Derginin tÃ¼m iÃ§eriÄine ulaÅmak iÃ§in tÄ±klayÄ±nÄ±z. - Ä°stanbul Barosu

‹STANBUL 

BAROSU 

DERG‹S‹ 

C‹LT: 84 

SAYI: 2010/2 

ISSN 1304-737X

‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ 

Yerel Süreli Yay›n 

‹ki Ayda Bir Yay›mlan›r. 

Sahibi 

‹stanbul Barosu Ad›na Baro Baflkan› 

Av. Muammer AYDIN 

• 

Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü 

Av. Hüseyin ÖZBEK 

• 

Yay›ndan Sorumlu 

Yönetim Kurulu Üyesi 

Av. Cesur KILINÇ 

• 

YAYIN KURULU 

Baflkan 

Av. Celal ÜLGEN 

• 

Genel Yazman 

Av. Coflkun ONGUN 

• 

Üyeler 

Av. Osman KUNTMAN 

Av. Yörük KABALAK 

Av. N. Atefl ATAYAKUL 

Av. ‹smail GÖMLEKL‹ 

Av. M. fieref KISACIK 

• 

Bu Say›da Karar Haz›rlama ve Özetleme 

Av. Osman Kuntman 

Av. Yörük Kabalak 

Av. ‹smail Gömlekli 

• 

Yönetim Yeri 

Av. Orhan Adli Apayd›n Sokak 1. Baro Han Beyo¤lu / ‹stanbul 

Tel: (0212) 251 63 25 (pbx) / Faks: (0212) 293 89 60 

web: www.istanbulbarosu.org.tr 

E-posta: dergi@istanbulbarosu.org.tr 

• 

Tasar›m/Uygulama 

Referans Ajans 

Tel: +90.212 347 32 47 / E-posta: info@referansajans.com 

• 

Bask› 

Sanat Matbaac›l›k Medya ve Reklam Hizm. San. Tic. Ltd. fiti. 

Hattat Halim Sokak No:13 Balmumcu-Befliktafl / ‹stanbul 

Tel: +90.212 267 04 23 / E-posta: as@sanatmatbaacilik.com

Dergide yay›mlanan yaz›lar yazarlar›n kiflisel görüflünü yans›t›r. 

Gönderilen yaz›n›n hiçbir yerde yay›mlanmam›fl olmas› gereklidir. 

Yaz›lar yay›mlans›n ya da yay›mlanmas›n geri verilmez. 

Yay›mlanmayan yaz›lar için, gerekçe gösterme zorunlulu¤u yoktur. 

Gönderilen yaz›larda Yay›n Kurulu’nun saptad›¤› yay›n ilkeleri 

do¤rultusunda biçimsel düzeltmeler yap›labilir. 

* * * 

Dergide yay›mlanan tüm yaz›larda (12 Eylül Cuntas› taraf›ndan kapat›lan) 

Türk Dil Kurumu’nun yay›mlad›¤› YAZIM KILAVUZU esas al›n›r. 

ABONEL‹K KOfiULLARI 

Y›ll›k Abonelik Ederi 100,00.-TL’dir. 

Abonelik bedelinin, ‹stanbul Barosu’nun Vak›flar Bankas› Beyo¤lu fiubesi 

nezdindeki 202 70 00 no’lu hesab›na yat›r›lmas›, dekontunun Derginin 

gönderilece¤i adres eklenerek 0212 245 63 52’ye fakslanmas› yeterlidir. 

(Dergi, ‹stanbul Barosu üyelerine ücretsizdir.) 

Dergimizin bu say›s› ‹stanbul Barosu Yönetim Kurulu’nun 

karar› ile 12.000 adet bas›lm›flt›r.

‹ÇER‹K D‹Z‹N‹ 

• YAYIN KURULU’NDAN ............................................................................. XI 

• BAfiKAN’IN PENCERES‹NDEN ............................................................. XIII 

• KARATAHTA ......................................................................,.................. 753 

• YARARLI B‹LG‹LER .............................................................................. 765 

• YAZILAR ............................................................................................... 775 

Prof. Dr. Selahaddin An›k 

√ An›larda Bilirkiflilik ................................................................................ 777 

Ufuk Uysal 

√ Çek Kanunu’nun 25 Y›ll›k Uygulamas› ve Yap›lan De¤ifliklikler ............ 785 

Ömer Gören 

√ Yeni Çek Kanunu’nun Vergisel Boyutu .................................................. 797 

Coflkun Ongun 

√ Avukatl›k Ücreti ve Avukatl›k Ücret Sözleflmeleri ................................... 805 

Av. Yeflim Aktürk 

√ Tafl›nmaz Kültür ve Tabiat Varl›klar› Suçlar› .......................................... 839 

Sebla Demirtafl 

√ Cezai fiart ............................................................................................... 849 

Av. Zeynep Ayman 

√ 8 Mart’›n Ifl›¤›nda Çal›flan Kad›n / Alt›n Bilezik ..................................... 875 

Av. Levent Köse 

√ Anonim Ortakl›klarda Tek Borç ‹lkesi ..................................................... 883 

Av. Y›ld›z Polat 

√ Haks›z Tahrik Alt›nda ‹nsan Öldürme Suçu ........................................... 889 

Özcan Özbey 

√ H›rs›zl›k Suçunda Daha Az Cezay› Gerektiren Haller ............................. 907 

Av. Erenalp Rençber 

√ Tahvil Sahipleri Haklar›n›n Kullan›lmas› ............................................... 919 

Av. Özen Atl›han 

√ Tahkim Sözleflmesinin ‹ncelenmesi ........................................................ 943

Av. Refik Ay 

√ ‹cra ‹flas Suçlar›nda Yakalama .............................................................. 991 

Av. Mehmet Bayraktar 

√ Yasal Faiz ve Bütçe Kanunlar› Çözüm Önerileri ..................................... 997 

• YARGITAY KARARLARI 

• Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu ...............................................................1027 

• Yarg›tay 1. Hukuk Dairesi .....................................................................1071 



• Yarg›tay 4. Hukuk Dairesi ....................................................................1097 




• Yarg›tay 10. Hukuk Dairesi ..................................................................1207 

• Yarg›tay 11. Hukuk Dairesi ...................................................................1213 










• DANIfiTAY KARARLARI 

• Dan›fltay Sekizinci Dairesi ....................................................................1301 

• Dan›fltay Onuncu Dairesi ......................................................................1327 

• UYGULAMADAN DOSYALAR 

• Uygulamadan 1. Dosya .........................................................................1331 

• Uygulamadan 2. Dosya ........................................................................1345 

• A‹HM KARARLARI 

• A‹HM / Soyhan c. Türkiye Davas› .........................................................1353 

• A‹HM / Kemal Taflk›n ve Di¤erleri - Türkiye Karar› ...............................1363 

• A‹HM / Sinan Ifl›k - Türkiye Karar› ........................................................1377 

• AKTARMALAR, AYRILMALAR ve Y‹T‹RD‹KLER‹M‹Z 

• Aktar›mlar .............................................................................................1397 

• Ayr›lmalar .............................................................................................1398 

• Yitirdiklerimiz ........................................................................................1399 

• D‹Z‹NLER 

• Kavramlara Göre Arama Dizini ............................................................. 1405 

• Yasa Maddelerine Göre Arama Dizini ...................................................1415 

• Dairelere ve Kimliklere Göre Arama Dizini .............................................1419

YAYIN KURULU’NDAN 

BAfiKAN’IN PENCERES‹NDEN

YAYIN KURULU’NDAN 

2010/1 say›m›zda Yarg›tay Karar› 

a¤›rl›kl› bir içerik tafl›m›flt›k. Özelikle 

Yarg›tay 13. Hukuk Dairesi’nin 

Avukatl›k Hukuku ile ilgili kararlar› 

siz okurlar›m›z taraf›ndan ilgiyle 

karfl›land›. O kararlar› büyük bir özen 

ve heyecanla derleyen arkadafl›m›z Av. 

Yörük Kabalak’a teflekkür ediyoruz. 

Yine o say›m›zda yer alan Yararl› Bilgiler 

bölümü de uygulamac› avukatlar 

için mesle¤in yerine getirilifli s›ras›nda 

son derece önemli bilgiler içeriyordu. 

Bu say›m›zda da yine çok say›da 

yüksek mahkeme kararlar› ile karfl›- 

n›zday›z. Özellikle Hukuk Genel 

Kurulu, Dan›fltay, ve A‹HM kararlar› 

ile UYGULAMADAN DOSYALAR 

bölümümüzün ilginizi çekece¤ini 

ummaktay›z. Bu say›m›zda bilimsel 

makalelerin de fazlal›¤› dikkatinizden 

kaçmayacakt›r. De¤iflen Çek Yasas›, 

Borçlar Hukuku, Faiz hukuku, 

Avukatl›k Ücreti, Tahkim, Cezai fiart 

gibi hukukun önemli dallar›na iliflkin 

yaz›lar yay›n alan›n›n önemli bir 

eksikli¤ini de gidermekte. 

Geçti¤imiz y›l biraz savsatt›¤›m›z 

Karatahta bölümüne yeniden bafllad›k. 

Bu bölümde uygulamadan ya da 

baz› kararlardan yapaca¤›n›z yak›nmalar›n›z› 

içeren ve bir sayfay› 

geçmeyecek yaz›lar›n›z› bize yollayabilirsiniz. 

Kurulumuzun seçti¤i yaz›lar› bu 

bölümde yay›mlamay› sürdürece¤iz. 

Meslektafllar›m›zdan bize gelen 

kararlar› “gönderen” notuyla birlikte 

ad ve soyadlar›n› da yay›mlamay› 

sürdürüyoruz. Yarg›tay’›n bizden 

“esirgedi¤i” bu kararlar› meslektafllar›m›z›n 

büyük bir dayan›flma örne¤i 

göstererek tüm hukukçular›n yararlanmas›na 

sunmas› övgüye de¤er... 

* * * 

Yaflad›¤›m›z dönem Yarg›n›n üzerindeki 

kara bulutlar›n yo¤unlaflt›¤› 

bir dönem. “Savc›n›n savc› için bir 

kurt” oldu¤u bu dönem bizi hukukun 

üstünlü¤ü ve hukuk devleti ilkelerinden 

h›zla uzaklaflt›rmakta. Anayasa 

de¤iflikliklerin alt›nda yatan temel 

düflünce HSYK’ya da eriflme ve el 

atmad›r. Erzincan Cumhuriyet Savc›- 

s›n›n bafl›na gelenler bir hukuk 

devletinde asla yaflanmamas› gereken 

olaylard›r. 

Demokrasimizin bu s›navdan da 

baflar›l› bir biçimde geçece¤ine 

Demokratik sistemimizin ve Yarg›’n›n 

üzerinde biriken bu karabulutlar›n 

yine demokratik yöntem ve geliflmelerle 

da¤›laca¤›na inan›yoruz... 

Yeni bir yay›nda buluflmak 

umuduyla…. 

Av. Celal ÜLGEN 

Yay›n Kurulu Baflkan›

BAfiKAN’IN PENCERES‹NDEN 

ANAYASA DE⁄‹fi‹KL‹KLER‹NDE 

UZLAfiMA ZORUNLULU⁄U 

Av. Muammer AYDIN 

‹stanbul Barosu Baflkan› 

Demokratik sistemlerde Yasama, 

Yürütme ve Yarg›y› oluflturan kurumlar 

ayr› ayr› çal›flma yürütürler. Anayasam›z›n 

düzenlemesi de bu yöndedir. Bu 

organlardan biri di¤erine üstün olamaz, 

bask› kuramaz ve de onun çal›flmalar›n› 

yönlendirici tutum tak›namaz. Esasen 

demokrasinin ve de demokrasi kültürünün 

en belirgin özelli¤i bu kurumlar›n 

ça¤dafl koflullarda, ayr› ama uyumlu 

çal›flmalar›d›r. 

Ülkemizde hemen her dönem bu 

kurumlar aras›nda gerginlik ve gerilimler 

yaflanm›flt›r. Ancak san›r›z ki 

yaflanan gerilimler flu son dönemki 

kadar vahim bir boyuta ulaflmam›flt›r. 

Mevcut siyasi iktidar, göreve geldi¤i 

günden bu yana Anayasal kurumlarla 

uyumlu bir görüntü çizemedi. Uyumdan 

da öte çat›flmalara yol açacak kararlar›n 

alt›na imza at›ld›. Bu konuda eylemlere 

giriflildi. Zamanla baz› Anayasal kurumlarda 

yap›lan atamalar ile uyum 

sa¤land›. Ancak atama yap›lmayan 

kurumlarla özellikle de yarg›yla yürütmenin 

aras› hiç iyi olmad›. 

Anayasal kurumlarda ve özellikle 

Yüksek Yarg›da istedi¤i atama ve 

görevlendirmeleri gerçeklefltiremeyen 

siyasi iktidar, nihayet olay› kökten 

çözüme ba¤lamak ad›na Anayasa de¤iflikli¤i 

yoluna gitmeyi uygun buldu. 

Oysa Anayasa de¤ifliklikleri tek bir 

partinin istemesiyle yap›labilecek bir 

düzenleme de¤ildir. Anayasalar bir ülkenin 

birlefltiricisi, ortak akl› ve harc› 

niteli¤inde metinlerdir. Di¤er deyiflle hep 

ifade etti¤imiz gibi anayasalar bir ülkenin 

uzlafl› metinleridir. Bu metinlerin 

yaln›zca bir kesimin emek ürünü olmas› 

o ülke temellerinin zaafa u¤ramas›na 

neden olabilecektir. Bildi¤imiz gibi konu 

hakk›nda Cumhurbaflkan› taraf›ndan da 

bir aç›klama yap›larak bu meclisin 

Anayasa de¤iflikli¤i f›rsat›n› kaç›rd›¤›n›, 

de¤iflikliklerin ancak seçim sonras› oluflacak 

bir meclis taraf›ndan uzlaflma ile 

yap›labilece¤i söylenmifltir. Ayn› flekilde 

Anayasa Mahkemesi Baflkan› da siyasi 

iktidar›n ben yapt›m oldu mant›¤› ile 

Anayasa’y› de¤ifltirmesinin olanaks›z 

oldu¤unu aç›klama gere¤i duydu. 

Siyasi iktidar bu konuda kararl› 

görünüyor ve ülkeyi bu u¤urda uzlaflmazl›¤a 

sürükleyece¤i ve bir referanduma 

götürebilece¤ine dair aç›klamalar 

yap›l›yor. 

1982 Anayasas›’n›n, o günün koflullar›yla 

halkoylamas›nda ald›¤› büyük 

ço¤unluk deste¤ine karfl›n, ça¤dafl 

anayasalar›n tafl›makta oldu¤u ortak 

ak›ldan ve gerekliliklerden uzak oldu¤u 

tart›flmas›zd›r.

XIV ‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 84 • Say›: 2 • Y›l: 2010 

Esasen bu anlay›fl›n bir uzant›s› 

olarak, 2001 y›l›nda Türkiye Barolar 

Birli¤i taraf›ndan bir Anayasa Tasla¤› 

haz›rlanm›flt›. Bu taslak ben yapt›m 

oldunun eseri de¤il yap›lacak çal›flmalara 

bir katk› olarak haz›rlanm›flt›. 

‹stanbul Barosu’nun da katk› verdi¤i ve 

ülkemizin önde gelen hukukçular› 

taraf›ndan oluflturulan bu Taslak, 

toplumda anayasa de¤iflikli¤i için beliren 

bir temel gereksinimin ifadesiydi. 

Dolay›s›yla, yeni bir anayasaya iliflkin 

gereksinim, y›llar önce bizim taraf›m›zdan 

da kavranm›fl ve gere¤i de yerine 

getirilmifltir. 

1982 Anayasas› yürürlü¤e girdi¤i 

ilk halinden bugüne birçok kez de¤iflikli¤e 

u¤ram›flt›r. Ancak bu de¤ifliklikler 

her seferinde en az iki ya da üç partinin 

ortak uzlafl›s› ile gerçekleflmifltir. Hiçbir 

zaman için tek bir partinin iste¤i ile bir 

Anayasa de¤iflikli¤ine gidilmemifltir. 

Bir anayasa yap›m›, yöntemi itibariyle 

son derece önemli bir giriflimdir. 

Öncelikle uzlafl› gerektirir. 

Özellikle de tüm toplum katmanlar›n›n 

uzlafl›s›n› ve katk›s›n› zorunlu 

k›lmas› bak›m›ndan asla aceleye getirilmemesi 

gereken ve tart›flma zeminlerinin 

tümüyle aç›k tutuldu¤u, platformlar›n 

zamanla s›n›rl› olmaks›z›n iflletildi¤i 

bir anlay›flla oluflturulmal›d›r. 

Anayasa, ço¤ulcu yönetim anlay›fl›na 

taviz vermeden ba¤l› kalmak zorundad›r. 

Anayasalar›n bir “uzlaflma metni” 

olmas› da çok önemlidir. Toplumun 

demokratik yap›s›n› pekifltiren en 

önemli unsurun, onun ço¤ulculu¤u 

oldu¤u gerçe¤i asla unutulmamal›d›r. 

Anayasa’n›n TBMM’de kabulünü 

sa¤layacak uzlaflma, bu anlamda gerekli 

olmakla birlikte yeterli de de¤ildir. 

Çünkü salt böylesine bir uzlaflma ile 

yetinilmesi, ço¤ulcu yap›y› de¤il, 

ço¤unlukçu yap›y› öne ç›karacakt›r. 

TBMM’nin seçimle oluflturulan ve 

herkesin sayg› duymas› gereken meflru 

ve hukuki iradesi, Anayasa yap›m› 

aflamas›nda bir genifl uzlaflma aray›fl›nda 

belirmelidir. 

Genel seçimlere bir y›l kadar bir 

zaman kalm›fl iken Anayasa de¤iflikli¤i 

çal›flmalar›na giriflmek hukuk devleti 

anlay›fl› ile ba¤daflmaz. Anayasalar›n 

de¤ifltirilmesi için uzun vadeli öngörülere 

gereksinim vard›r. Türk Medeni 

Kanunu, Türk Ceza Kanunu, yeni Ceza 

Muhakemeleri Usul Kanunu gibi temel 

yasalar da dahi y›llar süren görüflmeler 

sonucunda flekillenmesi gerekliyken, 

Anayasa gibi, tüm ülke vatandafllar›n›n 

etraf›nda topland›¤› metnin birkaç ay 

gibi bir sürede yang›ndan mal kaç›r›r 

gibi referandumla halledilmeye çal›fl›lmas› 

Anayasa Hukuku’na da Hukukun 

temel ilkeleriyle flekillenen yönetim 

anlay›fl›na da ters düfler. 

Burada yazd›klar›m›za yani de¤iflikliklerde 

uzlaflma gelene¤ine Yasama 

organ›n›n bugüne de¤in uydu¤unu 

söylemek yanl›fl olmayacakt›r. fiöyle ki; 

1987 y›l›nda siyasi yasaklar konusunda 

yap›lan de¤ifliklikte, 1993 y›l›nda özel 

televizyonlar›n önünü açan düzenlemede, 

1995 y›l›nda antidemokratik maddelerin 

kald›r›lmas›nda, 1999 y›l›nda 

DGM’lerdeki askeri üyelerin varl›¤›na 

son veren düzenleme ile uluslararas› 

tahkime onay verilmesinde, 2001 y›l›nda 

AB reform paketinde yine 2001 y›l›nda

Baflkan’›n Penceresinden 

XV 

milletvekili maafllar›na düzenleme getiren 

de¤ifliklikte, bundan bir y›l sonra 

Baflbakan Erdo¤an'a milletvekilli¤inin 

önünü açan düzenlemede, 2004 y›l›nda 

ikinci AB reform paketinde 2007 y›l›nda 

seçilme yafl›n› yirmi befle indiren düzenlemede 

hep bir uzlaflma sa¤lanm›fl ve 

Anayasa’da k›smi de¤ifliklikler gerçeklefltirilmifltir. 

Bu siyasi iktidar zaman›nda yap›lan 

son de¤ifliklikle 2007 y›l›nda bütün 

meclis oylamalar›nda 184 milletvekilin 

bulunmas› koflulunun toplant› ve karar 

yeter say›s› için yeterli say›lmas›, 

Cumhurbaflkan›'n› halk›n seçmesi, 

TBMM seçim döneminin de 5 y›ldan 4 

y›la indirilmesi düzenlemelerinde uzlaflma 

gelene¤i ihlal edilmifltir. Uzlaflman›n 

bulunmamas› bu düzenlemelerin uygulanmas›nda 

ve yorumlanmas›nda sorunlara 

yol açm›flt›r. Örne¤in Cumhurbaflkan›’n›n 

görev süresinin bu yeni 

düzenlemeyle 5 y›l oldu¤u bilindi¤i 

halde 7 y›lm›fl gibi gösterilmeye çal›fl›lmas› 

da uzlaflma sa¤lanmadan Anayasa 

üzerinde oynaman›n sak›ncalar›n› ortaya 

koymaya yeter bir kan›tt›r. 

Bu aflamada 2007 Seçimlerinin 

parlamentoya yans›tt›¤› büyük orandaki 

seçmen iradesine ra¤men, bu iradenin 

eksik kalan k›sm›n›n da gözetilmesi 

amaçlanmal› ve özellikle de sivil toplum 

kurulufllar› ile demokratik kitle örgütleri 

ve Demokratik Üniversitelerin görüfllerine 

önem verilmelidir. 

Asl›nda hepimiz biliyoruz ki siyasi 

iktidar, ad›na yarg› reformu dedi¤i bir 

çal›flmaya zemin haz›rlamak için 

Anayasay›, as›l olarak da Anayasa 

Mahkemesi, Hakimler ve Savc›lar 

Yüksek Kurulu (HSYK), Yarg›tay ve 

Dan›fltay’› boyunduru¤u alt›na alabilmek 

için kendi anlay›fl›na uygun olarak 

de¤ifltirme çabas› içine girmektedir. 

Siyasi iktidar›n demokratik bir anayasa 

yapmak gibi bir kayg›s› ve anlay›fl› 

yoktur. YÖK ile ilgili tart›flmalar›n 

bitmesi bunun en büyük kan›t›d›r. 

Siyasi iktidar çevrelerince daha önce 

YÖK’ün yap›s›n› elefltiren birçok görüfl 

belirtmifl ve kurumun yap›s›n›n de¤ifltirilmesi 

için yüksek sesli söylemler dile 

getirilmiflti. Ancak ne zamanki bu 

kurum siyasi iktidar›n anlay›fl›na ve 

dümen suyuna girdi, bu söylemler bir 

anda unutuluverdi. 

Geçti¤imiz ay yaflanan hukuki 

süreç YÖK, Anayasa Mahkemesi ve 

HSYK tart›flmalar›n›n öne ç›kmas›, yarg› 

ba¤›ms›zl›¤› ve etkin yarg› denetimini 

k›s›tlay›c› baz› de¤iflikliklerin yap›laca¤› 

haberleri ülkenin gelece¤i ile ilgilenen 

herkesi ve biz hukukçular› kayg›land›rmaktad›r. 

Atatürk ‹lkelerinin Anayasa metninde 

yer almamas›, laiklik tan›m›n›n 

de¤ifltirilmesine yönelik talepler, Anayasa’y› 

ideolojilerden ar›nd›rmak iddias›, 

bir ideolojinin simgesi say›lan türban›n 

kamusal alana girmesi kayg›lar›m›z›n 

alt›nda yatan temel etmenlerdir. 

Hukukçu kimli¤inin yükledi¤i 

sorumlulu¤umuzun ve bu yoldaki 

bilincimizin bu döneme iliflkin özel bir 

duyarl›l›¤a dönüflmesi kaç›n›lmazd›r. 

‹stanbul Barosu olarak Yasan›n bize 

verdi¤i hukuk devletini, hukukun 

üstünlü¤ünü koruma görevini yerine 

getirme yolunda önümüzdeki döneme 

dair önemli ödevlerimizin oldu¤u 

anlafl›l›yor.

KARATAHTA

NOTERL‹K MESLE⁄‹N‹N SORUNLARI 

Bu yaz›m›zda serbest avukat iken noterli¤e nas›l geçti¤imizi size 

aktarmaya çal›flaca¤›z. 

1988 y›l›nda Hukuk Fakültesini bitirip avukatl›k staj›n› tamamlad›ktan 

sonra bir gün gelir noterlik yapar›z düflüncesiyle noterlik belgesini almaya 

karar verdik, do¤rusu yirmi y›la yak›n avukatl›k mesle¤ini icra ederken, 

kendi mesle¤imizin sorunlar›n› dile getirirken, noterleri, sadece, iflimiz 

oldu¤unda görür olmufl, sorunlar›n› merak etmek ihtiyac›na zaman dahi 

bulamam›flt›k. Bilindi¤i üzere dünyada 1929 y›l›nda bafl gösteren ekonomik 

krizden sonra, 2009 senesinde rastlanan ekonomik krizin yurdumuzu da 

etkiledi¤i aflikard›r. Bir çok meslek bundan menfi olarak etkilendi¤i gibi 

avukatl›k mesle¤i de bundan nasibini ald›. Son zamanlarda noterli¤e 

baflvuru say›s›n›n bu kadar artmas›n›n bir nedeni de bu olsa gerek. 

Mevcut barolar›n, Barolar Birli¤i’nin avukatl›k mesle¤inin gelece¤i ve 

milli gelirden ald›¤› pay›n en az›ndan korunmas›na dair görüfllerine 

kat›lm›fl, avukatl›k mesle¤inin faaliyet alan›n›n daralt›lmas›na dair 

düzenlemelerin durdurulmas›na dair meflru hukuk zemininde yap›lan 

çal›flmalara imza koyan avukatlardand›k ve halende ilk mesle¤imiz olan 

avukatl›k mesle¤inin iyilefltirilmesine dair çal›flmalar› yürüten hukuk 

adamlar›n› sayg›yla selaml›yoruz. 

Say›n Yarg›tay Baflkan›’n›n “Yarg›da yang›n var” uyar›s›n› sadece 

yarg›lama yapan mahkemeler nezdinde de¤il de avukatl›k mesle¤i yan›nda 

hukuk uygulamas›nda 1512 Say›l› Yasa’n›n birinci maddesinde anlam›n› 

bulan ifllem güvenli¤ini sa¤lamay› amaç edinen noterlik mesle¤i içinde 

yapmak gerekir. Bugün Anadolu’da baz› ilçelerde avukat bulman›n 

mümkün olmad›¤›, var olan bir yada iki avukat bürolar›n›n da kapanmaya 

yüz tuttu¤u, bu yarg›sal/kamusal hizmetin dava takipçilerinin yerine 

getirmeye çal›flt›¤› bir olgudur. 

GÖREVE BAfiLARKEN YAfiADI⁄IMIZ SORUNLAR 

Noterli¤e geçiflte avukatl›k mesle¤ini ifa edenler üstlendikleri davalarda 

müvekkillere karfl› dava dosyalar›n›n teslimi, ibralaflma aflamas›nda, güven 

esas›na dayanan/yürüyen dava dosyalar›nda, yerimize avukat bulma gibi 

durumlarla karfl›laflt›k. Noterli¤e bafllad›¤›m›zda kurulu bir büronun tasfiyesinin 

ne kadar güç oldu¤u, halen ad›m›za gelen tebligatlarla anlafl›ld›. 

Özellikle evli ve çocuk sahibi noterlerin tafl›nmas›nda güçlük 

yaflanmakta, meslek de¤iflikli¤i ile birlikte al›st›¤›n›z sosyal çevrelerden 

kopman›n getirdi¤i kayg› ortaya ç›kmakta, meslek de¤ifltiren hukuk adam›, 

yeni mesle¤e tan›mad›¤› ortamda bafllarken, var olan bürosunun kapan›fl 

süreci, vergi kay›tlar›n›n kapanmas›, göreve bafllad›¤›n›z ilçede vergi aç›l›fl

756 ‹STANBUL BAROSU DERG‹S‹ • Cilt: 84 • Say›: 2 • Y›l: 2010 

ifllemleri vergi kayd›m›z olmas›na, noter faaliyetini sürdürmemize ra¤men, 

ikamet belgesi almak icin telefon kayd› vs. koflullar›n› yerine getirmek 

zorunda kal›fl›m›z. 

‹stanbul'da 19 y›la yak›n faaliyette bulunan bir büroyu tasfiye ederken 

eflimle birlikte arkam›zda biri lise sonda biri ilkokul befle giden 

çocuklar›m›z› geride b›rakmak zorunda kald›k. Bu aflamada “Noter 

Dairesini” açt›¤›m›zda telefon, internet borçtan dolay› kesik, bir adet 

bilgisayar çal›flmaz durumdayd›. ‹nternet ba¤lant›s›n›n aç›lmas› bir ayl›k 

süreyi geçmiflti, Anlat›lan olaylar merkezinde, noter dairesinde bulunan 

dosyalara bakmak tüm kayg›larla mümkün olmad›¤› gibi ilçe merkezinde 

makbuzun tanziminden, bilgisayarda s›k›flmas› halinde bunu yeniden nas›l 

tanzim edece¤imiz, (A), (B), (C) cilbentlerinin ifllevi nedir Bunu anlatacak 

bir kurum, ya da kifli ile karfl›laflm›fl da de¤iliz. 

Teknolojiden yararlanmadan bilgiden istifadenin mümkün olmad›¤› 

zamanda, bugün bizim gibi teknik personeli olmayan dairelerin karfl›laflt›¤› 

en önemli sorun, bilgisayar program›na hakimiyet, bunun tamiri vs. 

hususlarda yard›m al›nan hususlar› bizzat yapmam›zd›r. Bu hususlara 

hakim olamaman›n sonucu, bunu bir örnekle anlatmak istersek içinde 

yolcusu olan bir araç (Ali) adl› flah›sla 70 km. h›zla giderken hiç araç 

sürmüfllü¤ü olmayan bir kifliden (Ayhan'dan) ayn› arac› 70 km. h›zla 

sürmesi ve ayn› araçta bulunan yolcular› var›lacak yere sa¤ salim 

götürmesini beklemekle eflde¤erdir. 

Yarg› a¤›nda “UYAP”ta rastlan›lan sorunlar noter uygulamas›nda, 

“Vezne Program›”nda da görülmektedir. Noter Odalar›n›n tüm iyi niyetli 

çal›flmalar› bu sorunu gidermeye yetmemektedir, uygulamada yürürlükte 

bulunan Kanunlar› uygulamakla yükümlü olan noter/hukuk adam›, en s›k 

rastlanan Damga Kanunu, Harçlar Kanunu, De¤erli Ka¤›tlar Kanunu 

tatbikat›n› hukuk fakültelerinde anlat›ld›¤› flekilde pratik çal›flmas›n› 

yapacak flekilde ortam bulamad›¤› gibi, bu kanunlar›n ç›kar›lma gayesini 

incelemeden, yukar›da anlat›lan araç/kullanan kiflilerin e¤itim düzeyinde 

oldu¤u gibi bilgisayar uygulamas›n› bilmeden ifle bafllamaktad›r. Meslek 

(içi) e¤itimin gayesi; “Kanunun ruhunun bilgisayara nas›l ifllendi¤ine, bunu 

kavratmaya” yönelik olmal›d›r. Bunun tatbikine geçilmezse, kavramlara 

hakim olamayan noter/ya da yerine bakan vekil, yard›m talebinde 

bulundu¤u noter dairelerinin farkl› uygulamalar›na maruz kalacak, belki 

de ayn› somut olayda farkl› kararlar vermek zorunda kalacakt›r. 

Noter uygulamas›nda temel kanunlar›n tatbikat›na hakim olmadan ifle 

bafllayan noteri bekleyen sorun, daha önceden ifle bafllayan, k›demli noter 

yada noter çal›flan›ndan yard›m al›nan süreçte geliflen psikolojik süreçtir, 

ifl tasfiyesinin, göç etmenin getirdi¤i ilçede tek mesle¤i ifa etmenin getirdi¤i 

“Yaln›zl›k” da buna eklenince, dünün ifl kayg›s›, bugüne, bugünün ki

Karatahta 757 

yar›na tafl›nmaya gebe olunca, ilk ifle bafllad›¤›n›z gün, hukukçu 

kimli¤inize tüm hukuku biliyor/hakl› olarak/beklentisinde olan “Yurttaflla” 

karfl›lafl›nca, önümüze konan hukuk denklemini çözmek için; il yada ilçe 

noterleriyle telefonla görüflme yaparken, dairede hizmet bekleyenlerin 

say›s› art›nca bunun manevi bask›s› sonucu, bir fley bilmiyor konumuna 

düflmekle karfl›laflt›k. 

Biz burada bizden önce hizmet sunan say›n meslektafllar› sayg›yla 

anmak isteriz. Onlar›n güç koflullarda hizmet sundu¤u günler karfl›s›nda 

sayg›yla e¤iliriz. ‹sikrar kazanmam›fl noter uygulamas›nda noter atamalar›nda 

yaflanan s›k›nt›lar› gidermek ve hizmet sunmaya geldi¤imiz 

yurttafllar›m›za bunlar› yans›tmamak ve sorunun kayna¤› olmamak için 

bunlar› yazma gere¤i duyduk. 

ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹M‹Z: 

1) Noter atamas›ndan önce atama talebinde bulunan kiflilere bilgisayar 

kullanma, muhasebe; hukuk tatbikat›nda görev yapt›¤› alanlara iliflkin 

seviyelerine dair mülakata yarar sorular yöneltip, bunlar› formlara 

ba¤lamak, 

2) Hukuk uygulamalar›nda rastlan›lan sorunlar asl›nda bir sistem 

sorunu oldu¤u düflünüldü¤ünde, avukatl›¤› b›rak›p noterli¤e geçmenin 

bunu çözmedi¤i, noter atamas› bekleyen kamuoyuna bunlar anlat›lmal›d›r. 

Nihayetinde bir avukat›n 19 seneye varan faaliyetinde geriye b›rakt›¤› 

davalarda boflluk do¤makta, bunun s›k›nt›s› müvekkillere ve kamuya 

yans›maktad›r. 

3) Mesle¤e bafllamadan önce staj mecburiyeti ve yeterlilik s›nav› 

getirilmelidir, bu aflamada yeterli olmayan hukuk adam› en az›ndan var 

olan hukuk bürosunu tasfiye etmemifl olur. 

4) Anayasam›zda angarya yasaklanm›fl oldu¤una göre ilçe noterleri 

has›lalar›n›n farkl› olduklar› düflünüldü¤ünde Kanun önünde eflitlik gere¤i, 

/mesela gayri safi has›las› 5.000,00.-TL. olan noter geçimini nas›l 

sa¤layacakt›r/ gönüllü angaryay› kald›r›c› çal›flmalara bafllan›lmal›d›r. 

MesIek toplant›lar›nda, mesle¤imizin dinlenme yeri, atlama yeri olarak 

telakki edildi¤i beyanlara rastlanmaktad›r. Son gelinen aflamada, bizim gibi 

göreve bafllayan noterlerin 40-45 yafl ortalamas› oldu¤u düflünüldü¤ünde, 

Türkiye yafl ortalamas›na bak›ld›¤›nda bu de¤erlendirmenin pek te do¤ru 

olmad›¤› ortadad›r. 

5) Noterlik hizmeti sunan hukuk adam›n›n ailesini geçindirmesi için 

gereken ekonomik gelir, fikri ameliyesi için okumas›, yazmas› vs. hususlar 

için gereken masraflar, bir ifllemin düzenlenmesi için sarf edilen zaman, 

büroda hizmet bekleyen kiflilerle münasebet, fotokopi vesair hususlar için 

tek bafl›na bu ifli yapmas›n›n mümkün olmad›¤›, yapmaya kalksa bile, iflin


verimini, kalitesini düflürdü¤ü durum oldu¤undan adam çal›flt›rma zorunlulu¤u 

ortaya ç›kmaktad›r. Bu noktada uygulamada, asgari hukuk 

bilgisine hakim çal›flan kifli bulmak mümkün olmad›¤›ndan, bulunan 

adama verilecek maafl, vs. haklar notere maliyet getirdi¤i gibi, anlat›lan 

vas›ftaki çal›flan›n hata riski, yetiflme koflullar› da önümüzde sorun olarak 

durmaktad›r. 

6) Noterlik kurumunun var olan denetim usulleri, günümüzün 

ihtiyaçlar›na göre yeniden gözden geçirilmelidir. Teftifl makam›nda görev 

yapan hukuk adamlar› ile noterlerin hukuk fakültesi mezunlar› olduklan, 

Hukuk Devleti’nde hukukun üstünlü¤üne inanm›fl hukuk adamlar› olarak 

görev yapan kifli ve kurumlara sayg›m›z sonsuz olmakla beraber, mezun 

olduklar› fakülteler yönünden denk olduklar› gözden uzak tutulmamal›d›r. 

7) Yukar›daki aç›klamalar›m›z daha iyi bir noterlik hizmetinin 

sunulmas› ve yurttafllar›m›z›n az zamanda az parayla yüzünün gülece¤i 

hizmet sunma ortam›n›n haz›rlanmas› için kaleme al›nm›flt›r. 

Necdet KARATEPE 

Hekimhan Noteri

SELDEN ZARAR GÖREN TIR GARAJI 

‹fiLETEN‹N/MAL‹K‹N‹N 

TAZM‹NAT ve S‹GORTA SORUMLULU⁄U 

Eylül ay›nda ‹stanbul’da yaflanan sel felaketinin korkunçlu¤u iki üç 

foto¤raf karesi ile baflka bir anlat›na gerek olmadan aç›kça görülebiliyor. 

Özellikle görsel medyan›n odakland›¤› ‹kitelli’deki TIR garaj›n›n durumu ise 

her bak›mdan içler ac›s› bir durumda. Yedi cana ve milyonlarca dolar mal 

kayb›na neden olan garaj›n yeri, seçimi, garaj›n iflletme olarak mevcudiyeti, 

garaj›n ilgili belediye ve kurumlarca ruhsatland›r›lmas›, infla ve çevre 

düzenlemesi tam anlam› ile hatalar zinciri ile dolu... Durumun içler ac›s› 

olmas›n›n yan›nda bu kadar can ve mal zarar›n›n esas nedeni afl›r› ya¤›fllar 

olsa bile zarar›n büyümesinin gerçek nedeni “bize bir fley olmaz” 

mant›¤›d›r. 

“‹stanbul ‹kitelli’de dere kenar›na kurulan ve “ölüm garaj›”na dönüflen 

TIR park›n›n izni var m›” Bu soruya yetkililer: “‹zni yok, kaçak çal›fl›yor” 

cevab›n› veriyor. Peki, “kaçak olmas›na ra¤men, ölüm garaj›n›n çal›flmas›na 

kim, nas›l izin veriyor” “Bunu bilmiyorum” diyor ayn› yetkililer ve flöyle 

devam ediyorlar: 

“Buran›n iflletilebilmesi için Sanayi Bakanl›¤›’n›n da izni gerekiyor. ‹zin 

verildi mi bilmiyorum. Park›n bulundu¤u yerin durumunu incelettim. Daha 

önce Ba¤c›lar’a ba¤l› olan bu yer, sonradan Büyükflehir’in sorumlulu¤u 

alt›na al›nm›fl. Üç ay kadar önce de ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi’ne ba¤l› 

ekipler bu park için mühürleme operasyonu yapm›fl. Sonuç al›namam›fl ki, 

park çal›flmaya devam etmifl.” 

fiimdi soru flu: 

“Ölüm garaj› kaçaksa, bu park›n çal›flmas›na nas›l izin verildi. Kaçak 

de¤ilse, Büyükflehir Belediyesi mühürleme ihtiyac›n› neden duydu, ölenlerin 

varisleri kimleri sorumlu tutmal›, garajda zarar gören tüm mallar için mal 

sahipleri kime husumet yöneltmeli, ‹darenin (Kamunun) bu anlamda kusuru 

var ise can ve mal kay›plar›n›n tazmininden sorumlu mudur” 

Burada uzun uzun yorumlara girmeden k›sa ve net olarak ifade etmek 

isterim ki ölen kiflilerin varisleri, yaralanan sakat kalan ve tedavi görenler, 

araç sahipleri, araç içinde zarar gören mallar›n sahipleri ile garajda 

konteyner içinde muhafaza edilirken zarar gören mal sahiplerinin husumet 

yöneltece¤i taraf GARAJ MAL‹K/‹fiLETEN‹D‹R.


GARAJ ‹fiLETEN‹N‹N HUKUK‹ SORUMLULU⁄U 

TIR garaj› iflleteni ister geçici olarak ister daimi olarak iflletme hakk›na 

sahip olsun sonuçta bir ticari iflletme olarak faaliyet göstermektedir. 

Husumet yöneltilecek taraf TTK madde 18 hükmü ba¤lam›nda tacir 

oldu¤una göre yine TTK madde 20 gere¤ince söz konusu tacirin tüm ticari 

faaliyetlerinde basiretli bir tacir olarak kendisinden en üstü düzeyde özen 

göstermesi beklenmektedir. 

Konumuz tazminat sorumlulu¤u oldu¤undan, ortaya ç›kan can ve mal 

kay›plar›nda TIR garaj› sahip ve iflletenlerinin kusuru, sorumlulu¤u, zarar 

ile iflleten aras›ndaki illiyet ba¤›n›n mevcudiyeti önem kazanmaktad›r. 

BK madde 41’e göre: gerek kasten gerek ihmal ve teseyyüp yahut 

tedbirsizlik ve haks›z bir surette di¤er kimseye bir zarar ika eden flah›s o 

zarar›n tazminine mecburdur. 

Kusurun varl›¤›n› ispat yükümlülü¤ü zarar görene aittir. Sel nedeni ile 

maddi ve bedeni olarak zarar görenlerin TIR garaj› iflleteninin kusurunu 

ispat etmeleri zorunludur. Zarar görenler zarar verenin kusurunu ispat 

edemez ise ortaya ç›kan zarara katlanmak zorundad›r. 

Ancak bu noktada önemle belirtmek isteriz ki, TIR garaj› iflletenlerinin 

sorumlulu¤u objektif sorumluluk, di¤er bir anlat›m ile de kusursuz 

sorumluluk çerçevesinde ola¤an sebep sorumlulu¤udur. 

Sel nedeni ile zarar görenler art›k zarar verenin kusurunu ispat etmek 

zorunda de¤ildir, çünkü ortaya ç›kan zarar›n nedenleri hukuka ayk›r› 

olmakla beraber kusuru olmayan bir fiil ile baflkas›na zara verilmesi söz 

konusu oldu¤undan zarar veren bu zarar› tazmin ile yükümlüdür. Bu 

anlamda adam çal›flt›ran›n mesuliyeti (BK md.55) ile eser ve bina malikinin 

sorumlulu¤u (BK md.58) objektif sorumluluk ya da ola¤an sebep 

sorumlulu¤una örnek hükümlerdedir. 

BK md.58 veya yap› yap› eseri malikinin sorumlulu¤unu baz› yasalar 

ve mahkeme içtihatlar› “tehlike” esas›na dayand›rmaktad›r ve özellikle 

günümüzde büyük binalar›n ve baflka yap›lar›n bunlarda kullan›lan 

makinelerin (asansör, fabrikalarda sabit makineler gibi) ve çok say›da 

insan›n içlerinde toplanmas›n›n (sinemalar, spor ve toplant› salonlar›, 

stadyumlar oldu¤u gibi) bunlar› tehlikeli k›ld›¤›n› ileri sürmektedir. 

Tehlike esas›ndan baflka, binalardan yararlanan›n bunlar›n sebep 

oldu¤u zarara katlanma düflüncesi ve bina maliklerinin parasal bak›mdan 

güçlü olduklar›, bu yüzden zarar› k›smen veya tamamen onlara yüklemenin 

hakkaniyete uygun olaca¤› gerekçesi de, buna malikinin sorumlulu- 

¤unu hakl› k›lmak için ortaya at›lm›flt›r. (Haluk Tando¤an age. Sh. 163). 

Di¤er yandan iflletenin sorumlulu¤unu tehlike sorumlulu¤u 

kapsam›nda da de¤erlendirmek mümkündür. Borçlar Kanunu’nda tehlike

Karatahta 761 

sorumlulu¤a iliflkin hükümler bulunmamakla birlikte 2918 say›l› 

Karayollar› Trafik Kanunu gibi baz› özel kanunlarda tehlike sorumlulu¤u 

ile ilgili hükümler bulunmaktad›r. Bu noktada önemle vurgulanmas› 

gereken buradaki sorumlulu¤un da kusura dayanmayan a¤›rlaflt›r›lm›fl 

objektif sorumluluktur. 

ZARAR GÖRENLER NE YAPMALI K‹ME KARfiI DAVA AÇMALI 

‹stanbul’da meydana gelen sel felaketinde 33 insan›m›z yaflam›n› 

kaybetti ve 500 milyon liraya yak›n mal zarar›n›n oldu¤u tahmin ediliyor. 

Peki flimdi ne olacak Afl›r› ya¤›fllara ba¤l› olarak meydana gelen olaya 

“felaket” ad›n› verip “ölen ölür kalan sa¤lar bizimdir” mi diyece¤iz Yoksa bu 

kaderci anlay›fl›m›z› bir yana b›rak›p Anayasal haklar›m›z›n var oldu¤u 

bilinci ile olayda kusuru olan kamu ya da özel kiflilere karfl› haklar›m›z› 

sonuna kadar arayacak m›y›z Bu noktada bizim de amac›m›z zarar 

görenlere haklar›n› kullanabilmeleri yönünde k›saca yol göstermektir. 

1. Sel nedeni TIR garaj›nda ölen araç sürücüsü ise ölenin yasal 

varislerinin öncelikle garaj malik/iflletenine destekten yoksun kalma 

tazminat davas› açmal›d›r. 

2. Sel nedeni ile TIR garaj›nda ölen hem araç sürücüsü ise ve var ise 

sürücü ferdi kaza sigorta poliçesini, iflveren mali mesuliyet sigorta 

poliçesini, trafik ve ihtiyari mali mesuliyet sigorta poliçesi düzenleyen 

sigorta flirketine müracaat etmelidir. 

3. Sel nedeni ile TIR garaj›nda ölen hem araç maliki hem de sürücüsü 

ise yasal varisler, öncelikle garaj malik/iflletenine destekten yoksun kalma 

davas› açmal› sonra da var ise sürücü ferdi kaza sigorta poliçesini 

düzenleyen sigorta flirketine müracaat etmelidir. 

4. Sel nedeni ile TIR garaj›nda araçlar› zarar gören araç malikleri var 

ise kasko sigortac›lar›na müracaat etmelidir. 

5. Sel nedeni ile TIR garaj›nda bulunan araçlarda mallar› zarar gören 

mal sahiplerinin öncelikle garaj iflleten/maliklerine karfl› zarar davas› 

açmal›, var ise nakliyat emtia ve CMR sigortac›lar›na müracaat etmelidir. 

6. Sel nedeni ile TIR garaj›nda mallar› zarar gören mal sahipleri, TIR 

garaj› iflleten/maliklerine karfl› zarar/tazminat davas› açmal›d›r. 

7. Sel nedeni ile sigortal›s›na tazminat ödeyen sigortac›lar ise TTK 

md.1301 gere¤ince TIR garaj› iflleten/maliklerine (hatta kamu-idareye) 

karfl› RÜCU davas› açmal›d›r.


GARAJ ‹fiLETEN/MAL‹K‹ MÜCB‹R SEBEP NEDEN‹ ‹LE 

SORUMLULUKTAN KURTULAB‹L‹R M‹ 

Sel felaketi nedeni ile garaj malik/iflletenleri TTK madde 20 gere¤ince 

basiretli bir tacir olarak her türlü rizikoya karfl› tüm önlemleri ald›klar›n›, 

ola¤anüstü ya¤›fllara (metrekareye 186 kg.) karfl› hiçbir önlemin mevcut 

zarar›n oluflumuna engel olamayaca¤›n› bu anlamda da kaç›n›lmazl›¤›n söz 

konusu oldu¤u, sonuçlar› önlenemeyen olay nedeni ile ortaya ç›kan 

zarardan sorumlu olamayacaklar› sav› ileri sürülebilir. 

Kanun koyucu zarar veren ile zarar aras›ndaki illiyet ba¤›n› kesen 

sebepleri; 

a) Mücbir sebep 

b) Zarar görenin kusuru 

c) Üçüncü kiflinin kusuru olmak üzere 3’e ay›rm›flt›r. 

Ayn› zamanda sorumluluktan kurtulma sebebi olan bu üç sebep, 

yaln›z tehlike sorumlulu¤unda de¤il ola¤an sebep sorumlulu¤u ile kusur 

sorumlulu¤unda da kabul edilmektedir. 

Mücbir sebep: Doktrin ve uygulamay› göz önünde tutarak, mücbir 

sebebi flu flekilde tarif etmek mümkündür. Sorumlu veya borçlunun 

faaliyet ve iflletmesi d›fl›nda meydana gelen, genel bir davran›fl normunun 

veya borcun ihlaline mutlak ve kaç›n›lmaz bir flekilde yol açan, öngörülmesi 

ve karfl› konulmas› mümkün olmayan ola¤anüstü olaylard›r. 

Kaç›n›lmazl›k: Mücbir sebebin en önemli unsuru kaç›n›lmazl›k 

unsurudur. Mücbir sebebi teflkil eden olay, kaç›n›lmaz bir flekilde bir 

davran›fl normunun veya borcun ihlaline yol açm›fl olmal›d›r. Kaç›n›lmazl›k 

kavram›, mücbir sebep yönünden karfl› konulmazl›k ve önlenmezlik 

kavram›n› kapsar. 

Kaç›n›lmazl›k kavram›n›n ifade etti¤i husus doktrinde tart›flmal›d›r. Bir 

görüfle göre kaç›n›lmazl›k veya karfl› konulmazl›ktan amaç mevcut her 

türlü tedbirin al›nm›fl olmas›na ra¤men herkese ödevler yükleyen genel bir 

davran›fl normunun veya sözleflmeden do¤an bir borcun ihlal edilmesidir. 

Baflka bir deyiflle, al›nan bütün tedbirlere, sahip olunan her türlü imkan ve 

araca ra¤men mücbir sebep teflkil eden olay›n sonuçlar› önlenemez. 

Burada mutlak ve objektif bir kaç›n›lmazl›k, karfl› konulmazl›k söz 

konusudur. Kaç›n›lmazl›¤›n mutlakl›¤›ndan amaç, teknik ve bilimin o 

andaki verilerine göre mevcut her türlü tedbir al›nsa, her türlü özen 

gösterilse bile, ihmalin ve dolay›s›yla zararl› sonucun hiç kimse taraf›ndan 

önlenememesidir. 

Yukar›da ifade edilen tan›mlamalardan anlafl›laca¤› üzere ola¤anüstü 

ya¤›fllara ba¤l› sel olay›nda bir mücbir sebep ya da kaç›n›lmazl›k olgusu 

varm›fl gibi görünse de TIR garaj›n›n konumu, bina ve eser malikinin

Karatahta 763 

idareye karfl› tutumu ve almas› gereken önlemlerin tamam›n› almadan 

iflletmeye devam etmesi bak›m›ndan ola¤an sebep sorumlulu¤u 

kapsam›nda “kusurlu” olabilece¤i kanaati has›l olmaktad›r. 

Bas›ndan edinilen mevcut veriler ba¤lam›nda BK md.58 hükmü 

çerçevesinde TIR garaj› iflleticisine kendi kusurlar› nedeni ile sorumluluktan 

kurtulma karinesi verilmedi¤i gibi sel olay›n› “tek bafl›na” kaç›n›lmazl›k 

ve mücbir sebep olarak kabul etmemiz de mümkün görülmemektedir. 

BK md.41 ve md.43 ›fl›¤›nda hakimin hal ve duruma göre bir kusur 

de¤erlendirmesi yapmas› ve tazminat taleplerinin de bu kusur oran› 

ba¤lam›nda hesaplanmas› gerekti¤i düflünülmektedir. 

Timuçin ALPAY 

‹.Ü. Sigortac›l›k Bölümü 

Ö¤retim Görevlisi

YARARLI B‹LG‹LER

Yararl› Bilgiler 767 

YASAL FA‹Z ORANLARI 

01.07.2002-30.06.2003 aras› için 

01.07.2003-31.12.2003 aras› için 

01.01.2004-30.06.2004 aras› için 

01.07.2004-01.05.2005 aras› için 

01.05.2005-31.12.2005 aras› için 

01.01.2006-31.12.2006 aras› için 

01.01.2007-31.12.2007 aras› için 

01.01.2008-31.12.2008 aras› için 

01.01.2009-31.12.2009 aras› için 

01.01.2010- ...... 

365 gün 

184 gün 

181 gün 

300 gün 

240 gün 

365 gün 

365 gün 

365 gün 

365 gün 

---- 

%55 

%50 

%43 

%38 

%12 

%9 

%9 

%9 

%9 

%9 

YARGITAY’A GÖRE K‹RA ARTIfiLARINDA 

UYGULANACAK ORANLAR 

AYLAR 

2005 

2006 

2007 

2008 

2009 

2010 

OCAK 

fiUBAT 

MART 

N‹SAN 

MAYIS 

HAZ‹RAN 

TEMMUZ 

A⁄USTOS 

EYLÜL 

EK‹M 

KASIM 

ARALIK 

14.55 

14.70 

15.03 

14.96 

13.97 

12.78 

11.72 

10.65 

9.54 

8.16 

6.89 

5.89 

5.45 

5.04 

4.21 

4.96 

4.27 

4.97 

5.82 

6.49 

7.06 

7.76 

8.60 

9.34 

9.68 

10.08 

10.63 

11.01 

10.95 

10.09 

9.03 

8.29 

7.77 

7.23 

6.75 

6.31 

6.08 

5.94 

5.95 

6.39 

7.20 

8.39 

9.76 

10.68 

11.29 

12.11 

12.56 

12.72 

12.81 

12.63 

11.99 

10.65 

8.96 

7.34 

5.47 

4.19 

3.22 

2.20 

1.37 

1.23 

1.14 

1.20 

AVUKATLIK TOPLULUK S‹GORTASI 

2010 PR‹M TUTARLARI 

En az: 244,22.-TL. 

En çok: 1.587,40.-TL. 

(Çal›flan› olan Avukatlar için en az sigorta primi, iflçilere ödenen en yüksek 

brüt maafl›n %33.5 tutar› üzerinden hesaplanarak ödenir.)


AYLAR 2006 

YILLARA GÖRE ÜFE/TÜFE ENDEKSLER‹NDE 

B‹R ÖNCEK‹ AYA GÖRE ARTIfi ORANLARI 

ÜFE TÜFE 

2007 

2008 

2009 

2010 

2006 

2007 

2008 

OCAK 

fiUBAT 

MART 

N‹SAN 

MAYIS 

HAZ‹RAN 

TEMMUZ 

A⁄USTOS 

EYLÜL 

EK‹M 

KASIM 

ARALIK 

1.96 

0.26 

0.25 

1.94 

2.77 

4.02 

0.86 

-0.75 

-0.23 

0.45 

-0.29 

-0.12 

-0.05 

0.95 

0.97 

0.80 

0.39 

-0.11 

0.06 

0.6 

0.85 

-0.13 

0.89 

0.15 

0.42 

2.56 

3.17 

4.50 

2.12 

-0.36 

1.25 

2.34 

-0.90 

0.57 

-0.03 

-3.54 

0.23 

1.17 

0.29 

0.65 

-0.05 

0.94 

-0.71 

0.42 

0.62 

0.28 

1.29 

0.66 

0.58 

1.66 

0.75 

0.22 

0.27 

1.34 

1.88 

0.34 

0.85 

-0.44 

1.29 

1.27 

1.29 

0.23 

1.00 

0.43 

0.92 

1.21 

0.50 

-0.24 

-0.73 

0.02 

1.03 

1.81 

1.95 

0.22 

0.80 

1.29 

0.96 

1.68 

1.49 

0.32 

0.58 

0.24 

0.45 

2.60 

-0.83 

-0.41 

2009 

0.29 

-0.34 

1.10 

0.02 

0.64 

0.11 

0.25 

-0.30 

0.39 

2.41 

1.27 

0.53 

2010 

1.85 

1.45


AYLAR 


B‹R ÖNCEK‹ YILIN ARALIK AYINA GÖRE ARTIfi HIZI 

ÜFE TÜFE 

2006 

2007 

2008 

2009 

2010 

2006 

2007 

2008 

2009 

OCAK 

fiUBAT 

MART 

N‹SAN 

MAYIS 

HAZ‹RAN 

TEMMUZ 

A⁄USTOS 

EYLÜL 

EK‹M 

KASIM 

ARALIK 

1.96 

2.22 

2.48 

4.46 

7.36 

11.68 

12.64 

11.80 

11.54 

12.04 

11.72 

11.58 

-0.05 

0.89 

1.88 

2.69 

3.09 

2.98 

3.11 

3.93 

4.98 

4.84 

5.78 

5.94 

0.42 

3.00 

6.26 

11.04 

13.39 

13.76 

15.18 

12.49 

11.48 

12.11 

12.08 

8.11 

0.23 

1.40 

1.70 

2.35 

2.30 

3.27 

2.54 

2.97 

3.60 

3.90 

5.24 

5.93 

0.58 

2.25 

0.75 

2.22 

1.25 

2.60 

7.36 

11.68 

5.76 

5.30 

6.65 

8.01 

9.40 

9.65 

1.00 

1.44 

2.36 

3.60 

4.12 

3.87 

3.05 

3.13 

4.19 

6.08 

8.15 

8.39 

0.80 

2.11 

3.09 

4.82 

4.38 

6.00 

6.61 

6.35 

6.83 

9.60 

10.52 

10.06 

0.29 

-0.06 

1.05 

1.07 

1.71 

1.83 

2.08 

1.78 

2.18 

4.64 

5.96 

6.53 

2010 

1.85 

3.32



B‹R ÖNCEK‹ YILIN AYNI AYINA GÖRE ARTIfi HIZI 

AYLAR 

ÜFE 

TÜFE 

2006 2007 2008 2009 2010 2006 2007 2008 2009 

OCAK 

fiUBAT 

MART 

N‹SAN 

MAYIS 

HAZ‹RAN 

TEMMUZ 

A⁄USTOS 

EYLÜL 

EK‹M 

KASIM 

ARALIK 

5.11 

5.26 

4.21 

4.96 

7.66 

12.52 

14.34 

12.32 

11.19 

10.94 

11.67 

11.58 

9.37 

10.13 

10.92 

9.68 

7.14 

2.89 

2.08 

3.72 

5.02 

4.41 

3.65 

5.94 

6.44 

9.10 

10.50 

14.56 

16.83 

17.03 

18.41 

14.67 

12.49 

13.29 

12.05 

8.11 

9.50 

6.43 

3.46 

-0.35 

-2.46 

-1.86 

-3.75 

-1.04 

0.47 

0.19 

1.51 

5.93 

6.30 

6.82 

7.93 

8.15 

8.16 

8.83 

9.86 

10.12 

11.69 

10.26 

10.55 

9.68 

9.86 

9.65 

9.93 

10.16 

10.86 

10.72 

9.23 

8.60 

6.90 

7.39 

7.12 

7.70 

8.40 

8.39 

8.17 

8.15 

9.15 

9.66 

10.74 

10.61 

12.06 

11.77 

11.13 

11.99 

10.76 

10.06 

7.90 

7.73 

7.89 

6.13 

5.24 

5.73 

5.39 

5.33 

5.27 

5.08 

5.53 

6.53 

2010 

8.19 

10.13



12 AYLIK ORTALAMALARA GÖRE ARTIfi HIZI 

OCAK 

fiUBAT 

MART 

N‹SAN 

MAYIS 

HAZ‹RAN 

TEMMUZ 

A⁄USTOS 

EYLÜL 

EK‹M 

KASIM 

ARALIK 

ÜFE TÜFE 

AYLAR 2006 

5.45 

5.04 

4.49 

4.09 

4.27 

4.97 

5.82 

6.49 

7.06 

7.76 

8.60 

9.34 

2007 

9.68 

10.08 

10.63 

11.01 

10.95 

10.09 

9.03 

8.29 

7.77 

7.23 

6.75 

6.31 

2008 

6.08 

5.94 

5.95 

6.39 

7.20 

8.39 

9.76 

10.68 

11.29 

12.11 

12.56 

12.72 

2009 

12.81 

12.63 

11.99 

10.65 

8.96 

7.34 

5.47 

4.19 

3.22 

2.20 

1.37 

1.23 

2006 

8.07 

8.03 

8.05 

8.11 

8.21 

8.32 

8.64 

8.84 

9.05 

9.25 

9.44 

9.60 

2007 

9.76 

9.92 

10.15 

10.30 

10.24 

10.11 

9.70 

9.46 

9.17 

8.98 

8.86 

8.78 

2008 

8.61 

8.53 

8.40 

8.33 

8.47 

8.64 

9.07 

9.43 

9.76 

9.60 

10.31 

10.44 

2009 

10.54 

10.41 

10.29 

9.98 

9.49 

9.08 

8.52 

7.99 

7.52 

6.95 

6.53 

6.25 

2010 

1.14 

1.20 

2010 

6.16 

6.38


YILLARA GÖRE ÜFE ve TÜFE ENDEKSLER‹ 

S›ra No MART 2009 

ÜFE % TÜFE % 

1 

2 

3 

4 

Bir önceki aya göre de¤iflim oran› 

Bir önceki y›l›n Aral›k ay›na göre de¤iflim oran› 

Bir önceki y›l›n ayn› ay›na göre de¤iflim oran› 

12 ayl›k ortalamalara göre de¤iflim oran› 

0.29 

1.70 

3.46 

11.99 

1.10 

1.05 

7.89 

10.29 

S›ra No N‹SAN 2009 


1 

2 

3 

4 





0.65 

2.35 

-0.35 

10.65 

0.02 

1.07 

6.13 

9.98 

S›ra No MAYIS 2009 


1 

2 

3 

4 





-0.05 

2.30 

-2.46 

8.96 

0.64 

1.71 

5.24 

9.49 

S›ra No HAZ‹RAN 2009 


1 

2 

3 

4 





0.94 

3.27 

-1.86 

7.34 

0.11 

1.83 

5.73 

9.08 

S›ra No TEMMUZ 2009 


1 

2 

3 

4 





0.71 

2.54 

-3.75 

5.47 

0.25 

2.08 

5.39 

8.52 

S›ra No A⁄USTOS 2009 


1 

2 

3 

4 





0.42 

2.97 

-1.04 

4.19 

-0.30 

1.78 

5.33 

7.99


YILLARA GÖRE ÜFE ve TÜFE ENDEKSLER‹ 

S›ra No EYLÜL 2009 


1 

2 

3 

4 





0.62 

3.60 

0.47 

3.22 

0.39 

2.18 

5.27 

7.52 

S›ra No EK‹M 2009 


1 

2 

3 

4 





0.28 

3.90 

0.19 

2.20 

2.41 

4.64 

5.08 

6.95 

S›ra No KASIM 2009 


1 

2 

3 

4 





1.29 

5.24 

1.51 

1.37 

1.27 

5.96 

5.53 

6.53 

S›ra No ARALIK 2009 


1 

2 

3 

4 





0.66 

5.93 

5.93 

1.23 

0.53 

6.53 

6.53 

6.25 

S›ra No OCAK 2010 


1 

2 

3 

4 





0.58 

0.58 

6.30 

1.14 

1.85 

1.85 

8.19 

6.16 

S›ra No fiUBAT 2010 


1 

2 

3 

4 





1.66 

2.25 

6.82 

1.20 

1.45 

3.32 

10.13 

6.38

YAZILAR

ANILARDA B‹L‹RK‹fi‹L‹K 

Prof. Dr. Selahaddin ANIK 

1- Hakim Bey sizi motosikletle keflfe götüreyim 

Asliye Hukuk Mahkemelerinin birinde keflfe gidecektik. Keflif saati 

geldi¤inde bir genç kaleme müracaat ederek “keflfe geldim, ne yapmam 

gerek” diye kalemden sordu. Yaz› iflleri müdiresi de “bekle Hakim gelsin 

birlikte keflfe gideceksiniz.” 

Gelen davac›n›n kendisi olup, kazan›n meydana geldi¤i mahalli 

göstermek üzere birlikte keflfe gidilecekti. Bu s›rada kendisine kalemden 

soruldu. “Avukat›n yok mu” diye, cevap olarak “avukatla telefonda 

konufltum (ve bu s›rada tekrar telefonla avukat› ile görüfltü). Avukat›m sen 

gider keflif yerini gösterirsin dedi,” diye cevap verdi. 

Keflif saati hep birlikte kap› önüne ç›kt›k. Hakim Bey, keflfe nas›l 

gidece¤iz, araban var m› Hay›r Hakim Bey yok. Araba m› tutacaks›n 

Hakim Bey araba tutacak param da yok. Önce ben gidip para bulay›m 

sonra sizi götürürüm. Hakim Bey “o kadar bekleyemeyiz” deyince, “Hakim 

Bey isterseniz sizi motosikletle olay yerine götüreyim. Ben buraya 

motosikletimle geldim”, dedi. 

Bu olayla ilgili olarak ve tesadüfen iki gün sonra ayn› mahkemenin 

kaleminde otururken bir han›m avukat geldi ve neden iki gün evvelki keflfe 

gidilmedi diye, kalemden bir nevi hesap sordu. Buna siz ne cevap 

verirsiniz 

2- Kendi arabas›nda meydana gelen hasar için, kendi arabas›n› 

trafik sigortas› yapan sigorta flirketine dava açan vekil 

Yine bir keflif için mahkeme kaleminde dava dosyas›n› incelerken, bir 

arac›n di¤er araç ile çarp›flarak maddi hasarla sonuçlanan trafik kazas›na 

sebebiyet verdi¤i için, malikin arac›ndaki hasar›n bedelini almak üzere, 

sigorta aleyhine dava açt›¤›n› gördüm. Dosyay› incelerken, dava açt›¤› 

sigorta flirketinin, kendi müvekkiline ait arac› zorunlu mali sorumluluk 

sigortas› yapan flirket oldu¤unu tespit ettim. Daval› sigorta flirketi 

savunmas›nda kazaya sebebiyet veren di¤er arac›n hasar› için kendilerine 

dava aç›lmamas›n›, ancak di¤er arac› zorunlu trafik sigortas› yapan sigorta 

flirketi aleyhine dava açabilece¤ini belirtmesine ra¤men davac›n›n ›srar› 

üzerine, kaza yerinde keflif yap›lmas›na karar verilmifltir.


3- TTK’n›n 1301. maddesine dair bir uygulama 

Bir sigorta flirketi vekili, sigortal›s› olan ve iflyerinde kirac› olarak 

bulunan kifli aleyhine TTK’n›n 1301. maddesi uyar›nca rücuen tazminat 

davas› açm›flt›r. Dava dilekçesinde, sigortal›s›n›n iflyerinde bulunan 

kalorifer pete¤inin hava alma pürjörünün tesisattaki bas›nçla yerinden 

f›rlamas› sonucu f›flk›ran suyun iflyerinde bulunan tekstil emtias›na verdi¤i 

hasar›n bedelini, sigorta flirketi sigortal›s›na ödemesine ra¤men, sigorta 

flimdi bu bedeli rücuen tahsil etmek istemektedir. Buna neden olarak da 

daval› sigortal› kirac›n›n meydana gelen zarardan BK’n›n 41 ve 58. 

maddeleri uyar›nca sorumlu olan iflyeri maliki ile aralar›ndaki iflyeri kira 

sözleflmesinde, sigorta tazminat›n›n daval› sigortal›ya ödedikten sonra 

ortaya ç›kmas› ve sigorta poliçesi tanzim edilirken beyan edilmeyen bu 

flarttan dolay› sigortal›ya hasar ödemesi yap›lmamas› gerekirken, tamamen 

tazminat ödendi¤inden, daval› sigortal›ya yap›lm›fl olan ödemenin BK’n›n 

61. maddesi gere¤ince muteber olmayan ve tahakkuk etmemifl sebebe 

dayand›¤› belirtilmifltir. 

Kirac› ile mal sahibi aras›nda yap›lan kira sözleflmesindeki madde de: 

“Kiralanan yerde kanalizasyon, su borular› ve di¤er tesisatlarda husule 

gelebilecek su s›zmas›, her nevi ak›nt›lar ve su basmas› gibi haller ile vukuu 

bulabilecek herhangi bir tecavüz, patlama, deprem, sabotaj vs. olaylar 

nedeni ile kirac›n›n u¤rayabilece¤i zarar ve ziyandan mal sahibi sorumlu 

de¤ildir.” fleklindedir. 

Bu davaya bakan mahkeme davan›n reddine karar vermifltir. Daha 

sonra karar Yarg›tay 11. Hukuk Dairesi’ne gitmifltir. Yarg›tay da bu karar› 

afla¤›daki ilam› ile bozmufltur. “…..Daval› vekili, dava konusu rizikonun mal 

sahibine rücu edebilecek bir nedenden kaynaklanmad›¤›n› da savundu¤una 

göre, TTK’n›n 1290. maddesi gere¤ince sigorta akdi yap›ld›¤› s›rada, do¤ru 

bildirimde bulunma yükümlülü¤ünü ihlal eden daval›ya karfl›, sigorta 

bedelini ödedikten sonra bu durumu ö¤renen davac›n›n dava açma hakk› 

bulundu¤unun kabulü ile dava konusu rizikonun nas›l gerçekleflti¤ini, 

bundan dolay› davac›n›n tafl›nmaz malikine rücu hakk› olup olmad›¤›, varsa 

bunun miktar›n›n belirlenerek sonucuna göre karar vermek gerekirken, yaz›l› 

gerekçeyle davan›n reddedilmesi do¤ru görülmemifl, hükmün bu nedenle 

davac› yarar›na bozulmas› gerekmifltir….” fleklindedir. 

Yarg›tay bozma ilam›ndan sonra yerine bilirkifli marifeti ile yap›lan 

incelemede: Hasara sebebiyet veren hususun ne davac› dilekçesinde 

belirtilen flekilde bir “kalorifer pete¤ine ba¤l› hava alma pürjörü” ne de 

daval› savunmas›nda belirtilen “kalorifer pete¤ine ba¤l› ba¤lant› contas›” 

olmad›¤›, kalorifer boru tesisat›nda bulunan kör bir tapa oldu¤u 

görülmüfltür. Bu kör tapa da kalorifer tesisat›n›n çekilmesi s›ras›nda yerine 

iyice tespit edilmemesi nedeni ile tesisatta bas›nc›n yükselmesi suretiyle

An›larda Bilirkiflilik • Prof. Dr. Selahaddin An›k 779 

yerinden f›rlam›fl ve f›flk›ran s›cak su ile de hasar meydana gelmifltir. 

Tesisatta bu kör tapan›n tak›lmas› ifli kirac›ya ait bir ifllem de¤ildir. Kör 

tapa kalorifer tesisat›n›n döflenmesi s›ras›nda iflyeri mal sahibinde iken ve 

mal sahibi taraf›ndan tak›lm›flt›r. Bunun kirac› ile bir iliflkisi bulunmamaktad›r. 

Nitekim, bu olay iflyerinin kiraya verilmesinden yaklafl›k üç ay 

sonra meydana gelmifltir. 

4- Kasko Sigortas› Genel fiartlar›n›n A.1. maddesi ile ilgili bir 

uygulama 

Olay, bir çekici ve buna ba¤l› bir yar› römork (dorse) ile ve dorsede mal 

nakledilirken meydana gelmifltir. Dorsede cam emtias› tafl›nmaktad›r. Olay 

da bu karayolunda seyir s›ras›nda çekicinin önünde seyreden arac›n 

yavafllamas› ile bu arac› yak›ndan takip etti¤inden, araç sürücüsünün 

%100 kusuru sonucu, çekicinin önündeki arac›n arka k›sm›na çekicinin ön 

k›sm› ile çarpmas› fleklinde oluflmufltur. Çekici ve dorse ayn› sigorta 

flirketine ayr› ayr› poliçelerle kasko sigortas› yap›lm›flt›r. Sigorta flirketi 

çekicideki hasar› ödemesine ra¤men, dorsenin hasar›n› “davaya konu 

hasar, harici bir etki ve harici bir cismin çarpmas› ile de¤il, sigortal› arac›n 

tafl›d›¤› yükün araca çarpmas› sonucu olufltu¤undan sigorta teminat› 

d›fl›ndad›r,” gerekçesi ile ödenmemifltir. Burada sigorta vekili savunmas›- 

n›n esas›n›, “arac›n kendi aksam›n›n ya da tafl›d›¤› yükün araca çarpma 

fleklinde de olsa zarar vermenin kasko sigortas› genel flartlar›n›n 1. maddesinde 

yaz›l› oldu¤u flekilde, harici bir etki ve harici bir cismin çarpmas› 

fleklinde olmad›¤› için teminat kapsam› d›fl›nda kald›¤›” tezine dayand›rmaktad›r. 

Kara Tafl›tlar› Kasko Sigortas› Genel fiartlar›n›n A-1.-a.- Sigortal› 

arac›n hasara u¤ramas› bafll›¤›nda: “Gerek hareket gerek durma halinde 

iken, sigortal›n›n veya arac› kullanan›n iradesi d›fl›nda araca ani veya harici 

etkiler neticesinde sabit veya hareketli bir cismin çarpmas› veya arac›n böyle 

bir cisme çarpmas›, müsademesi, devrilmesi, düflmesi, yuvarlanmas› gibi 

kazalar ile üçüncü kiflilerin kötü niyet veya muziplikle yapt›¤› hareketler” 

fleklindeki hasar›n sigorta teminat› kapsam›nda oldu¤unu kabul 

etmektedir. 

Burada kaza, karayolunda ve sürücüsünün tedbirsiz, dikkatsiz ve 

trafik kurallar›n› ihlal eder flekilde kusurlu hareket etmesi sonucu arac›n 

ön k›sm› ile önünde seyreden bir di¤er araca arkas›ndan çarpmas› sonucu 

arac›n ön k›sm› ile önünde seyreden bir di¤er araca arkas›ndan çarpmas› 

sureti ile meydana gelmifltir. Yani çarpma sürücüsünün iradesi d›fl›nda 

olan bir trafik kazas›d›r ve iki arac›n çarp›flmas› fleklindedir. E¤er bu 

çarpma olmasayd›, dorsede bulunan emtia da hasar görmeyecek ve dorsede 

de hasar oluflturmayacakt›. Kaza s›ras›nda dorse de hareket halindedir ve 

ba¤l› oldu¤u çekicisinin önündeki araca arkas›ndan çarpmas›ndan


etkilenerek hasar görmüfltür. Burada dorse ve çekici bir bütündür. Bunlar› 

ayr› ayr› ele almak mümkün de¤ildir. Yani dorse ve çekici bir nevi büyük 

bir kamyon gibi mütala edilmelidir. Dolay›s›yla dorsenin hasar›n›n da 

poliçenin teminat›nda olmas› gerekir. Burada dorse ve çekici bir bitin 

oldu¤una göre, dorsenin önündeki araca çarpmas› söz konusudur. 

5- Hangi yemin geçerli 

Adliyelerde bilirkifli olarak görev alacaklar her y›l belirli zaman süresi 

içerisinde gerekli evraklar› haz›rlayarak ilgili savc›l›klara müracaat eder. 

Savc›l›kta yap›lan çal›flmalar sonucu bilirkiflilik görevi kabul edilenler 

burada yapt›klar› bir yemin sonucu bilirkifli listelerine al›narak 

mahkemelere bildirilir. Yani bu kiflilerin ilk yemini yapt›r›lm›flt›r. Di¤er 

taraftan bu bilirkiflilerin mahkemece seçimleri sonucu, inceleme için 

mahkemeye davet edildiklerinde bir defa daha yeminleri yapt›r›l›r. Ayn› 

bilirkifli ek rapor tanzimi için ça¤r›ld›klar›nda bu yeminleri bir defa daha 

yapt›r›l›r ve hat›rlat›l›r. Y›llar önce bir asliye ceza mahkemesinde yap›lacak 

bir keflfe gitmek üzere bilirkifli olarak davet edildim. Keflfe gitmeden önce 

mahkeme kaleminde keflif tutana¤›n›n bafl k›sm› haz›rland›. Bu haz›rlanan 

k›s›mda bilirkiflinin hüviyeti tespit edildikten sonra yemini de yapt›r›ld›. 

Daha sonra keflif yerine gidilerek burada yap›lan keflfi müteakip keflif 

tutana¤› da kald›¤› yerden keflif yerine götürülen portatif daktiloda 

tamamland›. 

Davan›n karara ba¤lan›p son bulmas›ndan sonra, dosya Yarg›tay’a 

gitti. Yarg›tay’›n bozma karar› da sadece keflif tutana¤›n›n keflif yerinde 

tamamlanmas›na ra¤men, burada da daktilo de¤iflti¤inden, tutana¤›n 

tamamlanmas› s›ras›nda bilirkifliye eski yemini hat›rlat›lmad›¤› hususuna 

dayanmakta idi. Gayet tabii olarak mahkemeye davet edildim. Mahkemede 

yeniden bilirkifli yemin tutana¤› tanzim edildi ve eski kanaat›m›n aynen 

kat›ld›¤›m› bildirdim. Böylece usul de tamamen yerine getirilmifl oldu. 

6- Bir LPG tüpünden s›zan LPG gaz›n›n sebebiyet verdi¤i yang›n ve 

sorumluluk 

Yang›n yeri ile ilgili verilen itfaiye raporunda: “Olay yerinde yap›lan 

incelemede ve araflt›rmam›zda, ……. ait büfede bulunan yemek piflirme 

oca¤›na ba¤l› …marka 12 kg’l›k LPG tüpünün detantör ba¤lant› yerinden 

s›zan ve zamanla biriken gaz›n, büfede bulunan buzdolab›n›n devreye 

girerek çal›flmas› ile oluflan ark›n patlamaya sebebiyet verdi¤i ve yang›n›n 

ç›kt›¤› tahmin edilmektedir…” fleklinde yang›n›n ç›k›fl sebebi verilmektedir. 

Büfede ç›kan bu yang›n nedeni ile sigortal› olan iflyerinin zarar›, 

sigortas›n› yapt›¤› sigorta flirketi taraf›ndan karfl›lanm›fl ve daha sonra da 

sigortal›s›na tazminat› ödeyen sigorta flirketi, 12 kg’l›k ev tipi LPG tüpünü 

imal eden firma ile bu tüpü satan tüp bayii aleyhine rücu davas› açm›flt›r.


Dosyayla ilgili olarak yap›lan bilirkifli incelemesinde 12 kg’l›k LPG 

tüpünde herhangi bir imalat hatas›n›n bulunmad›¤› ve tüpün TS 55 

numaral› Türk Standartlar›na uygun olarak imal edildi¤i tespit edilmifltir. 

Ancak bu tüpe tak›lan detantörün de tüpü imal eden firman›n mamulü 

olmad›¤› gibi tüpte kullan›lan hortumun da üçüncü baflka firmaya ait 

oldu¤u ve yang›ndan sonra hortum üzerinde yap›lan incelemede hortumun 

y›rt›k bulundu¤u tespit edilmifltir. Ayr›ca dosya üzerinde ilk incelemeyi 

yapan bilirkifli heyeti yang›n ve patlamaya sebebiyet veren gaz s›zmas›n›n 

da ancak: 

a. Detantörün yerine tam olarak oturtulmamas› nedeni; 

b. Detantör ile hortumun ba¤lant› kelepçelerinden; 

c. Kullan›lan hortumun y›pranmas› ve eskimesi; 

d. Hortumdaki y›rt›k veya çatlaktan; 

e. Hortumun oca¤a ba¤lant› kelepçesinden; 

f. Ocakta piflirilen yeme¤in taflmas›ndan; 

g. Oca¤›n baflka bir etki nedeni ile sönmesinden; 

‹leri gelebilece¤i belirtilmifltir. 

Yukar›da ki bu tespitler, kullan›lan 12 kg’l›k LPG tüpünde bir ar›za ve 

imalat hatas› bulunmad›¤›n› göstermektedir. 

Ayr›ca dosya incelemesinde: Davac›n›n sigortal›s›na ait iflyerinde 12 

kg’l›k befl adet LPG tüpünün bulundu¤unu ve büfe sahibinin tüp bitti¤inde, 

iflyerinde ifllerin siparifllerin geri kalmamas› için, mevcut yedek LPG 

tüpünden birisini kendisinin oca¤a ba¤lad›¤› anlafl›lmaktad›r. Yani bu 

durumda büfe sahibi boflalan LPG tüpü yerine ald›¤› tüpü o anda devreye 

sokmamakta ve yedek tüp olarak bulundurmaktad›r. Böylece tüpü ald›¤› 

tüp bayisinin tüpü yerine ba¤lama olana¤› ortadan kalkmaktad›r. Küçük 

bir büfede befl adet LPG tüpü bulundurmak da ayr›ca bafll› bafl›na büyük 

bir tehlikedir. 

Mahkeme bütün bunlar› nazar› itibara alarak, daval›lar tüp imalatç›s› 

ve tüp bayii aleyhlerine aç›lan bu davay› reddederler. Davac› sigorta 

flirketinin davay› Yarg›tay’a tafl›mas› üzerine de Yarg›tay’›n ilgili Hukuk 

Dairesi de: “……Daval›lardan….. flirketin tüpün imalatç›s› olup, tüpleri 

bayileri arac›l›¤› ile sat›fla sunmaktad›r. Di¤er daval› da tüpü imal eden 

daval›n›n bayiidir. Tüpün maliyeti daval›lardan tüpü imal eden flirkete ait 

oldu¤una göre, bayi d›fl›ndaki yetkisiz kiflilerin tüpü takma olana¤›na 

kavuflmas›, buna neden olan bayiler üzerinde bu daval›n›n denetim ve 

kontrol görevi gere¤i gibi yerine getirmemesi, BK’n›n 100. maddesine dayal› 

sorumlulu¤unun nedenini oluflturmaktad›r. Sadece tüplerde imalat hatas› 

bulunmad›¤›ndan hareketle hüküm tesisinin do¤ru olmad›¤› nedeni ile


karar›n davac› lehine bozulmas›n› gerektirmifltir….” gerekçesi ile karar› 

bozmufltur. 

Memleketimizde, özellikle ülkenin k›rsal kesiminde tüp temin etmenin 

çok zor oldu¤u koflullar da göz önüne al›nd›¤›nda, ayr›ca evlerde ve 

büfelerde kullan›lan tüplerinde, tüp biter bitmez hemen teslim edilmesinin 

mümkün olmad›¤› gerçe¤i karfl›s›nda, tüp bayiinin getirdi¤i tüpü hemen 

oca¤a veya yerine takmas› mümkün görülmemektedir. Bunun baflka bir 

flekilde çözülmesi de olas› görülmemektedir. Bu bilhassa zaruretlerin 

sonucu olarak ortaya ç›kmaktad›r. Bayi daima tüp müflterilerine yedek tüp 

götürmektedir. 

Daval›n›n biri tüpü imal eden firma veya flirkettir. Tüpler TS 55 Türk 

Standard›na göre hatas›z imal edildi¤ine göre, yani tüpün kaynak 

dikiflinden veya tüpe ba¤l› valf›ndan bir gaz s›zd›rmas› olmad›¤›na göre, tüp 

hatas›z olup normaldir ve gaz dolumuna gider. Tüpler doldurulduktan 

sonra sat›fla arz edildi¤inde, bu tüpün al›c› taraf›ndan kullan›lmas› için, 

tüpe bir detandör ve detandöre de gaz› oca¤a iletmesi için bir hortumun 

ba¤lanmas› gerekir. Bu ifllemlerin hepsi tüpü imal eden davac›n›n d›fl›nda 

yap›lan ifllemlerdir. Bu olayda tüpe tak›lan detandör ve hortum daval› tüp 

imalatç›s›n›n mamulü olmay›p, tamamen bunu d›fl›ndaki flirketlerin 

mamulüdür. Bunlardaki bir hata ve ar›zan›n, tüpü imal edenin kusuru gibi 

göstermek, gerçe¤i ifade etmedi¤i gibi tamamen yerinde olmayan bir 

durumdur. Nitekim bu olayda kullan›lan hortum y›rt›k olup, uzun süre o 

flekilde kullan›ld›¤›n› göstermektedir. Zamanla geniflleyen y›rt›k buradan 

gaz s›zmas›na neden olmufl ve çal›flmas› ile oluflan k›v›lc›m, biriken gaz›n 

patlamas›na ve yang›n›n ç›kmas›na sebebiyet vermifltir. Burada dikkat 

edilecek di¤er önemli bir noktada infilak eden, 12 kg’l›k LPG tüpü de¤il, 

tüpten ç›kt›ktan sonra, tüpün d›fl›nda kalan bir ar›za ve hata nedeni ile 

zeminde biriken LPG gaz›d›r. Bunun da sorumlusu tüpü kullanan sigorta 

flirketinin sigortal›s› olup, y›rt›k hortum veya ar›zal› detandör 

kullanmas›d›r. Tüp imalatç›s› tüpü gaz dolu olarak sa¤lam bir flekilde tüp 

bayiine teslim ettikten sonra sorumlulu¤u bitmifltir. Ülkemizdeki koflullar 

nedeni ile tüp bayii de, sa¤lam ve dolu tüpü kullan›c›s›na teslim ettikten 

sonra onun da sorumlulu¤u tamamlanm›fl olmaktad›r. 

7- Kim ne nispette kusurlu 

Davac› evinin salonuna bir klima takt›rm›flt›r. Bu kliman›n 

tak›lmas›ndan takriben iki y›l sonra da genifl ekranl› bir plazma TV alm›fl 

ve bu plazma TV de salonda kliman›n bulundu¤u duvar›n dibine ve 

kliman›n bulundu¤u yerin alt›na monte edilmiflti. Davac› aradan iki y›la 

yak›n bir zaman geçti¤i için, klimas›n›n bak›m›n› yapt›rm›fl ve bak›m için 

de 90.-TL. sarf etmifl. Kliman›n bak›m›ndan üç ay sonra da kliman›n


bulundu¤u yerden su ak›tmas› (damlatmas›) dolay›s›yla TV zarar görmüfl. 

TV’nin hasar›n›n onar›m› için de yaklafl›k 250.-TL. masraf yapm›fl. 

Daha sonra klima ve TV’nin sahibi Tüketici Mahkemesi’ne kliman›n 

bak›m ve onar›m›n› yapan firma aleyhine dava açarak bu davada 2.250.-TL 

plazma ekranl› TV’nin bedeli ile TV’ye yapt›¤› 250.-TL. tutar›ndaki onar›m 

ve 90.-TL. tutar›ndaki klima bak›m ve onar›m bedelini talep etmifltir. 

Burada olay incelendi¤inde, davac›n›n salonuna klima tak›l›rken daha 

TV al›nmam›fl ve buraya monte edilmemifltir. Bu iki senelik süre zarf›nda 

da klimadan herhangi bir su akmas› ve damlamas› tespit edilmemifltir. O 

halde kliman›n kendisinde bir imalat hatas› bulunmamaktad›r. Ancak TV, 

klimadan yaklafl›k iki sene sonra al›n›p oraya monte edildi¤inde, duvarda 

klima bulundu¤undan, TV’nin oraya sat›c› taraf›ndan monte edilmemesi 

gerekirdi. TV, kliman›n alt›na monte edildikten bir müddet sonra klima 

bak›m ve onar›ma al›nm›fl ve bak›mdan takriben üç ay sonra da klima su 

damlatm›flt›r. Yap›lan incelemede kliman›n borular›nda da herhangi bir 

delik ve çatlamaya rastlan›lmam›flt›r. Bu durumda kliman›n bak›m›ndan 

takriben üç sonra su damlatmas›, bak›m yap›l›rken, bak›m›n yetersiz 

yap›ld›¤› sadece filtre de¤ifltirildi¤i ve tozlanan kliman›n bak›m s›ras›nda 

iyice temizlenmedi¤i ve dolay›s›yla s›cak mevsimde kliman›n sürekli 

çal›flmas› ile yo¤uflan buhar›n afla¤›ya damlamas›na sebebiyet vermifltir. 

Bu da klima bak›m›n› yapan daval›n›n kusurlu oldu¤unu göstermektedir. 

Burada bir di¤er kusurlu da TV’yi oraya yani kliman›n alt›na monte 

edendir. Bu bak›mdan plazma TV’nin onar›lmas› için sarf edilen bedelin 

tamam›ndan kliman›n bak›m›n› yapan sorumlu tutmak yerinde de¤ildir. 

Yani TV’nin onar›m bedelinin yar›s›ndan (%50) TV’yi oraya monte eden ve 

di¤er yar›s›ndan da (%50) kliman›n bak›m ve onar›m›n› yapan sorumludur. 

Burada önemli olan di¤er bir nokta da, davac›n›n TV’nin 2.500.-TL. 

tutar›ndaki bütün bedelini de talep etmesidir. Bu talep yerinde de¤ildir. TV 

onar›larak eski haline geldi¤i için, sadece onar›m bedelinin %50’si ile TV 

yeni oldu¤undan ve garanti süresi içerisinde de zaman›ndan önce bir 

onar›m gördü¤ünden, TV bir de¤er kaybetmifltir. Bu da ancak TV bedelinin 

%20’si mertebesindedir ve bunun da ancak %50’sini davac›, kliman›n 

bak›m ve onar›m›n› yapandan talep edilebilir. Böylece davac›n›n bu davada 

daval› klima onar›c›s›ndan talep edebilece¤i miktar: 90.+ 250/2 + 500/2 = 

465.-TL’dir. 

8- BK’n›n 44. maddesine ait bir uygulama ile ‹lgili Yarg›tay ‹lam› 

Bir sürücü yönetimindeki Toyota marka bir Pick-up ile ve yan›nda da 

bir yolcu oldu¤u halde seyrederken, arac›n›n sa¤ ön lasti¤inin patlamas› ile 

yolda sa¤a ve sola yalpa yaparak gidifl istikameti yönünde ve sa¤ yan› 

üzerinde sürüklenerek yolun sonundaki flarampola tekerlekleri üzerinde 

durmufltur.


Arac›n sa¤ yan› üzerinde yolda sürüklenmesi s›ras›nda, sürücünün 

sa¤›nda oturan yolcunun sa¤ kolu patlayan camdan d›flar› ç›karak yolda 

sürüklenmesi sonucu a¤›r flekilde yaralanm›flt›r ve Adli T›p raporuna göre 

de %43,3 oran›nda çal›flma gücünü kaybetmifltir. 

Dosyan›n ceza davas› s›ras›nda Adli T›p Kurumu Trafik Dairesi 

raporunda: ‘’…..San›k sürücü seyri esnas›nda, aniden patlayan lasti¤e karfl› 

alabilece¤i bir önleminin bulunmad›¤› ve arac›n› yolda tutmaya çal›flmas›na 

ra¤men baflar›l› olamad›¤› için, flarampole yuvarland›¤› olayda, olay›n lastik 

patlamas› nedeni ile bafllad›¤› kanaati olufltu¤u için kusurlu görülmemifltir. 

Olaya 8/8 nispetinde bir teknik ar›za olan lastik patlamas›n›n sebebiyet 

verdi¤i kanaatine var›lm›flt›r…..’’ fleklindeki tespiti ile sürücüye bir kusur 

verilmemifltir. 

Daha sonra Asliye Hukuk Mahkemesi’nde, araç sürücüsünün yan›nda 

yolcu olarak bulunan ve %42,3 oran›nda çal›flma gücünü kaybeden yolcu, 

arac›n sahibi olan resmi kurum aleyhine maddi ve manevi tazminat davas› 

açar. Davada, davac›n›n kusuru olmamas› dolay›s›yla mahkeme maddi 

tazminat/hüküm verir. Daval› taraf›n yarg›taya gitmesi ile de Yarg›tay ilgili 

dairesi taraf›ndan: ‘’…..Davac›n›n yaralanmas›na yol açan kazada emniyet 

kemerinin tak›l› olmad›¤›, olay yerinde yap›lan keflif sonras› al›nan bilirkifli 

raporuna da yans›m›flt›r. Bu durumda, davac›n›n yaralanmas›na yol açan 

kazada emniyet kemerinin tak›l› olup olmad›¤› yönü üzerinde durularak, 

davac›n›n kemer takmad›¤›n›n saptanmas› durumunda, Borçlar Yasas›’n›n 

44. maddesi uyar›nca uygun bir indirim yap›lmas›n›n gerekti¤inin 

gözetilmemifl olmas› do¤ru olmad›¤›ndan, karar bu nedenle bozulmal›d›r……’’ 

fleklindeki gerekçe ile karar bozulmufltur. 

Dosyada yap›lan incelemede arac›n istiap haddinin alt›nda yüklendi¤i 

ve sürücünün yan›nda bulunan ve yaralanan yolcunun seyir s›ras›nda 

emniyet kemerini ba¤lamad›¤› tespit edilmifltir. 

Davac›n›n araçta kemerini ba¤lamamas› sonucu arac›n bir kazaya 

kar›flmas› halinde, davac› kendisini araç içerisinde sabit bir flekilde 

tutamad›¤›ndan arac›n savrulmas› ile sa¤ kolunun da patlayan camdan 

d›flar› ç›karak, arac›n sürüklenmesi s›ras›nda hasar görece¤i gayet aç›kt›r. 

Dolay›s›yla davac›n›n araçta emniyet kemeri takmadan seyretmesi, 

kendisinin a¤›r flekilde yaralanmas›nda etkin rol oynamas›na sebebiyet 

vermifltir. E¤er davac› emniyet kemerini ba¤lam›fl olsayd›, kazay› daha hafif 

atlatabilirdi. Dolay›s›yla kazada davac›n›n kemer takmamas›, kendi 

emniyetini dikkate almad›¤› ve yaralanmas›na kendisinin de en az %50 

nispetinde ki kusurunun sebebiyet verdi¤ini aç›kça göstermektedir.

ÇEK KANUNU’NUN 25 YILLIK UYGULAMASI, 

5941 SAYILI YASA ‹LE YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER 

Ufuk UYSAL * 

Bilindi¤i üzere çek bir ödeme arac›d›r. Ayr›ca, Türk Ticaret Kanunu’na 

(TTK) göre k›ymetli evrakt›r ve Kambiyo senedidir. TTK’n›n 692. 

maddesinde çeklerin ne flekilde düzenlenece¤i hükme ba¤lanm›flt›r. Ödeme 

arac› olmas› nedeniyle çeklerde vade de bulunmamaktad›r. Belirlenen yasa 

hükümlerine karfl›n 1970’li y›llar›n bafl›ndan itibaren ekonomide görülen 

istikrars›zl›k ile çek kullan›m›nda da yaz›l› kurallar›n ve al›flkanl›klar›n 

de¤iflmesine yol açm›flt›r. 

Türk Ticaret Kanunu’nun 707. maddesinde, çeklerin görüldü¤ünde 

ödenece¤i, buna ayk›r› herhangi bir kayd›n yaz›lmam›fl hükmünde oldu¤u, 

keflide günü olarak gösterilen günden önce ödenmek için ibraz olunan bir 

çekin ibraz günü ödenece¤i hükmü yer almaktad›r. Di¤er iki kambiyo 

senedi olan poliçe ve bononun o tarihlerde % 05 Damga Vergisi’ne de tabi 

olmas› buna karfl›n çeklerin Damga Vergisi’nden istisna olmas›ndan dolay› 

TTK’n›n 707. maddesinin aksine vadeli çek, ileri tarihli çek diyebilece¤imiz 

yeni bir tan›mda çek türü ülkemizde yo¤un ve yayg›n bir flekilde 

kullan›lmaya bafllanm›flt›r. 

Çekleri basan ve tedavüle sunan bankalar, çeklerin kullan›m› ve 

karfl›l›ks›z kalmas› halinde uygulanacak yapt›r›mlar›n olmamas›n›n da 

etkisiyle etkin bir sistemin bulunmamas› sonucu, çek kurumuna olan 

güvende önemli ölçüde azalm›flt›r. 

Böyle bir süreç içinde, Büyük Millet Meclisi taraf›ndan 19.03.1985 

tarihinde kabul edilen, 03.04.1985 tarih ve 18714 say›l› Resmi Gazete’de 

yay›mlanarak yürürlü¤e giren 3167 say›l› “ÇEKLE ÖDEMELER‹N 

DÜZENLENMES‹ VE ÇEK HAM‹LLER‹N‹N KORUNMASI HAKKINDA KANUN” 

ile bankac›l›k kesiminde çeklerle ilgili yeni bir dönem bafllam›flt›r. 

Bankalardan çek karnesi alabilmek için; öncelikle bankalarda çekle 

iflleyen hesap aç›lmas› zorunlulu¤u getirilmifl ve çek hesab› açt›ranlar›n 

T.C. Merkez Bankas›’na bildirilmesi zorunlulu¤u konulmufltur. Bu flekilde 

T.C. Merkez Bankas›’nda bir çek hesab› veri bilgisi oluflturulmufltur. 

‹braz süresinde çekin karfl›l›¤›n›n olmamas› halinde, çek sahibine 

ibraz tarihini izleyen on ifl günü içinde çek bedelini ödeyerek bu olumsuz 

durumu düzeltmesi hakk› tan›nm›fl, aksi takdirde çek sahibinin bir y›l 

müddetle çek keflide edemeyece¤i gibi elinde bulunan bütün çek 

karnelerini iade etme zorunlulu¤u getirilmifltir. 

(*) S.M. Mali Müflavir


Düzeltme hakk›, 3167 Say›l› Kanun’un 8. maddesinde, hesap sahibinin 

ihtar mektubunu ald›¤› veya alm›fl say›ld›¤› tarihten itibaren yedi gün 

içinde çek tutar›n› veya karfl›l›ks›z kalan bölümü %10 tazminat› ve gecikme 

faiziyle birlikte hamil ad›na muhatap bankaya yat›rd›¤› takdirde yeniden 

çek keflide etme hakk› kazanmas› öngörülmüfltür. Ancak düzeltme 

hakk›n›n, karfl›l›ks›z çekin ibraz tarihini takip eden bir y›l içinde en fazla 

iki kez kullanmas› kabul edilmifltir. 

Bankalar›n düzeltme hakk› olmayan veya bu hakk› kullanmayan 

müflterilerini 30 gün içinde T.C. Merkez Bankas›’na (TCMB) bildirmesi, 

TCMB taraf›ndan bildirilen kifliler hakk›nda bankalara duyuru yap›larak 

ilan tarihinden itibaren bir y›l süre ile bu kiflilere çek karnesi verilemeyece¤i 

ve çekle iflleyecek hesab›n aç›lamayaca¤› esas› konulmufltur. 

Öte yandan, ilk kez bu tarihte bankaya ibraz edilen çeklerden 

karfl›l›ks›z kalan k›sm›n 20.000.-TL. (eski)’lik k›sm›n›n bankaca ödenmesi 

ilkesi getirilmifl, bu tutar›n yay›mlanan TEFE y›ll›k indeksindeki art›fllar 

göz önünde bulundurularak yükseltilmesi konusunda T.C. Merkez 

Bankas›’na yetki verilmifltir. 

Keflide etti¤i çeki k›smen veya tamamen karfl›l›ks›z kalan müflteriye 

‹htar yapmayan bankaya karfl›l›ks›z çek bafl›na 200.000.-TL. (eski)’lik a¤›r 

para cezas› uygulanmas›, ayr›ca düzeltme ifllemi yapmad›¤› halde yasakl› 

oldu¤u bir y›ll›k süre içinde çek keflide edenlere üç aydan alt› aya kadar 

hapis ile 20.000.-TL’den 200.000.-TL. (eski)’ye kadar a¤›r para cezas› 

verilmesi kararlaflt›r›lm›flt›r. 

Yetkili olmad›¤› halde çek karnesi basan ve bast›ran kiflilerinde mülga 

765 say›l› TCK’n›n 323. maddesine göre cezaland›r›lmas› öngörülmüfltür. 

Kanunun 16. maddesinde ‹braz süresi içinde veya üzerinde yaz›l› 

keflide tarihinden önce yeterli karfl›l›¤› bulunmamas› sebebiyle bedelleri 

k›smen de olsa ödenmeyen çek hamillerinin flikayet üzerine, çek keflide 

eden kiflinin bir y›ldan befl y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›lmas›, 

ayr›ca Mahkemece çekli hesap sahibinin bu süre içinde bankalarda çekli 

hesap açmas›n›n ve çek keflide etmesinin yasaklanmas›na karar verilmesi, 

flikayetten vazgeçilmesi veya çek bedelinin %10 tazminat› ile ödenmesi 

halinde ise, kamu davas›n›n ve cezas›n›n ortadan kald›r›lmas›na karar 

verilebilmesi imkan› getirilmifltir. 

Bankalar›n çek yapra¤› bafl›na ödemekle sorumlu oldu¤u tutar; 

16.03.1990 tarihinde 25.000.-TL. (eski)’ye, 18.06.1993 tarihinde 50.000.- 

TL’ye, 18.02.1995 tarihinde ise 1,500.000.-TL’ye, 25.09.1997 tarihinde ise 

5,000.000.-TL’ye yükseltilmifltir. 

3167 Say›l› Yasa’n›n uygulanmas›ndan itibaren geçen sekiz y›ll›k süre 

içinde karfl›l›ks›z çek keflide etme ifllemlerinde hiçbir azalma görülmedi¤i

Çek Kanunu’nun 25 Y›ll›k Uygulamas› ve Yap›lan De¤ifliklikler • Ufuk Uysal 787 

gibi, flikayete ba¤l› olarak Ceza Mahkemelerinde aç›lan davalar nedeniyle 

sistem t›kanm›flt›r. 

Böyle bir ortamda, TBMM taraf›ndan 26.02.2003 tarihinde kabul 

edilen, 08.03.2003 tarih ve 25042 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan 4814 

Say›l› Yasa ile 3167 Say›l› Yasa’da köklü de¤ifliklikler yap›lm›fl, çekin 

karfl›l›ks›z kalmas› halinde hapis cezas› yerine çek bedeli tutar›nda a¤›r 

para cezas› öngörülmüfl, sadece mükerrirler hakk›nda hapis cezas› 

korunmufltur. 

Buna göre, bankalar›n çek hesab› açt›rmak isteyen kiflilerin, yasakl› ve 

engel durumu bulunup bulunmad›¤›n› araflt›rmalar›, kiflinin ekonomik ve 

sosyal durumu gibi hususlar›n›n belirlenmesinde gerekli basiret ve özeni 

göstermeleri gerekti¤i yasada ifade edilmifltir. 

Her çek yapra¤›nda çek hesab›n›n bulundu¤u flubenin ad›, hesap 

numaras› ve hesap sahibinin vergi kimlik numaras›n›n yaz›lmak suretiyle 

çek karnelerinin bankalar taraf›ndan bast›r›lmas› uygulamas› sürdürülmüfltür. 

Muhatap bankaya ibraz edilen çekin k›smen veya tamamen karfl›l›ks›z 

kalmas› halinde bankan›n sorumlu oldu¤u tutar›n hamile ödenmesi 

halinde, çekin ön ve arka yüzünün onayl› fotokopisinin ücretsiz olarak çek 

hamiline verilece¤i, dolay›s›yla çek asl›n›n bankada al›konulaca¤›, hamilin 

bu fotokopiye istinaden müracaat borçlular›na veya kambiyo senetleri 

hakk›ndaki takip usullerine baflvurabilmesi, cezai ve hukuki takipler 

yapabilmesi olana¤› sa¤lanm›flt›r. 

Takas odalar› arac›l›¤› ile ibraz edilen çekler için muhatap bankan›n 

sorumlu oldu¤u tutar›n ödenmeyece¤i, hesapta bulunan k›smi karfl›l›k 

tutar›n›n hamil lehine on befl gün süre ile çek hesab›nda bloke edilmesi 

koflulu getirilmifltir. 

Öte yandan, daha önce bir y›l içinde iki kez kullan›labilen düzeltme 

hakk› süresiz hale getirilmifl, çekte yaz›l› keflide gününe göre hesaplanacak 

ibraz süresinin bitim tarihinden itibaren en geç on gün içinde çekin 

karfl›l›ks›z kalan k›sm›n› %10 tazminat› ve ibraz tarihinden ödeme gününe 

kadar geçecek süre için 3095 Say›l› Yasa’n›n 2/2. maddesine göre ticari 

temerrüt faiz oran› üzerinden hesap sahibi taraf›ndan ödenmesi halinde 

hesap sahibi yeniden çek keflide etmek hakk›n› kazanmas› imkan› 

verilmifltir. 

Muhatap banka taraf›ndan çekli hesap sahibinin düzeltme hakk›n› 

kullanmamas› halinde ise hesap sahibine on gün içinde iadeli taahhütlü 

bir mektup gönderilerek elindeki çek karnelerini bankalara iade etme 

bildirimini yapma zorunlulu¤u konmufltur. 

Di¤er taraftan muhatap bankan›n ibraz edilen çeklerin karfl›l›¤›n›n 

bulunmamas› halinde her çek yapra¤› için 300.00.-TL’ye kadar ve k›smen


karfl›l›¤›n›n bulunmas› halinde ise bu miktar› her yapra¤› için 300,00.- 

TL’ye tamamlayacak biçimde ödeme yapmakla yükümlü oldu¤u ilkesi 

getirilmifl, bu durumun hesap sahibi ile muhatap banka aras›nda çek 

defterinin teslimi s›ras›nda yap›lm›fl olan dönülemeyecek bir gayri nakdi 

kredi sözleflmesi hükmünde oldu¤u, Kanunun yürürlü¤e girdi¤i 08 Mart 

2003 tarihinde saptanan 300,00.-TL. sorumluluk miktar›n›n Türkiye 

‹statistik Kurumu taraf›ndan TEFE endeksindeki de¤iflmeler göz önüne 

al›narak her y›l Ocak ay› içinde Resmi Gazete’de T.C. Merkez Bankas› 

taraf›ndan ilan edilmesi kararlaflt›r›lm›flt›r. 

Buna göre, 3167 Say›l› Yasa’n›n yürürlükten kalkt›¤› 2010 y›l›na kadar 

T.C. Merkez Bankas›’nca ilan edilen çek yapra¤› bafl›na sorumluluk 

miktarlar› afla¤›daki tabloda gösterilmifltir. 

YILLARA GÖRE BANKALARIN ÇEK YAPRA⁄I BAfiINA 

ÖDEMEKLE SORUMLU OLDU⁄U TUTARLAR 

T.C. Merkez Bankas› 

Tebli¤inin Yay›nland›¤› Resmi 

Gazete Tarih ve No’su 

4814 S. Kanun’un Bafllang›c› 

15.01.2004-25347 

11.01.2005-25697 

14.01.2006-26049 

17.01.2007-26406 

08.01.2008-26750 

15.01.2009-27111 

Tebli¤ 

No 

2004/1 

2005/1 

2006/1 

2007/1 

2008/1 

2009/1 

Geçerlik Tarihleri 

08.03.2003-14.01.2004 

15.01.2004-10.01.2005 

11.01.2005-13.01.2006 

14.01.2006-16.01.2007 

17.01.2007-07.01.2008 

08.01.2008-14.01.2009 

15.01.2009-19.12.2009 

Bankan›n Çek 

Yapra¤› Bafl›na 

Sorumlu Oldu¤u 

Tutar (TL) 

300,00 

310,00 

350,00 

370,00 

410,00 

435,00 

470,00 

Yukar›daki tablo d›fl›nda, bankalar›n yeni çekleri bast›rmalar›na iliflkin 

esaslar 09.04.2003 tarih ve 25074 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan 

2003/1 say›l› T.C. Merkez Bankas› Tebli¤i ile belirlenmifl, bankalar›n 

08.07.2003 tarihine kadar müflterilerine verdikleri eski çek defterlerinden 

ötürü her çek yapra¤› için 5,00.-TL. olan sorumluluk tutar bu süre için 

60,00.-TL. olarak belirlenmifltir. 

Ayr›ca çekli hesap sahibinin, banka taraf›ndan yap›lan ihtar› ald›¤› 

veya alm›fl say›ld›¤› tarihten itibaren on gün içinde geçerli bir sebebe 

dayanmaks›z›n çek defterlerini geri vermedi¤i takdirde, ilgili bankan›n 

ihbar› üzerine 350,00.-TL’den 3.000,00.-TL’ye kadar a¤›r para cezas› 

verilmesi, ilgili bankaya da bu ihbar› yapma zorunlulu¤u getirilmifltir. Çeki 

yasa¤› getirilen süre içinde çek hesab› açt›ranlara bir y›ldan befl y›la kadar 

hapis cezas›, yasakl› oldu¤u halde böyle bir kifliye çek hesab› açan 

bankalara ise 5.000,00.-TL. a¤›r para cezas› verilmesi kararlaflt›r›lm›flt›r.


Yasa ile karfl›l›ks›z kalan çek keflidecilerine kanunlar›n suç sayd›¤› 

haller sakl› kalmak üzere çek bedeli tutar› kadar a¤›r para cezas› verilmesi 

ilkesi konmufl, ancak verilecek para cezas›n›n 80.000.-TL’yi geçemeyece¤i, 

bu miktar›n mülga 765 say›l› TCK’n›n ek 2. maddesine göre her y›l 

artt›r›lmas›, bu suçtan mükerrirlere de bir y›ldan befl y›la kadar hapis 

cezas› verilmesi, k›smen veya tamamen karfl›l›ks›z ç›kan her çek yapra¤›n›n 

ayr› bir suç oluflturaca¤› kabul edilmifltir. 

Karfl›l›ks›z kalan çeklerden dolay› soruflturma ve kovuflturma 

yap›lmas›n›n hamilin, çeki elinde bulundurma koflulu ile ödemede bulunan 

cirantan›n veya kanuni veya akdi teminat› nedeniyle tam ödemede bulunan 

bankan›n flikayetine ba¤l› oldu¤u, bu suçlara çekin ibraz edildi¤i ya da 

keflide edildi¤i veya flikayetçinin yerleflim yerinin bulundu¤u yerin Asliye 

Ceza Mahkemesinde bak›laca¤›, flikayet hakk›n›n düzeltme hakk›n›n 

kullan›lmas› için verilen sürenin sonunda, ihtiyati tedbir veya ödeme 

yasa¤›n›n kalkt›¤› tarihte do¤aca¤›, hükmün kesinleflmesinden sonra dahi 

flikayetten vazgeçildi¤i takdirde hükmün bütün cezai sonuçlar› ile ortadan 

kalkmas› esas› getirilmifltir. 

Dava aç›lmadan önce çek tutar› ve karfl›l›ks›z kalan k›sm›n %12 

tazminat›n›n ve gecikme faizinin ödenmesi, dava aç›ld›ktan itibaren hüküm 

verilinceye kadar geçen süre içinde ise, çek tutar› ve karfl›l›ks›z kalan 

k›sm›n %15 tazminat›n›n ve gecikme faizinin ödenmesi halinde de ceza 

davas›n›n düflmesi, hüküm verildikten sonra hükmün kesinleflinceye 

kadar geçen süre içinde çek tutar› ve karfl›l›ks›z kalan k›sm›n %18 

tazminat›n›n ve çekin ibraz tarihinden itibaren gecikme faizinin ödenmesi 

halinde, hüküm kesinlefltikten sonra çek tutar› ve karfl›l›ks›z kalan k›sm›n 

%20 tazminat›n›n ve çekin ibraz tarihinden itibaren gecikme faizinin 

ödenmesi halinde bütün cezai sonuçlar› ile birlikte hükmün ortadan 

kalkaca¤›, Ödemeler çek hamiline veya hamiline ödenmek üzere muhatap 

bankaya yap›lmas› halinde geçerli olacakt›r. 

Yap›lan bu düzenlemelere ra¤men ülkemizde hissedilen küresel krizin 

de etkisiyle, karfl›l›ks›z kalan çek adedi ile karfl›l›ks›z kalan çeklerden dolay› 

yap›lan cezai takiplerin artmas› sonucu ceza evlerinde bu suçtan dolay› 

tutuklu ve hükümlü say›s›n›n da h›zla yükselmesine yol açm›flt›r.


Y›llara göre oluflan karfl›l›ks›z kalan çek say›lar› afla¤›daki tabloda 

gösterilmifltir. 

Y›llar 

2000 

2001 

2002 

2003 

2004 

2005 

2006 

2007 

2008 

2009 

Banka Bildirimli 

Karfl›l›ks›z Çek adedi 

798.438 

1.179.299 

742.968 

831.302 

893.939 

1.006.557 

1.144.740 

1.324.664 

1.537.194 

1.910.650 

Kaynak: T.C. Merkez Bankas› A.fi. 

Mahkeme Kararl› 

Karfl›l›ks›z Çek adedi 

39.102 

20.030 

5.525 

18.340 

70.672 

95.978 

67.875 

72.502 

76.782 

82.934 

Daha sonra Karfl›l›¤› 

Ödenen Çek adedi 

220.237 

568.237 

622.275 

714.660 

829.146 

912.178 

1.116.983 

Yukar›daki tablo karfl›s›nda çek sisteminde oluflan kilitlenmeye Büyük 

Millet Meclisi bir kez daha el koyarak ödeme arac› olan çeklere olan güveni 

sa¤lamak amac›yla yeni bir yasa tasar›s›n› 14.12.2009 tarihinde kabul 

etmifl, 5941 say›l› ismi sadece ÇEK KANUNU olarak belirlenen Yasa 

20.12.2009 tarih ve 27438 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanarak yürürlü¤e 

girmifltir. 

TBMM’de kabul edilen tasar›n›n genel gerekçesinde yeni kanun 

haz›rlanma sebepleri aras›nda; 

a) Gereksiz bildirim, ihtar, tebligat ve ilanlar›n kald›r›lmas›, 

b) Yeni Kanunun 5237 Say›l› Kanun ile uyumlu hale getirilmesi, 

c) Çekin Güvenli bir ödeme arac› olarak itibar kazanmas›nda toplumsal 

menfaatin bulundu¤u, Piyasada ödemelerin halen nakit yap›lmas›ndan 

dolay› ekonominin zarar gördü¤ü, 3167 Say›l› Yasa’n›n baflar›s›z oldu¤u, 

yeni kanun ile sa¤l›kl› çek kullan›m önlemlerinin gösterilmesi gerekti¤i, 

d) Karfl›l›ks›z› çek ile mücadelenin a¤›r hapis cezalar› ile önlemedi¤inin 

anlafl›ld›¤›, bu nedenle suçu önleyici tedbirlere baflvurulmas› gerekti¤i, 

e) Kara paran›n aklanmas› ile terörün finansman›nda, çekin de rol 

oynamas›na engel olunmas›n›n zorunlu hale geldi¤i, bu sebeple çek 

hesab›n›n aç›lmas›nda ve hamiline çekte yeni yaklafl›mlar›n zorunlu hale 

geldi¤i hususlar› vurgulanm›flt›r. 

Yeni Çek Kanunu’nun amac›; birinci maddesinde kapsaml› flekilde 

aç›klanm›fl, çekin güvenli bir ödeme arac› olmas›n› temin ve ekonomik 

iflleyifl ile topluma ve kamu düzeninin sa¤lanmas› olarak belirlenmifltir.


Yeni Kanun çek hesab›n›n ilgilinin, vekilinin veya yasal temsilcinin 

imzas› olmadan aç›lamayaca¤›, çek defterlerinin eskinden oldu¤u gibi 

bankalarca bast›r›lmaya devam edilmesi kararlaflt›r›lm›fl, bu kapsamda 

T.C. Merkez Bankas› taraf›ndan haz›rlanarak 27468 say›l› Resmi Gazete’de 

yay›mlanan 2010/2 say›l› Tebli¤ ile, çeklerin Tacir olan, Tacir olmayan ve 

Hamiline fleklinde üçe ayr›lmas›, Tacirlere ait çeklerin LAC‹VERT renkte, 

Tacir olmayanlara verilen çeklerin SARI renkte, Hamiline yaz›l› çekler 

üzerinde ise hamiline ibaresinin matbu olarak yer almas› ve KIRMIZI renkte 

bast›r›lmas› esas› getirilmifltir. 

Yeni Kanunun üçüncü maddesinde, çeklerin muhatap bankan›n 

herhangi bir flubesine ibraz edilerek hamilin vergi kimlik numaras› 

saptand›ktan sonra ödenece¤i, muhatap bankaya, süresinde ibraz edilen 

her çek yapra¤› için, 

Karfl›l›¤›n›n hiç bulunmamas› halinde, 

Çek bedelinin alt› yüz TL. veya üzerinde ise alt› yüz TL’sinin, 

Karfl›l›¤›n›n k›smen bulunmas› halinde ise, 

Çek bedeli alt› yüz TL. veya alt›nda ise, çek bedelini aflmamak 

kofluluyla k›smi karfl›l›¤› alt› yüz TL’sine tamamlayacak bir miktar›, bu 

tutar›n üstünde ise çek bedelini aflmamak koflulu ile k›smi ilave olarak alt› 

yüz TL’sini ödemesi zorunlu tutulmufltur. 

Bu maddedeki miktar›n eskiden oldu¤u gibi Türkiye ‹statistik Kurumu 

fiyat endekslerindeki y›ll›k de¤iflmeler göz önünde tutularak T.C. Merkez 

Bankas›’nca her y›l Ocak ay›nda belirlenmeye devam edilmesi kabul 

edilmifltir. Bu flekilde bankalar›n sorumlu oldu¤u tutar enflasyona ba¤l› 

olarak her y›l güncellenecektir. 

Çekin k›smen veya tamamen karfl›l›ks›z kalmas› halinde ibraz edilen 

hamil talepte bulundu¤u takdirde karfl›l›ks›z iflleminin yap›laca¤›, 

karfl›l›ks›z iflleminin ise çekin arka yüzüne ibraz tarihi, hesap durumu, 

ibraz eden gerçek kiflinin ad soyad› yaz›lmak ve banka yetkilisi ile ibraz 

eden gerçek kiflinin birlikte imzalanmas› suretiyle yap›lmas› esas› 

getirilmifltir. Hamil imza atmad›¤› takdirde karfl›l›ks›z kalma ifllemi 

yap›lmam›fl say›lacakt›r. 

Bu maddede, di¤er belirlenen bir husus da, çekin ibraz›nda karfl›l›¤›n›n 

tamamen ödenmemesi veya çek hamili taraf›ndan sorumluluk tutar› dahil 

ödemenin kabul edilmemesi halinde, çekin arka yüzüne ibraz tarihi ile 

ödememe nedeni yaz›larak ayn› flekilde banka yetkilisi ve çek hamili 

taraf›ndan imzalanmas›, yaz›l› ve imzal› çekin fotokopisi bankada 

muhafaza edilerek asl›n›n ibraz eden çek hamiline geri verilmesi kabul 

edilmifltir.


Di¤er bir anlat›mla, çekin tamamen karfl›l›ks›z ç›kmas› ve sadece 

bankan›n yükümlülük tutar›n›n çeki ibraz eden hamiline ödenmesi halinde 

çekin asl› hamiline verilecek, fotokopisi ise bankada muhafaza edilecektir. 

Ödeme ifllemlerinde son farkl›l›k ise, çek bedelinin sorumluluk dahil 

k›smen ödenmesi halinde, çekin ön ve arka yüzünün onayl› fotokopisi çek 

hamiline verildikten sonra çek asl›n›n çek hesab›n›n bulundu¤u banka 

flubesinde saklanmas›, çek hamilinin bu fotokopiyle eskiden oldu¤u gibi 

müracaat borçlular›na veya kambiyo senetleri hakk›ndaki takip usullerine 

baflvurabilece¤i, Cumhuriyet Baflsavc›l›¤› ile ‹cra ve Mahkemelerde ispat 

arac› olarak kullan›lma olana¤› sa¤lanm›flt›r. 

Banka, çekin karfl›l›¤› hesapta bulunmas›na ra¤men çek bedelini 

ödememesi veya kanunen ödemekle yükümlü oldu¤u miktar› çek hamiline 

ödememesi hallerinde ise, çek hamiline her geçen gün için binde üç 

gecikme cezas› ödemesi ilkesi getirilmifl, ayr›ca 3095 Say›l› Yasa 

hükümlerine göre Kanuni ve Temerrüt faizi ödenmemesi kabul edilmifltir. 

Maddenin son f›kras›nda ise, çekin üzerinde yaz›l› bulunan düzenleme 

tarihinden önce ibraz edilen çekin karfl›l›¤›n›n TTK’n›n 707. maddesi 

uyar›nca k›smen veya tamamen ödenmemesi halinde, bu çekle ilgili hukuki 

takip yap›lmayaca¤›, di¤er bir deyiflle ileri tarihli vadeli çeklerin vadesinden 

önce bankaya ibraz yolunun kapat›ld›¤›, çekte bir anlamda vade 

kavram›n›n kabul gördü¤ü, bu maddenin 01.01.2012 tarihine kadar 

uygulanmas› tespit edilmifltir. 

Yasan›n 5. maddesinde, süresi içinde ibraz edilen çekin karfl›l›ks›z 

kalmas› halinde hamilin flikayeti üzerine her bir çekle ilgili olarak 

binbeflyüz güne kadar adli para cezas›na hükmolunaca¤›, bu davalar›n 

çekin tahsili için bankaya ibraz edildi¤i veya çek hesab›n›n aç›ld›¤› banka 

flubesinin bulundu¤u yer ya da hesap sahibinin veya flikayetçinin yerleflim 

yerindeki Sulh Ceza Mahkemelerinde görülmesi kabul edilmifltir. 

Çek düzenleme ve çek hesab› açma yasa¤› karar› bildirimlerinin 7201 

say›l› Tebligat Kanunu hükümlerine göre ve ilgilinin çek hesab› açt›r›rken 

bildirdi¤i adrese 35. maddeye göre yap›lmas›, bu karara tabi kiflilerin 

elindeki bütün çek yapraklar›n› bankalara iade etmekle yükümlü oldu¤u, 

ayr›ca yasak kapsam›na al›nan kiflinin kendisine yap›lan tebligattan 

itibaren on gün içinde piyasaya verdi¤i çekleri düzenleme tarihi, miktar› ve 

varsa lehdarlar› da gösterilmek suretiyle muhatap bankaya liste halinde 

vermesi yükümlülü¤ü getirilmifltir. 

Bir önemli de¤ifliklik de, çek düzenleme ve çek hesab› açma yasa¤›na 

iliflkin kararlar ile bunlar›n kald›r›lmas›na iliflkin kararlar›n, UYAP arac›l›¤› 

ile T.C. Merkez Bankas›’na elektronik ortamda bildirilmesi zorunlulu¤u 

konmufltur.


Türk Ceza Kanunu ile getirilen Etkin Piflmanl›k hükümlerine bu 

yasada yer verilmifl, karfl›l›ks›z kalan çekin düzenleme tarihine göre kanuni 

ibraz tarihinden itibaren iflleyecek 3095 Say›l› Kanunu’na göre, ticari 

temerrüt faiz oran› üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte ödeyen kifli 

hakk›nda soruflturma aflamas›nda Cumhuriyet savc›s› taraf›ndan 

kovuflturmaya yer olmad›¤›na, kovuflturma aflamas›nda mahkeme 

taraf›ndan davan›n düflmesine, Mahkumiyet hükmünün kesinleflmesinden 

sonra mahkeme taraf›ndan verilen hükmün bütün sonuçlar›yla ortadan 

kald›r›lmas›na karar verilmesi imkan› getirilmifltir. 

fiikayetten vazgeçilmesinde de bu usulün geçerli oldu¤u, kiflinin 

mahkum oldu¤u adli para cezas›n›n tamamen infaz edildi¤i veya cezay› 

ödememesi halinde hakk›nda hapis uygulanmas›ndan itibaren üç y›l ve her 

halde yasa¤›n kondu¤u tarihten itibaren on y›l geçtikten sonra hükmü 

veren Mahkemeden çek düzenleme ve çek hesab› açma yasa¤›n›n 

kald›r›lmas›n›n istenebilme olana¤› sa¤lanm›flt›r. 

Yasan›n di¤er ceza hükümleri bafll›kl› 7. maddesinde, Tacir çeklerinde 

tacir olmayan kiflinin çek defterini kullanarak çek düzenleyen ve 

düzenleten kifliye alt› aydan iki y›la kadar hapis cezas›n›n öngörüldü¤ü, 

tacir olmayan kifliye tacir çekini veren banka görevlisi hakk›nda elli günden 

yüz elli güne kadar adli para cezas›na hükmolunmas›, karfl›l›ks›z ifllemini 

yapmayan, karfl›l›¤› hesapta olan çek bedelini ödemeyen veya bankan›n 

sorumlu oldu¤u miktar› çek hamiline ödemeyen banka görevlisinin de 

flikayet üzerine bir y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›lmas› 

öngörülmüfltür. 

Yukar›daki düzenlemelere ilave olarak, hakk›nda çek düzenleme ve çek 

hesab› açma yasa¤› karar› verilen kiflinin buna ra¤men çek düzenlemesi 

halinde fiil daha a¤›r cezay› gerektiren baflka bir suç oluflturmad›¤› 

takdirde bir y›ldan üç y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›laca¤›, yasakl› 

kifliye çek hesab› açan banka görevlisine de üç aydan bir y›la kadar hapis 

cezas› verilece¤i, hamiline çek defteri yapra¤›n› kullanmadan hamiline çek 

düzenleyen kiflinin her bir çek yapra¤› için bir y›la kadar hapis cezas› 

verilmesi, yetkisiz olarak çek karnesi basanlar ve bast›ranlara iki y›ldan 

befl y›la kadar hapis ve binbeflyüz güne kadar adli paras› cezas› verilmesi, 

Bankalar›n yasadan gelen sa¤lama ve saklama sorumluluklar›n› yerine 

getirmemeleri halinde ilgili bankaya Cumhuriyet savc›s› taraf›ndan befl yüz 

Türk Liras›ndan befl bin Türk Liras›na kadar idari para cezas› verilmesi 

kabul edilmifltir. 

Hesaben ödeme sisteminin kurulmas›n›n T.C. Merkez Bankas› A.fi. 

taraf›ndan ç›kar›lacak Yönetmelikle düzenlenmesi, takas odalar› ile ibraz 

edilen çeklerde muhatap bankan›n sorumluluk tutar›n› ödeme 

yükümlülü¤ünün ortadan kalkmad›¤› hususu aç›kça vurgulanm›flt›r.


Yasan›n Geçici 1. maddesiyle; yürürlü¤e giren yeni esaslar nedeniyle 

3167 Say›l› Kanun ile 4814 Say›l› Yasa’n›n geçici 1 ila 5. maddeleri 

yürürlükten kald›r›lm›fl, bankalar›n 1 Temmuz 2010 tarihine kadar yeni 

çek defterlerini vermesi ve eski defterleri imha etmesi, eski çek karneleri ile 

ilgili 3167 Say›l› Yasa hükümlerinin uygulanmaya devam olunmas›, 3167 

Say›l› Yasa’n›n 16. maddesine göre karfl›l›ks›z çeklerle ilgili olarak aç›lan 

davalar›n Asliye Ceza Mahkemelerinde görülmeye devam etmesi esas› 


Yasan›n Geçici 2. maddesiyle de; 3167 Say›l› Yasa’n›n 16. maddesinde 

tan›mlanan suçtan dolay› 1 Kas›m 2009 tarihine göre haklar›nda 

soruflturma ve kovuflturma bafllayan ya da kesinleflmifl bir hükümle 

mahkum olan kiflilerin, flikayetçi ile belirledikleri miktar›n belirli vadelerde 

ödenmesi hususunda anlaflmaya varmalar›, anlaflma metninin Cumhuriyet 

Savc›l›klar›na veya Mahkemelere verilmesi halinde soruflturma ve 

kovuflturmas›n›n durmas›, hükmün infaz›n›n ertelenmesi veya 

durdurulmas› karar›n›n verilmesi kabul edilmifltir. 

Kanunun, etkin piflmanl›k hükümlerine göre ödenmesi gereken 

miktar›n belli vadelerle ödenece¤inin taahhüt edilmesine iliflkin belgenin 

Cumhuriyet Savc›l›klar›na veya Mahkemeye verilmesi halinde soruflturma 

ve kovuflturmas›n›n durmas›, hükmün infaz›n›n ertelenmesi veya 

durdurulmas› karar›n›n verilece¤i, ödeme süresinin taahhütname 

tarihinden itibaren iki y›l› geçemeyece¤i karar alt›na al›nm›flt›r. 

Yasa ile, ilgili kiflilerin bu haklardan yararlanmalar› için yapacaklar› 

anlaflma ile haz›rlayacaklar› taahhütnameleri en geç 1 Nisan 2010 tarihine 

kadar düzenleyerek ilgili mercilere vermeleri gerekti¤i, soruflturman›n veya 

kovuflturman›n durmas› halinde dava zaman afl›m›n›n, 

hükmün infaz›n›n ertelenmesi veya durdurulmas› halinde ise ceza 

zamanafl›m›n›n ifllemeyece¤i, ödemelerin yap›lmas› halinde kovuflturmaya 

yer olmad›¤›, davan›n düflmesi veya hükmün bütün sonuçlar›yla ortadan 

kald›r›lmas›na karar verilmesi, uyulmad›¤›n›n tespiti halinde soruflturmaya, 

kovuflturmaya veya hükmün infaz›na devam edilmesi, soruflturmas› 

veya kovuflturmas› durdurulan ya da hükmü infaz› ertelenen veya 

durdurulan kifli hakk›nda Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 109. maddesi (3- 

a) f›kras›na göre Adli Kontrol tedbirine de karar verilebilece¤i hususlar›na 

yer verilmifltir. 

Yasaya ba¤l› olarak T.C. Merkez Bankas› A.fi. taraf›ndan haz›rlanan 

bankalar›n bast›racaklar› çeklere iliflkin esaslar 20.01.2010 tarih ve 27468 

say›l› Resmi Gazetede yay›mlanan 2010/2 say›l› tebli¤ ile saptanm›flt›r. 

Tebli¤in Geçici 1. maddesine göre, Mahkemelerce verilmifl çek 

düzenleme ve çek hesab› açmaya iliflkin yasaklama ve ortadan kald›rma 

kararlar›ndan kesinleflme tarihi 31 May›s 2010 tarihine kadar olanlara


iliflkin bilgilerin mülga 3167 Say›l› Kanun uyar›nca ç›kar›lan 2003/1 say›l› 

Tebli¤ esaslar› çerçevesinde T.C. Merkez Bankas›’na bildirilmeye devam 

edilmesi kararlaflt›r›lm›flt›r. 

Tebli¤in Geçici 2. maddesinde de, bu tebli¤den önce yay›nlanan 

tebli¤lere göre bast›r›lan çeklerden ötürü bankalara, süresinde ibraz edilen 

çekin karfl›l›¤›n›n bulunmamas› halinde her çek yapra¤› için befl yüz Türk 

Liras›na kadar ve k›smen karfl›l›¤›n›n bulunmas› halinde ise bu miktar› her 

çek yapra¤› için befl yüz Türk Liras›na tamamlayacak biçimde ödeme 

yapmakla yükümlü oldu¤u belirlenmifltir. 

Yasa, Türk Ceza Yasas› ile uyumlu hale getirilirken, bankalar›n çek 

hesab› açmalar› s›ras›nda daha genifl kapsaml› araflt›rma yapma 

zorunluluklar› önemli bir unsurdur. Ayr›ca karfl›l›ks›z çek keflide etmek 

suçuna hürriyeti ba¤lay›c› cezalar yerine adli ve idari para cezas› verilmesi 

sa¤lanm›fl, çeklerin Tacir olan ve Tacir olmayan kiflilere verilecek flekilde 

ayr›ma tabi tutulmas›n›n pratikte bankalara ve kullan›c›lara yeni yük ve 

maliyetler getirmifltir. 

Çek kullan›m› konusunda yürürlü¤e konulan yeni yasan›n, ne gibi 

kolayl›klara veya zorluklara yol açaca¤› uyguland›kça görülecek olup 

Kanunun tüm yararlanan ve uygulay›c›lar›na kolayl›klar getirmesini 

dilerim.

YEN‹ ÇEK KANUNU’NUN 

VERG‹SEL BOYUTU 

Ömer GÖREN * 

1- G‹R‹fi 

Bilindi¤i gibi çek ile ilgili hukuki bir gerekçesi olmayan ancak, 2118 

kiflinin kesin hüküm ile cezaevinde bulundu¤u, (115.000) dosyan›n 

Yarg›tay Savc›l›¤›nda (45.000) dosyan›n ilgili dairede ve (1) milyona 

yaklaflan dosyan›n ifllem aflamas›nda bulundu¤u, bir fiili durum 

sorununun çözümü amac›yla 5941 say›l› Çek Kanunu yürürlü¤e girmifltir. 

Gerçekten özüne bak›ld›¤›nda ortada ne Ticaret Kanunu’ndan ve ne de 

uygulanan 3167 Say›l› Kanun’dan kaynaklanan hukuki bir sorun yoktur. 

Ancak bu yasan›n yaflamsal sorunlar› çözmedi¤i genel bir hukuk politikas› 

sonucu olarak tespit edilmifltir. 

Bunun için de yine bir hukuk politikas› tercihi olarak sadece çek 

hamillerinin de¤il, genel olarak piyasan›n, ticaret dünyas›n›n ve kamuyu 

koruman›n ön plana ç›kt›¤› sav› önde olan yeni bir yasa haz›rlanm›flt›r. 

Nitekim bunun içinde yasan›n ad› k›saca ve öz olarak (Çek Kanunu) 

olarak konmufl ve amac›n›n da çek defterlerinin içeriklerinin, çek 

düzenlenmesinin, kullan›m›n›n ve çek hamillerinin korunmas› bu 

çerçevede de karfl›l›ks›z çek suçunun yeniden düzenlenmesi ve de kay›t d›fl› 

ekonominin denetim alt›na al›nmas› önlemlerine katk›da bulunmaya iliflkin 

esaslar›n düzenlenmesi olarak tespit edilmifltir. 

Bu son bölüm, yani çeke bir de kay›t d›fl› ekonominin denetim alt›na 

al›nmas› önlemleri çerçevesinde bir ifllev yüklenmesi daha önceki yasalarda 

olmayan yeni bir geliflmedir. 

Bu anlamda özellikle vergi hukuku bak›m›ndan çok s›k rastlanan ve 

VUK 30, ve 344. maddelerinin bir arada uyguland›¤›, bir baflkas› ad›na 

düzenlenmifl hesaplar üzerinden aç›ktan al›m-sat›m ifllemlerinin yönetilmesi 

sisteminin önlenebilmesi ve hamiline çek uygulamas›n›n takibi hedeflenmifltir. 

Burada özellikle 2 konu çok önemlidir. 

• Hamiline çek ifllemlerinin ay›r›c› özellikleri ve bu yönde bankalara 

getirilen yükümlülükler. 

• Tüzel kiflilere ait olmamakla birlikte tüzel kiflilere ait oldu¤u kabul 

edilecek hesaplar. 

Bu iki konu temelde vergi hukuku sorunlar› do¤uracakt›r. 

(*) At›l›m Ünv. Hukuk Fakültesi Ö¤retim Görevlisi


II- HAM‹L‹NE ÇEKLER‹N VERG‹SEL BOYUTU: 

Yeni Çek Kanunu’nun en önemli özelliklerinden birisi, özel hukuk 

bak›m›ndan sonuçlar› itibariyle farkl›l›k oluflturmayan (3) tür çek ve çek 

hesab› düzenlemifl olmas›d›r. Nitekim ne Ticaret Kanunumuzda ne de 3167 

Say›l› Kanun’da bu yönde aç›k bir ay›r›m yoktur. 

Bu anlamda TK hukuki sonuçlar bak›m›ndan bir ay›r›m yapmadan 

yaln›zca TK 697. maddesiyle çekin kimin lehine keflide edilebilece¤ini 

düzenlerken hamiline yaz›l› çekten bahsetmifl, ancak (lehdar) yine TK 692. 

maddesinde çekin esasl› unsurlar›ndan say›lmam›flt›r. Nitekim TK 697. 

maddesi, kimin lehine keflide edildi¤i gösterilmemifl çekin hamiline yaz›l› 

çek oldu¤u hükmü ile bu sonucu teyid etmifltir. 

O halde özünde hamiline yaz›l› çeki bir özel çek türü olarak kabul 

etmekte çok do¤ru bir hukuki sonuç olmaz. Tür ba¤lam›nda çekler, TK 

715. maddesinde çizgili çek, 717. maddesinde hesaba geçirilmek üzere 

çekilen çek ay›r›mlar›na tabi tutulmufltur. 

‹flte bu noktada 5941 say›l› çek kanunu, özellikle hamiline yaz›l› 

çeklerden söz etmektedir. Buna göre, hamiline yaz›l› çekler aç›kça ay›rt 

edilebilecek biçimde bast›r›lacak ve çek yapraklar›n›n üzerinde (hamiline) 

ibaresi matbu olarak aç›kça yer alacakt›r. Di¤er yandan hamiline 

düzenlenecek çeklerde, yaln›zca bu çek yapraklar› kullan›lacakt›r. (Ç.K. 

2/6) ve buna ayk›r› davran›fl her çek için ayr› bir suç oluflturmak kofluluyla 

(1) y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›lacakt›r. (Ç.K. 7/9) 

Bankalar bu durumu tespit etmeleri halinde durumu delilleriyle 

birlikte gelir idaresine bildireceklerdir. (Ç.K. 4/3) 

Çek yapra¤›na iliflkin bu düzenlemelerden daha önemlisi hamiline 

çekler için ayr› bir hesap aç›lacakt›r, ve bu hesapta yaln›zca hamiline yaz›l› 

çek ifllemleri ifllenecektir. (Ç.K. 6, Ç.K. 4/1). Kanunun bu tan›mlama ve 

amac›ndan anlafl›lan bu hesaplarda çek ifllemleri d›fl›nda baflka bankac›l›k 

ifllemi yap›lamayacakt›r. 

Bankalar hamiline çek hesab› sahibinin aç›k kimliklerini, adreslerini, 

vergi kimlik nolar›n›, bu hesaptan ödeme yap›lan kiflilere ait bilgileri, 

bunlara yap›lan ödemelerin tutarlar›n› gelir Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›’na 

bildirmekle mükellef tutulmufllard›r. (Ç.K. 4/1) Bu konudaki uygulama bir 

tebli¤le düzenlenecektir. 

Görüldü¤ü gibi bu uygulama ile Gelir ‹daresi iki konu üzerinde net bir 

izleme olana¤› kazanmaktad›r. 

• Hamiline çek hesab› sahipleri kimdir 

• Hamiline çek hesaplar›ndan kim para çekmifltir

Yeni Çek Kanunu’nun Vergisel Boyutu • Ömer Gören 799 

Gelir idaresi böylelikle nakit takibi bak›m›ndan önemli bir kolayl›k 

sa¤lamaktad›r. Kolayl›k, firma baz›ndaki muhtelif ticari-kredi hesaplar›ndaki 

hamiline yaz›l› çekleri ay›rt etme s›k›nt› ve zorlu¤undan kurtulmak 

di¤er yandan da tek hesap üzerinden çek tahsil edenlerin durumu ile hesap 

sahibinin kanuni defter ve belgelerinin uyumunun kolayca araflt›r›labilmesidir. 

Bu uygulama da, hamiline çekin devri ile mülkiyetin geçti¤i, ve ciro 

zorunlulu¤u olmad›¤›ndan ancak son ciranta d›fl›ndaki cirantalar› yine de 

tespit etmek mümkün olmayacakt›r. 

O halde son ciranta ve hamiline hesap sahibinin çak›flt›r›larak, ortaya 

ç›kan durumun hesap sahibinin ve çek tahsil edenin kanuni defter ve 

belgeleri ile karfl›laflt›r›lmas› halinde ortaya ç›kacak farkl›l›k, VUK 30/ 4, 6. 

maddesi çerçevesinde resen tarhiyat nedeni olarak say›labilecektir. 

Burada önemli olan yaln›zca hesap üzerindeki kay›tlar›n yeterli 

olmad›¤› ve bunlar›n mutlaka iki taraf›n defter ve belgeleri ile 

karfl›laflt›r›lmas› gere¤idir. 

III- fi‹RKET HESABI SAYILACAK ÇEK HESAPLARI: 

Vergisel uygulamada s›kça görülen bir hususta, flirkete ait bankac›l›k, 

özellikle kay›t d›fl› al›m-sat›m ifllemlerinin flirket tüzel kiflili¤ine ait hesaplar 

d›fl›nda, flirket çal›flanlar› veya flirketin güvenilir sayd›¤› kifliler ad›na 

aç›lm›fl hesaplar üzerinden takip edilmesidir. Özetle, kay›t d›fl› sat›fllarda 

al›nan çekler ya do¤rudan veya ciro yoluyla, flirket d›fl›nda olan kifliler 

ad›na aç›lan hesaplarda takip ve tahsil edilmekte ödemeler de bu 

hesaplardan yap›lmaktad›r. 

Bu hususun vergi incelemesi s›ras›nda tespiti halinde uygulamada 

yine VUK 30/4 maddesine göre resen tarhiyata gidilmektedir. Ancak, 

gerçek kifliler üzerindeki bu hesaplar›n tespiti ile bunlarla aç›ktan al›msat›mlar 

ve flirketler aras›nda illiyet ba¤› kurulmas› her zaman kolay 

olmamaktad›r. ‹flte çek yasas› ile vergi idaresinin özellikle ispat hukuku 

bak›m›ndan içinde bulundu¤u bu zor durum düzeltilerek, bir bak›ma ispat 

külfeti mükellefe geçirilmektedir. (Ç.K. 4/2) 

Çek Kanunu’nun 4/2. maddesinde yap›lan bir düzenleme bu anlamda 

Vergi ‹daresi lehine bir karine hükmü getirmektedir. Buna göre, bir tüzel 

kiflinin (flirketin) kendi ad›na olmamakla beraber baz› koflullarda, baz› 

kifliler ad›na aç›lm›fl çek hesaplar›, tüzel kiflinin (flirket) oldu¤u kabul 

edilecektir. 

Burada iki önemli ön koflul vard›r. E¤er bir çek hesab›, tacir tüzel 

kifli veya onun faaliyetleri ile iliflkilendirilir ise, hesab›n tacir tüzel kifliye ait 

oldu¤u kabul edilecektir.


Burada dikkat çeken ilk husus bu hükmün (tacir tüzel kifliler)’e ait çek 

hesaplar›na uygulanaca¤›d›r. Kanunun bu hükmü, aç›k olmasa da TK 18. 

maddesine at›f yapmaktad›r. Buna göre; 

• Ticaret flirketleri (TK 136. göre, kollektif, komandit, anonim, limited 

ve kooperatif flirketler) 

• Gayesine varmak için ticari iflletme iflleten dernekler (kurumlar V.K. 

2/5) 

• Kurulufl Kanunlar›na göre özel hukuk hükümlerine göre ticari flekilde 

iflletilen devlet, vilayet, belediye gibi amme hükmü flah›slar› taraf›ndan 

kurulan teflekkül ve müesseseler (KVK 2/3) 

Görüldü¤ü gibi (Ç.K. 4/2) maddesi uygulamada ticaret flirketlerine 

yönelik olacakt›r. 

fiimdi Kanun hem kifli baz›nda ve hem de faaliyet, ticari ifl baz›nda bir 

temel düzenleme, ön flart getirmektedir. Buna göre önce afla¤›da 

aç›klanacak olan çek hesaplar› ile flirket yap›s› veya ifli ile ba¤lant› 

kurulmal›d›r. Bu ba¤lant›n›n nas›l kurulaca¤› her münferit vergisel olayda 

tek tek de¤erlendirilmelidir. 

Bu iliflki kurulabiliyor ise afla¤›daki kiflilere ait çek hesaplar› flirkete ait 

say›lacakt›r. 

• fiirketin gerçek kifli ortakl›klar› 

• Ortaklar›n ilgili bulundu¤u veya etkisi alt›nda bulundu¤u gerçek 

kifliler. 

• fiirketin etkisi alt›nda bulundurdu¤u gerçek kifliler 

• fiirketin yönetim kurulunda görev alan gerçek kifliler. 

• fiirketin temsilcisi s›fat›n› tafl›yan gerçek kifliler. 

Görüldü¤ü gibi bir flirketin gerçek kifli ortaklar› ile bunlar›n etkisi 

alt›ndaki kifliler ve yönetim kurulu üyesi ve temsilcilerine ait çek 

hesaplar›n›n, flirkete ait hesap say›lmas› mümkündür. Böylelikle aç›ktan 

al›m-sat›mlara yönelik olarak yap›lan ifllemlerin çeke dönüflen hali 

kavranmaya çal›fl›lmaktad›r. 

Ayr›ca yukar›da sözü edilen flirket veya bu flirketin faaliyetleri ile bu 

kifliler aras›ndaki iliflkileri gösterir emarelerin varl›¤› halinde, hesab›n 

bulundu¤u banka flubesi müdürünün durumu Gelir ‹daresi’ne bildirmesi 

zorunludur. 

Görüldü¤ü gibi burada ortakl›k iliflkisi aç›k bir hukuki tan›mlama 

tafl›makla ve tespiti mümkün olmakla beraber (ortaklar›n veya flirketin 

etkisi alt›nda bulunan) kifliler tan›mlamas› hukuki bir tan›mlama de¤ildir. 

Bu hükümlerin Mali ‹dare taraf›ndan kaleme al›narak kanuna eklendi¤i 

aç›kt›r. Nitekim benzeri düzenlemeler Bankac›l›k Kanunu’nda da vard›r.


Burada yine her münferit vergisel olayda ayr›ca de¤erlendirilmesi 

gerekmekle birlikte özellikle flirket çal›flanlar›n›n veya flirket ad›na 

vekaletname verilerek ifl takip ettirilen kiflilerin flirket veya ortaklar›n›n 

etkisi alt›nda olduklar› kabul edilebilece¤i gibi, flirket ortaklar›n›n 

akrabalar› da bu kapsama al›nabilir. 

Özetlemek gerekir ise, bir flirketin kendisi veya hukuki yap›s› ile 

faaliyetleri aras›nda iliflki oldu¤u tespit edilmek kofluluyla, flirket ortaklar› 

ve onlar›n etkisi alt›nda bulunan gerçek veya tüzel kiflilerin çek hesaplar›, 

flirket ad›na aç›lm›fl say›lacakt›r. 

Bu durum ola¤and›r ki yukar›da da sözünü etti¤imiz VUK 30/4, 6. 

maddelerine göre de¤erlendirilebilecektir. 

IV- YAPILAB‹LECEK VERG‹SEL UYGULAMALAR: 

Bilindi¤i gibi, ilke olarak vergi sistemimiz beyan esas›na dayanmakta ve 

vergi idaresi bu beyana dayanarak da mükellef ad›na vergi tarh etmektedir. 

Ancak Vergi ‹daresi, mükellefe hem baz› ödev ve sorumluluklar 

yüklemekte (VUK 153 vd. Md.) ve hem de VUK 134. maddesinde tan›m›n› 

yapt›¤› flekilde, özünde vergi denetimi ile bu beyanlar›n ve ödenmesi 

gereken vergilerin do¤rulu¤unu araflt›rmak, tespit etmek ve sa¤lamak ile 

görevli olmaktad›r. 

Daha dar anlam›yla vergi incelemesi olarak tan›mlanan bu denetim 

ifllevi sonunda mükellef beyan› öncelikle kanuni defter, belge ve kay›tlara 

uygunluk bak›m›ndan de¤erlendirilir ve sonuçlar› VUK 29. maddesine göre 

ikmalen sal›nan ek vergilemeye dönüflebilir. 

Di¤er yandan bu defter, belge ve kay›tlar›n do¤ru olmad›¤›, VUK 3/B 

maddesi bak›m›ndan bir vergi inceleme raporu ile ortaya konabilir ki, bu 

halde de VUK 30.maddesine göre ödenmesi gereken vergi resen vergi 

idaresince tarh edilir. 

‹flte, yukar›da aç›klamaya çal›flt›¤›m›z çek hukukuyla ilgili iki konum 

bu anlamda önemli bir yeni aç›l›m say›labilir. 

1) ‹kmalen Vergi Tarhiyat›: 

Yukar›da aç›kland›¤› gibi, hamiline çek hesaplar›yla ilgili tespitler, 

mükellefin defter ve belgeleri ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda, bu çek hesaplar›n›n 

mükellef kay›tlar›nda olmad›¤› ortaya ç›kar ise, vergisel durum ne 

olacakt›r 

Her münferit olay›n kendine göre özellikleri olabilecekse de hamiline 

çek hesab›ndan, çek ile tahsilat yapan kifliler ile, flirket kay›tlar› aras›nda 

bir mutabakat aranmal›d›r. Bu mutabakat sat›fl hesaplar›, alacakl›-borçlu 

cari hesaplar ve al›fl hesaplar›n› kapsamal›d›r. Bu mutabakat mutlaka bir


tutanak ile tespit edilmeli ve mükellefin aç›klama yapmas›na olanak 

verilmelidir. (VUK 141) 

Bu durumun tespiti halinde hem VUK 29. maddesi anlam›nda ve hem 

de VUK 30. maddesi anlam›nda tarhiyat yapmak olanak dahiline girecektir. 

Nitekim VUK 29. maddesine göre ikmalen tarhiyat için, yaln›zca 

mükellefe ait belgeler ve kay›tlardan bahsedilmemektedir. Ayr›ca hamiline 

çek hesab›n›n mükellefe ait olmas› (Ç.K.) gere¤i ise de, hamiline çekleri 

tahsil edenlerin tahsilat kay›tlar› da bu madde kapsam›na girer. 

O halde, mükellefe ait hamiline çek hesaplar›ndaki hamiline yaz›l› çeki 

tahsil edenler bak›m›ndan kurulacak muhasebe ve hesap iliflkisi bir mal 

veya hizmet al›m›n› iflaret etmektedir. O halde bu tür ifllemlerin kay›t d›fl› 

oldu¤u kabul edilebilir. 

Ancak, muhasebe tekni¤i bak›m›ndan al›mlar tek bafllar›na matrah 

veya matrah fark› do¤urmazlar. Dolay›s›yla bu al›mlar›n, mal al›m› veya 

imalat hesaplar›yla ba¤lant›lar›n›n kurulmas›, ve buna göre de net kar 

hesab›na gidilmesi gerekir ki, bu yöndeki çal›flmalar VUK 29. maddesinin 

kapsam›n› aflan hukuki sonuçlar ortaya ç›kar›r. Bir baflka anlat›mla, defter 

kay›t ve belgeler d›fl›nda bir hesaplamay› gerektirir. Bu durumda da 

tarhiyat VUK 29’a göre de¤il, ancak VUK 30. maddesine göre yap›lmal›d›r. 

Bu noktada VUK 30/4 ve 6. maddelerine gitmek mümkündür. Ancak 

yine de VUK 30. maddesinin son bendine göre, her iki tür tarhiyatta 

uygulanarak mahsup uygulamas› da yap›labilir. 

Di¤er önemli konum yukar›da aç›klanan flirket hesab› say›lan çek 

hesaplar›d›r. Bunlar›n tespiti halinde, bu çek hesaplar›ndaki tüm ödeme ve 

tahsilatlar flirket hesaplar›na eklenecek, ve do¤rudan VUK 29. maddesine 

göre ikmalen vergi tarhiyat› yap›labilecektir. 

2) Resen Vergi Tarhiyat›: 

VUK 30. maddesi, yukar›da bahsedilen matrah veya matrah farklar›n›n 

defter kay›t ve belgelere dayan›larak tespitine olanak olmayan hallerde, 

vergi inceleme raporlar›nda kan›tlanmak ve hesaplanmas› gösterilmesi 

kofluluyla resen vergi tarhiyat›na da olanak sa¤lamaktad›r. 

VUK bu genel tan›mlaman›n da ötesine geçerek baz› halleri karine 

olarak kabul ederek, bu hallerde matrah›n defter, belge ve kay›tlara uygun 

olarak tespit edilemeyece¤ini de kabul etmifltir. 

Konumuzla ilgili oldu¤u kadar›yla VUK 30/4. maddesindeki konum ile 

VUK 30/6’daki konum ve tan›mlamalarla tam da Çek Kanunu’na 

uymaktad›r. 

Gerçekten (Ç.K. 4/2) maddesine göre bir tespit yap›lm›fl ise, o flirketin 

kendi defter, belge ve kay›tlar›n›n, vergi matrah›n› do¤ru ve kesin olarak


tespitine, olanak b›rakmayaca¤› (VUK 30/4) ve de defterlerinin gerçek 

durumu yans›tmad›¤› (VUK 30/6) tabii bir hukuki sonuç olacak, ve resen 

vergi tarhiyat› söz konusu olacakt›r. 

3) Vergi Cezas› Tarhiyat›: 

Yukar›daki hallerde VUK 344. maddesine göre vergi ziya› suçunun 

olufltu¤u ve buna iliflkin mali cezan›n sal›naca¤› aç›kt›r. 

Ancak yukar›daki durumlarda VUK 359. maddesine göre, hürriyeti 

ba¤lay›c› cezalar uygulanabilecek midir 

Hamiline çek hesaplar›na ad› düflenler ile flirket kay›tlar› aras›nda 

mutabakat sa¤lanamamas› hali, VUK 359/ a-1 maddesindeki tan›mlamalara 

aç›k biçimde oturmamaktad›r. Çünkü bu madde sonuçta flirketin; 

• Defter ve kay›tlarda hesap ve muhasebe hilesi yapmas›, 

• Gerçek olmayan kay›tlar yapmas›, 

• ‹lgisiz kifliler ad›na hesaplar aç›lmas›, 

• ‹kincil kay›t, defter, belge veya ortamlar kullan›lmas›, hallerini kavramaktad›r. 

Hamiline çek hesaplar›nda çeki tahsil eden kimli¤i tespit edilmifl kifliler 

ile flirket kay›tlar› aras›nda uyum bulunamaz ise bunun bir muhasebe 

hilesi say›lmas› mümkündür. Ancak hamiline çek kay›tlar›, tahsil eden 

kifliler bak›m›ndan her zaman flirket kay›tlar› ile çak›flmayabilir, bu olas›l›k 

hamiline çekin teslim ile geçmesi kural›n›n ola¤an sonucudur. Bu halde 

vergi idaresi bak›m›ndan tahsil eden son hamil ile flirket kay›tlar› aras›nda 

her zaman sa¤l›kl› ve do¤ru bir iliflki kurmak zor oldu¤u gibi, flirket 

bak›m›ndan da haks›z sonuçlar ortaya ç›kabilir. 

Bu bak›mdan flirketlerin çok dikkatli olmalar› vergi ceza hukuku 

bak›m›ndan da çok önemlidir. Ancak bu özel durum, aç›k bir tan›mlamaya 

oturmad›¤› içinde ceza hukuku bak›m›ndan tart›flmal›d›r. Ceza hükmünün 

aç›k ve net olmas› temel ilke oldu¤undan, VUK 359. maddesine bu yönde 

bir ekleme yap›lmas›n›n bu bofllu¤u dolduraca¤› düflünülmektedir. 

Ancak, flirket hesab› say›lacak hesaplar bak›m›ndan konu çok daha net 

ve aç›k olup, bu durumda VUK 359/ a-1 maddesinin uygulanabilece¤i 

tart›flmas›zd›r. 

V- SONUÇLAR: 

Yeni çek yasas›n›n vergisel boyutu hamiline çek hesaplar› ile üçüncü 

kifliler ad›na aç›lm›fl çek hesaplar› bak›m›ndan VUK 29 ve 30/4,6 

maddelerine göre ikmalen ve resen vergi tarhiyat› ile VUK 344 ve 359/a-1 

maddelerine göre mali vergi cezalar› ile hürriyeti ba¤lay›c› cezalara kadar 

uzanmaktad›r.

AVUKATLIK ÜCRET‹ 

ve 

AVUKATLIK ÜCRET SÖZLEfiMELER‹ 

Coflkun ONGUN * 

1. Genel Olarak Avukatl›k Mesle¤i 

Avukatl›k mesle¤i, 1136 say›l› Avukatl›k Yasas›’n›n 1. maddesinde 

tan›mland›¤› üzere kamu hizmeti niteli¤inde serbest olarak yerine getirilen 

ve kutsal kabul edilen savunma yetkisini temsil eder yönüyle öne ç›kan bir 

meslektir. Yasada yer alan Avukatl›¤›n Mahiyeti bafll›kl› maddenin ikinci 

f›kras› 2001 y›l›nda de¤iflikli¤e u¤rayarak, Avukat yarg›n›n kurucu 

unsurlar›ndan olan ba¤›ms›z savunmay› serbestçe temsil eder, fleklini 

alm›flt›r. 

Avukatl›k Yasas›’n›n 2. maddesinde ise avukatl›¤›n amac›, hukuki münasabetlerin 

düzenlenmesi, her türlü hukuki mesele ve anlaflmazl›klar›n 

adalet ve hakkaniyete uygun olarak çözümlenmesi ve hukuk kurallar›n›n 

tam olarak uygulanmas› her derecede yarg› organlar›, hakemler, resmi ve 

özel kifli, kurul ve kurumlar nezdinde sa¤lamak olarak belirtilmifl ve 

Avukat’›n bu amaçla hukuki bilgi ve tecrübelerini adalet hizmetine ve 

kiflilerin yararlanmas›na tahsis edece¤i vurgulanm›flt›r. 

Avukatl›k mesle¤inin niteli¤i konusunda tarihten günümüze 

tart›flmalar süregelmifltir. MS. 300 y›llar›nda, ‹lirya valisine gönderilen bir 

kanunnamede, “Davalar›n flüpheli noktalar›n› halleden, savunmadaki 

güçleri sayesinde gerek ceza gerekse hukuk çi¤nenmifl haklar› koruyan, 

kaybolmaya yüz tutmufl haklara destek olan avukatlar›n yürüttükleri ifller, 

kavgaya girmek, yaralar almak suretiyle babalar›n› ve vatanlar›n› 

kurtarmak için yapabilecekleri hizmetlerden daha az kal›r bir görev de¤ildir” 

denilmekte ve avukatlar›n imparatorluk için hizmette bulunanlar›n kalkan 

tafl›yan savafla giren askerlerle s›n›rl› olmad›¤› ›st›rap çekip insanlar›n can 

ve mallar›n› savunan avukatlar›n da buna benzer güç bir mesle¤i yerine 

getirdiklerinin alt› çizilmektedir. 1 

1810 y›l›nda Napolyon’un sert muhalefetine karfl›n imza alt›na al›nan 

savunma kararnamesinde de avukatlar›n konumu kabul edilmifl ve bu 

durum flu ifadelerle yer bulmufltur: Baro kendisi için oldu¤u kadar adalet 

için de gereklidir. Adaletin verdi¤i kararlar› serbestçe tart›flmak ayr›cal›¤› 

avukatlara verilmemifl olsa idi, adaletin hatalar› sonsuza de¤in sürecekti. 2 

(*) ‹stanbul Barosu Yay›n Kurulu Genel Yazman› / econgun@gmail.com 

(1) H. M›s›r, Avukat›n Yarg›lamadaki Rolü, www.yeniyaklasimlar.org 

(2) H. M›s›r, a.g.y.


Avukatl›k mesle¤inin kutsall›¤› üzerine çarp›c› bilgilere yer verilen 

eserler de mevcuttur. 3 Avukatlar mahkemelerin yard›mc›lar›d›r. Do¤ruluk 

nezaket ehliyet her meslekte laz›md›r. Fakat hiçbirisinde bu vas›flar 

avukatl›ktaki kadar gerekli de¤ildir. Bacon’un dedi¤i gibi hakim hakk› 

uygular fakat onu yaratmaz, hukuku yaratan canland›ran ve onu soyut 

halinden ç›kar›p can veya mal yapan avukatlard›r. 4 

Yarg› üç temel erkten oluflur. Sav, savunma ve karar üçlemesinin 

adaletin tecellisi yolunda etkin çaba ve çal›flmalar› ortaya ç›kacak, karar› 

hukuki k›lacakt›r. Bu anlamda savunma makam›na yeterince önem 

verilmemesi ya da ileri sürülen savunma/beyanlar›n›n gere¤i gibi dikkate 

al›nmamas› durumlar›nda ortaya ç›kacak iflleme “yarg›lama” denemez. 

Çünkü savunma olmadan yarg›lama, yarg›lama olmadan hukuktan ve 

adaletten söz edilemez. Bu yönüyle avukatl›k mesle¤inin önemi ortaya 

ç›kmaktad›r. Avukatlar, her ülkede ifllerini belirlenen kural ve 

yükümlülükler içerisinde sorumluluk duygusuyla yerine getirdikleri sürece 

hukuktan, adil yarg›lanmadan ve adaletten söz etmek o denli kolay 

olacakt›r. Bunun aksi davran›fllar ise toplumu adalet duygusundan 

uzaklaflt›racak ve zorbalar›n gücü topluma yön verecektir. 

De¤irmenini kamulaflt›rmak isteyen Krala karfl› ç›k›p buna izin 

vermem, adalet de izin vermez, çünkü Berlin’de Hakimler var diyen köylü 

de¤irmencinin sözü, ayn› zamanda avukatlar›n da önemine vurgu yapar. 

Çünkü o yoksul de¤irmenciyi Berlin’deki hakimlerin önüne götürecek kifli 

de yine bir avukatt›r. Nas›l yarg›çs›z, savc›s›z bir yarg› düflünülemez ise 

avukats›z bir yarg› da düflünülemez. 

Anayasa Mahkemesi de Avukatl›k s›nav›n›n önünü açan karar›nda 

avukatl›k mesle¤inin önemine vurgu yapm›flt›r: Hukuk devletinin olmazsa 

olmaz koflulu olan “ba¤›ms›z yarg›”, yarg›n›n olmazsa olmaz koflulu olan 

“savunma” ile birlikte anlam kazan›r. Savunma, “sav-savunma-karar” 

üçgeninden oluflan yarg›n›n vazgeçilmez ö¤esidir. Adaletli bir yarg›laman›n 

varl›¤›, ancak avukat›n etkin kat›l›m›yla sa¤lanabilir. Avukatl›¤›n önemi ve 

özelli¤i nedeniyle bu mesle¤e giriflin kimi koflul ve kay›tlamalara ba¤l› 

k›l›nmas›, hukuk devletinin ve adil yarg›lanma hakk›n›n gere¤idir. 

Avukat›n seçkinli¤i ve üstün nitelikler tafl›mas›, hem kamunun hem de 

yarg›n›n bekledi¤i bir husus olup, bunun sa¤lanmas›nda mesle¤in 

geliflmesine katk› kadar mesle¤e seçilme de önem kazan›r. Sadece temel 

hukuki konularda e¤itilmifl olmak, bir mesle¤i yürütmek için yeterli 

olamaz. Mesleki aç›dan yetkinlik, stajyerlik gibi özel e¤itimlerin yan› s›ra 

mesle¤e giriflte seçme ya da elemeyi de içerir. 5 

(3) Ali Haydar Özkent, Avukat›n Kitab›, ‹stanbul Barosu Yay›nlar›, 2002 

(4) A.H. Özkent, a.g.e. 

(5) AYM Karar›, E: 2007/16, K: 2009/147, 15.10.2009

Avukatl›k Ücreti ve Avukatl›k Ücret Sözleflmeleri • Coflkun Ongun 807 

Mesle¤in bu yönünün yan› s›ra ekonomik boyutu da yads›namaz. 

Avukatlar›n bir ölçüde kazanca ba¤l› olduklar› ve ekonomik düflüncelerle 

mesleki faaliyetlerini yap›land›rmak zorunda olduklar› gerçe¤i de, 

tamam›yla bir yana b›rak›lamaz. ‹dealist avukat tan›mlamas› her mesle¤in 

onu icra edenleri geçindirmek zorunda oldu¤u gerçe¤i de göz ard› 

edilmeksizin yap›lmal›d›r. Günümüzdeki teknik geliflmeler ve ona paralel 

olarak artan beklentiler, özellikle masrafl› büro donan›m› avukatlar›, 

ekonomik hususlar› da göz önünde bulundurmaya zorlamaktad›r. 6 

2. Avukat›n Hak ve Yükümlülükleri 

1136 say›l› Avukatl›k Yasas›’n›n 34. maddesi hak ve ödevleri 

düzenlemifltir. Buna göre avukatlar, yüklendikleri görevleri bu görevin 

kutsall›¤›na yak›fl›r bir flekilde özen, do¤ruluk ve onur içinde yerine 

getirmek ve avukatl›k unvan›n›n gerektirdi¤i sayg› ve güvene uygun 

biçimde davranmak ve Türkiye Barolar Birli¤i’nce belirlenen meslek 

kurallar›na uymakla yükümlüdürler. 

Avukatlar›n vekil olmalar›ndan do¤an bir di¤er sorumlulu¤u da Borçlar 

Hukukundan gelir. Borçlar Kanunu’nun 386. maddesi, vekalet, bir akittir 

ki onunla vekil, mukavele dairesinde kendisine tahmil olunan iflin idaresini 

veya tekabül eyledi¤i hizmetin ifas›n› iltizam eyler. Di¤er akitler hakk›ndaki 

kanuni hükümlere tabi olmayan ifllerde dahi, vekalet hükümleri cari olur. 

Mukavele veya teamül varsa vekil, ücrete hak kazan›r. 

Vekalet esas›nda Borçlar Kanunu’nun 386-398. maddeleri aras›nda 

düzenlenmifl alelitlak vekalet bafll›¤› alt›nda düzenlenmifltir. Bu kavram 

“genel olarak vekaletname” fleklinde anlafl›labilir. Burada kullan›lan ifl ve 

hizmet sözcüklerine dikkat etmek gerekir. Haluk Tando¤an da vekalet 

iliflkisini ifl görme akdi fleklinde tan›mlamaktad›r. Buradaki ifl görme aktini 

di¤er ifl sözleflmelerinden ay›ran as›l nokta avukatl›¤›n kamu görevi 

olmas›ndan kaynaklanan ve Avukatl›k Yasas›’n›n 1. maddesinde yer bulan 

tan›mdan kaynaklan›r. Yine Tando¤an taraf›ndan yap›lan tan›mda, vekâlet 

öyle bir akittir ki, vekile, müvekkilin menfaatine ve iradesine uygun bir 

sonuca yönelen bir ifl görmeyi zaman kayd›na tabii olmaks›z›n yükler. 

Sonucun elde edilememesi riskini avukat de¤il, ifl sahibine ait olmak üzere 

yap›lan bir sözleflme tipi olarak tan›mlanmaktad›r. Sorumlulu¤un iki ayr› 

kayna¤› vard›r. Bunun ilki Avukatl›k sözleflmesi, di¤eriyse Borçlar Kanunu 

hükümleridir. Avukat›n öncelikle imzalad›¤› sözleflmeyle bir ba¤l›l›¤› söz 

konusudur. Avukatl›k Yasas› ve Borçlar Yasas› vekalet hükümleriyle bir 

ba¤l›l›k da söz konusudur. M. Sungurtekin’e göre avukatl›k hukuku, 

borçlar hukukundaki vekilin özen ve sadakatle ifl görme borcunu yeterli 

görmemifltir. Avukat›n ücret alma hakk›na karfl›l›k yükümlülükleri söz 

(6) M. Sungurtekin Özkan, Avukatl›k Mesle¤i Avukat›n Hak ve Yükümlülükleri, 1999, ‹zmir


konusudur. Buna göre “özen” yükümlülü¤ü, “müvekkil irade ve talimatlar› 

do¤rultusunda hareket etme” yükümlülü¤ü, müvekkil taraf›ndan verilen 

bilgileri gizleme yani “s›r saklama” yükümlülü¤ü ve nihayet “ifli kendisi 

yapma” yani güven yükümlülü¤üdür. 7 

Yarg›tay da avukat›n müvekkiline hesap vermesi yükümlülü¤üne 

özellikle vurgu yapmaktad›r. Taraflar aras›ndaki iliflki vekalet iliflkisi olup, 

karfl›l›kl› güvene dayand›¤› gibi birbirlerine karfl› sayg›l›, dürüst ve iyi niyet 

kurallar›na uygun davranmal›d›rlar. Daval› vekil olarak hesap verirken de 

güven, iyi niyet kurallar›na uygun davran›lmal›d›r. Bu nedenle verdi¤i 

hesab›n da aç›k, anlafl›labilir, güvenilebilir olmas› gerekir. Vekilin verdi¤i 

hesab› müvekkil tasvip ederken sonucundan emin olmad›¤› baz› tazminat 

taleplerinden vazgeçti¤inin fark›nda oldu¤unun kan›tlanmas› gerekir. 

Tasvibin ve ondan ç›kar›lan ibra sonucunun mutlak butlan sebepleri ve 

irade bozuklu¤u dolay›s›yla hükümsüz oldu¤unu müvekkilin ileri sürmesi 

mümkündür. (Prof. Dr. H. Tando¤an, Borçlar Hukuku Özel Borç iliflkileri C 2 s 

301) Daval› vekilinin dayana¤› ibraname bu aç›klamalar do¤rultusunda 

incelendi¤inde güven verici ve gerekli aç›kl›kta anlafl›labilir de¤ildir. Bir 

defa vekilin ne miktar para tahsil etti¤i, ne kadar masraf vekalet ücreti 

kesip davac›ya ne miktar ödedi¤i belli olmad›¤› gibi, davac›n›n bunlar› 

bildi¤i hususu da kan›tlanamam›flt›r. Öyle olunca böyle bir ibranameye 

itibar edilemez. 8 

3. Avukatl›k Ücretinin Niteli¤i 

Av. Faruk Erem de ücret konusunda flu de¤erlendirmelerde 

bulunmufltur: Ça¤›m›zda ücret yaln›z ekonomik yönü ile üzerinde durulan 

bir olay de¤ildir. Ücretin bu yönü yan›nda toplumsal yönünün de oldu¤u 

kesin olarak kabul edilmifl bulunmaktad›r. Bu ücreti tüm avukatl›k 

mesle¤ine iliflkin vakardan ve o avukat›n kiflili¤inden ay›rmak mümkün 

de¤ildir. Düflük ücretin sebep say›ld›¤› genel anlamda iflsizlikler ayd›n 

iflsizli¤ine ve bunun içinde yer alan avukat iflsizli¤ine kadar uzanan 

olaylar›n sosyal ekonomideki de¤erlendirmeleri kuflkular›n umutsuzluklar›n 

belki de daha önemli baflka olaylar›n nedeni olabilir. Yüksek ücret 

ücretin tam karfl›l›¤› de¤ildir. Bunda yabanc› unsur kendini daima 

hissettirecek ve çeflitli uyuflmazl›klara neden olacakt›r. Avukatl›k ifli için 

al›nacak düflük ücret ise verimi azalt›r ekonomik geliflim h›z› düfler; 

mübala¤l› ücret ise maliyeti artt›r›r, tüketimi azalt›r. 9 

Yüksek ya da düflük ücret yerine gerçek ücretini alan ortamlarda 

ancak avukat›n gücünden söz edilebilece¤i konusunda görüfllere rastlamak 

da olas›d›r. Müvekkiller ile sözleflme imzalanmas›nda hukuki anlamda 

(7) Av. Osman Kuntman sunumu, Avukatl›k Ücret Sözleflmeleri, ‹stanbul Barosu Yay›nlar›, 2008 

(8) ‹stanbul Barosu Dergisi, Ocak fiubat 2010/1, 13 HD. E.2008/4706, K.2008/13838, 19.11.2008 

(9) Av. Berra Besler sunumu, a.g.e.


yarar vard›r. Avukatl›k sözleflmesi imzalanmad›¤› durumlarda müvekkil ile 

bir görüflme tutana¤› da imzalanabilir. Müvekkil ile yap›lacak görüflme 

sonras›nda haz›rlanacak tutanakla beraber müvekkilin imzas› al›narak 

yap›lacak görüflme tutanak alt›na al›nabilir. 10 

‹flin bafl›nda avukat›n müvekkiliyle ücret konusunu aç›kl›kla 

konuflmas› hem “örtülü pazarl›k” gibi avukat vekil eden iliflkisini yaralay›c› 

tutumlardan uzak kal›nmas›n› sa¤layacak hem de bu anlaflmay› 

sözleflmeyle yaz›l› hükme ba¤layarak ileride ortaya ç›kmas› olas› 

uyuflmazl›klar›n önüne geçecektir. 11 

Avukatlar›n ücret sözleflmesi imzalarken olay›n bafl›nda dikkat etmeleri 

gereken konular vard›r. Örne¤in avukatl›k ücreti karfl›l›¤›nda bono almak 

yasakt›r. Bu tutum, barolar taraf›ndan disiplin cezas› verilmesi ifllemiyle 

sonuçlanabilir. Avukat vekili olan karfl› tarafla onun vekili olmadan ücret 

dahil hiçbir konuda görüflemez. Müvekkile ait olup da avukata ait olan 

belgeleri dava sonunda müvekkil gelip almazsa ona bir ihtarname çekilmek 

suretiyle belgelerini almas›n› sa¤lamak avukat› disiplin hukuku aç›s›ndan 

sorumluluktan kurtaracakt›r. Avukat taraf›ndan tahsil edilen ücretlerin 

bekletilmeksizin müvekkile haber verilmek suretiyle kendisine tevdi 

edilmesi gerekir. Vekalet ücretini tahsil edemeyen avukat›n da takibe 

geçerken durumdan Baro’yu haberdar etmesi gerekir. Ayr›ca avukat›n 

avukatla olan uyuflmazl›klar›nda Baro’nun haberdar edilmesi de meslek 

kural› bak›m›ndan ayr› bir gerekliliktir. 12 

4. Çal›flma Yöntemlerine Göre Avukatl›k Ücreti 

Avukatl›k sözleflmesinde taraflar kuflku yok ki avukat ile hukuki 

yard›m konusunda ifli görülen müvekkilidir. Avukatlar›n yaln›zca serbest 

çal›flan avukattan ibaret olmad›¤› uygulamada görülen bir durumdur. 

Serbest çal›flan avukat›n yan› s›ra, bir avukat yan›nda çal›flan avukat, ifl 

sahibinin yan›nda ücretli olarak çal›flan avukat, dan›flman avukat, kamu 

kurumunda çal›flan avukat ve nihayet avukat ortakl›¤›nda çal›flan avukat 

olarak ay›r›ma tabi tutulabilir. 13 

Serbest çal›flan avukatlar, Avukatl›k Yasas›’nda tan›mland›¤› üzere 

kendi özel bürosu bulunan ve ba¤›ms›z çal›flan avukatlard›r. Bu avukatlar 

müvekkile do¤rudan kendi ad›na serbest meslek makbuzu kesebilen, 

uygulamada vergi aç›l›fl› bulunan avukatlar olarak tan›mlanan kiflilerdir. 

Bir avukat yan›nda çal›flan avukatlar ise, ifl hukuku hükümlerine göre 

bir çeflit hizmet akdiyle yan›nda çal›flt›klar› avukata ba¤l› olan kiflilerden 

(10) Murat Ayd›n sunumu, a.g.e. 

(11) Av. Muammer Ayd›n sunumu a.g.e. 

(12) Av. Yasin Güldafl sunumu a.g.e. 

(13) Murat Ayd›n, Avukatl›k Ücreti, Seçkin, Ankara, 2007


oluflur. Arada ç›kan uyuflmazl›klarda ifl hukuku hükümlerinin uygulan›yor 

olmas› bu avukatlar›n müvekkile karfl› olan sorumlulu¤unu ard›l plana 

atmaktad›r. Bu tür durumlarda müvekkiller serbest çal›flan avukatla 

görüflmekte, görüflülen avukat da büro içerisinde ifl paylafl›m› yaparak ifl 

sahibinin hukuki ifllerinin yürütülmesini sa¤lamaktad›r. 

Yarg›tay bu durumlardaki uyuflmazl›klara ‹fl Hukuku hükümlerinin 

uygulanaca¤›n› belirlemifltir. Avukatl›k yasas› vekil-müvekkil aras›ndaki 

iliflkiyi düzenleyen bir yasad›r. Somut olayda ise taraflar aras›nda iflçiiflveren 

iliflkisi bulundu¤undan uyuflmazl›¤›n ‹fl Yasas› hükümlerine göre 

çözümlenmesi gerekir. 14 

Dan›flman avukat ya da müflavir hukukçu olarak tan›mlanan 

avukatlar ifl sahiplerinin bünyesinde ya da ayr› zamanda hizmet yürüten ve 

ifle ya da zamana göre hizmetin yürütüldü¤ü kiflilerden oluflur. Avukat bu 

tür durumlarda bir sözleflme ile karfl› tarafla yap›lacak ifllerin ayr›nt›lar›n› 

düzenleyebilir. Hatta Yarg›tay uygulamas›na göre Avukatl›k Asgari Ücret 

Tarifesi’nin alt›nda dahi ücret kararlaflt›rabilir. 15 

Bu tür durumlarda ifl 

sahibi ile avukat aras›nda imzalanan vekalet ücreti sözleflmeleri, genel 

hukuk ilkelerine göre geçerli kabul edilmekte ve Avukat›n o ifl sahibi 

d›fl›nda ayr›ca kendi ifllerini de ald›¤› gözetilerek ifl Avukatl›k ve Borçlar 

Hukuku hükümlerine tabi olmaktad›r. 

Yap›ld›¤› tarihte davac›n›n dayand›¤› sözleflme, Avukatl›k Kanunu 

aç›s›ndan da geçerli ve taraflar› ba¤lay›c› hizmet hukuk müflavirli¤i 

niteli¤inde bir sözleflmedir. Sözleflme ile belirlenen ücretin, Avukatl›k 

Kanunu’nun 164. maddesinin 4. f›kras›n›n 1. cümlesinde belirtilen anlamda 

asgari ücret tarifesi alt›nda ücret oldu¤u kabul edilemez. Taraflar aras›ndaki 

ihtilaf›n, serbest iradeleri ile yapt›klar› ve geçerli olan bu sözleflmenin 

hükümlerine göre çözülmesi gerekir. 16 

Kamu avukat› olarak çal›flan avukatlar da yasalar› çerçevesinde 

memur statüsünde çal›flmalar›n› sürdürürler. Aksi yönde bir sözleflme 

imzalanmam›flsa hazine avukatlar› da karfl› taraf vekâlet ücretlerini hukuki 

engele u¤ramadan alabilirler. 17 

Dan›fltay içtihad› da bu yöndedir: Kurum avukatlar›; Mahkemelerde 

kurumlar›n› temsile yetkili devlet memuru olmalar› nedeniyle di¤er 

memurlar›n tabi oldu¤u yasa hükümleriyle ba¤l›d›rlar. Özlük haklar›nda 

oldu¤u gibi idarenin hakl› ç›kt›¤› davalarda hükmedilen vekalet ücretlerinin 

kendilerine ödenmesinde yukar›da an›lan bu konuya iliflkin özel yasa 

hükümlerine tabidirler. Bunun sonucunda; serbest meslek erbab› avukatlar, 

(14) 9. HD. E. 2004/33336, K. 2005/23372, T. 30/06/2005 

(15) 3. HD. 2005/7644, 2005/7978, 14.07.2005 

(16) 13. HD. 2005/16998, 2006/6398, 24.04.2006 

(17) Murat Ayd›n, a.g.e.


mahkemece hükmedilen vekalet ücretini vekil avukat s›fat›yla tamam›n› 

almakta, ba¤l› bulundu¤u kurumunu temsil yetkisine sahip kurum 

avukatlar› ise mahkemece hükmedilen vekalet ücretini kurumlar›n› temsile 

yetkili memur olmalar› nedeniyle özel yasa hükümlerinde gösterilen flekil ve 

miktarda almaktad›rlar. Bu nedenle aksine verilen idare mahkemesi 

karar›nda yasal isabet bulunmam›flt›r. 18 

Karfl› taraf vekalet ücreti uyuflmazl›klar›nda Yarg›tay da bu görüflü 

savunmufltur: 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 8. maddesinde, "‹fl sözleflmesi, bir 

taraf›n (iflçi) ba¤›ml› olarak ifl görmeyi, di¤er taraf›n (iflveren) da ücret 

eklemeyi üstlenmesinden oluflan sözleflmedir" tan›mlamas› yap›lm›flt›r. 

Belirtmek gerekirse, 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nda "Hizmet akdi" sözcü¤ü 

terkedilmifl, yerine "‹fl sözleflmesi" ifadesi kullan›lm›flt›r. Hizmet 

sözleflmesinin, "Hizmet akdi, bir mukaveledir ki onunla iflçi, muayyen veya 

gayri muayyen bir zamanda hizmet görme¤i ve ifl sahibi dahi ona bir ücret 

vermeyi taahhüt eder" fleklindeki tan›m› Borçlar Kanunu’nun 313/1. 

maddesinde yap›lm›flt›r. Bu tan›mda sadece hizmet ve ücret unsurlar› 

belirginken, 4857 say›l› Yeni ‹fl Kanunu’nda, daha önce Anayasa 

Mahkemesi ve ö¤retinin de kabul etti¤i gibi "ba¤›ml›l›k" unsuruna da yer 

verilmifltir. Ba¤›ml›l›k, ifl ve sosyal güvenlik hukuku uygulamas›nda temel bir 

ilke olup, bu unsur, hizmetini iflverenin gözetimi ve yönetimi alt›nda yapmay› 

ifade eder. Ne var ki, ifl hukukunun dinamik yap›s› ortaya ç›kan atipik ifl 

iliflkileri, yeni istihdam modelleri, bu unsurun ele al›nmas›nda her somut 

olay›n niteli¤inin göz önünde bulundurulmas›n› zorunlu k›lmaktad›r. Zaman 

unsurundan amaç; bir kimsenin günlük belirli bir zaman dilimi içerisinde ifl 

gücünü bir iflveren emrine tahsis etmesidir. Az yukar›da de¤inildi¤i üzere; 

ücret, BK m.313 anlam›nda hizmet akdini oluflturan unsurlardand›r. Görülen 

ifl karfl›l›¤› iflverenin BELL‹ bir zaman dilimi için ödemifl oldu¤u bedel, ücret 

unsurunu oluflturur. Sonuç itibariyle, hizmet sözleflmesini karakterize eden 

unsurlar, "zaman", "ba¤›ml›l›k" ve "ücret" olarak aralanmakta ve "ücret" 

unsurunun yoklu¤u durumunda çal›flma ya vekalet sözleflmesine, ya da bir 

sözleflme iliflkisi bulunmaks›z›n hat›r, yard›m, dayan›flma, arkadafll›k gibi 

bir nedene dayanmaktad›r. Somut olayda; daval› ‹stanbul Su ve 

Kanalizasyon ‹daresi Genel Müdürlü¤ü’nde avukat olarak görev yapan 

davac›n›n, 1136 say›l› Avukatl›k Kanunu’nun 164. maddesine dayanarak, 

yarg› karar›yla karfl› tarafa yükletilen ve daval› tarafça emanet hesab›nda 

biriktirilen vekalet ücretinden pay›na isabet eden bölümü dava etmesiyle 

ortaya ç›kan görev sorununun, az yukar›da yap›lan aç›klamalar 

do¤rultusunda çözümlenmesi gerektir. Gerçekten, ‹SK‹ Genel Müdürlü¤ü 

Birinci Hukuk Müflavirli¤i’ni Kurulufl Görev ve Yetki Yönetmeli¤i'nin 30. 

maddesinde, daval› bünyesinde çal›flan memurlar›n› takip ettikleri dava ve 

(18) Dan›fltay 11. Daire, E. 2002/4665, K. 2003/4924, T. 10/11/2003


icra takipleri sonucunda tarifeye dayal› olarak karfl› tarafa yükletilen vekalet 

ücretlerinin tahsilini müteakip emanet hesab›na aktar›laca¤› ve belirli 

oranlarda avukatlara da¤›t›laca¤› belirtilmifltir. Davac›n›n isteminin 

dayand›¤› hukuki esas, kendisi ile daval› aras›nda yap›lan hizmet 

sözleflmesi ile daval›n›n üzerine ald›¤› "ücret" borcuna iliflkin olmay›p; 

emanet hesab›nda toplanan vekalet ücretinin, teamül ve Yönetmelik 

hükümlerine ayk›r› olarak ödenmemesi esas›na dayanmaktad›r. Baflka bir 

deyimle davac›, yarg› karar›yla karfl› tarafa yükletilen ve daval› tarafça 

emanet hesab›nda biriktirilen vekalet ücretinden pay›na isabet eden bölümü, 

an›lan Yönetmelik hükümlerine ve 1136 say›l› Avukatl›k; Kanunu’nun 164. 

maddesine dayanarak talep etmektedir. Uyuflmazl›¤›n çözümünde, yanlar 

aras›ndaki hukuki iliflkide öncelikle Borçlar Kanunu’nun vekalet akdi 

hükümleri uygulanabilecektir. Hal böyle olunca; aç›k kanun hükmü ile ifl 

mahkemesinde görülece¤i belirtilmemifl olan bu tür davalar genel 

mahkemelerde görülece¤inden Yerel Mahkemenin, genel mahkemenin görevli 

oldu¤una iliflkin direnmesi usul ve yasaya uygun olup, yerindedir. 19 

Avukatl›k ortakl›¤›na ba¤l› bir büroda çal›flan avukatlar ile ifl sahipleri 

aras›ndaki vekalet ücreti konular› da Avukatl›k Hukuku hükümlerine göre 

çözümlenir. 20 

‹fl sahibi, avukat›n hukuki yard›m›ndan yararlanmak isteyen bunun 

için avukata vekâlet ç›kartan kimsedir. Borçlar Kanunu’nun 396 ve 397. 

maddelerinde s›ralanan azil, istifa, ölüm, ehliyetin sona ermesi ve iflas gibi 

vekalet iliflkisini sona erdiren herhangi bir nedenin oluflmas›na de¤in de 

vekalet iliflkisi sürer. 

5. Avukatl›k Sözleflmelerinin Kapsam› ve Geçerlilik Koflullar› 

Avukatl›k Yasas›’n›n Avukatl›k Sözleflmesi bafll›¤›n› tafl›yan On birinci 

K›sm› Avukatl›k Sözleflmesi’nin kapsam›n› düzenler. Bu Kanunun on 

birinci k›sm›n›n bafll›¤› “Avukatl›k Ücreti” iken 2001 tarih ve 4667 Say›l› 

Kanun’un 76. maddesiyle Avukatl›k Sözleflmesi olarak de¤iflmifltir. Yine 

ayn› yasayla madde bafll›¤› “Avukatl›k ücretinin serbestçe kararlaflt›r›lmas›” 

iken Avukatl›k Sözleflmesi’nin kapsam› fleklinde de¤ifltirilmifltir. Buna göre 

163. madde, ilk f›kras›nda avukatl›k sözleflmesinin serbestçe düzenlenece- 

¤ini hüküm alt›na alm›flt›r. Bu serbestli¤in Borçlar Hukuku’nun sözleflme 

özgürlü¤üne engel teflkil eden halleri olan ahlaka ve adaba ayk›r› olmama 

ile di¤er engel hallerin yan› s›ra Kamulaflt›rma ve Kadastro gibi baz› özel 

yasalarda yer alan düzenlemelerle s›n›rlanm›flt›r. Bu özel yasalar avukatl›k 

ücretinin do¤rudan dava de¤erinin içerisinden al›nmas›na ya da bu yönde 

(19) Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu, E. 2007/13-247, K. 2007/262, T. 09/05/2007 



sözleflme hükmü kararlaflt›r›lmas›na engel hükümler getirmektedirler. (Bkz. 

2942 say›l› Kamulaflt›rma ve 3402 say›l› Kadastro Yasalar›, madde 31) 

Bu s›n›rlamalar›n hukuka uygun oldu¤u konusunda yüksek yarg› 

kararlar› mevcuttur. 

07.03.1963 gün ve 1962/286 E, 1963/53 K. say›l› Anayasa Mahkemesi 

karar›n›n gerekçesinde de aç›kça vurguland›¤› veçhile, kamulaflt›rma ile ilgili 

davalarda vekili ile müvekkilin avukatl›k ücretini serbestçe tayin etmelerini 

önleyen bir hüküm mevcut de¤ildir. Taraflar›n serbest iradeleri ile avukatl›k 

ücretinin belirtilmesine iliflkin bir sözleflme (kamu düzenini bozacak ya da 

genel ahlak kavram› ile ba¤daflmayacak, toplum yarar›na ayk›r› ve kifli hak 

ve hürriyetleriyle toplum yarar› aras›ndaki dengeyi sarsacak) bir sonuç 

do¤urmaz. Yasa koyucunun, 1136 say›l› Yasa’n›n 164, 163/2, 166/2, 

173/1 ve 47. maddelerinin koydu¤u yasaklar› biraz daha geniflletme 

amac›yla 6830 Say›l› Yasa’n›n 32. maddesiyle sevketti¤i yasaklar›n gerçek 

amac›n›n «kamulaflt›rma ile ilgili davalarda, vekil ile müvekkilin tayin 

edecekleri avukatl›k ücretine bir s›n›r getirmek olmay›p», az önce an›lan 

Anayasa Mahkemesi karar›nda da belirtildi¤i veçhile «kamulaflt›rma faaliyeti 

s›ras›nda suistimallere ve spekülasyonlara meydan vermemek, gerçek 

bedelin takdirini sa¤lamak», bu kanundan kastedilen gayenin fevkinde 

idareyi mali külfete maruz b›rakmamakt›r. 21 

6. Sözleflmenin Varl›¤› Genel Yöntemlerle Kan›tlanabilir 

Yarg›tay, 163. maddede yer alan hükümlerin ücrete iliflkin olarak 

ödeme yap›l›p yap›lmad›¤› hususunda taraflar›n yemin teklif edip yemin 

deliline dayanmalar›nda bir engel halin bulunmad›¤› yönünde kararlar 

vermektedir. 

Sözleflme, an›lan yasa hükmüne uygun olarak düzenlendi¤i için kural 

olarak geçerlidir. Ancak sözleflmenin yap›ld›¤› tarihte BK’n›n 19. maddesi 

hükümlerine de ayk›r› düflmemesi gerekir. O nedenle taraflar›n sözleflme ile 

amaçlad›klar› ç›karlar›n dengede olmas› gerekti¤i kabule dilerek, 

sözleflenlerin gerçek ve müflterek maksad› ve ç›karlar› aranmal›, 

sözleflmenin kanunun gösterdi¤i s›n›rlar içinde kal›p kalmad›¤› ahlaka ayk›r› 

olup olmad›¤› belirlenmelidir. Sözleflmenin yap›ld›¤› tarihte bir taraf için 

sa¤lanan hak ve menfaate eflit düflmeyen fahifl bir hak ve menfaatin karfl› 

tarafa sa¤lanmas› ahlak kurallar›na ayk›r› düfler. 22 

Yasan›n 163. maddesinin devam eden f›kralar›nda, avukatl›k 

sözleflmesinin belli bir hukukî yard›m› ve meblâ¤› yahut de¤eri kapsamas› 

gerekece¤i ifade edilmifltir. Hukuki yard›m avukat›n resmi ve adli merciler 

önünde ya da müvekkil için kifliler nezdinde gerçeklefltirece¤i avukatl›k 

(21) 4. HD. E. 1979/10104, K. 1980/1334, T. 05/02/1980 

(22) 13. HD. 2001/742, 2001/1516 T.15.02.2001, ‹stanbul Barosu Dergisi 2009/4 s.2885


hizmetidir. Mebla¤ ya da de¤er ise avukat›n bu hizmetler karfl›l›¤›nda hak 

etti¤i ve edece¤i ücreti kapsar. 

Avukatl›k Kanunu'nun 163 ve 164. maddeleri hükmü gere¤ince, 

avukatl›k ücreti, avukatla ifl sahibi aras›nda serbestçe kararlaflt›r›l›r ve bu 

ücretin belli bir miktar› kapsamas› gereklidir. Olay›m›zda da ücret maktu 

olarak kararlaflt›r›lm›fl olmakla, kural olarak sözleflme geçerlidir. Kanunun 

koydu¤u kural bu olmakla birlikte, ücret sözleflmesinin yap›ld›¤› tarihe 

göre de Borçlar Kanunu'nun 19. maddesine ayk›r› düflmemelidir. 

Sözleflmenin yap›ld›¤› tarihte taraflar›n amaçlad›klar› ç›karlar›n dengede 

oldu¤u kabul edilmelidir. Sözleflme ile bir taraf için sa¤lanan hak ve 

menfaate denk düflmeyen ve fahifl olan menfaatin karfl› tarafa sa¤lanm›fl 

olmas›, iyiniyet (MK m.2) kurallar›na, hak ve nesafete, ahlak kurallar›na 

ayk›r›d›r. 23 

Bir baflka kararda baflar›ya göre de¤iflen ücret belirlenmesinin olas› 

bulundu¤unun alt› çizilmifltir: 

Avukatl›k sözleflmesinin “bir hükmünün geçersizli¤i, bu sözleflmenin 

tümünü geçersiz k›lmaz." hükmü mevcut oldu¤undan, yasada öngörülen %25 

oran›n› aflan sözleflmenin, tavan miktar› olan %25 oran›nda geçerli 

oldu¤unun kabulü ile vekalet ücretinin de bu orana göre belirlenmesi gerekir. 

Mahkemece, davan›n kaybedilmesi halinde ödenecek ücret tutar›n›n belirlenmedi¤inden 

bahisle, dava konusu vekalet ücret sözleflmesinin Avukatl›k 

Kanunu'nun 164. maddesi gere¤ince tümüyle geçersiz oldu¤u kabul edilerek, 

ücrete konu olan davan›n hüküm tarihinde geçerli olan Avukatl›k Asgari 

Ücret Tarifesi gere¤ince daval› lehine hükmedilen miktar üzerinden 

hesaplanan vekalet ücretinin tahsiline karar verilmiflse de, ad› geçen 

Kanunun 4467 Say›l› Yasa ile yap›lan de¤ifliklikten sonraki 164. maddesinde, 

sözleflmenin geçerli say›labilmesi için, de¤ifliklikten önce mevcut olan 

"baflar›ya göre de¤iflme koflulu" kald›r›lm›fl olup, yap›lan bu de¤ifliklikten 

sonra, 02.05.2001 tarihinden sonra düzenlenen avukatl›k ücret 

sözleflmelerinde, ücretin nispi olarak belirlenmesi durumunda, sözleflmenin 

geçerli say›labilmesi için, "baflar›ya göre de¤iflen ücret belirleme zorunlulu¤u" 

kalmad›¤›ndan, mahkemenin aksi yöndeki kabulünde isabet bulunmamaktad›r. 

24 

7. Avukatl›k Sözleflmesinin Niteli¤i 

Avukatl›k sözleflmesi avukat ile ifl sahibi aras›nda avukat›n hukuki 

yard›mda bulunmay› üstlendi¤i, ifl sahibinin de kural olarak yap›lan ifl 

karfl›l›¤›nda ücret ödeme borcu alt›na girdi¤i tam iki tarafa borç yükleyen 

sözleflmelerdendir. 25 

(23) 13. HD. E. 2008/11804, K. 2009/3099, T. 09/03/2009 

(24) 13. HD. E. 2008/13013, K. 2008/15799, T. 29/12/2008 

(25) Avukatl›k Ücreti, M. Ayd›n, 2007 Seçkin


Yaz›l› olmayan anlaflmalar, genel hükümlere göre ispatlan›r. Bu f›kraya 

göre avukat ile müvekkil aras›nda bir sözleflme yap›lm›fl olup da, yaz›ya 

dökülmeyen sözleflmeler, tan›k bilirkifli incelemesi ile ispatlanaca¤› gibi 

yap›lan hukuki yard›m›n somut göstergeleri ile de ispat yoluna gidilebilir. 

Bu anlamda aç›lm›fl ve sonuca ulaflm›fl bir dava dosyas› ya da müvekkil 

ad›na avukat olarak karfl› tarafa gönderilen bir ihtarname örne¤i dahi kan›t 

olarak ileri sürülebilecektir. 

Sözleflmenin kuruldu¤u tarihte yürürlükte bulunan avukatl›k asgari 

ücret tarifesinin uyuflmazl›klara uygulanmas› as›ld›r. 

Anayasa Mahkemesi 07.02.2008 tarihinde Avukatl›k Kanunu’na 5043 

Say›l› Kanun ile eklenen geçici 21. maddeyi iptal etmifltir. Bu durumda 

avukatl›k ücretinden kaynaklanan uyuflmazl›klara, sözleflmelerin kuruldu¤u 

tarihte yürürlükte olan Avukatl›k Kanunu hükümlerinin uygulanmas› 

gerekir. Somut olayda taraflar aras›nda yaz›l› bir avukatl›k ücret sözleflmesi 

yoktur. Davac› avukat, daval›n›n vekili olarak Nizip Asliye Hukuk 

Mahkemesi’nde 13.02.2001 tarihinde görev üstlenerek dava açm›flt›r. Öyle 

olunca o tarihte yürürlükte bulunan Avukatl›k Kanunu’nun, 02.05.2001 

tarihinde yürürlü¤e giren 4667 Say›l› Kanun’la yap›lan de¤ifliklikten önceki 

163/son maddesi gere¤i, o tarihteki yürürlükte olan Asgari Ücret Tarifesi’ne 

göre (hükme esas al›nan raporda dava de¤eri olarak kabul edilen 

66.645.37.-TL. üzerinden) hesaplama yap›lmas› gerekir. Di¤er taraftan 

davac› avukat, Mersin 4. ‹cra Müdürlü¤ü'nün 2003/3278 esas say›l› 

dosyas›na da daval› vekili olarak 25.07.2003 tarihinden itibaren hizmet 

vermeye bafllam›flt›r. Bu dosya yönünden de o tarihte yürürlükte bulunan ve 

02.05.2001 tarihinde yürürlü¤e giren 4667 Say›l› Yasa ile de¤iflik Avukatl›k 

Kanunu’nun 164/4. maddesi hükmünce avukat›n yapt›¤› ifl ve eme¤i de 

gözetilmek suretiyle %5-15 aras›nda uygun bulunacak bir orana göre takibe 

konu as›l alacak miktar› yönünden hesaplama yap›l›p, sonucuna uygun bir 

karar verilmesi gerekirken bu yönlerin gözard› edilerek yaz›l› flekilde hüküm 

tesis edilmifl olmas›, usul ve yasaya ayk›r› olup, bozmay› gerektirir. Borçlar 

Kanunu'nun 101. maddesi hükmünce muaccel bir borcun borçlusu 

alacakl›n›n ihtar› ile mütemerrit olur. Ücret alaca¤› yönünden icra takibinden 

önce daval› temerrüde düflürülmemifltir. Temerrüt faizinin istenilebilmesi için 

alaca¤›n muaccel olmas› yeterli olmay›p, borçlunun ayr›ca temerrüde 

düflürülmüfl olmas› gerekir. Olayda daval›n›n icra takibinden önce temerrüde 

düfltü¤ü kan›tlanamad›¤›na göre mahkemenin ayr›ca alacak miktarlar›na 

ifllemifl faiz hesab› yapt›rmak suretiyle ifllemifl faiz yönünden de davay› 

kabul etmifl olmas›, usul ve yasaya ayk›r› olup, bozmay› gerektirir. 26 

(26) 13. HD. E. 2007/14863, K. 2008/4922, T. 08/04/2008


Yasaya ayk›r› olmayan flarta ba¤l› sözleflmeler geçerlidir. Eski 

düzenlemelerde baflar› koflullu sözleflmeler geçersiz say›l›yordu ancak bu 

madde ile emredici hükümlere ayk›r› düflmeyen koflullu sözleflmelerin de 

geçerli olaca¤› hüküm alt›na al›nm›flt›r. Örne¤in iki taraf aras›nda yap›lan 

avukatl›k sözleflmesinde yap›lacak icra takip dosyalar› için tahsilat halinde 

tahsil edilen bedelin belirli bir yüzdesinin avukata verilece¤i 

kararlaflt›r›labilir. Baflar›s›zl›k hali için de bir ücret öngörülmelidir. 

Avukatl›k ücret tavan›n› aflan sözleflmeler, bu Kanunda belirtilen tavan 

miktar›nda geçerlidir. Buradaki tavan miktar bir sonraki madde olan 164. 

maddede “yüzde yirmi befli aflmamak üzere dava veya hükmolunacak fleyin 

de¤eri yahut paran›n belli bir yüzdesi avukatl›k ücreti olarak 

kararlaflt›r›labilir,” hükmüyle belirlenmifltir. Bu hüküm do¤rultusunda 

dava konusu para d›fl›ndaki mal ve haklar›n aynen avukata ait olaca¤› 

hükmünü tafl›yamayaca¤› da vurgulanm›flt›r. 

Yarg›tay’›n kimi kararlar›nda avukat›n tarifenin alt›nda ücret almay› 

önce kabul edip sonra tarife hükümlerine göre vekâlet ücreti istemesini MK 

m.2 gere¤i nesnel iyi niyet kural›yla ba¤daflmad›¤› yönünde hüküm 

kurulmaktad›r. 27 

Avukatl›k Kanunu'nun 164. maddesinin ikinci f›kras›nda yukar›daki 

serbesti kural›na; baz› koflullar alt›nda bir istisna getirilmifltir. Buna göre, 

has›l› davaya ifltirak niteli¤inde olmamak, davada gösterilen baflar›ya göre 

de¤iflmek ve yüzde yirmibefli aflmamak, üzere dava olunan veya 

hükmolunacak fleyin de¤erinin belli bir yüzdesi avukatl›k ücreti olarak 

kararlaflt›r›labilecektir. Burada, avukatl›k ücreti ile, dava olunan veya 

hüküm alt›na al›nacak fleyin de¤eri aras›nda ba¤lant› kuruldu¤unda, 

yasakoyucu, maktu avukatl›k ücretinde oldu¤u gibi serbesti ilkesini 

benimsememifl, taraflar›n iradesine üç yönden s›n›rland›rma getirmifltir. 

Kamu düzeni ile ilgili olan bu s›n›rland›rmalara uyulmad›¤› takdirde, 

avukatl›k ücret sözleflmesi geçersiz olacak ve bunun yerine Avukatl›k Asgari 

Ücret Tarifesi hükümleri uygulanacakt›r. Dava konusu olayda, taraflar 

aras›nda düzenlenen 20.02.1987 tarihli avukatl›k ücret sözleflmesinde iflin 

konusu "ortakl›¤›n giderilmesi-izale-i flüyu" olarak gösterildikten sonra, ücret 

k›sm›nda "Daval› fleyin de¤eri %10'u (hissesi 25.000.000.-TL’dir)" 

denilmifltir. Bu flekilde belirtilen avukatl›k ücreti, Avukatl›k Kanunu'nun 

163/2. ve 164/1. maddelerinde sözü edilen maktu ücret olmay›p, 164/2. 

maddenin kapsam›na giren nisbi avukatl›k ücretidir. Dava olunan fleyin 

belirtilen de¤erinin belli bir yüzdesinin ayn› zamanda maktu ücreti de ifade 

edece¤i ve bu nedenle, buradaki ücretin nisbi de¤il maktu ücreti gösterdi¤i 

ileri sürülerek, 164/2. maddenin kapsam› d›fl›nda kald›¤› yolundaki bir 

görüfle kat›lmak mümkün de¤ildir. Çünkü böyle bir görüfl, giderek 164/2. 

maddenin uygulanmas›n› ortadan kald›r›r. Bu nedenlerle, ço¤unluk


taraf›ndan, dava konusu olayda, Avukatl›k Kanunu’nun 164/2. maddesi 

hükmünün uygulanmas› gerekti¤i görüflü benimsenmifltir. Taraflar aras›ndaki 

avukatl›k ücret sözleflmesinde, bu f›krada öngörülen (davadaki 

baflar›ya göre de¤iflmek) kofluluna yer verilmedi¤inden, ücret sözleflmesi 

geçersiz olup, uyuflmazl›¤›n, taksim ve izale-i flüyu davas›n›n aç›ld›¤› tarihte 

yürürlükte bulunan Avukatl›k Asgari Ücret Tarifesi hükümlerine göre 

çözümlenmesi gerekir. 28 

Davada dayan›lan 19.08.1984 günlü ücret sözleflmesinde müddeabih 

de¤erinin %20'si ücret olarak kararlaflt›r›lm›flt›r. Davac› taraf›ndan aç›lm›fl 

olan davalar ecrimsil ve izale-i fluyu davalar›d›r. Mahkemece hükme 

dayanak al›nan 20.04.1987 günlü bilirkifli raporunda izale-i fluyu konusu 

tafl›nmazlarda daval›lara düflecek pay›n de¤eri 51.365.065 lira ile ecrimsil 

davas›nda gösterilen de¤er 1.800.000 liran›n toplam› üzerinden %020 

oran›na göre davac›n›n vakalet ücreti isteyebilece¤i kabul edilmifltir. 

Avukatl›k Kanunu’nun 164/2. maddesi gere¤ince dava olunan ve 

hükmolunacak fleyin belli bir yüzdesinin avukatl›k ücreti olarak 

kararlaflt›r›lmas› davada gösterilen baflar›ya göre de¤iflmek ve % 25'i 

geçmemek kofluluyla mümkündür. Olayda, baflar› ile de¤iflmek koflulu 

bulunmamaktad›r. Avukatl›k ücret sözleflmesi bu nedenle geçersizdir, 

taraflar› ba¤lamaz. Bu durumda davac›, Avukatl›k Kanunu’nun 163/ son 

maddesi gere¤ince Avukatl›k Asgari ücret Tarifesi’ne göre ücret talep 

edebilir. 29 

8. Avukatl›k Asgari Ücret Tarifesi 

163. maddenin son k›s›mlar› ifa edilmifl sözleflmenin geçersizli¤i ileri 

sürülemez, yokluk halleri hariç, avukatl›k sözleflmesinin bir hükmünün 

geçersizli¤i, bu sözleflmenin tümünü geçersiz k›lmaz, hükümlerini 

içermektedir. Bu düzenlemenin ilk f›kras›n›n hangi niyetle yasaya 

kondu¤unu hukuki argümanlarla aç›klamak do¤rusu bize göre pek olas› 

de¤ildir. ‹fa edilen bir sözleflmenin geçersiz say›lamayaca¤› yönündeki bir 

cümlenin kan›m›zca Anayasa Mahkemesi’nin önüne gitmesi durumunda 

iptali gündeme gelebilecektir. Çünkü ahlaka ya da iyi niyete ayk›r› olarak 

imza alt›na al›nm›fl bir sözleflmenin bir k›sm›n›n ifa edilmifl olmas› o 

sözleflmenin geçersizli¤ini ileri sürmeye engel teflkil etmesi hukukun temel 

ilkeleriyle ba¤daflmamakta ne de ortaya ç›kabilecek ücret uyuflmazl›klar›na 

hukuki bir çözüm getirmektedir. Bu f›kran›n ortaya ç›kan uyuflmazl›klara 

uygulanabilirli¤i de oldukça tart›flmal›d›r. 30 

(27) Bkz. M. Ayd›n, Avukatl›k Ücreti, Seçkin, Ankara 2007 

(28) HGK 1993 / 13-26 K : 1993 / 95 T: 03/03/1993 

(29) 13. HD. E. 1987/5144, K. 1988/90, T. 28/01/1988 

(30) Murat Ayd›n, Avukatl›k Ücret Sözleflmeleri, ‹stanbul Barosu Yay›nlar›


Davac› sözleflme ile kararlaflt›r›lan ayl›k ücreti ödenmemifl ise bunu talep 

edebilir. 1996 y›l›ndan beri daval›n›n avukat› olarak görev yapan davac›n›n 

sözleflmenin feshinden sonra sözleflmenin ayl›k sabit ücrete iliflkin 

hükmünün geçersiz oldu¤unu öne sürerek 2001 y›l›ndan itibaren tarifeye 

göre ücret talebinde bulunmas› mümkün de¤ildir. 31 

Sözleflmeyi geçersiz k›lan olgular›n bafl›nda, yasaya ayk›r›l›klar, 

tarifenin alt›nda ücret al›nmas›, Kamulaflt›rma Kanunu 31. maddesine 

ayk›r› ifllem, kanuna ve ahlaka ayk›r› ifllem, iyi niyet ile hak ve nesafet 

kurallar›na ayk›r›l›k, gelmektedir. Avukata ifl getirilmesi konusunda 

yap›lan sözleflmeler de Yasan›n 48. maddesi karfl›s›nda geçersizdir. Baflar› 

koflullu sözleflmenin geçerli olabilmesi için baflar›s›zl›k hali için de ücret 

ödenmesi gerekir. Davan›n kayb› halinde ne ücret ödenece¤i belirlenmelidir. 

32 

Avukatl›k Yasas›’n›n 164. maddesinin bafll›¤› Avukatl›k ücreti 

ibarelerinden oluflmaktad›r. Maddenin 4. f›kras› avukatl›k asgarî ücret 

tarifesinin alt›nda vekâlet ücreti kararlaflt›r›lamayaca¤›n› belirlemifltir. 

Ücretsiz dava al›nmas› halinde, durum baro yönetim kuruluna bildirilir. 

Avukatl›k Asgari ücret tarifesinin ne flekilde haz›rlanaca¤› da 1136 Say›l› 

Yasa’n›n 168. maddesinde belirlenmifltir. Buna göre, Avukatl›k ücret 

tarifesinin haz›rlanmas› Barolar›n yönetim kurullar›, her y›l Eylül ay› 

içerisinde, yarg› yerlerindeki ifllemler ile di¤er ifllemlerden al›nacak 

avukatl›k ücretinin asgarî hadlerini gösteren birer tarife haz›rlayarak 

Türkiye Barolar Birli¤i’ne göndermesiyle bafllar. Türkiye Barolar Birli¤i 

Yönetim Kurulu da Baro Yönetim Kurullar›n›n tekliflerini de göz önüne 

alarak uygulanacak tarifeyi o y›l›n Ekim ay› sonuna kadar haz›rlayarak 

Adalet Bakanl›¤›’na gönderir. fiu kadar ki haz›rlanan tarifede; genel 

bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim, harç ve benzeri 

mali yükümlülükler ve bunlar›n zam ve cezalar› ile tarifelere iliflkin davalar 

ve 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun’un 

uygulanmas›ndan do¤an her türlü davalar için avukatl›k ücreti tutar› 

maktu olarak belirlenir. Bu tarife Adalet Bakanl›¤›na ulaflt›¤› tarihten 

itibaren bir ay içinde Bakanl›kça karar verilmedi¤i veya tarife onayland›¤› 

takdirde kesinleflir. Ancak Adalet Bakanl›¤› uygun bulmad›¤› tarifeyi bir 

daha görüflülmek üzere, gösterdi¤i gerekçesiyle birlikte Türkiye Barolar 

Birli¤i’ne geri gönderir. Geri gönderilen bu tarife, Türkiye Barolar Birli¤i 

Yönetim Kurulu’nca üçte iki ço¤unlukla aynen kabul edildi¤i takdirde 

onaylanm›fl, aksi halde onaylanmam›fl say›l›r; sonuç Türkiye Barolar Birli¤i 

taraf›ndan Adalet Bakanl›¤›’na bildirilir. Kararlara karfl› hem Bakanl›¤›n 

hem de Barolar Birli¤i’nin idari yarg›da dava açma haklar› bulunmaktad›r. 

(31) 13. HD. 2006/6948 K. T. 02.05.2006 



Yarg›tay, avukat›n ücrete hak kazanabilmesi için, yasaca belirlenen 

hizmet koflullar›n›n yerine getirilmesi gerekti¤ine hükmetmifltir. 

1136 say›l› Avukatl›k Kanunu’nda özel kurallara ba¤lanm›fl bulunan 

Avukatl›k Ücret Sözleflmesi’ne iliflkin hükümlerin uygulanabilmesi ve 

avukat›n sözleflmede yaz›l› avukatl›k ücretine müstahak olabilmesi için 

kanunda öngörülen koflullar›n gerçekleflmesi gerekir. An›lan Kanunun 163. 

maddesine göre avukatl›k ücreti, avukat›n vekalet hizmetine karfl›l›k olan 

mebla¤› ifade eder. fiu halde avukat›n ücrete müstahak olabilmesi için ‹lk ve 

as›l koflul avukat›n müvekkili ad›na bir vekalet hizmetini ifa etmifl olmas›d›r. 

Vekalet ise, Borçlar Kanununun 386. ve sonraki maddelerinde belirtilmifl 

oldu¤u üzere bir iflin idaresi veya kabul edilen hizmetin ifas›n› içerir. Böyle 

bir hizmet veya idareye iliflkin ifllem yap›lmam›fl ise 163. maddede 

kapsam›nda bir vekalet ücret sözleflmesi hükümlerinin uygulanmas› söz 

konusu de¤ildir. Dairenin bozma ilam›nda da belirtilmifl oldu¤u üzere davac› 

avukat›, daval› müvekkili temsilen veya ona vekaleten herhangi bir ifl 

yapt›¤›na dair dosyada herhangi bir delil bulunmamaktad›r. Vekil ile vekalet 

veren aras›ndaki müzekkerelere iliflkin tutanaklar vekalet akdi gere¤i olarak 

vekalet veren ad›na veya onu temsilen yap›lan bir ifl niteli¤inde de¤ildir. 33 

9. Görevsizlik ve Yetkisizlik Durumlar›nda Ücret 

168. maddenin son f›kras› avukatl›k ücretinin takdirinde, hukukî 

yard›m›n tamamland›¤› veya dava sonunda hüküm verildi¤i tarihte 

yürürlükte olan tarifenin esas al›naca¤›n› belirtmektedir. 2004 y›l›nda 

Avukatl›k Yasas›’na eklenen Geçici 21. maddeyle kanunun yürürlü¤e 

girdi¤i tarihte kesin hükme ba¤lanmam›fl bütün ücret uyuflmazl›klar›nda 

kanunun de¤iflik hükümlerinin uygulanaca¤› yönünde getirilen düzenleme, 

Anayasa Mahkemesi’nin 2008 y›l›nda vermifl oldu¤u bir kararla iptal 

edilmifltir. Tarifenin kesin hükme ba¤lan›ld›¤› tarihe göre uygulanmas› 

konusu yerinde olup yüksek mahkemenin vermifl oldu¤u karar isabetli 

olmufl ve yaflanmas› olas› haks›zl›klar›n önüne geçilmifltir. 

Davan›n görevsizlik, yetkisizlik nedeniyle reddine veya davan›n nakline 

ya da aç›lmam›fl say›lmas›na karar verildi¤inde, yarg›lama giderleri ve 

yarg›lama giderlerinden olan vekalet ücretine dair istemlerin de görevsizlik 

ve yetkisizlik karar› veren mahkemece hüküm alt›na al›nmas› zorunludur. 

(25.04.1945 tarihli ve 1944/7-1945/9 say›l› Yarg›tay ‹çtihadi Birlefltirme Karar›, 

HUMK. m.423, 426, Avukatl›k Asgari Ücret Tarifesi m.7) 

Vekalet ücretinin hangi esaslara göre belirlenece¤i de yine, 4667 say›l› 

Avukatl›k Kanunu'nda de¤ifliklik yap›lmas›na dair Kanun'un 81/son 

maddesi, Avukatl›k Asgari Ücret Tarifesi'nin 7. maddesi ve 21.06.1966 

(33) 3. HD. E. 1985/351, K. 1985/496, T. 28/01/1985


tarihli ve 1966/9-9 say›l› Yarg›tay ‹çtihad› Birlefltirme Karar›'nda 

gösterilmifltir. 34 

Ad› geçen Yarg›tay ‹çtihad› Birlefltirme Karar›nda, yetkisizlik 

kararlar›nda, gayrimenkulün gerçek de¤erinin de¤il, dilekçede belirlenen 

tutar üzerinden vekalet ücretine hükmedilmesi gerekti¤i belirtilmifltir: 

De¤erin 1000 liray› aflt›¤› tespit edilirse mahkemece iflin esas›na 

giriflilmeden Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 27. maddesi 

gözönünde tutularak davan›n yaln›z vazife noktas›ndan reddine karar 

verilmesi laz›md›r. Hakimin bu yolda vermifl oldu¤u karar ile davac› vazifeli 

mahkeme önünde davan›n esastan halli imkan›n› elde eder. ‹htilaf›n 

esas›n› halleden vazifeli mahkeme davan›n kabulüne veya reddine ve nizal› 

gayrimenkulün hakiki de¤erini esas almak suretiyle hakl› ç›kan yarar›na 

avukatl›k paras›na hükmedecektir. Sulh mahkemesince davan›n vazife 

bak›m›ndan reddi yolundaki karar niza›n esas› hakk›nda vazifeli 

mahkemenin verdi¤i nihai karar olmay›p sadece davac› taraf›ndan 

dilekçede miktar› gösterilerek sulh mahkemesi önüne getirilen davaya o 

mahkemenin hukuken bakamayaca¤›n› belli eden bir karard›r. fiu halde 

davan›n vazifesizlik sebebiyle reddilmesi davac›ya karfl› dava dilekçesinde 

miktar›n› gösterdi¤i davas› üzerinden bir hüküm tesisi niteli¤ini 

tafl›maktad›r. Bu itibarla iste¤i vazife cihetinden redde u¤rayan davac›n›n 

dava dilekçesinde belli etti¤i miktar üzerinden davas›nda haks›z ç›kt›¤› 

kabul edilmek laz›md›r. O halde kendisine yükletilecek avukatl›k paras›n›n 

da bu miktar üzerinden hesaplanmas› icap eder. Sonuç: Sulh Hukuk 

Mahkemesine aç›lan gayrimenkul davalar›nda nizal› gayrimenkulün dava 

tarihindeki de¤erinin 1000 liray› aflt›¤› anlafl›lmas› üzerine davan›n vazife 

noktas›ndan reddine, dosyan›n Asliye Hukuk Mahkemesine gönderilmesine 

karar verildi¤i hallerde daval› taraf yarar›na tayin edilecek avukatl›k 

paras›n›n hesab›nda gayrimenkulün hakiki de¤eri de¤il, davac›n›n dava 

dilekçesinde gösterdi¤i de¤erin esas al›nmas› laz›m geldi¤ine … karar 

verildi. 35 

24.12.2009 günlü Resmi Gazete’de yay›mlanan Avukatl›k Asgari Ücret 

Tarifesi’nin 7. maddesi de maktu oranlarda ücret takdirini öngörmektedir. 

Görevsizlik, yetkisizlik, dava ön flartlar›n›n yoklu¤u veya husumet 

nedeniyle davan›n reddinde, davan›n nakli ve aç›lmam›fl say›lmas›nda 

ücret bafll›kl› maddede, görevsizlik, yetkisizlik nedeniyle dava dilekçesinin 

reddine, davan›n nakline veya davan›n aç›lmam›fl say›lmas›na; delillerin 

toplanmas›na iliflkin ara karar› gere¤inin yerine getirilmesinden önce karar 

verilmesi durumunda, Tarifede yaz›l› ücretin yar›s›na, karar gere¤inin 

yerine getirilmesinden sonraki aflamada ise tamam›na hükmolunur. fiu 

(34) 14. HD. E. 2009/7801, K. 2009/8802, T. 13/07/2009 

(35) Yarg›tay ‹BK, E. 1966/9, K. 1966/9, T. 19/09/1966


kadar ki, davan›n görüldü¤ü mahkemeye göre hükmolunacak avukatl›k 

ücreti ikinci k›sm›n ikinci bölümünde yaz›l› miktarlar› geçemez. 

10. Sözleflmenin Bulunmamas› 

‹fl sahibi ile avukat aras›nda Avukatl›k sözleflmesinin imzalanmad›¤› 

durumlarda ya da ücretin kararlaflt›r›lmad›¤› hallerde nas›l bir yol 

izlenece¤i 164. maddenin devam f›kralar›nda ayr›nt›lar›yla düzenlenmifltir. 

Avukatl›k ücretinin kararlaflt›r›lmam›fl oldu¤u veya taraflar aras›nda yaz›l› 

ücret sözleflmesinin bulunmad›¤› yahut ücret sözleflmesinin belirgin 

olmad›¤› veya tart›flmal› oldu¤u veya ücret sözleflmesinin ücrete iliflkin 

hükmünün geçersiz say›ld›¤› hallerde; de¤eri para ile ölçülebilen dava ve 

ifllerde asgari ücret tarifelerinin alt›nda olmamak kofluluyla ücret 

itirazlar›n› incelemeye yetkili merci taraf›ndan davan›n kazan›lan bölümü 

için avukat›n eme¤ine göre ilâm›n kesinleflti¤i tarihteki müddeabihin 

de¤erinin yüzde onu ile yüzde yirmisi aras›ndaki bir miktar avukatl›k ücreti 

olarak belirlenebilecektir. 

De¤eri para ile ölçülemeyen dava ve ifllerde ise avukatl›k asgari ücret 

tarifesi uygulanaca¤› da yine bu maddeyle hüküm alt›na al›nm›flt›r. 

Mahkemece reddedilen miktar üzerinden davac› lehine hükmedilen 

vekalet ücretinin nispi olarak hesaplanmas› gerekirken maktu miktara 

hükmedilmifl olmas› hatal›d›r. Ayr›ca yarg›lama giderlerinin de dosya 

içeri¤ine göre hesaplanarak kabul ve ret oranlar›na göre taraflara 

yüklenmesi gerekirken yanl›fl uygulama yap›lmas› hususu da bozma 

nedenidir. 36 

Mahkemece davan›n reddine karar verildikten sonra, davan›n 

aç›lmas›nda davac› taraf›n kusuru bulunmad›¤›ndan bahisle vekalet ücreti 

takdirine yer olmad›¤›na hükmedilmifltir. Avukatl›k ücreti HUMK’un 423/6 

maddesine göre yarg›lama giderlerinden olup, Tüketicinin Korunmas› 

Hakk›ndaki Kanun'da vekalet ücreti al›nmayaca¤›na iliflkin bir düzenleme 

bulunmamaktad›r. Daval› bu davada kendisini vekil ile temsil ettirdi¤ine ve 

mahkemece de, davan›n reddine karar verildi¤ine göre, reddedilen tutar 

üzerinden, daval› lehine karar tarihinde yürürlükte olan Avukatl›k Asgari 

Ücret Tarifesi gere¤ince, 220.-TL. vekalet ücretinin takdiri gerekir. Daval› 

lehine vekalet ücreti takdir edilmemesi usul ve yasaya ayk›r› olup bozma 

nedenidir. 37 

Maddenin son f›kras›nda karfl› taraf vekâlet ücretinin de dava 

sonunda, kararla Türkiye Barolar Birli¤i taraf›ndan yay›mlanan avukatl›k 

asgari ücret tarifesine dayan›larak belirlenece¤ini ve avukata ait olaca¤› 

hüküm alt›na al›nm›flt›r. Bu ücretin, ifl sahibinin borcu nedeniyle takas ve 

(36) 9. HD. E. 2008/20951, K. 2008/15746, T. 16/06/2008 

(37) 13. HD. E. 2008/14826, K. 2009/4123, T. 26/03/2009


mahsup edilemeyip, haczedilemeyece¤i de yine ayn› f›krada belirtilmifltir. 

Yarg›tay, ilamdaki vekâlet ücretinin vekil ile asil aras›ndaki iç iliflkiyi 

ilgilendirdi¤ini bu nedenle vekilin ancak alacakl› asil ad›na vekâlet ücreti 

alaca¤›n› borçludan isteyebilece¤i yönünde içtihat oluflturmufltur. 38 

Karfl› tarafa yüklenecek olan avukatl›k ücretinin kimin ad›na 

hükmedilece¤i sorununu inceleyecek olursak; Ceza Genel Kurulu 'muzun 

20.10.1975 gün ve 250-256 say›l› karar›nda, avukatl›k ücretinin vekil olan 

avukat lehine de¤il, asil ad›na hükmedilmesi gerekti¤i belirtilmifl olup, gerek 

Hukuk Dairelerinin gerekse Yarg›tay Ceza Dairelerinin bu do¤rultudaki 

uygulamalar› istikrarl› biçimde süregelmifltir. Ancak, Avukatl›k Yasas›’nda 

4667 Say›l› Yasa ile yap›lan yeni düzenleme sonras›nda, karfl› tarafa, dava 

sonunda yarg›lama gideri olarak yüklenecek avukatl›k ücretinin vekile mi 

yoksa müvekkile mi hükmedilmesi gerekti¤i sorunu çeflitli yarg›sal 

kararlarda tart›fl›lmaya bafllanm›flt›r. Avukatl›k Yasas›'n›n 164. maddesinin 

son f›kras› 4667 Say›l› Yasa ile de¤ifltirilmeden önce: "Avukat ile ifl sahibi 

aras›nda aksine yaz›l› sözleflme bulunmad›kça tarifeye dayan›larak karfl› 

tarafa yüklenecek avukatl›k ücreti avukata aittir" hükmünü tafl›makta iken, 

bu hüküm 4667 Say›l› Yasa ile flu flekilde de¤ifltirilmifltir: "Dava sonunda, 

kararla tarifeye dayan›larak karfl› tarafa yüklenecek vekalet ücreti, avukata 

aittir. Bu ücret, ifl sahibinin borcu nedeniyle takas ve mahsup edilemez, 

haczedilemez." Görülece¤i üzere, gerek önceki, gerekse sonraki yasa 

metinlerinde, karfl› tarafa yüklenecek ücretin, kimin ad›na hükmedilece¤ine 

iliflkin aç›k bir belirlemeye yer verilmemifltir. Her iki düzenleme vekil ile 

müvekkil aras›nda ç›kacak ücret uyuflmazl›klar›n›n çözümlenmesine iliflkin 

bulunmaktad›r. 4667 Say›l› Yasa ile Avukatl›k Yasas›'n›n 163. maddesi 

de¤ifltirilerek avukat ile ifl sahibi aras›ndaki avukatl›k sözleflmesinin yaz›l› 

olmas› flart› kald›r›ld›¤›ndan, buna paralel olarak 164. maddede de¤ifliklik 

yap›larak "aksine yaz›l› sözleflme bulunmamas›" koflulu madde metninden 

ç›kart›lm›flt›r. Esasen sözleflme özgürlü¤ü prensibi uyar›nca, ifl sahibi ile 

avukat isterlerse karfl› tarafa yüklenen vekalet ücretinin ifl sahibine ait 

olaca¤›na iliflkin sözleflme de yapabilirler. Böyle bir sözleflmeyi yasaklayan 

herhangi bir yasal düzenleme de mevcut de¤ildir. O halde, salt bu de¤ifliklik 

nedeniyle gider olarak karfl› tarafa yüklenecek olan avukatl›k ücretinin. vekil 

lehine hükmedilmesi gerekti¤ini söylemek olanakl› de¤ildir. Di¤er yandan, 

karfl› tarafa yüklenecek ücretin avukata de¤il, ifl sahibi müvekkile 

hükmedilmesi gerekti¤ini gösteren bir baflka husus 164/son maddenin ikinci 

cümlesinde yer alan "Bu ücret, ifl sahibinin borcu nedeniyle takas ve mahsup 

edilemez, haczedilemez" hükmüdür. fiayet, karfl› tarafa yüklenecek olan 

avukatl›k ücreti avukat ad›na hükmedilecek ise, bu ücretin zaten ifl sahibinin 

borcu nedeniyle takas veya mahsup edilmesi ya da haczedilmesi mümkün 

(38) 12. HD. E. 2009 / 1556 K: 2009 / 3273 T: 19.02.2009


olamayacakt›r. Aksi bir yorum, bizi yasa koyucunun 164. maddesinin son 

f›kras›na ikinci cümleyi bofl yere koydu¤u sonucuna götürür (Murat Ayd›n, 

Avukatl›k Ücreti, Ankara - 2004, 2. Bas›, s. 252). Yine, ücretin asil ad›na 

hükmedilmesi gerekti¤ini gösteren bir baflka yasal düzenleme de, Avukatl›k 

Yasas›'n›n 163/3. maddesi olup, bu düzenleme 4667 Say›l› Yasa ile yap›lan 

de¤ifliklik s›ras›nda da korunmufltur. Bu hüküm uyar›nca bir ilam›n cebri 

‹cra yolu ile infaz›na giriflildi¤inde, takip talebini alan ‹cra müdürü ilam› 

inceleyerek, ilam bir avukat›n takibi ile elde edilmifl, ancak ifl sahibinin 

kendisi veya bu avukat›n d›fl›nda bir baflka avukat taraf›ndan ‹craya 

konulmuflsa, masraf›n› takip talebinde bulunandan alarak ilam›n ‹craya 

konuldu¤unu ilamda ad› yaz›l› avukata bildirecek, bu bildirim yap›lmadan 

‹cran›n sonraki aflamalar›na geçilmeyecektir. 39 

Yarg› mercilerince karfl› tarafa yükletilecek avukatl›k ücretinin miktar› 

Yasan›n 169. maddesi uyar›nca avukatl›k ücret tarifesinde yaz›l› miktardan 

az ve üç kat›ndan fazla olamaz. 

Uygulamada mahkemelerde avukatl›k ücret tarifesinde yer alan 

rakamlara hükmedilmektedir. 

11. Vekalet Ücretinde Müteselsil Sorumluluk, Sulh ve Feragat 

Bir davada birden fazla ifl sahibi var ise Yasan›n 165. maddesi 

gere¤ince bu kiflilerden her biri, sulh veya her ne suretle olursa olsun 

taraflar aras›nda anlaflmayla sonuçlanan ve takipsiz b›rak›lan ifllerde her 

iki taraf avukat ücretinin ödenmesi hususunda müteselsil borçlu olarak 

sorumludurlar. 

…flufa davas›ndaki taraflar›n dosyaya aç›kça bu yönde beyanda 

bulunulmasa dahi sulh ile sona erdirildi¤i anlafl›lmaktad›r. fiufa davas› 

tafl›nmaz›n ayn›na iliflkin ve de¤eri para ile ölçülebilen bir dava oldu¤undan 

daval› avukat sulh ile sonuçlanan bu davada Avukatl›k Kanunu’nun 164. 

maddesi hükümlerine göre dava de¤eri üzerinden vekalet ücreti talep 

edebilir. Mahkemece davac›n›n Avukatl›k Asgari Ücret Tarifesi’ne göre ücret 

istedi¤i nazara al›narak tarifeye göre hak etti¤i ücret belirlenip buna 

hükmedilmesi gerekirken aç›klanan bu hususlar göz ard› edilerek ve dava 

rededilmifl gibi de¤erlendirilerek maktu vekalet ücretine hükmedilmesi usul 

ve yasaya ayk›r› olup bozmay› gerektirir. 40 

Davac› avukat›, müvekkilinden dava sulh ile sonuçlansa dahi vekalet 

sözlemesinden do¤an avukatl›k ücretini ve ayr›ca yarg›lama masraf› 

aras›nda bulunan ve davac› yarar›na karar alt›na al›nmas› gereken vekalet 

ücretini isteyebilir. O halde daval›, davac›ya karfl› an›lan bu iki tür vekalet 

ücretinin ödenmesinden sorumludur. 41 

(39) YCGK, E. 2004/1-122, K. 2004/143, T. 22/06/2004 

(40) ‹stanbul Barosu Dergisi, 2010/1, s.516 

(41) 13. HD. E. 1987/4701, K. 1987/5426, T. 09/11/1987


Avukatl›k Kanunu'nun 165. maddesine göre sulh ile sonuçlanan (ya da 

sulhun bir flart› olarak taraflarca öngörülen feragatle sonuçlanan) davalarda; 

taraflar›n vekilleriyle yapt›klar› vekalet ücreti sözleflmesinden karfl› taraf› 

müteselsil sorumlu tutabilmek için, yap›lan vekalet ücreti sözleflmesinin 

mahkeme önündeki yarg›lamay› sona erdiren taraf iflleminden önce 

yap›ld›¤›n›n HUMK'un 299. maddesinde öngörüldü¤ü koflullarda ispat 

edilmesi gerekir. HUMK m.299 uyar›nca imzas› kabul edilen veya 

mahkemece onun oldu¤una karar verilen resmi olmayan senet tarihi, imza 

eden ile mirasç›lar› hakk›nda geçerli olup, üçüncü kimseler haklar›nda sonuç 

do¤urmaz. Bir senet kendisine sunuldu¤u noter veya yetkili memur 

taraf›ndan usulüne göre onaylanm›fl ise, sunma tarihi ya da imzalayanlardan 

birinin ölüm tarihi veya imzalamas›na maddi olana¤› ortadan 

kald›ran bir olay›n gerçekleflti¤i tarih ya da o senedin bir resmi iflleme esas 

al›nd›¤› tarih üçüncü flah›slar hakk›nda da geçerli say›l›r. Somut olayda 

davaya konu vekâlet ücreti sözleflmesi, yukar›da an›lan koflullar› 

tafl›mamaktad›r. O halde, mahkemece Avukatl›k Asgari Ücret Tarifesi 

hükümlerine göre hesap edilecek vekâlet ücreti yerine, davac› taraf›n 

müvekkili ile yapt›¤› sözleflmeden daval›y› da müteselsil sorumlu tutarak 

vekalet ücretine hükmetmesi do¤ru görülmemifltir. 42 

12. Avukat›n Hapis Hakk› 

Ücretin avukata zaman›nda ya da hiç ödenmemesi durumunda 

Yasa’n›n 166. maddesi “hapis hakk›” ad› alt›nda bir düzenlemeye gitmifltir. 

Bu düzenlemeyle avukat›n ücret hakk›n› teminat alt›na almas› amaçlanm›flt›r. 

Buna göre avukat, müvekkili taraf›ndan verilen veya onun ad›na 

ald›¤› mallar›, paray› ve di¤er her türlü k›ymetleri, avukatl›k ücreti ve 

giderin ödenmesine kadar, kendi alaca¤› oran›nda elinde tutabilir. 

Hapis hakk›n›n kullan›labilmesi için alacakl›n›n her fleyden önce o fleye 

malikinin r›zas› ile zilyet olmas›, alaca¤›n o fley ile ba¤lant›l› bulunmas› ve 

alaca¤›n vadesinin gelmifl olmas› gerekir. Alacak istenebilir olmad›kça 

hapis hakk› do¤maz. 43 

Hapis hakk›n›n geçerli olabilmesi için avukat taraf›ndan müvekkilin 

hesaplaflmaya davet edilmesi kofluldur. 

Yarg›tay da bu yönde kararlar vermektedir. Hemen belirtmek gerekir ki, 

Avukatl›k Kanunu'nun 166. maddesinde tan›mlanan hapis hakk›, sadece 

vekalet ücreti alacaklar› ve yap›lan giderler oran›nda kullan›labilir. 

Avukat›n, müvekkili nam ve hesab›na tahsil etmifl oldu¤u alacak ve 

de¤erlerden, ücret ve masraf alaca¤›ndan fazla bir miktar›n› "hapis hakk›" 

ad› alt›nda elinde tutmas›, bu hakk›n yasaya konulufl amac›na ayk›r› 

(42) 3. HD. E. 2008/11559, K. 2008/17191, T. 16/10/2008 

(43) M. Ayd›n, Avukatl›k Ücreti, s.89, a.g.e.


oldu¤u gibi, avukatl›k meslek kurallar›na da ayk›r›d›r. Ayn› flekilde hapis 

hakk›n› kullanan avukat›n, müvekkilin nam ve hesab›na tahsil etti¤i 

alacaklar› geciktirmeksizin ifl sahibine bildirmesi, hangi iflten dolay› ve ne 

miktarda ücret ve masraf alaca¤› oldu¤unu aç›klamas› ve konu ile ilgili 

karfl› taraf› bilgilendirdikten ve gerekti¤i durumlarda yap›lacak hesaplaflmadan 

sonra, alaca¤› oran›nda hapis hakk›n› kullanmas› gereklidir. 

Esasen bu durum, avukat›n müvekkiline hesap verme yükümlülü¤ünün de 

tabii bir sonucudur. Nitekim, Avukatl›k Kanunu'nun 34. maddesinde, 

"Avukatlar, yüklendikleri görevleri, bu görevin kutsall›¤›na yak›fl›r bir flekilde 

özen, do¤ruluk ve onur içinde yerine getirmek ve avukatl›k unvan›n›n 

gerektirdi¤i sayg› ve güvene uygun biçimde davranmak ve Türkiye Barolar 

Birli¤i'nce belirlenen meslek kurallar›na uymakla yükümlüdürler." hükmü, 

Türkiye Barolar Birli¤i Meslek Kurallar›'n›n 43. maddesinde de, "Müvekkil 

ad›na al›nan paralar ve baflkaca de¤erler geciktirilmeksizin müvekkile 

duyurulur ve verilir," hükmü bulunmaktad›r. 44 

Avukat›n alaca¤›ndan dolay› hapis hakk›n› kullanabilmesi için hapis 

hakk›n›n kullan›ld›¤› hususunun ifl sahibine yaz›l› olarak bildirilmesi, ayr›-ca 

ifl sahibi ad›na tahsil etti¤i para ile hangi ifllerden ötürü, ne miktar da alaca¤› 

oldu¤unu gecikmeksizin müvekkiline duyurmas› gerekmektedir. 45 

Bu karar do¤rultusunda hapis hakk›, avukat›n alaca¤› kadar olan 

muaccel hale gelmifl vekâlet ücreti karfl›l›¤›nda, müvekkil ad›na ahzu kabz 

yetkisine dayanarak tahsil etti¤i de¤erleri, müvekkili hesaplaflmaya 

ça¤›rmak kofluluyla elinde tutmas› olarak tan›mlanabilir. 

13. Vekâlet Ücretinde (Rüçhan) Öncelik Hakk› 

1136 Say›l› Yasa’n›n 166. maddenin devam›nda vekalet ücretindeki 

avukat›n öncelik (rüçhan) hakk›ndan söz etmektedir. Buna göre avukat, 

sözleflme ile kararlaflt›r›lan ve hakim taraf›ndan takdir olunan ücretinden 

dolay›, kendi çal›flmas› sonucunda müvekkilin muhafaza etti¤i veya 

kazand›¤› mallar ve davadaki di¤er taraftan ilam gere¤ince tahsil edilecek 

para yahut al›nacak mallar üzerinde di¤er alacakl›lara nazaran rüçhan 

hakk›n› haizdir. Rüçhan hakk›, vekâletnamenin düzenlenme tarihine, 

vekaletname umumi ise ifl sahibi ad›na ücret konusu iflten dolay› ilk 

yap›lan resmi baflvurma tarihine göre s›ra al›r. 

‹fl sahibinin iflas› halinde avukat›n vekâlet ücreti alaca¤› da 

önceliklidir. Ancak, 09.06.1932 tarihli ve 2004 say›l› ‹cra ve ‹flâs 

Kanunu’nun 206. maddesinde yer alan rehinli mallar›n sat›fl›ndan 

öncelikle resim ve vergilerin tahsil edilece¤i yönündeki hükmü sakl› 

tutulmufltur. 

(44) 13. HD. 2008/13260, 2009 / 5950 T: 04/05/2009 

(45) TBB, E. 2003/46, K. 2003/150, T. 09/05/2003


Avukat›n öncelik hakk›, salt avukat›n girdi¤i dava sonucunda 

müvekkile kazand›rd›¤› de¤erlerle s›n›rl› oldu¤undan uygulamada pek de 

ifller bir yan› bulunmamaktad›r. Maddenin avukatl›k mesle¤i için ifller hale 

getirilebilmesi ancak borçlu müvekkilin tüm mal varl›¤› ile sorumlu 

tutulmas›yla olas›d›r. 

Avukatl›k ücret sözleflmesi avukatla ifl sahibi aras›nda yap›l›r. Ve 1136 

say›l› Avukatl›k Kanunu’nun 165. maddesi sakl› kalmak üzere ancak 

taraflar› ba¤lar. Ad› geçen Yasan›n 166/2. maddesinde "...avukat sözleflme 

ile kararlaflt›r›lan ve hakim taraf›ndan takdir olunan ücretinden dolay› kendi 

çal›flmas› sonucunda müvekkilin muhafaza etti¤i veya kazand›¤› mallar ve 

davadaki di¤er taraftan ilam gere¤ince tahsil edilecek para yahut al›nacak 

mallar üzerinde di¤er alacakl›lara nazaran rüçhan hakk›n› haizdir. "Rüçhan 

hakk›, vekaletnamenin düzenlenme tarihine, vekaletname umumi ise ifl 

sahibi ad›na ücret konusu iflten dolay› ilk yap›lan resmi baflvurma tarihine 

göre s›ra al›r..." denilmifltir. Madde metninden anlafl›laca¤› üzere rüçhan 

hakk›n›n avukat›n hangi ücreti hakk›nda söz konusu oldu¤u s›n›rl› bir 

biçimde belirtilmifl olup, uyuflmazl›k konusu ücret alaca¤› niteli¤i itibariyle 

166/2. maddesi kapsam› d›fl›nda kalmaktad›r. Esasen rüçhan hakk› icrai 

takipte alacakl›lar›n baflvurmas› halinde al›nacak s›rada göz önünde 

tutulmas› gereken bir husustur. Olayda ise bunun uygulama yeri 

bulunmamaktad›r. 46 

Bu maddenin devam f›kralar›nda avukatl›k ücretini teminat alt›na 

almaya yönelik özel düzenlemeler getirilmifltir. Bunlardan ilki ilam›n cebri 

icra yoluyla infaz›na giriflildi¤inde, icra dairesine, takip talebinde bulunan 

taraf›n ilamda ad› yaz›l› olan avukat›na, icra emri ile ayn› zamanda 

düzenleyece¤i bir bildiriyi, gideri takip talebinde bulunandan al›nmak 

suretiyle, derhal tebli¤ etmesidir. Yasa maddesine göre bu bildiri tebli¤ 

edilmedikçe icran›n sonraki safhalar›na geçilemez. Bu düzenleme ile 

müvekkilin avukat›ndan bihaber alaca¤›n› karfl› taraftan tahsil edip vekâlet 

ücretini ödemekten kaç›nmas›n›n önüne geçmek için getirilmifl bir 

düzenlemedir. 

Vekâlet ücretine getirilen teminat›n di¤er düzenlemesi ölümü halinde 

avukat›n mirasç›lar›n› ilgilendirmektedir. Avukat›n mirasç›lar›na intikal 

eden avukatl›k ücreti alacaklar› da, avukat alacaklar› gibi önceli¤e 

kavuflturulmufl ancak icra memuru taraf›ndan yaz›l› bildirim zorunlulu- 

¤unun bu kimseler hakk›nda uygulanmayaca¤› belirlenmifltir. 

Avukat üzerine ald›¤› ifl için baflkas›n› tevkil edebilir. Ancak Yasan›n 

171. maddesinde düzenlendi¤i haliyle avukat›n müvekkile karfl› sorumlulu¤u 

devam eder. Birlikte takip edilen veya ifli tamamen devretti¤i 

(46) HGK, E. 1974/13-787, K. 1976/2187, T. 09/06/1976


avukatlar›n kusurlar›ndan ve meydana getirdikleri zarardan dolay› 

müvekkile karfl› hem flahsen hem de di¤er avukatla birlikte müfltereken ve 

müteselsilen sorumludur. 

Ancak bu hüküm, Avukatl›kla ba¤daflan ifllerin say›ld›¤› ve Yasa’n›n 

12. maddesinde s›ralanan milletvekilli¤i, belediye meclis üyeli¤i veya flirket 

ortakl›¤› gibi ifllere geçifllerde ifllerin baflkas›na devredilmesiyle 

uygulanmaz. 

14. Tevkilde Ücret 

Avukat taraf›ndan ifle baflka avukatlar dahil edilmifl ise, avukat ile ifli 

birlikte takip etti¤i avukat müvekkilden herhangi bir ücret isteyemezler. ‹fl 

tamamen baflka bir avukata b›rak›lm›fl ise, tevkil eden ve tevkil olunan 

avukatlar ücret sözleflmesindeki miktar› aflmamak kofluluyla, harcanan 

mesaiye karfl›l›k olan ücreti müvekkilden isteyebilirler. Ancak, tevkil eden 

avukat müvekkilden peflin ücret alm›flsa, harcad›¤› mesaiye karfl›l›k olan 

miktar›n fazlas›n› tevkil etti¤i avukata ödemekle yükümlüdür. 

Avukatl›k Yasas›’n›n 172. maddesi gere¤i ifl sahibinin ifli baflka bir 

avukata vermesi olas›d›r. Buna göre ifl sahibi, ilk anlaflmay› yapt›¤› 

avukat›n›n yaz›l› onay› ile, baflka avukatlar› da iflin kovuflturma ve 

savunmas›na katabilir. ‹fl sahibi, ilk avukat›n onay›n› kendisine tevdi veya 

tebli¤ edilecek bir yaz› ile en az bir haftal›k süre vererek talep eder. Avukat 

bu süre içinde cevap vermemiflse muvafakat etmifl say›l›r. 

‹lk avukat›n muvafakat etmemesi halinde, vekâlet akdi kendili¤inden 

sona erer. ‹fl sahibi, muvafakat etmeyen avukata ücretin tamam›n› 

ödemekle yükümlüdür. 

‹lk avukat›n onay› ile iflin baflka avukatlar taraf›ndan da takibi halinde 

ifl sahibi, ilk avukat›n ücretinden kesinti yapamaz. Bu halde avukatlar›n 

müvekkile karfl› sorumlulu¤u konusunda 171. maddede düzenlenen ortak 

bir sorumluluktur. 

Yarg›tay önceki avukat›n muvafakat etme durumu kararlar›nda öne 

ç›karmaktad›r: “‹fl sahibi, ilk avukat›n muvafakatini kendisine tevdi veya 

tebli¤ edilecek bir yaz› ile en az bir haftal›k süre vererek talep eder. Avukat 

bu süre içinde cevap vermemiflse muvafakat etmifl say›l›r. ‹lk avukat›n 

muvafakat etmemesi halinde, vekalet akdi kendili¤inden sona erer. ‹fl sahibi, 

muvafakat etmeyen avukata ücretin tamam›n› ödemekle yükümlüdür.” 

düzenlemesini getirmifltir. Bu madde ile ifl sahibi vekil edenin iflini takip ve 

savunmas›n›n yap›lmas› için baflka avukatlara vekalet verilmesi ve 

sonuçlar› düzenlenmifltir. ‹fl sahibinin de¤iflik nedenlerle ilk sözleflme 

yapt›¤› avukat›n yan›nda baflka bir veya birden fazla avukat görevlendirmesi, 

onun avukat seçme, görevlendirme özgürlü¤ünden kaynaklanan 

k›s›tlanamayacak en tabii bir savunma hakk›d›r. Bunu yaparken önceki


avukat›n› d›fllamamas› gerekir. Ancak ilk görevlendirilen avukat mesle¤in 

ba¤›ms›zl›¤› ilkesi gere¤i çeflitli nedenlerle iflini baflka bir avukatla 

paylaflmak istemeyebilir. Bu nedenlerle ifl sahibine tan›nan hakk›n 

kullan›labilmesi, ilk avukat›n yaz›l› muvafakat etmesine ba¤lanm›flt›r. Yasa 

hükmüne göre, ifle baflka avukatlar› görevlendirmek isteyen vekil eden ifl 

sahibinin, ilk avukat›ndan yaz›l› olarak baflvurup, 7 gün süre verip 

muvafakat istemesi gerekir. Muvafakati istenen avukat, 7 gün içinde 

muvafakatini bildirmemesi halinde, baflka avukat›n görevlendirilmesine 

muvafakat etmifl say›lacakt›r. Yasa burada olumlu veya olumsuz bir cevap 

vermeyen avukat›n z›mnen muvafakat etti¤ini kabul etmektedir. fiayet ifl 

sahibi-vekil eden, yasaya uygun olarak süre verip bildirimde bulunarak, ilk 

avukat›n›n muvafakatini almadan baflka avukatlara vekâlet vererek ifli 

takibe görevlendirmesi halinde, ilk avukat›n durumu ö¤rendi¤i andan 

itibaren makul bir süre içinde bu duruma muvafakat etmedi¤ini derhal 

vekil edeni olan ifl sahibine bildirmesi gerekir. Aksi halde bu duruma 

z›mmen muvafakat etmifl say›lacakt›r. 47 

Avukatl›k ücreti yaln›zca yap›lan iflin karfl›l›¤›d›r. Yasan›n 173. 

maddesi gere¤ince sözleflmede aksine bir hüküm yoksa kararlaflt›r›lan 

avukatl›k ücreti yaln›zca avukat›n üzerine alm›fl oldu¤u iflin karfl›l›¤› olup, 

mukabil dava, ba¤lant› ve iliflki bulunsa bile baflka dava ve icra 

kovuflturmalar› veya her türlü hukuki yard›mlar ayr› ücrete tabidir. 

Avukata tevdi edilen iflin yap›lmas› veya yap›ld›ktan sonra sonucunun 

al›nmas› için gerekli bütün vergi, resim, harç ve giderler ifl sahibinin 

sorumlulu¤u alt›nda olup, avukat taraf›ndan ilk istekte avukata veya 

gerekti¤i yere ödenir. Bu harcamalar›n avukat taraf›ndan yap›labilmesi 

için, yeteri kadar avans›n ifl sahibi taraf›ndan verilmifl olmas› gerektir. 

Avukat›n ifl için yapaca¤› yolculuk masraflar› ve bulundu¤u yerden ayr›lma 

tazminat›, anlaflma gere¤ince ifl sahibi taraf›ndan ayr›ca ödenir. Bu giderler 

peflin olarak ödenmedikçe avukat yolculu¤a zorlanamaz. Bu hükmün 

aksine sözleflme yap›labilir. 

15. Avukat›n ‹stifas› ve Azli 

Avukatl›k Yasas›’n›n 174. maddesi müvekkil- avukat iliflkisinin sona 

erme durumlar›n› düzenlemektedir. Buna göre üzerine ald›¤› ifli hakl› bir 

sebep olmaks›z›n takipten vazgeçen avukat, hiçbir ücret isteyemez ve peflin 

ald›¤› ücreti geri vermek zorundad›r. Avukat›n azli halinde ücretin tamam› 

verilir. fiu kadar ki, avukat kusur veya ihmalinden dolay› azledilmifl ise 

ücretin ödenmesi gerekmez. Anlaflmaya göre avukata peflin verilmesi gereken 

ücret ödenmezse, avukat ifle bafllamakla yükümlü de¤ildir. Bu sebeple 

do¤abilecek her türlü sorumluluk ifl sahibinindir. Yaz›l› sözleflmedeki di¤er 

(47) YHGK, E. 2007/13-305, K. 2007/313, T. 30/05/2007


ödeme flartlar›n›n yerine getirilmemesinden dolay› avukat ifli takip etmek ve 

sonucunu elde etmekten mahrum kal›rsa sorumluluk bak›m›ndan ayn› 

hüküm uygulan›r. 

Yarg›tay azil ve istifa hallerinde hükmedilecek ücretleri belirlemifltir: 

Mahkemece davac›n›n bildirdi¤i dosyalarda, davac›n›n bir ihmal ve 

kusurunun bulunup bulunmad›¤›, alaca¤›n tahsilini geciktirip 

geciktirmedi¤i, gerekti¤inde bilirkifli arac›l›¤› ile araflt›r›larak, azlin haks›z 

olup olmad›¤› belirlenmeli, flayet azil haks›z ise taraflar aras›nda geçerli 

olan sözleflme hükümlerine göre davac›n›n hak etti¤i ve talep edebilece¤i 

ücret belirlenmeli, davac›n›n talebi ile karar› temyiz etmemekle daval› 

yarar›na oluflan kazan›lm›fl hakta nazara al›narak karar verilmeli, azil hakl› 

ise davac› ücrete hak kazanmayaca¤›ndan dava red edilmelidir. 48 

Davac›n›n gerekli flekilde özen ve dikkati göstererek dosyalar› takip 

etti¤i, azlin haks›z oldu¤u yönündeki mahkemenin görüflünün, do¤ru olup 

olmad›¤› denetlenememektedir. Zira kararda dosyalara göre de¤erlendirme 

ve belirleme olmad›¤›ndan, daval›n›n bildirdi¤i dosyalar da görevini lay›k› ile 

yerine getirdi¤ini göstermez. Mahkemece davac›n›n bildirdi¤i dosyalarda, 

davac›n›n bir ihmal ve kusurunun bulunup bulunmad›¤›, güven sars›c› 

hareketlerin nelerden ibaret oldu¤u, gerekti¤inde bilirkifli incelemesi ile 

araflt›r›larak, azilin haks›z olup olmad›¤› belirlenmeli, flayet azil haks›z ise 

taraflar aras›nda geçerli olan sözleflme hükümlerine göre davac›n›n hak 

etti¤i ve talep edebilece¤i ücret belirlenmeli, sonucuna göre karar verilmeli, 

azil hakl› ise davac› ücrete hak kazanmayaca¤›ndan dava red edilmelidir. 49 

Hukuk Genel Kurulu’nun vermifl oldu¤u bu yöndeki bir karar, azil ve 

istifa konusunda uygulanacak yol haritas› niteli¤indedir. Bu kararla 

müvekkil taraf›ndan önceden bildirilmeyen azil nedenlerinin daha sonra 

ileri sürülebilece¤inin alt› çizilmifltir: 

Taraflar aras›ndaki iliflki vekalet iliflkisi olup, davac› avukatlar haks›z 

azil nedeniyle vekalet ücretinin tahsilini istemifllerdir. Vekil müvekkiline 

karfl› vekalet görevini sadakat ve özenle ifa etmekle yükümlü oldu¤u gibi, 

vekil eden vekilinden her zaman bilgi almak hakk›na sahiptir. Vekil 

müvekkilinin talebi halinde yapt›¤› iflin hesab›n› vermek zorundad›r (BK'n›n 

390/2, 392. maddeleri). Avukat›n sahip oldu¤u hak ve ödevleri Avukatl›k 

Kanunu'nun 34. maddesinde belirtilmifltir. Buna göre avukatlar yüklendikleri 

görevleri, bu görevlerin kutsall›¤›na yak›fl›r bir flekilde özen, do¤ruluk 

ve onur içinde yerine getirmek ve avukatl›k unvan›n›n gerektirdi¤i sayg› ve 

güvene uygun bir biçimde davranmak ve meslek kurallar›na uymak 

zorundad›rlar. Bu yasal düzenlemelerden anlafl›laca¤› üzere temelde vekilmüvekkil 

iliflkisi karfl›l›kl› güven ve sayg›ya dayan›r. Bu iliflkiyi taraflardan 

((48) 13. HD. E. 2005/16998, K. 2006/6398, T. 24/04/2006 

(49) 13. HD. E. 2008/5193, K. 2008/7032, T. 22/05/2008


birisi ihlal ederse, karfl› taraf vekil-avukat ise ifl b›rakma, vekil eden ise 

vekilini azletme hakk›na sahiptir. 

Avukatl›k Kanunu'nun 173/2. maddesi hükmüne göre avukat yapaca¤› 

harcamalar için kendisine yeteri kadar avans verilmesini isteme hakk›na 

sahiptir. Avans›n verilmemesi halinde harcamay› cebinden karfl›layarak ifli 

takip zorunlulu¤u yoktur. Ancak ifl sahibinden al›nacak avans›n olas› 

giderleri karfl›layacak miktarda olmas›, amac› aflar flekilde yüksek 

bulunmamas›, istendi¤inde al›nan avans›n müvekkile verilmesi gerekir. 

…Borçlar Kanunu'nun 396/1. maddesine göre, müvekkilin vekilini azletmesi 

veya vekilin vekillikten istifa etmesi her zaman caizdir. Bu hükme göre, 

vekalet sözleflmesi, her iki tarafça da belirli bir neden gösterilmesine gerek 

olmaks›z›n, tek tarafl› bir irade beyan›yla her zaman ortadan kald›r›labilir. 

Söz konusu irade beyan›, karfl› tarafa ulaflmakla, gelece¤e yönelik olarak 

hükümlerini hemen do¤urur. Hizmet sözleflmesinden farkl› olarak, vekalet 

sözleflmesinde bu hakk›n kullan›lmas›, hakl› bir nedene dayanmak zorunda 

olmad›¤› gibi, bir süreyle s›n›rl› da de¤ildir. Borçlar Kanunu'nun azil veya 

istifa konusundaki bir irade bildirimine ba¤lad›¤› tek sonuç, azil veya 

istifan›n münasip olmayan bir zamanda gerçekleflmifl olmas› halinde, di¤er 

taraf›n bundan dolay› u¤rad›¤› zarar› tazmin yükümlülü¤üdür (md.396/2). 

Ancak, afla¤›da de¤inilece¤i üzere, Avukatl›k Kanunu'nun 174. maddesi, 

davaya vekalette azil veya istifaya bunlar›n hakl› nedenlere dayal› olup 

olmamas›na göre de¤iflen farkl› sonuçlar ba¤lamaktad›r. Gelinen bu noktada 

cevapland›r›lmas› gereken soru ve uyuflmazl›¤›n üzerinde topland›¤› yön; 

müvekkilin azil iradesini bildirirken, azil sebeplerini de tümüyle belirtmek 

zorunda olup olmad›¤›; somut olaydaki gibi, sonradan bir davan›n konusu 

haline geldi¤i takdirde, azil ihtar›nda belirtmedi¤i baflka sebepleri, o dava 

içerisinde ayr›ca ileri sürüp süremeyece¤idir. … Tekrar vurgulanmal›d›r ki; 

vekalet sözleflmesine iliflkin genel düzenlemeleri içeren Borçlar Kanunu'nun 

386. ve sonraki maddelerinde, müvekkilin azil iradesini bildirirken azil 

sebeplerini de ayn› anda ve bütünüyle bildirmekle yükümlü oldu¤u yönünde 

herhangi bir hüküm bulunmamaktad›r. Tersine, konuyla ilgili yegane 

düzenlemeyi içeren 396/1. maddede, vekaletten azlin ve vekillikten istifan›n 

her zaman caiz oldu¤u belirtilmifl; azil iradesinin bildirimi gerek azil sebepleri 

ve gerekse zaman itibariyle hiçbir s›n›rland›rmaya tabi tutulmam›flt›r. 

Maddenin 2. f›kras›ndaki; azil ve istifan›n münasip olmayan bir zamanda 

gerçekleflmesi halinde, bundan dolay› karfl› taraf›n u¤rad›¤› zarar›n tazmin 

yükümlülü¤üne iliflkin hüküm ise, azil ve istifay› herhangi bir yönden 

s›n›rland›r›p k›s›tlayan de¤il; tersine, bu hakk›n kullan›lmas›na iliflkin 

serbestiyi teyit eden ve sadece (münasip olmayan bir zamanda gerçekleflti¤i 

takdirde) bunun olas› sonuçlar›n› düzenleyen bir içeriktedir. Özetle; 

müvekkilin azil bildiriminde gösterdi¤i sebeple ba¤l› bulundu¤u, sonradan 

baflka sebepler ileri süremeyece¤i yönündeki görüflün, Borçlar Kanunu


bak›m›ndan herhangi bir dayana¤› mevcut olmad›¤› gibi; Usul Hukuku 

yönünden de kabulü mümkün de¤ildir. Davac›lar›n avukat olmalar› ve 

taraflar aras›ndaki vekalet iliflkisinin davac›lar›n bu s›fatlar›ndan dolay› 

kurulmufl bulunmas› nedeniyle, somut uyuflmazl›k bak›m›ndan "özel kanun" 

niteli¤i tafl›yan Avukatl›k Kanunu da, bu yönde herhangi bir özel hüküm 

içermemektedir. O halde somut olayda, daval› taraf›n, azil iradesinin 

bildirimine iliflkin ihtarnamesinde aç›klad›¤› azil sebebiyle ba¤l› 

bulunmad›¤›, görülmekte olan davada yeni ve baflkaca azil sebeplerini 

bildirebilece¤i, azlin hakl› oldu¤u yönündeki savunmas›n› da bu sebeplere 

dayand›rabilece¤i kabul edilmelidir. Aksinin kabulü, Anayasa'da düzenlenip 

güvence alt›na al›nm›fl olan savunma hakk›n›n k›s›tlanmas› sonucunu 

do¤uracakt›r. Esasen bu yorum tarz›; vekalet sözleflmesinin hukuksal 

niteli¤ine, özellikle de yukar›da belirtilen ve vekalet iliflkisinin kurulmas›n›n 

adeta ön koflulunu oluflturan "karfl›l›kl› güven" unsuruna, dahas›, bu unsurla 

yak›n bir ilgisi bulunan; kanunda aç›kça düzenlenmemekle birlikte ö¤retide 

ve yarg›sal uygulamalarda vekilin borçlar›ndan biri olarak kabul edilen ve 

vekalet iliflkisinin sona ermesinden sonra dahi varl›¤›n› devam ettirece¤i 

benimsenen "s›r saklama yükümlülü¤ü"ne de uygun bir sonucu ortaya 

koymaktad›r. … 

Kald› ki, davac›lar›n avukatl›k mesle¤ini icra etmeleri nedeniyle, somut 

olayda davaya vekalet söz konusudur. Avukatl›k hem bir serbest meslek, 

hem de bir kamu hizmetidir. Meslekleri gere¤i, avukatlar yürürlükteki 

mevzuat› en üst düzeyde bilmekle yükümlüdür. Davac›lardan Av. M.U'nun, 

daval› kuruma gönderdi¤i yaz›larda yer alan ve yukar›da at›f yap›lm›fl olan 

baz› söz ve ifadeler ile kulland›¤› genel üslubun, kendisine yönelik güven 

duygusunun zedelenmesine neden olaca¤›n›, bu yaz›lar›ndan dolay› 

vekillikten azledilebilece¤ini ve muhtemel bir azlin de hukuken hakl› 

nedenlere dayal› bir azil niteli¤inde olaca¤›n› öngörebilece¤inin ve an›lan 

yaz›lar› bu öngörüyle kaleme alm›fl oldu¤unun; hatta giderek azil bildirimine 

iliflkin daval› ihtarnamesinde belirtilmeyen, ancak azledilmesini hakl› k›lan 

baflka nedenlerin mevcut bulundu¤unu, daha azil an›nda çok aç›k olarak 

bildi¤inin kabulü gerekir. Kamu hizmeti niteli¤indeki avukatl›k mesle¤ini icra 

eden bu davac›n›n; bilgisi dahilindeki hakl› azil nedenlerinin, kendisini 

hukuki yard›m almak üzere vekil atam›fl olan müvekkilinin bu konudaki 

hukuksal bilgi ya da öngörü eksikli¤i nedeniyle veya baflka nedenlerle azil 

bildiriminde yer almam›fl olmas›n› gerekçe gösterip, haks›z azil iddias›na 

dayal› alacak isteminde bulunmas›, iyi niyet kurallar›na uygun bir davran›fl 

say›lamaz ve hukuken korunamaz. 50 

(50) HGK E. 2006/13-610, K. 2006/639, T. 11/10/2006


16. Azil ve ‹stifan›n Hukuki Niteli¤i 

Avukat-müvekkil iliflkisi vekalet sözleflmesi görünümünde olup, özel 

nitelikte bir güven iliflkisi oldu¤undan vekillikten ç›karma (azli) ve 

vekillikten ayr›lma (istifa) her zaman mümkündür. Vekalet sözleflmesi, 

müvekkil veya vekil taraf›ndan herhangi bir sebebe dayanmak zorunlulu¤u 

bulunmaks›z›n tek tarafl› varmas› gerekli bir beyanla her zaman ortadan 

kald›r›labilir. Tek tarafl› bu geri alma vekâlet sözleflmesine özgü sona erme 

sebebidir. Gerek bu hakk›n kullan›m›n›n hakl› sebebe dayand›r›lmas› 

zorunlulu¤u bulunmay›fl› gerek bir önele ba¤lanmas› gerekmeyifli, onu 

hizmet sözleflmesinden farkl›laflt›r›r. Geri alma geçerlilik flekline ba¤l› 

de¤ildir; z›mni biçimde veya delalet edici bir eylemle yap›lmas› 

mümkündür. Bu haklardan vazgeçme veya azil ve istifa haklar›n›n amaca 

ayk›r› olarak s›n›rland›r›lmas› mümkün de¤ildir. 51 

Yarg›tay hakl› haks›z azil durumuna dikkat çekmektedir: Taraflar 

aras›nda düzenlenen sözleflme hizmet-hukuk müflavirli¤i niteli¤inde bir 

sözleflme olup geçerlidir. Sözleflme ile belirlenen ücretin, Avukatl›k 

Kanunu’nun 164. maddesinin 4. f›kras›n›n 1. cümlesinde belirtilen 

anlamda ve asgari ücret tarifesi alt›nda ücret oldu¤u kabul edilemez. 

Taraflar aras›ndaki ihtilaf›n, taraflar›n serbest iradeleri ile yapt›klar› ve 

geçerli olan bu sözleflmenin hükümlerine göre çözümü gerekir. 

Sözleflmenin 3. maddesi ile sözleflme süresinin bitiminden bir ay önce veya 

her zaman bir ay sonra hüküm ifade etmek üzere, taraflar›n yaz›l› ihbarla 

sözleflmeye son verebilecekleri kararlaflt›r›ld›¤›na göre, daval›n›n sözleflme 

bitim tarihinden önce 15.08.2003 tarihinde gönderdi¤i ihtarla sözleflmeyi 

yenilemeyece¤ini bildirmesi haks›z fesih say›lamayaca¤› gibi, Avukatl›k 

Kanunu’nun 174. maddesi anlam›nda haks›z azilin sonuçlar›n› do¤uran bir 

fesih de¤ildir. Olayda, bu nedenle Avukatl›k Kanunu’nun 174. maddesi 

hükmünün uygulanmas› düflünülemez. Ancak, feshin haks›z olmamas› 

davac›n›n fesih tarihi itibariyle, hiçbir ücret isteyemeyece¤i anlam›na da 

gelmez. Öyle olunca davac›, sözleflmenin sona erdi¤i tarih itibariyle 

sözleflmenin 3. maddesinin son f›kras› hükmüne göre, yine sözleflmenin 4. 

maddesi gere¤ince ücret istemeye hakk› vard›r. Sözleflmenin sona erdi¤i 

tarih itibariyle, davac›n›n tahsilatla sonuçland›rd›¤› veya henüz tahsilatla 

sonuçlanmayan, ancak tahsilat› mümkün hale gelen veya tahsilat› 

mümkün hale geldi¤i ve tahsilat yap›labilece¤i kabul edilebilecek dosyalar› 

ile tahsilat yap›lmas› mümkün olmayaca¤› anlafl›lan dosyalardan dolay› 

davac›n›n sözleflmenin 4. maddesine göre ücret isteyebilece¤inin kabulü 

gerekir. Sözleflmenin sona erdirildi¤i tarih itibariyle sonuçlanmayan ve 

devam edip ne olaca¤› belli olmayan dosyalardan dolay› da davac›n›n 

sarfetti¤i emek ve mesaisi nazara al›narak sözleflmenin 4. maddesine göre, 

(51) Meral Sungurtekin, Avukatl›k Mesle¤i Avukat›n Hak ve Yükümlülükleri, Bar›fl, ‹zmir 1999


isteyebilece¤i ücret baz al›narak ve bu miktar›n alt›nda olmak üzere hak ve 

nesafet kurallar› da nazara al›narak, uygun bir miktar› ücret olarak 

isteyebilece¤inin kabulü gerekir. 52 

Kural olarak azil ve istifa herhangi bir flekil flart›na ba¤l› tutulmam›flt›r. 

Uygulamada genellikle yaz›l› olarak ve noterler arac›l›¤› ile yap›lmaktad›r ki, 

ispat yönü bak›m›ndan önemlidir. 

Haks›z olarak azledilen avukat, avukatl›k ücretinin tamam›na hak 

kazan›r. (Avukatl›k Kanunu 174/2. maddesi) Avukat›n bu ücret alaca¤› 

kapsam›nda, müvekkili ile aras›nda geçerli bir ücret sözleflmesi yoksa, 

Avukatl›k Yasas›’n›n 163/son maddesi hükmünce avukatl›k asgari ücret 

tarifesine göre hesap edilecek ücret ile, ayn› Yasan›n 164/son maddesi 

gere¤ince aksine sözleflme yap›lmad›¤› takdirde avukata ait olaca¤› 

aç›klanan ve hasma tahmil edilmesi gereken ücretin bulundu¤unda 

duraksama olmamal›d›r. Ne var ki bu her iki ücret alaca¤›n›n hesaplanmas› 

ve muacceliyet kazanmas› konusunda uygulamada süregelen tereddütlere 

de aç›kl›k getirilmelidir. Avukatl›k Yasas›’n›n 163/son maddesi delaletiyle 

asgari ücret tarifesi hükümleri gere¤ince hesaplanacak ücret avukat ile takip 

edilen dava ve icra takiplerinde, avukat›n bu dava ve takiplere hangi tarihte 

kat›ld›¤›na bak›lmaks›z›n dava ve takip tarihlerinde yürürlükte olan 

avukatl›k asgari ücret tarifesine göre dava ve takibin konusu esas al›narak 

ayr› ayr› hesaplan›r. Avukat›n bu flekilde hesaplanan ücret alaca¤› dava ve 

takip hangi aflamada olursa olsun haks›z azlin tebli¤i ile muaccel hale gelir. 

Müvekkillerinde ödeme borcu do¤ar. Avukatl›k Yasas›’n›n 164/son 

maddesinde aç›klanan ve aksine sözleflme olmad›¤›nda avukata ait olaca¤› 

kabul edilen ücret alaca¤› ise, yarg›lama ve icra gideri niteli¤inde 

oldu¤undan ancak dava ve takip sonuçland›¤›nda miktar› belli olur ve 

bundan sonra müvekkil taraf›ndan has›mdan tahsili mümkün hale gelir. 

Müvekkilin vekiline ödeme borcuda has›m taraftan tahsil edilmeden do¤maz. 

Di¤er bir anlat›mla henüz has›m taraftan vekalet ücreti alaca¤›n› tahsil 

etmemifl veya edememifl olan müvekkilden avukat bu alaca¤›n› isteyemez. 

Tahsil edilmifl olmas›n› beklemek durumundad›r. Kural böyle olmakla 

birlikte, Hakim bu kurala s›k› s›k›ya ba¤l› kalmamal›, Avukatl›k Yasas› `n›n 

164/son maddesine ifllerlik kazand›racak flekilde her olay›n özelli¤ine, 

durum ve flartlar›na göre de¤erlendirme yapmal›, özellikle MK’n›n 2. 

maddesinde ifadesini bulan hakk›n kötüye kullan›lmas›na ve dürüstlük 

kurallar›n›n ihlaline izin vermemeli, gerekti¤inde müvekkilin dava veya takip 

sonucunda belirlenen bu ücret alaca¤›n› tahsil etmifl kabul etmeli, aksi halde 

bu nitelikteki ücret alaca¤›na iliflkin istemi henüz muaccel olmad›¤› 

gerekçesiyle reddetmelidir. 53 

(52) 13. HD. E. 2005/10612, K. 2006/3518, T. 13/03/2006 

(53) 13. HD. E. 1992/5978, K. 1992/9106, T. 24/11/1992


Avukat›n ba¤›ms›zl›¤›n› ortadan kald›racak tarzda ifl sahibinin talimat 

vermeye kalkmas› veya hakl› ya da meflru hiçbir talimat›n›n avukat 

taraf›ndan yerine getirilmemesi azil veya istifa için hakl› sebep say›labilir. 54 

Avukatl›k Kanunu’nun 174. maddesine göre, avukat›n haks›z olarak 

azli halinde ücretin tamam› azil edilen vekile verilir ancak, avukat kusur 

veya ihmalinden dolay› azledilmifl ise, yani azil hakl› ise avukatl›k ücretinin 

ödenmesi gerekmez. HGK'n›n 23.09.1987 gün 87/3-188 esas 87/657 karar 

say›l› ilam›nda da aç›kland›¤› gibi, hakl› olarak azledildi¤i halde, azle yol 

açan davran›fl›n›n daval› aleyhine herhangi bir sonuç do¤urmayan ve azle 

neden olan davran›fl› ifl sahibine zarar vermeyen avukat›n, azil tarihine 

kadar sarf etti¤i emek ve mesaisine karfl›l›k adalete uygun bir avukatl›k 

ücretinin ödenmesi hakkaniyet gere¤i olarak kabul edilmelidir. 

Mahkemece, davac› avukat›n azil tarihine kadarki emek ve mesaisi ile 

yap›lan iflin önemi ve iflin bulundu¤u aflama göz önünde bulundurularak, 

hakkaniyete uygun olarak takdir edilecek uygun bir miktar›n davac› ücreti 

olarak daval›dan tahsiline karar verilmelidir. 55 

Her ne kadar dava konusu edilen Avukatl›k ücreti alaca¤›, avukat›n 

azledilmesi ile muaccel hale gelirse de borçlunun mütemerrit duruma 

düflmesi an›lan paran›n ödenmesi hususunda davac›n›n usulen borçluya 

gönderece¤i ihtar›n tebli¤i, burada borçluya bir süre tan›nm›fl ise o 

müddetin geçmesiyle mümkündür ve ancak o tarihten sonra temerrüt 

faizine karar verilebilir. (BK m.104) davac› avukat›n, davadan önce daval›y› 

temerrüde düflürdü¤ü kan›tlanamam›flt›r. Bu durumda davan›n aç›lmas›yla 

temerrüdün olufltu¤unun kabulü gerekir. 56 

Avukattan beklenen özenin derecesi yüksektir; zira avukatl›k ruhsata 

tabi bir meslektir. Bu kapsamda maddi gerçe¤in belirlenmesi için gerekli 

incelemeyi yapmal›, literatürü ve yarg› kararlar›n› takip etmeli, belirsiz ve 

birbiriyle uyumlu olmayan noktalar›n tespiti için gerekirse ifl sahibine yeni 

sorular sormal›, ifl sahibinin talimatlar›yla ba¤l› kalmal›, yarg›lamayla ilgili 

zamanafl›m› da dahil olmak üzere sürelere dikkat etmeli, ifli sürüncemede 

b›rakmamal›, ifl sahibinin menfaatlerini korurken en emin yolu kullanmal›, 

de¤ifliklikleri takip etmeli, riskler hakk›nda ifl sahibini bilgilendirmeli, 

mesle¤inin gerektirdi¤i uzmanlaflman›n bütün gereklerini kullanmal›, gerekiyorsa 

karfl› dava açmal›, gerekti¤inde kanun yollar›na baflvurmal›d›r. 57 

(54) Yrd. Doç. Dr. Emre Gökyayla, Avukatl›k Sözleflmesinin Avukat›n Azli ve ‹stifas›yla Sona Ermesi, 

Seçkin, Ankara 2007 

(55) 13. HD. E. 2006/528, K. 2006/5252, T. 10/04/2006 

(56) E. Gökyayla a.g.e, 13. HD. 16.03.1992, 1667/2526 

(57) E. Gökyayla, a.g.e.


17. Ücret Uyuflmazl›¤›nda Yetkili ve Görevli Mahkeme 

Ücret sözleflmeleri davalar›nda yetkili mahkemenin genel yetki kural›na 

göre belirlenece¤i konusunda görüfl birli¤i vard›r. Ancak HUMK m.15’te 

belirtilen yetki kural› bu durumun istisnas›d›r. Yarg›tay bu istisnay› dar 

yorumlamaktad›r. 

Taraflar aras›ndaki uyuflmazl›k avukatl›k ücret sözleflmesinden 

kaynaklanmaktad›r. HUMK’un 15. maddesine göre bir dava münasebetiyle 

iki taraf vekillerinin ücret ve masraf iddialar›, miktar› neyle bali¤ olursa 

olsun o davaya bakan mahkemede görülür. Ne var ki olayda vekâlet 

iliflkisinin görüldü¤ü davaya ‹stanbul 3. A¤›r Ceza Mahkemesi’nde 

bak›lm›flt›r. An›lan 15. madde hükmünün genel hukuk mahkemelerinde 

görülmüfl davalarla ilgili avukatl›k ücreti ve gider davalar› ile s›n›rl› 

oldu¤unun kabulü gerekir. A¤›r Ceza Mahkemesi vekille müvekkil aras›ndaki 

ücret ve gider davas›na bakamaz. Bu yönden olayda 15. maddenin bir 

istisnas› söz konusudur ve genel yetki ve görev kurallar›n›n uygulanmas› 

yasaya uygun olur. … Davan›n konusu olan ücret alaca¤› ise daval› 

müvekkilinin edimi teflkil etmektedir. Daval›n›n edimi yönünden akdin icra 

yeri BK’n›n 73. maddesi gere¤ince alacakl›n›n oturdu¤u yer olan Tekirda¤’da 

HUMK’un 10. maddesi uyar›nca davac›, akdin icra olunaca¤› yer 

mahkemesinde de davaya bak›labilir. O halde davaya bakmaya Tekirda¤ 

Asliye Hukuk Mahkemesi yetkilidir. 58 

18. Zamanafl›m› 

Avukatl›k Yasas›’nda avukatl›k ücreti zamanafl›m› konusunda bir 

düzenleme yer almamaktad›r. Ancak bu konuda Borçlar Kanunu’nun 

vekalet hükümlerindeki zamanafl›m› süreleri uygulanmaktad›r. 

BK’n›n 126. maddesine göre, vekalet akdinden do¤an davalar befl y›ll›k 

zamanafl›m› süresine tabidir. Buna göre, avukat ile ifl sahibi aras›ndaki 

vekalet akdinin özel bir görünümü olan avukatl›k sözleflmesinden meydana 

gelen ücret alaca¤›, alaca¤›n muaccel hale gelmesinden itibaren befl y›l›n 

geçmesi ile zamanafl›m›na u¤rar. Yarg›tay’›n yerleflik uygulamas› da bu 

yöndedir. 59 

Müvekkil taraf›ndan avukatlara karfl› aç›lacak sorumluluk davalar›nda 

Avukatl›k Yasas›’n›n 40. maddesinde aç›k hüküm konulmufltur. Buna 

göre, ifl sahibi taraf›ndan sözleflmeye dayan›larak avukata karfl› ileri 

sürülen tazminat istekleri, bu hakk›n do¤umunun ö¤renildi¤i tarihten 

itibaren bir y›l ve her halde zarar› do¤uran olaydan itibaren befl y›l 

geçmekle düfler. 

(58) M. Ayd›n, a.g.e. 13. HD, 29.03.1988 637- 1801 

(59) M. Ayd›n a.g.e.


Dava 16.05.2005 tarihinde aç›ld›¤›na ve daval› süresinde zamanafl›m› 

itiraz›nda bulundu¤una, davac› da zarar› azil ile ö¤rendi¤ini bildirdi¤ine göre 

bir y›ll›k zamanafl›m› süresinden sonra dava aç›lmas› nedeniyle davan›n 

reddine karar verilmesi gerekirken yaz›l› flekilde hüküm kurulmas› usul ve 

yasaya ayk›r› olup bozmay› gerektirir. 60 

19. Beraat Eden San›k Lehine Ücret 

1136 say›l› Avukatl›k Kanunu’nun 168. maddesi ile “yarg› yerlerindeki 

ifllemler ile di¤er ifllemlerden al›nacak avukatl›k ücretinin” belirlenmesi 

görevi Türkiye Barolar Birli¤ine (TBB) verilmifl ve TBB’de Avukatl›k Asgari 

Ücret Tarifesinin (Tarife) 13/5. madde-f›kras› ile beraat eden san›k yarar›na 

vekalet ücretini hazinenin ödemesine iliflkin düzenlemeyi yürürlü¤e 

koymufltur. 

CMK 324/1. madde-f›kras›na göre avukatl›k ücreti yarg›lama giderlerinden 

olup ve yine ayn› CMK’n›n 327/2. madde-f›kras› uyar›nca beraat 

eden “kiflinin önceden ödemek zorunda kald›¤› giderler, Devlet Hazinesince 

üstlenilir.” Öte yandan “29.05.1957 günlü 4/6 ve 02.05.1956 günlü 4/3 

say›l› ‹çtihad› Birlefltirme Kararlar›nda da yarg›lama giderlerinin neler 

oldu¤u say›lm›fl; karfl› tarafa yüklenecek olan avukatl›k ücretinin de bu 

giderler aras›nda oldu¤u aç›kça belirtilmifltir.” Mülga CMUK’un 409. 

maddesinin 2. f›kras›ndaki “Bir kimsenin evvelce ödemek mecburiyetinde 

kald›¤› masraflar, Devlet hazinesine tahmil olunabilir,” fleklindeki 

düzenleme ile CMK’n›n 327/1. maddedeki düzenlemenin ayn› oldu¤u ve 

CMUK’un meriyette oldu¤u evrede uygulaman›n ve özellikle Tarifenin bu 

biçimde düzenlenmedi¤i ileri sürülebilirse de Tarifenin 13/5. maddef›kras›ndaki 

hükmü geçersiz k›lmayacakt›r. 61 

Adalet Bakanl›¤› Ceza ‹flleri Genel Müdürlü¤ü de bu konuda verdi¤i 

kararla tart›flmalara noktay› koymufltur: Yarg›tay 9. Ceza Dairesi’nin 

31.10.2007 tarihli ve 2007/8355-7699 say›l› ilam›nda da belirtildi¤i üzere 

1136 say›l› Avukatl›k Kanunu’nun 168. maddesinin verdi¤i yetkiye 

dayan›larak ç›kar›lan 2007 y›l› Avukatl›k Asgari Ücret Tarifesi’nin 13/5. 

maddesi gere¤ince beraat eden san›klar yarar›na vekalet ücreti tayin 

olunmas› gerekti¤inin gözetilmemesinde isabet görülmemifl ise de bu 

hususta mahalli mahkemesinden al›nacak ek kararla meselenin halli 

mümkün bulundu¤undan an›lan karar aleyhine kanun yarar›na bozma 

yoluna gidilmemifltir. 62 

(60) 13. HD. E. 2008/366, K. 2008/8103, T: 10.06.2008, ‹stanbul Barosu Dergisi, 2010/1 

(61) 8 CD. E. 2007/13484, K. 2008/1110, T. 25.2.2008 

(62) Adalet Bakanl›¤› Ceza ‹flleri Genel Müdürlü¤ü’nün 20.11.2008 günlü Beyo¤lu 2.ACM 2008/36 K. 

Dosyas› yaz›s›


20. Sonuç Yerine 

Eski Roma’dan günümüze de¤in avukatlar›n gördükleri ifller 

karfl›l›¤›nda ald›klar› ücretin niteli¤i tart›flma konusu olmaya devam 

etmifltir. Yak›n zamana de¤in avukat›n ilminin sat›l›k olmad›¤›, avukatlar›n 

hizmetlerinin paha biçilemez oldu¤u, müvekkillerin bu anlay›flla 

kendilerince uygun görecekleri bir ücreti avukata sunabilecekleri 

ifadelerine rastlanmaktad›r. 

Günümüzde süregelen kapital bazl› ekonomik sistem, her hizmete aç›k 

ve anlafl›l›r bir de¤er biçmektedir. Barolar›n avukatlara öneri niteli¤inde 

sunduklar› avukatl›k ücret çizelgeleri de eski görüflten farkl› olarak, 

avukat›n ilminin sat›l›k oldu¤unu ortaya koyar. Sonuçta avukatlar da bu 

toplum içerisinde yaflam sürdürmekte bu yaflam standard›n› sa¤layabilmek 

için bir ücrete gereksinim duymaktad›rlar. Bu bak›mdan Avukatl›k 

Ücretinin özellikle mesle¤e yeni bafllayan avukatlar taraf›ndan özgüvenli, 

aç›k ve anlafl›l›r biçimde müvekkillerden talep edilmesinde yarar vard›r. 

Unutulmas›n ki bedeli al›nmadan yap›lmaya kalk›fl›lan bir ifl, yeteri 

motivasyonla yap›lmad›¤› ve paran›n itici gücünden yoksun oldu¤undan 

verimli sonuçlardan mahrum kalacakt›r. 

Ne düflük ne de abart›l› oranlara itibar etmeden, avukatl›k mesle¤inin 

yürütülmesindeki özveri göz ard› edilmeden ve nihayet müvekkilin 

ekonomik ve sosyal durumu yads›nmadan belirlenecek ve al›nacak bir 

vekâlet ücretiyle giriflilecek hak sa¤lama u¤rafl›s›, avukatlar›n ifllerini 

san›ld›¤›n›n ötesinde kolaylaflt›racakt›r. 

Son zamanlarda mesleki niceliksel art›fl›n da getirilecek s›nav 

sistemiyle dengelenmesi sa¤lanmal› ve avukatlar asgari ücret tarifelerin 

alt›nda ücretle ifl yapmaktan mutlak surette kaç›nmal›d›rlar. Aksi takdirde 

k›sa süreli ç›karlar, uzun erimde avukatl›k mesle¤ini ciddi ölçüde tehdit 

edecek ve zaten sorunlu olan toplum nazar›ndaki mesleki sayg›nl›k iyiden 

iyiye eriyecektir. 

KAYNAKÇA 

1- Avukatl›k Ücreti, Murat Ayd›n, Seçkin, 4. Bask›, 2007, Ankara 

2- Avukatl›k sözleflmesinin Avukat›n Azli ve ‹stifas›yla Sona Ermesi, Yrd.Doç.Dr. K. 

Emre Gökyayla, Seçkin, Ankara 2007 

3- Avukatl›k Ücret Sözleflmeleri, ‹stanbul Barosu Yay›nlar›, 2008 

4- Avukatl›k Yasas› ve Yönetmeli¤i, ‹stanbul Barosu yay›nlar› 2008 

5- ‹stanbul Barosu Dergisi, Ocak fiubat 2010/1 Say›s›, Avukatl›k Hukukuna Dair 

Yarg›tay 13. Hukuk Dairesi Karar Derlemesi, sayfa 480 

6- Avukatl›k Mesle¤i Avukat›n Hak ve Yükümlülükleri, Yrd.Doç. Meral Sungurtekin 

Özkan, Bar›fl Yay›nlar›, Geniflletilmifl 2. Bask›, 1999 

7- Avukat›n Kitab›, Ali Haydar Özkent, ‹stanbul Barosu yay›nlar› 

8- ‹stanbul Barosu Dergisi, Eylül – Ekim 2009 / 5 

9- www.hukukturk.com 

10- http://www.yeniyaklasimlar.org

TAfiINMAZ KÜLTÜR ve TAB‹AT VARLIKLARINA 

KARfiI ‹fiLENEN SUÇLAR 

Av. Yeflim AKTÜRK 

Girifl 

Tarihi, bilimsel, sanatsal, kültürel ve arkeolojik aç›dan önem tafl›yan 

varl›klar, geçmiflle günümüz aras›nda köprü oluflturur; ait olduklar› 

dönemin yak›n tan›klar› olarak insanl›¤a bilgi sunar; ulusal ve uluslararas› 

kültürün geliflimine katk› sa¤lar. Kültür ve tabiat varl›klar›, sahip olduklar› 

önem nedeniyle muhafaza edilmesi ve yaflat›lmas› gereken varl›klar olarak 

karfl›m›za ç›kmaktad›r. Bu muhafaza yap›l›rken, di¤er varl›klardan farkl› 

bir tak›m usuller izlenerek, söz konusu varl›klar aç›s›ndan farkl› hukuki 

yapt›r›mlar›n getirilmesi gereklili¤i ortaya ç›kmaktad›r. Kültür ve tabiat 

varl›klar›, gelece¤e ›fl›k tutma ifllevi d›fl›nda toplumlar›n birlefltirici ve yap›c› 

unsurlar›ndan biri olmas› ve ulusal ölçekte devletlerin varl›klar›n›n 

temelini teflkil etmesi nedenleriyle de son derece önemlidir. 

Kültür ve tabiat varl›klar›n›n söz etti¤imiz önemlerinden dolay› farkl› 

bir hukuki rejime tabi olmalar› kaç›n›lmaz olmakla beraber; suçta ve 

cezada kanunilik ilkesi gere¤ince bu varl›klara karfl› ifllenen suçlar›n da 

ayr›ca düzenlenip yapt›r›mlar›n ortaya konulmas› da kaç›n›lmazd›r. 

2863 say›l› Kültür Ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma Kanunu’nda tafl›n›r 

ve tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›na karfl› ifllenen suçlar, Kanunun 

genel sistemati¤ine uygun olarak ayr› maddelerde düzenlenmifltir. 

Kanunun 65. maddesi tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›na karfl› ifllenen 

suçlara iliflkin olup, bu maddenin içeri¤i zaman içinde yarg› kararlar›yla da 

ortaya konmufltur. Kültür ve tabiat varl›klar›na yap›lan müdahaleler 

telafisi imkâns›z sonuçlar do¤urmas› nedeniyle bu eserlere karfl› ifllenen 

suçlar›n mevzuat›m›zda yer almas› zorunlulu¤u do¤mufltur. 

Kültür Ve Tabiat Varl›klar› Tan›m› 

2863 say›l› Kültür Ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma Kanunu’nun tan›mlar 

bafll›kl› 3. maddesinde kültür varl›klar› ve tabiat varl›klar› ayr› ayr› 

tan›mlanm›flt›r. Buna göre; kültür varl›klar›, tarih öncesi ve tarihi devirlere 

ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya 

da tarihi devirlerde sosyal yaflama konu olmufl bilimsel ve kültürel aç›dan 

özgün de¤er tafl›yan yer üstünde, yer alt›nda veya su alt›ndaki bütün 

tafl›n›r ve tafl›nmaz varl›klard›r. Tabiat varl›klar› ise, jeolojik devirlerle, tarih 

öncesi ve tarihi devirlere ait olup ender bulunmalar› veya özellikleri ve 

güzellikleri bak›m›ndan korunmas› gerekli, yer üstünde, yer alt›nda veya su 

alt›nda bulunan de¤erlerdir.


Korunmas› gerekli tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar› kanunda ayr›ca 

belirtilmifltir. Buna göre; korunmas› gerekli tabiat varl›klar› ile 19. yüzy›l 

sonuna kadar yap›lm›fl tafl›nmazlar; belirlenen tarihten sonra yap›lm›fl olup 

önem ve özellikleri bak›m›ndan Kültür ve Turizm Bakanl›¤›’nca 

korunmalar›nda gerek görülen tafl›nmazlar; sit alan› içinde bulunan 

tafl›nmaz kültür varl›klar; Milli tarihimizdeki önemleri sebebiyle zaman 

kavram› ve tescil söz konusu olmaks›z›n Milli Mücadele ve Türkiye 

Cumhuriyetinin kuruluflunda büyük tarihi olaylara sahne olmufl binalar ve 

tespit edilecek alanlar ile Mustafa Kemal ATATÜRK taraf›ndan kullan›lm›fl 

evler, korunmas› gerekli tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›d›r. Belirtmek 

gerekir ki; Koruma Kurullar›nca mimari, tarihi, estetik, arkeolojik ve di¤er 

önem ve özellikleri bak›m›ndan korunmas› gerekli bulunmad›¤› karar alt›na 

al›nan tafl›nmazlar, korunmas› gerekli tafl›nmaz kültür varl›¤› 

say›lmayacaklard›r. 

Kanunkoyucu korunmas› gereken tafl›nmaz kültür ve tabiat 

varl›klar›n› saymakla yetinmeyip, örneklendirme yoluna gitmifltir. Kaya 

mezarl›klar›, yaz›l›, resimli ve kabartmal› kayalar, resimli ma¤aralar, 

höyükler, tümülüsler, ören yerleri, akropol ve nekropoller; kale, hisar, 

burç, sur, tarihi k›flla, tabya ve isihkamlar ile bunlarda bulunan sabit 

silahlar; harabeler, kervansaraylar, han, hamam ve medreseler; kümbet, 

türbe ve kitabeler, köprüler, su kemerleri, su yollar›, sarn›ç ve kuyular; 

tarihi yol kal›nt›lar›, mesafe tafllar›, eski s›n›rlar› belirten delikli tafllar, 

dikili tafllar; sunaklar, tersaneler, r›ht›mlar; tarihi saraylar, köflkler, evler, 

yal›lar ve konaklar; camiler, mescitler, musallalar, namazgâhlar; çeflme ve 

sebiller; imarethane, darphane, flifahane, muvakkithane, simkeflhane, 

tekke ve zaviyeler; mezarl›klar, hazireler, arastalar, bedestenler, kapal› 

çarfl›lar, sandukalar, siteller, sinagoglar, bazilikalar, kiliseler, manast›rlar; 

külliyeler, eski an›t ve duvar kal›nt›lar›; freskler, kabartmalar, mozaikler, 

peri bacalar› ve benzeri tafl›nmazlar; tafl›nmaz kültür varl›¤› bu 

örneklerdendir. Tarihi ma¤aralar, kaya s›¤›naklar›; özellik gösteren a¤aç ve 

a¤aç topluluklar› ile benzerleri; tafl›nmaz tabiat varl›¤› örneklerindendir. 

Tafl›nmaz Kültür ve Tabiat Varl›klar›na Karfl› ‹fllenen Suçlar 

2863 say›l› Kültür Ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma Kanunu’nun 65. 

maddesi, ayn› kanunun 9. maddesine ayk›r› davran›flta bulunanlar›n 

cezaland›r›laca¤›n› belirtmektedir. Kanunun 9. maddesi; Koruma Yüksek 

Kurulunun ilke kararlar› çerçevesinde koruma bölge kurullar›nca al›nan 

kararlara ayk›r› olarak, korunmas› gerekli tafl›nmaz kültür ve tabiat 

varl›klar› ve koruma alanlar› ile sit alanlar›nda inflaî ve fizikî müdahalede 

bulunulamayaca¤›na, bunlar›n yeniden kullan›ma aç›lamayaca¤›na veya 

kullan›mlar›n›n de¤ifltirilemeyece¤ine hükmetmifltir. Ayr›ca, esasl› onar›m,

Tafl›nmaz Kültür ve Tabiat Varl›klar› Suçlar› • Av. Yeflim Aktürk 841 

inflaat, tesisat, sondaj, k›smen veya tamamen y›kma, yakma, kaz› veya 

benzeri ifllerin inflaî ve fizikî müdahale say›laca¤›ndan söz etmifltir. 

Kanunun “izinsiz müdahale ve kullanma yasa¤›” bafll›kl› 9. maddesi, 

17.6.1987 gün ve 3386 say›l› kanun ile de¤iflikli¤e u¤ram›fl ve bu madde 

anlafl›lmaz bir hale gelmifltir. Maddede sanki sadece Yüksek Kurulun ilke 

kararlar› çerçevesinde koruma kurullar›nca al›nan kararlara ayk›r› olarak 

tafl›nmaz eski eserlere müdahale yasaklanm›flt›r gibi bir izlenim 

do¤maktad›r. Oysa 9. maddenin amac›, madde bafll›¤›ndan anlafl›labilece¤i 

gibi tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›na izinsiz olarak, denetim d›fl› 

müdahaleyi yasaklamaktad›r. Nitekim 3386 say›l› kanun ile 

de¤ifltirilmeyen ve orijinalli¤ini koruyan 65. maddenin b bendi ile 9. madde 

birlikte de¤erlendirildi¤inde hem koruma kurullar›nca al›nan kararlara 

ayk›r› olarak tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›na müdahale yasakt›r; hem 

de sit flartlar›na, koruma planlar›na ve Yüksek Kurulca belirlenen koruma 

flartlar›na ayk›r› izinsiz müdahaleler yasakt›r. 1 

65. maddede gösterilen suç ve cezalar› 4 grupta toplayabilmek 

mümkündür; 

• Korunmas› gerekli tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›n›n y›k›lmas›na, 

bozulmas›na, tahribine, yok olmas›na veya her ne suretle olursa olsun 

zarara u¤ramalar›na kasten sebebiyet verme suçu 

• Sit alanlar›nda geçifl dönemi koruma esaslar› ve kullanma flartlar›na, 

koruma amaçl› imar plânlar›na ve koruma bölge kurullar›nca belirlenen 

koruma alanlar›nda öngörülen flartlara ayk›r› izinsiz inflaî ve fizikî 

müdahalede bulunma suçu 

• Kanuna ayk›r› olarak y›kma veya imar izni verme suçu 

• Bünyesinde koruma, uygulama ve denetim bürolar› kurulmufl idarelerden 

Kanunun 57. maddesinin alt›nc› ve yedinci f›kralar› uyar›nca izin 

almaks›z›n veya izne ayk›r› olarak tamirat ve tadilat yapma ile izinsiz inflaî 

ve fizikî müdahalede bulunma suçu 

1) Korunmas› gerekli tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›n›n 

y›k›lmas›na, bozulmas›na, tahribine, yok olmas›na veya her ne 

suretle olursa olsun zarara u¤ramalar›na kasten sebebiyet 

verme suçu 

Öngörülen ilk suç tipinde, suçun maddi unsurlar›; korunmas› gerekli 

tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›n›n y›k›lmas›, bozulmas›, tahribi ve yok 

olmas› fleklinde belirtildikten sonra zarara u¤ramalar›na sebebiyet verme 

unsuruna da yer verilmek suretiyle suçun kapsad›¤› alan geniflletilmifltir. 

Bu ibare, genifl yorumlara neden olabilecek niteliktedir. Zira tafl›nmaz 

kültür ve tabiat varl›klar›na yap›lacak inflai müdahaleler de zarar verebilici 

(1) Gündel Ahmet, Eski Eserler Ve Ceza Hukuku, Ankara: Seçkin Yay›nevi,May›s 1996, syf:198


niteliktedir. Kimi yazarlar, inflai müdahaleler neticesinde eski eserlerde 

önemli bir zarara yol aç›lmad›ysa eylemin 65. maddenin b bendi 

çerçevesinde de¤erlendirilmesi gerekti¤i görüflündedirler. 2 Y›k›lmaya, 

bozulmaya, tahribata ve yok olmaya yol açan, her an k›r›l›p dökülecek 

güvensiz koflullar yaratma eyleminin zarar kapsam›nda de¤erlendirilmesi 

gerekti¤i görüflünde olan yazarlar vard›r. 3 

Say›lan bu eylemlerin kasten ifllenmesi gerekir. Kast, suçun kanuni 

tan›m›ndaki unsurlar›n bilerek ve istenerek gerçeklefltirilmesidir. Suçun 

oluflumu bak›m›ndan özel kast›n gerekip gerekmedi¤i hususu da tart›fl›lan 

bir konu olmufltur. Failin, bozdu¤u, tahrip etti¤i, yok etti¤i ya da zarara 

u¤ratt›¤› tafl›nmaz›n kültür ve tabiat varl›¤› oldu¤unu bilmesi gerekti¤i 

yönünde özel kast arayan görüfllerin 4 yan› s›ra failin belirli bir amaçla fiili 

ifllemesinin flart koflulmam›fl olmas› nedeniyle özel kast›n aranmad›¤›n› 

savunan görüfller de vard›r. 5 Suçun manevi unsuru olan kast bak›m›ndan 

san›¤›n bilinç ve ö¤renim düzeyinin büyük önemi vard›r. Y›kma, bozma, 

tahrip etme, yok etme ve zarar verme eylemlerini bu eylemin böylesi bir 

sonuç do¤urabilece¤ini bilerek yapan kiflinin dahi cezaland›r›labilmesi 

ayr›ca o kiflinin yapt›¤› iflin suç oldu¤unu anlayabilecek bilinç ve ö¤renim 

düzeyinde olmas›na ba¤l›d›r. Kiflinin kanunun 9. maddesini çi¤nemekten 

dolay› 65. maddeye göre cezaland›r›labilmesi için eski eserleri bozman›n 

suç oldu¤unu anlayabilecek bilinç ve ö¤renim düzeyinde olmas›ndan 

baflka, bozdu¤unun eski eser oldu¤unu anlayabilecek bilinç ve ö¤renim 

düzeyinde olmas› da gerekir. 6 

Maddede belirtilen suçun oluflmas› bak›m›ndan tespit ve tescil flart 

koflulmam›flt›r. Tespit, tescil, ilan ve tapu kütü¤üne kayd› yap›lmam›fl olsa 

bile tafl›nmaz›n kültür ve tabiat varl›¤› oldu¤unu bilerek suç iflleyen kifli 

cezaland›r›lacakt›r. 

Söz edilen suça teflebbüs mümkün de¤ildir çünkü neticesi harekete 

bitiflik bir suç söz konusudur ve flekli suç niteli¤indeki bu suçun bölünmesi 

mümkün de¤ildir. 

65. maddenin (a) bendinde tan›mlanan suç bak›m›ndan a¤›rlaflt›r›c› bir 

neden kabul edilmifltir. Korunmas› gerekli tafl›nmaz kültür ve tabiat 

varl›klar›n›n y›k›lmas›na, bozulmas›na, tahribine, yok olmas›na veya her ne 

suretle olursa olsun zarara u¤ramalar›na kasten sebebiyet verme fiilleri, 

korunmas› gerekli kültür ve tabiat varl›¤›n› yurt d›fl›na kaç›rmak amac›yla 

(2) Gündel Ahmet, age, syf: 199 / Kanado¤lu Sabih, Kültür Ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma Hukuku, 

Ankara: Seçkin Yay›nc›l›k, 2007, 3. bas›, syf: 292 

(3) Umar Bilge, Çilingiro¤lu Altan, Eski Eserler Hukuku, Ankara; Ankara Üniversitesi 

Bas›mevi,1990,syf:338 

(4) Gündel Ahmet, age, syf: 200 

(5) Kanado¤lu Sabih, age, syf: 292 

(6) Umar Bilge, Çilingiro¤lu Altan, age, syf: 336


ifllenmifl ise, verilecek cezalar bir kat art›r›l›r. a bendinin ikinci f›kras›ndaki 

a¤›rlaflt›r›c› nedenin uygulanmas› bak›m›ndan eski eserin fiilen yurt d›fl›na 

ç›kar›lmas› gerekmeyip, yurt d›fl›na kaç›r›lma niyeti dahi yeterli 

görülmüfltür. 

2) Sit alanlar›nda geçifl dönemi koruma esaslar› ve kullanma 

flartlar›na, koruma amaçl› imar plânlar›na ve koruma bölge 

kurullar›nca belirlenen koruma alanlar›nda öngörülen 

flartlara ayk›r› izinsiz inflaî ve fizikî müdahalede bulunma suçu 

Sit, tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeflitli medeniyetlerin 

ürünü olup, yaflad›klar› devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri 

özelliklerini yans›tan kent ve kent kal›nt›lar›, kültür varl›klar›n›n yo¤un 

olarak bulundu¤u sosyal yaflama konu olmufl veya önemli tarihi 

hadiselerin cereyan etti¤i yerler ve tespiti yap›lm›fl tabiat özellikleri ile 

korunmas› gerekli alanlard›r. Sit alanlar›nda ilke kararlarla belirlenen 

flartlara ayk›r› olarak fiziki ve inflai müdahaleler yap›lamaz. 17. maddeye 

göre bir alan›n sit alan› olarak ilan›, o alandaki imar plan› uygulamas›n› 

durduracakt›r. ‹landan itibaren 1 ay içinde Koruma Kurulu, geçifl dönemi 

yap› flartlar›n› belirler ve bu dönem içerisinde ancak Kurulca belirlenen 

flartlar dahilinde müdahale mümkün olabilir. 

Tescil edilmemifl fakat 6. maddede belirtilen mutlak anlamda 

korunmas› gerekli kültür ve tabiat varl›klar›na yap›lan müdahale de 9. 

madde kapsam›na girmektedir. Tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›na izin 

gerektiren müdahaleler söz konusu oldu¤unda Koruma Kurullar›ndan izin 

al›nmas› gereklidir. Yap›lacak olan müdahale verilen iznin s›n›rlar› içinde 

olmal›d›r. Koruma Kurullar›ndan izin al›nmas› gerekti¤i halde izin 

al›nmadan tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›¤›na müdahalede bulunulmas› 

veya Koruma Kurulunca verilen iznin d›fl›nda müdahalede bulunulmas› 9. 

maddeye ayk›r›l›k teflkil edece¤inden 65. maddedeki suç oluflacakt›r. 

Korunmas› gerekli tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›na yap›lan izinsiz 

müdahale, inflai ve fiziki nitelikte olmal›d›r. Bu husus, mahkemeler 

taraf›ndan genellikle inflaat mühendislerine tespit ettirilmektedir. Yarg›tay 

9. Ceza Dairesi, fiziki ve inflai müdahalenin kültür ve tabiat varl›¤›n›n 

özelli¤ini bozacak nitelikte ve derecede olmas›n› aramaktad›r. Örne¤in, sit 

alan›na çad›r kurulmas›nda, tahtalarla çevrilmifl her zaman sökülebilir 

yap›lar yap›lmas›nda, reklam panosu dikilmesinde inflai ve fiziki müdahale 

oldu¤unu söyleme imkân› bulunmamaktad›r. 7 

Tafl›nmaz kültür ve tabiat 

varl›klar›nda yap›lacak olan bak›m ve onar›mlarda gereken izin usulü 

izlenmedi¤i zaman da izinsiz müdahale flart› gerçekleflmifl olaca¤›ndan suç 

meydana gelmifl olacakt›r. 

(7) Gündel Ahmet, age, syf: 205


‹zin bak›m›ndan irdelenmesi gereken bir di¤er konu; sit alan›nda yer 

alan tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›¤› üzerinde Koruma Kurulu’ndan izin 

almadan inflaat yap›m›na bafllayan tafl›nmaz malikinin sonradan 

projesinin Kurul taraf›ndan onaylanmas› halinde durumun ne olaca¤›na 

iliflkindir. Bu halde maddenin öngördü¤ü ayk›r›l›k durumunun 

oluflmayaca¤› ve ceza yapt›r›m›n›n uygulanmayaca¤› görüflünün varl›¤› 

karfl›s›nda, 8 

izinsiz olarak fiziki ve inflai müdahalede bulunulmas› ile 

eylemin gerçekleflmifl oldu¤undan bahisle sonradan kuruldan izin 

al›nmas›n›n ya da kurulca projenin onaylanmas›n›n suçu ortadan 

kald›rmayaca¤›na iliflkin görüfller de mevcuttur. 9 

Suçun oluflumu 

bak›m›ndan gereken koflul, maddede belirtilen müdahalenin kurul 

kararlar›na ayk›r› olmas›d›r. Koruma Kurulu’nun onay›n›n önce veya sonra 

verilmesinin önemli olmad›¤›, netice itibariyle kurulun karar vermesinin 

ölçüt olarak kabul edilip suçun oluflmamas› gerekti¤i kan›s›nday›z. 

3) Kanuna ayk›r› olarak y›kma veya imar izni verme suçu 

Tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›¤› y›k›lma tehlikesi içinde (mail-i 

inhidam) olsa dahi y›k›lma karar› Koruma Kurulunca verilebilir. Y›k›lmaya 

yüz tutmufl eser, belediyeler veya valiliklerce boflalt›l›p, tedbir al›nd›ktan 

sonra konu Koruma Kurulu’na getirilir. Koruma Kurulu’nun karar› 

olmadan veya kurulun karar›n› beklemeden y›kma karar› verenlerin 

cezaland›r›lmas› söz konusudur. Eski eser olma vasf›n› devam ettiren 

tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›n›n y›k›lmas› karar› verenler 

bak›m›ndan ise 65. maddenin (a) bendinde yer alan korunmas› gerekli 

tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›n›n y›k›lmas›na, bozulmas›na, tahribine, 

yok olmas›na veya her ne suretle olursa olsun zarara u¤ramalar›na kasten 

sebebiyet verme suçu oluflacakt›r. Y›kma kararlar› d›fl›nda imara iliflkin 

müdahalelerde de izin flart› aranaca¤›ndan kuruldan izin almadan imar 

izni veren yetkililer de bu suçun faili olarak sorumlu olacaklard›r. (a) ve (b) 

bentlerindeki suçlardan farkl› olarak bu suç, yaln›zca y›kma ve imar izni 

vermeye yetkili olanlar taraf›ndan gerçeklefltirilebilecek bir suç olmas› 

nedeniyle özgü(mahsus) suç olma özelli¤i tafl›maktad›r. 

Yap›n›n y›k›lmad›¤› veya fiziki ve inflai müdahalede bulunulmad›¤› 

hallerde usulsüz y›k›m veya imar izni verenler görevi kötüye kullanma 

suçunu olufltururlar. 10 

at›f 

(8) Kanado¤lu Sabih, age, syf: 354’te YCGK’n›n 13.03.1995 gün ve 1995/9-41-64 say›l› karar›na yapt›¤› 


(10) Kanado¤lu Sabih, age, syf: 439


4) Bünyesinde koruma, uygulama ve denetim bürolar› kurulmufl 

idarelerden, Kanunun 57. maddesinin alt›nc› ve yedinci f›kralar› 

uyar›nca izin almaks›z›n veya izne ayk›r› olarak tamirat ve 

tadilat yapma ile izinsiz inflaî ve fizikî müdahalede bulunma 

suçu 

Bu suç tipi, 5226 Say›l› Kanun’un 14. maddesiyle 65. maddenin (d) 

bendine eklenmifltir. 2863 say›l› Kültür Ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma 

Kanunu’nun 57. maddesinde tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›, bunlar›n 

koruma alanlar› ve sit alanlar›nda, 3194 say›l› ‹mar Kanunu’nun 21. 

maddesi kapsam›na giren ruhsata tâbi olmayan tadilat ve tamiratlar›n; 

özgün biçim ve malzemeye uygun olarak, bünyesinde koruma, uygulama ve 

denetim bürolar› kurulmufl idarelerin izin ve denetimi ile yap›laca¤› 

öngörülmüfltür. Bunlar›n d›fl›nda her türlü inflaî ve fizikî müdahalenin ise 

koruma bölge kurulunun izni ile yap›laca¤› hükme ba¤lanm›flt›r. Ancak, 

koruma amaçl› imar plân› onaylanm›fl sit alanlar›nda, tafl›nmaz kültür 

varl›¤›n›n bulundu¤u parseller d›fl›ndaki inflaî ve fizikî müdahalelerin, 

koruma amaçl› imar plân› hükümleri do¤rultusunda, bünyesinde koruma, 

uygulama ve denetim bürolar› kurulmufl idarelerin izin ve denetimi ile 

yap›laca¤› da eklenmifltir. Maddede bahsi geçen bünyesinde koruma, 

uygulama ve denetim bürolar› kurulmufl idareler, ayn› kanunun 10. 

maddesinin 10. f›kras›nda büyükflehir belediyeleri, valilikler ve Bakanl›kça 

izin verilen belediyeler olarak belirtilmifltir. Belediyeler belediye s›n›rlar› ve 

mücavir alanlar› içerisinde, valilikler ise bu s›n›rlar d›fl›nda yetkilidir. Bu 

bürolar koruma bölge kurullar› taraf›ndan uygun görülen koruma amaçl› 

imar plân›, proje ve malzeme de¤ifliklikleri ile inflaat denetimi de dahil 

olmak üzere uygulamay› denetlemekle yükümlüdürler. 

Kanunda belirtilen ve 3194 say›l› ‹mar Kanunu’nun 21. maddesi 

kapsam›na giren ruhsata tâbi olmayan tadilat ve tamiratlar; derz, iç ve d›fl 

s›va, boya, badana, oluk, dere, do¤rama, döfleme ve tavan kaplamalar›, 

elektrik ve s›hhi tesisat tamirleri ile çat› onar›m› ve kiremit aktar›lmas› ve 

yönetmeli¤e uygun olarak mahallin özelliklerine göre belediyelerce 

haz›rlanacak olan imar yönetmeliklerinde belirtilecek, tafl›y›c› unsuru 

etkilemeyen di¤er tadilat ve tamiratlard›r. 

Dikkat edilecek olursa, 65. maddenin hem (b), hem de (d) bentlerinde 

“inflai ve fiziki müdahale”den bahsedilmektedir. ‹nflai ve fiziki 

müdahalelerde uygulanacak as›l madde 65. maddenin (b) bendidir. (d) 

bendi ancak flartlar›n olufltu¤u halde uygulanabilir. Suç tipi tespit edilirken 

önce yap›lan tadilat ve tamiratlar›n niteli¤ine bak›lmal›, tamir ve tadilat›n 

‹mar Kanunu kapsam›na girip girmedi¤i tespit edilmelidir. Tadilat ve 

tamiratlar, ‹mar Kanunu’ndaki ruhsata tabi olmayan tamir ve tadilatlardan 

ise bünyesinde koruma, uygulama ve denetim bürolar› kurulmufl 

idarelerden izin al›n›p al›nmad›¤›na bak›l›r. ‹zin al›nmam›flsa veya iznin


d›fl›nda bir uygulama varsa (d) bendi uygulanacakt›r. Fakat ‹mar 

Kanunu’ndaki tadilat ve tamiratlar söz konusu de¤ilse (b) bendi uygulama 

alan› bulacakt›r. 

‹çtima 

5237 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun 44. maddesince fikri içtima; ifllenen 

bir fiil nedeniyle birden fazla farkl› suçun oluflmas›na sebebiyet verilmesi 

halinde failin bunlardan en a¤›r olanla cezaland›r›lmas› durumunu ifade 

eder. 

2863 say›l› Kültür Ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma Kanunu’nun 65. 

maddesinde yer alan suçlar›n, içtima› bak›m›ndan farkl› görüfller 

mevcuttur; sit alan› içerisinde izinsiz olarak inflaat yap›l›rken, orada 

bulunan tafl›nmaz eski eserinin de tahrip edilmesi halinde 65. maddenin (a) 

bendinde gösterilen cezan›n, (b) bendine göre daha fazla ceza içermesi 

nedeniyle suç failinin daha a¤›r ceza içeren a bendi ile cezaland›r›lmas› 

gerekti¤i görüflü 11 ve tek davran›flla 65. maddenin ayr› ayr› bentlerine göre 

cezaland›r›labilir duruma düflülmüfl olmas› halinde öngörülen cezalardan 

daha a¤›r olanla cezaland›r›lmas›n› öngören ayn› do¤rultudaki görüfl 

mevcuttur. 12 

Buna karfl›l›k ayn› suç içerisinde bulunan seçimlik 

hareketlerin ayn› suç kast› ile ifllenmedi¤inden bahisle ayr› eylemlerin 

varl›¤›n› kabul eden ve gerçek içtima hükümlerinin uygulanmas›n› gerekli 

bulan görüfller de vard›r. 13 

Tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›na karfl› 

ifllenen suçlarda farkl› bentlerde belirtilen suçlar›n tek bir fiil ile ifllenmesi 

halinde bu suç tipleri bak›m›ndan ayr› kastlar›n varl›¤›ndan hareketle 

kifliyi her bir suçtan cezaland›r›p, gerçek içtima hükümlerini uygulaman›n 

hakkaniyete ve ceza amac›na ters düflece¤i kan›s›nday›z. Bu gibi hallerde 

fikri içtima hükümlerinin uygulanmas› ve faile en a¤›r ceza yapt›r›m›n› 

öngören bent gere¤ince ceza verilmesi daha adil sonuçlar do¤uracakt›r. 

Teflebbüs 

Salt hareket suçlar›na kural olarak teflebbüs mümkün de¤ildir; zira bu 

suçlarda hareketin yap›lmas› ile birlikte tipiklik de gerçekleflmektedir. 

Teflebbüs kural olarak netice suçlar› bak›m›ndan söz konusu olabilir. 

Ancak, salt hareket suçlar›n›n icra hareketleri k›s›mlara ayr›labiliyorsa 

yani bölünebiliyorsa; o zaman bunlara da teflebbüsün mümkün bulundu¤u 

kabul edilmektedir. 14 65. maddede yer alan suçlar neticesi harekete bitiflik 

suçlard›r ve bu nedenle kural olarak teflebbüse elveriflli de¤ildir. Maddede 


(12) Umar Bilge, Çilingiro¤lu Altan, age, syf:339 

(13) Kanado¤lu Sabih, age, syf: 294 

(14) Öztürk Bahri, Erdem Mustafa Ruhan, Uygulamal› Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 

Ankara: Seçkin Yay›nc›l›k,10. bask›, 2008, syf: 303


yer alan bu suçlar›n bölünerek icras› mümkün de¤ildir çünkü zarar verme 

dahi suçun oluflumu bak›m›ndan yeterli say›lm›flt›r ve icra hareketinin 

yap›lmas› ile suç ifllenmifl olacak ve teflebbüs söz konusu olmayacakt›r. 

‹fltirak 

Maddede öngörülen suç, ifltirak iradesi tafl›yan birden fazla kifli 

taraf›ndan birlikte ifllendi¤i takdirde ifltirak söz konusu olabilecektir. 

Görevli Mahkeme 

2863 say›l› Kültür Ve Tabiat Varl›klar›n›n Korunmas› Kanunu’nun 65. 

maddesinde yer alan suçlar yönünden görevli mahkeme 01.06.2005 

tarihinde yürürlü¤e giren 5235 say›l› Adli Yarg› ‹lk Derece Mahkemeleri ile 

Bölge Adliye Mahkemelerinin Kurulufl, Görev ve Yetkileri Hakk›nda Kanun 

uyar›nca Asliye Ceza Mahkemeleri görevlidir. Çünkü maddede iki ila befl y›l 

aras› ceza öngörülmüfltür. An›lan Kanunun yürürlük tarihi olan 

01.06.2005 tarihinden önce aç›lm›fl davalar bak›m›ndan ise A¤›r Ceza 

Mahkemeleri görevli olmaya devam edeceklerdir. 

Sonuç 

Tafl›nmaz kültür ve tabiat varl›klar›n›n korunmas›n›n sa¤lanmas› için 

özellikle cayd›r›c› etkiye sahip idari ve adli yapt›r›m ve tedbirlerin 

uygulamaya konulmas› gerekir. Bunun için öncelikle tafl›nmaz kültür ve 

tabiat varl›klar›ndan ekonomik ç›kar sa¤lanmas›n›n önüne geçilmelidir. 

Ayr›ca adli yarg› taraf›ndan verilecek hapis cezalar›n›n para cezas›na 

çevrilmesinin ve ertelenmesinin önüne geçilmesi bu varl›klara karfl› ifllenen 

suçlar bak›m›ndan cayd›r›c› etki sa¤layacakt›r. 15 

Suçta ve cezada kanunilik ilkesinin bir gere¤i olarak kimse kanunun 

aç›kça suç saymad›¤› bir fiilden dolay› cezaland›r›lamaz. Bu nedenledir ki, 

kültür ve tabiat varl›klar›na karfl› ifllenen suçlar, kanunda tüm unsurlar› 

belirtilmek suretiyle aç›kça yer alm›flt›r. Kültür ve tabiat varl›klar›n›n cezai 

yapt›r›mlarla korunmamas› telafisi olmayan sonuçlar do¤uraca¤›ndan 

kültür ve tabiat varl›klar›na karfl› ifllenen suçlar›n ayr› suç tipleri olarak 

ortaya konulmufl olmas› olumlu bir uygulamad›r. 

(15) Çolak Nusret ‹lker, Kültür Ve Tabiat Varl›klar›n›n Devlet Mal› Niteli¤i Ve Sonuçlar›,eakademi,fiubat2009, 

say› 84, http://www.e-akademi.org/makaleler/icolak


KAYNAKÇA 

1. Çolak Nusret ‹lker, Kültür ve Tabiat Varl›klar›n›n Devlet Mal› Niteli¤i ve Sonuçlar›, e- 

akademi, fiubat 2009, say› 84, http://www.e-akademi.org/makaleler/icolak-3. htm 

2. Gündel Ahmet, Eski Eserler Ve Ceza Hukuku, Ankara: Seçkin Yay›nevi, May›s 1996 

3. Kanado¤lu Sabih, Kültür Ve Tabiat Varl›klar›n› Koruma Hukuku, Ankara: Seçkin 

Yay›nc›l›k, 2007, 3. bas› 

4. Öztürk Bahri, Erdem Mustafa Ruhan, Uygulamal› Ceza Hukuku ve Güvenlik 

Tedbirleri Hukuku, Ankara: Seçkin Yay›nc›l›k,10. bask›, 2008, 

5. Umar Bilge, Çilingiro¤lu Altan, Eski Eserler Hukuku, Ankara; Ankara Üniversitesi 

Bas›mevi, 1990

CEZA‹ fiART 

Sebla DEM‹RTAfi 1 

Girifl 

Cezai flart, esas olarak, Borçlar Hukuku kurumudur ve Borçlar 

Kanunu’nun 158 ile 161. maddeleri aras›nda düzenlenmektedir. Bu 

nedenle, genellikle sözleflmelerde uygulama alan› bulmaktad›r ve ahde vefa 

ilkesinin (pacta sund servanda) güvencesini oluflturmaktad›r. 

Sözleflme iliflkisinde taraflar›n amac›, kendilerine yüklenen edimi 

sözleflmeye uygun olarak ifa etmektir. E¤er sözleflme ile kararlaflt›r›lan 

edim hiç veya gere¤i gibi ifa edilmezse borçlu, alacakl›n›n bu sebepten 

dolay› u¤rad›¤› zararlar› tazmin etmekle yükümlü olacakt›r. Dolay›s›yla 

alacakl›n›n u¤ram›fl oldu¤u zarar› ispat etmesi gerekmektedir ancak bu 

ispat gereklili¤i çok uzun bir prosedürü beraberinde getirmektedir. Bu 

zorlu¤u bertaraf etmek amac›yla taraflar, sözleflme iliflkilerinde cezai flart 

kararlaflt›rmaktad›rlar. Cezai flart›n kararlaflt›r›lmas› ile alacakl›n›n alaca¤› 

teminat alt›na al›nmaktad›r. 

‹fl sözleflmesinde de cezai flart kurumuna s›kl›kla baflvurulmaktad›r. 

Ancak ‹fl Hukuku’nda temel prensip, iflçinin korunmas› oldu¤undan, bu 

kurum hakk›nda Borçlar Kanunu’nda düzenlenmifl olan hükümler, bu 

kanunun liberal bir kanun olmas› nedeniyle tam olarak uygulanamamakta, 

bir s›n›rland›rma söz konusu olmaktad›r. Bu konuda örnek vermek 

gerekirse, Borçlar Hukuku’na göre, sözleflme serbestisi ilkesi çerçevesinde, 

taraflar›n ekonomik durumuna bak›lmaks›z›n aleyhlerinde cezai flart 

kararlaflt›r›labilirken; ifl sözleflmeleri bak›m›ndan, iflçi aleyhine tek tarafl› 

olarak öngörülen cezai flart› Yarg›tay, iflçinin korunmas› ilkesini dikkate 

alarak, geçersiz olarak kabul etmektedir. 

‹fl sözleflmelerinde cezai flart kararlaflt›r›lmas›n›n nedeni, ifl 

sözleflmesinde söz konusu yükümlülüklerin yap›lan sözleflmeye uygun 

olarak ifa edilmesini sa¤lamak ve hakl› bir nedene dayanmaks›z›n 

feshedilmesini engellemektir. Böylece cezai flart, ifl sözleflmesinin hakl› bir 

sebebe dayanmadan feshedilmesinde ya da gere¤i gibi ifa edilmemesi 

halinde zarar gören taraf›n u¤ram›fl oldu¤u zarar›, ispat etmesine gerek 

olmadan, teminat alt›na almas›n› sa¤lamaktad›r. 

(1) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ‹fl ve Sosyal Güvenlik Hukuku Yüksek Lisans 

Ö¤rencisi


I. CEZA‹ fiART KAVRAMI, TÜRLER‹, 

MUACCEL OLMASI ve HÜKÜMLER‹ 

A. CEZA‹ fiART KAVRAMI 

1. Genel Olarak 

Cezai flart k›saca, borçlunun alacakl›ya karfl› borcunu yerine 

getirmemesi durumunda ödemeyi üstlendi¤i parad›r. Cezai flart›n temel 

ifllevi, as›l borcun yerine getirilmesi için borçluya bir bask› yaratmakt›r. 2 

Borçlar Kanunu’nun 96. maddesinde de “Alacakl› hakk›n› k›smen veya 

tamamen elde edemedi¤i takdirde, borçlu kendisine hiçbir kusurun isnat 

edilemeyece¤ini ispat etmedikçe bundan mütevellit zarar› tazmine 

mecburdur.” yani borcunu ifa etmeyen veya borca ayk›r› flekilde ifa eden 

borçlunun, alacakl›n›n u¤ram›fl oldu¤u zarar› tazmin etmesi gerekti¤i 

hükmüne yer verilmifltir. Ancak bu durumda alacakl›n›n, zarar›n varl›¤›n› 

ve miktar›n› ispat etmesi gerekmektedir. Bu durumda çekiflmeler söz 

konusu olabilece¤inden alacakl›, alaca¤›n› k›sa yoldan teminat alt›na alma 

yollar› aramakta ve bu yollardan biri olan cezai flart kararlaflt›rarak söz 

konusu alaca¤›n› k›sa yoldan teminat alt›na alabilmektedir. 

Cezai flart ile ilgili düzenlemeler, BK’n›n 158-161. maddeleri aras›nda 

bulunmaktad›r. Ancak bu düzenlemelerde cezai flart›n tan›m› yap›lmam›fl 

ve flekline iliflkin bir hüküm de konulmam›flt›r. 

Cezai flart, as›l borca iliflkin olarak yap›lan ek bir anlaflmad›r. Bu 

anlaflma ile borçlu, BK m.96’da da belirtildi¤i üzere, borcunu hiç veya 

gere¤i gibi ifa etmemesi halinde alacakl›ya karfl› tazminat niteli¤inde bir 

edimi yerine getirece¤i taahhüdünde bulunmaktad›r. Ayr›ca cezai flart, 

müsbet zarar› temsil etmektedir. 3 

Cezai flart olarak yüklenilen edim genellikle bir miktar para olabilece¤i 

gibi paradan baflka bir edim de kararlaflt›r›labilmektedir. Ayr›ca cezai flart 

tutar›n›n önceden belirlenmesi zorunlu de¤ildir, öngörülmüfl k›staslar 

çerçevesinde belirlenebilir olmas› yeterlidir. 4 

Borçlu, cezai flart ödemeyi taahhüt etmiflse art›k alacakl› herhangi bir 

zarara u¤rad›¤›n› iddia etmek veya zarar›n flumulünü ispat etmek zorunda 

kalmadan, tazminat elde etmek imkan›n› bulmaktad›r. 5 Ancak alacakl›n›n 

cezai flart› talep edebilmesi için ilk olarak ihtarda bulunup borçluyu 

temerrüde düflürmesi gerekmektedir. Çünkü, BK m.106/I’de belirtildi¤i 

(2) Ba¤datl›,Selahattin “Temel Hukuk Kavramlar›”, Der Yay›nlar›,‹stanbul 1999, s. 58. 

(3) Ekinci,Hüseyin “Cezai fiart,Zarar ‹liflkisi ve Cezai fiart›n Sona Ermesi” 

(4) Reiso¤lu,Safa “Borçlar Hukuku Genel Hükümler”, Beta Bas›m, ‹stanbul 2006, s. 401. 

(5) Tekinay,S.Sulhi/Akman,Sermet/Burcuo¤lu,Haluk/Altop,Atilla “Tekinay Borçlar Hukuku”, Filiz 

Kitabevi, ‹stanbul 1993 s. 342.

Cezai fiart • Sebla Demirtafl 851 

üzere, karfl›l›kl› taahhütleri içeren sözleflmelerde müsbet zarar›n tazmini, 

borçlunun temerrüdüne ba¤l›d›r. 6 

2. Cezai fiart›n Unsurlar› 

a. As›l Borcun Varl›¤› Gerekir 

Cezai flarttan söz edilebilmesi için, ilk olarak mevcut bir as›l borcun 

varl›¤› gerekmektedir. Çünkü cezai flart, as›l borcun yan›nda fer’i bir borç 

niteli¤indedir. 

Genellikle sözleflmeden do¤an borçlar için cezai flart kararlaflt›r›lmaktad›r. 

Cezai flart, as›l borcu do¤uran sözleflme ile kararlaflt›r›labilece¤i 

gibi sonradan da kararlaflt›r›labilir. Ancak sonradan kararlaflt›r›l›rsa, as›l 

borca iliflkin flekle uyulmas› gerekmektedir. 7 

Ayr›ca cezai flart›n, sözleflmeden 

do¤an bir borç için öngörülmüfl olmas› da flart de¤ildir. Cezai flart, 

sözleflme d›fl› do¤an alacaklar için de kararlaflt›r›labilmektedir. 

b. Cezai fiart As›l Borca Ba¤l› Yan Edimdir 

Cezai flart olarak kararlaflt›r›lan edim, mali de¤er tafl›yan ba¤›ms›z bir 

edimdir. Sözleflmenin taraflar›, cezai flarta iliflkin edimi serbestçe 

kararlaflt›rabilirler. 

As›l borca iliflkin sözleflme flekil noksanl›¤›, imkans›zl›k,ehliyetsizlik, 

emredici kurallara vs ayk›r›l›k sebebiyle geçersizse, cezai flart da fer’i 

nitelikli oldu¤undan, geçersiz olacakt›r. Ayr›ca taraflar aras›ndaki hukuki 

iliflki geçerli olsa dahi cezai flart›n hükümsüz olmas› da istisnai olarak söz 

konusu olabilmektedir. Örnek vermek gerekirse; 6570 say›l› Gayrimenkul 

Kiralar› Hakk›nda Kanun kapsam›na giren kira sözleflmelerinde, kirac› 

aleyhine öngörülen cezai flart geçersiz say›lmaktad›r. 8 

c. Sa¤lararas› ‹fllemle Öngörülmüfl Olmal›d›r 

Cezai flart›n geçerli olabilmesi için, sa¤lararas› bir ifllemle söz konusu 

olmas› gerekmektedir. Buradan anlafl›laca¤› üzere, ölüme ba¤l› tasarruflarda 

cezai flart öngörülememektedir. 

Cezai flart›n hukuki bir ifllemle belirlenmesi gerekmektedir. Borca 

ayk›r›l›k sebebiyle ödenmesi gereken edimin taraflarca de¤il, kanun 

taraf›ndan belirlenmesi halinde cezai flarttan söz edilmemektedir. 9 

(6) Tekinay/Akman/Burcuo¤lu/Altop , 349. 

(7) Reiso¤lu, 401. 

(8) Tekinay/Akman/Burcuo¤lu/Altop , 346. 

(9) Tunçoma¤,Kenan “Türk Hukukunda Cezai fiart”, ‹stanbul 1963, s.16.


B. CEZA‹ fiARTIN TÜRLER‹ 


BK m.158’de cezai flart›n üç türü düzenlenmektedir. Bunlar› seçimlik 

cezai flart, ifaya eklenen cezai flart ve dönme cezas› oluflturmaktad›r. 10 

a. Seçimlik Cezai fiart 

BK m.158/I, seçimlik cezai flart› düzenlemektedir. Buna göre, bir 

sözleflmenin yerine getirilmemesi veya eksik olarak yerine getirilmesi 

durumunda ödenmek üzere bir ceza kararlaflt›r›lm›flsa, aksi sözleflmeden 

anlafl›lmad›kça alacakl›, ya sözleflmenin yerine getirilmesini ya da cezan›n 

ödenmesini isteyebilmektedir. Bu durumda alacakl›, hem cezan›n 

ödenmesini hem de ifay› talep edememektedir. Dolay›s›yla alacakl› ya ifay› 

ya da cezan›n ödenmesini seçecektir. 11 

b. ‹faya Eklenen Cezai fiart 

BK m.158/II, ifaya eklenen cezai flart› düzenlemifltir. Bu hükme göre, 

ceza sözleflmenin belirlenen zaman veya halde yerine getirilmemesi halinde 

ödenmek üzere kararlaflt›r›lm›flsa alacakl›, borcun ifas› ile birlikte 

kararlaflt›r›lan cezan›n ödenmesini de isteyebilmektedir. 

Alacakl›, ceza ile ifay› birlikte isteme hakk›ndan vazgeçmifl veya 

hakk›n› sakl› tutmaks›z›n, gecikilerek veya baflka bir yerde sunulan ifay› 

kabul etmiflse cezan›n ödenmesini isteyemez. Bu durum cezai flarttan 

vazgeçme anlam›na gelmektedir. 12 

c. Dönme Cezas› 

Dönme cezas›, BK m.158/III’de düzenlenmifltir. Taraflar e¤er sözleflmede 

dönme cezas› kararlaflt›rm›fllarsa, borçlu dönme cezas›n› ödeyerek, 

sözleflmeden dönebilmektedir. Kararlaflt›r›lm›fl olan bu ceza, karine olarak, 

akdi ceza olarak kabul edilmektedir. 13 

Dönme cezas› öngörülen hallerde, alacakl› sadece cezai flart› 

isteyebilmektedir. Borçlu ise, cezai flart› ödeyerek, as›l borcu ifa etmekten 

kurtulmaktad›r. 14 

(10) BK m.158; Akdin icra edilmemesi veya natamam olarak icras› halinde tediye edilmek üzere cezai 

flart kabul edilmifl ise, hilaf›na mukavele olmad›kça,alacakl› ancak ya akdin icras›n› veya cezan›n tediyesini 

isteyebilir. Akdin muayyen zamanda veya meflrut mahalde icra edilmemesi halinde tediye olunmak üzere 

cezai flart kabul edilmifl ise, alacakl› hem akdin icras›n› hem meflrut cezan›n tediyesini talep edebilir. Me¤er 

ki alacakl› bu hakk›ndan sarahaten feragat etmifl veya kay›t dermeyan etmeksizin eday› kabul eylemifl 

olsun. Borçlunun, cezai flart› tediye ile akitten rücu etmek hakk›n› ispat edebilmek salahiyeti mahfuzdur. 

(11) Reiso¤lu, 402. 

(12) Reiso¤lu, 403. 

(13) Nomer, 240. 

(14) Karagöz, Veli “‹fl Sözleflmesinde Cezai fiart”, Seçkin Yay›nc›l›k, Ankara 2006, s. 31.


2. ‹fl Sözleflmesinde Kararlaflt›r›lan Cezai fiart›n Türü 

‹fl sözleflmesinde öngörülen cezai flart›n türünün belirlenmesi, cezai 

flarta ba¤lanacak sonuçlar bak›m›ndan önem tafl›maktad›r. Belirtildi¤i 

üzere BK m.158/I-II, alelade cezai flart›; BK m.158/III ise, dönme cezas›n› 

düzenlemektedir. Bu nedenle her iki cezai flart türünün amaç ve hukuki 

sonuçlar› yönünden farkl›l›klar söz konusu olmaktad›r. Dolay›s›yla ifl 

sözleflmesinde öngörülen cezai flart›n türü konusunda da doktrinde farkl› 

görüfller mevcuttur. Bir görüfle göre; ifl sözleflmesinde, geçerli veya hakl› bir 

nedene dayanmayan fesih halinde ödenecek tazminat tayin edildi¤i 

düflüncesinden hareketle, alelade cezai flart söz konusudur. Di¤er bir 

görüfle göre ise, öngörülen cezai flart, dönme cezas› niteli¤indedir. 15 

‹fl sözleflmesinde cezai flart uygulamas›, genellikle, geçerli veya hakl› 

neden olmadan söz konusu olabilecek fesihlere karfl› bir müeyyide olarak 

düflünülmektedir. Ayr›ca, ücretlerin zaman›nda ödenmesini sa¤lamak 

amac›yla da ifl sözleflmesinde cezai flart öngörülmesi söz konusu 

olmaktad›r. 16 Dolay›s›yla ifl sözleflmesinde cezai flart›n türü konusunda, iflçi 

aç›s›ndan ve iflveren aç›s›ndan ayr› ayr› de¤erlendirme yap›lmas› 

gerekmektedir. 

‹fl sözleflmesinde kararlaflt›r›lan cezai flart türlerine örnek vermek 

gerekirse; ifl sözleflmesinde “taraflardan biri ifl sözleflmesini süresinden önce 

feshederse, di¤er tarafa belli bir miktar cezai flart ödeyecektir.” fieklinde bir 

kay›tla cezai flart öngörüldü¤ünde, kuflkusuz ki bu cezai flart›n türü dönme 

cezas›d›r. Çünkü dönme cezas›nda, sözleflmenin ihlal edilmesine gerek 

yoktur ve bu ödeme ile as›l edimin ifa edilmeyece¤i kesin olarak ortaya 

konulmaktad›r. Buna karfl›l›k, “iflçi, sözleflmenin devam› süresince s›r 

saklama yükümlülü¤üne ayk›r› davran›rsa cezai flart öder.” fleklinde bir 

kayd›n sözleflmede söz konusu olmas› halinde ise, alelade cezai flart 

bulunmaktad›r. Bunun nedeni ise, sözleflmenin ifa edilmemesi söz konusu 

de¤ildir ve alelade cezai flart alacakl›n›n durumunu güçlendirmek amac›yla 

istenmektedir. 17 

(15) Görüfller için bkz. Karagöz, 32. 

(16) Çabri,Sezer “Cezai fiart Borçlusunun Tacir Olmas› Halinde ‹fl Sözleflmesinde Kararlaflt›r›lan Fahifl 

Cezai fiart›n ‹ndirime Tabi Tutulup Tutulamamas›”, Legal ‹fl Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 

say›:11,2006 s.922. 

(17) Karagöz, 33; Tekinay/Akman/Burcuo¤lu/Altop , 353.


C. CEZA‹ fiARTIN MUACCEL OLMASI 


BK’n›n ilgili maddeleri, cezai flart›n ne zaman muaccel olaca¤›na iliflkin 

bir hüküm içermemektedir. Ancak cezai flart›n fer’i nitelikte olmas› 

nedeniyle, as›l borcun muaccel olmas› ile birlikte cezai flart›nda muaccel 

olaca¤› sonucuna var›labilmektedir. Cezai flart›n muaccel olmas› için flu 

flartlar›n bulunmas› gerekmektedir; 

a. As›l Borcun Muaccel Olmas› 

Muacceliyet, borç iliflkilerinde vadenin dolmas› ya da flart›n 

gerçekleflmesi gibi sebeplerle, borcun borçludan hukuken istenebilir hale 

gelmesidir. 18 Muaccel borç k›saca,vadesi gelen borç anlam›na gelmektedir. 

BK m. 74’e göre, alacak do¤du¤u anda muaccel olmaktad›r. Ancak taraflar 

borcun ne zaman muaccel olaca¤› konusunda anlaflm›fl olabilirler. Bu 

flekilde bir anlaflma yoksa, borç iliflkisinin hukuki niteli¤ine veya ilgili 

kanun hükmüne bak›lmas› gerekmektedir. 

Fer’i nitelikte olan cezai flart›n muaccel hale gelebilmesi, as›l borcun 

muaccel olmas›na ba¤l›d›r. 

b. As›l Borcun ‹fa Edilmemesi veya Eksik ‹fa Edilmesi 

Daha önce aç›klad›¤›m›z üzere cezai flart, borçlunun borcunu hiç veya 

gere¤i gibi ifa etmemesi ihtimaline karfl›, alacakl›n›n söz konusu alaca¤›n› 

teminat alt›na almas›na yarayan bir kurumdur. Cezai flart, borcun ifa 

edilmemesi veya gere¤i gibi ifa edilmemesi halinde önceden kararlaflt›r›lm›fl 

kesin miktarl› bir tazminat olarak alacakl›ya bir talep hakk› vermektedir. 19 

Dolay›s›yla cezai flart›n muaccel olabilmesi için, as›l borcun hiç veya gere¤i 

gibi ifa edilmemesi gerekmektedir. 

Ancak borçlu,borcunu k›smen ifa etmek isterse, bu durumda alacakl› 

k›smen ifay› reddederek cezai flart› talep etme hakk›na da sahiptir. 20 

c. Borçlunun Kusurlu Olmas› 

BK m.96’da; sözleflmeden kaynaklanan sorumlulukta, aksi ispat 

edilmedikçe borçlunun sorumlu olaca¤› düzenlenmifltir. Alacakl›n›n bu 

durumda tazminat talep edebilmesi için, borçlunun kusurlu olmas› 

gerekmektedir. Ancak bu durum cezai flart kurumunun amac›yla 

ba¤daflmamaktad›r. Çünkü; cezaî flart borçlusunun cezaî flart› ödeme 

yükümlülü¤ünün do¤mas› için kusurlu olma flart› olmas›na ra¤men, 

alacakl›n›n üzerinde borçlunun kusurlulu¤unu ispat yükü bulunma- 

(18) http://www.tuketicifinansman.net/2007/10/muacceliyet-nedir-muacceliyet-tanimi.html 

(22.11.2009) 

(19) http://www.ongoren.av.tr/newsletter/tr/09-03.php (22.11.2009) 

(20) Tunçoma¤, 98.


maktad›r 21 

ki zaten cezai flart›n kararlaflt›r›lmas›ndaki amaç, alacakl›n›n 

söz konusu alaca¤› hakk›nda k›sa yoldan teminat alt›na al›nmas›d›r. Fakat 

bu durumun aksi sözleflme ile kararlaflt›r›labilmektedir. 

D. CEZA‹ fiARTIN HÜKÜMLER‹ 


Yukar›da belirtildi¤i üzere, cezai flart›n farkl› türleri bulunmaktad›r. Bu 

nedenle her biri aç›s›ndan farkl› farkl› de¤erlendirmeler yap›lmas› 


a. Seçimlik Cezai fiart›n Hükümleri 

BK m.158/I’de belirtildi¤i üzere, seçimlik cezai flart›n söz konusu 

olmas› üzerine alacakl› ister cezai flart› isterse de as›l borcu talep 

edebilmektedir. Ancak kural olarak, ayn› anda hem cezai flart› hem de as›l 

borcu talep edememektedir. BK’n›n bu hükmü emredici nitelikte 

olmad›¤›ndan, aksinin kararlaflt›r›lmas› da mümkündür. 22 

Borcun hiç veya gere¤i gibi ifa edilmemesi hallerini öngörerek 

kararlaflt›r›lan cezai flart alacakl›ya, as›l borcun yerine yedek bir edimi 

isteyebilme yetkisi vermektedir. Ancak burada yedek edim olarak ifade 

edilen cezai flart›n talep edilebilmesi, ifa yükümlülü¤ünün ihlali halinde 

gündeme gelebilecektir. 23 

b. ‹faya Eklenen Cezai fiart›n Hükümleri 

BK m.258/II’de belirtildi¤i üzere, ifaya eklenen cezai flart›n söz konusu 

olmas› durumunda alacakl›, hem cezai flart› hem de as›l borcu talep 

edebilmektedir. Bu durumda da alacakl›, sadece as›l borcu istedi¤ini 

belirtmiflse art›k cezai flart› isteyemeyecektir. 

Uygulamada daha çok ifaya eklenen cezai flart ile karfl›lafl›lmaktad›r 

çünkü, seçimlik cezai flart› düzenleyen BK m.158/I hükmü, bu konuda yedek 

hukuk kural›n› oluflturmaktad›r. 24 Dolay›s›yla aksi sözleflmeden 

anlafl›lm›yorsa, mevcut sözleflmeye ayk›r›l›k halinde, as›l borç ile beraber 

cezai flart›n da istenebilmesi esas teflkil etmektedir. 

c. Dönme Cezas›n›n Hükümleri 

BK m.158/III’de düzenlenen dönme cezas›nda, borç ihlali bulunmadan, 

borçlunun kararlaflt›r›lan mebla¤› ödemesi ile as›l borç sona 

ermektedir. Böylece borçlu, gerekçe göstermesine gerek olmadan, 

borcundan kurtulma imkan›na sahip olmaktad›r. 

(21) Ekinci, Hüseyin “Cezai fiart ‹liflkisinde Kusur Sorunu” 

http://www.terazi.com.tr/makalegoster.aspxid=107&ceza%C3%AE-sart-iliskisinde-kusur-sorunu.htm 

(23.11.2009) 

(22) Karagöz, 42. 

(23) Tekinay/Akman/Burcuo¤lu/Altop, 348 vd. 

(24) Karagöz, 43; Tekinat/Akman/Burcuo¤lu/Altop, 351.


Borçlunun sözleflmeden dönmesi ile birlikte alacakl›n›n u¤rad›¤› zarar, 

kararlaflt›r›lm›fl olan dönme cezas›ndan fazla olsa bile alacakl›, zarar› ile 

dönme cezas› aras›ndaki fark› borçludan isteyemeyecektir. Buradan 

anlafl›ld›¤› üzere, di¤er cezai flart türlerinin aksine, dönme cezas› 

borçlunun lehine bir durum oluflturmaktad›r. 25 

II. ‹fi SÖZLEfiMELER‹NDE CEZA‹ fiART 

A. B‹REYSEL ‹fi SÖZLEfiMELER‹NDE CEZA‹ fiART 

KARARLAfiTIRILMASI 


Bilindi¤i üzere ifl sözleflmesi, bir taraf›n (iflçi) ba¤›ml› olarak ifl görmeyi, 

di¤er taraf›n (iflveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluflan 

sözleflmedir. 26 Anlafl›laca¤› üzere ifl sözleflmesi, tam iki tarafa borç yükleyen 

(sinellag matik) bir sözleflmedir. Ayr›ca taraflar›n, ifl sözleflmesinin 

niteli¤inden kaynaklanan baflka borçlar› da bulunmaktad›r. Bunlara, 

iflçinin rekabet etmeme borcu, iflverenin talimatlar›na uyma borcu, sadakat 

borcu; iflverenin ise ücret ödeme borcu, eflit ifllem yapma borcu gibi borçlar› 

örnek gösterilebilir. Taraflar›n bu yükümlülüklerini ifa etmelerini güvence 

alt›na almak için baflvurulan hukuki olanaklardan en önemlisini cezai flart 

oluflturmaktad›r. 27 

Cezai flart›n hem bireysel, hem de toplu ifl hukukunda genifl bir 

uygulama alan› bulunmaktad›r. Ülkemizde özellikle ifl sözleflmeleri ve toplu 

ifl sözleflmelerinde s›kça cezai flarta yer verildi¤i görülmektedir. Özellikle taraflar›n 

ifl sözleflmesine ek olarak yapt›klar› rekabet yasa¤› sözleflmelerinin 

ve hakl› neden olmaks›z›n ifl sözleflmesinin feshinin cezai flarta ba¤lanmas› 

sürekli hale gelmifltir. Yarg›tay, cezai flart›n iki tarafl› oldu¤u takdirde, 

daval› iflçinin ifl sözleflmesini süresinden önce hakl› nedenle feshetti¤ini 

ispatlayamad›¤› takdirde, iflverenin cezai flart isteminin hüküm alt›na 

al›nmas›n› isabetli bulmaktad›r. ‹flçi taraf›ndan, taahhütnamede iflveren 

lehine tek tarafl› olarak yüklenilen cezai flart ise geçersizdir. Çünkü ifl 

hukukunda, iflçinin korunmas› ilkesi söz konusudur. 28 

‹fl sözleflmesinde cezai flart uygulamas›na günümüzde çok yayg›n 

olarak baflvurulmaktad›r. Ancak ifl sözleflmesinin niteli¤inin di¤er sözleflme 

türlerinden farkl› olmas› nedeniyle hukuki problemler ortaya ç›kmaktad›r. 

(25) Reiso¤lu, 403. 

(26) Çelik, Nuri “‹fl Hukuku Dersleri”, Beta Bas›m, ‹stanbul 2007, s.73. 

(27) Karagöz, 73. 

(28) Ekinci, Hüseyin “‹fl Hukukunda Cezai fiart Uygulamas› ve Özellikleri”, 

http://www.yayin.adalet.gov.tr (23.11.2009)


2. ‹fl Sözleflmesinde Kararlaflt›r›lan Cezai fiart›n Unsurlar› 

a. Belirli Süreli ‹fl Sözleflmesi Söz Konusu Olmal›d›r 

‹fl Kanunu m.11/I’de belirli süreli ifl sözleflmesi, “belirli süreli ifllerde 

veya belli bir iflin tamamlanmas› veya belirli bir olgunun ortaya ç›kmas› gibi 

objektif koflullara ba¤l› olarak iflçi ile iflveren aras›nda yaz›l› flekilde yap›lan 

ifl sözleflmesi” fleklinde tan›mlanm›flt›r. Belirli süreli ifl sözleflmeleri, belirli 

bir süre için yap›lmaktad›r. Dolay›s›yla bu sözleflmeler, süresi içinde 

bildirimli fesih yoluyla sona erdirilememektedir. Ancak bunun tek istisnas› 

BK hükümlerine göre, süresi on y›ldan fazla veya taraflardan birinin 

yaflam› boyunca yap›lan sözleflmelerdir. ‹fl hukukunda cezai flart özellikle, 

belirli süreli ifl sözleflmelerinde,sözleflmenin taraflar aras›nda öngörülen 

süreden önce feshine karfl›, cezai teminat amac›yla konulmaktad›r. 29 

Belirsiz süreli sözleflmelerde cezai flart›n kabul edilmemesinin nedeni, 

bu sözleflmelerin ne zaman sona erece¤inin bilinmemesidir. Belirsiz süreli 

sözleflmeye cezai flart konulmas›yla taraflar, belirsiz süre boyunca cezai 

flartla ba¤l› kalacaklard›r. Bu nedenle cezai flart›n hesaplanmas› da söz 

konusu olamayaca¤›ndan, sözleflmeye cezai flart konulsa dahi geçersiz 

olacakt›r. Ayr›ca belirsiz süreli sözleflmelerde ihbar tazminat› söz konusu 

olmaktad›r. 30 

Bu nedenle belirsiz süreli ifl sözleflmesinin ‹fiK m.17’deki 

sürelere uyulmadan feshedilmesinde gündeme gelen ihbar tazminat› 

mevcutken cezai flart kararlaflt›r›lmas›n›n bir mant›¤› bulunmamaktad›r. 

Aç›klad›¤›m›z nedenlerden dolay› cezai flart›n kararlaflt›r›lmas›, sadece 

belirli süreli ifl sözleflmelerinde gündeme gelmektedir. 

b. Kararlaflt›r›lan Cezai fiart›n Miktar› Eflit Olmal›d›r 

Bilindi¤i üzere ‹fl Hukuku’nun temelinde iflçinin korunmas› ilkesi yer 

almaktad›r. ‹flçinin korunmas› ilkesi, Anayasalarda yer alan “sosyal devlet” 

ilkesinin do¤al bir sonucunu oluflturmaktad›r. Dolay›s›yla iflçi ile iflveren 

aras›ndaki cezai flart miktar›n›n iflçi aleyhine iflverene yüklenenden daha 

fazla olmamas› da “sosyal devlet” ilkesinin bir sonucunu oluflturmaktad›r. 

31 

‹fl sözleflmelerinde zay›f taraf olan iflçi aleyhine öngörülen cezai flart 

hükümlerinin geçerlili¤i sorunu, s›kça yarg› kararlar›na konu olmaktad›r. 

Yarg›tay cezai flart›n geçerlili¤ini belirlerken, bunun iflçi ile iflveren aç›s›ndan 

karfl›l›kl› olup olmamas› noktas›ndan hareket etmektedir. E¤er cezai 

flart konusunda karfl›l›kl›l›k söz konusu de¤ilse yani sadece iflçi aç›s›ndan 

öngörülmüflse, bu durumun tek tarafl› olarak iflçi aleyhine yap›lan bir 

(29) Çabri, 922. 

(30) Kaygusuz, Taner “‹fl Sözleflmelerinde Cezai fiart” http://www.mcozden.com/ (23.11.2009)


düzenleme oldu¤unu belirterek iflçiyi ba¤lamayaca¤› sonucuna varmaktad›r. 

32 

Ayr›ca iflçi ile iflveren aras›nda kararlaflt›r›lan cezai flart›n miktar› 

konusunda bir eflitsizlik söz konusu olursa, cezai flart iflveren aç›s›ndan 

ba¤lay›c›d›r. Ancak iflçi aç›s›ndan öngörülen cezai flart fazla ise, 

sorumlulu¤u iflverene öngörülen miktarla s›n›rl› olmaktad›r. 33 

3. Belirli Süreli ‹fl Sözleflmesinde Cezai fiart Kararlaflt›r›lmas› 

Yukar›da tan›m›n› yapt›¤›m›z belirli süreli ifl sözleflmeleri, kural olarak, 

sürenin bitmesiyle kendili¤inden sona ermektedir. Ancak iflçi veya iflveren, 

‹fiK m.24’te iflçi için; ‹fiK m.25’te ise iflveren için öngörülmüfl olan hakl› 

nedenlerden birine dayanarak sözleflmeyi süresinden önce hakl› nedenle 

feshedebilmektedir. 34 

Belirli süreli ifl sözleflmesinin hakl› bir neden olmaks›z›n iflçi taraf›ndan 

feshedilmesi durumunda iflveren bu fesih nedeniyle zarara u¤ramaktad›r. 

Bu durumda iflveren zarar›n›, BK m.96 hükmü gere¤ince iflçiden talep 

edebilir. Ancak bunun için iflverenin u¤ram›fl oldu¤u zarar›n› ispatlam›fl 

olmas› gerekmektedir. Bu nedenle cezai flart kararlaflt›r›lmas› yoluna 

baflvurulmaktad›r. Di¤er taraftan, belirli süreli ifl sözleflmesinin hakl› bir 

nedene dayanmaks›z›n iflveren taraf›ndan feshedilmesi halinde, iflverenin 

sözleflme süresi sonuna kadar iflçiye ücretini ödemekle yükümlü oldu¤una 

iliflkin BK m.325’de düzenlenen “iflverenin temerrüdü” hükmü karfl›m›za 

ç›kmaktad›r ve buna dayanarak iflçi geriye kalan sözleflme süresine iliflkin 

alacaklar›n› tazminat olarak isteyebilmektedir. Görüldü¤ü üzere, iflçi lehine 

olan BK m.325 hükmü karfl›s›nda iflverenin sadece genel hükümler 

çerçevesinde tazminat isteme hakk› bulunmaktad›r. Dolay›s›yla iflveren 

lehine kararlaflt›r›lan cezai flart› hakl› ve geçerli olarak kabul etmek 

gerekmektedir. 35 

Bu konuda ortaya ç›kabilecek tek problem, sözleflmenin iflveren 

taraf›ndan hakl› bir sebep olmadan feshinde iflçiye BK m.325 gere¤i 

ödenmesi gereken tutar ile, iflçi taraf›ndan sözleflmenin hakl› bir neden 

olmaks›z›n feshinde ödenmesi söz konusu olacak cezai flart aras›nda denge 

sa¤lamakt›r. Ancak bu konuda da iflçinin, sözleflme iflveren taraf›ndan 

feshedileseydi kendisine ödenecek miktar ne olacak idiyse, en çok o 

miktarda bir cezai flart› ödemekle yükümlü tutulmas› kabul edilmelidir. 36 

(31) Günay, Cevdet ‹lhan “Cezai fiart”, Turhan Kitabevi, Ankara 2002, s.43 vd. 

(32) Özdemir, Erdem “‹fl Hukukunda E¤itim Karfl›l›¤› Öngörülen Cezai fiart” 

www.calismatoplum.org/say› 4/makale 4, pdf (25.11.2009) 

(33) http://www.mcozden.com/(25.11.2009) 

(34) fiakar, Müjdat “‹fl Hukuku Uygulamas›”, Der Yay›nlar› , ‹stanbul 2006, s.194. 

(35) Karagöz, 138. 

(36) Soyer, Polat “Hizmet Akdinin ‹flçi Taraf›ndan Feshi ‹çin Öngörülen Cezai fiart›n Geçerlili¤i Sorunu”, 

‹fl Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Komitesi, Prof.Dr.Turhan Esener’e Arma¤an, Ankara 2000, s. 367.


4. Zincirleme ‹fl Sözleflmesinde Cezai fiart Kararlaflt›r›lmas› 

‹fiK m.11/II’de, belirli süreli ifl sözleflmelerinin esasl› neden olmad›kça, 

zincirleme yap›lamayaca¤› belirtilmifltir. ‹flverenin, kanundan do¤an 

yükümlülüklerinden kurtulmak için iflçiyi ard arda yenilenen belirli süreli 

ifl sözleflmesi ile çal›flt›rmas› halinde bu durum uygulama ve ö¤retide 

zincirleme ifl sözleflmesi olarak adland›r›lmaktad›r. 37 

Bilindi¤i üzere, ifl sözleflmesinde cezai flart kararlaflt›r›lmas›na, belirli 

süreli ifl sözleflmelerinde rastlanmaktad›r ve bu cezai flart›n amac› da ifl 

sözleflmesinin süresinden önce sonland›r›lmas›n›n önlenmesidir. Bu 

durumda belirli süreli ifl sözleflmesinin esasl› bir neden söz konusu 

olmadan zincirleme fleklinde yap›lmas› halinde, ifl sözleflmesi bafltan 

itibaren belirsiz süreli ifl sözleflmesi olarak kabul edilecektir. Bu nedenle de 

fesih aç›s›ndan kararlaflt›r›lan cezai flart geçerlili¤ini kaybedecektir çünkü 

belirsiz süreli ifl sözleflmesinin feshedilmesi için bildirim süreleri gündeme 

gelecektir. Ancak fesih d›fl›nda kalan sözleflmeye ayk›r›l›k halleri aç›s›ndan 

(örne¤in; iflçinin s›r saklama yükümlülü¤üne ayk›r› davranmas› 

konusunda cezai flart öngörülmesi) kararlaflt›r›lan cezai flart söz konusu 

ise, geçerlili¤ini koruyacakt›r. 38 

5. Azami ve Asgari Süreli ‹fl Sözleflmelerinde Cezai fiart 

Kararlaflt›r›lmas› 

a. Asgari Süreli ‹fl Sözleflmesinde Cezai fiart 

‹fl sözleflmesinin taraflar›n›n, ifl iliflkisinin devam› ile ilgili olarak asgari 

süre öngörmeleri söz konusu olabilmektedir. Taraflar, asgari süreli ifl 

sözleflmesi yaparak, sözleflmenin asgari süre içinde (örne¤in; 6 ay) süreli 

fesihle sona erdirilemeyece¤ini, ancak bu süre geçtikten sonra bu yola gidebileceklerini 

kararlaflt›rabilmektedirler. Kararlaflt›r›lan asgari sürenin sona 

ermesi ile birlikte mevcut olan sözleflme, belirsiz süreli ifl sözleflmesi olarak 

devam etmektedir. Ayr›ca asgari süreli ifl sözleflmeleri, ‹fiK m.11 de belirli 

süreli ifl sözleflmeleri hakk›nda belirtilen s›n›rlamalara tabi de¤ildir. Asgari 

süreli ifl sözleflmesi, belirsiz süreli ifl sözleflmesi olarak kabul edildi¤inden, 

ifl güvencesinden ve feshe iliflkin olarak öngörülen tazminatlardan 

yararlan›labilmektedir. 39 

Asgari süreli ifl sözleflmelerinde cezai flart, asgari süre içinde ifl 

sözleflmesinin usulsüz olarak feshedilmesi durumu için öngörülmüflse, 

belirli süreli ifl sözleflmesinde cezai flart konusunda yap›lan aç›klamalar 

geçerli olacakt›r. 40 

(37) fiakar, Müjdat “‹fl Kanunu Yorumu”, Yaklafl›m Yay›nc›l›k, Ankara 2009, s.164. 

(38) Karagöz, 146. 

(39) Süzek, Sarper “‹fl Hukuku”, Beta Bas›m, ‹stanbul 2006 s. 210 vd. 

(40) Karagöz, 149.


b. Azami Süreli ‹fl Sözleflmesinde Cezai fiart 

‹fl sözleflmesinin taraflar›, sözleflmenin sona ermesi bak›m›ndan azami 

bir süre öngörebilirler.Taraflar, ifl iliflkisinin devam edece¤i azami süreyi 

önceden belirlemifl olmalar›na ra¤men, bu süre içinde sözleflmeyi feshetme 

haklar›na da sahiptirler. Sözleflme süresi içinde fesih söz konusu olmad›¤› 

takdirde, azami sürenin sonunda sözleflme kendili¤inden sona ermektedir. 

Bu nedenle belirli süreli ifl sözleflmelerine uygulanan hükümlerin, azami 

süreli ifl sözleflmelerine de uygulanmas› gerekmektedir. Dolay›s›yla bir ifl 

sözleflmesinin azami süreye ba¤lanabilmesi için, ‹fiK m.11’de belirtilen 

objektif nedenlerin söz konusu olmas› gerekmektedir. Aksi halde yap›lan ifl 

sözleflmesi, belirsiz süreli ifl sözleflmesi olarak kabul edilmektedir. 41 

Ayr›ca azami süre boyunca ifl sözleflmesi süreli fesih yoluyla sona 

erdirilebildi¤inden, söz konusu azami sürenin sonuna kadar sözleflmeye, 

belirsiz süreli ifl sözleflmelerine iliflkin kurallar uygulanmaktad›r. 42 

Yarg›tay’›n azami süreli ifl sözleflmesinde kararlaflt›r›lan cezai flart 

konusunda da kararlar› bulunmaktad›r. Bu kararlar›ndan birine konu olan 

uyuflmazl›kta, iki y›l süreli bir ifl sözleflmesi yap›lm›flt›r ve sözleflmede, 

sözleflmenin süresinden önce iflçi taraf›ndan hakl› neden söz konusu 

olmadan feshedilmesi halinde iflverene cezai flart ödemesi ve iflverenin hakl› 

bir nedene dayanmaks›z›n sözleflmeyi feshetmesi halinde ise fesih 

bildirimlerine iliflkin hükümlerin uygulanmas› kararlaflt›r›lm›flt›r. Her ne 

kadar olayda belirli süreli ifl sözleflmesinin oldu¤u izlenimi bulunsa da, 

belirli süreli ifl sözleflmelerinde bildirim sürelerine uyularak fesih söz 

konusu olmad›¤›ndan, iflçinin hakl› bir nedene dayanmadan sözleflmeyi 

feshetmesi halinde cezai flart ödeyece¤i ve iflverenin sözleflmeyi hakl› 

nedene dayanmadan feshetmesi halinde fesih bildirimlerine iliflkin 

hükümlerin uygulanmas› kararlaflt›r›lm›fl olunmas›, azami süreli bir ifl 

sözleflmesinin söz konusu oldu¤unun kabul edilmesini gerektirmektedir. 43 

Olayda kararlaflt›r›lan söz konusu cezai flart ile iflçinin fesih hakk› 

s›n›rland›r›lmaktad›r. Bu nedenle Yarg›tay olaya iliflkin olarak vermifl 

oldu¤u karar›nda cezai flart›, tek tarafl› iflçi aleyhine oldu¤u gerekçesi ile 

geçersiz saym›flt›r. 44 

6. Deneme Süreli ‹fl Sözleflmesinde Cezai fiart Kararlaflt›r›lmas› 

Sözleflme, ister belirli ister belirsiz süreli olsun, sürekli bir ifli konu 

alarak yap›lan ifl sözleflmesinde, taraflar deneme süresi kararlaflt›rabilmektedirler. 

Deneme süresi içinde iflçinin, iflyerindeki çal›flma ortam›na 

(41) Canbolat, Talat “‹flçi Bulufllar›”, Beta Bas›m,‹stanbul 2007, s. 160; Süzek, 210. 

(42) Süzek, 210. 

(43) Karagöz, 150 vd. 

(44) Karagöz, 151.


ayak uydurup uyduramad›¤›, verimlili¤i, uyumu gibi konular yaflayarak 

anlafl›lm›fl olmaktad›r. Deneme süresinin hukuki aç›dan anlam› ise, bu 

süre içinde gerek iflçi gerekse iflveren, herhangi bir tazminat ödemeksizin 

derhal sözleflmeyi feshedebilme hakk›na sahip olmalar›d›r. 45 

Deneme süresi ‹fiK m.15’de azami bir süre ile s›n›rland›r›lm›flt›r. Bu 

maddeye göre, deneme süresi en çok iki ay olabilmektedir. Ancak deneme 

süreleri, toplu ifl sözleflmeleri ile en çok dört aya kadar da uzat›labilmektedir. 

46 

Yukar›da da belirtildi¤i üzere, deneme süresinde sözleflmenin herhangi 

bir gerekçe göstermeden feshedilmesi söz konusu olabilmektedir. 

Ancak söz konusu fesih hakk› dürüstlük kural›na uygun olarak kullan›lmas› 

gerekmektedir. Aksi halde yani bir kötü niyetin bulunmas› halinde, ifl 

sözleflmesini fesheden taraf›n, sözleflmenin di¤er taraf›n›n u¤ram›fl oldu¤u 

zararlar› tazmin etmesi gerekmektedir. Bu nedenle deneme süresi içinde ifl 

sözleflmesinin kötü niyetli olarak feshine iliflkin olarak taraflar›n cezai flart 

kararlaflt›rmalar› mümkündür. Ayr›ca deneme süresi içinde iflçinin s›r 

saklama veya rekabet etmeme yükümlülüklerine ayk›r› davranmamas› 

amac›yla da cezai flart kararlaflt›r›lmas› söz konusu olabilmektedir. 47 

Ayr›ca Yarg›tay konuya iliflkin olarak vermifl oldu¤u bir karar›nda, 

deneme süresi içinde ifl sözleflmesinin önceden bildirmeye gerek olmaks›z›n 

ve tazminats›z olarak derhal feshedilebilece¤ini ancak cezai flart›n deneme 

süresinin geçirilmesinden sonra hüküm ifade edip, talep edilebilece¤ini 

belirtmifltir. 48 

7. ‹flyeri ‹ç Yönetmeli¤i ve ‹flyeri Uygulamalar›yla Cezai fiart 

Kararlaflt›r›lmas› 

3008 say›l› eski ‹fiK’ya göre iflverenler, her türlü çal›flma flartlar›n› ve 

iflçilerin tabi olacaklar› kurallar› gösteren bir iç yönetmelik haz›rlamakla 

yükümlülerdi. Ancak 4857 say›l› ‹fiK’da böyle bir yükümlülük olmamakla 

birlikte, bunu engelleyen bir hüküm de bulunmamaktad›r. 49 Ancak 4857 

say›l› ‹fiK’n›n 22. maddesinde iflyeri iç yönetmeli¤i veya iflyeri uygulamalar› 

ile oluflan çal›flma koflullar›nda de¤ifliklik yap›lmas›na iliflkin hüküm 

içermektedir. 

‹flyeri iç yönetmelikleri genel olarak çal›flma saatleri, ifl sa¤l›¤› ve 

güvenli¤i, disiplin hükümleri gibi çal›flma koflullar›na iliflkin düzenlemeler 

içermektedir. ‹flçinin ifl sözleflmesinin içeri¤ine dahil olan iflyeri iç yönetmelikleri 

ile iflçinin ifl görme borcunu ifa etmesi ve sözleflmeye uygun olarak 

(45) fiakar (Uygulama), 128. 

(46) Süzek, 212. 

(47) Karagöz, 153. 

(48) Karagöz, 154. 

(49) fiakar (uygulama), 27.


davranmas›n› sa¤lamak amac›yla, bu konuda cezai flart kararlaflt›r›lmas› 

mümkündür. Ancak kararlaflt›r›lan cezai flart›n geçerlili¤i aç›s›ndan aç›k ve 

anlafl›labilir bir flekilde düzenlenmesi gerekmektedir. 50 

‹flyeri uygulamalar› ise, ifl sözleflmesinde veya toplu ifl sözleflmesinde 

bulunmamas›na ra¤men, iflveren taraf›ndan süreklilik göstererek sa¤lanan 

yararlar iflçilerinde örtülü kabulleri ile ba¤lay›c›l›k gösteriyorsa, ifl 

sözleflmesi hükmü haline gelmektedir. Do¤um, ölüm, evlenme gibi 

durumlarda parasal yard›m yap›lmas›, lojman sa¤lanmas› ifl sözleflmesi 

hükmüne dönüflen iflyeri uygulamalar›na örnek olarak gösterilebilir. Ayr›ca 

iflyeri uygulamalar›, iflçi aleyhine sonuç do¤uracak flekilde ifl sözleflmesi 

hükmü haline gelememektedir. Ancak iflçi aleyhine sonuç do¤uracak 

biçimde olmas› iflçinin kabulüne ba¤l›d›r. Nitekim ‹fiK m.22/I iflyeri uygulamalar›n›n 

iflçi aleyhine de¤ifltirilmesini, iflçiye yaz›l› olarak bildirilmesi ve 

iflçinin de bunu alt› iflgünü içinde kabul etmesi flart›na ba¤l› tutmaktad›r. 51 

‹flverenin, iflyeri uygulamas› haline dönüflmüfl olan baz› ödemelerin 

zaman›nda yap›lmamas› durumunda belirli oranda artt›rarak ödemeyi 

aç›kça vaat etmesi veya fiilen bu tür uygulamalarda bulunmas› cezai flart 

olarak kabul edilebilir. Ayr›ca iflveren, kural olarak, aç›kça veya fiilen iflyeri 

uygulamalar›yla iflçi aleyhine sonuç do¤uracak biçimde tek tarafl› olarak 

cezai flarta iliflkin uygulamalarda bulunamamaktad›r. Ancak bunun 

istisnas›n› da iflçinin yaz›l› ve aç›kça kabul etti¤i haller oluflturmaktad›r. 

Çünkü bu durum iflçi aleyhine de¤ifliklik sonucunu do¤urmaktad›r. 52 

B. TOPLU ‹fi SÖZLEfiMELER‹NDE CEZA‹ fiART 

KARARLAfiTIRILMASI 


‹flçiler ve iflverenler,karfl›l›kl› olarak ekonomik ve sosyal durumlar›n› ve 

çal›flma flartlar›n› düzenlemek amac›yla toplu ifl sözleflmesi yapma hakk›na 

sahiptirler (Anayasa m.53/I). Bu hak, iflçiler taraf›ndan sendikalar arac›l›¤› 

ile kullan›labilmektedir. Anayasal bir hak olan toplu ifl sözleflmesi hakk›, 

2822 say›l› Toplu ‹fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt Kanunu’nda düzenlenmektedir. 

53 

Toplu ifl sözleflmesi, ifl sözleflmesinin yap›lmas›,muhtevas› ve sona 

ermesi ile ilgili hususlar› düzenlemek üzere, iflçi sendikas› ile iflveren 

sendikas› veya sendika üyesi olmayan iflveren aras›nda, taraflar›n karfl›l›kl› 

hak ve borçlar›n›, toplu ifl sözleflmesinin uygulanmas› ve denetimi ile ilgili 

uyuflmazl›klar›n çözüm yollar›na iliflkin hükümleri de kapsayabilen ve 

(50) Karagöz,159. 

(51) fiakar (uygulama), 28; Karagöz, 160. 

(52) Karagöz, 160. 

(53) fiakar (uygulama), 420.


yaz›l› olarak yap›lan bir sözleflmedir. 54 Tan›mdan da anlafl›ld›¤› üzere, toplu 

ifl sözleflmesi ile taraflar, aralar›ndaki ifl iliflkisini düzenleyen kurallar 

koyabilmektedirler. 

Cezai flart uygulamas›, toplu ifl hukukunda da söz konusu 

olabilmektedir. Toplu ifl sözleflmesinin içerik hükümleri aras›nda iflçinin 

iflverene karfl› yükümlü oldu¤u borçlar da yer alabilmektedir. ‹flçinin bu 

borçlar› gere¤i gibi ifa etmesinin sa¤lanmas› ve iflçinin sözleflmeye ayk›r› 

davran›fl› nedeniyle iflverenin u¤ramas› muhtemel zararlar›n›n tazmini 

amac›yla da toplu ifl sözleflmesinde cezai flarta iliflkin hükümlere yer 

verilmektedir. Ayr›ca ücretin iflçi için önemli olmas›ndan ve tek gelir 

kayna¤› teflkil etmesinden dolay› bu konuda söz konusu olan hükümlerin 

uygulanmas› amac›yla da cezai flart kararlaflt›r›labilmektedir. 55 

2. Borç Do¤urucu Hükümlerde Cezai fiart Kararlaflt›r›lmas› 

Toplu ifl sözleflmesinde taraflar borç do¤urucu hükümlere de yer 

verebilmektedirler. Ancak borç do¤urucu hükümlerin toplu ifl sözleflmesinde 

bulunmas› flart de¤ildir. Borç do¤urucu hükümler, sadece toplu ifl 

sözleflmesi taraf› olan iflveren sendikas› veya sendika üyesi olmayan iflveren 

ile iflçi sendikas› aras›nda sonuç do¤urmaktad›r. Taraflar toplu ifl 

sözleflmesinde, sözleflme serbestisi ilkesi gere¤ince, çeflitli borçlar 

öngörebilirler. 

Taraflar›n sözleflme serbestisi ilkesi çerçevesinde borç do¤urucu 

hükümlere yer vermesinin yan› s›ra, bu hükümlerin uygulanabilirli¤i 

aç›s›ndan da cezai flart öngörmeleri mümkündür. Taraflar kendilerine 

tan›nm›fl olan toplu ifl sözleflmesi özerkli¤i kapsam›nda bu yönde 

düzenlemeler yapabilmektedirler. 56 

C. CEZA‹ fiART KARARLAfiTIRILAN 

ÖZEL DURUMLAR 


‹fl sözleflmelerinde kararlaflt›r›lan cezaî flart, ço¤unlukla hakl› bir sebep 

bulunmadan ve süresinden önce ifl akdini feshedene yüklenmektedir. 

Ancak ifl sözleflmesinde kararlaflt›r›lan cezai flart sadece fesih konusunda 

söz konusu olmamaktad›r. 

2. Fesih Hakk›n›n S›n›rland›r›lmas›nda Cezai fiart 

‹fl hukukunda iflçinin korunmas› ilkesi gere¤ince amaçlananlardan biri 

de ifl sözleflmesinin iflveren taraf›ndan feshedilmesinin mümkün oldu¤unca 

(54) Çelik, 494. 

(55) Karagöz, 164. 

(56) Karagöz, 166.


önlenmesidir. ‹flçinin feshe karfl› korunmas›, belirli süreli ifl sözleflmesinin 

hakl› nedenle feshinde ve belirsiz süreli ifl sözleflmesinin hakl› nedenle veya 

ifl güvencesi kapsam›nda ise geçerli nedenle ya da süreli fesih yoluyla 

gerekçe göstermeksizin söz konusu olabilmektedir. 

Ancak ‹fiK’da s›n›rl› olarak yer alan, ifl sözleflmesinin iflveren 

taraf›ndan hakl› nedene dayanmayan feshi ile ilgili baz› düzenlemeler, 

iflçinin feshe karfl› korunmas› bak›m›ndan yeterli olmamaktad›r. 

‹flverenin fesih hakk›n›n bireysel ve toplu ifl sözleflmeleri ile 

s›n›rland›r›lmas›na iliflkin hükümlerin etkinli¤i ve iflverenin bu hükümlere 

uygun davranmas›, cezai flart kararlaflt›r›larak sa¤lanabilmektedir. 

Yarg›tay da genellikle,iflverenin ifl sözleflmesini sözleflmeye ayk›r› olarak 

feshetmesi durumunda ödenmesi gereken miktar› cezai flart olarak kabul 

etmektedir. Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu da bir karar›nda, toplu ifl 

sözleflmesi ile ifl sözleflmesinin hakl› nedene dayanmaks›z›n öngörülen 

tazminat›n ödenmesi gerekti¤ine karar vermek suretiyle dolayl› olarak 

iflverenin fesih hakk›n›n s›n›rland›r›labilece¤ini de ifade etmifl 

bulunmaktad›r. 57 

3. E¤itim Karfl›l›¤› Öngörülen Cezai fiart 

S›kça görüldü¤ü üzere, kimi iflverenlerin iflyerlerinde istihdam ettikleri 

personellerinin daha vas›fl› ve uzman kifliler olmalar›n› sa¤lamak amac›yla 

çeflitli programlar haz›rlamakta ve ciddi miktarlarda masraflar 

yapmaktad›rlar. ‹flverenin, nitelikli elemanlar›n› iflyerine ba¤lamay›, 

iflçisine sa¤lad›¤› mesleki e¤itim vb. karfl›l›¤›nda yapm›fl oldu¤u giderleri 

garantiye al›p, bunlar›n iflçinin iflyerinden ayr›lmas› durumunda geri 

alabilmenin en etkili yolu, sözleflmenin iflçi taraf›ndan belirli bir tarihten 

önce, hakl› bir neden olmadan feshini s›n›rland›rmakt›r. 58 Bu konuda da 

geri ödeme kay›tlar›yla ve cezai flart kararlaflt›r›lmas› ile fesih hakk› 

s›n›rland›r›lmaktad›r. 

‹flverenin iflçiye sa¤lad›¤› e¤itim karfl›l›¤› öngörülen cezai flart›n tek 

tarafl› olmas› nedeniyle geçersiz say›lmamas› ö¤retide kabul edilmekte ve 

yarg› kararlar› da bu do¤rultuda söz konusu olmaktad›r. Bununla birlikte 

iflçi aleyhine e¤itim karfl›l›¤› öngörülen cezai flart hükümlerinin mutlak anlamda 

geçerlili¤i kabul edilmemektedir. Yarg›tay da iflçiye verilen e¤itim ile 

iflçinin ödemesi gereken bedel aras›nda denge olmas› koflulunu 

aramaktad›r. 59 

‹flveren taraf›ndan iflçisine sa¤lanan e¤itime karfl›l›k olmak üzere kararlaflt›r›lan 

cezai flart›n geçerlili¤i baz› unsurlar› içermesi flart›na ba¤l›d›r. 

(57) Karagöz, 204. 

(58) http://www.yayin.adalet.gov.tr 

(59) Özdemir, Erdem “‹fl hukukunda Cezai fiart” http://hukuk.erzincan.edu.tr/dergi/makale


a. ‹flverenin menfaati ile iflçinin mesleki yararlar› 

‹flverenin gönüllü olarak iflçinin e¤itim giderlerini ödemesi durumunda 

iflçiyi geri ödeme kay›tlar›yla veya cezai flartla belirli bir süre iflyerine 

ba¤lamak istemesini kabul etmek gerekmektedir. Çünkü iflçinin bu e¤itim 

sonunda elde etti¤i menfaat kal›c›d›r. Ayr›ca iflçinin edinmifl oldu¤u bilgi ve 

yeteneklerinin halen çal›flmakta oldu¤u iflletmenin d›fl›nda kullan›labilir 

veya mesleki yükselmesine fayda sa¤layacak nitelikte olmas› gerekmektedir. 

60 

b. ‹flverenin Yapt›¤› E¤itim Masraflar› ile ‹flçinin Ödemesi 

Gereken Bedel Aras›nda Denge Olmal›d›r 

‹flverenin bu kapsamda talep edebilece¤i cezai flart miktar›n›n üst s›n›- 

r›n›n tespitinde; do¤rudan e¤itim için yap›lan harcamalar›n, e¤itim flirketlerine 

ödenen paralar›n, e¤iticilere ödenen ücretlerin, e¤itim malzemesi sa¤la 

mak için yap›lan ödemelerin, yol paralar› gibi giderlerin göz önünde 

tutulmas› gerekmektedir. ‹flveren yapm›fl oldu¤u bu masraflarla e¤itti¤i 

iflçiden fayda görmek istemektedir. Ayr›ca, iflverenin sa¤lad›¤› e¤itim ile iflçi 

taraf›ndan ödenmesi gereken cezai flart aras›nda denge kurulmas› 

bak›m›ndan, iflçiye sa¤lanan e¤itimden gerçek anlamda hangi taraf›n daha 

fazla yararland›¤›n›n, söz konusu e¤itimin as›l borcun ifa edilmesi için 

mutlak anlamda gerekli olup olmad›¤›n›n, iflçinin e¤itim sayesinde mesleki 

geliflim ve ilerleme flans›n›n art›p artmad›¤›n›n da dikkate al›nmas› gerekmektedir. 

61 

Kural olarak e¤itim s›ras›nda iflçiye ödenen ücretlerin geri ödeme 

kay›tlar› aras›nda yer almamas› gerekmektedir. Ancak ö¤reti ve baz› yarg› 

kararlar›nda, e¤itim s›ras›nda iflçinin çal›flmas›na devam edip etmemesine 

göre bir ay›r›ma gidilerek de¤erlendirme yap›ld›¤› da görülmektedir. 

Nitekim, e¤itim çal›flma saatleri içinde gerçeklefltirilmiflse, iflverenin iflçiye 

çal›flma karfl›l›¤› olmaks›z›n ödedi¤i ücretlerin geri ödeme kay›tlar› içinde 

yer alabilece¤i, böyle bir durumda, çal›flmayarak kurs veya e¤itimde geçen 

süreler hesaplanarak, bu sürelere ait ücretlerin geri ödeme kapsam› içinde 

nitelendirildi¤i de görülmektedir. 62 

c. Cezai fiart›n Tenkisinde Çal›fl›lan Süreye göre Oranlama 

Yap›lmas› 

‹flçinin çal›flt›¤› sürenin de cezai flart hesaplamas›nda dikkate al›nmas› 

gerekmektedir. Yani iflçinin çal›flt›¤› süre ile yap›lan e¤itim masraflar› 

birbirine oranlanmaktad›r. Bu oranlama ile yap›lan indirimin amac› ise, 

iflçiden çal›flt›¤› süre boyunca yararlan›lm›fl olmas›d›r. 63 


(61) http://www.yayin.adalet.gov.tr 

(62) www.calismatoplum.org/say› 4/makale 4. pdf 

(63) www.calismatoplum.org/say› 4/makale 4. pdf


4. Rekabet Yasa¤› Sözleflmesinde Cezai fiart 

‹fl sözleflmesi boyunca iflçinin, iflverenin izni olmad›kça onun faaliyet 

alan›na giren iflleri yaparak iflverenle rekabet etmeme yükümlülü¤ü söz 

konusudur. 64 Bu nedenle taraflar ifl sözleflmesini yaparken veya ifl sözleflmesi 

sona ermeden önce rekabet yasa¤› sözleflmesi yapabilmektedirler. Bu 

konu ile ilgili BK m.348’de ayr›nt›l› düzenlemeler yer almaktad›r. Rekabet 

yasa¤› sözleflmesi, sadece iflçinin iflverenin müflterilerini tan›mak veya 

ifllerin gizlili¤ine nüfuz etme durumunda olan bir iflçi ile yap›labilmektedir. 

Rekabet yasa¤› sözleflmesinin geçerli olabilmesi için yaz›l› yap›lmas› 


Rekabet etmeme borcunun cezai flarta ba¤lanmas›, iflverenin hakl› 

menfaatlerinin korunmas›nda etkili bir araç oluflturmaktad›r. Çünkü, iflçi 

rekabet yasa¤›na ayk›r› davranarak, iflvereni zarara u¤ratabilmektedir ve 

do¤al olarak bu zarar›n› tazminle yükümlü olacakt›r. ‹flverenin u¤ram›fl 

oldu¤u zararlar›n› ispat etmesi zor bir prosedür olmas›ndan dolay›, rekabet 

yasa¤› sözleflmesinde cezai flart kararlaflt›r›lmas› yoluna baflvurulmaktad›r. 

66 

‹flverenin veya iflçinin ifl sözleflmesini feshetmesi ve iflverenin 

menfaatinin sona ermesi halinde rekabet yasa¤› sözleflmesi de sona 

ermektedir. Dolay›s›yla da rekabet yasa¤› sözleflmesinde öngörülmüfl olan 

cezai flart sona ermektedir. 

III. CEZA‹ fiARTIN ‹ND‹R‹LMES‹ VE SONA ERMES‹ 

A. CEZA‹ fiARTIN ‹ND‹R‹LMES‹ 


Borçlar Hukuku’na hakim olan temel ilke, sözleflme serbestisi ilkesidir. 

Bu serbestinin bir görünümünü de sözleflmenin içeri¤ini serbestçe 

belirleme özgürlü¤ü oluflturmaktad›r. Buna göre taraflar, ifl sözleflmesinde 

de cezai flart kararlaflt›rma ve cezai flart›n kapsam›n› da belirleme imkan›na 

sahiptirler. Ancak taraflar› cezai flart›n miktar›n› kararlaflt›rmada serbest 

b›rakan Yasa koyucu, BK m.161/III hükmü ile de “hakim fahifl gördü¤ü 

cezalar› tenkis ile mükelleftir” hükmüne de yer vermektedir. 67 

2. Afl›r› Cezai fiart›n ‹ndirilmesi 

Taraflarca ifl sözleflmesinde kararlaflt›r›lan cezai flart miktar›n›n afl›r› 

olmas› çok s›k rastlan›lan bir durumdur. Afl›r› cezai flart kararlaflt›r›lmas›, 

(64) fiakar (uygulama), 140. 

(65) Eyrenci, Öner/Taflkent, Savafl/Ulucan, Devrim “Bireysel ‹fl Hukuku”, Legal Yay›nc›l›k, ‹stanbul 

2006, s. 110. 

(66) Karagöz, 244.


ekonomik olarak güçsüz taraf olan iflçinin sömürülmesine sebep olmaktad›r. 

Bu nedenle yasa koyucu, zay›f olan taraf› korumak amac›yla, hakime 

afl›r› gördü¤ü cezai flart› indirme yetkisini tan›m›flt›r. 68 

Cezai flart›n indirilmesinin istenebilmesi için, sözleflmede kararlaflt›- 

r›lan ceza miktar›n›n fahifl, muaccel ve henüz ifa edilmemifl olmas› 


a. Geçerli Bir Cezai fiart Anlaflmas› Olmal›d›r 

Cezai flart›n miktar›nda indirim yap›labilmesi için, öncelikle geçerli 

olarak yap›lm›fl bir cezai flart anlaflmas› bulunmas› gerekmektedir. Daha 

önce aç›kland›¤› üzere, cezai flart, as›l borca ba¤l› yan edimdir. Dolay›s›yla 

as›l borcun geçersiz olmas› sonucunda, cezai flart da geçersiz olacakt›r. Bu 

nedenle de indirim yap›lmas› gündeme gelemeyecektir. 

b. Cezai fiart Muaccel Olmal›d›r 

Cezai flart›n indirilebilmesi için, muaccel olmas› gerekmektedir. Çünkü 

cezai flart›n ba¤›ms›z bir edim niteli¤ine sahip olabilmesi için, muaccel 

olmas› gerekmektedir. 

Cezai flart ba¤›ms›z bir edim niteli¤ine sahip olmad›kça, indirilmesi 

talep edilemeyecektir. 

c. Cezai fiart Borcu ‹fa Edilmemifl Olmal›d›r 

Borçlu cezai flart› ifa ettikten sonra, indirilmesini isteyememektedir. 

Çünkü borçlunun borcunu ifa etmifl olmas›, cezai flart›n indirilmesi 

talebinden vazgeçti¤i anlam›na gelmektedir. 

d. Cezai fiart Miktar› Afl›r› Olmal›d›r 

Hakim hakkaniyet ve adalet esaslar›na uyarak, cezai flart›n afl›r› olup 

olmad›¤›na karar verecektir. Kanun koyucu, hakimin cezai flart›n afl›r› olup 

olmad›¤›n› belirlemede kullanaca¤› özel bir tak›m ölçüler belirlememifltir. 

Ancak, hakim afla¤›daki kriterlerden yararlanabilmektedir; 

i. Alacakl›n›n Ç›karlar› 

Afl›r› cezai flart›n indirilmesinde hakim, alacakl›n›n ç›karlar›n› 

dikkate almal›d›r. Alacakl›n›n ç›karlar› genifl anlamda ele al›nmal› 

ve u¤rad›¤› zarar›n yan› s›ra sözleflmenin ifas›ndan bekledi¤i di¤er 

menfaatler de dikkate al›nmal›d›r. 70 

ii. Borca Ayk›r›l›¤›n ve Borçlunun Kusurunun A¤›rl›¤› 

Borca ayk›r›l›k borçlunun kusurundan farkl›d›r ve borçlunun 

kusurunun a¤›rl›¤› ile borca ayk›r›l›¤› paralellik göstermeyebilir. 

(67) Çabri, 922. 

(68) http://www.ongoren.av.tr/newsletter/tr/09-03.php 

(69) Çabri, 923. 

(70) Karagöz, 52.


Burada önemli olan borçlunun borcuna ne kadar uygun 

davrand›¤›d›r. Borca ayk›r›l›¤›n hafif oldu¤u hallerde, afl›r› cezai 

flart›n indirimi söz konusu olabilmektedir. 71 

iii. Taraflar›n Ekonomik Durumu 

Taraflar›n ekonomik durumu da, afl›r› cezai flart›n 

indirilmesinde önemli bir unsurdur. Özellikle borçlunun ekonomik 

durumunun dikkate al›nmas› gerekmektedir. 

Bu durum özellikle iflçi aç›s›ndan öngörülen cezai flart 

bak›m›ndan taraflar›n ekonomik eflitsizli¤i daha belirgin olarak 

görülmektedir. 72 

3. ‹fl Sözleflmesi Bak›m›ndan Afl›r› Cezai fiart›n De¤erlendirilmesi 

Bilindi¤i üzere, cezai flart›n afl›r› olup olmad›¤›n› belirleme yetkisi 

hakime aittir (BK m.161/III). Afl›r› cezai flart›n indirilebilmesi, zay›f 

durumda olan borçlunun sömürülmesini önlemek amac›yla konulmufl 

kamu düzenine iliflkin bir kurald›r. Bu nedenle borçlunun, indirime yönelik 

olan önceden feragati geçersizdir. 73 

Cezai flart›n afl›r› olup olmad›¤› belirlenirken hakim, ilk olarak zarar›n 

yüksekli¤i kriterine bakmaktad›r. Ancak ifl sözleflmesinde kararlaflt›r›lan 

cezai flart›n indirilmesinde u¤ran›lan zarar›n dikkate al›nmas›, iflçi 

aç›s›ndan sak›ncal› durumlar yaratabilmektedir. Bu gerekçe ile iflçi 

yarar›na öngörülen cezai flart›n afl›r› olup olmad›¤›na karar verilirken, 

iflverenin u¤ram›fl oldu¤u zarar miktar› esas al›nmamal›d›r. Ayr›ca iflçi 

aleyhine kararlaflt›r›lan cezai flart konusunda ise, iflverenin herhangi bir 

zarara u¤ramam›fl olmas› da cezai flart›n indirilmesini gerektirmemektedir. 

Ancak hakim, di¤er ölçütlerden hareket ederek, cezai flart›n indirilmesine 

karar verebilir. 74 

Ayr›ca tek tarafl› olarak iflçi için cezai flart kararlaflt›r›lmas› 

durumunda ve bu cezai flart›n da iflverenin iflçiye e¤itim vermesi, yurt 

d›fl›nda kursa göndermesi gibi e¤itim amac›yla yapt›¤› masraflar aç›s›ndan 

söz konusu olmas› halinde, bu e¤itim s›ras›nda iflçinin çal›flt›¤› süre 

dikkate al›narak kararlaflt›r›lan cezai flart›n indirilmesi gerekmektedir. 

Bunun sonucunda çal›fl›lan süre ile orant›l› bir indirim yap›ld›ktan sonra, 

kalan k›s›m için de fahifl görüldü¤ü takdirde, mahkeme taraf›ndan BK m. 

161/III uyar›nca indirim yap›lmas›na bir engel bulunmamaktad›r. Ayr›ca 

e¤itime ra¤men uzun bir sure isçiye hak etti¤i pozisyonun verilmemesi gibi 


(72) Karagöz, 53. 

(73) www.calismatoplum.org/sayi4/makale4.pdf 

(74) Karagöz, 105.


iflverenin sorumlu oldu¤u hakl› nedenlerde de cezai flart miktar›n›n 

indiriminin kabul edilmesi gerekmektedir. 75 

B. CEZA‹ fiARTIN SONA ERMES‹ 


Cezai flart, kural olarak, as›l borca ba¤l› yan bir edim oldu¤undan 

dolay›, as›l borcun sona ermesi ile birlikte cezai flart da sona ermektedir. 

Ancak muaccel hale gelen bir cezai flart›n, as›l borcun sona ermesi 

halinde ortadan kalkmas› söz konusu olmamaktad›r. Ayr›ca as›l borç 

geçersiz ise, as›l borç ile birlikte cezai flart›n fer’i nitelik tafl›mas› nedeniyle 

sona ermesi de söz konusu olacakt›r. 

2. ‹fl Sözleflmesinde Kararlaflt›r›lan Cezai fiart›n Sona Ermesi 

As›l borcun sözleflmeye uygun olarak ifa edilmesi durumunda cezai 

flart da sona ermektedir. Buradan da anlafl›laca¤› üzere, ifl sözleflmesinin 

sözleflmede öngörülen yükümlülüklere ayk›r› davran›lmam›fl olarak sona 

erdirilmesi halinde de cezai flart›n sona ermesi söz konusu olacakt›r. 

Ayr›ca cezai flart, as›l borca ba¤l› olan yan bir edim niteli¤i tafl›d›¤›ndan, 

as›l borcun zamanafl›m›na u¤ramas› halinde, cezai flart da sona 

ermektedir. Ancak cezai flart muaccel hale gelmifl ise, art›k ba¤›ms›z bir 

borç niteli¤i tafl›d›¤›ndan, genel zamanafl›m› süresi olan on y›ll›k sürenin 

geçmesi ile birlikte sona erecektir. ‹fl sözleflmesi aç›s›ndan da durum 

böyledir, yani muaccel olan cezai flart, genel zamanafl›m› süresi olan on 

y›ll›k süre sonunda sona erecektir. 76 

Cezai flart›n muaccel olmas› için, kural olarak sözleflmeye ayk›r› bir 

davran›fl›n söz konusu olmas› gerekmektedir. ‹fl sözleflmesinde 

kararlaflt›r›lan cezai flart konusunda da iflçi aleyhine aksi durumun 

kararlaflt›r›lmas›, iflçinin korunmas› ilkesine ters düflece¤inden, sözleflmeye 

ayk›r› davran›fl›n iflçinin kusuru olmadan söz konusu olmas› halinde de 

cezai flart›n sona ermesi gündeme gelecektir. 77 

3. ‹fl Sözleflmesinin Feshinin Cezai fiart›n Sona Ermesine Etkisi 

a. Hakl› Nedenle ‹fl Sözleflmesinin Feshinin Cezai fiart›n Sona 

Ermesine Etkisi 

‹flçi veya iflveren, ‹fiK m.24 ve 25’te kendileri için öngörülen hakl› 

sebeplerden birine dayanarak sözleflmeyi derhal feshetme hakk›na sahiptir. 

Söz konusu maddelerde düzenlenen hakl› sebepler; “ahlak ve iyiniyet 

(75) Baflbu¤, Ayd›n “Tacir ‹flveren ve ‹fl Hukukunda Cezai fiarttan ‹ndirim”, Kamu-‹fl, c. 7, say›.2/2003 

http://www.kamu-is.org.tr/dergiler.htm 

(76) Karagöz, 189. 

(77) Karagöz, 190.


kurallar›na uymayan haller ve benzerleri”, “sa¤l›k sebepleri” ve “zorlay›c› 

sebepler” dir. Bu sebeplerin kapsam›na girecek herhangi bir halin varl›¤›nda, 

iflçi veya iflveren, belirli süreli ifl sözleflmelerinde sürenin sonunu 

beklemeksizin ve tazminat ödemeksizin; belirsiz süreli ifl sözleflmelerinde 

ise bildirim sürelerine uymaks›z›n ve ihbar tazminat› ödemeksizin 

sözleflmeyi hakl› nedenle feshedebilmektedir. 78 

Ayr›ca ifl sözleflmesinin 

“ahlak ve iyiniyet kurallar›na uymayan haller ve benzerleri” ile hakl› nedenle 

feshi söz konusu olabilmesi için, ‹fiK m.26’da belirtilen süre de fesih 

hakk›n›n kullan›lmas› gerekmektedir. 

Aleyhine cezai flart öngörülen taraf›n, söz konusu hakl› nedenlerden 

birine dayanarak sözleflmeyi feshetmesi halinde, cezai flart sona 

ermektedir. 79 

Çünkü ifl sözleflmesinin feshi konusunda cezai flart 

öngörülmesinin nedeni, aleyhine cezai flart öngörülen taraf›n sözleflmeyi 

keyfi olarak yani hakl› bir neden olmaks›z›n feshetmesini engellemektir. 

Dolay›s›yla hakl› bir sebebe dayanarak sözleflmeyi fesheden taraf›n, cezai 

flart ödemesi düflünülemez. 

Ancak ifl sözleflmesinin hakl› nedenle feshine neden olan taraf›n cezai 

flart ödemesi aç›kça sözleflmede kararlaflt›r›ld›ysa, cezai flart talep 

edilebilecektir. Ancak bu konuda kararlaflt›r›lan cezai flart›n, “ahlak ve 

iyiniyet kurallar›na uymayan haller ve benzerleri” ile s›n›rland›r›lmas› 


b. Geçerli Nedenle ‹fl Sözleflmesinin Feshinin Cezai fiart›n Sona 

Ermesine Etkisi 

‹fl sözleflmesinin feshinin geçerli nedene dayand›r›lmas› konusu, ‹fiK 

m.18’de düzenlenmifltir. 81 

Söz konusu maddede ifl güvencesinden 

yararlanma flartlar› düzenlenmekte ve ifl güvencesi kapsam›na giren bir 

iflçinin ifl sözleflmesinin ancak geçerli bir nedene dayanarak feshedilmesinin 

mümkün olaca¤› belirtilmektedir. ‹fiK’n›n madde gerekçelerinde 

geçerli neden say›lacak haller örnek olarak say›lmaktad›r. Bunlar temel 

olarak; iflçini yeterlili¤inden ve davran›fllar›ndan kaynaklanan nedenler, 

iflletmenin, iflyerinin veya iflin gerekliliklerinden kaynaklanan nedenlerdir. 

Kural olarak, ifl sözleflmesini geçerli nedene dayanarak fesheden 

iflveren aleyhine cezai flart kararlaflt›r›lmas› söz konusu olmamaktad›r. 

Di¤er yandan belirsiz süreli ifl sözleflmesinin geçerli nedene dayanarak 

feshedilmesine neden olan iflçi aleyhine de cezai flart öngörülememektedir. 

(78) fiakar (yorum), 374. 

(79) Karagöz, 190. 

(80) Karagöz, 190. 

(81) ‹fiK m.18/I; Otuz veya daha fazla iflçi çal›flt›ran iflyerlerinde en az alt› ayl›k k›demi olan iflçinin 

belirsiz süreli ifl sözleflmesini fesheden iflveren, iflçinin yeterlili¤inden veya davran›fllar›ndan ya da iflletmenin, 

iflyerinin veya iflin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundad›r.


Çünkü geçerli neden olarak kabul edilen haller, ahlak ve iyi niyet 

kurallar›na ayk›r›l›k kadar a¤›r bir durum içermemektedir. 82 

c. ‹flyeri Devrinin Cezai fiart›n Sona Ermesine Etkisi 

‹fiK m. 6’da da belirtildi¤i üzere, iflyeri veya iflyerinin bir bölümünün 

hukuki iflleme dayan›larak baflka birine devredilmesi halinde, devir tarihinde 

iflyerinde veya iflyerinin bir bölümünde mevcut olan ifl sözleflmeleri 

bütün hak ve borçlar› ile devralana geçmektedir. Bu durumda da ifl 

sözleflmesinde kararlaflt›r›lan cezai flart kay›tlar› varl›¤›n› devam 

ettirmektedir. 

Söz konusu maddeden de anlafl›laca¤› üzere, ifl sözleflmesinin devir 

tarihinden sonra iflveren taraf›ndan sözleflmeye ayk›r› olarak feshedilmesi 

halinde, kararlaflt›r›lm›fl olan cezai flarttan sadece devralan iflveren 

sorumlu olmaktad›r. Ancak devir tarihinden önce muaccel hale gelmifl olan 

cezai flart söz konusu ise, bu durumda da devralan iflvereni sorumlu 

tutmak mümkün olmamaktad›r. Dolay›s›yla, ‹fiK m.6/III’de belirtilen 

birlikte sorumluluk hali, cezai flart konusunda uygulama alan› 

bulamamaktad›r. 83 

SONUÇ 

Toplum yaflam›nda iflverenler güçlü, iflçiler ise güçsüz kifliler olarak 

kabul edilmektedir. Bu gerekçeden dolay› ‹fl Kanunlar› ve di¤er mevzuatlar 

ile Devlet, zay›f olan iflçileri, güçlü olan iflverenlere karfl› korumay› 

amaçlam›flt›r. ‹flçinin korunmas›, anayasalarda da yer alan “sosyal devlet” 

ilkesinin de do¤al bir sonucunu oluflturmakta ve sosyal devlet taraf›ndan, 

çal›flanlar ile çal›flt›ranlar aras›ndan bir denge sa¤lanmaktad›r. 

Cezai flart, borçlunun borcunu gere¤i gibi ifa etmesini sa¤lamak 

amac›na hizmet eden bir tür bask› arac›d›r ve taraflar sözleflme serbestisi 

çerçevesinde diledikleri gibi borçlu aç›s›ndan cezai flart kararlaflt›rabilmektedirler. 

Bu durum ifl sözleflmeleri aç›s›ndan farkl›l›k göstermekte ve 

Yarg›tay tek tarafl› olarak iflçi aleyhine ve sadece iflverene, istihdam 

aç›s›ndan güvence teflkil eden cezai flart› geçersiz kabul etmektedir. Bu 

durum, iflçinin korunmas› ilkesinin bir sonucunu oluflturmakta ve ayr›ca 

ifl sözleflmelerinde kararlaflt›r›lan cezai flart›n eflit olmas› gerekmektedir ve 

bu flart yine iflçinin korunmas› ilkesinin, dolay›s›yla da sosyal devlet 

ilkesinin bir sonucunu oluflturmaktad›r. 

Ancak belirli bir nedene ba¤l› olarak cezai flart öngörüldü¤ünde,cezai 

flart›n sonuca etkili olmad›¤› düflünülebilir. Bu aç›dan, iflverenin iflçisine 

yurt içi ve yurt d›fl›nda e¤itim ald›rmas› yani onu yetifltirmesi durumunda, 

iflverenin söz konusu iflçisinden faydalanmas› için ifl sözleflmesine tek 

(82) Karagöz, 191. 

(83) Karagöz, 192.


tarafl› olarak cezai flart koymas› hakl› görülmeli ve bu konuda tek tarafl› 

iflçi aleyhine öngörülen cezai flart›n geçerli olarak kabul edilmesi 


Cezai flart kurumu ile ilgili olan di¤er bir konu ise, ifl sözleflmesinin iflçi 

veya iflveren taraf›ndan hakl› nedene dayanarak feshedilmesi halinde, cezai 

flart›n talep edilememesidir. Bilindi¤i gibi, ifl sözleflmesinin feshi ile ilgili 

konular ifl hukukunda çok fazla gündeme gelmekte ve bu durumda ifl 

sözleflmesinin taraflar› aç›s›ndan da olumsuz etkiler do¤urmaktad›r. 

Aç›kland›¤› üzere, uygulamada ifl sözleflmesinin hakl› nedene dayanmadan 

feshedilmesi durumunda, iflçi veya iflveren taraf›n›n zarar görmesini 

engellemek için cezai flart kararlaflt›r›lmas› söz konusudur. Ancak hakl› 

nedenin ortaya ç›kmas› ve bu nedene dayanarak taraflardan birinin ifl 

sözleflmesini feshetmesi durumunda, cezai flart›n talep edilmesi söz 

konusu olmayacakt›r. 

Bu konuda hakime tan›nan fahifl cezai flart› indirme yetkisi, cezai flart 

kurumunun uygulanabilirli¤ini artt›rmaktad›r. Bu flekilde iflçinin 

sömürülmesi ihtimali bir bak›ma ortadan kald›r›lmaktad›r. 

Sonuç olarak,uygulama ve doktrin taraf›ndan da iflçinin korunmas› 

amac› ile baz› ilkeler getirilmifltir. Özellikle Yarg›tay’›n vermifl oldu¤u 

kararlardan, iflçinin korunmas› ilkesinin dikkate al›nd›¤› ve bu ilkenin 

uygulanabilirli¤inin sa¤land›¤› görülmektedir. 

KAYNAKÇA 

1.Ba¤datl›, Selahattin “Temel Hukuk Kavramlar›”, Der Yay›nlar›,‹stanbul 1999 

2. Baflbu¤, Ayd›n “Tacir ‹flveren ve ‹fl Hukukunda Cezai fiarttan ‹ndirim”,Kamu-‹fl, 

c.7,say›.2/2003 http://www.kamu-is.org.tr/dergiler.htm 

3. Canbolat, Talat “‹flçi Bulufllar›”, Beta Bas›m,‹stanbul 2007 

4. Çabri, Sezer “Cezai fiart Borçlusunun Tacir Olmas› Halinde ‹fl Sözleflmesinde 

Kararlaflt›r›lan Fahifl Cezai fiart›n ‹ndirime Tabi Tutulup Tutulamamas›”, Legal ‹fl Hukuku ve 

Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, say›:11,2006 

4. Çelik, Nuri “‹fl Hukuku Dersleri”, Beta Bas›m, ‹stanbul 2007 

5. Ekinci,Hüseyin “Cezai fiart,Zarar ‹liflkisi ve Cezai fiart›n Sona Ermesi” 

http://www.yayin.adalet.gov.tr/10_sayi%20i%C3%A7erik/H%C3%BCseyin%20EK%C4%B0N 

C%C4%B0.htm 

6. Ekinci,Hüseyin “Cezai fiart ‹liflkisinde Kusur Sorunu” 

http://www.terazi.com.tr/makalegoster.aspxid=107&ceza%C3%AE-sart-iliskisinde-kusursorunu.htm 

7. Ekinci, Hüseyin “‹fl Hukukunda Cezai fiart Uygulamas› ve Özellikleri”, 

http://www.yayin.adalet.gov.tr/24_sayi


8. Eyrenci,Öner/Taflkent, Savafl/Ulucan, Devrim “Bireysel ‹fl Hukuku”, Legal 

Yay›nc›l›k,‹stanbul 2006 

9.Günay, Cevdet ‹lhan “Cezai fiart”, Turhan Kitabevi, Ankara 2002 

10. Karagöz,Veli “‹fl Sözleflmesinde Cezai fiart”, Seçkin Yay›nc›l›k, Ankara 2006 

11. Kaygusuz,Taner “‹fl Sözleflmelerinde Cezai fiart” http://www.mcozden.com/ 

12. Nomer, N. Haluk “Borçlar Hukuku Genel Hükümler”, Beta Bas›m, ‹stanbul 2006 

13. Özdemir,Erdem “‹fl Hukukunda E¤itim Karfl›l›¤› Öngörülen Cezai fiart” 

www.calismatoplum.org/sayi4/makale4.pdf 

14. Özdemir, Erdem “‹fl hukukunda Cezai fiart” http://hukuk.erzincan.edu.tr/- 

dergi/makale/2005_IX_2.14.pdf 

15. Reiso¤lu,Safa “Borçlar Hukuku Genel Hükümler”, Beta Bas›m, ‹stanbul 2006 

16. Soyer, Polat “Hizmet Akdinin ‹flçi Taraf›ndan Feshi ‹çin Öngörülen Cezai fiart›n 

Geçerlili¤i Sorunu”, ‹fl Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Komitesi, Prof.Dr.Turhan 

Esener’e Arma¤an, Ankara 2000 

17. Süzek, Sarper “‹fl Hukuku”, Beta Bas›m, ‹stanbul 2006 

18. fiakar,Müjdat “‹fl Hukuku Uygulamas›”, Der Yay›nlar›,‹stanbul 2006 (uygulama) 

19. fiakar,Müjdat “‹fl Kanunu Yorumu”, Yaklafl›m Yay›nc›l›k,Ankara 2009 (yorum) 

20. Tekinay,S.Sulhi/Akman,Sermet/Burcuo¤lu,Haluk/Altop,Atilla “Tekinay Borçlar 

Hukuku”, Filiz Kitabevi, ‹stanbul 1993 

21. Tunçoma¤, Kenan “Türk Hukukunda Cezai fiart”, ‹stanbul 1963 

22. http://www.tuketicifinansman.net/2007/10/muacceliyet-nedir-muacceliyettanimi.html 

23. http://www.ongoren.av.tr/newsletter/tr/09-03.php 

24. 818 say›l› Borçlar Kanunu 

25. 4857 say›l› ‹fl Kanunu

8MART’IN IfiI⁄INDA ÇALIfiAN KADIN 

- ALTIN B‹LEZ‹K - 

Av. Zeynep AYMAN * 

8 Mart 1857’de New York’lu 40.000 kad›n dokuma iflçisinin "eflit ifle eflit 

ücret", "16 saatlik iflgününe karfl› 10 saatlik iflgünü" gibi çal›flma 

koflullar›n›n düzeltilmesi için bafllatt›¤› greve polis müdahele etmifl, ç›kan 

yang›nda 129 kad›n iflçi yanarak ölmüfltür. 

1910 y›l›nda Uluslararas› Sosyalist Kad›nlar Konferans›’nda Clara 

Zetkin’in, ölen kad›n iflçilerin an›s›na 8 Mart’›n Dünya Emekçi Kad›nlar 

Günü olarak kutlanmas› önerisi kabul edildi. 

O günlerde at›lan bu tarihsel ad›m, süreç içinde kad›n haklar›na dair 

tüm dünyada verilen mücadele ile birlikte, 1977 de Birleflmifl Milletler’in 8 

Mart’› “Dünya Kad›nlar Günü” olarak kabul etmesiyle amac›na ulaflm›fl, 8 

Mart’a evrensel ve uluslararas› bir boyut kazand›rm›flt›r. 

Kimilerinin “Dünya Kad›nlar Günü”, kimilerininse “Dünya Emekçi 

Kad›nlar Günü” olarak and›¤› 8 Mart, ülkemizdeki çal›flan kad›nlar için ne 

ifade ediyor 

Küçük birer k›zken annelerimizin, ninelerimizin bizlere söyledi¤i bir söz 

vard›: “K›z›m, oku, çal›fl, alt›n bilezi¤ini koluna tak.” 

Onlar›n yaflad›klar› s›k›nt›lar› yaflamayal›m, okuyamad›klar› kitaplar› 

okuyal›m diye… 

Onlar, yapamad›klar›n› bizlerin yapmas›n› sa¤layarak tarihsel 

görevlerini yerine getirdiler. Ömürleri, bizleri ve kardefllerimizi büyütmekle, 

bizlere annelik, efllerine kad›n, evlerine han›m olmakla geçti. Dayak 

yemeden, küçümsenmeden, afla¤›lanmadan, karn›n› doyurabilip ömür 

tüketenleri, en flansl›lar›yd› ve o grup, efllerine bu yüzden bir ömür boyu 

minnet duydu. 

Bizler, okuduk. Kimimiz üniversite bitirdik, kimimiz ald›¤›m›z e¤itimin 

akabinde kurs vs. ile eksiklerimizi tamamlay›p, bir flekilde ifl hayat›nda yer 

ald›k. Sekreter, avukat, memur, ö¤retmen olduk. Analar›m›z›n içinde kalan 

arzular›na ve seslerine kulak verdik, onlar›n elini bofl ç›karmad›k. 

‹flte o alt›n bilezi¤ini koluna takm›fl gruptaki kad›nlar olarak, bizlere 

be¤endi¤imiz, afl›k oldu¤umuz kifliyi seçerek evlenme özgürlü¤ü tan›nd›. 

Evlendik. 

Anne olduk. Anne olman›n verdi¤i o doyumsuz tatla, annelerimizin 

bizler için neden bu kadar çabalad›klar›n› bir kez daha ve çok daha iyi 

anlad›k. 

(*) ‹stanbul Barosu


Kollar›m›z dolu flimdi, hem anneyiz, hem çal›fl›yoruz, hem ev han›m›y›z, 

hem de efliz. 

Gündüzleri çal›fl›r, akflamlar› eve gelir, çocuklar›m›zla ilgilenir, ev 

ifllerini yapar, efllerimize k›sac›k da olsa vakit ay›rmaya çal›fl›r ve her 

günümüzü böyle geçiririz. 

Annelerin üstüne basa basa ö¤retti¤i, kurtuluflun tek çözümü olarak 

gösterdi¤i, çal›flan, ekonomik özgürlü¤ünü kazanm›fl olan kad›n 

statüsünün, bugün özünde toplumsal, ekonomik, siyasal aç›lardan kad›na 

ne kazand›rd›¤› son derece tart›flmal›d›r. 

Günümüz çal›flan kad›n›, ekonomik özgürlü¤ünü kazanm›fl olmas›na 

ra¤men geldi¤i noktada ekonomik, sosyal, toplumsal aç›dan bir s›k›flm›fll›k 

ve t›kan›kl›k yaflamaktad›r. Gerek çal›flma hayat›ndaki, gerekse aile ve 

toplumsal yaflamdaki bu açmazlar›n tespiti, sorunun çözümü aç›s›ndan 

zorunludur. 

Kad›n›n ifl yaflam›ndaki engelleri ve ç›kmazlar›: 

Ülkemizde, toplumsal anlay›fl›m›z›n gere¤i ve verilen e¤itimin do¤al bir 

sonucu olarak kad›nlar›m›z, en baflta mesleklerini seçerken, hem çal›flacak 

hem de annelik ve ev ifllerini idare edebilecekleri meslek gruplar›n› tercih 

etmektedirler. Bu de¤erler k›stas al›narak yap›lan meslek seçimi, kariyer 

hedefi s›n›rl› alanlara yönelmekte, bu yönelim hem kad›n›n›n az gelirle çok 

çal›flmas›na, hem de seçilen mesle¤in daha fazla gelir imkan› 

sa¤layabilecek aç›l›m›n›n kapanmas›na yol açmaktad›r. Türkiye’deki 

çal›flan kad›n nüfusun büyük ço¤unlu¤u hala tar›m ifllerinde 

çal›flmaktad›r. Örne¤in, ülkemizde mühendislik fakültelerinde okuyan 

kad›nlar ile erkekler aras›nda büyük orant›s›zl›k bulunmaktad›r. Üst düzey 

yönetici, müdür pozisyonunda olan veya profesyonel meslek gruplar›nda 

çal›flan kad›n say›s›, di¤er çal›flan kad›nlara ve özellikle erkeklere oranla 

son derece azd›r. 

Ayn› ay›r›m iflyerlerince de yap›lmaktad›r. Ço¤unlukla çal›fl›lan 

kurumda profesyonel olarak yükselme imkan› öncelikle erkeklere 

sa¤lanmakta, özellikle kad›nlar›n evli ve/veya çocuklu olmas› iflveren 

aç›s›ndan bir dezavantaj say›lmaktad›r. Erke¤in evli olmas› ifle al›n›rken 

düzenli bir hayat yaflamas› bak›m›ndan bir avantaj olarak 

de¤erlendirilmekte iken, evli ve/veya çocuklu olmak kad›n›n ifle 

al›nmas›nda bir dezavantaj olarak ortaya ç›kmakta, yine ayn› dezavantaj 

evli ve/veya çocuklu kad›n›n iflverenlerin iflten ç›kar›lacaklar listesinin de 

en bafl›nda yer almalar›yla sürmektedir. 

Kad›nla erkek aras›ndaki ayn› iflyerinde ayn› ifle ayr› ücret uygulamas›, 

ülkemizde maalesef hala uygulama alan› bulmaktad›r.

8 Mart’›n Ifl›¤›nda Çal›flan Kad›n / Alt›n Bilezik • Av. Zeynep Ayman 877 

Kad›nlar iflyerlerinde sözlü ve fiziksel olarak cinsel tacize 

u¤ramaktad›r. Bu sorun, de¤iflen oranlara sahip olmakla birlikte bugün 

tüm dünyada yaflanmaktad›r. Cinsel taciz ülkemizde özellikle boflanan 

kad›nlar üzerinde yo¤un olarak uygulanmaktad›r. Kad›n›n iflinde terfi 

etmesi, iflten at›lmamas› gibi durumlarda önüne bir flart olarak 

konulmaktad›r. ‹flten istifa ve baflka bir ifl aray›fl›n›n kad›n için 

oluflturdu¤u zorluk ve ekonomik bask› nedeniyle, ço¤unlukla kad›n 

iflyerinde yaflad›¤› tacize karfl› aç›k bir tav›r sergilemekten çekinmekte, 

sessiz kalmakta, yasal yollardan bir hak aray›fl›na gitmemektedir. 

“Duyulursa ne olur” endiflesinin temeli olan toplumsal bask› da bu 

sessizli¤e destek vermektedir. Sonuçta bu durum, kad›n› çal›flma 

yaflam›ndan so¤utmakta ve y›ld›rmakta, ço¤unlukla çal›flma yaflam›n› 

sonland›ran bir neden veya baflar›s›n›n önünde önemli bir engel olarak 

karfl›m›za ç›kmaktad›r. 

Bir di¤er s›n›rlama evli kad›nlar üzerinde eflleri taraf›ndan 

oluflturulmaktad›r. Aile içerisinde gelir düzeyi iyi olan eflin ço¤u zaman 

çal›flan efline yaklafl›m› “ne gerek var, benim kazanc›m bize yetiyor” fleklinde 

olmakta, kad›nlar›n çal›flma hayat›nda aktif olarak yer almas› eflleri 

taraf›ndan gereksiz bir çaba gibi görülmekte, desteklenmemekte ve hatta 

do¤rudan veya dolayl› bir biçimde engellenmeye çal›fl›lmaktad›r. 

Evli erkekler, kad›n›n çal›flmak istemesi karar›na duyduklar› sayg› 

nedeniyle de¤il, ço¤unlukla ailenin maddi gereksinimlerini tam olarak 

karfl›layacak gelir düzeyine sahip olmad›klar› için efllerinin çal›flmas›na r›za 

göstermektedir. Çal›flan kad›n›n mesle¤inde kariyer yapma ve/veya daha 

fazla gelir düzeyi elde etme imkan› ço¤unlukla, ifl d›fl›nda kalan ve ailesine 

ay›rd›¤› zaman›n k›s›tlanmas› ve dolay›s›yla efllerin ev içerisindeki 

sorumluluklar›n›n artmas› anlam›na gelece¤inden, efller taraf›ndan destek 

görmemektedir. Bir di¤er neden, erkeklerin iyi kazanç sa¤lama görevini 

sadece kendilerine hasretmesi, kad›n›n› kazanc›n› bir ek kazanç olarak 

düflündükleri için “geldi¤i kadar” anlay›fl› ile kanaat etmeleridir. Kad›n›n 

evinde harcad›¤› enerji, ifli için harcayaca¤› enerjiyi azaltt›¤›ndan ifl 

yaflam›nda erke¤in gerisinde kalmas›na neden olmakta, bütün nedenler ve 

sonuçlar birbirini tetikleyerek çal›flan kad›n›n iflindeki baflar›s›n› ve 

ivmesini bir k›s›r döngüye dönüfltürmektedir. 

Netice olarak, cinsiyet ayr›mc› anlay›fl› kapsayan toplumsal bak›fl aç›s› 

kad›n› belirli meslek gruplar›n› tercihe zorlamakta, kamu ve özel sektördeki 

cinsiyet ay›r›mc› genel bak›fl aç›s›, cinsel taciz, evli kad›nlar›n efl engelleri 

gibi sebepler, kad›n›n çal›flt›¤› alanda profesyonelleflmesi ve daha fazla gelir 

düzeyi elde etme imkan›n›n önünde k›r›lmaz zincirlerin oluflmas›na, 

çal›flma yaflam›nda kad›n›n t›kanmas›na neden olmaktad›r.


Kad›n›n sosyal ve aile yaflam›ndaki engelleri ve ç›kmazlar›: 

S›n›rl› gelir düzeyi ile çal›flan evli kad›n›n aile ve sosyal yaflam› da tam 

bir ç›kmaz içerisindedir. Kad›n›n çal›flmas›, genel olarak toplumun ve 

efllerin bak›fl aç›s›na göre üzerine at›l› olan ev idaresi ve çocuk bak›m› gibi 

sorumluluklar›n hiçbirini azaltmam›fl veya üstünden kald›rmam›flt›r. 

Çal›flan kad›nlar›m›z›n ev içerisinde yüklendi¤i sorumluluklar›n›n evli ve 

bir ücret karfl›l›¤› çal›flmayan kad›nlardan hiçbir fark› yoktur. Aradaki tek 

fark çal›flan kad›n›n, ev emekçisi hemcinslerinin bütün güne yayarak 

yapt›klar› ev/çocuk bak›m›na dair iflleri, iflten geldikten sonra ve hafta 

sonlar› çal›flmad›klar› k›sac›k zaman dilimlerinde ço¤unlukla tek bafllar›na 

s›k›flt›rarak yerine getirmeye çal›flmalar›d›r. Bu durum, çal›flan kad›n›n 

iflyerinde ve evinde psikolojik ve fizyolojik olarak neredeyse ayn› güç ve 

emekte iki kat fazla çal›flmas›na ve yorulmas›na neden olmaktad›r. Üstelik 

çal›flan olsun olmas›n kad›n›n bu özverili çabas›, baflka bir alternatif 

yokmufl ve içgüdüselmifl fleklinde de¤erlendirildi¤inden ne göze 

görülmekte, ne takdir edilmekte, ne de k›ymeti bilinmektedir. 

Çal›flan ve evli kad›nlara yüklenen ev ve çocuk sorumlulu¤u 

konusunda efllerin anlay›fl›, ya ilgisiz kalmak ya da genellikle ufak tefek 

yard›mlar fleklinde olmakta, “çocu¤u da biz mi emzirece¤iz” mant›¤› ile 

çocuk bak›m›, ”cam m› silece¤iz” anlay›fl› ile yaflam›n idamesine dair evde 

yap›lmas› gereken her fley kad›ndan beklenmektedir. 

Ço¤unlukla çal›flan kad›n ev ve çocuklar›n bak›m› için d›flar›dan 

yard›m almak zorunda kalmakta fakat bu yard›m da neticede kad›n›n gelir 

düzeyi ile s›n›rl› oldu¤u için s›n›rl› kalmaktad›r. Hatta ço¤unlukla gelir 

düzeyi düflük olan çok say›da kad›n için bu yard›m imkan› da imkans›z 

hale gelmektedir. 

Çal›flan kad›n›n elde etti¤i gelirin yetersizli¤i, yapmak istedi¤i sosyal 

aktivitelerine bütçe ay›rmas›na engel oldu¤u gibi, ço¤unlukla elde edilen 

gelir, evin ve çocuklar›n ihtiyaçlar› için kullan›ld›¤›ndan, cep harçl›¤›ndan 

öteye geriye bir fley kalmamaktad›r. Kald› ki bütçe ayr›labilse bile, bu tip 

faaliyetlere ayr›labilecek zaman kalmamaktad›r. Bir hobi edinmek, 

herhangi bir siyasi faaliyette bulunmak, spor yapmak, arkadafllarla vakit 

geçirmek, hatta kitap okumak gibi toplumda evli-bekar erkeklerin tart›flma 

konusu bile olmaks›z›n en do¤al haklar› olarak kabul etti¤imiz bu tip 

faaliyetler, çal›flan kad›n için neredeyse bir hayaldir. Kad›n bir anne, bir efl, 

bir emekçi olmas›na karfl›n, kendini ne kariyerinde, ne sosyal yaflam›nda 

bir birey olarak ifade edememektedir. 

Kad›n iflini kaybederse ekonomik s›k›nt› yaflayaca¤›n›n, çocu¤una ilgi 

gösteremezse onu iyi bir birey olarak yetifltiremeyece¤inin, evine bakmazsa 

düzensiz bir yaflam› olaca¤›n›n, efline ilgi göstermezse ikili iliflkinin zarar 

görece¤inin tehdidi alt›nda yaflamaktad›r. Her bir aya¤›n yerine 

getirilmemesinin sonucu, çal›flan kad›n için ayr› birer trajedidir. Bu


nedenle de çal›flan kad›nlar›m›z, bu dört sorumlulu¤u da ayr› ayr› en iyi 

flekilde yapmay› hedeflemektedir. Oysa ki kad›na yüklenen bu 

sorumluluklar›n a¤›rl›¤›, bafll› bafl›na yerine getirilmesine engel en büyük 

neden oldu¤u için hiçbiri tam olarak yerine getirilemedi¤i gibi, kad›n›n bu 

sorumluluklar›n alt›nda kal›p ezilmesine, kendisine çizilen ev han›m› ve 

çal›flan kad›n statüleri aras›nda kimlik bunal›m›na girmesine, mutsuz 

olmas›na neden olmaktad›r. Çal›flan kad›n›n hayat›nda en çok hissetti¤i 

duygu “yorgunluk”tur. Ülkemizde çal›flan kad›n iflgücü oran›nda yaflanan 

düflmenin genel sebeplerinden biri elbette ki iflsizliktir. Fakat bu düflüflte 

kad›n›n “afl›r› yorgunlu¤u” tercih etmemesinin etkisi olmad›¤›n› söylemek 

de imkans›zd›r. 

Bu dörtgen k›skaçtaki çal›flan kad›n›n, bu sorunlar›n›n çözümü 

boflanmak olmad›¤› gibi, boflanmak, kad›n› toplumda alt ve farkl› bir 

statüye geçirmekte, taciz, “dul kad›n statüsü(!)” gibi yaflanan sorunlara her 

aç›dan daha fazla sorun tafl›mak d›fl›nda bir etki yaratmamaktad›r. 

Sonuç olarak; çal›flan kad›n›n ekonomik özgürlü¤ü, kad›n iflgücünün 

ekonomik hayata kat›l›m›n› sa¤lam›fl, fakat toplumda ba¤›ms›z bir birey 

haline getirmemifl, ev han›ml›¤› ve anne statüsünün yan›na emekçi 

s›fat›n›n eklenmesi d›fl›nda bir katk› sa¤lamam›flt›r. Toplumsal ve sosyal 

aç›dan yükünü ikiye katlam›fl, özünde özgürlefltirmemifl, erkek egemen 

koltu¤un alt›ndan ç›karmam›flt›r. Çal›flan kad›nlar›m›z tercih ettikleri de¤il, 

halen sistemin, toplumun ve efllerinin kendilerine kurdu¤u ve s›n›rlar›n› 

çizdi¤i hayat› yaflamaktad›rlar. Alt›n bilezi¤ini alabilecek paraya sahip olan 

çal›flan kad›n, bu alt›n bilezi¤i sat›n al›p koluna takamam›fl, taksa da bu 

alt›n bilezik, bugün erkek egemen ve cinsiyet ay›r›mc› anlay›fl› k›ran ve 

toplumdaki kad›na bak›fl aç›s›n› de¤ifltirerek, kad›na bir birey olarak bakan 

bir de¤ere dönüflememifltir. 

NELER YAPILMALIDIR 

Kad›n›n bir birey olarak görüldü¤ü, cinsiyetinden kaynakl› ay›r›ma tabi 

tutulmad›¤›, erkek egemen olmayan bir iktidar ve toplum anlay›fl› içerisinde 

kad›n›n yaflama hakk›, ütopik veya hayal ürünü bir düflünce de¤ildir. 

Gelinen noktada toplumun her katman›ndaki kad›n›n yaflad›¤› sorun, 

iflinde de çal›flsa, evinde de çal›flsa, çal›flmasa da kendi evetleri ve hay›rlar›, 

yaflam›na dair kendi planlar› olmayan, kendi hayat›n› kendi yönetemeyen, 

toplumun, en yak›n›ndaki erke¤in, eflinin ya da babas›n›n, abisinin 

kendisine çerçeveledi¤i hayat› yaflayan kad›nd›r. 

Öncelikli olarak, kad›nlar›n a¤›rl›kl› olarak seçti¤i meslek alanlar› 

d›fl›ndaki alanlara yöneliminin ve teflvikinin sa¤lanmas›, eflit ifle ayr› ücret 

uygulamas›n›n sona erdirilmesi ve bunun önlenmesi için gerekli önlemlerin 

al›nmas›, kad›nlar›n sendikal faaliyetlere kat›l›m›n›n sa¤lanmas› ve teflvik 

edilmesi, çocuklu ailelere çocuk yard›m› yap›lmas›, çocu¤un büyütülmesi


için yüksek maliyetler gerektirmeyen sa¤l›kl› krefl olanaklar›n›n 

yarat›lmas›, kad›nlar›n siyasal yaflama kat›l›m›n›n desteklenerek politik 

düzeyde söz sahibi olmas›n›n sa¤lanmas›, kad›n›n çal›flma yaflam›na daha 

fazla kat›l›m›n›n sa¤lanmas›, bugün siyasi iktidarlara düflen en önemli 

görevlerden sadece baz›lar›d›r. 

‹flyerlerinde cinsel tacize karfl› özel cezai yapt›r›mlar›n düzenlenmesi, 

kad›na çal›flma yaflam›nda bir koruma kalkan› oluflturmas› bak›m›ndan 

önemli çözümlerden biridir. Bir di¤er çözümü de kad›na iflyerinde cinsel 

tacizi tehdit olarak uygulayan erkek egemen anlay›fl›n›n k›r›lmas› 

oluflturmaktad›r. 

Sorunun en önemli boyutlar›ndan biri, kad›nlar›m›z› bir birey olarak 

görmeyen toplumsal anlay›fl›m›zd›r. Toplumsal bak›fl aç›s›, ayn› zamanda 

her aç›dan bir toplumun geliflmifllik düzeyini yans›tan bir göstergedir. 

Ekonomik olarak kalk›namayan bir toplumun, sosyal ve kültürel 

aç›dan de¤iflmesi ve ilerleme kaydetmesi imkans›zd›r. Buna ra¤men 

“e¤itimin” toplumsal de¤iflimin sa¤lanmas›nda önemli bir rol üstlendi¤i de 

yads›namaz bir gerçektir. Ülkemizde maalesef halen cinsiyet ay›r›mc› bir 

e¤itim anlay›fl› vard›r. Sosyal devlet olman›n zorunlu bir gere¤i olarak siyasi 

iktidarlarca bu e¤itim anlay›fl›n›n terk edilerek, ça¤dafl ve ay›r›mc› olmayan 

bir e¤itim anlay›fl› ve sisteminin acilen hayata geçirilmesi gerekmektedir. 

Ne yaz›k ki toplumumuzda, erkekler bir yana, cinsiyet ay›r›mc› yaklafl›m›n 

ma¤duru olan kad›nlar dahi, bu ma¤duriyetin sebeplerini bilmekten uzak 

yaflamaktad›rlar. Halen k›z çocuklar›na evlenmeyi (!), erkek çocuklar›na 

okumay› ve çal›flmay› ö¤ütleyen annelerimizin say›s› hiç de az de¤ildir. 

Kad›n› bir birey olarak görmeyen ayr›mc› bak›fl aç›s›, izledi¤imiz bir filmde, 

bir gazete haberinde, bir dizide bile gayet aç›k bir biçimde sergilenmekte ve 

fikir olarak desteklenmektedir. Bu bak›fl aç›s›n›n de¤ifliminin zorunlulu¤u 

kültürel, sanatsal tüm alanlarda vurgulanmak zorundad›r. Yaz›l›, görsel 

her türlü araçla bu vurgunun iletilmesi, kitle örgütlerine, toplumun ayd›n 

insanlar›na ve bireyler olarak her alanda hepimize düflmektedir. 

Çal›flan kad›n›n yaflad›¤› sorunlar›n afl›lmas›nda en büyük köfle 

tafllar›ndan birini de efller oluflturmaktad›r. 

Kad›n ve erke¤in, evli olsun olmas›n, çocuk olsun olmas›n birlikte 

kurma iradesi gösterdi¤i yaflam ortakt›r. Dolay›s›yla bu yaflam ortakl›¤›nda 

ivedilikle ve öncelikle, yaflam›n tüm alan›n›n paylafl›ld›¤› gibi, ortak 

yaflam›n getirdi¤i tüm sorumluluklar›n da efllerce paylafl›lmas› 

gerekmektedir. Erkeklerin, eline bir bez al›p cama ç›kmalar› veya yard›m 

etmeleri fleklinde de¤erlendirilmeden, ayakta kalabilmek için gücünü ve 

eme¤ini son damlas›na kadar ifli ve ailesi için harcayan kad›n gibi, 

erkeklerin de gözlerini k›rpmadan, evin geçimi d›fl›ndaki ortak yaflama dair 

tüm sorumluluklar› paylaflmas› gerekmektedir. Bu ortak paylafl›mdan


geriye efllere aç›lacak zaman aral›¤›nda, yine efllerin sadece kendilerine 

ay›rmak istedikleri zaman, neler yapmak istedikleri, karfl›l›kl› konuflarak 

planlanmal› ve bu planda en az erkek kadar kad›na da sadece kendi 

inisiyatiflerinde olan ba¤›ms›z zaman aral›¤› b›rak›lmal›d›r. Bu paylafl›m›n 

nas›l yap›laca¤›n›, bireyler kurduklar› ortak yaflamlar›ndaki gelir durumu, 

kiflisel beceriler, evde geçirilen zaman gibi kendi öznel flartlar›na göre 

belirlemelidirler. Bu paylafl›m›n temel k›stas› “eflime nas›l yard›mc› 

olabilirim” de¤il, “ne yaparsam eflimin üzerinden bir sorumlulu¤u alm›fl 

olurum” olmal›d›r. 

Çal›flan kad›na ev içerisinde yükletilen sorumluluklar, evli erkeklerin 

aile hayat›nda bir iktidar olarak görüldü¤ü için -ki öyledir- kaybedilmesi 

göze al›nmamaktad›r. Oysa ki, efller taraf›ndan tüm sorumlulu¤un 

paylafl›lmas›, kad›na sadece kendi inisiyatifinde de¤erlendirebilece¤i bir 

serbest zaman aral›¤› yarat›lmas›, kad›n›n mesleki geliflimi ve kariyeri için 

koflulsuz her türlü deste¤in gerekirse fedakarl›k gösterilerek sa¤lanmas›, 

kad›na toplumda ba¤›ms›z bir birey olma yolunda, eflleri taraf›ndan önemli 

bir aç›l›m sa¤layacakt›r. Neticede toplumsal olarak bugünden yar›na 

de¤iflmese de geleneksel rollerin k›r›lmas›, iflverenlerin çal›flan evli ve/veya 

çocuklu kad›nlar üzerindeki ifle al›nmama, iflten at›lma gibi risklerini 

azaltacak, kad›n›n mesle¤inde önünün aç›lmas›na katk› sa¤layacakt›r. 

Toplumun temel yap› tafl›n› ailenin oluflturdu¤unu düflünürsek, aile 

içerisinde yap›lan bu paylafl›m, cinsiyet ay›r›mc› olmayan bir aile modeli 

içerisinde büyümesi bak›m›ndan gelecek nesiller olan çocuklar›m›za önemli 

bir aktar›m olacakt›r. Çal›flan kad›n›n kendine ay›rabilece¤i zaman, onun 

psikolojik ve fizyolojik olarak dinlenmesini, kendisini deflarj etmesini 

sa¤layacakt›r. Ço¤unlukla efller, paylaflmalar› gereken bu sorumlulu¤un, 

asl›nda daha fazla gelir, daha iyi yaflam koflullar›, mutlu bir efl olarak 

mutlak surette ortak yaflama geri dönüfl yapaca¤›n›n fark›nda de¤illerdir. 

Ülkemizdeki son y›llarda boflanma oranlar›n›n büyük art›fl gösterdi¤ini, 

çal›flan kad›nlar›n çal›flmayan kad›nlara göre boflanma oran›n›n alt› kat 

fazla oldu¤unu, aile reisi kad›n olan hane halklar› oran›n›n sürekli artt›¤›n› 

göz önüne al›rsak, boflanma oranlar›nda çal›flan kad›nlar›n yaflad›¤› bu 

mutsuzlu¤un ve kimlik bunal›m›n›n az veya çok etken olmad›¤›n› iddia 

etmek olanaks›zd›r. 

Bu çözümleri kabul etmezsek geriye tek çözüm kal›r, madem 

sorumluluklar kad›na a¤›r geliyor, madem ki bir t›kan›kl›k var, kad›n iki 

mesai yapmas›n, evinde mesai yaps›n, iflinde çal›flmas›n. Son y›llarda 

çal›flan kad›nlar›n oranlar›nda yaflanan düflüfl istatistiksel olarak maalesef 

bu fikri do¤rulamaktad›r. 

Ne dersiniz 129 kad›n iflçinin daha iyi çal›flma flartlar› için 8 Mart’ta 

öldü¤ü günden 157 y›l sonra toplum olarak bunu yapal›m m›

TÜRK ANON‹M ORTAKLIKLAR HUKUKU’NDA 

SÖZÜ ED‹LEN TEK BORÇ ‹LKES‹ ‹LE 

DOKTR‹N ve TASARININ ‹LKEYE BAKIfiI 

Av. Levent KÖSE 

1- Türk Ticaret Hukuku’nda Ortakl›k Kavram›n›n S›n›fland›rmalar› 

ve Anonim Ortakl›¤›n Bu S›n›fland›rmalar ‹çerisindeki Yeri 

Ticaret Hukuku’nda ortakl›k kavram›n› Türk Hukuku bak›m›ndan 

çeflitli ayr›mlara ve s›n›fland›rmalara sokmak mümkündür. Bu 

ayr›mlardan biri de Kifli ortakl›klar› ve Sermaye ortakl›klar› fleklinde 

yap›lan ayr›md›r. Ayr›m›n temelinde Ticaret Ortakl›klar›n›n paydafllar›n›n 

ortakl›ktan do¤an borçlar›n›n ve haklar›n›n s›n›r›n›n çizilmesinde kiflisel 

temelin mi baz al›naca¤› sermaye temelinin mi baz al›naca¤› ayr›m› 

yatmaktad›r. Fakat Türk Ticaret Kanunu (Çal›flman›n devam›nda kanun 

olarak an›lacakt›r.) Türk Ticaret Kanunu Tasar›s›’n›n (Çal›flman›n 

devam›nda Tasar› olarak an›lacakt›r.) aksine bu aç›dan bir s›n›fland›rmay› 

öngörmemifltir. Kanunun 2. kitab› olan Ticaret fiirketleri Kitab›n›n Genel 

Esaslar K›sm›n›n ilk maddesi olan 136. madde hükmü 1 

sadece ticaret 

flirketlerini saymak ile yetinmifl ancak bunlar› herhangi bir s›n›flad›rmaya 

tabi tutmam›flt›r. 

Fakat tasar›da doktrinde kabul gören bu ayr›m hüküm baz›nda ele 

al›nm›fl ve 124. maddenin 2. f›kras› 2 flah›s ve sermaye flirketleri ayr›m›na 

yer vermifltir. Bu hüküm kanunlaflt›rma anlam›nda yeni bir hüküm 

olmakla beraber doktrin 3 

aç›s›ndan yeni bir fikir de¤ildir. Hükmün lafz› 

aç›k bir flekilde anonim ortakl›klar›n; limited ve sermayesi paylara 

bölünmüfl komandit ortakl›klar ile birlikte sermaye ortakl›¤› say›ld›¤›n› 


(1) Ticaret flirketleri; kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif flirketlerden ibarettir. 

(2) Bu Kanunda, kollektif ile komandit flirket, flah›s; anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüfl 

komandit flirket sermaye flirketi say›l›r. 

(3) POROY (Tekinalp/Çamo¤lu), Ortakl›klar, 10.Bas› N. 35 

(4) Limited ortakl›¤› bu aç›dan bir ayr›ma tutmakta fayda vard›r. Zira Amme Alacaklar›n›n Tahsili Usulü 

Hakk›nda Kanun 35. maddesi ve Vergi Usul Kanununun 35. maddesi Limited Ortakl›klar hakk›nda bir istisna 

teflkil etmektedir.Zira bahsi geçen hükümler ortaklar›n ve kanuni temsilcilerin ortaklar›n ortakl›¤›n amme 

alaca¤› yüzünden ve kanuni temsilcilerin ortakl›¤›n vergi borcu yüzünden flahsen sorumlu olacaklar›n› 

belirtmektedir.Limited ortakl›klar›n bu aç›dan sermaye ortakl›klar› ile flah›s ortakl›klar› aras›nda karma bir 

nitelik tafl›d›¤›n› söylemek yanl›fl olmaz.


2- Ortakl›k Kavram› Unsurlar›ndan Sermaye Unsuru 

Ortaklar›n sermaye koyma borcu adi ortakl›k aç›s›ndan Borçlar 

Kanunu’nun 521. maddesinde düzenlenmifltir. Madde ‘Her flerik, nakit, 

alacak, veya di¤er mal veya say olarak bir sermaye koymakla 

yükümlüdürler.’ diyerek orta¤›n sermaye koyma borcunu belirtmifltir. 

Tasar›da aç›kça sermaye flirketi olarak an›lan anonim ortakl›klarda ise 

Kanun 405. madde 5 

ile sermaye koyma borcu bafll›¤› alt›nda konuyu 

düzenlemifltir. Madde hükmü ortakl›¤›n sermaye koyma borcunun 

hüviyetini belirlerken esas›nda tek borç ilkesine de yer vermifl olmaktad›r. 

Tasar›, Kanunun 405. maddesi hükmünü bir tak›m de¤iflikliklere 

u¤ratm›fl olsa da özü itibari ile korumufltur. Tasar›n›n 480. 6 

maddesi 

an›lan maddedin yeni halidir. Hükmün gerekçesi yap›lan de¤iflikli¤in 

nedenini aç›klamak ile beraber esas›nda Tek Borç ‹lkesinden bir cayma 

olmad›¤›ndan da söz etmektedir. 

3- Tek Borç ‹lkesi; Kavram ve Yorumlar 

Tasar›da aç›kça sermaye flirketi olarak belirtilen anonim ortakl›kta 

paydafllar›n sadece tek borcu sözkonusudur; bu borç paydafl›n koymay› 

taahhüt etti¤i sermaye borcunun ifas›d›r. Bu borca iliflkin olarak doktrin 

tek borç ilkesi tan›m›n› yapmaktad›r. Anonim ortakl›klardaki sermaye ile 

s›n›rl› sorumluluk ilkesi gere¤ince ve yukar›da aç›kland›¤› üzere limited 

ortakl›klar›n aksine emredici hükümler ile de korumaya al›nd›¤›ndan 

cihetle doktrinde anonim ortakl›¤a “tek borç ortakl›¤›” ad› da verilmektedir. 7 

Anonim ortakl›¤›n günümüzde tafl›d›¤› önem ve ticaret hayat› 

içerisindeki konumu incelenirse tek borç ilkesinin önemi daha iyi 

anlafl›labilir. Anonim ortakl›k günümüzde sermayenin daha etkin 

kullan›m› ve ticari hayat›n yaratt›¤› risklerin küçük sermaye sahiplerini 

korkutmamas› amac›yla kullan›lmakta olan bir ticaret hukuku 

müessesesidir. Bu aç›dan amac›na limited ortakl›ktan daha yak›n 

oldu¤unu söyleyebiliriz. Nihayetinde iki istisnai hüküm olsa dahi yukar›da 

sözü geçen Amme Alacaklar›n›n Tahsili Usulü Hakk›nda Kanun’un 35. 

maddesi ve Vergi Usul Kanunu’nun 10. maddesi limited ortakl›k 

paydafllar›n›n kiflisel sorumlulu¤una gidilebilmesinin önünü açmaktad›r. 

Yukar›da söz edilen nedenlerden dolay› anonim ortakl›¤›n 

paydafllar›n›n limited ortakl›¤›n paydafllar›na k›yasla sorumluluklar›n›n 

(5) Pay sahibi, hisse senetlerinin ç›kar›lmas› s›ras›nda tayin olunan ve hisse senetlerinin itibari 

k›ymetine müsavi veya ondan yüksek olan pay bedelinden fazla birfley ödemeye esas mukavele ile dahi 

mecbur tutulamaz. 

(6) Kanunda öngörülen istisnalar, d›fl›nda esas esas sözleflmeyle paysahibine, pay bedelini veya pay›n 

itibari de¤erini aflan primi ifa d›fl›nda borç yükletilemez. 

(7) Bkz. PULAfiLI, Hasan, fiirketler Hukuku, Ankara 2003

Anonim Ortakl›klarda Tek Borç ‹lkesi • Av. Levent Köse 885 

daha dar oldu¤unu söylemek yanl›fl olmaz. Paydafllar ortakl›k borçlar›ndan 

dolay› sadece koymay› taahhüt ettikleri sermaye miktarlar› oran›nda 

sorumludurlar. Ancak bu sorumluluk flahsi malvarl›klar›n›n tamam›n› 

içine alan bir sorumluluktur. Bu ba¤lamda, pay sahipleri, tek borç ilkesi 

gere¤ince, anonim ortakl›klarda sermaye ile s›n›rl› olarak ortakl›k 

alacakl›lar›na sorumlu konumda iken, ortakl›¤a karfl› taahhüt ettikleri 

sermaye tutar› ile kendi malvarl›klar› ile s›n›rs›z sorumlu konumdad›rlar. 

Kanun ve tasar›n›n an›lan hükümlerinin emredici nitelikte olduklar› 

maddelerin gerekçelerinde de belirtildi¤inden, aksinin gerek genel kurul 

karar› ile gerekse de esas sözleflme ile kararlaflt›r›lmas› olas› de¤ildir. 

Kanunun 405. maddesinin 3 f›kras› 8 

ayr›ca ek bir yükümlülük 

öngörmektedir. Bu ek yükümlülük tasar›n›n 480. maddesinin 4. f›kras›nda 

korunmufltur. 9 

Ayr›ca tasar›n›n ilgili maddesi ‘Kanunda öngörülen 

istisnalar d›fl›nda’ diyerek bir di¤er istisnan›n da önünü açmaktad›r. Bu 

istisna tasar›n›n 376. maddesinde 10 düzenlenmifl olan Bilanço zararlar›na 

iliflkin olan hükümdür. 

Doktrinde kanunun 405. maddesinin söyleminden ileri gelen bir ikilik 

yaflanm›flt›r. Zira maddede ‘fazla bir fley ödemeye’ tan›m›; hükmün 

bafl›ndaki ‘sermaye koyma borcu’ ve ‘ödeme’ kelimesinin geçmesi dar 

tan›mlamalara yol açm›flt›r. 11 Ancak anonim ortakl›¤›n günümüzde tafl›d›¤› 

önem ve ilkenin uygulanmas›n›n emredici niteli¤e büründü¤ü de göz önüne 

al›nd›¤›nda böyle dar bir yorumun do¤rulu¤u tart›flma götürür bir flekle 

bürünmektedir. ‘Fazla bir fley ödeme’ tan›m› sadece sermaye koyma borcu 

olarak alg›lanmamal›d›r. Zira aksi bir yorum yap›lmas› sermaye koyma 

borcunun içinde say›lmayacak di¤er yükümlülüklerin de ortaktan 

istenebilmesinin önünü açacakt›r ki bu durum bir s›n›rl› sorumluluk amac› 

tafl›yan anonim ortakl›¤› bu s›n›rdan ç›kar›p kiflisel ortakl›k kimli¤ine 

bürünmesi sonucuna dahi götürebilir. Aksine ço¤u geçersiz olan veya ikili 

sözleflmeler ile ayakta tutulabilen di¤er yükümleri de içine alacak flekilde 

(8) Hisse senetlerinin devri flirketin muvafakatine ba¤l› olan hallerde esas mukavele hissedarlara esas 

sermayeye ifltirak borcundan baflka muayyen zamanlarda tekerrür eden mevzuu para olm›yan edalarda 

bulunmak mükellefiyetini de yükleyebilir. Bu mükellefiyetlerin mahiyet ve flümulü hisse senetlerine ve 

ilmuhaberlere yaz›l›r. Bu gibi tali mükellefiyetler hakk›nda esas mukavele ile cezai flart kabul edilebilir. 

(9) Pay devirlerinin flirketin onay›na ba¤l› oldu¤u hâllerde, esas sözleflmeyle paysahiplerine sermaye 

taahhüdünden do¤an borçtan baflka, belli zamanlarda tekrarlanan ve konusu para olmayan edimleri yerine 

getirmek yükümlülü¤ü de yüklenebilir. Bu ikincil yükümlülüklerin nitelik ve kapsamlar› pay senetlerinin veya 

ilmühaberlerin arkas›na yaz›labilir. 

(10) Son y›ll›k bilânçoya göre, sermaye ile kanunî yedek akçeler toplam›n›n üçte ikisinin zarar sebebiyle 

karfl›l›ks›z kald›¤› anlafl›ld›¤› takdirde, derhal toplant›ya ça¤r›lan genel kurul, sermayenin üçte biri ile yetinme 

veya sermayenin tamamlanmas›na karar vermedi¤i takdirde flirket sona erer. Hükmün tarif etti¤i durumun 

vukuu bulmas› halinde genel kurul; sermayenin tamamlanmas› karar› al›rsa tamamlamaya yetecek orandaki 

miktar paydafllar aç›s›ndan ortakl›k tüzel kiflili¤ine karfl› bir borç arz edecektir. 

(11) Yusuf AKIN, fiirketler Hukukunda ve Özellikle A.fi.’lerde Pay sahibinin Sadakat Borcu, ‹stanbul 

2002


genifl bir biçimde yorumlanmal›d›r. Bu tarz yükümlülüklere örnek vermek 

gerekirse; anonim ortakl›ktan mal alma, anonim ortakl›¤a mal satma, hisse 

senetlerini devir özellikle belirli bir fiyattan satma mecburiyeti gibi 

yükümlülükler gösterilebilir. 

Uygulamada ise bu tarz yükümlülüklerin Türk Hukuku’nda Hissedarlar 

Sözleflmesi ad›yla an›lan ancak uluslararas› terminolojide de¤iflik 

adland›rmalar› olsa da yayg›n kullan›lan ismi ile ‘shareholders agreement’ 

olan atipik sözleflme ile yürütülmeye çal›fl›ld›¤› görülmektedir. Hissedarlar 

sözleflmesi esas sözleflmeye girecek veya girmifl olan kimi hükümlere yer 

verdi¤i gibi; esas sözleflmeye girmesi mümkün olmayan hükümlere yer 

vermesi aç›s›ndan da bir yan düzen getirdi¤i aç›kt›r. 

Bu yan düzenin anonim ortakl›k aç›s›ndan nas›l bir sonuç do¤uraca¤› 

ise tart›flmal›d›r. Hissedarlar Sözleflmesi ço¤u zaman adi ortakl›k 

hükmünde tezahür etmektedir.Bu iliflkide iki ortakl›k ortaya ç›kmaktad›r. 

Ortakl›klardan birini anonim ortakl›k di¤erini ise adi ortakl›k 

oluflturmaktad›r. Paydafllar›n bir üst iliflki ile oluflturduklar› adi ortakl›k ile 

adi ortakl›¤›n taraflar›na borç yüklenebilir. Adi ortakl›¤›n yükledi¤i 

borçlar›n taraflar›n aras›nda nispi bir flekilde tezahür edece¤inden bahisle 

üçüncü kiflilerin ve anonim ortakl›¤›n kiflilikleri üzerinde do¤mayaca¤›n› 

söylemeliyiz. 

Fakat bu noktada anonim ortakl›¤›n üst iliflkide yer alan adi ortakl›¤a 

taraf olup olmamas› önem kazanmaktad›r. Zira adi ortakl›¤a taraf 

olmamas› Borçlar Hukuku anlam›nda zaten bir sorumsuzluk hali 

do¤urmaktad›r ve fakat adi ortakl›¤a taraf olmas› durumunda adi ortakl›k 

içerisinde tezahür eden nispi iliflkinin içine girecek ve hak ve borçlar›n 

kiflili¤inde do¤mas› borçlar hukuku kurallar› gere¤i olacakt›r. 

Ancak esas sözleflmeye konulamayan hükümlerin konulmas› için bir 

yan düzen sa¤layan hissedarlar sözleflmesine tek borç ilkesine ayk›r› 

hükümler konulmas› halinde hükümlerin kaderi ne olacakt›r 

Bu durumda kanunun ve tasar›n›n da ifade etti¤i üzere emredici 

nitelikte olan hükümler devreye girmekte ve hissedarlar sözleflmesinin ek 

yüküm ifade eden hükümleri ortakl›k hukuku bak›m›ndan hiç bir hukuki 

sonuç ortaya koymamaktad›r. Ancak ortada bir nispi hukuk iliflkisi oldu¤u 

da ortadad›r. Bu durumda nispi hukuk iliflkisi bak›m›ndan geçerli hukuki 

sonuçlar› yok saymak do¤ru olmayacakt›r. 

Adi ortakl›k hükümlerinin Borçlar Hukuku anlam›nda hüküm 

do¤urmas› kaç›n›lmazd›r. Anonim ortakl›¤›n da taraf oldu¤u hissedarlar 

sözleflmesinin tek borç ilkesine ayr›k›l›k teflkil eden hükümleri ise ortakl›k 

hukuku bak›m›ndan geçerli olmayacakt›r. 12 

(12) POROY (Tekinalp/Çamo¤lu), Ortakl›klar, 10. Bas› N. 1021

Anonim Ortakl›klarda Tek Borç ‹lkesi • Av. Levent Köse 887 

Tek borç ilkesinin söyleminden hareketle paydafllar›n birbirleri 

aras›nda daha a¤›r borç veya borçlar alt›na girmeleri ise olas›d›r. Zira Tek 

borç ilkesi paydafl›n ortakl›¤a olan borcunun s›n›r›n› ifade etmektedir. 

Hissedarlar sözleflmesi ile taraflar aras›nda yüklenilen borçlar›n edimi tabi 

ki istenebilir ancak bu borcun ifas› için anonim ortakl›¤a baflvurmak 

sonuçsuz bir talep olacakt›r. Bu talebin sonuç verece¤ini düflünürsek 

ticaret hukukunun ortakl›k ile ilgili düzenlemelerini yok sayarak 

sözleflmenin ve dolay›s›yla borçlar kanununun egemenlik alan›na sokmufl 

olunacakt›r. 

Tasar›n›n 480. maddesinin gerekçesi de hissedarlar sözleflmesi ile 

yarat›lmak istenen yan düzenin önüne geçilmek istendi¤ini aç›kça ortaya 

koymaktad›r. Gerekçede yarat›lmak istenen yan düzenin ortakl›k uyumu 

ile ba¤daflmayacak sorunlar ortaya ç›karabilece¤ini ve güçlü orta¤›n 

gücünü pekifltirebilece¤i zeminler yaratma olas›l›¤› bulundu¤u belirtilmektedir. 

Bu sonucun ise amac› küçük sermayeleri ekonomik hayata 

kazand›rmak olan anonim ortakl›k müessesesinin sacayaklar›ndan birini 

k›raca¤›ndan flüphe yoktur. Tasar› hükmün emredici olmas›ndan cihetle 

hissedarlar sözleflmesinin esas sözleflmenin uygulama alan›na tecevüzünü 

önledi¤i ve emredici bir hüküm olmas› yüzünden hissedarlar sözleflmesinin 

belirli bölümlerini de sorgulanabilir hale getirebilir. Örne¤in adi ortal›k 

hükümlerinden anonim ortakl›k lehine ayr›ca bir borç öngörülmüfl ve bu 

borç kanunda say›lan istisnalardan birinin içinde de¤il ise sözleflme 

hükmü hukukun emredici ilkelerine ayk›r›l›ktan geçersiz olacakt›r. 

4- ‹lkenin istisnalar› 

(i) ‹lkenin ilk ve uygulamada en çok rastlan›lan istisnas› itibari 

de¤erden yüksek bedelle hisse senedi ç›kar›lmas› halinde görülür. Primli 

pay da diyebilece¤imiz bu paylar›n bedellerini pay sahipleri ödemekle 

mükelleftirler. Ve fakat bu bedel sermaye koyma borcundan say›lmad›¤› 

için sermaye koyma borcunu yerine getirmeyen paydafla uygulanan 

müeyyideler (›skat) primi ödemeyen paydafla uygulanmaz. 

(ii) ‹kincil yükümlükler ise ikinci istisnay› olufltururlar. Bu 

yükümlülükler kanunun 405. maddesinin 3. f›kras›nda ve tasar›n›n 480. 

maddesinin 4. f›kras›nda aç›klanm›flt›r. 

(iii) Doktrinde tart›flmal› olmak ile beraber ba¤l›l›k yükümü de üçüncü 

istisna olarak belirtilebilir. 

(iv) Dördüncü istisna ise s›r saklama yükümlülü¤üdür. 

(v) Bunlar›n d›fl›nda tasar›n›n 376. maddesinde belirtilen ve borca bat›k 

olma durumunu düzenleyen hükme göre e¤er flirket sermayeyi tamamlama 

karar› al›rsa tamamlama miktar› da paydafllardan temin edilecektir ki bu 

da ortaklar›n ortakl›¤a karfl› olan bir baflka borcunu ortaya ç›karacakt›r.


5- Sonuç 

Yukar›da aç›kland›¤› üzere tasar› ve kanun anonim ortakl›¤a 

günümüzde tafl›d›¤› önem ve üstlendi¤i görevi göz önüne yaklaflmaktad›r. 

Bu bak›fl aç›s› anonim ortakl›¤›n›n bir sermaye flirketi olmas› temelinden 

ortaya ç›kmakta ve küçük sermayenin ortakl›klara kat›lmas›n› 

amaçlamakta ve olabildi¤ince az zarar görmesini garanti alt›na almak 

istemektir. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda ortaklar›n ileride sorumlu olacaklar› 

pay› bilmeleri ve bu güven içinde ortakl›¤a kat›lmalar› büyük önem arz 

etmektedir. Neticede tasar›da aç›kça bir sermaye flirketi olarak say›lan 

anonim ortakl›k için bu amaçlar olmazsa olmaz niteliktedir. 

Bu amaçlar›n gerçekleflebilmesi için gereken sacayaklar›ndan birisi de 

tek borç ilkesidir. Nihayetinde anonim flirket paydafl›n›n flirkete girme 

nedenleri somut olaya göre de¤iflse de her zaman gözönünde tutulan özellik 

s›n›rl› sorumluluk ilkesidir. Paydafl böylece sorumlu oldu¤u miktar› bilerek 

hareket etmek ve bir zarar ortaya ç›kmas› halinde malvarl›¤›n›n s›n›rs›z bir 

flekilde takip edilemeyece¤inin garantisini istemektedir. Limited ortakl›kta 

yukar›da belirtilen istisnalar›n aksine anonim ortakl›klar tek borç ilkesi 

alt›nda bu garantiyi vermektedirler. 

Kanunun 405. maddesi hükmünü lâfzî anlamda de¤ifltiren tasar›n›n 

480. maddesi hükmü de tek borç ilkesini tafl›yan maddedir. Maddenin 

gerekçesi aç›kça tek borç ilkesine yer verildi¤ini aç›klam›fl ve hissedarlar 

sözleflmesi ile aç›¤a ç›kar›lmaya çal›fl›lan yan düzenin önünü kesmeyi 

amaçlad›¤›n› aç›kça ifade etmifltir. 

Gerekçede yer verilen örnek ise dikkate de¤erdir. ‘Bu yan düzen 

güçlüye, hukukunu getirmek, hâkimiyet kurmak, istedi¤i an istedi¤i fiyatla 

karfl› taraf›n paylar›n› almak veya paylar›n› satmak hakk›n› sa¤lamaktad›r. 

Veto haklar› da bu düzenin önemli silah›d›r’ denilerek yan düzenin yol 

açabilece¤i ortakl›k demokrasisi ve uyumuna ayk›r› sonuçlara dikkat 

çekilmektedir. 

Nihayetinde anonim ortakl›¤›n limited ortakl›k gibi karma bir düzenden 

ziyade kanunda öngörülen istisnalar d›fl›nda kat›ks›z bir sermaye ortakl›¤› 

olmas› istenmifltir ve tek borç ilkesinin de bu anlamda emredici bir hüküm 

ile koruma alt›na al›nm›fl olmas› gayet anlaml›d›r.

5237 SAYILI TCK’YA GÖRE 

HAKSIZ TAHR‹K ALTINDA 

‹NSAN ÖLDÜRME SUÇU 

Av. Y›ld›z POLAT 

B‹R‹NC‹ BÖLÜM 

‹NSAN ÖLDÜRME SUÇU 

Genel Olarak 

Yaflam hakk›, insan›n en kutsal, vazgeçilemez ve devredilemez temel 

hakk›d›r. Bu hak gerek dinsel kurallarla gerekse hukukla ve toplumsal 

kurallarla tarihten bu yana en çok korunan ve ihlali halinde yapt›r›m› en 

a¤›r suçlar aras›nda yer alm›flt›r. Anayasam›zda da kiflilerin haklar› 

aras›nda ilk s›rada say›lan yaflam hakk›, 17. maddede “kiflinin 

dokunulmazl›¤›, maddi ve manevi varl›¤›” bafll›¤›yla düzenlenmifltir. 

Maddeye göre, “Herkes, yaflama, maddi ve manevi varl›¤›n› koruma ve 

gelifltirme hakk›na sahiptir. T›bbi zorunluluklar ve kanunda yaz›l› haller 

d›fl›nda, kiflinin vücut bütünlü¤üne dokunulamaz”. 

5237 say›l› TCK’da “kasten öldürme suçu”, korunan hukuki de¤er ve 

dolay›s›yla suçun a¤›rl›¤› dikkate al›narak “Kiflilere karfl› suçlar” k›sm›n›n 

“Hayata karfl› suçlar” bölümünde ilk s›rada yer alm›flt›r. Madde 81’e göre, 

“Bir insan› kasten öldüren kifli, müebbet hapis cezas› ile cezaland›r›l›r”. 

Faillerin yarg›lanmas› ise A¤›r Ceza Mahkemelerinde yap›l›r. Kasten 

öldürme suçunun nitelikli halleri 82. maddede say›lm›fl olup, suçun temel 

flekline göre cezas› daha a¤›rd›r. Kasten öldürme suçunun nitelikli hallerle 

ifllenmesi halinde fail a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas› ile 

cezaland›r›lacakt›r. Kasten öldürmenin ihmali davran›flla ifllenmesi halinde 

ise TCK 83. maddeye göre; suçun temel flekline nazaran cezada indirim 

yap›laca¤› düzenlenmifltir. TCK’ya göre “intihara yönlendirme” ve “taksirle 

öldürme” suçlar› da cezaland›r›lacakt›r. Öte yandan e¤er kasten yaralama 

sonucunda ölüm meydana gelmiflse, kasten yaralama suçunun temel 

flekline ve di¤er nitelikli hallerine nazaran failin daha a¤›r cezayla 

cezaland›r›laca¤› da TCK m.87/4’te düzenlenmifltir. Ayr›ca TCK’n›n “hayata 

karfl› suçlar” bölümünde say›l› di¤er suçlar›n ifllenmesi halinde ölüm 

meydana gelirse bunun yapt›r›m› da kastedilen suça nazaran daha a¤›r 

olacakt›r.


A- Suçun Konusu-Korunan Hukuki Yarar: 

‹nsan öldürme suçunun yapt›r›ma ba¤lanmas›n›n nedeni kiflinin 

yaflam hakk›n›n ihlal edilmesidir. Bu suçta korunan hukuki yarar, kiflinin 

yaflam hakk› ve vücut bütünlü¤üdür. Korunan hukuki yarar ile suçun 

konusu ayn› fleyler de¤ildir. Bu ayr›m suçun maddi konusu ile hukuki 

konusu fleklinde de adland›r›lmaktad›r. 1 Korunan hukuki yarar bir baflka 

deyiflle korunan hukuki de¤er, suçun hukuki konusu olup, insan öldürme 

suçunda hukuki konu kiflinin yaflam hakk›d›r. ‹nsan öldürme suçunun 

maddi konusu ise, fiilin yöneldi¤i kiflinin yaflam›d›r. 

Baz› suçlarda suçun konusu ile ma¤dur kar›flt›rabilmektedir. Ancak 

suçun konusu ile ma¤dur hukuken birbirinden ayr› kavramlard›r. Örne¤in, 

insan öldürme suçunda ma¤dur, ölen kiflidir. Suçun konusu ise onun 

vücududur. 

B- Suçun Maddi Unsuru: 

Hareket, netice, hareket ile netice aras›ndaki nedensellik ba¤›, fail ve 

ma¤dur, suçun maddi unsurlar›n› oluflturur. 

1) Hareket: Hareket, insan›n iradi olarak gerçeklefltirdi¤i icrai ya da 

ihmali bir davran›fl›yla kanuni tipi ihlal etmesidir. 2 Gerçekten, hareketin, 

özünde do¤al bir kavram oldu¤u kuflkusuz olmakla birlikte, ceza hukuku 

aç›s›ndan önem gösteren hareketin yasal normu ihlal eden ve böylece 

hukuki nitelik gösteren bir davran›fl türü oldu¤undan da kuflku yoktur. 

Modern ceza hukuku alan›nda dikkate al›nan hareket, bireyin iradesinin 

ürünü olan ve suçun di¤er unsurlar› ile ba¤lant› içinde sonuç alt unsurunu 

gerçeklefltiren ya da teflebbüs durumunda oldu¤u gibi, sonuç alt unsurunu 

gerçeklefltirmeye elveriflli nitelik gösteren insan davran›fl›d›r. 3 Hareket icrai 

nitelikte olabilece¤i gibi ihmali nitelikte de olabilir. ‹nsan öldürme suçunda, 

failin öldürmeye yönelen davran›fl› örne¤in; atefl açmas›, b›çaklamas›, 

yüksek bir yerden itmesi, denize atmas› fleklinde aktif hareketlerle 

olabilece¤i gibi, annenin bebe¤ini aç b›rakmas›, hemflirenin hastaya ilac›n› 

vermemesi gibi ihmali davran›fllarla da ölüm gerçekleflebilir. 

2) Netice: Hareket ile neticenin, yer ve zaman veya zaman ve 

nedensellik ba¤› bak›m›ndan birbirlerinden ayr›labildi¤i suçlara maddi ya 

da neticeli suçlar denir. Örne¤in adam öldürme suçunda kanuni tipte 

hareketten ayr› bir neticenin (ölüm) gerçekleflmesi aranm›flt›r (TCK m.819 

ve bu suçta hareket bir yerde netice baflka bir yerde veya netice muayyen 

bir zaman sonra gerçekleflebilir. 4 ‹nsan öldürme suçunda netice ma¤durun 

(1) Artuk-Gökcen-Yenidünya, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Turhan Kitabevi 3. Bas›, Ankara Ekim 

2007, s. 442 

(2) Artuk-Gökcen-Yenidünya, Ceza Hukuku Genel Hükümler, age, s.394 

(3) ‹çel-Özgenç-Sözüer-Mahmuto¤lu-Ünver, ‹çel Suç Teorisi, Sebat Yay›nc›l›k, ‹stanbul 1999, s.65,66 

(4) Artuk-Gökcen-Yenidünya, Ceza Hukuku Genel Hükümler, age, s.407

Haks›z Tahrik Alt›nda ‹nsan Öldürme Suçu • Av. Y›ld›z Polat 891 

ölmesidir. Bu suça teflebbüs de mümkündür. Netice hareketin hemen 

ard›ndan gerçekleflebilece¤i gibi belirli bir süre sonra da gerçekleflebilir. 

Önemli olan aradaki illiyet ba¤›d›r; yoksa suçun belirli süre sonra 

gerçekleflmesi kasten suçu iflleyen failin cezai sorumlulu¤una etki etmez. 

3) Nedensellik Ba¤›: Suçtan dolay› bir kiflinin cezai sorumlulu¤unun 

do¤mas› için neticenin o kimsenin hareketinden meydana gelmesi gerekir. 

Failin öldürmeye yönelik fiili ile ölüm neticesi aras›nda bir sebebiyet iliflkisi 

yani nedensellik ba¤› bulunmal›d›r. Fail öldürmeye yönelik hareketini icra 

etse bile netice baflkas›n›n hareketiyle veya baflka bir sebeple de meydana 

gelebilir. Bir baflka deyiflle, failin eylemi ile ölüm aras›na illiyeti kesen 

baflka bir olay girebilir. Böyle bir durumda failin hareketiyle netice aras›nda 

nedensellik ba¤› olmad›¤›ndan suçun maddi unsurlar›n›n tamamlanmad›¤› 

dolay›s›yla suçun oluflmad›¤› söylenebilir. Yarg›tay Ceza Genel Kurulu bir 

karar›nda, san›¤›n, sarhofl, hasta ve sakat oldu¤unu bildi¤i maktule 

yumrukla vurup onu havuza düflürdü¤ü olayda, eylemi ile ölüm aras›na 

illiyeti kesen baflka bir olay girmedi¤inden, kesin ölüm sebebi 

belirlenememifl olsa da, ölüm san›¤›n eylemi sonucu havuza düflmekten 

kaynakland›¤›ndan, san›¤›n eylemi ile ölüm aras›nda illiyet ba¤›n›n 

bulundu¤unu kabul etmifltir. 5 

4) Fail: Adam öldürme suçunun faili insand›r. Zira madde metninde 

“kifli” tabiri kullan›lm›flt›r. Kifliden kastedilen herkestir. Yani bu suçun faili 

tüm insanlar olabilir. Suçun faili hayvan olamaz. Örne¤in kuduz bir 

köpe¤in ›s›rmas› sonucu kiflinin ölmesi halinde cezai sorumluluk hayvana 

ait de¤ildir. E¤er hayvan›n bir sahibi varsa köpe¤in afl›s›n› yapt›rmam›fl, 

bak›m ve gözetim yükümlülü¤ünü yerine getirmemiflse, o kifli suçun faili 

olabilecektir. 

5) Ma¤dur: Suçun ma¤duru insand›r, ölen kiflidir. Zira TCK’n›n 81. 

maddesi “bir insan› kasten öldüren…” ifadesiyle yaz›lm›flt›r. Bu nedenle 

hayvanlar bu suçun ma¤duru olamaz. 765 say›l› TCK’da “adam öldürme” 

suçu tan›mlanm›flt› ki “adam” ifadesi cinsiyetçi bir kelime olup daha çok 

“erkek” anlam›na gelir. Üstelik çocuklar için de “adam” sözcü¤ü günlük 

hayatta kullan›lmamaktad›r. Kuflkusuz eski TCK’da bu tan›mlamayla hem 

kad›n ve çocuk hem de erkek kastediliyordu. Ancak “insan” kelimesi 

kanaatimizce daha yerinde bir kullan›md›r. 

c. Suçun Manevi Unsuru: Suçun manevi unsurlar› kast, taksir ve 

neticesi sebebiyle a¤›rlaflm›fl suçlard›r. Adam öldürme suçu için genel kast 

yeterli olup saikin önemi yoktur. Öldürme suçu herhangi bir saik 

bulunmadan nedensiz olarak da ifllenebilir. 6 TCK’n›n 81. maddesinde temel 

(5) Bkz. CGK.-20.03.2007-37/68 say›l› karar›. (Yalvaç Gürsel, Karfl›laflt›rmal›-Gerekçeli- ‹çtihatl› Türk 

Ceza Kanunu, Adalet Yay›nevi, Ankara 2008, s.589) 

(6) Parlar Ali-Demirel Güleç, Aç›klamal›-‹çtihatl› Kiflilerin Hayat›na ve Beden Bütünlü¤üne Karfl› Suçlar, 

Adalet Yay›nevi, Ankara 2002, s.146


flekil olarak “kasten öldürme” suçu düzenlenmifltir. Taksirle öldürme ise 

85. maddede ayr›ca düzenlenmifl, kasten öldürmeye göre ceza s›n›rlar› çok 

daha az belirlenmifltir. Neticesi sebebiyle a¤›rlaflm›fl suç olarak kasten 

yaralama sonucunda ölüm meydana gelmesi haline iliflkin düzenleme de 

m.87/4’de yer almaktad›r. Failin bu durumda ölümden sorumlu 

tutulabilmesi için en az›ndan bu neticeye yönelik taksirinin bulunmas› 

gerekir. Neticesi sebebiyle a¤›rlaflm›fl yaralamada öngörülen ceza ise kasten 

öldürmeden daha az ancak taksirle öldürmeden ise daha fazlad›r. 

‹K‹NC‹ BÖLÜM 

HAKSIZ TAHR‹K 

Kavram ve Hukuki Nitelik 

Arapça sözcük olan “tahrik” günümüz Türkçe’sinde “bir kimseyi kötü 

bir ifl yapmas› için ileri sürme, k›flk›rtma” ve daha eskimifl kullan›m›yla da 

“yola ç›kartma, hareket ettirme, k›m›ldatma” 7 anlamlar›nda kullan›lmaktad›r. 

Ceza Kanunu’ndaki kullan›m ise “haks›z tahrik” olup; kötü bir ifle 

yönelten k›flk›rtman›n ayn› zamanda hukuk düzenince korunmamas›n› 

ifade etmektedir. Yani “haks›z” nitelemesiyle sözcü¤e daha güçlefltirilmifl 

bir anlam yüklenmifltir. Haks›z tahrik fiili; hukuka, ahlaka ve toplum 

de¤erlerine ayk›r› her türlü harekettir. Tahrike sebebiyet veren davran›fl 

icrai veya ihmali olabilir. 8 

Haks›z tahrik cezay› azaltan sebepler aras›nda yer al›r. Haks›z tahrik 

insan psikolojisinde bir “buhran” haline hukuki neticeler tan›nmas›d›r. 9 

Erem’e göre, haks›z tahrike kanunun cezay› azalt›c› bir etki tan›nmas›nda 

biri psikolojik, di¤eri hukuki olmak üzere iki sebep vard›r. Psikolojik esasa 

göre, ceza hukukunda “haks›z tahrik” ad›n› alan müessese psikolojide 

heyecanlar›n bir çeflidi olan “hiddet”ten baflka bir fley de¤ildir. Hukuki 

esasa göre, tahrik neticesinde ifllenmifl suçun münhas›ran suçluya 

yükletilmesi do¤ru görülemez. Suçun ma¤duru da, faili tahrik etmek 

suretiyle, suça sebep olmufltur. Onun bu surette iflledi¤i kusurun, failin 

kusurundan indirilmesi ve binnetice cezas›n›n azalt›lmas› laz›md›r. 10 

Doktrinde haks›z tahrik kimi müelliflerce “cezay›” yahut “suçu” ve kimi 

müelliflerce de “kusurlulu¤u” etkileyen haller aras›nda incelenmifltir. 11 

(7) http://www.tdk.org.tr/TR/SozBul.aspx, e.t: 09.05.2009 

(8) Noyan Erdal, Ceza Davas›, Adalet Yay›nevi, s.192 

(9) Erem Faruk, Ümanist Doktrin Aç›s›ndan Türk Ceza Hukuku, C:1 Genel Hükümler, Seçkin Kitabevi, 

12. Bask›, Ankara 1984, s.50 

(10) Erem, age, s.50, 51 

(11) Artuk-Gökcen-Yenidünya, Türk Ceza Kanunu fierhi Genel Hükümler Madde 1-36, 1. Cilt, Ankara 

2009, s.686


Kanaatimizce, haks›z tahrik kusurlulu¤u etkileyen hallerdendir. Zira, fail 

taraf›ndan bir suç ifllenmekte ancak bu suçun ifllenme nedeni ve koflullar› 

de¤erlendirildi¤inde failin toplumca k›nanmas›, ay›planma derecesi 

azalmaktad›r. Çünkü fail toplumun yad›rgamad›¤› ve “kim olsa ayn› fleyi 

yapard›” denilebilecek bir davran›flla, birtak›m psikolojik etkenlerle 

sarmaland›¤› için suçu ifllemifltir. 5237 say›l› TCK’da düzenlenme yeri de 

haks›z tahriki kusurlulu¤u etkileyen haller aras›nda ele alan görüflü 

desteklemektedir. 

Haks›z tahrik kurumunun hukukî de¤erlendirmesini inceleyen teoriler, 

ma¤durdan kaynaklanan haks›z hareketleri veya failin psikolojik 

durumunu hareket noktas› olarak ele almalar›na göre objektif ve sübjektif 

teori diye ayr›lmaktad›r. Objektif teori, faile yöneltilen tahrikin haks›zl›- 

¤›ndan yola ç›karak tahrik fiiline iliflkin hususlar› öne ç›kar›rken; subjektif 

teori ise tahrik fiilinin failde yaratt›¤› hiddet ve elemi dikkate alarak 

psikolojik-bireysel bir çözümlemeden hareket ederek faile iliflkin hususlar› 

önemsemektedir. Objektif teorinin tahrik fiiline, sübjektif teorinin ise failin 

psifli¤ine de¤er veren aç›klamalar›n› ba¤daflt›rmaya çal›flan karma teori ise 

iki görüflü ba¤daflt›rarak hem faile yöneltilen tahrik fillini hem de failin 

kap›ld›¤› hiddet veya elemi suça neden olan ve cezay› azaltan etkenler 

olarak de¤erlendirmektedir. 12 

5237 Say›l› Türk Ceza Kanunu’nun 29. maddesinde haks›z tahrik, 

“Haks›z bir fiilin meydana getirdi¤i hiddet veya fliddetli elemin etkisi alt›nda 

suç iflleyen kimseye, a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas› yerine onsekiz 

y›ldan yirmidört y›la ve müebbet hapis cezas› yerine oniki y›ldan onsekiz y›la 

kadar hapis cezas› verilir. Di¤er hâllerde verilecek cezan›n dörtte birinden 

dörtte üçüne kadar› indirilir” fleklinde düzenlenmifltir. Haks›z tahrik, kiflinin 

haks›z bir eylemin meydana getirdi¤i gazab›n, hiddetin etkisi alt›nda bir 

suç ifllemesi halinde kusur yetene¤indeki azalmay› ifade etmektedir. Haks›z 

tahrik, kusurun irade unsuru üzerinde etkili olan bir faktördür. Haks›z 

tahrik halinde failin iradesinde bir zay›flama meydana gelmektedir. 13 765 

say›l› Türk Ceza Yasas›’n›n 272, 462, 485/1. maddelerinde oldu¤u gibi özel 

haks›z tahrik halleri 5237 say›l› Yasada kabul edilmemifltir. Bu nedenle 

koflullar› olufltu¤unda tüm suçlar için uygulanacakt›r. 14 TCK’n›n 29. 

maddesinde yer alan haks›z tahrik, flartlar› gerçekleflti¤inde her suç ve 

herkes hakk›nda uygulama olana¤› bulabilece¤inden hem suç, hem de kifli 

bak›m›ndan genel bir hükümdür. 15 

(12) Ayd›n Devrim, Yeni Türk Ceza Kanunu’nda Haks›z Tahrik, AÜHFD 2005, C.54 S.1, s.230 

(13) ‹çel -Özgenç -Sözüer -Mahmuto¤lu-Ünver, age, s.288 

(14) Bak›c› Sedat, 5237 Say›l› Yasa Kapsam›nda Ceza Hukuku Genel Hükümleri, Adalet Yay›nevi, 

Ankara 2007, s.556 

(15) Artuk-Gökcen-Yenidünya, Ceza Hukuku Genel Hükümler, age, s.650


Haks›z tahrikin varl›¤›ndan bahsedebilmek ve temel cezadan “kanuni 

hafifletici sebep”ten dolay› indirime gidebilmek için, öncelikle ortada 

ma¤durdan kaynaklanm›fl haks›z bir fiil bulunmal›, bu fiil fail üzerinde öfke 

ve k›zg›nl›k veya fliddetli bir üzüntü oluflturmal›, fail de kendisinde oluflan 

bu öfke ve k›zg›nl›k veya fliddetli üzüntünün etkisi ve sonucunda suç 

ifllemelidir. 16 

765 say›l› TCK m.51’de ve 5237 say›l› TCK m.29’da düzenlenmifl olan 

“haks›z tahrik” kurumu özünde ayn› olmas›na ra¤men yeni kanunda temel 

fark, gerekçede aç›kland›¤› gibi, kurumun do¤ru uygulanmas› ve özellikle 

töre ve namus saiki ile ifllenen adam öldürme suçlar›nda tahrik indiriminin 

uygulanmamas›d›r. Bu amac›n sa¤lanabilmesi için eski metinde geçen 

“haks›z bir tahrikin husule getirdi¤i gazap veya fledit elem” ifadesi yeni 

kanunda “haks›z bir fiilin meydana getirdi¤i hiddet veya fliddetli elem” 

fleklinde de¤ifltirilmifltir. Hiddet ile gazap ayn› anlama geldi¤inden 

kurumun psikolojik esas›nda bir de¤ifliklik oldu¤u söylenemez. Ancak 

kanunun gerekçesinde “haks›z tahrik” ifadesi yerine “haks›z bir fiil” 

denilmekle “töre cinayetleri”nde tahrik indiriminin engellenmesinin 

amaçland›¤› belirtilmifltir. Yeni düzenlemede bir baflka de¤ifliklik ise “a¤›r 

ve hafif tahrik” ayr›m›n›n kald›r›larak, hakime tahrikin derecesini tespit 

etme ve buna göre cezadan belli bir oranda indirim yapma yönünde genifl 

bir takdir yetkisinin verilmifl olmas›d›r. 17 

A- Genel-Özel Haks›z Tahrik 

Haks›z tahrik hem suç hem de kifli bak›m›ndan cezay› azalt›c› genel bir 

kurald›r: 

1- Suç bak›m›ndan: ‹fllenilen suç ne olursa olsun, flartlar› mevcut ise, 

haks›z tahrik hükmü tatbik edilir. Baz› yabanc› kanunlarda (ezcümle 

Frans›z Ceza Kanunu) haks›z tahrik ancak muayyen suçlarda (bilhassa 

kan suçlar›nda) ve özel hükümler halinde kabul edilmifltir. Haks›z tahrik 

neticesinde ifllenen suçlar›n bilhassa adam öldürme ve müessir fiil suçlar› 

oluflu onlar›, bu flekilde harekete sevk etmifltir. 18 

Türk Ceza Kanunu’na 

göre, suç bak›m›ndan haks›z tahrik genel bir hükümdür. Baz› suçlar (TCK 

m.129) yönünden ise, haks›z tahrik cezay› azalt›c› özel sebep say›lm›flt›r. 

Bunlara özel tahrik hali denilmektedir. Özel haks›z tahrik halinin 

bulundu¤u durumlarda, genel haks›z tahrik hükmünün uygulanmas› 

mümkün de¤ildir. 19 

(16) fien Ersan, “Ceza Sorumlulu¤unu Kald›ran ve Azaltan Sebepler” adl› makalesi, Türk Ceza 

Kanunu’nun 2 Y›l› Teori ve Uygulamada Karfl›lafl›lan Sorunlar, Türk Ceza Hukuku Derne¤i Yay›nlar›:10, 

‹stanbul, Nisan 2008, s.94 

(17) Ayd›n, age, s.206, 207 

(18) Erem, age, s.52 

(19) Artuk-Gökcen-Yenidünya, Ceza Hukuku Genel Hükümler, age, s. 653


2- Kifli bak›m›ndan: Haks›z tahriki teflkil eden fiili iflleyen ile tahrik 

edilenin derecesi ne olursa olsun akrabal›k ba¤› ile ba¤l› olmalar›, flartlar› 

mevcut oldu¤u takdirde, faile cezay› azalt›c› hükmün tatbikine mani 

de¤ildir. Bu sebeple anaya, babaya, kar›ya, kocaya karfl› ifllenmifl suçlarda 

da e¤er fail haks›z yere tahrik edilmifl ise, ceza indirilmesinden faydalan›r. 20 

TCK Böylece suç yönünden oldu¤u gibi, kifli bak›m›ndan da haks›z tahrik 

hükmünün uygulanmas›na s›n›rlama getiren mukayeseli hukuktaki kimi 

düzenlemelerden örne¤in, 1810 Frans›z Ceza Kanunu’nun 324. 

maddesinden (usule karfl› adam öldürme suçunda tahrik mazereti kabul 

etmemifltir) ayr›lm›flt›r. 21 

Yukar›da belirtildi¤i üzere, 5237 say›l› TCK’da basit (adi) ve a¤›r 

(mevsuf) tahrik ayr›m› ise kald›r›lm›flt›r. 

B- Haks›z Tahrikin Koflullar› 

Haks›z tahrik hükmünün uygulanabilmesi için gerekli koflullar, 29. 

maddenin ifadesine ve madde gerekçesine göre, yap›lan haks›z hareketin 

fail üzerinde bir hiddet veya fliddetli elem meydana getirmesi ve suçun 

ifllendi¤i anda failin bu durumda bu etki alt›nda bulunmas›d›r. Doktrindeki 

ortak görüfle göre haks›z tahrikin ana koflullar› flu flekilde say›labilir: 

a) Tahriki oluflturan bir fiil olmal›d›r 

b) Bu fiil haks›z olmal›d›r 

c) Tahrik fiili failde hiddet veya fliddetli bir eleme neden olmal›d›r 

d) Suç hiddet veya fliddetli elemin etkisi alt›nda ifllenmelidir. Artuk- 

Gökcen-Yenidünya’n›n da ifltirak etti¤i baz› görüfller, haks›z tahrikin 

koflullar›n› benzer flekilde dört bafll›k halinde incelerken; 22 

suç ile tahrik 

fiili aras›nda oran gibi konular› “mesele” olarak ele alm›fllar, bafll›klar› 

ço¤altmam›fllard›r. Bununla birlikte, “tepki suçu tahrik nedeniyle ifllenmifl 

olmal›d›r (nedensellik ba¤›)”, “tepki suçu ile tahrik fiili aras›nda oran 

meselesi” fleklinde ilave bafll›klarla, haks›z tahrik koflullar›n› alt› madde 

halinde sayan görüfller de mevcuttur. 23 

Yarg›tay Ceza Genel Kurulu, birden fazla karar›nda haks›z tahrikin 

kabul edilmesi için gereken flartlar› afla¤›daki flekilde belirtmifltir: 

1- Tahriki oluflturan bir fiil olmal›d›r. 

2- Bu fiil haks›z olmal›d›r. 

3- Fail öfke ve fliddetli elemin etkisi alt›nda bulunmal›d›r. 

4- Failin iflledi¤i suç bu ruhi durumun tepkisi olmal›d›r. 

(20) Erem, age, s.53 

(21) Artuk-Gökcen-Yenidünya, Ceza Hukuku Genel Hükümler, age, s.654 

(22) Artuk-Gökcen-Yenidünya, Türk Ceza Kanunu fierhi Genel Hükümler, age, s.699 

(23) Bkz. Ayd›n, age, s.231, 240


5- Haks›z tahrik oluflturan eylem ma¤durdan sad›r olmal› veya 

ma¤durun o haks›z fiili önleme sorumlulu¤u bulunmal›d›r. 

6- Suçun tahriki oluflturan fiili gerçeklefltiren kifliye yönelik olmas› 

gerekir. 24 

Kanaatimizce, haks›z tahrikin kabul edilmesi için gerekli koflullar flöyle 

s›ralanabilir: 

1- Tahriki Oluflturan Bir Fiil Olmal›d›r: Ortada tahrik eden bir fiilin 

objektif olarak mevcudiyeti, laz›md›r. Vehim ve zan tahriki müstelzim 

de¤ildir. 25 Failin, kuflkular›na, flüphelerine, varsay›m›na dayal› olarak 

gerçekte var olmayan bir fiili varm›fl gibi zannederek suç ifllemesi halinde 

tahrikten söz edilemez. Bu durumda haks›z tahrikin maddi flartlar›nda bir 

hata söz konusudur. Böyle bir hata halinde, kiflinin söz konusu hatas›n›n, 

içinde bulundu¤u koflullar bak›m›ndan kaç›n›lmaz olmas› halinde, haks›z 

tahrik hükümlerinden faydalanmas› mümkündür. Ancak bu hata 

kaç›n›labilir nitelikte ise, fail hatas›ndan yararlanamaz. 26 

Öte yandan 

tahrik eden eylemin ne oldu¤unu mahkemenin karar›nda belirtmesi ve 

irdelemesi gerekir. Böylece fiilin haks›z olup olmad›¤› da tespit 

edilebilecektir. Nitekim Yarg›tay’›n da bu yönde kararlar› mevcuttur. 27 

Tahriki teflkil eden fiilin icrai ya da ihmali olmas› fail lehine hükmün 

uygulanmas› aç›s›ndan önemli de¤ildir. Bir eylemin tahriki oluflturup 

oluflturmayaca¤›, eylemin gerçekten var olup olmad›¤› ve tahrikin derecesi 

hakimin takdirinde olup, karar›n gerekçesinde kan›tlar›n tahlil ve 

de¤erlendirilmesi ve hangisinin yekdi¤erine üstün tutularak kabul 

edildi¤inin aç›klanmas› gerekir. Tahriki oluflturan eylemin mutlaka faile 

yöneltilmifl olmas› gerekmez. Tahriki oluflturan fiil olumlu ya da olumsuz 

bir hareket olabilece¤i gibi failde öfke ve elem uyand›rabilecek bir iflaret, 

alayl› bir bak›fl, yaz› ve resim gibi çeflitli davran›fllar olarak ortaya 

ç›kabilir. 28 

2- Bu Fiil Haks›z Olmal›d›r: Eylemin haks›z olmas› koflulunu, Borçlar 

Kanunu’nun 41. maddesinde ifadesini bulan ‘Haks›z Fiil’ kavram›ndan ayr› 

tutmak gerekir. 29 

Öte yandan eylemin ceza kanunlar›nda suç olarak 

vas›fland›r›lmas›n›n bir önemi de bulunmamaktad›r. Haks›zl›ktan 

anlafl›lmas› gereken, eylemin toplum düzenince tasvip edilmeyen ve failde 

öfke veya a¤›r bir eylem yaratacak nitelikte olmas›d›r. Haks›z eylemin 

yaln›zca bir davran›fl, aktif bir hareket olmas› da gerekmez. Haks›z eylem, 

(24) Noyan, age, s.193 

(25) Erem, age, s.53 


(27) Bkz. Yarg›tay 2. C.D- 18.04.2007-517/5594 say›l› karar. (Yalvaç, age, s.248) 

(28) Parlar-Demirel, age, s.1031 

(29) Tutumlu Mehmet Akif, Türk Ceza Hukukunda Haks›z Tahrik Genel ve Özel Hükümler, Adil Yay›nevi, 

1. Bas›m, Ankara, Kas›m 1999, s.24


say›s›z biçimlerde ortaya ç›kabilir: Hakaretimiz bir söz, yaz›, resim, 

karikatür, iflaret ya da mimik; basit etkili eylem; korumas›z küçük bir 

çocu¤a uygulanan fliddet; haks›z rekabet; alayc›l bir gülüfl; sark›nt›l›k, ›rz 

ve namus de¤erlerine yönelen eylemler; bireyin sayg›nl›¤›n› zedeleyen 

davran›fllar gibi. 30 Ancak toplumsal davran›fllara ayk›r› her eylem de failde 

tahrik etkisi yaratsa bile haks›z say›lamaz. Yani eylemin haks›zl›¤› yaln›zca 

failin psikolojik dünyas›na veya karakterine göre ölçülemez. Örne¤in, fail 

bir yak›n›n›n yoldan geçerken kendisine selam vermemesine öfkelenen bir 

karaktere sahip olsa bile, ma¤durun selam vermemesi fleklindeki davran›fl› 

haks›z bir eylem say›lmaz. Haks›zl›k nitelemesinin genel kan›ya göre kabul 

edilebilir nitelikte olmas› gerekir. Ma¤durun bir hakk›n› kullanmas› ya da 

görevini ifa etmesi de failde hiddet veya fliddetli eleme neden olsa bile 

haks›z olmad›¤›ndan, haks›z tahrik hükmü uygulanmaz. 

Fiilin haks›z olmas› ve failde tahrik etkisi yaratmas› tek bafl›na o fiille 

de¤il, çeflitli koflullarla birlikte de¤erlendirilebilir. Örne¤in “beni öldür” 

demesi üzerine ma¤duru öldüren failin haks›z tahrik alt›nda kalarak fiili 

icra etti¤i kabul edilemez. Zira, burada haks›z tahrik koflullar› 

oluflmam›flt›r. Ma¤durun hukuk düzenince tasvip edilmeyen haks›z bir fili 

söz konusu de¤ildir. Ancak ma¤durun bu sözlerinin fail üzerinde 

rahats›zl›k yaratacak boyuta gelmesi halinde, fail haks›z tahrik 

hükümlerinden faydalanabilir. Örne¤in, gece geç saatlerde her gün 

ma¤durun faili arayarak bu sözü sarf etmesi fail üzerinde rahats›zl›k 

yaratabilecek nitelikte haks›z bir fiildir. Fail bu durumda hiddetlenerek 

ma¤dura karfl› öldürme suçunu iflledi¤inde haks›z tahrik hükmünden 

faydalanabilece¤i kabul edilmelidir. Ancak böyle bir olayda hakim, 

ma¤durun fiilinin haks›zl›k derecesini ve fail üzerinde b›rakaca¤› psikolojik 

etkiyi gözeterek cezan›n indirim oran›n› tayin edecektir. 

Yarg›tay bir karar›nda, dedikodulara dayanarak maktuleyi öldüren 

san›k hakk›nda, dedikodular›n maktule taraf›ndan ç›kar›ld›¤›na dair delil 

bulunmad›¤›, maktuleden kaynaklan›p, san›¤a yönelen haks›z tahrik teflkil 

edecek bir söz ve haks›z davran›fl bulunmad›¤› halde, tahrik hükümleri 

uygulanmas›n› bozma nedeni saym›flt›r. 31 

3- Haks›z Fiil Hiddet veya fiiddetli Eleme Neden Olmal›d›r: TCK’n›n 

29. maddesinde tahrike neden olan psikolojik haller, “hiddet” veya “fliddetli 

elem” olarak kabul edilmifltir. Hiddet sözlükte “öfke, k›zg›nl›k” anlam›na 

gelip elemin sözlük anlam› ise “ac›, üzüntü, dert, keder” fleklindedir. 32 765 

say›l› TCK’n›n 51. maddesinde ise tahrike neden olan psikolojik haller 

“gazap” veya “fledit bir elem” fleklinde kabul edilmiflti. 

(30) Tutumlu, age, s.25 

(31) Bkz. Yarg›tay 1. C.D.-15.05. 2007-2006/2556-2007/3738 say›l› karar› (Yalvaç, age, s.604) 

(32) http://www.tdk.org.tr/TR/SozBul.aspx e.t:16.05.2009


Buhran› do¤uran fliddetli bir gazap heyecan›n› ifade eden hiddet ile 

ruhi bir çöküntüye delalet eden fliddetli elem aras›ndaki fark kesin olarak 

anlafl›lamamakta, sadece nazari psikolojide mevcut bir ay›r›m olarak 

görülmektedir. Ancak bir enerji art›fl› ve gazap halini ifade eden “hiddet” 

durumunda, failin suç iflleyebilece¤i kabul edilebilirse de, daha ziyade 

psikolojik bir iktidars›zl›k, bitkinlik ifade eden “elem”in etkisindeki 

kimsenin suç ifllemesi mümkün de¤ildir. Bu sebeple kanundaki elem halini 

buhrana (bunal›ma) dönüflen bir psikolojik durum olarak kabul etmek 

gerekir. O halde, hiddet ve fliddetli elem ayn› neticeyi (buhran) do¤urmak 

suretiyle kifliyi suça sevk etmektedir. 33 

4- Suç Hiddet veya fiiddetli Elemin Etkisi Alt›nda ‹fllenmifl 

Olmal›d›r: Fail içinde bulundu¤u psikolojik halin etkisiyle bir tepki 

suçu ifllemifl olmal›d›r. Yani failde oluflan hiddet veya fliddetli elem ile 

ifllenen suç aras›nda bir nedensellik ba¤› olmal›d›r. Herkesin ruhsal yap›s› 

birbirinden farkl› oldu¤undan, eylemin hiddet veya fliddetli bir eleme neden 

olup olmad›¤› her olayda ve kiflide ayr› ayr› irdelenmelidir. Her haks›z 

eyleme karfl› kiflinin öfke ve üzüntü içine girece¤i yolunda öncel bir mant›k 

kural› bulunmamaktad›r. 34 

Ayr›ca kiflinin içinde bulundu¤u koflullara ve 

ruhsal duruma göre ayn› eylemin tahrik niteli¤i de zamana göre de¤iflebilir. 

Haks›z eylemin fail üzerinde hiddet veya fliddetli elem etkisi zamana 

yay›labilir niteliktedir. Meflru savunma sebebinden faydalanmak için fail 

haks›z sald›r›y› o anda defetme zorunlulu¤unda iken, haks›z tahrik halinde 

böyle bir zorunluluk yoktur. Zira madde metninde de böyle bir flart 

aranmam›flt›r. Önemli olan failde o psikolojik hallerin etkisinin devam 

ediyor olmas›d›r. 

Suçun hiddet veya fliddetli elemin etkisi alt›nda ifllenmifl olmas› koflulu 

do¤al olarak suçun tahrike sebebiyet veren kifliye yönelik ifllenmesi 

anlam›na gelmektedir. Bu nedenle bu hususun ayr› bir koflul olarak 

incelenmesi gerekli görülmemifltir. 


(34) Tutumlu, age, s.31


ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 

‹NSAN ÖLDÜRME SUÇUNDA TAHR‹K HÜKÜMLER‹N‹N 

UYGULANMASI ‹LE ‹LG‹L‹ ÇEfi‹TL‹ DURUMLAR 

1- ‹lk Haks›z Hareketi Taraflardan Hangisinin Yapt›¤›n›n 

Belirlenememesi: Süreklilik gösteren Yarg›tay kararlar›na göre iki 

taraf›n da sald›r› halinde bulundu¤u, sald›r›da kullan›lan silahlar›n eflit 

veya birbirine denk oldu¤u durumlarda her iki taraf lehine de tahrik 

hükümlerinin uygulanmas› gerekir. 35 

Ceza yarg›lamas›nda “flüpheden 

san›k yararlan›r” ilkesi gere¤i, ilk haks›z hareketi hangi taraf›n yapt›¤›n›n 

belirlenememesi halinde fail lehine haks›z tahrik hükmü uygulanmal›d›r. 

Yarg›tay 4. Ceza Dairesi, taraflardan hangisinin olaya sebebiyet verdi¤inin 

belirlenemedi¤inin kabulü karfl›s›nda san›k yarar›na haks›z k›flk›rtma 

hükümlerinin uygulanmas› gerekti¤ini belirtmifltir. 36 

2- Cezada ‹ndirim Oranlar›n›n Belirlenmesi: 765 say›l› TCK’da 

tahrik, hafif ve a¤›r tahrik olmak üzere ikiye ayr›lm›flt›r. Uygulamada hafif 

tahrik olarak kabul edilen haller sövme, tehdit, el kol hareketi yapma, tokat 

atmak, omuz vurmak, sark›nt›l›k, sataflma gibi hallerdi. Toplu sald›r›, eflin 

zinas›, yak›nlar›n›n öldürülmesi, büyük boyutlu ekonomik zararlar gibi 

haller ise a¤›r tahrik nedeni say›lmaktayd›. A¤›r tahrikin varl›¤› halinde 

cezada daha fazla indirim öngörülmüfltü. 5237 say›l› TCK’da ise hafif-a¤›r 

tahrik ayr›m› kald›r›lm›flt›r. ‹ndirim oranlar›n› uygularken olay›n olufl 

flekline ve koflullara göre hakim takdir hakk›n› kullanacakt›r. Yarg›tay bir 

karar›nda, maktulün “senin gibi köpe¤in k›z›n› a¤bim alm›fl teflekkür etmesi 

gerekir” fleklinde sözlerinin 765 say›l› TCK döneminde hafif tahrik kabul 

edildi¤ine de¤inerek, bu tür davran›fllar nedeniyle 5237 say›l› TCK’n›n 29. 

maddesi uyar›nca verilecek cezan›n üst hadde yak›n olmas› gerekti¤ini 


Yarg›tay›n hangi davran›fllarda indirimin asgari düzeyde 

olmas› gerekti¤i hususundaki s›n›fland›rmas› da 765 say›l› TCK 

dönemindeki yerleflmifl içtihatlar›na göre devam etmektedir. Yarg›tay resmi 

olmayan evlilik sürecinde imam nikahl› efliyle cinsel iliflkiye giren kifliyi 

öldüren san›k için haks›z tahrik nedeniyle yap›lacak indirimin asgari 

düzeyde olmas› gerekti¤ini belirtmifltir. 38 

Yarg›tay küfür, hakaret içeren 

sözlerin ise ancak basit derecede tahrik oluflturdu¤una ve üst s›n›ra yak›n 

bir ceza verilmesi gerekti¤ine karar vermektedir. 39 

(35) Ekinci Mustafa-Özcan fierafettin, Aç›klamal›-‹çtihatl› Kasten Adam Öldürme Suçlar›-Eski ve Yeni 

Türk Ceza Kanunlar›na Göre K›yaslamal›, Adalet Yay›nevi, Ankara, Kas›m 2004, s.460 

(36) Bkz. Yarg›tay 4. C.D.-08.05.2007-1424/4325 say›l› karar (Yalvaç, age, s.247) 

(37) Bkz. Yarg›tay 1. C.D.- 29.11.2007-8387/8962 say›l› karar› (Yalvaç, age, s.596) 

(38) Bkz. Yarg›tay 1. C.D.-23.07.2007-2006/3570-2007/6139 say›l› karar› (Yalvaç, age, s.600) 

(39) Bkz. Yarg›tay 1. C.D.-20.07.2007-2006/3580-2007/6123, 25.05.2007-3330/4110 say›l› kararlar› 

(Yalvaç, age, s.601, 603)


Hakim takdir hakk›n› kullan›rken, yasal gerekçelerini göstermek 

suretiyle taraflar› tatmin etmek, denetime olanak sa¤lamak, hak nesafet ve 

adalet kurallar›n› gözetmek zorundad›r. TCK’n›n 29. maddesi gözetilerek 

tahrikte indirim oran› belirlenirken adalet ve nesafet kurallar› haks›z 

hareketin flekli, niteli¤i ve boyutlar› göz önünde bulundurularak 

belirlenmelidir. 40 

Haks›z tahrik oluflturdu¤u kabul edilen davran›fllar 

nedeniyle ceza adaletinin sa¤lanmas› aç›s›ndan hak ve nesafet kurallar› 

gere¤ince alt ve üst s›n›rlar aras›nda makul bir oranda indirim yap›lmas› 

gerekir. 41 

Yarg›tay bir karar›nda, san›¤›n gelini olan ma¤durun evi terk 

etmesinden kaynaklanan haks›z tahrik nedeniyle yap›lan indirimin hak ve 

nesafete ayk›r› flekilde üst s›n›rdan yap›lmas› suretiyle eksik ceza tayinini 

bozma nedeni saym›flt›r. 42 

Tahrikin varl›¤›n› ve cezada yap›lacak indirimi de¤erlendirirken haks›z 

hareketin ifllenifl flekli, yeri, niteli¤i ve zaman› ile tahrik edenin ve edilenin 

durumlar› ve yöresel koflullar dikkate al›nmal›d›r. 43 

San›k haks›z tahrikin varl›¤›n› ileri sürmese bile, bu husus 

yarg›lamada ortaya ç›kt›¤›nda fail haks›z tahrik hükmünden 

yararland›r›lmal›d›r. 44 

Nitekim Yarg›tay bir karar›nda, maktulün, olaydan 

onbefl gün önce san›¤›n kardeflini b›çakla yaralad›¤›, san›¤›n da bu olay›n 

yaratt›¤› öfke ve üzüntünün etkisiyle suçu iflledi¤i anlafl›ld›¤› halde, haks›z 

tahrik hükümlerinin uygulanmamas›n› bozma nedeni saym›flt›r. 45 

3- Haks›z Tahrik-Tasarlayarak Adam Öldürme Suçu: Haks›z tahrik 

ve tasarlama birlikte uygulanabilir mi Bu soruya verilecek yan›t, 

tasarlaman›n hukuki esas› hakk›nda benimsenecek görüfle göre 

de¤iflecektir. Tasarlaman›n esas› “so¤ukkanl›l›k” ise, bir heyecan haline 

tekabül eden haks›z tahrikin taammüd ile ba¤daflmamas› gerekir. Buna 

karfl›n tasarlamay› “plan kurma”da ararsak, haks›z tahrikin tasarlama ile 

bir arada bulunmas› mümkündür. 46 

Tasarlayarak adam öldürme ile tahrikin ba¤daflabilece¤i Ceza Genel 

Kurulunun 20.10.1998 gün 250/325 say›l› karar›yla kabul edilmifltir. 47 

(40) Ekinci -Özcan, age, s.461 

(41) Bkz. Yarg›tay 1. C.D.-20.11.2007-2006/6074-2007/8577, 21.03.2007-1644/1760 say›l› kararlar› 

(Yalvaç, age, s.597, 605) 

(42) Bkz. Yarg›tay 1. C.D.-23.02.2007-230/732 say›l› karar› (Yalvaç, age, s.631) 

(43) Bkz. Yarg›tay Ceza Genel Kurulu’nun 22.06.2004-2004/(1)117-2004/148 vs. kararlar› (Noyan, 

age, s.194) 

(44) Bkz. Yarg›tay Ceza Genel Kurulu’nun 10.06.2003-2003/(1)143-2003/183 say›l› karar› (Noyan, age, 

s.193) 

(45) Bkz. Yarg›tay 1. C.D.-13.02.2007-3429/375, 24.01.2007-2006/4373-2007/37 say›l› kararlar› 

(Yalvaç, age, s.609, 611) 

(46) Polat, A. Zeki, Adam Öldürme Suçlar›, Alfa Yay›nlar›, Mart 1999, s.102 

(47) Bak›c›, age, s.558


Yarg›tay bir karar›nda ise, san›¤›n olaydan uzun zaman önce ma¤durun 

cinsel sald›r›s›na u¤ramas›n›n yaratt›¤› a¤›r ve haks›z tahrik alt›nda 

kalarak, olaydan 3 ay önce silah temin etmesi ve ma¤duru öldürmeye karar 

vermesi, f›rsat kollamas› sonucu, olay günü yol üzerinde etkili mesafeden 

tabanca ile atefl ederek öldürmeye kalk›flmas› olay›nda eylemin 

tasarlayarak öldürmeye kalk›flma suçunu oluflturdu¤unu belirtmifltir. 48 

Yarg›tay bir baflka karar›nda da, bald›z›yla evlenmek istedi¤inde bu iste¤e 

karfl› ç›k›p b›çakla üzerine yürüyen maktulü, olaydan bir hafta önce 

öldürmeye karar veren san›¤›n, vurma karar›ndan caymaks›z›n fikrinde 

sebat ve ›srar ederek gece evinin bahçesinde bekledi¤i maktulü öldürmesi 

olay›nda tasarlayarak adam öldürme suçunun olufltu¤u ve san›k lehine 

haks›z tahrik hükmü de kurulmas› gerekti¤ine karar vermifltir. 49 

Yarg›tay 1. Ceza Dairesi’nin süreklilik kazanan içtihatlar›na göre 

öldürenin öldürülmesi hallerinde kan gütme saiki geçerli olmayacak, 

tasarlayarak insan öldürme suçu oluflacak ve haks›z tahrik hükmü de 

uygulanabilecektir. 50 

4- Haks›z Tahrik-Kan Gütme Saikiyle Adam Öldürme Suçu: Kan 

gütme saikiyle insan öldürme, daha önce ailesinden veya akrabalar›ndan 

birisi öldürülen kiflinin kan bedeli olarak öldürme suçunu iflleyen kifliyi 

veya o kiflinin ailesinden birisini öldürmesi veya öldürtmesidir. Burada 

kifliler kendilerince adaleti sa¤lad›klar›n› düflünmekte ve devletin yarg› 

organ›na ait cezaland›rma yetkisini intikam duygusuyla kendileri 

kullanmaktad›r. Ço¤u zaman hiçbir suça kar›flmam›fl kifliler de s›rf 

öldürenin yak›n› oldu¤u için masum olmas›na ra¤men öldürülmekte ve bu 

ilkel, feodal anlay›fla dayal› haks›z eylemler uzun bir zamana yay›larak 

sürüp gitmektedir. 5237 say›l› TCK’n›n 82. maddesinin (j) bendinde “kan 

gütme saiki” ile adam öldürme suçunun cezas› “a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet 

hapis cezas›” olarak belirlenmifltir. Madde gerekçesinde, bu hükmün 

uygulanabilmesi için, somut olayda haks›z tahrikin koflullar›n›n 

bulunmamas› gerekti¤i belirtilmifltir. 

Yarg›tay›m›z; kan gütme fliddet sebebinin nedeni olan önceki 

öldürmenin cezay› azalt›c› sebep say›lamayaca¤›, yasan›n fliddet sebebi 

sayd›¤› bir halin, ayn› zamanda cezay› indirici bir sebep olarak kabulünün 

çeliflki oluflturaca¤›na karar vermifltir: “Kan gütme saiki ile ifllenen suçlarda 

yasal indirimden, hatta bu gerekçe ile takdiri indirimden dahi söz edilemez. 

Kanun kan gütmeyi özel bir a¤›rlat›c› sebep olarak kabul etmifl oldu¤undan 

art›k bu halin ayr›ca hafifletici bir sebep say›lmas› mümkün de¤ildir”. 51 


(49) Bkz. Yarg›tay 1. C.D.-04.12.2006-383-5380 say›l› karar› (Yalvaç, age, s.613) 

(50) Bkz. Yarg›tay 1. C.D.-29.11.2006-1375/5321, 01.03.2006-2004/1413-2006/388, 04.12.2006- 

5354/5382 06.06.2007-1819/4646 say›l› kararlar› (Yalvaç, s. 628, 633) 

(51) Polat, age, s.126


Yarg›tay yak›n tarihli bir karar›nda da, intikam duygusuyla ve kan gütme 

saikiyle san›klar›n bir kifliyi öldürdü¤ü ve bir kifliyi de öldürmeye 

teflebbüste bulundu¤u olayda, maktul ve ma¤dur müdahilden 

kaynaklanan san›klara yönelik haks›z tahrik teflkil eden herhangi bir söz 

ve davran›fl›n bulunmad›¤› gerekçesiyle haks›z tahrik hükmünü 

uygulamam›flt›r. 52 

Baz› suçlarda suçun niteli¤i gere¤i haks›z tahrik hükümleri 

uygulanamaz. Örne¤in kan gütme ile adam öldürme suçunda, yak›n›n 

öldürülmesi haks›z tahrik say›lamaz. Zira yak›n›n öldürülmesi nedeniyle 

suçun ifllenmesi a¤›rlat›c› neden olarak kabul edilmifltir. Bu nedenin ayn› 

zamanda yasal indirim nedeni olmas› olanaks›zd›r. 53 

Kan gütme saikiyle ifllenen suçlarda haks›z tahrik hükümlerinin 

uygulanamayaca¤›n›n gözetilmemesi bozmay› gerektirmifltir. 54 

Bir görüfle göre, her öç alma duygusunun özünde tahrik bulundu¤undan, 

kan davas› olaylar›nda da koflullar› gerçekleflti¤i takdirde haks›z 

tahrik indirimi yap›labilir. 55 

Kanaatimizce, kan gütme saikiyle insan 

öldürme suçu, kasten öldürme suçunun nitelikli hallerinden say›larak en 

a¤›r ceza yapt›r›m›na ba¤lanm›flken, haks›z tahrik hükümlerinin uygulanabilirli¤i 

birbiriyle çeliflkili olacakt›r... Yak›n› öldürülen bir kiflinin hiddet ve 

elemin etkisi alt›nda olaca¤› aflikard›r. Bu durumda haks›z tahrik 

hükümlerinin uygulanabilece¤i kabul edilirse, o halde bu suçu iflleyen 

herkes lehe olan bu hükümden faydalanabilecektir. Bu da kanun 

koyucunun amac›na ayk›r› olacakt›r. Önemli olan hakimin saiki 

araflt›rmas› ve belirlemesidir. Kan davas› olan iki aileden bir kifli pekala bu 

saik d›fl›nda bir nedenle de öldürülmüfl olabilir. ‹flte o halde haks›z tahrik 

hükümleri uygulanabilir. Zira bu durumda kan gütme saiki yoktur. 

5- Haks›z Tahrik-Töre Saikiyle Adam Öldürme Suçu 

(Namus Cinayeti): 765 say›l› TCK’n›n uyguland›¤› dönemde Yarg›tay 

baz› kararlar›nda hiçbir haks›z hareketi olmayan kifliye yönelik eylemlerde 

haks›z tahrik indirim nedeninin uygulanmas›n› kabul etmezken; baz› 

kararlar›nda “töre” ya da “namus” cinayetleri olarak adland›r›lan kasten 

öldürme ya da kasten yaralama suçlar›nda asl›nda hiçbir haks›z hareketi 

olmayan bir kifliye karfl› gerçeklefltirilen eylemlere haks›z tahrik indirim 

nedenini uygulam›flt›r. 56 765 say›l› TCK m. 462’de “Zina veya gayrimeflru 

cinsel iliflki esnas›nda adam öldürme veya müessir fiil” suçu söz konusu ise 

ma¤durun cezas› belli bir oranda indirilmekteydi. Bu hüküm, belli bir suç 


(53) Bak›c›, age s.559 

(54) Bkz. Yarg›tay 1. CD. 27.02.2006 gün ve 2005/2974-2006/311 say›l› karar› (Noyan, age, s.195) 

(55) Artuk-Gökcen-Yenidünya, Türk Ceza Kanunu fierhi, age, s.693 

(56) Y›ld›z Ali Kemal, 5237 Say›l› Türk Ceza Kanunu Seminer Notlar›, ‹stanbul Barosu Yay›nlar›, 

Temmuz 2007, s.61


tipinde ancak belli kifliler yönünden söz konusu oldu¤undan “özel bir 

haks›z tahrik” hali olarak kabul edilmekteydi. Maddede geçen “gayri meflru 

cinsel iliflki” ifadesinin belirsizli¤i, kad›n ve erke¤in zinas›n› düzenleyen 

hükümlerin Anayasa Mahkemesi karar› ile iptal edilmifl olmas› ve cezan›n 

genel tahrik hükmüne oranla daha fazla indirilmesi nedeniyle m. 462 

hükmü elefltirilmekteydi. Nitekim bu hüküm, 15. 07. 2003 tarih ve 4928 

say›l› Kanunla yürürlükten kald›r›lm›flt›. 57 

5237 say›l› TCK’da bu hükme 

yer verilmemifltir. 

Belirtmek gerekir ki, “töre saiki” ve “namus saiki” kavramlar› birbirinin 

ayn› de¤ildir. ‹htiras cinayeti olarak nitelendirilen “namus saikiyle” 

öldürmeler, erke¤in kad›n üzerindeki iktidar›n›n sürdürülmesi için 

gerçeklefltirilirken; “töre saikiyle” ifllenen öldürmeler daha çok feodal 

yap›da, afliret içi ya da afliretler aras›nda, afliret sisteminin ve feodal 

yap›n›n sürdürülmesi için gerçeklefltirilmektedir. 58 

5237 say›l› TCK’ya göre haks›z tahrikin varl›¤›ndan bahsedebilmek 

için, hiddet veya fliddetli elemin haks›z bir fiil sonucu ortaya ç›kmas› 

gerekir. Maddeye bu ibarenin eklenmesinin amac›, ülkemizde özellikle “töre 

veya namus cinayeti” olarak adland›r›lan akraba içi öldürme suçlar›nda 

haks›z tahrik indiriminin yanl›fl biçimde uygulanmas›n›n önüne 

geçmektir. 59 Komisyon 29. maddenin gerekçesinde, maddedeki düzenleme 

nedeniyle bir suçun ma¤duruna yönelik olarak gerçeklefltirilen fiiller 

dolay›s›yla failin haks›z tahrik indiriminden yararlanamayaca¤›n› 

belirtmifltir: “Örne¤in cinsel sald›r›ya maruz kalm›fl kad›na karfl› baban›n 

veya erkek kardeflin iflledi¤i öldürme fiilinde, haks›z tahrike dayal› olarak 

ceza indirimi yap›lamayacakt›r”. 60 

Töre nedeniyle adam öldürmede, öldürülen k›z›n haks›z bir eylemi 

olmay›p ona karfl› üçüncü kifli taraf›ndan haks›z bir davran›flta 

bulunulmufltur. Ma¤dura cinsel sald›r›da bulunan kifliye karfl› ifllenen 

suçta haks›z tahrik hükmü tart›flmal›d›r. 61 

Kanaatimizce, cinsel sald›r›ya u¤rayan ma¤dura yönelik ifllenen 

öldürme suçunda, ma¤durdan kaynaklanan haks›z bir fiil söz konusu 

olmad›¤›ndan fail lehine haks›z tahrik hükümleri söz konusu olamaz. Zira 

ayn› husus hem cezay› art›r›c› hem de hafifletici neden olarak kabul 

edilemeyece¤inden, TCK’n›n 82. maddesinin (k) bendi ile töre saiki ile adam 

öldürme fiili a¤›rlat›c› neden olarak kabul edildi¤inden bu nedenle tahrik 

hükümleri uygulanamaz. Ancak öldürme suçu cinsel sald›r›da bulunan 

(57) Ayd›n, age, s. 245 

(58) Y›ld›z, age, s. 175 

(59) Bak›c›, age, s. 556 

(60) Özmen Remzi, Notlu-Gerekçeli-Karfl›laflt›rmal› 5237 say›l› Türk Ceza Kanunu, Seçkin Ankara 2004, 

s.124 

(61) Bak›c›, age, s. 558


kifliye karfl› ve bu fiilin yaratt›¤› hiddet veya fliddetli elemin etkisi alt›nda 

ifllenirse, haks›z tahrik hükümleri uygulanabilir. Zira cinsel sald›r› haks›z 

bir fiildir. Fail üzerinde hiddet veya fliddetli elem etkisi yaratmas› kuvvetli 

bir fiildir. Kanun koyucunun töre saiki ile adam öldürme suçunu a¤›r 

yapt›r›ma ba¤lamas›, cinsel sald›r›ya u¤rayan ma¤dura yönelik öldürme 

suçunun önüne geçmek içindir, yoksa sald›r›da bulunan kifliyi korumak 

için de¤ildir. 

6- Haks›z Tahrik-Meflru Müdafaa: Haks›z tahrik ile meflru müdafaa 

hükümleri uygulamada s›kl›kla karfl› karfl›ya gelen ancak birbirinden farkl› 

hükümlerdir. Haks›z tahrik halinde failin eylemi yine suç say›lmakta ancak 

cezada indirim uygulanmaktad›r. Meflru müdafaa halinde ise failin eyleminde 

“hukuka ayk›r›l›k” unsuru gerçekleflmedi¤inden suç oluflmamakta 

ve dolay›s›yla fail cezaland›r›lmamaktad›r. 

Ma¤dur taraf›ndan yap›lan sald›r›n›n failde oluflturdu¤u hiddet veya 

fliddetli elemin etkisiyle mi, yoksa failin içine düfltü¤ü savunma 

zorunlulu¤undan dolay› m› karfl› fiilin icra edilip edilmedi¤inin tespiti, bu 

ay›r›mdaki kilit noktay› oluflturur. Sald›r›yla efl zamanl› savunma varsa ve 

bu savunman›n yap›lmas› o an için korunmas› gereken hukuki yararlar 

bak›m›ndan zorunlu ise, meflru savunman›n varl›¤› kabul edilmelidir. Oysa 

haks›z tahrikte, tamamlanm›fl bir haks›z fiil var ve fail hukuki yarar› 

korumak amac›yla zorunluluk içinde bulunmamakla birlikte duydu¤u 

hiddet veya elemin etkisi alt›nda kalarak tepkisini ortaya koymakta ve suç 

ifllemektedir. 62 

Yarg›tay bir karar›nda, kendisine sopayla sald›rarak yaralamas› 

üzerine bu olay›n yaratt›¤› a¤›r tahrik alt›nda ma¤dura tabancas› ile atefl 

ederek yaralayan san›¤›n eyleminin “a¤›r tahrik alt›nda adam öldürmeye 

teflebbüs niteli¤inde oldu¤unu”, olayda meflru müdafaa flartlar›n›n 

gerçekleflmedi¤ini belirtmifltir. 63 Yarg›tay 2. Ceza Dairesi de bir karar›nda, 

san›k lehine tahrik hükümleri uygulanmas› gerekirken, mahkumiyet yerine 

koflullar› oluflmadan yasal savunma halinin uygulanmas›n› bozma nedeni 

saym›flt›r. 64 

7- Haks›z Tahrik - Taksirle Öldürme Suçlar›: Taksirle öldürme 

suçunda haks›z tahrik hükümlerinin uygulan›p uygulanmayaca¤› 

tart›flmal›d›r. Taksirli suçlarda tahrik hükümlerinin uygulanamayaca¤›n› 

savunan görüfle göre, tahrik eylemine maruz kalan failin TCK m.29’dan 

faydalanabilmesi için bizzat tahrikçiye karfl› bilerek ve isteyerek tepki 

göstermesi laz›md›r. Halbuki dikkat ve özen yükümlülü¤üne ayk›r›l›k 

fleklinde gerçekleflen taksirli suçlarda, tahrike maruz kalan failin kusurlu 

(62) fien Ersan, age, s.96 

(63) Bkz. Yarg›tay 1. C.D.-30. 05. 2007-5331/3409 say›l› karar› (Yalvaç, age, s.602) 

(64) Bkz. Yarg›tay 2.C.D.-14.03.2007-1156/2267 say›l› karar› (Yalvaç, age, s.251)


bir hareketi bulunmakla birlikte, neticeye yönelik kast› yoktur. 65 Yarg›tay 

da bu görüfle uygun içtihatlarda bulunmufltur. Yarg›tay 1. Ceza Dairesi bir 

karar›nda, taksirle ifllenen adam öldürme suçlar›nda haks›z tahrik 

hükümlerinin uygulanamayaca¤›n› belirtmifltir. 66 

Yine Yarg›tay 1. Ceza 

Dairesi, san›¤›n hasm›n› hedef al›p atefl etti¤i istikamette kendi babas› olan 

maktulün de bulundu¤unu görmesine ve onu da isabet alabilece¤ini 

öngörmesine ra¤men, babas›n› sak›nmadan yapt›¤› atefller sonucu onu 

vurup öldürmesinde haks›z tahrik indiriminden yararlanamayaca¤›n› 

öngörmüfltür. 67 

Aksi fikirde olan müelliflere göre ise, yasada haks›z tahrikin sadece 

kastl› suçlara mahsus bulundu¤unu belirten bir düzenleme yoktur. Bilakis 

bu müessese buhran halinde ifllenen fiillere tatbik edilmek üzerek TCK’n›n 

genel hükümleri aras›nda yer alm›flt›r. 68 Bu nedenle ifltirak etti¤imiz görüfle 

göre flartlar› oluflmuflsa, taksirle öldürme suçlar›nda da fail haks›z tahrik 

ceza indiriminden yararland›r›labilir. 

KAYNAKÇA 

1- Aldemir Hüsnü, Gerekçeli ve Karfl›laflt›rmal› Yeni 5237 Say›l› TCK, 5231 Say›l› CMK, 

5275 Say›l› CG‹K, Kartal Yay›nevi, Ankara 2005. 

2- Artuk M.Emin-Gökcen Ahmet-Yenidünya A.Caner, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 

Turhan Kitabevi 3. Bas›, Ankara Ekim 2007. 

3- Artuk-Gökcen-Yenidünya, Türk Ceza Kanunu fierhi Genel Hükümler Madde 1-36, 1. 

Cilt, Ankara 2009. 

4- Ayd›n Devrim, Yeni Türk Ceza Kanunu’nda Haks›z Tahrik, AÜHFD 2005, C.54 S.1. 

5- Bak›c› Sedat, 5237 Say›l› Yasa Kapsam›nda Ceza Hukuku Genel Hükümleri, Adalet 

Yay›nevi, Ankara 2007. 

6- Ekinci Mustafa-Özcan fierafettin, Aç›klamal›-‹çtihatl› Kasten Adam Öldürme Suçlar›- 

Eski ve Yeni Türk Ceza Kanunlar›na Göre K›yaslamal›, Adalet Yay›nevi, Ankara Kas›m 2004. 

7- Erem Faruk, Ümanist Doktrin Aç›s›ndan Türk Ceza Hukuku, C:1 Genel Hükümler, 

Seçkin Kitabevi, 12. Bask›, Ankara 1984. 

8- ‹çel -Özgenç -Sözüer -Mahmuto¤lu-Ünver, ‹çel Suç Teorisi, Sebat Yay›nc›l›k, ‹stanbul 

1999. 

9- Mercan Necati, Gerekçeli-Karfl›laflt›rmal› 5237 Say›l› Türk Ceza Kanunu, Seçkin 

Yay›nlar›, Ankara 2004. 

(65) Artuk-Gökcen-Yenidünya, Türk Ceza Kanunu fierhi, age, s.694 

(66) Bkz. Yarg›tay 1. CD.-16.05.2007-2703/3776 say›l› karar›. (Yalvaç, age, s.246) 

(67) Bkz. Yarg›tay 1. CD.-30.11.2006-2006/2623-5280 say›l› karar›. (Yalvaç, age, s.613) 

(68) Artuk-Gökcen-Yenidünya


10- Noyan Erdal, Ceza Davas›, Adalet Yay›nevi. 

11- Özmen Remzi, Notlu-Gerekçeli-Karfl›laflt›rmal› 5237 say›l› Türk Ceza Kanunu, 

Seçkin Yay›nlar›, Ankara 2004. 

12- Parlar Ali-Demirel Güleç, Aç›klamal›-‹çtihatl› Kiflilerin Hayat›na ve Beden 

Bütünlü¤üne Karfl› Suçlar, Adalet Yay›nevi, Ankara 2002. 

13- Polat, A. Zeki, Adam Öldürme Suçlar›, Alfa Yay›nlar›, Mart 1999. 

14- fien Ersan, “Ceza Sorumlulu¤unu Kald›ran ve Azaltan Sebepler” adl› makalesi, Türk 

Ceza Kanunu’nun 2 Y›l› Teori ve Uygulamada Karfl›lafl›lan Sorunlar, Türk Ceza Hukuku 

Derne¤i Yay›nlar›:10, ‹stanbul Nisan 2008. 

15- Tutumlu Mehmet Akif, Türk Ceza Hukukunda Haks›z Tahrik Genel ve Özel 

Hükümler, Adil Yay›nevi, 1. Bas›m, Ankara, Kas›m 1999. 

16- Yalvaç Gürsel, Karfl›laflt›rmal›-Gerekçeli- ‹çtihatl› Türk Ceza Kanunu, Adalet 

Yay›nevi, Ankara 2008. 

17- Y›ld›z Ali Kemal, 5237 Say›l› Türk Ceza Kanunu Seminer Notlar›, ‹stanbul Barosu 

Yay›nlar›, Temmuz 2007. 

18- http://www.tdk.org.tr/TR/SozBul.aspx e.t: 09.05.2009

HIRSIZLIK SUÇUNDA DAHA AZ CEZAYI 

GEREKT‹REN HALLER ve DE⁄ER AZLI⁄ININ 

UYGULAMASI 

Özcan ÖZBEY * 

A. Daha Az Cezay› Gerektiren Hâller 

MADDE 144 - (1) H›rs›zl›k suçunun; 

a) Paydafl veya elbirli¤i ile malik olunan mal üzerinde, 

b) Bir hukukî iliflkiye dayanan alaca¤› tahsil amac›yla, 

‹fllenmesi hâlinde, flikâyet üzerine, fail hakk›nda iki aydan bir y›la 

kadar hapis veya adli para cezas›na hükmolunur. (Sulh Ceza Mahkemesi) 

GEREKÇE: 

Madde metninde, h›rs›zl›k suçunun temel flekline göre daha az cezay› 

gerektiren hâlleri tan›mlanm›flt›r. 

(a) bendinde müflterek veya ifltirak hâlinde mülkiyete konu olan bir 

mal›n çal›nmas› durumu düzenlenmifltir. Suçun bu fleklinin oluflmas› için 

failin mal›n hukukî durumunu bilmesi gerekir. 

Keza, (b) bendinde, h›rs›zl›k suçunun bir hukukî iliflkiye dayanan 

alaca¤›n tahsili amac›yla ifllenmesi, bu suçun temel flekline göre daha az 

cezay› gerektiren bir hâl olarak kabul edilmifltir. 

Bu iki hâlde de soruflturma ve kovuflturman›n yap›lmas›, ma¤durun 

flikâyetine tabi tutulmufltur. 

Maddenin 765 say›l› TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karfl›l›¤› 

Madde 494 - (De¤iflik: 06.06.1991 – 3756/14 md.) 

H›rs›zl›k; 

1. Geçici olarak k›sa bir süre kullan›l›p zilyedine iade edilen veya 

zilyedin kolayl›kla bulabilece¤i bir yere b›rak›lan veya iade edilmek üzere 

al›nd›¤› aç›kça anlafl›lan ve ücret karfl›l›¤› yük ve yolcu tafl›mac›l›¤›na tahsis 

edilmifl olmayan özel bir ulafl›m arac›, 

2. Failin müflterek veya ifltirak halinde mülkiyetine sahip oldu¤u mal, 

3. Zaruret haline ulaflmayan a¤›r ve acil bir ihtiyac› karfl›lamak için bir 

mal, 

(*) Yarg›tay 6. Ceza Dairesi Tetkik Hakimi


4. Hasad› veya bozumu yap›lm›fl veya mahsulü toplanm›fl olmakla 

beraber henüz tamam› ile kald›r›lmam›fl olan tarladaki baflaklar veya ba¤ 

kütüklerinde yahut a¤açlarda kalm›fl mahsuller, 

Hakk›nda ifllenirse, faile iki aydan bir y›la kadar hapis cezas› verilir. 

Yukar›daki bentlerde yaz›l› hallerde cürmün kovuflturulmas› flikâyete 

ba¤l›d›r. 

Madde 308 - Bir kimse Hükümete müracaata muktedir oldu¤u ahvalde 

iddia eyledi¤i bir hakk› istihsal maksadiyle eflya üzerinde kuvvet sarfiyle 

kendili¤inden hakk›n› ihkak ederse otuz liradan elli liraya kadar a¤›r cezay› 

nakdiye mahkum olur. 

E¤er fail eflya üzerine de¤il de flah›slara karfl› tehdit veya fliddet istimal 

etmifl olursa bir aydan bir seneye kadar hapis ve elli liraya kadar a¤›r cezay› 

nakdiye mahküm olur. 

fiiddet silah ile veya dövmek veyahut yaralamak ile vuuka gelirse iflbu 

dövmek veya yaralamaktan dolay› 456. maddenin birinci f›kras›nda beyan 

olunan ahvalden daha a¤›r bir netice husule gelmedi¤i takdirde hapis iki 

aydan ve a¤›r cezay› nakdi k›rk liradan afla¤› olamaz. 

Cürmün faili hakk›n› ispat ederse görece¤i cezan›n dörtte üçü kadar› 

indirilebilir. 

Resen takibi iktiza eden di¤er bir cürüm dahi birlikte irtikâp 

olunmam›fl olmak flartiyle bu maddede beyan olunan cürümden dolay› 

takibat icras› flahsi dava ikamesine ba¤l›d›r. 

a. H›rs›zl›k Suçunun Paydafl Veya Elbirli¤iyle Malik Olunan Eflya 

Üzerinde ‹fllenmesi 

YTCK’n›n 144/1-a maddesiyle 765 say›l› TCK’n›n 494/2. maddesi 

benzer flekilde, müflterek veya ifltirak halinde mülkiyete konu olan bir 

mal›n çal›nmas› hususu, basit h›rs›zl›¤a göre daha az cezay› gerektirir 

biçimde düzenlenmifltir. ‹ki madde aras›nda verilecek hapis cezalar› 

aç›s›ndan bir fark olmamakla birlikte, YTCK ile hapis cezas›na alternatif 

olmak üzere adli para cezas› da öngörülmüfltür. 1 

Türk Medeni Kanunu’nun 688. maddesine göre, “payl› mülkiyette 

birden çok kimse maddi olarak bölünmüfl olmayan bir fleyin tamam›na belli 

paylarla maliktir.” Bu Yasa hükmünden ç›kan anlam, payl› mülkiyete konu 

eflya üzerindeki mülkiyet hakk›n›n payl› olarak birden çok kimseye ait 

bulunmas›d›r. Bu durumda, payl› mülkiyet “bir eflya veya mal üzerindeki 

mülkiyet hakk›n›n payl› olarak birden çok kifliye ait olmas› durumudur” 

biçiminde tan›mlanabilir. 2 

(1) Mustafa Artuç, Mal Varl›¤›na Karfl› Suçlar, Kartal Yay›nevi, Ankara 2007, s. 82. 

(2) Mustafa Reflit Karahasan, Yeni Türk Medeni Kanunu Eflya Hukuku, Ar›kan Y.Evi, ‹st. 2007, s.109.

H›rs›zl›k Suçunda Daha Az Cezay› Gerektiren Haller • Özcan Özbey 909 

Payl› mülkiyet bir hukuki ifllemden meydana gelebilece¤i gibi, Yasa 

hükmünden, ihale veya mahkeme karar›ndan da meydana gelebilir. 

Örne¤in, birden çok kiflinin birlikte eflya sat›n almas› ya da kendilerine 

ba¤›fl veya vasiyet yap›lmas› durumunda payl› mülkiyet hukuksal 

ifllemden, TMK’n›n 746. maddesi gere¤ince kar›flm›fl ya da birleflmifl eflyalar 

üzerindeki mülkiyet Yasa hükmünden, sat›fl vaadi sözleflmesi sonras› 

birden fazla kimse ad›na tafl›nmaz›n tescil edilmesi durumunda mahkeme 

karar›ndan do¤an bir payl› mülkiyet söz konusudur. Payl› mülkiyette, eflya 

henüz taksim edilmemifltir ve pay sahibinin pay›na düflen k›s›m da belli 

de¤ildir. Sadece hangi payda malik oldu¤u bellidir. Paydafllardan her biri 

pay›n› di¤erlerinden ba¤›ms›z olarak devredebilir, rehin verebilir, hacze tabi 

tutabilir. 3 

Elbirli¤iyle ortakl›k ise, Türk Medeni Kanunu’nun 701. ve devam› 

maddelerinde düzenlenmifltir. An›lan maddeye göre, kanun veya kanunda 

öngörülen sözleflmeler uyar›nca oluflan topluluk dolay›s›yla mallara birlikte 

malik olanlar›n mülkiyeti, elbirli¤iyle mülkiyettir. Elbirli¤i mülkiyetinde, 

ortaklar›n belirlenmifl paylar› olmay›p her birinin hakk› ortakl›¤a girilen 

mallar›n tamam›na yayg›nd›r. Elbirli¤i mülkiyeti, birden çok kifli aras›nda 

meydana gelen kiflisel ba¤a dayan›r. Örne¤in, mirasç›lar›n tereke mallar› 

üzerindeki elbirli¤i mülkiyetine sahip olmalar›, ölüm olay›n›n meydana 

getirdi¤i bir kiflisel ba¤a dayan›r. Ancak, bu ortakl›k tüzel kiflili¤e sahip 

de¤ildir. Ayr›ca, elbirli¤iyle mülkiyet, Yasa taraf›ndan hangi hallerde 

oluflaca¤› aç›kça belirtilmifltir. Öyle ki kar› koca aras›ndaki mal ortakl›¤›, 

adi flirket, aile flirketi mallar› ve birlikte mirasç›l›k durumlar› d›fl›nda bir 

elbirli¤i mülkiyeti oluflturulamaz, meydana getirilemez. Elbirli¤i 

mülkiyetinden malikler paydafl de¤il, ortakt›r. Bu mülkiyette maliklerin 

belli mülkiyet paylar›, ayr›lm›fl de¤ildir. Elbirli¤i mülkiyetinin konusunu 

oluflturan eflya için meydana gelen borçlanmalardan, ortaklar müteselsilen 

sorumludurlar. 4 

Yukar›da da aç›kland›¤› üzere bu nitelikli halde suçun konusu, paydafl 

veya elbirli¤iyle malik olunan eflyad›r. Fail ve ma¤dur, bu eflyan›n paydafl 

ve elbirli¤iyle malikleridir. Ancak, tüm h›rs›zl›k suçlar›nda oldu¤u gibi, bu 

nitelikli halde de suçun konusunun tafl›nabilir mal olmas› gerekir. 

Tafl›nmaz mal üzerindeki mülkiyet, payl› veya elbirli¤iyle mülkiyet olsa bile, 

h›rs›zl›k suçunun konusunu oluflturmaz. 

Bu suçun hareket unsuru da, tafl›n›r mal› zilyedinin r›zas› d›fl›nda 

bulundu¤u yerden almakt›r. Burada fail, payl› veya elbirli¤iyle mülkiyete 

konu mal›n zilyedi de¤il, di¤er paydafl› veya orta¤›d›r. fiayet bu eylem zilyet 

(3) Ali Parlar/Muzaffer Hatipo¤lu, Malvarl›¤›na Karfl› Suçlar, Kartal Yay›nevi, Ankara 2006, s. 278. 

(4) Karahasan, a.g.e., s. 259-260.


taraf›ndan gerçeklefltirilmiflse, suç h›rs›zl›k suçu de¤il, güveni kötüye 

kullanma suçu olarak isimlendirilecektir. 5 

Doktrinde bir kimsenin kendi pay›n› geçmeyecek oranda, an›lan 

nitelikteki bir eflyadan ald›¤›nda, h›rs›zl›¤›n kiflinin kendi mal›na karfl› 

ifllenemeyecek olmas› nedeniyle, bu suçun oluflmayaca¤› savunulmufl ise 

de, 6 

bu düflünce kabul görmemifltir. Çünkü suçun unsurlar› aras›nda, 

failin mal›n payl› mülkiyete veya elbirli¤iyle mülkiyete konu oldu¤unu 

bilmesi gere¤i bulunmaktad›r. Fail, tafl›n›r mal›n yaln›zca kendisine ait 

olmad›¤›n›, baflkalar›yla paydafl ve ortak olarak bu mal›n mülkiyetini 

paylaflt›¤›n› bilerek mal› faydalanmak amac›yla bulundu¤u yerden al›rsa, 

YTCK’n›n 144/1-a maddesinde düzenlenen h›rs›zl›k suçunun oluflaca¤›n› 

düflün-mekteyiz. 7 

Ancak, Yüksek Mahkeme son dönemlere kadar aksi 

görüfltedir. 8 

Payl› veya elbirli¤iyle mülkiyet halinde, sahip olunan bir mal›n ortak 

veya paydafl olmayan kimseler taraf›ndan zilyedinden al›nmas› halinde, 

YTCK’n›n 144. maddesinde düzenlenen hal de¤il, 141 ve 142. maddesinde 

düzenlenen h›rs›zl›k suçu oluflacakt›r. 9 

H›rs›zl›k suçu birden fazla kimsenin ifltirakiyle ifllendi¤inde, bu indirim 

sebebinden yaln›zca o mala paydafl olan kimseler yararlan›r. Di¤er faillerin 

bu indirim sebebinden yararlanma olana¤› bulunmamaktad›r. 10 

(5) Nur Centel/Hamide Zafer/Özlem Çakmut, Türk Ceza Hukukuna Girifl, 3. bas›, Beta Yay›nevi, 

‹stanbul 2005, s. 326. 

(6) Durmufl Tezcan/Ruhan Erdem/Murat Önok, Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, Seçkin Yay›nevi, 

Ankara 2006, s. 509; Parlar/Hatipo¤lu, a.g.e., s. 280. 

(7) Ayn› yönde, Abdullah Pulat Gözübüyük, Türk Ceza Kanunu Gözübüyük fierhi, C. 4, ‹stanbul 5.Bas›, 

sh.581 

(8) San›¤›n müflterek hissedar oldu¤u tapulu araziden di¤er müfltereklerin iznini almadan suça konu 13 

adet a¤ac› kesti¤inin anlafl›lmas›na göre konusunda uzman orman mühendisi eflli¤inde keflif yap›l›p, saha 

üzerinde kesilen ve dikili halde bulunan bütün a¤açlar›n miktarlar› ve vas›flar› belirlenip, her hissedara isabet 

eden miktar nazara al›nd›¤›nda san›k taraf›ndan kesilen miktar ile di¤er hissedarlar›n hisselerine tecavüz 

olup olmad›¤› tespit edilerek; ancak tecavüzün mevcut olmas› halinde eylemin TCK’n›n 494/2. maddesinde 

belirtilen h›rs›zl›k suçunu oluflturaca¤›, aksi halde eylemin orman olmayan yerlerden ormanlarda yetiflen a¤aç 

cinsinden emval kesmek suçunu oluflturup 6831 say›l› Yasan›n 116/B maddesi delaleti ile 109. maddesiyle 

cezaland›r›lmas› gerekece¤i gözetilmeden bu yönden eksik araflt›rma ile yaz›l› flekilde hüküm kurulmaz› 

bozmay› gerektirmifltir. (3.CD’nin 8.5.2006 tarih ve 2006/1531-2006/4181 say›l› karar›) (Noyan, a.g.e., 

sh.372) 

(9) Centel/Zafer/Çakmut, a.g.e. s. 326; Aksi görüfl, Necati Meran, Sahtecilik-Malvarl›¤›-Biliflim Suçlar›, 

Seçkin Yay›nevi, Ankara (2005), s. 60. 

(10) Erdal Noyan, H›rs›zl›k Suçlar›, Adalet Yay›nevi, Ankara 2007, s. 370; Aksi görüfle göre, “144. 

maddenin (a) bendinde paydafl veya elbirli¤i ile malik olunan mal üzerinde ifllenmesi öngörülen suçun, 

yaln›zca paydafl veya elbirli¤i ile malik olan kimseler taraf›ndan ifllenebilece¤ini söylemek do¤ru olmaz. 

Çünkü, madde metninde suçun “paydafl veya elbirli¤i ile malik olunan mal üzerinde” ifllenmesi öngörülmüfl, 

failin yaln›zca ortaklar olabilece¤inden söz edilmemifltir.” (Meran, Sahtecilik-Malvarl›¤›-Biliflim Suçlar›…sh.60)


b. H›rs›zl›k Suçunun Bir Hukuki ‹liflkiye Dayanan Alaca¤› Tahsil 

Amac›yla ‹fllenmesi 

YTCK’n›n 144/1-b maddesiyle, h›rs›zl›k suçunun bir hukuki iliflkiye 

dayanan alaca¤› tahsil amac›yla ifllenmesi halinde, faile daha az ceza 

verilece¤i öngörülmüfltür. 765 say›l› TCK’n›n 308. maddesinde 

kendili¤inden hak alma (ihkak-› hak) suçu, ba¤›ms›z bir suç olarak 

düzenlenmiflti. YTCK’da, bu flekilde bir ba¤›ms›z suça yer verilmemifltir. 

Bunun yerine h›rs›zl›k (madde 144), doland›r›c›l›k (madde 159), sahtecilik 

(madde 211) ve ya¤ma (madde 150) suçlar› yönünden, kiflinin hukuki 

iliflkiye dayanan alaca¤›n› tahsil veya ispat amac›yla eylemde bulunmas›, 

daha az cezay› gerektirir nitelikli hal olarak düzenlenmifltir. Bu 

düzenlemelerden birisi de, h›rs›zl›k suçunda yap›lm›flt›r. 

Maddede “bir hukuki iliflkiye dayanan alaca¤› tahsil amac›yla” 

dedi¤inden bu nitelikli halin uygulanabilmesi için, afla¤›daki flartlar 

gereklidir; 

• Failin ma¤dura yönelik bir alacak hakk› bulunmas›, 

• Alaca¤›n, hukuki iliflkiye dayanmas›, 

• H›rs›zl›k eyleminin, hukuki iliflkiye dayanan bu alaca¤› tahsil 

amac›yla ifllenmifl olmas› gerekir. 

1. Hukuki ‹liflkiye Dayanan Alacak Kavram› 

Hukuki anlamda alacak, bir edim ile yükümlü olan borçlunun flahs›na 

karfl›l›k alacakl›lar›n›n kulland›¤› bir hakt›r. Borç iliflkisinin içerdi¤i as›l 

alacak, alacak hakk›d›r. Alacak hakk›, malvarl›¤›na ba¤l›, geçici, herkese 

karfl› de¤il, yaln›zca borçluya karfl› ileri sürülebilir, say›s›, içeri¤i, tip ve 

konular› s›n›rl› olmayan bir yararlanma hakk›d›r. 11 

Bu alacak hakk›n›n mutlaka para ile belirlenmifl olmas›na gerek 

yoktur. 12 Ayr›ca, bu alacak hakk› ekonomik bir de¤er ifade etmese bile, borç 

iliflkisinin konusu oluflturabilece¤inden, maddede belirlenen alaca¤›n 

içinde de¤erlendirilmesi uygun olacakt›r. Örne¤in, kendisine flehit olan 

babas› taraf›ndan gönderilen bir mektup hukuki iliflkiye dayanan alacak 

hakk›na konu oldu¤unda, bu mektubun çal›nmas› durumunda da, 

YTCK’n›n 144. maddesi hükümlerinin uygulanmas› gerekir. 13 

Alaca¤›n konusuyla, h›rs›zl›k fiilinin konusunun ayn› olmas› flart 

olmad›¤› gibi, de¤erlerinin eflit veya denk olmas›na da gerek yoktur. 14 

Örne¤in, bir beyaz eflya dükkân›nda çal›flan iflçinin bir ayl›k maafl›n› 

(11) Mehmet Nihat Kanbur, ‘Kendili¤inden Hak Alma Fillerinin Yeni Türk Ceza Kanunun Bak›m›ndan 

De¤erlendirilmesi’, Ceza Hukuk Dergisi, Y›l 1, S. 2, Aral›k 2006, s.74. 

(12) Tezcan/Erdem/Önok, a.g.e. sh.509. 

(13) Kanbur, a.g.m., s.74-75. 

(14) Noyan, a.g.e., s.375; Kanbur, a.g.m., s.75.


alamamas› nedeniyle dükkân sahibine ait arabay› çalmas› durumunda da 

bu nitelikli hal uygulanacakt›r. 

Bu nitelikli halin uygulanmas› için, faille ma¤dur aras›nda gerçek 

manada bir alacakl› ve borçlu iliflkisi bulunmal›d›r. Burada iki sonuç 

ç›kar›labilir. 15 Birincisi, borç iliflkisine gerçek anlamda taraf olmay›p alacak 

hakk›na sahip olmayan kimse, bu nitelikli halden faydalanamaz. 16 ‹kincisi 

ise, borçlar hukukuna uygun olarak alaca¤›n temliki veya borcun nakli 

kurumlar›n›n gerçekleflti¤i durumlarda da, sonraki alacakl› bu hakk› ileri 

sürebilece¤i gibi, bu hak borcun nakli suretiyle borçlu hale gelen kimseye 

karfl› da, ileri sürülebilir. 

Mülkiyeti borçluya ait olan mal, hukuki bir nedenle baflka birisinin 

zilyetli¤i alt›nda ise, YTCK’n›n 144. maddesindeki nitelikli hal 

uygulanmayacak, ayn› yasan›n 141 ve 142. maddelerine göre suçun vasf› 

belirlenecektir. 17 

‹fltirak halinde ifllenen suçlarda, maddede öngörülen nitelikli halden 

yaln›zca hukuksal iliflkiye dayanan alacak hakk›n›n sahibi olan kimseler 

yararlanabilecektir. Bunun d›fl›ndaki kimseler aç›s›ndan eylem, YTCK’n›n 

141 ve 142. maddelerindeki suçlar› oluflturacakt›r. 18 

2. Alaca¤›n Bir Hukuki ‹liflkiye Dayanmas› Zorunlulu¤u 

Hukuki iliflki; hukuki olaylara konu oluflturan, hukuki sonuçlar 

do¤uran iliflki olarak nitelendirilebilir. Ayr›ca hukuki iliflki kavram›, hukuk 

düzeni taraf›ndan korunan, geçerli kabul edilen ve hukuka uygun iliflkileri 

ifade eder. 19 

Doktrinde hukuki iliflkinin hukuk taraf›ndan korunan bir 

iliflki, alaca¤›n da hukuk taraf›ndan korunan bir alacak olmas› gerekti¤i 

belirtilmifl ve hukuken korunmayan yani meflru olmayan bir alaca¤›n, bu 

nitelikli halden yararlanmay› sa¤lamamas›n› gerekti¤i vurgulanm›flt›r. 20 

Örne¤in, bir kimsenin çal›flmas› karfl›l›¤›nda alaca¤› paran›n ödenmemesi, 

emanet b›rak›lan eflyan›n iade edilmemesi, ortak ifl yapmas› nedeniyle 

sahip oldu¤u kar pay›n›n ödenmemesi, verdi¤i borcun geri verilmemesi 

durumlar›nda hukuki iliflkinin varl›¤›ndan söz edilir. 21 

(15) Kanbur, a.g.m., s.75-76 

(16) Karfl› görüfle göre, “Bu durumda denge sa¤lamak gerekir. Aralar›nda miras iliflkisi sa¤layacak 

derecede akrabal›k ba¤› bulunan yak›nlar›n›n alacaklar›n› tahsil etmek amac›yla hareket eden failin h›rs›zl›k 

eylemine daha az cezay› gerektiren bu maddenin uygulanmas› yerinde olacakt›r. Bunlar›n d›fl›ndaki kiflilerin 

alacaklar› ise faile indirimden yararlanmay› sa¤lamamal›d›rlar.” (Noyan, a.g.e., sh.377) 

(17) Kanbur, a.g.m., s.76 

(18) Tezcan/Erdem/Önok, a.g.e. s.509. 

(19) Kanbur, a.g.m., s. 77. 

(20) Noyan, a.g.e., s. 376. 

(21) Bu konuda kendili¤inden hak alma suçuyla ilgili ilginç buldu¤umuz afla¤›daki karar› buraya 

almakta fayda görüyoruz. Kendili¤inden hak alma suçunda hakk›n içeri¤i suçun oluflumu bak›m›ndan 

belirleyici unsur de¤ildir. Resmi makamlara baflvurularak takip edilebilecek her türlü hak iddias› bu suça 

konu olabilir. Dolay›s›yla ifltirak halinde mülkiyette de malikin di¤er malike karfl› bu suçu ifllemesi


Bir hukuki iliflkiye dayanmayan, bu do¤rultuda haks›z fiilden 

kaynaklanan alacaklar›n tahsili amac›yla yap›lan h›rs›zl›kta bu bendin 

uygulanmayaca¤› ileri sürülmüfltür. 22 

Kanaatimizce TKC’n›n 144. maddesinde geçen hukuki iliflki, hukuka 

uygun olan her türlü iliflkiyi ifade etmek için kullan›lm›flt›r. Baflka bir 

deyiflle, hukuka ayk›r› iliflkilerin d›fl›nda kalan her türlü iliflkiden do¤an 

alacak, bu kapsamda de¤erlendirilmelidir. Bu iliflkinin kanundan ya da 

sözleflmeden do¤mas› aras›nda fark yoktur. Örne¤in, bir kimse bir 

baflkas›n› öldürtmek için kiral›k katille anlafl›p ona paras›n› da vermesine 

karfl›n, anlafl›lan kifli öldürülmezse, verdi¤i paray› almak amac›yla ondan 

h›rs›zl›k yap›lmas› veya kendisine uyuflturucu temin için verdi¤i paray›, 

uyuflturucuyu da getirmeyip paray› iade etmemesi nedeniyle, ondan 

h›rs›zl›k yap›l›rsa, YTCK’n›n 144. maddesinde düzenlenen bu nitelikli hal 

uygulanmayacakt›r. Hukuka ayk›r› olmayan tüm iliflkiler bu kapsamda 

de¤erlendirilmelidir. 

Eksik borçlar›n tahsili amac›yla h›rs›zl›k suçunun ifllenmesi halinde, 

bu nitelikli hal uygulanacak m›d›r Doktrindeki a¤›rl›kta olan görüfle göre, 

eksik borçlar›n hangi nedenden do¤du¤una bak›lmal›d›r. Kumar ve 

bahisten do¤an eksik borç, hukuki iliflkiden do¤mamas› nedeniyle, bu 

borcun tahsili amac›yla h›rs›zl›k suçunun ifllenmesi durumunda, bu 

nitelikli hal uygulanmayacakt›r. 23 

Ancak, evlenme tellall›¤›ndan, ahlaki 

ödevlerden kaynaklanan borçlar ile zamanafl›m›na u¤ram›fl borç, hukuki 

iliflkiden kaynaklanmas› nedeniyle, bu flekilde do¤an bir alaca¤›n tahsili 

amac›yla h›rs›zl›k yap›ld›¤› durumlarda, YTCK’n›n 144. maddesinde 

düzenlenen bu nitelikli hal uygulanacakt›r. 24 

YTCK’n›n 144/1-b maddesindeki hükmün uygulanmas› için, gerçek 

anlamda bir hukuki iliflkinin bulunmas› gerekir. Ancak, böyle bir hukuki 

iliflki olmamas›na karfl›n, YTCK’n›n 30/2. maddesinde belirlendi¤i gibi fail 

bir hukuki iliflki oldu¤u konusunda hataya düflerse veya bu hukuki 

iliflkiden kaynaklanan bir alaca¤›n›n varl›¤› konusunda hataya düflerse, 

düfltü¤ü hata YTCK’n›n 30. maddesine uygun olmak kofluluyla, fail bu 

hatas›ndan yararlanacakt›r. 25 Yarg›tay kendili¤inden hak alma suçunda bu 

olanakl›d›r. Bu nedenle, san›¤›n murisleri babalar›ndan kalan ve müflteki kardeflinin oturmakta oldu¤u, 

ifltirak halinde malik oldu¤u evdeki elektrik saatini söküp atmak flekilde gerçekleflen eylemi kendili¤inden hak 

alma suçunu oluflturur. (10.CD’nin 2.7.2002 tarih ve 2002/19755-2002/22197 say›l› karar›) (Noyan, a.g.e., 

sh.378) 

(22) Ahmet Gündel, H›rs›zl›k ve Doland›r›c›l›k Suçlar›, Seçkin Yay›nevi, Ankara 2005, s. 38. 

(23) Centel/Zafer/Çakmut, a.g.e. s.323; Noyan, a.g.e., s.376. 

(24) Kanbur, a.g.m., s.77-78; Centel/Zafer/Çakmut, a.g.e. s.323. 

(25) ‹smail Malkoç, Aç›klamal› Yeni Türk Ceza Kanunu, 2. bask› C. 1, Malkoç Yay›nevi, Ankara 2006, 

s. 991; Kanbur, a.g.m., sh.78-79; Aksi görüfle göre, “Gerçekte böyle bir hukuksal iliflki bulunmamas›na 

ra¤men failin böyle bir hukuksal iliflki bulundu¤u düflüncesiyle mal› almas› durumunda bu hüküm 

uygulanmaz.” (Tezcan/Erdem/Önok, a.g.e. s.509); Baflka bir görüfle göre ise, “Hukuki iliflkinin varl›¤› 

zorunludur. Bu nedenle, alaca¤›n dayand›¤› hukuki iliflkide hata korunmaz.


suçun gerçekleflmesi için, failin hak sahibi oldu¤u inanc›yla eylemi 

yapmas›n› yeterli görmekte idi. 26 

Ancak, YTCK döneminde bu konuda 

verilmifl bir karar mevcut de¤ildir. Kanaatimizce hâkim YTCK’n›n 30. 

maddesinde belirlenen hata koflullar›n›n gerçekleflip gerçekleflmedi¤ini, 

san›¤›n kiflili¤i ve suçun ifllenifl flekline göre belirlemelidir. Hata koflullar› 

olay›m›zda gerçekleflmifl ise, hukuki iliflki ve alacak konusunda failin 

yan›lmas› korunmal›d›r. 

3. Failin H›rs›zl›k Fiilini Alaca¤›n› Tahsil Amac›yla 

Gerçeklefltirmesi Gereklili¤i 

Bu nitelikli halin uygulanmas› için, failin hukuki iliflkiye dayanan 

alaca¤›n› tahsil amac›yla devlet organlar›na baflvurmay›p, borçlunun 

tafl›n›r bir mal›n›, onun r›zas› olmadan bulundu¤u yerden almal›d›r. 

Burada failin amac›, alaca¤› tahsil olmal›d›r. Alaca¤› tahsil d›fl›nda, örne¤in 

ma¤duru ödeme yapmaya zorlamak amac›yla eylemi gerçeklefltirdi¤inde, 

bu nitelikli hal uygulanmayacakt›r. Örne¤in, fail ma¤dur için çok büyük 

manevi de¤erde olan bir bastonu, kendisinden olan alaca¤›n› ödemeye 

zorlamak amac›yla çalarsa bu durumda, daha az cezay› gerektiren nitelikli 

h›rs›zl›k de¤il, genel h›rs›zl›k hükümleri uygulanacakt›r. R›zan›n olmamas›, 

tafl›n›r mal ve bulundu¤u yerden alma unsurlar›, di¤er h›rs›zl›k suçlar›yla 

ayn›d›r. Ancak, failin burada tafl›n›r mal› bulundu¤u yerden, hukuki 

iliflkiye dayanan alaca¤›n› tahsil etmek maksad›yla almas› gerekir. Bu 

amaç olmadan fail bulundu¤u yerden mal› al›p, daha sonra bu mal› ald›¤› 

kimsenin alacakl› oldu¤u kimse oldu¤unu anlarsa, bu nitelikli hal 

uygulanmaz. Fail, suç ifllerken hakl› bir ifl yapt›¤›na inanmal› ve 

baflvurdu¤u yöntemin hukuka ayk›r› oldu¤unu bilmelidir. Faille ma¤dur 

aras›nda bir hukuki iliflki ve alacak olmas›na karfl›n, failin bu amaç 

olmadan, genel amaçla hareket ederek ma¤durun mal›n› çalmas› 

durumunda, YTCK’n›n 144. maddesindeki bu nitelikli hal uygulanmayacakt›r. 

27 

H›rs›zl›k suçunun ifltirak halinde ifllenmesi durumunda, YTCK’n›n 

144. maddesindeki daha az cezay› gerektiren nitelikli halden yaln›zca, 

eylemi hukuki iliflkiden do¤acak alacak hakk›na dayal› olarak iflleyen fail 

yararlanabilecek, di¤er ortaklar›n eylemi ise, YTCK’n›n 141 ve 142. 

maddesine göre belirlenecektir. 28 

Failin hukuki iliflkiden do¤an bir alaca¤› tahsil amac›yla ma¤durun 

konutuna girerek ve/veya mal›na zarar vererek ondan h›rs›zl›k yapmas› 

Ancak, hukuki iliflki var ise, alacak konusunda ma¤durda oluflan hatan›n korunmas› gerekir.” (Meran, 

a.g.e., s. 62.) 

(26) 4.CD’nin 12.9.1995 tarih ve 1995/2448-4147 say›l› karar› 

(27) Centel/Zafer/Çakmut, a.g.e. s. 324. 

(28) Meran, a.g.e., s. 62.


durumunda, YTCK’n›n 144. maddesinde düzenlenen daha az cezay› 

gerektiren nitelikli h›rs›zl›k yan›nda konut dokunulmazl›¤›n› bozma ve 

mala zarar verme suçlar›n› da ifllemifl olur. Burada gerçek içtima 

hükümleri uygulan›r. 29 

B. Mal›n De¤erinin Az Olmas› 

MADDE 145 - (1) (29.06.2005 tarih ve 5377 Say›l› Kanun ile de¤iflik 

f›kra) H›rs›zl›k suçunun konusunu oluflturan mal›n de¤erinin azl›¤› 

nedeniyle, verilecek cezada indirim yap›labilece¤i gibi, suçun ifllenifl flekli ve 

özellikleri de göz önünde bulundurularak, ceza vermekten de vazgeçilebilir. 

30 

GEREKÇE: 

Madde metninde, h›rs›zl›k suçunun konusunu oluflturan mal›n 

de¤erinin azl›¤› nedeniyle cezada indirim yap›lmas› veya ceza vermekten 

sarf›nazar edilmesi konusunda hâkime takdir yetkisi tan›nm›flt›r. 

Maddenin 765 say›l› TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karfl›l›¤› 

Madde 522 - Onuncu babda beyan olunan cürümlerin ifllenmesinde 

cürmün mevzuu olan fleyin veya ika edilen zarar›n k›ymeti pek fahifl ise 

mahkeme cürme mahsus olan cezay› yar›s›na kadar art›r›r ve e¤er hafif ise 

yar›s›na ve e¤er pek hafif ise üçte birine kadar eksiltir. 

K›ymet tayini için cürmün mevzuu olan fleyin yahut vak› zarar›n cürüm 

ifllendi¤i zamandaki k›ymeti nazar› dikkate al›n›r. Yoksa failin istihsal 

eyledi¤i menfaat hesap edilmez. 

E¤er fail ayn› neviden olan cürümlerden dolay› mükerrer bulunur veya 

bu bab›n ikinci fasl›nda yaz›l› cürümlerden birini ifllemifl olursa cezay› 

tenkise mahal yoktur. 

YTCK’n›n 145. maddesiyle h›rs›zl›k suçunun konusunu oluflturan 

mal›n de¤erinin azl›¤›, indirim ve cezas›zl›k sebebi olarak düzenlenmifltir. 

765 say›l› TCK’n›n 522. maddesinde mal›n de¤eri konusunda üçlü ayr›m 

yap›lm›fl, mal›n de¤erinin pek fahifl olmas› art›r›m nedeni olarak 

düzenlenirken; hafif veya pek hafif olmas› indirim nedeni olarak 

düzenlenmifl ve fail ayn› neviden olan cürümlerden dolay› mükerrir ise, 

indirim nedeninin uygulanmayaca¤› belirtilmifltir. Bu iki hüküm 

aras›ndaki farklara bakacak olursak; 765 say›l› TCK’n›n 522. maddesinde 

mal›n de¤erinin fahifl olmas› art›r›m nedeni olarak öngörülürken, YTCK’da 

bu durum art›r›m nedeni olarak düzenlenmemifl, an›lan Yasan›n 61/1-d 


(30) 01.06.2005 ile 08.07.2005 tarihleri aras›nda yürürlükte olan metin: Mal›n de¤erinin az olmas› 

MADDE 145 - (1) H›rs›zl›k suçunun konusunu oluflturan mal›n de¤erinin azl›¤› nedeniyle, verilecek cezada 

indirim yap›labilece¤i gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.


maddesiyle “suç konusunun önem ve de¤eri” temel cezan›n belirlenmesinde 

göz önünde tutulacak hususlar aras›nda say›lm›flt›r. Ayr›ca, YTCK’n›n 145. 

maddesiyle 765 say›l› TCK’n›n 522. maddesindeki gibi de¤erin azl›¤› 

konusunda hafif veya pek hafif ayr›m› kald›r›larak, yaln›zca de¤er azl›¤› 

öngörülmüfltür. 765 say›l› TCK’da yer alan mükerrirler hakk›nda indirim 

nedenlerinin uygulanmayaca¤›na iliflkin hüküm, YTCK’n›n 145. maddesine 

al›nmam›fl ancak, “suçun ifllenifl flekilleri ve özellikleri” göz önünde 

tutulacak unsurlar aras›nda belirtilmifltir. Ayr›ca, YTCK’ya, 522. maddede 

yer almayan ceza vermekten vazgeçilebilece¤ine iliflkin hüküm de 

eklenmifltir. 31 

H›rs›zl›k suçunun konusunu oluflturan mal›n de¤eri suç tarihine göre 

belirlenir, suç tarihinden sonra mal›n de¤erinin azalmas› ya da artmas› 

sonuca etkili olmaz. Zincirleme suç hükümlerinin uyguland›¤› h›rs›zl›klarda 

mal›n de¤erinin az olup olmad›¤› toplam de¤er üzerinden 

hesaplanarak bulunmas› gerekir. 32 

‹fltirak halinde ifllenen suçlarda ise, 

de¤er çal›nan eflyalar›n tamam›n›n bedeli üzerinden hesaplan›r. 

Kullanma h›rs›zl›¤›nda çal›nan eflyan›n y›pranma, ya¤, yak›t gibi 

kullanmadan do¤an de¤eri esas al›n›r. San›¤›n yapt›¤› kaza sonucu araçta 

meydana gelen hasarlar, bu kapsam›nda say›lmaz. 33 

Mal›n de¤erinin az veya çok olmas›nda, ma¤dur veya failin ekonomik 

durumu nazara al›nmaz. 34 

Mal›n de¤erinin fazla olmas›na karfl›n, fail de¤erinin az oldu¤unu 

düflünerek mal› bulundu¤u yerden al›rsa fail, YTCK’n›n 30/2. maddesine 

göre yan›lmas›ndan faydalanacakt›r. Fail mal›n de¤erini fazla zannediyor 

ancak, de¤er az ise bu durumda, fail yine de YTCK’n›n 145.maddesinden 

faydalanacakt›r. 35 

Paydafl mülkiyette eflyan›n failin hissesine düflen k›sm›n›n d›fl›nda 

kalan de¤er de¤il, al›nan eflyan›n bütününün de¤eri esas al›n›r. 36 

765 say›l› TCK döneminde de¤er hususu, Yarg›tay’da mala karfl› 

suçlara bakan daireler taraf›ndan y›lbafl›nda belirleniyor, uygulamada da 

bu de¤erler nazara al›n›yordu. YTCK döneminde hangi mal›n de¤eri az 

say›lacakt›r Bu husus Yüksek Mahkeme kararlar›yla belirlenmifl ve bu 

kararlar istikrar kazanm›fl durumdad›r. Yarg›tay’›n ‘5237 say›l› TCK’n›n 

(31) Mustafa Artuç, a.g.e., s. 88. 

(32) Ancak doktrinde, “Zincirleme suç fleklinde h›rs›zl›k suçunun ifllenmesi halinde, tüm h›rs›zl›ktan 

elde edilen mallar›n toplam de¤eri de¤il, her bir suçu oluflturan de¤erin nazara al›naca¤›” ileri sürülmüfltür. 

(Centel/Zafer/Çakmut, a.g.e. s.327) 

(33) Kubilay Tafldemir/Ramazan Özkepir, Belgelerde Sahtecilik Mala Karfl› Suçlar ve Biliflim Alan›nda 

Suçlar, Adil Yay›nevi, Ankara 1999, s. 303. 


(35) Tezcan/Erdem/Önok, a.g.e. s. 511. 

(36) Noyan, a.g.e., s. 380.


145. maddesindeki “mal›n de¤erinin azl›¤›” kavram›n›n, 765 say›l› TCK’n›n 

522. maddesindeki “hafif” ve “pek hafif” ölçütleriyle her iki maddenin de 

cezadan indirim olana¤› sa¤lamas› d›fl›nda benzerli¤i bulunmad›¤›, “de¤er 

azl›¤›n›n” 5237 say›l› Yasa’ya özgü ayr› ve yeni bir kavram oldu¤u, Yasa 

koyucunun amac› ile suçun ifllenifl biçimi ve olay›n özelli¤i, san›¤›n kast› da 

gözetilmek suretiyle, daha ço¤unu alma olana¤› varken de¤er olarak 

gerekiyorsa ceza vermekten vazgeçilebilece¤i ölçüde düflük miktarlar esas 

al›nmak, yasal ve yeterli gerekçeleri de aç›klanmak kofluluyla 

uygulanabilece¤i düflünülmeden, bu maddeye düzenlenifl amac›n›n d›fl›nda 

yorumlar getirilerek cezadan indirim yap›lmas›...’ fleklindeki içtihad› istikrar 

kazanm›flt›r. 37 Yarg›tay’›n bu karar› doktrinde sübjektif bir ölçüte dayand›¤› 

için, elefltirilmifltir. 38 

765 say›l› TCK döneminde failin hangi mal› alaca¤›n›n belli olmad›¤› 

durumlarda, mal›n de¤erinin pek hafif oldu¤u san›k lehine kabul edilirken, 

YTCK döneminde teflebbüs aflamas›nda kalan suçlarda de¤er azl›¤› kavram› 

uygulama alan› bulamam›flt›r. 39 

H›rs›zl›k suçunun konusunu oluflturan mal›n de¤erinin azl›¤›, suçun 

oluflmas›n› engellemez. Ancak, mal›n de¤erinin azl›¤› durumunda faile 

verilecek cezadan hâkim indirim yapabilece¤i gibi, ceza vermekten de 

vazgeçebilir. Yap›lacak indirim hâkimin takdirine b›rak›lm›fl, maddede belli 

bir oran gösterilmemifltir. Hâkim, suçun ifllenifl flekli ve özelliklerini göz 

önüne alarak mal›n de¤erinin azl›¤› nedeniyle faile ceza vermekten de 

vazgeçebilecektir. 40 

Bu durumda hâkim, CMK’n›n 223/3-d maddesi 

uyar›nca, san›k hakk›nda ceza verilmesine yer olmad›¤›na karar verecektir. 

(37) Yarg›tay 6.C.D. 13.10.2008 Karar No: 2008/16780. 

(38) Tezcan/Erdem/Önok, a.g.e. sh.510 

(39) Kalk›flma aflamas›nda kalan suçlarda 5237 say›l› TCK’nun 145. maddesi uyar›nca de¤er azl›¤› 

nedeniyle indirim yap›lamayaca¤› halde, takdir hakk› kullan›larak indirim yap›lmas› bozmay› gerektirmifltir. 

(6.CD’nin 31.10.2006 tarih ve 2006/7362-2006/10822 say›l› karar›); Ancak, doktrinde “Suçun konusunu 

oluflturan mal›n de¤erinin tespit edilememesi durumunda de¤erin az olarak kabul edilmesi gerekir” 

düflüncesi mevcuttur. (Tezcan/Erdem/Önok, a.g.e. sh.510) 

(40) Parlar/Hatipo¤lu. a.g.e., 2.Cilt sh.1114


KAYNAKÇA 

Artuç, Mustafa. Malvarl›¤›na Karfl› Suçlar, Kartal Yay›nevi, Ankara (2007) 

Centel/Zafer/Çakmut. Türk Ceza Hukukuna Girifl, 3. Bask›, Beta Yay›nlar›, ‹stanbul 

(2005) 

Gözübüyük, Abdullah Pulat. Türk Ceza Kanunu Gözübüyük fierhi, Cilt 4, ‹stanbul 

5.Bas› 

Gündel, Ahmet. H›rs›zl›k ve Doland›r›c›l›k Suçlar›. Seçkin Yay›nevi, Ankara (2005) 

Kanbur, Mehmet Nihat. Kendili¤inden Hak Alma Fillerinin Yeni Türk Ceza Kanunun 

Bak›m›ndan De¤erlendirilmesi. Ceza Hukuk Dergisi, Y›l 1, Say› 2, Aral›k (2006) 

Karahasan, Mustafa Reflit. Yeni Türk Medeni Kanunu Eflya Hukuku. Ar›kan Yay›nevi, 

‹stanbul (2007) 

Malkoç, ‹smail. Aç›klamal› Yeni Türk Ceza Kanunu 2. Bask› 1.Cilt, Malkoç Yay›nevi, 

Ankara (2006) 

Meran, Necati. Sahtecilik-Malvarl›¤›-Biliflim Suçlar› Seçkin Yay›nevi, Ankara (2005) 

Noyan, Erdal. H›rs›zl›k Suçlar›, Adalet Yay›nevi, Ankara (2007) 

Parlar, Ali/Hatipo¤lu, Muzaffer. Malvarl›¤›na Karfl› ‹fllenen Suçlar, Kartal Yay›nevi, 

Ankara (2006) 

Tafldemir, Kubilay/Özkepir, Ramazan. Belgelerde Sahtecilik Mala Karfl› Suçlar ve 

Biliflim Alan›nda Suçlar, Adil Yay›nevi, Ankara (1999) 

Tezcan, Durmufl-Erdem, Ruhan-Önok, Murat. Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 

Seçkin Yay›nevi, Ankara (2006)

TAHV‹L SAH‹PLER‹ HAKLARININ 

TAHV‹L SAH‹PLER‹ GENEL KURULU YOLUYLA 

KULLANILMASI ÜZER‹NE DÜfiÜNCELER 

Av. Erenalp RENÇBER * 

I- Girifl 

Tahvil, esas olarak Türk Ticaret Kanunu’nun 420-433. maddelerinde 

düzenlenmifltir. Tahvil, Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) madde 420 hükmüne 

göre, “Anonim Ortakl›klar›n Ödünç Para bulmak için itibari k›ymetleri eflit ve 

ibareleri ayn› olmak üzere ç›kard›klar› borç senetleridir” fleklinde 

tan›mlanm›flt›r. 1956 tarihli Ticaret Kanunumuzun tahviller hakk›ndaki 

hükümleri (m.420-433), 1882 tarihli ‹talyan Ticaret Kanunu’nun tahvillere 

iliflkin hükümlerini esas alan 1926 tarihli Ticaret Kanunu (“ETK”)’dan 

kaynaklanmaktad›r. 

Türk Ticaret Kanunu Tasar›s› (“TTKT” veya “Tasar›”)’n›n ise tahviller 

aç›s›ndan getirdi¤i en önemli yenilik TTK’n›n 420-433. maddelerindeki 

ayr›nt›l› hükümleri kald›rmas›d›r. Tahviller, Tasar›’da “Borçlanma Senetleri 

Alma ve De¤ifltirme Hakk›n› ‹çeren Menkul K›ymetler” bafll›¤› alt›nda, 504, 

505 ve 506. maddelerde genel olarak düzenlenmifltir. Ayr›ca, tahviller, bir 

menkul k›ymet olmalar› itibar›yla, Sermaye Piyasas› Kanunu (“SPK”) ve alt 

düzenlemelerine de tabidir. 1 

Kanuni tan›mdan anlafl›laca¤› üzere, tahviller anonim ortakl›klar›n 

kredi ihtiyaçlar›n› tatmin amac›yla, borç para temini yoluyla seri halde 

ç›kard›klar›, itibari de¤erleri eflit k›ymetli evrak olarak kabul edilen borç 

senetlerdir. Bu borç senetleri karfl›l›¤›nda tahvil ihraç eden ortakl›k, tahvil 

sahiplerine belirli bir süre sonra borç ald›¤› miktar› iade etmek 

yükümlülü¤ü ile birlikte, borç ödeninceye kadar tahvil üzerinde belirlenen 

dönemsel bir faizi veya di¤er bir menfaati de ifa etmeyi taahhüt eder. 

Ancak, ortakl›¤›n tahvil ç›karma yoluyla ödünç para temin etmesi, 

karfl›l›kl› menfaatler aç›s›ndan birtak›m sak›ncalar› da beraberinde 

getirmektedir. Ortaya ç›kan yeni durumlar, koflullardaki de¤ifliklikler, 

tedbir niteli¤inde baz› kararlar›n al›nmas› gere¤i, tahvil sahiplerinin bir 

araya gelmesini ve baz› konularda birlikte hareket edip ba¤lay›c› nitelikte 

kararlar almalar›n› kaç›n›lmaz hale getirmifltir. Çünkü say›lar› ço¤u kez on 

(*) Galatasaray Üniversitesi Özel Hukuk Yüksek Lisans Ö¤rencisi 

(1) Sermaye Piyasas› Kurulu Seri II, No. 22, Borçlanma Araçlar›n›n Kurul Kayd›na Al›nmas› ve Sat›fl›na 

‹liflkin Esaslar Tebli¤ (29.01.2009 tarihli ve 27125 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanm›flt›r); Tahvil ve Sermaye 

Piyasas› Arac› Niteli¤indeki Di¤er Borçlanma Senetleri ‹hraç Limitlerine Dair Karar (Karar say›s›: 93/3983).


binleri bulan tahvil sahiplerinin ne borçlu ortakl›k taraf›ndan tan›nmalar› 

ne de birbirlerini tan›malar› olanakl› de¤ildir. 2 

Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu iflte bu gereksinimden do¤mufltur. 

Her tahvil borcunun alacakl›lar› farkl› gruplar oluflturur ve bu nedenle 

ortakl›¤›n ihraç etti¤i tahvil tipi kadar Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’ndan 

bahsetmek mümkündür. Bununla beraber, her tahvil türü için ayr› bir 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu oluflturmak da gerekli de¤ildir. Aralar›nda 

hiçbir menfaat farkl›l›¤› olmad›kça, çeflitli kategori tahviller için ortak 

toplant› yapmak da mümkündür. 3 

Tahvil sahiplerinin haklar›n›n kullan›lmas› ve menfaatlerinin 

korunmas› bak›m›ndan ayr› bir önem arz eden tahvil sahipleri genel 

kurunun bu bak›mdan incelenmesi çal›flmam›z›n konusunu teflkil 

etmektedir. Bu yüzden, çal›flmam›zda bir yandan Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu’nun Türk Hukuku’nda mevcut düzenleme ve Türk Ticaret Kanunu 

Tasar›s› aç›s›ndan incelerken di¤er yandan da yeri geldikçe karfl›laflt›rmal› 

hukuktan da faydalan›lacakt›r. ‹ncelememizin ilk bölümü Tahvil Sahipleri 

Genel Kurulu kurumunun düzenlenme amac›, mevcut kanundaki yeri ve 

hukuki niteli¤i üzerinde durulacakt›r. ‹kinci bölümde ise, Tahvil Sahipleri 

Genel Kurulu’nun iflleyifl ve karar alma usulü incelenecek ve çal›flmam›z 

genel de¤erlendirme niteli¤inde bir sonuç bölümüyle tamamlanacakt›r. 

II- Tahvil Sahipleri Genel Kurulu 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu, TTK m.429-432 hükümlerinde 

düzenlenmifltir. Söz konusu maddelerde, Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu’nun toplant›ya daveti ve davete yetkili kifliler (TTK m.429), Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu’nun görev ve yetkilerinin kapsam› (TTK m.430), 

karar yetersay›s› (TTK m.431) ve son olarak da cetvel (TTK m.432) 

düzenlenmifltir. TTK’n›n bu hükümleri fazla bir de¤iflikli¤e u¤ramadan dili 

sadelefltirilerek ETK’n›n düzenlemesinden kaynaklanmaktad›r. 

Tasar›da ise, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’na iliflkin herhangi bir 

düzenleme bulunmamaktad›r. Kanun koyucunun, TTKT m.506/f.2 

hükmünün “Sermaye Piyasas› ile ilgili mevzuat sakl›d›r” ifadesinden 4 tahvili 

(2) Ünal TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, ‹ktisat ve Maliye Dergisi, 

C. XVI, S. 6, Eylül 1970, s. 214; Reha POROY/Ünal TEK‹NALP/Ersin ÇAMO⁄LU, Ortakl›klar ve Kooperatif 

Hukuku, Gözden Geçirilmifl, Gelifltirilmifl ve Güncellefltirilmifl Dokuzuncu Bas›, Beta Bas›m Yay›m Da¤›t›m, 

‹stanbul 2003, (TEK‹NALP(Poroy/Çamo¤lu)), s. 707. 

(3) Akar ÖÇAL, “Belçika Hukukunda Tahvil Sahipleri Genel Kurulu”, ‹ktisat ve Maliye Dergisi, C. XXIX, 

S.1, Nisan 1982, s. 13. 

(4) Moro¤lu’nun da yerinde bir flekilde belirtti¤i üzere, Sermaye Piyasas› ve ilgili mevzuat hükümlerini 

sakl› tutan 506. maddenin ikinci f›kras›, Tasar›n›n “özel kanunlara ba¤l› anonim flirketler” bafll›kl› 330. 

maddesinin “Özel kanunlara ba¤l› anonim flirketlere, kanunlar›ndaki hükümler sakl› kalmak kayd›yla, bu 

K›s›m hükümleri uygulan›r” fleklinde genel hükmü karfl›s›nda yersiz bir düzenlemedir. Erdo¤an MORO⁄LU, 

Türk Ticaret Kanunu Tasar›s›, De¤erlendirme ve Öneriler, ‹stanbul Barosu Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005, s. 270.

Tahvil Sahipleri Haklar›n›n Kullan›lmas› • Av. Erenalp Rençber 921 

bir sermaye piyasas› arac› olarak de¤erlendirdi¤inden bu konu ile ilgili 

düzenlemeleri Sermaye Piyasas› düzenlemelerine b›rakt›¤› anlafl›lmaktad›r. 

Ancak, yürürlükte olan ne mevcut Sermaye Piyasas› Kanunu’nda ne de 

buna iliflkin mevzuat da Tahvil Sahipleri Genel Kurulu hakk›nda bir 

hüküm yoktur. Dolay›s›yla, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ile ilgili bir 

boflluk ortaya ç›kmaktad›r. 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu, Kanunda gösterilen usullere göre 

toplant›ya ça¤r›lan ve belirli konular› karara ba¤layan ve ayn› serideki tüm 

tahvil sahiplerinin kat›labilece¤i bir alacakl›lar birli¤idir. Bir anonim 

ortakl›k birden fazla tahvil ç›kard›¤› takdirde, her defada ç›kar›lan tahviller, 

ayr› birer seri teflkil eder ve her seri tahvil sahipleri ayr› birer genel kurul 

olarak yetkilerini kullan›rlar. 5 

Bu bak›mdan Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu’nun, hem borçlu ortakl›k hem de tahvil sahiplerinin haklar›n› 

koruyucu bir flekilde düzenlenmesi gerekti¤i aç›kt›r. 6 

Buna karfl›l›k, baz› kanunlar ve özellikle TTK’da mevcut tahvil 

sahiplerine iliflkin hükümlere kaynakl›k eden ‹talyan ve Türk Hukuku’nda 

mevcut düzenlemeler, 7 

bu iki tarafl›l›k gere¤i gibi sa¤lanamam›fl ve 

taraflar›n menfaatleri gerekli koruma alt›na al›namam›flt›r. Bu kanunlarda, 

ortakl›¤›n lehine tek tarafl›l›k o derece aç›kt›r ki, tahvil sahiplerinin bir 

birlik olarak oluflturmas›na, bir birlik fleklinde hareket etmelerine hiç önem 

verilmemifltir. Belki tahvil sahiplerinin, bir birlik, bütünlük gösterdikleri ve 

çeflitli maddelerin (TTK m.421, 425, 430) yorumu ile anlafl›labilir. Ancak bu 

sonuç, tahvil sahiplerinin bir birlik olduklar› düflünülerek getirilen bir 

sistemin güvenlik ve kolayl›¤›n› veremeyecektir. 8 

(5) Di¤dem GÖÇ GÜRBÜZ, “Anonim Ortakl›kta Tahvil Sahipleri Genel Kurulunun Görev ve Yetkileri”, 

Lebib Yalk›n Mevzuat Dergisi, Mart 2008, S.51, s. 193. 

(6) TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 254; 

TEK‹NALP(Poroy/Çamo¤lu), s. 707. 

(7) Tahvil sahipleri genel kurulunun ifllevine iliflkin bu benzerlik her iki kanunun sistemine de 1882 

tarihli eski ‹talyan Kanunun kaynakl›k etmesinden ileri gelmektedir. Devrin önemli ve ileri kanunlar›ndan biri 

olan 1882 tarihli kanun, flüphesiz, bugün art›k ihtiyaçlar›n gerisinde kalm›flt›r. 

(8) “Onun için birçok ülkede doktrin alan›nda tahvil sahiplerini bir birlik fleklinde nitelemek ve bir biçime 

kovuflturmak e¤ilimi vard›r. Ö¤reti, tahvil sahiplerinin oluflturdu¤u birli¤in, bütününün hukuki niteli¤inin ne 

oldu¤unu araflt›r›r ve bu konuda çeflitli görüfller ileri sürerken hep bu gaye ile hareket etmifltir. 

Bunun yan›nda ‹sviçre, ilgi çekici bir geliflim geçirmifl, tahviller hukukunda ileri bir düzeye eriflmifl ve 

tahvil sahipleri ile alacakl›lar birli¤inin oluflturdu¤unu kabul edip buna uygun bir kanuni düzenlemeye 

kavuflmufltur (‹sv. BK. M. 1157 vd.). Bu ülkede tahvil sahipleri genel kurulu da alacakl›lar birli¤inin en üst 

organ› olarak öngörülmüfltür. ‹sv. BK. m. 1157 uyar›nca, tahviller ‹sviçre’de ikametgâh› olan veya flubesi 

bulunan bir borçlu taraf›ndan bir örnek borçlanma flartlar› ile do¤rudan do¤ruya veya dolayl› olarak halka arz 

edilmek üzere ç›kar›ld›klar› takdirde alacakl›lar kanunen bir alacakl›lar birli¤i teflkil ederler. Al›nan ödünç 

birden çok ise her biri için ayr› alacakl›lar birli¤i meydana gelir. Alacakl›lar birli¤i, kanuni s›n›rlar içerisinde, 

ödünç alacakl›lar›n birlikte ç›karlar›n› korumak için üzere ve özellikle borçlunun s›k›nt›l› duruma düflmesi 

halinde uygun tedbirler almaya yöneliktir (‹sv. BK. m. 1164). Ödünç temsilcisi diye adland›r›lan ve ödünç 

flartlar›nda an›lmak yolu ile atanan özel temsilcilerin aksine sözleflmede bir kay›t yoksa borçlunun da 

mümessili say›l›r. Fakat alacakl›lar genel kurulu birlik için bir ya da daha fazla temsilci seçebilirler (‹sv. BK. 

m. 1158)”.


Türk Ticaret Kanunu sistemi iflte böyle bir sorunu sadece borçlu 

anonim ortakl›k aç›s›ndan ele alan bir sistemdir. Ancak, tahvil sahipleri, 

sermaye piyasas›n›n en az küçük pay sahipleri kadar korunmas› gerekli 

olan unsurlar›d›r. 9 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun görev ve yetkileri 

incelendi¤inde, kurulun tahvil sahiplerinin menfaatlerini korumak için 

de¤il, sadece borçlu ortakl›k yarar›na karar almak için düzenlendi¤i 

ortadad›r. 

Gerçekten Tahvil Sahipleri Genel Kurulu, özel teminat›n azalt›lmas›, 

faiz miktarlar›n›n indirilmesi, ödeme flartlar›n›n de¤ifltirilmesinin 

kararlaflt›r›ld›¤› (TTK. m. 430) sadece borçlu ortakl›k yarar›na kararlar 

alabilmek için toplanabilen bir taviz genel kurulu oldu¤u ortadad›r. Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu’na, borçlu ortakl›k yarar›na kanunda belirtilmifl 

olan bu kararlardan baflka herhangi bir yetki ve hukuki varl›k 

tan›nmam›flt›r. 

Tekinalp’e göre, Türk Ticaret Kanunu baflta olmak üzere bir tak›m 

ülkelerin kanunlar›nda yer alan bu menfaatlere ayk›r› ve hukuka ters 

düflen düzenlemelerin sebebi büyük bir olas›l›kla yine ‹sviçre’dir. Çünkü 

24.06.1874 tarihli özel bir ‹sviçre Kanunu 10 Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu’nun oluflmas›nda çeflitli ülkelere örnek olmufltur. 11 

Gerçekten de, 1874 tarihli ‹sviçre Kanunu yap›l›rken, ne tahvil 

alacakl›lar› korunmak istemifl ne de onlardan bir birlik oluflturmak gayesi 

izlenmifltir. Sadece tek bafl›na tahvil sahibinin sahip oldu¤u haklar› 

k›s›tlamak amaçlanm›fl, bunun için Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’na 

baflvurulmufltur. 12 

Tekinalp’in de ifade etti¤i üzere, ‹sviçre’de birlik çok ayr›nt›l› olarak ve menfaatler dengesini gözetir 

flekilde düzenlenmifl ve hatta -hakl› olarak ve anonim ortakl›klar hukukundaki geliflimlere uygun bir flekildetahvil 

sahiplerinin ç›karlar› önde tutulmufltur. Tahvil sahiplerinin gerek birlik olarak gerek temsilci ile nas›l çift 

tarafl› menfaatleri korudu¤u hakk›nda daha ayr›nt›l› bilgi için bkz. TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu 

ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 214. 

(9) TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 214. 

(10) Bundesgesetz Über Verpfändung und Zwangsliquidation von Eisenbahnen. 

(11) Bu kanun demiryolu iflletmelerinin finansman› için ç›kar›lm›fl tahviller ya da di¤er bir deyiflle 

ödünçlerin, ipotek ile sa¤lanm›fl anaparalar›n›n ya da faizlerinin zaman›nda ödenmemesi halinde, 

alacakl›lara tasfiyeyi isteme hakk›n› veriyordu. Fakat borçlunun temerrüdü nedeni ile Federal Mahkemeye, 

alacakl›lardan biri veya baz›lar› baflvurduklar› zaman Federal Mahkeme, bütün tahvil sahiplerini bir 

toplant›ya ça¤›rmak ve onlar›n tasfiye ya da duruma tahammül etmeye karar almalar›n› istemek zorundayd›. 

Böylelikle, baz› alacakl›lar›n, genel bir zarara sebep olacak flekilde tek bafllar›na hareketleri önlenmek 

istenmiflti. Kanunun temelinde yatan görüfl demiryolu gibi büyük bir yat›r›m› korumak ve bunun finansman› 

için halktan destek almakt›. Kanunun amac›, tahvil sahiplerine tasfiye talebi gibi baz› haklar vermek, fakat 

bu haklar›n› da tek bafllar›na kullanmalar›n› ve böylelikle iflletme için tehlikeli olmalar›n› önlemektir. 

TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 216. 

(12) Bu özel düzenleme ‹sviçre’de daima bir örnek olmak niteli¤ini sürdürmüfl ve örnek 25 Eylül 1917 

Kanunu (Bundesgesetz Über Verpfändung und Eisenbahn und Schiffahrtsunternehmmungen) ile deniz ticareti 

iflletmelerine de geniflletilmifl ve 1918 Verordnung’u ile evrim birli¤e varm›fl ve bugünkü düzenlemeye kadar 

gelinmifltir. Fakat ‹sviçre bir noktadan sonra menfaatleri dengelendirmifl hatta denilebilir ki denge bozulmufl 

ve daha önemli olan alacakl›lar öne geçmifltir. TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya 

Ça¤r›lmas›”, s. 217.


1874 tarihli özel ‹sviçre kanunu yürürlükteki bugünkü kanunda da 

varl›¤›n› devam ettirmektedir (‹sv. BK m.1185). Tekinalp’e göre, bugün 

istisnai bir hüküm olarak kanuna s›k›flm›fl olan ‹sv. BK m.1185 

hükmünün bütün kanunu oluflturan bir model oldu¤u söylenebilir. 

Böylece, 13 Türkiye’nin halen 1874 modelini ve bu modeli oluflturan 

düflünceyi devam ettirdi¤ini ve uygulad›¤›n› söyleyebiliriz. Bu durum ayn› 

zamanda neden birçok ülke gibi Türkiye’de, tahvil alacakl›lar›n›n bir birlik 

teflkil etmediklerini ve neden düzenlemenin tek tarafl› oldu¤unu ortaya 

koyar. 14 

a. Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun Hukuki Niteli¤i 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu, anonim flirketlerin bir organ› de¤ildir. 

Tahvil sahiplerinin ortakl›kla iliflkilerinde bütün tahvil sahipleri için geçerli 

kararlar alabilen ve tahvil sahiplerinden meydana gelen bir kuruldur. Bu 

kurul ancak kanunda öngörülen hallerde karar alabilir ve bu karalar› icras› 

amac›yla temsilci tayin edebilir. 15 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun hukuki niteli¤i ö¤retide 

tart›flmal›d›r. Çünkü TTK m.430 hükmünde, Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu’na toplanarak belli hususlarda karar alma yetkisini tan›makla 

birlikte, ne bu maddede ne de baflka bir maddede tahvil sahipleri aras›nda 

hukuki bir birlik bulundu¤una iflaret eden veya kurulun hukuki 

mahiyetini belirleyen bir hüküm getirmemifltir. Yabanc› hukuklarda da 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun hukuki niteli¤i üzerinde fazlaca 

durulmam›fl ve bir vas›fland›rmaya gidilmemifltir. 16 

Bununla birlikte, Frans›z Hukuku’nda, Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu’nun dernek veya ortakl›k niteli¤i gösterdi¤ini savunan yazarlar›n 

yan› s›ra baz› yazarlar da bunu reddederek, iflasta oldu¤u gibi sui generis 

bir teflekkül oldu¤unu kabul etmektedirler. 17 

Belçika Hukuku’nda da, 

(13) 1874 tarihli bu özel ‹sviçre Kanununun Fransa, Belçika, ‹talya ve Türkiye’yi etkiledi¤i söylenebilir. 

Çünkü 1926 tarihli ETK.’nun tahvillere iliflkin hükümlerine esas olarak, 1882 tarihli ‹talyan Ticaret Kanunu 

kaynakl›k etmifltir ve ETK. m. 420-433 hükümleri aynen bugün yürürlükte olan kanunumu aktar›lm›flt›r. 

TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 217. 

(14) 1842 tarihli ‹talyan Medeni Kanunu, 2415. maddesinde aynen TTK. gibi birliksiz bir genel kurula 

yer vermekle beraber baz› ekler ile düzenlemesini tek tarafl› olmaktan kurtarabilmek gayretini göstermifltir. 

Belçika, tahvil sahiplerine, oy hakk›na sahip olmamakla beraber, anonim ortakl›¤›n genel kuruluna kat›lma, 

tart›flmalarda bulunma, öneriler ileri sürme ve bilgi edinme hakk› tan›m›flt›r (m. 78, 90 vd). Belçika Hukuku 

hakk›nda tahvil sahipleri genel kurulu hakk›nda daha genifl bilgi için bkz. ÖÇAL, “Belçika Hukukunda Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu”, s. 14-17; Fransa ise kararlarda onay sistemini kabul etmifltir. TEK‹NALP, “Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 217. 

(15) O¤uz ‹MREGÜN, Anonim Ortakl›klar, Yenilenmifl 4. Bas›, Yasa Yay›nc›l›k A.fi., ‹stanbul 1989 

(Anonim Ortakl›klar), s. 412; O¤uz ‹MREGÜN, Kara Ticaret Hukuku Dersleri, Genel Hükümler-Ortakl›klar- 

K›ymetli Evrak, 0nikinci Bas›, Filiz Kitabevi, ‹stanbul 2001 (Kara Ticareti), s. 439. 

(16) Halil ARSLANLI, Anonim Ortakl›klar, Umumi Hükümler, Fakülteler Matbaas›, ‹stanbul 1960, s. 295. 

(17) ARSLANLI, s. 295-296.


kurul bir birlik teflkil etmekle birlikte, tüzel kiflili¤e sahip de¤ildir ve sui 

generis bir nitelik tafl›r. 18 

Türk Hukuku’nda Hirsch, tahvil sahiplerinin bir birlik teflkil etti¤ini ilk 

defa savunmufltur. Buna göre, küçük alacakl›lar› bir hukuki birlik olarak 

tan›nmas›, tahvil sahiplerinin genel kurul halinde bir araya gelerek karar 

almas›ndan ileri gelir. Bu nedenle, Hirsch, birli¤i genel kurul dolay›s› ile 

mevcut kabul etmektedir. 19 

Ayn› flekilde, Arslanl› da tahvil sahiplerinin bir birlik teflkil etti¤i 

görüflüne kat›lmaktad›r. Arslanl›’ya göre, kanun aç›kça birlik olarak 

tan›mlamasa dahi, ortak amaç ve menfaatlerini gerçeklefltirmek için bir 

araya gelen bir toplulu¤un birlik olarak nitelendirilecektir. Buna göre, 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu iç iliflkide tahvil sahiplerini bir araya getiren 

iç organ niteli¤inde bir kurul olmas›na karfl›n, d›fl iliflkide bir araya gelme 

amaçlar›n›n farkl› olmas› sebebiyle dernek veya ortakl›k olarak 

nitelendirilebilece¤i akla gelebilir. Ancak, her iki birli¤in yap›s› da Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu’na uymamaktad›r. 20 

Bu yüzden, Kanunda 

düzenlenen birlikteliklere uymayan topluluklara dahil olanlar aras›ndaki 

iliflkilere adi ortakl›k hükümlerinin uygulanmas›n› önermektedir. 21 

Domaniç’e göre, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu, kanunda belirtilen 

flekilde davet edilen ve belli konular› toplant› ile karara ba¤layan ve ayn› 

seriye dahil bütün tahvil sahiplerinin ifltirak edebildi¤i bir alacakl›lar 

birli¤idir. 22 

‹mregün ise, TTK m.430 hükmünde, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’na 

verilmifl olan yetkilerden hareketle, kurulun konkordato alacakl›lar› 

toplant›s›na benzer bir ifllevi oldu¤unu savunmaktad›r. 23 

(18) ÖÇAL, “Belçika Hukukunda Tahvil Sahipleri Genel Kurulu”, s. 14; TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri 

Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 218. 

(19) Ernest H‹RSCH, Ticaret Hukuku Dersleri, Geniflletilmifl ve Gözden Geçirilmifl Üçüncü Bas›, ‹smail 

Akgün Matbaas›, ‹stanbul 1948, s. 544. 

(20) Tahvil sahipleri genel kurulunda amaç ve ortak menfaatler tamamen iktisadidir. Bu yüzden dernek 

olarak nitelendirilemeyece¤i aç›kt›r. Öte yandan, tahvil sahiplerinin amaçlar› kazanç sa¤lamak ve paylaflmak 

da olmad›¤›ndan ortakl›k olarak nitelendirilmesi mümkün de¤ildir. ARSLANLI, s. 297. 

(21) ARSLANLI, s. 298. Tekinalp’e göre de, Arslanl› taraf›ndan savunulan ve belirli unsurlar›n eksikli¤i 

nedeni ile dernek ya da ortakl›k olarak “taazzuv” edemeyen kanuni birliklere adi ortakl›k hükümlerinin 

uygulanmas› görüflü (BK. m. 520-544) kanuni dayana¤› olan bir çözümdür. Ancak ne adi ortakl›k ne de bu 

ortakl›¤›n temsiline iliflkin sistem tahvil sahipleri birli¤ine uyar. Bu hükümlerin intibak ettirilerek uygulanmas› 

yan›nda Tekinalp’e göre ‹sviçre Hukukunda oldu¤u gibi Medeni Kanundaki temsilciden faydalanarak bir 

ödünç temsilcisi yaratma yollar› da aranmal›d›r. Çünkü TTK m. 430’daki temsilci çok s›n›rl› görevlere sahip 

olup, tahvil sahiplerinin ç›karlar›n› yeterince koruyamamaktad›r. Bu konu hakk›nda daha ayr›nt›l› bilgi için 

bkz. TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 218-219; 

TEK‹NALP(Poroy/Çamo¤lu), s. 708. 

(22) Hayri DOMAN‹Ç, Anonim fiirketler, Bilimsel Kitaplar Yay›nevi, ‹stanbul 1978, s. 1043; Hayri 

DOMAN‹Ç, Anonim fiirketler Hukuku ve Uygulamas›, TTK. fierhi II, Yaylac›k Matbaas›, ‹stanbul 1988, s. 1448. 

(23) ‹MREGÜN, Kara Ticareti Hukuku, s. 440; ‹MREGÜN, Anonim Ortakl›klar, s. 412; fiükrü YILDIZ, 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu, Yarg›tay Dergisi, C.XVI, Y›l 1990, S. 4, s. 544. Tahvil Sahipleri Genel


Tekinalp’e göre ise, her ne kadar tarihi oluflum sebepleri, tahvil 

sahiplerinin bir birlik meydana getirdikleri görüflüne uygun düflmese de, 

gerek Ticaret Kanunu’nun ilgili hükümlerinin içyap›s› gerek tahvilin niteli¤i 

bu sonucu zorunlu k›lmaktad›r. Çünkü tahvil temelindeki ayn› (tek) iflleme 

dayan›larak ç›kar›lan, baz› haklar›n kullan›lmas›nda ba¤›ms›z hareket 

olana¤› tan›mayan, bütünlük gösteren bir borcun nominal de¤er kadar 

olan k›sm›n› temsil eden, k›ymetli evrak niteli¤indeki senetlerdir. 24 

Kan›mca, Türk Hukuku’nda da Belçika ve Frans›z Hukuklar›ndaki 

örneklere benzer bir flekilde Tahvil Sahipleri Genel Kurulu kendine özgü 

yap›s›yla tüzel kiflili¤i bulunmayan sui generis bir birlik teflkil etmektedir. 

Tekinalp’in de isabetli olan görüflüne göre, tahvilde yer alan “ayn› (tek) 

iflleme dayanarak ç›kar›lma” ve “bütünlük gösteren borç” unsurlar› tahvil 

sahiplerinin bir birlik oldu¤u sonucunu ortaya koymaktad›r. 25 Ayn› flekilde, 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun belirli yeter say›lar ile (TTK m.431) karar 

ald›¤› konularda (TTK m.430), ba¤›ms›z hareket etme olana¤› ortadan 

kalkmakta ve böylelikle temeldeki tek ifllem etkisini göstermekte ve birlik 

kendili¤inden ortaya ç›kmaktad›r. Bu bak›mdan, Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu’nun hem tahvil sahiplerini hem de ortakl›¤› koruyucu biçimde 

düzenlenmesi gerekirken Türk Ticaret Kanunu sisteminin sorunu sadece 

borçlu ortakl›k aç›s›ndan ele almas›, kurulun alaca¤› kararlar ile tahvil 

flartlar›n› daima ortakl›k aleyhine de¤ifltirece¤ini ortaya koymaktad›r. 

b. Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun Toplant›lar› 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun toplanmas› hususunda TTK m.429 

hükmü, tahvil sahiplerinin toplant›ya daveti, toplant›ya davet konusunda 

yetkili organlar ve icab›nda tahvil sahiplerinin mahkemeye baflvurma 

haklar›n› genel olarak düzenlemifltir. Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun 

toplant›ya daveti, anonim ortakl›k genel kurulunun toplanmas›na iliflkin 

hükümlere at›f yap›lm›flt›r. Buna göre, TTK m.364-369 hükümleri Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu toplant›lar› bak›mdan da uygulama alan› 

bulacakt›r. Ancak iki kurulun toplant›lar› aras›nda baz› farklar mevcuttur. 

Bu bak›mdan, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu toplant›lar›na davet, 

toplant›ya davete yetkililer, toplant›ya davetin flekli, toplant› gündemi, 

toplant› ve karar yetersay›s›, cetvel tanzimi ve oy hakk› afla¤›da ayr› 

bölümler halinde anonim ortakl›k genel kurul toplant›lar› ile karfl›laflt›rmal› 

bir flekilde ayr›nt›l› olarak incelenecektir. 

Kurulu’nun, iflas ve konkordatodaki alacakl›lar toplant›s›na benzetilmesinin tahvil sahipleri aç›s›ndan bir 

katk›da bulunmad›¤›na iliflkin olarak bkz. TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya 

Ça¤r›lmas›”, s. 218. 

(24) Ayn› görüflte bkz. TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 218. 

(25) Birlik görüflü hakk›nda daha ayr›nt›l› bilgi için bkz. TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve 

Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 218.


i. Toplant›ya Davet 

Türk Ticaret Kanunu, genel kurul toplant›lar›n aksine, Tahvil Sahipleri 

Genel Kurulu’nun toplanmas› için belli bir süre öngörmemifltir. 26 

TTK 

m.429 uyar›nca, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu “icab›nda” toplant›ya 

ça¤r›l›r. Baflka bir ifadeyle, bu toplant› her zaman yap›labilece¤i gibi, 

toplant›y› gerektiren herhangi bir sebep yoksa ayn› tertip tahvillerin 

ihrac›ndan itfas›na kadar toplant› yapmak da gerekmemektedir. Buna 

karfl›n, anonim ortakl›k genel kurul toplant›lar›n›n kanunda öngörülen 

sürelerde yap›lmas› gerekir. 27 

Kanunun “icab›nda” ifadesini TTK m.430’da öngörülmüfl hususlar 

hakk›nda belirtilen Tahvil Sahipleri Genel Kurulunun yetki ve görev 

alanlar› içinde s›n›rl› olarak anlamak gerekir. 28 

Buna göre, toplant›ya 

davete yetkililerin TTK. m. 430’da öngörülmüfl haller haricinde Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu’nu toplant›ya davet yetkisi yoktur. 29 

Bu hususlar 

d›fl›nda, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun herhangi bir karar yetkisi 

olmad›¤›ndan genel kurul olarak toplanmas›n›n ba¤lay›c› bir etkisi olamaz. 

Yönetim kurulunun tahvil sahiplerinin anonim ortakl›n gidiflat› hakk›nda 

aç›klamada bulunmas› veya görüfl bildirmesi amac›yla ça¤r›lmas› 

ihtimalinde dahi böyle bir ça¤r› neticesindeki toplant› teknik anlamda bir 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu olarak nitelendirilemez. 

ii. Toplant›ya Davete Yetkililer 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu, tahvil borçlusu anonim ortakl›¤›n 

yönetim kurulu ve denetçileri taraf›ndan toplant›ya ça¤r›l›r. Ayr›ca, 

tedavülde bulunan tahvillerin 30 bedelleri tutar›n›n beflte birine sahip olan 

tahvil sahiplerinin talebi ile de yönetim kurulu veya denetçilerin Tahvil 

(26) TTK m. 364 hükmüne göre, anonim ortakl›klar, ola¤an ve ola¤anüstü olmak üzere iki flekilde 

toplan›rlar. Ola¤an genel kurul, her hesap devresi sonundan itibaren üç ay içinde ve en az y›lda bir defa 

toplan›r. Ola¤anüstü genel kurul toplant›lar› ise, TTK. m. 364/f.3 hükmüne göre, gerekli hallerde veya TTK. m. 

355 hükmüne göre, “zaruri ve müstacel sebepler ç›kt›¤› takdirde” her zaman yap›labilir. 

(27) Ürgüplü’ye göre, bir anonim ortakl›k sadece ola¤an genel kurul toplant›lar›yla yetinebilir ve hiçbir 

ola¤anüstü genel kurul toplant›s› yapmayabilir. Bu bak›mdan anonim ortakl›k ola¤anüstü genel kurul 

toplant›lar› ile tahvil sahipleri genel kurulu aras›nda bir benzerlik oldu¤u ileri sürülebilir. Mehmet ÜRGÜPLÜ, 

“Ticaret Kanununun 429. Maddesinin Gere¤i Olarak Anonim Ortakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin Hükümlerin 

Tahvil Sahipleri Genel Kuruluna Uygulamas›”, Halil Arslanl› An›s›na Arma¤an, ‹stanbul Üniversitesi Fakülteler 

Matbaas›, ‹stanbul 1978, s. 678. 

(28) ÜRGÜPLÜ, “Anonim Ortakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin Hükümlerin Tahvil Sahipleri Genel Kuruluna 

Uygulanmas›”, s. 680-681; YILDIZ, s. 546. 

(29) TTK m. 430 hükmünde “Umumi Heyetin Selahiyetleri” bafll›¤› alt›nda s›n›rl› flekilde say›lan befl bent 

afla¤›da bölüm c’de incelenmifltir. 

(30) “Tedavülde bulunan tahvil” kavram› ile ifade edilen ortakl›¤›n mülkiyetinde bulunmayan 

tahvillerdir. Ortakl›¤›n satamad›¤› veya baflka sebeple elinde bulundurdu¤u tahviller, toplant›ya davet 

aç›s›ndan etkili de¤ildir. Toplant›dan önce yap›lan devir, genellikle muvazaa olarak nitelendirmeye müsait 

oldu¤undan ne toplant›ya davette ne de oy yetersay›lar›n›n hesaplanmas›nda dikkate al›nmamal›d›r. 

Ayn› kavrama ‹sviçre Hukukunda da yer verilmifltir. Tedavülde bulunan tahvil kavram› orada ‹sv. BK. 

m. 1172 ve 1167. ile birlikte düflünülerek saptan›r. 1176/f.1 uyar›nca, tedavülde bulunan sermayenin


Sahipleri Genel Kurulu’nu toplant›ya davet etmesi zorunludur. Bu 

zorunluluk yerine getirilmemiflse, mahkeme kendisinden toplant›ya davet 

hakk›nda talepte bulunan tahvil sahiplerini de ça¤r› için yetkilendirebilir 31 

(TTK m.429). 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nu toplant›ya davet yetkisi, TTK m.429 

hükmünde toplant›ya davete iliflkin yönetim kuruluna herhangi bir öncelik 

hakk› tan›nmaks›z›n denetçilere da ayn› yetki verilerek düzenlenmifltir. 

Baflka bir ifadeyle, toplant›ya davet yetkisi, aralar›nda hiyerarflik bir s›ra 

gözetilmeksizin yönetim kurulu ile denetçilere ayn› düzeyde tan›nm›flt›r. 32 

Buna göre, denetçiler de yönetim kuruluna baflvurmaya veya onun toplant› 

ça¤r›s›n› ihmal etmesini beklemeye gerek kalmaks›z›n Tahvil Sahipleri 

Genel Kurulu’nu “icab›” halinde toplant›ya ça¤›rabilirler. 33 

Anonim ortakl›k genel kurulunu toplant›ya davetten farkl› olarak, 

denetçilerin Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nu toplant›ya davet yetkisi, TTK 

m.353/f.2b.5 ve TTK m.355 hükmünde öngörüldü¤ü gibi s›n›rland›r›lmam›flt›r. 

34 Bu yetkinin do¤abilmesi için sadece TTK m.430’da say›lan hallerle 

s›n›rl› olarak “icab› halin” mevcudiyeti yeterlidir. 35 

Tedavülde bulunan tahvillerin bedelleri tutar›n›n 1/5’ine sahip 

olanlar›n talebi ile yönetim kurulu veya denetçilerin Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu’nu toplant›ya davet etmesi zorunludur. 36 Tahvil bedellerinin 1/5 

oran›ndaki az›nl›k, tahvil sahipleri toplant›s›na yönelik bu iki organdan 

herhangi birine talepte bulunabilir. Bu talebin göz önüne al›nmamas› 

durumunda ise tahvil bedellerinin 1/5 oran›ndaki az›nl›¤›n mahkemeye 

baflvurma yetkisi do¤ar. 

Ancak, TTK. m. 429 hükmünün aynen uygulanmas› halinde yönetim 

kuruluna baflvuran 1/5 oran›ndaki az›nl›¤›n, talepleri yerine getirilmez ise 

denetçilere de baflvurulmas› gerekece¤i ve ancak onlar›n da faaliyete 

geçmemesi halinde mahkemeye baflvuru imkan›n›n do¤abilece¤i 

saptanmas›nda oy hakk› vermeyen tahviller hesaba kat›lmaz. Bir tahvilin malikinin veya onun mümessilinin 

ve tahvilin üzerinde intifa hakk› var ise, intifa hakk› sahibinin oy hakk› vard›r (‹sv. BK. m. 1167). Borçlunun 

mülkiyetinde olan ve onun intifas›na tabi olan tahviller oy hakk› vermezler. Borçluya ait tahviller rehin edildi¤i 

takdirde rehin alan alacakl› tahvillerin zilyedidir. Tahviller üzerinde rehin veya hapis hakk›n›n bulunmas› 

bunlar›n malikinin oy hakk›n› ortadan kald›rmaz (isv. BK. m. 1167). Buna göre ‹sviçre’de oy hakk› olan 

tahviller tedavülde kabul edilir. Tedavülde bulunan tahvil kavram› hakk›nda ayr›nt›l› bilgi için bkz. TEK‹NALP, 

“Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 218-219. 

(31) Tahvil sahipleri toplant›s›na iliflkin talebin yerine getirilmemesi, yönetim kurulu üyelerinin veya 

denetçilerin sorumlulu¤una neden olabilir (TTK. m. 336 vd.). 


Uygulanmas›”, s. 684; TEK‹NALP(Poroy/Çamo¤lu), s. 708-709. 


Uygulanmas›”, s. 681. 

(34) ARSLANLI, s. 300. 

(35) YILDIZ, s. 546. 


Uygulanmas›”, s. 681; YILDIZ, s. 546.


düflünülebilir. Bir di¤er ihtimal ise, önce denetçilere baflvuran 1/5 oran›ndaki 

az›nl›¤›n talepleri göz önüne al›nmaz ise mahkemeye baflvurmadan 

önce yönetim kuruluna baflvurmas›n›n gerekip gerekmedi¤idir. 37 

Ürgüplü’ye göre, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu toplant›s› talebinde 

bulunan tedavüldeki tahvil bedellerinin 1/5 oran›ndaki azl›¤›n bu 

toplant›y› düzenlemek için mahkemeye baflvurmadan önce ayn› derecede 

yetkiye sahip di¤er organa baflvurmas› daha yerindedir. Çünkü mahkemeye 

baflvurma, tahvillerin rehni vb. gibi sonuçlanmas› uzun aflamalar içeren 

bir süreçtir ve dolay›s›yla mahkemeye baflvurmadan önce ayn› derecede 

yetkiye sahip di¤er organa baflvurmas› ve bu organ›n da ihmali halinde 

mahkemeden izin al›nmas› yoluna gidilmesi çok daha pratik bir yol 

olacakt›r. 38 

Kan›mca, TTK m.429 mahkemeden izin için anonim ortakl›k genel 

kurulunun toplant›ya daveti hakk›ndaki hükümlere at›fta bulunmakla 

beraber yönetim kuruluna ve denetçilere baflvurmada hiyerarflik bir s›ra 

gözetmeyerek her iki organa da eflit yetki vermifltir. Bunun yan› s›ra, 

denetçilerin, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nu toplant›ya davet etmeleri 

için de yönetim kurulunun ihmali veya zaruri ve müstacel sebeplerin 

varl›¤›n› aramam›flt›r. Bu sebeple tahvil bedellerinin 1/5 oran›ndaki 

az›nl›¤›n toplant› talebinin söz konusu organlar›n herhangi birisi 

taraf›ndan göz önüne al›nmamas› halinde tahvil sahiplerinin toplant›ya 

ça¤r›lmas› amac›yla söz konusu talepte bulunanlar ortakl›k merkezinin 

bulundu¤u yerdeki Türk Ticaret Mahkemesi’ne baflvurulabilir (TTK m.367). 

Az›nl›¤›n mahkemeye baflvurmas› ile ilgili di¤er bir sorun da, TTK 

m.356’da öngörülmüfl olan teminat› mahkemeye yat›r›p yat›rmayacaklar› 

ve yat›racaklarsa bunun miktar›n›n ne olaca¤›d›r. Hemen belirtelim ki, 

zaten ortakl›k yarar›na kararlar almaktan baflka bir yetkisi olmayan Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu’nun toplanabilmesi için, tahvil sahiplerinin 

mahkemeye belli bir teminat yat›rmas› a¤›r bir yükümlülüktür. Ö¤retide bu 

konuda iki görüfl hakimdir. 

Tekinalp, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu toplant›s›na TTK m.429’un atf› 

sebebiyle, TTK m.367 ve 356 örnekseme yoluyla uygulanaca¤›ndan 

teminat›n yat›r›lmas› gerekti¤ini ve teminat›n miktar›n›n da 1/10 yerine 

az›nl›¤›n toplant› talebi ile mahkemeye baflvurmas› için gerekli olan 

tedavüldeki tahvillerin 1/5 (%20) oran›nda teminat yat›r›lmas› gerekti¤i 

görüflündedir. 39 

(37) Bu konu hakk›nda farkl› görüfller için bkz. ÜRGÜPLÜ, “Anonim Ortakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin 

Hükümlerin Tahvil Sahipleri Genel Kuruluna Uygulanmas›”, s. 685; YILDIZ, s. 547. 

(38) Bu görüfl hakk›nda daha genifl bilgi için bkz. ÜRGÜPLÜ, “Anonim Ortakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin 

Hükümlerin Tahvil Sahipleri Genel Kuruluna Uygulanmas›”, s. 685. 

(39) TEK‹NALP (Poroy/Çamo¤lu), s. 709; TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya 

Ça¤r›lmas›”, s. 258.


Y›ld›z da Tekinalp’in görüflünü destekleyerek, tahvil sahipleri için 

büyük sak›ncalar ihtiva eden kurulun toplanmas›nda, az›nl›¤›n yetki 

alabilmek için teminat yat›rmas›n› a¤›r bir yükümlülük olarak 

de¤erlendirmekle beraber yollama yap›lan kanun hükmünün oran› %10 

olarak belirtilmifl oldu¤una göre, 1/5 az›nl›k için teminat›n %20 olarak 

uygulanmas› gerekece¤ini ileri sürmektedir. 40 

Ürgüplü ise, her iki genel kurulun niteli¤inin ve onlar› meydana getiren 

kifliler statüsünün farkl› olmas› sebebiyle kanunun, görüflüne göre hatal› 

bir flekilde koydu¤u Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun mahkeme izniyle 

toplant›ya ça¤r›lmas› halinde, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu için teminat 

mecburiyetinin a¤›rlaflt›r›lmadan 1/10 olarak uygulanmas›n›n daha 

yerinde olaca¤›n› savunmaktad›r. 41 

Kan›mca, Y›ld›z’›n da yerinde olarak belirtti¤i üzere her ne kadar 

az›nl›¤›n, teminat yat›rmas› zaten sadece borçlu ortakl›k yarar›na kararlar 

alabilen Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun toplanmas› için a¤›r bir 

yükümlülük olarak de¤erlendirsek de Tekinalp’in görüflüne kat›larak, TTK 

m.429’un atf› sebebiyle, TTK m.367 ve 356 örnekseme yoluyla uygulanaca- 

¤›ndan teminat›n miktar›n›n 1/10 yerine az›nl›¤›n toplant› talebi ile 

mahkemeye baflvurmas› için gerekli olan tedavüldeki tahvillerin 1/5 (%20) 

oran›nda teminat yat›r›lmas› Kanunun aç›k hükmü uyar›nca gerekmektedir. 

Anonim ortakl›k genel kurulunun ortakl›k sermayesinin 1/10’una 

sahip pay sahipleri taraf›ndan toplant›ya ça¤r›lmas› veya gündeme madde 

eklenmesi talebinde (TTK m.366) gerektirici sebeplerin “yaz›l› olarak” 

bildirilmesi zorunlu oldu¤u halde, TTK m.429 hükmünde tahvil sahipleri 

için bu zorunluluk öngörülmemifltir. Buna göre, denetçiler yönetim 

kurulunun ihmali halinde genel kurulu ola¤an veya ola¤anüstü toplant›ya 

davet etmeye yetkilidir (TTK m.355/b.8). 

Tekinalp ise, bu yönde bir taleple karfl›laflan yönetim kurulu veya 

denetçiler Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nu toplant›ya ça¤›rmazlarsa, 

azl›¤›n mahkemeye baflvurma yetkisinin do¤aca¤›n›, mahkemenin ise azl›k 

taraf›ndan gelecek bir talebi inceleyerek bu iste¤i kabul veya red 

konusunda karar verecektir. Mahkemedeki talebin baflar›l› olabilmesi için 

(40) YILDIZ, s. 548. 

(41) Tahvil sahibi, pay sahibinin aksine ortakl›k kar›ndan pay almayan, sadece belli bir miktar paray› 

faiz ve belli menfaatler karfl›l›¤›nda belirli bir süre için ortakl›¤a borç olarak vermifl kiflidir. Öte yandan, kanun, 

ortakl›k genel kurulunun aksine tahvil sahipleri genel kurulunun toplanmas› için belli bir süre veya zorunluluk 

öngörmemifltir. Kurulun toplant›ya ça¤r›lmas› ise, tamamen kendi d›fl›nda oluflan yönetim kurulu ve denetçiler 

taraf›ndan, gerekli görülmesi halinde yap›lmaktad›r. Bu görüfl hakk›nda daha genifl bilgi ve tart›flma için bkz. 

ÜRGÜPLÜ, “Anonim Ortakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin Hükümlerin Tahvil Sahipleri Genel Kuruluna 

Uygulanmas›”, s. 686-689.


daha bafllang›çta, gerektirici sebeplerin yaz›l› bir flekilde ileri sürülmesinin 

daha do¤ru olaca¤›n› savunmaktad›r. 42 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun yetkilerinin TTK m.430 ile 

s›n›rlanm›fl oldu¤u ve ilgili maddede belirtilen hususlar d›fl›nda karar alma 

yetkinsin bulunmad›¤› göz önünde tutulursa, toplant› hususunda azl›k 

taraf›ndan gelecek bir talebin ancak bu s›n›rl› konulara dayanabilece¤i 

ortaya ç›kmaktad›r. Bir baflka ifadeyle, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu TTK 

m.430/b.5 hükmünde say›lan hususlar›n d›fl›nda toplansa bile toplant›dan 

hukuken geçerli bir sonuç al›namaz. 

Bu sebeple, durum mahkemeye intikal etti¤inde, Ürgüplü’ye göre, 

mahkemenin ilk ifli gerektirici sebebi incelemek ve TTK m.430 çerçevesi 

d›fl›nda bir konuda toplant› talep ediliyorsa bu talebi herhangi baflka bir 

inceleme yapmaya gerek duymaks›z›n red edecektir. Hatta, anonim ortakl›k 

bofluna zaman kayb› ve masraf› u¤ramas›n› engellemek amac›yla az›nl›¤›n 

yönetim kurulu veya denetçilere yönelik toplant› talebinde TTK m.430 

hükmünde öngörülen gerektirici sebepleri bildirmesi zorunlulu¤unu 

aramak yerinde olacakt›r. 43 

Tahvil sahipleri, sadece, toplant› yap›lmas› hususundaki taleplerinin 

gerek yönetim kurulu ve gerekse denetçiler taraf›ndan reddedilmesi halinde 

de¤il, yönetim kurulu veya denetçilerin toplant› talebine hiç cevap 

vermemesi, amac›n elde edilmesinin imkâns›z oldu¤u bir zamanda toplant› 

ça¤r›s›n›n yapmas› veya uygun olmayan bir yerde toplant› yap›lmas›n›n 

kararlaflt›r›lmas› hallerinde de, yine mahkemeye baflvurabilirler. 44 

Ayr›ca, 

her tahvil sahibi ortakl›¤›n merkezinin bulundu¤u yerdeki Ticaret 

Mahkemesine baflvurarak bu toplant›lar›n yap›lmamas› için tedbir 

koydurabilece¤i gibi, böyle toplant›larda al›nan kararlar›n iptalini de 

isteyebilir. 45 

Ticaret Kanunu’nda Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun düzenlendi¤i 

TTK m.429-432 maddeleri aras›nda, tasfiye memurlar›n›n genel kurulu 

toplant›ya ça¤›rabilecekleri konusunda herhangi bir hüküm bulunmamaktad›r. 

Ancak, TTK m.450/f.1’in TTK m.219/f.2 hükmüne yollamas› 

uyar›nca tasfiye halindeki ortakl›¤›n yönetim ve temsil organ› tasfiye 

memurlar›d›r. 46 

(42) TEK‹NALP (Poroy/Çamo¤lu), s. 709. 

(43) ÜRGÜPLÜ, “Anonim Orakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin Hükümlerin Tahvil Sahipleri Genel Kuruluna 


(44) ‹smail DO⁄ANAY, Türk Ticaret Kanunu fierhi, C.II, Geniflletilmifl 4. Bas›, Madde 420-815, Beta 

Yay›nevi, ‹stanbul 2004, s. 1267. 

(45) TEK‹NALP (Poroy/Çamo¤lu), s. 708. 




Öte yandan, tahvil kavram›n›n, anonim ortakl›¤›n temin etti¤i bir borç 

oldu¤u ve tahvil sahiplerinin anonim ortakl›k karfl›s›nda alacakl› 

durumunda bulunduklar› göz önünde tutulursa Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu’nun toplant›ya ça¤›rmaya tasfiye memurlar›n›n da yetkili olduklar› 

sonucuna var›labilir. 47 Ayr›ca, bu tasfiye memurlar› için bir görevdir, çünkü 

tasfiye memurlar› TTK m.445/f.1 uyar›nca alacakl› olduklar› ortakl›k 

defteri ve di¤er belgelerden anlafl›lanlar› ça¤›rmakla görevlidirler. 

iii. Toplant›ya Davetin fiekli 

Tahvil sahiplerinin toplant›dan haberdar edilmesi hakk›nda, kanun 

koyucu tahviller aç›s›ndan özel bir düzenleme getirmemifltir. Bu nedenle, 

TTK m.429 hükmünün atf› gere¤i, davetin flekli konusunda TTK m.368’da 

düzenlenen anonim ortakl›k genel kurulunun davet flekli hakk›ndaki 

hükümler uygulanacakt›r. 

Buna göre, toplant›ya davet hem anonim ortakl›¤›n anasözleflmesinde, 

anonim ortakl›k genel kurulu toplant›s›n›n yap›lmas› için öngörülen 

flekilde, TTK m.37 hükmünde belirtildi¤i gibi, Ticaret Sicil Gazetesi’nde 

toplant› günü hariç olmak üzere en az iki hafta önce ilan edilmelidir. 48 

Anasözleflme, ortakl›¤a ait ilanlar›n ne flekilde yap›laca¤› hususunu ihtiva 

etti¤inden tahvil sahipleri de toplant›dan haberdar olabileceklerdir. Ayr›ca, 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’na ait ilanlar›n hangi gazetede ve ne flekilde 

yap›laca¤›n›n TTK m.425 uyar›nca düzenlenen izahname ile de belirtilmesi 

faydal› olacakt›r. 49 

Toplant› günü ve gündemi nama yaz›l› pay senedi ve tahvil sahiplerine 

ve hamiline pay senedi veya tahvil sahibi olup da bunlardan birini yerleflim 

yeri adresi ile birlikte ortakl›¤a tevdi eden pay ve tahvil sahiplerine 

taahhütlü mektupla bildirilir. Davet mektuplar› da herhalde en geç ilan 

günü postaya verilmelidir. 50 

Talebin flekli konusunda ise, TTK m.366 hükmünde öngörülen 

“gerektirici sebeplerin yaz›l› olarak bildirilmesi zorunlulu¤u” TTK m.429 

hükmünde bulunmamaktad›r. Tekinalp ise, bu yönde bir talepte karfl›laflan 

yönetim kurulu veya denetçilerin Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nu 

toplant›ya davet etmekten kaç›nmalar› halinde, az›nl›¤›n mahkemeye 


Uygulanmas›”, s. 682-683. 

(48) Mehmet ÜRGÜPLÜ, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu Kararlar›n›n ‹ptali”, ‹ktisat ve Maliye Dergisi, Y›l 

1979, C. XXVI, S.1-12, s. 338; ÜRGÜPLÜ, “Anonim Orakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin Hükümlerin Tahvil Sahipleri 

Genel Kuruluna Uygulanmas›”, s. 689; YILDIZ, s. 548. 

(49) Ayn› görüflte bkz. ÜRGÜPLÜ, “Anonim Orakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin Hükümlerin Tahvil Sahipleri 

Genel Kuruluna Uygulanmas›”, s. 689. 

(50) Ayn› görüflte bkz, ÜRGÜPLÜ, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu Kararlar›n›n ‹ptali”, s. 338; ÜRGÜPLÜ, 

“Anonim Orakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin Hükümlerin Tahvil Sahipleri Genel Kuruluna Uygulanmas›”, s. 689.


götürecekleri taleplerin baflar›l› olabilmesi için talebin yaz›l› olmas›n›n 

sisteme daha yatk›n olaca¤› görüflündedir. 51 

Kan›mca, Tekinalp’in görüflü isabetlidir. Çünkü az›nl›k böyle bir talepte 

mahkemeye gidece¤ine göre, mahkeme ilk olarak ortakl›k organlar›n›n bu 

konudaki görevlerini yerine getirip getirmedi¤ini de¤erlendirecektir. 

Mahkemede talebin baflar›l› olabilmesi için daha bafllang›çta, gerektirici 

sebepleri bildiren yaz›l› bir baflvuru yap›lm›fl olmas›, ispat aç›s›ndan daha 

do¤rudur. 

iv. Toplant› Gündemi 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nu toplant›ya davet için verilen ilan veya 

davet mektubunda, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nu toplant›ya ça¤›ran 

organ taraf›ndan gündemi de belirtilir. Bu toplant›n›n gündeminin 

s›n›rlar›n› TTK m.430’da say›lan Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun görev 

ve yetkileri belirleyecektir. 52 

Bu toplant›da, befl bend halinde say›lan 

hususlardan bir veya birkaç› görüflülebilece¤i gibi, hepsi de görüflülebilir. 

Ancak, toplant›da hangi hususun görüflülece¤i hem toplant› gündeminde 

belirtilmeli hem de ilan edilmelidir. 

Maddede say›lanlar d›fl›nda baflka bir husus gündeme giremez, 

girmiflse yok hükmündedir. 53 TTK m.430’da tahdidi olarak say›lan ve Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu gündemini s›n›rlayan hususlar d›fl›nda her nas›lsa 

genel kurulda bir karar al›nm›fl ise bu karar tahvil sahiplerini 

ba¤lamayacak ve yoklukla malul olacakt›r. 54 

TTK m.429, tahvil sahiplerinin toplant›ya davet merasimi hakk›nda 

anonim ortakl›k genel kurul toplant›lar›na yollamas›n›n di¤er bir sonucu, 

TTK m.370’de düzenlenen ça¤r›s›z genel kurul toplant›s›n›n Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu toplant›s›na da uygulanacakt›r. 55 

Baflka bir 

ifadeyle, bütün tahvil sahipleri veya temsilcilerinin aralar›ndan biri itiraz 

(51) TEK‹NALP (Poroy/Çamo¤lu), s. 708. TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya 

Ça¤r›lmas›”, s. 219. Ayn› görüflte olan Ürgüplü, az›nl›¤›n tahvil sahipleri genel kurulunu toplant›ya ça¤›rmas› 

halinde TTK. m. 366 hükmünden farkl› olarak TTK 429 uyar›nca gerektirici sebepleri yaz›l› olarak bildirme 

zorunlulu¤unu flart koflmamas› hususunun kanuni bir eksiklik oldu¤u görüflündedir. ÜRGÜPLÜ, “Anonim 

Orakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin Hükümlerin Tahvil Sahipleri Genel Kuruluna Uygulanmas›”, s. 682. 

(52) Arslanl›’ya göre, toplant› gündemi konusunda kanunda aç›kl›k bulunmad›¤› gibi, anonim ortakl›k 

genel kuruluna da yollama yap›lmad›¤› görüflündedir. Bu konuda daha genifl bilgi için bkz. ARSLANLI, s. 300. 

Bu görüfle, Ürgüplü’nün de ifade etti¤i gibi, TTK. m. 429’un TTK. m. 368’e yollamas› sebebiyle kat›lmak 

mümkün de¤ildir. ÜRGÜPLÜ, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu Kararlar›n›n ‹ptali”, s. 338-339. 

(53) Burada da anonim ortakl›k genel kurul gündeminden bir fakl›l›k söz konusudur. TTK. m. 369/f.5 

hükmüne göre, “lüzumlu görülen sair hususlar” gündeme konur hükmüyle, görüflülecek konularda bir 

serbestlik getirdi¤i halde tahvil sahipleri genel kurulu gündeminin TTK. m. 430 ile kesin bir flekilde 

s›n›rlanm›flt›r. ÜRGÜPLÜ, “Anonim Orakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin Hükümlerin Tahvil Sahipleri Genel Kuruluna 


(54) ÜRGÜPLÜ, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu Kararlar›n›n ‹ptali”, s. 340. 




da bulunmad›¤› takdirde, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu toplant›s›n›n da 

TTK m.370 hükmünden faydalanarak toplant›ya davet hakk›ndaki 

merasime riayet etmeksizin toplanma imkan› vard›r. 56 

Bu durumun günümüzde uygulanmas› çok zor olmakla birlikte 

imkâns›z de¤ildir. Tahvil ihraç eden flirket tahvil ihraç s›n›r› içinde üç dört 

y›l birbirinden farkl› tahvil ihraç etmiflse, alacakl› say›s› az olan serinin 

ortaklar› ça¤r›s›z genel kurul toplant›s› yapabilirler. 57 Esasen, bütün tahvil 

sahipleri toplant›da mevcut olup, arlar›ndan hiçbiri itirazda bulunmad›ktan 

sonra ilan, davet mektubu, gündemin bildirilmesi gibi tahvil 

sahipleri toplant› tarihinden ve toplant›n›n sebebinden haberdar etme 

gayesi güden kurallara uyulmas›na herhangi bir gerek kalmamaktad›r. 58 

v. Toplant› ve Karar Yetersay›s› 

Türk Ticaret Kanunda, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun toplant› 

karar yetersay›s› düzenlemekle birlikte, toplant› yetersay›s›na iliflkin 

herhangi bir hüküm bulunmamas› ö¤retide hakl› olarak elefltirilmifltir. 59 

Tekinalp’e göre, TTK. sistemi ayr› bir toplant› yetersay›s›n›n varl›¤›n› 

kaç›n›lmaz duruma getirmez. Çünkü karar yetersay›s›na iliflkin maddede, 

toplant›da bulunan sahipler de¤il, fakat tedavülde olan tahviller esas 

al›nm›flt›r. 60 

Karar yetersay›lar›nda, TTK m.431 hükmünde ikili bir düzenleme 

yap›lm›flt›r. Buna göre, TTK m.430 hükmünün 1, 2, 3 ve 4. bentlerinde 

öngörülen kararlar›n al›nabilmesi için karar yetersay›s›, tedavülde bulunan 

tahvillerin üçte ikisini temsil eden tahvil sahiplerinin oyu flartt›r. Bu 

durumda, gündeminde bu nitelikte karar bulunan bir Tahvil Sahipleri 

Genel Kurulu’nda en az bu kadar tahvil sahibinin olmas› flartt›r. Bunun 

gibi, ayn› maddenin 5. bendindeki di¤er düzenlemede temsilci tayini için 

tedavülde bulunan tahvillerin yar›s›n› temsil eden tahvillerin sahiplerinin 

oyu hem toplant› yap›labilmesi hem de karar al›nabilmesi için gerekli 

oldu¤u belirtilmifltir. 

Her iki durumda da toplant› yetersay›s› ayn› flekilde en az karar 

yetersay›s› oran›nda olmas› gerekecektir. Bu yetersay›lar› temsil edenden 

daha az tahvil sahiplerinin bulunmas› halinde, karar al›nmayaca¤› göre 

toplant› yetersay›lar›n›n da bu flekilde kabul edilmesi makuldür. 

(56) Orhan Nuri ÇEV‹K, Anonim fiirketler, Güncellefltirilmifl 4. Bask›, Seçkin Yay›nevi, Ankara 2002, s. 

551-552. 

(57) YILDIZ, s. 550. 



(59) ARSLANLI, s. 301; ‹MREGÜN, Anonim Ortakl›klar, s. 413; TEK‹NALP, Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulunun Görev ve Yetkileri, s. 257. 

(60) Ünal TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulunun Görev ve Yetkileri”, ‹ktisat ve Maliye Dergisi, C. 

XVII, S. 5, A¤ustos 1970, s. 258.


Tahvil Sahipleri Genel Kurulu toplant›lar›nda geçerli kararlar 

al›nabilmesi için yukar›daki yetersay›lara uyulmas› gerekir. Bu yetersay›- 

lara uyulmamas› veya toplant›da temsil edilme hakk› bulunmayan tedavül 

d›fl› tahvillerin oylamaya kat›lmas› ile söz konusu yetersay›lar temin edilmifl 

ise, al›nan karalar bütün tahvil sahiplerini ba¤lay›c› bir genel kurul karar› 

olmayacakt›r. 61 

Yetersay›lar›n hesaplanmas›nda tahvil sahiplerinin sahip 

olduklar› tahvillerin de¤eri dikkate al›nacakt›r. 

Görüldü¤ü üzere, TTK 340. maddenin ilk dört bendinde a¤›rlaflt›r›lm›fl 

bir yetersay› öngörmüfltür. ‹lk dört bendin özelli¤i, Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu’nun ortakl›k yarar›na alaca¤› kararlar› düzenliyor olmas›d›r. 

Gerçekten, bu yetkiler ortakl›k ve tahvil sahipleri aras›ndaki ödünç 

sözleflmesinin koflullar›n› borçlu ortakl›k lehine de¤ifltirilmesine sebep 

olacak hükümlerdir. Bu sebeple, Kanunun bu de¤iflikli¤i a¤›rlaflt›r›lm›fl bir 

yetersay›ya ba¤lam›fl olmas› oldukça isabetlidir. 

Tasar›da bu yetersay›lara iliflkin önemli de¤ifliklikler TTKT m.504 

hükmünde yap›lm›flt›r. 62 

Tahvil ç›karma konusunda genel kurul karar›, 

TTKT 421. maddesinin üçüncü ve dördüncü f›kralar›na yap›lan at›fla 

hükmün son flekline göre, “…sermayenin en az yüzde yetmiflbeflini 

oluflturan paylar›n sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylar›yla al›n›r” 

(TTKT m.421/f.3). “…öngörülen nisaplara ilk toplant›da ulafl›lamad›¤› 

takdirde izleyen toplant›larda da ayn› nisap aran›r.” (TTKT m.421/f.4). 

Buna göre, TTKT m.421/f.3 hükmünde hem toplant› hem de karar 

yetersay›lar› öngörülmüfl ve her ikisi için de tek bir yetersay› kabul 

edilmifltir. 63 

Tasar› mevcut yetersay›lar› oldukça a¤›rlaflt›rmakla birlikte 504. 

maddenin üçüncü cümlesinde bu yetersay›lar›n anasözleflme ile de¤ifltirilebilece¤i 

belirtilmektedir. Ancak, madde gerekçesinde de belirtildi¤i üzere, 

anasözleflmede farkl› yetersay› öngörülebilece¤ine iliflkin hüküm hem 

hafifletici hem de a¤›rlaflt›r›c› yetersay›lar› kapsamaktad›r. 64 

Menkul 

de¤erlerin ç›kar›lmas›nda kolayl›k sa¤lanmas›n›n yararl› olaca¤› 

(61) ÜRGÜPLÜ, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu Kararlar›n›n ‹ptali”, s. 339. 

(62) TTKT m. 504’e göre, “Her çeflidi ile tahviller, finansman bonolar›, varl›¤a dayal› senetler, iskonto 

esas› üzerine düzenlenenler de dâhil di¤er borçlanma senetleri, alma ve de¤ifltirme hakk›n› haiz senetler ile 

her çeflit menkul k›ymetler, aksi kanunlarda öngörülmedikçe, ancak genel kurul karar› ile ç›kar›labilirler. 

Genel kurul bu karar›, kanunlarda farkl› bir düzenleme yoksa, 421 inci maddenin üçüncü ve dördüncü f›kras› 

hükümlerine göre verir. Esas sözleflme farkl› bir nisap öngörebilir. Genel kurul karar›n›n ç›kar›lacak menkul 

k›ymete iliflkin, gerekli bütün hüküm ve flartlar› içermesi gerekir. Genel kurul karar›n› yönetim kurulu yerine 

getirir. Bu hükme tâbi menkul k›ymetler hamiline veya emre yaz›l› ve itibarî de¤erli olabilir. ‹tibarî de¤er genel 

kurul ve yetkilendirilmifl olmas› hâlinde yönetim kurulunca belirlenir. Borçlanma senetlerinin bedellerinin 

nakit olmas› ve teslimi an›nda tamamen ödenmesi flartt›r.” 

(63) Bunun yerinde olmad›¤› yönünde bkz. MORO⁄LU, s. 135. 

(64) Acar’a göre, bir yandan mevcut nisaplar› ciddi flekilde a¤›rlaflt›r›rken, di¤er yandan bu nisaplar›n 

anasözleflme ile bertaraf edilmesine imkân tan›mak pek tutarl› görünmemektedir. “Alt komisyon taraf›ndan 

yap›lan düzeltme “421. maddenin birinci f›kras›na göre verir. Esas sözleflme farkl› bir nisap öngörebilir”


düflüncesiyle kanunda öngörülenden daha düflük yetersay› ile karar 

al›nabilmesine olanak sa¤lanm›flt›r. 65 Mevcut TTK sisteminde, bu yetersay›lar›n 

anasözleflme ile a¤›rlaflt›r›labilece¤i fakat hafifletilemeyece¤i kabul 

edilmektedir. 

Kan›mca, bir yandan mevcut nisaplar› ciddi flekilde a¤›rlaflt›r›rken, 

di¤er yandan bu nisaplar›n anasözleflme ile bertaraf edilmesine imkân 

tan›mak kanun yapma tekni¤i aç›s›ndan pek tutarl› görülmemektedir. 

Çünkü kanunda belirlenen Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun toplant› ve 

karar yetersay›lar›n›n a¤›rlaflt›rabilme ve hafifletebilme imkân›n› ayn› anda 

tahvil ç›karan ortakl›¤a tan›mak, ortakl›¤a bu konuda düzenleme serbestîsi 

tan›maktan farks›zd›r. Oysa Kanunun amac› menfaatler dengesinin 

sa¤lanmas› bak›m›ndan daha güçsüz durumda olan tahvil sahiplerinin 

korunmas› için tahvil sahiplerinin haklar› aleyhine kararlar alma yetkisine 

sahip bu kurulun toplant› ve karar yetersay›lar›n›n mevcut sistemde 

oldu¤u gibi anasözleflme ile a¤›rlaflt›r›labilmesi fakat hafifletilememesi daha 

uygun bir düzenleme olaca¤› kan›s›nday›m. 

vi. Cetvel Tanzimi 

Toplant›ya kat›lan tahvil sahiplerinin kimlikleri ve sahip olduklar› 

tahvil miktar›n›, tahvillerin hangi seriye ait olduklar› tahvil miktar›n›, 

tahvillerin hangi seriye ait olduklar›, toplant› yeter say›s›n›n bulunup 

bulunmad›¤›n› kontrol edebilmek için, pay sahipleri cetveline (TTK m.376) 

benzer bir cetvel, yönetim kurulu taraf›ndan Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu’ndan önce düzenlenir (TTK m.432). TTK m.432’nin amac› tedavülde 

bulunan tahvil miktar›n› tespit ederek, toplant› ve karar yetersay›lar› 

konusunda toplant›ya kat›lan her tahvil sahibinin fikir edinmesini 

sa¤lamak ve ortakl›¤›n elinde bulunan tahvillerin oylamaya kat›lmas›n› 

dolayl› olarak engellemektir. 66 

Bu cetvele, TTK m.428’de düzenlenen tahvil sahipleri defterine göre 

malik görünen nama yaz›l› tahvillerin sahipleri ile, ortakl›¤a baflvurmufl 

bulunan hamiline yaz›l› tahvillerin sahipleri kaydedilir. Cetvelde, oy 

hakk›na sahip bulunmayan, ortakl›¤›n yaz›lmamas› gerekir. 67 Daveti yapan 

yönetim kurulu veya denetçiler veya 1/5 az›nl›k taraf›ndan imzalanmas› 

fieklinde olsayd›, bu herhalde maddenin ilk flekli ile güdülen amaca daha uygun olurdu. Böylece, TTK.’dakine 

yak›n bir nisap muhafaza edilmifl olur, bunun hem a¤›rlaflt›r›lmas›na hem de hafiflefltirilmesine imkân verilmifl 

olurdu.” Bkz. Serdar ACAR, “Türkiye’de Anonim fiirket Tahvilleri Üzerine Baz› Düflünceler”, Legal Hukuk 

Dergisi, Kas›m 2008, S.71, s. 3707. 

(65) Tasar›n›n m.504 hükmünün gerekçesine bkz. 

(66) Ayn› görüflte bkz. ÜRGÜPLÜ, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu Kararlar›n›n ‹ptali”, s. 339. Ancak, 

Ürgüplü’ye göre, TTK. m. 376 toplant›ya kat›lan pay senedi sahipleri ve temsilcilerini bir cetvel ile tespit 

ederken TTK. m. 432 tedavülde bulunan tahvillerin bir cetvelinin düzenlenmesini öngörmektedir. ÜRGÜPLÜ, 

“Tahvil Sahipleri Genel Kurulu Kararlar›n›n ‹ptali”, s. 339. 

(67) TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulunun Görev ve Yetkileri”, s. 258.


gereken bu cetvel toplant› yerinde herkesin görebilece¤i bir yere as›l›r. Bu 

cetvelin toplant›ya kat›lan pay sahipleri taraf›ndan da imzalanmas› 

gerekir. 68 

Ürgüplü’ye göre, TTK m.432 ile tahvil sahipleri cetveli düzenleme 

zorunlulu¤unun, tedavülde olmayan tahvillerin toplant›da temsil edilmesine 

itiraz hakk›n›n tan›nmas› amac›yla ve yetersay›lar›n geçerlili¤ini tespit 

için kondu¤u aç›kt›r. Bu duruma uyulmamas› halinde, tahvil sahiplerinin 

itiraz hakk›n›n bulunmamas› ve toplant› esnas›ndaki itirazlar› dikkate 

al›nmaz ise bu flekilde al›nm›fl kararlar aleyhine iptal davas› açma 

haklar›n›n tan›nmas› gereklidir. TTK. m. 431 hükmünde düzenlenen ve 

tahvil sahipleri gerekli yetersay›lara uyulmamas› halinde karar›n yoklukla 

malul olaca¤›, yetersay›lar›n toplant›ya kat›lmaya hakk› olamayanlar veya 

tedavülde bulunmayan ortakl›k elindeki tahvillerin de nisaba kat›lmas› ile 

sa¤lan›p karar al›nmas› halinde ise kararlar›n iptal edilebilecektir. 69 

vii. Oy Hakk› 

TTK’da Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’na kat›labilecek olanlar›n oy 

hakk›n› düzenleyici hükümler getirilmemifltir. Ancak, TTK m.429-432 

hükümlerinden Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nda, tahvil sahipleri yani 

malikin oy hakk› oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Buna göre, intifa hakk›, rehin 

hakk› sahibinin ya da baflka bir hukuki iliflkiye dayanarak zilyet olan 

kimsenin oy hakk› yoktur. Nama yaz›l› tahvillerde tahvil defterinden (TTK 

m.428), hamiline yaz›l› olanlarda ise zilyetlikten oy hakk› anlafl›l›r. 70 

Tahvil defteri TTK m.428’e göre, nama yaz›l› tahviller için ortakl›k 

taraf›ndan tutulmas› zorunlu olan bir defterdir. Yönetim kurulu taraf›ndan 

tahvil sahiplerinin ad ve soyadlar›n›, yerleflim yerini, sahip olduklar› tahvil 

miktar›n›n bu deftere yaz›lmas› gerekir. Söz konusu defterin tutulmas› 

ortakl›¤a iki yönden yarar sa¤lar. ‹lk olarak, ortakl›¤›n kime karfl› ne 

miktarda borçlu oldu¤unu gösterir. ‹kinci olarak da, tahvil sahipleri genel 

kurul toplant›s›n›n gerekti¤i zamanlarda, defterdeki adreslerden tahvil 

sahiplerine kolayca haber verilmesinden ibarettir. 71 

Borçlu ortakl›¤›n mülkiyetinde olan ve böyle say›lan, yani tahvilin 

inançl› ifllemle devredildi¤i durumlarda tahvil borçlusu anonim ortakl›k oy 

hakk›na sahip de¤ildir. Tahvil birden fazla kifliye aitse bunlar bir temsilci 

(68) YILDIZ, s. 550. 

(69) ÜRGÜPLÜ, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu Kararlar›n›n ‹ptali”, s. 339-340. 

(70) TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulunun Görev ve Yetkileri”, s. 258; YILDIZ, s. 553. 

(71) Defterin notere onaylatt›r›lmas›na gerek bulunmamaktad›r. Ancak sayfalar›n s›ra numaralar› 

olmas› gerekir. Tahviller ve sahipleri, tahvil numaralar›na göre aç›lm›fl sayfalara kaydedilir. Tahvillerin sahip 

de¤ifltirmesi hallinde durumun, yeni malik taraf›ndan bildirilmesi halinde, tahvil defterinde gerekli 

düzeltmeler yap›l›r.


arac›l›¤›yla oylar›n› kullan›rlar. 72 Oy hakk›n›n kullan›lmas› için bir temsilci 

atayabilirler. 73 

Kan›mca, Türk Hukuku’nda, TTK oy hakk›na iliflkin özel hükümler 

getirmedi¤inden oy hakk›n›n sadece malike ait oldu¤u sonucuna varmak 

gerekir. Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nda oy hakk› bulunmad›¤› halde oy 

kullanan kiflilerin varl›¤› tespit edilirse al›nan karara karfl› iptal davas› 

aç›labilmelidir. 74 

c. Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun Görev ve Yetkileri 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun yetkileri ve dolay›s›yla görevleri, TTK 

m.430 hükmünde befl bend halinde say›larak belirli konular ile kanunen 

s›n›rland›r›lm›flt›r. 75 Bu maddenin ifadesinden ve amac›ndan, genel kurulun 

maddede say›lanlar d›fl›nda bir yetkisi bulunmad›¤› anlafl›lmaktad›r. 76 

Maddeye göre, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun yetkileri flunlard›r: 

i. Tahvil sahiplerine ait hususi teminat›n azalt›lmas› veya kald›r›lmas›, 

ii. Faiz vadelerinden bir veya birkaç›n›n uzat›lmas›, faiz miktar›n›n 

indirilmesi veya ödeme flartlar›n›n de¤ifltirilmesi, 

iii. ‹tfa süresinin uzat›lmas› veya flartlar›n›n de¤ifltirilmesi, 

iv. Tahvil sahiplerinin alacaklar›na karfl›l›k, pay senedi almalar›n›n 

kabul edilmesi, 

v. Yukar›daki hususlar›n icras›na ve tafl›nmaz teminat›n›n 

azalt›lmas›na veya kald›r›lmas›na dair ifllemlerde tahvil sahiplerini temsil 

etmek üzere bir veya birden fazla temsilci atanmas›’d›r. 

TTK m.430 hükmü, tahvil sahiplerine, genel kurul halinde bir araya 

gelerek, madde metninde belirtilen hususlar hakk›nda karar almak ve 

hatta al›nan karalar› kendilerinin seçece¤i bir temsilci arac›l›¤›yla yerine 

getirme yetkisini vermektedir. 77 

Burada, ilk üç bentte tahvil ç›karan ortakl›k ile tahvil sahibi aras›ndaki 

sözleflmenin tahvil sahibi aleyhine tadili, dördüncü bentte, tahvil 

(72) TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulunun Görev ve Yetkileri”, s. 258; YILDIZ, s. 554. 

(73) Oysa ‹sv. BK. 1167’ye göre, oy hakk› tahvilin malikine veya onun temsilcisine aittir. Tahvil üzerinde 

intifa hakk› bulunuyorsa oy hakk›n›n intifa hakk› sahibi veya temsilcisi taraf›ndan kullan›lmas› gerekir. 

Bununla beraber, intifa hakk› sahibi bu hakk› kullan›rken, menfaatini hakkaniyete uygun flekilde gözetmemifl 

olmas›ndan dolay› tahvil malikine karfl› sorumludur. Borçlu flirketin maliki oldu¤u ve intifa hakk› sahibi 

oldu¤u tahviller oy hakk› vermezler. Ancak, borçluya ait tahviller rehin edilmiflse, oy hakk› rehin hakk› 

sahibinindir. Üzerlerinde borçlu yarar›na rehin veya hapis hakk› bulunan tahvillerin maliki ise oy hakk›n›n 

sahibidir. Bu konu hakk›nda daha genifl bilgi için bkz. TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya 

Ça¤r›lmas›”, s. 218-219. 

(74) Ayn› görüfl için bkz. YILDIZ, s. 554. 

(75) ARSLANLI, s. 302-303. 

(76) TEK‹NALP, “Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›”, s. 215-216; GÜRBÜZ, s. 195; 

YILDIZ, s. 551. 

(77) DO⁄ANAY, s. 1268


sahiplerinin ortakl›k alacakl›s› s›fat›n› yitirip, ortak s›fat› kazanmalar›, son 

halde de bir veya birden fazla temsilci seçilmesi söz konusudur. 78 

Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu’na verilen bu yetkiler s›n›rlay›c›d›r. 79 

Bu yetkiler 

d›fl›nda kalan konularda, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu karar alamaz, 

al›rsa, bu karar hüküm ifade etmez. 80 

SONUÇ 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu, tahvil sahiplerinin kat›l›m› ile oluflan bir 

kuruldur. Tahvil Sahipleri Genel Kurulu, anonim ortakl›¤›n bir organ› 

de¤ildir. Bu kurul sadece, kendisini meydana getiren tahvil sahipleri ile 

tahvili ç›karan anonim ortakl›k aras›nda geçerli ve tahvil ile ilgili kanunda 

öngörülen konularla s›n›rl› olarak karar alabilir. Söz konusu kurulun görev 

ve yetkileri TTK m.430’da belirtilenler ile s›n›rl›d›r. Bunun d›fl›ndaki konularda 

karar alabilme yetkileri yoktur. Ancak esasen ortakl›¤›n alacakl›s› 

olan tahvil sahiplerinin haklar›n› korumak amac›yla kurulmufl bu kurulun 

Türk Hukuku’ndaki yetkileri sadece ortakl›k yarar›na karar alabilecek 

flekilde tek tarafl› olarak düzenlenmifltir. 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nu yönetim kurulu ve denetçiler 

toplant›ya ça¤›rabilece¤i gibi, tedavülde bulunan tahvillerin bedellerinin 

tutar›n›n 1/5’ine sahip tahvil sahiplerinin gerektirici sebepleri bildiren bir 

yaz›l› baflvuru ile yönetim kurulu veya denetçilere baflvurmalar› üzerine 

yönetim kurulu veya denetçiler Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nu toplant›ya 

ça¤›rmakla yükümlüdür. Bu yükümlülü¤ün yerine getirilmemesi halinde, 

ça¤r› talebinde bulunan tahvil sahiplerinin ortakl›k merkezindeki Ticaret 

Mahkemesine baflvurusu neticesinde ilgili mahkeme de yetkili k›l›nabilir. 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nu tasfiye memurlar›n›n da toplant›ya 

ça¤›rabilece¤ini kabul etmek gerekir. 

Toplant›n›n yürütülmesi ve toplant›ya iliflkin di¤er konularda da 

anonim ortakl›k genel kurul toplant›lar›na iliflkin hükümlerin uygulanaca¤›ndan 

toplant› ve karar yetersay›lar›na uyulmamas› halinde, bu karar 

yok say›labilece¤i gibi, toplant›ya kat›lan tahvil sahiplerinin oy hakk›na 

sahip olmamas› halinde bu kararlar›n iptalini isteme hakk› her tahvil 

sahibine tan›nmal›d›r. Ayn› flekilde, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun 

(78) ‹MREGÜN, Anonim Ortakl›klar, s. 414; ‹MREGÜN, Kara Ticaret Hukuku, s. 441; GÜRBÜZ, s. 196. 

(79) ‹MREGÜN, Anonim Ortakl›klar, s. 414; ‹MREGÜN, Kara Ticaret Hukuku, s. 441; DO⁄ANAY, s. 1268 

(80) Ö¤retide, Domaniç’e göre, irade serbestîsine dayan›larak tahvil senetlerine konan cezai flat› da TTK. 

m. 24 kurallar› hilaf›na, tahvil sahipleri genel kurulu karar› ile azalt›labilir veya tamamen kald›r›laca¤›n› 

savunmakta ve flu gerekçeleri ileri sürmektedir. Her ne kadar TTK m.430 ceza flart› hakk›nda tahvil sahipleri 

genel kuruluna yetki verildi¤i yaz›l› de¤ilse de, tahvilin normal ve medeni semeresini teflkil eden faizleri 

azaltma yetkisi bulunan genel kurulun, fevkalade bir karfl›l›k teflkil eden ceza flart›n› da azaltabilece¤i 

evvelliyet icab›d›r. Hayri DOMAN‹Ç, “Tahvil Senetleri”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 1974, S.7, s. 322. 

Kan›m›zca, her ne kadar bu görüfl kendi içinde mant›kl› ve savunulur gözükse de TTK m.430 s›n›rl› 

flekilde sayd›¤› yetkiler d›fl›nda Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’na bir yetki tan›nmas› kanunun ifadesine ve 

amac›na aç›kça ayk›r›d›r.


ald›¤› karar, tahvil sahiplerinin menfaatlerini afl›r› derecede etkiliyorsa 

hakkaniyet kurallar›na ayk›r›l›k nedeniyle iptal davas› açma hakk›n› tahvil 

sahiplerine tan›mak gerekir. 

Öte yandan, TTK m.430 ileTahvil Sahipleri Genel Kurulu’na tan›nan ve 

gere¤inde tahvilden do¤an bu haklar› etkileyen bu yetkiler tahvil sahipleri 

için büyük bir tehlike oluflturmaktad›r. Bu yetkiler tahvil piyasas›n› 

korkutacak bu nevi senetlere güveni sarsacak niteliktedir. Bu yetkilerden 

herhangi birinin kullan›lmas› tahvil sahibinin senedi iktisap ederken 

güvendi¤i ve kendini tahvil almaya iten bütün avantaj ve teminatlar› 

sarsacak veya tamamen ortadan kald›racakt›r. Örne¤in, faiz ve anaparan›n 

ödeme zamanlar›n›n ertelenmesi, tahvil bedelinin ve faizlerin hisse 

senedine çevrilme zorunlulu¤unun genel kurul kararlar›na tabi olup bütün 

tahvil sahiplerini ba¤lamas›, bu yetkilerin sak›ncas›n› ortaya koymaktad›r. 

Her ne kadar TTK m.431 bu yetkilerin kullan›labilmesini tedavülde 

bulunana tahvillerin üçte ikisine sahip olanlar›n oyunu aram›fl ve bu a¤›r 

nisapla bir nevi tedbir alma amac›n› gütmüflse de özellikle bir miktar 

tahvilin borçlu anonim flirkete yak›n çevrelerin eline geçmesi halinde bu 

tedbir yetersiz kalaca¤› ve tahvil sahiplerinin menfaatlerinin zarar görece¤i 

aç›kt›r. Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun üçte iki ço¤unlukta alabilecekleri 

bu tehlikeli kararlar›n sebepleri kanunda s›n›rland›r›l›p gösterilmemifltir. 

Böylece kararlar tümüyle Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun 

insaf›na b›rak›lm›flt›r. 

Tasar›da ise, Kanun koyucunu, tahvili bir sermaye piyasas› arac› 

olarak de¤erlendirdi¤inden tahvile iliflkin hükümleri Ticaret Kanunu’nda 

düzenlememifltir. Tasar›n›n 506. maddesinin ikinci f›kras›nda Sermaye 

Piyasas› hükümlerini sakl› tutan hüküm ile bu bofllu¤un Sermaye Piyasas› 

Kanunu ve mevzuat›nda yap›lacak de¤ifliklikler ile düzenlenece¤i 

anlafl›lmaktad›r. Ancak, mevcut Sermaye Piyasas› mevzuat›nda Tahvil 

Sahipleri Genel Kurulu’na iliflkin hiçbir düzenleme olmad›¤› göz önünde 

bulundurulursa, Tasar›n›n kanunlaflmas›ndan önce veya Tasar› ile 

eflzamanl› olarak bu konu hakk›nda düzenleme yap›lmas›n›n önemi daha 

iyi anlafl›lacakt›r. Çünkü Tasar›n›n bu flekilde kanunlaflmas› halinde tahvil 

sahiplerinin menfaatleri Sermaye Piyasas›nda ilgili düzenlemeler yap›lana 

kadar ortaya ç›kan kanun bofllu¤unda büyük tehlike alt›nda kalacakt›r. Bu 

de¤ifliklikler yap›l›rken çal›flmam›zda elefltirdi¤imiz hususlar göz önünde 

bulundurmal›d›r. 

‹lgili düzenleme ister Tasar› hükümleri ister Sermaye Piyasas› 

Mevzuat›’nda yap›ls›n, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu kanuni bir organ 

olarak kabul edilmeli, görev ve yetkileri aç›kça belirtilmelidir. Ancak bu 

görev ve yetkiler hala yürürlükte olan Türk Ticaret Kanunu’ndaki gibi 

sadece ortakl›¤›n menfaatlerini koruyacak flekilde tek tarafl› de¤il; ortakl›k


ile tahvil sahiplerinin menfaatlerini dengeleyecek bir flekilde her iki taraf›n 

da menfaatlerini gözetmelidir. Çünkü esasen tahvil ortakl›k ile tahvil 

sahipleri aras›nda kurulan bir ödünç sözleflmesidir; Tahvil Sahipleri Genel 

Kurulu ise bu sözleflmenin koflullar›n› münhas›ran de¤ifltirme yetkisine 

sahip yegâne organd›r. 

Ayr›ca, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun toplant› ve karar 

yetersay›lar›na iliflkin hüküm gözden geçirilmeleri, toplant› usulleri ve 

Tahvil Sahipleri Genel Kurulu kararlar›na karfl› baflvuru yollar› flüpheye 

yer b›rakmayacak flekilde düzenlenmelidir. 

KAYNAKÇA 

Serdar ACAR, Türkiye’de Anonim fiirket Tahvilleri Üzerine Baz› Düflünceler, Legal 

Hukuk Dergisi, Kas›m 2008, S.71, s. 3695-3712 

Halil ARSLANLI, Anonim Ortakl›klar, Umumi Hükümler, Fakülteler Matbaas›, ‹stanbul 

1960 

Orhan Nuri ÇEV‹K, Anonim fiirketler, Güncellefltirilmifl 4. Bask›, Seçkin Yay›nevi, 

Ankara 2002 

‹smail DO⁄ANAY, Türk Ticaret Kanunu fierhi, C.II, Geniflletilmifl 4. Bas›, Madde 420- 

815, Beta Yay›nevi, ‹stanbul 2004 

Hayri DOMAN‹Ç, Anonim fiirketler, Bilimsel Kitaplar Yay›nevi, ‹stanbul 1978 

Hayri DOMAN‹Ç, Anonim fiirketler Hukuku ve Uygulamas›, TTK. fierhi II, Yaylac›k 

Matbaas›, ‹stanbul 1988 

Hayri DOMAN‹Ç, Tahvil Senetleri, BAT‹DER, 1974, S.7, s. 311-356 

Di¤dem GÖÇ GÜRBÜZ, Anonim Ortakl›kta Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun Görev ve 

Yetkileri, Lebib Yalk›n Mevzuat Dergisi, Mart 2008, S.51, s. 192-201. 

Ernest H‹RSCH, Ticaret Hukuku Dersleri, Geniflletilmifl ve Gözden Geçirilmifl Üçüncü 

Bas›, ‹smail Akgün Matbaas›, ‹stanbul 1948, s. 544. 

O¤uz ‹MREGÜN, Anonim Ortakl›klar, Yenilenmifl 4. Bas›, Yasa Yay›nc›l›k A.fi., ‹stanbul 

1989 (Anonim Ortakl›klar) 

O¤uz ‹MREGÜN, Kara Ticaret Hukuku Dersleri, Genel Hükümler-Ortakl›klar-K›ymetli 

Evrak, 0nikinci Bas›, Filiz Kitabevi, ‹stanbul 2001 (Kara Ticareti), s. 439 

Erdo¤an MORO⁄LU, Türk Ticaret Kanunu Tasar›s›, De¤erlendirme ve Öneriler, 

‹stanbul Barosu Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005 

Akar ÖÇAL, Belçika Hukukunda Tahvil Sahipleri Genel Kurulu, ‹ktisat ve Maliye 

Dergisi, C. XXIX, S.1, Nisan 1982, s. 13-17 

Reha POROY/Ünal TEK‹NALP/Ersin ÇAMO⁄LU, Ortakl›klar ve Kooperatif Hukuku, 

Gözden Geçirilmifl, Gelifltirilmifl ve Güncellefltirilmifl Dokuzuncu Bas›, Beta Bas›m Yay›m 

Da¤›t›m, ‹stanbul 2003


Ünal TEK‹NALP, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu ve Toplant›ya Ça¤r›lmas›, ‹ktisat ve 

Maliye Dergisi, C. XVI, S. 6, Eylül 1970, s. 214-220 

Ünal TEK‹NALP, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’nun Görev ve Yetkileri, ‹ktisat ve Maliye 

Dergisi, C. XVII, S. 5, A¤ustos 1970, s. 254-258 

Mehmet ÜRGÜPLÜ, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu Kararlar›n›n ‹ptali, ‹ktisat ve Maliye 

Dergisi, Y›l 1979, C. XXVI, S.1-12, s. 337-341. 

Mehmet ÜRGÜPLÜ, Ticaret Kanununun 429. Maddesinin Gere¤i Olarak Anonim 

Ortakl›k Genel Kuruluna ‹liflkin Hükümlerin Tahvil Sahipleri Genel Kurulu’na Uygulamas›, 

Halil Arslanl› An›s›na Arma¤an, ‹stanbul Üniversitesi Fakülteler Matbaas›, ‹stanbul 1978, s. 

679-690 

fiükrü YILDIZ, Tahvil Sahipleri Genel Kurulu, Yarg›tay Dergisi, C.XVI, Y›l 1990, S. 4, s. 

543-559 

www.kazanci.com.tr 

www.hukukturk.com 

www.rega.com.tr 

www.mevbank.com.tr 

www.spk.gov.tr

TAHK‹M SÖZLEfiMES‹N‹N 

UNSURLARININ ve HÜKÜMLER‹N‹N 

ULUSAL-ULUSLARARASI T‹CAR‹ TAHK‹M 

ve 

YATIRIM TAHK‹M‹ IfiI⁄INDA ‹NCELENMES‹ 

Av. Özen ATLIHAN 1 

G‹R‹fi 2 

Tahkim, sözleflme özgürlü¤üne dayanan ihtiyari bir yarg› yoludur. 

Tahkimin milletleraras› ticari ve yat›r›m uyuflmazl›klar›n›n çözümünde 

tercih edilmesinin bafll›ca sebepleri 20. yüzy›lda bir devletin iç hukuk 

kurallar›n›n milletleraras› ticari iliflkilerden do¤an ihtilaflar› çözmede 

yetersiz kalmas›, milletleraras› ticari ihtilaflar hakk›nda karar verebilecek 

milletleraras› mahkemelerin mevcut bulunmamas›, baz› devlet ve kamu 

kurumlar›n›n baflka devletin mahkemelerinin yetkisini kabul etmeyi kendi 

devletinin egemenli¤ine ayk›r› bulmalar›d›r. 3 

Türkiye’de milletleraras› tahkimin geliflimi ile ilgili güncel geliflmelere 

bak›ld›¤›nda, Yüksek Planlama Kurulu’nca (29.09.2009 tarihli ve 2009/31 

say›l› karar ile) Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤› taraf›ndan 

haz›rlanan “‹stanbul Uluslararas› Finans Merkezi Strateji Belgesi”nin 

kabulüne karar verilmifltir. Söz konusu belgede, “Hukuk Alt Yap›s›n›n 

Güçlendirilmesi” bafll›kl› bölümde Önceliklerin aras›nda, “‹stanbul’da 

ba¤›ms›z ve özerk yap›ya sahip uluslararas› alanda rekabet edebilecek 

düzeyde kurumsal bir tahkim merkezinin oluflturulmas› ve arabuluculuk 

sisteminin etkin bir flekilde kullan›lmas›” da say›lm›flt›r. Buna göre, 

“‹stanbul’da ba¤›ms›z ve özerk yap›ya sahip kurumsal bir tahkim merkezi 

kurulacakt›r. Bu tahkim merkezi maliyet, h›z ve kararlar›n kesinleflme süreci 

gibi konularda uluslararas› alanda rekabet edebilecek düzeyde olacak ve bu 

merkezle ilgili tan›t›m çal›flmalar› yap›lacakt›r. Tahkim merkezinde kabul 

edilecek hakem listesi d›fl›ndan da taraflara tercih edecekleri hakemleri 

seçme imkan› tan›nacakt›r. Tahkime iliflkin Hukuk Usulü Muhakemeleri 

Kanunu’nda yer alan hükümler ile Milletleraras› Tahkim Kanunu’nda yer 

(1) ‹stanbul Üniversitesi Özel Hukuk Ana Bilim Dal›, Doktora Ö¤rencisi. 

(2) Bu çal›flmamdaki katk›lar›ndan dolay› say›n hocam Prof. Dr. Mahmut T. Birsel’e ve her zaman bana 

destek olan aileme teflekkür etmeyi borç bilirim. 

(3) Mahmut T. Birsel, “Türkiye’de Yabanc› Hakem Kararlar›n›n Tenfizinin Anayasal ve Küresel 

Boyutlar›”, Prof.Dr.‹rfan Bafltu¤ An›s›na Arma¤an, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, 

Özel Say› 2005, Dokuz Eylül Üniversitesi Yay›n›, ‹zmir, 2005, ss. 2-3.


alan hükümler birlefltirilerek tek bir tahkim düzenlemesi yoluna gidilecektir. 

Uyuflmazl›klar›n mahkeme yoluna baflvurmadan daha k›sa sürede 

çözülebilmesi için arabuluculuk sistemi de gelifltirilecektir. Ayr›ca, kurulacak 

tahkim merkezinde, kurumsal olarak arabuluculuk imkan› da sunulacakt›r. 

Hakem kararlar›n›n tan›nmas› ve tenfizinde mahkemelerce kararlar›n 

esas›na girilerek inceleme yap›lmas› ve böylece sürecin uzamas› fleklinde 

ortaya ç›kan uygulamadan kaynaklanan aksakl›klar giderilecektir. 4 ” 

Günümüzde, tahkim ve arabuluculuk gibi mahkemeler d›fl›ndaki yarg› 

yollar› giderek önem kazanmaktad›r. 

Tahkim yolunun hala ra¤bet görmesinde, flüphesiz, ticari uyuflmazl›klarda 

(New York Sözleflmesi’ne göre) verilen hakem karar›n›n tenfizi 

kolayl›klar›, yat›r›m uyuflmazl›klar›nda ise (ICSID Sözleflmesi’ne göre) 

verilen hakem karar›n›n do¤rudan icra edilebilmesi ve hakemlerin karar 

verecekleri konularda uzman kifliler olarak seçilebilmesi etkilidir. 

Türkiye’nin milletleraras› tahkimde oldu¤u kadar, milli tahkimde de 

geliflmeler gösterdi¤i görülmektedir. Halihaz›rda mecliste bulunan Hukuk 

Usulü Muhakemeleri Tasar›s› hükümlerinin, Milletleraras› Tahkim 

Kanunu’ndaki hükümlerin hemen hemen ayn›s› oldu¤u; Tasar› hükümleri 

ile milli ve milletleraras› tahkim aras›ndaki fark›n önlenmek istendi¤i; 

ayr›ca dünyada pek çok ülkenin milli ve milletleraras› tahkim için esas 

ald›¤› UNCITRAL Tahkim Kurallar›’n›n iç tahkim bak›m›ndan da 

benimsendi¤i belirtilmektedir. 5 

Çal›flmam›z›n amac›, tahkim yarg›s›n›n temelini oluflturan tahkim 

sözleflmesinin objektif ve sübjektif unsurlar›n›n ve do¤urdu¤u hükümlerin 

i) milli-milletleraras› tahkim 

ii) ticari tahkim-yat›r›m tahkimi farkl›l›klar› dikkate al›narak tahkim 

müessesesinin incelenmesidir. 

(4) ‹stanbul Uluslararas› Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Plan› ile ‹lgili 29/9/2009 Tarihli ve 2009/31 

say›l› Yüksek Planlama Kurulu Karar› (2 Ekim 2009 tarihli, 27364 say›l› Resmi Gazete). ‹stanbul’u tahkim 

merkezi haline getirme fikri, daha önce de doktrinde dile getirilmifltir. Bu yönde, ICC Türkiye Milli Komitesi’nin 

önderli¤inde ‹stanbul’da bir tahkim merkezi kurulmas› yollar›n› araflt›racak bir çal›flma grubunun 

oluflturulmas› olumlu bir ad›m olarak de¤erlendirilmifltir. Mahmut T. Birsel, “Milletleraras› Tahkimde Tahkim 

Yerinin Seçiminin Önemi”, Milletleraras› Tahkim Semineri, 10 Mart 2003, Ankara, s. 77. 

(5) http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss393.pdf Doktrinde, Tasar›n›n yasalafl›p 

yürürlü¤e girmesi ile, ulusal alanda da etkin ve yayg›n bir tahkim uygulamas›n›n gerçekleflece¤i yönünde 

görüfl ileri sürülmektedir. Bkz. Cevdet Yavuz, “Türk Hukukunda Tahkim Sözleflmesi ve Tabi Oldu¤u 

Hükümler”, II. Uluslararas› Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, Marmara 

Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 2009, s. 177.

Tahkim Sözleflmesinin ‹ncelenmesi • Av. Özen Atl›han 945 

TAHK‹M SÖZLEfiMES‹ 

1. Tan›m› 

Türk Hukukunda ticari tahkim, taraflar aras›nda do¤mufl veya 

do¤abilecek uyuflmazl›klar›n mevcut bir tahkim sözleflmesi veya tahkim 

flart› uyar›nca -T.C. Anayasas›, ilgili Türk kanunlar›n›n emredici hükümleri 

ve Türkiye Cumhuriyeti'nin onaylad›¤› ‹kili ve Çok Tarafl› Tahkim 

Anlaflmalar›n›n tayin etti¤i s›n›rlar içinde [kanunla yasaklanmayan, 

tahkime elveriflli (BK m.19-20)] ticari ifllerde [Türkiye Cumhuriyeti New 

York Sözleflmesi Onay Kanunu (Kanun No. 3732, R.G. 25. 09.1991) m.2] 

ç›kan uyuflmazl›klar›n adliye mahkemeleri yerine, taraflar›n serbest 

iradeleriyle do¤rudan seçti¤i veya tahkim kurulufllar› arac›l›¤› ile seçilecek 

ba¤›ms›z ve tarafs›z, gerçek kifli hakem veya hakem heyetleri (Hakem 

Mahkemesi) taraf›ndan çözümlenmesidir. 

Tahkim yarg›lamas›na tabi olmak isteyen ilgili taraflar, mevcut bir 

uyuflmazl›¤›n veya ileride ç›kmas› muhtemel uyuflmazl›klar›n tahkim 

yoluyla çözümlenmesini özel bir sözleflmeyle ("Tahkim Sözleflmesi") veya 

aralar›ndaki temel sözleflmenin içinde onun bir maddesi olarak yer alan 

("Tahkim fiart›") ile kararlaflt›rabilirler. (HUMK m. 516, Milletleraras› 

Tahkim Kanunu m.4) Çal›flmam›zda "Tahkim Sözleflmesi" terimi, "Tahkim 

fiart›"n› da kapsayacak flekilde kullan›lm›flt›r. 

2006 Tarihinde De¤iflikli¤e U¤ram›fl Olan 1985 Tarihli Uluslararas› 

Ticari Tahkime ‹liflkin UNCITRAL Model Kanunu’nda (“Model Kanun”) 

(Madde 7[1]) Tahkim Sözleflmesi flu flekilde tan›mlanm›flt›r: 

"Tahkim Sözleflmesi, akidden kaynaklans›n veya kaynaklanmas›n, 

muayyen (tan›mlanm›fl) bir hukuki iliflkiyle ilgili olarak taraflar aras›nda 

do¤mufl ya da do¤abilecek olan ihtilaflar›n tümünün veya baz›lar›n›n tahkim 

yoluyla çözümlenmesi için yap›lan sözleflmedir. Tahkim anlaflmas›, (taraflar 

aras›ndaki) sözleflmedeki bir tahkim flart› veya ayr› bir sözleflme fleklinde 

olabilir. 6 " 

Model Kanun’un bu madde hükmü Yabanc› Hakem Kararlar›n›n 

Tan›nmas› ve ‹cras› Hakk›ndaki 10 Haziran 1958 Tarihli New York 

Sözleflmesi’nden ("New York Sözleflmesi") (Madde II/1) aynen al›nm›flt›r. 7 

Buna göre, “Akit devletlerden her biri, taraflar›n akdi olan veya akdi 

olmayan, muayyen bir hukuk münasebetinden aralar›nda do¤mufl veya 

do¤abilecek, tahkim yolu ile halledilmesi mümkün bir konuya iliflkin 

(6) http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/arbitration/ml-arb/07-86998_Ebook.pdf 

(7) New York Sözleflmesi Türkiye taraf›ndan 8.5.1991 tarih ve 3732 say›l› Onay Kanunu ile onaylanm›fl 

ve 25.9.1991 tarihli Resmi Gazetede yay›nlananarak yürürlü¤e konmufltur. Cemal fianl›, Uluslararas› Ticari 

Akitlerin Haz›rlanmas› ve Uyuflmazl›klar›n Çözüm Yollar›, Beta, ‹stanbul, Üçüncü Bas›, 2005, s. 281


ihtilaflar›n tamam›n› veya bir k›sm›n› hakem önüne götürmek hususunda 

birbirlerine karfl› taahhüdlerini içeren yaz›l› anlaflmalar›n› geçerli addeder. 8 ” 

Tahkim flart›, temel sözleflmenin içinde yer almas›na karfl›n, tahkim 

sözleflmesinin geçerlilik flartlar›, temel sözleflmenin geçerlilik flartlar›ndan 

ayr›d›r. ("Ayr›labilirlik Doktrini": Severability/Seperability Doctrine). Baflka 

bir ifadeyle, tahkim sözleflmesi geçerli oldu¤u halde, temelindeki sözleflme 

geçersiz olabilir; ya da bunun tam tersi söz konusu olabilir. Zira, tahkim 

sözleflmesinin konu, amaç ve niteli¤i, temel sözleflmeden ayr›d›r. 

Ayr›labilirlik doktrini, birçok ülkenin tahkim mevzuat›nda ve ulusalüstü 

mevzuatta yer almaktad›r: UNCITRAL Model Kanunu m.16, ‹ngiliz Tahkim 

Kanunu 30, UNCITRAL Tahkim Kurallar› m.21(1), LCIA Kurallar› m. 23(1) 

buna örnek olarak gösterilmektedir. 9 

Türk Hukuku’nda da, bu ilke Milletleraras› Tahkim Kanunu’nda kabul 

edilmifl ve Yarg›tay kararlar›na konu olmufltur. 

Milletleraras› Tahkim Kanunu m.4/f.son gere¤ince, “Tahkim anlaflmas›na 

karfl›, as›l sözleflmenin geçerli olmad›¤› veya tahkim anlaflmas›n›n 

henüz do¤mam›fl olan bir uyuflmazl›¤a iliflkin oldu¤u itiraz›nda 

bulunulamaz.” 

Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu’nun 11.10.2000 tarihli 2000/19-1122 E. 

ve 2000/1256 K. say›l› karar›nda aç›kça, “as›l sözleflmenin geçerli olmas›, 

sözleflmedeki tahkim flart›n›n da geçerli oldu¤unu göstermez” denilerek bu 

ilke aç›kça kabul edilmifltir. 10 

Yine, Tahkim sözleflmesinin geçerlili¤inin, maddi hukuk sözleflmesinden 

ayr› bir de¤erlendirmeye tabi tutulaca¤›na iliflkin olarak, Yarg›tay 19. 

HD. bir karar›nda, “tahkim flart›n› içeren sözleflmeyi imzalayan dava d›fl› 

kiflinin tahkim sözleflmesi yapmaya yetkili bulunmad›¤› hakk›nda daval› 

itiraz› incelenmeden yaz›l› gerekçe ile karar verilmesinin yerinde 

olmad›¤›”n› belirterek, “hükmün daval› yarar›na bozulmas›na” hükmetmifltir. 

11 

Yarg›tay 19. H.D.’nin bir karar›nda, temel sözleflme (sat›m sözleflmesi) 

temsil ve ilzama yetkili olmayan flirket orta¤› taraf›ndan imzalanm›fl 

olmas›na karfl›n, taraflarca ifa edilmifl olmas› sebebiyle geçerli say›lm›fl; 

(8) http://www.uncitral.org/pdf/07-87406_Ebook_ALL.pdf 

(9) Margaret L. Moses, The Principles and Practice of International Commercial Arbitration, Cambridge 

University Press, Cambridge, 2008, s. 18, dn.3. 

(10) Yarg›tay’›n söz konusu karar›na göre, “Sözleflmeyi imzalayan›n sözleflme ve tahkim flart›n› kabul 

etme yetkisinin bulunmad›¤›, bu konuda özel yetki verilmedi¤i, kamu düzeni nedeniyle BK.nun 388/3 

maddesinde özel yetki kural›n›n zorunlu hale getirildi¤i, ayr›ca as›l sözleflmenin geçerli olmas›n›n 

sözleflmedeki tahkim flart›n›n da geçerli oldu¤unu göstermeyece¤inden” davan›n reddine hükmedilmifltir. Bkz. 

http://www.kazanci.com/ 

(11) Yarg›tay 19. H.D., 2007/380 E., 2007/5114 K. say›l›, 21.5.2007 tarihli karar› için bkz. Nuray Ekfli, 

4686 Say›l› Milletleraras› Tahkim Kanunu’na ‹liflkin Yarg›tay Kararlar›, 1. Bas›, XII Levha, ‹stanbul, 2009, 

ss.47-48.


buna karfl›l›k, sözleflmede yer alan tahkim flart› ayr› de¤erlendirilerek, 

buna geçerlilik kazand›racak ifa hareketi bulunmamas› sebebiyle geçersiz 

say›lm›flt›r. 12 

Milletleraras› Tahkim Kanunu m.7 H gere¤ince, “Hakem veya hakem 

kurulu, tahkim anlaflmas›n›n mevcut veya geçerli olup olmad›¤›na iliflkin 

itirazlar da dahil olmak üzere, kendi yetkisi hakk›nda karar verebilir. Bu 

karar verilirken, bir sözleflmede yer alan tahkim flart›, sözleflmenin di¤er 

hükümlerinden ba¤›ms›z olarak de¤erlendirilir. Hakem veya hakem 

kurulunun as›l sözleflmenin hükümsüzlü¤üne karar vermesi, kendili¤inden 

tahkim anlaflmas›n›n hükümsüzlü¤ü sonucunu do¤urmaz.” 

Birçok hukuk düzeninde kabul edildi¤i üzere, hakem veya hakem 

heyeti yetkisine iliflkin itirazlar› bizzat karara ba¤layacakt›r. 

(“Competence/Competence” doktrini) Bu doktrini elefltirilenler, hakemlerin 

ço¤u kez yetkili oldu¤una karar verece¤i fikrini dile getirmektedirler. Ancak 

di¤er görüfle göre, tahkim sözleflmesi ile taraflar, tahkim sözleflmesinden 

kaynaklanan bütün uyuflmazl›klar›n hallini (hakemlerin yetkisine iliflkin 

uyuflmazl›klar da dahil olmak üzere) hakemlere b›rakm›fllard›r. 13 

Uygulamada kolayl›k sa¤lamak üzere, çeflitli tahkim kurumlar› ve 

uluslararas› kurulufllar örnek standart tahkim flartlar› önermifllerdir. 

Bu ba¤lamda, UNCITRAL (Ad hoc) Tahkim Kurallar›’n›n uygulanabilmesi 

için, örnek tahkim flart› flu flekilde önerilmifltir: 

“‹flbu Sözleflmeden kaynaklanan veya bu sözleflmeyle ilgili ya da 

sözleflmenin ihlali, sona ermesi, geçersizli¤i ile ilgili bütün ihtilaflar veya 

talepler tahkim yoluyla halihaz›rda yürürlükte olan UNCITRAL Tahkim 

Kurallar›na göre çözümlenecektir. 

Not: Taraflar afla¤›daki hususlar› eklemek isteyebilirler: 

(a) Tayin edecek olan kifli/kurum (Appointing authority) 

(b) Hakemlerin say›s› (bir/üç) 

(c) Tahkim yeri 

(d) Tahkim yarg›lamas›n›n yap›laca¤› dil(ler) 14 ” 

ICC (Milletleraras› Ticaret Odas›) 15 

Tahkim Kurallar›n›n uygulanabilmesi 

için, standart tahkim flart› ICC taraf›ndan flu flekilde önerilmifltir: 

(12) Yarg›tay 19. H.D., 1995/9108 E., 9685 K. say›l›, 15.11.1995 tarihli karar› (yay›nlanmam›flt›r) Bkz. 

Cemal fianl›, Uluslararas› Ticari Akitlerin Haz›rlanmas› ve Uyuflmazl›klar›n Çözüm Yollar›, Beta, ‹stanbul, 

Üçüncü Bas›, 2005, ss. 312-313, özellikle dn. 266’daki aç›klamalar. 

(13) Moses, a.g.e., s. 88. 

(14) http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/arbitration/arb-rules/arb-rules.pdf 

(15) ICC Tahkim Divan›n›n Sekreteryas› Paris’tedir. ICC Tahkim Divan›, belirli aral›klarla toplanarak 

hakemlerce ICC Tahkim Kurallar›’na göre yürütülen tahkimin denetimini sürdürmektedir.


“‹flbu Sözleflmeden do¤acak veya bu Sözleflmeyle ilgili bütün 

anlaflmazl›klar Milletleraras› Ticaret Odas› Tahkim Kurallar› uygulanarak, 

bu kurallar dairesinde tayin edilen bir veya birden fazla hakem taraf›ndan 

kesin olarak karara ba¤lanacakt›r. 16 ” 

‹sviçre Tahkim Kurallar› ise, 1. Maddesine göre, 

“Uluslararas› tahkime, bir tahkim anlaflmas›n›n iflbu Kurallar’a veya 

Basel, Bern, Cenevre, Ticino, Vaud, Zürich Sanayi ve Ticaret Odalar›’n›n 

tahkim kurallar›na veya bu Kurallar’› benimsemifl olan di¤er bir Sanayi ve 

Ticaret Odas›’n›n tahkim kurallar›na at›fta bulunmas› halinde uygulan›r.” 

Örnek Tahkim Maddesi: 

“Sözleflmenin geçerlili¤i, hükümsüzlü¤ü, ihlali veya sözleflmenin feshi 

halleri de dahil olmak üzere iflbu sözleflmeden kaynaklanan veya sözleflme 

hakk›nda ç›kan her türlü uyuflmazl›k, ihtilaf veya talep, Tahkim Bildiriminin 

bu kurallar uyar›nca sunuldu¤u tarihte yürürlükte olan ‹sviçre Ticaret 

Odalar› taraf›ndan haz›rlanm›fl ‹sviçre Uluslararas› Tahkim Kurallar›na 

uygun olarak çözümlenecektir. 

Hakemlerin say›s›…(bir veya üç) olacakt›r. 

Tahkim yeri…olacakt›r. (Taraflar yurt d›fl›nda bir flehir üzerinde 

anlaflm›fl olmad›klar› sürece ‹sviçre’de bir flehrin ismi) 

Tahkim yarg›lamas›n›n yap›laca¤› dil … olacakt›r. (tercih edilen dili 

yaz›n›z.) 17 ” olarak önerilmifltir. 

LCIA (Londra Tahkim Mahkemesi) Tahkim Kurallar›n›n uygulanabilmesi 

için, LCIA taraf›ndan standart tahkim flart› benzer flekilde önerilmekle 

birlikte, i) ileride ortaya ç›kacak ihtilaflar, ii) halihaz›rdaki ihtilaflar 

bak›m›ndan ayr›m yap›lm›flt›r. 

i) ‹leride ortaya ç›kacak ihtilaflar bak›m›ndan önerilen tahkim flart›: 

“Sözleflmenin geçerlili¤i, hükümsüzlü¤ü, ihlali veya sözleflmenin feshi 

halleri de dahil olmak üzere iflbu sözleflmeden kaynaklanan veya sözleflme 

hakk›nda ç›kan her türlü uyuflmazl›k, ihtilaf LCIA Tahkim Kurallar›n› 

dairesinde nihai olarak çözümlenecektir. 


Tahkim yeri…olacakt›r. (flehir ve/veya ülke ismi) 

Tahkim yarg›lamas›n›n yap›laca¤› dil … olacakt›r. 

Sözleflmeye uygulanacak hukuk …maddi hukuk kurallar›d›r.” 

ii) Halihaz›rdaki ihtilaflar bak›m›ndan önerilen tahkim flart›: 

(16) http://www.iccwbo.org/uploadedFiles/Court/Arbitration/other/mc_arb_turkish(1).doc 

(17) https://www.sccam.org/sa/download/SRIA_turkish.pdf


“Taraflar aras›nda [ ]’den kaynaklanm›fl olan ihtilafa iliflkin olarak, 

iflbu sözleflme ile taraflar ihtilaf›n LCIA Tahkim Kurallar›na göre çözülece¤i 

hususunda anlaflmaktad›rlar. 


Tahkim yeri…olacakt›r. (flehir ve/veya ülke ismi) 

Tahkim yarg›lamas›n›n yap›laca¤› dil … olacakt›r. 

Sözleflmeye uygulanacak hukuk …maddi hukuk kurallar›d›r. 18 ” 

‹stanbul Ticaret Odas›’n›n Tahkim-Uzlaflt›rma-Hakem-Bilirkiflilik 

Yönetmeli¤i m.13 gere¤ince, Taraflar aras›ndaki tahkim anlaflmas›nda 

uyuflmazl›¤›n ‹stanbul Ticaret Odas›’n›n Tahkim Yönetmeli¤i uyar›nca 

çözümlenece¤i hususunun aç›k olarak yer almas› gerekir. 19 

2. Kurucu Unsuru 

Tahkim yarg›lamas› irade serbestisine dayan›r. Baflka bir ifadeyle, 

taraflar, hakemlerin say› ve niteliklerini, seçim tarz›n› ve tahkim 

sözleflmesinin muhtevas›n› (tahkim yerini, yarg›lamada esas al›nacak 

lisan›, esasa uygulanacak maddi hukuku, tahkim sözleflmesine ve tahkim 

prosedürüne uygulanacak hukuku, yarg›lamada baflvurulacak ispat 

vas›talar›n› serbestçe tayin edebilirler. 20 

Taraflar›n uyuflmazl›¤›n tahkim yoluyla çözülmesine “r›za” göstermeleri 

Tahkim Sözleflmesinin kurucu unsurunu teflkil eder. Bu unsur Yarg›tay 

15. Hukuk Dairesi’nin bir karar›nda 21 flu suretle ifade edilmifltir. 

"Taraflar›n uyuflmazl›¤› hakem önüne ya özel bir sözleflmeyle (tahkim 

sözleflmesi) veya aralar›ndaki sözleflmeye koyacaklar› bir hükümle (tahkim 

flart›) getirebileceklerinde kuflku yoktur. Fakat, her iki halde de önemli olan 

taraflarda uyuflmazl›¤› hakeme götürme iradesinin varl›¤›d›r. Ne var ki, 

tahkim sözleflmesinin temel kurucu unsuru olan bu irade aç›klamas› 

sözleflmeye hiç bir kar›fl›kl›¤a yer b›rakmadan aç›k ve kesin olarak 

yans›t›lmal›d›r." 

Bu kararda vurgulanan husus, taraflar›n mahkeme yerine tahkim 

yolunu seçtiklerinin tahkim sözleflmesinden "aç›k ve kesin olarak" 

anlafl›lmas›d›r. Bu kararda belirtildi¤i gibi: 

"... Sözleflmenin tahkim flart›na iliflkin hükmünde duraksama yarat›lm›fl 

ise, taraflar›n ... mahkemeleri görevli k›ld›klar› kabul olunmal›d›r 22 ". 

(18) http://www.lcia.org/ARB_folder/arb_english_main.htm#recommended 

(19) http://www.ito.org.tr/wps/portal/mevzuat-bilgilendirme name = Tahkim Yonetmeligi & in it View 

= true & prmPageId = SH5.1.2 

(20) fianl›, a.g.e., s. 223. 

(21) Yarg›tay 15. HD. 1998/783 E.; 1998/979 K. say›l›, 12.03.1998 tarihli karar›. Bkz. Yasa Hukuk 

Dergisi Ocak 99/1, Cilt 18, Say› 206, s. 107. 

(22) Yarg›tay 15. Hukuk Dairesi’nin verdi¤i 25 May›s 1986 tarih (1969-2192) say›l› kararda da (Erol 

Ertekin, -, ‹zzet Karatafl, Uygulamada ‹htiyari Tahkim ve Yabanc› Hakem Kararlar›n›n Tenfizi, Tan›nmas›,


Milletleraras› Ticaret Hukukunun, küreselleflme süreci içinde geliflen 

müesseselerinden biri de “Tahkim” müessesesi olmufltur. Sonuçta, özellikle 

milletleraras› tahkim bir çok devletin mevzuat›nda milletlararas› ticari 

uyuflmazl›klar›n çözümü alan›nda, adli yarg›dan ba¤›ms›z, ihtiyari bir yarg› 

yolu olarak kabul edilmifltir. Bu sonuç, Model Kanun’un 5. Madde 

hükmünde aynen yer almaktad›r: 

"Madde 5. Mahkemelerin Müdahalesinin S›n›r› 

Bu Kanun'a tabi olan konulara, yine bu Kanun'da öngörülen durumlar 

d›fl›nda, hiç bir mahkeme müdahale edemez. 23 " 

4686 say›l› Milletleraras› Tahkim Kanunu m.3/f.2 gere¤ince, 

“Milletleraras› tahkimden kaynaklanan sorunlar için mahkemeler, sadece bu 

Kanun hükümlerine göre müdahalede bulunabilirler.” 

Milletleraras› Tahkim Kanunu m.1 hükmünde “...Bu Kanun, Türkiye’de 

bulunan tafl›nmaz mallar üzerindeki ayni haklara iliflkin uyuflmazl›klar ile 

iki taraf›n iradelerine tabi olmayan uyuflmazl›klarda uygulanmaz...” 

fleklinde ifade edilmek suretiyle r›zan›n tahkim sözleflmesinin kurucu 

unsuru oldu¤u düzenlenmifltir. 

Yine, HUMK m.518’e göre, “Yaln›z iki taraf›n arzular›na tabi olm›yan 

mesailde tahkim cereyan etmez.” 

Anayasa'n›n 125. maddesinde yap›lan de¤ifliklikle (Türkiye 

Cumhuriyeti Anayasas›’n›n Baz› Maddelerinde De¤ifliklik Yap›lmas›na 

‹liflkin 4446 Say›l› ve 13.08.1999 Kabul Tarihli Kanun [Resmi Gazete: 14 

A¤ustos 1999]), esasen, Türkiye'nin kanunla onaylad›¤› Çok Tarafl› ve ‹ki 

Tarafl› Andlaflmalar içinde yer alan Milletleraras› Tahkim, kamu 

yat›r›mlar›yla ilgili ‹mtiyaz Sözleflmesi ve fiartlaflmas›ndan do¤abilecek 

ihtilaflar›n çözümünde, seçimlik bir yarg› yolu olarak kabul edilmifltir. Bu 

suretle milli ve milletleraras› tahkim, Anayasa sistemimiz içindeki yarg› 

yollar› aras›nda adli yarg›n›n yan›nda fakat ondan ba¤›ms›z yer alm›flt›r. Bu 

ba¤lamda, yat›r›m tahkimi konusu Çal›flmam›z›n “Yat›r›m Uyuflmazl›klar›n›n 

Tahkimle Çözümlenmesi” bafll›kl› bölümünde incelenecektir. 

3. Yaz›l› fiekil Koflulu 

Tahkim Sözleflmesinin yaz›l› olmas› (adi yaz›l› flekil) geçerlilik flart›d›r 

(HUMK m. 517; Milletleraras› Tahkim Kanunu m.4/f.1). Buna karfl›l›k, 

hakemlik müessesesine iliflkin milletleraras› andlaflmalarda Tahkim 

Sözleflmesinin yaz›l› flekilde olmas› flart› oldukça yumuflat›lm›flt›r. 

Ankara - 1997 s. 12-13) "hakem yoluyla halledilmedi¤i takdirde mahkemeye gidilece¤i" gibi terditli kay›tlar›n 

tahkim sözleflmesini hükümsüz k›laca¤› belirtilmifltir. 

(23) http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/arbitration/ml-arb/07-86998_Ebook.pdf


(UNCITRAL Model Kanunu m. 7, New York Sözleflmesi Madde II.2; 24 

Milletler-aras› Ticari Tahkim Konusundaki 21 Nisan 1961 Tarihli Avrupa 

(Cenevre) Sözleflmesi (“Avrupa Tahkim Sözleflmesi”) Madde I.2[a]). 25 

Teknolojik geliflmeler sonucu Milletleraras› tahkim hukuku uygulanmas›nda 

teleks, faks, telgraf, mektup gibi yaz›l› belgelerin yan› s›ra, elektronik 

iletiflim vas›talar› ile akdedilen Tahkim Sözleflmeleri de geçerli kabul 

edilmektedir. 26 

Bunlar›n d›fl›nda, dava dilekçesinde yaz›l› bir tahkim anlaflmas›n›n 

varl›¤› iddias›na daval› taraf›n cevap dilekçesinde itiraz etmemesi suretiyle 

de geçerli bir tahkim sözleflmesi kurulabilmektedir. 27 (Milletleraras› Tahkim 

Kanunu m.4/f.2) 

Uygulamada yine tahkim sözleflmesi, tahkim flart› içeren belgelere ya 

da standart sözleflmelere (Örne¤in, GAFTA: Hububat ve Yem Ticaret Birli¤i, 

FOSFA: S›v› ve Hayvansal Ya¤ ve Tohum Birlikleri Federasyonu, Rafine 

fieker Birli¤i Tahkim Kurallar›) at›f yap›lmak suretiyle (incorporation 

yoluyla) geçerli olarak akdedilebilmektedir. (Milletleraras› Tahkim Kanunu 

m.4/f.2) 

Yarg›tay 19. Hukuk Dairesi 8 May›s 1997 tarihli (1996/9619 E.; 

1997/4669 K.) say›l› bir karar›nda tahkim yoluna baflvurma iradesinin 

yaz›l› bir belgede (olayda karfl›l›kl› irade beyanlar›n› ihtiva eden 

yaz›flmalarda) sat›fl sözleflmesi kurulmufl ve bu sat›fl sözleflmesinde 54 

no.lu FOSFA Uluslararas› sözleflme hükümlerinin uygulanmas›n› kabul 

etmifller ise, taraflar›n FOSFA sözleflmesinde yer alan Tahkim Kurallar›n› 

(24) New York Sözleflmesi madde II/2 hükmüne göre, “Yaz›l› anlaflma” terimi, taraflarca karfl›kl› olarak 

teati edilmifl mektup ya da telgrafda veya taraflarca imzalanm›fl bir sözleflmede yer alan tahkim flart› veya 

tahkim sözleflmesini kapsar.” Bkz. http://www.uncitral.org/pdf/07-87406_Ebook_ALL.pdf 

(25) Avrupa (Cenevre) Sözleflmesi madde I/2(a) hükmüne göre, “Tahkim anlaflmas›”ndan maksat, bir 

sözleflmede yer alan tahkim flart› veya taraflar aras›nda akdolunan tahkim sözleflmesidir; tahkim flart›n›n 

içinde bulundu¤u sözleflmenin veya tahkim sözleflmesinin taraflarca imzalanmas› veya taraflar›n birbirlerine 

yollad›¤› mektup, telgraf veya teleprinter metninde yer almas› ve kanunlar› yaz›l› fleklin gerçekleflmesini 

aramayan devletler aras›ndaki münasebetlerde bu kanunlar›n müsaade etti¤i flekiller dairesinde akdedilmifl 

olmas› laz›md›r.” Bkz. http://www.jus.uio.no/lm /europe. international. commercial. arbitration. 

convention.geneva.1961/ 

(26) Teleks teatisi ile yap›lan tahkim sözleflmesinin ve hakem tayininin geçerli oldu¤u, Yarg›tay 

kararlar›nda kabul edilmifltir. (Y. 11. HD. 2.10.1997, 3855-4351). Ak›nc›, elektronik ortamda yap›lan tahkim 

sözleflmelerinde, ispat hukuku bak›m›ndan karfl›lafl›labilecek sorunlara dikkat çekmektedir. Bkz. Ak›nc›, 

a.g.e., ss. 92-94. 

(27) fianl›, a.g.e., s. 244. Detayl› bilgi için yine, bkz. fianl›, a.g.e, ss. 275-279. Burada de¤inmek isteriz 

ki; “‹nflaat ‹fllerine ‹liflkin FIDIC (Müflavir-Mühendisler Uluslararas› Federasyonu) Standart Sözleflmesi’nin 

67.maddesine göre, uyuflmazl›k öncelikle yaz›l› olarak “mühendis”e havale edilecek; mühendis en geç 84 gün 

(12 hafta) içinde uyuflmazl›k hakk›nda bir karar verecektir. Taraflar, mühendisin karar›na uymad›¤›nda, 

karar tarihinden itibaren 70 gün içinde ICC Tahkim ve Uzlaflt›rma Kurallar›na göre tahkim talebinde 

bulunulacakt›r. Tahkim talebinin yap›lmas›ndan itibaren geçen 70 gün içinde ikinci kez dostane çözüm 

(uzlaflt›rma) yolu denenecektir. Bu safhadaki uzlaflt›rmadan da sonuç al›namaz ise, ihtilaf nihai bir kararla 

çözümlenmek üzere ICC Tahkim Kurallar›na göre tahkime havale edilmifl say›lacakt›r.” Bkz. fianl›, a.g.e., s. 

383.


da kabul etmifl olduklar› sonucuna varm›flt›r. An›lan kararda, aynen: 

“Daval› …FOSFA Kurallar›n(›)…kabul etti¤inden ve yaz›flmalara göre geçerli 

bir sözleflme kuruldu¤undan taraflar aras›nda New York Sözleflmesinin 2. 

maddesine uygun bir tahkim flart› bulunmaktad›r” denilmektedir. Yarg›tay 

19. Hukuk Dairesi’nin bu karar›, Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu taraf›ndan 

(YHGK 15 Nisan 1998; 1998/19-256 E., 1998/279 K.) da benimsenmifltir. 28 

Yarg›tay 19. Hukuk Dairesi’nin New York Sözleflmesi’nin Madde II [(a) 

bendi] hükmünün lafz›na ve ruhuna uygun yukar›daki karar›, verildi¤i 

tarihte Tahkime ve Yabanc› Hakem Kararlar›n›n Tenfizi müesseselerine 

s›cak bakmayan Yarg›tay içtihadlar›nda Tahkim Hukukunun ça¤dafl 

geliflimine uygun bir dönüm noktas› olma niteli¤ini tafl›maktad›r. 

Tahkim Sözleflmesinin flekline iliflkin hüküm, bir geçerlilik flekli 

öngören bütün hukuk kurallar› gibi, “dürüstlük kural›”n›n kontrolüne tabi 

tutularak dikkate al›nmal›d›r. Örne¤in, yaz›l› olma flart›n›n gerçekleflti¤i 

tart›flmal› olan ve bu sebeple, bafllang›çta, dar yorumla geçersiz 

say›labilecek bir Tahkim Sözleflmesi; taraflar›n bu flarta uygun olarak 

hakemlerini seçmeleri, hakemler önündeki yarg›lamada aktif olarak yer 

almalar›, hakem karar›n›n verilmesi ve hakem karar›na karfl› temyiz yoluna 

baflvurulmas› gibi ifllemlerden sonra, art›k geçerlilik kazanm›fl say›lmal›d›r. 

Yarg›tay 19. Hukuk Dairesi'nin 26 Ocak 1996 tarihli kararlar› da ayn› 

do¤rultudad›r (1995/6153 E.; 1996/610 K. - 1995/6154 E.; 1996/611 K.): 

“... Davac› 14.2.1990 tarihli teleksinde belgelerin tüm di¤er flartlar, 

Londra'da tahkim flart› da dahil FOSFA m.54'e uygun olaca¤›n› daval›ya 

bildirmifltir. Daval› 15.2.1990 tarihli teleksinde ifli teyit etti¤ini bildirmifl, 

ancak tahkim flart›na iliflkin olarak olumlu ya da olumsuz bir tav›r 

tak›nmam›flt›r. Ancak davac›n›n Londra'daki hakem mahkemesine 

baflvurmas› üzerine kendi hakemini seçerek yarg›lamaya kat›lm›fl ve hakem 

karar›n› temyiz etmifltir. Bu durumda davac›n›n hakem mahkemesine 

müracaat› üzerine hakemini seçen, hakem yarg›lamas›na kat›larak davay› 

takip eden daval›n›n, 14.2.1990 tarihindeki teleksteki hakem flart›n› 

benimsedi¤inin kabulü gerekir. Bu nedenle daval›n›n taraflar aras›nda 

geçerli bir tahkim sözleflmesi bulunmad›¤›na yönelik itirazlar› yerinde 

de¤ildir" (yay›mlanmam›flt›r). 

Medeni Usul Hukuku’nda, bir taraf›n daha önce kendisinin gerçeklefltirdi¤i 

bir hukuki durumla çeliflen bir ifllemi yapmas› "çeliflkili davran›fl 

yasa¤›n›n" (venira contra factum proprium) ihlali say›lmaktad›r. Kan›mca, 

tahkim yarg›lamas› s›ras›nda Tahkim Sözleflmesi’nin geçersiz oldu¤unu 

ileri sürmeyen daval›n›n, temyiz veya tenfiz aflamas›nda onun geçersiz 

oldu¤unu ileri sürmesi, dürüstlük kurallar› aras›nda yer alan, "çeliflkili 

davran›fl yasa¤›"na ayk›r›l›k teflkil eder. Zira, daval›n›n söz konusu 

(28) http://www.kazanci.com/


davran›fllar›, tahkim sözleflmesinin “ifa”s›na yönelik hareketleri oluflturmaktad›r. 

Model Kanun’un Madde 7 (2) f›kras›nda Tahkim Sözleflmelerinin flekil 

flart› düzenlenmifltir: 

"(2) Tahkim anlaflmas› yaz›l› flekilde olmal›d›r. Bir anlaflman›n yaz›l› 

olmas› için, taraflarca imzalanan bir belgede ya da mektup teatisinde, 

telekste, telegrafta veya anlaflman›n bir kayd›n› içeren di¤er elektronik 

iletiflim araçlar›nda yer almas› ya da anlaflman›n varl›¤›n›n bir tarafça iddia 

edilip di¤er tarafça da inkar edilmedi¤i dava ve cevap layihalar›n›n 

teatisinde yer almas› gerekmektedir. Bir sözleflmede tahkim flart› içeren bir 

belgeye at›f yap›lmas›, sözleflmenin yaz›l› olmas› ve atf›n söz konusu flart› 

sözleflmenin bir parças› haline getirmek amac›n› tafl›mas› kofluluyla, bir 

tahkim anlaflmas› oluflturur." 

Milletleraras› Tahkimi, (Almanya, Avusturya, Birleflik Krall›k, ‹talya, 

Hollanda ve Yunanistan gibi baz› devletlerde milli tahkimle birlikte) 

düzenleyen Kanunlarda Tahkim Sözleflmesinin içeri¤i, yaz›l› fleklin 

geçerlilik flart› olmas›ndan daha önemli olmaktad›r. 29 

Bu bafll›k alt›nda ayr›ca flu noktaya da de¤inmek isteriz ki; konuyu 

yat›r›m tahkimi aç›s›ndan inceledi¤imizde, yabanc› yat›r›mc› taraf›ndan, iki 

tarafl› ya da çok tarafl› yat›r›m andlaflmalar›nda yer alan tahkim flart›na 

istinaden tahkime baflvuruldu¤unda, do¤rudan, uyuflmazl›¤›n taraflar› 

(yabanc› yat›r›mc› ile ev sahibi devlet) aras›nda akdedilmifl yaz›l› bir tahkim 

sözleflmesi bulunmamakta ve fakat yabanc› yat›r›mc›n›n tabi oldu¤u devlet 

ile ev sahibi devlet aras›nda akdedilmifl yat›r›m anlaflmas›ndaki tahkim 

flart› (“bir taraf ile di¤er taraf›n yat›r›mc›s› aras›ndaki uyuflmazl›klar›n 

çözümü”ne iliflkin hükmü) 30 , yaz›l›l›k koflulunu karfl›lamaktad›r. 

4. ‹çeri¤i 

Tahkim Sözleflmesinin (Milletleraras› Tahkim dahil) Anayasal temeli 

Sözleflme Özgürlü¤üdür (1982 Anayasas› m.48). Doktrinde tahkim 

sözleflmesinin hukuki niteli¤ine iliflkin çeflitli görüfller i) maddi hukuk 

sözleflmesi ii) usul hukuku sözleflmesi iii) karma görüfl ve iv) ba¤›ms›z görüfl 

olarak yer almaktad›r. 31 Kan›m›zca, Tahkim Sözleflmesi Usul Hukuku 

sözleflmesi olmakla beraber, temelinde bir Borçlar Hukuku Sözleflmesi 32 

olup, bafllang›çta belirtildi¤i gibi, emredici kanun hükümleri ile 

(29) Redfern, A. - Huter, M.; Law and Practice of International Commercial Arbitration 3. Bas› Sweel - 

Maxwell London 1999, s. 141-143. 

(30) Örnek olarak bkz. Türkiye ile Pakistan aras›ndaki yat›r›m andlaflmas› “Bir Taraf ile Di¤er Taraf›n 

Yat›r›mc›s› Aras›ndaki Uyuflmazl›klar›n Çözümü” bafll›kl› VII. Maddesi. (22903 Say›l› 12.02.1997 tarihli R.G.) 

(31) Cevdet Yavuz, “Türk Hukukunda Tahkim Sözleflmesi ve Tabi Oldu¤u Hükümler”, II. Uluslararas› 

Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 

2009, ss. 140-145. 

(32) Ayn› görüflte bkz. Yavuz, a.g.m., s. 148


Milletleraras› ‹ki ve Çok Tarafl› Tahkim Anlaflmalar›n›n tespit etti¤i s›n›rlar 

içinde (BK madde 19-20) geçerlidir. 

Tahkim sözleflmesinin kurucu unsuru olan r›za, ancak “tahkime 

elveriflli konuda” gösterilmifl ise, tahkim sözleflmesi geçerli olur. (HUMK 

m.518, Milletleraras› Tahkim Kanunu m.1) Baflka bir ifadeyle, taraflar 

ancak iradeleriyle tasarrufta bulunabilecekleri konulara iliflkin olarak 

geçerli bir tahkim sözleflmesi akdedebilirler. Tahkime elverifllilik, maddi 

hukuka göre tespit edilecektir. Türk hukukuna göre tahkime elveriflli 

olmayan konular›n belirlenmesi aç›s›ndan flu hususlara de¤inmekte fayda 

vard›r: 

-Kamu düzenini ilgilendiren konulara iliflkin tahkim sözleflmesinin 

geçersiz olaca¤› çeflitli Yarg›tay kararlar›nda 33 ifade edilmifltir. Bu hususta, 

Yarg›tay 3. HD’’nin 02.12.2004 tarihli, 2004/13018 E. ve 2004/13409 K. 

say›l› karar›nda, Yarg›tay’›n yerleflik uygulamalar›na göre kira tespiti 

hususu kamu düzenini ilgilendirdi¤i için, kira bedelinin tespiti davalar›nda 

tahkim yoluna baflvurulamayaca¤› vurgulanm›flt›r. 34 

-Gayrimenkullere iliflkin ihtilaflar›n tahkim yoluyla çözümlenemeyece¤i 

doktrinde 35 kabul edilmektedir. Daha önce “Kurucu Unsur”u (“R›za” unsurunu) 

incelerken belirtti¤imiz üzere, Milletleraras› Tahkim Kanunu’nun 1. 

maddesi gere¤ince, “... Bu Kanun, Türkiye’de bulunan tafl›nmaz mallar 

üzerindeki ayni haklara iliflkin uyuflmazl›klar ile iki taraf›n iradelerine tabi 

olmayan uyuflmazl›klarda uygulanmaz...” 

-Hukuk Usulu Muhakemeleri Kanunu’nun 23. maddesi (cümle 2) 

hükmüne göre "Münhas›ran iki taraf›n arzular›na tabi olmayan mesail 

(ifller)" Türk mahkemelerinin münhas›r yetki alan› içindedir. Örne¤in, ‹flas 

Davas› "mutlaka borçlunun muamele merkezinin bulundu¤u yer ticaret 

mahkemesinde aç›l›r" (‹‹K m.154). Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu’nun 6 

May›s 1998 tarihli 1998/12-287 E., 1998/325 K. say›l› karar›nda 36 

belirtildi¤i gibi "Cebri icra her devletin kendi ülke ve s›n›rlar› içerisinde haiz 

oldu¤u mutlak güç ve yetkilerindedir”. 

(33) Yarg›tay 18. HD’nin 1996/3347 E., 1996/4735 K. say›l› 13.05.1996 tarihli karar›nda, kat 

irtifak›n›n “idari bir kararla” tesisi hususu “kamu düzeni”nden kabul edilerek, bu hususa dair hakeme 

baflvurulamayaca¤› sonucuna var›lm›flt›r. ‹lgili kararda aynen “634 say›l› Kat Mülkiyeti Kanununun 14. 

maddesine göre; kat mülkiyetine geçifl aflamas› kabul edilen kat irtifak›, ancak arsa malikinin veya payl› 

mülkiyette bütün paydafllar›n bunu isteyen bir dilekçe veya istemle ( yasada öngörülen di¤er belgeleri de 

ekleyerek ) Tapu ‹daresine baflvurmalar› üzerine idari bir kararla tesis edilir. Paydafllar aras›nda uyuflmazl›k 

ç›kt›¤›nda, kat irtifak› tesisi için mahkemeye baflvurulamaz. Yasa bu hususu, paydafllar›n oybirli¤ine 

b›rakm›flt›r. Tüm paydafllar›n onay› olmamas› durumunda müflterek mülkiyetten, ferdi mülkiyete geçifl için 

ortakl›¤›n giderilmesi istenebilir. Bu ba¤›tta, ortak mülkiyetten, ferdi ve ba¤›ms›z mülkiyeti öngören kat 

irtifak›na geçilmesi ve tapuya tescili kamu düzeni ile ilgili oldu¤u gibi, mahkeme veya hakem karar›yla geçifle 

yasal olanak da bulunulmad›¤›ndan "kat irtifak› tesisine ve kat irtifak› tapular› verilmesine" dair olan hakem 

kararlar›n›n mahkemece onanmas› yasaya ayk›r›d›r”fleklinde belirtilmifltir. http://www.kazanci.com/ 

(34) Yine, bkz. http://www.kazanci.com/ 

(35) Yavuz, a.g.m., ss. 156-158 

(36) Yarg›tay Kararlar› Dergisi. C. 24, S. 9, Eylül 1998, ss. 1269-1276.


‹fl hukuku ile ilgili davalar›n da, iflverene karfl› zay›f konumda olan 

iflçileri korumak amac›yla, tahkime elveriflli olmad›¤› Yarg›tay kararlar›nda 

ifade edilmektedir. 37 

Ayr›ca tahkim konusu uyuflmazl›¤›n “belirli” olmas› gerekir. (“Belirlilik 

ilkesi”) Bu ba¤lamda, belirli bir hukuki iliflkiden do¤acak uyuflmazl›klar›n 

tahkim yoluyla çözümlenece¤inin kararlaflt›r›lmas› yeterlidir. Buna 

karfl›l›k, belirli bir hukuki iliflkiden söz edilmeksizin, mu¤lak bir ifadeyle, 

“ileride taraflar›n aralar›nda ç›kacak bütün uyuflmazl›klar›n” tahkim yoluyla 

çözümlenece¤inin kararlaflt›r›lmas› halinde, tahkim sözleflmesi geçerli 

de¤ildir. 38 

Milletleraras› Tahkim Kanunu m.4’te “mevcut bir hukuki iliflkiden 

do¤mufl veya do¤abilecek uyuflmazl›klar›n” tahkim sözleflmesinin 

konusunu oluflturaca¤› aç›kça ifade edilmifltir. 

Dolay›s›yla, tahkim yolu ile Tahkim Sözleflmesinin taraflar› aras›nda 

mevcut veya ortaya ç›kmas› muhtemel “Ticari ‹fl” ve “Yat›r›m Uyuflmazl›klar›” 

(‹mtiyaz fiartlaflma ve Sözleflmelerinden kaynaklanan uyuflmazl›klar) 

çözümlenebilir. 

New York Sözleflmesi’nin 1/3 maddesi hükmüne göre, onay s›ras›nda 

devletler, Sözleflme’nin sadece kendi milli hukuklar›na göre “ticari” say›lan 

uyuflmazl›klarla ilgili olarak verilen hakem kararlar›n›n tan›nmas› ve 

tenfizine uygulanaca¤› hususunda çekince koyabilirler. Türkiye de bu 

çekince ile New York Sözleflmesi’ni onaylam›flt›r. 39 Buna göre, Türkiye 

Cumhuriyeti New York Sözleflmesi Onay Kanunu’nun (Kanun No. 3732, 

R.G. 25. 09.1991) 2. maddesinde "(Bu) Sözleflmeyi yaln›z akdi veya akit d›fl› 

hukuki münasebetlerden kaynaklanan ve (Türk) hukukuna göre ticari 

mahiyette say›lan uyuflmazl›klar hakk›nda uygulanaca¤›n› beyan eder" 

hükmü yer almaktad›r. 

Tahkime elverifllili¤inin s›n›rlar›n› çizen bir baflka kanun hükmü 

"Devletler ve Di¤er Devletlerin Vatandafllar› Aras›ndaki Yat›r›m Uyuflmazl›klar›n›n 

Çözümlenmesi Hakk›ndaki ICSID Sözleflmesi Onay Kanunu’nun 

(Kanun No. 3460: R.G. 2 Haziran 1988) 1. Maddesinin (b) bendinde 

"Türkiye'de mevcut gayrimenkuller üzerindeki mülkiyet ve ayni hak 

uyuflmazl›klar›"n›n çözümü "Türk Mahkemelerinin münhas›r yetkisinde 

bulunan" oldu¤undan, bu uyuflmazl›klar için tahkim yolunun aç›k olmad›¤› 

hüküm alt›na al›nm›flt›r. 

(37) Yarg›tay 9. HD, 4938 E., 5429 K. say›l›, 14.9.1964 tarihli karar›, Yarg›tay 4. HD 3889 E. 3965 K. 

say›l›, 21.5.1959 tarihli karar›. Bkz. Baki Kuru, Hukuk Muhakemeleri Usulü, Cilt VI, 6.Bas›, Beta, ‹stanbul, 

2001, s. 5951, dn. 41; Ziya Ak›nc›, Milletleraras› Tahkim, Seçkin, Ankara, 2007, s. 205. 

(38) Baki Kuru-Ramazan Arslan-Ejder Y›lmaz, Medeni Usul Hukuku, Ders Kitab›, Geniflletilmifl 13. Bas›, 

Yetkin, Ankara, 2001, 922; Yavuz, a.g.m., s. 160. 

(39) Bkz. fianl›, a.g.e., s. 283.


6 Ocak 1982 tarih ve 2577 ‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu’nun 2. 

maddesinin (1). f›kras›n›n (C) bendi hükmüne göre: 

"Tahkim yolu öngörülen imtiyaz flartlaflma ve sözleflmelerinden do¤anlar 

hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yap›lan her türlü idari 

sözleflmelerden dolay› taraflar aras›nda ç›kan uyuflmazl›klara iliflkin 

davalar" tahkim yoluyla çözümlenemez. 

Bilindi¤i gibi Türkiye Cumhuriyeti Anayasas›’n›n Baz› Maddelerinde 

De¤ifliklik Yap›lmas›na ‹liflkin 4446 Say›l› Kanun’un (RG 14 A¤ustos 1999) 

2. maddesiyle Anayasa’n›n 125. maddesinin birinci f›kras›na: 

"Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz flartlaflma ve sözleflmelerinde 

bunlardan do¤an uyuflmazl›klar›n milli veya milletleraras› tahkim yoluyla 

çözülmesi öngörülebilir. Milletleraras› tahkime ancak yabanc›l›k unsuru 

tafl›yan uyuflmazl›klar için gidilebilir” hükmü ilave edilmek suretiyle, 

‹mtiyaz fiartlaflma ve Sözleflmelerinden ç›kabilecek uyuflmazl›klar›n tahkim 

yoluyla karara ba¤lanmas› kabul edilmifltir. 

Türkiye Cumhuriyeti’nin 3130 Say›l› Kanun’la onaylad›¤› ve 23 Eylül 

1991 tarihli Resmi Gazete'de (say› 21000) yay›mlanan Milletleraras› Ticari 

Hakemlik konusundaki 21 Nisan 1961 tarihinde Cenevre'de yap›lan 

Avrupa Sözleflmesi'nde ("Avrupa Tahkim Sözleflmesi"), esasen, Madde II'de 

"... Amme hukuku Tüzel Kiflileri olarak vas›fland›r›lan tüzel kifliler muteber 

surette hakemlik anlaflmalar› akdetmek yetkisini haizdirler" hükmü yer 

almaktad›r. 40 Tahkim Sözleflmesi’nin içeri¤i konusunda, son olarak 

belirtelim ki; (a) tenfiz aflamas›nda "ihtilaf mevzuunun hakemlik yoluyla 

halle elveriflli bulunmamas›" [New York Sözleflmesi Madde V/2(a)] re’sen 

veya (b) "hakem karar› hakem mukavelesinde veya flart›nda derpifl 

edilmeyen bir ihtilafa müteallik" olmas›, daval› taraf›n itiraz› ve itiraz›n› 

ispat etmesi hallerinde [New York Sözleflmesi madde V/1 (c)] Türk 

Mahkemesi taraf›ndan yabanc› hakem karar›n›n tenfizi reddedilebilir. 41 

II. Yabanc›l›k Unsuru 

Bu bölümde önce Milletleraras› Ticari Tahkimdeki yabanc›l›k unsuru 

üzerinde durulacak, daha sonra, Anayasa’n›n (de¤iflik) 125. maddesinde 

yer alan “kamu hizmetleri ile ilgili ‹mtiyaz flartlaflma ve Sözleflmelerinden 

do¤an uyuflmazl›klar›n … milletleraras› tahkim yoluyla çözülmesi(nin)” 

tahkim sözleflmesinde öngörülmesi halinde tahkime konu iflte bulunmas› 

flart koflulan “Yabanc›l›k Unsuru” incelenecektir. 

Ön aç›klama olarak belirtmek isteriz ki; “Yabanc›l›k unsuru”nun tespiti 

üzerinde durulmas›n›n önemi fludur: Tahkim yeri Türkiye oldu¤unda, 

“yabanc›l›k” unsurunun bulunup bulunmamas›na göre, uygulanacak 

(40) http://www.jus.uio.no/lm/europe. international. commercial.arbitration. convention. geneva.1961/ 

(41) http://www.uncitral.org/pdf/07-87406_Ebook_ALL.pdf


tahkim prosedürü de¤iflmektedir. fiöyle ki; Yabanc›l›k unsuru bulunmad›- 

¤›nda, tahkim yarg›lamas› Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’na göre 

(milli tahkim); yabanc›l›k unsuru bulundu¤unda ise 4686 say›l› Milletleraras› 

Tahkim Kanunu’na göre (milletleraras› tahkim) yürütülecektir. 

Ayr›ca, di¤er bir halde, 4686 say›l› Milletleraras› Tahkim Kanunu 

hükümlerinin taraflar veya hakemler taraf›ndan seçildi¤i uyuflmazl›klar 

bak›m›ndan da, (m.1) tahkim yarg›lamas› bu kanuna göre yürütülecektir. 

Bu ayr›m›n önemli sonucu olarak, HUMK’a tabi olarak yürütülen 

hakem karar›na karfl› temyiz yoluna gidilebilir iken (HUMK m.533); 

Milletleraras› Tahkim Kanunu’na tabi hakem karar›na karfl› temyiz yoluna 

gidilememekte ve fakat hakem karar› iptal edilebilmektedir. (Milletleraras› 

Tahkim Kanunu m.15) 

Nitekim, bu bafll›k alt›nda, uygulamada tereddütlere yol açan bir 

konuya da özetle de¤inmekte fayda görmekteyiz. Milletleraras› Tahkim 

Kanunu’nun, yürürlük tarihinden önce, tahkim yeri hukuku olmas› 

dolay›s›yla HUMK’a tabi olan ve fakat tamamlanmam›fl yabanc› unsurlu 

tahkimler aç›s›ndan uygulan›p uygulanmayaca¤› hususu doktrinde ve 

Yarg›tay kararlar›nda uzun süre tart›fl›lm›flt›r. fiöyle ki; Milletleraras› 

Tahkim Kanunu’nda zaman itibariyle uygulanma alan›n› düzenleyen özel 

bir hükme yer verilmemifl olmas› sebebiyle, Yarg›tay’›n bu konuda farkl› 

kararlar›na rastlanmaktad›r. Yarg›tay baz› kararlar›nda (Yarg›tay Hukuk 

Genel Kurulu 2007/15-444 E., 2007/554 K. say›l›, 18.07.2007 tarihli 42 ; 

2006/15-609 E., 2006/656 K. say›l› kararlar› vb.), 4686 Say›l› Kanun’un 

“sadece yürürlük tarihi olan 05.07.2001 tarihinden sonra akdedilen tahkim 

anlaflmalar›ndan do¤an davalara uygulanabilece¤ine ve fakat yürürlük 

tarihinden önce yap›lm›fl tahkim anlaflmalar›na uygulanamayaca¤›na … 

4686 Say›l› Kanun uyar›nca incelenip hükme var›lmas›n›n bozma nedeni 

say›laca¤›na”; baz› kararlar›nda ise (örne¤in, Yarg›tay 19. H.D. 2003/2370 

E. 2003/11658 K. say›l› 17.11.2003 tarihli karar›) bu Kanunun “yürürlük 

tarihi itibariyle tamamlanmam›fl yabanc› unsurlu tahkim davalar›nda derhal 

uygulanaca¤›na” hükmetmifltir. fianl›, 4686 Say›l› Kanun’un “Kanun 

koyucunun zaman itibariyle uygulanmas›na iliflkin” bir hükme yer 

vermemesinin sebebini, bu Kanunun “usul kanunu” niteli¤inde olmas› ve 

bu nedenle, Kanun koyucunun, kanunun yürürlük tarihinden sonra 

–tamamlanmam›fl- tüm yabanc› unsurlu tahkimlere “derhal” uygulanaca- 

¤›n› farz etmifl olmas› ile aç›klamaktad›r. 43 

(42) http://www.kazanci.com/ 

(43) Bkz. fianl›, a.g.e., s. 241, dn. 237 g.


1. Milletleraras› Ticari Tahkimde 

Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu’nun 6 May›s 1998 tarihli “Yetki 

Anlaflmas›” (MÖHUK md.31) hususunda verdi¤i bir kararda “Yabanc›l›k 

Unsuru” yorumlanm›flt›r. 

"Borç iliflkisi, yabanc›l›k unsurunu tafl›mal›d›r. Uyuflmazl›¤›n do¤du¤u 

borç iliflkisinde, taraflardan birinin veya her ikisinin yabanc› olmas› veya 

akdin yap›ld›¤› yerin veya icra yerinin yabanc› ülke olmas› veya akid 

konusunun yabanc› ülkede bulunmas› veya borç iliflkisinin yabanc› ülkede 

do¤mas› veya borç iliflkisine uygulanacak, hukukun yabanc› bir hukuk 

olmas› gibi, bir yabanc›l›k unsurunun bulunmas› gereklidir. Yabanc›l›k 

unsuru tafl›mayan bir borç iliflkisi için yabanc› ülke mahkemesine yetki veren 

anlaflma Türk hukuku yönünden geçerli olmaz." 

Tahkim Sözleflmesinde ise, taraflar›n Türkiye d›fl›ndaki bir mahali 

tahkim yeri olarak kabul etmeleri, her iki taraf Türk olsa bile, sözkonusu 

yabanc›l›k unsuru tahkimin milletleraras› olmas› için yeterlidir (Yarg›tay 

11. Hukuk Dairesinin 12 Nisan 1990 [E. 2864- K. 3271] ve 10 May›s 1994 

[E. 1993/5034 - K. 1994/4082] tarihli Kararlar›). 

Zira, yabanc› bir memleketteki Tahkim Yeri, t›pk› Yetki Anlaflmas›nda 

münhas›r yetkili k›l›nan yabanc› mahkemenin belirtilmesi halinde 

(MÖHUK md. 31) oldu¤u gibi, ba¤lanma noktas› olarak tahkimin hangi 

devletin milletleraras› tahkime uygulad›¤› usul hukuku düzenine (Lex Loci 

Arbitri) tabi olaca¤›n› tayin eden Sübjektif Esasl› Noktad›r (BK m.2/ f.1). 

Model Kanunu’nda da (md.1) yabanc›l›k unsuru genifl kapsaml› olarak, 

fakat sonuçta ayn› flekilde tespit edilmifltir: 

"(a) Taraflar›n ifl merkezlerinin, Tahkim sözleflmesinin akdedildi¤i tarihte 

farkl› devletlerde olmas›, veya 

(b) (i) Tahkim Sözleflmesinde veya ona dayanarak belirlenmifl olan 

hallerde tahkim yerinin veya (ii) ticari iliflkiden do¤an yükümlülüklerin 

önemli bir bölümünün ifa edilece¤i veya ihtilaf›n konusunun en çok ba¤lant›l› 

oldu¤u yerin taraflar›n ifl merkezinin bulundu¤u devletten baflka bir yerde 

bulunmas›, veya 

(c) taraflar›n tahkim sözleflmesinin konusunun birden çok memlekette 

iliflkili oldu¤unu aç›k bir flekilde kabul etmeleri hallerinde Tahkim 

milletleraras› nitelik tafl›r" 

Buna paralel olarak, 21.6.2001 tarihinde kabul edilen 4686 say›l› 

Milletleraras› Tahkim Kanunu madde 1 hükmünde “Bu Kanun, yabanc›l›k 

unsuru tafl›yan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendi¤i veya bu Kanun 

hükümlerinin taraflar ya da hakem veya hakem kurulunca seçildi¤i 

uyuflmazl›klar hakk›nda uygulan›r.” fleklinde düzenlendikten sonra 

“yabanc›l›k unsuru” madde 2 hükmünde flu flekilde tan›mlanm›flt›r:


“Afla¤›daki hallerden herhangi birinin varl›¤›, uyuflmazl›¤›n yabanc›l›k 

unsuru tafl›d›¤›n› gösterir ve bu durumda tahkim, milletleraras› nitelik 

kazan›r. 

1. Tahkim anlaflmas›n›n taraflar›n›n yerleflim yeri veya ola¤an oturma 

yerinin ya da iflyerlerinin ayr› devletlerde bulunmas›. 

2. Taraflar›n yerleflim yeri veya ola¤an oturma yerinin ya da iflyerlerinin; 

a) Tahkim anlaflmas›nda belirtilen veya bu anlaflmaya dayanarak tespit 

edilen hallerde tahkim yerinden, 

b) As›l sözleflmeden do¤an yükümlülüklerin önemli bir bölümünün ifa 

edilece¤i yerden veya uyuflmazl›k konusunun en çok ba¤lant›l› oldu¤u 

yerden, 

Baflka bir devlette bulunmas›. 

3. Tahkim anlaflmas›n›n dayana¤›n› oluflturan as›l sözleflmeye taraf 

olan flirket ortaklar›ndan en az birinin yabanc› sermayeyi teflvik mevzuat›na 

göre yabanc› sermaye getirmifl olmas› veya bu sözleflmenin uygulanabilmesi 

için yurt d›fl›ndan sermaye sa¤lanmas› amac›yla kredi ve/veya güvence 

sözleflmeleri yap›lmas›n›n gerekli olmas›. 

4. Tahkim anlaflmas›n›n dayana¤›n› oluflturan as›l sözleflme veya hukuki 

iliflkinin, bir ülkeden di¤erine sermaye veya mal geçiflini gerçeklefltirmesi. 

21.1.2000 tarihli ve 4501 say›l› Kanun hükümleri sakl›d›r.” 

2. Anayasa’n›n 125. maddesinde 

Anayasa madde 125 gere¤ince, “‹darenin her türlü eylem ve ifllemlerine 

karfl› yarg› yolu aç›kt›r. (Ek hüküm: 13.8.1999-4446/2. md.) Kamu hizmetleri 

ile ilgili imtiyaz flartlaflma ve sözleflmelerinde bunlardan do¤an 

uyuflmazl›klar›n millî veya milletleraras› tahkim yoluyla çözülmesi 

öngörülebilir. Milletleraras› tahkime ancak yabanc›l›k unsuru tafl›yan 

uyuflmazl›klar için gidilebilir.” 

Anayasa’n›n 125. maddesi kapsam›ndaki “yabanc›l›k unsuru” 

21.01.2000 tarihli ve 4501 Say›l› Kamu Hizmetleri ile ‹lgili ‹mtiyaz 

fiartlaflma ve Sözleflmelerinden Do¤an Uyuflmazl›klarda Tahkim Yoluna 

Baflvurulmas› Halinde Uyulmas› Gereken ‹lkelere Dair Kanun (“4501 Say›l› 

Kanun”)’un “Tan›mlar” bafll›kl› 2/c. maddesinde tan›mlanm›flt›r. Buna 

göre, “sözleflmeye taraf olan flirket ortaklar›ndan en az birinin yabanc› 

sermayeyi teflvik mevzuat› hükümlerine göre yabanc› menfleli olmas› veya 

sözleflmenin uygulanabilmesi için yurt d›fl› kaynakl› sermaye veya kredi 

veya teminat sözleflmelerinin akdedilmesinin gerekli olmas›” hallerinden 

birinin varl›¤› halinde sözleflme yabanc› unsurlu kabul edilecek ve 

milletleraras› tahkime gidilebilecektir. 44 

(44) fianl›, a.g.e., s. 234.


Anayasa’n›n 125. maddesinde yer alan kamu hizmetleriyle ilgili ‹mtiyaz 

fiartlaflma ve Sözleflmelerinde, taraflardan birinin muhakkak Türkiye 

Cumhuriyeti veya onu temsil eden kamu tüzel kiflisi (idare) olaca¤› dikkate 

al›n›nca, Yabanc› Yat›r›mc›, Türkiye’de kurulmufl Proje fiirketleri ve 

yat›r›m›n gerçeklefltirilmesi için gerekli krediyi sa¤layan yabanc› bankalar 

ve/veya yabanc› finansman kurulufllar›, ‹mtiyaz fiartlaflma ve Sözleflmeleri 

ile ilgili uyuflmazl›klarda “yabanc›l›k unsuru” oluflturabilirler. 

Daha aç›k bir ifadeyle, ‹mtiyaz Sözleflmesinin taraf›: 

(a) Yabanc› Yat›r›mc›, veya 

(b) Yat›r›m› gerçeklefltirmek için Türkiye’de kurulan ve yabanc› 

yat›r›mc› veya yat›r›mc›lar taraf›ndan dolayl› veya dolays›z kontrol edilen 

Proje fiirketleri, ayr›ca 

(c) Yat›r›m›n finansman›n›n, önemli ölçüde, Yabanc› Banka veya 

Finansman Kurumlar› taraf›ndan yap›lmas› kayd›yla Türk flirketleri, 

Milletleraras› Tahkim Sözleflmesi akdedebilmelidirler. 

Bu ba¤lamda, Günday, Anayasa’ya getirilen söz konusu düzenleme ile, 

yabanc›l›k unsuru kavram›n›n oldukça geniflletildi¤ini ve yap›lacak kamu 

hizmeti imtiyaz sözleflmelerinin hemen hemen tamam›nda yabanc›l›k 

unsurunun bulunabilece¤ini ve dolay›s›yla uluslararas› tahkime 

gidilebilece¤ini dile getirmifltir. Yazar, düzenlemenin ne kadar genifl 

kapsaml› oldu¤unu aynen flu flekilde ifade etmektedir: “Sözleflmeye taraf 

kurulu ya da kurulacak olan flirket ortaklar›ndan herhangi birinin flirketteki 

hisse oran› ne olursa olsun %1 dahi olsa böyle bir sözleflmeden do¤an 

uyuflmazl›k yabanc› ögeli uyuflmazl›k say›lacakt›r ya da sözleflmeye taraf 

flirket ortaklar›n›n tamam› Türk menfleli olsa bile sözleflmenin 

uygulanabilmesi için yurtd›fl› kaynakl› sermaye veya kredi veya teminat 

sözleflmesinin yap›lmas› gerekli ise sözleflmenin taraf› olan flirketin bütün 

ortaklar›n›n Türk olmas›na karfl›n yabanc› unsurun kabulü gerekecektir. 45 ” 

III.Tahkim Sözleflmesinin Sübjektif Esasl› Unsurlar› 

1. Tahkim Yeri 

Tahkim yerinin seçiminde, maddi ve hukuki nedenler etkili olacakt›r. 46 

Milletleraras› Tahkimde, yabanc› bir ülkedeki Tahkim Yeri, -t›pk› Yetki 

Anlaflmas›’nda (MÖHUK md.31) yetkili k›l›nan yabanc› mahkemenin 

belirtilmesi halinde oldu¤u gibi-, ba¤lanma noktas› olarak tahkimin hangi 

devletin hukuk düzenine (Lex Loci Arbitri) tabi olaca¤›n› ve dolay›s›yla 

Hakem Karar›n›n tabiyetini tayin edici unsurdur. 47 

(45) Metin Günday, “Uluslararas› Tahkim Alan›nda Türkiye’de Gerçeklefltirilen Yasal Düzenlemeler”, 

Ekonomik ‹stikrar, Büyüme ve Yabanc› Sermaye, ss. 192-193.http://www.tcmb.gov.tr/ 

yeni/evds/yayin/kitaplar/kitap2/dogrudanyabyatirimci.doc 

(46) Birsel, “Tahkim Yeri”, s. 64. 

(47) fianl›, a.g.e., ss. 285-286.


Tahkime uygulanacak hukuk, tahkim sözleflmesinin yorumu ve 

geçerlili¤i, tahkim yerindeki mahkemelerin tahkime yard›mc› olmak amac›yla 

geçici tedbirlere hükmedip hükmedemeyece¤i, tahkimi olumlu ya da 

olumsuz yönde etkileyecek emredici kurallar, verilen hakem kararlar›n›n 

temyiz ve iptali flartlar› ve karar›n di¤er ülkelerde tenfizinin mümkün olup 

olmad›¤› gibi hususlar Tahkim Yerinin seçiminde etkili olacakt›r. 48 Bundan 

dolay›, Birsel tahkim yerini adeta “yetkili mahkeme”ye benzetmektedir. 49 

Bu nedenle, taraflar, tahkim yarg›lamas›na haks›z yere müdahale etmeyen, 

tahkime ›l›ml› bakan ülkeleri tahkim yeri olarak tercih etmelidirler. 50 

New York Sözleflmesi'nde (m.V) esas al›nan Toprak ‹lkesinin kapsam› 

içinde, Tahkim Yeri, Devletler Özel Hukuku'nun Milletleraras› Usul 

Hukuku Kurallar›na göre bir ba¤lanma noktas› olmaktad›r. Tahkim 

sözleflmesinde Tahkim Yeri aç›kça belli edilince, taraflar milletleraras› 

tahkime uygulanacak Tahkim Yeri Usul Kanunu'nun uygulanmayaca¤›n› 

yaz›l› olarak, aç›kça, kararlaflt›rmad›klar› takdirde, Milletleraras› Tahkim 

ve Hakem Karar›, tahkim yerinin bulundu¤u ülkenin hukuk düzenine, 

daha aç›k bir ifade ile, milletleraras› tahkime uygulad›¤› mevzuata (Lex Loci 

Arbitri) tabi olacakt›r. 51 

Gerek Türkiye'de Milletleraras› Tahkim Kanunu gerekse UNCITRAL 

Model Kanunu'nun incelenmesinden anlafl›laca¤› üzere Milletleraras› 

Tahkime uygulanan Tahkim Yeri Kanunu (Lex Loci Arbitri): 

• Milletleraras› Tahkim Kanunu’nun Uygulama Alan›, 

• Mahkemelerden yard›m istenmesi, 

• Tahkim Sözleflmesinin tan›m› ve flekli, 

• Tahkim Mahkemesinin yetkisi, 

• Tahkim itiraz›, 

• Tahkim Mahkemesinin karar verme usulü, 

• ‹htiyati tedbir ve ihtiyati haciz, 

• Sulh, 

• Hakimi red sebepleri ve usulü, 

• Tahkim süresi, 

• Hakem kararlar›na karfl› baflvuru, 

• Hakem Karar›n›n düzeltilmesi, yorumu ve tamamlanmas›, 

gibi konulara uygulan›r. Ayr›ca Milletleraras› Tahkim Kanunlar›: 

• Tahkim Mahkemesinin teflkili, 



(50) Moses, a.g.e., s. 43. 

(51) Birsel, “Tahkim Yeri”, s. 66.


• Tahkim yarg›lamas›, 

• Uyuflmazl›¤›n esas›na uygulanacak hukuk, 

• Yarg›lamada kullan›lan dil, 

gibi konularda tamamlay›c› ve yorumla-y›c› hükümleri de ihtiva eder. 52 

New York Sözleflmesi, kural olarak, Milletleraras› (yabanc›) Hakem 

Karar›n›n Tan›nmas› ve ‹cras›n›n (Tenfizinin) istendi¤i devlet arazisinden 

baflka bir devlet arazisinde verilen hakem kararlar›na uygulanacakt›r 

(md.1/f›kra 1). New York Sözleflmesi'nde, milli (Yerel) hakem karar› ile 

milletleraras› (yabanc›) hakem karar› ayr›m› için kural olarak “Toprak 

Esas›” kabul edilmifltir. 53 

2. Hakemli¤in Teflkili ve Hakemlik Prosedürü 

A. Hakemli¤in Teflkili 

Hakemli¤in teflkilinin taraflarla hakem aras›nda yap›lan “hakem 

sözleflmesi”ne dayand›¤› doktrinde ifade edilmektedir. Bu sözleflme ile 

taraflar, uyuflmazl›¤›n hakem yolu ile çözülmesini teklif etmekte, 

hakem(ler) ise uyuflmazl›¤› çözmeyi kabul etmektedir(ler). 54 Taraflarca 

imzalanan görev belgesi (ICC Tahkim Kurallar› m. 18: terms of reference, 

Milletleraras› Tahkim Kanunu m.10) ile, hakem sözleflmesi yaz›l› hale 

gelmektedir. Hakem sözleflmesinin niteli¤i itibariyle bir Borçlar Hukuku 

Sözleflmesi oldu¤u kabul edilmektedir. 55 

Hakemli¤in Teflkili de Tahkim Sözleflmesi’nin sübjektif esasl› noktalar› 

aras›nda yer al›r. Bu konuda Avrupa Tahkim Sözleflmesi’nin madde IV 

(f›kra 1) hükmünde aynen flöyle denilmektedir: 

“1. Tahkim anlaflmas› akdeden taraflar: 

a) ‹htilaflar›n daimi bir hakemlik müessesesi (ICC Milletleraras› Tahkim 

Divan› gibi) taraf›ndan halledilece¤ini; (bu takdirde hakemlik, tayin edilen 

müessesenin yönetmeli¤ine uygun flekilde cereyan eder); veya 

b) ‹htilaflar›n›n özel olarak teflkil edilen (ad hoc) bir hakemlik usulüne 

tabi olaca¤›n›, bu takdirde taraflar bilhassa; 

i) hakemlerin kimler olaca¤›n› ve ihtilaf halinde bunlar›n hangi usullere 

göre seçilebilece¤ini; 

ii) hakemli¤in cereyan edece¤i yeri; 

iii) hakemlerin takip edecekleri usul kaidelerini; serbestçe kararlaflt›rabilirler. 

56 ” 

(52) http://www.uncitral.org/pdf /english /texts /arbitration /ml-arb/07-86998_Ebook.pdf; 

http://www.mevzuat. adalet.gov.tr/html/1147.html 


(54) B. Kuru-R. Arslan-E. Y›lmaz, Medeni Usul Huk. Ders K. Gen. 13. Bas›, Yetkin, Ank. 2001, s. 919. 

(55) fianl›, a.g.e., s. 223. 

(56) http://www.jus.uio.no/lm/europe. international.commercial.arbitration. convention. geneva. 1961/


Hakemlerin seçimi konusunda, ICC, Milletleraras› Tahkim Kanunu ve 

HUMK’daki düzenlemelerinde “taraflar›n eflitli¤i” ilkesi hakimdir. Kurallarda 

belirtilen süre içerisinde hakem seçilmedi¤inde ya da seçim konusunda 

uyuflmazl›k ç›kt›¤›nda, ICC Kurallar› gere¤ince “Divan”, Milletleraras› 

Tahkim Kanunu ve HUMK gere¤ince ise “mahkeme” hakem tayininde rol 

oynamaktad›r. fiöyle ki; 

ICC Kurallar› m.8’e göre, uyuflmazl›klar hakk›nda kararlar›n “bir veya 

üç hakem” taraf›ndan verilece¤i belirtilmektedir. Taraflarca uyuflmazl›¤›n 

üç hakem taraf›ndan görülece¤inin kararlaflt›r›lmas› halinde, taraflardan 

her biri tahkim talebinde ve cevap lahiyas›nda (Divan taraf›ndan yap›lan 

tebli¤den itibaren 15 gün içerisinde) kendi hakemini seçerek ICC Divan›’n›n 

tasdikine sunacakt›r. (Taraflardan biri hakemini seçmezse, bu seçim Divan 

taraf›ndan yap›lacakt›r.) E¤er taraflar önerdikleri hakemlerin belli bir süre 

içinde üçüncü hakemi seçmelerini öngörmemifllerse ya da tespit edilen 

süre içinde seçim sonuçlanmazsa hakem mahkemesine baflkanl›k edecek 

üçüncü hakemi Divan tayin eder. 

Milletleraras› Tahkim Kanunu m.7’ye göre ise, taraflar, hakemlerin 

say›s›n› belirlemekte serbesttirler. Ancak bu say› tek olmal›d›r. Hakemlerin 

say›s› taraflarca kararlaflt›r›lmam›flsa, üç hakem seçilir. Yine, üç hakem 

seçilecek ise, taraflardan her biri (di¤er taraf›n talebinin kendisine 

tebli¤inden itibaren otuz gün içinde) birer hakem seçer; bu flekilde seçilen 

iki hakem üçüncü hakemi belirler. Taraflar›n seçti¤i iki hakem 

seçilmelerinden sonraki otuz gün içinde üçüncü hakemi belirlemezlerse, 

taraflardan birinin istemi üzerine, asliye hukuk mahkemesi taraf›ndan 

hakem seçimi yap›l›r. Üçüncü hakem baflkan olarak görev yapar. 

Yine, HUMK m.520’ye göre, 

i) Tahkim sözleflmesinde hakemlerin taraflarca seçilece¤i kararlaflt›r›labilir. 

Bu halde, taraflardan her biri (di¤er taraf›n talebinin tebli¤inden 

itibaren yedi gün içinde) kendi hakemini seçer. Karfl› taraf yedi gün 

içerisinde hakemini seçip bildirmezse, onun hakemi, hakemini seçmifl olan 

taraf›n baflvurusu üzerine, mahkeme taraf›ndan seçilir. Bazen de, 

taraflar›n birer hakem seçecekleri ve üçüncü hakemin ise seçilen bu 

hakemler taraf›ndan tayin edilece¤i kararlaflt›r›lm›fl olabilir. Bu halde, 

taraflar›n hakemleri üçüncü hakemin tayininde uyuflamazlarsa, üçüncü 

hakem taraflar›n anlaflmas› ile; taraflar anlaflamazlarsa, mahkeme 

taraf›ndan seçilir. 57 

ii) Tahkim sözleflmesinde hakemin kimin taraf›ndan seçilece¤ine iliflkin 

bir aç›kl›k yoksa, hakemler davaya bakmaya yetkili ve görevli mahkeme 

taraf›ndan seçilir. Tahkim sözleflmesinde hakemlerin say›s› konusunda bir 

aç›kl›k yoksa, mahkeme üç hakem seçer. 

(57) HUMK’a göre hakem seçimi hakk›nda detayl› bilgi için bkz. Kuru-Arslan-Y›lmaz, a.g.e., s. 925.


Adil bir tahkim yarg›lamas›ndan söz edebilmek için, hakemlerin 

ba¤›ms›z ve tarafs›z kifliler olmas› büyük önem arz etmektedir. Buna göre, 

hakemler ile taraflar aras›nda organik bir ba¤ ya da menfaat birli¤inin 

bulunmamas› gerekir. 58 

ICC Tahkim Kurallar› m.7 gere¤ince, hakemler 

atanmadan önce, imzalayacaklar› “ba¤›ms›zl›k beyannamesi (statement of 

independence)” Sekreterya’ya tevdi edeceklerdir. Hakemler, söz konusu 

beyannamede, taraflar›n gözünde ba¤›ms›zl›klar›na flüphe düflürebilecek 

hususlar› yaz›l› olarak Sekreterya’ya bildireceklerdir. Yine, tahkim 

yarg›lamas› s›ras›nda bu hususlar ortaya ç›karsa, hakemler bunlar› derhal 

Sekretarya’ya ve taraflara bildireceklerdir. 59 Ayr›ca, taraflar›n milliyeti farkl› 

ise, mahkeme, taraflar›n milliyetinden farkl›, yabanc› bir hakem 

seçmelidir. 60 

(ICC Tahkim Kurallar› m.9). Milletleraras› Tahkim Kanunu 

m.7(C) hükmüne göre de, “hakem…tarafs›zl›¤›ndan flüphe etmeyi hakl› 

gösteren hal ve flartlar gerçekleflti¤i takdirde reddedilebilir.” 

B. Hakemlik Prosedürü 

Hakemlik Prosedürü (Lex Arbitri) tahkim davas›nda uygulanacak usul 

kurallar›n› ifade eder. 61 Bu usul kurallar›, tahkim sözleflmesinde daimi bir 

hakemlik müessesesinin (örne¤in ITO: ‹stanbul Ticaret Odas›, ICC: 

(Milletleraras› Ticaret Odas›, LCIA: Londra Uluslararas› Tahkim Mahkemesi 

), AAA: American Tahkim Derne¤i, Stockholm Ticaret Odas› Tahkim 

Kurallar›) (kurumsal tahkim) veya daimi bir hakemlik müessesesine tabi 

olmayan ad hoc (geçici) tahkimi (UNCITRAL Tahkim Kurallar›) 62 

veya 

Uluslararas› Sözleflmelerde yer alan Tahkim Kurallar›n› veya belirli bir 

devletin usul hukukuna at›f yap›lmak suretiyle tesbit edilebilir. Tahkim 

Sözleflmesinde tahkim davas›nda uygulanacak hakemlik prosedürü 

hakk›nda bir düzenleme yap›lmam›fl ise, bunu hakemler tayin ederler 

(Y‹BK tarih: 23 Ekim 1972 Say›: 1972/2 E.;. 1972/12 K.). 

ICC Tahkim ve Uzlaflt›rma Kurallar›’n›n 6.maddesinin 2.f›kras› 

gere¤ince, daval› taraf›ndan Kurallar m.5’e uygun olarak cevap lahiyas› 

sunmad›¤› takdirde ya da taraflardan biri tahkim sözleflmesinin varl›¤›, 

geçerlili¤i ya da kapsam› hakk›nda iddialarda bulundu¤u takdirde, ICC 

Tahkim Divan› “prima facie” (ilk bak›flta) incelemesi sonucu bir tahkim 

(58) fianl›, a.g.e., s. 247. 

(59) Derains-Schwartz, a.g.e., s. 443. 

(60) fianl›, a.g.e., s. 247. 


(62) Ad hoc tahkimin (geçici hakem mahkemelerinin) özellikle devlet veya kamu kurum ve kurulufllar›n›n 

taraf olduklar› yat›r›m sözleflmelerinden do¤an uyuflmazl›klarda yayg›n flekilde kullan›ld›¤› belirtilmektedir. 

Bu tahkim prosedürünün tercih edilmesinin nedenleri, kurumsal hakem mahkemelerinin tahkim prosedürleri 

üzerindeki bürokratik denetim ve müdahaleden duyulan endifle, bu kurumlar›n uluslararas› sermayenin 

manivelas› oldu¤una iliflkin düflünceler olarak ifade edilmektedir. Bu tahkim prosedürünün milletleraras› 

kurallar çerçevesinde yürütülebilmesi amac›yla UNCITRAL Tahkim Kurallar› gelifltirilmifltir. Bkz. Ergin Nomer- 

Cemal fianl›, Devletler Hususi Hukuku, Yenilenmifl 17. Bas›, Beta, ‹stanbul, 2009, s. 516 ve ayn› sayfada dn. 

330.


sözleflmesinin varl›¤›na kanaat getirirse, “tahkim yarg›lamas›n›n devam›na” 

karar verebilir. Aksi takdirde, Divan sadece flu hallerde tahkim talebini 

reddedecektir: 

“ilk bak›flta” incelemesi sonucu taraflar aras›nda tahkim sözleflmesinin 

bulunmad›¤› kanaatine var›rsa; ya da taraflar aras›nda tahkim sözleflmesi 

bulunmakla birlikte, ICC Tahkim Kurallar›’na at›f yap›lm›yor ise, ve daval›, 

tahkimi reddediyor ya da ICC Tahkim Kurallar›’na belirtilen süresi içerisinde 

cevap layihas› sunmuyor ise 63 ” 

Ayr›ca ICC Tahkim Kurallar›’n›n 15. maddesi hükmü aynen flöyledir: 

"Madde 15 Usul Kurallar› 

(1) Hakem Mahkemesi'nin takip edece¤i usul bu Kurallar'›n (ICC Tahkim 

Kurallar›) hükümlerine tabidir, burada hüküm mevcut de¤ilse, taraflarca 

tayin edilmifl bulunan, tayin edilmemiflse Hakem Mahkemesi taraf›ndan 

belirlenen hükümler uygulan›r, burada tahkim için bir milli usul hukukuna 

at›f yap›lm›fl olup olmamas›n›n önemi yoktur. 

(2) Bütün hallerde, Hakem Mahkemesi adil ve tarafs›z hareket edecek 

herbir tarafa davas›n› sunmada yeterli imkan› verecektir." 

Buna göre, ICC Tahkim Kurallar›’n›n 15. maddesi gere¤ince, taraflar 

ICC tahkimini seçti¤i takdirde, hakem mahkemesi art›k ICC Tahkim 

Kurallar›’ndaki usul hükümlerine göre yarg›lama yapacak; burada hüküm 

bulunmad›¤› takdirde, taraflarca tayin edilmifl hükümlere göre, bunlar da 

bulunmad›¤› takdirde, hakem mahkemesi taraf›ndan belirlenen usul 

hükümlerine göre yarg›lama yapacakt›r. Nitekim, hakem mahkemelerinin 

tahkim yarg›lamas›n›n gerçekleflti¤i yerin emredici usul hükümleri 

(mandatory procedural rules) ile ba¤l› kalmas› gerekti¤i unutulmamal›d›r. 

Aksi takdirde, verilen hakem kararlar›n›n geçersiz k›l›nmas› (set aside) 

tehlikesi gündeme gelmektedir. ‹flbu nedenle, (ICC Kurallar› madde 27 

gere¤ince) taslak hakem kararlar› ICC Divan› (Court of Arbitration) 

taraf›ndan incelenirken, tahkim yerinin emredici usul hükümlerine 

uygunluk denetimi yap›lmaktad›r. 64 

ICC tahkimine göre hakem heyeti 

önünde görülen bir davada, bu hüküm flu flekilde vurgulanm›flt›r: 

“Dava konusu ihtilaf, ICC Kurallar›na at›f yap›larak, tahkim yerinin 

‹stanbul ve uygulanacak hukukun Türk Hukuku olarak kararlaflt›r›ld›¤› bir 

sözleflmeden kaynaklanmaktad›r. Taraflar›n sözleflmede aç›kça ICC 

Kurallar›na at›f yapmas› ile taraflar›n ve hakem heyetinin birlikte Görev 

Belgesi’ni (Terms of Reference) imzalamalar› sonucu, taraflar›n ihtilaf›n ICC 

Tahkim Kurallar›na göre çözümlenmesi hususunda mutab›k kald›klar› 

anlafl›lm›flt›r. Buna göre, daval›n›n sözleflmede Türk Hukuku’nun 

(63) Yves Derains-Eric A. Schwartz, A Guide to The ICC Rules of Arbitration, Second Edition, Kluwer Law 

International, Netherlands, 2005, ss. 76-78. 

(64) Derains- Schwartz, a.g.e., s 228.


uygulanaca¤›n›n ve tahkim yerinin ‹stanbul olarak belirtilmesi sonucu HUMK 

hükümlerinin uygulanmas› gerekti¤i yönündeki itirazlar› reddedilmifltir. 

Bunun yan›nda, hakem heyeti, “kamu düzeni” konusuna iliflkin olarak, ICC 

Kurallar› madde 15 hükmünü dikkate alarak, “Türk Hukuku’nun bütün 

emredici hükümlerini dikkate alarak” ihtilaf› çözüme ba¤lad›¤›n› belirtmifltir. 

65 ” 

Ayn› flekilde, Milletleraras› Tahkim Kanunu m.8/f.1’e göre de, 

“Taraflar, hakem veya hakem kurulunun uygulayaca¤› yarg›lama 

kurallar›n›, bu Kanunun emredici hükümleri sakl› kalmak kayd›yla, 

serbestçe kararlaflt›rabilir ya da bir kanuna, milletleraras› veya kurumsal 

tahkim kurallar›na yollama yaparak belirleyebilirler. Taraflar aras›nda böyle 

bir anlaflma yoksa hakem veya hakem kurulu, tahkim yarg›lamas›n› bu 

Kanun hükümlerine göre yürütür.” 

Yarg›tay 15. Hukuk Dairesi 20 Haziran 1996 tarihli 2781-3533 say›l› 

Karar›nda 66 

Tahkim Yeri Usulü hükümleri (Lex Loci Arbitri) ile Tahkim 

Yarg›lama Usulü (Lex Arbitri) aras›ndaki ayr›ma yer vermifltir. Bu Kararda: 

"taraflarca uyuflmazl›¤›n çözümünde MTO (ICC) Tahkim Kurallar› 

uygulanaca¤› ön görülmüfl ise buna iliflkin prosedüre göre ifllem yap›lmal›d›r" 

sonucuna var›lmakla, Tahkim Sözleflmesinde öngörülmüfl ise ICC Tahkim 

Kurallar›n›n (Hakemlik Prosedürü: Lex Arbitri) uygulanaca¤› aç›kça kabul 

edilmifltir. Bununla birlikte,, Tahkim Yeri Türkiye'de oldu¤u için, tahkimin 

Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümlerine tabi olaca¤› (Lex Loci 

Arbitri) ve Hakem Karar›n›n milli hakem karar› oldu¤u yukar›da de¤inilen 

Yarg›tay 15. Hukuk Dairesi karar›nda flu flekilde belirtilmifltir: 

"... hakem yarg›lamas› Türkiye'de yap›lm›fl ve hakem karar› da burada 

verilmifltir ... bu itibarla uyuflmazl›k konusu hakem karar› yabanc› bir hakem 

karar› olmay›p, Türk hakem karar›d›r ve Türk hakem kararlar›n›n tabi 

oldu¤u prosedüre tabi olmas› gerekir" 

Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu 07.11.1951 tarihli karar›nda, “… yabanc› 

bir kanun otoritesi alt›nda verilmifl kararlar›n’ yabanc› hakem karar› 

say›laca¤›n›” dile getirmifltir. Buna göre, tahkim usulüne Türk Hukukunun 

uygulanmad›¤› hakem kararlar› yabanc› hakem kararlar› addedilecektir. 

Bu husus, doktrinde de kabul edilmektedir. 67 

Bu hususta önemle belirtmek isteriz ki; Tahkim yeri Türkiye olan ve 

ICC Kurallar›’n›n uyguland›¤› bir hakem karar› yabanc› hakem karar› 

say›lmayacakt›r. Zira, ICC Kurallar› (veya bir baflka milletleraras› tahkim 

(65) Gizlilik (confidentiality) ilkesi gere¤i, söz konusu davan›n taraflar›na Çal›flmam›zda yer 

verilmemektedir. 

(66) Ertekin-Karatafl, a.g.e., s. 543-546 

(67) Birsel, “Tahkim Yeri”, s. 69; Ergin Nomer-Cemal fianl›, Devletler Hususi Hukuku, Yenilenmifl 17. 

Bas›, Beta, ‹stanbul, 2009, s. 518; Ak›nc›, a.g.e., s. 254.


enstitüsü kurallar›) alt›nda verilen kararlar muayyen bir yabanc› kanuna 

tabiyen verilmifl say›lmazlar. Böyle bir hakem karar›, yabanc›l›k unsuru 

tafl›yor ise Milletleraras› Tahkim Kanunu’na göre; yabanc›l›k unsuru 

tafl›m›yor ise HUMK kurallar›na tabi olarak verilecektir ve kesinlefltikten 

sonra, tenfize tabi olmaks›z›n Türkiye’de icra edilebilecektir. 68 

Di¤er yandan, ICC Tahkim Kurallar›’n›n uyguland›¤› yabanc› hakem 

kararlar› bak›m›ndan konu incelendi¤inde: 

Yarg›tay’›n 10 Mart 1976 tarihli bir karar›nda, ICC Tahkim kurallar›’na 

göre hakem kararlar›n›n, ICC Tahkim Divan›’na tevdii ve tasdik ettirilmesini 

Türk kamu düzenine ayk›r› buldu¤u; 69 

ancak daha sonraki 

kararlar›nda bu görüflünü de¤ifltirdi¤i görülmektedir. 70 

Yarg›tay 15. Hukuk Dairesi 1 Ekim 1992 tarihli bir karar›nda, 

Hakemlik Prosedürü (Lex Arbitri) olarak ICC Tahkim Kurallar›’n›n 

uyguland›¤› bir yabanc› hakem karar›n›n tenfizine karar vermifltir: 

"... Dosyadaki yaz›lara ibraz edilen ve toplanan belgelerin mahkemece 

isabetle de¤erlendirilmifl bulunmas›na, özellikle Milletleraras› Ticaret Odas› 

Tahkim Divan› Tüzü¤ü'nün bu tüzü¤e tabi olmay› kabul eden taraflarca 

önceden bilinebilir olmas›na, 3731 Say›l› Yasa’yla onaylanan -10.06.1958 

tarihinde New York'da yap›lan sözleflme hükümlerine uygun karar verilmifl 

olmas›yla kamu düzeninin ihlalinden ve mütekabiliyetin yoklu¤undan söz 

edilmeyece¤ine göre, Dairemiz kararlar›na (T. 10.07.1991 E. 1991/2383, K. 

1991/3667) usul ve yasaya uygun tenfizine dair karar›n ONANMASINA... 71 " 

Yarg›tay 15. Hukuk Dairesi’nin ICC Tahkim Kurallar›’n›n Türk Kamu 

düzenine ayk›r› oldu¤unu belirten 10 Mart 1976 tarihli (1617-1052) 

Karar› 72 3(b) paragraf› emsal olma niteli¤ini kaybetmifltir. 73 Buna karfl›n, 

ayn› karar›n Toprak Esas›n› kabul eden 3(a) paragraf›nda yer alan “yabanc› 

memlekette toplanan, yarg›layan hakemlerin orada verdikleri karar›, 

yabanc› hakem karar› olarak nitelemek gerekir” içtihad›, New York 

Sözleflmesi’nin lafz›na ve ruhuna uygun olup, geçerlili¤ini korumaktad›r. 74 

Bir çok ‹ki Tarafl› Yat›r›m Andlaflmalar›nda, Türkiye Cumhuriyeti, 

yabanc› yat›r›mc›ya, ICSID Tahkimi yan›nda ICC veya UNCITRAL Tahkim 

Kurallar›ndan birini Hakemlik Prosedürü olarak seçme olana¤›n› da 

tan›m›flt›r. 75 

(68) Bkz. Ak›nc›, a.g.e., s. 254. 

(69) Yarg›tay 15.HD 10.3.1976 tarihli 1617/1052 say›l› karar› metni için bkz. Mahmut T. Birsel, 

“Milletleraras› Ticari Tahkim ve Türkiye”, Ege Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y›l 1, Say› 1, ‹zmir, 1980, 

ss. 112-113. 

(70) Ak›nc›, a.g.e. s. 288. 

(71) Ertekin -Karatafl, a.g.e., s. 508 

(72) Ertekin -Karatafl, a.g.e., s. 437-450 

(73) Birsel, “‹ki Tarafl› Yat›r›m Anlaflmalar›”, s. 505 

(74) ‹lgili karar, “Keban Tahkimi” olarak an›lmaktad›r. Bkz. Birsel, “Tahkim Yeri”, s. 71. 

(75) Birsel, Mahmut T. - Budak, Ali Cem: Milletleraras› Tahkim Konusunda Türk Hukuku Aç›s›ndan


Hakem kararlar›, i)nihai kararlar (final awards) ii) k›smi kararlar 

(partial awards) ya da ara kararlar (interim/provisionary awards) olarak 

çeflitli görünümlerde ortaya ç›kabilir. Nihai kararlar, ihtilaf› nihai olarak 

çözüme ba¤larken; k›smi kararlar sadece iliflkin olduklar› hususlar› nihai 

çözüme ba¤larlar. Ara kararlar ise, ihtilaf› nihai olarak çözüme 

ba¤lamazlar; genellikle “geçici tedbirler” niteli¤indedirler. 76 

4686 say›l› Milletleraras› Tahkim Kanunu’nun 15. maddesinde yetkili 

asliye hukuk mahkemesinde dava aç›larak veya mahkemece re’sen hakem 

kararlar›n›n iptal edilebilece¤i haller say›lm›flt›r. Milletleraras› Tahkim 

Kanunu’nun 15. maddesi hükmüne göre, “Hakem karar›na karfl› yaln›zca 

iptal davas› aç›labilir. ‹ptal davas› yetkili asliye hukuk mahkemesinde aç›l›r, 

öncelikle ve ivedilikle görülür. 

Hakem kararlar› afla¤›daki hallerde iptal edilebilir: 

1. Baflvuruyu yapan taraf; 

a) Tahkim anlaflmas›n›n taraflar›ndan birinin ehliyetsiz ya da tahkim 

anlaflmas›n›n, taraflar›n anlaflmay› tabi k›ld›klar› hukuka veya böyle bir 

hukuk seçimi yoksa Türk hukukuna göre geçersiz oldu¤unu, 

b) Hakem veya hakem kurulunun seçiminde, taraflar›n anlaflmas›nda 

belirlenen veya bu Kanunda öngörülen usule uyulmad›¤›n›, 

c) Karar›n, tahkim süresi içinde verilmedi¤ini, 

d) Hakem veya hakem kurulunun, hukuka ayk›r› olarak yetkili veya 

yetkisiz oldu¤una karar verdi¤ini, 

e) Hakem veya hakem kurulunun, tahkim anlaflmas› d›fl›nda kalan bir 

konuda karar verdi¤ini veya istemin tamam› hakk›nda karar vermedi¤ini ya 

da yetkisini aflt›¤›n›, 

f) Tahkim yarg›lanmas›n›n, usul aç›s›ndan taraflar›n anlaflmalar›na 

veya bu yönde bir anlaflma bulunmamas› halinde, bu Kanun hükümlerine 

uygun olarak yürütülmedi¤ini ve bu durumun karar›n esas›na etkili 

oldu¤unu, 

Sorunlar ve Öneriler - Türk Tahkim Hukuku ve UNCITRAL Kanun Örne¤i, Milletleraras› Tahkim 

Konusunda Yasal Bir Düzenleme Gerekir mi Sempozyum Bildiriler-Tart›flmalar (Cilt I) Banka ve Ticaret 

Hukuku Araflt›rma Enstütüsü, 1997, ss. 191-192 

(76) Detayl› bilgi için bkz. Ergun Özsunay, “Uluslararas› Ticari Tahkimde Hakem Karar›”, ‹stanbul 

Barosu Dergisi, Say› 2004/1’den Ayr› Bas›, ss. 4-6. ICC Kurallar› m.24’de, nihai kararlar›n verilmesi için süre 

(Görev Belgesinin son imza tarihinden veya m.18(3)’ün uygulanmas› halinde, Görev Belgesinin Divan 

taraf›ndan onayland›¤›n›n Sekreterya taraf›ndan Hakem Mahkemesine tebli¤ tarihinden itibaren) kural olarak 

alt› ay olarak belirlenmifltir. Ancak ICC Tahkim Kurallar› m.24/f.2 gere¤ince, bu süre Divan taraf›ndan, hakem 

heyetinin gerekçeli yaz›l› talebi üzerine veya re’sen uzat›labilir. Yine, HUMK m. 529 gere¤i, hakemler ilk 

içtimalar›ndan itibaren alt› ay zarf›nda hükmü vermeye mecburdurlar. Aksi halde yap›lan muameleler bat›l 

olup, ihtilaf yetkili mahkemece halledilir. Bu süre ancak iki taraf›n sarih ve tahriri muvafakatleriyle veya 

mahkeme reisinin veyahut hakimin karar›yla uzat›labilir.


g) Taraflar›n eflitli¤i ilkesinin gözetilmedi¤ini, ispat ederse veya, 

2. Mahkemece; 

a) Hakem veya hakem kurulu karar›na konu uyuflmazl›¤›n Türk 

hukukuna göre tahkime elveriflli olmad›¤›, 

b) Karar›n kamu düzenine ayk›r› oldu¤u, tespit edilirse.” 

Yine Milletleraras› Tahkim Kanunu’nun 15/2(c) bendine göre, “ …‹ptal 

davas› otuz gün içinde aç›labilir…‹ptal davas› hakk›nda verilen kararlara 

karfl› Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümlerine göre temyiz yolu aç›k 

olmakla birlikte, karar düzeltme yoluna gidilemez…” 

“Olimpiyat Kurulu Karar›” olarak an›lan karara konu uyuflmazl›k 

‹stanbul Olimpiyat Stad› ‹nflaat› Yap›m iflinden do¤mufltur. Verilen hakem 

karar›n›n iptali üzerine, iptal karar› Olimpiyat Kurulu taraf›ndan temyiz 

edilmifltir. Bunun üzerine, Yarg›tay 15. HD’nin 23.11.2006 tarihli 

karar›nda 4686 say›l› Milletleraras› Tahkim Kanunu’nun 15/1(e) 

maddesine at›f yap›larak, hakem taraf›ndan davada “talep edilmeyen bir 

konuda karar verildi¤i” kabul edilerek; temyiz itiraz›n›n kabulü ile iptal 

davas›n›n reddine iliflkin karar›n Olimpiyat Kurulu lehine bozulmas›na 

hükmedilmifltir. 77 

Buna karfl›l›k, milli tahkimde “hakem kararlar›na karfl› temyiz yolu” 

aç›k tutulmufltur. HUMK madde 533 hükmü gere¤ince, 

“Hakemlerin karar› ancak afla¤›daki hallerde temyizen nakzolunur: 

1- Tahkim müddetinin ink›zas›ndan sonra karar verilmifl olmas›, 

2- Talep edilmemifl bir fley hakk›nda karar verilmesi, 

3- Hakemlerin salahiyetleri dahilinde olmayan meseleye karar vermeleri, 

4- Hakemlerin, iki taraf›n iddialar›ndan her biri hakk›nda karar vermemeleri, 

Karar son üç sebepten birine binaen temyizen nakzedilirse hakemler ve 

müddet yeniden intihap ve tayin olunur.” 

Bu hususta, milli-milletleraras› tahkim ayr›m›na iliflkin olarak Ak›nc› 

“kamu düzeni” müdahalesinin Milletleraras› Tahkim Kanunu uygulamas› 

bak›m›ndan, HUMK (milli tahkim) uygulamas›na nazaran daha dar 

kapsaml› olarak kabul edilmesi gerekti¤ini vurgulam›flt›r. 78 

Bu bafll›k alt›nda ayr›ca, Türkiye’de icra edilmek istenen yabanc› 

hakem kararlar›n›n New York Sözleflmesi’ne göre tan›nmas› ve tenfizi 

prosedürüne k›saca de¤inmek istemekteyiz. New York Sözleflmesi madde 1 

(77) Bkz. Ekfli, Yarg›tay Kararlar›, ss. 43-46. 

(78) Bkz. Ziya Ak›nc›, Milletleraras› Tahkim, Seçkin, Ankara, 2007, s. 208.


hükmüne göre, i) tan›nmas› ve tenfizi söz konusu devlet arazisinden baflka 

bir devlet arazisinde verilen hakem kararlar› (Toprak Esas›) ve ayr›ca 

ii)tan›nmas› ve icras› istenen devlette milli addolunmayan hakem kararlar› 

New York Sözleflmesine göre “yabanc› hakem karar›” addedilecektir. 

Yabanc›l›k unsurunun bu flekilde tespit edilmesi sonucu, yabanc› hakem 

kararlar› New York Sözleflmesi gere¤ince tan›ma ve tenfiz prosedürüne tabi 

olacakt›r. Bu bak›mdan, önemle vurgulanmal›d›r ki; taraflar hakem 

mahkemesince uygulanacak yarg›lama kurallar›n› tahkim kurumlar›n›n 

kurallar›na ya da muayyen bir devletin usul hukukuna atfen düzenlemifl 

olsalar dahi, her halde 4686 Say›l› Kanun’un emredici hükümleri 

uygulama alan› bulacakt›r. (4686 Say›l› Kanun m.8) Ancak Türkiye’de 

verilmifl ve fakat yabanc› bir devlet usul kanununun düzenledi¤i tahkim 

usulünün uygulanm›fl oldu¤u hakem kararlar› -tahkimin 4686 Say›l› 

Kanun’a tabi olmayaca¤› taraflar›n iradelerinden aç›kça anlafl›lmak 

kayd›yla- as›l kural olan Toprak Esas›’n›n istisnas›n› teflkil eder ve New 

York Sözleflmesi’ne tabi olarak Türkiye’de tenfize tabi tutulacakt›r. 79 

New York Sözleflmesi’ne paralel olarak, 5718 Say›l› Milletleraras› Özel 

Hukuk ve Usul Hukuku Hakk›nda Kanun (MÖHUK) madde 60 gere¤ince, 

ancak “Kesinleflmifl ve icra kabiliyeti kazanm›fl veya taraflar için ba¤lay›c› 

olan yabanc› hakem kararlar› tenfiz edilebilir.” Buna göre, yabanc› hakem 

karar›na karfl› taraflardan biri taraf›ndan iptal yoluna gidilmifl ve sonuçta 

karar kesinleflmifl ya da taraflarca iptalden feragat edilerek (Milletleraras› 

Tahkim Kanunu m. 15) yabanc› hakem karar› kesinleflmifl olabilir. Ancak 

bu prosedürden sonra, yabanc› hakem karar›n›n Türkiye’de icra 

edilebilmesi için tenfiz prosedürü söz konusu olacakt›r. Tenfizin reddi 

sebepleri ise New York Sözleflmesi Madde V hükmüne paralel olarak 

MÖHUK m.62’de belirtilmifltir. Yabanc› hakem karar›n›n “tan›nmas›” 

hususunda ise, MÖHUK m.63’de tenfiz hükümlerine at›f yap›lm›flt›r. 

3. Uygulanacak Maddi Hukuk 

Avrupa Tahkim Sözleflmesi’nin VII. maddesinde Uygulanacak Maddi 

Hukuk, afla¤›daki flekilde düzenlenmifltir: 

“Madde VII- Taraflar hakemlerin ihtilaf›n esas›na tatbik edecekleri 

hukuku tayin etmekte serbesttirler. E¤er taraflar tatbik edecekleri hukuku 

kararlaflt›rm›fllar ise hakemler ihtilaf›n nev'ine göre münasip görecekleri 

Kanunlar ihtilaf› kaidesinin tayin etti¤i kanunu tatbik edeceklerdir. Her iki 

halde hakemler mukavele hükümlerini ve ticari adetleri nazara alacaklard›r". 

ICC Tahkim Kurallar›’nda da Uygulanacak Maddi Hukuk flu flekilde 

düzenlenmifltir: 

(79) Bu konuda aç›klamalar için bkz. fianl›, a.g.e., ss. 285-286.


“Madde 17 - Uygulanacak Maddi Hukuk 

(1) Taraflar Hakem Mahkemesi taraf›ndan uyuflmazl›¤›n esas›na 

uygulanacak maddi hukuku belirlemekte serbest olacaklard›r. Bu hususta 

bir anlaflma yoksa, Hakem Mahkemesi uygun oldu¤una karar verdi¤i 

hukuku tatbik edecektir. 

(2) Bütün hallerde, Hakem Mahkemesi esas sözleflme hükümlerini ve 

ilgili ticari örf ve adetleri göz önünde bulunduracakt›r. 

(3) Hakem Mahkemesi, ancak taraflar yetki vermiflse, bir amiable 

compositeur (muslih hakem) yetkisine sahip olacak veya hak ve nisfet 

esaslar› dairesinde karar verebilecektir." 

Taraflarca “yürürlükteki Türk Kanunlar›na” yap›lan atf›n maddi ve usul 

hukukunu kapsay›p kapsamad›¤› sorunu Yarg›tay kararlar›na konu 

olmufltur. Yarg›tay’›n bu konuda birbirinden farkl› kararlar› bulunmaktad›r. 

Yarg›tay 15. HD’nin, 1997 tarihli bir karar›na 80 konu, taraflar 

aras›ndaki sözleflmede yer alan tahkim flart›na göre, taraflar tahkim yerini 

Zürich olarak kararlaflt›rm›fllard›r. 15. HD, taraflar aras›ndaki, tahkim 

flart› içeren sözleflmede yer alan, "yürürlükteki Türk Kanunlar›" ibaresini 

sadece maddi hukuk de¤il, usule iliflkin kurallar› da kapsayan bir ibare 

olarak kabul etmifltir. Böylece, Türk Usul Hukuku uygulanmas› 

gerekirken, ‹sviçre Usul Hukuku’nun uygulanmas› suretiyle verilen hakem 

karar›n›n tenfizi talebini reddetmifltir. Buna karfl›l›k; yerel mahkeme 

direnmifl ve konu Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu’na tafl›nm›flt›r. Nihayet, 

Yarg›tay HGK 1999 tarihli karar›nda, 81 

15. HD. ile ayn› yönde görüfl 

bildirerek, yerel mahkemenin “direnme karar›n›n bozulmas›na” hükmetmifltir. 

Kan›m›zca, Yarg›tay 15. HD ve HGK’n›n söz konusu kararlar›, taraflar›n 

serbest iradeleri ile tahkim yerini (Lex Loci Arbitri) Zürich (‹sviçre hukuku) 

olarak kararlaflt›rd›klar› dikkate al›nmaks›z›n verildi¤inden isabetli 

de¤ildir. 

Bu yönde, Yarg›tay 11. Hukuk Dairesi 26.05.2000 tarihli bir 

karar›nda, 82 

taraflarca Türk Kanunlar›n›n seçilmifl olmas›n›, sadece Türk 

maddi hukukuna yap›lan bir at›f olarak de¤erlendirmifltir. Yüksek 

Mahkemenin, söz konusu karar› uyar›nca, sözleflmede ICC kurallar›na at›f 

yap›lmas› sonucu -taraflar ayr›ca Türk usul hukuku kurallar›na aç›kça at›f 

yapmad›kça- art›k taraf serbest iradelerinin bu otoritenin usul kurallar›n›n 

(80) Yarg›tay 15. HD 1997/4213 E., 1997/5603 K. say›l›, 25.12.1997 tarihli karar›. 


(81) Yarg›tay HGK, 1999/15-235 E., 1999/273 K. say›l› 5.5.1999 tarihli karar›. 


(82) Yarg›tay 11. HD. 2000/3992 E., 2000/4704 K. say›l›, 26.5.2000 tarihli karar›. 

http://www.kazanci.com/


(ICC tahkim ve uzlaflma kurallar›) uygulanmas› yönünde oldu¤u sonucuna 

var›laca¤›n› kabul etmifl ve Türk usul hukukunun uygulanmam›fl olmas›n› 

New York Sözleflmesi’nin [V(1)(d)] ihlali olarak görmemifltir. 83 11. HD’nin 

karar›nda, aynen, “…sözleflmenin 4. maddesinde mevcut "bu anlaflma T.C. 

Kanunlar›na uygun olarak idare edilecek ve yorumlanacakt›r" ibarelerinin bu 

maddeden ve uyuflmazl›k safhas›ndan önceki vecibelerle ilgili olup, ayn› 

Sözleflmenin 5. maddesinde, "anlaflma ile ilgili bütün ihtilaflar›n uluslararas› 

ticaret odas›n›n uzlaflma ve arbitrasyon kurallar›na uygun olarak yabanc› 

hakemde halledilece¤inin" aç›kça belirtilmifl olmas›na, bu safhada ayr›ca ve 

sarahaten T.C. Usul Hukuku’nun geçerli olaca¤›n›n belirtilmemifl olup, 

esasen taraflar›n serbest iradeleri ile ihtilaf›n çözümünü yabanc› bir otoriteye 

b›rakmakla o otoritenin Usul Hukuku’nun uygulanmas›n› da kabullenmifl 

olduklar›n›n tabii bulunmas›na … göre” daval›lar vekilinin karar düzeltme 

talebinin reddine hükmetmifltir. 84 

Nomer bu konudaki görüflünü flu flekilde ifade etmektedir: 

"E¤er taraflara uygulanacak usul hukukunu tayin yetkisi tan›nm›fl ise, 

bu yetkinin tereddüde ve yoruma meydan vermeyecek bir aç›kl›kla 

kullan›ld›¤›n›n tesbit edilmesi zarureti vard›r. Sadece bir ülkenin 

kanunlar›ndan söz edilmesi, irade muhtariyeti ilkesine dayan›larak, o 

ülkenin usul kurallar›n› da ifade etti¤i fleklinde anlafl›lamaz... Türk usul 

kurallar›n›n uygulanaca¤›na dair bir aç›kl›k olmad›¤› sürece, kanunlar 

ibaresi usul hukuku kurallar›n› de¤il, fakat sadece maddi hukuk kurallar›n› 

ifade eder". 85 

Doktrinde oybirli¤iyle benimsenen bu yorum 4686 say›l› Milletleraras› 

Tahkim Kanunu’nun 12.(c) maddesinde, aç›kça flu flekilde yer almaktad›r: 

“Hakem veya hakem kurulu, taraflar aras›ndaki sözleflme hükümlerine 

ve onlar›n uyuflmazl›¤›n esas›na uygulanmak üzere seçtikleri hukuk 

kurallar›na göre karar verir. Sözleflme hükümlerinin yorumunda ve 

tamamlanmas›nda bu hukuka iliflkin ticari örf ve adetler ile ticari teamüller 

de gözönüne al›n›r. Belirli bir devletin hukukunun seçilmifl olmas›, aksi 

belirtilmedikçe, o devletin kanunlar ihtilaf› kurallar›n›n veya usul kurallar›n›n 

de¤il, do¤rudan do¤ruya maddi hukukunun seçilmifl oldu¤u anlam›na gelir." 

(83) Bkz. Nuray Ekfli, “Yarg›tay Kararlar›nda Yabanc› Hakem Kararlar›n›n New York Konvansiyonuna 

Göre Tenfizine ‹liflkin Baz› Sorunlar”, Milletleraras› Ticari Uyuflmazl›klar›n Tahkim Yoluyla Çözümüne ‹liflkin 

‹stanbul Konferans›, 15 Kas›m 2007, Beta, ‹stanbul, 2008, s. 131 

(84) Yarg›tay 11. HD. 2000/3992 E., 2000/4704 K. say›l›, 26.5.2000 tarihli karar›. 


(85) Bkz. Prof. Dr. Ergin Nomer, "Yarg›tay Kararlar›nda Devletler Özel Hukuku Kanunu", Prof. Dr. O¤uz 

‹mregün'e Arma¤an, ‹stanbul 1998, s. 728


4. Tahkim Dili 

Taraflar› Türk olan Milli Tahkimde, tahkim dilinin Türkçe olmas› 

gerekir ise de gerek Türkiye’de gerekse yurt d›fl›ndaki Milletleraras› 

Tahkimde tahkim dili, ço¤u kez, Türkçe d›fl›nda bir lisan olarak (örne¤in 

‹ngilizce) belirlenmektedir. 

ICC Tahkim Kurallar›’n›n 16. maddesinde Tahkim Dili düzenlenmifltir: 

“Taraflarca var›lm›fl bir anlaflma yoksa, Hakem Mahkemesi, esas 

sözleflmenin dili de dahil olmak üzere ilgili tüm hususlar› göz önüne alarak, 

tahkimin dil veya dillerini belirleyecektir.” 

Yarg›tay 15. Hukuk Dairesi, Ankara’da cereyan eden ve davac›s›n›n bir 

Alman fiirketi, daval›s›n›n ise bir kamu iktisadi teflekkülü oldu¤u bir 

hakem karar›n›n temyizi üzerine 26 Ocak 1995 tarihinde (Esas: 1994/5790 

Karar: 1994/345) afla¤›daki karar› vermifltir: 

“Dosyada Türkçe metin halinde sadece hakem karar›yla daval›n›n cevap 

dilekçesi bulunmaktad›r. Di¤er tüm evrak ‹ngilizce yaz›lm›flt›r. Dava 

dilekçesi, cevaba cevap vs. taraflar›n tüm dilekçelerinin davaya dayanak 

sözleflme ve ekleriyle, ihale evrak›n›n, hakemlerin seçimleriyle ilgili 

yaz›flmalar ve oturum tutanaklar›n›n karara dayanak yap›lan tüm evrak›n 

taraflarca veya hakemlerce onayl›, okunakl› Türkçe örneklerinin eklenerek 

gönderilmesi için dosyan›n mahalline GER‹ ÇEVR‹LMES‹NE, 26.01.1995 

gününde oybirli¤iyle karar verildi (yay›mlanmam›flt›r).” 

IV. Tahkim Sözleflmesinin Hükümleri 

1.Tahkim Sözleflmesinin Olumlu ve Olumsuz Etkileri 

Tahkim Sözleflmesi olumlu ve olumsuz etkileri bulunmaktad›r. Olumlu 

etkisi: Tahkim sözleflmesinin mevcudiyetine ra¤men taraflardan biri 

tahkim yarg›lamas›na kat›lmak istemese dahi, tahkim yarg›lamas› ilgili 

taraf›n yoklu¤unda devam edebilmektedir. 

Olumsuz etkisi: Tahkim sözleflmesinin konusunu oluflturan bir ihtilafa 

iliflkin dava aç›lmas› önlenmifltir. 86 Milletleraras› Tahkim Kanunu m.5 

gere¤ince, “Tahkim anlaflmas›n›n konusunu oluflturan bir uyuflmazl›kta 

dava mahkemede aç›lm›flsa; karfl› taraf, tahkim itiraz›nda bulunabilir. 

Tahkim itiraz›n›n ileri sürülmesi ve tahkim anlaflmas›n›n geçerlili¤ine iliflkin 

uyuflmazl›klar›n çözülmesi, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun ilk 

itirazlara iliflkin hükümlerine tabidir. Tahkim itiraz›n›n kabulü halinde, 

mahkeme davay› usulden reddeder.” 

(86) Mahmut T. Birsel-Ali Yeflil›rmak-Ahmet Erdinç Çavuflo¤lu, International Handbook on Commercial 

Arbitration, Offprint, Kluwer Law International, s. 13.


2. Tahkim Sözleflmesi’nin Üçüncü Kiflilere Teflmili 

Günümüzde, tahkim sözleflmesinin uygulanmas› bak›m›ndan, hakemler 

flekli bak›mdan tahkim sözleflmesini geçerli addetmek hususunda 

e¤ilim göstermekte iseler de, tahkim sözleflmesine r›za göstermemifl 

(imzalamam›fl) bir üçüncü kiflinin tahkim yarg›lamas›na dahil edilmesine 

tereddütle yaklaflmaktad›rlar. 87 

Türk Hukuku’nda, kural olarak, tahkim sözleflmesi sadece taraflar› 

ba¤lar. Bununla birlikte, tahkim sözleflmesi taraflar›n külli haleflerini 

(örne¤in, mirasç›lar›) ve cüzi haleflerini (ihtilaf konusu alaca¤› devralan 

kifliyi) de ba¤layaca¤› belirtilmektedir. 88 

Yarg›tay 19. HD. çeflitli kararlar›nda, tahkimin sadece sözleflmenin 

taraflar›n› ba¤layaca¤›n›; aksi takdirde, bu durumun “Anayasa’n›n 9. 

maddesinde teminat alt›na al›nan yarg› yetkisinin ba¤›ms›z mahkemelerde 

kullan›laca¤›na ait kurala ve tabii hakimde yarg›lanma hakk›na ayk›r›l›k 

teflkil edece¤i” vurgulanm›flt›r. 89 

Nitekim, taraflar aras›nda karmafl›k hukuki münasebetler bulundu- 

¤unda ortaya ç›kan “çok tarafl› tahkim” (multi-party arbitrations) konusu 

çeflitli ICC Tahkim Divan› kararlar›na konu olmaktad›r. Çeflitli teoriler 

sonucu, tahkim sözleflmesini imzalamam›fl olan üçüncü kiflilerin buna 

ra¤men, Tahkim Divan›’n›n ilk bak›flta (prima facie) tahkim anlaflmas›n›n 

varl›¤›na yönelik incelemesi sonucu tahkim yarg›lamas›na dahil edilmesi 

söz konusu olmufltur. fiöyle ki; Tahkim Divan›, davac›n›n, “temsil”, 

“alaca¤›n temliki”, “grup flirketler”, “tüzelkiflilik perdesinin kald›r›lmas›” gibi 

teorilere dayanarak, üçüncü kiflinin tahkim sözleflmesini imzalamam›fl 

olmakla beraber, tahkim sözleflmesinin müzakere edilmesi, akdedilmesi ya 

da ifa edilmesi gibi safhalar›na kat›ld›¤› yönündeki iddialar›n› -Tahkim 

Divan› taraf›ndan ilk bak›flta (“prima facie”) tahkim anlaflmas›n›n varl›¤›na 

yönelik olarak yap›lacak incelemede anlafl›labilecek flekilde ortaya koymas› 

flart›yla- kabul edebilmektedir. (Örne¤in ana flirketin, yavru flirketin sözleflmeyi 

ifa edece¤ine dair teminat göstermesi hali.) Böylece, tahkim sözleflmesini 

imzalamayan üçüncü kifli belirli flartlarla tahkim yarg›lamas›na daval› 

olarak dahil edilebilmektedir. 

Öte yandan, daval›n›n üçüncü kifliyi davac› olarak tahkim yarg›lamas›na 

dahil etme iddias› halinde, ICC Tahkim Divan›’n›n bu duruma ›l›ml› 

yaklaflmad›¤› belirtilmektedir. fiöyle ki; üçüncü kiflinin davac› olarak 

tahkim yarg›lamas›na dahil edilebilmesi için -ICC Tahkim Kurallar› alt›nda 

sadece davac›n›n taraflar› belirlemeye yetkisi oldu¤u göz önüne alaraki) 

üçüncü kiflinin tahkim sözleflmesini imzalam›fl olmas› ve 

(87) Moses, a.g.e., s. 33. 

(88) Bkz Baki Kuru, Hukuk Muhakemeleri Usulü, Cilt VI, 6. Bas›, Beta, ‹stanbul, 2001, s. 5982 

(89) Yarg›tay 19. H.D.’nin 11.03.2004 tarihli, 2003/2654 E. ve 2004/2603 K. say›l› ve 24.10.2002 

tarihli, 2002/7495 E. ve 2002/6932 K. say›l› kararlar› için bkz. Yavuz, a.g.m., ss. 137-138.


ii) daval›n›n üçüncü kifli hakk›nda iddia ileri sürmesi ICC Divan› 

taraf›ndan olmazsa olmaz koflullar olarak aranmaktad›r. 90 

Tahkim Sözleflmesi’ni imzalamam›fl olan üçüncü kiflilerin tahkim 

yarg›lamas›na dahil edilmesi için ICC Tahkim Divan› taraf›ndan aranan 

flartlar bu flekilde belirtilmekle birlikte, Türk hukuku bak›m›ndan, söz 

konusu hakem karar›n›n iptale tabi olmas› ya da Türkiye’de tenfiz 

edilebilirli¤i sorunu akla gelmektedir. Zira, bu yöndeki kararlar, üçüncü 

kifli, iradesi hilaf›na, imzalamad›¤› bir tahkim sözleflmesi sebebiyle tahkim 

yarg›lamas›na tabi tutulmaya zorlanamayaca¤›ndan, kamu düzeni 

müdahalesi ile (Milletleraras› Tahkim Kanunu m.15, New York Sözleflmesi 

m. V) karfl›laflabilir. Bu nedenle, kan›m›zca, ancak istisnai hallerde tahkim 

sözleflmesinin üçüncü kifliye teflmili kabul edilebilir. Bu bak›mdan, 

doktrinde Esen tahkim sözleflmesinin üçüncü kiflilere teflmili için, üçüncü 

kiflinin, tereddüde mahal b›rakmayacak flekilde, tahkim anlaflmas›n› kabul 

etme yönündeki z›mni irade beyan›n›n mevcudiyetinin aranmas›n›n flart 

oldu¤unu vurgulamaktad›r. 91 

Bu bafll›k alt›nda de¤inmek istedi¤imiz baflka bir konu da, koniflmentoya 

konulan tahkim flart›n›n geçerlili¤idir. Yarg›tay 11. HD’nin 13.03.1998 

tarihli karar›na göre, “k›ymetli evrak olan koniflmentoya, bono gibi, tahkim 

koflulunun yaz›lmas› mümkün ve yasal olup; ciro yolu ile meflru hamil olan 

gönderileni ba¤lar… Hamil bu flart› kabul etmiyorsa koniflmentodaki tahkim 

flart›n› çizerek ciro etmesi gerekir. Aksi halde, bu tahkim flart› gönderileni 

ba¤layacakt›r. 92 ” 

Bunlar›n yan› s›ra, ortakl›klar hukuku ba¤lam›nda, özellikle anonim 

ortakl›k genel kurul kararlar›n›n iptali bak›m›ndan tahkimin mümkün olup 

olmad›¤› doktrinde tart›fl›lm›flt›r. Poroy’a göre, GK kararlar›n›n iptali için 

anonim ortakl›k esas sözleflmesiyle ya da sonradan bütün pay sahiplerinin 

oybirli¤i ile al›nan bir kararla tahkim usulü öngörülebilir. Zira, tahkim flart› 

usul elastikiyeti bak›m›ndan taraflar›n ç›karlar›na daha uygun gelece¤i 

için, kabul olunabilir. 93 

Öte yandan, Moro¤lu’na göre, GK kararlar›n›n 

iptali konusunda tahkim caiz de¤ildir. Yazar, TTK’n›n tahkim müessesini 

d›fllam›fl oldu¤u görüflünün gerekçeleri olarak: 

(90) Bkz. Anne Marie Whitesell-Eduardo Silva-Romero, “Multiparty and Multicontract Arbitration: Recent 

ICC Experience”, ICC International Court of Arbitration Bulletin, Complex Arbitrations-Special Supplement 

2003, ss. 8-11. 

(91) Emre Esen, Uluslararas› Ticari Tahkimde Tahkim Anlaflmas›n›n Üçüncü Kiflilere Teflmili, Beta, 

‹stanbul, 2008, s. 342. 

(92) Yarg›tay 11. H.D. 1997/9447 E.i 1998/1703 K. say›l› karar› (Bkz. II. Uluslararas› Özel Hukuk 

Sempozyumu “Tahkim”, Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 2009,ss. 

489-491) 

(93) Reha Poroy-Ünal Tekinalp-Ersin Çamo¤lu, Ortakl›klar ve Kooperatif Hukuku, 8. Bas›, Beta, ‹stanbul, 

2000, ss. 396-397.


i) HUMK m.518 gere¤ince, taraflar›n ancak taraflar›n arzular›na tabi 

konularda tahkime gidebileceklerini 

ii) TTK m.381’de belirtilen ortakl›k merkezinin bulundu¤u yerdeki 

mahkemeyi yetkili k›lan hükmün emredici oldu¤unu, 

iii) TTK m.383 gere¤i GK kararlar›n›n iptali konusunda verilecek 

hükmün bütün pay sahipleri ve organlar için geçerli ve ba¤lay›c› olaca¤›n› 

saymaktad›r. 94 

Helvac› ise, ayn› görüfle kat›larak, anonim ortakl›klar 

ba¤lam›nda tahkimin kurucular taraf›ndan ana sözleflmeye konulacak bir 

hükümle veya daha sonradan ana sözleflme de¤iflikli¤i ile mümkün 

olaca¤›n› kabul etmekle birlikte, ortakl›k ile ortaklar aras›ndaki her türlü 

uyuflmazl›¤›n tahkime elveriflli olmayaca¤›n› dile getirmektedir. Yazara 

göre, GK kararlar›n›n iptali davas›nda sulh olabilme imkan›, tahkime 

elverifllilik aç›s›ndan tek bafl›na yeterli de¤ildir. TTK m.381 ve yine TTK 

Tasar›s› m.445’de özel bir yarg›lama usulü (davalar›n birlefltirilmesi, 

teminat yat›r›lmas›, verilecek karar›n bütün paysahipleri ve alacakl›lar 

(üçüncü kifliler) bak›m›ndan ba¤lay›c› olmas› gibi önemli hususlar) 

öngörülmüfltür. Bu özel yarg›lama usulü “kamu düzeni”ne dayanmaktad›r. 

Bu sebeple, yazar, GK kararlar›n›n iptali konusundaki tahkim 

sözleflmesinin, kanunkoyucunun emredici hükümlerle, kamu düzenini 

koruyucu flekilde getirdi¤i hükümleri bertaraf etmesi sebebiyle, (BK m.19- 

20) geçersiz olaca¤›n› savunmaktad›r. 95 

Mukayeseli hukuka bak›ld›¤›nda, ‹sviçre Federal Mahkemesi’nin 1955 

tarihli bir karar›nda GK kararlar›n›n iptali bütün paysahipleri hakk›nda 

hüküm ifade edece¤inden, tahkim yoluna gidilemeyece¤i belirtilmifltir. 

Cenevre Kantonu Yüksek Mahkemesi’nin 1959 tarihli karar›nda ise, 

oybirli¤i esas›na dayanan bir tahkim flart›n›n geçerlili¤ini kabul etmifltir. 

Doktrinde, Patry de özellikle az say›da orta¤› bulunan anonim ortakl›klar 

bak›m›ndan söz konusu karar› isabetli bulmaktad›r. 96 

Burada vurgulamak gerekir ki; tahkim sözleflmesinin üçüncü kiflilere 

teflmili hususunda Türk doktrininde ve Yarg›tay içtihadlar›nda genel kabul 

gören bir sonuca ulafl›lamam›flt›r. 97 Kanaatimizce, bu konuya iliflkin genel 

prensiplerin belirlenmesi önem arz etmektedir. 

(94) Bkz. Erdo¤an Moro¤lu, Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Ortakl›kta Genel Kurul Kararlar›n›n 

Hükümsüzlü¤ü, Gözden Geçirilmifl 4. Bas›, Beta, ‹stanbul, 2004, ss. 240-241. 

(95) Bkz. Mehmet Helvac›, Anonim Ortakl›k Genel Kurul Kararlar›n›n ‹ptali Davalar›n›n Tahkim 

Yarg›lamas›na Uygunlu¤u Üzerinde Düflünceler, II. Uluslararas› Özel Hukuk Sempozyumu, “Tahkim”, 14 

fiubat 2009 Konuflmalar-Tart›flmalar-Bildiriler, ss. 179-202. 

(96) ‹sviçre Hukuku ile ilgili aç›klamalar için bkz. Poroy-Tekinalp-Çamo¤lu, a.g.e., ss. 396-397. 

(97) Nuray Ekfli, “Legal Framework of Commercial Arbitration in Turkey”, International Commercial 

Arbitration, A Comparative Survey, ICOC Publication, No: 2007/45, s. 112.


3. Tahkim Sözleflmesine Ra¤men ‹lams›z ‹cra Takibi Yap›lmas› 

Taraflar aras›nda bulunan tahkim sözleflmesine ra¤men, alacakl›n›n 

hakeme gitmeyip do¤rudan ilams›z icra takibi yoluna baflvurup baflvuramayaca¤› 

hususu tart›fl›lm›flt›r. Kuru’ya göre, alacakl› hakeme baflvurmaks›z›n, 

‹cra ve ‹flas Kanunu m.58 vd. gere¤ince, do¤rudan do¤ruya ilams›z 

icra takibi yapabilir. Zira, ilams›z icra takibine gidilebilmesi için, 

alacakl›n›n elinde bir belge dahi bulunmas› gerekli de¤ildir. Borçlunun 

ödeme emrine süresinde itiraz etmemesi üzerine, ilams›z icra takibi 

kesinleflir; alacakl›n›n hakeme baflvurmas›na gerek kalmaz. 

Aksi takdirde, yine, borçlunun itiraz› üzerine, alacakl› icra 

mahkemesinde “itiraz›n kald›r›lmas›” yoluna giderse (‹‹K m.68-68a), itiraz›n 

kald›r›lmas› talebi bir “dava olmad›¤›ndan”, borçlu tahkim itiraz›n› ileri 

süremeyecektir. 98 

Di¤er yandan, önemle vurgulamak gerekir ki; borçlunun itiraz› üzerine, 

alacakl› itiraz›n kald›r›lmas› yoluna gitmek yerine “itiraz›n iptali davas›” (‹‹K 

m. 67) açmak isterse, tahkim sözleflmesi gere¤i taraflar›n iradelerine uygun 

olarak, hakeme gitmesi gerekir. Aksi takdirde, borçlu, esasa cevap süresi 

içinde tahkim itiraz›n› ileri sürebilir. Kan›m›zca, itiraz›n iptali için tahkime 

gidildi¤inde, alacakl› hakem heyetinden icra-inkar tazminat›na hükmedilmesini 

talep edemeyecektir. Zira, ‹cra ‹flas Kanunu m.67’ye göre, icra-inkar 

tazminat› bir müeyyide niteli¤inde (punitive) oldu¤undan, ancak hakim 

taraf›ndan bu tazminata hükmedilebilir. 

Bu hususta, Yarg›tay 12. HD. ve 13. HD. aras›nda görüfl birli¤i 

bulunmamaktad›r. Zira, 12. HD. “alacakl› ile borçlu aras›nda bir tahkim 

sözleflmesi bulunsa dahi, alacakl› hakemde dava açmadan icra takibinde 

bulunabilir. Borçlu, “alacakl›n›n hakemde dava açmas› gerekti¤inden” 

bahisle itiraz edemez” fleklinde görüfl bildirmektedir. Oysa, 13. HD. 

“…davac› hakem koflulundan vazgeçmedi¤ine göre, daval› bu kofluldan tek 

yanl› vazgeçerek icra takibine geçemez. Bu nedenle davac›n›n borçsuzlu- 

¤unun de¤il, hakem yarg›s› yoluyla borçlu oldu¤unun saptanmam›fl 

bulunmas› nedeni ile icra takibinin haks›zl›¤›na karar verilmesi gerekir. 

Daval› hakeme baflvurarak davac›n›n kendisine borçlu oldu¤unu belirledi¤i 

takdirde, hakk›nda kovuflturmaya geçebilir” fleklinde zikrederek karfl› görüfl 

bildirmektedir. 99 

Kan›m›zca, Kuru’nun ve Yarg›tay 12. HD’nin görüflü isabetlidir. fiöyle 

ki; ilams›z icra takibine gidilebilmesi için herhangi bir “ilam” gerekli 

olmad›¤›ndan, alacakl›n›n do¤rudan bu yola baflvurulabilece¤i kabul 

edilmelidir. Nitekim, ilams›z icra takibi bafllat›ld›ktan sonra, itiraz›n iptali 

(98) Baki Kuru, Hukuk Muhakemeleri Usulü, Cilt VI, 6. Bas›, Beta, ‹stanbul, 2001, ss. 5980-5982. 

(99) Bu konuda ayr›nt›l› aç›klamalar ve ilgili Yarg›tay kararlar› hakk›nda bkz. Baki Kuru, Hukuk 

Muhakemeleri Usulü, Cilt VI, 6. Bas›, Beta, ‹stanbul, 2001, ss. 5980-5982.


davas› aç›lmas› ihtimalinde, yukar›da aç›klad›¤›m›z üzere, art›k “bir dava” 

söz konusu olaca¤›ndan; irade serbestisi ilkesi gere¤i, taraflar aras›ndaki 

tahkim sözleflmesine riayet edilerek; iflbu davan›n hakem önünde 

görülmesi gerekir. 

V. Yat›r›m Uyuflmazl›klar›n›n Tahkimle Çözümlenmesi 

‹ki Tarafl› Yat›r›m Anlaflmalar›nda Türkiye Cumhuriyeti ve onu temsil 

eden Kamu Tüzel Kiflisi ile Türkiye'de yat›r›m yapan ve ilgili ‹ki Tarafl› 

Yat›r›m Andlaflmas›n›n di¤er taraf devletin vatandafl› veya flirketi (Yabanc› 

Yat›r›mc›) veya Yabanc› Yat›r›mc›n›n malik oldu¤u veya kontrol etti¤i 

flirketler (Türkiye'de kurulu Proje fiirketleri dahil) aras›nda ç›kan yat›r›m 

uyuflmazl›klar›n›n (i) ICSID Tahkim Merkezinde veya (ii) UNCITRAL ya da 

(iii) ICC Tahkim Kurallar› uyar›nca kurulacak bir hakem mahkemesi 

taraf›ndan karara ba¤lanmas› öngörülmüfltür. 100 

Anayasa’n›n 125. maddesinin birinci f›kras›na, 4446 say›l› kanun ile, 

“kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz flartlaflma ve sözleflmelerinde, bunlardan 

do¤acak uyuflmazl›klar›n milli veya milletler aras› tahkim yoluyla 

çözümlenmesi öngörülebilir" cümlesi eklenmifltir ve milletleraras› tahkimin 

söz konusu olmas› için “yabanc›l›k unsuru”nun bulunmas› koflulu 

aranm›flt›r. 101 

Anayasa’n›n 125. maddesinde 4446 Say›l› Kanun’la yap›lan de¤ifliklik, 

Türk hukukunda milletleraras› tahkimin s›n›rlar›n›n, kamu yat›r›mlar› ile 

ilgili uyuflmazl›klar› da içine almak suretiyle, geniflletildi¤ini ortaya 

koymaktad›r. 102 

Bu itibarla, ‹kili Yat›r›m Anlaflmalar› ba¤lam›nda, Devletin veya onu 

temsile yetkili Kamu Tüzel kiflisinin, "kamu hizmetlerinden birinin 

yürütülmesi için" yat›r›mc› ile yapt›¤› yat›r›m sözleflmeleri sebebiyle ortaya 

ç›kan uyuflmazl›klar, idari yarg›ya tabi olmay›p tahkim yoluyla 

çözümlenebilecektir. 103 

I. ICSID, Enerji fiart› Anlaflmas› ve ‹ki Tarafl› Yat›r›m Anlaflmalar› 

(BITs) Çerçevesinde Yat›r›m Kavram› ve Yat›r›m Tahkimi 

Çal›flmam›z›n bu bölümünde tahkim sözleflmesinin hükümleri 

ba¤lam›nda, yat›r›m tahkimi özetle incelenecek ve konunun i) yabanc› 

yat›r›mc›lar taraf›ndan Türkiye aleyhine aç›lan davalar ii) Türk yat›r›mc›lar 


(101) Metin Günday, “Uluslararas› Tahkim Alan›nda Türkiye’de Gerçeklefltirilen Yasal Düzenlemeler”, 

Ekonomik ‹stikrar, Büyüme ve Yabanc› Sermaye, s. 189 http://www.tcmb.gov.tr /yeni/ evds/yayin 

/kitaplar/kitap2/dogrudanyabyatirimci.doc 

(102) Mahmut T. Birsel, “Enerji Yat›r›mlar› ve Anayasa’n›n 125. Maddesi’nde Yap›lan De¤iflikli¤in 

Düflündürdükleri”, Hukuk ve Ekonomi Perspektifinden Uluslararas› Tahkim ve Kamu Hizmeti, Editör Ali 

Ulusoy, s. 131. 

(103) Birsel - Budak; a.g.m., s. 198.


taraf›ndan yabanc› devletler aleyhine aç›lan davalar bak›m›ndan önemi 

tart›fl›lacakt›r. 

Dünya Bankas› taraf›ndan haz›rlanan ICSID (Devletler ile Di¤er Devlet 

Vatandafllar› Aras›ndaki Yat›r›m Uyuflmazl›klar›n›n Halline Dair Anlaflma) 

ile yat›r›m uyuflmazl›klar› için özel bir kurumsal tahkim usulü 

öngörülmüfltür. 104 ICSID Tahkimi “sui generis” bir tahkim müessesesidir. 

Zira, ICSID Merkezi’nin yarg›lama yetkisi uluslararas› bir sözleflmeye 

dayan›r. Bu uluslararas› sözleflme ile Merkeze ve uyuflmazl›¤› çözecek 

hakem heyetine adeta bir ulusalüstü (supra-national) mahkeme rolü 

verildi¤i söylenebilir. ICSID Tahkimi, tamam› ile kendi içinde, kendi 

organlar› ile iflleyen bir tahkim müessessesi ortaya ç›kar. Dolay›s›yla, 

tahkim yerindeki tahkime uygulanacak usul kurallar› (lex loci arbitri) 

ICSID tahkimi bak›m›ndan uygulanmaz. 105 

ICSID Sözleflmesi’nin 25. maddesine göre, ICSID Merkezi’nin yarg›lama 

yetkisi, bir yat›r›mla do¤rudan do¤ruya ilgili olarak akit bir devletle di¤er 

akit bir devletin uyru¤u aras›nda ç›kan ve taraflar›n Merkez’e arz›n› yaz›l› 

olarak kabul ettikleri hukuki nitelikteki uyuflmazl›klar› kapsar. Ancak 

daha önce belirtti¤imiz gibi, Türkiye, Sözleflmeyi onaylad›¤› 3460 say›l› 

Onay Kanunu’nda Türkiye'de mevcut gayrimenkuller üzerindeki mülkiyet 

ve ayni hak uyuflmazl›klar›"n›n çözümü "Türk Mahkemelerinin münhas›r 

yetkisinde" oldu¤undan, bu uyuflmazl›klar›n ICSID tahkimine götürülemeyece¤ini 

beyan etmifltir. 

Son y›llarda pek çok yabanc› yat›r›mc› Türkiye devleti aleyhine ICSID 

tahkimine baflvurmufltur. Bu bak›mdan yat›r›m tahkimi konusunun 

de¤erlendirilmesi ülkemiz aç›s›ndan büyük önem arz etmektedir. 

ICSID Sözleflmesi’nin 25. maddesinde, ICSID tahkimine gidilebilmesinin 

ön koflulu, uyuflmazl›¤›n do¤rudan bir “yat›r›m”dan kaynaklanm›fl 

olmas› olarak öngörülmüfltür. Nitekim, ilgili düzenlemede yat›r›m kavram› 

tan›mlanmam›flt›r. 106 Yabanc› yat›r›mdan söz edilebilmesi için flu üç 

unsurun bulunmas› gerekti¤inden söz edilmektedir: 

i) ev sahibi (yat›r›m yap›lan) devlet, 

ii) kaynak(yabanc› yat›r›mc›n›n tabi oldu¤u) devlet 

iii) yabanc› yat›r›mc›. 107 

Yat›r›m kavram›na ICSID tahkimine at›f yapan çok tarafl› ve iki tarafl› 

yat›r›m anlaflmalar›nda rastlanmaktad›r. 108 

Çal›flmam›zda çok tarafl› 

(104) fianl›, a.g.e., ss. 414-415 

(105) Birsel, “Tahkim Yeri” , ss. 72-73. 

(106) ‹lhan Y›lmaz, Uluslararas› Yat›r›m Uyuflmazl›klar›n›n Tahkim Yoluyla Çözümü ve ICSID, Beta, 

‹stanbul, 2004, s. 147 

(107) S. Tuygun, ICSID Tahkimine ‹liflkin Hakem Kararlar›n›n ‹cra Edilmesi, Güncel, ‹zmir, 2007, s. 22 

(108) Y›lmaz, a.g.e., s. 152


yat›r›m anlaflmalar›, Türkiye’nin taraf oldu¤u Enerji fiart› Anlaflmas› (ECT) 

ile s›n›rl› olarak ele al›nacakt›r. 109 

Enerji fiart› Anlaflmas› madde 1(6)’ya 

göre, “yat›r›m” yat›r›mc› taraf›ndan do¤rudan veya dolayl› olarak sahip 

olunan veya kontrol edilen her türlü malvarl›¤›d›r. Özellikle, yat›r›m›n; 

“Maddi ve gayr› maddi, tafl›nabilir ve tafl›nmaz mülkiyet, 

fiirket hissesi, hisse senedi veya bir flirkette sahip olunan her türlü 

hisse, 

Tahvil ve di¤er flirket borçlar›, 

Bir yat›r›m anlaflmas›na dayanan paraya ve bir fiili edime yönelik talep 

edilebilecek ekonomik haklar, 

Fikri s›nai haklar, 

Kar ve benzeri gelirler, 

Kanun, bir anlaflma veya lisans taraf›ndan sa¤lanm›fl haklar”› 

kapsad›¤› belirtilmifltir. 110 

Hükmün lafz›na bak›ld›¤›nda, malvarl›¤›n›n yat›r›m olarak kabul 

edilebilmesi için yat›r›mc›n›n dolayl› olarak sahip olmas› yeterli görülerek, 

yat›r›m kavram› çok genifl biçimde tan›mlanm›flt›r. 111 

ECT madde 26’da, yabanc› yat›r›mc› ile devlet aras›ndaki ihtilaflarda 

seçenekli olarak ICSID, UNCITRAL ya da Stockholm Ticaret Odas› 

Tahkimine baflvurulabilmesi öngörülmüfltür. 112 

‹ki tarafl› yat›r›m anlaflmalar› incelendi¤inde, bu anlaflmalarda 

genellikle yat›r›mlar›n (“her türlü malvarl›¤›” gibi) genifl bir ifadeyle 

tan›mland›¤› ve ard›ndan baz› yat›r›m türlerinin özel olarak belirtildi¤i 

görülmektedir. 113 

Türkiye’nin taraf oldu¤u iki tarafl› yat›r›m anlaflmalar›nda 

(BITs) yat›r›m kavram›n›n birbirine benzer biçimde tan›mland›¤› 

görülmektedir. 114 Örne¤in, Türkiye ile Pakistan aras›ndaki yat›r›m 

anlaflmas›na göre (m.I/2): 

“Yat›r›m” terimi, ev sahibi Taraf›n kanun ve nizamlar›na uygun olmak 

kayd›yla, her türlü malvarl›¤›n› ve s›n›rlay›c› olmamakla beraber özellikle 

afla¤›dakileri kapsayacakt›r: 

(a) hisse senedi, sermaye ya da flirketlere kat›l›m›n di¤er flekilleri, 

(109) Türkiye, 5 Nisan 2001 tarihinde Enerji fiart› Anlaflmas›’na taraf olmufltur. Tuygun, a.g.e., s. 55. 

(110) http://www.encharter.org/fileadmin/user_upload/document/EN.pdf#page=55 

(111) Bkz. Domenico Di Pietro, “Enerji fiart› Anlaflmas›: Genel De¤erlendirme”, Çeviren: Muzaffer Ero¤lu, 

Milletleraras› Ticari Uyuflmazl›klar›n Tahkim Yoluyla Çözümüne ‹liflkin ‹stanbul Konferans›, Beta, ‹stanbul, 

2008, s. 155 


(113) Christoph H. Schreuer, The ICSID Convention: A Commentary, Cambridge University Press, 

Cambridge, 2001, s. 129. 

(114) Bkz. Y›lmaz s. 154 vd.


(b) yeniden yat›r›mda kullan›lan has›latlar, para alacaklar› veya bir 

yat›r›mla ilgili kanunen ifa edilebilen di¤er haklar 

(c) tafl›n›r ve tafl›nmaz mallar, ayn› zamanda, ipotek, tedbir, rehin gibi 

ayni ve benzeri di¤er haklar 

(d) telif haklar›, patent, lisans, s›nai tasar›m, teknik yöntem ve ayn› 

zamanda ticari marka, pefltemaliye, know-how gibi s›nai ve fikri mülkiyet 

haklar› 

(e) do¤al kaynaklar›n aranmas›, ifllenmesi, istihrac›, iflletilmesi dahil 

olmak üzere her bir Taraf›n ülkesinde kanunen ya da sözleflme ile tan›nm›fl 

ifl imtiyazlar›. 115 ” 

Bir baflka örnek olarak, Türkiye ile ABD aras›ndaki yat›r›m 

anlaflmas›na göre (m.I/1/c) “yat›r›m”: 

“Bir taraf›n vatandafllar› veya flirketlerince dolayl› veya dolays›z malik 

olunan veya kontrol edilen ve malvarl›¤›, öz varl›k, borç, alacak ve hizmet ve 

yat›r›m sözleflmeleri dahil, di¤er taraf›n ülkesindeki¤ her türlü yat›r›m› ifade 

eder ve afla¤›dakileri ihtiva eder: 

i- ipotek, ihtiyati haciz ve rehin gibi haklar dahil olmak üzere maddi ve 

gayrimaddi her türlü mameleki; 

ii- bir flirketi veya hisse senetlerini veya bir flirketteki baflka menfaatleri 

veya malvarl›¤›ndan do¤an di¤er menfaatleri; 

iii- bir para alaca¤›n› veya ekonomik de¤eri olan ve bir yat›r›mla iliflkili 

bulunan bir ifllemin yap›lmas› talebini; 

iv- telif haklar›, patentler, markalar, ticaret ünvanlar›, endüstriyel 

tasar›mlar, ticari s›rlar ve know-how ve pefltemaliye dahil, fikri ve s›nai 

mülkiyet haklar›n›; 

v- kanun veya sözleflme ile elde edilen her türlü hakk› ve kanuna uygun 

olarak sa¤lanan tüm lisans ve izinleri; 

vi- has›lat›n ve kredi anlaflmalar›ndan do¤an anapara ve faiz 

ödemelerinin yeniden yat›r›m›. 116 ” 

‹kili Yat›r›m Anlaflmalar›ndaki tahkim flart›n›n de¤iflkenlik gösterdi¤i 

görülmektedir. fiöyle ki; Türkiye’nin taraf oldu¤u baz› iki tarafl› yat›r›m 

anlaflmalar›nda ICSID Tahkim Kurallar›na at›f yap›l›rken, baz›lar›nda 

ICSID Tahkimi yan›nda ICC Tahkim Kurallar›na veya UNCITRAL Tahkim 

Kurallar›n› seçme hakk› tan›nm›fl; yine baz› anlaflmalarda sadece ICC 

Kurallar›na ya da UNCITRAL Tahkim kurallar›na at›f yap›lm›flt›r. 117 

(115) 22903 Say›l› 12.02.1997 tarihli R.G. 

(116) Y›lmaz, a.g.e., s. 154. 

(117) Birsel, “Enerji Yat›r›mlar›”, ss. 133-134


Bilindi¤i üzere, uluslararas› hukukta ahde vefa ilkesi önem 

tafl›maktad›r. 118 

Gerek ECT’de, gerekse iki tarafl› yat›r›m anlaflmalar›nda 

s›kl›kla “ulusal muamele (national treatment)”, “en çok gözetilen ulus (most 

favoured nation)”, “adil ve eflit davranma yükümlülü¤ü (fair and equitable 

treatment)”, “istikrar (stabilization)” ve “tahkim” kay›tlar›na rastlanmaktad›r. 

119 

Burada önemle üzerinde durmak istedi¤imiz bir konu da, ikili yat›r›m 

anlaflmalar›nda yer alan “flemsiye hükümlerdir (umbrella clauses)”. Bu 

hükümler, ilgili devletin yat›r›mc›lara karfl› her türlü taahhütlerini yerine 

getirece¤i fleklindeki genifl kapsaml› düzenlemeler olarak karfl›m›za 

ç›kmaktad›r. 120 ‹kili yat›r›m anlaflmalar›ndan baflka, ECT m.10/f.1’de de bu 

hükme yer verildi¤i görülmektedir. 121 fiemsiye hükümlerin önemi fludur ki; 

bu genifl düzenlemelerin yat›r›m anlaflmalar›nda yer almas› sonucu, idare 

ile yat›r›mc› aras›nda imzalanan “ticari sözleflme”den kaynaklanan bir 

uyuflmazl›¤›n “yat›r›m anlaflmas› taht›nda” bir uyuflmazl›¤a dönüfltü¤ü 

iddias›yla aç›lan tazminat davalar› ile karfl›lafl›labilmektedir. 122 

fiemsiye 

hükümler konusunun tahkim heyetleri taraf›ndan tutarl› olmayan bir 

flekilde yorumlanmas› sorunu doktrinde dile getirilmektedir. 123 Dolay›s›yla, 

flemsiye hükümlerin do¤urabilece¤i sonuçlar dikkate al›narak, bu 

hükümlerin lafz›n›n (language) önem tafl›d›¤› vurgulanmaktad›r. 124 

Bu 

nedenle, yat›r›m anlaflmalar›n›n imzalanmas›ndan önceki müzakere 

sürecinde yat›r›m tahkimi konusunda uzman hukukçulardan yard›m 

al›nmas›n›n önemli oldu¤u vurgulanmaktad›r. 125 

Türkiye’nin taraf oldu¤u yat›r›m anlaflmalar›ndan son y›llarda 

imzalananlar aras›nda flemsiye hükümlere yer verilmedi¤i, bu durumun 

(118) Birsel, “Enerji Yat›r›mlar›”, s. 115. 

(119) Bilgin Tiryakio¤lu, “Do¤rudan Yabanc› Yat›r›mlara ‹liflkin Uluslararas› Düzenlemeler”, Ekonomik 

‹stikrar, Büyüme ve Yabanc› Sermaye, s. 171 http://www.tcmb.gov.tr/ yeni/evds/yayin /kitaplar /kitap2 

/dogrudanyabyatirimci.doc 

(120) Sedat Çal, Uluslararas› Yat›r›m Tahkimi ve Kamu Hukuku ‹liflkisi, Seçkin, Ankara, 2009, s. 294. 

‹kili yat›r›m anlaflmalar›nda yer alan flemsiye hükümlerden örnekler için bkz. OECD, “Interpretation of the 

Umbrella Clause in Investment Agreements”, Working Papers on International Investment, Number 2006/3, 

Ekim 2006, ss. 23-27. http://www.oecd.org/dataoecd/3/20/37579220.pdf 


(122) Doktrinde flemsiye hükümlerin ifllevleri ile ilgili çeflitli görüfller bulunmaktad›r: i) Bu hükümlerin 

yat›r›mc› ile ev sahibi devlet aras›ndaki her türlü sözleflme ihlalini kendili¤inden uluslararas› hukuk taht›nda 

bir anlaflma ihlaline dönüfltürece¤i, ii) ancak ve sadece egemen gücün kullan›m› derecesindeki sözleflme 

ihlallerinin anlaflma ihlali olarak addolunabilece¤i iii) sözleflme ihlallerinin hiçbir koflul alt›nda anlaflma 

ihlaline dönüflemeyece¤i yolundaki görüfller. Sedat Çal, “Enerji fiart› Sözleflmesi ve Yat›r›m Tahkimi”, II. 

Uluslararas› Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, Marmara Üniversitesi 

Hukuk Fakültesi, 2009, ss. 334-335. 

(123) Pietro, a.g.m., s. 158. 

(124) OECD, “Interpretation of the Umbrella Clause in Investment Agreements”, s. 9. 

(125) Sedat Çal, a.g.e., s. 295.


an›lan hükümlerin sak›ncalar›n›n fark›na var›lmas›ndan kaynakland›¤› 

fikri doktrinde dile getirilmektedir. 126 

2. ICSID Tahkim Prosedürü ve Türkiye Aleyhinde/Türk 

Yat›r›mc›lar Taraf›ndan Aç›lm›fl olan ICSID Davalar›ndan 

Örnekler 

Yabanc› yat›r›mc›n›n yat›r›m› ile ilgili ihtilaflar›n ortaya ç›k›fl sebepleri, 

genellikle ev sahibi devlet taraf›ndan yat›r›m›n do¤rudan ya da dolayl› 

olarak kamulaflt›rmaya (direct/indirect expropriation) 127 tabi tutulmas› ya 

da yat›r›m yap›ld›ktan sonra kar›n›n transfer edilmesine engel olunmas› 

olarak görülmektedir. 128 

Bu sebeplerle, gerek ECT gibi çok tarafl› anlaflmalar, 

gerekse yabanc› yat›r›mc›n›n tabi oldu¤u devlet ile ev sahibi devlet 

aras›ndaki iki tarafl› yat›r›mlar›n korunmas› ve teflvikine dair anlaflmalar 

yoluyla, yabanc› yat›r›mc› uluslararas› alanda korunmaktad›r. 

ICSID Sözleflmesi madde 25 gere¤ince, ICSID tahkimine 

gidilebilmesinin ön koflulu, akit devletin bu prosedüre “r›za” göstermesidir. 

Dolay›s›yla, önemle vurgulanmal›d›r ki bir devletin ICSID Sözleflmesi’nin 

taraf› olmas›, ICSID tahkimine r›za gösterdi¤i anlam›na gelmez. Akit 

devletin ICSID prosedürüne r›za göstermesi çeflitli flekillerde söz konusu 

olabilir: i)Uyuflmazl›¤›n taraflar› aras›nda yap›lan bir anlaflma ile, ii)ev 

sahibi devletin ulusal mevzuat›ndaki bir düzenleme ile, iii)çok tarafl› 

uluslararas› anlaflmalardaki bir hüküm ile ya da iv) iki tarafl› yat›r›m 

anlaflmalar› ile ICSID tahkimine r›za gösterilebilir. 129 

ICSID Tahkiminin yabanc› yat›r›mc›lar bak›m›ndan en büyük avantaj›, 

verilen kararlar›n do¤rudan icra edilebilirli¤idir. Zira, ICSID hakem 

kararlar›, Türkiye’de bir Türk mahkemesi taraf›ndan verilmifl kararlar gibi 

icra edilmelidir. fiöyle ki, milletleraras› ticari tahkimde yabanc› hakem 

kararlar›n›n icras›, New York Sözleflmesi (madde 5)’ndeki tan›ma ve tenfiz 

flartlar›n›n gerçekleflmesine ba¤l› iken, ICSID hakem kararlar›n›n icras› 

bak›m›ndan bu flartlar aranmamaktad›r. Buna karfl›l›k, ICSID Ek 

Mekanizma Tahkim Kurallar›na (“Ek Mekanizma Kurallar›”: Additional 

(126) Bkz. Çal, a.g.e., s. 339. 

(127) Önemle belirtmek gerekir ki; ev sahibi devletin do¤rudan kamulaflt›rma yoluyla uluslararas› 

hukuku ihlal etmesi, ancak kamu yarar›n›n bulunmamas› ve karfl›l›¤›nda hemen adil bir bedel ödenmemesi 

durumunda söz konusu olur. Di¤er yandan, ICSID kararlar›na s›kl›kla konu olan husus, ev sahibi devletin 

“dolayl› kamulaflt›rma” yoluyla uluslararas› hukuku ihlal etmesidir. Dolayl› kamulaflt›rmaya örnek olarak 

yabanc› yat›r›mc›n›n lisans›n›n iptal edilmesi, fillen ticari faaliyette bulunmas›n›n engellenmesi ya da 

yat›r›mc›n›n korunmas› yükümlülü¤ünün ihlali gösterilmektedir. Bkz. Ziya Ak›nc›, “Yurtd›fl›ndaki 

Yat›r›mc›lar›m›z›n Korunmas› Aç›s›ndan ICSID Tahkimi”, II. Uluslararas› Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, 

Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 2009, s. 286 

(128) Bilgin Tiryakio¤lu, “Do¤rudan Yabanc› Yat›r›mlara ‹liflkin Uluslararas› Düzenlemeler”, Ekonomik 

‹stikrar, Büyüme ve Yabanc› Sermaye, s. 167 http://www.tcmb.gov.tr/ yeni/evds/yayin /kitaplar / kitap2 

/ dogrudanyabyatirimci.doc 

(129) Bkz. Y›lmaz, a.g.e., özellikle ss. 51-72


Facility Rules) göre verilmifl yabanc› hakem kararlar›n›n Türkiye’de icra 

edilebilmesi için bu kararlar›n tenfizi gerekmektedir. 130 Zira, Ek Mekanizma 

Tahkimi, Merkez’in tahkim yetkisi d›fl›nda kald›¤›ndan, ICSID Sözleflmesi 

hükümleri bu tahkim usulüne uygulanamayacakt›r. Bu nedenle, ICSID Ek 

Mekanizma kurallar›na tabi tahkim, teknik anlamda bir ICSID tahkimi 

olarak de¤erlendirilmemektedir. Sadece Ek Mekanizma Kurallar›’n›n 2. 

maddesine göre ICSID Ek Mekanizma Tahkimine baflvurulabilecek haller: 

I) “Uyuflmazl›k taraf› devletin ya da yat›r›mc›n›n vatandafl› oldu¤u 

devletlerden birinin ICSID Sözleflmesi’ne taraf olmamas› nedeniyle” 

tahkimin Merkez’in yetkisine girmemesi ve uyuflmazl›¤›n da bir yat›r›mla 

do¤rudan ilgili hukuki uyuflmazl›k olmas› ii) Uyuflmazl›k taraf› devletin ya 

da yat›r›mc›n›n vatandafl› oldu¤u devletlerden birinin ICSID Sözleflmesi’ne 

taraf bir devlet olmas› flart›yla, “uyuflmazl›¤›n do¤rudan bir yat›r›mdan 

do¤mamas› nedeniyle” Merkez’in yetkisine girmemesi iii) uyuflmazl›k bir 

devlet ile di¤er devletin vatandafllar› aras›nda “vak›a tespitine iliflkin” olmas› 

halleri olarak say›lm›flt›r. 131 

Schreuer, ICSID Sözleflmesi’ndeki yat›r›m 

kavram›n›n çok genifl kapsaml› olarak kabul edildi¤inden bahisle, 

uyuflmazl›¤›n konusunu oluflturan bir yat›r›m›n bulunmamas› olas›l›¤›n›n 

nadiren ortaya ç›kaca¤›n› ifade etmektedir. Yine de, taraflar bir yat›r›m›n 

mevcudiyeti hususunda flüpheye düflmekte iseler, flu flekilde bir flart 

öngörebilirler: 

“Merkez, uyuflmazl›¤›n do¤rudan bir yat›r›mdan kaynaklanmamas› 

sebebiyle ICSID Sözleflmesi madde 25 uyar›nca yarg›lama yetkisinin 

bulunmad›¤›na hükmetti¤i takdirde, Taraflar iflbu Sözleflme ile uyuflmazl›¤›n 

Merkez’in Ek Mekanizma Kurallar› (Additional Facility Rules) uyar›nca 

çözümlenmesine r›za göstermektedirler. 132 ” 

ICSID tahkiminde, hakem kararlar› kesin hüküm niteli¤inde ve 

ba¤lay›c›d›r. ICSID Sözleflmesi m. 54 gere¤ince, “akit devletlerden her biri, 

bu sözleflmeye uygun olarak verilmifl bir karar› ba¤lay›c› kabul edecek ve 

karar›n parasal yükümlülüklerini kendi s›n›rlar› içerisinde kendi devletinin 

mahkemesinin nihai bir karar› gibi yerine getirecektir. 133 ” ICSID 

Anlaflmas›’nda yer alan yollar (post awards remedies) d›fl›nda hakem 

kararlar›n›n icras›n› durdurmak ya da engellemek mümkün de¤ildir. 134 

(130) Mahmut T Birsel, Milletleraras› Tahkim Sözleflmeleri (Arbitration Conventions) ve ‹ki Tarafl› Yat›r›m 

Anlaflmalar›n›n Türk Tahkim Hukuku Üzerindeki Etkileri, (Prof. Dr. Ali Bozer'e Arma¤an’dan Ayr› Bas›), Banka 

ve Ticaret Hukuku Enstütüsü Yay›n›, Ankara, 1998, s. 533. 

(131) http://icsid.worldbank.org/ICSID/StaticFiles/facility/AFR_English-final.pdf Ek Mekanizma 

Kurallar› hakk›ndaki aç›klamalar için bkz. fianl›, a.g.e., s. 430. 

(132) Schreuer, a.g.e., ss. 136-137. 

(133) http://icsid.worldbank.org/ICSID/StaticFiles/basicdoc/CRR_English-final.pdf 

(134) Tuygun, a.g.e., s. 136


ICSID Anlaflmas›’na göre (madde 50-52), ICSID tahkimi aleyhine gidilebilecek 

yollar: 

i) ek karar ve karar›n tashihi, 

ii) karar›n yorumu, 

iii) karar›n düzeltilmesi, 

iv) karar›n iptali olmak üzere s›n›rl› say›da belirlenmifltir. 135 

Nitekim, Türkiye aleyhine verilen ICSID kararlar›yla ilgili olarak, ‹cra 

‹flas Kanunu’nun 82. maddesinde yer alan “devlet mallar› haczedilemez” 

ilkesinin kararlar›n icras› bak›m›ndan sorun teflkil edece¤i gündeme 

getirilmifltir. 136 

Ancak ICSID tahkimi sonucu verilen karar› ilgili devletin 

uygulamas› uluslararas› itibar› gere¤i zaruridir. Nitekim, yine Türkiye’nin 

onaylad›¤› Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleflmesi’ne Ek 1 No’lu Protokol’ün 

“Mülkiyetin Korunmas›” bafll›kl› 1. maddesi 137 

göz önünde bulunduruldu- 

¤unda, ICSID kararlar›n› uygulamas› gerekti¤i sonucuna var›lacakt›r. Ek 1 

No’lu Protokol m.1 gere¤ince, “Her gerçek ya da tüzelkifli, mülkiyetinden 

rahats›z/(müdahale) edilmeksizin yararlanma hakk›na sahiptir. Hiç kimse, 

kamu yarar› uyar›nca ve yasan›n ve uluslararas› hukuk genel ilkelerinin 

öngördü¤ü koflullara tabi olarak mülkiyetinden yoksun b›rak›lmas› hali 

hariç, mülkiyetinden yoksun b›rak›lamayacakt›r... 138 ” 

Yabanc› yat›r›mc›lar taraf›ndan Türkiye aleyhine ICSID nezdinde 

aç›lm›fl olan davalardan örnek verirsek, bunlardan baz›lar› (Güney K›br›s 

Rum Kesimi’nde kurulu Libananco Holdings Co. Ltd, Polonya’da kurulu 

Cementownia “Nowa Huta” S.A. ve Europe Cement Investment and Trade 

S.A. flirketleri taraf›ndan aç›lan davalar) iki tarafl› yat›r›m anlaflmalar›na 

(BITs) dayan›larak; baz› davalar ise (Saba Fakes ile PSEG Global ve di¤erleri 

taraf›ndan aç›lan davalar) ECT’ye dayan›larak aç›lm›flt›r. 139 

(135) Ayr›nt›l› bilgi için bkz. fianl›, a.g.e., s. 425; Tuygun, a.g.e., ss. 121-125. 

(136) fianl›, a.g.e., s. 428; Tuygun, a.g.e., s. 174 

(137) http://www.echr.coe.int/nr/rdonlyres/d5cc24a7-dc13-4318-b457-5c9014916d7a /0/ 

englishanglais.pdf. 1 No’lu Protokol, 20 Mart 1952 tarihinde Paris’te imzalanm›fl ve 6.maddeye uygun olarak 

18 May›s 1954 tarihinde yürürlü¤e girmifltir. Türkiye, Ek Protokolü 20 Mart 1952 tarihinde imzalam›fl ve 10 

Mart 1954 tarihinde onaylam›flt›r. 6366 say›l› Onay Kanunu 19 Mart 1954 tarihli ve 8662 say›l› Resmi 

Gazetede yay›nlanm›flt›r. http://www.tbmm.gov.tr/komisyon /insanhaklari/ pdf01/349-350. pdf 

(138) Mehmet Semih Gemalmaz, ‹nsan Haklar› Belgeleri, Cilt 1, Bo¤aziçi Üniversitesi Yay›nevi, ‹stanbul, 

2003, s. 124. 

(139) Bkz. Asl› Y›ld›r›m, “Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Taraf Oldu¤u Yat›r›m ‹htilaflar› ICSID ve 

UNCITRAL Tahkimleri”, II. Uluslararas› Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, 

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 2009, ss. 294-295. Libananco ve Saba Fakes davalar› devam 

etmektedir. Devam eden davalar›n durumu hakk›nda detayl› bilgi için bkz. http://icsid.worldbank.org 

/ICSID/FrontServletrequestType=GenCaseDtlsRH&actionVal=ListPending 

Europe Cement karar› 13 A¤ustos 2009 tarihinde; Cementownia karar› ise 17 Eylül 2009 tarihinde 

verilmifltir. Bkz.http://icsid.worldbank.org/ICSID/ FrontServletrequestType = GenCaseDtlsRH & action Val 

= ListConcluded Europe Cement davas›nda, hakem heyeti görevsizlik karar› vererek, davac›n›n taleplerini 

reddetmifltir. 13 A¤ustos 2009 tarihli Europe Cement karar› için bkz. http://www. encharter.org/ 

fileadmin/user_upload/document/Europe_Cement_Turkey_Award.pdf


Konya-Ilg›n (PSEG Global ve di¤erleri v. Türkiye) davas›nda, ihtilaf, 

elektrik santrali projesiyle ilgili olarak, idarenin bafllam›fl olan yat›r›m› 

etkileyen sonraki tarihli mevzuat de¤iflikli¤i yapmas›ndan kaynaklanm›flt›r. 

‹flbu davada, davac› Amerika ile Türkiye aras›ndaki iki tarafl› yat›r›m 

anlaflmas›nda yer alan “adil ve eflit davranma yükümlülü¤ünün” ihlali 

gündeme gelmifltir. Hakem heyeti, davac›n›n taleplerinin k›smen kabulüne 

hükmetmifl; dava Türkiye aleyhine sonuçlanm›flt›r. Bu karar uyar›nca ahde 

vefa ilkesi ve bafllam›fl yat›r›m› etkileyen daha sonraki mevzuat 

de¤iflikliklerinden kaç›nmak gerekti¤i vurgulanm›flt›r. 140 

Türk yat›r›mc›lar taraf›ndan yabanc› devletler aleyhine aç›lm›fl olup 

sonuçlanan davalardan örnek verirsek; Bay›nd›r (Bay›nd›r ‹nflaat v. 

Pakistan) davas›nda, ihtilaf Bay›nd›r flirketinin Pakistan’da üstlendi¤i 

otoyol inflaat› ile ilgili olarak ortaya ç›km›flt›r. Davac›, Türkiye ile Pakistan 

aras›ndaki iki tarafl› yat›r›m anlaflmas›nda yer alan yükümlülüklere 

dayanarak iddialar›n› ileri sürmektedir. 141 

SONUÇ VE DE⁄ERLEND‹RMELER 

Tahkim sözleflmesinin unsurlar› dikkate al›nd›¤›nda, bu sözleflmenin 

hukuki niteli¤i konusunda doktrinde görüfl birli¤i bulunmamaktad›r. 

Bununla birlikte, tahkim sözleflmesinin temelindeki maddi hukuk 

sözleflmesinden ayr›labilirli¤i, gerek Türk ve yabanc› doktrinde, gerekse 

Yarg›tay içtihadlar›nda aç›kça kabul edilmektedir. 

Tahkim sözleflmesinin yaz›l› olmas› geçerlilik koflulu olmakla birlikte, 

bir yandan teknolojik geliflmeler ›fl›¤›nda, bu flart yumuflat›lm›fl; di¤er 

yandan da tahkim sözleflmesinin, sözleflmede imzas› bulunmayan üçüncü 

kifliler bak›m›ndan istisnai durumlarda geçerlili¤i ve ba¤lay›c›l›¤› gündeme 

gelmifltir. 

Tahkim sözleflmesi/flart›, ticari tahkimde ve yat›r›m tahkiminde farkl› 

hükümler do¤urmaktad›r. Ticari tahkim aç›s›ndan önemle belirtmek 

gerekir ki; Türkiye uluslararas› geliflmelere uyum sa¤layarak, mevzuat›n› 

uluslararas› düzenlemelere paralel hale getirmifltir. Nitekim, özellikle 

Türkiye’de henüz bir uluslararas› tahkim merkezinin kurulamam›fl olmas› 

ve milli tahkimin istenilen boyuta ulaflamam›fl olmas›, Türkiye’nin mevzuat 

bak›m›ndan gösterdi¤i bu baflar›y›, uygulama bak›m›ndan da sürdürmesi 

gerekti¤ini ortaya koymaktad›r. 142 

(140) Hakem karar›nda vurgulanan hususlar için bkz. Ercüment Erdem, “Enerji Projelerine ‹liflkin 

Uyuflmazl›klar›n Tahkim Yoluyla Çözümü”, http://www.globalenerji.com.tr/yaz140-230003- 

105,58@2300.html 

(141) Bkz. http://icsid.worldbank.org/ICSID/ FrontServletrequestType = GenCaseDtlsRH & actionVal 

= ListConcluded 

(142) Ekfli, “Legal Framework of Commercial Arbitration in Turkey”, s. 116.


Yat›r›m tahkimine iliflkin olarak doktrinde bir yandan, yat›r›m iklimini 

yaratman›n önemi dile getirilmifl, di¤er bir yandan yat›r›m tahkiminin ticari 

tahkimden farkl› nitelikleri vurgulanarak; bu iki tahkim prosedürünün 

ayr›flt›r›lmas› gerekti¤i vurgulanm›flt›r. 143 

Yat›r›m tahkiminin: 

i) iki tarafl› yat›r›m anlaflmalar›nda tahkim hükmünün ve yat›r›m 

kavram›n›n çok genifl olarak düzenlenmesi, 

ii) yabanc› yat›r›mc› konumunda olmayan kiflilerin ev sahibi devletten 

olan alacaklar›n› usulsüz olarak yabanc› yat›r›mc›ya temlik ederek, yabanc› 

yat›r›mc›n›n ev sahibi devletten dava yoluyla talep etmesi fleklinde 

suistimal edilebildi¤ine dikkat çekilmektedir. 144 

Yukar›da belirtti¤imiz alaca¤›n usulsüz temliki gibi davran›fllar kanuna 

karfl› hile teflkil etti¤inden hukuken himaye edilemez. (MK m.2) Bu bak›mdan, 

yat›r›m tahkiminde “gerçek yat›r›mc›”n›n tespiti önem tafl›maktad›r. 

Haks›z olarak yöneltilen tazminat taleplerini engellemek için, önerilen 

çözümlerden biri olarak, davac›n›n “teminat” göstermesi yükümlülü¤ünün 

ICSID Sözleflmesi’ne eklenmesi gösterilmektedir. 145 

Sonuç olarak belirtmek isteriz ki; kan›m›zca, yat›r›m sözleflmeleri 

imzalanmadan önce henüz müzakere safhas›nda iken, uzman hukukçular›n 

görüfllerinden de yararlan›larak, bu sözleflmelerde yer alan hükümlerin 

de¤erlendirilmesi önem arz etmektedir. 

KAYNAKÇA 

Ak›nc›, Ziya: Milletleraras› Tahkim, Seçkin, Ankara, 2007. 

Ak›nc›, Ziya: “Yurtd›fl›ndaki Yat›r›mc›lar›m›z›n Korunmas› Aç›s›ndan ICSID Tahkimi”, II. 

Uluslararas› Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, Marmara 

Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 2009, ss. 277-287 

Birsel, Mahmut T.: “Milletleraras› Ticari Tahkim ve Türkiye”, Ege Üniversitesi Hukuk 

Fakültesi Dergisi, Y›l 1, Say› 1, ‹zmir,1980, ss. 97-128. 

Birsel, Mahmut T.: Milletleraras› Tahkim Sözleflmeleri (Arbitration Conventions) ve ‹ki 

Tarafl› Yat›r›m Anlaflmalar›n›n Türk Tahkim Hukuku Üzerindeki Etkileri, (Prof. Dr. Ali 

Bozer'e Arma¤an’dan Ayr› Bas›), Banka ve Ticaret Hukuku Enstütüsü Yay›n›, Ankara, 1998, 

ss. 499-538 (“‹ki Tarafl› Yat›r›m Anlaflmalar›”). 

Birsel, Mahmut T.: “Enerji Yat›r›mlar› ve Anayasa’n›n 125. Maddesi’nde Yap›lan 

De¤iflikli¤in Düflündürdükleri”, Hukuk ve Ekonomi Perspektifinden Uluslararas› Tahkim ve 

(143) Bkz. Çal, a.g.e., s. 259 vd. 

(144) Hamid G. Gharavi, “Yat›r›m Tahkiminin Avantaj ve Dezavantajlar› ve Türkiye’nin ‹kilemi”, II. 

Uluslararas› Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, Marmara Üniversitesi 

Hukuk Fakültesi, 2009, ss. 311-312; Y›ld›r›m, a.g.m., ss. 306-308. 

(145) Bkz. Y›ld›r›m, a.g.m., s. 308.


Kamu Hizmeti, Editör Ali Ulusoy, Liberte Yay›nlar›, 1. Bas›, Ekim 2001, ss. 113-139 (“Enerji 

Yat›r›mlar›”). 

Birsel, Mahmut T. - Budak, Ali Cem: Milletleraras› Tahkim Konusunda Türk Hukuku 

Aç›s›ndan Sorunlar ve Öneriler - Türk Tahkim Hukuku ve UNCITRAL Kanun Örne¤i, 

Milletleraras› Tahkim Konusunda Yasal Bir Düzenleme Gerekir mi Sempozyum Bildiriler- 

Tart›flmalar (Cilt I) Banka ve Ticaret Hukuku Araflt›rma Enstütüsü, 1997, ss. 169-223. 

Birsel, Mahmut T.: “Milletleraras› Tahkimde Tahkim Yerinin Seçiminin Önemi”, 

Milletleraras› Tahkim Semineri, 10 Mart 2003, Ankara, ss. 64-77. (“Tahkim Yeri”). 

Birsel, Mahmut T.: “Türkiye’de Yabanc› Hakem Kararlar›n›n Tenfizinin Anayasal ve 

Küresel Boyutlar›”, Prof.Dr.‹rfan Bafltu¤ An›s›na Arma¤an, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk 

Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Özel Say› 2005, Dokuz Eylül Üniversitesi Yay›n›, ‹zmir, 2005, ss. 1- 

37. 

Birsel, Mahmut T. – Yeflil›rmak, Ali – Çavuflo¤lu, Ahmet Erdinç: International 

Handbook on Commercial Arbitration, Offprint, Kluwer Law International. 

Çal, Sedat: Uluslararas› Yat›r›m Tahkimi ve Kamu Hukuku ‹liflkisi, Seçkin, Ankara, 

2009. 

Çal, Sedat: “Enerji fiart› Sözleflmesi ve Yat›r›m Tahkimi”, II. Uluslararas› Özel Hukuk 

Sempozyumu “Tahkim”, Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, Marmara Üniversitesi Hukuk 

Fakültesi, 2009, ss. 327-338. 

Derains, Yves - Schwartz, Eric A.: A Guide To The ICC Rules of Arbitration, Kluwer Law 

International, Second Edition, Netherlands, 2005. 

Di Pietro, Domenico: “Enerji fiart› Anlaflmas›: Genel De¤erlendirme”, Çeviren: Muzaffer 

Ero¤lu, Milletleraras› Ticari Uyuflmazl›klar›n Tahkim Yoluyla Çözümüne ‹liflkin ‹stanbul 

Konferans›, Beta, ‹stanbul, 2008 

Ekfli, Nuray: “Yarg›tay Kararlar›nda Yabanc› Hakem Kararlar›n›n New York 

Konvansiyonuna Göre Tenfizine ‹liflkin Baz› Sorunlar”, Milletleraras› Ticari Uyuflmazl›klar›n 

Tahkim Yoluyla Çözümüne ‹liflkin ‹stanbul Konferans›, 15 Kas›m 2007, Beta, ‹stanbul, 

2008, ss.116-131. 

Ekfli, Nuray: “Legal Framework of Commercial Arbitration in Turkey”, International 

Commercial Arbitration, A Comparative Survey, ICOC Publication, No: 2007/45, ss. 85-116. 

Ekfli Nuray: 4686 Say›l› Milletleraras› Tahkim Kanunu’na ‹liflkin Yarg›tay Kararlar›, 1. 

Bas›, XII Levha, ‹stanbul, 2009. (“Yarg›tay Kararlar›”) 

Esen, Emre: Uluslararas› Ticari Tahkimde Tahkim Anlaflmas›n›n Üçüncü Kiflilere 

Teflmili, Beta, ‹stanbul, 2008. 

Ertekin, Erol - Karatafl, ‹zzet: Uygulamada ‹htiyari Tahkim ve Yabanc› Hakem 

Kararlar›n›n Tenfizi, Tan›nmas›, Ankara, 1997. 

Gemalmaz, Mehmet Semih: ‹nsan Haklar› Belgeleri, Cilt 1, Bo¤aziçi Üniversitesi 

Yay›nevi, ‹stanbul, 2003.


G. Gharavi, Hamid: “Yat›r›m Tahkiminin Avantaj ve Dezavantajlar› ve Türkiye’nin 

‹kilemi”, II. Uluslararas› Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, Tasarruf Mevduat› Sigorta 

Fonu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 2009, ss. 309-315. 

Günday, Metin: “Uluslararas› Tahkim Alan›nda Türkiye’de Gerçeklefltirilen Yasal 

Düzenlemeler”, Ekonomik ‹stikrar, Büyüme ve Yabanc› Sermaye, ss. 183-201. 

http://www.tcmb.gov.tr/yeni/evds/yayin/kitaplar/kitap2/dogrudanyabyatirimci.doc 

Helvac›, Mehmet: Anonim Ortakl›k Genel Kurul Kararlar›n›n ‹ptali Davalar›n›n Tahkim 

Yarg›lamas›na Uygunlu¤u Üzerinde Düflünceler, II. Uluslararas› Özel Hukuk Sempozyumu, 

“Tahkim”, 14 fiubat 2009 Konuflmalar-Tart›flmalar-Bildiriler, ss. 179-202. 

Kuru, Baki: Hukuk Muhakemeleri Usulü, Cilt VI, 6. Bas›, Beta, ‹stanbul, 2001. 

Kuru, Baki – Arslan, Ramazan - Y›lmaz, Ejder: Medeni Usul Hukuku, Ders Kitab›, 

Geniflletilmifl 13. Bas›, Yetkin, Ankara, 2001. 

Moro¤lu, Erdo¤an: Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Ortakl›kta Genel Kurul 

Kararlar›n›n Hükümsüzlü¤ü, Gözden Geçirilmifl 4. Bas›, Beta, ‹stanbul, 2004. 

Moses, Margaret L.: The Principles and Practice of International Commercial 

Arbitration, Cambridge University Press, Cambridge, 2008 

Nomer, Ergin: “Yarg›tay Kararlar›nda Devletler Özel Hukuku Kanunu”, Prof. Dr. O¤uz 

‹mregün'e Arma¤an, ‹stanbul, 1998, ss. 685-730. 

Nomer, Ergin - fianl›, Cemal: Devletler Hususi Hukuku, Yenilenmifl 17. Bas›, Beta, 

‹stanbul, 2009. 

OECD, “Interpretation of the Umbrella Clause in Investment Agreements”, Working 

Papers on International Investment, Number 2006/3, Ekim 2006, ss. 3-29. 

http://www.oecd.org/dataoecd/3/20/37579220.pdf 

Poroy, Reha – Tekinalp, Ünal - Çamo¤lu, Ersin: Ortakl›klar ve Kooperatif Hukuku, 8. 

Bas›, Beta, ‹stanbul, 2000. 

Özsunay, Ergun: “Uluslararas› Ticari Tahkimde Hakem Karar›”, ‹stanbul Barosu 

Dergisi, Say› 2004/1’den Ayr› Bas›. 

Redfern, A. - Huter, M.; Law and Practice of International Commercial Arbitration 3. 

Bas› Sweel - Maxwell, London 1999. 

Schreuer, Christoph H.: The ICSID Convention: A Commentary, Cambridge University 

Press, Cambridge, 2001. 

fianl›, Cemal: Uluslararas› Ticari Akitlerin Haz›rlanmas› ve Uyuflmazl›klar›n Çözüm 

Yollar›, Beta, ‹stanbul, 2005. 

Tiryakio¤lu, Bilgin: “Do¤rudan Yabanc› Yat›r›mlara ‹liflkin Uluslararas› Düzenlemeler”, 

Ekonomik ‹stikrar, Büyüme ve Yabanc› Sermaye 

,http://www.tcmb.gov.tr/yeni/evds/yayin/kitaplar/kitap2/dogrudanyabyatirimci.doc 

Tuygun, Salih: ICSID Tahkimine ‹liflkin Hakem Kararlar›n›n ‹cra Edilmesi, Güncel, 

‹zmir, 2007.


Whitesell, Anne Marie – Romero, Eduardo Silva: “Multiparty and Multicontract 

Arbitration: Recent ICC Experience”, ICC International Court of Arbitration Bulletin, 

Complex Arbitrations-Special Supplement 2003, ss. 7-18. 

Yavuz, Cevdet: “Türk Hukukunda Tahkim Sözleflmesi ve Tabi Oldu¤u Hükümler”, II. 

Uluslararas› Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, Marmara 

Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 2009, ss. 133-177 

Y›lmaz, ‹lhan: Uluslararas› Yat›r›m Uyuflmazl›klar›n›n Tahkim Yoluyla Çözümü ve 

ICSID, Beta, ‹stanbul, 2004. 

Yasa Hukuk Dergisi Ocak 99/1, Cilt 18, Say› 206 

Yarg›tay Kararlar› Dergisi. C. 24, S. 9, Eylül 1998 

Y›ld›r›m, Asl›: “Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Taraf Oldu¤u Yat›r›m ‹htilaflar› ICSID ve 

UNCITRAL Tahkimleri”, II. Uluslararas› Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, Tasarruf 

Mevduat› Sigorta Fonu, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 2009, ss. 289-315. 

Resmi Gazete 

http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/arbitration/ml-arb/07-86998_Ebook.pdf 

http://www.uncitral.org/pdf/07-87406_Ebook_ALL.pdf 

http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/arbitration/arb-rules/arb-rules.pdf 

http://www.encharter.org/fileadmin/user_upload/document/EN.pdf#page=55 

http://www.adr.org/sp.aspid=22440#A2 

http://www.lcia.org/ARB_folder/arb_english_main.htm#recommended 

http://www.iccwbo.org/uploadedFiles/Court/Arbitration/other/mc_arb_turkish(1).doc 

http://www.ito.org.tr/wps/portal/mevzuat-bilgilendirmename=Tahkim 

Yonetmeligi&initView=true&prmPageId=SH5.1.2 

http://www.echr.coe.int/nr/rdonlyres/d5cc24a7-dc13-4318-b457- 

5c9014916d7a/0/englishanglais.pdf 


https://www.sccam.org/sa/download/SRIA_turkish.pdf 

http://icsid.worldbank.org/ICSID/StaticFiles/basicdoc/CRR_English-final.pdf 

http://icsid.worldbank.org/ICSID/FrontServletrequestType=GenCaseDtlsRH&actionVa 

l=ListPending 

http://icsid.worldbank.org/ICSID/FrontServletrequestType=GenCaseDtlsRH&actionVa 

l=ListConcluded 

http://icsid.worldbank.org/ICSID/StaticFiles/facility/AFR_English-final.pdf 

http://www.encharter.org/fileadmin/user_upload/document/Europe_Cement_Turkey_ 

Award.pdf 

http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/1147.html 

http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss393.pdf

‹CRA ve ‹FLAS SUÇLARINA ‹L‹fiK‹N YAPILAN 

YARGILAMALARDA SANI⁄A ULAfiILAMAZSA 

SANIK HAKKINDA YAKALAMA KARARI 

VER‹LEB‹L‹R M‹ 

Av. Refik AY * 

Girifl 

‹cra ve ‹flas suçlar›na iliflkin icra mahkemelerinde yap›lan 

yarg›lamalarda ‹cra ve ‹flas Kanunu’ndaki aç›k hükümler gere¤ince (‹‹K 

349. md.) san›¤›n savunmas›n›n tespiti için davetiye göndermek suretiyle 

duruflmalardan haberdar etmek zorunlulu¤u söz konusudur. Duruflma 

için tebligat yap›lmadan, do¤rudan san›k hakk›nda hüküm veya karar 

verilemez. Örne¤in ‹‹K’in 331. maddesine göre alacakl›s›n› zarara sokmak 

kast›yla mevcudu azaltmak suçundan dolay› yap›lan bir yarg›lamada 

san›¤a mutlaka tebligat yap›larak, duruflmaya ça¤r›lmal›, sorgusu 

yap›larak savunma delilleri tespit edilmeli ve flikayetçinin delilleri de 

toplanmak suretiyle has›l olacak duruma göre karar veya hüküm 

verilmelidir. 

Ancak san›k adresinden tafl›nm›fl ise yani kendisine ulafl›lam›yorsa bu 

durumda ne olacakt›r Mernisteki adresinden de bulunam›yorsa ve kolluk 

marifetiyle de zorla getirilemezse ne yap›lacakt›r 

‹‹K’in 353/1 maddesine giren disiplin veya tazyik hapsini gerektiren 

suçlar yönüyle herhangi bir s›k›nt› söz konusu de¤ildir. Zira disiplin 

hapsini gerektiren suçlar bak›m›ndan yap›lan yarg›lamalarda san›¤a 

duruflma günü için davetiye gönderilir. E¤er san›¤a tebligat yap›lmas›na 

ra¤men veya yap›lamad›¤› durumlarda tebligat kanunun 35. maddesine 

göre tebligat yap›l›p da duruflmaya gelmezse bu takdirde san›¤›n 

yoklu¤unda karar verilebilir.(örne¤in ‹‹K 340, 341. md. suçlardan dolay›) 

Nitekim uygulama da bu flekilde sürmektedir. 

Fakat suçun yapt›r›m› Hapis cezas› veya Adli Para cezas› olan fiiller 

bak›m›ndan durum ne olacakt›r Bu gibi hallerde di¤er ceza 

mahkemelerinde de uyguland›¤› üzere Ceza Muhakemeleri Kanunu’na göre 

san›¤a duruflma gününün tayini için davetiye gönderilecek, san›k bu 

davetiyeye ra¤men gelmedi¤i takdirde, san›k hakk›nda zorla getirme karar› 

ç›kar›larak duruflmaya getirilmesi sa¤lanacakt›r. (CMK 193, 199 md.) 

(*) ‹zmir Barosu


Dolay›s›yla Ceza yarg›lamas›nda temel kural, san›¤›n g›yab›nda 

yarg›laman›n yap›lmamas›d›r. Bu ana kural›n istisnas› ise CMK 193/2 ve 

195. maddelerinde düzenlenmifltir. Bu düzenleme gere¤ince san›k 

hakk›nda toplanan delillere göre mahkumiyet d›fl›nda bir karar verilmesi 

gerekti¤i kan›s›na var›l›rsa sorgusu yap›lmam›fl olsa da yoklu¤unda 

yarg›lama bitirilebilir. Yine san›k hakk›ndaki suç yaln›z veya birlikte adli 

para cezas›n› veya müsadereyi gerektirmesi halinde san›k gelmese bile 

yoklu¤unda yarg›lama yap›labilir. Bu gibi hallerde san›¤a ç›kar›lacak 

davetiyede aç›kça bu durumun belirtilmesi gerekmelidir. Aksi takdirde 

san›¤›n yoklu¤unda duruflma yap›l›p karar verilemez. 

Peki san›¤a ulafl›lamama durumunda ne olacakt›r. Bu takdirde Ceza 

Muhakemesi Kanunumuzdaki çözüm aç›kça düzenlemeye ba¤lanm›flt›r. 

Yani san›¤a davetiye yap›ld›¤› halde san›k duruflmalara icabet etmezse bu 

defa CMK’n›n 193. maddesine göre bu durum geçerli bir mazerete de 

dayanm›yorsa bu takdirde zorla getirilmesine karar verilecektir. Yine 

CMK’n›n 199. maddesine göre, “Mahkeme, san›¤›n haz›r bulunmas›na ve 

zorla getirme karar› veya yakalama emriyle getirilmesine her zaman karar 

verebilir.” 

An›lan düzenlemelerden de anlafl›laca¤› üzere san›k hakk›nda herhangi 

bir suçtan dolay› yap›lan yarg›lamada yakalama karar› verilip verilmeyece¤i 

hususunda görevli ve yetkili mahkemenin takdir yetkisi vard›r. Bu takdir 

yetkisi çerçevesinde mahkeme öncelikle san›¤› davetiye ile ça¤›racak, 

makbul bir mazereti bulunmad›¤› halde yine gelmiyorsa bu defa hakk›nda 

zorla getirme karar› al›nacakt›r. San›k buna ra¤men gelmedi¤i takdirde bu 

kez hakk›nda yakalama karar› ç›kar›lacakt›r. 

fiimdi ‹cra ve ‹flas Kanunu’na göre suçun nevi ve yapt›r›m› disiplin 

hapsi veya tazyik hapis cezas› de¤il de hapis veya adli para cezas›n› 

gerektiren bir yarg›lama oldu¤u takdirde san›¤a zorla getirme karar› 

verilmesine ra¤men ulafl›lamama halinde san›k hakk›nda yakalama karar› 

verilebilecek midir 

Çok spesifik bir konu olmas›na ra¤men uygulamada ülkemizde 

yerleflmifl, iyi iflleyen sa¤lam bir adres veri taban› bulunma¤›ndan (MERN‹S 

olmas›na ra¤men) maalesef san›klara ulafl›lamamakta ve y›llar süren 

dosyalara rastlanmaktad›r. Bu sebeple icra mahkemelerinde dosyalar 

birikmekte ve gerçekten alacakl› yani flikayetçi olan insanlar›n 

ma¤duriyetine sebebiyet vermekle birlikte üzülerek belirtmek gerekir ki 

bazen de ma¤dur olan kiflilerin kendi hakk›n› kendisi almaya 

yeltenmesinden dolay› da toplumsal bir infial veya toplumsal bar›fl 

ortam›n›n da bozulmas›na yol açmaktad›r. Bu nedenle konu önem arz 

etmektedir.

‹cra ‹flas Suçlar›nda Yakalama • Av. Refik Ay 993 

‹cra Ve ‹flas Kanunu’na Göre Yap›lan Yarg›lamalarda Yakala 

Emrinin Uygulan›p Uygulanmamas› Meselesi; 

‹‹K’in 331. ile 345. maddeleri aras›nda icra ve iflas suçlar›na iliflkin 

düzenleme yap›lm›fl ve suç tipleri tek tek belirlenmifltir. Bu suç tiplerine 

iliflkin yap›lacak yarg›lama usullerine iliflkin ise ‹‹K 349. maddede tanzim 

edilmifltir. 

An›lan hükme göre “fiikayet, dilekçeyle veya flifahi beyanla yap›l›r. 

Dilekçeyi veya dava beyan›n› alan ‹cra Mahkemesi duruflma için hemen bir 

gün tayin edip flikayetçinin imzas›n› al›r ve maznuna celpname gönderir. 

fiahit gösterilmifl ise o da celp olunur. 

‹ki taraf tayin olunan gün ve saatte icra mahkemesi huzuruna gelmeye 

veya vekil göndermeye mecburdur. 

‹cab›nda mahkeme taraflar›n bizzat haz›r bulunmas›n› emredebilir. 

Maznun baflka yerde ikamet ediyorsa istinabe yoluyla sorguya çekilir. 

Maznun flikayeti alan veya istinabe edilen mahkemenin huzuruna 

gelmez veya müdafi göndermezse yahut bizzat bulunmas›na lüzum 

görülürse zab›ta marifetiyle getirilir. Bu suretle de bulundurulamazsa 

muhakeme g›yab›nda görülür. 

fiikayetçi muayyen zamanda gelmez veya vekil de göndermezse flikayet 

hakk› düfler. 

Gelmeyen flahitlere yap›lacak muamele ile borçlunun g›yab›nda verilen 

karara karfl› eski hale getirme talebi hakk›nda Ceza Muhakemesi Kanunu 

hükümleri tatbik olunur.” 

Yasa hükmünden de aç›kça anlafl›laca¤› üzere san›k mahkemeye 

gelmez veya müdafi de göndermezde veya bizzat bulundurulmas› gereken 

hallerde de gelmedi¤i takdirde hakk›nda zorla getirme karar› ç›kar›l›r. Bu 

ihzara ra¤men de gelmezse muhakeme yoklu¤unda sürdürülece¤i hükme 

ba¤lanm›flt›r. 

Örne¤in gerçe¤e ayk›r› mal beyan› veren kiflilerle ilgili olarak Yasa 

Koyucu 338. maddesinde “Bu kanuna göre istenen beyan›, hakikate ayk›r› 

surette yapan kimse, alacakl›n›n flikayeti üzerine üç aydan bir y›la kadar 

hapis cezas› ile cezaland›r›l›r,” fleklinde cezaland›rma yoluna gitme irade 

tesis etmifltir. 

fiimdi ‹‹K’in 338. maddesine ayk›r›l›ktan dolay› yarg›lanan san›¤a 

ulafl›lamad›¤›nda ‹‹K’in 349. maddesindeki usul gere¤ince öncelikle 

davetiye yap›lacak, duruflmaya gelmedi¤i takdirde hakk›nda zorla getirme 

karar› verilecek bu kez de gelmedi¤i takdirde muhakeme yoklu¤unda 

görülmesi gibi bir durum söz konusu olacakt›r. Dolay›s›yla san›k 

duruflmaya gelip sorgusu yap›lmadan 1 y›la kadar hapis cezas›yla karfl›


karfl›ya kalma ihtimali de bahis konusudur. Ancak böyle bir fley ne 

evrensel hukuka ne de ceza muhakemesi hukukumuzun temel ilkelerine 

uygun düflmemektedir. 

San›¤›n yoklu¤unda yarg›lama yap›lmamas› temel bir kurald›r. Yani 

san›¤›n sorgusu yap›lmadan san›k hakk›nda karar verilmemelidir. Bu 

kaidenin esasen istisnai hallerine yukar›da de¤inilmiflti. 

‹‹K’in 349. maddesindeki belirtilen usul yani san›¤›n duruflmalara zorla 

getirilme karar›na karfl›n gelmemesi halinde muhakemenin yoklu¤unda 

görülmesi hali, disiplin hapis cezalar›nda veya tazyik hapis cezalar›na 

münhas›r oldu¤u düflüncesindeyiz. Dolay›s›yla ‹‹K 340. maddeden yani 

icra dosyas›nda borcunu belli taksitlere ba¤lad›¤› halde bu taahhüdünü 

yerine getirmemeden dolay› yap›lan yarg›lamada mahkeme san›¤a 

duruflma günü için davetiye gönderecek, tebligat eline geldi¤i halde 

duruflmalara gelemese dahi yoklu¤unda tazyik hapis cezas› verilebilecektir. 

Hatta san›¤a icra dosyas›nda yap›lan tebligat adresine davetiye tebli¤i 

yap›lamazsa bu kez Tebligat Kanunu’nun 35. maddesine göre tebli¤ 

yap›larak yoklu¤unda tazyik hapis cezas›na iliflkin karar verilebilecektir. 

Ancak yapt›r›m› hapis cezas› gerektiren bir suçtan dolay› yap›lan 

yarg›lamada zorla getirme karar›na ra¤men san›¤a ulafl›lamazsa san›k 

hakk›nda yakala karar› ç›kar›lmas›na iliflkin ‹‹K’in 349. maddesinde aç›k 

bir düzenleme bulunmad›¤› ilk bak›flta görülmektedir. Peki bu san›k 

hakk›nda bu tedbir hiçbir flekilde uygulanamayacak m›d›r 

Öncelikle belirtmek gerekir ki Ceza Muhakemesi Hukukumuzda, k›yas 

yasa¤› bulunmamaktad›r. Dolay›s›yla ‹cra ve ‹flas Kanunu’nda Ceza 

Muhakemesine at›f 1 

yap›lan düzenlemeden de yararlanmak suretiyle bu 

konudaki bofllu¤un CMK’n›n 199. maddesinin uygulanmas›yla doldurulabilece¤i 

düflüncesindeyiz. 

Yakalama emri tedbiri, yap›s› gere¤i zorla getirme müessesesinden 

daha etkin bir tedbirdir. Bu nedenle ulafl›lamayan san›klarla ilgili 

sorunlara çare olaca¤› düflüncesindeyiz. 

(1) ‹‹K’in 349/son maddesinde “Gelmeyen flahitlere yap›lacak muamele ile borçlunun g›yab›nda verilen 

karfl› eski hale getirme talebi hakk›nda Ceza Muhakemeler Kanunundaki usuller tatbik olunur.” 

denilmektedir. 

‹‹K 353/son “‹cra Mahkemesinin bu bapta yer alan suçlardan dolay› verdi¤i hükümlerle ilgili olarak 

04.12.2004 tarihli 5271 say›l› Ceza Muhakemeleri Kanununu kanun yollar›na iliflkin hükümleri uygulan›r.” 

denilmektedir.

‹cra ‹flas Suçlar›nda Yakalama • Av. Refik Ay 995 

SONUÇ 

‹cra ve iflas Kanunumuzda ‹cra ve ‹flas suçlar›na iliflkin yarg›lama ile 

ilgili hükümlere bak›ld›¤›nda bir an önce yarg›lamalar›n bitirilmesi esas› 

üzerine kurulu oldu¤u gözlenmektedir. Örne¤in ‹‹K’in 351/1. maddesine 

göre “flikayetçinin dilekçe veya beyan›nda göstermifl oldu¤u delillerle ba¤l› 

oldu¤u,” ‹‹K’in 351/2. maddesinde ise “Maznunun müdafaas› için tahkikat› 

tevsiini ancak bir kere isteyebilece¤i” hükümleri getirilmifltir. Benzer bir 

düzenleme 5271 say›l› Ceza Muhakemeleri Kanunumuzda da mevcuttur. 

Bu yasam›zda da yarg›lamalar›n bir celse de bitirilmeleri esas› üzerine 

dizayn edilmifltir. Bu nedenlerle yarg›lamalar›n bir an önce bitirilmelerinin 

sa¤lanmas› için san›klara ulaflmak sorunsal›n›n çözümü için sa¤lam bir 

adres sorgu sistemine gereksinim duyuldu¤u aç›kt›r. 

Yarg›lamalar›n uzamamas› bu hususta ma¤duriyetlerin yaflanmamas› 

konusunda kendisine ulafl›lamayan san›klar hakk›nda savunmalar›n›n 

tespitine yönelik olarak CMK’n›n 199. maddesine göre haklar›nda 

yakalama emri ç›kar›labilece¤i düflüncesindeyiz. Uygulamada baz› 

mahkemelerin bu yönde kararlar verdikleri, baz› mahkemelerin ise 

yakalama karar› verdikleri halde ‹cra ve ‹flas Kanunu’nda aç›k bir 

düzenleme bulunmad›¤›ndan dolay› bu ara karar›ndan vazgeçerek geri 

döndüklerine rastlanmaktad›r. Oysa bu durum yukar›da da aç›kland›¤› 

üzere san›klar›n yakalanamamalar› nedeniyle yarg›lamalar›n gereksiz yere 

uzamalar›na neden olmaktad›r ve bu da mahkemelerin ifl yüklerinin daha 

da artmas›na davetiye ç›karmaktad›r.

YASAL FA‹Z 

BÜTÇE KANUNLARI 

ANAYASA MAHKEMES‹ ‹PTAL KARARLARI 

YARGITAY KARARLARININ DO⁄URDU⁄U SONUÇLAR 

ÇÖZÜM ÖNER‹LER‹ 

Av. Mehmet BAYRAKTAR * 

I- G‹R‹fi 

3095 say›l› Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine ‹liflkin Kanunun 1. 

maddesinde düzenlenmifl bulunan kanuni faiz oran›n›n 2003, 2004 ve 

2005 Mali Y›l› Bütçe Kanunlar› ile; Bütçe Kanunlar›n›n kapsad›¤› dönem 

için yeniden düzenlenmesi/de¤ifltirilmesinin yaratt›¤› sorunlar hakk›ndaki 

ayr›nt›l› incelememiz 1 ve Yarg›tay 12. Hukuk Dairesi’nin 14.02.2006 tarih, 

2005/25748 Esas, 2006/2355 Karar say›l› karar› hakk›ndaki inceleme/elefltirimiz 

2 daha önce ‹stanbul Barosu Dergisi’nde yay›mlanm›flt›r. 

Bu yaz›m›zda dile getirece¤imiz düflüncelerimizin daha iyi anlafl›labilmesi 

ve konunun geliflimi aç›s›ndan; okuyucular›n öncelikle an›lan 

yaz›lar›m›z› yeniden gözden geçirmelerinin yararl›0 olaca¤›n› düflünüyoruz. 

Konu ile ilgili ayr›nt›l› incelememizin sonuç bölümünde aynen; 

“1- 3095 say›l› Kanuni Faiz Ve Temerrüt Faizine iliflkin Kanun’un 1. 

maddesindeki kanuni faiz oran› 2003, 2004 ve 2005 Malî Y›l› Bütçe 

Kanunlar› ile de¤ifltirilmifltir. 

2003 Malî Y›l› Bütçe Kanun’un 51. maddesinin (t) bendi hükmü TBMM 

Plan ve Bütçe Komisyonu’nun “sadece genel bütçeye dahil daireler ile katma 

bütçeli idarelerin ilama ba¤l› borçlar› için de¤il, an›lan Kanun'un kapsam›na 

giren tüm borçlar için uygulanmas›”na dair de¤ifliklik teklifi do¤rultusunda 

TBMM taraf›ndan kabul edilerek kanunlaflm›flt›r. 

Bu nedenle: Bütçe Kanunlar› ile yap›lan de¤iflikliklerin sadece genel 

bütçeye dâhil dairelerle katma bütçeli idarelerin ilama ba¤lanm›fl borçlar›yla 

s›n›rl› bir düzenleme oldu¤u, bu nitelikte olmayan borçlara uygulanamayaca¤› 

görüflünde isabet yoktur. 

(*) ‹stanbul ‹l Özel ‹daresi Avukat›. 

(1) ‹stanbul Barosu Dergisi cilt: 79 say›: 2005/3 

(2) ‹stanbul Barosu Dergisi cilt: 80 say›: 2006/3


2004 ve 2005 Malî Y›llar› Bütçe Kanunu Tasar›lar›n›n sehven 2003 Y›l› 

tasar›s›ndaki flekliyle yaz›ld›¤›na inand›¤›m›z madde gerekçeleri, bu 

görüflümüzü de¤ifltirmemektedir. 

2- Bütçe uygulamalar› ile ilgili olmayan konularda Bütçe Kanunlar› ile 

düzenleme yap›lmas›, Anayasa’ya ayk›r› ise de; bu düzenlemeler Anayasa 

Mahkemesince iptal edilmedikçe geçerlidir. 

2003 Malî Y›l› Bütçe Kanun’un 51. maddesinin (t) bendi hükmü 

08.12.2004 tarihli Resmi Gazetede yay›mlanan Anayasa Mahkemesi’nin 

22.01.2004 tarih, 2003/41 Esas ve 2004/4 Karar say›l› karar› ile iptal 

edilmifltir. 

Anayasa Mahkemesinin iptal kararlar› geriye yürümeyece¤i ve Anayasa 

Mahkemesince iptaline karar verilen kanunla yürürlükten kald›r›lm›fl olan 

kanun hükümleri, iptal karar› ile yeniden yürürlü¤e girmeyece¤inden henüz 

tahsil edilmemifl alacaklar aç›s›ndan 01.04.2003-01.12.2004 dönemi için 

yasal boflluk oluflmufltur. 

3- Kanuni faiz uygulanmas› gereken durumlarda: 5027 say›l› 2004 Mali 

Y›l› Bütçe Kanunu’nun 49. maddesinin (o) bendi ve 5277 say›l› 2005 Mali Y›l› 

Bütçe Kanunu’nun 37. maddesinin (e) bendi uyar›nca 3095 say›l› Kanuni 

Faiz Ve Temerrüt Faizine ‹liflkin Kanunu’nun 1. maddesindeki faiz oran› 

01.01.2004 tarihinden itibaren ayl›k %1.25, 01.01.2005 tarihinden itibaren 

ayl›k % 1 olarak uygulanmal›d›r. 

4- Yarg›tay kararlar› do¤rultusunda oluflan uygulama kanuna ayk›r› 

oldu¤u gibi; enflasyon rakamlar› ile Bütçe Kanunlar›na ve 3095 Say›l› 

Kanuna göre uygulanmas› gereken kanuni faiz oranlar› (TABLO-1) dikkate 

al›nd›¤›nda, hakkaniyete de uygun de¤ildir. 

5- 2004 ve 2005 y›l› Bütçe Kanunlar›n›n da Anayasa Mahkemesi’nce 

iptal edilmesinin kuvvetle muhtemel oldu¤u, halen icra dairelerindeki ifl 

yükünün (TABLO-2, TABLO-3) önemli bir miktar›n›n kanuni faiz uygulanmas› 

gereken alacaklardan olufltu¤u ve milyonlarca kifliyi ilgilendirdi¤i, özellikle 

kamu idarelerinde icra takibine konulmadan tahsil edilen alacaklar›n 

say›s›n›n da az›msanmayacak kadar çok oldu¤u dikkate al›nd›¤›nda, ortaya 

ç›kan sorunun boyutlar› daha iyi anlafl›lacakt›r. 

Bu nedenle uygulamada ortaya ç›kan sorunun, 3095 Say›l› Kanunda 

düzenleme yap›larak bir an önce çözüme kavuflturulmas› gerekmektedir.” 

fleklinde ki görüfllerimizi dile getirmifl idik. 

Yine; Yüksek Mahkemenin hatal› yorumunda daha da ileri giderek; 

“reeskont faizi ile birlikte tahsiline karar verilmifl bir ticari alacakta: 

borçlunun genel bütçeye dahil bir daire olmas› sebebiyle; yerleflik 

uygulamam›z diyerek; 2004 ve 2005 y›llar› Bütçe Kanunlar›ndaki oranlar›n 

uygulanmas›na karar vermifl oldu¤u”; konu ile ilgili karar elefltirimizde 

aç›klanm›fl idi.

Yasal Faiz ve Bütçe Kanunlar› Çözüm Önerileri • Av. Mehmet Bayraktar 999 

Bütçe Kanunlar› ile yap›lan düzenlemelerden sonra; 27.04.2005 tarih 

ve 25798 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan 5335 say›l› BAZI KANUN VE 

KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DE⁄‹fi‹KL‹K YAPILMASINA 

DA‹R KANUN’un 14. maddesi ile 3095 Say›l› Kanun’un 1. maddesindeki 

faiz oran› 01.05.2005 tarihinden itibaren y›ll›k yüzde 12 olarak 

düzenlenmifl, 19.12.2005 tarih ve 2005/9831 say›l› Bakanlar Kurulu 

Karar› ile de 01.01.2006 tarihinden geçerli olmak üzere % 9 olarak 

belirlenmifltir. 

Biz ›srarla; 3095 Say›l› Yasa’n›n 1. maddesinin 5335 Say›l› Yasa ile 

yeniden düzenlenmifl olmas›na ra¤men; yasal faiz uygulamas› ile ilgili 

sorunun devam etti¤ini ve Yüksek Mahkeme hatal› yorumundan dönmedi¤i 

sürece 2003, 2004, 2005 Bütçe Kanunlar›n›n kapsad›¤› döneme iliflkin 

tahsilâtlar sona erinceye kadar da devam edece¤ini; Ülke genelinde binlerce 

icra dosyas›nda: hesaplanan faize itiraz olaca¤›, flikâyet yoluyla ‹cra 

Hâkimlikleri ve temyiz sonucu da Yüksek Mahkemede dosyalar›n 

aç›laca¤›n› ileri sürmüfl; gerek önceki yaz›lar›m›zda gerek Yüksek 

Mahkemeye sunmufl oldu¤umuz temyiz ve karar düzeltme dilekçelerimizde 

bu görüflümüzü aç›klam›fl, bu kadarla da kalmam›fl; TBMM Baflkanl›¤›, 

Adalet Bakanl›¤› ve Maliye Bakanl›¤›’na yazd›¤›m›z resmi yaz›lar ve yasa 

teklifi önerilerimizle soruna dikkat çekmeye ve çözümüne katk› sa¤lamaya 

çal›flm›fl idik. 

Ancak; sorunu ortaya koymak ve çözümü için öneride bulunmak 

yolundaki bütün ›srarl› çabalar›m›za ra¤men bir sonuç almak mümkün 

olmam›flt›r. 

Bugün gelinen noktada uygulamada karfl›lafl›lan sorunlara yan›t 

vermek ve çözüm önerilerimizi aç›klamak üzere tekrar konuyu ele almak 

zorunlu olmufltur. 

‹lk yaz›m›z incelendi¤inde; burada anlat›lacak olan uygulama sorunlar›na 

o günden iflaret edildi¤i görülecektir. 

Biz yine de konunun önemine binaen tekrara kaçmaktan korkmuyoruz.


2- BÜTÇE KANUNLARI VE ANAYASA MAHKEMES‹’N‹N ‹PTAL 

KARARLARI 

Uygulamada ortaya ç›kan sorunlar›n çözümü için öncelikle Anayasa 

Mahkemesi’nin 2003, 2004 ve 2005 Mâli y›l› Bütçe Kanunlar›ndaki 

düzenlemelerle ilgili vermifl oldu¤u iptal kararlar›na bakmak gerekmektedir. 

KANUN 

29.03.2003 t. 

4833 say›l› 

2003 Mâli Y›l› 

Bütçe 

Kanunu 

Madde: 51(t) 

24.12.2003 t. 

5027 say›l› 


Bütçe 

Kanunu 

Madde: 49 (o) 

28.12.2004 t. 

5277 say›l› 


Bütçe 

Kanunu 

Madde: 37(e) 

RESM‹ GAZETE 

TAR‹H / SAYISI 

31.03.2003 

25065 

28.12.2003 

25330 mükerrer 

31.12.2004 

25687 1. müker. 

UYGULAMA 

DÖNEM‹ 

01.04.2003 

31.12.2003 

01.01.2004 

31.01.2004 

01.01.2005 

30.04.2005 

(5335 say›l› 

Yasa gere¤i) 

AYM 

‹PTAL KARARI 

22.01.2004 

E.2003/41 

K.2004/4 

07.06.2005 

E.2004/12 

K.2005/35 

28.02.2008 

E.2008/11 

K.2008/64 

‹PTAL KARARI 

R.G. TAR./SAYI 

08.12.2004 

25664 

19.07.2006 

26233 

28.05.2008 

26889 

2.1. ‹PTAL KARARLARININ ETK‹S‹ 

Anayasa’n›n Anayasa Mahkemesinin kararlar› bafll›kl› 153. maddesi 

hükmü 3 uyar›nca: ‹ptal kararlar› geriye yürümez. 

(3) MADDE 153.– Anayasa Mahkemesinin kararlar› kesindir. ‹ptal kararlar› gerekçesi yaz›lmadan 

aç›klanamaz. 

Anayasa Mahkemesi bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin tamam›n› veya bir hükmünü iptal 

ederken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez. 

Kanun, kanun hükmünde kararname veya Türkiye Büyük Millet Meclisi ‹çtüzü¤ü ya da bunlar›n 

hükümleri, iptal kararlar›n›n Resmî Gazetede yay›mland›¤› tarihte yürürlükten kalkar. Gereken hallerde 

Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlü¤e girece¤i tarihi ayr›ca kararlaflt›rabilir. Bu tarih, karar›n Resmî 

Gazetede yay›mland›¤› günden bafllayarak bir y›l› geçemez. 

‹ptal karar›n›n yürürlü¤e giriflinin ertelendi¤i durumlarda, Türkiye Büyük Millet Meclisi, iptal karar›n›n 

ortaya ç›kard›¤› hukukî bofllu¤u dolduracak kanun tasar› veya teklifini öncelikle görüflüp karara ba¤lar. 

‹ptal kararlar› geriye yürümez. 

Anayasa Mahkemesi kararlar› Resmî Gazetede hemen yay›mlan›r ve yasama, yürütme ve yarg› 

organlar›n›, idare makamlar›n›, gerçek ve tüzelkiflileri ba¤lar.


Ancak; ayn› maddedeki; “Anayasa Mahkemesi kararlar› Resmî 

Gazetede hemen yay›mlan›r ve yasama, yürütme ve yarg› organlar›n›, idare 

makamlar›n›, gerçek ve tüzelkiflileri ba¤lar” hükmü ile Yarg›tay’›n yerleflik 

kararlar› uyar›nca uyuflmazl›¤›n sürdü¤ü davalarda bu kural uygulanmaz. 

Bu kurallar›n yorumlanmas› sonucunda: öncelikle belirtmek gerekir ki; 

Anayasa Mahkemesi iptal kararlar›n›n Resmi Gazete’de yay›m tarihine 

kadar Bütçe Kanunlar›nda belirlenen oranlarla yap›lan hesap sonucunda 

icra müfredat› tamamen ödenmifl borçlar aç›s›ndan (ileride aç›klanacak 

olan bir husus d›fl›nda) konu kapanm›flt›r. 

Örne¤in; Anayasa Mahkemesi iptal karar›n›n yay›mland›¤› 

08.12.2004’ten önce 01.04.2003-31.12.2003 dönemi için 2003 Mâli Y›l› 

Bütçe Kanunu’ndaki y›ll›k % 30 oran› üzerinden hesaplanan ve tamam› 

ödenen bir borç için Anayasa Mahkemesi’nin iptal karar›n›n her hangi bir 

etkisi olmayacak, iptal karar›na dayanarak 3095 Say›l› Yasa’ya göre oluflan 

faiz fark›n› talep etmek mümkün olmayacakt›r. 

Yine; bu tarihten sonra; 19.07.2006 tarihine kadar kapanm›fl bulunan 

dosyalarda 2004 y›l› için 2004 Mali y›l› Bütçe Kanunu’ndaki oran (y›ll›k 

%15) ve 28.05.2008 tarihine kadar kapanan dosyalarda 2005 Mali y›l› 

Bütçe Kanunu’ndaki oran (y›ll›k %12) uygulanm›fl ise durum ayn›d›r. 

Ancak; borç tamamen kapanmam›fl ise, Anayasa Mahkemesi 

kararlar›n›n eldeki davalara uygulanaca¤› ilkesi gere¤i bu sefer (Yarg›tay’›n 

yorumuna göre) 3095 Say›l› Yasa’ya göre faiz hesaplamas› yap›lacakt›r. 

(Bize göre ise yasal boflluk mevcut olup; uygulanacak faizin hakim 

taraf›ndan belirlenmesi gerekecektir.) 

Bugün art›k hangi aflamada olursa olsun; (ister icra aflamas›nda, ister 

icra hukuk mahkemesinde, ister temyizde, ister bozmadan sonra) 

uyuflmazl›¤›n devam etti¤i bütün durumlarda: “usulî müktesep hak” dahi 

söz konusu olmayacak ve Anayasa’n›n 153. maddesinin emredici hükmü 

gere¤i 01.04.2003-30.04.2005 dönemi için Yüksek Mahkemenin yerleflik 

kabulüne göre 3095 Say›l› Yasa’n›n de¤ifliklikten önceki halinin 

göndermesiyle reeskont oranlar› uygulanacakt›r. Burada baz› yanl›fl 

anlamalar› önlemek için önemle belirtmek gerekir ki: 

Uyuflmazl›¤› sona erdiren mahkeme kararlar›n›n, Anayasa Mahkemesi 

kararlar›n›n yürürlük tarihinden önce veya sonra olmas›n›n hiçbir 

önemi yoktur. Önemli olan; iptal kararlar›n›n yürürlük tarihine kadar 

borcun tüm ferileriyle birlikte ödenmifl/ödenmemifl olmas›d›r.


2.2. ANAYASA MAHKEMES‹ KARARLARI 

2.2.1- 2003 MAL‹ YILI BÜTÇE KANUNU ‹LE ‹LG‹L‹ ANAYASA 

MAHKEMES‹ KARARI 

“2003 Mali Y›l› Bütçe Kanunu’nun “K›smen veya tamamen 

uygulanmayacak hükümler” bafll›¤›n› tafl›yan 51. maddesinde yürürlükte 

olan yasalar›n 2003 y›l›nda uygulanmayacak hükümleri say›lm›flt›r. Bu 

niteli¤iyle 51. madde, uygulamama veya farkl› uygulama biçimi öngörme 

yoluyla, madde bafll›¤› alt›nda say›lm›fl olan yasa kurallar›n›n tümünü 2003 

y›l› için de¤ifltirici bir nitelik tafl›maktad›r. Maddede yer alan bu 

düzenlemeler bütçeyle ilgili olmamas› nedeniyle ola¤an yasa konusu olup, 

bunlara bütçe yasas›nda yer verilmesi, Anayasa’n›n 87, 88, 89 ve 161. 

maddelerine ayk›r›d›r. ‹ptalleri gerekir. 

Kurallar›n, Anayasa’n›n 2. ve 11. maddeleri yönünden incelenmelerine 

gerek görülmemifltir. 

- 51. maddesinin; (t) f›kras›n›n; Anayasa’ya ayk›r› oldu¤una ve 

‹PTAL‹NE, OYB‹RL‹⁄‹YLE, 22.01.2004 gününde karar verilmifltir. 4 ” 

51. maddenin (t) ve (u) f›kralar›n›n, Ali HÜNER’in karfl› oyu ve 

OYÇOKLU⁄UYLA, koflullar› oluflmad›¤›ndan YÜRÜRLÜKLER‹N‹N DURDU- 

RULMASI ‹STEM‹N‹N REDD‹NE, 17.07.2003 gününde karar verilmifltir. 


MAHKEMES‹ KARARI 

“…49. maddenin iptali istenen …(o) f›kras›nda ise, 3095 Say›l› Kanun’la 

düzenlenmifl olan kanuni faiz oran›n›n ayl›k %1.25 olarak uygulanaca¤›, 

taksitlendirilen veya herhangi bir sebeple ödenmemifl kamulaflt›rma 

bedellerinde kamu alacaklar› için öngörülen en yüksek faiz oran›n›n tatbik 

edilece¤i hüküm alt›na al›nmaktad›r. 

49. maddenin iptali istenen (b) ve (o) f›kralar› ile anlam, kapsam ve 

teknik içerik yönlerinden ayn› kurallar› içeren 4833 say›l› “2003 Mali Y›l› 

Bütçe Kanunu”nun 51. maddesinin (b) ve (t) f›kralar› 22.1.2003 günlü, 

E.2003/41, K.2004/4 say›l› Anayasa Mahkemesi karar› ile iptal edilmifltir. 

2004 Mali Y›l› Bütçe Kanunu’nun, 49. maddesinin (b) ve (o) f›kralar› ile 

daha önce iptal edilmifl olan ayn› kurallar›n yeniden yasalaflt›r›lmas› 

Anayasa’n›n 153. maddesine ayk›r›d›r. Kurallar›n iptali gerekir. 

Kurallar›n, Anayasa’n›n 2, 11, 87, 88, 89 ve 161. maddeleri yönünden 

incelenmesine gerek görülmemifltir. 

(4) Anayasa Mah. Karar›: Esas Say›s›: 2003/41, Karar Say›s›: 2004/4, R.G. 08.12.2004 gün, 25664 

say›.


49. maddesinin; 1- (a) f›kras›n›n (1), (2), (6), (7) ve (9) numaral› bentleri ile 

(b), (e), (o) ve (ö) f›kralar›n›n, Anayasa’ya ayk›r› oldu¤una ve ‹PTAL‹NE, 

07.06.2005 gününde OYB‹RL‹⁄‹YLE karar verilmifltir. 5 ” 

Düzenleme ile ilgili yürürlü¤ü durdurma talebi ve karar› söz konusu 

de¤ildir. 


MAHKEMES‹ KARARLARI 

2005 Mali y›l› Bütçe Kanunu’na iliflkin iptal karar›n›n di¤er kararlar›na 

oranla geç ç›kmas›na sebep; Anayasa Mahkemesi’nin yanl›fl olarak vermifl 

oldu¤u bir baflka karard›r. 

fiöyle ki; 

2.2.3.1- Anayasa Mahkemesi: 28.10.2006 tarih, 26330 say›l› R.G’de 

yay›mlanm›fl bulunan 29.11.2005 tarih, Esas: 2005/6, Karar: 2005/93 

say›l› karar› ile: “5277 say›l› 2005 Malî Y›l› Bütçe Kanunu’nun 37. 

maddesinin (e) f›kras› 21.04.2005 günlü 5335 Say›l› Yasa’n›n 14. maddesi 

ile de¤ifltirildi¤inden KONUSU KALMAYAN ‹STEM HAKKINDA KARAR 

VER‹LMES‹NE YER OLMADI⁄INA” oybirli¤iyle karar vermifltir. 6 

2.2.3.2- Ayn› Kanunla ilgili Yürürlü¤ü Durdurma istemine iliflkin 

karar›nda ise; 29.11.2005 gün, Esas: 2005/6 Karar: 2005/21 say›l› karar› 

ile; “…hakk›nda 29.11.2005 günlü, E. 2005/6, K. 2005/93 say›l› kararla 

karar verilmesine yer olmad›¤›na karar verildi¤inden, bu ibare, paragraf, 

bent ve f›kralara iliflkin KONUSU KALMAYAN YÜRÜRLÜ⁄ÜN 

DURDURULMASI ‹STEMLER‹ HAKKINDA KARAR VER‹LMES‹NE YER 

OLMADI⁄INA” oybirli¤iyle karar vermifltir. 7 

2.2.3.3- Nihayetinde; 28.02.2008 gün, Esas: 2008/64, Karar: 2008/64 

say›l› karar›nda: 

“Baflvuru karar›nda, kanuni faiz oran›n›n 2005 y›l› için Bütçe Kanunu ile 

de¤ifltirilmesi suretiyle kamu kurulufllar›n›n alacaklar› için uygulad›k-lar› 

faiz oran› ile borçlar› için uygulad›klar› faiz oran›n›n farkl›laflt›r›lmas› 

nedeniyle itiraz konusu kural›n Anayasa’n›n 10. maddesine ayk›r› oldu¤u 

ileri sürülmüfltür. 

2949 say›l› Anayasa Mahkemesi’nin Kuruluflu ve Yarg›lama Usulleri 

Hakk›nda Kanun’un 29. maddesine göre, Anayasa Mahkemesi, yasalar›n 

Anayasa’ya ayk›r›l›¤› konusunda ilgililer taraf›ndan ileri sürülen gerekçelere 


say›. 


say›. 

(7) Anayasa Mah. Karar›: Esas Say›s›: 2005/6, Karar Say›s›: 2005/21,(Y.D.) Karar Günü: 29.11.2005 

R.G.10.12.2005 gün26019 say›.


ba¤l› kalmak zorunda de¤ildir. Anayasa Mahkemesi taleple ba¤l› kalmak 

kofluluyla baflka gerekçe ile de karar verebilir. Bu nedenle itiraz konusu 

kural ilgisi nedeniyle Anayasa’n›n 153. maddesi yönünden incelenmifltir. 

‹tiraz konusu kuralla, ilgili yasada düzenleme yap›l›ncaya kadar, 2005 

y›l›nda 3095 say›l› Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine ‹liflkin Kanun’un 4489 

Say›l› Yasa’yla de¤iflik 1. maddesindeki, T.C. Merkez Bankas›’n›n k›sa 

vadeli kredi ifllemlerinde uygulad›¤› reeskont oran›n›n uygulanmayaca¤›, 

bunun yerine “ayl›k % 1” oran›n›n uygulanaca¤› belirtilmifltir. 21.04.2005 

günlü, 5335 Say›l› Yasa’n›n 14. maddesiyle, itiraz konusu kuralda gönderme 

yap›lan 3095 Say›l› Yasa’n›n 1. maddesi de¤ifltirilmifl, ayn› Yasa’n›n 29. 

maddesinin (c) f›kras›yla da 2005 Malî y›l› Bütçe Kanunu’nun 37. 

maddesinin itiraz konusu (e) f›kras› 1.5.2005 günü itibar›yla yürürlükten 

kald›r›lm›flt›r. 

Anayasa’n›n 153. maddesinin son f›kras›nda, Anayasa Mahkemesi 

kararlar›n›n, yasama, yürütme ve yarg› organlar› ile yönetim makamlar›n›, 

gerçek ve tüzelkiflileri ba¤layaca¤› öngörülmüfltür. Bu kural gere¤ince, yasama 

organ›, yapaca¤› yeni düzenlemelerde daha önce ayn› konuda verilen 

Anayasa Mahkemesi kararlar›n› göz önünde bulundurmak, bu kararlar› 

etkisiz k›lacak biçimde yeni yasa ç›karmamak, Anayasa’ya ayk›r› bulunarak 

iptal edilen kurallar› aynen yasalaflt›rmamak yükümlülü¤ündedir. 

Bir yasa kural›n›n, Anayasa’n›n 153. maddesine ayk›r›l›¤›ndan söz 

edilebilmesi için, bu kural›n iptal edilen önceki kural ile aralar›nda 

“özdefllik”, anlam ve nitelik ile “teknik, içerik ve kapsam” yönlerinden 

benzerlik olmas› gerekir. 

‹tiraz konusu kuralla “anlam, kapsam ve teknik içerik” yönlerinden ayn› 

kural› içeren, 2003 Malî Y›l› Bütçe Kanunu’nun 51. maddesinin “‹lgili 

kanununda düzenleme yap›l›ncaya kadar, 4.12.1984 tarihli ve 3095 Say›l› 

Kanun’un 1. maddesindeki kanuni faiz oran›, 1.4.2003 tarihinden itibaren 

ayl›k % 2,5 olarak uygulan›r. Ay kesirleri tama ibla¤ edilir. Taksitlendirilen 

veya herhangi bir sebeple ödenmemifl kamulaflt›rma bedellerinde kamu 

alacaklar› için öngörülen en yüksek faiz oran› uygulan›r” fleklindeki (t) 

f›kras›, bütçeyle ilgili olmamas› nedeniyle ola¤an yasa konusu olup, bütçe 

yasas›nda yer verilmeyece¤i gerekçesiyle Anayasa’n›n 87, 88, 89 ve 161. 

maddelerine ayk›r› görülerek Anayasa Mahkemesi’nin 22.1.2004 günlü, 

E.2003/41, K.2004/4 say›l› karar›yla iptal edilmifltir. 

Daha sonra yürürlü¤e giren 2004 Malî Y›l› Bütçe Kanunu’nun 49. 

maddesinin “‹lgili Kanununda düzenleme yap›l›ncaya kadar, 04.12.1984 

tarihli ve 3095 Say›l› Kanun’un 1. maddesindeki kanuni faiz oran›, 

01.04.2003 tarihinden itibaren ayl›k % 1,25 olarak uygulan›r. Ay kesirleri 

tama ibla¤ edilir. Taksitlendirilen veya herhangi bir sebeple ödenmemifl 

kamulaflt›rma bedellerinde kamu alacaklar› için öngörülen en yüksek faiz


oran› uygulan›r” fleklindeki (o) f›kras›nda yer alan benzer hüküm ise 

07.06.2005 günlü, E.2004/12, K.2005/35 say›l› kararla Anayasa’n›n 153. 

maddesinin son f›kras›na ayk›r› bulunarak iptal edilmifltir. 

2005 Malî Y›l› Bütçe Kanunu’nun 37. maddesinin itiraz konusu (e) f›kras› 

da, 2003 ve 2004 y›llar› Bütçe Kanunlar›n›n Anayasa Mahke-mesi’nce iptal 

edilen daha önceki kurallarla ayn› kapsam ve içerikte oldu¤undan 

Anayasa’n›n 153. maddesine ayk›r›d›r. ‹ptali gerekir,” gerekçesi ile; 

28.12.2004 günlü, 5277 say›l› 2005 Malî Y›l› Bütçe Kanunu’nun 37. 

maddesinin (e) f›kras›n›n Anayasa’ya ayk›r› oldu¤una ve ‹PTAL‹NE, 

28.2.2008 gününde OYB‹RL‹⁄‹YLE karar vermifltir. 8 

Anayasa Mahkemesi’nin ayn› kanun ile ilgili iki farkl› karar›n›n usul 

aç›s›ndan tart›fl›lmas› ayr› bir konu olmakla birlikte; Anayasa’n›n 152. 

maddesinin dördüncü f›kras› ve Anayasa Mahkemesinin Kuruluflu ve 

Yarg›lama Usulleri Hakk›nda Kanun’un 28. maddesinin 7. f›kras›nda yer 

alan; 10 y›l içinde yeniden Anayasa Mahkemesi önüne getirilemeyece¤i 

kural›n›n; bu olayda ihlal edilip edilmedi¤inin tart›fl›lmas›n› anayasa 

hukukçular›n›n dikkatine sunuyoruz. 

Bizzat Anayasa Mahkemesi’nin bir baflka karar›nda vurguland›¤› üzere: 

“Anayasa’n›n bu f›kras›nda “Anayasa Mahkemesi’nin iflin esas›na 

girerek verdi¤i red karar›n›n Resmî Gazete’de yay›mlanmas›ndan sonra on 

y›l geçmedikçe ayn› kanun hükmünün Anayasa’ya ayk›r›l›¤› iddias›yla 

tekrar baflvuruda bulunulamaz” denilmektedir. Anayasa’n›n amac›, hem 

gereksiz baflvurmalar› önleyerek Mahkemenin çal›flma düzenini korumak, 

hem de uygulamada süreklili¤i sa¤lamakt›r. 

‹tiraz yoluna baflvuran Mahkemenin iptalini istedi¤i …. ibaresi, bir 

baflka itiraz davas›na konu olarak incelenmifl ve buna iliflkin … Anayasa 

Mahkemesi karar› … Resmî Gazete’de yay›mlanm›flt›r. Böylece gerek 

Anayasa’n›n 152. maddesinin 4. f›kras›n›n, gerek Anayasa Mahkemesi’nin 

Kuruluflu ve Yarg›lama Usulleri Hakk›nda Kanun’un 28. maddesinin yed. 

f›kras›nda öngörülen koflul gerçekleflmifltir. ‹tirazc› Mahkemenin 

baflvurusu 11.07.1985 tarihini tafl›makta ise de esas inceleme aflamas›nda 

Anayasa Mahkemesi’nin ayn› konu hakk›nda iflin esas›na girerek verdi¤i 

yukarda belirtilen red karar› yürürlü¤e girdi¤ine göre itiraz›n incelenmesine 

olanak yoktur. Zira Anayasa’n›n 152. maddesi yaln›z dava mahkemelerini 

de¤il Anayasa Mahkemesini de ba¤lar. Anayasa Mahkemesi, önceki karar›n 

yay›m› tarihinden sonra karar vermek durumunda ise baflvurunun daha 

önce olup olmamas›na bakmadan itiraz› reddetmek zorundad›r. Bu nedenle 

itirazc› Mahkemenin “... sözcüklerine iliflkin itiraz› yetkisizlik nedeniyle 

reddedilmelidir. 9 ” 

(8) Anayasa Mah. Karar›: Esas Say›s›: 2008/11, Karar Say›s›: 2008/64, Karar Günü: 28.02.2008 R.G. 

28.05.2008 gün, 26889 say›. 

(9) Anayasa Mah. Karar›: Esas Say›s›: 1985/33, Karar Say›s›: 1986/22, Karar Günü: 11.9.1986


2.3.- ANAYASA MAHKEMES‹ KARARLARI VE YASAL BOfiLUK 

SORUNU 

2.3.1. Genel Olarak; Yasal Boflluk Var m› Yok mu 

Anayasa Mahkemesi Bütçe Kanunlar›n›n ilgili maddeleri hakk›nda 

iptal kararlar›n› verirken uygulama dönemi geçti düflüncesiyle olsa gerek; 

iptal karar›n›n yürürlü¤e girece¤i tarihi ertelemek ve Yasakoyucu’ya ortaya 

ç›kacak yasal bofllu¤u doldurmak için süre vermek gere¤ini duymam›flt›r. 

Ancak; Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilmifl bulunan kanunun 

yürürlükten kald›rd›¤› önceki kanun maddesi, iptal karar›yla birlikte tekrar 

yürürlü¤e girmez. 10 

Yasa koyucu’nun herhangi bir kanunu de¤ifltirirken veya belli 

hükümlerinin uygulanmayaca¤›n› belirtirken eski kanun ile ilgili ortaya 

koymufl oldu¤u irade Anayasa Mahkemesi karar› ile ortadan kalkmaz. 

Anayasa Mahkemesi’nin yeni kanunu iptal etmesi üzerine yap›lacak olan; 

do¤an yasal bofllu¤un yeni bir kanun ile doldurulmas›ndan ibarettir. 

Bu nedenle; 2003, 2004 ve 2005 Mali Y›l› Bütçe Kanunlar›n›n (ilgili 

hükümlerinin) iptali üzerine Bütçe Kanunu ile de¤ifltirilmifl bulunan 3095 

Say›l› Kanun’un eski hükmünün yeniden uygulanma imkân› bulunmad›¤›ndan: 

henüz talep ve tahsil edilmemifl alacaklara uygulanacak kanuni 

faiz oran› konusunda 01.04.2003 tarihi ile 30.04.2005 tarihine isabet eden 

dönem için yasal boflluk do¤mufltur. 

Yarg›tay kararlar›ndaki görüflün do¤ru oldu¤u kabul edilir ise; bu yasal 

boflluk yaln›zca “genel bütçeye dâhil dairelerle katma bütçeli idarelerin 

ilama ba¤l› borçlar›” ile s›n›rl› olacakt›r. 

Bütçe Kanunlar› ile 3095 Say›l› Kanun’un 1. maddesinin y›llar 

itibariyle de¤ifltirilmifl oldu¤u düflünüldü¤ünde ise; (nitekim Anayasa 

Mahkemesi de 2003 Mâli Y›l› Bütçe Kanunu’na iliflkin iptal karar›n›n bu 

madde ile ilgili gerekçesini “Bu niteli¤iyle 51. madde, uygulamama veya 

farkl› uygulama biçimi öngörme yoluyla, madde bafll›¤› alt›nda say›lm›fl olan 

yasa kurallar›n›n tümünü 2003 y›l› için de¤ifltirici bir nitelik tafl›maktad›r.” 

fleklinde aç›klayarak bu düflünceyi do¤rulamaktad›r.) Anayasa Mahkemesi’nin 

‹ptal kararlar› sonras›nda henüz tahsil edilmemifl, yasal faiz 

uygulanmas› gereken bütün alacaklarda (“genel bütçeye dahil dairelerle 

katma bütçeli idarelerin ilama ba¤l› borçlar›” da dahil olmak üzere) 

01.04.2003-30.04.2005 dönemi için ortada yasal bir boflluk söz 

konusudur. 

Bu sebeple; Anayasa Mahkemesi, 3095 Say›l› Kanun’un, Bütçe 

Kanunlar›n›n kapsad› dönem için yürürlükten kalkt›¤›n› kabul etmifl 

(10) Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu 10.12.1997 gün, Esas: 1997/19-665 E., Karar: 1997/1018 say›l› 

karar›


oldu¤undan ve iptal kararlar› ile bu dönemler için 3095 Say›l› Kanun 

yeniden yürürlük kazanamayaca¤›ndan: oluflan yasal bofllu¤un doldurulmas› 

için; iptal karar›n›n yürürlü¤e girece¤i tarihi ertelemeli ve Yasakoyucuya 

düzenleme yapmas› için süre tan›mal› idi. 

Bize göre ortaya ç›kan bu hukuki boflluk; Yasakoyucu taraf›ndan yeni 

bir düzenleme yap›l›ncaya kadar 4721 say›l› Türk Medeni Kanunu’nun 1. 

maddesinin ikinci f›kras›ndaki hükme göre hakim taraf›ndan re’sen 

doldurulmal›d›r. 

2.3.2- Anayasa Mahkemesi’nin E. 2005/6, K.2005/21 say›l› 

Karar› ve Yasal Boflluk 

Burada üzerinde durmak istedi¤imiz; genel olarak yasal boflluk 

konusunda yukar›da belirtmifl bulundu¤umuz düflüncemizden baflka; 

5335 Say›l› Kanunun yürürlük tarihi ile 2005 Mâli Y›l› Bütçe Kanunu’nun 

yürürlük tarihleri aras›nda 4 ayl›k bir fark olmas›na ra¤men Anayasa 

Mahkemesi’nce bunun atlanm›fl olmas›d›r. 

Anayasa Mahkemesi, yukar›da bahsedilen 2005/21 K. ve 2005/93 K. 

say›l› kararlar› ile; 5277 say›l› 2005 Malî Y›l› Bütçe Kanunu’nun 37. 

maddesinin (e) f›kras› 21.04.2005 günlü 5335 Say›l› Yasa’n›n 14. maddesi 

ile de¤ifltirildi¤inden KONUSU KALMAYAN ‹STEM HAKKINDA KARAR 

VER‹LMES‹NE YER OLMADI⁄INA karar verirken; 5335 Say›l› Yasa’n›n 

yürürlük tarihinin 01.05.2005 oldu¤unu göz ard› ederek 01.01.2005- 

30.04.2005 dönemi için 5277 Say›l› Yasa’y› yürürlükte b›rakm›flt›r. 

Ta ki; konu yeniden önüne gelip de 28.02.2008 gün, E.2008/11, 

K.2008/64 say›l› karar› ile bu kez iptal karar› verinceye kadar. 

2.4. YÜRÜRLÜ⁄ÜN DURDURULMASI 

Anayasa Mahkemesi, her üç yasa ile ilgili olarak; yürürlü¤ün 

durdurulmas›na karar vermemifltir. 

Oysa; Anayasaya ayk›r›l›¤› aç›k olan bu düzenlemelerin yürürlü¤ü 

derhal durdurulmal› ve Yasakoyucu’nun bu flekilde Anayasaya ayk›r› 

düzenleme yapmaya devam etmesinin önü t›kanmal› idi. 

3- BÜTÇE KANUNLARI VE YARGITAY KARARLARI 

3.1- Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu’nun; “…4833 say›l› 2003 Mali Y›l› 

Bütçe Kanunu’nun 51/t maddesinde yer alan “‹lgili kanununda düzenleme 

yap›l›ncaya kadar, 04.12.1984 tarihli ve 3095 Say›l› Kanun’un 1. maddesindeki 

kanuni faiz oran›, 1.4.2003 tarihinden itibaren ayl›k %2.5 olarak 

uygulan›r.” hükmünün, sadece genel bütçeye dahil daire katma bütçeli 

idarelerin ilama ba¤lanm›fl borçlar›yla s›n›rl› bir düzenleme getirmifl, bu 

nitelikte olmayan borçlar›n kapsam d›fl›nda tutulmufl, Kanunun gerekçe-


sinde de bu yönün aç›kça belirtilmifl olmas›na; somut olayda, icra takibine 

konu edilen, boflanma ilam›ndaki tazminat borcunun an›lan Kanun kapsam› 

d›fl›nda kald›¤›n›n da aç›k bulunmas›na göre, direnme karar› usul ve yasaya 

uygun olup, onanmal›d›r. 11 ” fleklindeki karar› ile uygulama sorunlar› 

bafllam›flt›r. 

Oysa; 4833 say›l› 2003 Mali Y›l› Bütçe Kanunu’nun 51/t maddesi 

hükmü, TBMM taraf›ndan; Plan ve Bütçe Komisyonu’nun raporundaki 

görüfl do¤rultusunda, Hükümet tasar›s›ndaki ayl›k % 2,5 faiz oran›n›n, 

sadece genel bütçeye dahil daireler ile katma bütçeli idarelerin ilama 

ba¤lanm›fl borçlar›na de¤il, 3095 Say›l› Kanun’un 1. maddesi kapsam›na 

giren tüm borçlar için uygulanmak üzere komisyondan gelen flekliyle kabul 

edilmifl ve kanunlaflt›r›lm›flt›r. 

Bu nedenle, Kanunun gerekçesine bakarak; 3095 Say›l› Kanun’un 1. 

maddesindeki faiz oran›n› de¤ifltiren 4833 Say›l› Kanun’un 51/t maddesi 

hükmünün, sadece genel bütçeye dâhil dairelerle katma bütçeli idarelerin 

ilama ba¤lanm›fl borçlar›na uygulanaca¤›na, bu nitelikte olmayan borçlara 

uygulanamayaca¤›na dair kararda isabet yoktur. 

3.2. HGK karar›ndan bu yana Yarg›tay 12. Hukuk Dairesi de ayn› 

do¤rultuda karar vermifltir. 

Ancak; bu do¤rultuda karar vermeye devam eden 12. Hukuk Dairesi 

›srarl› uyar›lar›m›za ra¤men hata üstüne hata yapm›fl ve bu hatalar›n› 

halen de devam ettirmektedir. 

Bu güne kadar tespit edebildi¤imiz uygulama hatalar›na s›rayla yer 

verece¤iz. 

3.2.1. Yarg›tay 12. HD. ilk hatay› evvelce yay›mlanan karar 

elefltirimizde aç›klad›¤›m›z üzere; reeskont faizi ile birlikte tahsiline karar 

verilmifl bir ticari alacakta: borçlunun genel bütçeye dahil bir daire olmas› 

sebebiyle; yerleflik uygulamam›z diyerek; 2004 ve 2005 y›llar› Bütçe 

Kanunlar›ndaki oranlar›n uygulanmas›na karar vermifltir. 

fiiflli 3. ‹cra Hukuk Mahkemesi’nin 27.10.2005 tarih, 2005/1223 E. 

1266 K. say›l› karar› ile gayet isabetli bir flekilde; “…Mahkeme karar›nda 

alaca¤a reeskont faizi uygulanmas›na karar verilmifl oldu¤u, …reeskont faizi 

ile birlikte tahsiline karar verilmifl olmas›n›n yasal faiz uygulanmas› 

anlam›nda yorumlanmas›n›n mümkün olmad›¤›, … alacakl›n›n tacir olmas› 

da dikkate al›nd›¤›nda 3095 Say›l› Yasa’n›n 2. maddesinde belirlenen 

tarihler dikkate al›narak …bu yöndeki itirazlar›n da reddine…” karar 

verilmifl olmas›na ra¤men. Karar›n, borçlu Milli Savunma Bakanl›¤› 

taraf›ndan temyiz edilmesi üzerine; 12. Hukuk Dairesi 14.02.2006 tarih, 

2005/25748 E. 2006/2355 K. say›l› karar› ile; “borçlunun genel bütçeye 

(11) Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu 01.12.2004 gün, Esas: 2004/667, Karar: 2004/628 say›l› karar›


dahil dairelerden olmas› sebebiyle Bütçe Kanunlar›nda belirlenen oranlar 

uygulanarak faiz hesaplamas›n›n yap›lmas›” gerekçesiyle ‹cra Hakimli¤i 

karar›n›n bozulmas›na karar verilmifltir. 

Oysa; Bütçe Kanunlar› ile yaln›zca 3095 Say›l› Yasa’n›n 1. maddesindeki 

yasal faiz düzenlenmifltir, 2. maddedeki temerrüt faizi (ticari ifllerde 

istenebilecek reeskont / 01.01.2000 tarihinden sonra avans faizi) ile ilgili 

bir düzenleme yap›lmam›flt›r. 

Bu karar›ndan sonra vermifl oldu¤u bir baflka karar›nda ise; yanl›fl bir 

ç›k›fltan hareket etse de do¤ru bir sonuca varm›fl ve bu hatas›n› düzeltme 

yolunda ilk ad›m›n› atm›flt›r. 

fiöyle ki; 

“‹cra takibinin dayana¤› fiiflli 5. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin 

2002/1176 esas 2003/1341 karar say›l› ve 30.09.2003 karar tarihli 

ilam›n›n bozulmas›ndan sonra verilen ‹stanbul 11. Asliye Ticaret 

Mahkemesi'nin 2005/266-545 say›l› 20.10.2005 tarihli ilam›n›n hüküm 

f›kras›nda 119.963.043.450.-TL'nin 20.10.2002 tarihinden de¤iflen 

oranlarda reeskont faizi ile tahsiline karar verildi¤i görülmektedir. 

5335 Say›l› Kanun’un 14. maddesi ile 3095 Say›l› Yasa’n›n 1. maddesi 

de¤iflmifl olup, maddedeki reeskont oran› ibaresi kald›r›lm›fl ve 01.05.2005 

tarihinden itibaren yasal faiz oran› %12 olarak düzenlenmifltir. Bu durum-da 

ilam›n karar tarihi olan 20.10.2005 tarihi itibari ile 3095 Say›l› Yasa’n›n 1. 

maddesinde reeskont oran› ibaresi bulunmad›¤›ndan, ilamda hüküm alt›na 

al›nan reeskont faizinin an›lan yasan›n 1. maddesinde düzenlenen yasal 

faiz oldu¤unun kabulü mümkün bulunmamaktad›r. 

HGK'n›n 08.10.1997 tarih 1997/12-517E. 1997/776 K. say›l› karar›nda 

da aç›kland›¤› üzere (ilamlar›n infaz edilecek k›sm› hüküm bölümüdür. 

Hükmün içeri¤inin aynen infaz› zorunludur. ‹cra Mahkeme-since ilam›n infaz 

edilecek k›sm› yorum yolu ile belirlenemez.) Bu ilke gere¤i ve yukar›da 

yap›lan aç›klamalar do¤rultusunda ilamda hüküm alt›na al›nan reeskont 

faiz oran›n›n T.C. Merkez Bankas›'n›n reeskont faiz oranlar› oldu¤unun 

kabulü gerekir. 

O halde Mahkemece TC. Merkez Bankas›’n›n reeskont faiz oranlar› esas 

al›narak faiz hesab›n›n yap›lmas› gerekirken, 3095 Say›l› Yasa’n›n 1. 

maddesinde düzenlenen yasal faiz oranlar› üzerinden hesaplama yapan 

bilirkifli raporu esas al›narak sonuca, gidilmesi isabetsizdir. 

SONUÇ: Alacakl› vekilinin temyiz itirazlar›n›n kabulü ile mahkeme 

karar›n›n yukar›da yaz›l› nedenlerle ‹‹K’in 366. ve HUMK'un 428. maddeleri 

uyar›nca BOZULMASINA, 11.03.2008 gününde oybirli¤iyle karar verildi. 12 ” 

(12) Yarg›tay 12. H.D. 11.03.2008 gün, Esas: 2008/2115, Karar: 2008/4731 say›l› karar›


Burada do¤ru olan sonuç: Hukuk Genel Kurulu karar›na at›f yap›lan 

düflüncedir. Yani ‹cra Mahkemesince ilam›n infaz edilecek bölümünün 

yorum yoluyla belirlenemeyece¤idir. Biz bu yöndeki düflüncemizi yukar›da 

belirtti¤imiz karar elefltirimizde aç›klam›fl idik. 

Yanl›fl olan ç›k›fl ise; 5335 Say›l› yasa ile 3095 Say›l› Yasa’n›n 1. 

maddesinin de¤ifltirilmifl olmas› ve art›k maddede reeskont ibaresinin 

bulunmad›¤›ndan hareket edilmesidir. 

Önceki yaz›m›zda da belirtti¤imiz gibi; alacakl›/davac›lar taraf›ndan 

reeskont faizi istenmesi; 01.01.2000 tarihinden önceki uygulamadan 

kaynaklanmaktad›r. Çünkü; maddede yap›lan düzenleme ile bu tarihten 

sonra ticari ifllerde avans faizine gönderme yap›ld›¤› halde; uygulamada bir 

çok dava ve icra takibinde: avans faizi yerine, eski al›flkanl›kla sehven 

reeskont faizi istenmeye devam edilmifltir. 

Mahkemeler taleple ba¤l›l›k kural› gere¤i talebin üzerinde karar 

veremeyeceklerinden önlerine gelen ifl ticari bir ifl de olsa reeskont faizi 

talep edilmiflse avans faizine hükmedemeyecektir. 

fiimdi bu kural uyar›nca mahkeme ticari bir iflte reeskont faizine 

hükmetti diye; bunu s›rf 3095 Say›l› Yasa’n›n 1. maddesinde 5335 Say›l› 

Yasa’yla yap›lan de¤ifliklikten önce yer alan reeskont faizi ibaresi sebebiyle 

“yasal faiz” olarak anlamak mümkün de¤ildir. 

Yarg›tay 12. Hukuk Dairesi bu karar›nda; Hukuk Genel Kurulu 

karar›na at›fla do¤ru bir sonuca varm›fl ise de ç›k›fl noktas› yanl›flt›r. 

Bu mant›kla bak›l›rsa: 3095/1. madde de¤iflmemifl olsa idi; 12. HD’nin 

hatal› uygulamas›nda ›srar edece¤i sonucuna var›l›r. 

Ancak; 12. Hukuk Dairesi afla¤›da aç›klayaca¤›m›z bir baflka karar›nda 

nihayet do¤ru yorumla do¤ru sonuca var›lm›flt›r. 

“Ayr›ca sözü edilen Asliye Ticaret Mahkemesi karar› ile taraflar 

aras›ndaki iliflki ticari ifl olarak belirlendi¤inden bu alaca¤a de¤iflen 

dönemlere iliflkin olarak ticari reeskont faizi uygulanmas› gerekirken yasal 

faiz uygulanmas› da do¤ru de¤ildir.” (dip not 17’deki 12. HD. 16.03.2009 gün, 

E.2008/25682, K.2009/5442 say›l› karar›) 

3.2.2. Bizzat bizim takip etmifl oldu¤umuz bir davada ise: “2005 Y›l› 

Bütçe Kanunu’nun faiz düzenlemesi getiren 37/e maddesi 5277 Say›l› 

Kanun’un 25. maddesi ile 01.05.2005 tarihinden itibaren yürürlükten 

kald›r›lm›flt›r. Bu durumda 01.01.2005-01.05.2005 tarihleri aras›da kalan 

dönem için Bütçe Kanunu’nda öngörülen y›ll›k %12 oran›na göre as›l alacak 

faizinin hesaplanmas› gereklidir. O halde mahkemece an›lan tarihler 

aras›nda %38 oran›na göre faiz hesab› yap›larak sonuca gidilmesi 

isabetsizdir. 13 ” fleklinde karar vermifltir. 

(13) Yarg›tay 12. H.D. 21.06.2007 gün, Esas: 2007/10224, Karar: 2007/12746 say›l› karar›


Bu karara olan elefltirilerimizin bafll›cas› flunlard›r: 

- Öncelikle; metinde geçen 37/e hükmünü yürürlükten kald›ran 

Kanun 5277 de¤il 5335 Say›l› Kanun’dur. 5277 Say›l› Kanun ise zaten 

2005 Mâli Y›l› Bütçe Kanunudur. 

- 5277 say›l› 2005 Mâli Y›l› Bütçe Kanunu’nun yasal faizi düzenleyen 

37/e maddesi 5335 Say›l› Kanunun 25. maddesi ile de¤il 29. maddesinin 

(c) bendi ile yürürlükten kald›r›lm›flt›r. 

- ‹flin esas›na gelince: temyiz konusu karar›n borçlusu ‹l Özel 

‹daresidir. Yani; genel ve katma bütçeli idare de¤il; özel bütçeli bir idaredir. 

O halde burada yerleflik uygulamaya ayk›r› karar verilmifltir, 

denilebilir. 

3.2.3. 2005 Mali Y›l› Bütçe Kanunu’nun iptali sonras›nda verdi¤i 

kararlar: 

Yarg›tay 12. Hukuk Dairesi tespit edebildi¤imiz kadar›yla konu ile ilgili 

bütün kararlar›nda iptal edilen y›lla ilgili 3095 Say›l› Kanun’un uygulanmas›na, 

henüz iptal edilmemifl ise Bütçe Kanunlar›n›n uygulanmas›na 

karar vermifltir. 14-15-16-17 

Bu kararlar› burada tek tek alm›yor yaln›zca genel mant›¤›n› belirtiyoruz. 

Yüksek Mahkeme’nin, Anayasaya ayk›r›l›¤› çok aç›k olan düzenlemelerin 

iptali için; hele de 2003 y›l› Bütçe kanunu ile ilgili iptal karar› 

yay›mland›ktan sonra neden bizzat Anayasa Mahkemesi’ne iptal 

baflvurusunda bulunmad›¤›n› ise ayr› bir elefltiri konusu yap›yoruz. 

3.2.4. Ancak; bir karar› var ki anlayabilmemiz mümkün olmam›flt›r. 

fiöyle ki; 

Anayasa Mahkemesi’nin 28.12.2004 günlü, 5277 say›l› 2005 Malî Y›l› 

Bütçe Kanunu’nun 37. maddesinin (e) f›kras›n›n Anayasa’ya ayk›r› 

oldu¤una ve ‹PTAL‹NE dair 28.02.2008 gün, Esas: 2008/64, Karar: 

2008/64 say›l› karar› 28.05.2008 gün ve 26889 say›l› Resmi Gazetede 

yay›mlam›flt›r. 

Yarg›tay 12. Hukuk Dairesi bu tarihten sonra vermifl oldu¤u bir 

kararlar›nda ise Anayasa Mahkemesi’nin bu iptal karar›n› atlam›flt›r. 

Konunun daha iyi anlafl›labilmesi için bu makalenin yaz›lmas›n›n 

vesilelerinden birisi olan olay› bafl›ndan almak daha do¤ru olacakt›r. 

(14) Yarg›tay 12. H.D. 15.09.2005 gün, Esas: 2005/12976, Karar: 2005/17103 say›l› karar›. 



(17) Yarg›tay 12. H.D. 16.03.2009 gün, Esas: 2008/25682, Karar: 2009/5442 say›l› karar›.


Hazinenin borçlu oldu¤u ilaml› bir takipte; ‹stanbul 5. ‹cra Hukuk 

Mahkemesi’nce verilmifl bulunan 19.12.2006 gün, E. 2006/1777, 

K.2006/1753 say›l› karar: Yarg›tay 12. Hukuk Dairesi’nin 17.04.2007 gün, 

E.2007/5013, K. 2007/7588 say›l› karar› ile bozulmufltur. 

Karar gerekçesi aynen flöyledir: “2003 y›l› Bütçe Kanunu’nun 51/t 

maddesi Anayasa Mahkemesi’nin 22.01.2004 tarih ve 2003/41 E.-2004/4 

K. say›l› karar› ile; 2004 y›l› Bütçe Kanunu’nun 49/o maddesi yine Anayasa 

Mahkemesi’nin 07.06.2005 tarih ve 2004/12 E.-2005/35 K. say›l› karar›yla 

iptal edilmifltir. Ancak elde bulunan ve uyuflmazl›¤›n sürdü¤ü davalarda 

iptal karar›n›n “geriye yürümeme” kural› uygulanamayaca¤›ndan, mahkeme 

karar› 2003 ve 2004 y›l› için yap›lan hesaplama bak›m›ndan yasaya uygun 

ise de, 01.01.2005-30.04.2005 tarihleri aras›ndaki dönemde iflleyecek faizin 

2005 y›l› Bütçe Kanunu’nun 37/e maddesindeki oranlar esas al›narak 

hesaplanmas› yerine 3095 Say›l› Kanuna dayal› faiz oranlar› üzerinden ve 

faiz bafl› ve sonu tarihleri de belirtilmeksizin hesap yap›larak sonuca 

gidilmesi isabetsizdir.” 

Bozma karar›na uyan ‹stanbul 5. ‹cra Hukuk Mahkemesi’nce 

bilirkifliden ek rapor al›nm›fl, ancak bilirkiflinin sehven 2004 y›l› için yine 

Bütçe Kanununda yer alan y›ll›k %15 üzerinden yapt›¤› hesaba dikkat 

edilmeden karar verilmesi üzerine; ifl bu karar da Yarg›tay 12. Hukuk 

Dairesi’nin 05.03.2009 tarih, E.2008/23620, K.2009/4575 say›l› karar› ile 

tekrar bozulmufltur. 

Burada dikkati çeken husus Yarg›tay 12. Hukuk Dairesi 05.03.2009 

tarihli ifl bu karar›nda 5277 say›l› 2005 Malî Y›l› Bütçe Kanunu’nun 37. 

maddesinin (e) f›kras›n›n iptaliyle ilgili Anayasa Mahkemesinin 28.05.2008 

gün ve 26889 say›l› Resmi Gazetede yay›mlam›fl bulunan karar›n› atlam›fl 

olmas›d›r. 

Yukar›da belirtilen ve Yarg›tay’›n konu ile ilgili bütün kararlar›nda (bu 

karar hariç) yer ald›¤› üzere “elde bulunan ve uyuflmazl›¤›n sürdü¤ü 

davalarda iptal karar›n›n “geriye yürümeme” kural› uygulanamayaca¤›ndan” 

art›k 2005 Y›l› Bütçe Kanunu’ndaki oran›n da uygulanamayaca¤›na 

karar vermesi gerekirdi. 

Yarg›tay 12. Hukuk Dairesi’nin bu karar›n› verirken 2005 Bütçe 

Kanunu’nun iptal edildi¤inden haberdar olmad›¤›n› söylemek; karar›n 

Resmi Gazetede yay›mlanm›fl olmas› sebebiyle mümkün de¤ildir. 

Kald› ki; 11 gün sonra vermifl oldu¤u 16.03.2009 gün, E.2008/25682, 

K.2009/5442 say›l› karar›nda: 

“Mahkemece bilirkifli raporu dikkate al›narak 01.05.2005-31.12.2005 

dönemine iliflkin olarak bütçe kanununda öngörülen y›ll›k %12 faiz 

uygulanm›fl ise de; 2005 y›l› Bütçe Kanunu’nun 37. maddesinin (e) f›kras› 

Anayasa Mahkemesi’nin 28.02.2008 tarih, 2008/11-64 say›l› karar› ile iptal


edildi¤inden ve bu karar 28.05.2008 tarihli Resmi Gazete’de yay›nland›- 

¤›ndan uyuflmazl›¤›n sürdü¤ü davalarda iptal karar›n›n geriye yürümeme 

kural› uygulanmayaca¤› için, yukar›daki döneme iliflkin olarak Bütçe 

Kanunundaki faiz oranlar› esas al›narak hüküm kurulmas› do¤ru de¤ildir. 

Ayr›ca sözü edilen Asliye Ticaret Mahkemesi karar› ile taraflar aras›ndaki 

iliflki ticari ifl olarak belirlendi¤inden bu alaca¤a de¤iflen dönemlere iliflkin 

olarak ticari reeskont faizi uygulanmas› gerekirken yasal faiz uygulanmas› 

da do¤ru de¤ildir.” diyerek iptal karar›ndan haberdar oldu¤unu 

göstermifltir. 

4- YARGITAY NEDEN ‹PTAL DAVASI YOLUNA BAfiVURMADI 

Yukar›da da de¤indi¤imiz üzere Yüksek Mahkeme’nin Anayasaya 

ayk›r›l›¤› çok aç›k olan düzenlemelerin iptali için, hele de 2003 y›l› Bütçe 

Kanunu ile ilgili iptal karar› 08.12.2004 gün, 25664 say›l› Resmi Gazete’de 

yay›mland›ktan sonra neden önüne gelen olaylarda bizzat Anayasa 

Mahkemesi’ne iptal baflvurusunda bulunmad›¤›n› ve Anayasaya ayk›r› 

oldu¤unu bildi¤i 2004 ve 2005 Mali Y›l› Bütçe Kanunlar›n›n uygulanmas›n› 

istemekte ›srar etti¤ini anlamak mümkün de¤ildir. 

Yarg›tay’›n bu konudaki tutumunun mant›kl› bir izah›n› beklemek 

hepimizin hakk›d›r. 

5- ULUSLARARASI ANDLAfiMALARIN DO⁄RUDAN UYGULAMASI 

Anayasa’n›n 2. maddesinde yer alan Hukuk Devleti ilkesi ve mülkiyet 

hakk›n› güvence alt›na alan 35. maddesi; kiflilerin mülkiyet hakk›n› 

güvence alt›na almaktad›r. Yine Anayasa’n›n 13. maddesi uyar›nca bu 

hakk›n özüne dokunulamaz. 

Di¤er taraftan; Anayasa’n›n 90. maddesine 07.05.2004 tarihli 5170 

Say›l› Kanun’un 7. maddesiyle eklenen “Usulüne göre yürürlü¤e konulmufl 

temel hak ve özgürlüklere iliflkin milletleraras› andlaflmalarla Kanunlar›n 

ayn› konuda farkl› hükümler içermesi nedeniyle ç›kabilecek uyuflmazl›klarda 

milletleraras› andlaflma hükümleri esas al›n›r.” kural› uyar›nca do¤rudan 

esas al›nmas› gereken Ülkemizin de taraf oldu¤u Avrupa ‹nsan Haklar› 

Sözleflmesi 1 no.lu ek protokol’ün “mülkiyetin korunmas›” bafll›kl› 1. 

maddesi ile mülkiyet hakk› güvence alt›na al›nm›flt›r. 

Yarg›tay kararlar› ve bu kararlar› destekleyen yaz›lardaki yorumlar 

do¤ru ise; düzenlemeler yaln›zca: Bütçe Kanunu ile yap›lmas›ndan dolay› 

de¤il, eflitlik ilkesi aç›s›ndan da Anayasa’ya ayk›r›d›r. Çünkü; genel bütçeye 

dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin ilama ba¤l› borçlar› için di¤er 

alacak ve borçlara göre çok düflük bir faiz öngörmektedir. 

Bu durumda; Bütçe Kanunlar› ile yap›lan düzenlemenin eflitlik ilkesine 

de ayk›r› oldu¤unu gören Yüksek Mahkeme, uygulama ile 1 no’lu ek


protokol’ün 1. maddesinin ihlal edildi¤ine karar vererek; Anayasa’ya 

ayk›r›l›¤› sabit olan Bütçe Kanunlar›n›n iptal edilinceye kadar uygulanmas›nda 

›srar etmeyerek, gerek eflitli¤e ayk›r› uygulaman›n bafllang›c› olan 

HGK karar›, gerekse 2003 Mali Y›l› Bütçe Kanunu ile ilgili iptal karar›n›n 

yay›m› sonras›nda: eflitlik ilkesine ayk›r› sonuç do¤uran uygulamay› sona 

erdirebilir ve do¤rudan Anayasa’n›n 90. maddesinin göndermesiyle Avrupa 

‹nsan Haklar› Sözleflmesi’ni uygulayarak 2004 ve 2005 y›l› Bütçe 

Kanunlar›n›n iptalini beklemeden hakkaniyete ve eflitli¤e uygun bir içtihat 

oluflturabilirdi. 

6- YASAL BOfiLU⁄UN DOLDURULMASI 

6.1. Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararlar› sonras›nda; ›srarla bu 

konuda yasal boflluk olufltu¤unu ve bunun Türk Medeni Kanunu’nun 1. 

maddesi uyar›nca hakim taraf›ndan re’sen doldurulmas› veya yasal 

düzenleme yap›lmas› gerekti¤ini söylemifltik. 

‹lk makalemize ekledi¤imiz not aynen flöyle idi: 

“Bu bofllu¤un, MK’n›n 1. maddesi uyar›nca hakim taraf›ndan re’sen 

doldurulmas› mümkün olmakla birlikte; 3095 Say›l› Kanun’a eklenecek 

geçici bir madde ile (2004 ve 2005 Mali Y›l› Bütçe Kanunlar›n›n ilgili 

hükümlerinin de Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilme olas›l›¤›n› gözeterek, 

bu y›llar› da kapsayacak flekilde) sorunun bütünü ile çözüme 

kavuflturulabilece¤ine inan›yoruz. 

Bu sebeple; yeni yorum ve tart›flmalara mahal vermemek aç›s›ndan 

3095 Say›l› Kanuna afla¤›daki flekilde bir madde eklenmesinin uygun 

olaca¤›n› düflünüyoruz. 

EK GEÇ‹C‹ MADDE : 5335 Say›l› Kanunun 14. maddesinin yürürlü¤e 

girdi¤i tarihe kadar henüz tahsil edilmemifl, Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret 

Kanununa göre faiz ödenmesi gereken hallerde, miktar› sözleflme ile tespit 

edilmemiflse bu ödeme 

01.04.2003 tarihinden itibaren y›ll›k % 30 


Yasa koyucu bu konudaki bofllu¤u görmedi¤inden olsa gerek baflvurular›m›za 

ra¤men yasal düzenleme yapmak ihtiyac›n› hissetmemifltir. 

Yüksek Mahkemeye göre ise; 3095 Say›l› yasa uygulanaca¤›ndan yasal 

boflluk diye bir sorun zaten yoktur. 

Bizim önerdi¤imiz oranlar Bütçe kanunlar›ndaki enflasyon beklentisi 

ve gerçekleflen enflasyon oranlar›na uygun oranlar idi. Bütçe hedeflerini 

yine ilk yaz›m›z›n dipnotunda vermifl idik.


Bütçe Kanunu Tasar›lar›n›n Gerekçelerinde Enflasyon Hedefleri 

- 2003 y›l› için TÜFE’de %20, TEFE’de %17.4 

- 2004 y›l› için TÜFE ve TEFE’de %12 

- 2005 y›l› için TÜFE ve TEFE’de %8 olarak amaçlanm›flt›r. 

Hedeflenen ve gerçekleflen enflasyon oranlar›na karfl›laflt›rmal› olarak 

bakarsak karfl›m›za flöyle bir tablo ç›kar: 

Enflasyon (TÜFE) Hedef ve Gerçekleflmeleri 18 

2002 

2003 

2004 

2005 

2006 

2007 

2008 

2009 

2010 

2011 

Hedef 

35 

20 

12 

8 

5 

4 

4 

7,5 

6,5 

5,5 

Gerçekleflme 

29,7 

18,4 

9,3 

7,7 

9,7 

8,4 

10,1 

6,5 

- 

- 

Bu tablodan hareketle; Bütçe Kanunlar›nda düzenlenen ve yasal 

boflluk sebebiyle yap›lmas›n› istedi¤imiz düzenlemede önerdi¤imiz 

oranlarla, gerçekleflen enflasyon oranlar›n› karfl›laflt›rd›¤›m›z yeni bir tablo 

yaparsak: 

Bütçe Kanunlar›ndaki faiz oranlar› ve gerçekleflen enflasyon oranlar› 

2003 

2004 

2005 

Bütçe Kanunlar›ndaki yasal faiz 

30 

15 

12 

Gerçekleflen enflasyon 

18,4 

9,3 

7,7 

Bu tablo bize; Yasa koyucunun Bütçe Kanunu ile düzenleme yapm›fl 

olmas›n›n yanl›fll›¤› bir yana b›rak›lacak olursak; yasal faiz oran› olarak 

hedeflenen enflasyona uygun ve alacakl›lar› ma¤dur etmeyecek bir oran 

belirlendi¤ini göstermektedir. 

Uygulamada bu oranlar›n benimsenmesi ile yasal bofllu¤un MK/1 

uygulanarak veya yasa yoluyla doldurulmas›n›n neden gerekli ve önemli 

oldu¤u afla¤›da anlafl›lacakt›r. 

6.2. fiu ana kadar yukar›da aç›klad›¤›m›z düflüncemize kimseyi ikna 

edemedi¤imiz anlafl›lmaktad›r. O halde biz de Türk Medeni Kanunu’nun 1. 

maddesindeki yasal boflluk doldurma görevini yanl›fl bir yorumla da olsa 

Yarg›tay’›n üstlenmifl oldu¤unu (mecburen) varsayarak; bundan böyle 

(18) http://www.hazine.org.tr/


derdest olan bütün dosyalarda 01.04.2003-30.04.2005 dönemi için 3095 

Say›l› Yasa’daki uygulama biçimiyle Merkez Bankas›’nca belirlenmifl 

bulunan reeskont faizi oranlar›n›n uygulanmas›ndan baflka bir yol 

kalmad›¤›n› anl›yoruz. 

Art›k hangi aflamada ve kimin önünde olursa olsun; ister icra aflamas›nda, 

ister icra hukuk mahkemesinde, ister temyizde, ister bozmadan 

sonra; bütün durumlarda: “usulî müktesep hak” dahi söz konusu 

olmayacak ve 01.04.2003-30.04.2005 dönemi için Yüksek Mahkemenin 

kabulüne göre 3095 Say›l› Yasa’n›n de¤ifliklikten önceki halinin 

göndermesiyle reeskont oranlar› uygulanacakt›r. 

Ancak; bu durumda ortaya yeni ve çözümü daha zor bir sorun 

ç›kmaktad›r; alaca¤›n› iptal kararlar›ndan önce tahsil etmifl olanlar›n faiz 

fark›ndan do¤an kayb› nas›l giderilecektir 

Hukuk Devleti ve eflitlik ilkelerine ayk›r› sonuçlar do¤uran bu soruna 

nas›l bir çözüm önerilecektir. 

7- FA‹Z FARKININ TELAF‹S‹ 

fiimdi s›ra geldi bu sorunun çözümü için tart›flma açmaya. 

Yarg›tay kararlar›n›n kamuoyuna yans›mas›ndan hemen sonra, bir y›l 

civar›ndaki bir genel uygulama sonras›nda: Kanuni Faiz uygulanmas› 

gereken ifllerde, sözü edilen Bütçe Kanunlar›ndaki düzenlemenin “genel 

bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin ilama ba¤l› borçlar› için” 

yap›lan bir düzenleme oldu¤u ve genel bütçeye dahil dairelerle katma 

bütçeli idarelerin ilama ba¤l› borçlar› d›fl›ndaki kanuni faiz uygulanmas› 

gereken alacaklara 3095 Say›l› Kanun’da Bütçe Kanunlar› ile yap›lan 

de¤ifliklikler dikkate al›nmaks›z›n TCMB’n›n k›sa vadeli kredilere 

uygulanan reeskont faiz oran› uygulanmas› gerekti¤i düflüncesi hakim 

olmufl ve bu yönde uygulama bafllam›flt›r. 

Bu bir y›ll›k sürede 2003 ve 2004 y›l› Bütçe Kanunlar› ile getirilen faiz 

oranlar›: kamu-özel ayr›m› yap›lmadan bütün alacak/borçlar için, Yarg›tay 

kararlar›ndan sonra ise; yaln›zca genel bütçeye dahil dairelerle katma 

bütçeli idarelerin ilama ba¤l› borçlar› için uygulanm›flt›r. 

Hat›rlanaca¤› üzere; ilk yaz›da: “YARGITAY KARARLARININ 

DO⁄URDU⁄U SONUÇLAR” bafll›¤› alt›nda: düzenlemenin eflitlik ilkesi 

aç›s›ndan da Anayasa’ya ayk›r› oldu¤una iflaret etmifl idik. 

Konunun daha iyi anlafl›labilmesi ve ilk yaz›y› okumam›fl olanlar için 

ilgili bölümü afla¤›ya aynen al›yoruz.


“VI.1.- GENEL VE KATMA BÜTÇEL‹ ‹DARELER‹N ‹LAMA BA⁄LI 

BORÇLARI DIfiINDA KALAN D‹⁄ER ALACAKLAR AÇISINDAN 

Yarg›tay kararlar› ve bu kararlar› destekleyen yaz›lardaki yorum do¤ru 

ise; düzenleme yaln›zca: Bütçe Kanunu ile yap›lmas›ndan dolay› de¤il, 

eflitlik ilkesi aç›s›ndan da Anayasa’ya ayk›r›d›r. Çünkü; genel bütçeye dâhil 

dairelerle katma bütçeli idarelerin ilama ba¤l› borçlar› için di¤er alacak ve 

borçlara göre çok düflük bir faiz öngörmektedir. 

Yani; bu idarelerden ilama ba¤l› alaca¤› olanlar di¤er alacakl›lara göre 

daha az oranda faiz alacaklard›r. 

Sonuç olarak; 

Kanuni faiz ödenmesi gereken durumlarda; 

- Bu idarelerin ‹lama ba¤l› olmayan borçlar›na, 

- Kanuni faiz uygulanmas› gereken alacaklar›na, 

- Özel idareler, belediyeler ve köylerin alacak ve borçlar›na; 

Bütçe Kanunlar› ile belirlenen oranlar uygulanmayacakt›r. 

Bu arada mahalli idarelerin (özel idare, belediye, köy) genel ve katma 

bütçeli idareler d›fl›nda özel bütçeli idareler oldu¤unu an›msatmakta yarar 

görüyoruz. 

VI.2.- 6183 SAYILI KANUN’UN 51. MADDES‹NE TAB‹ ALACAKLAR 

AÇISINDAN 

6183 Say›l› Kanun’un 51. maddesinde, bu Kanuna göre tahsil edilecek 

alacaklara uygulanacak gecikme zamm› oran› belirlenmifltir. 

2002/6345 say›l› Bakanlar Kurulu Karar› ile vadesinde ödenmeyen 

amme alacaklar›na ayl›k %4 gecikme zamm› uygulanaca¤›na karar 

verilmifltir. (BKK’n›n yürürlük tarihi 12.11.2003, bilahare; 5035 Say›l› 

Kanun’un 4. maddesi ile yap›lan düzenleme ile de ayn› oran belirlenmifltir.) 

Bu durumda henüz tahsil edilmemifl alacaklar aç›s›ndan 12.11.2003- 

31.12.2003 döneminde adi alacaklara uygulanacak olan y›ll›k %50 faiz 

oran› amme alacaklar›na uygulanacak olan y›ll›k %48 oran›n›n üzerinde 

olmaktad›r. 

02.03.2005 tarihli R.G’de yay›mlanan 23.02.2005 tarih ve 2005/8551 

say›l› BKK ile gecikme zamm› oran› ayl›k %3 olarak kararlaflt›r›lm›flt›r. 

(Y›ll›k %36) bu oran da Yarg›tay kararlar› do¤rultusunda 3095 Say›l› 

Kanun’a göre 30.06.2005 tarihine kadar uygulanacak olan y›ll›k %38 

oran›n›n alt›nda kalmaktad›r.


VI.3.- KAMULAfiTIRMA BEDELLER‹ AÇISINDAN 

Anayasa’n›n 4709 Say›l› Yasa ile de¤iflik 46/son f›kras› hükmüne göre: 

17.10.2001 tarihinden sonra, taksitlendirilen veya herhangi bir sebeple 

ödenmemifl kamulaflt›rma bedellerine kesinleflme tarihinden itibaren kamu 

alacaklar› için öngörülen en yüksek faiz oran›n›n uygulanmas› gerekmektedir. 

Söz konusu bütçe kanunlar›nda da bu hüküm aynen yer alm›flt›r. 

Kamu alacaklar› için öngörülen faiz oran›ndan kas›t: 6183 say›l› 

AATUHK’da belirtilen gecikme zamm› oran› olup; yukar›da aç›kland›¤› 

üzere bu oran 12.11.2003-31.12.2003 dönemi ile 02.03.2005 tarihinden 

sonras› için reeskont faizi oran›n›n alt›nda kalmaktad›r. 

VI.4.- KIDEM TAZM‹NATI ALACAKLARI AÇISINDAN 

1475 say›l› ‹fl Kanunu’nun 14. maddesi uyar›nca “…K›dem 

tazminat›n›n zaman›nda ödenmemesi sebebiyle aç›lacak davan›n sonunda 

hakim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en 

yüksek faizin ödenmesine hükmeder. ‹flçinin mevzuattan do¤an di¤er 

haklar› sakl›d›r.” 

Maddenin lafz›na sad›k kalarak; kamu bankas›-özel banka ayr›m› 

yapmadan Merkez Bankas›nca aç›klanan faiz oranlar› dikkate al›nd›¤›nda: 

30.07.2003 tarihinden itibaren (y›ll›k %46 ve azalan oranlarda, 

29.03.2005 tarihi itibariyle %24’tür.) bir y›ll›k mevduata uygulanan en 

yüksek faiz oran›n›n reeskont (yasal) faiz oran›n›n alt›nda kald›¤› 

görülmektedir. 

E¤er Yarg›tay’›n kararlar› ve bu yöndeki görüfller do¤ru ise; k›dem 

tazminatlar› için uygulanacak faiz oran› da yasal faiz oran›n›n alt›nda 

kalmaktad›r. 

Oysa; Yasakoyucu, özel bir düzenleme ile bu alacaklara uygulanacak 

faiz oran›n›n yasal faiz oran›n›n üzerinde olmas›n› amaçlam›fl idi. 

Bu durumda: hakimin maddedeki “..‹flçinin mevzuattan do¤an di¤er 

haklar› sakl›d›r.” ibaresinden ve genel hükümlerden hareketle iflçilerin lehine 

olan yasal faiz oran›n› uygulamas› gerekmektedir. 

Konumuzla do¤rudan ilgili olmad›¤› için Yarg›tay’›n kamu bankalar›nca 

uygulanan faiz oran›n›n uygulanmas› yönündeki karar›n›n do¤ru olup 

olmad›¤›n› tart›flma d›fl›nda tutuyoruz.” demifl idik. 

Bu gün geldi¤imiz noktada Yarg›tay’›n bize göre yanl›fl olan uygulamas› 

sonucunda alaca¤›n› bütçe kanunlar›yla belirlenen faiz oranlar› ile tahsil 

etmifl olanlar di¤erlerine göre zarara u¤ram›fl durumdad›rlar ve bu zarar 

öyle az›msanacak bir zarar da de¤ildir. 

Yine, önceki yaz›m›zda da yer alan afla¤›daki tabloda görüldü¤ü üzere; 

1.000.000,00.-TL’lik bir alacakta bu fark 504.166,00.-TL. olmaktad›r.


BÜTÇE KANUNLARI ‹LE 3095 SAYILI KANUNA GÖRE 

UYGULANACAK KANUN‹ FA‹Z ORANLARININ 

KARfiILAfiTIRMALI TABLOSU 

M‹KTAR 

(TL) 

DÖNEM‹ 

3095 SAYILI KANUNA 

GÖRE UYGULANACAK 

FA‹Z ORANI VE M‹KTARI 

BÜTÇE KANUNLARINA 

GÖRE UYGULANACAK FA‹Z 

ORANI VE M‹KTARI 

FARK 

1.000.000 

01.04.2003-30.06.2003 

% 55 137.500 

%30 (Ayl›k % 2.5) 75.000 

(An. Mah. ‹ptal-Yasal Boflluk) 

62.500 

01.07.2003-31.12.2003 

% 50 250.000 

%30 150.000 

100.000 

01.01.2004-30.06.2004 

%43 215.000 

%15 (Ayl›k % 1.5) 75.000 

140.000 

01.07.2004-31.12.2004 

%38 190.000 

%15 75.000 

115.000 

01.01.2005-30.04.2005 

%38 126.666 

%12 (Ayl›k %12) 40.000 

86.666 

919.166 

415.000 504.166 

Bu durumda; Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararlar› sonras›nda 

alaca¤›na kavuflan kifliler (Hukuk Genel Kurulu’nun 01.12.2004 gün, Esas: 

2004/667, Karar: 2004/628 say›l› karar›na kadar herkes, bu karardan 

sonra ise yaln›zca genel ve katma bütçeli idarelerden alacakl› olanlar) 

ülkemizde ilk defa hakk›na geç kavufltu¤u için aradaki faiz fark›ndan dolay› 

kârl› ç›kacaklard›r. 

Yasal faizle ilgili düzenlemelerin; bütçeyle ilgili olmamas›na ra¤men, 

bütçe yasalar›nda yer almas›: Anayasa’n›n 87, 88, 89 ve 161. maddelerine 

ayk›r›l›¤› d›fl›nda; Anayasa’n›n 2. maddesinde yer alan hukuk devleti 

ilkesine, 10. maddesinde yer alan eflitlik ilkesine ve 11. maddesinde yer 

alan Anayasan›n ba¤lay›c›l›¤› ve üstünlü¤ü ilkesine ayk›r› bir sonuç 

do¤urmufltur. 

fiimdi ortaya ç›kan bu eflitsiz durum nas›l giderilecektir. 

7.1- ALACAKLILAR AÇISINDAN (YARGITAY’IN KABULÜNE GÖRE) 

Bunun için iki yol üzerinde düflünülmesini öneriyoruz. 

7.1.1- Borçlar Kanunu’nun 105. maddesinde düzenlenen Munzam 

Zarar 

Madde 105 - Alacakl›n›n düçar oldu¤u zarar geçmifl günler faizinden 

fazla oldu¤u surette borçlu kendisine hiç bir kusur isnat edilemiyece¤ini 

ispat etmedikçe bu zarar› dahi tazmin ile mükelleftir. 

Bu munzam zarar derhal takdir olunabilirse hakim, esasa dair karar 

verir iken bu zarar›n miktar›n› dahi tayin edebilir.


Munzam zarar için; 

- temerrüt faizini aflan bir zarar olacak, 

- temerrütle munzam zarar aras›nda bir illiyet ba¤› olacak, 

- borçlu kusursuzlu¤unu ispatlayamam›fl olacak. 

Munzam zarar›n istenebilmesi için; davac› temerrüt faizini aflan bir 

zarar›n mevcut oldu¤unu kan›tlamal›d›r. Burada ise temerrüt faizini aflan 

bir zarar de¤il, temerrüt faizi için farkl›/daha az bir oran belirlenmesi söz 

konusudur. 

Olaya bak›ld›¤›nda burada borçlunun kusurundan ziyade Devletin 

kusuru ortaya ç›kmaktad›r. 

Konumuz munzam zarar olmad›¤› için bu konunun üzerinde daha fazla 

durmuyoruz ve oluflan zarar›n nas›l telafi edilebilece¤i noktas›na geçiyoruz. 

7.1.2- Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi’ne Baflvuru 

Yasa koyucunun hatas› sebebiyle alaca¤›n› düflük faizle alan alacakl› 

aradaki fark için tekrar müracaat etse bile; ödeme an›ndaki yasal 

düzenlemeye göre borcunu kapatm›fl olan borçlunun faiz oran› ve 

hesab›ndan dolay› herhangi bir kusuru bulunmamas› sebebiyle bu konuda 

yeniden aleyhine karar ç›kmas› mümkün görülmemektedir. 

O halde geriye bir tek seçenek kalmaktad›r; konuyu A‹HM’e tafl›mak. 

Hem eflitlik ilkesine ayk›r› sonuçtan dolay› adil yarg›lama ilkesi ihlal 

edilmifltir. Hem de mülkiyet hakk›na tecavüz vard›r. 

Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleflmesi 1 no.lu ek protokol’ün “mülkiyetin 

korunmas›” bafll›kl› 1. Maddesi ile mülkiyet hakk› güvence alt›na al›nm›fl 

olup; Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi önüne giden mülkiyet ihlali ile ilgili 

baflvurular› istikrarl› bir flekilde kabul etmektedir. 

7.2- BORÇLULAR AÇISINDAN 

7.2.1- Halen derdest olan ve 01.04.2003-30.04.2005 dönemini 

kapsayan ihtilaflarda ›srarla bu konuda yasal boflluk oldu¤unu ileri 

sürmeye devam etmek ve bu yasal bofllu¤un Yasakoyucunun iradesi ve 

fiilen gerçekleflen enflasyon oranlar› dikkate al›narak Bütçe Yasalar› ile 

belirlenen oranlarda MK/1 uyar›nca hakim taraf›ndan re’sen doldurulmas›n› 

talep etmek. 

7.2.2- Bu konuda 3095 Say›l› Yasa’ya ek; geçici bir madde 

düzenlenmesi için her türlü yolla Yasakoyucuyu harekete geçirmek. 

7.2.3- Kapanm›fl olan dosyalarda: borçlar›n› reeskont faizi ile ödeyenler 

aç›s›ndan; adil yarg›lanma hakk›n›n ihlali ve mülkiyet hakk›na tecavüz 

iddias›yla A‹HM’e baflvurmak.


8- SONUÇ: 

Yarg›tay’›n kabulüne göre: 

Anayasa Mahkemesi kararlar›; ayr›ca bir süre verilmemiflse Resmi 

Gazete’de yay›mland›¤› tarihten itibaren hüküm ifade edece¤i, ancak; 

yerleflik Yarg›tay kararlar›na göre: eldeki uyuflmazl›klarda geriye etkili 

olarak da hüküm ifade edece¤inden; 

-‹ptal kararlar›n›n yay›mland›¤› tarihe kadar uyuflmazl›k sona ermifl, 

alacak sükût etmifl ise; iptal karar›na dayal› olarak Bütçe Kanunlar›yla 

belirlenmifl bulunan oranlar›n üzerinde (3095 Say›l› Yasaya göre) faiz talep 

edilmesi mümkün de¤ildir. 

- Alaca¤›n asl› ve ferileri iptal tarihine kadar geçen sürede tamamen 

ödenmemifl ve ihtilaf halen devam ediyor ise; bugün için her üç (2003, 2004 

ve 2005) Bütçe Kanunu da iptal edilmifl bulundu¤undan Yerleflik Yarg›tay 

uygulamas›na göre 3095 Say›l› Yasa’ya göre belirlenen faiz oranlar› 

uygulanacakt›r. 

-Alacakl›n›n Bütçe Kanunlar›ndaki oranlar› belirtip faiz talep etti¤i 

hallerde; Anayasa Mahkemesinin iptal kararlar› sonras›nda: alacak henüz 

sükût etmemifl ise; zamanafl›m› süresi içerisinde Borçlar Kanunu’nun 113. 

maddesi uyar›nca Bütçe Kanunlar› ve 3095 Say›l› Kanun’la belirlenen 

oranlar aras›ndaki fark; icra müdürlü¤üne yap›lacak bir taleple veya ek bir 

takip ile talep edilebilir. 

- Yarg›tay’›n, 2005 Y›l› Bütçe Kanunu’nun iptaline dair Anayasa 

Mahkemesi kararlar›n› görmeden verdi¤i bozma kararlar› üzerine 

yarg›lamas› devam etmekte olan davalarda dahi durum de¤iflmeyecek; 

Anayasa Mahkemesi’nin iptal karar› dikkate al›narak 3095 Say›l› Kanun’a 

göre hesap yap›lacakt›r. 

Faiz fark› için zarara u¤rayanlar›n ise bunun telafisi için A‹HM’e 

baflvuru yollar›n› düflünmekten baflka çareleri yoktur. Usulüne uygun 

müracaat flartlar›n›n oluflturulmas› halinde: 

- Yarg›tay’›n yorumu do¤ru ise; uygulamada hazine borçlar› lehine bir 

eflitsizlik yarat›ld›¤› göz önüne al›nd›¤›nda A‹HM’den bu konuda alacakl› 

lehine hüküm ç›kmas› pek de zor olmayacakt›r. 

- Di¤er borçlular aç›s›ndan ise; bize göre yarg› kararlar› ile yasaya 

ayk›r› olarak cari faizin üzerindeki uygulama sonucunda eflitlik ilkesine ve 

mülkiyet hakk›na tecavüz çok bariz oldu¤undan; A‹HM’den bu konuda 

borçlu lehine hüküm ç›kmas›n›n kuvvetle muhtemel oldu¤unu 

düflünüyoruz.


Bizim görüflümüz: 

Biz, eski görüflümüzde ›srarla: bu konuda yasal boflluk oldu¤unu, bu 

bofllu¤un; Yasa koyucu taraf›ndan yeni bir düzenleme yap›l›ncaya kadar; 

Bütçe Kanunlar›yla belirlenmifl oranlar (ayn› dönemde gerçekleflen 

enflasyon oranlar› karfl›s›nda) makul oranlar oldu¤undan: bu oranlar›n 

benimsenerek; 4721 say›l› Türk Medeni Kanunu’nun 1. maddesinin 2. 

f›kras›ndaki hükme göre hakim taraf›ndan re’sen doldurulmas› gerekti¤ini 

düflünüyoruz. 

9- NE YAPILMALI 

9.1- Yeni sorun ve tart›flmalara mahal vermemek aç›s›ndan 3095 Say›l› 

Kanun’da yeni bir düzenleme yap›lmal› ve afla¤›daki flekilde bir madde 

eklenmelidir. 

EK GEÇ‹C‹ MADDE 1- 5335 Say›l› Kanun’un 14. maddesinin yürürlü¤e 

girdi¤i tarihe kadar Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’na göre faiz 

ödenmesi gereken hallerde, miktar› sözleflme ile tespit edilmemiflse bu 

ödeme 




oran› üzerinden yap›l›r. 

9.2- Bu eski önerimize bu kez fantastik bir öneri daha ekliyoruz. E¤er 

biz gerçekten Hukuk Devleti isek(!) ‹nsanlar›m›z› A‹HM kap›lar›nda 

süründürmemek için: 

EK GEÇ‹C‹ MADDE 2- 2003, 2004 ve 2005 Mali y›l› Bütçe Kanunlar›- 

n›n kapsad›¤› dönemde borçlar›n› reeskont faizi üzerinden ödeyenlere (aksi 

görüfl kabul edilirse; alacaklar›n› Bütçe kanunlar›ndaki oranlardan tahsil 

edenlere); dosyalar›ndaki uygulama dönemi ile ilgili olarak aradaki faiz 

fark›: bu Kanunun yay›m tarihinden itibaren bir y›l içerisinde müracaat 

etmeleri halinde dosyadaki ödeme/tahsil tarihinden itibaren iflleyecek 

yasal faiziyle birlikte Hazine taraf›ndan ödenir. 

Bu hüküm icra dosyas› haricinde yap›lan tahsilatlar için de geçerlidir. 

Müracaatlar icra hakimliklerince alt› ay içinde incelenerek karara 

ba¤lan›r.


K‹M NEREDE YANLIfi YAPTI 

YASA KOYUCU, 2003 Y›l› Bütçe Kanunu’yla; Bütçe Kanunu’nda 

olmamas› gereken bir düzenleme yapt›. 

2003 Bütçe Kanunu’na ait iptal karar› 08.12.2004 günlü R.G’de 

yay›mlanm›fl olmas›na ve Anayasa Mahkemesi kararlar›n›n ba¤lay›c›l›¤›na 

ra¤men 31.12.2004 tarihli 2005 Bütçe Kanunu’na ayn› yönde hüküm 

koydu. 

YARGITAY, Yasan›n gerekçesine bakarak karar verdi. Tasar›n›n 

de¤ifltirildi¤ini görmedi ve yasa metnini dikkate almad›. 

Bizzat Anayasa Mahkemesine müracaat etmeyi düflünmedi 

Yerleflik uygulama diyerek ticari ifllerde bile bu yönde karar verdi. 

2005 y›l› ile ilgili bir karar›nda 5335’in uygulama tarihini 01.01.2005 

tarihine çekti, bir karar›nda Anayasa Mahkemesi. iptal karar›n› atlad›. 

ANAYASA MAHKEMES‹, Olay› fleklen inceledi. Esas›na girerek hukuk 

devleti ve eflitlik ilkeleri aç›s›ndan irdelemedi. 

Konunun Bütçe Kanunlar›n›n uygulama dönemi ile s›n›rl› oldu¤unu 

varsaym›fl olsa gerek; Yasal boflluk sorunu do¤du¤unu görmedi. 

Hiçbir baflvuruda yürürlü¤ü durdurma karar› vermedi. 

2005 y›l› ile ilgili olarak 28.10.2006 günü yay›mlanan karar verilmesine 

yer olmad›¤› karar› ile sorunun uzamas›na sebep oldu. (‹ptal karar›n› ise; 

baflka bir davada 28.05.2008 günü yani 1 y›l 7 ay sonra verdi.) 

MAL‹YE BAKANLI⁄I, Bütçe Kanunu’nu haz›rlarken bütçe ile ilgili 

olmayan hükümleri sevk etti. 

2003 Bütçe Kanunu tasar›s›n› hazine lehine ve eflitlik ilkesine ayk›r› 

olarak haz›rlad›. 

2003 Bütçe Kanunu tasar›s› TBMM’de genele teflmil edilerek 

kanunlaflt›r›lm›fl olmas›na ra¤men 2004 ve 2005 tasar›lar›n›n gerekçesini 

de¤ifltirmeyi unuttu. Madde metnini de¤ifltirmesine ra¤men gerekçeleri 

2003’ten aynen kopyalayarak ald›. 

‹stanbul ‹l Özel ‹daresi olarak resmen müracaat etmemize ra¤men; 

konuyu BAHUM’a havale ederek ald›¤› görüflü bildirmekle yetindi. 

ADALET BAKANLI⁄I, sorunu hiç sahiplenmedi. 

BAROLAR, konuyu incelemeden Yarg›tay kararlar› do¤rultusunda 

görüfl aç›klad›.


‹CRA HAK‹MLER‹, konuyu yeterince incelemediler. 

Yarg›tay’a ters düflmekten kaç›nd›lar. 

(Konuyu görmüfl ve üstüne gitmemifl iseler; bu hepsinden daha vahim) 

AVUKATLAR, Konuya hukuki de¤il ekonomik yaklaflt›lar. 

Yaln›zca alacakl› vekili olduklar› dosyalar› düflündüler, borçlu vekili 

olduklar› dosyalar› düflünmediler. 

Borçlular›n hukuku aç›s›ndan olaya yaklaflmad›lar. 

AKADEM‹SYENLER, Bu konuyla ilgili her hangi bir akademik 

çal›flmaya rastlamad›k. 

Konunun akademik çevrelerde ele al›nmas› için taraf oldu¤umuz 

dosyalarda ›srarla Üniversiteden bilirkifli istememiz üzerine ‹stanbul 

Üniversitesi’nden seçilen bir profesör Kanunun metnini dikkate almadan 

gerekçesindeki ifadeye göre rapor yazm›fl, sonradan flifahi görüflmemizde 

ise; Yarg›tay öyle diyor fleklinde görüfl aç›klam›flt›r. 

B‹L‹RK‹fi‹LER, Hukuk e¤itimi almam›fl olan; bankac›, icra müdürü 

veya müdür yard›mc›s› s›fatl› bilirkifliler konuyu anlamam›fllard›r. 

Konuyu anlayan ve bize hak veren bir kifli ise, Yarg›tay uygulamas›n›n 

d›fl›nda görüfl beyan etme cesaretini gösterememifltir.

YARGITAY KARARLARI

HUKUK GENEL KURULU 

KARARLARI

YARGITAY HUKUK GENEL KURULU 

E: 2006/3-754 K: 2006/757 T: 29.11.2006 

VAS‹YET BENZER‹ ‹fiLEMLER • M‹RASÇILARIN HAKLARI 

• SAKLI PAY KURALLARI 

Özet: Murisin belirli bir paray› mirasç›s›na 

verilmek üzere üçüncü bir kifliye teslim etmesi, 

üçüncü kiflinin de söz konusu paray› mirasç›ya 

vermesi halinde; ortada vasiyet benzeri bir 

kazand›rma bulundu¤u kabul edilerek, di¤er 

mirasç›lar›n haklar›n›n sakl› pay ilkelerine göre 

korunmas› gerekecektir. 

Taraflar aras›ndaki “Alacak” davas›ndan dolay› yap›lan yarg›lama 

sonunda; Kocaeli 4. Asliye Hukuk Mahkemesi’nce davan›n k›smen 

kabulüne dair verilen 18.05.2004 gün ve 2003/2 E. 2004/197 K. say›l› 

karar›n incelenmesi daval› vekili taraf›ndan istenilmesi üzerine, Yarg›tay 3. 

Hukuk Dairesi’nin 06.12.2004 gün ve 12296 – 13423 say›l› ilam› ile; 

(…A) UYUfiMAZLIK KONUSU OLAY: Muris ‹smet’in satt›¤› kahvehanenin 

bedeli olan 15 bin dolar› Antalya yolculu¤u s›ras›nda dava d›fl› Ali’ye “flayet 

yolda bir fley olursa bu paray› kardeflim Nuri’ye teslim et” diyerek verdi¤i, 

bilahare murisin Kocaeli‘ne döndükten sonra depremde göçük alt›nda 

kalarak ölmesi üzerine sözü edilen paran›n daval›ya teslim edildi¤i 

hususlar›nda bir uyuflmazl›k bulunmaktad›r. 

Murisin davac› ve daval›dan oluflan iki mirasç›s› bulunmaktad›r.Davac› 

davaya konu edilen Ali’ye tevdi edilen para üzerindeki yar› pay›n› (miras 

hissesini) istemifl, mahkemece dava kabul edilmifltir. 

Sorunun çözümlenmesi için afla¤›daki bilgilerin verilmesinde yarar 

görülmüfltür. 

B) ÖLÜMDEN SONRA ETK‹NL‹K KAZANMASI ÖNGÖRÜLEN VEKALET: 

(mandatum post mortem). 

Bu tür vekalet sözleflmesinde görevlendirilen vekilin yapaca¤› ifllemin 

kapsam›, türü ve zaman› saptanmaktad›r. Yap›lacak görevin icras› belirsiz 

bir gelece¤e, ölüm sonras›na ertelendi¤i için sa¤l›kl› bir sa¤lar aras› ifllemin 

varl›¤›ndan kuflku duyulmamal›d›r. 

Gönderen Av. Ertu¤rul SAKAO⁄LU / Kocaeli Barosu


Müvekkilin ölümünden sonra bir ifl görülmesi için vekaletin hukuksal 

niteli¤i, kapsam› ve vasiyeti tenfiz memuru atamas› ile olan karfl›l›kl› 

iliflkileri, ölüme ba¤l› tasarruf flekline tabi olup olmad›¤› hususu çok 

tart›fl›lmal›d›r. Bask›n görüfle göre, müvekkilin ölümünden sonra bir üçüncü 

kifliye karfl›l›ks›z bir kazand›rmada bulunmaya yönelik vekaletin, tenfizi 

ba¤›fllayan›n ölümüne ba¤l› ba¤›fllamaya iliflkin BK m.240/II hükmüne tabi 

tutulmas› gerekti¤i yolundad›r. Böylece bu çeflit bir vekaletin asgari olarak 

ölüme ba¤l› tasarruf fleklinde yap›lmas› gerekecektir. Öyle ki, üçüncü kifliye 

yap›lacak kazand›rmaya iliflkin kay›t, bir sözleflme (vekalet sözlesmesi 

içinde) yer alsa bile, bu sözleflmesel kay›t tek tarafl› bir vasiyete dönüflür 

(Bkz. Tando¤an, Haluk: Borçlar Hukuku, Özel Borç ‹liflkileri, C.II, 3. Bas›, Ank.1987, 

sh.655 ve orada an›lan: Piotet, Guisan, Tuor, Escher, Kocayusuf paflao¤lu, ‹mre, 

O¤uzman, BGE 89 II 87). 

Az›nl›kta kalan görüfle göre ise; ölüme ba¤l› bir kazand›rmaya yönelse 

dahi mandatum post mortem’in ölüme ba¤l› bir tasarruf flekline tabi 

bulunmad›¤›ndan. Örne¤in, Andreas von Tuhr’a göre; “Murisin ölümünden 

sonra mümessil taraf›ndan yap›lacak faydaland›r›c› ifllem, ölüme ba¤l› 

faydaland›r›c› ifllem say›lmak gerekir; bununla beraber, bu faydaland›r›c› 

ifllemler (ölüme ba¤l› tasarruflar) için emredilen flekle tabi de¤ildirler” (Tuhr, 

Andreas von: Borçlar Hukuku’nun Umumi k›smi, C.1-2, çev. Cevat Edege, Ank. 1983, 

sh. 333. Ayr›ca bkz. Tando¤an, sh. 657 ve orada an›lan: Esener, Gürsoy ve Rona 

Serozan: Sa¤lar aras› ‹fllem Yoluyla Ölüme Ba¤l› Kazand›rma, ‹st. 1979 sh. 177, 

178). 

C) ÜÇÜNCÜ K‹fi‹ YARARINA SÖZLEfiME 

aa) Genel olarak: 

Üçüncü kifli yarar›na sözleflme, sözleflmenin taraf› olmayan bir kifliye, 

onun yarar›na bir edim kararlaflt›r›lmas›d›r (bkz. Akyol, fiener: Tam Üçüncü 

fiah›s Yarar›na Sözleflme, ‹st. 1976, sh. 10). 

Üçüncü kifli yarar›na sözleflmede üçüncü kifliye özgü bir hak tan›nm›fl 

olur. Üçüncü kifli, yarar›na kurulan sözleflmeden do¤an hakk›n› derhal, her 

hangi bir irade aç›klamas›na, sözleflmeye kat›lmas›na, kabul aç›klamas›nda 

bulunmas›na, hatta bu durumu bilmesine gerek kalmadan kazan›r. Alacak 

do¤rudan do¤ruya üçüncü kiflinin (daval›n›n) kiflili¤inde do¤ar. Bu durum 

Miras Hukuku’nda mirasç›lar›n terekedeki mallar üzerinde do¤an tam 

haklar› ve zilyediliklerine benzemekte ise de, daval› murisin halefi (ard›l›) 

say›lmamaktad›r (Tuhr, sh.733, Akyol, sh.183). 

Üçüncü kifli (daval›), sözleflmeden do¤an alaca¤› muaccel (ivedi) olur 

olmaz, bunu borçludan (muristen) do¤rudan do¤ruya talep edebilir (Eren, 

Fikret: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, C.III, Ank. 1991, sh 333).

Yarg›tay Kararlar› 1031 

bb) ÖLÜME BA⁄LI ÜÇÜNCÜ K‹fi‹ YARARINA SÖZLEfiME: 

Uyuflmazl›k konusu olaydaki ay›rt edici belirgin özellik, kazand›rma 

lehtar› olarak öngörülmüfl üçüncü kiflinin (daval›n›n) BK m.111 kural› 

anlam›nda somut ve gerçek bir alacak hakk›na kavuflturulmas› (vekalet 

sözleflmesinin bir lehdar kayd›yla pekifltirilmesi) iste¤inin varl›¤›d›r (Bkz. 

Uyuflmazl›k konusu olayla özdefl bir örnek için: Serozan, sh. 180). 

E¤er, miras hukukçular›n›n önderlik etti¤i görüfl dikkate al›nacak 

olursa, miras b›rakan›n ölüm sonras› mal varl›¤› iliflkilerini ancak Miras 

Hukuku’nun (vasiyetname ile veya miras sözleflmesiyle mirasç› nasbi, 

vasiyet, külfet, vak›f gibi) geleneksel düzenlemeleri içerisinde yapabileceklerdir. 

Oysa, ölüme ba¤l› üçüncü kifli yarar›na sözleflme arac›l›¤› ile 

gerçeklefltirilen ölüme ba¤l› kazand›rmalar (sa¤lar aras› ifllem yoluyla) 

pekala geçerli say›labilmelidir. 

BK m.111’de üçüncü kifli yarar›na sözleflmenin tabi olaca¤› flekil 

düzenlenmifl de¤ildir. Bununla birlikte taraflar›n yapmak istedikleri 

sözleflme için Kanun herhangi bir flekli öngörmüflse, bunun üçüncü kifli 

yarar›na yap›lmas› halinde de ayn› flekle uymak gerekir. Temel iliflkisi bir 

vekâlet olmas› durumunda da bu çözüm de¤iflecek de¤ildir. 

ÖLÜME BA⁄LI ÜÇÜNCÜ K‹fi‹ YARARINA SÖZLEfiME: 

Ölüme ba¤l› kazand›rmay› amaçlayan sa¤lar aras› ifllem olup flekle ba¤l› 

olmaks›z›n gerçeklefltirilebilmektedir. Zira hukuksal ifllemi elden geldi¤ince 

kurtar›c› yorum ilkesi ve flekil kurallar›n›n elden geldi¤ince dar tutulup k›yas 

yoluyla yayg›nlaflt›r›lmamas› yolundaki ana kural bu tür yorumu gerektirmektedir. 

(Serozan, sh.69). 

ÖLÜM SONRASINDA ETK‹L‹ YETK‹LEND‹RME, ÜÇÜNCÜ K‹fi‹ YARARINA 

SÖZLEfiME ‹LE BÜTÜNLEfiT‹R‹LM‹fiT‹R (Bkz. Serozan, sh. 180). Böylece ölüme 

ba¤l› üçüncü kifli yarar›na sözleflme arac›l›¤› ile gerçeklefltirilen ölüme ba¤l› 

kazand›rmalar korunup geçerli tutulmufltur. 

C) DE⁄ERLEND‹RME: 

aa) ‹fiLEM‹ GEÇERL‹ KILICI YORUM: 

Bizatihi ölüme ba¤l› tasarruf flekline uyulmam›fl olsa bile taraflar›n bir 

sa¤lar aras› ifllemi kurmak istediklerini ve böyle bir ifllemin ölüme ba¤l› 

tasarruf hükümlerine ba¤lanmas›n›n zorunlu olmad›¤›n› gösterebilir. Kuflku 

durumunda (kazand›r›c› ifllemin sa¤lar aras› ifllem mi yoksa ölüme ba¤l› 

tasarruf mu say›laca¤› sorunun çözümünde) favor negotii (ifllemi kurtar›c›, 

geçerli k›l›c› yorum) ilkesi do¤rultusunda, geçersiz bir ölüme ba¤l› ifllem 

yerine geçerli bir sa¤lararas› ifllemin varl›¤› kabul ed ilmelidir (BGE 99 11 268) 

bb) Hukukumuzda terekeyle ilgili tüm ifllemlerin özellikle ölüme ba¤l› 

kazand›rmalar›n mutlaka miras hukuku ilkelerine göre gerçeklefltirilmesi 

yolunda bir zorunluluk bulunmamaktad›r. Zira, pozitif hukukun belirli bir


amaca ulaflmak üzere birden fazla hukuki yolu yurttafllar›n önüne açt›¤› 

olas›l›klarda, yurttafllar›n bu yollardan mutlaka birisini kullanmalar› 

kendilerinden beklenemez. Gerçekten de ölüme ba¤l› ba¤›fllama hakk›nda 

k›yasen ölüme ba¤l› tasarruf hükümlerinin uygulanmas›n› öngören BK m. 

240/II kural›n›, ölüme ba¤l› kazand›rmay› amaçlayan üçüncü kifli yarar›na 

sözleflme dahil ölüm sonras›nda etkili vekalet ve temsil yetkisi sa¤lama 

ifllemleri BK m.240/II aç›s›ndan de¤erlendirilemez. 

cc ) Muris, kazand›r›lacak de¤eri (15 bin dolar›) sa¤l›¤›nda arac› kifliye 

(Ali’ye) devretmifl; Ali’de (arac› kifli) 15 bin dolar› kendi malvarl›¤›ndan 

daval›ya intikal ettirmifltir. 

Miras b›rakan›n terekesinden bir kazand›rma söz konusu de¤ildir. 

Ölüme ba¤l› üçüncü kifli yarar›na bir sözleflme gündemdedir. Gerçekten de 

(ancak) arac›s›z kazand›rmalar, ölüme ba¤l› ba¤›fllama kavram› ve dolay›- 

s›yla BK m.240 kural› çerçevesi içinde toplanabilecek kazand›rmalard›r. Bu 

nedenle arac›l› kazand›rmalar, ölüme ba¤l› ba¤›fllama kavram› ve BK m.240 

kural› d›fl›nda tutularak, ayr› bir çat› alt›na sokulmal›d›r (Bkz. Serozan, sh. 

44.195, 215 ve 216). 

dd) fiu varki, münferit kazand›rman›n beraberinde getirdi¤i menfaatler 

çat›flmas›nda tereke ilgililerin (davac›n›n) ç›kar› ile kazand›rmada bulunan 

kiflinin (miras b›rakan›n) ç›kar›n› tutarl› bir biçimde uyumlu bir hale getirmek 

gerekir. Ayn› sonuç, ölüme ba¤l› üçüncü kifli yarar›na sözleflme içinde 

geçerlidir. Burada da hem ölüme ba¤l› kazand›rman›n amac›na ulaflmas›na 

yard›mc› olmak üzere sa¤lar aras› ifllem hükümleri, hem de tereke ilgililerini 

(davac›y›) bu kazand›rma türünün beraberinde getirebilece¤i sak›ncalar›na 

karfl› koruyucu Miras Hukuku’nun öncelikler düzeni birlikte uygulanmal›d›r. 

Öyle ki, bir yandan hukuksal ifllemin geçerlili¤ini kurtar›rken, öte yandan 

tereke ilgililerinin (davac›n›n) ç›karlar›n› da kollayan bir çözüm yolu 

benimsenmelidir. 

Çat›flan menfaatleri adaletli ve uyumlu bir biçimde düzenleyen, miras 

b›rakan›n son dileklerine uyan ve tereke ilgililerinin ç›karlar› da gözetip 

kollanmal›d›r. 

O halde, sakl› payl› mirasç›lar yarar›na kazand›rman›n tenkisine 

öncelikle bu tur kazand›rmalardan bafllanmal›d›r (TMK m.563/570). 

Öte yandan, miras b›rakan›n ivazl› sa¤lar aras› ifllem alacaklar›n›n 

hakk› bu tür kazand›r›c› ifllem alacakl›lar›n›n hakk›n›n önünde yer alacakt›r 

(TMK m.603/1) Önce murisin alacakl›lar› tatmin edilecek, ancak geriye bir 

fley kal›rsa ölüme ba¤l› kazand›rmalar terekeden yerine getirilecektir. 

D ) SONUÇ: 

Uyuflmazl›k konusu sözleflmede daval›ya karfl› gerçeklefltirilen 

kazand›rma, vasiyet benzeri kendine özgü bir kazand›rmad›r; yoksa


daval›n›n kabulünü gerektiren bir ba¤›fllama de¤ildir. O nedenledir ki ifllem 

flekle ba¤l› tutulmam›flt›r. 

Bu böyle olmakla birlikte, davac›n›n (murisin) alacaklar›n›n ve sakl› payl› 

mirasç›lar›n›n bu ivazs›z ve flekilsiz kazand›rman›n risklerine karfl› maddi 

aç›dan korunmalar› gerekmektedir. (KRAUSKOPF, Der Vertrag zugunstenritter, 

Dritter, Friborg, 2000, -tez- N.1678 vd; Serozan,Miras Hukuku, ‹radi Mirasç›l›k, 

sh.200 ). Kald› ki TMK 567 kural› da üçüncü kifli yarar›na ölüme ba¤l› hayat 

sigortalar› konusunda böylesine uzlaflt›r›c› bir yaklafl›m› seçmifltir. 

Mahkemece yukar›daki ilkeler dikkate al›nmaks›z›n yaz›l› flekilde 

hüküm kurulmas› do¤ru görülmemifltir. 

Kabule göre, reddedilen k›s›m üzerinde daval› yarar›na vekalet ücreti 

taktir edilmemesi de usul ve kanuna ayk›r› bulunmufltur. 

Bu itibarla yukar›da aç›klanan esaslar göz önünde tutulmaks›z›n yaz›l› 

flekilde hüküm tesisi isabetsizdir…) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri 

çevrilmekle, yeniden yap›lan yarg›lama sonunda, mahkemece önceki 

kararda direnilmifltir. 

TEMY‹Z EDEN: Daval› vekili 

HUKUK GENEL KURULU KARARI 

Hukuk Genel Kurulu’nca incelenerek direnme karar›n›n süresinde 

temyiz edildi¤i anlafl›ld›ktan ve dosyadaki ka¤›tlar okunduktan sonra gere¤i 

görüflüldü: 

Taraflar›n karfl›l›kl› iddia ve savunmalar›na, dosyadaki tutanak ve 

kan›tlara, bozma karar›nda aç›klanan gerektirici nedenlere göre, Hukuk 

Genel Kurulu’nca da benimsenen Özel Daire bozma karar›na uyulmak 

gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya ayk›r›d›r. Bu nedenle 

direnme karar› bozulmal›d›r. 

SONUÇ: Daval› vekilinin temyiz itirazlar›n›n kabulü ile, direnme 

karar›n›n Özel Daire bozma karar›nda gösterilen nedenlerden dolay› 

HUMK’un 429 maddesi gere¤ince BOZULMASINA, istek halinde temyiz 

peflin harc›n›n geri verilmesine, 29.11.2006 gününde oyçoklu¤u ile karar 

verildi.



E: 2008/4-326 K: 2008/325 T: 16.04.2008 

MADD‹-MANEV‹ TAZM‹NAT DAVASI • ZAMANAfiIMI SÜRES‹ 

• UZAMIfi ZAMANAfiIMI 

(TCK (765 SK) m.102/4, 103, 104; BK m.41, 60) 

Özet: Zarar›n veya failin uzam›fl 

zamanafl›m› süresinin bitmesinden sonra 

ö¤renildi¤i durumlarda; tazminat talebi, 

ö¤renme tarihinden itibaren 2918 Say›l› 

Kanun’un 109. maddesindeki, iki y›ll›k 

zamanafl›m› süresine tabidir, ö¤renme 

tarihinden itibaren yeni bir uzam›fl (somut 

olaydaki gibi befl y›ll›k) zamanafl›m› süresi 

ifllemez. 

...›slah yoluyla art›r›lan maddi tazminat 

tutar› yönünden zamanafl›m› gerçekleflmifltir. 

Taraflar aras›ndaki “Maddi ve Manevi Tazminat” davas›ndan dolay› 

yap›lan yarg›lama sonunda; Üsküdar Asliye 3. Hukuk Mahkemesi’nce 

davan›n kabulüne dair verilen 07.12.2004 gün ve 1999/1045 – 2004/481 

say›l› karar›n incelenmesi daval›lar vekili taraf›ndan istenilmesi üzerine, 

Yarg›tay 4. Hukuk Dairesi’nin 14.11.2006 gün ve 2005/10112- 

2006/12226 say›l› ilam› ile: 

(“......1-Dosyadaki yaz›lara, karar›ndayand›¤› kan›tlarla yasaya uygun 

gerektirici nedenlere, özellikle delillerin de¤erlendirilmesinde bir isabetsizlik 

görülmemesine göre daval›lar›n afla¤›daki bendin kapsam› d›fl›nda kalan 

temyiz itirazlar› reddedilmelidir. 

2- Daval›lar›n di¤er temyiz itirazlar›na gelince; dava, trafik kazas› 

sonucu yaralanma nedeniyle maddi ve manevi tazminat istemine iliflkindir. 

Mahkemece davan›n k›smen kabulüne karar verilmifl, hüküm daval›lar 

taraf›ndan temyiz olunmufltur. 

Davaya konu olay 13.01.1996 tarihinde gerçekleflmifltir. Eldeki dava ise 

22.11.1999 gününde aç›lm›fl ve 2.000.000.000.-TL. maddi tazminat hüküm 

alt›na al›nmas› istenilmifltir. Yarg›lama s›ras›nda 25.02.2004 tarihli dilekçe 

ile bilirkifli taraf›ndan bildirilen miktar itibariyle dava konusu 

19.485.911.250 TL. olarak ›slah edilmifl ve mahkemece de bu miktara 

Gönderen: Av. Muzaffer SARI


hükmedilmifltir. Islah her ne kadar önceden aç›lan bir davadaki isteklerin 

somut olayda oldu¤u gibi fazla›n› içeren bir talep ise de; daha önce aç›lan 

dava ile ›slah edilen bölüm yönünden zamanafl›m› kesilmifl olmaz. Daval›, 

›slah edilen k›s›m ile ilgili olarak zamanafl›m› savunmas›nda bulunmufltur. 

Islah tarihi itibariyle zamanafl›m› süresinin dolmufl oldu¤u da 

anlafl›lmaktad›r. O halde ›slah edilen bölüm yönünden zamanafl›m› 

nedeniyle davan›n reddi gerekirken istemin tümünün kabulü do¤ru 

görülmemifl ve bozmay› gerektirmifltir...”) gerekçesiyle bozularak dosya 

yerine geri çevrilmekle, yeniden yap›lan yarg›lama sonunda, mahkemece 

önceki kararda direnilmifltir. 

TEMY‹Z EDEN: Daval›lar vekili 





Dava, yaralanma ile sonuçlanan trafik kazas› nedeniyle maddi ve 

manevi tazminat istemine iliflkindir. 

Davac› Muzaffer vekili, 13.01.1996 tarihinde yaya olarak yolun 

karfl›s›na geçmek isteyen davac›ya, daval› Nurettin’in kulland›¤› arac›n 

çarparak yaralanmas›na neden oldu¤unu, sonuçta davac›n›n S. Devlet 

Hastanesi’nce düzenlenen 16.09.1999 tarihli rapora göre %51 oran›nda 

sakat kald›¤›n›, olayda tüm kusurun daval›da oldu¤unu, kaza nedeniyle 

davac›n›n aylarca çal›flamad›¤›n›, yeflil kart almak zorunda kald›¤›n›, olay›n 

yaralamal› trafik kazas› niteli¤inde olmas› nedeniyle befl y›ll›k zamanafl›m› 

süresine tabi bulundu¤unu ileri sürerek, maddi tazminat miktar› 

yönünden fazlaya ait talep ve dava hakk› sakl› kalmak kayd›yla, flimdilik iki 

milyar TL. maddi ve üç milyar TL. manevi tazminat olmak üzere toplam befl 

milyar TL. tazminat›n olay tarihinden itibaren faiziyle birlikte daval›dan 

tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmifl; yarg›lama s›ras›nda maddi 

tazminat talebini ›slah yoluyla 19.485.911.250.-TL’ye yükseltmifltir. 

Daval›lar (Nurettin’in mirasç›lar›) ‹kbal ve arkadafllar› vekili, kazan›n 

meydana gelmesinden kusurun, trafik ›fl›¤› ve trafik polisi bulunmayan bir 

yerde yolun karfl›s›na geçmeye çal›flan davac›da oldu¤unu, o nedenle 

tazminat istemeyece¤ini, istenilen miktar›n da fahifl bulundu¤unu cevaben 

bildirmifl; 03.03.2004 günlü dilekçesinde ise, 2918 S.K.’n›n 109. ve 

TCK’n›n 102/4. maddeleri uyar›nca olayda befl y›ll›k uzam›fl zamanafl›m›n›n 

geçerli bulundu¤unu, bu hususun dava dilekçesinde de ifade 

edildi¤ini, olayn 13.01.1996 tarihinde meydana geldi¤ini, aradan yaklafl›k 

sekiz y›ll›k bir sürenin geçti¤ini, bu durum karfl›s›nda ›slah dilekçesiyle


talep edilen miktar yönünden zamanafl›m› süresinin doldu¤unu belirtmifl 

ve zamanafl›m› definde bulunmufltur. 

Yerel Mahkeme; Karayollar› Trafik Kanunu’nun 109. maddesi uyar›nca 

olayda uzam›fl ceza zamanafl›m›n›n uygulanmas› gerekti¤ini, olay tarihinde 

yürürlükte bulunan 765 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun102/4. maddesine 

göre uygulanacak ceza zamanafl›m› süresinin befl y›l oldu¤unu, davac›n›n 

yaras›n›n süreç içerisinde geliflme gösterdi¤ini, S. Devlet Hastanesi Sa¤l›k 

Kurulu’nun 21.09.1999 tarih ve 1999/549 no’lu raporuna göre maluliyet 

oran› %51 iken, H. Numune Hastanesi Sa¤l›k Kurulu taraf›ndan düzenlenen 

02.02.2000 tarihli raporda maluliyet oran›n›n %56 olarak 

belirlendi¤ini, Adli T›p Kurumu 3. ‹htisas Kurulu’nun 18.04.2001 günlü 

raporunda ise %13 oran›nda meslekte kazanma gücünü kaybetti¤inin 

aç›kland›¤›n›, haks›z eylemin etkileri devam etti¤i sürece zamanafl›m›ndan 

söz edilemeyece¤ini, davac›n›n maluliyet oran› ile arar›n kapsam›n› ancak 

Adli T›p Kurumu raporu ile ö¤renmifl olaca¤›ndan, zamanafl›m›n›n Adli T›p 

Kurumu raporunun tarihinden itibaren hesaplanmas› gerekti¤ini, bu 

durumda ise ›slah ile istenilen tazminat bölümü yönünden zamanafl›m› 

süresinin dolmad›¤›n› gerekçe göstererek, kusur oranlar›na ve tazminat 

hesab›na iliflkin bilirkifli raporlar›n› esas almak suretiyle davan›n k›smen 

kabulüne, 19.495.911.250.-TL. maddi, 1.000.000.000.-TL. manevi tazminat›n 

13.01.1996 olay tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte 

daval›lardan müteselsilen tahsiline, fazlaya iliflkin istemin reddine karar 

vermifl; daval›lar vekilinin temyizi üzerine Özel Daire metni yukar›da 

bulunan ilamla karar› bozmufl; Yerel Mahkeme, gerekçesinini tekrar ederek 

önceki karar›nda direnmifltir. 

Yarg›lama s›ras›nda ölen daval› Nurettin yönetimindeki minibüsün, 

13.01.1996 günü, yaya olarak yolun karfl›s›na geçmekte olan davac›ya 

çarpt›¤› ve yaralanmas›na neden oldu¤u çekiflmesizdir. Görülmekte olan 

dava 22.11.1999 tarihinde aç›lm›fl; dava dilekçesinde fazlaya iliflkin hak 

sakl› tutulmak suretiyle iki milyar TL. maddi ve befl milyar TL. manevi 

tazminat›n tahsili istenilmifl, tazminat hesab› konusundaki 05.02.2004 

tarihli bilirkifli raporunun sunulmas›ndan sonra, davac› vekili 25.02.2004 

tarihli ›slah dilekçesiyle maddi tazminat talebini 19.485.911.250.-TL. 

olarak ›slah etmifl; daval› vekili, ›slah yoluyla talep edilen miktar yönünden, 

usulune uygun flekilde zamanafl›m› definde bulunmufltur. 

Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuflmazl›k, ›slah yoluyla talep 

edilen maddi tazminat bölümü yönünden zamanafl›m› gerçekleflmifl olup 

olmad›¤› noktas›nda toplanmaktad›r. 

Olaydan sonra davac› hakk›nda S. Devlet Hastanesi’nce düzenlenen 

21.09.1999 gün ve 4664 say›l› sa¤l›k kurulu raporunda, davac›n›n mevcut 

durumunun ifl ve gücüne %51 oran›nda mani oldu¤u belirtilmifl; H.


Numune Hastanesi’nce düzenlenen 02.02.2000 gün ve 614/E-38 no’lu 

(özürlüler için) sa¤l›k kurulu raporunda, sakat iflçi olarak çal›flabilece¤i, 

özür grubuna göre çal›flma gücünde %56 oran›nda kay›p bulundu¤u 

aç›klanm›flt›r. Adli T›p Kurumu 3. ‹htisas Kurulu’nca düzenlenen 

18.04.2001 gün ve 1769 no’lu raporda ise, davac›n›n %13 oran›nda 

meslekte kazanma gücünden kaybetmifl oldu¤u yönünde görüfl 

bildirilmifltir. 

Somut olayda, davac›n›n u¤rad›¤› zarar›n kapsam›n›n Adli T›p Kurumu 

3. ‹htisas Kurulu’nca düzenlenen 18.04.2001 tarihli raporuyla belirlendi¤i 

ve davac›n›n bu rapor içeri¤inin 11.09.2001 günlü oturumda elden yap›lan 

tebli¤ üzerine ö¤renmifl oldugu daval› taraf›nda kabulündedir. 

Bu noktada, trafik kazalar›ndan do¤an maddi zarralar›n tazmini 

istemiyle aç›lan davalarda zamanafl›m› konusuna iliflkin olarak, yasal 

durum ve yerleflik uygulamaya egemen ilkeler hakk›nda flu genel 

aç›klamalar›n yap›lmas›nda yarar görülmüfltür. 

Somut olayda oldu¤u gibi, trafik kazas› sonucunda bir kimsenin 

yaralanmas›na neden olunmas›, ona karfl› ifllenmifl bir haks›z fiil niteli¤indedir. 

Borçlar Kanunu’nun 41. maddesinde genel olarak haks›z fiil tan›mlanm›fl, 

60. maddesinde de, haks›z fiilden zarar görenin, bundan 

kaynaklanan zarar›n›n tazmini istemiyle açaca¤› davan›n, zarar› ve faili 

ö¤rendi¤i tarihten itibaren bir ve her halde haks›z fiil tarihinden itibaren on 

y›ll›k zamanafl›m› süresine tabi bulundu¤u belirtilmifltir. Buna karfl›l›k, 

2918 say›l› Karayollar› Trafik Kanunu’nun 109. maddesinin ilk f›kras›nda, 

yine bir haks›z fiil niteli¤indeki trafik kazalar›ndan do¤an tazminat 

taleplerinin tabi bulunaca¤› zamanafl›m› süresi yönünden Borçlar 

Kanunu’nun 60. maddesindeki düzenlemeden farkl›, özel bir hüküm 

getirilmifl; an›lan hükümdeki bir y›ll›k zamanafl›m› süresi, bu tür tazminat 

davalar› yönünden iki y›l olarak düzenlenmifltir. Ayn› maddenin ikinci 

f›kras›nda ise, davan›n cezay› gerektiren bir eylemden do¤mas› ve Ceza 

Kanunu’nun bu eylem için daha uzun bir zamanafl›m› süresi öngörmesi 

halinde, bu sürenin, maddi tazminat talebiyle aç›lacak davalar için de 

geçerli olaca¤› hükme ba¤lanm›flt›r. 

Görüldü¤ü üzere, Borçlar Kanunu’nun 60. ve 2918 say›l› Karayollar› 

Trafik Kanunu’nun 109/2. maddesindeki düzenlemeler, zamanafl›m› 

süresinin bafllang›c› yönünden birbirine paraleldir. Aralar›ndaki tek fark, 

zamanafl›m› süresinin trafik kazalar›ndan do¤an tazminat talepleri 

bak›m›ndan bir y›l yerine, iki y›l olarak öngörülmesidir. 

2918 Say›l› Kanun’un 109/2 maddesindeki düzenlemenin gözden 

kaç›r›lmamas› gereken yönü, ceza kanununa öngörülen daha uzun 

zamanafl›m› (uzam›fl zamanafl›m›) süresinin tazminat talebiyle aç›lacak 

davalar için de geçerli olabilmesinin, sadece eylemin Ceza Kanunu’na göre


suç say›lmas› kofluluna ba¤lanm›fl bulunmas›d›r. Eylemin Ceza 

Kanunu’nda suç say›lm›fl olup olmad›¤›, kural olarak hukuk hakimince 

belirlenecektir. Söz konusu hüküm, ceza zamanafl›m›n›n uygulanabilmesi 

için, sadece eylemin ayn› zamanda br suç oluflturmas›n› yeterli görmekte; 

fail hakk›nda mahkumiyet karar›yla sonuçlanm›fl bir ceza davas›n›n varl›¤›, 

hatta böyle bir ceza davas›n›n aç›lmas› ya da zarar görenin o davada 

tazminat yönünden bir talepte bulunmufl olmas› koflulu aranmamaktad›r. 

Ceza davas›n›n aç›ld›¤› hallerde, san›¤›n mahkumiyet karar›ndan önce veya 

sonra ölmüfl olmas› da sonuca etkili de¤ildir. Yine söz konusu hükümde, 

ceza zamanafl›m›n›n uygulanmas› bak›m›ndan, sürücü ve di¤er sorumlular 

(örne¤in iflleten) aras›nda bir ay›r›m da yap›lmam›fl; böylece kural›n 

bunlar›n tümü için geçerli oldu¤u öngörülmüfltür. 

Ceza Kanunu’nda öngörülen daha uzun zamanafl›m› (uzam›fl 

zamanafl›m›) süresi, her halde olay tarihinden itibaren ifllemeye bafllar; 

sürenin ifllemeye bafllamas› için, zarar görenin zarar› ve onun failini 

ö¤renmesi koflulu aranmaz. Ancak veya onun faili, uzam›fl zamanafl›m› 

süresinin bitmesinden sonra ö¤renilmifl ise; davan›n ö¤renme tarihinden 

itibaren, 2918 Say›l› Kanun’un 109. maddesindeki iki y›ll›k süre içerisinde 

aç›lmas› gerekir. 

Öte yandan, uzam›fl zamanafl›m›, suç say›lan eylemin failinin, tazminat 

davas›n›n aç›lmas›ndan önce veya davan›n görülmesi s›ras›nda ölmüfl 

oldu¤u durumlarda, mirasç›lar› bak›m›ndan da uygulan›r. 

Bu genel aç›klamalardan sonra somut olaya dönüldü¤ünde: 

Görülmekte olan davadaki tazminat isteminin dayand›r›ld›¤› eylemin, 

ayn› zamanda olay tarihinde yürürlükte bulunan 765 say›l› Türk Ceza 

Kanunu’nun 456. maddesi çerçevesinde müessir fiil suçunu da 

oluflturdu¤u; yaralanman›n derecesi ve an›lan hükümdeki cezan›n tür ve 

miktar› itibariyle, somut olayda 2918 say›l› Karayollar› Trafik Kanunu’nun 

109/2. maddesi uyar›nca, tazminat istemi bak›m›ndan, 765 say›l› Türk 

Ceza Kanunu’nun 102/4. maddesinde öngörülen befl y›ll›k zamanafl›m› 

süresinin uygulanmas› gerekti¤i aç›kt›r. Esasen, bu konuda Yerel 

Mahkeme ile Özel Daire aras›nda bir uyuflmazl›k da bulunmamaktd›r. 

Uyuflmazl›k, söz konusu befl y›ll›k sürenin hangi tarihten itibaren 

bafllayaca¤› noktas›ndad›r. 

Yukar›da belirtildi¤i üzere, uzam›fl zamanafl›m› süresi olay tarihinden 

itibaren ifllemeye bafllar. Bu kurral›n dayana¤›, somut olay bak›m›ndan 

765 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun 103. maddesindeki “Müruruzaman›n 

bafllang›c› tamamiyle icra olunmufl cürüm ve kabahatler hakk›nda fiilin 

vukuu gününden...... itibar olunur” hükmüdür. Öte yandan, ayn› Kanunun 

104. maddesinde zamanafl›m›n›n kesildi¤i haller için salt ceza davalar›


yönünden öngörülen ‘yar› oran›nda uzama’ kural›, hukuk davalar›nda 

uygulanamaz. 

Aç›klanan bu duruma göre; 

Görülmekte olan davadaki tazminat isteminin dayand›r›ld›¤› trafik 

kazas› 13.01.1996 günü meydana gelmifl; dava 22.11.1999 tarihinde; yani 

2918 say›l› Karayollar› Trafik Kanunu’nun 109/1. maddesinde öngörülen 

iki y›ll›k sürenin bitiminden sonra ve ancak ayn› maddenin ikinci maddesi 

uyar›nca uygulanmas› gereken befl y›ll›k uzam›fl zamanafl›m› süresinin 

dolmas›ndan önce, dolay›s›yla da süresi içerisende aç›lm›flt›r. 

Eldeki davada, davac›n›n olay nedeniyle u¤rad›¤› zarar›n›n kapsam›n›, 

Adli T›p Kurumu 3. ‹htisas Kurulu’nun buna iliflkin 18.04.2001 tarihli 

raporunun tebli¤ edildi¤i 11.09.2001 günlü oturumda ö¤renmifl oldu¤u, 

taraflar aras›nda çekiflmesizdir. Bu ö¤renme tarihi itibariyle, befl y›ll›k 

uzam›fl zamanafl›m› süresi dolmufltur. 

Yukar›da de¤inildi¤i gibi, zarar›n veya failin uzam›fl zamanafl›m› 

süresinin bitmesinden sonra ö¤renildi¤i durumlarda, tazminat talebi, 

ö¤renme tarihinden itibaren 2918 Say›l› Kanun’un 109. maddesindeki 

ikiy›ll›k zamanafl›m› süresine tabidir; ö¤renme tarihinden itibaren yeni bir 

uzam›fl (somut olaydaki gibi befl y›ll›k) zamanafl›m› süresi ifllenmez. Buna 

göre uzam›fl zamanafl›m› süresi içerisinde aç›lan ve fazlaya iliflkin hakk›n 

sakl› tutuldu¤u eldeki davada, davac›, maddi tazminat talebini ›slah 

yoluyla en geç 11.09.2003 tarihine kadar art›rabilecekken, ›slah 

konusundaki dilekçesini zamanafl›m› süresinin bitiminden çok sonra 

25.02.2004 tarihinde vermifl; daval› taraf da, süresi içerisinde ve usulüne 

uygun flekilde, ›slahla art›r›lan tutarla s›n›rl› olarak zamanafl›m› definde 

bulunmufltur. 

Hal böyle olunca, ›slah yoluyla art›r›lan maddi tazminat tutar› 

yönünden zamanafl›m›n›n gerçekleflmifl oldu¤unun kabülü ve ›slaha konu 

talep bölümünün zamanafl›m› nedeniyle reddine karar verilmesi gerekir. 

Yerel Mahkemece, Özel Dairenin ayn› gerekçeye dayal› bozma ilam›na 

uyulmas› gerekirken, olaya ve hukuksal duruma uygun düflmeyen 

gerekçeyle önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya ayk›r›d›r. Direnme 

karar› bu nedenle bozulmal›d›r. 

SONUÇ: Daval›lar vekilinin temyiz itirazlar›n›n kabulü ile, direnme 

karar›n›n yukar›da ve Özel Daire bozma karar›nda gösterilen nedenlerden 

dolay› HUMK’un 429. maddesi gere¤ince BOZULMASINA, istek halinde 

temyiz peflin harc›n›n geri verilmesine, 16.04.2008 gününde oybirli¤iyle 

karar verildi.



E: 2008/4-655 K: 2008/664 T: 05.11.2008 

USUL ‹fiLEMLER‹ • KES‹N SÜREN‹N KOfiULLARI 

Özet: Kesin süreye iliflkin ara karar›nda, 

yap›lmas› gereken ifllerin neler oldu¤unun ve 

her ifl için ne miktar ücret yat›r›laca¤›n›n 

belirtilmesi, özellikle tan›nan sürenin yeterli ve 

elveriflli olmas›, ayr›ca kesin süreye uyulmamas›n›n 

yapt›r›mlar› ay›r›m yap›lmadan aç›klanmas› 

gereklidir. 

“Bilirkifli ücretinin yat›r›lmas›” fleklindeki 

genel ifadeyle verilmifl olan kesin sürenin usul 

ve yasaya uygun bir “kesin süre” oldu¤undan 

söz edilemez. 

Taraflar aras›ndaki "Tazminat" davas›ndan dolay› yap›lan yarg›lama 

sonunda; Pendik Asliye 1. Hukuk Mahkemesi’nce davan›n reddine dair 

verilen 25.10.2005 gün ve 2004/119-2005/457 say›l› karar›n incelenmesi 

davac› vekili taraf›ndan istenilmesi üzerine, Yarg›tay 4. Hukuk Dairesi’nin 

08.03.2007 gün ve 2006/4620-2007/2912 say›l› ilam› ile; 

“(...Dava, trafik kazas› sonucu yaralanma nedeniyle maddi ve manevi 

tazminat istemine iliflkindir. Mahkemece, kesin süreye uyulmad›¤› gerekçesi 

ile dava reddedilmifltir. Karar, davac› taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

Mahkemece, taraflar›n istemi üzerine kusur oranlar› hakk›nda bilirkifli 

incelemesi yapt›r›lmas›na karar verilmifl ve 19.07.2005 günlü oturumda; 

"...bilirkifli ücretini yat›rmas› için bir ay kesin mehil verilmesine, 

yapmad›¤›nda talebinden sarfinazar etmifl say›laca¤›n›n ihtar›na (ihtarat 

yap›ld›)..." biçiminde ara karar› verilmifltir. 

HUMK'un 163. maddesi hükmüne göre; kesin mehil sebebiyle bir hakk›n 

düflmüfl say›labilmesi icin kesin süreye konu olan ifllerin yap›lmas› icin 

gerekli olan giderlerin ara karar›nda aç›kca belirtilmifl olmas›, süreye konu 

iflin süre verilen taraf›n gücü dahilinde bulunmas› ve kesin süreye 

uyulmamas› durumunda kesin süre verilen taraf›n nas›l bir ifllemle 

karfl›laflaca¤›n›n aç›k bir flekilde anlat›lmas› gerekir. 

Mahkemece, kesin süreye iliflkin verilen ara kararda; bilirkifli ücretinin 

miktar ve bu ücretin yat›r›lmas› için verilen kesin süreye uyulmamas›n›n 

hukuki sonuclar› aç›kça anlat›lmam›flt›r. Kesin süreye iliflkin ara karar›, 

HUMK'un 163. maddesine uygun de¤ildir. fiu durumda usul ve yasaya


uygun olmayan kesin süre nedeniyle davan›n reddedilmifl olmas› do¤ru 

görülmemifltir. 

Öte yandan dava konusu olay nedeniyle aç›lan kamu davas›nda Adli 

T›p Trafik ‹htisas Dairesi’nden rapor al›nm›fl olup bu raporda belirlenen 

kusur oranlar›n›n olay›n olufluna uygun oldu¤u da anlafl›lm›flt›r. Yukar›da 

aç›klanan nedenle ve ceza dosyas›nda al›nan Adli T›p Trafik ihtisas Dairesi 

raporu nazara al›nmadan yan›lg›l› gerekçe ile yaz›l› flekilde hüküm kurulmufl 

olmas› bozmay› gerektirmifltir...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri 

çevrilmekle, yeniden yap›lan yarg›lama sonunda, mahkemece önceki 


Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme karar›n›n süresinde 

temyiz edildi¤i anlafl›ld›ktan ve dosyadaki ka¤itlar okunduktan sonra gere¤i 


Davac› vekili; daval›lardan Fehmi'nin, di¤er daval› Mehmet'e ait 

otomobil ile seyrederken müvekkiline çarparak yaralanmas›na sebebiyet 

verdi¤ini ve olayda tüm kusurun dikkatsiz ve afl›r› h›zl› araç kullanan 

daval›da oldu¤unu ileri sürerek, fazlaya iliflkin haklar› sakl› kalmak 

kayd›yla 3.000.000.000.-TL. manevi ve 3.000.000.000.-TL. maddi olmak 

üzere toplam 6.000.000.000.-TL. tazminat›n yasal faiziyle birlikte 

daval›lardan müfltereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep 

ve dava etmifltir. 

Daval›lar vekili; kaza sebebi ile müvekkillerine atfedilebilecek her hangi 

bir kusur bulunmad›¤›n› savunarak, davan›n reddine karar verilmesini 

cevaben bildirmifltir. 

Mahkemenin, "Taraflar›n kusur oranlar›n›n tespiti için bilirkifli 

incelemesi yapt›r›lmas›na karar verilmesinden sonra 18.05.2005 tarihli 

oturumda davac› vekilinden bilirkifli ücretini yat›rmas›n›n istenildi¤i, bilirkifli 

ücretini yat›rmayan davac› vekiline takip eden 19.07.2005 tarihli oturumda 

bir ay kesin mehil verilmesine ra¤men, bu süre içinde de bilirkifli ücretinin 

karfl›lanmad›¤›, dolay›s›yla davac› taraf›n talebinden vazgeçmifl say›laca¤› 

ve davan›n halli için bilirkifli düflüncesine baflvurulmas›n›n zaruri oldu¤u" 

gerekçesiyle "Usul yönünden davan›n reddine" dair verdi¤i karar, Özel 

Dairece yukar›da yaz›l› gerekçeyle bozulmufl, Yerel mahkemece önceki 


Bilindi¤i gibi; bir davada taraflar›n bilirkifli incelemesi yap›lmas›na 

iliflkin talebinin mahkemece kabul edilmesi halinde, efl söyleyiflle bilirkifli 

incelemesi yapt›r›lmas›na karar verilmesi durumunda; bu karar›nda, 

bilirkifli incelemesi isteyen tarafa, bilirkifli giderlerini, özellikle bilirkifli 

ücretini mahkeme veznesine yat›rmas› için bir süre verilir. Taraf bu süre 

içinde bilirkifli giderlerini ödemezse, mahkeme kendisine ikinci bir süre 

verir ve bu süre kesindir (HUMK m.163 c.4-6); bu kesin süre içinde de


bilirkifli giderlerini ödemezse, bilirkifli incelemesi talebinden vazgeçmifl 

say›l›r (HUMK m.414 c.2). Bu halde, bilirkifli incelemesi yap›lmas›n› isteyen 

taraf davac› ise, iddias›n› ispat edemedi¤inden, davan›n reddi gerekir. 

Burada önemle vurgulanmal›d›r ki; bilirkifli incelemesi yap›lmas›n› 

isteyen taraf›n kesin süre icinde bilirkifli giderlerini yat›rmam›fl olmas› 

nedeniyle bu talebinden vazgeçmifl say›labilmesi için, mahkemenin bilirkifli 

incelemesi yap›lmas›na iliflkin karar›nda ve ikinci defa süre verirken, 

bilirkiflinin isim olarak belirlenmesi, tebligat masraf›n›n gösterilmesi ve 

özellikle bilirkifli ücretinin aç›k bir flekilde belirtilmesi ve tarafa bildirilmesi 

gerekti¤i kuflkusuzdur. Salt, bilirkifli giderlerinin yat›r›lmas› gibi genel bir 

ifade ile veya aç›k olmayan, noksan bir kararla verilen kesin süreye 

uyulmam›fl olmas›, taraf›n bilirkifli incelemesi yap›lmas› talebinden 

vazgeçmifl say›lmas› için yeterli de¤ildir. 

Nitekim; Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu’nun 22.11.1972 gün E: 8/832, 

K: 935; 26.02.1975 gün E: 1972/l-1273 K: 1975/258; 18.02.1983 gün 

E:1980/l-1284 K:1983/141; 30.12.1992 gün E:1992/16-666 K:1992/769; 

26.12.2001 gün E:2001/2-1112 K:2001/1161; 01.05.2002 gün 

E:2002/20-393 K:2002/337; 12.06.2002 gün E;2002/2- 473 K:2002/483; 

07.05,2003 gün E:2003/ll-319 K:2003/335; 30.04.2008 gün E:2008/12- 

344 K:2008/337 say›l› ilamlar›nda, mahkemelerin gerek Maddi Hukuka ve 

gerekse Usul Hukukuna iliflkin hak düflürücü ara kararlar›n›n hiçbir 

duraksamaya yer vermeyecek biçimde aç›k olmas› ve sonuçlar›n›n s›fat› ne 

olursa olsun ilgilisine bildirilmesinin zorunlu oldu¤u, ilkesi vurgulanm›flt›r. 

K›saca; Hukuk Usulu Muhakemeleri Kanunu'nun 414. maddesi 

uyar›nca mahkemece verilen keflif karar›nda ve bilirkifli dinlenmesinde, 

bilirkifli ücreti, bilirkifli baflka mahkemede dinlenecek ise dosyan›n talimat 

mahalline gidifl gelifl ücreti, bilirkifliye tebligat ücreti, bilirkifli dinlenmesi 

s›ras›nda taraflar›n haz›r bulunmas› için davetiye giderinin yat›r›lmas› için, 

ayn› Kanunun 163. maddesi uyar›nca ilgili tarafa kesin süre verilmeli; 

kesin süreye iliflkin ara karar›nda, yap›lmas› gereken ifllerin neler 

oldu¤unun ve her bir ifl için ne miktar ücret yat›r›laca¤›n›n belirtilmesi, 

bilhassa tan›nan sürenin yeterli ve elveriflli olmas›, ayr›ca kesin süreye 

uymaman›n do¤uraca¤› sonuçlar›n ayr›m yap›lmadan aç›klanmas› ve 

taraflar›n uyar›lmas› gerekti¤i her türlü duraksamadan uzakt›r. 

Somut olayda; taraf vekillerinin talebi ve bilirkifli de anlaflamad›klar› 

yönündeki beyanlar› üzerine Yerel Mahkemece, 18.05.2005 tarihli celsede 

verilen ara karar›nda aynen, "160 milyon lira bilirkifli ücreti yat›r›ld›¤›nda 

re'sen bilirkifli seçilerek kusur konusunda rapor almmas›na" karar verilmifl; 

takip eden 19.07.2007 tarihli celsede ise, "...bilirkifli ücretini yat›rmas› için 1 

ay kesin mehil verilmesine, yapmad›¤›nda talebinden sarfinazar etmifl 

say›laca¤›n›n ihtar›na (ihtarat yap›ld›)" fleklinde ara karar› oluflturulmufl;


kesin süre gere¤i bilirkifli ücretinin yat›r›lmamas›, davan›n reddi gerekçesi 

olarak gösterilmifltir. Ne var ki, kesin süreye iliflkin 19.07.2007 tarihli ara 

karar›nda; bilirkifli ücretinin aç›kça takdir edilmedi¤i, bilirkifliye tebligat 

ücretinin belirtilmedi¤i ve özellikle taraflar›n bilirkifli seçiminde 

anlasamad›klar›na dair beyanlan gözard› edilerek bilirkiflinin ismen 

belirlenmedi¤i, tart›flmas›zd›r. 0 halde, yukar›da aç›klanan yasal 

düzenlemeler ile yerleflik ilkelere uygun, usulen verilmifl bir kesin sürenin 

bulunmad›¤› aç›kt›r. Bu itibarla, "bilirkifli ücretinin yat›r›lmas›" fleklindeki 

genel bir ifadeyle ve noksan bir kararla verilen süreye uymayan davac› 

taraf›n, bilirkifli incelemesi yap›lmas› talebinden vazgeçmifl say›lmas› 

olanakl› de¤ildir. 

Hal böyle olunca; taraflar›n karfl›l›kl› iddia ve savunmalar›na, 

dosyadaki tutanak ve kan›tlara, bozma karar›nda ve yukar›da aç›klanan 

gerektirici nedenlere göre, Hukuk Genel Kurulu'nca da benimsenen Özel 

Daire bozma karar›na uyulmak gerekirken, yan›lg›l› gerekçeyle davan›n 

reddine dair verilen önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya ayk›rd›r. Bu 

nedenle direnme karar› bozulmal›d›r. 

SONUÇ: Davac› vekilinin temyiz itirazlar›n›n kabulu ile, direnme 

karar›n›n yukar›da ve Özel Daire bozma karar›nda gösterilen nedenlerden 


temyiz peflin harcinin geri verilmesine 05.11.2008 gününde oybirli¤iyle 

karar verildi.



E: 2008/3-752 K: 2008/741 T: 17.12.2008 

ÖDEMEN‹N BAfiKA B‹R BORCA YÖNEL‹K OLDU⁄U SAVI 

• ‹SPAT KÜLFET‹ 

Özet: Ödemenin baflka bir borca yönelik 

oldu¤u iddias›n› daval›n›n ispatlamakla yükümlü 

oldu¤u yerleflik Yarg›tay uygulamas›d›r. 

Taraflar aras›ndaki "Alacak" davas›ndan dolay› yap›lan yarg›lama 

sonunda; K... Sulh Hukuk Mahkemesi’nce davan›n reddine dair verilen 

23.06.2006 gün ve 2004/670 E- 2006/345 K. say›l› karar›n incelenmesi 

davac› vekili taraf›ndan istenilmesi üzerine, Yarg›tay 3. Hukuk Dairesi’nin 

31.10.2006 gün ve 2006/12442-14000 say›l› ilam› ile; 

“(...Daval›n›n dava d›fl› orta¤› Mehmet ile birlikte hal› ticareti yapt›¤›n›, 

davac›n›n da daval› taraftan hal› al›p buna dair senetleri daval›ya verdi¤ini, 

daval›n›n da bu senetleri dava d›fl› orta¤› Mehmet'e ciro etti¤ini, bu senetler 

nedeniyle davac›n›n banka havalesiyle toplam 3.480.-TL. para gönderdi¤ini 

ancak, verilen senetlerinde ayn› alaca¤a iliflkin olmas› nedeniyle ödemenin 

mükerrer hale geldi¤ini beyan ederek ödenen 3.480.-TL. alaca¤›n yasal 

faiziyle birlikte daval›dan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmifltir, 

Daval› savunmas›nda, davac›n›n hal› al›flverifli nedeniyle kendisine 

7.500-TL. borcunun oldu¤unu, senetler ciro edilmeden evvel 2.000.-TL’yi 

ödedi¤ini, kalan borcu içinde davac›n›n verdi¤i senetleri dava d›fl› orta¤›na 

ciro etti¤ini, davac› ile 30.03.2004 tarihinde yapt›klar› hesaplaflma 

sonucunda davac›n›n 3.480.-TL. borcunun kald›¤›n› banka ile gönderilen 

paralar›n havale hükmünde olup bunun hangi senet ile ilgili oldu¤unun 

gösterilmedi¤ini, bu durum ise davac›n›n dava konusu alacak d›fl›ndaki 

kendisinden sat›n ald›¤› hal›lar›n bedellerine iliflkin oldu¤unu gösterdi¤ini 

ifade etmifltir. 

Mahkemece, davac›n›n iddias›n› ispat edemedi¤i gerekçesi ile davan›n 

reddine karar verilmifltir. 

Somut olayda, taraflar aras›nda hal› al›flveriflinin yap›ld›¤› konusunda 

bir uyuflmazl›k yoktur. Uyuflmazl›k, yap›lan ödemenin davaya konu edilen 

hal› al›m› d›fl›nda senede ba¤lanmayan baflka al›flveriflten kaynaklanan 

borçtan ötürü yap›lm›fl olup olmad›¤› noktas›nda toplanmaktad›r. 

MK md.6 gere¤ince "kural olarak herkes, iddias›n› ispat etmekle 

mükelleftir.” Yarg›tay'›n yerleflik uygulamalar›na göre "ödemenin, baflka bir 

borca yönelik oldu¤u iddias›n›, daval› ispat etmekle mükelleftir".


Bu durumda, daval› taraf savunmas›nda, davac›n›n ödeme yapt›¤›n›, 

ancak bu ödemelerin dava konusu senetlerin karfl›l›¤› yap›lan ödeme de¤il, 

davac› ile aralar›ndaki baflka ticari iliflkilerden kaynaklanan borcuna 

karfl›l›k yap›lm›fl ödeme oldu¤unu iddia etti¤ine göre bu iddias›n› ispat 

etmekle mükelleftir. 

O halde mahkemece, yukar›daki ilkeler ›fl›¤›nda, daval›n›n bu iddias›n› 

ispata yönelik yasal delilleri sorulup toplanmal›, has›l olacak sonuca uygun 

bir karar verilmesi gerekirken, yanl›fl gerekçeler ile ispat yükü tersine 

çevrilerek, davan›n reddine karar verilmesi bozmay› gerektirmifltir. 

Bu itibarla yukar›da aç›klanan esaslar göz önünde tutulmaks›z›n yaz›l› 

flekilde hüküm tesisi isabetsizdir...)” gerekçesiyle bozularak dosya yerine 

geri çevrilmekle, yeniden yap›lan yarg›lama sonunda, mahkemece önceki 


TEMY‹Z EDEN: Davac› vekili 





Taraflar›n karfl›l›kl› iddia ve savunmalar›na, dosyadaki tutanak ve 

kan›tlara, bozma karar›nda aç›klanan gerektirici nedenlere göre, Hukuk 

Genel Kurulu'nca da benimsenen Özel Daire bozma karar›na uyulmak 

gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya ayk›r›d›r. Bu nedenle 

direnme karar› bozulmal›d›r. 

SONUÇ: Davac› vekilinin temyiz itirazlar›n›n kabulü ile, direnme 

karar›n›n Özel Daire bozma karar›nda gösterilen nedenlerden dolay› 

HUMK’un 429. maddesi gere¤ince BOZULMASINA, istek halinde temyiz 

peflin harc›n›n geri verilmesine, 17.12.2008 gününde oybirli¤iyle karar 

verildi.



E: 2009/9-586 K: 2010/31 T: 27.01.2010 

TEMY‹Z AfiAMASINDA KANIT SUNMA YASA⁄INA AYRIK DURUM 

• BORCU KES‹N OLARAK ORTADAN KALDIRAN KANITIN N‹TEL‹⁄‹ 

Özet: Kural olarak, yarg›lama aflamas›nda 

sunulmayan deliller, temyiz veya karar 

düzeltme aflamas›nda sunulamazlar. Bu kural›n 

tek istisnas›, dayan›l›p sunulan delilin o 

davaya konu olan borcu kesin olarak ortadan 

kald›ran bir nitelik tafl›mas›d›r. Borcun ödendi¤ini 

gösteren makbuz veya ibraname bu 

istisnan›n tipik örne¤idir. 

Temyiz aflamas›nda ibraz edilen belgede 

imza bulunmamaktad›r. ‹mzas›z olan bu belgenin 

yukar›da söz edilen istisna kapsam›nda 

oldu¤u kabul edilemez. 

Taraflar aras›ndaki "‹flçi Alaca¤›" davas›ndan dolay› yap›lan yarg›lama 

sonunda; Denizli Kad›köy 1. ‹fl Mahkemesi’nce davan›n reddine dair verilen 

18.12.2006 gün ve 2006/1159 E.-748 K. say›l› karar›n incelenmesi davac› 

vekilince istenilmesi üzerine, Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi’nin 27.06.2008 

gün ve '2008/17306 E.-17930 K. say›l› ilam› ile; 

(...Davac› 1999, 2000, 2001 y›llar›nda yapm›fl oldu¤u fazla 

çal›flmalar›n›n ödenmedi¤ini belirterek daval›dan tahsilini istemifltir. 

Daval›, "ibra ve sulh sözleflmesi" bafll›kl› belge gere¤ince davan›n reddi 

gerekti¤ini savunmufltur. 

Mahkemece ibranameye de¤er verilerek dava reddedilmifltir. 

Daval› taraf›ndan sunulan "sulh ve ibra sözleflmesi" bafll›kl› belgede 

davac› fazla çal›flma ücretlerini aldi¤ini ve isvereni ibra etti¤ini belirtmifltir. 

Yarg›lama s›ras›nda da söz konusu belgeye bir itirazi olmam›flt›r. 

Mahkemece ibranameye itibar edilerek dava reddedildikten sonra temyiz 

aflamas›nda "ibraname ve tesellüm belgesi" bafll›kl› fazla mesai alaca¤› 

yönünden miktar içeren, davac›n›n imzas›n› tafl›mayan yeni bir belge 

sunulmufltur. Mahkemece, bu yeni belgeye karfl› davac›dan diyecekleri 

sorulmal›, belgenin davac› taraf›ndan imzalan›p imzalanmad›¤› araflt›r›lmal› 

Gönderen: Kaz›m GÜZELGÜN / Kad›köy I. ‹fl Mahkemesi Yaz› ‹flleri Müdürü


sonucuna göre her iki belgede bir de¤erlendirmeye tabii tutularak karar 

verilmelidir,...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle yeniden 

yap›lan yarg›lama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmifltir. 






Dava, fazla mesai ücret alaca¤› istemine iliflkindir 

Davac› Recai, 1999 y›l›n›n Kas›m ay›nda 112 saat, Aral›k ay›nda 100 

saat, 2000 y›l›nda ise toplam 783 saat, 2001 y›l›nda da toplam 768 saat, 

olmak üzere toplam 1763 saat, fazla mesai çal›flmas› yapt›¤›n›, fazla mesai 

alacaklar›n›n ödemedi¤ini belirterek, fazlaya iliflkin haklar sakl› kalmak 

kayd›yla 500.000.000.-TL. (islah talebiyle birlikte 2.785.200.000.-TL.) fazla 

çal›flma ücretinin yasal faiziyle birlikte daval›dan tahsiline karar 

verilmesini talep ve dava etmifltir. 

Daval› V. Is› Sanayi Tic. Ltd. fiti. vekili, yaz›l› savunmada bulunmam›fl, 

yarg›lama aflamas›ndaki beyanlar›nda, 01.11,2004 tarihli "ibrave sulh 

sözleflmesi" do¤rultusunda davan›n reddine karar verilmesini istemifltir. 

Mahkemece; dosyaya ibraz edilen “sulh ve ibra sözleflmesi” bafll›kl› 

belgede, davac›n›n, fazla çal›flma ücretlerini, hafta tatili, genel tatil ücretleri 

ald›¤›n› ve iflvereni ibra etti¤ini beyan etti¤i ve bu ibranamedeki imzas›n› 

inkar etmedi¤i, ibran›n hakk› ortadan kald›ran belge oldu¤u, gerekçesiyle, 

ibranameye de¤er verilerek davan›n reddine karar verilmfltir. 

Özel Dairece, yukar›da belirtilen nedenle bozulmufltur. 

Yerel Mahkemece; önceki gerekçelerle ve ayr›ca temyiz aflamas›nda 

ibraz edilen ve davac› taraf›ndan imzalanmad›¤› aç›k olan ibraname ve 

tesellüm belgesinin, davac›ya imzalan›p imzalanmad›¤›n›n sorulmas›n›n 

olmayan imzan›n varl›¤›n›n araflt›r›lmas› anlam›na gelece¤i gerekçesiyle 

direnme karar› verilmifltir, 

Mahkemenin direnmeye iliflkin karar›, davac› vekili taraf›ndan temyiz 

edilmifltir. 

Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu online gelen uyuflmazl›k; davac› 

taraf›ndan temyiz aflamas›nda, "ibraname ve tesellüm belgesi" bafll›kl› 

davac›n›n imzas›n› tafl›mayan yeni bir belge ibraz edilmesi karfl›s›nda, bu 

yeni belgeye karfl› davac›dan diyeceklerinin sorulmas›na ve belgenin davac› 

taraf›ndan imzalan›p imzalanmad›¤›n›n araflt›r›lmas›na, dolay›s›yla yarg›lama 

aflamas›nda ibraz edilen di¤er "ibra ve sulh sözleflmesi" belgesi ile


birlikte de¤erlendirmeye tabi tutulmas›na gerek olup olmad›¤› noktalar›nda 

toplanmaktad›r. 

Kural olarak, yarg›lama aflamas›nda dayan›l›p sunulmayan deliller, 

temyiz veya karar düzeltme aflamas›nda sunulamazlar; sunulmufl olsalar 

bile, bu aflamalardaki incelemeler s›ras›nda dikkate al›namazlar. Bu 

kural›n tek istisnas›, dayan›l›p sunulan delilin, o davaya konu borcu 

söndüren bir nitelik tafl›mas›; örne¤in, davaya konu borcun ödenmifl 

oldu¤unu gösteren makbuz, ibraname gibi bir belge olmas›d›r. (Hukuk Genel 

Kurulu'nun 05.04.2000 gün ve 2000/11-745 E.-734 K., 28.05.2003 gün ve 

2003/13-354 E.-368 K. say›l› Kararlar›). 

‹bra sözleflmesi, ‹fl Kanunu ve Borçlar Kanunu’nda düzenlenmedi¤i 

halde özellikle ‹fl Hukuku uygulamas›nda önemli bir yere sahiptir. Gerek 

ö¤retide ve gerekse Yarg›tay uygulamas›nda borcu sona erdiren hallerden 

birisi olarak kabul edilmektedir. ‹bra, alacak ve borcu do¤rudan do¤ruya ve 

kesin olarak ortadan kald›rmaktad›r. Tam ibrada borcun tamam›, k›smi 

ibrada ise borcun ibra edilen k›sm› sona ermektedir. Bunun sonucu olarak 

da, borçlu borcundan k›smen ya da tamamen kurtulmaktad›r. (Hukuk Genel 

Kurulu’nun 22.10.2008 gün ve 2008/9- 639 E.-653 K. say›l› Karar›) 

Öte yandan, Hukuk Usulu Muhakemeleri Kanunu'nun 188. 

maddesinde, "Hakimin re'sen nazan dikkate almas› kanunen iktiza eden 

hususlar" deyimi i!e dava flartlar›n›n kastedildi¤i ve bu nedenle dava 

flartlar›n›n mahkemece kendili¤inden gözetilece¤i hususu ö¤retide de kabul 

edilmektedir. (Prof. Dr. Baki Kuru; Hukuk Muhakemeleri Usulu, 2001 Bas›, Cilt 

2, s.1343. Prof. Dr. Saim Üstünda¤; Medeni Yarg›lama Hukuku Cilt 1-II-‹st. 1997 

s.28 ve 871). Bu noktada, dava hakk›n›n bir anlamda dava flart› oldu¤u da 

dikkate al›nmal›d›r. Dava hakk›n›n varl›¤› ya da yoklu¤unun incelenmesi, 

do¤rudan hakime verilmifl ödevlerden olmas› karfl›s›nda, Yüksek Özel 

Dairece, önceden ileri sürülmemifl olsa bile temyiz aflamas›nda dava 

flart›n›n var olup olmad›¤›n› kendili¤inden gözetmesinde bir usuli engel 

bulunmamaktad›r. 

Davan›n hukuksal niteli¤i ve somut olay›n özelli¤i gere¤i daval›, temyiz 

aflamas›nda dava konusu borcu söndüren nitelikte bir belge vermiflse, bu 

belge üzerinde gerekli inceleme yap›lmak suretiyle bir karar verilmesi 

gerekir. Di¤er bir anlat›mla yarg›lama aflamas›, borcu itfa eden belge 

de¤erlendirilmeye al›nmal›d›r. Gerçekten de, yarg›lamada davay› inkar eden 

daval›n›n savunmas› borcun bulunmad›¤› savunmas›n› da kapsar. O 

nedenle, daval›n›n borcun ne sebeple bulunmad›¤›n› aç›klama ve iddian›n 

aksine, delillerini ikame etme hakk›n›n ortadan kalkt›¤›ndan söz edilemez. 

Belirtilen nedenlerle, temyiz aflamas›nda sunulan ve borcu söndüren bir 

belgenin varl›¤› karfl›s›nda savunman›n geniflletilmesi yasa¤›ndan söz 

edilemeyece¤inin (HUMK m.202) kabulü zorunludur.


Ne var ki, somut olayda; temyiz aflamas›nda, davac› taraf›ndan ibraz 

edilen "ibraname ve tesellüm belgesi", davac›n›n imzas›n› tafl›mad›¤›ndan, 

borcu söndüren bir belge niteli¤inde de¤ildir. Di¤er yandan an›lan belge, 

davac›n›n el yaz›s› ile yaz›lm›fl bir belge olmad›¤›ndan, yaz›l› delil bafllang›c› 

kabul etme imkan› da bulunmamaktad›r. 

O halde, usul ve yasaya uygun bulunan direnme karar›n›n onanmas› 

gerekir. 

SONUÇ: Davac› vekilinin temyiz itirazlar›n›n reddi ile direnme 

karar›n›n yukar›da gösterilen nedenlerden dolay› ONANMASINA, 

27.01.2010 gününde oyçoklu¤uyla karar verildi. 


E: 2009/17-21 K: 2009/55 T: 04.02.2009 

KARAR DÜZELTME TALEPLER‹ • KARAR DÜZELTMEDE 

UYGULANACAK HÜKÜMLER 

(‹‹K m.277) 

Özet: ‹stisnalar d›fl›nda Sulh Mahkemesi 

kararlar›na, miktar veya de¤eri bak›m›ndan 

2006 y›l›nda 6.580,00.-TL, 2007 y›l›nda 

7.090,00.-TL, 2008 y›l›nda 7.600,00.-TL, 2009 

y›l›nda 8.510,00.-TL’den az olan davalarda 

verilen kararlara, usule iliflkin nihai kararlara, 

yetkisizlik kararlar›na, hakimin reddinden 

do¤an kararlara, davan›n aç›lmam›fl say›lmas›na 

iliflkin kararlara, karfl›l›k davan›n aç›lmam›fl 

say›lmas›na iliflkin kararlara, davalar›n 

birlefltirilmesine iliflkin kararlara, hakemlerin 

verdi¤i kararlara iliflkin kararlara ve ‹fl 

Mahkemesi kararlar›na karfl› karar düzeltme 

istenemez. 

Taraflar aras›ndaki davadan dolay›, “bozma üzerine direnme” yoluyla 

Gaziantep 3. Asliye Hukuk Mahkemesi'nce davan›n aç›lmam›fl say›lmas›na 

dair verilen 28.05.2008 gün ve 2008/216 E. - 272 K. say›l› Karar›n 

bozulmas›n› kapsayan ve Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu'ndan ç›kan 

24.09.2008 gün ve 2008/17-588 Esas, 2008/573 Karar say›l› ilam›n, karar 

düzeltilmesi yoluyla incelenmesi daval› Muharrem vekili taraf›ndan verilen


dilekçe ile istenilmifl olmakla; Hukuk Genel Kurulu'nca dilekçe, düzeltilmesi 

istenen ilam ve dosyadaki ilgili bütün ka¤›tlar okunduktan sonra 

gere¤i görüflüldü: 

Dava, ‹cra ‹flas Kanunu’nun 277. ve devam› maddelerince aç›lm›fl 

tasarrufun iptali istemine iliflkindir. 

Yerel mahkemenin, Hukuk Usulu Muhakemeleri Kanunu'nun 409/son 

maddesi gere¤ince davan›n aç›lmam›fl say›lmas›na dair verdi¤i karar, Özel 

Dairece; HUMK'un 409/son maddesinde öngörülen; "dava, ilk yenilemeden 

sonra, bir defadan fazla takipsiz b›rak›lamaz." koflulunun gerçekleflmedi¤i 

gerekçesiyle bozulmufl, Mahkemenin direnme karar›, Hukuk Genel 

Kurulu'nca; Özel Daire bozma ilam› do¤rultusunda oybirli¤i ile bozmufltur. 

Burada Yarg›tay'ca verilen hangi kararlar aleyhine karar düzeltme 

yoluna gidilemeyece¤inin aç›klanmas›nda fayda bulunmaktad›r. fiöyle ki, 

1086 say›l› Hukuk Usulu Muhakemeleri Kanunu'nun 440/III-3. 

maddesi gere¤ince; 

1- Sulh Mahkemesi Kararlar› hakk›ndaki Yarg›tay Kararlar›na karfl› 

karar düzeltme yoluna baflvurulamaz. Ancak (istisnalar›); 

a) Mirasc›l›k belgesi verilmesi hakk›ndaki isteklerle bu belgenin 

de¤ifltirilmesi veya iptali davalar› hakk›ndaki Sulh Hukuk Mahkemesi 

kararlan hakk›ndaki Yarg›tay Kararlar›na karfl› karar düzeltme yoluna 

gidilebilir (Md.440/III-l). 

b) Kira sözleflmesi ile ilgili, 

aa- Kira sözleflmesine dayanan tahliye (ve akdin feshi) davalar›na 

iliflkin olmak üzere Sulh Hukuk Mahkemesi kararlar› hakk›ndaki Yarg›tay 

Kararlar›na karfl› karar düzeltme yoluna gidilebilir (yaln›z bunun için 

gayrimenkulün bir y›ll›k kira bedeli toplam›n›n karar düzeltme s›n›r›ndan 

az olmamas› gerekir (Md.440/III-2). 

bb- Tahliye veya kira akdinin feshi davalar› ile birlikte aç›lm›fl kira 

alaca¤› veya tazminat davalar›na iliflkin olmak üzere Sulh Hukuk 

Mahkemesi kararlar› hakk›ndaki Yarg›tay Kararlar›na karfl› karar düzeltme 

yoluna gidilebilir (yaln›z bunun için istenen kira alaca¤›n›n veya tazminat 

tutar›n›n karar düzeltme s›n›r›ndan az olmamas› gerekir) (Md.440/111-2). 

ec- Tahliye veya kira akdinin feshi davalar›na veya bu davalarla birlikte 

aç›lm›fl kira alaca¤› veya tazminat davalar›na karfl›l›k olarak aç›lan karfl›l›k 

davalara iliflkin olmak üzere Sulh Hukuk Mahkemesi kararlar› hakk›ndaki 

Yarg›tay Kararlar›na karfl› karar düzeltme yoluna gidilebilir (yaln›z bunun 

için karfl›l›k davan›n miktar veya de¤erinin karar düzeltme s›n›r›ndan az 

olmamas› gerekir) (Md.440/III-2). 

c) Kat Mülkiyeti Kanunu’ndan do¤an davalarda Sulh Hukuk 

Mahkemesi kararlar› hakk›ndaki Yarg›tay Kararlar›na karfl› karar düzeltme


yoluna gidilebilir (yaln›z bunun için davan›n miktar veya de¤erinin karar 

düzeltme s›n›r›ndan az olmamas› gerekir) (Md.440/III-2). 

2- Miktar veya de¤eri alt› milyar lira (2006 y›l›nda 6.580,00.-TL; 2007 

y›l›nda 7.090,00.-TL; 2008 y›l›nda 7.600,00.-TL; 2009 y›l›nda 8.510,00.- 

TL.)’den (m.427, V) az olan davalara ait hükümlerin onanmas› veya 

bozulmas›na iliflkin Yarg›tay Kararlar› hakk›nda karar düzeltme yoluna 

gidilemez (Md.440/111-1). 

3- Usule iliflkin nihai kararlar hakk›ndaki Yarg›tay Kararlar› için karar 

düzeltme istenemez; 

a) Görevsizlik kararlar›n›n temyizi üzerine verilen Yarg›tay Kararlar›na 

karfl› karar düzeltme yoluna gidilemez (Md.440/111-3). 

b) Yetkisizlik kararlar›n›n temyizi üzerine verilen Yarg›tay Kararlar›na 

karfl› karar düzeltme yoluna gidilemez (Md.440/III-3). 

c) Hakimin reddi hakk›ndaki merci kararlar›n›n temyizi üzerine verilen 

Yarg›tay Kararlar›na karfl› karar düzeltme yoluna gidilemez (Md.440/III-3). 

d) Davan›n aç›lmam›fl say›lmas› kararlar›n›n (Md.l93/IV; md.194; 

md.409/V) temyizi üzerine verilen Yarg›tay kararlar›na karfl› karar düzeltme 

yoluna gidilemez (Md.440/III-3). 

e) Karfl›l›k davan›n aç›lmam›fl say›lmas› karar›n›n temyizi üzerine 

verilen Yarg›tay Kararlar›na karfl› karar düzeltme yoluna gidilemez 

(md.440/III-3). 

f) Baflka mahkemelerde aç›lm›fl olan davalar›n birlefltirilmesi karar›n›n 

temyizi üzerine verilen Yarg›tay Karar›na karfl› karar düzeltme yoluna 

gidilemez (Md.440/III-3). 

g) Yarg›tay 20. Hukuk Dairesi’nin yarg› yeri belirlemesine (merci 

tayinine) iliflkin kararlar›na karfl› karar düzeltme yoluna gidilemez 

(Md.440/III-3). 

4- Hakemlerin verdikleri hükümlerin ve HUMK'un tahkim hükümlerine 

göre mahkemece verilecek kararlar›n (örne¤in md.519) onanmas›na veya 

bozulmas›na iliflkin Yarg›tay Kararlar›na karfl› karar düzeltme yoluna 

gidilemez. 

5- ‹fl Mahkemesi Kararlar›n›n temyizi üzerine verilen Yarg›tay 

Kararlanna karfl› karar düzeltme istenemez (‹fl Mahkemeleri Kanunu md.8/III). 

(Prof. Dr. Baki Kuru; Hukuk Muhakemeleri Usulü; Bask›; 2001, cilt; 5, sayfa; 4851 

vd.) 

Bu durum karfl›s›nda, HUMK'un 440/III-3. maddesi uyar›nca, Hukuk 

Genel Kurulu'nun davan›n aç›lmam›fl say›lmas›na iliflkin bozma karar›na 

karfl› karar düzeltme yoluna baflvurulamaz. O nedenle karar düzeltme 

istemine iliflkin dilekçenin reddine karar verilmesi gerekmifltir.


SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle daval› Muharrem vekilinin 

karar düzeltme istemine iliflkin dilekçenin REDD‹NE, istek halinde karar 

düzeltme harc›n›n iadesine, 04.02.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi. 


E: 2009/8-59 K: 2009/106 T: 04.03.2009 

TAPU ‹PTAL‹ • DAVADA HUSUMET 

• ‹DAR‹ ‹fiLEME DAYANAN KANIT • ‹ZLENECEK YOL 

Özet: Tafl›nmaz mülkiyetine iliflkin uyuflmazl›ktan 

do¤an davaya Adli Yarg› yerinde 

bak›lacakt›r. 

Tapu iptali ve tescili davas› kay›t malikine 

karfl› aç›l›r. Kay›tla ilgisi olmayan›n bu davayla 

ilgisi yoktur. 

‹ptali istenen imar çap›n›n dayana¤› olan 

idari ifllem ayakta oldu¤una ve ‹dari Yarg›da 

iptal davas› aç›lmad›¤›na göre, Adli Yarg›da 

aç›lan iptal davas›n›n reddedilmesi gerekecektir. 

Taraflar aras›ndaki "Tapu ‹ptal ve Tescil" davas›ndan dolay› yap›lan 

yarg›lama sonunda; Gaziosmanpafla 3. Asliye Hukuk Mahkemesi’nce davan›n 

reddine dair verilen 26.7.2005 gün ve 227-510 say›l› karar›n incelenmesi 

davac›lar vekili taraf›ndan istenilmesi üzerine, Yarg›tay 8. Hukuk 

Dairesi’nin 05.06.2007 gün ve 3127-3552 say›l› ilam› ile; 

(... Davac›lar vekili, mülkiyeti vekil edenlerine ait tafl›nmazlar›n ›mar 

uygulanmas› sonucu 4552 ada 4 parsel numaras›yla daval›lar ad›na 

Tapuya tescil edildi¤ini aç›klayarak tapu kayd›n›n iptali ile vekil edenleri 

ad›na Tapuya tesciline karar verilmesini istemifltir. 

Daval› Belediye vekili, dava konusu parselin oluflumuna esas olan idari 

ifllem iptal edilmeden iptal ve tescile karar verilemeyece¤i gerekçesiyle 

davan›n reddine karar verilmesini savunmufltur. 

Daval› gerçek kifliler yarg›lama oturumlar›na kat›lmam›fllard›r. 

Gönderen: Mustafa AY / Gaziosmanpafla 2. Asliye Hukuk Mahkemesi Yarg›c›


Mahkemece, uyuflmazl›¤a bakman›n idari yarg›n›n görevine girmesi 

nedeniyle davan›n görev yönünden reddine karar verilmesi üzerine; hüküm, 

davac›lar vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

10.03.1999 tarihinde imar uygulamas› sonucu oluflan 4552 ada 4. 

parselin öncesi 945, 952 ve 961. parsellerdir. 945. parsel dayanak kay›tlara 

göre 20.06.1995 tarihinde Hasan, 952 parsel 08.01.1985 tarihinde Agop 

ad›na, 961. parsel 18.01.1985 tarihinde Nevzat ad›na tespit ve tescil edilmifl, 

tapudaki temlikler ve el de¤ifltirmeleri sonucu 10.03.1999 tarihinde daval› 

gerçek kifliler adma, Tapuya tescil edilmifltir. Daval› Bo¤azköy Belediyesi’nin 

kay›tla herhangi bir ilgisi bulunmamaktad›r. Dava tapu iptali ve tescil 

iste¤ine iliflkin olmakla davan›n kay›t maliki veya maliklerine yöneltilmesi 

yeterli olup, ayr›ca somut olayda oldu¤u gibi Belediyenin dava edilmesine 

gerek bulunmamaktad›r. Belediye hakk›ndaki davan›n husumet yoklu¤u 

sebebiyle reddine karar verilmesi gerekirken bu konuda olumlu veya 

olumsuz bir karar verilmemifl ise de, görev yonünden redde iliflkin hüküm 

daval› Belediye yönünden sonucu itibariyle do¤ru görülmüfltür. 

‹flin esas›na gelince; az önce de aç›kland›¤› üzere dava konusu parselin 

son tapu kayd› imar uygulamas› sonucu oluflturulmufltur. ‹mar uygulamas›- 

na iliflkin ifllemler idari nitelikte olup, idari yarg› yerince iptal edilmedikçe 

davaya bak›lmas› mümkün de¤il ise de, görülmekte olan dava mülkiyet 

uyuflmazl›¤›na iliflkin bulunmaktad›r. Dairemizin son y›llardaki uygulamalar›na 

göre mülkiyete iliflkin uyuflmazl›klarda imar uygulamas› iptal ettirilmeden 

davan›n yürütülüp sonuçland›r›lmas› mümkündür. Kald› ki, imar 

uygulamas›n›n iptali için davac›lara süre ve imkan tan›nmadan davan›n 

görev yönünden reddine karar verilmifl olmas› da do¤ru de¤ildir. Bu 

durumda yap›lacak ifl, idari ifllemin iptali için davac›lara süre ve imkan 

tan›nmas›, aç›lacak davan›n sonucunun beklenmesi, ondan sonra 

uyuflmazl›¤›n çözümü yoluna gidilmesi gerekirken, davac›lara bu imkan 

tan›nmadan davan›n görev yönünden reddine karar verilmifl olmas› do¤ru 

görülmemifltir....) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle 

yeniden yap›lan yarg›lama sonunda; mahkemece önceki kararda 

direnilmifltir. 

TEMY‹Z EDEN: Davac›lar vekili 


Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme karar›n›n süresinde 



Dava, tapu iptal ve tescil iste¤ine iliflkindir. 

Davac›lar, daval› Bo¤azköy Belediye Baflkanl›¤› taraf›ndan yap›lan imar 

uygulamas› sonucu daval›lar ad›na oluflan dava konusu 4552 ada, 4 parsel


say›l› tafl›nmaz›n, gerçekte kendilerine ait oldu¤unu, daval›lar›n edinimlerinin 

yolsuz ve hukuka ayk›r› bulundu¤unu ileri sürerek, tapu kayd›n›n 

iptali ile adlar›na tesciline karar verilmesini talep ve dava etmifllerdir. 

Daval› Belediye, imar ifllemine karfl› idari yarg› yerinde dava aç›lmas› 

gerekti¤ini bildirerek, davan›n reddini savunmufl; di¤er daval›lar esas 

hakk›nda beyanda bulunmam›fllard›r. 

Dosyada bulunan çap kayd› ve imar belgelerinin incelenmesinde; dava 

konusu 4552 ada, 4 parsel say›l› tafl›nmaz›n Bo¤azköy Belediyesi’nin 

12.10.1998 tarih ve 174 say›l› Encümen karar› ile 3194 say›l› ‹mar Kanunu’nun 

18. maddesi uyar›nca yap›lan imar fluyuuland›rmas› sonucu olufltu¤u 

anlafl›lmaktad›r. 

Davac› imar ifllemine konu Encümen karar›n›n iptalini ve idari ifllemin 

ortadan kald›r›lmas›n› istemedi¤ine, tapu iptal ve tescil iste¤inde bulundu- 

¤una göre, ortada mülkiyet uyuflmazl›¤› söz konusu oldu¤undan, 

uyuflmazl›¤›n ‹dari Yarg› yerinde de¤il Adli Yarg› yerinde görülmesi 

zorunludur. Yerel mahkemenin uyuflmazl›¤›n ‹dari Yarg› yerinde görülmesi 

gerekti¤ine iliflkin gerekçesi yerinde de¤ildir. 

Bilindi¤i üzere, tapu iptal ve tescil davalar› kay›t maliklerine karfl› 

aç›l›r. O halde daval› Belediyenin kay›tla bir ilgisi olmad›¤›na göre davada 

Belediyeye husumet yöneltilemez. 

‹ptali istenen imar çap›n›n dayana¤› olan idari ifllem ayakta oldu¤una, 

idari yarg› yerinde iptal edilmedi¤ine göre, eldeki davan›n dinlenme olana¤› 

da bulunmamaktad›r. Yerel mahkemece bu gerekçe ile davan›n reddine 

karar verilmelidir. 

Bu nedenle sonucu itibariyle do¤ru olan yerel mahkemenin direnme 

karar› usul ve yasaya uygun oldu¤undan onanmal›d›r. 

SONUÇ: Davac›lar vekilinin temyiz itirazlar›n›n reddi ile direnme 

karar›n›n yukar›da aç›klanan gerekçelerle ONANMASINA, gerekli temyiz 

ilam harc› peflin al›nm›fl oldu¤undan, baflkaca harç al›nmas›na mahal 

olmad›¤›na, 04.03.2009 gününde oyçoklu¤u ile karar verildi.



E: 2009/4-77 K: 2009/114 T: 11.03.2009 

‹NT‹HAL (B‹L‹M HIRSIZLI⁄I) • UYGULANACAK KURALLAR 

(HUMK m.429) 

Özet: Yabanc› bilimsel makalelerden al›nt› 

yapan ve eski yay›nlar› isim de¤ifltirerek 

yay›nlayan ve bu eylemlerinin do¤ru oldu¤u 

saptanan davac›n›n haks›z yere suçland›¤› 

sav›yla açt›¤› manevi tazminat davas› tümden 

reddedilmelidir. 

Taraflar aras›ndaki "Manevi Tazminat" davas›ndan dolay› yap›lan 

yarg›lama sonunda; Kayseri 5. Asliye Hukuk Mahkemesi’nce davan›n 

k›smen kabulüne dair verilen 21.07.2005 gün ve 2005/15 E. 581 K. say›l› 

karar›n incelenmesi, davac› ve daval›lardan A.Ç. vekili taraf›ndan 

istenilmesi üzerine, Yarg›tay 4. Hukuk Dairesi’nin 10.05.2007 gün ve 

6545-6127 say›l› ilam› ile; 

(...Dava, kiflilik haklar›na sald›r› nedeniyle manevi tazminat istemine 

iliflkindir. Davac›, daval› A.Ç'nin di¤er daval› A. Ajans› ile iflbirli¤i yaparak 

ulusal bas›n ve yay›n kurulufllar›na tafl›d›¤› iddias› ile davac›y› "bilimsel 

h›rs›zl›k" yapmakla suçlad›¤›n› belirtmifltir. 

Daval› A.Ç’nin iddialar›n›n do¤ru oldu¤unu savunmufltur. 

Di¤er daval› A. Ajans› daval› A.Ç'nin iddialar›n›n aynen yans›t›ld›¤›n› 

belirterek davan›n reddini savunmufltur. 

Mahkemece daval› A. Ajans› hakk›ndaki davan›n husumetten reddine, 

di¤er daval› hakk›ndaki davan›n k›smen kabulüne karar verilmifltir. Hüküm 

davac› ve daval› A.Ç. taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

Dosyada bulunan 02.12.2003 tarihli gazete haberleri incelendi¤inde, 

daval›n›n davac›n›n da içinde bulundu¤u bir kiflinin bilim adamlar›n› yabanc› 

baz› bilimsel makalelerden al›nt› yapmak, yay›n ço¤altmak amac›yla 

birbirlerinin çal›flmalar›na isim koymak ve eski yay›nlar› isim de¤ifltirerek 

yay›nlamakla suçlad›¤› görülmektedir. 

Dosya içinde yer alan ve Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi 

taraf›ndan oluflturulan komisyonca düzenlenen 03.6.2002 tarihli soruflturma 

raporu ile yine ayn› Dekanl›kça oluflturulan baflka bir komisyonca 

düzenlenen 12.01.2005 tarihli soruflturma raporu dikkate al›nd›¤›nda, 

daval›n›n davac› hakk›ndaki iddialar›n›n tamamen gerçek d›fl› olmay›p


k›smen do¤ru oldu¤u anlafl›lmaktad›r. fiu durumda davan›n tümden reddi 

gerekirken k›smen kabul edilmifl olmas› bozma nedenidir....) gerekçesiyle 

bozularak dosya yerine geri çevrilmekle yeniden yap›lan yarg›lama 

sonunda; Mahkemece önceki kararda direnilmifltir. 

TEMY‹Z EDEN: Daval›lardan A.Ç. vekili 





Taraflar›n karfl›l›kl› iddia ve savunmalar›na, daval› A. Ajans› A.fi. 

yönünden verilen hüküm temyiz edilmemekle kesinleflmifl bulunmas›na, 

dosyadak› tutanak ve kan›tlara, bozma karar›nda aç›klanan gerektirici 

nedenlere ve özellikle Hukuk Genel Kurulu'nun 08.05.2002 gün ve 

2002/4-410 esas, 2002/358 karar say›l› ilam›nda da ayn› ilkenin kabul 

edilmifl olmas›na göre, Hukuk Genel Kurulu'nca da benimsenen Özel Daire 

bozma karar›na uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve 

yasaya ayk›r›d›r. Bu nedenle direnme karar› bozulmal›d›r. 

SONUÇ: Daval›lardan A.Ç. vekilinin temyiz itirazlar›n›n kabulü ile, 

direnme karar›n›n Özel Daire bozma karar›nda gösterilen nedenlerden 


temyiz peflin harc›n›n geri verilmesine, 11.03.2009 gününde oybirli¤iyle 

karar verildi.



E: 2008/4-558 K: 2008/547 T: 17.09.2009 

HAKSIZ F‹‹LDE ZAMANAfiIMININ BAfiLANGICI 

• FA‹L‹ VE ZARARI Ö⁄RENME KOfiULU 

Özet: Haks›z fiillerde zamanafl›m› süresinin 

bafllamas› için zarar görenin hem zarar›, 

hem de failini ö¤renmesi gerekir. Bunlardan 

sadece birinin ö¤renilmesi zamanafl›m› süresinin 

ifllemesi için yeterli de¤ildir. 

Somut olayda haks›z fiilden do¤an zarar 

için aç›lan dava husumet nedeniyle reddedilmifl 

ve bu ret karar›yla haks›z fiil failinin kim 

oldu¤u belirlenmifltir. O halde ret karar›n›n 

tebli¤i tarihi failin kim oldu¤unun ö¤renildi¤i 

tarihtir. Bu tarihten itibaren zamanafl›m› 

iflletilmelidir. 

Taraflar aras›ndaki “Maddi Tazminat” davas›ndan dolay› yap›lan 

yarg›lama sonunda; Ankara 2. Asliye Hukuk Mahkemesi’nce davan›n 

reddine dair verilen 09.11.2005 gün ve 2005/143E-344K say›l› karar›n 

incelenmesi davac› vekili taraf›ndan istenilmesi üzerine, Yarg›tay 4. Hukuk 

Dairesinin 02.04.2007 gün ve 2006/6189E-2007/4346K say›l› ilam› ile; 

(.....1- Dosyadaki yaz›lara, karar›n dayand›¤› kan›tlarla yasaya uygun 

gerektirici nedenlere göre davac›n›n, daval›lardan A.....G....’e yönelik temyiz 

itirazlar› reddedilmelidir. 

2- Davac›n›n, di¤er daval› flirkete yönelik temyiz itirazlar›na gelince; 

dava, haks›z eylem nedeniyle maddi tazminat istemine iliflkindir. 

Mahkemece, daval› gerçek kifli hakk›ndaki davan›n kesin hüküm nedeniyle, 

daval› flirkete yönelik davan›n ise zamanafl›m› nedeniyle reddine karar 

verilmifl; hüküm, davac› taraf›ndan temyiz olunmufltur. 

Davac›, daval› tarafça yap›lan harfiyat çal›flmas› s›ras›nda zarar gören 

evi ve eflyalar› nedeniyle tazminat isteminde bulunmufltur. Mahkemece, 

zarar tespitinin 09.04.2001 gününde yap›ld›¤›; davan›n ise 10.05.2002 

tarihinde aç›ld›¤› ve yasada ön görülen bir y›ll›k zamanafl›m› süresinin 

geçti¤i gerekçesiyle yaz›l› biçimde karar verilmifltir. Zamanafl›m›n›n 

bafllang›c› bak›m›ndan, failin ve zarar›n ö¤renildi¤i tarih esas al›nmal›d›r. 

Davac›, 09.04.2001 gününde yap›lan tespit sonras›nda düzenlenen 

14.05.2001 tarihli bilirkifli raporunun 28.05.2001 gününde tebli¤i ile zarar› 

ö¤renmifltir. fiu durumda, BK.’n›n 60/1. maddesinde düzenlenen


zamanafl›m› süresi dolmadan 10.05.2002 günü eldeki davay› açm›flt›r. 

Mahkemece, daval› flirkete yönelik davan›n esas›n›n çözümlenmesi gerekir. 

Karar, aç›klanan nedenle yerinde görülmemifl ve bozmay› gerektirmfl.....) 

gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle yeniden yap›lan 

yarg›lama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmifltir. 





düflünüldü: 

Dava; Haks›z eylem nedeniyle maddi tazminat istemine iliflkindir. 

Davac› N. dava dilekçesinde; Daval› A’nn komflu 9 no’lu parsel üzerinde 

gerekli önlemleri almadan hafriyat çal›flmas›na bafllamas› nedeniyle 

kendisine ait tafl›nmaz üzerinde bulunan ev ve müfltemilat›n›n y›k›ld›¤›n›, 

09.04.2001 tarihinde mahkemeye yapt›rd›¤› tespit sonucu ibraz edilen 

bilirkifli raporunun kendisine 28.05.2001 tarihinde tebli¤ edildi¤ini, 

bilirkifli raporu ile 8.160.000.-TL. zarar meydana geldi¤inin belirlendi¤ini, 

eldeki davadan önce, daval› A. aleyhine ayn› konuda Ankara 19. Asliye 

Hukuk Mahkemesi’nde 2001/491 E. say›l› dava açt›¤›n›, an›lan 

mahkemece, zarar›n daval› A. taraf›ndan de¤il, komflu parsel malikleri ile 

kat karfl›l›¤› inflaat sözleflmesini imzalayan G. Turizm Limited fiirketi 

taraf›ndan verildi¤i gerekçesiyle davan›n husumet nedeniyle reddedildi¤ini, 

karar›n temyiz ve karar düzeltme aflamas›ndan geçerek 02.12.2002 

tarihinde kesinleflti¤ini, eldeki davada; 8.160.000.-TL. zarar›n 09.04.2001 

tarihinden itibaren yasal faiziyle daval›lardan müfltereken ve müteselsilen 

tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmifltir. 

Daval›lar A. ve G. Turizm Limited fiirketi vekili cevap dilekçesinde; A. 

yönünden davan›n kesin hüküm nedeniyle reddi gerekti¤ini, daval› flirket 

yönünden ise, 15.02.2001 tarihinde yap›lan hafriyat nedeniyle meydana 

gelen zarar›n tespitinin 09.04.2001 tarihinde yap›ld›¤›n›, bu durumda 

davac›n›n haks›z fiili ö¤renme tarihinin 15.02.2001 oldu¤unu, davan›n ise 

10.05.2002 tarihinde 1 (bir) y›ll›k zamanafl›m› süresi dolduktan sonra 

aç›ld›¤›n› ileri sürerek davan›n zamanafl›m› nedeniyle reddine karar 

verilmesini cevaben istemifltir. 

Mahkemece, daval› A. aleyhine aç›lan davan›n kesin hüküm sebebiyle 

reddine, daval› flirket yönünden ise; davac› Mahkemedan 09.04.2004 

tarihinde tespit talebinde bulundu¤undan, en geç bu tarihte fiili ve faili 

ö¤renmifl oldu¤u kabul edilerek; davan›n, Borçlar Kanunu’nun 60. 

maddesinde öngörülen 1 (bir) y›ll›k zamanafl›m› süresi dolduktan sonra


10.05.2002 tarihinde aç›ld›¤› belirtilerek zamanafl›m› sebebiyle reddine 

karar verilmifltir. 

Özel Dairece, yukar›da belirtilen gerekçe ile karar bozulmufl, yerel 

mahkemece ilk hükümde direnilmifltir. 

Borçlar Kanunu’nun zamanafl›m›n› düzenleyen 60. maddesinde; “Zarar 

ve ziyan yahut manevi zarar nam›yla nakdi bir mebla¤ tediyesine müteallik 

dava, matazarr›r olan taraf›n zarara ve failine ›tt›la› tarihinden itibaren bir 

sene ve her halde zarar› müstelzim fiilin vukuundan itibaren on sene 

mürurundan sonra istima olunmaz. fiu kadar ki zarar ve ziyan davas›, ceza 

kanunlar› mucubince müddeti daha uzun ve müruru zamana tabi cezay› 

müstelzim bir fiilden neflet etmifl olursa flahsi davaya da o müruru zaman 

tatbik olunur” hükmü yer almaktad›r. 

An›lan maddede haks›z fiillerle ilgili üç tür zamanafl›m› öngörülmektedir. 

Bunlar, bir y›ll›k k›sa zamanafl›m›; on y›ll›k uzun zamanafl›m› ile 

ola¤anüstü nitelikteki ceza zamanafl›m›d›r. 

Haks›z fiil nedeniyle tazminat alacaklar› bir y›ll›k k›sa zamanafl›m›na 

tabi tutulmufl olup, bu süre “mutazarr›r olan taraf›n zarara ve failine ›tt›la 

tarihinden itibaren” ifllemeye bafllayacakt›r. 

Zamanafl›m› süresinin bafllamas› için zarar görenin hem zarar›, hem de 

failini ö¤renmesi gerekmektedir. Bunlardan sadece birinin ö¤renilmesi k›sa 

zamanafl›m› süresinin ifllemesi için yeterli de¤ildir. 

Gerek uygulamada gerekse bilimsel görüfllerde de bir senelik 

zamanafl›m›n›n zarara ve faile ›tt›ladan itibaren ifllemeye bafllayaca¤› kabul 

edilmektedir. (Hukuk Genel Kurulu’nun 22.10.2003 gün ve 2003/4-603 E. - 594 

K.; 16.02.2005 gün ve 2004/4-764 E. – 2005/75 K.; 12.07.2006 gün ve 2006/4518 

E. – 526 K. say›l› kararlar›, Tazminat Hukuku, Mustafa Reflit Karahasan, Cilt: 2, 

Sayfa:457-467; Borçlar Hukuku, Umumi K›s›m, Çeviren: Cevdet Edege, Cilt: 1-2 

Sayfa: 697). 

Somut olayda, davac› 09.04.2001 günü tespit talebinde bulundu¤u 

s›rada zarar› ö¤renmiflve önce daval› A. aleyhine 04.07.2001 tarihinde dava 

açm›flt›r. Ancak Ankara 19. Asliye Hukuk Mahkemesi 05.12.2001 gün ve 

2001/491 E. – 962 K. say›l› karar› ile; harfiyat› A.’n›n de¤il G. Turizm 

Limited fiirketi’nin yapt›¤› gerekçesiyle dava husumet nedeniyle reddedilmifltir. 

Davac› gerçek faili, an›lan red karar›n›n kendisine tebli¤ edildi¤i 

07.03.2002 tarihinde ö¤renmifltir. Eldeki bu dava ise bir sene geçmeden 

10.05.2002 tarihinde aç›lm›flt›r. 

Daval›lar, davac›n›n gerçek faili daha önce ö¤rendi¤ini yeterli delillerle 

kan›tlayamam›fllard›r. Aksine davac› tan›klar›n inflaat›n önündeki levhada 

flirket ad›n›n yazmad›¤›n› söylemifllerdir. O halde dava süresinde aç›lm›flt›r. 

Bu nedenle direnme karar› bozulmal›d›r.


SONUÇ: Davac› vekilinin temyiz itirazlar›n›n kabulü ile, direnme 

karar›n›n yukar›da gösterilen ndenlerden dolay› HUMK’un 429. maddesi 

gere¤ince BOZULMASINA, istek halinde temyiz peflin harc›n›n geri 

verilmesine 17.09.2008 gününde, oybirli¤iyle karar verildi 


E: 2009/9-397 K: 2009/453 T: 21.10.2009 

FA‹L‹N TEMMERRÜT TAR‹H‹NDEN BAfiLAMASI 

• GEREKÇEL‹ KARARLA KISA KARAR ARASINDAK‹ ÇEL‹fiK‹ 

(HUMK m. 381, 388, 389; AY 141/3) 

Özet: Yasan›n arad›¤› anlamda oluflturulacak 

k›sa ve gerekçeli kararlar›n hüküm 

f›kralar›n›n aç›k anlafl›l›r çeliflkisiz uygulanabilir 

olmas›n›n gereklili¤i kadar karar o davaya 

konu maddi olgular›n mahkemece nas›l nitelendirildi¤ini 

kurulan hükmün hangi nedenlerle 

ve hukuksal düzenlemelerle dayand›r›ld›¤›n› 

ortaya koyarak; k›saca maddi olgular ile 

hüküm aras›ndaki mant›ksal ba¤lant›y› 

gösterecek nitelikte olmas› gerekir. 

Taraflar aras›ndaki “‹flçilik Alacaklar›” davas›ndan dolay› yap›lan 

yarg›lama sonunda; ‹stanbul 4. ‹fl Mahkemesi’nce davan›n k›smen 

kabulüne dair verilen 05.06.2007 gün ve 2006/293 Esas, 2007/399 say›l› 

karar›n incelenmesi davac› vekili taraf›ndan istenilmesi üzerine, Yarg›tay 9. 

Hukuk Dairesi’nin 11.11.2008 gün ve 2007/30206 Esas, 2008/30705 

karar say›l› ilam› ile, 

( …davac› iflçinin çal›flma ücreti iste¤inde bulunmufl, mahkemece iste¤in 

kabulüne karar verilmifltir. 

Fazla çal›flma ücreti niteli¤inde olup 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 34. 

maddesine göre gününde ödenmemesi halinde bankalarca mevduata 

uygulanan en yüksek faize karar verilmelidir. 

‹fl verenin dava tarihinden önce temerrüde düflürülmesi durumunda 

istekle ba¤l› olarak temerrüt tarihinden itibaren faiz yürütülmelidir. Bunun


d›fl›nda dava ve islah/ek dava tarihinden itibaren talep edilen miktarlarla 

s›n›rl› olarak faize karar verilmelidir. 

Somut olay yönünden davac› 24.11.2005 tarihli dilekçesi ile daval› 

iflverenden çal›flma süresinde hak etti¤i fazla çal›flma ücretinin 

hesaplanarak ödenmesini talep etmifl daval› iflverenlikçe dilekçenin 

25.11.2005 tarihli havale ile iflleme konuldu¤u anlafl›lmaktad›r. Fazla 

çal›flma alaca¤› yönünden daval› iflveren dava tarihinden önce temerrüde 

düflürülmüfltür. Talep do¤rultusunda temerrüt tarihinden itibaren faize karar 

verilmemifl olmas› hatal› olup bozmay› gerektirmifltir), gerekçesiyle bozularak 

dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yap›lan yarg›lama sonunda, 

mahkemece önceki kararda diren ilmifltir. 






Dava, fazla çal›flma ve genel tatil ücretlerinden kaynaklanan alacak 

istemine iliflkindir. 

Mahkemece, davac› yönünden davan›n k›smen kabulüne karar 

verilmifl; bu davac› vekilinin temyizi üzerine karar, bafll›k bölümüne aynen 

al›nan bozma ilam›nda aç›klanan nedenlerle davac› yarar›na bozulmufltur. 

Bozma üzerine yeniden yap›lan yarg›lama s›ras›nda daval› vekili önceki 

kararla diren ilmesini; davac› vekil ise bozmaya uyulmas›n› istemifllerdir. 

Yarg›laman›n 24.03.2009 tarihli son oturumunda mahkemece bozma 

ilam›na uyulup uyulmamas› yönünden k›sa kararda aynen; 

“Davan›n bilirkifli raporunda yap›lan hesaba göre fazla mesai alaca¤› 

yönünden taktiren % 30 indirim yap›larak kabulüne, dava tarihinden ve 

›slah tarihinden itibaren en yüksek banka mevduat faizi yürütülmesine” 

Gerekçeli direnme karar›n›n hüküm f›kras›nda ise aynen; 

“Davan›n k›smen kabulüyle, 

2.189.76.- TL. fazla mesai ücreti alaca¤› ile 194.15.- TL. hafta tatili ücreti 

alacaklar›n›n toplam› olan 2.189.91.-TL. alaca¤›n dava tarihi olan 

24.04.2006 tarihinden itibaren iflleyecek en yüksek banka mevduat faiziyle 

birlikte daval›dan al›narak davac›ya verilmesine, 

Fazlaya iliflkin iste¤in reddine…” 

fieklinde hüküm oluflturulmufl; dolay›s›yla, bu hüküm ile k›sa karar 

aras›nda çeliflki yarat›lm›flt›r.


Hukuk Genel Kurulu’nda iflin esas›n›n incelenmesine geçilmeden önce, 

yukar›da aynen içeriklerine yer verilen önceki kararda direnilmesine iliflkin 

mahkemece oluflturulan k›sa ve gerekçeli kararlar›n usulüne uygun olup 

olmad›¤›; kendi aralar›nda çeliflki içerip içermedikleri; usulü sorunlar 

olarak öncelikle incelenip de¤erlendirilmifltir. 

Durum bu olunca konuya iliflkin flu genel aç›klamalar›n yap›lmas›nda 

yarar görülmüfltür: 

Mahkeme kararlar›nda nelerin yaz›laca¤› 1086 say›l› Hukuk Usulü 

Muhakemeleri Kanunu’nun 388. maddesinde belirtilmifltir. Hüküm sonucu 

k›sm›nda gerekçeye ait her hangi bir söz tekrar edilmeksizin isteklerin her 

biri hakk›nda verilen hükümle taraflara yüklenen borç ve tan›nan haklar›n 

mümkünse s›ra numaras› alt›nda birer birer aç›k, flüphe ve tereddüt 

uyand›rmayacak flekilde gösterilmesi gerekir. 

Ayn› kural HUMK’un 389. maddesinde tekrarlanm›fl; keza yine ayn› 

Kanunun 381. maddesinde “karar›n tefhimi en az 389. maddede belirtilen 

hüküm sonucunun duruflma tutana¤›na geçilerek okunmas› suretiyle olur” 

hükmüne yer verilmifltir. 

Bu biçim yarg›da aç›kl›k ve netlik prensibinin gere¤idir. Aksi hal, yeni 

tereddüt ve ihtilaflar yarat›r. Hatta giderek denebilir ki, dava içinde davalar 

do¤ar. Hükmün hedefine ulaflmas›n› engeller, Kamu düzeni ve bar›fl› 

oluflturulamaz. Ayr›ca bozma karar› ile ilk hüküm hayatiyetini yitirdi¤inden 

ona at›f suretiyle hüküm tesisi yukar›da aç›klanan kurallara uygun 

düflmeyece¤i gibi bozma karar› karfl›s›nda uyulup uyulmama yönünden 

var›lacak sonucun ortaya konulmas› dolay›s›yla direnme ve uymaya 

yönelik hüküm f›kralar›n›n da ayn› unsurlar› tafl›mas› gerekti¤i aflikard›r. 

Di¤er taraftan, yasan›n arad›¤› anlamda oluflturulacak k›sa ve gerekçeli 

kararlar›n hüküm f›kralar›n›n aç›k, anlafl›l›r, çeliflkisiz, uygulanabilir 

olmas›n›n gereklili¤i kadar; karar›n gerekçesinin de, sonucu ile tam bir 

uyum içinde, o davaya konu maddi olgular›n mahkemece nas›l 

nitelendirildi¤ini, kurulan hükmün hangi nedenlerle ve hukuksal 

düzenlemelere dayand›r›ld›¤›n› ortaya koyacak; k›saca, maddi olgular ile 

hüküm aras›ndaki mant›ksal ba¤lant›y› gösterecek nitelikte olmas› gerekir. 

Zira taraflar›n o dava yönünden, hukuk düzenice hangi nedenle hakl› 

veya haks›z görüldüklerini anlay›p de¤erlendirebilmeleri ve Yarg›tay’›n 

hukuka uygunluk denetiminin yapabilmesi için, ortada, usulüne uygun 

flekilde oluflturulmufl; hükmün hangi nedenle o içerik ve kapsamda 

verildi¤ini ayr›nt›lar›yla gösteren, ifadeleri özenle seçilmifl ve kuflkuya yer 

vermeyecek aç›kl›ktaki bir gerekçe bölümünün ve buna uyumlu hüküm 

f›kralar›n›n bulunmas›, zorunludur. 

Bütün mahkemelerin her türlü kararlar›n›n gerekçeli olarak yaz›lmas› 

gerekti¤ini öngören Anayasa’n›n 141/3. maddesi ve ona koflut bir düzen-


leme içeren Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 388. maddesi, iflte 

bu amac› gerçeklefltirmeye yöneliktir. 

Öte yandan, mahkeme kararlar›n›n taraflar, bazen de ilgili olabilecekleri 

baflka hukuki ihtilaflar yönünden etkili ve ba¤lay›c› kabul 

edilebilmeleri, bu kararlar›n yukar›da aç›klanan nitelikte bir gerekçeyi 

içermesiyle ve k›sa karar ile gerekçeli karar aras›nda tereddüte yol açacak 

çeliflkiler tafl›mamas› ile mümkündür. 

Önemle vurgulanmal›d›r ki, direnme kararlar›n›n hukuksal niteliklerinin 

do¤al sonucu ve gere¤i olarak, Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu’nun 

yapaca¤› inceleme ve de¤erlendirme s›ras›nda gözetece¤i temel unsurlardan 

birini, bozmaya karfl› taraflar›n beyanlar›n›n tespiti ile uyulup uygulamama 

konusunda verilen ara kararlar› ile sonuçta hüküm f›kras›n› içeren k›sa ve 

gerekçeli kararlar›n birbiriyle tam uyumu ve buna ba¤l› olar akta karar›n 

ortaya konulan sonucuna uygun gerekçesi oluflturmaktad›r. Bunlardan 

birisine ortaya ç›kacak farkl›l›k ya da aksama çeliflki do¤uracakt›r ki 

bunun aç›kça usul ve yasaya ayk›r›l›k teflkil edece¤i kuflkusuzdur. 

Baflka bir ifadeyle, mahkemece düzenlenecek k›sa ve gerekçeli 

kararlara iliflkin hüküm f›kralar›nda, Özel Daire bozma ilam›na hangi 

aç›lardan uyulup hangi aç›lardan uyulmad›¤›n›n hüküm f›kras›n› 

oluflturacak kalemler yönünden tek tek ve anlafl›l›r biçimde kaleme 

al›nmas›, varsa hükmedilen miktarlar›n do¤ru ve çeliflki oluflturmayacak 

biçimde ortaya konulmas›; karar›n gerekçe bölümünde de bunlar›n 

nedenlerinin ne oldu¤u ve bozman›n niçin yerinde bulunmad›¤› ve 

dolay›s›yla mahkemenin bozulan önceki karar›n›n hangi yönleriyle hukuka 

uygun oldu¤unun aç›klanmas›, karar›n yarg›sal denetimi aç›s›ndan aranan 

ön koflullard›r. 

Nihayet, direnme kararlar›, yap›lan gere¤i, Yasa’n›n hukuka uygunluk 

denetimi yapmakla görevli k›ld›¤› bir Yarg›tay dairesinin bu denetimi 

sonucunda hukuka ayk›r› bularak, gerekçesini aç›klamak suretiyle 

bozdu¤u bir yerel mahkeme karar›n›n asl›nda hukuka uygun bulundu- 

¤una, dolay›s›yla bozman›n yerinde olmad›¤›na iliflkin iddialar› içerdiklerinden, 

o iddiay› yasal ve mant›ksal gerekçeleriyle birlikte ortaya koymak 

zorunda oldu¤u gibi, dilenilen ve uyulan k›s›mlarl›da kalem kalem net ve 

birbirine uygun bir biçimde içermelidir. 

Nitekim, ayn› ilkeler Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu’nun 19.03.2008 

gün ve 2008/15-278 E. 2008/254 say›l› karar›nda da vurgulanm›flt›r. 

Bu genel aç›klamalar›n ›fl›¤›nda somut olaya bak›ld›¤›nda: 

Mahkemece yukar›ya aynen al›nan k›sa kararda hüküm alt›na al›nan 

k›s›m bilirkifli raporuna at›f yap›larak dava ve ›slah tarihlerinden itibaren 

faiz yürütülmesine hükmedilirken direnmeye iliflkin gerekçeli kararda ise 

hüküm alt›na al›nan miktarlar aç›k ve net olarak gösterilip dava tarihinden


itibaren faiz yürütülmesine karar verilerek birbiriyle çeliflik kararlar 

verildi¤i anlafl›lmaktad›r. Aslolan k›sa karar ve burada ortaya konulan 

hüküm f›kras› oldu¤u gibi, direnme karar›n›n kapsam›n› belirleyen k›sa 

karar›n›n da yasan›n amac› do¤rultusunda çeliflki ve tereddüde meydan 

vermeyecek flekilde aç›k ve anlafl›l›r olmas› dolay›s›yla da gerekçeli karara 

etkisi gözard› edilmemeli; bu kararlar birbiriyle çeliflik olmamal›d›r. 

Mahkemenin, çeliflki içeren ve bununla oldu¤u kadar birbiriyle de uyum 

içinde olmayan k›sa ve gerekçeli hüküm f›kralar›, usul ve yasaya uygun 

bulunmam›flt›r. 

Yerel mahkeme karar›n›n iflin esas›na yönelik temyiz itirazlar› 

incelenmeksizin salt bu usulü eksikli¤e dayal› olarak bozulmas› 

gerekmifltir. 

SONUÇ: Direnme karar›n›n yukar›da aç›klanan gerekçelerle HUMK’un 

429. maddesi gere¤ince BOZULMASINA, bozma nedenine göre davac›n›n 

iflin esas›na yönelik temyiz itirazlar›n›n bu aflamada incelenmesine yer 

olmad›¤›na, istek halinde temyiz peflin harc›n›n geri verilmesine, 

21.10.2009 gününde oyçoklu¤uyla karar verildi.



E: 2009/4-471 K: 2009/578 T: 23.12.2009 

‹NSAN SA⁄LI⁄I • DEVLET‹N TEMEL GÖREV‹ 

• SA⁄LIK HARCAMALARI • AC‹L DURUMLAR • HAZ‹NE ZARARI 

• PERSONEL‹N SORUMLULU⁄U 

Özet: Sa¤l›k hakk› temel bir insan hakk› 

olup, sa¤l›k hizmetlerinin devlet taraf›ndan 

sunulmas› sosyal devlet ilkesinin gere¤idir. Bu 

nedenle özellikle insan yaflam›n›n söz konusu 

oldu¤u acil durumlarda sa¤l›k hizmetlerinden 

yararlan›lmas›n›n bir tak›m yasal prosedürlere 

ba¤lanmas› do¤ru de¤ildir. 

Somut olayda hastane personeli ile t›bbi 

malzeme temin eden firma aras›nda acil 

durumdan dolay› malzeme al›m› konusunda 

sözlü bir sözleflme yap›ld›¤›, hastanenin 

itiraz›n›n olmamas› ve al›nan malzemenin 

kullan›lmas› sebebiyle yap›lan sözlü sözleflmenin 

geçerlilik kazand›¤› anlafl›ld›¤›ndan, 

hastane personelinin usulsüz ifllem yaparak 

hastanenin (Hazinenin) zarar›na sebebiyet 

verdi¤i düflünülemez. 

Taraflar aras›ndaki "Rücuan Tazminat" davas›ndan dolay› yap›lan 

yarg›lama sonunda; Mersin 3. Asliye Hukuk Mahkemesi’nce davan›n 

reddine dair verilen 03.12.2007 gün ve 393-736 say›l› karar›n incelenmesi 

davac› taraf›ndan istenilmesi üzerine, Yarg›tay 4. Hukuk Dairesi’nin 

10.11.2008 gün ve 3365-13745 say›l› ilam› ile; 

"(....dava, kurum zarar›n›n tahsili istemine iliflkindir. Mahkemece istemin 

reddine karar verilmifltir. Karar davac› tarafça temyiz edilmifltir. 

Davac› Hazine, daval›lar›n görev yapt›¤› hastanede bir hastan›n 

ameliyat›nda kullan›lmak üzere, malzeme al›m sözleflmesi biten firmadan 

malzeme almalar› sonucu, firman›n açt›¤› dava neticesi hazinenin yarg›lama 

gideri ödemesine neden olduklar›n› iddia ederek zarar›n tahsilini istemifltir. 

Daval›lar, davan›n reddi gerekti¤ini savunmufllard›r. 

Gönderen: Av. Hulki ÖZEL / Mersin Barosu Baflkan›


Mahkemece, davac›n›n takip aflamas›nda borcu kabul ederek yarg›lama 

giderlerine engel olabilecekken borcu inkar etti¤i, daval›lar›n borcun 

ödenmemesi nedeniyle yarg›lama giderlerinden sorumlu tutulmalar›n›n 

yasal olamayaca¤› gerekçeleriyle istemin tümden reddine karar verilmifltir. 

Daval›lar malzemenin al›nd›¤› hastanede görev yapan personeldir. 

Daval›lar›n imzas›n›n yer ald›¤› sevk irsaliyesiyle dava d›fl› firmadan 

malzeme al›n›p kullan›lm›flt›r. Ad› geçen firma ile malzeme al›m sözleflmesi 

31.12.2002 tarihinde sona ermiflken fatura tarihi 08.01.2003 tarihidir. Dava 

d›fl› firma faturadan kaynaklanan alaca¤›n›n tahsili istemi ile icra takibi 

bafllatm›fl ve itiraz üzerine aç›lan itiraz›n iptali davas› sonucu davan›n 

k›smen kabulüne yönelik verilen karar onanarak kesinleflmifltir. Davac› 

hazine as›l alacak, faiz ve bir k›s›m yarg›lama giderlerini icra dosyas›na 

ödemifltir. Olay sonucu düzenlenen soruflturma raporunda, firma ile hastane 

aras›nda yap›lan malzeme al›m sözleflmesinin 31.12.2002'de sona erdi¤inin 

bilinmesine ra¤men firmaya 06.01.2003'de siparifl verilerek al›nan malzeme 

nedeniyle sevk irsaliyesinde imzas› bulunan daval›lar›n sorumlu olacaklar› 

belirtilmifltir. 

Aksi iddia edilmeyen soruflturma raporunda aç›kland›¤› gibi kamuda 

hizmet veren personelin her ihtiyaç duydu¤u malzemeyi do¤rudan sat›fl 

yapan firmay› arayarak talepte bulunmas›n›n kabulü mümkün de¤ildir. 

Dava konusu zarara neden olan malzeme için, görevleri gere¤i firma ile 

sözleflmenin bitti¤ini bilmeleri gerekirken daval›lar herhangi bir "Muayene 

Komisyon Raporu" veya "ihale" karar› olmadan malzeme al›m›n› 

gerçeklefltirmifllerdir. Davac› hazine, yasal prosedür çerçevesinde al›m› 

yap›lmayan malzeme bedelinin tahsili için bafllat›lan takip ve dava 

aflamas›nda savunmalar›n› dile getirmifltir. 

fiu halde, ret gerekçesinde belirtilen nedenler BK’n›n 43. maddesi 

gere¤ince tazminat miktar›nda indirim sebepleri kabul edilerek daval›lar›n 

sorumluluklar› yönünde hüküm tesis edilmesi gerekirken istemin tümden 

reddi do¤ru görülmedi¤inden bozmay› gerektirmifltir,..)” gerekçesiyle bozularak 

dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yap›lan yarg›lama sonunda, 

mahkemece önceki kararda direnilmifltir. 





Dosya kapsam›na göre, 2003 y›l› Ocak ay› içerisinde daval› doktorlar›n 

yatan hastalar›n ameliyat› için gerekli oldu¤u anlafl›lan bir k›s›m tibbi 

malzemeleri, bir önceki y›lda bu tür malzemelerin ihale yoluyla al›nd›¤› 

medikal firmas›na siparifl verdikleri, an›lan firman›n da bu sipariflleri 

teslim etti¤i ve bu malzemelerin hastalarda kullan›ld›¤› anlafl›lm›flt›r.


Hastalar için kullan›lan söz konusu malzemelerin bedellerinin firmaca 

talep edilmesi üzerine, 2003 y›l›nda bu tür malzemelerin al›m› için ihale 

yap›lmad›¤›ndan ve sat›n alma komisyon karar› olmad›¤›ndan bahisle 

idarenin ödemeden kaç›nd›¤›, bu nedenle söz konusu alaca¤›n tahsili için 

firma yetkilileri taraf›ndan icra yoluyla takibine geçildi¤i, sonuçta anapara, 

faiz, icra-inkar tazminat› ve masraflar olarak tahsil edildi¤i anlafl›lmaktad›r. 

Davac› idare, bu flekilde ödedi¤i anapara (malzeme bedeli) ve faiz 

d›fl›ndaki icra inkar tazminat›, avukatl›k ücreti, mahkeme masraf›, vekalet 

ücreti, harç vb. giderler toplam› olan 7.368.341.280.- (Eski) liral›k, bu fazla 

ödemenin daval› kurum çal›flanlar›n›n kusurundan kaynakland›¤› 

yolundaki inceleme raporunu da dikkate alarak rücuan daval›lardan 

tahsilini talep etmifltir. 

Mahkemece, davac› idarenin takip aflamas›nda borcu kabul ederek 

yarg›lama giderlerine engel olabilecek iken borcu inkar etti¤i, daval›lar›n 

borcun ödenmemesi nedeniyle yarg›lama giderlerinden sorumlu tutulmalar›n›n 

yasal olamayaca¤› gerekçeleriyle istemin tümden reddine karar 

verilmifltir. 

Bozma ve direnme kararlar›n›n içerik ve kapsamlar› itibariyle Hukuk 

Genel Kurulu önüne gelen uyuflmazl›k; yasal prosedür çerçevesinde al›m› 

yap›lmayan malzeme bedelinin tahsili için bafllat›lan takip ve dava 

aflamas›nda davac› Hazinenin savunmalar›n› dile getirmifl olmas› ve bu 

nedenle de davaya konu takip ve mahkeme masraflar›n›n oluflmufl olmas› 

karfl›s›nda, daval›lar›n sorumluluklar› yönünden, mahkemenin ret 

gerekçesinde belirtilen nedenlerin davan›n reddi gerekçesi yap›lmas›n›n m›, 

yoksa BK'n›n 43. maddesi gere¤ince tazminat miktar›ndan indirim 

sebepleri olarak kabul edilmesinin mi daha uygun olaca¤› noktas›nda 


2886 say›l› Devlet ‹hale Kanunu ile bu kanuna paralel olarak 

düzenlenmifl 84/8213 say›l› Döner Sermayeli Kurulufllar ‹hale Yönetmeli¤i 

01.01.2003 tarihinden itibaren uygulamadan kald›r›lm›fl, yerine ise 4734 

say›l› Kamu ‹hale Kanunu’nu yürürlü¤e girmifltir. 

10.04.2002 tarihinde hastanece yap›lan ihalede; firmalar›n hastaneye 

belirlenen birim fiyattan malzeme verme iflleminin 31.12.2002 tarihinde 

sona erece¤i kararlaflt›r›lm›flt›r. 

2886 Say›l› Kanun uyar›nca yap›lan ihale ile 31.12.2002 tarihine kadar 

ilgili medikal firmas›ndan malzeme al›m› yap›lm›flt›r. ‹hale ile al›m süresi 

31.12.2002 tarihinde dolmufltur. 01.01.2003 tarihinde yürürlü¤e giren 

4734 say›l› Yeni Kamu ‹hale Kanunu’na göre acil ihtiyaç durumunda, bu 

ihtiyaçlar›n temini için nas›l bir yol izlenece¤i yasan›n yeni uygulanmas› 

nedeniyle ‹darece bilinmedi¤inden ve ayr›ca malzeme al›m› için gerekli


yasal prosedüre uyulmad›¤› gerekçesi ile ödeme yap›lmamas› nedeniyle 

mevcut zarar›n ortaya ç›kt›¤› anlafl›lm›flt›r. 

Bilindi¤i üzere, sa¤l›k hakk› temel bir insan hakk›d›r. Sa¤l›k hizmetlerinin 

devlet taraf›ndan sunulmas› Anayasa’da aç›kça ifade edildi¤i üzere 

sosyal devlet niteli¤inin bir gere¤idir. Sa¤l›kl› yaflam hakk›n›n herhangi bir 

flarta tabi k›l›nmaks›z›n gerçeklefltirilmesi gereklidir. Her birey sa¤l›k 

ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas› için sa¤l›k hizmetlerinden yararlanma hakk›na 

sahiptir. Bu nedenle özellikle insan yaflam›n›n söz konusu oldu¤u acil 

hallerde sa¤l›k hizmetlerinden yararlan›lmas›n›n bir tak›m yasal 

prosedürlerin gerçekleflmesine ba¤lanmas› do¤ru de¤ildir. 

Nitekim, yeni yürürlü¤e giren 4734 say›l› Kamu ‹hale Kanunu’na göre 

acil hallerde nas›l bir uygulama yap›lmas› gerekti¤i yönünde Sa¤l›k 

Bakanl›¤› Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan 14 Ocak 2003 

tarihinde 867 say›l› bir genelge yay›mlad›¤› anlafl›lmaktad›r. Bu genelgede, 

dava konusu somut olayda gerçekleflen flekilde ihale süreci sona erdi¤i ve 

acil durumlar ortaya ç›kt›¤›nda nas›l bir yol izlenmesi gerekti¤i aç›klanm›flt›r. 

Ne var ki, bu genelge malzeme al›m›n›n yap›ld›¤› 02.01.2003 ila 

10.01.2003 tarihleri aras›nda henüz yay›nlanmad›¤›ndan idarece bir 

ödeme yap›lamam›flt›r. 

Somut olayda, dava d›fl› medikal firmas›n›n, sözü edilen t›bbi 

malzemelerin hastaneye teslim edilmesi sonucu oluflan alaca¤›n›n tahsili 

istemi ile Mersin 8. ‹cra Müdürlügü'nün 2003/1113 esas say›l› icra takip 

dosyas›yla, davac› hakk›nda düzenlenen faturalara dayal› olarak 

21.03.2003 tarihinde masrafla birlikte toplam 22.067.635.616.-TL'nin 

tahsili için Sagl›k Bakanl›¤› Merkez Devlet Hastanesi Döner Saymanl›¤›- 

Mersin aleyhine ilams›z icra yoluyla takipte bulundu¤u, takip borçlusu 

devlet hastanesine ödeme emrinin tebli¤i üzerine, hastane ad›na Hazine 

vekilinin aradaki iliflkiyi inkar ile tüm borca itiraz etti¤i ve takibin 

durdurulmas›na karar verildi¤i, bunun üzerine alacakl› firman›n itiraz›n 

iptali istemi ile Mersin Asliye Ticaret Mahkemesi’ne dava açt›¤› anlafl›lmaktad›r. 

Mersin Asliye Ticaret Mahkemesi’nce verilen 29.12.2004 gün 

2003/395 esas 2004/913 say›l› ilamla; "‹laçlar›n al›nd›¤› ve hastanede 

kullan›ld›¤› konusunda bir ihtilaf›n olmad›¤›, ilaçlar›n teslim al›n›p 

hastalarda kullan›lmas›na göre bedellerinin ödenmesinin gerekti¤i, aksi 

takdirde daval›n›n sebepsiz zenginleflece¤i, öte yandan ihale flart›n›n ileri 

sürülmesinin, mallar›n teslim al›n›p kullan›ld›¤›ndan 4721 say›l› Turk 

Medeni Kanun’un 2. maddesine ayk›r› düflece¤i, bu nedenle daval›n›n 

prosedüre uymayan al›m nedeniyle ödeme yap›lamad›¤› savunmas›na itibar 

edilemeyece¤i" gerekçeleri ile itiraz›n k›smen iptaline, 21.428.000.000 

(Eski) TL. üzerinden takibin devam›na ve faize ve icra inkar tazminat›na 

karar verildi¤i, verilen bu karar›n Yarg›tay 19. Hukuk Dairesi’nin


25.11,2005 gün ve 2005/4097 esas 2005/11675 karar say›l› ilam›yla 

onand›¤› ve masraflar› ile birlikte toplam 54.441,52.-TL'nin 05.01.2006 

tarihinde ‹cra Müdürlü¤ünce borçludan tahsil edildi¤i anlafl›lm›flt›r. 

818 say›l› Borçlar Kanunu’nun 38. maddesine göre; "Bir kimse 

selahiyeti olmad›¤› halde di¤er bir flah›s nam›na bir akit yapt›¤› takdirde, bu 

flah›s bu akde icazet vermedikçe alacakl› veya borçlu olmaz. Di¤er taraf›n, 

temsil edilenin münasip bir müddet içinde o akde icazet verip vermiyece¤ini 

beyan etmesini talebe hakk› vard›r. Bu müddet zarf›nda icazet verilmedi¤i 

halde, o kimse mülzem olmaz." 

Ticaret Mahkemesi karar› ve bu madde hükmü birlikte de¤erlendirildi¤inde, 

hastane personeli ile medikal firmas› aras›nda acil durumda 

ihtiyaç duyulan malzemenin al›m› konusunda bir sözlü sözleflme yap›ld›¤›, 

al›nan malzemenin kullan›lmas› ve buna hastanenin bir itiraz›n›n 

olmamas› nedeniyle art›k yap›lan sözlü sözleflmenin geçersizli¤inin ileri 

sürülemeyece¤i belirgindir. 

Hal böyle olunca, Ticaret Mahkemesinin karar› ile hastalar için al›n›p 

kullan›lan malzeme bedellerinin takibin bafl›nda ödenmesi gerekti¤i ve 

ödeme yap›lmamas› ve itirazda bulunulmas›nda davac› ‹darenin haks›z ve 

kusurlu oldu¤u hususlar› kesinlesmifl bulunmaktad›r. Her ne kadar, 

daval›lar o davada taraf de¤illerse de, ‹darenin aleyhine 2004 say›l› ‹‹K'in 

67. maddesi uyar›nca icra inkar tazminat›na da hükmedilmesi yönündeki 

bu karar ile davac› ‹darenin süresinde malzeme bedeli ödememede haks›z 

oldu¤u kabul edilmifltir. Ayr›ca malzeme bedeli bir önceki sene yap›lan 

ihale bedelleri üzerinden yap›ld›¤›ndan ve malzeme fiyatlar› piyasa 

raiçlerine uygun bulundu¤undan, ‹darenin bir zarar›n›n bulunmad›¤› da 

belirgindir. 657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu’nun 12/2. maddesine 

göre, personelin sorumlulu¤una gidilebilmesi için yap›lan eylem ve 

ifllemden kamunun zarar görmüfl olmas› gerekir. O halde, hastane ve 

davac› Hazine'nin kusuru ile oluflan zarardan daval›lar›n sorumlu 

tutulmas› do¤ru bulunmad›¤› gibi, somut olayda 818 say›l› Borçlar 

Kanunu’nun 43, 44. maddelerinde aç›klanan tazminattan indirim nedenlerinin 

de uygulama yeri bulunmamaktad›r. 

Taraflar›n karfl›l›kl› iddia ve savunmalar›na dosyadaki tutanak ve 

kay›tlara, mahkeme karar›nda aç›klanan geciktirici nedenlere ve özellikle, 

delillerin de¤erlendirilmesinde bir isabetsizlik bulunmamas›na göre, usul 

ve yasaya uygun bulunan direnme karar›n›n onanmas› gerekir. 

SONUÇ: Davac› vekili temyiz itirazlar›n›n reddi ile, direnme karar›n›n 

yukar›da aç›klanan nedenlerle ONANMASINA, Harçlar Kanunu’nun de¤iflik 

13. maddesinin (j) bendi gere¤ince harç al›nmamas›na, 23.12.2009 

gününde oyçoklu¤u ile karar verildi.

YARGITAY 

1. HUKUK DA‹RES‹

YARGITAY 1. HUKUK DA‹RES‹ 

E: 2009/4531 K: 2009/5348 T: 07.05.2009 

TAPU ‹PTAL‹ • ‹NANÇLI ‹fiLEMLER 

• ‹SPAT YÖNTEM‹ • ÜÇÜNCÜ K‹fi‹N‹N ‹Y‹N‹YET‹ 

(BK m.81; TMK m.1023; MK m.873; HUMK m.428) 

Özet: Hukuk Sistemi’nde “‹nançl› ifllem” 

veya “nam’› müstear” olarak isimlendirilen 

muvazaal› ifllemlerin yaz›l› belge ile kan›tlanmas› 

zorunlu olup, buradaki yaz›l› belgenin 

resmi flekilde yap›lm›fl olmas›na gerek yoktur. 

Tafl›nmaz›n mülkiyetini iktisap eden kiflinin 

bu mülkiyeti bir üçüncü kifliye devretmesi 

halinde, tapu kayd›n›n iptali gündeme gelmifl 

ise Medeni Kanun hükümlerine göre üçüncü 

kiflinin iyiniyetli olup olmad›¤› araflt›r›lmal›d›r. 

Taraflar aras›nda görülen davada, davac›, ad›na kay›tl› 1 parselde 64 

no’lu ba¤›ms›z bölümü borç para ald›¤› daval› Fatih'e teminat olarak 

verdi¤ini, borcunu ödemesine ra¤men tafl›nmaz›n iade edilmedi¤ini, 

Fatih'in daha sonra tafl›nmaz› ifl orta¤› olan daval› Abdurrahman'a 

devretti¤ini ileri sürerek, kayd›n iptali ile ad›na tescilini istemifltir. 

Daval›lar, davac›n›n iddialar›n›n do¤ru olmad›¤›n› belirtip, davan›n 

reddini savunmufllard›r. 

Mahkemece, davac›n›n iddialar›n›n yaz›l› delil ile kan›tlayamad›¤› 

gerekçesiyle davan›n reddine karar verilmifltir. 

Karar, davac› vekili taraf›ndan süresinde duruflma istekli temyiz 

edilmifl olmakla, duruflma günü olarak saptanan 13.01.2009 Sal› günü için 

yap›lan tebligat üzerine temyiz eden vekili ile temyiz edilen vekili geldiler, 

davetiye tebli¤ine ra¤men di¤er temyiz edilen vekili avukat gelmedi, 

yoklu¤unda duruflmaya baflland›, süresinde verildi¤i ve kay›t olundu¤u 

anlafl›lan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra gelen 

vekillerin sözlu aç›klamalar› dinlendi, duruflman›n bitti¤i bildirildi, ifl 

karara b›rak›ld›. Bilahare Tetkik Hakimi taraf›ndan düzenlenen rapor 

okundu, düflüncesi al›nd›. Dosya incelenerek gere¤i görüflülüp düflünüldü:


KARAR 

Dava, tapu iptal ve tescil iste¤ine iliflkindir. 

Mahkemece, davan›n reddine karar verilmifltir. 

Dosya içeri¤inden ve toplanan delillerden; davac› Mefkure'nin 1 parseldeki 

maliki oldu¤u 64 no’lu ba¤›ms›z bölümü daval›lardan Fatih'ten 

kardefli ile birlikte ald›¤› borcun karfl›l›¤› olarak Fatih'e 03.09.2001 

tarihinde sat›fl suretiyle devretti¤i, Fatih'in de 20.04.2004 tarihinde yine 

sat›fl fleklinde tafl›nmaz› di¤er daval› Abdurrahman'a intikal ettirdi¤i 


Davac›, dosyaya mübrez tarihsiz taraflar›n imzas›n› havi belgeyi ibraz 

ederek daval› Fatih'ten ald›¤› borcu ödedi¤ini ve tafl›nmaz›n temlikinin 

sebebinin ortadan kalkt›¤›n›, oysa Fatih taraf›ndan tafl›nmaz›n muvazaal› 

olarak di¤er daval› Abdurrahman'a temlik edildi¤ini ileri sürerek eldeki 

davay› açm›fl, mahkemece an›lan ve taraflar aras›nda düzenlenen belgeye 

itibar edilmeyerek davan›n reddine karar verilmifltir. 

‹ddian›n ileri sürülüfl biçimi ve içeri¤ine göre, taraflar aras›ndaki 

çekiflmenin teminat mukabili temlikten (inançl› ifllemden) kaynakland›¤› 

aç›kt›r. 

Bilindi¤i üzere; inanç sözleflmesi, inananla inan›lan aras›nda yap›lan, 

onlar›n hak ve borçlar›n› belirleyen, inançl› muamelenin sona erme 

sebeplerini ve devredilen hakk›n, inan›lan taraf›ndan inanana geri verme 

(iade) flartlar›n› içeren borçland›r›c› bir muameledir. Bu sözleflme, 

taraflar›n›n hak ve borçlar›n› kapsayan ba¤›ms›z bir akit olup, alacak ve 

mülkiyetin naklinin hukuki sebebini teflkil eder. 

Taraflar böyle bir sözleflme ve buna ba¤l› ifllemle genellikle, teminat 

teflkil etmek veya idare olunmak üzere, mal varl›¤›na dahil bir fley veya 

hakk›, ayn› amac› güden ola¤an hukuki muamelelerden daha güçlü bir 

hukuki durum yaratarak, inan›lana inançl› olarak kazand›rmak için 

baflvururlar. 

Di¤er bir anlat›mla, bu ifllemle borçlu, alacakl›s›na mal›n› rehin edecek, 

yani yaln›zca s›n›rl› ayni bir hak tan›yacak yerde, mal›n›n mülkiyetini 

geçirerek rehin hakk›ndan daha güçlü, daha ileri giden bir hak tan›r. 

Sözleflmenin ve buna ba¤l› temlikin, de¤inilen bu özellikleri nedeniyle, 

tafl›nmaz› inaç sözleflmesi ile satan kimsenin art›k sadece, ödünç alm›fl 

oldu¤u paray› geri vererek tafl›nmaz›n› kendisine temlik edilmesini istemek 

yolunda bir alacak hakk›; tafl›nmaz›, inanç sözleflmesi ile alan kimsenin de 

borcun ödenmesi gününe kadar tafl›nmaz› baflkas›na satmamak ve borç 

ödenince de geri vermek yolunda yaln›zca bir borcu kalm›flt›r. 

Di¤er bir bak›fl aç›s›yla tafl›nmaz›n mülkiyeti inan›lana (alacakl›ya) 

geçmifltir. Tafl›nmazda inanarak satan›n (borçlu) mülkiyet hakk› kalmad›¤›


gibi, al›c›n›n bu mülkiyet hakk› üzerinde kurulmufl olan bir rehin 

hakk›ndan da söz edilemez. 

Bu durumda; gayrimenkul rehni bak›m›ndan geçerlili¤i olan MK’n›n 

873. maddesinin inanç sözleflmelerine dayal› temlike konu tafl›nmazlar 

bak›m›ndan uygulama yeri olmad›¤› da kuflkusuzdur. Nitekim bu düflünce 

Hukuk Genel Kurulu’nun 23.05.1990 gün ve 1990/1-202-315 say›l› 

karar›nda da aynen benimsenmifltir. 

Hemen belirtilmelidir ki, inanç sözleflmeleri, taraflar›n karfl›l›kl› 

iradelerine uygun bulundu¤u için, onlara karfl›l›kl› borç yükleyen ve alacak 

hakk› veren geçerli sözleflmelerdir. (Borçlar Kanunu mad.81) An›lan 

sözleflmelerde, taraflar, sözleflmenin kendilerine yükledi¤i hak ve borçlar› 

belirlerken, inançl› ifllemin sona erme sebeplerini; devredilen hakk›n 

inan›lan taraf›ndan inanana iade flartlar›n›, bu arada tabii ki süresini de 

belirleyebilirler. Bunun d›fl›nda, akde ayk›r› davran›fl›n yapt›r›m›na da 

sözleflmelerinde yer verebilirler. Buna dair akit hükümleri de Borçlar 

Kanunu’nun 19 ve 20. maddelerine ayk›r›l›k teflkil etmedi¤i sürece geçerli 

say›l›r. 

‹nanç sözleflmesine ve buna ba¤l› ifllemle alacakl› olan taraf, ödeme 

günü gelince alaca¤›n› elde etmek için dilerse; teminat için temlik edilen 

fleyi “ifa u¤runa edim” olarak kendisinde al›koyabilece¤i gibi; o fleyi, aç›k 

art›rma yoluyla veya serbestce sat›p sat›fl bedelinden alma yoluna da 

baflvurabilir. Bu sonuçlar kendine özgü bu akdin tabiat›nda mevcuttur. 

Sözleflme ile öngörülen ifa süresi içerisinde, s›rf sözleflmeyi imkans›z 

k›lmak amac›yla muvazaal› olarak yap›lan temliklerin yasal koruma alt›nda 

tutulam›yaca¤› izahtan varestedir. Meri hukuk sistemimizde her hangi bir 

düzenleme olmamas›na karfl›n; inanç sözleflmelerinin, yukar›da de¤inilen 

ilkeler çerçevesinde uygulama yeri bulan kendine özgü bir müessese 

oldu¤u, ö¤reti ve uygulamada kabul edilegelen bir olgudur. 

‹nanç sözleflmelerinin taraflar› aras›nda, onlar›n gerçek iradelerini ve 

akitten amaçlad›klar›n› yans›tmas› bak›m›ndan geçerli oldu¤u; taraflar›na 

Borçlar Kanunu çerçevesinde nisbi haklar›n› talep etme olana¤›n› verdi¤i 

tart¤flmas›zd›r. 

Burada üzerinde durulmas› gereken husus, tafl›nmaz mallar ya da 

flekle ba¤l›i akitlerde inanç sözleflmelerinin ne gibi hukuki sonuç 

do¤uraca¤›d›r. Diger bir anlat›mla, sözleflmede öngörülen koflullar›n 

gerçekleflmesi halinde, tafl›nmaz mülkiyetinin naklinin sebebini oluflturup 

oluflturmayaca¤›d›r. 

Bilindi¤i üzere; uygulamada mesele, 05.02.1947 tarih 2O/6 say›l› 

‹nançlar› Birlefltirme karar› ile iliflkilendirilip, bu karar dayanak yap›lmak 

suretiyle çözüme gidilmektedir.


Söz konusu kararda; eski hukuka göre mümkün ve geçerli olan 

muvazaa ve nam-› müstear iddialar›n›n, Medeni Kanun’un yürürlü¤ünden 

sonra tafl›nmaz mallar hakk›nda dinlenip dinlenemeyece¤i tart›fl›lm›flt›r. 

An›lan kararda; çeflitli sebep ve amaçlarla bir tafl›nmaz kayd›na gerçek 

malik yerine baflka bir nam ve bir sözleflmede akitlerden biri yerine üçüncü 

bir flahs›n gösterilmesinin mümkün oldu¤u, bu gibi hallerde vekilin kendi 

nam›na ve müvekkili hesab›na yapt›¤› tasarruflarda oldu¤u gibi hukuki bir 

durum veya herhangi bir maksatla üçüncü flah›slardan gerçe¤i gizleme 

gayesi güdülebilece¤i, "kötüniyetli ve haks›z gizlemeler" d›fl›nda, belirtilen 

olas›l›klara göre aç›lacak bir davan›n, gerçekten, ya mevcut bir hakka 

dayanarak bir el de¤ifltirme veya bir hakk›n korunmas› niteli¤ini tafl›yaca¤›; 

bu durumun da, temsil ve vekalet iliflkisinde, mülkiyette halefiyet esas› 

olarak kabul edilmifl bir husus olup, halefiyeti düzeltme amac›yla öncelikle 

mülkiyetin vekile aidiyeti düflünülse bile, temsil hükümlerine ayk›r› 

oldu¤undan bunun korunmas› ve devam›na hükmolunam›yaca¤›, zira 

Borçlar Kanunu’nun "müvekkil vekiline karfl› muhtelif borçlar›n› ifa edince 

vekilin kendi nam›na ve müvekkili hesab›na üçüncü sah›staki alaca¤› 

müvekkilin olur" hükmünün bu düflünceyi do¤rulad›¤›, öte yandan gerek 

tafl›n›r, gerek tafl›nmaz mallara iliflkin olsun nam-› müstear hadiselerinde, 

meselenin bir istihkak ve mülkiyet davas› niteli¤ini geçemeyece¤inden, ne 

resmi senet, ne de flekil meselesinin bahse konu olam›yaca¤›, meselenin 

akitte ve isimde muvazaay› kapsam›na alan Borçlar Yasas›’n›n 18. maddesi 

kapsam›nda düflünülmesinin Kanunun amac›na uygun düflece¤ine, 

de¤inildikten sonra sonuçta, nam-› müstear davalar›n›n dinlenebilir ve 

yaz›l› delil ile isbat›n›n mümkün oldu¤una, hükmolunmufltur. 

‹çtihadi Birlefltirme kararlar›n›n konular›yla s›n›rl›, sonuclar›yla 

ba¤lay›c› bulundu¤u tart›flmas›zd›r. Nam-› müstear için düzenleme getiren 

1947 tarihli karar›n, teminat amac›yla temlike dair inanç sözleflmelerini 

kapsad›¤› da kuflkusuzdur. Uygulamada an›lan sözleflmeler gerek özü, 

gerek iflleyifli aç›s›ndan, genelde muvazaa, özelde ise nam-› müstear 

bafll›klar› alt›nda nitelendirilegelmektedir. 

Belirtilen ‹çtihadi Birlefltirme Karar›’nda da de¤inildi¤i üzere; inanç 

sözleflmeleri bir yandan mülkiyeti nakil borcu do¤urmas› bak›m›ndan 

taraflar› ba¤lay›c›, di¤er yandan, mülkiyetin naklinin sebebini teflkil etmesi 

aç›s›ndan tasarruf ifllemlerini bünyesinde bar›nd›ran sözleflmelerdir. Bu 

durumda koflullar›n oluflmas› halinde tafl›nmaz mülkiyetini nakil özelli¤ini 

tafl›d›¤› kabul edilmelidir. 

‹çtihadi Birlefltirme Karar›’n›n sonuç bölümünde ifade olundu¤u üzere, 

inançl› iflleme dayal› olup dinlenilirli¤i kabul edilen iddialar›n isbat›, flekle 

ba¤l› olmayan yaz›l› delildir. ‹nanç sözleflmesi olarak adland›r›lan bu 

belgenin sözleflmeye taraf olanlar›n imzas›n› içermesi gereklidir.


Somut olaya gelince; gerçekten de daval› Fatih ve davac› Mefkure 

taraf›ndan düzenlenen tarihsiz fotokopisi dosyaya ibraz edilen belgede, 

davac›n›n daval› Fatih'ten borç para ald›¤› ve borcunu ödedi¤i, ancak 

kardefli olan Macide'nin de daval› Fatih'ten 350.000 Dolar borç ald›¤›, borç 

ödendi¤inde iade edilmesi kararlaflt›r›larak davac›n›n maliki oldu¤u 

tafl›nmaz› teminat almak üzere daval› Fatih'e temlik etti¤i, onun taraf›ndan 

da di¤er daval›ya intikal ettirildi¤i yap›lan yaz›l› sözleflme ve dosya kapsam› 

ile sabittir. 

Hemen belirtilmelidir ki, yukar›da de¤inildi¤i üzere; taraflar aras›ndaki 

çekiflmenin 05.02.1947 tarih 20/6 say›l› ‹çtihadi Birlefltirme Karar› 

gere¤ince yaz›l› belge ile kan›tlanmas› zorunludur. An›lan belgenin resmi 

flekilde yap›lmas›na gerek bulunmamaktad›r. Dosyaya ibraz edilen tarihsiz 

belgedeki imzalar ve münderecaat›na karfl› ç›k›lmam›fl ve inkar edilmemifltir. 

0 halde, an›lan belge gözetildi¤inde, yap›lan temlikin teminat 

karfl›l›¤› oldu¤u aç›kt›r. Keza, davac› Mefkure'nin daval› Fatih'e olan borcu 

an›lan belge muhtevas›nda da belirtildi¤i üzere ödenmek suretiyle son 

bulmakla beraber, kardefli olan Macide yönünden de tekaffül edildi¤i 

gözetildi¤inde Borçlar Kanunu’nun 81. maddesi hükmü uyar›nca an›lan 

borcun ödenip ödenmedi¤inin aç›kl›¤a kavuflturulmas› gerekir. Oysa, 

mahkemece yan›lg›l› de¤erlendirme ile an›lan belgenin ‹çtihadi Birlefltirme 

Karar›n›n öngördü¤ü belge niteli¤ini tafl›mad›¤› benimsenmek suretiyle 

neticeye gidilmifltir. 

Halbuki, yukar›da de¤inilen ilkeler karfl›s›nda söz konusu belgenin 

tafl›nmaz›n naklinin sebebini teflkil eden belge niteli¤i tafl›d›¤› 

tart›flmas›zd›r. 

SONUÇ: Öyleyse, öncelikle Borçlar Kanunu’nun 8l. maddesi hükmü 

gere¤ince Macide'nin daval› Fatih'e herhangi bir borcunun bulunup 

bulunmad›¤›n›n, borcun ödenip ödenmedi¤inin saptanmas›, herhangi bir 

borcunun olmad›¤›n›n saptanmas› halinde, di¤er daval› Abdurrahman 

yönünden Türk Medeni Kanunu’nun 1023. maddesi hükmü uyar›nca 

edinmesinde iyiniyetli olup olmad›¤›n›n tespit edilmesi ve de¤erlendirilmesi, 

ondan sonra bir karar verilmesi gerekirken yaz›l› oldu¤u üzere hüküm 

kurulmas› do¤ru de¤ildir. Davac›n›n bu yöne de¤inen temyiz itirazlar› 

yerindedir. Kabulü ile hükmün aç›klanan nedenlerden ötürü HUMK'un 

428. maddesi gere¤ince BOZULMASINA, 19.12.2008 tarihinde yürürlü¤e 

giren Avukatl›k Ücret Tarifesi’nin 14. maddesi geregince gelen temyiz eden 

vekili için 625.00.-TL. duruflma avukatl›k paras›n›n temyiz edilenlerden 

al›nmas›na ve al›nan peflin harc›n temyiz edene geri verilmesine, 

07.05.2009 tarihinde oybirli¤iyle karar verildi.

YARGITAY 



E: 2008/12439 K: 2008/12833 T: 08.10.2008 

BOfiANMADA KUSUR • MADD‹ ve MANEV‹ TAZM‹NAT 

(TMK m.4, 174/1, 186; BK m.42, 43, 44, 49) 

Özet: Boflanmaya sebebiyet veren olaylarda 

kar›s›na fliddet uygulayan ve ilk açt›¤› 

boflanma davas› reddedilip boflanma nedeni 

yaratan koca tam kusurludur. 

Boflanmaya yol açan olaylarda daha az 

kusurlu olan ve boflanmayla maddi deste¤ini 

yitirecek olan kad›m lehine maddi tazminata 

hükmedilmelidir. 

Boflanmada daha az kusuru olan ve kiflilik 

haklar› sald›r›ya u¤rayan kad›n lehine manevi 

tazminata hükmedilmelidir. 

Taraflar aras›ndaki davan›n yap›lan muhakemesi sonunda mahalli 

mahkemece verilen ve yukar›da tarih numaras› gösterilen hüküm 

nafakalar, tazminatlar ve kocan›n davas› yönünden temyiz edilmekle evrak 

okunup gere¤i görüflülüp düflünüldü: 

1- Dosyadaki yaz›lara karar›n dayand›¤› delillerle Kanuna uygun 

sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir yanl›fll›k görülmemesine göre 

daval›-karfl› davac› kocan›n tüm, davac› karfl›l›k daval› kad›n›n ise 

afla¤›daki bent kapsam› d›fl›nda kalan temyiz itirazlar› yersizdir. 

2- Boflanmaya sebebiyet veren olaylarda; kar›s›na fliddet uygulayan ve 

ilk açt›¤› boflanma davas› reddedilip boflanma sebebi yaratan koca tam 

kusurludur. 

a- Türk Medeni Kanunu’nun 174/1. maddesi mevcut veya beklenen bir 

menfaati boflanma yüzünden haleldar olan kusursuz yada daha az kusurlu 

taraf›n, kusurlu taraftan uygun bir maddi tazminat isteyebilece¤ini, 186. 

maddesi, evi birlikte seçeceklerini, birli¤in giderlerine güçleri oranlar›nda 

emek ve mal varl›klar› ile kat›lacaklar›n› öngörmüfltür. Toplanan delillerden 

boflanmaya sebep olan olaylarda maddi tazminat isteyen eflin di¤erinden 

daha ziyade kusurlu olmad›¤› anlafl›lmaktad›r. Boflanma sonucu bu efl, en 

az›ndan di¤erinin maddi deste¤ini yitirmifltir. O halde mahkemece, 

taraflar›n sosyal ve ekonomik durumlar› ile kusurlar› ve hakkaniyet ilkesi 

Gönderen: Av. Hulki Özel / Mersin Barosu Baflkan›


(MK md.4, BK md.42 ve 44) dikkate al›narak kad›n yarar›na uygun 

miktarda maddi tazminat verilmelidir. Bu yönün dikkate al›nmamas› do¤ru 


b- Türk Medeni Kanunu’nun 174/2. maddesi, boflanmaya sebebiyet 

vermifl olan olaylar yüzünden kiflilik haklar› sald›r›ya u¤rayan taraf›n, 

kusurlu olandan manevi tazminat isteyebilece¤ini öngörmüfltür. Toplanan 

delillerden evlilik birli¤inin temelinden sars›lmas›na sebep olan olaylarda 

tazminat isteyen kad›n›n a¤›r ya da eflit kusurlu olmad›¤›, bu olaylar›n 

kiflilik haklar›na sald›r› teflkil etti¤i anlafl›lmaktad›r. O halde mahkemece, 

taraflar›n sosyal ve ekonomik durumlar›, tazminata esas olan fiilin a¤›rl›¤› 

ile hakkaniyet kurallar› (TMK 4, BK 42, 43, 44, 49) dikkate al›narak kad›n 

yarar›na uygun miktarda manevi tazminata hükmedilmesi gerekir. Bu 

yönün dikkate al›nmamas› do¤ru görülmemifltir. 

SONUÇ: Hükmün yukar›da 2. maddenin (a) ve (b) bentlerinde 

gösterilen nedenlerle BOZULMASINA, bozma kapsam› d›fl›nda kalan 

temyize konu di¤er bölümlerinin 1. bentte gösterilen nedenlerle 

ONANMASINA, afla¤›da yaz›l› harc›n Ali’ye yükletilmesine, peflin harc›n 

mahsubuna, temyiz peflin harc›n›n yat›ran Sevil’e geri verilmesine, iflbu 

karar›n tebli¤inden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu aç›k olmak 

üzere oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2008/5860 K: 2009/9095 T: 08.05.2009 

DAVA ve TARAF EHL‹YET‹ • MAHKEMECE YAPILACAK ‹fiLER 

Özet: Dava taraf ve ehliyeti kamu düzenine 

iliflkindir. E¤er bir davada taraflardan 

birinin ruhsal rahats›zl›¤›n› gösteren ciddi 

belirtiler varsa, mahkemece re’sen vesayetin 

gerekip gerekmedi¤i araflt›r›lmal›d›r. 


mahkemece verilen ve yukar›da tarih numaras› gösterilen hüküm temyiz 

edilmekle evrak okunup gere¤i görüflülüp düflünüldü. 

Dava ve taraf ehliyeti kamu düzenine iliflkin olup, mahkemelerce 

do¤rudan do¤ruya (resen) göz önünde tutulur. Davada daval› kad›n›n 

ruhsal rahats›zl›¤› ileri sürülmüfl ve bu iddia dosya aras›ndaki bir k›s›m 

delil ile do¤rulanm›fl bulunmas›na göre mahkemece yap›lacak ifl, Türk 

Medeni Kanunu’nun 405 ve Hukuk Usulü Mahkemeleri Kanunu’nun 42. 

maddeleri uyar›nca daval› kad›n›n vesayet alt›na al›nmas›n›n gerekip 

gerekmedi¤inin araflt›r›lmas› ve bu hususun bir ön mesele say›lmas›ndan 

ibarettir. Bu yön göz önünde tutulmadan yarg›lamaya devam olunarak iflin 

esas› hakk›nda karar verilmesi usul ve yasaya ayk›r›d›r. 

SONUÇ: Temyiz edilen karar›n gösterilen sebeple BOZULMASINA, 

bozma sebebine göre di¤er yönlerin incelenmesine flimdilik yer olmad›¤›na, 

temyiz peflin harc›n›n yat›rana geri verilmesine, iflbu karar›n tebli¤inden 

itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu aç›k olmak üzere, oybirli¤iyle 

karar verildi. 

Gönderen: Av. Hulki Özel Mersin Barosu Baflkan›



E: 2008/14398 K: 2009/20160 T: 19.11.2009 

A‹LE KONUTU • EfiLER‹N HAKLARI 

• ÜÇÜNCÜ K‹fi‹N‹N HAKLARI • ‹Y‹N‹YET KOfiULU 

(TMK m.194/1-2, 1023) 

Özet: Efllerden biri di¤er eflin aç›k r›zas› 

olmad›kça aile konutunu devredemez. Bu 

kurala ayk›r› ifllem yap›l›rsa r›zas› al›nmayan 

efl hakimin müdahelesini talep edebilir. 

Konutu devralan üçüncü kiflinin kazan›- 

m›n›n korunmas› için iyiniyetli olmas› gerekir. 

Taraflar›n aile dostu olan üçüncü kiflinin 

iyiniyetli oldu¤u kabul edilemez. 


mahkemece verilen ve yukar›da tarih numaras› gösterilen hüküm temyiz 

edilmekle evrak okunup gere¤i görüflülüp düflünüldu. 

Türk Medeni Kanunu’nun 194. maddesi gere¤ince efllerden biri di¤er 

eflin aç›k r›zas› bulunmad›kça aile konutunu devredemez. R›zay› 

sa¤lamayan veya hakl› bir sebep olmadan kendisine r›za verilmeyen efl, 

hakimin müdahalesini isteyebilir. (TMK md.194/2) 

Dava konusu meskenin aile konutu oldu¤u, hak sahibi olan kocan›n, 

eflinden habersiz olarak bu tafl›nmaz› 23.06.2006 tarihinde di¤er daval› 

Fatih'e sat›fl suretiyle devretti¤i anlafl›lmaktad›r. Yap›lan bu iflleme 

davac›n›n aç›k r›zas› bulunmad›¤›ndan, devir geçersizdir. (TMK md.194/1) 

Konutu devralan daval› Fatih'in kazan›m›n›n korunmas› için iyiniyetli 

olmas› gerekir. (TMK md.1023) Yap›lan soruflturma ve toplanan delillerden 

daval› Fatih'in taraflar›n aile dostu oldu¤u, yap›lan ifllemin aile konutuyla 

ilgili ve ifllemin taraf› olan daval› Ömer'in evli oldu¤unu bildi¤i 

gerçekleflmifltir. Bu durumda daval› Fatih, Türk Medeni Kanunu’nun 1023. 

maddesinden yararlanamaz. Kanun di¤er eflin aç›k r›zas›n› arad›¤›na göre 

davac›n›n devir ifllemini ö¤rendikten sonra dava hakk›n› kullanmas› da 

dürüstlük kural›na (TMK md.2) ayk›r› davran›fl olarak görülemez. O halde 

iste¤in kabulü gerekirken, reddi do¤ru bulunmam›flt›r. 

SONUÇ: Hükmün yukar›da gösterilen sebeple BOZULMASINA, temyiz 

peflin harc›n›n yat›rana geri verilmesine, ifl bu karar›n tebli¤inden itibaren 

15 gün içinde karar düzeltme yolu aç›k olmak üzere 19.11.2009 günü

YARGITAY 



E: 2008/13859 K: 2008/16353 T: 09.10.2008 

SEBEPS‹Z ZENG‹NLEfiME • ÖDENEN PARANIN ‹ADES‹ 

• PARA DE⁄ER‹N‹N GÜNCELLENMES‹ • HESAPLAMA YÖNTEM‹ 

Özet: Tafl›nmaz sat›fl›n›n geçersiz 

olmas›ndan dolay› al›c›n›n sat›c›ya ödemifl 

oldu¤u sat›fl bedeli sebepsiz zenginleflme 

kurallar›na göre iade edilecek ve bu ifl 

yap›l›rken denklefltirici adalet ilkelerine göre 

de¤erlendirme yap›lacak ve sat›fl bedeli olarak 

ödenen paran›n de¤eri ilk ödeme günündeki 

al›m gücüne ulaflt›r›l›cakt›r. 

Bu ifl yap›l›rken; enf›lasyon, tüketici eflya 

endeksi, alt›n ve döviz kurlar›ndaki art›fllar, 

memur ve iflçi ücretlerindeki art›fllar dikkate 

al›narak hesaplama yap›lacakt›r. 

Dava dilekçesinde 24.750,00.-TL. alaca¤›n faiz ve masraflarla birlikte 

daval› taraftan tahsil istenilmifltir. 

YARGITAY KARARI 

Temyiz isteminin süresi içinde oldu¤u anlafl›ld›ktan sonra dosyadaki 

bütün ka¤›tlar okunup gere¤i düflünüldü. 

Davac› vekili, müvekkilinin 775 Say›l› Yasa’dan istifade ederek konut 

sahibi olmak için, daval› Belediyeden tahsis talebinde bulunarak 3298 A.12 

parsel say›l› tafl›nmaz›n 1/2 pay›na sahip oldu¤unu, ancak yasa uyar›nca 

2 y›l içinde inflaat yap›lmam›fl olmas› nedeniyle daval›n›n açt›¤› tapu iptali 

ve tescil davas› ile tafl›nmaz elinden al›nmakla, daval› tafl›nmaz›n de¤eri 

kadar zenginlefltiginden tafl›nmaz›n tapu iptali ve tescil davas›nda belirlenen 

rayiç bedeli olan 49.500,00.-TL’nin 1/2'si olan 24.750,00.-TL’nin yasal 

faizi ile birlikte daval›dan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmifltir. 

Daval› savunmas›nda, davan›n reddine karar verilmesini talep etmifltir. 

Mahkemece, davan›n k›smen kabulü ile, davac›n›n 1995 tarihinde 

ödedi¤i 16,50.-TL’nin dava tarihi olan 12.09.2006’dan itibaren iflleyecek 

yasal faizi ile birlikte tahsiline karar verilmifl, hüküm davac› vekili 

taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

Geçerli bir sebebe dayanmaks›z›n bir kiflinin mal varl›¤›ndan di¤erinin 

mal varl›¤›na kayan de¤erin eksiksiz iadesi denklefltirici adalet düflünce-


sine dayan›r. Denklefltirici adalet ilkesi ise, hakl› bir sebep olmaks›z›n 

baflkas›n›n mal varl›¤›ndan istifade ederek kendi mal varl›¤›n› art›ran 

kiflinin elde etti¤i bu kazan›m› geri verme zorunda oldu¤unu ve gerçek bir 

eski hale getirme yükümlülü¤ü bulundu¤unu ifade eder. 

Bilindi¤i gibi ülkemizde yaflanan enflasyon uzun y›llar boyu yüksek 

oranlarda seyretmifl ve paran›n de¤eri (al›m gücü) de bununla ters orant›l› 

olarak devaml› düflmüfltür. Belli bir miktar paran›n aradan geçen zamana 

ba¤l› olarak iade günündeki al›m gücünün farkl› ve çok daha az oldu¤u bir 

gerçektir. 

Uygulanan ‹ade Hukuku esaslar›na göre yap›lan bu sözleflme gere¤ince, 

davac›n›n akit tarihinde verdi¤i paran›n ayn› miktarda iadesine karar 

verilmesi, gerçek hayatta büyük s›k›nt›lara, tutars›zl›klara, adalete karfl› 

var olmas› gereken güvenin sars›lmas›na neden olmufl, kamu vicdan›na 

hakl› elefltiri konusu yap›lm›flt›r. Hukuk kurallar›, gerçek hayata uygun 

oldu¤u, toplumun adalet ihtiyac›na cevap verebildi¤i sürece hayatiyetini 

devam ettirip, sayg›nl›k sa¤lar ve hukuk kural› olma özelli¤ini korur. O 

nedenle hukuk kurallar› gerçek hayata uygun olarak yorumlan›p 

uygulanmal›d›r. 

Taraflar aras›ndaki hukuksal iliflki haks›z iktisap kurallar› uyar›nca 

tasfiye edilirken denklefltirici adalet kural› hiçbir zaman gözard› 

edilmemelidir. Bu husus hem hakkaniyetin hem gerçek adaletin bir 

gere¤idir. Bu bak›mdan iadeye karar verilirken sat›fl bedeli olarak verilen 

paran›n tafl›nmaz›n de¤erini geçmemek koflulu ile al›m gücünün ilk ödeme 

tarihindeki al›m gücüne ulaflt›r›lmas› gerekir. 

Aksi halde iade d›fl›ndaki zenginleflme iade borçlusu yedinde haks›z 

zenginleflme olarak kalacakt›r. 

O halde davac›n›n ödedi¤i paran›n çeflitli ekonomik etkenler nedeniyle 

azalan al›m gücünün, enflasyon, tüketici eflya fiyat endeksi, alt›n ve döviz 

kurlar›ndaki art›fllar, memur maafl ve iflçi ücretlerindeki art›fllar vs. 

ortalamalar› al›narak ödedi¤i tarihten dava tarihine kadar ulaflaca¤› al›m 

gücünün de¤erinin ne olabilece¤i konusunda uzman bilirkifli kurulundan 

nedenlerini aç›klay›c› denetime elveriflli rapor al›narak verilmelidir. 

Belirtilen nedenlerle yeterli inceleme yap›lmadan mahkemece yaz›l› 

flekilde karar verilmesi do¤ru görülmemifltir. 

SONUÇ: Bu itibarla yukar›da aç›klanan esaslar göz önünde 

tutulmaks›z›n yaz›l› flekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazlar› bu 

nedenlerle yerinde oldu¤undan kabulü ile hükmün HUMK’un 428. maddesi 

gere¤ince BOZULMASINA ve peflin al›nan temyiz harc›n›n istek halinde 

temyiz edene iadesine, 09.10.208 tarihinde oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2008/13020 K: 2008/18230 T: 30.10.2008 

ISLAH • ‹ST‹RDAT DAVASI 

• TALEB‹N BÜTÜNÜ ÜZER‹NDE HÜKÜM KURULAB‹LECE⁄‹ 

(HUMK m.388/son) 

Özet: Dava taraf›ndan her biri yapt›¤› 

ifllemi k›smen veya tamamen ›slah edebilir. 

HUMK md. 388/son’da belirtildi¤i gibi istek 

sonuçlar›n›n her biri hakk›nda hüküm 

verilmelidir. 

Mahkemece, taleplerden baz›lar› ve ›slah 

edilen k›s›m hakk›nda hüküm kurulmam›fl 

olmas› bozma nedenidir. 

Dava dilekçesinde 4.383,16.-TL. borçlu olmad›¤›n›n tespiti (›slahen 

5.012,25.-TL’nin tahsili) istenilmifltir Mahkemece davan›n k›smen kabulü 

cihetine gidilmifl, hüküm davac› vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 




Davac›, kiralad›¤› iflyeri için daval› kuruma elektrik abonesi oldu¤unu, 

sayaç sat›n alarak takt›rd›¤›n›, ancak daval› çal›flanlar›n›n baflvurdu¤u 

halde gelip sayac› mühürlemedi¤ini, buna ra¤men mühürsüz kullan›m 

suretiyle kaçak elektrik kulland›¤›ndan bahisle 4.383,16.-TL’lik fatura 

gönderildi¤ini, elektrikler kesilince, mecburen borcun 1.000,00.-TL’yi 

ödeyerek kalan miktar› ödemek üzere taksit yapt›rd›¤›n›, kaçak kullan›m 

söz konusu olmad›¤›ndan ödenen bu miktardan sayaçtaki tüketim bedeli 

olan 385,35.-TL. düflülmek suretiyle kalan 614,65.-TL’nin istirdad›, borçlu 

olmad›¤›n›n tespiti, faturan›n iptalini talep etmifltir. Dava devam ederken 

kalan borcu da ödedi¤ini bu nedenle talep etti¤i alaca¤›n 5.012,25.-TL. 

oldu¤unu söyleyerek talebini bu miktara ›slah etmifltir. 

Daval›, davac›n›n mühürsüz sayaçtan elektrik kulland›¤›n›, bu nedenle 

talep edilen ve davac› taraf›ndan ödenen kaçak elektrik kullan›m bedelinde 

yasaya ayk›r› bir durumun olmad›¤›n› savunmufl, mahkemece yapt›r›lan 

bilirkifli incelemesine göre davan›n istirdat talebi yönünden k›smen kabulü 

cihetine gidilmifltir.


Dava kaçak elektrik kullan›m›n›n olmad›¤› iddias› ile taksit yap›lmas› 

sonucu k›smen ödenen kaçak elektrik kullan›m bedelinin iadesi, kalan 

miktar› borçlu olmad›¤›n›n tespiti, faturan›n iptali için aç›lm›flt›r. 

HUMK’un 388/son maddesinde; “Hüküm sonucu k›sm›nda, gerekçeye 

ait herhangi bir söz tekrar edilmeksizin, istek sonuçlar›ndan her biri 

hakk›nda verilen hükümle taraflara yüklenen borç ve tan›nan haklar›n, 

mümkünse s›ra numaras› alt›nda birer birer, aç›k ve flüphe ve tereddüt 

uyand›rmayacak flekilde gösterilmesi gerekir," denilmektedir. 

O halde, davac›n›n faturada talep edilen 4.383,16.-TL. borcun 

1.000,00.-TL’sini davadan önce ödemifl ise de, sayaç tüketimine göre, 

gerçek borcu 385,35.-TL. olmakla fazla tahsil edilen 614,65.-TL’nin 

istirdad› talebi hakk›nda hüküm kurulmufl, kalan fatura borcu için borçlu 

olmad›¤›n›n tespitini ve faturan›n iptalini talep etmifl, yarg›lama s›ras›nda 

kalan borcu da ödenmekle tespit talebi istirdada dönüfltü¤ü ve alacak 

miktar›n› ›slah etti¤i halde bu k›s›m hakk›nda hüküm kurulmam›flt›r. 

Mahkemece taleplerden baz›lar› ve ›slah edilen k›s›m hakk›nda hüküm 

kurulmam›fl olmas› do¤ru görülmemifltir. 

SONUÇ: Bu itibarla yukar›da aç›klanan esaslar göz önünde tutulmaks›z›n 

yaz›l› flekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazlar› bu nedenlerle 

yerinde oldu¤undan kabulü ile hükmün HUMK’un 428. maddesi gere¤ince 

BOZULMASINA ve peflin al›nan temyiz harc›n›n istek halinde temyiz edene 

iadesine, 30.10.2008 tarihinde oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2009/529 K: 2009/3139 T: 02.03.2009 

TEBL‹GAT HUKUKU • USULSÜZ TEBL‹GAT • YARGILAMANIN 

YEN‹LENMES‹ • USULSÜZ TEBL‹GAT SONUCU 

VER‹LEN HÜKMÜN GEÇERS‹ZL‹⁄‹ 

Özet: Taraflar usulüne uygun olarak iddia 

ve savunma için mahkemeye ça¤r›lmad›kça 

mahkemece karar verilemez. 

Usulsüz tebligatla verilmifl olan karar, 

kesinleflme flerhi olsa bile hukuki sonuç 

do¤urmaz. 

Dava ö¤renildikten sonra, verilen karar›n 

hukuki sonucu olmad›¤›ndan yarg›laman›n 

yenilenmesi de¤il, karar›n temyizi istenebilir. 

Dava dilekçesinde yarg›laman›n yenilenmesine karar verilmesine 

masraflarla birlikte daval› taraftan istenilmifltir. Mahkemece, dava 

dilekçesinin temyiz dilekçesi olarak kabulü ile esas›n bu flekilde 

kapat›larak dosyan›n Yarg›tay ilgili Hukuk Dairesine gönderilmesine karar 

verilmifl, hüküm daval› vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 




Davac› dava dilekçesinde, taraflar aras›nda ecrimisil davas›n›n görülüp 

karara ba¤land›¤›n›, karar›n kesinleflti¤ini, ancak o davada olan bu dosya 

davac›s›na askerde oldu¤u bir s›rada tebligat kanununa ayk›r› bir flekilde 

usulsüz tebligat yapt›r›ld›¤›n›, savunma hakk›n›n k›s›tland›¤›n› ve davan›n 

yoklu¤unda bitirildi¤ini, kendisinin icra aflamas›nda davadan haberdar 

oldu¤unu ileri sürerek yarg›laman›n yenilenmesi talebinin kabulü ile 

ecrimisil davas›n›n reddine karar verilmesini talep ve dava etmifltir. 

Daval› davan›n reddini istemifltir. 

Mahkemece, hukuki nitelendirmenin hakime ait oldu¤u, ecrimisil 

davas›nda tebligatlar›n usulüne uygun olarak yap›lmad›¤›, usulsüz 

tebligatlar sonucunda karar›n kesinleflmesinin de mümkün olamayaca¤›, 

dolay›s›yla ortada kesinleflen bir karar bulunmad›¤›ndan yarg›laman›n 

yenilenmesi flartlar›n›n oluflmad›¤›, ancak davac›n›n icra aflamas›nda 

ecrimisil davas› ve karar›ndan 24.09.2008 gününde haberdar oldu¤u,


06.10.2008 gününde de yarg›laman›n yenilenmesi talebinde bulundu¤u, 

tebligat›n (ö¤renmenin) henüz yeni oldu¤u, bu itibarla da dava dilekçesinin 

temyiz dilekçesi olarak kabulüne karar verilmek gerekti¤inden bahisle, 

dava dilekçesinin temyiz dilekçesi olarak kabulüne, esas›n bu flekilde 

kapat›lmas›na, dosyan›n ilgili Yarg›tay Hukuk Dairesine gönderilmesine 

karar verilmifl, hüküm daval› (Vak›flar ‹daresi) taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

Davac› dava dilekçesinde ecrimisil davas›n›n görüldü¤ü s›rada askerde 

oldu¤unu, usulsüz ve geçersiz tebligatlar sonucunda davan›n yoklu¤unda 

bitirildi¤ini, usulsüz kesinlefltirme yap›ld›¤›n› ileri sürerek yarg›laman›n 

yenilenmesini istemifltir. 

Dava dilekçesinin tebli¤ine iliflkin tebligat “daval›n›n gösterilen 

adresten ayr›ld›¤›, yeni adresinin bilinmedi¤i” gerekçesiyle muhtar 

tasdikiyle iade edilmifl, sonraki safhadaki zab›ta araflt›rmas› yaz› cevab›na 

göre “söz konusu adrese ait binan›n y›k›ld›¤› daval›n›n bu adresi yaklafl›k 

befl y›l kadar önce terk etti¤i, çevreden soruldu¤unda da yeni adresini 

bilenin bulunmad›¤›” bildirilmifl, bunun üzerine de mahkemece baflka adres 

araflt›r›lmas› yap›lmam›fl, dava dilekçesi ve karar ilanen tebli¤ edilmifltir. 

Tebligat Kanunu’nun 10. maddesine göre tebligat, tebli¤ yap›lacak 

kifliye bilinen en son adresine yap›l›r. Adreste bulunmama halinde, tebli¤ 

memuru bulunabilece¤i yeri araflt›r›r, bulamazsa durumu köy 

muhtarl›¤›na do¤rulu¤unu onaylatarak tespit etmeli (Tebligat Tüzü¤ü 28. 

md.) ve bu durumu da tebli¤i ç›karan kurulufla bildirmelidir. Gösterilen 

adreste tebligat yap›lmayan durumda, tebligat ç›karan merci taraf›ndan 

memurlar›n ve di¤er meslek ve sanat erbab›n›n adresleri, mensup olduklar› 

teflkilattan, avukatlar›nki Barodan veya Adliye Vekaleti’nden, askeri 

flah›slar›n adresleri Askerlik fiubesi, Mülki Müdafa Vekaleti gibi salahiyetli 

mercilerden sorulur. (Tebligat Tüzü¤ü 13. md.) Belirtilen özel ve resmi 

kurulufllar›n içinde adres tespitinin yap›labilece¤i Nüfus, Tapu ‹dareleri, 

Belediye, Sivil Savunma gibi kurulufllar da yer almaktad›r. Adres 

araflt›rmas›n›n sadece zab›taya yap›lan bir inceleme ile s›n›rl› tutulmas› 

Tebligat Tüzü¤ü’nün 13. maddesine ayk›r›d›r. 

Tebligat Tüzü¤ü’nün 13. maddesine uygun bir inceleme ve soruflturmay› 

kapsamayan adres araflt›r›lmas›yla yetinilip, adresin meçhul oldu¤u 

kabul edilerek tebligat›n ilanen yap›lmas› davada daval›n›n savunmas› 

hakk›n› k›s›tlar. O nedenle adres araflt›rmas›n›n titizlikle yap›lmas› 

zorunludur. HUMK’un 73. maddesi gere¤ince taraflar usulüne uygun 

olarak iddia ve savunma için mahkemeye ça¤r›lmad›kça mahkemece karar 

verilemez. Davac›n›n adres araflt›rmas›n›n Tebligat Kanunu ve Tüzük 

hükümlerine uygun olarak yap›lmad›¤› anlafl›ld›¤›ndan mahkeme karar›n›n 

hukuken kesinleflmifl oldu¤u kabul edilemez ve mahkemece verilen


kesinleflme flerhide bu nedenle hukuki sonuç yaratmaz. Mahkemenin bu 

yöndeki saptamas› do¤rudur. 

Ancak, davac› dava dilekçesinde aç›kça HUMK’un 445. ve devam› 

maddeleri gere¤i, yarg›laman›n yenilenmesi talebinde bulundu¤undan bu 

talep do¤rultusunda inceleme yap›l›p, karar vermek gerekir. 

HUMK’un 445/1. maddesi gere¤ince ancak kesinleflmifl kararlar 

hakk›nda yarg›laman›n yenilenmesi talebinde bulunulabilir. Olay›m›zda 

ortada kesinleflmifl bir karar yoktur. Ayr›ca davac›, karfl› taraf›n tebligata 

yarar aç›k adresini bildi¤i halde hileye baflvurarak dava dilekçesinde yanl›fl 

adres göstermek suretiyle ilanen tebligatla yoklu¤unda yarg›laman›n 

bitirilip kesinleflmesini sa¤lad›¤›n› da ileri sürmemifltir. Bu nedenle 

yarg›laman›n yenilenmesi talebinin dinlenemeyece¤i aç›kt›r. 

Bu durumda yarg›laman›n yenilenmesi istenilen ecrimisil dosyas›n›n 

daval›s› olan bu dosya davac›s›na ecrimisil hükmünün Tebligat Yasas›’na 

uygun bir flekilde tebli¤ edilerek sonucuna göre o dosya üzerinden ifllem 

yap›lmas› gerekir. O nedenle karar kesinleflmeden aç›lan yarg›laman›n 

yenilenmesi talebine iliflkin davan›n bu nedenle reddine karar vermek 

gerekirken, dava dilekçesinin temyiz dilekçesi olarak kubulüne karar 

verilip esasen kapat›lmas› do¤ru görülmemifl, bozmay› gerektirmifltir. 

Bozma nedenine göre di¤er temyiz nedenlerinin incelenmesine gerek 


SONUÇ: Bu itibarla yukar›da aç›klanan esaslar göz önünde tutulmaks›z›n 



BOZULMASINA ve flimdilik di¤er yönlerin incelenmesine yer olmad›¤›na, 

peflin al›nan temyiz harc›n›n istek halinde temyiz edene iadesine, 




E: 2009/11496 K: 2009/15766 T: 15.10.2009 

M‹RAS HUKUKU • M‹RAS ÜZER‹NDEK‹ MÜLK‹YET REJ‹M‹ 

• ‹fiT‹RAK HAL‹NDE MÜLK‹YET • DAVA AÇMA HAKKI 

• ECR‹M‹S‹L DAVASI 

Özet: Murisin ölümü ile mirasç›lara geçen 

mal varl›¤› üzerinde ifltirak halinde mülkiyet 

hükümleri geçerli olur. Bu durumda mirasç›lar 

sahip olduklar› mal varl›¤› üzerinde ba¤›ms›z 

olarak hareket edemezler; ya birlikte hareket 

edeceklerdir ya da miras ortakl›¤›na temsilci 

atanacakt›r. 

Bu kural›n istisnas› terekedeki haklar›n 

korunmas› için mirasç›lara tan›nan yasal 

yetkilerdir. 

Ecrimisil davas› terekedeki haklar› korumaya 

yönelik olmayan, terekeden yararlanmay› 

amaçlayan bir giriflim oldu¤undan kural 

uygulanmal› ve mirasç›lar birlikte hareket 

etmelidirler. 

Dava dilekçesinde 20.310,00.-TL. ecrimisilin (›slahen) faiz ve 

masraflarla birlikte daval› taraftan tahsil istenilmifltir. Mahkemece davan›n 

kabulü cihetine gidilmifltir, hüküm daval› vekili taraf›ndan temyiz 

edilmifltir. 




Davac› vekili; müvekkilinin babas› Osman’›n, H. Mah. 397 ada, 11 

no’lu parselde kay›tl› tafl›nmaz›n maliki ve hissedar› oldu¤unu daval›n›n ise 

10 no’lu bitiflik parselin maliki oldu¤unu ve kendi parsellerine tecavüzü 

nedeniyle ‹stanbul 6. AHM’sinde 2003/416 E. say› ile ecrimisil bedelinin 

tahsili için aç›lan davada davan›n kabulüne karar verilerek kesinleflti¤ini, 

davac› 24/120 hisseye sahip oldu¤u için 05.09.2003 - 01.01.2008 tarihleri 

aras›ndaki hissesine düflen ecrimisil bedeli olarak 20.310,00.-TL’nin 

daval›dan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmifltir. 

Daval› vekili, davan›n reddini dilemifltir.


Mahkemece, davan›n kabulü cihetine gidilmifl, hüküm daval› vekili 


TMK’n›n 640. maddesi uyar›nca; miras b›rakan›n ölümü ile miras, 

mirasç›lara geçmekte ve miras üzerinde, ifltirak halinde mülkiyet 

hükümleri cereyan etmeye bafllamaktad›r. Bu mülkiyet rejiminde miras›n 

bütünü mirasç›lar›n tamam›na ayit olmakla tüm haklardan oluflan tereke 

üzerinde ifltirak halinde ortakl›k devam etti¤i sürece mirasç›lar›n ba¤›ms›z 

paylar› ve tasarruf haklar› bulunmamaktad›r. Tüm mirasç›lar›n birlikte 

hareket etmeleri veya miras ortakl›¤›na temsilci atanmas› gerekir. 

TMK 702/IV ve TMK 640/IV maddeleri; mirasç›lardan biri yada bir 

k›sm›n›n baflvurabilece¤i yasal yollar› "terekedeki haklar›n›n korunmas›" ile 

s›n›rl› tutulmufltur. 

Bu nedenle, ifltirak halinde mülkiyet konusu olan bir mal veya hakka 

iliflkin (örme¤in uyuflmazl›k konusu olan olayda oldu¤u üzere -ecrimisil-) 

davalar›n›n, ba¤›ms›z olarak aç›ld›¤› taktirde elbirli¤i (ifltirak) halinde 

maliklerin (paydafllar›n) hepsi taraf›ndan veya hepsine karfl› birlikte 

aç›lmas› zorunludur. 

Somut olayda, tafl›nmaz davac›lar›n murisi Osman ad›na tapuda kay›tl› 

olup, veraset ilam›na göre davac› d›fl›nda baflka mirasç›larda vard›r. Daval› 

ise 3. kifli konumundad›r. Bu nedenle önceki davada miras flirketine 

mümessil tayin edilmifltir. 

Ancak, bu davada davac› mirasç› sadece kendi pay›na iliflkin olarak ve 

ecrimisil istemiyle dava açm›fl oldu¤undan ecrimisil davas›, "terekedeki 

haklar›n korunmas›" ile ilgili olmay›p terekedeki tafl›nmazdan yararlanmaya 

yönelik bulunmaktad›r. Böyle bir durumda ana kural gere¤ince birlikte 

hareket etme gere¤i vard›r. 

Davac›n› (Mirasç›n›n) ifltirak halinde pay› üzerinde tasarruf yetkisi 

bulunmad›¤› cihetle, dava di¤er mirasç›lar›n paylar›n› kapsamay›p bu 

nedenle davaya di¤er mirasç›lar›n kat›lmas› veya terekeye temsilci atanarak 

devam›na da imkan yoktur. Davan›n bu nedenle reddine karar vermek 

gerekirken, yan›lg›l› de¤erlendirme sonucu yaz›l› gerekçeyle k›smen kabulü 

do¤ru görülememifltir. 

SONUÇ: Bu itibarla yukar›da aç›klana esaslar göz önünde tutulmaks›z›n 



BOZULMASINA ve peflin al›n›n temyiz harc›n›n istek halinde temyiz edene 


YARGITAY 



E: 2005/1430 K: 2006/3027 T: 21.03.2006 

HATIR TAfiIMASI • SÜRÜCÜNÜN ALKOLLÜ OLMASI 

• MÜTERAF‹K KUSUR 

Özet: Akollü sürücünün kulland›¤› araca 

durumu bilerek hat›r tafl›mas› için binmifl olan 

davac›n›n olayda müterafik kusuru oldu¤u 

kabul edilmelidir. 

Davac›n›n kazaya neden olan araçlar›n 

sigortac›s›ndan tazminat almad›¤› araflt›r›lmadan 

hüküm kurulmas› do¤ru olmam›flt›r. 

Davac› Hamdi vekili taraf›ndan, daval› Sad›k ve di¤erleri aleyhine 

22.03.2000, 02.11.2001 ve 21.10.2004 gününde verilen dilekçeler ile 

haks›z eylem nedeniyle tazminat istenmesi üzerine yap›lan yarg›lama 

sonunda; Mahkemece davan›n k›smen kabulüne dair verilen 10.12.2004 

günlü karar›n Yarg›tay’da duruflmal› olarak incelenmesi daval›lardan 

Sad›k, Ali ve Erdinç vekilleri taraf›ndan süresi içinde istenilmekle, daha 

önceden belirlenen 21.03.2006 duruflma günü için yap›lan tebligat üzerine 

temyiz eden daval›lardan Erdinç vekili geldi, di¤er daval›lar ile karfl› 

taraftan davac› adlar›na kimse gelmedi. Aç›k duruflmaya baflland›. 

Süresinde oldu¤u anlafl›lan temyiz diiekçesinin kabulüne karar verildikten 

ve haz›r bulunan›n sözlü aç›klamas› dinlendikten sonra tarafa duruflman›n 

bitti¤i bildirildi. Dosyan›n görüflülmesine geçildi. Tetkik Hakimi taraf›ndan 

haz›rlanan rapor ile dosya içerisindeki ka¤›tlar incelenerek gere¤i 

görüflüldü. 

1- Dosyadaki yaz›lara, karar›n dayand›¤› kan›tlarla yasaya uygun 

gerektirici nedenlere, özelikle delillerin de¤erlendirilmesinde bir isabetsizlik 

görülmemesine göre afla¤›daki bendin kapsam› d›fl›nda kalan temyiz 

itirazlar› reddedilmelidir. 

2- Daval›lar›n di¤er temyiz itirazlar›na gelince; dava, haks›z eylem 

nedeniyle u¤ran›lan zarar›n tazmini istemine iliflkindir. Mahkemece dava 

k›smen kabul edilmifl, karar› Remzi d›fl›ndaki daval›lar temyiz etmifllerdir. 

Davac›, trafik kazas› nedeniyle u¤rad›¤› zarar›; dava, birleflen dava ve 

islah dilekçesi ile istemifltir. Dava dilekçesinde davac›n›n daimi iflgücü 

kayb›na u¤rad›¤› belirtilerek 6.000.000.000.-TL. manevi tazminat istenmifl 

Gönderen: Av. Güner AfiKIN


iken bu kez islah dilekçesi ile de daimi iflgücü kayb›na u¤rad›¤› belirtilerek 

manevi tazminat miktar› 15.000.000.000 liraya ç›kart›lm›fl ve yerel 

mahkemece 14.000.000.000.-TL manevi tazminata hükmedilmifltir. Manevi 

tazminat, olaydan duyulan elem, üzüntü ve ac›n›n karfl›l›¤› olup, niteli¤i 

itibariyle bölünemez ve sonradan art›r›lamaz. Yerel mahkemece "manevi 

tazminat›n tekli¤i ve bölünmezli¤i" ilkesi gözetilmeden art›r›lan manevi 

tazminat miktar›na göre karar verilmesi usul ve yasaya ayk›r› 

görüldü¤ünden karar›n bozulmas› gerekmifltir. 

3- Davac›n›n arkadafl› olan daval› Erdinç'in arac›nda hat›r yolcusu 

oldu¤u ceza dosyas› ve buradaki tan›k beyan› ile anlafl›lm›fl oldu¤u halde 

hükmedilecek maddi ve manevi tazminat miktar› belirlenirken bunun 

gözard› edilmesi usül ve yasaya ayk›r› oldu¤u gibi, daval› Erdinç'in alkollü 

yemek sonras› arac› kulland›¤› ve davan›n da Erdinç'in alkollü oldu¤unu 

bildi¤i halde araca bindi¤i sabit oldu¤undan bu hususun davac›n›n 

bölüflük kusuru oldu¤unun kabulü ile hükmedilecek tazminatlardan 

Borçlar Kanunu'nun 43 ve 44. maddesi gere¤ince uygun bir miktar indirim 

yap›lmamas› da do¤ru görülmedi¤inden karar›n bozulmas› gerekmifltir. 

4- Davac› taraf›n, zorunlu mali sorumluluk sigortas› nedeniyle 

daval›lara ait araçlar›n sigorta flirketlerinden ödeme yap›l›p yap›lmad›¤› da 

usulünce araflt›r›larak, ödeme varsa belirlenen tazminattan düflülmesi 

gerekirken bu yönün gözard› edilmesi de bozma nedeni yap›lm›flt›r. 

SONUÇ: Temyiz olunan karar›n yukar›da 2, 3 ve 4 no’lu bentlerde 

gösterilen nedenlerle daval›lar Sad›k, Ali ve Erdinç yarar›na 

BOZULMASINA, daval›lar›n di¤er temyiz itirazlar›n›n yukar›da 1 no’lu 

bentte gösterilen nedenlerle reddine ve temyiz eden daval›lardan Erdinç 

yarar›na takdir olunan 450,00.-TL. duruflma avukatl›k ücretinin davac›ya 

yükletilmesine ve peflin al›nan harc›n istek halinde geri verilmesine 

21.03.2006 gününde oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2005/4899 K: 2009/3452 T: 29.03.2006 

F‹‹LEN KULLANILAN SU BEDEL‹ • ABONEL‹K SÖZLEfiMES‹ 

• SORUMLULARIN SAPTANMASI 

Özet: Abone kayd› olmasa da, ‹dare’ye ait 

sayaçtan fiilen su kulland›klar› anlafl›lan 

daval›lar›n tüketilen su borcundan sorumlu 

olduklar› kabul edilmelidir. 

Davac› ‹SK‹ Genel Müdürlü¤ü vekili taraf›ndan daval›lar Ahmet ve 

Süleyman aleyhine 24.07.2002 gününde verilen dilekçe ile su bedelinin 

istenmesi üzerine mahkemece yap›lan yarg›lama sonunda; davan›n 

husumet nedeni ile reddine dair verilen 06.07.2004 günlü karar›n 

Yarg›tay'ca incelenmesi davac› vekili taraf›ndan süresi içinde istenilmekle 

temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra Tetkik Hakimi 

taraf›ndan haz›rlanan rapor ile dosya içerisindeki ka¤›tlar incelenerek 

gere¤i görüflüldü. 

Dava, daval›lar›n baflkas› ad›na abone kayd› bulunan sayaçtan su 

kullanmalar› nedeniyle bafllat›lan icra takibine itiraz etmelerinden dolay› 

istenen kullan›lan su ve at›k su bedelinin ödetilmesi istemine iliflkindir. 

Olaya iliflkin olan 07.10.2000 tarihli tutanakta, "Abdullah" isimli kifli 

abone olarak gösterilmifl ve 5 katl› binada fiilen su kullanan kiflilerin 1. 

kattaki çay oca¤›n› iflleten Ahmet, 2. kattaki gemi fenerleri yapan 

Süleyman, 3. kattaki plastik makinalar› yap›m› ifli ile u¤raflan Mustafa ve 

Y›lmaz olarak belirlenmifltir. Ad› geçen daval›lardan Ahmet ile Süleyman 

aleyhine icra takibi yap›lm›fl, daval›lar›n itiraz› üzerine bu alacak davas›n›n 

aç›ld›¤› anlafl›lm›flt›r. Daval› Süleyman 1994 y›l›na kadar bu ifl yerini 

kulland›¤›n›, o tarihte sular›n akmad›¤›n›, yak›ndaki camiden su al›nd›¤›n›, 

1994 y›l›ndan önceki su alacaklar›n›n zamanafl›m›na u¤rad›¤›n› belirtirken, 

di¤er daval› Ahmet ise daval›lar d›fl›nda 3 kiflinin daha fiilen su 

kulland›¤›n›, sadece daval›lar›n has›m gosterilmesinin do¤ru olmad›¤›n›, 

çay oca¤›nda sular genellikle akmad›¤› için d›flardan su getirdi¤ini, di¤er su 

kullananlarla birlikte borcunu ödemeyi kabul etti¤ini beyan etmifltir. 

Mahkemece; ‹SK‹ Nizamnamesi'nin 70. maddesine göre borcu abonenin 

ödemesi gerekti¤i, di¤er su kullananlardan rücuen tahsil edebilece¤inden 

abone olmayan daval›lar hakk›ndaki davan›n husumet nedeni ile reddine 


Gönderen: Av. Güner AfiKIN


Daval›lar›n savunmalar›ndan da anlafl›laca¤› üzere daval› Süleyman’›n 

1994 y›l›na kadar, daval› Ahmet'in ise çay oca¤› iflletmek suretiyle halen 

adlar›na abone kayd› bulunmayan sayaçtan fiilen su kulland›klar› ve 

daval›lar d›fl›nda baflka kiflilerin de fiilen su kulland›klar› anlafl›lmaktad›r. 

Bu durum karfl›s›nda sorumluluk kapsam› belirlenerek, daval›lar›n rücu 

haklar› sakl› kalmak kayd› ile su ve at›k su bedelinden dayan›flmal› olarak 

sorumlu tutulmalar› gerekirken, abone olmad›klar› gerekçesiyle daval›lar 

hakk›ndaki davan›n husumet nedeni ile reddine karar verilmesi bozmay› 

gerektirmifltir. 

SONUÇ: Temyiz olunan karar›n yukar›da aç›klanan nedenlerle 

BOZULMASINA ve peflin al›nan harc›n istek halinde geri verilmesine 

29/03/2006 gününde oybirli¤iyle karar verildi. 


E: 2009/1913 K: 2009/2811 T: 26.02.2009 

SAHTE VEKALETNAMEYLE SATIfi • ‹DAREN‹N SORUMLULU⁄U 

• NEDENSELL‹K BA⁄I • ZARAR GÖREN‹N KARfiI KUSURU 

Özet: Sahte vekaletnamedeki nüfus bilgileriyle 

Tapu Dairesi’ndeki nüfus bilgilerinin 

birbiriyle uyuflmad›¤› görülmekte olup, bu 

durumu dikkate almadan ifllem yapan Tapu 

‹daresi görevlilerinin ihmali ile do¤an zarar 

aras›nda nedensellik iliflkisi bulunmaktad›r. 

Bu nedenle söz konusu zarardan ‹dare 

sorumludur. Ancak burada zarar görenin de 

karfl› kusuru gözard› edilmemelidir. 

Davac› Zeki vekili taraf›ndan, daval› Maliye Hazinesi aleyhine 

23.09.2004 gününde verilen dilekçe ile maddi ve manevi tazminat 

istenmesi üzerine mahkemece yap›lan yarg›lama sonunda; davan›n reddine 

dair verilen 24.05.2007 günlü karar›n Yarg›tay'ca incelenmesi davac› vekili 

taraf›ndan süresi içinde istenilmekle temyiz dilekçesinin kabulüne karar 

verildikten sonra Tetkik Hakimi taraf›ndan haz›rlanan rapor ile dosya 

içerisindeki ka¤›tlar incelenerek gere¤i görüflüldü.


1- Dosyadaki yaz›lara, karar›n dayand›¤› kan›tlarla yasaya uygun 

gerektirici nedenlere, özellikle delillerin de¤erlendirilmesinde bir isabetsizlik 

görülmemesine göre davac›n›n manevi tazminat isteminin reddine 

yönelik temyiz itirazlar› reddedilmelidir. 

2- Davac›n›n maddi tazminat istemine yönelik temyiz itiraz›na gelince; 

dava, tapu sicilinin tutulmas›ndan dolay› u¤ran›lan zarar›n ödetilmesi 

istemine iliflkindir. Yerel mahkemece istem reddedilmifl; karar, davac› 

taraf›ndan temyiz olunmufltur. 

Dava konusu tafl›nmaz, tapu kay›t maliki Musa ad›na düzenlenen 

sahte nüfus cüzdan› ve bu nüfus cüzdan›na dayal› olarak düzenlenen 

vekaletname ile davac›ya sat›lm›flt›r. Tapu kay›t maliki Musa taraf›ndan 

tapu iptal ve tescil davas› aç›lm›fl ve mahkemece sat›fl iflleminin sahte 

vekaletnameye dayal› olarak yap›ld›¤› belirlenerek davac› ad›na olan 

tapunun iptali ile tafl›nmaz›n eski maliki Musa ad›na tesciline karar 

verilmifl ve bu karar kesinleflmifltir. Davac›, MK'n›n 1007. maddesi 

gere¤ince eldeki bu tazminat davas›n› açm›flt›r. Yerel mahkemece, “...sahte 

kimlikle noterde vekaletname tanzim edilmifl ve o vekaletname ile de vekil 

tayin edilen kifli sat›fl› gerçeklefltirmifltir. ‹lliyet ba¤› bu flekilde kesilmifl 

bulundu¤undan Hazine’nin sorumlulu¤undan bahsedilemez. Davac›, 

kusursuz iyiniyetli al›c›d›r, istemini sahte vekaleti düzenleyenlerden 

isteyebilecektir” gerekçesi ile davan›n reddine karar verilmifltir. 

Dosya aras›ndaki bilgi ve belgelerden, davac›ya sat›lan tafl›nmaz›n 

gerçek sahibinin Tapu ‹daresindeki dosyas›nda nüfus bilgileri ve yeni 

foto¤raf›n›n bulundu¤u, sahte olarak düzenlenen nüfus kimlik belgesi ve 

buna dayan›larak düzenlenen vekaletnamedeki nüfus bilgilerinin, Tapu 

‹daresindeki gerçek tafl›nmaz sahibinin kimlik bilgileri ile foto¤raf›na 

uymad›¤› anlafl›lmaktad›r. Tafl›maz›n gerçek sahibine ait bilgileri karfl›laflt›rmayarak 

özensiz davranan Tapu ‹daresi görevli1erinin bu eylemleri ile 

davac›n›n gördü¤ü zarar aras›nda uygun illiyet ba¤› bulunmaktad›r. Bu 

durumda, MK'n›n 1007. maddesi gere¤ince daval› ‹darenin u¤ran›lan 

zarardan sorumlu tutulmas› ve davac›n›n da özensizli¤i gözetilerek BK'n›n 

44. maddesi gere¤ince uygun bir miktarda indirim yap›ld›ktan sonra zarar 

kapsam›n›n belirlenmesi gerekirken, davac›n›n maddi tazminat isteminin 

tümden reddedilmifl olmas› usul ve yasaya uygun düflmedi¤inden karar›n 

bozulmas› gerekmifltir. 

SONUÇ: Temyiz olunan karar›n yukar›da (2) say›l› bentte gösterilen 

nedenlerle BOZULMASINA; öteki temyiz itirazlar›n›n ilk bentteki nedenlerle 

reddine ve peflin al›nan harc›n istek halinde geri verilmesine 26.02.2009 

gününde oybirli¤iyle karar verildi.

YARGITAY 



E: 2009/13027 K: 2009/14195 T: 02.11.2009 

KAMULAfiTIRMA HUKUKU • KAMULAfiTIRMA • A⁄AÇLARIN 

DE⁄ER‹N‹N SAPTANMASI 

Özet: Dava konusu tafl›nmazda bulunan 

a¤açlar›n yafl, cins ve adetleri belirlenip somut 

olarak de¤er biçilmesi gerekirken böyle bir 

araflt›rma ve inceleme yap›lmadan varsay›ma 

dayanarak bedel takdiri olmam›flt›r. 

Taraflar aras›ndaki kamulaflt›rma bedelinin tesbiti ve tescil davas›n›n 

kabulüne dair verilen yukar›da gün ve say›lar› yaz›l› hükmün Yarg›tay'ca 

BOZULMASI hakk›nda Daireden ç›kan karar› kapsayan 20.04.2009 gün ve 

2009/3264 Esas - 2009/6123 Karar say›l› ilama karfl› taraf vekillerince 

verilen dilekçe ile karar›n düzeltilmesi istenilmifl olmakla dosyadaki 

belgeler okunup gere¤i konuflulup düflünüldü; 

KARAR 

Dosyada bulunan delil ve belgelere, karar›n dayand›¤› gerekçelere göre 

davac› idare vekilinin karar düzeltme talebi HUMK'un 440. maddesinde 

yaz›l› nedenlerden hiçbirisine uymad›¤›ndan yerinde de¤ildir. 

Daval› vekilinin karar düzeltme talebine gelince; 

Dosya içeri¤inden; hükme esas al›nan bilirkifli kurulu raporunda dava 

konusu tafl›nmazda bulunan a¤açlara yafl, cins ve verim durumlar› dikkate 

al›nmadan de¤er biçildi¤i gibi, a¤açlar›n yafl, cins ve say›lar›n›n da 

belirtilmedi¤i anlafl›lm›flt›r. 

Hükmün bu nedenle de bozulmas› gerekirken sadece zemin de¤eri 

yönünden bozuldu¤u anlafl›lmakla daval› vekilinin karar düzeltme 

isteminin kabulüyle Dairemizin 20.04.2009 gün ve 2009/3264-6123 say›l› 

bozma karar›n›n kald›r›lmas›na karar verildikten sonra iflin esas›n›n 

incelenmesinde; 

Dava, 4650 Say›l› Kanun’la De¤iflik 2942 say›l› Kamulaflt›rma 

Kanunu’nun 10. maddesine dayanan kamulaflt›rma bedelinin tespiti ve 

kamulaflt›r›lan tafl›nmaz›n davac› idare ad›na tescili istemine iliflkindir. 

Mahkemece davan›n kabulüne karar verilmifl, hüküm daval› vekilince 

temyiz edilmifltir.


Bilirkifli incelemesi yapt›r›lm›flt›r. Al›nan rapor de¤er biçme yöntemi 

bak›m›ndan yasa hükümlerine uygundur. 

. ' 

Kamulaflt›r›lan tafl›nmaz üzerindeki yap›ya resmi birim fiyatlar› esas 

al›nmak suretiyle de¤er biçilmesinde bir isabetsizlik görülmemifltir. Ancak; 

1- Yap›lan incelemede; dava konusu tafl›nmaz ile ayn› cadde üzerinde 

bulunan bitiflik parsele ayn› de¤erlendirme tarihi itibariyle Bak›rköy 9. 

Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2007/336 esas say›l› dosyas› ile metrekaresine 

1.000,00.-TL. de¤er biçildi¤i ve bu dosyan›n temyiz incelemesinden 

geçerek onand›¤› anlafl›lm›flt›r. 

Belirtilen dosya celbedilip birlikte de¤erlendirilerek bilirkifli kurulundan 

ek rapor al›nmadan eksik inceleme ile hüküm kurulmas›, 

2- Dava konusu tafl›nmazda bulunan a¤açlar›n yafl, cins ve adetleri 

belirlenip somut olarak de¤er biçilmesi gerekirken böyle bir araflt›rma ve 

inceleme yap›lmadan varsay›ma dayan›larak bedel takdiri, do¤ru görülmemifltir. 

SONUÇ: Daval› vekilinin temyiz itirazlar› yerinde oldu¤undan hükmün 

aç›klanan nedenlerle ve HUMK’un 428. maddesi gere¤ince BOZULMASINA, 

davac› ‹dareden peflin al›nan karar düzeltme ve daval›dan al›nan temyiz 

harc›n›n istenildi¤inde iadesine, 02.11.2009 gününde oybirli¤iyle karar 

verildi.

YARGITAY 



E: 2009/7141 K: 2009/10701 T: 08.12.2009 

ÖNALIM HAKKI • HAK DÜfiÜRÜCÜ SÜRE 

• NOTER KANALIYLA B‹LD‹R‹M KOfiULU 

(TMK m.733) 

Özet: Önal›m hakk›n›n kullan›lmas› için 

belirlenen üç ayl›k hak düflürücü sürenin 

ifllemeye bafllamas› için sat›fl›n önal›m 

sahibine al›c› veya sat›fl› taraf›ndan noter 

kanal›yla bildirilmifl olmas› gerekir. Önal›m 

sahibinin sat›fl› kesin olarak baflka bir flekilde 

ö¤renmifl olmas› hak düflürücü sürenin 

ifllemesine yol açmaz. Burada “Noter kanal›yla 

bildirim yap›lmas›” koflulu emredici yasa 

hükmünden do¤an mutlak bir kofluldur. 

Mahalli mahkemesinden verilmifl bulunan yukar›da tarih ve numaras› 

yaz›l› önal›m davas›na dair karar›n temyiz incelemesi duruflmal› olarak 

davac› taraf›ndan süresi içinde istenilmekle gün tayin edilerek taraflara 

gönderilen davetiyelerin tebli¤ edilmesi üzerine belli günde davac› vekili ve 

daval› vekili geldiler. Haz›r bulunanlar›n sözlü aç›klamalar› dinlendikten 

sonra dosyadaki bütün ka¤›tlar okunup, gere¤i görüflülüp düflünüldü. 

Uyuflmazl›k, önal›m hakk›na konu edilen pay›n iptali ile davac› ad›na 

tesciline iliflkindir. Mahkemece davan›n reddine karar verilmesi üzerine 

hüküm davac› vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

Davac› vekili, dava dilekçesinde, müvekkilinin 11 no'lu parselin 

paydafllar›ndan olup 20.03.2008 tarihinde Tapu Sicil Müdürlü¤ü’nden 

daval›n›n tafl›nmaz›n 1/2 pay›n› 20.000.-TL. bedelle sat›n ald›¤›n› 

ö¤rendi¤ini, sat›fl›n davac›n›n bilgi ve r›zas› d›fl›nda yap›ld›¤›n›, 

müvekkilinin önal›m hakk›n› kullanmak istedi¤ini, önal›m bedelini 

yat›rmaya haz›r oldu¤unu belirterek, daval› ad›na kay›tl› pay›n iptali ile 

davac› ad›na tescilini talep etmifltir. Daval› vekili, müvekkilinin dava 

konusu pay› 25.08.2006 tarihinde sat›n ald›¤›n›, pay sat›fl›n› bildirmek 

üzere davac›ya 14.09.2006 tarihinde ihtarname gönderdi¤ini, ancak bu 

ihtarnamenin davac›n›n adreste tan›nmad›¤›ndan söz edilerek iade 

edildi¤ini, bunun üzerine davac›ya 28.09.2006 tarihinde gazete ile ilanen 

duyuru yap›ld›¤›n›, müvekkilinin pay sat›fl›n› davac›ya bildirmek için 

gerekli çabay› gösterdi¤ini, Tapuya do¤ru adresi bildirmenin davac›n›n


sorumlulu¤unda oldu¤unu, davac›ya geçerli flekilde tebligat yap›ld›¤›ndan 

ve gazete ilam›ndan sonra süresinde dava aç›lmad›¤›ndan dava hakk›n›n 

düfltü¤ünü, di¤er yandan pay›n sat›fl›ndan sonra tafl›nmaz›n de¤erini 

etkileyebilecek önemli de¤ifliklikler meydana geldi¤ini, sat›fltan itibaren 

uzun zaman geçti¤inden tafl›nmaz›n de¤erinin de¤iflti¤ini, dava haks›z 

olmakla birlikte aksi düflüncenin oluflmas› halinde davac›n›n tafl›nmaz›n 

güncel de¤erini ödemesinin gerekti¤ini belirterek, davan›n reddine karar 

verilmesini savunmufltur. 

Önal›m hakk› payl› mülkiyet hükümlerine tabi tafl›nmazlarda bir 

paydafl›n tafl›nmaz üzerindeki pay›n› k›smen veya tamamen üçüncü bir 

kifliye satmas› halinde di¤er paydafllara bu sat›lan pay› öncelikle sat›n alma 

yetkisi veren bir hakt›r. Bu hak payl› mülkiyet iliflkisi kuruldu¤u anda 

do¤ar ve sat›fl›n yap›lmas›yla da kullan›labilir hale gelir. 

Önal›m hakk› al›c›ya karfl› ancak dava açmak suretiyle kullan›l›r. Türk 

Medeni Kanunu'nun 733/3. maddesi hükmüyle yap›lan sat›fl›n al›c› veya 

sat›c› taraf›ndan di¤er paydafllara noter arac›l›¤›yla bildirme yükümlülü¤ü 


Önal›m hakk› sat›fl›n hak sahibine bildirildi¤i tarihin üzerinden üç ay 

ve her halde sat›fl›n üzerinden iki y›l geçmekle düfler. Bu süre hak 

düflürücü süre olup Mahkemece kendili¤inden göz önünde bulundurulmas› 

gerekir. 

Olay›m›za gelince; dava konusu edilen pay›n iliflkin bulundu¤u 11 

no'lu parselde 1/2 pay, tafl›nmaz›n paydafllar›ndan Kirkor taraf›ndan 

25.08.2006 tarihinde 20.000.-TL. bedelle daval›ya sat›lm›fl, davac› da 

24.03.2008 tarihinde açt›¤› iflbu dava ile önal›m hakk›n›n tan›nmas›n› 

istemifltir. Uyuflmazl›¤›n sat›fl tarihi itibariyle 01.01.2002 tarihinde 

yürürlü¤e giren 4721 say›l› Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre 

çözümlenmesi gerekir. An›lan Yasan›n 733/3 maddesinde yukar›da 

aç›kland›¤› üzere sat›fl›n al›c› veya sat›c› taraf›ndan di¤er paydafllara noter 

arac›l›¤› ile bildirilmesi yükümlülü¤ü getirilmifltir. Yasal önal›m hakk›n›n 

kullan›lmas› için gerekli sürenin bafllamas› konusunda geçerli olan kural 

"ö¤renme" olgusu de¤il "bildirim" olgusudur. Bu bildirim de herhangi bir 

bildirim de¤il noter arac›l›¤› ile yap›lacak bildirimdir. Madde metninde 

"bildirilir" fleklinde kullan›lan ifade kesinlik tafl›d›¤› gibi, sürenin 

"bildirimden" bafllayaca¤› da devam› f›krada aç›kca ve kesin olarak ifade 

edilmifltir. Bu aç›k düzenleme karfl›s›nda süre mutlaka bildirimden itibaren 

bafllayaca¤›ndan bildirim yap›lmam›flsa hak sahibinin sat›fl› ö¤rendi¤i ileri 

sürülerek sürenin bafllat›lmas› ve hak düflümü sonucunu do¤urmas› 

olanakl› de¤ildir. Bir baflka deyiflle yasal önal›m hakk›n›n kullan›lmas› için 

öngörülen üç ayl›k hak düflürücü süre sat›fl›n önal›m hakk› sahibine al›c› 

veya sat›c› taraf›ndan noter arac›l›¤› ile bildirildi¤i tarihten itibaren


ifllemeye bafllar. Önal›m hakk› sahibinin sat›fl› kesin olarak baflka bir 

flekilde ö¤renmifl olmas› sürenin ifllemesine yol açmaz. Bu hüküm emredici 

nitelikte olup Hukuk Genel Kurulu'nun 13.04.2005 gün ve 2005/6-230 

Esas 2005 / 244 Karar say›l› karar› da bu do¤rultudad›r. Daval› söz 

konusu pay› sat›n ald›ktan sonra davac›ya 14.09.2006 tarihinde noter 

arac›l›¤› ile ihtarname keflide etmifl ise de bu ihtarname muhatab›n adreste 

tan›nmad›¤›ndan söz edilerek tebli¤ edilemeden iade edilmifltir. Bunun 

üzerine daval› ayn› bildirimi 28.09.2006 tarihinde Tercüman Gazetesi 

arac›l›¤› ›le yapm›flt›r. Muhatab›na tebli¤ edilemeyen ihtarname hukuki 

sonuç do¤urmayaca¤› gibi yasada bildirimin noter arac›l›¤› ile yap›laca¤›n›n 

düzenlenmesi karfl›s›nda daval› taraf›ndan gazete ilam› ›le yap›lan bildirim 

Türk Medeni Kanunu'nun 733/3 maddesi hükmü gere¤ince üç ayl›k hak 

düflürücü süreyi bafllatmaz. Davac›ya yasan›n arad›¤› flekilde noter 

arac›l›¤› ile bir bildirim yap›lmad›¤›ndan hak düflürücü sürenin geçti¤inden 

de söz edilemez. Davac›n›n kendisine yap›lan usulüne uygun bir bildirim 

olmad›¤›ndan sat›fltan itibaren iki y›l içinde 24.03.2008 tarihinde açt›¤› 

dava süresindedir. Bu durumda mahkemece yap›lacak ifl, davan›n 

süresinde aç›ld›¤›n›n kabulü ile iflin esas› incelenerek sonucuna göre bir 

karar verilmesinden ibaret olup, bu yön gözetilmeksizin yaz›l› flekilde 

hüküm kurulmas› do¤ru görülmedi¤inden karar›n bozulmas› gerekmifltir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle temyiz itirazlar›n›n kabulü ile 

HUMK'un 428.maddesi uyar›nca hükmün BOZULMASINA ve Yarg›tay 

duruflmas› için kendisini vekille temsil ettiren davac› yarar›na takdir 

olunan 625.-TL. vekalet ücretinin daval›dan al›narak davac›ya verilmesine 

ve istek halinde peflin al›nan temyiz harc›n›n temyiz edene iadesine 


YARGITAY 



E: 2004/13691 K: 2004/22966 T: 12.10.2004 

‹fi HUKUKU • FAZLA ÇALIfiMANIN KANITLANMASI 

• ‹fiYER‹N‹N DEVR‹ 

(BK m.179) 

Özet: Salt davac› tan›klar›n›n ifadesine 

göre sonuca gidilmesi yerine; davac› iflçinin 

iflyerindeki çal›flma fleklini gösteren bir ifl 

sözleflmesi dosyaya sunulmam›fl olmakla, bu 

husus Milli E¤itim Müdürlü¤ü’nden araflt›r›lmal›d›r. 

Ayr›ca, iflyerinde ders saatleriyle ilgili 

düzenlenmifl programlar ve ifl yeri ka¤›tlar› 

getirilmelidir. 

Davac› iflçinin daval› gerçek flah›slar›n adi 

ortakl›k hükümlerine göre iflletti¤i iflyerinde 

çal›flt›¤› ve ifl sözleflmesinin feshinden sonra 

iflyerinin di¤er daval› flirkete devredildi¤i 

dosya içindeki bilgi ve belgelerden anlafl›lmaktad›r. 

BK’n›n 179. maddesine göre iflyerinin 

devri halinde devrolan da iflyerinin do¤mufl 

olan borçlar›ndan devreden ile birlikte sorumludur. 

Taraflar aras›ndaki ihbar tazminat› ile ücret alaca¤›n›n ödetilmesi 

davas›n›n yap›lan yarg›lamas› sonunda; ilamda yaz›l› nedenlerle 

gerçekleflen miktar›n faiziyle birlikte daval›dan al›narak davac›ya 

verilmesine iliflkin hüküm süresi içinde temyizen incelenmesi davac› ile 

daval›lardan Mahmut avukatlar›nca istenilmesi ve davac› avukat›nca da 

duruflma talep edilmesi üzerine dosya incelenerek iflin duruflmaya tabi 

oldu¤u anlafl›lm›fl ve duruflma için 12.10.2004 Sal› günü tayin edilerek 

taraflara ça¤r› ka¤›d› gönderilmifltir. Duruflma günü davac› ad›na Nevzat 

geldi. Karfl› taraf ad›na kimse gelmedi. Duruflmaya bafllanarak haz›r 

bulunan avukat›n sözlü aç›klamas› dinlendikten sonra duruflmaya son 

verilerek dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü: 


1- Dosyadaki yaz›lara toplanan delillerle karar›n dayand›¤› kanuni 

gerektirici sebeplere göre, taraflar›n afla¤›daki bentlerin kapsam› d›fl›nda 

kalan temyiz itirazlar› yerinde de¤ildir.


2- Davac› iflçi daval›lara ait iflyerinde ö¤retmen olarak çal›flt›¤› dönemde 

453 saat derse girdi¤ini ve bu çal›flmalar›n karfl›l›¤› olan ücretlerin eksik 

ödendi¤ini, yine baz› s›nav ücretlerinin ödenmedi¤ini ileri sürerek bu yönde 

isteklerde bulunmufltur. Mahkemece talep do¤rultusunda karar verilmifltir. 

Davac› tan›klar› ise, bu konuda tahmine dayal› ya da davac›dan 

duyduklar›n› belirterek aç›klamada bulunmufllar ve ayn› zamanda 

birbirinden farkl› say›da ders saatinden söz etmifllerdir. Bu durumda, salt 

davac› tan›klar›n›n soyut nitelikteki beyanlar›na göre sonuca gidilmesi 

do¤ru de¤ildir. 

Öte yandan, davac› iflçinin iflyerindeki çal›flma fleklini gösteren bir ifl 

sözleflmesi dosyaya sunulmam›fl ve mahkemece bu husus Milli E¤itim 

Müdürlü¤ü’nden araflt›r›lmam›flt›r. Yine iflyerinde ders saatleriyle ilgili 

düzenlenmifl olan programlar ve di¤er iflyeri kay›tlar› getirilmemifltir. Karar 

bu yönüyle eksik incelemeye dayal› olup hükmün bu nedenle bozulmas› 

gerekmifltir. 

3- Davac› iflçinin daval› gerçek flah›slar›n adi ortakl›k hükümlerine göre 

ifllettikleri iflyerinde çal›flt›¤› ve ifl sözleflmesinin feshinden sonra iflyerinin 

di¤er daval› flirkete devredildi¤i dosya içindeki bilgi ve belgelerden 

anlafl›lmaktad›r. BK’n›n 179. maddesine göre, iflyerinin devri halinde 

devralan da iflyerinin do¤mufl olan borçlar›ndan devreden ile birlikte 

sorumludur. Davac›n›n ifl sözleflmesinin feshinde kendisine ödenmemifl 

ücretlerin varl›¤›n›n kan›tlanmas› durumunda, bundan, iflyerini tüm 

aktifleri ve pasifleriyle birlikte devralan iflverenin de sorumlu olaca¤› 

aç›kt›r. Devir protokolünde bunun aksine hükme yer verilmifl olmas›n›n 

iflçi yönünden bir ba¤lay›c›l›¤› bulunmamaktad›r. 

SONUÇ: Temyiz olunan karar›n yukar›da yaz›l› sebepten 

BOZULMASINA, davac› yarar›na takdir edilen 375.000.000.-TL. duruflma 

avukatl›k paras›n›n karfl› tarafa yükletilmesine, peflin al›nan temyiz 

harc›n›n istek halinde ilgiliye iadesine, 12.10.2004 gününde oybirli¤iyle 

karar verildi.



E: 2007/34772 K: 2008/34278 T: 19.12.2008 

‹fi HUKUKU • ‹fiÇ‹N‹N H‹ZMET SÜRES‹ 

• SSK KAYITLARININ ‹fiLEV‹ 

Özet: Davac›n›n SSK hizmet döküm cetvelinde 

görünen iflyerlerinin daval› iflverenlikle 

ilgisinin olup olmad›¤› araflt›r›lmadan hizmet 

süresinin belirlenmesi do¤ru olmam›flt›r 

Davac›, k›dem, ihbar tazminat›, izin, fazla çal›flma ücreti, hafta ve genel 

tatil alacaklar›n›n ödetilmesine karar verilmesini istemifltir. 

Yerel mahkeme, iste¤i k›smen hüküm alt›na alm›flt›r. 

Hüküm süresi içinde daval› avukat› taraf›ndan temyiz edilmifl olmakla 

dava dosyas› için Tetkik Hakimi taraf›ndan düzenlenen rapor dinlendikten 

sonra dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü: 


Davac› ifl sözleflmesinin ekonomik kriz nedeniyle feshedildi¤ini 

belirterek k›dem, ihbar tazminat› ve baz› iflçilik alacaklar› iste¤inde 

bulunmufltur. 

Daval› iflten kendinin ayr›ld›¤›n› daha sonra belirli sürelerde 

çal›fl›ld›¤›n› savunmufltur. 

Mahkemece davac›n›n kesintisiz çal›flt›¤› kabul edilerek hüküm 

kurulmufltur. 

Karar daval› taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

Taraflar aras›ndaki uyuflmazl›k davac›n›n iflyerinde devaml› çal›fl›p 

çal›flmad›¤› noktas›nda toplanmaktad›r. 

Davac›n›n SSK hizmet döküm cetveli incelendi¤inde baflka iflyerleri 

taraf›ndan da prim ödemesi yap›ld›¤› görülmektedir. Mahkemece bu 

iflyerlerinin daval› ile ba¤lant›s› olup olmad›¤› araflt›r›lmadan kesintisiz 

çal›flt›¤› kabul edilerek hüküm kurulmas› hatal› olup bozmay› 

gerektirmifltir. 


BOZULMASINA, peflin al›nan temyiz harc›n›n istek halinde ilgiliye iadesine, 

19.12.2008 gününde oybirli¤iyle karar verildi. 

Gönderen: Av. Cengiz Özbilgin



E: 2008/44602 K: 2008/35169 T: 23.12.2008 

‹fi HUKUKU • EKS‹K ÖDENEN ‹KRAM‹YE 

• ÜCRET UYGULANACAK FA‹Z 

(2822 SY. m 61; 4857 SY m 34) 

Özet: Toplu ifl sözleflmelerine dayanan 

eda davalar›nda en yüksek iflletme kredi faizi, 

yasal düzenleme ile ödenen ikramiye yüksek 

maliyetinde oldu¤undan en yüksek mevduat 

faizi uygulanmal›d›r. 

Davac›, davac› iflçinin son yevmiyesinin tespiti ile eksik ödenen ücret, 

ikramiye ve di¤er baz› fark iflçilik alacaklar›n›n ödetilmesine karar verilmesini 

istemifltir. 

Yerel rnahkeme, iste¤i k›smen hüküm alt›na alm›flt›r. 

Hüküm süresi içinde daval› avukat› taraf›ndan temyiz edilmifl olmakla, 





gerektirici sebeplere göre, daval›n›n afla¤›daki bentlerin kapsam› d›fl›nda 

kalan temyiz itirazlar› yerinde de¤ildir. 

2- Davac› vekilinin ›slah yoluyla dava konusu miktarlar› artt›rmas›n›n 

ard›ndan daval› vekili taraf›ndan verilen dilekçede zamanafl›m› defi ileri 

sürülmüfltür. Mahkemece an›lan savunma üzerinde durulmaks›z›n eksik 

incelemeyle karar verilmesi hatal› olmufltur. 

3- Davac› iflçi bu davada, ücret, ikramiye, ilave tediye ve benzeri fark 

isteklerde bulunmufl ve 2822 Say›l› Yasa’n›n 61. maddesinde sözü edilen 

en yüksek iflletme kredisi faizinin uygulanmas›n› talep etmifltir. 

Mahkemece istek do¤rultusunda, en yüksek iflletme kredisi faiziyle birlikte 

tahsile dair karar verilmifltir. 

Öncelikle belirtmek gerekir ki, hüküm alt›na al›nan iflçilik alacaklar› 

içinde ilave tediye alaca¤› da bulundu¤una göre 6772 Say›l› Yasa’dan do¤an 

söz konusu iflçilik alaca¤› için 2822 say›l› Toplu ‹fl Sözleflmesi Grev ve 

Lokavt Kanunu’nun 61. maddesinde öngörülen faizin uygulanmas› hatal› 

olmufltur.


Di¤er taraftan, 2822 say›l› Toplu ‹fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt 

Kanunu’nun 61. maddesinde, "Toplu ifl sözleflmesine dayanan eda 

davalannda ifaya mahkum edilen taraf, temerrüt tarihinden itibaren, 

bankalarca uygulanan en yüksek iflletme kredisi faizi üzerinden temerrüt 

faizi ödemeye de mahkum edilir" fleklinde kurala yer verilerek uygulanmas› 

toplu ifl sözleflmesinden do¤an iflçilik alacaklar›nda uygulanmas› gereken 

faiz türü belirtilmifltir. 

Somut olayda davan›n konusunu, iflyerinde uygulanan toplu ifl 

sözleflmelerinden yararlanma iste¤i oluflturmamaktad›r. Mahkeme 

karar›nda da belirtildi¤i üzere iflyerinde uygulanan kapsam içi personel 

yönetmeli¤inin 5. maddesinin davac› iflçiye uygulan›p uygulanamayaca¤› 

sorunu temel uyuflmazl›k konusudur. Davac›n›n daval›ya ait iflyerinde 

muvazaal› alt iflveren iliflkisi kapsam›nda bir süre çal›flt›r›ld›¤›, ard›ndan 

daval› iflveren kadrosuna geçirildi¤i dosya içindeki bilgi ve belgelerden 

anlafl›lmaktad›r. ‹zin süreleri ile k›demli iflçili¤i teflvik pirimi noktas›nda da 

görünüflte alt iflveren iflçisi olarak ifle bafllat›lan dönemin dikkate al›nd›¤› 

daval› iflverenin kabulündedir. O halde davac›n›n ücretinin, kapsam içi 

personel yönetmeli¤inin 5. maddesi hükmü uyar›nca ifle ilk girifl tarihine 

göre belirlenmesi yerindedir. Bununla birlikte davaya konu olan istekler 

toplu ifl sozleflmesi yerine, kapsam içi personel yönetmeli¤ine dayand›¤›na 

göre 2822 say›l› Toplu ‹fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt Kanunu’nun 61. 

maddesinde öngörülen faizin uygulanmas› do¤ru de¤ildir. Hüküm alt›na 

al›nan alacaklar için usuli müktesep hak ilkesi de gözetilerek 4857 say›l› ‹fl 

Kanunu’nun 34. maddesinde öngörülen bankalarca mevduata uygulanan 

en yüksek faize karar verilmelidir. 






E: 2007/34347 K: 2009/1626 T: 05.01.2009 

‹fi HUKUKU • ‹HBAR TAZM‹NATI • ‹HBAR TAZM‹NATINDA 

ZAMANAfiIMI • ‹HBAR TAZM‹NATININ HUKUK‹ N‹TEL‹⁄‹ 

• SON ‹fiVEREN‹N ‹HBAR TAZM‹NATI SORUMLULU⁄U 

(4857 SK. m.17, 24, 25, 26, 32; 1475 SK. m.14; 818 SK. m.125) 

Özet: ‹flverenin derhal feshinin ard›ndan, 

iflçinin ihbar tazminat› ödenmedi¤i bir anda 

yafll›l›k için tahsis isteminde bulunmas› 

iflveren feshini ortadan kald›rmaz. ‹flverence 

yap›lan feshin ard›ndan ve henüz ihbar 

tazminat› ödenmedi¤i bir s›rada iflçinin 

emeklilik için baflvurusunun iflçinin emeklilik 

sebebiyle feshi, anlam›na gelmez. ‹hbar 

tazminat›n›n miktar› bildirim süresine ait 

ücrettir. ‹hbar tazminat›, yasadan do¤an 

götürü tazminat olarak nitelendirilebilir. 10 

y›ll›k zamanafl›m›na tabidir. 

‹fl akdi son iflveren taraf›ndan feshedilmifltir. 

‹hbar tazminat›ndan bu iflveren sorumludur. 

Davac›, ihbar tazminat› ile ücret alaca¤›n›n ödetilmesine karar 

verilmesini istemifltir. 

Yerel mahkeme iste¤i k›smen hüküm alt›na alm›flt›r. 

Hüküm süresi içinde daval›lar taraf›ndan temyiz edilmifl olmakla, dava 

dosyas› için Tetkik Hakimi taraf›ndan düzenlenen rapor dinlendikten sonra 

dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü: 



gerektirici sebeplere göre, daval›lar›n afla¤›daki bendin kapsam› d›fl›nda 


2- ‹hbar tazminat› konusunda taraflar aras›nda uyuflmazl›k söz 

konusudur. 

‹fl sözleflmesi, taraflara sürekli olarak borç yükleyen bir özel hukuk 

sözleflmesi olsa da, taraflardan herhangi biri ifl sözleflmesini bozmak için


karfl› tarafa yöneltti¤i irade aç›klamas› ile iliflkiyi sona erdirmesi 

mümkündür. 

Fesih hakk›, ifl sözleflmesinin derhal veya belli bir sürenin geçmesiyle 

ortadan kald›rabilme yetkisi veren bozucu nitelik do¤uran ve karfl› tarafa 

yöneltilmesi gereken bir hakt›r. Madde düzenlenen bildirimli fesih belirsiz 

süreli sözleflmeleri için söz konusudur. Baflka bir anlar›mla belirli süreli ifl 

sözleflmelerinde fesheden taraf›n karfl› tarafa bildirimde bulunarak önel 

tan›mas› gerekmez. 

‹flçinin belirli süreli ifl sözleflmesiyle tam süreli k›smi süreli olarak ya 

da ça¤r› üzerine hatta tak›m sözleflmesiyle çal›flma aras›nda, bildirim öneli 

tan›nmas› gereklili¤i yönünden bir fark bulunmamaktad›r. Ancak deneme 

süreli ifl sözleflmesinde karfl› tarafa bildirim öneli tan›nmas›na gerek 

yoktur. 

Fesih bildirimi, bir yenilik do¤uran hak niteli¤ini tafl›d›¤›ndan ve karfl› 

taraf›n hukuki alan›n› etkiledi¤inden aç›k ve belirgin biçimde yap›lmal›d›r. 

Yine ayn› nedenle kural olarak flarta ba¤l› fesih bildirimi geçerli de¤ildir. 

Fesih bildiriminde “fesih” sözcü¤ünün bulunmas› gerekmez. Fesih 

iradesini ortaya koyan ifadelerle eylemli olarak ifle devam etmeme hali 

birleflirse bunun fesih anlam›na geldi¤i kabul edilmelidir. Bazen fesih 

iflverenin olumsuz bir eylemi fleklinde de ortaya ç›kabilir. ‹flçinin ifle 

al›nmamas›, otomatik geçifl kart›na el konulmas› buna örnek olarak 

verilebilir. Dairemizce, iflverenin tek tarafl› olarak ücretsiz izin 

uygulamas›na gitmesi halinde, bunu kabul etmeyen iflçi yönünden 

uygulama, iflverenin feshi olarak de¤erlendirilmektedir. 

Mevsimlik ya da vizeli yönünden ise, ask› süresinin bitiminde veya 

mevsim bafllang›c›nda iflçinin ifle ça¤r›lmamas›, Dairemizce iflverenin feshi 

olarak de¤erlendirilmektedir. (Yarg›tay 9. HD. 18.4.2006 gün 2006/4823 E. 

2006/10605 K.) 

Fesih bildiriminin yaz›l› olarak yap›lmas›, 4857 say›l› ‹fl Kanun’un 109. 

maddesinin bir sonucudur. Ancak yaz›l› flekil flart›, geçerlilik koflulu 

olmay›p ispat flart›d›r. 

Fesih bildirimi karfl› tarafa ulaflt›¤› anda sonuçlar›n› do¤urur. Ulaflma, 

muhatab›n hakimiyet alan›na girdi¤i and›r. 

Fesih bildirimi karfl› tarafa ulaflmas› ile sonuçlar›n› do¤urur ve bundan 

tek tarafl› olarak dönülemez. Dairemizce, daha önce verilen kararlarda, 

derhal yap›lan fesihlerde henüz ihbar tazminat› ödenmemiflken ve yine 

ihbar öneli içinde iflçinin baflvurusu hali, iflçinin emeklilik suretiyle feshi 

olarak de¤erlendirilmekteydi. Bu halde iflçi ihbar tazminat›na hak 

kazanmaz ise de, kamu kurumlar› bak›m›ndan k›dem tazminat› hesab›nda 

daha önce borçlanm›fl oldu¤u askerlik süresinin dikkate al›nmas›


gerekmekteydi. Kamu kurumu iflyerleri bak›m›ndan askerlik borçlanmas›n›n 

k›dem tazminat›na yans›t›lmas› noktas›nda iflçi lehine olarak de¤erlendirilebilecek 

bu husus, iflçinin ihbar tazminat›na hak kazanamamas› 

yönüyle de iflçinin aleyhinedir. Dairemizin, derhal feshin ard›ndan önel 

içinde iflçinin emeklilik için dilekçe vermesi halinde feshin iflçi taraf›ndan 

gerçeklefltirildi¤i görüflü, ifle iadeyle ilgili ifl güvencesi hükümleri de dikkate 

al›nd›¤›nda 4857 say›l› ‹fl Kanun’un sistamati¤ine uygun düflmemektedir. 

Gerçekten aç›klanan çözüm tarz›nda iflveren feshi yerine iflçinin emeklilik 

sebebiyle feshine de¤er verildi¤inden, iflçi ifl güvencesinden de mahrum 

kalmaktad›r. Bu nedenle, iflverenin derhal feshinin ard›ndan, iflçinin ihbar 

tazminat› ödenmedi¤i bir anda yafll›l›k ayl›¤› için tahsisde bulunmas›n›n 

iflveren feshini ortadan kald›rmayaca¤› düflünülmektedir. Dairemizce, 

konunun bütün yönleriyle ve yeniden de¤erlendirilmesi sonucu, iflverence 

yap›lan feshin ard›ndan ve henüz ihbar tazminat› ödenmedi¤i bir s›rada 

iflçinin emeklilik için baflvurusunun iflçinin emeklilik sebebiyle feshi 

anlam›na gelmeyece¤i sonucuna var›lm›flt›r. Dairemizin 2008 y›l›nda 

vermifl oldu¤u kararlar bu do¤rultudad›r. (Yarg›tay 9. HD. 26.06.2008 gün ve 

2007/2400 E. 2008/17671 K.) 

Bildirim sürelerine iliflkin 4857 say›l› ‹fl Kanun’un 17. maddesindeki 

kurallar nispi emredici niteliktedir. 

Taraflarca bildirim süreleri ortadan kald›r›lamaz ya da azalt›lamaz. 

Ancak, sürelerin sözleflme ile artt›r›labilece¤i Kanunda düzenlenmifltir. 

Bildirim önellerinin artt›r›labilece¤i Yasada belirtilmifl olmakla birlikte 

bir üst s›n›r öngörülmemifltir. Dairemiz taraf›ndan, üst s›n›r› Hakimin 

belirlemesi gerekti¤i kabul edilmektedir. (Yarg›tay 9. HD. 21.03.2006 gün ve 

2006/109 E, 2006/7052 K.) Üst s›n›r›n en çok ihbar ve kötüniyet 

tazminatlar›n›n toplam› kadar olabilece¤i belirtilmelidir. (Yarg›tay 9. HD. 

14.07.2008 gün ve 2007/24490 E, 2008/20203 K.) 

‹hbar tazminat›, belirsiz süreli ifl sözleflmesini hakl› bir nedeni 

olmaks›z›n ve usulüne uygun bildirim öneli tan›madan fesheden taraf›n, 

karfl› tarafa ödemesi gereken bir tazminatt›r. Buna göre, öncelikle ifl 

sözleflmesinin Kanunun 24 ve 25. maddeleri yaz›l› olan nedenlere 

dayanmaks›z›n feshedilmifl olmas› ve Kanunun 17. maddesinde belirtilen 

flekilde usulüne uygun olarak ihbar öneli tan›nmam›fl olmas› halinde ihbar 

tazminat› söz konusu olacakt›r. Yine hakl› fesih nedenine ra¤men iflçi ya da 

iflverenin 26. maddede öngörülen hak düflürücü süre içinde fesih yoluna 

gitmemeleri halinde sonraki fesihlerde karfl› tarafa ihbar tazminat› ödeme 

yükümlülü¤ü do¤acakt›r. 

‹hbar tazminat›, ifl sözleflmesini fesheden taraf›n karfl› tarafa ödemesi 

gereken bir tazminat oldu¤u için, ifl sözleflmesini fesheden taraf›n feshi 

hakl› bir nedene dayansa dahi, ihbar tazminat›na hak kazanmas› mümkün


olmaz. Yine, iflçinin 1475 Say›l› Yasa’n›n 14. maddesi hükümleri uyar›nca 

emeklilik, muvazzaf askerlik, evlilik gibi nedenlerle ifl sözleflmesini 

fesetmesi durumunda ihbar tazminat› talep hakk› bulunmamaktad›r. 

An›lan fesihlerde iflveren de ihbar tazminat› talep edemez. 

‹flçinin açm›fl oldu¤u ifle iade davas› sonunda, daha önce ihbar öneli 

tan›nm›fl olan feshin geçersizli¤inin tespit edilmesi, karar›n kesinleflmesi ve 

iflçinin ifle bafllamak için baflvurmas› halinde, iflçiye tan›nm›fl olan önceki 

ihbar önelinin bir de¤eri olmaz. ‹flçinin ifle bafllat›lmamas› halinde ifle 

bafllatmama tarihi fesih tarihi oldu¤undan, belirtilen fesih tarihine göre 

ihbar tazminat›n›n ödenmesi gerekir. Geçersiz say›lan fesihte kulland›r›lan 

ihbar önelinin ifle bafllatmama suretiyle gerçekleflen feshe bir etkisi 

düflünülemez. Ancak, geçersiz say›lan fesih sebebiyle iflçiye ihbar önellerine 

ait ücretin peflin olarak ödenmifl olmas› halinde yap›lan bu ödeme, 4857 

say›l› ‹fl Kanunu’nun 21. maddesi hükmüne uygun olarak ifle bafllatmama 

tazminat› ve boflta geçen süreye ait ücret alacaklar›ndan mahsup edilir. 

Böyle bir indirim yap›lm›flsa, geçersiz say›lan fesihte ödenen ihbar 

tazminat›, en son ifle bafllatmama sebebiyle gerçekleflen feshe göre hak 

kazan›lan ihbar tazminat›ndan faizsiz olarak mahsup edilmelidir. 

‹hbar tazminat›n›n miktar› “bildirim süresine ait ücret” olarak Kanunda 

belirlenmifltir. Buna göre ihbar tazminat›, yasadan do¤an götürü tazminat 

olarak nitelendirilebilir. Bu niteli¤i itibariyle BK’n›n 125. maddesine göre 

10 y›ll›k zamanafl›m› süesine tabidir. 

‹hbar tazminat›n›n hesab›nda Kanunun 32. maddesinde yaz›l› olan 

ücrete ek olarak iflçiye sa¤lanm›fl para veya para ile ölçülebilir menfaatler 

de dikkate al›n›r. Ücret d›fl›nda kalah parasal haklar›n bir y›lda yap›lan 

ödemeler toplam›n›n 365’e bölünmesi suretiyle bir günlük ücrete eklenmesi 

gereken tutar belirlenir. 

Somut olayda; davac› iflçi ayn› yerde çal›flm›flt›r. Çal›flmalar› aras›zl›kt›r. 

‹fl akti son iflveren K. Oto Yan. San. Tic. A.fi. taraf›ndan fesedilmifltir. 

‹hbar tazminat›ndan bu iflveren sorumludur. Önceki çal›flmada fesih olmad›¤› 

gibi, ifl sözleflmesi devrinde de son iflveren sorumludur. Bu halde, K. Is› 

Cihazlar› San. Tic. A.fi. hakk›ndaki ihbar tazminat› iste¤i reddedilmeli idi. 

Karar bu yönüyle hatal› olup bozmay› gerektirmifltir. 

SONUÇ: Temyiz olunan karar›n yukar›da yaz›l› sebebten 





E: 2007/34640 K: 2009/608 T: 21.01.2009 

‹fi HUKUKU • ÜCRET HESAP PUSULASI • BANKADA AÇILACAK 

HESABA ÖDEME YAPILMASI ZORUNLULU⁄U • ÜCRET‹N ÖDEND‹⁄‹N‹ 

‹SPATLAMANIN ‹fiVEREN SORUMLULU⁄UNDA BULUNMASI 

(4857 SK m. 32, 37) 

Özet: Ücret hesap pusulas›nda iflçinin 

imzas›n›n olmas› ücretin ödendi¤i anlam›na 

gelir. Banka arac›l›¤› ile yap›lan ödemelerde 

banka kay›tlar› da ödemeyi gösteren belge 

niteli¤indedir. 

Ücretin ödendi¤inin ispat› iflverene aittir. 

Bu konuda iflçinin imzas›n› tafl›yan bir ödeme 

belgesi yeterli ise de, para borcu olan ücretin 

ödendi¤inin tan›kla ispat› mümkün de¤ildir. 

Davac›, k›dem, ihbar tazminat›, y›ll›k izin ücreti, fazla çal›flma ücreti, 

genel tatil ücreti, ücret alaca¤›n›n ödetilmesine karar verilmesini istemifltir. 


Hüküm süresi içinde davac› avukat taraf›ndan temyiz edilmifl olmakla, 




1- ‹flçi ücretlerinin ödenmesi konusunda taraflar aras›nda uyuflmazl›k 

bulunmaktad›r. 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 37. maddesine göre, iflçiye 

ücretinin elden veya banka kanal›yla ödenmesi durumunda, ücret hesab›n› 

gösteren imzal› ve iflyerinin özel iflaretini tafl›yan "ücret hesap pusulas›" 

verilmesi zorunludur. ‹flverence verilmesi gereken bu belgede iflçinin 

imzas›n›n al›nm›fl olmas› ücretin ödendi¤i anlam›na gelir. 

Uygulamada ço¤unlukla "ücret bordrosu" ad› verilen belgeler 

düzenlenmekte ve periyodik ödemelerde iflçinin imzas› al›nmaktad›r. Banka 

arac›l›¤› ile yap›lan ödemelerde banka kay›tlar› da ödemeyi gösteren belge 

niteli¤indedir. Ücretin ödendi¤inin ispat› iflverene aittir. Bu konuda iflçinin 

imzas›n› tafl›yan bir ödeme belgesi yeterli ise de, para borcu olan ücretin 

ödendi¤inin tan›kla ispat› mümkün de¤ildir. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 5754 Say›l› Yasa’yla de¤iflik 32. 

maddesinde, "Çal›flt›r›lan iflçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her 

çeflit istihkak›n›n özel olarak aç›lan banka hesab›na yat›r›lmak suretiyle


ödenmesi hususunda; tabi oldu¤u vergi mükellefiyeti türü, iflletme 

büyüklü¤ü, çal›flt›rd›¤› iflçi say›s›, iflyerlerinin bulundu¤u il ve benzeri gibi 

unsurlar› dikkate alarak iflverenleri veya üçüncü kiflileri zorunlu tutmaya, 

banka hesab›na yat›r›lacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeflit 

istihkak›n›n, brüt ya da kanuni kesintiler düflüldükten sonra kalan net 

miktar üzerinden olup olmayaca¤›n› belirlemeye Çal›flma ve Sosyal Güvenlik 

Bakanl›¤› ve Hazine Müsteflarl›¤›’ndan sorumlu Devlet Bakanl›¤› müfltereken 

yetkilidir. Çal›flt›rd›¤› iflçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeflit 

istihkak›n› özel olarak aç›lan banka hesaplar› vas›tas›yla ödeme 

zorunlulu¤una tabi tutulan iflverenler veya üçüncü kifliler, iflçilerin ücret, 

prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeflit istihkaklar›n› özel olarak aç›lan 

banka hesaplar› d›fl›nda ödeyemezler," fleklinde kurala yer verilmifltir. 

An›lan hükme göre, belli koflullar›n varl›¤› halinde ödemeler iflçi ad›na 

aç›lacak banka hesab›na yat›r›lmal›d›r. 

Uzun süre ücretlerinin ödenmedi¤i iddias› karfl›s›nda, iflverence cevap 

dilekçesinde dayan›lmak kayd›yla yemin teklifi hakk›n›n oldu¤u 

hat›rlat›lmal› ve gerekirse bu yönde usulü ifllemler tamamland›ktan sonra 

sonuca gidilmelidir. Dairemizce, çok uzun süre ücret ödenmesinin hayat›n 

ola¤an ak›fl›na ayk›r› oldu¤u belirtilerek, hakimce resen yemin teklifinde 

bulunulabilece¤i de kabul edilmektedir. (Yarg›tay 9. HD. 18.10.2004 gün 

2004/7006 E. 2004/23275 K.) 

Somut olayda zamanafl›m› süresi d›fl›nda kalan ücret alaca¤›n›n 

ödendi¤i hususu daval› tarafça yukar›da aç›klanan flekilde ispat 

edilememifltir. Söz konusu alaca¤›n kabulü yerine reddine karar verilmifl 

olmas› hatal›d›r. 

2- Davac›, daval›lara 23223 26/01 sicil no’lu iflyerinde çal›flt›¤›n› ileri 

sürmüfltür. Hükme esas al›nan bilirkifli raporunda davac›n›n 26.07.2002- 

08.07.2003 tarihleri aras›nda çal›flmas›n›n geçti¤i 23223 26/01 no’lu 

iflyerinin SSK ‹l Müdürlü¤ü’nden ald›¤› flifai bilgiye göre baflka bir iflyerine 

ait oldu¤u, internet sitesindeki SSK hizmet cetvelinden de hangi iflveren 

yan›nda çal›flt›¤›n›n belli olmad›¤›, her iki ihtimalde de daval› iflverenlerin 

yan›nda çal›flmas›n›n olmad›¤› mütalaa edilmifl; buna iliflkin dosyalar›n 

bulunamad›¤› gerekçesi ile bu iflyerindeki çal›flmas› çal›flma süresinden 

say›lmam›flt›r.Mahkemece, ilgili SSK kay›tlar›n›n celbi ile, davac› iflçinin 

çal›flt›¤›n› ileri sürdü¤ü 23223 26/01 sicil no’lu iflyerinin daval›lara ait olup 

olmad›¤›n›n tereddüde yer vermeyecek flekilde belirlenerek çal›flma 

süresinin tespiti gerekirken eksik inceleme ile karar verilmifl olmas› 

hatal›d›r. 


BOZULMASINA, peflin al›nan temyiz harc›n›n istek halinde ilgiliye iadesine 




E: 2007/23503 K: 2009/1639 T: 05.02.2009 

‹fi HUKUKU • KIDEM TAZM‹NATI 

• MEMUR‹YETTE GEÇEN SÜREN‹N HESABA EKLENMES‹ 

• ZAMANAfiIMI 

(1475 SK m.14) 

Özet: Memuriyetten ayr›l›p iflci olarak 

çal›flan biri, ayr›lma tarihinden bafllayarak 10 

y›l geçmiflse istemde bulunamaz. Memuriyet 

süresine iliflkin k›dem tazminat› zamanafl›- 

m›na u¤rar. 

Davac›, k›dem tazminat› alaca¤›n›n ödetilmesine karar verilmesine 

istemifltir. 

Yerel mahkeme, iste¤i hüküm alt›na alm›flt›r. 





Davac› iflçinin k›dem tazminat› hesab›nda daha önce memur olarak 

kamu kurunmuda çal›fl›lan sürenin dikkate al›n›p al›nmayaca¤› 

noktas›nda taraflar aras›nda uyuflmazl›k bulunmaktad›r. 

‹flverene ait bir ya da birkaç iflyerinde beli bir süre çal›flm›fl bir iflçinin, 

iflini kaybetmesi halinde iflinde y›pranmas›, yeni bir ifl edinmede 

karfl›laflaca¤› güçlükler ve iflyerine sa¤›lad›¤› katk› göz önüne al›narak, 

geçmifl hizmetlerine karfl›l›k iflveren taraf›ndan iflçiye kanuni esaslar 

dahilinde verilen toplu paraya “k›dem tazminat›” denilmektedir. K›dem 

tazminat›n›n koflullar›, hesab› ve ödeme flekli do¤rudan ‹fl Kanunlar›nda 

düzenlenmifltir. 

K›dem tazminat›, feshe ba¤l› haklardan olsa da, ifl sözleflmesinin sona 

erdi¤i her durumda talep hakk› do¤mamaktad›r. 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 

120. maddesi hükmüne göre yürürlükte b›rak›lan 1475 Say›l› Yasa’n›n 14. 

maddesinde k›dem tazminat›na hak kazanabilmek için iflçinin ifl verene ait 

iflyerinde en az bir y›l çal›flm›fl olmas› gerekir. 

K›dem tazminat›na hak kazanma noktas›nda en az bir y›ll›k çal›flma 

yönünde yasal koflul, ‹fl Kanunu sistemi içinde nispi emredici bir hüküm


olarak de¤erlendirilmelidir. Buna göre toplu ya da bireysel ifl sözleflmeleri 

en az bir y›l çal›flma koflulu iflçi lehine azalt›labilecektir. 

‹flcinin iflyerinde fiilen çal›flmaya bafllad›¤› tarih en az bir y›ll›k sürenin 

bafllang›c›d›r. Taraflar›n ifl iliflkisi kurulmas› yönünde varm›fl olduklar› ön 

anlaflma bu süreyi bafllatmaz. Yine ifl söleflmesinin imza tarihi yerine, fiilen 

ifl iliflkisinin kuruldu¤u tarih, tazminat›na hak kazanma ve hesap 

yönünden dikkate al›nmas›gereken süreyi bafllatacakt›r. ‹flcinin ç›rakl›k 

iliflkisinde geçen süreler de k›dem tazminat›na esas al›nacak süre 

yönünden de¤erlendirilmeyecektir. Buna karfl›n deneme süresi, k›dem 

süresine eklenir. 

‹flcinin k›dem hakk› bak›m›ndan aranan en az bir y›ll›k süre, derhal 

fesihlerde feshin bildirildi¤i anda sona erer. Kural olarak fesih bildirimi 

muhabata ulaflt›¤› anda sonuçlar›n› do¤urur. Bildirimli fesihler yönünden 

ise ihbar öneli süreye dahil edilir. 

‹flçinin ifl yerinde çal›flt›¤› s›rada alm›fl oldu¤u istirahat raporlar›n›n 

k›dem süresinde de¤erlendirilmesi yerinde olur. ‹flçinin çal›flt›¤› s›rada bir 

defada ihbar önelini 6 hafta aflan istirahat raporu süresinin k›dem 

tazminat› hesab›nda dikkate al›namayaca¤›, kararl›l›k kazanm›fl Yarg›tay 

uygulamas›d›r. 

‹flcinin ifl söleflmesinin ask›da oldu¤u süreler de, k›dem tazminat›na 

esas süre bak›m›ndan dikkate al›nmaz. 

2822 Say›l› Yasa’n›n 42. maddesinin 5. f›kras› uyar›nca grev ve lokavtta 

geçen süreler k›dem süresine eklenmez. Tutukluluk ve hükümlülükte 

geçen seneler de k›dem tazminat›na esas sürede dikkate al›nmaz. 

‹flçinin en az bir y›ll›k çal›flmas› afln› iflverene ait iflyeri ya da ifl 

yerlerinde geçmifl olmal›d›r. Kural olarak ayn› gruba ya da holdinge ba¤l› 

farkl› tüzel kiflili¤i haiz flirketlerde geçen hizmetlerin birlefltirilmesi 

mümkün olmaz. Ancak çal›flma hayat›nda iflçinin sigorta kay›tlar›nda yer 

alan iflverenin d›fl›nda baflka iflverenlere hizmet verdi¤i, yine iflçinin bilgisi 

d›fl›nda birbiri ile ba¤lant›s› olan iflverenler taraf›ndan sürekli girifl 

ç›k›fllar›n›n yap›ld›¤› s›kl›kla karfl›m›za ç›kmaktad›r. Bu gibi durumlar için 

Dairemizin önceki içtihatlar›nda “flirketler aras›nda organik ba¤”dan söz 

edilerek k›dem tazminat›na hak kazanma, hesap tarz› yönlerinden 

aralar›nda ba¤lant› bulunan bu iflverenlerin birlikte sorumlulu¤una 

gitmekteydi (Yarg›tay 9. HD. 26.03.1999 gün 1999/18733 E, 1999/6672 K.). 

Ancak daha sonraki kararlarda organik ba¤dan söz edilerek sonuca 

gidilmeyece¤i kabul edilmifltir. (Yarg›tay 9.HD. 28.11.2005 gün 2005/34442 E, 

2005/37457 K.). Dairemizin bu yöndeki kararlar› son y›llarda istikrar 

kazanm›fl ve farkl› iflverenler nezdinde geçen sürelerin k›dem tazminat› 

hesab› noktas›nda birlefltirilebilmesi için iflyeri devri, hizmet akti devri, as›l 

iflveren alt iflveren iliflkisi ve birlikte istihdam olgular›n›n bulunup


bulunmad›¤›n›n araflt›r›lmas› gerekti¤i çok say›da kararda vurgulanm›flt›r 

(Yarg›tay 9. HD. 22.10.2007 gün 2007/ 5762 E, 2007/30979 K.). Ancak, bu 

yöndeki yaklafl›m iflçilerin yasal haklar›n› karfl›lamada özellikle davalar›n 

uzamas› göz önünde bulunduruldu¤unda yetersiz kalm›flt›r. Bu nedenle 

Dairemiz önceki içtihatlar›na dönmüfltür. Bu yolla k›dem kazminat›n›n 

hesab›nda organik ba¤ çercevesinde sonuca ulaflma hedeflenmifltir. 

1475 Say›l› Yasa’n›n 14/2. maddesi, iflçinin ayn› iflverene ba¤l› olarak 

bir ya da de¤iflik iflyerlerinde çal›flt›¤› sürelerin k›dem hesab› yönünden 

birlefltirilece¤ini hükme ba¤lam›flt›r. O halde k›dem tazminat›na hak 

kazanmaya dair bir y›ll›k sürenin hesab›nda da iflçinin daha önceki fas›lal› 

çal›flmalar› dikkate al›n›r. Bununla birlikte, her bir fesih fleklinin k›dem 

tazminat›na hak kazanacak flekilde gerçekleflmesi hizmet birlefltirmesi için 

gerekli bir kofluldur. ‹flcinin önceki çal›flmalar› sebebiyle k›dem tazminat› 

ödenmiflse, ayn› dönem için iki defa k›dem tazminat› ödenemeyece¤inden 

tasfiye edilen dönemin k›dem tazminat› hesab›nda dikkate al›nmas› 

mümkün olmaz. Yine, istifa etmek suretiyle iflyerinden ayr›lan iflçi k›dem 

tazminat›na hak kazanmayaca¤›ndan, istifa yoluyla sona eren önceki 

dönem çal›flmalar› k›dem tazminat›na hak kazanmayaca¤›ndan, istifa 

yoluyla sona eren önceki dönem çal›flmalar› k›dem tazminat› hesab›nda 

dikkate al›nmaz. Ancak ayn› iflverene ait bir ya da de¤iflik iflyerlerinde 

çal›fl›lan süre için k›dem tazminat› hesab›nda dikkate al›nmaz. Ancak ayn› 

iflverene ait bir ya da de¤iflik iflyerlerinde çal›fl›lan süre için k›dem tazminat› 

ödenmemiflse, bu süre ayn› iflverende geçen sonraki hizmet süresine 

eklenerek son ücret üzerinden k›dem tazminat› hesaplanmal›d›r. 

Zamanafl›m› definin ileri sürülmesi halinde önceki çal›flma sonras›nda ara 

verilen dönem 10 y›l› aflm›flsa önceki hizmet bak›m›ndan k›dem tazminat› 

hesaplanmas› mümkün olmaz. 

‹flcinin daha önce ayn› ya da baflkaca kamu kurumunda memur veya 

sözleflmeli personel olarak çal›flt›¤› süreler kural olarak k›dem tazminat› 

hesab›nda dikkate al›nmal›d›r. Yarg›tay kararlar›n da memuriyette geçen 

süre için de k›dem tazminat› ödenmesi gerekti¤i kabul edilmifltir 

(27.03.2006 gün 2005/ 29328 E, 2006/7379 K.). Ö¤retide de bu görüfl 

benimsenmifltir (Çenberci, Mustafa: ‹fl Kanunu fierhi, Ankara 1984, s. 429; 

Mollamahmuto¤lu, Hamdi: ‹fl Hukuku, 3. bas›, Ankara 2008, s. 822; Süzek, 

Sarper: ‹fl Hukuku, 4. bas› ‹stanbul 2008,s.708.). 

Bununla birlikte, iflçinin kamu kurumlar›nda iflçilikte geçen 

hizmetlerinin birlefltirilmesi için önceki çal›flmalar›n, fesih flekli itibariyle 

k›dem tazminat›na hak kazanacak flekilde sona ermesi gerekti¤i 1475 Say›l› 

Yasa’n›n 14/5. madesinde aç›k biçimde düzenlenmifl olmakla, ayn› kural›n 

memur ya da sözleflmeli personel olarak çal›fl›lan süre yönünden de 

de¤erlendirilmesi gerekir. Temel amac› iflçiyi korumak olan ‹fl Kanunu’nun,


iflçi yönünden öngörmedi¤i bir kural›n memur olarak çal›fl›lan süre için 

uygulanmas› düflünülemez. Aksine çözüm tarz›, tüm süreyi iflçilikte 

geçirdi¤i halde ilk dönem çal›flmas› istifa ile sona eren iflçi bak›m›ndan bir 

eflitsizlik ortaya ç›kar›r. 

‹fl yerinde memur ya da sözleflmeli personel olarak çal›flm›fl olan ve 

kendi iste¤i ile ayr›larak baflka bir kamu kurumunda iflçi olarak çal›flmaya 

bafllayan iflçi yönünden yap›lan ifllemin prosedür gere¤i oldugunda da söz 

edilemez. ‹flci daha iyi flartlarda ve ayr› bir statüde çal›flma yolunu 

seçmifltir. Bu itibarla istifa ile sona eren memur ya da sözleflmeli 

personeldöneminin k›dem tazminat› hesab›nda dikkate al›nmas› do¤ru 

olmaz. Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu kararlar› da bu do¤rultudad›r. 

(Yarg›tay HGK. 15.10.2008 gün 2008/9-586 E, 2008/633 K; 28.11.2007 gün 

2007/9-814 E, 2008/896 K.) 

‹stifa ile sona ermemifl olan memuriyet dönemi ile sözleflmeli personel 

olarak çal›fl›lan süreler 1475 Say›l› Yasa’n›n 14. maddesinin 6. maddesinde 

sözü edilen özel tavan gözelitlem süretiyle tazminat hesab›nda dikkate 

al›nmal›d›r. 

Somut olayda davac› 16.05.1994 tarihinde istifa ederek memuriyette 

geçen çal›flmas›n› sona erdirmifl, 18.05.1994 tarihinde iflçi statüsünde 

çal›flmaya bafllam›flt›r. Bu nedenle davac›n›n memuriyette geçen çal›flma 

süresi k›dem tazminat› hesab›nda dikkate al›namayaca¤› için davan›n reddi 

gerekirken kabulü hatal› olup bozmay› gerektirmifltir. 



05.02.2009 gününde oyçoklu¤u ile karar verildi. 

KARfiI OY 

Davac›, 09.06.1976-16.05.1994 tarihleri aras›nda yard›mc› hizmetler 

s›n›f›nda (temizlik hizmetleri) 657 Say›l› Yasaya tabi memur statüsünde 

belediyede görev yapm›flt›r. Daha sonra belediye memur ve müstahdemler 

tüzügünün 56. maddesi gere¤ince ‹çiflleri Bakanl›¤›n›n 03.11.1993 tarih ve 

5445 say›l› emirleri ile ihdas edilmifl bulunan bofl temizlik iflçisi kadrosuna 

ayn› belediye iflyerine baflkanl›k oluru al›narak atamas› yap›lm›flt›r. 

‹lk görev yerinden, 657 Say›l› Yasa’n›n 94. maddesi gere¤ince 

16.05.1994 tarihli dilekçesi ile istifa etmek suretiyle ayr›lm›flt›r. ‹stifan›n 

kabulünden sonra, 18.05.1994 tarihinde sürekli iflçi kadrosunda Belediyede 

ifle bafllat›lm›fl, emeklilik tarihi olan 15.04.2000 tarihine kadar ‹fl 

Kanunu’na tabi iflçi olarak çal›flm›flt›r.


Davac›ya, 657 Say›l› Yasa’ya tabi memur statüsünde geçen 5434 say›l› 

Emekli Sand›¤› Yasas› ile ilgilendirilerek, 19 y›l 5 ay 16 günlük hizmet 

süresi ile 1475 Say›l› Yasa’yla iflçi statüsüne geçtikten sonra da 5 y›l 11 ay 

1 günlük süre ile 506 say›l› Sosyal Sigortalar Yasa’s› ile iliflkilendirilerek 

çal›flt›ktan sonra, askerlik borçlanmas› ve özel sigorta çal›flmalar› ile tüm 

hizmetleri birlefltirip, 14.04.200 tarihinde yafll›l›k ayl›¤› tahsis talebinde 

bulunarak, tüm süre üzerinden Sosyal Sigortalar Kurumu’ndan yafll›l›k 

ayl›¤› ba¤lanm›flt›r. 

Davac›ya iflverenince yaln›zca iflçilikte geçen süreye karfl›l›k gelmek 

üzere 5 y›l 11 ay 1 gün üzerinden k›dem tazminat› ödenmifltir. 

Davac›n›n iflçilikte geçen süresi k›dem tazminat›nda de¤erlendirilmifl 

ise de, 657 Say›l› Yasaya tabi memuriyette geçen süresinin (19 y›l 5 ay 16 

gün) k›dem tazminat› hesab›na dahil edilmedi¤i görülmektedir. 

Öncelikle davac› 28.09.2000 tarihli dilekçesi ile Çal›flma ve Sosyal 

Güvenlik Bakanl›¤› Elaz›¤ Bölge Müdürlü¤ü’ne baflvurarak, iflverence 

toplam çal›flma süresi üzerinden ödenmeyen k›dem tazminat›n›n ödenmesi 

gerekti¤ine dair flikayette bulunmufltur. Kurumun 09.01.2001 tarihli 

cevab› yaz›s›nda; ‹lgili, 09.06.1976’da bafllayan memuriyet statüsünden, 

16.05.1194 tarihinde istifa ederek ayr›lm›fl ise de, 18.05.1194’de münhal 

bulunan iflçilik kadrosunda ayn› iflyerinde çal›flmaya bafllamas› için, 

zorunlu olarak eski görevinden istifaen ayr›lmas›n›n ve yeni görevine 3 gün 

içinde bafllam›fl olmas›n›n tamamen hukuki prosedürün tamamlanmas› 

mahiyetinde oldu¤u, k›dem tazminat›n›n ödenmesini engelleyen hal 

olmad›¤›, olaydaki istifan›n bu fleklide de¤erlendirilmesi gerekti¤i, 1475 

Say›l› Yasa’n›n 14. maddesi gere¤ince hizmet birlefltirmesi yap›ld›¤›ndan 

toplam hizmet süresi üzerinden k›dem tazminat› ödemesi yap›lmas› 

gerekti¤i, ancak bu tazminat›n T.C. Emekli Sand›¤›’na tabi geçen hizmet 

süresine ait k›sm› için ödenecek miktar yafll›l›k veya malüllük ayl›¤›na 

bafllang›ç tarihinden T.C. Emekli Sand›¤› Kanunu’nun yürürlükteki 

hükümlerine göre “emeklilik ikramiyesi için öngörülen miktardan fazla 

olmama koflulu ile yap›lmas› gerekti¤i, sonuç al›nmad›¤› taktirde yarg› 

yoluna baflvurulabilece¤i” yolunda olumlu görüfl bildirdi¤i görülmüfltir. 

Davac›, Bölge Çal›flma Müdürlü¤ü’nün raporu üzerine Belediyeye 

baflvurarak 29.01.2001 tarihli dilekçesi ile, emekli oldu¤u 15.01.2000 

tarihi itibariyla memurluk ve iflçilikte geçen tüm süreye ait k›dem 

tazminat›n›n ödenmesi gerekti¤ini talep etmifltir. 

Belediye Baflkanl›¤›nca davanc›n›n istekleri incelenmifl ve istifa etmek 

suretiyle memurluk görevinden ayr›lm›fl bulundu¤undan k›dem tazminat› 

ödenmesini gerektirmedi¤ini, Bölge Çal›flma Müdürlü¤ü rapor içeri¤inin de 

yoruma dayal› bulundu¤undan, yasal dayanak gösterilmedi¤inden 

bahsolunarak, ‹çiflleri Bakanl›¤› Mahalli ‹dareler Genel Müdürlü¤ü’nün


resmi görüflü de asas al›n›p, bu görüfl do¤rultusunda davac›n›n istemi 

reddedilmifltir. 

Davac›, red yaz›s› üzerine memuriyet dönemine ait fark k›dem 

tazminat›n› talep eden eldeki iflbu davay› açm›flt›r. 

Daval› iflveren Belediye Baflkanl›¤› davan›n esas›na cevaben özetle, 

davac›n›n memur kadrosundan iflçi statüsüne, maafl›n›n yaklafl›k iki kat› 

artaca¤› ve y›ll›k 92 günlük de ikramiye alaca¤›ndan, menfaatlerini 

düflünerek geçifl yapt›¤›n›, istifaen ayr›lm›fl oldu¤undan memuriyette 

geçirilen sürelere iliflkin k›dem tazminat›na hak kazanmayaca¤›n›, 5 y›ll›k 

zamanafl›m› süresinin doldu¤unu ve bu nedenlerle davan›n reddi 

gerekti¤ini ileri sürmüfltür. 

Davac›n›n istemi ile daval›n›n itirazlar›, toplanan deliller birlikte 

mahkemece de¤erlendirilerek, BÇM raporu ve sonras›nda al›nan bilirkifli 

raporu do¤rultusunda iste¤in kabulü halinde oluflacak k›dem tazminat› 

ayr›ca bilirkifliye hesaplatt›r›l›p istemin kabulüne karar verildi¤i 

görülmektedir. 

Yüksek Dairece yap›lan inceleme sonunda ço¤unlukça, yerel 

mahkemenin kabul hükmü isabetli bulunmayarak bozma karar› 

verilmifltir. Bozma karar›nda somut olaya birebir uyan hiçbir paragraf 

bulunmamaktad›r. Genel olarak memuriyet veya sözleflmeli personellikten 

iflçili¤e geçiflte k›dem tazminat›n›n verilebilece¤i kabul edilmekte ise de , 

ayr›lma yönteminin istifa etmek suretiyle gerçekleflmesi halinde 1475 Say›l› 

Yasa’n›n 14. maddesinin 6. f›kras›nda anlat›lan ifl sözleflmesinin k›dem 

tazminat› ödenmesini gerektirmeyecek flekilde sona ermesi olarak 

nitelendirilerek istifa eden iflçinin memuriyetten iflçili¤e veya iflçilikten 

iflçili¤e naklolmas› hallerinde bir ayr›ma gitmeksizin k›dem tazminat›n›n 

istifadan önceki dönem için hak edilmeyece¤i ylunda görüfl bildirilmektedir. 

Yüksek Dairenin son y›llardaki (2005-2006) uygulamas›n›n bu yolda 

oldu¤unu, doktrinde de ço¤u görüflünün bu do¤rultuda oldu¤u 

vurgulanarak, referans olarak baz› akademisyenlerin ders kitaplar›n›n 

konuyla ilgili bölümlerine bozma karar›nda yer verildi¤i görülmektedir. 

Ayr›ca emsal olarak gösterilen benzer konudaki davalara iliflkin yüksek 

daire bozma kararlar›n›n, Hukuk Genel Kurulu önüne geldi¤inde, Dairenin 

bozma karar› do¤rultusunda sonuçland›¤›, dolay›s›yla istifa suretiyle 

iflinden ayr›lma hallerinde k›dem tazminat›na hak kazan›lamayaca¤› 

görüflünün benimsendi¤i anlafl›lmaktad›r. 

Bozma ilam›nda emsal gösterilen Hukuk Genel Kurulu kararlar› 

incelendi¤inde somut olay ile benzerlik göstermedi¤i, farkl›l›k arzetti¤i, bu 

nedenle de emsal teflkil edilemeyece¤i görülmektedir. 

fiöyle ki; 28.11.2007, 15.10.2008 günlü Hukuk Genel Kurulu 

kararlar›n›n içeri¤i incelendi¤inde; davac› taraf›n istifa etmek suretiyle


kamudaki görevinden ayr›lm›fl ise de, ertesi gün ve iki gün gibi çok k›sa bir 

zaman sonra yine kamudaki di¤er bir göreve, adeta bir nevi nakil yapt›rmak 

suretiyle ifle bafllat›lm›flt›r. Emsallerde, davac›lar›n nakillerinin, iflçilikten 

iflçili¤e ve iflçilikten sözleflmeli personel statüsüne geçifl fleklinde oldu¤u 

görülmekle, memuriyetten iflçili¤e geçen dava konusu iflçinin durumu ile 

benzerli¤i bulunmamaktad›r. 

Bozma ilam›ndaki di¤er bir gerçekçe de, bu istifa suretiyle geçiflin 

d›fl›nda genel olarak daha iyi imkanlarda ifl bulan iflçinin yeni ifline bu 

nedenle geçiflinin hakl› görülmeyece¤i ve bu nedenle de k›dem tazminat›n› 

hak etmeyece¤i gösterilmekte ise de, bu görüfl, klasik ifl hukuku normlar› 

ile uygunluk arzetmemekte, “iflçi lehine yorum” ilkesine de uygun 

düflmemektedir. Çal›flan kesime f›rsatlar do¤du¤unda, kendi mevcut 

flartlar›n› daha iyisine tafl›ma ad›na hareket etmesinden daha ak›lc› bir 

yöntem olamaz (yüksek ücret ve prim için memuriyetten iflçili¤e geçifl). Aksi 

halde iflverenin iflçiyi mevcut flartlar›ndan daha kötü flartlarda çal›flt›rmak 

üzere görevlendirdi¤inde, iflçinin hakl› feshini uygun gören ifl hukuku 

ilkelerini yok saym›fl oluruz. (4857 Say›l› Yasa’n›n 22.maddesi). Salt iflçi 

lehine flartlar›n de¤erlendirildi¤i gerekçesiyle anayasal eflitli¤in bozuldu¤u 

görüflü akla getirilmemelidir. Ço¤unlu¤un bozma gerekçesinin bu k›sm›na 

da kat›lamamaktay›m. 

Somut olay›n daha net biçimde de¤erlendirilmesine geçildi¤inde, 

dayana¤› olan ilgili yasa maddelerinden zorunlu olarak söz etmek 

gerekmektedir. Davac› 657 Say›l› Yasa’ya tabi memur statüsünde 

çal›flmakta iken istifa etmek suretiyle iflinden ayr›ld›¤›nda ve s›rf bu 

nedenle (istifas› nedeniyle) memuriyette geçirdi¤i uzun süreli hizmetine dair 

k›dem tazminat›n› alamamaktad›r. 657 Say›l› Yasa’n›n 4. maddesinde 

çal›flanlar gört gruba ayr›lmakta olup memurlar, sözleflmeli personel, geçici 

personel ve iflçiler olmak üzere s›ralanm›flt›r. Yine 657 Say›l› Yasa’da 

görevden ayr›labilmek için flekli bir prosedür olan istifan›n yer ald›¤› madde 

94. madde incelendi¤inde “Devlet Memuru ba¤l› oldu¤u kuruma yaz›l› olarak 

müracaat etmek suretiyle memurluktan çekilebilir.” denilmektedir. 97. 

madde fl›klar›nda 6 ay, 1 y›l 3 y›l ve hiçbir surette gibi kavramlarla 

memuriyette çekilme ihtimallerine göre eski görevine geri dönebilme veya 

dönememe olgusu yer almaktad›r. Di¤er bir anlat›mla çekilen (istifa eden) 

bir memurun görevine dönebilme ihtimali bulunmaktad›r. Yine ayn› 

yasan›n 98. maddesinin incelenmesinde memurlu¤un sona ermesi 

fl›klar›nda ç›kar›lma ve kaybettirilme, çekilme, emekliye ayr›lma ve ölüm 

halleri bulunmaktad›r. Tüm bu anlat›lanlardan devlet memurunun bir 

baflka göreve geçebilmesi için çekilmesinin (istifa etmesinin) zorunlu 

oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Baflkaca görevden ayr›lma flekli bulunmamaktad›r. 

Davac› da bu yasal yöntemi kullanarak iflinden ayr›l›p 2 gün sonra 

yeni bir statüde ifle bafllat›lm›flt›r. Bu bafllatma, davac›n›n ayr›ld›¤›


iflyerinden geçifl nedeni bilinerek ve “olur” verilerek yeni görev yerine 

bafllam›flt›r. 

Esasen, 1475 Say›l› Yasa’daki kavramlar incelendi¤inde iflçinin 

çal›flmakta oldu¤u iflyerinden ve iflvereninden ayr›lmas›n›n yöntemleri ve 

ihtimalleri s›ralanmas›ndan istifa veya çekilme kavram› yasa maddesi 

olarak bulunmamaktad›r. ‹fl akdini sonland›ran temel kavram, ifl akdinin 

feshidir. Bu fesih olgusu zaman zaman iflçi taraf›ndan yaz›l› olarak iflverene 

ihtar çekilerek (noterden, elden veya posta ile) , iflyerini terk etmek suretiyle 

(eylemli fesih), ifl yerine yasada belirtilen sürelerde gelmemek fleklinde 

gerçekleflebilmektedir. ‹flveren aç›s›ndan da ifl akdi benzer yöntemlerle 

fesih (yaz›l› veya sözlü) kovma, eylemli olarak att›rma, iflyerine almama 

fleklinde gerçekleflmektedir. Görüldü¤ü üzere 657 Say›l› Yasa’da tadat eden 

haller ‹fl Hukuku’nda daha esnek tutulmufltur. ‹htimallere göre ve 

yorumlanmak suretiyle ço¤alt›labilmektedir. Demek ki istifa olgusu, ifl 

hukuku terminolojisinde do¤rudan yer almamas›na ra¤men, çal›flma 

hayat›nda memurlar›nkine benzer ancak sonuçlar› ayn› olmayan iflçilerin 

ifl aktilerini sonland›ran iflten ayr›lma biçimi ve kavram› olarak 

de¤erlendirilmektedir. 

657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu, T.C. Devlet gelene¤i ve yönetim 

politakalar› ile kamu idaresinin yap›land›r›lmas› ve yönetilmesi, 

çal›flanlar›n hukuki statüleri, terfi ve çal›flma flartlar›n›n belirlenmesi 

amaçlanarak haz›rlanm›flt›r. Bu yasa ile Devlet, çal›flan›n› korumak ve 

kollamak durumundad›r. Her devlet bu gelene¤ini kendine özgü kurallar› 

ile belirlemektedir. Devletin yönetim biçimi de bu kurallar› kendili¤inden 

ortaya koymakta ve anayasas›nda yer almaktad›r. Türk ‹fl Hukuku ise 

klasik disiplin içerisinde dünya milletlerinin ifl hukuku ile birlikte hareket 

ederek, ‹LO Sözleflmeleri ile getirilen kurallara sahip ç›k›p, ilkelerini 

benimseyerek norm ve standart birli¤ine geçmeyi hedeflemifltir. Daha 

sonras›nda T.C. hükümetlerinin çabalar› ile AB standartlar›na uyum 

çal›flmalar›nda AB ülkelerinin ‹fl Hukuku normalar› ile birlikte hareket 

etme amac› ve yöntemi gelifltirmifltir. Esasen ‹LO ile sonras›ndaki AB 

normalar› pek çok konuda zaten birliktelik arzetmektedir. Demek oluyor ki 

657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu’nun T.C. devletinin geleneksel çal›flma 

hukukunu memurlar için düzenlemekte olup kendine özgüdür. ‹fl hukuku 

ise anlat›lan nedenlerle dünya devletleri normlar› ile benzerlik sa¤lamaya 

çal›flt›¤› için evrensel ve geneldir. Benzerlik arzetmeyen iki yasan›n ilkeleri, 

birbiri için geçifl hükmü olarak kullan›lmal›d›r (memuriyetten istifan›n 

iflçilikten istifa ile özdelefltirilmesi gibi). 

1475 say›l› ‹fl Yasas›’n›n yürürlükte kalan tek maddesi olan 14. 

maddesinin 4. ve takip eden di¤er f›kralar›nda yer alana hükümler, dava 

konusu olayda uygulanmas› gereken geçen süreye ait ek k›dem


tazminat›n›n ödenmesine iliflkin davada, 14. maddede belirtilen ihtimaller 

say›ld›ktan sonra, davac›n›n durumu ile iliflkilendirilmesi gerekmektedir. 

Özetle kamu kesiminde çal›flanlar›n emeklilik hallerinde bu maddede 

anlat›ld›¤› üzere baflvurulmas› halinde hizmetlerin birlefltirilmesi gerekmektedir. 

Ancak, son iflyeri, 506 say›l› Sosyal Sigortalar Kurumu’na ba¤l› 

ifl yeri olmal›d›r. Yasan›n davac› için uyarlanmas› söz konusu oldu¤unda, 

çal›flmas› bafllang›çta memur iken iflçili¤e geçifl fleklinde gerçekleflmifltir. 

Durum böyle olabilece¤i gibi, iflçilikten iflçili¤e geçifl veya memur 

(sözleflmeli personel de olabilir) iken iflçili¤e geçifl fleklinde de 

gerçekleflebilir. Emeklilik zaman› geldi¤inde, yafll›l›k ayl›¤› ba¤lanmas› için 

506 Say›l› Yasa’daki ön koflullar gerçekleflti¤inde (prim ödeme gün say›s›, 

hizmet süresi, yafl) 2829 Say›l› Yasa’n›n 8. maddesi ile 12. maddesi 

hükümleri ile birlikte de¤erlendirilmesi sonucu ayl›k ba¤lanacakt›r. Somut 

olayda davac› da bu hakk›n› kullanm›flt›r. 

Ancak bir çal›flan›n çal›flma yaflam›n›n sonunda elde etti¤i hak yaln›zca 

yafll›l›k ayl›¤› olmay›p çal›flma süresine iliflkin olmak üzere tazminat 

türünden toplu bir paran›n da son iflverenince ödenmesidir. Bu toplu 

paran›n ad› ifl hukukunda k›dem tazminat› olup, devlet memuriyetinde ise 

emekli ikramiyesidir. Bunlardan birisinin eksikli¤i, flahs› yafll›l›k hayat›nda 

beklentilerinin gerçekleflmemesi veya eksilmesi nedeniyle son derece 

olumsuz etkileyecek, ma¤duriyetine sebebiyet verebilir. 

657 Say›l› Yasa gere¤ince çal›flanlar›n emeklilik hallerinde hak 

kazanacaklar› emekli ayl›¤› ve emekli ikramiyesinin hangi hallerde ve 

flartlarda ödenece¤i 5434 Say›l› Yasa’n›n 39. maddesinde anlat›lmaktad›r. 

Yine ayn› yasan›n 89 ve 91. maddelerinde ikramiyenin hesaplama biçimi ile 

ayl›k bafllang›çlar› anlat›lm›fl olup 92. madde de emeklilik haklar›n›n 

düflmesi ve ba¤lanan ayl›klar›n devaml› olarak kesilmesini gerektiren 

sebebin sadece Türk vatandafll›¤›n› b›rakanlar veya yabanc› memleket 

uyru¤una girenler olarak tan›mlamaktad›r. Hatta Türk vatandafll›¤›n› 

muhafaza eden veya geri dönenlerin bu haklar›na kavuflabilecekleri yer 

almaktad›r. Demek oluyor ki memurun emekli ikramiyesi ve emekli ayl›¤›n› 

kaybettirmek çok kolay ve s›k olan bir yöntem de¤ildir. Bu hallerin 

aras›nda say›lan istifa olgusu yer almad›¤› gibi, uzun vadeli ve kal›c› 

haklar›n kaybedilmesini gerektirmemektedir. ‹stifa etmenin fonksiyonu 

sadece görevden ayr›lmaktad›r. Kamuda çal›flan kimsenin istifa edip di¤er 

kamu kurulufluna geçmesi demek bir nevi iflvereni olan devlet 

kurumundan ayr›lma anlam›na gelmemektedir. 

‹fl Hukuku’nda ise böyle benzer bir halde (istifa etmesi, ayr›lma iradeli 

dilekçe vermesi, vb. iflçinin iflyerini ve iflverenini terk etti¤i, çal›flt›¤› döneme 

iliflkin tüm haklar›n› tasfiye etti¤i anlam›na gelir. Bu konuma iradesi ile 

geçti¤inden ötürü, k›dem tazminat›na hak kazanamaz.


Memur olarak çal›flan›n tabi oldu¤u yasalarda (657, 5434), sosyal 

güvenlik haklar›n› olumsuzlaflt›ran ve yok eden hükümler bulunmazken 

tabi olmad›¤› bir yasan›n (1475) olumsuz hükümlerine maruz b›rak›lmas› 

düflünülmez. Di¤er yandan, bir iflçiye ayn› iflverenin de¤iflik iflyerlerinde 

çal›flm›fl olmas› halinde, hizmetlerin birlefltirip toplam hizmet süresi 

üzerinden k›dem tazminat› ödenmesi gerekece¤i ifl hukukunun ana 

kurallar›ndan birisidir. Olay›m›zda da, bir iflveren olan kamuya ait bir 

iflyerinden ayr›l›p, di¤er bir iflyerine geçen çal›flan için benzer uygulaman›n 

düflünülmesi ve hizmetlerinin birlefltirilmesinin gerekece¤inde kuflku 

bulunmamaktad›r. Nitekim davac›n›n yafll›l›k ayl›¤›n›n ba¤land›¤› son 

kamu iflyeri ile önceki kamu iflyerindeki hizmetleri toplanarak yaklafl›k 25 

y›l üzerinden ayl›k tahsisi yap›lm›flt›r. Ayn› çal›flma dönemi için son 5 y›l› 

geçerli say›l›p, memurluktaki sürenin k›demden say›lmamas›, her iki 

hakk›n k›yaslanmas›nda öncekini inkar etmek durumuna düflülece¤inden 

hakkaniyete de, hukuk mant›¤›n›na da uygun düflmemektedir. 

Kanun koyucu 1475 Say›l› Yasa’n›n 14. maddesinin haz›rlan›rken son 

hizmetin mutlaka iflçilikte geçmesi ve ayl›¤›n Sosyal Sigortalardan 

ba¤lanmas› gerekti¤ini zamanlama olarak ele alm›flt›r. Amaçlanan, hizmeti 

birlefltirmesidir. Önceki çal›flman›n yine kamuda geçmesi ön flart ise de 

statu olarak memur, sözleflmeli personel ve iflçi ayr›m›na girmeksizin k›dem 

tazminat›n› hak etme olgusu üzerinde durulmufltur. K›dem tazminat› 

kelimesi terminoloji olarak ‹fl Hukuku’na aittir. Genelde 5006 Say›l› Yasa 

ile çal›flan sigortal›lar›n emeklilik tazminat›n›n ad›d›r. 657 Say›l› Yasa’ya 

tabi memur veya sözleflmeli personelin özlük haklar› 5434 Say›l› Yasa ile 

iliflkilendirilmifl olup, burada emeklilikte al›nacak hakk›n niteli¤i ve ad› 

emekli ikramiyesi olup, k›dem tazminat›n›n karfl›y›l›¤›d›r. K›saca muhattab› 

memur ve sözleflmeli personelidir. Kanun koyucu k›dem tazminat› diyerek 

ihtimallerden birisi olan iflçi iken kamuda di¤er iflçi statüsüne geçenleri 

kastederek k›dem tazminat›n› hak etmeyecek biçimde ifl aktinin sonlanmamas› 

gerekti¤ini vurgulamak istemifltir. Bu durumda, varsa istifa olgusu 

yine kendi flartlar› dahilinde oe¤erlendirilerek gerçek iradeyi de saptayarak 

belki birinci dönem çal›flmay› sonland›rmak anlam›na gelebilece¤i söz 

konusu olacakt›r. Buna karfl›n, bir memur veya sözleflmeli personelin istifa 

etmek suretiyle iflinden ayr›lmas› ifl sözleflmesini sonland›rmak anlam›na 

gelmeyece¤inden ve emekli ikramiyesini hak etmemesi gibi bir durum 

yasada yer almad›¤›ndan, benzer uygulamaya tabi tutmak mümkün 

de¤ildir. Daha net bir ifade ile memur ve sözleflmeli personelin istifa etmek 

suretiyle iflinden ayr›lmas› ve di¤er bir kamu ifl yerine geçmefli amaçlamas› 

halinde, yasada terim olarak yer almayan emekli ikramiyesinden mahrum 

b›rak›lamaz. (yasada sadece k›dem tazminat› denmektedir). Zaten devam› 

olan 7. f›krada k›dem tazminat›n›n emekli ikramiyesi fleklinde hesaplanmas› 

gerekti¤i de vurgulanmaktad›r. Dosya içerisinde mevcut bulunan


BÇM raporu da hesaplamay› bu flekilde önermektedir. Çünkü memuriyetten 

ayr›lman›n fleklen istifadan baflka bir yöntemi olmad›¤› için Kanun 

koyucu emekli ikramiyesi veya k›dem tazminat›n› hak etmeme gibi iki 

olumsuz ihtimalle birlikte yasada yer vermemifl olup, emekli ikramiyesi 

alacaklar› ayr›k tutmak istemifltir. Yasada yaln›zca kastedilen k›dem 

tazminat› alabilecek olan iflçilerdir. 

Yasada yer almayan hükümden yola ç›k›larak memur olan davac›n›n 

istifa dilekçesi vererek iflinden ayr›lm›fl olmas› ve di¤er ifle geçmesi hali için 

k›dem tazminat›n›n (emekli ikramiyesinin) yok edilmesi söz konusu olamaz. 

Yasaya yanl›fl anlam ve yorum kat›larak çal›flanlar›n Anayasa 49, 65 ve 90 

ile Uluslararas› Sözleflmeler gere¤ince tan›nan sosyal haklardan yoksun 

b›rak›larak yafll› ve yorgun y›llar›nda telafisi imkans›z, zararland›r›c› 

durumlara maruz b›rak›lmas› düflünülmemelidir. Aksine yorum, sosyal 

devletin koruma kollama amac›na da ters düfltü¤ü gibi kamu vicdan› ile 

hakkaniyete de uygun olmayacakt›r. 

SONUÇ: Yukar›da anlat›lan tüm bu nedenler ve ilgili yasa maddeleri, 

dosyadaki deliller birlikte de¤erlendirildi¤inde, mahkemece var›lan sonuç 

taraf›nca isabetli bulundu¤undan Yerel Mahkemenin usul ve yasaya uygun 

karar›n›n onanmas› gerekirken aksi görüflü benimseyen Daire ço¤unlu- 

¤unun bozma karar›na kat›lamamaktay›m. 

Asuman CELKAN 

9. Hukuk Daire Üyesi



E: 2007/30301 K: 2009/6217 T: 09.03.2009 

‹fi HUKUKU • ÇALIfiANIN BANKAYA VERD‹⁄‹ ZARAR • ZAMANAfiIMI 

(4389 SK Ek. m.5; 5411 SY m.141; 5472 SY Geç. m.11) 

Özet: Uyuflmazl›k, T. Bank’ta görevli iflçinin 

eylemi nedeniyle do¤du¤u iddia edilen 

iflveren banka eylemi nedeniyle, daha sonra 

bankan›n fona devredilmesi üzerine, zarar 

sebebiyle alacak davas›nda uygulanacak 

zamanafl›m› süresinin yasal dayana¤›na 

iliflkindir. 

5411 say›l› Bankalar Kanunu’nun 141. 

maddesi gere¤ince, bu konudan kaynaklanan 

fon alacaklar›na iliflkin dava ve takiplerde 

zamanafl›m› 20 y›ld›r. 

Davac› u¤ran›lan zarar›n tahsiline karar verilmesini istemifltir. 

Yerel mahkeme, davay› reddetmifltir. 

Hüküm süresi içinde davac› avukat› taraf›ndan temyiz edilmifl olmakla, 




Davac›, T.Bank eski flube müdürü olan daval›n›n görevi s›ras›nda kaydi 

olarak gerçeklefltirilmeyen arbitraj ifllemini yap›lm›fl gibi göstererek, 

müflterilere daktilo ile düzenlenmifl hesap cüzdan› verdi¤ini, kur riskini 30 

ay boyunca tafl›nmas›na neden olarak bankay› zarara u¤ratt›¤›n›, hakk›nda 

iki ayr› soruflturma raporu düzenlendi¤ini belirterek banka alaca¤›n›n 

tahsiline karar verilmesini istemifltir. 

Zamanafl›m› definde bulunan daval›, dava konusu ifllemin bafllang›ç 

tarihinin 01.06.1995 olup, müfettifl raporu ile zarar›n 14.06.2002 tarihinde 

ö¤renildi¤ini ifade etmifl, ayr›ca bankay› zarara u¤ratmas›n›n söz konusu 

olmad›¤›n› savunmufltur. 

Mahkemece iflçinin çal›fl›rken haks›z eylem niteli¤indeki hareketi ile 

iflvereni zarara u¤ratmas› eylemi nedeni ile zamanafl›m› sürelerinin BK. 

66’da yer alan 1 ve 10 y›ll›k süreler oldu¤u, davac› taraf›ndan bildirilen 

5020 Say›l› Yasa ile Bankac›l›k Yasas›’na eklenen ek madde 3’teki


düzenlemenin zarar›n banka alaca¤›ndan kaynaklanmamas› nedeniyle 

uygulanmas›n›n olas› olmad›¤›, ifllemin 01.06.1995 tarihinde yap›lmas›n›n 

yan› s›ra 14.06.2002 tarihli müfettifl raporu ile varl›¤› iddia edilen zarar›n 

ve sorumlunun ö¤renildi¤i, 1 ve 10 y›ll›k zamanafl›m› sürelerinin doldu¤u 

gerekçesiyle zamanafl›m› nedeniyle dava reddedilmifl, sorumluluk ve zarar 

hususlar› araflt›r›lmam›flt›r. 

Uyuflmazl›k T .Bank’ta görevli iflçinin eylemi nedeniyle do¤du¤u iddia 

edilen iflveren banka eylemi nedeniyle, daha sonra bankan›n fona 

devredilmesi üzerine, zarar sebebiyle alacak davas›nda uygulanacak 

zamanafl›m› süresinin yasal dayana¤›na iliflkindir. 

Dairemizce de benimsenen Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu’nun 

05.04.2006 tarih ve E. 2006/12-110, K 2006/122 say›l› karar› ile; “4389 

Say›l› Kanun ve bunu de¤ifltiren tüm Kanunlar 01.11.2005 gün ve 25983 

say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan 5411 say›l› Bankac›l›k Kanunu ile 

yürürlükten kald›r›lm›flt›r. 5411 Say›l› Kanun 5472 Say›l› Kanunla 

de¤iflikli¤e u¤ram›fl, bu de¤ifliklik 14.03.2006 tarih ve 26108 say›l› Resmi 

Gazete’de yay›mlanm›flt›r. 

Öncelikle; alacakl› bankan›n ve alaca¤›n›n yasal konumunun 

belirlenmesine yönelik olarak, 4389 say›l› Bankalar Kanunu ve bu kanunu 

de¤ifltiren tüm kanunlar ile 01.11.2005 gün ve 25983 say›l› Resmi Gazete’de 

yay›mlanarak bu kanunlar› yürürlükten kald›ran 5472 Say›l› Kanunla 

de¤iflik 5411 say›l› Bankac›l›k Kanunu’nun ilgili hükümlerinin 

irdelenmesinde yarar vard›r. 

4389 say›l› Bankalar Kanunu’na 5020 Say›l› Kanun’un 27. maddesi ile 

eklenen ek. 5. maddede; “Kamu bankalar›nda “tasfiye halindeki Emlak 

Bankas› A.fi. dahil” ve sermayesinin yar›dan fazlas› kamu kurum ve 

kurulufllar›na ait olan ya da hisselerinin ço¤unlu¤u üzerinde bu kurum ve 

kurulufllar›n idare ve temsil yetkisi bulunan ve özel kanunla kurulmufl 

bankalarda bu kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihten önce bankac›l›k 

teamüllerine göre teminatl› ve veya yetersiz teminatl› kredi kullan›p da 

vadesi geçti¤i halde henüz ödenmemifl, süresi uzat›lmam›fl veya yeniden 

yap›land›r›lmam›fl kredileri kullananlar ya da yeniden yap›land›rma 

flartlar›n› ihlal edenler ile münferit veya karfl›l›kl› verilen banka teminat 

mektuplar›, kabul kredileri ve availer, tafl›n›r ve tafl›nmaz rehini, ipotek, üst 

hakk›, intifa hakk› ve oturma hakk› gibi her türlü s›n›rl› ayni hak tesisine 

iliflkin sözleflmeden do¤an haklar›nda di¤er bankalar›n ve üçüncü kiflilerin 

muvazaadan ari haklar› aleyhine olmamak üzere Fon ve Hazine 

alacaklar›na iliflkin tedbir, takip ve tahsil hükümleri bankalar›nca 

uygulan›r.” 

Denilmekte; 

5020 Say›l› Kanun’la eklenen ek madde 3’te de;


“… Bu kanundan kaynaklanan fon alacaklar›na ve bu kanuna göre 

hazine alaca¤› say›lan alacaklara iliflkin dava ve takiplerde zamanafl›m› 

süresi 20 y›ld›r. Fon alacaklar› ve bu kanuna göre hazine alaca¤› say›lan 

alacaklar bak›m›ndan bu sürenin bafllang›c› fon taraf›ndan ödeme 

yap›lamas›na veya yap›lacak olmas›na sebebiyet veren kiflilerin fiillerini 

gerçeklefltirdi¤i tarihten itibaren bafllar.” 

Hükmü yer almaktad›r. 

Davan›n devam› s›ras›nda 01.11.2005 gün ve 25983 say›l› Resmi 

gazetede yay›mlanan 5411 say›l› Bankac›l›k kanunu ile 4389 say›l› 

Bankalar Kanun ve bunu de¤ifltiren tüm kanunlar, bu kanunun geçici 

maddelerindeki düzenlemeler hariç olmak üzere yürürlükten kald›r›lm›fl; 

5411 say›l› kanun 5472 say›l› kanunla de¤iflikli¤e u¤rayarak, bu de¤ifliklik 

de 14.03.2006 tarih ve 26108 say›l› Resmi gazetede yay›mlanm›flt›r. 

5411 say›l› Bankac›l›k Kanunu’nun; 

“Yürürlük” bafll›kl› 170. maddesinde; 

“Bu Kanunun; 90 ve 91. maddeleri bu Kanunun yay›m› tarihinden iki ay 

içinde, 168. maddesinin (B), (C), (D) ve _ f›kralar› 01.01.2006 tarihinde, di¤er 

maddeleri yay›m› tarihinde yürürlü¤e girer.” 

“Zamanafl›m›” bafll›kl› 141. maddesinde; 

“Bu Kanundan kaynaklanan fon alacaklar›na iliflkin dava ve takiplerde 

zamanafl›m› süresi 20 y›ld›r.” 

“Kald›r›lan ve De¤ifltirilen Hükümler” bafll›kl› 168. maddesinde A 

f›kras›nda; 

“Bu Kanunun geçici maddelerindeki” düzenlemeler hariç olmak üzere, 

18.06.1999 tarihli 4389 say›l› Bankalar Kanunu ile ek ve de¤ifliklikleri 

yürürlükten kald›rm›flt›r.” 

Geçici madde H’de; 

“Bu Kanunun yay›m› tarihinden önce, 26.12.2003 tarihine kadar 

temettü hariç ortakl›k haklar› ile yönetim ve denetimi fona intikal eden 

ve/veya bankac›l›k ifllemleri yapma ve mevduat kabul etme izin ve yetkileri 

iliflkili Bakan, Bakanlar Kurulu veya Kurul taraf›ndan kald›r›larak tasfiyeleri 

fon eliyle yürütülen veya fon taraf›ndan tasfiye ifllemleri bafllat›lan bankalar 

hakk›nda bafllat›lan ifllemler sonuçlan›ncaya ve her türlü fon alacaklar› 

tahsil edilinceye kadar bu kanunla yürürlükten kald›r›lan 4389 Say›l› 

Kanun’un 14, 15, 15/a, 16, 17, 17/a ve 18. maddeleri, ek 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. 

maddeleri ile geçici 4. maddesi hükümlerinin uygulamas›na devam edilir…” 

Geçici madde 13’te; 

“Sermayesi yar›dan fazlas› kamu kurum ve kurulufllar›na ait olan ya da 

hisselerinin ço¤unlu¤u üzerinde bu kurum ve kurulufllar›n idare ve temsil


yetkisi bulunan ve özel kanunla kurulmufl bankalarda (Tasfiye Halinde T. 

Emlak Bankas› A.fi. dahil) 26.12.2003 tarihinden önce bankac›l›k 

teamüllerine göre teminatl› ve/veya yetersiz teminatl› kredi kullan›p da 

vadesi geçti¤i halde henüz ödenmemifl, süresi uzat›lmam›fl veya yeniden 

yap›land›r›lmam›fl kredileri kullananlar ya da yeniden yap›land›rma 

flartlar›n› ihlal edenler ile münferit veya karfl›l›kl› verilen banka teminat 

mektuplar›, kabul kredileri, ve availer, tafl›n›r ve tafl›nmaz rehni, ipotek, üst 

hakk›, intifa hakk› ve oturma hakk› gibi her türlü s›n›rl› ayni hak tesisine 

iliflkin sözleflmeden do¤an haklar›n da di¤er bankalar›n ve üçüncü kiflilerin 

muvazaadan ari haklar› aleyhine olmamak Fon alacaklar›n›n tahsiline 

iliflkin 123, 134, 136, 137, 138, 140, 142 ve 165. madde hükümleri, 

tasarrufun iptali davalar›nda aciz vesikas› flart› aranmamas›, tüzel kiflilerin 

kanuni temsilcileri ile borçlu ve borçla di¤er ilgililerin yurt d›fl›na ç›kmas›n› 

yasaklama dahil bankalar›nca uygulan›r.” 

Geçici madde 16’da; 

“Bu kanun ile Fon alaca¤›n›n tahsili bak›m›ndan yarar görülerek 

zamanafl›m› ve di¤er konularda fon lehine getirilen hükümler makable 

flamildir.” 

Hükümleri yer almaktad›r. 

Görüldü¤ü üzere; 5411 say›l› Bankac›l›k Kanunu, bu Kanunun geçici 

maddelerindeki düzenlemeler hariç olmak üzere, 18.06.1999 tarihli 4389 

say›l› Bankalar Kanunu ile ek ve de¤iflikliklerini yürürlükten kald›rm›flt›r. 

Yukar›ya içerikleri aynen al›nan geçici maddeler hükümlerinde ise, aç›kça 

4389 Say›l› Kanun’un ek 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. maddeleri ile geçici 4. maddesi 

hükümleri uygulanmas›na devam edilece¤i ifade edilmifltir. 

Uygulamaya devam edilecek hükümlerden 4389 Say›l› Kanun ek 5. 

madde kapsam›nda alacakl› T. Vak›flar Bankas› A.fi. girmektedir. Bunun 

sonucu olarak, yine ayn› Kanunun 5020 Say›l› Yasa ile eklenen ek madde 

3’te yer alan; bu Kanundan kaynaklanan fon alacaklar›na ve bu Kanuna 

göre hazine alaca¤› say›lan alacaklara iliflkin dava ve takiplerde 

zamanafl›m› süresinin 20 y›l oldu¤unu ifade eden hükmün de alacakl› 

yönünden uygulanaca¤›n›n kabulü gerekir. Zira, aç›klanan bu hükümleri 

ayakta tutarak yürürlü¤e giren 5411 say›l› Bankac›l›k Kanunu, yukar›ya 

aynen al›nan Geçici madde 16’da da aç›kça bu alacaklar yönünden getirilen 

fon lehine hükümlerin fon alacaklar› yönünden geçmifle etkili olaca¤›n› 

düzenlemifltir. Bu hükümden hazine alacaklar›n› ayr› düflünmek, ayakta 

tutulan eski yasa hükümleri de birlikte de¤erlendirildi¤inde olanakl› 

de¤ildir. Bu bak›mdan 5411 Say›l› Kanun’un geçici madde 16’n›n hazine 

alacaklar› yönünden de geçerli oldu¤u belirgindir. 

Uyuflmazl›¤›n çözümünde ayakta b›rak›lan eski yasa hükümleri ile 

5411 say›l› Bankac›l›k Kanunu hükümlerinin birlikte ele al›n›p, sonuca


var›lmas› gerekmektedir. Zira, Yasa koyucunun geriye etkinlik unsurunu 

aç›kça getirmifl olmas›, bu alacaklar›n tahsilinin sa¤lanmas› amac›n› ortaya 

koymaktad›r. fiu durumda, geriye etkinli¤i (makable flamil olmay›) kabul 

eden 5411 Say›l› Yasa’n›n bu aç›k hükmü karfl›s›nda yürürlük tarihi bu 

hükümler yönünden yay›m tarihi olmakla birlikte, etkisini Yay›m 

tarihinden önceki alacaklar yönünden do¤uraca¤›n›n kabulü gerekir. 

Öte yandan zamanafl›m› süresinin bafllayabilmesi için haks›z eylemin 

tüm unsurlar› ile gerçekleflti¤i ve hukuken bu niteli¤e büründü¤ü tarihten 

itibaren bafllayaca¤› Yarg›tay’ca benimsenmifltir. (YHGK, 4.6.2003 tarih ve 

2003/4-400 E. 2003/390 K). 

Somut olayda daval›ya isnad edilen eylemin bafllang›ç tarihi 

01.06.1995’tir. Kur riskinin tafl›nmas›yla sürdü¤ü anlafl›lmaktad›r. Banka 

müflterilerinin paralar›n› çekmek istemeleri nedeniyle banka taraf›ndan 

belirtilen mebla¤lar 03.06.1998 tarihinde karfl›lanm›flt›r. Davac› hakk›nda 

her ikisi de 14.06.2002 tarihini tafl›yan iki müfettifl soruflturma raporu 

bulunmaktad›r. 

5411 say›l› Bakanlar Kurulu’nun 141. maddesi gere¤ince, bu 

kanundan kaynaklanan fon alacaklar›na iliflkin dava ve takiplerde 

zamanafl›m› 20 y›ld›r. Yine ayn› yasan›n geçici 16. maddesine göre an›lan 

kanun ile fon alaca¤›n›n tahsili bak›m›ndan zamanafl›m› ve di¤er 

kanunlarda fon lehine getirilen hükümler geriye etkilidir. (makable flamil 

olmak). Sözü edilen aç›k hükmü karfl›s›nda yürürlük tarihi yay›m tarihi 

olmakla birlikte, etkisinin yay›m tarihinden önceki alacaklar yönünden 

hüküm do¤uraca¤›n›n kabulü gerekir. Öte yandan buradaki zarar 

do¤urucu eylem temadi etmektedir. Tüm unsurlar› ile gerçekleflmemifltir. 

Bankan›n ilk zarar›n do¤du¤u tarih müflterilerin paralar›n› çekmek 

istemeleri üzerine banka taraf›ndan ödemenin yap›ld›¤› 3.6.1998’dir. Kald› 

ki 10 y›ll›k zamanafl›m› süresi de dolmam›flt›r. Banka çal›flan›n›n eylemi 

nedeniyle bankaya verdi¤i zarar bankan›n alaca¤›d›r. Toprakbank’›n fona 

devredilmesiyle ayn› alacak fon alaca¤› olarak de¤erlendirilir. Bu durumda 

zamanafl›m›n›n geçti¤inden söz edilemez. Zarar sorumluluk ve kusur 

hakk›nda gerekli araflt›rmalar yap›ld›ktan sonra sonuca gidilmesi 

gerekirken yaz›l› flekilde davan›n reddi hatal› olup bozmay› gerektirmifltir. 


BOZULMASINA, 09.03.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2007/41415 K: 2009/12145 T: 30.04.2009 

‹fi HUKUKU • YILLIK ÜCRETL‹ ‹Z‹N HAKKININ ÜCRETE DÖNÜfiMES‹ 

• ‹fiTEN AYRILMA KOfiULU • YILLIK ‹ZN‹N KULLANILDI⁄ININ 

KANITLANMASI 

(4857 SK m.59) 

Özet: Y›ll›k izin hakk›n›n ücrete dönüflmesi 

için ifl sözleflmesinin feshi flartt›r. Bu noktada 

iliflkinin sona erme fleklinin ve hakl› olup 

olmad›¤›n›n önemi bulunmamaktad›r. 

Y›ll›k izinlerin kulland›r›ld›¤› noktas›nda 

ispat yükü iflverene aittir. ‹flveren y›ll›k 

izinlerin kulland›r›ld›¤›n› imzal› izin defteri 

veya eflde¤er bir belge ile kan›tlamal›d›r. Bu 

konuda ispat yükü olan iflveren, iflçiye yemin 

teklif edebilir. 

Davac›, y›ll›k ücretli izin, fazla mesai, fazla çal›flma, genel tatil ücreti 

alacaklar›n›n ödetilmesine karar verilmesini istemifltir. 






Taraflar aras›nda uyuflmazl›k, davac› iflçinin kulland›r›lmayan izin sürelerine 

ait ücretlere hak kazan›p kazanmad›¤› noktas›nda toplanmaktad›r. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 59. maddesinde, ifl sözleflmesinin, herhangi 

bir nedenle sona ermesi halinde, iflçiye kulland›r›lmayan y›ll›k izin 

sürelerine ait ücretlerin son ücret üzerinden ödenece¤i hükme ba¤lanm›flt›r. 

Y›ll›k izin hakk›n›n ücrete dönüflmesi için ifl sözleflmesinin feshi 

flartt›r. Bu noktada iliflkinin sona erme fleklinin ve hakl› olup olmad›¤›n›n 

önemi bulunmamaktad›r. 

Y›ll›k izinlerin kulland›r›ld›¤› noktas›nda ispat yükü iflverene aittir. 

‹flveren y›ll›k izinlerin kulland›r›ld›¤› imzal› izin defteri veya eflde¤er bir 

belge ile kan›tlanmal›d›r. Bu konuda ispat yükü üzerinde olan iflveren, 

iflçiye yemin teklif edebilir.


Somut olayda davac› iflçi 1998 ve 1999 y›llar›na ait y›ll›k ücretli 

izinlerini kullanmad›¤›n› iddia ederek izin ücretinin hüküm alt›na 

al›nmas›n› istemifltir. 

Daval› iflveren davac›n›n iddia edilen y›llara iliflkin izinlerini 

kulland›¤›n›, hatta kullanmad›¤› 44 günlük izin alaca¤› karfl›l›¤› 3.572.- 

TL’nin de ödendi¤ini savunmufltur. 

Mahkemece istek hüküm alt›na al›nm›flt›r. 


Dosya içerisinde 1998 ve 1999 y›llar›na ait davac›n›n ismi alt›nda imza 

bulunan yetkililerce onayl› y›ll›k izin talep formlar› mevcut olup, k›dem 

tazminat› bordrosu ve davac› nam›na yaz›l› çek fotokopisinde ise 44 günlük 

izin ücreti karfl›l›¤›nda 3.572.-TL. ödendi¤i görülmektedir. Mahkemece 

hükme esas al›nan bilirkifli raporunda söz konusu belgeler de¤erlendirilmemifl 

olup, izin talep formlar› ve bordroya karfl› davac›dan diyecekleri 

sorulmam›flt›r. Eksik inceleme ile an›lan iste¤in kabulüne karar verilmesi 



BOULMASINA, peflin al›nan temyiz harc›n›n istek halinde ilgiliye iadesine, 




E: 2007/34750 K: 2009/12896 T: 07.05.2009 

‹fi HUKUKU • KAMU KURUMUNDA MEMUR‹YETTE GEÇEN SÜREN‹N 

KIDEM TAZM‹NATINA ETK‹S‹ • KIDEM TAZM‹NATINI HAKETME 

KOfiULLARI • KIDEM SÜRES‹NE EKLENMEYECEK SÜRELER • KEND‹ 

‹STE⁄‹ ‹LE ‹fiYER‹NDEN AYRILANIN KIDEM TAZM‹NATINI 

HAKEDEMEYECE⁄‹ KURALI 

(4857 SK m.120;1475 SK m.14; 2822 SK 42/5) 

Özet: ‹flçinin daha önce ayn› ya da 

baflkaca kamu kurumunda memur veya 

sözleflmeli personel olarak çal›flt›¤› süreler 

kural olarak k›dem tazminat› hesab›nda 

dikkate al›nmal›d›r. Ayr›lma k›dem tazminat›n› 

hak eder biçimde olmad›ysa dikkate al›namaz. 

K›dem tazminatlar› bir tam y›l çal›fl›nca hak 

edilir. 

Davac›, k›dem tazminat› v izin ücreti alaca¤›n›n ödetilmesine karar 

verilmesini istemifltir. Yerel mahkeme, iste¤i k›smen hüküm alt›na alm›flt›r. 





Davac› iflçinin k›dem tazminat› hesab›nda daha önce memur olarak 

kamu kurumunda çal›fl›lan sürenin dikkate al›n›p al›namayaca¤› 

noktas›nda taraflar aras›nda uyuflmazl›k bulunmaktad›r. 

‹flverene ait bir ya da birkaç iflyerinde belli bir süre çal›flm›fl bir iflçinin, 

iflini kaybetmesi halinde iflinde y›pranmas›, yeni bir ifl edinmede 

karfl›laflaca¤› güçlükler ve iflyerinde sa¤lad›¤› katk› göz önüne al›narak, 

geçmifl hizmetlerine karfl›l›k iflveren taraf›ndan iflçiye kanuni esaslar 

dahilinde verilen toplu paraya “k›dem tazminat›” denir. K›dem tazminat›n›n 

koflullar›, hesab› ve ödeme flekli do¤rudan ‹fl Kanunu’nda düzenlenmifltir. 

K›dem tazminat›, feshe ba¤l› haklarda olsa da, ifl sözleflmesinin sona 

erdi¤i her durumda talep hakk› do¤maktad›r. 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 

120. maddesi hükmüne göre yürürlükte b›rak›lan 1475 Say›l› Yasa’n›n 14. 

maddesinde k›dem tazminat›na hak kazanabilmek için iflçinin iflverene ait 

iflyerinde en az bir y›l çal›flm›fl olmas› gerekir.


K›dem tazminat›na hak kazanma noktas›nda en az bir y›ll›k çal›flma 

yönünde yasal koflul, ‹fl Kanunu sistemi içinde nispi emredici bir hüküm 

olarak de¤erlendirilmelidir. Buna göre toplu ya da bireysel ifl sözleflmeleri 

en az bir y›l çal›flma koflulu iflçi lehine azalt›labilecektir. 

‹flçinin iflyerinde fiilen çal›flmaya bafllad›¤› tarih en az bir y›ll›k sürenin 

bafllang›c›d›r. Taraflar›n ifl iliflkisi kurulmas› yönünde varm›fl olduklar› ön 

anlaflma bu süreyi bafllatmaz. Yine ifl sözleflmesinin imza tarihi yerine, 

fiilen ifl iliflkisinin kuruldu¤u tarih, tazminat›na hak kazanma ve hesap 

yönünden dikkate al›nmas› gereken süreyi bafllatacakt›r. ‹flçinin ç›rakl›k 

iliflkisinde geçen süreler de k›dem tazminat›na esas al›nacak süre 

yönünden de¤erlendirilmeyecektir. Buna karfl›n deneme süresi, k›dem 

süresine eklenir. 

‹flçinin k›dem hakk› bak›m›ndan aranan en az bir y›ll›k süre, derhal 

fesihlerde feshin bildirildi¤i anda sona erer. Kural olarak fesih bildirimi 

muhataba ulaflt›¤› anda sonuçlar›n› do¤urur. Bildirimli fesihler yönünden 

ise ihbar öneli süreye dahil edilir. 

‹flçinin iflyerinde çal›flt›¤› s›rada alm›fl oldu¤u istirahat raporlar›n›n 

k›dem süresinde de¤erlendirilmesi yerinde olur. ‹flinin çal›flt›¤› s›rada bir 

defada ihbar önelini 6 hafta aflan istirahat raporu süresinin k›dem 

tazminat› hesab›nda dikkate al›namayaca¤›, kararl›l›k kazanm›fl Yarg›tay 

uygulamas›d›r. 

‹flçinin ifl sözleflmesinin ask›da oldu¤u süreler de, k›dem süresinden 

say›lmamal›d›r. Örne¤in ücretsiz izinde geçen süreler k›dem tazminat›na 

esas süre bak›m›nsan dikkate al›nmaz. 

2822 Say›l› Yasa’n›n 42. maddesinin 5. f›kras› uyar›nca grev ve lokavtta 

geçen süreler k›dem süresine eklenemez. Tutukluluk ve hükümlülükte 

geçen süreler de k›dem tazminat›na esas sürede dikkate al›nmaz. 

‹flçinin en az bir y›ll›k çal›flmas› ayn› iflverene ait iflyeri ya da 

iflyerlerinde geçmifl olmal›d›r. Kural olarak ayn› guruba ya da holdinge ba¤l› 

farkl› tüzel kiflili¤i haiz flirketlerde geçen hizmetlerin birlefltirilmesi 

mümkün olmaz. Ancak çal›flma hayat›nda iflçinin sigorta kay›tlar›nda yer 

alan iflverenin d›fl›nda baflka iflverenlere hizmet verdi¤i, yine iflçinin bilgisi 

d›fl›nda birbiri ile ba¤lant›s› olan iflverenler taraf›ndan sürekli girifl 

ç›k›fllar›n›n yap›ld›¤› s›kl›kla karfl›m›za ç›kmaktad›r. Bu gibi durumlar için 

dairemizin önceki içtihatlar›nda “flirketler aras›nda organik ba¤”dan söz 

edilerek k›dem tazminat›na hak kazanma, hesap tarz› yönlerinden 

aralar›nda ba¤lant› bulunan bu iflverenlerin birlikte sorumlulu¤una 

gitmekteydi. (Yarg›tay 9. HD. 26.3.1999 gün, 1999/18733 E. 1999/6673 K.) 

Ancak daha sonraki kararlarda organik ba¤dan söz edilerek sonuca 

gidilemeyece¤i kabul edilmifltir. (Yarg›tay 9. HD. 28.11.2005 gün 

2005/34442 E, 2005/37457 K.) Dairemizin bu yöndeki kararlar› son


y›llarda istikrar kazanm›fl ve farkl› iflverenler nezdinde geçen k›dem 

sürelerinin k›dem tazminat› hesab› noktas›nda birlefltirilebilmesi için iflyeri 

devri, hizmet akdi devri, as›l iflveren alt iflveren iliflkisi ve birlikte istihdam 

olgular›n›n bulunup bulunmad›¤›n›n araflt›r›lmas› gerekti¤i çok say›da 

kararda vurgulanm›flt›r. (Yarg›tay 9. HD. 22.10.2007 gün 2007/5762 E, 

2007/30979 K.). Ancak bu yöndeki yaklafl›m iflçilerin yasal haklar›n› 

karfl›lamada özellikle davalar›n uzamas› göz önünde bulunduruldu¤unda 

yetersiz kalm›flt›r. Bu nedenle Dairemiz önceki içtihatlar›na dönmüfltür. Bu 

yolla k›dem tazminat›n›n hesab›nda organik ba¤ çerçevesinde sonuca 

ulaflma hedeflenmifltir. 

1475 Say›l› Yasa’n›n 14/2. maddesi, iflçinin ayn› iflverene ba¤l› olarak 

bir ya da de¤iflik iflyerlerinde çal›flt›¤› sürelerin k›dem hesab› yönünden 

birlefltirilece¤ini hükme ba¤lam›flt›r. O halde k›dem tazminat›na hak 

kazanmaya dair bir y›ll›k sürenin hesab›nda da iflçinin daha önceki fas›lal› 

çal›flmalar› dikkate al›n›r. Bununla birlikte, her bir fesih fleklinin k›dem 

tazminat›na hak kazanacak flekilde gerçekleflmesi hizmet birlefltirmesi için 

gerekli bir kofluldur. ‹flçinin önceki çal›flmalar› sebebiyle k›dem tazminat› 

ödenmiflse, ayn› dönem için iki defa k›dem tazminat› ödenemeyece¤inden 

tasfiye edilen dönemin k›dem tazminat› hesab›nda dikkate al›nmas› 

mümkün olmaz. Yine istifa etmek suretiyle iflyerinden ayr›lan iflçi k›dem 

tazminat›na hak kazanamayaca¤›ndan, istifa yoluyla sona eren önceki 

dönem çal›flmalar› k›dem tazminat› hesab›nda dikkate al›nmaz. Ancak ayn› 

iflverene ait bir ya da de¤iflik iflyerlerinde çal›fl›lan süre için k›dem tazminat› 

ödenmemiflse, bu süre ayn› iflverende geçen sonraki hizmet süresine 

eklenerek son ücret üzerinden k›dem tazminat› hesaplanmal›d›r. 

Zamanafl›m› definin ileri sürülmesi halinde önceki çal›flma sonras›nda ara 

verilen dönem 10 y›l› aflm›flsa önceki hizmet bak›m›ndan k›dem tazminat› 

hesaplanmas› mümkün olmaz. 

‹flçinin daha önce ayn› ya da baflkaca kamu kurumunda memur veya 

sözleflmeli personel olarak çal›flt›¤› süreler kural olarak k›dem tazminat› 

hesab›nda dikkate al›nmal›d›r. Yarg›tay kararlar›n›n da memuriyette geçen 

süre için de k›dem tazminat› ödenmesi gerekti¤i kabul edilmifltir. 

(27.3.2006 gün 2005/29328 E, 2006/7379 K.) Ö¤retide de bu görüfl 

benimsenmifltir. (Çenberci, Mustafa: ‹fl Kanunu fierhi, Ankara 1984, s. 429; 

Mollamahmuto¤lu Hamdi: ‹fl Hukuku, 3.bas›, Ankara 2008, s. 822; Süzek, Sarper: 

‹fl Hukuku, 4. bas› ‹stanbul 2008, s. 708) 

Bununla birlikte, iflçinin kamu kurumlar›nda iflçilikte geçen 

hizmetlerinin birlefltirilmesi için önceki çal›flmalar›n, fesih flekli itibariyle 

k›dem tazminat›na hak kazanacak flekilde sona ermesi gerekti¤i 1475 Say›l› 

Yasa’n›n 14/5. maddesinde aç›k biçimde düzenlenmifl olmakla, ayn› 

kural›n memur ya da sözleflmeli personel olarak çal›fl›lan süre yönünden de


de¤erlendirilmesi gerekir. Temel amac› iflçiyi korumak olan ‹fl Kanununun, 

iflçi yönünden öngörmedi¤i bir kural›n memur olarak çal›fl›lan süre için 

uygulanmas› düflünülemez. Aksine çözüm tarz›, tüm süreyi iflçilikte 

geçirdi¤i halde ilk dönem çal›flmas› istifa ile sona eren iflçi bak›m›ndan bir 

eflitsizlik ortaya ç›kar›r. 

‹flyerinde memur ya da sözleflmeli personel olarak çal›flm›fl olan ve 

kendi iste¤i ile ayr›larak baflka bir kurumunda iflçi olarak çal›flmaya 

bafllayan iflçi yönünden yap›lan ifllemin prosedür gere¤i oldu¤undan da 

söz edilemez. ‹flçi daha iyi flartlarda ve ayr› bir statüde çal›flma yolunu 

seçmifltir. Bu itibarla istifa ile sona eren memur ya da sözleflmeli personel 

döneminin k›dem tazminat› hesab›nda dikkate al›nmas› do¤ru olmaz. 

Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu kararlar› da bu do¤rultudad›r. (Yarg›tay 

H.G.K. 15.10.2008 gün 2008/9-586 E, 2008/633 K. ; 28.11.2007 gün 2007/9-814 

E. 2008/986 K.) 

‹stifa ile sona ermemifl olan memuriyet dönemi ile sözleflmeli personel 

olarak çal›fl›lan süreler 1475 Say›l› Yasa’n›n 14. maddesinin 6. maddesinde 

sözü edilen özel tavan gözetilmek suretiyle tazminat hesab›nda dikkate 

al›nmal›d›r. 

Somut olayda davac›, yafll›l›k ayl›¤›na hak kazand›¤›ndan iflyerinden 

ayr›ld›¤›n› ileri sürerek, 1980-1983 dönemi toplam iki y›l, dört ay, dokuz 

günlük çal›flmas› karfl›l›¤› fark k›dem tazminat› iste¤inde bulunmufltur. 

Daval›, önceki dönem çal›flmas›n›n istifa suretiyle sona erdi¤ini 


Mahkemece, davan›n k›smen kabulüne karar verilmifltir. 


Davac›n›n 01.04.1980 - 30.09.1983 tarihleri aras›nda iki y›l, dört ay, 

dokuz günlük çal›flmas›n›n Topraksu Genel Müdürlü¤ü’nde çal›flt›ktan 

sonra kendi iste¤i ile ayr›larak, daval› kurumda çal›flmaya bafllad›¤›, 2000 

y›l›nda ise yafll›l›k ayl›¤›na hak kazand›¤›ndan ifl sözleflmesinin sona 

erdirildi¤i anlafl›lmaktad›r. 

Yukar›da aç›kland›¤› üzere kendi iste¤i ile iflyerinden ayr›lan iflçi k›dem 

tazminat›na hak kazanamayaca¤›ndan önceki dönem çal›flmalar› k›dem 

tazminat› hesab›nda dikkate al›nmaz. Bu sebeple davan›n reddi gerekirken 

kabulüne karar verilmesi hatal› olup bozmay› gerektirmifltir. 


BOZULMASINA, 07.05.2009 gününde oybirli¤i ile karar verildi.



E: 2008/372 K: 2009/15530 T: 02.06.2009 

‹fi HUKUKU • ‹fiÇ‹N‹N K‹fi‹SEL ÖZELL‹KLER‹, KIDEM‹, 

MESLEK ÜNVANI 

• KIDEM VE ‹HBAR TAZM‹NATLARI ‹LE ‹fiÇ‹L‹K ALACAKLARI 

(4857 SK m. 8, 32, 37) 

Özet: Çal›flma yaflam›nda daha az vergi 

ya da sigorta primi ödenmesi amac›yla zaman 

zaman, ifl sözleflmesi veya ücret bordrolar›na 

gösterilen ücretlerin gerçe¤i yans›tmad›¤› 

görülmektedir. Bu durumda, gerçek ücretin 

tespiti önem kazan›r. ‹flçinin k›demi, meslek 

unvan›, fiilen yapt›¤› ifl, iflyerinin özellikleri ve 

emsal iflçilere ödenen ücretler gibi hususlar 

dikkate al›nd›¤›nda, imzal› bordrolarda yer 

alan ücretin gerçe¤i yans›tmad›¤› flüphesi 

ortaya ç›kt›¤›nda, bu konuda tan›k beyanlar› 

gözetilmeli ve iflçinin meslekte geçirdi¤i süre, 

iflyerinde çal›flt›¤› tarihler, meslek unvan› ve 

fiilen yapt›¤› ifl bildirilerek sendikalarla, ilgili 

iflçi ve iflveren kurulufllar›ndan emsal ücretin 

ne olabilece¤i araflt›r›lmal› ve tüm deliller birlikte 

de¤erlendirilerek bir sonuca gidilmelidir. 

Davac›, k›dem, ihbar tazminat›, izin ücret alacaklar›n›n ödetilmesine 

karar verilmesini istemifltir. 

Yerel mahkeme iste¤i k›smen hüküm alt›na alm›flt›r. 

Hüküm, süresi içinde daval› avukat› taraf›ndan temyiz edilmifl olmakla 

dava dosyas› için tetkik hakimi taraf›ndan düzenlenen rapor dinlendikten 

sonra dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü. 

1- Dosyadaki yaz›larla toplanan delillere ve karar›n dayand›¤› kanuni 

gerektirici sebeplere göre daval›n›n tüm ve davac›n›n afla¤›daki bendin 

kapsam› d›fl›nda kalan temyiz itirazlar› yerinde de¤ildir. 

2- Taraflar aras›nda iflçiye ödenen ayl›k ücretin miktar› konusunda 

uyuflmazl›k bulunmaktad›r. 

3- 4857 say›l› ‹fl Kanunu’ndan 32. maddenin ilk f›kras›nda, genel 

anlamda ücret bir kimseye bir ifl karfl›l›¤›nda iflveren veya üçüncü kifliler 

taraf›ndan sa¤lanan ve para ile ödenen tutar olarak tan›mlanm›flt›r.


Ücret, kural olarak dönemsel (periyodik) bir ödemedir. Kanunun kabul 

etti¤i s›n›rlar içinde taraflar›n sözleflme ile tespit etti¤i belirli ve sabit 

aral›kl› zaman dilimlerine, dönemlere uyularak ödenmelidir. 4857 say›l› ‹fl 

Kanunu’nun 32. maddesinde bu süre, en çok bir ay olarak belirtilmifltir. 

‹fl sözleflmesinin taraflar›, asgari ücretin alt›nda kalmamak kayd›yla, 

sözleflme özgürlü¤ü çerçevesinde ücretin miktar›n› serbestçe kararlaflt›rabilirler. 

‹fl sözleflmesinde ücretin miktar›n›n aç›kça belirtilmifl olmas› 

taraflar aras›nda ifl sözleflmesinin bulunmad›¤› anlam›na gelmez. Böyle bir 

durumda dahi ücret, Borçlar Kanunu’nun 323. maddesinin 2. f›kras›na 

göre tespit olunmal›d›r. ‹fl sözleflmesinde ücretin kararlaflt›r›lmad›¤› 

hallerde ücretin miktar›, iflçinin kiflisel özellikleri, iflyerindeki ya da 

meslekteki k›demi, meslek unvan›, yap›lan iflin niteli¤i, ifl sözleflmesinin 

türü, iflyerinin özellikleri, emsal iflçilere o iflyerinde yada baflka iflyerlerinde 

ödenen ücretler, örf ve adetler göz önünde tutularak belirlenir. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 8. maddesinde, iflçi ile iflveren aras›nda 

yaz›l› ifl sözleflmesi yap›lmayan hallerde, en geç iki ay içinde iflçiye çal›flma 

koflullar›n›, temel ücret ve arsa eklerini, ücret ödeme zaman›n› belirten bir 

belgenin verilmesi zorunlu tutulmufltur. Ayn› Yasan›n 37. maddesinde, iflçi 

ücretlerinin ifl yerinde ödenmesi ya da banka hesab›na yat›r›lmas› 

hallerinde, ücret hesap pusulas› türünde bir belgenin iflçiye verilmesinin 

zorunlu oldu¤u hükme ba¤lanm›flt›r. Usulünce düzenlenmifl olan bu tür 

belgeler, iflçinin ücreti noktas›nda iflverenden sad›r olan yaz›l› delil 

niteli¤indedir. Kifli kendi muvazaas›na dayanamayaca¤›ndan belgenin 

muvazaal› biçimde iflçinin iste¤i üzerine verildi¤i iddias› iflverence ileri 

sürülemez. Ancak, böyle bir husus ileri sürülsün ya da sürülmesin, 

muvazaa olgusunun mahkemece resen araflt›r›lmas› gerekmekle, 

mahkemenin belgeye de¤er vermeden önce muvazaa flüphesini ortadan 

kald›rmas› ve kendili¤inden gerekli araflt›rmaya gitmesi gerekir. (Yarg›tay 9. 

HD. 23.09.2008 gün 2007/27217 E., 2008/24515 K.) 

Çal›flma belgesinde yer alan bilgilerin gerçek d›fl› olmas›n›n da 

yapt›r›ma ba¤lanm›fl olmas›, belgenin ispat gücünü artt›ran bir durumdur. 

As›l sorun, yasal yükümlülü¤e ve cezai yapt›r›ma ra¤men 8 ve 37. 

madde hükümlerine ayk›r› flekilde belgelerin hiç verilmemesi noktas›nda 

ortaya ç›kar. Kural olarak ücretin miktar› ve ekleri gibi konularda ispat 

yükü iflçidedir. Ancak bu noktada, 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 8 ve 37. 

maddelerinin iflverene bu konuda baz› yükümlülükler de gözard› 

edilmemelidir. Bahsi geçen kurallar, ifl sözleflmesinin taraflar›n›n ispat 

yükümüne yard›mc› nitelikte oldu¤u gibi çal›flma yaflam›ndaki kay›t 

d›fl›l›¤›n önlenmesi amac›na da hizmet etmektedir. Bu yönde belgenin 

verilmifl olmas› ispat aç›s›ndan iflveren lehine olmakla birlikte belgenin 

düzenlenerek iflçiye verilmemifl oluflu, iflçinin ücret, sigorta primi, çal›flma


koflullar› ve benzeri konularda yasal güvencelerini zedeleyebilecekleri 

durumdad›r. Çal›flma belgesi ile ücret hesap pusulas›n›n düzenlenerek 

iflçiye verilmifl olmas›, ifl yarg›s›n› a¤›rl›kl› olarak meflgul eden, ifle girifl 

tarihi, ücret, ücretin ekleri ve çal›flma koflullar›n›n belirlenmesi 

bak›m›ndan da önemli kolayl›klar sa¤layacakt›r. Bu bak›mdan ücretin 

ispat› noktas›nda taraflar delillerinin de¤erlendirilmesi s›ras›nda iflverence 

düzenlenmesi gereken bu tür belgelerin düzenlenmifl olup olmamas›n›n da 

gözetilmesi gerekir. 

Çal›flma yaflam›nda daha az vergi ya da sigorta primi ödenmesi 

amac›yla zaman zaman, ifl sözleflmesi veya ücret bordrolar›nda gösterilen 

ücretlerin gerçe¤i yans›tmad›¤› görülmektedir. Bu durumda, gerçek ücretin 

tespiti önem kazan›r. ‹flçinin k›demi, meslek unvan›, fiilen yapt›¤› ifl, 

iflyerinin özellikleri ve emsal iflçilere ödenen ücretler gibi hususlar dikkate 

al›nd›¤›nda imzal› bordrolarda yer alan ücretin gerçe¤i yans›tmad›¤› 

flüphesi ortaya ç›kt›¤›nda, bu konuda tan›k beyanlar› gözetilmeli ve iflçinin 

meslekte geçirdi¤i süre, iflyerinde çal›flt›¤› tarihler, meslek unvan› ve fiilen 

yapt›¤› ifl bildirilerek sendikalarla, ilgili iflçi ve iflveren kurulufllar›ndan 

emsal ücretin ne olabilece¤i araflt›r›lmal› ve tüm deliller birlikte 

de¤erlendirilerek bir sonuca gidilmelidir. 

Somut olayda, vardiya ustas› olarak çal›flan davac› iflçinin ald›¤› ücret 

konusunda sa¤l›kl› bir sonuca ulaflmak için, davac›n›n yapt›¤› ifl, k›dem ve 

di¤er özelliklerinden söz edilerek alabilece¤i ücret miktar› ile ilgili meslek 

kurulufllar›ndan sorulmal› ve al›nacak cevaplar dosya içeri¤i ile birlikte 

de¤erlendirmeye tabi tutularak sonucuna göre ücret miktar› belirlenmeli ve 

saptanan ücret üzerinden dava konusu ihbar ve k›dem tazminatlar› ile 

iflçilik alacaklar› hüküm alt›na al›nmal›d›r. Eksik inceleme ile hüküm 

kurulmufl olmas› hatal› olup, bozmay› gerektirmifltir. 






E: 2008/14702 K: 2009/18522 T: 02.07.2009 

‹fi HUKUKU • ÜCRET • ÜCRET‹N M‹KTARININ BEL‹RLENMES‹ 

• BORDRO ‹LE F‹‹LEN YAPILAN ÖDEMEN‹N B‹RB‹R‹N‹ TUTMAMASI 

• ‹LK D‹LEKÇE ‹LE ZAMANAfiIMI DEF‹NDE BULUNULMAMASI 

(4857 SK m 8, 31, 32, 53/4; 818 SK m. 323; 1475 SK m. 43/1) 

Özet: ‹fl sözleflmesinde ücretin miktar›n›n 

aç›kça belirtilmemifl olmas› taraflar aras›nda ifl 

sözleflmesinin bulunmad›¤› anlam›na gelmez. 

Böyle bir durumda dahi ücret, BK’n›n 313. 

maddesi hükümlerine göre saptanmal›d›r. 

‹flçinin k›demi, meslek ünvan›, fiilen 

yapt›¤› ifl, iflyerinin özellikleri ve emsal iflçilere 

ödenen ücretler gibi hususlar dikkate al›nd›¤›nda 

imzal› bordrolarda yer alan ücretin gerçe¤i 

yans›tmad›¤› flüphesi ortaya ç›kt›¤›nda bu 

konuda tan›k beyanlar› gözetilmeli ve iflçinin 

meslekte geçirdi¤i süre, iflyerinde çal›flt›¤› 

tarihler, meslek ünvan› ve fiilen yapt›¤› ifl 

bildirilerek sendikalarla, ilgili iflçi ve iflveren 

kurulufllar›ndan emsal ücretin ne olabilece¤i 

araflt›r›lmal› ve tüm deliller birlikte de¤erlendirilerek 

sonuca gidilmelidir. 

Davac› k›dem, ihbar tazminat›, izin, fazla çal›flma ve ücret alaca¤› ile 

hafta, genel tatil, bayram tatili gündeliklerinin ödetilmesine karar 








gerektirici sebeplere göre, daval›n›n afla¤›daki bendin kapsam› d›fl›nda 

kalan temyiz itirazlar› yerinde de¤ildir.


2- Davac› iflçi 22.10.2001 - 23.04.2004 tarihleri aras›nda çal›flt›¤› 

döneme iliflkin k›dem, ihbar, kötüniyet tazminat›, izin, fazla çal›flma, hafta 

tatili ve genel tatil çal›flma alaca¤›n›n ödetilmesi talebiyle dava açm›flt›r. 

Daval› iflveren davan›n reddini savunmufltur. 

Mahkemece davac› iflçinin 22.10.2001 - 23.4.2004 tarihleri aras›nda 

izin, fazla çal›flma ve genel tatil çal›flma alaca¤› bulundu¤una karar 

verilmifltir. 

Taraflar aras›nda iflçiye ödenen ayl›k ücretin miktar› konusunda 

uyuflmazl›k bulunmaktad›r. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nda 32. maddenin ilk f›kras›nda, genel anlamda 

ücret, bir kimseye bir ifl karfl›l›¤›nda iflveren veya üçüncü kifliler taraf›ndan 

sa¤lanan ve para ile ödenen tutar olarak tan›mlanm›flt›r. 

Ücret kural olarak dönemsel (periyodik) bir ödemedir. Kanunun kabl 

etti¤i s›n›rlar içinde taraflar›n sözleflme ile tespit etti¤i belirli ve sabit 

aral›kl› zaman dilimlerine; dönemlere uyularak ödenmelidir. 4857 say›l› ‹fl 

Kanunu’nun 32. maddesinde bu süre en çok bir ay olarak belirtilmifltir. 

‹fl sözleflmesinin taraflar›, asgari ücretin alt›nda kalmamak kayd›yla 

sözleflme özgürlü¤ü çerçevesinde ücretin miktar›n› serbestçe kararlaflt›rabilirler. 

‹fl sözleflmesinde ücretin miktar›n›n aç›kça belirtilmifl olmas› taraflar 

aras›nda ifl sözleflmesinin bulunmad›¤› anlam›na gelmez. Böyle bir 

durumda dahi ücret, Borçlar Kanunu’nun 323. maddesinin 2. f›kras›na 

göre tespit olunmal›d›r. ‹fl sözleflmesinde ücretin kararlaflt›r›lmad›¤› 

hallerde ücretin miktar›, iflçinin kiflisel özellikleri, iflyerindeki ya da 

meslekteki k›demi, meslek unvan›, yap›lan iflin niteli¤i, ifl sözleflmesinin 

türü, iflyerinin özellikleri, emsal iflçiler o iflyerinde ya da baflka iflyerlerinde 

ödenen ücretler örf ve adetler göz önünde tutularak belirlenir. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 8. maddesinde, iflçi ile iflveren aras›nda 

yaz›l› ifl sözleflmesi yap›lmayan hallerde en geç iki ay içinde iflçiye çal›flma 

koflullar›n› temel ücret ve varsa eklerini, ücret ödeme zaman›n› belirten bir 

belgenin verilmesi zorunlu tutulmufltur. Ayn› Yasan›n 37. maddesinde, iflçi 

ücretlerinin iflyerinde ödenmesi ya da banka hesab›na yat›r›lmas› 

hallerinde ücret hesap pusulas› türünde bir belgenin iflçiye verilmesinin 

zorunlu oldu¤u hükme ba¤lanm›flt›r. Usulünce düzenlenmifl olan bu tür 

belgeler, iflçinin ücreti noktas›nda iflverenden sad›r olan yaz›l› delil 

niteli¤indedir. Kifli kendi muvazaas›na dayanamayaca¤›ndan, belgenin 

muvazaal› biçimde iflçinin iste¤i üzerine verildi¤i iddias› iflverence ileri 

sürülemez. Ancak böyle bir husus ileri sürülsün ya da sürülmesin, 

muvazaa olgusunun mahkemece resen araflt›r›lmas› gerekmekle, mahkemenin 

belgeye de¤er vermeden önce muvazaa flüphesini ortadan kald›rmas› 

ve kendili¤inden gerekli araflt›rmaya gitmesi gerekir. (Yarg›tay 9. HD. 

23.9.2008 gün 2007/27217 E, 2008/24515 K.)


Çal›flma belgesinde yer alan bilgilerin gerçek d›fl› olmas›n›n da 

yapt›r›ma ba¤lanm›fl olmas›, belgenin ispat gücünü artt›ran bir durumdur. 

As›l sorun, yasal yükümlülü¤e ve cezai yapt›r›ma ra¤men 8 ve 37. 

madde hükümlerine ayk›r› flekilde belgelerin hiç verilmemesi noktas›nda 

ortaya ç›kar. Kural olarak ücretin miktar› ve ekleri gibi konularda ispat 

yükü iflçidedir. Ancak bu noktada 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 8 ve 37. 

maddelerinin iflverene bu konuda baz› yükümlülükler de gözard› 

edilmemelidir. Bahsi geçen kurallar, ifl sözleflmesinin taraflar›n›n ispat 

yükümüne yard›mc› nitelikte oldu¤u gibi, çal›flma yaflam›ndaki kay›t 

d›fl›l›¤› önlemesi amac›na da hizmet etmektedir. Bu yönde belgenin verilmifl 

olmas› ispat aç›s›ndan iflveren lehine olmakla birlikte belgenin düzenlenerek 

iflçiye verilmemifl oluflu, iflçinin ücret, sigorta primi, çal›flma koflullar› 

ve benzeri konularda yasal güvencelerini zedeleyebilecek durumdad›r. 

Çal›flma belgesi ile ücret hesap pusulas›n›n düzenlenerek iflçiye verilmifl 

olmas›, ifl yarg›s›n› a¤›rl›kl› olarak meflgul eden, ifle girifl tarihi, ücret, 

ücretin ekleri ve çal›flma koflullar›n›n belirlenmesi bak›m›ndan da önemli 

kolayl›klar sa¤layacakt›r. Bu bak›mdan ücretin ispat› noktas›nda taraflar 

delillerinin de¤erlendirilmesi s›ras›nda, iflverence düzenlenmesi gereken bu 

tür belgelerin düzenlenmifl olup olmamas›n›n da gözetilmesi gerekir. 

Çal›flma yaflam›nda daha az vergi ya da sigorta primi ödenmesi 

amac›yla zaman zaman, ifl sözleflmesi veya ücret bordrolar›nda gösterilen 

ücretlerin gerçe¤i yans›tmad›¤› görülmektedir. Bu durumda gerçek ücretin 

tespiti önem kazan›r. ‹flçinin k›demi, meslek unvan›, fiilen yapt›¤› ifl, 

iflyerinin özellikleri ve emsal iflçilere ödenen ücretler gibi hususlar dikkate 

al›nd›¤›nda imzal› bordrolarda yer alan ücretin gerçe¤i yans›tmad›¤› 

flüphesi ortaya ç›kt›¤›nda, bu konuda tan›k beyanlar› gözetilmeli ve iflçinin 

meslekte geçirdi¤i süre, iflyerinde çal›flt›¤› tarihler, meslek unvan› ve fiilen 

yapt›¤› ifl bildirilerek sendikalarla, ilgili iflçi ve iflveren kurulufllar›ndan 

emsal ücretin ne olabilece¤i araflt›r›lmal› ve tüm deliller birlikte 

araflt›r›larak sonuca gidilmelidir. 

Somut olayda davac› iflçi son ayl›k ücretinin 650.-TL. net oldu¤unu 

ileri sürmüfltür. Daval› iflveren cevap dilekçesinde yevmiye ile çal›flt›¤›n› ve 

daha az ücret ald›¤›n› belirterek bir tak›m bordro niteli¤inde olmayan 

belgeler ibraz etmifltir. Daval› tan›klar›ndan ikisi ayl›k 600.-TL. ücret 

ödendi¤ini aç›klam›flt›r. Davac› iflçi ekmek f›r›n› yerinde hamur karma 

yard›mc›s› olarak çal›flm›fl olup ücret konusunda gerçek durumun tespiti 

için ilgili meslek kurulufllar›ndan araflt›rmaya gidilmelidir. Al›nacak olan 

cevap ve dosya içerisindeki belgeler yeniden bir de¤erlendirmeye tabi 

tutularak karar verilmesi gerekir. 

3- Davac› iflçinin 22.10.2001 - 23.4.2004 tarihleri aras›nda 2 y›l 4 ay 1 

gün çal›flm›flt›r. Çal›flt›¤› 2 tam y›l için ücretli izin hakk› kazanm›flt›r.


Davac›n›n 22.10.2001 - 22.10.2002 y›llar› aras›nda 1475 say›l› ‹fl Kanunu 

yürürlükte olup 49/1-a maddesi uyar›nca 5 y›l›n› doldurmayan iflçilerin 12 

gün y›ll›k ücretli izin halklar› vard›r. Davac› iflçinin tüm çal›flmas› 

22.05.2003 tarihinde yürürlü¤e giren 4857 say›l› ‹fl Kanunu döneminde 

geçti¤i kabul edilerek bu Kanunun 53/4-a maddesine göre izin 

hesaplanarak karar verilmesi hatal›d›r. 

4- Yarg›tay’›n yerleflik uygulamas›na göre davan›n ›slah edilmesi 

halinde daval› zamanafl›m› definde bulunabilir. Dava 14.12.2007 tarihinde 

›slah edilmifltir. Daval› iflverene ›slah dilekçesi 25.12.2007 tarihinde tebli¤ 

edilmifltir. Daval› iflverenin ›slah› üzerine usulüne uygun biçimde 

zamanafl›m› definde bulunmas›na karfl›n bu konu üzerinde hassasiyetle 

durulup hafta tatili, fazla çal›flma ve ulusal bayram ve genel tatil alaca¤› 

tespit edilmemifltir. Dava dilekçesinde belirtilen ve zamanafl›m› defin de 

bulunulmayan miktar daval›y› ba¤lamaktad›r. Dava 14.12.2007 tarihinde 

›slah edildi¤ine göre an›lan alacaklar befl y›ll›k zamanafl›m›na tabi olup 

ancak 14.12.2002 tarihinden önceki döneme iliflkin alaca¤›n dava 

dilekçesinde belirtilen miktar ile bu tarihten sonra gerçekleflen bölümleri 

hesaplanarak hüküm alt›na al›nmal›d›r. Bu husus araflt›r›lmadan verilen 

karar hatal›d›r. 





E: 2009/15255 K: 2009/18578 T: 03.07.2009 

‹fi HUKUKU • TOPLU ‹fi SÖZLEfiMES‹ 

• SEND‹KAL TAZM‹NAT • ZAMANAfiIMI 

Özet: Sendikal tazminat davalar› 10 y›ll›k 

zamanafl›m›na tabidir. 

Sendika üyeli¤ini de¤ifltiren iflçi, ayr›ld›¤› 

sendikan›n imzalad›¤› eski Toplu ‹fl Sözleflmesine’sine 

göre ödeme yap›lmas›n› isteyemez. 

Taraflar aras›ndaki, “Sendikal Tazminatm Ödetilmesi” davas›n›n 

yap›lan yarg›lamas› sonunda; ilamda yaz›l› nedenlerle gerçekleflen miktar›n 

faiziyle birlikte daval›dan al›narak davac›ya verilmesine iliflkin hüküm


süresi içinde duruflmal› olarak temyizen incelenmesi daval› avukat›nca 

istenilmesi üzerine dosya incelenerek iflin duruflmaya tabi oldu¤u 

anlafl›lm›fl ve duruflma için 30.06.2009 Sal› günü tayin edilerek taraflara 

ça¤r› ka¤›d› gönderilmiflti. Duruflma günü daval› vekili ile karfl› taraf vekili 

geldiler. Duruflmaya bafllanarak haz›r bulunan vekillerin sözlü aç›klamalar› 

dinlendikten sonra duruflmaya son verilerek Tetkik Hakimi taraf›ndan 

düzenlenen rapor sunuldu, dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü: 


Davac› iflçi, iflyerinin Türkiye Gemi Sanayi A.fi. taraf›ndan 15.11.1999 

tarihinde daval› Milli Savunma Bakanl›¤›’na devredilmesinin ard›ndan, 

iflyerinde uygulanmakta olan toplu ifl sözleflmesinin taraf› olan sendikadan 

bask›yla istifa ettirildi¤ini ve iflverenin di¤er iflyerlerinde örgütlü olan 

sendikaya üyeliklerin sa¤land›¤›n›, bu ifllemlerin iflyerine noter getirtilerek 

ve iflçiler üzerinde bask› uygulanmak suretiyle gerçeklefltirildi¤ini ileri 

sürerek sendikal tazminat iste¤inde bulunmufltur. 

Daval› iflveren, davac› iflçiye bir bask›n›n yap›lmad›¤›n› ve kendi 

iradesiyle toplu ifl sözleflmesinin taraf› olan sendikadan istifa etti¤ini 

savunarak davan›n reddini talep etmifltir. 

Mahkemece, sendikal tazminat taleplerinin 10 y›ll›k zamanafl›m› süresi 

içinde ileri sürülebilece¤i ve davada zamanafl›m› süresinin dolmad›¤›, 

iflverence bask› sonucu üyeliklerden istifa ile di¤er sendikaya üyeliklerin 

gerçeklefltirildi¤inin sabit oldu¤u gerekçesiyle sendikal tazminat›n 

kabulüne karar verilmifltir. 

Karar›, daval› vekili süresi içinde temyiz etmifltir. 

Dosya içeri¤ine göre, davac›n›n da aralar›nda bulundu¤u çok say›da 

iflçi, iflyerinin daval› taraf›ndan devral›nmas›n›n ard›ndan iflyerinde 

uygulanmakta olan ve süresi 31.12.2000 tarihine kadar devam edecek olan 

toplu ifl sözleflmesinin taraf› olan sendika üyeli¤inden istifa etmifller ve k›sa 

süre içinde di¤er sendikaya üye olmufllard›r. Daval›ya ait di¤er iflyerlerinde 

örgütlenen sendika ile toplu ifl sözleflmesi ba¤›tlanm›fl olup, iflçilerin büyük 

bir k›sm› an›lan toplu ifl sözleflmesinden yararlanmak için önceki sendika 

üyeliklerinden istifa edip, di¤er sendikaya üye olmufllard›r. Daval› iflverenin 

sendikal örgütlenmeye karfl› olmad›¤› da dosya içeri¤inden anlafl›lmaktad›r. 

‹flyerinin daval›ya devrinin ard›ndan ifl kolu da de¤iflmifl ve önceki 

sendikan›n bir daha toplu ifl sözleflmesi ba¤›tlamas› da imkans›z hale 

gelmifltir. Bu nedenle davac› iflçi sendika üyeli¤inden istifa etmifl ve daval› 

iflverene ait di¤er iflyerlerinde de örgütlü bulunan sendikaya üye olmufltur. 

Böylece davac› iflçi iflyerinde uygulanmakta olan ve son olarak üyesi oldu¤u 

sendika ile ba¤›tlanana toplu ifl sözleflmelerinden yararlanmaya devam 

etmifl ve y›llar sonra emekli olmak suretiyle iflyerinden ayr›lm›flt›r.


‹flyerinde çal›flt›¤› s›rada sendikal bask›lar ve sendikal tazminat haklar›n›n 

varl›¤›ndan hiç söz etmemifltir. Aradan 9 y›l gibi bir süre geçtikten sonra 

sendikal tazminata dair bu davalar aç›lm›flt›r. Sendikal tazminat davalar› 

10 y›ll›k zamanafl›m›na tabi olsa da, aradan geçen uzun süre içinde bu 

hakk›n talep edilmemifl olmas›, vak›alar›n sendikal tazminat› gerektirmeyecek 

flekilde geliflti¤inin de bir göstergesidir. Davac› iflçi sendika üyeli¤ini 

de¤ifltirmifl, de¤iflen sendikan›n ba¤›tlad›¤› toplu ifl sözleflmelerinden 

yararlanm›fl, uzun y›llar iflyerinde bu flekilde çal›flm›fl ve emeklili¤inde de 

toplu ifl sözleflmesine göre haklar› ödenmifltir. Davac›n›n önceki toplu ifl 

sözleflmesi ve sendika üyeli¤ine ba¤l› olarak fark alacak talebi de 


Daval› iflveren taraf›ndan ayn› dönemde ‹zmir Alaybey Tersanesi de 

devral›nm›fl, devir an›nda mevcut toplu ifl sözleflmesinin uygulanmas›na 

devam olunmufl, toplu ifl sözleflmesinin süresinin bitimini takiben, Türkiye 

Harb ‹fl Sendikas› taraf›ndan al›nan yetki çerçevesinde toplu ifl sözleflmesi 

ba¤›tlanm›flt›r. Bu durum da iflverenin devir an›ndaki toplu ifl sözleflmesini 

uygulamamak için sendika üyeliklerinden bask›yla istifa ettirme yönünde 

genel bir tavr›n›n olmad›¤›n› göstermektedir. 

Benzer durumdaki iflçilerin açt›klar› baz› davalar temyiz incelemesine 

konu olmufl, baz› davalarda sendikal tazminat isteklerinin kabulüne dair 

kararlar Dairemizce onanm›flt›r. Baz› davalarda ise sendikal tazminat 

isteklerinin reddi yönünde kararlar verilmifl, yerel mahkemenin direnmesi 

üzerine Hukuk Genel Kurulu taraf›ndan direnme karar› bozulmufl ve 

somut olay yönünden sendikal nedenin bulunmad›¤› sonucuna var›lm›flt›r 

(Yarg›tay HGK 16.05.2007 gün 2007/9-272 E, 2007/282 K.). Konuyla ilgili 

Hukuk Genel Kurulu karar›na uygun olarak somut olay yönünden de 

sendikal nedenin varl›¤›n›n kan›tlanamad›¤› sonucuna varmak gerekmifltir. 

Böyle olunca davan›n reddi gerekirken yaz›l› flekilde iste¤in kabulü hatal› 

olup bozmay› gerektirmifltir. 


BOZULMASINA, daval› yarar›na takdir edilen 625,00.-TL. duruflma 


harc›n›n iadesine, 02.07.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2008/37063 K: 2009/19394 T: 06.07.2009 

‹fi HUKUKU • FAZLA ÇALIfiMA - HAFTA TAT‹L‹ - GENEL TAT‹L 

• DAVADA DERDESTL‹K • HAFTA TAT‹L‹ ÜCRET‹NE HAK KAZANMA 

KOfiULU 

Özet: Fazla çal›flma, hafta tatili ve genel 

tatil alacaklar› birbirlerinden farkl› iflçilik 

haklar› olup, fazla çal›flma ücreti alaca¤› için 

dava aç›ld›¤›ndan bahisle hafta tatili ve genel 

tatili için aç›lan davada derdeslikten söz 

edilemez. 

‹ki gün çal›fl›p 24 saat dinlenen iflçi hafta 

tatili ücretine hak kazanamaz. 

Davac›, hafta tatili, vardiya prim alaca¤›, resmi ve dini bayram tatili, yol 

yemek ve koruyucu g›da alacaklar›n›n ödetilmesine karar verilmesini 

istemifltir. 

Yerel mahkeme davay› reddetmifltir. 


dava dosyas› için Tetkik Hakimi Y. Tekbafl taraf›ndan düzenlenen rapor 

dinlendikten sonra dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü: 


1- Dosyadaki yaz›lara, toplanan delillerle karar›n dayand›¤› kanuni 

gerektirici sebeplere göre, davac›n›n afla¤›daki bendin kapsam› d›fl›nda 


2- Davac› bu davada hafta ve genel tatil iste¤inde bulunmufltur. Ayn› 

döneme iliflkin olarak daha önce açt›¤› ve derdest bulunan di¤er davada ise 

sadece fazla çal›flma iste¤inde bulunmufltur. 

Fazla çal›flma, hafta ve genel tatil ifl yasas›nda ayr› ayr› maddelerde yer 

alan farkl› alacaklard›r. Bu nedenle HUMK’un 187/4. maddesinde 

belirtildi¤i flekilde derdest bir dava bulunmad›¤›ndan derdestlik itiraz› 

kabul edilerek hafta ve genel tatil alacak istekleri de ilgili davan›n an›lan 

nedenle reddine karar verilmesi hatal›d›r. 

Davac› iki gün çal›fl›p izleyen gün 24 saat dinlendi¤inden ‹fl Yasas›’n›n 

46. maddesi gere¤ince hafta tatili alaca¤›n› kullanm›fl olmaktad›r. 

Dairemizin bu tip çal›flmalardaki yerleflmifl uygulamas› ve 2007/2456 E,


2007/31585 say›l› karar› da ayn› flekildedir. Bu nedenle hafta tatili 

alaca¤›n›n esastan reddine karar verilmelidir. 

Davac›n›n puantajlarda yer alan fiilen çal›flt›¤› ve ücreti ödenmeyen 

genel tatil günlerine iliflkin alaca¤›n›n ise bilirkifli taraf›ndan hesaplanmal›, 

gerçekleflti¤inde hüküm alt›na al›nmal›d›r. 





E: 2009/21710 K: 2009/22886 T: 15.09.2009 

‹fi HUKUKU • ‹fiE ‹ADE DAVASI 

• DAVACININ DAVA SIRASINDA ÖLÜMÜ • VER‹LECEK KARAR 

(4857 SK m.18, 20/3, 21; BK m.347/1; 1475 SY m.14; 4721 SY m.11, 599) 

Özet: ‹fle iade davas› s›ras›nda ölen 

iflçinin 4 aya kadar baflka geçen süreye ait 

ücret ve di¤er haklara dair iste¤inin kabulüne 


Boflta geçen süreye ait 4 ayl›k süre için 

ücret ve di¤er haklar›n›n daval›dan al›narak 

davac› ölen iflçinin mirasç›lar›na ödenmesine 


Davac›, feshin geçersizli¤ine ve ifle iadesine karar verilmesini istemifltir. 

Yerel mahkemece, davac›n›n yarg›lama s›ras›nda ölmesi sebebiyle 

konusuz kalan ifle iade ve ifle bafllatmama tazminat› ve boflta geçen süre 

ücretleri hakk›nda karar verilmesine yer olmad›¤›na dair karar verilmifltir. 

Hüküm süresi içinde davac› Elif, Figen ve daval› avukatlar›nca temyiz 

edilmifl olmakla, dava dosyas› için Tetkik Hakimi taraf›ndan düzenlenen 

rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü: 



gerektirici sabaplara göre, daval›n›n temyiz itirazlar› yerinde de¤ildir. 

2- Davac›n›n temyizine gelince:


Davac› iflçi feshin geçersizli¤inin tespiti ile ifle iadesi istendi¤inde 

bulunmufl, daval› iflveren feshin geçerli nedene dayand›¤›n› savunmufltur. 

Yarg›lama s›ras›nda davac› iflçi ölmüfl, mirasç›lar› davaya devam 

etmifllerdir. 

Mahkemece, yap›lan yarg›lama sonunda feshin geçerli bir nedene 

dayanmad›¤› yönünde karar vermifl ancak, davac› iflçi ölmüfl olmakla ifle 

iade ve ifle bafllatmama tazminat› ve boflta geçen süreye ait ücret istekleri 

yönünden davan›n konusuz kald›¤›ndan söz edilerek karar verilmesine yer 

olmad›¤›na fleklinde hüküm kurulmufltur. 

Öncelikle belirtmek gerekirki, somut olay yönünde uyulan bozma 

ilam›na uygun yap›lan araflt›rmaya göre davac› iflçi yönünde fesih için 

geçerli bir nedenin bulunmad›¤› belirlenmifl olup, somut olay›n özelli¤i 

dikkate al›nd›¤›nda mahkemenin bu karar› dosya içeri¤ine de uygundur. 

Öte yandan, ifl sözleflmesinin iflçinin ölümü ile sona (BK m.347/1) 

erdi¤i konusunda bir kuflku bulunmamaktad›r. 

‹flçinin ölümü halinde k›dem tazminat›n›n mirasç›lara geçti¤i (‹fl Kan. 

14) de bir gerçektir. O halde dava konusu haklar irdelenmelidir. 

Türk Medeni Kanunu’nun 599. maddesine göre Kanunda ön görülen 

ayr›k durumlar sakl› kalmak üzere mirasç›lar miras b›rakan›n alacaklar›n› 

do¤rudan do¤ruya kazan›rlar. 

Davac› iflçinin ifl sözleflmesi 01.12.2006 tarihinde ifl yerinde yeniden 

yap›lanma ve alt iflveren uygulamas›na gidilmesi nedeniyle fes edilmifltir. 

Dava 13.12.2006 tarihinde aç›lm›flt›r. Davac› yarg›lama s›ras›nda ölmüfltür. 

Davac›, davay› açmayla ifle iade iradesini belirtmifltir. Amaç, ifle iade 

edilmek ve edilmemesi halinde akçal› haklardan yararlanmakt›r. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 21. maddesinin üçüncü f›kras›nda belirtilen 

4 aya kadar ki boflta geçen süreye iliflkin ücret ve di¤er haklar iflverenin ifle 

bafllatma veya bafllatmamaya ba¤l› bir sonuç de¤ildir. 

Ölüm olgusu bir hukuki iliflkide alaya olarak yorumlanmamal›d›r. ‹flçi 

ölmeseydi ne tür davran›fla üstünlük tan›nacak idiyse, öngörülen bu 

davran›fla hukuki sonuç ba¤anmal›d›r. Öte yandan bir yasa yorumlan›rken 

yasan›n konulufl amac› dikkate al›nmal›d›r. Yasadaki ifle iade hükümleri 

iflçinin ifle iadesini amaçlam›flt›r. Ölüm olaylarn›da nas›l bir sonuç 

ba¤layaca¤› yasada belirtilmedi¤ine göre bu bofllu¤u doldurmak yarg›c›n 

görevidir. (TMK m.1/II) Yarg›ç burada Kanun koyucu olarak davranmal›d›r. 

Davac› ifle iade davas›n› açarken feshin geçerli bir nedene dayanmad›¤›n› 

iddaa etmifltir. Geçersiz fesih var ise ölüm tarihine kadar ki boflta geçen 

süre ücretine yasal 4 ayl›k s›n›rlama dikkate al›narak hükmetmelidir. Böyle 

bir sonuç genel olarak yasan›n amac›nada uygundur. Aksi halde ifl verenin


haks›z davran›fl› iflçinin ölümü nedeniyle karfl›l›ks›z kalmaktad›r. Bu 

durum da adalet duygusunu incitir. 

Geçerli nedene dayanmayan feshin tespiti ile yetinilmesi, ölen iflçinin 

mirasç›lar› yönünden hiç bir imkan sa¤lamayacakt›r. Oysa konu, sosyal 

güvenlik haklar›n› da ilgilendirmektedir. 4 aya kadar ücret ve di¤er haklar 

yönünden Sosyal Güvenlik Kurumu’na prim yapt›r›lmas› ve ölen iflçinin 

mirasç›lar›n›n buna göre sosyal güvenlik haklar›ndan buna göre 

yararlanmas› gerekir. 

‹fle iade yarg›lamas› s›ras›nda iflçinin ölümü daha önce Dairemizin 

önüne uyuflmazl›k olarak gelmifl ve iflçinin ölümü sebebiyle ifle bafllama 

yönünde baflvuruda bulunulmas›n›n imkans›z oldu¤u gerekçesiyle boflta 

geçen süreye ait ücret isteklerini reddine karar verilmifltir. (Yarg›tay 9. HD. 

06.11.2006 gün 2006/20109 E, 2006/29326 K.). Konu, temyize bu konu olayda 

Dairemizce bir kez daha ve etrafl›ca de¤erlendirilmifl ve yukar›da belirtilen 

gerekçelerle ifle iade yarg›lamas› s›ras›nda ölen iflçi yönünden 4 aya kadar 

boflta geçen süreye ait ücret ve di¤er haklara dair iste¤inin kabulüne karar 

vermek gerekmifltir. 

Böyle olunca iflçinin ölümü feshi izleyen 4 ay geçtikten sonra 

gerçekleflmifl olmakla, ölen iflçinin mirasç›lar›na 4 ayl›k süre için boflta 

geçen süreye ait ücret ve di¤er haklar›n ödenmesi gerekir. Mahkemece 

davan›n k›smen kabulü yerine reddine karar verilmesi hatal› olup 4857 

say›l› ‹fl Yasas›’n›n 20/3 maddesi uyar›nca Dairemizce afla¤›daki flekilde 


HÜKÜM: Yukar›da aç›klanan gerekçe ile; 

1- Mahkemenin karar›n›n bozularak ORTADAN KALDIRILMASINA, 

2- Feshin geçerli nedene dayanmad›¤›n›n TESP‹T‹NE, 

3- Davac› iflçi yarg›lama s›ras›nda ölmüfl olmakla ifle iade ve ifle 

bafllatmama tazminat› istekleri konusuz kalmakla bu yönlerden KARAR 

VER‹LMES‹NE YER OLMADI⁄INA, 

4- Boflta geçen süreye ait 4 ayl›k süreye ait ücret ve di¤er haklar›n›n 

daval›dan alnarak davac› ölen iflçinin M‹RASÇILARINA VER‹LMES‹NE, 

5- Harç peflin al›nd›¤›ndan yeniden al›nmas›na yer olmad›¤›na, 

6- Davac›n›n yapm›fl oldu¤u 60.-TL. yarg›lama giderinin daval›dan tahsili 

ile davac›ya verilmesine, daval›n›n yapt›¤› yarg›lama giderinin üzerine 

b›rak›lmas›na, 

7- Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 575.-TL. ücreti 

vekaletin daval›dan alanarak davac›ya verilmesine, 

8- Peflin al›nan temyiz harc›n›n iste¤i halinde ilgilisine iadesine, 

Kesin olarak 15.09.2009 tarihinde oyçoklu¤uyla karar verildi.


KARfiI OY 

Davac› iflçi, iflten ç›kar›lma nedeninin geçerli olmad›¤›n› ileri sürerek, feshin 

geçersizli¤inin tespiti ile ifle iadesini talep etmefltir. 

Yarg›lama s›ras›nda davac› iflçi ölmüfl oldu¤undan mirasç›lar› davaya kat›larak 

davay› sonuçland›rm›fllar. Mahkemece, iflçinin iflten ç›kar›lma nedeninin geçerli bir 

nedene dayanmad›¤›na ancak, davac›n›n ölmesi nedeniyle ifle iade ve ifle 

bafllatmama tazminat› ve boflta geçen süreye ait ücret talep leri yönünden bir karar 

verilmesine yer olmad›¤›na karar verilmifltir. 

‹fl sözleflmesi, çal›flma gücünü karfl› taraf›n emrine, o flahsa ba¤›ml› flekilde ve 

bir bedel karfl›l›¤›nda vermeyi kabul eden bir sözleflmedir. 

‹fl sözleflmeleri, iflçinin kiflili¤i ve nitelikleri nazara al›narak iflverenle yap›lan 

sözleflmelerdir. Bu nedenle iflçinin ölümü ile sözleflme sona erer. (BK m.347/1) Bu 

durumda ifl görme borcu mirasç›lar›na geçmedi¤i gibi görülmekte olan dava 

yönünden kesinleflmifl maddi bir alacakta oluflmad›¤›ndan mirasç›lar› herhangi bir 

hak talep edemezler. 

Mirasç›lar› ilgilendiren davalar ölüm sonucunda mirasç›lara geçen alacaklara 

iliflkin davalard›r. 

‹fle bafllamay› isteme hakk› ise kifliye s›k› s›k›ya ba¤l› haklardan›r. Bu hak 

kiflinin ölümü ile son bulur. Ölenin mirasç›lar› taraf›ndan istenemez. Zira 

sa¤l›¤›nda kullan›lmayan haklar mirasç›lar› taraf›ndan kullan›lamaz. Bu itibarla 

dava devam edereken iflçinin ölümü halinde mirasç›lar 4 ayl›k ücret talebinde 

bulunamazlar. 

Zira ‹fl Kanunu’nun 21. maddesinin 5. f›kras›n›n aç›k hükmü boflta geçen 

süreyle ilgil iücrete hak kazanabilmenin flart›, kesinleflen ifle iade hükmünün 

tebli¤inden itibaren 10 ifl günü içinde iflçinin ifle bafllamak için iflveren baflvurmas› 

gerekir. ‹flçinin ölümüyle an›lan baflvuru imkans›z hale geldi¤inden boflta geçen 

süreyle ilgili ücret hakk›nda karar verilemez. 

Di¤er bir deyiflle, mirasç›lar iflçinin yerine ifle bafllamak için baflvuramazlar. 

Di¤er taraftan iflçi ifl sözleflmesinin feshinden sonra 1 ayl›k dava açma süresinde 

ölmesi halinde de mirasç›lar ölen iflçi yerine ifle iade davas› açamazlar. 

Dava konusu olay›m›zda da dava görülürken, davac› iflçi ölmüfl olmas› 

nedeniyle iflverene baflvurmas› imkans›z hale geldi¤inden, yukar›da aç›klanan 

nedenler ve Dairemizin flimdiye kadar ki uygulamalar› da nazara al›nd›¤›nda an›lan 

mahkeme karar›n›n onanmas› görüflünde oldu¤undan, ço¤unlu¤un karar›n 

bozulmas› görüflüne kat›lm›yorum. 15.09.2009 

Üye 

Sami ÖZFIRAT


KARfiI OY 

Feshin geçersizli¤i davalar›nda üç aflama mevcuttur. Birincisi; mahkemenin 

feshin geçersizli¤ine karar vermesi, ikincisi; karar kesinlefltikten sonra iflçinin 10 ifl 

günü içerisinde ifle bafllamak için iflverene baflvurmas›, üçüncüsü; iflverenin iflçiyi 

ifle bafllatma iradesinin iflçiye uluflt›rmas›d›r. (B.Kar. ‹fl Güvencesi ve Uygulamas›, 

s.809) 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 21.maddesine göre mahkemece feshin geçersizli¤ine 

karar verildi¤inde, iflçi kesinleflen karar›n tebli¤inden itibaren 10 ifl günü içinde ifle 

bafllamak için iflverene bafl vurmak zorundad›r. ‹flçi bu süre içinde baflvuruda 

bulunmaz ise, iflverence yap›lm›fl olan fesih geçerli bir fesih say›l›r ve iflveren sadece 

bunun hukuki sonuçlar› ile sorumlu olur. Buna göre iflçinin ifle bafllatmama 

tazminat› ile çal›flt›r›lmad›¤› en çok 4 ayl›k ücret ve di¤e haklara hak kazand›r›lmas› 

için kesinleflen ifle iade karar›n›n tebli¤inden itibaren 10 ifl günü içinde ifle 

bafllamak için ifl vere baflvurmak zorundad›r. Aksi halde, iflverence yap›lm›fl olan 

fesih geçerli hale gelir. 

Yüksek Dairenin son y›llarda kararl›l›k kazanm›fl görüfl ve uygulamalar›na 

göre, iflçinin kesinleflen mahkeme karar›ndan sonra iflvere-ne ifle bafllamak için 

baflvurmas› tek bafl›na yeterli görülmemektedir. ‹flçinin ifle iade yönündeki 

baflvurusu samimi olmad›r. ‹flçinin gerçekte ifle bafllamak niyeti olmad›¤› halde ifle 

iade davas›n›n sonuçlar›ndan yararlan-mak için yapm›fl oldu¤u baflvuru geçerli bir 

ifle iade baflvurusu olarak de¤erlendirilemez. Baflka bir anlat›mla, iflçinin süresi 

içinde ifle iade yönünde baflvurusunun ard›ndan, iflverenin daveti üzerine ifle 

bafllamam›fl olmas› halinde iflçinin gerçek amac›n›n ifle bafllamak olmad›¤› kabul 

edilmelidir. (Dairemizin 14.10.2008 gün ve 2007/29383-2008/27243 say›l› karar›) 

Somut olayda davac› iflçi yarg›lama s›ras›nda ölmüfl oldu¤una göre ifle 

bafllamak için iflverene baflvurmas› imkans›z hale gelmifltir. ‹fle bafllat›lma talebi 

inflai bir hak olup mirasç›lar taraf›ndan kullan›lmas› mümkün de¤ildir. Yasal 

düzenleme ve Dairemizin yukar›da aç›klanmaya çal›fl›lan uygulamalar› göz önüne 

al›nd›¤›nda yarg›lama s›ras›nda vefat eden iflçinin dava açmakla ifle iade iradesini 

belirtti¤i amac›n ifle iade edilmek ve edilmemesi halinde akçal› haklardan 

yarralanmak oldu¤u gerekçesiyle davaya devam eden mirasç›lar yarar›na 4 aya 

kadar boflta geçen süre ücretine hükmedilmesi yönünden yerel mahkeme karar›n›n 

bozulmas›na iliflkin say›n ço¤unlu¤un görüflüne kat›lam›yorum. 15.09.2009 

Üye 

Ömer Hicri TUNA



E: 2009/30270 K: 2009/23153 T: 15.09.2009 

‹fi HUKUKU • ‹fi GÜCÜ KAYBI TAZM‹NATI • ‹fi GÜCÜ KAYBI 

TAZM‹NATINA ESAS ÜCRET‹N ASGAR‹ ÜCRET‹N ‹K‹ KATI OLACA⁄I 

•506 SAYILI YASA’DA BEL‹RT‹LEN SINIRLARIN ÖNEM‹ • TOPLU ‹fi 

SÖZLEfiMES‹NDEK‹ YARDIMLARIN YAPILACAK HESAPLAMAYA 

ETK‹S‹ 

(4046 SK m.21; 506 SY m.77-78) 

Özet: ‹fl kayb› tazminat›n›n yasal 

dayana¤› 4046 Say›l› Yasa’n›n 21. maddesi 

hükmüdür. Sözü edilen hükümde, “Bu Kanuna 

göre özellefltirme kapsam›na al›nan kurulufllar›n 

(ifltirakler hariç) özellefltirmeye haz›rlanmas›, 

özellefltirilmesi, küçültülmesi veya faaliyetlerinin 

k›smen yada tamamen durdurulmas›, 

süreli yada süresiz kapat›lmas› veya tasfiye 

edilmesi nedeniyle; bu kurulufllarda ifl 

sözleflmesine dayal› olarak ücret karfl›l›¤› 

çal›flanlardan ifl sözleflmeleri tabi olduklar› ifl 

kanunlar› ve toplu sözleflmeleri gere¤ince 

tazminata hak kazanacak flekilde sona ermifl 

olanlara, kanunlardan ve yürürlükteki toplu ifl 

sözleflmelerinden do¤an tazminatlar› d›fl›nda 

ilave olarak ifl kayb› tazminat› ödenir” fleklinde 

kurala yer verilmifltir. Ayn› maddenin 3. 

f›kras›nda ifl kayb› tazminat›na hak kazanma 

koflullar› gösterilmifl ve “‹fl kayb› tazminat›, 

506 say›l› Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 77 ve 

78. maddesindeki usul ve esaslar çerçevesinde 

belirlenecek günlük net kazanç tutar›d›r.” 

Demek suretiyle hesap yöntemi aç›klanm›flt›r. 

4046 Say›l› Yasa’da de¤iflikli¤in yap›ld›¤› 

5398 Say›l› Yasa ile sözü edilen metin 

maddeden ç›kar›lm›fl ve yerine, ifl kayb› 

tazminat›n›n asgari ücretin 2 kat› tutar›nda 

belirlenece¤i hükme ba¤lanm›flt›r. O halde 

5398 Say›l› Yasa ile 03.07.2005 tarihinde 

yap›lan de¤ifliklik öncesinde ifl sözleflmesi 

4046 Say›l› Yasa’n›n 21. maddesi uyar›nca 

feshedilen iflçiler yönünden ifl kayb› tazminat›


506 Say›l› Yasa’n›n 77. ve 78. maddelerine 

göre belirlenmeli, 03.07.2005 tarihi sonras›nda 

yap›lan fesihler bak›m›ndan ise ifl kayb› 

tazminat› hesab›nda asgari ücretin 2 kat› tutar› 

esas al›nmal›d›r. 

Davac›, eksik ödenen ifl kayb› tazminat›n›n ödetilmesine karar verilmesini 

istemifltir. 





YATGITAY KARARI 




2- Davac›, dava d›fl› S. Holding Anonim fiirketi’ne ait B. Konfeksiyon 

‹flletmesi’nin Özellefltirme Yüksek Kurulu Karar›yla devredilmesi sonucu ifl 

sözleflmesinin feshedildi¤ini ve 4046 Say›l› Yasa’n›n 21. maddesi uyar›nca 

ifl kayb› tazminat›n›n eksik ödendi¤ini ileri sürerek T. ‹fl Kurumu hakk›nda 

açt›¤› bu davada ifl kayb› tazminat› fark› iste¤inde bulunmufltur. 

Daval› kurum, yap›lan ödemenin do¤ru oldu¤unu savunarak davan›n 

reddini talep etmifltir. 

Mahkemece bilirkifli hesap raporu al›narak ifl kayb› tazminat› fark› 

iste¤inin kabulüne karar verilmifltir. 

Hükmü, daval› kurum süresi içinde temyiz etmifltir. 

‹fl kayb› tazminat›n›n yasal dayana¤› 4046 Say›l› Yasa’n›n 21. maddesi 

hükmüdür. Sözü edilen hükümde, “Bu kanuna göre özellefltirme 

kapsam›na al›nan kurulufllar›n (ifltirakler hariç) özellefltirmeye haz›rlanmas›, 

özellefltirilmesi, küçültülmesi veya faaliyetlerinin k›smen ya da tamamen 

durdurulmas›, süreli yada süresiz kapat›lmas› veya tasfiye edilmesi 

nedeniyle; bu kurulufllarda ifl sözleflmesine dayal› olarak ücret karfl›l›¤› 

çal›flanlardan ifl sözleflmeleri tabi olduklar› ifl kanunlar› ve toplu sözleflmeleri 

gere¤ince tazminata hak kazanacak flekilde sona ermifl olanlara, 

kanunlardan ve yürürlükteki toplu ifl sözleflmelerinden do¤an tazminatlar› 

d›fl›nda ilave olarak ifl kayb› tazminat› ödenir” fleklinde kurala yer 

verilmifltir. Ayn› maddenin 3. f›kras›nda ifl kayb› tazminat›na hak kazanma 

koflullar› gösterilmifl ve “‹fl kayb› tazminat›, 506 say›l› Sosyal Sigortalar 

Kanunu’nun 77 ve 78. maddesindeki usul ve esaslar çerçevesinde


belirlenecek günlük net kazanç tutar›d›r” demek suretiyle hesap yöntemi 

aç›klanm›flt›r. 4046 Say›l› Yasa’da de¤iflikli¤in yap›ld›¤› 5398 Say›l› Yasa ile 

sözü edilen metin maddeden ç›kar›lm›fl ve yerine, ifl kayb› tazminat›n›n 

asgari ücretim 2 kat› tutar›nda belirlenece¤i hükme ba¤lanm›flt›r. O halde 

5398 Say›l› Yasa ile 03.07.2005 tarihinde yap›lan de¤ifliklik öncesinde ifl 

sözleflmesi 4046 Say›l› Yasa’n›n 21. maddesi uyar›nca feshedilen iflçiler 

yönünden ifl kayb› tazminat› 506 Say›l› Yasa’n›n 77 ve 78. maddelerine göre 

belirlenmeli, 03.07.2005 tarihi sonras›nda yap›lan fesihler bak›m›ndan ise 

ifl kayb› tazminat› hesab›nda asgari ücretin 2 kat› tutar› esas al›nmal›d›r. 

506 Say›l› Yasa’n›n 77. maddesi iflverenlerin ödeyecekleri sigorta 

primini belirlemesine dair olup, iflçinin o ay için hakketti¤i ücreti, prim 

ikramiye gibi her çeflit istihkaklar›n ve idare yada yarg› makam› taraf›ndan 

verilen karar gere¤ince ayn› türdeki ödemelerin prime esas al›naca¤› 

belirlenmifltir. Buna göre ücretin yan› s›ra akdi ikramiye, prim, ilave tediye 

gibi ödemelerin bu hesaplamada dikkate al›nmas› gerekti¤i aç›kt›r. O halde 

03.07.2005 tarihine kadar yap›lacak olan fesihler yönünden ifl kayb› 

tazminat›n›n hesab›nda ücret, ikramiye, ilave tediye ve prim gibi ödemeler 

dikkate al›nmal›d›r. 506 Say›l› Yasa’n›n 77. maddesinin 2. f›kras›ndan yola 

ç›karak, yolluk, çocuk ve aile yard›m›, ölüm do¤um evlendirme yard›mlar›, 

ayni ve sosyal yard›mlar›n bu hesaplamada gözetilemeyece¤i belirtilmelidir. 

Yine 506 Say›l› Yasa’n›n 78. maddesinde öngörülen yasal s›n›rlamalar›n 

dikkate al›nmas› gerekir. 

Somut olayda özellefltirme ifllemi ve davac›n›n ifl sözleflmesinin feshi 

2004 y›l›nda gerçekleflmifl olmakla ifl kayb› tazminat›n›n, 4046 Say›l› 

Yasa’n›n 5398 Say›l› Yasa ile de¤ifltirilmeden önceki 21. maddesi hükmüne 

göre belirlenmesi gerekir. An›lan hükme göre 506 Say›l› Yasa’n›n 77. 

maddesi uyar›nca, iflçiye son ay içinde ödenen ücret, prim, ikramiye gibi 

her çeflit istihkaklar ile idare ya da yarg› makamlar› taraf›ndan verilen 

karar gere¤ince ayn› türdeki ödemelerin prime esas tutara göre ifl kayb› 

tazminat› hesaplanmal›d›r. ‹lgili hükümde yer alan “iflçinin o ay içim hak 

etti¤i ücreti, prim ikramiye gibi” sözcüklerinden son ay ödenen miktar 

yerine, o ay için hak kazan›lan ve son ay çal›flma süresine göre ödenmesi 

gereken miktar anlafl›lmal›d›r. ‹flçinin son birkaç y›l için hak kazand›¤› 

ancak ödenmemifl olan ücret, akdi ikramiye, ilave tediye, izin ücreti ve 

benzeri iflçilik alacaklar›n›n ifl sözleflmesinin özellefltirme uygulamalar› 

sebebiyle feshedildi¤i son ay için ödenmifl olmas› durumunda, toplam 

ödeme tutar›na göre ifl kayb› tazminat› hesaplamas› do¤ru olmaz. ‹flverenin 

söz konusu ödemeleri son ay yerine bir önceki ay yapm›fl olmas› 

durumunda ise, son ay ödeme miktar›na göre ifl kayb› tazminat›n›n 

belirlenmesi iflçi aleyhine sonuçlar do¤urabilir. 506 Say›l› Yasa’n›n 77. 

maddesi hükmü uyar›nca “iflçinin o ay için hakketti¤i” miktar belirlenmeli 

ve ifl kayb› tazminat› buna göre hesaplanmal›d›r. Buna göre prim, ikramiye


ve sosyal haklar›n ilavesinde son bir y›lda ödenenler toplam› 365’e 

bölünerek hesaplamaya gidilmelidir. 

Mahkemece hükme esas al›nan bilirkifli raporunda, 506 Say›l› Yasa’n›n 

77. maddesinden söz edilmifl ve hesaplaman›n Yarg›tay emsal kararlar› 

do¤rultusunda yap›ld›¤› bilgisine yer verilmifltir. Daval› vekili hesap 

yönünden bilirkifli raporuna karfl› ayr›nt›l› biçimde itirazda bulunmufltur. 

Sözü edilen itiraz dilekçesinde, toplu ifl sözleflmesinin 70. maddesinde 

müstahsil iflçiliklerde ve gayri müstahsil iflçiliklerde farkl› flekilde prim 

öngörüldü¤ü, bilirkifli raporunda bu ayr›ma dikkat edilmedi¤i belirtilmifltir. 

Yine, Yarg›tay kararlar› uyar›nca ikramiyenin son bir y›lda ödenenlerin 

365’e bölünmesi yerine, son ayl›k ikramiye tutar›n›n önce 12 ile çarp›lmas› 

ard›ndan 360’a bölünmesinin hatal› oldu¤u itiraz dilekçesinde ileri 

sürülmüfltür. Toplu ifl sözleflmesinin sosyal yard›mlar› düzenleyen 111. 

maddesinde de ilk alt› ay için 40.-TL. ikinci alt› ay için 45.-TL. sosyal 

yard›m öngörüldü¤ü halde tamam› için 45.-TL. ödenmifl gibi hesaplama 

yap›lm›fl olmas› da itiraz konusu yap›lm›flt›r. Daval›n›n sözü edilen itirazlar› 

üzerinde durulmal› ve gerekirse bilirkifliden ek hesap raporu al›narak 

hesaba dair itirazlar›n tek tek karfl›lanmas› istenmelidir. Eksik incelemeyle 

karar verilmesi hatal› olup karar›n bu yönden bozulmas› gerekmifltir. 





E: 2009/31028 K: 2009/23196 T: 15.09.2009 

‹fi HUKUKU • KAMU GÖREVL‹S‹N‹N SEND‹KAYA ÜYE OLMADI⁄I 

HALDE MAAfiINDAN ÜYEL‹K A‹DATI KES‹LMES‹ 

• KES‹LEN A‹DATLARIN ‹ADES‹ 

(4688 SK m.14, 25) 

Özet: Davac›lar, sendika üyeli¤inin 

gerçekleflmedi¤inin tespiti ve haks›z kesilen 

üyelik aidat›n›n iadesine kara verilmesini 

istemifltir. 

Somut olayda, Yasan›n 10. maddesine 

göre üyelik ise de 25. madde do¤rultusunda 

üyelik aidat› al›nm›flt›r. Mahkemece, davac›- 

lar›n sendika üyeli¤i bulunmad›¤›n›n tespitine 


Davac›, sendika üyeli¤inin gerçekleflmedi¤inin tespiti ve haks›z kesilen 

üyelik aidat›n›n iadesine karar verilmesini istemifltir. 


Hüküm süresi içinde davac›lar avukat› taraf›ndan temyiz edilmifl 

olmakla, dava dosyas› için Tetkik Hakimi taraf›ndan düzenlenen rapor 

dinlendikten sonra dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü: 


Davac›lar, Y. ‹lkö¤retim Okulu’nda ö¤retmenlik yaparken, 08.05.2007 

tarihinde sendika üyeli¤ini ö¤rendiklerini, siyasi kimli¤i tüm e¤itim camias› 

taraf›ndan bilinen ve siyasi kimli¤ini öne ç›karan daval› sendikaya haks›z 

ve kanunsuz üye yap›lmalar›n›n yay›lmas›n›n olumsuz tepkilere yol 

açt›¤›ndan söz ederek sendika üyeli¤inin bulunmad›¤›n›n tespiti, üyelik 

kay›tlar›n›n mutlak butlan sebebiyle iptaline ve kayd›n defterden terkinine, 

üyelik aidat›n›n geri verilmesi isteminde bulunmufltur. 

Daval›lar, davac›lar›n üyelik kartlar›n›n bulunmad›¤› nedeniyle 

davan›n reddini savunmufllard›r. 

Mahkemece, davac›lar›n daval› sendika üyesi olmad›klar›n›n anlafl›lmas› 

nedeniyle sendika üyeliklerinin iptaline iliflkin istemin reddine; 

sendika üyesi olmad›klar›n›n anlafl›ld›¤›ndan davac›lar›n maafl›ndan


kesilen aidatlar›n sendikadan al›narak davac›lara verilmesine karar 

verilmifltir. 

Karar davac› vekilince, sendika üyeliklerinin bulunmad›¤›na iliflkin 

tespit hükmü kurulamay›fl› nedeniyle temyiz edilmifltir. 

Tespit davas› bir hukuki iliflkinin var olup olmad›¤›n› belirler. ‹stemde 

bulunan›n hukuki yarar› olmas› gerekir. Baflka bir anlat›mla hukuki iliflki 

ve hukuki yarar dava flart›d›r. 

Eda davas›nda, davac› daval›n›n bir ifl yapmaya bir fley vermeye 

mahkum olmas›n› ister. Hukuki yarar›n›n bulunmas› gerekir. Eda 

davas›n›n kabulüne iliflkin hükümde, tespit ve eda hükmü birlikte 

verilmelidir. 

4688 Say›l› Kanun Görevlileri Sendikalar Kanunu prosedürel, disiplin 

hükümleri içerir ve a¤›rl›kl› olarak mutlak emredici hükümler ihtiva eder. 

Kanun koyucu yasan›n birinci maddesindeki kamu görevlilerinin ortak 

ekonomik, sosyal ve mesleki hak ve menfaatlerin korunmas› ve gelifltirilmesi 

amac›n› bu yolla gerçeklefltirmeye çal›flm›flt›r. 

Somut olayda Yasan›n 14. maddesine göre üyelik yok ise de 25. madde 

do¤rultusunda üyelik aidat› al›nm›flt›r. 

Daval› sendika aidat›n iadesine iliflkin karar› temyiz etmeyerek bu 

olguyu kabul etmifltir. 

fiu halde mahkemece verilecek kararda davac›lar›n sendika üyeli¤i 

bulunmad›¤›n›n tespitine karar vermek gerekir. Bu yolla davac› taraf›ndan 

dava dilekçesinde belirtti¤i fayda gerçekleflecektir. Üyelik aidat›, üyeli¤in 

bir sonucu olarak ikincil bir sonuçtur. ‹lkinin karinesidir. Bu nedenle 

aralar›nda kurulmufl olan bu iliflkinin talep gibi “sendika üyeli¤inin 

bulunmad›¤›n›n tespitine” iliflkin kurulmas› gerekirken yaz›l› flekilde karar 

verilmesi bozmay› gerektirmifltir. 

SONUÇ: Temyiz olunan karar›n yukar›da yaz›l› sebeple 





E: 2009/14860 K: 2009/23822 T: 18.09.2009 

AVUKATLIK HUKUKU • AVUKAT ‹LE VEK‹L EDEN ANLAfiMAZLI⁄I 

(1136 SK m.164) 

Özet: Ödenmeyen avukatl›k ücretleri ile 

ilgili anlaflmazl›k ‹fl Mahkemesinde de¤il Asliye 

Hukuk Mahkemesinde görülmelidir. 

Davac›, vekalet ücretine karar verilmesini istemifltir. 

Yerel mahkeme, iste¤i hüküm alt›na alm›flt›r. 





Davac› ‹stanbul Barosu’na kay›tl› avukat oldu¤unu, 07.01.2002 

tarihinde B.... A.fi. kadrosuyla daval› Kurumda sözleflmeli avukat olarak 

çal›flmaya bafllad›¤›n›, B.... A.fi. ile ‹SK‹ aras›nda hukuk hizmetleri 

protokolü oldu¤unu ancak dava ve icra dosyalar›ndan tahsil edilerek 

emanet hesab›nda biriktirilen vekalet ücretinden yararland›r›lmad›¤›n› bu 

ücretin memur avukatlar aras›nda da¤›t›ld›¤›n› belirterek vekalet ücreti 

iste¤inde bulunmufltur. 

Daval› Asliye Hukuk Mahkemelerinin görevli oldu¤unu, Hukuk Genel 

Kurulu’nun Asliye Mahkemelerinin görevli oldu¤una dair karar› oldu¤unu 

savunmufltur. 

Mahkemece 1136 say›l› Avukatl›k Kanunu’nun 164. maddesindeki 

degifliklikten sonra yönetmeli¤in 30. madde hükmünün ‹SK‹ Yönetim 

Kurulu’nun 04.11.2003 gülü karar› ile geniflletildi¤ini, iflyeri uygulamas› ve 

yönetmelik hükmü ile ifl, flart› haline gelen emanet hesab›nda biriken 

vekalet ücretinden di¤er avukatlara ödenen paylar oran›nda yararlanmas› 

gerekti¤i gerekçesiyle dava kabul edilmifltir. 


Taraflar aras›ndaki uyuflmazl›k davac›n›n talep etti¤i vekalet ücretinin 

hizmet aktine dayan›p dayanmad›¤› noktas›nda toplanmaktad›r. 

Davac› ile ayn› yerde çal›flan baflka bir avukat›n açt›¤› dava sonucunda 

Hukuk Genel Kurulu’nun 09.05.2007 tarih ve 2007/13-247 E. - 2007/262 

K. say›l› ilam›nda istemin dayand›¤› hukuki esas›n hizmet sözleflmesi ile


daval›n›n üzerine ald›¤› "ücret" borcuna iliflkin olmay›p; emanet hesab›nda 

toplanan vekalet ücretinin, teamül ve yönetmelik hükümlerine ayk›r› 

olarak ödenmemesi esas›na dayand›¤› belirtilmektedir. Baflka bir deyimle, 

yarg› karar›yla karfl› tarafa yükletilen ve daval› tarafça emanet hesab›nda 

biriktirilen vekalet ücretinden pay›na isabet eden bölümün, an›lan 

yönetmelik hükümlerine ve 1136 say›l› Avukatl›k Kanunu’nun 164. 

maddesine dayanarak talep edilmesi oldu¤u tespit edilmifltir. Dolay›s›yla 

uyuflmazl›¤›n çözümünde, yanlar aras›ndaki hukuki iliflkide öncelikle 

Borçlar Kanunu’nun vekalet akdi hükümleri uygulanabilece¤i için aç›k 

kanun hükmü ile ‹fl Mahkemesinde görülece¤i belirtilmemifl olan bu tür 

davalar Genel Mahkemelerde görülece¤i karara ba¤lanm›flt›r. 

Bu durumda mahkemece dava dilekçesinin görev yönünden reddine 

dair karar verilmesi gerekirken yaz›l› flekilde iflin esas›na girilerek hüküm 

kurulmas› hatal› olup bozmay› gerektirmifltir. 





E: 2009/31489 K: 2009/25565 T: 05.10.2009 

‹fi HUKUKU • ‹fiE ‹ADE • ÖLÇÜLÜLÜK DENET‹M‹ 

• FESH‹N SON ÇARE OLMASI ‹LKES‹ • YARGILAMA G‹DERLER‹ 

(4857 SK m.20/2-3; 1086 SK m.417) 

Özet: Daval› ‹flveren yeniden yap›lanma 

sonras› küçülme nedeni ile ifl sözleflmesinin 

feshinde, davac›n›n istihdam fazlas› oldu¤unu 

bu iflletmesel karar› tutarl› flekilde uygulad›¤›n› 

ve feshin geçersizli¤ine karar verilmesi do¤ru 

olmakla birlikte, haks›z ç›kan daval›n›n yapt›¤› 

giderlerin daval› üzerinde b›rak›lmas› gerekir. 

Davac›, ifl sözleflmesinin geçerli neden olmadan feshedildi¤ini belirterek 

feshin geçersizli¤ine ve ifle iadesine karar verilmesini istemifltir. 

Mahkemece, davan›n kabulüne karar verilmifltir.






Davac› vekili davac› iflçinin ifl sözleflmesinin daval› iflveren taraf›ndan 

geçerli neden olmadan feshedildi¤ini belirterek, feshin geçersizli¤ine ve 

davac›n›n ifle iadesine karar verilmesini talep etmifltir. 

Daval› iflveren vekili, davac›n›n sat›fl ve pazarlama bölümünde 

çal›flt›¤›n›, son görevinin t›bbi mümessillik olup yeniden yap›lanma sebebi 

ile sat›fl ve pazarlama kadrolar›nda öngörülen küçülme nedeni ile davac›n›n 

ifl aktinin davac›ya haklar› ödenerek feshedildi¤ini, feshin iflletme ve iflyeri 

gereklerine dayand›¤›n›, davan›n reddi gerekti¤ini savunmufltur. 

Mahkemece keflif sonras› al›nan bilirkifli heyet raporuna itibar 

edilerek, daval› iflverenin alm›fl oldu¤u yönetimsel karar ile daval› iflyerinin 

nas›l bir yeniden yap›lanma içinde oldu¤unu, çal›flanlar›n pozisyon 

de¤ifliklikleri, yer de¤ifliklikleri, görev de¤iflikliklerini somut olarak ortaya 

koyamad›¤› ve zarar›n›n istihdamla ilgisi ispat edilemedi¤ini, bu duruma 

göre yap›lan feshin geçerli sebebe dayanmad›¤› gerekçesi ile feshin 

geçersizli¤ine, davac› iflçinin ifle iadesine, keflif ve bilirkifli giderleri dahil, 

tüm giderlerin daval›dan tahsili ile davac›ya verilmesine karar verilmifltir. 

Karar daval› vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu'nun 20/2 maddesi uyar›nca "feshin geçerli bir 

sebebe dayand›¤›n› ispat yükümlülü¤u iflverene aittir". ‹flveren ispat yükünü 

yerine getirirken, öncelikle feshin biçimsel koflullar›na uydu¤unu, daha 

sonra, içerik yönünden fesih nedenlerinin geçerli oldu¤unu kan›tlayacakt›r. 

Dairemizin kararl›l›k kazanan uygulamas› bu yöndedir. (04.04.2008 gün ve 

2007/29752 Esas, 2008/7448 Karar say›l› ilam›m›z). Feshin iflletme, iflyeri 

ve iflin gerekleri nedenleri ile yap›ld›¤› ileri sürüldü¤ünde, öncelikle bu 

konuda iflverenin iflletmesel karar› aranmal›, ba¤l› iflveren karar›nda 

iflgörme ediminde ifay› engelleyen, bir baflka anlat›mla istihdam› engelleyen 

durum araflt›r›lmal›, iflletmesel karar ile istihdam fazlal›¤›n›n meydana 

gelip gelmedi¤i, iflverenin bu karar› tutarl› flekilde uygulay›p uygulamad›¤› 

(tutarl›l›k denetimi), iflverenin fesihte keyfi davran›p davranmad›¤› (keyfilik 

denetimi) ve iflletmesel karar sonucu feshin kaç›n›lmaz olup olmad›¤› 

(ölçülülük denetimi-feshin son çare olmas› ilkesi) aç›kl›¤a kavuflturulmal›d›r. 

Yarg›lama harç ve giderleri, HUMK'un 417. maddesi uyar›nca kural 

olarak davada haks›z ç›kan tarafa yükletilmesi gerekir. Bu durumda yapan 

taraf hakl› ise yapt›¤› gider karfl› tarafa yükletilmeli, haks›z ise yap›lan 

yarg›lama gideri üzerinde b›rak›lmal›d›r.


Somut uyuflmazl›kta, daval› iflveren yeniden yap›lanma sonras› 

küçülme nedeni ile ifl sözlesmesinin feshinde, davac›n›n istihdam fazlas› 

oldu¤unu, bu iflletmesel karar› tutar› flekilde uygulad›¤›n› ve feshin 

kaç›n›lmazl›¤›n› kan›tlayamad›¤› anlafl›ld›¤›ndan, mahkemece feshin 

geçersizli¤ine ve davac› iflçinin ifle iadesine karar verilmesi yerindedir. 

Ancak dosya içeri¤ine göre keflif gideri ve bilirkifli ücreti olan 461,76.- 

TL’nin daval› taraf›ndan yat›r›ld›¤›, bu giderin davan›n sonucuna göre 

daval› üzerinde b›rak›lmas› gerekti¤i halde, davac› yapm›fl gibi tekrar 

daval›dan bu miktar›n tahsiline karar verilmesi hatal›d›r. 

4857 say›l› ‹fl Yasas›’n›n 20/3 maddesi uyar›nca Dairemizce afla¤›daki 

flekilde karar verilmifltir. 


1) Mahkeme karar›n›n BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA, 

2) Feshin GEÇERS‹ZL‹⁄‹NE ve davac›n›n ‹fiE ‹ADES‹NE, 

3) Davac›n›n yasal süre içinde baflvurusuna ra¤men; daval› iflverence 

süresi içinde ifle bafllat›lmamas› halinde ödenmesi gereken tazminat 

miktar›n›n davac›n›n k›demi, fesih nedeni dikkate al›narak takdiren 

davac›n›n 4 ayl›k brüt ücreti tutar›nda BEL‹RLENMES‹NE, 

4) Davac› iflçinin ifle iadesi için iflverene süresi içinde müracaat› 

halinde hak kazan›lacak olan ve karar›n kesinleflmesine kadar en çok 4 aya 

kadar ücret ve di¤er haklar›n›n daval›dan tahsiline GEREKT‹⁄‹NE, 

5) Harç peflin al›nd›¤›ndan yeniden al›nmas›na yer olmad›¤›na, 

6) Davac›n›n keflif gideri ve vekalet ücreti d›fl›nda yapm›fl oldu¤u 

45,00.-TL. yarg›lama giderinin daval›dan tahsili ile davac›ya verilmesine, 

daval›n›n yapt›¤› yarg›lama giderinin üzerinde b›rak›lmas›na, 

7) Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 575.-TL. ücreti 

vekaletin daval›dan al›narak davac›ya verilmesine, 

8) Peflin al›nan temyiz harc›n›n iste¤i halinde ilgilisine iadesine, kesin 

olarak 05.10.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2009/24548 K: 2009/23645 T: 18.09.2009 

‹fi HUKUKU • KÜÇÜK ESNAF SANATKAR-TAC‹R AYRIMI 

• BEDEN‹ ÇALIfiMA ÖLÇÜTÜ 

(5521 SK m.1; 4857 SK m.4/1-1; 507 SK m.2; 5362 SK m.763) 

Özet: Uyuflmazl›k, daval›ya ait iflyerinin 

esnaf niteli¤inde olup olmad›¤› ve bu iflyerinde 

çal›flan iflçinin ifl konusu kapsam›nda kal›p 

kalmad›¤› noktas›ndad›r. 

5362 Say›l› Yasa’daki düzenleme ile esnaf 

ve tacir ay›r›m›nda baflka kriterlere yer 

verilmifl olup, kamyonculuk, otomobilcilik ve 

floförlük yapanlar›n da ekonomik sermayesi, 

kazanc›n›n tacir sanayici niteli¤ini aflmamas› 

ve vergilendirme gibi ölçütler çerçevesinde 

de¤erlendirilmesi gerekir. 507 Say›l› Yasa 

döneminde esnaf say›lan kamyoncu, taksici, 

dolmuflçu gibi kiflilerin de bu yeni kriterler 

çerçevesinde esnaf say›lmama ihtimali ortaya 

ç›kmaktad›r. Ekonomik faaliyetini daha çok 

bedeni çal›flmas›na dayand›ran düflük gelirli 

taksi ve minibüs iflletmesi sahiplerinin esnaf 

olarak de¤erlendirilmesinin daha do¤ru 

olaca¤›n› belirtmek gerekir. 

5362 Say›l› Yasa’n›n 3. maddesinde belirtilen 

esnaf ve sanatkar faaliyeti kapsam›nda 

kalan iflyerinde 4857 Say›l› Yasa’n›n 4/› bendi 

uyar›nca, üç kiflinin çal›flmas› halinde bu iflyeri 

kanunu kapsam› d›fl›nda kalmaktad›r. Maddede, 

üç iflçi yerine “üç kifliden” söz edilmifltir. Bu 

ifade, iflyerinde bedeni gücünü ortaya koyan 

meslek ve sanat erbab›n› da kapsamaktad›r. 

‹flinde bedeni gücü ile çal›flmakta olan esnaf 

dahil olmak üzere toplam çal›flan say›s›n›n üçü 

aflmas› durumunda iflyeri ‹fl Kanunu’na tabi 

olacakt›r. 

Somut olayda; dosya içeri¤ine ve özellikle 

daval› tan›klar› Seyfettin ve Faik’in beyanlar›-


na göre daval›lar›n davaya konu ticari taksi 

iflletmesinde çal›flmad›¤›, iflyerindeki faaliyetini 

nakdi ya da ayni sermaye yan›nda 

eme¤ine yani bedeni çal›flmaya dayand›rmad›¤› 

anlafl›lmaktad›r. Buna göre daval›lar›n 

esnaf oldu¤undan söz esilemez. Taraflar aras›ndaki 

iliflkinin ifl sözleflmesinden kaynakland›¤› 

kabul edilerek uyuflmazl›¤›n esas› 

hakk›nda bir karar verilmesi gerekirken yaz›l› 

gerekçelerle görevsizlik karar› verilmesi hatal› 

olup bozmay› gerektirmifltir. 

Davac›, k›dem ve ihbar tazminat›, izin ücreti, fazla mesai, genel tatil, 

hafta tatili alacaklar›n›n ödetilmesine karar verilmesini istemifltir. 

Yerel mahkeme, davay› görev yönünden reddetmifltir. 


dava dosyas› için tetkik Hakimi taraf›ndan düzenlenen rapor dinlendikten 



Uyuflmazl›k daval›ya ait iflyerinin esnaf niteli¤inde olup olmad›¤› ve bu 

iflyerinde çal›flan iflçinin ‹fl Kanunu kapsam›nda kal›p kalmad›¤› noktas›nda 


Görev konusu kamu düzenine iliflkin olup mahkemece kendili¤inden 

dikkate al›nmal›d›r. ‹fl mahkemelerinin görev alan›n› hakim, taraflar›n iddia 

ve savunmalar›na göre de¤il, 5521 say›l› ‹fl Mahkemeleri Kanunu’nun 1. 

maddesini esas alarak belirleyecektir. 

‹fl Mahkemelerinin bulunmad›¤› yerlerde ifl davalar›na bakmak üzere 

bir asliye hukuk mahkemesi görevlendirilir. ‹fl davalar›na bakmakla görevli 

asliye hukuk mahkemesine aç›lan dava “ifl mahkemesi s›fat›yla” aç›lmam›fl 

ise, mahkeme görevsizlik karar› veremez. Bu durumda, asliye hukuk 

mahkemesi ara karar› ile “ifl mahkemesi s›fat›yla” bakt›¤›n› belirterek 

davaya bakmaya devam eder. 

‹flçinin ifl kanunu kapsam›nda kalmamas› halinde ifl mahkemesine 

aç›lan davada, dava dilekçesinin görev nedeni ile reddi ve davan›n görevli 

hukuk mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekir. Davan›n 

esastan reddi usule ayk›r› olacakt›r. 

5521 say›l› ‹fl Mahkemesi Kanunu’nun 1. maddesi uyar›nca ‹fl Kanunu’na 

göre iflçi say›lan kimselerle iflveren veya iflveren vekilleri aras›nda ifl


akdinden veya ‹fl Kanunu’na dayanan her türlü hak iddialar›ndan do¤an 

hukuk uyuflmazl›klar›n›n çözüm yeri ‹fl Mahkemeleridir. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 4. maddesinin 1. f›kras›n›n 1 bendi 

uyar›nca, 507 say›l› Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu’nun 2. maddesinin 

tarifine uygun “üç kiflinin çal›flt›¤› iflyerlerinde” bu Kanun hükümleri 

uygulanamaz. K›saca, iflçi esnaf niteli¤indeki iflyerinde çal›fl›yor ve bu 

iflyerinde çal›flan iflçi say›s› 3 ve daha az ise, iflçi ile iflveren aralar›ndaki 

uyuflmazl›¤›n ifl mahkemesinde de¤il, görevli Hukuk Mahkemesine 

çözümlenmesi gerekir. 

507 Say›l› Kanun’un 2. maddesinde “‹ster gezici olsun ister bir dükkan 

veya bir soka¤›n belli yerinde sabit bulunsunlar ticari sermaye ile birlikte 

vücut çal›flmalar›na dayanan ve geliri o yer ve gelenek ve teamülüne 

nazaran tacir niteli¤ini kazanmas›n› icap ettirmeyecek miktarda s›n›rl› olan 

ve bu bak›mdan ticaret sicili ve dolay›s›yla ticaret ve sanayi odas›na 

kay›tlar› gerekmeyen, ayni niteli¤e (sermaye unsuru olsun olmas›n) sahip 

olmakla beraber, ayr›ca çal›flt›¤› sanat, meslek ve hizmet kolunda bilgi, görgü 

ve ihtisas›n› de¤erlendiren hizmeti meslek ve küçük sanat sahipleriyle 

bunlar›n yan›nda çal›flanlar ve geçimini s›n›rl› olarak kamyonculuk, 

otomobilcilik ve floförlükle temin eden kimselerin 1. maddede belirtilen amaçlarla 

kuracaklar› dernekler bu Kanun hükümlerine tabidir” denilmektedir. 

507 Say›l› Kanun 21.06.2005 tarihinde Resmi Gazete’de yay›nlanarak 

yürürlü¤e giren 5362 Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kurulufllar› 

Kanunu’nun 76. maddesi ile yürürlükten kald›r›lm›fl ve maddenin 2. 

cümlesi ile di¤er yasalar›n 507 Say›l› Yasa’ya yapt›klar› at›flar›n 5362 Say›l› 

Yasa’ya yap›lm›fl say›laca¤› da aç›klanm›flt›r. Bu durumda 4857 say›l› ‹fl 

Kanunu’nun 4. maddesinde 507 Say›l› Yasa’ya yap›lan at›f, 5362 Say›l› 

Yasa’ya yap›lm›fl say›lmal›d›r. Bahsi geçen yeni yasal düzenlemede esnaf ve 

sanatkar tan›m› de¤ifltirilmifltir. Yeni yasan›n 3. maddesine göre “Esnaf ve 

sanatkar: ‹ster ezici ister sabit bir mekanda bulunsun, Esnaf ve Sanatkar 

ile Tacir ve Sanayici Belirleme Koordinasyon Kurulunca belirlenen esnaf ve 

sanatlar meslek kollar›na dahil olup, ekonomik faaliyetini sermayesi ile 

birlikte bedeni çal›flmas›na dayand›ran ve kazanc› tacir ve sanayici 

niteli¤ini kazand›rmayacak miktarda olan, basit usulde vergilendirilenler ve 

iflletme hesab› esas›na göre deftere tabi olanlar ile vergiden muaf bulunan 

meslek ve sanat sahibi kimseleri olarak belirtilmifltir. 507 Say›l› Yasa’da 

yaz›l› olan “geçimini s›n›rl› olarak kamyonculuk, otomobilcilik ve floförlükle 

temin eden kimselerin” sözcükleri yeni yasada yer verilmemifltir. Yeni 

yasan›n düzenlemesi karfl›s›nda art›k 21.06.2005 tarihinden sonra ‹fl 

Kanunu’nun kapsam›n› belirlerken, “geçimini münhas›ran bu iflten 

sa¤lama” ölçütü dikkate al›nmal›d›r.


5362 Say›l› Yasa’daki düzenleme ile esnaf ve tacir ay›r›m›nda baflka 

kriterlere yer verilmifl olup, kamyonculuk, otomobilcilik ve floförlük 

yapanlar›n da ekonomik sermayesi, kazanc›n›n tacir sanayici niteli¤ini 

aflmamas› ve vergilendirme gibi ölçütler çerçevesinde de¤erlendirilmesi 

gerekir. 507 Say›l› Yasa döneminde esnaf say›lan kamyoncu, taksici, 

dolmuflçu gibi kiflilerin de bu yeni kriterler çerçevesinde esnaf say›lmama 

ihtimali ortaya ç›kmaktad›r. Ekonomik faaliyetini daha çok bedeni 

çal›flmas›na dayand›ran düflük gelirli taksi ve minibüs iflletmesi 

sahiplerinin esnaf olarak de¤erlendirilmesinin daha do¤ru olaca¤›n› 

belirtmek gerekir. 

5362 Say›l› Yasa’n›n 3. maddesinde belirtilen esnaf ve sanatkar 

faaliyeti kapsam›nda kalan iflyerinde 4857 Say›l› Yasa’n›n 4/› bendi 

uyar›nca, üç kiflinin çal›flmas› halinde bu iflyeri kanunu kapsam› d›fl›nda 

kalmaktad›r. Maddede, üç iflçi yerine “üç kifliden” söz edilmifltir. Bu ifade, 

iflyerinde bedeni gücünü ortaya koyan meslek ve sanat erbab›n› da 

kapsamaktad›r. ‹flinde bedeni gücü ile çal›flmakta olan esnaf dahil olmak 

üzere toplam çal›flan say›s›n›n üçü aflmas› durumunda iflyeri ‹fl Kanunu’na 

tabi olacakt›r. 

Somut olayda; dosya içeri¤ine ve özellikle daval› tan›klar› Seyfettin ve 

Faik’in beyanlar›na göre daval›lar›n davaya konu ticari taksi iflletmesinde 

çal›flmad›¤›, iflyerindeki faaliyetini nakdi ya da ayni sermaye yan›nda 

eme¤ine yani bedeni çal›flmaya dayand›rmad›¤› anlafl›lmaktad›r. Buna göre 

daval›lar›n esnaf oldu¤undan söz esilemez. Taraflar aras›ndaki iliflkinin ifl 

sözleflmesinden kaynakland›¤› kabul edilerek uyuflmazl›¤›n esas› hakk›nda 

bir karar verilmesi gerekirken yaz›l› gerekçelerle görevsizlik karar› verilmesi 

hatal› olup bozmay› gerektirmifltir. 

SONUÇ: Temyiz olunan karar›n yukar›da yaz›l› sebeplerden dolay› 





E: 2008/42886 K: 2009/24409 T: 28.09.2009 

‹fi HUKUKU • ‹fiE ‹ADE • ‹fi‹ DE⁄‹fiT‹R‹LEN ‹fiÇ‹ • PERFORMANS 

DÜfiÜKLÜ⁄Ü • ‹fi DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹N‹ KABUL ETMEYEN ‹fiÇ‹ 

(4857 SK m.18, 20/3, 22, 25/II-4) 

Özet: Operatör olan davac›n›n fesihten 5 

ay önce görev yerinin de¤ifltirilerek, daha önce 

çal›flmad›¤› ve e¤itim verilemeyen bölüme 

nakledilmesi ve burada günlük üretime göre 

performans›n›n de¤erlendirilmesi, ifl flartlar›nda 

esasl› de¤iflikliktir. Davac› bu de¤iflikli¤i 

kabul etmemifltir. O halde bu de¤ifliklik 4857 

say›l› ‹fl Kanunu m.22 uyar›nca davac›y› 

ba¤lamaz. Davac›n›n kabul etmemesine 

ra¤men bu iflte çal›flt›r›lmas› de¤iflikli¤i geçerli 

k›lmaz. 



Yerel mahkeme, davay› reddetmifltir. 

Hüküm süresi içinde davac› avukat› taraf›ndan temyiz edilmifl olmakla 




Davac› vekili, davac› iflçinin ifl sözleflmesinin geçerli neden olmadan 

feshedildi¤ini, fesihten 5 ay önce uzmanl›k alan› d›fl›nda olan z›mpara-b›y›k 

bölümünde istemedi¤i halde görevlendirildi¤ini, el becerisi ve vas›fs›z bir 

elaman›n yapabilece¤i, farkl› ifl kolunda çal›flmaya zorland›¤›n›, adapte 

olmay› beklerken, uyar› üzerine uyar› verildi¤ini, bezdirildi¤ini belirterek 

feshin geçersizli¤ine ve ifle iadesine karar verilmesini talep etmifltir. 

Daval› iflveren vekili, davac›n›n ifl sözleflmesinin tüm uyar›lara ra¤men 

verilen görevleri hat›rlat›ld›¤› halde ›srarla yapmamaktan dolay› hakl› 

olarak feshedildi¤ini, davan›n reddi gerekti¤ini savunmufltur. 

Mahkemece savunmaya ve keflif sonras›, al›nan bilirkifli raporuna 

itibar edilerek, iflverenin z›mpara-b›y›k bölümündeki üretimin “adet ve 

kalite” kriterleri dikkate al›narak ve bu de¤erlerin iflçi performans 

de¤erlendirilmesinde kullan›ld›¤›, davac›n›n 5 ay bu bölümde çal›flmay›


kabul etmemesine ra¤men, fesih tarihine kadar (5 ay) çal›flt›¤›, davac›n›n 

bu bölümdeki 3 ayl›k performans düflüklü¤ünün e¤itimsizli¤inden ve 

ifllerin zorlu¤undan de¤il, flahsi tutumundan kaynakland›¤›, feshin 4857 

say›l› ‹fl Kanunu’nun 25/II-h maddesi uyar›nca hakl› nedene dayand›¤› 

gerekçesi ile davan›n reddine karar verilmifltir. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 22. maddesi uyar›nca “‹flveren, ifl 

sözleflmesiyle veya ifl sözleflmesinin eki niteli¤indeki personel yönetmeli¤i ve 

benzeri kaynaklar ya da iflyeri uygulamas›yla oluflan çal›flma koflullar›nda 

esasl› bir de¤iflikli¤i ancak durumu iflçiye yaz›l› olarak bildirmek suretiyle 

yapabilir. Bu flekilde uygun olarak yap›lmayan ve iflçi taraf›ndan 6 iflgünü 

içinde yaz›l› olarak kabul edilmeyen de¤ifliklikler iflçiyi ba¤lamaz ‹flçi 

de¤ifliklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, iflveren de¤iflikli¤in geçerli 

bir nedene dayand›¤›n› veya fesih için baflka bir geçerli nedenin 

bulundu¤unu yaz›l› olarak aç›klamak ve bildirim süresine uymak suretiyle ifl 

sözleflmesini feshedebilir.” Bu maddeye dayan›larak yap›lacak de¤ifliklik 

feshinde, de¤ifliklik ve fesih bildirimlerinin yaz›l› yap›lmas› ve sebeplerinin 

de yaz›l› gösterilmesi geçerlilik kofluludur. (Dairemizin 02.06.2008 gün ve 

2007/39341 Esas, 2008/13324 Karar say›l› ilam›) 

Performans, en basit tan›m›yla verimlili¤in ölçülmesidir. ‹flçinin ifl 

sürecinde harcad›¤› ve iflin üretimine katt›¤› eme¤in kalitesi ve düzeyi, 

iflçinin performans›n› oluflturur. Birim zamanda iflçinin harcad›¤› eme¤in 

sonucu olan üretimin düzeyi ise iflçinin verimlili¤ini gösterir. ‹flçinin 

performans ve verimlilik sonuçlar›n›n geçerli bir nedene dayanak olabilmesi 

için objektif ölçütlerin belirlenmesi zorunludur. Performans ve verimlilik 

standartlar› iflyerine özgü olmal›d›r. Objektiflik ölçütü o iflyerinde ayn› ifli 

yapanlar›n ayn› kurallara ba¤l› olmas› fleklinde uygulanmal›d›r. 

Performans ve verimlilik standartlar› gerçekçi ve makul olmal›d›r. 

Performans ve verimlilik sonuçlar›na dayal› geçerli bir nedenin varl›¤› için 

süreklilik gösteren düflük veya düflme e¤ilimli sonuçlar olmal›d›r. Koflullara 

göre de¤iflen, süreklilik göstermeyen sonuçlar geçerli neden için yeterli 

kabul edilmeyebilir. Ayr›ca performans ve verimlili¤in yükseltilmesine 

dönük hedeflere ulafl›lamamas› tek bafl›na geçerli neden olmamal›d›r. 

‹flçinin kapasitesi yüksek hedefler için yeterli ise ancak iflçi bu hedefler için 

gereken gayreti göstermiyorsa geçerli neden söz konusu olabilir. (08.04.2009 

gün ve 2007/27829 Esas, 2008/7831 Karar say›l› ilam›m›z) 

Di¤er taraftan, performans de¤erlendirilmesinde objektif olabilmek ve 

geçerli nedeni kabul edebilmek için performans de¤erlendirme kriterleri 

önceden saptanmal›, iflçiye tebli¤ edilmeli, iflin gerektirdi¤i bilgi, beceri, 

deneyim gibi yetkinlikler, iflyerine uygun davran›fllar ve çal›flandan 

gerçeklefltirmesi beklenen ifl ve kiflisel geliflim hedeflerinde bu kriterler esas 

al›nmal›d›r.


Dosya içeri¤ine göre yaklafl›k 12 y›ld›r daval› iflyerinde çal›flan ve 

operatör yetkinli¤ine sahip davac› iflçinin fesihten 5 ay önce y›k›ma 

bölümünde iken z›mpara-b›y›k bölümüne nakledildi¤i, davac›n›n yaz›l› 

yap›lan görev de¤iflikli¤ini kabul etmemesine ra¤men, burada çal›flmaya 

zorland›¤› ve günlük üretim ve kalite sonuçlar›na göre 02.07-28.07.2007 

tarihleri aras›nda %36.99, 30.07-25.08.2007 tarihleri aras›nda %35.24 ve 

27.08-29.09.2007 tarihleri aras›nda %38.24 rand›manla çal›flt›¤›n›n 

belirtilerek ve savunmas› al›narak ifl sözleflmesinin görevleri hat›rlat›ld›¤› 

halde ›srarla yapmama nedeni ile 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 25/II-h 

maddesi uyar›nca feshedildi¤i anlafl›lmaktad›r. Operatör olan davac›n›n 

fesihten 5 ay önce görev yerinin de¤ifltirilerek daha önce çal›flmad›¤› ve 

e¤itimi verilemeyen z›mpara-b›y›k bölümüne nakledilmesi ve burada 

günlük üretime göre performans›n›n de¤erlendirilmesi, ifl flartlar›nda esasl› 

de¤iflikliklerdir. Davac› bu de¤iflikli¤i kabul etmemifltir. O halde bu 

de¤ifliklik 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 22. maddesi uyar›nca davac› iflçiyi 

ba¤lamaz. Davac›n›n kabul etmemesine ra¤men bu iflte çal›flt›r›lmas›, 

de¤iflikli¤i geçerli k›lmaz. Bu de¤ifliklikten sonra davac›n›n buradaki 

çal›flmas›n›n günlük üretim ve kalite sonuçlar›na göre di¤er iflçilere göre 

de¤erlendirilerek, verilen görevi eksik yapt›¤›, rand›man›n, k›saca 

perfonmans›n›n düflük oldu¤unun belirtilmesi, davac›n›n yetkinli¤i ve 

görev tan›m› ile uyumlu olmad›¤›ndan do¤ru de¤ildir. Davac›n›n görevleri 

hat›rlat›ld›¤› halde, yapmamakta ›srar etti¤i kabul edilemez. Somut 

uyuflmazl›kta hakl› ve geçerli fesih nedeni gerçekleflmedi¤inden, feshin 

geçersizli¤ine ve davac› iflçinin ifle iadesine karar verilmesi gerekir. Yaz›l› 

gerekçe ile davan›n reddine karar verilmesi hatal›d›r. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 20/3 maddesi uyar›nca Dairemizce 

afla¤›daki flekilde karar verilmifltir. 


1) Mahkeme karar›n›n BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA, 

2) Feshin GEÇERS‹ZL‹⁄‹NE ve davac›n›n ‹fiE ‹ADES‹NE, 

3) Davac›n›n yasal süre içinde baflvurusuna ra¤men; daval› iflverence 

süresi içinde ifle bafllat›lmamas› halinde ödenmesi gereken tazminat 

miktar›n›n davac›n›n k›demi, fesih nedeni dikkate al›narak takdiren 

davac›n›n 5 ayl›k brüt ücreti tutar›nda BEL‹RLENMES‹NE, 

4) Davac› iflçinin ifle iadesi için iflverene süresi içinde müracaat› 


kadar ücret ve di¤er haklar›n›n daval›dan tahsiline GEREKT‹⁄‹NE, 

5) Harç peflin al›nd›¤›ndan yeniden al›nmas›na yer olmad›¤›na,


6) Davac›n›n yapm›fl oldu¤u 348,12.-TL. yarg›lama giderinin daval›dan 

tahsili ile davac›ya verilmesine, daval›n›n yapt›¤› yarg›lama giderinin 

üzerinde b›rak›lmas›na, 

7) Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 575.-TL. ücreti 

vekaletin daval›dan al›narak davac›ya verilmesine, 

8) Peflin al›nan temyiz harc›n›n iste¤i halinde ilgilisine iadesine, kesin 

olarak 28.09.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi. 


E: 2008/43245 K: 2009/22668 T: 05.10.2009 

‹fi HUKUKU • ALT ‹fiVEREN • ASIL ‹fiVEREN 

• B‹RL‹KTE SORUMLULUK • MÜTESELS‹L SORUMLULUK 

Özet: As›l iflveren, alt iflverenin iflçilerine 

karfl›, ‹fl Kanunu, ifl veya toplu ifl sözleflmesi 

hükümleri uyar›nca alt iflverenle birlikte 

sorumludur. Birlikte sorumlulu¤u, müteselsil 

sorumluluk olarak anlamak gerekir. 

Feshin geçersizli¤i ve ifle iade davas›n›n 

alt ve as›l iflveren iliflkisinde, her iki iflverene 

birlikte aç›lmas› halinde, davac› iflçi alt iflveren 

iflçisi olup, ifl sözleflmesi alt iflveren taraf›ndan 

feshedildi¤inden, feshin geçersizli¤i ve ise iade 

yükümlülü¤ü alt iflverenindir. As›l iflverenin ifl 

iliflkisinde sözleflmenin taraf s›fat› bulunmad›- 

¤›ndan, as›l iflverenin ifle iade yönünde bir 

yükümlülü¤ünden söz edilemez. As›l iflverenin 

ifle iade sonras› iflçinin ifle bafllamak için 

baflvurmas› ve alt iflverenin ifle almamas›ndan 

kaynaklanan ifle bafllatmama tazminat› ile 

dört aya kadar boflta geçen süre ücretinden 

yukar›da belirtilen hüküm nedeni ile alt iflverenle 

birlikte sorumlulu¤u vard›r. 

Davac› feshin geçersizli¤ine, ifle iadeye, boflta geçen süre ücreti ve 8 

ayl›k ücret tutar›nda ifle bafllatmama tazminat›n›n ödetilmesine karar 

verilmesini istemifltir.


Yerel mahkeme iste¤i hüküm alt›na alm›flt›r. 

Hüküm süresi içinde daval›lardan M. G›da San. ev Tic. A.fi. avukat› 

taraf›ndan temyiz edilmifl olmakla, dava dosyas› için Tetkik Hakimi 

taraf›ndan düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gere¤i 

konuflulup düflünüldü. 

Davac›, daval› M. G›da San. ve Tic. A.fi’nin baz› ifllerini taflerona 

verdi¤ini, bunlardan birisinin de ifl güvenli¤i ve itfaiye ifli oldu¤unu, 

çal›flt›¤› flirketlerin M.Grup, A. Güvenlik ve en son di¤er daval› B. Servis 

A.fi. oldu¤unu, M’de tafleron M. Grup iflçisi olarak ifle bafllad›¤›n›, 

tafleronlar de¤iflmesine ra¤men çal›flan iflçiler ve ifl de¤iflmedi¤ini, 

ç›kar›ld›¤› tarihe kadar sürekli çal›flt›¤›n›, en son M. yetkilisi taraf›ndan 

gerekçe gösterilmeden sözlü olarak sözleflmesinin feshedildi¤ini, as›l 

iflverenin M. oldu¤unu belirterek, feshin geçersizli¤ine ve ifle iadeye karar 


Daval› M. G›da San. ve Tic. A.fi. davac›n›n di¤er daval›n›n iflçisi 

oldu¤unu, daval›lar aras›nda as›l iflveren alt iflveren iliflkisi bulundu¤u 

kabul edilse dahi, di¤er daval›ya iade edilmesi gerekti¤ini savunmufltur. 

Di¤er daval› B. Servis A.fi. davac›n›n sözleflmesinin 2 ayl›k deneme süresi 

içimde performans düflüklü¤ü nedeniyle sona erdirildi¤ini, iflin sevk ve 

sorumlulu¤unun kendilerine ait oldu¤unu beyan ederek davan›n reddini 

talep etmifltir. 

Mahkemece, davac›n›n tafleron firma eleman› olarak M. A.fi’ye ait 

tafleron flirketlerde çal›flt›¤›, düflük performans›n neye göre belirlendi¤inin 

aç›klanmad›¤›, davac›n›n tecrübesiz bir eleman olmay›p, tafleron B. Servisten 

önce de çal›flmas› bulundu¤u, ifl bafl›na gelen yeni flirketim feshi hakl› 

göstermek için bu yola baflvurdu¤u, daval›n›n feshi hakl› hale getirmek için 

bunu getirdi¤i, davac›n›n çal›flt›¤› B. Servis ve di¤er flirketlerin M’nin 

tafleronu oldu¤u, as›l iflverenin M. oldu¤u de¤erlendirilerek B. Servis ve 

Dan›flmanl›k Hizmetleri A.fi. hakk›nda davan›n husumetten reddine, feshin 

geçersizli¤ine, M. G›da San. Ev Tic. A.fi’de ifle iadeye karar verilmifltir. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 2/6 son cümlesi uyar›nca as›l iflveren alt 

iflverenin iflçilerine karfl› o iflyeri ile ilgili olarak bu kanundan, ifl 

sözleflmesinden veya alt iflverenin taraf oldu¤u toplu ifl sözleflmesinden 

do¤an yükümlülüklerinden alt iflverenle birlikte sorumludur. 4857 say›l› ‹fl 

Kanunu ile as›l iflverenin bu kanundan, ifl sözleflmesinden ve alt iflverenin 

taraf oldu¤u toplu ifl sözleflmesinden do¤an yükümlülüklerden sorumlu 

tutulmas› fleklindeki düzenleme, as›l iflverenin sorumlulu¤unun geniflletilmesi 

olarak de¤erlendirilmelidir. Bu durumda, ihbar, k›dem, kötü niyet ve 

ifle iade sonucu ifle bafllatmama tazminatlar› ile ücret fazla çal›flma, hafta 

tatili, bayram ve genel tatil, y›ll›k izin, ikramiye, prim, yemek yard›m›, yol 

yard›m› gibi tüm iflçilik haklar›ndan birlikte sorumluluk esast›r. Kanunun


kulland›¤› “birlikte sorumluluk” deyiminden tam teselsülün, dolay›s› ile 

müteselsil sorumlulu¤un anlafl›lmas› gerekir. 

Feshin geçersizli¤i ve ifle iade davas›n›n alt ve as›l iflveren iliflkisinde, 

her iki iflverene birlikte aç›lmas› halinde, davac› iflçi alt iflveren iflçisi olup, 

ifl sözleflmesi alt iflveren taraf›ndan feshedildi¤inden, feshin geçersizli¤i ve 

ifle iade yükümlülü¤ü alt iflverenindir. As›l iflverenin ifl iliflkisinde sözleflmenin 

taraf s›fat› bulunmad›¤›ndan, as›l iflverenin ifle iade yönünde bir 

yükümlülü¤ünden söz edilemez. As›l iflverenin ifle iade karar› sonras› 

iflçinin ifle bafllamak için baflvurmas› ve alt iflverenin ifle almamas›ndan 

kaynaklanan ifle bafllatmama tazminat› ile dört aya kadar boflta geçen süre 

ücretinden yukar›da belirtilen hüküm nedeni ile alt iflverenle birlikte 

sorumlulu¤u vard›r. (Dairemizin 09.06.2008 gün ve 2007/40942 Esas, 

2008/14420 Karar say›l› ilam›) 

Somut uyuflmazl›kta, daval›lar aras›nda iflyeri güvenli¤i ve itfaiye iflinin 

yap›lmas› için sözleflme bulundu¤u, davac› iflçinin iflvereni olan flirketinin 

bu ifli üstlendi¤i, daval›lar aras›nda as›l-alt iflveren iliflkisi oldu¤u, 

davac›n›n ifl sözleflmesinin daval› alt iflveren taraf›ndan geçerli neden 

olmadan feshedildi¤i de dosya içeri¤inden anlafl›lmaktad›r. Mahkemece 

feshin geçersizli¤ine karar verilmesi yerindedir. Daval›lar aras›nda 

sözleflmeye konu olan kamu kurumuna ait iflyerlerinin güvenli¤inin 

sa¤lanmas› ve itfaiye ifli as›l iflin bir bölümü olmay›p, hizmet al›m 

sözleflmesine konu ifl alt iflverenli¤e verilebilecek niteliktedir. Daval› M. A.fi. 

ile di¤er daval› firma aras›nda as›l iflveren-alt iflveren iliflkisi 

bulunmaktad›r. As›l iflverenin, alt iflverenin iflçilerine karfl› o iflyeri ile ilgili 

olarak bu kanundan ve ifl sözleflmesinden do¤an yükümlülüklerden alt 

iflverenle birlikte sorumlu olaca¤› kural› dikkate al›nmadan ve ifle 

bafllatmama tazminat› ve boflta geçen süre ücretinden birlikte sorumlu 

oldu¤u gözden kaç›r›larak, alt iflveren yönünden davan›n husumet nedeni 

ile reddine karar verilmesi hatal› bulunmufltur. 

4857 say›l› ‹fl Yasas›’n›n 20/3. maddesi uyar›nca dairemizce afla¤›daki 

flekilde karar verilmifltir. 

Hüküm yukar›da aç›klanan gerekçe ile; 

1- Mahkeme karar›n›n BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA, 

2- Feshin GEÇERS‹ZL‹⁄‹NE ve davac›n›n B. Servis ve Dan›flmanl›k 

Hizmetleri A.fi. iflyerinde ‹fiE ‹ADES‹NE, 

3- Davac›n›n yasal süre içinde baflvurusuna ra¤men daval› iflverence 

süresi içinde ifle bafllat›lmamas› halinde ödenmesi gereken tazminat miktar›n›n 

davac›n›n k›demi, fesih nedeni dikkate al›narak BEL‹RLENMES‹NE, 

daval›lar›n müteselsilen sorumlulu¤una,


4- Davac› iflçinin ifle iadesi için iflverene süresi içinde müracaat› 


kadar ücret ve di¤er haklar›n daval›lardan müteselsilen tahsilinin 

GEREKT‹⁄‹NE, 

5- Harç peflin al›nd›¤›ndan yeniden al›nmas›na yer olmad›¤›na, 

6- Davac›n›n yapm›fl oldu¤u 72,30.-TL. yarg›lama giderinin daval› K. 

flirketinden tahsili ile davac›ya verilmesine ad› geçen daval›n›n yapt›¤› 

yarg›lama giderinin üzerinde b›rak›lmas›na, 

7- Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 575.-TL. ücreti 

vekaletin daval› K. flirketinden al›narak davac›ya verilmesine, 

8- Peflin al›nan temyiz harc›n›n iste¤i halinde ilgililere iadesine, kesin 

olarak 05.10.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi. 


E: 2009/29071 K: 2009/23664 T: 18.10.2009 

‹fi HUKUKU • TAKS‹ fiOFÖRÜ • ‹fiÇ‹L‹K ALACAKLARI 

• GÖREVL‹ MAHKEME • KÜÇÜK ESNAF ÖLÇÜTÜ 

Özet: Daval› ticari taksi iflletmesinde fiilen 

çal›flm›flsa, iflyerindeki faaliyetini nakdi ya da 

ayni sermaye yan›nda eme¤ine dayand›rm›flsa, 

fiilen çal›flmas› sonucu geçimini s›n›rl› 

olarak ticari taksi iflletmecili¤inden temin 

etmiflse esnaf say›l›r. Daval›da bu özellikler 

olmad›¤›ndan ayr›ca emekli geliri de oldu¤undan 

esnaf say›lamaz. Dosya ‹fl Mahkemesinde 

bak›l›r. 

Davac› k›dem ve ihbar tazminat›, y›ll›k izin ücreti, fazla mesai ücreti, 

bayram ücreti, hafta tatili ücreti ve iflsizlik sigortas›n›n ödetilmesine karar 


Yerel mahkeme, görevsizlik karar› vermifltir. 

Hüküm duruflmal› olarak süresi içinde davac› avukat› taraf›ndan 

temyiz edilmifl ise de; iflin mahiyeti itibariyle duruflma isteminin reddine, 

incelemenin evrak üzerinde yap›lmas›na karar verilmifl olmakla dava


dosyas› için Tetkik Hakimi taraf›ndan düzenlenen rapor dinlendikten sonra 

dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü: 


Uyuflmazl›k daval›ya ait iflyerinin esnaf niteli¤inde olup olmad›¤› ve bu 

iflyerinde çal›flan iflçinin ‹fl Kanunu kapsam›nda kal›p kalmad›¤› noktas›nda 


Görev konusu kamu düzenine iliflkin olup mahkemece kendili¤inden 

dikkate al›nmal›d›r. ‹fl mahkemelerini görev alan›n›n, taraflar›n iddia ve 

savunmalar›na göre de¤il, 5521 say›l› ‹fl Mahkemeleri Kanunu’nun 1. maddesini 

esas alarak belirleyecektir. 

‹fl Mahkemelerinin bulunmad›¤› yerlerde ifl davalar›na bakmak üzere 

bir asliye hukuk mahkemesi görevlendirilir. ‹fl davalar›na bakmakla görevli 

asliye hukuk mahkemesine aç›lan dava "‹fl Mahkemesi s›fat›yla" aç›lmam›fl 

ise, mahkeme görevsizlik karar› veremez. Bu durumda, Asliye Hukuk 

Mahkemesi ara karar› ile "ifl mahkemesi s›fat›yla" bakt›¤›n› belirterek 

davaya bakmaya devam eder. 

‹flçinin ‹fl Kanunu kapsam›nda kalmamas› halinde ifl mahkemesine 

aç›lan davada, dava dilekçesinin görev nedeni ile reddi ve davan›n görevli 

hukuk mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekir. Davan›n 

esastan reddi usule ayk›r› olacakt›r. 

5521 say›l› ‹fl Mahkemeleri Kanunu’nun 1. maddesi uyar›nca ‹fl 

Kanunu’na göre iflçi say›lan kimselerle iflveren veya iflveren vekilleri aras›nda 

ifl akdinden veya ‹fl Kanunu’na dayanan her türlü hak iddialar›nda 

do¤an hukuk uyuflmazl›klar›n›n çözüm yeri ifl mahkemeleridir. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 4. maddesinin 1. f›kras›n›n 1 bendi uyar›nca, 

507 say›l› Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu’nun 2. maddesinin tarifine 

uygun üç kiflinin çal›flt›¤› iflyerlerinde bu Kanun hükümleri uygulanmaz. 

K›saca, iflçi esnaf niteli¤indeki iflyerinde çal›fl›yor ve bu iflyerinde çal›flan 

iflçi say›s› 3 ve daha az ise, iflçi ile iflveren aralar›ndaki uyuflmazl›¤›n ifl 

mahkemesinde de¤il, görevli hukuk mahkemesinde çözümlenmesi gerekir. 

507 Say›l› Kanun’un 2. maddesinde "‹ster gezici olsun ister bir dükkan 

veya bir soka¤›n belli yerinde sabit bulunsunlar ticari sermayesi ile birlikte 

vücut çal›flmalar›na dayanan ve geliri o yer ve gelenek ve teamülüne nazaran 

tabir niteli¤ini kazanmas›n› icap ettirmeyecek miktarda s›n›rl› olan ve bu 

bak›mdan ticaret sicili ve dolay›s›yla ticaret ve sanayi odalar›na kay›tlar› 

gerekmeyen, ayni niteli¤e (sermaye unsuru olsun olmas›n) sahip olmakla 

beraber, ayr›ca çal›flt›¤› sanat, meslek ve hizmet kolunda bilgi, görgü ve 

ihtisas›n› de¤erlendiren hizmet, meslek ve küçük sanat sahipleriyle bunlar›n 

yan›nda çal›flanlar ve geçimini s›n›rl› olarak kamyonculuk, otomobilcilik ve


floförlükle temin eden kimselerin 1. maddede belirtilen amaçlarla kuracaklar› 

dernekler bu kanun hükümlerine tabidir" denilmektedir. 

507 Say›l› Kanun 21.06.2005 tarihinde Resmi Gazete’de yay›nlanarak 

yürürlü¤e giren 5362 Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kurulufllar› 

Kanunu’nun 76. maddesi ile yürürlükten kald›r›lm›fl ve maddenin 2. 

cümlesi ile di¤er yasalar›n 507 Say›l› Yasa’ya yapt›klar› at›flar›n 5362 Say›l› 

Yasa’ya yap›lm›fl say›laca¤› da aç›klanm›flt›r. Bu durumda 4857 say›l› ‹fl 

Kanunu’nun 4. maddesinde 507 Say›l› Yasa’ya yap›lan at›f, 5362 Say›l› 

Yasa’ya yap›lm›fl say›lmal›d›r. Bahsi geçen yeni yasal düzenlemede esnaf ve 

sanatkar tan›m› de¤ifltirilmifltir. Yeni yasan›n 3. maddesine göre "Esnaf ve 

sanatkar: ister gezici ister sabit bir mekanda bulunsun, Esnaf ve Sanatkar 

ile Tacir ve Sanayici Belirleme Koordinasyon Kurulu’nca belirlenen esnaf ve 

sanatlar meslek kollar›na dahil olup, ekonomik faaliyetini sermayesi ile 

birlikte bedeni çal›flmas›na dayand›ran ve kazanc› tacir ve sanayici niteli¤ini 

kazand›rmayacak miktarda olan, basit usulde vergilendirilenler ve iflletme 

hesab› esas›na göre deftere tabi olanlar ile vergiden muaf bulunan meslek ve 

sanat sahibi kimseleri olarak” belirtilmifltir. 507 Say›l› Yasa’da yaz›l› olan 

"geçimini s›n›rl› olarak kamyonculuk, otomobilcilik ve floförlükle temin eden 

kimselerin" sözcükleri yeni Yasada yer verilmemifltir. Yeni Yasan›n 

düzenlenmesi karfl›s›nda art›k 21.06.2005 tarihinden sonra ‹fl Kanununun 

kapsam›n› belirlerken "geçimini münhas›ran bu iflten sa¤lama" ölçütü 

dikkate al›nmal›d›r. 

5362 Say›l› Yasa’daki düzenleme ile esnaf ve tacir ayr›m›nda baflka 

kriterlere yer verilmifl olup kamyonculuk, otomobilcilik ve floförlük 

yapanlar›n da ekonomik sermayesi, kazanc›n›n tacir sanayici niteli¤ini 

aflmamas› ve vergilendirme gibi ölçütler çerçevesinde de¤erlendirilmesi 

gerekecektir. 507 Say›l› Yasa döneminde esnaf say›lan kamyoncu, taksici, 

dolmuflçu gibi kiflilerin de bu yeni kriterler çerçevesinde esnaf say›lmama 

ihtimali ortaya ç›kmaktad›r. Ekonomik faaliyetini daha çok bedeni 

çal›flmas›na dayand›ran düflük gelirli taksi ve minibüs iflletmesi 

sahiplerinin esnaf olarak de¤erlendirilmesinin daha do¤ru olaca¤›n› 

belirtmek gerekir. 

5362 Say›l› Yasa’n›n 3. maddesinde belirtilen esnaf ve sanatkar 

faaliyeti kapsam›nda kalan iflyerinde 4857 Say›l› Yasa’n›n 4/› bendi 

uyar›nca, üç kiflinin çal›flmas› halinde bu iflyeri ifl kanununun kapsam›n›n 

d›fl›nda kalmaktad›r. Maddede, üç iflçi yerine "üç kifli"den söz edilmifltir. Bu 

ifade, iflyerinde bedeni gücünü ortaya koyan meslek ve sanat erbab›n› da 

kapsamaktad›r. ‹flinde bedeni gücü ile çal›flmakta olan esnaf dahil olmak 

üzere toplam çal›flan say›s›n›n üçü aflmas› durumunda iflyeri ‹fl Kanununa 

tabi olacakt›r.


Somut olayda; yukar›da belirtilen ilkeler ›fl›¤›nda, ilk olarak daval›n›n 

davaya konu ticari taksi iflletmesinde fiilen çal›fl›p çal›flmad›¤›, iflyerindeki 

faaliyetini nakdi ya da ayni sermaye yan›nda eme¤ine yani bedeni 

çal›flmaya dayand›r›p dayand›rmad›¤›n›n duraksamaya yer vermeyecek 

flekilde aç›kl›¤a kavuflturulmas› gerekmektedir. Buna göre taraf tan›klar› 

yeniden dinlenmeli daval›n›n fiilen çal›fl›p çal›flmad›¤› sorulmal› taraflar›n 

bu konuda gösterecekleri di¤er delillerle bir de¤erlendirmeye tabi tutularak 

neticede fiilen çal›flma olgusu gerçekleflmemifl ise daval›n›n esnaf 

oldu¤undan söz edilemeyece¤inden taraflar aras›ndaki iliflkinin ifl 

sözleflmesinden kaynakland›¤› kabul edilerek uyuflmazl›¤›n esas› hakk›nda 

bir karar verilmesi gerekir. 

Fiilen çal›flma olgusu gerçekleflmifl ise davac›n›n çal›flmalar›n›n 507 

Say›l› Yasa dönemini kapsad›¤› nazara al›narak daval›n›n geçimini s›n›rl› 

olarak ticari taksi iflletmecili¤inden temin edip etmedi¤i araflt›r›lmal› 

özellikle dosyaya yans›yan emekli geliri üzerinde durularak görev 

konusunda bir karar verilmelidir. 

Eksik inceleme ve de¤erlendirme ile hüküm kurulmas› hatal› olup 

bozmay› gerektirmifltir. 


BOZULMASINA, peflin al›nan temyiz harc›n›n istek halinde ilgiliyi iadesine, 




E: 2008/42859 K: 2009/27865 T: 19.10.2009 

‹fi HUKUKU • HAKLI NEDENLE FES‹H • ‹SPAT YÜKÜ 

(4857 SK m.17, 20, 25) 

Özet: Feshin geçerli nedene dayanmad›- 

¤›n›n ispat yükü iflverendedir. Feshin baflka bir 

nedene dayand›¤›n› iddia etmesi halinde, iflçi 

bu iddias›n› ispatlamakla yükümlüdür. 

Davac› feshin geçersizli¤ine ve ifle iadesine karar verilmesini istemifltir. 


Hüküm, süresi içinde daval› avukat› taraf›ndan temyiz edilmifl olmakla, 

dava dosyas› için tetkik hakimi taraf›ndan düzenlenen rapor dinlendikten 


Davac›, sözleflmenin iflverence sendikal nedenle feshedildi¤ini, 

08.05.2007 tarihinde gece vardiyas›nda çal›flmaktayken flirket orta¤›n›n 

keyfi tutumu ile iflten ç›kar›ld›¤›n›, ertesi gün sendika flube temsilcilerinin 

giriflimi ile 15 gün izin verildi¤ini, izin dönüflü 01.06.2007 tarihinde iflbafl› 

yapt›¤›n›, disiplin kuruluna sevk edilerek sözleflmesinin 4857 Say›l› 

Yasa’n›n 17. maddesi gere¤i feshedildi¤ini, ihbar önelini kullan›rken bu kez 

de madde 25 gere¤i fesih yap›ld›¤›n›, gerçek fesih nedeninin iflyerinin 

sendikas›zlaflt›r›lmas› amac› oldu¤unu belirterek, feshin geçersizli¤ine, ifle 

iadeye, ifle bafllatmama tazminat›n›n 2821 say›l› Sendikalar Kanunu’nun 

31/6. maddesine göre belirlenmesine karar verilmesini istemifltir. 

Daval›, sözleflmenin önel verilmek suretiyle 05.06.2007 tarihinde 

geçerli nedenle, sonra 15.06.2007 tarihinde madde 25/11-e ve h uyar›nca 

derhal ve tazminats›z olarak feshedildi¤ini, fesih nedeninin kötüniyetli 

davac›n›n ifl yerinde ifli yavafllatma eylemlerinde bulunmas›, ›srarla düflük 

performans ile çal›flmas› ve lakayt tav›rlar›n› bilinçli flekilde sürdürmesi 

oldu¤unu, en son iflverenin imalathaneye girdi¤inde davac›y› çal›fl›rken 

takmak zorunda oldu¤u eldivenini elinden ç›karm›fl, sohbet ederken 

gördü¤ünü, iflçinin bu ifli savsaklar durumunu hazmedemeyip davac›y› 

çal›flma sahas›ndan ç›kmas› için uyard›¤›n›, feshin hakl› nedene 

dayand›¤›n›, sendikal nedenin söz konusu olmad›¤›n› ifade ederek davan›n 

reddine karar verilmesini talep etmifltir. 

Mahkemece daval› tan›k anlat›mlar› ve kamera görüntülerinin 

14.05.2007 tarihinde davac›n›n mesai saatinde iflinin bafl›ndan ayr›larak


arkadafl›yla konufltu¤u, iflvereni görünce tezgah›n›n bafl›na gitti¤ine iliflkin 

oldu¤u, bu konuda disiplin kurulunun topland›¤›, oylar›n eflitli¤i nedeniyle 

karar›n genel müdüre b›rak›ld›¤›, genel müdürün fesih yönünde oy 

kulland›¤›, ancak fesih bitiminde belirtilen performans düflüklü¤ünün 

tespit edilebilmesi için objektif kriterlere göre düzenlenmifl performans 

çizelgesinin ibraz edilmedi¤i, yine davac›n›n laubali davran›fllarda 

bulundu¤unun ispat edilemedi¤i, davac›n›n k›sa süreli iflinin bafl›ndan 

ayr›lmas› nedeniyle uygulanan iflten ç›karma yapt›r›m›n›n olayla orant›l› 

olmad›¤›, buna göre feshin geçerli nedene dayanmad›¤›, fesih bildiriminde 

davac›n›n 08.06.2007 tarihinde davac›n›n yapmakla ödevli oldu¤u ifli 

hat›rlat›ld›¤› halde yapmamakta ›srar etti¤i iddia edilmifl ise de, daval› 

tan›klar›n›n dahi bu yönde beyan› bulunmad›¤›, feshin hakl› nedene 

dayand›¤›n›n kan›tlanamad›¤›, yeminle dinlenen ve ifadelerine bu nedenle 

üstünlük tan›nan tan›k beyanlar›na göre iflverenin iflyerindeki sendikal 

örgütlenmeyi engellemek için iflçilere bask› yapt›¤›, iflten ayr›lmaya ve 

sendikadan istifaya zorlad›¤›, 15 sendika üyesinin istifa etti¤i, 22 iflçinin 

iflten ç›kar›ld›¤›, sendikan›n yetkisini kaybetti¤i, davac›n›n sendika iflyeri 

temsilcisi oldu¤u, olaylar s›ras›nda bütün olarak de¤erlendi¤inde feshin 

sendikal nedene dayand›¤› gerekçesiyle, feshin geçersizli¤ine ve ifle iadeye 

karar verilmifl, ifle bafllatmama tazminat› 2821 say›l› Sendikalar 

Kanunu’nun 31/6. maddesi uyar›nca belirlenmifltir. Karar daval› vekilince 

temyize getirilmifltir. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 20/2. maddesi uyar›nca “feshin geçerli bir 

sebebe dayand›¤›n› ispat yükümlülü¤ü iflverene aittir”. ‹flçi fesihte sebep 

gösterilmedi¤i veya gösterilen sebebin geçerli olmad›¤› iddias›nda 

bulunacakt›r. ‹spat yükü ise, iflverendedir. ‹flçi, feshin baflka bir sebebe 

dayand›¤›n› iddia etmesi durumunda, bu iddias›n› ispatlamakla 

yükümlüdür. (m. 20/f.2) ‹flçinin feshin baflka bir sebep dayand›¤›n› iddia 

etmesi ve bunu ispatlamas›, iflverenin geçerli fesihle ispat yükünü ortadan 

kald›rmaz. 

Gerek iflverenin geçerli sebebin varl›¤›, gerekse iflverenin gösterdi¤i 

sebep d›fl›mda bir sebeple dayand›¤› ileri sürülmesi durumunda bu 

vak›alar bir hukuki ifllen olmad›¤›ndan takdiri delillerle ispat› mümkündür. 

Dosya içeri¤ine göre, daval› iflverenin fesih nedeni olarak gösterdi¤i 

iflçinin yapmakla ödevli oldu¤u görevleri hat›rlat›ld›¤› halde ›srarla 

yapmamas› olgusunu kan›tlayamad›¤› anlafl›ld›¤›nda, feshin geçersizli¤ine 

ve davac›n›n ifle iadesine karar verilmesi yerindedir. 

Dairemizce, sendikal tazminat davalar›nda ispat yükünün iflçide 

oldu¤u hallerde iflyerinde çal›flan ve sendikaya üye olan iflçilerin say›s›, 

hangi tarihlerde üye olduklar›, üyelikten çekilen iflçilerin bulunup 

bulunmad›¤›, ayn› dönemde yetki prosedürünün iflletilip iflletilmedi¤i,


iflyerinde önceki dönemlerde toplu ifl sözleflmelerinin ba¤›tlan›p ba¤›tlanmad›¤›, 

yeni iflçi al›n›p al›nmad›¤› ve al›nm›flsa yeni iflçilerin sendikal› olup 

olmad›¤› gibi hususlarla, iflverence ekonomik veya teknolojik nedenlere 

dayal› bir fesih yoluna gidilmesi durumunda teknik yönden bu durumun 

araflt›r›lmas› gibi ölçüler belirlenmifltir. 

Somut olayda, yarg›lama s›ras›nda dinlenen davac› tan›klar› iddia 

do¤rultusunda daval› tan›klar› ise savunmay› teyit eder flekilde beyanda 

bulunmufllard›r. Dosya içeri¤inden, iflyerinde fesih tarihi itibar›yla 

çal›flanlardan kaç iflçinin sendika üyesi oldu¤u, kaç›n›n üyelikten çekildi¤i, 

üyelikten çekilenlerden çal›flt›r›lan iflçi olup olmad›¤›, kaç kiflinin ifl 

sözleflmesinin feshedildi¤i ve iflten ç›kar›lanlar›n tamam›n›n sendika üyesi 

olup olmad›¤›, iflyerinde çal›flmas› devam eden sendika üyesi iflçiler 

bulunup bulunmad›¤› gibi hususlar anlafl›lamamaktad›r. Feshin sendikal 

nedene dayan›p dayanmad›¤› konusunun kuflkuya yer vermeyecek bir 

flekilde aç›kl›¤a kavuflturulmas› için belirlenen yönlerden gerekli 

araflt›rmaya gidilmeli ve toplanacak deliller dosya içeri¤i ile yeniden 

de¤erlendirmeye tutularak bir karar verilmelidir. Eksik inceleme ile hüküm 

kurulmas› hatal› olup bozmay› gerektirmifltir. 






E: 2008/12186 K: 2009/32934 T: 02.12.2009 

‹fi HUKUKU • BEL‹RL‹ SÜREL‹ SÖZLEfiME • Z‹NC‹RLEME SÖZLEfiME 

(4857 SK m.11, 15; BK m.338) 

Özet: Yap›lan iflin niteli¤i belirli süreli ifl 

sözleflmesi yap›labilmesi için önemlidir. 

Yasada belirli süreli ifllerle, belirli bir iflin 

tan›mlanmas› veya belli bir olgunun ortaya 

ç›kmas› gibi objektif koflullara ba¤l› olarak 

belirli süreli ifl sözleflmesi yap›labilir. ‹fl 

Yasas›’nda esasl› bir neden olmad›kça belirli 

süreli ifl sözleflmelerinin birden fazla üst üste 

yap›lamayaca¤› kural› ile belli bir koruma 

sa¤lanmak istenmektedir. Belirli süreli ifl 

sözleflmesinin yap›lmas› ve yenilenmesi, 

iflçinin ifl güvencesi d›fl›nda kalmas› için 

kullan›lamaz. 

Davac›, bakiye süreye iliflkin ücret alacaklar›n›n ödetilmesine karar 










2- Davac› iflçi, daval›ya ait iflyerinde 16.06.2000 - 15.5.2003 tarihleri 

aras›ndaki belirli süreli ifl sözleflmesi ile çal›flmakta iken, ifl sözleflmesinin 

04.07.2002 tarihinde süresinden önce feshedildi¤ini ileri sürerek bakiye 

süreye iliflkin ücret iste¤inde bulunmufltur. 

Daval› iflveren, iste¤in reddine karar verilmesini istemifltir. 

Mahkemece iste¤in kabulüne karar verilmifltir. 

Uyuflmazl›k, taraflar aras›nda yap›lan ifl sözleflmesinin belirli süreli 

olup olmad›¤› ve belirli süreli ifl sözleflmesinin süresinden önce feshi


halinde iflverence ödenmesi gereken kalan süreye ait ücret konusunda 


Belirli süreli ifl sözleflmesinden söz edilebilmesi için sözleflmenin aç›k 

veya örtülü olarak süreye ba¤lanmas› ve yap›lmas› için objektif nedenlerin 

varl›¤› gerekir. 

Borçlar Kanunu’nun 338. maddesinde, “Hizmet akdi, muayyen bir 

müddet için yap›lm›fl yahut böyle bir müddet iflin maksut olan gayesinden 

anlafl›lmakta bulunmufl ise, hilaf› mukavele edilmifl olmad›kça feshi ihbara 

hacet olmaks›z›n bu müddetin müruriyle, akit nihayet bulur” kural› 

mevcuttur. An›lan hükme göre taraflar›n belirli süreli ifl sözleflmesi yapma 

konusunda iradelerinin birleflmesi yeterli görüldü¤ü halde, 1475 Say›l› 

Yasa uygulamas›nda da Yarg›tay kararlar› ile belirli süreli ifl sözleflmelerine 

s›n›rlama getirilmifl ve sürekli yenilenen sözleflmeler bak›m›ndan ikiden 

fazla yenilenme halinde sözleflmenin belirsiz süreli hale dönüflece¤i kabul 

edilmifltir. (Yarg›tay 9. HD. 7.12.2005 gün 2005/12625 E. 2005/38754 K) 

‹fl güvencesi hükümlerinin yürürlü¤e girmesiyle belirli-belirsiz süreli ifl 

sözleflmesi ayr›m›n›n önemi artm›fl durumdad›r. (Yarg›tay 9. HD. 13.06.2008 

gün 2007/19368 E. 2008/15558 K.) 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 11. 

maddesinde, “‹fl iliflkisinin bir süreye ba¤l› olarak yap›lmad›¤› halde 

sözleflme belirsiz süreli say›l›r. Belirli süreli ifllerde veya belli bir iflin 

tamamlanmas› veya belirli bir olgunun ortaya ç›kmas› gibi objektif koflullara 

ba¤l› olarak iflveren ile iflçi aras›nda yaz›l› olarak yap›lan ifl sözleflmesi belirli 

süreli ifl sözleflmesidir. Belirli süreli ifl sözleflmesi, esasl› bir neden 

olmad›kça, birden fazla üst üste (zincirleme) yap›lamaz. Aksi halde ifl 

sözleflmesi bafllang›çtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir. Esasl› nedene 

dayal› zincirleme ifl sözleflmeleri, belirli bir süre olma özelli¤ini korurlar,” 

fleklinde düzenleme ile bu konudaki esaslar belirlenmifltir. Borçlar 

Kanunu’ndaki düzenlemenin aksine ifl iliflkisinin süreye ba¤l› olarak 

yap›lmad›¤› hallerde sözleflmenin belirsiz süreli say›laca¤› vurgulanarak 

ana kural ortaya konulmufltur. 

Öte yandan 11. madde, 18 mart 1999’da sosyal taraflar aras›nda 

imzalanan çerçeve antlaflmas› yasal nitelik kazand›ran 1999/70 EC Konsey 

Yönergesi ile birlikte ele al›nmal›d›r. 

Çerçeve sözleflmesinin 4. maddesinde ayr›m gözetmeme ilkesi 

vurgulanm›flt›r. Buna göre ifl koflullar› aç›s›ndan, belirli süreli ifl sözleflmesi 

ile çal›flan iflçilere, yap›lacak farkl› muamele esasl› nedenlere dayand›r›lmad›¤› 

sürece, yaln›zca belirli süreli ifl sözleflmesi ve ifl iliflkisi ile 

çal›flmadan dolay›, emsal kadrolu iflçilerden daha kötü davran›lmayacakt›r. 

5. madde de ise kötü niyete karfl› önlem ifllenmifltir. Birbirini takip 

eden belirli süreli ifl sözleflmeleri veya istihdam iliflkisinden kaynaklanan 

istismar›n önlenmesi için, istismar› önleyecek yasalar yoksa Üye Devletler


sosyal taraflara dan›flt›ktan sonra uluslar aras› yasalar, toplu sözleflmeler 

veya uygulamaya göre belli bafll› baz› sektörlerin ihtiyaçlar› dikkate 

al›narak afla¤›daki tedbirlerden baz›lar›n› al›r. 

1. (a) Bu türden akit veya istihdam iliflkilerinin yenilenmesinin hakl› 

k›lacak nesnel gerekçeler tespit edilmesi, 

1. (b) Yinelenen belirli süreli ifl sözleflmeleri veya istihdam iliflkilerinin 

azami toplam süresini belirlenmesi, 

1. (c) Bu türden sözleflmesi veya istihdam iliflkisinin kaç kez 

yenilenece¤inin belirlenmesi, 

2. Sosyal taraflara dan›flt›ktan sonra Üye Devletler elveriflli olan 

durumlarda belirli süreli ifl sözleflmesi veya istihdam iliflkisinin 

2. (a) Yenilenmifl say›laca¤›na, 

2. (b) Belirsiz süreli ifl sözleflmesi veya istihdam iliflkisi say›laca¤›na 

dair koflullar belirleyeceklerdir. 

Öte yandan 1999/70 say›l› Konsey Direktifi’nin önsözünde (5), Essen 

Konseyi sonuç bildirgesi “çal›flanlar›n istemleri ve rekabetin gereklerini 

karfl›layacak daha esnek bir ifl örgütlenmesini özellikle göz önünde tutan 

istihdam yo¤un büyüme” anlay›fl›na uygun olarak al›nmas› gerekli 

önlemleri vurgulamaktad›r. 1999 y›l› ‹stihdam politikas› Ana Hatlar› 

Hakk›nda 9 flubat 1999 tarihli “Konsey Tavsiye karar›, Sosyal taraflar› 

iflletmeleri daha verimli ve rekabetçi k›lmak ve esneklik ile ifl güvenli¤i 

aras›nda gereken dengeyi sa¤layabilmek amac›yla bulunduklar› her 

düzeyde esnek çal›flma düzenlemeleri dahil ifl örgütlenmesinin modernize 

edilmesi için sözleflme görüflmeleri yapmaya çal›flm›flt›r.” Hizmet iliflkisine 

‹flveren Taraf›ndan Son Verilmesi Hakk›nda 158 say›l› Uluslararas› Çal›flma 

Sözleflmesine göre; bu sözleflmenin koruyucu hükümlerinden kaç›nmak 

amac›yla belirli süreli ifl sözleflmesi yap›lmas›na karfl›n yeterli güvenceler 

al›nmas› gerekti¤i vurgulanm›flt›r. (m. 2/3) 

Gerek 158 say›l› ‹LO sözleflmesi, gerek 1699/70 say›l› Konsey Direktifi 

bir taraftan esnek çal›flmay› özendirirken di¤er taraftan güvenli¤e yer 

vererek bir denge amaçlanm›flt›r. Baflka bir anlat›mla esnek çal›flma 

modellerin kötüye kullan›lmamas› gere¤ini vurgulam›flt›r. 

Sözü edilen normatif dayanaklara göre iflçinin niteli¤ine göre 

sözleflmenin belirli ya da belirsiz süreli olarak de¤erlendirilmesi imkan› 

ortadan kalkm›flt›r. Buna karfl›n yap›lan iflin niteli¤i belirli süreli ifl 

sözleflmesi yap›labilmesi için önemlidir. Yasada belirli süreli ifllerle, belirli 

bir iflin tamamlanmas› veya belli bir olgunun ortaya ç›kmas› gibi objektif 

koflullara ba¤l› olarak belirli süreli ifl sözleflmesi yap›labilecektir. 

Yasa koyucunun belirli süreli sözleflmeler için azami bir süreyi hükme 

ba¤lamas› uygulamay› rahatlatacakt›r.


4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 11. maddesinde esasl› bir neden olmad›kça 

belirli süreli ifl sözleflmelerinin birden fazla üst üste (zincirleme) 

yap›lamayaca¤› kural› ile belli bir koruma sa¤lanmak istenmifltir. Belirli 

süreli ifl sözleflmesinin yap›lmas› ve yenilenmesi, iflçinin ifl güvencesi 

d›fl›nda kalmas› için kullan›lamaz. Belirli süreli ifl sözleflmelerinde, 4857 

Say›l› Yasa’n›n 15. maddesinde belirtilen sürenin afl›lmamas› kofluluyla 

deneme süresi konulabilir. 

Somut olayda davac›, daval› iflyerinde uzman doktor olarak 01.07.1986 

tarihinden itibaren çal›flmakta iken taraflar aras›nda; birincisi 15.12.1998- 

15.12.1999 tarihleri aras›nda ve ikincisi 15.05.2000 - 15.05.2003 tarihleri 

aras›nda olmak üzere davac›n›n Baflhekim ve Hariciye Bölümü hekimi 

olarak çal›flaca¤›na dair belirli süreli oldu¤u belirtilen ifl sözleflmeleri 

imzalanm›flt›r. 15.05.2000 - 15.05.2003 tarihleri aras› için imzalana 

sözleflmeyi iflveren taraf›ndan süresinden önce sonland›ran 04.07.2002 

tarihli yaz› ile; davac›n›n Baflhekimlik görevinden al›narak, uzman doktor 

olarak çal›flmas›na devam edece¤i ayn› gün tebli¤ edilmifl ve davac› bir süre 

daha iflyerinde çal›flmas›n› sürdürmüfl ve ifl sözleflmesi iflveren taraf›ndan 

17.07.2002 tarihinden itibaren davac›n›n devams›zl›k yapt›¤› gerekçesiyle 

24.07.2002 tarihinde feshedilmifltir. 

Davac›n›n aç›klanan çal›flma flekli ile süreli sözleflme yap›lmas›n› 

gerektiren objektif koflullar bulunmamaktad›r. Bu durumda ifl sözleflmesinin 

bafllang›çtan itibaren belirsiz süreli oldu¤unun kabulü gerekir. 

Mevcut olgulara göre davac›n›n bakiye süre ücreti tutar›nda alacak 

iste¤inin reddine karar verilemesi gerekirken kabulü yönünde hüküm 

kurulmufl olmas› hatal› olmufltur. 





E: 2009/22738 K: 2009/33863 T: 08.12.2009 

‹fi HUKUKU • fi‹RKET ZARARLARININ ZARARI VEREN ‹fiÇ‹ 

TARAFINDAN KARfiILANMASI • S‹GORTA fi‹RKET‹NCE G‹DER‹LEN 

ZARAR M‹KTARININ MUNZAM ZARARDAN ‹ND‹R‹LMES‹ 

(HUMK m.74) 

Özet: Davac› iflveren, flirket ad›na tahsil 

edilen çek bedellerinin hesaba aktar›lmamas› 

nedeniyle oluflan zarar›n daval› iflçilerden 

tahsilini istemifltir. 

Daval›lar›n usulsüz eylemleri nedeniyle 

iflvereni as›l alaca¤›, davac›n›n talebiyle ba¤l› 

kal›narak munzam zarar›yla birlefltirilip gerçek 

zarar bulunur. Söz konusu tutardan sigorta 

flirketinin ödedi¤i tutar indirilince daval›lar›n 

sorumlu oldu¤u tutar bulunur. 

Taraflar aras›ndaki, flirket zarar›n›n ödetilmesi davas›n›n yap›lan 

yarg›lamas› sonunda; ilamda yaz›l› nedenlerle gerçekleflen miktar›n faiziyle 

birlikte daval›dan al›narak davac›ya verilmesine iliflkin hüküm süresi 

içinde duruflmal› olarak temyizen incelenmesi daval›lar avukat›nca 

istenilmesi üzerine dosya incelenerek iflin duruflmaya tabi oldu¤u 

anlafl›lm›fl ve duruflma için 08.12.2009 Sal› günü tayin edilerek taraflara 

ça¤r› ka¤›d› gönderilmiflti. Duruflma günü daval›lar vekili ile karfl› taraf 

vekili geldiler. Duruflmaya bafllanarak haz›r bulunan vekillerin sözlü 

aç›klamalar› dinlendikten sonra duruflmaya son verilerek Tetkik Hakimi 

taraf›ndan düzenlenen rapor sunuldu, dosya incelendi ve gere¤i konuflulup 

düflünüldü. 



gerektirici sebeplere göre, daval›lar›n afla¤›daki bendin kapsam› d›fl›nda 


2- Davac› iflveren, flirket ad›na tahsil edilen çek bedellerinin hesaba 

aktar›lmamas› sebebiyle oluflan 25.533.864.047.-TL. zarar›n daval› 

iflçilerden tahsili iste¤iyle bu davay› açm›flt›r. 

‹flyerinde muhasebe biriminde görev yapan daval› iflçiler vermifl 

olduklar› savunmalar›nda olay› do¤rulam›fllar ve olay›n ortaya ç›kmas›


üzerine 2.550.000.000.-TL’nin 08.06.2001 tarihinde iade edilmifl olmas› 

sebebiyle bu miktar›n indirilmesiyle 22.983.867.047.-TL. borçlu 

olduklar›n› bildiklerini kabul ettiklerini bildirmifltir. 

Davac› iflveren vekili 15.04.2002 tarihli dilekçe ile iflverenin ayn› 

dönemde krediler kulland›¤›n› ve flirkete ait çek bedelleri zaman›nda flirket 

hesaplar›na geçmifl olsayd› sözü edilen miktar kadar kredi kullanmam›fl 

olacaklar› gerekçesiyle ödeme zorunda kald›klar› faiz zarar›n› 

18.714.271.048.-TL. olarak aç›klam›fl, 13.01.2003 tarihinde verdi¤i ›slah 

dilekçesinde, anapara ve munzam zarar toplam›ndan sigorta flirketinden 

tahsil edilen miktar›n düflülmesiyle 23.572.094.099.-TL’nin tahsilini talep 

etmifltir. 

Mahkemece talebi aflacak flekilde 22.983.864.047.-TL. as›l alaca¤›n ve 

18.714.230.052.-TL faiz zarar›n›n tahsiline karar verilmifl, iflverenin sigorta 

flirketinden tahsil etti¤i 20.676.000.000.-TL. de zarar kapsam›nda 

de¤erlendirilmifltir. 

Öncelikle belirtmek gerekir ki, davac› iflveren sigorta flirketinden tahsil 

etti¤i tutar› indirmek suretiyle bakiye zarar ve munzam zarar› talep etti¤ine 

göre sigorta flirketinin ödedi¤i tutar›n kabulü HUMK’un 74. maddesinde 

yaz›l› olan taleple ba¤l›l›k kural›na ayk›r›l›k oluflturur. 

Öte yandan davac› vekilinin 15.04.2002 tarihli dilekçesi ile daha 

sonraki ›slah dilekçesinde, çek tutarlar›n›n iflverene verilmemifl olmas› 

sebebiyle kullanmak zorunda kald›klar› kredilerden dolay› oluflan faiz 

zarar›n› 18.714.271.048.-TL. olarak aç›klad›¤›na göre, bilirkifli heyet 

raporunda belirtilen miktar› aflan munzam zarar hesab›na de¤er verilmesi 

de do¤ru olmaz. 

Daval›lar›n usulsüz eylemleri sebebiyle iflverenin as›l alaca¤› 

22.983.864.047.-TL. olup, davac›n›n talebiyle ba¤l› kal›narak munzam 

zarar› 18.714.230.052.-TL. eklendi¤inde gerçek zarar 41.698.094.099.-TL. 

olur. Sözü edilen miktardan sigorta flirketinin ödedi¤i miktar indirildi¤inde 

daval›lar›n sorumlu oldu¤u tutar 21.022.094.099.-TL. olarak belirlenir. 

Mahkemece daval›lar hakk›nda 21.022.094.099.-TL. yönünden tahsile dair 

hüküm kurulmas› gerekirken, talep afl›larak ve mükerrer yararlanmaya yol 

açacak flekilde karar verilmesi hatal› olup karar›n bu yönden bozulmas› 

gerekmifltir. 


BOZULMASINA, daval›lar yarar›na takdir edilen 625.00.-TL. duruflma 


harc›n›n istek halinde ilgiliye iadesine, 08.12.2009 gününde oybirli¤iyle 

karar verildi.



E: 2009/11733 K: 2009/34774 T: 14.12.2009 

‹fi HUKUKU • ‹fiE ‹ADE DAVASI • FESH‹N SON ÇARE OLMASI 

• EKONOM‹K KR‹Z‹N GEREKL‹ NEDEN OLAB‹LECE⁄‹ 

(4857 SK m.12, 18, 18/3, 20, 20/2, 21, 22) 

Özet: Daval› iflveren, ekonomik kriz ve 

piyasadaki durgunluk nedeniyle davac›n›n ifl 

sözleflmesinin geçerli nedene dayan›larak 

feshedildi¤ini savunmas›na karfl›n, yerel mahkemece 

davan›n kabulüne karar verilmifltir. 

Dosya içeri¤ine göre daval›ya ait iflyerinde 

sat›fl dan›flman› olarak çal›flan davac› iflçinin 

sözleflmesi ülkede yaflanan ekonomik kriz ve 

buna ba¤l› olarak piyasadaki durgunluk 

nedeniyle feshedildi¤i bildirilmifltir. Daval› 

iflveren, ayn› sebeplerle toplam 55 personelin 

ifline son verildi¤ini belirtmifl, ayr›ca temyiz 

dilekçesinde de yine ekonomik kriz sonucu 5 

flubeyi kapatt›klar›n› aç›klam›flt›r. Cevap 

dilekçesinde ifl yeri kay›tlar›, banka kay›tlar›, 

tan›k anlat›mlar›, keflif ve bilirkifli gibi delillere 

de dayan›lm›flt›r. Daval› iflveren vekili, duruflmada 

baflka delillerinin bulunmad›¤›n› belirtmifl 

ise de, cevap dilekçesinde dayan›ld›¤› 

belirtilen delillerin incelenmesi ile bir sonuca 

varmak mümkün oldu¤u halde sözü edilen 

deliller de¤erlendirilmeden hüküm kurulmufltur. 

Her ne kadar davac›n›n kapat›ld›¤› 

belirtilen flubelerde çal›flmad›¤› anlafl›lmakta 

ise de, ekonomik kriz ve piyasadaki durgunluk 

sonucu istihdam fazlal›¤› do¤mufl olabilir. Bu 

nedenle, bilirkifli arac›l›¤› ile gerekirse iflyerinde 

keflif yap›larak; daval› flirketin yukar›da 

belirtilen kriterlere göre ekonomik krizden 

etkilenip etkilenmedi¤i, istihdam fazlal›¤› 

do¤up do¤mad›¤›, feshin son çare olmas› 

ilkesine uyulup uyulmad›¤›, fesihten önce ve 

sonra davac› ile ayn› nitelikte veya davac›n›n 

k›sa süreli bir e¤itimle yapabilece¤i ifller için


yeni iflçi al›n›p al›nmad›¤› tespit edilerek 

sonucuna göre bir karar verilmelidir. Eksik 

inceleme ile yaz›l› flekilde karar verilmifl olmas› 




Mahkemece, davan›n kabulüne karar verilmifltir. 





Davac› iflçi, sözleflmesinin geçerli neden olmadan iflverence 

feshedildi¤ini ileri sürerek feshin geçersizli¤ine ve ifle iadesine karar 

verilmesini, ifle bafllatmama halinde ödenmesi gereken tazminat ile boflta 

geçen süre için ücret ve di¤er haklar›n›n belirlenmesini istemifltir. 

Daval› iflveren, ekonomik kriz ve piyasadaki durgunluk nedeniyle 

davac›n›n ifl sözleflmesinin geçerli olarak feshedildi¤ini belirterek davan›n 

reddine karar verilmesi gerekti¤ini savunmufltur. 

Mahkemece daval› vekilinin duruflmada tüm delillerini sunduklar›n› 

baflka delillerinin bulunmad›¤›n› belirtti¤i, sunulan delillerin flirketin 

ekonomik krizden etkilendi¤ini ispattan uzak oldu¤u, feshin geçerli nedene 

dayand›¤›n›n kan›tlanmad›¤› gerekçesi ile davan›n kabulüne karar 

verilmifltir. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 18. maddesinde iflletmenin, iflyerinin veya 

iflin gerekleri kavram›na yer verildi¤i halde, iflletmesel karar kavram›ndan 

söz edilmemifltir. ‹flveren amaç ve içeri¤ini belirtmekte serbest oldu¤u 

kararlar, yönetim hakk› kapsam›nda alabilirler. Genifl anlamda, iflletme, 

iflyeri ile ilgili ve iflim düzenlenmesi konusunda, bu kapsamda iflçinin ifl 

sözleflmesinin feshi dahil olmak üzere iflverenin ald›¤› her türlü kararlar, 

iflletmesel karad›r. 

‹flletmenin, iflyerinin ve iflin gereklerinden kaynaklanan fesihte, 

yarg›sal denetim yap›labilmesi için mutlaka bir iflletmesel karar gerekir. ‹fl 

sözleflmesinin ifl, iflyeri veya iflletme gereklerine dayal› olarak feshi, 

iflletmesel karar›n sonucu olarak gerçekleflmekte, fesih ifllemi de iflletmesel 

karar çerçevesinde de¤iflen durumlara karfl› iflverene tepkisini oluflturmaktad›r. 

Bu kararlar iflletme ve iflyeri içinden kaynaklanan nedenlerden 

dolay› al›nabilece¤i gibi, iflyeri d›fl›ndan kaynaklanan nedenlerden dolay› da 

al›nabilir. Bu nedenler, bir ya da birden fazla iflçinin iflyerinde çal›flmaya


devam etmesi gereklili¤ini do¤uran veya dolayl› olarak ortadan kald›r›yorsa, 

dikkate al›nmal›d›r. 

‹flletmesel karar söz konusu oldu¤unda, karar›n yararl› ya da amac›na 

uygun olup olmad›¤› yönünde bir inceleme yap›lmaz. K›saca iflletmesel 

kararlar yerindelik denetimine tabi tutulamaz. ‹flverenini serbestçe 

iflletmesel karar alabilmesi ve bunun kural olarak yarg› denetimi d›fl›nda 

tutulmas› flüphesiz bu karar›n hukuk düzeni taraf›ndan öngörülen s›n›rlar 

içinde kal›narak al›nm›fl olmalar›na ba¤l›d›r. 

4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 20/2 maddesinde aç›kça, feshin geçerli 

nedenlere dayand›¤›n›n ispat yükü daval› iflverene verilmifltir. ‹flveren ispat 

yükünü yerine getirirken, öncelikle feshin biçimsel koflullar›na uydu¤unu, 

daha sonra, içerik yönünden fesih nedenlerinin geçerli (veya hakl›) 

oldu¤unu kan›tlayacakt›r. Bu kapsamda, iflveren fesihle ilgili karar ald›¤›n›, 

bu karar›n istihdam fazlas› meydana getirdi¤ini, tutarl› flekilde uygulad›¤›n› 

ve feshin kaç›n›lmaz oldu¤unu ispatlamal›d›r. 

‹flçi fesihte sebep gösterilmedi¤i veya gösterilen sebebin geçerli olmad›¤› 

iddias›nda bulunacakt›r. ‹spat yükü ise iflverendedir. ‹flçi, feshin baflka bir 

sebebe dayand›¤›n› iddia etmesi durumunda, bu iddias›n› ispatla 

yükümlüdür. (m. 20/f.2) ‹flçinin feshin baflka bir sebebe dayand›¤›n› iddia 

etmesi ve bunu ispatlamas›, iflverenin geçerli fesihle ispat yükünü ortadan 

kald›rmaz. (Dairemizin 01.12.2008 gün ve 6294-32601 say›l› karar›) 4857 

say›l› ‹fl Kanunu’nun 18/3 maddesi sendika üyeli¤i veya sendikal faaliyette 

bulunma, hak aran›lmas›, ay›r›mc›l›k yap›lmas›, yasal zorunluluklar 

nedeni ile izin veya raporlu olunmas› nedenleri ile iflçinin ifl sözleflmesinin 

feshinin, geçersiz neden ay›laca¤›n› düzenlemifltir. ‹flçi Yasada say›l› 

nedenlerden olan sendikal nedenle ifl sözleflmesinin feshedildi¤ini iddia 

edecek ve kan›tlayacakt›r. Kan›tlamas› halinde ise, bu neden feshi geçersiz 

k›laca¤›ndan, geçerli nedenle ispat yükü kendisinde olan iflverenin geçerli 

neden savunmas› üzerinde durulmayacakt›r. Zira bu nedenlerin ispat 

edilmesi halinde yasa gere¤i, fesih geçersiz kabul edilmelidir. 

Feshin iflletme, iflyeri ve iflin gerekleri nedenleri ile yap›ld›¤› ileri 

sürüldü¤ünde, öncelikle bu konuda iflverenin iflletmesel karar› aranmal›, 

ba¤l› iflveren karar›nda, ifl görme ediminde ifay› engelleyen, bir baflka 

anlat›mla istihdam› engelleyen durum araflt›r›lmal›, iflletmesel karar ile 

istihdam fazlal›¤›n›n meydana gelip gelmedi¤i, iflverenin bu karar› tutarl› 

bir flekilde uygulay›p uygulamad›¤› (tutarl›l›k denetimi), iflverenin fesihte 

keyfi davran›p davranmad›¤› (keyfilik denetimi) ve iflletmesel karar sonucu 

feshin kaç›n›lmaz olup olmad›¤› (ölçülülük denetimi-feshin son çare olmas› 

ilkesi) aç›kl›¤a kavuflturulmal›d›r. Dairemizin kararl›l›k kazanan ilkesi bu 

yöndedir. (06.10.2008 gün ve 30274-25209; 11.09.2008 gün ve 25324-23401 

say›l› kararlar)


‹flletmesel karar›n amac› ve içeri¤ini belirlemekte özgür olan iflveren, 

iflletmesel karar› uygulamak için ald›¤› tedbirin feshi gerekli k›ld›¤›n›, 

feshin geçerli nedeni oldu¤unu kan›tlamal›d›r. ‹flletmesel karar›n amac› ve 

içeri¤ini serbestçe belirleyen iflveren, uygulamak için ald›¤›, geçerli neden 

teflkil eden ve ayr›ca istihdam fazlas› do¤uran tedbire iliflkin karar›, sürekli 

ve kal›c› flekilde uygulamal›d›r. ‹flveren iflletme, iflyeri ve iflin gerekleri 

nedeni ile ald›¤› fesih karar›nda, iflyerinde istihdam fazlal›¤› meydana 

geldi¤ini ve feshin kaç›n›lmazl›¤›n› kan›tlamak zorundad›r. ‹fl sözleflmesinin 

feshiyle takip edilen amaca uygun daha hafif somut belirli tedbirlerin 

mevcut olup olmad›¤›n›n de¤erlendirilmesi, iflverenin tekelinde de¤ildir. Bir 

bak›ma feshin kaç›n›lmaz olup olmad›¤› yönünde, iflletmesel karar›n 

gereklili¤i de denetlenmelidir. Feshin kaç›lmazl›¤› ekonomik aç›dan de¤il, 

teknik denetim kapsam›nda, bu karar›n hukuka uygun olup olmad›¤› ve 

iflçinin çal›flma olana¤›n› ortadan kald›r›p kald›rmad›¤› somut olarak 

araflt›r›lmal›, k›saca feshin son çare olmas› ilkesi incelenmelidir. ‹flletme, 

iflyeri ve ifl gereklerinin, ifl sözleflmesi feshedilen iflçinin yerinde istihdam 

edilme imkan›na somut olarak etki etmesi flartt›r. ‹flçinin iflverenin ayn› 

iflyerinde baflka bir bölümünde veya baflka bir iflyerinde çal›flt›r›lma olana¤› 

varsa,iflletme gereklerine dayal› fesih geçersiz olacakt›r. 

‹fl iliflkisinde iflletmesel kararla ifl sözleflmesini fesheden iflveren, 

Medeni Kanun’un 2. maddesi uyar›nca, yönetim yetkisi kapsam›ndaki bu 

hakk›n› kullan›rken, keyfi davranmamal›, iflletmesel karar› al›rken dürüst 

olmal›d›r. Keyfilik denetiminde iflverenin keyfi davrand›¤›n› iflçi iddia 

etti¤inden, genel ispat kural› gere¤i, iflçi bu durumu kan›tlamal›d›r. 

Giriflim özgürlü¤ü kapsam›nda serbestçe iflletmesel karar alan, bu 

iflletmesel karar› flekil aç›s›ndan 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 19. maddesi, 

esas yönünden ise ayn› Yasan›n 18, 20, 21, ve 22. maddeleri uyar›nca 

yukar›da aç›klanan ilkeler kapsam›nda denetime tabi tutulan iflverenin, 

ileri sürülmedi¤i veya taraflar aras›nda bu konuda ayr›ca bir düzenleme 

bulunmad›¤› sürece iflgücü fazlal›¤› nedeni ile iflten ç›kar›lacak iflçilerin 

seçiminde bir kritere tabi tutulmas› yasal olmayacakt›r. ‹flten ç›kar›lacak 

iflçinin seçiminde taraflar aras›nda bir bireysel veya toplu, ya da sözleflme 

eki iç yönetmelik hükmü var ise, iflverenin bu hükümlere uyup uymad›¤›, 

keza iflveren hiçbir iddia ve sözleflme hükmü olmadan ç›kar›lan iflçilerin 

seçiminde baz› kriterleri dikkate ald›¤›n›, örne¤in emeklili¤i gelenleri veya 

performans› yetersiz olanlar› seçti¤ini savunmufl ise, bu savunmas› 

tutarl›l›k denetimi kapsam›nda denetime tabi tutulmal›d›r. Feshin 

geçersizli¤ini iddia eden iflçi, iflverenin kendisini iflten ç›kar›rken keyfi 

olarak davrand›¤›n›, kendisinin seçilmemesi gerekti¤ini ileri sürerse, bu 

iddias› da keyfilik denetimi kapsam›nda incelenmelidir


Ekonomik krizden dolay› ifl hacminde daralma, sat›fllarda ve üretimde 

düflüfller nedeni ile iflçi ç›kar›lmas› karar› ba¤l› iflveren karar›d›r. Ba¤l› 

iflveren karar›nda ifl görme ediminde ifay› engelleyen, bir baflka anlat›mla 

istihdam› engelleyen ekonomik nedenler araflt›r›lmal›, iflletmesel kara ile 

istihdam fazlal›¤›n›n meydana gelip gelmedi¤i, iflverenin bu karar› tutarl› 

flekilde uygulay›p uygulamad›¤›, iflverenin fesihte keyfi davran›p 

davranmad›¤› ve iflletmesel karar sonucu feshin kaç›n›lmaz olup olmad›¤› 

somut olarak aç›kl›¤a kavuflturulmal›d›r. Ekonomide durgunluk ve kriz 

dönemlerinde, ekonomik daralmaya ba¤l› olarak iflten ç›karman›n 

gerçekleflmesi halinde öncelikle genel ekonomik kriz var ise tüm sektörler 

baz al›narak, iflletmenin faaliyet gösterdi¤i sektörde kriz var ise sadece 

faaliyet alan› için sektörel denetim, daha sonra ise iflletmenin iç 

denetiminin yap›lmas› gerekir. 

‹flletmenin faaliyet gösterdi¤i sektördeki ekonomik göstergeler geçerli 

nedenin aç›kl›¤a kavuflturulmas› bak›m›ndan önem arz eder. Bu 

göstergelerden biri; ilgili sektörde iktisadi faaliyet kollar›na göre Gayri Safi 

Yurtiçi Has›la (GSY‹H)’in zaman içinde nas›l de¤iflti¤idir. Buna göre iflten 

ç›karman›n gerçekleflti¤i sektörün GSY‹H’ ye katk›s› di¤er faaliyet kollar›na 

oranla son dönemlerde azalm›flsa sektörel bir olumsuzlu¤un varl›¤› kabul 

edilebilecektir. ‹kinci bir gösterge ise, sektörel bazda ekonomik faaliyetler 

hakk›nda bilgi veren Sanayi Üretim Endeksidir. ‹flten ç›karman›n oldu¤u 

sektörün yer ald›¤› alt endeksin zaman içinde geliflimi incelenerek ilgili 

sektörün zor durumda olup olmad›¤› saptanabilecektir. Di¤er bir baflka 

gösterge de; iflten ç›karman›n oldu¤u sektörde son dönemde istihdam 

edilenlerin say›s›nda önemli bir de¤ifliklik olup olmad›¤›n› gösteren 

“istihdam edilenlerin iktisadi faaliyet konular›na göre da¤›l›m›”d›r. ‹lgili 

sektörde son dönemde istihdamda bir azalma ya da di¤er ifl kollar›na göre 

daha az bir art›fl gerçekleflmiflse sektörel bir olumsuzluktan söz 

edilebilecektir. 

Ekonomide yaflanan de¤iflimler bölgesel bazda da farkl› flekillerde 

ortaya ç›kabilir. Baz› bölgelerin zaman içinde ülke geneline oranla daha 

h›zl› büyüyüp ekonomik büyümeye katk›lar› artarken, baz› bölgelerin 

GSY‹H’ye katk›s› zaman içinde daha düflük olabilir. Bu nedenle, iflten 

ç›karman›n gerçekleflti¤i sektör kadar co¤rafi bölgenin de önemi vard›r. Bu 

konuda Türkiye ‹statistik Kurumu (TÜ‹K) taraf›ndan yay›nlanan 

Karfl›laflt›rmal› Bölgesel Gösterge Yay›nlar›ndan yararlan›larak; iflten 

ç›karman›n gerçekleflti¤i flirketin faaliyet gösterdi¤i bölgenin ekonomik 

kalk›nmas›na ve ifl durumuna bakarak daha sa¤l›kl› bir karar var›labilir. 

Ayn› zamanda her bir bölgenin GSY‹H’ye katk›s› dolay›s›yla bölgesel 

kalk›nma ve ekonomik canl›l›k yine TÜ‹K taraf›ndan haz›rlanan 

raporlardan tespit edilebilir.


Genel veya sektörel kriz tek bafl›na fesih için geçerli neden olamaz. 

Bunun için yukar›da belirtilen makro ekonomik ve sektörel faktörlerin 

iflletmeyi de olumsuz etkilemifl olmas› ve buna ba¤l› olarak istihdam 

fazlal›¤›n›n do¤mufl olmas› gerekir. 

Genel ve sektörel flartlar olumlu seyretse de, iflletmenin kötü yönetimi 

veya di¤er özel sebeplerden dolay› zarar görmesi de istihdam› olumsuz 

etkileyebilir. 

Ekonomik krizin yans›mas› ile flirketin mali durumundaki de¤iflim, 

bilançosuna bak›larak anlafl›labilir. fiirketlerin ço¤unlu¤unda dönem 

sonunda mali tablolar (bilanço, gelir-gider tablosu) haz›rlan›r. Bu mali 

tablolar›n karfl›laflt›r›lmas›ndan hareketle, flirketin ekonomik krizden ne 

kadar etkilendi¤i tespit edilebilir. Bunun için, kriz öncesi döneme ait 

muhasebe verileriyle kriz dönemi esnas›ndaki muhasebe verileri 

karfl›laflt›r›lmal›, de¤iflimin ne büyüklükte oldu¤u ve sebebinin krizle iliflkili 

olup olmad›¤› belirlenmelidir. 

Tüm bu durumlarda yeminli mali müflavir, serbest muhasebeci mali 

müflavir, hesap uzman›, gelirler kontrolörleri veya üniversitelerde sadece 

maliyet bölümü vergi alan›ndaki ö¤retim üyeleri ile iflletme bölümü 

finansman ve muhasebe ö¤retim üyelerinden en az biri arac›l›¤›yla ilgili 

kurumlardan kay›tlar getirildikten sonra iflyerinde keflif yap›larak ve flirket 

mali ve ticari kay›tlar›, personel girifl ve ç›k›fl kay›tlar›, sermayesi ve öz 

varl›klar›, borçlar›-alacaklar›, sat›fl ve üretim de¤erleri, k›saca mali 

bilançosu ve defterleri incelenerek bir sonuca var›labilir. 

Dosya içeri¤ine göre daval›ya ait iflyerinde sat›fl dan›flan› olarak çal›flan 

davac› iflçinin sözleflmesi ülkede yaflanan ekonomik kriz ve buna ba¤l› 

olarak piyasadaki durgunluk nedeniyle feshedildi¤i bildirilmifltir. Daval› 

iflveren, ayn› sebeplerle toplam 55 personelin ifline son verildi¤ini belirtmifl, 

ayr›ca temyiz dilekçesinde de yine ekonomik kriz sonucu 5 flubeyi 

kapatt›klar›n› aç›klam›flt›r. Cevap dilekçesinde ifl yeri kay›tlar›, banka 

kay›tlar›, tan›k anlat›mlar›, keflif ve bilirkifli gibi delillere de dayan›lm›flt›r. 

Daval› iflveren vekili, duruflmada baflka delillerinin bulunmad›¤›n› belirtmifl 

ise de, cevap dilekçesinde dayan›ld›¤› belirtilen delillerin incelenmesi ile bir 

sonuca varmak mümkün oldu¤u halde sözü edilen deliller de¤erlendirilmeden 

hüküm kurulmufltur. Her ne kadar davac›n›n kapat›ld›¤› belirtilen 

flubelerde çal›flmad›¤› anlafl›lmakta ise de, ekonomik kriz ve piyasadaki 

durgunluk sonucu istihdam fazlal›¤› do¤mufl olabilir. Bu nedenle, bilirkifli 

arac›l›¤› ile gerekirse iflyerinde keflif yap›larak; daval› flirketin yukar›da 

belirtilen kriterlere göre ekonomik krizden etkilenip etkilenmedi¤i, istihdam 

fazlal›¤› do¤up do¤mad›¤›, feshin son çare olmas› ilkesine uyulup 

uyulmad›¤›, fesihten önce ve sonra davac› ile ayn› nitelikte veya davac›n›n 

k›sa süreli bir e¤itimle yapabilece¤i ifller için yeni iflçi al›n›p al›nmad›¤›


tespit edilerek sonucuna göre bir karar verilmelidir. Eksik inceleme ile 

yaz›l› flekilde karar verilmifl olmas› hatal›d›r. 

SONUÇ: Temyiz olunan karar›n yukar›da yaz›l› sebeplerden 




E: 2009/34598 K: 2009/37902 T: 28.12.2009 

‹fi HUKUKU • ‹fiE ‹ADE DAVASI • ‹fiE BAfiLATMAMA HAL‹NDE 

KARARIN KES‹NLEfiMES‹NE KADAR GEÇECEK DÖNEMDE YEN‹ 

TOPLU ‹fi SÖZLEfiMES‹N‹N YÜRÜRLÜ⁄E G‹RMES‹ 

(4857 SK m.21) 

Özet: Hükme esas al›nan bilirkifli raporunda 

davac›n›n dört ayl›k boflta geçen süreye ait 

ücretleri ve di¤er haklar›n›n ç›k›fl tarihindeki 

ücrete göre hesapland›¤› bildirilmifltir. 

Somut olayda, ifle iade yarg›lamas› s›ras›nda 

boflta geçen dört ayl›k süre içinde ifl 

yerinde yeni bir toplu ifl sözleflmesi yürürlü¤e 

girmifltir. Bu durumda geçersiz say›lan feshi 

izleyen en çok dört ayl›k döneme ait ücret ve 

di¤er haklar› her iki toplu ifl sözleflmesi kapsam›na 

giren süreler bak›m›ndan ayr› ayr› toplu 

ifl sözleflmesi hükümlerine göre hesaplanmal›d›r. 

Davac›, k›dem, ihbar, ifle bafllatmama tazminatlar›yla boflta geçen 

süreye ait ücret alacaklar›n›n ödetilmesine karar verilmesini istemifltir. 




sonra dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü.






2- Davac› iflçinin hak kazand›¤› dört aya kadar boflta geçen süreye ait 

ücret ve di¤er haklar›n›n hesab› yönünden taraflar aras›nda uyuflmazl›k 

bulunmaktad›r. 

Hükme esas al›nan bilirkifli raporunda, davac›n›n dört ayl›k boflta 

geçen süreye ait ücretleri ve di¤er haklar›n›n ç›k›fl tarihindeki ücrete göre 

hesapland›¤› bildirilmifltir. Daval› vekilinin vermifl oldu¤u itiraz 

dilekçesinde, dört ayl›k boflta geçen süreye ait ücret ve di¤er haklar 

yönünden hesaplamalar›n hatal› oldu¤unu savunmufltur. 

Dairemizin kararl›l›k kazanm›fl uygulamas›na göre, boflta geçen süreye 

ait 4 aya kadar ücret ve di¤er haklar için feshi izleyen dönem ücretlerine 

göre hesaplama yap›lmal›d›r. (Yarg›tay 9. HD. 20.11.2008 gün, 2007/30092 E, 

2008/31546 K.) Feshin geçersizli¤inin tespiti üzerine iflçinin ifle iade 

yönünde baflvurusu halinde, iflçinin feshi izleyen dört aya kadar boflta 

geçen süre içinde çal›flmas› devam ediyormufl gibi ücret ve di¤er haklar› 

belirlenmelidir. 

Somut olayda, ifle iade yarg›lamas› s›ras›nda boflta geçen 4 ayl›k süre 

içinde iflyerinde yeni bir toplu ifl sözleflmesi yürürlü¤e girmifltir. Bu 

durumda geçersiz say›lan feshi izleyen en çok 4 ayl›k döneme ait ücret ve 

di¤er haklar› her iki toplu ifl sözleflmesi kapsam›na giren süreler 

bak›m›ndan ayr› ayr› toplu ifl sözleflmesi hükümlerine göre hesaplanmal›d›r. 

Daval› vekilinin bu yönde rapora itirazlar› üzerinde durulmal›, sözü 

edilen 1. dönem toplu ifl sözleflmesi getirtilmeli ve gerekirse bilirkifliden ek 

hesap raporu al›narak bir karar verilmelidir. Konuyla ilgili olarak eksik 

incelemeyle sonuca gidilmesi hatal› olup karar›n bu yönden bozulmas› 

gerekmifltir. 

SONUÇ: temyiz olunan karar›n yukar›da yaz›l› sebepten 


28.12.2009 gününde oybirli¤i ile karar verildi.

YARGITAY 



E: 2007/996 K: 2007/19434 T: 20.11.2007 

SOSYAL GÜVENL‹K HUKUKU • YAfiLILIK AYLI⁄INA HAK KAZANMA 

• KURUMUN TESP‹T BELGES‹ VERMES‹ 

Özet: Sigortal›n›n 1475 say›l› ‹fl Yasas›’n›n 

14/5. maddesi uyar›nca y›l ve primi ödeme 

günü itibariyle yafll›l›k ayl›¤›na hak kazand›¤›- 

n›n belirlenmesi için SGK’ya yapt›¤› baflvuruya 

kurumca yan›t verilmeli ve koflullar gerçekleflmifl 

ise sigortal›n›n istedi¤i belge de kendisine 

verilmelidir. 

Davac›, aynld›¤› iflyerinden k›dem tazminat› almas› için geçici 81. 

maddenin C-a bendi uyar›nca SSK Baflkanl›¤›’ndan k›dem tazminat›na 

esas yaz›y› almaya hak kazand›¤›n›n tespitine karar verilmesini istemifltir. 

Mahkeme, bozmaya uyarak ilam›nda belirtildi¤i flekilde davan›n 

reddine karar vermifltir. 

Hükmün, davac› avukat› taraf›ndan temyiz edilmesi üzerine, temyiz 

iste¤inin süresinde oldu¤u anlafl›ld›ktan ve Tetkik Hakimi taraf›ndan 

düzenlenen raporla dosyadaki ka¤›tlar okunduktan sonra iflin gere¤i 

düflünüldü ve afla¤›daki karar tespit edildi. 

K›dem tazminat›n› düzenleyen ve 4857 Say›l› Yasa'n›n 120. maddesinde 

yürürlükten kald›r›lmad›¤› belirtilen 1475 Say›l› Yasa'n›n 14. 

maddesinin 5. bendine göre; ifl sözleflmesinin, 506 Say›l› Yasa'n›n 60. 

maddesinin birinci f›kras›n›n (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde 

öngörülen yasalar d›fl›nda kalan di¤er flartlar› veya ayn› Yasan›n geçici 81. 

maddesine göre yafll›l›k ayl›¤› ba¤lanmas› için öngörülen sigortal›l›k 

süresini ve prim ödeme gün say›s›n› tamamlayarak kendi istekleri ile iflten 

ayr›lmalar› nedeniyle feshedilmesi, hakl› fesih say›lm›fl ve bu durumdaki 

kiflilere k›dem tazminat› ödenece¤i belirtilmifltir. An›lan yasal düzenlemede, 

506 Say›l› Yasa'n›n geçici 81. maddesinin (A), (B) veya (C) bentlerine göre 

bir ayr›ma gidilmemifl olmas› nedeniyle; an›lan Yasa'n›n (C) bendi gere¤ince 

sigortal›l›k süresi ve prim ödeme gün say›s›n› tamamlayarak, kendi 

istekleriyle ifl akdinin feshedilmesi de, hakl› fesih sebebi olarak kabul 

edilmelidir. 

Davac›, hakl› fesih sebebine dayal› olarak, iflverenden talep edece¤i 

k›dem tazminat› alaca¤›na esas olmak üzere Kuruma baflvurarak, 1475 

Say›l› Yasa'n›n 14. maddesinin 5. bendi uyar›nca, geçerli prim ödeme gün


say›s› ve sigortal›l›k süresinin bildirilmesi iste¤iyle Kuruma baflvurmufl; 

Kurumca bu talebinin reddedilmesi üzerine, iflbu davay› açm›flt›r. 

Davac›n›n, bu dava ile iste¤i, tahsis flartlar›n›n varl›¤›n› tespit veya 506 

Say›l› Yasa'n›n geçici 81. maddesine dayal› bir istek olmad›¤› halde, hukuki 

tavsifte hata edilerek, davan›n reddine karar verilmifl olmas›, isabetsiz 

bulunmufltur. Mahkemece yap›lacak ifl; davac›n›n prim ödeme gün say›s› 

ve sigortal›l›k süresini Kurumdan sorup belirlemek ve talep tarihi itibariyle 

davac›n›n prim ödeme gün say›s› ve sigortal›l›k süresinin, 1475 Say›l› 

Yasa'n›n 14. maddesinin 5. bendine göre k›dem tazminat› almaya esas 

olmak üzere tespite karar vermekten ibarettir. Mahkemece, aksi 

düflüncelerle yaz›l› flekilde karar verilmifl olmas›, usul ve yasaya ayk›r› 

olup, bozma nedenidir. 

0 halde, davac› vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazlar› kabul 

edilmeli ve hüküm bozulmal›d›r. 

SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukar›da aç›klanan nedenlerle 

BOZULMASINA, temyiz harc›n›n istek halinde davac›ya iadesine, 



E: 2008/5267 K: 2009/14829 T: 29.09.2009 

SOSYAL GÜVENL‹K HUKUKU • BA⁄-KUR’UN RÜCU HAKKI 

• ARAÇ ZARARI • ‹fiLETEN SIFATI 

Özet: Trafik sicilinde araç ad›na kay›tl› 

olan kifli ayn› zamanda arac› kendi nam ve 

hesab›na kullan›yor ve ç›kar sa¤l›yorsa iflleten 

say›lacakt›r. 

Davac›, trafik kazas› sonucu ölen sigortal›n›n hak sahiplerine ba¤lanan 

peflin de¤erli gelirler ile yap›lan ödemeler nedeniyle u¤ran›lan Kurum 

zarar›n›n rücuan ödetilmesini istemifltir. 

Mahkeme, ilam›nda belirtildi¤i flekilde iste¤i hüküm alt›na alm›flt›r. 

Hükmün davac› Kurum taraf›ndan temyiz edilmesi üzerine temyiz 


Gönderen: Av. Güner SÖNMEZ 

2007 Eylül ay›nda yay›mlanan ‹fl Hukuku Özel Say›s›n›n 235. sayfas›nda yay›mlanan Yarg›tay Hukuk 

Genel Kurul Karar›ra bak›n›z.



düflünüldü ve afla¤›daki karar tespit edildi. 

Davan›n yasal dayana¤› 1479 say›l› Ba¤-Kur Kanunu’nun 63. 

maddesidir. 

Söz konusu maddede üçüncü bir kiflinin say›l›r hareketi ile Kanunda 

say›lan yard›mlar›n yap›lmas› durumunda Kurumun bu yard›mlar›n ilk 

peflin de¤er için araç sahiplerine (araç sahibinin kusuru olmasa bile) rücu 

edece¤i hükmü öngörülmüfltür. Mahkemece, araç sürücüsü daval› Erol 

olayda %100 kusurlu oldu¤u kabul edildi¤ine göre araç maliki daval› 

Çi¤dem yönünden 1479 Say›l› Kanun’un 63. maddesinin 2. f›kras›nda yer 

alan “...araç sahiplerine...” ibaresinin Anayasa Mahkemesi’nin 27.03.2002 

tarih 2001/343 Esas-2002/41 say›l› Karar› ile Anayasa’ya ayk›r› oldu¤una 

ve iptaline karar vermesi karfl›s›nda Kanunun 63. maddesindeki flartlar›n 

gerçekleflip gerçekleflmedi¤inin araflt›r›lmas› gerekir. 

Anayasa Mahkemesi’nin iptal karar› karfl›s›nda araç maliki Çi¤dem’in 

iflleten s›fat› yoksa sorumlu tutulamayacak, araç maliki Çi¤dem ayn› 

zamanda iflleten ve sorumlu tutulacakt›r. Burada de¤erlendirilmesi 

gereken husus daval› Çi¤dem’in iflleten s›fat› ile sorumlu olup 

olamayaca¤›na iliflkindir. Trafik sicilinde ad›na kay›tl› bulunan kifli arac› 

kendi hesab›na ve kendisine ait olmak üzere kullan›yor ve araçtan ç›kar 

sa¤l›yor ise karfl›l›¤›nda hem flekil hem de maddi anlamda iflletenlik s›fat› 

birleflmifl olur. 2918 Say›l› Yasa’n›n 8. maddesinde araç sahibi olan veya 

mülkiyeti muhafaza kayd›yla sat›flta al›c› s›fat› ile sicilde kay›tl› görülen 

veya arac›n uzun süreli kiralama ariyet veya rehin gibi hallerde kirac›, 

ariyet veya rehin alan kiflinin iflleten oldu¤u ancak il¤ilisi taraf›ndan baflka 

bir kiflinin arac›, kendi hesab›na ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere 

iflletti¤i ve araç üzerinde fiili tasarrufta bulundu¤u iflpat edilirse bu kiflinin 

iflleten say›laca¤› hükme ba¤lanm›flt›r. 

Somut olayda kazaya kar›flan özel otomobilini günlük bir ihtiyac›nda 

kullanmas› için daval› (sürücü) Erol’a r›zas›yla veren, buna göre arac› kendi 

hesab›na ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere iflletti¤i ve araç üzerindeki 

fiili tasarrufu devam etti¤i anlafl›lan araç maliki Çi¤dem’in, yukar›da 

belirtilen flekilde arac›n iflleteni oldu¤unun anlafl›lmas› karfl›s›nda, 

daval›lardan Çi¤dem yönünden de davan›n kabulüne karar verilmesi 

gerekti¤inin gözetilmemifl olmas›, usul ve yasaya ayk›r› olup, bozma 

nedenidir. 

O halde, davac› Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazlar› 

kabul edilmeli ve hüküm bozulmal›d›r. 

SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukar›da aç›klanan nedenlerle 


YARGITAY 



E: 2008/8521 K: 2009/12939 T: 14.12.2009 

S‹GORTA HUKUKU • TRAF‹K KAZASI 

• ZORUNLU KOLTUK S‹GORTASI 

• MADD‹ TAZM‹NATTAN YAPILACAK OLAN ‹ND‹R‹MLER 

Özet: Otobüsün zorunlu koltuk sigortas›ndan 

yap›lan ödemeler; iflgücü kayb›ndan ya da 

ölümden do¤an maddi tazminattan indirilemez. 

Taraflar aras›nda görülen davada Beyo¤lu 3. Asliye Hukuk Mahkemesi'nce 

bozmaya uyularak verilen 03.04.2008 tarih ve 2007/551-2008/169 

say›l› karar›n Yarg›tay’ca incelenmesi daval›lar vekilleri taraf›ndan ayr› ayr› 

istenmifl ve temyiz dilekçesinin süresi içinde verildi¤i anlafl›lm›fl olmakla, 


ve yine dosya içerisindeki dilekçe, layihalar, duruflma tutanaklan ve tüm 

belgeler okunup, incelendikten sonra iflin gere¤i görüflülüp, düflünüldü: 

Davac›lar vekili, daval›lar›n maliki, sürücüsü ve sigortac›s› bulunduklar› 

otobüs içerisinde hostes olarak bulunan müvekkilleri murisi Behiye'nin 

meydana gelen trafik kazas› neticesinde vefat etti¤ini ileri sürerek, toplam 

8.400,00.-TL. destekten yoksunluk tazminat› ve her bir davac› için de 

2.000,00.-TL. manevi tazminat›n faiziyle birlikte daval› sigorta flirketinin 

sadece maddi tazminattan sorumlu olmas› kayd›yla daval›lardan tahsiline 

karar verilmesini talep ve dava etmifl, yarg›lama esnas›nda daval›lardan 

sürücü hakk›ndaki davas›n› atiye terk etmifl ve manevi tazminat talebinden 

feragat etmifltir. 

Daval›lar vekilleri, Otobüs Zorunlu Koltuk Sigortas›’ndan davac›lara 

ödeme yap›ld›¤›n› savunarak, davan›n reddini istemifllerdir. 

Mahkemece, davan›n k›smen kabulüne iliflkin olarak verilen karar›n 

temyizi üzerine Dairemizce bozulmas› sonras›nda, bozma karar›na uyan 

yerel mahkemece yeniden yap›lan yarg›lamada, dosya kapsam›na göre, 

davac›lardan Sat›lm›fl'a Otobüs Zorunlu Koltuk Sigorta Poliçesi nedeniyle 

yap›lan ödeme miktar›n›n talep hakk› olan destek tazminat› miktar›ndan 

mahsubunun gerekmedi¤i gerekçesiyle davan›n k›smen kabulüne, 

davac›lardan Sat›lm›fl için 4.000,00.-TL. destekten yoksunluk tazminat›n›n 

Dergimizin 2010/1 say›s›n›n 446. sayfas›nda yay›mlanan Yarg›tay 11. Hukuk Dairesi Karar›na bak›n›z


daval›lardan tahsiline, di¤er davac› istemlerinin ise reddine karar 

verilmifltir. 

Karar›, daval›lar vekilleri ayr› ayr› temyiz etmifllerdir. 

Dosyadaki yaz›lara, mahkemece uyulan bozma karar› gere¤ince 

hüküm verilmifl olmas›na göre, daval›lar vekillerinin bütün temyiz itirazlar› 

yerinde de¤ildir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerden dolay›, daval›lar vekillerinin 

bütün temyiz itirazlar›n›n reddiyle usul ve Kanuna uygun bulunan 

hükmün ONANMASINA, istek halinde afla¤›da yaz›l› 54,00.-TL. harc›n 

temyiz edenlere iadesine, 14.12.2009 tarihinde oybirli¤iyle karar verildi.

YARGITAY 



E: 2007/16259 K: 2007/16017 T: 10.09.2007 

ÇEK ALACAKLISI • ‹Y‹N‹YET KOfiULU • ‹MZA VE YAZI ‹NCELEMES‹ 

Özet: Lehdar›n cirosuyla çek alacakl›s› 

s›fat›n› kazanan kiflinin kötüniyetli veya a¤›r 

kusurlu oldu¤u kan›tlanmadan tazminat ve 

para cezas›yla sorumlu tutulmas› do¤ru 

olmam›flt›r. 

‹mza ve yaz› incelemesinin denetlemeye 

elveriflli flekilde yöntemine uygun haz›rlanm›fl 

olan bilirkifli raporuyla yap›lmas› gerekir. 

Yukar›da tarih ve numaras› yaz›l› mahkeme karar›n›n müddeti içinde 

temziyen tetkiki alacakl› vekili taraf›ndan istenmesi üzerine bu iflle ilgili 

dosya mahallinden Daireye gönderilmifl olmakla okundu ve gere¤i 

görüflülüp düflünüldü: 

Herhangi bir belgedeki imza ve yaz›n›n atfedildi¤i kifliye ait olup 

olmad›¤› hususunda yap›lacak bilirkifli incelemesinin, konunun uzman›nca 

ve yeterli teknik donan›ma sahip bir laboratuvar ortam›nda optik aletler 

ve o incelemenin gerektirdi¤i di¤er cihazlar kullan›larak, grafolojik ve 

grofometrik yöntemlerle yap›lmas›, bu alet ve yöntemlerle gerek incelemeye 

konu ve gerekse karfl›laflt›rmaya esas belgelerdeki imza ve yaz›n›n tersimi, 

seyir, bask› derecesi, e¤im, do¤rultu gibi yönlerden tafl›d›¤› özelliklerin tam 

ve kuflkuya yer vermeyecek flekilde belirlenip karfl›laflt›rlmas›; sonuçta, 

imza veya yaz›n›n atfedilen kifliye ait olup olmad›¤›n›n dayanaklar› 

gösterilmifl, taraflar›n, mahkemenin ve Yarg›tay’›n denetimine elveriflli bir 

raporla ortaya konulmas›, gerekti¤inde karfl›laflt›r›lan imza veya yaz›n›n 

hangi nedenle farkl› ve ayn› kiflinin eli ürünü olduklarn› foto¤raf ya da di¤er 

uygun görüntü teknikleriyle de desteklemesi flartt›r. Hükme esas al›nan 

bilirkifli raporunda hangi ortamda, ne tür teknik cihazlar kullan›larak 

inceleme yap›l›p sonuca var›ld›¤› aç›klanmam›fl, sadece grafoljik ve 

grafometrik metotlar›n uyguland›¤›n›n belirlenmesi ile yetinilmifl, ulafl›lan 

sonucun maddi dayanaklar› denetime elveriflli flekilde ortaya konulmam›flt›r. 

Bu nitelikteki bir bilirkifli raporuna dayal› olarak hüküm kurulmaz. 

(HGK’n›n 30.05.2001 tarih ve 2001/12-246E. 2001/467K. Say›l› Karar›) 

Mahkemece yap›lacak ifl yukar›da aç›klanan yöntem ve ilkelere uygun 

olarak yeniden bilirkifli incelemesi yapt›r›lmas› ve oluflacak sonuca göre bir


karar verilmesidir. Eksik incelemeye ve yetersiz bilirkifli raporuna dayal› 

karar verilmesi isabetsizdir. 

Kabule göre de; ‹‹K’in 170/3. maddesine göre tetkik mercii ayn› 

Kanunun 68/a maddesine göre yapaca¤› inceleme sonunda inkar edilen 

imzan›n borçluya ait olmad›¤› kanaatine var›rsa itiraz›n kabulü birlikte 

takibin durdurulmas›na karar verilece¤i ve 4. f›kra uyar›nca ise senedi 

takibe koymada kötü niyeti veya a¤›r kusuru bulundu¤u taktirde 

alacakl›n›n takip konusu alaca¤› %20’sinden afla¤› olmamak üzere 

tazminatla ve %10 para cezas› ile sorumlu tutulabilece¤i hüküm alt›na 

al›nm›flt›r. 

Somut olayda, takip dayana¤› çek bono lehdar›n cirosu ile alacakl›ya 

geçmifl olup keflideci borçlu ile do¤rudan iliflki içinde bulunmad›¤›n›n 

kabulü zorunludur. Bu durumda ad› geçenin çeki takibe koymada ne 

surette kötü niyetli veya a¤›r kusurlu oldu¤u kan›tlanmadan tazminat ve 

para cezas› ile sorumlu tutulmas› yasaya uygun bulunmam›flt›r. 


karar›n›n yukar›da yaz›l› nedenlerle ‹‹K 366 ve HUMK’un 428. maddeleri 

uyar›nca BOZULMASINA, 10.09.2007 gününde oybirli¤iyle karar verildi. 


E: 2008/26976 K: 2009/489 T: 15.01.2009 

HACZE KARfiI fi‹KAYET SÜRES‹ 

• BORÇLUNUN HACZ‹ Ö⁄REND‹⁄‹N‹ BEYAN ETMES‹ 

Özet: Hacizli tafl›nmaz›n k›ymet takdir 

raporu borçluya 19.09.2006 tarihinde Tebligat 

Kanunu’nun 35. maddesine göre tebli¤ edilmifl, 

ayr›ca borçlu ‹cra Ceza Mahkemesi’ne verdi¤i 

25.01.2007 tarihli mal beyan› dilekçesinde 

bütün tafl›nmazlar›n›n hacizli oldu¤unu beyan 

etmifltir. 

Borçlunun hacizden en geç 25.01.2007 

tarihinde haberdar oldu¤u dikkate al›nmal› ve 

7 günlük flikayet süresi buna göre belirlenmelidir.



temyizen tetkiki alacakl› vekili taraf›ndan istenmesi üzerine bu iflle ilgili 



Borçlunun, haczedilen gayrimenkulun tek evi oldu¤undan bahisle ‹cra 

Mahkemesine baflvurusu "flikayet" niteli¤indedir. ‹‹K’in 16/1. maddesi 

gere¤ince flikayetin ö¤renme tarihinden itibaren 7 günlük sürede yap›lmas› 

zorulunudur. 

Borçluya ödeme emri 17.09.2005 tarihinde usulüne uygun olarak 

tebli¤ edilmifltir. Ayn› adrese ç›kar›lan k›ymet takdir tebligat› 13.06.2006 

tarihinde bila tebli¤ dönünce 19.09.2206 tarihinde sözü edilen adrese 

Tebligat Kanunu’nun 35. maddesine göre tebli¤ ifllemi gerçeklefltirilmifltir. 

Ayr›ca, borçlu ‹cra Ceza Mahkemesine verdi¤i 25.01.2007 tarihli mal 

beyan› dilekçesinde de tüm tafl›nmazlar›na haciz konuldu¤una dair 

aç›klamada bulunmufltur. Hacizden en geç bu tarihte haberdar oldu¤unun 

kabulü gerekir. Bu durumda ad› geçenin 06.03.2007 tarihli flikayetinin 

yasal 7 günlük süreden sonra olup, istemin süreden reddi yerine 

27.02.2007 tarihli sat›fl tebligat› ile sat›fltan haberdar oldu¤unun kabulü 

ile iflin esas› incelenerek yaz›l› flekilde hüküm tesisi isabetsizdir. 





E: 2009/1556 K: 2009/3273 T: 19.02.2009 

AVUKATLIK HUKUKU • KARfiI TARAFA YÜKLENEN 

VEKALET ÜCRET‹ • AVUKATIN HAKLARI 

Özet: Karfl› tarafa yüklenecek olan vekalet 

ücretinin avukata ait olaca¤›na iliflkin yasa 

hükmü vekil ile müvekkil aras›ndaki iç iliflkiden 

do¤an uyuflmazl›klar› düzenlemek için 

öngörülmüfltür. 

Bu nedenle ilamdaki vekalet ücreti avukat›n 

flahs› için istenemez; avukat bu ücreti asil 

ad›na borçludan isteyebilir.



temyizen tetkiki borçlular vekili taraf›ndan istenmesi üzerine bu iflle ilgili 

dosya mahalinden Daireye gönderilmifl olmakla okundu ve gere¤i 


1- Borçlu S.E’nin temyiz itirazlar›n›n incelenmesinde; 

‹lk karar, süresi geçtikten sonra temyiz edilmifltir. Bu nedenle temyiz 

iste¤inin reddine iliflkin son karar ‹‹K’in 365 ve HUMK’un 432. maddeleri 

gere¤i yasaya uygun bulunmakla ONANMASINA, 14,00.-TL. temyiz harc›- 

n›n mahsubuna 1,60.-TL. harc›n temyiz edenden al›nmas›na. 

2- Borçlu H. Bankas› vekilinin temyiz itirazlar››n incelenmesinde; 

HUMK’un 423/6. maddesinde avukatl›k ücreti, yarg›lama giderleri 

aras›nda say›lm›flt›r. Ayn› yasan›n 424. maddesinde de yarg›lama gider 

olarak hükmolunan avukatl›k ücretinin ancak (yarg›laman›n taraflar›) 

aras›nda geçerli olaca¤› belirtilmifltir. Ayr›ca, 1136 say›l› Avukatl›k 

Yasas›’n›n 164/son maddesinde; (dava sonunda, kararla tarifeye 

dayan›larak karfl› tarafa yüklenecek vekalet ücreti avukata aittir.) 

hükmüne yer verilmifltir. Bu hüküm vekil ile müvekkil aras›nda ç›kacak ve 

iç iliflkiden kaynaklanan uyuflmazl›klar› düzenlemek amac›yla öngörülmüfltür. 

(HGK. 07.04.2004 tarih ve 2004/12-213 esas, 2004/215 karar) 

Somut olayda alacakl›, müvekkili S.E. lehine hükmedilen vekalet 

ücretini kendi ad›na karfl› taraf olan H. Bankas›’ndan genel haciz yoluyla 

talep edilmektedir. Yukar›da aç›kland›¤› üzere ilamdaki vekalet ücreti 

vekille asil aras›ndaki iç iliflkiyi ilgilendirdi¤inden vekil ancak alacakl› asil 

ad›na vekalet ücreti alaca¤›n› borçludan iseyebilir. 

Aç›klanan nedenlerle, mahkemece itiraz›n kald›r›lmas› isteminin reddi 

yerine kabulüne dair hüküm tesisi isabetsizdir. 

SONUÇ: Borçlulardan H. Bankas› vekilinin temyiz itirazlar›n›n kabulü 

ile mahkeme karar›n›n yukar›da 2 no’lu bentde yaz›l› nedenlerle ‹‹K 366 ve 

HUMK’un 428. maddeleri uyar›nca BOZULMASINA, 19.02.2009 gününde 

oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2009/11169 K: 2009/18774 T: 12.10.2009 

‹LAMSIZ TAK‹P • DAYANAK BELGELER‹N‹N ‹BRAZI 

• BORÇLUNUN ‹ZLEYECE⁄‹ YOL 

Özet: Seçilen takip flekline göre flikayet 

niteli¤inde olan ve dayanak belgelerini ödeme 

emrine eklenmedi¤ine yönelik istemlerin icra 

mahkemesine yap›lmas› gerekir. 


temyizen tetkiki alacakl› vekili taraf›ndan istenmesi üzerine bu iflle ilgili 



Alacakl› kredi kart› alaca¤›na istinaden borçlu aleyhine genel haciz 

yolu ile icra takibine geçmifl bulunmaktad›r. Borçlu vekili süresinde 

(13.11.2008) ‹cra Dairesine baflvurarak borç miktar›na, istenen faize itiraz 

etmifl, ayr›ca takibe dayanak al›nan hesap özeti, ihtarname v.s. belgelerin 

ödeme emrine eklenmedi¤ini ileri sürmüfltür. 

Seçilen takip flekline göre borcun asl›na ve faize yönelik itirazlar›n 

d›fl›nda kalan flikayet niteli¤inde bulunan dayanak belgelerin ödeme 

emrine eklenmedi¤i yönündeki istemlerin ‹cra Mahkemesine yap›lmas› 

zorunlu bulunmaktad›r. Mahkemece bu hususlar re’sen gözetilmeyece¤i 

gibi bu iddialara dayan›larak alacakl›n›n isteminin reddine karar verilemez. 

Yap›lacak ifl, borçlunun borca ve faize yönelik itirazlar› ‹‹K’in 68. ve 

68/B maddeleri uyar›nca incelenerek oluflacak sonuca göre bir karar 

verilmesinden ibarettir. 

O halde eksik inceleme ile yaz›l› flekilde sonuca gidilmesi isabetsizdir. 





YARGITAY 



E: 2006/12611 K: 2007/734 T: 29.01.2007 

900’LÜ HATLAR • ABONEN‹N ‹STE⁄‹ OLMAKSIZIN HAT AÇILMASI 

• KURUMUN B‹RL‹KTE KUSURU 

Özet: Abonenin iste¤i olmaks›z›n 900’lü 

hatlar›n aç›lmas› halinde telefon kurumunun 

sorumlulu¤unun oldu¤u kabul edilmifltir. 

Hal böyle olunca, dava konusu somut 

olayda telefon kurumunun müteraf›k kusurunun 

tespiti sonucunda yap›lacak indirimden 

sonra abonenin borcu belirlenmelidir. 

Taraflar aras›ndaki menfi tesbit davas›n›n yap›lan yarg›lamas› sonunda 

ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n reddine yönelik olarak verilen 

hükmün süresi içinde davac›lar avukat›nca temyiz edilmesi üzerine dosya 

incelendi gere¤i konuflulup düflünüldü. 

KARAR 

Davac›lar, murisleri Mehmet ad›na kay›tl› telefon için Mart 2001 döneminde 

1.597.600,00.-TL, Nisan 2001 döneminde ise 8.173.600.600.-TL. 

borç tahakkuk ettirildi¤ini, fatura bedelinin çok büyük k›sm›n›n 900’lü 

hatlara ait oldu¤unu, abonelik tesis edilirken 900’lü hatlar bulunmamas›na 

ra¤men daval›n›n bu hatlar›n hizmete girmesinden sonra 900’lü 

hatlar› kendili¤inden hizmete açt›¤›n›, telefonu kullanan davac› 

Mahmure’nin 85 yafl›nda olup bu hatlarla konuflma yapmas›n›n mümkün 

olmad›¤›n› belirterek Nisan dönemine ait faturadan 8.170.391.500.-TL, 

di¤er faturadan dolay› 1.581.648.700.-TL. borçlu olmad›klar›n›n tesbitini 

istemifllerdir. 

Daval›, abonenin sorumlulu¤unda bulunan telefonlardan yap›lan 

konuflmalardan abonenin sorumlu oldu¤unu, tesis tarihinde 900’lü hatlar 

kullan›lmad›¤› için Genel Müdürlü¤ün talimat› do¤rultusunda ayr›nt›l› 

fatura veren santral sistemine ba¤l› telefonlar›n do¤rudan bu hatlara 

aç›ld›¤›n›, davac›lara ait telefonunda bu nedenle 900’lü hatlara aç›k hale 

geldi¤ini savunarak davan›n reddini dilemifltir. 

Mahkemece, davan›n reddine karar verilmifl; hüküm daval›lar 


Gönderen: Av. Öngen SAKALLI / Edremit


1- Dosyadaki yaz›lara, karar›n dayand›¤› delillere yasaya uygun 

geciktirici nedenlere ve özellikler delillerin takdirinde bir isabetsizlik 

bulunmamas›na göre davac›lar›n afla¤›daki bendin kapsam› d›fl›nda kalan 

temyiz itirazlar›n›n reddi gerekir. 

2- Davac›lar›n murisi Mehmet ad›na kay›tl› olan telefona iliflkin abonelik 

sözleflmesinin 05.06.1978 tarihinde tesis edildi¤i, aboneli¤in tesis edildi¤i 

bu tarihte 900’lü hatlar›n kullan›lmad›¤›, sözleflmede bu hatlara iliflkin 

herhangi bir bölüm ve hüküm bulunmad›¤›, dava konusu telefonun sonradan 

900’lü hatlara aç›ld›¤› anlafl›lmakta olup, bu husus taraflar aras›nda 

ihtilafs›zd›r. Hemen belirtmek gerekir ki, sözleflme ve abonelik tesis 

edilirken bulunmayan 900’lü hatlar›n, abone sahibi veya mirasç›lar›nca 

daha sonraki tarihte aç›lmas› talep edilmede, do¤rudan do¤rudan do¤ruya 

daval› kurumun tasarrufu ile konuflmalara aç›lmas› halinde daval› 

kurumunda sorumlulu¤unun bulundu¤unun kabulü zorunludur. 

Mahkemece öncelikle, dava konusu telefondan yap›lan normal 

konuflmalardan abonelik tesis sahibi veya mirasç›lar›n›n sorumlu olaca¤› 

kabul edilerek, sözleflme an›nda bulunmayan 900’lü hatlar›n kullan›ma 

aç›lmas› için abone veya mirasç›lar› taraf›ndan talepte bulunulup 

bulunmad›¤› belirlenmeli, böyle bir talebin bulunmas› halinde daval› 

kurumun da BK’nn 98. maddesinin at›fta bulundu¤u 44. madde hükmü 

uyar›nca müterafik kusurunun var oldu¤u kabul edilmeli, daval› kurumun 

müterafik kusuru nedeniyle sorumlulu¤unun oran ve miktar› gerekirse 

konusunda uzman bilirkiflilerden rapor al›nmak suretiyle mahkemece 

takdir ve tespit edilip, tespit edilen bu bedelin 900’lü hatlara yap›lan 

konuflmalara ait miktardan mahsubu ile has›l olacak sonuca uygun bir 

karar verilmelidir. Mahkemenin de¤inilen bu yönü gözard› ederek yaz›l› 

flekilde hüküm tesis etmifl olmas› usul ve yasaya ayk›r› olup bozmay› 

gerektirir. 

SONUÇ: Yukar›da (1) numaral› bentte aç›klanan nedenlere; davac›lar›n 

di¤er temyiz itirazlar›n›n reddine, (2) numaral› bent uyar›nca temyiz olunan 

hükmün davac›lar yarar›na BOZULMASINA, 29.01.2007 tarihinde 




E: 2007/13308 K: 2008/3334 T: 10.03.2008 

‹fi HUKUKU • ‹fiÇ‹DEN ALINAN TEM‹NAT SENED‹N‹N ‹PTAL‹ 

• ‹fi MAHKEMES‹N‹N GÖREV‹ 

Özet: ‹flçinin ifle girerken kendisinden 

teminat amac›yla karfl›l›ks›z senet al›nd›¤›n› 

iddia ederek açt›¤› senet iptali davas›na ‹fl 

Mahkemesinde bak›lmal›d›r. 

Taraflar aras›ndaki menfi tesbit davas›n›n yap›lan yarg›lamas› sonunda 

ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n kabulüne yönelik olarak verilen 

hükmün süresi içinde daval› avukat›nca temyiz edilmesi üzerine dosya 

incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü: 

KARAR 

Davac›, daval›n›n müdürü oldu¤u dava d›fl› flirkette a¤›r vas›ta floförü 

olarak ifle girdi¤ini, ifle girerken iki adet bofl bono imzalayarak verdi¤ini, 

çal›fl›rken geçirdi¤i ifl kazas› sonunda daval›n›n müdürü oldu¤u flirket 

hakk›nda dava açt›¤›n›, daval›n›n da buna istinaden bofl senedi doldurarak 

aleyhinde icra takibi yapt›¤›n› ileri sürerek icra takibine konu senet ile di¤er 

bofl senetlerin iptaline ve borçlu olmad›¤›n›n tesbitini istemifltir. 

Daval›, müdürü oldu¤u flirkette çal›flan daval›n›n geçirdi¤i ifl kazas› 

sonucunda tedavi oldu¤unu, tedavi süresince davac›n›n SKK’ya istirahatli 

olarak bildirildi¤ini, daval›n›n istirahatli oldu¤u dönemdeki sigorta 

ödemelerini yapt›klar› gibi, davac›ya çeflitli paralar ödediklerini, ancak 

daval›n›n istirahatli oldu¤u bir dönemde baflka bir flahs›n yan›nda sigortal› 

olarak ifle bafllad›¤›n›, kendisi için flirket taraf›ndan ödenen prim ve di¤er 

borçlar ile ald›¤› paralar›n tahsili için takip yap›ld›¤›n›, savunarak davan›n 

reddini dilemifltir. 

Mahmekece, davac›n›n takip konusu bonodan dolay› borçlu 

olmad›¤›n›n tesbitine ve senedin iptaline karar verilmifl; hüküm, daval› 

taraf›ndan temyiz edilmifldir. 

1- Taraflar aras›ndaki iliflki hizmet sözleflmesine dayanmaktad›r. Bu 

gibi hizmet sözleflmelerinden do¤an uyuflmazl›klara iliflkin davalar›n ‹fl 

Mahkemelerinde görülmesi 4857 ve 5521 Say›l› Kanunlar›n 1. maddeleri 

hükümleri gere¤idir. 

O halde Keflan’da ayr›ca ‹fl Mahkemesi varsa veya ‹fl Mahkemesi 

mevcut olmad›¤› gibi ifl davalar›na bakmaya Keflan 1. Asliye Hukuk


Mahkemesi’ni yetkili de k›l›nmam›flsa dava dilekçesinin görev yönünden 

reddi flayet ayr› bir ‹fl Mahkemesi bulunmay›fl›ndan dolay› ifl davalar›na 

bakmaya Keflan 1. Asliye Mahkemesi yetkili k›l›nm›flsa ara karar› verilerek 

davaya ‹fl Mahkemesi niteli¤i ile bak›lmas› gerekir. 

Bu yönlerin gözden kaç›r›lmas› bozma nedenidir. 

2- Bozma nedenine göre daval›n›n di¤er temyiz itirazlar›n›n incelenmesine 

bu aflamada gerek görülmemifltir. 

SONUÇ: Yukar›da (1) numaral› bentte aç›klanan nedenlerle; temyiz 

olunan hükmün BOZULMASINA, (2) numaral› bent uyar›nca daval›n›n 

di¤er temyiz itirazlar›n›n bu aflamada incelenmesine yer olmad›¤›na, peflin 

harc›n istek halinde iadesine, 10.03.2008 gününde oybirli¤iyle karar 

verildi.



E: 2008/13957 K: 2009/4805 T: 09.04.2009 

K‹RA SÖZLEfiMES‹N‹N HAKSIZ OLARAK FESHED‹LMES‹ 

• K‹RACININ HAKLARI • GAB‹N ve EHL‹YETS‹ZL‹K SAVININ 

SONUÇLARI 

Özet: Kira sözleflmesinin kiraya veren 

taraf›ndan haks›z olarak feshedilmesi halinde 

kirac›n›n oluflan menfi zarar›n› talep etme 

hakk› vard›r. Buna göre kirac› ya dönem 

sonuna kadar peflin ödedi¤i kira paralar›n› ya 

da kar kayb› bedelini talep edebilir. 

Bir sözleflmenin ehliyetsizlik veya gabin 

nedeni ile geçersiz oldu¤u iddia ediliyorsa, bu 

iddian›n kan›tlanmas› halinde sözleflme bafl›ndan 

itibaren geçersiz hale gelecek olaya 

uygulanacak yapt›r›mlar da bu olguya göre 

belirlenecektir. 

Taraflar aras›ndaki alacak, tazminat davas›n›n yap›lan yarg›lamas› 

sonunda ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n k›smen kabulüne 

k›smen reddine yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde taraflar 

avukat›nca temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi gere¤i konuflulup 


KARAR 

Davac›, daval›ya ait 3 parça tafl›nmaz› fleftali bahçesi haline getirmek 

üzere, 5 parça tafl›nmaz› da alabal›k üretim çiftli¤i haline getirmek üzere 

08.11.2001 tarihli 15 y›l süreli sözleflme yapt›klar›n›, kira bedellerini peflin 

ödedi¤ini ve a¤açlar dikip tesise iliflkin imalatlar› yapt›¤›n› ancak daval›n›n 

15.11.2002 tarihli ihtar ile tek tarafl› olarak kira sözleflmelerini feshedip 

tahliye talep etti¤ini ve tafl›nmazlardan fiilen de el çektirildi¤ini ileri 

sürerek, haks›z tahliye nedeniyle yap›lan imalatlar bedeli, 15 y›ll›k peflin 

ödenen kira bedeli ile kar kayb› toplam› olarak flimdilik 42.000.-TL’nin 

yasal faizi ile tahsiline karar verilmesini istemifl ›slah ile talebini art›rm›flt›r. 

Daval›, davan›n reddini dilemifl karfl› dava ile de sözleflmelerin 

geçersizli¤inin tesbitine karar verilmesini istemifltir. 



Mahkemece, as›l dava aç›s›ndan fesih nedeniyle ödenen peflin kira 

bedeli, yap›lan imalatlar›n bedeli ve tahliye nedeni ile gelir kayb› toplam› 

58.821.-TL’nin faizi ile daval›dan tahsiline, karfl› dava aç›s›ndan tahliye 

nedeni ile konusuz kalan dava hakk›nda karar verilmesine yer olmad›¤›na 

karar verilmifl; hüküm, taraflarca temyiz edilmifltir. 

1- Daval› yap›lan kira sözleflmesinin ehliyetsizlik ve gabin nedeni ile 

geçersiz oldu¤undan sözleflmelerin bu nedenle iptaline ve feshine karar 

verilmesini istemifl ve mahkemece daval›n›n tek tarafl› fesih ihbar›n› davac› 

kirac›n›n da dava açarak feshi kabul etti¤i gerekçesi ile, konusuz kalan 

karfl› dava hakk›nda karar verilmesine yer olmad›¤›na karar verilmifltir. 

Oysa daval›n›n davas›n› ispat› halinde sözleflmeler bafllang›çtan itibaren 

geçersiz hale gelece¤inden, mahkemece bu iddialar üzerinde durularak 

gerekli araflt›rma yap›lmal› ve sonucuna uygun bir karar verilmelidir. 

Yanl›fl de¤erlendirme ile yaz›l› flekilde karar verilmesi usül ve yasaya ayk›r› 

olup bozma nedenidir. 

2- Davac›, 08.11.2001 tarihli 15 y›l süreli kira sözleflmesi ile kiralad›¤› 

tafl›nmazdan, daval›n›n 15.11.2002 tarihli ihtar› ile tek tarafl› olarak fesih 

iradesini bildirerek, tahliyeyi talep etti¤ini ve fiilen de tafl›nmazdan el 

çektirildi¤ini ileri sürerek bu davay› açm›flt›r. Daval› taraf›ndan 

sözleflmenin haks›z nedenle feshi halinde, davac› kirac›n›n oluflan menfi 

zarar›n› talebe hakk› vard›r. Yani davac› kirac› dönem sonuna kadar olan 

kira bedellerini ya da kar kayb› bedelini talep edebilir. Bu nedenle davac› 

kirac›ya bu kalem istediklerinden hangisini talep etti¤i hususu aç›klatt›r›larak 

sunucuna uygun bir karar verilmelidir. Mahkemece, yanl›fl 

de¤erlendirme ile yaz›l› flekilde karar verilmesi usül ve yasaya ayk›r› olup 

bozmay› gerektirir. 

3- Bozma nedenine göre, daval›n›n di¤er temyiz itirazlar› ile davac›n›n 

temyiz itirazlar›n›n bu aflamada incelenmesine gerek görülmemifltir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan 1. ve 2. bent gere¤ince temyiz olunan 

karar›n daval› yarar›na BOZULMASINA, 3. bent gere¤ince bozma nedenine 

göre, daval›n›n di¤er temyiz itirazlar› ile davac›n›n temyiz itirazlar›n›n bu 

aflamada incelenmesine yer olmad›¤›n›, peflin al›nan harc›n istek halinde 

taraflara iadesine 09.04.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2008/14684 K: 2009/5645 T: 27.04.2009 

S‹TE YÖNET‹M‹ • TÜZEL K‹fi‹L‹K 

• DAVADA TARAF OLAB‹LME KOfiULU 

Özet: De¤iflik parseller üzerindeki tafl›nmazlar›n 

birleflmesi ile kurulan sitelerde, yönetimlerin 

yetkilerini malikler ad›na kullanabilmesi 

için “Tüzel Kiflili¤in” varl›¤› aranmamal›d›r. 

Bir di¤er deyiflle, tüzel kiflili¤i olmasa da 

site yönetimlerinin davada taraf olabilece¤i 

kabul edilmelidir. 

Taraflar aras›ndaki muarazan›n önlenmesi davas›n›n yap›lan yarg›lamas› 

sonunda ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n reddine yönelik 

olarak verilen hükmün süresi içinde davac› avukat›nca temyiz edilmesi 

üzerine dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü: 

KARAR 

Davac› site yönetimi, kendileri ile daval› sitenin ayn› tafl›nmaz üzerine 

infla edilmifl iki ayr› site oldu¤unu, iki site yönetimi aras›nda imzalanan 

29.02.2002 tarihli sözleflme ile daval› site içinde bulunan ar›tma tesisinin 

ortak kullan›m›n›n kararlaflt›r›ld›¤›n› ancak daval› site yönetiminin ar›tma 

tesisinden kendilerini yararland›rmad›klar›n› ileri sürerek bu husustaki 

muarazan›n giderilmesini istemifltir. 

Daval› davan›n reddini dilemifltir. 

Mahkemece, site yöneticili¤inin tüzel kiflili¤inin ve bu nedenle taraf 

ehliyetinin bulunmad›¤› gerekçesiyle daval›n›n husumet yoklu¤u nedeni ile 

davan›n reddine karar verilmifl; hüküm, davac› taraf›ndan temyiz 

edilmifltir. 

Dava, iki ayr› site yönetimi aras›nda imzalanan 29.02.2002 tarihli 

sözleflme uyar›nca, daval› site içinde bulunan ar›tma tesisinden davac›n›n 

yararland›r›lmamas›na yönelik daval›ca ç›kar›ld›¤› iddia edilen çekiflmenin 

giderilmesine iliflkindir. Ülkemizde yaflanan ekonomik ve sosyal geliflme ile 

nüfus art›fl›n›n do¤urdu¤u iflyeri ve konut ihtiyac›n›n karfl›lanmas› 

amac›yla infla edilen toplu yap›lar›n kullan›ma baflland›¤› bilinen bir 

Gönderen: Av. Hulki ÖZEL / Mersin Barosu Baflkan› 

Dergimizin 2009/6 say›s›nda yay›mlanan Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu ve 9. Hukuk Dairesi 

Kararlar›na bak›n›z.


gerçektir. Bu nitelikteki toplu yap›laflmalarda sitenin yönetilmesi 

gerekmektedir. Bu nedenle özellikle yönetim ve davada taraf olabilme 

ehliyeti yönünden do¤an yasal bofllu¤un doldurulmamas› tüm maliklerin 

birlikte dava açabilece¤inin veya tüm maliklere karfl› dava aç›lmas› 

gerekti¤inin kabulü uyuflmazl›klar› çözümsüzlü¤e terk etme sonucunu 

do¤urur. Bu durumda hak ve adalete, usül ve dava ekonomisine uygun bir 

çözüm bulunmas› gerekti¤inde duraksama olmamaktad›r. Bu flekilde 

oluflturulan yönetimlerin sözleflmeden kaynaklanan yetkileri malikleri 

ad›na temsilci s›fat›yla kullanabilmeleri için tüzel kiflili¤inin oluflmas› da 

gerekmez. Kald› ki davaya konu sözleflmenin taraflar›n davac› ve daval› site 

yönetimlerinin de oldu¤u da anlafl›lmaktad›r. Bu durum karfl›s›nda gerek 

davac› site ve gerekse daval› site yönetimlerinin davada taraf olma ehliyetlerinin 

bulundu¤unun kabulü gerekir. Mahkemece de¤inilen bu yön 

gözetilerek iflin esas›na girilip has›l olacak sonuca uygun bir karar 

verilmesi gerekirken yaz›l› flekilde karar verilmifl olmas› usül ve yasaya 

ayk›r›d›r. Bozmay› gerektirir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle temyiz olunan karar›n davac› 

yarar›na BOZULMASINA, peflin al›nan harc›n istek halinde temyiz edene 

iadesine, 27.04.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2009/8051 K: 2009/11129 T: 08.10.2009 

K‹RALANAN YERDE YAPILAN TAD‹LAT • K‹RACININ HAKLARI 

Özet: Kiralayan›n muvafakat› olmaks›z›n 

kiralanan yerde tadilat yapan kirac›; kiralanan 

yere yapm›fl oldu¤u faydal› ve zaruri masraflar› 

kiralayandan isteyebilecektir. 

‹smail vekili ile Ayten ve Melehat vekili aralar›ndaki dava hakk›nda 

‹stanbul 8. Asliye Hukuk Mahkemesi’nden verilen 18.03.2009 gün ve 266- 

64 say›l› hükmün Dairemizin 24.03.2009 tarih ve 2008/13331-2009/3859 

say›l› ilam›yla bozulmas›na karar verilmiflti. Süresi içinde taraflar 

avukat›nca karar›n düzeltilmesi istenilmifl olmakla dosya incelendi, gere¤i 

düflünüldü. 

KARAR 

Davac›, daval›lara ait tafl›nmazda en son yenilenen 01.01.2000 tarihli 

kira sözleflmesi ile kirac› ikan 3 katl› iflyerini iyilefltirmeler yaparak lüks 

ma¤aza haline getirdi¤ini, 15.06.2002 gününde kiralanan› tahliye etti¤ini, 

davalal›lar›n yap›lan imalat bedelini ödemedi¤ini ileri sürerek, tesbit raporu 

ile belirlenen 44.979.-TL. imalat bedeli ile de¤er art›fl› nedeni ile oluflan 

tutar›n belirlenerek faizi ile ödetilmesini istemifltir. 

Daval›lar, yap›lan tadilatlar için bir onay al›nmad›¤›n›, kira bedeli 

ödenmedi¤inden tahliyesine karar verildi¤ini savunarak davan›n reddini 

dilemifllerdir. 

Mahkemece, belirlenen imalat bedelinden takdiren 25.000.-TL. 

ödenmesi gerekti¤i gerekçe gösterilerek bu miktar›n tahsiline, iadeye tabi 

eflyalar›n da davac›ya iadesine karar verilmifl, hükmün davac› ve daval›- 

larca temyizi üzerine hüküm, Dairemizce daval›lar yarar›na bozulmufl, 

davac› ve daval›lar bu kez karar düzeltme talebinde bulunmufllard›r. 

1- Davac›n›n, daval›lara ait mecurda 01.01.2000 bafllang›ç tarihli ve 1 

y›l süreli kira sözleflmesiyle kirac› iken kiralanana bir k›s›m faydal› 

imalatlar yapt›¤›, daha sonrada kira borçlar›n› ödemede temrrüde düflmesi 

nedeniyle al›nan mahkeme karar› sonucu 15.06.2002 gününde icraen 

tahliye edildi¤i toplanan delillerden anlafl›lmaktad›r. Yine daval› kiralayanlar 

taraf›ndan davac› kirac› aleyhine temerrüt nedeni ile tahliye sebebi olan 

ödenmeyen kira bedellerinin tahsili için açt›¤› davan›n da kabul edilip, 

davac› kirac›dan tahsiline karar verildi¤i de dosyadaki belgelerden 

anlafl›lmakdat›r.


Taraflar aras›nda düzenlenen kira sözleflmesinin özel flartlar bölümünün 

6. maddesinde “kirac› mecurda yapaca¤› tadilat için mal sahiplerinin 

veya vekillerinin yaz›l› onay›n› almak zorundad›r.Aksine hareket akte 

ayk›r›l›k teflkil edecektir” yaz›l›d›r. Daval› kiralayanlar, davac›n›n kendilerinden 

muvafakat almad›¤›n›, sözleflmenin bu hükmü karfl›s›nda davac›n›n 

talepte bulunamayaca¤›n› savunmufllar, davac› da yap›lan bu imalatlar 

yönünden daval›lar›n muvafakatlar›n› ald›¤›n› yasal delillerle ispat 

edememifltir. Bu durumda temerrüt nedeniyle tahliye olmak durumunda 

kalan davac›n›n kiralanana yapm›fl oldu¤u faydal› ve zaruri masraf 

bedellerine BK’n›n 414. maddesi kapsam›nda vekaletsiz ifl görme hükümlerine 

göre isteme hakk› vard›r.Hal böyle olunca konusunda uzman bilirkifli 

arac›l›¤›yla kiralanana kullan›m amac›na uygun olarak yap›lan faydal› ve 

zaruri imalatlar›n yap›ld›klar› tarih itibariyle de¤erleri belirlenip, belirlenen 

bu miktarda davac›n›n talebe hakk›n›n bulundu¤u kabul edilmelidir. 

Mahkemece davac› kirac› taraf›ndan yapt›r›lan faydal› imalat bedelleri 

toplam› 40.522.-TL‘den, kira bedellerini ödemeyip tahliyeye sebep 

oldu¤undan takdiren indirim yap›larak 25.000.-TL’ye karar verildi¤i ancak 

yukar›da aç›klanan flekilde ifllem yap›lmad›¤› gibi, daval› kiralayanlar›n 

ödenmeyen kira bedelleri için açt›¤› dava ile tahsile karar verildi¤i 

gözetilmeden, indirim yap›ld›¤› anlafl›lmaktad›r. Aç›klanan nedenlerle inceleme 

yap›larak sonucuna uygun bir karar verilmesi gerekirken yanl›fl 

de¤erlendirme ve eksik inceleme ile yaz›l› flekilde karar verilmesi usul ve 

yasaya ayk›r› olup karar›n bu nedenle davac› temyizi görülmeyerek bozuldu¤u 

bu kez yap›lan inceleme ile anlafl›ld›¤›ndan, davac›n›n bu konudaki 

karar düzeltme talebinin kabulü ile Dairemize ait 24.03.2009 tarihli, 

2008/13331 E. 20009/3859 K. say›l› “bozma” ilam›n›n kald›r›lmas›na, 

hüküm aç›klanan nedenlerle bozulmas›na karar vermek gerekmifltir. 

2- Yukar›da (1) nolu bentte aç›klanan bozma nedenine göre, bu 

aflamada davac›n›n di¤er ve daval›lar›n tüm karar düzeltme nedenlerinin 

incelenmesine flimdilik gerek görülmemifltir. 

SONUÇ: 1. bent gere¤ince aç›klanan nedenlerle, Dairemize ait 

24.03.2009 tarihli, 2008/13331 E. 2009/3859 K. say›l› “bozma” ilam›n›n 

kald›r›lmas›na, hükmün aç›klanan nedenlerle BOZULMASINA, 2. bent 

gere¤ince davac› ve daval›lar›n di¤er karar düzeltme nedenlerinin bu 

aflamada incelenmesine yer olmad›¤›na, peflin al›nan temyiz harc›n›n istek 

halinde taraflara iadesine, 08.10.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2009/1958 K: 2009/11222 T: 12.10.2009 

SULH ‹LE SONUÇLANAN DAVA • VEKALET ÜCRET‹ 

• HESAPLAMA YÖNTEM‹ • TEMERRÜT FA‹Z‹ 

Özet: Davan›n sulh ile sonuçlanmas› ve bu 

sulhün davan›n seyri esnas›nda yarg›ç 

huzurunda gerçekleflen sulh protokolü ile 

sonuçlanmas› halinde sulh sonucunda avukat›n 

müvekkiline sa¤lad›¤› menfaat esas al›narak 

vekafet ücreti hesaplanmal›d›r. 

Bu hesaplama yap›l›rken Avukatl›k 

Kanunu hükümlerinin zaman itibariyle ne 

flekilde uygulanaca¤› dikkate al›nmal›d›r. 

Alacakl›n›n borçluya gönderdi¤i ihtarda 

tan›d›¤› süre sonundan itibaren temerrüdün 

gerçekleflti¤i kabul edilerek faiz iflletilmelidir. 

Taraflar aras›ndaki alacak davas›n›n yap›lan yarg›lamas› sonunda 

ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n kabülüne yönelik olarak verilen 

hükmün daval› avukat›nca durflmal› davac› avukat›nca duruflmas›z olarak 

temyiz edilmesi üzerine ilgililere ça¤r› ka¤›d› gönderilmifltir. Belli günde 

daval› vekili avukat› ile davac› ve vekili avukat gelmifl olmalar›yla 

duruflmaya bafllan›lm›fl ve haz›r bulunan avukatlar›n sözlü aç›klamalar› 

dinlenildikten sonra karar için baflka güne b›rak›lm›flt›. Bu kez temyiz 

dilekçesinin süresinde oldu¤u saptanarak dosya incelendi, gere¤i 

konuflulup düflünüldü. 

KARAR 

Davac›, daval›n›n vekili olarak, Afyon 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 

2002/603 E. Say›l› (Afyon 2. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2002/588 E. 

Say›l› dosyas›yla birleflik) Dava dosyas› ile dava d›fl› Ç. Limited fiirketi 

taraf›ndan daval› flirket aleyhine aç›lm›fl olan davay› takip etti¤ini, 

yarg›lama s›ras›nda 11.04.2003 tarihinde davan›n taraflar› aras›nda sulh 

anlaflmas› yap›ld›¤›n›, aç›lm›fl olan davalardan karfl›l›kl› olarak feragat 

edilmesi karfl›l›¤›nda daval› flirket ad›na karfl› taraftan 70.000.-TL. tutarl› 

Gönderen: Av. Korhan ENG‹NDEN‹Z 

Dergimizin 2010/1. say›s›nda yay›mlanan Yarg›tay 13. Hukuk Dairesi Kararlar›na bak›n›z.


ve her biri 10.000.-TL’lik 7 adet çek al›nd›¤›n›, uyuflmazl›¤›n bu flekilde 

sulhle çözümlenmifl olmas›na ra¤men, hak etmifl oldu¤u, gerek müvekkilin 

ödemesi gereken, gerekse karfl› taraftan tahsili gereken vekalet ücretinin 

ödenmedi¤ini, 01.11.2004 tarihli ihtar›n›n da sonuçsuz kald›¤›n› ileri 

sürerek, 30.100.-TL. vekalet ücretinin 01.11 2004 tarihinden itibaren yasal 

ticari reeskont faizi ile birlikte tahsiline karar verilmesini istemifltir. 

Daval›, davac› avukat taraf›ndan takip edilen davada davan›n taraflar› 

aras›nda düzenlenen 11.04.2003 tarihli sulh protokolünde vekalet ücreti 

alaca¤›n›n bulunmad›¤›n›n belirtildi¤ini, protokolü bizzat imzalayan 

davac›n›n ifl bu ibraname gere¤ince vekalet ücreti talep edemeyece¤ini 

savunarak, davan›n reddini dilemifltir. 

Mahkemece, 17.03.2008 tarihli bilirkifli raporu hükme esas al›narak, 

davac›n›n takip etti¤i dava de¤eri üzerinden ve taleple ba¤l› kal›nmak suretiyle 

30.100.-TL. vekalet ücretinin dava tarihinden itibaren hesaplanacak 

yasal faizi ile birlikte daval›dan tahsiline karar verilmifl, hüküm, taraflarca 

temyiz edilmifltir. 

1- Dosyadaki yaz›lara, karar›n dayand›¤› delillerle yasaya uygun 

gerektirici nedenlere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik 

bulunmamas›na göre taraflar›n afla¤›daki bentlerin kapsam› d›fl›nda kalan 

di¤er temyiz itirazalar›n›n reddi gerekir. 

2- Davac› avukat›n, dava d›fl› Ç. Limited fiirketi taraf›ndan daval› flirket 

aleyhine “itiraz›n iptali” istemiyle aç›lan Afyon 2. Asliye Hukuk 

Mahkemesi’ne ait 2002/588 E. say›l› dava ile, daval› flirket taraf›ndan dava 

d›fl› Ç. Limited fiirketi’ne karfl› Afyon 2. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde 

aç›lan 2002/603 E. say›l› davada daval› flirketi temsil etti¤i, söz konusu 

davalar›n birlefltirilerek yap›lan yarg›lamalar› s›ras›nda, 11.04.2003 tarihli 

sulh protokolü ile taraflar›n karfl›l›kl› olarak davalardan vazgeçtikleri, 

reddine karar verildi¤ini, 04.12.2003 tarihinde azledilen davac›n›n, 

ödenmeyen vekalet ücreti alaca¤›n›n tahsili için de eldeki ifl bu davy› açt›¤› 


Davac›ya ödemesi gereken vekalet ücretinin tespit edilebilmesi için 

öncelikle, uyuflmazl›¤a uygulanacak Avukatl›k Kanunu hükümlerinin 

belirlenmesi zorunludur. Blindi¤i üzere, 1136 say›l› Avukatl›k Kanunu, 

02.05.2001 tarihinde 4467 Say›l› Yasa, 13.01.2004 tarihinde de 5043 

Say›l› Yasa ile de¤iflikli¤e u¤ram›flt›r. 13.01.2004 tarihinde yürürlü¤e giren 

5043 Say›l› Yasa’n›n 7. maddesi ile 1136 say›l› Avukatl›k Kanunu’na 

eklenen “Bu Kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihte, kesin olarak hükme 

ba¤lanmam›fl bütün ihtilaflarda bu Kanunun de¤iflik hükümleri uygulan›r” 

hükmünü içeren geçiçi 21. madde, Anayasa Mahkemesi’nce 08.02.2008 

tarihinde iptal edildi¤inden, avukatl›k ücretinden kaynaklanan uyuflmaz-


l›klarda, sözleflmelerin kuruldu¤u tarihte yürürlükte olan Avukatl›k 

Kanunu hükümlerinin uygulanmas› gerekti¤i kabul edilmelidir. 

Bu aç›klamalardan sonra dava konusu olaya bak›lacak olursa, taraflar 

aras›nda yaz›l› bir avukatl›k ücret sözleflmesi bulunmad›¤›na göre, 

yukar›da aç›klanan nedenlerle uyuflmazl›¤›n çözümünde, sözleflme 

iliflkisinin kuruldu¤u, avukatl›k hizmetinin verildi¤i 2002 ve 2003 tarihleri 

itibariyle yürürlükte olan 1136 Say›l› Yasa’n›n, 02.05.2001 tarihinde 4667 

Say›l› Yasa ile yap›lan de¤ifliklikten sonraki, ancak 13.01.2004 tarihinde 

5043 Say›l› Yasa ile yap›lan de¤ifliklikten önceki hükümlerinin esas 

al›nmas› gereklidir. An›lan Yasan›n 4467 Say›l› Yasa ile yap›lan 

de¤ifliklikten sonraki 164. maddesinin 4. f›kras›nda “Avukatl›k ücretinin 

kararlaflt›r›lmam›fl oldu¤u hallerde de¤eri para ile ölçülemeyen dava ve 

ifllerde avukatl›k asgari ücret tarifesi uygulan›r. De¤eri para ile ölçülebilen 

dava ve ifllerde ise asgari ücret tarifelerinin alt›nda olmamak kofluluyla ücret 

itirazlar›n› incelemeye yetkili merci taraf›ndan davan›n sonucuna ve 

avukat›n eme¤ine göre de¤iflmek üzere ücret anlaflmazl›¤› tarihindeki dava 

de¤erinin yüzde befli ile yüzde on befli aras›ndaki bir miktar avukatl›k ücreti 

olarak belirlenir”. Hükmü bulunmakta olup, dava konusu olayda davac›n›n 

vekil olarak görevini ifa etti¤i davalar nedeniyle, an›lan hüküm 

do¤rultusunda ve davalar›n sulh ile sonuçlanmas› nedeniyle, birlefltirilen 

her iki davada daval› flirkete sulh sonucunda kazand›r›lan menfaatin 

tespiti ile, tespit edilecek bu miktar üzerinden yüzde befl ile yüzde onbefl 

aras›nda takdir edilecek vekalet ücretinin ödetilmesine karar verilmesi 

gerekirken, mahkemece aç›klanan hususlar gözard› edilerek, takip edilen 

dava de¤erleri üzerinden, Avukatl›k Kanunu’nun 5043 Say›l› Yasa ile 

de¤iflik 164/4. maddesinde öngörülen %10 ile %20 aras›ndaki oranlara 

göre ücret hesab› yap›lan 17.03.2008 tarihli bilirkifli raporu esas al›nmak 

suretiyle yaz›l› flekilde hüküm kurulmufl olmas›, usul ve yasaya ayk›r› olup, 


3- Borçlar Kanunu’nun 101/1. maddesi gere¤ince muaccel bir borcun 

borçlusu, alacakl›n›n ihtar› ile mütemerrit olur. Davac›, daha önce daval› 

flirkete göndermifl oldu¤u 01.11.2004 tarihli ihtarla dava konusu alaca¤›n› 

daval›dan talep etmifl olup dava konusu alaca¤a, 02.11.2004 tarihinde 

tebli¤ edildi¤i anlafl›lan ihtarda verilen 7 günlük sürenin de eklenmesi ile 

tespit edilecek temerrüt tarihinden itibaren faiz yürütülmesi gerekirken, 

dava tarihinden itibaren faiz yürütülmüfl olmas› usul ve yasaya ayk›r› olup 


4- Davac›, davada vekille temsil edildi¤i halde, karar bafll›¤›nda davac› 

vekilinin ad›n›n yaz›mam›fl olmas› ve davac› yarar›na vekalet ücretine 

hükmedilmemifl olmas› da ayr›ca usul ve yasaya ayk›r› olup bozmay› 

gerektirir.


SONUÇ: 1. Bentte aç›klanan nedenlerle taraflar›n di¤er temyiz 

itirazlar›n›n reddine, temyiz edilen hükmün 2. bent gere¤ince daval›, 3. ve 

4. bentler gere¤ince ise davac› yarar›na BOZULMASINA, 625.00.-TL. 

duruflma avukatl›k paras›n›n karfl›l›kl› al›narak birbirlerine ödenmesine, 

peflin al›nan harc›n istek halinde iadesine, 12.10.2209 gününde oybirli¤iyle 

karar verildi. 


E: 2009/4964 K: 2009/11563 T: 14.10.2009 

ELEKTR‹K ABONEL‹⁄‹ • KULLANILMAYAN ELEKTR‹K BEDEL‹ 

SORUMLULU⁄U • ‹DAREN‹N MÜTERAF‹K KUSURU 

Özet: Kural olarak abonelik sözleflmesi 

iptal edilmedi¤i sürece kim taraf›ndan kullan›- 

l›rsa kullan›ls›n tüketilen elektrik bedelinden 

‹dareye karfl› abonenin sorumlulu¤u devam 

edecektir. 

Ancak, ilgili Yönetmelik gere¤ince bedeli 

ödenmeyen elektri¤in muayyen süre kesilmesi 

gerekti¤i dikkate al›narak elektri¤i kesmeyen 

‹darenin müterafik kusuruyla zarar›n artmas›na 

yol açt›¤› gözetilmeli ve meydana gelen 

zarardan Borçlar Kanunu hükümlerine göre 

indirim yap›lmal›d›r. 

Taraflar aras›ndaki menfi tespit davas›n›n yap›lan yarg›lamas› sonunda 


hükmün süresi içinde davac› avukat›nca temyiz edilmesi üzerine dosya 

incelendi gere¤i konuflulup düflünüldü. 

KARAR 

Davac›, daval›n›n abone oldu¤unu, tesisat›n kuruldu¤u mahalde elektrik 

kullan›ld›¤›n› ve tahakkuk ettirilen elektrik bedelinin ödenmedi¤ini, 

icra takibinde bulunuldu¤unu, ancak daval›n›n borcunun tamam›na itiraz 

etti¤ini, ileri sürerek itiraz›n›n iptaline, %40 icra inkar tazminat›na karar 


Gönderen: Murat TOPÇUO⁄LU


Daval›, abone oldu¤u tafl›nmazdan aboneli¤i iptal ettirmeden 1995 senesinde 

tafl›nd›¤›n›, faturada belirtilen miktar enerjiyi kendisinin tüketmedi¤ini, 

ayr›ca davac›n›n elektri¤i kesmemesinden dolay› kusurunun bulundu¤unu 

savunarak davan›n reddini dilemifltir. 

Mahkemece, davan›n kabulüne karar verilmifl, hüküm; daval› 


1- Dosyadaki yaz›lara, karar›n dayand›¤› delillerle yasaya uygun gerektirici 

nedenlere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamas›na 

göre daval›n›n sair temyiz itirazlar›n›n reddi gerekir. 

2- Daval›n›n 01.09.1988 y›l›nda elektrik abonesi oldu¤u, aboneli¤in 

bulundu¤u evden tafl›nmas›na ra¤men aboneli¤ini iptal ettirmedi¤i tüm 

dosya kapsam› ile tart›flmas›zd›r. Daval› dava konusu borcun ait oldu¤u 

aboneli¤in bulundu¤u evden hangi tarihte kesin olarak tafl›nd›¤›n› ispat 

edememifl ise de, kural olarak abonelik sözleflmesi iptal edilmedi¤i sürece, 

kim taraf›ndan kullan›l›rsa kullan›ls›n, tüketilen elektrik bedelinden ‹dareye 

karfl› abone olarak daval› sorumludur. Dava konusu alacak ilki 

05.04.2001 son ödeme tarihli ve en sonuda 30.09.2001 son ödeme tarihli 

olan 20 adet fatura karfl›l›¤›d›r. Yani 20 adet fatura bedeli ödenmemifltir. 

Faturalar›n düzenlendi¤i tarihte yürürlükte olan Elektrik Tarifeleri 

Yönetmeli¤i’nin 50/a maddesine göre, fatura bedeli ödenmedi¤inde 

muayyen bir süre sonunda abonenin elektri¤inin kesilmesi gerekir. 

Yönetmeli¤in bu aç›k hükmüne ayk›r› davranmakla davac› ‹dare zarar›n 

artmas›na kendi müterafik kusuru ile yol açm›flt›r. Öyle olunca BK’n›n 98. 

maddesi yollamas› ile 44. maddesi hükmüne göre meydana gelen zarardan 

indirim yap›lmal›d›r. Öncelikle faturalar ödenmedi¤i için, yönetmelik 

hükümlerine göre abonelik elektri¤inin kesilmesi gerekli tarih belirlenip, bu 

tarihe kadar ki sarfiyat›n tamam›ndan daval› abonenin sorumlu oldu¤u 

kabul edilmelidir, daha sonraki süreye iliflkin fatura bedellerinden de yine 

daval› abone sorumlu tutulmal› ancak davac›da zarar›n artmas›nda müterafik 

kusurlu oldu¤undan BK’n›n 44. maddesi hükmüne göre uygun bir 

indirim yap›lmal›d›r. Mahkemece aç›klanan hususlar nazara al›nmadan 

yaz›l› flekilde hüküm tesisi usul ve yasaya ayk›r› olup, bozmay› gerektirir. 

SONUÇ: 1. bent gere¤i daval›n›n di¤er temyiz itirazlar›n›n reddine, 2. 

bent gere¤i karar›n temyiz eden daval› yarar›na BOZULMASINA, 




E: 2009/4860 K: 2009/11605 T: 15.10.2009 

‹CRA HUKUKU • BORÇLU OLMADI⁄ININ TESP‹T‹ DAVASI 

• ALACAKLININ DAVRANIfiI • HUKUK‹ YARAR KOfiULU 

Özet: Daval› idare elektrik borçlusu olarak 

gördü¤ü kifliye karfl› icra takibi yapm›fl, 

borçlunun itiraz›yla takip durmufltur. Bundan 

sonra borçlu elektrik abonesi olmad›¤›ndan 

bahisle borçlu olmad›¤›n›n tespitini dava etmifl 

bu arada daval› idare borçlu hakk›nda ifllem 

yapmayaca¤›n› haricen bildirmifl, ancak 

borçlunun açt›¤› davada borçluyu sorumlu 

tutmad›¤›na dair beyanda bulunmam›flt›r. O 

halde; borçlunun açt›¤› davada hukuki yarar 

oldu¤u kabul edilmelidir. 

Taraflar aras›ndaki menfi tespit davas›n›n yap›lan yarg›lamas› sonunda 


hükmün süresi içinde davac› avukat›nca temyiz edilmesi üzerine dosya 

incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü. 

KARAR 

Davac›, daval› taraf›ndan fiehit Ömer mescidi 1995, ad›na kay›tl› 

aboneli¤in kendisi ile hiçbir ilgisinin olmamas›na ra¤men bina sahibi dava 

d›fl› AM. ile birlikte kendisi aleyhine icra takibi yap›ld›¤›n›, itiraz etti¤ini ileri 

sürerek icra takibine konu 57.251,91.-TL’den borçlu olmad›¤›n›n tespitini 

istemifltir. 

Daval›, davac›n›n tüketimden sorumlu oldu¤unu savunarak davan›n 

reddini dilemifltir. 

Mahkemece, davac›n›n aboneli¤inin olmad›¤›na ve itirazia takibin 

durdu¤una, davac› tarafindan dosyaya sunulan belgeye göre icra takibinde 

Bedafl’›n davac› hakk›nda ifllem yap›lmayaca¤›n› bildirmifl oldu¤una ve 

duran takip nedeniyle davac›n›n bu davada hukuki yarar›n›n bulunmad›¤›na 

dayan›larak davan›n reddine karar verilmifl; hüküm, davac› 

tarafindan temyiz edilmifltir 

Daval›n›n davac› aleyhine d›fl› abone flehit Ömer Cami 1995, bina 

sahibi AM. ve davac› aleyhine 57.251,91.-TL. üzerinden icra takibi yapt›¤›, 

davac›n›n dava konusu abonelik ve kullan›lan elektrikle ilgisinin olmad›¤›


dosya içeri¤i ve Müftülük yaz›lar› ile sabittir. Davac› taraf›ndan dosyaya 

fotokopisi sunulan 2008/9174 say›l› takip dosyas›ndaki 15.07.2008 tarihli 

daval› taraf›ndan yap›lan bildirimde dernek üyesi olmas› sebebi ile 

davac›n›n takipte ad›n›n geçti¤i ve bu flah›s hakk›nda takibin devam›na 

yönelik ifllem yap›lmayaca¤›n›n bildirildi¤i görülmüfl ve davac› aleyhine 

yap›lan icra takibi itiraz üzerine durmufl ise de; daval›n›n bu dava kapsam›nda 

davac›y› sorumlu tutmad›¤›na iliflkin bir beyan› yoktur. Hal böyle 

olunca davac›n›n eldeki davay› açmakta hukuki yarar› vard›r. Mahkemece 

davan›n kabulüne karar verilmesi gerekirken yaz›l› gerekçeyle reddi usul ve 

yasaya ayk›r› olup bozma nedenidir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle temyiz olunan karar›n davac› 

yarar›na BOZULMASINA, peflin al›nan temyiz harc›n›n istek halinde iadesine, 




E: 2009/6940 K: 2009/13154 T: 12.11.2009 

‹fi YER‹ • PAY DEVR‹ • ORTAKLI⁄IN SONA ERMES‹ 

• RESM‹ SÖZLEfiME • ‹SPAT KOfiULU • YEM‹N 

Özet: TMK m.6’ya göre ispat külfeti 

davac›dad›r. Daval›, noterde düzenlenen resmi 

sözleflmeye dayanm›flt›r. Taraflar aras›nda 

noterde düzenlenen 30.10.2006 tarihli devir 

sözleflmesine göre davac›n›n devir bedeli 

olarak belirlenen 2.000.-TL’yi ald›¤› sabittir. 

Davac› resmi sözleflmenin aksini ancak yaz›l› 

delille ispatlayabilir. Ancak, davac› dava 

dilekçesinde ve delil listesinde “ve sair yasal 

delil” demek suretiyle yemin deliline de 

dayanm›flt›r. Öyle olunca, mahkemece davac› 

tarafa, devir bedeli hususunda daval›ya yemin 

teklif etme hakk› oldu¤u hat›rlat›larak sonucuna 

uygun hüküm tesisi gerekirken, yaz›l› 

flekilde eksik inceleme ile resmi sözleflmenin 

aksine tespit bilirkiflisi raporuna dayan›larak 

hüküm tesisi usul ve yasaya ayk›r› olup 



ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n k›smen kabulüne k›smen reddine 

yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde daval› avukat›nca temyiz 

edilmesi üzerine dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü. 

KARAR 

Davac›, daval› ile %50 ortak olarak 01.05.2006 tarihinde ifl yeri 

açt›klar›n›, aralar›nda ç›kan anlaflmazl›m sonucu 30.10.2006 tarihli devir 

sözleflmesi ile %50 pay›n› daval›ya devretti¤ini, fazla masraf ç›kmamas› için 

sözleflmede devir de¤erinin düflük gösterildi¤ini, daval›n›n daha sonra da 

gerçek devir bedelini ödemedi¤ini, yapt›rd›¤› tespit sonucu pay›na 33.500.- 

TL. düfltü¤ünün tespit edildi¤ini ileri sürerek, fazlaya iliflkin haklar› sakl› 

kalmak kayd›yla 33.500.-TL. alaca¤›n devir tarihinden itibaren ticari 

faiziyle birlikte daval›dan tahsilini istemifltir. 

Gönderen: Av. Mahmut KÜÇÜK


Daval›, sözleflmeye göre davac›n›n pay›n› ald›¤›n›n sabit oldu¤unu 

savunarak davan›n reddini dilemifltir. 

Mahkemece, sözleflmede bedelin düflük gösterildi¤i kabul edilerek 

tespitte al›nan bilirkifli raporu esas al›nmak suretiyle davan›n k›smen kabulü 

ile; 23.500.-TL’nin dava tarihinden itibaren ticari faiziyle birlikte 

daval›dan tahsiline karar verilmifl; hüküm, daval› taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

Davac›, daval›ya devretti¤i ortakl›k pay›n›n bedeli olan 33.500.-TL. 

alaca¤›n›n tahsili talebiyle eldeki davay› açm›flt›r. Daval›, noterde düzenlenen 

ortakl›k pay›n›n devrine iliflkin resmi sözleflmede davac›n›n bedelin 

tamam›n› ald›¤›n› beyan etti¤ini, davac›ya borcun olmad›¤›n› savunmufltur. 

Mahkemece sözleflmede bedelin düflük gösterildi¤i kabul edilerek itiraz 

edilmedi¤i gerekçesiyle tespit bilirkifli raporu esas al›nmak suretiyle 

davan›n k›smen kabulüne karar verilmifltir. TMK’n›n 6. maddesine göre 

ispat külfeti davac›dad›r. Daval›, noterde düzenlenen resmi sözleflmeye 

dayanm›flt›r. Taraflar aras›nda noterde düzenlenen 30.10.2006 tarihli devir 

sözleflmesine göre davac›n›n devir bedieli olarak belirlenen 2.000.-TL’yi 

ald›¤› sabittir. Davac› resmi sözleflmenin aksini ancak yaz›l› delille ispatlayabilir. 

Ancak, davac› dava dilekçesinde ve delil listesinde “ve sair yasal 

delil” demek suretiyle yemin deliline de dayanm›flt›r. Öyle olunca, mahkemece 

davac› tarafa, devir bedeli hususunda daval›ya yemin teklif etme 

hakk› oldu¤u hat›rlat›larak sonucuna uygun hüküm tesisi gerekirken, 

yaz›l› flekilde eksik inceleme ile resmi sözleflmenin aksine tespit bilirkiflisi 

raporuna dayan›larak hüküm tesisi usul ve yasaya ayk›r› olup bozmay› 

gerektirir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle karar›n daval› yarar›na 




E: 2009/5788 K: 2009/13309 T: 16.11.2009 

TAfiINMAZ SATIfiI • ‹FA ‹MKANSIZLI⁄I 

• ÖDENEN PARANIN ‹ADES‹ 

Özet: Geçerli olarak yap›lan tafl›nmaz 

sözleflmesinden sonra, sözleflmenin ifas›n›n 

imkans›z hale gelmesi durumunda, sat›c›ya 

ödenmifl olan sat›fl bedelinin ifan›n imkans›z 

hale geldi¤i tarihteki rayiç bedeli geri 

istenebilir. 

Taraflar aras›ndaki tazminat davas›n›n yap›lan yarg›lamas› sonunda 

ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n k›smen kabulüne k›smen reddine 

yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde davac› avukat›nca temyiz 

edilmesi üzerine dosya incelendi gere¤i konuflulup düflünüldü. 

KARAR 

Davac›, daval› müteahitlerden 3 no’lu ba¤›ms›z bölümü 

2.700.000.000.TL’ye sat›n ald›¤›n›, dairenin taahhüt edilen tarihte teslim 

edilmedi¤i gibi tapusunun da verilmedi¤ini, kat karfl›l›¤› inflaat sözleflmesinin 

feshedilerek dava konusu tafl›nmaz›n baflka bir müteahhide verildi¤i 

ileri sürülerek, ödedi¤i bedelin dava tarihi itibariyle ulaflaca¤› de¤er olan 

25.000.000.000.-TL’nin ödetilmesini istemiflter. 

Daval›lar, davan›n reddini dilemifllerdir. 

Mahkemece, davan›n k›smen kabulüne, daval› Mehmet ve Hüsnü’nün 

sat›fl sözleflmesinde imzalar› bulunmad›¤›ndan bu daval›lar yüzünden 

davan›n s›fat yoklu¤undan reddine, ödemelerin Bülent özel mirasç›s› 

Muzaffer’e yap›lmas› nedeniyle daval› Adnan hakk›nda aç›lan davan›n esastan 

reddine, sat›fl sözleflmesi geçersiz oldu¤undan davac› taraf›ndan ödendi¤i 

ispatlanan 1.950.-TL’nin Bülent mirasç›lar› daval›lar Muzaffer ve 

Bahriye’den tahsiline karar verilmifl; hüküm, davac› taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

1- Dosyadaki yaz›lara, karar›n dayand›¤› delillerle yasaya uygun gerektirici 

nedenlere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamas›na 

göre, davac›n›n daval›lar Hüsnü ve Mehmet hakk›ndaki bütün 

temyiz itirazlar›n›n reddi gerekir. 

Gönderen: Av. Öngen SAKALLI


2- Daval› Adnan, davac› ile yap›lan bila tarihli sat›fl sözleflmesinin akidi 

olup, dava konusu dairenin sözleflmede belirtilen tarihte teslim edilmemesi 

nedeniyle sorumludur. Mahkemece, an›lan daval› yönünden ödemeleri 

sözleflmeyi imzalayan di¤er sat›c› Bülent mirasç›s› olan Muzaffer’e yap›ld›¤› 

gerekçesiyle davan›n esastan reddine karar verilmesi usul ve yasaya ayk›r› 

olup, bozmay› gerektirir. 

3- Müteahhit Adnan ve Bülent, arsa sahaba daval› Hüseyin ile yap›lan 

kat karfl›l›¤› inflaat sözleflmesinde kendilerine düflen dairelerden birisini 

davac›ya bila tarihli sözleflme ile satm›fl olup, taraflar aras›nda yap›lan bu 

sözleflme geçerlidir. Daval› müteahhitlerin sözleflmeden do¤an edimlerini 

yerine getirmedikleri aç›kt›r. Geçerli sözleflmenin ifa edilmemesi nedeniyle 

davac›, tafl›nmaz›n ifan›n imkans›z hale geldi¤i tarihteki rayiç, de¤erini 

isteyebilir. Somut olayda arsa sahibi ile daval› müteahhitler aras›nda 

yap›lan kat karfl›l›¤› inflaat sözleflmesinin 29.12.1999 tarihinde feshedildi¤i 

anlafl›lmakla, bu tarihte sözleflmenin ifas› imkans›z hale gelmifltir. Sat›fl 

sözleflmesinde dairenin bedeli 2.700.-TL. kararlaflt›r›lmas›na ra¤men, 

davac› bu bedelin 1.950.-TL’sini ödedi¤ini yasaya uygun delillerle 

kan›tlam›flt›r. Bu durumda mahkemece, tafl›nmaz üzerinde keflif yap›larak 

sat›fla konu tafl›nmaz›n ifan›n imkans›z hale geldi¤i, kat karfl›l›¤› inflaat 

sözleflmesinin feshedildi¤i tarih itibariyle rayiç de¤eri bilirkifli marifetiyle 

tespit edilip, davac›n›n ödedi¤i bedelin bu miktara oranlanarak belirlenecek 

bedelin daval›lar Adnan ve Bülent mirasç›lar› Bahriye ile Muzaffer’den tahsiline 

karar verilmesi gerekirken yanl›fl de¤erlendirme sonucu yaz›l› flekilde 

hüküm tesisi usul ve yasaya ayk›r› olup bozmay› gerektirir. 

SONUÇ: Yukar›da (1) no’lu bentte aç›klanan nedenlerle davac›n›n 

daval›lar Hüsnü ve Mehmet hakk›ndaki bütün temyiz itirazlar›n›n reddine 

(2) ve (3) no’lu bentlerde aç›klanan nedenlerle temyiz olunan karar›n davac› 

yarar›na BOZULMASINA, peflin al›nan temyiz harc›n›n istek halinde iadesine, 


YARGITAY 



E: 2009/9385 K: 2009/10333 T: 05.10.2009 

‹NANÇ SÖZLEfiMES‹ • ‹SPAT YÖNTEM‹ 

Özet: ‹nanç sözleflmesi ancak yaz›l› delille 

kan›tlanabilir. Bu yaz›l› delil, taraflar›n imzalar› 

bulunan bir belge olmal›d›r. 

Yaz›l› delil bulunmamas› halinde baflvurularak 

delil “yemin” delilidir. Buradaki yeminin 

konusu do¤rudan do¤ruya inanç iliflkisinin 

varolup olmad›¤› noktas›ndad›r. 

Davac› vekili taraf›ndan, daval› aleyhine 04.09.2006 gününde verilen 

dilekçe ile tapu iptali ve tescil istenmesi üzerine bozma ilam›na uyularak 

yap›lan duruflma sonunda; davan›n reddine dair verilen 14.05.2009 günlü 

hükmün Yarg›tayca incelenmesi davac› Selma vekili taraf›ndan istenilmekle 

süresinde oldu¤u anlafl›lan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten 

sonra dosya ve içerisindeki bütün ka¤›tlar incelenerek gere¤i 


KARAR 

Dava, kardefl olan taraflar aras›nda inanç iliflkisine dayal› iptali ve 

tescil istemine iliflkindir. 

Dairemizin 30.06.2008 tarihli hükmüne uyulan bozma karar›nda 

taraflar aras›nda yaz›l› bir inanç sözleflmesi olmad›¤› vurguland›ktan sonra 

bu iliflkinin varolup olmad›¤› hususunda davac›ya yemin teklifi hakk› 

bulundu¤u, bu hakk›n› kullan›p kullanmayaca¤›n›n sorulup saptanmas› 

sonucuna uygun bir hüküm kurulmas› gere¤ine de¤inilmifltir. 

‹nançl› ifllemler, inanan›n teminat oluflturmak veya yönetilmek üzere 

mal varl›¤› kapsam›ndaki bir fley veya hakk›n›, inan›lana devretmesi ve 

inan›lan›n da inanç anlaflmas›ndaki koflullara uygun olarak inanç konusu 

fleyi kullanmas›n›, amaç gerçekleflti¤inde ise belirlenen flekilde inanana 

iade etmesini içeren ifllemlerdir. 

‹nançl› bir ifl1em ile inanan, sahibi oldu¤u bir mülkiyet veya alacak 

hakk›n› inan›lana kazand›r›c› bir ifllemle devretmekte ancak borçland›r›c› 

bir sözleflme ile de onu baz› yükümlülükler alt›na sokmaktad›r. 

‹nanç sözleflmesi, 05.02.1947 tarihli ve 20/6 say›l› Yarg›tay ‹çtihadi 

Birlefltirme Karar› uyar›nca ancak yaz›l› delille kan›tlanabilir. Bu yaz›l› delil 

taraflar›n getirecekleri ve onlar›n imzalar›n› tafl›yan bir belge olmal›d›r.


Aç›klanan nitelikte bir yaz›l› delil bulunmasa da, yanlar aras›ndaki 

uyuflmazl›¤›n kan›tlanmas› aç›s›ndan bunu iddia eden taraf yemin deliline 

(HUMK’un m.344) dayanabilir. Burada yeminin konusunu iddia edilen 

inanç iliflkisinin bulunup bulunmad›¤› teflkil eder. Yoksa, somut olayda 

oldu¤u gibi inan›fl iliflkisinin bedeli olan ve bankadaki hesapta bulundu¤u 

çekiflmesiz bir miktar paran›n davac› taraf›ndan daval› hesab›na yat›r›l›p 

yat›r›lmad›¤›n›n uyuflmazl›¤›n giderilmesinde bir önemi yoktur. 

Bu aç›klamalara göre mahkemece yap›lmas› gereken ifl; davac›ya iddia 

etti¤i temel iliflkinin bulunup bulunmad›¤› konusunda yemin teklif hakk›n› 

hat›rlatmak, davay› bunun sonucuna göre çözmek olmal›d›r. 

Dairemiz bozma ilam›na hatal› anlam verilmek suretiyle daval›ya 

alacak konusunda yemin teklif edilerek uyuflmazl›¤›n çözümü do¤ru 

de¤ildir. 

Karar aç›klanan nedenle bozulmal›d›r. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle temyiz olunan hükmün 

BOZULMASINA, peflin yat›r›lan temyiz harc›n›n istek halinde yat›rana 


YARGITAY 



E: 2006/7107 K: 2006/7172 T: 07.12.2006 

ESER SÖZLEfiMES‹ • ZAMANAfiIMI 

Özet: Eser sözleflmelerinde zamanafl›m› 

teslimden veya fesihten itibaren bafllar. 

Yukar›da tarih ve numaras› yaz›l› hükmün temyizen tetkiki davac›lar 

ve müdahil daval›lar vekilleri taraf›ndan istenmifl ve temyiz dilekçelerinin 

süresi içinde verildi¤i anlafl›lm›fl olmakla dosyadaki ka¤›tlar okundu, gere¤i 

konuflulup düflünüldü: 

KARAR 

Dava kat karfl›l›¤› inflaat yap›m sözleflmesinin yüklenicinin temerrüdü 

nedeniyle feshi ve daval› yüklenici flirket ad›na oluflturulan tapu 

kay›tlar›n›n iptal ve tescili istemine iliflkindir. Mahkemece davan›n 

zamanafl›m› nedeniyle reddine dair verilen karar davac› vekili ile müdahil 

daval›lar vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

1- Eser sözleflmelerinde zamanafl›m› teslimden veya fesihten itibaren 

bafllar. Daval› yüklenicinin eseri sözleflme ve eklerine göre tamamlay›p 

teslim etmedi¤i ve sözleflmenin dava tarihi itibariyle ayakta bulundu¤u 

anlafl›lmaktad›r. Sözleflme fesih de edilmedi¤inden henüz zamanafl›m› 

süresi ifllemeye bafllamam›flt›r. Bu nedenle mahkemece zamanafl›m› 

definin reddi ile iflin esas›n›n incelenerek sonucuna uygun bir karar 

verilmesi gerekirken yanl›fl de¤erlendirme sonucu yaz›l› flekilde hüküm 

tesisi do¤ru olmam›flt›r. 

2- Öte yandan dava daval› ve müdahil daval›lar yönünden ayn› nedenle 

reddedilmifl olup Avukatl›k Asgari Ücret Tarifesi’nin 3. maddesinin 2. 

f›kras› uyar›nca tüm daval›lar için tek avukatl›k ücretine hükmedilmesi 

gerekirken daval› ve müdahil daval›lar için ayr› ayr› vekalet ücretine 

hükmedilmesi de yerinde olmam›flt›r. 

3- Kabul flekline göre de zamanafl›m› nedeniyle red halinde dava 

de¤erine göre daval›lar lehine nispi vekalet ücretine hükmedilmesi 

gerekirken maktu avukatl›k ücretine hükmedilmesi de isabetsiz olmufltur. 

Belirtilen nedenlerle karar bozulmal›d›r. 

SONUÇ: Temyiz itirazlar›n›n kabulü ile yukar›da 1. ve 2. bentlerde 

aç›klanan nedenlerle hükmün davac›lar yarar›na, 3. bent uyar›nca müdahil 

daval›lar yarar›na BOZULMASINA, ödedikleri temyiz peflin harc›n›n istek 

halinde temyiz eden davac›lar ve müdahil daval›lara geri verilmesine, 




E: 2009/4455 K: 2009/4892 T: 28.09.2009 

ESER SÖZLEfiMES‹ • YAPILAN ‹fi‹N BEDEL‹ • L‹K‹T ALACAK 

Özet: Eser sözleflmesinde yap›lacak olan 

iflin bedeli yaklafl›k olarak kararlaflt›r›lm›fl ya 

da hiç kararlaflt›r›lmam›fl ise, söz konusu iflin 

bedeli piyasa rayiçleri esas al›narak bilirkifli 

marifetiyle tespit edilir. 

Bilirkifli incelemesiyle tespit edilecek olan 

bir alaca¤›n likit oldu¤undan söz edilemez. 

Yukar›da tarih ve numaras› yaz›l› hükmün temyizen tetkiki taraf 

vekillerince istenmifl ve temyiz dilekçelerinin süresi içinde verildi¤i 

anlafl›lm›fl olmakla dosyadaki ka¤›tlar okundu gere¤i konuflulup 


KARAR 

Dava, ‹cra ‹flas Kanunu'nun 67. maddesine dayal› olarak aç›lm›fl olup; 

icra takibine borçlu daval›n›n vakî itiraz›n›n iptali istemine iliflkindir. 

Mahkemece, davan›n k›smen kabulüne, Bak›rköy 5. ‹cra Müdürlü- 

¤ü'nün 2004/4690 takip say›l› dosyas› üzerinden takip konusu yap›lan as›l 

alaca¤›n 1.710,00.-TL. tutar›ndaki k›sm› üzerinden takip borçlusu 

daval›n›n vakî itiraz›n›n iptaline; fazlaya iliflkin istemin reddine karar 

verilmifl ve verilen karar taraf vekillerince temyiz edilmifltir. 

1- Dosyadaki yaz›lara, karar›n dayand›¤› delillerle yasaya uygun 

gerektirici nedenlere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik 

bulunmamas›na göre taraf vekillerinin afla¤›daki bendin kapsam› d›fl›ndaki 

sair temyiz itirazlar›n›n reddi gerekmifltir. 

2- Bak›rköy 5. ‹cra Müdürlü¤ü’nün 2004/4690 takip say›l› dosyas› 

kapsam›ndan; icra takip alacakl›s› davac› taraf›ndan, takip borçlusu daval› 

flirket hakk›nda adî takip yoluyla bafllat›lan icra takibinde, 06.04.2004 

tarih, 425610 numaral› ve 3.540,00.-TL. tutarl› fatura dayanak al›narak 

2.550,00.-TL. as›l alacak ve 350,00.-TL. ifllemifl temerrüt faizinin istendi¤i 

ve takip borçlusunun süresindeki itiraz› sonucu takibin durdu¤u 

anlafl›ld›¤› gibi; itiraz›n iptali davas›n›n da süresinde aç›lm›fl oldu¤u tespit 

olunmufltur. 

Daval›ya ait 7 katl› binan›n temizlik iflinin davac› taraf›ndan yap›lm›fl 

oldu¤u, toplanan delillerle sabit olmaktad›r. Ancak, yanlar aras›nda ifl


bedelinin tutar› uyuflmazl›k konusudur. Borçlar Kanunu’nun 366. maddesi 

gere¤ince, ifl bedelinin taraflarca yaklafl›k olarak kararlaflt›r›lm›fl veya ifl 

bedelinin yanlarca kararlaflt›r›lmam›fl olmas› durumunda, iflin yap›ld›¤› 

zamandaki serbest piyasa rayiçlerine göre, uzman bilirkifli arac›l›¤›yla 

yapt›r›lacak inceleme sonucu ifl bedeli mahkemece belirlenir. Somut olayda 

da, an›lan yasa hükmüne uygun flekilde ifl bedelinin 3.86,00.-TL. oldu¤u 

yapt›r›lan bilirkifli incelemesi sonucu sunulan 09.05.2006 günlü bilirkifli 

raporunda aç›klanm›flt›r. Davac›n›n da kabulünde oldu¤u üzere; 

3.186,00.-TL. tutar›ndaki ifl bedeline mahsuben daval› taraf›ndan 990,00.- 

TL. ödendi¤i ve davac›n›n haketti¤i istenebilir alaca¤›n›n 2.196,00.-TL. 

tutar›nda oldu¤unun kabulü gerekir. Mahkemece, davac› alaca¤›n›n 

1.710,00.-TL. oldu¤unun kabulü do¤ru olmam›flt›r. Bu sebeplerle, davac› 

vekilinin temyiz itirazlar›n›n kabulü ve karar›n davac› yarar›na bozulmas› 

gerekmifltir. 

3- Daval› vekilinin di¤er temyiz itirazlar›n›n incelenmesine gelince: 

‹‹K'in 67. maddesi hükmü gere¤ince, icra takip alacakl›s› davac› 

yarar›na, icra inkar tazminat›na hükmedilebilmesi için an›lan yasa 

hükmünde öngörülen tüm yasal koflullar›n birlikte gerçekleflmesi ve bu 

kapsamda alaca¤›n belirlenebilir yani likit olmas› zorunludur. Somut 

olayda ise, davas› kabul edilen as›l alacak tutar›, bilirkifli incelemesi 

yapt›r›lmak. suretiyle mahkemece belirlenmifl oldu¤undan likid de¤ildir. 0 

halde, mahkemece, davac› yarar›na yaz›l› flekilde ve tutarda icra inkar 

tazminat›na hükmedilmifl olmas› do¤ru olmam›flt›r. Karar›n bu sebeplerle 

daval› yarar›na bozulmas› gerekmifltir. 

SONUÇ: Yukar›da (1.) bendde belirtilen nedenlerle taraf vekillerinin 

sair temyiz itirazlar›n›n reddine, (2.) bendde aç›klanan sebeplerle davac› 

vekilinin di¤er temyiz itirazlar›n›n kabulü ile karar›n davac› yarar›na; (3.) 

bendde gösterilen nedenlerle de daval› vekilinin di¤er itiraz›n›n kabulü ile 

daval› yarar›na BOZULMASINA, afla¤›da yaz›l› bakiye 44,20.-TL. Yarg›tay 

baflvurma bakiye harc›n›n davac›dan al›nmas›na, fazla al›nan temyiz peflin 

harc›n›n istek halinde temyiz eden daval›ya geri verilmesine, 28.09.2009 

gününde oybirli¤iyle karar verildi.

YARGITAY 



E: 2008/5899 K: 2009/1629 T: 23.03.2009 

EfiYA HUKUKU • TAfiINMAZ SATIfiI • DE⁄ER TESP‹T‹ 

• ‹NT‹FA HAKKI 

Özet: Bir tafl›nmaz›n üzerindeki intifa 

hakk› kalkarak ç›plak mülkiyet halinde sat›fl 

yap›lm›fl ise, intifa hakk›n›n tafl›nmaz›n de¤erini 

ne flekilde etkileyece¤i dikkate al›narak 

rayiç de¤er tespiti yap›lmal›d›r. 

Taraflar aras›ndaki tasarrufun iptali davas›n›n yap›lan yarg›lamas› 

sonunda; kararda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n kabulüne dair verilen 

hükmün süresi içinde daval› Mehmet vekili taraf›ndan temyiz edilmesi 

üzerine dosya incelendi, gere¤i düflünüldü: 

KARAR 

Davac› vekili, daval› borçlu Çi¤dem'in, alacakl›s›ndan mal kaç›rmak 

amac›yla Bak›rköy Osmaniye Mahallesi, 236 ada, 26 parselde A Blok 4. kat, 

l2 no’lu ba¤›ms›z bölümün 1/3 hissenin ç›plak mülkiyetini 16.12.2004 

tarihinde daval› Mehmet'e satt›¤›n› belirterek tasarrufun iptaline, 6.500.00 

.-TL. alaca¤›n fer'leriyle birlikte daval›lardan tahsiline karar verilmesini 

talep etmifltir. 

Daval› Çi¤dem, dava konusu tafl›nmaz› müflteri olarak gelen daval› 

Mehmet'e bedeliyle satt›¤›n› belirterek davan›n reddini savunmufltur. 

Daval› Mehmet vekili tafl›nmaz›n iyiniyetle ve bedeli ödenerek al›nd›¤›n› 


Mahkemece iddia, savunma toplanan delillere göre gerçek de¤er ile 

sat›fl de¤eri aras›nda aç›k orans›zl›k bulundu¤u gerekçesiyle davan›n 

kabulüne. dava konusu Bak›rköy Osmaniye 236 ada. 26 parseldeki A Blok, 

4. katta 10/310 arsa payl›, 12. no’lu ba¤›ms›z bölümün ç›plak mülkiyetinin 

daval› Çi¤dem taraf›ndan daval› Mehmet'e sat›fl›na iliflkin tasarrufun 

iptaline, alacakl›ya tafl›nmazda alacak ve fer'ileriyle s›n›rl› olmak üzere 

haciz ve sat›fl isteme yetkisi tan›nmas›na karar verilmifl, hüküm, daval› 

Mehmet vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

Dava ‹‹K 277 ve devam› maddeleri gere¤ince aç›lm›fl tasarrufun iptali 

istemine iliflkindir. Mahkemece dava konusu tas›nmaz›n tapudaki sat›fl 

bedeli ile bilirkifli taraf›ndan tespit edilen gerçek bedeli aras›nda fahifl fark


oldu¤u gerekçesiyle dava kabul edilmifl ise de hükme esas al›nan bilirkifli 

raporu hüküm kurmaya yeterli de¤ildir. 

Daval› borçlu, dava konusu tafl›nmazdaki hissesini üzerinde dava d›fl› 

Nesimi lehine mevcut intifa hakk› ile birlikte ç›plak mülkiyet olarak 

satm›flt›r. Bilirkifli raporunda ise mevcut intifa hakk›n›n tafl›nmaz›n sat›fl 

de¤erine etkisi tart›fl›lmam›fl daval› Mehmet'in bu yöndeki itirazlar› da 

de¤erlendirilmemifltir. 

0 halde daval›n›n rapora itirazlar› da gözönüne al›narak intifa hakk›n›n 

dava d›fl› kifliye ait olmas›n›n tafl›nmaz›n tasarruf tarihindeki de¤erine 

etkisi konusunda ek rapor al›nmas› veya yeniden bilirkifli incelemesi 

yapt›r›lmas› ve has›l olacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken eksik 

inceleme ile hüküm kurulmas› isabetli görülmemifltir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle daval› Mehmet vekilinin temyiz 

itirazlar›n›n kabulü ile usul ve yasaya uygun bulunmayan hükmün 

BOZULMASINA, bozma nedenine göre sair temyiz itirazlar›n›n flimdilik 

incelenmesine yer olmad›¤›na, peflin al›nan harc›n istek halinde temyiz 

eden Mehmet'e geri verilmesine ve 60.00.TL temyiz baflvuru harc›n›n daval› 

Mehmet’den al›nmas›na 23.03.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi. 


E: 2008/4923 K: 2009/1869 T: 30.03.2009 

KUSUR TESP‹T‹ • ÇEL‹fiK‹L‹ DURUM • MAHKEMECE YAPILACAK ‹fi 

Özet: Bir davada kusura iliflkin raporlar 

ve tespitler bak›m›ndan çeliflki bulunuyorsa, 

bu çeliflki giderilmeden hüküm kurulamaz. 

Taraflar aras›ndaki tazminat davas›n›n yap›lan yarg›lamas› sonunda; 

kararda yaz›l› nedenlerden dolay› tazminat davas›n›n k›smen kabulüne 

dair verilen hükmün süresi içinde daval› fi. Sigorta A.fi. vekili daval› H. 

Kaynak Sular› A.fi. vekili ve daval› Ali taraf›ndan temyiz edilmesi üzerine 

dosya incelendi, gere¤i düflünüldü: 

KARAR 

Davac›lar vekili dava dilekçesiyle, daval› taraflara ait araç 

sürücülerinin kusurlu hareketi ile meydana gelen kazada desteklerinin 

oldu¤unu aç›klay›p, fazlaya dair haklar›n› sakl› tutarak, davac› Menekfle


için 60.000.-TL. maddi, 50.000.-TL. manevi, di¤er davac›lar için ayr› ayr› 

20.000'er TL. maddi ve 25.000'er TL. manevi tazminat›n kaza tarihinden 

itibaren iflleyecek yasal faizi ile birlikte daval›lardan müflterek ve 

müteselsilen (daval› sigorta flirketleri sigorta poliçesi limiti ile s›n›rl› olarak) 

tahsiline karar verilmesini talep etmifltir. 

Daval› sigorta flirketleri vekilleri cevap dilekçeleriyle, sorumluluklar›n›n 

kusur oran›nda poliçe limiti ile s›n›rl› oldu¤unu, manevi tazminattan 

sorumlu olmad›klar›n›, temerrüde düflürülmediklerini belirterek, davan›n 

reddini savunmusfltur. 

Daval›lar H. Kaynak Sular› A.fi. vekili ve Ali, kusur oran›n› kabul 

etmediklerini belirterek, davan›n reddini savunmufltur. 

Mahkemece, iddia, savunma ve toplanan kan›tlara göre; davan›n 

k›smen kabulü ile, davac› Menekfle için 40.000.-TL, di¤er davac›lar ‹lkay ve 

‹lker için 20.000'er TL. manevi tazminat›n kaza tarihinden itibaren 

iflleyecek yasal faizi ile birlikte daval›lar Ali ve H. Kaynak Sular› San. Tur. 

Tic. A.fi'den müfltereken ve müteselsilen tahsiline, davac› Menekfle için 

58.433,69.-TL, ‹lkay için 6.085,86.-TL. ve ‹lker için 13.890,08.-TL’den 

toplam 77.890,43.-TL. maddi tazminat›n kaza tarihinden itibaren iflleyecek 

yasal faizi ile birlikte daval›lar Ali ve H. Kaynak Sular› San. Tur. Tic. A.fi, 

Ray Sigorta A.fi. ve fi. Sigorta A.fi’den tahsiline, daval› Servet ve feragat 

nedeni ile de daval›lar ‹. Sigorta A.fi. ve A. Sigorta A.fi. hakk›ndaki 

davalar›n reddine karar verilmifl; hüküm, daval› fi. Sigorta A.fi. vekili, 

Daval› H. Kaynak Sular› A.fi. vekili ve daval› Ali taraf›ndan temyiz 

edilmifltir. 

Dava, trafik kazas›ndan kaynaklanan destekten yoksun kalma ve 

manevi tazminat istemine iliflkindir. 

Kaza tespit tutana¤›nda daval› sürücü Servet’in hatal› flerit 

de¤ifltirdi¤inden %75, daval› di¤er sürücü Ali'nin h›zl› araç kulland›¤›ndan 

%25 kusurlu oldu¤u belirtilmifl, ceza dosyas›nda ATK Trafik ‹htisas 

Dairesi’nden al›nan 20.03.2007 tarihli raporda daval› sürücü Servet’in 

kusursuz, daval› di¤er sürücü Ali'nin %100 kusurlu oldu¤u ifade edilmifl, 

Asliye Hukuk Mahkemesince keflif sonras› al›nan 10.01.2006 tarihli 

raporda ise, sürücü Servet’in %75, sürücü Ali'nin %25 kusurlu oldu¤u, ‹TÜ 

Trafik Kursusu’nden al›nan 07.01.2008 tarihli raporda da sürücü Servet’in 

kusursuz, di¤er sürücü Ali'nin %100 kusurlu oldu¤u belirtilmifl, karar›n 

gerekçe bölümünde de kusura iliflkin raporlar aras›nda çeliflki bulundu¤u 

kabul edilmifl; ancak, mahkemece kusura iliflkin raporlar aras›ndaki bu 

çeliflki giderilmeden "az da olsa daval› H. Kaynak Sulan San. Tur. Tic. 

A.fi'nin kusuru bulundu¤undan" bahisle davan›n k›smen kabulüne karar 

verilmifl ise de; kusur oran› yönünden raporlar aras›ndaki çeliflki 

giderilmeden hüküm kurulmas› do¤ru görülmemifltir.


Bu durumda, Mahkemece yap›lacak ifl; ceza dosyas› getirtildikten 

sonra kusura iliflkin raporlar aras›ndaki çeliflkinin giderilmesi için 

Karayollar› Genel Müdürlü¤ü Trafik Fen Heyeti’nden seçilecek uzman 

bilirkifli kurulundan kusur da¤›l›m›na iliflkin, gerekçeli, ayr›nt›l› ve 

denetime imkan verecek nitelikte rapor al›narak sonucuna göre bir karar 

vermekten ibarettir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle daval› fi. Sigorta A.fi. vekili, 

daval› H. Kaynak Sular› A.fi. vekili ve daval› Ali vekilinin temyiz itirazlar›n›n 

kabulü ile hükmün BOZULMASINA, bozma kapsam›na göre sair 

hususlar›n flimdilik incelenmesine yer olmad›¤›na, 60.00.-TL. temyiz 

baflvuru harc›n›n daval› fi. Sigorta A.fi, daval› H. Kaynak Sular› A.fi. ve 

daval› Ali'den al›nmas›na ve peflin al›nan harc›n istek halinde temyiz eden 

daval› fi. Sigorta A.fi, daval› H. Kaynak Sular› A.fi. ve daval› Ali'ye geri 

verilmesine 30.03.2009 günü oybirli¤iyle karar verildi. 


E: 2009/8631 K: 2009/7158 T: 03.11.2009 

BORÇLUNUN ‹FLASI • ‹ST‹HKAK DAVASININ AK‹BET‹ 

Özet: Borçlunun iflas›na karar verilmekle 

takip düflmüfl ve hacizler kalkm›flt›r. Bu 

durumda konusu kalmayan istihkak davas› 

hakk›nda karar verilemeyecek, sadece davan›n 

aç›lmas›na sebebiyet veren taraf yarg›lama 

giderleriyle sorumlu tutulacakt›r. 

Taraflar aras›ndaki istihkak davas›n›n yap›lan yarg›lamas› sonunda; 

kararda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n kabulüne dair verilen hükmün 

süresi içinde daval› alacakl› taraf›ndan temyiz edilmesi üzerine dosya 

incelendi, gere¤i düflünüldü: 

KARAR 

Davac› vekili dava dilekçesi ile, Bursa 8. ‹cra Müdürlü¤ü’nün 

2006/8793 Esas ve Ba¤c›lar l. ‹cra Müdürlü¤ü’nün 2006/2373 Talimat 

say›l› dosyas›ndan, davac›n›n borçludan sat›n ald›klar› ipliklerin borçlu 

flirketin borcundan dolay› 14.08.2006 tarihinde haczedildi¤ini belirterek,


‹‹K’in 96. ve devam› maddelerine dayal› olarak istihkak davas›n›n kabulü 

ile an›lan haczin kald›r›lmas›n› istemifltir. 

Daval› alacakl› vekili, davac›n›n borçludan sat›n ald›¤›n› iddia ettikleri 

ipliklerin kendisine teslim edilmedi¤inden mülkiyetini kazanmam›fl 

oldu¤unu davac› ve borçlunun alacakl›lardan mal kaç›rma amac› ile davac› 

ad›na fatura düzenlendi¤inden davan›n reddi gerekti¤ini savunmufltur. 

Mahkemece, davac›n›n sundu¤u sevk irsaliyeleri, fatura ve ticari 

defterleri üzerinde yap›lan bilirkifli raporlar›na göre dava konusu ipliklerin 

davac› 3. kifliye ait oldu¤unun anlafl›ld›¤›ndan bahisle davan›n kabulüne 

karar verilmifl; hüküm daval› alacakl› vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

Dava, 3. kiflinin ‹‹K’in 96. ve devam› maddelerine dayal› olarak açt›¤› 

istihkak davas›na iliflkindir. 

Dosyadaki bilgi ve belgelerden Ankara Asliye l. Ticaret Mahkemesi’nin 

22.03.2007 gün ve E 2006/459 K 2007/126. say›l› karar› ile borçlunun 

iflas›na karar verildi¤i ve karar›n kesinleflti¤i anlafl›ld›¤›ndan ‹‹K'in 193/2. 

maddesi uyar›nca takip düflmüfl ve hacizler kalkm›flt›r. Bu durumda dava 

konusu kalmad›¤›ndan "istihkak davas› hakk›nda karar verilmesine yer 

olmad›¤›na" karar verilmesi ve dava aç›lmas›na neden olan taraf›n 

yarg›lama giderleriyle sorumlu tutulmas› gerekmektedir. 

Mahkemece bu maddi ve hukuki olgu dikkate al›nmadan yaz›l› flekilde 

hüküm kurulmas› usul ve yasaya ayk›r›d›r. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle, daval› alacakl› vekilinin bu 

yönleri amaçlayan temyiz itirazlar›n›n kabulü ile hükmün BOZULMASINA 

peflin al›nan harc›n istek halinde temyiz eden daval› alacakl›ya geri 

verilmesine 03.11.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi.

YARGITAY 



E: 2004/5043 K: 2004/7104 T: 11.10.2004 

KAT MÜLK‹YET‹ HUKUKU • ORTAK YERLERE MÜDAHALEN‹N 

ÖNLENMES‹ • KAT ‹RT‹FAKLI ANAYAPIDA PROJEYE AYKIRILIK 

• TAMAMLANMIfi ve ‹Ç‹NE YERLEfi‹LM‹fi YAPIDA 

KAT MÜLK‹YET‹ KANUNU HÜKÜMLER‹N‹N UYGULANMASI 

(KMK md.17) 

Özet: Kat irtifakl› tafl›nmazda ortak 

yerlere müdahale olmas› halinde, kat irtifak› 

kurulmufl gayrimenkullerde yap› fiilen tamamlanm›fl 

ve ba¤›ms›z bölümlerin 2/3’ü fiilen 

kullan›lmaya bafllan›lm›fl ise, kat mülkiyetine 

geçilmemifl olsa dahi ana gayrimenkulun 

yönetiminde kat mülkiyeti hükümleri uygulan›r. 

KMK’n›n görevli k›ld›¤› mahkeme, ortak 

yerlere müdahalede görevlidir. 

Dava dilekçesinde ortak yerlere müdahalenin önlenmesi istenilmifltir. 

Mahkemece davan›n görev yönünden reddi cihetine gidilmifl, hüküm davac› 

vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 



bütün ka¤›tlar okunup gere¤i düflünüldü: 

Dava, kat irtifakl› anayap›daki projeye ayk›r›l›klar›n eski hale 

getirilmesine iliflkindir. 

Mahkemece, kat irtifakl› tafl›nmazda henüz kat mülkiyetine geçilmedi¤i 

ve bu nedenle Kat Mülkiyeti Kanunu’nun uygulanamayaca¤› gerekçesiyle 

uyuflmazl›k konusunun de¤eri esas al›narak görevsizlik karar› verilmifltir. 

Kat Mülkiyeti Yasas›’n›n 17. maddesinin son f›kras›nda kat irtifak› 

kurulmufl gayrimenkullerde yap› fiilen tamamlanm›fl ve ba¤›ms›z 

bölümlerin üçte ikisi fiilen kullan›lmaya bafllanm›fl ise, kat mülkiyetine 

geçilmemifl olsa dahi anagayrimenkulun yönetiminde kat mülkiyeti 

hükümlerinin uygulanaca¤› öngörülmüfl olup, Yarg›tay’›n kararl›l›k 

kazanm›fl uygulamalar›nda bütün kat maliklerinin ortak kullan›m›nda olan 

ortak yerlere müdahalenin önlenmesi istemlerinin de yasan›n aç›klanan bu


hükmü çerçevesinde de¤erlendirilip kat mülkiyeti hükümlerine göre bak›l›p 

çözümlenece¤i kabul edilmektedir. 

Bu bak›mdan davan›n görülüp yarg›lama sonucu ortaya ç›kacak 

sonuca göre iflin esas› hakk›nda hüküm kurulmas› gerekirken, uygun 

düflmeyen gerekçelerle görevsizlik karar› verilmesi do¤ru görülmemifltir. 

SONUÇ: Bu itibarla yukar›da aç›klanan esaslar gözönünde 

tutulmaks›z›n yaz›l› flekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazlar› bu 

nedenlerle yerinde oldu¤undan kabulu ile hükmün HUMK’un 428. maddesi 

gere¤ince BOZULMASINA, temyiz peflin harc›n›n istek halinde temyiz edene 

iadesine, 11.10.2004 gününde oybirli¤iyle karar verildi. 


E: 2008/6228 K: 2008/10823 T: 23.10.2008 

USULSÜZ TEBL‹GAT • ESK‹ HALE GET‹RME 

• DAVALININ SAVUNMA HAKKININ KISITLANMASI 

(HUMK m.428) 

Özet: Yabanc› ülkede yaflayan daval›ya 

dava dilekçesi usulüne uygun tebli¤ edilmemesi 

halinde savunma hakk› k›s›tlanm›fl say›l›r. 

Böyle bir durumda mahkemenin eski hale 

getirme isteminin kabulü hukuken yanl›flt›r. 

Dava dilekçesinde eski hale getirme istenilmifltir. Mahkemece davan›n 

kabulüne karar verilmifl, hüküm daval› vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 




Dosya içerisindeki bilgi ve belgelerden ‹ngiltere'de ikamet eden daval› 

Fatma’ya dava diekçesinin yöntemine uygun biçimde tebli¤ edilmeden 

yarg›lamaya devam edilip, hüküm kurulmak suretiyle daval›n›n savunma 

hakk›n›n k›s›tlanmas› do¤ru görülmemifltir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan esaslar göz önünde tutulmaks›z›n yaz›l› 

flekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazlar› bu nedenlerle yerinde 

oldu¤undan kabulü ile flimdilik di¤er yönleri incelenmeksizin hükmün 

HUMK m.428 gere¤ince BOZULMASINA, temyiz peflin harc›n›n istek halinde 

temyiz edene iadesine, 23.10.2008 gününde oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2009/2208 K: 2009/6327 T: 11.06.2009 

YAfi DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹ • DO⁄UM TAR‹H‹N‹N DÜZELT‹LMES‹ 

Özet: Çocuklar›n›n do¤um tarihlerinin 

yanl›fl yaz›ld›¤›ndan bahisle anne ve babas›- 

n›n velayeten açt›¤› davada, hastaneden 

ald›klar› çocuklar›n do¤umuna iliflkin ibraz 

edilen raporlar›n tastikli suretlerinin incelenip, 

tan›klar›n dinlenmesi ve tam teflekküllü bir 

hastaneden sa¤l›k kurulu raporu al›nmas› 

gerekir. 

Davac›lar, dava dilekçesinde k›z› Ceren'in 26.04.2007 olan do¤um 

tarihinin 18.07.2003, o¤lu Serhat'›n 20.01.2008 olan do¤um tarihinin de 

24.03.2005 olarak düzeltilmesini istemifllerdir. Mahkemece davan›n 

reddine karar verilmifl, hüküm davac›lar taraf›ndan temyiz edilmifltir. 


Temyiz isteminin süresi icinde oldu¤u anlafl›ld›ktan sonra dosyadaki 

bütün ka¤›tlar okunup, gere¤i düflünüldü: 

Do¤um tarihlerinin düzeltilmesi istenilen Ceren ve Serhat'›n anneleri 

davac› Ceylan, yarg›laman›n 28.07.2008 günlü oturumunda çocuklar›n›n 

Özel G. Hastanesi’nde do¤du¤unu bildirmifl, yarg›laman›n devam› 

s›ras›nda da do¤uma iliflkin olarak Ö.I. Poliklini¤i’nin 25.03.2005 gün ve 

570 protokol no’lu raporu ile Özel G. Hastanesi’nin 19.08.2003 gün bila 

tarihli raporunu dosyaya sunmufltur. 

Mahkemece annenin ve baban›n 19.08.2008 günlü oturumdaki beyan› 

dikkate al›narak, çocuklar›n do¤umuna iliflkin ibraz edilen raporlar›n 

tasdikli suretlerinin ilgili kurulufllardan getirtilip, yine do¤um tarihi 

düzeltilecek Serhat ve Ceren'in tam teflekküllü bir devlet hastanesine sevki 

ile yafllar›n› belirten sa¤l›k kurulu raporu ald›r›l›p, davac›lar›n gösterece¤i 

tan›klarda dinlenerek oluflacak sonuç do¤rultusunda do¤um tarihlerinin 

düzeltilmesine karar verilmesi gerekirken yerinde görülmeyen gerekçe ile 

davan›n reddi do¤ru görülmemifltir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan esaslar gözönünde tutulmaks›z›n yaz›l› 


oldu¤undan kabulü ile hükmün HUMK’un 428. maddesi gere¤ince 

BOZULMASINA, temyiz peflin harc›n›n istek halinde temyiz edene iadesine, 




E: 2009/525 K: 2009/6356 T: 11.06.2009 

KAT MÜLK‹YET‹ • EKS‹K EVRAK NEDEN‹YLE GER‹ ÇEV‹RME 

• GENEL KURUL KARARININ ‹PTAL‹ 

Özet: Müdahil kiflilerden bir ya da birkaç›- 

n›n ölümü sebebiyle davaya devam edip 

etmeyeceklerine iliflkin mirasç›lara tebligat 

yap›l›p, temyiz süreleri beklenmelidir. 

Kat Malikleri Genel Kurul kararlar›n›n 

incelenmesinde karar defterine bak›lmal›d›r. 

Genel Kurul toplant›s›na vekaleten kat›lanlar›n 

vekaletleri de getirilmeli ve incelenmelidir. 

Dava dilekçesinde anatafl›nmaz›n 06.05.2004 günlü Kat Malikleri 

Genel Kurulunca al›nan kararlar›n iptali istenilmifltir. Mahkemece davan›n 

kabulüne karar verilmifl, hüküm taraf vekillerince temyiz edilmifltir. 


1- Mahkeme karar›n›n, iptali istenilen toplant›ya olumlu oylar› ile 

kat›lm›fl bulunan Davut (20), Alt›ngül (22) ve Orhan (34) mirasç›lar›na 

tebli¤ine dair belgeler dosyas›nda bulunmamaktad›r. Karar tebli¤ edilmifl 

ise tebli¤ ka¤›tlar›n›n dosyas›na konulmas› ya da kay›tlara göre tebli¤ günü 

saptanarak bildirilmesi, tebli¤ edilmemifl ise tebli¤ edilerek temyiz 

sürelerinin beklenmesinden, 

2- Anatafl›nmaz›n 06.05.2004 tarihli Kat Malikleri Kurulu karar›n› da 

içeren karar defteri ve bu toplant›da kat malikleri yerine vekaleten 

kat›lanlara ait vekaletlerin ilgili yönetimden getirtilerek dosyaya konulmas›ndan, 

sonra temyiz incelemesi yap›lmak üzere iadesi için dosyan›n 

mahkemesine GER‹ ÇEVR‹LMES‹NE, 11.06.2009 gününde oybirli¤iyle 

karar verildi.



E: 2009/890 K: 2009/6606 T: 16.06.2009 

KAMU ALACA⁄I • ALACA⁄IN FA‹Z‹YLE TAHS‹L‹ 

• YANLIfi VEKALET ÜCRET‹ TAY‹N‹ 

Özet: Dava konusu alaca¤›n faizi hesaplan›p 

bunun da alacakla beraber tahsiline 

mahkeme karar vermelidir. 

‹ddias›n› ispat edip, davas›n› kabul ettiren 

davac›n›n vekiline vekalet ücreti hükmedilir. 

Dava ve birleflen dava dilekçesinde 19.261.063.000.-TL. e¤itim ve 

ö¤retim alaca¤›n›n daval›lardan müfltereken ve müteselsilen tahsili istenilmifltir. 

Mahkemece davan›n ve birleflen davan›n konusu kalmad›¤›ndan 

karar verilmesine yer olmad›¤›na karar verilmifl, hüküm davac› vekili 





Dosyadaki yaz›lara, karar›n dayand›¤› kan›tlarla yasal gerektirici 

nedenlere ve özellikle kan›tlar›n takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine 

göre sair temyiz itiraz!ar› yerinde de¤ildir. 

Ancak; 

1- Dava konusu alacak, dava tarihinden sonra yürürlü¤e giren 5535 

Say›l› Baz› Kamu Alacaklar›n›n Tahsil ve Terkinine ‹liflkin Yasa gere¤ince 

güncellenmifl, davac› ‹darenin tespit etti¤i miktar daval› taraf›ndan 

12.09.2007 tarihinde ödenmifltir. Talep edilen alacak, yasan›n yürürlü¤e 

girdi¤i 08.07.2006 tarihi itibariyle belirlenmifl olup, bu tarihten ödemenin 

yap›ld›¤› tarihe kadar ki faizde hesaplan›p bunun da tahsil edilmesi; tahsil 

edilmemifl ise faiz miktar› hesaplan›p tahsiline karar verilmesi gerekirken, 

bu konuda bir araflt›rma yap›lmam›fl olmas›, 

2- Kabule göre de; dava yarg›lama devam ederken yürürlü¤e giren yasa 

gere¤ince sonuçland›r›lm›flt›r. Buna göre güncellenen de¤er üzerinden 

sadece davac› yarar›na vekalet ücretine hükmedilmesi gerekirken, yerinde 

olmayan gerekçeyle daval› yarar›na vekalet ücretine hükmedilmesi, davac› 

yarar›na vekalet ücretine hiç hükmedilmemifl olmas›, 

Do¤ru görülmemifltir.


SONUÇ: yukar›da aç›klanan esaslar göz önünde tutulmaks›z›n yaz›l› 


oldu¤undan kabulü ile hükmün HUMK’un 428. maddesi gere¤ince 


YARGITAY 



E: 2007/4375 K: 2007/8192 T: 27.09.2007 

SIRA CETVEL‹NDEN TERK‹N TALEB‹ • DAVADA GÖREV 

Özet: S›ra cetvelindeki belli bir s›radan 

terkin istemini içeren davalar iflasa karar 

veren yerdeki Ticaret Mahkemesinde görülür. 

Taraflar aras›ndaki s›ra cetveline itiraz davas›n›n yap›lan yarg›lamas› 

sonunda, ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n k›smen kabulüne, 

k›smen reddine yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde davac› ve 

daval›lardan 1- H... Bank A.fi. 2- H... T.... Vergi Dairesi Müdürlü¤ü 3- 

Bas... Vergi Dairesi Müdürlü¤ü 4- Bor....Vergi Dairesi Müdürlü¤ü vekilince 

temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü. 

Dava, düzenlenen iflas s›ra cetvelinde üçüncü s›raya al›nan daval›lar›n 

bu s›radan ç›kar›larak dördüncü s›raya yerlefltirilmeleri istemine yöneliktir. 

‹cra ve ‹flas Kanunu’nun 235. maddesine göre, s›ra cetvelinden ve 

dolay›s›yla s›ra cetvelindeki belli bir s›radan terkin istemini içeren davalar, 

iflasa karar verilen yerdeki Ticaret Mahkemesinde görülür. 

Yerel ‹cra Mahkemesince görev yönü düflünülmeden, esas hakk›nda 

karar verilmesinde isabet görülmemifltir. 

SONUÇ: Temyiz olunan hükmün yukar›da aç›klanan nedenle 

BOZULMASINA, bozma nedenine göre di¤er temyiz itirazlar›n›n 

incelenmesine flimdilik yer olmad›¤›na, peflin harc›n istek halinde iadesine, 




E: 2007/4412 K: 2008/8194 T: 27.09.2007 

SIRA CETVEL‹NE ‹T‹RAZ • YARARLANMA HAKKI 

• VERG‹ DA‹RES‹ HACZ‹N‹N SIRASININ TESP‹T‹NDE ÖLÇÜT 

Özet: S›ra cetveline itiraz davalar›nda 

dava sonucundan sadece s›ra cetveline itiraz 

eden kimse yararlan›r. 

Usulüne uygun olarak takip ifllemlerini 

tamamlamayan Vergi Dairesinin haczine 

öncelik tan›namaz. 


sonunda, ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n reddine yönelik olarak 

verilen hükmün süresi içinde davac› vekilince temyiz edilmesi üzerine 

dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü. 

Davac› vekili, dava d›fl› borçluya ait tafl›nmaz›n sat›fl›ndan sonra 

düzenlenen s›ra cetvelinde ilk s›raya al›nan daval› Vergi Dairesinin 

haczinin müvekkilinin haczinden sonraki tarihli oldu¤unu, bedeli 

paylafl›ma konu tafl›nmaz›n ayn›ndan do¤mayan vergi alaca¤›n›n ilk s›rada 

yer alamayaca¤›n› ve vergi borçlusu flirkete baflvurulmadan flirket yetkilisi 

hakk›nda haciz ifllemi uygulanmas›n›n hukuka ayk›r› oldu¤unu ileri 

sürerek s›ra cetvelinin iptaline karar verilmesini talep ve dava etmifltir. 

Daval› Hazine temsilcisi, dava d›fl› borçlunun gerçek usulde vergi 

mükellefi oldu¤unu ve geçmifl dönemlerden vergi alaca¤› bulundu¤unu 

bildirerek davan›n reddi gerekti¤ini savunmufltur. 

‹cra Mahkemesince daval› Vergi Dairesinin bedeli paylafl›ma konu 

tafl›nmaz üzerinde haczi bulundu¤u, bu itibarla ilk hacze ifltirak 

edebilece¤i; davac›n›n dördüncü s›rada yer almas› nedeniyle daval› 

yarar›na garameten yap›lan paylaflt›rma neticesinde s›ra cetvelinin 

iptalinin sonucu de¤ifltirmeyece¤i gerekçesiyle flikayetin reddine karar 

verilmifl; hüküm flikayetçi vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

fiirket ortak ve yöneticilerinin, flirketin vergi borcundan sorumlulu¤u 

hususu 213 say›l› Vergi Usul Kanunu ile 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n 

Tahsil Usulu Hakk›nda Kanun'un mükerrer 35. maddesinde düzenlenmifltir. 

Dosyan›n incelenmesinde bedeli paylafl›ma konu tafl›nmaz üzerine 

daval› yanca konulan haczin dayana¤›n›n, tafl›nmaz sahibinin orta¤›


oldu¤u limited flirkete ait vergi borcu oldu¤u; daval› ‹darenin bu alaca¤›n 

tahsili için flirket hakk›ndaki yasal ifllemleri tamamlamad›¤›, bir baflka 

ifade ile flirketin aciz halinde oldu¤unun tespiti ba¤lam›nda yeterli 

giriflimde bulunmad›¤›; di¤er yandan da dava d›fl› borçlu ‹brahim aleyhine 

takibata bafllanmad›¤› anlafl›lm›flt›r. Mahkemece al›nan bilirkifli raporunda 

da bu iki husus belirlenmifl; flirketin aciz halinde oldu¤unun daval› yanca 

belgelenmedi¤i ve dava d›fl› borçlu hakk›nda usulüne uygun biçimde icra 

takibine giriflilmedi¤i aç›klanm›flt›r. 

Di¤er taraftan, s›ra cetveline itiraz davalar›nda dava sonucundan 

yaln›zca s›ra cetveline itiraz eden kimse yararlan›r. 

Bu durumda, mahkemece daval› Vergi Dairesinin bedeli paylafl›ma 

konu tafl›nmaz üzerindeki haczinin geçersizli¤i, s›ra cetvelinde yer alan 

di¤er alacakl›lar›n herhangi bir itiraz›n›n bulunmad›¤› ve davac› vekilinin 

temyiz dilekçesinde gösterdi¤i alacak tutar› da dikkate al›narak bir karar 

verilmek gerekirken, yaz›l› gerekçeyle davan›n reddinde isabet görülmemifltir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle hükmün BOZULMASINA, 

peflin harc›n istek halinde iadesine, 27.09.2007 gününde oybirli¤iyle karar 

verildi. 


E: 2007/3914 K: 2007/8604 T: 04.10.2007 

SIRA CETVEL‹NE ‹T‹RAZ • KES‹NLEfiME 

• ‹CRA TAK‹B‹NDE ZAMANAfiIMI 

Özet: Daha önce aç›lm›fl olan s›ra cetveline 

itiraz davas›nda taraf olmayan davac›, söz 

konusu s›ra cetveline itiraz etmedi¤ine göre 

s›ra cetveliyle kendisine isabet eden pay 

kesinleflmifltir. 

‹cra takibinin zamanafl›m› sebebiyle geri 

b›rak›lmas›n› ancak borçlu isteyebilir. 


sonunda ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n kabulüne yönelik olarak 

verilen hükmün süresi içinde daval› vekilince temyiz edilmesi üzerine dosya 

incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü.


Davac› vekili, dava d›fl› borçluya ait tafl›nmazlar›n sat›fl›ndan sonra 

düzenlenen s›ra cetvelinde üst s›raya al›nan daval›n›n takibinin TTK'n›n 

726. maddesi uyar›nca zamanafl›m›na u¤rad›¤›na; öte yandan ihtiyati haciz 

ve kesinleflme tarihleri itibariyle ‹‹K m.268 hükmünün gözard› edildi¤ini 

ileri sürerek s›ra cetvelinin iptaline karar verilmesini talep ve dava etmifltir. 

Daval› vekili, ayn› tafl›nmazlar›n bedelinin paylaflt›r›lmas›na iliflkin 

düzenlenen önceki s›ra cetveline itiraz ettiklerini ve iptali istenen bu yeni 

s›ra cetvelinin kesinleflmifl yarg› karar›na dayal› olarak düzenlendi¤ini 

bildirerek davan›n reddi gerekti¤ini savunmufltur. 

‹cra Mahkemesince yap›lan yarg›lamaya, toplanan delillere ve al›nan 

bilirkifli raporuna göre, daval› yan›n takibinin TTK m.726 uyar›nca 

zamanafl›m›na u¤rad›¤› ve bu davan›n davac›s›n›n daha önceki s›ra 

cetveline itiraz davas›nda taraf olmad›¤› gerekçesiyle davan›n kabulüne, 

daval›n›n s›ra cetvelinden ç›kart›lmas›na ve düzenlenecek yeni s›ra 

cetvelinde davac›n›n birinci s›raya al›nmas›na karar verilmifl; hüküm daval› 

Banka vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

1- ‹cra takibinin zamanafl›m› nedeniyle geri b›rak›lmas› (‹‹K m.71/11) 

ancak borçlunun talep edebilece¤i bir husus olup, davac›n›n bu iddias›n›n 

s›ra cetveline itiraz suretiyle ileri sürülmesine yasal olanak bulunmamaktad›r. 

2- Dosyan›n incelenmesinde bedeli paylafl›ma konu tafl›nmazlar›n sat›fl 

bedelinin da¤›t›m› için 07.11.2001 tarihli bir s›ra cetveli düzenlenmifl, 

an›lan s›ra cetveli T. E... Bankas› A.fi.'nin ipotek alacakl›s› T...BankA.fl. 

aleyhine açt›¤› dava sonucunda Gaziantep ‹cra Mahkemesi'nin 24.01.2003 

gün ve 1308/37 E. K. say›l› ilamla iptal edilmifltir. An›lan davada, iflbu 

davan›n davac›s› taraf de¤ildir. 

Ancak, önceki s›ra cetvelinde davac›n›n dosyas›na 822,51.-TL. isabet 

etmifl; davac›n›n bir itiraz› olmamakla, da¤›t›m konusu paradan bu 

miktar›n davac›ya aidiyeti hususu kesinleflmifltir. ‹tiraza konu 11.11.2005 

tarihli s›ra cetvelinde ise davac›ya pay ayr›lmam›flt›r. 

Bu durumda, mahkemece davac› yönünden kesinleflen 822,51.-TL'lik 

miktar gözetilmeden yaz›l› flekilde hüküm kurulmas›nda isabet görülmemifltir. 

SONUÇ: Yukar›da 1 ve 2 say›l› bentlerde aç›klanan nedenlerle hükmün 

temyiz eden daval› yarar›na BOZULMASINA, peflin harc›n istek halinde 

iadesine, 04.10.2007 gününde oybirli¤iyle karar verildi.



E: 2007/4006 K: 2007/8606 T: 04.10.2007 

‹CRA HUKUKU • ‹HT‹YAT‹ HAC‹Z • SIRA CETVEL‹ 

• ALACAKLININ DURUMU • GARAME 

Özet: ‹htiyati haczi kesin hacze 

dönüfltürmeyen alacakl› haciz sahibi, s›ra 

cetvelindeki garameye ifltirak edemez. 


sonunda, ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n kabulüne yönelik 

olarak verilen hükmün süresi içinde daval› vekilince temyiz edilmesi 

üzerine dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü. 

Davac› vekili dava d›fl› borçlulara ait tafl›nmazlar›n sat›fl›ndan sonra 

düzenlenen s›ra cetvelinde sat›fl bedelinin daval› Bankaya ait takip 

dosyalar› ile müvekkiline ait dosya aras›nda paylaflt›rd›¤›n›; 

Paylaflt›rmada müvekkilinin alaca¤›na sat›fla kadar iflleyen faizin dahil 

edilmedi¤ini ileri sürerek s›ra cetvelinin iptaline karar verilmesini talep ve 

dava etmifltir. 

‹cra Mahkemesince, davac› yanca aç›lan tasarrufun iptali davas›nda 

bedeli paylafl›ma konu tafl›nmazlar üzerine, ‹cra ve ‹flas Kanunu'nun 281. 

maddesine uygun flekilde iki ayr› ihtiyati haciz konuldu¤u ve haczin de 

177.891,36.-TL. üzerinden konuldu¤u, oysa paylaflt›rma s›ras›nda sat›fla 

kadar iflleyen faizin de hesaplanarak alaca¤›n bu suretle bulunmas› 

gerekti¤inden bahisle davan›n kabulüne ve s›ra cetvelinin iptaline karar 

verilmifl; hüküm daval› banka vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

‹ptali istenen s›ra cetvelinde davac›ya garameten pay aynlm›flt›r. 

fiikayet, sat›fla kadar iflleyen faiz alaca¤›n›n da garame hesab›nda dikkate 

al›nmamas›n›n do¤ru olmad›¤›na iliflkindir. 

S›ra cetveli, bedeli paylafl›ma konu mal üzerine ilk haczi koyan alacakl› 

ile buna ifltirak edecek alacakl›lar dikkate al›narak düzenlenir. Bu flekilde 

oluflturulacak hacze ifltirak derecelerinden para artarsa, ayn› usulle daha 

alt s›ralardaki hacze ifltirak dereceleri belirlenerek da¤›t›m ona göre yap›l›r. 

Hacze ‹fltirak Kurumu ‹cra ve ‹flas Kanunu'nun 100 ve 101; 6183 say›l› 

Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulu Hakk›nda Kanun'un 21/1; ihtiyati 

haczin hacze ifltiraki ise yine ‹cra ve ‹flas Kanunu'nun 268. maddesinde 

düzenlenmifltir.


Davac› yanca dava d›fl› borçlular B... Otomotiv Ltd. fiti. ve di¤erleri 

hakk›nda icra takibi yap›lm›fl, takibin devam› s›ras›nda bedeli paylafl›ma 

konu tafl›nmazlar›n iptale tabi tasarruflarla yine dava d›fl› Zeki ve 

Mustafa'ya devredildi¤i iddias›yla ad› geçenler hakk›nda Biga Asliye Hukuk 

Mahkemesi'nde tasarrufun iptali davas› aç›lm›flt›r. Bu dava s›ras›nda 

bedeli paylafl›ma konu tafl›nmazlar üzerine 03.05.2001 ve 01.10.2002 

tarihlerinde ‹cra ve ‹flas Kanunu 281/11. maddesi uyar›nca ihtiyati haciz 

konulmufltur. 

Daval› yanca konulan ihtiyat› hacizler 24.02.2000 tarihli olup, bu 

hacizler 24.09.2003 tarihinde kesin (icrai) hacze dönüflmüfltür. Davac›n›n 

ihtiyat› hacizleri ise daha sonraki tarihli olup, henüz kesin hacze de 

dönüflmemifltir. Bu durumda davac›n›n garameye dahil edilmesine yasal 

olanak bulunmamaktad›r (‹‹K m.268). Öte yandan, davac› alaca¤›n›n 6183 

say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulu Hakk›nda Kanun'a tabi oldu¤u 

fleklindeki gerekçede de isabet yoktur; kald› ki an›lan yasaya göre ihtiyati 

hacizlerin ilk hacze ifltirakine de imkan tan›nmam›flt›r. 

Ne var ki, davac› Banka aleyhine aç›lm›fl bir dava da bulunmamaktad›r. 

Bu durumda, mahkemece davan›n reddine karar verilmek gerekirken 

yaz›l› flekilde hüküm kurulmas›nda isabet görülmemifltir. 


BOZULMASINA, peflin harc›n istek halinde iadesine, 04.10.2007 gününde 




E: 2008/6877 K: 2009/1395 T: 23.02.2009 

T‹CAR‹ VEYA MESLEK‹ AMAÇLA TÜKET‹M 

• TÜKET‹C‹ MAHKEMES‹ • GÖREVL‹ MAHKEME 

Özet: Ticari ve mesleki amaçla kullan›lan 

suyun bedeline iliflkin davaya Tüketici Mahkemesinde 

de¤il, Genel Mahkemede bak›lmal›d›r. 


ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› mahkemenin görevsizli¤ine yönelik olarak 



KARAR 

Davac› vekili, daval›lardan Ramazan'›n abone, di¤er daval›lar›n fiili 

kullan›c› olduklar›n›, müvekkili Kurumun toplam 10.943.007.000.-TL. 

alaca¤›n›n bulundu¤unu belirterek, as›l alaca¤a dava tarihinden itibaren 

ayl›k %4 gecikme cezas› uygulanmak suretiyle daval›lardan tahsiline karar 

verilmesini talep ve dava etmifltir. 

Daval› Gürbüz, davan›n reddini savunmufltur. 

Di¤er daval›lar davaya cevap vermemifltir. 

Mahkemece, davan›n abonelikten kaynakland›¤› gerekçesiyle Tüketici 

Mahkemesine görevsizlik karar› verilmifl, hüküm davac› vekilince temyiz 

edilmifltir. 

4077 say›l› Tüketicinin Korunmas› Hakk›nda Kanun'un 3/e maddesi 

uyar›nca tüketici, sat›n ald›¤› mal veya hizmeti mesleki veya ticari amaç 

tafl›maks›z›n kullanan kifli olarak tan›mlanm›flt›r. 

Somut olayda, abonelik daval› yanca kullan›lan dükkana iliflkin olup, 

dava konusu suyun ticari veya mesleki amaçla kullan›ld›¤› tart›flmas›zd›r. 

Bu durumda mahkemece davan›n esas› hakk›nda bir karar verilmek 

gerekirken, yaz›l› flekilde Tüketici Mahkemesine görevsizlik karar› 

verilmesinde isabet görülmemifltir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle davac› vekilinin temyiz 

itirazlar›n›n kabulüyle hükmün BOZULMASINA, istek halinde iadesine, 




E: 2009/3738 K: 2009/3500 T: 22.04.2009 

SIRA CETVEL‹NE ‹T‹RAZ DAVASI • DAVADA GÖREV 

Özet: S›ra cetveline itiraz davas›na kural 

olarak Genel Mahkemede bak›l›r. Ancak sadece 

s›raya itiraz ediliyor ise, ‹cra Mahkemesi 

görevlidir. 


sonunda, ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n kabulüne yönelik 

olarak verilen hükmün süresi içinde daval› Hazine vekilince temyiz edilmesi 

üzerine dosya incelendi, gere¤i konuflulup düflünüldü. 

‹cra ve ‹flas Kanunu'nun 142. maddesine göre, s›ra cetveline itiraz 

davalar›, kural olarak Genel Mahkemelerde görülür. An›lan maddenin son 

f›kras›na göre, itiraz sadece s›raya yönelikse, görev ‹cra Mahkemesinindir. 

Somut olayda davac› yan›n iddias› miktara iliflkin olup, dava dilekçesinin 

görev yönünden reddine karar verilmek gerekirken, esasa girilerek hüküm 

kurulmas› do¤ru de¤ildir. 


BOZULMASINA, bozma nedenine göre di¤er temyiz itirazlar›n›n incelenmesine 

flimdilik YER OLMADI⁄INA, peflin harc›n istek halinde iadesine, 



E: 2009/4539 K: 2009/5216 T: 03.06.2009 

SIRA CETVEL‹NE ‹T‹RAZ DAVASI • ‹SPAT YÜKÜ 

• BONONUN DEL‹L OLARAK ‹fiLEV‹ • T‹CAR‹ ‹L‹fiK‹ KOfiULU 

Özet: Muvazaa iddias›yla aç›lan s›ra 

cetveline itiraz davas›nda ispat yükü daval› 

alacakl›dad›r 

Salt bonoya istirat edilerek bir alaca¤›n 

varoldu¤una hükmedilemez. Bononun temelinde 

yatan ticari iliflki araflt›r›lmal›d›r.



sonunda, ilamda yaz›l› nedenlerden dolay› davan›n reddine yönelik olarak 



Dava, muvazaa iddias›na dayal› s›ra cetveline itiraz davas›d›r. 

Daval› vekili, davac› yan›n iddialar›n›n gerçe¤i yans›tmad›¤›n›, müvekkilinin 

di¤er daval› borçlunun yan›nda plasiyer olarak çal›flt›¤›n› ve yapt›¤› 

ciro karfl›l›¤›nda prim ald›¤›n›, borçlunun ödeyemedi¤i hak edifllere karfl›l›k 

bono verdi¤ini, muvazaa kast› olmad›¤›ndan derhal takibe giriflilmedi¤ini, 

takibin h›zland›r›lmas› için giriflimde bulunulmad›¤›n›, borçlunun baflka 

araçlar›na da haciz konuldu¤unu ve sat›fl istendi¤ini ileri sürerek davan›n 

reddi gerekti¤ini savunmufltur. 

Mahkemece, daval› yan›n takibinin usulüne uygun oldu¤u, daval› ile 

borçlu aras›ndaki borç iliflkisinin, bonolar›n tanzim tarihinin ve takip 

tarihinin davac›n›n takip tarihinden önce oldu¤u ve bu nedenle s›ra 

cetvelinde hukuka ayk›r› yön bulunmad›¤› gerekçesiyle davan›n reddine 

karar verilmifl; hüküm, davac› vekili taraf›ndan temyiz edilmifltir. 

Muvazaa iddias›na dayal› s›ra cetveline itiraz davalar›nda ispat yükü, 

kural olarak daval› alacakl› üzerindedir. Daval›, alaca¤›n›n varl›¤›n› ve 

miktar›n› usulüne uygun delillerle kan›tlamal›d›r. Her zaman düzenlenmesi 

mümkün olan bono, alaca¤›n varl›¤›n› ispatlamaya tek bas›na yeterli 

de¤ildir. Bu durumda mahkemece, daval› alacakl›n›n borçlu ile aras›ndaki 

alt iliflkiyi belgelendirmesi, sat›fl tutarlar› ve prim oranlar› konusundaki 

delillerinin ibraz› sa¤lanarak, gerekirse daval› borçlunun buna iliflkin ticari 

kay›tlar›n›n da incelenmesi, daval› yan›n takibine dayanak k›ld›¤› bononun 

keside ve vade tarihi itibariyle Hukuk Usulu Muhakemeleri Kanunu'nun 

299. maddesi çerçevesinde de¤erlendirmesi ve var›lacak uygun sonuç 

dairesinde bir karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeye dayal› olarak 

hüküm kurulmas›nda isabet görülmemifltir. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenle temyiz olunan hükmün davac› 

flirket yarar›na BOZULMASINA, peflin harc›n istek halinde iadesine, 


YARGITAY 



E: 2009/15117 K: 2009/18029 T: 07.12.2009 

HAK‹M‹N REDD‹ ‹STEM‹ • HAK‹M‹N REDD‹ ‹STEM‹NDE KÖTÜN‹YET 

• HAK‹M‹N REDD‹ ‹STEM‹NDE ‹DAR‹ PARA CEZASI 

(HUMK m.29, 36/IV, 53) 

Özet: Dava taraflar›ndan herbiri HUMK 

madde 29’da say›lan sebeplerin varl›¤› halinde 

davaya bakan hakimin reddi isteminde 

bulunabilir. 

Merci taraf›ndan yap›lacak inceleme sonucu 

reddin kötü niyetle yap›ld›¤›n›n anlafl›lmas› 

ve talebin esas yönünden kabul edilmemesi 

halinde, red talebinde bulunanlara idari para 

cezas› verilir. Verilecek idari para cezas›n›n 

miktar›, reddin yap›ld›¤› tarihte yürürlükte bulunan 

para cezas›na iliflkin Yasa hükümlerine 

göre belirlenir. 

Taraflar aras›nda görülen iflas›n ertelenmesi davas› s›ras›nda müdahil 

flirketler vekili 27.04.2009 günlü dilekçesiyle reddi hakim yoluna baflvurmufltur. 

Bu konuda verilen karar›n Yarg›tayca incelenmesi müdahil flirketler 

vekili taraf›ndan istenilmifl olmakla, süresinde oldu¤u anlafl›lan temyiz 

dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya içindeki tüm belgeler 

incelendi ve gere¤i düflünüldü: 

KARAR 

Müdahil flirketler vekili, 27.04.2009 günlü dilekçesinde; iflas erteleme 

talebinde bulunan davac› flirketin mahkemeye sundu¤u ve üçüncü flah›s 

konumundaki 7 ayr› flirketle yap›ld›¤› iddia edilen sözleflme as›llar› dosyaya 

celbedilmeden davac› talebi konusunda ifllem yap›ld›¤›n› belirterek, reddi 

hakim talebinde bulunmufltur. Konuyu inceleyen mercii talebi esastan 

reddetmifl, talepte bulunanlar›n kötü niyetli olduklar› kabul edilerek 

yeniden de¤erlendirme oranlar› da dikkate al›n›p HYUY'un 36/IV. maddesi 

hükmü gere¤ince ayr› ayr› en üst s›n›rdan 5.600.-TL. idari para cezas› ile 

cezaland›r›lmalar›na karar verilmifl, hüküm müdahiller vekili taraf›ndan 

temyiz edilmifltir. 

1- ‹ncelenen dosya kapsam›na göre hakimin reddi için ileri sürülen 

nedenler HYUY'un 29. maddesinde tan›m› yap›lan sebeplerden de¤ildir.


Aç›klanan nedenlerle hükmün esas›na yönelik temyiz itirazlar›n›n reddi ile 

onanmas›na karar vermek gerekmifltir. 

2- Müdahil flirketler vekilinin para cezas›na yönelik temyiz itirazlar›na 

gelince; 

Hakimin reddi isteminin reddine dair verilecek kararlarda reddin yap›ld›¤› 

tarihte yürürlükte bulunan para cezas›na iliflkin yasa hükümlerinin 

uygulanmas› gerekir. Bilindi¤i gibi, 08.02.2008 tarihinde yürürlü¤e giren 

Temel Ceza Yasalar›nda Uyum Amac›yla Çeflitli Yasalarda ve Di¤er Baz› 

Yasalarda De¤ifliklik Yap›lmas›na ‹liflkin 5728 Say›l› Yasa’n›n 10. maddesi 

ile 1086 say›l› HYUY'un 36/IV ve V maddeleri de¤ifltirilmifltir. Buna göre, 

HYUY'un 36/IV maddesi; "Ret talebinin, kötü niyetle yap›ld›¤›n›n anlafl›lmas› 

ve esas yönünden kabul edilmemesi halinde, talepte bulunanlar›n her 

birine mahkemece befl yüz Türk Liras›ndan befl bin Türk Liras›na kadar idari 

para cezas› verilir." ayn› Yasan›n 36/V maddesi ise; "Hakim hakk›nda ayn› 

davada ayn› tarafca tekrar ileri sürülen ret talebinin reddi halinde verilecek 

idari para cezas›, daha önce verilen idari para cezas›n›n iki kat›ndan az 

olamaz." Ayr›ca, 31 Mart 2005 gün 25772 mükerrer Say›l› Resmi Gazete’de 

yay›mlanarak 1 Nisan 2005 tarihinde yürürlü¤e giren 5326 say›l› 

Kabahatler Yasas›’n›n 1/c, 2, 3, 4/2 ve 16/1 madde hükümlerinde Yasa 

koyucu; çeflitli yasalardaki idari para cezalar›n›n kabahat nevinden say›p, 

bu eylemleri Kabahatler Yasas› kapsam›na ald›¤›ndan, HYUY'un 36/IV 

maddesi hükmünde belirtilen idari para cezas›n›n da Kabahatler Yasas› 

hükümleri kapsam›nda de¤erlendirilmesi gerekir. 

0 halde; yukar›daki aç›klamalar çerçevesinde, 5728 Say›l› Yasa’n›n 

yürürlü¤e girdi¤i 08.02.2008 tarihinden sonraki hakim redlerinde; merci 

taraf›ndan yap›lacak inceleme sonucu reddin kötü niyetle yap›ld›¤›n›n 

anlafl›lmas› ve talebin esas yönünden kabul edilmemesi halinde, talepte 

bulunanlara verilecek idari para cezas›n›n miktar›n›n tespitinde 

kullan›lacak gerekçenin 5326 say›l› Kabahatler Yasas›’n›n 17/2 ve 7. 

maddesi hükümlerine uygun bulunmas› zorunludur. 

Somut olayda hakim reddi talebi reddedildi¤i halde mahkemece; 

HYUY'un 36/IV maddesi hükmünde belirtilen idari para cezas›n›n en üst 

s›n›r›ndan cezalar verilmifl olmalar›na karfl›n, kurulan hükümde 5326 

say›l› Kabahatler Yasas›’n›n 17/2. maddesinde belirtilen ölçüler 

tart›fl›lmam›fl olmas› usul ve yasalara ayk›r›d›r. 

SONUÇ: Yukar›da aç›klanan nedenlerle; 

1- Müdahil flirketler vekilinin esasa yönelik temyiz itirazlar›n›n reddi ile 

hükmün yukar›da (1) no’lu bentte belirtilen gerekçelerle ONANMASINA, 

2- Müdahil flirketler vekilinin para cezas›na yönelik temyiz itirazlar›n›n 

yukar›da (2) no’lu bentte aç›klanan gerekçelerle kabulü ile hükmün bu 

bölümünün BOZULMASINA, 07/12/2009 gününde oybirli¤iyle karar 

verildi.

YARGITAY 



E: 2008/10029 K: 2008/18311 T: 24.11.2008 

H‹ZMET TESP‹T‹ • HAK DÜfiÜMÜ SÜRES‹ • KES‹NT‹S‹Z ÇALIfiMALAR 

• PART‹ ‹LÇE BAfiKANININ ‹fiVEREN SIFATI VAR MIDIR 

Özet: Davac›n›n çal›flmalar› kesintisiz 

olarak geçti¤inden sigorta giriflinden önceki 

döneme iliflkin çal›flmalar bak›m›ndan da hak 

düflürücü sürenin varl›¤›ndan söz edilemez. 

Parti ‹lçe Baflkan› olarak görev yapan 

daval›ya iflveren s›fat›yla husumet yönetilmesi 

mümkün de¤ildir 

Davac›, daval›lardan iflverene ait iflyerinde 1984-31.03.2001 tarihleri 

aras›nda çal›flt›¤›n› ve Kuruma eksik bildirilen çal›flmalar›n›n tespitine 


Mahkeme ilam›nda belirtildi¤i flekilde, iste¤in k›smen kabulüne karar 

vermifltir. 

Hükmün, davac› ile daval›lardan Kurum ile Recep vekilleri taraf›ndan 

temyiz edilmesi üzerine temyiz iste¤inin süresinde oldu¤u anlafl›ld›ktan ve 

Tetkik Hakimi taraf›ndan düzenlenen raporla dosyadaki ka¤›tlar 

okunduktan sonra iflin gere¤i düflünüldü ve afla¤›daki karar tesbit edildi. 

KARAR 

1- Dosyadaki yaz›lara, toplanan delillere, hükmün dayand›¤› kanuni 

gerektirici nedenlere göre daval› Kurumun tüm temyiz itirazlar›n›n reddine, 

2- Davac›, 1984 y›l›ndan 31.03.2001 y›l›na kadar daval› iflverenlere ait, 

iflyerinde kesintisiz çal›flt›¤›n› ileri sürerek eksik bildiren sürenin tespitini 

istemifltir. 

Mahkemece bilirkifli raporu esas al›narak davac›n›n 01.12.1994 ve 

31.03.2001 tarihleri aras›nda daval› DP. Ka¤›thane ‹lçe Baflkanl›¤›’na ait 

iflyerinde çal›flt›¤›n›n tespitine 01.11.1994 tarihinden önceki istemin hak 

düflürücü sürenin dolmas› nedeniyle reddine, DP. Genel Baflkanl›¤›’na 

yönelik davan›n husumetten reddine karar verilmifltir. 

Yap›lan incelemede, daval› DP. Ka¤›thane ‹lçe Baflkanl›¤›’nda kurucu 

olarak görev alm›fl tan›k ifadelerine göre DP. Ka¤›thane ‹lçe Teflkilat›’n›n 

Gönderen: Av. Zafer YE⁄‹N


1984 y›l›nda oluflumundan beri davac›n›n telefonlara, çay ve temizlik 

ifllerine bakt¤›n› ve bu çal›flman›n sürekli devam etti¤i, dinlenen tan›klar›n 

DP. Ka¤›thane ‹lçe Teflkilat›’nda görev ald›klar›, yönetim kurulu üyel¤i 

yapt›klar›, iflyerinden 01.11.1994 - 30.11.1994 tarihleri aras›nda 25 gün 

bildirimde bulunuldu¤u 01.03.1998 tarihlerinde de ayn› iflyerinden 

davac›n›n ifle girifline iliflkin ifle girifl bildirgesinin verildi¤i, iflyerinin 

01.11.1994 tarihi itibariyle 506 say›l› Yasa kapsam›na al›nd›¤› 30.11.2004 

tarihine kadar faal oldu¤u görülmüfltür. 

Bu yönü ile davan›n yasal dayana¤› belirgin olarak 506 Say›l› Yasa’n›n 

79/10. maddesidir. An›lan maddede, yönetmelikle tespit edilen belgeleri 

iflveren taraf›ndan verilmeyen veya çal›flt›klar› Kurum taraf›ndan tespit 

edilemeyen sigortal›lar›n çal›flt›klar›n› hizmetin geçti¤i y›l›n sonundan 

bafllayarak befl y›l içerisinde mahkemeye baflvururak alacaklar› ilam ile 

ispatlayabilecekleri öngörülmüfltür. 

Somut olayda davac›n›n iflyerindeki çal›flmalar› daval› Kuruma 

01.11.1994–30.11.1994 tarihleri aras›nda k›smi olarak bildirilmifl, 

01.03.1998 tarihinde de ifle girifl bildirgesi verilmifl ancak bir çal›flma 

bildirilmemifl, 1994 y›l›ndaki bildirime uygun olarak da primler 

ödenmifltir.Davac›n›n ihtilaf konusu dönemde baflka bir iflyerinden 

bildirilmifl çal›flmas› bulunmad›¤›na göre 1984-31.03.2001 tarihleri 

aras›ndaki çal›flma kesintisiz geçti¤inden befl y›ll›k hak düflürücü sürenin 

doldu¤undan söz edilemez. Daval› iflyerinin bir parti teflkilat› oldu¤u ve 

davac›dan baflka çal›flan›nda olmad›¤›, nazara al›nd›¤›nda davac›n›n 

çal›flmalar›n›n sürekli oldu¤u anlafl›lmakla davan›n kabülüne karar 

verilmesi gerekirken 01.11.1994 tarihinden önceki döneme iliflkin istemin 

hakdüflürücü sürenin dolmufl olmas› nedeniyle reddine karar verilmifl 

olmas› isabetsizdir. 

3- Öte yandan daval› Recep daval› Parti ‹lçe Teflkilat›nda ‹lçe Baflkan› 

olarak görev yapt›¤›ndan kendisine husumet yönetilmesi mümkün de¤ildir. 

Bu daval›ya yönelik davan›n husumetten reddine karar verilmesi 

gerekirken bu daval›n›n avukatl›k ücreti ve yarg›lama giderlerinden 

sorumlu tutulmufl olmas› da hatal› olmufltur. 

Mahkemece bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeksizin hatal› 

de¤erlendirme sonucunda yaz›l› flekilde hüküm kurulmas› usul ve yasaya 

ay›r› olup bozma nedenidir. 

O halde, davac› ve daval› Recep’in bu yönleri amaçlayan temyiz 

itirazlar› kabul edilmeli ve hüküm bozulmal›d›r. 

SONUÇ: Hükmün yukar›da aç›klanan nedenlerle BOZULMASINA, 

temyiz harc›n›n istek halinde davac› ile daval›lardan Recep’e iadesine, 




E: 2008/13418 K: 2009/13375 T: 22.10.2009 

H‹ZMET TESP‹T‹ DAVASI • BEfi YILLIK HAK DÜfiÜRÜCÜ SÜRE 

• KES‹NT‹L‹ ÇALIfiMALAR 

Özet: ‹flçinin hizmetinin kesintiye u¤ram›fl 

olmas› hak düflürücü sürenin ifllemesine yol 

açar. 

Davac›, daval›lardan iflverene ait iflyerinde 01.06.1993 – 08.06.2000 

tarihleri aras›nda geçen ve Kuruma bildirilmeyen çal›flmalar›n›n tespitine 


Mahkeme, ilam›nda belirtildi¤i flekilde, iste¤in kabulüne karar 

vermifltir. 

Hükmün, daval›lardan kurum vekili taraf›ndan temyiz edilmesi üzerine 

temyiz iste¤inin süresinde oldu¤u anlafl›ld›ktan ve Tetkik Hakimi 

taraf›ndan düzenlenen raporla dosyadaki ka¤›tlar okunduktan sonra iflin 

gere¤i düflünüldü ve afla¤›daki karar tespit edildi. 

KARAR 

1- Dosyadaki yaz›lara, toplanan delillerle, hükmün dayand›¤› gerektirici 

nedenlere göre daval› SGK’n›n afla¤›daki bendin kapsam› d›fl›nda kalan 

di¤er itirazlar›n›n reddi gerekir. 

2- Davac›, daval›ya ait iflyerinde 01.06.1993 – 07.06.2000 tarihleri 

aras›nda geçen ve SGK’na eksik bildirilen çal›flmalar›n› tespitini istemifltir. 

Daval›n›n yasal dayana¤› 506 Say›l› Yasa’n›n 79/10. maddesidir. 

An›lan maddede; yönetmelikle tespit edilen belgeleri iflveren taraf›ndan 

verilmeyen veya çal›flt›klar› kurumca tespit edilemeyen sigortal›lar›n, 

çal›flt›klar›n›, hizmetin geçti¤i y›l›n sonundan bafllayarak 5 y›l içerisinde 

mahkemeye baflvurarak alacaklar› ilam ile ispatlayabilecekleri 

öngörülmüfltür. Somut olayda hizmet cetvelinde davac›n›n 01.03.1998 – 

31.08.1999 tarihleri aras›ndaki çal›flmalar›n›n daval›ya ait iflyerinden tam 

olarak bildirildi¤i, 11.11.1995 - 31.12.1997 tarihleri aras›nda ise davac›n›n 

dava d›fl› baflka iflyerlerinde çal›flt›¤› anlafl›lmaktad›r. Mahkemece 

01.09.1999 -.01.06.2000 tarihleri aras›ndaki çal›flmalar›n tespitine iliflkin 

talebin kabulüne karar verilmesi do¤rudur. Ancak hizmetin kesintiye 

Gönderen: Kaz›m GÜZELGÜN / Kad›köy 1. ‹fl Mahkemesi Yaz› ‹flleri Müdürü


u¤ramas› ve hak düflürücü süreyi kesen unsurlar›n bulunmamas› 

nedeniyle 01.01.1998 tarihinden önceki çal›flmalar›n, dava tarihi olan 

26.11.2003 tarihi itibariyle hak düflürücü süreden reddine karar vermesi 

gerekirken bu süreler yönünden de davan›n kabulüne karar verilmesi 

isabetsizdir. 

Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde tutularak 

01.06.1993 – 01.01.1998 tarihleri aras›ndaki dönem yönünden davan›n 

reddi gerekirken yaz›l› flekilde hüküm kurulmas› usul ve yasaya ayk›r› olup 

bozma nedenidir. 

O halde, daval› SGK’n›n bu yönleri amaçlayan temyiz itirazlar› kabul 

edilmeli ve karar bozulmal›d›r. 




E: 2008/19623 K: 2009/15628 T: 24.11.2009 

VERG‹ KAYDINDAK‹ ‹SM‹N DÜZELT‹LMES‹ 

• ADL‹ YARGININ GÖREV‹ 

Özet: Medeni Kanun’un 39. maddesi 

uyar›nca Hakim karar› olmad›kça kiflinin 

durum sicilinin hiçbir kayd›nda düzeltme 

yap›lamaz. Bu nedenle vergi kay›tlar›nda 

görünen soyad›n nüfus kayd›nda oldu¤u gibi 

düzeltilmesi için aç›lan davaya Adli Yarg› 

yerinde bak›lmal›d›r. 

Davac›, murisinin Üsküdar Vergi Dairesi’ne yanl›fl yaz›lan soyad›n›n 

nüfus kayd›na uygun olarak düzeltilmesi karar› verilmesini istemifltir. 

Mahkeme ilam›nda belirtildigi flekilde, iste¤in reddine karar vermifltir. 

Hükmün davac› vekili taraf›ndan temyiz edilmesi üzerine temyiz 



düflünüldü ve afla¤›daki karar tesbit edildi.


KARAR 

Davac› murisi Adil L'nin, 01.1974 - 17.03.1993 tarihleri aras›ndaki 

Üsküdar Vergi Dairesi kay›tlar›nda soyad›n›n "Leyleko¤lu" olarak 

göründü¤ünü bildirerek kay›tlar›n soyad›na uygun olarak Leylek olarak 

düzeltilmesine karar verilmesini istemifltir. 

Mahkemece davac›n›n ileri sürdü¤ü ihtilaf›n idari nitelikte oldu¤u 

gerekçesiyle dava dilekçesinin görev yönünden reddine karar verilmifltir. 

Davac›n›n miras b›rakan› Adil 14.06.2007 tarihli Ba¤-Kur girifl bildirgesi 

ile 01.01.1974 tarihinde ba¤layan vergi kayd›na istinaden 20.04.1982 

tarihinden geçerli olmak üzere kay›t ve tescilinin yap›ld›¤› sigortal›n›n vefat› 

üzerine davac›n›n 05.10.2006 tarihli dilekçe ile ölüm ayl›¤› baflvurusunda 

bulundugu Vergi Dairesi ile yap›lan yaz›flmalar sonucunda 6080054544 

vergi numaras›nda kay›tl› bulunan Adil L'nin Rumi Mehmet Pafla Mahallesi 

Balaban Mutahit Sk. No:7 adresinde inflaat malzemeleri parakende sat›fl 

iflinden dolay› vergiye kay›tl› oldu¤u, ifle bafllama tarihinin gün ay ve y›l 

olarak tesbit edilemedi¤i terk tarihinin 1987 oldu¤u, ayn› adreste yine 

inflaat malzemeleri sat›fl iflinden dolay› 01.01.1974 - 17.03.1993 tarihleri 

aras›nda Adil L.o¤lunun kay›tl› olup Adil L. ile Adil L.o¤lunun ayn› flah›slar 

olup olmad›¤› konusunda tereddüt has›l olmas› nedeniyle Ba¤-Kur 

tarafindan sigortal›l›¤›n tesbitinin yap›lamad›¤› ‹stanbul Ba¤-Kur ‹l 

Müdürlü¤ü’nün 09.03.2007 tarihli yaz› içeri¤inden anlafl›lm›flt›r. 

Davac›n›n talebi Adil L. ve Adil L.o¤lu ad›na oluflturulan vergi kay›tlar›n› 

muris Adil L'ye ait oldu¤unun ve sözkonusu soyadlardaki flahs›n ayn› 

flah›s oldu¤unun tesbiti istemine iliflkin olup talep ahvali flahsiyeye 

yöneliktir ve idarenin eylem ve ifllemine karfl› aç›lan bir dava niteli¤inde 

de¤ildir. Medeni Kanun’un 39. maddesi uyar›nca Hakim Karar› olmad›kça 

kiflisel durum sicilinin hiçbir kayd›nda düzeltme yap›lamaz. Bu nedenlerle 

uyuflmazl›¤›n niteli¤ine göre davaya adli yarg› yerinde Genel Mahkemede 

bak›lmas› gerekece¤inden mahkemenin davaya bakma görevinin idari yarg› 

yoluna ait oldu¤u yolundaki gerekçesinde isabet yoktur. 

Mahkemece iflin esas›na girilerek taraf delilleri toplanarak oluflacak 

sonuca göre karar verilmesi gerekirken dava dilekçesinin görev yönünden 

reddine karar verilmesi usul ve yasaya ayk›r› olup bozmay› gerektirir. 

O halde davac›n›n bu yönleri amaçlayan temyiz itirazlar› kabul edilmeli 

ve hüküm bozulmal›d›r. 


temyiz harc›n›n istek halinde iadesine, 24.11.2009 gününde oybirli¤iyle 

karar verildi.

DANIfiTAY KARARLARI

DANIfiTAY SEK‹Z‹NC‹ DA‹RES‹ 

E: 2010/2 T: 27.01.2010 

‹K‹NC‹ KATSAYI KARARI 

Özet: Hukuk Devletinde yarg› kararlar›n›n 

uygulanmamas›ndan söz edilemeyecek olup, 

bu maddelerin kararlar›n tam ve gere¤ince 

yerine getirilmesini sa¤lamaya yönelik oldu¤u 

aç›kt›r. ‹ptal kararlar›n›n özelli¤i gere¤i; dava 

konusu idari ifllemin, tesis edildi¤i tarihten 

geçerli olmak üzere hukuksal varl›¤›na son 

verilmektedir. Böylece, hukuka ayk›r› oldu¤u 

belirlenmifl olan idari ifllemin bütün sonuçlar› 

ile ortadan kald›r›larak hukuk düzeninin 

korunmas› amaçlanm›flt›r. Bir baflka anlat›mla, 

iptal davalar› ile idarenin, hukuka ayk›r› 

tasarruflarda bulunmas›, kararlar almas› 

önlenerek, hukuka ba¤l›l›¤› sa¤lanmaya 

çal›fl›lmaktad›r. 

Bu aç›klamalar karfl›s›nda, yarg› kararlar›- 

n›n uygulanmas› konusunda idarelere herhangi 

bir takdir yetkisi tan›nmad›¤› aç›kt›r. Yani 

idarelerin yarg› kararlar›n›n do¤rulu¤unu 

tart›flma ve buna göre uygulama yapma yetkisi 


Davac› ve Yürütmenin 

Durdurulmas›n› ‹steyen: ‹stanbul Barosu Baflkanl›¤› 

Daval›: Yüksekö¤retim Kurulu Baflkanl›¤› - Bilkent/ANKARA 

Davan›n Özeti: Yüksek Ö¤retim Genel Kurulu’nun 17.12.2009 günlü 

karar›n›n, yarg› karar›n›n gereklerinin yerine getirilmedi¤i öne sürülerek 

iptali ile yürütmenin durdurulmas› istemidir. 

Savunman›n Özeti: Usulden, davac›n›n dava açma ehliyeti bulunmad›¤›; 

esastan, 1999-2008 döneminde uygulanan s›nav sistemlerinde 

adaylar›n orta ö¤retimde kazand›¤› alan bilgileri ile tam örtüflmeyen ayn› 

puan türü içinde de¤erlendirilen ama farkl› yeterlikler gerektiren 

programlara yerlefltirme yap›l›rken 2010 y›l›nda uygulanacak olan sistem


ile her program›n gereksinim duydu¤u yeterliklerin esas al›nd›¤›, yeni 

sistem ile ö¤rencilerin ortaö¤retimdeki alan ve kazan›mlar› do¤rultusunda 

yüksekö¤retim programlar›na yerlefltirme imkan›na kavufltu¤u, bu nedenle 

1998 y›l›nda al›nan kararla oluflturulan katsay› sisteminin 2010 y›l› 

itibar›yla uygulanmas›n›n imkans›z hale geldi¤i, 21.7.2009 gün ve 1266 

say›l› karar›n bu nedenle al›nd›¤›, bu karar›n katsay›ya iliflkin 

düzenlemelerinin yürütmesinin durdurulmas› üzerine oluflan hukuki 

bofllu¤un giderilmesi amac›yla yeni bir karar al›nd›¤›, bu karar al›n›rken 

Anayasan›n 2, 5, 12, 13 ve 42. maddeleri ile Milli E¤itim Temel Yasas› ve 

2547 Say›l› Yasa’n›n ilgili hükümleri ile yüksekö¤retime girifl s›nav 

sistemindeki geliflmelerin bir bütün halinde ve karfl›laflt›rmal› 

de¤erlendirildi¤i, iki aflamal› bu yeni s›nav sistemi ile s›nav sorular› ve puan 

türleri ile yönlendirme yap›l›yor ise de Dan›fltay karar› uyar›nca bu 

yönlendirmenin farkl› katsay› uygulamas› ile desteklenmesi yoluna 

gidildi¤i, katsay› fark› belirlenirken Dan›fltay karar›nda belirtilen 

yönlendirme ve Anayasa’n›n 13. maddesinde yer alan ölçülülük ilkesinin 

esas al›nd›¤›, yönlendirme amac›yla getirilen s›n›rlaman›n bireyin 

yüksekö¤retim hakk›n› ortadan kald›rmamas› sadece istedi¤i takdirde 

makul seviyede bir gayretle s›n›rlamay› aflabilmesine imkan vermesi 

gerekti¤i, dava konusu karar ile yarg› karar›n›n gere¤inin etkili flekilde 

yerine getirildi¤i, sembolik bir de¤ifliklik olmad›¤›, 0,2’lik katsay› fark›n›n 

10 puana tekabül etti¤i, yeni uygulama ile alan d›fl› tercih yapan adaylar›n 

olumsuz etkilendi¤i, 2008-2009 s›nav sonucuna göre bin kifli üzerinde bir 

fark oluflturdu¤u ve söz konusu de¤iflikli¤in meslek liselerini olumsuz 

etkiledi¤i, bu karar aleyhine verilecek karar›n yerindelik denetimi olaca¤›, 

bu karar al›n›rken Milli E¤itim Bakanl›¤›n›n görüflünün al›nd›¤›, 

ö¤rencilerin yüksekö¤retim tercihlerini yaparken farkl› bir alan› tercih 

etmelerinin engellenmesi sonucunu do¤uracak bir düzenleme yer almad›¤›, 

2547 say›l› Yasan›n 45. maddesinde meslek lisesi mezunlar›n›n kendi 

alanlar›ndan baflka bir alanda yüksekö¤renim görmeyi istemeleri halinde 

farkl› katsay› uygulanaca¤›na iliflkin bir kural bulunmad›¤›, dava konusu 

karar ile eflitlik, yönlendirme ve ölçülülük ilkeleri aras›nda bir denge 

kurularak hem yarg› kararlar›n›n gere¤inin yerine getirildi¤i, hem de önceki 

uygulaman›n olumsuzluklar›n›n ortadan kald›r›lmaya çal›fl›ld›¤›, 2010 

s›nav k›lavuzunun bütün okullara da¤›t›ld›¤›, ö¤renciler üzerindeki etkinin 

de dikkate al›narak davan›n ve yürütmenin durdurulmas› isteminin reddi 

gerekti¤i savunulmufltur. 

Dan›fltay Tetkik Hakimi’nin Düflüncesi: Yarg› kararlar›n›n gereklerine 

ayk›r›l›k teflkil eden dava konusu karar›n, 2, 3, 4 ve 6. maddelerinin 

yürütülmesinin durdurulmas› gerekti¤i düflünülmektedir.

Dan›fltay Kararlar› 1303 

Dan›fltay Savc›s›’n›n Düflüncesi: Dava, Üniversiteye Yerlefltirmede 

Orta ö¤retim Baflar› Puan›na uygulanacak ve giriflte esas al›nacak katsay› 

ile okul türlerine göre uygulanacak ilkelerin, Dan›fltay Sekizinci Dairesi’nin 

20.11.2009 tarih ve E:2009/6890 say›l› yürütmenin durdurulmas› karar› 

üzerine yeniden belirlenmesine iliflkin 17.12.2009 tarihli Yüksekö¤retim 

Genel Kurulu karar›n›n iptali ve yürütülmesinin durdurulmas› istemiyle 

aç›lm›flt›r. 

Usul yönünden daval› idarece ileri sürülen hususlar yerinde 

görülmeyerek iflin esas› incelendi: 

Anayasa’n›n 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyeti’nin Hukuk Devleti 

oldu¤u vurgulanmakta ve 138. maddesinin son f›kras›nda "Yasama ve 

Yürütme Organlar› ile ‹dare, Mahkeme kararlar›na uymak zorundad›r; bu 

organlar ve idare, mahkeme kararlar›n› hiçbir suretle de¤ifltiremez ve 

bunlar›n yerine getirilmesini geciktiremez." yolunda aç›k, kesin ve buyurucu 

bir kurala yer verilmektedir. 

Öte yandan 2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu’nun 28. 

maddesinin ilk f›kras›n›n birinci tümcesi, "Dan›fltay, bölge idare 

mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin 

durdurulmas›na iliflkin kararlar›n›n icaplar›na göre idare, engeç altm›fl gün 

içinde ifllem tesis etmeye ve eylemde bulunmaya mecburdur." fleklindeki 

kural›yla Anayasa’n›n 2. maddesinde yer alan "Hukuk Devleti" ilkesine 

uygun bir düzenleme getirmektedir. Söz konusu ilke karfl›s›nda, idarenin 

maddi ve hukuki koflullara göre uygulanabilir nitelikte olan bir yarg› 

karar›n› "aynen" ve "gecikmeksizin" uygulamaktan baflka bir seçene¤i 


Yüksekö¤retim Genel Kurulu’nun yüksekö¤retime giriflte önceki 

katsay› puan› uygulamas›n›n kald›r›lmas›na ve yeni bir puan sisteminin 

getirilmesine iliflkin 21.07.2009 tarihli ve 1266 say›l› karar›n›n iptali ve 

yürütülmesinin durdurulmas› istemiyle Dan›fltay Sekizinci Dairesi’nin 

E:2009/6890 esas›nda kay›tl› olarak aç›lan davada; Anayasa’n›n 42. ve 

1739 say›l› Milli E¤itim Temel Kanunu’nun 29, 30 ve 31. maddeleri ile 2547 

say›l› Yüksekö¤retim Kanunu’nun 45. maddesinde yer alan hükümler ve 

yerleflmifl yarg›sal içtihatlardan bahisle, Milli E¤itim Sistemi’nin alana 

ve/veya mesle¤e yöneltmeye iliflkin kurallar› ile 2547 Say›l› Yasa’n›n 45. 

maddesinde yer alan hükümler yürürlükte ve uygulan›yor iken, bu 

kurallar›n uygulanmas›n› bertaraf edecek flekilde al›nan dava konusu 

karar›n, e¤itim sisteminin örgütlenifl biçimindeki bütünlü¤ü bozacak 

nitelik tafl›d›¤› ve uygulamada karfl›lafl›lan sorunlar›n giderilmesi amac›n›n 

d›fl›na ç›k›ld›¤›, dayana¤› yasa hükümlerine ayk›r› oldu¤u gibi e¤itim 

sisteminin hukuka uygun oldu¤u istikrar kazanm›fl yarg› kararlar› ile de 

ortaya konulmufl olan amaç ve ilkelerine, hukuka ve hakkaniyete uygun


bulunmayan davaya konusu karar›n 3, 4 ve 5. maddelerinin 20.11.2009 

tarihli kararla yürütülmesinin durdurulmas›na karar verilmifltir. 

Bu karar›n kald›r›lmas› istemiyle daval› idare taraf›ndan yap›lan itiraz› 

inceleyen Dan›fltay ‹dari Dava Daireleri Kurulu’nca verilen 10.12.2009 

tarihli ve E:2009/1005 say›l› kararla; Anayasa’n›n 10, 17, 42 ve 174. 

maddeleri, 2547 Say›l› Yasa’n›n 45. maddesi 1739 Say›l› Yasa’n›n 24, 26, 

27, 28, 30, 31, 32 ve 35. maddeleri ile bu konuya iliflkin istikrar kazanm›fl 

yarg›sal kararlardan ayr›nt›l› biçimde söz edilerek; "mesleki-teknik liseden 

mezun olan kiflilerin üniversiteye girebilmelerinin de Yasan›n bir gere¤i 

oldu¤unun tart›flmas›z bulundu¤u, de¤inilen lise mezunlar›na genel lise 

mezunlar›yla girdikleri s›navda farkl› katsay› uygulanmas› yukar›da yap›lan 

aç›klamalar karfl›s›nda hukuka uygun ise de; bu farkl›l›¤›n ölçülü (idari 

ifllemden beklenen amaç ile kullan›lan araç aras›nda adil bir denge) olmas› 

gerekti¤inde de kuflku bulunmamaktad›r. ‹dare bu konuda yapaca¤› 

düzenlemede ölçülülük ilkesini dikkate almal›d›r. Ölçülülük ilkesi dikkate 

al›narak belirlenecek olan katsay›, temel ilkeleri yukar›da aç›klanan e¤itim 

sisteminin örgütlenifl biçimindeki bütünlü¤ü bozmamal›, alan/bölüm, 

mesleki e¤itim genel lise e¤itimi gibi ayr›mlar› ve yarg› kararlar›n› geçersiz 

k›lacak nitelikte olmamal›d›r." gerekçesi de eklenerek, A‹HM'in kararlar›ndan 

da bahisle itiraz›n reddine karar verilmifltir. 

Daha önce, mesleki veya teknik liselerden mezun olanlara yüksek 

ö¤retime giriflte kendi alanlar› ile ilgili program› seçmeleri halinde 0,24'e 

kadar katsay› ile çarp›larak elde edilen (AOBP) ilavesiyle birlikte bulunan 

ek puan verilirken, genel liselerden mezun olan ö¤rencilere de seçtikleri 

orta ö¤retim alanlar› ile ilgili bir yüksekö¤retim program›na yerleflmeleri 

s›ras›nda 0,8 katsay› ile bulunan AOBP'un elde edilen ham puana ilavesi 

ile bulunan yerlefltirme puan› verilmekte, liselerden mezun olmakla birlikte 

lisede seçilen alan d›fl›nda farkl› bir yüksekö¤retim program›na yerleflme 

halinde ise 0,3 katsay›s› ile çarp›larak bulunan (AOBP) puan›n›n ilavesi ile 

yerlefltirme puanlar› hesaplanmakta iken, an›lan gerekçeler ile 3, 4 ve 5. 

maddelerinin yürütülmesi durdurulan YÖK Genel Kurulu’nun 21.07.2009 

tarihli 1266 say›l› karar› ile, meslek lisesi mezunlar›n›n alanlar› ile ilgili bir 

yüksekö¤retim program›n› seçmeleri halinde 0,06 katsay› ile çarp›larak 

ayr›ca ek puan verilmesi, alan, bölüm lise fark› gözetilmeksizin 0,5 katsay› 

ile çarp›larak bulunan AOBP ilavesi ile nihai puan›n hesaplanmas› ilkeleri 

getirilmifltir. Bu karar›n iptali istemiyle aç›lan davada verilen, yukar›da 

gerekçelerine de¤inilen yürütmenin durdurulmas› karar›n›n uygulanabilmesi 

amac› ile daval› idarece al›nan davaya konu 17.12.2009 tarihli 

kararla; 

"(1) Yüksekö¤retim Genel Kurulu'nun 21.7.2009 tarih ve 1266 say›l› 

Karar›n›n 3, 4 ve 5. maddeleri hakk›nda Dan›fltay Sekizinci Dairesi


taraf›ndan yürütmenin durdurulmas› karar› verilmesi üzerine ortaya ç›kan 

hukuki bofllu¤un doldurulmas› zorunlulu¤u karfl›s›nda, herhangi bir 

kar›fl›kl›k olmamas› için, söz konusu karar›n yürütmesi durdurulan 3, 4 ve 5. 

maddeleri kald›r›lm›flt›r. 

(2) Yüksekö¤retime Geçifl S›nav› (YGS) puanlar› ile yerlefltirme yap›lan 

programlar ile Lisans Yerlefltirme S›nav› (LYS) puanlar› esas al›narak 

yerlefltirme yap›lan programlarda, ilgili A¤›rl›kl› Ortaö¤retim Baflar› Puan› 

(AOBP), aday›n kendi alan›nda bir program› tercih etmesi halinde 0,15; alan› 

d›fl›nda bir program› tercih etmesi halinde ise 0,13 ile çarp›l›r. Ortaya ç›kan 

say›n›n s›nav sonucuna eklenmesi suretiyle bu aflamadaki yerlefltirmeye 

esas olacak puan belirlenir. 

(3) Adaylardan ö¤retmen lisesi ve meslek lisesi mezunu olanlar›n, 

s›navs›z kay›t hakk› olanlar d›fl›nda, kendi alanlar›ndaki programlar› tercih 

etmeleri halinde ilgili a¤›rl›kl› ortaö¤retim baflar› puanlar›n›n 0,05 ile çarp›m› 

sonucunda bulunan puan 2. maddeye göre hesaplanan toplam puana ayr›ca 

eklenir. 

(4) Meslek Yüksek Okullar›n›n s›navs›z geçiflten bofl kalan kontenjanlar›na 

aç›k ö¤retim programlar›na ve meslek liselerinin devam› niteli¤indeki 

lisans programlar›na YGS puanlar› esas al›narak yerlefltirme yap›l›r. 

(5) S›navs›z geçifl d›fl›ndaki ön lisans ve aç›k ö¤retim programlar›n› tercih 

edebilmek için en az 140 YGS puan› gerekir. YGS puan türlerinden en az 

birinde 180 puan alan adaylar LYS s›navlar›ndan istediklerine girme hakk›n› 

kazan›rlar. Lisans programlar›n› tercih edebilmek için ilgili puan türünde en 

az 180 puan almak gerekir. 

(6) Yüksekö¤retim Geçifl S›nav› (YGS) ile Lisans Yerlefltirme S›nav› (LYS) 

sonucu oluflan her puan türünde, Türkiye genelinde ilk bin kifli aras›na giren 

adaylar›n yerlefltirme puan› hesaplan›rken, A¤›rl›kl› Ortaö¤retim Baflar› 

Puan›nda tercih edece¤i bütün programlar için, alan içi katsay› de¤eri 

kullan›l›r." ilke ve kurallar› getirilmifltir. 

Davac› taraf›ndan dava dilekçesinde, yarg› karar›n›n uygulanmas› 

maksad› ile al›nan davaya konu 17.12.2009 tarihli karar›n yarg› karar›n› 

fleklen yerine getirmesine ra¤men özü itibariyle yarg› karar›n› geçersiz 

k›ld›¤› ileri sürülmektedir. 

Daval› idare tarafndan ise, karar›n Anayasa’n›n 13. maddesinde 

öngörülen ölçülülük ilkesi uyar›nca al›nd›¤› belirtilmektedir. 

Uyuflmazl›¤›n özü ise, davaya konu karar›n, Anayasa’n›n 138. ve 2577 

Say›l› Yasa’n›n 28. maddesinde düzenlenen yarg› kararlar›n›n icaplar›na 

uygun biçimde idarece ifllem tesis edilip edilmedi¤i noktas›nda 

dü¤ümlenmekte olup, dava ve çekiflme davaya konu karar›n 2, 3. 4 ve 6. 

maddelerine yönelik bulundu¤undan dava sözü edilen maddeler 

bak›m›ndan incelenmifltir.


2709 say›l› Türkiye Cumhuriyeti Anayasas›’n›n 4709 Say›l› Yasa ile 

de¤iflik 13. maddesinde, temel hak ve hürriyetler özlerine dokunulmaks›z›n 

yaln›zca Anayasa'n›n ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere ba¤l› olarak ve 

ancak kanunla s›n›rlanabilir. Bu s›n›rlamalar, Anayasa’n›n sözüne ve 

ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve 

ölçülülük ilkesine ayk›r› olamaz kural› yer alm›fl, yine Anayasan›n 42. 

maddesinde, kimse e¤itim ve ö¤retim haklar›ndan yoksun b›rak›lamaz. 

ö¤retim hakk›n›n kapsam› kanunla tespit edilir ve düzenlenir. E¤itim ve 

ö¤retim, Atatürk ‹lkeleri ve ‹nk›laplar› do¤rultusunda, ça¤dafl bilim ve 

e¤itim esaslar›na göre devletin gözetim ve denetimi alt›nda yap›l›r. E¤itim 

ve ö¤retim hürriyeti Anayasa’ya sadakat borcunu ortadan kald›rmaz 

kurallar›na yer verilerek e¤itim ve ö¤retime iliflkin iliflkin Anayasa 

hükümleri özel olarak bu maddede düzenlenmifltir. Bu kural uyar›nca, 

e¤itim ve ö¤retimi tanzim eden yasalarda yer verilen hükümler gözetilerek, 

bu hükümlere ayk›r›l›k içermeyen e¤itim ve ö¤retime iliflkin alt 

düzenlemelerin yap›lmas› gerekmektedir. Nitekim, Dan›fltay Sekizinci 

Dairesi’nin E:2009/6890 ve Dan›fltay ‹dari Daireleri Kurulu’nun 

E:2009/1005 say›l› sözü edilen kararlar›nda da belirtildi¤i üzere, 1739 

Say›l› Kanun ile alana ve/veya mesle¤e yöneltme, 2547 Say›l› Kanun ile de 

yüksekö¤retime giriflle ilgili düzenlemeler getirilmifltir. 

Yüksekö¤retim Genel Kurulu’nun 21.07.2007 tarihli karar›ndan önce 

tatbik edilen 0,8 alan içi, 0,3 alan d›fl› katsay› uygulamas› ile (tam not olan 

100 puan alan ö¤rencide) AOBP fark› yüzlük sistemde alan içi ile alan d›fl› 

aras›nda 50 puanl›k bir fark yarat›lmakta iken 21.07.2007 tarihli kararla 

bu fark ortadan kald›r›lm›fl, yürütmenin durdurulmas› karar›n›n 

uygulanmas› amac› ile al›nan davaya konu kararla da; alan içi 0,15; alan 

d›fl› 0,13 AOBP fark› yüzlük sistemde 2 puanl›k bir farka düflürülmüfl, 

2010 Ö¤renci Seçme ve Yerlefltirme Sistemi (ÖSYS) K›lavuzu'nun 

Yerlefltirmede Kullan›lacak Puanlar Hesaplan›rken A¤›rl›kl› Ortaö¤retim 

Baflar› Puan›n›n (AOBP) Çarp›laca¤› Katsay›lar› belirleyen Tablo 2A’da 

katsay›n›n alan›nda yerleflirken 0,15; di¤er programlara yerleflirken 0,13 

olarak al›naca¤› belirtilmifltir. 

Bu flekilde belirlenen ve alan içi/alan d›fl› puan fark›n› çok düflük 

seviyede tespit eden dava konusu karar›n 2. maddesindeki düzenleme, 4. 

maddenin de dayana¤› oldu¤undan 4. maddede yer alan kurallar› da 

etkileyecektir. Davaya konu karar›n 6. maddesinde baflar›y› teflvik amac› 

ile, YGS ile LYS sonucu oluflan her puan türünde, ülke genelinde ilk bin 

kifli aras›na giren adaylar›n yerlefltirme puanlar› hesaplan›rken AOBP ile 

tercih edece¤i alan içi katsay› de¤erinin kullan›lmas› esas›n›n getirilmesi 

ile, baflar›y› teflvik ve ödüllendirmeye yönelik olarak belli bir baflar› 

düzeyinde olanlara eflit bir ilave puan›n getirilmesi yöntemi yerine, alana


yöneltme ve alan içi seçimde farkl› katsay› ile teflvik ilkesine dayanan 

sistematik yasal düzenlemenin d›fl›na ç›k›ld›¤› sonucuna ulafl›lmaktad›r. 

Bu duruma göre yukar›dan beri özü aç›klanan, yarg› kararlar›nda sözü 

edilen "alana ve/veya mesle¤e yöneltme" ile ilgili olarak hukuki ve yasal 

belirlemelere uygun olmayan, yarg› kararlar›n›n özünden uzaklaflan, e¤itim 

sisteminin örgütlenifl biçimine ayk›r›, alan/bölüm, mesleki e¤itim genel lise 

e¤itimi gibi ayr›mlar› ve yarg› kararlar›n› geçersiz k›lan, dolay›s›yla makul 

bir puan fark› öngörmeyen ve bu yönü ile Anayasa’n›n 138. maddesi ile 

2577 Say›l› Yasa’n›n 28. maddesine uygun olmayacak biçimde, yarg› 

karar›n›n biçimsel uygulanmas›na yönelik bulunan YÖK Genel Kurul 

karar›n›n davaya konu edilen 2, 3, 4 ve 6. maddeleri hukuka uyarl› 

görülmemektedir. 

Di¤er taraftan, alan içi 0,15, alan d›fl› 0,13 katsay› uygulanaca¤›na 

2010 ÖSYS K›lavuzu’nda yer verilmesi ile yerlefltirmeye iliflkin ayk›r› 

bulunan buna ba¤l› di¤er hususlar, ÖSYS S›nav›na baflvurmay› ve bu 

s›nav›n yap›lmas›n› engelleyici bir sonuç do¤umamakta, sadece 

ö¤rencilerin yerlefltirmeye esas puanlar›n›n hesaplanmas› s›ras›nda 

uygulanacak katsay›da de¤ifliklik meydana getirmektedir. 

Belirtilen nedenlerle, 2577 Say›l› Kanun’un 27. maddesinde öngörülen 

flartlar olufltu¤undan Genel Kurul karar›n›n davaya konu edilen 2, 3, 4 ve 

6. maddelerinin yürütülmesinin durdurulmas›na karar verilmesinin uygun 

olaca¤› düflünülmektedir. 

TÜRK M‹LLET‹ ADINA 

Hüküm veren Dan›fltay Sekizinci Dairesi’nce iflin gere¤i görüflüldü: 

2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Yasas›’n›n 27/2 maddesinde; 

"Dan›fltay veya idari mahkemeler, idari ifllemin uygulanmas› halinde telafisi 

güç veya imkans›z zararlar›n do¤mas› ve idari ifllemin aç›kça hukuka ayk›r› 

olmas› flartlar›n›n birlikte gerçekleflmesi durumunda gerekçe göstererek 

yürütmenin durdurulmas›na karar verebilirler." hükmü yer almaktad›r. 

Türkiye Cumhuriyeti Anayasas›'n›n 2. maddesinde, Türkiye 

Cumhuriyeti’nin laik, demokratik ve sosyal bir hukuk Devleti oldu¤u 

hükmü yer alm›flt›r. Anayasa Mahkemesi’nin birçok karar›nda da 

belirtildi¤i gibi, Anayasa'n›n 2. maddesinde belirtilen hukuk devleti, eylem 

ve ifllemlerinin hukuka uygun, insan haklar›na dayanan, bu hak ve 

özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda eflitli¤i gözeten, adaletli bir 

hukuk düzeni kurup sürdürmekle kendisini yükümlü sayan, hukuk 

güvenli¤ini sa¤layan, bütün etkinliklerinde hukuka ve Anayasa'ya uyan, 

ifllem ve eylemleri ba¤›ms›z yarg› denetimine ba¤l› olan devlettir. 

Anayasa'da, Türkiye Cumhuriyeti'nin demokratik Hukuk Devleti niteli¤i


vurgulan›rken, devletin tüm eylem ve ifllemlerinin yarg› denetimine ba¤l› 

olmas› amaçlanm›flt›r. Yarg› denetimi, Hukuk Devletinin "olmazsa olmaz" 

kofluludur. 

Hukuk Devletinde idarenin eylem ve ifllemlerinin hukuka 

uygunlu¤unun ve sonuçta idarenin hukuka ba¤l›l›¤›n›n yarg›sal denetimi 

iptal davalar› yoluyla sa¤lanmaktad›r. 

2577 Say›l› Yasa'n›n 2. maddesinin 1. f›kras›n›n (a) bendinde, iptal 

davalar› idari ifllemler hakk›nda yetki, flekil, sebep, konu ve maksat 

yönlerinden biri ile hukuka ayk›r› olduklar›ndan dolay› iptalleri için 

menfaatleri ihlal edilenler taraf›ndan aç›lan davalar olarak tan›mlanm›flt›r. 

Bir iptal davas›n›n aç›labilmesi ve idari yarg› mercilerinin bu davay› ön 

koflullar yönünden kabul edebilmesi için 2577 Say›l› Yasa'n›n 14. maddesi 

uyar›nca dava dilekçeleri; 

a) görev ve yetki, 

b) idari mercii tecavüzü, 

c) ehliyet, 

d) idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir ifllem 

olup olmad›¤›, 

e) süre afl›m›, 

f) husumet ve 

g) 3 ve 5. maddelere uygun olup olmad›klar› yönlerinden s›ras›yla 

incelenmekte, ilk inceleme sonucunda dilekçelerde yasaya ayk›r›l›k 

görülürse 15. maddedeki kararlardan biri verilmekte, yasaya ayk›r›l›k 

görülmedi¤i takdirde dosya tekemmüle tabi tutulmaktad›r. Dolay›s›yla iptal 

davas› aç›labilmesinin ön koflullar›ndan biri davac›n›n objektif ve subjektif 

dava ehliyetinin olmas›d›r. Dan›fltay'›n istikrar bulan kararlar›na 

göre,davac›n›n subjektif dava açma ehliyetinin bulundu¤unun kabulü için 

idari karar›n davac›n›n meflru, flahsi ve güncel bir menfaatini ihlal etmesi 

gerekmektedir. ‹ptal davalar›nda, dava konusu ifllemin davac›n›n 

menfaatini ihlal etti¤inin saptanmas› sadece davac›n›n bu davada 

ehliyetinin (subjektif ehliyetinin) bulundu¤u, dolay›s›yla davan›n esas›n›n 

incelenmesine geçilebilece¤i sonucunu yaratmaktad›r. 

Uyuflmazl›¤›n konusu ve daval› idarenin itiraz› gözönüne al›nd›¤›nda 

menfaat ihlalinin "flahsili¤i" üzerinde durulmas› zorunlu görülmüfltür. 

Konuya ö¤retideki aç›klamalar ›fl›¤›nda bakt›¤›m›zda, örne¤in Prof.Dr. 

Rag›p Sar›ca'n›n 1949 y›l›nda bas›m› yap›lm›fl "‹dari Kaza" adl› kitab›nda 

"Bir kere, bir menfaatin flahsi bir menfaat say›labilmesi için iptali istenen 

karar›n behemahal ve do¤rudan do¤ruya davac› hakk›nda ittihaz edilmifl 

olmas› gerekmez. Karar bizzat davac› hakk›nda al›nmamakla beraber ona


dolay›s›yla tesir etti¤i takdirde, yine iptal davas›na konu olabilir." (syf. 36) 

denilmek suretiyle menfaatin "flahsili¤i" kural› tan›mlanm›fl, ö¤retideki 

aç›klamalar›n da bu güne kadar bu de¤erlendirme istikametinde devam 

etti¤i gözlenmifltir. 

Yarg›sal kararlar yönünden durumun de¤erlendirilmesine gelince; 

mülga 3546 say›l› Devlet fiuras› Kanunu'nun 23. maddesinde, idari fiil ve 

kararlar aleyhine "menfaati" ihlal edilenler taraf›ndan aç›lacak davalar›n 

Devlet fiuras› dava dairelerinde görülece¤i belirtilmifl, mülga 521 say›l› 

Dan›fltay Kanunu'nun 30. maddesinde, iptal davalar›n›n menfaati ihlal 

edilenler taraf›ndan aç›laca¤› öngörülmüfl, 2577 Say›l› Yasa'n›n 2. 

maddesinin 1. f›kras›n›n (a) bendinde yine iptal davalar›n›n menfaatleri 

ihlal edilenler taraf›ndan aç›labilece¤i hükme ba¤lanm›fl iken, 4001 Say›l› 

Yasa'yla an›lan madde de¤ifltirilerek "‹dari ifllemler hakk›nda yetki, flekil, 

sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka ayk›r› olduklar›ndan 

dolay› iptalleri için, çevre, tarihi ve kültürel de¤erlerin korunmas›, imar 

uygulamalar› gibi kamu yarar›n› yak›ndan ilgilendiren hususlar hariç olmak 

üzere, kiflisel haklar› ihlal edilenler taraf›ndan aç›lan iptal davalar›" 

hükmüne yer verilmifltir. Böylece çevre, tarihi ve kültürel de¤erlerin 

korunmas›, imar uygulamalar› gibi kamu yarar›n› ilgilendiren davalarda ne 

menfaat ihlali ne de hak ihlali koflulu aranmadan bu davalar› herkesin 

açabilmesine olanak sa¤lanm›fl, bunun d›fl›ndaki davalarda ise, hak ihlali 

koflulu aranm›flt›r. Ancak, Anayasa Mahkemesi 10.04.1996 günlü, 22607 

say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanan 21.09.1995 günlü, E:1995/27, 

K:1995/47 say›l› karar›yla, idari ifllemlere karfl› iptal davas› açabilmek için, 

idare hukukunun genel esaslar›na ayk›r› biçimde, idari ifllemin davac›n›n 

"kiflisel hakk›n› ihlal" etmifl olmas› koflulu getirilmesinin hak arama 

özgürlü¤ünü k›s›tlad›¤› ve birçok iflleme karfl› dava yolunu kapatt›¤›, bu 

haliyle hukuk devleti ilkesiyle ba¤daflmad›¤› gerekçesiyle düzenlemeyi 

Anayasa’n›n 2 ve 36. maddelerine ayk›r› bularak iptal etmifl, bunun üzerine 

08.06.2000 günlü, 4577 Say›l› Yasa'n›n 5. maddesiyle yap›lan yeni 

düzenlemede, iptal davalar› "‹dari ifllemler hakk›nda yetki, flekil, sebep, 

konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka ayk›r› olduklar›ndan dolay› 

iptalleri için menfaati ihlal edilenler taraf›ndan aç›lan davalar" olarak 

tan›mlanm›flt›r. 

Kiflisel menfaat ihlaline iliflkin Dan›fltay'›n kararlar›na bak›ld›¤›nda, 

olay›n özelli¤ine göre farkl›l›klar gösterdi¤i gözlemlenmektedir. Kirac›lar›n, 

belde sakinlerinin, derneklerin, sendikalar›n, meslek kurulufllar›n›n dava 

açma ehliyetleri yönünden yap›lan yarg›sal yorumlar zaman içinde iptal 

davas›n›n hukuk devletini sa¤laman›n en önemli unsurlar›ndan biri oldu¤u 

gerçe¤ini dikkate alan bir seyir izlemektedir.


‹ptal davalar›ndaki subjektif ehliyet koflulu, do¤rudan do¤ruya hukuk 

devletinin yap›land›r›lmas›na ve sürdürülmesine iliflkin bir husustur. 

Dolay›s›yla kiflisel menfaat ihlali kavram›n›n, idari ifllemlerin hukuka 

uygunlu¤unun iptal davas› yoluyla denetlenmesini engellemeyecek bir 

biçimde anlafl›lmas› gerekmektedir. 

Bireylerin ve sivil toplum kurulufllar›n›n menfaat ilgisini kurduklar› 

idari tasarruflar›, iptal davas› yoluyla idari yarg› önüne getirmelerinin, 

idarenin hukuka uygunlu¤unun yarg›sal denetiminin sa¤lanmas›yla 

"Hukuk Devleti" nin gerçeklefltirilmesine hizmet edece¤i; soruna bu aç›dan 

bak›ld›¤›nda, idari yarg›ya özgü bir dava türü olan "iptal davas›"n› açan 

gerçek veya tüzel kiflilerin, dava açmakla ulaflmak istedi¤i amaç 

bak›m›ndan klasik anlamda "davac›" dan farkl› oldu¤u tart›flmas›zd›r. 

Aksi yönde bir anlay›fl, iptal davas›n›n ön koflullar›ndan olan "menfaat 

ihlali"ni "hak ihlali"ne yaklaflan bir tarzda yorumlama sonucu yarat›r ki, bu 

durumun ne idari yarg›n›n varl›k nedeni ile, ne de yasa koyucunun amac› 

ile ba¤daflmayaca¤› aç›kt›r. 

Bir idari faaliyet ile, dava açma ciddiyetini sa¤lamaya yetecek ölçüde 

muhatap olup, menfaat ilgisini kuran kifli ve kurulufllar, söz konusu 

faaliyetle ilgili idari ifllemlerin iptali istemiyle dava açabilirler. 

Davac› Baro oldu¤una göre, kiflisel menfaat ihlali kavram›n›n Barolar 

yönünden de¤erlendirilmesine gelince; 

1136 say›l› Avukatl›k Kanunu'nun 76. maddesinde; barolar›n avukatl›k 

mesle¤ine mensup olanlar›n müflterek ihtiyaçlar›n› karfl›lamak, mesleki 

faaliyetlerini kolaylaflt›rmak, avukatl›k mesle¤inin genel menfaatlere uygun 

olarak geliflmesini sa¤lamak amac›yla kurulmufl meslek kurulufllar› oldu¤u 

belirtilmifl iken 10.05.2001 günlü, 24398 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanarak 

yürürlü¤e giren 4667 Say›l› Yasa ile 1136 say›l› Avukatl›k 

Kanunu'nun 76. maddesinde de¤ifliklik yap›larak; Barolar, avukatl›k 

mesle¤ini gelifltirmek, meslek mensuplar›n›n biribirleri ve ifl sahipleri ile 

olan iliflkilerinde dürüstlü¤ü ve güveni sa¤lamak, meslek düzenini, 

ahlak›n›, sayg›nl›¤›n›, hukukun üstünlü¤ünü, insan haklar›n› savunmak 

ve korumak, avukatlar›n ortak ihtiyaçlar›n› karfl›lamak amac›yla tüm 

çal›flmalar› yürüten, tüzel kiflili¤i bulunan, çal›flmalar›n› demokratik 

ilkelere göre sürdüren kamu kurumu niteli¤inde meslek kuruluflu olarak 

tan›mlanm›fl, ayn› Yasan›n Baro Yönetim Kurulu'nun görevlerinin 

düzenlendi¤i 95. maddesine yine 4667 Say›l› Yasa’yla eklenen 21. bentte 

de, yönetim kurulunun, hukukun üstünlü¤ünü ve insan haklar›n› 

savunmak, korumak ve bu kavramlara ifllerlik kazand›rmakla görevli 

oldu¤u belirtilmifltir. 

1136 Say›l› Yasa'n›n 76 ve 95/21. maddelerinde yap›lan ve yukar›da 

aç›klanan yasal de¤ifliklikten sonra Barolar›n; mesleki bir örgüt olman›n


ötesinde hukukun üstünlü¤ünü, insan haklar›n› savunmak ve korumak 

gibi bir ifllev yüklenmesi nedeniyle di¤er meslek örgütlerinden farkl› bir 

konuma sahip oldu¤u aç›kt›r. 

De¤inilen Yasa de¤iflikli¤inden sonra Diyarbak›r Barosu Baflkanl›¤› 

taraf›ndan 18.12.2002 günlü, 24967 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanan 

"Radyo ve Televizyon Yay›nlar›n›n Dili Hakk›nda Yönetmelik"in baz› 

maddelerinin iptali istemiyle aç›lan davada; Dan›fltay Onuncu Dairesi’nce 

verilen davan›n ehliyet yönünden reddine iliflkin karar, Dan›fltay ‹dari Dava 

Daireleri Kurulu'nun 15.01.2004 günlü, E:2003/511, K:2004/13 say›l› 

karar› ile onanm›fl ve Baronun menfaati yasa de¤iflikli¤inden önceki 

kararlar gibi yorumlanm›fl ise de, süreç içinde yasal de¤ifliklik Dan›fltay 

kararlar›na yans›m›fl ve Baro Baflkanl›klar› taraf›ndan aç›lan davalarda 

Barolar aç›s›ndan menfaat ilgisi daha genifl yorumlanm›flt›r. 

Bu ba¤lamda; 

1- Bal›kesir Barosu Baflkanl›¤› taraf›ndan, 90.04.2006 günlü, 26134 

say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanan 303 s›ra no’lu Milli Emlak Genel 

Tebli¤i'nin iptali ve yürütmenin durdurulmas› istemiyle aç›lan davada; 

Dan›fltay Onuncu Dairesi’nce verilen yürütmenin durdurulmas› isteminin 

reddine iliflkin karara davac› taraf›ndan yap›lan itiraz üzerine Dan›fltay 

‹dari Dava Daireleri Kurulu'nun 08.02.2007 günlü, E:2006/1583 say›l› 

karar›yla, dava konusu Tebli¤ ile avukatl›k mesle¤i ile ilgili herhangi bir 

düzenleme yap›lmad›¤› gibi, temel hak ve özgürlüklerin kullan›m› aç›s›ndan 

hukukun üstünlü¤ünü, insan haklar›n› savunmay› ve korumay› gerektirecek 

bir düzenlemenin de bulunmad›¤›, bu nedenle davac› Baronun, bu 

davay› açmakta meflru, kiflisel ve güncel bir menfaatinin etkilendi¤inden 

söz edilemeyece¤i gerekçesiyle itiraz›n reddine karar verilmifltir. 

2- ‹zmir Barosu Baflkanl›¤› taraf›ndan, Adalet Bakanl›¤› ‹dari ve Mali 

‹fller Dairesi Baflkanl›¤›'n›n 3717 Say›l› Yasa hükümleri ile Adli ve ‹dari 

Yarg› Hakim ve Cumhuriyet savc›lar› ile di¤er görevlilerine ödenmesi 

öngürülen yol gideri ve tazminata iliflkin usul ve esaslar› belirleyen 

13.02.2006 günlü Genelgesinin iptali istemiyle aç›lan davada; Dan›fltay 

Onbirinci Dairesi'nce verilen davan›n ehliyet yönünden reddine iliflkin 

karar, Dan›fltay ‹dari Dava Daireleri Kurulu'nun 22.10.2009 günlü, 

E:2006/4705, K:2009/1863 say›l› karar› ile onanm›flt›r. 

3- Bursa Barosu Baflkanl›¤› ve di¤er baz› meslek odalar› ile gerçek kifli 

davac›lar taraf›ndan, 20.01.2000 günlü Bakanlar Kurulu Karar› eki 

krokide belirlenen yerin "Uluda¤ K›fl Sporlar› Merkezi" olarak ilan›na iliflkin 

iflleme karfl› aç›lan davada; Dan›fltay Alt›nc› Dairesince Odalar yönünden 

davan›n ehliyet yönünden reddine karar verilip, di¤er gerçek kifli davac›lar 

yönünden davan›n esas› incelenmek suretiyle verilen karar›n temyizi 

üzerine Dan›fltay ‹dari Dava Daireleri Genel Kurulu'nun 6.6.2003 günlü,


E:2002/925, K:2003/409 say›l› karar›yla, Bursa Barosu Baflkanl›¤›'n›n, 

yarg› karar›n›n uygulanmad›¤›n› öne sürerek dava konusu ifllemin iptali 

istemiyle açt›¤› davada menfaat ilgisi bulundu¤unun kabulü gerekti¤i 

gerekçesiyle Dan›fltay Alt›nc› Dairesi’nin ehliyet ret karar› sadece Bursa 

Barosu Baflkanl›¤› yönünden bozulmufl, di¤er meslek odalar› yönünden ise 

onanm›flt›r. 

4- Bursa Barosu Baflkanl›¤› ve di¤er meslek Odalar› ile gerçek kifli 

davac›lar taraf›ndan, Orhangazi Açmatepe'de bulunan baz› parsellerin 

Çimento Fabrikas› Sanayi Alan› olarak belirlenmesine dair 1/25.000 ölçekli 

plan de¤iflikli¤ine iliflkin Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤› iflleminin iptali 

istemiyle aç›lan davada; Dan›fltay Alt›nc› Dairesi'nce Bursa Barosu 

Baflkanl›¤› ve di¤er Odalar yönünden davan›n ehliyet yönünden reddine 

karar verilmifl ve bu karar›n temyizi üzerine Dan›fltay ‹dari Dava Daireleri 

Genel Kurulu'nun 29.04.2004 günlü, E:2001/553, K:2004/528 say›l› 

karar›yla; hukukun üstünlü¤ünü ve kamu yarar›n› koruma görev ve 

yükümlülü¤ü tafl›yan meslek kuruluflu olan Bursa Barosu Baflkanl›¤› 

taraf›ndan, dava konusu plan de¤iflikli¤i sonucunda Orhangazi-‹znik 

yöresinin bitki örtüsü ve do¤al görüntüsünün bozulaca¤›, kurulmas› 

öngörülen tesisin çevreye zarar verece¤i iddialar›yla dava aç›lm›fl olmas› 

nedeniyle dava açma ehliyeti bulundu¤u gerekçesiyle davac› Baro 

Baflkanl›¤› yönünden ehliyet ret karar› bozulmufl, di¤er Meslek Odalar› 

yönünden ehliyet ret karar› onanm›flt›r. 

5- ‹zmir Barosu Baflkanl›¤› taraf›ndan, ‹zmir ‹li, Bergama ‹lçesi, Narl›ca 

Köyü mevkii s›n›rlar› içinde bir yabanc› firma taraf›ndan siyanürle alt›n 

ç›kart›lmas› amac›yla kurulan iflletmenin faaliyetine izin verilmesine iliflkin 

Bakanlar Kurulu prensip karar›n›n iptali istemiyle aç›lan davada; Dan›fltay 

Alt›nc› ve Sekizinci Daireleri Müflterek Kurulu'nca verilen davan›n ehliyet 

yönünden reddine iliflkin karar, Dan›fltay ‹dari Dava Daireleri Genel 

Kurulu'nun 07.10.2004 günlü, E:2004/2163, K:2004/788 say›l› karar› ile 

ve yine hukukun üstünlü¤ünü savunmakla görevli bulunan Baronun, 

yarg› karar›n›n uygulanmad›¤›n› ve çevre sorunlar›na yol açt›¤›n› öne 

sürdü¤ü Bakanlar Kurulunca al›nan prensip karar› ile menfaat ilgisinin 

bulundu¤undan dava açma ehliyetinin bulundu¤u gerekçesiyle bozulmufltur. 

6- ‹stanbul Barosu Baflkanl›¤› taraf›ndan, 13.07.2001 günlü, 24461 

say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanan Sa¤l›k Bakanl›¤› Meslek Liseleri Ödül ve 

Disiplin Yönetmeli¤i'nin baz› maddelerinin iptali istemiyle aç›lan davada; 

Dan›fltay Sekizinci Dairesi'nce davac› Baro Baflkanl›¤›n›n dava açma 

ehliyeti bulundu¤u kabul edilerek davan›n esas› incelenerek verilen karar›n 

temyizi üzerine Dan›fltay ‹dari Dava Daireleri Kurulu'nun, 07.04.2005 

günlü, E:2003/417, K:2005/234 say›l› karar›yla; hukukun üstünlü¤ünü


ve insan haklar›n› savunmakla görevli bulunan Baronun, dava konusu 

Yönetmelik hükümleri ile Anayasa’n›n eflitlik ilkesinin, kiflinin dokunulmazl›¤› 

ilkesinin, özel hayat›n gizlili¤i ilkesinin, kanunsuz suç ve ceza 

olamayaca¤› ilkesinin, temel hak ve özgürlüklerin ancak yasayla s›n›rlanabilece¤i 

ilkesinin ihlal edildi¤ini, ö¤renim özgürlü¤ünün engellendi¤ini öne 

sürerek bak›lan davay› açt›¤› gözönünde bulunduruldu¤unda, iptalini 

istedi¤i Yönetmelik hükümleri ile menfaat ilgisinin bulundu¤unun aç›k 

oldu¤u gerekçesiyle davac›n›n dava açma ehliyetinin bulundu¤u kabul 

edilerek temyiz baflvurusu esastan incelenmek suretiyle karar verilmifltir. 

7- Diyarbak›r Barosu Baflkanl›¤› taraf›ndan, 2002-2003 ö¤retim y›l› 

ders bitimine kadar "Ermeni iddialar›n›n as›ls›z oldu¤u" temas›n› iflleyen 

konferanslar ve kompozisyon yar›flmas› düzenlenmesine yönelik Milli 

E¤itim Bakanl›¤›'n›n 14.04.2003 günlü Genelgesi'nin iptali istemiyle aç›lan 

davada; Dan›fltay Sekizinci Dairesi’nce davac› Baro Baflkanl›¤›n›n dava 

açma ehliyeti bulundu¤u kabul edilerek davan›n esas› incelenmek suretiyle 

verilen karar›n temyizi üzerine, Dan›fltay ‹dari Dava Daireleri Kurulu'nun 

16.05.2007 günlü, E:2004/2274, K:2007/921 say›l› karar›yla; Baro 

Baflkanl›¤›n›n 1136 say›l› Avukatl›k Kanunu'nun 76 ve 95/21. maddelerine 

dayal› olarak hukukun üstünlü¤ünü ve insan haklar› ilkesini bertaraf edici 

nitelik tafl›d›¤›n› öne sürdü¤ü dava konusu genelgenin iptali istemiyle dava 

açabilece¤i kabul edilerek temyiz baflvurusu esastan incelenmifltir. 

Yukar›da de¤inilen Dan›fltay kararlar› ›fl›¤›nda konuya bak›ld›¤›nda; 

Avukatl›k Yasas›'nda yap›lan de¤ifliklikten sonra aç›lan davalarda dava 

açma ehliyetinin bulunup bulunmad›¤› saptan›rken, iptal davas›n›n genel 

amac›n›n yan› s›ra dava konusu idari ifllemin niteli¤i, bu ifllemin hukukun 

üstünlü¤ünü, hukuk devleti ilkesini etkileyip etkilemedi¤i, genel kamu 

yarar›, Anayasa ile koruma alt›na al›nan eflitlik, kiflinin dokunulmazl›¤›, 

özel hayat›n gizlili¤i, kanunsuz suç ve ceza olamayaca¤› gibi temel insan 

haklar›n›n ihlal edilip etmedi¤ine ve yarg› kararlar›n›n uygulanmamas› 

veya geçersiz k›l›nmas› gibi hukuk devleti ilkesini zedeleyen bir durumun 

söz konusu olup olmad›¤›na bak›larak menfaat ilgisinin olaya özgü, ancak 

daha genifl yorumland›¤› görülmektedir. 

Dava konusu uyuflmazl›kta; dava konusu karar ile yüksekö¤retime 

giriflte bir sistem getirilmekte ve bu düzenlemeyle ülkenin e¤itim sisteminin 

bütünü etkilenmektedir. 

Dava konusu karar›n bu özelli¤i nedeniyle genel kamu yarar› ile ilgili 

bulundu¤u aç›kt›r. Yarg› kararlar›n›n uygulanmad›¤› sav›yla aç›lan bu 

davada, ifllemin hukuki niteli¤i ile hukukun üstünlü¤ünü koruma görev ve 

yükümlülü¤ü bulunan davac› Baro Baflkanl›¤›'n›n iddialar› birlikte dikkate 

al›nd›¤›nda davac›n›n dava konusu kararla menfaat ilgisinin bulundu¤unun 

kabulü zorunludur.


Nitekim ‹stanbul Barosu Baflkanl›¤›’n›n Yüksekö¤retim Genel 

Kurulu’nun 21.07.2009 gün 1266 say›l› karar›n›n iptali ve yürütmenin 

durdurulmas› istemiyle açt›¤› davada; daval› idarenin davac›n›n ehliyetinin 

bulunmad›¤na iliflkin iddias› bu gerekçelerle kabul edilmemifltir. Daval› 

idarenin söz konusu karar›na yönelik olarak verilen yürütmenin 

durdurulmas› karar› sonras› tesis etti¤i dava konusu iflleme karfl› Baro 

taraf›ndan dava aç›labilece¤i de tart›flmas›zd›r. 

Dava; daval› idarenin 30.07.1998 gün ve 98/8-90 say›l› karar› ile 1999 

y›l›ndan itibaren bafllat›lan uygulama ile tek aflamal› s›nav ve farkl› katsay› 

öngörülerek bu do¤rultuda en son uygulanan A¤›rl›kl› Ortaö¤retim Baflar› 

Puanlar›n›n (AOBP); adaylar›n kendi lise alanlar›nda bir yüksekö¤retim 

program›na yerlefltirilirken 0,8; alanlar› d›fl›nda bir yüksekö¤retim 

program›na yerlefltirilirken 0,3; bir mesle¤e yönelik program uygulayan 

ortaö¤retim kurumlar›ndan mezun olanlar›n alanlar›nda yüksekö¤retim 

programlar›na yerlefltirilirken ayr›ca 0,24 katsay›s› ile çarp›lmas› esas› 

kald›r›larak, Yüksekö¤retim Genel Kurulu’nun 29.01.2009 gün ve 67 say›l› 

karar› ile yüksekö¤retime geçiflte birinci aflamada Yüksekö¤retime Geçifl 

S›nav› (YGS) olarak adland›r›lan ortak ve tek bir s›navdan sonra Lisans 

Yerlefltirme S›navlar› (LYS) olarak adland›r›lan 5 ayr› s›nav yap›laca¤› 

yolundaki karara ek 21.07.2009 gün ve 1266 say›l› karar›n iptali ve 

yürütülmesinin durdurulmas› istemiyle aç›lan davada Dairemizce verilen 

yürütmenin durdurulmas›na iliflkin 20.11.2009 gün ve E:2009/6890 say›l› 

karar ile bu karara yap›lan itiraz üzerine Dan›fltay ‹dari Dava Daireleri 

Kurulu’nca verilen 10.12.2009 gün ve Y.D. ‹tiraz No:2009/1005 say›l› 

karar üzerine al›nan 17.12.2009 gün ve 1902 say›l› karar›n yürütülmesinin 

durdurulmas› ve iptali istemiyle aç›lm›flt›r. 

Dava konusu karar ile, 

"(1) Yüksekö¤retim Genel Kurulu'nun 21.07.2009 tarih ve 1266 say›l› 

Karar›n›n 3, 4. ve 5. maddeleri hakk›nda Dan›fltay 8. Dairesi taraf›ndan 

yürütmenin durdurulmas› karar› verilmesi üzerine ortaya ç›kan hukuki 

bofllu¤un doldurulmas› zorunlulu¤u karfl›s›nda, herhangi bir kar›fl›kl›k 

olmamas› için, söz konusu karar›n yürütmesi durdurulan 3, 4 ve 5. 

maddeleri kald›r›lm›flt›r. 

(2) Yüksekö¤retime Geçifl S›nav› (YGS) puanlar› ile yerlefltirme yap›lan 

programlar ve Lisans Yerlefltirme S›nav› (LYS) puanlar› esas al›narak 

yerlefltirme yap›lan programlarda, ilgili A¤›rl›kl› Ortaö¤retim Baflar› Puan› 

(AOBP), aday›n kendi alan›nda bir program› tercih etmesi halinde 0,15; alan› 

d›fl›nda bir program› tercih etmesi halinde ise 0,13 ile çarp›l›r. Ortaya ç›kan 

say›n›n s›nav sonucuna eklenmesi suretiyle bu aflamadaki yerlefltirmeye 

esas olacak puan belirlenir.


(3) Adaylardan ö¤retmen lisesi ve meslek lisesi mezunu olanlar›n, 

s›navs›z kay›t hakk› olanlar d›fl›nda, kendi alanlar›ndaki programlar› tercih 

etmeleri halinde ilgili a¤›rl›kl› ortaö¤retim baflar› puanlar›n›n 0,05 ile çarp›m› 

sonucunda bulunan puan 2. maddeye göre hesaplanan toplam puana ayr›ca 

eklenir. 

(4) Meslek Yüksek Okullar›n›n s›navs›z geçiflten bofl kalan kontenjanlar›na 

aç›k ö¤retim programlar›na ve meslek liselerinin devam› niteli¤indeki 

lisans programlar›na YGS puanlar› esas al›narak yerlefltirme yap›l›r. 

(5) S›navs›z geçifl d›fl›ndaki ön lisans ve aç›k ö¤retim programlar›n› tercih 

edebilmek için en az 140 YGS puan› gerekir. YGS puan türlerinden en az 

birinde 180 puan alan adaylar LYS s›navlar›ndan istediklerine girme hakk›n› 

kazan›rlar. Lisans programlar›n› tercih edebilmek için ilgili puan türünde en 

az 180 puan almak gerekir. 

(6) Yüksekö¤retim Geçifl S›nav› (YGS) ile Lisans Yerlefltirme S›nav› (LYS) 

sonucu oluflan her puan türünde, Türkiye genelinde ilk bin kifli aras›na giren 

adaylar›n yerlefltirme puan› hesaplan›rken, A¤›rl›kl› Ortaö¤retim Baflar› 

Puan›nda tercih edece¤i bütün programlar için, alan içi katsay› de¤eri 

kullan›l›r." ilke ve kurallar› getirilmifltir. 

Gerek Anayasa’n›n 125. maddesinin idarenin her türlü eylem ve 

ifllemlerine karfl› yarg› yolunun aç›k oldu¤unu düzenleyen kural›, gerekse 

2577 Say›l› Yasa’n›n 2. maddesinde yer alan, idari ifllemlerin yarg›sal 

denetiminin yetki, flekil, sebep, konu ve maksat unsurlar› yönünden 

yap›laca¤› yolundaki hükmü, idarelerin takdir yetkisine dayal› olarak tesis 

etti¤i ifllemlerin de idari yarg› denetimine tabi oldu¤unu göstermektedir. 

Takdir yetkisinin kullan›m› idareyi yarg› denetiminden ba¤›fl›k k›lmaz, 

Hukuk Devletinde s›n›rs›z ve mutlak bir takdir yetkisinden söz edilemez. 

‹darelerin idari ifllem tesis ederken, eylemde bulunurken yararland›¤› 

serbestiye takdir yetkisi denilir. Takdir yetkisi idareye b›kar›lan belli ölçüde 

karar alma özgürlü¤üdür. Hukuken kabul edilebilir koflullar›n oluflumu 

halinde tan›nm›fl bir serbestidir. Keyfi bir hareket yetkisi olmay›p ancak 

hukuka uygun olarak kullan›labilir. 

Hukuk Devleti olman›n gere¤i, idarelerin takdir yetkisine dayal› olarak 

tesis ettikleri bireysel ya da düzenleyici ifllemlerin hukuken geçerli ve 

objektif bir sebebe dayanmas›d›r. Takdir yetkisine dayal› ifllemlerin, 

hukukun belirledi¤i s›n›rlar ve eflitlik kural› gözetilerek kamu yarar›na ve 

hizmetin gereklerine uygun flekilde objektif, makul ve geçerli neden ve 

gerekçelere dayal› olarak tesis edilmesi gerekir. 

Bu bak›mdan idari ifllemlere (bireysel ya da düzenleyici) yönelik yarg› 

denetimi, bu ifllemlerin Anayasa ve hukukun genel ilkelerine, yasa, tüzük 

ve yönetmelik hükümleri ile yarg›sal içtihatlara uygun olup olmad›¤›n›n 

denetlenmesidir.


‹dari yarg› yetkisinin s›n›r›n› belirleyen 2577 Say›l› Yasa’n›n 2. 

maddesinin 2. f›kras›, Anayasa’n›n 125. maddesinin birinci f›kras›n›n 

tekrar›ndan ibaret olup, bu maddede aç›kca ifade edildi¤i gibi idari ifllemler 

üzerindeki yarg›sal denetim bu ifllemlerin hukuka uygunlu¤unun 

saptanmas› ile s›n›rl›d›r. ‹darenin takdir yetkisinin denetiminde yarg› 

organlar›n›n yaln›zca hukuka uygunluk denetimi yapabilecekleri fleklinde 

ifade edilen kural, ayn› zamanda idarenin takdir yetkisinin s›n›rlar›n› da 

ortaya koymufltur. ‹darelerin belirli bir kamu hizmetinin etkili ve verimli bir 

biçimde yürütülmesi, kamu yarar›n›n somut biçimde ortaya konulmas› için 

birden çok seçenekten birisini tercihte takdir yetkisine sahip olmalar› 

halinde yap›lacak yarg›sal denetim, idarenin tercih etti¤i seçene¤in ve 

bunun uygulanmas›n›n hukuka uygun olup olmad›¤›n›n araflt›r›lmas› ve 

saptanmas› ile s›n›rlanm›flt›r. ‹dari yarg›n›n idareyi bu seçeneklerden 

birisini tercihe zorlayacak ya da belli bir yönde ifllem ve eylem tesisine 

zorunlu k›lacak biçimde yarg› karar› vermeleri halinde, hukuka uygunluk 

denetimi afl›larak yerindelik denetimi yap›lm›fl olacakt›r. 

Bir baflka anlat›mla, idari ifllemler üzerinde yerindelik denetiminden 

söz edilebilmesi için, bir ifllemin idarenin objektif de¤erlendirme olana¤› 

bulunmayan iflleyifl zorunluluklar› ile ilgili ya da hukuk s›n›rlar› 

içerisindeki seçeneklerden birine kar›fl›lmas› gibi bir durumun söz konusu 

olmas› gerekir. 

Anayasa’n›n 138. maddesinin son paragraf›nda, yasama ve yürütme 

organlar› ile idarenin mahkeme kararlar›na uymak zorunda oldu¤u, bu 

organlar ve idarenin, mahkeme kararlar›n› hiçbir surette de¤ifltiremeyece¤i 

ve bunlar›n yerine getirilmesini geciktiremeyece¤i fleklinde yer alan hükme 

paralel olarak 2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Yasas›’n›n 28. maddesinin 

1. f›kras›nda; idarenin, Dan›fltay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi 

mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmas›na iliflkin kararlar›n›n 

gereklerine göre gecikmeksizin ifllem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya 

mecbur oldu¤u kural›na yer verilmifltir. 

Bu flekilde yürütmenin durdurulmas› karar›n›n, davan›n esas› 

hakk›nda verilen kararlar gibi yerine getirilmesinin zorunlu oldu¤unu 

belirleyen kural, bu kararlar›n, iptali istenilen idari ifllem üzerindeki 

hukuki etki ve sonuçlar›n›n ayn› olmas›ndan kaynaklanmaktad›r. Bu 

bak›mdan, yürütmenin durdurulmas› karar›n›n hukuki gereklerine uygun 

bir ifllem tesis edilmesi Anayasal ve Yasal zorunluluktur. Bu maddelerde 

kararlar›n "de¤ifltirilemeyece¤i" belirlemesi yap›lmak suretiyle de kararlar›n 

fleklen de¤il içeri¤ine uygun olarak yerine getirilmesi gere¤ine iflaret 

edilmifltir. 

Hukuk Devletinde yarg› kararlar›n›n uygulanmamas›ndan söz 

edilemeyecek olup, bu maddelerin kararlar›n tam ve gere¤ince yerine


getirilmesini sa¤lamaya yönelik oldu¤u aç›kt›r. ‹ptal kararlar›n›n özelli¤i 

gere¤i; dava konusu idari ifllemin, tesis edildi¤i tarihten geçerli olmak üzere 

hukuksal varl›¤›na son verilmektedir. Böylece, hukuka ayk›r› oldu¤u 

belirlenmifl olan idari ifllemin bütün sonuçlar› ile ortadan kald›r›larak 

hukuk düzeninin korunmas› amaçlanm›flt›r. Bir baflka anlat›mla, iptal 

davalar› ile idarenin, hukuka ayk›r› tasarruflarda bulunmas›, kararlar 

almas› önlenerek, hukuka ba¤l›l›¤› sa¤lanmaya çal›fl›lmaktad›r. 

Bu aç›klamalar karfl›s›nda, yarg› kararlar›n›n uygulanmas› konusunda 

idarelere herhangi bir takdir yetkisi tan›nmad›¤› aç›kt›r. Yani idarelerin 

yarg› kararlar›n›n do¤rulu¤unu tart›flma ve buna göre uygulama yapma 

yetkisi bulunmamaktad›r. 

‹dari ifllemlerin yarg›sal bir kararla iptali halinde bu karar, ifllemin 

unsurlar›nda bulunan hukuka ayk›r›l›¤› saptayarak tesis edildi¤i tarihten 

bafllayarak ortadan kald›rmakta ve bu özelli¤i nedeniyle geriye yürüyen 

sonuçlar do¤urmaktad›r. ‹ptal kararlar›n›n ifllemin tesis edildi¤i tarihten 

önceki hukuki durumun geçerli¤ini sa¤lad›¤› idare hukukunun bilinen 

ilkesidir. Aksine bir yaklafl›m, iptal karar› ile ortadan kald›r›lan bir ifllemin 

sonuçlar›n› geçerli k›lmak anlam›na gelece¤inden bu ilkeyle ba¤daflmayacakt›r. 

Yukar›da an›lan Anayasa ve Yasa hükümleri ile idare hukuku ilkesi 

gere¤i idareler iptal karar›n›n amaç ve kapsam›na göre yeni bir ifllem 

yapmak ve iptal edilen ifllemden do¤an sonuçlar› ortadan kald›rmak ve 

önceki hukuki durumun geçerlili¤ini sa¤lamakla görevlidir. Bu nedenle, 

idareler iptal kararlar›n›n amaç ve kapsam› d›fl›nda bir ifllem tesis edemez. 

‹darelerin bu amaç d›fl›nda baflkaca bir tercih ve takdir hakk› yoktur. 

Yarg› karar› üzerine tesis edilen bir ifllemin yarg›sal denetiminde yarg› 

organlar›n›n hareket noktas›n› da, kararlar›n tam ve gere¤ince uygulan›p 

uygulanmad›¤›n›n denetlenmesi oluflturur. Buradaki denetimin amac› yine 

hukukun üstünlü¤ünün sa¤lanmas›d›r. Karar›n uygulanmas› konusunda 

farkl› seçeneklerin varl›¤› halinde idarenin kullanaca¤› takdir hakk› ile 

tercih edilen bu seçene¤in de yarg› karar›n›n gere¤inden hareketle 

hukuksal denetimi yap›lacakt›r. Bir baflka anlat›mla; idarenin iptal 

karar›n›n uygulanmas› bak›m›ndan ba¤l› yetki içinde bulunmas›na karfl›n, 

zorunlu tek seçene¤i olmamas› halinde sahip olaca¤› takdir yetkisinin 

denetlenmesi de hukuksal bir denetimdir. 

Dava konusu karar›n bu aç›klamalar ›fl›¤›nda de¤erlendirilmesi 


Davac› Baro Baflkanl›¤›n›n Yüksekö¤retim Genel Kurulu’nun 

21.07.2009 gün ve 1266 say›l› karar›na karfl› Dairemizin 2009/6890 

esas›na kay›tl› olarak açt›¤› davada ileri sürdü¤ü iddialar ve 20.11.2009 

tarihinde verilen yürütmenin durdurulmas› karar› dikkate al›narak bu


dava konusu karara iliflkin iptal isteminin 2, 3, 4 ve 6. maddelerine yönelik 

oldu¤u kabul edilerek, inceleme ve de¤erlendirme bu maddeler aç›s›ndan 

yap›lacakt›r. 

Dava konusu karar›n, Dairemizce ve ‹dari Dava Daireleri Kurulu’nca 

verilen kararlar nedeniyle olufltu¤u ileri sürülen hukuki bofllu¤un 

giderilmesi amac›yla tesis edilmifl oldu¤u iddia edildi¤inden bu kararlar›n 

irdelenmesi gerekmektedir. 

Bu nedenle öncelikle yarg› kararlar› nedeniyle hukuki geçerli¤ini yitiren 

ifllemin niteli¤i ve yarg› kararlar›n›n uygulanma flekli ile sonuçlar›n›n 

ortaya konulmas› gerekli görülmüfltür. 

Yüksekö¤retim Kurulu’nun 30.07.1998 gün ve 98.8.90 say›l› karar› ile 

1999 y›l›ndan itibaren bafllat›lan uygulama ile tek aflamal› s›nav ve sözel, 

say›sal ve eflit a¤›rl›kl› ortaö¤retim baflar› puanlar›n›n hesaplanmas›nda 

farkl› katsay› uygulamas› bafllat›lm›flt›r. Bunun sonucu olarak s›nav 

sonuçlar›n›n de¤erlendirilmesinde adaylar›n ortaö¤retimdeki baflar›lar› 

dikkate al›nm›fl, Yüksekö¤retim Kurulu’nun uygun görece¤i ilkeler 

çerçevesinde ortaö¤retim baflar› puan›, ek puan olarak girifl s›nav puan›na 

eklenmifltir. Ortaö¤retim baflar› puan›n›n hesaplanmas›nda ortaö¤retimdeki 

alanlarla ilgili yüksekö¤retim programlar›na yerlefltirme yap›l›rken 

daha yüksek katsay› uygulanm›flt›r. Ayr›ca mesleki ve teknik ortaö¤retimi 

sürdürmek için bir mesle¤e yönelik program uygulayan liseleri bitirenlere 

ayn› alandaki yüksekö¤renimi seçmeleri halinde ek puan uygulamas› 


Ortaö¤retim kurumlar›ndan mezun olanlar›n ö¤renim gördükleri 

meslek ya da alanda yüksekö¤renim görmeleri Milli E¤itim Temel 

Yasas›’n›n as›l amac› oldu¤u ve bu amac›n da 2547 Say›l› Yasa’daki 

kurallarla gerçeklefltirilmeye çal›fl›ld›¤› için, bu amaca uygun olarak 

ö¤rencilerin meslekleri ya da alanlar› d›fl›nda e¤itim görmek istemeleri 

halinde üniversite puanlar›n›n daha düflük bir katsay›, tersine durumda 

ise daha yüksek katsay› uygulanaca¤›na iliflkin an›lan karar al›nm›fl ve 

uygulama 1999 y›l›ndan itibaren bafllat›lm›fl ve o tarihten bu yana 

uygulanmaktad›r. 

Böylece, A¤›rl›kl› Ortaö¤retim Baflar› Puanlar›n›n (AOBP); adaylar›n 

kendi lise alanlar›nda bir yüksekö¤retim program›na yerlefltirilirken 0,5, 

kendi alanlar› d›fl›nda bir yüksekö¤retim program›na yerlefltirilirken 0,2 

katsay› ile çarp›m› esas› belirlenmifl, bu katsay›lar 2003 y›l›ndan itibaren 

aradaki fark geniflletilerek 0,8-0,3 olarak uygulanm›fl, ayr›ca bir mesle¤e 

yönelik program uygulayan ortaö¤retim kurumlar›ndan mezun olanlar›n 

alanlar›nda bir yüksekö¤retime yerlefltirilirken ek puan olarak 0,24 

katsay›s› ile çarp›lmas› esas› da getirilmifltir.


Yüksekö¤retim Kurulu’nun bu kararlar›yla ilgili uygulamalar›na karfl› 

Dairemizde birçok dava aç›lm›fl ve verilen ret kararlar› Dan›fltay ‹dari Dava 

Daireleri Kurulu’nca da onanm›flt›r. Böylece, farkl› katsay› uygulamas›nda 

hukukun temel ilkelerine, Anayasa ve ilgili Yasalara ayk›r›l›k bulunmad›¤› 

sonucuna var›lm›flt›r. 

Daval› idarenin farkl› katsay› uygulamas›n› kald›ran 21.07.2009 gün ve 

1266 say›l› karar›na karfl› aç›lan davalarda ise yukar›da aktar›lan yarg› 

kararlar› ile oluflan hukuki durum do¤rultusunda de¤erlendirme yap›larak 

farkl› katsay› uygulamas› konusunda yarg› kararlar›yla istikrar kazanm›fl 

bir sistemin yerleflmifl oldu¤u ve bu kararlardan sonra mevzuat›m›zda bu 

karar›n aksine yap›lm›fl yasal bir düzenleme bulunmad›¤›, yarg› kararlar›nda 

yap›lan hukuki de¤erlendirmelerin bugün için de geçerlili¤ini 

sürdürdü¤ü belirlenmifltir. 

Ayr›ca ‹dari Dava Daireleri Kurulu’na yap›lan itiraz üzerine verilen 

karada; idarenin farkl› katsay› belirlemesine yönelik olarak yapaca¤› 

düzenlemede belirleyece¤i katsay›n›n ölçülülük ilkesi dikkate al›narak 

e¤itim sisteminin yönlendirme esas› gere¤i örgütlenifl biçimindeki 

bütünlü¤ü bozmamas›, alan/bölüm, mesleki e¤itim, genel lise e¤itimi gibi 

ayr›mlar› ve yarg› kararlar›n› geçersiz k›lacak nitelikte olmamas› gerekti¤i 

de vurgulanm›flt›r. 

Dolay›s›yla farkl› katsay› uygulamas›n› öngören düzenlemelerde, ulusal 

hukuka ve Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleflmesi’ne ayk›r›l›k bulunmad›¤› ve 

farkl› katsay› uygulamas›n› fiilen ya da fleklen kald›racak idari 

düzenlemelerin yarg› kararlar›na ayk›r›l›k oluflturaca¤›, Anayasa’n›n 138. 

ve 2577 Say›l› Yasa’n›n 28. maddesi gere¤ince idarenin yarg› kararlar›na 

uymak zorunda oldu¤u gibi bu kararlar›n sonuçlar›n› de¤ifltirmesine 

olanak bulunmad›¤›na iflaret edilmifltir. 

Bu aç›klamalar karfl›s›nda, idarenin söz konusu yarg› kararlar› üzerine 

farkl› katsay› uygulamas› konusunda ba¤l› yetki içinde bulunmas›na 

karfl›n, bu katsay›lar›n belirlenmesi noktas›nda takdir yetkisine sahip 

oldu¤unun kabulü gerekmektedir. Ancak bu yetkinin kullan›m› da mutlak 

ve s›n›rs›z de¤ildir. Bir baflka anlat›mla, uygulanmakta olan ve zaman 

içinde birtak›m sonuçlar do¤urarak istikrar kazanan bir düzenlemenin 

de¤ifltirilmesi ya da kald›r›lmas› için hukuk düzeninde veya maddi olayda 

bir de¤ifliklik olmas› gerekir. Yani önceki uygulamay› kald›ran ve yeni bir 

uygulama getiren düzenlemenin hukuken geçerli sebeplere dayanmas› 

gere¤i tart›flmas›zd›r. 

Bu nedenle, idarenin bu yarg› kararlar› sonras› farkl› katsay› belirleme 

konusunda sahip oldu¤u takdir yetkisini dayand›rd›¤› sebeplerin hukuken 

geçerli olup olmad›¤›n›n irdelenmesi gerekmektedir. Yukar›da yap›lan 

aç›klamalar dikkate al›nd›¤›nda bu de¤erlendirmenin hukuki bir denetim


oldu¤u, daval› idarenin iddia etti¤i gibi bir yerindelik denetimi olmad›¤› 

aç›kt›r. 

‹darenin takdir yetkisinin hukuki denetiminin yap›labilmesi için 

Yüksekö¤retim Kurulu’nun 1998 y›l›nda ald›¤› farkl› katsay› uygulamas›na 

iliflkin düzenleme sonras› yarg› kararlar› ile hukuka uygun oldu¤u kabul 

edilmifl ve uygulanmakta olan katsay›n›n (0,8-0,3), (0,15-0,13) olarak 

de¤ifltirilmesinin nedenleri 07.01.2010 günlü ara karar›m›z ile sorulmas›na 

karfl›n, daval› idarenin bilimsel ve hukuken kabul edilebilir bir aç›klama 

yapmam›fl oldu¤u görülmüfltür. 

Daval› idarenin katsay› fark›n›n 10 puana tekabül etti¤i ve belirlenen 

katsay›lara göre bulunacak sonuçlar›n 0,8-0,3 katsay› uygulanan bir 

önceki s›nav sonuçlar›na göre bin kifli üzerinde bir fark oluflturaca¤› 

fleklindeki aç›klamalar›na da bilimsel ve kabul edilebilir bir dayanak 

sunmad›¤› görülmektedir. Yarg› kararlar› ile 0,8-0,3 katsay› fark› kabul 

görmüfl olmakla bu katsay›n›n uyguland›¤› s›nav sonuçlar›na farkl› 

katsay›lar uygulayarak bir de¤erlendirme yapman›n ve bunu uygulaman›n 

geçerli sebebi olarak sunman›n kabulünün mümkün olmad›¤› aç›kt›r. 

Daval› idarece; üniversiteye girifl s›nav›nda 2010 y›l› itibar›yla 

uygulanacak sistemde de¤ifliklik yap›larak yeni bir sistem getirildi¤i ve 

ö¤rencilerin ö¤renimlerine uygun programlar› seçmelerinin sa¤land›¤› ve 

bu nedenle katsay› uygulamas›n›n bir gereklili¤i kalmad›¤› savunulmufltur. 

Mevcut yarg› kararlar› nedeniyle daval› idare farkl› katsay› uygulamas›n›n 

geçerlili¤i hususunda bir de¤erlendirme yapma olana¤›na sahip de¤ildir. 

Kald› ki daval› idarenin de iddia etti¤i gibi 29.01.2009 gün ve 267 say›l› 

Yüksekö¤retim Genel Kurulu karar› ile s›nav sisteminde meydana getirilen 

de¤ifliklik ile s›nav sorular›nda çeflitlilik yarat›larak e¤itim müfredat›n›n bir 

bütün olarak de¤erlendirilmesi amaçlanm›flt›r. Bu uygulaman›n, yasal 

düzenlemelerin amac›n› teflkil eden ö¤rencilerin ortaö¤retimde seçtikleri ve 

yöneldikleri okul ve alana uygun bir yüksekö¤retime yönlendirilmesi 

ilkesinin zorunlu bir sonucu oldu¤u aç›kt›r. ‹darenin yasal kurallar› hayata 

geçirme görevinin bir sonucu olarak yönlendirmenin tam ve gere¤ince 

sa¤lanmas›na yönelik olarak yap›lan s›nav sistemi de¤iflikli¤inin katsay› 

uygulamas›n›n gereklili¤ini ortadan kald›racak bir niteli¤i bulunmamaktad›r. 

Aksine bu yönlendirmenin farkl› katsay› uygulamas› ile desteklenmesinin 

yasal kurallar›n amac› ve anlam›na en do¤ru yaklafl›m oldu¤u da 

yine yarg› kararlar›yla belirlenmifltir. 

Türkiye Cumhuriyeti Anayasas›'n›n 2. maddesinde, Türkiye 

Cumhuriyeti’nin laik, demokratik ve sosyal bir Hukuk Devleti oldu¤u 

hükmü yer alm›flt›r. Anayasa Mahkemesi’nin birçok karar›nda da 

belirtildi¤i gibi, Anayasa'n›n 2. maddesinde belirtilen Hukuk Devleti, eylem 

ve ifllemlerinin hukuka uygun, insan haklar›na dayanan, bu hak ve




güvenli¤ini sa¤layan, bütün etkinliklerinde hukuka ve Anayasa'ya uyan, 


Türkiye Cumhuriyeti Anayasas›'n›n 10. maddesine göre, "Herkes, dil, 

›rk, renk, cinsiyet, siyasî düflünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri 

sebeplerle ay›r›m gözetilmeksizin kanun önünde eflittir. 

Kad›nlar ve erkekler eflit haklara sahiptir. Devlet, bu eflitli¤in yaflama 

geçmesini sa¤lamakla yükümlüdür. 

Hiçbir kifliye, aileye, zümreye veya s›n›fa imtiyaz tan›namaz. 

Devlet organlar› ve idare makamlar› bütün ifllemlerinde kanun önünde 

eflitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundad›rlar." 

Bu madde ile amaçlanan mutlak de¤il hukuksal eflitliktir. “Yasa 

önünde eflitlik” ilkesi yasalar karfl›s›nda herkesin eflit olmas›n›, ay›r›m 

yap›lmamas›n›, kimseye ayr›cal›k tan›nmamas›n› gerektirir. Durumlar›ndaki 

farkl›l›klar kimi kifli ve topluluklar›n de¤iflik kurallara ba¤l› 

tutulmas›na neden olabilirse de, farkl›l›k ve özelliklere dayanan bu tür 

düzenlemeler eflitlik ilkesine ayk›r›l›k oluflturmaz. 

Anayasa’n›n 17. maddesinin ilk f›kras›nda, herkesin, yaflama, maddî ve 

manevî varl›¤›n› koruma ve gelifltirme hakk›na sahip oldu¤u belirtilmifl, 5. 

maddesinde de kiflinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve 

adalet ilkeleriyle ba¤daflmayacak surette s›n›rlayan siyasal, ekonomik ve 

sosyal engelleri kald›rmaya, insan›n maddî ve manevi varl›¤›n›n geliflmesi 

için gerekli flartlar› haz›rlamaya çal›flmak, devletin temel amaç ve görevleri 

aras›nda say›lm›flt›r. Devletin bu yükümlülü¤ünü eflitlik ilkesini gözeterek 

hiçbir ay›r›m yapmadan herkes için geçerli olacak biçimde yerine getirmesi 

gerekti¤inde duraksamaya yer yoktur. 

Yine Anayasa’n›n 13. maddesinde; temel hak ve hürriyetlerin, özlerine 

dokunulmaks›z›n, yaln›zca Anayasa’n›n ilgili maddelerinde belirtilen 

sebeplere ba¤l› olarak ve ancak kanunla s›n›rlanabilece¤i, bu s›n›rlamalar›n 

Anayasa’n›n özüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik 

cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine ayk›r› olamayaca¤› kural›na 

yer verilmifl; "E¤itim ve Ö¤retim Hakk› ve Ödevi" bafll›kl› 42. maddesinde; 

kimsenin e¤itim ve ö¤renim hakk›ndan yoksun b›rak›lamayaca¤›, ö¤renim 

hakk›n›n kapsam›n›n kanunla tespit edilip düzenlenece¤i kurala 

ba¤lanm›flt›r. Bu madde ile e¤itim ve ö¤retimin genelli¤i ilkesi 

benimsenerek birey aç›s›ndan bir hak, Devletin de asli görevi oldu¤u 

belirlenmifltir. 

Dan›fltay ‹dari Dava Daireleri Kurulu’nca katsay›y› belirleyen 

düzenlemelerde esas al›naca¤› vurgulanan "ölçülülük" bir idare hukuku


ilkesidir. Nitekim kararda ölçülü olmaktan ne anlafl›lmas› gerekti¤i de 

ortaya konularak idari ifllemden beklenen amaç ile kullan›lan araç 

aras›nda adil bir denge olmas› gerekti¤i belirlenmifltir. Yani ‹dare 

Hukuku’nun ölçülülük ilkesine yönelik bir belirleme yap›lm›flt›r. Bu 

bak›mdan daval› idarece Anayasa’n›n 13. maddesindeki ölçülülük ilkesi 

gere¤i bireyin temel haklar›n›n, Devlete karfl› korunmas› amaçland›¤› 

belirtilmifl olmas› karfl›s›nda, yarg› kararlar›nda ayr›nt›l› olarak yap›lan 

aç›klamalar›n tekrarlanmas›na gerek görülmüfltür. 

Bu kararlarda; Anayasa’n›n yukar›da aktar›lan maddelerinden de 

bahsedilerek ortaö¤retim kurumlar›n›n niteli¤i ve bu kurumlardan 

yararlanma hakk›n›n kullan›m› için öngörülen yasal düzenlemeler ile 

ulafl›lan sonuçta ilgililerin hukuksal statülerinin birbirinden farkl› oldu¤u, 

f›rsat ve imkan eflitli¤inin ruhuna ve amac›na uygun olarak yönlendirme 

suretiyle kademelerden geçerek verilen haklardan eflit olarak yararland›r›lm›fl 

olan bireylerin bu e¤itim kurumlar› içinde seçtikleri okul ve alan 

nedeniyle elde ettikleri hukuksal statünün farkl› olmas›n›n kaç›n›lmaz 

oldu¤u, ö¤rencilerin okul ve alan seçimi sonucu oluflturduklar› birikimlerinin 

farkl› katsay›lar uygulanmak suretiyle adil bir de¤erlendirmeye tabi 

tutulmas›n›n amaçland›¤›, farkl› katsay› uygulamas›n›n kald›r›lmas› ile 

farkl› hukuki statüdeki ö¤rencilerin ayn› konumda de¤erlendirilmesi 

sonucu Anayasal eflitlik kural› ile çeliflkili bir durum yarat›laca¤›, hukuksal 

statüsü farkl› olanlar›n eflit koflulara tabi k›l›nmas›n›n hak kayb› ve ihlaline 

sebep olaca¤› vurgulanm›flt›r. Öte yandan, mesleki-teknik liseden mezun 

olanlar›n üniversiteye girebilmelerinin de yasan›n bir gere¤i oldu¤unun 

tart›flmas›z oldu¤u, de¤inilen lise mezunlar›na genel lise mezunlar›yla 

girdikleri s›navda farkl› katsay› uygulamas›n›n hukuka ayk›r› olmad›¤›, bu 

farkl›l›¤›n da ölçülü (idari ifllemden beklenen amaç ile kullan›lan araç 

aras›nda adil bir denge) olmas› gerekti¤i, mesleki ve teknik e¤itimin amac› 

dikkate al›nd›¤›nda belirlenecek katsay›n›n bu amaca yönelik bir unsur 

tafl›d›¤›, mesleki-teknik e¤itim görenlere kendi alanlar›na yönelik 

tercihlerde daha fazla katsay› uygulanmas›n›n eflitli¤e ayk›r› olmad›¤› gibi 

genel liselerde de yüksekö¤retime giriflte farkl› katsay› uygulanmas›n›n 

eflitsizli¤e neden olmayaca¤›, aksine bir yorumun mesleki-teknik ö¤retimi 

ifllevsiz k›laca¤›, genel liselerin aleyhine bir durumun gerçekleflmesine 

neden olaca¤› belirlenmifltir. Bu de¤erlendirmelerin genel liseler içindeki 

farkl› alanlara iliflkin katsay› belirlemesini de kapsad›¤›na iflaret edilmifltir. 

Bu aç›klamalardan anlafl›laca¤› üzere; katsay› fark›n›n belirlenmesinde 

daval› idarenin iddia etti¤i gibi bireylerin Devlete karfl› korunmas› de¤il, 

Devletin bireylere tan›d›¤› ve yararland›rd›¤› haklar›n tam ve gere¤ince 

kullan›lmas›n›n sa¤lanmas› amaçlanmal›d›r. Yani bireylerin haklar›n›n 

birbirlerine karfl› korunmas›, sahip olunan haklar›n özüne ve ruhuna 

uygun kullan›m›n›n sa¤lanmas›d›r. Maddi olayda ölçülülük ilkesinin


hareket noktas› da ö¤rencilerin mesleki e¤itim, genel lise e¤itimi ve genel 

liseler içinde alan/bölüm seçerek oluflturduklar› birikimin adil bir 

de¤erlendirmeye tabi tutulmas›n› sa¤lamakt›r. Bu ayr›mlar›n kald›r›lmas› 

sonucunu do¤uran bir düzenlemenin e¤itim sisteminin örgütlenifl 

biçimindeki bütünlü¤ü bozaca¤› ve yarg› kararlar›na ayk›r› olaca¤› aç›kt›r. 

Daval› idare savunmas›nda yarg› kararlar› nedeniyle olufltu¤unu ileri 

sürdü¤ü hukuki bofllu¤u gidermek için belirledi¤i farkl› katsay› oran›na 

iliflkin aç›klama yaparken; yönlendirme amac›yla getirilen s›n›rlaman›n 

bireyin yüksekö¤retim hakk›n› ortadan kald›rmamas›, istedi¤i takdirde 

makul seviyede bir gayretle bu s›n›rlamay› aflabilmesine imkan verilmesi 

gerekti¤i, aksine bir yaklafl›m›n bireyi katlanamayaca¤› bir sorumluluk 

alt›na sokarak Anayasa’n›n 5. maddesine ayk›r›l›k teflkil edece¤i, yasal 

kurallar›n ilgililerin farkl› bir alan› tercih etmelerinin engellenmesi 

sonucunu do¤uracak düzenlemeleri içermedi¤i gibi meslek lisesi 

mezunlar›na kendi alanlar›ndan farkl› bir alanda yüksekö¤renim görmek 

istemeleri halinde de farkl› katsay› uygulanaca¤›na iliflkin bir düzenleme 

yer almad›¤›, farkl› katsay› uygulamas›n›n meslek liselerini olumsuz 

etkileyece¤i, s›nav sürcenin bafllad›¤›, k›lavuzlar›n haz›rland›¤› bu aflamada 

oluflacak de¤iflikliklerin ö¤rencilerin baflvurular›nda belirsizlik yarataca¤› 

ileri sürülmüfltür. 

Daval› idarenin bu aç›klamalar›n yer ald›¤› savunmas›, farkl› katsay› 

uygulamas›n› kald›ran düzenlemeye yönelik olarak aç›lan davalarda verilen 

savunmalar›n› tekrar eder niteliktedir. Bu flekilde katsay› fark›n›n 

olmamas› ya da olacaksa da afl›labilir bir niteli¤inin bulunmas›na yönelik 

olan bir amac›n, yukar›da aç›klanan mevzuatta öngörülen ve Dairemizce ve 

‹dari Dava Daireleri Kurulu’nca verilen kararlarda da vurgulanan temel ilke 

ve yaklafl›ma uygun olmad›¤› aç›kt›r. Ayr›ca uygulanacak katsay› s›navlar 

sonucunda yerlefltirmeye esas puan›n hesaplanmas›nda dikkate al›naca- 

¤›ndan s›navlara baflvurma ve s›navlar› engelleyici bir husus de¤ildir. 

Bu aç›klamalar karfl›s›nda; 1998 y›l›ndan itibaren uygulanan ve 

hukuka uygunlu¤u yarg›sal kararlarla istikrar kazanm›fl farkl› katsay› 

uygulamas› ile dava konusu karar al›n›ncaya kadar uygulanmakta olan 

alan içi tercihlerde 0,8, alan d›fl› tercihlerde 0,3 katsay›s›n›n esas 

al›naca¤›na iliflkin düzenlemenin de¤ifltirilerek alan içi 0,15, alan d›fl› 0,13 

katsay› fark›na dönüfltürülmesine iliflkin dava konusu karar›n hukuken 

geçerli bir sebebe dayanmad›¤› gibi yarg› kararlar›n›n gereklerine ayk›r› 

oldu¤u ve yarg› kararlar›n› geçersiz k›ld›¤› sonucuna ulafl›lmaktad›r. 

Bu durumda, dava konusu düzenlemenin 2. maddesinde hukuka 

uyarl›k bulunmam›flt›r. 

Düzenlemenin 3. maddesine gelince; 2547 Say›l› Yasa’n›n 45. 

maddesinde yer alan kuraldan kaynaklanmakla beraber, bu madde ve


karar›n 4. maddesindeki puanlama sistemi, 2. maddeye dayand›r›lm›fl 

oldu¤undan, hukuki geçerlili¤inden söz etmeye olanak yoktur. 

Düzenlemenin 6. maddesiyle, YGS ve LYS s›navlar› sonucu oluflan her 

puan türünde Türkiye genelinde ilk bin kifli aras›na giren adaylar›n 

yerlefltirme puan› hesaplan›rken AOBP'un tercih edece¤i bütün programlar 

için alan içi katsay› de¤eri kullan›laca¤› belirlenmifltir. 

Düzenlemenin 6. maddesiyle, YGS ve LYS s›navlar› sonucu oluflan her 

puan türünde Türkiye genelinde ilk bin kifli aras›na giren adaylar›n 

yerlefltirme puan› hesaplan›rken AOBP'un tercih edece¤i bütün programlar 

için alan içi katsay› de¤eri kullan›laca¤› belirlenmifltir. 

Her genel kural›n kendi içinde bir istisnay› içeriyor olmas›n›n genel 

kurala ayk›r›l›k teflkil etmeyece¤i, baflar›n›n ödüllendirilmesi amac›na 

yönelik oldu¤u anlafl›lan bu kural›n, yarg› kararlar›na ayk›r› bir yönü 

bulunmad›¤› gibi hukuka, hakkaniyete ve mevzuata uygun oldu¤u 


Dava konusu karar›n 2, 3 ve 4. maddelerinin uygulanmas› halinde 

telafisi güç ve imkans›z zararlar oluflaca¤› da aç›kt›r. 

Aç›klanan nedenlerle, 2577 Say›l› Yasa’n›n 27/2 maddesindeki 

koflullar oluflmufl oldu¤undan, dava konusu karar›n 2, 3 ve 4. maddelerine 

yönelik olarak yürütmenin durdurulmas› isteminin oybirli¤i ile kabulüne, 

koflullar oluflmad›¤›ndan 6. maddesine yönelik yürütmenin durdurulmas› 

isteminin oyçoklu¤u ile reddine 27.01.2010 gününde karar verildi. 

Azl›k Oyu (X): 

Dava konusu düzenlemenin 6. maddesinde, YGS ve LYS s›navlar› 

sonucu oluflan her puan türünde Türkiye genelinde ilk bin kifli aras›na 

giren adaylar›n yerlefltirme puan› hesaplan›rken AOBP'un tercih edece¤i 

bütün programlar için alan içi katsay› de¤eri kullan›laca¤› kural›na yer 

verilmifltir. 

Yüksekö¤retim Genel Kurulu’nun 29.01.2009 gün ve 2.67 say›l› karar› 

ile 2010 S›nav K›lavuzunun incelenmesinden YGS için 6, LYS için 5 puan 

türü, LYS puan türlerinin herbirinde ayr›ca alt puan gruplar› oluflturulabilece¤i 

belirlenmifl oldu¤u da dikkate al›nd›¤›nda bu rakam›n en az 

onbirbin ö¤renciyi kapsayaca¤› sonucuna ulafl›lmaktad›r. 

2547 say›l› Yüksekö¤retim Yasas›’n›n 45. maddesinde; 

"a. Ö¤renciler Devlet Yüksekö¤retim Kurumlar›na, esaslar› Yüksekö¤retim 

Kurulu taraf›ndan tespit edilen s›navla girerler. Sonuçlar›n 

de¤erlendirilmesinde adaylar›n ortaö¤retimdeki baflar›lar› dikkate al›n›r. 

Ortaö¤retim kurumlar›n› birincilikle bitiren adaylar kendileri için 

yüksekö¤retim kurumlar›nda ayr›lacak kontenjanlara, tercih ve puanlar›


gözönünde tutularak yerlefltirilir. Yüksekö¤retim kurumlar›na ö¤renci 

seçiminde, adaylar›n ortaö¤retim süresindeki baflar›lar› Yüksekö¤retim 

Kurulu’nun uygun görece¤i flekilde Ö¤renci Seçme ve Yerlefltirme Merkezi 

taraf›ndan gelifltirilecek bir yöntemle ek bir puan olarak tespit edilir ve 

yüksekö¤retim kurumlar›na girifl s›nav puanlar›na eklenir. Bir mesle¤e 

yönelik programlar uygulayan liselerin mezunlar›, Yüksekö¤retim Kurulu 

taraf›ndan belirlenecek ayn› alanda bir yüksekö¤retim kurumuna girerken, 

baflar› notlar› ayr›ca tespit edilecek bir katsay› ile çarp›lmak suretiyle 

de¤erlendirilerek girifl s›nav› puanlar›na eklenir. 

b. Yüksekö¤retim Kurulu’nca düzenlenen esaslara göre belli sanat 

dallar›nda üstün kabiliyetli oldu¤u tespit edilen ö¤renciler, ilgili dalda e¤itim 

yapmak kayd›yla yine bu esaslar içerisinde belirlenecek özel yöntemlerle 

yüksekö¤retim kurumlar›na al›nabilirler. 

c............... 

d. (Ek : 29/6/2001 - 4702/2 md.) Türkiye Bilimsel ve Teknik Araflt›rma 

Kurumu’nca tespit edilen uluslararas› bilimsel yar›flmalarda ödül kazanan 

ö¤renciler, ödül kazand›klar› alanlarda Ö¤renci Seçme ve Yerlefltirme 

Merkezi ile Türkiye Bilimsel ve Teknik Araflt›rma Kurumu’nca müfltereken 

belirlenecek yüksekö¤retim kurumlar›ndan seçtiklerine s›navs›z girerler. 

e. (Ek : 29/6/2001 - 4702/2 md.) Mesleki ve Teknik Orta Ö¤retim 

Kurumlar›ndan mezun olan ö¤renciler istedikleri takdirde bitirdikleri 

program›n devam› niteli¤inde veya buna en yak›n programlar›n uyguland›¤›, 

öncelikle kendi mesleki ve teknik e¤itim bölgesi içinde yer alan veya bölgesi 

d›fl›ndaki meslek yüksekokullar›na s›navs›z olarak yerlefltirilebilirler. 

S›navs›z olarak meslek yüksekokullar›na devam ederek mezun olan 

ö¤rencilerin yüzde onundan az olmamak üzere ayr›lacak kontenjanlara göre 

alanlar›ndaki lisans programlar›na dikey geçifl yapmalar› sa¤lan›r. Bununla 

ilgili esas ve usuller, Milli E¤itim Bakanl›¤› ile Yüksekö¤retim Kurulu iflbirli¤i 

ile ç›kart›lacak yönetmelikte belirlenir. 

f. (Ek: 29/6/2001-4702/2 md.) Mesleki ve teknik ortaö¤retim kurumlar›ndan 

herhangi birini bitirip de mesleki ve teknik e¤itim bölgeleri kapsam› 

d›fl›ndaki bir yüksekö¤retim program›na girmek isteyen ö¤renciler, üniversite 

girifl s›navlar›na baflvurabilirler" kurallar›na yer verilmifltir. 

Bu maddeden anlafl›laca¤› üzere ö¤rencilerin ortaö¤retimdeki baflar› 

durumlar›n›n s›nav sonucuna nas›l yans›t›laca¤› belirlenmifltir. Okullar›n› 

birincilikle bitiren ö¤renciler, belli sanat dallar›nda üstün baflar›l› olan 

ö¤renciler, TÜB‹TAK yar›flmalar›nda ödül kazanan ö¤renciler ve meslek 

liselerinde okuyan ö¤renciler aç›s›ndan farkl› kurallar öngörülmüfltür. 

Böylece yasan›n genel kural› ile s›nav sonuçlar›n›n de¤erlendirilmesinde 

adaylar›n ortaö¤retimdeki baflar›lar› dikkate al›nm›fl, s›nav sonucu belli bir


baflar› düzeyi gösterenlere yönelik herhangi bir kural ve istisna 

öngörülmemifltir. 

Bu nedenle, baflar›n›n tüm ö¤renim süresi de¤erlendirilerek belirlenmesi 

gerekirken, bir s›navda gösterilen performans›n baflar› olarak kabul 

edilip ödüllendirilmesine yönelik düzenlemenin yasal bir dayana¤› 


Kald› ki bu uygulama gerek Dairemizce gerek ‹dari Dava Daireleri 

Kurulunca verilen kararlar ile belirlenen temel ilkeye ayk›r›l›k teflkil 

etmektedir. Söz konusu kararlar ile mesleki e¤itim, genel lise e¤itimi, 

alan/bölüm gibi ayr›mlardan hareketle farkl› katsay› uygulamas›n›n 

gereklili¤ine vurgu yap›lm›flt›r. Dava konusu karar›n her puan türünde ilk 

bine giren ö¤renciler için katsay› uygulamas›n› kald›r›yor olmas› nedeniyle 

bu kural bak›m›ndan yarg› kararlar›n›n gere¤inin yerine getirilmedi¤i ve 

geçersiz k›l›nmas›n›n amaçland›¤› anlafl›lmaktad›r. 

Daval› idare 21.07.2009 gün ve 1266 say›l› karar›nda baflar›l› 

ö¤renciler aç›s›ndan herhangi bir düzenlemeye gitmemiflken, bu karar›n 

yürütülmesinin durdurulmas› sonras›nda al›nan dava konusu kararda bu 

türden bir düzenleme yapma amac›n›n da yine yarg› kararlar›n› etkisiz 

k›lmaya yönelik oldu¤u aç›kt›r. 

Bu aç›klamalar karfl›s›nda dava konusu düzenlemenin 6. maddesinin 

de yürütülmesinin durdurulmas› gerekti¤i görüflü ile ço¤unluk karar›na 

kat›lm›yoruz.


DANIfiTAY ONUNCU DA‹RES‹ 

E: 2008/11112 K: 2009/2529 T: 31.03.2009 

H‹ZMET KUSURU • YANLIfi TIBB‹ MÜDAHALE 

• YANLIfi ORGANDAN PARÇA ALINMASI 

• MADD‹ - MANEV‹ TAZM‹NAT 

Özet: Karaci¤er rahats›zl›¤› nedeniyle 

Üniversite Hastanesinde tedavisi yürütülen 

flah›stan, karaci¤erinden parça al›nmas› gerekirken, 

yanl›fll›kla böbrekten parça al›nmas› 

beklenen bir durum olarak nitelendirilemez. 

Böyle bir durumda hizmet kusurunun varl›¤› 

kabul edilir. 

Hizmet kusurunun bulundu¤u durumlarda, 

(kiflinin maddi ve manevi tazminat isteme 

hakk› flartlar sa¤land›¤› ve mevcut durumun 

ispatland›¤› takdirde) mümkündür. 

Karaci¤er rahats›zl›¤› nedeniyle Üniversite Hastanesinde tedavisi 

yürütülen davac›n›n 26.12.2005 tarihinde yap›lan karaci¤er biopsisi 

sonucunda, karaci¤erden parça al›nmas› gerekirken, yanl›fll›kla böbrekten 

parça al›nmas› nedeniyle ugran›ld›¤› ileri sürülen 1.000.-TL. maddi, 

10.000.-Tl. manevi zarar›n, yasal faiziyle birlikte tazmini istemiyle aç›lan 

davada, ‹stanbul 7. ‹dare Mahkemesi’nce; daval› idarenin söz konusu 

olayda hizmet kusurunun bulunup bulunmad›¤›n›n tespiti amac›yla Adli 

T›p Kurumu 3. ‹htisas Kurulu’na yapt›r›lan bilirkifli incelemesi sonucunda 

haz›rlanan bilirkifli raporunda davac›ya, ultrasonografi eflli¤inde karaci¤er 

biyopsisi yap›ld›¤›n›n bildirildi¤i, ultrasonografi alt›nda karaci¤er 

biyopsisinin hem interkostal hem de subkostal yap›labilece¤i, biyopsinin 

karaci¤er yerine böbrekten al›nmas›n›n beklenen bir durum olmad›¤›; bu 

nedenle daval› idarenin hizmet kusurunun bulundu¤u; ancak davac›n›n 

ifllem s›ras›nda yeterince uyum gösterememesinin de davac›ya aff› kabil bir 

kusur olarak de¤erlendirilmesi gerekti¤inin belirtildi¤i; bu durumda davac› 

taraf›ndan talep edilen maddi zarara iliflkin masraflar›n somut olarak 

ortaya konulamad›¤› gerekçesiyle maddi tazminat isteminin reddi; 

davac›n›n olaydaki kusuru da dikkate al›narak, manevi tazminat isteminin 

k›smen kabulu ile 5000.-TL. manevi tazminat›n, daval› idareye baflvuru 

tarihinden itibaren iflleyecek yasal faiziyle birlikte davac›ya ödenmesine 

iliflkin olarak verilen karar›n, temyizen incelenerek bozulmas› daval› idare 

taraf›ndan istenilmektedir.


Savunman›n Özeti: Yerinde olmad›¤› ileri sürülen temyiz isteminin 

reddi gerekti¤i savunulmaktad›r. 

Dan›fltay Tetkik Hakiminin Düflüncesi: Temyiz isteminin reddi ile 

usul ve hukuka uygfun bulunan mahkeme karar›n›n onanmas› gerekti¤i 

düflünülmektedir. 

Dan›fltay Savc›s›n›n Düflüncesi: ‹dare ve Vergi Mahkemelerince verilen 

kararlar›n temyizen incelenerek bozulabilmesi için, 2477 say›l› ‹dari 

Yarg›lama Usulu Kanunu’nun 49. maddesinin birinci f›kras›nda belirtilen 

nedenlerin bulunmas› gerekmektedir. 

Temyiz dilekçesinde öne sürülen hususlar, söz konusu maddede yaz›l› 

nedenlerden hiçbirisine uymad›¤›ndan, istemin reddi ile temyiz edilen 

mahkeme karar›n›n onanmas›n›n uygun olaca¤› düflünülmektedir. 


Hüküm veren Dan›fltay Onuncu Dairesi’nce gere¤i görüflüldü: 

‹dare ve Vergi Mahkemelerinin nihai kararlar›n›n temyizen bozulmas› 

2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu’nun 49. maddesinde yer alan 

sebeplerden birinin varl›¤› halinde mümkündür. 

Temyizen incelenen karar, usul ve hukuka uygun olup, dilekçede ileri 

sürülen temyiz nedenleri karar›n bozulmas›n› gerektirecek nitelikte 

görülmedi¤inden temyiz isteminin reddi ile ‹stanbul 7. ‹dare 

Mahkemesi’nin 27.07.2008 tarih ve 2006/136 E. ve 2008/1237 K. say›l› 

karar›n›n ONANMASINA, 31.03.2009 tarihinde oybirli¤iyle karar verildi.

UYGULAMADAN DOSYALAR

UYGULAMADAN 1. DOSYA

ANKARA 10. ‹DARE MAHKEMES‹ 

E: 2008/1797 K: 2008/2495 T: 29.12.2008 

YARGIÇ ve SAVCILARIN YARGILANMASI 

(2802 SK m.97/c) 

DAVACI: C.A. / Kabatafl – Beyo¤lu/‹STANBUL 

DAVALI: Adalet Bakanl›¤›/ANKARA 

Özet: Davac›n›n daha önceki flikayetlerinde 

öne sürdü¤ü olaylar ile bir ilgisi bulunmayan 

dava konusu iflleme dayanak olan flikayeti 

hakk›nda gerekli incelemenin yap›larak bir 

karar verilmesi gerekmekte iken, söz konusu 

flikayetin mahiyeti dikkate al›nmaks›z›n uyuflmazl›¤a 

konu flikayetin 2802 Say›l› Kanun’un 

97/c maddesi kapsam›nda say›larak flikayet 

dilekçesinin iflleme konulmamas›na iliflkin 

daval› idare iflleminde hukuka uygunluk 


DAVANIN ÖZET‹: ‹stanbul Barosu’na kay›tl› avukat olan davac›n›n, 

Kad›köy 1. Asliye Ceza Mahkemesi Hakimi hakk›nda yapm›fl oldu¤u 

13.02.2008 tarihinde ve bila tarih yapm›fl oldu¤u flikayet baflvurular›n›n, 

daha önce ayn› konuda yapt›¤› bir baflka flikayetin tekrar› mahiyetinde 

oldu¤undan bahisle 14.03.2008 tarihli Bakanl›k oluru ile iflleme 

konulmamas›na iliflkin 25.03.2008 tarih ve 17770 say›l› daval› idare 

iflleminin; flikayete konu edilen ceza mahkemesi hakimi taraf›ndan 

“avukat” oldu¤u göz ard› edilerek hakk›nda Adalet Bakanl›¤›’nca 

soruflturma aç›lmas› aranmaks›z›n yap›lan yarg›lanma sonucunda verilen 

cezan›n Yarg›tay’›n ilgili Dairesinin karar› ile bozuldu¤u, söz konusu bozma 

karar›nda yetkisiz oldu¤u bir konuda Savc›l›k ve Mahkeme taraf›ndan 

yarg›laman›n sürdürülemeyece¤inin ifade edilmesine karfl›n, söz konusu 

durumun dikkate al›nmayarak görevsiz ve yetkisiz bulunan Kad›köy 

Cumhuriyet Baflsavc›l›¤› ve Kad›köy 1. Asliye Ceza Mahkemesi’nde 

yarg›laman›n sürdürüldü¤ü, bu nedenlerle flikayetçi olunan hakimin 

görevini kötüye kulland›¤›, bu durum hakk›nda gerekli incelemenin 

yap›lmas› gerekmekte iken flikayetinin iflleme konulmamas›n›n hukuka 

ayk›r› oldu¤u ileri sürülerek iptali istenmektedir. 

B‹R ‹DARE MAHKEMES‹ KARARI 

Gönderen: Av. Cemil ALTINB‹LEK


SAVUNMANIN ÖZET‹: Davac› taraf›ndan yap›lan flikayetin daha önce 

Kad›köy Cumhuriyet Baflsavc› Vekili hakk›nda yap›lan flikayetle ilgili 

konularda oldu¤u, söz konusu flikayet hakk›nda da gerekli incelemelerin 

yap›ld›¤›, davac›n›n flikayet dilekçesinde belirtilen di¤er hususlar›n da bu 

durum ile ilgili oldu¤u, di¤er hususlar›n ise hakimin yarg›lama takdir 

yetkisi vermifl oldu¤u kararlara iliflkin oldu¤u, bu nedenlerle söz konusu 

flikayet dilekçesinin iflleme konulmad›¤› belirtilerek yasal dayanaktan 

yoksun bulunan davan›n reddi gerekti¤i savunulmaktad›r. 


Hüküm veren Ankara 10. ‹dare Mahkemesi’nce iflin gere¤i görüflüldü: 

Dava; ‹stanbul Barosu’na kay›tl› avukat olan davac›n›n, Kad›köy 1. 

Asliye Ceza Mahkemesi Hakimi hakk›nda yapm›fl oldu¤u 13.02.2008 

tarihinde ve bila tarih yapm›fl oldu¤u flikayet baflvurular›n›n, aha önce ayn› 

konuda yapt›¤› bir baflka flikayetin tekrar› mahiyetinde oldu¤undan bahisle 

14.03.2008 tarihli Bakanl›k oluru ile iflleme konulmamas›na iliflkin 

25.03.2008 tarih ve 17770 say›l› daval› idare iflleminin iptali istemiyle 


2802 say›l› Hakimler ve Savc›lar Kanunu’nun ‹hbar ve fiikayetler 

bafll›¤›n› tafl›yan 97. maddesinde; “Hakim ve Savc›lar hakk›nda; 

a) Belli bir konuyu içermeyen veya somut delile dayanmayan, 

b) Baflvuru sahibinin ad›, soyad›, imzas› ile ifl veya yerleflim yeri adresi 

ve Türkiye Cumhuriyeti vatandafllar› için Türkiye Cumhuriyeti kimlik 

numaras› bulunmayan, 

c) Daha önceden flikayet konusu yap›l›p sonuçlanan hususlarda yeni 

delil içermeyen, 

d) Kanun yollar›na baflvuru sebebi olarak ileri sürülebilecek veya 

hakimlerin yarg› yetkisi ve takdiri kapsam›nda kalan hususlara iliflkin 

bulunan, 

e) Ak›l hastal›¤› sebebiyle vesayet alt›na al›nanlar ile henüz vesayet 

alt›na al›nmam›fl olmakla birlikte bu hastal›¤a duçar olduklar› sa¤l›k kurulu 

raporu ile belirlenenlerce verilmifl olan, 

‹hbar ve flikayetler iflleme konulmaz. Ancak (b) bendinde yaz›l› flartlar› 

tafl›mayan ihbar ve flikayetlerin somut delillere dayanmas› durumunda, 

konu hakk›nda gerekli araflt›rma ve inceleme yap›l›r.” Hükmü yer alm›flt›r. 

Dava dosyas›n›n incelenmesinden; davac› taraf›ndan Pendik (eski) 

Cumhuriyet Baflsavc›s› ve halen Kad›köy Cumhuriyet Baflsavc› Vekili 

hakk›nda bila tarihli yap›lm›fl oldu¤u flikayetler üzerine söz konusu 

flikayetler hakk›nda daval› bakanl›k taraf›ndan ifllem yap›lmas›na gerek

Uygulamadan Dosyalar 1335 

görülmedi¤i, bunun ard›ndan davac› hakk›nda flikayete konu etti¤i Kad›köy 

Cumhuriyet Baflsavc› Vekili taraf›ndan Adalet Bakanl›¤›’na yap›lan flikayet 

üzerine davac›n›n flikayetlerinin mahiyeti itibariyle 2802 Say›l› Kanun’un 

76/3 maddesinde belirtilen “ihbar ve flikayetin kötü niyetle yap›lmas›” 

vasf›n› tafl›d›¤›ndan bahisle Adalet Bakanl›¤›’nca 18.09.2003 tarihli olur ile 

davac› hakk›nda kovuflturma aç›lmas›na izin verildi¤i, bunun üzerine 

davac›n›n san›k s›fat›yla Kad›köy 1. Asliye Ceza Mahkemesi’nde yap›lan 

yarg›lamas›nda flikayetçi oldu¤u Baflsavc› Vekili’nin de müflteki olarak 

yarg›lamaya müdahil oldu¤u, söz konusu yarg›laman›n ard›ndan Kad›köy 

1. Asliye Ceza Mahkemesi’nin 20.06.2006 tarih ve E:2006/182, 

K:2006/459 say›l› karar› ile davac›n›n “iftira” suçunu iflledi¤i gerekçesiyle 

üç ay hapis cezas› ile cezaland›r›lmas›na hükmedildi¤i, söz konusu karar›n 

davac› taraf›ndan temyiz edilmesinin ard›ndan Yarg›tay 4. Ceza Dairesi’nin 

18.06.2007 tarih ve E:2007/5470, K:2007/5766 say›l› karar› ile davac› 

hakk›nda Adalet Bakanl›¤›’n›n 18.09.2003 tarihli oluru ile hakk›nda 2802 

Say›l› Kanun’un 59. maddesi gere¤ince kovuflturma izni verilmesine karfl›n 

davac›n›n durumunun 1136 say›l› Avukatl›k Kanunu’nun 59. maddesinde 

belirtilen avukatlar hakk›nda yürütülecek olan soruflturmalara iliflkin 

uygulanacak hükümler dikkate al›nmaks›z›n hakk›nda usulsüz olarak 

soruflturma fezlekesi haz›rland›¤› ve davac›n›n “Avukatl›k” statüsünün 

dikkate al›nmaks›z›n hakk›nda genel hükümlere göre kovuflturma 

yap›lmas›na izin verilmesi üzerine haz›rlanan iddianame ile aç›lan davan›n, 

2802 Say›l› Yasa’n›n 76/3 maddesinin yan› s›ra 76/4 maddesinin de 

de¤erlendirilmesi suretiyle davac›ya isnat edilen kötü niyetle ihbar ve 

flikayet yolu ile iftira suçundan dolay› an›lan flikayete konu edilen hakim ve 

/veya savc›n›n görev yerine en yak›n a¤›r ceza mahkemesinin görevine 

girmesine karfl›n yasa hükümlerinin aksine davaya bakan Kad›köy Asliye 

Ceza Mahkemesi taraf›ndan verilen karar›n yasaya ayk›r› oldu¤u 

gerekçesiyle bozulmas›na karar verildi¤i, bunun üzerine davac› hakk›nda 

yeniden yap›lan yarg›lama sonucunda Kad›köy 1. Asliye Ceza Mahkemesi’nin 

24.10.2007 tarih ve E:2007/817 say›l› karar› ile görevsizlik karar›n›n 

verilerek san›¤›n yarg›lanmak üzere Üsküdar A¤›r Ceza Mahkemesi’ne 

sevkine karar verildi¤i, bunun üzerine davac› taraf›ndan Yarg›tay’›n bozma 

karar›nda belirtilen hususun “Avukat” olmas› nedeniyle hakk›nda 

iddianame düzenlenip düzenlenmeyece¤ine iliflkin olarak ilgili Cumhuriyet 

Baflsavc›l›¤›’nca gerekil incelemelerin yap›lmas› ve bunun ard›ndan 

haz›rlanan fezlekeye göre Adalet Bakanl›¤›’nca kovuflturma yap›l›p 

yap›lmayaca¤›na karar verilmesinin ard›ndan hakk›nda dava aç›labilece¤i 

aç›k olarak ifade edilmesine karfl›n iftira suçundan dolay› hakk›nda yap›lan 

yarg›lamada müflteki olarak Kad›köy Cumhuriyet Baflsavc› Vekili’nin 

müdahil olmas›ndan dolay› flikayetçi olunan hakim taraf›ndan Yarg›tay’›n 

bozma karar›nda belirtilen gerekçeye uyulmayarak hakk›nda aç›lan davada


haz›rlanan iddianame kanuna ayk›r› olarak tanzim edildi¤i aç›k olarak 

tespit edildi¤i halde görevsizlik karar› vererek davan›n devam›n› 

sa¤lad›klar› gerekçesiyle Kad›köy Cumhuriyet Baflsavc› Vekili ve söz 

konusu davan›n görüldü¤ü Kad›köy 1. Asliye Ceza Mahkemesi Hakimi 

hakk›nda an›lan eylemlerinin görevlerini kötüye kullanma niteli¤inde 

bulundu¤undan bahisle flikayetçi oldu¤u, söz konusu flikayetinin dava 

konusu ifllem ile daha önce yap›lan flikayetler ile ayn› mahiyette oldu¤u ve 

mahkeme hakimi taraf›ndan verilen karar›n yarg›lama yetkisi dahilinde 

oldu¤u gerekçesiyle iflleme konulmamas›na iliflkin dava konusu ifllemin 

tesis edildi¤i anlafl›lmaktad›r. 

Olayda, daval› idare taraf›ndan davac›n›n flikayetçi oldu¤u Kad›köy 

Cumhuriyet Baflsavc› Vekili hakk›nda daha önce yapm›fl oldu¤u flikayetler 

ile ayn› nitelikteki flikayetlerin tekrar edildi¤inden bahisle davac›n›n flikayet 

baflvurusunun iflleme konulmad›¤› belirtilmesine karfl›n, davac› taraf›ndan 

Kad›köy Baflsavc› Vekili hakk›nda 2000-2002 y›llar›nda yap›lan flikayetlerin 

incelenmesi sonucunda; davac› taraf›ndan söz konusu savc›n›n 

Pendik Cumhuriyet Baflsavc›s› olarak görev yapt›¤› dönemde, bir tak›m 

kifliler ile yarg› mensubu olman›n gerektirdi¤i tutum ve davran›fllarda 

bulunmayarak mesle¤in fleref ve nüfuzunu kötüye kulland›¤› yönünde 

birtak›m olaylar›n bildirilmesi suretiyle ilgili savc› hakk›nda flikayetçi 

olundu¤u daval› Adalet Bakanl›¤› taraf›ndan an›lan hususlarda gerekli 

ifllemlerin yap›ld›¤› görülmekte olup, davac›n›n uyuflmazl›¤a konu olan 

flikayetinin ise davac›n›n söz konusu flikayetinin iftira niteli¤i tafl›d›¤›ndan 

bahisle hakk›nda yap›lan yarg›laman›n davac›n›n flikayetçi oldu¤u savc›n›n 

görev yapt›¤› a¤›r ceza merkezinde yap›lmas› ve Baflsavc› vekili olarak 

TB’nin davac› hakk›nda aç›lan davan›n kendi görev yeri olan Kad›köy Asliye 

Ceza Mahkemeleri’nde sürdürmesine neden olarak hakk›nda haks›z yere 

yarg›lama yap›ld›¤› iddialar›ndan ibaret oldu¤u dolay›s›yla davac›n›n her iki 

flikayetinin farkl› hususlardaki olaylara dayand›¤› görülmektedir. 

Bu durumda davac›n›n daha önceki flikayetlerinde öne sürdü¤ü olaylar 

ile bir ilgisi bulunmayan dava konusu iflleme dayanak olan flikayeti 

hakk›nda gerekli incelemenin yap›larak bir karar verilmesi gerekmekte 

iken, söz konusu flikayetin mahiyeti dikkate al›nmaks›z›n uyuflmazl›¤a 

konu flikayetin 2802 Say›l› Kanun’un 97/c maddesi kapsam›nda say›larak 

flikayet dilekçesinin iflleme konulmamas›na iliflkin daval› idare iflleminde 

hukuka uygunluk bulunmamaktad›r. 

SONUÇ: An›lan nedenlerle dava konusu ifllemin iptaline, afla¤›da 

dökümü gösterilen 53,60.-TL. yarg›lama giderinin daval› idareden al›narak 

davac›ya verilmesine, artan posta ücretinin istemi halinde davac›ya 

iadesine, karar›n tebli¤ tarihini izleyen 30 gün içinde Dan›fltay’da temyiz 

yolu aç›k olmak üzere 29.12.2008 tarihinde oybirli¤i ile karar verildi.


DANIfiTAY 

‹DAR‹ DAVA DA‹RELER‹ KURULU 

E: 2007/736 K: 2009/1793 T: 22.10.2009 

YARGIÇ ve SAVCILARIN YARGILANMASI 

• BAKANLI⁄IN SORUfiTURMAYA ‹Z‹N VERMEMES‹ 

(2577 SK m 49) 

Özet: Davac›n›n flikayeti üzerine yap›lan 

inceleme sonucunda ilgili hakim ve savc›lar 

hakk›nda soruflturma izni verilmemesine karfl› 

aç›lan davada, iflin esas›na girilerek bir karar 

verilmesi gerekirken, sözü edilen ifllemin idari 

davaya konu olamayaca¤› gerekçesiyle davan›n 

incelenmeksizin reddi yolunda verilen 

‹dare Mahkemesi karar›nda hukuka uyarl›k 


Temyiz ‹steminde Bulunan (Davac›): C.A. / Kabatafl-‹STANBUL 

Karfl› Taraf (Daval›): Adalet Bakanl›¤› – ANKARA 

‹stemin Özeti: 

Ankara 6. ‹dare Mahkemesi’nin 02.02.2007 günlü, E:2007/28, 

K:2007/139 say›l› ›srar karar›n›n temyizen incelenerek bozulmas› davac› 

taraf›ndan istenmektedir. 

Savunman›n Özeti: 

Ankara 6. ‹dare Mahkemesi’nce verilen ›srar karar›n›n usul ve hukuka 

uygun bulundu¤u ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, karar›n 

bozulmas›n› gerektirecek nitelikte olmad›¤› belirtilerek temiz isteminin 

reddi gerekti¤i savunulmaktad›r. 

Dan›fltay Tetkik Hakimi’nin Düflüncesi: 

Temyiz isteminin kabulü ile ›srar karar›n›n Dan›fltay Beflinci Daire 

karar› do¤rultusunda bozulmas› gerekti¤i düflünülmektedir. 

Dan›fltay Savc›s›’n›n Düflüncesi: 

‹dare ve vergi mahkemelerince verilen kararlar›n temyizen incelenerek 

bozulabilmesi için, 2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu’nun 49. 

maddesini birinci f›kras›nda belirtilen nedenlerin bulunmas› gerekmektedir. 

B‹R DANIfiTAY KARARI


Temyiz dilekçesinde öne sürülen hususlar, söz konusu maddede yaz›l› 

nedenlerden hiçbirisine uymad›¤›ndan, istemin reddi ile Dan›fltay bozma 

karar›na uyulmayarak verilen idare Mahkemesi ›srar karar›n›n onanmas›n›n 

uygun olaca¤› düflünülmektedir. 


Hüküm veren Dan›fltay ‹dari Dava Daireleri Kurulu’nca dosya 

incelendi, gere¤i görüflüldü: 

Dava, davac›n›n Kad›köy Adliyesi’nde görev yapan baz› hakim ve 

savc›lar hakk›nda yapt›¤› flikayet sonucu ilgili hakim ve savc›lar hakk›nda 

“ifllem yap›lmas›na gerek görülmedi¤i” yolunda Adalet Bakanl›¤›’nca tesis 

edilen 27.10.2005 günlü, 45562 say›l› ifllemin iptali istemiyle aç›lm›flt›r. 

Ankara 6. ‹dare Mahkemesi’nin 30.12.2005 günlü, E:2005/2543, 

K:2005/2422 say›l› karar›yla; dava konusu ifllemin, soruflturma 

aç›lmamas›na iliflkin bir karar oldu¤u, bu karar›n idari ifllem niteli¤ini 

tafl›mad›¤›n›, iptal davas›na konu edilemeyece¤i gerekçesiyle davan›n 

incelenmeksizin reddine karar verilmifltir. 

An›lan karar›n davac› taraf›ndan temyiz edilmesi sonucu Dan›fltay 

Beflinci Dairesi’nin 07.11.2006 günlü, E:2006/3802, K:2006/5138 say›l› 

karar›yla; 2802 say›l› Hakimler ve Savc›lar Kanunu’nun 82, 87 ve 89. 

maddelerinde yer alan düzenleme ile hakim ve savc›lar›n görevleri s›ras›nda 

iflledikleri suçlardan dolay› haklar›nda kovuflturma ve soruflturma 

yap›labilmesinin Adalet Bakanl›¤›’n›n iznine ba¤l› k›l›nd›¤›, Bakanl›kça bu 

iznin verilmemesi halinde hakim ve savc›lar hakk›nda herhangi bir 

soruflturma veya kovuflturman›n yap›lamad›¤› ve yetkili kurul veya 

merciler taraf›ndan disiplin cezas› verilmesi ya da ceza yarg›lamas›n› 

ilgilendiren bir konuda kovuflturma ve kamu davas› aç›lmas› yolunun 

tamamen kapat›ld›¤›; hakimler ve savc›lar hakk›ndaki ihbar ve flikayetlerin 

yaln›zca ceza yarg›lamas›n› gerektiren bir suç at›l›m›na yönelik olmay›p 

disiplin ihlaline veya idari bir önlemle sonuçlanabilecek hallere de iliflkin 

olabilece¤inden ve bu farkl› sonuçlar›n ancak yap›lacak bir soruflturma 

sonucu ortaya ç›kabilece¤inden, hakim ve savc›lar hakk›nda verilecek 

inceleme veya soruflturma izninin yaln›zca ceza yarg›lamas›na iliflkin 

oldu¤unun kabulüne olanak bulunmad›¤›; Anayasa’n›n 36. ve 125. 

maddeleri ile uluslararas› düzenlemeler gözetildi¤inde tarafs›zl›¤› ve 

ba¤›ms›zl›¤›ndan kuflku duyulmayacak flekilde oluflturulmufl bir 

mahkemeye baflvuru olana¤›n›n tan›nmad›¤› bir idari rejimin adil 

yarg›lanma ilkesine uygun olmayaca¤›n›n aç›k oldu¤u; takdir yetkisi 

kullan›larak tesis edilen Bakanl›k iflleminin, yarg› yolu kapat›lmam›fl tüm 

idari ifllemler gibi aç›lan bir dava sonunda amaç yönü ile hukuka 

uygunlu¤unun denetlenebilmesinin Anayasa ve 2577 Say›l› Yasa gere¤i


oldu¤u ve sözü edilen denetimin ancak idari yarg› yerlerince yap›laca¤›n›n 

aç›k oldu¤u; bu durumda, davac›n›n flikayeti üzerine ilgili hakim hakk›nda 

soruflturma izni verilmemesine iliflkin idari iflleme karfl› aç›lan davada iflin 

esas›na girilerek bir karar verilmesi gerekirken sözü edilen ifllemin idari 

davaya konu olamayaca¤› gerekçesiyle davan›n reddi yolunda verilen ‹dare 

Mahkemesi karar›nda hukuka uyarl›k bulunmad›¤› gerekçesiyle bozulmufl 

ise de; ‹dare Mahkemesi bozma karar›na uymayarak, dava konusu ifllemin 

ceza yarg›lamas›na yönelik haz›rl›k ifllemlerinden oldu¤u, bu ifllemlerin 

idari davaya konu olabilecek nitelikte kesin icrai mahiyetlerinin 

bulunmad›¤› gerekçesiyle davan›n incelenmeksizin reddi yolundaki ilk 

karar›nda ›srar etmifltir. 

Davac›, Ankara 6. ‹dare Mahkemesi’nin 02.02.2007 günlü, E:2007/28, 

K:2007/139 say›l› ›srar karar›n› temyiz etmekte ve bozulmas›n› 

istemektedir. 

Türkiye Cumhuriyeti Anayasas›’n›n 144. maddesinde, “Hakim ve 

savc›lar›n görevlerini; kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgelere (Hakimler 

için idari nitelikteki genelgelere) uygun olarak yap›p yapmad›klar›n› 

denetleme; görevlerinden dolay› veya görevleri s›ras›nda suç iflleyip 

ifllemediklerini, hal ve eylemlerinin s›fat ve görevleri icaplar›na uyup 

uymad›¤›n› araflt›rma ve gerekti¤inde haklar›nda inceleme ve soruflturma, 

Adalet Bakanl›¤›’n›n izni ile adalet müfettiflleri taraf›ndan yap›l›r. Adalet 

Bakan› soruflturma ve inceleme ifllemlerini, hakk›nda soruflturma ve 

inceleme yap›lacak olandan daha k›demli hakim veya savc› eliyle de 

yapt›rabilir.” 159. maddesinin üçüncü f›kras›nda da “Hakimler ve Savc›lar 

Yüksek Kurulu; adli ve idari yarg› hakim ve savc›lar›n› mesle¤e kabul etme, 

atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci s›n›fa ay›rma, 

kadro da¤›tma, meslekte kalmalar› uygun görülmeyenler hakk›nda karar 

verme, disiplin cezas› verme, görevden uzaklaflt›rma ifllemlerini yapar. 

Adalet Bakanl›¤›’n›n, bir mahkemenin veya hakimin veya savc›n›n 

kadrosunun kald›r›lmas› veya bir mahkemenin yarg› çevresinin 

de¤ifltirilmesi konusundaki teklifleri karara ba¤lar. Ayr›ca Anayasa ve 

kanunlarla verilen di¤er görevleri yerine getirir.” Hükümlerine yer verilmek 

suretiyle hakim ve savc›lar hakk›nda inceleme ve soruflturman›n Adalet 

Bakanl›¤›’n›n izni ile yap›laca¤› öngörülmüfl, ancak yap›lacak 

soruflturman›n sonucunun de¤erlendirilmesinin Hakimler ve Savc›lar 

Yüksek Kurulu’nca yap›laca¤› belirtilmifltir. 

Öte yandan, 2802 say›l› Hakimler ve Savc›lar Kanunu’nun 82. 

maddesinin birinci f›kras›nda; hakim ve savc›lar›n görevden do¤an ve görev 

s›ras›nda ifllenen suçlar›, s›fat ve görevleri gere¤ine uymayan tutum ve 

davran›fllar› nedeniyle, haklar›nda inceleme ve soruflturma yap›lmas›n›n 

Adalet Bakanl›¤›’n›n iznine ba¤l› oldu¤u, 87. maddesinde; hakim ve savc›lar


hakk›nda tamamlanan soruflturma evrak›n›n Bakanl›k Ceza ‹flleri Genel 

Müdürlü¤ü’ne gönderilece¤i, bu Genel Müdürlük taraf›ndan yap›lacak 

inceleme sonucunda düzenlenecek yaz› üzerine kovuflturma yap›lmas›na 

veya disiplin cezas› uygulanmas›na gerek olup olas›l›¤›n›n Bakanl›kça 

takdir edilerek evrak›n ilgili mercilere gönderilece¤i veya ifllemden 

kald›r›laca¤› hükme ba¤lanm›fl, ayn› Yasa’n›n 89. maddesinde de, “Hakim 

ve savc›lar hakk›nda görevden do¤an veya görev s›ras›nda iflledikleri suçlar 

nedeniyle kovuflturma yap›lmas› gerekli görüldü¤ü takdirde evrak, Adalet 

Bakanl›¤›nca ilgilinin yarg› çevresinde bulundu¤u a¤›r ceza mahkemesine, 

en yak›n a¤›r ceza mahkemesi Cumhuriyet Savc›l›¤›na; Adalet Bakanl›¤› 

merkez kuruluflunda görevli hakim ve savc›lar hakk›ndaki evrak ise Ankara 

Cumhuriyet Savc›l›¤›na gönderilir. 

Cumhuriyet savc›s› befl gün içinde iddianamesini düzenleyerek evrak›, 

soruflturman›n aç›lmas›na veya son soruflturman›n aç›lmas›na yer 

olmad›¤›na karar verilmek üzere a¤›r ceza mahkemesine verir…...” hükmüne 

yer verilmifltir. 

Di¤er taraftan Adalet Bakanl›¤› Teftifl Kurulu Tüzü¤ü ile Adalet 

Bakanl›¤› Teftifl Kurulu Yönetmeli¤i hükümlerinde de bir hakim ve savc› 

hakk›nda yap›lan flikayet üzerine öncelikle Bakanl›kça adalet müfettifli 

vas›tas›yla veya incelenecek hakim ve savc›dan daha k›demli bir hakim ve 

savc› taraf›ndan inceleme yap›laca¤›, bu incelemenin sonucuna göre 

gerekirse soruflturma yap›laca¤› veya soruflturma aflamas›na geçilece¤i, 

gerek görülmezse inceleme yap›lmakla yetinilece¤i öngörülmektedir. 

Örne¤in Yönetmeli¤in 103. maddesine göre, denetim s›ras›nda Teftifl 

Kurulu Baflkanl›¤›na ilgili hakk›nda soruflturmaya geçildi¤inin yaz› ile 

bildirilmesi, hakk›nda ifllem yap›lan kifli için tedbir istenmesi veya her 

halükarda ilgilinin savunmas›n›n istenmesi halinde soruflturma aflamas›na 

geçildi¤inin kabul edilece¤i belirtilmektedir. 

De¤inilen hükümlerin birlikte incelenip de¤erlendirilmesinden; hakim 

ve savc›lar›n görevleri s›ras›nda iflledikleri suçlardan dolay› haklar›nda 

kovuflturma ve soruflturma yap›labilmesi Adalet Bakanl›¤›’n›n iznine ba¤l› 

bulunmaktad›r. Adalet Bakanl›¤›’nca izin verilmesi durumunda ilgili hakim 

ve savc›lar hakk›nda soruflturma ve kovuflturma yap›labilmekte ve 

Bakanl›kça kovuflturma aç›lmas› gerekli görülürse 2802 Say›l› Kanun’un 

89. maddesi uyar›nca ilgililer hakk›nda do¤rudan ceza davas› aç›lmaktad›r. 

‹zin verilmemesi durumunda ise ilgililer hakk›nda soruflturma ve 

kovuflturma yap›lamamakta, yetkili kurul veya merciler taraf›ndan disiplin 

cezas› verilmesi ya da ceza yarg›lamas›n› ilgilendiren bir konuda 

kovuflturma ve kamu davas› aç›lmas› yolu tamamen kapat›lmaktad›r. 

Di¤er yandan, gerek 4483 say›l› Memurlar ve Di¤er Kamu Görevlilerinin 

Yarg›lanmas› Hakk›nda Kanun gerekse 2547 say›l› Yüksekö¤retim


Kanunu’nda, kapsamda bulunan kamu görevlileri hakk›nda yetkili 

makamca ve/veya kurulca soruflturma izni verilmesi veya verilmemesi 

hakk›ndaki ifllemlere karfl› yine ayn› yasalarda bir itiraz müessesesi 

getirilmifl olmas›na karfl›n 2802 Say›l› Yasa’da bu yönde bir düzenlemeye 

yer verilmemifl; yukar›da da de¤inildi¤i gibi bu konu tamamen Adalet 

Bakanl›¤›’n›n takdirine ba¤l› k›l›nm›flt›r. 

Bu nedenle öncelikle Adalet Bakanl›¤›’nca bu konuda tesis edilen 

ifllemlerin hukuki niteli¤inin belirlenmesi gerekmektedir. 

Bilindi¤i gibi idari ifllem, idari makamlar›n kamu gücü ve kudreti ile 

hakaret ederek, idare ifllevine (veya idare hukuku alan›na) iliflkin olarak 

yapt›klar› ve çeflitli hak ve/veya yükümlülükler do¤uran tek yanl› irade 

aç›klamalar› olarak tan›mlanmaktad›r. 

Bu tan›ma göre idari bir ifllemin öncelikle idari bir makam taraf›ndan 

idare ifllevine (idare hukuk alan›na) iliflkin olarak tesis edilmesi 

gerekmektedir. Ayr›ca, bir ifllemin idari davaya konu olabilmesi için tek 

yanl›, icrai nitelikte olmas› zorunludur. Bu tan›mdan ç›kan sonuca göre, 

yasama ve yarg› organlar›n›n idare ifllevine iliflkin tek yanl›, icrai nitelikteki 

ifllem ve eylemleri de idari yarg› denetimine tabi tutulmaktad›r. 

Öte yandan, idari mercilerin de “adli alana” iliflkin ifllemlerinin 

bulundu¤u bilinmektedir. ‹darenin bu alana (adli alana) iliflkin ifllemlerinin 

yarg›sal denetimi uygulamada sorunlar yaratm›fl, yarg›ya intikal eden 

uyuflmazl›klarda da farkl› kararlar›n verildi¤i gözlenmifltir. 

Genel anlamda, “adli alana” iliflkin idari ifllemler denildi¤i zaman 

özellikle icra-iflas organlar›n›n ifllemleri ile Adalet Bakanl›¤›’n›n yarg›ya 

iliflkin ifllemleri ön plana ç›kmaktad›r. ‹cra-iflas organlar›n›n faaliyetlerinin 

hukuk yarg›s› ile ilgili uygulay›c›, dolay›s›yla bunlar› tamamlayan hizmetler 

oldu¤u, bu faaliyetlerin adli yarg› alan›na girdi¤i, dolay›s›yla idarenin ve 

idari yarg›n›n görev alan› d›fl›nda kald›¤› hususlar›nda duraksama 


Soruflturma ve kovuflturma izni verilmesi veya verilmemesi Adalet 

Bakan›’n›n yetkisi ile ilgili Adalet Bakanl›¤› ifllemlerinin idari yarg› 

denetimine tabi olup olmad›¤› hususuna gelince; 

Hakim ve Cumhuriyet savc›lar›nda oldu¤u gibi avukatlar›n 

görevlerinden do¤an veya görevleri s›ras›nda iflledikleri suçlardan dolay› 

takipleri 1136 say›l› Avukatl›k Kanunu’nun 58. maddesi uyar›nca Adalet 

Bakanl›¤›’n›n iznine ba¤l› tutulmufltur. Bu konuda do¤an uyuflmazl›klarda 

Dan›fltay Sekizinci Dairesi’nin istikrar kazanan kararlar›nda; Adalet 

Bakanl›¤›’nca bu konuda izin verilmesi durumunda, ilgili avukat hakk›nda 

kovuflturma yap›labildi¤i, adli ifllemlere baflland›¤›, dava aç›labildi¤i ve 

böylece kovuflturma aç›lmas›na yönelik idari iznin yarg›sal denetiminin de 

yap›lm›fl oldu¤u; bu konuda izin verilmemesi durumunda ise, ilgili


hakk›nda adli soruflturma ve kovuflturman›n yap›lamad›¤› ve kamu davas› 

aç›lmas› yolunun tamamen kapat›ld›¤›, bu nedenle izin verilmemesine 

iliflkin idari karar›n yarg› denetimi d›fl›nda tutulmas›n›n düflünülemeyece¤i 

gerekçesiyle sözkonusu idari kararlar idarenin takdir yetkisi içinde 

hukuksal sonuç do¤uran (kamu davas› aç›lmas›n› engelleyen) idari yarg› 

denetimine tabi, kesin ve yürütülmesi zorunlu, idari davaya konu 

olabilecek bir ifllem olarak kabul edilmektedir. (Örne¤in Sekizinci Daire’nin 

21.10.1999 günlü, E:1997/3805, K:1999/5313 say›l› karar›) Gerçektenden de 

Adalet Bakanl›¤›’n›n yarg› yolunu açan kararlar›, (kovuflturma izni veren 

kararlar›) ceza yarg›s› alan›na girdi¤inden idare ifllevinin kapsam› d›fl›nda 

bulunmakta ve bu kararlara karfl› aç›lan davalar›n da idari yarg› 

mercilerinde görülmesi olana¤› bulunmamaktad›r. 

Ancak, Adalet Bakanl›¤›’n›n soruflturma ve kovuflturma izni vermeyen 

kararlar› yönünden durum ö¤retide tart›flmal› oldu¤u gibi, yarg›sal 

kararlarda da zaman içinde farkl›l›klar oldu¤u bilinmektedir. 

Ö¤reti yönünden duruma bakt›¤›m›zda, yarg›sal prosedürün 

bafllamas›na engel olan idari ifllemlerin iptal davas›na konu olabilece¤i, 

nitekim, yarg› yerlerinin görevlerine bafllayabilmesi için, öncelikle bu 

konuda öngörülmüfl bulunan adli prosedüre geçilmesi gerekti¤i, bu 

aflamaya gelinmesini engelleyen ifllemlerin, adli prosedür ifllemleri olarak 

nitelendirilmelerinin mümkün olmad› belirtildi¤i gibi (Prof. Dr. Celal Erkut, 

‹ptal Davas›n›n Konusunu oluflturma Bak›m›ndan ‹DAR‹ ‹fiLEM‹N K‹ML‹⁄‹, 

Dan›fltay Matbaas›, Ankara 1990, Sayfa: 82) idari makamlar›n soruflturma 

aç›lmas› veya aç›lmamas› konusunda verdikleri kararlar›n idari bir 

makamdan ç›kmakla birlikte, ceza soruflturmas›yla ilgili olmalar› nedeniyle 

idari de¤il, yarg›sal nitelikte oldu¤u ve bunlara karfl› idari yarg› 

organlar›nda iptal davas› aç›lamayaca¤› da belirtilmifltir. (Prof. Dr. Kemal 

Gözler, ‹DARE HUKUKU, Ekin Kitabevi Yay›nlar›, Bursa 2003, I. Cilt, Sayfa: 536) 

Yarg›sal kararlarda da yukar›da de¤inildi¤i gibi Dan›fltay Sekizinci 

Dairesi’nin avukatlar yönünden verdi¤i, istikrar kazanm›fl kararlar› 

bulundu¤u gibi kovuflturma aç›lmas›n›n idari makamlar›n iznine tabi 

oldu¤u uyuflmazl›klarda Dan›fltay Beflinci Dairesi, Dan›fltay Onüçüncü 

Dairesi ile ‹dari Dava Daireleri Kurulu’nun bu tür ifllemlerin yarg› 

denetimine tabi olmad›¤›na iliflkin kararlar› da bulunmaktad›r. Ancak, bu 

yöndeki kararlar›n istikrar buldu¤undan bahsedilemez. 

Bu itibarla uyuflmazl›¤›n çözümü için konunun öncelikle hukuk devleti 

ba¤lam›nda ele al›nmas› gerekli görülmüfltür. 

Anayasa’n›n 2. maddesinde, Türkiye Cumhuriyeti’nin bir hukuk 

Devleti oldu¤u belirtilmifltir. Anayasa Mahkemesi’nin birçok karar›nda da 

belirtildi¤i gibi, Anayasa’n›n 2. maddesinde belirtilen hukuk devleti, eylem 

ve ifllemleri hukuka uygun, insan haklar›na dayanan, bu hak ve




güvenli¤ini sa¤layan, bütün etkinliklerinde hukuka ve Anayasa’ya uyan, 


Anayasa’da, Türkiye Cumhuriyeti’nin demokratik hukuk devleti niteli¤i 

vurgulan›rken, devletin tüm eylem ve ifllemlerinin yarg› denetimine ba¤l› 

olmas› amaçlanm›flt›r. Yarg› denetimi, hukuk devletinin “olmazsa olmaz” 

kofluludur. 

Öte yandan, Anayasa’n›n 36. maddesinde “Herkes, meflru vas›ta ve 

yollardan faydalanmak suretiyle yarg› mercileri önünde davac› veya daval› 

olarak iddia ve savunma ile adil yarg›lanma hakk›na sahiptir. Hiçbir 

mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaç›namaz.” 125. 

maddesinde de, “‹darenin her türlü eylem ve ifllemlerine karfl› yarg› yolu 

aç›kt›r,” denilmifltir. 

Anayasa’n›n 36. maddesiyle güvence alt›na al›na dava yoluyla hak 

arama özgürlü¤ü, kendisi bir temel hak niteli¤i tafl›mas›n›n ötresinde di¤er 

temel hak ve özgürlüklerden gereken flekilde yararlan›lmas›n› ve bunlar›n 

korunmas›n› sa¤layan en etkili güvencelerden birisini oluflturmaktad›r. 

Kiflinin, kendisini savunabilmesinin ya da maruz kald›¤› haks›z bir 

uygulama veya iflleme karfl› hakl›l›¤›n› ileri sürüp kan›tlayabilmesinin en 

etkili ve güvenceli yolu yarg› mercileri önünde hakk›n› arayabilmesidir. 

Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleflmesi’nin adil yarg›lanma hakk›n›n 

düzenledi¤i 6. maddesine iliflkin Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi 

kararlar›nda da, dava yoksa, adil, aleni ve gecikmesiz bir yarg›lamadan söz 

edilemeyece¤i (Golder/‹ngiltere, 21.2.1975, s.12); Mahkeme önünde hak 

arama yolunun fiilen yahut hukuken geçici de olsa kapat›lmas›n›n veya 

kullan›m›n› imkans›z k›lan koflullara ba¤layarak s›n›rlamas›n›n adil 

yarg›lanma hakk›n›n ihlali anlam›na gelece¤i (Airey/‹rlanda, 09.10.1979, s.12 

ve Pudas/Sweden, 27.10.1987, para. 40-41) belirtilmifltir 

Anayasa’n›n 4709 Say›l› Yasa ile de¤iflik 13. maddesinde temel hak ve 

özgürlüklerin s›n›rland›r›lmas›, Anayasa’n›n ilgili maddelerinde özel 

s›n›rland›rma nedeni bulunmas›na ba¤l› tutulmufltur. Anayasa’n›n 36. 

maddesinde ise hak arama özgürlü¤ünün s›n›rland›r›lmas› konusunda özel 

bir s›n›rlama nedenine yer verilmemifltir. 

Bu aç›klamalar karfl›s›nda, dava konusu Adalet Bakanl›¤› ifllemi, 

niteli¤i itibariyle, 2802 Say›l› Yasa’n›n verdi¤i yetkiye dayan›larak, tek yanl› 

irade aç›klamas› ile hukuki varl›k kazanan, davac›n›n baflvurusu üzerine 

k›demli haklim ve savc› marifetiyle yap›lan inceleme sonucunda ilgili hakim 

ve savc›lar hakk›nda ifllem yap›lmamas›, yani ilgili hakim ve savc›lar 

hakk›nda soruflturma ve kovuflturma yolunun kapat›lmas› yönünde 

hukuki sonuç do¤uran kesin ve yürütülmesi gereken bir idari ifllem olup,


4483 Say›l› Yasa ile 2547 Say›l› Yasa’da öngörüldü¤ü gibi bir iflleme karfl› 

yarg› yolunu kapayan bir yasa hükmü de olmad›¤›ndan, hukuk devleti, 

Anayasa’n›n 36. maddesinde öngörülen “hak arama özgürlü¤ü” ve 125. 

maddesinde öngörülen “idarenin her türlü eylem ve ifllemlerine karfl› yarg› 

yolunun aç›k oldu¤u” ilkeleri uyar›nca idari davaya konu edilebilece¤i 

aç›kt›r. 

Takdir yetkisi kullan›larak tesis edilen Bakanl›k iflleminin, yarg› yolu 

kapat›lmam›fl tüm idari ifllemler gibi, yetki, flekil, sebep, konu ve maksat 

yönlerinden hukuka uygunlu¤unun denetlenebilmesinin ayr›ca 2577 Say›l› 

‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinin gere¤i oldu¤unda da 

kuflku bulunmamaktad›r. 

Bu durumda, davac›n›n flikayeti üzerine yap›lan inceleme sonucunda 

ilgili hakim ve savc›lar hakk›nda soruflturma izni verilmemesine karfl› 

aç›lan davada, iflin esas›na girilerek bir karar verilmesi gerekirken, sözü 

edilen ifllemin idari davaya konu olamayaca¤› gerekçesiyle davan›n 

incelenmeksizin reddi yolunda verilen ‹dare Mahkemesi karar›nda hukuka 

uyarl›k görülmemifltir. 

Di¤er yandan, yetkili makam›n ceza soruflturmas›na bafllan›lmamas› 

yolundaki kararlar›n›n iptal davas› yoluyla yarg› denetimine tabi 

tutulmas›n›n, idari yarg›lama süreci içinde verilmesi olas› farkl› kararlar›n, 

ceza soruflturmas› ve kovuflturmas› aflamas›nda kimi sorunlara neden 

olabilmesi olas›l›¤› yukar›da de¤inilen hukuk devleti ilkesi gere¤ince idari 

ifllemin yarg›sal denetimine engel oluflturmamaktad›r. 

SONUÇ: Aç›klanan nedenlerle, davac›n›n temyiz isteminin kabulüne, 

Ankara 6. ‹dare Mahkemesi’nce verilen 02.02.2007 günlü, E:2007/28, 

K:2007/139 say›l› karar›n BOZULMASINA, iflin esas› hakk›nda bir karar 

verilmek üzere dosyan›n an›lan ‹dare Mahkemesine gönderilmesine, 

22.10.2009 gününde oyçoklu¤u ile karar verildi.

UYGULAMADAN 2. DOSYA

ÜSKÜDAR 1. ‹fi MAHKEMES‹ 

E: 2008/367 K: 2009/404 T: 05.06.2009 

FAZLA ÇALIfiMA • ‹SPAT YÜKÜ 

• RESM‹ N‹TEL‹KTEK‹ ‹fiVEREN KAYDI * 

Özet: Tüm dosya kapsam› birlikte 

de¤erlendirildi¤inde; emeklili¤i hak eden 

davac› iflçinin ifl akdinin daval› iflverence feshi 

ile tazminat ve alacak ödemeleri yap›ld›¤›, 

davac›n›n çal›flt›¤› dönemde flirketin sermayesinin 

%100'ü Devlete ait olmakla sunulan 

puantaj kay›tlar›n›n resmi niteliktcki iflveren 

kayd› oldu¤u, fazla çal›flma, hafta sonu ve tatil 

çal›flma belirlemeleri bulunan puantaj kay›tlar› 

ile ödeme belgelerinin aksine daha fazla 

çal›flma bulundu¤u iddialar›na yönelik yaz›l› 

belge ile ispat yap›lamad›¤›, davada yarar› 

bulunan davac› tan›klar›n›n soyut beyanlar›na 

itibar edilemeyece¤i, kullan›lan ve ödemesi 

yap›lan izin kay›tlar›na göre bakiye izin 

alaca¤› olmad›¤›, k›dem - ihbar ve ikramiye 

alacaklar›n›n ödendi¤i ve bakiye alacak 

bulunmad›¤› anlafl›lmakla sübut bulmayan 

davan›n reddine karar vermek gerekmifl ve 

afla¤›daki hüküm kurulmufltur. 

Mahkememizde görülmekte bulunan Tazminat davas›n›n yap›lan aç›k 

yarg›lamas›n›n sonunda, gere¤i düflünüldü: 

Davac› vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkilinin uzun y›llar çal›flt›¤› 

daval› iflveren taraf›ndan ifl akdinin feshedildi¤i, davac›n›n tabii oldu¤u 

sendika taraf›ndan aç›lan ifle davas›n›n ret olundu¤u, daval›n›n fesih 

sonras› bir tak›m hesaplar yaparak ödemeler yapt›¤› ancak bu paralar›n 

hangi haklara iliflkin oldu¤unun belirtilmedi¤i, davac›n›n 08.00-18.00 

saatleri aras› cumartesi dahil çal›flma ile resmi tatil ve dini bayramlar›n ilk 

günü hariç çal›flt›¤›, fazla çal›flma ödemesi yap›lmad›¤›, y›ll›k izin 

kullan›lmad›¤›, bedelinin ve ikramiye alaca¤›n›n ödenmedi¤i, ihbar 

tazminat› ödemesi yap›lmad›¤›n› belirterek fazlaya iliflkin haklar› sakl› 

olarak 500.00.-TL. k›dem, 100.00.-TL. ihbar, 100.00.-T'L. fazla mesai, 

100.00.-TL. resmi ve dini bayram çal›flma alaca¤›, 100.00.-TL. y›ll›k izin ve 

B‹R YEREL MAHKEME KARARI 

Bu karar Yarg›tay 9. HD’nin 2009/37959 E ve 29276 K. say›l› ilam›yla 26.10.2009’da onanm›flt›r.


100.00.-TL. ikramiye alaca¤› olarak toplam 1.000.00.-TL’nin faizi ile 

tahsilini talep ve dava etmifltir. 

Daval› vekili cevap dilekçelerinde özetle; davac› iflçinin ifl akdinin feshi 

ile hak etti¤i tüm maafl, fazla mesai, izin ücretleri, ikramiye, k›dem ve ihbar 

tazminatlar›n›n tam ve eksiksiz ödendi¤ini, hafta sonu çal›flma iddias›n›n 

yerinde olmad›¤›n›, beklenmedik hallerde yap›lan fazla çal›flmalar›n 

ödendi¤ini, iflyerinde günlük çal›flma süresinin 08.00-18.00 aras› oldu¤u ve 

1 saat yemek molas› verildi¤ini belirterek ve zamanafl›m› itiraz›nda 

bulunarak davan›n reddine karar verilmesini talep etmifltir. 

Taraflar delillerini bildirmifl, davac›ya ait ücret bordrolar›, ifl 

sözleflmesi, puantaj kay›tlar›, iflyeri flahsi sicil dosyas› sunulmufl, SGK 

kay›tlar› getirtilip bildirilen davac› tan›klar› dinlenmifltir. 

Davac› tan›klar› anlat›mlar›nda, ayn› konuda aç›lan davalar› oldu¤unu, 

iflyerinde cumartesi dahil 08.00-18.00 saatleri aras› çal›flt›klar›n›, dini 

bayramlar›n ilk günü hariç resmi ve dini bayramlarda çal›flt›klar›n›, fazla 

mesai ödemelerinin eksik yap›ld›¤›n›, y›ll›k izinlerini kulland›klar›n›, 

tazminat ödemelerinde eksiklik oldu¤unu beyan etmifllerdir. 

Toplanan delillere göre bilirkifli incelemesi yapt›r›larak al›nan rapor ve 

ek rapor mahkememizce de¤erlendirilmifltir. 

Tüm dosya kapsam› birlikte de¤erlendirildi¤inde; emeklili¤i hak eden 

davac› iflçinin ifl akdinin daval› iflverence feshi ile tazminat ve alacak 

ödemeleri yap›ld›¤›, davac›n›n çal›flt›¤› dönemde flirketin sermayesinin 

%100'ü Devlete ait olmakla sunulan puantaj kay›tlar›n›n resmi niteliktcki 

iflveren kayd› oldu¤u, fazla çal›flma, hafta sonu ve tatil çal›flma belirlemeleri 

bulunan puantaj kay›tlar› ile ödeme belgelerinin aksine daha fazla çal›flma 

bulundu¤u iddialar›na yönelik yaz›l› belge ile ispat yap›lamad›¤›, davada 

yarar› bulunan davac› tan›klar›n›n soyut beyanlar›na itibar edilemeyece¤i, 

kullan›lan ve ödemesi yap›lan izin kay›tlar›na göre bakiye izin alaca¤› 

olmad›¤›, k›dem - ihbar ve ikramiye alacaklar›n›n ödendi¤i ve bakiye alacak 

bulunmad›¤› anlafl›lmakla sübut bulmayan davan›n reddine karar vermek 

gerekmifl ve afla¤›daki hüküm kurulmufltur. 

HÜKÜM: 

Yukar›da aç›klanan nedenlerle; Davan›n REDD‹NE. Al›nmas› gerekli 

15,60.-TL. harc›n peflin yat›r›lan harc›n mahsubu ile bakiye 1,60.-TL. 

harc›n davac›dan al›narak hazineye irat kayd›na, reddedilen miktar 

üzerinden hesap edilen 575,00.-TL. avukatl›k ücretinin davac›dan al›narak 

daval›ya verilmesine, davac› taraf›ndan yap›lan mahkeme masraflar›n›n 

davac› üzerinden b›rak›lmas›na dair; tarafvekillerinin yüzüne karfl› 8 gün 

içinde Yarg›tay yolu aç›k olmak üzere verilen karar 05.06.2009 günü aç›kça 

okunup, tefhim edildi.



E: 2009/37959 K: 2009/29276 T: 26.10.2009 

Davac›, k›dem, ihbar tazminat›, y›ll›k izin, fazla çal›flma, bayram ve 

genel tatil ücretleri ile ikramiye alacaklar›n›n ödetilmesine karar verilmesini 

istemifltir. Yerel Mahkeme, iste¤in reddine karar vermifltir. 

Hüküm duruflmal› olarak davac› avukat› taraf›ndan temyiz edilmifl ise 

de; HUMK’un 435. maddesi gere¤ince duruflma iste¤inin süreden reddine 

ve incelemenin evrak üzerinde yap›lmas›na karar verilmifl olmakla Tetkik 

Hakimi taraf›ndan düzenlenen rapor sunuldu, dosya incelendi ve gere¤i 

konuflulup düflünüldü: 


Dosyadaki yaz›lara, karar›n dayand›¤› delillerle kanuni gerektirici 

sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine 

göre, yerinde bulunmayan bütün temyiz itirazlar›n›n reddi ile usul ve 

kanuna uygun olan hükmün ONANMASINA, afla¤›da yaz›l› temyiz giderinin 

temyiz edene yükletilmesine, 26.10.2009 gününde oybirli¤iyle karar verildi. 

B‹R YARGITAY ONAMA KARARI

A‹HM KARARLARI

AVRUPA ‹NSAN HAKLARI MAHKEMES‹ 

SOYHAN c. TÜRK‹YE DAVASI * 

(Baflvuru no 4341/04) 

6 Ekim 2009 

(STRASBOURG) 

Bu karar Sözleflme’nin 44 § 2. maddesinin hükümlerine göre 

kesinleflecektir. fieklen düzeltmeler yap›labilir. 

Soyhan c. Türkiye Davas›nda, 

‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesi 

(‹kinci Daire) Oturumu 

Çeviri: Ahmet ARSLAN 

Baflkan: 

Françoise Tulkens, , 

Hakimler: 

Ireneu Cabral Barreto, 

Vladimiro Zagrebelsky, 

Danut_ Jo_ien_, 

Dragoljub Popovi_, 

András Sajó, 

Ifl›l Karakafl, 

Mahkeme Yaz› ‹flleri Müdürü: 

Sally Dollé 

15 Eylül 2009 tarihli oturumunda al›nan karar afla¤›dad›r: 

PROSEDÜR 

1) Dava Türkiye Cumhuriyet aleyhine, bu ülke vatandafl› Soyhan 

taraf›ndan yap›lan baflvuru (no 4341/04) sonucu ‹nsan Haklar›n› ve Temel 

Özgürlüklerin Korunmas› Sözleflmesi’nin (Sözleflme) 34. maddesi do¤rultusunda 


Gönderen: Av. Sevgi EPÇEL‹


2) Adli yard›mdan da yararlanan Baflvurucu ‹stanbul Barosu avukatlar›ndan 

SE. taraf›ndan temsil edilmifltir. Türk Hükümeti (Hükümet) kendi 

temsilcisi taraf›ndan temsil edilmifltir. 

3) Baflvurucu özellikle gözalt› sürecinde kötü muameleye maruz kald›- 

¤›n› ve kötü muameleden sorumlu polisler hakk›nda hukuki incelemenin 

yürütülmedi¤ini iddia etmektedir (Sözleflmenin 3. ve 13. maddeleri). Ayr›ca 

adil bir yarg›laman›n yürütülmedi¤ini ve gözalt› s›ras›nda avukat›n›n 

bulunmad›¤›n› ifade etmektedir. Son olarak, kan›tlar›n de¤erlendirilme 

yöntemini masumiyet karinesi hususuna ayk›r› olarak ele al›nd›¤› gerekçesiyle 

reddetmektedir (6 §§ 1, 2 ve 3 c maddeleri). 

4- 10 Temmuz 2007 tarihinde Mahkeme baflvuruyu k›smen kabul 

edilemez bulmufl ve sadece Sözleflmenin 3, 6 ve 13. maddelerinden hareketle 

yap›lan flikayetler ile ilgili olarak Hükümetten savunma istemifltir. 

Sözleflmenin 29 § 3. maddesinin verdi¤i yetkiyle, Mahkeme baflvurunun 

temeline ve kabul edilebilirli¤ine yönelik karar›n ayn› süreçte birlikte incelenebilece¤ine 

karar vermifltir. 

OLAYLAR 

I. DAVANIN KOfiULLARI 

5) Baflvurucu 1976 y›l›nda do¤mufltur ve ‹stanbul’da ikamet etmektedir. 

6) 7 Ekim 1998 tarihinde yasa d›fl› DHKP/C (Devrimci Halk Kurtulufl 

Partisi/Cephesi) üyesi oldu¤u flüphesiyle gözalt›na al›nm›flt›r. 

7) 8 Ekim 1998 tarihinde baflvurucu bir adli tabip taraf›ndan muayene 

edilmifl, baflvurucu muayene s›ras›nda gözalt›nda dudaklar›ndan yaraland›¤›n› 

ifade etmifltir. Adli tabip raporunda; baflvurucunun dudaklar›n›n 

iç k›sm›nda yüzeysel bir s›yr›k oldu¤u ve baflka bir yaralanma ve travma izi 

bulunmad›¤› belirtilmektedir. 

8) 10 Ekim 1998’de baflvurucu ‹stanbul Emniyet Müdürlü¤üne sevk 

edilmifltir. 13 Ekim tarihine kadar burada kalm›fl ve ‹zmir Emniyet 

Müdürlü¤ü’ne geri götürülmüfltür. ‹stanbul’a sevk edilmeden önce bir doktor 

taraf›ndan mauyene edilmifl, uça¤a binmesine bir engelinin olmad›¤› 

rapor alt›na al›nm›flt›r. 

9) 11 Ekim 1998’de ‹stanbul Emniyet Müdürlü¤ü Terörle Mücadele 

fiubesine ba¤l› polislerce haz›rlanan tutanakta baflvurucunun söz konusu 

örgüte üye oldu¤u ve bu örgütün eylemlerinde yer ald›¤›, özelinde bombal› 

sald›r›lar›n haz›rlanmas› ve yap›lmas›nda yer ald›¤› belirtilmifltir. 

10) 13 Ekim 1998 tarihinde saat 10:30’da yap›lan doktor muayenesinde 

baflvurucunun vücudunda yaralanma ve darp izine rastlanmad›¤›

A‹HM / Soyhan c. Türkiye Davas› 1355 

belirtilmifltir. 20:15’te ‹zmir Araflt›rma Hastanesi’nde yap›lan muayene sonras›nda 

haz›rlanan geçici raporda ise, baflvurucunun vücudunun çeflitli 

bölgelerinde de¤iflik ekimozlar›n varl›¤› tespit edilmifltir. 

11) 14 Ekim 1998’de yap›lan doktor muayenesinde baflvurucuya üç 

gün ifl göremez raporu verilmifltir : 

“(…) sol dizkapa¤›nda kabuk ba¤lam›fl hafif yara, sa¤ koltuk alt›nda 

çevresi sar›mtrak yeflil, ortas› aç›k mor renkli ekimoz, sol koltuk alt›nda 

çevresi yeflil, ortas› aç›k mor renkli ekimoz, s›rt›n sol taraf›nda çevresi yeflil, 

ortas› aç›k mor renkli ekimoz, sol meme d›fl k›sm›nda ekimoz ve yara, her iki 

kolda sar›mtrak yeflil renkli ekimozlar, sa¤ kolda (okunmuyor).” 

12) Ayn› gün baflvurucunun ‹zmir Cumhuriyet Savc›l›¤›’nda ifadesi 

al›nm›flt›r. Burada baflvurucu söz konusu örgüte üye oldu¤unu ve eylemlerine 

ve özelinde bombal› sald›r›lara kat›ld›¤›n› kabul etmifltir. Ayr›ca ‹zmir 

Emniyet Müdürlü¤ü’nde gözalt› s›ras›nda kötü muamele, iflkence ve 

bask›ya maruz kald›¤›n› ifade etmifltir. Baflvurucu gözalt›nda al›nan 

ifadesini k›smen onaylam›fl, ifadesinde düzeltmeler yaparak bombal› 

sald›r›lara kat›ld›¤›n› yinelemifltir. 

13) Baflvurucu ayn› gün içinde ‹zmir Devlet Güvenlik Mahkemesi 

nöbetçi hakimli¤ince dinlenmifl, baflvurucu söz konusu örgüte üye oldu¤u 

ve eylemlerine ve özelinde bombal› sald›r›lara kat›ld›¤› yönlü savc›l›k 

ifadelerinin do¤ru oldu¤unu ifade etmifltir. Bununla birlikte, gözalt›nda 

iflkence ve bask›ya maruz kalsa da emniyet ifadesinin do¤ru oldu¤unu 

belirtmifltir. 

14) 15 Ekim 1998’de baflvurucu Uflak Devlet Hastanesi’nde iki doktor 

taraf›ndan muayene edilmifltir. Muayene sonras› düzenlenen rapor flu 

flekildedir: 

“Her iki aksda sol gö¤üs kafesinin d›fl k›sm›nda 2-3 cm. hafif ekimotik 

izler. Sol elmac›k kemi¤i bölgesinde 2 cm. çap›nda s›yr›k. Omuzda ekimoz. 

Kollarda kan, sinir ve kemik sisteminde patoloji yok.’ 

A. Baflvurucunun kötü muamele flikayeti üzerine 

15) 20 Ekim 1998’de baflvurucu ‹zmir ve ‹stanbul Emniyet 

Müdürlüklerinde polislerin kötü muamelede bulunduklar› flikayeti ile Uflak 

Cumhuriyet Savc›l›¤›’na baflvurmufltur. 

16) 24 Aral›k 1998’de ‹zmir Cumhuriyet Savc›l›¤› baflvurucu taraf›ndan 

yap›lan flikayet ile ilgili olarak ‹zmir Terörle Mücale fiubesi polisleri 

hakk›nda takipsizlik karar› vermifltir. Savc›l›k karar›nda, 8 Ekim 1998 tarihli 

gözalt› s›ras›nda haz›rlanan sa¤l›k raporunda baflvurucunun vücudunda 

herhangi bir yaralanma veya darbe izine rastlanmad›¤›; ‹stanbul’a 

sevk edilmeden düzenlenen 10 Ekim 1998 tarihli ‹zmir Hastanesi


taraf›ndan düzenlenen raporda baflvurucunun uça¤a binmesine engel 

teflkil edecek bir durumunun olmad›¤›; sadece ‹stanbul dönüflünde ‹zmir 

Araflt›rma Hastanesi’nde yap›lan muayene sonras› düzenlenen 13 Ekim 

1998 tarihli raporda baflvurucunun vücudunda çeflitli ekimozlar›n 

varl›¤›n›n saptand›¤› ve üç gün ifl göremez raporunun verildi¤i belirtilmifltir. 

Savc›l›k baflvurucuda yaralanmalar›n ‹zmir Emniyet Müdürlü¤ü’nde 

gerçekleflmedi¤i, ancak ‹stanbul Emniyet Müdürlü¤ü’nde bulundu¤u 

s›rada gerçekleflti¤i sonucuna varm›flt›r. Savc›l›k baflvurucunun ‹zmir 

Emniyet Müdürlü¤ü’nde iflkence gördü¤üne dair iddialar›n›n hiçbir flekilde 

desteklenmedi¤ine hükmetmifltir. 

17) 22 Temmuz 1999’da ‹stanbul Cumhuriyet Savc›l›¤› Terörle Mücale 

fiubesi’ne ba¤l› iki polis hakk›nda Ceza Yasas›’n›n 243 § 1. maddesi 

uyar›nca kötü muameleden dava açm›flt›r. 

18) 16 Aral›k 1999’da baflvurucunun tutuldu¤u Cezaevi Müdürlü¤ü 

Cumhuriyet Savc›l›¤›na baflvurucunun duruflmaya kat›lmay› reddetti¤ini 

bildirmifltir. 

19) 3 Nisan 2000’de ‹stanbul A¤›r Ceza Mahkemesi polisleri delil yetersizli¤inden 

beraat ettirmifltir. Kararda 13 Ekim 1998 tarihli adli t›p raporunda 

darbe ve yaralanma izine rastlanmad›¤› belirtilse de, ayn› gün ‹zmir 

Araflt›rma Hastanesinde düzenlenen raporda, 14 Ekim’de ‹zmir Adli T›p 

raporunda ve Uflak Hastanesi’nin verdi¤i raporda baflvurucunun vücudunda 

yaralanma ve darbe izlerinin ve çeflitli bölgelerde a¤r›lar›n oldu¤u belirtilmifltir. 

Bununla birlikte, baflvurucunun duruflmaya kat›lmay› reddetmesi 

nedeniyle flüpheli polislerin kimliklerinin tespit edilemeye-ce¤ine, zira ilgili 

polislerin suç iflledi¤ine dair bir delilin olmad›¤›na karar vermifltir. 

B. Baflvurucunun yarg›lanmas› üzerine 

20) 3 Kas›m 1998’de ‹stanbul DGM Cumhuriyet Savc›l›¤› (savc›l›k) 

baflvurucunun silahl› bir terör örgütüne üye oldu¤unu ve T.C. Anayasas›n› 

de¤ifltirmeye teflebbüs etti¤ini iddia etmifltir. Baflvurucunun Ceza 

Yasas›’n›n 146 § 1. maddesinden yarg›lanmas›n› talep etmifltir. 

21) Baflvurucu ‹stanbul DGM’de di¤er 20 san›k ile beraber yarg›lanm›flt›r. 

22) 13 Kas›m 1998 ve 14 Nisan 1999 tarihlerinde baflvurucu DGM 

baflkanl›¤›ndan tahliyesini talep etmifltir. Baflvurucu kötü muameleye (filistin 

ask›s›, elektrik verilmesi, kaba dayak ve cinsel taciz vb.) maruz 

kald›¤›n› yinelemifl ve bu nedenle polisler taraf›ndan haz›rlanan belgeleri 

imzalad›¤›n› iddia etmifltir. Sorgu Hakimli¤inde de polislerin yeniden kötü 

muamele tehditleri nedeniyle gözalt›nda verdi¤i ifadeyi kabul etmek zorunda 

kald›¤›n› savunmufltur. Söz konusu örgüt ile ba¤lant›l› tüm olaylar› reddetmifltir.


23) 3 Nisan 2002’de baflvurucunun avukat› savunmas›n› yapm›fl ve 

zorla al›nan ifadelerin d›fl›nda müvekkilinin aleyhinde bir delilin olmad›¤›n› 

savunarak müvekkilinin beraatini istemifltir. 10 Temmuz 2002’de baflvurucunun 

avukat› müvekkilinin gözalt› süresinin Sözleflmenin hükümlerine ve 

de Mahkeme’nin yerleflik içtihad›na ayk›r› oldu¤unu savunmufltur. Ayr›ca, 

zorla al›nan ifadelerin delil olarak sunulamayaca¤›n› belirtmifltir. 

24) 25 Ekim 2002’de baflvurucu DGM taraf›ndan 4771 Say›l› Yasa’n›n 

1/A maddesi uyar›nca ömür boyu hapis cezas›na çarpt›r›lm›flt›r. Mahkeme 

karar›n›, dosyada bulunan delillere, özelinde baflvurucunun emniyet 

ifadelerine, Cumhuriyet Savc›l›¤›nda ve nöbetçi hakimlikte verdi¤i ifadelere, 

yakalanma, yüzlefltirme, kimlik tespiti ve olay yeri inceleme tutanaklar›na, 

parmak izi ekspertiz raporlar›na, baflvurucuya verilen sa¤l›k raporlar›na ve 

di¤er san›klar›n beyanlar›na dayand›rm›flt›r. 

25) 1 Temmuz 2003 tarihinde Yarg›tay baflvurucunun cezas›n› onaylam›flt›r. 

II. ‹LG‹L‹ ‹Ç HUKUK YOLLARI 

26. ‹lgili iç hukuk yollar›n›n tüketilmesi hususu Salduz/Türkiye ([GC] 

no 36391/02, §§ 27-31, 27 Kas›m 2008) ve Örs ve di¤erleri/Türkiye (no 

46213/99, § 31, 20 Haziran 2006) davalar›nda net olarak belirlenmifltir. 

HUKUK 

I. KABUL ED‹LEB‹L‹RL‹K ÜZER‹NE 

A. Sözleflmenin 3. ve 13. maddeleri üzerine 

27) Hükümet Sözleflmenin 3. ve 13. maddelerine dayal› baflvurular›n 

Sözleflmenin 35 § 1.maddesinde öngörülen 6 ayl›k süreye uymad›¤›n› 

belirterek reddedilmesini talep etmifltir. Hükümet baflvurucunun iddialar›n›n 

ilgili polisler hakk›nda verilen 24 Aral›k 1998 tarihli ‹zmir 

Cumhuriyet Savc›l›¤› takipsizlik karar›na ve 3 Nisan 2000 tarihli A¤›r Ceza 

Mahkemesi beraat karar›na dayand›¤›n›; fakat mevcut baflvurunun 30 

Aral›k 2003 tarihinde yap›ld›¤›n› ortaya koymaktad›r. Ayr›ca baflvurucunun 

ilgili iç hukuk yollar›n› tüketmedi¤ini iddia etmektedir. 

28) Baflvurucu baflka iç hukuk yolunun kalmad›¤› kanaatindedir. 

Ayr›ca baflvurucu bahis olunan uygulamalar›n psikolojik sonuçlar›na 

maruz kal›nmaya devam edildi¤i bir durumda dava koflullar›n›n bir ihlalin 

devam etmesi olarak ele al›nmas› gerekti¤ini düflünmektedir. Son olarak, 

baflvurucu polislere karfl› bafllat›lan hukuki süreçten gerekti¤i kadar bilgilendirilmedi¤ini, 

bu duruflmalarda yer almamas›n›n da bunun bir göstergesi 

oldu¤unu iddia etmektedir.


29) Taraflar›n sundu¤u belgeler ve dosyan›n bileflenleri ›fl›¤›nda, 

Mahkeme söz konusu polislere karfl› iki adli sürecin yürütüldü¤ünü saptamaktad›r. 

Bunlardan ilki, ‹zmir polislerine karfl› yürütülmüfl ve 24 Aral›k 

1998 tarihinde Cumhuriyet Svac›l›¤›’nca takipsizlik karar› verilmifltir. 

Baflvurucunun bu karara karfl› itirazda bulundu¤una ve Mahkemeye alt› 

ay içinde baflvurdu¤una dair bir emare yoktur. ‹kinci dava ‹stanbul polislerine 

karfl› aç›lm›fl ve 3 Nisan 2000’de polislerin beraati ile sonuçlanm›flt›r. 

Mahkeme baflvurucunun duruflmaya ça¤r›lmas›n› fakat kat›lmayi reddetmesini 

(yukar›da 18-19. paragraflar) bu süreç hakk›nda bilgilendirildi¤i 

fleklinde de¤erlendirmektedir. Mevcut baflvuru ise alt› aydan daha fazla bir 

süre sonra 30 Aral›k 2003 tarihinde yap›lm›flt›r. Bu nedenle baflvurunun 

bu k›sm› gecikmifl bir baflvurudur ve Sözleflmenin 35 §§ 1 et 4. maddeleri 

uyar›nca reddedilmelidir. 

B. Sözleflmenin 6. maddesi üzerine 

30) Hükümet baflvurucunun ilgili flikâyetlerini iç hukukta de¤erlendirmedi¤ini, 

dolay›s›yla iç hukuk yollar›n› tüketmedi¤ini iddia etmektedir. 

31) Baflvurucu bu iddialara karfl› ç›kmaktad›r. 

32) Mahkeme dosyan›n bileflenleri ›fl›¤›nda; baflvurucunun iç hukukta 

düzenli olarak kan›t olarak kullan›lan göz alt›nda al›nan ifadesine karfl› 

ç›kt›¤›n› saptamaktad›r. Dolay›s›yla; hükümetin iç hukuk yollar›n›n tüketilmedi¤i 

gerekçesi ile baflvurunun reddine yönelik olarak yapt›¤› savunman›n 

reddi uygundur. Mahkeme gözalt›nda bir avukat›n yer almamas›n›n 

da ayn› flekilde istisna tutulamayaca¤›n› hat›rlat›r. (Taflç›gil/Türkiye, no 

16943/03, § 31, 3 Mart 2009). Bu durumda, Mahkeme önceki kararlar›ndan 

vazgeçmesini gerektirecek bir durum görmemektedir ve hükümetin bu 

noktadaki talebini reddeder. 

33) Mahkeme baflvurunun bu k›sm›n›n Sözleflmenin 35 § 3. maddesi 

uyar›nca temelsiz olmad›¤›n› saptamaktad›r. Bununla birlikte kabul edilemezlik 

aç›s›ndan hiçbir gerekçenin olmad›¤›n› kaydetmektedir. Dolay›s›yla 

baflvurunun bu k›sm›n› kabul edilebilir bulmaktad›r. 

II. SÖZLEfiMEN‹N 6 §§ 1, 2 VE 3 c) MADDELER‹N‹N ‹HLAL‹ 

ÜZER‹NE 

34) Baflvurucu yarg›lanmas›n›n adil yap›lmad›¤›n› ileri sürmektedir. Bu 

noktada, gözalt›nda avukat yard›m›ndan yoksun b›rak›lmas›ndan 

flikayetçidir. Bask› alt›nda zorla al›nan ifadelerinin yarg›lama sürecinde 

dikkate al›nd›¤›n›, masumiyet karinesinin de böylelikle çi¤nendi¤ini dile 

getirmektedir. Baflvurucu afla¤›da yaz›l› Sözleflmenin 6 §§ 1, 2 et 3 c). maddelerine 

at›f yapmaktad›r : 

“1. Herkes (…) kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar vere-


cek olan bir mahkeme taraf›ndan davas›n›n (…) hakkaniyete uygun ve aç›k 

olarak görülmesini istemek hakk›na sahiptir. (…) 

2. Bir suç ile itham edilen herkes, suçlulu¤u yasal olarak sabit oluncaya 

kadar suçsuz say›l›r. 

3. Her san›k en az›ndan afla¤›daki haklara sahiptir: 

(…) 

c) Kendi kendini savunmak veya kendi seçece¤i bir savunmac›n›n 

yard›m›ndan yararlanmak ve e¤er savunmac› tutmak için mali olanaklardan 

yoksun bulunuyor ve adaletin selameti gerektiriyorsa, mahkemece 

görevlendirilecek bir avukat›n para ödemeksizin yard›m›ndan yararlanabilmek; 

(…)” 

35) Hükümet baflvurucunun iddialar›na karfl› ç›kmaktad›r. Hükümet 

baflvurucunun mahkumiyet karar›n›n gözalt›nda al›nan ifadeler temelinde 

al›nmad›¤›n› ve bu ifadelerinin suç kan›t› olarak kullan›lmad›¤›n› savunmaktad›r. 

Hükümet baflvurucunun Cumhuriyet Savc›l›¤› ve nöbetçi hakimlikte 

al›nan ifadelerinde söz konusu yasad›fl› örgütün eylemlerine 

kat›ld›¤›n› aç›k biçimde kabul etti¤ini ve bafllang›ç ifadelerini tekrarlad›¤›n› 

hat›rlatmaktad›r. Ayr›ca mahkeme heyetinin baflvurucunun daha sonraki 

inkârlar›n› di¤er san›klar›n ifadeleri, tan›k beyanlar›, balistik ve parmak izi 

raporlar› gibi dosyan›n di¤er bileflenlerini dikkate alarak inand›r›c› bulmad›¤›n› 

hat›rlatmaktad›r. Hükümet baflvurcunun yarg›lama süresince 

avukat yard›m› ald›¤›n› ve savunma hakk›na sayg› gösterildi¤ini eklemektedir. 

36) Baflvurucu bu argümanlara karfl› A¤›r Ceza Mahkemesi’nin 

karar›n›n kesin olarak gözalt›nda al›nan ifadelere dayand›rd›¤›n› ve ne 

gözalt›nda ne de nöbetçi hakimlikte avukat yard›m› almad›¤›n› savunmaktad›r. 

Baflvurucu ifadesinin al›nd›¤› süre zarf›nda kötü muamele sözkonusu 

iken bu ifadelerin dikkate al›nmas›n› Sözleflmenin 6. maddesinin ihlali 

olarak de¤erlendirilmesi gerekti¤ini düflünmektedir. 

37) Mahkeme baflvurucunun 7 gün boyunca emniyette, sonras›nda 

Cumhuriyet Savc›l›¤› ve Nöbetçi Hakimlik taraf›ndan sorguland›¤›n› saptam›flt›r. 

Dosyan›n bileflenlerinden bu süreçte baflvurucunun bir yasal 

dan›flmandan yararlanmad›¤› görülmektedir. Ayr›ca daha sonra DGM’nin 

karar›nda delillerden biri olarak de¤erlendirilen bizzat kendini suçlad›¤› 

birçok ifade vermifltir. 

38) Bu noktada Mahkeme daha önce bir baflvurucunun gözalt›nda 

avukat yard›m›ndan yoksun kalmas› flikayetini Sözleflmenin 6 § 3 c). maddesinin 

ihlali olarak de¤erlendirdi¤ini hat›rlatmaktad›r (Salduz, agk, §§ 45- 

63). Söz konusu Salduz (§§ 50-51) davas›nda tan›mlanan hususlar›n


›fl›¤›nda incelenen mevcut baflvuruda, hükümet Mahkemenin içtihad›n› 

de¤ifltirecek hiçbir argüman sunamam›flt›r. 

39) Mahkeme, Jalloh c. Allemagne ([GC], no 54810/00, § 104, CEDH 

2006-IX) belirtti¤i gibi; Sözleflmenin 3. Maddesine ayk›r› olarak toplanan 

delillerin yarg› sürecinde kullan›lmas›n›n “sürecin hakkaniyeti aç›s›ndan 

büyük sorunlar yarataca¤›” kan›s›ndad›r (Ayr›ca bak›n›z Göçmen/Türkiye, 

no 72000/01, § 73, 17 Ekim 2006; Günefl/Türkiye, no 28490/95, § 91, 

CEDH 2003-VII). 

40) Mahkeme baflvurucunun gözalt›nda iken yap›lan muayenelerinde 

baflvurucunun vücudunda ciddi lezyonlar ve ekimozlar›n varl›¤›n› tespit 

eden ve üç gün ifl göremeyece¤ine dair raporlar haz›rland›¤›n› tespit etmifltir. 

Bu konuda Sözleflmenin 3. maddesi üzerinden yap›lan baflvurunun 

kabul edilmemesi sözkonusu olgular›n Sözleflmenin 6. maddesi aç›s›ndan 

de¤erlendirme d›fl› b›rak›lmas›na neden olamaz (Örs ve di¤erleri, agk, § 58). 

41) Oysa, ulusal mercilerin baflvurucunun gözalt›nda yaraland›¤›na 

dair raporlar›na ra¤men (yukar›da 19 ve 21. paragraflar) DGM baflvurucunun 

gözalt› ifadelerini, baflvurucunun daha sonra heyet karfl›s›nda reddetti¤i 

sorgu ifadelerini savunma perspektifi aç›s›ndan belirleyici bir sonuca 

ba¤lamadan suç delili olarak de¤erlendirmifltir (Günefl, agk, § 91). 

Mahkeme Ceza Hukukunda kan›tlar›n geçerli¤i sorununun in 

abstracto/soyut biçimde incelenmesi ile mükellef olmasa bile, mevcut 

dosyada DGM’nin davan›n esastan görüflülmesine geçilmeden önce bu 

konuda bir karar vermemesinden üzüntü duymaktad›r. Aç›kt›r ki, böyle bir 

inceleme ulusal yarg›y› hukuk d›fl› yollardan elde edilen delillerin kullan›m›n›n 

cezaland›r›lmas›nda etkin k›lacakt›r. 

42) Bu flartlar alt›nda, Mahkeme hükümetin söz konusu mahkumiyet 

karar›n›n bir deliller bütününe dayand›¤› fleklindeki savunmas›n› benimseyemez. 

Ayr›ca hükmün verilmesinde bu itiraflar›n ne derece etkili 

oldu¤unu daha fazla araflt›rmaya gerek bulmamaktad›r. Bu noktada adli 

mercilerin kurduklar› yarg›n›n bir bölümünün baflvurucunun iflkence 

alt›nda ve adli yard›mdan yoksun olarak al›nd›¤›n› ifade etti¤i beyanlar›na 

dayand›¤›n› saptamak yeterlidir (Örs ve di¤erleri, agk, § 60). 

43) Mahkeme öncelikle bu davada usuli teminatlar›n baflvurucunun 

iflkence alt›nda, bir avukat›n bulunmad›¤› ve kendini suçlamama hakk›n›n 

sa¤lanmad›¤› flartlarda al›nd›¤›n› ileri sürdü¤ü itiraflar›n›n kullan›lmas›n› 

engelleyecek flekilde kullan›lmad›¤› kan›s›ndad›r. Yarg›tay’›n da bu eksikli¤i 

telafi etmemesi dolay›s›yla, Mahkeme bu davada 6. maddenin gereklerinin 

yerine getirilmedi¤ini saptamaktad›r. 

Sonuç olarak, 6 §§ 1 et 3 c). maddesinin ihlali oluflmufltur. 

44) Sözleflmenin 6 § 2. maddesi üzerinden yap›lan flikayet ile ilgili 

olarak Mahkeme iç hukukta baflvurucuya karfl› iflletilen yarg›lama sürecine


dair yak›nmalara henüz bir yan›t verildi¤i kan›s›ndad›r. Dolay›s›yla bu 

flikayetin ayr› olarak incelenmesi gereksizdir. (benzer bir yaklafl›m için 

bak›n›z Göçmen, agk, § 76). 

III. SÖZLEfiMEN‹N 41. MADDES‹N‹N UYGULANMASI HAKKINDA 

45) Sözleflmenin 41. Maddesi: 

“Mahkeme iflbu Sözleflme ve protokollar›n›n ihlal edildi¤ine karar verirse 

ve ilgili Yüksek Sözleflmeci Taraf›n iç hukuku bu ihlali ancak k›smen telafi 

edebiliyorsa, Mahkeme, gerekti¤i takdirde, hakkaniyete uygun bir surette, 

zarar gören taraf›n tatminine hükmeder.” 

A. Zarar 

46) Baflvuru 25000 euro manevi tazminat talep etmifltir. 

47) Hükümet bu talebe karfl› ç›kmaktad›r. 

48) Mahkeme gözalt›nda avukattan yoksun kal›nmas›na dair Sözleflmenin 

6 § 1. maddesi ile birlikte 6 § 3 c. maddesinin ihlali için en uygun 

telafi biçiminin, baflvurucuyu, bu madde ihlal edilmedi¤i bir duruma 

getirmeyi mümkün oldu¤unca temin etmek oldu¤unu yineler (Salduz, agk, 

§ 72). Mahkeme, bu ilkenin, mevcut davada da uyguland›¤› kan›s›ndad›r. 

Sonuç olarak, ihlalinin telafisi için en uygun yolun, talep etti¤i takdirde 

baflvurucunun Sözleflmenin 6/1 maddesi gereklerine uygun olarak yeniden 

yarg›lanmas› olaca¤› kan›s›ndad›r (ibidem). 

Bunlar›n d›fl›nda Mahkeme baflvurucuya 3000 euro manevi tazminat 

ödenmesine karar vermifltir. 

B. Masraf ve Giderler 

49) Baflvurucu 5036 Euro avukatl›k mesai ücreti ve 250 Euro Mahkeme 

baflvuru masraf› talep etmifltir. Toplam 253,70.-TL. tutar›nda çeviri ve 

posta masraflar›n› gösteren bir fatura d›fl›nda ‹stanbul Barosu fiyat çizelgesini 

referans olarak Mahkemeye sunmufltur. 

50) Hükümet bu taleplere karfl› ç›kmaktad›r. 

51) Mahkemenin yerleflik içtihad›na göre masraf ve giderlerin karfl›lanmas› 

ancak gerçekli¤i, gerekli¤i ve makul oranda olduklar› ortaya kondu¤u 

sürece elde edebilir. Mevcut durumda, Mahkeme sürecinde Avrupa Konseyi 

taraf›ndan adli yard›m olarak baflvurucuya ödenen 850 euro d›fl›nda bir 

tutar›n ödenmesi gerekli görülmemifltir. 

C. Gecikme Faizi 

52) Gecikme faizi Avrupa Merkez Bankas›’n›n marjinal kredi kolayl›klar›na 

uygulad›¤› orana üç puanl›k bir art›fl eklenerek belirlenecektir.


BU GEREKÇELERE DAYALI OLARAK, A‹HM, OYB‹RL‹⁄‹YLE, 

1) Sözleflmenin 6. maddesi üzerinden yap›lan baflvurunun kabul 

edilebilirli¤ine, di¤er baflvurular›n reddine; 

2) Sözleflmenin 6 §§ 1 ve 3 c. maddelerinin ihlal edildi¤ine; 

3) Sözleflmenin 6 § 2. maddesinin ayr› olarak incelenmesine yer 

olmad›¤›na; 

4-a) Sözleflmenin 44/2 maddesi gere¤ince karar›n kesinleflti¤i tarihten 

itibaren üç ay içinde, miktara yans›t›labilecek her türlü vergiden muaf 

tutularak ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden ulusal para birimine 

çevrilmek üzere, Savunmac› Devlet taraf›ndan baflvurana 3000 Euro (üç 

bin Euro) manevi tazminat ödenmesine; 

4-b) Sözkonusu sürenin bitti¤i tarihten itibaren ödemenin yap›lmas›na 

kadar Hükümet taraf›ndan, Avrupa Merkez Bankas›’n›n o dönem için 

geçerli olan faiz oran›n›n üç puan fazlas›na eflit oranda basit faiz uygulanmas›na; 

5) Adli tatmine iliflkin di¤er tüm taleplerin reddine 

KARAR VERM‹fiT‹R. 

‹flbu karar Frans›zca olarak haz›rlanm›fl ve Mahkeme iç tüzü¤ünün 77 

§§ 2 ve 3. maddesine uygun olarak 2 Aral›k 2008 tarihinde yaz›l› olarak 

bildirilmifltir.


KEMAL TAfiKIN ve D‹⁄ERLER‹ – TÜRK‹YE KARARI 

2 fiubat 2010 

(STRASBOURG) 

Çeviren: A. ‹pek SARIÖZ 

I. USUL 

Dava, Türkiye Cumhuriyeti (T.C.) vatandafl› olan sekiz baflvurucunun 

talepleri hakk›ndad›r. Baflvurucular, isimlerinin yaz›m›nda “q”, “w”, “x” gibi 

kürtçe harflerin kullan›lmas› yasa¤›n›n özel hayatlar›na karfl› yap›lm›fl bir 

müdahale niteli¤inde oldu¤unu iddia etmektedirler. Bu durumun Avrupa 

‹nsan Haklar› ve Temel Özgürlüklerin Korunmas› Sözleflmesi (A‹HS)’in 8 ve 

14. maddelerine ayk›r› oldu¤u ileri sürülmektedir. Avrupa ‹nsan Haklar› 

Mahkemesi 27 May›s 2008 tarihli karar›yla baflvurular ile ilgili davalar›n 

birlefltirilmesine, baflvurular›n “k›smen kabul edilebilir” oldu¤una ve 

A‹HS’in 8 ve 14. maddelerin ihlali ile ilgili iddialar›n araflt›r›lmas›na karar 

vermifltir. 

II. ESAS 

1. Somut Olay›n Özellikleri: 

A) Kemal, Medeni, Abdulkadir, Emin ve Emir: 

Baflvurucular, 2003 y›l›n›n Kas›m ve Aral›k aylar›nda isimlerinin 

de¤ifltirilmesi istemiyle dava açm›fllard›r. Kemal (1971 do¤umlu) ad›n›n 

Kürtçe’de “arzulanan” anlam›na gelen “Dilxwaz” ile de¤ifltirilmesini istemifl 

ve bu ismin kendisinin yak›n çevresi taraf›ndan kullan›ld›¤›n› belirtmifltir. 

Ayn› gerekçelerle Medeni (1971 do¤umlu) ad›n›n Kürtçe’de “sayg›de¤er” 

anlam›n› tafl›yan “Xoflewist”, Abdulkadir (1958 do¤umlu), Emin (1969 

do¤umlu) ve Emir (1966 do¤umlu) ise adlar›n›n Kürtçe’de “dayan›kl›l›k, 

direnç” anlam›n› tafl›yan “Berxwedan” ile de¤ifltirilmesini talep etmifllerdir. 

Davaya bakan ilk derece mahkemesi, seçilen isimlerin “q”, “w”, “x” gibi 

1353 say›l› Türk Harflerinin Kabulü ve Tatbikine Hakk›nda Kanun’da belirtilen 

ve 29 harften oluflan resmi alfabe içinde yer almayan harfleri içerdi¤i 

gerekçesiyle davalar› reddetmifltir. Bunun üzerine baflvurucular an›lan 

karar› temyiz etmifl fakat Temyiz Mahkemesi de an›lan kararlar› onaylam›flt›r.


B) Do¤an ve Celaleddin: 

Do¤an (1963 do¤umlu) 30 Eylül 2003 tarihinde, “Do¤an” olan ad›n›n 

“Ciwan” olarak de¤ifltirilmesi talebiyle dava açm›flt›r. Baflvurucu, kendini 

Kürtçe bir isimle daha iyi ifade edebilece¤ini ve Kürt ailelerin çocuklar›na 

Kürtçe isim koyarken büyük zorluklar çekti¤ini dile getirmifltir. 

Celaleddin (1941 do¤umlu) ise 27 Ekim 2003 tarihinde, anne ve 

babas›n›n do¤du¤u zaman kendisine Kürtçe’de “tek iyimser” anlam›n› 

tafl›yan “Xweflbin Yekta” ismini koymak istediklerini ancak zaman›nda 

yürürlükte olan mevzuat›n yasaklamas› sonucu bu ad› koyamad›klar›n› 

belirterek ad›n›n de¤ifltirilmesi talebiyle dava açm›flt›r. 

Davaya bakan ilk derece mahkemesi, 18 Ocak 2005 tarihinde talep 

edilen ismin 1353 Say›l› Kanun ile belirlenen resmi alfabede yer almayan 

harfler bar›nd›rd›¤› gerekçesiyle talebi reddetmifltir. ‹lk derece mahkemesi 

gerekçesinde, T.C. Anayasas›’n›n 3. maddesinin T.C. taraf›ndan verilen tüm 

belgelerde kullan›lmas› gereken Türk diline anayasal bir statü tan›d›¤›n›, 

olaya T.C. Medeni Kanunu’nun 27. maddesinin uygulanmas› gerekti¤ini ve 

davac›n›n ad›n›n “w” harfi ile ayn› sesi tafl›yan “v” harfi ile yaz›labilece¤ini 

ancak davac›n›n bunu istemedi¤ini dile getirmifltir. 

Celaleddin’in davas› da ayn› gerekçelerle reddedilmifltir. Do¤an ve 

Celaleddin taraf›ndan yap›lan temyiz baflvurular› da reddedilmifltir. 

C) Reflit: 

Reflit (1956 do¤umlu) ise 18 Kas›m 2003 tarihinde, 2003 y›l›nda 

gerçeklefltirilen mevzuat de¤iflikliklerinden sonra Kürtçe isimlerin 

kullan›labilece¤ini dile getirerek ad›n›n “Bawer Reflit” olarak de¤ifltirilmesi 

istemiyle dava açm›flt›r. 

Mahkeme talebi k›smen kabul ederek, resmi alfabede yer almayan 

harflerin kullan›lamayaca¤› gerekçesiyle, “Bawer” isminin nüfus kayd›na 

“Baver” olarak kaydedilmesine karar vermifltir. 

Reflit Sünbül bu karara çifte vatandafll›k sahibi bir k›z›n isminde “x” 

harfinin var oldu¤unu örnek göstererek karfl› ç›km›fl, ad›n›n “w” harfi ile 

yaz›lmas› gerekti¤inde ›srar etmifl ve durumun A‹HS’in 8 ve 14. maddelerine 

ayk›r› oldu¤unu ileri sürerek temyiz baflvurusunda bulunmufltur. 

Temyiz Mahkemesi ilk derece mahkemesi karar›n› onaylam›flt›r. 

2. ‹ç Hukuk Düzenlemeleri ve Uygulamas›: 

A. T.C. Anayasas›: 

T.C. Anayasas›’n›n 3. maddesi flu flekildedir: 

“Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili 

Türkçedir.”

A‹HM / Kemal Taflk›n ve Di¤erleri - Türkiye Karar› 1365 

Anayasa’n›n 174. maddesine göre ise “Anayasa’n›n hiçbir hükmü, Türk 

toplumunu ça¤dafl uygarl›k seviyesinin üstüne ç›karma ve Türkiye 

Cumhuriyeti’nin lâiklik niteli¤ini koruma amac›n› güden, afla¤›da göste-rilen 

ink›lâp kanunlar›n›n, Anayasan›n halkoyu ile kabul edildi¤i tarihte yürürlükte 

bulunan hükümlerinin, Anayasa’ya ayk›r› oldu¤u fleklinde anlafl›lamaz 

ve yorumlanamaz: 

1 Kas›m 1928 tarih ve 1353 say›l› Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki 

Hakk›nda Kanun” 

B. Türk Alfabesi: 

Resmi Gazete’de 3 Kas›m 1928 tarihinde yay›nlanan 1 Kas›m 1928 

tarih ve 1353 say›l› Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakk›nda Kanun’un 

1. maddesine göre, 

“fiimdiye kadar Türkçeyi yazmak için kullan›lan Arap harfleri yerine 

Latin esas›ndan al›nan ve merbut cetvelde flekilleri gösterilen harfler (Türk 

harfleri) unvan ve hukuku ile kabul edilmifltir.” 

Ayn› Kanunun 2. maddesine göre ise, 

“Bu Kanunun neflri tarihinden itibaren Devletin bütün daire ve müesseselerinde 

ve bilcümle flirket, cemiyet ve hususi müesseselerde Türk 

harfleriyle yaz›lm›fl olan yaz›lar›n kabulü ve muameleye konulmas› 

mecburidir.” 

Türk Alfabesi 29 harften oluflmaktad›r. Alfabeyi oluflturan harflerin 

yaz›m› ise fonetiktir, söz konusu harfler okunduklar› gibi yaz›lmaktad›r. 

Alfabede “q”, “w” ve “x” harfleri yer almamaktad›r. 

C. Medeni Hukuk Aç›s›ndan ‹sim De¤iflikli¤i: 

a) Olaylar›n Geçti¤i Tarihte Yürürlükte Olan Yasa ve ‹çtihatlar: 

22 Kas›m 2001 tarihinde kabul edilen ve Resmi Gazete’de 8 Aral›k 2001 

tarihinde yay›nlanarak 01.01.2002 tarihinde yürürlü¤e girmifl olan Türk 

Medeni Kanunu’nun 27.maddesi uyar›nca “Ad›n de¤ifltirilmesi, ancak hakl› 

sebeplere dayan›larak hâkimden istenebilir.” 

1990’l› y›llarda Türkiye’de Kürtçe isimlerin reddi gibi idari bir uygulama 

kabul görmekteydi ancak bu genel bir uygulama de¤ildi. Bu uygulama 

1587 say›l› Nüfus Kanunu’nun 16. maddesine dayand›r›lmaktayd›. Buna 

göre, milli kültür ve geleneklerle ba¤daflmayan, ahlak kurallar›na uygun 

düflmeyen veya kamuoyunu inciten adlar konulmas› mümkün de¤ildi. Milli 

kültüre yap›lan at›f 4728 Say›l› Kanun’un 5. maddesi ile kald›r›lm›flt›. 

Öte yandan, ‹çiflleri Bakanl›¤› Nüfus ve Vatandafll›k ‹flleri Genel 

Müdürlü¤ü’nün 24 Eylül 2003 tarihinde ç›kard›¤› bir genelge uyar›nca, 

ahlak kurallar›na uygun düflen veya kamuoyunu incitmeyen adlar›n


Türkçe harfler ile yaz›lmalar› durumunda kullan›labilecekleri öngörülmüfltür. 

Yarg›tay Genel Kurulu’nun E. 2000/18-127, K. 2000/154 say›l› 

karar›nda ise, bir kiflinin isminin Kürtçe bir isimle de¤ifltirilmesi iste¤ini 

reddeden mahkeme karar›n› bozmufltur. Olayda davac› “Hatice” olan ismini 

Kürtçe’de “iyi/güzel haber” anlam›n› tafl›yan “Mizgin” ismi ile de¤ifltirilmesini 

istemifltir. Yarg›tay bir kiflinin yak›n çevresi taraf›ndan bilinen 

ismini kullanmak istemesinin kiflinin en do¤al hakk› oldu¤unu dile getirmifltir. 

Bu çerçevede Yarg›tay, kiflilerin bu gerekçeye (çevrelerinde bilinen 

isimlerini kullanmalar›na) dayal› olarak isimlerini de¤ifltirmek istemeleri 

halinde mahkemelerin, bu taleplerin “hakl› bir amaca” dayand›¤›n› kabul 

etmeleri gerekti¤ini ifade etmifltir. Ayr›ca Yarg›tay, 1587 Say›l› Kanun’un 

16. maddesinin isimleri “Türkçelefltirmek” amac›n› tafl›mad›¤›n›, söz 

konusu maddenin sadece yeni do¤an çocuklara genel toplum kültürü ve 

ahlak› ile ba¤daflmayan ve kamuoyunu inciten isimlerin verilmesini 

engellemek amac›yla düzenlendi¤ini belirtmifltir. Yarg›tay son olarak, Türk 

toplumunun farkl› etnik kökenli kiflilerden olufltu¤unu vurgulam›flt›r. 

Di¤er taraftan 1587 Say›l› Kanun 5490 say›l› Nüfus Hizmetleri Kanunu 

ile yürürlükten kald›r›lm›flt›r. 29 Nisan 2006 tarihinde yürürlü¤e giren bu 

Kanun isimlerle ilgili hiçbir s›n›rlama da getirmemektedir. 

Hükümet yetkilileri Kürtçe isimlerin kabul edildi¤ine dair birçok nüfus 

kayd› göstermifltir. Bu kay›tlar aras›nda “Rojhan”, “ Zilan”, “Rojhat”, 

“Zozan”, “Rijan” gibi Türk harfleri ile yaz›lan isimler yer almaktad›r 

b) Görsel ve ‹flitsel Yay›n ile ‹lgili Mevzuat: 

11 Kas›m 1983 tarihli ve 2954 say›l› Türkiye Radyo ve Televizyon 

Kanunu’nun 21.maddesi 11 Haziran 2008 ve 5767 Say›l› Kanun taraf›ndan 

de¤ifltirilmifltir. Bu de¤iflikli¤in amac›, Devlete ba¤l› kanallar›n Türkçe 

d›fl›ndaki dil ve lehçelerde de yay›n yapabilmesini sa¤lamakt›r. Bu 

çerçevede Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) bünyesindeki TRT 6. 

kanal› 01 Ocak 2009 tarihinden itibaren 24 saat Kürtçe yay›n yapmaya 

bafllam›flt›r. Türkçe d›fl›ndaki dil ve lehçelerde de yay›n yapabilmesini 

öngören ve 13 Kas›m 2009 tarihinde Resmi Gazete’de yay›nlanan 

Yönetmeli¤in kabulü ile de özel kanallar Kürtçe yay›n yapabilme imkân›na 

kavuflmufltur. 

D. Uluslararas› Mevzuat: 

Ad ve soyadlar›n›n kullan›m› ile ilgili bafll›ca düzenlemeler Uluslararas› 

Kifli Halleri Komisyonu taraf›ndan haz›rlanan Konvansiyonlarda yer almaktad›r. 

Türkiye, 13 Eylül 1973 tarihinde Bern’de imzalanan 14 no’lu 

Sözleflme’yi onaylam›flt›r. An›lan Sözleflmenin 2. maddesine göre,


“Bir Àkit Devlet makam› taraf›ndan, bir nüfus kütü¤üne, bir kay›t 

düflülmesi gerekti¤i takdirde ve bu amaçla, ad ve soyadlar› bu belgenin 

düzenlenece¤i dil alfabesiyle yaz›lm›fl nüfus kay›t örne¤i veya bir baflka 

belge ibraz edilmifl ise, bu ad ve soyadlar› harfiyen, de¤ifltirilmeksizin ve tercüme 

edilmeksizin kayda geçirilir. 

Bu ad ve soyadlar›nda bulunan harf iflaretleri de ayr›ca, belgenin düzenlenece¤i 

dil alfabesinde bu iflaretler olmasa dahi, aynen yaz›l›r.” 

Sözleflme’nin 3. maddesi uyar›nca ise, 

“Bir Âkit Devlet makam› taraf›ndan nüfus kütü¤üne bir kay›t düflülmesi 

gerekti¤i takdirde ve bu amaçla, ad ve soyadlar›n› bu belgenin düzenlenece¤i 

dil alfabesinden baflka bir yaz› ile gösteren bir nüfus kay›t örne¤i veya di¤er 

bir belge ibraz edilmiflse bu ad ve soyadlar› tercüme edilmeksizin ve 

mümkün olan ölçüde, harflerin kullan›lacak dil alfabesine uydurularak 

nakledilmesi suretiyle yaz›l›r. 

Uluslararas› Standartlar Örgütünce (ISO) önerilen esaslar varsa bunlar›n 

uygulanmas› gerekir.” 

Sözleflmenin 4. maddesine göre, 

“‹braz edilen çeflitli belgelerde, ad ve soyadlar›n›n yaz›l›fllar›nda farkl›l›k 

bulunmas› halinde ilgili kimli¤ini tespit eden nüfus kayd› veya belgelerin 

düzenlendi¤i s›rada hangi devletin uyru¤u ise, o belgelere göre gösterir. 

Bu hüküm uygulanmas›nda “vatandafl” deyimi, bu Devletin vatandafl› 

olan kimselerle kiflisel statüsü söz konusu Devlet kanunlar›nca idare edilen 

mültecileri ve vatans›zl›klar› kapsar.” 

Komisyon Genel Kurulu nüfus kay›tlar› aç›s›ndan bir bütünlü¤ün 

sa¤lanmas› gerekti¤inin ve Sözleflme’nin teknik nitelik tafl›d›¤›n›n alt›n› 

çizmektedir. 

Hükümet yetkilileri an›lan Sözleflme’nin 4. maddesi uyar›nca, ibraz 

edilen belgelerde yer alan ad ve soyadlar›n yaz›m› aras›nda farkl›l›klar›n 

varl›¤› halinde ilgilinin ad ve soyad›n›n, ilgilinin –kimlik belgesinin verildi¤i 

s›rada- tabiiyetinde bulundu¤u devlet taraf›ndan haz›rlanan nüfus cüzdan›n›n 

veya kiflinin kimli¤inin belirlenmesini sa¤layan belgenin belirledi¤i 

flekilde kabul görece¤ini dile getirmifltir. Yine bu düzenleme do¤rultusunda, 

çocuklar›n kimlik belgelerinin yabanc› bir devlet taraf›ndan -o devletin 

kendi kanunlar›na uygun olarak- verildi¤i durumlarda, Türk vatandafl› 

olmayan kiflilerle evlenmifl Türk vatandafllar›n›n çocuklar›n›n isimlerinin 

“q”, “w” veya “x” harflerini içermek suretiyle yaz›labilece¤i ifade edilmifltir. 

Bununla beraber, do¤um hali hariç olmak üzere, Türk vatandafll›¤›n› 

kazanan kiflilerin isimlerinin resmi alfabeye uygun olarak yaz›laca¤› dile 

getirilmifltir.


Baflvurucular, bir Alman vatandafl›na ait tapu belgesi üzerinde bu 

kiflinin ad›n›n “w” harfi ile yaz›ld›¤›n› ifade etmifl ve çifte vatandafll›¤a sahip 

Türk vatandafllar›n›n adlar›n›n “q”, “w” veya “x” harflerini içerdi¤ini gösterir 

belgeler sunmufllard›r. Baflvurucular ayr›ca bu harflerin Türkiye’de 

birçok ticari üründe kullan›ld›¤›n› da öne sürmüfllerdir. 

III. HUKUK‹ DE⁄ERLEND‹RME: 

1. A‹HS’in 8. Maddesinin ‹hlaline ‹liflkin De¤erlendirme: 

Baflvurucular tafl›mak istedikleri isimlerin “q”, “w” veya “x” harfleri ile 

yaz›m›na iliflkin kendilerine uygulanan yasa¤›n özel hayatlar›na karfl› 

yap›lan haks›z bir müdahale niteli¤inde oldu¤unu ve bu durumun A‹HS’in 

8. maddesinin ihlalini do¤urdu¤unu ileri sürmektedirler. 

A‹HS’in 8. maddesine uyar›nca, 

“Herkes özel ve aile hayat›na, konutuna ve haberleflmesine sayg› gösterilmesi 

hakk›na sahiptir. 

Bu hakk›n kullan›lmas›na bir kamu otoritesinin müdahalesi, ancak 

ulusal güvenlik, kamu emniyeti, ülkenin ekonomik refah›, dirlik ve düzenin 

korunmas›, suç ifllenmesinin önlenmesi, sa¤l›¤›n veya ahlak›n veya 

baflkalar›n›n hak ve özgürlüklerinin korunmas› için, demokratik bir toplumda, 

zorunlu olan ölçüde ve yasayla öngörülmüfl olmak kofluluyla söz konusu 

olabilir.” 

A. Kabul Edilebilirlik Hakk›nda: 

Hükümet yetkilileri, kabul edilebilirlik hakk›nda iki itirazda bulunmufltur. 

Bunlardan ilki iç hukuk yollar›n›n tüketilmedi¤i, ikincisi ise 

Mahkeme’nin ratione personae yetkisizli¤ine iliflkindir. 

a) ‹ç Hukuk Yollar›n›n Tüketilmedi¤ine ‹liflkin Savunma: 

Hükümet yetkilileri karar düzeltme talebinde bulunmayan baflvurucular›n 

iç hukuk yollar›n› tüketmediklerini ileri sürmüfltür. Baflvurucular ise, 

Türk mahkemelerinin içtihatlar› do¤rultusunda, karar düzeltme 

baflvurusunun “eksiksiz bir baflvuru yolu” olarak nitelendirilemeyece¤ini 

gerekçe göstererek Hükümet yetkililerine karfl› ç›km›fllard›r. 

Mahkeme, karar düzeltme baflvurusunun amac›n›n Yarg›tay 

taraf›ndan onanm›fl bir karar›n -bir hata yap›lm›fl olmas› ihtimaline karfl›- 

gözden geçirilmesi oldu¤unu belirtmifltir. Yarg›tay, karar düzeltme 

baflvurusu üzerine, ayn› davay› -yeni olaylar olmaks›z›n- ayn› olaylar 

›fl›¤›nda ikinci bir incelemeye tabi tutmaktad›r. 

Bununla beraber Mahkeme baflvurucular›n etkin ve yeterli iç hukuk 

yollar›n› tüketmifl olmalar› gerekti¤ini hat›rlatmaktad›r. Bir baflvuru yolu 

tüketildi¤i takdirde, uygulamada ayn› amac› tafl›yan bir baflka baflvuru yolunun 

tüketilmesine gerek olmad›¤›n›n da alt› çizilmifltir (Patrícia Raquel


Real Alves - Portekiz no 19485/02, 9 Kas›m 2004). Somut olay aç›s›ndan 

Mahkeme, Yarg›tay’›n baflvurucular›n taleplerine iliflkin ilk derece 

mahkemesi karar›n› onam›fl olmas›n› yeterli saymaktad›r. 

Mahkeme, baflvurucular›n isim de¤iflikli¤ine dair taleplerini Türk 

hukukunun öngördü¤ü süreler içinde ileri sürdü¤ünü göz önüne alarak, 

baflvurucular›n iç hukuk yollar›n›n tüketilmesi konusunda kendilerinden 

makul ölçülerde beklenebilecek her fleyi yapt›klar›n› kabul etmektedir. Bu 

nedenle Hükümet yetkilileri taraf›ndan ileri sürülen “iç hukuk yollar›n›n 

tüketilmedi¤ine dair itiraz”›n reddedilmesine karar verilmifltir. 

b) Mahkemenin Ratione Personae Yetkisizli¤i: 

Hükümet yetkilileri 45609/05 no.lu baflvuru ile ilgili olarak, ilk derece 

mahkemesinin baflvurucunun talebini k›smen kabul ederek “Bawer” 

isminin nüfus siciline “Baver” olarak kayd›na karar verildi¤ini belirtmifltir. 

Bu nedenle baflvurucunun A‹HS’de düzenlenen haklar›n›n ihlali neticesinde 

zarar görmedi¤i vurgulanm›flt›r. 

Mahkeme, bu itiraz›n baflvurucunun ileri sürdü¤ü A‹HS’in 8. maddesinin 

ihlali iddias›n›n esas› ile yak›n ba¤lant›l› oldu¤unu, bu nedenle söz 

konusu itiraz›n konunun esas›na iliflkin inceleme içinde de¤erlendirilmesi 

gerekti¤ini belirtmifltir. 

Sonuç olarak Mahkeme, baflvurular›n hiçbir kabul edilebilirlik engelini 

tafl›mad›¤› gerekçesiyle baflvurular›n “kabul edilebilir” oldu¤una hükmetmifltir. 

B. Esas Hakk›nda: 

Mahkeme A‹HS’in 8. maddesinin kiflilerin isimleri ile ilgili aç›k bir 

hüküm getirmedi¤ini hat›rlatmaktad›r. Kiflilerin isimleri, aileleri ile olan 

ba¤lant›lar›n› göstermesi ve kiflisel tan›mlamay› yapmas› aç›s›ndan 

kiflilerin özel ve aile hayatlar› ile yak›ndan ilgilidir (Burghartz-‹sviçre Karar›, 

22 fiubat 1994, § 24, A no. 280-B). Devletin veya toplumun kiflilerin isimleri 

üzerinde düzenleme yapmak konusunda menfaatlerinin oluflu, “kiflilerin 

benzerleriyle iliflki kurma hakk›n›” içine alan isim hakk›n› kiflilerin özel ve 

aile hayatlar›n›n kapsam› d›fl›na ç›karmaya yetmemektedir. Mahkeme, 

daha önce verdi¤i birçok karar›nda, gerçek kiflilerin ad ve soyadlar› ile ilgili 

sorunlar›, gerek “özel hayat” ve gerekse “aile hayat›n›n korunmas›” kapsam›nda 

de¤erlendirmifltir (Boulgakov-Ukrayna Karar›, no. 59894/00, 11 Eylül 

2007). Bu nedenle, taraflar›n da üzerinde anlaflt›klar› üzere, baflvurular›n 

konusu A‹HS’in 8. maddesinin uygulama alan› içinde yer almaktad›r. 

Kiflilerin ad ve soyadlar›n›n “q”, “w” veya “x” harfleri ile yaz›m›n›n 

engellenmesi, t›pk› ad ve soyadlar›n›n de¤ifltirilmesi iste¤inde oldu¤u gibi, 

söz konusu kiflilerin özel hayatlar›n›n korunmas› ile ilgili haklar›n›n kullan›m›na 

karfl› yap›lan bir müdahale niteli¤indedir. Bununla beraber,


Mahkeme’nin birçok defa dile getirdi¤i gibi A‹HS’in 8. maddesinin esas 

amac›, an›lan hakk›n kullan›m›na karfl› kamu gücü taraf›ndan yap›lan 

keyfi müdahaleleri önlemektir. Ancak bunun yan›nda, 8. madde özel 

hayat›n etkin bir biçimde korunmas›na iliflkin baz› müspet yükümlülükler 

de getirmektedir. 

Mahkeme daha önce, yabanc› veya yerel bir dildeki bir ismin di¤er bir 

dile fonetik olarak çevrilmesi veya bir nüfus memurunun çocuklar›na kendi 

istedikleri isimleri vermek üzere baflvuruda bulunan anne-babalar›n taleplerini 

reddi ile ilgili baflvurular› da incelemifltir. Mahkeme bu baflvurularla 

ilgili olarak özel hayat›n korunmas›na iliflkin bir yanl›fll›k ya da eksiklik 

görmemifltir. 

Ayr›ca Mahkeme, bir kiflinin ismini de¤ifltirmek istemesinin önemli 

sebepleri olabilece¤ini kabul etmekle beraber, bu durum ile ilgili yasal 

k›s›tlamalar›n bir ülkenin nüfusuna iliflkin bilgilerin do¤ru bir biçimde 

kaydedilmesi, kiflisel kimliklerin veya kiflilerin aileleri ile olan ba¤lar›n›n 

korunmas› gibi kamu yarar› do¤uran sebeplere dayand›r›labildi¤inin de 

alt›n› çizmektedir (Stjerna-Finlandiya Karar›, 25 Kas›m1994, § 39, A 299-B). 

Bununla beraber Mahkeme, her ne kadar bu konuda Devletlerin genifl 

bir takdir yetkisi bulunsa dahi (Johansson-Finlandiya Karar›, no. 10163/02, § 

38, 6 Eylül 2007, ve Güzel Erdagöz – Türkiye Karar›, no. 37483/02, 21 Ekim 2008), 

özel hayat ve aile hayat›n›n korunmas›na iliflkin getirilen k›s›tlamalar›n 

“gereklili¤ine” iliflkin yetkili mercii veya mahkeme kararlar›n›n do¤ru ve 

ikna edici bir biçimde gerekçelendirilmifl olmas› gerekti¤ini kabul etmektedir 

(Daróczy-Macaristan Karar›, no. 44378/05, § 32, 1 Temmuz 2008). Bu çerçevede 

Mahkeme, Johansson ve Güzel Erdagöz kararlar›nda, daha evvel 

kabul edilerek nüfus siciline kaydedilmifl veya yerel söyleyifle uygun olan 

ancak Türk Dil Sözlü¤ü’nde bulunmayan bir ismin kayd›n›n reddi ile ilgili 

olarak ulusal makamlarca ileri sürülen gerekçelerin yetersiz oldu¤una hükmetmifltir. 

Tüm bu aç›klamalar ›fl›¤›nda, baflvurucular›n nüfus siciline kaydettirmek 

istedikleri isimlerin Türk alfabesinde yer almayan harfler ile 

yaz›lmas›n›n reddinin, baflvurucular›n özel hayatlar›n›n korunmas› 

hakk›n›n kullan›m›na karfl› yap›lm›fl bir müdahale oldu¤u kabul edilmifltir. 

Söz konusu müdahale “kanun ile öngörülmüfl olmak”, 8. maddenin 

2.f›kras› anlam›nda “bir veya birden fazla meflru amaç tafl›mak” ve 

“demokratik bir toplumda gerekli olmak” kayd›yla A‹HS’e ayk›r› olmayacakt›r. 

a) Müdahalenin “Kanun ‹le Öngörülmüfl Olmas›”: 

Emir, Emin ve Reflit an›lan müdahalenin kanuni bir dayana¤› 

oldu¤unu kabul ederken, Do¤an ve Celaleddin ‹çiflleri Bakanl›¤› taraf›ndan 

ç›kar›lan ve uyuflmazl›k konusu harflerin kullan›m›n› engelleyen genelgenin 

hiçbir yasal dayana¤›n›n olmad›¤›n› ileri sürmüfllerdir.


Hükümet yetkilileri bu iddialar› reddederek, Türk Mahkemelerinin söz 

konusu kararlar› al›rken 1353 say›l› Türk Harflerinin Kabulü ve Tatbiki 

hakk›nda Kanun’a dayand›klar›n›n alt›n› çizmifltir. 

Mahkeme de hükümet yetkililerinin ileri sürdü¤ü üzere, söz konusu 

müdahalenin ulusal alfabe olan Türk alfabesinin tüm resmi belgelerde kullan›lmas›n› 

zorunlu k›lan 1353 Say›l› Kanun’a dayand›r›ld›¤›n› kabul 

etmifltir. 

b) Müdahalenin “Meflru Bir Amaç” Tafl›y›p Tafl›mad›¤›: 

Emir, Emin, Do¤an, Celaleddin ve Reflit söz konusu müdahalenin 

A‹HS’in 8. maddesi anlam›nda hiçbir meflru amaca dayanmad›¤›n› iddia 

etmifllerdir. Uyuflmazl›k konusu harflerin kamusal kanallarda –özellikle 

Kürtçe yay›n yapan TRT 6 taraf›ndan- yap›lan yay›nlarda kullan›ld›¤›n› 

belirten baflvurucular, müdahalenin meflru bir amaca dayand›¤›n› kabul 

etmenin yapay bir kabul olaca¤›n› ileri sürmüfllerdir. Baflvurucular ayr›ca 

Kürt dilinin savunulmas› gerekti¤ine de dikkat çekmifllerdir. 

Hükümet yetkilileri, bir Devletin resmi dilinin büyük bir önem arz 

etti¤ini, söz konusu müdahalenin esas olarak baflkalar›n›n hak ve özgürlükleri 

ile kamu düzeninin korunmas› amac›n› tafl›d›¤›n› ifade etmifl ve 

baflvurucular taraf›ndan ileri sürülen iddialar› reddetmifltir. 

Mahkeme, ilk derece mahkemesinin yasal s›n›rlamalar› hakl› bulan 18 

Ocak 2005 tarihli karar›n›n gerekçesinde, Türkçe’nin Türkiye Cumhuriyeti 

Devleti’nin resmi dili statüsünü tafl›d›¤›n›n ifade edildi¤ini tespit etmifltir. 

Bu noktada Mahkeme “dil özgürlü¤ü”nün A‹HS’de düzenlenen konular 

içinde yer almad›¤›n› hat›rlatmaktad›r (Kozlovs-Letonya Karar› no. 50835/99, 

10 Ocak 2002). Mahkeme A‹HS’in, 5 § 2 et 6 § 3 a) ve e) hükümlerinde yer 

alan haklara özgü durumlar d›fl›nda, kamusal merciilerle olan iliflkilerde 

belirli bir dil kullanma hakk›na veya kiflilerin kendilerinin seçtikleri bir 

dilde bilgi alma hakk›na iliflkin bir koruma sa¤lanmad›¤›n› ifade etmektedir. 

Sonuç olarak Mahkeme, A‹HS ile korunan haklar sakl› kalmak 

kayd›yla, her Devletin kendi resmi dil veya dillerinin nüfus cüzdan› veya 

di¤er resmi belgelerde kullan›m›n› zorunlu k›lmak ve bu konuda düzenleme 

yapmak serbestîsine sahip oldu¤unu kabul etmektedir (Mentzen-Letonya 

Karar› no. 71074/01, 2004-XII). 

Ayr›ca Mahkeme, A‹HS’e taraf her Devletin kendi kurumsal sisteminin 

normal bir biçimde ifllemesini sa¤lamak konusunda menfaatinin oldu¤unu 

ve bunun tart›fl›lmaz bir meflruiyet tafl›d›¤›n› ifade etmifltir (Podkolzina- 

Letonya Karar›, no. 46726/99, § 34, 2002-II). Mahkeme, A‹HS’e taraf birçok 

Devletin bir veya birden fazla dile “resmi dil” veya “Devlet dili” statüsünü 

tan›d›¤›na ve bu statünün bu Devletlerin anayasalar›na kondu¤una dikkat 

çekmektedir. Bu durumun ulusal alfabe için de geçerli oldu¤u kabul 

görmektedir. Burada, ulusal yasa koyucunun her Devletin kendine özgü


tarihi ve siyasi düzeni ile ilgili görüfllerine ba¤l› bir seçimi söz konusu 

oldu¤u dile getirilmifltir. 

Sonuç olarak Mahkeme, söz konusu müdahalenin baflkalar›n›n haklar›n›n 

korunmas› ve kamusal düzenin savunulmas› amaçlar›n› tafl›d›¤›na 

hükmetmifltir. 

c) Müdahalenin “Demokratik Bir Toplum Aç›s›ndan Gerekli” Olup 

Olmad›¤›: 

Mahkeme, baflvurular›n konusunun baflvurucular taraf›ndan de¤ifltirilmek 

istenen isimlerin Türk alfabesi içinde yer almayan “q”, “w” ve “x” 

harfleri ile yaz›m› taleplerinin reddine iliflkin oldu¤unu tespit etmifltir. 

Mahkeme, ad ve soyadlar›n de¤ifltirilmesi usulüne iliflkin olarak Türk 

Hukuku’nda kabul edilen temel hükmün Türk Medeni Kanunu’nun 27. 

maddesi oldu¤unu ve bu hükmün “meflru bir menfaati olan herkesin isim 

de¤iflikli¤i talebinde bulunabilece¤ini düzenledi¤ini” belirtmektedir. Bunun 

yan›nda Mahkeme, Türk Yarg›tay›’n›n verdi¤i kararda “kiflilerin yak›n çevresi 

taraf›ndan kullan›lan ismini tafl›mas›n›n kiflilerin do¤al bir hakk› 

oldu¤unu” dile getirildi¤ini de ifade etmektedir. Ayr›ca Türk Yarg›tay’› 

“kiflilerin etnik kökenlerine uygun isimleri kullanma hakk›”n›n varl›¤›n› 

aç›kça kabul ederek, kiflilerin isimlerine iliflkin muhtemel bir Türkçelefltirme 

politikas›n›n kabul edilemeyece¤ini dile getirmifltir. Di¤er taraftan, 

“ulusal kültüre uygun isimler seçme zorunlulu¤u” da 2003 y›l›nda 

kald›r›lm›flt›r. 

Mahkeme, 1990’l› y›llarda yetkili merciilerin uygulamada biraz çekingen 

davrand›klar›n› kabul etmekle beraber, uyuflmazl›k konusu olaylar›n 

yafland›¤› s›rada kiflilerin istedikleri takdirde Kürtçe ad veya soyad›n› kullanabildiklerini 

belirtmektedir. Bununla beraber, talep edilen isim ne olursa 

olsun, bu ismin 1353 Say›l› Kanun’a uygun olarak ulusal alfabenin 

öngördü¤ü kurallar çerçevesinde yaz›lmas› gerekti¤i anlafl›lmaktad›r. 

Hükümet yetkililerine göre, kiflilerin tafl›mak istedikleri isimlerin 

yaz›l›fl›n›n ulusal alfabeye uygun olarak dönüfltürülmesi baflvurucular›n 

özel hayat›n›n korunmas›na dair haklar›n›n zedelenmesi sonucunu yaratmamaktad›r. 

Zira baflvurucular›n bu durum karfl›s›nda yaflad›klar› üzüntü 

yeterli derecede bir önem arz etmemektedir. Ayr›ca Türk alfabesinde yer 

alan “k”, “ks” ve “v” harflerinin okunufllar›n›n “q”, “x” ve “w” harfleri ile 

ayn› sesi ç›kard›¤› da belirtilmifltir. Bu aç›dan, Reflit Sünbül örne¤inde 

oldu¤u gibi (“Bawer” olarak de¤ifltirilmek istenen ismin ulusal alfabeye 

uygun bir biçimde nüfusa “Baver” olarak yaz›lmas›) baflvurucular›n seçtikleri 

isimlerin ulusal alfabede yer alan harfler ile sorunsuz bir flekilde 

yaz›labilece¤i de dile getirilmifltir. 

Kemal, Abdulkadir ve Medeni yukar›da an›lan gerekçeye iliflkin cevabi 

beyanlar›n› gerekli süre içinde sunmam›fllard›r. Emir, Emin ve Reflit’in ise


isim baflvurular›n›n reddi karfl›s›nda yaflam›fl olduklar› üzüntüye dair 

hiçbir gerekçe veya delil ortaya koyamam›fllard›r. 

Do¤an ve Celaleddin ise hükümet yetkililerinin “Kürtçe isimlerin Türk 

alfabesinde yer alan harflerle de yaz›labilece¤i” tezine aç›kça karfl› koymam›fllard›r. 

Bununla beraber böyle bir uygulaman›n isimlerinin anlam›n› 

bozaca¤›n› ifade etmifllerdir. Do¤an bu duruma örnek olarak, “Ciwan” 

isminin “genç ve güzel” anlam›n› tafl›d›¤›n› ancak bu ismin “Civan” fleklinde 

yaz›lmas› halinde ismin “randevu veya toplant›” anlam›na gelece¤ini belirtmifltir. 

Celaleddin ise, “Xweflbin” isminin Kürtçe’de “iyimser” anlam›n› 

tafl›d›¤›n›, bu ismin Türk harfleri ile “Heflbin” fleklinde yaz›lmas› halinde ise 

bu ismin Kürtçe’de hiçbir anlam tafl›mayaca¤›n› ifade etmifltir. 

Ayr›ca Do¤an insan haklar› savunucusu olarak Türk harfleri ile yaz›lan 

isimlerinden dolay› kendilerini gerçek anlamda “Kürt” olarak hissedemediklerini 

dile getiren Kürt kökenli kiflilerle yak›n ba¤lant›da oldu¤unu ileri 

sürmüfltür. Celaleddin de benzer gerekçeleri tekrar ederek isminin Kürtçe 

harflerle yaz›m›n›n ve nüfus siciline kayd›n›n reddinin kültürel ve etnik 

kimli¤ine karfl› yap›lm›fl haks›z bir sald›r› olaca¤›n› ileri sürmüfltür. 

Kendisini Arap kökenli bir isim tafl›mak zorunda b›rakan bu k›s›tlaman›n 

di¤er Kürt gruplarla iliflki kurabilmesinin önünde bir engel oldu¤unu da 

eklemifltir. Celaleddin Mahkemenin “kiflisel serbesti” ile ilgili içtihad›na 

dayanarak Kürtçe’nin de bu kiflisel serbestîden yararland›r›lmas› 

gerekti¤ine dikkat çekmifltir. 

Do¤an ve Celaleddin’in söz konusu taleplerinin reddi ile etnik kimliklerinin 

zarara u¤rat›ld›¤›na dair beyanlar› karfl›s›nda Mahkeme, yukar›da 

da ifade edildi¤i üzere, ilgililerin Kürtçe ad ve soyad tafl›ma serbestîsine 

sahip olduklar›n› dile getirmifltir. Ayr›ca Mahkeme, söz konusu isimlerin 

Türk harfleri ile yaz›lmas› halinde, bu isimlerin baflvurucular› sosyal hayatlar› 

aç›s›ndan s›k›nt›ya sokacak derecede gülünç ve kiflisel kimlikleri 

aç›s›ndan engel yaratacak anlamlar tafl›mayaca¤›n› tespit etmifltir. 

Mahkeme, Reflit’in durumunda oldu¤u gibi (“w” harfinin “v” harfi ile 

de¤ifltirilebilmesi), Türk harflerinin fonetik yap›s› sayesinde, Türk harfleri 

içinde tam karfl›l›¤› olmayan sesleri yaratan harflerden oluflan isimlerin 

nüfus kütü¤üne ayn› seslere sahip Türkçe harfler ile kaydedilebilece¤ini 

ifade etmifltir. 

Bu çerçevede, Mahkeme konu ile ilgili olarak belirli ölçüde bir yeknesakl›k 

yaratmay› amaçlayan ve Uluslararas› Kifli Halleri Komisyonu 

taraf›ndan haz›rlanan 14 no’lu Sözleflme’nin ad ve soyadlar›n›n çevrilmesi/dönüfltürülmesi 

ile ilgili olarak fonetik çeviriyi de kapsayan birçok sistem 

öngördü¤ünü ifade etmifltir. Bir Devletin yetkili merciilerinin, resmi bir 

belge veya nüfus cüzdan› üzerinde, ulusal alfabede yer almayan harfleri 

içeren ad veya soyadlar›n›n yaz›m›nda bu tür bir durum ile karfl›laflmas›


halinde, en çok rastlan›lan metod olan fonetik çeviri yap›l›rken isim veya 

soyad›n›n ait oldu¤u as›l dil aç›s›ndan yaz›m ve telaffuza mümkün oldu¤u 

kadar sad›k kal›nmas› gerekti¤i ifade olunmufltur. 

Bununla beraber, ismi “Baver” fleklinde yaz›lan Reflit d›fl›ndaki 

baflvurucular bu yolu izlemek istememifllerdir. Reflitl de bu uygulamaya 

karfl› ç›km›fl ancak “w” harfinin ad ve soyad kayd›nda kullan›lmayan bir 

harf oldu¤unu belirtmekten baflka bu yaz›m neticesinde yaflamas› 

muhtemel üzüntüye dair herhangi bir gerekçe ileri sürmemifltir. 

Baflvurucular›n nüfusa kayd›n› istedikleri isimlerin Türk harfleri ile 

yaz›lmas› fonetik aç›dan baz› sorunlar do¤urabilecektir. Ancak Mahkeme 

bu noktada, bu gibi sorunlar›n di¤er dillerde de var oldu¤unu ifade etmektedir. 

Mahkeme, ulusal bir alfabe seçiminde oldu¤u gibi isimlerin baflka bir 

alfabeye uygun olarak fonetik çevirisinin yap›lmas›n›n da ulusal hassasiyetlerin 

daha güçlü oldu¤u bir alana ait oldu¤unun ve bu konuda 

uygulamada A‹HS’e taraf ülkelerin iç sistemlerinde de bir fikir birli¤i 

oluflmad›¤›n›n alt›n› çizmektedir. Ayr›ca, ad ve soyadlar›n›n yaz›m›na 

iliflkin zorluklar›n, günümüzde al›fl›lagelmifl olan ve farkl› dillerin 

konufluldu¤u farkl› ülkeler aras›nda meydana gelen nüfus de¤iflimlerinin 

yafland›¤› Avrupa’da da s›kl›kla yaflan›ld›¤› ifade olunmufltur. 

Mahkeme, resmi kay›t ve belgelerinin baflka Devletlerce -kendi iç hukuk 

kurallar›na göre- haz›rlanm›fl olan kiflilerin isim ve soyadlar›n›n nüfus siciline 

Türk alfabesinde yer almayan harflerle kayd› ile ilgili olarak, bu uygulaman›n 

yukar›da an›lan Sözleflmenin 2. maddesine uygun olarak 

yap›ld›¤›n› dile getirmifltir. Bu aç›dan, somut olay›n özellikleri göz önüne 

al›nd›¤›nda söz konusu uluslararas› hükümlerin uygulan›fl›n›n A‹HS 

düzenlemelerine ayk›r› olmad›¤› dile getirilmifltir. 

Mahkeme, yukar›da verilen bilgiler ›fl›¤›nda, Türk merciilerin konu ile 

ilgili olarak kendilerine tan›nan takdir hak ve alan›n› aflmad›klar›na karar 

vermifltir. Bu nedenle Mahkeme, Reflit’in A‹HS’in güvence alt›na ald›¤› haklar›n 

ihlali nedeniyle ma¤dur olup olmad›¤›na iliflkin sorunun çözümünün 

gereksiz oldu¤unu ifade etmifltir. 

Sonuç olarak Mahkeme A‹HS’in 8. maddesinin ihlal edilmedi¤ine karar 

vermifltir. 

2. A‹HS’in 8. Maddesi ile Birlikte 14. Maddesinin ‹hlaline ‹liflkin 

De¤erlendirme: 

Baflvurucular, isim de¤iflikli¤ine iliflkin taleplerinin reddi sonucunda, 

A‹HS’in 8. maddesi ile beraber 14. maddesinin de ihlal edildi¤ini ileri 

sürmüfllerdir. A‹HS’in 14. maddesine göre, 

“Bu Sözleflmede tan›nan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, 

›rk, renk, dil, din, siyasal veya di¤er kanaatler, ulusal veya sosyal köken,


ulusal bir az›nl›¤a mensupluk, servet, do¤um veya herhangi baflka bir durum 

bak›m›ndan hiçbir ay›r›mc›l›k yap›lmadan sa¤lan›r.” 

Hükümet yetkilileri bu iddialar› reddetmifl ve söz konusu hükmün tüm 

vatandafllara ay›r›m yap›lmaks›z›n uyguland›¤›n› belirtmifltir. Hükümet 

yetkilileri, Türkçe’ye yabanc› olan harf veya iflaretlerin ayn› flekilde reddedildi¤ini 

de eklemifllerdir. 

Mahkeme, yukar›da incelenen uyuflmazl›k konusu ile ba¤lant›l› olan 

bu iddian›n da “kabul edilebilir” nitelikte oldu¤unu ve konunun 14. madde 

çerçevesinde incelenmesi gerekti¤ini ifade etmifltir. 

Mahkeme, A‹HS’in 14. maddesinin, kiflilerin A‹HS ile tan›nan hak ve 

özgürlüklerden yararlanmalar› ile ilgili ay›r›mc›l›k yap›lmas›n› önlemek 

amac›yla düzenlendi¤ini hat›rlatm›flt›r. Ancak her uygulama fark› 14. maddenin 

ihlal edildi¤i anlam›n› da tafl›mamaktad›r. Mahkeme, 14. maddenin 

ihlal edildi¤ine hükmedebilmek için, benzer veya karfl›laflt›r›labilir durumlarda 

olan kiflilerin farkl› uygulamalara tabi tutulmalar› aç›s›ndan yap›lan 

ay›r›m›n hiçbir objektif ve makul gerekçeye dayanmamas› gerekti¤ini belirtmifltir. 

Bununla beraber, A‹HS’e taraf Devletlerin benzer durumdaki 

kiflilere karfl› yap›lan hukuki uygulama farkl›l›klar›n›n gerekçeleri 

hakk›nda belirli bir takdir hakk›na sahip olduklar› da ifade edilmifltir 

(Stubbings ve Di¤erleri-‹ngiltere Karar›, 22 Ekim 1996, § 72, 1996-IV). 

Baflvurucular, etnik bir az›nl›¤a mensup olmalar› nedeniyle ay›r›mc›- 

l›¤a u¤rad›klar›n› iddia etmifllerdir. Baflvurucular bu iddialar›n›, “çifte 

vatandafll›¤a sahip Türk vatandafllar›n›n ad ve soyadlar›n› nüfus siciline “q”, 

“w” ve “x” harfleri ile yazd›rabildikleri” gerekçesine dayand›rm›fllard›r. 

Mahkeme, yukar›da da ifade edildi¤i üzere, uyuflmazl›k konusu olaylar›n 

yafland›¤› s›rada Kürtçe ad veya soyad seçmek konusunda, bu isimlerin 

Türk alfabesinde yer alan harflerle yaz›lmas› kayd›yla, hiçbir hukuki 

engelin var olmad›¤›n›n alt›n› çizmifltir. Ayr›ca, yetkili Türk merciilerinin 

Kürt kökenli olmayan kiflilerden gelen “bir ad veya soyad›n›n Türk alfabesi 

içinde yer almayan harflerle yaz›m› konusunda benzer istekleri” kabul 

etti¤ine dair hiçbir iflaret olmad›¤› da ifade olunmufltur. Mahkeme ayr›ca, 

kamu hizmetleri ile idare aras›ndaki iliflki aç›s›ndan “dil birli¤i”ne iliflkin 

gerekçeleri makul ve objektif gerekçeler olarak nitelendirdi¤ini da 

hat›rlatm›flt›r. 

Son olarak Mahkeme, resmi kay›t ve belgelerinin baflka Devletlerce 

kendi iç hukuk kurallar›na göre- haz›rlanm›fl olan kiflilerin isim ve soyadlar›n›n 

nüfus siciline Türk alfabesinde yer almayan harflerle kayd› ile ilgili 

olarak daha önce verdi¤i kararlara at›f yaparak, somut olayda uyuflmazl›k 

konusu hakk›nda belli bir yeknesakl›¤›n oluflturulmas› amac›yla uluslararas› 

bir sözleflmenin uygulanmas›n›n söz konusu oldu¤una karar 

vermifltir. Bu nedenle an›lan amac›n makul bir amaç oldu¤unun kabu-


lünün gerekece¤i belirtilmifltir. Mahkeme, baflvurucular›n resmi kay›t ve 

belgelerinin baflka Devletlerce -kendi iç hukuk kurallar›na göre- haz›rlanm›fl 

olan kifliler ile ayn› durumda olduklar› konusunda flüpheli oldu¤unu dile 

getirmifltir. 

Mahkeme, yukar›da aç›klanan nedenlerle, A‹HS’in 8. maddesi ile 

beraber 14. maddesinin de ihlal edilmedi¤ine karar vermifltir.


S‹NAN IfiIK - TÜRK‹YE KARARI 1 

2 fiubat 2010 

(STRASBOURG) 

Çeviren: A. ‹pek SARIÖZ 2 / Ifl›l ARAL 

I. USUL: 

Baflvuru, Türkiye Cumhuriyeti vatandafl› olan Sinan (Baflvurucu) 

taraf›ndan 3 Haziran 2005 tarihinde Avrupa ‹nsan Haklar› ve Temel Özgürlüklerin 

Korunmas› Sözleflmesi (A‹HS)’in 34. maddesi kapsam›nda gerçeklefltirilmifltir. 

Baflvurucu, nüfus cüzdan›ndaki din hanesinde yer alan “‹slam” 

ifadesinin kendi inanc›na uygun olarak “Alevi” ifadesi ile de¤ifltirilmesi 

talebinin reddinin A‹HS’in 9. maddesine ayk›r› oldu¤unu ileri sürmüfltür. 

Baflvurucu ayn› zamanda A‹HS’in 6 ve 14. maddelerinin de ihlal edildi¤ini 

iddia etmifltir. 

II. ESAS: 

1. Somut Olay›n Özellikleri: 

Baflvurucu 1962 y›l›nda do¤mufltur ve ‹zmir’de ikamet etmektedir. 

Baflvurucu Alevilik inanc›na sahiptir. Türk tarihi ve toplumunda derin kökleri 

olan bu inanç özellikle sufizm ve islam öncesi baz› inançlardan etkilenmifltir. 

Baz› Alevi düflünürleri bu inanc›n ayr› bir din olarak ele al›nmas› 

gerekti¤ini kabul etmekte iken di¤er baz› düflünürler ise Alevili¤in ‹slam’›n 

özünde bafltan veri var olan bir flekli oldu¤unu iler sürmektedirler. Alevilik 

inanc›n›n dini uygulamalar› birçok noktada Sünnilik inanc›ndan farkl› 

özellikler arz etmektedir. 

Baflvurucu nüfus memuru taraf›ndan düzenlenen nüfus ka¤›d›nda din 

hanesinin bulundu¤unu ve burada ‹slam dinine mensup olmad›¤› halde 

“‹slam” yazd›¤›n› ifade etmifltir. 

(1) Affaire Sinan Is›k contre Turquie, Arrêt de la Cour Européenne des Droits de l’Homme. 

Karar Frans›zca asl›ndan Türkçe’ye tercüme edilmemifltir. Kaynak: Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi 

‹çtihat Arama Portal› ( HUDOC ). 

(2) Bahçeflehir Üniversitesi Uluslararas› Özel Hukuk Anabilim Dal› Araflt›rma Görevlisi.


Baflvurucu, 7 May›s 2004 tarihinde, nüfus cüzdan›n›n “din” hanesinde 

“‹slam” yazd›¤›n› belirterek bu ifadenin “Alevi” ifadesi ile de¤ifltirilmesi 

gerekti¤i talebiyle ‹zmir ‹lk Derece Mahkemesi nezdinde dava açm›flt›r. 

Baflvurucu dava dilekçesinde, “nüfus cüzdan›nda yer alan ‹slam ifadesinin 

gerçe¤i yans›tmad›¤›n›, Türkiye Cumhuriyeti’nin Alevi bir vatandafl› olarak 

kendi inan›fl ve bilgileri uyar›nca bir kiflinin hem Alevi hem de ‹slam dinine 

mensup olamayaca¤›n›, din ve vicdan/inanç özgürlüklerini koruma alt›na 

alan ve bu konuda güvence sa¤layan laik Türkiye Cumhuriyeti’nin bir vatandafl› 

oldu¤unu” söyleyerek gerekçelendirmifltir. 

‹lk derece mahkemesinin talebi üzerine, 9 Temmuz 2004 tarihinde, 

Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›’ndan görevlendirilen bir dan›flman baflvurucunun 

talebi ile ilgili görüfllerini içeren bir raporu mahkemeye sunmufltur. 

Raporda dini yorum ve alt kültürlerin nüfus cüzdan›ndaki din hanesine 

yaz›lmas›n›n milli birlik, cumhuriyetin dayand›¤› ilkeler ve özellikle laiklik 

ilkesi ile ba¤daflmayaca¤› belirtilmifltir. Ayr›ca raporda, Alevili¤in ‹slam 

dininin bir alt grubunu oluflturdu¤unun ve ayr› bir din veya ‹slam dininin 

bir mezhebi olarak nitelendirilemeyece¤inin de alt›n› çizmifltir. Raporda, 

Alevilik “kendine has nitelikler tafl›yan ve sufizmden etkilenmifl olan ‹slam 

dininin bir tür yorumu” olarak nitelendirilmifltir. 

‹lk derece mahkemesi 7 Eylül 2004 tarihinde baflvurucunun talebini 

reddetmifltir. ‹lk derece mahkemesi karar›n›n gerekçesinde, nüfus cüzdanlar›ndaki 

“din” hanesinin genel bir anlam tafl›d›¤›n› Alevili¤in ayr› bir din 

–ya da ‹slam dininin bir yorumu- olup olmad›¤›n›n tespit edilmesi 

gerekti¤ini, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› taraf›ndan verilen raporda Alevili¤in 

“kendine has nitelikler tafl›yan ve sufizmden etkilenmifl olan ‹slam dininin 

bir tür yorumu” olarak nitelendirildi¤ini, bu nedenle Alevili¤in ayr› bir sdin 

olarak nitelendirilemeyece¤ini, nüfus cüzdanlar›nda yer alan din hanesinde 

yaln›zca “kiflinin hangi dine mensup oldu¤u hakk›nda” bilgi verildi¤ini ve din 

d›fl›nda ayn› dine mensup mezhep ve inançlar›n yaz›lamayaca¤›n› dile getirmifltir. 

Sonuç olarak baflvurucunun nüfus cüzdan›ndaki din hanesinde 

“‹slam” yaz›lmas›n›n yanl›fl olmad›¤›na karar verilmifltir. 3 

Baflvurucu karar› temyiz etmifltir. Temyiz dilekçesinde, nüfus cüzdanlar›nda 

zorunlu olarak dine iliflkin bir ifadenin yer almas›n›n kendisini 

mensubu oldu¤u inanc› aç›klamak durumunda b›rakt›¤› ve nüfus cüzdan›nda 

kendi onay› olmaks›z›n din ve inanc›na iliflkin bir ibarenin yer 

almas›n›n din ve vicdan/inanç özgürlü¤ünü koruyan A‹HS’in 9. maddesinin 

1. f›kras›n›n ihlali niteli¤inde oldu¤u ileri sürülmüfltür. 1587 say›l› 

Nüfus Kanunu’nun 43. maddesinden do¤an bu durumun ayn› zamanda 

(3) Mahkeme karar gerekçesinde ayr›ca Hz. Ali ve di¤er dinlerde yer alan farkl› mezhep ve inan›fllar 

hakk›nda bilgiler verilerek ve bu inan›fllara at›fta bulunularak Alevili¤in ‹slam dininden ayr› bir din olmad›¤› 

düflüncesine yer verilmifltir.

A‹HM / Sinan Ifl›k - Türkiye Karar› 1379 

“Kimsenin, dinî inanç ve kanaatlerini aç›klamaya zorlanamayaca¤›n›” 

öngören T.C. Anayasas›’n›n 24. maddesinin 3. f›kras›na da ayk›r› oldu¤u 

dile getirilmifltir. Baflvurucu ayr›ca, iki talepte bulundu¤unu, bunlardan 

ilkinin nüfus cüzdan›nda din ile ilgili ifadenin -somut olay aç›s›ndan “‹slam” 

ifadesinin- silinmesine, ikincisinin ise nüfus cüzdan›ndaki din hanesine 

“Alevi” ifadesinin yaz›lmas›na iliflkin oldu¤unu dile getirmifltir. Baflvurucu, 

ilk derece mahkemesinin bu iki talebi ayr› ayr› incelemesi gerekti¤ini ve 

nüfuz cüzdanlar›nda din hanesinin bulunmas›n›n Anayasa’n›n 24. maddesinin 

3. f›kras›na ayk›r› olmas› nedeniyle ilk talebi kabul ve ikinci talebi 

ise reddetmesinin uygun olaca¤›n› ifade etmifltir. Son olarak baflvurucu, 

talebinin Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› taraf›ndan verilen ve “Alevili¤in ‹slam 

dininin bir yorumu oldu¤unu” öngören görüfle uygun olarak reddedilmesine 

karfl› ç›km›flt›r. 

Yarg›tay ise, 21 Aral›k 2004 tarihinde, ilk derece mahkemesinin 

karar›n› ilk derece mahkemesi taraf›ndan ileri sürülen gerekçelerdenbaflka 

hiçbir gerekçe göstermeksizin onam›flt›r. 

2. Uluslararas› ve ‹ç Hukuk Düzenlemeleri ve Uygulamalar›: 

A. ‹lgili ‹ç Hukuk Düzenlemeleri: 

a. T.C. Anayasas›: 

Anayasa’n›n 10. maddesinde, 

“Herkes, dil, ›rk, renk, cinsiyet, siyasî düflünce, felsefî inanç, din, 

mezhep ve benzeri sebeplerle ay›r›m gözetilmeksizin kanun önünde eflittir. 

Devlet organlar› ve idare makamlar› bütün ifllemlerinde kanun önünde 

eflitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundad›rlar.” denilmektedir. 

Anayasa’n›n 24. maddesinin ilgili hükükmlerine göre ise, 

“Herkes, vicdan, dinî inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir. 

Kimse, ibadete, dinî âyin ve törenlere kat›lmaya, dinî inanç ve kanaatlerini 

aç›klamaya zorlanamaz; dinî inanç ve kanaatlerinden dolay› k›nanamaz 

ve suçlanamaz.” 

Anayasa’n›n 136. maddesi uyar›nca ise, 

“Genel idare içinde yer alan Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›, lâiklik ilkesi 

do¤rultusunda, bütün siyasî görüfl ve düflünüfllerin d›fl›nda kalarak ve milletçe 

dayan›flma ve bütünleflmeyi amaç edinerek, özel kanununda gösterilen 

görevleri yerine getirir.” 

b. 1587 say›l› Nüfus Kanunu 

1587 say›l› Nüfus Kanunu’nun uyuflmazl›k zaman›nda yürürlükte olan 

43. maddesine göre, 

Nüfus aile kütüklerinde kifli ve aileler hakk›nda afla¤›daki bilgiler 

bulunur.


a) fiahsi hale iliflkin bilgiler: 

b) Di¤er bilgiler: 

2. Dini, 

c. Anayasa Mahkemesi ‹çtihatlar›: 

Anayasa Mahkemesi’nin 21 Haziran 1995 tarihli -Resmi Gazete’de 14 

Ekim 1995 tarihinde yay›nlanan- karar›nda 1587 say›l› Nüfus Kanunu’nun 

43. maddesinin Anayasa’n›n 2 ve 24. maddelerine uygun oldu¤una karar 

vermifltir. Anayasa Mahkemesi bu karar›nda afla¤›daki sonuçlara varm›flt›r: 

“Devletin, vatandafllar›n›n özelliklerini bilmesi gerekir. Devleti oluflturan 

toplulu¤un bireylerini ve bunlar›n özelliklerini bilme iste¤i, kamu düzeni ve 

kamu yarar› ile ekonomik, siyasal ve sosyal gereklere ve gereksinimlere 

dayanmaktad›r. 

Lâik devlet kavram›, devletin dinler aras›nda yans›zl›¤›n› ve bütün dinsel 

inançlar› eflde¤er görmesini gerektirir. Bu ba¤lamda, hiçbir yasada nüfus 

kayd›ndaki “dini” bilgisine yollamada bulunularak, farkl› bir ifllem yap›lmas› 

ve eflitsizli¤e neden olunmas› söz konusu de¤ildir. Laik bir devlet aç›s›ndan 

tüm dinler ayn› yere sahiptir. ‹lgili Nüfus Kanunu düzenlemesi tüm inançlara 

uygulanmaktad›r bu nedenle de vatandafllar aras›nda ay›r›ma sebep olmas› 

mümkün de¤ildir. 

Anayasa’n›n “Kimse ... dinî inanc› ve kanaatlerini aç›klamaya zorlanamaz” 

kural›ndan, kiflilerin hangi dine ba¤l› oldu¤unun bir bilgi olarak resmî 

kay›tlara geçirilemeyece¤i anlam› ç›kar›lamaz. Anayasa’n›n izin vermedi¤i 

husus, zorlamad›r. 

Zorlama “dinî inanç ve kanaatlerin aç›klanmas›”yla ilgilidir. “Dinî inanç 

ve kanaat” kavram›n›, sadece demografik bir bilgi olarak ya da kiflilik bilgisi 

olarak aile kütü¤üne yaz›lacak “dinî bilgisi” ile s›n›rland›rmak olanakl› 

de¤ildir. “Dinî inanç ve kanaat” kavram› bir kiflinin flu ya da bu dinden ya 

da inançtan olmas›n› kapsayan dar bir kavram olmay›p, din ve inanç yönünden 

pek çok hususu bünyesinde bar›nd›ran genifl bir kavramd›r. 

Anayasa’n›n 24. maddesinde ifadesini bulan dinî inanç ve kanaatlerin 

zorla aç›klanmamas› ve dinî inanç ve kanaatlerinden dolay› kiflinin k›nanmamas› 

ve suçlanmamas› ile hiçbir ilgisinin bulunmad›¤› aç›kl›kla 

anlafl›lmaktad›r. Burada dinî inanç ve kanaatler yönünden herhangi bir zorlama 

olmad›¤› gibi, bir k›nama ve suçlama da söz konusu de¤ildir. 

Öte yandan Medenî Kanun’nun 266. maddesindeki “Reflit dinini seçmekte 

hürdür.” aç›kl›¤›ndan kalkarak kifli kütükte yaz›l› olan dinini de¤ifltirmek 

isterse Nüfus Yasas›’n›n 47. maddesine göre, ilgili Kurumdan alaca¤› bir 

belge ile Nüfus Müdürlüklerine baflvurabilmekte, mahallin en büyük idare 

âmirinin emri ile aile kütü¤ünde gerekli düzeltme yap›labilmektedir. Bunun 

d›fl›nda kifli aile kütü¤ünde yaz›l› dini tamamen sildirmek isterse, ya da din


olarak kabulü olanaks›z bir düflünceyi din olarak yazd›rmak isterse o zaman 

Nüfus Yasas›’n›n 46. maddesine göre ilgili yarg› kurulufluna baflvurarak 

gerekli karar› almakta ve al›nan bu karar ‹darece aile kütü¤üne ifllenmektedir. 

Sonuç olarak, söz konusu 43. madde zorlay›c› nitelikte hiçbir hüküm 

içermemektedir. Nüfusa kaydolunurken kiflinin, Anayasa’n›n öngördü¤ü 

anlamda dinî inanç ve kanaatlerinin de¤il, sadece kiflinin özgün durumu 

yönünden kamu yarar›, kamu düzeni ve sosyal gereksinimlerle ilgili olarak 

göz önünde bulundurulmak üzere dinînin ne oldu¤unun aç›klanmas› söz 

konusu olmaktad›r ki, bu kural›n da zorlay›c› bir niteli¤i ve zorlama ile bir 

iliflkisi bulunmamaktad›r. 4 ” 

Kararda 11 hâkim oy kullanm›flt›r. 5 hâkim nüfus sicil ve 

cüzdanlar›nda dine iliflkin bir ibarenin yer almas›n›n Anayasa’n›n 24. maddesine 

ayk›r› olaca¤› gerekçesiyle ço¤unlu¤un karar›na kat›lmad›klar›n› 

ifade etmifltir. Karfl› oy yaz›lar›ndan birinde afla¤›daki fikirler yer alm›flt›r: 

“1587 say›l› Nüfus Yasas›’n›n uygulamas›nda (mad.4, mad.47 ve 

mad.52), ana-babas› ya da temsile yetkili olanlar çocuklar›n dinini bildirmek 

zorunda b›rak›lmakta, bu husus aç›kça yazd›r›lmad›kça kay›t ifllemi 

yap›lmamaktad›r. Erginlik ça¤›na gelmeden, kendi istenci d›fl›nda aile 

kütü¤ünde, bu yolla nüfus belgesinde yer alan dine iliflkin kay›t, günlük 

yaflamda bir tür zorunlu aç›klama, istemeden aç›klama olmakta, yurtd›fl›nda 

da kimi olumsuz durumlara yol açmaktad›r. 

Oysa, Anayasa’n›n 24. maddesinin üçüncü f›kras›, kimsenin dinsel 

inanç ve kan›s›n› aç›klamaya zorlanamayaca¤›n› öngörmektedir. Çocu¤unun 

her yasal ifllemde dayanak olan, özellikle okul, askerlik ifllemlerinde zorunlulu¤u 

yads›nmaz nüfus belgesini almak durumunda bulunanlar için bildirim 

zorunlulu¤u, tam bir “zorlama”d›r.” 

d. 5490 say›l› Nüfus Hizmetleri Kanunu ve Bu Kanunun 

Uygulanmas›na ‹liflkin Yönetmelik: 

1587 Say›l› Kanun’u ilga eden ve 29 Nisan 2006 tarihinde yürürlü¤e 

giren 5490 say›l› Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 7. maddesi afla¤›daki 

gibidir: 

“1) Her mahalle veya köy için ayr› aile kütü¤ü tutulur. Aile kütüklerinde 

afla¤›daki bilgiler bulunur: 

e) Dini” 

5490 Say›l› Kanun’un 35. maddesi uyar›nca ise, 

“1) Kesinleflmifl mahkeme hükmü olmad›kça nüfus kütüklerinin hiçbir 

(4) Anayasa Mahkemesi Karar›, E. 1995/17, K. 1995/16 (21.06.1995), http://www.anayasa.gov.tr 

/eskisite/ KARARLAR/IPTALITIRAZ


kayd› düzeltilemez ve kay›tlar›n anlam›n› ve tafl›d›¤› bilgileri de¤ifltirecek 

flerhler konulamaz. Ancak olaylar›n aile kütüklerine tescili esnas›nda 

yap›lan maddî hatalar nüfus müdürlü¤ünce dayanak belgesine uygun 

olarak düzeltilir. 

(2) Aile kütüklerindeki din bilgisine iliflkin talepler, kiflinin yaz›l› 

beyan›na uygun olarak tescil edilir, de¤ifltirilir, bofl b›rak›l›r veya silinir.” 

5490 say›l› Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun Uygulanmas›na ‹liflkin 29 

Eylül 2006 tarihinde kabul edilen Yönetmeli¤in 82. maddesine göre, 

“(1) Aile kütüklerindeki din bilgisine iliflkin talepler, kiflinin yaz›l› 

beyan›na uygun olarak tescil edilir, de¤ifltirilir, bofl b›rak›l›r veya silinir. Din 

de¤iflikli¤i veya silinmesi talepleri herhangi bir say›sal s›n›rlamaya tâbi 

de¤ildir.” 

e. Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›: 

22 Haziran 1965 tarihli ve 633 say›l› Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›’n›n 

Kurulufl ve Görevleri Hakk›nda Kanun’un 1. maddesi uyar›nca, 

“‹slam Dininin inançlar›, ibadet ve ahlak esaslar› ile ilgili iflleri yürütmek, 

din konusunda toplumu ayd›nlatmak ve ibadet yerlerini yönetmek üzere; 

Baflbakanl›¤a ba¤l› Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› kurulmufltur.” 

Din ‹flleri Yüksek Kurulu, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›n›n en yüksek karar 

ve dan›flma organ›d›r ve on alt› üyeden oluflur. Bu Kurul din ile ilgili solar› 

cevapland›rmaya yetkilidir (633 Say›l› Kanun m.5). 

B. Din veya Dini ‹nançlara ‹liflkin Kanunlar›n ‹ncelenmesi 

Amac›yla Venedik Komisyonu Taraf›ndan Kabul Edilen ‹lkeler: 

18 ve 19 Haziran 2004 tarihinde Venedik Komisyonu taraf›ndan kabul 

edilen “Din ve Dini ‹nançlara ‹liflkin Kanunlar›n ‹ncelenmesi ile ‹lgili Temel 

Prensipler” bafll›kl› belgede konuya iliflkin baz› düzenlemeler yer almaktad›r. 

“II. Genel olarak mevzuatta ortaya ç›kan esasla ilgili sorunlar 

2. “Din” ifadesinin tan›m›: Mevzuat s›kl›kla –ve anlafl›labilir nedenlerledin 

ve dine iliflkin kavramlar› (“mezhep”, “ibadet”, “geleneksel din” vb.) 

tan›mlamaya çal›flmaktad›r. Bununla beraber, uluslararas› hukukta bu 

kavramlar›n genel olarak kabul görmüfl tan›mlamalar› bulunmad›¤› için 

birçok devlet kavramsal zorluklarla karfl›laflm›flt›r. Din kavram›n›n özü 

itibariyle anlam›n›n belirsizli¤i nedeniyle, ço¤u kifli, bu kelimelerin hukuki 

anlamda tan›mlanamayaca¤›n› belirtmektedir. S›k yap›lan tan›mlama 

yanl›fllar›ndan biri dini faaliyetin, bir Tanr›ya olan inan›fl olarak görülmesidir. 

Oysaki klasik Hinduizm ve budizm (aç›k iki karfl›t örnek olarak) tek 

veya çok tanr›l› dinler de¤ildir. (…)


3. Din veya inanç: Uluslararas› kurallar hiçbir zaman sadece dinden 

bahsetmez, “din veya inanç” beraber kullan›l›r. ‹nanç kelimesi genel olarak 

insan›n veya dünyan›n durumuna dair derin inan›fllar› belirtir. Örnek 

olarak, ateizm ve agnostikli¤in de di¤er dini inan›fllarla ayn› koruma 

hakk›na sahip oldu¤u kabul edilir. Birçok mevzuat inanmayanlar›n hakk›n› 

gerekti¤i flekilde -ve hatta bu haktan bahsetmeksizin- korumamaktad›r. 

B. Din ve inanç özgürlü¤üne dair uluslararas› kurallar›n temelini 

oluflturan de¤erler 

Uygulanmakta olan uluslararas› belgelerde belirtildi¤i flekilde, din ve 

inanç özgürlü¤ünün nas›l çevrelenmesi gerekti¤i konusunda AG‹T kapsam›nda 

genifl bir anlaflma meydana gelmifltir. ‹lgili mevzuat›n incelenmesi 

konusunda dikkate al›nmas› gereken esasl› noktalar flunlard›r: 

1. Vicdan (forum internum). Uluslararas› hukukun temel belgelerinde 

belirtildi¤i gibi “herkes düflünce, inanç ve din özgürlü¤üne sahiptir”. Dinin 

iddia etti¤inin tersine, düflünce, inanç ve din özgürlü¤ü insan›n kendi vicdan›nda 

(forum internum) mutlakt›r ve en küçük bir s›n›rland›rmaya dahi 

tabi tutulamaz. Bu nedenle de, örnek olarak, dini inan›fllar›n kiflinin istemine 

ba¤l› olmaks›z›n aç›klanmas›n› öngören bir yasan›n onaylanmas› kabul 

edilemezdir. 

III. HUKUK‹ DE⁄ERLEND‹RME: 

1. A‹HS’in 9. Maddesinin ‹hlaline ‹liflkin De¤erlendirme: 

Baflvurucu, A‹HS’in 9. maddesinin ihlal edildi¤ini iddia etmifltir. 9. 

madde uyar›nca: 

“1. Herkes düflünce, vicdan ve din özgürlü¤üne sahiptir. Bu hak, din 

veya inanç de¤ifltirme özgürlü¤ü ile tek bafl›na veya topluca, aç›kça veya özel 

tarzda ibadet, ö¤retim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle dinini veya 

inanc›n› aç›klama özgürlü¤ünü de içerir. 

2. Din veya inanc›n› aç›klama özgürlü¤ü, ancak kamu güvenli¤inin, 

kamu düzenin, genel sa¤l›¤›n veya ahlak›n, ya da baflkalar›n›n hak ve özgürlüklerinin 

korunmas› için demokratik bir toplumda zorunlu tedbirlerle ve 

yasayla s›n›rlanabilir.” 

Baflvurucu, din ve vicdan özgürlü¤ü hakk› ihlal edilerek, r›zas› 

al›nmaks›z›n, nüfus cüzdan› üzerindeki din ibaresi nedeniyle, dini inanc›n› 

aç›klamak zorunda kald›¤›n› belirtmifltir. Baflvurucuya göre, söz konusu 

ibare Anayasan›n 24. maddesinin 3. f›kras›nda belirtilen “kimse dini inanç 

ve kanaatlerini aç›klamaya zorlanamaz” düzenlemesi ile uyuflmamaktad›r. 

Baflvurucu, bu “kamusal belgenin”, bir kamu idaresinin, özel bir iflletmenin 

iste¤i üzerine ya da herhangi bir ifllem için ibraz edilmesi gereken bir belge 

oldu¤unu belirtmektedir.


Baflvurucu, mevcut ibarenin gerçe¤e uygun olmamas› nedeniyle, nüfus 

cüzdan›ndaki “‹slam” ibaresinin kendi inanc› olan “Alevi” ibaresi ile 

de¤ifltirilmesi yönünde bir talepte bulundu¤unu belirtmifltir. Bu nedenle, 

yapt›¤› baflvurunun, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› taraf›ndan yap›lan -kendi 

inanc›n›n ‹slam’›n bir yorumu oldu¤u fleklindeki- nitelendirme nedeniyle 

reddedilmesine itiraz etmektedir. 

A. Kabul Edilebilirlik Hakk›nda: 

a. ‹ç Hukuk Yollar›n›n Tüketilmedi¤ine Dair ‹ddia: 

Hükümet, baflvurucunun din ve vicdan özgürlü¤ü ile ilgili baflvurusunda, 

sadece nüfus cüzdan›ndaki “‹slam” ibaresini kendi inanc› olan “Alevi” 

ibaresiyle de¤ifltirmek yönünde yarg›ya baflvurmakla yetindi¤ini, bu nedenle 

de iç hukuk yollar›n› gerekti¤i gibi tüketmedi¤ini belirtmifltir. Hükümete 

göre, baflvurucu asl›nda hiçbir zaman nüfus cüzdan›nda din ibaresi bulunmas›n›n 

din ve vicdan özgürlü¤üne ayk›r› oldu¤unu belirtmemifltir. 

Baflvurucu, gerekli zaman içerisinde, bu iddialar hakk›nda bir aç›klamada 

bulunmam›flt›r. 

Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi (Mahkeme), A‹HS’in 35. maddesinin 

1. f›kras›nda belirtilen “iç hukuk yollar›n›n tüketilmesi” kural›n›n temelinde, 

Mahkeme’ye baflvurmadan önce Devlet’e, etkili ve yeterli olmak flart›yla, iç 

hukukun tan›d›¤› yarg› yollar›n›n kullan›lmas› ile söz konusu ihlalin 

düzeltilmesi olana¤›n›n verilmesi gereklili¤i oldu¤unu belirtmifltir (bkn. 

Fressoz ve Roire/Fransa, no 29183/95, § 37). 

Bu durumda, Mahkeme, baflvurucunun üzerinde dininin ‹slam oldu¤u 

belirtilen bir nüfus cüzdan›na sahip olma zorunlulu¤una karfl› gelerek, söz 

konusu ibareyi, baflvurucunun laik bir devlet vatandafl› olmas›ndan ve din 

ve inanç özgürlü¤üne dair anayasal güvenceden yararlanarak tart›flma 

konusu yapmaktad›r. 

Mahkeme, olay zaman›nda, Türkiye’de nüfus cüzdanlar› üzerinde din 

hanesinin bulunmas›n›n bir zorunluluk oldu¤unu; Anayasa Mahkemesi’nin 

21 Haziran 1995 tarihli karar›yla bu durumun, Anayasa’n›n 24. 

maddesinin 3. f›kras›nda yer alan “kimse dini inanç ve kanaatlerini aç›klamaya 

zorlanamaz” düzenlemesine karfl›n, Anayasa’ya uygun oldu¤unun 

tespit edildi¤ini hat›rlatmaktad›r. 

Bu nedenle, yukar›da belirtilen hukuki durum göz önünde bulunduruldu¤unda 

Mahkeme, baflvurucunun nüfus cüzdan›ndaki “‹slam” 

ibaresinin “Alevi” ibaresi ile de¤ifltirilmesi yönündeki talebinin Anayasa’n›n 

24. maddesinin 3. f›kras›nda yer alan din ve inanç özgürlü¤ünün anayasal 

korumas›ndan faydalanma amac›n› tafl›d›¤›na inanmaktad›r. Baflvurucu, 

ayn› flekilde Yarg›tay önünde de din ibaresinin zorunlulu¤una karfl› gelmifl 

ve baflka bir yol olarak da din ibaresinin kald›r›lmas› talebinde bulunmufltur.


Sonuç olarak, Mahkeme, baflvurucunun Türk yarg›s› önünde sundu¤u 

dilekçelerinde A‹HS’in 9. maddesine iliflkin flikâyetlerini tart›flma konusu 

yapt›¤›n› düflünmektedir. Bu nedenle Mahkeme, Hükümet’in iç hukuk yollar›n›n 

tüketilmedi¤i yönündeki itiraz›n› reddetmifltir. 

b. Ma¤dur S›fat›: 

Hükümet, baflvurucunun dinini aç›klamama hakk›n›n ihlal edilmesi 

nedeniyle ma¤dur oldu¤u iddias›nda bulunamayaca¤›n› belirtmifltir. 

Hükümete göre, baflvurucunun talebinin reddedilmesi dinini diledi¤i gibi 

yaflama hakk›n›n özüne dokunmamaktad›r; çünkü nüfus cüzdan›ndaki din 

ibaresi hiçbir Türk vatandafl›n› dini inanc›n› aç›klamaya zorlay›c› bir kural 

olarak ya da ibadetlerinde, dini törenlerinde, e¤itiminde, geleneklerinde 

dinini yaflamas›n› s›n›rland›racak bir durum olarak yorumlanamaz. Ayr›ca, 

Hükümet, Türk mahkemelerinin içtihatlar›na bak›ld›¤›nda, isteyen 

herkesin hukuk mahkemelerine baflvurarak bu ibareyi tamamen kald›rma 

olana¤›na sahip oldu¤unu iddia etmifltir. 

Mahkeme, Hükümet taraf›ndan ileri sürülen baflvurucunun ma¤dur 

s›fat›na sahip olmad›¤› yönündeki iddian›n, baflvurucunun A‹HS’in 9. maddesine 

dayand›rd›¤› baflvurusunun esas›na s›k› flekilde ba¤l› bir sorun 

oldu¤unu düflünmektedir. Bu nedenle de bu sorunun baflvurunun esas› ile 

ilgili inceleme içinde ele al›nmas› gerekti¤i vurgulanm›flt›r (bkn, mutatis 

mutandis, Airey /‹rlanda, 9 Ekim 1979, § 19, A 32). 

c. Baflvurunun “Kabul Edilebilir Olmad›¤›na” Dair Di¤er ‹ddialar: 

Mahkeme, A‹HS’in 35. maddesinin 3. f›kras› uyar›nca, baflvurunun 

aç›kça dayanaktan yoksun olmad›¤›n› ve di¤er hiçbir kabul edilemezlik 

unsuru tafl›mad›¤›n› belirterek baflvurunun “kabul edilebilir” oldu¤una 

hükmetmifltir. 

B. A‹HS’in 9. Maddesinin ‹ncelenmesi: 

a. Taraflar›n ‹ddialar›: 

Hükümet, baflvurucunun din özgürlü¤ü hakk›na hiçbir müdahalede 

bulunulmad›¤›n› çünkü nüfus cüzdanlar›ndaki din ibaresinin din ve inanç 

özgürlü¤üyle do¤rudan bir iliflkisinin bulunmad›¤›n› iddia etmifltir. 

Hükümete göre bu durum, kiflinin dini inançlar›n› aç›klamaya zorlamaya 

ya da ibadetlerinde, dini törenlerinde, e¤itiminde, geleneklerinde dinini 

yaflamas›n› s›n›rland›rmaya yönelik bir yapt›r›m olarak yorumlanamaz. 

Hükümete göre, 21 Haziran 1995 tarihli Anayasa Mahkemesi karar›na 

bak›ld›¤›nda, nüfus cüzdanlar›ndaki din ibaresi varl›¤› din ve inanç özgürlü¤ü 

hakk›n›n özüne dokunmamaktad›r; bu düzenleme, kamu düzeni, 

kamu yarar› ve sosyal ihtiyaçlar›n gerekleri nedeniyle yap›lm›flt›r. Bu 

durum hiçbir flekilde bir kimseyi dini inanc›n› aç›klamaya zorlamak ya da 

bir kimseyi dini inançlar› nedeniyle k›namak, suçlamak amac›n› güt-


memektedir. Türkiye Cumhuriyeti, din özgürlü¤ünün Anayasa taraf›ndan 

aç›k bir flekilde güvence alt›na al›nd›¤› laik bir devlettir. Bu nedenle, söz 

konusu olay, baflvurucunun din özgürlü¤üne yap›lan bir s›n›rland›rma 

olarak incelemez. 

Ayr›ca, Hükümet, nüfus cüzdan›n›n içeri¤inin her kiflinin iste¤ine göre 

belirlenemeyece¤ini belirtmektedir. ‹slam dininin içerisinde birçok mezhep 

(örnek olarak, “Hanefilik”, “fiafilik” vb.) ve farkl› tarikatlar› (“Mevlevi”, 

“Kadiri”, “Nakflibendi” gibi) bar›nd›rd›¤› göz önüne al›nd›¤›nda, kamu 

düzenini korumak ve Devletin tarafs›zl›¤›n› sa¤lamak amac›yla ayn› dinin 

farkl› mezheplerinin nüfus cüzdan›nda yer almamas›n›n yerinde bir düzenleme 

oldu¤u savunulmufltur. Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›’n›n rolü ise, 

Hükümetin belirtti¤i üzere, gerekli mevzuat uyar›nca ‹slam diniyle ilgili 

olan sorularda görüfl bildirmektir. Bu çerçevede Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›, 

laiklik ilkesine sayg›l› bir biçimde hareket eder ve ‹slam dininin bütün 

Müslümanlar için geçerli olan ana esaslar›n› dikkate al›r. Bununla beraber, 

Anayasan›n 10. maddesi uyar›nca, Devlet, ayn› din içerisindeki farkl› 

mezhep ve yorumlara eflit davran›lmas›n› sa¤lamakla yükümlüdür. 

Yukar›da belirtilen aç›klamalara gerekli zaman içerisinde cevap vermeyen 

baflvurucu, baflvuru dilekçesinde, nüfus cüzdan›ndaki “‹slam” 

ibaresinin kendi inanc› olan “Alevi” ibaresi ile de¤ifltirilmesi iste¤inin reddedilmesi 

ile dinini yaflama özgürlü¤üne müdahale edildi¤ini iddia etmifltir. 

Ayn› flekilde, kimlik kart›nda zorunlu olarak yer alan bu ibare nedeniyle 

kendi inanc›n› aç›klamak zorunda kald›¤› flikâyetinde de bulunmufltur. 

b. Mahkemenin Takdiri: 

Mahkeme, A‹HS’in 9. maddesi ile korunan haliyle, düflünce, din ve 

inanç özgürlü¤ünün, “demokratik bir toplumun” temel dayanaklar›ndan 

birini oluflturdu¤unu hat›rlatmaktad›r. Bu özgürlük, din bak›m›ndan, 

inananlar›n kimliklerinin ve hayat anlay›fllar›n›n temel unsurlar›n›n 

içerisinde yer almaktad›r. Ancak söz konusu özgürlük ayn› zamanda, 

ateistler, agnostikler ve septikler için de önemli bir de¤erdir. Bu durum 

demokratik bir toplumdan ayr› düflünülemeyecek -yüzy›llar içerisinde 

büyük bedeller karfl›l›¤› elde edilmifl olan- ço¤ulculuk anlay›fl› için de ayn› 

fley geçerlidir. Bu özgürlük özellikle, bir dini kabul etmek veya etmemek, 

uygulamak veya uygulamamak hakk›n› içermektedir (bkn. Kokkinakis 

/Yunanistan, 25 May›s 1993, § 31, A serisi, no 260-A ve Buscarini ve Di¤erleri/San 

Marino, no 24645/94, § 34, 18 fiubat 1999). 

E¤er din özgürlü¤ü öncelikle vicdan› ilgilendiriyorsa, bu özgürlük, 

kiflinin dinini bireysel olarak ve tek bafl›na ya da toplu olarak halk içinde 

ve ayn› inanc› paylaflt›¤› kifliler aras›nda beraberce dinini yaflayabilme 

özgürlü¤ünü de içerir. Ayr›ca, Mahkeme daha önce de A‹HS’in 9. maddesi 

çerçevesinde, özellikle bir dine mensup olmama ve o dinin gereklerini yer-


ine getirmeme özgürlü¤ü gibi negatif haklar konusunda kararlar vermifltir 

(bu yönde bkn., Kokkinakis ve Buscarini ve Di¤erleri Kararlar›). 

Mahkeme, Alevi inanc›na sahip oldu¤unu belirten baflvurucunun, 

üzerinde dininin ‹slam oldu¤unu belirten bir nüfus cüzdan› tafl›mak zorunda 

oldu¤unu tespit etmifltir. ‹lgili, 7 May›s 2004 tarihinde, nüfus cüzdan›nda 

yer alan din hanesine kendi inanc›n› yazd›rmak amac›yla ‹zmir 

Asliye Hukuk Mahkemesine baflvuruda bulunmufltur. Ayr›ca, Yarg›tay’a 

yapt›¤› baflvuruda, dinin zorunlu olarak yaz›lmas› gereklili¤ine de karfl› 

ç›km›fl ve alternatif olarak inanc›n› aç›klamama hakk›na dayanarak nüfus 

cüzdan›nda yer alan bu bölümün -kendi kimli¤inden- kald›r›lmas›n› talep 

etmifltir. Bununla beraber ilk derece mahkemesi, Diyanet ‹flleri 

Baflkanl›¤›’n›n verdi¤i görüfle dayanarak, “genel olarak dinlerin kimlik kart› 

üzerine yaz›labilece¤ini, bu dinlerin yorumlar›n›n veya mezheplerinin 

yaz›lamayaca¤›” gerekçesi ile baflvurucunun talebini reddetmifltir. ‹lk 

derece mahkemesine göre “Alevilik inanc›, kendine has kültürel özellikleri 

olan ve ‹slam’›n sufizmden etkilenmifl bir yorumudur”. 

Mahkeme, olay s›ras›nda uygulanacak olan mevzuata bak›ld›¤›nda, 

baflvurucunun her Türk vatandafl› gibi üzerinde dininin yaz›l› oldu¤u bir 

nüfus cüzdan› tafl›mak zorunda oldu¤unu tespit etmifltir. Bu kamusal 

belge, kiflinin kimli¤inin belirlenebilmesi için bir kamu idaresinde, özel bir 

iflletmede ya da herhangi bir ifllemin yap›lmas› için ibraz edilmesi gereken 

bir belgedir. 

Bu nedenle, Mahkeme, Sofianopoulos ve di¤erleri/Yunanistan, no 

1977/02, 1988/02 ve 1997/02, 12 Aral›k 2002 karar›n› hat›rlatma gere¤ini 

duymufltur: Bu kararda Mahkeme, nüfus cüzdan›n›n, hangi din veya 

mezhep söz konusu olursa olsun, o dine mensup kiflilerin söz konusu dini 

yaflama ve ibadetlerini yerine getirme hakk›n› sa¤layamaya yönelik bir 

belge olarak görülemeyece¤i sonucuna varm›flt›r. Bununla beraber 

Mahkeme, dinini veya inanc›n› yaflama özgürlü¤ünün negatif bir taraf›n›n 

da oldu¤unu, kiflinin -bu tür inançlara sahip olup olmad›¤› konusunda 

sonuçlar ç›kar›lmas›na neden olacak flekilde- dinini veya inanc›n› yaflamak 

zorunda olmamas› hakk›n› da kapsad›¤›n› belirtmektedir. Sonuç olarak, 

devlet kurumlar›, kiflinin din ve vicdan özgürlü¤ü alan›na müdahale etme, 

dini inan›fllar›n› araflt›rma ve kutsal kabul etti¤i de¤erler hakk›nda 

inançlar›n› aç›klamaya zorlama hakk›na sahip olmad›¤› belirtilmifltir 

(Alexandridis/Yunanistan, no 19516/06, § 38, 21 fiubat 2008). 

Mahkeme, baflvuruyu din ve vicdan özgürlü¤ünün negatif kapsam› 

içinde ele alacak ve konuyu “kiflilerin inançlar›n› aç›klamaya zorlanamayaca¤›na 

iliflkin haklar›” çerçevesinde inceleyecektir. 

Bu nedenle, Hükümetin ileri sürdü¤ü, “söz konusu ibarenin, her Türk 

vatandafl›n› inançlar›n› aç›klamaya itecek bir yapt›r›m olarak görüle-


meyece¤i” savunmas› Mahkeme taraf›ndan benimsenmemektedir. Burada 

bahsedilen, kiflinin kendi vicdan›yla ilgili olan, dinini veya inançlar›n› 

aç›klamak zorunda olmama hakk›d›r. Bu hak, din ve inanç özgürlü¤ünden 

ayr›lamayacak bir hakt›r. A‹HS’in 9. maddesinin, bir kimsenin dinini veya 

inanc›n› herhangi bir zorlama sonucunda aç›klamaya itilmesine izin verecek 

flekilde yorumlanmas›, bu maddenin korumak istedi¤i hakk›n özüne 

müdahale teflkil eder (bkn, mutatis mutandis, Young, James ve Webster 

/‹ngiltere, 13 A¤ustos 1981, § 52, A serisi, no 44; ayr›ca bkn. Anayasa Mahkemesi 

hâkimlerinden birinin karfl›t oyu). 

Ayr›ca, nüfus cüzdan›n›n çok s›k kullan›ld›¤› da dikkate al›nd›¤›nda 

(okul kay›tlar›, kimlik kontrolü, askerlik vb.), nüfus cüzdan› gibi resmi belgelerde 

dini inanca iliflkin bir ibarenin bulunmas›n›n idareyle olan iliflkilerde 

ayr›mc›l›¤a neden olacak durumlara sebep olabilece¤i de belirtilmifltir 

(Sofianopoulos ve Di¤erleri Karar›). 

Bununla beraber Mahkeme, nüfus idaresi kay›tlar›nda ya da nüfus 

cüzdanlar›nda din ibaresinin yer almas›n›n demografik sebeplerle aç›klanmas›n›n 

da anlafl›l›r olmad›¤›n› ifade etmifltir. Bu durum, kiflinin iste¤ine 

bak›lmaks›z›n dini inançlar›n› aç›klamaya zorlayacak bir mevzuat›n 

varl›¤›n› göstermektedir. 

Mahkeme, ayr›ca baflvurucunun, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› taraf›ndan 

yap›lan ve Alevilik inanc›n›n ‹slam’›n bir yorumu oldu¤u yönündeki 

görüflün de yer ald›¤› yarg›lamada, talebinin reddine giden usulî sürece de 

itiraz etti¤ini tespit etmifltir. Mahkeme, her zaman dikkat çekti¤i gibi, içinde 

din konusunun da yer ald›¤› ço¤ulculu¤un en üst koruyucu oldu¤u 

demokratik bir toplumda, devlet kurumlar›n›n rolünün “bir yorumu di¤er 

bir yorumdan üstün tutmak ya da bölünmüfl bir toplulu¤u bast›rmak veya bir 

k›sm›n› kendi iste¤ine karfl›n tek bir yönelimin alt›na sokmaya çal›flmak” olamayaca¤›n›n 

alt›n› çizmektedir (Serif/Yunanistan, no 38178/97, § 53, 14 Aral›k 

1999). Mahkeme’nin içtihad›nda, bir Devletin dini inançlar›n meflrulu¤u 

konusunda takdirde bulunmas›n›n söz konusu Devletin tarafs›zl›k yükümlülü¤ü 

ile ba¤daflamayaca¤› belirtilmifltir. Devlet bu yükümlülü¤ü 

gere¤ince, ayn› gruptan dahi olsalar, çat›flan kifliler aras›nda hoflgörüyü 

sa¤lamal›d›r (bkn. mutatis mutandis, Manoussakis ve Di¤erleri /Yunanistan, 26 

Eylül 1996, § 47; ayr›ca bkn. Bessarabie Metropolitan Kilisesi ve Di¤erleri, no 

45701/99, § 123, 13 Aral›k 2001). 

Sonuç olarak Mahkeme, Türk mahkemelerinin baflvurucunun inanc› 

hakk›nda, ‹slam dini ile ilgili ifllerden sorumlu bir kurumun fikrine dayanarak 

yapt›¤› de¤erlendirmenin Devletin tarafs›zl›k yükümlülü¤ü ile 

ba¤daflmad›¤›n› düflünmektedir. 

Hükümetin Mahkeme’nin dikkatine sundu¤u bir di¤er konu, baflvurucunun 

5490 say›l› kanun de¤iflikli¤i ile nüfus cüzdan›ndaki din hanesinin 

bofl b›rak›lmas›n› isteme olana¤›na sahip oldu¤udur.


Mahkeme, 29 Nisan 2006 tarih ve 5490 say›l› Kanun çerçevesinde 

nüfus idaresi kay›tlar›n›n hâlâ kiflilerin dinleri ile ilgili bilgiler içermekte 

oldu¤unu görmektedir (‹lgili Kanun’un 7. maddesi). Bununla beraber, 

Kanun’un 35. maddesinin 2. f›kras›na göre, “Aile kütüklerindeki din bilgisine 

iliflkin talepler, kiflinin yaz›l› beyan›na uygun olarak tescil edilir, 

de¤ifltirilir, bofl b›rak›l›r veya silinir”. 

Mahkemeye göre, söz konusu kanun de¤iflikli¤i yukar›da yap›lan 

aç›klamalar hakk›nda hiçbir de¤ifliklik yaratmamaktad›r; nüfus cüzdanlar›nda 

bofl veya dolu olsun hâlâ dine ayr›lm›fl bir hane yer almaktad›r. 

Ayr›ca, ilgili düzenleme uyar›nca, nüfus cüzdanlar› üzerinde din hanesi ile 

ilgili olarak de¤ifliklik yapmak isteyen ya da kart üzerinde dinlerinin yer 

almas›n› istemeyen kifliler yaz›l› bir beyanda bulunmak zorundad›rlar. Yasa 

ve tüzüklerde bu beyan›n içeri¤i hakk›nda bir aç›klama bulunmasa da, 

Mahkeme’ye göre, nüfus kay›tlar›ndan dine iliflkin ibarenin silinmesinin 

istemesi, kiflilerin kutsal kabul etti¤i de¤erlere iliflkin bir aç›klamada 

bulunmalar›n› gerektirecektir (bkn. mutatis mutandis, Folgerø ve Di¤erleri 

/Norveç, no 15472/02, § 98, 29 Haziran 2007, Hasan ve Eylem Zengin 

Karar›, § 73). 

Baflvurucu için de söz konusu olan bu durum nedeniyle baflvurucu, 

nüfus cüzdan›na mensubu oldu¤u inanc› yazd›rabilmek için bu konuda bir 

aç›klama yapmak zorunda kalacakt›r. Günlük hayatta s›kl›kla kullan›lan 

kimlik kart›n›n her bir kullan›m›, baflvurucunun yapt›¤› her ifllemde, istemi 

d›fl›nda, de facto (fiilen) inanc›n› aç›klamas› anlam›na gelecektir. 

Her ne olursa olsun, nüfus cüzdanlar›nda din hanesi bulundu¤u 

sürece, bu haneyi bofl b›rakmak özel bir anlam tafl›yacakt›r. Nüfus cüzdan›nda 

din hanesi bofl olan kifliler, kendi isteklerinin tersine ve kamu 

kurumlar›n›n bir müdahalesi nedeniyle, kimli¤inde din hanesi yaz›l› olan 

kiflilerden ayr›lacakt›r. Ayr›ca, kimlik kart›nda hiçbir fley yazmamas›n› istemek 

kiflinin inançlar›yla s›k› bir ba¤ içerisindedir. Bu nedenle, Mahkeme, 

kiflinin en özel de¤erlerinden birinin aç›¤a vurulmas›n›n söz konusu 

oldu¤unu belirtmektedir. 

Bu durum, flüphesiz ki kiflinin din ve vicdan özgürlü¤ü ile ters düflmektedir. 

Bu nedenle Mahkeme, müdahaleyi oluflturan durumun, Alevi olan 

baflvurucunun kimlik kart›na kendi inanc›n› yazd›rmak istemesinin reddi 

de¤il, kimlik kartlar›nda zorunlu veya ihtiyari olarak din hanesinin yer 

almas› oldu¤unu düflünmektedir. Sonuç olarak, Mahkeme 29 Nisan 

2006’da yap›lan yasa de¤iflikli¤ine karfl›n, baflvurucunun yap›lan ihlal 

nedeniyle ma¤dur s›fat›n› tafl›d›¤›n› belirtmifl ve Hükümetin bu yöndeki itiraz› 

da reddetmifltir. 

Yukar›da aç›klanan nedenlerle A‹HS’in 9. maddesinin ihlal edilmifl 

oldu¤u kanaatine var›lm›flt›r.


2. A‹HS’in 6. ve 14. Maddelerinin ‹hlaline ‹liflkin De¤erlendirme: 

Baflvurucu, ayr›ca Asliye Hukuk Mahkemesinin sadece bir kamu kurumu 

olan Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›’n›n görüflünü alm›fl olmas›n›n da 

Sözleflmenin 6. maddesinin ihlali niteli¤inde oldu¤unu iddia etmifltir. 

Baflvurucuya göre, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤› Alevilik hakk›nda görüfl 

bildirebilecek bir kurum de¤ildir; çünkü Alevi inanc› hakk›nda uzmanlaflmam›flt›r 

ve bu konuyla da ilgilenmemektedir. Baflvurucuya göre, e¤er 

ilk derece mahkemesi Alevi ve Bektafli Federasyonu’nun görüflünü alm›fl 

olsayd›, bu görüfl Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›’n›n görüflünden farkl› olurdu. 

Dolay›s›yla, ilk derece mahkemesinin, an›lan Federasyonun veya din 

konusunda uzmanlaflm›fl kiflilerin görüfllerine baflvurmas› gerekirdi. Bu 

nedenle, baflvurucuya göre, iç hukuk mahkemelerinin yapt›¤› araflt›rma 

yeterli de¤ildir ve bu durum da adil yarg›lanman›n yerine getirilmedi¤ini 

göstermektedir. 

Baflvurucu talebinin Alevi olmas› nedeniyle reddedildi¤ini de ileri 

sürmüfltür. ‹lk derece mahkemesi, Alevilerin varl›¤›n› dahi reddeden bir 

kamu kurumunun görüflünü almakla yetinmifl ve bahsi geçen 

Federasyonun görüflü al›nmam›flt›r. Baflvurucu, bu durumun bir 

ayr›mc›l›k oldu¤unu, bu nedenle de A‹HS’in 14. maddesinin ihlal etti¤ini 

belirtmifltir. 

Hükümet bu iddialara karfl› ç›kmaktad›r. 

Mahkeme bu iddialar›n daha önce inceledi¤i durumla ba¤lant›l› 

oldu¤unu ve bu nedenle de kabul edilebilir olduklar›n› düflünmektedir. 

Ancak, 9. madde hakk›nda yap›lan tespitler göz önüne al›nd›¤›nda, 

Mahkeme olayda baflvurucu taraf›ndan belirtilen madde ihlallerinin 

bulunup bulunmad›¤›n›n ayr›ca incelenmesine gerek olmad›¤›na karar 

vermifltir. 

3. A‹HS’nin 41. ve 46. Maddelerinin Uygulanmas›: 

A‹HS’in 41.maddesine göre: 

“Mahkeme iflbu Sözleflme ve protokollerinin ihlal edildi¤ine karar verirse 

ve ilgili Yüksek Sözleflmeci Taraf›n iç hukuku bu ihlali ancak k›smen telafi 

edebiliyorsa, Mahkeme, gerekti¤i takdirde, hakkaniyete uygun bir surette, 

zarar gören taraf›n tatminine hükmeder.” 

46. maddeye göre ise, 

“ 1. Yüksek Sözleflmeci Taraflar, taraf olduklar› davalarda Mahkemenin 

kesinleflmifl kararlar›na uymay› taahhüt ederler. 2. Mahkemenin kesinleflmifl 

karar›, karar›n uygulanmas›n› denetleyecek olan Bakanlar Komitesine gönderir.” 

Baflvurucu, gerekli zaman içerisinde zarar›n tatminine iliflkin bir


talepte bulunmam›flt›r. Bu nedenle de Mahkeme baflvurucu için bir tazminat 

hükmetmeye gerek olmad›¤›na karar vermifltir. 

Ayr›ca, Mahkeme somut olayda vatandafllar›n›n dinini nüfus idaresi 

kay›tlar›nda ya da nüfus cüzdanlar›nda belirtmenin din özgürlü¤ü ile 

ba¤daflmad›¤›na karar vermifltir. Mahkeme, A‹HS’in 9. Maddesi uyar›nca, 

nüfus cüzdanlar›nda zorunlu veya ihtiyari olarak din ibaresinin bulunmas›n›n 

baflvurucunun an›lan madde çerçevesindeki hakk›n›n ihlali 

niteli¤inde oldu¤u sonucuna varm›flt›r. Bu nedenle, söz konusu ihlale son 

vermek için, din hanesinin kald›r›lmas› yeterli olaca¤› ifade edilmifltir. 

Bu nedenlerle Mahkeme; 

1. Ço¤unluk karar› ile, dilekçenin kabul edilmesine; 

2. Bire karfl› alt› oyla, Hükümetin baflvurucunun ma¤dur s›fat›na haiz 

olmad›¤› itiraz›n›n esasla birlefltirilmesine ve bire karfl› alt› oyla reddedilmesine; 

3. Bire karfl› alt› oyla, Sözleflmenin 9. maddesinin ihlaline; 

4. Bire karfl› alt› oyla, Sözleflmenin 6. ve 14. maddelerinin ayr›ca incelenmesine 

gerek olmad›¤›na; 

karar vermifltir. 

Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi ‹ç Tüzü¤ü’nün 77. maddesinin 2. ve 

3. paragraflar› uyar›nca 2 fiubat 2010’da, Frans›zca olarak karara 

ba¤lanm›flt›r. 

Sally Dollé 

Katip 

Françoise Tulkens 

Baflkan


KARfiI OY 

(HAK‹M CABRAL BARRETO) 

Ço¤unlu¤un aksine, Sözleflmenin 9. Maddesinin ihlal edildi¤i karar›na 

flekil ve esasla ilgili konular nedeniyle maalesef kat›lam›yorum. 

1. Kararda, dilekçe 3 yönden incelenmifltir: 

a. Baflvurucunun, nüfus cüzdan›ndaki “‹slam” ibaresini “Alevi” ibaresi 

ile de¤ifltirmek istemesi; 

b. Ya da, ek olarak, flu an için üzerinde ‹slam ibaresi bulunan kimlik 

kart›ndan bu ibarenin kald›r›lmas›; 

c. Kimlik kart›ndan din hanesinin kald›r›lmas›. 

2. Bana göre, ilk iki husus konusunda baflvurucu ma¤dur s›fat›n› kaybetmifltir. 

Asl›nda, 29 Eylül 2006’da kabul edilen de¤iflikliklerle beraber dinle 

ilgili bilgilerin nüfus cüzdan›ndan silinmesi mümkündür; böylece din 

ibaresi silinebilir ya da din hanesi bofl b›rak›labilir. 

Ayr›ca tüm bunlar basit bir yaz›l› ifllemle yap›lmaktad›r. 

Böylelikle ilk iki hususla ilgili sorunlara iç hukukta çözüm bulunmufltur 

ve bunlar›n inceleme konusu yap›lmamas› gerekir. 

3. Din hanesinin nüfus cüzdan›ndan kald›r›lmas›na iliflkin üçüncü 

husus ise esas ve flekil bak›m›ndan incelenmelidir. 

3.1. fiekli sorun: ‹ç hukuk yollar›n›n tüketilmemesi 

Bu konu hakk›nda ne baflvurucu ne de baflka bir kimse taraf›ndan bir 

iddiada bulunulmufltur. 

Baflvurucu iç hukukta ve mahkeme önünde ilk iki husus üzerinde durmakla 

yetinmifltir. 

Oysaki Mahkemenin, iç hukuk yollar›n›n tüketilmedi¤i bir durumda 

iddiay› kabul edilebilir bulmas› genel uygulamas› dâhilinde de¤ildir. 

Hükümet bu nokta üzerinde durmam›flt›r. Mahkemenin içtihad›na göre 

de, hükümet taraf›ndan ileri sürülen bir itiraz yoksa Mahkeme iddian›n 

re’sen kabul edilemez oldu¤una karar veremez. 

Ancak olayda, Hükümet, bu sorunla karfl›laflmam›flt›r. Bu nedenle de 

buna cevap vermemifl olmas›ndan sorumlu tutulmamal›d›r. 

E¤er Mahkeme, bu durumu dilekçenin içinde görerek ya da baflvurucu 

taraf›ndan ileri sürülen di¤er iddialar›n bir parças› gibi kabul ederek, olay› 

bu aç›dan inceleyecek olsayd›, bu konuda bir aç›klamada bulunmas› için 

Hükümetin dikkatini çekmesi gerekirdi. 

Ancak bu durumun yarg›lama s›ras›nda, iç hukukta dile getirilmemifl 

olmas› nedeniyle, bu husus incelenemezdi.


3.2. E¤er ço¤unluk gibi, esas›n incelenmesi için fleklî aç›dan bir sorun 

olmad›¤›n› kabul etsek bile, ben Mahkeme’nin nüfus cüzdanlar›nda din ile 

ilgili bir ibarenin bulunmamas› talebinin dini inançlarla s›k› iliflki içinde 

oldu¤u ve kiflinin en özel de¤erlerinden birinin aç›¤a vurulmas› anlam›na 

gelece¤i ve bu durumun da kiflinin din özgürlü¤üne ters düflece¤i görüfllerine 

kat›lam›yorum. 

Belirtmek isterim ki Folgerø ve Di¤erleri ve Hasan ve Eylem Zengin 

kararlar›ndaki içtihada tamam›yla kat›l›yorum. 

Sonuç olarak, dini inançlar kiflinin kendi vicdan›n› ilgilendirir ve 

bunun kamu kurumlar› taraf›ndan aç›klanmas›n›n istenmesi 9. madde 

dâhilinde bir sorun teflkil edebilir. 

Bununla beraber, ibarenin silinmesini isteme hakk› herhangi bir 

s›n›rlama getirmemektedir. Sadece yaz›l› flekilde yap›lmas› yeterlidir. 

Bu durumda kifli, kendi inanc›n› aç›klamak zorunda de¤ildir, yaln›zca 

o hanenin bofl b›rak›lmas›n› istemesi yeterlidir. 

Bence mahkeme, nüfuz cüzdan›ndan din ibaresinin silinmesini istemenin 

dahi kiflinin kutsal de¤erleri hakk›nda bir aç›klama teflkil edece¤i 

fleklindeki görüflü abart›l›d›r. 

Mahkeme kendi içtihad›n› aflmaktad›r: 9. maddenin ihlalinden 

bahsedebilmek için kiflinin dinini aç›klamak zorunda kalmas› gerekmektedir. 

Olayda ise talep sahibi, ister Alevi ister Hristiyan, ister Yahudi ister 

ateist olsun, kamu kurumlar›n›n bu konuda hiçbir bilgisi olmaks›z›n, din 

ibaresinin yer almad›¤› bir nüfus cüzdan›na sahip olabilir. 

Kanaatimce, ço¤unluk karar›, Mahkemenin içtihad›n› aflmaktad›r ve 

bu da devlete tan›nmas› gereken takdir yetkisi ile ba¤daflabilecek bir 

durum de¤ildir. 

Bunlara ilaveten, nüfus cüzdanlar› üzerinde din hanesinin neden 

bulundu¤unu ve bunun kullan›m alan›n›n ve yarar›n›n ne olaca¤›n› 

anlayam›yorum.

AKTARIMLAR / AYRILMALAR / 

Y‹T‹RD‹KLER‹M‹Z

AKTARIMLAR 

SIRA 

S‹C‹L NO ADI 

SOYADI 

DURUMU 

TAR‹H‹ 

BAROSU 

1 

38362 GÜL 

‹fiÇ‹ 

Nakil Gitme 

28.01.2010 

TOKAT 

2 

27479 ERHAN 

S‹VL‹M 

Nakil Gitme 

28.01.2010 

ADANA 

3 

32091 UMUT 

KIRTIL 

Nakil Gitme 

28.01.2010 

BALIKES‹R 

4 

37057 NAZM‹YE 

AYDINER 

Nakil Gitme 

28.01.2010 

ANTALYA 

5 

32256 ARZU 

BAYRAM 

Nakil Gitme 

28.01.2010 

TEK‹RDA⁄ 

6 

35725 AYSUN 

ÇOBANO⁄LU 

Nakil Gitme 

28.01.2010 

G‹RESUN 

7 

17589 ABDULLAH 

KARAO⁄LAN 

Nakil Gitme 

04.02.2010 

ADANA 

8 

22621 YILMAZ 

BARAN 

Nakil Gitme 

11.02.2010 

BATMAN 

9 

35519 SEÇ‹L 

BAKKALCIO⁄LU 

Nakil Gitme 

11.02.2010 

‹ZM‹R 

10 

27606 F. fi‹LEN 

KAYMAZ 

Nakil Gitme 

11.02.2010 

MU⁄LA 

11 

12718 A. ZAFER 

ATALAY 

Nakil Gitme 

11.02.2010 

MU⁄LA 

12 

14747 ERDAN 

BARUT 

Nakil Gitme 

18.02.2010 

‹ZM‹R 

13 

17942 S. NESL‹HAN 

KÖKSAL 

Nakil Gitme 

18.02.2010 

SAMSUN 

14 

38045 SEVG‹ 

SUNAL 

Nakil Gitme 

25.02.2010 

‹ZM‹R 

15 

22394 NER‹MAN 

GÜL EREN 

Nakil Gitme 

25.02.2010 

BURSA 

16 

21748 B‹LAL 

ULUDA⁄ 

Nakil Gitme 

25.02.2010 

ADANA 

17 

28971 CENG‹Z 

KELEfi 

Nakil Gitme 

25.02.2010 

ERZ‹NCAN 

18 

38526 DERYA 

ERGÜVEN 

Nakil Gitme 

04.03.2010 

KAYSER‹ 

19 

19063 MUSTAFA 

KARAKAfi 

Nakil Gitme 

04.03.2010 

BURSA 

20 

35549 MERVE 

DÖKMEN 

Nakil Gitme 

04.03.2010 

TEK‹RDA⁄ 

21 

22590 BAK‹ 

AKDAfi 

Nakil Gitme 

04.03.2010 

UfiAK 

22 

26332 ÖZLEM 

VATAN 

Nakil Gitme 

11.03.2010 

‹ZM‹R 

23 

35603 AYSU 

YAZICIO⁄LU 

Nakil Gitme 

11.03.2010 

‹ZM‹R 

24 

25481 fiÜKRAN 

DO⁄AN 

Nakil Gitme 

11.03.2010 

ANKARA 

25 

35114 HARDAN 

ARSLAN 

Nakil Gitme 

11.03.2010 

S‹‹RT 

26 

37275 F. FEYZA 

GÜL 

Nakil Gitme 

11.03.2010 

ED‹RNE 

27 

30886 H. MURAT 

GÜÇLÜ 

Nakil Gitme 

11.03.2010 

KONYA 

28 

30554 ALPASLAN 

ÇOBAN 

Nakil Gitme 

11.03.2010 

ANKARA 

29 

16690 ÖZDEN 

ÇAVUfiO⁄LU 

Nakil Gitme 

11.03.2010 

MU⁄LA 

30 

13745 OKfiAN 

fiEN YILMAZ 

Nakil Gitme 

11.03.2010 

‹ZM‹R

AYRILMALAR 

SIRA 

S‹C‹L NO 

ADI 

SOYADI 

DURUMU 

TAR‹H‹ 

1 

34764 A. BATUHAN 

BAYTAZ 

‹stifa 

28.01.2010 

2 

14239 NER‹MAN 

ÖNAL 

‹stifa 

28.01.2010 

3 

25587 YAKUP CENG‹Z 

SARITAfi 

‹stifa 

28.01.2010 

4 

12731 NUR OSMAN 

ASLAN 

‹stifa 

28.01.2010 

5 

38329 AYKUT 

ERSAN 

‹stifa 

28.01.2010 

6 

11371 ORHAN 

YAZICIO⁄LU 

‹stifa 

28.01.2010 

7 

19632 NERM‹N 

BAfiOL B‹LSEL 

‹stifa 

28.01.2010 

8 

36375 fiEYDA 

fiANLI 

‹stifa 

28.01.2010 

9 

20258 M. YALÇIN 

BAYKAL 

‹stifa 

28.01.2010 

10 

8828 AYHAN 

TUNÇER 

‹stifa 

04.02.2010 

11 

32629 MURAT 

TANSEL 

‹stifa 

04.02.2010 

12 

36520 NURHAN 

HACI‹BRAH‹MO⁄LU 

‹stifa 

04.02.2010 

13 

5277 MUHTEREM 

fiERBETÇ‹ 

‹stifa 

04.02.2010 

14 

5122 TÜL‹N 

KALEA⁄ASI 

‹stifa 

11.02.2010 

15 

37175 UMUT 

KOLOfi 

‹stifa 

11.02.2010 

16 

14711 SERDAR 

BÖREKO⁄LU 

‹stifa 

18.02.2010 

17 

5684 SAL‹M KAYA 

SEP‹C‹ 

‹stifa 

18.02.2010 

18 

35292 SEDAT 

ÖNER 

‹stifa 

25.02.2010 

19 

27307 ‹BRAH‹M HAL‹L 

YILDIRIM 

‹stifa 

25.02.2010 

20 

22081 ZÜLB‹YE 

YAMAÇ 

‹stifa 

25.02.2010 

21 

28598 IfiIL 

TAfiKIN 

‹stifa 

04.03.2010 

22 

34632 ‹SMA‹L 

YILMAZ 

‹stifa 

11.03.2010 

23 

12720 AL‹ 

KAYGISIZ 

‹stifa 

11.03.2010 

24 

16905 NECDET 

DO⁄AN 

‹stifa 

11.03.2010

Y‹T‹RD‹KLER‹M‹Z 

Baromuzun 11073 sicil say›s›nda kay›tl› 

AVUKAT 

YUSUF ALPER 

31.12.2007 tarihinde vefat etmifltir. 

Merhum 1940 y›l›nda Ad›yaman’da do¤mufl, 1978 

y›l›nda ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden 

mezun olmufl, staj›n› Baromuzda yaparak, 1978 y›l›nda 

Baromuz levhas›na kaydolmufltur. 

Merhuma Tanr›dan rahmet, ac›l› ailesine ve meslektafllar›m›za 

baflsa¤l›¤› dileriz. 


AVUKAT 

CEVAT YALÇIN ERKAN 


Merhum 1938 y›l›nda Ordu’da do¤mufl, 1970 




Merhuma Tanr›dan rahmet, ac›l› ailesine ve 

meslektafllar›m›za baflsa¤l›¤› dileriz. 


AVUKAT 

GÖNÜL ERGUN 


Merhume 1942 y›l›nda Ni¤de’de do¤mufl, 1964 

y›l›nda Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden 

mezun olmufl, staj›n› Ankara Barosu’nda yaparak, 

1979 y›l›nda Baromuz levhas›na kaydolmufltur. 

Merhumeye Tanr›dan rahmet, ac›l› ailesine ve 



AVUKAT 

SÜLEYMAN AFFAN GÜRDAMAR 


Merhum 1926 y›l›nda Gümüflhane'de do¤mufl, 

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun 

olmufl, staj›n› Ankara Barosu’nda yaparak, 1980 

y›l›nda Baromuz levhas›na kaydolmufltur. 


meslektafllar›m›za baflsa¤l›¤› dileriz.



AVUKAT 

ERCÜMENT DER‹NÇAY 


Merhum 1952 y›l›nda Eyüp'te do¤mufl, 1981 

y›l›nda ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi‘nden 






AVUKAT 

MEHMET EM‹N TEK‹NALP 


Merhum 1943 y›l›nda Tirebolu’da do¤mufl, 1971 


mezun olmufl, staj›n› Giresun Barosu’nda yaparak, 





AVUKAT 

SÜLEYMAN BAYRAM 


Merhum 1938 y›l›nda H›n›s’da do¤mufl, 1963 

y›l›nda Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden 

mezun olmufl, staj›n› Diyarbak›r Barosu’nda yaparak, 





AVUKAT 

ECE ARSLAN 


Merhume 1982 y›l›nda Eskiflehir’de do¤mufl, 2004 






Yitirdiklerimiz 1401 


AVUKAT 

BEK‹R HASTUNÇ 


Merhum 1943 y›l›nda Unuttepe’de do¤mufl, 1977 







AVUKAT 

AYHAN Z‹LEL‹O⁄LU 


Merhum 1953 y›l›nda Kayseri’de do¤mufl, 1977 







AVUKAT 

HÜLYA NALAN ARSLAN 


Merhume 1962 y›l›nda Akhisar’da do¤mufl, 1986 







AVUKAT 

MEHMET fiENER YARDIM 


Merhum 1950 y›l›nda Ankara’da do¤mufl, 1975 








AVUKAT 

HAL‹L ZOR 


Merhum 1945 y›l›nda Van’da do¤mufl, 1978 y›l›nda 

‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun 

olmufl, staj›n› Baromuzda yaparak, 1980 y›l›nda 




D‹Z‹NLER

KAVRAMLARA GÖRE 

ARAMA D‹Z‹N‹ 

....................................................... A ........................................................ 

506 SAYILI YASA’DA BEL‹RT‹LEN SINIRLARIN ÖNEM‹ ...........................1165 

900’LÜ HATLAR .......................................................................................1227 

ABONEL‹K SÖZLEfiMES‹ .........................................................................1101 

ABONEN‹N ‹STE⁄‹ OLMAKSIZIN HAT AÇILMASI .....................................1227 

AC‹L DURUMLAR .....................................................................................1065 

ADL‹ YARGININ GÖREV‹ ..........................................................................1296 

A⁄AÇLARIN DE⁄ER‹N‹N SAPTANMASI ...................................................1107 

A‹LE KONUTU ..........................................................................................1084 

ALACA⁄IN FA‹Z‹YLE TAHS‹L‹ ..................................................................1273 

ALACAKLININ DAVRANIfiI .......................................................................1242 

ALACAKLININ DURUMU ..........................................................................1281 

ALT ‹fiVEREN ...........................................................................................1182 

ARAÇ ZARARI ..........................................................................................1210 

ASIL ‹fiVEREN ..........................................................................................1182 

AVUKAT ‹LE VEK‹L EDEN ANLAfiMAZLI⁄I ..............................................1171 

AVUKATIN HAKLARI ...............................................................................1221 

AVUKATLIK HUKUKU ...................................................................1171 - 1221 

....................................................... B ........................................................ 

BA⁄-KUR’UN RÜCU HAKKI .....................................................................1210 

BAKANLI⁄IN SORUfiTURMAYA ‹Z‹N VERMEMES‹ ..................................1337 

BANKADA AÇILACAK HESABA ÖDEME YAPILMASI ZORUNLULU⁄U ....1126 

BEDEN‹ ÇALIfiMA ÖLÇÜTÜ .....................................................................1175 

BEL‹RL‹ SÜREL‹ SÖZLEfiME ....................................................................1192 

BEfi YILLIK HAK DÜfiÜRÜCÜ SÜRE ........................................................1295 

B‹RL‹KTE SORUMLULUK .........................................................................1182 

BONONUN DEL‹L OLARAK ‹fiLEV‹ ...........................................................1284 

BORCU KES‹N OLARAK ORTADAN KALDIRAN KANITIN N‹TEL‹⁄‹ .........1046 

BORÇLU OLMADI⁄ININ TESP‹T‹ DAVASI ................................................1242 

BORÇLUNUN HACZ‹ Ö⁄REND‹⁄‹N‹ BEYAN ETMES‹ ...............................1220 

BORÇLUNUN ‹FLASI ........................,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,............................1264 

BORÇLUNUN ‹ZLEYECE⁄‹ YOL ......................,,,,,,,,,,,..............................1223 

BORDRO ‹LE F‹‹LEN YAPILAN ÖDEMEN‹N B‹RB‹R‹N‹ TUTMAMASI ...,,,,.1153 

BOfiANMADA KUSUR ...............................................,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,.....1081


........................................................ Ç ........................................................ 

ÇALIfiANIN BANKAYA VERD‹⁄‹ ZARAR ..................................................1139 

ÇEK ALACAKLISI .....................................................................................1219 

ÇEL‹fiK‹L‹ DURUM ...................................................................................1262 

....................................................... D ........................................................ 

DAVA AÇMA HAKKI .................................................................................1094 

DAVA VE TARAF EHL‹YET‹ ......................................................................1083 

DAVACININ DAVA SIRASINDA ÖLÜMÜ ....................................................1160 

DAVADA DERDESTL‹K ............................................................................1159 

DAVADA GÖREV ...........................................................................1277 - 1284 

DAVADA HUSUMET .................................................................................1052 

DAVADA TARAF OLAB‹LME KOfiULU ......................................................1233 

DAVALININ SAVUNMA HAKKININ KISITLANMASI ...................................1270 

DAYANAK BELGELER‹N‹N ‹BRAZI ..........................................................1223 

DE⁄ER TESP‹T‹ .......................................................................................1261 

DEVLET‹N TEMEL GÖREV‹ ......................................................................1065 

DO⁄UM TAR‹H‹N‹N DÜZELT‹LMES‹ ........................................................1271 

......................................................... E ........................................................ 

ECR‹M‹S‹L DAVASI ..................................................................................1094 

EKONOM‹K KR‹Z‹N GEREKL‹ NEDEN OLAB‹LECE⁄‹ ..............................1198 

EKS‹K EVRAK NEDEN‹YLE GER‹ ÇEV‹RME ............................................1272 

EKS‹K ÖDENEN ‹KRAM‹YE ......................................................................1120 

ELEKTR‹K ABONEL‹⁄‹ .............................................................................1240 

ESER SÖZLEfiMES‹ ......................................................................1255 - 1256 

ESK‹ HALE GET‹RME ...............................................................................1270 

EfiLER‹N HAKLARI ..................................................................................1084 

EfiYA HUKUKU ........................................................................................1261 

...................................................... F ........................................................ 

FA‹L‹ VE ZARARI Ö⁄RENME KOfiULU .....................................................1057 

FA‹L‹N TEMMERRÜT TAR‹H‹NDEN BAfiLAMASI .....................................1060 

FAZLA ÇALIfiMA - HAFTA TAT‹L‹ - GENEL TAT‹L ....................................1159 

FAZLA ÇALIfiMA ......................................................................................1347 

FAZLA ÇALIfiMANIN KANITLANMASI ......................................................1117 

FESH‹N SON ÇARE OLMASI ....................................................................1198 

FESH‹N SON ÇARE OLMASI ‹LKES‹ ........................................................1172 

F‹‹LEN KULLANILAN SU BEDEL‹ .............................................................1101

Dizinler 1407 

...................................................... G ........................................................ 

GAB‹N ve EHL‹YETS‹ZL‹K SAVININ SONUÇLARI .....................................1231 

GARAME ..................................................................................................1281 

GENEL KURUL KARARININ ‹PTAL‹ ..........................................................1272 

GEREKÇEL‹ KARARLA KISA KARAR ARASINDAK‹ ÇEL‹fiK‹ ...................1060 

GÖREVL‹ MAHKEME ....................................................................1185 - 1283 

....................................................... H ........................................................ 

HACZE KARfiI fi‹KAYET SÜRES‹ .............................................................1220 

HAFTA TAT‹L‹ ÜCRET‹NE HAK KAZANMA KOfiULU ...............................1159 

HAK DÜfiÜMÜ SÜRES‹ .............................................................................1293 

HAK DÜfiÜRÜCÜ SÜRE ...........................................................................1111 

HAK‹M‹N REDD‹ ‹STEM‹ ..........................................................................1289 

HAK‹M‹N REDD‹ ‹STEM‹NDE ‹DAR‹ PARA CEZASI ..................................1289 

HAK‹M‹N REDD‹ ‹STEM‹NDE KÖTÜN‹YET ...............................................1289 

HAKLI NEDENLE FES‹H ..........................................................................1189 

HAKSIZ F‹‹LDE ZAMANAfiIMININ BAfiLANGICI .......................................1057 

HATIR TAfiIMASI .....................................................................................1099 

HAZ‹NE ZARARI .......................................................................................1065 

HESAPLAMA YÖNTEM‹ ..................................................................1087-1237 

H‹ZMET KUSURU .....................................................................................1327 

H‹ZMET TESP‹T‹ ......................................................................................1293 

H‹ZMET TESP‹T‹ DAVASI .........................................................................1295 

HUKUK‹ YARAR KOfiULU ........................................................................1242 

...................................................... ‹ ............................................................ 

ISLAH ......................................................................................................1089 

‹CRA HUKUKU ................................................................................1242-1281 

‹CRA TAK‹B‹NDE ZAMANAfiIMI ...............................................................1279 

‹DAREN‹N MÜTERAF‹K KUSURU .............................................................1240 

‹DAREN‹N SORUMLULU⁄U ......................................................................1102 

‹DAR‹ ‹fiLEME DAYANAN KANIT ..............................................................1052 

‹FA ‹MKANSIZLI⁄I ...................................................................................1246 

‹HBAR TAZM‹NATI ...................................................................................1122 

‹HBAR TAZM‹NATINDA ZAMANAfiIMI ......................................................1122 

‹HBAR TAZM‹NATININ HUKUK‹ N‹TEL‹⁄‹ ................................................1122 

‹HT‹YAT‹ HAC‹Z .......................................................................................1281 

‹K‹NC‹ KATSAYI KARARI .........................................................................1301


‹LAMSIZ TAK‹P .........................................................................................1223 

‹LK D‹LEKÇE ‹LE ZAMANAfiIMI DEF‹NDE BULUNULMAMASI .................1153 

‹MZA VE YAZI ‹NCELEMES‹ .....................................................................1219 

‹NANÇ SÖZLEfiMES‹ ................................................................................1251 

‹NANÇLI ‹fiLEMLER ..........................,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,......................1073 

‹NSAN SA⁄LI⁄I ........................................................................................1065 

‹NT‹FA HAKKI ..........................................................................................1261 

‹NT‹HAL (B‹L‹M HIRSIZLI⁄I) ................................................................... 1055 

‹SPAT KOfiULU ........................................................................................1244 

‹SPAT KÜLFET‹ ........................................................................................1044 

‹SPAT YÖNTEM‹ ..............................................................................1073-1251 

‹SPAT YÜKÜ ..........................................................................1189-1284-1347 

‹ST‹HKAK DAVASININ AK‹BET‹ ...............................................................1264 

‹ST‹RDAT DAVASI ....................................................................................1089 

‹fi DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹N‹ KABUL ETMEYEN ‹fiÇ‹ ................................................1179 

‹fi GÜCÜ KAYBI TAZM‹NATI ....................................................................1165 

‹fi GÜCÜ KAYBI TAZM‹NATINA ESAS ÜCRET‹N 

ASGAR‹ ÜCRET‹N ‹K‹ KATI OLACA⁄I ......................................................1165 

‹fi HUKUKU .............................................................................................1117- 

1119-1120-1122-1126-1128-1139-1144-1146-1150-1153-1156-1159-1160- 

1165-1169-1172-1175-1179-1182-1185-1189-1192-1196-1198 -1204-1229 

‹fi MAHKEMES‹N‹N GÖREV‹ ....................................................................1229 

‹fi YER‹ .....................................................................................................1244 

‹fiÇ‹DEN ALINAN TEM‹NAT SENED‹N‹N ‹PTAL‹ .......................................1229 

‹fiÇ‹L‹K ALACAKLARI ..............................................................................1185 

‹fiÇ‹N‹N H‹ZMET SÜRES‹ .........................................................................1119 

‹fiÇ‹N‹N K‹fi‹SEL ÖZELL‹KLER‹, KIDEM‹, MESLEK ÜNVANI ....................1150 

‹fiE BAfiLATMAMA HAL‹NDE KARARIN KES‹NLEfiMES‹NE KADAR 

GEÇECEK DÖNEMDE YEN‹ TOPLU ‹fi SÖZLEfiMES‹N‹N 

YÜRÜRLÜ⁄E G‹RMES‹ .............................................................................1204 

‹fiE ‹ADE .........................................................................................1172-1179 

‹fiE ‹ADE DAVASI ..................................................................1160-1198-1204 

‹fi‹ DE⁄‹fiT‹R‹LEN ‹fiÇ‹ ............................................................................1179 

‹fiLETEN SIFATI .......................................................................................1210 

‹fiTEN AYRILMA KOfiULU ........................................................................1144 

‹fiT‹RAK HAL‹NDE MÜLK‹YET .................................................................1094 

‹fiYER‹N‹N DEVR‹ ....................................................................................1117 

‹Y‹N‹YET KOfiULU ....................................................................................1084 

‹Y‹N‹YET KOfiULU ....................................................................................1219 

‹ZLENECEK YOL ......................................................................................1052

Dizinler 1409 

..................................................... K-L ..................................................... 

KAMU ALACA⁄I .......................................................................................1273 

KAMU GÖREVL‹S‹N‹N SEND‹KAYA ÜYE OLMADI⁄I HALDE 

MAAfiINDAN ÜYEL‹K A‹DATI KES‹LMES‹ ................................................1169 

KAMU KURUMUNDA MEMUR‹YETTE GEÇEN SÜREN‹N KIDEM 

TAZM‹NATINA ETK‹S‹ ..............................................................................1146 

KAMULAfiTIRMA ......................................................................................1107 

KAMULAfiTIRMA HUKUKU ......................................................................1107 

KARAR DÜZELTME TALEPLER‹ ...............................................................1049 

KARAR DÜZELTMEDE UYGULANACAK HÜKÜMLER ..............................1049 

KARfiI TARAFA YÜKLENEN VEKALET ÜCRET‹ .......................................1221 

KAT ‹RT‹FAKLI ANAYAPIDA PROJEYE AYKIRILIK ..................................1269 

KAT MÜLK‹YET‹ .......................................................................................1272 

KAT MÜLK‹YET‹ HUKUKU .......................................................................1269 

KEMAL TAfiKIN ve D‹⁄ERLER‹ – TÜRK‹YE KARARI ...............................1363 

KEND‹ ‹STE⁄‹ ‹LE ‹fiYER‹NDEN AYRILANIN KIDEM TAZM‹NATINI 

HAKEDEMEYECE⁄‹ KURALI ...................................................................1146 

KES‹LEN A‹DATLARIN ‹ADES‹ .................................................................1169 

KES‹N SÜREN‹N KOfiULLARI ...................................................................1040 

KES‹NLEfiME ...........................................................................................1279 

KES‹NT‹L‹ ÇALIfiMALAR ..........................................................................1295 

KES‹NT‹S‹Z ÇALIfiMALAR ........................................................................1293 

KIDEM SÜRES‹NE EKLENMEYECEK SÜRELER ......................................1146 

KIDEM TAZM‹NATI ...................................................................................1128 

KIDEM TAZM‹NATINI HAKETME KOfiULLARI .........................................1146 

KIDEM VE ‹HBAR TAZM‹NATLARI ‹LE ‹fiÇ‹L‹K ALACAKLARI .................1150 

K‹RA SÖZLEfiMES‹N‹N HAKSIZ OLARAK FESHED‹LMES‹ ......................1231 

K‹RACININ HAKLARI ......................................................................1231-1235 

K‹RALANAN YERDE YAPILAN TAD‹LAT ...................................................1235 

KULLANILMAYAN ELEKTR‹K BEDEL‹ SORUMLULU⁄U ...........................1240 

KURUMUN B‹RL‹KTE KUSURU ................................................................1227 

KURUMUN TESP‹T BELGES‹ VERMES‹ ....................................................1209 

KUSUR TESP‹T‹ ........................................................................................1262 

KÜÇÜK ESNAF ÖLÇÜTÜ ..........................................................................1185 

KÜÇÜK ESNAF SANATKAR-TAC‹R AYRIMI ..............................................1175 

L‹K‹T ALACAK ..........................................................................................1256


..................................................... M-N .................................................... 

MADD‹-MANEV‹ TAZM‹NAT ............................................................1081-1327 

MADD‹-MANEV‹ TAZM‹NAT DAVASI ........................................................1034 

MADD‹ TAZM‹NATTAN YAPILACAK OLAN ‹ND‹R‹MLER ..........................1215 

MAHKEMECE YAPILACAK ‹fi ..................................................................1262 

MAHKEMECE YAPILACAK ‹fiLER ............................................................1083 

MEMUR‹YETTE GEÇEN SÜREN‹N HESABA EKLENMES‹ ........................1128 

M‹RAS HUKUKU ......................................................................................1094 

M‹RAS ÜZER‹NDEK‹ MÜLK‹YET REJ‹M‹ ..................................................1094 

M‹RASÇILARIN HAKLARI ........................................................................1029 

MÜTERAF‹K KUSUR ................................................................................1099 

MÜTESELS‹L SORUMLULUK ...................................................................1182 

NEDENSELL‹K BA⁄I ................................................................................1102 

NOTER KANALIYLA B‹LD‹R‹M‹ KOfiULU ..................................................1111 

..................................................... O-Ö .................................................... 

ORTAK YERLERE MÜDAHALEN‹N ÖNLENMES‹ ......................................1269 

ORTAKLI⁄IN SONA ERMES‹ ....................................................................1244 

ÖDEMEN‹N BAfiKA B‹R BORCA YÖNEL‹K OLDU⁄U SAVI ......................1044 

ÖDENEN PARANIN ‹ADES‹ .............................................................1087-1246 

ÖLÇÜLÜLÜK DENET‹M‹ ...........................................................................1172 

ÖNALIM HAKKI ........................................................................................1111 

...................................................... P-R ..................................................... 

PARA DE⁄ER‹N‹N GÜNCELLENMES‹ ......................................................1087 

PART‹ ‹LÇE BAfiKANININ ‹fiVEREN SIFATI VAR MIDIR ........................1293 

PAY DEVR‹ ...............................................................................................1244 

PERFORMANS DÜfiÜKLÜ⁄Ü ...................................................................1179 

PERSONEL‹N SORUMLULU⁄U .................................................................1065 

RESM‹ N‹TEL‹KTEK‹ ‹fiVEREN KAYDI .....................................................1347 

RESM‹ SÖZLEfiME ...................................................................................1244 

.................................................... S-fi .................................................... 

SA⁄LIK HARCAMALARI ..........................................................................1065 

SAHTE VEKALETNAMEYLE SATIfi .........................................................1102 

SAKLI PAY KURALLARI ...........................................................................1029 

SEBEPS‹Z ZENG‹NLEfiME .......................................................................1087 

SEND‹KAL TAZM‹NAT .............................................................................1156

Dizinler 1411 

S‹GORTA HUKUKU ..................................................................................1215 

S‹GORTA fi‹RKET‹NCE G‹DER‹LEN ZARAR M‹KTARININ 

MUNZAM ZARARDAN ‹ND‹R‹LMES‹ ........................................................1196 

S‹NAN IfiIK - TÜRK‹YE KARARI ..............................................................1377 

SIRA CETVEL‹ .........................................................................................1281 

SIRA CETVEL‹NDEN TERK‹N TALEB‹ .....................................................1277 

SIRA CETVEL‹NE ‹T‹RAZ ...............................................................1278-1279 

SIRA CETVEL‹NE ‹T‹RAZ DAVASI ...........................................................1284 

S‹TE YÖNET‹M‹ .......................................................................................1233 

SON ‹fiVEREN‹N ‹HBAR TAZM‹NATI SORUMLULU⁄U ............................1122 

SORUMLULARIN SAPTANMASI ...............................................................1101 

SOSYAL GÜVENL‹K HUKUKU ........................................................1209-1210 

SOYHAN C. TÜRK‹YE DAVASI ................................................................1353 

SSK KAYITLARININ ‹fiLEV‹ .....................................................................1119 

SULH ‹LE SONUÇLANAN DAVA ..............................................................1237 

SÜRÜCÜNÜN ALKOLLÜ OLMASI .............................................................1099 

fi‹RKET ZARARLARININ ZARARI VEREN ‹fiÇ‹ TARAFINDAN 

KARfiILANMASI .......................................................................................1196 

....................................................... T ........................................................ 

TAKS‹ fiOFÖRÜ ........................................................................................1185 

TALEB‹N BÜTÜNÜ ÜZER‹NDE HÜKÜM KURULAB‹LECE⁄‹ .....................1089 

TAMAMLANMIfi ve ‹Ç‹NE YERLEfi‹LM‹fi YAPIDA KAT MÜLK‹YET‹ 

KANUNU HÜKÜMLER‹N‹N UYGULANMASI ..............................................1269 

TAPU ‹PTAL‹ ...................................................................................1052-1073 

TAfiINMAZ SATIfiI ...........................................................................1246-1261 

TEBL‹GAT HUKUKU .................................................................................1091 

TEMERRÜT FA‹Z‹ .....................................................................................1237 

TEMY‹Z AfiAMASINDA KANIT SUNMA YASA⁄INA AYRIK DURUM .........1046 

T‹CAR‹ ‹L‹fiK‹ KOfiULU ............................................................................1284 

T‹CAR‹ VEYA MESLEK‹ AMAÇLA TÜKET‹M ............................................1283 

TOPLU ‹fi SÖZLEfiMES‹ ...........................................................................1156 

TOPLU ‹fi SÖZLEfiMES‹NDEK‹ YARDIMLARIN 

YAPILACAK HESAPLAMAYA ETK‹S‹ .......................................................1165 

TRAF‹K KAZASI .......................................................................................1215 

TÜKET‹C‹ MAHKEMES‹ ...........................................................................1283 

TÜZEL K‹fi‹L‹K .........................................................................................1233


..................................................... U-Ü .................................................... 

USUL ‹fiLEMLER‹ .....................................................................................1040 

USULSÜZ TEBL‹GAT .......................................................................1091-1270 

USULSÜZ TEBL‹GAT SONUCU VER‹LEN HÜKMÜN GEÇERS‹ZL‹⁄‹ .........1091 

UYGULANACAK KURALLAR ................................................................... 1055 

UZAMIfi ZAMANAfiIMI ..............................................................................1034 

ÜCRET .....................................................................................................1153 

ÜCRET HESAP PUSULASI ........................................................................1126 

ÜCRET UYGULANACAK FA‹Z ..................................................................1120 

ÜCRET‹N M‹KTARININ BEL‹RLENMES‹ ...................................................1153 

ÜCRET‹N ÖDEND‹⁄‹N‹ ‹SPATLAMANIN ‹fiVEREN 

SORUMLULU⁄UNDA BULUNMASI ...........................................................1126 

ÜÇÜNCÜ K‹fi‹N‹N HAKLARI .....................................................................1084 

ÜÇÜNCÜ K‹fi‹N‹N ‹Y‹N‹YET‹ .....................................................................1073 

....................................................... V ........................................................ 

VAS‹YET BENZER‹ ‹fiLEMLER .................................................................1029 

VEKALET ÜCRET‹ ....................................................................................1237 

VERG‹ DA‹RES‹ HACZ‹N‹N SIRASININ TESP‹T‹NDE ÖLÇÜT ....................1278 

VERG‹ KAYDINDAK‹ ‹SM‹N DÜZELT‹LMES‹ .............................................1296 

VER‹LECEK KARAR .................................................................................1160 

....................................................... Y ........................................................ 

YANLIfi ORGANDAN PARÇA ALINMASI ...................................................1327 

YANLIfi TIBB‹ MÜDAHALE .......................................................................1327 

YANLIfi VEKALET ÜCRET‹ TAY‹N‹ ...........................................................1273 

YAPILAN ‹fi‹N BEDEL‹ ..............................................................................1256 

YARARLANMA HAKKI .............................................................................1278 

YARGIÇ ve SAVCILARIN YARGILANMASI ......................................1333-1337 

YARGILAMA G‹DERLER‹ ..........................................................................1172 

YARGILAMANIN YEN‹LENMES‹ ...............................................................1091 

YAfi DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹ .....................................................................................1271 

YAfiLILIK AYLI⁄INA HAK KAZANMA .......................................................1209 

YEM‹N ......................................................................................................1244 

YILLIK ‹ZN‹N KULLANILDI⁄ININ KANITLANMASI ....................................1144 

YILLIK ÜCRETL‹ ‹Z‹N HAKKININ ÜCRETE DÖNÜfiMES‹ ..........................1144

Dizinler 1413 

........................................................ Z ........................................................ 

ZAMANAfiIMI ...............................................................1128-1139-1156-1255 

ZAMANAfiIMI SÜRES‹ ..............................................................................1034 

ZARAR GÖREN‹N KARfiI KUSURU ...........................................................1102 

Z‹NC‹RLEME SÖZLEfiME .........................................................................1192 

ZORUNLU KOLTUK S‹GORTASI ...............................................................1215

YARGITAY KARARLARINI 

YASA MADDELER‹NE GÖRE 

ARAMA D‹Z‹N‹ 

• ANAYASA (AY) 

Madde 141/3 .................................................................................... 1060 

• AVUKATLIK KANUNU (AVK/1136) 

Madde 164 ........................................................................................ 1171 

• BANKALAR KANUNU (4389) 

Madde 5 ............................................................................................ 1139 

• BANKACILIK KANUNU (5411) 

Madde 141 ........................................................................................ 1139 

• BANKACILIK KANUNU (Yeni) (5472) 

Geç. Madde 11 .................................................................................. 1139 

• BORÇLAR KANUNU (BK/818) 

Madde 41 ...........................................................................................1034 

Madde 42, 43, 44, 49 .........................................................................1081 

Madde 60 ...........................................................................................1034 

Madde 81 .......................................................................................... 1073 

Madde 125 ........................................................................................ 1122 

Madde 179 ........................................................................................ 1117 

Madde 323 .........................................................................................1153 

Madde 338 .........................................................................................1192 

Madde 347/1 .....................................................................................1160 

• ESNAF VE SANATKARLAR KANUNU (ESK/507) 

Madde 2 ............................................................................................ 1175 

• ESNAF VE SANATKARLAR, MESLEK KURULUfiLARI KANUNU 

(ESMKK/5362) 

Madde 763 ........................................................................................ 1175 

• HAK‹M VE SAVCILAR KANUNU (HSK/2802) 

Madde 97/3 ...................................................................................... 1333


• HUKUK USULÜ MUHAKEMELER‹ KANUNU (HUMK/1086) 

Madde 29 .......................................................................................... 1289 

Madde 36/›v ..................................................................................... 1289 

Madde 53 .......................................................................................... 1289 

Madde 74 .......................................................................................... 1196 

Madde 381, 388 ................................................................................ 1060 

Madde 388/son ................................................................................ 1089 

Madde 389 ........................................................................................ 1060 

Madde 417 ........................................................................................ 1172 

Madde 428 ............................................................................... 1073-1270 

Madde 429 ........................................................................................ 1055 

• ‹CRA ‹FLAS KANUNU (‹‹K/2004) 

Madde 277......................................................................................... 1049 

• ‹DAR‹ YARGILAMA USULÜ KANUNU (‹YUK/2577) 

Madde 49........................................................................................... 1337 

• ‹fi KANUNU (‹K/4857) 

Madde 4/1-1 ......................................................................................1175 

Madde 8 ................................................................................... 1150-1153 

Madde 11 .......................................................................................... 1192 

Madde 12 .......................................................................................... 1198 

Madde 15 .......................................................................................... 1192 

Madde 17 ................................................................................. 1122-1189 

Madde 18 ........................................................................ 1160-1179-1198 

Madde 18/3 ...................................................................................... 1198 

Madde 20 ................................................................................. 1189-1198 

Madde 20/2 ...................................................................................... 1198 

Madde 20/2-3 ................................................................................... 1172 

Madde 20/3,............................................................................. 1160-1179 

Madde 21 ........................................................................ 1160-1198-1204 

Madde 22 ................................................................................. 1179-1198 

Madde 24 .......................................................................................... 1122 

Madde 25 ................................................................................. 1122-1189 

Madde 25/II-4 ................................................................................... 1179 

Madde 26 .......................................................................................... 1122 

Madde 31 ...........................................................................................1153 

Madde 32 ................................................................1122-1126-1150-1153 

Madde 34 .......................................................................................... 1120 

Madde 37 ................................................................................. 1126-1150 

Madde 53/4 .......................................................................................1153

Dizinler 1417 

Madde 59 .......................................................................................... 1144 

Madde 120 ........................................................................................ 1146 

• ‹fi KANUNU (Eski) (‹K/1475) 

Madde 14 ........................................................................ 1122-1128-1160 

Madde 43/1 ...................................................................................... 1153 

• ‹fi MAHKEMELER‹ KANUNU (‹MK/5521) 

Madde 1 ............................................................................................ 1175 

• KAT MÜLK‹YETLER‹ KANUNU (KMK/634) 

Madde 17 ...........................................................................................1269 

• MEDEN‹ KANUN (MK) 

Madde 873 .........................................................................................1073 

• ÖZELLEfiT‹RME UYGULAMALARI HAKKINDA KANUN (ÖUHK/4046) 

Madde 21 ...........................................................................................1165 

• SEND‹KALAR KANUNU (4688) 

Madde 14, 25 ............................................,....................................... 1169 

• SOSYAL S‹GORTALAR KANUNU (SSK/506) 

Madde 77, 78 ............................................,....................................... 1165 

• TOPLU ‹fi SÖZLEfiMES‹, GREV VE LOKAVT KANUNU (2822) 

Madde 42/5........................................................................................1146 

Madde 61 ...........................................................................................1120 

• TÜRK CEZA KANUNU (ESK‹) (TCK/765) 

Madde 102/4, 103, 104 ..................................................................... 1034 

• TÜRK MEDEN‹ KANUNU (TMK/4721) 

Madde 4 ............................................................................................ 1081 

Madde 11 .......................................................................................... 1160 

Madde 174/1, 186 ............................................................................ 1081 

Madde 194/1-2 ................................................................................. 1084 

Madde 599 ........................................................................................ 1160 

Madde 733 ........................................................................................ 1111 

Madde 1023.............................................................................. 1073-1084

YARGITAY KARARLARINI 

DA‹RELERE ve K‹ML‹KLER‹NE 

(E/K NUMARALARINA ve KARAR TAR‹HLER‹NE) 

GÖRE ARAMA D‹Z‹N‹ 

√ YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARAR DERLEMES‹ 

E.No K.No K.Tarihi Sayfa No 

2006/3-754 2006/757 29.11.2006 ................................1029 

2008/4-326 2008/325 16.04.2008 ................................1034 

2008/4-655 2008/664 05.11.2008 ................................1040 

2008/3-752 2008/741 17.12.2008 ................................1044 

2009/9-586 2010/31 27.01.2010 ................................1046 

2009/17-21 2009/55 04.02.2009 ................................1049 

2009/8-59 2009/106 04.03.2009 ................................1052 

2009/4-77 2009/114 11.03.2009 ................................1055 

2008/4-558 2008/547 17.09.2009 ................................1057 

2009/9-397 2009/453 21.10.2009 ................................1060 

2009/4-471 2009/578 23.12.2009 ................................1065 

√ YARGITAY 1. HUKUK DA‹RES‹ 


2009/4531 2009/5348 07.05.2009 ................................1073 



2008/12439 2008/12833 08.10.2008 ................................1081 

2008/5860 2009/9095 08.05.2009 ................................1083 

2008/14398 2009/20160 19.11.2009 ................................1084 



2008/13859 2008/16353 09.10.2008 .................................1087 

2008/13020 2008/18230 30.10.2008 .................................1089 

2009/529 2009/3139 02.03.2009 .................................1091 

2009/11496 2009/15766 15.10.2009 .................................1094 



2005/1430 2006/3027 21.03.2006 .................................1099 

2005/4899 2009/3452 29.03.2006 .................................1101 

2009/1913 2009/2811 26.02.2009 .................................1102 



2009/13027 2009/14195 02.11.2009 ................................1107




2009/7141 2009/10701 08.12.2009 ................................1111 



2004/13691 2004/22966 12.10.2004 ................................1117 

2007/34772 2008/34278 19.12.2008 ................................1119 

2008/44602 2008/35169 23.12.2008 ................................1120 

2007/34347 2009/1626 05.01.2009 ................................1122 

2007/34640 2009/608 21.01.2009 ................................1126 

2007/23503 2009/1639 05.02.2009 ................................1128 

2007/30301 2009/6217 09.03.2009 ................................1139 

2007/41415 2009/12145 30.04.2009 ................................1144 

2007/34750 2009/12896 07.05.2009 ................................1146 

2008/372 2009/15530 02.06.2009 ................................1150 

2008/14702 2009/18522 02.07.2009 ................................1153 

2009/15255 2009/18578 03.07.2009 ................................1156 

2008/37063 2009/19394 06.07.2009 ................................1159 

2009/21710 2009/22886 15.09.2009 ................................1160 

2009/30270 2009/23153 15.09.2009 ................................1165 

2009/31028 2009/23196 15.09.2009 ................................1169 

2009/14860 2009/23822 18.09.2009 ................................1171 

2009/31489 2009/25565 05.10.2009 ................................1172 

2009/24548 2009/23645 18.09.2009 ................................1175 

2008/42886 2009/24409 28.09.2009 ................................1179 

2008/43245 2009/22668 05.10.2009 ................................1182 

2009/29071 2009/23664 18.10.2009 ................................1185 

2008/42859 2009/27865 19.10.2009 ................................1189 

2009/37959 2009/29276 26.10.2009 ................................1349 

2008/12186 2009/32934 02.12.2009 ................................1192 

2009/22738 2009/33863 08.12.2009 ................................1196 

2009/11733 2009/34774 14.12.2009 ................................1198 

2009/34598 2009/37902 28.12.2009 ................................1204 



2007/996 2007/19434 20.11.2007 ................................1209 

2008/5267 2009/14829 29.09.2009 ................................1210 



2008/8521 2009/12939 14.12.2009 ................................1215

Dizinler 1421 



2007/16259 2007/16017 10.09.2007 ................................1219 

2008/26976 2009/489 15.01.2009 ................................1220 

2009/1556 2009/3273 19.02.2009 ................................1221 

2009/11169 2009/18774 12.10.2009 ................................1223 



2006/12611 2007/734 29.01.2007 ................................1227 

2007/13308 2008/3334 10.03.2008 ................................1229 

2008/13957 2009/4805 09.04.2009 ................................1231 

2008/14684 2009/5645 27.04.2009 ................................1233 

2009/8051 2009/11129 08.10.2009 ................................1235 

2009/1958 2009/11222 12.10.2009 ................................1237 

2009/4964 2009/11563 14.10.2009 ................................1240 

2009/4860 2009/11605 15.10.2009 ................................1242 

2009/6940 2009/131541 12.11.2009 ................................1244 

2009/5788 2009/13309 16.11.2009 ................................1246 



2009/9385 2009/10333 05.10.2009 ................................1251 



2006/7107 2006/7172 07.12.2006 ................................1255 

2009/4455 2009/4892 28.09.2009 ................................1256 



2008/5899 2009/1629 23.03.2009 ................................1261 

2008/4923 2009/1869 30.03.2009 ................................1262 

2009/8631 2009/7158 03.11.2009 ................................1264 



2004/5043 2004/7104 11.10.2004 ................................1269 

2008/6228 2008/10823 23.10.2008 ................................1270 

2009/2208 2009/6327 11.06.2009 ................................1271 

2009/525 2009/6356 11.06.2009 ................................1272 

2009/890 2009/6606 16.06.2009 ................................1273




2007/4375 2007/8192 27.09.2007 ................................1277 

2007/4412 2008/8194 27.09.2007 ................................1278 

2007/3914 2007/8604 04.10.2007 ................................1279 

2007/4006 2007/8606 04.10.2007 ................................1281 

2008/6877 2009/1395 23.02.2009 ................................1283 

2009/3738 2009/3500 22.04.2009 ................................1284 

2009/4539 2009/5216 03.06.2009 ................................1284 



2009/15117 2009/18029 07.12.2009 ................................1289 



2008/10029 2008/18311 24.11.2008 ................................1293 

2008/13418 2009/13375 22.10.2009 ................................1295 

2008/19623 2009/15628 24.11.2009 ................................1296 

√ DANIfiTAY SEK‹Z‹NC‹ DA‹RE 


2010/2 / 27.01.2010 ................................1301 

√ DANIfiTAY ONUNCU DA‹RE 


2008/11112 2009/2529 31.03.2009 .................................1327 

√ ANKARA 10. ‹DARE MAHKEMES‹ 


2008/1797 2008/2495 29.12.2008 ................................1333 

√ DANIfiTAY ‹DAR‹ DAVA DA‹RELER‹ KURULU 


2007/736 2009/1793 22.10.2009 ................................1337 

√ ÜSKÜDAR 1. ‹fi MAHKEMES‹ 


2008/367 2009/404 05.06.2009 ................................1347

Y E N ‹ 

Ç I K T I 

‹stanbul Barosu Yay›nlar› 

Cep Kitab›

Derginin tÃ¼m iÃ§eriÄine ulaÅmak iÃ§in tÄ±klayÄ±nÄ±z. - Ä°stanbul Barosu

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Derginin tÃ¼m iÃ§eriÄine ulaÅmak iÃ§in tÄ±klayÄ±nÄ±z. - Ä°stanbul Barosu