A'dan Z'ye EĞİRDİR ANSİKLOPEDİSİ - Nuri Güngör - Ispartaya.com

ISBN: 975-00163-0-0 

Basım Yılı : 2005 

Basım Yeri : Sinan Ofset Tipo Matbaacılık Eğirdir / Isparta 

TLF: 0246 3114675 - FAX: 0246 3115858 

E-posta:alisinan@mail.koc.net

Çalışmalarımda yardımcı olan; 

Eşim Gülşen'e Oğlum Ali'ye ve 

Altan'a Kızım Gülnur'a Rüştü 

Çağatay'a 

Teşekkür ederim. 

• Özel isimler ada göre yazılmıştır. 

• İçindekilerin alfabetik sırası arkadadır.

Eğirdir Gölü'nün uzaydan görünüşü

E ĞİRDİ R 

Oturdum Sivri dağının başına Altında 

Eğirdir göl ve ada Yalnızız güneş, ay ve 

ben Bir şişeyi paylaşıyoruz Kadehleri 

dolduruyor gölgem Korkunç mutluyum deli 

gönlümün güzeli Olmasan da sen 

Özgür rüzgarlar okşuyor yanaklarımı 

Bulutlar kucaklıyor ötelerden Gölün 

yıldızları aydınlatıyor içimi Gökyüzü 

kucağına almış beni Çok mutluyum 

güzelim Olmasan da sen 

Bambaşka bir alemdeyim Yerle gök bir 

olmuş Dağlar yeşil, gün parlak, hava hoş 

Eğirdir gölü masmaviliğiyle bitimsiz 

Alabildiğine sarhoş 

NURİ GÜNGÖR

Bu eser: 

BELEDİYE BAŞKANI ÖMER ŞENGÖL, 

Belediye Meclis Üyeleri 

Ramazan YÜCEER Arif 

DEMİREKİN Selahattin 

TAMGÜL Mehmet BİLGİÇ 

Tuba TANER M.Cengiz 

KILINÇ Hasan Bilal TARAN 

Süleyman SAĞDUR Göksel 

KANLI Şems 

KOCAMÜFTÜOĞLU Cengiz 

KAYA 

Zamanında basılmıştır.

ÖNSÖZ 

Geçmişte Belediyemize bir Kültür Programı sunup bir ekip yaratarak üç yıl 

içinde otuz kadar kitabın yazılıp yayınlanmasını teklif ettim. Olumlu bir cevap 

alamadım. Kişisel olarak yapabileceğimi yapmak için tüm bu Kültür Programı 

içindeki konuları ancak bir ansiklopedi olgusu içinde toplayabileceğimi düşünerek 

Eğirdir Ansiklopedisini yazdım. Ansiklopedi bir ekip işi olsa da bu işi tek başıma 

yapmak zorunda kaldım. 

Sözlü yazılı ulaşabildiğim tüm kaynakları öğretmen olarak ve bu çevrenin 

bir kişisi olarak değerlendirdim. Bazı yerlerde kendi düşüncelerimi de kattım. 

Bilimsel inceleme konuyla ilgili bilim adamlarının işidir. Bu kitabı hemşehrilerimi 

yaşadığı yeri bilgilendirmek, kent bilinci, kültürü vermek amacıyla bir ders kitabı 

özelliğinde yazmaya çalıştım. Turizmine de katkısı olur düşüncesiyle fotoğraflarla 

Eğirdir'in güzelliğini, değerlerini sergiledim. Geçmişteki kültürümüzün gününümüz 

kültürü ile olan bağlarını gücüm yettiğince belirttim. 

Biliyorum ki insan kültürünü memleketini tanıdıkça daha çok sever. 

Kitapta özgeçmişlerini yazdığım kişiler kaynaklarda bulduğum kişilerdir. 

Ayrıca iki ay süre ile Akın ve Demokrat Eğirdir gazetelerinde yaptığım çağırıya 

cevap verenlerdir. 

Hamidoğlu Eğirdir'e özel bir oyundur. Hem oyundur, hem tarih dokusunu 

korumuştur. Okurken ve temsil ederken bu özelliklerin göz önünde tutulması doğru 

anlamaya yardımcı olur.

ABDULLAH OĞLU OSMAN 

A 

1580lerde Eğirdir'deAbdullah oğlu Osman adında birtefeci vardı. Halkı 

kendine göre borçlandırmıştı. Bursa'ya kadar gitmiş, bir kadı ile işbirliği yaparak 

birçok yolsuzluk yapmıştı. Sermayesi çok olduğu için İstanbul'a et sağlayacak bir 

celep olarak padişah tarafından çağrılmıştı. 

ABDULLAH SİNAN 

Eğirdir'in eski halıcılarmdandır. Hamamcızadelerdendir. Akın 

Gazetesinin kurucusu Ali Sinan'ın babasıdır. Şimdi torunu Abdullah Sinan 

babasının kurduğu Akın gazetesini devam ettirmektedir. 

ABDÜRREZAK 

Eğirdirlidir. 1920 lerde Eğirdir köylerinde çetecilik yapmıştır. Yakalanmış, 

-Isparta hapishanesinde ölmüştür. 

ABSARI 

Balkırı köyünün yaylasıdır. Eğirdir'de sağlıklı gürbüz gençlere "Absarı 

Tosunu" gibi derler. Sözün tam anlamını bulamadım. Yalnız Çankırı yakınlarında 

Absarı sözüne rastladım. Orada "Absarı Göleti" adında biryer var. 

ADADA 

Sütçüler ilçesi Sağrak köyü sınırları yakınlarındadır. Çok iyi korunmuş üç 

tapınak vardır. Sadece çatıları kalmamıştır. Agora, tiyatro, kilise, nekropol, sur 

kalıntıları görülebilir. Adada - Selge Roma dönemi yolu şehrin bitimiyle başlar. 

Psidia bölgesinin önemli antik şehirlerindendir.

Adada - Şehir Meclisi toplanma yeri 

M.S. VVI. Yüzyıllarda Hıristiyanlığın bölgede yayılmasında etkisi olmuştur. 

M.S.381 yılında İstanbul'da toplanan Konsil'e bir temsilci göndermiştir. 1875 lerde 

Alman bilgin G.Hirschfeld buranın Adada olduğunu tespit etmiştir. Halk arasında 

buraya "Karabavlu" ya da "Bavullu" denir. 

AĞA CAMİİ 

Ağa mahallesindeki Ağa camisi toprak damlı mescit olarak 1412 yılında 

yapılmıştır. Yaptıranın adı Hızır Ağa'dır. Büyük ihtimalle zamanın Osmanlı 

yöneticisi olarak Şeyhülislam Berdai'yi Eğirdir'e davet eden bu kişidir. 1752 de cami 

olmuş, 1777de İmamzade Hacı Osman tarafından minaresi yaptırılmış, üstü çatı 

yapılarak onarılmıştır. Bu konuda Ethem Kartal Gölsesi gazetesinde şu bilgileri 

vermektedir. 

"Halk arasında Yukarı cami olarak anılır. Üzerindeki kitabeden H.815 tarihinde 

Hacı HızırBingöl bey tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. 

Duvarları çamur harçla örülmüş, yağmur ve zamanın etkilerinden korumak 

için sonraları kireç harçla derzlenmiştir. Bugüne kadar çok tamir görmüştür. 1940 

larda iç sıvası yenilendi, tavanı ve kadınlara mahsus olan yerin kafes bölümü 

yağlıboya ile boyandı. Ispartalı Hattat Nuri Efendi tarafından İslamın dört halifesinin 

isimleri duvarlara yazıldı.

Ağa Camisi 

Kuzey batısında çocukları okutmak için yapılmış bir odası vardır. 

Burada uzun yıllar sıbyan mektebi olarak alfabe, Kur'an, İlmihal, Tecvit 

dersleri okutuldu. Halen Kur'an öğretimi yapılmaktadır. Cami ikinci dünya 

savaşında askeri depo vazifesi görmüş, savaş bitince tekrar ibadete 

açılmıştır."

AHİPAŞA ZAVİYESİ 

Ahi Paşa zaviyesi ya da Şeydim zaviyesi adı 1480 sonraki kayıtlarda geçer. 

Daha sonraları bu zaviyenin çevresi Şeydim mahallesi adını almıştır. 

AHMİ 

Ahmi, seferberliğe katılanların hatırladığı bir isimdir. Herkes seferberlik için 

toplanınca Ahmi'yi de çağırmışlar. Ahmi'ye askere alındığı söylenince o da:" Durun, 

anama danışıp geleyim. İzin verirse, gideyim." demiş. Ahmi'yi salmışlar. Anasının 

yanına varmış. Olayı anlatmış. Anası da "Herkes gidiyorsa sen de git oğlum..." 

demiş. Şilte, yorgan, yastık hazırlayıp sırtına sarmış, göndermiş. Ahmi öylece 

seferberliğe katılmış. 

Ahmi'nin gittiğini çok kişi biliyor ama, nerede ne olduğunu kimse bilmiyor. 

AKEKMEK 

Birinci undan yapılmış beyaz çarşı ekmeğine denir. Ev ekmekleri kepekli 

undan yapıldığı için esmer olurlardı. O zamanlar beyaz çarşı ekmeğini ev ekmeğine 

katık ederdik. 

AKANA 

Eğirdir'de saygıdeğer yaşlı kadınlara denir. Radlof'un ortaasya 

incelemelerindeki tesbitine göre gökyüzünün üçüncü katında SÜTAKGÖL 

VARDIR. Cennet (AK ) burdadır. AK'lık burada kutsallaştırılmıştır. Onaltıncı katta 

oturan Tanrı Kayra Kan'ın görevlendirdiği Ak Ülgön'ün yedi oğlu, dokuz kızı vardır. 

Oğullarının herbirinin özel adı olmasına rağmen, kızlarının adı yoktur. Ak Ülgön'ün 

kızları "Akkızlar" diye geçer. İffetli kızlar anlamındadır. 

Bir başka kaynakta da "Ak Ana" Altay samanlığının büyük dişi tanrısıdır. 

Kadir-i Mutlak Ülgen Ata kainatı Ak Ana'dan aldığı kudret ve ilhamla yaratmış, 

doğruluk ve metaneti ondan öğrenmiştir. Eğirdirliler bu anlamlara dayalı olsa gerek 

akoğlum, akkızım, akbabam, akdayım şekillerinde ak kelimesini özellikle kullanırlar. 

AKILLI GELİN TİPLEMESİ 

Yordamsız işleri anlatmak için Eğirdirliler bir Akıllı Gelin tiplemesi 

yaratmışlardır. Olumsuz işler olduğu zaman, " Akıllı Geline bir danışalım." derler. 

Ben bilinen iki fıkrasını yazacağım. 

Bir davette sofraya önce hangi yemeğin konulacağı konusunda tartışma 

çıkmış. Kimi et demiş, kimi pilav demiş, kimi çorba demiş. Anlaşamayınca Akıllı 

Geline sormuşlar. Akıllı Gelin: "Neyin üstüne ne yeneceğini biliriz." demiş." Önce 

cılkcılk çorba mı içilir? Getirsinlerbaklavayı..." 

Her nasılsa bir inek başını küpün içine sokmuş. Çıkaramamışlar. "Bir de 

Akıllı Geline danışalım " demişler. Akıllı Gelin " Kesin ineğin başını.." demiş. 

Kesmişler... İneğin başı küpün içinden yine çıkmayınca tekrar sormuşlar. Akıllı 

Gelin "Öyleyse kırın küpü..." demiş.

AKPINAR 

Akpınar Seyrantepe'den Eğirdir'in görünüşü 

XVI. Yüzyıl tarihi kaynaklarında Akpınar cevizinin ünlü olduğunu 

yazar. 1570 lerde Akpınar'da su değirmeni olduğu kaydı vardır. 1810 yılında 

Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa, Güroluk suyuyla Yılankırkan suyunu birleştirerek 

Akpınar'a indirmiş; içme suyu dışında kalan sudan yararlanarak bir 

değirmen çalıştırmış, onu da vakıflarına gelir olarak vermiştir. 

1889 yılına ait kayıtlarda da Akpınar köyünün başlıca gelir kaynağı 

ceviz olarak gösterilmiştir. Şu durumda köyün yukarısında, dağda kaya 

içinde küçük bir ceviz ormanı vardır. 

AK ŞEMSETTİN MESCİDİ 

Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa'nın vakfiyesinde geçiyor. Harapken 

yaptırmış, mektep olmuş. Konağının yanında imiş. Yerini tam kestiremedim 

ama Cami mahallesinde olduğu ihtimaldir. Şeyhülislam Berdai Zaviyesinin 

hatırına Fatih sultan Mehmet'in hocası Ak Şemsettin'in Eğirdir'de bir mescit 

yaptırmış olabileceği de akla geliyor. Menakıp'ta Ak Şemsettin'le 

görüşmeler olduğu yazılıdır. 

Sonunun ne olduğunu hakkında bir bilgiye raslayamadım

ALAADDİN KAPTAN 

Ada mahallesindendir. İlçemizde turizm pansiyonculuğunu ilk 

başlatanlardandır. Çok eleştiri almıştır. Şimdi Ada Eğirdir turizminin merkezi 

olmuştur. Kaptan 1985 lerde ölmüştür. 

ALİ RIZA ÜNAL (Doç.Dr.) 

1923 yılında Eğirdir'de doğdu. İstanbul Tıp Fakültesini bitirdi. Yurdun çeşitli 

hastanelerinde görev yaptı. Ankara Hastanesi Hariciye Şefi iken tezini vererek 

doçent oldu. Ankara Numune Hastanesi Başhekimliği yaptı. 

ALİLİ AŞİRETİ 

Eski Türk boylarındandır. Şimdi bile Türkmenistan'ın Cebyurt bölgesinde 

yaşarlar. Lutfabat, Miyankuh'u kışlak olarak kullanırlar. Eğirdir'deki Alallar soyunun 

bu boyla ilgisi olduğunu sanıyorum. 

AMBLADA 

Bazı kaynaklarda Beyşehir gölünün doğu, bazılarında Hoyran gölünün 

kuzeyi olarak gösterilir. Ramsey Eğirdir gölünün doğusu, Sarıidris dolaylarında 

ısrar eder. Yine de arkadaşı Starret'in oraları kendisi için incelemesini istemiş, o da 

inceleme gezilerinde o yöreyi gezmiş, eski hayata dair bir ize tesadüf etmediğini 

söyleyince nazariyesini geri aldığını söyler. 

Yalnız çalışmalarımın arasında bir nokta beni düşündürdü. Birçok kayıtlarda 

ve Ertokuş Beyin Atabey'deki medresesi için yazdırdığı vakfında Sanidris 

yöresindeki kervansarayın adı, yörenin o zamanki adından dolayı Dadıl Hanı diye 

geçmektedir. Ramsey'in önce ısrarlı olarak bu bölgede olduğunu söylediği 

Ambla-da ile Dadıl sözü arasında fonetik yakınlık olması bana bu düşünceyi verdi. 

Ayrıca Amasyalı Strobon'un coğrafyasında Amblada için; "Şarapları tıpta tedavi 

edici olarak kullanılır." der. Bu çevrede bir yerin adının da "Şaraphane" oluşu 

düşündürücüdür. Amblada'nın anlamının da ayrıca "asması bol" anlamı taşıması 

dikkate değer. Balık avcıları bu yörelerde göl içinde şehir kalıntıları olduğunu 

söylerler. Göl seviyesinin ikibin yıl içinde dolarak yükselmesini de değerlendirmek 

yerinde olur. 

ANAMAS YAYLALARI 

Anamas'ın en gözde yaylaları: Sorgun, Çayıralanı, Akbel, Hallat, Eşekalanı, 

Tuzlagediği, Nahır, Çiçekli, Düzağacı, Kürebelli, Sindel, Karamuklu, Körkuyu, 

Keleboyu, Yoncalık, Yavşanlı cebel Mezarlığı, Güllügöl, Kaklıkalanı, Bodos, 

Buğday kuyuları, Üçkuyu, Âğzıbüyük, Enevre'dir. (Musa Seyirci) 

ANAMAS YÖRÜK AŞİRETLERİ VE OYMAKLARI 

Karakoyunlu, Töngüşlü, Hayta, Coşlu, Saçıkaralı, Eski Yörük, Hacı Hamzalı 

Hacı Mehmetli, Çakal Yörüğü, Ötkönlü, Karaevli, Karahacılı, Sarıhacılı, Karatekeli, 

Hacıbabalar, Gebizli, Hacıibrahimli, Honamlı'dır. (Musa Seyirci)

ANAMAS 

Bu yörenin en eski halkı olan Luvi'lerin dilinde "Yamaç Halkı" anlamına 

gelir. (B. Umar) 

ANTHİOS 

Yalvaç dolaylarından geçerek Eğirdir gölüne akan akarsuyun ilk çağdaki 

adıdır. Bugün yöre halkı AKÇAY der. 

ANTİOCHEA 

Yalvaç ilçesine bir kilometre uzaklıktadır. Seleukos kolonisidir. M.Ö. 25 yılında 

Roma kolonisi olmuştur. Su kemerleri, tiyatro, tapınaklar vardır. Hristiyanlığın yayılmasında 

ve gelişmesinde en önemli rolü olan Aziz Pavlos'un ilk vaazını verdiği 

tapınak kalıntısı vardır. İncil'e göre Aziz Pavlos Antiochia'ya iki kez uğramıştır. 

APOLLO KELEBEĞİ 

Apollo kelebeği (Parnassius Apollo) Eğirdir çevresi, Çandır, Tota, 

Çimenova, Zengi, Kuzukulağı, Anamas yaylalarında bulunan bir kelebek türüdür. 

Bu konuda en çok ilgilenen Mehmet Savaş Almanya, İtalya, Fransa, Norveç'ten birçok 

bilim adamı ve turizmle ilgilenenlerin bu kelebek için geldiğini, "Kelebek Safari" 

yapılırsa turizme önemli katkısı olabileceğini söylemektedir. Ayrıca Almanya'da 

tanesinin 100-150 marka satıldığını belirtmektedir. 

ARDIÇLAR 

Eğirdir'le Bağlar yolunun tam ortasında, göl tarafında kalan yere denir. 

Mezarlık olarak kullanılmıştır. Benim çocukluğumda çok eski mezarlar vardı. 

Yaşlılar oranın mezarlık olarak kullanıldığını hatırlamıyorlar. Sanırım Eğirdir'in en 

eski mezarlığıdır. Ardıç ağaçlarının korunması, Kervansarayın da yakınında olması 

bana bunu düşündürüyor. Şimdilerde on beş kadar ardıç ağacı görünüyor. 

ARUNDEL 

1833 de Eğirdir'e gelen İngiliz gezgin Arundel Eğirdir hakkında şunları 

yazmıştır; 

"Gelendost'tan çıktıktan iki saat sonra Eğirdir Gölü'ne iyice yaklaştık. Gölün 

kenarında bir süre yol aldığımızda karşımıza çok güzel eski bir yapı çıktı. Bu yapı 

büyük bir ihtimalle Selçuklu Sultanları tarafından inşa ettirilmiş.Yuvarlak bir kemerin 

altında kare taşların çevrelediği güzel bir kapısı var. Ben bu yapının daha çok dini 

amaçlarla inşa edilmiş olduğu kanısındayım. Burada fazla oyalanmadan yola 

koyulduk. Çok geçmeden akarsuyun kenarında kurulan içinde 12 askerin 

bulunduğu bir karakola rastladık. Bu karakolda bize çok iyi davrandılar. Bu 

sıcakkanlı insanlara şükranlarımızı sunarak tekrar yola düştük. Kısa bir süre sonra 

önümüzdeki ovayı geçtik ve gölün kenarında yükselen tepeye çıkmaya başladık.

Bu yol hayal edilebilecek en korkunç yoldu. Yolun genişliği 1.5 m civarındaydı ve 

sağ tarafımızda dik bir uçurum göle kadar uzanıyordu. Yanlış bir adım atmamız 

halinde birkaç yüz metre aşağıdaki göle yuvarlanabildik. Solumuzdaysa yüksek 

ve sanki mimar tarafından yapılmış gibi dik bir dağ vardı. Burası Alp'lerin en tehlikeli 

geçitlerinden daha tehlikelidir denebilir. Atların düşmemesi için onları sıkıca tutmak 

gerekiyordu. Yalnız bu da tehlikeliydi çünkü bu defa biz de atlarla birlikte düşebilirdik. 

Böyle tam yarım saat kaldık. Diyebilirim ki bu yarım saat benim ömrümde 

geçirdiğim en korkunç yarım saatti. Burayı geçtikten sonra aşağıya indik. Gölden 

biraz uzaklaşmıştık. Bu defa da az önce içinde bulunduğumuz korkunç durumun 

tersine, hiçbir kelimeyle tarif edilemeyecek güzellikte ve huzur verici bir manzarayla 

karşılaştık. Sağımızda kalan göle doğru uzanmış üzüm bağları, her türden meyve 

ağaçları, orman ve önümüzdeki yüksek zirveli dağlar, hiçbir ressamın 

çizemeyeceği ve hiçbir yazarın anlatamayacağı güzellikteydi. Bu manzaranın 

tadını doyasıya çıkartabilmek için burada uzun süre oyalandık. Ben de 

yapabildiğim kadarıyla bu manzarayı resmetmeye çalıştım. 

Değişik bir bitki örtüsünün içinden geçerek göle yaklaştık. Geçtiğimiz yerler 

gibi gölün manzarası da çok güzeldi. Bu haliyle Eğirdir Gölü İtalya'nın ünlü golleriyle 

karşılaştırabilir. Önümüzde küçük ve ağaçlarla kaplı bir ada var. Onun arkasındaysa 

büyük bir dağ görünüyor. Bir tepeye tırmanmaya başladığımızda gölde iki 

tane ada olduğunu fark ettik. Hatta belki de karaya çok yakın olan bir üçüncüsü... 

Ama az sonra üçüncü ada diye düşündüğümüz parçanın karanın uzantısı olduğunu 

gördük. Eğirdir'in hemen yakınlarında yörükler çadır kurmuşlardı. Neredeyse her 

çadırın önünde bir halı tezgahı bulunuyordu. Sığır sürüleriyle çevrelenen bu 

manzara ataerkil zamanların manzarasını andırıyordu. Doğrusu manzaralarıyla bu 

ülke, insanı her adımda hayrete düşürüyor. Biz tam bu göçebe toplumun manzarasını 

değerlendirmeye çalışırken, birden karşımıza üstün bir medeniyetin hayretler 

uyandırıcı olağanüstü yapıları çıktı. Böylece Eğirdir'e ulaşmış olduk. Kasabanın 

meydanı hanın yakınında imiş. Meydanın aşağı tarafında güzel bir kapı var. (Minare 

altı geçidi) Yanında da pencereleri kafesli bir odaya bitişik, halka bedava su dağıtan 

bir şadırvan görülüyor. Sağda bir cami, (Hızır Bey camisi), solda şimdi tamamen 

harap bir halde başka bir cami (Dündar Bey medresesi), daha bulunuyor. Bütün bu 

binalar kapı, çeşme ve camiler fevkalade süslü ve islam mimari tarzında yapılmış; 

bilhassa soldaki caminin gayet güzel tezyinatla kaplanmış, bütün etrafı kufi hatla 

yazılmış bir yazı ile çevrili bir kapısı var. Kapının her iki yanında iki sütun ve sivri 

kemerli bir mihrap göze çarpıyor. Binanın iç tertibatı bir kilisede olduğu gibi, 

sütunların desteklediği dik kemerli bir minber ile iki yan koridoru var. Bunların sütun 

başlıkları bizim en eski kiliselerimizde gördüklerimizin aynıdır. İki tanesinde açık 

kanatlı kuşlar, diğerlerinde garip insan şekilleri ve birinde ise yapraklar görülüyor. 

Çoğu yeşil camdan yapılmış mozaiklerde var. 

Oradan geçerek çarşıya gittik. Pazar günü olduğu için kalabalık bizimle 

ilgilendi. Zahire pazarında siyahlı beyazlı karışık arpa gördüm. Siyahını bir hastalık 

eseri sandımsa da tanenin içi sağlam ve iyiydi. 

Kaleye yaklaşınca eski bir takma köprüden, sonra da kalın demir levhalarla 

kaplanmış bir kapıdan geçerek birinci avluya girdik. Oradan da ağır demir parmaklıklarla 

sağlam bir hale getirilmiş başka bir kapıdan dış avluya çıktık. Her adımda 

büyük bir ilgi duyarak buradan kalenin üstüne vardık. Birçok yüksek yuvarlak 

kulelervardı. Üzerinde durduğumuz kulede bir sürü toplar da bulunuyordu.

Bunların hepsi ateş ederken yarılmış. İhtimal bu kale de Selçuk Sultanları 

tarafından yaptırılmıştır. 

Yuvarlak kulelerin tepesinden görülen manzara pek güzeldi. Önümüzde 

kısa bir mesafede iki ada görünüyordu. Bunlardan bize yakın olanı bir Türk'ün malı 

imiş. İkincisinde Türk ve Rumlardan ibaret bir nüfus var. Rumların bir kısmı yerli 

olup, Türkçe'den başka dil bilmiyorlar. Bir kısmı da Kıbrıs'tan gelip buraya 

yerleşmiş... Göl bütün güzelliğiyle önümüze serilmişti. Etrafını çeviren her şekil ve 

yükseklikte, bazıları karlarla kaplı dağlar, eşi bulunmaz harikulade bir tablo teşkil 

ediyordu. 

Eğirdir'den çıktığımız vakit saat onu geçiyordu. Yol, göl boyunca bir dağın 

eteğinde uzanıp gidiyordu. Bu dağ Gelendost'tan gelirken gördüğümüz gayet 

yüksek ve garip şekilli dağdı. Kasabadaki eski eser meraklıları bize bu dağın tam 

tepesinde büyük taşlardan yapılmış bir başka kalenin olduğunu söylediler. Dağın 

yamacında güzel sedir ağaçları yetişmişti. Altı veya sekiz köşeli bir yapı gördük. 

(Baba Sultan) Bunun bir Selçuk ailesine mahsus bir türbe olması ihtimali vardır. 

Çünkü Eğirdir'in yerinin güzelliği ve içindeki sayısız İslam yapılarının Konya 

sultanlarının ikamet yeri olduğuna hiç şüphe bırakmıyor. Fakat kasabanın gölün 

başında önemli bir yerde kurulmuş olması, arkasındaki dağın üzerinde bulunan 

zapt olunmaz kalesi onun çok daha eski bir kasaba olduğunu gösteriyor. Belki 

Limenopolis şehridir. 

Çeviren:Hamit Dereli 

Eğirdir : Genel görünüm (XIX.yüzyıl)

ASKERLİK ŞUBESİ 

Eğirdir'de askeri malzemeleri korumak, saklamak, askeri işleri görmek için 

1906 yılında şimdiki Komando okulunun girişinin sağ ortasında Debboy binası 

yaptırılmıştır. İşleri yürütmek için bir teğmenle bir çavuş daimi görevlendirilmiştir. 

Eğirdir' de bir redif taburu bulunurdu. 1909 yılında Binbaşı Atıf bey komutasında son 

tabur Yemen'e sevk edilmiş, bir daha eğitim için tabur gelmemiştir. 1911 yılında ilk 

olarak Askerlik Şubesi kurulmuştur. (Cemal Tosun) 1906 da yaptırılan bina 29 Nisan 

1907 de Gertrude Bell adındaki bir hanım gezginin Miskinler yokuşundan çektiği 

Eğirdir fotoğrafında görülmektedir. 

ASMA YAPRAĞI 

Miskinler'den Eğirdir'in genel görünüşü (1907) 

Sarmalık için asma yaprağı Mayıs ortalarında toplanır. Üçü dördü 

katlanarak ipe dizilir, kurutulur, evin havadar biryerine asılır. 

Aküzüm, Çekirdeksiz üzüm, Burdur dimnitinin yaprakları tercih edilirdi. 

Gerektiği zaman diziden yeteri kadar kurumuş asma yaprağı alınarak suda 

haşlanır, sarma yapılırdı. Eğirdirliler daha çok etli sarmayı severler; sarmaya da 

"Dolma" derler. 

ASTİBİA 

Eğirdir gölünün kuzeydoğu ilerisinde bulunan, antik bir köy ya da kasabanın 

adıdır.

AŞAĞI HAMAM 

Çarşı hamamı da denir. Yapım tarihine kayıtlara raslayamadım. Yalnız 

ilkokulda 1945 lerde bize bir süre derse gelen öğretmen Ali Rıza Yürükoğlu "Hızır 

Bey; camiyi ibadet etsinler, Dündar Bey; medreseyi okusunlar, kardeşi Şehriban 

hanım da temiz olsunlar.." diye yaptırmış." şeklinde bir ifadede bulundu. Sonraki 

araştırmalarımda 1932 de yayınlanan Isparta Vilayeti İdare Coğrafyası adlı kitapta 

bu hamamın Hızır Beyin hemşiresi Banu hanım tarafından yaptırıldığı yazısına 

rastladım. 

Ne hikmetse hamamın soğukluğu 1950 dolaylarında yıkıldı, yerine 

dükkanlar yapıldı, bugünkü halini aldı. Gönül yedi yüzyıldır hizmet veren bu 

hamamın eski haline getirilmesini diler. Şimdi zaman değişikliğiyle erkek ve kadınlar 

kullanıyor. Geçmişte hamamda turşu, haşlanmış ekşi elma yemek adettendi. O 

zaman hanımlar sabahtan akşama kadar hamam sefası yaparlardı 

1930 larda Kaleönü civarında bulunan Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı'nın 

okuduğu bir kitabeye göre hamam H.707 (M.1308) de tamir edilmiş. Yeri 

değiştirildiği için bu kitabede kastedilen hamam Kale mahallesindeki üç hamamdan 

biri midir, Aşağı hamam mıdır, bunu bilemiyoruz 

AŞAĞI MAHALLE 

Kale - Aşağı mahalleden bir görünüş 

Kale mahallesinin güney tarafına denir. Çoğu evler kale duvarının üstüne 

kurulmuştur. Ev sahipleri akşamları evlerinin penceresinden balık, bilhassa 

Gavinne tutarlardı. O zamanlarda su kale duvarlarına çarpardı. Şimdi kale 

duvarlarının önünden yol geçmektedir.

AŞIK DİLER 

1904 yılında Eğirdir'in Gökdere köyünde dünyaya gelmiştir. Badeli 

aşıklardandır. Hakkında başka bilgi edinilememiştir. Aşağıdaki kıta onundur. 

Şu fani dünyaya geldim geleli 

Hiçbirzaman yüzüm gülmedi felek 

Üçyaşında yetim kaldım anamdan 

Ellerim birşeye ermedi felek 

(İş Bankası Kültür ve Sanat Özel Sayısı 22) 

ATASÖZLERİ 

Acele eden kedi tez doğurur. 

Aç köpek fırın damı deler. 

Aç ne yemez, tok ne demez. 

Açın halinden tok anlamaz. 

Açın teknesinde hamureyleşmez. 

Ad bir gök boncuktur. 

Adamın yüzüne vurmuşlar, "ay arkam.." demiş. "Ben senin yüzüne vurdum. 

"demişler. "Arkam olsaydı sen benim yüzüme vurabilir miydin?" demiş. 

Adın Kadirolacağına, kaderin kader olsun. 

Ağaç dalıyla gürler. 

Ağanın eli tutulmaz. 

Ağız tüfek, dil tetik. 

Ağız yerse yüz güler. 

Ağrımadık başına tülbent sarma. 

Ak bok, kara bok, hepsi bir bok. 

Ak karanın kardaşı. 

Ak kedinin pamuk pazarına zararı var. 

Ak yazma leke kaldırmaz. 

Aka aka su deresini bulur. 

Akıllı düşmana can kurban. 

Akıllı düşününceye kadardeli oğlunu everir. 

Akıllı sözünü deliye söyletir. 

Akşamdan sonra gelene ya soğan, ya söğen. 

Al dediğin mal murdar olur. 

Alan satandan umar. 

Alçak eşeğe herkes biner. 

Aldatan aldanır. 

Alışmadık götte don durmaz. 

Allah kardeşi yaratmış, rızkını ayrı yaratmış. 

Allah son gürlüğü versin. 

Altın pul olmaz, ipek çul olmaz. 

Analı kuzu, kınalı kuzu.

Anandan evvel ahıra girme. 

Anasına bak kızını al, kenarına bak bezini al. 

Ar eden kar etmez. 

Arap eli öpmekle dudak kara olmaz. 

Arkadan konuşan ittir, yüze konuşan yiğittir. 

Arkaya kalan, erteye kalır. 

Arlı köpek tüy dökmez. 

Armut altına düşer. 

Arsıza söz, kokmuşa tuz kâr etmez. 

Arsızda ar arama. 

Asıl azmaz, bal kokmaz. 

Aslına çekmeyen haramzadedir. 

Aş buldun yanaş, dayak buldun kaç. 

Atım at oluncaya kadar ben mat olurum. 

Attan düşen ölmez, eşekten düşen ölür. 

Avradı arzapteder, er değil. 

Ayı dağda, üzüm bağda olur. 

Ayının kırk türküsü varmış, kırkı da armut üstüneymiş. 

Ayrandan aşağısı su. 

Az ye de bir hizmetçi tut. 

Azan kulun belası yakın. 

Azgın köpeğin ağzını kemik tutar. 

Baba verirse hem baba güler hem evlat güler. Evlat verirse hem baba ağlar, 

hem evlat ağlar. 

Babası erik yese oğlunun dişi kamaşır. 

Babası oğluna bir bağ vermiş, oğlu babasına bir salkım üzüm vermemiş. 

Bağ demiş bak bana, bakayım sana. 

Bağına erik, evine yörük koyma. 

Bal yiyen baldan bıkar. 

Bana bir koca lazım, o da bu gece lazım. 

Baskın basanın söz kesenin. 

Başı bunlu olanın malı ucuz olur. 

Başın da başı var. 

Bekara karı boşamak kolaydır. 

Benden sana biröğüt; kendi ununu kendin öğüt... 

Bıçağı kestiren suyu. 

Bilerek yapan aldanmaz. 

Bilmez donunun yırtığını, rüzgâra karşı dik gider. 

Bin ölç, bir biç. 

Bin yaddan bir bildik iyidir. 

Birisin önünü değil, sonuna bak. 

Birolur, iki olur, üçüncüsü bokolur. 

Bir osuruk on doktora bedeldir. 

Bir topal bit bir gecede dokuz yastığ ı gezer. 

Birtoplayanın birdağıtıcısı olur. 

Boğazda bostan bitmez.

Boğulursan büyük suda boğul. 

Bok yıkandıkça tükenir, arınmaz. 

Bok yiyen aç kalmaz. 

Bok yiyen kaşığını belinde taşır. 

Buyuran yorulmamış. 

Büyüğün yoksa şapkana danış. 

Can yakanın canı yanar. 

Cana gelmesin, mala gelsin. 

Cenabetten keramet umulmaz. 

Çocuğa iş buyur, ardından kendin git. 

Çocuk düşe kalka büyür. 

Çocuktan al haberi. 

Çok düşünme düş getirir, başına bir iş getirir. 

Çok gezen kelik bok getirir. 

Çömlekçi suyu kırık testiden içer. 

Çürüksüz koz olmaz. 

Dağ dağ üstünde olur, ev ev üstünde olmaz. 

Dağ kuşu dağda, bağ kuşu bağda gerek. 

Dağına göre kar olur. 

Dağlar karını martta alır. 

Davul bile dengi dengine çalar. 

Deli gelmeden yeli gelir. 

Delikli taş yerde kalmaz 

Delinin duası kabul olur. 

Deliye geçit yoklatırlar. 

Deliyle ölü sahibinindir. 

Denizin yanına kuyu kazılmaz. 

Dertlinin dediğini deli söylemez. 

Deveciyle konuşan kapısını büyük açar. 

Devenin üstünde kuduz dalar mı dalar. 

Dırdıbıksız düğün olmaz. 

Dibi görülmedik sudan kayıkla geç. 

Dilenci bir olaydı, beslemek kolaydı. 

Dilenci küsmüş, kısmetini kesmiş. 

Dilim, başıma giydirirkilim. 

Dirgeni yiyen sıpa, birdaha gelmez sapa. 

Dirlik nerde, varlık orda. 

Dolu testi su almaz. 

Dosdoğru minarenin içi kıvrım kıvrım. 

Dost kazanırsan tut, düşman kazanırsan güt. 

Dost kazanmaya bak, düşmanı anan da doğurur. 

Dost yüze söyler. 

Dostla ye iç, alışveriş etme. 

Dört duvar sır içindir. 

Duvarın kulağı vardır. 

Düğünsüz ev olur, ölümsüz ev olmaz. 

Düşene tekme vuran çok olur.

Düşmanını küçük diye horsunma. 

Düştün bir boka, mis gibi koka. 

Düşün babam düşün, eşek mi alınır kışın? 

Ebe çok olunca, çocuk ya kör doğar ya şaşı. 

Eceli gelen it cami duvarına işer. 

Edepsizden edebini satın al. 

Ekici ol, bilici olma. 

Ekli kuyruk tez kopar. 

El adama arpa ekiverir, döner de sarpa ekiverir. 

El ağzına bakan karıyı tez boşar. 

Elan, düşman gayreti. 

El eliyle yılan tut, yarısını yalan tut. 

El için ağlayanın gözyaşı kurumaz. 

El terazi, göz mizan. 

Elde bulunan beyde bulunmaz. 

Eli uzundan, dili uzundan sakın. 

Elim gözüm, oğlum kızım. 

Elin ağzı torba değil ki büzesin. 

Elin dar olacağına, evin dar olsun. 

Elin elini öpeceğine kendi elini öp. 

Elinle ver, ayağınla al gel. 

Eltilerin hamamda bile bohçaları çekişir. 

Emanetin canı kıçında olur. 

Emek yerde kalmaz. 

Emmim dayım, hepsinden aldım payım. 

En murdar yerin kıçın, onu da yanında taşırsın. 

Enik büyür it olur, yavşak büyür bit olur. 

Er getirir, avrat yetirir. 

Er sel, avrat göl. 

Erkeğin iyisi evde kedi, dışarıda aslandır. 

Erkek eşeğin anırmazı olmaz. 

Eski altın tamına geçer. 

Eskisi olmayanın yenisi olmaz. 

Et giren eve dert girmez. 

Et kemiksiz olmaz. 

Et yiyen bezerir, soğan yiyen kızarır. 

Etme kulum bulursun, inleye inleye ölürsün. 

Ettim diye değil etmedim diye övün. 

Ev deliği, dev deliği. 

Evlat ekmeği, namert ekmeği. 

Evlat evlat olmaz, topuğuna kan değmeyince. 

Fakire nerden buldun, zengine nerden aldın derler. 

Gavurun ekmeğini yiyen kılıcını çalar. 

Gel bana birayak, geleyim sana iki ayak. 

Gelin kaynananın toprağından yaratılmış. 

Gençlikten kocalığa ömür sakla. 

Gitti beyler paşalar, itlere kaldı köşeler.

Gizli işin aşikar çocuğu olur. 

Gök gözlüden hayır gelmez. 

Göldeki balığa soğan doğranmaz. 

Gönlün sığdığı yere köy sığar. 

Gönül çabuk incinir. 

Gönül umduğuna küser. 

Gönülsüz işin gözsüz oğlu olur. 

Görek mi, sürek mi. 

Görgülü kuşlar gördüğünü işler. 

Görgüsüzün oğlu olmuş, nesini koparmış. 

Görünen dağın ardına tez varılır. 

Göz hasmını tanır. 

Gün arsızın, iş uğursuzun. 

Gün bulduğunu götürür. 

Gün olur ağlarsın, gün olur ağlatırsın. 

Güttüğü iki keçi, ıslığı dağı taşı tutuyor. 

Güvenme dayına, ekmek al yanına. 

Güzelliğin şartı on, dokuzu don. 

Hafif taşa göt silerler. 

Hak için kurban, küp için kavurma. 

Halının tozu biter, delinin sözü bitmez. 

Harç aldırır, borç sattırır. 

Hasta inlerken, sağlar ölür. 

Hasta yatan ölmemiş, vadesi gelen ölmüş. 

Her akıl bir olsa sürüye çoban bulunmaz. 

Her kuş alayıyla uçar. 

Herkesin kantarı belinde. 

Hileden onulsa şeytan onardı. 

Hilenin harmanı olmaz. 

İğne deliği kadar yerden, deve kadar soğuk girer. 

İki kişi konuşurken üçüncüye bok yemek düşer. 

İki taşar bir coşar, delinin aşı tez pişer. 

İnek danasını, oğlan anasını bilir. 

İnersin gönül inersin, attan eşeğe binersin, onu da bulamaz yayan yürürsün. 

İnsan eti ağırdır. 

İnsan kendini beğenmezse çatlar, ölür. 

İşin altında iş yatar. 

İşini bilmeyen çavuşlar, döner bokunu avuçlar. 

İşini bilmeyen kasap, ne bıçak kor ne masat. 

İşleyenden al, becerene ver. 

İşten artmaz, dişten artar. 

İt iti ısırmaz. 

İt yediği taşı bilir. 

İyiler dünyada kalmaz. 

İyilik iki baştan. 

Kabı ayrı olanın tadı ayrı olur.

Kar çiftçinin yorganıdır. 

Kargaya bokun kimya demişler, gitmiş denizin ortasına sıçmış. 

Karı hısımı alay bağlar, erkek hısımı sinek avlar. 

Karı zıkırtısından, damla tıpırtısından Allah korusun. 

Karıdır erkeği şişiren, yağdır ekmeği pişiren. 

Katma akıl kırk adım gider. 

Kazan kazan ver kazana. 

Kazanmayınca kazan kaynamaz. 

Keçinin uyuzu baş pınardan içer suyu. 

Kedi her zaman bal yemez. 

Kefen alıcı gözünün yaşından bellidir. 

Keller yağırlar birbirini ağırlar. 

Keser gitti sapı da gitsin. 

Kıç ıslanmayınca balık tutulmaz. 

Kıçı yere yakın olandan kork. 

Kırk serçeden börek olmaz, kaza bak kaza; dul karıdan heves alınmaz, 

kıza bak kıza. 

Kırk söz bir büyü yerine geçer. 

Kış kışlığını, puşt puştluğunu yapar. 

Kışın taşa, yazın yaşa oturma. 

Kız evi naz evi. 

Kız kalesi, kale kapısı. 

Kızdır nazdır, bin kese azdır. 

Kızın varsa el yatağında yatmasın, oğlun varsa el ekmeğini tatmasın. 

Kiminle adın çıkarsa, onunla canın çıksın. 

Koca öküz ölmeyince yeri belli olmaz. 

Koç yiğit götün götün bağ beller. 

Koçu kendine mal et de, taşağını öyle avuçla. 

Komşunun kötüsü mal sahibi eder. 

Koyunu güden kurdu görür. 

Köpek tanıdığına kuyruksallar. 

Köpek ürer, kendini yorar. 

Köroğlu adıyla kervan soyan çok olur. 

Körün taşı kelin başına. 

Köy delisiz, dağ çalısız olmaz. 

Kul azmadıkça, hak yazmaz. 

Kursak bulamacını arar. 

Kurt vurulmadan postu yüzülmez. 

Kuruya kurt düşmez. 

Kutlu gün doğuşundan bellidir. 

Küpler dururken küpecikler kırılır. 

Lohusanın kırk gün mezarı açık olur. 

Mal canın yongası. 

Mart içeri pire dışarı. 

Marttan sonra yağan durmaz, doğan ölmez. 

Mescite lazım olan camiye haramdır.

Nerde çalgı, orda kalgı. 

Oğlan yer oyuna gider, çoban yer koyuna gider. 

Oğlandır oktur bin kese çoktur. 

Olacak oğlak bokundan belli olur. 

Ödünç yiyen kesesinden yer. 

Öfkede akıl olmaz. 

Ölü de komşuyla, diri de. 

Ölüm yüz aklığıdır. 

Ölümden öte köy yok. 

Ölüsü olan bir gün, delisi olan her gün ağlar. 

Önce düzen, sonra kazan. 

Önce sınarlar, sonra kınarlar. 

Padişahın arkasından anasını söverler. 

Para akıl öğretir, elbise yürüyüş öğretir. 

Para dediğin el yüz kiri. 

Para kazandın tut, düşman kazandın güt. 

Pilici güzün sayalım. 

Rakıya verip anırma, tütüne verip savurma. 

Sabır sabır sonu kabir. 

Sağ gözden sol göze fayda yok. 

Serçeye çubuk bere. 

Sıçanın sidiği denize fayda. 

Sofrada elini, mecliste dilini tut. 

Soğuk dirhemle girer, okka okka çıkmaz. 

Sona kalan dona kalır. 

Sonunu düşünen yiğit olmaz. 

Sopayı yiyen sıpa, bir daha gelmez sapa. 

Söğüt gölgesi yiğit gölgesi. 

Sözü tok olanın kalbi pak olur. 

Suyun azgın olanından, insanın yere bakanından kork. 

Taş at da kolun açılsın. 

Taş ol da baş yar. 

Taş yerinde ağırdır. 

Tat kızın dilinden anası anlar. 

Tavuğum güzel olsun da yumurtlamazsa yumurtlamasın. 

Tavuk ağzından yumurtlar. 

Tek taştan duvar olmaz. 

Toku ağırlamak zordur. 

Turpu yemezsen de senede bir gün tarlasından geç. 

Turpun sıkından seyreği iyidir. 

Ummadığın taş baş yarar. 

Uyku uykuyu getirir. 

Ürmesini bilmeyen köpek sürüye kurt getirir. 

Vakti geçene sığır boku yama. 

Var el titremez. 

Veren eli kesmezler. 

Veren yengem iyidir.

Yaban köpeğin kuyruğu kışlı olur. 

Yap iyiliği, gör kemliği. 

Yatan taş yosun tutar. 

Yatanın çalışana borcu var. 

Yazın boku kışa katık. 

Yel esmezse yaprak kıpırdamaz. 

Yemekten sonra ya kırk adım atmalı, ya sırt üstü yatmalı. 

Yenecek aş kokusundan belli olur. 

Yengece neden yan yan yürüyorsun demişler, serde kabadayılık var demiş. 

Yeni bardak suyu soğuktur. 

Yere bakan yürek yakan. 

Yerli tavşanı yerli tazı avlar. 

Yiğidin anası tez ağlar. 

Yiğidin iyisine deli derler. 

Yola çıkan yolda kalmaz. 

Yürüyen yiğide yol dayanmaz. 

Yüzü yumuşak olanın, donunun ağı kurumaz. 

Yüzüne bak, sütünü sağ. 

ATATÜRK'ÜN EĞİRDİR'E GELİŞİ 

Atatürk 5 Mart 1930 da Eğirdir'e gelmiştir. Tren Demirköprü'nün üstünde 

durmuş, ordan gündoğumunu seyretmiştir. Eğirdir'e girmemiştir. Yanında Afet 

Hanım, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Orgeneral Fahrettin Altay, Emniyet Genel 

Müdürü Şükrü Sökmensüer, Prof.Dr.İsmail Hakkı Uzunçarşılı, yaveri Cevat Abbas 

vardı. Canada'nın tapusu armağan olarak sunulmuştur. Canada, ölümünden sonra 

kardeşi Makbule Atadan'a kalmış, o da başkasına satmış, daha sonra Belediyece 

istimlak edilerek park haline getirilmiştir. 

ATKI KOYMAK 

Halı dokurken düğüm sırasında geç kalanlar sıraya yetişemezler, geride 

kalırlar. Buna atkı koymak denir. Geride kalanlara şaka yollu türkü de söylenirdi. 

Asmam dikildi 

Suyum sıkıldı 

Atkı eşeğinden 

Canım sıkıldı. 

ATKI 

Halının yün düğümlerini tutmak için boydan boya atılan iplik.

ATTALUS PROSTAMENSİS 

381 yılında Prostanna'dan İstanbul'daki dini toplantıya katılan piskopostur. 

Prostanna'dan bir görünüş - Sivri ardı 

AY TUTULMASI 

Ay tutulduğu zaman Eğirdir göklerini teneke gürültüsü, havan sesleri kaplardı. 

Hatta silah bile atılırdı. Gürültü yaparak ayın tutulmasının engellendiği sanılırdı. 

Aslında bu inanç Ortaasya'dan taşıdığımız bir inançtır. Şamanizmde Yelbeğen adlı 

bir canavarın ayı yediği sanılır. Bu canavarı korkutup kaçırmak için bu gürültüler 

yapılır. 

Bu inanç müslümanlıktan sonra da bizde devam ede gelmiştir. 

AYASTEFANOS KİLİSESİ VE HACI OLMA YERİ 

Adanın kuzeydoğu ucundadır. 1800 başlarında eski, harap Sen Thedoros 

Kilisesinin yanına bugünkü özelliğiyle yapılmıştır. Rumlar kutsal anlamında "Aya", 

Avrupa devletleri "Sen" kelime sini kullanırlar. 360 yılında ceylan derisi üzerine 

yazılmış bir İncil'in bu kilisede bulunduğu söylenir. Büyük olasılıkla bu İncil Alman 

bilgin Hirschfield tarafından götürülmüştür. II. Dünya savaşında Berlin'de 

kaybolmuştur. 

1895 de bu yörelerde inceleme gezisi yapan F. Sarre, Ayastefanos'tan 

sözeder. Bu kiliseden pekçok değerli eserler alır, götürür. Ayrıca bir ikinci harap 

kiliseden de bahseder fakat ad vermez. Kilisenin 11-12.yüzyıldan kalma olduğunu 

yazar. Bu yukarıda adını verdiğimiz Sen Theodoros kilisesidir. Şimdi onun yerine 

okul yapılmıştır. Çevredeki kutsal yerler değerlendirilirse bu tarihin çok daha 

gerilere gitme ihtimali vardır.

Ayastefanos Kilisesi onarımdan önce 1990 

Kaynaklarda Epifanos (Euthymus) adı geçer. 787 de İznik II.İncil meclisine 

katılmıştır. Katılanların kaydında "Epiphanos: Limnai'de Hazreti Meryem 

manastırında baş rahip" notu vardır. Eğirdir gölünün adı Roma döneminde Limnai 

diye geçer. İhtimalle burada kastedilen Ada'daki en eski kilisedir. 

29 Nisan 1907 de buraya uğrayan Gertrude Bell, kilisenin arka bahçesinde 

bir kuyu olduğunu, suyunu içenin bütün hastalıklardan kurtulacağının söylendiğini 

yazar. Ada'nın yaşlıları çocukluklarında bu kuyunun şifasından yararlandıklarını 

söylerler. Şimdi bu kuyu okulun doğu dibindedir, korunmuş halde durmaktadır. 

Umarım Ada'mız sakinleri bu kuyunun turistik değerini verirler. 

Rumlar mezarlık olarak kilisenin çevresini kullanmışlardır. Mekan darlığı 

olunca eski mezarlardan çıkan kemikleri Ayastefanos kilisesinin batı kuzey 

köşesinden 34 metre uzağında olan kemik kuyusuna koymuşlardır. Şimdi alan 

düzenlendiği için kuyunun izi yoktur. 

Bu bilgilerden sonra bu kiliseye ziyarete gelenlerin nasıl Hacı olduklarını 

anlatmak istiyorum. 

Bâzı kaynaklara göre 15 Temmuz, bazı kaynaklara göre de 1 Eylül 

tarihinde Antalya'dan Denizli'ye kadar olan Rumlar buraya Hacı olmaya gelirlerdi. 

Hava ne olursa olsun büyük kayıklara binerler, Hoyran gölünün Gazire civarındaki 

küçük kiliseye ve oradaki azizlerin kaya mezarlarına ziyarete giderlerdi. Orada 

kayalara oyulmuş küçük kilisede ayin yaparlardı. Bu ayin iki gün sürerdi. Ayinden 

sonra Hacı olanlar Nis'e geri dönerlerdi. Bu olayı 2 Mayıs 1907 de Hacı olma yerini 

ziyaret eden Gertrude Bell adındaki hanım gezgin şöyle anlatır: 

"Sonra Hacı yerine ulaştık. Kıyıdan otuz metre kadar yükseklikte kutsal yer 

görünüyordu. Hac zamanı Eylül başıdır. Gelen Hacılar iki gün kalıp küçük kilisede 

ayin yaparlar."

Prof.W. M.Ramsey Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası adlı eserinde buradan 

şöyle bahseder. 

"Bugün Hoyran gölünün kuzeydoğu sahilinde Gaziri adı verilen bir Türk 

köyünde, asırlardan beri yalnız Türklerle meskun havalinin ortasında Meryem'e 

mahsus bir küçük kilise vardır ki Psidya ve Lykaonia Hıristiyanlarının 

ziyaretgahıdır." 

Buraya Ada kahvesinde tespit ettiğim bir olayı eklemek istiyorum. Olay 

bana şöyle anlatıldı: 

"1952 yılı ya da 1953 yılında kilisenin kuzey tarafında ve dışında bir hafriyat 

yaparken bir çökme oldu. Büyük bir sandığın içinde Isa tasviri, Borazan öttüren 

çocuk, Şamdanlıklar, İstavrozlar, kutu içinde para, incili torbanın içinde para, sedef 

kakmalı sandık içinde kilise malları bulundu. 

Jandarma geldi. Belediye başkanı, zabıta memuru Muhacir Mustafa, savcı, 

başçavuş geldi. Bir hafta nöbet tutuldu. Çıkanlar zabıt tutularak teslim edildi. 73 

kilogram gümüş verildi." 

Olay esnasında orada olanlardan Enver Bozüyük, Mehmet Yüksel Güler, 

Kadir Aktaş, Hamdi Sönmez böyle anlattılar. Hacı Ahmet Coşar'ın da olabileceği 

söylenildi. Enver Bozüyük 15 gün sonra Belediye'ye gittiğinde büyük bir sandık 

içinde yukarıda adı geçen eserlerin durduğunu görmüş. 

Daha sonra kişisel soruşturmalarımda bunların nerede olduğunu 

öğrenemedim. 1930 larda kilisenin içinde gömülü bazı kilise mallarının bulunup 

alındığı duyumları vardır. 

Hoyran - Gaziredeki kayalara oyulmuş Aziz Meryem Kilisesi'nin gölden görünüşü 

'

Gaziredeki Aziz Meryem Kilisesi'nin 

tavanındaki Hz.lsa'nın resmi 

AYNALI KAVAK 

Aziz Meryem Kilisesi'nin sahillerinin gölden görünüşü 

Aziz Meryem Kilisesi'nin ve kaya 

mezarlarının gölden görünüşü 

Titreyen kavak da derler. Şimdiki subay gazinosunun bulunduğu yer ve 

çevresinde eskiden çok büyük bu ağaçlardan vardı. O mevkinin adı olarak da 

kullanılmıştır. Yazla'dadır. Cami ardındaki aynalıkavaklar 1950 lerde dikilmiştir. 

AZİZ ÇATALOĞLU 

Ispartalıdır. Eğirdir'in eski halıcılarındandır. Dürüst, iyi bir işletmeci idi.

BABA SULTAN 

B 

Baba Sultan Türbesi ve Eğirdir Gölü 

Şimdiye kadar Baba Sultan türbesi üzerine ayrıntılı çalışmayı Cemal Tosun 

yapmıştır. Onun Bektaşilik Tarihi, elyazması Bektaşilik Ziyaret Yerleri Risalesi, 

Murat Sertoğlu'nun On İki İmam adlı tefrikası, İsmail Hakkı Uzunçarşılı'nın Kitabeler 

adlı eseri ve ansiklopedilerden yaptığı incelemelere göre Baba Sultan'ın kimliği 

şöyledir; "Bektaşi tarikatının Çelebiler kolunun savlarına göre Baba Sultan Hacı 

Bektaş Veli'nin torunudur. Adı Mürsel'dir. Babası Hızır Lale Sultan'dır. O devirde din 

ulularının soyundan gelenlere Sultan denildiği için Mürsel'e de, Mürsel Sultan 

denilmiştir. Mürsel Sultan büyüdükçe Bektaşi tarikatının gerektirdiği bilgi ve töreleri 

kazanınca Baba unvanını almıştır. Sonradan adı kullanılmamış, Baba Sultan olarak 

anılmıştır. Bektaşi tarikatında Baba sözcüğü liderlik ifade eden bir unvandır. Baba 

Sultan Bektaşi tarikatının dördüncü halifesidir. 1357-1369 yılları arasında Bektaşi 

postunda oturmuştur. Halife bulunduğu sıralarda tarikatın ileri gelen ve güvenilir 

adamlarından Ebu Musa oğlu Şeyh İsa Deduki'yi Eğirdir'e gönderip bir zaviye 

yaptırmış ve kendi adını vermiştir.

Baba Sultan yaşlandığı vakit kendi adına yaptırdığı zaviyesine gelmiş, bir 

müddet sonra ölmüş, vasiyeti üzerine şimdiki türbesinin bulunduğu yere 

defnedilmiştir. Türbe sonradan yaptırılmıştır. İslamda kabirlere tarih ve isim 

yazılması yasak olduğundan ölüm tarihi ve isim yazılmamıştır. Tahminen ölümü 

1370 -1380 yılları arasındadır. 

Baba Sultan'ın bir askari mücahit olduğunu söyleyenler varsa da bu sözün 

dayanağı yoktur. Bu iddia vaktiyle türbede kılıç kalkan gibi bazı silahların 

bulunmasındandır. Bilindiği gibi Osmanlı ordusunun piyade askerleri yeniçerilerden 

oluşmuştu. Yeniçeriler çoğunlukla Bektaşi tarikatına kayıtlı oldukları için Bektaşi 

Babaları onların manevi lideri idi. Savaş zamanların askerlere maneviyat vermek 

için padişahlar Bektaşi Babalarını savaşa davet ederlerdi. İşte türbede görülen 

silahların sebebi budur. Cemal Tosun'un önemle vurguladığı nokta Baba Sultan 

türbesi yanında bulunan kitabe türbeye ait değildir, zaviyeye aittir. 

Böcüzade Süleyman Sami 1900 lerdeki Baba Sultan'ı anlatırken "Türbenin 

etrafında şeyhlere ve türbedarlara mahsus evler, misafir hücreleri, mutfak 

bulunmaktadır." der. 

Zorti Baha'nın türbesi de Baba Sultan türbesinin göl tarafında idi. 1926 da 

kapanıncaya kadar burada vakıf paralarıyla yoksullara yemek verilirdi. Bu konuda 

akrabam 1916 doğumlu Hasan Güngör'den duyduğum, ibret verici bir hikayeyi 

buraya eklemek istiyorum. 

"Baba Sultan'da yoksullara yemek verilirmiş. Ordaki bir kadın çıkrıkta ip 

eğirirken Barla'ya gitmek isteyen bir Rum soğuktan orada kalmak, karnını 

doyurmak istemiş, ip eğiren kadın "gavur" diye Rumu kovmuş, içeri almamış. Rum 

biraz uzaklaşınca Erenler kadının çıkrığını aldığı gibi göle atmış. Kadın kusurunu 

anlamış. Ardından koşup yalvar yakar Rumu almış gelmiş. Yemeğini yedirip, hizmet 

etmiş. İş bittikten sonra birde bakmış çıkrığı yerine konmuş..." 

BABASULTAN KÜPLERİ 

Bu küplerin bulunduğu yere Sakakhane de denirdi. Türbenin dağ tarafında, 

dağın kıyısında barakalar içinde 10-15 kadar küp vardı. Bu büyük küpleri Baba 

Sultan Türbesiyle ilgilenenler, hayırseverler sabahın erken saatlerinde gölden 

doldururlardı. Bu küplerdeki sular daima soğuk olurdu. Sebebi buradaki fay 

yarıklarından soğuk havanın gelmesidir. Uzun bir süre bu fay yarıklarına 

kanalizasyon akıntısı verilmiştir. 

BABASULTAN ZAVİYESİ 

Bektaşi tarikatı kurulduktan sonra tarikatın ileri gelenleri Anadolunun çeşitli 

yerlerinde tarikatlarını yaymak için zaviyeler açmışlardır. Buralarda yoksulları 

doyurmuşlar, hem amaçları doğrultusunda eğitim vermişlerdir. O çağda Eğirdir 

bilim merkezlerinden biri olduğu için Baba Sultan'ın gözde adamlarından Ebu 

Musa oğlu Şeyh İsa Deduki'ye Eğirdir'de bir zaviye açma görevi verilmiştir. Deduk, 

Hazar denizinin kıyı şehirlerinden biridir. Şeyh İsa Deduki Eğirdir'e gelmiş, 

Hamidoğlu II.İlyas Beyle görüşüp 1357 yılında zaviyeyi tamamlamıştır. Zaviyeye de 

tarikatın başı Baba Sultan'ın adı verilmiştir. İlyas Bey zaviyenin yerini ve katranlık 

bölgesini bağışlamıştır. Timur'dan sonra bu yöreler Karamanoğullarının eline

geçince Karamanoğlu Ali Bey 1407 yılında zaviyeye hayli arazi vakfetmiştir. 1413 

tarihinde Eğirdir tekrar Osmanlıların eline geçince bir komutan olan Pir Hüseyin Bey 

de 1420 yılında büyük çapta bir arazi vakfetmiştir. Şimdi burada bir kitabe vardır. 

Zaviyeye ait olup türbede yatana ait olmayan bu kitabenin türkçesi Cemal Tosun'un 

okuyuşuna göre şöyledir; 

"Alemlerin rabbı olan Ulu Tanrıya ve sena ve onun resulü peygamberimiz 

Muhammed ve onun sülalesi ve temiz adamları ve sahabelerine salat ve selamdan 

sonra beyan eylerim ki bu Buk'a Hamidoğullarından büyük ve güçlü emir 

Hüsamettin İlyas Bey zamanında ve onun büyük yardımlarıyla 759 hicret 

senesinde Allanın merhametine muhtaç fakir kulu Ebu Musa Oğlu İsa Deduki 

tarafından yaptırılmıştır. Büyük Emirin yardımlarını Allah mübarek eylesin." 

Baba Sultan zaviyesi yeniçeri ocaklarının dağıtılmasıyla bütün yurtta olduğu 

gibi burda da kaldırılmıştır. Tanzimat fermanından sonra tekrar faaliyete geçirilmişse 

de Cumhuriyet devrinde kanunla tekkeler kapatılınca burası da kapanmıştır. 

Şimdi olmayan Baba Sultan zaviyesi hakkında Cemal Tosun bu bilgileri verir. 

BAPRALIK 

Köprübaşı'na varmadan dağla göl arasında kalan yere denirdi. Bataklık idi. 

Durgun olduğu için balık, kurbağa çok olurdu. Alan süsenlerle kaplı idi. Eğirdir'in 

inekleri çoğunlukla orda otlardı. Bahar başında süsenler sapsarı çiçek açınca çok 

güzel bir manzara olurdu. Bağdan ikindin Eğirdir'e dönüşte onbinlerce kurbağa 

seslerinden yer gök inlerdi. 

O zaman büyüklerimizin dediğine göre kurbağalar, "Yaz gelsin de bir çardak 

yaptırayım." diye vıraklarlarmış. Eğirdirlinin ağzında burayla ilgili bir espri bile vardı. 

Bir kişi yapacağı bir işte aşırı hayalci olursa: 

"Babralıktaki inekler Ummaaa diye bağırıyor." derlerdi. Şimdi o alanın 

ortasından karayolu geçiyor. Kuzeyinde Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü, 

güneyinde Su Ürünleri Fakültesi yer alıyor.

BAĞA 

Guatr hastalığına verilen addır. Geçmişte yöremizde yaygın bir hastalıktı. 

BALÇIKLI 

Eğirdir'de geniş bir sülaledir. 1877 Plevne muhasarası ve 

yenilgisinden sonra Ruslar Balkanlara sarkmaya başlayınca anayurta 

Rusçuk'tan Pazarcık'tan, Hazergrad dolaylarındaki Balçık'dan göçler oldu. 

Bu arada Isparta'ya yerleşenler olduğu gibi çevresinde de köyler kuruldu. 

Eğirdir'de böyle anılanlar bu göç dalgasıyla gelenlerin torunlarıdır. Böcüzade 

Süleyman Sami'nin verdiği bilgiye göre bu kurulan köyler Senir yakınlarında 

Cedit, Çığrı yaylasında Başmakçı, Eber cihetinde Kavakalanı, Ümraniye, 

Kılıç köyü yakınlarında Hazergrad'dır. Balçık'ın bugünkü adı Karvuna'dır. 

Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Balçık kasabasını şöyle anlatır. 

"Balçık Varna'nın kuzeyinde, Karadeniz kıyısında bir Deliorman kasabasıdır. 

Yalçın kayalı biryüksek dağın eteğindedir. 500 hanedir. Gemiler girer çıkar." 

Geçmişte Hıristiyanlaşmış bir Türk ailesinden gelen Balık Bey bu 

bölgede Gagavuz Devleti kurmuş, Balçık (Karvuna) şehrini de devletin 

başkenti yapmıştır. Resmi dini Hıristiyanlık idi. 

BALIK EYLEMEK 

Balığı temizleyip pişecek hale getirme işi. 

BALIK YEMLERİ 

Sülük, solucan, suyun içinde güneşte şişmiş buğday tanesi, yengeç, 

bilhassa yumuşak yengeç, kerevit, ekmek içi, dut, danaburnudur. Sudak 

balığının göle atılmasından sonra kendi etiyle avlanmıştır. Daha sonraları 

susam, haşhaş küspesiyle çapak da avlanmıştır. 

BARLA 

Bir Roma askeri garnizonu olarak kurulduğu ifade edilir. Antik adı Parlais'tir. 

Bedre köyü yakınlarda Prostanna ile Parlais'in sınırlarını belli eden bir yazı vardır. 

Yerleşimin eskiliği bakımından önemlidir. Toprağı verimsiz olduğu için insanları 

Ankara'da, İstanbul'da çoğu tuhafiye, konfeksiyon, tekstil üzerine iş kurmuşlardır. 

Dışa açılışlarının tarihi eskidir. Değerli ilim adamları yetiştirmiştir. İstanbul'da bir 

zamanlar bir yerde bir kişiyle karşılaştım; 

"Nerelisin?" dedi. 

"Eğirdirliyim." dedim. 

"Barlalı değilsin ya.." dedi. Ben: "Değilim." dedim. 

"Aman Barlalı olma.." dedi. 

"Neden?" dedim. "Barlalılar iyi insanlardır."

"Elbette.." dedi. "Kim ki Isparta'nın Eğirdir'in Barla'sından, cin eker, Şeytan biçer 

tarlasından.." diye ekledi. Herhalde o kişi bana Barlalıların ticari başarılarını anlatmak 

istedi. 

BAŞŞAK 

Üzüm, ceviz, badem toplandıktan sonra asmada, ağaçta kalanlara denir. 

Bunları toplamak hırsızlık sayılmazdı. Bu toplama işini daha çok çocuklar yapardı. 

BATIL İNANÇLAR 

Aniden titreyeni Azrail yoklamış demektir. 

Ateşin üstüne işenmez, şeytan çarpar. 

Ateşle oynayan çocuk yatağa işer. 

Avın kanı silaha sürülürse avcının şansı açık olur. 

Ayağını sürüyerek gidersen gittiğin yere ardından misafir gelir. 

Ayak üstünden atlanırsa ayak sahibinin boyu kısa kalır. 

Başının tepesinde iki saç dönemeci olan iki kez evlenir. 

Birkişinin kulağı çınlarsa biri onu anıyordemektir. 

Birbirine soğuk su serpenin araları da soğur. 

Birşeyi ters giyenin işi de ters gider. 

Çocuğun düşen göbeği evin içine saklanırsa çocuk evine düşkün olur. 

Çocuk apalarsa misafir gelir. 

Çok esneyene nazar değmiş demektir. 

Damda karga öterse eve haber var demektir. 

Düşünde diş çektirenin evinden ölü çıkar. 

Ebemkuşağının altından isteyerek geçen kızsa erkek, erkekse kız olur. 

Ekmeğin yanığını yiyenin nişanlısı güzel olur. 

Eller göğüste bağlanırsa baht bağlanır. 

Evin çevresinde bir köpek uzun uzun ulursa o evden ölü çıkar. 

Evin damında baykuş öterse o evden ölü çıkar 

Gece sakız çiğnemek ölü eti çiğnemektir. 

Gece tırnak kesmek uğursuzluk getirir. 

Gök gözlüden hayır gelmez. 

Göle taş atılırsa ahirette kirpikle çıkarılır. 

Islık çalarsan şeytanlar başına toplanır. 

ilk yağan kar kurtlu olur, yenmez. 

Kapı eşiğinde oturanı şeytan çarpar. 

Kedi eliyle yüzünü yıkarken kulağından aşırırsa eve misafir gelir. 

Kediyi öldüren yedi cami yapsa günahını ödeyemez. 

Kırk perşembe çamaşır yıkayan ev sahibi olur. 

Kurbağaya dokunursan elin siğil olur. 

Kuyuya eğilip bakarsan şeytanlar çeker. 

Küçük çocuk bacaklarının arasından bakarsa misafir gelir. 

Mavi boncuk takılan çocuğa nazar değmez. 

Meyva vermeyen ağaçlar balta ile korkutulursa meyva verirler. 

Odun ocakta yanarken alevli bir tıslama yaparsa onu biri arıyor demektir. 

Ölünün karnının üstüne demir konursa ölü şişmez. 

Ön dişlerinin arası açık olan şanslı olur. 

Sabahları soldan kalkanın işi rast gitmez.

Sabun elden alınırsa kavga olur. Bir yere konulup ordan alınmalıdır. 

Sağ gözün seyremesi sağlık sol gözün seyremesi varlıktır. 

Sakız çiğneyen erkeğin bıyığı eğri biter. 

Satış yaparken ilk müşterinin parası yere atılıp alınır ya da sakala sıvazlanırsa o günün 

satışı iyi olur. 

Sıcak küle su dökersen şeytanlar çarpar. 

Sigara yandan yanarsa yolculuk var demektir. 

Sofrada dize ekmek koymak günahtır. 

Sofrada elindeki ekmeği bitirmezsen ayağını köpek kapar. 

Soğan kabuğu çöpe atılmaz.şeytanların parasıdır. 

Tava dibi sıyıranın düğününde karyağar. 

Tırnakta aklık olursa bir kısmet var demektir. 

Tütsü nazarı engeller. 

Vızıltılı iri bir kara böcek eve girerse müjde var demektir. 

Yemek üstü geleni kaynanası seviyor demektir. 

Yemekten sonra bulaşıklar çok bekletilirse şeytanlar yalar. 

Yılanın ayağını gören cennetlik olur. 

Yılanın kuyruğu yıldız görünceye kadar ölmez. 

Yıldız kayarken dilek tutarsan dileğin olur. 

Yolcunun ardından su dökülürse su gibi kayar gider. 

BAYBOĞAN 

Konnebucağı'ndan Konya yoluna çıkarken solda kalan yarımadaya denir. 

Eğirdirli ve pek çok kişiler konum olarak buranın yeni bir yerleşim yeri olabileceğini 

düşünmektedirler. Doğal durumu, anayol üstü, elektrik enerjisine yakınlığı, 

Konnesuyu'na yakınlığı, kanalizasyon sorununun kolay çözülecek şekilde olması 

böyle bir düşüncenin doğmasına sebep olmuştur. Yakın geçmişte Orman Bakanlığı 

burayı ağaçlandırdı. 

Bayboğan dolaylarından Eğirdir'in görünüşü

BATTEA 

Eğirdir gölü kuzeyinde bulunan, yeri tam saptanamayan bir ilk çağ köyü. 

BAZIMA 

Bazlama demektir. Sac üstünde pişirilen bir parmak kalınlığında yuvarlak 

ekmek. Mayalı olur. Hamuru da, iyi pişmesi için biraz cıvık olur. 

BEDEVRE 

Keklik avlamak için yapılan bir çeşit tuzak. Bir dikdörtgen çerçeveye iki 

parçalı kapak yapılır. Kıl ip arasına alınarak burkulur. Üzerine basıldığında kapak 

aşağı açılır. Basan kuş içine düşünce burkulmuş ipin özelliğiyle kapak kapanır. Bu 

düzenek kekliklerin geçtiği yerlere, su başlarına kazılan bir çukurun üzerine 

yerleştirilir, av yapılır. 

BEDRE 

Eğirdir gölünün batısında bir köydür. Şimdi adı Gökçeköy oldu. Eskiden 

karpuzuyla meşhurdu. Yolu kötü olduğu için karpuzu kayıkla getirirlerdi. Biz 

çocuklar da elden ele birkaç karpuz karşılığı Pazar yerine aktarırdık. 

BEHRİL DİVANE 

Sorumsuzca, serserice yaşayanlara denir. Harun Reşit zamanında yaşamış 

bir Behlül Dane vardır. Bizim Nasrettin Hoca'ya benzer... Sanıyorum bu söz, bu 

kültürün halk diline girmiş biçimidir. Tarikata kendini vermiş, dünyayı 

umursamayan, hiçbir şeyi olmayanlara da denir. 

BEKİR TÜRK 

1908 yılında Eğirdir'de doğdu. Kale mahallesindeki Şavkular 

sülalesindendir. Şevki Efendi ve Adile hanımın çocuğudur. İzmir Öğretmen Okulunu 

bitirip 1929 yılında öğretmen oldu. Otuz yedi yıl çalıştı. 1972 yılında Isparta'da öldü. 

Şiirlerinden ikisi aşağıdadır; 

Gün Batarken 

Enginde bir güzel can atıyorken 

Ölümü düşünmek günah mı bilmem 

Suları bir hançer kanatıyorken, 

Gönlüme çökecek bin ah mı bilmem 

Hicran havasıyla estikçe yeller 

Akıyor sulara ölgün emeller 

Sarışın başından uzanan teller 

Gözüme bir hazin nigâh mı bilmem

Ufuklar bir derin hayale daldı 

Enginde yükselen dağlar alçaldı 

Gözlerim kararan vadide kaldı 

Gönüller arası penah mı bilmem 

Çekildi ufkumdan o sevinç kızı 

Akıyor içime bir siyah sızı 

Görmesin göklerde gönül yıldızı 

Gözler de gönül de siyah mı bilmem 

Dalgalar 

Dalgalar gölde saklı 

Bir mavi tülde saklı 

Rüzgârlar estirince 

Başından gider aklı 

Dalgalar kabarmada 

Esinti var havada 

Hücuma uğradı bak 

Canada Yeşilada 

Dalgalar arka arka 

Gelirlerdüşe kalka 

Kumlara çakıllara 

Bu çalım bu fiyaka 

Dalgalar dalgalanır 

Çalkanır havalanır 

Korkmayın çekinmeyin 

Dalgalar bizi tanır 

Dalgalar coşar gelir 

Ufuklar aşar gelir 

Hırslanır öfkelenir 

Sahile hep serilir 

BELİK BAHÇE 

Kale kapısından girince Devran Dededen sonraki sağ boşluğa denirdi. Kale 

mahallesinin güney yönü doldurulduktan sonra bu ad kullanılmaz oldu. Bu mahallenin 

çocuğu olduğum için oyunlarımızın çoğunu orda oynardık. Çünkü mahallede 

ordan geniş yer yoktu. "Belik" kelimesi Divanü-Lügat-it-Türk'te "Armağan" anlamındadır. 

BELTAŞI 

Eski yazla yolunun en yüksek yerinden yazla tarafına inerken sol taraftaki 

dik kayaların altında odamsı bir boşluk vardır.Buraya Beltaşı denirdi. Beli ağrıyanlar

yerden birkaç çöp alıp kırar, bu boşluğun bir köşesine koyar, arkaya doğru yatar, 

belini birkaç kez zorlardı. Böyle yapıldığı zaman bel ağrılarının geçeceğine 

inanılırdı. Şimdi yol doldurulunca bu boşluk nerdeyse yol hizasıyla olmuştur. 

BENEK 

Armağan. Örneğin; "Arkadaşıma bir benek verdim." Divanü-Lügat-it-Türk'te 

"Belek" olarak geçiyor. 

BEREKET DEDE 

Karçınzade Süleyman Şükrü'nün Seyahat-ı Kübra adlı eserinde verdiği 

bilgiye göre Bereket Dede mevlevidir. Şehir içinde türbesi vardır. Nerede olduğu 

tesbit edilemedi. 

BESDEL (pestil) 

Pekmez belirli bir ölçüde daha kaynatılarak koyulaştırılırsa Pestil olur. Şırası 

pekmez toprağıyla işlem gören tatlı besdel, toprak katılmayan ise ekşi besdel olur. 

Ekşi besdel eritilerek pilav yerken, benzer durumlarda komposto gibi içilir. 

Besdel ve pekmez baş parmakla işaret parmağı birleştirilerek bir leğende 

döğülürse rengi bal rengine döner. Bunun için besdel ve pekmez yapıldıktan sonra 

leğenlere konur, akşamları keliflerde komşu hısım böylece doğulur, bal rengi 

aldırılırdı. 

BEYGİR HÜSNÜ 

Çok güçlü, iyi niyetli bir adamdı. Yoksuldu. Evinin geçimini sağlamak için en 

ağır yükleri taşırdı. Sırtından yük semeri eksik olmazdı. Ramazanlarda da davul 

çalardı. Ritmi çok güzel, başarılıydı. Tok sesiyle manileri türküleştirerek söylerdi. 

Hemşehriler, ondan sonra ramazanda davul çalanların hiçbirinin onun yerini 

tutamadığını söylerler. Onun aklımda kalan manilerinden ikisini yazıyorum. 

Şekerim var ezilecek Has 

dülbentten süzülecek Çok 

bekletme güzel beyim Çok 

yerim var gezilecek 

Aşağı cami direk ister 

Söylemeye yürek ister. Benim 

karnım toktur amma 

Arkadaşım börek ister 

BEZ BAĞLAMAK 

Bir dilek, bir hastalık nedeniyle dileğin kabul olunması için su başlarına, 

kutsal yerlere ve yakınındaki ağaçlara bez bağlanır. Şamanizm inancına göre 

onların ruhlarına saygı duyup, onlardan yardım dilemek amacı taşır. Türkler

müslüman olduktan sonra bu geleneklerini bırakmamışlardır. Pınar pazarındaki 

pınarın üstünde bulunan ağaçlara, Eğirdir ve Yazla'daki türbelere bez parçası 

bağlanırdı. Şimdilerde böyle bir durum yoktur, 

BICIGAN 

El ve ayakta derilerin yarılarak kan çıkma durumlarına denir. 

BICILGAN OTU 

Geniş yapraklı uzun çayıra benzeyen bir ottur. Nemli ve sulak yerlerde 

bulunur. Dört beş yaprak birleştirilerek bükülür, hasır ipi haline getirilir, hasır 

dokumada kullanılır. Dikkat edilmezse eli jilet gibi keser. 

BICIRGAN 

Bilimsel adı Preissensia polymorpha'dır. Gıcırgan da derler. Su içindeki 

kayaların üzerinde olurdu. Küçük tatlı su midyeleridir. Dikkat etmediğimizde 

yürürken ayaklarımızı keserlerdi. Balıkların besin kaynağı idi. Deterjan olayından 

sonra gölde görünmez oldular. Balıklarda... 

BİDDAK 

Çocukluğumdan hatırlıyorum. Giyimine, temizliğine dikkat etmeyen 

dilenen yaşlı, kirli bir kadındı. Öyle olanlara adı deyim olarak kalmıştır. Hatta kız 

çocuklarını seven yaşlılar "Biddak" diye severlerdi. Nedeni, çocuğa övücü sözler 

söylenirse nazar değeceğine inanılır. Hâlâ çocukları "Çirkin" diye severler. 

BİLMECELER 

Çocukluk günlerimde kış gecelerinde birbirimize sorduğumuz 

bilmecelerden aklımda kalanlarını yazıyorum. 

Het dedim 

Hut dedim 

Kapı ardına yat dedim. Süpürge 

Dağdan attım ölmedi 

Taştan attım ölmedi 

Suya attım oluverdi Kağıt 

Hep hepi içinde 

Kafası dışında Çivi 

Dam başında 

Bir top bezim var Yuvga taşı

Melemez melemez 

Ocak başına gelemez Sadeyağ 

Kapı ardında pekmez 

Süpürürüm süpürürüm gitmez Güneş 

İbici 

Burnu eğrici Tahra 

Dağdan gelir taştan gelir 

Ardı açık enişten gelir Keçi 

Kayada kalbur aslı Kulak 

Yedi delikli tokmak 

Bunu bilmeyen ahmak Kafa 

Sarıdır safran gibi 

Okunur Kur'an gibi 

Ya bunu bileceksin 

Ya bu gece öleceksin Altın 

Ben giderim o gider 

Para para iz eder Baston 

Anasını sattığımın gâvuru 

Kulağına bassam bağırır Tüfek 

Altı mermer üstü mermer 

içinde bir gelin oynar Ağız ve Dil 

Biz biz idik 

Otuz iki kız idik 

Ezildik büzüldük 

Bir sıraya dizildik Dişler 

BİR EĞİRDİR TATLISI 

Çarşı fırınından çıkan sıcak bir ekmeğin karnı yarılır; içine oğularak tahin 

helvası konur, tekrar fırına verilir. Helva eriyip ekmeğe sindikten sonra fırından 

çıkarılır, yenir. Eski Eğirdir geleneklerinden biridir. 

BİŞİ 

Orta büyüklükte kalın yuvarlak bir hamurun kızgın bol yağda kızartılmasıyla 

yapılan mayalı bir çeşit börektir. Bişi hayırlı işlerin ardından, ölenlerin ardından, 

kazalardan sonra Tanrı'ya şükran sunmak için yapılır. Kişi seçmeden, gelen geçen, 

uzak yakın herkese dağıtılır.

BOKLUTAŞ 

Kemik Hastalıkları Hastanesi ile Kapılar arasının gölden yana olan 

büklüme denir. Eskiden burada dağdan yuvarlanmış 30-40 tonluk taşlar vardı. O 

zamanlar bağlara yürüyerek sabahleyin gidilir, ikindin yürüyerek dönülürdü. Ne 

hikmetse sabah giderken ve ikindin dönerken çoğu kişiler göl kıyısındaki bu taşların 

ardında abdest bozarlardı. O mevki de bu nedenle bu adla anılır. 

BOKYEDİBAŞI 

Olmuş işi bozmaya çalışana denir. Bazen olayda doğru davranan kişiye, 

işine gelmeyenler kötülemek için de söylerler. 

BOSTAN KABAĞI 

Çok iri olduğu halde kartlaşmaz, çekirdeği süt kalır. Süt ve tereyağla 

pişerse çok lezzetli olur. Sanırım kültürü Türkmenistan'dan gelmedir. Anadolunun 

çok yerini gezdim, bu kabak türünü görmedim. 

BOYALI 

Bugünkü adı Büyükgökçeli olan Findos'un doğu tepesinin ardında bacak 

kalınlığında bir su çıkar. Pınarın alt tarafında çok yaşlı bir karadut ağacı ve tapınak 

denebilecek kalıntılar vardır. 1850 lerden sonra bu mevki Eğirdirli Rıza Efendinin 

çiftliği olmuştur. 1873 te Eğirdir'de Rüştiyenin açılmasında bu kişinin yardımları 

olmuştur. Çiftlik evi tapınak kalıntısının üstüne yapılmıştır. 458 tarihli kilise 

kayıtlarında Findos'ta bir piskoposluk olduğu yazılıdır. Bu kalıntının bununla ilgili 

olduğu, Boyalı adının da resimli kiliseden kaldığı akla geliyor. 

BOYALI-BARLA 

Şimdi mahalle olmuş eski bir çiftlik adıdır. 

BOZLUVA 

"Boğazova"nın bozulmuş şeklidir. Boğaz sözcüğü genelde bileşik kelime 

olduğu zaman "Boz" şekline dönüşüyor. Boğazın önü'nün "Bozanönü" olduğu gibi. 

Boğazova'nın çevresinde 6-7 bin yıllık yerleşim izleri vardır. Bilhassa 

Konnebucağı, Meseyin, Pınarpazarı, Sarıcıkarası dolaylarında görülür. İki üç metre 

toprak altında Roma dönemi kalıntılarına da rastlanır. Verimli bir toprak olduğu için 

Arih öncesi ve tarih boyunca yararlanılmıştır. Göl kıyısında üç dört yerde büyük 

yapıların temelleri vardır. Zamanla dolan göl tabanının sonucu suların yükselmesiyle 

Boğazova sular altında kalmış, tarım yapılamaz hale gelmiştir. Boğazova'yı bu 

durumdan kurtarmak için bazı teşebbüsler yapılmıştır. Bu teşebbüslerden bilinen 

ilki 1567 yılında olmuştur. Ama sonuçsuz kalmıştır. İkinci meşrutiyette Eğirdir'den 

mebus seçilen Hacı Burhan 1910 larda bataklığı kurutmak için bir teşebbüste 

bulunduysa da sonuç alınamamıştır. 1952 yılında kanal açılıp "Irmak" kontrol altına 

alınmıştır.

BÖCÜ BÖRTÜ 

Boğazova'dan Sivri'nin görünüşü 

Böcekler ve kurtlar demektir.Burada kurt sözüyle kelebek larvaları anlatılır. 

Eski Türk dilinde Börte; hayvan, kurt anlamında kullanılır. 

BUNALTMA ÇUBUK 

Dikilecek asma türünün güçlülerinden 60-70cm kadar uzunlukta kesilir. Bir 

demet yapılır. Bir çuvala ya da hasıra sarılıp bir çukura gözlerinin yönü aşağı 

gelecek şekilde gömülür, kümbet yapılır. Bir süre sonra köklenince asma çukuruna 

dikilir. 

BURCU BEY HAMAMI 

Yazla hamamı da denirdi. Şimdiki yangın evlerinin olduğu yerdeydi. Biraz 

üstünde bilek kalınlığında buz gibi bir su akan pınar vardı. 1480 lerden sonraki 

kayıtlarda Burcu Bey Zaviyesinin Burcu Hamamı olarak adı geçiyor. Kullanıldığını 

bilen yoktur. 1430 lardan sonra yapıldığını sanıyorum. Orta büyüklükte tuğla ve 

harçla yapılmış bir hamamdı. 1950lerde yıkıldı 

Karçınzade Süleyman Şükrü eserinde bu hamamdan bakımsız, işlemez 

durumda diye bahseder. Buna göre 1880 yılından önce işlemez olduğu anlaşılıyor. 

Bazı kaynaklarda "Buzcu" diye yazıyorsa da biz çocukluğumuzdan beri bu 

zaviyenin olduğu evde oturanlara "Burcular" deriz. 

BURCU BEY 

Eğirdir, Osmanlı yönetimine geçtikten sonra birçok yöneticiler gelmiştir. Bu 

yöneticilerden biri Hızır Bey ya da Hızır Ağa dır. Bu Hızır Bey, Şeyhülislam Berdai'yi 

Hacda Eğirdir'e davet eden kişidir. Burcu Bey de Hızır Beyin çevresindeki 

kumandanlardan biri olabilir. Ün dergisinde Turan Dağlıoğlu'nun "Hızır Bey 

Vakfiyesi" adlı yazısında Burcu Beyin adı geçer.

Hızır Bey 1429 tarihli vakfiyede birçok mallarını Şeyhülislam Berdai 

zaviyesinin o günkü mütevellisi olan Pir Muhammet Hoyi ve evlatlarına vakfettikten 

sonra imzalayanların arasında Burcu Beyin de adı vardır. 

Burcu beyin Yazla’da Hangah altında bir evin bahçesinde basit bir türbesi 

vardı. Evde oturanlara da "Burcular" denirdi. Sanıyorum bu ev Burcu Bey 

zaviyesinin kalıntısı idi. Burcu Bey bir zaviye kurmuş; bu zaviyenin üzerine de 

Gönen'deki Kavacık köyü, Avşar'daki Suluköy, Sevinçbey'deki bazı bağlarını 

vakfetmiştir. Ayrıca Burcu Bey hamamından hisse aldığı yazılıdır. Bu hamamdan 

Zorti Baba için eski kayıtlarda "Burcu Bey hamamından pay alıyor." sözü geçiyor. 

Bir burcu mescidi de olduğu kayıtlarda vardır. Bu mescide Burdur'da on dükkan 

bağışlıydı. Burcu Bey türbesi 1970 lerde kaldırılarak Belediye yangın evleri yapıldı. 

Burcu hamamı 1945 lerde harap halde idi. İçinde oynardık. Bol kireç harçlı ve 

tuğlayla yapılmış orta büyüklükte bir hamamdı. 

BURHAN 

Türklerin bir bölümü, başta Uygurlar müslüman olmadan önce Budist idiler. 

Din etkisiyle çocuklarına Buda'nın adını koyarlardı. Türk'lere Buda adı, "Burhan" 

şeklinde geçmiştir. Hazreti Muhammed adının Mehmet, Ahmet, Mahmut, Mahmat 

olarak geçmesi gibi. 

BUZ SÜRMESİ 

Bazı yıllar göl 40-50cm donar. Marta doğru erimeye başlayınca parçalanan 

buzlar dalgalarla kıyılara yığılır. Öyle olur ki sedler haline gelir, muazzam bir güç 

oluştururlar. Kıyıdaki büyük ağaçları bile kökünden kazır, çatmaları parçalarlar. 

Buna buz sürmesi denir. 1949 yılındaki böyle bir donda buz sürmesi sonucu çok 

1949 yılında buz tutan göl üstünde karşı dağlardan odun 

getirenler Canada'nın güney açıklarında görülüyorlar 

büyük çınar ağaçları zarar gördü.

BUZATI 

Göl kalın donduğu zamanlarda kullanılan bir araçtır. Bir insanın bağdaş 

kurup ya da diz üstü oturabileceği büyüklükte alçak bir iskemledir. Ön tarafı 

yukarıya meyillidir. En altına buzda süratle kayması için kemik yerleştirilir. 

Söylenilene göre en iyi kemik köpek kemiği imiş. Üzerine oturulduktan sonra uçları 

sivri demirli iki değnekle ki buna "mizmile" derler itilerek, buz üstünde süratle gidilir. 

Bunun biraz daha büyüğü yapılarak karşı dağ kıyılarından odun getirildiği 

olur. 1949 yılındaki büyük donda bu olayları gördüm. 

Ortaasyadaki Hakas Türkleri bölgesinde benzer şekilde buzlu arazide 

gittikleri Radolfun kitabında bahsedilmektedir. 

BÜTÜNET 

1949 yılında Camiardı açıklarında buz tutan göl üstünde 

buzatı'yla gezen Eğirdir'liler 

Ziyafet ve düğün yemeğidir. Büyük bir sahandaki bulgur pilavı üzerine 3-4 kg 

kadar, büyük parçalar halinde haşlanmış erkeç ya da keçi eti konur. Pilavla beraber 

yenir. Pilav da et suyuyla pişirilir.

CAMADAN 

C 

Kolları olmayan deriden yelek. Bir Eğirdir türküsünde de geçer. "Halil ağam 

Aras'a gidiyor" Öküz derisinden camadan giyiyor." Bu türkünün tamamını söyleyen 

bulamadım. 

CAMİARDI 

Hızır Bey camisinin güney tarafına denir. Bizim çocukluğumuzda göl orada 

kıyı yapar, Ada'dan gelen kayıklar orada durur, gavinne çamçakla orada satılırdı. 

Yaşlılar kış günleri orada oturur, duvara dayanır güneşlenirlerdi. Şimdi otobüs 

durağı ve terminal olmuştur. 

CÂMİÜ'N-NAZÂİR 

Eğirdirli Hacı Kemal'in 1512de yazıp bitirdiği yazdığı bir şiir antolojisidir. 

Kitapta 268 şairin 425 şiiri vardır. Ordünaryüs Prof. Dr. Fuat Köprülü "Türk edebiyatında 

İlk Mutasavvuflar" adlı eserinde Câmiü'n Nazâir'in önemini şöyle belirtir. 

"Hacı Kemal'in hatta tezkerelerde bile adları geçmeyen en eski Anadolu 

şairlerinin de eserlerini içine alan meşhur Câmiü'n Nazâir'idir." diye yazar. Bir 

başka yerinde de "15.yüzyılın ilk yarısına ait olan bu ilahilerden sonra Câmiü'n 

Nazâir sahibi Eğirdirli Hacı Kemal'in zabt ve tesbit ettiği birkaç ilahiyi Yunus 

Emre'ye mensup en eski metin sayabiliriz." der. 

Gönül diler ki bu gizli hazine Eğirdir'i sevenlerce ya da Yerel Yönetimce bu 

günün yazısıyla Türk Edebiyatına kazandırılsın. 

CANADA 

Şimdiye kadar sürekli iskan durumu olmamıştır. Kuzeyindeki kayalık 

bölümde küçük düdenler vardır. Yine bu civarda antik çağdan kalma bir yapının 

kesme taşları görülür. 

Bugünkü çevre duvarının büyük çınar doğrultusundadır. 1972 yılında gölün 

seviyesi aşırı düşünce Canada'nın batı güney ucunda girintili birçok yapı izleri 

görülmüştür. Çocukluğumuzda Kaleburnu ile Canada arasında kesme taşlı bir yol 

olduğu, bu kesme taşlı yolun taşları arasına ayağımızın sıkışıp boğulabileceğimiz 

büyükler tarafından söylenirdi. 

1820 lerde Canada'da mükemmel bakımlı bir bahçe, köşk ve hamam 

olduğu, adına da "Gülistan" dendiği Böcüzadenin Isparta Tarihi kitabında yazılıdır. 

1914 lerde Mutasarrıf Cemal Bey Canada'ya esirler için baraka ve odalar 

yapılmasını emretmiştir.

Kurtuluş savaşı yıllarında Yunan İzmir'e girdiği zaman güvenceye almak 

için Denizli'den 500 kadar Rum erkeği demiryoluyla Eğirdir'e getirilerek Canada'da 

kampa alınmıştır. Kurtuluş savaşı yıllarında milli hareketi desteklemeyenlerin de 

kampa alındığı yer olmuştur. 

5 Mart 1930 da Atatürk Eğirdir'e geldiğinde Belediye Meclisi kararıyla 

Canada'nın tapusu sunulmuştur. Ölümünden sonra da kardeşi Makbule Atadan'a 

kalmıştır. O da başkalarına satmış, 1970 lerde istimlak edilerek park haline 

getirilmiştir. 

Fa-Kaylan'ın yazdığı Siyah Ülke Beyaz Ülke adlı bir küçük romanında birçok 

olaylar Canada'da geçer. 

Canada bazı kaynaklarda Çan adası, Çıyanadası şeklinde yazılıdır. 

CAR 

Geçmişte Kale Mahallesi, Can Ada (1955) 

Siyah bezden yapılan altı etek, üstü pelerin olan, kadının yüzünü 

göstermeyecek şekilde başını örttüğü bir giyim... Kıyafet kanunuyla 

yasaklanmasına rağmen 1960 lara kadar görüldü. 

CEBEL 

Sütçüler ilçesinin eski adıdır. Arapça "dağ" demektir. 

CEMAL TOSUN 

1904 yılında Isparta'da doğdu. Annesi Isparta'da "Şafak Hoca" diye anılan 

Mustafa Tevfik'in kızı Saliha Hanım, babası Aksu eşrafından "Toşur Ağa" diye 

bilinen Mehmet Tosun'dur.

Cemal Tosun torunlarıyla 

Cemal Tosun, Isparta medreselerinde okumuş, dedesi Isparta Müftüsü 

Tevfik Hoca'nın ilminden feyzalmıştır. Rüştiye'den sonra öğretmenlik meslek 

kurslarına katılarak öğretmen olup İğdecik köyünde göreve başlamıştır. Daha 

sonra Koçular, Yılanlı, Kumdanlı, İslamköy, Savköy, Kuleönü, Atabey tekrar 

İslamköy'de görev yapmıştır. Kendi ifadesine göre Süleyman Demirel'in öğretmeni 

olmuştur. Diplomasında da imzası olduğunu söylemiştir. Gönen Köy Enstitüsünde 

katıldığı bir kurstan sonra Eğirdir ve Sütçüler Bölgesi Gezici Başöğretmenliğine 

atanmıştır. Eğirdir Zafer İlkokulunda 12 yıl çalışmıştır. Senir'den emekli olmuştur. 

Baba yurdu olan Aksu'da okul yapımında, oranın ilçe olmasında, 

gelişiminde çok hizmeti vardır. Derin bir tarih ve hukuk bilgisine sahip olup 

araştırmacı bir ruha sahipti. Araştırmalarının sonucunda Gölsesi gazetesinde 

"Eğirdir Tarihi" ni yayınlamıştır. Sonra dosya haline getirip Isparta Halil Hamit Paşa 

Kütüphanesi'ne vermiştir. 

14 Temmuz 1990 tarihinde vefat etmiş, Isparta Asri Mezarlığına

CENGİZ TOSUN (PROF. DR.) 

Öğretmen Cemal Tosun'un oğludur. 1937 yılında babasının öğretmenlik 

yaptığı İslamköy'de doğdu. İlkokul ve ortaokuldan sonra Balıkesir Necatibey 

Öğretmen Okulu'na girdi. 1955 yılında burayı bitirerek Gazi Eğitim Enstitüsü 

İngilizce Bölümü sınavını kazandı. 1957 yılında Gaziantep Lisesi'ne atandı. Sonra 

Söke'den askere gitti. Askerlik sonrası bir süre tercümanlık yaptı. 1963 yılında 

tekrar öğretmenliğe dönüp Konya Erkek Lisesi'nde İngilizce öğretmenliğine 

başladı. Burada çalışırken sınav sonucu Ankara Fen Lisesi İngilizce öğretmeni 

oldu. Bu arada Hacettepe Üniversitesi İngiliz Dili Edebiyatı Bölümü'nde Lisans 

tamamladı. Orada öğretim görevlisi olarak çalışırken bir yandan da akademik 

çalışmalarını sürdürdü. 1977 de Dilbilim doktorası, 1983 de Doçentlik, 1988 de 

Profösörlük unvanlarını kazandı. 

Hacettepe Üniversitesi'nde 26 yıl çalışarak İngiliz Dili Eğitimi Bölümü'nde 

Bölüm Başkanlığı yaptı. 1999 yılında Çankaya Üniversitesi'nden aldığı teklif 

üzerine Hacettepe Üniversitesi'nden emekli olup Çankaya Üniversitesi'nde 

çalışmaya başladı. Şu anda orda ilgili bölümde ders vermekte olup İngilizce 

Hazırlık Okulu'nun Müdürlüğünü yapmaktadır. Eşi Tülay Tosun emekli öğretmendir. 

Öniz ve Burcu adlarında kızları, Edip Kerim adında da bir torunları vardır. 

Prof. Dr. Cengiz Tosun çeviri, şiir, resimle de uğraşmış, şiir dalında 1957 de 

Cumhuriyet Gazetesi'nin Yünüz Nadi Şiir yarışmasında "Önce Vatan" adlı şiiriyle 

3.lük ödülünü kazanmıştır. 

CENNETABAD 

Beylik döneminde Felekabad'ın yanında Eğirdir'e verilen ikinci bir addır. 

CEYLAN DERİSİNE YAZILI İNCİL HAKKINDA 

Pek çok yazılı kaynakta ve halk arasında Ayastefanos Kilisesinde ceylan 

derisi üzerine yazılı çok değerli bir incilin adı geçer. Bütün sorma ve aramalara 

rağmen şimdiye kadar ne olduğu bilinmemiştir. Böcüzade Süleyman Sami Isparta 

Tarihi adlı eserinde bu İncil'in M.S. 360 yılında yazıldığını yazar. 

İnternette "Byzantine Monastic Faundation Documents" sitesindeki bir 

yazıdan edindiğim bilgi şöyledir: 

"1874 de G. Hirschfeld tarafından Eğirdir gölünde bir adadaki Manastır 

Kütüphanesinde bulunan elle yazılmış kitapların kalıntıları İkinci Dünya Savaşında 

Berlin'de kayboldu." 

Büyük bir ihtimalle bu İncil de bu kitapların arasındaydı. Demek ki kiliseden 

yalnız İncil değil, değerli daha pek çok kitap götürülmüş. 

G. Hirschfeld bir Alman bilginidir. Arkeolog ve coğrafyacıdır. Sagalassos ve 

Selefküs Sidera'yı inceleyen , Adada'nın yerini ilk belirleyen bilgindir. 

CEZAYİR TÜRKÜSÜ 

Babam anılarında anlatırdı. Dedesi Veziroğlu Ahmet Efendi, zaman 

zaman Cezayir türküsünü söyler söyler ağlarmış. Dikkatimi çektiği için bu türkünün 

sözlerini yazıyorum.

Cezayir'in gemileri yağlanır 

Yağlanırda kıyılara bağlanır. 

Giden yiğitler nerde eylenir 

Sokakları mermer taşlı 

Güzelleri hilal kaşlı 

Cezayir...Cezayir... 

Veziroğlu Ahmet Efendi 1829 da Eğirdir'de doğmuş, 1853 Kırım savaşına 

katılmıştır. Osmanlılar Kırım savaşını Fransız, İngilizlerle beraber Ruslara karşı 

yaparken İngilizce öğrenmiş. Demiryolunu yapan İngilizlerle İngilizce 

konuşur-muş. 1913 yılında vefat etmiş, Şeyhülislam Berdai zaviyesi 

mezarlığına gömülmüştür. Zaviyenin son şeyhlerinden Ahmet Efendinin kızı 

Kâmile Hanım, oğlu Müderris Nuri Efendinin eşidir. 

CIKKABAK 

Olur olmaz söze karışan, bilmediği halde her yerden çıkan, her duyduğunu 

başkalarına söyleyen kişi. 

CİBRE 

Üzümün suyu alındıktan sonra geride kalan posası. Üstünü kapatırlar, 4-5 

gün bekletirler. Bakteriyel faaliyet sonucu kızdıktan sonra üstüne su döküp sirke 

yaparlardı. 

ClĞERTEKERİ 

Bağda kışlık kıyma, pastırma, kavurma, sızgeç yapmak için kesilen 

hayvanların ciğerleri de değerlendirilirdi. Ciğerler iri kıyım kıyılır, bol içyağı içinde 

kavrulur, bir kaba dökülüp teker haline getirilirdi. Kışın bir parça alınır, üzerine biraz 

su katılıp ocakta ya da mangal üstünde bir kaynamalık olunca ekmeğe katık 

edilerek yenirdi. 

CİHANNÜMA'DA EĞİRDİR 

1609-1658 yılları arasında yaşayan Katip Çelebi'nin bir coğrafya kitabı olan 

Cihannüma'sındaSalih Şapçı'nın çevirisiyle Eğirdirşöyle anlatılır; 

"Eğirdir gölün batı kenarındadır. Gölün içine girmiş bir küçük hisarı ve 

sağlam kalesi tatlı su ile çevrilidir. Mamur çarşıları, camileri ve birçok hamamları 

vardır. Burada Nakş-ı bendi tarikatının ulu evliyaları ve bazı şeyhlerinin mübarek 

mezarları olup, üzerlerinde camii şerif ve imareti yapılmıştır. Bu şehirde medrese 

vardır. Kütahya'dan üç konaktır. 

Bu kasabanın varoşu vardır. İki tarafında kapısı ve karşısında bir küçük ada 

vardır. Bağ ve bahçedir, insan oturmaz. Onun kuzeyinde bir büyük ada vardır. İki 

yüz kadar ev vardır. Yarısı islam, yarısı hıristiyandır. İçinde ulu evliyalardan Şeyh 

Muslihiddin Efendi vardır. Bu ada ahalisi gemicidir. Kadınları bez dokur. Adı geçen

varoş üzerindeki Sivrinaz isimli bir dağ üzerine yapılan metin bir kaleyi Küleyb 

adına bir kafir bina etmiştir. Bu kaleyi Seyyid-i Battal Gazi fethetmiştir. Dağın 

yüksekliği altı saattir. Kasabanın dışında Nazla namında bir köy vardır. Hicri 600 de 

(M. 1204) Berda vilayetinde Şeyhülislam namında ululardan bir veli Allah tarafından 

tayin olunup o Nazla köyünde bir cami ve tekke yapıp orada oturmuş ve evladından 

nice veliler yetişmiştir. Saltanat tarafından yetmiş adet cizye tayin olunup gelen 

giden fakirlere yemek verilir idi. Kısacası bu Eğirdir kazası dağlıktır. Büyük dağlar 

ve ulu ağaçlar ve hoş pınarları vardır. Absafrus (Dippoyraz) namında bir yüksek 

dağı vardır. Yirmi dört saat yüksektir. Üzerinde yazın en sıcak günlerinde on, on beş 

arşın derinlikte kar bulunur. Hatta "İnsana ölümsüzlük veren hayat suyu bulunur." 

derler. Yaz mevsiminde hiç görülmedik çiçekler açar. Dağın ortasında bir düz yerde, 

bir tatlı gölü vardır. Uzunluğu on mil, genişliği beş mildir. Yazın etrafı çimenliktir. Hoş 

havası var amma ondan yukarıda kardan başka bir şey yoktur. Eğirdir'den altı saat 

kadar yerde bir tatlı göl vardır. Balığına tatlı balık derler. On, on beş okka kadar olur. 

Aralık- Ocak aylarında avlanır. Naklederler ki Eğirdir'in otuz altı nevi üzümü olur. 

Eğirdir gölü Hamidili ortasında bir tatlı sudur. Uzunluğu güneyden kuzeye dört 

buçuk fersah, genişliği üç fersah ve derinliği on kulaç olup, batısı göl içinde kenara 

bitişik olan Eğirdir namlı hisardır. Ortasında iki ada vardır. Küçüğüne Canadası, 

büyüğüne Nis adası derler. Beş çeşit balığı olur. Bahar mevsimi başlarında, kiraz 

mevsimi gelince avlarlar. Bir garip göldür, kenarında beyaz çakıl taşları vardır. 

Aralarında kudretten Allah'ın ismi yazılmış çakıllar bulunur. Bu gölün ayağı vardır. 

İki konak akar. Birkaç yerde yer altına girer. Sonunda Antalya şehrine bir konak 

yaklaşınca Düden isimli yerde anafor olup yer altına gider, sonra Antalya Gümrük 

Kapısı'nda çıkar." 

CURİLLİ 

Balık yavrularının en küçüklerine denir. Daha çok gavinnenin küçüklerine 

denirdi. Sanıyorum en eski dillerden kalan bir kelime olsa gerek. 

Yellibelen'den Eğirdir (1955)

ÇAKAL ERİĞİ 

Ç 

Dağ eriği de denir. Geç olgunlaşan, ekşi, biraz acımsı olan yabani bir eriktir. 

Olgunlaştıktan sonra ezilip bez üstünde kurutularak sırımı yapılırdı. 

ÇAKAL KAYASI 

Poyraz mahallesinde eski Isparta yolunun solundaki yüksek kayalıktır. 

ÇAKAL MASALI 

"Hayvanlar kendilerine bir kral seçmek istemişler. Çakal da bunu duyunca 

değişik boya küplerine girerek kendini boyamış, meydana çıkmış. Bütün hayvanlar 

bakmışlar ki çok değişik bir hayvan bu, aslanı kaplanı bırakıp onu kral seçmişler. 

Ama bir zaman sonra bir yağmur yağmış, bir yağmur yağmış, çakal da yağmur 

altında kalmış, bütün boyaları akmış, çakal olduğu meydana çıkmış. Ormandan 

sürmüş çıkarmışlar çakalı. Aslanı kral yapmışlar." 

Bu masalı babam bana anlattı, torunlarına anlattı. Ona da dedesi anlatmış. 

Dedesi Veziroğlu Ahmet Efendi 1828 doğumlu. O da büyüklerinden dinlemiştir. 

Benim burda asıl söylemek istediğim Fransızcadan tercüme edilmiş 

"Tilkinin Masalı" adındaki bir kitapta aynı masala rastlamamdır. Yalnız orada bizim 

çakal, tilki olmuş. Dünya kültürünün birbirleriyle ilgisi bakımından belirtmek istedim. 

ÇAKALBOKU 

Haşhaş helvasına derler. Soğuk kış gecelerinde haşhaş, nişasta, pekmezle 

pişirilirdi. Avuç içinde tereyağla kavrulmuş unla muamele edilerek uzun köfte 

biçiminde yapılır, soğukta dondurulur, öyle yenirdi. Eğirdir'den Bursa'ya giden bir 

arkadaşım bana şöyle bir anısını anlattı; 

Babasının tayini dolayısıyla Bursa'ya giden arkadaşım ilkokul üçüncü 

sınıfa kaydoluyor. "Kışın Neler Yeriz?" konulu hayat bilgisi dersinde öğretmen 

arkadaşıma söz verince yenenleri saydıktan sonra "Çakalboku da yeriz." demiş. 

Öğretmen ve arkadaşları gülüşmüşler. Öğretmen onun nasıl bir şey olduğunu 

sorunca o da haşhaş helvasını anlatmış. 

Daha sonra arkadaşları hep ona, "Siz kışın ne yersiniz?" diye takılıp 

durmuşlar.

ÇALI AĞACI 

Şeyhülislam Berdai türbesinin doğu tarafında 80-90 cm çapında, 15 metre 

kadar yüksekliği olan bir çalı ağacı vardı. Özellikle korunmuş olsa ki öyle büyük bir 

çalı ağacı olmuş. 1985 lerden sonra ansızın ortadan kalktı. Sordum, soruşturdum, 

izini bulamadım. 

Büyük dedem Veziroğlu Ahmet Efendi bu ağacın altında gömülü idi. Bu 

mezarlığın taş duvarlarını da o çevirtmişti. 

ÇAMÇAK 

Faraşa benzeyen ağaçtan yapılan bir araçtır. Kayıklardan su boşaltmaya 

yarardı. Gavinne satılırken ölçü olarak kullanılırdı. "Bir çamçağı üç kuruş, beş 

kuruş..." diye bağırırlardı. 

ÇAMURAGÖMÜLME 

Romatizma, siyatik, kireçlenme ağrılarından kurtulmak için hastalar 

Altınkum'a 1-10 Ağustos tarihleri arasında gidip kuma gömüldükleri gibi, yazın 

sıcak zamanlarında da Bağlara gidip çamura gömülürler, bir tedavi yöntemi olarak 

uygularlardı. Önce mezar boyutunda derince bir yer kazılır. İçinde uzun süre ateş 

yakılır. Toprak iyice kızdıktan sonra küller alınır, kaynar su dökülür. Önemli miktarda 

tuz konularak toprak iyice çamur haline getirildikten sonra tedavi olacak kişi çamurun 

içine yatar. Her tarafı çamura gömüldükten sonra terlemesi için dayanabildiği 

kadar durur. Güneş varsa başına gölge yapılır. Terlemesi bittikten sonra 

çamurdan çıkar, iyice sıcak suyla yıkanır, yatağa yatar. 3-4 saat kadar bekler, sonra 

giyinir. Bu işlemi uygulayanların çoğu o kışı ağrısız geçirdiklerini söylerlerdi. 

ÇAMYOL 

Eğirdir Aksu arasında, Eğirdir'e 12 km. uzaklıkta Orman Bakanlığının bir 

mesire yeridir. Çam ormanı içindedir. 

ÇAPAK DOLDURMASI 

Eğirdir'e özel bir yemektir. Ziyafetlerde en çok tercih edilendir. Her çapak 

doldurulmaz. Yağlı, havyarlı, genç irisi 4-5 kg ağırlığında olanı en uygundur. Balık 

eylenir. Başı alınır. Kuyruktan da bir miktar kesilir. Karın, bol naneyle ve havyarla 

pişmiş bulgur pilavıyla doldurulur. Evde ya da çarşı fırınında pişirilir. Pilavın kalanı 

da yanına konularak soğanla yenir. 

ÇAPAK GÖMMESİ 

Bol köze iri bir çapağın karnı alındıktan sonra Havyar varsa durur iyice 

gömülür. Bir buçuk saat kadar bekletilir, pişmişse közden çıkarılır, tuza banarak 

yenir. Avcılar çapağı n en lezzetli bu şekilde yenildiğini söylerler.

ÇAPAK 

Sazan...Bilimsel adı Cyprimus carpio. Eğirdirlilerin en çok sevdiği balıktır. 

Kızartması, dolması, ekşilemesi, gömmesi, hatta salamurası yapılır. Gölün en iri 

balığıdır. 13-15 kiloya kadar rastlanır. 1945 yılında yakalanan 22 kg.lık bir çapağın 

askeriyeye satıldığı söylenir. Karçınzade Süleyman Şükrü Seyahat-ı Kübra adlı 

eserinde "Otuz kilolusu dahi bulunduğu rivayet olunur." der. 

ÇARNA 

Kale mahallesinin güneyinde, aşağı mahalle kale duvarmdadır. Alttan 

delinen kale duvarından giren su iki ev duvarı arasında havuz gibiydi. İçinde balıklar 

oynaşırdı. Aşağı mahallede oturanlar ihtiyaçları olan suyu ordan alırlardı. Mahalle 

de söylenilene göre Devran Dede burayı delerek kalenin içine girmiş. Savaşarak 

şehit olmuş, kendisinin kale kapısının ağzına gömülmesini vasiyet etmiş. 

ÇATANA 

Esirler için Canada'ya baraka ve odalar yaptıran zamanın mutasarrıfı 

Cemal Bey karşı kıyılarla ulaşımı hızlı yapmak için bir çatana getirip mavnaları sıra 

sıra dizerek Hüyük iskelesine istasyon altından yolcu ve askerin taşınmasını 

sağlamıştır. Ayrıca Hüyüğe de ambar ve yolcu odaları yaptırmıştır. Çocukluğumda 

Yeniceköy'deki akrabalarımıza giderken bu odalarda çok kaldım. 

Kurtuluş Savaşında bu mavnaları çatanalar çekerek göl üzerinden 

Akşehir'e çok asker ve malzeme taşınmıştır. Akşehir'den de Afyon cephesi 

desteklenmiştir. 

ÇATMA 

Göl içine kazıklar çakılır, üzeri direklerle birleştirilir, onların da üstüne tahta 

çakılıp küçük bir iskele durumuna getirilirdi. 

Üzerinden oltayla balık avlanır, basma ağ basılırdı. Daha çok çatmalar 

lodos tarafında olurdu. Poyraz tarafında pek rastlanmazdı. 

CAVLAN 

Çağlan da denir. Dağın yüksek yerlerinden zamanla parçalanıp düşen 

taşların oluşturduğu birikinti konisi. Olukluca'nın iki tarafında da cavlan vardır. 

Güney tarafındaki çavlanlar gölü doldurup arsa çıkarmak için taşınıp yukardan 

düşen taşları serbest hale getirmiştir. Şehir planında heyelan bölgesi olmasına 

rağmen kazanılan arsaya konut yapılmıştır. 

ÇAY 

Havutlu ve Çay köyü'nden gelen sel suları yatağı Boğazova'yı ikiye böler. 

Yağışlarda ve bahar başlarında buradan gelen su Meseyin ve Çaybaşı'ndan geçip 

ırmağa karışırdı. 1950lerde kanal açılınca dolmaması için suyun akışı Çay köyü

altından yönlendirilerek göle verildi. Bizim çocukluğumuzda çay zaman zaman 

taşar, bağ arasını seller kaplardı. Baharda ırmaktan çıkan balıklar çay köyüne 

kadar giderdi. Çaydan elle, serpme ağla çok balık avlardık. Şimdi bağ arasında 

kuru bir yatak halindedir. Çok yerleri de doldurulmuştur. Çay aktığı zamanlar iki 

yanında çok büyük ceviz ağaçları, badem ağaçları da vardı. 

ÇAYBAŞI KARAAĞACI 

Çok ulu bir ağaçtı. Tahmini iki yüz yaşında vardı. Çaybaşı'nın simgesi 

olmuştu. 1970 lerde tüm dünyada karaağaçlarda görülen bir hastalık nedeniyle 

kuruduğu için kesilmiştir. 

ÇAYBAŞI 

Bağlar denilen 17.000 dekarlık alanın merkezidir. Geçmişte bağlarda 

kalındığı sürece küçük kapaklı dükkanlarıyla küçük çarşı olurdu. Burada yılda bir 

kez deve kesilir, etinden yalnız köfte yapılırdı. Yiyenler etinin biraz ekşi olduğunu 

söylerlerdi. "Namlının Kahvesi" vardı. Akşamlan erkekler orda toplanırlardı. Namlı 

Çanakkale savaşında kahramanlık göstermiş, ödül vermişler. Verilen ödülle o yeri 

almış, iki katlı ahşap binayı yaptırmış. Bağ süresi dışında bekçiler burada kalırlardı. 

Şimdi günümüz şartlarına göre sürekli oturulan bir yer durumuna gelmiştir. 

Süpermarket bile açılmıştır. 

ÇAYIRALAN! 

Anamasların en büyük yaylasıdır. Karakoyunlu aşiretinin yaylağıdır. İdari 

yönden Karaağaç'a bağlıdır. 

ÇAYIR KEBABI 

Sırazdan yapılırdı. Sırazlar çok yağlı bir balıktı. 4-5 kg kadar irileri olurdu. 

Karnından çıkan yağla etini kızartırdık. Sac ya da köz üzerinde pişirildiğinde çok 

lezzetli olurdu. Bağlara giderken köprüden sıraz alınır, bağda saç ya da teneke 

üzerinde pişirilir, yenirdi. 1980 den sonra gölde hemen hemen sıraza hiç rastlanmamıştır. 

ÇEKİRGE 

1915 lerde Eğirdir bir çekirge afetine uğramıştır. Açlık sebebi olmuştur. 

Kadınların yazmalarını dahi başları üzerindeyken yediğini söylerler. Yerel 

yönetimce çekirge yumurtaları halka toplattırılmış, imha edilmiştir. Çekirge türküsü 

bile yakılmıştır. 

ÇELEBİZADE MÜDERRİS MUSTAFA EFENDİ 

1877 de Hamam mahallesinde doğdu. Rüştiyeyi bitirdikten sonra 

Yılanlı-oğlu Şeyh Ali Ağa Medresesine girerek Kuşzade Mustafa Efendi'den 

ders aldı. 1906 yılında müderris oldu. 1916 yılında vefat etti.

ÇENESİZ DEĞİRMENİ 

Sahibi olan kişi Çanakkale savaşında yaralandığı için bu adla anılırdı. 

Kale'nin poyraz tarafının sonunda yüksek bir duvar olarak sur kalıntısı vardı. 1945 

lerde değirmenin üstüne yıkıldı. Sanıyorum sürekli titreşimin sonucu çökme olsa 

gerek. Ağalar'ın değirmeninde, birde burda buğdayımızı öğütürdük. 

ÇENGEL 

Bir çember üzerinde sıralı üçlü çengellere daha küçük birer üçlü hareketli 

çengel takılarak yapılan bir alettir. Eskiden içme, kullanma suların m çoğu Eğirdir'de 

ve bağlarda kuyulardan çekilerek sağlandığı için sık sık kovalar, bakraçlar kuyulara 

düşerdi. Çengeli onları çıkarmak için kullanırdık. Çengel iple kuyuya sarkıtılır, 

kuyunun tabanı taranır, takılan bakraç, kova kuyudan çıkarılırdı. 

ÇERKEN 

Uçurtma. Bahar başlarında kalenin üstünden, Yellibelen'den uçurtma uçururduk. 

Günümüzde görmüyorum. Uçurtmaları da kendimiz yapardık. Altı kenarlı 

olduğu için bu ad verilmiş olsa gerek. Farsça cihar (altı) demektir. 

ÇETALİ 

Halep dokuması ipekli kumaş. "Çetari" de derler. 

ÇEVİRGEÇ 

Börek, yufka, bazlamayı sac üzerinde çevirmek için kullanılan 40 - 50 cm 

uzunluğunda bir tahta cetveldir. 

ÇİÇEK BALIĞI 

Bilimsel adı Acanthorutilis handlirschi'dir. Kaynakların bol olduğu Eğirdir 

gölünün kuzeydoğusundaki Karaot dolaylarında, Hoyran taraflarında bulunurdu. 

Soğuk suyu sever. Gölün en lezzetli balığıydı. 300 - 500gr ağırlığında alabalığa 

benzeyen gümüşi bir balıktı. Salamurası çok güzel olduğu için tercih edilirdi. 

Sudağın atılmasından sonra o da yok oldu. 

ÇİÇEKLİ KAYA 

Konnebucağı pınarına varmadan Boğazova'ya doğru çıkmış güney tarafta 

yüksek bir kayalık vardır. O yöreye denilir. Ne hikmetse o kayanın çevresinde her 

zaman çeşitli çiçekler açar. 

ÇIRAK HAKİ 

Eskiden mahalle fırınları vardı. O fırınlarda ev ekmeği pişirilirdi. Fırıncı 

çırakları parçalara bölünmüş ekmek hamurlarının konulduğu göz göz olan "Miniyet"

denilen uzun tahtayı dağıtır, vakti gelince fırına götürürlerdi. Bu çıraklara fırıncı para 

ödemez, iş gördüğü kişiler bedel olarak miniyete bir parça hamur koyarlardı. Ona 

Çırak Hakkı" denirdi. Çırak da kendi için verilen hamurları ekmek yapar; ya satar, ya 

da evine götürürdü. 

ÇITILGA 

Asmaların budanmış çubuklarına denir. Elma ağaçlarından önce tüm 

Boğazova bağlarla kaplıydı. Bugün de elma bahçeleriyle kaplı olduğu halde 

"Bağlar" adıyla anılmaktadır. Nisan başında asmalar budanır, çubukları düzenli 

olarak toplanır, yakmak için bir yere yığılırdı. Pekmez kaynatırken, bazı geceler 

keyif için, soğuk günlerde ocakta yakılırdı. 

ÇITLIK YAZLASI 

Sonbaharda Yazla'daki çitlembik ağaçları altına sahraya gidildiği için bu 

adla anılırdı. 

ÇITLIK 

Çitlembik ağacına denir. Yazla'yı çok seven özel bir ağaçtır. Sonbaharda 

salkım halinde nişastalı, tatlımsı, nohut iriliğinde meyvası vardır. Bağ göçünden 

sonra meyvalar olgunlaşınca bu ağaçların altına mesireye giderlerdi. Ağaçlar daha 

çok Şeyhülislam Berdai zaviyesinin batısında idi. Yılın bu son mesiresine "Çıtlık 

yazlası"derlerdi. 

Avşar Yenice köyde çitlembik ağacına "Dahan Ağacı" derler. 

ÇOĞULA 

Balığı sudan almak için saplı,elips şeklinde bir dala yerleştirilmiş bir ağdır. 

Divanü-Lügat-it Türk'de "Çovlu" diye bir söz vardır. Çovlu, bir Türk yemeği olan 

Tutmaç'ın süzgecidir. Taze dallardan kepçe gibi örülerek yapılır. Pişen hamuru 

sıcak suyun içinden süzerek almaya yarar. "Sirpuş" da derler. 

ÇOKAL 

Eski ahşap evlerin ara bölmelerine denir. Bu bölmelerin özelliği, destek için 

ardıç ağaçlar çakıldıktan sonra iki tarafına bağdadi denen çıtalar çakılır, iki yüzü de 

samanlı çamurla sıvanırdı. Soğuğu engellediği gibi, yalıtımı da sağlamış olurdu. 

Bazı kişilerde yalıtımı daha iyi sağlamak için bağdadi boşluklarına saman doldururlardı. 

Bazı evlerde bu boşluklara kalın çam kabukları konulduğunu gördüm. 

ÇOMUDAN 

Kulak kepçesinin toplu halde bağlanmış olmasına denir. Biz çocukken büyüklerimiz 

kulağımızı toplayıp iple bağlarlar, "Çomudan yaptım." derlerdi. Çona da 

kesik kulak demektir. En eski samanlıkta koruyucu ruhun koruyuculuğunu kazanmak 

için çocuğun kulağı kesilirmiş. Sonraları bu adet yerine küpe takmak geçmiştir.

olur. 

ÇOR 

Ağaçlarlarda külleme hastalığıdır. Bilhassa genç ağaçlarda yeni sürgünlerde 

ÇÖKELEK TOPAĞI 

Yazın çökelek bol olduğun zaman bolca alınır, tuzlanır, avuç içinde topaklar 

yapılır, bez bir kesenin içine konularak güneşte kurutulur, havadar bir yerde kışa 

saklanırdı. Kışın bu topağın biri hafifçe ıslatılınca yumuşar, içine bir küçük baş 

soğan çentilir, biraz da zeytinyağı konularak karıştırılır, ekmeğe katık olurdu. 

ÇÖMÇE 

Kaşığa benzer,tahtadan iri ucu toplu bir kepçedir. Pestil çömleği içine konur, 

arada bir karıştırılırdı. 

ÇÖRTÜK OTU 

Genellikle buğday, arpa ekilen tarlalarda olan bir çeşit kokulu ottur. 

Turşuların üzerine konulur, nefasetini artırır. Eski Türk dilinde "Çörte" turşu 

demektir. Halen Bitlis-Ahlat yöresinde turşu yerine çörte sözcüğü kullanılmaktadır. 

ÇÖZETİ 

Kesilen davarın bağırsakları sağımla alındıktan sonra geride kalan kas 

grubudur. "Uykuluk" da denilir. Söylenildiğine göre yendiğinde insana uyku verirmiş.

DADIL 

D 

Gelendost yolunun 25. kilometresindeki hanın bulunduğu yöreye denir. 

Ertokuş hanının vakfiyesinde "Dadıl" mevkiinde sözü geçiyor. 1480 den sonraki 

kayıtlarda da "Dadıl" adı geçiyor. Bu durumda o yörenin adı olduğu görülüyor. 

Kabasakaloğlu zaviyesine vakfedilen yerler arasında "Dadıl'da bir değirmen" diye 

bir kayıt var. 

Burada halen gür bir su çıkarak göle karışır. 

DALAK 

Eğirdirliler bilinen anlamı dışında dalağı el kadar olan peynir için de 

kullanırlar. Peynir üreticiden alındıktan sonra dalak kadar parçalara bölünür, 

tuzlanır, teneke ya da sırçalı küplere konulurdu. 

DALAZ 

Poyrazın az esintili, gölün küçük dalgalı haline denir. Bazen lodosun bu 

haline "Lodos dalazı" denildiği de olur. 

DALDANBEKİ 

Meke, bahri adı verilen su kuşudur.Çocukken eğlence olsun diye uzaktaki 

kuşlara: 

"Daldanbeki dalıve 

Bir kaşık yağ alıve.." diye bağırır, daldıkları zaman da çok sevinirdik. 

DAMARDI 

Eski Eğirdir Bağlar yolu üzerinde, Demirciler'e varmadan bir alanın adıdır. 

DANDİ 

Sudak balığından sonra gölde kerevit artınca büyük ölçülerde avlanma da 

arttı. Kerevit sepetlerinde yem olarak bir çeşit tuzlu bazlama yapıp kibrit kutusu 

iriliğinde kestiler, sepete koydular. Onların her bir parçasına da "Dandi" adını 

koydular. 

Dandi zamanın satılan bir sakız adıydı.

DARI 

1890 larda kalede bir kuyuda darı bulunmuş, kale mahallesi sakinlerine 

dağıtılmıştır. Kaynaklarda da kalenin bir çeşit depo olarak kullanıldığı yazılıdır. 

Ayrıca kale mahallesinin bazı yerlerinde taşla doldurulmuş olarak kuru kuyulara 

rastlanmıştır. İhtimal depo olarak düşünülüp kazılmış olsa gerek. Kıtlık 

zamanlarında, zor zamanlarda darıdan ekmek yapılarak yenir. Darı Moğolca "Tarığ" 

yani "Tarım" dan gelir. Tarığ sonra bizim dilimizde 'darı' olmuştur. 

DASTAR 

Sarıkların üzerine sarılan ince sir tülbenttir. Kolalanıp cam yerine 

pencerelerde de kullanılırdı. Bu dokumada Eğirdir'de en ileri giden "Mustanlar" 

soyu olmuş ki: "Mustanların dastarı Mevlam neler gösterir..." diye bir darbımesel 

hâlâ söylenir. 

Bu konuda bir başka hikaye de vardır; 

Gelinin biri hiç çalışmak istemez, çocuğunu kucağında akşama kadar 

gezdirir dururmuş. "Niçin çalışmıyorsun ? Akşam kocana ne diyeceksin ?" diye 

soranlara çocuğunu göstererek: 

"Ak dastarım dastarım 

Hani yaptığın iş diye sorarsa 

Ben de bunu gösterim..." dermiş. 

DAVA VEKİLİ MUSTAFA EFENDİ 

Eğirdir'in cami mahallesinde 1887 de doğdu. Şeyh Ali Ağa medresesinden 

mezun oldu. Uzun zaman dava vekilliği yaptı. 1929 yılında Eğirdir'de öldü. 

DEBEN 

Kale'ye "Beden" de denir ama, Kale mahallesi "Deben" der. Hatta kalenin 

kuzey tarafında evi olan aileye de "Debenciler" derlerdi. Bu ev şimdi "Eğirdir evi" 

olarak düzenlenmiştir. 

DELİLER 

Eğirdir'de delilere bir çeşit ermiş gibi bakarlar. Sözlerinden, davranışlarından 

keramet umarlar. Sanırım bunlar şaman inancının bir uzantısıdır. Radlof 

Sibirya'dan adlı eserinde şamanlığı anlatırken; "Şamanlık hastalık gibi birdenbire 

gelir. Kişi göğsünde bir ağırlık, basınç hisseder. Birdenbire doğal olmayan seslerle 

bağırmak ihtiyacı duyar. Sıtmalı gibi titrer, gözleri şiddetle döner. Birdenbire 

yerinden sıçrayarak etrafta dönmeye başlar. Nihayet ter içinde yere yuvarlanır, 

saralı çırpınmalarla kramp içerisinde kıvranır. Ayinine, ruh çağırmaya, gelecekten 

haber vermeye böyle başlar." der. Bizim zamanımızda Vassak, Bacanak, Mesci 

Mehmet, oğlu Mesci Kemal, Ağaş, Süleyman gibi kişiler halk tarafından severek 

korunmuştur. Bu sosyal ilgiden yararlanmak isteyen bilinçli delilerimiz de olmuştur.

DEMİRCİ MEHMET EFE 

Böcüzade Süleyman Sami, Demirci Mehmet Efe'nin Eğirdir'e gelip gidişini 

Isparta Tarihi adlı eserinde şöyle anlatır; 

"Demirci Mehmet Efe 12 Ekim Salı 1920 de Isparta'dan Meclisi Umumi azası 

Hacı Eşref Ağa'yı yanına alarak Eğirdir'e gitti. Daha önce de Delibaş'ın telgraf hatlarını 

kesip Karaağaç'ı işgal ederek adamlarının Karabağlar'a kadar geldiği öğrenilmişti. 

Eğirdir'de Hacı Eşref Ağa'nın küçük kardeşi Hacı İsmail Ağa karşılayıp misafir 

etti. Demirci yetkililere kendine katılacak Eğirdirli erlerin nerede olduğunu sormuş. 

Onlarda babadan kalma düşmanlık etkisiyle Hacı İsmail Ağa, Müderris Kuş Hoca, 

Seriye Başkatibi Hafız Sabri, tüccardan Heyeti Temsiliye'ye karşı olan Hacı 

Abdullah'ın engel olduklarını söylemişler. Demirci bunların hepsini Hükümet 

önündeki Çınar ağacına asar... Beraber geldiği Hacı Eşref Ağa ile Eniştelerinin oğlu 

Rifat, Hacı Memiş Ağaların Şevket adındaki iki genci asılmak üzere Isparta'ya 

gönderir. (Bu kişiler asılmamıştır.) Hacı Eşref Ağanın konağı ve asılanların evleri 

aranarak yağmalanır. Demirci Şarkikaraağac'a geçer." 

DEMİRCİLER 

Eski bağlar çıkış sonunda demircilerin işyerleri vardı. O nedenle o yöre bu 

adla anılır. Çıkışta da Gülbaba türbesi vardı. 

DEMİRKAPI HAMAMI 

Çoğu Kartallar ailesinin mülkiyeti içindedir. Halamın beyi Emekli Öğretmen 

Etem Kartal'ın anlattığına göre dedesi Emekli Paşa Mustafa Bey, İstanbul Kartal' 

dan gelip buraya yerleştiğinde bu hamamın olduğu yer harap halde olduğu için ev 

yeri olarak verilmiş. Bu hamamın bir bölümü üzerine 1940 larda Etem Kartal ev 

yaptırmıştır. Yapılırken hamamın mermerlerine, kurnalarına rastlanmıştır. 

Kartal evleri arasındaki Demirkapı hamamının kalıntısı

Bu hamamın bir bölümü Gölsesi Gazatesi sahibi Abdullah Kartal'ın evinin 

içindedir. Bir bölümü de açıkta Isba'ların evinin önünde Kesiktaş'a çıkarken yol 

kenarındadır. Hayli geniş bir alanı kaplar. Bir tonoz kubbe de iki Kartal evinin 

arasındadır. 

DEMİRTAŞ 

İlhanlıların Anadolu askeri valisidir. Babası vezir ve başkomutan Emir 

Çoban'dır. Eşrefoğlu, Hamitoğlu Beyliklerini yıkmıştır. Hamitoğlu Dündar Beyi 

öldürmüştür. Babasını İlhanlı hükümdarı öldürünce zor durumda kalmış, Mısır 

Sultanı Melik Nasır'a sığınmıştır. Bundan hoşnut olmayan Karamanoğlu ve 

İlhanlıların baskısıyla Mısır Sultanı Melik Nasır 1327 tarihinde Demirtaş'ı 

öldürtmüştür. Tarihin cilvesine bakın ki, öldürdüğü Dündar Beyin oğlu İshak'la 

Sultan önünde karşılaşmışlar, ağır bir tartışmaları olmuştur. 

DEMİRYOLU 

Demiryolu 1893 yılında Dinar'a geldi. 1910 yılında İngilizler Osmanlı 

Meclisinden bir kanun çıkartarak Eğirdir'e kadar uzatılması imtiyazını aldılar. Amaç 

Konya üzerinden Almanların Bağdat yolunu kesmek görünüyorsa da asıl amaçları 

Anamaslardaki orman zenginliği idi. Çünkü buralardaki karaçam, sedir kerestesi 

çok değerli bir ticari maldı. Eğirdir'e tren 1912 de gelmiştir. 

DENİZANASI 

Çocukluğumuzda göle girmek istediğimiz zaman büyüklerimiz suya 

girmemizi istemezlerse "Deniz anası sizi derinlere çeker, boğulursunuz." sözleriyle 

engeller idi. Gölün dalgalanmasından sonra kıyılarda çamaşır köpüğü gibi köpükler 

olduğunda, "Bak Deniz Anası yıkanmış."derlerdi. 

Deniz Anası sözü şamanlık inancından gelir. İnanca göre güçlü varlıklar 

kişileştirilirdi. Ortaasya destanlarında bu kişileştirmeler Deniz Atası, Kır Anası, 

Orman Anası, Su Atası şeklinde geçer. Sanırım Eğirdir'de söylenen bu söz o kültün 

bir uzantısı olmalıdır. 

DEPREM 

Şimdiye kadar yazılı kaynaklarda Eğirdir'in geçmişinde büyük bir deprem 

kaydına rastlanmamıştır. Yalnız canlı şahit olarak babamdan duyduğum Isparta 

depreminin uzantısı olarak 1914 yılında Eğirdir bir depremi yaşamıştır. Babamın 

anlattığına göre herkes bağlardayken olmuş, minarenin mihveri yere düşmüştür. 

Kaynaklara göre Isparta depremi 20 Eylül 1914 günü saat 18:30 sıralarında 

olmuştur. Bu depremde Burdur'da bin, Isparta'da beş yüz kişi ölmüştür. Bina zayiatı 

da çok olmuştur. Isparta evlerinin çoğu bu depremden sonra yapılmıştır. 

Yalnız bir şey dikkatimi çekti. Eğirdirliler, "Eğirdir'de şiddetli deprem olmaz, 

göl çeker." derler. Ben bu sözü en az elli yıl önce duydum. 17 Ağustos 1999 

Marmara Bölgesi depreminden sonra bizden ve dışarıdan gelen pek çok bilim 

adamları bu depremi incelediler. İstanbullular bu depremin tekrarlanmasından çok 

kaygı duydukları için Fransız bilim adamlarından biri şöyle bir açıklama yaptı:

"Marmara denizi içinde şiddetli bir deprem olsa bile deniz İstanbul’da 

depremin etkisini azaltır." dedi. Deprem ilminin daha gelişmediği bir zamanda 

Eğirdir'de söylenen bu söz dikkate değer. 

DEVE 

Kendi yaptığımız bir oyuncaktı. Kalın, çatal bir karaağaç dalı ucundan 

bağlanır. Altına karaağaçtan yarım daire şeklinde iki çubuk belirli bir açıklıkta 

yerleştirilir. Bağlanan çatalın oval yeri basit çubuklarla örülür, oturma yeri tapılır. 

Çatalın ön ucundan çekerek götürülür. Biz çocuklar bununla hem eğlenir, hem 

biner, hem çay boyundan çalı çırpı taşırdık. 

DEVRAN DEDE 

Türbesi kale kapısının iç tarafında, güneyindedir. Önceden ahşap birtürbesi 

vardı. 1970 lerde mahallenin ve saygı duyanların desteğiyle bugünkü türbe 

yapılmıştır. Herhangi bir tarihi kayıta rastlanmamıştır. Karçınzade Süleyman Şükrü 

ondan "Arap Dede" diye söz eder. Hatta Dündar'ın Devran'a dönüşebileceğinden 

hareketle Dündar Bey'in türbesi de olabileceği düşünülmüştür. "Dede" lakabını 

daha çok Mevleviler kullandığına göre, acaba Mevlevi ile ilgisi olabilir mi sorusu akla 

geliyor. Kale mahallesinde oturanların inancı ise o kişinin kalenin güney duvarını 

delerek "Çarna" denilen yerden girip kalenin fethedilmesini sağlayan kişi 

olduğudur. 

DEYİMLER 

A benim armudum, önceden var mıydın?: Dostluk, arkadaşlık 

ilişkisini kesmek için kullanılır. 

Abdestsiz Hacı Emmi'ne namaz mı dayanır? 

Acı soğan kuru yavan: Ne olursa yemek. 

Acıyan yer ayrı, acıkan yer ayrı : Bir ölümden sonra yakınlarına 

hayat devam ediyor anlamında söylenir. 

Açık mezar bulsa girmek: Bedavacı kişi. 

Adam bildim eşeği, alnıma vurdu çifteyi. 

Adam ol da ciğerimi ye. 

Adam soyacaksan Miskinler'e git. 

Adı batasıca. 

Adı büyük kıçı kovuk. 

Adı kara yere geçsin: Öl. 

Adın erik tadın erik. Ağı miydin be mübarek? 

Aferin delisi: Övgüden çok hoşlanan kişi. 

Ağzı açık ayran delisi. 

Ağzı süt kokmak. 

Ağzı tuzsuz: Çok küfür eden kişi. 

Ağzı var, dili yok. 

Ağzına ballar yağlar. 

Ağzını açıp gözünü yummak: Aklına geleni söylemek. 

Ağzını poyraza açmak: Aç kalmak.

Ak ak yuyup, mor mor sermek. 

Ak bacak kara bacak, hepsi bir bacak. 

Aklı bokuna karışmak: Çok korkmak. 

Aklında duracağına karnında dursun. 

Al hakkını ye bokunu. 

Al sana bir kaya, nerene dayarsan daya. 

Aldı ele, girdi yola: Kavgada düşünmeden konuşana denir. 

Aldım kızını, görmeyeyim yüzünü. 

Allah’a yan bakan : İnatçı şaşı kişi. 

Alma ağacında mı büyüdün? : Hiç vermeden hep alan kişilere denir. 

Altı sakal üstü bıyık. 

Anadan sıska ne yapsın muska. 

Anam beni bir daha mı doğuracak : Bu dünyada gönlümce yaşarım. 

Anamın öleceğini bilsem acı soğana değişirdim. 

Anan soğan baban sarımsak. 

Ananın kardeşi değil, babanın oynaşı değil. 

Angıt bengit olmak : Çok heyecanlanmak çok şaşırmak. 

Apsarı tosunu : Gürbüz boysuz delikanlı. 

Ar damarı yok : Utanmaz kişi. 

Arka ayağıyla kulağını kaşımak : Hayvan yerine koymak. 

Arkalı olmak : Koruyanı olmak. 

Arkamda semerim, önümde emerim yok: Beni bağlayan birşey yok. 

Artık eksik helal et. 

Aslan bok sıçmaz mı ? : Herkes hata yapar. 

Aşağıdan almak. 

Atımın alnı sakar, kendi adını bana takar. 

Atlıyı atından indirmek: İyi konuşup ikna etmek 

Avrat ağızlı : Duyduğunu söylemeden duramayan erkek. 

Avrat tuz der, yüreği cız der. 

Ayağı dolaşmak. 

Ayağına demir çarık giymek : bir iş için çok gezip yorulmak. 

Ayağına kara sular inmek : Çok gezip yorulmak. 

Ayağını denk atmak. 

Ayağını sürüyüp gelmek : Gittiğin yere beklenmeyenler de geldiğinde denir. 

Ayıbını toprak örtsün. 

Ayran ağızlı : Sır tutmaz kişi. 

Ayran geven : Salak 

Ayran içtik ayrı düştük. 

Ayrı baş çekmek 

Azat buzat, beni cennet kapısında gözet : Kafesteki kuş salınırken söylenir. 

Bahtı bağlanmak. 

Bana bir koca lazım, o da bu gece lazım. 

Bangır bangır bağırmak. 

Basti bacak yan gider. 

Başı bacadan çıkmadı ya : Evlenme vakti geçmedi. 

Başı bağlı : evli kişi. 

Başı göğe değmek. 

Başında ottan gayrisi bitmek.

Başını kel etmek. 

Başkasının bokunu yemek : Başkasına benzemeye çalışmak. 

Başşaktan gelmiş eşşek gibi yatmak : Görgüsüz. 

Benden ırak ol, cehenneme direk ol. 

Beş okka pekmez, yerinden kalkmaz : Davranışlarında ağırolan 

Bıldır bıldır bakmak. 

Bilirsin kıçın huyunu, ne içersin yahninin suyunu. 

Binbir ayak birayak üstünde: Çok kalabalık 

Bir davuluna bir kasnağına vurmak : Eleştirirken kötüde söylemek. 

Bir dönüm bostan, yan gel Osman: Keyfi yerinde olan kişi. 

Bir yüzü insan, biryüzü köpek. 

Bite tırnak pireye burmak. 

Boğazdan düşmek : İştahsız kalmak. 

Boğazı büyük :Obur 

Boğazına durmak. 

Boğazını saban oku ile mi deldiler ? : Kalın yüksek sesliye denir. 

Boş cep aç karın, salın taşaklarım salın. 

Boynu altında kalsın: Ölsün. 

Boynu buruk : Öksüz, yetim. Çaresiz kalmış. 

Boynuzu kurtlu : Hileli düzenbaz kişi. 

Boyun kösmek. 

Bulup buşurmak 

Bulup da bunamak 

Burçak burçak terlemek : Sıkıntıdan iri iri terlemek 

Burnun altında ağzın var mı yok mu : Gerçek değişmez. 

Burnundan kıl aldırmamak 

Canevi çıkmak .Yüreği kalkmak 

Canına çakmak kanına ekmek : Düşmanlık sözü. Kırgızların Manas destanında 

kanını içmekten söz edilir. Bu gelenek Ortaasya 19. yüzyıla kadar devam etmiştir. 

Canına tükürmek : Zor kullanmak, öldürmek. 

Canını, bağrını yakmak : Birisine acıtacak bir iş yapmak. 

Ciğeri asılı kalmak : Kaygılı, üzüntülü bekleyiş. 

Cillik cillik bağırmak. 

Çalıyı tepeden sürümek : Anlamaza gelmek, baştan savma iş yapmak. 

Çan çan etrnek : Çok boş konuşmak. 

Çaycak gidip boycak gelmek : Hiçbir iş yapmamak. 

Çayı görmeden paçayı sıvamak. 

Çenen çekilsin : Öl. 

Çenene çay taşı düşsün: Konuşamaz duruma gel. 

Çocuklar başı Deli Ömer: Çocuklarla oyun oynayan büyük kişiye denir. Bu deyimin 

aynı isimle Gaziantep ağzında olması dikkate değer. 

Çul tutmaz tazı : Çok gezen yoksul kişi. 

Debben dübben yürümek : Yaşlı yürüyüşü. 

Deli debbek konuşmak : Düşüncesiz konuşmak. 

Dili boğazına gitmek : Hayretten donakalmak. 

Dilini enseden çekmek : Çocukları korkutmak için söylenir. 

Dini donu yok : İnsafsız, önü ardı belirsiz.

Dipli bucaklı : Köklü, zengin aile. 

Dipsiz kuyu : Eline geçeni israf eden. 

Dirseğinde ak kıllar bitsin : Yüzyıldan fazla yaşa. Yüz yaşından sonra insanın 

dirseğinde ak kıllar bitermiş. 

Dişinin etini sormak : Çok aç, yoksul kalmak 

Dizine oturup sakalını yolmak. 

Dokuz dağın domuzu : İri yapılı şişman tembel kişi. 

Domuşup durmak : Toplum içinde suratı asık oturmak. 

Döşeği kaba sermek : Misafirlikte uzun kalana denir. 

Dükkanı açık olmak : Pantolonunun önü açık olmak. 

Dünyasını bitirmek : Ölmek. 

Eciği cücüğü : Yararı yaramazı, çöl çocuğu. 

Eğere de gelmek, semere de gelmek : Her işe yakışan kişi. 

Eğirdiğini ayrı koymak : Benimle ilişkini kes. 

Ekmek haydan su çaydan. 

El deliye biz akıllıya hasretiz. 

El tutmak. 

El yordamı. 

Ele ele kepeği içinde : Ne yaparsan yap, değişen bir şey yok. 

Ele verir öğüdü, kendi kırar söğüdü. 

Elekçi karısı : Çingene karısı. 

Eli ağır olmak : Borcunu geç ödemek 

Eli ayağı kısa : Kadın,kız için söylenir. 

Eli beratlı : Hırsız. 

Eli götünde gezmek : İşsiz, boş gezmek 

Eli uzun : Hırsız. 

Eli yüzü belirsiz : Ne yapacağı belli olmayan. 

Elini eteğini çekmek. 

Eme seme yaramaz : Hiçbir işe yaramaz. Divanü-Lugat-it-Türk de "em" ilaç 

demektir. 

Emen eşken : Özel olarak, iş edinerek 

En akıllısı Deli Bekir, o da köstekle yatır. 

Esen yelden nem kapmak. 

Eşeği sattık, belaya çattık. 

Eşeğin büyüğünü ahırda unutmak : Önemli işin en sonra hatırlanması. 

Eşek kazığı : Büyüğüne saygısız kişi. 

Et kafa : Düşüncesiz. 

Eteğindeki taşları dök : Açık konuş. 

Ettin bir hayır, tut bacağından ayır. 

Evin direği : Koca 

Felek eşeğine çüş demiş : İhtiyarlamış, zayıflamış, çökmüş. Eski görkemini yitirmiş, 

yoksullaşmış. 

Gak deyince et, guk deyince su vermek: Birinin ihtiyacını mazeretsiz karşılamak. 

Gavaroz atmak : Asılsız konuşmak. 

Gecenin günbey vakti : Aydınlık gecenin yarısı. 

Gezmeden seyyah, okumadan alim olmak. 

Gitti gelmez, yitti bulunmaz. 

Gök görmedik : Görgüsüz.

Gölge fesleğeni : Nazik kişi. 

Gönlü farımak : İstekleri kalmamak. 

Göt ata ata gitmek: Bir sevinçten dolayı hoplayıp sıçrayarak gitmek. 

Götün götün gitmek : Geri geri gitmek. 

Götüne kına yakmak : Düşmanım sevinmesin. 

Gözüne görünecek var : Beklenmedik kötü bir iş olabilir. 

Gözünü belertmek: İhtar amaçlı göz işareti yapmak. 

Gözünün çayırını almak : Doğayı seyrederek mutlu olmak. 

Gözünün kurdunu kırmak : Karşısındakinin cesaretini kırmak. 

Gün battı gavur yattı. 

Gün görmemiş söz : Beklenmedik argo söz. 

Gündüz diye söylerim : Hayırlı bir yorum olsun diye söylerim (Düş anlatılmadan 

önce söylenir.) 

Hacı gözler gibi gözlemek : Aranan, sevilen birini beklemek. 

Hakı bokunu ödememek. 

Hakkını avucuna vermek : Dayak atmak 

Hasan, kendi kıçına kendi kabak asan : Bir olayda kendi kusuruyla kendini zora 

düşürene denir. 

Hasta, çorba komaz tasta : Hastalık hastası. 

Hem tefine hem kasnağına vurmak : Hem övmek, hem yermek. 

Hergelen anamın hatırını sorar : Herkes benden yararlanmak ister. 

Her sakallıyı dedesi sanmak. 

Hesap hesap.. Kurban Bayramı ay şavkuna denk gelmek: Soncu değişmeyen 

olaylar için kullanılır. 

Heybe elin torba emanet : Yoksul kişi. 

içinden usturalı : Sessiz can yakan. 

İçine kan öğünmek. 

İğne iplikolmak. 

İğne üstünde oturmak. 

İnadı inat, kıçı iki kanat : Sözü yanlış da olsa direnir. 

İnceldiği yerden kopmak. 

İpin ucu puştun elinde. 

İt taşlamak : İşsiz gezmek. 

İtlerana olmasın. 

İtten aç, yılandan çıplak kalmak. 

Kafadan gayrı müsellah : Deli. 

Kale'nin kızı, karanlıkta kor bizi. 

Kanayaklı : Kadınlar için kullanılır. 

Kapıyı kırıp odun etmek : Çare bulmak. 

Karabatak gibi batıp çıkmak. 

Karadenizde fırtına, al pilini sırtına: Sorununu kendin çöz. 

Kardeş değil, kara taş. 

Karnı burnunda olmak : Doğumu yakın kadın. 

Karnı çekememek: Aşırı kıskanmak. 

Karnında erik kurusu olmak : Çok kıskanmak. 

Karnının şişi inmek : Kıskançlığı gitsin. 

Kemikleri sürme olmak : Ölümünden çok zaman geçmek.

Kendi çalıp kendi oynamak. 

Kendi keklik, evi çöplük. 

Kendi yok Allahı var. 

Kıçı kırık tazı gibi gezmek : Çok gezmek. 

Kıçında bülbül kafası olmak : Çok hareketli olup yerinde duramamak. 

Kırı gibi yaptırmak : Eşek gibi yaptırmak. 

Kırığına inanıp kocasından olmak. 

Kimine akıtmak, kimine bakıtmak. 

Kimler kazana, kimler yiye? 

Kolunda altın bileziği olmak. 

Koyun ömrü kadar ömrü olmak : Yaşlı, ihtiyar. 

Kucağında oturup sakalını yolmak. 

Kulağı kesik : Her şeyi denemiş uyanık kişi. 

Kuyruğunu kıstırıp gitmek. 

Kuyruk kaldırıp gitmek : Kızıp işi bırakıp gitmek. 

Kürek emzirmek : İşçinin küreğe dayanıp çalışmadan durması. 

Lafı götünden anlamak : Sözü iyi anlamamak. 

Lafım laf olmazsa da karın ağrısı da mı olmaz? 

Nam olsun, kâr olmasın. 

Ne arar Hacı Ahmet'te kav çakmak. 

Ne ölü görmüş ağlamış, ne düğün görmüş oynamış. 

Nefsini köreltmek. 

Nesiyle sarımsak ezmek : İş görmeyip boş gezen sağlıklı kişiye denir. 

Neyine gerek senin, elin üç oğlaklı beş keçisi : Başkasının işine çok karışma. 

Oba köpeği gibi oturmak. 

Ocağın sönsün. 

Olursa aşımın suyu, olmazsa başımın suyu : Denemekte yarar var. 

Osuruğuyla kavga etmek. 

Oyulmadık kabağın içine girmek : çok aranıp bulunamamak. 

Ödü bokuna karışmak : Çok korkmak. 

Ödü sıdmak : Çok korkmak. 

Ölmesin, dokuz yorgan gevsin : Beddua. 

Ölüsü özsüz kor, dirisi gözsüz kor: Huysuz, yaramaz evlatlara denir. 

Ömrü uzun, düğünü güzün olsun. 

Ömrüm kazığa mı bağlı. 

Pazarlık bıyıkla sakalın arasında. 

Pireyi gözünden, deveyi dizinden vurmak. 

Saçımı ak gördün de değirmenci mi sandın? 

Sakızı boka düşürmek : Pot kırmak. 

Saldım çayıra, Mevlam kayıra. 

Semeriyle seksene malolmak. 

Sen tilkiysen ben de kuyruğuyum. 

Senin de aklın giden kadının aklından : Dikkat et, kovulursun. 

Senin eşeğin kancık olsun da erkek eşek anırsın dursun. 

Senin hatırın kırılacağına, Şapçıoğlunun katırı kırılsın. 

Sevincik delisi : Bir olayda sevincini aşırı dışa vuran 

Sevisi akmak.

Sınamayı kurt yememiş. 

Sinekten yağ çıkarmak. 

Suyu çekilmiş değirmene dönmek. 

Sütü kaçmak. 

Şapı bilmez, şeker der. 

Şeytana gem vurmak. 

Şu sırım nerden? Şu yatan gönden : Görünen gerçeği değiştirme. 

Tabanını yarıp içine tuz doldurmak : Ceza vermek. 

Tamtakır, kuru bakır : Bomboş ev. 

Tavuğum güzel olsun da yumurtlamazsa yumurtlamasın. 

Tek durmak : Uslu durmak. 

Tekne kazıntısı : Yaşlı kişinin son çocuğu. 

Tencerede pişirip, kapağında yemek. 

Tesbihli şeytan : Dindar görünüp dolap çeviren kişi. 

Tilki o tilki ama boyası beni şaşırttı. 

Topuna kıran girsin : Hepsi ölsün. 

Tuzsuz helva : Sevimsiz insan. 

Ucu dönmez tarla : Büyük tarla. 

Udu olmak : Utanılacak bir davranışı olmak. 

Ufak uşak bit yavşak : çoluk çocuklu kalabalık. 

Üstü cicili altı böcülü : Süslü pis kadın. 

Vara vara vardık değirmene : Bunca çalışmaktan bir kâr yok. 

Varıver geliver Pazarköy altı saat : Sonuçsuz bir işle uğraşmak. 

Ver Omar'a, yaz duvara : Veresiye verme. 

Ver yiyeyim, ört yatayım, bekle canım çıkmasın. 

Verdik kırkı gitti korku. 

Yağlı kurşunlara denk gelesin : Beddua 

Yaşın yetti, bıyığın bitti : Evlat kendi işini kendi görsün. 

Yaz tahtaya al haftaya. 

Yediği boktan başı ağrımak : Kusur işleyip zor durumda kalmak. 

Yediği önünde yemediği ardında. 

Yediğim soğan olsun, sardığım civan olsun. 

Yemem diyenden kork. 

Yemesi içmesi iyi, gelene gidene aklı ermiyor : Hastalığı bahane edip iş görmeyen. 

Yeni giyer bok gibi, eski giyer yok gibi. 

Yere çaksan geçer : Sağlıklı gürbüz insan. 

Yırtılan Deli Bekir'in yakası. 

Yörük sırtından kurban kesmek. 

Yükünü tutmak : Zengin olmak. 

Yüreği ağzına gelmek : Çok korkmak. 

Yüze yüze kuyruğuna gelmek : İşin sonuna gelmek. 

DEYİŞLER 

Eğirdirliler duygu ve düşüncelerini anlatmak için atasözü ile deyim 

arasında sözler söylerler. Bu sözlere de "Deyiş" derler.

Abdalın abdal olduğu belli olmaz 

Kasnak başa geçmeyince. 

Ateş tava geldi hamur kalmadı 

Akıl başa geldi ömür kalmadı. 

Attığı zaman 

Marmara'da kaptan 

Mısır'da sultan. 

Bir iştir geldi başa Sürüştür 

Mustafa paşa. 

Çam çatlar ardıç patlar 

Asilzadedir pelit İçin için 

yanar. 

Doku doku o bez 

Söyle söyle o söz. 

Elinde yok bir mangır 

Bok yoluna gider tangır tungur. 

Elemeden yoğurur Ayda 

bir oğlan doğurur. 

Et alacaksan buttan Kız 

alacaksan soydan. 

Evleneceğin kız Uzanıvermeli 

dala yapışmalı Oturuvermeli 

yere yakışmalı. 

Gelin gelin getirin 

Geçin geçin oturun 

Burası hoca evi Ne 

yiyin ne götürün. 

Giden Gülsün gelen Gülsün 

Azrail ettiğini bulsun. 

Gidiyor geliyor işi yok 

Ediğinin başı yok. 

İki kemik bir nohut Abdi 

Paşanın daveti var.

İşini bilmeyen çavuşlar 

Döner bokunu avuçlar. 

Kalmadı köz 

Tükendi söz 

Kalkın gidin siz 

Yatacağız biz. 

Kader olmayınca başta 

Ne kuruda biter, ne yaşta 

Kızmadı Hasibe Gelen 

nasibe bak nasibe 

Kullar teftişte Görelim 

Mevla ne işte? 

Ne yer ne yedirir kokarım avrat Hem 

yer hem yedirir şekerim avrat. 

Samandan temel olmaz 

El oğluna emel olmaz. 

Vardım baktım Hacı Ömer 

Oturmuş kürkünü yamar Ben 

ondan yün umarım O benden 

yapağı umar. 

Kırağıyı kışsanır 

Bulaşığı iş sanır. 

DİLFİR 

Baklagillerden erpik bir ottur. Koyun, keçi, inekler, eşekler çok severek 

yerler. Boğazova'da çok olur, bağlara gidip gelmek için ödünç eşek aldığımızda, 

eşeğin hakkı için bu ottan yoluvermemiz istenirdi. 

DİL-İ DANA 

Eğirdirli olup İstanbul'da bir tekke şeyhi olan, Olanlar Şeyhi İbrahim 

Efendinin şiir kitabıdır. 

DİPPOYRAZ 

Antik adı Diporoz diye geçer. Bu söz Eğirdir'de Dippoyraz şeklinde söylenir. 

Atlasta "Dedegöl" şeklindedir. Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın Hızırnamesinde de 

İpsahoros şeklindedir.

DODDİ 

Uygunsuz iş yapanların iş arkadaşlarına, yardakçılarına denir. 

DOKUZLAR 

Eğirdir'in eski soylarındandır. Ama kaynaklarda adı geçen 

Dokuzoğuzlardan mı, Kıpçak boylarından olan Dokuzboylar'dan mı, Altay 

Karaorman Tatarları Dokuz soyundan mı incelenmesi gerekir. 

DOLMALIBAHÇE 

İnekdenizi'nin yüksek batı tarafının Yazla'ya bakan sırtın düzlüklerinin 

olduğu yerdir. Eskiden bahar gelince "İlabada" dan dolma yaparlar, buraya 

mesireye giderlermiş. Bu yerin adının bundan dolayı Dolmalıbahçe olduğu söylenir. 

Manzarası, seyri güzel bir yerdir. Buraya mesire olarak gidildiğini yaşlılar 

hatırlamıyor. 

katar. 

DORAKOTU 

Tarhana çorbasının malzemesi içine katılan kokulu bir ottur. Çorbaya özellik 

DÖKME İP 

Kalın ana bir ipe 30 - 40cm uzunluğunda daha bir ince ip bağlanıp 

uçlarına olta takılır. Bu sayı üç yüz, beş yüzden fazla ya da az olabilir. Oltalara yem 

takıldıktan sonra göle bırakılır. Belirli bir süre sonra toplanır. Yemleri yiyip oltaya 

takılan balıklar böylece yakalanmış olur. 

DÜDÜK 

Martın on beşinden sonra ağaçlara su yürüyünce Bağlar'a sabah 

yürüyerek gider ikindin yürüyerek dönerdik. 4-5 yaşlarındaki bir çocuğun bir günde 

on kilometreden fazla yol yürümesine bugün bile şaşarım. Ama bize orada söğüt 

dalından ya da ceviz ağacının dalından düdük yaparlardı. Dalın ucunu çenterek bir 

ağızlık yaparlar, üstüne de doksan derecelik bir çentik atarlar, dalı döndürerek 

kabuğunu keserler, sonra bıçağın çelik ucundan tutup sapını kabuğa vurarak ve 

dalı çevirerek ritimle: 

Leblebici lüblebici 

Ağalardan tuz getirir 

Alallardan kız getirir. 

derlerdi. Sonra kabuk çıkarılır, çentik üst taraftan ağızlığa kadar uzatılır, çıkan 

kabuk yerine takılır, düdük yapılırdı.

DÜNDAR BEY MEDRESESİ 

Dündar Bey beyliğini kurunca ilk iş olarak 1301 yılında medreseyi 

yaptırmıştır. Medrese Kale'nin dış suruna dıştan bitişik olarak yapılmıştır. Kapısı 

Kervansaray'ın giriş kapısıdır. Selçukluların çökmesinden sonra Ânadoluda ticari 

faaliyet durunca kervansaraylar işlemez oldu, köhneleşti. Dündar Bey bunu 

değerlendirmiştir. Kervansarayın giriş kapısı taş taş sökülerek buraya taşınmıştır. 

Dündar Beyin kendisiyle ilgili sözleri içerdeki eyvanın alınlığı üzerindedir. 

Karçınzade Süleyman Şükrü 1875 lerdeki izlenimine göre yazdığı Seyehat-ı Kübra 

adlı eserinde Kervansaray'ı anlatırken duvarlarını "Diş ile soyulmuş hıyara benzer." 

der. Bu sözlerden de anlaşılıyor ki Kervansaray bir yönetici emriyle çok önceden o 

hale getirilmiştir. 1333 de Eğirdir'i ziyaret eden gezgin İbni Batuta'yı bu medresede 

Müderris Musluhiddin misafir etmiştir. 

Çok uzun hizmet vermesine rağmen Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa Medresesi 

açıldıktan sonra Dündar Bey Medresesinin önemi azaldığı, tedrisi zayıfladığı, harap 

kaldığı görülüyor. Sanırım mali kaynaklarının zayıflaması, Şeyh Ali Ağa 

Medresesinin vakıflarının yüksek gelirli olması böyle bir sonuç doğurmuş olabilir. 

1896 yılında F. Sarre'nin yayınladığı kitabında medreseyi iki katlı gösteren 

bir fotoğraf yer almaktadır. Bu fotoğrafta da medresenin harap hali görülmektedir. 

Sanat tarihçisi M. Sözen üst katın beşik tonozlu koğuşlar halinde olduğunu belirtir. 

"Konya Sırçalı Medrese'sine çok benzerlik gösterir." der. 

1838 tarihli Eğirdir vakıfları muhasebe defterine göre 1832 yılında büyük bir 

yangın sonucu medrese tamamen yanmış yeni dersaneler ve odalaryapılmıştır. 

Kayıtlarda 30 hücresi, bir dersanesi olduğu yazılıdır. 1948 lerde duvarına 

yaslanan evlerden güvercin tutmak için medreseye girdiğimizde eski yazılı 

defterlerin oraya buraya atıldığını, yığınak halinde hücrelere doldurulmuş olduğunu 

gördüm. 

1929-1934 yılları arasında hapishane olarak kullanılmıştır. 1950 lere kadar 

da kapının sol tarafı 6-7 bölümlü çarşı helası idi. Lağım bir yorkma ile Camiardı'na 

kadar uzatılarak göle akması sağlanmıştı. Aktığı yerde de çocuklar balık avlardı. 

1970 lerde onarım gördükten sonra bir kültür yuvası olması gereken bu yeri 

Vakıflar İdaresi turistik çarşı haline getirmiştir. Şu an altta on bir dükkan vardır... 

Üstü eski haline getirilip çok amaçlı kullanılabilir. Zaman zaman müze, kütüphane 

yapılması düşünülmüşse de gerçekleşmemiştir. 

Eğirdir'in ilk yazılı kaynak eserleri bu yapıdadır. Giriş kapısı 1236, Dündar 

Beyin eyvan üzerindeki kitabesi 1301 tarihini taşır. Giriş kapısındaki yazının 

türkçesi şöyledir; 

"Ümmetlerin ve kulların hakimi maliki hakanlar hakanı Yüce Hakan, Arap ve 

Arap olmayanların sultanların Sultanı, Zamanın Zülkarneyni ve çağın yoldaş 

padişahı ikinci İskender, Dünya sultanlarının gökten güçlendirilen Sultanı, 

düşmanlarına üstün, Allah birliğini tanıyan, askerleri kazanan, Hakkı inkar edenleri 

ve Allah'ı ortak koşanları yok eden, Âllaha ve ahirete inanmayanları, sapıklıkta 

direnenleri aşağılatan değersizleştiren, haricileri ve baş kaldıranları söküp atan, 

halkın güvendiği, Hak sayar, Allah halifesinin yardımcısı, Allah yaratıklarının 

koruyucusu, Rum Ermeni Şam Diyarbakır Frenk ülkelerinin Sultanı, 

Selçukoğullarının tacı, müminler emirinin ortağı, Fetihler babası Kılıçaslan oğlu 

Mesut ve oğlu Sultan Said Kılıçaslan oğlu Keykubad'ın oğlu Keyhüsrev 635 Hicri 

senesinde bu mübarek hanın onarılmasını emretti. Dünyanın doğularında ve 

batılarında Allah mülkünü daim eylesin."

İçteki eyvan kemerindeki yazının da türkçesi şöyledir. 

"İslamın ve müslümanların şan ve şerefi, din ve devletin talihi, ülke ulularını, 

askeri komutanları ve çevresini kazanmış olan soylu, güçlü, değerli, üstün, eşsiz, 

başkomutan büyük emir Hamidoğlu İlyas oğlu Dündar 701 Hicri senesinde bu 

mübarek medresenin onarımı ve kullanılmasını emir ve işaret buyurdu. Duyunuz. 

Allah yardımlarını kutlu, iktidarını kat kat eylesin. Mülkünü de daima mamur, baki 

kılsın." Tarihçi, arkeolog Kemal Turfan'ın bildirdiğine göre Dündar Bey, Yalvaç'ta bir 

han yaptırmışsa da bugün tamamen yıkılıp kaybolmuştur. Kitabesi Yalvaç 

müzesindedir. 

DÜNDAR BEY 

Takma adı Felükiddin'dir. Buna dayalı olarak Eğirdir'e Felekabat denilmiştir. 

Hamidoğullarını tarih sahnesine çıkaran beydir. İlk çırpıda beyliğin sınırlarını 

genişletmiş, Antalya'ya kadar inmiş, buranın beyliğini de kardeşi Yunus'a vermiştir. 

Devlet olmanın bir kurumsallaşma olduğunu anlamış, önce ordusunu geliştirmiştir. 

On beş bin yaya, on beş bin atlıdan oluşan bir ordu kurmuştur. Beyliğini ilan eder 

etmez Eğirdir'e Uluborlu'dan taşınmıştır. İlk iş olarak da 1301 yılında Dündar Bey 

Medresesini yaptırmıştır. Aydın, Menteşe Beyliklerini himayesi altına almış, kendini 

Sultan ilan etmiştir. Bu durum Anadoluyu kontrol altında tutan İlhanlıların hoşuna 

gitmemiş, Başkomutan ve Vezir Emir Çoban oğlu Demirtaş'ı Hamidoğlu Beyliğini 

kaldırmak için Dündar Beyin üzerine göndermiştir. Gücünün yetmeyeceğini 

anlayan Dündar Bey Antalya'daki kardeşi Yunus'un oğlu Mahmut Beye sığınmıştır. 

Demirtaş'tan korkan Mahmut Bey, amcası Dündar Beyi Demirtaş'a teslim etmiştir. 

Demirtaş da 1324 te Dündar Beyi öldürtmüştür. Dündar Beyin mezarının nerde 

olduğu kesin olarak bilinmemektir. Oğulları Hızır, İshak, Mehmet bu olaylardan 

canlarını kurtarmışlardır. İshak Bey yardım için Mısır Sultanı Melik Nasır'a 

sığınmıştır. Bu arada babası öldürülen Demirtaş da Mısır'a sığınmış, 1327 de 

öldürüldükten sonra İshak Bey Mısır'dan dönerek beyliğin başına geçmiştir. 

Eğerim Beli Eski kervan yolu sol tarafta görülmektedir.

ECE MEHMET 

E 

1915 lerde ölmüş bir divanedir. Ece kelimesi çok güzel anlamında kullanılır. 

Ece Mehmet hakkında şöyle bir hikâye vardır. 

"Zamanın zengini Ağalar'a varır. Ağalar'ın binmeye kıyamadıkları bir atı 

vardır, onu ister. "Dur bakalım, ne yapacak ? " diye atı Ece Mehmet'e verirler. Ece 

Mehmet ata biner, eline bir değnek alır, kale kapısı minare arasında at ağzından 

köpükler saçana kadar dört nala gider gelir. Sonra atı Ağalar'a "Al ağam atını. 

Gavuru kırdım geldim." der, verir. Ağa da atı alır, ahırına bağlatır. Savaş sonrası 

Ağalar'a bir misafir gelir. Sulamak için dışarı çıkarılan atı görür, tanır. "Biz 

savaşırken zor duruma düştük. Bu at üstünde eli kılıçlı bir adam çıkageldi, her yere 

yetişerek bizi bozgundan kurtardı." der. Ağa da: "O adamı görsen tanır mısın?" diye 

sorar. Adam da "Tanırım." der. Beş altı uşağın arasına Ece Mehmet'i de koyup 

gösterirler. Adam "İşte bu idi." diye Ece Mehmet'i gösterir. 

Bazı söylencelere göre mezarı Kemik Hastanesinin Kapılar yönündeki 

kapısının girişi solundadır. 1940 larda orada ağaçlar vardı. "Kesenin tahrası kırılır, 

eli bacağı kesilir." Derlerdi. 

EDEBİYATTA EĞİRDİR 

Gazete ve dergilerde Eğirdir ile ilgili pek çok yazı yazılmıştır. Ben burada 

yalnız önemli edebiyat kişilerinin yazılarından birkaç örnek vereceğim. 

Bizim Akdeniz adlı kitabında Falih Rıfkı Atay Eğirdir'i şöyle anlatır; "Davraz 

dağının eteklerinden Eğirdir bir yarı hayal gibi görünür. Göl bir boğazla ikiye 

ayrılmıştır. Kasabanın ucundaki biri büyük, biri ufak iki ada Eğirdir gölüne güzel 

Türkiye koleksiyonundan eksilmeyecek olan müstesna bir manzara değeri 

vermektedir. 

Eğirdir kasabası bunun ucuna yapılmış olan eski kalenin içinde ve 

kenarındadır. Evler sanki bir sürgün avından kaçışıyor gibi üstüste, boğazlaşarak 

gölün burun noktasına yapışmışlardır. Su görmek için kasabadan çıkmak lazım 

geliyor. 

Halbuki Eğirdir'in bağları, gölün bittiği yerlerden dağlar arasına doğru 

sokulan sahildedir. Eğirdir bu sahilden göl ve nehrin birleştiği noktayı kasabaya 

doğru dolaşan ferah ve boş kıyılarda büyüyecektir. Yeni hükümet konağının burada 

seçilecek bir yere yapılması doğru olur. Su geniş bir yol ile mahallelerden ayrılıp 

serbest bırakılmalıdır. Eğirdir'in Antalya ve hinterlandı mıntıkasının her zaman için 

en iyi gezinti yerlerinden biri olacağına şüphe yoktur. 

Nehir başına kurulan ağ sepetlerinin içinde balık avlandığını seyretmek bir 

İstanbulluya ne kadar garip geliyor. Burada balık, bir kara mahsulünü hatırlatıyor. 

Dağlarla çevrilen göllerden pek azı, Eğirdir suyu kadar güzel olabilir. 

Kalesinin havasında, hâlâ derebeyi masalları ürperiyor. 

Buralar saadetin kolay olduğu yerlerdir. Karlı dağların arkasındaki tuzlu 

istepi düşününüz. Orada halk ekmeğini topraktan tırnakla söküyor."

Yazar ismail Habip Sevük de Eğirdir Gölünü şöyle anlatır; 

"Isparta'dan kalkan otomobilimiz on beş, yirmi dakika geçince Eğirdir'e ayrı 

bir kol halinde uzatılmış tren yolunu aşarak, rayların bazan sağına, bazan soluna 

atlayıp nihayet bir saat sonra Miskinler Yokuşu'nu tırmanmaya başladı. Göl ilkönce 

o yokuşun üst noktasından görülürmüş. Tam tepeye varınca şoför arabayı 

durdurdu. İndik. Gölü birdenbire göreyim diye birkaç saniyedir gözlerimi kapamıştım. 

Apansız açılan gözlerim apansız görülen manzaradan kamaşır gibi oldu. 

Görülen şey gözün adesesine sığmayacak kadar coşkundu. Burada gerçek hayalden 

çok geniş ve umulandan çok yüksek. 

Altımızda gömgök bir deniz parçası arzın böğrüne oyulmuş gibi duruyor. Bir 

kuyu gibi derin bir havuz gibi aydınlık. Bu kadar koyu gök rengini bütün ömrümde 

görmedim. Yüksek, beyaz tepeli, yeşil gövdeli dağlar bu gölü haşmetli bir kuyu 

çemberi gibi kucaklamışlar. Maviyle yeşilin kaynaşmasından doğan kamaştırıcı 

acayip bir renk, büyülü bir hazine gibi gözlerinizin önüne seriliyor. 

Gölün sağında iki ada. Biri büyük, Nis adası. Diğeri küçük, Canada. Biri ana 

gibi, diğeri yavru gibi. İkisi de gömgök bir zemin üstüne bırakılmış. Düzgün biçimli 

yemyeşil birer çini levhası. Sanki tabiatın bir manzarası değil, çini renklerinin 

harikulade kaynaşmasını yaratan eski Türk sanatkarının eşsiz bir eserine 

bakıyorum. Ne diyeyim... Ne diyeyim... İkisi de dengi olmayan birer hülya mesiresi." 

EDİK 

"Maviyle yeşilin kaynaşmasından doğan acayip bir renk 

büyülü bir hazine gibi gözlerinizin önüne seriliyor." 

Evde giyilen önü kapalı ve ponponu olan, deriden yapılan, altı kösele bir 

çeşit terliktir. Eğirdir'de en çok Manaklar yapar ve satardı.

EFLATUN DEDE 

Yeşilada'da Musluhiddin Dedenin batısında olup, tarihi kaynaklarda hiç 

kaydına rastlanmamıştır. 1980 lerden sonra oraya bir küçük türbe yapılmıştır. 

Hakkında da herhangi bir rivayete rastlanmadı. 

EĞERİM BELİ 

Eğerim yolu eskiden Mahmatlar üst düzlüğünden gider, Eğerim üzerinden 

iner, Gelendost'a ulaşırdı. Bugün bile Eğerim üstünden göl kıyısına inen yol 

kalıntıları bellidir. Eğerim bu yolun göle en dik inen yeridir. Geçmişte eşkıyalardan 

altınını saklamak için eğerinin içine koyan zengin bir kişinin atı ürküp buradan göle 

düşmüş. Atı ölmüş, derin sularda da eğeri bulunamamış. Adam: "Atıma acımam 

amma, eğerim de eğerim.." demiş. Buranın adı ondan öyle kalmış derler. "Eğrim" 

den böyle bir kelime üretilse gerek. Yerin coğrafi özelliği de durumu gösteriyor. 

Halk gölün en derin yerinin bu civarda olduğunu söyler. 

EĞİRDİR ALACASI 

Eğirdir'deki dokuma tezgâhlarında dokunan bir bez olup zamanında 

Isparta'dan Konya'ya, İstanbul'a kadar aranan bir tür bezdi. Daha çok Nis'te 

dokunurdu. 

EĞİRDİR BOĞASSI VE BOYAHANE 

Eğirdir dokumada gelişme gösterdiği için boyahaneler de vardı. 1568de 

1600 akçelik vergi vermiş. Eğirdir ince pamuklu dokumada ileri gitmişti. Bu 

dokumalara "Eğirdir boğassı" denirdi. İstanbul başta olmak üzere Tuna 

iskelelerine, Karadenizden Lehistan, Erdel, Macaristan'a kadar satılırdı. Boğassı 

ve bürüncekler dışa satıldığı için Bursa'da boyanırdı. Nitelikli, özellikli, damgalıydı. 

Tüccar damgasını vurur, vergisini öderdi. 

EĞİRDİR DEFİNESİ 

Şu anda Isparta müzesindedir. 1970 lerde Kanlı Çınar'ın karşısındaki otel 

yıkılıp bugünkü Belediye işhanını yapmak için hafriyat yapılırken ortaya çıktı. 

Hafriyat Tersikbaşı göl kıyısına döküldü. Yorgancıoğullarından bir kişi göle abdest 

almaya giderken ayağına bir ibriğin ülüğü takılır. Bakır olduğunu anlayınca çıkarır. 

Ağır olduğu için içini merak eder. Biraz uğraşınca altın paralar dökülür. Savcılık 

durumu öğrenir, en yakın Burdur müzesine verir. Isparta müzesi yapıldıktan sonra 

şimdiki yerine konur. Şimdi orada "Eğirdir definesi" adıyla sergilenmektedir. 

Definenin bulunduğu yerin Kargir bedesten olduğu, 1925 lerden sonra otel 

ve mağazalar yapıldığı, 1932 de basılan Isparta Vilayeti İdare Coğrafyası kitabında 

yazar. Geçmişte buraya Pamukhanı da denirdi. 

Definenin özelliklerini açıklayan tam bir bilgiye erişemediğim için burada 

açıklayıcı bir bilgi sunamadım.

EĞİRDİR GÖLÜ MERAKİBİ BAHRİYESİ 

Kurtuluş savaşı başlangıcında Eğirdir istasyon ile Avşar Hüyük arasında 

ulaşım yapmak için motor ve mavnalar getirildi. Bu işler bir Binbaşının kumandasında 

yürütüldü. Bu taşıt araçları bilhassa Büyük Taarruz'dan önce cephe gerisinde asker ve 

araç taşıdılar. İstasyon altından Hüyük'e, ordan da Akşehir'e ulaşılıyordu. Bu askeri 

taşımanın Eğirdir gölündeki ulaşım bölümüne "Eğirdir Gölü Merakibi Bahriyesi" denildi. 

Sözler "Eğirdir Gölünde yapılan tekne taşımacılığı" anlamı taşıyor. O günleri yaşayan 

Öğretmen Etem Kartal bu olayı ve sonunu şöyle anlatıyor: 

"Savaştan sonra bu motor ve mavnalar Eğirdir Maliyesine devredildi. Binbaşı ile 

askerleri İzmir Bahriyesi Kumandanlığı emrine verildi. O zamanlar daha İzmir-Eğirdir 

demiryolu bir İngiliz şirketinin elindeydi. Şirket Merakibi Bahriye'yi almak istedi. 

Hükümet doğru bulmadığından Kaymakamlık Eğirdir Belediyesinin almasını istedi. 

Nedense Belediye almadı. Kaymakam Orhan Sami Bey "Eğirdir İhtiyat Zabitan 

Yardımlaşma Cemiyeti"ne verdi. Cemiyet Merakibi Bahriye'yi aldıktan sonra başına iki 

bekçi koydu, istasyon altındaki körfeze demirledi. Göl kenarında bir fener vardı. 

Demiryolu oraya kadar uzardı. 

İstasyon memuru Sabri bey, nasılsa Cemiyet idare heyetinden Hatipoğlu Rifat 

Efendi ile fenerin kendilerine ait olduğu konusunda tartışıyor. Hatipoğlu Rifat Efendi 

istasyon memuruna: "Sen İngilizlere satılmışsın." diyor. İstasyon memuru Sabri Bey de 

"Sen yarın görürsün, motorun yerinde yeller eser." diyor. O sırada bekçiler Kayyumoğlu 

irfan (Kaynak), Yaşaroğlu Süleyman (Dayım) idi. Yaşaroğlu Süleyman Eğirdir'e 

gelince Kayyumoğlu İrfan da istasyondaki memurların davetine icabet ediyor ve gece 

motorun ahşap kısmı delinerek batırılıyor. Sabahleyin istasyonda kavas olan Veziroğlu 

Tevfik, Cemiyet azasından Müftüoğlu Tahsin Efendiye motorun battığını 

söylüyor.Tahsin Efendi Cemiyet azalarına haber veriyor... Motorun yanına geliyor, 

bekçilere soruluyor. Yaşaroğlu Süleyman "Ben o gece ekmek almaya gittim. İrfan 

ağabeyim bekleyecekti." diyor, irfan da "Ben de istasyondaki memurların yanına gitmiş 

idim." cevabını veriyor. Savcılığa müracaat ediliyor. Tetkik neticesinde suçlu meydana 

çıkarılamıyor. Cemiyet tarafından durum Atatürk'e arzediliyor. Atatürk Deniz 

Kumandanı Sadullah Beyi Eğirdir'e gönderiyor. Durum imkansız görülerek motorun 

çıkarılmasından vazgeçiliyor. 

Daha sonraları Yeşiladalı Hafız Kamil Şirketi, Cemiyete müracaat ederek batık 

motoru satın alıyorlar. Fakat onlar da çıkarmaya muvaffak olamıyorlar. Bu motor 1980 

lerde çıkarıldı. Bazı aletleri hatıra olarak Dağ ve Komando Okulunda saklanmaktadır. 

EĞİRDİR GÖLÜNÜN ÇOK ÖZEL BİR BALIĞI 

Ord. Prof.Dr.C.Kosswig 1952 de Eğirdir golüyle ilgili raporunda çok özel bir 

balıktan bahsetmektedir. O bölümü olduğu gibi alıyorum. 

"Bir nevi Beyşehir ve Eğirdir göllerinin sakladıkları muammalardan biridir. Bu 

balığın koleksiyonumuzdaki numunesi 40 cm boyundadır. Her iki gölde de o kadar 

nadir olmalı ki ne halk arasında adı vardır, ne de balıkçılar böyle bir balıktan haberlidir. 

Böylece bu balığın Latince ismini vermekle yetinelim. 

"Schizothorox prophylakx"... İlk bakışta sıraza benzeyen bu balık cinsi aslında 

tamamıyla Asyanın göl ve nehirlerine aittir. Bilhassa Keşmir ve Afganistan'da yaşayan 

bir genusun yakın doğuda ve küçük Asyada tek temsilcisidir. Maalesef şimdiye kadar 

yaşayışı hakkında Beyşehir gölünden bir, Eğirdir gölünden bir tane rastlanmıştır."

EĞİRDİR KEBABI 

Pınarpazarı süresince orada bulunan fırınlarda yapılır. Günümüzde 

kurallara pek uyulmadan yapılıp yeniyor ama nefaseti yok. Geçmişte kebap şöyle 

yapılırdı; 

Kebap olacak etler için davarlar önceden kesilir, kazanda alaçakır 

kaynatılır, ondan sonra fırına konulurdu. Fırında da isi olmadığı için asma kütüğü 

yani omca yakılırdı. Böyle pişince kebap hem yumuşak hem pişkin ve nefis olurdu. 

Şimdi sabah kesilen eti kebap fırınının çengeline takıyorlar. Yakacak konusunda da 

titizlik göstermiyorlar. 

vardır. 

EĞİRDİR SOKAĞI 

Pınarpazarı'nda bir kebap ustası 

Ankara Keçiören Şevkat mahallesinde "Eğirdir Sokak" adında bir sokak 

EĞİRDİRZEYBEĞİ 

Oyun Ege zeybeğinden izler taşır. Sözü şöyledir; 

Ördek suya dal da gel 

Yardan selam al da gel 

Eğer yarim gelmezse 

Tut kolundan al da gel 

Karanfilim boynuna 

Yanıyorum uğruna 

Malım mülküm erittim 

Nazlı yarin uğruna

EĞİRDİR'LE İLGİLİ ÖZEL NOTLAR 

• Eğirdir Seriye Sicilleri 1922 mahkeme yangınında yanmıştır. 

• Gölün kıyı uzunluğu 160 km kadardır. Gölü besleyen kaynaklar doğuda, 

düdenler batıdadır. 

• Eğirdir'de telgrafhane 1884 yılında açılmıştır. 

• Eğirdir'in eski kayıtlarında Ortodoks Rum vardır. Ermeni, Yahudi yoktur. 

• Eğirdir'e mazotlu değirmeni Hacı Eşref Ağa 1910 yılında işletmeye açmıştır. 

• İlk bisikleti de Ağalar'dan Murat Efendi binmiş, bu araca Eğirdirliler "Şeytan 

Atı" adını vermişlerdir. 

• Ord. Prof. Dr. C. Kosswig Eğirdir Gölünün yer altından Büyük Menderesin 

kaynaklarını da besliyor tahminini yapıyor. 

• Eğirdir'in elektrik fabrikası Fevzi Çelik'in Belediye Başkanlığı zamanında 

1935 yılında yapılmıştır. 

• Yapılmış sigara Eğirdir'e 1860 larda gelmiştir. 

• Geçmişte Eğirdir'in Pazargünü, pazar günüydü. 

• Çanakkale savaşında Eğirdir'den 91 kişi şehit olmuştur. Bu rakam resmi 

rakamdır.Gerçekte bu sayı daha fazladır. 

• 1900 lerde Eğirdir ve çevresinden 1000 kişi Yemen'e gitmiş, 300 kişi geri 

dönmüştür. 

• Eğirdir ve Burdur göllerinin kesiminde Hititlerin bir Hapalla beyliği olduğunu 

Eğirdir Gölünü besleyen büyük kaynaklardan biri. 

Kemer - Kaletepe yöresi (1995) 

Ekrem Akurgal "Anadolu KültürTarihi" kitabında yazar.

EĞİRLER KÖYÜ 

Eğirdirliler köyü demek. Beyşehir'in bir köyüdür. Dediklerine göre gölün 

yükselmesi sonucu bulundukları yeri terkederek gelip buraya yerleşmişlerdir. 1650 

lerde gölde bir yükselme olmuş, kıyılardan başka yerlere göçler de olmuştur. Bu 

göçlerde halkın bir kısmı Avşar Yenice köyüne de yerleşmiştir. 

EHRİMEN 

Çok iri, dev gibi adam anlamında kullanılır. İran kültüründe "Ahrimen" 

şeytan demektir. Demek ki oralardan geçip gelirken İran kültürü bizi de etkilemiş. 

Eğirdir'de iri adamlara "Ehrimen gibi" derler. 

EKSERİ ÇİVİSİ 

Ahşap bina yapılırken kalın özleri, direkleri mertekleri tutturmak için çakılan, 

demircilerin elde yaptığı dört köşeli ucu sivri çivi. 

EKŞİ DALDIRAN 

"Limon otu" da derler. Boğazova'nın nemli köşelerinde olur. Ovcalandığında 

limon gibi kokar, ferahlık verir. 

EKŞİLEME 

"Papaz yahnisi" de derler. Bol soğan, salça ve yağla öldürüldükten sonra 

balık ve sirke konularak orta ateşte uzun süre pişirilir. Etin pişkin olması, 

sakızlaşması tadını artırır. Sirke yerine limon da konulur. 

ELİKEPÇELİ 

Akpınar yolu başındaki Kapılar mevkiinin göl tarafına düşerdi. Basit dilme, 

tahtalarla çevrilmişti. Yol genişletmek için çavlanları aldıkça sık sık heyelan olması 

sonucu makamı kayboldu. Çocukluğumuzda ailemizde düğün olacağı zaman 

elimize küçük bir torbada bulgur verirler, oraya gönderirlerdi. "Elikepçeli dede, 

kepçenle, bereketinle sen de bizim düğünümüze gel.." der, sonra "Bulgum kurtlar 

kuşlar yesin, bu da onların hakkı.." deyip küçük torbadaki bulguru oraya 

savururduk. 

Anlatılan rivayete göre İslam ordusu Eğirdir'i almak için savaşırken 

bozgunluk göstermiş. Bu durumu gören Elikepçeli denen ordu aşçı neferi, eline 

kepçesini alıp onu bir savaş aleti gibi kullanmış, askere moral vermiş, düşmanın 

yenilmesine yardımcı olmuş. Ama şehit de olmuş. Sonra şehit olduğu yere 

gömülmüş. 

Olayın ne zaman olduğu konusunda bir tarih, kesin bir belge yoktur. Olay 

1596 da yapılan Eğri seferi içinde olan Haçova savaşını hatırlatıyor. Orda da 

Osmanlı padişahı III.Mehmet'i çadırına kadar yaklaşan düşmanın elinden ordu 

aşçıları kurtarmıştı. Benzerliği düşünmeye değer. 

Karçınzade Süleyman Şükrü Seyahat-ı Kübra adlı eserinde Elikepçeli için 

şöyle yazar;

"Eğirdir'de yatan velilerden en eskisi olan bu zat, Emevi halifeleri devrinde 

yani 69 Hicri senesinde Eğirdir muhasaraya alındığında mutfak yeri olduğu 

yermiş. Dağdan taşları düşman yuvarlayınca ata atlayıp cesaret vermek istemiş, 

şehit olmuş. Oraya gömülmüş." 

ELLİKILLI 

Elikepçeli'nin şimdiki hali 

Çocukları korkutmak için söylenen sanal bir öcü. 

ENDEKİ 

Öyle, onun gibi, o şekilde anlamlarında kullanılır. Orhun yazıtlarında 

"Andağ" diye geçer. 

EPİFANOS 

Büyük bir ihtimalle Yeşilada'daki en eski kilisenin baş rahibidir. 787 de İkinci 

İznik Meclisi'ne katılmıştır. Bu toplantı İncil üzerine yapılan bir toplantıdır. 

Katılanların kaydında "Epiphanos: Limnai'de Hazreti Meryem Manastırında baş 

rahip" notu vardır. 

EREZ 

Latince ismi "Vimba vimba". Geniş yapılı, en büyüğü 250 gr kadar olan iri 

gümüş pullu bir balıktı. Oltaya yakalandığında ağzı çabuk yırtılırdı. Eti yumuşaktı. 

Salamurası yapılırdı. Bol havyarlı olduğu için puluyla sac üzerinde pişirilip yenirdi. 

Küçüğüne "Gıldır erez", büyüğüne "Bapuç erez" derlerdi. Sudak balığının 

atılmasından sonra bir kiloya yakın erezler görüldü. 1980den sonra hemen hemen 

rastlanmadı. Yassılığından dolayı "Tahta erez" de denirdi.

ERİK ÇEŞİTLERİ 

Eski erik adları şunlardı: Börek eriği, Zerdali eriği, Küpeli erik, Hamıtatlı, 

Hırsızçalmaz, İstanbul eriği, Eterik, Üzüm eriği, Canerik. 

ERTOKUŞ BEY 

Anadolu Selçukluların önemli devlet adamı ve kumandanlarındandır. Isparta 

ve Antalya yöresinin Selçuklu devletine katılmasında önemli görevler almıştır. Bu 

görevleri yaparken Atabey'deki medreseyi 1224 te, Konya yolu üzerinde göl kıyısındaki 

adıyla anılan kervansarayı da 1223 te yaptırmıştır. Türbesi Atabey'dedir. 

Sivas, Erzurum taraflarında da bulunmuştur. Oralarda da eserleri vardır. 

ERTOKUŞ KERVANSARAYI 

Eğirdir'den Gelendost tarafına giderken 25 km kadar solda göl tarafında, 

anayoldan 300 m kadar içerde bir han vardır. Bu Ertokuş Kervansarayı'dır. Bu 

yöreye verilen addan dolayı Dadıl Kervansarayı da derler. Selçuklu mimarisinin ilk 

örneklerinden kabul edilir. Konya, Beyşehir, Karaağaç, Eğirdir, Isparta, Ağlasun, 

Bucak, Kırkgöz, Antalya tarihi kervan yolu üzerindedir. Yapımı 1223 tür. Yaptıranı 

Atabey'de türbesi ve medresesi olan Mübarezüddin Ertokuş Bey'dir. Atabey 

medresesinin vakfıdır. 

Şu anda korunmaya muhtaç durumdadır. Durumu çok acıklıdır. Umarız bu 

anayol üzerinde kervansarayı özel kişiler, devletimiz ilgilenir, tarihimize ve 

turizmimize katarlar. 

Ertokuş Kervansarayı ve kitabesi

ESKİ ELMA ADLARI 

Boğazova'da bugünkü starking, golden kültürü gelişmeden yerli 

elmalarımız vardı. Adlarını tespit edebildiğim şunlardır; 

Gelin yanağı, Harman elması, Kuyubaşı elması, Antalya elması, Saatçi 

elması, Kaylan elması, Demir elma, Ferik elma. 

ESKİ KURBAN BAYRAMLARI 

Öğretmen Etem Kartal 1900 başlarında Kurban Bayramlarını şöyle 

anlatır; 

"Kurban Bayramına on gün kala ihtiyarlar oruç tutmaya başlardı. Bayram 

günü kurbanlar kesilinceye kadar bir şey yemezlerdi. Bu şekilde hareket edip 

kurbanın böbreğiyle iftar edince bir gün oruç tutmuş olurlardı. Bazı kimseler uzun 

zaman kurbanlık koyunları beslerler, üzerlerini boyar ve süslerlerdi. Geri kalan 

halk bayramdan birkaç gün önce ya da arife günü kurbanlıklarını alırlardı. Bu arada 

bazı kişiler kurbanlıklarını meydanlarda dövüştürürlerdi. Her yer rengarenk 

kurbanlıklarla dolardı. 

Bayram günü sabahın erken saatlerinde camiler bayram namazı kılmaya 

gelen halkla dolardı. Namaz kılınıp bitince camiden çıkarlarken üç defa top atılırdı. 

Sonra Zaptiyeler cami kapısında sıralanırlar, sivil paşalık rütbesi bulunan Ağalar 

Redif taburu kumandanı bir Binbaşıyı kılıçlarını çekerek selamlarlardı. 

Merasimden sonra herkes evlerine dağılırdı. Kurbanlar kesilip karınlardoyurulunca 

halk ziyaret edilecek yerlere gitmeğe başlardı. 

Kasabanın tanınmış kimseleri birer oda açarlardı. Her mahallede birkaç 

oda açık bulunurdu. Odalar dört gün açık kalırdı. Gelen ziyaretçilere vermek için 

bayramdan birkaç gün önce oda açanlar bir okkadan fazla kahve alır, dibeklerde 

döverlerdi. Odalarda ziyarete gelenlere kahve ve sigara ikram edilirdi. Ev sahibi 

tarafından yakınlarına yemek ziyafetleri de verilirdi. Ağalar Zaptiyelere ve Şube 

askerlerine, gelen misafirlere yemek yedirirlerdi." 

EŞEK BAĞLAMAK 

Perşembe günü pazara gelen köylülere eşeklerini bağlayacak yer bulmak 

sorun olurdu. Çarşı civarında elverişli bahçesi, yeri olanlar, bir ücret karşılığı 

eşekleri bağlarlardı. Bugünkü otomobil parklarının öncesi, bu çeşit eşek parkları 

sayılır herhalde. Eşek bağlayıcılar Pazar yerinde dolanır, müşteriyi bulunca eşeği 

alır, evine götürürdü. Köylünün pazarda işi bitince öğleden sonra ücretini öder, 

eşeğini alır giderdi. 

Eşek bağlamanın da bir yöntemi vardır. Yularını kısa, sağlam bağlamak 

gerekir. Yoksa haşarı eşekleri, hergeleleri zapt etmek kolay olmaz. Birbirlerine 

attıkları çifteyle, anırmayla ortalık savaş alanına döner. 

ET M ET 

Çelik çomak oyununun Eğirdir'deki adıdır.

ETEM KARTAL 

Etem Kartal'ın kendi ağzından özgeçmişi şöyledir; 

"28 Şubat 1893 te Eğirdir Seydim mahallesinde doğdum. Mesih Paşa 

mahalle okulundan sonra Rüştiyeyi en iyi derece ile bitirdim, Dündar Bey 

Medresesine kaydoldum. Medresede çeşitli derslerin yanında Arapça, Farsça 

tahsil ettim. Medreseden mezun olunca 1910 yılında Isparta Öğretmen okuluna 

girdim. 1913 yılında birincilikle mezun olup öğretmenliğe atandım. 

l. Dünya Savaşı çıkınca yedek subay olarak İstanbul Harp Okulunda askeri 

eğitim gördükten sonra Çanakkale 6. Kolordu 59. Alay 2. Tabur 2. Bölük l. Takım 

Ağır Makineli Tüfek Komutanı oldum. Saros Körfezi, Sazlıdere, Gelibolu, Evreşe 

cephelerinde çarpıştım. Savaş bitince birliğimiz Edirne'ye, sonra Romanya 

cephesine sevkedildi. Burada Ruslarla savaşırken Toprakhisar'da yaralandım, 

sağlığımı kazanınca tekrar cepheye döndüm. 1917 Rus ihtilaliyle Ruslar savaştan 

çekilince birliğimiz istanbul'a nakledildi. Savaşlarda gösterdiğim başarılardan 

dolayı Savaş Madalyası ile taltif edilerek teğmenliğe yükseltildim. Yine başarılarım 

gerekçe gösterilerek Donanma Madalyası ile taltif edildim. 1918 yılı başlarında 

Aydın 21. kolordu emrine verildim. Mondros Mütarekesiyle terhis olup Eğirdir'e 

döndüm. 

Eğirdir'de Mithatpaşa İlkokulu Öğretmenliğine atandım. Aynı yıl Eğirdir'in 

tanınmış ailelerinden, Vezirler Sülalesinden Müderris, Kafkas Savaşları 

şehitlerinden Süleyman Nuri Efendi'nin kızı Dudu hanımla evlendim. (Dudu Hanım 

Halam olur.) 

Etem Kartal ve ailesi (Beyaz 

başörtülü babaannem Kamile Hanım'dır)

Yunanlılar İzmir'e çıkınca Eğirdir'de Kuvay-ı Milliye Müdafa-i Hukuk 

Cemiyeti kuruldu. Eli silah tutanların Yunanlılarla savaşmak üzere İzmir taraflarına 

gönderilmesine kararverildi. 

Birçok Türk evladı gibi kayınbiraderim Veziroğlu Rıza Efendi (Babam) 

Süvari Başçavuşu olarak yüz kadar süvari ile Ege kıyılarında savaşırken ben de 

Nazilli'de kurulan Heyet-i Merkeziye emrine makinalı tüfek komutanı olarak 

katıldım. Bizim birliğimizin başında Kamalı Efe vardı. Bizim çete Aydın cephesini 

oluşturuyordu. Çok zorluk ve yokluklar altında savaştık . Milli Ordu kurulunca 6. 

Fırka 52. Alay 2. Tabur emrine ağır makinalı tüfek Bölük Komutanı olarak katıldım. 

Çok zor şartlar altında savaştık ama İzmir'e ilk girenlerden olduk. Lozan Barışına 

kadar birliğimle İzmir'de kaldım. Savaş sonunda para ve İstiklal Madalyası ile taltif 

edildim. Lozan Barışı yapılınca terhis oldum, Eğirdir'e döndüm. 36 yıl severek 

memleketime hizmet ettikten sonra 1946 da emekli oldum. Altı erkek çocuğuma 

yüksek tahsil yaptırdım. Onların Hakim-Avukat, Albay veteriner-Diş Hekimi, 

Öğretmen-Müfettiş, Cumhuriyet Savcısı-Kaymakam olarak Devletimize hizmet 

etmelerini sağladım. 

Memleket meseleleriyle sürekli ilgilendim. Eğirdir Gölsesi gazetesinin Yazı 

İşleri Müdürlüğünü yıllarca yaptım. Gazetede tarihi, turizm ve yurt sorunlarıyla ilgili 

yazılar yazdım. Bu arada bağ ve bahçelerimde sebze ve meyve yetiştirdim. 01 

08.1980" 

Etem Kartal 31 Mart 1989 Cuma günü saat 9.00 da İzmir Karşıyaka'da vefat 

etti. 1 Nisan 1989 Cumartesi günü Askeri törenle Eğirdir mezarlığına defnedildi. 

Bu bilgileri bize oğlu İlköğretim Müfettişi Mehmet Yılmaz Kartal verdi. 

ETLİ MEYVE YEMEKLERİ 

Kayısı, ayva, erik içine et katılarak pişirilir. Fas'ta da etli aynı yemeklerin 

pişirildiği kaynaklarda vardır. İhtimalle Osmanlı döneminde bu yörelerden toplanıp 

oraya giden leventler, bu kültürü götürmüş olabilirler. 

ET NASIL ALINIR? 

Eğirdirli eti pişireceği yemeğe göre alır. 

Kuru fasulye, nohut pişirecekse erkeç eti alır, ama kuyruğunu da tat vereceği için 

içine katar. Dolma yapacaksa, davarın böğür etinden kıyma yaptırır. Bamya 

pişirecekse, çebiçin, kuzunun kaburga kemiklerinden parça alır. Bütünet ve 

kapama yapacaksa erkeçin sırt kürek etiyle beraber kaburgalarını, haşlama 

yapacaksa boyun ya da kürek kemiği etinden parça almaya dikkat eder. Yağlı et 

istiyorsa kısır keçiyi tercih eder. 

EURYMEDON 

Aksu ırmağının antik adıdır. Gür su, bol su anlamları taşır. Bu suya Zindan 

deresi de derler. Zindan mağarasının önündeki açık hava mabedinde mermerden 

bir Eurymedon Tanrısı heykeli bulunmuştur. Isparta müzesindedir. Zindan önünde 

ki köprünün kilit taşında kabartması bulunan Eurymedon başı tahrip edilmiştir. 

Nisan 1938 tarih 49 sayılı Ün dergisinde kırılmadan önceki fotoğrafı vardır.

EYNEL 

Aksu - Zindan Mağarası 

Bağ belinde bir sıra işçinin iş gördüğü alandır. Diyelim; on belci yanyana 

durup hendek kıyısından öbür hendeğe kadar arka arka belleyerek işi bitirirlerse bir 

eynellik iş yapmış olurlar.

FAK 

F 

Bir çocuk oyuncağıdır. Bir ceviz sürgününün ortasında süngerimsi bir 

boşluk vardır. Bu süngersi madde ince bir telle alınıp bir karış uzunluğundaki çeliğin 

içi boşaltılır. Bu boşluğa uyacak şekilde, piston biçiminde bir çubuk yapılır. Bir 

kendir parçası ıslatılarak içi boş çeliğin bir tarafından sıkıştırılarak içine konulur. Bir 

elle tutulup diğer elle öbür tarafından da piston çubuk süratle itilir. Havayla sıkışan 

kendir, ön taraftan "Fak" sesi çıkararak ileri fırlar. 

FANAZ 

Büyük ışık veren fener. O zaman sokaklarda ışık olmadığı için düğünlere, 

davetlere, kız istemeye giderken fanaz yakılır, bir kişi önden gider, yolu aydınlatırdı. 

Gaz lambası aşırı ışık verecek şekilde yakıldığı zaman tutumlu kaynanalar: "Ne o? 

Fanaz gibi yakıyorsun?" diye gelinlere çıkışırlardı. 

FARUKULAZAM CAMİSİ 

İhtimalle Hızır Bey camisinin önceki adıdır. Karamanoğlunun Şikari 

tarihinde şöyle geçer; 

"İşte Hamidoğlunun diyarının harabına sebep Teke Paşa ile Sinan Naip 

derler kimseler sebep olmuştur. Zira Hamid diyarı pek ziba şehirler idi. Farukul 

Azam namında yanan cami şerifin dünyada benzeri yoktu." 

FATMA NİNE 

Yaşlı, akıllı bir kadındı. Dıştan geldiği söylenirdi. Dobra sözlüydü, 

dobralığıyla ün yapmıştı. Bir hikâyesini anlatırlar; 

Fatma Nine Belediye önünden geçerken çağırmışlar." Gelmiyeyim, dilim 

durmaz." demiş. Çok ısrar etmişler o da aralarına katılmış. Konuşurlarken öyle bir 

noktaya gelmiş ki, onları hicvetmek gereğini duymuş. 

"Belediyeniz var narkınız yok 

Elektiriğiniz var çarkınız yok 

Üç beş deyus birikmişsiniz 

Birbirinizden farkınız yok" 

demiş, yoluna devam etmiş. 

Ne zaman öldüğü konusunda kesin bilgi elde edilemedi.

FERİŞTAH 

Eski Türk Dünyasında iyi ruhlara Ferişte denir. Her kahramanın bir Feriştesi 

vardır. Mal ve servetinin bekçisidir, her şeyini o korur. Bir kişi, diğer kişiyi: "Feriştahın 

gelse seni benim elimden kurtaramaz." şeklinde tehdit ederdi. 

FEVZÜ BURHANI MEKTEB-İ İBTİDAİSİ 

Demirkapı mahallesinde idi. Ana mektebi olarak faaliyete geçmiş, ilk hocası 

Burhan Efendinin adı ile adlandırılarak "Burhan Hoca Mektebi" denmiştir. Meşhur 

Serasker Hüseyin Avni Paşa ilk tahsilini bu okulda tamamlamıştır. Zaman zaman 

tamir edilmiş ve faaliyetine ara vermişti. Sonraları Ağalar tarafından yeniden 

yapılarak tedrisata açıldı. Bu inşaat yapılırken bir lağım çıktığı, yer altından göle 

uzandığı söylenir. 

Cumhuriyetten sonra Eğitim Birliği Kanunu çıkınca benzer mahalle 

mektepleriyle beraber bu da kapatılarak satılmıştır. 

FIKRALAR 

Eğirdir'e özel yüzlerce fıkra anlatmak mümkündür. Bu konuda etraflı bir 

çalışma yapmaya bile değer. Cemal Tosun Eğirdir Tarihi içinde bu fıkralardan yüz 

kadarını Gölsesi gazetesinde yayımladı. Ben de tespit edebildiğim fıkralardan 

birkaçını yazıyorum. 

Gözün Biri de Körmüş 

Adamın biri evli olduğu yirmi yıl boyunca her akşam evine bir şeyler alır 

götürürmüş. Hiç boş gitmezmiş. Birgün işi iyi gitmemiş, parası olmadığından birşey 

alamamış, akşam evine eli boş gitmiş. Karısı karşılamış, eline bakmış ki birşey yok, 

söz söylemek için kocasının gözüne bakınca: 

"Viri.. Herif.. Senin gözün biri de körmüş ya.."demiş. 

Pekmezin Hiç Tadı Yoktu 

Dağ köylerinden biri Eğirdir'e gelmiş. Acıkınca çarşı fırınından bir ekmek 

almış. Katık için çarşıda gezerken bir kunduracının kösele ıslattığı dağarcığı 

görmüş. Pekmez sanarak: 

"Bu pekmez kaça?" diye sormuş. 

Şakacı kunduracı: 

"Çanağı iki akçe.. " demiş. Bir çanak doldurmuş, önüne koymuş. Adam 

kösele suyunu ekmekle yiyip bitirdikten sonra Kunduracıya: 

"Bak dayı..." demiş. "Anlamadı zannetme. Pekmezin hiç tadı yoktu." 

Makarna 

Kisli Mehmet Ağa karısının da desteğiyle, çalışmasıyla mal, mülk, para 

sahibi olur. Zenginleşince ikinci bir kadın almak teşebbüsüne girişir. Karısı bunu 

duyar amma, hiç ses çıkarmaz. Mehmet Ağa bir gün evden çıkarken karısına : 

"Hatun... Bugün canım makarna istiyor.Akşama bana makarna pişir." der, gider. 

Karısı komşuları toplar, evde ne kadar un, yumurta varsa hamur yaptırır, makarna

kestirir. Birkaç leğen, birkaç kazan içinde makarnayı pişirir. Olan yağları da üzerine 

boca eder. Mehmet Ağa akşam eve gelir. 

"Getir bakalım makarnayı..."der karısına. "Yiyelim." 

"Sen gel.." der karısı. Mehmet Ağayı kazan ve leğenlerin yanına götürür, 

kapakları açar." İstediğin yerden ye.." diye ekler. Mehmet Ağa öfkelenir, bağırır: 

"Bu ne biçim makarna pişirmek kadın."deyince, karısı daha yüksek sesle 

bağırır: 

"İki evlenecek deyusun makarnası böyle pişer.." 

Al On Sarı lira Daha 

Deli Hacı sıradan bir adamın karısına söver. Adam da Kadı'ya gider. Kadı 

yargılar. Deli Hacı adamın karısına sövdüğünü saklamaz. Kadı, Deli Hacıya bir sarı 

lira ceza verir. Deli Hacı böyle uyuz bir adamın onu mahkemeye getirmesine 

öfkelenir. Kadı'ya sorar: 

"Bu adamın avradına sövmenin cezası birsarı lira mıdır?" 

"Evet..."der Kadı. 

"Öyleyse, senin de avradını..." der. Bir güzel sövdükten sonra Kadı'ya: "Al 

sana da fazlasıyla iki sarı lira..." Sonra Davacı adama döner; "Kadı'nın bir sarı lira 

ceza kestiğine bakma sen..." der. "Benim avrat o kadar ucuz değil. Al sana on sarı 

lira daha." 

Eğirdir'de Ada'da oturanlarla ilgili hayli fıkra vardır. Bu fıkraların çok eskiden 

uydurulduğu bellidir. Babamın dedesinden dinlediği bu fıkraların din ayrımından 

kaynaklandığını sanıyorum. Eğirdir' deki mahalleler arasında latifeler vardır, fıkra 

yoktur. Ada'da geçmişte oturanların çoğunun Rumlar olması nedeniyle ortaya çıkan 

farklılığın bir ürünü sandığım bu fıkralardan birkaçını buraya alıyorum. 

Makas 

Ada'da oturanlardan biri suda yüzen bir patlıcan görmüş. Ne olduğunu 

anlayamamış. Doğru eve gitmiş, bir makas almış gelmiş, deniz kenarına durmuş. 

Patlıcan dalgada bir inip bir yükseldikçe, o da makası bir açıp bir kapayarak: "Gitme 

korkuturum, gelme kıypıtırım..." Dermiş. 

On Para 

Ada'dan iki arkadaş Konya'ya ticarete gitmişler. Dönüşlerinde 

Karabağlar'da kâr hesabı yaparken bir manda gelmiş, uzun süre onlara bakmış. 

Onlar da para istiyor düşüncesiyle mandaya on para atmışlar. Ada'ya gelip parayı 

paylaşırlarken saydıklarında on para eksik gelmiş. Tekrar tekrar saymışlar, her 

seferinde on para eksik gelmiş. Sonunda biri hatırlamış: "Bakana da verdik on para 

ya. ."demiş. 

Kavak Ağacı 

Ada'da oturan biri parasının çalınacağından korktuğu için güvenceli bir yere 

saklamak istemiş. Aklına evinin önündeki kavak ağacı gelmiş. Parasını bir keseye 

koyup zar zor kavağa çıkmış, yüksek dalların arasına saklamış. Ama hırsızın biri 

olayı fark etmiş. Bir fırsatını bulup, kavağa çıkıp, parayı aldıktan sonra kesenin içine 

eşek tersi koymuş, yine yerine asmış. Para sahibinin bir gün paraya ihtiyacı olmuş. 

Kavağa çıkıp keseyi açtığında bir görse ki içi eşek tersiyle dolu. "Allah Allah... Hadi 

eşek kavağa çıktı diyelim. Dört ayağını bir yere getirip bu kesenin içine tersini nasıl 

koydu?" demiş.

Şırlangeç Yağı 

Susam yağına derler...Adamın biri yedi sekiz yaşındaki bir çocuğa: "Loyn.." demiş. 

"Anana söyle de, baban yokken beni bir çağırsın." Çocuk gitmiş, anasına söylemiş. 

Kadın da düşünmüş taşınmış, sözü kocasına aktarmış. 

Kocası: "Haber gönder... " demiş. "Adam, yarın eve gelsin." Kadın adamı 

çağırmış çocuğuyla. Sevine sevine gelmiş adam. Kadın karşılamış, odaya almış. 

Adam soyunmuş... Kadını beklerken, pat diye koca elinde palayla çıkmış gelmiş. 

"Düş önüme..." demiş hovardaya. Bir donla götürmüş şırlangeç yağı çıkaran bir 

tonluk yuvga taşının olduğu yere. Bağlamış eşek yerine adamı. Sırtının ortasına bir 

tokat aşketmiş. "Yürü bakalım..."demiş. "Dön bakalım..." demiş. "Şu gördüğün 

susam çuvalları bitene kadar." 

Adamın döndürdüğü taş da değirmen taşı gibi bir şeymiş... Bizim hovarda iki tokat bir 

kırbaç arasında, pala korkusuyla döne döne ezmiş tüm susamları, çıkarmış 

şırlangeç yağını. İş bitince adam hovardanın elbiselerini vermiş, salıvermiş. 

Hovarda da başına gelenleri kimseye söylememiş.. Aradan uzun zaman 

geçmiş, birde bakmış ki hovarda karşısın da o kadının oğlu. Çocuk: "Emmi..." demiş. 

"Babam evde yok. Anam seni çağırıyor..." "Anlaşıldı.. Anlaşıldı.."demiş 

hovarda."Şırlangeç yağınız tükenmiş." 

FİNDOS 

Tarihte Bindos adıyla da anılır. Yeni adı Gökçeli. Luvi dilinin yerel ardılı 

Psidya dilinden geçmiş olması düşünülüyor. Adı ihtimalle "Suyu bol yer" anlamı 

taşıyabilir. Daha sonraları Eudoxioupolis de denmiştir. (Bilge Umar) 

FİNİYER 

Bir havuç hastalığıdır. Yendiği zaman ağıza hem acılık verir, hem kum 

varmış gibi olur. 

FIRÇA SAKAL 

Sakalın 4-5 cm uzunluğunda tutulması haline denir. Eğirdir'de çoğu kişi böyle 

sakal bırakırmış. 

FOSSEPTİK TAŞIYICILAR 

Eğirdir'de kanalizasyon yoktu. Yalnız Dündar Bey Medresesinin ön 

yüzünün batısında çarşı helası vardı. Onun lağımı Camiardından göle kadar 

uzanırdı. Evlerdeki helalar; evin bir köşesine çukur kazılır, onun üzerine yapılırdı. 

Bu hela çukurlarının boşalması herkes 15 Eylül, 15 Ekim tarihleri arasında 

bağlardayken olurdu. Bu işi yapanlar en kötü giysiler giyip çukurdan, kovalarla 

pisliği çeker, üstten dört kollu sandıklara dökerler, tulumbacılar gibi taşırlardı. 

Eğirdir'in her yerinden onca yokuşu tırmanıp İnekdenizi üstüne dökerlerdi. Orada 

pislikten gölcükler meydana gelirdi. Bazı kişilerde herkes bağlarda iken helalarını 

göle boşaltırlardı.

FRİEDRİCHSARRE 

Alman Friedrich Sarre 1896 da yayımladığı "Küçük Asya Anadolu Seyahati" adlı 

kitabında Eğirdir'den de bahseder. Ün dergisinde Dr. Şükrü Akkaya çevirisiyle 

yayımlanan yazıdan bir bölümünü alıyorum. Yazar 1959 yangınında yanan Ağalar'ın 

evinde misafir edilmiştir. Kitabın aslında burayla ve Eğirdir'le ilgili fotoğraflar vardır. 

"Eğirdir'de kaldığımız sürece bizi misafir eden kişiler Hacı İsmail'in oğulları iki 

kardeşti. Bağları, arazileri, şehrin merkezinde büyükçe iki evleri vardı. Evler, pazar 

yerinden Kale'ye giden cadde üzerindeydi. Bu evlerden biri ikametgah, diğeri harem 

dairesi olarak kullanılıyordu. Her iki erkeğin de ikişer karısı vardı. Her iki erkeğin de 

ikinci hanımlarından çocukları olmuş. Birinin yedi sekiz yaşlarında bir oğlu, diğerinin 

birkaç yaş daha küçük bir kızı var. İki kardeşle çocuk ve amcalarının, ayrıca bir çocuğun 

fotoğrafını aldık. Ertesi gün fotoğrafını aldığımız çocuk hastalandı. Bunun fotoğraf 

çekilmesinden ileri geldiğini, bir çeşit çarpıldığına inandılar. Doktor kısa bir zamanda 

iyileştirdiği halde, onlar yine kanaatlerini değiştirmediler. 

Burada zengin ve halis bir Türk evinin iç yaşayışı hakkında fikir edinmeye fırsat 

çıkmıştı. Kaldığımız evin zemini kargir idi. Burada ahırla evin kileri bulunuyordu. Birinci 

kat ahşaptı. Geniş ve evin cephesince uzayan bir sofa vardı. Odalar bu sofaya 

açılıyordu. Burada bize iki oda verildi. Mobilyası minderlerle yastıklardan ve 

yaygılardan ibaretti. Eşyanın hepsi fevkalade temiz ve süslü idi. Büyük sofa asıl ikamet 

yeriydi. Burada bulunan yüksekçe bir sedirde öğle ve akşam olmak üzere iki öğün 

yemek yeniyordu. Ev sahiplerimizle küçük oğlanın da katıldığı yemek büyük bir sinide 

çok çeşitli yemeklerle geliyordu. Türlü et yemekleri, sebze ve tatlılar yeniyor, her 

defasında son yemek geldiği zaman derin bir nefes alıyorduk. Ardından hizmetçi ibrikle 

geliyor, ellerimizi yıkayarak nakışlı peşkirlerle kuruluyorduk. Yemekler ne bıçağa ne 

çatala ihtiyaç gösteriyordu. Kaşık seklinde katlanan ekmek, kaşık yerini tutuyordu. Bu 

hal Avrupalılar için garip ve pek de iştah açıcı değildi. 

Harem dairesi bizim için bilhassa merak konusuydu. Dostlarımız bize burasını 

da göstermek lutfunda bulundular. Önce kadınlara bizim geldiğimiz söylendi. Onlar 

zemin kata çekildiler. Harem dairesinin avluya bakan tarafının sofası da camlarla kapalı 

idi. Sokak tarafındaki iki büyük odanın da cumbası vardı. Pencereler ahşap kafesliydi. 

Sokaktan bakanların içeri görmesi imkansızdı. Odayı alçak sedirler, yüklükler, çok 

sanatlı yapılmış raflar ve çiçeklikler süslüyordu. 

Kapılarla pencerelerin pervazları, tavanın yapılış tarzı çok sanatkârdı. Sofanın 

bir köşesinde bir halı tezgâhı gördüm. Sanırım dokumacılık Türk kadınlarının önemli ev 

işlerinden biridir. Eğirdir ve civarında Anadolunun diğer yerlerinde olduğu gibi halı 

fabrikaları yoktur. Yanılmıyorsam buradan halı ihraç edilmemektedir. Ama buna 

rağmen evlerde kendi ihtiyaçlarını karşılamaları için bir halı tezgahı vardır. Gerçi bu 

evde yapılmış halıların bir özelliği yoksa da Eğirdir'de gördüğümüz başka parçalar 

arasında sanatkârane seccadelerle peşkirler gördük. Bizim bu çeşit eşyayı satın 

aldığımız şehre yayılınca akşam üzerleri evin avlusu malını göstermek isteyenlerle 

doluyordu. Bize gösterilen süs eşyaları arasında üzerine inci oturtulmuş altın küpelerin 

zarif şekillen dikkat çekiciydi. Bunlardan birer çift edindik. Küpeler, yuvarlak sade 

şekilleriyle antik süslemeleri andırıyordu. 

21 Temmuzda misafirperver ev sahiplerine veda ettiğimiz zaman bu güzel ve 

enteresan şehirden ayrılacağımıza üzgündük. Nis Adasıyla Ayastefanos kilisesini bir 

daha ziyaret etmeyi, Camili dağa çıkarak Kastellis Harabelerini görmeyi çok istiyorduk. 

Fakat vakit dardı..Ayın 24 ünde İzmir'de bulunmak zorundaydık."

GANZAENOS 

G 

Eğirdir gölü kuzeyinde olan şimdiki Kumdanlı'nın antik adıdır. O zaman yöre 

halkına Gondane'liler deniyordu. 

GARDİBA 

Eğirdir gölü kuzeydoğu yakınlarında yeri saptanamamış, antik bir arazi ya 

da yerleşimin adıdır. 

GAVİNNE 

Eğirdir gölünün özel balığıydı. Sudak atıldıktan sonra ilk tükenen o oldu. 

İnce gümüş pullu, 100-150 gr arasında yağlı havyarlı bir balıktı. Karadenizliler için 

hamsi ne ise Eğirdirliler için de Gavinne oydu. Daha çok şişte ve sac üzerinde 

pişirilirdi. Hiçbir yiyeceği olmayanlar akşama doğru kıyılardan ihtiyaçları kadar 

tutarlardı. Bolluğundan çok kolay yakalanırdı. "Atıver çekiver gavinne" "Çifter çifter 

gavinne..." sözü burdan kalmadır. Biraz irilerine de "Şişek" denirdi. 

GAVUR MEZARLIĞI 

Kale'nin en güney burcudur. Ana kitleden 5-6 m. kadar aşağıda görülen göle 

doğru uzanmış bir bölümdür. Bu burcun göl seviyesi boşluğunda, çocukluğumda 

çok balık avladım. 1950 lerde burç göl içinde, önü iki metre kadar derinlikte idi. 

Burcun üstüne çıkacak bir yol, iz yoktur. Biz taş aralıklardan yararlanarak buralarda 

örümcek gibi dolaşırdık. Burcun üst düzlüğüne "Gavur Mezarlığı" denir. Bu söz 

tarihsel açıdan düşündürücüdür. Karyalılar, Romalılar ölülerini taş sanduka yani 

lahitler içinde yükseklere koyarlar ya da sarp yerleri oyarak mezarlarını yaparlardı. 

Kesme dolaylarında, Hoyran gölünün batısında böyle mezarlar vardır. 

Prostanna'da da tahrip edilmiş böyle lahitler gördük. Geçmişte burada olanlar 

lahitler içinde ölülerini buraya koydular ki, 1204 ten sonra Eğirdir'e gelen atalarımız 

kendi inanışlarından farklı olan bu yere "Gavur Mezarlığı" adını vermiş olsalar 

gerek. Ben burada herhangi bir kalıntı görmedim. Babamdan da duymadım. Bu 

mahallenin çocuğu olarak çevremden de kalıntıyla ilgili bir söz işitmedim. 

Araştırmalarımda da bir ize rastlamadım. Sanırım taş mezarlar çok önceden tahrip 

edilmiş, göle atılmış olabilir. Belki kırılıp kale tamirinde kullanılmış olabilir. O yörede 

kaleye konulmuş bazı dikkat çekici taşlar vardır.

Gavur Mezarlığı Kale kitlesinin önündeki alçak bölümdür 

GAZİRE 

Hoyran gölünün kuzeybatısında bir yörenin adıdır. Hıristiyanların Hacı 

olduğu kutsal Aziz Meryem kilisesi burdadır. Kilisenin çevresinde kaya mezarları da 

vardır. 1880 lerde gölün kıyısında olan Gazire köyü bataklık ve sivrisinekten 

etkilendiği için daha yukarılara taşınmış, şimdi yeri boş kalmıştır. 

GEDİK HAMAMI 

Kayıtlarda Eğirdir'de bir hamam olarak geçiyor. Hamamlardan hangisi 

olduğu ya da başka bir hamam mı olduğu belli değildir. 

GELİN YARI 

Eski Isparta yolundan Yazla'ya inen yolun başı ve gölden yana olan derin 

yar. Anlatılanlara göre 1880 lerde at üzerinde gelin götürürlerken atın ürkmesiyle 

atla beraber gelin bu yardan uçmuş, gölde boğulup ölmüş. 1925 lerde de aynı 

yerden atıyla beraber bir askeri doktorun aynı şekilde göle uçtuğunu söylenir.1960 

lara kadar gölün dalgaları yarın kıyılarına vururdu. Sonradan dolduruldu, şimdiki yol 

ortaya çıktı. Şimdi yarın dibinde blok apartmanlar var.

GERTRUDE BELL 

İnternette rastladım. Şimdiye kadar bu kişiden kimse bahsetmedi. Hayatı 

şöyle: 1868 de Wasington'da doğdu. 1926 da öldü. İlk eğitimini evinde aldı. 

Londra'da, Oksford'da tarih okudu. Farsça biliyor. İran'da incelemelerde bulundu. 

Politik amaçla Ortadoğuda geziler yaptı. Bu arada Eğirdir'e de uğradı. Eğirdir ve 

çevresi ile ilgili günlüğü şöyledir: 

29 Nisan 1907 Pazartesi 

Saat dokuzda Isparta'dan ayrıldım. İki buçuk saatlik bir yolculuktan sonra 

Eğirdir'i gördüm. Çok güzeldi. Dağların aksi gölün içine düşmüştü. Kasabada 

kalacağımız bir yer bulamadık. Kasabanın dışında kampımızı kurduk. Her yeri 

yakarcasına sıcak vardı. Kasabaya yeniden dönerek hoşuma giden Medrese 

kapısını gördüm ama güneş olmadığı için fotoğrafını çekemedim. Üstü kapalı bir 

avlunun içinde başları kırılmış dört melekli bir sütun başı vardı. Caminin karşısında 

yarımadanın sağ kapısına doğru sıradan bir minare yükseliyordu. Kapıdan geçip 

biraz ilerleyince oldukça harap bir kaleyle karşılaşıyorsunuz. Kaleden geriye 

kalanlar kapı kuleleriyle iki yandaki duvarlar. Oradaki daracık alana yürüyüp oradan 

bir kayıkla adalara doğru kürek çektim. İlk adada çok küçük ağaçlar, yalnızca 

meyve ağaçları vardı. İkinci ada evlerle kaplıydı. İki kilise gördüm. Üç gemi 

büyüklüğündeki Sen Teodoros kilisesinin doğu ucu dışarı taşırılarak bir giriş holü 

yapılmış, kilise duvarına yaslatılarak üstü kapatılmıştı. Salon tonozlu ve geçiş 

yerleri düzdü. Bu binanın yakınındaki eski Sen Stefanos kilisesini içine alan yeni 

kare bir bina bulunuyor. Girişi dışa taşırılmış, tonozlu, kare biçiminde bir bina. 

Kuzeye ve güneye doğru farklı düzeylerde yükseltilmiş, birbirine bağlı çift sütunlu, 

küçük kemerli çift pencereler. Batı kapısının üstündeki yatay kiriş kabaca asma 

figürüyle işlenmiş. Bütün kilise freskle dolu. Büyük bir hac yeri. Yılda bir kez millerce 

uzaktan insanlar geliyor. Güney duvarının dışında ama yeni yapılan en dış 

duvardan içerde içimi çok güzel derin bir kuyu var. Her türlü hastalığı iyileştirdiği 

söyleniyor. Mucize yaratan bir su kaynağı... 

Yeniden kampa dönüp Fettah'ı buldum. Bitkindi, katırcılar işi bırakmışlardı 

Ne edip edip at bulmalıyız. Göl buradan çok hoş görünüyor. Çadırındaki eşyalara 

dokunmaması için asker Halil'e kesin talimatlar vererek Fettah kasabaya gitti. Gece 

zaptiyesi Halil Yemen'de geçen on yılını, iki kez yaralanıp Allah'ın sayesinde 

ölmediğini, Eğirdir'den bin kişinin gidip ancak üç yüzünün geri döndüğünü anlattı 

durdu. Döndüğünde gene evlenmiş, iki yıllık evli olup bir kızı varmış. Gizlice kampa 

sokulan bir Arab'ı öldürüp çavuş olmuş. Ancak dönenlere burada ödeme 

yapılıyormuş. Kardeşi de orda ölmüş ama hiç yardım yapmamışlar. Karısı ve 

çocukları çaresizmiş. 

30 Nisan 1907 Salı 

Zaptiye Mahmut'la atlara bindik ve bütün kamp yola gıktı. Hükümete bağlı 

olarak balıkçılık işlerinin yapıldığı Köprü'yü geçerek henüz tamamlanmamış yeni 

bir yoldan gölün doğusundaki tepelere tırmandık. Birinin göle yuvarlanması 

yüzünden yük taşıyan atlar çaresiz arkada kaldı. Sorkuncak'ı görmek için acele 

yoldan ayrılarak tepeler arasındaki bozuk patikalardan göle doğru indim. Ancak 

yazıtlar burda da yoktu. Sonra yukarı çıkıp yeni yoldan pek büyük olmayan virane 

bir site olan Kalınkilise'ye gittim. Burada köy yok. İki kilise buldum. Sonra aceleyle 

yolun bir ucuna çıktım. Tam Sarıidris'in dışında 12 ye doğru yük taşıyan atlarla

Fettah'a yetiştim. Bir akarsuyun yanında ağaçların altında öğle yemeğini yemek 

için durduk. Sonra atlarla köye gidip yumurta aldık. Katırcılar birşeyler almak için 

çoktan oradaydılar. Geç olduğu için o gece Yaka'ya ulaşamayacağımız belliydi. Bir 

ucunda yemek pişirip yiyen içen ve çalışan birkaç çocuğun bulunduğu geldiğimiz 

yoldan, vadiden aşağı indik. Dağlardan inen akarsuları düşünerek bir şeyler 

yapmadıkları, bu akarsuların yaptıkları zararı karşılamak için tahsisat 

olmadığından yapılan yol hemen yapılmamış hale geliyordu. Böylece gölün 

kıyısındaki ovaya inerek ilk Selçuklu hanının yanında kamp yaptık. Nefis bir yer. 

Yük hayvanları aşağı yukarı dokuz saat kadar yol yürümüşlerdi. Çadırımın tam 

karşısında Ağlasun dağını (Barla dağı yazması gerekti.) görüyordum. Hemen göle 

girdim. 

2 Mayıs 1907... 

Uzun sıcak bir gün oldu. 5:45 de sabah yola çıkıp akşam 6:45 de vardık. 

Tokmacıklı Nazmi'yi yanıma aldım. Girit'te askerlik yapıp birkaç ay da Yemen'de 

kalmış. Yırtık pırtık eski bir asker üniforması giymişti. Oldukça zeki olup bütün 

yolları bildiği gibi, neleri görmek istediğimi de gayet iyi biliyordu. Zaptiye Mahmut 

hiçbir işe yaramıyor, gündüzleri hiçbir şeyin farkında olmuyor, geceleri de hep 

uyuyordu. Dün gece eşkiyadan korkarak kampı terkettiler. Mahmut uyudu, Fettah 

tek başına nöbet tuttu. Tepeye doğru tırmandık. Ama Kiepert'in Aksu dediği 

Akçaşar'dan değil. Yük hayvanları da o yoldan gelmedi. Köyün 20 dakikalık 

yukarısından sağa dönüp, birkaç dakikada tepelerde bir kayaya oyulmuş bir 

mezara geldik. Fazla süslü değildi ama çok düzgün kesilmişti. Çatının iç yukarı 

kısmında dosdoğru uzanan üç köşeli bir yan duvar vardı. Giriş kare şeklindeydi. 

Daha sonra tepenin yamacını dolaşarak Kiepert'in bahsetmediği yörük köyü olan 

Tırtar'a vardık. Bir çeşme'de, aralarında bir çelenk olan iki öküz başının kazılı 

olduğu bir lahit parçası bulunuyordu. Daha alttaki dikili bir taş olup alt kabartmanın 

yukarısında kapı üstü süsüyle iki figür yapılmış olabilir. Güneybatıya doğru 50 

dakikalık bir mesafede hâlâ yarı kulübe ve ahşap kondularla yapılmış küçük başka 

bir yörük köyü vardı. Adı Tırtar'dı. Buradaki çeşmede iki çift sütun bulunuyordu. 

Üzerinde yazı yoktu. Bu köyler kurulalı on beş yıl olmuş. Ahali şimdi metruk ve viran 

olan Gaziri'den gelmiş. Gölün neden olduğu bataklık yüzünden sıtma hastalığı 

insanları yerinden yurdundan etmiş. Bir yörük evinde nefis süt ve çay içtik. Tepeden 

inince doğru Gaziri harabelerine iniverdik. Yazı yok. Göl boyunca dolaşarak 

dönüyorduk. Tepelere doğru yayılan Yörüklerle sürülerinin kapladığı, yeşil 

çimenlerin süslediği çevreyle koylar çok nefisti. Kırk dakikada kayaların göle dimdik 

indiği hac yerine vardık. Kayanın yukarı kısmında küçük bir mağara olup, 9-10 

metre aşağısında da içinden gölün görünebileceği ilginç bir taş kemer yer alıyordu. 

Eğer bu doğalsa, kanımca öyle, bu yerin niçin hep kutsal sayıldığını açıklıyor. 

Kayaların üstünde şimdiye dek gördüğüm en büyük kartal duruyordu. Eylül ayının 

girişiyle başlayan Hac mevsiminde iki gün burada kalınıp mağarada ekmek-şarap 

ayinleri yapılıyordu. Kayalar bazı yerlerin dışında sanki akan mavi bir boyayla 

kaplanmış gibi.. 

Mağaranın içini görmek için el yordamıyla tırmanmaya çalıştım. Kayanın 

tepesine de çıktım ama fazla bir şey göremedim. Gölün karşı tarafında bulunan 

Barla dağının dorukları çok güzel görünüyor. Öğle yemeğimi yedim. Hava gene çok 

sıcak. Daha sonra Gazire'ye döndük. Gölün taşıp su altında bıraktığı yerleri gördük. 

Bataklığın ucunda bazı balıkçıların kaldığı kamıştan bir kulübe vardı. Buradan bir 

kayık alıp göldeki kamışların arasından bataklık kokusu yayan sulardan kürek

çekerek, sazların elverdiği bir yerden adaya çıktık. Yaklaşık iki metre kalınlığında, 

çakıl ve harçla yapılmış Bizans duvarlarıyla çepeçevre kuşatılmıştı. Hem uzun hem 

çaprazlamasına duvarların içine kalın ağaç gövdeleri konulmuş. Ancak zamanla 

çürüdüklerinden bulundukları yerler top delikleri gibi duruyordu. Koruma kuleleri 

olmayan sade duvarlar... Bir yerde bulunan sütunun yanından kürek çekerek 

geçerken gördüm ki eski birtaş 45 cm kadar derinlikteki suyun içinde yatıyordu. Sağ 

elinde su kabı gibi bir nesne tutan, bir kadın figürü olan, geniş bir dikili taş. Sol 

yanında da dört köşeli su kovasına benzeyen bir şey. Sağ yanının yukarısında da 

gene başka bir su kabına benzer bir şey asılı duruyor. İçerisinde daha çok başa 

benzeyen bir nesne göze çarpıyor. Yukarı kısmında fazla yüksek olmayan kapı üstü 

süsü ve iki satırlık bir yazı var ama dizlerime kadar suya girmeme, bildiğim her şeyi 

yapmama, kayıkla etrafında dolaşmama rağmen güneşin yansıması ve göz 

kamaştırması yüzünden bunları okuyamadım. Gölün batısındaki köylerin birinden 

olan sandalcı, Türk-Rus savaşında bulunmuş. Tüm Balkanlar'dan ve ahalisinden 

söz etti. Sonunda kulübeye dönüp atlarımıza binip Gencali'ye gittik. Söylendiği gibi, 

bir mezarlık üzerinde Tekmoreyan yazıtlarının bulunduğu sütun gibi geniş oval bir 

sütunun genişçe bir parçasını gördüm. Ama yazı yoktu. Yol buradan Tokmacık'a 

tırmanıyor. Gencali iki çiftlikli bir köy. Rum ve Müslüman. Gelişimiz Rumlara sürpriz 

ve ahaliye sevinç kaynağı oldu. Bunu Ramsey'e ileteceğim. Bugün hava gene çok 

sıcaktı. İlginç olacağını sandığım bazı gidip gelmeler umduğum gibi çıkmadı ve 

üçte kampa döndüm... O saatten beri uyumak, yemek, içmek ve günlüğümü 

yazmaktan başka bir şey yapmadım. Yarın dinlenme günüm. Pişman olduğumu 

söyleyemem. Bir gezgin olarak yaptığım iş çok özen isteyen yorucu bir iş. Başarılı 

bir çalışma yaptığımı da sanmıyorum. Belki de görmediğim daha çok şey var ama 

bakmasını bilmek gerek. Ramsey'in bana Küçük Asya'ya ilk yaptığı gezide hiçbir 

şey bulamadığını söylediği aklıma geldi. Gördüğünüz gibi ancak suyun altında bazı 

şeyler buluyorum. 

Fettah bağırıyor: "Hayatımda böyle kasaba görmedim. Allah hepsinin canını 

alsın. Karıları da esir düşsün. Kraliçe hazretlerinin fasulyaları için de beş kuruş 

harcadım. Koca kasabada et yok. Taş taş üstünde kalmasın.." dedi. Ben de : 

"Tavuklar da Tokmacık'ın tavuklarından daha kötü." dedim. Fettah Tokmacık'ta 

yediklerininin ağzında bıraktığı olumsuz izlenimle kızarak: "O tavuk mu ? 4 kuruşluk 

odun yedi, ayrıca Kumdanlı'da üç saatte pişireceğim diye canım çıktı. Allah 

hepsinin canını alsın." dedi. Bedduasına ben de katılabilirdim. Ancak açlıktan 

ölmek de vardı." 

Prof. Dr. Cengiz Tosun 

GILDİR PARMAK 

Küçük parmak. Bu söz olağandan küçükleri anlatmak için kullanılır. Küçük 

boylu kişilere "Gıldirci" de denir. 

GİLİVAT 

Üzüm çardağı. Evlerin, bağda keliflerin önüne yapılırdı. Bilhassa hevenklik 

üzümler gilivat haline getirilir.

GINCIRDAK 

Gıncırak da denir. Ortaya bir metre kadar yükseklikte ardıç bir dikme dikilir, 

ucu bir yuvaya girecek şekilde düzenlenir. Üç metre kadar bir ardıç mertek tam 

ortasından oyulup dikilen dikmeye oturtulur. Merteğin iki ucuna ters yönde iki kişi 

karınları üzerine abanır. Kişiler ayaklarıyla iterek, yükselip alçalarak dönerler. 

Ağaçlar sürtündüğü için gıcırdar. Adı burdan gelir. Çok gıcırdaması istenirse 

merteğin oyulan yerine kömür tozu konur. Gıncırdağa daha çok bağ göçünün 

olduğu, işin başlamadığı ilk günlerde binilir. Çoğu avlulardan gıncırdak sesleri 

gelirdi. O zaman için çok özel bir eğlenceydi. Divanü-Lugatit-Türk'de böyle bir 

oyundan bahsedilmektedir. 

vardır. 

GINDIR 

Çapağın beş altı aylık yavrularına denir. Ortalama 100-300 gr ağırlıkları 

GÖÇLER 

Eğirdir dışa çok göç vermiştir. Ekonomisi daraldıkça iş yapmak isteyenler 

hep dışa gitmişlerdir. 

• 1900 ler başında Aydın, İzmir, Manisa'ya 

•1935 lerden sonra Bez fabrikasında çalışmak için Nazilli'ye, 

• 1948 den sonra göl yükselince Ada'dan 50-60 hane Isparta'ya, 

•1950 den sonra trikotaj üzerine iş yapmak için İstanbul'a, 

•1980 den sonra Antalya'nın gelişmesiyle Antalya'ya göçler olmuştur. 

Dıştaki Eğirdirli, Eğirdir'in birkaç katıdır. 

Tarihte de Eğirdir'den önemli göçler olmuştur. Hamidoğlu Beyliği, Osmanlı 

yönetimine katıldıktan sonra Bursa'ya hayli nüfus gitmiştir ya da götürülmüştür, 

istanbul'un Fethinden sonra büyük bir sayıda nüfus İstanbul'a götürülerek 

yerleştirilmiş, buraya "Eğirdirkapı" denilmiştir. Sonradan bu söz "Eğrikapı'ya 

dönüşmüştür. 

Beyşehir'in "Eğirler" köyü de Eğirdir ya da yakın çevresinden gidenlerin 

yerleştiği bir köydür. "Eğirdirliler" sözü zamanla "Eğirler"e dönüşmüştür. 

Bu yazdıklarımız bilinen yoğun göçlerdir. Küçük çaptaki göçlerin toplamı da 

önemli bir sayı tutar. 

GÖÇÜRTME 

Bağda yollara yapardık. Pınar'a, Konnebucağı'na giden hanımlara tuzak 

kurardık. Çocuk olmanın verdiği haşarılıkla yola küçük bir çukur açar, içine su 

doldurur, üstünü ustaca kapatırdık. Dikkat etmeyenler basar, ayakları çamurlanır, 

biz de neşelenirdik. Dövüleceğimizi anlayınca da kaçardık. Bu işi hep bağlarda 

yapardık. Eğirdir'de bu yaramazlığımız olmazdı. 

GÖĞEM ERİĞİ 

Yabani bir ağaççıktır. Genelde bağ arasında hendek kaşlarında, bakımsız 

yerlerde olur. Nohut büyüklüğünde mavimsi meyveleri vardır. Tadı kekremsi ekşidir. 

Çalısı çok dikenlidir. Battığında çok acıtır. Yarası geç iyileşir.

GÖL SEVİYESİ 

1478 yılındaki gelir yazılımında "Köprübaşı baluklagusundan eski deftere 

20 000 akça kaydolmuş. Üç yıldan beri göl kurumuş, bir akça hasıl olmamış. Ama 

göl şimdi ziyade mail olduğu sebepten tahminen hasıl 10 000 akça." gelir 

yazılmıştır." der. 1501 tarihli defterde de 600-700 akçe gelir gösterilir. Anlaşılan göl 

kendini çok uzun zamanda toplayabilmiştir. 1614 yılında da gölün yükseldiği, 

kıyıdaki köylerden bazılarının göç ettiği, bazı köylerin de AvşarYenice köyüne 

yerleştiği kayıtlarda yazılıdır. 

O zamanlar dokunulmadığı için göl ekolojik dengesini bulmuş. Ama şimdi 

Isparta'ya verilen içme suyu, çevresine verilen sulama suyu, göle akan derelerin 

üzerine baraj yapılması nedenleriyle göl gittikçe zorlanmakta, su seviyesi 

düşmekte, gölün geleceği tehlikeye girmektedir. 

Bunlardan daha büyük tehlike de, göl havzasındaki bitki örtüsünün tarla 

açmak için sürekli sökülerek toprağın çıplak kalması sonucu olarak göl tabanının 

hızla dolmasıyla su kitlesinin azalmasıdır, buna da birtedbirdüşünülmemesidir. 

GÖLE GİRME 

Bizim çocukluğumuz kışın buz tutunca göl üzerinde, yaz gelince de gölün 

içinde geçerdi. Ya balık avlardık, ya yüzerdik. Yakaladığımız balıkları göl kıyısında 

pişirir yer, eve gitme gereğini bile duymazdık. Sürekli yüzdüğümüzden 

kulaklarımıza su kaçardı. O suyu çıkarmak için söbü bir çakılı kulak deliğimize 

sokar: 

"Ak taş, gök taş 

Kulağımın suyunu al kaç" derdik, o yönde sıçrar, kulağımıza giden suyu 

çıkarırdık. Suya girmemizi istemeyen annelerimiz iç gömleğimizin yakasını 

dikerlerdi. Eğer izinsiz girersek bazı arkadaşlarımız giysilerimizi alıp annemize 

götürürlerdi. Bazen de göle girdiğimizde girmeyenler çamaşırlarımızı karıştırırlardı, 

zor bulurduk. Bazı zaman sakladıkları da olurdu. Yalvar yakar verirlerdi. 

Büyüklerimiz, karpuz kabuğu suya düştüğü zaman göle girileceğini 

söylerlerdi. Ama biz havanın durumuna göre Mayıs başından itibaren suya girmeye 

başlardık. 

GÖLSESİ 

Eğirdir'in hayatını ilk yazılı basına geçiren, kırk yıla yakın ömrü olan Gölsesi 

Gazetesinin nasıl yayma başladığını anlatmak istiyorum. 

1953 yazı Nuri Kartal, Turan Yazgan, Nuri Güngör kendilerince gazete, 

dergi gibi bir şey çıkarmaya özendiler. Adının "Petek" olmasını bile düşündüler. Bu 

dergi ya da gazeteyi teksir makinasında basmak için hazırlıklara bile başladılar. Bu 

lise çağındaki çocuklar işin ekonomik boyutuna girince şaşırdılar. Para basım için 

önemli bir olaydı. O zaman kendilerine yakın buldukları paralı ağabeylerine 

başvurdular. Bu kişi Abdullah Naci Kartal'dı. Nuri Kartal'ın amcasının oğluydu. 

Başta bunları ciddi almayan Abdullah Naci Kartal, sonra çevrenin de desteğiyle ikna 

oldu. Tüccarlığı bırakıp gazeteciliğe başladı. Önce bazı zorluklar olduysa da, 

memleket aydınlarının gücüyle, desteğiyle zorluklar aşıldı, 23 Temmuz 1953 te ilk 

sayı çıktı. Böylelikle Nuri Kartal'ın adını koyduğu "Gölsesi" gazetesi Eğirdir'in ilk

sürekli yerel gazetesi olma şerefini kazandı. Abdullah Naci Kartal da fevkalade bir 

yerel basın örneği verdi. 

Sonradan Nuri Kartal Cumhuriyet Başsavcısı, Turan Yazgan Ekonomi 

Profösörü, Nuri Güngörde Öğretmen Yazar oldu. 

Yerel gazete olarak Gölsesi gazetesi incelenmesi gereken başlıbaşına bir 

olaydır. Milli Kütüphanede 50 cilt olarak arşivlenmiştir. 

GURİLLİ 

Kolera hastalığına Eğirdir'de verilen addır. 1913 lerde Eğirdir bir kolera 

hastalığı geçirmiştir. Günde 25-30 kişinin öldüğü söylenir. Kolera barsağa dayalı bir 

hastalık olduğu için sanırım böyle bir söz üretildi. 

GÖL VE GÜL FESTİVALİ 

Dr. M. İrfan Barlas'ın Eğirdir Turizm, Kültürve Kalkınma Derneği Başkanlığın 

da 1970 yılı ağustosunda Eğirdir'de yapılan ilk festivaldir. Tertip Komitesi Mesut 

Yiğitbaşı, Hüseyin Altuğ, Eyüp Yalçın Barlas, Nusret Barlas'dır. Amacı Eğirdir'i 

tanıtmak, turizm yönünden geliştirmek, hemşerilerimizi turizme hazırlamaktı.. 

Eğirdir bu ilk festivali coşkuyla karşılamış, Ankara'dan üst düzeyden de büyük bir 

katılım olmuştur. Uzun süre festival olmamış sonra Belediye Başkanı Hüsamettin 

Tanış'ın görev süresi içinde Eğirdir'de birkaç yıl festival yapılmıştır. Ne yazık ki 

Hüsamettin Tanış'dan sonra böyle bir sosyal olay yapılmamıştır. 

Dr. M. irfan Barlasın Başkanlığındaki Eğirdir Turizm, Kültür ve Kalkınma 

Derneği, Göl ve Gül Festivalini gerçekleştirmesi yanında Eğirdir Kütüphanesine de 

Adalar, Kale ve Şehir (1962) 

önemli sayıda kitap bağışında da bulunmuştur.

GÜLBABA 

Ahşap bir türbesi vardı. Eski bağ yolu, demirciler çarşısı sonu, 

Tersikbaşı'nda idi. Geçmişte şehirde beslenen hayvanların tersleri şehir dışı kabul 

edildiği için Tersikbaşı'na atılırdı. 1950 başlarında ahşap türbe kaldırılmıştır. 

GÜLCAN 

Bir ip çözme aletidir. Bir kalın kare tahta üstünde, eksen etrafında döner. Alt 

tarafı büyük haç, üst tarafı küçük haç olup, haçların uçları birer çıtayla birleştirilmiştir. 

Kelepten yumak yapmak için kullanılır. Halı ipleri onunla yumak haline 

getirilir, tezgâha asılır, dokuma kolaylığı sağlanırdı. 

GÜLCÜLÜK 

İkinci Meşrutiyetin ilanından sonra Hacı Eşref Ağa Isparta mebusu olmuştu. 

Mebusluğu zamanında Eğirdir'in gelişmesi için çalışmalarda bulundu. Gülcülüğün 

ekonomik değerini görerek, Isparta'dan adam getirip Kervansaray, Boğazova, 

Pınarpazarı'nda olan mülklerine gül diktirdi. Çevre köylerde de güllükler yaptırdı. 

Pınarpazarı'ndaki yazlık köşküne gülhane yaptırarak imbikler kurdurdu. Burada 

kendi güllüklerinin güllerini, satın aldığı gülleri işleyip gülyağı yaptı. l. Dünya Savaşı 

gülcülüğün gelişmesini engelledi. 

1950 lerden sonra gülcülükte bir atılım olmuşsa da sonu gelmemiştir. 

GÜLSÜN NİNE 

Ada'da çok küçük bir kulübede otururdu. Kimsesi yoktu. Bilge bir kadındı. 

Çevrenin yardımıyla yaşardı. Kimseden duymadığım masalları ondan dinlerdim. 

Okuması vardı. Sanırım 1945 lerde 80 yaşın üstünde öldü. 

GÜMÜLCE 

Sivrisineğe benzeyen bir çeşit küçük sinek. Soktuğu zaman acı verir. 

Divanü-Lugat-it-Türk'te "Kümiçe" sivrisinek demektir. İhtimal bu sözden gelmedir. 

Balkanlardaki "Gümülcine" şehri de adını bundan almıştır. 

GÜNAH TAŞI 

Olukluca'nın Eğirdir'e bakan tepesindedir. Oradan göl ve çevrenin 

manzarası olağanüstüdür. Burada kitle halinde iki büyük taşın arasında bir boşluk 

vardır. O boşluktan geçenler günahsız, geçemeyenler günahlı sayılır. Taş boşluğu 

öyle bir biçimdedir ki, gövde biçimini boşluğa uyduran şişmanlar bile geçer. Gövde 

uyumunu sağlayamayan zayıflar bile geçemez. Geçmek için vücuda S şeklini 

aldırmak gerekir. Dikkatli kişi olayı keşfeder, kolay geçer. 

Katip Çelebi Miratül Memalik adlı eserinde Seyit Battal Gazi'nin 

Hıristiyan-lardan "Sivri Naz"ı yani Sivri'yi aldığını yazar. Günah taşının üstünde bir 

kayada "Battal Gazi'nin atının nalının izi" olduğuna inanılan bir şekil vardır. Bazı 

söylentilere göre de bu iz Hazreti Ali'nin atının iziymiş. Katip Çelebi bundan bahseder

GÜREŞLER 

1960 lara kadar Eğirdir'e yağlı güreşler yapılırdı. Pınarpazarı çayırında, 

şimdiki Dağ ve Komando Okulunun Hava Şehitlerinin olduğu düzlükte olurdu.Tüm 

Eğirdirli ilgi gösterir, güreş yeri bayram yerine dönerdi. Güreş yarışlarını Belediye 

düzenlerdi. 

GÜVERCİNLER 

Kalenin çürümüş hatıllarının oyuklarında çok sayıda güvercin yuvası vardı. 

Kalenin üstü güvercinlerle dolardı. O kadar çoktu ki "Huu.." seslerinden geçilmezdi. 

Günümüzde bir tane bile görülmüyor. Göl kıyısındaki mağaralarda da çok sayıda 

güvercin olurdu. Onlar da yok olup gittiler. 

GÜVEY BENZİ 

Baklavanın pişme kıvamı için kullanılır. Tam pişkinliğini anlatır. Baklava 

sinisi kehribara yakın bir renk aldığında pişme kıvamını bulmuş demektir. Güveyin 

heyecandan sararan yüzüne benzetilerek baklava için kullanılmıştır.

HACELİ 

H 

Çocuk felci geçirmiş bir kişiydi. Boynuna astığı tablasına koyduğu iğne, iplik, 

düğme, tarak, lastik, çıtçıt, makara, toka gibi şeyleri gezerek satış yapardı. Ama 

öyle ki Eğirdir'in bütün mahallelerini programa bağlamıştı. Her gün hangi 

mahalleden, hangi sokaktan, saat kaçta geçeceği belli idi. Mesela bizim sokaktan 

Perşembe günleri saat dokuzla dokuz on beş arası geçerdi. Otuz yıl bu saat 

şaşmadı. Ev hanımları bu gibi ihtiyaçlarını hep Haceli'den alırlardı, onun saatini 

beklerlerdi. Veresiye de verir, bir küçük deftere yazardı. Onun geldiğini" El bakireleri... 

saç tokalari...kulak küpeleri..." seslerinden anlarlardı. 1985 lerde Hakkın 

rahmetine kavuştu. Beden ve göz kusurlarına rağmen kimseye muhtaç olmadan bu 

disiplinle yaşayan Haceli'yi saygıyla anıyorum. 

HACI EŞREF AĞA 

Etem Kartal Hacı Eşref Ağayı Gölsesi gazetesinde şöyle anlatır. 

"Cami mahallesinde doğdu. Burhanoğullarından Hacı Murat Ağanın 

oğludur. İbtidai ve rüştiye tahsillerini Eğirdir'de yaptı. Medrese tahsili de gördü. 

Mahkeme ve kaza idare azalıklarında bulundu, Padişah Abdülhamit tarafından 

Fahri Paşalıkla taltif edildi. 

1908 de 2. Meşrutiyetin ilanında Isparta sancağı iki mebus çıkarmıştı. Bu 

mebuslardan biri Isparta'dan Böcüzade Süleyman Sam Efendi, diğeri de 

Eğirdir'den Hacı Eşref Ağa idi. Birkaç devre mebusluk yaptı. Mebusluğu 

müddetince Eğirdir'in kalkınması için çok çalıştı. Halka örnek, memlekette iş 

sahaları açılması gayesiyle birçok tesisler kurdu. Kurudere kanalının açılması için 

yirmi bin lira tahsisat aldı. Eğirdir'e gülcülüğü o getirdi. Kervansaray ve 

Pınarpazarı'nda dut ağaçları dikerek ipekböceği yetiştirdi. Boğazovanın iyi 

korunması için altı silahlı bekçiden oluşan koruma teşkilatı kurdu. 1910 yılında 

Eğirdir'e otomobili ilk getiren odur. En son sistem un fabrikasının Eğirdir'de 

kurulmasını sağladı. Çevrede başka fabrika olmadığından komşu iller unlarını 

burdan tedarik ederlerdi. Cumhuriyet devrinde İl Genel Meclisi üyeliğine seçildi. 

Her yıl Daimi Encümende görevlendirilirdi. Vefat edinceye kadar Isparta'da bu 

görevde kaldı. Eğirdir'de öldü." 

Yalnız Milli Mücadelede karşı tarafta olduğu için 1920 de bir süre tutuklu 

kalarak Isparta'ya gelen İstiklal Mahkemesine veril-miş, açık yargılama sonunda 

Eğirdir'e dönmesi Mutasarrıfın oy ve takdirine bırakılmış, arkadaşlarının belirli bir 

süre hapsine karar verilmiştir. Küçük kardeşi Hacı İsmail Ağayı Demirci Efe Eğirdir'e 

geldiğinde asmıştır.

HACI HIZIR BİNGÖL BEYİ 

Eğirdir 1391 de Osmanlı yönetimine geçtikten sonra Eğirdir'de görev 

yapmış Osmanlı komutanıdır. Hac'da Şehülislam Berdai'yi Eğirdir'e davet eden 

kişidir. 1429 da yaptığı vakıfta Felekabad'daki bazı arazilerini ve bahçelerini, 

Yazla'daki bağlarını, bazı köylerdeki tarlalarını, Burdur'daki Lala Balaban hamamını 

Şehülislam Berdai zaviyesine vakfetmiştir. 

Ağa camisinin de 1412 de mescit olarak yapılmasının onun tarafından 

olduğu kabul edilir. 

HACI KEMAL 

Cami-ün Nezairadlı kitabın yazarıdır. Bu kitapta 1490 öncesi pek çok şairin, 

hatta kayıtlarda rastlanmayan şairlerin bile şiirleri vardır.Türk edebiyatının önemli 

bir kaynağıdır. 268 şairin 425 şiiri vardır. Yunus Emre'nin bilinmeyen şiirleri bu 

kitapta bulunmuştur. Hacı Kemal eserini 1512 de bitirmiştir. Kendi el yazısıyla 

yazdığı kitabı İstanbul Kütüphane-i Umumi'dedir. Bir nüshası da Ankara 

Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesindedir. İki cilt halinde ve eksiktir. 

1514 tarihinde yazdığı Adab-ı Mülük, Nesayih adlı eserleri de 

bulunmaktadır. Şiirle de uğraşmıştır. Şiirlerinde Kemali mahlasını kullanır. Ölüm 

tarihi bilinmemektedir. 

Prof.Fuat Köprülü Türk Edebiyatında İlk Mutasavvuflar adlı eserinde Hacı 

Kemal'in Eğirdirli olduğunu bildirir, ondan önemle söz eder. Dilerim 500 yıldır 

uyuyan bu şiir kitabı Eğirdir'e hizmet etmek isteyen kişi veya kurumlarca basılıp 

Türk Edebiyatına kazandırılır. Yüzyıllar ötesinden bize kimlik veren Hacı Kemal'in 

ruhu şad olsun. 

HACI MEMİŞAĞAZADE MUSTAFA EFENDİ 

Isparta'da kurulan Padişah taraftarı Hürriyet ve İtilaf Fırkasının Kurucu 

üyelerindendir. 

HACI NURİ EVİ 

1890 larda yapılmış son dönem Osmanlı mimarisinin yağlıboya işlemeli çok 

güzel örneklerinden biriydi. 1994 yılında elektrik kontağından yandı denildi. Miras 

sonucu çeşitli bölünmelere uğramıştı. 

Günümüzde tarihi evler nedense hep durgun havada, çatının ortasından, 

elektrik kontağından yanıyor. 

HAFIZ İBRAHİM DEMİRALAY 

1883 te Isparta'da doğdu. Yılanlızade Tahir Paşanın oğludur. 1902 de 

İstanbul'a giderek Fatih medresesinde yedi yıl eğitim gördü. Müderrislik icazeti aldı. 

Memleketine dönüşünde babasından kalan Avşar'daki arazide tarımla meşgul oldu. 

İzmir'in 15 Mayıs 1919 da Yunanlılar tarafından işgali üzerine Isparta Müdafa-i 

Hukuk Cemiyeti'ni kurarak ilçe ve köyleri örgütledi. Daha sonra Milli ordunun içinde 

yer alarak "Demiralay" adıyla Yunanlılara karşı direndi. Ölümüne kadarT.B.M.M. de 

yer aldı.

29 Mart 1939 da öldü. istiklal Madalyası sahibi, dört çocuk babasıdır. 

Evlatlarından Kemal Demiralay birkaç dönem Isparta milletvekili seçilmiştir. 

HAFIZ SABRİ 

Hafız Sabri, Tığlıoğullarından Hacı Osman'ın oğludur. Tahsilini Eğirdir'de 

yapmıştır. Rüştiyeye hoca olmuş, yazı ve Türkçe dersleri vermiştir. 1906 yılında 

Çelebizade Mustafa Efendi, Vezirzade Nuri Efendi'yle beraber icazet verip Müderris 

olmuştur. Seriye Başkatipliği, Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa medresesinde hocalık gibi 

görevlerde bulunmuştur. Başlangıcında Müdafa-i Hukuk Cemiyetini desteklemiş, 

sonra karşısında olmuştur. 1920 de Demirci Mehmet Efe'nin astığı dört kişi 

arasında Hafız Sabri de vardır. 

HALICILIK 

Eğirdir'de Halı dokuma geleneği çok eskidir. XV. Yüzyılın sonları ve XVI. 

Yüzyıl gümrük kayıtlarında bu yörede dokunan Türkmen Yörük halılarının 

Karadeniz ülkeleri, Mısır, Doğu ve Orta Avrupa, İtalya'ya kadar ticareti yapıldığı 

görülür. 

Geniş çapta bilinen Halı dokumacılığı 1891 de Mutasarrıf Babanzade 

Mustafa Zihni Paşa zamanında şirketleşerek üretime başlamıştır. Şark Halı 

Kumpanyası da Eğirdir'de tezgâh açmıştır. Zamanla Eğirdir'de tezgâh sayısı iki 

bine çıkmıştır. 1960 lardan sonra geriye düşmüş, 1980 lerden sonra ticari tezgâh 

kalmamıştır. 

HALİL AĞA EVİ 

1900 lerde yapılmış çok güzel bir sivil mimari örneğidir. Tavan, dolap, oyma 

kapı, lambalık işlemeleri görülmeye değer. Evi yaptıran BarlaBoyalı çiftliği sahibi 

İsmail Ağa'dır. 1944 te 81 yaşında ölmüştür. Halen torunu Kemal Çelik mülkiyetinde 

olan ev, oğlu yüksek İnşaat Mühendisi Levent Çelik tarafından restore edilerek Türk 

kültürüne kazandırılmıştır. Ev Kemal Çelik'in dedesinin babası Halil Ağa'nın adıyla 

anılır. Bağlar'da yaptırdığı iki katlı bağevi de 1995 lerde yanmıştır. 

HALİL ÜSTÜN 

Eğirdir'in ekonomik hayatında devrim yapan bu örnek kişinin kendi 

anlatımlarıyla soyu ve hayatı şöyledir. 

"Dip dedem Kerkük Türklerinden Hacı Aziz'dir. Oğlu Hacı Halil Karaağaç'a 

gelir, helvacılık yapar, orda ölür. Oğlu Hacı İbrahim de 1850 lerde Eğirdir'e gelir, 

babasının helvacılık sanatını devam ettirir. Bu nedenle sülalenin adı Helvacı Hacı 

İbrahimler diye anılır. Sonradan babamdan dolayı Hacı Azizler olmuştur. Hacı 

İbrahim , Çal'dan susam alıp iş yaptığı susam tüccarının kızı Şehriban'la evlenir. 

Şehriban genç yaşta ölünce, Şehriban'ın kardeşi Ümmühan'ı alır. Ondan üç çocuğu 

olur. Halil, Fatma, Mustafa. Babam bu Mustafa'dır. Hacı İbrahim ikinci gidişinde 

Hac'da kalır. Halil de 1917 Gazze savaşında ölür. Babam Hacı Aziz Mustafa'nın 

doğumu 1890 dır. Yıldız Balmumcu Jandarma Mektebinden Küçük Zabit olarak 

mezundur. Çok başarılı olduğu için Divan-ı Harp Mustantıklığında bulunmuş onyedi

yıl hizmet etmiştir. Çanakkale, Gazze, Kurtuluş Savaşlarına katılmıştır. 

Çanakkale'de yaralanmıştır. Birinci dereceden gaziliği vardır. Askerden sonra 

kendini ilme vermiştir. 27 Aralık 1959 da Eğirdir'de vefat etmiştir. Ben 1925 te 

doğdum. İzmir Bornova Ziraat Okulundan mezun oldum. Bir süre görev yaptıktan 

sonra 1954 yılında Eğirdir'de ilk elma bahçesini kurup, üretime başladım. Sonra 

ihracat işleriyle uğraştım, l. Dünya Meyvecilik kongresine katıldım. Kardeşlerim 

İbrahim, Nuriye.Aziz'dir." 

HALK ÇEŞMESİ 

Çakalkayası'na yaslı, Kurtaylar evinin önden doğu köşesinin olduğu 

yerdeydi. Şimdi oradan ince bir merdiven Çakalkayası'na çıkan yolu eski Isparta 

yoluna bağlar. 

HALKEVİ 

Eğirdir'in kültürüne Halkevi çalışmaları çok şey katmıştır. 1945 lerde verilen 

bir rapor bu çalışmaları aydınlığa çıkarmaktadır. Üzülerek söylüyorum ki 1950 

lerden sonra Halkevleri kapanınca Eğirdir'de düzenli kültür çalışmaları olmamıştır. 

Günümüzde bile bu ölülük devam etmektedir. Ün dergisinden aldığım bu raporu 

olduğu için düşünenlere sunuyorum.. 

Dil ve Edebiyat kolumuz: 

Halkımızın her bakımdan bilgisini artırmak, dolayısıyla arkadaşlarımızın iyi 

söz söylemelerini temin etmek maksadıyla çeşitli konular üzerinden konferanslar 

verdirilmiştir. 

Temsil: 

Temsil Kolumuz bilhassa milli bayramlarımızda çeşitli konular üzerinden 

halka parasız temsiller vermiş, İlkokul öğrencilerinden de faydalanmıştır. Aynı 

zamanda gezgin temsil heyetlerinden istifade edilerek Halkevimize de gelir temin 

edilmiştir. Kış ve ilkbahar mevsimlerinde de kolumuz köylere giderek köylünün 

anlayacağı konular üzerinde istifadeli piyesler temsil etmişlerdir. 

Spor: 

Eğirdir, deniz sporlarına çok elverişli gölün kıyısındadır. Yaz ve bahar 

mevsimlerinde gençlerimiz yüzme, atlama, kürek çekme sporları yapmış, arada 

sırada müsabakalar tertip etmişlerdir. Çok iyi neticeler alınmıştır. Aynı zamanda 

ilçemizdeki Dağ Talimgah kursundan faydalanarak kışın dağ sporları yapılmış, 

tecrübelerinde iyi neticeler alınmıştır. Muhitimiz geniş ve çeşitli av sporuna 

elverişlidir. Gölde su kuşları, dağda geyik avı yapılmıştır. Ayrıca Halkevine bağlı bir 

Avcılık Kulübü kurulmuştur 

Her Pazar sürek avları yapılmaktadır. 

Sosyal yardım ve garnizon: 

Halkevi salonunda haftada iki defa Hükümet doktorlarından istifade edilerek 

fakir kimselere poliklinikler yapılmakta, ilaçları da Kızılay'dan temin edilmektedir. 

Kızılay'la temasa geçilerek yoksul yavrulara sıcak yemek verdirilmiştir.

Halk Dersaneleri ve Kursları: 

Kış geceleri İlkokul öğretmenlerinden faydalanılarak halka okuma kursları 

yapılmış, yeni terimleri de yaymaya çalışılmıştır. 

Kütüphane ve Yayım: 

Halk ve bilhassa gençlerimiz her gün kütüphanemizden kitaplar alarak 

okumakta, gazete ve mecmuaları takip etmektedir. 

Köycülük: 

Köycülük kolumuz ayrı ayrı mevsimlerde köylere geziler tertip etmiş, bu 

vesile ile de istifadeli konferanslar vermiş, hekimler tarafından parasız muayeneler 

yapılmıştır. 

HAMAMLAR 

Kale mahallesinde üç tane hamam bilinir. Kaleburnu hamamı, Aşağı mahalle 

hamamı, Vezirler evi önündeki hamam... Kaleburnu hamamı, kaleburnunun 

güney tarafındadır. Terslik olarak kullanılırken 1950 lerde Belediyece satılmış, 

üstüne ev yapılmıştır. Ev kale duvarı ile, tonoz kubbenin üzerindedir. Doğu tarafta, 

göl seviyesinde bir tonoz kubbeli yer daha vardır. 

Hamamın devamı mıdır, kayıkhane midir, incelenmesi gerekir. Benim 

çocukluğumda hayrat olarak kullanılıyordu. Mahalleli gölden yararlanarak 

çamaşırlarını orada yıkardı. Kendileri de yıkanırdı. Bu yıkık hamamın doğusunda 

da bir hayrat vardı. Büyük bir ihtimalle hamamın girişi onun olduğu yerdi. 

Kale mahallesindeki aşağı hamam da 1950 lerde kullanılmaz halde iken 

satıldı, temizlenerek yerine ev yapıldı.1930 larda çalışır durumda olduğunu 

çevremden duydum. Şimdiki Ballılar evinin yerindeydi. 

Kaleburnu hamamı - kalıntısı evin altındadır

Kale - Vezirler evi önündeki hamam kalıntısı 

Vezirler evi önündeki hamamın da çok eski bir hamam olduğu 

yıkıntılarından bellidir. Bu hamamın üst taraftaki 80 metrekare kadar kısmını 

dedem Veziroğlu Müderris Süleyman Nuri Efendi 1903 yılında Belediyeden tapulu 

olarak satın almıştır. Şu anda o yer halen onun vereseleri üzerindedir. 

Çocukluğumda hamamın kapalı bölümleri vardı. Zaman içinde gölün etkisiyle 

yıkıldılar. Kapladığı alandan büyük bir hamam olduğu anlaşılıyor. 

Aşağı hamam da denen çarşı hamamı halen kullanılmaktadır. Hakkında 

geniş bilgi maddesinde verilmiştir. 

Yukarı hamam 1960larda kapanmış, halen kullanılmaz durumdadır. 

Demirkapı hamamı da çok eski bir hamam kalıntısıdır. Hakkında geniş bilgi 

maddesinde verilmiştir. 

Yazladaki Burcu hamamı da Osmanlı komutanı olan Burcu Bey tarafından 

büyük olasılıkla 1430 lardan sonra yapılmıştır. Kullanıldığını bilen yoktur. 

HAMİDBEY 

Hamidoğulları Beyliğine adını veren kişidir. Kimliği tam aydınlanmış 

değildir. Yalnız Karamanoğlu'nun Şikari tarihinde Hamid Beyle ilgili aşağıdaki 

bilgiler vardır. Tabi bu bilgileri değerlendirirken Şikari'nin Karamanoğlu taraflısı 

olduğunu da unutmamak gerekir. 

Şikari kitabının aslı olan Yarcani'den naklen şöyle yazar; 

"Şam emirlerinden olan Hamid Bey bir sebepten Şam'ı terk ederek 

Anadolu'ya gelir. Zamanın Selçuklu sultanının iltifatına mazharolur. Silahşörlükte 

mahir olduğundan yanında kaldığı sürece sultanın evlat ve kölelerine silahşorluk 

öğretir. Sonra yanında bin kişi olduğu halde Sultanın yanından ayrılıp Sivas'taki 

Karaman'ın yanına gider. Ertene'ye de silahşorluk talim ettirir. Karamanoğlu

Mehmet Beyle savaşlara katılır. Mehmet Bey Konya'yı alınca, birlikte savaştıkları 

yerlerden bu yöreleri Hamid Beye verir. Mehmet Beyin öldürülmesi üzerine Hamid 

Bey serbest kalır." 

Beylik yapmış tüm Hamidoğlu Beyleri gibi mezarının nerede olduğu belli 

değildir. 

HAMİDOĞLU HIZIR BEY 

Dündar Beyin üç oğlundan biri olan Hızır Bey, İlhanlı valisi Demirtaş'ın 

babasını Antalya'da öldürmesinden, Demirtaş'ın da Mısır'da öldürülmesinden 

sonra Beyliğin başına geçmiş, dağılmayı önlemiştir. 1327-1328 yılları arası bir yıl 

Beyliğin başında bulunmuştur. Babası Dündar Bey'in öldürülmesinden sonra Mısır 

sultanına hak aramak için sığınan kardeşi İshak Bey gelince Beyliği ona 

bırakmıştır. Başta kaldığı süre içinde Demirtaş'ın yakıp yıktığı camiyi yeni baştan 

yaptırmıştır. Onun için Ulu Caminin bir adı da Hızır Bey Camisidir. 

1328 yılında Beyliği kardeşi İshak'a verdikten sonra Hızır Bey hakkında 

kaynaklarda hiçbir bilgiye rastlanmamıştır. Hızır'ın İshak'ın oğlu olduğu iddiası 

vardır. Yılmaz Öztuna'nın Türkiye Tarihi kitabında Hızır Beyin Muizeddin İbrahim 

Bey adında bir oğlu olduğu, 1370 sıralarında Şuhud Beyi iken öldüğü yazılıdır. 

HAMİDOĞLU SARAYI 

Zafer İlkokulunda okurken o zaman Ün dergisinde yazıları çıkan Öğretmen 

Ali Rıza Yürükoğlu Hamidoğullarının sarayının Kaleönünde olduğunu söyledi. 

Bize toprak üzerindeki saray duvarlarının kalıntılarını gösterdi. Kale kapısından 

minare altına doğru elli metre kadar gidilirse duvar kalıntılarına rastlanır. 1947 lerde 

Belediye çevre düzenlemesi yaparken sarayın sıvalı, pembe badanalı duvarlarını, 

iki insan iskeleti çıktığını gördüm. 

Sonradan edindiğim bilgilerle değerlendirdiğimde bu iskeletlerin 

Karamanoğlu Alaaddin Bey'in Eğirdir'i yakıp yıktığı zamandan kalabileceği 

ihtimalini düşündüm. 1990 larda kanalizasyon için hafriyat yapılırken minare 

altından Kale'ye doğru, biri bir metre kadar, ikincisi bir buçuk metreden fazla 

derinlikte iki künk gördüm. Bunlar su künkleriydi. Üstteki künkün Ağaların evine 

gittiği belliydi. Çünkü Ağalar evinin iç avlusunda taştan, işlemeli çok güzel çeşme 

vardı. Buğday öğütmeye gittiğimizde görürdük. Alttaki ikinci künkün de Hamidoğlu 

sarayına gittiğini sanıyorum. 

HAMİDOĞULLARI BEYLİĞİ 

Selçuklu devleti gücünü yitirmesinden sonra Anadoluda birer birer beylikler 

görülmeye başladı. Bu arada Eğirdir merkez olmak üzere Hamidoğulları da tarih 

sahnesine çıktılar. Hamidoğulları Beyliğini Dündar Bey kurmuştur ama öncesi 

hakkında bilinenleri hatırlamakta yarar var. 

Beyliğe adını veren Hamid Beyin Türkmen beyi olarak Türkistan'dan 

Anadolu'ya geldiğini söyleyenler vardır. Karamanoğlu tarihçisi Şikari de tarihinde 

Hamid Bey için, Mısır ve Suriye'de komutanken bin kadar atlıyla Selçuklu

Sultanının yanına geldiğini, adamlarına ve şehzadelerine silahşorluk öğrettiğini, 

sonra Sivas'a Karaman'ın yanına gittiğini, Ertene Beye silahşorluk öğrettiğini, 

Karamanoğlu Mehmet Beyle birlikte yaptığı birçok savaşlardan sonra Mehmet Bey 

Konya'yı ele geçirince bu yöreleri Hamid Beye verdiğini, onun öldürülmesi üzerine 

de Hamid Beyin serbest kaldığını yazar. 

Bazı kaynaklar Hamid Beyin oğlu, Dündar Beyin babası İlyas Beyin 

1280-1300 arası beylik ettiğini yazıyorsa da bu tarihler arasında İlyas Beyle ilgili bir 

siyasi iradeyi gösteren belge şimdiye kadar bulunamamıştır. 

Dündar Beyin 1301 yılında Beyliği kuran kişi olarak kabul edilmesinin 

gerekçesi, bu tarihte Medreseyi yaptırıp iç eyvanının alnı üzerine kimliğini 

yazdırmasıdır. 

Dündar Bey Uluborlu'da kurduğu Beyliği sonradan Eğirdir'e taşıyıp burasını 

merkez yaptı. On beş bin yaya, on beş bin atlıdan bir ordu kurup, kardeşi Yunus'la 

beraber sınırlarını Akdeniz'e kadar genişletti. Eğirdir'i de kısa zamanda bayındır 

hale getirdi. Bu arada Anadoluyu tehdit altında tutan İlhanlılara bağlılığını 

göstermek için onlar adına para bastırıp 1314 te Emir Çoban'ın ayağına Erzincan'a 

kadar gitti. 1316 yılından sonra İlhanlı devleti içinde karışıklıklar başlayınca Dündar 

Bey sınırlarını genişletip Antalya'yı aldı, kardeşi Yunus'u oraya Bey yaptı. Aydın, 

Saruhan, Menteşe Beylerini de himayesi altına alıp kendini Sultan ilan etti. Bu 

durum İlhanlıların hoşuna gitmedi. Diğer Beyliklerden de rahatsız olan Emir 

Çobanoğlu Demirtaş'ı Anadolu üzerine gönderdi. Demirtaş Eşrefoğlu Süleyman 

Beyi öldürüp Dündar Beyin üzerine geldi. Dündar Bey onun gücü karşısında 

duramayacağını anlayınca ölen kardeşi Yunus Beyin oğlu, yeğeni Mahmut Beyin 

yanına gittiyse de, Mahmut Bey kendini kurtarmak için amcası Dündar Beyi 

Demirtaş'a teslim etti. Demirtaş 1324 tarihinde Dündar Beyi öldürdü. Dündar Beyin 

mezarının nerde olduğu bilinmemektedir. 

Dündar Bey oğulları Hızır, İshak, Mehmet bu olaylardan canlarını 

kurtardılar. İshak yardım ve destek için Mısır Sultanı Melik Nasır'a sığındı. Bir 

nedenle Demirtaş'ın babası Vezir Emir Çoban öldürülünce, Demirtaş da Anadoluda 

tutunamayıp Mısır Sultanına sığındı. Karamanoğulları ve İlhanlıların baskısıyla 

Demirtaş 1327 tarihinde Mısır'da öldürülünce İshak Bey de Eğirdir'e döndü. 

Demirtaş Mısır'dayken Hızır Bey Beyliğin başına geçti, Hamidoğlu Beyliğinin 

dağılmasını önledi. 1327-1328 yılları arasında Beylik yapan Hızır Bey bu arada 

yıkım gören Ulu-Camiyi yeni baştan onartmıştır. Ondan sonra da caminin adı "Hızır 

Bey" camisi olarak kalmıştır. Kardeşi İshak'ın Mısır'dan dönmesinden sonra beyliği 

ona vermiştir. Daha sonraki zamanlarda Hızır Bey hakkında herhangi bir kayıt 

yoktur. 

1328 yılında Beyliğin başına geçen İshak Bey, Beyşehir, Seydişehir, 

Akşehir'i Beyliğinin sınırlarına kattı. Küçük kardeşi Mehmet'i de Gölhisar'a Bey 

yaptı. 1336 yılında da şimdi yıkılmış olan zamanın en büyük tekkesi ve yoksullar evi 

Hankah'ı Yazla'da yaptırdı. Seyyah İbni Batuta İshak Bey zamanında Eğirdir'e 

gelmiş, şimdi Ada'da türbesi olan Şeyh Müderris Musluhaddin karşılamış, Dündar 

Bey Medresesinde de misafir etmiştir. 

İshak Beyin ölümünden sonra yerine Gölhisar'a Bey yaptığı kardeşi 

Mehmet Beyin Oğlu Mustafa Bey Hamidoğullarının başına geçti. Mustafa Bey 

döneminde Hamidoğullarıyla ilgili kaynaklarda bilgi yoktur. 1355 de Mustafa 

Beyden sonra oğlu II.İlyas Bey Hamidoğulları Beyliğinin başına geçmiştir.

Baba Sultan Zaviyesi 1357 yılında Şeyh İsa Deduki tarafından yaptırılmıştır. İlyas 

Bey de katkıda bulunup Yazla'daki Katranlar korusunu zaviyeye vakfetmiştir. 

Öteden beri sınır anlaşmazlıkları olan Karanmanoğlu Alaaddin Bey, 

Hamidoğullarını ortadan kaldırmak için İlyas Beyin üzerine geldi. Eğirdir'de müthiş 

bir katliam yaptı ve Eğirdir'i baştan başa yaktı. İlyas Bey yardım için Kütahya'daki 

Germiyanoğlu'na sığındı. İlyas Bey daha sonra Germiyanoğlu'nun yardımıyla 

topraklarını ele geçirip beyliğinin başına döndü. 1370 de ölümünden sonra yerine 

Hüseyin Bey geçti. Hüseyin Bey zamanında da Karamanoğulları, Hamidoğlu 

Beyliğini sürekli rahatsız ettiler. Germiyanoğlu Süleyman Bey kızı Devlet Hatun'u 

l.Murat'ın oğlu Bayazit'e verince Osmanlılar daha güçlenip Hüseyin Beye 

topraklarını satması için zorlayıcı bir teklifte bulundular. Hüseyin Bey hem 

Osmanlıların hem Karamanlıların baskısına karşı kendini savunamayacağını 

anlayınca 80 bin altın karşılığı Yalvaç, Akşehir, Ş. Karaağaç, Beyşehir, Seydişehir, 

Isparta şehirlerini 1374 de Osmanlı devletine sattı. Bu toprak satışının içinde 

Eğirdir yoktu. Hüseyin Bey de Gönen'e çekilip kalan topraklarını yönetti. Bazı 

kaynaklara göre de Uluborlu'dan yönetmiştir. 

Hüseyin Beyin oğlu Mustafa Bey 1389 da yapılan I.Kosova savaşına okçu 

ve öncü birlik olarak bin kişilik bir kuvvetle katıldı. 

1391 de Hüseyin Beyin ölümünden sonra Hamidoğulları Beyliği son 

bulmuştur. 

Arap Tarih ve Coğrafya bilgini İbni Fazlillahi Ömeri'ye göre 1332 yılında 

Hamidoğlu Beyliği nüfusu 300.000 dir. 

HAMUR DOLMASI 

Kalın bir yufka açılır. İki parmak genişliğinde şeritler halinde kesilir. Soğanla 

kavrulmuş kıyma bu şeritlere konularak rulo yapılır. Lokma lokma kesilir. Kaynar 

suya atılarak pişirilir. Sonra üzerine kızarmış tereyağ konur. Bir çeşit mantıdır. 

HANKAH 

Arapça tekke demektir. 1336 yılında Hamidoğlu İlyas Bey tarafından 

yaptırılmıştır. Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı 1929 yılında kitabeleri incelemek için 

Eğirdir'e geldiğinde Hankah civarında bulduğu bir kitabede yukarıdaki bilgiyi 

okumuştur. 

Karçınzade Süleyman Şükrü Seyahat-ı Kübra adlı eserinde 1875 lerde 

gördüğü Hankahı söyle anlatır: 

"Yarım metre eninde, bir metre boyunda kesme taşlar ile Mevlevi dergahları 

tarzında ve büyük bir camii şerif heybetinde bina olunmuştur. Bir dağ misali 

Hankahın geniş semahanesi karşısında neyzenlere mahsus yüksek bir mahvel ve 

etrafında çilekeşler için yapılmış müteahhit hücreler, gayet geniş olan meydanın 

ortasında yuvarlak bir şadırvan olup yükseldikçe tedricen darlaşan kubbesi, 

takriben elli metre yüksekliğinde, hava ve ışık almak üzere bırakılan tepesindeki 

delik on metrekare kadardır." 

Etem Kartal da Hankah hakkında şu bilgileri verir: 

"Hankaha bitişik Tez Murat türbesi vardı. Binanın batısında bir müderris, bir 

de mütevelli evi bulunuyordu. Ayrıca yine batı tarafındaki aşevinden her perşembe 

fakirlere yemek dağıtılırdı.

Hankahın tabanı tamamen mermer döşeli idi. 

Dağ talimgahının kışla binası yapımında taşları kullanılmak üzere 

yıktırılmıştır. Sağlamlığı dolayısıyla yıkmak çok zor oldu." 

Bazı kimseler de Hankahın taşlarının Camiliyayla'daki erat hamamı 

yapımında kullanıldığını söylerler. 

Hankahın olduğu yere Kale mahallesi yangınından sonra evi yananlar için 

ev yaptırılmıştır. O yöre şimdi "Yangın evleri" diye anılır. 

HANLAR 

Eğirdir'de bilinen üç büyük han vardır. Hayriye hanı, Saffet'in hanı, 

Pamukhanı. Üçü de ahşaptı. Hayriye hanını Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa yaptırmıştır. 

23 oda, bir dükkan idi. Kaleönü'ndeki medresesine vakfetmiştir. Han 1800 lerde 

yapılmıştır. 1950 lerde yıkılmıştır. Saffet'in hanı hakkında bir kayıta rastlamadım, 

sözlü bir bilgi de duymadım. 1950 lerde yıkıldı. Pamukhanı da eski bir bedesten 

üzerine yapılmış tek katlı bir bina idi. Bugünkü Belediye İşhanının olduğu yerdeydi. 

HARPIŞTA 

Bağ zamanı pekmez kaynatma, kışlık hazırlama işlerinin yapıldığı, kısmen 

açık, kapısız, üstü kiremit kapalı bir mekandır. Bir köşesinde üzümlerin içinde 

ezildiği suluk bulunurdu. 

HAŞGEŞLİ EKMEK 

15 Eylülde bağ göçü başlamadan yapılırdı. Bağa araba ya da eşek yüküyle 

göçüldüğü günün akşamı haşgeşli ekmekle üzüm yenirdi. Denebilir ki bu bir 

kuraldı. Haşgeş kelimesinin haşhaş olduğu sanırım anlaşılmıştır. 

HAVUTLU 

Bir kaynakta 1580 lerde "Hacı Davut ve Çay köyünden" diye bir not geçiyor. 

Havutlu'nun Çay köyüne yakın olması nedeniyle bu ismin "Hacı Davuttan mı 

geldiğini düşündürüyor. Gölün kuzeyinde de böyle bir yer adı var. Böyle bir yer 

ismini de Söke dolaylarında rasladım. 

HAYDAR 

Baba Sultan türbesinin batı tarafındaki alandır. 1950 lerde göl şişince su 

bastığı için imeceyle dolduruldu. 17. yüzyıl eşkıyalarından Haydaroğlunun haraç 

istemek için bir süre kaldığı yer olması ihtimaliyle oraya bu ismin verilmiş 

olabileceği akla geliyor. Isparta'ya da haraç için böyle bir zorlama yapmıştır. Eşkıya 

Haydaroğlu Uluborlu'nun İlegüp köyündendir. Hoyran dolaylarındaki geniş düzlüğe 

de "Haydar ovası" derler.

HAYDAROĞLU 

1640 lardan sonra Osmanlı devletini uğraştırmış azılı eşkiyalardandır. 

Uluborlu'nun İlegüp köyündendir. Naima tarihinde uzun uzun söz edilir. Söğüt 

dağına yurt edinmiş, Afyon, Ilgın, Eskişehir dolaylarında eşkiyalık yapmıştır. On bin 

kişilik Ahmet Paşa kuvvetlerini Sandıklı dolaylarında yenmiş, Ahmet Paşayı 

öldürmüştür. Ardından Afyon, Manisa illerini soyup Isparta'ya gelmiştir. Karşı 

konulmuş, bir baskında yaralanıp kaçmıştır. Uluborlu Veli Baba tekkesinde yatarken 

bastırılmış, teslim olmak zorunda kalmıştır. Sonra İstanbul'a gönderilmiş, 

orada idam edilmiştir. Eşkıya Katırcıoğlu bunun yanında yetişmiştir. 

Baba Sultan'ın batısındaki düzlük "Haydar" diye anılır. İhtimal Eğirdir'e 

baskın verip bir süre orda kalmışsa o yöre bu adla adlandırılmış olabilir. 

HAYRAT 

Kadınların ortak kullandıkları, çamaşır yıkadıkları göl kıyısındaki barakalardı. 

Herkes odununu, kazanını götürür, gölden aldıkları suyu ısıtırlar çamaşır 

yıkarlar, sonra da kendileri yıkanırlardı. Kale mahallesinde üçü lodos, biri poyraz 

tarafında dört tane hayrat vardı. 

HELİKLİ PEKMEZ 

Pekmezin içine ayva, eren (kızılcık), kabak katılarak kaynatılır. Aslında bir 

pekmez reçelidir. 

HENDEK OTU 

Geçmişte Oluklacı'dan havanın, suyun durgun olduğu zaman Eğirdir'in 

güney tarafına bakıldığında, Tersikbaşı'ndan Kaleburnuna kadar hat halinde gölde 

bir otlanma uzantısı görülürdü. Bu otlara Hendek otu derlerdi. Yüzerken arasından 

geçmememizi, ayağımıza, kolumuza dolanarak boğulmamıza sebep olabileceğini 

söylerlerdi. Kaleyi ve şehri savunmak için gölün seviyesi düşük olduğu zamanlarda 

hendek atılıp içine su verildiği bellidir. Daha sonra erozyonla göl tabanının 

yükselmesi sonucu göl şişince sular altında kalan bu hendeğin otlanması doğaldır. 

Kale mahallesinin güneyinde kale duvarı ile hendek otları arası 8-10m. kadardı. 

Sonradan kıyılar doldurulduğu için dolgu altında kaldı. 

Eğirdir kalesinin önce bir şehir suru olmadığı, askeri kale olduğu açıktır. 

Cami ve medresenin yaslandığı duvarın dış sur duvarı olduğu bellidir. Ondan sonra 

Demirkapı mahallesinin göl kıyısından Yellibelen'e kadar bir kale olduğu da 

bilinmektedir. Eskihisar adı ile anılan bu kale şehir büyüdükçe ortadan kalkmış, 

Eğirdir'in gelişme alanı Kapılar'a kadar uzanmıştır. Kapılar Akpınar yolunun başıdır. 

Kapılar'ın duvar kalıntısı şu anda fay yüzeyinde görülmektedir. 

Bizim çocukluğumuzda hemen onun altında mezbaha vardı. Kapılar'ın 

duvar kalıntıları üzerindeydi. Hendek otunun şehrin güneyinde boydan boya yer 

almasının nedeni besbelli savunma için kazılan hendektir. Cami ile Kalenin güney 

burcunun arasında bir sur kalıntısı olduğunu biliyorum. Çocukluğumda buralarda 

çok balık avlardım. Taşlara takılan oltaları çıkarmak için çok daldım. Bu kalın 

koruma duvarlarının kalıntılarını çok gördüm. Hatta kanalizasyon hafriyatı 

yapılırken bu duvarların taban temeli caminin doğu iç köşesinin hizasında idi.

HIDIRELLEZ MAĞARASI 

Tersikbaşı, Demirciler üstündedir. Fazla derin bir mağara değildir. Ama 

burdan giren bir horozun Yazla tarafındaki Kerim Kızı Mağarasından çıktığı 

söylenir. Bu olayın gerçek olması düşünülemez. Bazı amaçlarla adak adayıp, mum 

yakarlar. Söylentilere göre eskiden orada kucağında çocuklu bir taş heykel varmış. 

Ana yufka pişiriyormuş, çocuğu çok ağlamış, altını değiştirmek gerekmiş. Bez 

bulamamış, bir yufka bağlayıvermiş. Allah da her ikisini taş etmiş... Sanırım 

Hıristiyanlar o mağarayı kutsallaştırıp kucağında İsa olan Meryem heykelini oraya 

koymuş olabilirler. 

Karçınzade Süleyman Şükrü Seyehat-ı Kübra adlı eserinde 1880 lerde bu 

mağarada bir put olduğunu, birçok yerlerinden zedelenmiş olduğunu, sıtmadan 

kurtulmak için mağarada asılı urgana paçavra bağlandığını, tavandan damlayıp taş 

çukurlarına biriken suyu, sütü gelmesi için kadınların içtiğini, eski kaşıklar 

toplanarak sevap kastıyla heykelin karşısına konduğunu üzülerek yazar. 

HIZIR BEY CAMİSİ 

Hızır Bey camisi, "Ulu Cami" diye de anılır. Caminin ne zaman yapıldığı 

konusuna gelince, tarihi gerçekler ve belgeler göz önüne alınarak şöyle 

değerlendirmek mümkündür. 

Eğirdir Selçukluların yönetimine kesin olarak 1204 tarihinde geçmiştir. 

Cami iç kalenin dış duvarından yararlanarak şehrin merkezinde yapıldığına göre, 

Selçuklu yönetiminin ilk zamanlarında yapıldığı akla en yakın ihtimaldir. İsmail 

Hakkı Uzunçarşılı'ya göre Hızırbey camisi Selçuklu binası olup Hızırbey tarafından 

tamir edilip düzenlenmiştir. Dündar bey 1301 yılında Medreseyi yaptırmıştır. Bu 

durumda da caminin varlığını kabul etmek durumundayız. İlhanlı valisi Demirtaş 

1324 te Hamidoğlu Beyliğini ortadan kaldırmak için Eğirdir'e geldiğinde Dündar 

Beyi bulamayıp, ardından Antalya'ya kadar gidip onu öldürmüştür. Eğirdir ve 

camide tahribat yapmış olsa ki, cami 1328 yılında Hızır Bey tarafından yeniden 

yapılırcasına onarılmıştır. Bu nedenle de Hızır Bey camisi adıyla anılmaya 

başlamıştır. 

Cami Hüsamettin İlyas Bey zamanında Eğirdir'i yakıp yıkan Karamanoğlu 

Alaaddin tarafından da bir yangın görmüştür. Karamanoğlu tarihçisi Şikari bu olayı 

şöyle anlatı r. 

"İnsanları davar kırar gibi kırdılar. Hülasa Hamid diyarını şöyle harap 

eylediler ki, dünya dünya olalı böyle zulüm olmamıştır. Farukul Azam namında 

yanan Cami-i Şerifin dünyada benzeri yoktu." Dikkatle incelenirse caminin çok 

onarım gördüğü bellidir. Bu yangından sonra da cami elbette yeniden yapılmıştır. 

Cami 1814 te de büyük bir yangın geçirmiş, nerdeyse tümüyle yanmıştır. Vakıf 

gelirleri, halktan toplanan paralar, Burdurlu bir hayırseverin serveti onarıma 

yetmemiş, Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa'nın desteğiyle 1820 tarihinde ibadete açılmıştır. 

Baba Sultan Zaviyesine ait katran (sedir) koruluğundan müftüden fetva 

alınarak yeteri kadar ağaç kestirilmiştir. 

1884 tarihinde de Ağalardan Hacı Murat öncülüğünde yeniden bir 

onarımdan geçmiştir. Daha önce üstü dam olduğu için karı kürümek amacıyla 

ortası açık, altında kar kuyusu olan toprak çatı, kiremit çatı haline getirilmiştir.

1914 Isparta depreminde de minarenin alemi düşmüş, onarılmıştır. Cami 

30-35 m. boyutunda, 3000 kişi alacak büyüklüktedir. Minare iki metre kutrunda, 

otuz iki metre yüksekliğindedir. 

Caminin bir kitaplığı olduğu, fakat ne olduğu, antik halılarının ne olduğu 

konusunda bilgi edinilememiştir. 

1480 den sonraki kayıtlarda Ulu Caminin başlıca gelirleri olarak dükkan kiraları, 

Bağ, Sevinçbey, Dadıl (Ertokuş hanı yöresi), köylerdeki yerlerden sağlandığı 

yazılıdır. 

Caminin Medreseye bakan birana kapısı, bir de batıya açılan ikinci kapısı 

vardır. Caminin batı kapısı 1879 yılında cami onarımdan geçerken açılmıştır. 

Kapının üstünde bir kitabe vardır. Kitabe kapının açılmasıyla ilgili ve yardımcı olan 

o günün kaymakamı Mustafa Lütfi'den bahseder, tarih verir. Cemal Tosun'a göre 

Türkçesi şöyledir: 

Hızırbey pek güzel ve süslü bir şekilde tamir oldu 

Allanın inayetiyle çok güzel ve mübarek oldu 

Mustafa Lütfi kul da onun ikinci yaptırıcısı oldu 

Hızırbey cami bakımcıya ve yardımcıya kavuştu 

Allahtan olacak bir de katip gelip ulaştı 

Yapılan onarıma Mevlanın izniyle o bir tarih düştü 

Geliş geçiş bu güzellikten elbette şan ve şeref payını alacak 

Cami onarımında hizmet edenlerin cümlesi 

Mahşer gününde mübarek olacak 

Açıldı Cennet incisi gibi parlayan yeni kapı 

Hızırbey camisinin büyük giriş kapısının üstünde Tevbe suresinin 18. 

ayeti yazılıdır. Anlamı şöyledir. 

"Allahın mescidlerini sadece Allah'a ve ahiret gününe inanan, namaz kılan, 

zekat veren ve ancak Allah'tan korkan kimseler imar ederler. İşte bunların doğru 

yola ermişlerden olmaları umulur." 

Onun altındaki yazı da bir ayettir. 

"Ey Muhammed! Doğrusu biz sana apaçık bir zafer sağlamışızdır." 

(İbrahim Yıldırım'ın sempozyum kitabındaki yazısından.) 

Caminin çevresi yol nedeniyle iki metre kadar dolduruldu. Daha da 

doldurulacak gibi görülüyor. Cami kapısının eşiğiyle medrese kapısının eşiği 

değerlendirildiğinde ne derece dolgu olduğu ortaya çıkar. Bu durum yapıların 

güzelliğini ve geleceğini tehdit etmektedir. Bu dolgunun alınması, yolun eski haline 

getirilmesi gereği vardır. 

Devlet yolu caminin çevresinden geçtiği için 30 - 40 tonluk araçların yaptığı 

titreşimden etkilenmekte, vatan tapumuzun mührü olan cami, medrese ve minare 

etkilenmekte, geleceği tehlikeye düşmektedir. Zaman geçmeden bunun bir 

çözümüne gidilmesi dileğimizdir. 

Ziragüneybatı köşesinde uzun bir çatlak vardır. 

HIZIRNAME 

Şeyhülislam Berdai'nin torunu Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın bir Divan'ıdır. 

Fuat Köprülü Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar adlı kitabında önemle bahseder.

HODULLU 

Ağılköy'ün üstündeki dağa verilen addır. 

HOMANADLAR 

Psidya'nın dağlık bölgelerinde yaşayan kanun bilmez insanlara denir. 

Roma İmparatorluğunun güçlü döneminde bile zor kontrol altına alınmıştır. 

HOPA 

Sığ kıyılarda oluşan kamışların kökleri göl seviyesinin yükselmesiyle 

adacıklar halinde kopar, kuzeyden güneye doğru gelirlerdi. Biz çocuklara büyük bir 

kayık, sandal görevi gören bu adacıkların üzerine çıkar, yüzer oynardık. Kamış 

köklerinin oluşturduğu yüzen adacıklara hopa denirdi. 

HORASAN ERLERİ 

Eğirdir'e gelip yerleşen ilk din ulularına "Horasan Erleri" derler. Anlatılana 

göre Horasan Erleri Anadoluya gelmek istemişler. "Bir ok atalım, nereye düşerse 

oraya yerleşelim." demişler. Horasan'dan bir ok atmışlar, o da gelmiş Yazla'daki 

katranlardan birinin üstüne düşmüş ve ağacı biraz yakmış. Onlar da gelip Yazla'ya 

yerleşmişler. Katranların Eğirdir tarafında sanırım yıldırım düşmesiyle yanık almış 

bir katran ağacı vardı. Sözlerine şahit olarak gösterirlerdi. O katran ağacı 1950 

lerde yok oldu. 

HOYRAN 

Eğirdir gölünün tam kuzeyindeki bölümü. Beyşehir gölünün batısındaki 

yerleşim yerinin adı da Hoyrandır. "Türkiye'deki Tarihsel Adlar" kitabında Bilge 

Umar, Luvi diline göre, "Yüce Ana Tanrıça Ülkesi" anlamı taşıyabilir diyor. Karamuk 

Hoyran Gölü'nden bir görünüş 

gölü bir düdenle sularını Hoyran gölü kuzeyindeki Tırtar altında bir yerden 

boşaltır.

HÖŞMERİM 

Un, yağla kavrulur. Yavaş yavaş su dökülerek hamur kıvamına 

getirilir. Ortasına bir yer açıp pekmez konulur. Yağla kavrulmuş unun 

hamurundan bir parça alınıp, pekmeze batırılarak yenir. 

HÜSEYİN BEY 

Hamidoğlu Hüseyin Bey ll.İlyas Beyin oğludur. 1370-1391 yılları 

arasında beyliğin başında kalmıştır. Takma adı Kemaleddin'dir. 

Karamanoğullarının sürekli taciz etmesi sonucu önce Germiyanoğullarına, 

Osmanlılar güçlenince, onlara sığınmıştır. Germiyanoğlu Süleyman Bey kızı 

Devlet Hatun'u Osmanoğlu Bayazit'le nişanlarken değerli hediyeler, atlar 

göndermiştir. Düğün için hazırlıklar yapılınca Hüseyin Bey Osmanoğlu 

Murat'ın üzerine geleceğini sanarak daha önce teklif aldığı kaleleri 

satabileceğini bildirmiştir. Bir anlaşmayla Hüseyin Bey Isparta, Yalvaç, 

Ş.Karaağaç, Beyşehir, Seydişehir, Akşehir'i 80.000 altına l. Murat'a 

satmıştır. Bazı kaynaklara göre Gönen, bazı kaynaklara göre Uluborlu'ya 

çekilerek mülkünün geri kalanını 1391 yılında ölünceye kadar idare etmiştir. 

Oğlu Mustafa Bey I. Kosova savaşına bin atlıyla katılmıştır. Yıldırım Bayazit 

Timur'a esir olduğu zaman Mustafa Bey yanından ayrılmamıştır, ölünceye 

kadar yanında kalmıştır.

IRMAK 

l 

Şimdiki adı "Kanal". Gölle Kovada gölü arasında akan suyun adı. 1951 den 

sonra kanal açılınca ırmak adı unutuldu. Çok balık olurdu. Baharda çaydan, Çay 

köyüne kadar balık çıkar, çaydan balık avlardık. Boğazova'nın suyunu boşaltmak 

için kazılan derin hendeklerde bile balık olur, oltayla avlardık. Şimdi çayın ayağı 

kanalı doldurmasın diye Konnebucağı arkasından göle verilmiştir. Antik adı 

Tiolus'tur. 

ISBA 

Psidyada Sütçüler dolaylarında bir ilkçağ kentçiği. Yakın zamana kadar bu 

adla bir köy vardı. Oradan gelip Eğirdir'e yerleşmiş bir sülaleye de "Isbalar" derler. 

Demirkapı mahallesinde otururlar. 

Köprübaşın'dan Eğirdir

İBNİ BATUTA 

İ 

Faslı bir gezgin olan İbni Batuta 1333 yılında Hamidoğlu İshak Bey 

zamanında Eğirdir'e de uğramıştır. O zamanki Eğirdir'i söyle anlatır. 

"Isparta'dan Eğirdir'e geldim. Nüfusu çok, sokakları temiz ve güzeldir. Nehir, 

orman, bağ ve bahçeleri pek çok büyük ve mamur bir şehirdir. Suyu tatlı çok güzel 

bir gölü vardır. Bu göl yoluyla gemiler Akşehir, Beyşehir taraflarına yolcu taşırlar. 

Eğirdir'de büyük bir cami karşısındaki medreseye indim. Müderris, alim Hacı 

Musluhiddin karşıladı beni. Fevkalade ikram ve misafirperverlik gösterdi. Eğirdir 

hükümdarı Dündar oğlu İshak Beydir. O memleketler hükümdarlarının 

büyüklerindendir. Güzel vasıflarla bezenmiş biridir. Her gün ikindi namazını Ulu 

Camide kılar. Namazdan sonra güney duvarına dayanır, oturur. Huzurunda hafızlar 

tahtadan yapılmış yüksek bir kürsüye oturarak Kur'an'dan öyle güzel sesle sureler 

okurlar ki ruhlar müteessir olur, kalbler huzur bulur, bedenler titrer, gözler yaşarır.. 

Sonra Sultan sarayına döner. 

Ramazan ayını İshak Sultanın yanında geçirdim. Sultan her Ramazan 

gecesi halıyla donatılmış tahtına oturur, yüksek yastığına dayanır, din alimi 

Musluhiddin de yanına otururdu. Ben de alim müderrisin yanına otururdum. Bizden 

sonra da devlet adamları ve saltanat emirleri otururdu. İçinde mercimek bulunan 

yağlı ve şekerli bir tiritle iftar edilirdi. İshak Sultan: "Allahın sevgilisi peygamberimiz 

yemeğe tiritle başladığı için biz de tiritle başlarız." derdi. Ardından diğer yemekler 

gelirdi. Bütün Ramazan geceleri böyle geçti. 

Bu sırada İshak Sultanın bir oğlu öldü. Cenaze gömüldükten sonra Sultan 

ile medresedeki öğrenciler üç gün sabah namazından sonra sultanzadenin 

mezarına ziyaret ettiler. İkinci günü halk ile ben de gittim. Sultan beni yaya görünce 

at göndererek özür diledi. Medreseye döndüğümde atı geri verdim. Sultan: "Ben 

atı geçici değil, armağan olarak verdim." demiş. Sultan atı geri gönderdikten başka 

bana bir kat elbise ile para da ihsan etti. 

Eğirdir'den Gölhisar'a geçtim. Gölhisar Hükümdarı Mehmet Çelebi Eğirdir 

Sultanı İshak Sultan'ın kardeşidir. 

İLAMA 

Barla yakınında bir köy. Yakın zamanda adı değiştirilip Bağören olmuştur. 

Aslında İlama Manas destanında bir kahramanın adıdır. Bir Türk Kırgız destanı 

olan Manas destanında İlama şöyle anlatılır. 

"Kalmuk alplerinden İlama, elinde tuttuğu kara bayrak ile nara atarak 

çarpışıyordu. Acıbay Alp, atından düşürüldü. Kartküren, İlama'nın eline ganimet 

olarak geçti. Bunu gören Almambet Kalmuk kıyafetine girip İlama'ya yetişti. O 

sırada Sırgak da geldi ve İlama'nın kafasına beş defa vurdu." Destanın bir başka

yerinde de "İlamanoğlu, Ertöştük çok eski dostumdu." der. Ertöştük sözü Atabey'de 

türbesi olan "Ertokuş"u da hatırlatıyor. 

İlama'nın sebzesi, sarı kılçıksız fasulyesi çok ünlüdür. 

İLK BİSİKLET 

İlk bisikleti 1909 larda Eğirdir'e Ağalar'ın Murat'ın getirdiği, kale önünde 

bindiği söylenir. Eğirdirliler bisikleti ilk gördüklerinde "Şeytanatı" adını takmışlardır. 

İLYAS BEY II. 

Mustafa Bey öldükten sonra Hamidoğulları Beyliğinin başına geçmiştir. 

1355-1370 yılları arasında beylik yapmıştır. Takma adı Hüsameddin'dir. Onun 

zamanında Karamanoğlu Alaaddin Bey Eğirdir'i yakıp yıkmıştır. Şimdi bile iki metre 

kazıldığında yangın izlerine rastlanmaktadır. Karamanoğlu'na karşı duramayan 

İlyas Bey Germiyanoğullarına sığınmış, yine onların yardımıyla Beyliğin başına 

dönmüştür. Ölümünden sonra Beyliğin başına Hüseyin Bey geçmiştir. 

İMAM HASAN'IN İT ATTIĞI YER 

İnekdenizi'nden ince bir yolla Oluklacı'ya çıkılır. Katranlar'ın üstünde yüz, 

yüz elli metre kadar bir yar vardır. Sözü geçen yer bu yarın üst düzlüğüdür. 

Söylentiye göre Hasan adında bir imamın tavuklarını köpeğin biri yemiş. İmam da 

köpeği yakalayıp bu yardan atmış... Olay Eğirdir'de konu olmuş ki halen köpeğin 

atıldığı yer bu adla anılır. 

Katranlar - En yüksek tepe İmam Hasan'ın it attığı yer

İMAM MAHMUT ZAVİYESİ 

1480 den sonraki kayıtlarda adı geçiyorsa da günümüzde yeri ve izi 

bilinmemektedir. 

İMAMEVİ 

Osmanlı döneminde kadın mahkumlar erkekler gibi hapishanelerde 

kalmaz, imamların kontrolunda olan bir evde oturmak zorunda kalırlardı. 

Kadınların kaldığı böyle evlere İmamevi denirdi. 

İNCE AĞALAR MESCİDİ 

İnce Ağalar Eğirdir'in en eski soylarındandır. Ağa Camisi bitişiğinde olduğu 

söylenir. 

İNEK DENİZİ 

Yellibelen kayasının altıyla beraber Eğirdir'in en üst bölümüdür. Mezarlık 

olarak kullanılmıştır. Adının "İnek Dinizi"nden geldiğini sanıyorum. Yani ineklerin 

dinlendiği, geviş getirdiği yer... Bizim çocukluğumuzda evlerde inek beslenir, 

Köprübaşında yayılır, ikindine doğru sürü halinde Eğirdir'e dönerlerdi. Geçmişte 

ineklerin burda yayılıp geviş getirdikleri yer olabilir. İneklerin dinlenerek geviş 

getirme özellikleri vardır. Şimdi buraya Halk Eğitim Merkezi yapılmıştır. 1945 lere 

kadar burası mezarlık olarak kullanılmıştı. Bir bölümüne de cami hafriyatı 

yapılmaktadır. Hafriyat sırasında izlediğime göre en az üç kat üst üste gömü olmuş. 

Anlaşılan bir hayli önceden beri mezarlık olarak kullanılıyor. Şimdi de iskan alanı 

olmuş durumdadır. 

İNÖNÜ MAĞARASI 

Sarıidris kasabasının güneyindedir. Uzunluğu 225 metredir. İçinde seramik 

iskelet parçaları bulunmuştur. İncelenmesi gerekir. 

İP YAKMAK 

Bir toplulukta uyuyan kişiyi uyandırmak için pamuk ipliği yakılıp dumanı 

burnuna tutulur. Bu şekilde uyuyan kişi derin uykuda da olsa hemen uyanır. 

İPE DİZİLİ İNCİR 

Yalnız Pınarpazarı'nda satılırdı. İncirleri bir ipe dizerler, halka yaparlardı. 

Biz de bu incir halkalarını kolumuza simit gibi takar, Pınarpazarı'ndan yiyerek 

keliflerimize keyifle dönerdik. 

Biz çocuklar için Pınarpazarı'na gitmek, biraz da ipe dizilmiş incir almak 

içindi.

İPLİK PAZARI 

Minarenin batı doğrultusundaki çarşı sokağına denir. Adı Eğirdir'in 

geçmişte dokuma sanatının yaygın olduğu günlerden kalmadır. 

İPLİ ŞEKER 

Kayısı çekirdeği iriliğinde kaba şekerler bir ip üstüne dizilerek yapılırdı. 

Çocukların çok hoşuna giderdi. 

İSA KÖKLÜ 

1926 yılında Yukarı Gökdere köyünde doğdu. 1953 yılında İstanbul 

Üniversitesi Tıp Fakültesini bitirdi. 1966 yılında Ortopedi Uzmanı oldu. Uzun yıllar 

Eğirdir Kemik Hastalıkları Hastanesinde görev yaptı. Lise yapımı dahil Eğirdir'deki 

birçok sosyal faaliyetlere katılmıştır. 1999 yılında vefat etti. 

İSHAK BEY 

Dündar Bey'in üç oğlundan biridir. Babasının öldürülmesinden sonra 

Mısır'a gitmiş Demirtaş öldürülünce 1328 de dönerek Hamidoğlu Beyliğinin başına 

geçmiştir. Kaynaklarda 1340 da öldüğü yazılıdır. Başa geçecek çocuğu olmadığı 

için kardeşi Gölhisar Beyi Mehmet Beyin oğlu Mustafa Bey Hamidoğullarının 

başına geçmiştir. Demirtaş felaketinden sonra Beyşehir, Akşehir, Seydişehir'i 

topraklarına kattı. Enver Süldür'ün Isparta Tarihi kitabında Zekeriya adında bir 

oğlu, Havva adında bir kızı olduğu, küçük yaşta öldükleri yazılıdır. Karçınzade de 

Seyahat-ı Kübra adlı eserinde İshak Beyin Baba Sultan civarında gömülü olduğu, 

mezar taşını okuduğunu söyler. Bu taş henüz bulunamamıştır. 

İSMAİL KÖKBULUT 

1966 da Eğirdir'de doğdu. Tüm eğitimini Ankara'da tamamladı. Yeterlik 

sınavını kazanarak Hesap Uzmanlığına atandı. Alman mali sistemini araştırmak 

üzere Almanya'da bulundu. Ayrıca ingiltere'de mesleki konularda etüd ve 

incelemeler yaptı. 1998 yılında Baş Hesap Uzmanlığına atandı. Hacettepe 

Üniversitesinde de Öğretim Görevlisi olarak ders verdi. Antalya merkez olmak 

üzere gelir idaresinin yeniden yapılanmasında Bölge Müdürü olarak çalıştı. 2000 

yılında Turizm Bakanlığı İşletmeler Genel Müdürü oldu. Evli ve bir çocuk babasıdır. 

Mesleki konuda yayınlanmış eseri ve makaleleri vardır.

KABASAKAL DERGAHI 

K 

Kesin yerini tespit etmek mümkün olmamıştır. Karçınzade'nin eserinde 

verdiği bilgilere göre İmaret mahallesinde görülüyor. 1480 sonrası kayıtlarda da 

ad ı geçmektedir. 

KAHBEOĞLU 

Eski Eğirdirlilerin sakız sözlerinden biridir. Biri diğerine hitap ederken bu 

sözü rasgele kullanırdı. Ama dıştan gelenler bu sözü tepkiyle karşılamışlar. Hatta 

bu konuda bir hikâye anlatırlar. Kalaycı Emin bakır tabak, tencere satarken bir 

müşterisine: 

"Kahboğlu... Çok para istemedik." demiş.Müşteri de bu sözü hakaret kabul 

ederek mahkemeye gitmiş. Çıkmışlar Kadı'nın huzuruna. Adam şikâyetini 

söylemiş, Kalaycı Emin de kendini savunmuş. 

"Valla kötü bir niyetle demedim Kadı Efendi." demiş." Burada böyle hep 

söylerler, ben de söyleyiverdim işte." 

Sonra şahitler bu sözün amaç gütmediğini anlatınca Kadı da berat vermiş. 

Sonra arkadaşları Kalaycı Emin'e takılırlarmış "Haydi bir kahboğlu desene" diye. O 

da: "Yoo..." dermiş. "Son kez dedim Kadı yüzü gördüm, bir kez daha der miyim.." 

KAHVE OCAĞI 

Evlenmelerde erkek evinin arkadaşlarına özel yemek, içki sunduğu yere 

denir. Evlenen gücü olan delikanlı arkadaşlarının eğlence ihtiyaçlarını orda 

karşılardı. 

KAKIRDAK 

Davardan çıkan içyağı ateşte eritildikten sonra geride kalan kısmına denir. 

Bir kapta dondurularak teker haline getirilir. Bulamaç, bulgur pilavı pişirilirken 

katılır. Bu yemeklere kakırdaklı pilav, kakırdaklı bulamaç denir. Özel tadıyla 

sevilerek yenir. 

KALE CAMİSİ 

Mescit iken 1820 lerde Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa'nın desteğiyle cami haline 

getirilmiştir. 1980 den sonra "Dedeki Camisi" levhası asıldı. 1480 den sonraki 

kayıtlarda Kale mahallesinde "Dadeği" adında bir mescit olduğu kaydı vardır. 1970 

lerde de minaresi yapıldı.

KALE MAHALLE MEKTEBİ 

Kale camisinin bitişiğinde idi. 

KALE MAHALLESİ 

Eğirdirliler Kale mahallesi için de mizah sözü üretmişlerdir. Hangi nedenle 

bilinmez ama onlara "Donsuz kaleliler, Deben'e çökelek eken kaleliler, Kalenin kızı 

karanlıkta kor bizi" gibi latifeli sözler söylemişlerdir. 

Kale mahallesinin gölden genel görünüşü 

KALE MAHALLESİNDEKİ KUYULAR 

Kale mahallesinde herkesin yararlandığı üç tane kuyu vardı. Kaleburnu 

kuyusu, Vezirler kuyusu, Cami kuyusu. 1838 tarihli vakıf kayıtlarında kale içindeki 

kuyularda geçiyor. Kaleburnu kuyusu, kaleburnundaki evlerin son alanındaki kaya 

arasına kazılmıştır. Vezirler kuyusu da kuzeydeki kale hamamının kalıntısının 

doğusundadır. 15 metre derinliğinde idi. "Murat kuyusu" olarak da adı geçer. Vezirler 

ailesinin kazdırdığı söylenir. Suyu diğer kuyulardan soğuk olduğu için bilhassa 

ramazanlarda yaz günleri en çok rağbet gören kuyu idi. Dolap, ip, kova masraflarını 

sakinler aralarında para toplayarak çözümlerlerdi. Cami kuyusu da Kale camisinin 

güneyindeki alandadır. Akpınar'dan şehire gelen sudan kale mahallesine hiç su 

verilmemiştir. Hiç çeşmesi olmamıştır. 1970 lerden sonra şehir şebekesine kale 

mahallesi de dahil edilince kuyulara bakılmamış, kullanılmaz hale gelmiştir. 

Kuyulardan içme suyu alınırdı. Diğer ihtiyaçlar gölden karşılanırdı. Aşağı mahallede 

bazı evlerde kuyular vardı.

KALE MESCİDİ 

Kale mahallesinde Kaleburnu'na yakın yerde, Vezirler evinin arkasında idi. 

1950 lerde yıkılıp yerine ev yapıldı. Sanırım bu mescid, kayıtlarda geçen 

Silahdaroğlu Mescidi'dir. 

KALE 

Ben Kale mahallesinde doğdum. En küçük girinti çıkıntısını bilirim. 

Çocukluğumuzda bizi mahallenin dışına salmazlardı. Bütün zamanımız 

mahallenin içinde yaramazlıklarla geçerdi. Kale zamana yenilmiş olsa da duvarları 

tüm mahalleyi çevirirdi. Göl Kaleyi çevrelediği için tek çıkış yeri kale kapısı idi. 

Kalenin çürümüş hatıl oyuklarında yaşayan güvercinleri yakalamak için çoğu 

zamanım orda geçerdi. 1945 de Zafer İlkokulunda derste iken kuzeydeki kale 

duvarının Çenesizlerin Değirmeni üstüne yıkıldığına şahit oldum. Kalenin 

mahalleden yana kuzeybatı ucu nun göl kıyısında bir Hayrat vardı. Kale 

yangınından sonra oralar dozerle düzeltilirken bir taş yapının kalıntıları göle 

dolduruldu. Taşların özelliğine göre tahminim küçük bir saray kalıntısı olabilir. 

Kalenin orta kapısının demir olduğu, hatta bazı zamanlar kapatıldığını babam 

çocukluk anıları içinde bana anlatmıştır. Soruşturmalarıma göre 1905 lerden sonra 

kapıyı gören olmamış. Ne olduğu da bilinmiyor. Bazı kaynaklara göre kale 

kapısının demir değil, kalın demir levhalarla kaplı olduğu şeklindedir. Kalenin 

önünden lodos ve poyraz tarafını birleştiren içi su dolu bir hendek olduğunu, bir 

asma köprüyle girilip çıkıldığını dedesi Veziroğlu Ahmet Efendi'den dinlemiştir. 

Bir 30 Ağustos Bayramında Kale ve Kaleönü

Ahmet Efendi'nin doğumu 1828 dir. 1826 da Eğirdir'i ziyaret eden İzmirli papaz 

Arundel de Eğirdir gezisini anlatırken kale içine bir asma köprüden geçerek 

girdiğini söyler.Son zamanlarda bu hendek dolup bataklık olduğu için kalenin 

kuzey tarafı Kurbağalık diye adlandırılmıştır. 

Kaleburnu hamamı, Vezirler evi önü hamamı dışında kale mahallesinde dikkate 

değer tarihi bir kalıntı yoktur. 

Kale girişi aslında üç kapılıdır. Şimdiki kapı orta kapıdır. İlk giriş kapısının izleri 

halen mevcuttur. Sol üst tarafında da bir bardakçı kuşu yuvası vardır. Ben altmış 

yıldır bu yuvanın kullanıldığını biliyorum. Çocukluğumuzda orta kale kapısından 

girdiğimize yere ayağımızla sert vurduğumuz zaman inlerdi. Bize "Buraya kazan 

gömülmüş." derlerdi. Sanırım bu bölümde bir dehliz olayı var. Şimdi aşırı dolgu 

olduğu için böyle bir durum yoktur. Kale kapısından içeri girdikten sonra sol tarafta 

30 metrekare kadar bir tonoz oda vardı. Oraya "Zindan" derlerdi. Şimdi yok 

olmuştur. Kalenin güney son ucuna da "Gavur Mezarlığı" denir. 

Kalenin gece ışıklandırılmış bir görüntüsü 

Öğretmen Etem Kartal'ın Kale ile ilgili anılarında şöyle bir not vardır: "1932 yılında 

Isparta Milli Eğitim Müdürü Neşet Köse Hangah önünde bulunan 

Hamitoğullarına ait mezar taşlarıyla, Kalenin kapısı üzerinde bulunan taşı Ün 

Mecmuasının çıkaracağını söyleyerek Isparta'ya göndermiş, Halil Hamit Paşa 

kütüphane sine koydurmuştur. Bu taşın Romalılara ait olduğu söylenmiştir." 

Eğirdir kalesi Osmanlı döneminde bir ambar görevi görmüştür. Kanunnamelerde 

kaleye öşür getirildiğinden söz edilmektedir. Ninemin anlattığına göre 

1890larda kalenin üstündeki derin bir kuyuda darı bulunmuş, kaledeki bütün evlere

irkaç şinik dağıtılmıştır. Darı uzun zaman bekleyebilen, kıtlık zamanlarında 

ekmek yapılan bir tahıldır. 1609 tarihli bazı belgelerde de kale erlerinden, kale 

komutanlarından sözedilir. 

Prof. Dr. M. Akif Erdoğru XVI. Yüzyılda Eğirdir kalesini bekleyen askerler 

için (merdan-ı kal'a-yı Eğirdir) Eğirdir'e bağlı Cire, Erikli, Çukur, Çay, Ağılköy, Ilgın, 

Sorkuncak, Balçıklı, Baş, İmrahor, Kafir, Yakacık, Zindancık köylerinin vergilerinin 

bir kısmı bu kale askerlerine tahsis edildiğini, kanun kaçaklarının, eşkiyaların, asi 

öğrencilerin kale zindanına hapsedildiğini yazar. 

Kale Roma, Bizans, Selçuklu, Hamit Beyliği devrinde zaman zaman 

onarım görmüştür. İç kaleyi Selçuklu Sultanı l. Alaaddin Keykubad (1220-1227) 

yeniden inşa ettirmiştir. Osmanlılara geçtikten sonra sınırlardan uzak bir kale 

olduğu için ihtiyaç duyulmadığından kendi haline terkedilmiş, zamanla çok yıpranmıştır. 

1706 da, 1714 de Eğirdir'e gelen Fransız gezgini P. Lucas kalenin 

sağlamlığından bahseder. 1960 larda sıradan bir restore olmuştur. 

KALEÖNÜ KUYUSU 

Zafer İlkokulunun girişinde sağ tarafta bir kuyu vardı, ilkokula devam 

ederken o kuyudan su içerdik. Kale kapısının otuz metre kadar batı doğrultusunda 

biraz kuzeydedir. 

KANLI ÇINAR 

Medresenin kuzeyindeki çınardır. Isparta Orman Başmüdürlüğününün 

tesbitine göre doğumu 1322 dir. Bu durumda Hamidoğlu Dündar Beyi görmüş, 

Türkiye'nin anıt ağaçlarındandır. Eğirdir l. Sempozyumu kitabındaki bildiriye göre 

de tahmini doğumu 1711 dir. Yanındaki bina yapılırken zarar görmüştür. Kanlı 

denilmesinin sebebi Demirci Mehmet Efe 1920 de bu çınara dört kişi asmıştır. 

Şimdi karşısına bir çınar dikilmiş, ilgiyle çok güzel büyütülmektedir. 

KAPILAR 

Akpınar yolunun başlangıcındadır. Fay yüzeyinde kalıntıları vardır. 

Eğirdir'in yerleşiminin son noktasıdır. Şehri güvende tutmak için giren çıkanlar 

burda kontrol edilirdi. Pazaryeri de yabancıların şehre girememeleri için 

Kervansaray dolaylarında kurulurdu. 

KAPILAR MAĞARASI 

Kapılar'ın üstüyle, Oluklacı'nın altıyla küçük bir oda büyüklüğünde 

mağaradır. 

KARIŞLATMAK 

Yazın sıcak günlerinde Ulu caminin önüne kalaylı kazanlar konur, 

Camiliyayla'nın yüksek yerlerinden çuvallarla kar kalıpları getirilir, kazana konulur, 

üzerine su doldurulup soğuması sağlanırdı. Soğuk suyu, gelen geçen 

maşrapalarla içerdi. Ölmüşlerin hayrına bunu gücü yeten kişiler yapardı.

KARA İNCİR 

Doğal olarak Eğirdir gölünün batı kıyılarında kıyı, taş ve kayalıkların arasında 

yetişen bir incir türüdür. Yılancı'da, Karaburun'da, Barla'ya giderken kayalık 

kıyılarda, Medrebolluk'ta çok bulunur. Genelde Eylül başında olgunlaşır. Yeşil ceviz 

iriliğinde olur. 

KARABAĞLAR 

Eğirdir Konya yolu üzerinde 10. km.de küçük bir deltadır. Yeşilada'da 

oturanların bağ bahçeleri burdadır. Kayıkla gelir giderler. Ama şimdi daha çok çevre 

köyler mülk edinmişlerdir. Göl kıyısı olduğu için İstanbul'a yerleşmiş Yeşiladalı 

hemşehrilerimizin yazlık evleri de vardır. Eğirdir'de en erken Karabağlar'da üzüm 

ererdi. Genelde olgunlaşma 15-20 Temmuzda olurdu. Olurdu diyorum, şimdi çoğu 

bağlar elmalık olup sulandığı için olgunlaşma gecikmektedir. 

KARACAAHMET 

Sorkuncak sırtlarından Karabağlar ve Ada 

Barla'ya çıkmadan aşağı düzlükte makamı vardı. Ruhsal bozukluğu olanlar 

oraya götürülürse iyi olur inancı taşınırdı. 

KARADEDE 

Karadede'nin Katranlara varmadan eski Isparta yolunun ayrıldığı yerde bir 

türbesi varmış. Fakat kalıntısını göreni duymadım. Karçınzade Süleyman Şükrü de 

Seyahati Kübra adlı eserinde Karadede'nin Beltaşı civarında olduğunu yazar.

Beltaşı, eski Isparta yoluyla Yazla yolunun ayrıldığı yerde yazla yönünde sol 

taraftaki yüksek kayalıkların dibidir. 

Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın 1475 te biten Hızırnamesi'nde Karadede'nin 

adı geçtiğine göre daha eski tarihlerde yaşadığı görülüyor. Ama onunla ilgili birkaç 

fıkra duydum. Aşağıda anlatacağım onlardan biridir. 

Karadede bir akşam ay ışığında yola çıkar. Geceyarısı yolda giderken yağ 

kandilini ahırda yanar bıraktığı aklına gelir. Yürüdüğü üç dört saatlik yoldan Eğirdir'e 

döner... Doğru ahıra gider, yağ kandilini söndürür. Ahır kapısından çıkarken sabah 

namazına kalkan karısıyla karşılaşır. 

"Ne o Karadede ?" der karısı," Sen akşamdan gitmemiş miydin ?" 

"Gitmesine gitmiştim ya.." der Karadede, "Yağ kandilini ahırda yanar 

unutmuşum. Onu söndürmeye geldim. Boşa yanıp yağımız israf olmasın." 

"İyi ya.." der karısı, "Pabucuna hiç acımadım mı ? Git gel bu kadar yol 

yürüdün. Kimbilir taşlı yollarda ne kadar eskimişlerdir." 

Karadede koynundan sağ eliyle bir pabucunu, sol eliyle diğer pabucunu 

çıkarır, hanımına pabuçlarının altını gösterirder ki: 

Karadede'n onu da düşündü Hatun.." 

KARADUTLAR 

Karadede yöresinden Eğirdir (1960) 

Karabağlar'dan sonra Mahmatlar'a girmeden göl kıyısında bir mesire yeridir. 

On beş kadar 300 - 400 yaşında karadut ağaçları vardır. Kamuya açıktır, herkes 

yararlanır. Temmuz-Ağustos aylarında oraya gidilerek aç karnına sağlık için karadut 

yenir.

KARAGÖL 

Dedegöl dağının zirvesine yakın güney kesiminde iki bin metrede bir obruk 

gölüdür. Çevresinde kutsal makamlar vardır. Eskiden Eğirdir'den 15 Hazirandan 

sonra kafileler halinde buraya giderler, on beş gün orda kalır ibadet ederler, yer içer 

gelirlermiş. Oradaki rüya taşında istiareye yatırılır, gelecek öğrenilirmiş. Adakları 

olanlar adaklarını keserlermiş. Şimdi orada mezar kalıntıları vardır. 

Dedegöl dağı Eğirdir'de Dippoyraz diye adlandırılır. Antik adı da 

Diporoz'dur. Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın bir şiirinde de İpsahoros şeklinde şöyle 

geçer: 

"İpsahoros'tan uçtular, Şam eline eriştiler." 

Beş yüz yıl önce bu dağdan böyle bahsedildiğine göre tarikat erlerinin daha 

önceden bu geleneği başlatmış olabileceği akla geliyor. 

Bir ifadeye göre o dağın adı Dedegöl değil, Dedegül'dür. Gün dönümünden 

önce gölün çevresinde gül şeklinde öyle güzel bir çiçek açarmış ki insanı 

büyülermiş. Ondan Dedegül dağı denirmiş. 

KARAKOYUNLU AŞİRETİ 

Anamas yaylalarına gelen en büyük aşiretlerden biridir. Sarıalan, 

Eşekalanı, Yağlıçukur, Çayıralanı, Kızılkarlık Karakoyunlu aşiretinin yaylağıdır. 

1970 teki ziyaretimde Aşiret reisi Ali Bulut idi. Kıyılarda yapılaşma olunca onlara 

kapatıldığını, Serik'in Dikmen köyüne yerleştiklerini, geçmişte 250 bin olan 

mallarının 30 bine indiğini söyledi. Çocukluğunda 500 çadırla geldikleri bu 

yaylalara o gün için 70 çadırla geldiklerini anlattı. 

Antalya İl Kültür Müdürü Musa Seyirci'ye, Aşiretten Zeybeğin Ali Ağa 

Kurtuluş savaşı yıllarında Atatürk'e yedi bin altın gönderdiklerini, Atatürk'ün bu işe 

şaştığını, "Bir yörük beyi nasıl olur da bu kadar altın gönderir..." dediğini bir 

yazısında anlatır. 

Karakoyunlu aşireti (1970)

KARAMUK 

Buğday içinde olan yabancı bir tohumdur. Yağlıdır, yenir. Çocukken 

öğütmek için temizlenen buğdayın içinden çıkan bu tohumları yerdik. Ayrıca taze 

sürgünlerin ekşi yaprakları yenilen küçük bir ağaççık vardır. Buna da 

meyvelerinden dolayı karamuk denir. 

KARÇINZADE SÜLEYMAN ŞÜKRÜ 

1866 yılında Eğirdir'de doğdu. Babası Süleyman Ağa çulha esnafındandır. 

Rüştiyeyi birincilikle bitirip Posta Telgraf idaresine memur olmuş, Pozantı'ya tayin 

edilmiştir. Daha sonra Adana'ya tayin edildiyse de zamanın yönetimiyle 

anlaşamadığı için en son Irak'taki Deyrizor'a sürgün edilmiştir. Ordan görevini terk 

ederek büyük seyahatına başlamıştır. İran, Kazvin, Sincan, Tahran, Aşkabad, 

Buhara, Batı Türkistan, Baku, Viyana, Paris, Marsilya, Tunus, Tanca, Cezayir, 

İskenderiye, Süveyş Kanalı, Hindistan, Singapur, Şangay, Çin, Avustralya, 

Sumatra, Cava, Borneo, Malezya adaları, Japonya dahil dolaşmış, gezisini 

Petersburg'da noktalamış, "Seyahat-ı Kübra" adlı eserini 1907 yılında burada 

bastırmıştır. İki kaynaktan edindiğim bilgi şöyledir. 

Vezirzade Osman Güngör 1918 de İstanbul'da ticaret yaparken Eğirdirli 

Süleyman adında birinin balolu bir düğünle evlendiğini, kendinin de ilk defa orda 

balolu bir düğün gördüğünü, hayret ederek izlediğini anlatır. Olaya, ada, kimliğe, 

Eğirdirli oluşuna göre bu kişinin Karçınzade Süleyman Şükrü olduğunu sanıyorum. 

1932 basımlı "Isparta Vilayeti İdare Coğrafyası" adlı bir kitapta da şöyle bir 

not gördüm. 

"Eğirdir'in Katip mahallesinden Karçınoğlu Hafız Süleyman isminde bir zat, 

bazı muteber gazetelere muharrirlik ettiği, Avrupaya uzun bir seyahat yaparak 

tetkikatta bulunduğu, dönüşünde Seyahati Kübra adında kıymetli bir eser yazdığı 

söylenmekte, 1922 tarihinde elli biryaşında vefat ettiği kaydedilmektedir." 

Seyahat-ı Kübra 604 sayfadır. Bu konuda Salih Şapçı Bey çok çalışmış, 

günümüze tercüme etmiş, Gölsesi Gazetesinde Eğirdirle ilgili bölümlerini 

yayınlamıştır. Bu konuda daha sonra yaptığı çalışmalarını Akın Gazetesinde 

yazmıştır. Eseri yakından tanıyanlardan Prof. Dr. Ziyaaddin Fahri Fındıkoğlu der ki: 

"Eğirdir'in geçen asrın sonunda yetiştirdiği ikinci bir Evliya Çelebisi vardır. 

Üzülerek söylüyorum ki bu değerli kişi memleketinizde tanınmış değildir. Eserine 

göz gezdirince gerçekten tanıtılması gereken bir kişi karşısında bulunduğumu 

anladım. Karçınzade Süleyman Şükrü Bey yaman bir adam. Haksızlığa tahammül 

edemeyen mücadeleci bir insan. Sembolik bir heykeli Eğirdir'in uygun bir yerine 

dikilirse kadirşinaslık olur. Hiç değilse doğduğu veya oturduğu evin duvarına bir 

levha konabilir. Bunu asla mübalağa ederek söylemiyorum." 

KÂRHANE 

Testi, kiremit, küp, çömlek, tuğla yapılan yere denir. Farsça iş yeri, iş işlenen 

yer demektir. Bu işler Konnebucağı'nın göl kıyısına yakın yerlerinde yapılırdı. Halen 

burda kullanılmış alanların çukurları vardır. 1950 lerden sonra elmacılık toprağın 

değerini artırınca bu işler kendiliğinden son buldu.

KASAPHANE 

Akpınar yolu çıkışındaki Kapılar'ın altında idi. Kesilen hayvanların kanları 

göle akardı. Kapıların yıkılmış duvarları üstüne yapılmıştı. Kan kokusuna balık 

geldiği için oradaki dağdan yuvarlanmış taşların üstünden balık avlardık. 

KASNAK MEŞESİ 

Ormanı Yukarı Gökdere'dedir. Odunu tahta halinde kolay ayrılır, kolay 

eğrilir. Kalbur ve eleklerin tahtası bu meşeden yapılırdı. Keliflerimizde ilkel 

yöntemlerle ayrılıp kaba tahta olarak kiremit altı tahtası şeklinde kullanılmıştır. 

Yukarı Gökdere ormanlarında Koca Kasnak Meşesi - 600 yaşında 30 m. 

KAŞIKLIK 

Eski kireç harçlı duvarlarda, kalenin duvarlarında açılmış gül büyüklüğünde, 

dolgun yapraklı bir bitki olurdu. Biz buna kaşıklık derdik. Sulu, gevrek olduğu için de 

yerdik. Ekşimsi bir tadı vardır.

KATRANLAR 

Olukluca'nın Yazla'ya bakan yamacında bulunur. Bir zamanlar burası katran 

ağaçlarıyla doluymuş. Baba Sultan Zaviyesi yapıldıktan sonra bu koruluk 

Hamidoğlu İlyas Bey tarafından 1357 de Zaviye'ye verilmiştir. 1999 yılı yazında on 

beş tane katran ağacı saydım. Birkaçında da kuruma işaretleri vardı. Yaşadığım 

altmış yıl içinde kendiliğinden bir katran ağacı yetişip büyüdüğünü görmedim. 

Şimdiki görülen ağaçlar fidan dikimiyle olmuştur. 1814 de yangından zarar gören 

Hızır Bey Camisi tamir görürken şimdi sütun görevi gören direklerin, müftünün 

fetvasıyla oradan kesildiği, gölden de getirildiği söylenir. 1403 de Eğirdir'i fethedip 

adayı almak isteyen Timur'un bu katran ağaçlarından 50-60 sal yapıp kuşatarak 

adayı öyle aldığı söylenir. 

Katran ağacının bir özelliği de havadaki serbest ozonu alır, yine havaya 

vererek oksijeni artırır, şifa sebebi olur. 

Katran ağacına Sedir dendiği gibi, Kamalak da denir.

KAYBINCAK 

İnekdenizi'nin üstüyle şimdiki su deposuna çıkarken sağda düz fay yüzeyi 

vardır. Cilalanmış gibi bu düz yüzeyden biz çocuklar kayarak eğlenirdik. Bu nedenle 

bu adı alsa gerek. Kaybıncak'ın sağ tarafına da Dolmalıbahçe denir. 

KAYGANA 

Çarşı ekmeği düzgün kesilir. Çırpılmış yumurtaya batırılarak kızartılır. 

Üstüne koyu şerbet dökülür. Tatlı olarak yenir. Bir çeşit ekmek tatlısıdır. 

KAYRAK 

El, ya da daha büyük düz taşlara denir. Muşilli oyunu oynarken kayrak taş 

mungilliye atılır. Kayrak dilim anlamında da kullanılır. Karpuz dilimine de kayrak 

denir. Peynirya da balık kurulduğunda bastırması için üstüne kayrak taş konulur. 

KAZIK BAĞ 

Bir asma dikme yöntemidir. Bir metre kadar uzunlukta bir demir çubuk 

toprağa çakılır. Sağa sola, öne arkaya yüklenerek delik genişletilir. Köksüz asma 

çubuğu diklemesine sokulur. Etrafı elenmiş gibi ince toprakla doldurulur. Asma 

çubuğu topraktan üç dört parmak yükseklikte kesilir. Kaba toprakla kümbet yapılır. 

Yaşlı insanlar böyle dikilen bağların çok uzun ömürlü ve verimli olduğunu söylerler. 

KEF 

Etin pişerken kaynadıktan sonra ilk beş on dakikada üstünde biriken 

köpüğü. Bu köpük kepçeyle, kaşıkla alınır, atılır. Yoksa etin tadı bozuk olur. 

KEKLİKLER 

Konnebucağı dağları, Meseyin dağı keklikle dolu idi. 1945 lerde asmaların 

arasında palazlarını kovalar, yakalardık. O civardaki bağlara aniden girince keklik 

sürüleri dağa kaçarlardı. Çoğu kişiler üzümlerine zarar verdiği için şikayet ederlerdi. 

Şimdi bir tane bile görmek mümkün değil. 

KEL TAKKESİ 

Saçkıran olan ya da başka nedenlerle saçı dökülen kimselere saçlarının 

çıkması için takke gibi bir bez yapıp içine zift sürerler, başlarına giydirirlerdi. Zift 

kalan saça ve deriye yapışırdı. Bir süre sonra takkeyi zorla kaldırırlar, baş saçsız 

kalırdı. Bir süre sonra da saçların çıkacağını söylerlerdi. 

KEL DUDU 

Eğirdir'in meşhur tefçilerindendi. Tek ya da diğer tefçilerle beraber 

düğünlerde tef çalardı.

KELEP KELEP YAĞ 

Kesilen davarın yağlı olması halinde denir. Divanü-Lugat-it-Türk'te kelep 

için" Türk yaylalarında biten bir ot. Davarı çabuk semirtir." der. 

KELER BALIĞI 

Keler kadar, kelere benzeyen bir balıktı. 1960 lardan sonra görünmez oldu. 

KELİF 

Eğirdir'e özel bir bağ evidir. Kerpiçten yapılır. Duvarları geniş olup yüklük, 

oyma, gusulhane yerleştirilir. Genellikle iki oda bir aralık , beşik çatılı olur. Çatı 

seyrek tahtalı ve kiremitlidir. Temel, çamur harçlı taş duvarlıdır, yerden 50-60 cm 

yüksekliktedir. Taban çoğunlukla topraktır. Ama tahta döşeyenler de olur. 

Pencereler camlı olmayıp, kapak sürgülüdür. Her odada ocak vardır. Yol tarafındaki 

duvarda pencere olmaz. 

Eğirdirlinin en büyük zevki kelifin üstünde yağmur yağarken yorganın 

altında yağmur tıkırtılarını dinleyerek kelifte uyumaktır. 

Bağ göçünden önce kelifler tamir edilir, temizlenir, badana edilirdi. Toprak 

zemini örtmek için de hasırlar alınırdı. 

Kelif sözünü Eğirdir dışında bir kez Gümüşhaneli bir esnaftan duydum. 

Ankara'da bakkallık yapıyordu. Kelifin ne olduğunu sorduğumda, "Bağ evlerine 

deriz."dedi. 

KELİK KAPMACA 

Bir direğe ya da ağaca bir metre kadar ip bağlanır. Direğin ya da ağacın 

dibine herkes ayakkabısını koyar. Ebe ipin ucundan tutar, dıştaki kişilerin 

ayakkabıları almasını engeller. Bu arada vurulan ebe olur. 

KELTEN AZGINI 

Yarım kilo ile bir kilo arasında olan sıraz cinsinden balıklara kelten azgını 

denirdi. 

KELTEN 

200 gramla 500 gram kadar ağırlıkta olan sırazın küçüklerine denirdi. 

KEMAL YALÇIN 

1926 yılında Eğirdir'de doğdu. Siyasal Bilgiler Okulunu bitirdi. 1948 yılında 

Isparta Maiyet Memuru olarak göreve başladı. Çeşitli ilçelerde kaymakamlık yaptı. 

Mülkiye Başmmüfettişliği, Mülkiye Başmüşavir Müfettişliğinden sonra 1978 yılında 

Burdur valiliğine atandı. Merkez Valisi olarak Afgan mültecileri Bakanlıklararası Üst 

Komiyon Başkanlığı görevini yürüttü. Çankırı Valiliği yaptı.

KEMANKEŞ ALİ PAŞA 

Hamidî sadrazamlardan ilki olan Kemankeş Ali Paşanın Eğirdir'de doğduğu 

bilinmekte ancak doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Enderunda gördüğü 

eğitimin ardından uzun süre Diyarbakır ve Bağdat valiliklerinde bulunan Ali Paşa 

daha sonra dördüncü vezirliğe yükseltilerek Divan-ı Hümayuna (Bakanlar Kurulu) 

alındı. Genç Osman'ın öldürülüp IV. Murat padişah olunca 1623 yılında sadrazamlık 

makamına getirildi. Yedi ay sadrazamlık yaptı. Rüşvet aldığı, İran Şahının 

Osmanlı İmparatorluğu aleyhine davranışlarını sakladığı bahane edilerek başı 

kesildi. (3 Nisan 1624) Mezarı İstanbul'da Atik Ali Paşa avlusundadır. 

KEMÇİK 

Birçok kez biri diğerini kötülemek isterken kemçik dediğini duydum. Bu 

aşağılama sözünün ne anlama geldiğini kime sordumsa tam açıklayıcı bir cevap 

alamadım. Radlof'un Ortaasyayı anlatan "Sibirya'dan" adlı eserini okurken bu 

kelimeye rastladım. Kemçiklerle ilgili bu bölümü buraya alıyorum. 

"Pırıng adlı bir Tölöslüye sordum. "Kemçik boyunda ticaret yapmak kârlı 

mıdır ?" O söyle cevap verdi. " Orada alışveriş yapmak çok kârlı olsa da onlarla 

ticaret yapmak tehlikelidir. Biz oraya gittiğimiz zaman 25-30 kişilik gruplar halinde 

gideriz. Çünkü orada iyi bekçilik edilmezse insanın her şeyini çalarlar. 

Oraya çok kişi gittiğimiz zaman bütün mallar bir yere yığılır. Üstü keçe ile 

örtülür. Adamların yarısı keçe örtünün kenarlarını iyice bastırarak oturur. 

Bazılarımız karşılar ve pazarlık eder. Almak isteyenlerden biri veya diğeri elindekini 

kapıp kaçar. Arkasından koşup onu yakalamak istersen, başkaları senin kalan 

malını alıp kaçarlar. Bu sebepten yerinden kıpırdamamakgerekir. 

Oradaki yöneticiye bir şey hediye edersen alışverişin bitinceye kadar bir 

sopalı bekçi verir. Ona da bir şeyler vermek zorundasın. 

Vermezsen hırsızı görse de seslenmez. Alışverişin bitinceye kadar bir veya 

iki kişi atları demirle köstekleyerek, beklemesi gerekir. Geceleri de uyumadan 

beklenmesi gerekir. 

Çalmak isteyen kimseler elbiselerini çıkarır, karınları üzerinde sürünerek 

gelirler. Atları çözdükten sonra üzerine atlayarak kaçarlar. Ardından koşarsan 

soyunuk olan diğer adamlar senin kalan eşyalarını, atlarını alıp kaçarlar. Yöneticiye 

gidersen, "Hırsızı yakalayıp getir, o zaman cezasını veririm. Sen çalanı 

yakalayamamışsan kimin çaldığını ben nerden bileyim.." der. 

Oraya gidip ticaret yapmak isteyen biri atlarını demir köstekle bağlamış, 

çadırının yanında kazanını ateşe koymuş. Tüccar kazanı kaynatırken bir adam 

gelmiş "Ne satıyorsun ?" Demiş. Adam malını gösterirken öteki kazanı devirmiş, 

kulpundan tutup kaçmış. Tüccar peşinden koşmuş ama yakalayamamış. Geri 

döndüğünde hiçbir eşyası kalmamış." 

KEMİK YALAYICI 

Geçmişteki orta Asya geleneğinde zenginler ziyafet verdiği zaman etin en 

güzel yerlerini yerler, üzerinde az kalan etlerini de arkada oturan fakirlere atarlardı. 

Bunlar da yenebilecek ne kalmışsa sıyırırlar, kemikleri de köpeklere atarlardı. Bu 

deyimin, zenginin gözüne bakarak çıkar sağlayan yalaka anlamında kullanılmasının 

sebebi bu olsa gerek.

KERİM KIZI MAĞARASI 

Yazla'da, Katranların orta üst bölümünde, yüksek bir oda büyüklüğünde, 

derin olmayan bir mağara vardır. Ona derler. 

KERTİK 

Kerim kızı mağarasının olduğu yöre 

1900 lerden önce dağ köylerinde kullanılan bir çeşit direk yastıktır. 

Yatacakları zaman kilim, keçe sererler, kertiği koyarlar, ayaklarını ocakta yanan 

kütüğe uzatarak yatarlardı. Kertik, yan yana yatan insanların başlarını koyabilecek 

oyukları olan bir direktir.

KERVANSARAY 

1237 yılında yapılmış bir Selçuklu eseridir. Taç kapısı Medrese yapılırken 

sökülüp taşınarak Dündar Bey Medresesinin taç kapısı olmuştur. Hanın planı diğer 

Selçuklu hanları gibidir. 

Kültür Bakanlığınca rölövesi için kazı yapılmıştır. Bir nedenle Vakıflar Genel 

Müdürlüğü dava açmış, tapusunu almış, dikenli telle çevirerek koruma altına 

almıştır. 

Geçmişte güvenlik açısından haftalık pazarın burda kurulduğu söylenir. 

Ertokuş kervansarayı 1223 yılında yapılmıştır. Selçukluların kervansaraylara bu 

kadar önem vermesi ticareti geliştirmek, devleti zenginleştirmek içindir. O yıllarda 

Anadolu Selçuklularının yıllık geliri 28 milyon altın iken, İngiltere'nin 4 milyon, 

Fransa'nın 3 milyon altındı. 

Kervansaray mimari bakımdan Aksaray Sultanhan, Kayseri Sultanhan'a 

benzer. Kapladığı alan ve boyutları Sultan Hanı özelliklerini gösterir. Antalya 

lsparta Konya karayolunun yedinci büyük menzil noktasıdır. 

Kitabeye göre Kervansaray'ı II.Gıyaseddin Keyhüsrev yaptırmıştır. Bazı 

kaynaklarda kervansarayı I.Alaaddin Keykubad'ın yaptırdığını ileri sürerler.Sebep 

olarak da I.Alaaddin Keykubad'ın kervansarayın bitiminden az önce ölmesiyle II. 

Gıyaseddin Keyhüsrev'in kendi adını yazdırmış olabileceğini iddia ederler. 

Kervansaraylarda yaz kış insan, soy, din farkı gözetilmeksizin herkes üç 

gün misafir ediliyor, hastalananlar tedavi ediliyor, hayvanlarına bakılıyordu. Moğol 

baskısıyla Selçuklular çöktükten sonra kervansaraylar işlemez hale geldi. 

KESİKTAŞ 

Ulu Caminin batı doğrultusunda eski bağ yolundan giderken, Demirkapı 

hamam kalıntısından başlayarak iki yüz metrelik dik bir yokuş vardır. Buraya 

Kesiktaş denir. Yol önceleri dik yetersiz, dar olduğu için 1910 larda imeceyle 

bugünkü haline getirilmiştir. Bazen da şaka yollu "İstanbul'da Beşiktaş, Eğirdir'de 

Kesiktaş" sözü söylenir. 

KESKİNOĞLU HAFIZ HAKKI EFENDİ 

Cami mahallesinde doğmuştur. Keskinoğullarından Mustafa Ağanın 

oğludur. Rüştiye tahsilinden sonra Dündar Bey Medresesini bitirmiştir. Fevzi 

Burhani İptidai Mektebinde öğretmenlik yapmıştır. Seferberlik yıllarında 

Direskene, daha sonraları Eğirdir Zafer İlkokulunda, Yeşilada'da, Atabey'de, Banus 

köyünde çalışmış, oradan emekliye ayrılmıştır. 1951 yılında 67 yaşında vefat 

etmiştir. Kabri asri mezarlıktadır. 

KEŞİR 

Havuç. Eskiden çevremizde mor keşir olurdu. Yendiği zaman eli ve ağzı 

boyardı. Şimdi sarı havuç yaygınlaştı. Keşir sözü, Farsça "Gizir" den gelmedir.

KEVKE 

Volkan tüfünün sıkışması sonucu oluşmuş yumuşak taştır. Isparta dağı ve 

yöresi volkanik dağdır. Gölcük de bir krater ağzıdır. Bu çeşit volkanik taşa Eğirdir'de 

kevke derler. "Köfke" de denir. Eskiden bu taş Isparta'dan Eğirdir'e arabalarla 

getirilir, ocakların altına ve çevresine, bacaların düzenlenmesinde, yapının özel 

yerlerinde kullanılırdı. 

KILTAÇOĞLU 

Eğirdir'de adı deyimlere girmiş bir kişinin adıdır. Kârını bilmeden iş 

yapanlara "Kıltaçoğlu gibi..." derler. Kıltaçoğlunun hikâyesi şöyledir: 

Kıltaçoğlu bir sarık almak ister. Dükkâna girer, bir sarık beğenir, sorar. Dükkân 

sahibi "On akçe." der. Kıltaçoğlu pazarlık amacıyla: 

"Yedi akçe vereyim." der. Dükkân sahibi : "Ben onu İzmir'den yedi akçeye 

aldım. Kârsız nasıl veririm.." demesi üzerine Kıltaçoğlu dükkândan çıkar, on günde 

yürüyerek İzmir'e varır, sarığı alır, on günde yürüyerek Eğirdir'e döner. Sarık satan 

dükkâna girer, "Sarığı yedi akçeye vermezsen verme. Bak ben bu sarığı gittim 

İzmir'den yedi akçeye aldım geldim.." der. 

KINALIOĞLU 

Naima Tarihinde adı geçer. On yedinci yüzyıl ortalarında bu yörelerde 

eşkiyalık yapmış biridir. Eğirdir'de adam kandırmaya çalışana, haksız bir şey almak 

için tavır gösterene "Ha kahpe kınalı ha.." sözleriyle karşı çıkarlar. 

KİNNABORA 

Eğirdir gölü kuzeydoğusunda yeri tam saptanamayan antik bir köy. 

KİRAZLI DERE 

Sekibağ üstünden Akpınar'a çıkan vadiye denir. 

KIRCA 

Soğuk günlerde kar gibi yağan, karla buz arası sertleşmemiş buz parçası. 

Kış günü kırcanın yağması havanın daha çok soğuyacağını gösterir. 

KİREÇ OCAKLARI 

Önceleri köprübaşının sağ yanında idi. Sonraları Miskinler yokuşunun sağ 

tarafına alındı. "Havayı kirletiyor, Turizme zararı var." düşüncesiyle 1980 lerde 

tümüyle kapatıldı.

KİREMİT OCAKLARI 

Konnebucağı yakınlarında anayol boyunca kiremit yapan ustalar vardı. Kili 

çamur yapıp, kalıba uyguladıktan sonra güneşte kuruturlar, sonra pişirmek için özel 

bir fırınlama yaparlar, uzun süre odun yakarlardı. Bunların bulunduğu yere de 

Kiremit Ocakları denirdi. 

KIRIKDÖLÜ 

Dini ya da resmi nikahı olmayan kadının çocuğu. Piç. Böyle durumlarda 

eskiden türkü yakılırdı. 

"Erik dalı var, erik dalı var 

.... karnında kırıkdölü var.."şeklinde türküleşirdi. 

Aynı söz hovarda anlamında da kullanılır. 

KIRIK MİNARE 

Eğirdir'den Isparta'ya giderken Findos yerleşim yerinin yola göre sağında 

bir minare vardır. Caminin Timur'un istilasında yıkıldığı söylenir. Şimdi yapılmış 

durumdadır. Cami bir Selçuklu eseridir. 

KİRKİT 

Halı dokunurken atkıları sıklaştırmak için kullanılan özel demir tarak. 90 

dereceden geriye kaygın sapı vardır. 

KIRKLAMAK 

Kuyulara herhangi bir hayvan düştüğü zaman fark edildiğinde, yeniden 

suyunun içilmesi için yapılan işlemdir. Önce kırk kova su çekilir. Son çekilen 

kovanın içine, okumuş bir kişi altın bir yüzüğü kırk defa batırır, çıkarır. Önce kendi 

içer, sonra kuyudan yararlananlar içerdi. 

KIŞ GECELERİ 

Nohut kavurma, mısır patlatma, ocaktaki küle, mangala patates ayva 

gömme, çok soğuklarda pişmaniye yapma, haşhaş helvası, ceviz helvası pişirme 

geleneği vardı. 

KNOUTEİNA 

Eğirdir gölü kuzeydoğusunda bulunan, yeri tam saptanamayan bir ilkçağ 

kasabası ya da köyü. 

KOCA MÜFTÜ RAFİ EFENDİ 

Dündar Bey Medresesinin zamanında bir üniversite haline gelmesinde 

emeği geçmiş bir kişidir. Tahmini 1824-1844 yılları arasında medresede hocalık

yapmıştır. Bilgili, alim, şair bir zat olarak tanınmıştır. Osmanlı Maliye Nazırlarından 

Eğirdir'li Nafiz Paşanın hem akrabası, hem hocasıdır. Ondan yararlanarak 

medreseye birçok yardım sağladığı söylenir. 

Zekasını, kişiliğini belirtmek için halk arasında duyduğum şu hikâyeyi 

anlatmak istiyorum. 

Koca Müftü Rafi Efendi'nin Sadullah, Lutfullah adında iki oğlu varmış. 

Sadullah camiden, Lutfullah meyhaneden çıkmazmış. Dostlarından biri: 

"Müftüm... Nasihat etseniz de, Lutfullah da ağabeyi Sadullah gibi camiye 

devam etse iyi olmaz mı?" deyince Koca Müftü Rafi Efendi dostuna: 

"Sadullah daha çocuktur. Büyüyüp aklı erdiğinde belki o da camiye gitmez." 

demiş. 

İçkinin yasak olduğu dönemlerde biri diğerinden gizli rakı isterken "Şu 

testiyi al. Rafi çavuştan dolduruver." dermiş.' 

KONAK 

Bilinen anlamı dışında küçük çocukların başlarında olan aşırı kepeklenme. 

Baş derisinde görülen bir çeşit mantar hastalığı. 

KONNE BUCAĞI 

Büyük pınarıyla meşhurdur. Boğazovanın içme suyu oradan 

sağlanmaktadır. Kaliteli elmasıyla ünlüdür. Eğirdir çevresinin en eski yerleşim 

yerlerinden biridir. 1970 yılında pınarın yüz metre kadar batısında kuyu kazılırken 

altı metrede iki küp ve mezar bulunmuştur. Mezarın tabanı taşla döşenmiş, üzeri 

keramik kapakla kapatılmış, doğu tarafına da iki küp konulmuş durumda idi. Ayrıca 

pınarın üst çevresinde dikkate değer keramik kalıntıları vardır. Su deposunun doğu 

düzlüğünde de harçlı duvar kalıntıları, parçalanmış çocuk lahdi görülmüştür. Doğu 

yamaçtaki çalıların içinde de kaçak kazılara rastlanmıştır.

KOSAT 

1920 lerde Eğirdir köylerinde eşkiyalık yapan biridir. O yıllarda yakalanıp 

öldürülmüştür. Bazı türkülerde adı geçer. 

KOVADA 

Kovada - Denizaltı 

Milli parklarımızdandır. Bir çöküntü gölüdür. Eğirdir'e 25 km. 

uzaklıktadır. Birçok bilim adamı böcek çeşitliliği hakkında inceleme yapmıştır. J. 

Mellart'a göre Kovada gölünün güneybatısında bulduğu yerleşme birimini 

Çatalhöyük, Hacılar'la çağdaş sayar. Denizaltı'nda Roma devri kalıntıları vardır. 

Kovada gölünün güneyden kuzeye görünüşü

KÖFTER 

Nişastayla pekmez pişirilip sinilere konulur. Katılaştıktan sonra baklava 

dilimi kesilip güneş bir bez üzerinde suyu çektirilir. Kuruduktan sonra da kışın 

yenmesi için çömleklere basılırdı. 

KÖKE 

Gelendost'un bir köyüdür. Şikari'nin Karamanoğlu tarihinde "Kökez" 

Beyden bahseder. Köke köyünün de böyle bir isimden "Z"nin düşmesi sonucu öyle 

söylendiğini sanıyorum. Tokmacık kasabasının doğu kuzeyinde "Kökez" diye bir 

tepe vardı r. 

KÖPRÜBAŞI 

Eğirdir gölünün Kovada gölüne akan ırmağın yani bugünkü kanalın başıdır. 

1950 lerde çevresi bataklık idi. Güney sağ köşede kireç ocakları vardı. Sıva için kum 

köprübaşından sağlanırdı. Her zaman bol balık olurdu. En önde gelen avluktu. 

1478 lerden sonraki kayıtlarda da hep adı avluk olarak geçmektedir. "Köprü 

Baluklagusu" denilmektedir. Yılda 20.000 akçe kadar gelir getirdiği olmuş. 

Hıdırellez günü yakalanan balıklar halka bedava dağıtılırdı. Fakirler balık kurmak 

için o günü beklerlerdi. 1950 lere kadar basit balıkçı evleri vardı. Bazen balıkçı 

kazaklar işleten adına av yaparlardı.

KÖPRÜBAŞINDAKİ ANTiK KÖPRÜ 

İhtimal Roma döneminden kalma bir köprüdür. Göl sularının azalmasıyla 

1972 lerden sonra açığa çıkmıştır. Geniş üç büyük gözlü, bir küçük gözlüdür. 3,5 m. 

kadar eninde, 100 m. kadar uzunluktadır. Batı tarafta güneye doğru kanat kırar. 

Kemerlerin dışındaki yerler bir metre kalınlıkta harçlı duvarla örülüp arasına dolgu

Köprü üzerindeki Tapu Kadastro işareti 

yapılmıştır. Kemerler bilerek çökertilip toprakla doldurulmuştur. Hatta birinin 

üzerinde Kadastro işareti vardır. O zaman tespit ettiğim fotoğrafta görülür. Şimdi 

yol yapıldığı için köprü toprak altındadır.Mevcut kanal köprüsünün 150 m. kadar 

doğusundadır. Bu köprüye göre gölün iki bin yıl önceki su seviyesini tespit etmek 

mümkündür. Köprünün tahminle yüz metre kadar açığında testere dişi şeklinde 

dikkate değertaş yığınlar vardır. 

Not: Köprü çift yol yapılırken dolgu altında kaldığı için bir çok yönlerden 

fotoğrafı verilmiştir 

Köprünün genel görünüşü

KÖŞEK 

Deve yavrusu... Manas destanında "Kıpçaklardan Köşek Bahadır" adı 

geçer. Ayrıca Kale mahallesinde bir sülalenin adıdır. 

KÖŞK 

Basit, çevredeki malzemelerle yapılan iki katlı küçük bağ evi. Budanmış 

dallar dikmelere çakılır, içi dışı samanlı çamurla sıvanırdı. Ya da kaplama tahtayla 

direkler örtülürdü. Yerden yüksek olması, esmesi için dört yönde penceresi olması 

şarttı. 

KUBBELİ MESCİT 

Eğirdir'deki en eski mescitmiş. Kiliseden çevrildiği rivayet edilirmiş. Kubbeli 

mahallesi adını buradan almış. Şimdi bu mescitin bir izi yoktur. 

KULAKTOZU 

Kulağın arkasındaki çıkıntıdır. Çok sert vurulduğunda o kişinin öleceği 

kabul edilir. Kulak topuzundan bozma bir söz olsa gerek. 

KULLUNKUDUZ 

Balık temizlendikten sonra güneşte kurutulur, bolca tuzlanarak tenekelere 

basılır. Kışın ıslatılıp tuzu alındıktan sonra pişirilerek yenir. 

KUMAGÖMÜLME 

Kireçlenme, romatizma, siyatik için Altınkum plajındaki midye kumuna 

tedavi için gömülürler. Bu kum inşaatlarda kullanılmaz. 

Kuma gömülmeye genelde 1-9 Ağustos tarihleri arasında "Eyyam buhur" 

da gidilir. Kuma geniş bir çukur açılır. Öğle güneşini aldıktan sonra kuma 

gömülünür. Yalnız başları dışarıda kalır. Güneşten etkilenmemek için şemsiye 

kullanılır. Gömülen kişi dayanabildiği kadar kumun içinde kalır. Çıkınca en iyi 

şekilde sıkıca giyinip, kendini korur. Uzaktan gelenlerin çadır kurup kaldığı da 

olurdu. Bunu uygulayanların çoğu o kışı ağrısız geçirdiğini söylerlerdi. 

Şimdi Altınkum plajı iyi bir şekilde düzenlenmiştir. 

KURBAĞALIK 

Eğirdir kalesinin poyraz tarafı yöresidir. Önceden Kale boyunca poyraz 

tarafıyla lodos tarafını birleştiren, boydan boya içi su dolu bir hendek vardı. Kaleden 

bir asma köprüyle çıkarlardı. 

Zamanla içi dolup bataklık olduğundan kurbağalar yaşasa ki o yer bu adı 

almış.

KURULMUŞ BALIK 

Başta sıraz, erez olmak üzere balığı tuzla muamele edilerek yapılan bir çeşit 

saklama türüdür. Bu çeşit saklamaya salamura da denir. Eğirdir'de balık şöyle 

kurulur. Tuzlu olmaması için yağlı balıklar seçilir. Yağlı balık limon kafalı, kalın siyah 

sırtlı olur. İyice temizlendikten sonra başı dahil olmak üzere bezle kurulanır. Balığın 

karnına iri tuz doldurulur. Balık iri ise etinin aralarına da tuz sokulur.Sonra teneke 

ya da sırlı küp içine bastırılır. Ortalama kırk beş, elli gün içinde yenecek duruma 

gelir. Balığın serin yerde saklanması lezzeti bakımından önemlidir. 

Yemesine gelince: Yazsa tuzsuz bol zeytinyağlı domates salatası ile soğuk 

su başında, kışsa patates salatası ile yenir. Kurulmuş balık ev ekmeğinin kabuğu 

ıslatılarak yenirse daha afiyetli olur. Geçmişte düğünlerde rakı mezesi için de özel 

balık kurulurdu. 

KUŞANE 

Kubbe kapaklı orta boy bir bakır tenceredir. Bilhassa taskebabı yaparken 

kullanılır. Kubbeli kapak konulduktan sonra küçük bir boşluk bırakılarak C şeklinde 

tencerenin kenarı hamurla sıvanır. Mangalda, közde böyle taskebabı pişirilirdi. 

KUŞKAYASI 

Tekkekayası'nın yüz metre kadar doğusunda göl içinde bir kaya idi. Kıyıdan 

da bir o kadar açıkta idi. Oraya kadar yüzüp gelenler yüzmesini öğrenmiş sayılırdı. 

Şimdi kıyı doldurulup yol oldu. Tekke kayası da yol altında kaldı. Kuşkayası'nın 

üzerinde de atlama kulesi var. 

Kuşkayası'ndan Eğirdir

KUŞZADE MÜDERRİS MUSTAFA EFENDİ 

İmaret mahallesinde doğmuştur. Eğirdir'de tahsilini yaptıktan sonra 

Konya'ya gitmiş, medrese tahsili yapıp müderris olmuş, Eğirdir'e gelerek 

Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa medresesinde müderrislik yapmıştır. Sedasının güzelliği 

dolayısıyla "Kuş Hoca" adıyla anılır. 

1920 de Demirci Mehmet Efe Kuvayı Milliyeye karşı diyerek idam etmiştir. 

Baba Sultan civarında gömülmüştür. Şimdi orada Baba Sultan türbesinden başka 

bir iz kalmamıştır. 

KUTLU BEY 

Isparta'da eserleri olan bu zat l.Sultan Murat zamanında Eğirdir Valiliği 

yaptığı Nişancı ve Solakzade tarihlerinde yazılıdır. 

KÜL DAĞARI 

Kırılmış küplerin içine odun külleri konur, üzerine su dökülür. Sonra bu su 

çamaşır yıkarken, bulaşık yıkarken temizleyici olarak kullanılırdı. Hatta nohutun iyi 

pişmesi için bu sudan bir parça tencereye konurdu. Küple çömlek arası olanlara da 

dağar denir.

KÜTÜPHANE VE 217 ESER HAKKINDA 

Şeyh Ali Ağa Medresesini yaptırınca, bir de taştan kütüphane yaptırarak 

içine 217 elyazması kitap koydurmuştur. Osmanlı yıllıklarında bu kitap sayısı 

kayıtlıdır. 1928 de Zafer İlkokulunu yaptırmak için medrese ve kütüphane yıkılınca 

kitaplar Isparta'ya nakledilmiş, Halil Hamit Paşa kütüphanesine konulmuştur. 

Isparta Tarihi yazan Enver Süldür kitabında bu kitaplardan bahsedip 

"Eğirdir kitaplığındaki mevcut kitaplar da buraya taşınmıştır. Ne yazık ki bu hazine 

sığınacak bir binadan mahrumdur." der. Biz Eğirdirliler olarak bu hazinenin ne 

olduğunu bakalım ne zaman anlayacağız. 

İnşallah Eğirdir'in, Eğirdir'i seven evlatları, Eğirdir'e bir güzel kütüphane 

binası yaptırıp bu hazineye sahip çıkarlar. Bir de 217 eserin tasnifini, belki de 

basımını yaparlar. Bu bilgileri geleceğin güzel evlatlarına iletiyorum. Şu anda 

kütüphanemiz Belediye işhanının bir geniş odasında kitap deposu durumundadır. 

Isparta ilçelerinin hepsinin birer kütüphane binası bulunduğu halde, 

ilçemizin kütüphane binası yoktur. Oysa ki 1950 den beri bu konuda 

konuşulmaktadır. 

Eğirdir'de kütüphanesizliğin tarihçesini yazmak isteyenler Gölsesi 

gazetesini başından inceleyebilirler. Orada sonuca varmayan ne umut dolu sözleri 

okuyabilirler. 

Demirkapı çeşmesi

LİMENİA ADASI 

L 

Hoyran gölü içindedir. Sur kalıntılarıyla çevrili adada bazı yapıların 

kalıntıları yanında Artemis'e adanan bir tapınağın kalıntıları da yer almaktadır. 2 

Mayıs 1907 de bu adaya uğrayan Gertrude Bell adındaki İngiliz kadın gezgin 

gördüklerini şöyle anlatır: 

"Bir kayıkla sazların elverdiği yerden adaya çıktık. Yaklaşık iki metre 

kalınlığında çakıl ve harçlarla yapılmış Bizans duvarlarıyla çepeçevre kuşatılmıştı. 

Hem uzun, hem çaprazlamasına duvarların içine kalın ağaç gövdeleri konulmuş. 

Ancak zamanla çürüdüklerinden bulundukları yerler top delikleri gibi duruyordu. 

Koruma kuleleri olmayan sade duvarlar. Bir yerde duran sütunun yanından kürek 

çekerek geçerken 45 cm derinlikte suyun içinde yatan birtaş gördüm. 

Sağ elinde su kabı gibi bir nesne tutan, bir kadın figürü olan, geniş bir dikili 

taş. Sol yanında da dört köşeli su kovasına benzeyen bir şey, sağ yanının 

yukarısında da gene başka bir su kabına benzer bir şey asılı duruyor. İçerisinde, 

daha çok başa benzeyen bir nesne göze çarpıyor. Yukarı kısmında fazla yüksek 

olmayan kapı üstü süsü ve iki satırlık bir yazı var ama dizlerime kadar suya 

girmeme, bildiğim herşeyi yapmama, kayıkla etrafında dolaşmama rağmen 

güneşin yansıması ve göz kamaştırması yüzünden bunları okuyamadım. 

Prof. Dr. Cengiz Tosun 

Hoyran gölünden bir görünüş

LOKUL 

Tahin ya da haşhaş ezmesiyle yapılan bir çeşit çörektir. Mesire yerlerine 

giderken, askere giderken, özel günlerde ya da yolculukta yenmesi için yapılır. 

Özel bir tat vermesi için hamuruna biraz tarçın katılır. "Nokul" da derler. 

LUVİLER 

Bizim buraların yerli halkı sayılan Luviler hakkunda şu bilgiler vardır. 

Luvilerin Boğazlar üzerinden Anadoluya Milattan Önce 3500 yıllarında 

gelip batı ve güney Anadoluya yerleştikleri kabul edilir. Urallardan kalkarak 

Karadenizi dolaşıp gelmişlerdir. 

Hititçenin yanında Luvice yerel halk dili olarak kullanılmıştır. Ama Luvi 

adları Hattuşaş kral sarayında sık sık geçen adlardır. Luvi dili tüccar ve gemici dili 

olarak hayli zengin olduğu bilinmektedir. Hititçenin Luvi dilinden birçok kelime 

aldığı görülür. Kendilerine ait resim yazıları vardır. Luvilerin oturdukları bölgelere 

Hitit kaynaklarında "Luviya" adı verilmektedir. 

Genellikle güney ve batı Anadoluya yerleşmişlerdir.

MADEN 

M 

Göktaş dolaylarında 34 bin ton rezervli arsenik bulunmaktadır. Havutlu, 

Koçular, Bağıllı dolaylarında da bir miktar manganez mevcuttur. 

MAHALLE FIRINLARI 

Çarşı fırınlarının dışında mahalle fırınları da vardı. Kale mahallesinde 

Pembe Alimesinin fırını, Yukarı mahallede Saylamaz'ın fırını, Çete'nin fırınının adı 

geçerdi. Bağlarda da Mütevelli mevkiinde Softaoğlu fırını vardı. 

MAHALLELER 

Kayıtlara geçen Eğirdir'in en eski 1480 den sonraki mahalle adları şöyledir: 

Beydim Mescid-i Feryas 

Çukur Mescid (Katip) 

Hacı Ahmet Mescidi (Namı diğer Kapılı) 

Kale-i Mescid-i Fediği 

Mahalle-i Yazla (1558 den sonraki kayıtlarda geçmektedir.) 

Mecid-i Cami Şemseddin Bey 

Mescid-i Ağa 

Mescid-i Demirkapı 

Mescid-i Hacı 

Mescid-i İmaret 

Mescid-i Kethüda 

Mescid-i Kurdoğlu (Namı diğer Silahtar) 

Mescid-i Nasuhoğlu 

Müselman-ı Nis 

Zaviye-i MevlanaAbdi 

Zımmiyan-ı Nis 

MAHANA 

Hayvanların ahırda yem yedikleri özel yer. Bir sofrada aynı kabdan herkes 

önünden yemek yerken bir başkasının önüne kaşık uzatan olursa, "Mahanadan 

ye.."diye takılırlardı.

MAHMATLAR 

Mahmatlar dolaylarından Eğirdir 

Konya yolu üzerinde bir yerleşim yeridir. Sebzesi ile ünlüdür. 300-400 yıllık 

karadut ağaçları buradadır. Mahmat adı Hazreti Muhammed'in adının Türkler 

arasında değişmiş halidir. 

Muhammed adı Türk boylan arasında Mehemmet, Mehmet, Mahmat, 

Mahmut, Ahmet şekillerinde söylenmiştir. Türkiye'nin 7 - 8 yerleşim yerinde 

Mahmat adına rastlanır. Karçınzade Süleyman Şükrü Mahmatların eski adının 

"Gököz" olduğunu yazsa da, 1566 dan sonraki evkaf defterlerinde "Mahmatlar" 

olarak adı geçer. 

MALBEKÇİSİ 

Gelincik. Fareleri yediği için öyle derler. Eskiden ahşap evlerde çok 

rastlanırdı. 

MAMIKAĞALAR 

Eğirdir'de bir soydur. Teleüt'lerin bir hükümdarının adı olarak geçmektedir. 

Teleütler Ortaasyada bir boydur. 

MALOS 

Sarıidris civarında küçük antik yerleşim yeridir. Hellenistik ve Roma devrine 

ait yıkıntılar vardır. M.Ö. l. Yüzyıldan itibaren sikke bastırılmıştır. Sikkelerin bir 

yüzünde imparator, diğeryüzünde Herakles sopası görülür. 

l. derece arkeolojik sit alanıdır.

MANGAL 

Malos 

Geçmişte ısınma daha çok ocakla olurdu. Ocakta meşe kütükleri yanar, 

közü mangallara alınır, herkes mangalda eli ısındığı zaman kendinin de ısındığını 

sanırdı. Mangal aynı zamanda ekmek kızartmada, yemek pişirmede kullanılırdı. 

Üstünde kıyma ısıtır, külüne patates, ayva soğan gömer yerdik. 

MAŞACI HACI HAFIZ MEHMET EFENDİ 

Poyraz mahallesinde 1875 yılında doğdu. İptidai Tahsilini bitirince Hafız, 

Medreseyi bitirince Seydim mahallesine imam oldu. Akşamları imamlık yapar, 

gündüzleri Şeyh Ali Ağa mektebinde çocuk okuturdu. Daha sonra Hacı Nuri Efendi 

mektebine muallim oldu. Hafız Osman'ın ölümü ile Hızır Bey camisine imam tayin 

olundu. Ölümüne kadar burada hem imamlık, hem hatiplik yaptı. Hoşsohbetliliği, 

güleryüzlülüğü, hazırcevaplılığı, nüktedanlığı ile meşhurdu. 1950 yılında Eğirdir' 

de öldü. 

Kurtuluş Savaşı yıllarında Müdafa-i Hukuk Cemiyetinin muhasebe işlerini 

de yürütmüştür. 

MAŞACI MAHALLE MEKTEBİ 

Poyraz mahallesinde Hacı Nuri evinin bitişiğinde idi. Maşacıoğlu Mehmet 

Efendi hocalık yaptığı için sevgisinden onun adıyla anılmıştır. 

MEDİREBOLLUK 

Demirköprü'nün arkasındaki koya ve çevresine denir.

MEN KÜLTÜ 

Medirebolluk'tan Oluklacı ve Sivri 

İnsanların aya tanrı gözüyle bakıp taptıkları zamanlarda ay tanrısı Men için 

tapınaklar yapmışlardır. Men Anadolunun bir göktanrısı aynı zamanda sağlık, iffet, 

kehanet tanrısıdır. M. Ö. 3000 yılından beri Anadolu'da görülmektedir. Mezarların 

koruyucusudur. Tanrı Men külahlı, yüksek kemerli, gömlek, manto ve tozluk giymiş 

olarak tasvir edilir. Sakalsız, omuzlara kadar uzun saçlı bir genç adam olarak 

gösterilmiştir. Talip Karakaya'nın verdiği bilgilere göre Prostanna sikkelerinde 

tasviri görülür. Bununla ilgili bölgemizde en önemli kalıntı Yalvac'a 7 kilometre 

uzaklıkta Gemen korusunda bir tapınak kalıntısı vardır. M.Ö. 500 yılına 

tarihlendirilmektedir. Bu inanç Eğirdir gölü çevresinde Hristiyanlığın yayılmasına 

kadar yaşamıştır. 

MENAKIP 

Şeyhülislam Berdai Zaviyesinden gelen geçen öndeki kişilerin hayatlarını 

dini açıdan anlatan bir elyazması kitaptır. 

MERCİMEKAŞI 

Bulgurla mercimek karıştırılarak pişirilen bir aştır. Üzerine soğanlı sadeyağ 

kızartılır, dökülür. Daha çok işçi aşıdır. Bağda, bahçede soğanı kırarak yemenin 

tadı başka olur. Bağlar Martta bellenirken öğle yemeği olarak verilirdi. Üzerine de 

ekmekle pekmez yenirdi. Güç verdiğinden olsa gerek mercimek aşının mesel 

haline gelmiş sözü bile vardır. 

"Bulmeş, dam ardını doleş. Aş, Ardeşlerde şaş. Mercimek aşı, Eğirdir'den 

bağa, bağdan Eğirdir'e yük taşı."

MERÇİMENE 

Eskiden Boğazova'da görülürdü. İri kertenkele büyüklüğünde, yeşil renkte 

bir hayvandı. "Yılan zehirini ondan alır." derlerdi. Kimseye bir zarar verdiğini 

duymadım. Kırk yıldır görmüyorum. 

Değişen ekolojik denge sanırım hayvanı yok etti. 

MERKİMÖNÜ 

Aslında "Mahkemeönü" dür. Dündar Bey Medresesinin batı yönündeki bir 

ahşap bina mahkeme olarak kullanılırdı. 1922 lerde Kurtuluş Savaşı sonu 

yanmıştır. Bazı yaşlılar, bazı belgeleri ortadan kaldırmak isteyenlerin mahkeme 

binasını el altından yaktırdıklarını ifade etmişlerdir. Eğirdir Gölü Merakibi Bahriyesi 

motorunun işine gelmeyenlerce İstasyon altında batırıldığı gibi. 

MERYEM KİLİSESİ 

Ramsey Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası adlı kitabında "Hoyran gölünün 

kuzeydoğu sahilinde, Gaziri denilen yerde Meryem'e mahsus bir küçük kilise vardır 

ki Psidya ve Lakoniya Hıristiyan larının ziyaretgahıdır." der. Bu konuyla ilgili olarak 

Yeşilada Hıristiyanlarının, Isparta, Denizli, Antalya dahil o çevrelerden gelen 

Hıristiyanların 15 Temmuzdan sonra toplanıp oraya ziyarete gittiklerini ana 

babalarımızdan duyduk. 2000 yılı Temmuzunda burayı ziyaretimde bu küçük 

kiliseyi gördüm. 20 metrekare kadar büyüklükte idi. Kayalara oyulmuş beşik tavanlı 

bir kiliseydi. İsa'nın tavanda yıpranmış bir tasviri vardı. Kapısının ön sol girişinde 

1865 tarihli duvara yazılmış düzgün yazılar görülüyordu. Kilisenin içi ve çevresi 

kazılmış, kaya mezarları da kısmen tahrip edilmişti. Şartlara göre çekebildiğimiz 

fotoğraf sunulmuştur. 

Hoyran - Gazire - Aziz Meryem Kilisesi

Buraya özel bir not düşmek istiyorum. 

Avşar'ın Yenice köyünde kulağıma "Kilise Burnu" diye bir söz geldi. Yerini 

göstermelerini istedim. Gösterdiler. Gazire'nin birkaç kilometre güneyinde, Yenice 

korusunun göle doğru uzantı yaptığı bir yerdi. "Kilise nerde? " dedim. "Kilise yok. 

Öyle bir kalıntı da yok." dediler. 

Daha sonraki araştırmalarımda Kilise Burnundan 1.500 metre kadar 

güneyde, köyün batı açıklarında 500 metre kadar gölün içinde bazı kalıntılar 

olduğunu öğrendim. O yöreler Yalvaç'tan gelen Akçay'ın birikintisiyle dolduğu için 

sığ sayılırlar. Durgun bir havada kalıntıyı inceleme fırsatı buldum. 

1995 yılına göre iki metre derinlikteki kalıntıları gördüm. Tahminle doğu 

batı yönünde 45 metre, kuzey güney yönünde 25 metre uzunluğunda bir kalıntı 

tespit ettim. Dağın kıyısından bir kilometre kadar açıkta bir yer. Oralardan tunç 

tabaklar, haç bulduklarını söylediler. 

Zamanına göre göl kıyısında ve açıkta olan bu tapınağın Men kültüyle ilgisi 

olabileceği, sonradan kiliseye dönüşebileceği aklıma geldi. Gölün içinde kalması 

da zaman bakımından eskiliğini düşündürdü. 

Aziz Meryem Kilisesi ve Kaya Mezarları

MESCİ KEMAL 

Herkes Kemal'i tanır. Bir zamanların meşhuru Mesci Mehmet'in oğludur. 

Kıyafetine, tıraşına çok dikkat eder. Erkek modasından ceketi çıkarmıştır. En büyük 

merakı gölü taşla doldurmaktır. Sokağa, çevreye çöp atanlara çok kızar. Her 

Perşembe parasını toplar. Vermezseniz "Haftaya ver." der, geçer. Şimdi ona "IMF 

Kemal" diyorlar. 

Temizliği çok sever. Ama yalnız elini yüzünü yıkar. Yürümek nedir bilmez, 

her yere koşarak gider. 1500 metre mesafeye kahveyi soğutmadan götürdüğü 

söylenir. Hastanenin altındaki arsaların kendine ait olduğunu iddia eder. 

Yumru-taş'taki 40-50 tonluk kayaları oraya indiriverseler, ev yapmayı 

düşünmektedir. Yağmurda ıslandığı zaman kurunmak için poyraza karşı durmayı 

pek sever. Küfürden hoşlanmaz. 

MESEYİN 

Pınarpazarı dağına dik gelen kuzeyindeki dağın, bu dağın batısındaki 

bağların bulunduğu yöreye denir. Bu yörede dedesinden kalma toprağı olan Etem 

Kartal'ın anlattığına göre, Musa Hüseyin adında bir bekçi varmış. Adı verilen dağa 

çıkar, bütün bağarasını oradan izlermiş. Kim kimin bağından bir salkım üzüm 

koparırsa o kadar uzaktan görür, tanırmış. Bu nedenle de onun bekçilik yaptığı süre 

içinde hiç hırsızlık olmamış. Onun sürekli o dağdan Boğazova'yı izlemesinden 

dağın adı da Musa Hüseyin olarak kalmış. Zamanla da bozularak Meseyin olmuş. 

Daha sonra da yöre adı olarak dilimize yerleşmiş. 

Önde görülen Meseyin Dağı, arkadaki Hodullu Dağıdır

MESİH PAŞA 

Fatih Sultan Mehmet döneminde Eğirdir'de paşalık yapmıştır. O zaman 

Hamid sancağının merkezi Eğirdir idi. Mesih Paşa 1480 de Rodos'u almak istemiş, 

alamamıştır. Onun Eğirdir'e yaptırdığı okul 1920 lere kadar devam etmiştir. 

MESİH PAŞA İPTİDAİ MEKTEBİ 

Kubbeli mahallesinde idi. Burdan diploma alanlar Rüştiyeye kaydedilirdi. 

MEVLEVİHANE 

Mevlevihane'de türbesi olana "Seyfullah Dede" derler. Mevlana Celaleddin 

Rumi'nin yeğeni olduğu söylenir. Bilinen kayıtların verilerine göre 1310 larda Sultan 

Veled tarafından kurulmuş olabileceği sanılmaktadır. 1480 den sonraki evkaf 

kayıtlarında "Zaviye-i Mevlevihane" olarak geçmektedir. Kayda göre Çomaklar 

köyünün bütünü, Gönen'deki Akmescit köyünün yarısı buranın vakfı idi. Diğer 

yarısı da Yazla'daki Hankah'ın vakıfları arasındaydı. Ayrıca Mevlevihane'nin 

Vakıfları arasında değirmen, ev, dükkanların kiraları da vardır. 

l.Dünya Savaşı Mücahiddin-i Mevleviyye alayına son şeyhlerden Şeyh 

Osman Nuri de iki dervişiyle katılmıştır. 1917 de diğer dervişlerle birlikte Halepte 

çekilmiş birfotoğrafı vardır. Bugün torunu Mehmet Ünsal'dadır. 

MEYDANLAR 

Eğirdir'de bir soydur. 1910 da bir kolu Kale mahallesinden Manisa'ya göç 

etmiştir. Yalvaç'ta bir Meydanoğlu mezrası olduğu 1500 yılarındaki kayıtlarda 

geçiyor. 

Mezar-ı Şerif

MEZAR-I ŞERİF 

Şeyhülislam Berdai Türbesi ve çevresine denir. 

MIHLAMA 

Kıyma tekerinden alınan kıyma üzerine, yumurta kırılarak yapılan pratik bir 

yemektir. 

MİLLİ MÜCADELEDE EĞİRDİR 

Bu konuyu anlatırken o günlerin tanığı Öğretmen Etem Kartal'ın anılarıyla 

giriyorum: "Sevr antlaşmasından sonra Eğirdir'e halkın galeyan göstermemesi 

için II.Abdülhamit'in oğullarından Şehzade Abdurrahim Efendi'nin başkanlığında 

"Uslu durun..." demeye bir nasihat heyeti geldi. Tabi yalnız değildi. Etrafında bir 

yığın mebuslar, paşalar, müftüler vardı. 9 Mayıs 1919 günü Eğirdir'deydiler. Eski 

Mebus Burhanzade Hacı Eşref Ağa hepsini konağında misafir etti. Ertesi gün 

yanan Hükümet konağının önünde Eğirdirliler toplandı. Heyet azasından Ali Rıza 

Paşa Devlete sadık kalmamız ve güvenmemiz hakkında bir nutuk söyledi. Sonra 

hükümet binasına çıkıldı. Hacı Eşref Ağa başta Kaymakam Nedim Bey, bütün 

memurları Şehzade Abdürrahim'e takdim etti. Hükümetin salonuna oturuldu. Müftü 

vekili Recep Efendi'nin yanına Yeşilada Papazı oturdu. Konuşmalardan sonra o 

gün Avşar üzerinden Konya'ya geçtiler. Birkaç gün sonra 15 Mayısta Yunanlılar 

İzmir'e çıkıp işgale başlayınca Aydın Sultaniye Tarih muallimi Ahmet Fevzi, Nazilli 

Posta Telgraf Müdürü Hüsamettin beyler Eğirdir'e geldiler. Ege'de kurulan Reddi 

İlhak Cemiyetinin Eğirdir'de de kurulmasını istediler. Bir Cuma namazından sonra 

İzmir'in işgalinin sonuçları üzerine konuştular. Yapılan katliamın ve zulümü 

anlattılar. Hacı Abdürrezzak oğlu Şükrü Efendi coşarak ayağa kalktı. "Vatanını 

sevenler Nazilli cephesine, sevmeyenler karılarının koynuna..." diye bağırdı. Zaten 

İzmir'in işgalinden bir hafta sonra 22 Mayısta Eğirdir'de 700 kişilik bir mücahit 

kuvveti oluşturulmuştu. Sonra bu kuvvet benim komutamda Balyambol, Ödemiş 

cephesinde savaştı. 

Ahmet Fevzi Beyler gittikten sonra o zaman Şarki Karaağaçta Jandarma 

kumandanı olan Hasan Karabey ve Veziroğlu Mustafa çavuş bir müfreze askerle 

Eğirdir'i kuşattılar. Tığlıoğlu Hakkı Efendi'nin başkanlığında, Sarıboyacıoğlu Hacı 

Abdullah, Serçeoğlu İbrahim, Tığlıoğlu Müftü Hüseyin, Hatipoğlu Nuri ve kardeşi 

Rıfat, Hacı Mustafa Efendioğlu, Hazım Efendi'lerle Posta telgraf Müdürü Selami, 

Duyunu Umumiye Memuru Kerim Beylerden müteşekkil "Eğirdir Müdafa-i Milliye" 

heyeti kuruldu. Bu sırada Nazilli'de Selanikli avukat Ömer Lutfi Beyin 

başkanlığında "Nazilli Heyeti Merkeziyesi" faaliyete geçti. Eğirdir'den de buraya 

Süleymanağa oğullarından Hacı Ahmet Efendi seçilerek gönderildi. Nazilli Heyeti 

Merkeziyesi'nce hicri 1300 -1310 arası doğumlulardan gönüllü asker alınmasına 

karar verildi. Askere alınacakların masrafı Müdafa-i Hukuk Cemiyeti'nce 

sağlanacaktı. 1300-1302 doğumlular Dörtyol, Balyambol, Keleş cephesinde üç ay 

savaştıktan sonra terhis edilecek, 1303 1304 doğumlular onların yerine gidecek, 

böylece devam edecekti.

Dörtyol kumandanı Yörük Ali Efe, Balyambol cephesi kumandanı Kamalı 

Efe, Keleş cephesi kumandanı Gökçen Efe, Umum Kuvaiye tedibi Kumandanı 

Demirci Mehmet Efe idi. 

Bu savaş Yunanlıların daha içerilere girmemesi için veriliyordu. Bu 

sıralarda Sütçüler tarafında Kosat adlı bir eşkıya çıktı. Hatta Eğirdir'e baskın 

yapacağı, halkı soyacağı, Milliyetçileri ortadan kaldıracağı söylentisi yayıldı. Bu 

nedenle Demirci Mehmet Efe Umumi Kuvayi Tedibiye Kumandanı olarak Kosat'ı ve 

avanesini ortadan kaldırmak için Eğirdir'e geldi. Herkes Bağlarda idi. Demirci 

Mehmet Efe söylentilerin doğruluğunu araştırmadan kendisine verilen listedeki 

kişilerden kaçma gereği duymayan dört kişiyi çınara astı. Bunlar, Kuşzade 

Müderris Mustafa Efendi, Tığlıoğullarından Hacı Osman Oğlu Hafız Sabri, 

Sarıboyacıoğlu Hacı Abdullah, Burhanoğullarından Hacı İsmail Ağa'dır. Kaçanlar 

sonradan affedilerek idamdan kurtulmuşlardır. Asılanlardan Müderris Kuşzade 

Mustafa Efendi; çok bilgili, sedası güzel, Şeyh Ali Ağa medresesinde Müderris, çok 

talebe yetiştirmiş, çevrede nam salmış bir hoca idi. Hafız Sabri ise uzun müddet 

Rüştiye mektebi yazı ve Türkçe muallimliğinde sonra Şeriye Başkatipliğinde bulunmuş 

güçlü bir zattı. Hacı Abdullah memleketin zenginlerindendi. Hacı İsmail Ağa 

memleketin eşrafındandı, Padişah tarafından verilmiş fahri paşalık unvanı vardı. 

Demirci Mehmet Efe daha sonra Sütçüler civarındaki Kosat'ı yakaladı ve 

avanesini dağıttı. Kosat da Isparta hapishanesine kapatıldı. Hapishane duvarını 

delip kaçmak isterken Yakaavşarlı mahkum Topçu tarafından öldürüldü. Topçu 

sonra affedildi. Milli orduya geçilince İğdecik köyüne yerleşen Demirci Mehmet Efe 

ve çevresindekiler Refet Paşa tarafından dağıtıldı. 

Kurtuluş Savaşı başlarken bir Binbaşının kumandasında ve bir miktar 

askerle Eğirdir gölünde askeri ulaşımı sağlamak için "Eğirdir Gölü Merakibi 

Bahriyesi" adı altında bir teşkilat kuruldu. Üç motor sekiz adet mavnası vardı. Bu 

motor ve mavnalar Kurtuluş Savaşı bitene kadar İstasyon altındaki iskeleden Avşar 

Hüyük'üne asker ve erzak taşıdı. Savaş bittikten sonra Hazine namına Eğirdir 

Maliyesine devir edildi. Sonradan "Eğirdir Yedek Subay Yardımlaşma Cemiyeti'ne 

verildiyse de Motor kasıtla İstasyon altındaki iskelesinde batırıldı." 

Hafız İbrahim Demiralay da Eğirdir ve Çevresindeki Milli Mücadele 

örgütlenmesini, gelişmesini anılarında şöyle anlatır: 

"Sivas'taki Mustafa Kemal'le ilişki kurduktan sonra Şarki Karaağaç 

Jandarma Mülazımı Hasan Bey Avşar'ın Yaka köyüne on süvari ile gelmiş. Yakalı 

Musa Çavuş, Mehmet Pehlivan'ı acele bana göndermiş. Yeniceköy'de yatağımdan 

kaldırdılar. Emri okudum. Ben ve Mülazım Hasan Bey'den Eğirdir ve Isparta'daki 

resmi dairelere el koymamız isteniyor. Gerçi vazife ağırdır. Lakin vatani 

olduğundan mukaddestir, fikrime de uygundur. Hemen yola çıktım. Hasan Beyle 

müzakere yaptık. Esaslı anahatları çizdik. 

• Kardeşim Salih Beyi içimize almak. 

• Birkaç yüz kişilik acele çete düzmek. 

• Eğirdir kayıklarına el koyup Canada'dan olayları idare etmek. 

• Haberleşme ve araçlara el koymak. 

• Isparta'nın Konya ile irtibatı kesmek. 

• İl, ilçe, bucaklarda Osmanlı bayrağını indirip Kuva-yi Milliye namına 

tekrar dikmek. 

• Kuva-yi Milliye'yi Hükümete resmen tanıtmak.

Gelendost ve civar köylerimizin fedakar mücahitleriyle 16 Eylül 1919 Cuma 

günü ikindi vakti yola çıktık. Efradımızı Hüyük iskelesinden kayıklara bindirdik, 

Canada'ya çıkmalarını söyledik. Biz de Hasan Bey ve Süvari candarmalarla 

Karabağlar'a gece geldik. Bağbozumu mevsimiydi. Eğirdir'e girip çıkanı kontrol 

etmek için süvarileri Köprübaşı'na yolladık. Biz Karabağlar'dan Canada'ya çıktık. 

Hücum kollarını dörde ayırdık. İstasyon yöresine Isparta yolunu ve İstasyon 

haberleşmesini kesmesi için Gelendostlu Mestan Ağa müfrezesini koyduk. 

Tersikbaşı'na bir müfreze koyduk ki Köprübaşı'ndan gelebilecek kuvvetleri 

Eğirdir'e sokmasın. Jandarma Mülazımı Hasan Bey de resmi daireleri işgal 

edecek, güvenliği sağlayacaktı. Diğerleri benim yanımda kalacaktı. Öyle de 

yapıldı. Güneş doğarken işgal bitti. Hiçbir olay olmadı. Biraz sonra da ben geldim. 

Hükümete çıktım. Şüpheli olanlar evlerinde tevkif edildi. Telgrafhaneyi işgal edip 

Konya ve Isparta ile de haberleşmeyi kestik. 

Eğirdir halkını Hükümet meydanında toplayarak direkte olan bayrağı 

indirttim, tekrar direğe çektirdim. Olayı halka şu şekilde açıkladım: 

"Ey ahali... İndirilen bayrak Osmanlı bayrağıdır. Tekrar çekilen bayrak 

Kuva-yı Milliye bayrağıdır. Endişe etmeyiniz. İş ve gücünüzle meşgul olunuz. 

Yalnız milli hareketi kabul ve takviye ediniz..." 17 Eylül cumartesi günü bu iş 

tamamlandı." 

Hafız İbrahim Demiralay, Demirci Mehmet Efe'nin Eğirdir'e gelme nedenini 

şöyle anlatıyor; 

"Eğirdir kazamızda ikilik ruhunun önünü bir türlü alamadık. Belediye'ye iki 

tarafı çağırırım, uzlaştırmak için uzun nasihatler ederim, el ele vererek barıştırırım. 

Bir saat sonra her şey altüst olmuştur. Bu garaz dededen, babadan kalmış olsa da, 

konu vatan olunca geri kalmalıydı. Sözünü ettiğim Ağalar'la, Tığlızade'ler. İki tarafın 

hısım ve akrabası birbirinin yardımcısıydı. Hacı Eşref Ağa Meşrutiyetin ilanında 

Mebuslukla İstanbul'a gitmiş, her şeyi karanlık görme yaratılışta biri. Kalbinde 

saflık varsa da inat ve bilgisizliği çok defa kendisini tehlikeye sokmuştur. Biraderi 

Hacı İsmail Ağa ağabeysi namına söz söyler, devlete millete ısrarla müdahale 

ederdi. Halk ile Hükümet arasına aracılığı şeref sayardı. Saf kalpli lakin hırsa 

yönelikti. Doğru söylediğine de şahit oldum. Bir gün Nazilli Kongresine Eğirdir'den 

iki aza göndermek gerekti. Bizzat bulundum. Hepsini Belediye'de topladım. Müftü 

Hüseyin Efendiyi aday gösterdim. Diğerini de onlara bıraktım. Maksadım ikilik 

olmaması için Ağalar tarafının da aday göstermesi idi. Onlar da Pulcu Hacı Ahmet 

Efendiyi aday gösterdiler. Pekala uygundu. Müftü ise yalandan bahanelerle bu 

işten kaçınıyordu. Hacı İsmail Ağa ortaya atıldı. 

"Efendiler... Bu işi tutacak isek dört ucundan birlikte tutalım. Tersi gelirse 

birimiz diğerimizi tenkit edemeyiz, sorumlu tutamayız." diye ısrar etti. Sorun da bitti. 

Tığlızadeler, Hakkı Efendi, ilk zamanda inkılaba canıyla hizmet etmiş şahsiyettir. 

Yalnız asabi ve hissiyatına mağluptur. Müftü ise mutedil ve ihtiyatlıdır. Müspet, 

menfi iki burcun çarpışması Kazanın ahengini daima bozuyor, ahali de rahatsız 

oluyordu. İyilikle idareye çok uğraştık. 

Dağlarda Samut ve Kosat eşkiyası, Sütçüler'deAlaaddin isimli emekli zabit 

sarp dağlara sığınmış fesat kaynatıyor. Eğirdir Delibaş'ın tehdidi altında, Yunanlılar 

Dinar'ı tehdit ediyor, Eğirdir sallanıyor... Ben mebusum. Sert hareketlere şahsım ve 

siyasi durumum elverişli değil. Bu işin bir celladı olmalıdır. O da Demirci Mehmet 

Efe'dir. Öyle de oldu.

Çal cephesi takviye edilerek Demirci isyanı söndürmeye memur oldu. Bizim 

Mahmut Efe de beraberindedir. Hacı Eşref Ağa'yı Isparta'dan arkasına takarak 

Eğirdir'e gelişinin akşamı yirmi kadar kişi hapsedilerek sabahleyin dört tanesi 

Hükümet önündeki çınara asıldı. Hacı İsmail Ağa, Hacı Abdullah, Kuş Hoca 

Mustafa, Hafız Sabri Efendiler... Hacı Abdullah ilk zamanda Kuva-yi Milliye azası 

iken şahsi nefretle ayrılmış, servet ve ifratkarlığı hayatına malolmuştur. Kuş Hoca 

muhitin alimi ise de Ağalar'la sıkı teması kendisini yoketmiştir. Hafız Sabri genç, 

zeki, fakat Konyalı Zeynel Abidin ile gizli teması duyulmuştur. Bazıları da kaçarak 

idamdan kurtuldular. Sonra affedildiler. İdamları hakkında Tığlızadelerin Demirci 

Mehmet Efeye mazbata verdikleri söyleniyorsa da ne derece doğru olduğunu 

kestiremedim. Bu sırada ağır hasta olmasa idim, şiddetli icraatı belki 

yumuşatmaya muvaffak olurdum." 

Hafız İbrahim Demiralay Denizli Rumlarının Eğirdir Canada'ya sevkini de 

şöyle anlatır. 

"Bizimkiler Rumları gece çıkarmışlar, hazırlanan trenle Eğirdir'e acele 

harekeletmesini bildirmişler. Dikbaşlı Rumlar önce aldırmamışlar. İki papaz ve ileri 

gelenlerden on beş kişinin sokak ortasında cansız serildiklerini görünce akılları 

başlarına gelmiş, bir solukta istasyona boylamışlar. Treni izdihamla doldurarak 

Eğirdir'e can atmışlar." 

Eğirdir'de bir de Şarki Karaağaçlı Hasan Hüseyin Efe'nin öldürülmesi olayı 

olmuştur. Başlangıçta cepheye giden Hasan Hüseyin Efe zamanla olumsuzlaşmış, 

kaçmaya, bahane aramaya başlamıştır. Geri dönerken Eğirdir'de 

cezalandırılmasına karar verilmiştir. Hafız İbrahim Demiralay hatıralarında bu olayı 

özetle şöyle anlatır. 

"Refet Paşa'nın özel treniyle Jandarma Kumandanını da alarak üçümüz 

Eğirdir'e gittik. Tedbirden sonra Refet Paşa Burdur'a döndü. Bulunduğumuz eve 

Kaymakam, Jandarma Bölük Kumandanı, Şube Reisini davet edip nasıl tedbir 

alacağımızı konuştuk. Ş. Karaağaçlı Hasan Hüseyin Efe'yi istasyonda karşılayıp 

adamlarını ayrı ayrı hanlara yerleştirmeyi, Hasan Hüseyin Efe'yi de Hükümetin 

yanındaki hana yerleştirme kararı aldık. Gece tren geldi. Konuştuğumuz üzere 

adamlar hanlara yerleştirildi. Sabaha doğru hükümet önünde adamlarımızı 

topladık. Efe ve kuvvetlerini abluka altına aldık. Hasan Hüseyin Efe "Teslim ol" 

ihtarımıza silah ve bombalarla karşılık verdi. Biz de silah kullandık. Bir buçuk saat 

devam eden şiddetli çarpışmalardan sonra dört ölü üç yaralı oldu. Kabahatsizlerin 

silahlarını alıp, serbest bıraktık. Hasan Hüseyin Efe ve çevresini tevkif ederek 25 

Şubat 1920 günü Isparta'ya gönderdik." 

Hasan Hüseyin Efe'nin kaldığı yer Yılanlılı Şeyh Ali Ağa'nın yaptırdığı 

Hayriye Hanı'dır. 

"Milli Mücadelede Denizli, Isparta ve Burdur Sancakları" adlı kitabında Nuri 

Köstüklü o günlere dair Eğirdir'le ilgili bilgiler verir. Tekrara düşmeden kitaptan bazı 

alıntılaryapıyorum. 

"Denizli'de kurulan Reddi İlhak Cemiyeti 7 Temmuz 1919 da Eğirdir'e 

Müftüzade Fevzi, Helvacızade Mehmet, KızılhisarlızadeTevfik'ten oluşan bir heyet 

göndererek, milli mücadeleye katılınmasını istediler. 

26 Mayıs 1919 da İtalyan temsilcisi, yanındaki askeri maiyeti ve tercümanı 

Isparta ve Eğirdir'e geldiler. Ağustos 1919 ortalarında 8000 kişilik bir protesto 

yapılınca Antalya'ya geri döndüler.

22 Mayıs 1919 da Eğirdir'de Yunanlılara karşı 700 kişilik bir mücahit kuvveti 

oluşturuldu. Alman Tüfekleri Suriye cephesinden geri çekilirken Akşehir, Konya 

dolaylarında el altından halka satılmıştı. O günlerde bir tüfek üç yüz fişeğiyle 4-5 

liradan satın alınıyordu." (Buraya özel bir not düşmek istiyorum. Suriye cephesinde 

de savaşan babam Süvari Başçavuş Veziroğlu Rıza'nın anlattığına göre İngilizlerin 

Yafa Hayfa çıkartmasından sonra Osmanlı ordusu geri çekilirken trenler dolusu 

mühimmat da cephe gerisine, Karaman'a, Konya'ya taşınmıştır. Sarı Paşa'dan 

gelen bir uyarıya göre bu silahların halkın eline geçecek şekilde satılması 

söylenmiştir. Sarı Paşa, Mustafa Kemal'in asker arasındaki adıdır. Bunun üzerine 

silahların Halep'ten sonra yollardaki istasyon boyunca halka satıldığını anılarında 

anlattı. Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa direnişlerinde bu olayın etkili 

olduğunu düşünüyorum.) 

"Büyük Taarruz öncesi günlerde güney ve güneybatıdan gelen askerlerin 

toplanma yeri Kaleönü'ndeki Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa Medresesi idi. İbrahim ve 

Yüzbaşı Arap Nuri adındaki subaylar her gün gelen askerlerin listesini yaparak 

mavnalara bindirirler, Hüyük iskelesine, oradan da Akşehir'e sevk edilirlerdi. 

Kaleönü'ne toplanıp Şeyh Ali Ağa Medresesinde giydirip, silahlandırılan askerler 

günde en az iki üç sefer yapan 50-60 kişi alan motorun çektiği mavnalarla, cephe 

gerisine götürülürlerdi. 

Ağustos 1920 de Delibaş çetesine katılanlar Karabağlar'a kadar gelerek 

Eğirdir'deki bazı kişilerle ilişki kurdular. Demirci Mehmet Efe de 12 Ekim 1920 

akşamı 300 piyade, 300 süvari, bir top, bir makinalı tüfekle Eğirdir'e geldi. Refet 

Paşa'nın ifadesine göre de Demirci Mehmet Efe'nin 1500 atlı kuvveti vardı. Demirci 

Eğirdir'deki işini gördükten sonra Ş.Karaağaç üzerinden Beyşehir'e geçti." (Dayım 

Hasan da Demirci'nin kızanıydı.) 

Isparta'ya gelen İstiklal Mahkemesi Bursa mebusu Muhiddin Baha (Pars), 

Mebus Hacim Muhiddin (Çarıklı), Yusuf Bey'den oluşuyordu. 

Kurtuluş Savaşında yalnız Eğirdir'den 150 kişi şehit olmuştur. 

Sütçü İmam'ın müdahalesiyle başlayan Maraş Milli Mücadelesine 

Eğirdir'den yardım olarak 200 lira gönderilmiştir. Isparta da Vilayet olarak 200 lira 

göndermiştir. 

Son olarak o günlerle ilgili annem Zübeyde Güngör'den duyduğum bir anıyı 

da buraya eklemek istiyorum. 

Annemin Amcasının oğlu Hacı Hafız Mehmet Efendi'nin kızıl üzümle 

beslediği bir atı varmış. Demirci Mehmet Efe'nin kulağına bu atın şöhreti gitmiş. Atı 

ahırından aldırıp Hacı Hafız Mehmet Efendi'yi de Hükümet binasına çağırmış. O da 

diğerleri gibi asılacağını sanmış. Yaşaroğlu Hacı Hafız Mehmet Efendi, Demirci 

Mehmet Efe'nin huzuruna çıkınca Demirci: 

"Yaşaroğlu... Senin bir atın varmış. Bana kaça satarsın?" demiş. 

Yaşaroğlu Hacı Hafızda: 

"Anamın ak sütü gibi helal olsun Efe Hazretleri, anamın ak sütü gibi helal 

olsun.." deyince Demirci Mehmet Efe de: 

"Madem öyle ...Hadi git..." demiş. 

Hacı Hafız Hükümet binasının merdivenlerinden üçer beşer nasıl indiğini 

bilememiş. Yine de korkusundan Demirci, Eğirdir'den gidinceye kadar tanıdığı 

birinin samanları arasına saklanmış.

Ne yazık ki, I. Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı'ndan yüzlerce Gazisi olan 

Eğirdir evlatlarının anılarını geç kalarak tarihe geçiremeden onları sonsuzluğa 

uğurladık.. 

Eğirdir'de Tığlıoğlu Hakkı Efendi'nin başkanlığında Milli Müdafa-i Hukuk 

Cemiyeti'nin Kurtuluş savaşı boyunca çok başarılı bir çalışması olmuştur. Bu 

örgütlenmenin listesi şöyledir. 

Birinci isimler Reis, sonrakiler Aza'dır. 

Eğirdir Kazası (Merkez) 

Tığlızade Hakkı Efendi 

Müftü Hüseyin Hüsnü Efendi 

Hacıosmanzade İbrahim Efendi 

Hatıpzade Nuri Efendi 

Telgraf Müdürü Selami Bey 

Hatıpzade Rifat Efendi 

Hafızağazade Ömer Efendi 

Kale Mahallesi İdare Heyeti 

İmam HafızAbdurrahman Efendi 

Saatçizade Ahmet Efendi 

Hacı Kelahmetoğlu Ahmet Ağa 

Demirkapı Mahallesi İdare Heyeti 

Burhanzade İsmail Efendi 

Bestelcizade Osman Efendi 

Hacı Burhanzade Hacı Ali Ağa 

Katip Mahallesi İdare Heyeti 

Sarıboyacızade Hacı Abdullah Efendi 

Semercizade Hüseyin Efendi 

Şeyh Kadir Efendi 

Hamam Mahallesi İdare Heyeti 

Hatıpzade Hacı Behçet Efendi 

Tığlıoğlu Hacı Şevki Ağa 

Ağa Mahallesi İdare Heyeti 

Mollaosmanzade Ahmet Ağa 

Sipahizade Şakir Efendi 

Yaşarzade Hacı Hafız Efendi(Annemin anısını anlattığı kişi) 

Kubbeli Mahallesi İdare Heyeti 

Sarıboyacızade Ali Ağa 

Kale İmamzade HafızAli Efendi 

Kuburzade Hafız Süleyman Efendi 

Poyraz Mahallesi İdare Heyeti 

Çömezzade Hacı Ali Ağa 

Maşacızade Hacı Hafız Efendi 

Yaşarzade Ömer Efendi(Annemin babası, Yaşarzade Hacı Hafız'ın 

amcası. O zaman 90 yaşında. (1829-1931) 

Hacışeyh Mahallesi İdare Heyeti 

Hacı İncezade Hacı Hafız Hasan Efendi 

Hacı Kelahmetoğlu TahirAğa 

Boyacıoğlu İbrahim Efendi

Müslim Mahallesi İdare Heyeti(Ada) 

Hacı Hafız Salih Efendi Hacı 

Şerifoğlu Halil Efendi Kavasoğlu 

Süleyman Efendi Yazla Mahallesi 

İdare Heyeti İmam Murat Efendi 

Ayvazoğlu Hafız Efendi Kadiroğlu 

Abdullah Ağa İmaret Mahallesi 

İdare Heyeti Hüseyin Efendi 

Şapçızade Mevlüt Efendi Şanişoğlu 

Ömer Efendi 

Çevre bucak ve köylerinin listesi buraya alınmamıştır. 

MİNARE ALTINDAKİ YAZI 

Öğretmen Cemal Tosun'un okuyuşuna göre yazının Türkçesi şöyledir. 

"Müslümanların ve İslamın Sultanı, Sultan Muhammed Han Ekridur yakın 

bağlarının vergisini bağışladı. Allah onu ve mülkünü daim eylesin. Her kim bu 

hükme uymazsa Allah ve Resulünün lanetine uğrasın." Yazının altında tarih yoktur. 

Timur'dan sonra Anadolunun birleşmesi sağlanırken, Şeyhülislam Berdai 

Zaviyesi Mehmet Çelebi Sultan'ı desteklediği için Eğirdir'e gelmiş, karşılık olarak 

bu vergiyi bağışlamıştır. Bu olay böyle değerlendirilmektedir. 

Birinci kitabenin üstünde girift bir Selçuklu sülüsü ile yazılmış bir kitabe daha 

vardır. İbrahim Yıldırım'ın okumasına göre "Biz sana (Kur'an'ı) indirdik..."ayetidir. 

MİNİYET 

Mahalle fırınlarına ekmek hamuru taşımak için 10-12 bölümlü uzun genişçe 

bir keresteden yapılmış araçtır. 

MİSKİNLERYOKUŞU 

Eğirdir Isparta yolundan Sevinçbey ovasına geçen sırta Miskinler Yokuşu 

denir. Cüzzam (Lepra) hastalığına halk arasın da "Miskin hastalığı" denirdi. 

Geçmiş zamanda çok bulaşıcı bir hastalık gibi görüldüğü için bu hastalığa 

yakalananlar toplum dışına çıkarılır, ihtiyaçları karşılanırdı. 

Sanırım Eğirdir'de cüzzam hastalığına yakalananları uzaklaştırıp Miskinler 

Yokuşu dolaylarında tuttukları için o yöreye Miskinler Yokuşu denilmiş olabilir. 

Cüzzam hastalığında parmak, burun, kulak düşmeleriyle insan çok 

sevimsiz görünüşte olabilir. 

Bursa'da miskinler mahallesi olduğunu Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde 

yazar.

MİZMİLE 

Miskinler'den Eğirdir 

Buzatına binenin ileri hareketini sağlayan ucu sivri demirli değnek. 

Dizengeç de derler. 

MUNGİLLİ 

Muşilli oyununun cevizden iri büyüklükte taşıdır. 

MUSA KALFA MAHALLE MEKTEBİ VE MESCİDİ 

Hacı Şeyh mahallesinde, Eskihisar mezarlığının güneyinde idi. Eğitim 

Birliği kanunundan sonra diğer mahalle mektepleri gibi burası da satılarak 

parasıyla Zafer İlkokulu yapıldı. 

MUSANDIRA 

Eski ahşap evlerde yüklük, dolap, gusulhanenin tavanla arasına bir boşluk 

bırakılır, mutfak kabları konurdu. Bu bölüme musandıra denirdi.

MUSLUHİDDİN DEDE 

Müderris, alim, fazıl, fakıh, Hacı, Mısır ve Şam'da okumuş bir kişidir. Seyyah 

İbni Batuta 1333 Eğirdir'e uğradığında onu ağırlayan Müderris Musluhiddin'den 

böyle överek söz eder. 

Öğretmen Ali Rıza Yürükoğlu'nun verdiği bilgiye göre Türkistan'ın Hoçend 

şehrinden gelmiştir. Ada'da bulunan türbesinin sandukasının başucundaki 

levhada bunu okuduğunu söyler. Doğum ve ölüm tarihleri hakkında, türbesinin 

niçin Ada'da olduğu hakkında bir bilgi yoktur. 

Katip Çelebi Cihannüma'sında azizlerden olduğunu yazar.

MUSTAFA KURTAY 

1910 yılında Eğirdir'de doğdu. İstanbul Muhabere Küçük Zabit 

Mektebinden mezundur. 1938 de Halk Kitabevi'ni kurup Eğirdir'e trenle ilk gazeteleri 

getirip satmıştır. Eğirdir Lisesi kitaplığına da 400 kitap bağışlamıştır. Demokrat 

Parti'nin örgütlenmesinde Türkiye'de yedinci sırada yer almıştır. Belediye 

Başkanlığı, İl Genel Meclisi Üyeliği yapmıştır. 7 Ocak 1954 de Demokrat Eğirdir 

gazetesini kurup vefatına kadar devam etmiştir. Ölüm tarihi 16 Mayıs 1993 tür. 

Şimdi Demokrat Eğirdir gazetesini oğlu Altan Kurtay devam ettirmektedir. 

MUŞİLLİ 

Bir taş oyunudur. Çocuklar kadar büyükler de oynardı. Ortaya iri ceviz 

büyüklüğünde bir taş konulur. Bu taşa "mungilli" denir. Oyuncular ellerine el kadar 

yassı bir taş alırlar. Bu taşa "Kayrak" denir. Mungilliden iki üç metre uzağa bir çizgi 

çizilir. Oyuncular elindeki kayraklarla ortadaki taşı vurmaya çalışırlar. Taş vurulup 

"ebe" yerine koyuncaya kadar herkes attığı kayrağını alıp çizginin ötesine geçebilir. 

Bu arada geçemeden vurulan ebe olur. 

Eğirdir'de kullanılan Mungilli, Muşilli, Curilli kelimelerine benzer Hitit dilinde 

birçok kral ismi vardır. Hattuşuli, Harapşili, Tahurvaili, Muvatalli, Murşilli gibi... Bu 

kelimelerin Hititlerin bir kolu olup buralara yerleşen Luvilerle ilgisi araştırılmaya 

değer. 

Curilli, küçük balıkyavrularına denir. 

MÜDERRİS HACI HALİL EFENDİ 

Guburzade Hacı Hasan Efendi'nin oğludur. Dündar Bey Medresesinden 

sonra icazet verip Müderris oldu. Dündar Bey Medresesine de müderris oldu. 

Hoşsohbet sahibi, neşe kaynağı idi. Medreseye gelen talebe azalınca ticaret 

hayatına atıldı. 1921 de öldü. 

MÜEZZİN HAFIZ SALİH EFENDİ 

Otabatanoğullarından Saadettin Efendinin oğludur. Rüştiyeyi bitirdikten 

sonra Dündar Bey Medresesine girdi. Medresede okurken Hızır Bey Camisine 

müezzin oldu. Sedası çok güzel ve gür idi. O kadar ki sabahları okuduğu ezanların 

Sorkuncak köyünden duyulduğu söylenir. 

l. Dünya savaşında askerliğini Tabur İmamı olarak yaptı. Hacca gitti, orada 

vefat etti. 

MÜFİD-İ MUHTASAR 

Eğirdirli olup İstanbul'da bir tekke Şeyhi olan, Olanlar Şeyhi İbrahim 

Efendi'nin bir eseridir.

MÜTEVELLİ 

Konnebucağı ile Meseyin arasında kalan yöredir. Sanırım Bağlar'da ilk 

gelen atalarımız bu bölgeye yerleşmişlerdir. 

"Eğirdir'in en eski sülaleleri kimlerdir?" diye sorulduğunda; 

"Kale mahallesinde evi, Mütevelli'de bağı olanlar." denir. 

MÜZE 

1945 lerde Zafer İlkokulunun ders aletlerinin de bulunduğu geniş bir salon 

vardı. O salona "Müze" denirdi. Bu salonda eski yazılı mezar taşları, küçük boyda 

heykeller görürdük. 

Bunların ne olduğu konusunda bilgi edinemedim. Bu tarihi eserlerin Zafer 

İlkokulu'na konulduğu konusunda Ün dergisinde de notlar vardır. 

Eğirdir ( 1930)

NAFİZ PAŞA 

N 

Biz Eğirdirliler Nafiz Paşa olarak biliriz ama kaynaklarda Abdurrahman 

Nafiz Paşa olarak geçer. Doğum tarihi hakkında bilgi yoktur. Verilen bilgilere göre 

Nafiz Paşa Eğirdirlidir. 

Yetişmesinde hem Dündar Bey Medresesinde hoca olup hem müftülük 

yapan Koca Müftü Rafi Efendinin büyük yardımı dokunmuştur. Beş altı defa Maliye 

Nazırı olmuştur. 1852 de İstanbul'da, Beylerbeyi'ndeki yalısında ölmüştür. Yenikapı 

Mevlevihanesi civarındaki özel türbesine gömüldü. Mevlevi tarikatına ilgi duyduğu 

için Mevlevihaneye bir kütüphane yaptırıp buraya çok değerli kitaplar vakfetmiştir. 

Kızkardeşi şair İzzet Molla'nın eşidir. Konağı Feyziati Lisesi olmuşsa da sonradan 

yanmıştır. Torunlarından Talat Bey Isparta Sancağı Aşar Müdürlüğü yapmıştır. 

Dil dergisi 33. sayısındaki bir bilgiye göre Türklerin genel Kültür 

ansiklopedisi niteliğinde olan, bütün Türkdillerinin sözlüğü, dilbilgisi kitabı olma 

yanında Türk'ün eski tarihini, edebiyatını, yaşayışını, düşünüşünü, coğrafyasını 

veren Kaşgarlı Mahmut'un DİVANÜ-LUGAT-İT-TÜRK'ün değerini bilerek yıllarca 

saklamış, yakınlarından bir kadına verirken: " Bak sana bir kitap veriyorum. İyi 

sakla. Sıkıldığın zaman kitapçılara götür, altın para otuz lira eder, aşağı verme." 

demiştir. Bu kitabın değerini bilerek Ali Emiri Efendi otuz altın lira verip almış, Kilisli 

Rifat Efendinin katkısıyla eser üç yüz adet olarak, üç cilt halinde yayınlanmıştır. 

Böylelikle Nafiz Paşa Türk dünyasına çok büyük bir hizmet yapmıştır. 

NAR AĞAÇLARI 

Kireçli taşlık yerleri sevdikleri için daha çok Kale mahallesinde olmak üzere 

Eğirdir'in pek çok yerinde nar ağaçları vardı. Baharda çiçekleri çok hoşumuza 

gider, oynardık. Eğirdirliler daha çok ekşi narı severlerdi. Ateşli hastalıklarda 

komşuların olanlarından ilk istenen oydu. 

Evlerde özel saklanırdı. Nar taneleri bir tülbentin içine konur, sıkılır, nar 

şerbeti yapılırdı. Tane tane de yenirdi. Şimdilerde o nar ağaçları da kayboldu. Dut 

ağaçlarının kaybolduğu gibi. 

NARAZİTENE 

Eğirdir gölü kuzeyinde ve yakınında Gencali köyünde bulunan yazıtta tam 

yeri saptanamayan bir ilkçağ köyü.

NAZİFE 

Eğirdir'in meşhur tefçilerindendi. Muzaffer Sarısözen'e Eğirdir türkülerini 

söyleyip onun notaya aldığı kişidir. Radyo repertuarında adı geçer. 

NEAPOLİS 

Şarkikaraağaç'ın antik adıdır. 

NEMENAZİK 

"Neyime lazım" ın değişmiş şeklidir. "Başkasının davranışlarına karışmam, 

onlar ne yaparlarsa yapsınlar, ilgisiz kalırım." anlamında kullanılır. 

NESLİOĞLU 

On altıncı yüzyıl sonlarında bu çevrelerde eşkıyalık yapıp Osmanlı 

Devletini uğraştıranlardandır. Naima Tarihinde adı geçer. Eğirdir'de " Nesliler" diye 

halen bir soy vardır. 

Neslioğlu Mehmet Çavuş 1596 da Isparta, Burdur, Denizli köylerinde 45 

bin leventle soygunlar yapmıştır. 

NEŞ'ET ÇAĞATAY 

İslam tarihi profesörlerindendir.Avşar Yenice köyünde 1918 yılında doğdu. 

1940 yılında Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesini bitirdi. Fransızca, 

İngilizce, Farsça, Arapça dillerini bilen Çağatay'ın "İslam Milletler ve Devletleri 

Tarihi", "İslamdan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı" gibi önemli eserleri vardır. 

2000 Yılında vefat etmiştir. 

NİNE YAPMAK 

Oyuncak bebek yapmak demektir. Haç şeklinde iki kazık bağlanır. Çaputla 

sarılır, doldurulur, üst tarafı baş haline getirilir, insan yüzü çizilir. Günün giysilerine 

benzetilerek bir şeyler dikilir, giydirilirdi. Kız çocukları bebek oyuncak olarak 

bununla oynarlar, kucaklarından düşürmezlerdi. 

NİS 

Yeşilada'nın eski adıdır. Eski Helen dilinde ada anlamına gelen "Nesos" dan 

bozma olabilir. Bir kaynağa göre 1501 yılından önce Nis'te 14 Müslüman, 60 

Hıristiyan, 1550 den sonra da 25 müslüman, 40 Hıristiyan evi bulunmaktadır. Katip 

Çelebi Nis adasında iki yüz kadar ev olduğunu, yarısının müslümman, yarısının 

hıristiyan olduğunu, halkının gemicilik ve dokumacılıkla geçindiğini 

Cihannüması'nda yazar. 

19. Yüzyılda adanın nüfusu bin kadardır. 1845 tarihinde 85 müslüman, 100 

gayrimüslim hane olduğu kayıtlıdır. 1850 lerde adada bir yangın olmuş, 40-50 hane 

hıristiyan evi yanmış, çoğu Isparta'ya göç etmiştir.

Ada'da Rumlara ait bir ilkokul, bir rüştiye vardı. Parası cemaatça 

karşılanırdı. 

Nis'teki Rumlar için Hıristiyanlaşmış Türkler olduğunu iddia edenler de 

vardır. Bizans yönetimi içinde örnekleri çoktur. 

NİS CAMİSİ 

Nis Adası 

Yeri Hıristiyanlar tarafından Müslümanlara verilmiştir. Daha önce Ada'da 

Hıristiyanlar otururken Timur 1403 de Eğirdir'i almaya geldiğinde Eğirdir'deki 

Müslüman halk Nis adasına sığınmıştır. Timur Eğirdir'i aldıktan sonra Ada'ya 

yönelince Halk Ada'dan kaçmış, Timur da Ada'daki kiliseleri tahrip etmiştir. 

Timur'dan sonra Ada'ya dönen Müslüman ve Hıristiyan halk birlikte oturmaya 

başlamışlardır. Hıristiyanlar yıkılan kiliselerden Kız Kilisesi'ni, Müslümanların cami 

yapmasına izin vermişler, zamanın yöneticileri izin vermeyince mescit 

yapmışlardır. Cuma ve Bayramlarda zorluk çeken halk Atabey Medresesi Müderrisi 

Şeyh Mehmet Efendi'den "Gayrimüslim ahaliye zarar vermemek kaydıyla camiye 

çevrilmesine" cevaz vermesi üzerine 1618 de Sultan Genç Osman tarafından 

ferman verilmesiyle cami olarak ibadete açılmıştır. Fermanın Türkçe yazılımı 

Böcüzade Tarihinde özetle şöyledir: 

"Siddei saadetime mektuplar gönderip Eğirdir kasabası adasında kızkilisesi 

adıyla bilinen kilise cami olması uygun olmakla, kendi mallarıyla harap olan yerlerini 

tamir edip camii şerif olmasını rica ettiklerini bildirdiklerinden cuma ve iki bayram 

namazı kılınmasına izin verilmiştir." (Hicri 1027 Miladi 1618) 

Yazar bu fermanın caminin duvarında asılı olduğunu yazar. ( Böcüzade 

Süleyman Sami 1851-1932)

Çoğunun adının Türk adı oluşu, yine çoğunun rumca bilmeyip Türkçe 

konuşması bu savın geçerliliğini kabul etmeye zorlamaktadır. Çünkü Nis'te oturan 

halkla Bizans yönetimi arasında iyi bağlar olmamıştır. Tarihi kayıtlar burda 

oturanların Bizans yönetiminden nefret ettiğini, Türkleri tercih ettiğini John 

Comnenus'un bunları yola getirmek için silah bile kullandığını yazıyor. 

Kurtuluş Savaşı 1923 mübadelesinden sonra Selanik yöresinden gelen 

Türkler, giden Rumların evlerine iskan edilmişlerdir. 

1950 lerde göl seviyesi yükselince Nis'ten birçok aile Eğirdir 

Belediyesinden yer istemişler, sonuç alamayınca 40 - 50 hane Isparta ve İstanbul'a 

göç etmişlerdir. İstanbul'da daha çok trikotaj üzerine iş yapmaktadırlar. 

NOZUL 

100-150 gramlık sıraz yavrularına denirdi. Sudaktan sonra gölün hayatı 

değişince o da kalmadı.

ODUN PAZARI 

O 

Demirkapı hamamı kalıntılarına varmadan sağ taraftaki boşluğa denir. 

Geçmişte başta Akpınar köyü olmak üzere Eğirdir'in odun ihtiyacı eşek ya da 

katırların getirdiği odunlarla karşılanırdı. Hayvanların sırtlarındaki oduna da "Yük" 

denirdi. Beş yük, on yük odun alan kişi hayvanlarla evinin önüne kadar götürür, 

yükünü yıktırır, içeriye taşırdı. 

OKUCU 

Davet, düğün, mevlütlerde sahibi adına çağırma, davet etme işini yapan 

kişiye denir. Orhun yazıtlarında "Okı" çağırmak, davet etmek anlamındadır. 

Eğirdir'de bu işi yapan belirli kişiler vardı, işi olan kişi listesini yapar, okucu eline 

verirdi. 

OLANLAR ŞEYHİ İBRAHİM EFENDİ 

Halfeti tarikatına mensup Melami Tasavvufu "Olanlar" (Ermişler) Şeyhi 

olarak tanınır.1591 yılında Eğirdir'de doğmuş, 1655 yılında İstanbul'da ölmüştür. 

Tüccar bir aileye mensuptur. Aile mesleğini devam ettirmeyip tasavvufa yöneldi. 

İstanbul'a giderek Seyyit Seyfullah Efendi halifelerinden Hakikizade Osman 

Efendi'den halifelik aldı. Daha sonra Olanlar tekkesinin Şeyhi olarak ölümüne 

kadar devam ettirdi. Tekkesi ve türbesi Aksaray meydanının düzenlenmesi ve 

Millet caddesinin 1957 de açılması sırasında yıktırılmıştır. Mezarı Murat Paşa 

cami haziresine nakledilmiştir. 

Ordinaryüs Profesör Dr. Fuat Köprülü'nün Türk Edebiyatında İlk 

Mutasavvıflar' adlı eserinde Olanlar Şeyhi İbrahim Efendi'den şöyle bahseder. 

"Dil-i Dana, Müfid-i Muhtasar adlı iki manzum, meşhur eseri olan bu zat 

tasavvufta önemli bir kişidir. Aruz vezniyle yazdığı manzumelerden başka Yunus 

Emre tarzında, lakin biraz daha sanatlı ve ıstılahlı pek kuvvetli eserleri vardır." der. 

Aynı eserde Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın Hızırname adlı eserinden de bahseder. 

Böyle büyük ve çok önemli bir eserde iki Eğirdirli şairden söz edilmesi hepimiz için 

gurur kaynağıdır. 

Olanlar Şeyhi İbrahim Efendi'nin ayrıca "Vahdetname" başlıklı manzum 

eserleri de vardır. Şiirlerinden örnek vermek istiyorum:

Yayan yerde ne gezersin gel ademe ir bu deme 

Hayvan gibi ne yelersin gel ademe ir bu deme 

Nusha-i Vahdet ademdir nefha-i kudret bu demdir 

Ademden gayrı ademdir gel ademe ir be deme 

Ayine-i Hak ademdir gören görünen bu demdir Her 

nefes ismi azamdır gel ademe ir bu deme 

Bu ilmin beyanını bir kamil insandan sor Canım 

can haberini can içinde candan sor 

Yarın ne olacağın bugün bilmek istersen 

Uykuya vardığında gördüğün seyrandan sor 

Yarin zülfü içinde ne başlar oynadığın Erenler 

meydanında top ile çevgandan sor 

Geçen hod geçti gitti geleceği neylersin Her 

nefsin neşesin bu demle bu andan sor 

İbrahim'in gönlünün gönklediğini bilmeğe Can ile 

talip isen gel Arş-ı Rahmandan sor 

Alimem dersin amma alemden bihabersin Bu 

andan bu nefesten bu demden bihabersin 

Söze gelince gerçi eylemişsin kıl gibi Kalbine 

Hak'tan olan hemdemden bihabersin 

Bu esrarı duymaya gerçekler nazarında 

Ariflerin dediği nağmeden bihabersin 

Dört kitabı okursan yine bilmiş olmazsın Benim 

canım madem ki ademden bihabersin 

OLUKLUCA 

Atalarımız doğada ibadet etmeyi hep sevmişlerdir.Olukluca'yı da sık sık 

ziyaret ederek ibadet etmişlerdir. Camili Yayla adına dikkat edilirse, ibadet için 

yaylada bile cami yaptırmışlardır. Dedegöl dağındaki Karagöl'e kadar giderek on 

beş gün orda kalıp ibadet ettikleri bilinmektedir.

Şeyh Mehmet Sultan için halk arasında bir hikâye anlatılır. O'nun bir katırı 

varmış. İbadet etmek için Olukluca'ya çıkarken Şeyhin rahat gitmesi için katırın 

arka ayakları uzarmış. Şeyh inerken rahat inmesi için katırın ön ayakları uzarmış. 

Olukluca bir meşe korusudur. Ne yazık ki asırlık meşeler 1911 kışında 

kesilmiştir. O yıl öyle kış olmuş ki yüz gün gölün buzu kalkmamış. Soğuktan 

yakacak kalmadığı için korudaki asırlık meşeler, hatta katranlardan bazıları 

kesilerek Eğirdirli hayatta kalma savaşı vermiştir. Olukluca'daki şimdiki ağaçlar 

kesilen meşelerin köklerinden ya da yeniden oluşan ağaçlardır. 

OMUCA 

Asma kütüğü. İssiz yandığı için Pınarpazarı'ndaki kebap fırınlarında omuca 

yakılırdı. 

ONYEDİLER 

Bir sohbet arkadaşlığı gurubudur. 3 Mayıs 1959 Cami mahallesi 

yangınından sonra dağılmıştır. 

OT BALIĞI 

Pararhodeus niger... 68 cm uzunluğundadır. Sarı, pullu, akvaryum balığı 

gibi bir balıktı. Daha çok hendek otu denen otların arasında yaşardı. 

OTURAK 

Çocuk ve hastaların eskiden tuvalet için kullandıkları topraksırçalı kap.

OVMA HELVASI 

Nişasta az bir suyla ezilir, sulandırılır, içine tat verecek ölçüde pekmez, 

biraz da tereyağı katılır. Ateşe konur, sürekli karıştırılır. Katılaştığında eksıranla 

sürekli olarak kıyılır. Pilav durumuna geldiğinde ocaktan indirilir. 

OVMAÇ ÇORBASI 

Hamur az bir unla iki el arasında ovularak ufalanır. Çorbanın malzemesi 

olarak kullanılır. Kaynar suya atıldıktan sonra çorba pişince üzerine kızarmış 

sadeyağ konur.

ÖĞLE YELİ 

Lodos'un yerel adıdır. Lodos yeli genelde öğle ve öğleden sonra başladığı 

için Eğirdirliler bu adı vermişler. 

ÖKSÜRÜK KAYASI 

Hıdırellez mağarasının yakınlarındadır. Hasta kayanın yanına gider. 

Tükürür, üzerine taş yapıştırır, ardına bakmadan evine döner. Öksürüğünün 

geçeceğine inanarak bekler. 

ÖMER FEVZİ ÖZTIĞ 

Ö 

1915 yılında Eğirdir'de doğdu. İlk öğrenimini Zafer İlkokulunda, orta 

öğrenimini Isparta'da bitirdikten sonra yüksek tahsilini Almanya'da tamamladı. 

Botanik profesörü olan Öztığ Almanca, Fransızca, İngilizce bilmektedir. Faydalı 

Bitkiler, Bitki Anatomisi, Nebatlar Dünyası eserlerinden birkaçıdır. Liseler için 

Biyoloji ders kitapları da yazmıştır.

PALAZ BABA 

P 

Baba Sultan türbedarlarındandır. Göl tarafında türbesi vardı. Yüz yıl kadar 

önce yıkılıp yola gitmiş. 

Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın 1475de biten divanı Hızırnamesinde Palas 

Abdal olarak adı geçen kişi bu olsa gerektir. 1475 yılını esas alırsak tarih 

bakımından hayli eski görünüyor. 

PAMUK HANI 

Bugünkü Belediye işhanının bulunduğu yerde idi. 1926 da Şapçılar 

tarafından satın alınıp yerine otel ve iş yerleri yapıldı. 1966 dan sonra Belediye 

istimlak edip oraya bugünkü işhanını yaptırdı. Daha önce oranın bedesten olduğu 

bilinir. Şimdi Isparta müzesinde sergilenen Eğirdir Definesi bu işyeri yapılırken 

bulunmuştur. 

Prof. Dr.M.Akif Erdoğru XVI.Yüzyılda pamuklu bezlerin satıldığı kapalı 

çarşı (Bezzazistan) olduğunu yazar. Büyük birolasılıkla bu yer Pamuk Hanı denilen 

bugünkü Belediye işhanının olduğu yerdi. Eğirdir definesinin de burada bulunması 

bu olasılığı güçlendirmiyor mu? 

PAMUK 

Eski kayıtlarda pamuğun Eğirdir gölü çevresinde ekildiği yazılıdır. Hatta 

Avşar'dan bahsetmektedir. Benim çocukluğumda Avşar'ın köyü olan Yenice köyde 

pamuk ekilirdi. Pamuğun o zamanki adı "Penbe" dir. Atabey'in bir köyünün adı da 

Penbeli'dir. 1480 lerde Bedre köyünde de pamuk ekildiği kayıtlarda geçiyor. 

PAPURATEŞ TAKIMI 

Bir sohbet arkadaşlığı gurubuydu. Papurateş de bu sohbette oynanan bir 

oyunun adıdır. 

PASTIRMA 

Eğirdir pastırması Kayseri pastırması gibi çimenle yapılmaz. Keçi ya da 

erkeçin kaburgaları özel olarak ayrılır, bolca tuzlanır. İnce tülbent sarılarak güneşte 

kurutulur. Etin yağlı olması gerekir. Genelde et tuz yüklü olur. Kışın kaburgalar 

çubuk halinde kesilir.Ocakta, mangal zerinde pişirilerek yenir. Yalnız yağlarının 

boşa akmaması için sık sık iki ekmek arasına konularak yağı alınır. Lezzeti başka 

tür pastırmalarla kıyaslanmaz.

PARLAİS 

Bugünkü Barla'nın antik adıdır. 

PATLAVUK 

Ağız civarında ve yüzde kabuklu çıbanlar olurdu. Bu çıbanları iyi etmek için 

patlavuk kesilirdi. Patlavuk kesen ocak kişisi çıbanlı çocuğa, "Patlavuğunu 

kesivereyim mi?" diye üç kez sorar, o da üç kez "Kesiver." derdi. Genelde iğde 

ağacı fışkınlarından birkaç dal kesilir, çocuğa verilirdi. O dallar da bacabaşına 

konulur, onlar kurudukça çıbanların da kuruyacağına inanılırdı. 

PAZARTAŞI 

Prostanna'dan Akpınar köyüne inerken üste yakın bir düzlüktür. Güneyinde 

yüksek kayalar vardır. Eski yol Prostanna'nın en alçak yerinden geçip 

Kervansaray'a indiği için bu yerin de yol üstü olması nedeniyle Pazartaşı olarak 

anılması dikkate değer. 

Akpınar- Pazartaşı'ndan Boğazova'nın görünüşü 

PAZAR KAYIĞI 

Yeşilada'da oturanların her gün Eğirdir'e gelip gitmek için kullandıkları 

kayıktı. İki tane olduğunu söylerler.

PEKMEZ KARMAK 

Mart ayında kar diş diş olduğunda üzerine pekmez dökülür yenirdi. Buna 

pekmez karmak derlerdi. 

PEKMEZ TOPRAĞI 

Marnlı toprak. Üzüm suyundaki asiti giderir, pekmezi tatlandırır. Genelde 

Banus köyünden getirirlerdi. 

PESKENİA 

Eğirdir gölü kuzeyinde bulunan yeri tespit edilememiş bir ilk çağ köyü ya da 

kasabası. 

PEYNİRLİ PİDE 

Eğirdir'e özel bir yemektir. Sekibağ mesiresinin yemeğiydi. Sekibağ 

mesiresi Mayıs ayının ikinci haftasının Pazargünü yapılırdı. Fırında pide yapılırken 

taze, tuzsuz, yağlı keçi peyniri harç edilir, pide hamuru üzerine konulurdu. Fırından 

çıktıktan sonra da parçalara bölünür, özel tencerelerine konarak üzerine bolca 

şeker dökülürdü. Sıcakken tencerenin kapağı kapatılır, iyice sarılır, sıcak sıcak 

öğleyin yenmek üzere, çadırlarda bekleyenlere; oğullar, nişanlılar, babalar 

tarafından Sekibağ'a yetiştirilirdi. 

Günümüzde de yapılıyorsa da doğru malzeme kullanılmadığından afiyeti 

olmuyor. 

PINAR PAZARI 

Pınardağı eteklerinde çıkan pınarın düzlüğünde eskiden 15 Eylül-15 Ekim 

arasında dört Pazar yapılan bir panayırdı. Köyler, ilçeler, tüm yörüklerin ve çevrenin 

toplanıp mal aldığı, mal sattığı bir pazardı. Şimdilerde ihtiyaç karşılığı 15 

Ağustostan başlamak üzere on hafta yapılmaktadır. 

Ne zaman başladığı bilinmiyor ama 1204 den sonra buraya temelli yerleşen 

atalarımızın bu olayı başlattıkları kesindir. Çünkü geldiği yerlerdeki geleneklerini de 

getirmişlerdir. 1860 larda Semerkand dolaylarında dolaşan Radlofun "Sibirya'dan" 

adlı neserinde böyle bir Pazaryerini anlatmaktadır. 

"Ortada bulunan Pazar yeri umumiyetle geniş, boş bir sahadan ibarettir. 

Fakat Pazar günü meydan uçsuz bucaksız insan kalabalığı kaynaşır. İhtiyar ve 

gençler bütün kışlaklardan buraya gelirler. İmkânını bulan herkes pazara gider. 

Satın alacak, satacak bir şeyi olmasa dahi pazarı kaçırmaz. Rahat bir sükunetle 

alışveriş yapanlar arasında dolaşır. 

Burada binlerce ve binlerce erkek, çocuk ve kadınlar sık bir kalabalık 

halinde kaynaşırlar. Her yer rengarenk olur. En çok gözebatan satılık mallar, tarla 

mahsulleri, ziraat aletleri, çanak çömlek binek takım gibi şeylerdir..." Sanki bizim 

Pınarpazarını anlatıyorgibi.

PINARGÖZÜ 

Pınarpazarı (1940) 

Yenişarbademli şehir merkezine 10 km uzaklıktadır. Dedegöl dağının 

eteğindedir. Bir mağara ağzından büyük bir su çıkar. Çevresinde antik yerleşim 

izleri vardır. Uzmanların incelemesine göre mağaranın uzunluğu 15 km.dir. 

Türkiye'nin en uzun mağarası denilmektedir. Genelde suyu 4 °C derecedir. 

Çevresi Orman Bakanlığı tarafından mesire yeri haline getirilmiştir. 

Buradaki ulu bazı karaçamların 400 yaşında olduğu söylenir. Mağarayı 

inceleyen uzmanlar içinde şelaleler, yer altı gölü, ırmağı olduğunu, ender rastlanan 

bir mağara olduğunu belirtmişlerdir. Eğirdir'e Aksu üzerinden 55 kilometredir. 

PİRE KIYISI 

Yeşilada'nın güney kıyısıdır. Şimdi doldurulup yol haline getirildi. Poyraz 

olduğu zamanlarda kayıklar buraya yanaşırdı. Şimdi küt gövdesi kalmış, içi oyuk 

yaşlı bir çınar ağacı vardır. 

PİRİNÇLİK 

Bugün Dağ ve Komando Okulu'nun eğitim yaptıkları Isparta yolu 

doğusundaki yamaçtır. Sanırım geçmiş zamanda pirinç ekildiği için bu ad 

verilmiştir.

PİŞMANİYE 

Kışın havanın çok soğuk olduğu zamanlarda pekmezden pişmaniye 

yaparlardı. Pekmezden mat yapılır, defalarca katlanarak muamele edilir. 

Tereyağla un kavrulur, mat tablanın üzerine çember şeklinde konularak yayılmış un 

üzerinde üç dört kişi aynı yönde çevirirler, mat işlem sonucu tel tel olurdu. Başarılı 

olmazsa mat çuvaldız gibi kalın olurdu. 

En soğuk kış günlerinin özel zevklerinin arasında olan pişmaniye, haşhaş 

helvası, ceviz helvası artık günümüzde unutuldu. İnsan ilişkilerimiz, insan 

sıcaklığımız kalmadı. Umarım kültürümüzün yaşamasını isteyenler günün birinde 

bu güzelliklere sahip çıkarlar. 

PREHİSTORİK KALINTILAR 

Konnebucağı pınarının Sivri dağı istikametinde yüz metre kadar batısında 

1970 yılında kuyu kazılırken 6 metre derinlikte bir mezar ve iki küp çıktı. Mezar; bir 

taş döşeme üstüne yatırılmış ölüye, pişmiş topraktan uzunlamasına yarım küp 

biçiminde bir kapak kapatılmıştı. Konnebucağı pınarının doğu bucağında da 

dikkate değer keramik kalıntıları görülür. 

Meseyin dağının güneydoğu yönünde, Belen taraflarında prehistorik 

kalıntılar vardır. Değişik keramiklerin yanısıra obsidiyen, sileks taşlar görülmüştür. 

Prof. Dr. Sait Özsait'in verdiği bilgilere göre J. Meloart 1955 lerde Kovada gölü 

yöresinde incelemeleryapmıştır. Gölün güneybatısında bir yer bulmuştur ki burayı, 

"Çukurkent tipinde" obsidiyen aletlerin bulunduğu üç yeni yerden biri olarak 

gösterir. Çatalhöyük (Konya-Çumra), Hacılar (Burdur) ile çağdaş sayar. Bu 

bakımdan Pınar beleninde obsidiyen taşların bulunduğu yerin incelenmesi bize 

Eğirdir'in geçmişi hakkında bilgi verebilir. 

Yine Meseyin dağının kuzey ucunun hemen doğusunda bir kuyu kazılırken 

6 metre kadar derinlikte kol kalınlığında ve iriliğinde yanmış, kömürleşmiş bir odun 

parçasına rastlanmıştır. 

PROSTANNA 

Sivri ile Camili yayla arasında kalan yüksek tepe Akropolis olarak 

kurulmuştur. Akropolisle Sivri dağı arasında kalan ve bunun kuzey güney 

yamaçları da Prostanna'nın yerleştiği alandır. Akpınar'da oturan kişiler batıdaki 

yüksek dağlardan Akropol'e iki koldan künklerle su geldiğini, bu künklere 

rastladıklarını söylerler. Prostanna'da kaçak kazılar sık yapılmaktadır. 

Akpınar köyünde oturanlar yılda 45 bin turistin burayı ziyaret ettiklerini söylerler. 

Şehir geniş bir alana yayılmıştır. 2000 yılında kalıntılar arasında dört saatlik bir gezi 

yapıldığı halde daha gezemediğimiz yerler vardı.1906 da bu bölgede araştırmalar 

yapan H. Rott Sivri dağına çıkarken kar içinde güzel, düzgün kesme taşlı yapı 

kalıntıları gördüğünden bahseder. 

Şimdiye kadar Prostanna'da ciddi bir inceleme yapılmamıştır. Tüm 

çalışmalar yüzeyseldir. O nedenle Prostanna hakkında bilgiler azdır. Hele Sivri 

dağının tepesine yakın ve Sivri'yi kale haline getiren sur duvarlarından ve bu 

kalenin içindeki kalıntılardan hiç bahseden olmamıştır. Bu kalenin içinde uzun

süren yaşam olduğunu gösteren şarap veya erzak küplerini, seramik kalıntılarını 

uzmanların değerlendirilmesinde yarar vardır.. Buradaki sarnıç kuyu da dikkate 

değer. Prostanna M. H. Ballance'a göre Hellenistik devirden önce kurulmuş, daha 

çok bir karakol vazifesi görülmüştür. Akropol şehrin yerleşme alanından 200 metre 

kadar yüksekte, 200 metre kadar çaptadır. Ortasında kareye yakın bir mabet 

kalıntısının izleri vardır. Akropol bir kale duvarıyla çevrilmiştir. Bazı yerlerde kale 

duvarlarının kalınlığı iki metreye varır. Akropol'ü koruyan sur duvarlarının sekiz 

burcu olduğu, ihtimal iki kapıdan girildiği H.Ballance'nin yaptığı topografik bir 

planda görülmektedir. 

Prostanna'dan görüntüler

Prostanna, Roma egemenliği altında iken II.Filippos'un onuruna para 

basmıştır. Arka yüzünde Tioulos çayını simgeleyen tanrının kabartması konulmuş, 

tioul biçiminde kısaltılmıştır. Büyük olasılıkla bu çay bizim eski Irmak, bugünkü 

kanaldır. Bu dönemlerde basılan paralarda da Sivri dağının adı "Viarus" olarak 

geçer. 

381 yılında istanbul'da toplanan Piskoposlar kurultayına Prostanna'dan 

Attalus Prostemensis adlı bir piskoposun katıldığı bilinir. 

6.yüzyıldan sonra Prostanna terkedilmiştir. Şehirde hiçbir Bizans 

kalıntısına rastlanmamıştır. Prostanna'nın yakınındaki Sagalassos 6. yüzyılda 

büyükbirdepremleyıkılıpyerle bir olmuş, şehirde terkedilmiştir. Prostanna'nın da 

aynı zamanlarda terkedilişi bu büyük depremin burada da etkisini gösterebileceğini 

akla getirmektedir. 

"Psidya ve Türkiyedeki Tarihsel Adlar" adında bir eser yazmış olan Bilge 

Umar Prostanna sözünün yerel Luvi diline göre güçlü bir olasılıkla "Gür su akıntısı, 

kenti" anlamı taşıyabileceğini yazar. 

Eğirdir'in eski adlarıyla prostanna kelimesinin bir ilgisi olmadığı bilinmelidir. 

İnternette Prostanna paraları ile ilgili şu adres vardır: 

F.J.Wagner Numismatic Art and Antiquities. Tel:(315) 687-0036.E mai: 

clasant servtech.com Postoffice box2 Minoa New-York 13116-0002 USA 

Not : Sivri ardındaki Prostanna antik kentini çok az Eğirdir'li bilir. 

İlgilerini çekmek amacıyla bolca fotoğraf koydum. 

Ayrıca burayla ilgilenip bazı değerli parçaların Isparta müzesine 

götürülüp sergilenmesini sağlayan Arkeolog İlhan Güceren'e teşekkür ederim. 

Prostanna'dan bir yazılı taş 

Zirvedeki Türk Bayrağı ve Zirve Defteri

Prostanna'dan görüntüler

Sivri'nin tepesindeki yalnız ahlat ağacı 

Sivri'nin üzerindeki Bizans kalesi kalıntıları

PÜSE 

Taban suyu yüksek yerlerde sert çekirdekli ağaçların kabuk dışına attıkları 

salgının sertleşmesi sonucu olur. Bir yerde özlü şekere benzer. Suda eritildiği 

zaman yapıştırıcı olur, zamk görevi görür. İlkokulda püseden zamk yapıp 

kağıtlarımızı yapıştırırdık. Bilge Umar'a göre Luvi dilinde "Pisa" katran anlamı taşır. 

İki sözün benzerliği düşünülürse Luvi dilinden günümüze gelmiş görünüyor. 

Yakaavşarlılar çamlardan çıkardıkları katranlara püse derler. Geçmişte 

bunları deri tuluklara doldururlar Konya, Beyşehir, Akşehir gibi yerlere buğdayla 

değiş tokuş yapmaya giderlerdi. 

Püseden ince katran yapılır; bu sıvı küçükbaş ve büyükbaş hayvanların 

tedavisinde kullanılır. 

Sivri'den Olukluca, Eğirdir ve Adalar

RADUMOS DEĞİRMENİ 

R 

Isparta'ya giderken demiryoluyla karayolunun kesiştiği yerin ileri sağında 

bir su değirmeni idi. Geceden eşeklere yük sarılır, gidilir, öğütülür gelinirdi. 1945 

lerden sonra terkedildi. İlgisizlikten yıkıldı gitti. 

RİCHARD L.TAPPER 

Eşiyle beraber Eğirdir'de 1984 yılından önce Sosyal Antropoloji açısından 

birkaç yıl kalarak inceleme yapmıştır. Karısı Nancy de halk arasında sıcak temas 

kurup yardımcı olmuştur. 

Abdullah Naci Kartal'ın dediğine göre Tapper'lerin 28.9.1984 ten sonra 

Eğirdir'le bir ilgisi olmamıştır. 

l. Eğirdir Sempozyumu kitabında yabancı dilde Eğirdir'le ilgili yayınlar 

bölümünde onlarla ilgili şöyle bir bilgi vardır. 

•TAPPER, Nancy; Gender, Movement and Exchange in A Turkish Counity 

(Eğirdir) ;London 1987 

•TAPPER, Nancy; "Thank God We're Secular!" Aspects of 

Fundamentalizm in A Turkish Town (Eğirdir), Forthcaming in L. Çaplan 

(e.d.) Aspects of Fundamentalizm, 1988 

Bu eserler henüz incelenip yayım yapılmadığı için, özellikleri hakkında 

bilgimiz yoktur. 

RUMLAR 

Başlangıçta Eğirdir'de de oturan Rumlar 1568 den sonra Ada'da 

toplanmışlardır. Türklerin Ada'da yerleşmeleri ise 1403 de Timur'un Eğirdir'i 

fethinden sonradır. Rumların Eğirdir merkezde kaldıkları süre içinde kiliselerinin 

nerde olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Yalnız Kubbeli Mescitin olduğu yerin bir 

kilise yeri olduğu söylenirse de kesinliği konusunda belge yoktur. 

RÜŞTİYE 

Rüştiye 1872 yılında Burhanzade Hacı Murat öncülüğünde, kardeşi Hacı 

Burhan, Hatıpzade büyük Salih, Sadullah Efendizade Rıza, Tığlızade Hacı Hafız 

Mehmet, Hacı Memiş Ağazade Hafız Mehmet, Hacı Sadık Efendilerin 

çalışmalarıyla açıldı. Bina üç oda bir dershane olmak üzere iki katlı olarak yapıldı. 

1901 yılına kadar kullanıldı. Sonra yıkılıp karşısına daha büyük iki katlı bir bina 

yapıldı. Alt katı iptidai, üst katı Rüştiye olarak kullanıldı.

SAATÇİ AHMET EFENDİ 

S 

Eğirdir'in en eski saat ustalarındandır. Saatçiliği babası Mehmet Efendi'den 

öğrenmiştir. Ahmet Efendi'nin doğumu tahmini 1870 lerdir. Ölümü de 1930 lardadır. 

Kurtuluş Savaşında Kale mahallesi Müdafai Hukuk Cemiyeti'nin temsilcisi 

olmuştur. Kendinden sonra saatçiliği oğlu İzzet Efendi devam ettirmiştir. Ondan da 

oğlu Hasan Efendi almış, şimdi de oğlu Bülent beşinci nesil olarak aile mesleğini 

devam ettirmektedir. Soyadları Gürdal'dır 

SAKARCA 

Anında değişik yönlerden ters ve sert esen rüzgâr. Adalı kayıkçılar böyle 

rüzgârlardan çekinirler. Kayık batma tehlikesi geçirebilir. Böyle rüzgârda birkaç 

kayığın battığı, boğulmalar olduğu bilinir. 

SAKSAĞAN BEYNİ 

Taze yoğurtla pekmez karıştırılarak yapılır, ekmek banarak yenir. 

SALİH ŞAPÇI 

Eğirdir'in en eski Şapçılar sülalesindendir. 1950 lerden sonra İstanbul'a 

göçmüşler, orada yaşamışlardır. Buna rağmen Salih Şapçı ömür boyu Eğirdir 

tarihiyle ilgilenmiştir. Karçınzade Süleyman Şükrü'nün Seyahat-ı Kübra adlı eserini 

günümüz diline çevirip Gölsesi gazetesinde yayınlanmasını sağlamıştır. Bu konu 

da derin incelemesi vardır. Ayrıca Eğirdir tarihiyle ilgili yazıları Akın gazetesinde 

sürekli yayınlanmaktadır. Kitap haline gelmiş çalışması yoktur. 13.07.1928 

tarihinde Eğirdir'de doğmuştur. Babası Ahmet Şapçı'dır. 1892 de Eğirdir'de doğmuş, 

03.07.1967 de İstanbul'da ölmüştür. Zincirlikuyu kabristanına gömülmüştür. 

Dedesi Hacı Salih Efendi 1848 de Eğirdir'de doğmuş, 13.09.1923 de Eğirdir'de 

ölmüştür 

SALLASAPAN 

Uzağa taş atmak için kullanılan bir çeşit sapandır. Bir oval deri parçası ya da 

örgünün iki ucuna sağlam bir ip bağlanır. İp boya göre olup biri orta parmağa 

bağlanır. Taş hazneye konarak ipin iki ucundan tutulup aşağı ya da baş üstünde 

birkaç defa hızla çevrilerek istenen hedefe yönlendirilir. Sallanma iyice hızlanınca 

ipin bağlı olmayan ucu bırakılır. Bu şekilde taşı yüz metreden fazla ileri atmak 

mümkündür. Sallasapan ateşli silah öncesi savaşlarda bile kullanılmıştır.

SARAY 

Eğirdirliler kiremitle kaplı çatıya saray derler. Önceleri şehirdeki evlerin 

çoğu damlıydı. Yükek yöneticiler çatılı kiremitli evlerde oturduğuna, onlara saray 

denildiğine göre o evlerin özelliğinden kiremitli çatılara saray denilmiş olabilir. 

Eğirdirli "Çatı akıyor" demez, "Saray akıyor" der. Kiremit aktarmaya da "Saray 

aktarma" der. Selçukluların Beyşehir gölü kıyısındaki Kubadabad sarayında bizim 

kiremitlerin daha irileri kullanılmıştır. Kiremitli evlerin onlara benzerliğinden böyle 

bir gelişme olabileceğini düşünüyorum. 

SARAYCIKARASI 

Meseyin dağının doğu tarafındaki düzlüğe denir. Ağılköy'ün alt düzlüğünde 

"Saray" denilen bir mevki vardır. Harçlı kalıntılar görülür. Mezar kalıntılarına, 

iskeletlere de rastlanır. Eğirdirliler sanıyorum geçmişte bu saraydan dolayı o yöreye 

"Saraycıkarası" demişler. 

Meseyin dağının kuzeydoğu ucunda kuyu kazan bir vatandaş altı metre 

kadar derinlikte yanmış bir odun parçasına rastladığını söylemiştir. Meseyin 

dağının kuzeydoğu yörelerinde de obsidiyen ve sileks taşlara rastlanmıştır. 

Çalıların arasında duvar kalıntıları, keramik parçaları vardır. Yol hafriyatı yapılırken 

belenin tepesinde doğuda bir küp mezara da rastlanmıştır. 

SARI TUĞLA 

Sarı tuğlalar Anadolu Beylikler döneminin çok önemli özelliklerinden biridir. 

Hızır Bey camisinin batı kuzey köşesinde bu tuğlalardan kullanılmıştır. 

SEKİBAĞ ÇADIRI 

Mayıs ayının ikinci haftasının pazar günü gidilen mesire yerine bir gün 

önceden çadır kurulurdu. Çadırlar genelde kıl iplikten dokunan çullar kullanılarak 

yapılırdı. Kıl çadırların özelliği yağmur yağsa da suyun süzülerek uçlardan akması, 

çadırın içini ıslatmamasıdır. 

SELAMİ 

Eğirdir'de doğdu. Doğum ve ölüm tarihleri bilinmemektedir. Asıl adı Molla 

Sinan'dır. Müderristir. Yusuf ve Züleyha mesnevisi vardır. 

SELEUCİASİDERA 

Atabey yakınlarında Bayat mevkisindedir. M.Ö. 3. yüzyılda kurulmuştur. 

Bugün görünen kalıntıları çok azdır. Tiyatro girişi, kaya ve oda mezarları, sur 

kalıntıları, bazı bina temelleri vardır. Zaman içinde çok tahrip görmüştür. 

Atabey'deki Ertokuş medresesi yapılırken buranın taşlarından yararlanılmıştır. 

Medresede açıkça izleri görülür.

SEN THEODOROS 

1907 nin 29 Nisanda Ada'ya uğrayan Gertrude Bell adında bir hanım gezgin 

Ayastefanos kilisesinin kuzeyinde olan 11-12. yüzyıldan kaldığı sanılan eski yıkılmış 

kilisenin adının sen Theodoros olduğunu yazar. Bu isme yalnız bu kaynakta 

rastladım. Bilinen bu eski kilisenin adına şimdiye kadar hiçbir kaynakta 

rastlanılmadı. 

Bu kaynakta Sen Theodoros kilisesinin yanında bulunan kuyunun suyunun 

bütün hastalıklara iyi geldiğini yazar. Bugün Ada'nın yaşlıları bu kuyunun suyundan 

çocukluklarında şifa bulduklarını söylerler. 

Şimdi bu kilisenin olduğu yerde okul vardır. Kuyu da bu okulun doğu 

duvarının dibindedir. 

SENATÖR 

Sözü edilen kuyu ve Ada sakinleri 

Sudak balığının en irisine balıkçıların verdiği addır. Bu balıkların irileri 5-6 

kilo, bazen daha fazla gelirdi. 

SEVİNÇBEY KÖYÜ 

Miskinler yokuşundan sonra Ispartaya gidilen yolun sol tarafında bir küçük 

köydür. İçinden gür bir pınar çıkar. Pınarın yakınında çocuk hastalara şifa verdiğine 

inanılan bir ziyaret yeri vardır. Sevinç ismini Eğirdir'in ilk Osmanlı komutanlarından 

Hızır Ağa'nın Şeyhülislam Berdai Zaviyesine bütün mallarını vakfettiği 1429 tarihli 

vakfiyede şahitlerin arasında görüyoruz. Zamanın kumandanlarından biri olan bu 

kişinin burayla ilgisi olduğu akla geliyor.

Halk arasında Sevinçbey'e "Seniçbey" derler. Şöyle bir hikâye anlatırlar: 

Sevinçbey'deki Beyin evine bir misafir gelmiş. Kahveyi getiren kişi önce misafire 

vermek istemiş. Misafir de saygısından "Sen iç Bey." demiş. Ondan sonra oranın adı" 

Seniçbey "kalmış. 

SEVİNÇBEYLİ KARA MEHMET 

Kurtuluş savaşı içinde eşkıyalık yapmıştır. 1922 de Senirkent'te bomba ile 

öldürülmüştür. Başı Isparta'ya götürülüp teşhir edilmiştir. 

SEYAHAT-I KÜBRA 

Eğirdirli Karçınzade Süleyman Şükrü'nün bir seyahat kitabıdır. Asya, Afrika, 

Avrupayı gezmiş gördüklerini bu kitapta anlatmıştır. Baştan kırk sayfa kadarı Eğirdir 

tarih ve kültürüyle ilgili ilk bilgileri verir. 

SEYFULLAH DEDE 

Bir Mevlevi Dedesidir. Türbesi hamam mahallesinde tarihi bir evin içindedir. 

İhtimalle Mevlevi tarikatının Eğirdir'de ilk temsilcisidir. Mevlana Celalettin Rumi'nin 

kardeşi çocuğu olduğu söylencesi vardır. Son şeyhlerden Osman Efendi'nin eşi, dedem 

Nuri'nin kardeşi Veziroğlu Mehmet Efendi'nin kızı Havva'dır. Tekke 1925 ten sonra 

Cumhuriyet kanunları gereği kapatılmıştır. 

SİLAHDAROĞLU MESCİDİ 

Silahdar Paşa Mescidi Şerifi diye de kaydı var. 1530 yılındaki Eğirdir'de bulunan 

evkafın durumunu gösterir belgelerde kale içinde silahdaroğlu mescidi geçiyor. Bugün 

halen Kale camisi denilen cami kaynaklarda "Dedeki" mesciti olarak geçtiğine göre bu 

adı geçen mescit ikinci bir mescittir. Bu mescit 1945 lerden sonra yıkılmış, yerine bir 

salon iki odalı, tek katlı bir ev yapılmıştır. Hocalar evinin batı bitişiğinde, Vezirler evinin 

arkasında idi. Harçlı sağlam biryapıydı. 

SIRAZ 

Çok yağlı olurdu. Karnından çıkan yağı kendini kavururdu. En iyi kurulmuş balık 

sırazdan yapılırdı. Sac ve teneke üzerinde de pişirilerek yenirdi. Buna da çayır kebabı 

derlerdi. 5-6 kilo kadar irileri olurdu. Karçınzade Süleyman Şükrü 15 kiloya kadar 

tesadüf edildiğini söyler. 

Havyarı zehirlidir diye yenmezdi. Eğirdir gölü hakkında 1952 de rapor yazan 

Alman Ord.Prof. Dr. C. Kosswig iki arkadaşıyla beraber sıraz havyarı yiyerek deneme 

yapmıştır. Yemekten 4,5 saat sonra kusma ve terleme başlamış, aralıklarla sabaha 

kadar devam etmiş, ishal durumu da olmuştur. Raporunda böyle anlatmaktadır. 

SIRIM 

Erik, kayısı, yabani erik gibi meyveler marmelat haline getirilir. Bir bez üzerine 

incecik yayılarak güneşte suyu çektirilir. Sonra katlanarak kış için saklanır. Köseleden 

kesilmiş, muamele görmüş ince uzun ipe de sırım denir.

SIYIRGA 

Taze, taneli fasulye haşlanır. Yağ konmadan tuzlu tuzsuz yenir. Eğirdir 

köylerinde buna "Zıplak" da derler. 

SOĞAN 

Soğan çok acı olursa diken kişinin soğanı dikerken çok yellendiği söylenir. 

Soğan sıcak küle gömülüp pişirildikten sonra iltihaplanmış yara üzerine konursa, 

iltihabı açığa çıkarır. 

SOHBET CEZALARI 

Erişkin kimselerin kış günleri aralarında anlaşıp haftanın birkaç gününde 

beraber yemek yiyip eğlenmeleri gelenektendi. Bu toplantılarda sohbet edilir, 

yemekler yenir, oyunlar oynanırdı. Toplantıda kusur işleyenlere cezalar verilirdi. 

Ama yellenenlere de verilen ceza en ağır olurdu. Balkabağı ortadan kesilip içi 

oyulur, kavuk gibi başa geçirilir, üstüne de mumlar yakılırdı. Sırtına da eski bir cübbe 

giydirilerek eşeğe ters oturtulur, Sohbetbaşı da eşeğin yularından çekerek çarşı 

içinde dolaştırırdı. 

SOKU 

Dibekte buğdayın kabuklarını çıkarmak için kullanılan bir araçtır. 60-70 

cm.lik yuvarlak bir takoza sağlam bir sap takılır. Onunla dibek içindeki buğday 

üzerine ritmik hareketlerle vurulur. Hafif ıslatılan buğdayın böylelikle kabukları çıkar. 

El değirmeninde çekilecek bulgurlara da aynı işlem yapılırdı. Bu işleri yapmak için 

taş dibek hemen hemen her mahallede vardı. 

SORGUN MAĞARASI 

Aksu'nun 10 km. kadar kuzeyindedir. Toplam uzunluğu 302 metredir. 

İçinden biryeraltı deresi akmaktadır. 

SOZOPOLİS 

Uluborlu'nun antik ikinci adıdır. İlk adı Apollonia'dır. Meşhur kirazı bundan 

bozularak "Napolyon" şeklinde söylenmektedir. Sonradan Sozopolis olmasının 

nedeni, Hıristiyanlığın ilk azizlerinden Sozimos'la ilgilidir. 

SÖNGÜ 

Taş ekmek fırınlarında fırını ısıtacak kadar ateş yandıktan sonra külleri ve 

közleri bir yana toplamak için ucuna çaput bağlı uzun bir sırık kullanılır. Buna söngü 

denilir. Çaput ıslatılır, sırık döndürülerek kor ve kül bir yerde toplanırdı.

SÖZLÜK 

Abıldabıl yürümek : Sendeleyerek yürümek. Yaşlı yürümesi. 

Acıgenirek : Mide ekşimesi, ağızdan gaz çıkarma. 

Acızlanmak : Sızlanmak. 

Addakgaddak : Hile, aldatma. 

Ağ : Bilinen anlamı dışında, donlarda bacak arasına konulan 

üçgen şeklindeki ek kumaş. 

Ağnamak : Eşeğin ince tozda yatıp debelenmesi. Amaçsız, iş 

örmeden yatan insana da kullanılır. 

Akarca : Kemik veremi. 

Akarı kokarı olmak : Hasta olmak. 

Akıtmak : İşemek. 

Alazlamış : Çok zayıflamış. 

Alıcı hastalık : Öldürücü hastalık. 

Allaha yan bakan : Şaşı. 

Alnı çatından vurmak : Alnın ortasından vurmak. 

Alnıkabağı : Kaşlarla saçlar arasındaki bölge. 

Alt üst parası : Hastanın ölümünden sonra günahlarının affı için hayır 

işlerine, hocalara, yoksullara verilen para. 

Ana gı : Anacığım. Divanü-Lügat-it-Türk'de "gı" eki "çığım" 

anlamında kullanılmıştır. 

Ananın eti : Çırılçıplak. 

Angıtbengitolmak : Ani bir durum karşısında çok şaşırmak. 

Apak topak : Gürbüz. 

Arabevli : Evine düşkün olan kimse. 

Arıkmak : Temizlenmek. 

Arılık : Altın ağırlıklı armağan. 

Atılıp gitmek : Çok yorgun olmak. 

Avkmakcıvkmak : Aşırı şekilde dövmek. 

Avunmuş : Cinsel isteği giderilmiş. Hayvanlar için kullanılır. 

Ayağı berkmek : Ayağın burkulan yerin şişmesi. 

Ayamak : Kendini ya da eşyasını korumak. 

Aydaş : Çok zayıf, gelişmeyen küçük çocuk, süt çocuğu. 

Ayvadana : Sarı çiçekli kokulu, kaynatılıp içilince öksürüğe iyi 

gelen bir ot. 

Badılamak : Seyrekçe kumaşı teğellemek. 

Badırdamak : Öfke halinde söylediği anlaşılmadan kendi kendine 

konuşmak. 

Bağa : Guatr hastalığı. 

Bağır : Göğüs. 

Baklan : Taze ve semiz. Çevremizde bir köy adı. Divanü-Lügat-it 

Türk'te de geçer. 

Balkımak : Parıldamak, ışılamak. Ör: Ay balkım balkım balkıyor. 

Bardak : Testi. 

Bastıbacak : Kısa boylu. 

Başak : Bağ bozulduktan ceviz badem silkildikten sonra ağaçta 

kalanlar.

Batır Bağ fiillerden sonra kullanılan bir kelimedir. Gelip batır, 

görüp batır gibi. Daha çok kırsal kesim kullanırdı. 

Bazıma Bazlama. 

Belek Yakınlara düğün, doğum nedeniyle verilen armağan. 

Belgüzar Armağan. 

Bellik İşaret. 

Bengildemek Ani bir durum karşısında korkuyla sıçramak.. 

Berkmek Elin ya da ayağın burkulması. 

Beserek Sokakta yalnız gezen sorumsuz genç kız. 

Beti benzi atmak Çok korkmak. 

Bey vermek Kapora vermek. 

Beze Hamuraçma işlerinde küçük hamur topağı.. 

Bezermek Yüzü solmak. 

Bezime Yufka. 

Bıcılgan Küçüktatlısu midyesi. 

Bıdıcık Kısa boylu. 

Bicik Meme 

...Bille gibi..zaman..Ör: Vurdumbille düşürürüm. 

Bingeçmek Kramp, sinirlerin uyuşması. 

Bişik Kasıkta, apış arasında olan kızartı. 

Bitmek Var olmak. Bu yıl elma çok bitti. 

Boğassamak İneğin çiftleşme isteği duyması. 

Boğaz süpürgesi Kadayıf. 

Boğazsak Obur. 

Boynun çıkrığı dönsün Yüzün arkaya gelsin (beddua). 

Börkmek Sıcaktan yanmak, suda haşlanmak. 

Bığır bığır Çürüyen leşteki kurtların kaynaması. 

Bun Sıkıntı. 

Burkutmak Yüzüyle memnun olmadığını belirtmek. 

Buru Aşırı karın ağrısı ve ishal olma hali. 

Buşramak Can sıkıntılı durmak. 

Buymak Çok üşümek. 

Büngüldemek Suyun kaynama hali. Pınar gözlerinden basınçla 

suyun çıkması. 

Bürüncük Bir çeşit ince kumaş. 

Büvve Su. Çocuklar için kullanılır. 

Büzük Kıç. 

Büzülmek Soğuktan uyuşup, toplanıp oturmak. 

Canevi Yürek. 

Ceyhun olmak Aşırı yağışla her yerden seller akması. Ortaasyada ki 

Ceyhun ırmağının buralara uzantısı olsa gerek. 

Cıcıket Yeni doğmuş canlı. 

Cıdavu Geçimsiz, saldırgan kişi. 

Cırcırolmak İshal, sürgün olmak. 

Cırmık Tırnak izi. 

Cıs Ateş. Çocuklariçin kullanılır. Aynı zamanda çocuklara 

yasak şeylere karşı uyarı sözüdür. 

Cibare Saygısız, terbiyesiz, görgüsüz. 

Cibbeten Başından sonuna kadar.

Cibre : Üzümün suyu alındıktan sonra kalan posası. 

Cillikcillik bağırmak : İnce sesle bağırmak. 

Cinbaşına oturmak : Tek başına oturmak. 

Cingilcoruk : Bağ bozulduktan sonra kalan üzümler. 

Cingil : Üzüm salkımının bir parçası. 

Ciynek : Kıvılcım. 

Comman : İriyarı aptal çocuk. 

Coplak : Küçük, balçıklı su çukurları. 

Cozutmak : Kafayı yemek. 

Cuk durmak, cuk oturmak: Aşık oyununda yan çukurun yukarı gelmesi. Bir işin tam 

ve yerinde olduğunu anlatır. 

Çağsak : Dağların yükseklerinden düşen taşların parçalanıp 

yığılan yerleri. 

Çatma : Küçük iskele. 

Çavmak : Sıcaklığın uzaktan yüze vurması. 

Çebiç : Altı aylık keçi yavrusu. 

Çelpeşik : Karışık iş, karışık ip. 

Çemkirmek : Küçüğün büyüğe karşı saygısızca konuşması. 

Çemrenmek : Eteğini toplayıp oturmak. 

Çenet : Kalça. 

Çentik : Tahtaya bıçakla açılan iz. 

Çığır : Karda, dağda gelen geçen insanların ve hayvanların 

açtıkları daryol. 

Çığsak : Çok iyi kurumuş. 

Çıkın : Bohça. 

Çıplakşeytan : Kaynanalara göre gelin. 

Çiğsi : Pişmemiş. 

Çilbir : Atı kontrol etmeye yarayan ince uzun zincir. 

Çimke : Küçük benek. 

Çimmek : Suya girmek, yüzmeye çalışmak. 

Çirk : Pis su. 

Çö durmak : Tay durmak. 

Çömçe : Pestili karıştırmak için kullanılan kısa sopa. 

Çövdürmek : Küçük erkek çocuk işemesi. 

Çözeti : Davarın sağılarak barsakları alındıktan sonra kalan 

yatak eti. 

Dabıldubul : Yaşlı yürümesi, çocuk yürümesi. 

Dal : Omuzbaşı. 

Dalağan : Isırgan otu, meke. 

Dalak : Peynir dilimi. 

Dalap etmek : Gönülden istemek. 

Daldaşak : Çırılçıplak. 

Dallanıp budaklanmak: Çöl çocuk sahibi olmak. 

Daltaban : Yalınayak. 

Damzırmak : Hastanın ağzına yavaş yavaş su vermek. 

Dangıldamak : Çok konuşmak. 

Dangına gitmek : Acayibine gitmek. Divanü-Lügat-it-Türk'de " Tang" 

şeklinde geçiyor.

Darlanmak Sıkıntı duymak, parası yetmemek. 

Debermek Hastalığın tekrarlaması. 

Deddah Eşek (Çocuk Dili). 

Dehdeh Eşeğe "yürü" sözü. 

Delidepek Sapık. 

Demirboku Maden eritilidikten sonra geriye kalan cüruf. 

Dikim Lokma. 

Didek Gaga. 

Dikinci Terzi. 

Dilak "Ananın dilağını.." diye başlayan bir küfür sözü. Divanü- 

Lügat-it-Türk'de de geçer. 

Dilcek Çok konuşan. 

Direzi Halının uzunlamasına olan pamuk ipleri. 

Diş bulguru Çocuğun ilkdişleri çıktığında dağıtılan bulgur. 

Ditmek Eti, yünü, pamuğu ince parçalara, liflerine ayırmak. 

Dodan Kendini beğenmiş, suratı asık, az konuşan. 

Doluksumak Duygulanmak, gözleri yaşarmak. 

Dömelmek Kıçını kaldırıp durmak. 

Döngüldemek Ortalıkta amaçsız gezinmek. 

Döş Göğüs, bağır. 

Düden Obur. Suyun tabandan gittiği yer. 

Düğü Bulgurun irisi. 

Ebişmek Sırtına çocuk almak. 

Efilemek Canı sıkıntılı gezmek. 

Efküf etmek Elindekini değersizce harcamak. 

Eğer bostanı Salatalık. 

Ehniyan Obur. 

Eksiran Hamurteknesindeki hamuru sıyıran demir parçası. 

Eleleh Kişinin canı yandığında söylenen bir ünlem. 

Emen Asma dikmek için açılan çukur. 

Emenmek Bir işi gerçekleştirmek için çok uğraşmak. 

Emi " Söylediğimi yap." Anlamında kullanılır. 

Emme Meme. 

Engi Nezle. 

Ensekökü Boynun arka tarafı. 

Erinmek Bir iş yaparken tembellik etmek. 

Erişikli Sinir hastası. 

Erkeç İğdiş edilmiş teke. 

Erpik Pişimi tez olan et. Sebze. 

Esirekli Deli. 

Eşbahlı Aşırı iştahlı. "Atar atar vuramaz, Esbabından duramaz" 

Ev işletmek Ahşap evin doğramalarını yaptırmak. 

Evsmek Tahılın ve benzerinin taş sap ve kabuğunu ayırmak 

için birtepsi üstünde havalandırarak üfürmek. 

Eyin Sırt. 

Ezaya gitmek Ölenin evine başsağlığına gitmek. 

Faldırdamak iş görmeden ortalıkta amaçsız gezinmek.. 

Fıkramak Ekşimek.

Fışımak : Ekşimek. 

Fışna : Vişne. 

Finiyer : Havuç hastalığı. Yenildiği zaman içinde kum varmış 

gibi olur. 

Fisirge : Sivilce. 

Gakgilihavası : Eğirdir'e özel bir oyun havası. 

Gammak : Gerdan,çene altı. 

Ganere : Yalaka. Kötü alışkanlıkları olan. 

Garnavit : Kerevit. 

Gebelekli : Öksürüklü. 

Geber : Gayrımüslümlere "Gebr" denir. Öfke anında "Gavur gibi 

öl" anlamında kullanılır. 

Gebre : Atı tımar ederken kullanılan kıl ipten örülmüş düz 

eldiven. 

Geçindi : Öldü. 

Geldiksire : Geldikçe. 

Gelipbille : Geldiğim zaman. 

Ger : Koyu esmer tenli. 

Geviş : Küçük çocuklara ağızda ezilip verilen mama. 

Gez : Yaşlılar hanımlarını "Gez.." diye çağırırlardı. Divanü- 

Lügatit-Türk'de "Kis."Karı lamındadır. Sanırım "Gez.."bu 

sözün değişmiş şeklidir. 

Gıcır büklüm ol : Sakat kal. (Beddua). 

Gıldir, Gılli parmak : Küçük parmak. 

Gılgırt : Buğday, fasulye, nohut, mercimek, mısırın birlikte kaynatı 

larak yapılan yiyecek. 

Gıllemek : Oyunbozanlık etmek. 

Gıllıngış : Şüphe. 

Gındır : Küçük, kısa, zayıf...Çapağın en küçük yavrusu. 

Gıppık : Göztikiolan. 

Gicişmek : Kaşıntı. 

Gokgok : Çok zayıf güçsüz yaşlı. 

Goklanguzu : Salyangoz. 

Gongur : Yanmış yünün kömürü. Köz. Kızılkahverengi. 

Gongurdak : Çan. 

Götlük : Oturak. 

Gözsüz köpek : Köstebek. 

Gözünü belertmek : Öfkesini gözüyle ifade etmek. 

Gurilli : Kolera hastalığı. 

Günülemek : Kıskanmak. 

Hakırhakırgülmek : Çokgülmek. 

Hangırdamak : Olur olmaza çok gülmek. 

Hapaz : İki avucun aldığı kadarnesne. 

Haranı : Orta boy derin kazan. 

Harar : Büyük kıl çuval. 

Harpıdan uyanmak : Yürek çarpıntısıyla uyanmak. 

Hava çalması : Çok sıcak havada meyva ağaçlarının çiçeklerinin döl 

tutmayıp dökülmesi.

Havruz : Oturak. 

Hıltar : Kurtlara karşı korumak için köpeğin boynuna geçirilen 

sivri demirli tasma... 

Hımhım : Genzinden konuşan kimse. 

Hırçolmak : Bir sepet içindeki meyve ve sebzenin sallantıdan 

yenmez hale gelmesi. 

Hinci : Şimdi. 

Horta : Şaka. 

Hortacı : Şakacı (Nasrettin Hoca Sivrihisar'ın Hortu köyündendir. 

Hoca'nın köyünün adıyla bu sözler arasındaki bağ ilgi 

çekiyor.) 

Hörüştü : Marangozun rendesinden çıkan ince yonga. 

Hurda : Şurda. 

Iğıl ığıl kanamak : Yavaş yavaş kanamak. 

Ihıcık : işte burada (kırsal kesim kullanır). 

Ihmak : Oturup kalmak, 

lldırdamak : Yağın su üstünde parıldaması. Kandilin çok az ışık ile 

yanması. 

imik : Hafif esintili lodos havası. 

Imırga : Çok taze olan. 

Ingıl ıkış yollar yokuş : Gönülsüz iş yapanlara denir, 

irsiz : Huysuz, yüzsüz, utanmaz. Divanü-Lugat-it-Türk'de "Irra" 

utanma olarak geçer. 

Irvasa : Büyü, efsun. 

İçi gıyılmak : Çok acıkmak. 

İçi yavuncumak : Açlıktan mide suyunun artması, 

jldal : Belli belirsiz. 

İliştir : Kevgir. 

İlişikli : İnanışa göre şeytanın çarptığı kişi. 

İmamevi : Kadın hapishanesi. Osmanlı döneminde kadınların 

hapislik bir durumu olduğu zaman imamların kontrolünde 

bir evde kalırlarmış. 

İman tahtası : Göğüs kemiği. 

İncedalan : İnce uzun boylu kişi. 

jncik : Oynak eklem yerleri. 

İnez : Çok zayıf. 

İnme : Felç. 

İskilen : Iska, arpacık soğanı. 

İssilik : Sıcaktan olan ince sivilceler. Nemli sıcak hava. 

İtdirseği : Arpacık. 

Kabıklı : Müslüman olmayan. 

Kakaç : Yaşlı, zayıf. 

Kaklak : İskelet. 

Kalağan : Devedikeni. 

Kanayaklı : Kadın,kız. 

Kanırmak : Ağacın dalın gövdesinden asılarak ayırmak. 

Kanlı buru : Amipli dizenteri. 

Kapatma : Nikahsız kadın. 

Karlangayıp : Bulunmamacasına kayıplara karışmış.

Karlanguş Kırlangıç. 

Kavut Bulgurun öğütülüp elendikten sonra kalan en incesi. 

Ağızda olduğu zaman kolay konuşulmaz genze kaçar. 

Kaynarca Sıcak duru pelte. 

Kayrak Kavun, karpuz dilimi. Yassı küçük taş. 

Kaysılamak Hamurun yüzünün kuruması. 

Kebeli Gecekuşu, yarasa. 

Keçeli Söylenen söze, çevresine duyarsız. 

Kengi Sırt ağrısı. 

Kes Kalın saman. 

Keşken İnce baklaca oklavası. 

Kıppık Göz tiki olan. 

Kır kır Eşeği yönlendirmek için kullanılan ünlem. 

Kıran Salgın hastalık.. Köküne kıran girsin (Beddua) 

Kırık Hovardalık yapan işsiz erkek. 

Kırklamak Canlı düşmüş kuyuyu temizlemek için kırk kova su 

Çekip kırk defa batırıp çıkarmak. Bu inançla yapılan 

işlemden sonra kuyunun suyu içilir. 

Kıypık Halı düğümünden kesilen yün iplik. 

Konak Süt çocuklarının başındaki kepek. 

Köroğlu Erkek yaşlıların eşlerine verdikleri ad. 

Kulaktozu Kulağın arkasındaki çıkıntı. 

Kupa Su bardağı. 

Kurtulmak Doğumunu yapmak. 

Kuzu dişi Yüz yaşını geçince çene kemiğinin belirmesi. 

Kümük Toplu burun. 

Kümürtlek Kıkırdak. 

Küncü Susam. 

Mahana Ahırda hayvanların yem yedikleri yüksek yer. 

Malama İnce samanlı çamur. Yalıtım için tavan tahtası üstüne 

sıvanır. 

Mavra Ham meyva. 

Mayır muyur konuşmak:Kararsız, sözlerinin anlamı anlaşılmayacak bir şekilde 

konuşmak. 

Mayışmak Sıcak rahat biryerde kendini dinleyerek yatmak. 

Meh Al anlamındadır. Divanü-Lügat-it-Türk'de "Mah" şeklinde 

geçer. 

Meleksi Börek baklava açmak için biraçımlıktopak hamur. 

Menevrek Kara koyun yününden yapılmış kumaş ve uçkurlu şalvar. 

Menfez Suya geçit vermeyen kapalı kanal. 

Mesmes Aptal, uyuşuk. 

Mıhsıçtı Cimri. 

Mısmıl Hepsi, bütünü. 

Nabeki Küçük bakırtabak. 

Nallıkatır Kavgacı kişi. 

Naşşal Aşağı kişi. 

Netameli Uğursuz, belalı.

Nevri dönmek : Midesi dönmek. Tiksinmek. 

Nifirge : En küçük boy işe yaramaz meyva. 

Ninni : Elde yapılan basit bebek. 

Oğulmak : Ekmeğin küçük parçalarının dökülmesi. 

Oğunmak : Çocuğun ağlarken soluğunun kesilmesi. 

Oluşat : Yaratılış. 

Omuca : Asma kütüğü. 

Onğmak : İşinden, yaptıklarından olumlu sonuç almak. Divanü- 

Lügat-it-Türk'de"Onğma"kolay anlamındadır.Onğma 

inşaallah (Beddua). 

Ovmak : Ufalamak. 

Oyulgamak : Kaba dikişle elle dikmek. 

Öğleyeli : Lodos. 

Öğmek : Hamuru özleşinceye kadar yoğurmak. 

Ölet : Salgın hastalık. 

Patlangaç : Balıkların karnındaki hava kesesi. 

Patlavuk : Dudak ve yüzde çıkan çıbanlar. 

Pavkurmak : Çakal uluması. 

Pertlemek : Sıkıştırılan birşeyin birden çıkması. 

Punta : Menenjit. 

Pürçek : Bitkilerin küçük dalları. 

Satılcan : Zatürre. 

Seme : Aptal,salak. 

Senit : Yemek yenen, hamura çılan küçük tabla. 

Sıdmak : Sızarak akmak. Patlamak. 

Sığrınmak : Yediğini sindirememek. 

Sıkma : Yakasız gömlek. 

Sırıtıp kalmak : Soğuktan donmak, çok üşümek. 

Sıyırga : Haşlanmış yeşil fasulye. 

Su kavletmek : Yaranın su değip iltahaplanması. 

Suyutkunu : Aldırmaz kişi. 

Sürtük : Sabunun kullandıktan sonra kalan son kalıntısı. 

Şemik : Ayak bileği kemiği. 

Tabanıyarık : Köylü. 

Tabla : Yuvarlak, alçak masa. 

Tahtasız : Çatlak kişi. 

Takaze etmek : Alaya almak. 

Taraz : El derisinin işten pürüzlenmesi. 

Tavukgötü : Elde ayakta olan siğile benzer biryara. 

Tebelleş olmak : Musallat olmak. 

Tebzermek : Yufkanın biraz bekletilip neminin gitmesi. 

Tekdur : Usludur. Çocuklara söylenir. 

Teneşir horozu : Çok zayıf kişi. 

Tengirek : Yünü, ipliği elde bükme aracı. 

Tetire : Şekersiz nişasta peltesi... Kağıtyapıştırmada kullanılır. 

Tezikmek : Bir işte çabuk olmak. Hızlı yürümek. 

Tığlamak : Birinin ardından gözetip izlemek. 

Tıngabak : Saçsız kişi.

Tillak : Göl üstünde kaydırılan taşın herbirsekimi. 

Timbildetmek : Balık avlarken balığın ipi hafif kımıldatması. 

Torki : Dalda kalmış ceviz badem gibi şeyleri düşürmek için 

ağaca atılan kısa sopa. 

Tülütombak : Şeftali. 

Tünek : Kümes. 

Tüngüldemek : Atlamak. 

Uğru : Hırsız. 

Ummak : İstemek, dilemek. 

Uykuluk : Bağırsak sağıldıktan sonra kalan et. Çözeti. 

Uylamak : Birşeyin üstüne çok düşmek. 

Übcük : Köşe. 

Üleşmek : Paylaşmak. 

Ülük : Testinin su dökülen çıkıntısı. 

Ürımek : Davar kesildikten sonra deriyle et arasına hava vermek. 

Ürülmek : Bağırsakta gaz toplanması. 

Üskes : Katiyen. 

Ütmek : Oyunda kazanmak. Kılı, tüyü alevde yakmak. 

Üzülmek : Kumaşın yıpranmış hali. 

Vezilemek : Hasta çocuğun ağlaması. 

Vıddırıvızık : Özen gösterilmeden yapılan iş. 

Ya'a : Hayır. Divanü-Lügat-it-Türk'de aynı kelime vardır. 

Yağ sızırmak : Tereyağı, iç ya da kuyruk yağını eritip, artıklar dan ayırarak 

yağını almak. 

Yağıda : Şapka, ceket yakasında yoğunlaşmış kir. 

Yağır : Kaşıntılı, eskimiş yara. Yağlı kir. 

Yağlık : Büyük mendil. 

Yağrık : Üzerinde et kıyılan, kemik kırılan ceviz ya da karaağaçtan 

yapılan kütük. 

Yanpiri : Topal. 

Yarnı : Sırtı. 

Yanıkara : Karaleke. Meyve hastalığı. 

Yatgeber ekmeği : Gece yarısından sonra yenen yemek. 

Yavsu : Küçükbaş hayvanların keneye benzer bir çeşit asalağı. 

Yavuklu : Nişanlı. 

Yavuncumak : Açlıktan olan, midenin uyarısı. 

Yeğni : Hafif. 

Yekidik : Topal. 

Yelalmak : Soğukalgınlığı. 

Yel : Romatizma. 

Yelleh : Hayret ettim. 

Yellenmek : Bağırsaktan gaz çıkarmak. 

Yemirmek : Sökmek, koparmak. 

Yirik : Yırtık. 

Yoğurt öğütmek : Süte yoğurt mayası çalmak. 

Yoymak : Özelliğini kaybetmek. 

Yumulböcü : Tesbihböceği.

Yüklü Hamile. 

Yülemek Traş etmek. Budama amacı dışında ağacın dallarını 

sıradan kesmek. 

Zağ Güç, kuvvet. 

Zebella İri, güçlü, koyu tenli adam. 

Zevklenmek Başkasıyla alay ederek eğlenmek. 

Zıbarmak Derinin tokatla kızarması. Öfkeli "Yat, uyu..." anlamında 

kullanılır. 

Zıpır Güçlü, iriyarı. 

Zıravut Uzun boylu. 

Zıvanasız Kaçık. 

Zıvlan Dalı olmayan ince ağaç. İnce uzun boylu kişi. 

Zilli Herkesin kadını. 

Zobu Kaba. 

SULUK 

Kalın tahtadan yapılan,üzümleri ezip, suyunu pekmez yapmak için 

kullanılan araç. Altı dar, üstü geniş, büyük sandık görünümündedir. 

SUSAK 

Dağlarda su yüzeyi yakın kuyulardan su almak için yapılmış özel bir araç. 

Anamas dağlarında çok görülür. 

SÜLALELER 

Abbaslar, Ağalar, Akifler, Alallar, Aliçavuşlar, Alloklar, Altmışikiler, 

Arapavniler, Aşıkmemetler, Aşmanlar, Avarlar, Avşarlılar, Ayanlar, Bacaksızetemler, 

Badaplılar, Balcılar, Ballılar, Baltalar, Başağalar, Bayramlar, Berberler, Besdelciler, 

Boddenler, Bolatanlar, Boyacılar, Bozkırlılar, Bulduklar, Burcular, Bülbüller, 

Cakcaklar, Cangırlar, Cazırabiler, Cirelizadeler, Çakallar, Çakırlar, Çalcılar, 

Çandırlılar, Çavuşağalar, Çelebiler, Çıbıklar, Çorbasoğutmazlar, Çöllüler, 

Çömezler, Çulcular, Çürükler, Daranlar, Debenciler, Değirmenciler, Delihacılar, 

Deliveliler, Dereliler, Dervişler, Devrişabinler, Dığımlar, Dingiller, Dinkabaklar, 

Direskeneliler, Dokuzlar, Edetler, Eferekler, Ekmekçihocalar, Ekmekçiler, 

Emeksizler, Esnafşeyhler, Fenerciler Fesçiler, Fışfışlar, Findoslular, Finiler, 

Gardiyanlar, Giritliler, Gödenciler, Göherler, Gökçeler, Gökçimenler, Göncüler, 

Guluklar, Gülşanlar, Hacıazizler, Hacıbekirağalar, Hacıburhanlar, Hacıebiller, 

Hacıkatipler, Hacımemişler, Hacımünasipler, Hacmuriler, Hacıpaşalar, 

Hacıyusuflar, Hafızağalar, Hafızahmetler, Hafızrüştüler, Halilağalar, Hamamcılar, 

Hancıhafızlar, Hancılar, Hangırlar, Hanoğlular, Haşimler, Hazimler, Haznedarlar, 

Helvacılar, Heseler, Hocalar, Humalar, Hüseyinağalar, Hüsmenler, Isbalar, 

Ispartalılar, İbişler, İlamalılar, İmamfadimeler, İnceağalar, Kabaklılar, Kabalılar, 

Kalaycılar, Kaleağasılar, Kaleimamlar, Kaltakçılar, Kamerler, Kanlıhacılar, 

Karaaliler, Karacalar, Karadeveliler, Karasalihler, Karçınlar, Kartallar, Kartlar, 

Kasaplar, Katırcılar, Kaylanlar, Kayyumlar, Kelleciler, Kemahlılar, Kerimağalar, 

Kerimler, Keskinler, Kesmeliler, Kılkırtlar, Kırışlar, Koblucalar, Kocaburhanlar,

Kocaburunlar, Koflaklar, Kolancılar, Köseler, Köşekler, Kubbenler, Kuburlar, 

Kuşlar, Kuyruklular, Kuzgunlar, Manaklar, Mandallar, Maşacılar, Mazinler, 

Menkaşeler, Meseller, Mesmesler, Meşabidinler, Mevlüthocalar, Meydanlar, 

Mızıkacılar, Mollahaliller, Mollalar, Mollaosmanlar, Muhacirler, Muratlar, 

Murtaza-lar, Mustanlar, Mutaflar, Müftüler, Müneccimler, Nadirler, Nafizler, Nallılar, 

Namlılar, Natıplar, Nisliler, Numanağalar, Otabatanlar, Otuzsekizadetler, 

Öccenler, Pabuçlar, Pepekler, Saatçiler, Sadıkağalar, Sakçalılar, Saraçlar, 

Sarıaliler, Sarı-boyacılar, Sarıkızlar, Sarıparalar, Saylamazlar, Selekler, 

Selmanlar, Semerciler, Serçeler, Seyraniler, Sığırlar, Sinanlar, Sivişler, Softalar, 

Süleymanağalar, Şakirler, Şanişler, Şapçılar, Şavkular, Saymanlar, Şeyhömerler, 

Şibbekler, Tahirler, Takırcılar, Taktaklar, Tantanalar, Tarakçılar, Taşlılar, 

Tavşanlar, Tellaklar, Tığlılar, Tıngırlar, Tinaliler, Tiryakiler, Topalhafızlar, 

Tömmenler, Tunalar, Ustaahmetler, Ustahüseyinler, Üttüler, Veceller, Vezirler, 

Yaşarlar, Yaylılar, Yiğitbaşılar, Yorgancılar, Zaptiyeeşrefler, 

SÜRGÜN 

Eğirdir'de geçmişte suç işleyenler Rodos ya da Kıbrıs'a sürgün olarak 

gönderilirlerdi. Hatta bir kayıtta 1575 lerde Eğirdir kalesi muhafızlarından birinin 

hazineden hırsızlık yaptığı, Müslüman kadınlara sataştığı için ailesiyle birlikte 

Kıbrıs'a sürüldüğü yazılıdır. Softa ayaklanmalarında tehlikeli ve suçlu görülenler 

Hamit elinden hep Kıbrıs'a sürgün edilmişlerdir. Tarihçi R. Mantran'ın yazdığına 

göre İstanbul alındıktan sonra Eğirdir halkının bir kısmı sürülerek İstanbul'a 

yerleştirilmişlerdir. Onların oturdukları yere de Eğrikapı denmiştir. 

SÜTLÜK 

Ahşap evlerin ikinci katlarında kuzey ya da güneş görmeyen taraflarına sık 

çıtalarla bir çıkma yapılır. Havadarlığı nedeniyle iç kısmı serin olur, buraya süt, 

yoğurt gibi serinde durması gereken yiyecek maddeleri konurdu. Evin bu bölümüne 

sütlük denirdi.

ŞADIRVAN 

Ş 

Bağlara giderken Kemik Hastalıkları Hastane ana binasını geçince sağ 

tarafta 50-60 metre kadar yukarda bir düzlük, üstü kapatılmış bir mekan vardı. Yola 

doğru bir istinat duvarının ortasından su akardı. Buraya şadırvan derlerdi. İhtiyaç 

duyan pınardan abdestini alır, şadırvanda namazını kılardı. Hastane yapılırken bu 

suyu yola kadar indirdiler. Uzun süre aktı. Fakat şimdilerde akmıyor. 

ŞAMANLIK 

Türkler müslüman olmuşlardır ama Şamanlığın birçok kurallarını da 

müslümanlığın içinde yaşatmışlardır. Öz olarak Şamanlığı tanıtmak istiyorum. 

Şamanlığa göre dünya birçok katlardan ibarettir. Yukardaki ışık alemi on 

yedi kat, aşağı toprak altı karanlıklar alemi yedi veya dokuz kattır. Yeryüzünde 

oturan insanlar bu iki alemin etkisi altındadır. İyi ruhlar, Tanrılar yukarı katta, kötü 

ruhlar ve Tanrılar aşağı katta otururlar. Yukarı katta Tanrı Kayra Kan ki on yedinci 

katta oturur. Yer altında Erlik oturur. İyilikler gökyüzünden, kötülükler yeraltından 

gelir. İnsanların sağ omzunda iyi hareketlerini yazan Yayuçi, sol omzunda da kötü 

hareketlerini yazan Körmös oturur. Kişi öldükten sonra hangi taraf ağır basarsa 

orada kalır. Günahı kötülüğü çoksa kaynayan ziftle dolu kazana atılır, azsa 

gökyüzüne çıkar. Ölenin yedinci, kırkıncı günü anma toplantısı yapılır. 

Bu inançların bazıları müslümanlık inancı içinde bugün de devam 

etmektedir. 

ŞARAPHANE 

Eğirdir'den Konya'ya giderken 30. km dolaylarıdır. Yakınında Ertokuş hanı 

vardır. 1870 yılında Şaraphane adı Padişah iradesiyle "Şerbethane" ye çevrilmişse 

de aynı ad günümüze kadar gelmiştir. Eski kayıtlarda bu yöre "Dadıl" diye geçer. 

ŞEHÜLİSLAM BERDAİ 

Şeyhülislam Berdai'nin Eğirdir'e gelişi hakkında kaynaklarda hayli zıtlıklar vardır. 

Menakıp'a göre Şeyhülislam Berdai'yi Eğirdir'e davet eden Hamidoğlu Hızır Beydir. 

Hızır Bey 1328 tarihinde Beylik yapmıştır. Yine Menakıp'a göre Şeyhülislam Berdai 

Eğirdir'e gelmeden önce Ankara'ya uğramış, Hacı Bayram Veli ile görüşmüştür. 

Hacı Bayram Veli 1430 da öldüğüne göre aynı yaşlarda olması gereken

Şeyhülislam Berdai'nin Hamidoğlu Hızır Beyle Hicaz'da karşılaşması mümkün 

değildir. Bu Hızır Bey Osmanlı subaşısı Hacı Hızır Bingöl Bey olması gerekir. 

Öğretmen Etem Kartal Eğirdir Gölsesi gazetesinde yazdığı yazıda Şeyhülislam 

Berdai'nin H. 800 Miladi 1398 yılında Eğirdir'e geldiğini yazar. Kaynak olarak da 

Ispartalı Böcüzade Osman Efendi'nin Şeyhülislam Berdai'nin merkadine yazdığı 

yazıdan bahseder. Şöyle yazdığını belirtir: "Şeyhülislam Şeyh Berdai Hazretleri 

Eğirdir'e Hicretin 800. tarihinde buyurmuşlardır." 

Öğretmen Cemal Tosun da aynı gazetede yazdığı bir yazıda Şeyhülislam 

Berdai'nin Eğirdir'e geliş tarihini 1398 olarak belirtir. Davetin de Eğirdir subaşısı 

Hacı Hızır Bey tarafından olduğunu yazar. Şeyhülislam Berdai'nin ölümünü de H. 

835 Miladi 1432 olarak verir. 

Menakıb'a göre Şeyhülislam Berdai Türkistandaki Semerkand'ın Berde 

şehrindendir. Menakıp'da anlattığına göre Eğirdir'e gelişi kısaca şöyle olur. 

Hızır Bey Hac'da bazı kerametlerini gördüğü Şeyhülislam Şeyh Berdai 

Sultan'a dedi ki: 

"Sultanım... Bizim memleketimizde sizin gibi ilim irfan sahibi bilginlere ihtiyaç 

vardır. Eğirdir'e, bize buyurunuz. Memleketimizi ilminizle ihya ediniz." 

Hacı Hızır Beyin bu sözüne Şeyhülislam Berdai Sultan: "Ya Hızır Bey..Bu 

gece düşe yatayım. İnşallah yarın size cevap veririm." dedi. 

Ertesi sabah Şeyhülislam Berdai Sultan, Hızır Beye: 

"Ya Hızır Bey... Muradın oldu. Düşümde bize Eğirdir'de Yazla denilen yerde 

bir mekan verildi. Siz gidin. Bizim kalabileceğimiz bir yer yapın. Biz de 

memleketimize gidelim. Ailemizi, evlatlarımızı, dervişlerimizi alıp Eğirdir'e varalım." 

dedi. 

Şeyhülislam Berdai Sultan dört hanımı, bir kızı, on altı oğlu, otuz kadar 

dervişiyle Semerkand'dan yola çıktı. Hoy çarşısında takke diken Mehmet Hoyi 

vaktiyle bir gece rüyasında Hazreti Peygamberi görmüş. Peygamber: 

"Ya Mehmet...Benim yolumda giden soyumdan Şeyhülislam Berdai buraya 

gelip Anadoluya gidecektir. Gafil olma, onunla gidesin." diye buyurmuş. 

Şeyhülislam Berdai Hoy'a geldiğinde ansızın Mehmet Hoyi'nin dükkanı önünde 

görünüp: 

"Oğlum Mehmet... Emre uyarak bizi bul." deyip geçip gitmiş. Mehmet Hoyi 

Şeyhülislam Berdai'nin kaldığı konak yerini bulmuş, onun elini öpmüş, ana 

babasına da haber vermiş. Onlar da Şeyhin huzuruna çıkıp gitmesini 

istemediklerinden oğulları Mehmet'i istemişler. Şeyhülislam Berdai Mehmet Hoyi'yi 

ana babasına teslim etmiş, onlar da alıp götürmüşlerdir. Sabahleyin kalktıklarında 

oğullarının evde olmadığını Şeyhin yanına gittiğini anlamışlar, tekrar getirip bukağı 

ve zincire vurmuşlar. Ama yine oğulları Mehmet'i yerinde bulamamışlar. Şeyhin 

yanına gittiklerinde O: 

"Haktan böyle emrolunmuş. Bırakın bizimle gelsin. Bizden aldığı terbiyeyle 

alim bir kişi olacak. İzin verin." diye buyurmuş, ana babası da Şeyhe güvenip rıza 

göstermişler. Şöhretini duydukları Hacı Bayram Veli'yle görüşmek için Hoy'dan altı 

ayda Ankara'ya geldiler. Uzun uzun görüştükten sonra Şeyhülislam Berdai Hacı 

Bayram Veli ile vedalaşıp Eğirdir'e doğru yollarına devam ettiler. Avşar'a gölün 

kıyısına geldiklerinde Eğirdir'in güzelliğine uzaktan bakıp yeni vatanları Yazla'yı 

Şeyh Berdai uzaktan gösterip oğul, aile ve dervişlerine:

En öndeki türbe Şeyhülislam Berdai, Ardındaki 

Şeyh Pir Mehmet Hoyi, En üstteki Şeyh Mehmet 

Çelebi Sultan Türbesidir 

"İşte bizim toprağımız burada."dedi. 

Hacı Hızır Bey Şeyhülislam Şeyh Berdai'yi hürmetle karşıladı. Birkaç gün 

konağında misafir etti. Daha evvel hazırladığı Yazla'daki Zaviyesine yerleştirdi. Altı 

ay sonra da kızı Zeynep Hanımı Mehmet Hoyi ile evlendirdi. 

Birgün Şeyhülislam Şeyh Berdai dervişlerine: 

"Bu gece rüyamda Hazreti Peygamberi gördüm. Bana: " Oğul... Dünya 

cefasını bitir, bana gel." diye buyurdular. Ben de "Allanın Peygamberine layık 

birşeyim yok. Nasıl varayım?" dedim. Peygamber de buyurdular ki: "Onaltı oğlun 

var. Hepsiyle konuş. Hangisi razı olursa onunla gel." dediğini anlatınca dervişler 

feryad edip ağlamaya başladılar. Oğullarını toplayıp gördüğü rüyayı onlara da 

anlattı. "Benimle hanginiz gider ?" diye sordu. Hepsi de bir ağızdan "Hepimiz 

gideriz." dediler. Baba ve on altı oğlu aynı günde ruhlarını teslim ettiler. Damadı Pir 

Mehmet Hoyi dervişlerle hepsinin kabirlerini hazırlattı. Namazlarını kılıp defnetti. 

Şeyhülislam Berdai'nin yerine Halife oldu. 

Burada bir nokta insanı düşündürüyor. Baba ve on altı oğlunun aynı günde 

ölmesi acaba hepsinin Hazreti Peygamberi çok sevdiklerinden bir sempati intiharı 

yapmış olabilirler mi, sorusunu akla getiriyor.

Yaşlıları söylediğine göre Şeyhülislam Berdai'nin türbesindeki 

silsilenamesinde soyunun Hazreti Peygambere kadar uzandığı, 38. soydan nesli 

olduğu yazılıydı. 1900lerde burayı ziyaret eden Isparta Tarihi yazarı Böcüzade 

Süleyman Sami bu silsilenameyi gördüğünü kitabında yazar. Türbenin bulunduğu 

yere de Mezar-ı Şerif denir. 

1878 de doğan babaannem Kamile Hanım Şeyhülislam Şeyh Berdai 

Zaviyesinin son şeyhlerinden Şeyh Ahmet Efendi'nin kızıdır. Babaannemin sık sık 

söylediği sözleri hiç unutmam; 

"Semerkandi, Buharayi 

Sana kısmet olan lokma 

Gelir arayi arayi... 

Şeyhülislam Şeyh Berdai'nin birçok menkıbeleri vardır. Bunlardan biri 

şöyledir: Şeyhülislam Berdai camiye giderken pek çok kimseyle karşılaştığı halde 

iki üç kişiye selam verirdi. Dervişlerinden biri merak edip neden başkalarına selam 

vermediğini sordu. Şeyhülislam Berdai Dervişin gözünü sıvazladı, Dergahtan dışarı 

gönderdi. Derviş çarşıya varınca insanlardan kimini maymun, kimini domuz, kimini 

çakal, kimini tilki, kimini kurt, kimini köpek suretinde gördü. Yalnız Şeyh Berdai'nin 

selam verdiği kişileri insan suretinde gördü. Sonra Şeyhülislam Berdai'nin yanına 

vardığında "Efendim, bu işin hikmetini şimdi anladım." dedi. Şeyhülislam Berdai 

Dervişin gözlerini sıvazlayarak eski haline getirdi. 

ŞEYH PİR MEHMET HOYİ 

Piri Halife Sultan diye de anılır. Şeyhülislam Berdai, davet üzerine Eğirdir'e 

gelirken Mehmet Hoyi, gördüğü rüya üzerine onun kafilesine Hoy şehrinde katılmış, 

Eğirdir'e geldikten sonra da Şeyhin kızı Zeynep Hanım'la evlenmiştir. Şeyhülislam 

Berdai, düşünde Hazreti Peygamber çağırdığı için kendi ve on altı oğlu aynı günde 

ruhlarını teslim edince Dergâhı devam ettirecek erkek kalmadığından , damadı olan 

Pir Mehmet Hoyi "Halife" adıyla dergahın başına geçmiştir. Tasavvuf hakkında 

birçok eseri olduğu söylenir ama, yalnız "Zübdetüttahkik" adındaki eseri bilinir. 

Ispartalı Yunuszade bu kitabı vakıf kitapları arasında yazar. Oğlu Şeyh Mehmet 

Çelebi Sultan da bu esere ZübdetütTetkik isminde bir şerh yazar. Şimdiye kadar bu 

kitap bulunamamıştır. Şeyhülislam Berdai Zaviyesinin Mütevelli eviyle beraber 

kütüphanesinin de 1910 larda son şeyh, Şeyh Saadettin zamanında yanmasıyla 

pekçokeser arasında Pir Mehmet Hoyi'nin de eserlerinin yandığı sanılır. 

Oğlu Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın 1495'te öldüğü, 40 yıl Şeyhlik yaptığı, 

babasının ölümünden sonra Şeyh olduğu, Şeyhin de Fatih Sultan Mehmet'le 

karşılaştığı hesaba katılırsa, Şeyh Pir Mehmet Hoyi'nin 1445 tarihinde ölmüş 

olduğu ortaya çıkar. Şeyh Mehmet Hoyi'nin de soyu Hazreti Peygambere dayanır. 

Türbesi Şeyhülislam Berdai'nin türbesi üstünde, ortadaki türbedir. Menakıp'taki 

kerametlerinden bazıları şöyledir: 

Piri Halife Sultan'nın bir öğrencisi vardı. Bir gece rüyasında evliyanın 

büyüklerinden Akşemseddin Hazretlerini gördü. Bir rüyasının tabirini sordu. 

Uyanınca tabire hayret edip hocası Piri Halife Sultan'ın huzuruna gitti. O daha bir 

şey söylemeden hocası "Ali Fakih.. Akşemseddin rüyanın tabirini tam yapamadı.

Yazla'daki Şeyh Pir Mehmet Hoyi'nin türbesi Üst 

taraftaki yapı oğlu Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ındır 

Rüyanın tabiri şöyledir." deyip kendi tabirini yaptı. Bir süre sonra Piri Halife Ali 

Fakih'i İstanbul'a gönderdi. Vardığı gün Cuma idi. Cuma namazı kılmak için 

Ayasofya Camisine gitti. Namazdan sonra Akşemseddin Hazretleri vâz etti. Vâzdan 

sonra Akşemseddin Hazretleri kürsüden inince Ali Fakih elini öpmek için yaklaştı, 

elini öptü, fakat Akşemseddin Ali Fakih'in elini bırakmadı. Piri Halife Sultan'ı 

kastederek, "Dost kokusunu aldım." dedi. Herkes dağılınca onu odasına götürdü. 

Piri Halife Sultan'ın halini sorup haber aldı. Bir müddet sohbetten sonra, "Ali Fakih.. 

Biz senin rüyanın tabirinde yanılmışız. Tabiri Hocan Piri Halife Sultan'ın söylediği 

gibidir." dedi. Ali Fakih Akşemseddin Hazretlerinden bu sözleri duyunca Hocasının 

kendini neden İstanbul'a gönderdiğinin hikmetini anladı. 

Şeyh Pir Mehmet Hoyi'nin oğlu Mehmet Çelebi Sultan kimya ilmini 

öğrenmeye heves etti. Piri Sultan oğluna: "Oğul.. Kimya ilmini tahsil ettin mi ?" diye 

sordu. Oğlu da: "Baba biraz daha zaman ister." dedi. Evde boş bir sandık vardı. O 

sandığı gösterip: "Oğul...Şu sandığı kilitle. Bir müddet sonra bak. Devamlı kelime-i 

tevhid söyle. Sonra aç. Yüce Allahın kudretini gör." dedi. Bu sözleri üzerine boş 

sandığı kilitledi. Başında durup bir müddet devamlı: "La ilahe illallah.." dedi. Sonra 

da sandığı açtı. Sandık altınla doluydu.

Pir Mehmet Hoyi, Fatih Sultan Mehmet Han huzurunda da bazı kerametler 

göstermiş, o da Şeyhe vezirlerinden biri ile para ihsan edip himmet ve duasını rica 

etmiş, "Ne istekleri varsa bildirsinler" buyurmuştur. Şeyh ihsanı kabul etmemiş, geri 

göndermiştir. Vezir, gönderilen ihsanın yedi yüz altın olduğunu söylediğinde Şeyh 

Pir Mehmet Hoyi tebessüm ederek: "Bizim yedi yüz değil, yedi altına hakkımız 

yoktur. Biz fakir bir dervişiz. Bunu kendileri İslam askerlerine, devlet işlerine sarf 

buyursunlar. 

Padişahımıza dua bizdendir." demiştir. Elçi Padişahın, "Yine de bir arzuları 

vardır. Bildirsinler..."dediğini söyleyince: "Bir muradımız yoktur. Eğer lütfederlerse 

merhum kaynatam ve Şeyhimiz Şeyhülislam Berdai'ye merhum Hızır Bey bir 

miktar arazi ve emlak vermişlerdi. Şeyh merhum da bunları evlada vakfetmişlerdi. 

Temlik ve vakfı sahih olmak için bir ferman ihsan buyursunlar." demiş. Elçi bu haberi 

Padişaha duyurmuş, o da bir ferman göndermiştir. Ferman İstanbul Evkaf 

Müdürlüğü Anadolu Kuyud-u Kadime Dairesinde kayıtlıdır. 

ŞEYH MEHMET ÇELEBİ SULTAN 

Şeyhülislam Berdai'nin kızından torunudur. Babası Şeyh Mehmet Hoyi, 

annesi Zeynep Hanım'dır. Babasının ölümü üzerine genç yaşta Dergâhın başına 

geçmiştir. Kimyaya meraklıydı. Diğer bilimlerle de ilgilenmiştir. Şairdir. Bir divanı 

vardır. Hemen hemen her şiirinde Hızır'dan bahsettiği için Divanına "Hızırname" de 

derler. Ord. Prof. Dr. Fuat Köprülü Türk Edebiyatında İlk Mutasavvuflar adlı 

eserinde Hızırname' den yedi yerde bahseder. Hızırname H. 880, Miladi 1475 te 

yazılıp bitmiştir. Şeyh Mehmet Çelebi Sultan H. 900, Miladi 1495 yılında ölmüştür. 23 

yaşında babasının ölümünden sonra Şeyh olmuş, 40 yıl Dergahın başında kalmıştır. 

Bu duruma göre 63 yaşında ölmüş görünüyor. Doğum tarihinin de 1432 olması 

gerekir. 

Farsçayı, Arapçayı iyi biliyordu. İhtişama çok önem verirdi. Dışarı çok ender 

çıkar, çıktığı zaman da hademe ve dervişlerle beraber ata binerek softlar, samur 

kürkler içinde gezerdi. Nitekim Yazla'daki en büyük kubbeli camiye yakın türbe, Şeyh 

Mehmet Çelebi Sultan'ındır. Sağında anası Zeynep Hatun, solunda kızı Şehribanu 

Hatun yatar. 

Şeyh Meymet Çelebi Sultan'ın iki oğlu, üç kızı oldu. Oğlunun birinin adı 

Ahmet, diğerinin Haşim'dir. Ahmet üç dört yaşında, Haşim daha küçükken ölmüştür. 

Kızları Şehribanu, Cihanbaht, Ruzbaht idi. Kızlarından birini Atabey'e , diğerini 

Uluborlu'ya gelin etmiştir. Küçük kızı Şehribanu'yu da Dündar Bey medresesinde 

Müderris Tokatlı Muhittin Efendi'yle evlendirmiştir. Bir süre sonra Müderris Muhittin 

Efendi Eğirdir'den ayrılmış, Tosya'ya gitmiş, sonradan Şeyh olacak olan 

Burhanettin H.900, Miladi 1495 te orada doğmuştur. Dedesi Şeyh Mehmet Çelebi 

Sultan da aynı yıl Eğridir'de ölmüştür. 

Şeyh Mehmet Çelebi Sultanın Hızırname adlı divanından birkaç örnek 

sunuyorum: 

Cemalin arzeder ol dost dediler 

Erenler masivadan el yudular 

Selamet ellerine yürüdüler Cemalin 

arzeder ol dost dediler

Gönül bağlamadılar bu cihana Ki 

bakmayıp zeminü asumana 

Geçirmedi bunlar ömrün yabana 


Bu tuli mest aşıkoldu bu dem Ol 

esma sırrına çün oldu mahrem 

Yetişür cezbei rahman hemen dem 


Dili aşk şem'ine pervane oldu 

Şarab-ı aşk ile mestane oldu 

Anınçün kem adı divane oldu 


Hakayik bahrine ol çünki daldı 

Varıp ol mülki aliye irişti Hem ismi 

azamı hep cümle bildi Cemalin 

arzederol dost dediler 

Melekler cem olup hazırdururlar 

Erenler sidrei seyran kılurlar Ol 

elde can verip canan alırlar 


Tecelli ehildir anda varanlar Avalk 

kat'edüp geçüp gidenler 

Fenailerdürüranı görenler 


Vücudu mahvi kıldılarvaranlar 

Şarab-ı aşkı çünkü tattı anlar Hızır 

Han himmetiyle yetti anlar Cemalin 

arzederol dost dediler 

Bu zahirgöze ol nihan oluptur 

Seraseralemeolhanoluptur 

Ricali gaybe hep sultan oluptur 

Cemalin arzederol dost dediler 

Ebülabbas cihana çünkü geldi 

Ne var ise bu yeryüzünde bildi 

Medetsizlere ol bir demde erdi 

Cemalin arzederol dost dediler 

Hızır peygamberi çün zinde derler 

Ebülabbas melekler ana derler 

Ana hem kuh-i kafta böyle derler 

Cemalin arzeder ol dost dediler

Hakkın kudret elidir bil o Sultan 

Irakyakın bu yer gök ana yeksan 

Ledün ilmi oluptur ana ferman 


Bu Muhittin'e Hak kıldı inayet 

Hızır Han kıldı ana ali himmet 

Ricalullah ederler hep riayet 


Arşı Rahmandan işittik bir haber Bir 

ulu Mir'at gördüm muteber 

Gözüne hasıl olur aynelyakin Bunları 

gördüm yine ben kemlerin 

Bir isim gördüm yazılmıştır ayan Dedi 

ruhul Kudüs bana ol zaman 

İsmi azamdır bu isme kıl nazar Bu 

durur esmada ammüleser 

Yazılmış alnımda bir hattı han İsmi 

azamdıronu bildim heman 

İçtim anda hem serabı lâyezal 

Anınçün ruha gelmez hiç melal 

Pes musahhar oldu kamu kâinat Hem 

tecelli buldu zatiyle sıfat 

Gördüm ol bahri muallak cuşurur 

Cümle ervahı melek hayran kalur 

Bu cihanın hep tasarruf mihrini 

Verdiler ilm-i ledün miftahmı 

Bu seferden can-u dil alureser Hızır 

İlyas himmeti verdi zafer 

Aşk elinde oldu Muhittin has Çün 

Hızırkatmda buldu ihtisas 

Hünkâr Hacım Bektaş gelür ben kuluna himmet kılur 

Leşker hesabın kim bilür Hünkâr Hacım Bektaş gelür

Bulgardağı key uludur gürbüz onlar yeridir 

Dolu Hızır Han kuludur Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Bulgaraçünküm vardılar kırklar ve üçler yediler 

Kutbiyle efrat erdiler Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Boz oğlanı hem gördüler Bozdağdan ılgar seçtiler 

Piranı Horasan geldiler Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Gördüm geyikleri gelür Hünkâr önüne yüz ürür 

Hep Gaybiler saf saf durur Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Seyit Gazi gördüm gelür önce Melik Gazi gelür Sultan 

Şüca bile gelür Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Çekildi ak sancakları geldi erenler leşkeri 

Sürüldü sohbet demlen Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Hünkar ile vardım bile Bir demde erdim Bulgara Doldu 

Erenler Bulgara Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Bulgara varandır Veli Arş'a erer anın eli 

Hızır ile İlyas'ın kulu Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Bunlar yediler beş durur üçler dokuzlar eş durur 

Hızıranlar için baş durur Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Seyyit Gazi'yle gittiler Veysel Karane yettiler 

Peygamberin zeylin tutup Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

İpsahoros'tan uçtular Şam iline eriştiler 

Girdi Dımışk'a bular Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Her cema varır hem bular kılur namazı Mekke'de 

Sürüp Medine'de yüzü Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

İbsahoros'tan uçtular Tur dağına iriştiler Musa ile 

söyleştiler Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Her Hac varırlar Mekke'ye hem bile durup Vakfe'ye 

Dahi Safa'ya Merve'ye Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Bulgar dağından uçtular irdi Medine'ye bunlar 

Hep rahmete garkoldular Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Bizi erenleraldılaralemleri gezdirdiler Görmediğim 

gösterdiler Hünkâr Hacım Bektaş gelür

Derler kabul ettik seni pes durma seyran eyle gil 

Gördüklerin söylegil Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Ben birfakirem doluyem Hızır'ın ezelden kuluyem 

Himmetleriyle doluyem Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Muhittin eyler çün zari hep şunları gördü bari 

Hızır'ın eldeki vari Hünkâr Hacım Bektaş gelür 

Aferin âne ki hake verdi can 

Canı ismaniyle kıldı cavidan 

Perteviyle can eyleyen mamur eder 

Enfüsi afaki külli nur eder 

Oldur ismin her dile asan eden Hem 

sarayı vahdete mihman eden 

Kullarına kendüzini bildiren 

Hüsnü ile dü cihanı güldüren 

Muhtelif meşrepler icat eyleyen 

Yullarından feyzi imdat eyleyen 

Kimisin meczup mebhut eyleyen 

Kimisin aklını fertut eyleyen 

Menakıp'dan Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'la ilgili kerametlerden birkaçını 

sunuyorum. 

Bir gün Şeyh Hazretleri Yazla camisi önünde göle karşı otururken atlı bir 

ulak Şeyhin önüne gelmiş, selam vermiş, Avşar'a nerden gidileceğini sormuş. Şeyh 

Hazretleri gölü gösterip: "Avşar karşıdadır. Korkmadan gidiniz. "Buyurmuş." Ulak 

da hiç çekinmeden atını sürmüş, göl üzerinden aşıp gitmiş. Göl üzerinden toz çıkararak 

bir atlının geldiğini gören Avşarlılar toplanıp, bu gelen zatın Hızır olduğunu 

sanmışlar. Ulak Sarıkamış kıyısına çıktığında aralarına alıp kimi atın ayağına, kimi 

üzengisine yüz sürüp: "Sultanım.. Sen Hızır Peygambersin.. Bize yardımcı ol." diye 

sarılmışlar. Ulak da Avşarlılara: "Ben bir haberciyim. İstanbul'dan gelip Konya'ya 

gidiyorum. Gölün öte tarafında mescit ve Evliya türbeleri var. Buraya gelmeden 

oradaki bir azizden yol sordum. Buyurdu ki: "Avşar karşıdadır. Korkmadan göl 

üzerinden git." dedi. Böyle heybetli bir kimse görmemiştim. Bunda mutlaka bir 

hikmet vardır dedim, sözünü tuttum. Toprak üzerinde yürür gibi atımı deryaya 

sürdüm geldim. Ben Hızırdeğilim. Keramet yol sorduğum o azizdedir." 

Eğirdir'in Kışlacık köyü imamı Nasuh Fakih şöyle anlatmıştır. 

"Bir gece evimde yatıyordum. Kapı çalındı. Açtığımda Mehmet Çelebi 

Sultan Hazretleri karşımdaydı. Elinde bir çıkın ve nacak vardı. Çıkını bana verdi. 

"Peşimden gel.." buyurdu. Önümüze bir derya çıktı. Derya üzerinden yürüyerek bir

hisara vardık. İslam ordusu hisarın etrafını sarmış beklemekteydi. Mehmet Çelebi 

Sultan elindeki nacakla hisarın kapısını vurunca bir Rahip kapıyı açtı. Önümüze 

düşüp evine götürdü. Evine varınca bir dehlize girdik. Merdivenle aşağı indik. 

Orada bir mescit gördük. Mescitte Kuran-ı Kerim'ler, rahleler vardı, mumlar 

yanıyordu. Bizi götüren Rahip müslüman kıyafeti giyip yanımıza oturdu. Benim 

götürdüğüm çıkını açıp yemek yedik, dua ettik. Şeyh Mehmet Sultan Rahibe: "Artık 

hisarı verin." deyince, Rahip de: "Emir sizindir." dedi. Sonra oradan çıkıp gittik. 

Sabah namazının vakti gelmişti. Yine denizin üzerinden Dergâha ulaştık. 

Ben: "Sultanım.. Bu garip haller, gördüğümüz yerler nedir ?" dedim. O, 

"Gittiğimiz Hisar Kefe Hisarıdır. İslam askerleri onu almaya varmışlardı. Bugün 

Hisar kapısını açarlar." Buyurdu. Tarih koydum. İşaret ettiği gün o saatte Kefe 

Hisarı fethedildi." 

Uluborlu'dan Emir Halife anlatır. 

"Mehmet Çelebi Sultan'ın ölümünden kırk sene sonra mezarının bir tarafı 

çökmüştü. Tamir etmemiz için mezarını açmamız gerekti. Mezarını açınca nura 

gark olmuş bir halde yattığını gördük. Mübarek yüzü hiç solmamış, aynen hayattaki 

gibiydi. Yanımda sevenlerinden biri vardı. Bu kişi, "Benim bir oğlum var. Bir 

seneden beri hasta. Bu zatın sakalından bir kıl alayım, şifa olarak götüreyim..." 

dedi. Biz engel olmaya çalıştık fakat adam dinlemedi. Şeyh Mehmet Çelebi 

Sultan'ın mevtasının sakalından bir kılı tutup çekti. Koparamadı. Şeyh Hazretleri 

sanki canlıymış gibi başını öbür yana çevirdi. O kişi yine aldırmayıp Şeyhin 

sakalından bir kıl koparmak için yine bir kılı tutup asıldı. Bu sırada Şeyh Hazretleri o 

kişiye öyle bir tokat vurdu ki, adam düşüp öldü. Ben de korkumdan kaçıp bir kenara 

çekildim, şaşkın bir halde yığılıp kaldım. Sonra başkaları gelip Şeyh Hazretlerinin 

mezarını kapattı. Bu olayın etkisiyle altı ay hasta yattım." 

Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın türbesi Torunu 

Şeyh Burhanettin'in kabri türbenin önündedir.

ŞEYH BURHANETTİN 

Şeyh Burhanettin, Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın torunudur. Kızı 

Şehribanu'dan Tosya'da 1495 yılında doğmuştur. Babasının adı Mehmet Muhittin 

'dir. Dündar Bey medresesinde Müderris iken ayrılmış, Tosya'ya gitmiştir. 

Şeyh Mehmet Çelebi Sultan 1495 yılında vefat edince Zaviye bir süre boş 

kaldı. Şeyhin yerine geçecek erkek evladı yoktu. Açık kalan makama Halvetiye 

tarikatından "Yunus" adında bir şeyh geldi. Zeyni ayinini kaldırdı. Bu durum Dervişler 

arasında hoşnutsuzluk yarattı. Nihayet bir gün Şeyh Yunus yatağında ölü bulundu. 

Şeyh Yunus'un ölümünden sonra Zeyniye tarikatından Şeyh İbrahim adında biri 

İstanbul'dan Beratla gönderildi. O da bir süre sonra atıyla uçurumdan düşerek öldü. 

Bundan sonra Dergâhtakiler o soydan gelen birini aramaya başladılar. Şeyh 

Mehmet Çelebi Sultan'ın torunu Burhanettin'de karar kıldılar. Burhanettin'in babası 

Mehmet Muhittin de Peygamber soyundan olup seyittir. Soyu evliyadan Hakim Ali 

Tirmizi'ye ulaşır. Tokat'a adam göndererek Burhanettin'i Eğirdir'e davet ettiler. 

Burhanettin dedesinin postuna oturduğu zaman 14-15 yaşında kadardı. Küçük 

olduğu için babası ölmüş olduğundan annesi Şehribanu Hanımla Eğirdir'e gelmişti. 

Yalnız dervişlerin kemale ermeden o yaşta birinin Şeyh olamayacağını belirtmeleri 

üzerine Burhanettin Bursa'ya gitti. Şeyh Nasuh Efendi'nin yanında yetişti. Ondan 

icazet alarak Eğirdir'e döndü. Şeyh Burhanettin oldu. 

Osmanlı devlet adamlarından Rüstem Paşa vezir olmak için uğraşırken 

İstanbul'dan uzaklaştırılmış, Teke ve Hamid Beyi olarak gönderilmişti. Şeyh 

Burhanettin Efendi ve dedelerinin şöhretini duydu. Şeyh Burhanettin'i tanımak, 

sohbetinde bulunmak için Eğirdir'e geldi. Şeyhe saygı göstererek duasını aldı. Şeyh 

de ona iltifat gösterdi. Sonra Rüstem Paşa İstanbul'a gitti. Devlet kademelerinde 

hızla yükseldi. Kanuni'nin kızı Mihrimah Sultan'la evlenip Padişah damadı oldu, 

ardından Sadrazam oldu. Rakibi İbrahim Paşa da katledildi. Rüstem Paşa bu 

olayları Şeyhin kerameti bildi. Onu İstanbul'a davet ederek büyük ikramlarda 

bulundu. Küçük Ayasofya zaviyesini verip irşatlarda bulunması için İstanbul'da 

kalmasını istedi. Şeyh Burhanettin Rüstem Paşa'nın isteğini kıramayıp bir yıl kadar 

bu zaviyede kaldı. Sonunda ecdadının toprağı Eğirdir'e dönmeye karar verdi. 

Sadrazam Rüstem Paşa'ya: 

"Oğul. Biz dağ civarında büyüyüp uzlete, yalnızlığa alışmışız. Hayır duamızı 

istersen bizi mekanımıza gönder. Sağ olursak üç dört yılda bir İstanbul'a gelip sizi ve 

burada kadı bulunan Müderris evladımızı ziyaret ederiz." dedi. Sadrazam Rüstem 

Paşa da bu durumu Kanuni Sultan Süleyman'a arz etti. Gerekli izin çıktı. Eğirdir'de 

bir vazife verip maaş bağlanmak istenince: "Bize otuz akçe kâfidir." dedi. Dönmeden 

önce Sadrazam Rüstem Paşa Şeyh Burhanettin'i Kanuni Sultan Süleyman'la 

görüştürmek istediyse de Şeyh Burhanettin: 

"Sultanlarla görüşmek dervişlere zarar verir.." deyip görüşmedi. Rüstem Paşa 

Şeyh Burhanetin Efendi'ye Nis harcından yevmi 50 akçe verilmesi için berat 

göndermiştir. Ayrıca Eğirdir'le de ilgilenmiştir. Eğirdir'den Barla'ya giden derbent 

yolunu, Eğerim yolunu onartmıştır. 

Şeyh Burhanettin Efendi Dervişleriyle beraber Hac'ca gitmiştir. Tefsir ve 

Hadisle meşgul olmuştur. Mezarı Dedesi Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın batısında, 

dışarıdadır. 1562de ölmüştür. Dedelerinin kerametlerini ilk defa "Menakıp" adlı 

kitapta toplayan odur.

Şeyh Burhanettin Efendi'nin iki oğlu, bir kızı olmuştur. Oğullarından birinin 

adı "Seyit Mehmet", diğerinin ise " Şerifi Mehmet Çelebi" dir. Bu oğlunu Atabey 

Medresesi müderrislerinden Mevlana Abdülcebbar'ın kızı ile evlendirmiştir. Bu 

evlilikten Şair Şerif Mehmet Efendi doğmuştur. 

Şeyh Burhanettin'in de ataları gibi kerametleri vardır. Bunlardan birkaçını 

sunuyorum. 

Uluborlu'dan Hasan veAli Dede anlatmışlardır. 

Beraber Hac'ca gitmeye niyetlendik. Hazırlıklarımızı yapıp duamızı almak 

için Mezar-ı Şerif denilen yerdeki Şeyh Burhanettin Hazretlerinin olduğu mescide 

gittik. Şeyh bizi görür görmez: "Sizde Hacı kokusu vardır. Bu ne haldir? " dedi. Biz 

de "Sultanım .. Biz Hac'ca gitmeye niyetlendik. Himmet eyleyin." deyip duasını 

istedik. 

"Sizi yüce Allah'a ısmarladık.. Korkmayınız." dedi. Gemiyle yola çıktık. Yirmi 

gün sonra Cidde açıklarına geldik. Bir gece aniden bir fırtına çıktı. Gemideki 

yolcular "Batacağız" diye telaşa kapıldılar. Geminin ağırlığını azaltmak için ağır 

eşyaları denize atmak istediler. Telaşlı ve şaşırmış bir haldeyken Şeyh Burhanettin 

Hazretleri, dedesi Şeyh Mehmet Çelebi Sultan ile birlikte gelip gemimizin kenarında 

durdular. 

"Korkmayın!...Müslümanlar eşyalarını denize atmasınlar. Allanın emriyle 

fırtına sabaha kadar sakinleşir." dediler. Sonra gözden kayboldular. Dedikleri gibi 

fırtına sabahleyin kesildi. Döndükten sonra annemden öğrendim ki Şeyh 

Burhanettin Hazretlerinin Hanımı bir gün anneme gelip: "Oğulların falan gün bir 

sıkıntı çekmişler mi ?" diye sorup bizim denizde sıkıntılı anlar yaşadığımız günü 

işaret etmiş. Şeyh Hazretlerinin de o gün akşam yemeğinde: "Hey Hasan Dede.. 

Hey Ali Dede.." deyip dergahına gittiğini söylemiş. 

Eğirdirli Hacı Dede şöyle anlatmıştır: 

Şeyh Burhanettin Efendi birgün bana: 

"Hacı Dede!.. Var Eğirdir'e git..Taze balık varsa bize alıver.. Evden isterler." 

dedi. Ben de hemen Eğirdir'e gidip çarşıda sordum. Halk bana gülüp: "Sofi! Deli mi 

oldun ? Bu soğukta balık mı çıkar ? Şeyh bu zamanda taze balık olmadığını bilmez 

mi ?" dediler. Dönüp Şeyhin huzuruna geldim: 

"Efendim.. Balık yok.. Halk bana gülüştü.." dedim. Şeyh bana öyle heybetli 

baktı ki, neredeyse ruhum çıkacaktı. 

"Git! Çabuk getir!" dedi. Emre uyup Eğirdir gölünün kenarına gittim. Bir de 

baktım ki çakıllar arasında iri iri balıklar su içinde canlı olarak duruyor. Pek de çoktu. 

Hemen bir kaba doldurup huzuruna tekrar gittim. Şeyh balıkları görünce: 

"Hah! Şöyle!.." buyurdu. Hayatta olduğu müddetçe bu kerameti kimseye 

anlatmadım. 

ŞERİFİ MEHMET ÇELEBİ 

Şeyh Burhanettin Efendi'nin oğludur. Tahmini 1520 lerde doğmuş, 1544 te 

Atabey medresesi müderrislerinden Mevlana Abdülcabbar'ın kızıyla evlenmiştir. 

Oğlu Şerif Mehmet Efendi 1552 de dünyaya gelmiştir. Şeyhülislam Berdai 

Dergahına ilgi göstermemiş, Rumeli kasabalarında Kadı'lık yapmıştır. Ölüm tarihi 

kesin olarak bilinmemektedir. Şairliği vardır. Bir şiiri şöyledir. 

Suz-i aşkın cana ey mâh şöyle tesir eyledi 

Çıktık eflak üzre ahım gün gibi seyreyledi

Dil şehid-i tig-i aşk oldu deyu cana müjen Kıl 

kalemle birşehadetnametahrireyledi. 

La' lüni resm eyleyüp gönlümde nakkâş-ı hayâl Bir 

akarsu üzre şekil-i can ı tasvir eyledi. 

ŞERİF MEHMET EFENDİ 

Şerifi Mehmet Çelebi'nin oğludur. Şeyh Burhanettin Efendi'nin torunudur. 

1552 yılında doğmuştur. 1630 yılında ölmüştür. Mezarı İstanbul Eyüp'te, Hazreti 

Halit civarındadır. Müderris olmuş, Galata, Halep, Şam, Mekke, Edirne, Mısır 

Kadılıklarında bulunmuştur. 1619 tarihinde Anadolu Kazaskeri, 1624 tarihinde 

Rumeli Kazaskeri oldu. Hacca da gitti. Dönüşünden az sonra öldü. 

1621 yılında emekli oldu. Önce Rusçuk kazası, sonra Dimetoka arpalık 

verildi. Şairdir. Şiirlerinde Şerifi Mahlasını kullanırdı. Arapçayı, Farsçayı çok iyi 

bilirdi. Babası Şerif Mehmet Çelebi'nin ailesiyle ilgili toplayıp yazdığı eserden, 

Dedesi Şeyh Burhanettin'nin kendi el yazısıyla yazdığı eserden faydalanarak kendi 

işittiklerini de katarak 1597 yılında "Menakıb-ı Evliya" adlı bir eser yazmıştır. Son 

dönem Osmanlı Maliye Nazırlarından Eğirdirli kitap meraklısı Nafiz Paşa bu kitabı 

çoğaltarak İstanbul Süleymaniye kütüphanesine vakfetmiştir. 

Bir beyti: 

Gerçi derler vadeye eyler vefa ol nazenin Ya ki 

amma çekmeyince sineye gelmez yakin. 

ŞEYH ÖMER EFENDİ 

Torunu öğretmen Etem Kartal'ın verdiği bilgiye göre; 

"Şeyh Ömer Efendi Eğirdir'de doğdu. Babası Şeyhülislam Berdai zaviyesi 

şeyhi, Şeyh Ahmet Efendi'dir. Şeyh Ahmet Efendi'nin İstanbul'da Nakşibendi 

tarikatı mütevelliliğine tayin edilmesi üzerine Ömer Efendi medrese tahsilini 

İstanbul'da yaptı. Sonra gelip Eğirdir, Isparta çevresinde kadılık etti. Sonra kadılığı 

bırakarak, Şeyhülislam Berdai zaviyesine Şeyh oldu. İlk defa Eğirdir ve çevresinin 

tarihini yazdı. Ne yazık ki 1910 larda Şeyh Saadettin zamanında mütevelli evinin 

ve Vakfın kütüphanesinin yanmasıyla pek çok el yazması eserin yanında Eğirdir 

tarihi ile ilgili eserde yandı. 

Şeyh Ömer Efendi alim, şair bir zat idi. Tasavvufa ait eserleri vardır.Bu 

eserlerin bir kısmı yanmış, bir kısmı da kaybolmuştur." 

Şeyh Ömer Efendinin iki oğlu vardır. Şeyh Ahmet Efendi, son şeyh olan 

Saadettin Efendidir. Babaannem Kamile Hanım, Şeyh Ahmet Efendinin kızıdır. 

Şeyh Ömer Efendi (H.1272) 1856 tarihinde Eğirdir'de vefat etti. Mezarı 

Şeyhülislam Berdai'nin türbesinin kuzeyindedir. 

ŞEHY ALİ AĞA İBTİDAİ MEKTEBİ 

Cami mahallesinde Besdelcilerin evinin olduğu yerde idi.

ŞEYH ALİ AĞA MEDRESESİ 

Kale medresesi de denir. 1802 de Şeyh Ali Ağa tarafından iki katlı 20 hücreli 

ahşap olarak yaptırılmıştır. 1807 yılında da yanına kargir bir kütüphane yaptırmış, 

içine de yazma 217 eser koymuştur. 

Medresenin üst kısmı dersane alt kısmı öğrencilerin yatması içindi. 

Medresenin bahçesinde müderrisler için ev vardı. Bahçe genişti, meyva ağaçları 

bulunuyordu. Kütüphanenin sütunları şimdi M.Y. Şapçı İlköğretim okulunun arka 

bahçesinin batı kapısının yanlarındadır. Kütüphane ve medrese 1928 yılında yıkıldı, 

yerine Zafer İlkokulu yapıldı. Bu okul da cami mahallesi yangınında zarar gördüğü 

için 1960 yılında yıkılmıştır. 

ŞEYH TURHAN EFENDİ 

Şeyh Burhanettin Efendi'nin hizmetinde bulunmuş, onun ilminden, 

feyzinden yararlanmıştır. Zeyniye tarikatındandır. 1620 yılında ölmüştür. 

ŞEYHİ 

Asıl adı Seyyid Mehmet Şeyhi Efendidir. Eğirdirlidir. Şeyhülislam Berdai'nin 

soyundandır. Eğirdir'de kalmamış, dışarıda müderrislik ve kadılık yapmıştır. 

Nakibü-l eşraflıkta bulunmuştur. Mekke kadılığına giderken 1634 de Cidde'de 

ölmüştür. Orada gömülüdür. Divanı vardır. Birşiiri: 

Bir dem ki sohbet eylese ağyar yâr ile Bende 

yürek hezar ise derd ile yâr ile 

Gayret dikenlerinde ciğer pare pâredür Her bir 

hab oturalı sen gülizâr ile 

Kan ol yürek ki bülbüle zağ oldu hemnişin Ağla 

gözüm ki gül yöresi doldu har ile 

Fikrimde idi yare irem bahtyarolam 

Olmaz imiş zemâne işi ihtiyar ile 

ŞEYHİ ezelde kısmet imiş sana derd ü âh 

Derman kaçan irişe sen rûz-i zar ile 

ŞEYTANIN AĞACI 

Kızılcık (Eren) ağacına derler. (Erenin birinci e'si biraz uzun söylenir.) 

Söylentiye göre Şeytan "Hangi ağaç en erken çiçek açarsa o ağaç benim." demiş. 

Şubat ortalarında çiçeklenen eren ağacının altına oturmuş. Yine söylenene göre 

eren ağacı meyvaya duruncaya kadar yedi kez çiçek açarmış. Şeytan umutla 

beklemiş. 

Daha sonra çiçek açan ağaçlar meyvalarım vermişler, fakat eren ekime 

kadarermemiş.

ŞEYTANIN GEM VURMASI 

Karpuz kavun yenildikten sonra ağız yıkanmazsa bir süre sonra ağız 

uçlarında çatlaklar olur. Bu duruma "Şeytan gem vurmuş" denir. 

ŞİBBABBA 

1940 larda gezici dondurmacılardandı. İnce, zarif, kibar bir adamdı. 

"Baylara iki buçuk kuruş, bayanlara yüz para." diye dondurma satardı. 

ŞİBEKLER(Şibeyler) 

Kırgız Manas destanında bir boyun adı ve kişi adı olarak geçer. Eğirdir'de 

de bir sülalenin adıdır. 

ŞINGIRAK 

Odaların kapısını açmak için kullanılan bir aletin damağı tutan demiri 

kaldıran bir alettir. "Şıkdüşen" de denir. 

ŞİNİK 

Yarım teneke ölçüsünde tahıl ve baklagilleri ölçen silindir bir ölçektir. Bir 

ölçü buğday yedi kg. gelir. 

ŞO 

"Şo" kelimesi Eğirdir'de, görülen uzaktaki, anlamında kullanılan bir işaret sıfatıdır. 

Kültür dilimizde yoktur. Eğirdir'de şöyle kullanılır: bu (adam) en yakındaki şu (adam) 

biraz uzaktaki şo (adam) görülen uzaktaki o (adam) orda olmayan 

yazar. 

Divanü-Lügat-it-Türk'de "Şo" sözcüğünü Bolkar Türklerinin kullandığını 

ŞOFÖRLER 

Eğirdir'in ilk şoförleri Hacıkatiplerin Mehmet, Yakup Başkan, 

Otabatan'lardan Burhan ve Muhittin Dikmen. Allok bildiklerimdir. 

ŞEHİTLER 

EĞİRDİR'Lİ ŞEHİTLERİN LİSTESİ HÜKÜMET BİNASINAGİRİŞTE SAĞ 

TARAFTA PANODA ASILIDIR.

TABAKHANE 

T 

Eğirdir'in bilinen en eski tabakhanesi eski yazla yolunun çıkışının altıdır. 

Kaynaklara göre sarı ve siyah sahtiyan yapılırdı. 1910 da buradan Köprübaşı'na 

taşınmıştır. 1960 dan sonra tabakhane olayı gerilemiş, 1990 dan sonra tümüyle 

kaldırılmıştır. 

Eskiden Hacca gidenler "Zor kazanıyorlar, paraları helaldir." diye hac 

paralarını tabakhane esnafının paralarıyla değiştirirlerdi. 

TAHTACILAR 

Orman ürünlerini işleyen, tahta yapan gezici kişilerdi. Bizim 

çocukluğumuzda düzen kurarlar, kadın üstte, erkek altta tahta biçerlerdi. Böcüzade 

Süleyman Sami Isparta Tarihi kitabında 1739 tarihli gördüğü bir fermanda 

"Bunların Kıbrıs'tan geldiğini, yol kesenleri, mal çalanları olduğu için tekrar Kıbrıs'a 

gönderilmeleri gereğiyle Vezir Mehmet Paşa'ya emrolunduğu yazılıdır." diye bilgi 

verir. 

Bir kısmı böyle olsa da Osmanlı kaynaklarında Tahtacılar "Ağaç erleri" diye 

geçer. 

TANGİLE 

Sincap. Ellerimizle yakalar ceplerimize alıştırırdık. Ceplerimizde ceviz içi 

olduğu sürece bizleri terketmezlerdi. Boğazova'da en çok ceviz ağacı Meseyin, 

Mütevelli, Çaybaşında olduğu için, heryaşlı ceviz ağacında yuvaları olurdu. 

TARANLAR 

Eğirdir'in en eski soylarındandır. Kale mahallesinde otururlardı. Aslı 

Tarancı'dır. Daha aslı da "Tarımçi" dir. Uygur Türklerinden bir boydurlar. Moğollar 

güçlü zamanlarında Uygur ülkesini istila ettikleri zaman bir bölümünü ortaasyanın 

Tarım havzasına götürerek kendileri için tarım yaptırmışlardır. Bu işle uğraşan 

Uygurlara da" Tarımçi" demişlerdir. Bugün Almanyada çalışıp dönenlere "Almancı" 

dendiği gibi. Moğolların siyasal gücü bitince özyurduna dönenler dönmüş, fakat 

adları "Tarımçi" olarak kalmıştır. Eğirdir'e ilk gelenlerin yerleşim yeri Kale mahallesi 

olduğuna göre bu soy da ilk gelenlerden olsalar gerektir.

Radlof'un "Sibirya'dan" adlı eserinde Tarançi'ler için " iyi kalplilik, sadakat, 

çalışkanlık Tarançi karakterinin esas hatları olup bunları birçok şahısların yüzünden 

okumak mümkündür." der. Okuma yazma bilmeyen bir Tarancı ozanından şiir 

örneği verir. Birkıtasımörnekolarakalıyorum. 

Kara kaşlar oynaşır 

Saçı beline ulaşır 

Çıkma evden dışarı 

Aşıklar bıçaklaşır 

Tarancılar şiirlerini daha çok mani tarzında söylerler. 

TARHANA 

Dibeklerde sokuyla dövülerek buğdayın kabuğu çıkarılır, kabaca el 

değirmeninden geçirilir, yağlı ayranla pişirilir, biraz mayalandıktan sonra el iriliğinde 

yassılaştırılıp kurutulur, kış için saklanırdı. Pişince de bir yeyimlik tabağa konulur, 

ortası hafif çukurlaştırılarak tereyağı yerleştirilir, komşulara sunulurdu. Bir parça 

tarhanadan alınıp, tereyağına banılarak yenilirdi. Güzel bir ikram geleneğiydi. 

TAŞKAHVE 

Eğirdir'in adı tarihe geçmiş bir kahvesidir. Genelde yaşlıların oturduğu bir 

kahve idi. Eğirdir'in Senatosu sayılırdı. Toplumda Belediyeden çok işlevi vardı. 

Kimsenin onurunu incitmeden yok yoksul kişilerin yanında olur, Eğirdir için gerekli 

kararları alırlardı. Hastalara yardımdan tutun da, okuyan çocuklara yardıma kadar 

aralarında konuşur, gücü yetenler yardım ederlerdi. Pek çok sosyal ve aile 

sorunlarının çözüldüğü yerdi. Arkadaşlık, sevgi, ilgi, yardım hepsi vardı. Kendi iç 

disiplinini kendi sağlamıştı. Bir kültür yuvasıydı. Siyasetten günlük olaylara kadar 

her şey konuşulur, değerlendirilir, kararlar alınırdı. Ne yazık ki değişen zaman 

güzellikler yaratmadan böyle güzellikleri ezip geçti. 1955lerden sonra yıkılıp yerine 

birşeyler yapıldı. Şimdi birçok kahvehane var. Ama hiçbiri "Taşkahve" gibi anılmıyor. 

TAŞKÖPRÜ 

Köprü ile Bağkur evleri yolunun ortasından 20 metre kadar kuzeyde bir kemerli 

taşköprü vardı. Kullanılmazdı. Bataklığın içinde kalmıştı. Şimdi buralar 

doldurulmuş, sanayi çarşısı olmuştur. 

TATAR BÖREĞİ 

Açılan yufka kibrit kutusunun yarı iriliğinde kareler şeklinde kesilir. Kaynar 

suya atılarak pişirilir. Suyu süzüldükten sonra sarımsaklı yağlı süzme yoğurt üstüne 

konur. En üste de az kırmızı biberle kızarmış sadeyağ dökülür, yenir. 

TEKE AŞİRETİ 

Dündar Bey Antalya'yı alıp kardeşi Yunus'u oraya Bey yaptı. Sonra da 

Hamidoğlu beyliğinin o yöresini Teke aşiretinin çokluğundan Tekeli dendi. Halen

Türkmenistanda bu aşiret varlığını devam ettirmektedir. Çoğunluğu dağınık 

olmakla beraber, bugünkü durumda güney Türkmenistan'ın "Günbed" bölgesinde 

yaşamaktadırlar. Seccadeleriyle ünlü olup, kadınları nadide el dokuması kumaşlar 

üretirler. 

TEKGÖTÜ 

Eski Demirciler mahallinde bir yerdir. "Tekke ardı" anlamında kullanılır. 

Anlaşılan geçmişte orda olan bir tekke sebebiyle öyle denilmiş olsa gerek. 

TEKKE KAYASI 

Bizim çocukluğumuzda poyraz tarafında gölün içinde önü derin bir kaya idi. 

Üstünde atlama kulesi vardı. Kayanın üstünde yatır olduğu, gece mumlar yandığı 

söylenirdi. Şimdi kayalar sahil yolu altında kaldı. Tekke Kayası Kuşkayasının 70 

metre kadar batısındadır. Şimdi atlama kulesi olan yer Kuşkayası'dır. 

Göl seviyesinin düşmesiyle Kaleburnu'ndan Adalara yol çıkarken 

Teknekıyısı'ndan bir görünüş (1972) 

TEKNE KAYASI 

Kaleburnu'nun otuz metre kadar açığında idi.Yüzerek çıkar balık avlardık. 

Kayanın bir bölümü çukur, banyo küveti gibiydi. 1975 den sonra dolgu altında kaldı. 

TELGRAF 

Eğirdir'de telgrafhane 1873 de açılmıştır.

TELIMETA 

Eğirdir gölünün kuzeydoğusunda bulunan yeri tam tespit edilemeyen bir 

ilkçağ yerleşim yeri. 

TELLİKULAK 

Kalsama. Eğirdir ağzıyla sızgeç. Balıkların sudan erimiş oksijeni 

almalarına yarayan organı 

TERSİKBAŞI 

Eskiden ulaşım ve yük taşıtmak amacıyla eşek, at kullanılırdı. Pek çok 

evde ahır vardı. Bazı aileler de inek beslerdi. İnekler sabahtan Köprübaşı'na 

yaylıma giderler, ikindin geri dönerlerdi. Bu hayvanların tersleri her yere atılmaz, o 

zaman şehrin dışı sayılan Demirciler'in ilerisi Tersikbaşı'ndan atılırdı. Bağlar 

yolunun başladığı yerde gölden yana da Gülbaba türbesi vardı. 

TEZ MURAT 

Tez Murat kervanbaşı katırcısıdır. Katırcıbaşı Murat bir gün kırk katırı ile 

Yazla'dan geçerken Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın tekkede müritleriyle 

zikrettiklerini işitince zikr seslerine hayran olarak katırları arkadaşlarına bırakıp 

yanına altınları alarak, Şeyh Mehmet Sultan'ın huzuruna girmiş. "Şeyhim... Beni 

halkana kabul et..." diye yalvarmış. Şeyh : "Sende dünyalık var." Demiş kabul 

etmemiş. Katırcıbaşı dışarı çıkmış, altınjarı bırakmış, yalnız bir elmas parçasını 

kavuğuna saklayarak tekrar Şeyhin huzuruna girmiş. Şeyh, "Sende dünyalık var." 

demiş, yine kabul etmemiş. Katırcıbaşı tekrar dışarı çıkıp sakladığı elması başkasına 

vermiş, içeri girmiş. Bu kez Şeyh Katırcıbaşını halkasına kabul etmiş. Zikir 

bittikten sonra Şeyh Katırcıbaşının eline bir ibrik verip dışarıdaki şadırvandan su 

doldurup getirmesini istemiş. Katırcıbaşı dışarı çıkıp şadırvandan su doldurmaya 

başladığında bakmış ki su yerine altın akıyor, Şeyhin kerametini anlayıp Şeyhin 

müridi olmuş. Ondan sonra canla başla erenlere katılıp onlarla olmuş. Her işi 

hemen yaptığından "Tez Murat" denilmiş. Şeyh Murat olarak da adı geçer. Türbesi 

Hankah'ın kuzeyine bitişik idi. 1930 larda Hankah'la beraber o da yıkıldı. 

TEZGELDİOĞLU 

Çay köyünde 1580 lerde yaşamış bir vatandaş. Ayvad adlı bir sipahi 

tarafından öldürülmüş. Kayıtlarda adı geçiyor. 

TİMUR'UN EĞİRDİR'İ ALIŞI 

Timur'un Eğirdir'i alışını Nizamüddin Sami Zafername adlı eserinde şöyle 

anlatır. "Uluborlu tarafına hareket edilerek emir gereği derhal Uluborlu kalesine 

hücum edildi. O saat zafer kazanıldı. Kaledekiler kılıçtan geçirildi, karıları, çocukları 

esir edildi, kale de yerle bir edildi. Sonra oradan Eğirdir ve Nis'i almak için yola 

çıkıldı. Evvelce alınan üç kale terazinin kefesine konsa, Eğirdir tek başına ağdırır.

Bu kalenin kumandanı Şahsi Paşa adında biri idi. Timur askeri kalenin dibine 

geldiler. Sağ tarafta Emirzade Ebubekir, sol tarafta Emirzade Şahruh yer aldılar. 

Bunlardan başka Sultan Hüseyin, Emirzade Şahmelik Bahadır, Ali Sultan ve Emir 

Sevincik hep birden kaleye hücum ettiler. Hücum edenler kalede delik açmaya var 

kuvvetleriyle çalıştılar. Sonunda burçlar yıkıldı. Savunanlar korkularından kaçıp 

Ada'ya sığındılar. Timur ordusu sallar, gemiler yapıp göle koydular. Kısa bir 

zamanda göl yıldızlar kadar yüzen araçlarla doldu. Deryanın yüzü ateş gibi kıpkızıl 

oldu. Sonunda Ada'dakiler kurtuluş parasını vererek canlarını kurtardılar. Bundan 

sonra Akşehir'e devam edildi. 

Bir başka kaynakta da meşhur Türk tarihçisi Hoca Mehmet Sadettin 

Tacüttevarih adlı eserindeTimur ordusunun Eğirdir'i alışını şöyle anlatır. 

"Timur'un Hamideli'ni almak istemesinin sebebi, burada büyük bir göl 

vardı. Çevresi bağ ve bostanlarla doluydu. Gölün kenarında bayındır, meşhur bir 

Eğirdir şehri vardır ki, tarih kitaplarında Felekabad adıyla anılır. Yüksek bir dağ 

eteğinde kurulmuştur. Bu dağın tepesine atlı değil, yaya bile çıkamaz. Yüksekte 

uçan kuştan başka bir canlı mahluk bu dağın tepesine gidemez. Dağın iki tarafı göle 

duvar gibi o şekilde inmiştir ki geçit yeri çok dardır. Bu dar yerlere kapı yapılmış, 

şehre giriş çıkışlar güven altına alınmıştır. Her biri Kevser şarabı gibi, şeker kamışı 

lezzetinde suları olan dereler vardır. Hepsi göle akarlar, yalnız bir yerden dışarı 

çıkarlar. Gölün ortasında iki ada vardır ki küçüğüne Gülistan, kalesi olan büyüğüne 

Nis derler. Timur'un geleceğini duyan halk korkup malını mülkünü, çoluğunu 

çocuğunu, parasını pulunu, giyeceğini bu kaleye taşıdı. Bunlar Timur'un kulağına 

gidince İzmir kalesini Frenkten aldıktan sonra Eğirdir'e yöneldi. 12 Mart 1403 Pazar 

günü Eğirdir gölünün kenarına geldi. Timur'un karınca gibi askerlerinden bazı 

emirler, o sağlam hisarın dağa bitişik tarafından saldırdılar. Geri kalan askerlerde 

etrafı sarıp şehri yaktılar. Kale halkı gemilerle Nis kalesine kaçtılar. Timur bunun 

üzerine kereste getirtip bunlardan derilerle kaplı kayık yapıp Nis kalesini muhasara 

etti. Kalenin koruyucuları arasında bulunan Şeyh Baba Sureti kaleden çıkıp halkı 

için ricada bulundu. Kale muhafızı da bağlılığını bildirip kaleyi teslim etti. Timur da 

ordan ayrılarak Akşehir'e yöneldi. Şehire bir konak kalmıştı ki Yıldırım Bayazıt 

Han'ın ölüm haberi geldi." 

Burada Ada'yı çevreleyen sağlam bir kaleden bahsediliyor. Bugün böyle 

bir kale kalıntısı görülmemektedir. Sanırım Kale mahallesiyle ada karıştırılmış olsa 

gerek. 

TİOULOS 

Prostanna'nın Roma egemenliği çağında imparator II.Filippos'un onuruna 

bastığı paraların arka yüzünde Tioulos çayını simgeleyen tanrının kabartması ve 

ayrıca "Tioul" biçiminde kısaltılmış olarak adı vardır. Büyük olasılıkla bu bizim eski 

Irmak'tır. Şimdi adı "Kanal" olmuştur. 

TORAMAN VURMAK 

Göle ağ serdikten sonra balıkları tedirgin edip ağa takılmaları için suya, 

kayığa vurularak yapılan gürültüdür. Su yüzüne musluk pompası biçiminde bir çeşit 

alet de vurulurdu ki onun da adına Toraman denirdi.

TORKİ 

Ceviz, badem başaklarını toplamak için dal uçlarında kalanları yere 

düşürmek amacıyla ağaca atılan kısa sopa. Bağa göçüldükten sonra çay boyunda 

böyle ceviz, badem toplamak biz çocukların en büyük eğlencesiydi. 

TORLAK KEMAL 

Osmanlı Padişahı Mehmet Çelebi Sultan Han zamanında insanların eşitliği 

üzerine bir düzen kurmak isteyen Simmavnalı Şeyh Bedrettin'in çevresinden olup 

Osmanlı askeriyle savaşan Torlak Kemal'in Eğirdirli olduğunu Eski Adliye 

vekillerinden Mahmut Esat Bozkurt, üniversitede İnkılap tarihi dersleri verirken 

söylemiştir. Bu bilgiyi öğretmen Etem Kartal öğrencisi Profesör Doktor Hilmi 

Akın'dan duyup bize nakletmiştir. 

Torlak Kemal'in bir yahudi dönmesi olduğu iddiası da vardır. 

TOTA 

Geçmişte şifa kaynağı olarak düşünülür, içmelere gidilirdi. Suyu tuzlu, hafif 

sarıdır. İçinde klor ve amonyak vardır. En yaşlı ve gür ormanlar burada idi. Anamas 

dağlarının güney yönündedir. Tuz gölünün antik adı "Tata"dır. Buraya Tota 

denilmesi de suyunun tuzlu olmasındandır. Aynı yöreye "Çorakpınar" da denilir. 

TÖNGÜŞLÜ 

Anamaslarda yeri olan bir yörük aşiretinin adıdır. Kazak destanlarında da 

"Töngüs"adıgeçer. Kahraman bir kişidir. 

TURAN YAZGAN (Prof.Dr.) 

1938 yılında Eğirdir'de doğdu. 1959 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat 

Fakültesinden mezun oldu. Bir süre İmar ve İskan Bakanlığında çalıştı. Almanya ve 

Amerika'da araştırmalar yaptı. 1971 yılında doçent, 1979 yılında profesör oldu. 

1977 yılında Güneydoğu Anadolu Bölgesi Genel Koordinatörü olarak göreve 

getirildi. Araştırmalarını 7 ciltlik "Güneydoğu Anadolu Gelişme Planı"nı hazırlayarak 

Başbakanlık Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığına sundu. 

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı'nın kurucusu ve başkanıdır. 

TUZDEDE 

Medresenin güneybatısında imiş. Şeyhülislam Berdai Sultan camiye 

gelirken kimseye selam vermez yalnız Tuzdede'ye verirmiş . "Neden başkalarına 

selam vermiyorsun ?" diye soranlara : "Ben bir onu insan görüyorum. Diğerleri kedi 

köpektir." Dermiş. 

TÜLÜTOMBAK 

Büyüklerin küçük çocukları severken söyledikleri sözlerdendir. Tülüğ, 

Divanü-Lugat-it-Türk'de şeftali olarak geçer.

TÜRKÜLER 

Çocukluğumda düğünlerde, gezeklerde, içki alemlerinde, çevremde 

duyduğum türküler şunlardır. Konu başlıbaşına bir kitap konusu olduğu için sadece 

birinci mısralarını yazıp geçeceğim. 

• Alıverin tabancamı oymadan 

• Amman amman cinbastı 

Karyolada kol bastı 

• Ardıçtandır kuyuların kovası 

• Ay doğar aşmak ister 

• Ay doğar ayan beyan 

• Ayva dibi serin olur yatmaya 

• Bak şu kaşın karasına 

• Çayıra serdim postu 

• Çek deveci develeri yokuşa 

• Çıktım iğdenin dalına, dal kırılıverdi 

• Dere boyu giderim 

• Estirir anam estirir 

Üç top basma kestirir 

Küçüğü de büyüğünü bastırır 

• Evlerinin önü mersin 

• Evlerinin önü nane maydonoz 

• Gıcır gıcır geliryarin kağnısı 

• Hükümetin önünden geçtim 

• Kadılar yolunda buldum izini 

• Kara kaş boyanır mı? 

• Karanfil oylum oylum 

• Kayada gezen oğlan 

• Oğlanın adı İsmail 

• Su sızıyor sızıyor taşların arasından 

• Süpürgesi yoncadan 

• Şu derenin uzunu 

• Şu gelen atlı mıdır 

• Uzun kavak gıcır gıcır gıcırdar 

• Yabandan gel kömür gözlüm yabandan 

1940 larda Rahmetli Muzaffer Sarısözen Eğirdir'e uğramış, o zamanın 

tefçisi Nazife Hanım ona Eğirdir türkülerini okumuştur. 

Bir de tamamıyla Eğirdir'e özel "GAKGİLİ " oyun havası vardır. Her bağ 

göçünde bir türkü yakılır, bağdan ininceye kadar o türkü söylenirdi.

TYMBRİADA 

Aksu, Akçasar köyü Asar tepesindedir. M.Ö. II. yüzyılda kurulmuştur. 

Şehirde bina temelleri kalmıştır. Kutsal yeri Zindan Mağarası çevresidir. Burada 

Nehir Tanrısı Euyremedon için bir açıkhava tapınağı yapılmıştır. Çayın üzerinde 

Roma devri tek kemerli bir köprü vardır. Kilit taşında Euyremedon'un kabartma başı 

vardır. 1960 lara kadar sağlam olan bu kabartma şimdilerde önemli bir hasara 

uğramıştır. Burada bulunan Euyremedon Tanrısının mermer heykeli Isparta 

müzesindedir. 

Tymbriada, kekiklik anlamı taşır. 

TYNADA (Gynada) 

Tymbriada Açıkhava Kutsal Alanı 

Zindan Mağarası Önü 

Aksu Terziler köyü yakınındadır. Tapınak ve bina temelleri vardır. 

Hellenistik dönem şehirlerinden olabileceği yapı elemanlarından 

yorumlanmaktadır. Friedrich Sarre 1895 de buraya da uğramıştır. Burada gördüğü 

kale ve tapınak harabelerinden bahseder. 

TYNANDOS 

Senirkent'in 5 km. doğusunda Yassıviran köyü yakınında Mandas kırı'nda 

antik biryerleşim yeri. Kalıntıları vardır.

UÇAK 

U 

Sanırım 1946 da Haziran ayı içinde Eğirdir gölüne çift motorlu bir 

bombardıman uçağı düştü. Söylenenlere göre Eskişehir hava üssünden kalkmış, 

Isparta üstünde arızası olunca Eğirdir gölüne yönelmiş. Biz çocuklar oynarken 

büyük gürültüyle alçaktan tepemizden geçen bir uçak gördük. Çok heyecanlandık. 

İzledik. Sonunda uçak alçalarak poyraz tarafın hayli açıklarına suları gökyüzüne 

fışkırtarak düştü. Süratli bir askeri deniz motoruyla yanına gidildi. Pilot kurtarıldı. 

Uçak bir buçuk aylık bir çalışmadan sonra Baba Sultan kıyısına getirildi. Tüm 

Eğirdirli seyre gitti. Daha önce gökyüzünde uzaktan gördüğü küçük uçak yerine, 

karşısında dev gibi çift motorlu ağır bombardıman uçağını yerde gören 

hemşehrimizin biri: 

"Gaç anam, gaç... Teyyare bu kadar kocaman mı olur? Bu suyun içinde 

dura dura şişmiş." demiş. 

Sonra uçak parçalara ayrılarak trenle götürüldü. 

URUP 

Bir halı dokuma sözüdür. 100 cm karede 900 düğüm bulunması gerekir. 

Isparta halısının kalitesinin esası budur. 

UYKULUK 

"Çözeti" de derler. Davarın karnından barsakları sağımla alındıktan sonra 

geride kalan kas grubuna denir. Bu et közde pişirilip yendiğinde uyuyamayanlara 

uyku verdiği söylenir.

ÜNNAP 

Ü 

Eğirdir'de "Hinnap" derler. Sanırım Türkistan'dan getirilerek burada da 

yetiştirildi, iğdeye benzeyen dolgun, tatlı bir meyvedir. "Öksürüğe iyi gelir. Göğsü 

yumuşatır." derler. Çocukluğumda Kale mahallesinde on, on beş kadar ağacı vardı. 

Şimdilerde Baba Sultan önünde bir ağaç, Ada'da bir ağaç, Boğazova'da da birkaç 

yerde gördüm. 

ÜSTÜN ÖZGÜR 

1984 yılı Kasım ayında doğdu. Annesi matematik öğretmenidir. Babası 

Nihat Özgür'dür. Anne tarafından "Hacı Aziz" diye bilinen Mustafa Üstün'ün oğlu 

İbrahim Üstün'ün torunudur. Özel okullar sınavı Ankara birincisi, Yatılılık ve 

bursluluk sınavı Türkiye birincisi olduğu için TED Ankara Kolejine girmiştir. 2000 

yılında Lise birinci sınıftayken Cenevre'de gerçekleştirilen Uluslar arası Okullar 

Avrupa Konseyinin Matematik Yarışması'nda, bireysel dalda Avrupa birincisi 

olmuştur. 

ÜYÜK 

Hüyük'ten bozma bir kelimedir. Gölün Avşar tarafında ,onun iskelesi idi. 

Kayıkla gidenler Üyük'e çıkarlar, üç dört odalı basit bir evde kalırlardı. Eşyalar, 

mallar orda biriktirilir, Adalıların kayıklarıyla Eğirdir'e taşınırdı. Palamut çuvallarını, 

Yün çuvallarını hatırlıyorum. Ne yazık ki şimdi Hüyük park benzeri bir şeyler 

yapmak isterken tahrip edilmiştir. Hüyüğün çevresine de yol yapmak için dozerle 

dolaşmışlar, hayli zarar vermişlerdir. Bu prehistorik yer henüz bilimsel açıdan 

değerlendirilmemiştir. 

ÜZÜM ÇEŞİTLERİ 

Çok eski kaynaklarda bile Eğirdir'de 36 çeşit üzüm yetiştirildiği yazılıdır. 

Adlarını tesbit edebildiklerimi yazıyorum. 

Dimnit, Gemre, Razakı, Çekirdeksiz, Büzgüle, Şam büzgülesi, İsli büzgüle, 

Kızıl dimnit, Kadın Parmağı, Horoz ibiği, Burdur Dimniti, Tavsan Böbreği, Aküzüm 

Akdimnit, Misket, Çavuş, Pembe çavuş, Akosman, Danagözü, Karagevrek, Tilk

VALİ BASTONU 

V 

Dağlardaki teşbih ve menengiç bitkilerinin ince kurumuş dallarına denir. 

Bağdayken Konnebucağı yamaçlarına, Eğirdir'deyken Karatepe'nin ardında 

Bademlibucak taraflarına oduna gider, vali bastonlarından odun yapar, sırtımızda 

getirirdik. İssiz yanar. 

VALİLERİMİZ 

Eğirdirli valilerimiz şunlardır: 

•Kemal Yalçın (Murtazalar)• •Ali Fevzi Alaloğlu(Alaloğulları) 

•Akif Tığ (Ahçılar) 

•Mehmet Emin Dündar (Keskinler) 

•Nuri Okutan 

•Yıldırım Kartal (Kartallar) 

•Hüseyin Avni Coş 

VASSAK 

Eğirdir'in zararsız divanelerindendi. 1970lerde öldü. 

VEZİRLER EVİ ÖNÜNDEKİ HAMAM 

Babamın dedesinden duyduğuna göre hep yıkık olduğu bilinir. Babamın 

dedesi Veziroğlu Ahmet Efendi 1828 doğumludur. Çocukluğumda bu hamamın 

yıkıkları içinde çok oynadım. Zamanla gölün etkisiyle yıkılmalar oldu. Sanırım 

Eğirdir'de alanı en geniş hamamdır. Kayalar kesilerek, bir kısmı duvar örülerek, bir 

kısmı ahşap olarak yapıldığı kalıntılarından bellidir. Hamamın üst girişi olan 

bölümünü dedem Veziroğlu Müderris Nuri Efendi 1900 başında bedelini ödeyerek 

tapusunu almıştır. 80 metrekarelik bir tapusu vardır. Kaledeki üç hamamın en 

eskisidir 

VEZİROĞLU MUSTAFA ÇAVUŞ 

Eğirdir'de yönetimi değiştirip Müdafa-i Hukuk Cemiyeti kurulurken 

Jandarma Kumandanı Hasan Karabey'in kumandası altında Eğirdir'! kuşatıp 

güvenceye alan kişidir. Veziroğlu Mehmet Efendi'nin oğludur. 1921 de Yalvaç'ta 

görevli iken kaçak asker takibinde şehit olmuştur.

VEZİROĞLU MÜDERRİS NURİ EFENDİ 

1871 yılında Eğirdir'in Kale mahallesinde doğdu. Baba adı Ahmet, 

dedesinin adı Mehmet'tir. İptidai, Rüştiye tahsilini Eğirdir'de yaptı. Şeyh Ali Ağa 

medresesine girdi. Ulumi Arabi ve Farisi tahsil etti. ilm-i Fıkıh, Hadis, Tefsir okudu. 

Bu arada da talebelere sarf ve nahiv dersleri verdi. Burdur, Isparta, Atabey, Yalvaç, 

Karaağaç, Uluborlu ve Eğirdir'in seçkin hocaları karşısında icazetini vererek 

Müderris oldu. Yılanlıoğlu Şeyh Âli Ağa Medresesinde Müderrislik etti. 

Ramazanlarda dört sene vaaz vermek için Manisa'ya gitti. Ordan Eğirdir'e 

çekirdeksiz üzüm asması getirdi, bağına dikerek yetiştirdi. Meyvacılığa, bağcılığa 

çok meraklı idi. Müderrislik yapmakta iken Birinci Dünya savaşına katılmamız 

üzerine Seferberlikte oğlu Ali Rıza ile beraber askere alındı. Kafkas cephesine 

sevkedildi. 1915 de Sarıkamış'da Ruslarla savaşırken şehit oldu. 

Veziroğlu Müderris Nuri Efendi adını aldığım dedemdir. 

VEZİROĞLU RIZA GÜNGÖR 

Babamdır. 1896 da doğdu. 1914 de babasıyla beraber Seferberliğe katıldı. 

İstanbul Halıcıoğlu Küçük Zabit Mektebinden Suriye cephesine gönderildi. 

İngilizlerin Yafa Hayfa çıkartmasında bulundu. Terhisten sonra Eğirdir'e geldiyse 

de Milli Mücadele başlayınca Milis kuvveti toplayıp Ege'de Süvari Başçavuş olarak 

Yunanlılara karşı savaştı. Sonra düzenli orduya katıldı. Eskişehir - Kütahya 

savaşları sırasında esir düştü. Atina'ya götürüldü. Üç yıla yakın bir esaretten sonra 

Kurtuluş Savaşı sonundaki anlaşmaya göre memleketine döndü. Toprağıyla 

uğraştı. Belediye Zabıta Memurluğunda bulundu. 22 Nisan 1975 de Eğirdir'de vefat 

etti. Kervansaray kabristanında gömülüdür. 

vardır. 

VİARUS 

Sivri dağının antik adıdır. Roma döneminde basılmış paralarda kabartması 

VİRİ 

Hayret edilen olaylar karşısında kadınların, kızların kullandığı bir ünlemdir. 

Erkekler kullanmazlar. Sanırım rumca "vire"den gelmektedir. Beyşehir'de aynı söz 

"vili" şeklinde söylenmektedir.

YAĞLIK 

Y 

Büyük mendile denir. Çarşıda, kırda el yıkandığında, abdest alındığında 

kurulamaya kullanılır. Çalışırken ter alması için enseye de konur. Çarşıdan, 

pazardan alınan şeyler içine konulur, dört ucundan bağlanarak birçok şeyleri eve 

getirmek için de kullanılır. 

YAĞRIK 

Karaağaç veya cevizden sert bir kütüktür. Üzerinde satırla et parçalanır, 

kıyma kıyılırdı. 

YAKI 

Keten tohumu ezilir. Bir bez üstüne yayılarak ağrıyan yere konulur. Buna 

yakı yakmak denir. 

YANGINLAR 

Tarih içinde Eğirdir'de bilinen en önemli yangınlar şunlardır: 

Karamanoğlu Alaaddin Beyin 1360 larda savaş sonucu Eğirdir'i yakıp 

yıkması var ki bilinen en büyükyangın afeti budur. 

Timur'un 1403'te Eğirdir'i aldıktan sonra yaktığı, Tarihçi Nizamüddin 

Sami'nin Zafername adlı eserinde yazılıdır. 

1814 Eylül ayında herkes bağlarda iken Çarşı dolaylarında çıkan bir yangın 

Hızır Bey camisi dahil Demirciler'e kadar geniş bir alan yanmıştır. Kale içi ve 

İnekdenizi sırtları kurtulmuştur. 

1900 yılı başlarında da Cami mahallesinde 15 kadar evle Hacı Salih 

Efendi'nin konağı yanmıştır. Hacı Salih Efendi'nin evi bugünkü Belediye binası 

dolaylarında idi. 

2 Mayıs 1959 da Cami mahallesi yangını olmuş, Sekibağ evleri ondan 

sonra yapılmıştır. 

1972 de olan bir yangında Kale mahallesinin yarısı yanmıştır. Yazla'daki 

Hankah dolaylarındaki evler de bu yangından sonra yapılmıştır. Şimdi o yöre 

"Yangın evleri" adıyla anılır.

YARMA 

Cami Mahallesi Yangını (1959) 

Demiryolunun inişte, demirköprünün arkasındaki bölümdür. Medirebolluk 

koyuna bakar. 

YAŞAR TÜRK 

1951 de Kore'ye savaş için gönderilen ilk kafilenin içinde olan bir 

hemşehrimizdi. Birleşmiş Milletler adına savaşırken şehit olmuştur. Kale 

mahallesinden Helvacılar soyundandır. Ankara'daki Kore Şehitleri Anıtında adı 

yazılıdır. 

YAŞAR USTA 

Zamanın en iyi marangozlarındandı. Çok iyi bir doğrama ustasıydı. 

Tahtanın dilinden anlardı. Büyük bir sabırla çalışır, tahtaya en güzel biçimi verirdi. 

Çalışırken: "Keserim tak eder, yüreğim Hak der." Sözü meşhurdu. 1960 larda öldü. 

Etem Kartal evinin doğramasını o yapmıştır. 

YAT GEBER EKMEĞİ 

Gece yarısından sonra yenen yemeklere denir. Herhalde tok mideyle 

uyunamayacağını, kabuslar görüleceğini hatırlatmak için olsa gerek.

YAZILI KANYON'DAKİ YAZI 

Yazılı Kanyon - Çandır 

Çetin Meydan'ın uğraşısıyla Prof. Dr. Sencer Şahin tarafından dilimize 

çevrilen yazı şöyledir: 

"Ey yolcu, yol hazırlığını yap ve koyul yola; şunu bilerek: Hür 

kişi sadece karakterinde hür olan kişidir

Yazılı Kanyon - Çandır 

Kişi hürriyetinin ölçüsü bizzat kendi doğasında bulunur 

Ve kararında içtenlikliyse hür kişi, 

Yüreğinde İse dürüstlüğü, işte bunlar asil yapar kişiyi 

Ve bununla yücelir hür kişi hatalarla değil. 

Ana-babadan gelen uydurma bir asaletten tad almaz 0; 

Zira ana-baba değildir hür insanı doğuran 

Zeus' tur herkese ata olan ve de tek kök insanoğluna 

Herkesin tek .şansı vardır, o alır kader icabı beden güzelliğini 

Budur soy güzelliği ve hür olma hali gerçek anlamda. 

Ruhen köle olan ise sakınmaz kötü sözden, katmerli köle de olsa 

Aşırılıktır şiarı bu kişinin, yüreğinde soysuzluk vardır. 

Ey yolcu, Epiktetos köle bir anadan doğmuştu, ama 

Yüceydi herkesten, bir kartal gibi; bilgelikte ise takdire şayandı ruhu 

Söylemem gerekirse, tanrısal bir varlık doğurdu onu. Keşke şimdi de(bu 

mümkün olsa) 

Böylesine yararlı ve sevinç kaynağı bir insan 

Tüm ünlü kişiler arasında köle bir anadan dünyaya geldi.

Böylesine yararlı ve sevinç kaynağı bir insan 

Ünlü tüm kişiler arasında köle bir anadan dünyaya geldi." 

Zira hür insanı yaratan ana baba değildir, 

İnsan oğluna tek ata olan Zeus'tur. 

Herkese beden güzelliğini, soy güzelliğini o verir. 

Kaderin varsa gerçek hürlük böyle olur. 

Yaradılışında köle olan insan kötü sözden sakınmaz, 

O hep aşırı gider, yüreğinde soysuzluk vardır. 

Ey yolcu... Epiktetos köle anadan doğmuştu ama 

Bir kartal gibi yüceydi herkesten. 

YAZLA CAMİSİ 

Şeyhülislam Berdai ve soyunun türbelerinin bulunduğu camidir. Başlangıçta 

zavi ye içinde bir mescit olarak yapılmıştır. Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa 1806 yılında 

bir minare yaptırıp yapıyı genişleterek cami haline getirmiştir. İçinde bir dolapta 100 

kadar kitap olduğu, sonradan kaybolduğu Böcüzade Süleyman Sami'nin Isparta 

Tarihi kitabında yazar. 

Şimdi caminin üzerinde " Burhanettin Camisi" yazmaktadır. Caminin Şeyh 

Burhanettin'le ilgisi hakkında bir kaynağa rastlamadım. 

YAZLA 

Eğirdir'in bir mahallesidir. Yakın zamanda mahalle olmuştur. Yazlak, yazın 

oturulan yer anlamındadır. Zamanla sonundaki "k" düşmüş, Yazla şekline 

dönmüştür. Kışlak'ın "kışla", Tuzlak'ın "tuzla" olduğu gibi. 

Yazla kelimesini yer adı olarak Akşehir dolaylarında, Manisa Salihli 

dolaylarında rastladım. 

Yazla sahilinden bir görünüş

YELLAFELİ 

Geçmiş zamanda Eğirdir'de yaşamış biri olsa gerek. Komşuları evine davet 

eder, ortadan kayboluverirmiş. Böyle anlamsız davrananlara "Yellafeli" sözü hâlâ 

kullanılır. 

YELLİBELEN 

Eğirdir'e tepeden bakan İnekdenizi'ndeki kayalığın dağla birleşen boynudur. 

Şimdi orada su deposu vardır. Eğirdir'deki mesire günlerini bildiren, tabiatı çok 

seven Nadire Hanım vasiyeti üzerine kendini bu çok güzel manzaralı yere 

gömdürmüştür. Ama şimdi izi kalmadı. O yöre ağaçlandırıldı. 

YELGİRMEK 

Yellibelen'den Eğirdir (1940) 

Vücudun bir yerinin değişik nedenlerle ağrıması. Şamanizmin kalıntısı bir 

söz. Şamanizm inancına göre hastalık insanın vücuduna rüzgârla girer.

YELPAZE 

Üç çatallı, saplı bir eğren dalı kalın kağıtlarla sarılır. Ortaya saplı, 

üçgen bir araç çıkar. Bu yelpazedir. Gavinne balıkları köz üzerinde pişerken 

yağdan sönen közü alevlendirmek için kullanılırdı. 

YİĞİT 

Bilinen anlamı dışında yaşlı kadınlar kocalarına seslenmek için 

kullanırlar. Adını söylemezler, "Yiğit" diye hitap ederler. 

YILANCI 

Barla'ya giderken Bedre koyunu geçtikten sonra sağ taraftaki yarların 

bulunduğu yere denir. 1949 yılında Bozanönü göl haline geldiğinde buradan 

bacak kalınlığında su çıkmıştı. Göl kuruduktan sonra buradan çıkan su da 

kurudu. 

YILANKIRKAN SUYU 

Eğirdir'e su veren Akpınar'daki pınarın adıdır. Su demir boruya 

alınmadan önce içi horasanla sıvanmış su arklarından gelirdi. Bu su 

yollarının kalıntıları Akpınar yolu başında ya da Kapılar mevkiinde dağın 

böğründe görülebilir. Bu konuda Şeyh Ali Ağa çok uğraşmıştır. 1811 yılında 

Güroluk suyunu, Kocapınar suyuyla birleştirmiş, Yılankırkan suyuna 

bağlamıştır. Şimdi kullanılmayan bazı çeşmelerin üzerindeki yazılar 

Yılanlıoğlu Ali Ağa ile ilgilidir. Yılankırkan'dan gelen sular, çeşme haznesine 

verilir, halk oradan içme suyunu karşılardı. Kale mahallesinde çeşme yoktu. 

Kapılar-Yılankırkan su yolunun kalıntıları 

Bu mahalle içme suyunu kuyulardan karşılardı.

YILANLIOĞLU KOCA MUSA AĞA 

1770 yıllarında kayıt defterlerinde Eğirdir mütesellimi olarak görülmektedir. 

Şeyh Ali Ağa'nın babasıdır. Koca Musa Ağa'nın Eğirdir'de adının öne geçmesi şöyle 

olmuştur. Aslen Saruhan yürüklerinden olup yazı Eğirdir dolaylarında, kışı Aydın 

ovasında Abdurrahman Paşa'nın koruyuculuğunda geçiren Serikli aşireti, Camili 

yaylaya dadanıp Eğirdir ve çevresinde, vurgunculuk soygunculuk yaparlardı. O 

zamanlar Ardıçlar'daki pazar Kervansaray dolaylarında kurulurdu. Amaç şehre 

giren çıkanları kontrol etmekti. Kapılar mevki'nin sebebi budur. Osmanlı yönetiminin 

zayıf zamanları olduğu için eşkiyalarla baş edemiyordu. Yine Kervansaray'da Pazar 

kurulduğu bir gün Serikli aşireti çapulcuları pazarı basıp soygun girişiminde 

bulunurlar. Bu sırada pazarda olan Yılanlılı Koca Musa Ağa: "Benim kumandamı 

kabul ederseniz, ben bunları defederim." der. Eğirdirliler de " Kabul ediyoruz." 

derler. Ertesi pazar birleşip Kirazlıdere'de pusu kurarlar. Pazarda eşkiyalık yapan 

Serikli aşiret mensuplarının hepsini Pazar dönüşünde perişan ederler. Bu cesaret 

ve başarısından dolayı Eğirdirliler Koca Musa Ağa'ya yer verip kendilerini koruması için 

Eğirdir' e yerleştirirler. Serikli aşireti de Aydın dolaylarına gitme zorunda kalır. 

Aydın valisi Abdurrahman Paşa'ya da şikâyette bulunurlar. Menfaati zarar gören 

Abdurrahman Paşa Padişaha şikâyet edip Musa Ağa'nın kaldırılması için ferman 

aldı. Ispartalı Çelikzade'ye havale etti. O da Musa Ağa'yı ortadan kaldırmak için 

Eğirdir'e geldi. Bu durum karşısında Yılanlılı Koca Musa Ağa Eğirdir kalesine 

sığındı, sonra kaçtı. Padişahın komutanları arasında nüfuzu olan Hadim Şeyhi'nin 

oğullarına sığındı. Onlar da Koca Musa Ağa'yı haklı bularak himayelerine aldılar. 

Hadim Şeyhi Çelik Paşazade'nin hocası olduğundan " Musa Ağa'nın bir daha 

Eğirdir'e dönmemesi, hep Hadim'de kalması" şartıyla affını sağladı. Musa Ağa'nın 

ailesi de Hadim'e gitti. Varlığını da oğlu Ali'ye bıraktı. Hadim'de öldü. Orada iken 

Hacca gidip geldi. Ali'den başka Kör Hasan, Deli İsmail adlarında iki oğlu daha 

vardır. Eşkiyalık yaptıkları için başları kesilmiştir. 

YILANLIOĞLU ŞEYH ALİ AĞA 

1766 tarihinde Yılanlı köyünde doğmuştur. Kör Hasan, Deli İsmail adlarında 

iki kardeşi vardır. Ali, Koca Musa Ağa'nın küçük oğludur. Kardeşleri saldırı ve 

hırsızlık yaptıkları için zamanın yönetimince takip edilmiş, Manavgat dolaylarında 

1783 yılında öldürülmüşlerdir. Sonra bu ailenin kara lekesini silmek için Yılanlıoğlu 

Ali gönüllü olarak eşkıya Tekelioğlu İbrahim'in yakalanmasına katılmış, yararlılıklar 

göstermiştir. Tekelioğlu çetesiyle beraber yokedilmiştir. Bu yararlılığından dolayı 

Padişah 1794 tarihli bir fermanla şimdi Kaymakamlık diyebileceğimiz bir görevle 

Eğirdir'e atamıştır. 

Yılanlılı Şeyh Ali Ağa Eğirdir'in imarı için çok çalışmıştır. Akpınar suyunu 

düzene katmış, Eğirdir'e su getirmiştir. İptidai Mektep, Medrese ve Kütüphane 

yaptırmıştır. Akpınar'da bir mescit, Yılanlı köyünde bir cami, bir mescit, Yazla 

camisini büyütüp yeniden yaptırmıştır. Yazla'dan Köprübaşına kadar 199 adet çınar 

ağacı diktirmiştir. Bunlar için vakıflarda bulunmuştur. 

Sonradan çekemeyenler Şeyh Ali Ağa'ya düzen kurup padişaha şikayet 

edince III. Selim kardeşlerinin de geçmişini düşünerek idamına ferman çıkartmıştır. 

Fakat Şeyh Ali Ağa olayı sonunda kendi lehine çevirip yararlılıklarını padişaha

Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa'nın yaptırdığı 

Bugün kullanılmayan çeşmelerden biri 

anlatmak fırsatını bulunca 1806 da idam fermanı iptal edilip görevine geri 

dönmüştür. 1833 tarihinde 66 yaşında ölmüş, Yazla'daki Şeyhül-islam Berdai 

zaviyesinin mezarlığına gömülmüştür. Mezar taşı 1940 lara kadar yerindeydi. Ün 

dergisindeki bir yazıya göre Neşet Köseoğlu mezar taşındaki yazıları okumuştur. 

Mezartaşının birinde şiir, diğerinde adı yazılıdır. 

• Bakıp geçme ricam budur ey Muhammed ümmeti 

Ölünün diriden bir fatihadır minneti 

Kabrimi ziyaret eden ey Resullullah ümmeti 

Bize bir fatiha ihsan eden bulur cenneti 

• Dergahı Ali Kapıcıbaşılarından Yılanlızade Hacı Musa Ağa'nın oğlu 

Dergahı Ali Kapıcıbaşılarından merhum ve mağfur Esseyyit Şeyh Ali 

Ağa'nın ruhuna fatiha...

Çeşmenin Kitabesi 

Neşet Köseoğlu , Tahir Erdem'le beraber bu mezarlıkta Yılanlıoğullarına 

ait 30 mezar taşının yazısını bugünkü yazıya çevirmiştir. Şimdi mezarlık kalmamış, 

bir kısmı da arsa olmuştur. Mezar taşlarının çoğu kırılarak caminin bahçesinin 

duvarlarına konulmuş, oradaki tarih yokolmuştur. 

Yılanlıoğlu Ali Ağa Şeyhliğini, bir mescit durumunda olan Şeyhülislam Berdai 

zaviyesinin camisini büyütüp bir minare yaptırdıktan sonra bu zaviyeden almıştır. 

Vakıfnamelerinde de babası için "Seyyit Hasan Ağa" diye geçer. 

Akpınar'daki Yılankırkan suyunu başka pınarlarla birleştirerek Eğirdir'in 

suyunu düzene katmış, Kale mahallesi hariç her mahallede bir çeşme yaptırmıştır. 

Çeşmelerin iç alınlıklarına yerleştirilen yazılı taşta, "Sahibül hayrat velhasenat 

Dergahı Ali Serbavvabin Şeyh Ali Ağa" yazılıdır. 

Öğretmen Cemal Tosun'un araştırmalarına göre Şeyh Ali Ağa öldükten 

sonra Hamza ve Hüseyin adlı iki oğlu sağ kalmış, Hamza çocuksuz ölmüştür. 

Hüseyin Bey öldüğü zaman iki kızı mirasçı olarak kalmıştır. Şimdi Eğirdir'de Ağalar 

adıyla anılan soyadları "Yılmaz" olan soy, bu soyun devamıdır. Hüseyin beyin diğer 

kızı Ispartalı Tahir Paşazadelerin gelini olmuştur. 

Şeyh Ali Ağa yalnız Eğirdir'de değil, çevresinde de hayırlı işler yapmıştır. 

Mirahor, İlama, Bedre, Baha'ya hamamlar yaptırmıştır. Bunların dışında 1800 lerde 

Eğirdir'e 23 odalı ve dükkanlı Hayriye hanını yaptırıp hayırlarına vakfetmiştir. 

Kaleönüne yaptırdığı adıyla anılan medreseden başka Pınarpazan'na da herkes 

bağlarda iken öğrencilerin ders almaları için 15 hücreli ve dershaneli bir medrese de 

yaptırmıştır. Ayrıca kendi adıyla anılan kütüphaneyi yaptırıp 217 el yazması ya da 

basılı kitap koymuştur. 

Eğirdir'in kültür ve imarını Şeyh Ali Ağa kadar candan ve severek yapan 

başka kişi olmamıştır. Hatta diyebilirim ki Eğirdir'i ondan çok seven olmamıştır. 

Bugün mezarı bile korunamayan bu saygıdeğer kişiyi rahmetle anıyorum.

1807 de yaptırılan 1925 lerde yıktırılan Yılanlıoğlu 

Şeyh Ali Ağa Kütüphanesinin sütunları 

YILANLIĞOLU ŞEYH ALİ AĞA KÜTÜPHANESİ 

Öğretmen Etem Kartal bu kütüphane hakkında Gölsesi Gazetesinde şu 

bilgileri verir. 

"Medrese odaları ahşap yapıldığı halde, Kütüphane yangına karşı kagir 

olarak çok sağlam ve biçimli yapılmıştı. Yerine Zafer ilkokulu binası yapılırken çok 

zor yıkıldı. Şekil itibariyle Baba Sultan Türbesine benziyordu. Yalnız üstü piramit 

değil, kubbe idi. Kubbenin üzeri de kurşunla kaplı idi. Pencereleri demir kapaklıydı. 

Kapısı Türk işlemeciliğinin harikalarındandı. Kitapça çok zengindi. O zamanın 

hemen hemen bütün kitapları tedarik edilerek kütüphaneye konmuştu, içlerinde 

çok kıymetli kitaplar bulunuyordu. Kütüphane memurluğunu Şeyh Ali Ağa 

Medresesi müderrisi yapardı. 1925 yılına kadar kasabamız ve çevresine hizmette 

bulundu. Medreselerin kaldırılması üzerine kitaplar ilk mektebe taşındı. Mektebin 

bir köşesine gelişigüzel yığıldı. Bu sırada İstanbul'dan Eğirdir'e incelemeye gelen 

ilim adamlarından biri (Prof..İsmail Hakkı Uzunçarşılı) mektebe uğradığında 

Başmuallime: "Bunlar ne?" diye soruyor. Başmuallim: "Şeyh Ali Ağa 

Kütüphanesinden geldi. Hepsi de kıymetsiz kitaplar efendim." diyor. Bu sözler 

üzerine kitapları karıştıran ilim adamı: "Muallim efendi, muallim efendi... Kıymetsiz 

dediğin bu kitaplar o kadar kıymetli eserler ki az bulunur. Bunların kıymetini bilin..." 

diyor. İşte değerli bir bilim adamı tarafından belirtilen bu kitaplar sonra Isparta Halil 

Hamit Kütüphanesine götürülüyor. Halen o kitaplar Halil Hamit Kütüphanesinin 

bodrum katındadır. Halen bu kitaplar incelenip içerikleri hakkında açıklayıcı bir bilgi 

sahibi olunamamıştır.

O zaman Yalvaç'taki Ali Rıza Kütüphanesinin kitapları da istendiği halde 

Yalvaçlılar vermediler. Böylece onlar kütüphanesizliğin acısını tatmadılar. Eğer 

ilgililer ikaz edip, Eğirdirliler de ayak diremiş olsaydı, şimdi Eğirdir'de Kütüphane 

hizmetini yerine getiriyor durumda olacaktı. 

Muhittin Baskan'ın verdiği bilgiye göre 1928 lerde Halil Hamit Paşa 

Kütüphanesinin görevlilerinden Yesarizade Ahmet Çevik Efendi ve Sabit Efendi bu 

kitapları otomobille Isparta'ya götürdüler. Yesarizade Ahmet Efendi Muhittin 

Baskan'ın dayısıdır. O zamanın Belediye Başkanı BekirAğa idi. 

Bu kütüphanede Osmanlı yıllıklarına da geçmiş, 217 elyazması ve basılmış 

kitap vardır. Bu kitapların tasnifi daha yapılmamıştır. 

Şeyh Ali Ağa Kütüphanesinin sütunları şimdi M.Y. Şapçı İlköğretim 

Okulu'nun arka bahçesinin batı çıkış kapısındadır. 

YUKARI HAMAM 

Ağa mahallesindedir. Ne zaman yapıldığı konusunda bir kayda 

rastlamadım. 1960 larda terkedilmiştir. Şimdi sahil yolunda durak olarak adı 

kalmıştır. 

YUMURTAŞ 

Akpınar'a çıkarken Oluklacı tarafındaki birikinti konisinin düzlüğüdür. Bahar 

başlarında gidilen mesire yerlerindendi. Çalıların arasından top top menekşeler 

toplanır, öyle dönülürdü. Bir çeşit menekşe bayramı yaşanırdı. Şimdi o yere çam 

ağaçlarıyla ağaçlandırılmış, küçük bir koru haline gelmiştir. 

Yumurtaş sırtlarından Eğirdir

Karçınzade Süleyman Şükrü Seyahat-ı Kübra adlı eserinde, 1879 de Şubat 

ayında birdenbire bir heyelan olup Yumurtaş'ın altındaki büyük kabristanı kısmen 

kapladığı, Yılankırkan suyunun yolunun bozulduğu yazılıdır. 

Yılanlıoğlu Şeyh Âli Ağa Eğirdir'e gelen Yılankırkan su yolunu ıslah ederken 

Yumurtaş'a bir parmak kadar su vermiştir. Biz onu çocukluğumuzda pınar sanırdık. 

YUNUS EMRE 

Bir kaynakta Yunus emre ile ilgili olarak "Eğirdir geleneği" diye bir yazı 

vardır. Bilinmesi için buraya alıyorum. 

Yunus'un Eğirdir'de öldüğüne dair kaydı ilk bulan ve haber veren Prof. Dr. Ş. 

Tekindağ olmuştur. Önemli olması dolayısıyla olduğu gibi aşağı alıyorum. 

"15.asırda Eğirdir'de büyük bir tekkesi olan Seyit Şeyh Piri Mehmet Hoyi 

oğlu Şeyh Mehmet Çelebi Sultan, "Hızırname"sinde (1475) bir şiirinde şöyle yazar. 

Geldi erenler cem ile gösterdiler uçtan uca Tabdık Saru 

Saltık bile gösterdi hep uçtan uca Hem Yunus Emrem 

geldiler çün bir yere ilettiler Bir Akdeniz'e attılar gösterdi 

hep uçtan uca 

Aşık Beşe Tabdık Beşe hem geldi abdal da bile Hem 

Yunus Emre de bile bir gine görsem yüzlerin 

Beyitlerinde olduğu gibi bunun Seyyit Şeyh Burhanettin'in Menakıb'inde de 

Yunus Emre'nin Eğirdir'de öldüğüne dair kayıtlar vardır. Önemli olan bu kaydı 

aynen naklediyorum. 

"Ona Şeyh Yunus derler idi. Bir miktar dini, ahlaki, her türlü kayıttan uzaktı. 

Ehli sünnet harici olmakla Dervişler onu kabul eylememişler idi." 

Bu kayıt gerçekten önemlidir. Seyyit Burhanettin eserini ne zaman 

yazmıştır? Bu nun bilinmesi gerçeği biraz daha aydınlatır. Sayın Tekindağ bu 

konuda daha çok bilgi vermiyorlar. Yunus Emre'nin ölümü kesin olarak 14. yüzyılın 

birinci yarısında olduğuna ve Seyyit Burhanettin'in 16.yüzyılda sağ olduğuna göre 

Yunus Emre'yi görmesi olamaz. O halde başka bir Yunus söz konusudur." 

Bu sözleri inceleme yaparken edindiğim bilgilere göre değerlendirmek 

istiyorum. Şeyh Mehmet Çelebi Sultan'ın ölümünden sonra oğlu olmadığı için 

Şeyhlik makamı boş kalmasın diye Halvetiye tarikatından Yunus adında birini Şeyh 

yaptılar. Şeyh Yunus eski adetleri kaldırdı. Dervişlerde bundan memnun olmadılar. 

Bir gün Şeyh Yunus yatakta ölü bulundu. Bu Yunus adındaki şeyhle, Yunus Emre 

karıştırılmış olabilir. 

YUVGA TAŞI 

Eskiden Eğirdir'de hayli toprak damlı ev vardı. Yağmurlu zamanlarda 

toprağı sıkıştırmak için küçük silindir şeklinde bir taş kullanılırdı. Bu taş, bir aletle 

düzenli birşekilde yuvarlanır, toprak sıkıştırılır, su aşağı sızmaz.

ZAFER İLKOKULU 

Z 

1928 lerde Cumhuriyet İlkokulları planında Eğirdir ve çevresinin 

yardımıyla yapılmış çok güzel bir ahşap yapıydı. 

1959 Cami mahallesi yangınından sonra önemli bir hasar 

görmemesine rağmen yıkıldı, yerine tek katlı sıradan bir okul yapıldı. Daha 

sonra yapılan M. Y. Şapçı ilkokulu Zafer ilkokulunun arka bahçesine 

yapılmıştır. 

Zafer ilkokulu Yılanlıoğlu Şeyh Ali Ağa Medresesi ve Şeyh Ali Ağa 

Kütüphanesinin yıkıldığı yere yapılmıştır. 

Kale'den Zafer İlkokulu ve Eğirdir (1950)

ZİNDAN 

Kale kapısından içeri girilince sol taraftaki köşede tahminen 25-30 metrekarelik 

tek kapılı tonoz bir oda vardı. Bir zamanlar suçluların oraya kapatıldığını 

söylerlerdi. İçi sıvalı idi. Yangından sonra temizlenirken yıkıldı. Şimdi sıva kalıntıları 

vardır. 

ZIPLAK 

Taneli yeşil fasulye yağsız olarak pişirilir. Tuza banılarak yenir. Köylerde 

buna Zıplak denirse de Eğirdir'de sıyırga denir. 

ZORTİ BABA 

Kaynaklarda Sorei, Sureti Baba şeklinde de geçiyor. Ama Eğirdirli onu Zorti 

Baba der. Halk arasındaki rivayete göre Zorti Baba, Baba Sultan dolaylarında 

değirmen taşı yaparken Timur da oradan geçiyormuş. Zorti Baba, 

"Selaymünaley-küm.." demiş. Timur da seslenmemiş. Allanın selamını almamış. 

Bunun üzerine Zorti Baba, "Zort..." demiş, yellenme sesi çıkarmış... Timur çok 

kızmış, değirmen taşını Zorti Baba'nın boynuna geçirip denize atmış. Timur 

Köprübaşı'na vardığında Zorti Baba boynunda değirmen taşı, köprüyü eline almış 

açıkta duruyormuş. Timur' 'a, "Dön.. Mezarımı yaptır, öyle git..." demiş, köprüyü 

yerine koymuş, kerametini göstermiş, ölmüş. Timur da Zorti Baba'yı değirmen 

taşı yaptığı yere gömmüş, gitmiş. 

Zorti Baba'nın, Baba Sultan'ın göl tarafında bir türbesi olduğu söylenir. 

Karçınzade Süleyman Şükrü'nün Seyahat-ı Kübra adlı eserinde, 1880 lerde Zorti 

Baba türbesinin civarında hâlâ değirmen taşları olduğunu yazar. 

Zorti Baba'nın bir Bektaşi babası olduğu adından bellidir. 1450 lerden 

sonraki vergi kayıtlarında vakıfları olduğu görülmektedir. "Eğirdir'deki bir balıklağı 

bu zaviyeye bağlıydı." denilmektedir. 

Benim çocukluğumda Hıdırellez günü Köprübaşı'ndan tutulan balıklar halka 

bedava verilirdi. Tekke kanunu çıkmadan önce de balıkların çoğu Baba Sultan 

zaviyesine gönderildiği söylenir. Yukarıda adı geçen avluğun Köprübaşı avluğu 

olduğu bellidir. Artık şimdi Köprübaşı'nda hiçbir av yapılmamaktadır. 

ZOSİMUS 

Uluborlu'da kiliseyi ilk kuran Hıristiyan rahiptir. Gönen'de din propagandası 

yaparken yakalanarak ayaklarının altına çivi çakıldıktan sonra atlarla beraber 

Antiokya'ya (Yalvaç) götürülür. Zamanın Roma valisi Domitian tarafından idam 

edilir. Hıristiyanlık yayıldıktan sonra Apollania olan Uluborlu'nun adı Sozopolis 

olmuştur. Zosimus Hıristiyanlığın, ilk azizlerinden kabul edilir. 

ZÜLBİYE 

Bir çeşit soğan yemeği. Geçmişte ziyafetlerin baş yemeğiymiş. "Davet 

edecek de zülbiye mi yedirecek?" deyimi bile vardır. Bir bilenin anlattığına göre soğan 

orta derecede haşlanır, ortası çıkarılarak içine özel hazırlanmış kıyma doldurulup 

böylece sadeyağla pişirilirmiş. Anlatışa göre bir çeşit soğan dolması olsa gerek.

ÖZGEÇMİŞİM 

1935 yılında Eğirdir'de doğdum. Babam Veziroğlu Ali Rıza, annem 

Yaşaroğlu Ömer kızı Zübeyde'dir. EğirdirZafer İlkokulundan mezun olduktan sonra 

Isparta, Afyon, Ankara, Eğirdir'de Ortaokulu, Edirne, Balıkesir Necatibey Öğretmen 

Okulunu, Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümünden sonra Dil Tarih 

Coğrafya Fakültesi Tiyatro Entitüsü Tiyatro Tenkidi, Tiyatro Tarihi, Tiyatro 

Yazarlığı'nı bitirdim. Yurdumun çeşitli yerlerinde 25 yıl Öğretmenlik yaptıktan sonra 

1984 yılında emekli oldum. 

Ailem Eğirdir'in en eski ailelerindendir. Vezirler diye anılır. Babam 1896 

yılında doğmuş, babasıyla beraber 1914 de Seferberliğe katılmış, Halıcıoğlu Küçük 

Zabit Mektebinde okurken Suriye cephesine gönderilmiş, İngilizlerin Yafa Hayfa 

çıkartmasında bulunmuş, Kurtuluş Savaşında Süvari Başçavuş olarak önce 

Kuvayı Milliye'ye katılıp Ege'de savaşmış, sonra düzenli orduya girip Eskişehir 

Kütahya savaşlarında savaşırken Yunan'a esir düşmüş, Lozan anlaşmasından 

sonra Eğirdir'e dönebilmiştir. 

Dedem Veziroğlu Nuri Efendi Şeyh Ali Ağa Medresesinde Müderris iken 

Seferberliğe oğluyla beraber alınmış Sarıkamış savaşında Ruslarla savaşırken 

1915 yılında Allahüekber Dağlarında şehit olmuştur. Doğumu 1871 dir. Eşi Kamile 

Hanım Şeyhülislam Berdai Zaviyesinin son şeyhlerinden Şeyh Ahmet Efendi'nin 

kızıdır. 

Dedemin babası Veziroğlu Ahmet Efendi 1828 yılında doğmuş, 1853 Kırım 

Savaşına katılmış, 1912 yılında ölmüştür. Mezarı Şeyhülislam Berdai Türbesinin 

doğu yakınında idi. Onun da babası Mehmet Efendi, onun da babası Veziroğlu 

Mustafa Efendi olduğu söylenir. 

Bu çalışmalarımda ailemin ve çevresinin uzun ömürlü olması, mekanını 

değiştirmeden bu günlere gelmesi sözlü tarihi günümüze kadar getirmiştir. Babam 

bana dedesinden duyduğunu anlatmıştır ki, onun da dedesinden duyduğunu 

torununa anlattığı hesaba katılırsa 250 yıllık bir zamanın sözlü tarihini ben dinlemiş 

oldum. Ailemizin okur yazar olması, el yazması kitaplarının günümüze kadar 

gelmesi benim işimi kolaylaştırdı. Halam 97 yaşında öldü. Eşi emekli Öğretmen 

Etem Kartal yüz yaşına yakın öldü. Anamın babası 1829 da doğduğuna göre (1931 

yılında ölmüştür) ondan duyduklarım da sözlü tarih bilgimi zenginleştirdi. Geniş 

aile çevremizin yaşlı kişilerinden duyduklarımın da bana çok yararı oldu. 

Çocukluğumda komşuluk ilişkileri çok güzeldi. Çevremizde oturmaya gittiğimiz 

kişiler hep geçmişten, yaşadıkları savaşlardan konuşurlardı. Ömrüm boyunca 

onları dikkatle, merakla dinlemişimdir. Sonradan hatırladıklarımı 

değerlendirdiğimde ben zengin bir sözlü tarih içinde yaşama şansını yakalamışım. 

Çevremdeki yaşlılar Yemen'den tutun da Balkanlar, Kanal, Suriye, Kurtuluş 

Savaşlarında ateşte pişmiş, Allah'ın lûtfuyla sağ kalmış insanlardı. Bu tanıdığım 

kişiler hakkında kitabımda zaman zaman söz ettim. Şimdi hepsini tekrar rahmetle 

anıyor, o tarih karşısındaki meçhul kahramanlara Allah'tan rahmet diliyorum.

Bu kitabı bitirdiğimde yaşım altmış altıydı. Eşim Gülşen'le otuz dokuz yıldır 

hayatımızı bu günlere getirdik. Oğlum Ali (1963) Çocuk Hastalıkları Uzmanı oldu. 

Bu topluma ve ailesine eşi Doktor Yüksek Ziraat Mühendisi Figen'le iki oğul verdiler. 

Gürtuğ ve Atahan. Oğlum Doktor Dişhekimi Altan (1969) Pedodonti Uzmanı ile eşi 

Tedavi Uzmanı Doktor Dişhekimi Sevgi'nin iki evlatları var. Selin, Efe... Kızım 

Gülnur da Dişhekimi. Türk toplumuyla beraber hepsine güzel günler dilerim. 

Kimliğimizi ve Kültürümüzü korumak için bundan sonra her elli yılda bir 

böyle bir çalışma yapılmasını diler, yapacaklara bu günden sevgilerimi iletirim. 

Bu ansiklopediyi bitirdiğim zamana kadar yazılmış, bitmiş eserlerim 

şunlardır. 

• Şiir Düğünüme Çağrımdır (Şiir. 1968 yılında basıldı.) 

• Osmangiller (Oyun. İstanbul ŞehirTiyatroları repertuarına alınmıştır. Kültür 

Bakanlığınca kitabı basıldı.) 

• Sinekler ve Arılar (Çocuk Oyunu. Devlet Tiyatrosu repertuarına alınmıştır. 

KültürBakanlığınca kitabı basıldı.) 

• BekirOlayı (Oyun. Devlet Tiyatrosu repertuarına alınmıştır. TOBAV oyun 

yazma yarışmasında l.lik ödülü aldı. Ziraat Bankası kültür hizmeti olarak 

kitabını bastı. İstanbul ŞehirTiyatroları repertuarına da alınmıştır.) 

• 1212 Gün (Oyun. Devlet Tiyatrosu repertuarına alınmıştır. Kültür 

Bakanlığınca kitabı basıldı. İstanbul ŞehirTiyatroları repertuarına da alındı.) 

• Doruk Hırsı (Oyun. Devlet Tiyatrosu Repertuarına alınmıştır. Kültür 

Bakanlığınca kitabı basıldı.) 

• Aymazlar (Oyun. İstanbul ŞehirTiyatroları repertuarına alınmıştır.) 

• İki Bekir (Roman. Basılmadı.) 

• Sonsuza Bir Kala (Oyun. Basılmadı.) 

• Sonsuza BirKala (Roman. Basılmadı.) 

• Doruk Hırsı (Roman. KültürBakanlığınca kitabı basıldı.) 

• Sabahçı Kahvesi (Oyun. Basılmadı.) 

• Gerçeğin Tatlı Sesi (Şiir. Dosya.) 

• Antaşı (Oyun.) 

• Yollar ve Zaman (Öykü. Kültür Bakanlığınca kitabı basıldı.) 

• Ocak Yakmak (Oyu n.) 

• Kutsal Taş (Çocuk Oyunu. İstanbul ŞehirTiyatroları repertuarına alınmıştır. 

KültürBakanlığınca kitabı basıldı.) 

• Küçük birSultandı ( Çocuk masalı.) 

• Hamidoğlu (Eğirdir için özel oyun) 

• Sosyal Bilgiler İlkokul IV (MEB.mca kabul edildi. Basıldı.) 

• Elmacının El kitabı (Kitaplaştırıldı. 35 yıllık bilgim ve uygulamamın ürünüdür.) 

• EğirdirAnsiklopedisi 

• Barbaroslar ( Oyun. Basılmadı.)

KAYNAKLAR 

Akı n gazetesi 

Anadolu Beylikleri, Prof. Dr. İ.H.Uzunçarşılı, TTK Yayınları, Ankara, 1937. 

Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası, W. Ramsay, Çeviren: Mihri Aktaş, MEB. 

Yayınevi, İstanbul,1961. 

Antik Anadolu Coğrafyası(XII-XIII-XIV), Strabon, Çeviren: Prof.Dr.Adnan 

Pekman ,Arkeoloji ve Sanat Yayınları,İstanbul,1993. 

Beyşehir Tarihi, İbrahim Hakkı Konyalı .Atatürk Üni. Fen Ed. Fak. Yayını, 

Erzurum, 1994. 

Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler, TDK Yayınları, 1969. 

Celali İsyanları (1550-1603), Prof. Dr. Mustafa Akdağ, Ankara 

Ün.Basımevi,1963. 

Cemal Tosun, Dosya, Halil Hamit Paşa Kütüphanesi, Isparta. 

Cumhuriyetten Günümüze Isparta, Hulusi Turgut, 2000. 

Çevre Tarihi İçinde Atabey , Mahmut Kıyıcı , Göltaş Kültür Yayınları , 

1995. 

Demokrat Eğirdir Gazetesi 

Dil Dergisi, Kaşgarlı Mahmut Özel Sayısı, Sayı 33, Temmuz, 1995. 

Dinler Tarihi, Prof Dr. Fuat Bozkurt. 

Divanü-Lügat-it-Türk, Kaşgarlı Mahmut, Çeviren: Besim Atalay, TDK , 

Ankara, 1991. 

Ege'deki Sivil Direnişten Kurtuluş Savaşına, İlhan Tekeli-Selim İlkin, 1989 

Eğirdir Gölsesi Gazetesi ve Arşivi 

Eğirdir Gölü Balıkları (Balık ve Balıkçılık), İstanbul,1952 

Eğirdir-Felekabad Tarihi, S.Sükuti Yiğitbaşı, istanbul, 1972. 

Eski Türk Toplumunda Cinsiyet Kültürü, Mualla Türköne, Ark Yayın, 

Ankara, 1995. 

Evliyalar Ansiklopedisi, Türkiye Gazetesi Yayınları, İstanbul, 1992. 

Gagauzlar, Harun Güngör, Mustafa Argunşah, Ötüken, 1998 

Gelendost Tarihi, Hüseyin Şekercioğlu, İstanbul ,1983. 

Hafız İbrahim Demiralay'ın Hatıratı, Göltaş Kültür Dizisi. 

İncil, Müjde Yayıncılık. 

İnternetten sağlanan kaynaklar. 

İslam Ansiklopedisi, Diyanet Yayınevi, İstanbul, 1994 

Isparta Dergisi 2000,1,2,3,4. 

Isparta Halıcılık Albümü, M. Koç, İstanbul, 1954. 

Isparta Tarihi, Böcüzade Süleyman Sami, Serenler Yayını, İstanbul, 1983. 

Isparta Tarihi, Enver Süldür, İzmir, 1951. 

Isparta Vilayeti İdare Coğrafyası 1932, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 

1999.

Isparta Tarihi, Nuri Katırcıoğlu, Ankara, 1958.Isparta Yıllıkları. 

Isparta'nın Dünü Bugünü Yarını Sempozyumu, Isparta İli Kalkındırma 

Derneği, Ankara, 1992. 

Kaş Tarihi, Hüdayi Bayık, Ankara, Gazeteciler Cemiyeti Yayını, 1982. 

Kırgız Türkleri, Prof. Dr. Mustafa Erdem. 

Kitabeler, Prof. İ. Hakkı Uzunçarşılı, MEB. 

Kutadgu Bilig, Reşit Rahmeti Arat, TDK Ankara, 1991. 

Kültür ve Sanat Isparta Özel Sayısı, Türkiye İş Bankası, 1994 

Manas Destanı, Abdülkadir İnan MEB Yayınları, İstanbul, 1992. 

Milli Mücadelede Denizli Isparta ve Burdur Sancakları,Yard.Doç. Dr. Nuri 

Köstüklü, Kültür Bakanlığı ,Ankara ,1990. 

Milli Mücadelede Güney Cephesi, Yard. Doç. Dr. Yaşar Akbıyık, Kültür 

Bakanlığı, 1990. 

Naima Tarihi, Zuhuri Danışman, Ötüken Yayınevi, 1969. 

Oğuzlar (Türkmenler), Prof. Dr. Faruk Sümer, Ana Yayınları, 1980. 

Onbeşinci Onaltıncı Yüzyılda Hamid Sancağı, Doç. Dr. Zeki Arıkan, İzmir, 

1988. 

Osmanlı Kim? Şeriat Ne? , Şakir Keçeli, Ardıç Yayınevi. 

PsidiaAntiocheia, Dr. Mehmet Taşlıalan. 

Psidya, Prof. Dr. Said Özsaid. 

Psidya, Bilge Umar. 

Seyahat-ı Kübra, Karçınzade Süleyman Şükrü. (Salih Şapçı) 

Sibirya'dan, W. Radloff, MEB Yayınları, Çeviren: Ahmet Temir,İstanbul, 

1994. 

Şikari Tarihi, Mesut Koman , Yeni Kitap Basımevi, Konya, 1946. 

Tarihi,Kültürel,Ekonomik Yönleri ile Eğirdir, l. Eğirdir Sempozyumu, 2001. 

Tüm Yönleriyle Isparta, M. Koç, Isparta. 

Türk Ansiklopedisi, MEB, Ankara, 1966. 

Türk Edebiyatında İlk Mutasavvuflar,Ord.Prof.Dr.Fuad Köprülü, Diyanet 

İşleri Başkanlığı, Ankara, 1993. 

Türk Lehçelerinin Karşılaştırılmalı Dilbilgisi, Cem Yayınevi, 1993 

Türklerin Tarihi, Jean-Paul Roux, Çeviren: Galip Üstün. 

Türkiyedeki Tarihsel Adlar, Bilge Umar, İnkılap Kitabevi, İstanbul. 

Ün Dergileri, Isparta Halkevi Mecmuası, Isparta. Vilayetler Tarihi, Hayat 

Yayınları. 

Yeni Ün Dergisi, Isparta İli Kalkındırma Derneği , Ankara

NURİ GÜNGÖR: 1935 yılında Eğirdir'de doğdu. Gazi Eğitim 

Enstitüsü Edebiyat Bölümü'nü Dil-Tarih Coğrafya Fakültesi Tiyatro 

Enstitüsü'nü bitirdi. 25 yıl öğretmenlik yaptıktan sonra emekli oldu. 

"Osmangiller" adlı bir oyunu İstanbul Şehir Tiyatrolarınca oynandı. 

TOBAV oyun yazma yarışmalarında "Bekir Olayı" adlı oyunu 

birincilik, "1212 Gün" adlı oyunu mansiyon aldı. Devlet Tiyatrosu ve 

İstanbul Şehir Tiyatroları repertuvarlarında oyunları vardır. 

"Yollar ve Zaman" adlı öykü, "1212 gün" ve "Osmangiller" oyunları 

Kültür Bakanlığınca yayımlanmıştır. 

Şiirle de uğraşan yazarın "Şiir Düğünüme Çağırımdır" adlı 

yayımlanmış bir kitabı, "Gerçeğin Tatlı Sesi " adlı bir şiir dosyası 

vardır.

A'dan Z'ye EĞİRDİR ANSİKLOPEDİSİ - Nuri Güngör - Ispartaya.com

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?