Büyük Zafer - Serhat Kültür Dergisi

Yay›n Sahibi,Yaz› ‹flleri Müdürü:M. Caner ArasGenel Yay›n Yönetmeni:M. Caner ArasKültür Sanat Yönetmeni:Türkan NarinTarih:Yard. Doç. Dr.Gürsoy SolmazYay›n Kurulu:Prof . Dr. Oktay BelliProf. Dr. Esin DerinsuDay›Yrd. Doç. Dr. Ali MuratAktemurSait KüçükDr. Yaflar Kalafat‹hsan ÖzköseliSezai Yaz›c›Nevzat Erda¤Ziya Zakir Acar‹lhan POLATHukuk Dan›flmanlar›:Av. fiengül KARSLIAv. Özgür K‹PDizgi- Sayfa Tasar›m:Ömer Güzel0 536 580 36 00Bask›Ege Bas›m Sanatlar› Ltd. fiti.Esatpafla Mah.Ziyapafla Cad. No: 834704 Çaml›ca/Üsküdar/‹ST.Tel: (0216) 472 84 01‹dare ve Yaz›flma Adresi:fiirinevler Mh. MaraflalÇakmak Cd. Meriç Sk. HalisAhmet ‹fl Mrk. No: 6 Kat: 8-34Bahçelievler- ‹stanbulGsm. 0535 258 56 33web. www.serhatkultur.come-mail. mcaneraras@mynet.commcaneraras@gmail.comYerel Süreli Yay›n----------------------------------------------✓ Yay›nlanmayan yaz›lar iade edilmez.✓ Yaz›lar›n hukuki sorumlulu¤u yazar›naaittir.✓ Dergiden yaz›l› izin al›nmadan iktibasyap›lamaz.✓ Reklamlar›n sorumlulu¤u firmalara aittir.@@@@@@@@e?@@@@@@@@e?@@h?@@h?@@h?@@h?@@h?@@h?@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@?@@?@@?@@?@@?@@?@@?@@@@@@@@?@@@@@@@@?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@e?@@@@@@@@?e@@@@@@@@@@g@@g@@g@@g@@g@@g@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@tarih - kültür - haber dergisiwww.serhatkultur.comBüyük ZaferZiya Zakir ACAR2’deBir Milletin Özgürlük ve Ba¤›ms›zl›kMücadelesiNevzat ERDA⁄3’de30 A¤ustos Zafer Bayram› ‹limizdeDüzenlenen Törenlerle Kutland›… 4’deArdahan’da GörkemliZafer Bayram›5’deArdahanl› Gençler Uyarm›flt›…Nefle DOSTER6’daYaz›l›kaya ve Kurbana¤a Ma¤aras›Yeniden ‹ncelendi7’deYÖREM‹ZDEN B‹R NEFES8’deKars’ta Âfl›kl›k Gelene¤ive Halk Müzi¤indeki YeriHikmet AKSU10’da‹nsanlar› Tan›d›kça Hayvanlar›Daha Çok Sevmeye Bafllad›m‹hsan ÖZKÖSEL‹12’deAzerbaycan Kültür Evi13’deOkullarda "S›f›r" Üreten Çocuklar›m›zAv. Halis ÖZDEM‹R14’deOlumsuz ‹ç-D›fl EtkenlerSongül GÜNSUR15’deAli ile KezbanAv. Akay BEfiMART16’daNereye Kadar?Oya DEM‹R17’de"Müzik Kalbin Sigortas›d›r"18’deKalp Krizi Riskini 6 Ad›mdaÖnleyinUz. Dr. Deniz fiENER19’da3G (N) Teknolojisi ile Gelen YeniYaflam Biçimimiz ve TeknolojiOkuryazarl›¤›n›n Gereklili¤iProf. Dr. Nevzat ORTAfi20’deAfl›klar Sultan› Afl›k Tüccari - 3Sait KÜÇÜK22’de“Küçük Bir Tu¤la”Cafer AKYOL24’de“Gönül Penceresinden Bir Nefes”25’deKarapapah Türkleri - 3Dr. Yaflar KALAFAT26’daKars Ardahan I¤d›rKalk›nma Vakf›29’daÇocuklar›m›zdan MesajlarGözde ERDA⁄30’daKars ‹l ve ‹lçelerindeki Tafl›nmazKültür Varl›klar›-2Arfl. Gör. Muhammet ARSLAN31’deAdam Olmak / Hofl SadaÖmer Ekinci M‹C‹NG‹RT34’deB‹R PORTRE Fatma ARASKimdir?35’deAna Yüre¤i Olmayan AnamHikmet AKSU36’daSiyasi VizyonumuzOlcay KARSLIO⁄LU40’daAh fiu Dilimiz! Neler Yapmaz KiBizlere Tamer VARLI42’deOkuyucu fiiirleri44’deKay›s› Pestili Barsaklar› Çal›flt›r›yorSindirimi Kolaylaflt›r›yor46’daSorun SöyleyelimNevzat ERDA⁄47’deÖzlü Sözler - K›ssadan Hisseler48’de2009 • Serhat Kültür‹Ç‹NDEK‹LERKapak Foto¤raflar : Ziya Zakir ACARKapak Tasar›m: No: 1 Halkla ‹liflkiler Reklamc›l›k Dan›flmanl›k Ltd. fiti.

2Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Ziya Zakir ACARziyazakir@gmail.com - zzacar@mynet.comziyazakiracar.comBüyük Zafer“C›l›z bir lamba ›fl›¤›nda do¤armemleket,Mustafa Kemal Pafla’n›n flavk›gezer üzerinde.Yi¤itler, Da¤ da¤; kocamanZafer kolay, candan vazgeçince.fiehadet yaflamaktan büyük,‹nanç dolu gövdelerde,Bir fley var Dumlup›nar’daYeni günle gökyüzündenseslenenMehmet’im, Hasan’›m, Ali’mlebafllayan,Besmelelerle geniflleyen..Her nefer bir âlemNe korku yüzünde, ne gönlündeelem,Vuruflur, vuruflur ölmez de,Kovalar, katm›fl önüne düflman›Kanl› bedeniyle..T ÜRK tarihi zaferlerle doludur.Ama 30 A¤ustos 1922’de zaferlesonuçlanan Dumlup›nar savafl›,Türk Milletinin yeniden diriliflidir. 30A¤ustos 1922 tarihi, Türk Milletiniesir etmek isteyen emperyalist güçlerekarfl›; kad›n›yla, çocu¤uyla, ordusuylatopyekûn verdi¤i bir savafl›nve milli benli¤ini kurtard›¤› ZaferDestan›’n›n yaz›ld›¤› gündür.Dünya askerlik tarihinde BaflkumandanMeydan Muharebesi kadar kesinsonuçlar do¤uran bir meydanmuharebesine ender rastlan›r. BaflkumandanMeydan Muharebesinebu özelli¤i kazand›ran fley, onun sadecedüflman ordusunun imha edilmesive kesin bir askeri zaferle sonuçlanmas›ndande¤il, fakat köklüve ulu Türk Milletinin tarihinde yenibir dönem açmas›ndan, tarihte yenibir Türk Devletinin kurulmas›na imkânsa¤lamas›ndan ileri gelmektedir.Büyük zafer’in sa¤lad›¤› sonuçlarda;‹mparatorlu¤un çöküntü dönemive son savafllar›n yenilgisi yüzündenmaneviyat› bozulan, bunlara ekolarak açl›k, yoksulluk ve bitkinlik etkisiile y›pranan milletin maneviyat›yükseldi¤i gibi, kendine güven veyücelik duygusu yeniden do¤mufltur.Bu zafer Yeni Türk Devletinin temeli,uygarl›k yolunun en büyükköprüsü olmufltur. Öldü¤ü san›lanve miras› paylafl›lmaya kalk›fl›lanmilletimizin yaflamaya lay›k ve muktediroldu¤u, dünya uygarl›¤› içindeönemli bir yeri bulundu¤u bütün milletlercekabul edilmifltir. Bu sayedemilli misak gerçekleflmifl, Türk’ünyeni durum ve kuvveti karfl›s›ndaeski düflmanlar, dostluk eli uzatmakihtiyac›n› duymufllard›r.Mustafa Kemal Atatürk zafer için,“zafer bir gaye de¤ildir. Zafer, ancakkendisinden daha büyük olan biramac› elde etmek için gerekir. Enbelli-bafll› vas›tad›r. Amaç fikirdir.Zafer, bir fikrin elde edilmesine hizmetioran›nda de¤er ifade eder. Bufikrin elde edilmesine dayanmayanbir zafer yaflayamaz. O, bofl birgayrettir. Her büyük meydan muharebesinde,en büyük zaferin kazan›lmas›ndansonra yeni bir dünya do¤mal›d›r,do¤ar. Yoksa bafll› bafl›nazafer, bofla gitmifl bir gayret olur.”Demifltir. Ve Atatürk, zaferden dahabüyük gayeyi Dumlup›nar askeri zaferiyleelde etti: Türkiye’yi ba¤›ms›zl›¤akavuflturdu, Bat› uygarl›¤› düzeyineulaflacak yolu açt›.87. Y›l dönümünü kutlad›¤›m›z bumutlu günde, zaferi bize yaflatanBüyük Önderimiz Gazi Mustafa KemalAtatürk ve silah arkadafllar› ilekahraman Türk Ordusu’na flükranve minnetlerimizi sunar, MilletimizinZafer Bayram› kutlar, Ülkemize hay›rlaravesile olmas›n› dilerim.

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 3Bir Milletin Özgürlük veBa¤›ms›zl›k MücadelesiÜRK tarihi, hiçbir milletinkiyle k›yas-ölçüde eflsiz zaferler-Tlanamayacakle doludur. Galibiyetimizle sonuçlananbüyük meydan savafllar› genellikleA¤ustos ay›na rastlamaktad›r. Bunlararas›ndaki iki zaferimiz, di¤erlerine göredaha derin anlamlar ifade etmektedir:Malazgirt Meydan Savafl› ve BaflkumandanMeydan Savafl›. Birincisiolan Malazgirt Meydan Savafl› ile TürkiyeDevleti’nin temeli at›larak Anadolu’nunTürklü¤ü onaylanm›fl; ikincisiolan Baflkumandan Meydan Savafl› ilede devletimiz yeniden kurularak ülkebütünlü¤ümüz sonsuza kadar parçalanmayacakflekilde sa¤lanm›flt›r.Gazi Mustafa Kemal “Özgürlük ve ba-¤›ms›zl›k benim karakterimdir. Ben milletiminen büyük ve ecdad›m›n en de-¤erli miras› olan ba¤›ms›zl›k aflk› ile dolubir adam›m. Bence bir millete flerefin,haysiyetin, namusun ve insanl›¤›nvücut ve beka bulabilmesi mutlaka omilletin özgürlük ve ba¤›ms›zl›¤›na sahipolmas›yla kaimdir. Ben yaflayabilmekiçin mutlaka ba¤›ms›z bir milletinevlad› kalmal›y›m. Bu sebeple milli ba-¤›ms›zl›k bence bir hayat meselesidir.Ancak benim milletimi esir etmek isteyenherhangi bir milletin, bu arzusundanvazgeçinceye kadar, amans›zdüflman›y›m”Cümleleri ile de asl›nda hepimizde varolan o özgürlük ruhunu ne güzel ifadeediyor.30 A¤ustos Zafer Bayram› Tüm Türk tarihiboyunca kazan›lan pek çok zaferdenfarkl› bir anlam› ifade etmektedir.Çünkü “bir millet tarihe gömülüyor” denildi¤ianda Türk Milleti bütün bu olumsuzkoflullara ra¤men, varl›¤›, birli¤i vedevletini yeniden kurdu¤u bu büyükzaferi kazanm›flt›r.Türk milleti, tarihte görülen ordu-milletlerinen üstünüdür. Ordu-millet, yüksekbir savafl yetene¤i tafl›yan, savaflta bütünbireyleriyle görev alan, yurt için vebüyük ülkülerin gerçekleflmesi u¤runabafl koyan millet demektir. Ordu-milletimizintimsali “Mehmetçik”tir. O, savafltaer, bar›flta çiftçi ve iflçidir. Halk›m›z›en iyi o temsil eder, en güzel flekilde oanlat›r.‹stiklâl Savafl› da ordu-millet olarak kazan›lm›flt›r.Millî Mücadele bütün birmilletin eseridir. Zaferi çolu¤uyla, çocu¤uyla,kad›n›yla, erke¤iyle, genciyle,yafll›s›yla millet kazanm›flt›r. Kad›nlarcephelere mermi tafl›m›fl, çocuklar dahivuruflmalara kat›lm›fllard›r. Türk ulusununtarihinde bir dönüm noktas› olanbu zaferin, tüm yaflam sahalar› ve hepsindenönemlisi ba¤›ms›zl›¤› yok edilmekistenen Türk ulusunun, erkek, kad›n,genç, yafll› tüm fertleriyle birlikteverdi¤i var olufl mücadelesinin en büyükdestan›d›r.Vatan›n karanl›klara gömüldü¤ü bu zamanlardaMüdâfaa-i Hukuk Cemiyetleri,çeteler, gönüllüler derken, milletkudretli bir önder etraf›nda toplan›vermiflti.Oluflturulan orduda silâh ve k›yafetbirli¤i yoktu. Fakat kalpler birdi,iman ve ülkü ayn›yd›. “Ya istiklâl, yaölüm” parolas› ile dile getirilen buinanç, kudretini “Kuva-yi Milliye Ruhu”ndanal›yordu. Kuva-yi Milliye Ruhu,bir milletin var olma ve yaflama azmi,her fleyi yoktan var etme gayretiydi. Buruh ile tarihin en büyük kahramanl›kdestanlar› yarat›ld›.Üstün silâh gücüyle her fleyi yapabilece¤inidüflünen Avrupa yan›lm›flt›. Yunanl›lar›nyapt›¤› tahkimat için “Türklerbunu alt› ayda ele geçirebilirlerse iftiharedebilirler” diyen ‹ngiliz Baflbakan›Lloyd Corc, hücuma geçtikten alt› saatsonra Türklerin buras›n› ald›¤›n› duyunca,oturdu¤u koltuktan düflmüfltü.‹stiklâl Savafl› yaln›z Yunanl›lara karfl›Nevzat ERDA⁄Mali Müflavir - E¤itimci/Yazarwww.nevzaterdag.com-nevzaterdag@nevzaterdag.comde¤il; iflgalci, istilâc›, bütün Bat› dünyas›nakarfl› kazan›lm›flt›r. Onun temelindeTürk’ün istiklâl aflk›, hür yaflamaarzusu vard›r.Bu zafer ile Hamuru vatan aflk› ve ba-¤›ms›zl›k tutkusuyla mayalanm›fl Türkulusunun, Hiçbir güç karfl›s›nda boyune¤meyece¤ini bilen Atatürk’ün, ulusunba¤r›ndan ç›kan Kahraman Türk Ordusuile birlikte, harp tarihine alt›n harflerleyaz›lacak eflsiz bir zafer elde etti¤ini,Türk Milletinin tüm dünyaya hiçbir gücünesareti alt›nda yaflayamayaca¤›n›bir kez daha göstermifltir.Türk ulusu bu zaferle sars›lmaz azmi,yüksek iradesi ve vatanseverli¤i ile neleribaflarabilece¤ini tüm dünyaya gösterdi¤igibi yeni ve sa¤lam esaslar üzerindeyükselecek Türkiye Cumhuriyeti’nintemeline de ilk harc› koymufltur.‘’Büyük zaferin, Türk ulusunun dünyauluslar› aras›nda hak etti¤i yeri almas›bak›m›ndan bir bafllang›ç noktas› oldu-¤u“ düflüncesinden hareket eden UluÖnder, ça¤dafl uygarl›k düzeyinin üzerineç›kma hedefinin ancak, laik, demokratikve sosyal bir hukuk devletiçat›s› alt›nda gerçekleflebilece¤ineinanm›flt›r. Türkiye Cumhuriyeti’nin yürümekteoldu¤u ça¤dafl uygarl›k yolunu,ilkeleri ve müspet ilimin rehberli¤iyleayd›nlatm›fl ve onu her türlü tehdidekarfl› büyük bir kararl›l›kla koruyacakTürk halk› ve onun y›lmaz bekçisi TürkSilahl› Kuvvetleri’ne emanet etmifltir.Sevgili dostlar; yaz›m›z›n buraya kadarkibölümünü okuyup bana kat›lmayandostumuz yoktur san›r›m. Amabence hepimizin unutmamas› hatta hergün her alanda hat›rlamas› gerekençok önemli baflka bir fley daha var ki oda, dünyay› titreten bir imparatorluktanyok olma aflamas›na gelmifl ve külleriyleyeniden dirilmifl bir cumhuriyete sahibiz.Bu cumhuriyet, bu ülke kolay kazan›lmad›,bunu sürekli hat›rlamak hattaçocuklar›m›za hat›rlatmak, beyinlerinedesen desen nakfletmek gerekir.E¤er siz sizin olanlara sahip ç›kmazsan›zbir gün gelir onlar an›larda ve hayalolarak kal›r.Bu vesile ile 30 A¤ustos zafer bayramlar›n›nruhunu hat›rlayan, hat›rlatan tümhemflerilerimizin zafer bayramlar›n› veyaklaflan ramazan bayramlar›n› kutlar,sa¤l›k mutluluklar dilerim.

4Serhat Kültür • Eylül - Ekim 200930 A¤ustos Zafer Bayram› ‹limizdeDüzenlenen Törenlerle Kutland›…SERHAT KÜLTÜR HABERTÖRENLERE; Valimiz Say›n AhmetKARA, Tugay Komutan›Tu¤general Mete SALT, Kars MilletvekilleriZeki KARABAYIR veMahmut Esat GÜVEN, BelediyeBaflkan› Nezat BOKUfi, CumhuriyetBaflsavc›s› Adem YAZAR, ValiYard›mc›s› Turgut GÜLEN, askerierkan, daire amirleri, ö¤rencilerve vatandafllar›n kat›l›m›yla ‹limizdecoflku içerisinde kutland›.Atatürk An›t›na çelenklerin protokols›ras›na göre konmas›yla bafllayantören, Ordu Evinde tebriklerinkabulü ile devam etti.Ordu Evinde tebriklerin kabulününard›ndan Valilik önünde devametti. Sayg› Duruflu ve ‹stiklalMarfl› ile bafllayan törende, ValimizSay›n Ahmet KARA, TugayKomutan› Tu¤general Mete SALTve Belediye Baflkan› Nevzat BO-KUfi tören arac›na binerek halk›nbayram›n› kutlad›lar. 14’üncü MekanizePiyade Tugay Komutanl›-¤›ndan Kara Pilot Binbafl› MehmetfiAH‹N ve Kafkas Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Tarih BölümüAraflt›rma Görevlisi Mustafa TAN-RIVERD‹ günün anlam ve öneminibelirten birer konuflma yapt›lar.Konuflmalar›n ard›ndan ö¤rencilertaraf›ndan günün anlam ve öneminibelirten fliirler okunarak resmigeçit töreni yap›ld›.30 A¤ustos Zafer Bayram› Valilikönünde yap›lan törenin ard›ndanKars Garnizon fiehitli¤i’ndedevam etti. fiehitlikte yap›lan tören,Sayg› duruflu ve ‹stiklalMarfl›’n›n okunmas› ve tören at›-fl› ile bafllad›.Daha sonra protokol s›ras›na göreValilik Makam›, Garnizon Komutanl›¤›ve Belediye Baflkanl›¤› taraf›ndançelenkler konularak fiehitlikDefteri imzaland›.30 A¤ustos Zafer Bayram› kutlamalar›gece düzenlenen balo ilesona erdi. [30.08.2009]Kaynak: Kars Valili¤i - Bas›n veHalkla ‹liflk.Md.

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 5Ardahan’da GörkemliZafer Bayram›ZAFER BAYRAMI kutlamalar›-na, Atatürk An›t›’na çelenk konulmas›ylabaflland›. Daha sonrafiehitlik Ziyareti yap›ld› ve askerierkan tebrikleri kabul etti. KongreCaddesi üzerinde düzenlenen törenlerdegünün anlam ve öneminibelirten konuflmay› Kara Pilot KurmayYüzbafl› Ümran TAfi yapt›.“Türk Tarihinin en önemli dönümnoktalar›ndan biri olan bu zaferleTürk milletinin, üzerine geçirilmekistenilen esaret gömle¤ini parçalad›¤›n›ve yeni bir sayfa açarakba¤›ms›zl›¤›n› muharebe meydan›ndatescil ettirdi¤ini söyleyenTAfi, bu destan›n ortaya ç›kmas›,Atatürk’ün gelifltirdi¤i harp stratejisiyleelinde avucunda ne varsavererek, gerekti¤inde cephane s›rt›ndatafl›narak ortaya koyulan fedakarl›ktad›r.”dedi. Tören geçifliile sona eren kutlamalara Vali Say›nSelim CEB‹RO⁄LU, 25 MekanizePiyade Tugay Komutan› Tu¤generalSay›n Cengiz DEM‹RC‹,Belediye Baflkan› Say›n FarukKÖKSOY, kamu kurum ve kuruluflyetkilileri, askeri erkân ile vatandafllarkat›ld›.Akflam Askeri Gazinoda düzenlenenresepsiyon, flehitlerimiz dolay›s›ylaüzüntülü bir atmosferdegeçti ve k›sa tutuldu. Vali CEB‹-RO⁄LU, resepsiyonda k›sa bir konuflmayaparak, “flehit olman›nherkese nasip olmayaca¤›n› ancaktabiîki genç insanlar›m›z›n ölmesininistenilemeyece¤ini, bu güzelgünde, Türkiye Cumhuriyetinin kurulmas›n›ntemel noktas›nda böylebir ac› yaflamam›z›n da ayr› birüzüntü verdi¤ini belirterek program›kesmek zorunda olduklar›n›söyledi. Devletimizin bekas› sonsuzakadar olacakt›r bundan da flüphemizyoktur diyen Vali CEB‹RO⁄-LU, biz tarih boyunca ba¤›ms›z yaflam›fl,beflbin y›ll›k tarihe sahip birmilletin fertleriyiz. Birlik içinde olarakiç ve d›fl düflmanlar›m›za karfl›ayakta duraca¤›z dedi.Kaynak: Ardahan Valili¤i

6Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Nefle DOSTERnesedoster@yahoo.comArdahanl› GençlerUyarm›flt›…ARDAHAN1992’de il olmufl.Kars’a uzakl›¤› 1 saat. 5 ilçesi, 2milletvekili var. Y›llardan beriÖSS’de son s›ralarda yer al›yor. Buy›l da sonuç de¤iflmeyince bafltaArdahan Üniversitesi Rektörü olmaküzere pek çok kifli Ardahan’›n bubaflar›s›zl›¤›n›n nedenlerini tart›flmayabafllad›. Biz de e¤itimci, hemflerive yurttafl kimli¤imizi çok yaralayanbu sonuç üzerine biraz gerileregittik, eski defterleri kar›flt›rd›k.Ekim 2000 Ardahan, Haziran 2001Ardahan, Kas›m 2004 Ankara. Ardahan’›ne¤itim sorunlar›na iliflkinaraflt›rmalar›m›z› kamuoyuyla paylaflt›¤›m›zyer ve tarihler bunlar.fiimdi ilgili ve yetkililere “Günayd›n”demek için, bu konuflmalara ait baz›sat›rbafllar› açal›m.Ardahan’›n Sessiz Ç›¤l›¤›...Ardahan’da kald›¤›m Ö¤retmenEvi’nde, kentte görevli ö¤retmenlerlekonufluyorum. “Ardahan’da olmakda, Ardahanl› olmak da zor. ‹lde816 ö¤retmen var, 215’i bayan.Ö¤rencilerimiz zeki ve ö¤renmeyeaç›k çocuklar. Ama yollar k›fl›n kardankapand›¤› için okuyamayanpek çok çocuk var” diyorlar.Ardahanl›larla konufluyorum. “Ardahan’danç›kan çok, Ardahan’abakan yok. Üniversite s›navlar›ndaen baflar›s›z il olmaktan utan›yoruz.Deneyimli ve bilgili ö¤retmen istiyoruz”diye konufluyorlar.Ardahanl› gençlerle konufluyorum.“Ardahan nüfusuna oranla en çokkahvehanesi olan il. Okullarda ö¤rendi¤imizi,kahvelerde ve sokaklardatüketiyoruz. Bizim elimizdentutacak, bizi yar›nlara tafl›yacakprojelere ihtiyac›m›z var” diyorlar.Sevda Karaca lise mezunu ve E¤itim-Sen’inçay oca¤›nda çal›fl›yor.“En büyük iste¤im Fen Bilgisi ö¤retmeniolmakt›” derken sesi titriyor.Susuyoruz. Murat Onay lise mezunu,iflsiz. “Cebinde üç befl kurufluolmayan kahveye bile giremez”derken k›zg›n m›, k›rg›n m›? Bilemiyoruz.Ardahan’›n k›r›klarla dolu karnesi...Okul var, ö¤retmen yok. Ö¤retmenvar, okul yok. Her ikisi de var, ö¤renciyok. Ve arad›¤›n›zda, ulaflmakistedi¤inizde bilgi yok, ilgi yok, ilgiliyok. Nüfusu 133 bin olan ilde, çal›flmayabafllama yafl› 7. Ailelerinçocuk say›s› 7 ile 10 aras›nda de¤ifliyor.Toplam ö¤renci say›s› 26 bin.Ardahan pahal›, ev kiralar› yüksek,ö¤retmenler genç ve deneyimsiz,dersler bofl geçiyor. Branfl ö¤retmenleriyok, gelen ö¤retmenler gitmeninyollar›n› ar›yor. Bir y›lda 900ö¤retmen atan›yor, 450’si ayn› y›lgeri dönüyor. Geriye dönüfllerdedevreye tan›d›k, efl, dost, siyasiler,bürokratlar ve doktor raporlar› giriyor.Ardahan yoksul, ö¤retmen nitelikve nicelik olarak yetersiz, velilerilgisiz. Sinema yok, tek çay bahçesivar. ÖSS’de y›llard›r son s›ralardayer al›yor. ‹ngilizce dersineDin Bilgisi ö¤retmeni, Fizik dersineTürkçe ö¤retmeni giriyor. ‹lgilileregöre lisede okuma yazma güçlü¤üçeken ö¤renci bile var.Ardahan’dan seslenifller...Derslerin bofl geçmesi karfl›s›ndaArdahan’da görevli komutanlardanbiri, subaylara; “E¤er, herhangi birinesözünüz yoksa evlenece¤iniz kifliyiFizik, Kimya ö¤retmenlerindenseçin ki buralarda dersler bofl geçmesin”fleklinde bir öneri götürüyor.63 yafl›ndaki Latif Çiftçi; “1952’debizim üç ö¤retmenimiz vard›, s›n›flar›m›zdoluydu, derslerimiz boflgeçmezdi. Ardahan 50 y›lda hepgeri gitti” diye konufluyor.‹lkö¤retim Okulu ö¤rencisi 9 yafl›ndakiSezer; “Hayvan›m›z olsa çobanolurdum, okuyup da ne olaca-¤›m?” diye soruyor.10 yafl›ndaki Ça¤lar Keskin, “Benimhayat›m boyunca unutamayaca¤›mbir ö¤retmenim olmayacak.Öylesine s›k de¤ifliyorlar ki” diyor.Ve 7. s›n›f ö¤rencisi Ergin Çilek,“Anlat›lanlar› anlam›yorum, ama s›-n›fta oturuyorum. Dört ifllemden deancak ikisini yapabiliyorum” diyeiçini çekiyor.Amans›z k›fllar›n aman vermedi¤i,do¤unun ve do¤an›n gücünü ençok hissettirdi¤i Ardahan’›n e¤itimdosyas› kabar›k, karnesi zay›flarladolu. K›saca “gitmesek de gelmesekde...” dedi¤imiz oralar›n yitirecekzaman› yok.Yukar›daki al›nt›lar 2000 ve 2004y›llar›na ait gözlemlerim. “KarsMemleketim Benim” adl› kitab›mada ald›¤›m bu saptamalar›m, ne yaz›kki geçerlili¤ini koruyor. Y›l 2009Ardahan’da de¤iflen bir fley yok.ÖSS’de her y›l oldu¤u gibi bu y›l dafi›rnak, Hakkâri ve Ardahan en geridekalan iller olmufl. Dünden bugünene mi de¤iflmifl? Hiçbir fley.Sadece siyasilerin adlar› veadresleri...Dün o toplant›larda bu konuflmalaraitiraz edip, bugünde ortalardaahkâm kesen bürokrat ve siyasilere“Günayd›n! ‹yi sabahlar! Sabah fleriflerinizhay›r olsun!” e¤er yine anlamazlarsada “good morning” demektenbaflka ne gelir elden?Dip not: ‹stanbul’a gelen Ardahanl›,Kad›köy’ü görünce flöyle demifl;“Buraya köy, Ardahan’a fleherdiyenin!”

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 7Yaz›l›kaya ve Kurbana¤aMa¤aras› Yeniden ‹ncelendiHaber: Sait KÜÇÜKA⁄IZMAN’IN Camufllu Köyü’nde bu-tarih öncesi döneme ait kaya-Klunanüstü resimleri ‹stanbul Üniversitesi ArkeolojiBölümü Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. OktayBelli taraf›ndan tekrar incelendi.Camufllu köyü kayaüstü resimleri ilk olarakProf. Dr. ‹. K›l›ç Kökten taraf›ndan1967-1968 y›llar›nda incelenmifl ve dünyayaduyurulmufltu.29 Ekim 2009 da Kars’ta aç›lacak olankayaüstü resim sergisine foto¤raflarçekmek için Ka¤›zman’a gelen Prof. Dr.Oktay Belli ekibiyle birlikte Araflt›rmac›Yazar Sait Küçük k›lavuzlu¤unda CamuflluYaz›l›kaya ve Kurbana¤a Ma¤aras›nagezi düzenledi.Köyde Ömer Y›lmaz’›n yol rehberli¤indeönce Yaz›l›kaya’da çal›flma yap›ld›. Dahasonra yaylada bulunan ve Sait Küçük’ünkeflfetti¤i kabartma keçi resimleriincelendi. Son olarak Kurbana¤a Ma¤aras›ndagidildi.Yaz›l›kaya kayaüstü resimlerinin bulundu¤upano metre ile ölçülerek gerçekalan› tespit edildi. Yerden 4 metre yüksekliktekipanonun on buçuk metreuzunlu¤u ve 3 metre yüksekli¤i gözlendi.Büyük ve küçük pano da 110 civar›ndaresim bulunmaktad›r. Yaz›l›kaya üst yan›ndabulunan büyük ve küçük iki kabartmada¤ keçisi yörenin ilk keçi kabartmalar›olarak kay›tlara geçti.Kurbana¤a ma¤aras›n› inceleyen ve resimsay›lar›n› sayan Oktay Belli bu resimlerinsay›s›n›n 122 oldu¤unu belirtti.Resimlerin 3 tanesi geyik, 3 tanesi eflek,2 tanesi günefl ve geriye kalan›n›n da¤keçisi oldu¤unu söyledi.Camufllu kayaüstü resimleri hakk›ndaGözlem Gazetesi’ne bir aç›klamada bulunanProf. Dr. Oktay Belli flöyle konufltu:Ben ömrüm boyunca Kars’› tan›tmak içinçal›flt›m. Kars tarih öncesi döneme aitkayaüstü resimlerine sahip tek zengin ildir.Kars Borluk vadisi, Ka¤›zman Camufllu,Çall›, Karaboncuk, Kozlu, Tunçkayakayaüstü resimleri ile en büyük resimzenginli¤ine sahiptir. Biz bu de¤erlihazinemizi Türkiye’ye ve dünyaya tan›tmakzorunday›z. Ben bu tan›t›m› gururlave büyük bir zevk ile yapmaktay›m.Her f›rsatta gelip incelemeler yap›yor veçeflitli yay›n organlar›nda makaleler yay›nlay›pKars’›n sesini duyuruyorum.Ka¤›zman Camufllu köyünde Yaz›l›kayakayaüstü resimleri dünyada efli benzeriolmayan bir panoya sahiptir. Tek bir panoda 97 resim bulunmaktad›r. Bu panonunbir benzeri dünyan›n hiçbir yerindeyoktur.Kurbana¤a ma¤aras›nda 122 resim keflfettik.Kurbana¤a ma¤aras› kayaüstü resimleritam olarak incelenmemifl ve duyurulmam›flt›r.Bu resimleri yay›nlayarakmakalelerimizle duyuraca¤›z.29 Ekim 2009 bayram günü Kars’ta birsergi açaca¤›z. Bu sergi tarihi zenginli-¤imizin gözler önüne serildi¤i bir sergiolacakt›r. Bu serginin bir benzerini ‹stanbul’daaçt›k. Çok ilgi ve be¤eni ile karfl›-land›. Kars’tan sonra Ka¤›zman’da dabir resim sergisi açmay› düflünüyoruz.Bu geziye benimle birlikte kat›lan eflime,K›yas hocama, Yasin hocama, Leminhocama, Ömer beye ve Hayri bey’e çokteflekkür ediyorum. Onlarla birlikte gaharaç ile gah yaya olarak vard›¤›m›z Yaz›-l›kaya ve Kurbana¤a’da inceleme yaparakyeni resimler çektik. Hiç görülmemiflgeyik, günefl, eflek ve keçi resimlerinikeflfettik. Bunlar›n her biri bizim için birerhazinedir. Bu resimler hazineden öte birde¤erdir. Korumak ve tan›tmak için elimizdengelen gayreti göstermeliyiz, diyekonufltu.

8Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009YÖREM‹ZDEN B‹R NEFES"Yöresel Miras›m Anakuca¤›m Memleketim"

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 9

10Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Hikmet AKSUhaksu49@hotmail.comKars’ta Âfl›kl›k Gelene¤ive Halk Müzi¤indeki YeriKARS’IMIZ co¤rafi yap›s›, sosyoekonomik durumu, e¤itimsel, töresel folklorik yap›s› bak›-m›ndan ötenberi âfl›kl›k gelene-¤inin yaflat›lmas›na çok uygundur.Gelenek derken toplumuntart›fl›lmayan (genelde) zevk verenk tercihi de unutulmamal›.‹flsizlik yöre insan›n› tarihin ötelerindengünümüze dek o denli birarada kalmaya zorlad›ki kuflaklararas›nda bu zevki farkl› k›lacak,yeni kuflaklar› yeni aray›fllara itecekkoflullar oluflmad›. Yedisindekiile yetmiflimdeki ayn› havay›soluya soluya ayn› makamdakald›lar. Saz ayn›, söz ayn›, hava-makamayn›... Sözdeki kast›-m›z sözcükler olarak alg›lanmas›n,kal›p, klifledir vurgumuz. Asl›nabakarsan›z, Âfl›k-Ozan ayr›-m› da gelmiyor de¤il insan›n düflünlerine.Âfl›k dersek kendi kulvar›ndayürüyor olmas› ola¤ankarfl›lanabilir. Ayn› penceredenbak›nca standart tutturmufl olmas›da do¤ald›r denir. Amaozan iflin içine girerse bilinenHalk Türküleri kulvara girer ki yar›fltantart edilir as›rl›k gelene¤imiz.Ozan kayna¤›d›r; saz›yla,sözüyle, ezgisiyle, melodisiyle,havas›yla, makam›yla halk türkülerinin, halk müzi¤inin. Tümünüs›ral›yorum çünkü baz› makamhavafark› kulpundan tutmufl yapayuçurtmalarla fikren havaland›klar›n›,müzik ilminde alim oldu¤unusananlar bana k›zmas›n.Makamd›r neden hava dedin,havad›r, neden makam dedin,neden ezgi, neden melodi...neden...neden...Neden... Bunutart›flmak bize bir özellik bir güzellikkatmaz beyler. fiapkam›z›önümüze koyup as›rlar›n y›¤›nt›-s›ndan halk müzi¤imize ne katm›floldu¤umuza bakal›m! Yok,s›f›r... neden-ine bakal›m. fiuncaâfl›¤›n bunca köy dolaflmas›n›,avuç açman›n müzikalini yapmas›n›katk› m› sayaca¤›z Halk Türkülerine.Fi tarihinin *t›nt›n›* m›zrapvuruflu, as›rlar öncenin havas›yla-makam›ylasöylenimi halave ayn› ortamlarda, ayn› dinleyikitlesine zoraki, “yaflat›yoruz,bizde olmazsa...” dayatmas›yladinletiliyorsa geliflme ve de¤iflmeolur mu bu icraatta? Ça¤daflgeliflimden de¤iflimden söz edilirmi? Türküler içinde bile özgün,fantezi v.b bir çok farkl›l›klaroluflurken dedemin dedesinindedesinin en böyük babas›n›nzaman›n› sözünde, saz›nda. Makam-havas›nda inat etmenincan çekiflmek mi, yaflatmak m›oldu¤una var›n vicdan›n›zla kararverin.Çobano¤lu türküsüyle saz›n›nrengiyle halk türküleri içine girmedikçeafl›klar bayram›yla illebetyaflat›lamaz, iflte bayram›nömrü befl y›l...Pirsultan, Karaco¤lan as›rlar ötesindengünümüze türküleriylegelmifller. Bir H›fz›, bir fienlik, birCemal Hoca bulun bunlar›n aras›nda.B›rak›n onlar› fiat›ro¤lu,Daimi, M.fierif, Akarsu, K›z›ltu¤,Papur, Neflet vb. akflam ve sabahgibi, hatta sabah ö¤len gibiyak›n ve onlar da Âfl›k, HalkOzan›. fiimdi halk müzi¤i köksöyleyiflle; türkülerimiz içindekiyerlerine bakal›m. Onlar›n oldu-¤u, onlar›n atlas oldu¤u yerdegündafllar› olan Reyhaniyi, M.‹hsani’yi,Çobano¤lu’yu, Tafll›-ova’y›, ‹. Demir’i....var›n say›n akl›n›zagelenlerin tümünü. Hattaflu an televizyonlarda t›nt›n›larlafi tarihinin töresini, zaman›n makamya da havalar›yla yaflatanlar›nyaflatt›¤›n› sananlar›n ulusaldinlenirlik düzeylerini s›ralay›n ve

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 11müzik haritas›nda yerlerini gösterin.fiiirleri mi kalitesiz? Manave mant›ktan yoksunlar m›? Toplumunsorunlar›na e¤ilmemifllerm›? Anlatma, aktarmada k›s›rm›,k›sa m› kalm›fl dilleri? Hay›r hay›rhay›r... ‹lk grupta yer alanlar›nço¤una, zaman zaman ders verecekfliirler dökmüfllerdir ortayakuflkusuz. Peki nedir *Yerindesay, hatta azar azar geri, gerimafl’›n* hikmeti? Makam-hava vesaz diyorum... Baflka dersenizyetmez mi derim. Haks›z isemonu da söyleyin. Ama önce sorduklar›m›yan›tlay›n ki anlayay›mçizginin neresindeyim.Elinizi vicdan›n›za koyun yan›tverin, siz ve çocuklar›n›z, birincigrupta sayd›klar›m›n yan›nda,ikinci grupta, yani bizim olanlar›ntürküleri birlikte çal›nsa hangisininkapat›rs›n›z? O gruptakilerintürkülerini de enstrümantal çalal›mbizimkileri de yani yaln›zcasaz çals›n türküyü, söz olmas›n,hangisini zevkle dinleriz? O haldesuç kimde? Kimi kand›r›yoruz?Sosyal yap›, yaflamda, yoksuldabile lüksiyet tutkusu geçerliykenbiz ucuz al›flkanl›larlazaman›, kuflaklar› elefltirircesine“Bizde olmazsak bu sanat, butöre biter!” pazar›nda piyasayapmaya çal›fl›yoruz. ‹flin haz›rve ucuzundan yana oldu¤umuzugizlemeye çal›flt›¤›m›zdankimselerin fark›nda olmad›¤›n›içsel hesab›m›zda geçerli say›pbaflar›s›zl›¤›m›z› kurnazca alalad›¤›m›z›san›yoruz. Kahvehaneyesaz› ast›¤›m›zda masalar›n birbir boflalmas› bize bir fleyler anlatm›yorsakurnazl›¤›m›z kendimizikand›rmacan›n bize görünmeyenveya görmek istemedi¤imizyüzüdür. Kurnazl›k zeka iflidir.Kurnaz say›lm›yor isek zekide de¤ilizdir.Çobano¤lu’nun peh peh*i yetmezefendiler. Onun da sözümakam› çok eski, Kafkaslardada ayn› söylenirdi Kars’ta da taötelerden beri. Çobano¤lu yokkeno makamla atl›lar yar›fl›rd›,cirit at›l›rd›, pehlivanlar güreflirdi,tekoynu oynarlard› dü¤ünlerde.Bir peh peh eklemektir RahmetliÇobano¤lu’nun katk›s› bu türküye.Bugün Kars yöresi türküsü gibigörülen türkülerin bir ço¤unungelifl yolu pasaport uygulamas›ndangeçmifltir, aç›kças› ithaldir.Onlar›natümü tekonu müzi¤idir.Bu da yetmez beyler budayetmez.Nemi yapal›m?Bir araya gelelim, düflünelim,söyleflelim, araflt›ral›m... Yenidenoluflum içine girelim. Hatta müzikodalar›, müzik evleri, türkühaneler kural›m... Saz› t›nt›n›dan,sesi m›ng›rt›dan kurtaral›m. Birk›s›m sanat gönüllüleri öylesidevrimler yapt›lar ki, eski makamve söze öyle uyarlad›lar ki, saz›dünya dinledi onlarla. Dünya onlarlafark›na vard› türkülerimizin.‹flte Livaneli, yok olma pahas›nasoyunma de¤il miydi onunkisi ilkeleri,müzikte inand›klar› u¤runa?Böyle olunca yöre sanatç›lar›m›zbile kabu¤undan uzaklaflam›yor.Malzeme yok. Herkes kendi malzemesiniifllerken h›z al›yor bizimkileryak›t› tükenmifl oto, bekleberzin gele(!) babam. Baflkalar›n›nkullan›p ç›kard›¤› elbiseyigiyinip hava atmak defile midir?Benden bu kadar flimdilik baflkasözü, olan varsa ister ister paralelister kesiflen buyursun söyleflimize.Baflla göz üzerine...

12Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009‹hsan ÖZKÖSEL‹Emekli Bankac›‹nsanlar› Tan›d›kça Hayvanlar›Daha Çok Sevmeye Bafllad›mN‹Ç‹N hayvanlar› çok sevdim acaba?Hayvanlar sad›kt›r, masumdur,günahs›zd›r. Bilhassa köpekler veatlar yap›lanlar› unutmazlar ve yap›lar›ndaihanet yoktur.‹nsan ise çözümü güç bir yarat›kt›r.‹liflkilerde kal›c› ve gerçek vefay› bulamazs›n›z.Ancak bu görüfl ve ifadelerin,insanlarla hayvanlar› mukayesetarz›nda anlafl›lmamal›d›r. Konuyla ilgilidetaylara girerek birçok örnek verebilirim.Herhalde bir tek örnek dahibu gerçe¤i ispata yeterli olsa gerek.Allah aflk›na, y›llar y›l› desturlar›yla örnekgörünüm içerisinde iliflkilerini sürdüreninsanlar›n bir anda adeta düflmanolduklar›n› görmezlikten gelebilirmiyiz?Yani insan iliflkilerinde, gerçekçilikhayvanlar kadar gerçek ve sürekli olsayaflam sevgisinin ak›fl›yla çözülmeyecekhiçbir sorun kalmaz.‹nsan da gerçek sevgi ve vefay› görüntüleyendavran›fllar ve devaml›l›¤›,tutarl›l›¤› ve gerçekçili¤i, incelemeyede¤er nitelikler vard›r. ‹nsan en iyi biçimdesevgiye duyarl› ve de sevmesinibilerek yaflaman›n hazz›n› her gününeve an›na kendisine aday›p yaflan›ld›¤›n›nbilincinde olsa insan iliflkilerindeçözümsüz sorun kalmaz.Zira yaflayan hiçbir canl› yaln›z bafl›nave yaln›zca kendisi için var olamaz.Ne yaz›k ki, toplumda bu konuyla ilgilitoplumda çok az örnek bulabiliriz. Oysasevgiyi kan›tlay›c› gibi görünen flekilcidavran›fllar aldat›c›d›r. ‹ncelemeyede¤er nitelikler vard›r. ‹nsan tav›r,düflünce ve davran›fllar›n da süreklide¤ifliklik vard›r. Bu nedenle insan›gerçek yönleriyle tan›mak için ömürbile yetmez.Ayr›ca hayat öyle bir oyun ki, ne önüvar ne arkas› ve müflterek yaflamdainsanlar›n sahneye koyduklar› oyununad› dram m›, komedi mi oldu¤u dabelli de¤il.Ben çocuklu¤umda, gençli¤imde,hatta yafll›l›¤›mda bu oyunun konusunubir türlü çözemedim.Yaflam›n tamam›nda bu üç bilinmeyendenklem gibi görünen sorunu iyi günlerimdekötü günlerimde ›srarla çözmegayretimi sürdürdüm. Bilhassa yaflammücadelemle ilgili konularda ihaneteu¤rad›¤›m anlar dahi bu aray›fl›-ma engel olamad›.Acaba neyi arad›m? fiöhreti mi arad›m,mevki mi arad›m, servet mi arad›m?Bunlar genelde her insan›n sa¤l›kl›mutlu ve huzurlu yaflamas› için ilgiduydu¤u beklentilerdir.Bunlar›n d›fl›nda aranmas› gerekli oldu¤unainand›¤›m, her insan›n mutlakavazgeçemeyece¤i, hazz›na doyumolmayan vefay›, sevgiyi ve gönül dostlu¤ununy›lmadan yorulmadan arad›m.Hatta arad›¤›m› bulma u¤runahasta kalbim yaflamaktan b›kt› usand›art›k.Evet! Israrl› aray›fl›mla 76 y›l sonravarl›¤›yla cesaret bulaca¤›m, güvenve güç alaca¤›ma hatta en güç günlerimdeonuruma ve gururuma güçlüdestek verece¤ime inand›¤›m güvenlidostumu nihayet buldum.Ne yaz›k ki bofla geçen y›llar sonragaflet uykusundan ancak uyanabildim.Acaba bu nas›l bir dostmufl derseniz?Bu kadim ve güvenilir dost; anlad›m kicebimdeki paraym›fl me¤er.De¤erli okurlar; insanlar› tan›ma aç›-s›ndan acaba fazla m› karamsar›m?‹fadelerimin yanl›fl anlafl›lmamas› halisanetemennimdir. Üzerine basa basasöylüyorum sevgi benim onurum, gururum,hatta mukaddesat›m kadarinand›¤›m duyarl›l›¤›md›r. Sonuç olarak;yani flu fani dünyadaki k›sac›k yaflam›ndainsan, nas›l huzur bulabilecek;Her fleye ra¤men; e¤er kötü insanlarladostluk yapmaya, arkadafll›kyapmaya mecbur kald›¤›m›z zamanerdemimizi koruyabilirsek, e¤er nesevdi¤imizde, dostlar›m›z›n ya dadüflmanlar›m›z›n, sözleri ve davran›fllar›,sitemleri veya vefas›zl›klar›, hattaihanetleri bizleri incitmez ve üzmezsee¤er herkesi oldu¤u gibi kabul ederek,mesafemizi mant›kl› ve duyarl› birflekilde koyabilirsek ve kimseye oldu-¤undan fazla ba¤lanmamay› ö¤renirve uygulayabilirsek, e¤er her dakikan›naltm›fl saniyesini ak›lc› sürdürebilirsekiflte o zaman kayg›lardan endiflelerdenafl›r› h›rs ve ihtirastan soyutlanm›fl,özlemini duydu¤umuz sevgidolu bir yaflam›, insana yak›fl›r tarzdayakalam›fl oluruz.

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 13SERHAT KÜLTÜR HABERAzerbaycan Kültür EviAZERBAYCAN Kültür Evi’nindüzenlemifl oldu¤u iftar yeme¤iMaltepe Zeytindal› Resturant’tayap›ld›.‹ftar yeme¤ine Azerbaycan KültürEvi Yönetim Kurulu üyelerieflleriyle birlikte kat›larak s›cakbir ortamda iftar açman›n güzelli¤iniyaflad›lar. Yemekte kültürela¤›rl›kl› konuflmalar›n yan›ndaülkemiz ç›karlar›n› ilgilendiren,gündem oluflturan konulardakonufluldu.Yönetim Kurulu Baflkan› ErolGöllü, Azerbaycan KültürEvi’nin kuruluflundan flimdiyekadar üstlenmifl olunan misyonuanlatarak geçmiflte yap›lançok önemli etkinlikler ve içindebulundu¤umuz Eylül ay›ndayap›lacak olan etkinliklerle ilgilidetayl› bilgi verdi. Erol GÖL-LÜ sözlerine flöyle devam etti;Azerbaycan konsoloslu¤uylabirlikte birçok etkinlik yap›ld›¤›-n› ve Eylül 26’da Kad›köy HalkE¤itim Merkezi’nde 500 kifliliksalonda ücretsiz mugam gecesidüzenleyeceklerini ve bugeceye kat›l›m›n yo¤un bir flekildeolaca¤›n› söyledi.Birlik ve beraberli¤i, kardefllikduygular›n› pekifltiren ülkemizç›karlar›n› herfleyin üstünde tutankültürel ve folklorik özelli¤iolan Azerbaycan Kültür Evi’ninYönetim Kurulunu yürekten kutlarnice baflar›l› etkinlikler temenniederiz.

14Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Av. Halis ÖZDEM‹R‹stanbul BarosuOkullarda "S›f›r"Üreten Çocuklar›m›zBibaht olan›n Ba¤›na Katresi DüflmezBaran yerine dürrügüher ya¤sa semadanTerkibi Bent’den Ziya Pafla.ÜN‹VERS‹TELERE girifl s›navlar›ndaTürkiye çap›nda OTUZbin çocuk s›f›r çekmifl. Koskocamanbir maflallah Milli E¤itime. Helebu da ne ki? Birkaç ay öncesigazete haberlerinden okuyoruz;Adana Liselerinden birisinin onuncus›n›f›na il’in valisi gidip ö¤rencilerlebir nevi sohbette bulunmufl ve“ Çocuklar söyler misiniz bana, Çanakkalemuharebeleri hangi ilimizinhudutlar› içerisinde oldu? Bundankolay› var m›? Ö¤renciler aralar›ndakonuflmufllar sonras›ndada ”Kars hudutlar› içerisinde oldu,vali bey“ demifller. Bravo çocuklara( ). Bu Milli E¤itimden, bu ö¤retmenlerdenbaflka ne beklenebilir?Maafllar›n› Özel ‹dareden birkaçayda bir alabilen zaman›m›z›n ö¤retmenleri( Bin dokuz yüz otuz befl y›l›nda ilkokulubitirdim) Ekmek peyniri bilezor bulurlard›. Buna karfl›n Kuva’iMilliye ruhunu içlerinde tafl›yan buö¤retmenlerden birisi taraf›ndandiploma ald›m . Befl arkadafl PEK‹-Y‹ ile diploma alm›flt›k. Temel sa¤lamoldu¤u için yaydan ç›kan okgibi tüm okullar bitirildi. ‹lkokulu bitirdi¤imizdekibilgi da¤arc›¤›m›z,mübala¤a olmas›n, bugünkü lisebitirenlerden iyi ve daha dolu idi.‹ki binli y›llar›n birinde, Haziranay›nda bir davada bilirkiflilik yapmaküzere Ardahan’a gitmifltim.Befl gece Ardahan Ö¤retmenevindemisafir olarak kald›m. Yemekleride lokantas›nda yedim. Ucuz, komikbir ücret ald›lar S›f›rlaman›ngazetelerde haber olarak verildi¤igün, Ardahan’›n Say›n VAL‹S‹ iletelefonla görüfltüm. Mevcut durumukendilerine arzettim ve nedenlerinisordm. Ve say›n Vali Ardahanl›larbirkaç seneden beri s›f›rçekiyorlar; bunlar acaba geri zekal›m›d›rlar? Dedim. Cevap daha flafl›rt›c›;beyefendi buralar so¤uk,pahal›l›k var ( ). Asl›nda s›f›r kilometredeö¤retmenler geliyorlar.Randuman alam›yoruz, gibi beyanlar.Daha fazla çift maafl verilmesi.Duydunuz mu olumlu önerileri ( ).Konuflmalar› uzatmad›m ve telefonukapatmadan önce, say›n Valibeye teflekkürle birlikte, lütfen dinlermisiniz, yirmi yafl›nda delikanl›-lar hudutlarda s›cak so¤uk demedenkan döküyorlar, can veriyorlar,bu meflhur ö¤retmenlere bunlarsöylenmiyor mu? Diyebildim.Milli E¤itim yatarsa ö¤retmen deyatar. Kuvayi Milliye, flu veya bu iticigüçleri arayabilir misiniz flimdi?Adana gibi bir bölgede lisenin ikincis›n›f›na gelmifl ö¤renciler, Çanakkalemuharebeleri KARS’da yap›ld›derlerse onlar›n geçip de bunlar›nö¤retmenlerini içimden gelenbir güçle söylüyorum, FALAKAYATAKMAK gerekir. Gelece¤i, sonras›ne olacak bu memleketin veyamilletin?Ne olaca¤› belli, hatta seneler öncesindenbelli. Köy Enstitülerini kapay›pda ‹mam Hatipleri flenlendirirsen,Halkevlerini kapay›ptagençleri sokaklara dökersen, MilliE¤itim kadrolar›n› ehliyetsizleri doldurursanolaca¤› bugünkü tablodur.Gelecekten ne beklenir?Benim ne s›fat›m var? Senelerdenberi Ardahanl› gençler Haziran aylar›ndas›f›r çekip, Türkiye sonuncusuoluklar›nda hiç kaç›rmadanArdahan’›n say›n valileri ile görüflürüm.Somut bir cevap veya önerileriyok. Vali beylerden tutunuz daoralara vali beyin tabiri ile s›f›r kilometredegelen ö¤retmenlerin düflünceleri,bölgeden biran öncekaçmak. Asl›nda Ardahan do¤ununen güzel yaylalar›, sular›, ormanlar›çepçevre baflka güzellikleriile görülecek bölgelerdendir.Bal’›, Ya¤›. Peyniri eti ve daha birçokvarl›klar› ile insanlar›n›n yaklafl›mlar›da göz önüne al›nd›¤›ndagörevli kiflilerin oralardan uzaklaflmakistemeleri anlafl›l›r bir fley de-¤il. Haritaya bakarsan›z kuzey-do-¤uda kahverengi boyalar içindeArdahan yaz›s› tiksintilik yarat›r gibigörünse de hiçde öyle de¤il. Oralaraa¤l›yarak gidenler, a¤layarakayr›l›rlar.Otuzlu y›llarda KARS Lisesinde fiahapad›nda (soyad›n› an›msayam›-yorum) Biyoloji ö¤retmeniz vard›.K›fla yak›n aylarda gelmiflti. Bumuhterem hocam›z›n ceketi olmad›¤›ndanMay›s ay›na kadar birkaçdü¤me ile gö¤sünü tamamen kapatanpaltosunu derslerde de ç›-karmazd› s›rt›ndan. Bu hocam›zhiçbir zaman Kars’tan kaçmak istemedi.Bugünkülerin kanlar› daham› k›rm›z›?Gelelim derneklerimize ve temsilcilerimize.Ardahan ve çevresini kalk›nd›rmaisimli say›lam›yacak kadarçok derneklerimiz nerede? ‹kisiÇ›ld›r, biri de Ardahan do¤umluçok say›n milletvekillerimiz neredeler?Mahut kifliler, gösterifllerindenayr›lmayan Muhterem zevat neredeler?Merhum fiair Ziya Pafla’n›n dilleredestan olmufl fliirinden bir parças›-n› yukar›ya ald›m. Aç›klamas› /Ya¤mur yerine gökten mücevheratya¤sa, bibaht (bahts›z) olan›n ba-¤›na zerresi düflmez. Düfltü¤ünüsöyleyenler ç›ks›n meydanaK›fl geldi firak açmadad›r sineme yare,Vuslat, yine mi kald› güzel baflka bahara?

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 15Olumsuz ‹ç-D›flEtkenlerSongül GÜNSURHERKESsevmek, sevilmek,be¤enilmek, özel olmak ister.Ama bir an gelir iletiflim bozulur;yaflam koflullar›, bencillikler, geliflenolaylar insanlara bu duygular›unutturur. Ne sevildi¤inin, nesevdi¤inin, ne de özel oldu¤unundüflüncesi kal›r ak›llarda...Yaflanan tats›zl›klar istenmeyensonuçlar› do¤urabilir, birliktelikbelli bir sürecin sonunda ayr›l›klaradönüflebilir, hatta öylesine dönüflebilirki; iki yabanc› gibi birbirindenkopuk ve birleflmeden öncekiyabanc›l›klar› ç›ra ile arat›r.Çünkü, birleflmeden yani ortakpaydalarda buluflmadan önce ikiyabanc› birbirine karfl› saf ve duruiken flimdi geçmifl birlikteliklerinac› ve y›k›m getiren, hatta düflmanl›kgetiren an›lar› vard›r venefret daha öne ç›km›fl görünür.Sonuç olarak, yaln›zlaflan ayr› yaflamlarageri dönülür ve yepyeniumutlarla ulafl›lan yak›n çevreleriki bireyin ayr›l›¤› ile yerini yaln›zl›-¤a b›rakabilir ve çevrede k›rg›nl›klar›nyo¤unlaflt›¤› bir dönembafllar...Her iki bireyden bu tür ayr›l›klar›ngelmesi ve nedeni ne olursa olsuntoplumun içerisinde artarakkümeleflmesi; yabanc›laflmay› vetoplumdan uzaklaflmay› do¤urur.Böyle toplumlarda art›k sevgi,sayg›, ortak paylafl›m gibi de¤erleryitirildi¤inden, gelen her kuflakbudanm›fl ve sevgiden yoksunyaflamlar›n tutsaklar› olarak kinnefretduygular› ile yaflaman›ngereklili¤ine inand›r›lm›fl olur.Ebeveynlerin onarmak yerinebozmak giriflimleri bazen ülkeleringeleceklerini baflka ülkelerinellerine b›rakmalar›na neden olabilir.Kendi sevgisizli¤i ile toplumsalsevgisizlik ve ard›ndan da yurtsevgisizli¤i ortaya ç›kar K‹; o toplumunbireyleri “Kaybedecek neyimvar ki?” düflüncesine inanm›flolarak ülkelerinin her türlü vars›ll›klar›n›sahipsiz b›rakabilirler. Bireyselliktenailesel ortama girmekgerekir, çünkü her aile okullar zinciridir...Ana okulundan bafllar, fakülteleribitirtir ya da belli bir yerde ö¤retimive e¤itimi kesebilir. Ailenin aileselgelene¤i, çevresel gelenekve görene¤i, inançlar›ndaki kat›l›kya da gevfleklik faktörleri bireyietkileyip toplumun önüne sunar.Ya köklü bir e¤itimle ya da köküolmayan her türlü de¤iflime ve etkilenmeyeaç›k olarak bir sunumdurbu.Bireyin yetisi e¤er art›lar› yüksekise; at›l›m yapacak, ne kadar c›l›zgelirse gelsin kendisini yüceltecektav›rlarla eksiklerini tamamlayacakt›r.Hatta, bitmifl-tükenmiflli-¤inin üstesinden gelip, toplumunsözü geçen önderlerinden bileolacakt›r. Tüm bunlar›, genelleyerekve kula¤a hofl gelecek niteliktelaf ebeli¤i yaparak kavrayamay›z;kavratamay›z. Çünkü, kendimizinas›l görmek istersek herkeside öyle görmek isteriz ama;herkes içerisinde bizi farkl› görmekisteyenlerin ayn› istemlerininbilgeli¤ini kavrayarak..De¤iflken istemlerin çat›flmadanuzlaflmaya dönmesi için, önce bireyseltörpümüzle kendimizi törpüleyip,hayranl›k uyand›rd›¤›m›zkadar baflkalar›n›n eksiklerini törpülemeliyizK‹; “Baflar›l›(y›m)” denilsin,sevgi ve sayg› beklenilsin,yaln›zl›klar›n sona erdi¤i toplumsalkaynaflmalar›n artt›¤› süreçleregirilsin... Tüm bunlar›n bafllad›-¤› ve bitti¤i dünyalar bireylerin bireyseldünyalar› oldu¤una göre;toplumdan beklentilerine göre bireylerkendilerini topluma haz›rlamal›larve arad›klar›n›n en iyisinisunarak bunu yapmal›lar!..

16Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Av. Akay BEfiMARTOLMUfi B‹R OLAYIN fi‹‹RSEL ANLATIMIAli ile KezbanYeni düfltü aflk atefli a¤›naKar ya¤arken A¤r›’n›n yüce da¤›naAli ile Kezban aflk›Bir k›fl günü bafllad›.Biraz toy biraz flaflk›nHer ikisi de girmiflti henüz on beflyafl›naAflk kanlar› f›rlam›flt›Toy bafllar›na.Gizli gizli buluflmalarNazl› nazl› konuflmalarKimse görmesin duymas›n,Köyde töreler buydu.Hac› nine görmüfl oldu,Bir defas›ndaAma o da ald›rmad›Kendi namaz, niyaz›nda.Ali k›z› istemeli,Ama bafll›k yoktu ki.Baba çoban, ana garipKim verecekti paray›.Kezban zengin a¤a k›z›Ucuza gitmezdi gayr›.Çare çal›flmakt› Ali için ç›karbuydu.Ama ifl ne arard›Köy yerinde paras›z.Gitmeliydi büyük yere‹fl bulmal› almal›Yevmiyeyi yemeyerek hep bir yeresalmal›Bulufltular her zamankiTek a¤ac›n alt›ndaAli açt› Kezban’›na düflünceyizevali.Tez gelirim seni bekletmem emi?Beni bekle sabret baflkas›na hedeme.Kezban tuttu Alisinin eliniSanc› tuttu o an vücudunu beliniTatl› tatl› bakt› amaGöz yafllar› içinde,Alisine yemin ettiGitmem gayri gitmem Vallahölürüm.Ali durdu, Kezban’›na bakarakSen dert etme k›sa günde gelirim.Ali yoktu ertesi gün köyündeKezban bakar oldu köy yolununönünde.Her gün akflam sabah yol boyundayürüdüAy› günü ard› s›ra sürüdü.Aylar geçti, y›llar geçti Ali yoktuortadaYine yazdan sonra k›fl gelmifltiKar ya¤mad› A¤r› da¤› bafl›naA¤u katt› felek tuzlu afl›naGünler geçer sular akarKezban› içten yakar.Her gün yollara bakar. Bakar bakariç çeker.Mektup, name gönderemezYa geçerse babas›n›n elineTöreler ters düflmesi tek kelimeölmesi.Köy yeri bu.‹ç içe yaflar köylüK›rk hanede iki afliret yan yanayaflar.Biri CemaldinliBiri Durukanl›Her ikisi dost görünürAma gel gör ki düflmanl›k eskiyedayan›r.Bir gün bir çocuk yüzündenBir cinayet ifllenir.Cemaldinli Kezban’ gildenBir genç, eflek yüzündenDurukanl› bir genci öldürür.Kan davas› bafllar hemenKöy ikiye ayr›lm›flt›r,Her iki taraf yan›kt›rBiri ma¤durBiri san›kt›r.Adalet iflin yürütürSavc› hakim a¤›r cezaAvukatlar salk›m salk›mYürür mahkemede tak›m.Civar köyün a¤alar› fleyhleriAdalet yürüye dursunKöyü köylüyü oturtmakKöyü sükuna sokmak içinÖrfünü töresini, adetlerini‹flletmeye koyulur.Ne tarla ekilirNe hayvanlar sulanmayaHer iki taraftaDört duvar aras›ndaKendi oca¤›n› yakar.fieyhler a¤alar toplan›r,‹ki yan›n a¤alar› karfl›l›kl› getirilirÜç afla¤› befl yukar› pazarl›k bitirilir.Kan davas› kald›r›l›rAnlaflmada:Cemaldinli suçlu tarafBir k›z, bir tabanca, yüz koyunverecekBu kin bu kan ortadan kalkacakKöy eski düzene girecekTarlalar ekilecek hayvanlarsulanacak‹flte köyün töresi buKesinlikle uyulacakCemaldinli, Kezban ile tabancay›yüz koyunuVerecektir Durukanl›ya.Kezban duymufltur bunu‹tiraz›, yoktur. SonuÇaresizdir uyacakt›rAksi halde ölecektir.Töreler böyle istiyorErtesi gün gidecektirDurukanl›ya her kim iseSon bir kez bakar yola Ali’ denç›kacak bir seseSüslenir giyinir donuÇaresizdir yoktur sonuToysuz derneksiz genç k›z...Gözü yafll› geceleriAli’siz geçen günleriYoktur art›k sevenleriSürü yürür Durukanl›yaKezban haz›rlan›r güyaBir telaflt›r al›r köyüKezban gelin.. Kezban gelinGelin töre, gelin, gelinKezban kendini asm›flKöyün tek a¤ac›naTöreler böyle istemiflA¤alar fieyhler bileKan davas› sona ermiflBu hikaye böyle bitmifl.1999/‹st.

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 17Nereye Kadar?Oya DEM‹RReklam, Halkla ‹liflkiler, ‹letiflim Uzman›oyademir@ajansno1.com✓ Türkiye ‹statistik Kurumu Türkiyeekonomisinin y›l›n ikinciçeyre¤inde % 7 küçüldü¤ünüaç›klad›.✓ Temmuz ay›nda sanayi üretimigeçen y›l›n ilk dönemine göre 9,2oran›nda darald›.✓ ‹flsizlik oran› Türkiye tarihinin enyüksek seviyesine ç›kt›.BUNLAR gazete ve TV kanallar›ndason günlerde s›k s›k duydu¤umuzhaberlerden bafll›klar. Art›k sadecehaberlerde duymad›¤›m›z yaflad›¤›-m›z, her gün herkesin konufltu¤ucümleler. Hatta hayat›m›z›n kendisi. Okadar hayat›m›z›n parças› oldu ki parkayata¤›n› haz›rlayan ve banka uyumakiçin uzananlar, sokaklarda köflebafllar›nda k›vr›l›p yatanlar, kredi kart›borcu ya da ticari borçlar› nedeniyleintihar edenler her yerde. Art›k flafl›rm›yorum.Derin bir üzüntü ile seyrediyorumve düflünüyorum. Global ekonomikkrizin ülkemize etkilerini ve bute¤et geçen etkilerden nas›l ç›k›laca-¤›n› düflünüyorum.Öncelikle, ülkemiz ne kadar krizde?Yukar›da yaz›l› olan ekonomik veriler,her gün yaflad›klar›m›z gerçekten karamsartablolar çiziyor ama hiç mi ç›-k›fl yok? Gelecek ne olacak? Evet, düflünüyorum,gerçekten düflünüyorum.Yaflad›¤›m›z toplumsal sorunlar›, gündemde yer alan tart›flmalar›, bu tart›flmalarasokulan çocuklar›, dünyaüzerindeki yerimizi ve en çok da çocuklar›m›z›ngelece¤ini...Her sabah ofise gelirken genelde akl›mdanbunlar geçer ve bugün sabahbirden etraftaki kutlamalar› fark ettim.‹zmir’in kurtulufl günü kutlamalar›n› (9Eylül). Gülümsedim. Her zaman ki gibikan k›rm›z› bayra¤›m›z ‹zmir’de birbafltan di¤er bafla göz al›yordu. ‹flegiderken yol boyunca bayra¤›m›z›gördükçe gözümün önünde kurtuluflsavafl› y›llar›, ink›lap y›llar› bir bir geçti.Ekonomik kriz mi? Gülümsedim. Buülke ne krizler yaflad› ve bitti...Ofise gittim ve önüme ülkemizin haritas›n›koydum. Bildi¤iniz gibi TürkiyeKuzey Yar›m Küre’de, eski dünya karalar›n›nbirbirine en çok yaklaflt›klar›stratejik bir bölgede yer al›r. Bunaba¤l› olarak matematiksel ve özel konumuülkenin sosyal, politik ve ekonomikdurumu üzerinde etkili olmaktad›r.Türkiye 36° - 42° Kuzey enlemleri,26°-45° Do¤u boylamlar› aras›ndadört mevsimin belirgin olarak yafland›¤››l›man kuflakta yer al›r. Ülkenindo¤usu ile bat›s› aras›nda 76 dakikal›kzaman fark› vard›r.Türkiye’nin eski dünya karalar› olanAsya ve Avrupa k›talar›nda topraklar›bulunur. Üç taraf› denizlerle çevrili yar›madaözelli¤i tafl›r. Ortalama yüksekli¤ifazla olup (1130 m), yükseklikbat›dan do¤uya do¤ru artar. Madençeflitleri fazlad›r. Ortado¤u ve Asyapetrollerine yak›nl›¤›, bo¤azlara sahipolmas› jeopolitik önemini art›r›r.Türkiyenin gerçek yüzölçümü814.578 km2’dir. ‹z düflüm alan› ise779.452 km2’dir. Türkiye’ye ait bu ikiyüz ölçüm de¤eri aras›ndaki fark›nbüyüklü¤ü arazinin da¤l›k ve engebeliolmas›ndan kaynaklan›r.Son nüfus say›m›na göre Türkiye’de81 il, 923 ilçe ve 35.000’den fazla köybulunmakta ve 70 milyonun üzerindeço¤unlu¤u genç insan yaflamaktad›r.Bunlar› niye anlat›yorum, ekonomikkriz ile ne ilgisi var? Anlat›yorum çünküuzun zamand›r san›r›m bunlar›unuttuk. Bugün ‹zmir’in kurtulufl kutlamalar›n›görmeseydim belki ben dehat›rlamayacakt›m. Dün gece parktaevi olmad›¤› için uyumaya çal›flanlar›görmeseydim hat›rlamayacakt›m.Günlük yaflant›m›z içerisinde bize okadar çok mesaj gönderiliyor ki ayr›nt›lar›unutuyoruz. Bizi biz yapan ayr›nt›lar›unutuyoruz. Mesela ne kadar büyükbir ülke oldu¤umuzu, ne kadargenç ve üretmeye haz›r, dinamik birnüfus oldu¤umuzu belki de en önemlisiçok zor bir savafl› baflar›p bu günleregeldi¤imizi unutuyoruz. Sadececo¤rafi büyüklü¤ü ile de¤il bugün bizibiz yapan iyi ya da kötü tüm geçmiflimizle,kültürümüzle, gelenek ve göreneklerimizle,do¤udan bat›ya, kuzeydengüneye her m2 de var olan,sakl› olan varl›klar›m›zla ne kadar büyükbir ülke oldu¤umuzu unutuyoruz.Son zamanlarda bir reklam oldukçagündemde “Al›n verin, ekonomiyecan verin” bu reklam tafl›d›¤› misyond›fl›nda çok önemli bir fleyi gösteriyorbana göre ayr›nt›lar›n ne kadar önemlioldu¤unu. Bir gevre¤in, bir simidin,bir çiçe¤in ne kadar önemli oldu¤unu,yapt›¤›m›z her fleyin bumerangmisali bize geri dönece¤ini, sadecebize dönmekle kalmayaca¤›n› baflkalar›nada yarar› olaca¤›n› ne kadargüzel anlat›yor. (‹zlemeyen varsa birkez izlesin.)Evet, ayr›nt›lar önemlidir, kim bilir belkibugün hepimizin bir an durup ülkemizinharitas›na bakmas›nda yararvard›r. Sadece tek bir an. Bak›p düflünmesindeyarar vard›r. Belki ondansonra gündeme nokta koyup kendiiçimize, kendi de¤erlerimize, kendizenginliklerimize döner ve gelece¤imiziçin, çocuklar›m›z için üretime geçeriz.Bu ülkenin her m karesini dahagüzel, daha verimli yapmak, bu ülkeninher m karesinde yaflayanlar› dahae¤itimli, daha kültürlü, daha mutluyapmak için birlik olup çal›flmayabafllar›z.Ekonomik kriz mi?Ayr›nt›lar önemlidir... Bu ayr›nt›lardanen önemlisi de birey olarak kim oldu-¤umuzdur. Kim bilir belki bugün tekbir an herkes durup düflünür, biz kimiz?Ve biz olmak için, Türkiye olmakiçin neler yaflad›k... Ve sonra bakal›mekonomik kriz kal›r m›?Oya’ca

18Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009"Müzik Kalbin Sigortas›d›r"Ünlü Kalp Cerrah› Prof. Dr. Bingür Sönmez HalkMüzi¤ine de Gönül VerdiKARSLI ünlü Kalp Cerrah› Prof. Dr.Bingür Sönmez, geldi¤i Kars’ta halkmüzi¤i tutkusunu ön plana ç›kard›. Müzi¤inkalbin zinde kalmas›nda önemlibir sigorta oldu¤una dikkat çeken SönmezHoca, kaval ve saz çald›, yöreselmüzik üzerine görüfllerini ortaya koyarak,“Müzik, kalbe zararl› olan Adrenalinhormonunu durdurup, yararl› olan vemutlulu¤u sa¤layan Endorfin hormonunusalg›lar,” dedi.Sar›kam›fl fiehitlerinin gündeme gelmesi,eski Rus arflivlerinin ortaya ç›kmas›ve flehitlerimizin daha görkemli biçimdean›lmas›na önemli katk›lar› bulunan Sar›kam›flDayan›flma Grubu Baflkan› veÜnlü Kalp Cerrah› Prof Dr. Bingür Sönmez,geldi¤i Kars’ta Halk Müzi¤i sevgisinide ortaya koydu. Gazeteci ve MüzisyenSalih fiahin ile bir süre sohbeteden Sönmez Hoca, müzi¤in kalp hastalar›için bir sigorta görevi yapt›¤›nadikkat çekti.Sar›kam›fl Dayan›flma Grubu Baflkan›,Sar›kam›fll› olan ve Sar›kam›fl fiehitlerininebedi yaflamas› için yo¤un çabalar›bulunup önemli paralar da harcayanProf Dr. Bingür Sönmez ile 2. BaflkanAhmet Günay, geçti¤imiz günlerde bölgemizdebaz› ziyaretlerde bulundular.Erzurum Valisini, Atatürk ÜniversitesiRektörünü de ziyaret eden Bingür Hocave Ahmet Günay, Kars’ta da k›sa süreönce görevine bafllayan Vali Ahmet Karaile Yeni Belediye Baflkan› NevzatBozkufl’a hay›rl› olsun ziyaretinde bulundular.Baz› randevular›n al›nmas›ndas›k›nt›lar›n yafland›¤› ziyaretlerden sonra,Sar›kam›fl’›n Bard›z Köyü’nde DedesiMerhum Kara Hasan ad›na yapt›r›lançeflme Bingür Hoca taraf›ndan hizmeteaç›ld›.Bingür Hoca’n›n müzik sevgisiSar›kam›fl Dayan›flma Grubu olarak AllahuekberDa¤lar›nda flehitlik yapt›ran,C›b›ltepe’ye Büyük Türk Bayra¤› diktirenve Sar›kam›fl fiehitlerinin çok özeltarihi görüntülerini maddi ve özel gayretleriile Rus arflivlerinden elde edipgün›fl›¤›na ç›karan ve bu konuda büyükhizmetleri olan Prof Dr. Bingür Sönmez,geldi¤i Kars’ta yöresel halk müzi¤i ilede ilgilendi. Gazeteci, yazar ve MüzisyenSalih fiahin’i ziyaret eden Sönmezsaz çald›, kaval çald› ve müzik üzerinegörüfllerini aktard›. Kars Halk Müzi¤i’ningiderek kaybolmaya yüz tuttu¤unu üzülerekaktaran Bingür Hoca, bu konudakal›c› çal›flmalar›n bafllamas› gerekti¤iniifade etti.Müzi¤in kalbe yarar› çokSavafl döneminde Sar›kam›fl’tan esiral›n›p Azerbaycan’›n Nargin Adas›’nagötürülen Türk Askerleri an›s›na Azerbaycan’daan›t mezar yap›m› için kollar›s›vayan Bingür Hoca, ünlü kalp cerrah›olmas› nedeniyle müzi¤in kalbeolumlu etkisini de aktarmay› ihmal etmedi.Sar›kam›fl’›n çok sevilen ö¤retmeni veiyi derecede keman çalan EmrullahSönmez’in o¤lu olan Bingür Hoca, “Babamkeman çalar, annem de söylerdi.Ben müzik sevgisi içinde büyüdüm.Halk müzi¤ini ve yöresel müzi¤imizi deçok severim. Müzisyen Selçuk Alagöz’denkaval dersi ald›m” diyor.Kars’›n gururu olan tan›nm›fl Kalp Cerrah›m›zProf. Dr. Bingür Sönmez, müzikleu¤raflanlar›n daha uysal, karfl›s›ndakinik›rmamaya çal›flan, kalp rahats›zl›klar›nadaha az yakalanan kifliler oldu¤unuhat›rlatarak müzi¤in kalbe yararlar›-n›n Orta Ça¤dan itibaren bilindi¤ineiflaret etti. ‹stanbul’da Memorial HastanesiKalp ve Damar Cerrahisi BölümBaflkan› olan Prof. Dr. Bingür Sönmez,müzi¤in kalbe yararlar›n› Gazeteci veMüzisyen Salih fiahin’e aktard›.Memorial Hastanesi’nde canl› müzik ilekalp hastalar›na tedavi uyguland›¤›n› vetedavide önemli baflar› elde edildi¤inihat›rlatan Prof. Dr. Bingür Sönmez konuflmas›n›flöyle sürdürdü: “Müzik Ortaça¤’danitibaren hastalar›n tedavisindekullan›lmaya baflland›. ‹çinde cad› vardiye bilinen psikolojik hastalara müziklitedavi uygulan›rd›. Selçuklular ve Osmanl›lardaflifahanelerde müzikli tedavivard›. Bu ülkelerde 600 y›ld›r müzikle tedavide¤iflik alanlarda uygulanm›flt›r.Edirne’de fiifahanede hekimbafl› karar›ile hastalara bak›l›p onun durumuna göreliste haz›rlan›r ve hastaya iyi gelebilecekmakamda ve ezgide müzik seçilir,tedavi edilirdi.Bugün de Memorial Hastanesi’nde müziklitedavi uygulan›yor, kalp yogas›ndaHint ve di¤er müzikler seçme olarak uygulan›yor.Böylece hastalarda daha kolaygevfleme yöntemi elde ediliyor. KalpCerrahisinde ve yo¤un bak›mda önemliyararlar›n› görüyoruz. Hastanemizde UzmanDoktorumuz Erol Can taraf›ndanhastalar›m›za canl› ney müzi¤i sunuluyor.Bu canl› uygulama ayr›ca yarar getiriyor,”Halk aras›nda müzi¤in ruhun g›das› oldu¤ununsöylendi¤ini de hat›rlatan ProfDr. Sönmez, müzi¤in kalbin g›das› ve sigortas›oldu¤unu, müzi¤in kalp çarp›nt›s›n›giderdi¤ini ifade ederek, “Müzikkalbe moral verir. Stresi giderir. Kalbezararl› olan Adrenalin hormonunu durdururmutluluk veren ve kalbe yararl›olan Endorfin hormonunu salg›lar. Bununbiz yarar›n› gördü¤ümüz gibi müzikletedavi uygulanan hastanemizdehemflire ve di¤er personelimizin de müziksayesinde hastalar›m›z gibi rahat vesakin bir hal içinde yumuflak sesle konuflmayaçal›flt›¤›n›, uysal huylu ve çokdaha nazik oldu¤unu, stressiz bir ortamdaçal›fl›ld›¤›n› gözlemledik. Tümvatandafllar›m›z›n ve kalp hastalar›n›nsevdikleri müzi¤i s›kça dinlemeleriniöneririz” diye sözlerini sürdürdü.Ölçek Gazetesi

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 19Kalp Krizi Riskini6 Ad›mda ÖnleyinUz. Dr. Deniz fiENERMemorial Hastanesi Kardiyoloji BölümüBir kiflinin hiçir risk faktörü alt›nda olmasa bile hayat› boyuncakalp krisi geçirme riski yüzde 1’dir. Ancak; yüksek kolesterol,yüksek tansiyon, sigara kullan›m›, ailede kalp hastal›¤› öyküsü,hareketsiz yaflam ve 40 yafl üzeri olma gibi faktörler, kiflininkalp krisi geçirme riskini yüzde 50 oran›nda art›rmaktad›r.ALP krizi geçirme riskini en aza in-kiflinin kendi elinde. Sa¤l›kl›Kdirmek,beslenme ve hareketli yaflam kalp kriziniönlemenin en etkili ve klasik yollar›.Ancak göz ard› edilen baz› ayr›nt›lar varki, iflte onlar› uygulamak bu riski en azaindirmek için yeterli.Savafllar, do¤al afetler ve patlayan bombalarkalbi yorar. Anl›k üzülmeler kalbeçok büyük zarar vermez. Kiflinin bir yak›n›n›kaybetmesi halinde üzülmesi çokola¤an bir durumdur, bunun d›fl›nda hareketetmesi düflünülemez. Ancak kiflilikyap›s› üzülmeye çok meyilli olan insanlarkendisi d›fl›nda çevresinde geliflenolaylara ve insanlar›n yaflad›klar›na çokhassas yaklaflabilir. Sürekli kederlenebilirve olaylar› kendine dert edinebilir. Budurum özellikle do¤u kültürlerinde çokyayg›nd›r. Günlük yaflant›da bunun d›fl›-na ç›kabilmek çok önemlidir. Çevredekiolaylar›n çok fazla etkisi alt›nda kalmakve onlar için kederlenmek, kalbe zararverir. Çünkü kiflinin sürekli kendini memnunve mutlu edecek bir fleyler bulmas›,kalp krizi geçirme riskini düflürmektedir.Mutluluk, var olan hastal›klar›n ilerlemesinide yavafllat›r. Hastalara önerimiz,kendilerini mutlu edebilecek ayr›nt›lar›yakalamalar›. Bunun için bir u¤rafl bulmak,bahçe iflleri, hayvan besleme gibibeyni mutluluk verici detaylarla doldurmakgerekir. Savafllar, do¤al afetler, patlayanbombalar› sürekli düflünmek kalbih›rpalamaktad›r.HAREKETS‹Z YAfiAM SÜRMEY‹NSürekli masa bafl›nda olan insanlar›nkalp hastal›klar›na yakalanma riski çokyüksektir. Bu kiflilerin öncelikle masabafl›ndan kalkmalar› gerekir. Hareketsizolarak 2 saati masa bafl›nda geçirmekciddi bir kalp krizi riski oluflturmaktad›r.Öncelikle günde 45 dakika yürüyüflyapmak çok önemlidir. Otururken yap›-labilecek egzersizler çok önemlidir.Bunlar; boyun çevirme, bacaklar› karnaçekip uzatma, pedal hareketi yapma vekollar› arkaya do¤ru açarak germektir.MUTLU EVL‹L‹KLER KALBE ‹Y‹GEL‹YORDüzenli ve mutlu bir evlilik, kalp krizi riskinidüflürmektedir. Evli olmak, geneldetoplumda kabul görme anlam›na geldi¤iiçin evli olan insanlar toplumda soylabar›fl› yakalar ve bunun getirdi¤i stresfaktörlerinden de uzak olurlar. Mutlu birevlilik ve düzenli bir yaflam, kiflinin kafas›ndakibir tak›m sorumluluklar›n eveyönlendirilmesine neden olur. Her fleydenönce efl ve çocuklar ile belli sorumluluklardüflünülür. Bu durum kad›n içinde erkek için de geçerlidir. Bekar insanlar›nkonsantrasyonlar› da¤›n›k olur.Sosyal aç›dan da toplum taraf›ndan kabulgörmedikleri için büyük bir stres alt›nagirerler. Bu stres de kalp krizi riskinitetiklemektedir.SA⁄LIKLI B‹R KALP ‹Ç‹N GÜLÜNGülmek ve a¤lamak asl›nda ayn› fley.Her ikisi de duygular›n oflalmas› anlam›-na gelir. Genellikle afl›r› üzüntü, öfke,afl›r› yük gibi faktörler a¤lama ya da gülmeyeneden olur. Kifli gerçekten durumukafas›nda alg›layarak mizah duygusuile hareket ederek gülerse, büyükoranda rahatlar. Gülmek, keyif hormonlar›n›salg›lar ve stres hormonlar›n›nbask›lanmas›nayard›mc›olur. Busayede kalbezararl›olan faktörlerde ortadankalkar.ÇEVREN‹ZDEK‹ OLAYLARI DERTETMEY‹NÖ⁄LEN B‹R SAAT UYUYUNÖ¤le saatlerinde ya da ö¤le sonras› birsaatlik uyku, son derece dinlendiricidirve vücuttaki bütün stresi al›r. Uyuduktansonra geri kalan zaman› daha verimlide¤erlendirmeyi sa¤lar. Ö¤le uykusuuyuyanlar›n, uyumayanlara göre kalpkrizi geçirme riski yar› yar›ya düflmektedir.Çünkü uykuda beden ile birlikte ruhsaldinlenme de vard›r. Fizik olarak uykusuzlu¤adayan›labilir, ama ruhsal olarakdayanmak mümkün de¤ildir. Ruhsalgerilim de vücutta zararl› hormonlar›nsalg›lanmas›na neden olur bu da kalpkrizi riskini tetikler.DO⁄UM KONTROL HAPLARINAD‹KKATDo¤um kontrol hap› kullan›m›, kalp damarlar›ndap›ht›laflma meyilini art›rmaktad›r.Bu p›ht›n›n damarlar›n d›fl›nda akci¤erlerdeve beyinde oluflma riski deçok yüksektir. Do¤um kontrol hap›n› çokbüyükbir mecburiyet yoksa kullanmamaktayarar vard›r. Hele ki kiflide kalphastal›¤› söz konusu ise do¤um kontrolhap›ndan kesinlikleuzak durmas›gerekir.Çünkü uzun kullan›mlardadamariçindeki p›ht›oluflma riski deartmaktad›r.Memorial Sa¤l›kGrubu

20Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Prof. Dr. ‹brahim ORTAfiÇukurova Üniversitesiiortas@cu.edu.tr3G (N) Teknolojisi ile Gelen YeniYaflam Biçimimiz ve TeknolojiOkuryazarl›¤›n›n Gereklili¤i‹LET‹fi‹M ça¤›nda cep telefonundayaflanan devrimler ile bafllayan kimlerinegöre 3G ‹ngilizce ifadesi ile‘third generation’ cep telefonunu bugünlerdeen çok kullan›lan kavramlardanbiri. Ben 3G yerine Türkçe tabiriile N3 (üçüncü nesil) demeyi daha uygungörüyorum.3N telefonlar yaln›zca görüntülü görüflmede¤il bir çok yönden yeni iletiflimolanaklar› sa¤layan, bir çok iflinuzaktan yönetilmesini sa¤lamas› bak›-m›ndan önemlidir. 3N ile h›zl› interneteba¤lanabilir, resim çeker, eflimizedostumuza örüntü ve belge iletebiliriz.Umar›m e¤itim ve düflünsel düzeyiçok oturmam›fl toplumlarda bu teknolojiamac›na uygun kullan›r. Di¤er türlüsüsorun ve ba¤›ml›l›k yarat›r.‹letiflimin Önemini ‹lk Çocuklu¤umdaHissetimÇocuklu¤umda iletiflimin in öneminiköy yerinde ölen akrabalardan birininölüm haberinin yaylada koyun yaylatanamcam›za haber vermek için birgencin at s›r›tanda iki günlük yolculukile ulaflmas› süreci ile anlam›flt›m.Sonralar› Almanya’ya giden gurbetçilerinyine yurtd›fl›ndan getirttikleriteyplere yak›nlar›n›n teybe okuduklar›sesin posta ile iletilmesine flahit oldum.‹lerleyen y›llarda (1970’l› y›llarda)büyük kente gidip telefon ba¤lat›lmas›bunu takip eden süreçte köydebakkal dükkân›ndaki tek telefon ve evleretelefon ba¤lanmas› süreci derkenbugün köylerin ücra köflelerinde görüntülütelefon ile köylülerimiz y›llard›rgöremedikleri yak›nlar› ile yüz yüzecanl› olarak görüflüyorlar.‹nternet ‹letiflimin En ‹leri TeknolojisidirTabii internetin yaflam›m›za girmesi ileyaflam çok kolaylaflt›. ‹lk defa bilgisayarile üniversitemize Almanya’danHohenheim anlaflmas› çerçevesindegetirtilen bir bilgisayar ile tan›flm›flt›k.Bilgisayardan sorumlu bir hocam›zgörevlendirmiflti. Rahmetli hocam›zProf. Dr. fiefik Yeflilsoy eski Toprak-Suteflkilat›nda toprak su içeri¤ini hesaplamakiçin alt› ayda haz›rlad›¤› tezininverilerinin bilgisayarda birkaç saniyedehesaplanmas› ve grafikleri ile birliktedökümünün kâ¤›da aktar›lmas› sonucu“ben de Allah›n kulu de¤il miyim”diyerek sevincini ve tepkisini dilegetirmesi bende derin bir sorgulamayaratm›flt›. Çok s›n›rl› say›da kiflininkullanabildi¤i bilgisayar o zaman baz›akademisyen hocalar›m›z bizden geçti,gençler ö¤rensin dediler. Halen bilgisayaradokunmadan emeklilik noktas›nagelen hocalar›m›z oldu¤u gibibilgisayar› ileri yafl›nda ö¤renen vekullanan hocalar›m›z da var.Tabii bilgisayar bilgi iflleyen ve elektroniklihaf›zal› daktilo olmaktan çoksonradan internet ile daha da önemlikonuma geçti. ‹ngiltere’de 1991 y›l›ndailk defa e-posta iletimine geçtik.Türkiye’deki arkadafllar ile san›r›m1993 y›l›ndan itibaren e-posta ile görüflebiliyorduk.Yak›n geçmifle kadar bir akdemiysenolarak makale veya bir yerden bir yerebir dosyay› göndermek için postaparas› ile bafl edemiyorduk. Bugündergilere gönderece¤imiz makalelerve proje baflvurular› internet üzerindenal›nmaktad›r. Bir zamanlar dörtayda posta ile alamad›¤›m›z makaleleriflimdi istenilen bilgiye anl›k iletiflimyolu ile ulafl›yoruz. ‹letiflim teknolojisiço¤umuzun hayat›na çok büyük kolayl›klarkatm›flt›r.‹letiflimde Uydu Teknolojisinin ÖnemiKiflinin Hâkimiyetini Art›r›yorBugüne gelince yerde uzay bilimi veiletiflim ça¤› öyle olanaklar sa¤lad› kigidece¤iniz bir yeri büronuzdan görerekveya alan›n foto¤raf›n› öncedengörerek ve ç›kt›s›n› alarak gedece¤inizyeri elinizle bulmufl gibi sa¤layabilirsiniz.Araçlara yerleflen Negivatorsistemi ile gitmek istedi¤iniz yerinGPS sistemi ile adresini yükleyerekarac›n›z görüntülü ve sesli uyar› ileyönlendirerek götürdü¤ü biliniyor.2004 y›l›nda ilk defa ‹sviçre’de gördü-¤üm teknoloji büyülemiflti. Bütün yollar›nharitas› mevcut ve uydu yönlendirmesiile adresler art›k rahatl›kla bulunmaktad›r.Yeni algoritmalara sahipnavigasyon sistemleri gelifltirilerek arzulananadrese ulaflt›rmaktad›r. Araçlardakinavigasyon sistemi GPS uydusuarac›l›¤› ile güçlendirilerek portatifcihaz ile radyo servisi ile ba¤lant› kurularaktrafik bilgisini de alabiliyor. Yenisistem yard›m› ile sürücü plan›ndabir de¤ifliklik an›nda k›sa sürede sistemyeni rota hesaplanmas› yaparaksürücüyü uyarmaktad›r. Her dildenyüklenen bir cep telefonu büyüklü-¤ündeki ekran teknoloji sürekli yenileniyor,Bizde Kendimizi yenilemeliyizDün birinci nesil, bugün 3N ve ileridemuhtemel N4 nesil cep telefonlar› vebuna ba¤l› olarak evlerde uygulananbilgisayarl› sistemler art›k teknolojininyaflam›n bir parças› oldu¤unun göstergesidir.Dün lüks olan teknoloji bugünihtiyaç konumuna gelmifltir. Benimhalen b›rak›n 3N, birinci 1N düzeyindeilk ç›kan bir Nokia telefonum var.Ancak halen ihtiyaçlar›m› karfl›layantelefonumun baz› fonksiyonlar›n›n zamanzaman sorun ç›kmas› nedeniylede¤ifltirme s›ras›n›n geldi¤ini düflünüyorum.Yaln›z 3 N uyumlu telefon al›rm›y›m bilmiyorum. Yoksulluk s›n›r›ndamaafl alan ve maafl› d›fl›nda geliri olmayanbir profesör olarak yaflamstandard›mla ve ihtiyaçlar›m eksenindedavranaca¤›m.Teknoloji günden güne yenileniyor. Yenilikleriizlemeliyiz. Kendimizi de ça¤auygun hale getirecek bilgi ve donan›-ma haz›r hale getirmeliyiz. Ancak yaflamkalitemizi düflürüp param›z› ihtiyaçüstü araçlar için de harcamayal›m.Teknoloji Sarhoflu Olmayal›m, TeknolojiyiAnlayal›m‹lk defa cep teflonu ç›kt›¤›nda bir çokkiflinin telefonu bir araç olarak görmektençok gösterifle dönüfltürdükleriçok konuflulmufltu. Telefon bir alet veiflimizin kolaylaflmas›n› sa¤lamaktad›r.Kesinlikle amaç de¤ildir. Ancak telefonuhele 3N uyumlu olan amaç d›fl›ndave ihtiyaç d›fl› amaçlar için kullan›lmas›toplumun teknolojiye karfl› tepkisinioluflturur.3N bize dünyay› avucumuzun içine tafl›yabilir.‹stedi¤imiz TV program›n› izleyebiliriz.Bu bir özgürlüktür. Her özgürlü¤ünbir bedele ba¤l› oldu¤unubilmek gerekir. Ancak bu özgürlü¤ünnas›l sa¤land›¤›n›n sorulmas› gerekir.

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 21Bu aletlerin nas›l yap›ld›¤›n›n bugünekadar insanl›¤›n ne tür bir süreçtengeçti¤inin sorulmas› anlaml›. Ayr›cahangi ülkeler bu tür teknolojiyi yapabiliyorbiz ve bizim gibi ülkeler neden buteknolojiyi yapam›yor? Bu toplumlar›ntemel esprisi nedir? Bizim toplum olarakeksi¤imiz nedir, eksikli¤imizi nas›lkapatabiliriz? Ülke olarak neleri ne türbir e¤itim sürecinden geçirmemiz gerekti¤inisormam›z yararl› olacakt›r.Teknoloji, meslek ve uzmanl›k alanlar›ndansonra ürün üretimi ile sonuçlanmaktad›r.Bu sürecin toplumlar›n ayd›nlanmas›nakatk›s› da bulunmaktad›r.Bilim Tarihi Teknolojinin FelsefesizOlamayaca¤›n› GösteriyorBilim tarihinin geçmifline bak›ld›¤›ndateknoloji üretebilen toplumlar›n baflar›-s›nda, bilimsel çal›flmalar ve felsefitart›flmalar ayd›nlama sürecini bafllatt›.Felsefi tart›flmalar ve sorgulamalarayd›nlanmay› getirdi. Ayd›nlanma berberindebilimin daha iyi anlafl›lmas›nave topluma mal edilmesine neden oldu.Bilimsel bilgi teknolojiye dönüfltürebilentoplumlar günden güne az geliflmiflve geliflmekte olan ülkelerdenfarkl›laflmaktad›r. Teknoloji ve onunyarat›¤› etki ekonomik düzeyli bir yap›oluflmaktad›r. Bugün dünyan›n gerçe-¤i bu eksende ilerlemektedir. Bugündünyan›n bat› yar›mküresindeki%15’lik dünya nüfusu dünya gelirinin%87’ini kontrol edebilmektedirler.Teknoloji Sat›n Alan De¤il Üreten ÜlkeOlal›mYak›n geçmiflte bilimsel bir toplant›yakat›ld›¤›m Finlandiya cep veya tafl›nabilirtelefonun keflfedildi¤i ülke. Finlandiya’n›nkenti Nokia’n›n ana üssününbulundu¤u kentin geçimi Nokia üzerineoturmufltur.Ayr›ca teknolojiyi ve iletiflim araçlar›n›bir e¤lence arac› gibi görürsek ve deteknolojinin önemini kavramay›p onugelifltirmesek ülke olarak sürekli teknolojisat›n alan ve ba¤›ml›l›ktan kurtulamayanbir ülke oluruz. Yoksa sürekliteknoloji sat›n alan ve teknoloji mezarl›¤›olmaktan kurutulamaz ülkemiz.Yoksa Afganistanl› savaflç›lar›n s›rt›ndadünyan›n en ileri stinger füzelerininyaln›zca dü¤mesine basarak yine milyondolarl›k uçaklar› düflüren insanlarkonumuna düflmeyelim. Füzenin hangifizik ve matematik bilgisi ile sa¤land›¤›n›,tonlarca a¤›rl›¤›ndaki uça¤›nnas›l sesten h›zl› uçurtulabildi¤ini bilmedenonu baflkalar›n›n ç›kar› içinalafla¤› edebilen insanlar durumunadüflmeyelim.Baflkalar› sürekli zenginleflir ve kiflibafl›na milli gelirini art›r›rken bizlere¤itim kalitesini kaybetmifl sürekli teknolojisat›n alan, lüks tüketimi teflvikedilmifl bir toplum oluruz. ‹flte bu durumdateknolojinin bize sundu¤u özgürlükyeniden bizi ba¤›ml› hale getirirve özgürlük sorgulan›r olur.Üniversiteler Teknoloji ve TeknolojiOkuryazar Bölümleri AçabilmelidirTeknolojinin geliflmesi ile baz› mesleklereduyulan ihtiyac›n azalmas›na karfl›nyeni meslek alanlar›n›n do¤mas›naneden olmaktad›r. Teknoloji mühendislikbilimlerini gelifltirmekle kalmad›,biyoloji ve ilgili alanlarda yeni alanlar›noluflmas›na neden olmufltur. Bütün bugeliflmeler teknoloji okuryazarl›¤› art›kyayg›nlaflt›rarak her alanda gereksinimduyulur hale gelmifltir. ‹nsan buekipmanlar ile daha çok bilgi eldeedecektir. Daha çok merak eden insanlaroluflaca¤› muhakkak. Ancak busay› s›n›rl› birkaç merakl›n›n ötesinegeçmesi yararl› olacakt›r.Bütün bu olanaklar insanl›¤›n evrenselleflmesiile birlikte artan iletiflim teknolojisiile küçülen dünyan›n bir andabütünleflmesi ile sa¤land›. Sebep sonuçiliflkisi içinde iletiflim teknolojisindenkopmamak gerekir ancak ülkeolarak sürekli iletiflim araçlar› sat›nalan ve beklenenin ötesinde yüksekmiktarda dövizi d›flar›ya aktarma konusundada düflünmemiz gerekir.Üniversiteler Uzay Bilimleri Çal›flmalar›n›Gündemlerine Almal›d›rGeliflmeler bize üniversitelerin art›kuzay teknolojileri alanlar›na girilmesiniönemini vurgulamaktad›r. Günümüzteknolojisi ayr›ca uzay teknolojisi alan›nayat›r›m yapamayan üniversitelerinileride geliflmeleri izlemekten zorlanabilece¤inigösteriyor. Bu arada konununnano-teknoloji ve di¤er ileri teknolojikonular› ile bütünlefltirilmesi bugündenplanlanmal› ve hayata geçirilmelidir.Gelece¤e iliflkin olarak 4N alan›ndakigeliflmeleri flimdiden görmeliyiz.Ça¤› yakalamak için ça¤› ve geliflmeleriiyi bilmek ve haz›rl›kl› olmak gerekir.Temel bilimler olmadan teknolojiolamayaca¤› için, temel bilimler heryönü ile iyi kavranmal› ve buradan teknolojiyegeçilmelidir. Geliflmenin yolharitas›n›n ve felsefesinin temel bilimlerüzerinde infla edilmelidir.Teknoloji Okur Yazarl›¤› ÖnemlidirEvde kullan›lan en küçük cihazdan evyönetiminde tutun da araçlar›m›za kadarher taraf teknoloji ve elektronikolarak yönetilmektedir. Elektronik bilgisiart›k zorunluluk haline gelmifltir.Enformasyon bilgisine sahip insanlar›nartmas›, teknolojiyi kullananlar›nartmas› bunun e¤itimde kullan›lmas›ve bu konuda ö¤renme yöntemleriningelifltirilmesi önemli bir kazan›m olacakt›r.Bu arada hayat›m›z›n her alan›na girenteknolojinin anlafl›lmas› için teknolojiokuryazarl›¤› önemlidir. Bilgisayarö¤renmek yetmiyor. Teknolojinin mant›¤›n›bilmek gerekir. Teknoloji gelifltikçe,teknoloji kullan›m› do¤al olarak insanlar›nihtiyaçlar›n› da farkl›laflt›r›yor.Fen okuryazarl›k gibi teknoloji okuryazarolarak kendi teknolojimizi biz yaratmal›y›z.Teknoloji ve onun oluflturuldu¤uetki insanda merak oluflturmal›.Merak edenlerin say›s›n› art›rmak vebuna uygun e¤itim sistemi gelifltirmeliyiz.Teknolojinin yenilenmesi do¤al olarakeski bilginin eskimesi ve yenileme ihtiyac›do¤urmaktad›r. Bir zamanlar 3y›ll›k ilk okul mezunu olmak yetiyordu,sonra lise mezunu flimdi üniversitemezunu olmak yetmiyor; çünkü teknolojininyenilenmesi ve bilgi katlanarakgeliflmesi üniversite bilgilerinin de k›-sa sürede eskimesine ve daha fazlae¤itim yan›nda teknoloji okur yazarl›¤›da önemli olacakt›r. Bugün bir ço¤umuzunevindeki ekipmanlar›n elektronikve bilgisayarl› olmas› nedeniyleçal›flt›rmas› veya en küçük bir sorundateknik personel ça¤›r›lmas›n› gerektirmektedir.Art›k her vatandafl›n birazteknoloji okur yazar olmas› gerekiyor.Sonuç olarak bilginin h›zla yenilendi¤ive kümülâtif olarak katland›¤› iletiflimteknolojileri ça¤›nda yafl›yoruz. Ça¤›yakalamak için insan›m›z›n her yönüile haz›rl›kl› olmak gerekir. Toplumune¤itime, bilime ve teknolojiye önemvermesi gerekir. Önemli olan teknolojisat›n almak ve bunu bir aksesuar olarakkullanmak de¤il, amaca uygunolarak kullanmak ve bundan yararlanarakülkemizin e¤itimini ve ekonomimizigelifltirmek ve insan›m›z›n sa¤l›kve kültürel kalitesini art›rmakt›r. Yoksabaflkas›n›n üretti¤i teknolojiyi sat›n almakiçin koflturur dururuz.Ülkemiz üniversitelerinde teknolojiokuryazarl›¤›n› programlar›na yerlefltirmeli.Bu konuda yeni bölümler ve fakülteleraç›lmal›d›r. Üniversiteler vearaflt›rma kurumalar› bilimsel olarakdesteklenmelidir. Ancak önce fen bilgisiö¤renimi geliflmifl ö¤rencilerinüniversiteye haz›rlanmas› gerekir. Herne kadar son 700 bin kifli fen sorular›-na dokumam›fl olsa da yinede gençlerdengelecekten umutluyum.

22Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Sait KÜÇÜKasikmiskini@hotmail.comAfl›klar Sultan›Afl›k Tüccari - 3GEÇEN SAYIDAN DEVAMBu türkü Sümmani ad›na, Haflim NezihiOkay, Abdulkadir Erkal, MehmetÇil, Nurettin Albayrak gibi araflt›rmac›-lar›n yay›nlad›¤› kitaplar içerisinde deyer almamaktad›r.Bu türkünün Tüccari’ye ait oldu¤unuKars’ta yap›lan 4. Murat Çobano¤luAfl›klar Bayram›’na kat›lan birkaç afl›karkadaflta itiraf etti. Hatta Sümmani’nintorunu Hüseyin Sümmani ile konufltu¤umdailgili türkü hakk›nda sorularyönelttim. Ellerinde bulunan el yaz›lar›nda,cönklerde ve yay›nlanm›fl kitaplarda“Ceylan gözlerine kurban oldu¤um”adl› türkünün yer almad›¤›n›söyledi. Ama, “Dedemin diye biliniyor”dedi. San›r›m ki bu türkünün Sümmani’yeait oldu¤u yolda bu bir kan›t de-¤ildir.Tüccari’nin bir söz ustas›, bir türkü ustas›,bir büyük afl›k, bir afl›klar sultan›oldu¤u muhakkakt›r. Tüccari’nin yaflad›¤›dönemde yetiflen afl›klar ondandersler alm›flt›r. Tüccari öldükten sonrado¤an afl›klar onun eserleriyle beslenmifl,onun b›rakt›¤› afl›kl›k kolunudevam ettirmifllerdir.Günümüz afl›klar› ise yapt›klar› hermecliste mutlaka bir Tüccari divan›okumaktad›rlar. Tüccari’nin türkülerive yedekli koflmalar› da s›k s›k okunmaktad›r.Tüccari’nin hikayeleri 1980 y›llar›nakadar yöre afl›klar›nca kahvehanelerde,dü¤ünlerde, derneklerde anlat›lmaktayd›.Teknolojinin geliflmesi, radyo, televizyonunyayg›nlaflmas› sonucu yaflat›-lan hikayecilik gelene¤i zay›flayarakyerini çeflitli e¤lence programlar›na vetelevizyon dizilerine b›rakt›. Halk hikayelerison y›llarda tamamen anlat›lmazbir hal ald›.Yrd. Doç. Dr. Salahaddin Bekki, Afl›kTüccari’nin hikayelerine de¤inerek“Karsl› Kör Afl›k Tüccari ile ZeycenHan›m Hikayesi” adl› makalesini ErciyesDergisi’nin Kas›m 1993 y›l›nda yay›nlanan191 nci say›s›nda yay›nlam›flt›r.Di¤er hikayelerine de çeflitli araflt›rmac›larderleme çal›flmalar› yaparakyaz›lar›nda de¤inmifltirler.‹zmir TRT Müdürlü¤ü’nde görevli memurolan Murtaza Çiçek, büyük birgayret ile Afl›k Tüccari üzerine derlemelerdebulunmakta ve çal›flmalar›n›sürdürmektedir. Yaral› Mahmut ve EflrefBey adl› hikayelerin yeni varyantlar›naulaflm›fl durumdad›r. Tüccari’ninsoy kütü¤ünü, türkü, destan ve fliirlerinide ayn› titizlikle derlemeye çal›fl›yor.Tüccari hakk›nda belge, bilgi sahibiolanlar›n bu kitaba katk›da bulunmalar›ve Murtaza Çiçek ile irtibat kurupyard›mc› olmalar› gönül arzum ve enbüyük temennimdir.Afl›klar Sultan› Afl›k Tüccari’nin kitab›yay›nland›¤›nda halk edebiyat›ndahak etti¤i yeri alaca¤›n› umuyorum.Afl›k Tüccari’nin fiiirleri:‹NC‹D‹RDü çeflmim kan a¤lamaktan gözlerim yafl incidirKadir k›ymet bilmeyenler yaren yoldafl incidirDinle sözüm al nasihat konuflma cahilinenCahil de bir kem söz var ki de¤se bin bafl incidirKadir Mevla’m sebepkâr et bezirgânlar kân›-naYüküm cevahir yüküdür bak›r çatmaz yan›-naSarraf olan k›ymet biçsin lalima mercan›maSarraf olmayan ne bilir sanar her tafl incidirKamilinen haflrolmayan kendisin evla bilirDinleme cahil adam› özünü derya bilirDer TÜCCAR‹ yar elinden çekti¤im MevlabilirMevsim ihtiyar olunca da¤lar› k›fl incidirKIRMIZISevdi¤im seyrana ç›km›fl ba¤-› gülflan k›rm›z›Ak ellere elvan k›na yak›fl›r kan k›rm›z›Aç dükkan›n sat metah›n al›c›n›m ben seninBugün senden alaca¤›m dürr-i mercan k›rm›z›‹brahim k›rd› putlar› yanmad› özü naraKesmedi o¤lunu b›çak çald› onu mermereCebrail koçu getirdi ‹smail peygambereOnun için al giyindi fiah-› Merdan k›rm›z›Der TÜCCAR‹ kavle iman üzerine geldilerKüfre sine gark olunca hakk› gözden sildilerÇok müddet cenk eylediler onlar flehit oldularKan döküldü Kerbelâ da oldu meydan k›rm›z›GÜZELLER BEZENM‹fiTOYA G‹DERLERGüzeller bezenmifl toya giderlerSizlere emanet yar oynamas›nBen bilirim rica minnet ederlerYüngüllük edipte tez oynamas›nKomflular oturur size bakarlarGonca güller al yana¤a takarlarSonra söyler bafl›m›za kakarlarDuda¤›n alt›nda dil oynamas›nTÜCCAR‹ sevmiflim seni canan›mSizlere kurband›r bu flirin can›mDemem oynamas›n oynas›n han›mKarakafl alt›nda göz oynamas›nSALINA SALINAGELEN GÜZELLERSal›na sal›na gelen güzellerTanr› selam›n› almaz m›s›n›zMevla’m sizi süs için mi yaratm›flHofl bir eda ile gülmez misinizGurbete gidenler az›¤›n al›rKimisi gitmeyip s›lada kal›rKimi sevap için kâbeye var›rKâbe kap›n›zda bilmez misinizKarad›r kafl›n›z yaydan inc’olurBugün dünya yar›n ahret nic’olurBir gönül tavaf› yüz bin hac’olurGönülleri tavaf k›lmaz m›s›n›zTÜCCAR‹’yim bunca derdi niderimBafl›m al›r diyar diyar giderimYar›n mahfler günü dava ederimSiz mahfler yerine gelmez misinizH‹CRAN OTA⁄IHicran ota¤›nda gam köflesindeGeldi dert benimle imtihan olduY›¤›ld›lar hicran seyircileriAç›ld› bir dükkan bir divan oldu

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 23Aflk-u sevda çekti beni meydanaAyr›l›k atafl› kâr etti canaOnlar bir yan oldu ben de bir yanaBen tek bafl›m nice bin düflman olduY›¤›ld›lar derildiler geldilerKatipler deftere kalem çald›larTÜCCAR eydur intikam›m ald›larCi¤er paraland› dil büryan olduKURBAN OLDU⁄UMAheste aheste yürürYoluna kurban oldu¤umKonufl sözünü duysunlarDiline kurban oldu¤umBuras› kale bedeniN’olur durdurun gideniKemer s›km›flt›r bedeniBeline kurban oldu¤umKadere boynunu e¤erGözleri dünyaya de¤erSaçlar› topu¤a de¤erTeline kurban oldu¤umTÜCCAR‹’yim can versinlerYüzüm yoluna sürsünlerDöndür yüzünü görsünlerHal›na kurban oldu¤umDÜfiTÜEtraf› dayal›m desti flanelimTaranm›fl muylar›n gerdana düfltüMuhabbet sana düfltüAtafl›n cana düfltüCan tende bihufl olduGönül hicrana düfltüGiyindi kufland› muy flitelendiSanki süsen zülf-i reyhana düfltüDilber dengin ol ‹ran’da bulunmazKestin damar›m› kan da bulunmaz‹nsaf sende bulunmazHükmün handa bulunmazBu boyda bu simadaGürcistan’da bulunmazSen tek güzel hiç bir yanda bulunmazMelektir cennetten cihana düfltüBiz de nufl eyledik Mim-ya tas›ndanSerhofl olduk güzellerin sesindenYar giyinmifl has›ndanDoyulmaz libas›ndanA¤›z püflte dil amberMisk kokar reyhas›ndanBiçare TÜCCAR‹ aflk belas›ndanDesti busedüben dâmana düfltüGEL‹NAh›ska’dan ç›kt›m yolda gelirkenGördüm bula¤ üzre bir sar› gelinBu dünya var› gelinHas bahçe bâr› gelinDü¤ümlendi yüre¤imSal›pd›r nar› gelinSene¤i elinde etek belindeKol bafl aç›k geçmifl gülzar› gelinTopu¤unu dö¤er k›rk örük dal›Gürcistan’› de¤er bir alt›n teliLezgi çerkez’i beli‹ran Turan’› hâl›M›s›r Hicaz selamdaYolcu flafl›r›r yoluCihandan cinana yoktur emsaliMe¤er güzellerin hünkâr› gelinOna tay olamaz Belkis-ü ZelkhâHüri peri melek gelmifl kullu¤aAln›na ba¤lar valaEflsiz yaratm›fl MevlaGöreni oda yakarAfl›ka satar cilvaÇatma kafl harami gözleri flehlâTalad› kervan› TÜCCAR’› gelinB‹ HABERU¤rad›m barigâh›na hâbda canan bi haberYüz sürdüm hâk i payine sahip-zaman bi haberBülbül gülün hasretinden ömrünü sarfeylediSoldu gül bozuldu gülflen ba¤da ba¤ban bihaberÇerh i gerdunun elinden olmad› flad ortal›kZulmle adelet olunca olmaz abât ortal›kYetifl Mehti Ali Resul oldu berbat ortal›kAra yere fitne düfltü tahtta sultan bi haberTÜCCAR‹ der sohbet etsem âb-rûyi keman ileNe laz›md›r derd-i dilim anlatam lisan ileKâmil katiba yazd›rd›m arzuhalim kan ileOkudu kanl› Aliflan ehl-i divan bi haberBUDURDil ci¤erim intizarda mah ile taban budurFehmi flirin lebi gonca lisan› ‹mran budurMeram› olsa afl›k› mest edüp buse ileDah› bofllamam damen›n sahibü’l ihsan budurSabit ettin divan›nda kalmad› niza’lar›Elmas tabakla düzünmüfl flükkeri mezeleriMisk ile terbiye olmufl dilberin azalar›Kameti Tuba a¤ac› kaddini r›dvan budurHan› boynun müzeyyeni alm›fllar gisular›Giriban alt›nda mahpus sim alt›n miskbalar›Hal-i Hindu leb-i flükker ol siyah ebrular›Haramet kabul eylemez hüsnüne elvan budurLay›k m›d›r hizmet ede kevkebe flems-ü kamerYüzünden flebnem dökülür hüsnüne k›lsamnazarAlmasam cam› elinden gönlüne gelür gubarGönlüm periflan edici hublara sultan budurK›l inayet flah-i duhter bu yarin mecnunuyumDemeyin ki mey serhoflu sevdan›n cünunuyumEfiREF’im hüsnüne afl›k isminin meftunuyumHasiyeti insan amma ol soyu g›lman budurSözlükDü: ‹ki.Çeflm : Göz.Kem : Kötü, fena.Kân : Memba, kaynak.Evla : Daha iyi, baflta.Yüngül : Hafif.Tavaf : ziyaret etmek, etraf›nda dolaflmak.Hicran : Ayr›l›k.Eydür : Der ki.Buryan : KebapAheste : Yavafl, a¤›r.Dest : ElMuy : Saç, k›l.Bihufl : Bir hofl.Püflte : Tepe, y›¤›n.Amber : Güzel kokuBus: ÖpmekDaman : EtekGülzar : Gül bahçesi.Cinan : Cennet.fiehla : Ela göz, koyu mavi göz.Hab : UykuHak-i pay : Toprak.Çerhu gerdun : Çark, dolap.Ebru : Kafl.Niza : Münasebet.fiükker : fieker, tatl›.Kamet : BoyR›dvan : Memnunluk, hoflnutluk.Müzeyyen : Bezenmifl süslenmifl, ziynetli.Hüsn : Güzellik.Kevkeb : Y›ld›z.fiems kamer : Günefl ile ay.fiebnem : Çi¤, gece nemi.Cünun : Delilik, cinnet.Hub : Hofl, güzel.Mey: ‹çki.fiah-i duhter : Hükümdara ait k›z.Meftun : Tutkun, afl›k.Kaynaklar:1- Prof. Dr. M. Fahrettin K›rz›o¤lu, Do¤ufl Dergisi, Kars2- Nejat Birdo¤an, Su Gazetesi, Ka¤›zman3- Salih fiahin, Ozanl›k Gelenekleri ve Do¤ulu Sazfiairleri, Kars4- Karsl› M. Kuzu, Türk Folklor Araflt›rmalar› Say:181 Ankara5- Murtaza Çiçek, ‹zmir TRT Müdürlü¤ü, ‹zmir6- Zeki Çiçek, ‹zmir TRT Müdürlü¤ü, Halk Müzi¤iSanatç›s›, ‹zmir7- Nebi Polat, Arpaçay-Kars8- Çolak ‹brahim (Erdemi), Lütfi Al›c›, Ka¤›zman9- Sait Küçük, Aras Gazetesi, Say› 74 fiubat 2008Ka¤›zman10- blog.milliyet.com.tr/Afl›k_Tüccari11- ozanlar.biz/tuccari.html12- ansiklopedi.turkcebilgi.com/Afl›k_Tüccari13- http://www.turkudostlari.net.14- http://tr.wikisource.org/15- http://www.gazi.edu.tr/sbekki16- www.ozanlar.eu/17- http://www.osmanlicasozluk.net/

24Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Cafer AKYOLE¤itimci-Yazarcaferakyol@mynet.comcaferakyol@hotmail.com caferakyol@gmail.com“Küçük Bir Tu¤la”“Birlik ve Beraberlik Keder-i‹lahiden Gayri Herfleyi Yener”Mustafa Kemal ATATÜRKBAZEN yaflam›n içinden bir olayaflahit olursunuz, bazen degerçek yaflamdan bir hikaye okursunuz.Hikayenin ve yaflam›n konusubeyninize kaz›n›r ve istesenizde ömür boyu unutamazs›n›z.Y›llar önce okudu¤um gerçek yaflamdanbu kesitten feyz alarak yak›nçevremde olup bitenlere bak›pda göremediklerimi flimdi daha iyigörüyorum. Gerçek yaflamda binlerceörnekleri olan bu dram› kalemealan›n yüre¤ine sa¤l›k. Yak›nçevremde birilerinin çok muhtaç veçaresiz oldu¤una bak›yor ve yürekgözümle görüyorum.Bu hikayeyi okumaya ne dersiniz?“Adam arabadan indi, orada bulunanküçük çocu¤u tuttu ve arabas›n›nyan›na götürdü.- Bunu neden yapt›n?- Sen kimsin neden bu tu¤lay› arabamaatt›n ve arabam› çökerttin ?- Bu bana pahal›ya mal olacak.Çocuk a¤layarak cevap verdi:- Çünkü baflka flans›m yoktu. E¤ertu¤lay› f›rlatmasayd›m kimse durmazd›.Tekerlekli sandalyedekikardeflim kald›r›m kenar›na düfltü.Çok a¤›r oldu¤u için kald›ramad›m.Uzun süredir el kald›rd›¤›m arabalarda durmad›.- Ne olur bize yard›m edin.Genç adam›n bo¤az›ndaki kelimelerdü¤ümlendi. Tekerlekli sandalyedekiçocu¤u kald›rd›. Onlarlabirlikte evlerine kadar yürüdü.Genç adam arabay› hiç tamir etmedi;“Kaportadaki oluflan çökü-¤ü” hayatta birisinin kendisine tu¤laatmas›n› gerektirecek kadar h›zl›yaflamamas›n› gerekti¤ini hat›rlatmas›için öylece b›rakt›.”“ALLAH RUHUMUZA FISILDAR VEKALB‹M‹ZE KONUfiUR, BAZEND‹NLEYECEK KADAR ZAMANIMIZOLMADI⁄INDAN S‹ZE B‹R TU⁄LAFIRLATIR”‹STER FISILTIYI,‹STER TU⁄LAYI D‹NLERS‹N‹Z,TERC‹H S‹Z‹N.‹ste hikaye böyle, ç›kar›lacak çokdersler var.Ben ne yapapabilirim ki, dememekgerekir. Hani güzel bir söz var;“Ac›lar Paylaflt›kça Azal›r.” Gücümüzoran›nda yaflanan dramlaraortak olarak çaresizliklere bir damlasu olursak iç huzur yani ruh sa¤l›¤›m›z›korumufl oluruz.. Ekonomikkrizin yaratt›¤› sonuçlar›n en büyü-¤ü iflsizlik, bir de buna hastal›k ekleninceçaresizlik insan›n can›n›yakar. Atadan babadan alm›fl oldu-¤umuz birlik, beraberlik, yard›mlaflma,komfluluk iliflkileri insan olmam›z›nolmazsa olmazlar›d›r. Yard›mlaflmabu topraklarda Atalar›-m›zdan bizlere kalan en büyük mirast›r.Küçük yerlerde ve köylerde herkesbiribirini tan›d›¤› için yard›m yerineve zaman›nda ulafl›r. Ama büyükflehirlerde gözden kaçan nicemuhtaçlar var. Bunlar; bar›nma,sa¤l›k, beslenme, e¤itim ve dahanice gereksimeleri sayabiliriz. Bunlar›nyan›nda, ihtiyaçlar› olup dagurur yapanlar hiç görünmezler,ac›lar›yla çaresizlikleriyle baflbaflakal›rlar. Bunlar› görmek gerek. fiuan birinci öncelikli ünversiteyi kazan›pda yokluktan okuyamayangençler. Bunlara yard›m etmek, hayallerinigerçeklefltirmek en güzelibadettir. Hikayede anlat›ld›¤› gibiherkes bilhassa maddi durumu iyiolanlar›n çevrelerindeki muhtaçlar›görüp çaresizlere bir nebze çareolunmal›.Ben buradan ifladamlar›m›za sesleniyorum.Bu güzel yurdumuzunher köflesinde ünversiteyi kazan›pmaddi olanaks›zl›ktan okuyamayanCumhuriyetin teminat› gençlerimize,gelece¤imizin mimarlar›na biryat›r›m yap›n. I¤d›r’da yay›nlananYeflil I¤d›r Gazetesi yazarlar›ndangazeteci arkadafl›m›z Serdar ÜN-SAL’›n bir yaz›s›n› okudum; I¤d›r’daünversiteyi çok iyi dereceyle kazananElvan ile Alev kardefllerin maddiyetersizlikten okuyamad›¤›n›yazm›flt›. Bu haber ulusal gazetelerdede yay›nland›. Yurdumuzunher köflesinde böyle baflar›l› gençlerimizinimkans›zl›klar içinde oldu-¤u gerçe¤i ekonomik durumu iyiolanlar› harekete geçirmeli. Deste-¤inizle y›llar sonra iyi bir yerde gördü¤ünüzo gençlerin size verece¤iiç huzuru düflünün... Kazanc›n›z›nhazz›na doyum olmayan en de¤erliyat›r›m›n›z› yapm›fl oldu¤unuzugöreceksiniz. Beni ençok mutlueden durum; yedi yafl›nda ana kuca¤›ndanal›p mezun etti¤im ö¤rencilerimiy›llar sonra baflar›l› görevlerdegörmem yaflad›¤›m enbüyük mutluluktur. Bu duygununtad›na doyum olmaz.“Hayat›n her alan›nda çevremizdeolup biten f›s›lt›lar› duyal›m ki; belkibizim de zaman›nda yapabilece¤imizbir güzellik olsun.”Bayram›n›z› en içten duygular›mlakutlar, tüm günlerinizin bayram sevinciiçinde geçmesini temennieder, sa¤l›k ve mutluluklar dilerim.Yüre¤inizden sevgi, gözlerinizden›fl›k eksik olmas›n.Mutlu kal›n... Sa¤l›kl› kal›n... Hoflçakal›n...

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 25Cafer AKYOL“fiiir yazmak, nefes almakt›r”“Gönül Penceresinden Bir Nefes”Ac›lar›m› Bile SeverOldumBana ad›n› hecelediYüre¤imde çakan flimfleklerAr› çiçe¤e çiçek dalaDal köke kök topra¤aToprak suya nas›l muhtaçsaGözlerim gözlerineYüre¤im yüre¤ineÖyle muhtaçBir bilsen yoklu¤undaKalbim nas›l s›k›fl›yorA¤r› saplan›yorSol yan›maSen yoksun diyeYoksun iflte yoksunNe yapay›m bilmem kiOlmayacaks›n daHayalini sevmektenBaflkada flans›m yokYordu beni hayallerimAma yafl›yorsun yaSen vars›n yaVars›n ben nefessiz kalay›m‹çimde hasretinden oluflanAc›lar›m› bile sever oldumAc›da olsaSeni hat›rlat›yor yaGö¤sümdeki her ac›daSeni yafl›yorum yaYani güzel gözlümÖzleminle dolu yaflam›mdaGönlümde kimsenin y›kamayaca¤›Kurulu bir tahts›nVe istesen de istemesen deOrda kalacaks›nHiçbir güç hiçbir kuvvetSeni can›m› yüre¤imden alamazfiimdi ç›ksanBir ses olsanCan›n olsamDerin bir nefes al›pHayata dönsemNe olur bir sesSevginin TarifiniSeni sevdi¤im günÖnce gözlerimeSonradaHiç silinmemek üzereYüre¤ime Yazd›mVars›n yoklu¤unAc›lar içinde b›raks›nBelki inanmayacaks›n amaAc›lar›m› bile sever oldumÇünkü içinde sen vars›n senSev GülümüzüGülüm dedim deSahi gülüme ne olduEn son gördü¤ümdeHüzünlüde olsaDurumu iyiydiUmar›m kurumam›flt›rGördü¤üm hissetti¤im yerdedirSevgini esirgemiyorsundurBuna inan›yorum hem de çokGülümüze sor beniBenden sana anlatacaklar› varYüre¤ini gülüme yaklaflt›rO s›cakl›¤› sevgiyi yaflas›nKorkma gülümün dikeni yokturOlsa da batmaz tan›r seniK›fl›n so¤u¤undanYaz›n s›ca¤›ndanAkflam›n hüznündenGecenin karanl›¤›ndanEn önemlisiSevgisizlikten ilgisizlikten koruNefessiz b›rakmaNefessiz kalman›n ne oldu¤unuBir ben bilirimBirde sen ona da emin de¤ilim yaBundan sonra ben görmesemdeGülümü hissederimAc›s›n› sevinciniSev gülümü yüre¤inleBenden sanaSenden banaGönüllü kurye olsunSev gülümüGüzel gözlüm sevGözlerini sevdi¤im gibiGülümü sevfiimdi ç›ksanBu gün bitmedenBir ses olsanCan›n olsamDerin bir nefes al›pHayata dönsemNe güzel olurduAma yoksun sesini bile duymam lüksÇ›k ayd›nlat yüre¤imdeki karanl›¤›Uzun bir zaman dilimiÖzlemine sevgine ne olduHasret duymamak bu kadar kolay m›Hadi ç›k kon penceremeNefesim aç›ls›nBafl›m›n a¤r›s› dinsinSensizli¤eAl›flmak çok zor güzel gözlümDemek ki sen al›flt›nAnlat Ne OlurAnlatmad› ki bilsinNeler vermezdiEllerinden tutupOrac›kta boynuna sar›l›pBulutlara uçmay›Suskun ürkek‹ç çekiflleri yok muHele o manal› bak›fllar› var yaGörüp de görmemezlikCan›n›Can›n›n içiniNas›l ac›tt›¤›n› bir bilseO üç kelimeyiKirpikleriyle yazarGözleriyle okurduSanma ki mutludurSanma ki umars›zSanma ki duyars›zSanma ki duygusuzSeni unutmakKolay m›Gözbebeklerinde kalanO güzel gözleriYüre¤ine yerlefltinYan›yor yüre¤iYüre¤inin yang›n›n›nBin kat› kadarYaflanan bu güzel mevsimdeDo¤a ve tüm canl›lar mutluykenSitemim neyeHata nerede yap›ld›Bir bilse hatas›n›‹ki yürek rahatlayacakKonufl ne olurAnlat susmaAyd›nlat iki yürekteki karanl›¤›Sakl› kalan her fleyiPaylafl kiHüzünlenen gözlerindenHasretle öpülesinYüreklerdeki bu huzursuzlukSonsuzun karanl›¤›na gömülsünAnlat ne olurAyd›nlans›n yüre¤imizGün Bitmeden Bir Ses Bir NefesÖyle görünüyorNe mutlu sanafiimdi benYüre¤imde hasretinGözlerimde gözlerinKulaklar›mda kadife sesinVe beynime kaz›d›¤›m o iç çekifllerinGönlümde yaflatt›¤›m hayalinle baflbaflay›mTek tesellim beynimde kalan hayaliniyaflad›¤›mFilm fleridiHadi gün bitmeden‹çimde büyüyen hasret da¤lar›n› yerlebir etHadiGün bitmeden bir ses bir nefes

26Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Dr. Yaflar KALAFATHalk Bilimci-Araflt›rmac›s› Yazaryasar.kalafat@mynet.comyasarkalafat@gmail.comKarapapah Türkleri - 3GEÇEN SAYIDAN DEVAMBorçal› yöresi Türklerinde “honça” uygulamas›vard›r. Buna göre bir tepsininiçine k›na ve k›nan›n üzerine mum konur.Bu tepside çeflitli tatl›lar da olur. Ayr›caziynet (tak›), k›z›l (alt›n) olur. Bu tepsia¤ac›n olmad›¤› yerde Bey fiah›n›n yerinial›r. O¤lan evinde k›z evine gönderilir.Anadolu’da bunun büyük ölçüde benzeri“sini” olarak bilinir. Niflanl› k›za sini gelir.Hatta Erzurum yöresinde oyunu vard›r.“Deli K›z Sinin Geliyor” diye karfl›l›kl›manilerin okunuflu ile oynan›lan biroyundur.Borçal› yöresi Türklerinde dü¤ün merasimininson gecesinde “k›na bent” yap›-l›r. Erkekler ayr›, kad›nlar ayr› yerde olurlar.Erke¤in eline yenge k›na yakar. Beyin(damad›n) bir adam› k›z›n evindenbir koyun veya tavuk getirir, dostlar davetedilir. Beyin yemek meclisinde büyüklerolmaz. Sofrada bey elini çöre¤e(ekme¤e) uzatmadan kimse elini ekme-¤e uzatmaz. Uzatana çerme verilir. Çerme,verilen ceza olup cezal›ya çok yemekyedirme veya onu aç b›rakma fleklindeolur. K›na yak›l›nca “iki ay sonravaht (vakit) kesirem (vadediyorum) iki aysonra bir de yah›ram (tekrar yakaca-¤›m)” denir. Bu bir nevi adakt›r.Aras vadisinde “yetim”den sa¤d›ç veyasold›ç olmaz. Bu konu da bizce çokönemlidir. Ulu¤ Türkistan’›n güneyindeya¤mur duas› için haz›rlanan çocuk bilhassak›z çocuk yetim olmal›d›r. Buna“fakirek” denir. Birçok yerde fala bak›lmaveya define aranmas›nda anal› babal›olma veya olmama kural› aran›r. Yetimkifli sahipsiz kiflidir. Sahiplenilmeyeuygun kiflidir. Halk inançlar›nda yetiminözel bir konumu vard›r. Türklerde kiflio¤luâdeta do¤ufltan beydir veya onun kiflili¤indekikuvvede bir beylik vard›r. Evlendi¤izaman bu beylik unsuru aç›¤a,gün ›fl›¤›na ç›kar. Onun yeni bir oca¤›atefllemesi onun beyli¤inin bafllamas›-d›r. Yeni binalara çat› safhas›nda bayrakas›lmas›, dü¤ün bayra¤›, bu anlamda obeyin kendi oca¤›nda egemenli¤idir.Bunun için damat “Bey”dir. Bey, beylikzenginlik ise, yetimden sa¤d›ç veya sald›çolmay›fl› da do¤ald›r.K›z evine geldi¤i akflam gelin, bey ileoynat›l›r. Gelinin bafl›nda k›rm›z› sarpolur. Gelinin yüzünü kimse görmez. Gelininelinden tutarak o¤lanlar›n oynamalar›uygun de¤ildir. Bu gece bey kesinliklegülmeyip kesinlikle ciddî olmal›d›r.Bey güldürülmeye çal›fl›l›r, gülen beyeçerme verilir. Gülmenin ceremesini çeker.E¤lencede erkekler kad›n veya polisk›l›¤›na sokulur bezenilir. Buna “keçebörd”denir. Bu gece o¤lan›n anas› daoynat›l›r. K›z evi bir y›l k›z›n›n evine gitmez;k›z da bir y›l atas›n›n evine gitmez.K›z atas› k›z›n›n toyunda oynamaz.Borçal› Türk evlerinde “yaflmak” olur.Gelin yaflmaklan›r, kaynanas› ve kay›nbabas›n›n yan›nda dan›flmaz (konuflmaz)yemez, içmez, onlar›n ad›n› çekmez(söylemez). Erkek, atas›n›n yan›ndaufla¤›n ad›n› çekmez. Yaflmak, hörmetdemektir. Gelin ile o¤lan›n anas› aras›ndaperde vard›r. Gelin, kaynanas› kaynatas›n›n,dedi¤ine cevap kaytarmaz(cevap vermez), cevap ay›pt›r. Yaflmakolunca cevap verememifl olur.Do¤um ve evlilikten sonra hayat›n sonsafhas› olan ölüm konusunda baz› tespitlerimizoldu. Bölgedeki inanca göreölecek kimse rüyas›nda bir karakuflunkendisini al›p götürdü¤ünü görür. Butespite göre ölüm mele¤i karad›r veyabaz› kimseler için böyledir. “Ölüm teri”,ölümden evvelki ter olup birçok kifli butere flahit olmufltur. “Dual› adam”, ulu kiflidenvergili adam demektir. Bu tür rüyalardual› adamlara anlat›l›p onlardanyorum istenir.Urfu (ruhu) kimse göremez. Bir Allah bilir.Ruh a¤›zdan, burundan ç›kar, çünkünefes oradan al›n›r. Azrail bafl›n›n üzerinikeser; can, ruh aya¤›ndan itibarenç›kmaya bafllar.”“Karapapaglarda “dili a¤›z eylemek”baflsa¤l›¤› dilemek demektir. Örnekler“ah›r›n hay›r olsun, o¤lun k›z›n sa¤olun”, “Allah seni yar› yolda koymas›n”denir. Yemin ederken de, “Allah hakk›”,“Allah ad› hakk›”, “balalar›n bafl› için”,“Kur’an hakk›” denir.Cuma akflamlar›, dua edilir. “Cümle âlemeiçinde de benim balalar›ma” denir.Yemek yap›l›r. Bunlar› çoluk çocuk yer.“Bu gece ölüler gelir, onlar›n burnunayemek kokusu gitsin” inanc› vard›r.“Ardoy” deyirler bir fley var. Köhne vakittebir Süleyman A¤a vard›. fier vakti de-¤irmene un götürür mezarl›ktan geçendeakl›ndan ardoy geçir, korur. fieyho¤luBayram bundan birini tutup, (geç gel)deyende tez gelirmifl tez gel deyendegeç gelirmifl. Buna hamur yo¤urttturuyorlarm›fl,kurtulmuyormufl (çok bereketliimifl bitip tükenmiyormufl) K›z-geliny›¤›fl›r suya gider. Ham›s› özünü suyaverir. K›zlara “ben de (y›kan›m)” deyir,paltar›n› ç›kar›rlar. Paltar›nda i¤ne variymifl,Onu o i¤ne tuturmufl i¤ne ç›kandasuya girir kay›p olur.Karapapa¤larda hal kar›s›ndan korunmakiçin, hal kar›s› tutmufl olan kimseninbir eflyas›, korunmas› istenilen kad›nagötürülür. Kanaatimizce hal kar›s›n› tutankad›n hal kar›s›ndan bir kuvvet alm›floluyor. Bu kuvvet eflyalar›na sirayet ediyor.Bu eflyalar› yan›nda bulunduran vekorunmak isteyen kad›n, hal kar›s›nakarfl› bu eflyay› referans veya karfl› güçolarak kullanabiliyor.Karapapa¤ halk inançlar›nda insan k›l›-¤›na giren iyelerin oldu¤una da inan›l›r.Bu iyeye, “ruh” diyenler de vard›r. HüseyinA¤a Sar› Dere mevkiinde çayda, suyunkenar›nda bir ufla¤› oynuyorken görüyor.Çocu¤un elinden tutunca insanevlâd› olmad›¤›n› anlay›p korkup kaç›yor.Gürçistan’da Müslüman halk Anadoluve Azerbaycan’da oldu¤u gibi rüyas›ndaölmüfl bir yak›n›n› görür ise, onun ruhuiçin hay›r ifller. Bölgede ölüsü olan 40gün yasin okutulur. 41 yasinden sonrabunlar mevtan›n ruhuna ba¤›fllan›r. Mevtan›nölümünün 51. Günü duas› okunur.Toplanmak gerekmez 52. Gün “et kemiktenayr›l›r, mevta ac› çekmesin” diyeduas› yap›l›r. Cemaatin ard›ndan ölününat›n›n kendili¤inden kabristana gitti¤igörülmüfltür. Cenaze kabire konulurkentabut üç defa yukar› kald›r›l›p indirilir.Gürcistan Müslümanlar›n›n, Türk bölgesindeTürk TV. Kanallar› seyredilmeyebafllamadan evvel, Türkiye’de yaflanandinî hayata dair hiç malûmatlar› yokmufl,Türkiye’de din adamlar› mollalar›n›n olabilece¤inidâhi düflünemiyorlarm›fl.Geçmiflte Türkiye aleyhinde çok yo¤unbir propaganda yap›lm›fl.Kad›nlar›n düflen, dökülen saçlar› uygunbir yer kaz›larak yere bast›r›l›r (gömülür)veyahut böyle saçlar bir fleye bükülür(sar›l›r) ve duvar›n tafll›¤›na (oyu¤una)konulur. Saç ulu orta yerde taranmaz.Dökülen saçlar›n (cad› kün) (cad› yer)

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 27(cad›) gibi büyü yapanlar›n eline geçipbüyü yapmas›ndan çekinilir. Anlat›lanbir hikâyeye göre büyücü kad›n büyüyapaca¤› kad›n›n saç k›l›n›, âfl›k olanzattan ister. O da saç bulamay›nca bircamuflun derisinden büyücüye k›l getirir.Büyücü büyüsünü bu k›la yap›ncahayvan›n derisi sürünerek-âfl›k olanadam›n evine gelir.fier kar›flan t›rna¤›na cad› yaz›p büyüyaparlar ki çok mahsurlu görülür. Kesilent›rnak gündüz kesilmeli. “Gece t›rnakkesenin kül bafl›na” denir. T›rnak yak›l›r,daha ziyade gömülür. T›rnak kesildiktensonra el muhakkak yuyulmal› (y›kanmal›),el y›kanmaz ise, o elle tutulan yiyecekiçecek haramd›r. O t›rna¤› kesen b›çakdaharam kabul edilir.Borçal› bölgesinde halk›n sayg› ile ziyaretindebulundu¤u birçok ulu mezar vard›r.Müslüman Türk halk bunlar›n etraf›ndaTürk dünyas›n›n birçok yerinde oldu-¤u gibi baz› inançlar gelifltirmifltir. Tespitlerimizinaras›na bu konular› da ald›k.Hac› Mehmet Efendi, Kazak’da Aslanbeyliköyünde (‹nce Deresi) dir. Burayahalk her zaman ve daha ziyade Cumagünleri ziyarete gelir. Buras› Nakfli Piriolarak bilinir. Burada kurban kesilir. Sadakapaylan›r. Kabir tafl› öpülür. Türbeninyan›nda camiî vard›r. Burada gece kal›nd›¤›da olur. Seyit Nigari’nin burada gazelleriokunur. Meyhaneler geçilir. “Nigarisemahlar›” yaflan›r. Türbenin onar›m› yap›l›r.Buras› devlet korumas› alt›ndad›r.Borçal› Karapapa¤ Türklerinde, adaksahibi kimse, ada¤›n› pire veya seyidegetirince ada¤› alan kimse al›p kabullendiktensonra tekrar geriye vererek“bunu filâncaya ver onun durumu dahauygun fakirdir. ‹nflallah Allah ada¤›n› kabuletmifltir” diyerek adak sahibine yönverir. Borçal› Türklerinde pir ziyaretinegiden kimse yol boyunda bildi¤i ayetleriokur ve “Allah Allah Allah” diyerek gider.Bir köyden baflka köye pir ziyaretineokuyarak giden flah›s yolun nas›l bitti¤inifark etmez. Pire gidilirken Allah ad›n›na¤›zdan düflürülmemifl olmas› bize göre,pirdeki hikmetin de Allah’dan kaynakland›¤›nainanman›n bir tezahürüdür.Borçal›’da pir delisi tan›m› ile halk afl›¤›kastediliyor. Bunlara halk bir niyet tutarakgelir. Birisi test yapmak için bunlaragelirken niyetini de¤ifltirir. Bunlar o flahs›nzihniyetini sezgi yolu ile anlayabilirler,inanc› vard›r. Bunlar k›zg›n peçin(oca¤›n) üzerine oturabilirler. Nesip Baba(Deli Nesip) Borçal›’n›n Kefleli köyündenyel da¤› (yel oca¤›) Kazak’›n Kepenekçiköyündendir. Ziyarete gelenler,yolun a¤z›na nezir koyarlar. Oca¤›n yelhastal›¤›na flifal› oldu¤una inan›l›r. Buradaki(adak tafl›) n›n alt›na para konulur.Bunlar› fakirler al›rlar. Niyet edenler buparay› al›p niyetlerinde kullan›rlar. Buuygulama flekli özel inanç gizleri saklar.Erbil’de niyetli anne “çocu¤um olsun,onun için konuflmadan dilenece¤im”fleklinde, Anadolu’da çocu¤u yaflamayananne “k›rk kap›dan k›rk yama toplay›pkundak bezi yapaca¤›m”, diye, Ankara’daHac› Bayram’da adak flekerindenalan kimseler kendi adaklar› için flekeradarlar.fieyh Senan Da¤›, Tiflis’de kutsal birda¤d›r. Efsanesi meflhurdur. Hristiyank›z›na âfl›k olan bir Türk derviflin fleyhindenbeddua al›fl› ve sonra nadim olupfleyhinin aff›na u¤ray›fl›n› anlat›r. Biz bumenk›beyi Erbil’de de dinlemifl ve yay›mlam›flt›k.Uzaktan gelip geçenler buda¤a “bafl indirirler” “onu selâmlarlar”.“Sar› Gelin” türküsü bu da¤la ilgilidir.Ulu kabirlerin uzaktan da olsa selâmland›klar›n›‹ran ve Türkiye’den de biliyoruz.Ulu da¤lara mevsiminde ziyaret için gidildi¤izaman bu da¤lara yal›n ayak t›rman›ld›¤›inanc› Türkiye’de de vard›r.Kefleli köyünde Türk mezarl›klar›na gittik.Maalesef halk inançlar›na dair birtespit yapamad›k. Bunlar MüslümanTürk mezarl›klar› idi. Türk dünyas›ndaAflkabat gibi yerlerde Müslüman veHristiyan mezarlar›n› bir arada gördük.Mimaride etkilenme vard›. ‹fadeye göre“fiah Abbas” bir bina diktirmifl (yapt›rm›fl);bir odas› camii, di¤er odas› kiliseimifl. Böylesi bir yeri Gürcü kral› 4. Davutda yapt›rm›fl; bu kral›n annesi K›pçakTürklerinden olup, onun dönemindeMüslümanl›k korunmufl. Müslümanlar›nyaflad›klar› yerlerde domuz beslenmesiyasaklanm›fl”.Bölgede birço¤u av hayvan› olan zenginbir kufl varl›¤› mevcuttur. Bunlar; v›rgavul1-1,5 kilo eti olur. Eti çok lezzetlive tatl›d›r. Ya¤da so¤anla k›zart›larak haz›rlan›r.Pilâv üstüne konur. Bu kufl Anadolu’dasülün olarak bilinir. Keklik, b›ld›rc›n,güvercin (Müslüman Türk halk taraf›ndanpek vurulmaz. Gürcüler avlar veetini yerler) ördek, gu kuflu Anadolu’daku¤u kuflu olarak da bilinir; Sultan tavu-¤u batakl›k yerlerin su kufllar›ndand›r.Kara batak, yaban kaz› kara kaz olarakda bilinir. ‹smindeki kara, haflin, vahflianlam›na gelen karadan gelmektedir.Yörede ayr›ca tavflan, gavan (yabanîdomuz) oldukça yo¤undur.Karapapa¤ Türklerinde halk takvimi deoldukça geliflmifltir. Ünlü bir ifadeye göre“eser Gence biter yonca, eser Tifliseyler müflis”; rüzgâr›n Gence veya Tiflisyönünde esmesi halk taraf›ndan denenmiflve manaland›r›lm›flt›r.Bölge Türklerinde okçuluk (avc›l›k) çokgeliflmifltir. Kara, hava, su her türlü avc›-l›k yap›lmaktad›r. Bilhassa bal›kç›l›k çokyayg›nd›r. Köyden Ever ‹slâmo¤lu ünlübir avc›d›r. Kür’ün en k›ymetli bal›¤› göygav›td›r.Göygav›t, k›fl ve sonbahar aylar›ndatutulan k›lç›kl› bir bal›kt›r. En a¤›r›bir kilo gelir. Bu bal›¤›n hafllamas› ve so-¤utmas› güzel olur. On litre suya bir kilotuz konur. Su kaynay›nca içerisine beflkilo bal›k dökülür. Temizlenmifl bal›klarpiflince suyun yüzüne ç›karlar.Bölgede Anadolu’da oldu¤u gibi meral(maral) pek vurulmaz inanc› vard›r. Maralav›na gidenler onlar›n çiftleflme zaman›ndanara atacaklar›n› bildi¤i için narasesini takip ederler. Marallar çiftleflmezaman› rakip erkek maralla dövüflür vebu düello %50 ölümle biter. Yenilenin sürüsüyenenin sürüsüne kat›l›r. Yenilenyaln›zl›¤a terk edilir, o y›l art›k aflk dövüflüolmaz. Maral boynuzunun nazara iyigeldi¤i inanc› burada da vard›r.Borçal› yöresinin di¤er bal›klar›ndan biriside k›z›l bal›kt›r; 10-12 kilo kadar olabilenbu bal›k k›lç›ks›zd›r. Az rastlan›r, ya¤da,unda k›zart›larak haz›rlan›r. fiah mahi(flamayi) 300-400 graml›k bir bal›kt›r.Hafllama, k›zartma veya kurutmas› olur;k›lç›kl›d›r. Murza k›lç›kl› bir bal›kt›r; 400-500 gr kadar olur. K›zartma ve so¤utmas›yap›l›r. Akçal› (pullu bal›k) bu bal›¤›nAnadolu’da Kars yöresindeki ismi sazand›r.Kelimenin asl› Rusça sozan’dangelmekte olup, ifade edildi¤ine göre manas›kam›fl, saz yiyen demektir. Laho, di-¤er ismi yay›n bal›¤›d›r. Buna naha dadenir. Kars’taki isim lokkad›r. Çanar (b›¤l›bal›k) b›y›kl› olan bu bal›¤›n on kiloyakadar ç›kanlar› vard›r. Turna bal›¤› pulsuzdiflli bir bal›kt›r. 20-25 kilo kadar olur.fiimdilerde pek ç›kmamaktad›r. Çopakbal›¤›, bir kilo kadar olur. K›lfl›kl›, yass› birbal›kt›r. Pullu. Kurutulur ve k›zart›larak tüketilir.Sudak, k›lç›ks›z bir bal›kt›r.Karapapa¤ Türklerinde üzerine kar, ya¤murya¤m›fl koyunun s›rt›na süpürge vurulmaz.Bereketi kaçar. “Bereketi olan yeresüpürge çekilmez. Ev süpürgesi ile koyununs›rt› fler kar›flan vakitten sonra süpürülmez.Avrat ile kifli ayak-bafl yatmaz(birinin bafl› di¤erinin aya¤›na gelecektarzda yatmazlar). Arabaya süpürge konulmaz.‹ki er (erkek) ayak bafl yatabilir.Karapapa¤larda ya¤mur ya¤maz, havalarkurak gider ise ya¤murun ya¤mas›için kurban kesilir, godu-godu gezdirilir.Borçal›da’daki ya¤mur duas› Kars yöresindeyap›lan ile tamamen ayn›d›r;“Godu godu’yu gördünmüGodu godu’ya selâm verdinmiGodu burdan geçendeK›rm›z› don giydinmiYa¤ ya¤ ya¤mur”Ayr›c›: “gün baba gün ç›kK›z›l at› bin ç›kKeçeli k›z› burda koySaçl› k›z› al ç›k.”Borçal›’da dolu ya¤d›¤› zaman durmas›için ezan çekilir (ezan okunur). Mahsulal›nca ada¤› olanlar nezir verip kurbankeserler. Kefleli köyü Sünnî oldu¤u içinMuharremlik ay›nda fiiî inançl› Müslümanlardaoldu¤u gibi çok özel uygula-

28Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009malar olmaz. Ancak, bu ayda Sünnîlerdede toy dü¤ün e¤lence yap›lmaz.Nevruz ay›nda nevruz pilâv›, baca bacagibi uygulama ve di¤er uygulamalar dahaziyade fiiî inançl› Müslüman Türkleraras›nda yap›l›r. Sünnî köylerde kurbanbayram› daha coflkulu kutlan›r. Kavuthaz›rlama ise h›drellezde yap›l›r. Holabelbir bereket, bolluk, ifllerde kolayl›k dilemekduas›d›r.“Holabel holabelK›l›ç keserHop dön dürerHan›m bize ya¤l› göndererElinde boydan gelinSeni gördüm çayda gelinHolabel holabelKatan bafltan gelirZincir kafldan gelirHolabel çekmeyeninBac›s› oynafldan gelirHorabel horabel.Karapapaklarda genel olarak t›rnak tutulmaz(saklanmaz); yere bast›r›lar (gömülür)saç da yere bast›r›lar. Saç yak›lmaz.“Yakan›n ›¤bal› (ikbali) yanar”inanc› vard›r. Sünnetin kesilmifli evin yukar›s›na,dam›na at›l›r.Karapapak Türklerine göre; dünya k›z›löküzün üstünde durur. “Yer terpenendeöküz boynuzluyor”. (Zelzeleye k›z›l öküzünboynuzunu oynatmas› yol aç›yor).Göy kufla¤› (gök kufla¤›) n›n alt›ndangeçilmez, geçmek isteyeni o vurur. Ölenflahs›n can› a¤z›ndan ç›kar, tamahkâradam geç ve zor can verir. Ölen herkesincan› cennete gider. Narahat ölü (rahats›zölü) hortlayabilir. Hortlamas›n› önlemekiçin ruhu için helva çal›n›r (kavrulur),kurban kesilir, hayrat verilir. Evindört taraf› efsunlan›r. Ölecek kiflinin yak›nlar›da öleceklerini anlayabilecekleritarzda rüyalar görürler. Meselâ, evininbir taraf›n› rüyada uçmufl olarak görenkad›n›n efli ölmüfltür.Ay tutulunca kurtulmas› için Allah’a yalvar›l›r,kazan›n dibi dövülerek gürültü yap›l›r.“Yeni do¤mufl ay görülünce yönleraya çevrilir, flükür Allah ay tazedir, denir;salâvat getirilir”. Yemin edilirken di-¤er tespitlerimizde görüldü¤ü gibi, suyunve ay›n hakk› için yemin edilebildi¤igibi, “bu a¤ (ak) yol hakk›” tarz›ndaki“ak” dikkat çekicidir. Zira “kara yol” gidifliolup dönüflü olmayan yas yoludur. Ayr›ca,“bu suyun akar› hakk›, ant olsun busuyun ayd›nl›¤›na” tarz›ndaki antlardasuyun akmas› ve durgun olmas› önemarz etmektedir. “Aktar su pislik tutmaz”.“Durgun su tekin de¤ildir”. “Suyun durgunakan› ad›m›n yere bakan›”. “Su cennetdidar›n görmüfltür”. Keza suyun ayd›nl›¤›naant içilmesindeki ayd›nl›k daönemlidir. Rüyada su görmek ayd›nl›kt›r.Yolcunun ard›ndan su serpmek, yolununayd›n olmas›n› sa¤lar, inanc› vard›r.“Nevruzda, ah›r çerflembe günü herkesevinde olmal›. G›rakda (kenarda, d›flarda)heç ne (hiçbir fley) olmamal›, kalmamal›,komfluda bir fley b›rak›lmamal›,borcunu, alaca¤›n› ödemelisin üç günsonra evde yahfli (güzel) sufre düzeltiriz(haz›rlar›z) kimin üzerinde ne ifl var ise,evine gidilir. Ona nevruzluk apar›lar götürülür.Hay›r ifle, taze (yeni) k›z al›p vermeye,elçiliye bu dönemde gidilir. Kurbanve Ramazan bayramlar›nda bayramnamaz›ndan sonra mezarl›¤a gidilir, ölülerziyaret edilir”. Nevruzda “b›çak kesmeyenfleyler”den sütlâç piflirilir. Pilâvve sütlâç b›çak ifllemeyen yiyeceklerdir.Cevan uflaklar (genç çocuklar) kap› kap›gezer birbirine pay verirler.Karapapaklarda “hal apard›” inanç vard›r.Ufla¤ üstü olanda, ufla¤a yatandado¤um vakti gelen avrad› hal basar. Korunmakiçin; sar›msak, so¤an avrad›nanl›na çekerler (koyarlar) yata¤›n›n etraf›dört taraf›ndan ilgili suresi okunarak dönülür.Demir döver, ses ederler. Dövmeifli sa¤dan dönmeye bafllan›larak yap›l›r.“Al avrad›” “Al kar›s›” inanc› bütün Türkdünyas›nda yayg›nd›r. Anadolu ve Ulu¤Türkistan’da da sar›msak, so¤an ve demirinkoruyucu gücünden yararlan›l›r.“Ses etme” uygulamas› kara iyiler sestenrahats›z olduklar› için kullan›l›r.“Bafl›na herrenmek” bir yalvar›fl, yakar›flbiçimidir. Bafl›na dolay›p (dolaflt›r›p) nezir-sadakagibi fleyleri verme biçimidir.“Bafl›na dönmek” sana gelen gada-belâbana gelsin, demektir. Borçal› yöresiTürklerinin ecel vakti konusundaki inanc›,“Yukar›ki kifli bilir” fleklindedir. Yukar›-ki kifliden kastedilen Allah’d›r. “Kiminvakti olsa o bilir” fleklinde ifade edilmektedir.Karapapaklardaki yemin flekline dair evvelcetespitlerimiz olmufltu. Bu defa onlar›teyit edip zenginlefltirdik. Meselâ, “ogünün ›fl›¤› hakk›”, “ay›n nuru hakk›”,“ay›n nuruna and olsun” denir. Ay kutsald›r.Gece eline ahtaba (ibrik) al›p usüstü gidenler (tuvalete gidince) kifli ayakarfl› durmaz (aya dönülmez) teze ay ç›-kanda Muhammed peygamberin ad›naüç defa salâvat getirilir, yüzüne çevrilir,dolanmam›z nam›na (geçimimizin sa¤lanmas›için) ya¤›fl istenir, dua edilir.Karapapak beddualar› onlar›n dini nas›lanlad›klar› ve anlatt›klar›n› takip itibar›ylaönemlidir. “Zülfükâra rast gelesen”,“Kur’an sana ganim olsun”, “göze görünmez(Allah) sana k›smet versin bahtvermesin”, “sen de o¤ul ufla¤l›lar›n cergesine(katar›na) gar›flma”, “yer hakk›”,“göy hakk›”, “uld›z (y›ld›z) hakk›”, “toprakhakk›”, “topra¤a and olsun”. Karapapaklardadut ve ceviz a¤açlar› ocaksay›l›r. “Dut hakk›”, “ceviz hakk›”, “berekethakk›”, “ocak hakk›” yemin flekilleridir.Biz birçok yerde melekler ve cinleriçin görülmeyen tabiri kullan›ld›¤›n› görmüfliken, inanç sisteminin en tepesindekigüç için “görünmeyen” denilmesibizim için ilginç olmufltur. Ayr›ca yer vegök iyelerine and içilir.D‹PNOTLAR:1- Ahmet Cafero¤lu, Türk Kavimleri, (Ankara:1983).2- M. Fahrettin K›rz›o¤lu, Khazarlar’›n Borçal› veKazak Boylar›ndan Oluflan Karapaph’lar da Ça-¤›m›z›n da ‹nsan Heykeli Kabirtafl Yapma Gelene¤i,(Ankara:1995).3- Yavuz Akp›nar, “Nügari Mir Hamza”, Azeri Edebiyat›Araflt›rmalar› (‹stanbul,1994) s. 465-467.4- Ensar Aslan, Ç›ld›rl› Afl›k fienlik, Hayat›, fiiirlerive Hikayeleri, (Ankara:1995)5- Ç›ld›r Afl›k Sempozyumu, (Ankara: 2000)6- Selahattin Dündar- Haydar Çetinkaya,Terekemeler(Karapaphlar), Ankara, 2002; Yaflar Kalafat„Gürcistan Kültüründen Manzaralar” Yeni Düflünce,3-9 A¤ustos 2001 S. 2001/31 ss.26-30; MetinErgun, Karakalpak Afl›k Tarz› fiiir Gelene¤i ÜzerineAraflt›rmalar, Milli Folklor, güz 1997 S.35 s. 10-16, Valah Hac›lar Borçal› Mehral› Bey Tarihi Hekiketlerde, Tiflis, 2001, Karapapah Mehreli Bey, Tiflis,1996, Azerbaycan Folklor Ananeleri (GürcistandakiTürk Dili Folklor Örnekleri Esas›nda) Tiflis1992, Nersenin Oca¤›, Tiflis 2000; Kendim LeçbeddindiÖzüm ‹brahim, Tiflis 1999; FolklorumuzunUfuklar›, (Azerbaycan Gürcü Folklor ElakalanTarihinden) (Bakü: 1991); Mursel hekimov, PedorYusufinMeselli- Meseleleri, (Baku: 2000); AzerbaycanHakl Destanlar› Efsane Esat›r ve Na¤›l Deyimleri,(Bakü: 1999; O¤uz Terekeme Halk Merasimlerive Meydan Tamaflalar›, Bakü 1997 DüflünceProfesor Mürsel Hekimov-70, 1929 May›s 1999Hususi B›rak›l›fl, Borçal› Folkloru- AzerbaycanFolklor Antolojisi II. Bakü 1996, MusfugMededo¤luÇobanl›) Ça¤dafl Borçah Edebi Mektebi, Bakü1994, Mehmet Sarvan, Ulu Borçal›, (Bakü: 1998);Zemin Memmedi, (Korpektor), Garaçöp, Bakü,1996,M.Fahreddin K›rz›o¤lu, Dede KorkutO¤uznameleri Ifl›¤›nda Karapapahlar Borçal›-KazakUru¤u’nun Kür- Aras Boylar›ndaki 1800 Y›l›naBir Bak›fl- Tarih Etnoloji ve Di,lAraflt›rmalar›) Erzurum1972, Orhan Aydo¤ Karapapklar(SeminerlerÇal›flmas›) ‹nönü Üniversitesi E¤itim akültesi TarihE¤itim Bölümü, Malatya,19987- Y. Kalafat “Karapaph Türklerinde Halk ‹nançlar›”Balkanlardan Ulu¤ Türkistan’a Türk Halk ‹nançlar›I; Ankara 2002 Güney Kafkasya, Ankara 2000s.188-198; gürcistan’da Türk Havas› Soluduk, YeniDüflünce 24-30 A¤ustos2001, 5.34 s. 38-438- Yaflar Kalafat “Güney Azerbaycan’da Az BilinenBir Türkistan” Uluslararas› Türkistan HalkKültürü Sempozyumu, (Mu¤la:2001), s.109-121.9- Yaflar Kalafat, “Etnik Sosyoloji Aç›s›ndan Karsve Kafkasya” Türk Dünyas› Araflt›rmalar›, A¤ustos2001, s.133s.129153;Güney Kafkasya Sosyol AntropolojiAraflt›rmalar›, (Ankara: 2000), ss.188-198.10- ‹sa Yegane, Karapaphlar›n Tarih ve KültürüneBir Bak›fl, (Nogadey:1990)11- M.‹.Hekimov, O¤uz Terekeme Halk Merasimleri,Baku, 199712- Valeh Hac›yev, Azerbaycan Folklor Antolokiyas›II, Borçal› Folkloru, Baku, 199613- S. Dündar, H. Çetinkaya, Terekemeler (Karapapahlar),Ankara,200214- ‹smail Özsoy, Da¤›stan’›n Sosyoekonomik Tarihi,Kaynak Yay›nlar›, ‹zmir, 1997 s.54; Dr. MuharremY›ld›z, Dünü Bugünü ve Yar›n›yla Kafkasya’daSosyo Kültürel Hayat, Konya 2000 (Yay›nlanmama›fldoktora tezi) s.200015- ‹sa Yegane a.g.e., ss.40-4216- ‹sa Yegane a.g.e.,ss.10917- ‹sa Yegane a.g.e., s.3018- A.g.e.s.10819- Azero¤lu, Muhteflem Azerbaycan Tarihi, Bakü,(Bas›m tarihi belirtilmemifl.)20- a.g.e.s.11221- a.g.e.s.11322- a.g.e.s.110-111* Feride Memmodova, “On Historical Geographyof Caucasian Albina, Armevia and the AlbanianEtnos”, History of the Caucasus, tha ScientificPublic Almanac, s.10

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 29SERHAT KÜLTÜR HABERKars Ardahan I¤d›rKalk›nma Vakf›ARS ARDAHAN I⁄DIR Kal-Vakf› Befliktafl Bal-Kk›nmamumcu’daki Vak›f yerinde YönetimKurulu Baflkan› TuranÇelik baflkanl›¤›nda toplanarakKAI Vakf› Konseyleri veBaflkanlar›n› belirleyerek Vak›fçal›flma program› üzerinde konufluldu.Baflkan Turan Çelik,Vakf›n sorunlar ve Vakf›n çal›flmalar›ylailgili yönetim kurulunabilgi vererek üyelerin görüflleriniald›. Sevgi, sayg› karfl›l›kl›görüfl al›flverifli yap›larak sürentoplant› demokrat›k bir ortamdaal›nan ortak kararlarlasona erdi.KAI VAKFI KONSEYLER‹ VEBAfiKANLARI:1- E⁄‹T‹M VE Ö⁄RENC‹ ‹fiLER‹KONSEY‹: BAHHATT‹NDURMUfi-YENER KAZAK2- GENÇL‹K KONSEY‹: N‹HANGÜNDEM3- SA⁄LIK KONSEY‹:PROF.DR. B‹NGÜR SÖNMEZ4- KÜLTÜR TUR‹ZM SANAT VESPOR KONSEY‹ : CAH‹T KOCA5- KADINLAR KONSEY‹:GÜL‹N ALKAN6- AB VE HUKUK ‹fiLER‹KONSEY‹: PROF. DR. AV.SELÇUK DEM‹RBULAK7- HALKLA ‹L‹fiK‹LER KONSEY‹:ERHAN YILDIRIM8- ‹fiADAMLARI KONSEY‹:YAVER UCALSerhat Kültür Dergisi olarak,KarsArdahan I¤d›r Kalk›nma Vakf›’n›nyönetim kurulunu ve Vak›f Konseyleribaflkanlar›n› kutlar Baflar›l› çal›flmalardileriz.

30Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009De¤erli okuyucular›m›z dergimizin bu bölümündebundan sonra hepimizin en de¤erli varl›klar›m›z çocuklar›m›ziçin bir köfle aç›yoruz çocuklar›m›zdangelen makaleler, fliirler bu bölümde yer alacakt›r.Tüm çocuklar›m›z›n makale fliir çal›flmalar›n› afla¤›-daki e-mail adresine göndermeleri ve köflelerinesahip ç›kmalar›n› bekliyoruz.nevzaterdag@nevzaterdag.comEski ZamanlarGözde ERDA⁄9. S›n›f Ö¤rencisiÖNÜMÜZDE yaklaflan büyükleregöre ramazan, küçüklere göreise fleker bayram›. Benim bayramdiyince ilk akl›ma gelen rahmetli babaanneminbayramdan 2 gün öncebafllayan telafll› kofluflturmas› bayramdaikram için haz›rlad›¤› tatl›lar,börekler ve tabii ki kete kokusu dahasonra ise kaç ayd›r görmek isteyipde göremedi¤imiz akrabalar›m›-z› görme sevinci gelir. Bizim evdebayramlar ve bayram heyecanlar›benim hat›rlad›¤›m daha küçük yafllar›magöre azalm›fl olsa bile halaayn› telafl yaflanmakta.Biz küçükken bayramdan öncekigeceler asla uyuyamazd›k, ablamlarlaald›¤›m›z yeni k›yafetleri bir anönce giyip herkese göstermek içinsab›rs›zlan›rd›k. Biraz klasik kaçacakama do¤ru kap›n›n arkas›ndakielbise ask›s›na k›yafetlerimizi as›pbir an önce sabah›n olmas›n› beklerdik.Asl›nda heyecandan çok dauyumak istemezdik ama çok küçükoldu¤umuzdan küçük bedenlerimizyorgun düfler uyurduk. Sabah kalkt›¤›m›zdaüstümüzü bile giymedeniçerlere bakard›k ve saatin dahaçok erken oldu¤unu henüz babam›n,amcam›n ve dedemizin camidengelmedi¤ini görünce de camdanperdenin alt›ndan bak›p beklerdik.Biz beklerken babaannem kahvalt›y›haz›rlar beraber kahvalt› yapard›k.Biz ayn› binada oturdu¤umuziçin kahvalt›dan sonra herkeskendi dairesine gider, haz›rlan›r birkaçsaat sonra tekrar dedemlerdetoplan›l›rd›. Tabi ki herkes bu seferbayram k›yafetlerini giymifl olurdu.Her bayram ö¤leninden itibarentüm komflular bayram ziyaretine gelir,sohbetler edilir, çaylar kahveleriçilir. tatl›lar yemekler yenilir e¤lenilirdi.Tüm evdeki mutluluk gülmeseslerinden anlafl›l›rd›.Peki, flimdiki bayramlar neden böyle?Bizim evde bile eski bayramcanl›l›¤› neden azald›? Beni yanl›flanlamay›n tabi ki herkes gene ayn›gelenek ve göreneklerine uygunbayram haz›rl›klar›n› yap›yor. Amaart›k insanlarda o bayram ruhu yok.Bir araya gelindi¤inde sohbetler varama eskisi gibi sürükleyici yâdamutlu edici de¤il. Benim k›sac›k yafl›magöre bile birçok fleyin de¤iflti-¤ini ben fark edebiliyorum. Eskidenbayrama ve ramazana özel televizyondaprogramlar yap›l›r herkes onlar›izlerdi. fiimdiyse televizyondabirçok kanal var ama bayrama özelyâda ramazana özel de¤il. Asl›ndabelli bir çerçeveden bulundu¤umuzbu duruma bak›l›rsa yavafl yavaflönem verdi¤imiz de¤erlerimizi yitirdi¤imizigörüyoruz.Tüm evlerde veya herkesin ailesindebirkaç yafll› yak›n› vard›r san›r›m.Ben dikkat ediyorum da yafll›lar›n ço-¤unun konuflmalar› ‘nerde o eski...’diye bafll›yor. Bir süre sonra içimizdendinlemek gelmiyor eskileri amayafll›lar›m›z böyle anlatmakta çokhakl› asl›nda. Eskiye ve flimdiye bak›ncane kadar çok fark var. Ben nerdeo eskiyle bafllayan cümlelerdenbir tek geçmiflin anlat›lmad›¤›n› geçmifllebirlikte yaflanan olaylar›n nekadar içten oldu¤unu da anl›yorum.“Nerde o eski...” Bu cümleye istedi-¤iniz flekilde devam edin, meselanerde eski Ramazanlar, nerde eskiaflklar, nerde eskiden yaz›lan türkülerfliirler diye çeflitlendirin ama dünonlar› yaflayan yaflatanlarda bizlerdik,bugün nerde o eski leri yaflayanlardabizleriz. Bana göre biz bizimgüzel gelenek, görenek, örf,adetlerimize sahip ç›kmaz, onlar›yaflay›p yaflatmaz isek bizler büyüyengençler belki hala o gördüklerimiziburuk da olsa yaflayaca¤›zama ya bizim çocuklar›m›z, onlar›nçocuklar› ne olacak? Birkaç nesilsonra bunlar tamamen hikâye olmayacakm›?Tabi ki bunlar benim düflüncelerimherkesin düflünceleri farkl› olabilir.Ben de o kadar büyük say›lmam tabiama küçüklü¤ümdeki bayramlargibi de¤il. Bir tek bayramlar de¤il,bence hiç bir fley ayn› de¤il art›k.Dedi¤im gibi biz hala flansl›y›z, birfleyleri ucundan da olsa yakalad›kve de biliyoruz ama bizden sonrakinesiller bizim kadar flansl› olmayacaksan›r›m. fiuan bulundu¤umuzdurumun bafll›¤› modernlik diye gözüksede bana göre modernlik de-¤il. Modern olmak de¤erlerimizi vekendimizi gelifltirerek ilerlemek de¤ilmidir? Modernlik de¤erlerimizi unutupkendimizi kaybetmek olmamal›-d›r. Bunlar benim içimden geçenlersizlerle paylaflmak istedim. Tüm büyükleriminellerinden, küçüklerimingözlerinden öperim. Ramazan bayram›n›zflimdiden mübarek olsun.

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 31Kars ‹l ve ‹lçelerindekiTafl›nmaz Kültür Varl›klar›-2GEÇEN SAYIDAN DEVAM‹R flehrin kültürünü ve sanatsalB de¤erlerini en somut biçimdegösteren tafl›nmaz kültür varl›klar›-m›z, hem bulunduklar› co¤rafi bölgeninhem de Anadolu ve Anadolud›fl›ndaki mimari, sanatsal vekültürel faaliyetlerin nas›l yafland›-¤› hakk›nda bizleri bilgilendiren enVarl›k Ad›Varl›kAlt Türü ‹l ‹lçeKAMSARAKAN SARAYI SARAY KARS AN‹önemli belge niteli¤indedirler.Serhat Anadolu Türk kentimizKars ili ve ilçelerinde yer alan tafl›nmazkültür varl›klar› da; cami,medrese, han, hamam, türbe,köprü, kilise ve sivil mimarl›k örnekleriyleyukar›daki aç›klamayafazlas›yla uyan ve içerisinde tafl›-d›¤› eserleriyle âdeta tarihi konuflturan,ayn› zamanda da Türk mührünütafl›yan bir kentimiz olarakkarfl›m›za ç›kmaktad›r.Afla¤›daki tafl›nmaz kültür varl›klar›listesi Kültür ve Turizm Bakanl›¤›Kültür Varl›klar› ve Müzeler GenelMüdürlü¤ü’nden ifllenerek al›nm›flt›r.KARS (Ç‹FTE BEDEN ) KAPISI ASKER‹ M‹MAR‹ KARS AN‹AZ‹Z GR‹GOR MANASTIRI T‹GRAN HONENTCHK‹L‹SES‹(RES‹ML‹-fi‹RL‹ ) K‹L‹SE KARS AN‹AN‹ KALES‹ ASKER‹ M‹MAR‹ KARS AN‹II.AfiOT K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS AN‹HOLY SAV‹OR K‹L‹SES‹(S.P'RK‹TCH-REDEMEER-KEÇEL) K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS AN‹M‹KDAD PEHL‹VAN TÜRBES‹ D‹N‹ M‹MAR‹ (TÜRBE) KARS AN‹ACEMA⁄LI KAPISI ASKER‹ M‹MAR‹ KARS AN‹ST.GREGORY ABULAM‹R(POLADO⁄LU) K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS AN‹KARS (Ç‹FTE BEDEN KAPISI) ASKER‹ M‹MAR‹ KARS AN‹ARPA ÇAY KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS AN‹HOLY APOTRES K‹L‹SES‹(SELÇUKLU KERVANSARAY) D‹N‹ M‹MAR‹ KARS AN‹FETH‹YE CAM‹(KATEDRAL) K‹L‹SE KARS AN‹EBU'L MUAMMERAN CAM‹ M‹NARES‹(BOZ M‹NARE) M‹NARE KARS AN‹MANUÇERH CAM‹‹ K‹L‹SE KARS AN‹BAK‹RELER MANASTIRI (KUSANTOS K‹L‹SES‹, HOLY V‹RG‹NS) K‹L‹SE KARS AN‹I. KONUT S‹V‹L M‹MAR‹ KARS AN‹‹K‹NC‹ HAMAM (KÜÇÜK HAMAM) SU M‹MAR‹S‹ KARS AN‹KAMSARAKAN K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS AN‹KARS ULU CAM‹‹ CAM‹ KARSEBU'L HASANÜ'L HARKAN‹ TÜRBES‹ TÜRBE KARSKALE MESC‹D‹ MESC‹T KARSTEZEKL‹ K‹L‹SE K‹L‹SE KARSHAVAR‹LER KATEDRAL‹ K‹L‹SE KARSBEfi‹K (K‹L‹SE ) CAM‹‹ K‹L‹SE KARSBÜYÜK ABD‹ A⁄A CAM‹‹ CAM‹ KARSBEYLERBEY‹ (PAfiA )SARAYI SARAY KARSVA‹ZO⁄LU CAM‹‹ CAM‹ KARSKARS KALES‹ KALE KARSMAZLUMA⁄A HAMAMI HAMAM KARSEVL‹YA CAM‹‹ CAM‹ KARSMURAD‹YE(‹LBEYO⁄LU) HAMAMI HAMAM KARSArfl. Gör. Muhammet ARSLANAd›yaman Ünv. Fen-Ed. Fak. Sanat Tarihi Bölümümarslan@adiyaman.edu.tr – arslanmuhammet@hotmail.com

32Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009TAfi KÖPRÜ KÖPRÜ KARSLAÇ‹N BEY CAM‹‹ CAM‹‹ KARSTOPÇUO⁄LU (ASR‹ CUMA ) HAMAMI HAMAM KARSYUSUF PAfiA CAM‹‹ CAM‹ KARSAL‹ A⁄A CAM‹‹ CAM‹ KARSULU CAM‹‹ VE HAZ‹RES‹ ( KARS ) CAM‹ KARS MERKEZYUSUF PAfiA CAM‹‹ CAM‹ KARS MERKEZKÜMBET CAM‹‹ ( HAVAR‹LER K‹L‹SES‹ ) CAM‹ KARS MERKEZHACI SEY‹T CAM‹‹ ( KARS) CAM‹ KARS MERKEZVEZ‹RO⁄LU CAM‹‹ CAM‹ KARS MERKEZBÜYÜK ABD‹ A⁄A CAM‹‹ CAM‹ KARS MERKEZEVL‹YA ( MURAD-I SAL‹S-HASANHARAKAN‹ TÜRBES‹ ) CAM‹‹ CAM‹ KARS MERKEZFETH‹YE CAM‹‹ ( KARS ) CAM‹ KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜAL‹ A⁄A CAM‹‹ ( KARS ) CAM‹ KARS MERKEZHACI SEYF‹ CAM‹‹ CAM‹ KARS MERKEZBÜLBÜL CAM‹‹ ( KARS) CAM‹ KARS MERKEZ‹STASYON CAM‹‹ ( KARS) CAM‹ KARS MERKEZVA‹ZO⁄LU CAM‹‹ CAM‹ KARS MERKEZSUKAPI ( VA‹Z HAF‹Z A⁄A) CAM‹‹ CAM‹ KARS MERKEZVA‹ZO⁄LU TÜRBES‹ TÜRBE KARS MERKEZMENUÇEHR CAM‹‹ CAM‹ KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜFEYZULLAH BEY CAM‹‹ CAM‹ KARS KA⁄IZMANYARIM KALAN CAM‹‹ CAM‹ KARS SARIKAMIfiK‹L‹SE CAM‹‹ ( SARIKAMIfi) CAM‹ KARS SARIKAMIfiESK‹ ORTAOKUL B‹NASI OKUL KARS SARIKAMIfiK‹L‹SE ( YANIK S‹NEMA) CAM‹‹ CAM‹ KARS SARIKAMIfiYEN‹ CAM‹‹ ( SARIKAMIfi) CAM‹ KARS SARIKAMIfifi‹RL‹ K‹L‹SE K‹L‹SE KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜKEÇ‹L‹ K‹L‹SE K‹L‹SE KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜEBUL MUEMMARAN CAM‹‹ CAM‹ KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜGENÇ KIZLAR K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜST. GREGOR K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜBUDAKLI KÖYÜ K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS D‹GORBUDAKLI KÖYÜ (C‹COR)MÜREN K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS D‹GORKOZCA K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS D‹GORKOZLUCA KÖYÜBEfiLER K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS D‹GORKÜÇÜK KOZCA K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS D‹GORKOZLUCA KÖYÜKÜÇÜK ABD‹ A⁄A CAM‹‹ CAM‹ KARS D‹GORÇENGELL‹ KÖYÜ K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS KA⁄IZMANÇENGELL‹ KÖYÜKALE MESC‹D‹ MESC‹D KARS MERKEZ

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 33K‹L‹SE 1 ( KARS ) K‹L‹SE KARS MERKEZEBÜL HASANÜL HARKAN‹ ( HASAN-I HARAKAN ) TÜRBES‹ TÜRBE KARS MERKEZBEfi‹K ( K‹L‹SE ) CAM‹‹ CAM‹ KARS MERKEZLAÇ‹N BEY CAM‹‹ CAM‹ KARS MERKEZKIZLAR MANASTIRI MANASTIR KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜARPAÇAY KÖPRÜSÜ ( AN‹) KÖPRÜ KARS ARPAÇAYÜÇÜNCÜ MURAT KÖPRÜSÜ ( TAfiKÖPRÜ) KÖPRÜ KARS MERKEZSELÇUKLU HAMAMI ( AN‹ ) HAMAM KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜHAMAM ( AN‹ ) HAMAM KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜTOPÇUO⁄LU ( CUMA) HAMAMI HAMAM KARS MERKEZMURAD‹YE ( ‹LBEYO⁄LU) HAMAMI HAMAM KARS MERKEZMAZLUM A⁄A HAMAMI HAMAM KARS MERKEZYEN‹ CAM‹‹ ( KA⁄IZMAN ) CAM‹ KARS KA⁄IZMAN‹Ç KALE K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜKAYA K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS SARIKAMIfiKARAKURT KÖYÜKARAKURT KÖYÜ BAZ‹L‹KASI K‹L‹SE KARS SARIKAMIfiKARAKURT KÖYÜKIRÇ‹ÇE⁄‹ KÖYÜ CAM‹‹ CAM‹ KARS SUSUZKIRÇ‹ÇE⁄‹ KÖYÜYA⁄KESEN KÖYÜ K‹L‹SES‹ K‹L‹SE KARS MERKEZYA⁄KESEN KÖYÜK‹L‹SE 2 ( KARS ) K‹L‹SE KARS MERKEZBED‹RLER KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS MERKEZBENL‹ ( AHMET‹Ç‹ ) KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS MERKEZBEHRE KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS MERKEZD‹V‹KDERE KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS MERKEZOLUKLU KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS MERKEZÜÇGÖZ KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS MERKEZUZUNZA‹M KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS MERKEZGURBETPINAR KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS SARIKAMIfiMENTEfi DERES‹ 1 KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS SARIKAMIfiMENTEfi DERES‹ 2 KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS SARIKAMIfiMENTEfi DERES‹ 3 KÖPRÜSÜ KÖPRÜ KARS SARIKAMIfiERM‹fiLER KÖYÜ MEZARLI⁄I MEZARLIK KARS SUSUZERM‹fiLER KÖYÜA⁄ZIAÇIK KÖYÜ MEZARLI⁄I MEZARLIK KARS SUSUZTAfiKÖPRÜ ( SAIKAMIfi ) KÖPRÜ KARS SARIKAMIfiKAYA K‹L‹SES‹ ( AN‹ ) K‹L‹SE KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜKERVANSARAY ( AN‹ ) KERVANSARAY KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜK‹L‹SE KALINTISI ( AN‹ ) K‹L‹SE KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜKÖPRÜ ( AN‹ ) KÖPRÜ KARS MERKEZOCAKLI KÖYÜKAZIM KARABEK‹R CAM‹‹ CAM‹ KARS SARIKAMIfiMENUCEHR CAM‹‹ CAM‹ KARS ARPAÇAY

34Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Ömer Ekinci M‹C‹NG‹RTfiair-Yazarhttp://www.omerekincimicingirt.come-mail: micingirt@hotmail.comSEVG‹L‹ hemflerilerim, buyaz›mda kâinat› sahipleneninsandan k›sac›k bahsedece¤im...Biraz özelefltiri veelefltiri yapmak istiyorum. Kâinattaen de¤erli varl›k insand›rdiyoruz ya hep. Ancak herfley kaliteli insanla de¤er kazan›r.Alt›n, gümüfl, elmas gibimadenlerin de¤erini de ancakinsan takdir eder. ‹nsan kaliteliolmad›kça eflyan›n kaliteside bir anlam ifade etmez. Kalitesizinsan›n elinde kalitelerde heder olur.Bizim en büyük problemimizkaliteli insan problemidir. Zorlukve felaket anlar›nda paradanpuldan ziyade kaliteli, vas›fl›insanlara ihtiyaç duyulur.Nice zengin servet sahibi fertAdam Olmak / Hofl Sadave toplumlar görüyoruz ki varl›kiçinde darl›k yaflamaktad›rlar.Günümüz toplumlar›n›nhali buna en canl› misaldir.Bütün mesele maddi servetkazanmaktan ziyade kaliteliinsan yetifltirmeye yönelmektir.Nüfusun çok olmas› önemlide¤ildir. Model insan, kaliteyoksa k›ymeti yoktur. Kuru kalabal›klarkendi bafllar›na birifle yaramazlar. Onlar› yönlendirecek,toplumsal kaliteyi art›racakönder flahsiyetlere ihtiyaçvard›r. Do¤ru yönlendirilmeyen,kalite kazand›r›lmayankalabal›klar daima problemüretirler.‹nsan e¤itimin paradan dahaönemli oldu¤unu Hz. Peygamberne güzel ifade etmifl:Hofl Sada“Bir baba çocu¤una güzel birterbiyeden daha güzel bir mirasb›rakmam›flt›r.” Çocuklar›-na neden miras b›rakmad›¤›soruldu¤unda Selahattin Eyyübiflöyle cevap vermifl: fiayetonlara iyi bir terbiye vermiflsemservet kazan›rlar amaiyi bir terbiye vermemiflsemb›rakt›¤›m serveti de bat›r›rlar.Yeryüzünün ›slah› ›slah olmuflinsanlar, ifsad› da ifsat edilmiflinsanlar eliyle olur buyurmuflbir edip. K›sacas› adam gibiadam olmak...Bir fliirimle sizin ve tüm insanl›¤›nRamazan-› fierif hürmetinehuzur ve mutluluk yudumlamas›n›temenni ediyor önümüzdekiRamazan bayram›n›-z› flimdiden tebrik ediyorum.fiu ömür kasvetli k›sa bir hayat,Zikir, tesbih, feyz yâr etmeye bak.Onun r›ht›m›nda sonsuz semerât,Ümit, fiil, ziyâ var etmeye bak.Unutma, tepende varl›¤›n eli,Gayeyi fark edip flükür demeli.Nefis terbiyesi belki bir veli,Nefs-i Emmâreyi kör etmeye bak.Ukbaya çivili bütün temeller,Bitimsiz bir rüya istek emeller.Uzat kanatlans›n çileli eller,Tüllensin hofl sada kâr etmeye bak.Büyüklük, ululuk, yok Karun gibi,Unutmak zulmettir gerçek sahibi.H›rs, flehvet, k›skançl›k neyin terkibi,Evvel ahir sorgu, ar etmeye bak.‹krime, Hind, Vahflî, Süfyan’› düflün,Ben’i de yoruyor bu yürüyüflün.Hüzün nur ça¤›ndan nedir görüflün,Yarenin gönlünde yer etmeye bak.Dört yan›m gösterifl içimde korku,‹ncir çekirde¤i yafl›m›n k›rk›....Seyreyle Micingirt noksans›z çark›,Yak›n nihayeti nur etmeye bak.

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 35SERHAT KÜLTÜR HABERB‹R PORTREFatma ARAS Kimdir?YILINDA I¤d›r’›n Aral›k ‹l-Yukar› Aratan köyün-1954çeside dokuz çocuklu bir ailenin 5. çocu-¤u olarak do¤du.‹lkokul 2.s›n›fta bu köyden ayr›ld›. ‹lkö¤reniminiI¤d›r’da tamamlad›. Ortaokulve liseyi ‹zmir’de okudu. VanM.T.A Do¤uanadolu Bölge Müdürlü-¤ünde (Maden Tektik Arama) memurolarak çal›flmaya bafllad›. Almanlar bukurumda laboratuvar kurunca ald›¤›e¤itim gere¤i laboratuvarda çal›flmas›n›sürdürdü. Daha sonra tayinle geldi¤i‹zmir’de 1999 y›l›nda kimya teknisyeniolarak emekli oldu. Karfl›yakaZiya Gökalp Kültür Merkezi’ndeki fiairVeysel Çolak fiiir atölyesini tan›d›ktansonra fliir çal›flmalar› burada sürdürdü.Daha sonra Ozan Daimi Kasar, OzanAli Delice ve Bedirhan Boran MustafaAç›kgöz fliirlerini besteledi.Y›lmaz Tatl›ses Sitesinde bir fliiri ay›nbirincisi seçildi ve fliiri beste yap›ld›.fiiirleri;fiiiristan, Serhat Kültür Dergisi, Alazedebiyat, Denizsuyukasesi, flehir, fiiiristan,Trabzon Taka Gazetesi fiiir Takas›.K›rklareli Cep Sanat, ‹mece gibidergilerde yay›nland›. Fatma Aras ‹zmir’deyaflamaktad›r.Av. fiair Metin Yalt› Fatma Aras hakk›ndakiyorumunda flöyle der:Fatma ArasTürk Halk fiiirinin yaflayan en güçlütemsilcilerini saymam istense san›r›milk beflte Fatma Aras gelir usuma...Günümüz Türkçesini en yal›n haliylekullanmaktaki becerisi olsun, art›k bilinçliyâda bilinçsizce bizim olan bizdenolan hece fliirini küçümseyen oncafliir bilmeze inat hece de direnenve onu yaflatmak için en güzel örnekleriüreten bir ozan o...fiiirinde yaflanamam›fll›klar› dile getirir.Yaflanamam›fl aflklar›n özlemini yans›-t›rken nas›l yaflanmas› gerekti¤ini vurgularfliirleri... Anadolu’nun bütünozanlar›n› bulursunuz onun fliirinde...Bazen Yunus olur, hofl görür her fleyibazen Dertli’dir... Bazen boyundanbüyük laf etmifl düflünürsünüz Mevlanaolmufltur sanki... Bakars›n›z“‹syan›m gurbeti gezdirdi bana / arad›mteselli bakt›m her yana/ gönüldenuzakt›m sevdi¤im sana / Vuslata ermenins›ras› flimdi” bir öfke selidir PirSultan gibi...Her koflulda yaflam›n içinden fliirlerdir.‹nsani olan her duyguyu kucaklarozan. Sevgi aflk özlem öfke darg›nl›khüzün gam tasa ne varsa bildik yer al›rAras’›n söyleminde... Eksik olan belkide hiç yaflamad›¤› yada doyas›ya yaflayamad›¤›aflkt›r. Bu yüzden sevincinefleyi Aras’ta bulmakta zorlanmaktad›rokur. Bunun nedenini “Bendekiduygular olamaz anl›k/ kapan›r ›fl›¤›molur karanl›k / tutuklu yüre¤im sankiidaml›k/ ferman› yazana el açamad›m”dizelerinde aç›klamaya çal›fl›rken,sevdan›n bile karfl›s›nda onurlu durman›nalt›n› çiziyor.Sevdan›n flairi olarak karfl›m›za ç›kanAras’›n bu güçlü söylemiyle toplumsalsorunlara da e¤ilmesini beklemek fliirseverin hakk› diye düflünmekteyim.Son bir iki fliirinde buna yönelmifl oldu¤unusezdirmesi sevindirici olsa dayeterli de¤il henüz...Yeni yeni bafllad›¤› serbest fliir denemelerindebunu yapmak ister gibi gözüksede Kitab›na ad›n› veren SAKLI-YIM fliiri sanki tüm yazd›klar›n›n birözeti gibi durmakta...fiairi hece fliirimizi yaflatmak u¤runagiriflti¤i bu soluklu yolculu¤unda kutluyor,iyi ki vars›n diyorum.SAKLIMBoran oldun h›flm›n bana dokunduYamac›mda kar b›rakt›n ‹stanbul‹çteki sakl›ma sela okunduKap›lar› dar b›rakt›n ‹stanbulBitmeyen yaslar›m örtüldü teneKesildi umudum od düfltü canaMasallar devrildi bu garip yanaYüre¤imi k›r b›rakt›n ‹stanbulKeflkeler vermiyor dünleri geriK›rk y›l›n üstüne b›rakt›k teriAl›nd› gözümden son ›fl›k feriTan yerimi kör b›rakt›n ‹stanbulDolunayda kalan yan›m da a¤larÇa¤lar› kesilen kan›m da a¤larKaranl›k odal› han›m da a¤larOca¤›ma har b›rakt›n ‹stanbulAkyol’un kula¤› flahit ac›yaAras’›n çekti¤i bunca sanc›yaO yanar çaresiz duran bac›yaYast›¤›ma s›r b›rakt›n ‹stanbulSen Diye DiyeDuvarlar boy vermez seni göreyimAs›l›r ellerim sen diye diyeYaban göze Çin setti mi öreyimDolan›r tellerim sen diye diyeYorgun kalem u¤ray›nca ak›naUzaklar› çekemdim yak›naAvc› kurdu gönül düfltü fak›naYoruldu dillerim sen diye diyeBir deli tay iken seraba kand›mGölgeler sularda ben sendeyand›mBa¤r›mda kor atefl sönecek sand›mÇo¤ald› çöllerim sen diye diyeCan dedikçe ç›¤ düflürdün kan›maKara k›fl› hep yollad›n yan›maAyaz kesti boran doldu can›maKurudu güllerim sen diye diyeAsl› benim kerem yok ki yanay›mFerhat’›n da¤›nda seni anay›mTelafll› kollara nas›l kanay›mSavruldu küllerim sen diye diye

36Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Ana Yüre¤iOlmayan AnamHikmet AKSUEPLER‹NE soktu¤u, üflümüfl elle-birini ç›kard›, bafll›¤›n›n ku-Crindenla¤›n› aç›kta b›rakan taraf›n› çekti kula-¤›n›n üstüne. Avuç içiyle iyice bast›rd›bafll›¤› kula¤›n›n üstüne.So¤u¤u m›knat›s gibi çeken, aç›kgö¤sünü kapamak içgüdüsüyle çekifltiripdurdu ikide bir, dü¤mesi kopuk,yakas› y›pranm›fl gömle¤ini. Güneflli,bahar havas›n›n yar› so¤uk gökyüzündedans eden uçurtmalar› so¤uk gülücüklerleseyretti sabah›n ayaz›n›n iliklerinidonduruyor olmas›na ald›rmadan.“Babam, rahmetli babam olsayd›, banada yapard›” diye hüznünü üflediflaklayan difllerinin aras›ndan. Üfürdü-¤ü buhardan m›, baba deyiflinden mi ,az›c›k ›s›nm›flt› yüre¤i. Ya da izledi¤içocuksu uçurtma sevgisi unutturmufltuyüzünü morartan, burnundan sümükak›tan, iliklerini donduran so¤u-¤u. Babas›n› hiç an›msam›yordu. Sokaktagörse tan›mazd›. Hani baz› filmlerdeizledi¤i gibi, bir kolye olsun b›-rakmam›flt› ona. Onlar› terk edip gidelibelki yüz y›l olmufltu.........Acaba flimdilerde gelse.... benitan›r m›?Sever mi beni?Beni an›ms›yor mudur?fiu an ç›k›p gelse rahmetli babas›...Neden rahmetli?Çünkü anas› öyle diyor.Evini, çoluk çocu¤unu terk edip gidenlereöyle deniyormufl.Ölenlere denmez mi; rahmetli diye?Olsun, onun için hiç fark etmez. Yokyoktur. Yan›nda olmad›ktan, ona uçurtmayapmad›ktan sonra ha var, ha yok,ha ölü, ha sa¤...Art›k dayanamayacakt›. Boynu bükük,tuttu evin yolunu. Ev daha m› iyiydisanki? Her gitti¤inde ço¤unlukla a¤larkenbuldu¤u, kara gülmez suratl›annesi yine azarlayacak, içinde biriktirdi¤igünlük öfkesini, s›k›nt›s›n› ondanç›karacakt›. Bahçe kap›s›na vard›¤›nda‘Kardefl’ belini kamburlaflt›r›p,kuyru¤unu sallayarak karfl›lad›. Al›pkuca¤›na oturdu y›k›k bahçe duvar›n›nhemen dibindeki kütü¤ün üstüne. ‹yicebast›rd› kuca¤›na. Bu flefkatte sevgininyan›nda so¤u¤un da pay› vard›.O da olmasa; sar›l›p yatacak, bir vücuts›cakl›¤› alacak, dertleflecek kimsesiolmayacakt›.Ad›, fiemsettin ama herkes fiemsi derk›saca. fiemmo da derlerdi ama o buad›n› hiç sevmezdi. Hem böyle basityarat›klar›n ad›n› kim uzun uzun vetam söyler? Ço¤u, “fiemsi” bile demezya... fiemsi denmesi onunda hoflunagidiyordu. Di¤er ad› çok uzun ve s›k›-c›yd›. Kendisi de çok sevdi¤inden,Kardefl’e ‘Gadafl’ derdi, ne olmufl ki?Ona sar›l›p, ›s›narak geçirirdi uzun k›flgecelerini. Bir keresinde aç›k kalans›rt›na yorgan› çekti¤ini gözleriyle görmüfl,annesinin ald›rmazl›¤› yan›ndadostunun yak›nl›¤›n›, koruyucu davran›fllar›n›iki damla gözyafl›yla ifllemiflti,sevgiye, flefkate aç yüreci¤ine. Elleriniyüzünü yalarken içinin s›k›nt›lar›n›temizlemeye çal›fl›r gibiydi Kardefl.Bu gün de çok hüzünlü, s›k›nt›l›yd›.Kedi, bir süre hüzünlü bak›fllarla süzdüonu. Karfl›s›na geçip oturdu ve miyavlayarakbir fleyler sordu sual etti.Ayaklar›n›n aras›na uzan›p yüzünebakt› bir süre. Do¤ruldu, yine s›rt›n›kamburlaflt›rd›, yüzünü yalad›. Bu kadar›nadayanamazd›. Bunca sevgi...Uzun kara kirpikleri titreflti nemlenengözlerini ›fl›kla buluflturmak için. O güzel,çocuksu gözler donuklafl›p dolaflt›bofllukta bir süre. O bak›fllarla eksikli¤iniduydu¤u her fleyi bulmaya, tamamlamayaçal›fl›yordu. Kardefl ilgisizlikten,dostundan yüz bulamamaktans›k›lm›fl gözlerini kapam›fl uyuyordubiraz ötesinde. Bir süre süzdü uykuludostunu. Yüre¤i ›l›k ›l›k sevgiylekaynad›, belki de ac›d› ona. Belki ac›-d›¤› onun duruflunda gördü¤ü kendisiydi.Üzerine do¤ru uzan›p elleriyleokflad›, öptü, do¤rulup ac›s› okunangülümseyiflle seyretti uyuyan kardeflini.Bir m›r›lt› yerleflti dudaklar›na. Önce,kedice san›yordu. De¤ildi... Ad›n›,makam›n› bilmedi¤i bir türküydü dudaklar›n›k›m›ldatan. Kendinden, hattaher fleyden uzaklardayd› düflünleri,bak›fllar›. Babas› geldi akl›na. Ne kadarda anard› o yüzünü hiç görmedi¤ibabas›n›? Neden an›msar ki sanki?Annesinden befl beter olmad›¤›n› neredenbiliyordu? De¤erli oluflu, sevgiylean›fl›, baflkalar›n›n babas›ndangördü¤ü babal›ktan m›yd›? ‘Rahmetlisinisöyler, ‘baba’y› önüne koymadannedensiz, bilmedi¤i bir sevgiye açard›göz p›narlar›n›n musluklar›n›.Üflüyordu. Tiril tiril titriyordu oturdu¤uyerde. Hemen önünden geçenlerdenbiri dönüp yüzüne kötü kötü bakt›;“Bizimkiler olsa flimdiye donmufl gebermiflti.Baksana dokuz canl› bunlar...”O haliyle ne denmek istendi¤ineay›racak ne akl›, ne enerjisi vard›. Çirkinbir çift göz ve k›p›rdaflan dudaklar...O, oturdu¤unda günefl aflmak üzereydi.fiimdi sabah›n eri... Geceyi buradam› geçirmiflti. Yaflad›¤›n› sand›klar›n›nbir ço¤u rüya m›yd› yoksa? Günler vegecelerce, sokak itleri gibi sokaklardakalsa anas›n›n aray›p soraca¤› yok.Ne kadar dertli, s›k›nt›l› olursa olsun,anas›, anayd› ama sonuçta. Hiç do-¤urmas›nd›.O mu istemiflti o anan›nçocu¤u olmay›? Fazla ilerisini düflünecekdurumda de¤ildi. Zaten bu kadar›yetiyordu. Fazlas›n› düflünüp de neyapacakt›? Uyufluk bacaklar› tafl›mad›bedenini, tekrar çömeldi oldu¤u yere.Elerini ovuflturarak ›s›nmaya, uyuflukkollar›n› bacaklar›n› açmaya çal›flt›.Gözlerinden yafl ak›tan, vücudununtan›mad›¤› bir yerlerini tuz dökülmüflyara gibi yakan haline ald›rmadan yinegözlerine iliflen yüzlere gülücüklergönderiyordu. Dönüp kirli perdeleriaç›lmam›fl pencerelerine bakt› evlerinin.Anas›n› görmeyi umuyordu, yok...Kap›y› açsa....ses yapacak... uyanacak,azarlayacak... kulaklar›n› çekipgüneflten ayazdan yanm›fl yüzüne,ac›yaca¤›n› hesaba katmadan tokatatacak. Eline bir lokma ekmek tutuflturmadan...bu¤ulu gözlerini dikti evlere,da¤lara, a¤açlara...Saatler geçmifl, gün ilerlemiflti. Onuniçin gün, iki zamanl›yd›; sabah olurgün do¤ar, akflam olur gün batar. Bunund›fl›nda zaman›n hiçbir anlam›yoktu fiemsettin için. Bazen rastlad›¤›çocuklar, eve ö¤len yeme¤ine gidiyorumdediklerinde pek anlam veremez,bafl›n› sallay›p geçer, “ne garip fley”diye. Eline ne, ne zaman geçti, at a¤z›na,yut gitsin... kahvalt› derler, ö¤lenyeme¤i derler, akflam yeme¤i derler...

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 37h›h! Saçmal›k. Hepsi bir parça ekmekde¤il mi? Ne zaman buldun at a¤z›-na... fiemsi böyle törenlere gelmez, s›-k›l›r!. Sabah akflama kadar sokaklardaaç. Yatarken de farkl› de¤ildir ço¤ugün. Hava kararmazsa eve gitmek neyine?Sokaklarda özgür, sokaklar evdendaha s›cak onun için. Oyun oynayançocuklar› izler, kaçan toplar› tutuponlara verir, verilen art›klar› yer! Binmecesineoyunlarda eline tutuflturulanlar›nkarfl›l›¤› onun s›rt›na binilir,oyunu kaybeden çocu¤un yerine.Böylece oyuna al›nm›fl, oyun oynam›flsayar kendini. O günlerin gecelerindealt›na kaç›rd›¤› olur ço¤unlukla. “Genemi alt›na cullad›n?” ve azar listesinibafltan sona okur bafl›na dikilen anas›.En kazançl› yerler piknik alanlar›d›ronun için. Ya¤murlu havalar› hiç sevmez.Oyun oynayan, piknik yapan çocuklar›aç›k denizlerde gemileri izleyen bal›klargibi izler. Bazen çok güzel fleylertutuflturulur eline. Bazen yiyenleri izlera¤z›ndan salyalar ak›tarak kedilerle,köpeklerle... Her a¤za at›lan lokmayaa¤z›n› açar; “fiunu bana verseler bira¤›zda yutar›m.” Derken onlar çi¤nemekleu¤rafl›rken o a¤z›na girmemifllokmay›, difli dokunmadan yutar. Kufllar›,böcekleri, s›çray›p konan çekirgeleriseyretmek, hatta gözlerini tozla,çöple dolduran rüzgarlar bile d›flar›n›nsundu¤u güzellikleri, mutluluklard›r.Mutlulu¤un ne oldu¤undan habersizdir,tad›ms›zd›r da; baz› fleyler iyi fleylerdir,o kadar. Onlars›z öksüzdür...Yata¤›na uzand›¤›nda üflüyordu o gece...s›cak yaz gecelerinde üflümekde neyin nesiydi? y›rt›k ve söküklerindenpurtlar› d›flar› f›rlam›fl yorgan›nas›ms›k› sar›ld›. Kendinden baflka, kendisini›s›tacak, sar›p sarmalayacak kimivard› ki? “Kardefl!...Kardefl!...” diyeseslendi zifiri karanl›¤a, yan›t alamad›.*Uykuya geçmeden Eren ile Ersel geldiakl›na... derenin k›y›s›nda ne güzelbal›k avl›yorlard› iki kardefl. Eren, oltas›natak›lan bal›klar› al›p at›yor, Erselat›lanlar› hemen kap›p poflete koyuyor..akflamaanneleri ›zgara yapacakoturup yiyecekler ailece. “Keyif onlar›nkeyfi... bana da verseler bir iki tane...verseler ne olacak? önceki verdiklerinine yapt›m? Annem; “kim u¤raflacakonlarla?” deyip pencereden d›flar›yaatmad› m›? “E, can›m, piflmiflini verseler.”yani... ‹ki kardefl güle söylefle negüzel vakit geçiriyorlard›. Daha biras›ld› yüzü. Bir ac› bir hüzün s›zlatt›her yan›n›. Titrer gibi olmufltu. S›rt›n›,güneflin tüm ›s›s›n› stoklam›fl siyah birkayaya dayay›p çömelmiflti orac›¤aboynu bükük. Derin, yafl›na, yafl›nauygun olas› duygular›na uymayacakbüyükçe bir “off!..” ak›tt› ci¤erlerinden,göz alabildi¤ince uzanan vadiye....“Anam herkesin anas› gibi de¤il,bari bir kardeflim olsayd›.” Diye içlendi.Önceleri böylesi duyufllara fazladayanamaz hemen oturup a¤lard›.fiimdi a¤layam›yordu ki rahatlas›n.Kocaman kocaman dü¤ümler yak›yordubo¤az›n›, a¤layamad›¤› zamanlar.“Kardefl” derken kedisini an›msad›,can dostunu, tek sahibini... O da kardefltiama gerçek kardefl kadar heryerde kardefl de¤ildi. Ona d›flar›dakardefl gerekti. Birlikte bal›k tutacak,oyun oynayacak, onu koruyacak kardeflgerekti. Bir *pisik* ne denli kardeflolurdu ki? Öylece, hüzünle, yoklar›nasar›larak uykuya dald›. Ay›kken adresinibilmeyen gülücükler her zamankigibi uykuda ald›lar yüzündeki, dudaklar›ndakiyerini.*Gece o kadar rüya gördü ki, sabahkakt›¤›nda hiç birini tam olarak an›msayam›yordu.Hem neye an›msas›nki? Anlatacak, anlatt›klar›n› dinleyecekkimi vard› ki? Acaba annesi dinler miydionu? Olacak fley mi? Bir bal›¤› bilepiflirip eline vermeyen anne, oturupanlataca¤› rüyas›n› dinleyecek he?Hiç sanm›yordu. Onun için anne;azarlamak, can› s›k›ld›kça a¤lamak,artakalan zamanlarda ifl olsun diye,bofl kalmaktan s›k›lmas›n diye ona dayakatmak demekti. Di¤er çocuklar›nanlatt›¤› ana yüre¤i onun anas›ndayoktu. “Her canl›n›n yüre¤i, kalbi vard›r”diyenler onun annesini hesabakat›yor olamazlard›. Çevrede gördü¤übir çok canl›da vard› ana yüre¤i. Kediler,köpekler, tavuklar, inekler nas›l korurve severlerdi yavrular›n›. Tavuk civcivlerini,en ufak tehlikede kanatlar›n›nalt›na sakl›yordu. ‹nekler evdeki körpedanalar›n› bir an önce emzirmek içinsürüden önde kofluyordu. Kedilerinköpeklerin emziriflleri, dilleriyle yavrular›n›okflay›fllar›... kufllar›n yem tafl›-mas›...tümü ana yüre¤iydi ancak onunannesinin yüre¤i yoktu. Demek baz›canl›lar yüreksiz-kalpsiz olabilirmifl...Avuçlar›na ald›¤› bal›kta, serçeyiavuçlar›na ald›¤›ndaki yürek at›fllar›n›hissetmemiflti. Gerçekten baz› canl›lar›nyüre¤i yoktu demek, anas› gibi!Hava aç›k ve s›cak. Bir tek bulut, enufak bir leke yok gökyüzünde. Ço¤uzaman oldu¤u gibi bu gün bulutlar›ngölgesini istemiyordu. Terliyor amagölgeye s›¤›nmay› akl›ndan bile geçirmiyor.Ayaklar›n› sürüye sürüte yürüyor...yürüyor... Nereye gidece¤ini düflünmesinegerek yok, gidiyor iflte. Patikayavar›yor, yer yer kumlu. Yol kenar›ndakitafllara burnu delik taban› y›rt›kayakkab›lar›yla dokunup yolun d›fl›naf›rlat›yor yürürken.... ‹çinden nelergeçti bilinmez, h›zl› bir ayak savurduyusyuvarlak beyaz çak›la. Ayn› andaac›yla k›vran›p yere çöktü, baflparma-¤›mdan akan kan› görünce a¤lamayabafllad› oldu¤u yere çökerek. Eliylekanayan parma¤›n› s›karak kan›n› durdurmayaçal›fl›rken gözlerinin yafl› gittikçeart›yordu fiemsi’nin. fiimdi ac›s› okadar yokken neden a¤l›yordu ki? Üstelikkan› da durmufl akm›yordu öncekigibi hani. Kalkt›, geriye, eve dönmekhiç mi hiç gelmiyordu akl›na. Azileride dere vard›, elerini, yüzünü, aya-¤›n›n kan›n› y›kamak geldi yürürkenakl›na. Yol boyu, açl›¤›n› ad›n› bilmedi-¤i ancak yendi¤ini bildi¤i otlarla gideriyordu.Aç karna yeflil ot, kavurucu s›-cak, bafl› a¤r›d›, midesi buland›. Dereyezor att› kendini. Bafl›n› suya sokuprahatlamak isterken yemyeflil olduönünden akan su. E¤ilir e¤ilmez tümyediklerini ç›karm›flt›. Bir eliyle suyuniçindeki kafas›n› iyice ovdu. Ayaklar›n›iyice y›kad›ktan sonra suya dald›r›pkenara koydu¤u eski bereyi tekrar kafas›nageçirdi.Üzeri oturmaya uygun, kavurucu s›-cakta kocaman bir a¤ac›n gölge sald›¤›kayaya ç›k›p dinlenmek istedi.Tam uzanacakken, otlar›n k›m›ldan›fl›ve duydu¤u sesle irkildi, y›lan olur korkusuylavazgeçti. Etrafa bakt›. Yafllar›on-on iki, bir grup çocuk ileride, derenino geçesinde (karfl› k›y›s›nda) piknikyap›yorlard›. Sebze, meyve, etli yiyecekler,semaverde çay... Bunca güzel,nefis fleyleri lokma lokma kopar›pyiyorlard› manyaklar. “Ben olsam, banaverseler, her birini çi¤nemeden, bira¤›zda yutar›m!” açl›ktan, can› çekmiflliktenirileflmifl, adeta yerinden f›rlayacakgibi olmufltu gözleri. Bu sözlera¤z›ndan ç›karken, sesi intikam veyabir hay›f tonu tafl›yordu. Onlarla birlikteyutkundukça solu¤u s›klafl›yorsesi titriyor, k›s›klafl›yordu. Çocuklardanbiri fark etti fiemsi’yi. Yard›¤› tamsomunun içine ne varsa doldurdu. fiifleniniçinde kalan kolayla birlikte getirdi.Arkadafllar›n›n yan›na var›p geridöndü¤ünde fiemsi’nin eli bofltu. Di-¤erleri o yürürken görmüfllerdi her fleyi.Korku ve flaflk›nl›kla bak›yorlard›!Kalanlar› temizleyecek birini buldukdiye ça¤›rd›lar sofraya çöpçü bal›¤›!..K›tl›ktan ç›km›fl gibi, Agop’un kaz› gibi,de¤irmen gibi at›yordu durmadanyiyecek ne varsa. Sofray› çevreleyenhalka, hareketsiz onu izliyorlard›.Onun ise kimseye ald›rd›¤› yoktu.Anas› gelse eline sofrada, atard› a¤z›-na. Karn› doydukça gözleri etraf› gör-

38Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009meye bafllad›. Çok utand›. Halkadakilerizlemeyi b›rakm›fl f›s›ldafl›p, gülüflüyorlard›ona, “Çöpçü bal›k”a bakarak.Yoksullu¤una ra¤men yine deanorluydu, bir gururu vard› onunda.F›s›ldafl›p gülüflmelerin kendisiyle ilgilioldu¤unu pek ala sezebilirdi. Karn›-n› doyurmadan utanmay› ak›l edememiflti.Hiç sesini ç›karmadan aya¤akalkt›. Afl›r› t›k›nman›n a¤r›lar› ad›mlar›-na engel oluyordu. Derenin k›y›s›ndakia¤ac›n gölgesine zor ulaflt›. Uzan›pkafas›n› gömdü suya. Uzun süre, araara soluklan›p tekrar tekrar dald›r›yordu.Suyun ve gölgenin verdi¤i rahatl›klaarkaya çekilip a¤ac›n gövdesineyasland›. Rüzgar, sevgi dolu elleriyleyanaklar›n› Kardefl gibi yalayarak geçiyor,rüzgar›n, yapraklar›n ç›kard›¤›ses gözlerine uykuyu davet ediyordu.Eve erken ya da geç gelme gibi bir telafl›asla olmazd›. Kimse onu sorgulamazd›ki oda yanl›fl›n do¤runun, iyininkötünün fark›na vars›n, davran›fllar›n›düzenlesin. Her fley kendi elinde, dahado¤rusu kendili¤indendi. ‹stendikde¤il, istem d›fl›yd› tümüyle yapt›klar›.fiemsi için fazla ad›m yoktu, ne kadaryürüyebilirse... Duracak bir nedeni olmad›kça,nereye dek gidece¤ini öncedenbelirlemek diye bofla yormazd›kafas›n›.Böylesine masum, böylesine nedensizdolafl›rken sokaklarda hak etmedi-¤i ac›lar› tadar, ifllemedi¤i suçlar›n cezas›n›çekerdi bazen. Kavga eden çocuklardan,rakibine alt olan gelir öfkesiniondan ç›kar›rd›. Buna ra¤men birkavga görse, dersini almam›fl gibi sokulur,olacaklar› izlerdi veya kendinedayak at›lmas›n› beklerdi. Dünyan›ndaya¤›n› yese asla gözlerinden tekdamla yafl akmazd› en küçük duygulan›fllar›ntersine.*Yüksek bir a¤ac›n en yükse¤inde biryuva... ‹çinde civcivler ötüflüyor. Annekufl a¤z›nda getirdi¤i kurtçuklar›, böcekleriher birine ayr› ayr› veriyor, herdefas›nda; “Doydunuz mu yavrular›m?Yine getireyim mi?” diye soruyor onlara.Annenin sevgisine mi, civcivlerinkeyfine mi özendim bilmem? A¤acat›rman›rken o civcivlerden biri oluverdim.Anne kufl annem oldu. Bir an öncekardefllerimin yan›na ç›kmak, onlar›sevmek, onlarla oynamak anneminsevgisini yaflamak istiyordum. T›rmand›kçaa¤aca, s›yr›l›p düflüyorum en dibe,tekrar t›rman›yorum. Kan ter içindeulafl›yorum sonunda yuvamdakikardefllerime. Hemen önümdeki kardeflimielime alacakken annem tekrarkufl oldu ve civcivine dokunmamamiçin bana pençeleriyle kanatlar›yla sald›rd›.Elimde civciv kardeflimle, a¤açtanafla¤› düfltüm. Kardeflim kanatlar›-n› aç›p beni kurtarmaya çal›fl›rken gücüyetmedi beni tutmaya. Ben kay›pafla¤›ya düflerken o uçup yuvaya kondu.Annem ve kardefllerim bafl ucumatopland›lar. Ben inliyor a¤l›yordum k›r›-lan kemiklerimin ac›s›yla.“Hadi yard›m edin kardeflinizi yukar›-ya tafl›yal›m, yaralar›n› saral›m, karn›n›doyural›m.”“‹stemiyorum!” diye karfl› ç›kt›m, “Banada kanat ver anne.” diyerek.“Sana uyacak kanat yok ki bende.”dedi annem ve tekrar kufl oldu.“Neden olmas›n? Hem sen nedendurmadan k›l›k de¤ifltiriyorsun? Kardeflleriminvar, benim neden yok kanatlar›m?Sen beni onlar kadar sevmiyorsun.”Hiç susmadan a¤l›yor, ba¤›r›yor, diretiyorumiste¤imde. Karyolas›nda uyuyanannemin her zamanki korkunç sesiyleuyand›m; “Z›bar yat! Ne eflek gibian›r›yorsun?” do¤rulup oturdum yata¤a.Uykudan uyanm›fl, rüyamdankopmam›flt›m. Hala etkisindeydimgördü¤üm rüyan›n. Çünkü o rüyadayüre¤i sevgi dolu bir annem vard›,kardefllerim vard›...“Kardefllerime veriyorsun bana vermiyorsunbir kanat. Ben de uçmak istiyorum.”Daha içli a¤l›yorum. Daha içtenyalvar›yorum. Anne, kardefl sözleri,yata¤›na tekrar uzanan insan annemiayakland›rd›. Gelip bafl ucuma dikildi.Onu tepemde dikili hissedince uyand›mrüyamdan da... Bana nas›l bakt›-¤›n›, neler düflündü¤ünü anlayam›yordumkaranl›ktan seçemedi¤im gözlerinden,yüz hatlar›ndan.Ya bo¤az›m› s›kacak, ya bir iki flamaratacak rast gele. Bozulan uykusununöfkesini can›m› yakarak dindirip, yata-¤›na dönecek. Bana ortak olmayacak,kuca¤›na al›p sarmayacak, sevmeyecek,dinlemeyecek beni. Hiç hatamyokken beni cezaland›ran insan annem,uykusunu bozan beni hiç affedermiydi?“Benim annem di¤er anneler gibi de-¤il. Hele kufl annem gibi hiç de¤il!”derken geçmifli yaflamay› ye¤ledi.Duygular› yine onu rüyas›na kufl anneninsevgisine döndürmüfltü. Anne halabafl ucundayd›, gölgesi simsiyaht›.Göremiyordu ama gözleri k›rm›z› k›rm›-z› ve atefl saç›yordu!.. Kim bilir, belki oatefl sevgi s›ca¤›na dönüflmüfl olabilirdi?“Ac›yordur bana, gözleri flefkatleparl›yordur... flimdi bafl›m› alacak kuca¤›na,okflayacak, anlatacaklar›m›dinleyecek beni sakinlefltirecek... nerde...annem, ana yüre¤i tafl›m›yor...”“Hadi, geber yat! Senin kardeflin mivarm›fl?” fiemsi yorgan› çile , yast›¤›n›tafla dönüflmüfl umut yap›p büzülürkenyata¤›nda anas› da dönüp gitmifltiyata¤›na................yak›nlar›ndan komflular›ndançok küçükken dinledikleri, hançeryaras› gibi sol bö¤rüne saplan›p saplan›pk›vrand›rmaya bafllam›flt› fiemsettin’i.‹nsan kendi do¤umunu an›msarm› hiç? O an›ms›yordu...Bir k›fl günü annesi do¤um sanc›lar›ylak›vran›yordu. Baba sabaha ç›km›flt›kirpik vurmadan. O zamanlar, oturduklar›köyden flehre gitmek pek kolayde¤ildi. Annenin ç›¤l›klar› yeri gö-¤ü inletir gece boyu. Sabah flafakatarken baba çaresizlikle ellerini ovuflturupturlar at›yordu örtmenin (avlu,ayvan) o bafl›ndan öte bafl›na. Netsinzavall› baba, ulafl›m olanaks›z denecekkadar güç ve tehlikeli. Do¤umiflinden anlayan tek yafll› kad›n da geçenlerdedünyas›n› de¤ifltirmiflti. Köydedo¤um yapt›ran yafll›lardan kimsekalmam›fl. Yeni yetmelerden birileriak›l edip de ö¤renmemifl bu en yaflamsalzanaat›. D›flar›da kar ve tipiartm›fl. Çaresiz... Aniden gözlerindebir ›fl›k yan›p sönmüfltü! Nas›l da ak›ledememiflmifl komflu H›d›r’›n tek atl›k›za¤›n›... “Kurt dumanl›, karl› havay›sever. nas›l etsem? -Yan›ma baltay›,iyicene bileyip saklad›¤›m ora¤› al›rsam...-Yak›nköyden ebe kad›n› al›pbir solukta gelsem...” Ama o gelmez..öyle kimsenin aya¤›na gidecek türdencad› de¤ildir o. Kolunda, ne *mühim*bir sanat bilezi¤i tafl›d›¤›n›, her iste¤ininan›nda yerine getirilece¤ini çok iyibiliyordu o bunak f›rsatç›.; befl-on köyona ba¤›ml› ya, a¤›ra satar kendini.Tüm bunlar› içinden geçirerek yol al›rkenkocakar›n›n odas›nda buldu kendinibaba. Ebe kar›, güçlükle kurtard›anay› ve fiemsi’yi. Baba, ebe nineyebefl metrelik pazen fistanl›k sözü vererekayr›lm›fllard›. Dönüfl yolunda tekrarartm›flt› kar, tipi.... Do¤umda halsizdüflen anne kuca¤›nda bebe¤iyle kay›pdüflmüfl k›zaktan... Bebe¤i sar›psarmalad›klar› kanl› çaputlar aç›lm›fl,taze do¤um kanlar› karlara bulaflm›flt›.Kan kokusu, k›fl gecesi... Neyse, sonunuhiç bilmezsek daha iyi!fiemsettin iflte böylece; hayata, topra-¤a basarak de¤il, karlara yo¤rularakbafllam›fl anas›n›n kuca¤›nda. Ve okucak hiç s›cak sarmad› fiemsi’yi bugüne dek. Bunca garametle dünyayagelen çocuk ne gün görecek, ne umacaktipiyle bafllayan yaflamdan? Yazg›s›karlar›n üstüne tipiyle savrulmuflbir kere...

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 39Oh mu desin, ooff mu desin garip? San›r›milk kez akflam oldu¤una seviniyordu,nedenini düflünmeden. Asl›nda nedenlere,niçinlere, nas›llara pek ald›rmazd›,hem yaflam›nda gerekli de¤ildibunlar. Ne gelirse onu yaflar... bu günmüfl,yar›nm›fl, sabahm›fl, akflamm›fl...Her gün gibi bir gün geçirmiflti ufac›kayr›nt›yla; kaçan topu, yan›ndan geçerkenyakalayamad›. Tek ama önemli ayr›nt›yd›bu, bu günkü yaflam›nda!Top, yuvarlana yuvarlana yan›ndangeçip derenin suyuna indi ve akmayabafllad›. Topun peflinden koflan herçocuk, yan›ndan geçerken küfrederek,ya flamar, ya tekme att› fiemsi’ye.“Uzand›m tutamad›m. Benim ne suçumvar? Sanki ben mi oynuyordum?”demedi, diyemedi. Öyle iflte... yerdebir çaput y›¤›n› gibi, gelen pat! gidençat! küfür rüzgar, o çöplük, meltem biletozutmaya yetiyor... Topu tutup dönüfllerindede ayn› sevgi, ac›ma!.. Orhan,yan›ndan geçerken elinin tersiyleyüzüne bir tokat att›, yüzü al kanlaraboyand› garibin. Hiç a¤lam›yordu. Bafl›n›öne e¤mifl parmaklar›yla akan kan›durdurmak için burnunu s›k›yordu.Orhan, bazen onu oyuna al›yordu, nedenböyle yapm›flt›? “Onunla art›k konuflmayaca¤›m”diye geçirdi içinden.Orhan, yüzündeki kan› görüp üzerinegelince korkuyla gülümseyerek birikigeri ad›m att› fiemsi. Art›k vurma birfleyim yok... ya da özür dilerim, seniüzdüm galiba. Kanad›ysa kanad› can›nsa¤olsun, hata benim-lerden biranlam tafl›yordu bu geriye ad›m at›fllar.Orhan, bir süre yüzüne bakt›ktansonra dönüp kofltu arkadafllar›na.Olanlar› pencereden izleyen Orhan’›nannesi elinde ka¤›t mendillerle ç›kageldi. Ka¤›t mendille olacak ifl de¤ildi.Elinden tutup eve götürmek isterkenhiç direnmedi fiemsi.“Burnumun, yüzümün kan›n› y›kad›.Taban› ve burnu biraz y›pranm›fl çoraplar,g›p g›c›r k›sa kollu gömlek giyindirdi.S›cak süt kek...Üff bir karn›m›duyurdum ki. Olanlar› anneme söylemememiçin s›k› s›k› tembih etti.” Hofl,bunda ne kötülük vard›? Neyi söyleyecektianas›na? Ola ki söyledi, s›caksütle kek mi verecek, aya¤›n›, s›rt›n› m›giydirecek, eline uçurtma m› tutuflturacakanas›? A¤lamay› kesip, o¤luylailgilenecek mi anas›? Gidip Orhan’danve di¤erlerinden hesap m› soracak?Karanl›k iyice bast›rm›flt› eve yaklaflt›-¤›nda. Dar avludan geçerken kulaklar›nabir u¤ultu çöktü. Arkas›ndan onuyakalamaya çal›flan eller uzan›yor gibiydi.Dönüp arkaya bakmaktan korkuyordu.Kulaklar›nda yaln›z u¤ultude¤il, flimdi soluk sesi de vard›. Ad›mlar›sanki onu geri götürüyordu. “Anne”diye ba¤›rmak istedi, sesi ç›kmad›.Tüm vücudu alevler içinde, kan›kulaklar›ndan f›flk›racak san›yordu.Karanl›klarda sokaklarda kald›¤›ndada çok yafl›yordu bu duyguyu. Odakap›s›na geldi¤inin fark›nda de¤ildi!Gürültüyle aç›ld› dokundu¤unu farkedemedi¤i kap›. Annesinin, dünya y›-k›lsa haberi olmazd›. Böyle olmas› dahaiyiydi fiemsi için. Pencerenin ayd›nl›¤›ndangörünen yata¤›na b›rakt›kendini halsiz. Kardefl miyavlayarakyan›na sokuldu. Kuyru¤unu dikip belinikamburlaflt›rarak, sürüne sürtüneetraf›nda turlarken yüzünü, ellerini yalad›.Hemen her gece, oday› dolduranm›r›lt›larla, birlikte yakalarlard› uykuyu.Ancak bu gece öyle olmad›. Uykuyadalacakken, üzümlü kekler, s›cak bolflekerli süt geldi tak›ld› uykusuna. “Keyifsenin keyfin.” Kardefl uyand›, “Miyavvv”dedi. “Sana demedim, Orhan’adedim.” Diyerek aç›kl›k getirdi kedisinegülerek. “Senin, benden art›k neyinvar ki keyfin olsun?” derin bir iç geçirdi, gözleri hüzünlenmiflti. Orhan’›nannesinin verdi¤i kuyruksuz uçurtmas›n›an›msad›. Pencereden s›zan ay›fl›¤›nda yüzündeki hüzün yerine nefleningün ›fl›¤›na dönüflmesi yans›d›.Asl›nda o mesafede ve o ayd›nl›ktauçurtmay› göremiyordu. Görmesi deolanaks›zd›. Ama o görüyor gibiydi...Difllerini gösteren gülüflü pek azd›fiemsi’nin, flimdi diflleri görünüyordu.‹lk kez bu gece gülerek uykuya geçti.Sabah uyan›r uyanmaz uçurtmas›n›saklad›¤› yere giderken etrafta gözeçarpan renkli süslü ka¤›t, bez, naylonne gördüyse ald›. ‹pi uzundu ama kuyru¤uyoktu uçurtmas›n›n. Yamac›n hafifesintili taraf›nda bir tafl›n üzerineoturup uçurtmas›n› elden geçirmeyekarar verdi. Toplad›klar›yla yapt›¤›kuyru¤u uçurtmaya ilifltirmek çok yormufltufiemsi’yi. Aniden kopan bir toprüzgar uçurtmay› metrelerce ileri f›rlatt›.Ard›ndan koflup yakalad›, tekrardöndü kayan›n üzerine. Yüzü gülüyordu.Mutlulu¤una diyecek yoktu. Uçurmas›uçmaya haz›rd› art›k. ‹pin ucunuyak›n›ndaki, dikenli, kupkuru bir çal›-n›n gövdesine ba¤lay›p ortalardan tutarakyamaca afla¤› koflmaya bafllad›.Durmadan yükselip alçal›yordu uçurtmas›.Ele avuca s›¤mayan neflesiylebirlikte tüm duygular›n› püskül püsküluçurtman›n kuyru¤una ilifltirmiflti. Art›kalabildi¤ince sonsuz bu gökyüzüonun ve uçurtmas›n›nd›. Sevinçtenhafifleyen kütlesiyle, gökte dalgalanan,süzülen uçurtmayla dans ediyordubulutlar›n üzerinde.Hava bulutlarla kaplan›yor, rüzgar art›-yordu. Tufan kopsa uçurtmas›n› b›rakmayaniyeti yok. Doyas›ya oynayacakt›.Oyunsuz, oyuncaks›z geçen günlerininac›s›n› ç›karmaya kararl›yd›. Ba¤lad›¤›çal›dan çözdü¤ü uçurtman›nipini bile¤ine dolad›, yamaç afla¤›kofltu. Sanki kendisi yükseliyorduuçurtma yerine göklere. Ya¤mur çiseliyor,flimflekler pefl pefle çak›yor kiminumurunda. Bir ara havan›n aç›l›r gibiolmas› neflesine nefle katm›flt›. Öylebir kapt›rm›flt› ki kendini, k›yamet kopsahaberi olamazd›, ha bire kofluyorkofluyordu. Yüksek gerilimli elektriktelleri koflu yolunun gerisinde kalm›flt›.Aniden ters esen rüzgar uçurtman›nyönünü de¤ifltirdi. Ya¤mur artt›kçauçurtma a¤›rlafl›yor, a¤›rlaflt›kça alçal›yordu.Tüm çabas›na karfl›n toparlayam›yorduuçurtman›n ipini. Nedeninibilmiyordu ama sonsuz bir korku kaplam›flt›içini. ‹lk defa bir uçurtmas› olmufltu,kurtarmal›yd› onu. Kay›p düfltüçamura yüzükoyun. Ya¤murla ›slananuçurtma a¤›rlaflm›fl baya¤› alçalm›flt›.Aya¤a kalkmaya çal›fl›rken uçurtman›nelektrik tellerinin üzerine h›zla yaklaflt›¤›n›gördü. Nerdeyse de¤di, de-¤ecek! Bunun çok tehlikeli olaca¤›n›duydu¤u bir olaydan an›msay›nca telaflakap›ld›. Bile¤ine dolamaya çal›flt›olmad›, diflleriyle koparmay› düflündü.O ipi koparmaya u¤rafl›rken uçurtman›ntellere indi¤ini fark etmedi.‹p zaman›nda koptu ve rüzgarla savrulupbir a¤aca doland›. fiemsi elektriktelleriyle a¤aç aras›nda anidenparlayan ›fl›¤› gördü. Korkuyla aya¤akalkt›. A¤aç art›k yapraks›z, dals›z duruyordukarfl›s›nda. Sanki, a¤ac›n k›ymetinibilmeyen insanlar dokunmufltuda yeflil de¤il, simsiyah olmufltu o güzelima¤aç. S›¤›nd›¤› gölgeliklerdenbiri daha yok olmufltu fiemsettin ‘in.Yak›nlardan olay› görenler a¤ac›n bulundu¤uyere ak›n ederken o, geldikleriköyden pek farkl› olmayan, hattabaz› yönleriyle daha kötü olan, flehrinepey d›fl›ndaki mahallelerine do¤ruyürümeye bafllad› Elektrik tellerinin alt›ndangeçerken yukar›dan ayaklar›n›nönüne kömürleflmifl bir iki parça ç›takal›nt›s› düfltü. E¤ilip ald› onlar›.Ellerinde kömürleflmifl uçurtman›n kal›nt›lar›ylayürürken a¤l›yordu fiemsi.“Yoksa yine bir rüya m›yd› yaflad›klar›m?”derken ellerindeki parçalar› iyices›kt›, batan çiviye, avuç içinden s›zankana ald›rmadan yürüdü,“Keflke rüya olsayd›. Uçurtmam art›kyok.” Deyip elindekileri f›rlat›p att› yolunkenar›na. A¤l›yordu. Evet evet, a¤l›yorduyürürken.

40Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Olcay KARSLIO⁄LUolcaykarslioglu@hotmail.comSiyasi VizyonumuzÜLKEM‹ZDE ve dünyan›n de¤iflikmilletlerine mensup insan topluluklar›ndaherbirinin di¤erlerindenfarkl› k›lan, geçmifllerinde biraradaortak paylaflt›klar›, kendilerine özgüoluflmufl adet, gelenek, görenek, dinive ilmi bak›fl aç›s›n›n da etkisiyleyaflam tarzlar› onlar› bir etnik kimlikdedi¤imiz bir arada tutan önemli unsurlar›nbafl›nda gelir.Bir devleti oluflturan farkl› etnik kökendengelen insan topluluklar› nekadar çok ve çeflitli ise; genel olarako uluslar› zengin bir medeniyetler ülkesiolarak görebiliriz. Orada tek düzeliktenuzak, birbirleriyle iç içe etkileflimdebulunmas›yla, içerisine yenibir ruh katm›fl hoflgörüye dayanan,insani vas›flar› yücelten, katk› sa¤layançok renkli ve kültürlü bir ulusdevleti olmas›n› teflkil eder. Esasengeçmiflte Osmanl› Devleti bunun engüzel flekilde yafland›¤› bir sistemolarak görebiliriz. 600 sene dünyan›n64 ülkesinde hüküm sürmüfl,dünyan›n de¤iflik co¤rafyalar›ndafarkl› medeniyet ve etnik kökenden3 büyük dinin mensup insanlar›natemsil hakk›, yaflam hakk› sa¤lam›flve Osmanl› üst kimli¤inde; ço¤unlu-¤u Türk ve Kürt halk›na mensup milletleribulunmas›na ra¤men, etnikköken ve din fark› gözetmeden insanlar›nözgürce dillerini, dinlerinive kültürlerini yaflama hakk› verilmifltirki; bu kadar uzun müddet varl›¤›n›kurmufl oldu¤u sosyal adaletsistemine borçludur.Bünyesindeki mensuplar›na farkl› iltimassa¤lamam›fl, d›fllamam›fl, zulümve iflkence yapmam›fl, zorlatopra¤›ndan sürmemifl, hak ve hürriyetlerdenmahrum b›rakmam›fl, bilakisteflvik etmifl onlar da bununkarfl›l›¤›nda sahip olduklar› bilgilerini,hünerlerini siyasi ve ekonomiknüfuslar›n› tebas› olduklar› devletiçin her fleylerini paylaflm›fllard›r.Ayr›ca devletin idaresinde de¤iflikbakanl›klar›nda ve hizmet kollar›ndagörev yapm›fl farkl› etnik kökenemensup flah›slar› da görmek mümkündür.Dünyan›n dört bir yan›ndahüküm sürdü¤ü topraklarda hizmetve medeniyet götürmüfl, oran›n halk›n›ihya etmifltir. ‹ncelendi¤inde görülecektirki oran›n halk›n› çoluk-çocukdemeden k›l›çtan geçirmemifl,maddi-manevi medeniyet ve kültürmiras›n› tamam›yla ortadan kald›rmam›fl,bilakis; zengin devlet tecrübesini,bilgisini ve hizmetini götürerekdaha önce sahip olmad›klar›han, hamam, kervansaray, medrese,cami, flifahane, imarethane, altve üst yap› sistemleri infla ederekmedeniyet ölçüsünü bizatihi göstermifltir.Özellikle savafllarda bilerek geçmiflinizlerini halk›ndan unutturmak veyok etmek için has›mlar› taraf›ndanbirçok yap› y›k›lmas›na ra¤men bugünhayatta kalan birçok eserleriadeta hayk›r›rcas›na ayakta dimdikayakta durmaktad›r.Nevar ki; o günkü devletler muvazenesindeOsmanl›n›n kurmufl oldu¤umuhteflem devlet yap›s›, dünyaco¤rafyas›ndaki iyi niyetli ve adaletida¤›tan yay›lmac› politikas› zamanlabu durumdan rahats›z olan d›fl mihraklarve onlar›n yerli iflbirlikçileriniendiflelendirmifl; sömürmeci zihniyetliamaçlar›na engel teflkil etti¤iiçin araflt›rmakta ve çare aramaktaidiler.Bir zaman sonra Osmanl›n›n tebas›ndakibar›fl içersinde yaflayanfarkl› etnik kökendeki milliyetleriniçeflitli maddi, manevi vaatler vemevkilerle kand›rarak herbirine ayr›koldan ama ayn› amaç için de¤iflikstratejilerle içten içe baflkald›rmayasebep olunarak, farkl› isteklerle isyanlarasebep olmufllard›r. ‹çten ved›fltan bu ve de kendisinin sebebiyetverdi¤i baflka nedenlerle zay›flamayabafllad›¤› zamanlarda da topyekunsavafl ilan edilerek peyderpey topraklar›n›n %85’ini ve milyonlarcainsan›n› kaybederek bugünöncekine nispetle küçük bir topraklayetinmek durumunda kalm›flt›r.Bir zamanlar ecdad›m›z; dünyan›nen büyük ekonomik ve siyasi gücünesahip, süper gücü durumundabulunan, has›mlar›na korku, dostlar›nagüvence veren ve de mazlummilletlerin kurtar›c›s› durumundaolan, bünyesindeki çeflitli etnik köktengelen farkl› co¤rafyalar›ndakimilletlere adaleti da¤›tan, sosyal demokrasiyi,hukuku, din ve vicdanhürriyetini, her kesime ayr›cal›k yapmadanbütünüyle uygulayarak vebunu koydu¤u kanunlarla koruyansistemi ile tatbik eden, nüfusundakiço¤unlu¤a bakmadan tebas›ndakiher kesimin temsil edildi¤i, hayat vehürriyet hakk› tan›nd›¤› bu sistemsayesinde dünyan›n üç k›tas›ndanevfl ü nema bularak kök salm›flt›...fiimdilerde bu vizyona her zamankindendaha fazla ihtiyaç oldu¤u birzamanda ecdad›m›z›n ortaya koydu¤ubu yap›n›n iyice irdelenip,araflt›r›larak, düfltü¤ü hatalardan daders ç›kart›larak önce kendi ulusumuzunve ›rkdafllar›m›z›n ve de bunaihtiyac› olan dünyan›n di¤er milletleriiçin bu vizyonun sürdürülmesibugün için en çok ihtiyac› oldu¤umuz;hava gibi, su gibi, damarlar›-m›zda akan kan gibi; tekrar hayatbulmam›za vesile olaca¤› kanaatindeyim.“Tarih ibret al›nmad›¤› için tekerrürlerdenibarettir.” sözü konunun önemiiçin söylenecek en veciz atasözüolsa gerek...

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 41

42Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Tamer VARLISendikac›tamer_varli@hotmail.comTAR‹F etmeye kalkt›¤›m›zda ya dadil ile ilgili bir fleyler söylemek gerekirse,a¤›z bofllu¤umuzda bulunan,tat almaya yutkunmaya, sesleri bo-¤umlamaya yarayan etli, uzun, hareketliorgan; yani befl duyumuzdan birioldu¤u ortaya ç›kar. Ayn› zamanda,biz insanlar›n düflündüklerini ve duyduklar›n›bildirmek için kelimelerle veyaiflaretlerle yapt›klar› anlaflma, lisan,zebanda diyebiliriz.Bu say›daki sayfamda geçenlerdesessiz sedas›z bir iki yerde kutlananpek ad›ndan da söz edilmeyen; bencekutlanmam›fl say›lan 12 Temmuz1932 tarihindeki (Türk Dil Kurumununkuruluflu) Türk Dil bayram›na ait olsunistedim.Bir önceki say›ma yetifltiremedi¤imiçin sizlerden ve ö¤retmenlerimizden,edebiyatç›lar›m›zdan, flairlerimizdenve de yazarlar›m›zdan özür dilerim.Fazla derine girmeden, kimseleri üzmedendil ile ilgili ben de birkaç sat›ryazmak istedim. Hatalar›m›z olursaflimdiden herkesin aff›na s›¤›n›yorum.Yurtd›fl›ndan bir flark›c› gelse, bir müzikgrubu gelse k›yametler kopar.Günlerce reklamlar, tan›t›mlar, anonslaral›r bafl›n› gider. Oysa bizler dahakendi dilimize sahip ç›kam›yoruz. Amayabanc›lar gelecekse yelkenler fora...Dil her zamana ve her ça¤a uyumsa¤lamak için ne kolayl›klar sa¤lam›flt›rbizlere. Bir yazara, flaire, besteciyev.s. özgü söz da¤arc›klar› ve söz dizimihep dilin sayesinde olmufltur. Bellidurufllara, mesleklere, konular›na görebile ayr› ayr› dil tarz› oluflmufltur:Hukuk dili, gözlerin dili, çiçeklerin dili,yaz› dili, müzik dili v.s. uzay›p giderliste. Ço¤u kez insanlar› ikna etmek,inand›rmak veya yararlanmak için tatl›sözler söyleriz. Bazen de kötü de olsabirbirimizi kand›rmak için ne çok dildökeriz. Bir bakm›fl›z, birbirimizi e¤lendirmek,neflelendirmek için güzelAh fiu Dilimiz! NelerYapmaz Ki Bizleresözlerden oluflan dilimize yak›flan kelimelersöyleyerek f›kralar anlat›r›z.‹nsanlar kimi zamanda a¤z›na gelenisöyler, hiç etraf›na ve meclise ald›rmadan,laf›n›n nereye gidece¤ini bilmez.‹letiflimin en önemli arac› olan dil, ayn›zamanda kültürün de tafl›y›c›s›d›r. Yaz›diliyle konuflma dilinin ço¤u zaman örtüflmedi¤inigörürüz. Halk a¤z› dedi¤imiz,söyleniflleri de¤iflerek, aktar›laaktar›la dilimize yerleflmifl sözcüklerinsay›s› hiç de az de¤ildir. Argo sözcükler,deyimler, atasözleri, baflka dillerdenald›¤›m›z sözcükler de dilimizizenginlefltirmifl bir yandan.Ne var ki dilde bütünlü¤ü sa¤lamak,yaz› ve konuflma dilini örtüfltürmekiçin her zaman biz bireyler olarak birkaynak aramak zorunda kal›r›z.Do¤ru yazmak kadar, konuflurkensöyleyifl yanl›fl› yapmaman›n da öneminivurgular Say›n Vural SÖZER. GünümüzTürkçesini do¤ru yazmaya vedo¤ru konuflmaya özen gösteren bizleriçin gerçekten de önemli bir eseridir.(D‹L‹N‹Z‹ EfifiEK ARILARI VIZ VIZYAPMASIN). Bir kez daha söylüyorumo kadar güzel bir k›lavuz kitap halinegetirmifl ki Kas›m 2008 tarihinde elimegeçti. Türkçe ile kelimeler ile ne zamanbir fleyler akl›ma tak›lsa hementekrar tekrar inceliyorum. Dil emekçimizolan Say›n Vural SÖZER’e bir kezdaha bireysel olarak teflekkür ediyorum.Milyonlarca y›l süren geliflmelerden,dünya yüzeyinde yayg›n diller do¤du.Kimi diller, o dili konuflan toplumun yaflamve düflünce düzeyine uygun olarakgeliflirken, kimisi zamanla unutuldu,belki de yok oldu. Yaflayan dillerinise hiç biri do¤du¤u gibi kalmad›.Kendisi için yabanc› olan dillerden ald›¤›sözcüklerle geliflmesini sürdürdü.Bizim öz Türkçedeki yabanc›laflma,giderek halk›n baflka, devletin baflkadil kullan›r hale geldi¤inde, bir kurtar›-c› bu gidifle “dur” demek gere¤iniduydu. O kurtar›c›n›n ad›, fiemsettinMehmet Bey. 1261-1277 y›llar› aras›Karamano¤ullar› Beyli¤i’ni yönetti.13May›s 1277 günü yay›mlad›¤› bir buyrukla,Türkçe’yi remi dil kabul ederekfarsça yaz›flmay› yasaklad›.Buyruk fluydu:fiimdiden geru, hiç kimse bargâhta,divanda, mecliste, seyranda Türk dilindenözge söz söylemesin der. “Otarihteki dilimiz ve Türkçemiz ile Karamano¤ullar›döneminden bir kesiti sizinlepaylaflmak istedim aff›n›za s›¤›-narak.Dilimiz ve Türkçemiz ile ilgili bir deCumhuriyet tarihimizden örnekler vererek,bu ayki say›m›zda bana ayr›lanbölümde hepimize dil ve Türkçemiz ileilgili gerekli olan bilgileri vermek istedim.Hat›rl›yorum da ortaokuldayken,1972-1973 y›llar›ndayd› yan›lm›yorsam.Türkçe hocam›z›n önerisi ile Türk DilKurumu’nun yay›mlanan dergileri ç›k›-yordu. Türkçe ile ilgili birçok fleyi içeriyordu.Bu dergiye beni ve birkaç arkadafl›m›üye yapm›flt›. Uzun y›llar budergileri okudum. Bir de 3-4 ayda birözel say›lar› ç›k›yordu. Ayl›k dergilereoranla daha kal›n ve kapsaml› ç›k›yordu.Herhalde son y›llarda , fliir ve yaz›yazmam› belki de geride kalan bu y›llar›nac›s›n› ç›kartmaktan olsa gerek.Haf›zam›ntozlu yerlerinde bir fleylerkalm›fl demek. fiimdi böyle bir dergiç›k›yor mu? Bilmiyorum; Ç›ksa bileokullarda bunu önerecek kaç tane ö¤retmenkald› o da bir baflka mesele.Zaten ç›ksa ne olacak ki internetler, birsürü abur cubur dergiler, say›lar›n›saysak,yerli ve yabanc› isimlere herhalde100’ü geçer.Art›k gerisini siz düflünün.Cumhuriyet döneminde dil ile ilgiliolumlu geliflmeler olmufltur. Büyük önderMustafa Kemal Atatürk’ün öncülü-

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 43¤üyle “Türk Kültürü ve Türk Dili” alanlar›ndaönemli çal›flmalar yap›lm›flt›r.Dil,milli yap›y› oluflturan, sa¤lamlaflt›-ran ortak ba¤d›r. Atatürk,Türk dilinikendi benli¤ine kavuflturmay› ve kendibenli¤i içinde zenginlefltirerek büyükbir kültür dili haline getirmeyi yukar›dada yazd›¤›m gibi 12 Temmuz1932 tarihinde Türk Dili Tetkik Cemiyeti’ni(Türk Dil Kurumu) kurarak gerçeklefltirmeyeçal›flm›flt›r. O y›llarda, tarihanlay›fl›nda oldu¤u gibi milli kültürümüzüntemeli olan dilde de millileflmekbir zorunluluktu. Atatürk, dildekiba¤›ms›zl›¤› siyasi ba¤›ms›zl›¤›n birparças› say›yordu.Atatürk, 1932 y›l›nda bafllatt›¤› dil devrimiçal›flmalar›na, milli kültür politikas›n›ngerekli oldu¤u bir anlay›flla e¤ilmifltir.Türkiye Cumhuriyeti’nin devletfelsefesinin temelinde, türk milletiniça¤dafl medeniyetler seviyesine hattaonlar›n da ötesine götürmek vard›r.YeniTürk alfabesinin kabulüyle Türkçeokuma-yazma daha kolay ö¤renilmiflve Türk dili daha çok kullan›lmayabafllanm›flt›.Atatürk bize Türkçe’yi korumave gelifltirme görevinide vermifltir.Bizlerde büyük önder Mustafa Kemal’inverdi¤i bu görevi, Türkçemizien iyi flekilde ö¤renerek, ö¤reterek,uygulayarak ve dilimize yabanc› olansözcükleri katmadan yaflatarak yerinegetirmeyi unutmamal›y›z.26 Eylül (Türk Dil Bayram›), bu tarihideunutmayarak, her sene 26 Eylül’dekutlanan Türk Dil Bayram›m›z› dahabüyük bir coflku ile kutlayal›m. Herkeseduyural›m. Türk Dil Kurumu’nun temelleriniatan baflta, Mustafa KemalAtatürk olmak üzere, Samih R›fat,RuflenEflref, Celal Sahir ve Yakup Kadribeyleri sayg›yla hat›rlayal›m.Türkçemizin geliflmesi,özleflmesi,zenginleflmesiyolunda Türk Dil Kurultay›-n›n çok önemli yeri oldu¤unu da hephat›rlayal›m.* Tatl› dil y›lan› deli¤inden ç›kar›r.* Tatl› dillim güler yüzlüm.* Tatl› dile güzel yüze doyulur mu doyulurmu?Diye sözler söylemifller,türküler,flark›-lar söylemifl atalar›m›z.Tatl› dilden vazgeçmeyelim;ben k›sacadiyorum ki, Türk’ün mal› herkes bunukullanmal›, Türkçe okuyup türkçeyazmal›. Avrupal› da gelip Türk Diliö¤renmeli. Bir dahaki say›ya kadaresen kal›n Serhat Kültür okuyucular›.D‹L‹M‹Z TÜRKÇED ilimle ezberlerim ismini‹ stekle ö¤rendim dilimiL akin olur mu ? Dilsiz ilim irfan?‹ stersen önünde durur bütün cihanM aariften önce evde bafllar lisan‹ lk insanda okudu dil ile ihsanZ aten dil olmazsa neye yarar insanT ürküler söylesin güzel dillerÜ züntüler,tasalar bir kenara giderR üzgar bile bazen dil gibi eserTÜRKÇE ANAD‹L‹M‹ZTad›na doyum olmaz,Güzel konufl dilini.Dilde yanl›fl yap›lmaz,Türkçe atam›n dili.‹yi kur cümleleri,Aç›kça anlafl›ls›n,Çi¤neme heceleri,Sonra ay›plan›rs›n.Türkçe’nin geliflmesiÇok okumaya ba¤l›Yazarken özenmeliHiç yanl›fl yapmamal›Türkçe’miz çok zengindir.O çok tatl› bir dildir.Dikkat ederek konufl,Yaz›l›flla bir okunufl.K orkma!Tatl› dil y›lan› bile ezerÇ alakalem dil bile ezber bozarE hline düflerse dil,cahili adam eder.Türkçe ki a¤z›m›z›n,Yaflanan flerefidir.Dilimiz yeryüzünde,Destan yaz›lan dildir.(ALINTI)

44Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009KARYANGINLARIBen bu sabah do¤dum anneYüzümde tutars›zmutluluklarlaKepenkler masmaviyearalan›rkenVe gökkubbede benibeklerken ayars›z bir ›fl›ma…Bu sabah do¤dum anneSanc›lar›n göbek deli¤indendenizlereUzun uzad›ya bir köprüyleuzand› umutlar›mVe bulutlar›m,Bunca y›l sonras›ndaböylesine beyaz…‹çimden ç›kt›m senin kokunlaanneVe korkusuyla ezelden ebedetüm sevdiklerimin.Bu sabah tomurcuk oldumnarin bir gül dal›ndaBedenimde dikenlerEtime batm›yorlard› oysa…Ben bu sabah do¤dum anneBu sabah elleri yetim, gözleriöksüz çocuklarMeleklerin taçlar›ylasüslediler saçlar›m›.Gemiler indirdim karalar›maUsulca öptüm yurdumuntopraklar›n›.Bu sabah do¤dum anneYüzümde senin en flefkatlibak›fl›nEllerimde üflüyen karyang›nlar›…Deniz ‹nanAcepGönlümün kuflunu azat eyledimYârimin ba¤r›na konar m› acepMevsimler ak›nca umut beledimZemheri vurursa donar m› acepÜflüyen kalbimde giderim yazaDüfl düfler yollara keser ayazaZaman›n darp›yla olursa kazaBo¤ulmufl sesime döner mi acepRuhundan ruhuma hal çare etseSevincim savrulup geçmifle gitsePamuktan dizinde hasretim yatsaBu naçar bak›fla kanar m› acepEsmer bulutlardan sökülür ya¤murHicran yana¤›mdan dökülür mahmurDört yan›m boranda ufuklar çamurSel vurmufl halime yanar m› acepYüre¤im benzemez baflka denizeDerinse ad›mlar akar o izeHüzünden deltalar kurulur gözeAras’› göl diye sanar m› acep.Fatma Aras2009Sevmek Çok Güzel!Gecenin mehtab› ne kadar güzelRuhuma okuyor, ilahi, gazelDuyuyorum bu ses,bana çok özelSevelim sevelim sevmek çok güzelAy, y›ld›z, ›fl›kl›d›r SamanyoluSevda ile aflka, konudur konuSeven sevilene,sormay›n soruSevelim sevelim sevmek çok güzel"Nihat Aksu Amcam› ‹stanbul’dan‹zmir’ e u¤urlamak için beraberceAtatürk Hava Liman›nagittik. Uçak rötar yap›nca sohbetedald›k. O arada bir han›m efendi veonu u¤urlamaya gelenler tam bizimyak›n›m›za oturdular. Gerçektençok güzel ve iyi bir han›m efendiydi.‹flte orada esinlenerek bu fliiri yazmayaçal›flt›m, ama han›m efendininhiç haberi bile olmad›."AYAN OLSUN SARI SAÇLIMAyan olsun sar› saçl›m bu halimAtefl sarm›fl bafl›m dönmüfl biran›mK›r›k dökük içim çökmüfl viran›mAyan olsun sar› saçl›m bu halimNe kadar olgunsun ne kadar hatunYan›yor gerdan›n sanki bir alt›nSuyumu getirip barda¤an dökümAyan olsun sar› saçl›m bu halimDeli gönlüm sözüm dinlemez olduGönlümün güzeli akl›ma geldiTebessüm veripte sonradan güldünAyan olsun sar› saçl›m bu halimSeverim olgunu güller misaliBen beni eyledin bir anda deliFakir Seyfi diliyor hay›rl› yoluAyan olsun sar› saçl›m bu halimSeyfettin AKSUSonbaharda gazel döker ba¤lar›m‹çime bir s›z› düfler a¤lar›m!Göz yafllar›m nehir oldu ça¤lar›mSevelim sevelim sevmek çok güzelBu dünyan›n cefas›na direninK›l›ç kuflanan›n at› bineninDürüst sevin dürüstlü¤e güveninSevelim sevelim sevmek çok güzelHasan sus13.08.2009-08-05

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 45Karlar Ya¤›yor Gözlerimeküskün pencerelerden ayr›l›k esiyor m›sra m›sraiçimde flahlan›yor korkularkovuyor umudu vampir maskeli ecinnilerkap›lar çok asabi kapan›yorkihasret karanl›¤›nda duyuyorum ç›t seslerinikor k›rm›z› karlar ya¤›yor gözlerimehüzün ak›yor kurumufl göz p›narlar›mdanvuslat hançer yemifl gibi kan›yor damarlar›mda.beklentiler yan›lg›ngerçe¤in ayaz›yla s›zlar düflünlerim ne sayarsan saycandan yoksun sevdam öksüz koynumdatitreyen bedenimi can say›yorumben seni beklerken tane tane damla damlakarlar doluyor gözlerime bardan bardankar mevsimi geçti diyorum k›rlar›maya¤murda ›slanmak istiyor can›m olamaz m›çiselerle öpüfleyim ya¤murla sevifleyim istiyorumne olurhiç ›slanmad›¤›m› an›ms›yorum tek damlanamahrem geçen aflk›n seneler ziyandadünyada ve ömürde umursam›yorum zaman›aflk mevsiminin sisleri insin koylar›mabulutlan›rsa sevda ya¤ar bilirimve ben umuyorum,can›m öyle çekiyor dedim yasen uzan›nca uykuyu yitirdi¤im gecelererüyalar›m üflüyor ayazdan inanyeflil ebrulisi k›z›lay çad›r›na dönüflüyor çamlarzaman unutuyor mevsimikarlar ya¤›yor gözlerimeyalan ki mevsim baharHikmet AKSUVur BeniMevlam yazm›fl seni ne yaps›n kullar,Kalbin aynas›nda gör ha gör beni.Haktansa ayr›l›k ne etsin yollar,Gurbet gurbet gezdir yor ha yor beni.Sevgin flehsuvar›m hamal› oldum,Bindikçe yoruldum fleydaya döndüm.Takats›z kal›nca mecnunu gördüm,Gönül kitab›na sor ha sor beni.Bir çift kara göze ömrümü verdim,Kendi ateflimde özüme erdim.Al bu can› canan yoluna serdim,Sultan›m dedikçe vur ha vur beni.‹shak ÖzlüTebrize'me VesiyetAy gözelim Tebrize'm dinle sene sözüm varBefleriyet içinde ucalarda gözüm varCan bedennen çekilir,beyer s›n›r bu könlümHissédirem yax›nda tutar yaxamnan ölümMugedderat ne ise odur gelecek baflaXaligin vérdi¤ine bafl gald›rm›ram,hâflaNice dar günlerimde éfli dostu s›nad›mSensen birce güman›m,özünsen gol ganad›mSene bél ba¤lay›ram,ehtimi yétir déyeVesiyetim odur ki yérine getir déyeSen Türk'sen-Azeri'sen,ç›¤›r tebiyetiniO¤lun,g›z›n dinlesin goy öz ulviyetiniBu élin zehmetini,torpax sedagetiniÇ›¤›r dünya âleme atan›n géyretiniGabarl› ellerimle gurdu¤um öz dünyam›Yad dilinde küllenen,ba¤r›mda köz dünyam›Bilirsen ilk göza¤r›m éflgim,hesretim de oSene miras galacax mal›m,servetim de o‹llerin yorgunuyam,bu vaxda cen gelmiflemMen veten vurgunuyam,onda gerar g›lm›flam‹ndi vaxd›m gurtar›r,girecem a¤ kefeneSanma ki yétim gald›n,tabfl›rm›flam veteneYadlara bél ba¤lama,dar günde an veteniYoxlu¤umu hissétsen ça¤›r anan veteniGén günde yad›na sal torpa¤›n rehmetiniDüfl gur,fikirlefl ki gör atan›n zehmetiniAllah! a el açd›xca bu éle a¤ gün dileBil ki vetennen öte her fléy yalan,nafileHikmet ElpSeni Görmek‹çinAl›flmal›y›m sensizli¤eBaflkada çarem yokBakm›yorum aynalaraGeçti¤in yollara daResimlerine deBende sakl› her fleyineSeni her saniye görmekiçinGözlerimi kapat›pElimi sol yan›ma koyupDerin bir nefes al›pSoluksuzÇaresizSensizO üç kelimeyi söyleyerekKalbimi kullan›yorumKalbimiCafer Akyol

46Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Kay›s› PestiliBarsaklar› Çal›flt›r›yorSindirimiKolaylaflt›r›yorSERHAT KÜLTÜR HABERKA⁄IZMAN’DA “Erik Pestili” olarakbilinen kay›s› pestili sonzamanlarda dut pestilinden dahaçok sat›lmaya baflland›.Üretimi az yap›lan kay›s› pestilison y›llarda daha çok üretilmeyebaflland›. Nedeni ise barsaklar›çal›flt›r›p hazm› kolaylaflt›rmas›ndankaynaklan›yor.Kab›zl›¤› önleyen ve barsaklar›normal olarak çal›flt›ran kay›s›pestili ilçede 5.00 ile 6.00 TL aras›ndasat›larak daha çok hastalartaraf›ndan tüketiliyor.Kay›s› A,B,C vitaminleri, protein,bol miktarda fleker ve madenseltuzlar içeren bir meyvedir. Beynindüzenli çal›flmas›n› sa¤lar, stresazalt›r. Karaci¤erin tahrip olan k›sm›n›ntamirini yapar. Kemiklerinçok daha düzgün ve sa¤lam olmas›ndaönemli rol oynar.Kan yap›m›n› art›rarak, kans›zl›¤aengel olur. Mide ve on iki parmakba¤›rsa¤› ülserinin meydana gelmesineengel olur, meydana gelmiflülserlerin iyileflmesinde rol oynar.Böbreklerde tafl teflekkülünü azalt›r.Üreme sistemi üzerinde önemlirolü vard›r. Kansere karfl› koruyucubir etkiye sahiptir. Difllerin dahasa¤lam ve kuvvetli olmas›ndaönemli rol oynar.Kalp kaslar›n› kuvvetlendirir ve dahadüzenli çal›flmas›n› sa¤lar Klinikölümündeki reanimasyon çal›flmalar›ndakalbin cevap vermesindeetkili olur .Kay›s›n›n potasyumca zengin,sodyumca fakir ve A vitaminin özmaddesi karotence zengin olmas›insan beslenmesinde çok önemliboyutlar kazand›rmaktad›r. 5-6 kay›s›n›nçekirde¤i dövülüp suyu içilirseba¤›rsak kurtlar›n› öldürür.Kay›s› yemenin bu yararlar› gözönünde bulundurularak kay›s›danyap›lan ve Ka¤›zmanl›lar›n “ErikPestili” diye pazarlad›klar› pestilindetüketiminde yarar oldu¤u bilinmektedir.

2009 Eylül - Ekim • Serhat Kültür 47Nevzat ERDA⁄Mali Müflavir - E¤itimci/Yazarnevzaterdag@nevzaterdag.comVERG‹ DÜNYAMIZDANSORULAR VE CEVAPLAR✓ Soru: Merhaba, iflverenin kendisi✓ Soru:Merhaba. Önce ilginize flimdiden teflekküretmek istiyorum . Sorum flöyle. Bir flah›s firmas›n›nifle bafllamadan önce defterleritasdik edilir. Defter tasdik edildikten sonraifle bafllama tarihi aras›nda bir süre varm›-d›r.Yani defter tasdik ettikten kaç gün sonraifle bafllanmal›d›r.✓ Cevap: Gelir vergisi mükellefleri ifle bafllamadanönce ticari defterlerini tasdik ettirirler.‹fle bafllama bildirimini ifle bafllad›ktansonra 10 gün içinde vergi dairesine bildirerekmükellefiyet tesis ettirirler. (VUK 168)✓ Soru: Merhabalar, Otobüs ile uluslararas›yolcu tafl›yan ve yetki belgesine sahipolan limited flirket yetki belgesi olmayan birflirketle tafl›t kira sözleflmesi yaparak 2adet otobüsü kendi belgesine yazd›rm›flt›r.Bu araçlarla yap›lacak olan yolcu tafl›mac›-l›¤›n› araçlar›n› kiraya verecek flirket gerçeklefltirecektir.Bu durumda söz konusuolan kiral›k araçlar için bilet ve yolcu listesinikim düzenleyecektir kiraya veren flirkettafl›ma faturas› m› kesecektir muhasebekay›tlar› nas›l olmal› ve KDV iadesi uygulamas›nas›l gerçekleflecektir? acilen cevapbekliyorum. iyi çal›flmalar✓ Cevap: Tafl›may› fiilen gerçeklefltiren firmayolcu listesini düzenleyecektir. Bilet sat›flifllemini gerçeklefltiren komisyoncu biletleridüzenleyecektir. Alaca¤› komisyoniçin fatura düzenleyecektir. Uluslararas›yük ve yolcu tafl›mas› ifllemi, KDV den istisnaedilmifltir. ‹stisnadan yararlanan mükellefleryurt içinde ödedikleri KDV leri iadehakk› do¤uran ifllemler olarak KDV Kanunununilgili tebli¤lerine göre KDV iadesialabilirler✓ Soru: Merhabalar ve iyi çal›flmalar; Tar›msalKalk›nma Kooperatiflerinin öncelikleKDV kanunu ve di¤er kanunlar karfl›s›ndakidurumu nedir? beyanname vermeleri gerekmektemidir?✓ Cevap: 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanunun2/(2) maddesi uyar›nca kooperatiflerKurumlar Vergisi Mükellefidir.Ancak Ayn›Kanunun 4/(1) -k- bendi uyar›nca maddedebelirtilen flartlar›n korunmas› halindeelde edilen kazanç kurumlar vergisindenmuaft›r.Aksi halde vergiye tabidir.Kurumlarvergisi muafiyeti olmas› halinde Geçici Vergide söz konusu de¤ildir.Kooperatifte çal›-flanlar›n olmas› veya kira ödemesi, S.Mesleködemesi gibi tevkifata tabi ifllemlerin olmas›halinde muhtasar beyanname verilecektir.KDV Kanununun 1. Maddesine görekooperatifin yapm›fl oldu¤u teslimlerinKDV’ne tabi oldu¤unu düflünmekteyiz.SOSYAL GÜVENL‹KS‹STEM‹M‹ZDEN SORULARVE CEVAPLAR✓ Soru: 31/ 08/ 2009 tarihinde iflin sona ermesidolay›s› ile iflten ç›kar›lan iflçilerin ç›-k›fl bildirimi 10 Eylül 2009 tarihine kadar bildirgeile yap›l›rsa; tek tek ç›k›fl vermeye gerekvar m›?; yeni yasa gere¤i (08/ 2008 dönemisonras› yap›lan de¤ifliklik nedeniyle)Tek Tek verilmese cezai müeyyidesi nedir?✓ Cevap: De¤erli Meslek Mensubu 4-1/abendi kapsam›nda sigortal› olanlar ile 5’incimaddede 4-1/a bendi kapsam›nda say›-lanlar›n sigortal›l›klar› hizmet akdinin sonaerdi¤i tarihte sona erer ve bu tarih iflverenleritaraf›ndan “Sigortal› ‹flten Ayr›l›fl Bildirgesi”düzenlenmek suretiyle ve e-Sigortayoluyla sigortal›l›¤›n sona ermesini takipeden on gün içinde Kuruma bildirilir.01/08/2009 tarihine kadar on günlük süredolmadan ayl›k prim ve hizmet belgesi verilmiflise ayr›ca sigortal› iflten ayr›l›fl bildirgesinindüzenlenmesi istenmeyecektir. Ayiçinde iflten ayr›ld›¤› halde yasal süresi dolmad›¤›için ayl›k prim ve hizmet belgesi verilmeyensigortal›lar hakk›nda yap›lacak ifllemlerdesigortal› iflten ayr›l›fl bildirgesindekibilgiler esas al›n›r. Kamu idarelerince;- 4447 say›l› Kanununa göre iflsizlik sigortas›natabi olmayan sözleflmeli personel, -Yurt d›fl› görevde çal›flmak üzere ifle al›nanpersonel, - D›fl temsilciliklerde istihdamedilmekte olup temsilcili¤in bulundu¤u ülkedesürekli ikamet izni veya bu devletinvatandafll›¤›n› da haiz bulunan Türk uyruklusözleflmeli personelden, bulundu¤u ülkeninsosyal güvenlik kurumunda sigortal›oldu¤unu belgeleyenler, - D›fl temsilciliklerdeistihdam edilen sözleflmeli personeldenuluslararas› sosyal güvenlik sözleflmeleriçerçevesinde ve temsilcili¤in bulundu¤uülkenin ilgili mevzuat›n›n zorunlu k›ld›¤› hallerdebulunulan ülkede sosyal sigorta kapsam›ndasigortal› yap›lanlar, hakk›nda ifltenayr›l›fl bildirgesi sigortal›l›¤›n›n sona ermesindenitibaren üç ayl›k süre içinde iflverenlertaraf›ndan Kuruma bildirilecektir. Sigortal›iflten ayr›l›fl bildirgesine kaydedilenbilgiler ile ayr›ca ilgili ayl›k prim ve hizmetbelgelerinde yer alan bilgiler aras›nda mutabakats›zl›kolmas› halinde ayl›k prim vehizmet belgesindeki bilgiler esas al›nacakt›r.5838 say›l› Kanunla yap›lan düzenlemeylesigortal›l›¤› sona erenlere iliflkin bildirimile 506 say›l› Kanunun geçici 20 ncimaddesinde yer alan sand›klara, sand›k ifltirakçili¤ininbafllama veya sona ermesineiliflkin bildirimi, süresi içinde ya da Kurumcabelirlenen flekle ve usule uygun olarakyapmayanlar veya Kurumca internet, elektronikveya benzeri ortamda göndermeklezorunlu tutuldu¤u halde an›lan ortamdagöndermeyenler hakk›nda, her bir sigortal›veya sand›k ifltirakçisi için asgari ücret tutar›ndaidari para cezas› uygulanaca¤›hükme ba¤lanm›flt›r. ‹yi çal›flmalar✓ Soru: Merhaba, bayan›n ba¤ kur emeklisiefli vefat ediyor ve onun maafl›n› al›yor.Sonra dul olan bayan›n birkaç y›l sonradassk emeklisi babas› vefat ediyor. Bayanbabas›n›n da emekli maafl›n› alabilir mi?✓ Cevap: Türlü borçlanma süreleri hariç enaz 5 y›ldan beri sigortal› bulunup, toplam900 gün malûllük, yafll›l›k ve ölüm sigortalar›primi bildirilmifl olan sigortal›lar›n hak sahiplerineölüm ayl›¤› ba¤lanabilecek. Yani,memurlar aç›s›ndan iyilefltirme söz konusuiken, Ba¤-Kur’lularda bir de¤ifliklik yap›lmam›flt›r.SSK’l›lar içinse her türlü borçlanmasüreleri hariç tutulmas›ndan dolay› birzorlaflt›rma yap›lm›flt›r. Hak sahiplerininölüm ayl›¤›ndan yararland›rma flartlar›Ölüm ayl›¤›; a) Ölüm tarihinde sigortal› ileyasal evlilik ba¤lant›s› bulunan efline, b)Kanun kapsam›nda veya yabanc› bir ülkemevzuat› kapsam›nda çal›flmayan veyakendi çal›flmalar› nedeniyle gelir veya ayl›kba¤lanmam›fl olup; 1) Evli olup olmad›¤›nabak›lmaks›z›n, 18 yafl›n›, ortaö¤renim görmesihalinde 20 yafl›n›, yüksek ö¤renimgörmesi halinde 25 yafl›n› doldurmayan çocuklar›na,2) Yafl›na bak›lmaks›z›n 5510 say›l›Kanuna göre malûl oldu¤u tespit edilenevli olmayan çocuklar›n›, 3) Yafllar› ne olursaolsun evli olmayan, evli olmakla berabersonradan boflanan veya dul kalan k›z çocuklar›na,c) Ayl›kta hak sahibi efl ve çocuklardanartan; 1) Hissenin bulunmas› halinde,çal›flmayan ve gelir ve ayl›k ba¤lanmam›flana ve babas›na, 2) Hisseye bak›lmaks›z›n,gelir veya ayl›k ba¤lanmam›fl ve65 yafl›n üstünde olup çal›flmayan ana vebabas›na, Kanunun 34 üncü maddesindekiesaslar dahilinde ba¤lan›r. 4/ (b) bendinegöre sigortal› say›lanlar›n hak sahiplerineayl›k ba¤lanabilmesi için ölen sigortal›n›ngenel sa¤l›k sigortas› primi dahil kendi sigortal›l›¤›ndandolay› prim ve prime iliflkinher türlü borcunun olmamas› veya ödenmesiflartt›r. Ölüm ayl›¤› baflvurusu ve istenecekbelgeler Ölüm ayl›¤› ba¤lanabilmesiiçin, hak sahiplerinin örne¤i Kurumca haz›rlanacaktahsis talep dilekçesi ile Kurumabaflvurmas› flartt›r. Tahsis talep dilekçesine;a) Kurumca gerekli görülen hallerde haksahiplerinin nüfus cüzdan›n›n bir fotokopisi,b) 18 yafl›n› doldurmayanlar hariç, ortaö¤renimgörmesi halinde 20, yüksek ö¤renimgörmesi halinde 25 yafl›n› doldurmayanhak sahiplerinin ilgili ö¤retim kurumundanalacaklar› ö¤renci belgesi, c) 15 yafl›ndanküçük çocuklar hariç ‹yi çal›flmalar.

48Serhat Kültür • Eylül - Ekim 2009Özlü Sözler - K›ssadan Hisseler● Haz›rlayan: Nevzat ERDA⁄TÜRK ATASÖZLER‹❀ Abdal ata binince bey oldum san›r, flalgam aflagirince ya¤ oldum san›r.❀ Adam adamd›r, olmasa da pulu; eflek eflektir,olmasa da çulu.❀ Cesurun bak›fl›, korka¤›n k›l›c›ndan keskindir.❀ Dilim seni dilim dilim dileyim, bafl›ma gelenisenden bileyim.❀ Demir nemden, insan gamdan çürür (Duvar› nem,insan› gam y›kar).❀ Fare (s›çan) deli¤e s›¤mam›fl, bir de kuyru¤una(k›ç›na) kabak ba¤lam›fl.❀ Gençlikte para kazan (tafl tafl›), kocal›kta kurkazan (ye afl›).DÜNYADAN ATASÖZLER‹❀ Gönülsüz yenen afl, ya kar›n a¤r›t›r, ya bafl.❀ ‹fline hor bakan (sanat›n› hor gören) boynunatorba takar.❀ ‹tin (köpe¤in) duas› kabul olunsayd› gökten kemikya¤ard›.❀ ‹yili¤e iyilik her kiflinin kâr›, kötülü¤e iyilik er kiflininkâr›.❀ Kat›ra “baban kim?” demifller, “day›m att›r” demifl.❀ Olsa ile bulsay› ekmifller, hiç bitmifl (yel ile yufbitmifl).❀ Rüzgâra tüküren kendi yüzüne tükürür❀ Terazi var, tart› var; her fleyin bir vakti var.KISSADAN H‹SSEEski sevgi paslanmaz. “isveç Atasözü”Sis yelpaze ile da¤›t›lmaz. “JaponAtasözü”Alt›n le¤enin kan kusana ne faydas› var.“Bulgar Atasözleri”fiöhret kabiliyetin gölgesidir. “‹ngiltereAtasözüAcele etmeyen, tavflana yetiflir. “KongoAtasözü”Ne kadar az yüksekten uçarsan,düfltü¤ün zaman o kadar az incinirsin.“Tibet Atasözü”Mutluluk herkesin hayat›ndan bir keregeçer. “Venezuella Atasözü”Hakiki sevgi ayr›l›kta unutulmaz. “BelçikaAtasözü”Kad›n evlenmeden önce, erkekevlendikten sonra a¤lar. “PolonyaAtasözü”Ask ile öksürük hiç bir zamansaklanamaz. “Avusturalya Atasözü”Biri öteki kadar zengin olunca, kardefllerbirbirlerini severler. “Uganda Atasözü”Çocu¤u büyüten, at› yetifltiren bilir.“Türkmenistan Atasözleri”‹nsanlar yasad›kça ihtiyarlad›klar›n›san›rlar, halbuki yaflamad›kça ihtiyarlarlar.“‹skoçya Atasözü”SEN‹N ‹fi‹N DAHA ZORBehlül Dânâ’n›n menk›belerinden kitaplar meydana getirilmifltir.Bunlar›n hepsi insanlar› iyili¤e, do¤rulu¤a, Allah r›zas›n› kazanmayaözendirici bir nitelik tafl›r. Türk halk› aras›nda da bunlardanbir bölümü bilinmekte ve anlat›lmaktad›r.Bir hac ibadeti s›ras›nda Harun Reflid ve Behlül yüksekçe bir yereoturup oradan ibadet ve dua eden ve bu arada a¤lay›p gözyafl›döken insan selini seyrediyorlard›. Behlül Dana halifeyiuyarmak için yeni bir f›rsat yakalam›flt›. Dedi ki:- Ey müslümanlar›n halifesi, bütün bu a¤lay›p s›zlayan insanlarkendi nefislerinin günahlar›n›n hesab›n› verip veremeyeceklerinibilmedikleri için a¤lafl›yorlar. Halbuki sen kendi nefsinin hesab›yan›nda bütün bu insanlar›n da hesab›n› vereceksin.SARAYDA ‹FTARHarun Reflid bir Ramazan günü Behlül’e tembih etti:- Akflam namaz›nda camiye git, namaza gelen herkesi iftara davetet.Akflam oldu, namaz k›l›nd›, namazdan sonra Behlül 5-10 kiflilikbir grupla ç›ka geldi. Harun Reflid flafl›rd›:- Behlül bunlar kim? Ben sana namaza gelen herkesi saraya iftaraça¤›r diye tembih etmedim mi? Sen o kadar cemaatin aras›ndanbir sofral›k bile adam getirmemiflsin..- Efendimiz, siz bana camiye gelenleri de¤il, namaza gelenleriiftara ça¤›r dediniz. Namazdan sonra bendeniz cami kap›-s›nda durdum, ç›kan herkese hocan›n namaz k›ld›r›rken hangisureyi okudu¤unu sordum. Onu da yaln›z bu getirdi¤im kiflilerbildi. Camiye gelen çoktu ama namaza gelen demek ki yaln›zbunlarm›fl.

Büyük Zafer - Serhat Kültür Dergisi

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?