Sigara yasağı kapsamı genişletildi

Türkiye'de bir ilk gerçekleşerek, 19 Temmuz tarihinden itibaren kamu ve özel hukuk kişilerine ait tüm binaların kapalı alanlarından sigara ve tütün ürünleri tüketimi yasaklandı.
Kamuya açık yerlerde daha önce uygulanmaya başlanan sigara yasağı kapsamı böylece daha da genişletilerek, batılı ülkelerdeki standartlarına getirildi. Türkiye'de sigara içenlerin sayısı düşünüldüğünde devrim niteliğindeki karar ve kapsamı genişletilmiş bu sigara ve tütün ürünleri yasağı uygulamasının ne derece başarılı olacağı şimdi başlıca merak konusu.

Yasağın tam olarak uygulanmasını sağlamak amacıyla önemli cezalar uygulanacak. Yasağa uymayan şahıslara 69 TL, uyarıya karşın yükümlülüklerini yerine getirmeyen işletmelere ise 500 TL ila 5,000 TL arasında değişen para cezaları uygulanacak.
Böylece, konutlar hariç tüm kapalı yerlerde sigara yasağı getirilmiş oluyor. Sözkonusu kanunda "kapalı yer", "Sabit veya seyyar bir tabanı ve çatısı (çadır, güneşlik ve benzeri yerler dahil) olan, kapıları, pencereleri ve giriş yolları dışında bütün yan yüzeyleri veya kalıcı olarak tamamen kapatılmış alanlar ile aynı şekilde tavanı veya çatısı olup yan yüzeylerinin yarısından fazlası kapalı bulunan yerlerdir," şeklinde tanımlandı.

Yasaya göre, kahvehane, kafeterya, birahane, nargile içilen mekanlar, dernek ve vakıflara ait lokaller gibi eğlence hizmeti verilen işletmeler ve lokantalar dahil kamu ve özel hukuk kişilere ait tüm binaların "açık alanlarında" sigara ve tütün ürünleri içilebilecek.
Bunun yanısıra, tütün ürünü işletmelerinde, pazarlamasında ve satışında 18 yaşını doldurmamış kişileri istihdam edenlere her bir kişi için 120 TL para cezası uygulanacak ve tütün ürünleri, 18 yaşından küçüklerin doğrudan ulaşacağı ve işletme dışından görülecek şekilde satışa arz edilemeyecek.

Yasağın etkinliğini artırılmasına yardımcı olmak amacıyla bir açıklamada bulunan Türk Tabipler Birliği, dünyada her yıl yaklaşık 5,5 milyon insanın sigara ve tütün kullanımının yol açtığı hastalıklar nedeniyle öldüğü hatırlatıldı. Açıklamada, sigara ve "tütün endüstrisinin hırsı nedeniyle 2030'da 8 milyondan fazla," içinde bulunduğumuz yüzyılda ise toplam 1 milyar kişinin öleceği uyarısı yapıldı.

30 soruda sigara yasağı
Türkiye dün dumansız hayata adım attı, tiryakiler birçok alanda sigara yasağına alışmaya çalışıyor. Sağlık Bakanlığı, yasağın ardından akla takılan sorulara resmi internet sitesinde açıklık getirdi.

ANKARA - Vagonlar da dahil trenlerde artık sigara içilemeyecek, iş yerlerinde oluşturulan sigara odaları kapatılacak, çalışanlar artık sigarayı ancak iş yerlerinin dışına çıkarak içebilecek. Sağlık Bakanlığı, dün başlayan sigara yasağıyla ilgili merak edilen soruları yanıtladı.

-Tütün ürünlerinin tüketilemeyeceği kapalı alanlar nerelerdir?
Tütün tüketiminin yasak olduğu kapalı alanlar kamu hizmet binaları, koridorları dahil olmak üzere her türlü eğitim, sağlık, üretim, ticaret, sosyal, kültürel, spor, eğlence ve benzeri amaçlı özel hukuk kişilerine ait olan ve birden çok kişinin girebileceği (ikamete mahsus konutlar hariç) binalar, taksi hizmeti verenler dahil olmak üzere kara yolu, demir yolu, deniz yolu ve hava yolu toplu taşıma araçları, dershaneler, özel eğitim ve öğretim kurumları dahil olmak üzere ilk ve orta öğrenim kurumlarının kültür ve sosyal hizmet binalarının kapalı ve açık alanları, özel hukuk kişilerine ait lokantalar ile kahvehane, kafeterya, birahane gibi eğlence hizmeti verilen işletmelerdir. Resmi Gazete’de yayımlanan Başbakanlık genelgesinde kapalı alan; sabit veya seyyar bir tavanı veya çatısı (çadır, güneşlik dahil) olan, kapıları, pencereleri ve giriş yolları dışında bütün yan yüzeyleri geçici veya kalıcı olarak tamamen kapatılmış alanlar ile aynı şekilde tavanı veya çatısı olup yan yüzeylerinin yarısından fazlası kapalı bulunan yerler olarak tanımlanmaktadır.
-Yasa öncelikle hangi alanlarda uygulanacak?
Özel hukuk kişilerine ait lokantalar ile kahvehane, kafeterya, birahane gibi eğlence hizmeti verilen işletmeler dışında kalan alanlarda tütün ürünlerinin tüketilmemesi uygulamasına 19 Mayıs 2008’de geçilecek. Bu işletmelerde ise uygulama 19 Temmuz 2009’da başlayacak.
-Eskiden kapalı alanlarda oluşturulan sigara odaları ne olacak?
Eskiden tütün ürünlerinin tüketimine tahsis edilmek üzere oluşturulan her türlü alan, 19 Mayıs 2008 itibarıyla kapatılmış olacak.
-Tren gibi toplu taşıma araçlarında sigara içilmesi mümkün mü? Yataklı vagon yolcuları kendi odalarında sigara içebilecekler mi?
Hayır. Kanun gereği demir yolu toplu taşıma araçlarında da tütün ve tütün ürünleri tüketilemeyecek.

OTELLERDE, SİGARA İÇİLEN ODALAR OLACAK
-Otellerde sigara içilen odalar olacak mı?
Evet olabilecek. Bu kanuna göre, otelcilik hizmeti verilen işletmelerde, tütün ürünleri tüketen müşterilerin konaklamasına tahsis edilmiş odalar oluşturulabilir. Ancak bu odalarda standartlara uygun havalandırma tertibatı bulunacak ve tahsis edilen bu odaların mümkün olduğunca aynı kat, koridor gibi müstakil ve tecrit edilebilir ayrı bölümlerde yer alması sağlanacak.
-Stadyumlarda özel alanlarda sigara içilebilecek mi?
Evet. Bu kanuna göre açık havada yapılan her türlü spor, kültür, sanat ve eğlence faaliyetlerinin yapıldığı yerler ile bunların seyir yerlerinde tütün ürünleri kullanılmayacak. Bu tesislerde tütün ürünlerinin tüketilmesine mahsus alanlar oluşturulması halinde ise bu alanlar toplam seyir alanının yüzde 50’sini geçmeyecek ve ortamda bulunan diğer kişilerin etkilenmesini önleyecek şekilde düzenlenecek.
-Stadyumlarda, özel ofis ve alanlar satın alınabiliyor. Buralarda sigara tüketilebilecek mi?
Hayır. Bu alanlarda tütün ve ürünleri tüketilemeyecek, stadyumlarda sadece tütün tüketimine mahsus alanlarda bu mümkün olabilecek.
-Spor hizmetinin verildiği yerlerden kasıt sadece stadyumlar mı?
Kanunda, spor hizmetinin verildiği yerler stadyumlarla sınırlı tutulmamaktadır. Bu alanlar açık ve kapalı tüm spor alanlarını kapsamaktadır.
-Kültür festivallerinin yapıldığı ortamlarda, sinema salonlarında tütün ürünleri satışı yapılamayacak mı?
Hayır satılamayacak. 4207 sayılı Kanun’a göre sağlık, eğitim ve öğretim, kültür ve spor hizmeti verilen yerlerde tütün ürünlerinin satışı yapılamaz.
-Çalışanlar, iş yerlerinin balkonlarında ya da yangın merdivenlerinde sigara içebilecekler mi?
Hayır. Çalışma ortamlarının yangın merdivenlerinde, balkonlarında, merdiven boşluklarında ya da 2 binayı birbirine bağlayan koridorlarında sigara ve tütün ürünleri kullanılamayacak.
-Çalışanlar artık tütün ürünlerini çalıştıkları binaların dışına çıkarak mı kullanacaklar?
Toplum sağlığımız için evet.

SİGARA İÇEN İŞTEN ATILABİLİR Mİ?
-Sigara içmek, işveren tarafından iş gücü kaybı olarak görülecek, değerlendirilebilecek mi? Bu değerlendirme konusunda işveren haklı görülecek mi?
Çalışan, sigara içmek için sürekli işinden uzaklaştığı takdirde, işveren bu durumu iş gücü kaybı olarak görebilecek. Bu durumda sigara içen çalışanların zorunlu aralar diye adlandırılan çay molaları ve yemek saatini sigara içmek için kullanması uygun olabilecek.
-Her kurumun sigara yasağı uygulamasını başlatmadan önce personeline bir geçiş süresi tanıması gerekmiyor mu?
Aslında tütün ve ürünlerinin nerelerde tüketilmemesi gerektiğine ilişkin düzenlemeler yeni düzenlemeler değil. 26 Kasım 1996 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 4207 sayılı Kanun’da ‘Sağlık, eğitim-öğretim ve kültür hizmeti veren yerler ile spor salonlarında ve toplu taşımacılık yapılan her türlü nakil vasıtaları ve bunların bekleme salonlarında, kamu hizmeti yapan kurum ve kuruluşlardan 5 veya 5’ten fazla kişinin görev yaptığı kapalı mekanlarda tütün ve tütün mamullerinin içilmesi yasaklanmıştır. Bu gibi mahallerde tütün ve tütün mamullerinin içilebilmesi için ayrı yerler tahsis edilir. Tahsis edilen yerlerden sigara içilmeyen mahallere duman gidişini engelleyecek havalandırma, tecrit etme gibi tedbirler alınır’ denilmektedir. Kanun’un ilk durumu, daha 12 yıl öncesinde bir hazırlık sürecini başlatmıştır. Yeni düzenlemeler dumansız alanları genişletmiştir.
-Sigarayı bırakmak isteyenlere yönelik bir geçiş süreci olacak mı?
Sigarayı bırakmak isteyenler için sağlık kurumlarımız tarafından gerekli destek ve danışmanlık sağlanacak. Ancak daha önce belirtildiği üzere kapalı alanlarda tütün tüketiminin önlenmesi yeni bir düzenleme değildir.
-Yasada iş yerleri veya büyük kurumların, çalışanlarına sigara bırakma desteği vermelerine yönelik uygulamalar da olacak mı?
4207 sayılı Kanun’un amacı gereği, tütün ürünleri alışkanlığının bırakılmasını özendirici her türlü etkinlik, program, Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülecek ve desteklenecek.
-Sigarayı bırakamadığı için, bir personel işinden çıkarılabilecek mi? İşveren, bir elemanını sigarayı bırakamadığı için tazminatsız işten çıkarma hakkına sahip olabilecek mi?
Kanun, kişileri ve gelecek nesilleri tütün ürünlerinin zararlarından, bunların alışkanlıklarını özendirici reklam, tanıtım ve teşvik kampanyalarından koruyucu tedbirleri almak ve herkesin temiz hava solumasını sağlamak yönünde düzenlemeler yapmak amacıyla hazırlanmıştır. Dolayısıyla böyle bir uygulama olacağı düşünülmemekle birlikte, olduğu takdirde Anayasa, İnsan Hakları ve İş Mevzuatı çerçevesinde değerlendirilecek.
-İş yeri dışındaki izmaritler için çöp kutusu koyma sorumluluğu kime ait? Çalışan, izmariti çöp kutusu olmadığında yere atarsa kim suçlu olacak?
İş yerlerinin dışına gerekli çöp kutusu koyma, iş yerinin müstakil alanı ise iş yeri sorumluluğunda, değilse bağlı bulunduğu belediyeye ait. Kanun gereği, tütün ürünleri ile ilgili izmarit, paket, ağızlık, kağıt ve benzeri atıkları çevreye attığı takdirde, kişiye Kabahatler Kanunu’nun 41. maddesi gereğince 2008 yılı için 23 YTL idari para cezası uygulanacak.

ELEKTRONİK SİGARA DA YASAK
-Sigara bırakmak isteyenler, elektronik sigara kullanabilecekler mi?
Hayır. Bağımlılık yapma riskinin fazla ve sigarayı bıraktırıcı çalışmaları engelleyici olması nedeniyle Sağlık Bakanlığı tarafından yasaklanmasına karar verilmiştir.
-Her şeye rağmen sigarayı bırakamamış kişiler ne yapacak?
Sigarayı bırakma konusunda başarılı olamamış vatandaşlarımız, Kanun’la kapalı alanlarında sigara içilmesi yasaklanan mekanlar dışında sigara içebilecekler. Kanun’un amacı sigara içenleri sıkıntıya sokmak değil, içmeyenleri sigaranın zararlı etkilerinden korumaktır.
-Avrupa ve Amerika’daki gibi, sigara içen hastaların tedavi önceliklerinin olmaması Türkiye’ye de getirilecek mi?
Hayır. Böyle bir yaklaşım söz konusu değil. Önceliğimiz koruyucu önlemleri alarak vatandaşlarımızı sigaranın neden olduğu hastalıklardan korumaktır.

RESTORANLARDA YASAK 2009 BAŞLAYACAK
-Yasanın hoşgörü gösterdiği özel koşullar olarak ele aldığı cezaevleri, yaşlı bakım evleri ile ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinde sigara tüketimi konusunda hiçbir sınırlama yok mu? Bu yerlerde de özel alanlar oluşturulması gerekmiyor mu?
Yaşlı bakım evlerinde, ruh ve sinir hastalarının yatarak tedavi gördüğü birimlerde ve ceza infaz kurumlarının kapalı alanlarında da tütün ürünleri tüketilemeyecek. Ancak, buralarda gerekli tedbirler alınmak kaydıyla tütün ürünleri tüketimine mahsus alanlar oluşturulabilecek. Bu alanlara 18 yaşını doldurmamış kişiler giremeyecek.
-Restoran, kafe, bar gibi kamuya açık yerlerde yasa ne zaman uygulamaya girecek?
Yasa; restoran, kafe, bar gibi mekanlarda da tütün ürünleri tüketimini tamamen yasaklıyor. Ancak buralarda uygulama 19 Temmuz 2009’da başlayacak.
-Sadece sigara içenlere hizmet verecek bar, restoran, kafe gibi yerler açılabilir mi?
Bu tarz mekanlar açılması kanunun amacından son derece uzaktır.
-Sadece sigara içenlere hizmet verecek kara-deniz-hava ulaşım hizmetleri başlatılabilir mi?
Kanun gereği bu mümkün değil.
-Sigara yasağına uymayanlardan elde edilen ceza gelirleri nereye yönlenecek?
Bu Kanun çerçevesinde uygulanan ceza gelirleri Maliye Bakanlığına, dolayısıyla Hazineye yönlendirilecek.

SİGARA İÇİLEN YERE EN AZ 500 YTL CEZA
-Restoran, kafe, bar işletenlere yasağı tekrarlamaları halinde işletmeyi mühürleme ya da daha yüksek para cezası gibi uygulayacağınız farklı ceza sistemleri var mı?
Kanun’a aykırı hareket eden işletme sorumluları hakkında 500 YTL den 5 bin YTL’ye kadar idari para cezası uygulanır. Farklı bir cezai uygulama yok.
-Sigara yasaklarına uymamanın cezası yalnız para mı olacak?
Kanun gereği uygulanabilecek cezalar yalnız para cezalarından ibaret değil. Cezanın mahiyetine göre farklı cezalar belirlenmiştir. Örneğin bu kanunla kendilerine yüklenen görevleri yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında tabi oldukları mevzuatta yer alan disiplin hükümleri uygulanacak olup, 18 yaşını doldurmamış kişilere tütün ürünleri satanlara da Türk Ceza Kanunu’na göre 6 aydan 1 yıla kadar hapis cezası verilecek.
-Cezaları kimler kesebilecek?
Kanuna göre yetkili kılınan kamu görevlileri, kolluk kuvvetleri, belediye zabıtaları, TAPDK, RTÜK, belediye encümeni, mahalli mülki amir ceza verebilir.
-Yasa, hangi kurumların sorumluluğunda olacak ve hangi kurumlarla iş birliği içinde yürütülecek?
Yasa, başta Sağlık Bakanlığı, TAPDK, İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı olmak üzere her kurum ve kuruluşa, sektöre sorumluluklar yüklemekle birlikte, temel insan haklarından olan temiz hava soluma hakkından yola çıkarak hazırlanmış bu Kanun’un en büyük destekçisi ve sorumlusu sağlıklı bir ortamda çalışma ve yaşama hakkına sahip vatandaşlarımız olacaktır.
-Sigara yasaklarının uygulanması esnasında vatandaşlar ve işletmeler hangi kurumlar ile muhatap olacaklar, karşılarında hangi kurumları görecekler?
Vatandaşlar yetkili kamu görevlisi, belediye zabıta görevlileri, polis ve jandarma ile cezalar konusunda, işletmeler ise işletme izni veren kurum, belediye encümeni ve mahalli mülki amir ile muhatap olacak.