Grafik formasyonları (chart patterns) yatırımcıların daha başarılı ve kazançlı işlemler yapabilmeleri için bazı fırsatlar sunar. Eğilimleri belirleme ve gelecekteki sonuçları tahmin etme arayışında yatırımcılara yardımcı olur.
Üçgen formasyonları, teknik analizde en çok karşılaşılan grafikler arasında yer alır. Hemen her yatırımcı ve teknik analistin, piyasadaki fiyat hareketleri ile ortaya çıkan bu kalıpları öğrenmesi tavsiye edilir.
Teknik analizde sıklıkla kullanılan üçgen formasyonları, fiyat hareketinin yönünün belirlenmesi için göz atılan önemli şablonlardır. Hisse senedi ya da forex fark etmeksizin hemen her piyasada karşılaşılan üçgen formasyonları, yatırımcılara doğru pozisyon almalarında yardımcı olur.
Üçgen formasyonları, teknik analistler tarafından devam formasyonları (continuation chart patterns) kategorisinde değerlendirilir. Bir diğer kategorinin ise dönüş formasyonları (reversal chart patterns) olduğunu bilmelisiniz.
Üçgen Formasyonları Ne Söyler?
Genel olarak, bir varlığın fiyatının yükseliş ya da düşüş trendi sonrasında belirli bir fiyat aralığına sıkışması yani fiyat hareketinin daralması şeklinde gözlemlenen üçgen formasyonları, trend hareketinin ne kadar süre daha devam edebileceğine dair bir tahmin üretmenize yardım eder.
Yaklaşan fiyat hareketine dair net bir yön gösteren diğer birtakım formasyonlar gibi bu grafik ortaya çıktığında, önceki trendin devam edeceği ya da tersine döneceği şeklinde yorum yapabilmenize yardımcı olur. Yani, varlığın fiyatı yükselişte ise yükselmeye devam edebilir veya yükseliş trendi düşüşe geçebilir. Üçgen formasyonları grafik üzerinde ortaya çıktığında, önceki trendin devam edeceğini belirtse de net bir karar vermeden önce üçgenin kırılıp kırılmadığının takip edilmesi önemli olacaktır.
Üçgen formasyonları risk ve kar oranlarının değerlendirilmesi için de kullanılabilir. Model, çoğunlukla kesişen fiyat çizgilerinden bir trend çizilerek bulunur. Üçgen daraldığında veya fiyatların sıkıştığını gördüğünüz anda yeterli miktarda getiri elde ettiğinizi düşünüyorsanız, daha fazla risk almadan işlemi kapatabilir; böylece karlılığını koruma yolunu tercih edebilirsiniz.
Üçgen Formasyonu Türleri
Trend sonrası bir varlığın alım satım aralığı daraldığında genellikle bir devam veya tersine dönme şablonu oluşmadan önce birikim ya da konsolidasyon olduğunu gösteren bir üçgen şekli oluşur.
Teknik analizde üç farklı üçgen formasyonu türü bulunur.
- Yükselen Üçgen Formasyonu (Ascending Triangle Pattern)
- Alçalan Üçgen Formasyonu (Descending Triangle Pattern)
- Simetrik Üçgen Formasyonu (Symmetrical triangle Pattern)
Yükselen Üçgen Formasyonu (Ascending Triangle Pattern)
Yükselen üçgen formasyonu iki tane trend çizgisinden oluşur. Yukarı yönlü bir kırılmayı öngören yükseliş formasyonları arasında yer alır. Varlığın fiyatı bir yükselip bir düşüyorsa bu formasyon oluşabilir.
Yükseliş noktalarından ve düşüş noktalarından ayrı ayrı bir çizgi çizdiğinizde karşınıza yukarı doğru eğimli bir üçgen çıkıyorsa yükselen üçgen formasyonu elde ettiğiniz anlamına gelir. Bu formasyon, genellikle bir ile iki ay sonra oluşur. Yükselen üçgen, oldukça güvenilir olduğu bilinen desenler arasında yer alır. Yatak çizgiden net bir kopuş gerçekleştiğinde yatırım fırsatı ortaya çıkar. Grafiği elde ettikten sonra doğru bir noktada varlığa giriş yaparsanız başarı şansınız oldukça yüksek olur.
Alçalan Üçgen Formasyonu (Descending Triangle Pattern)
Azalan ya da düşen üçgen formasyonu temelde yükselen üçgen formasyonunun tersine çevrilmiş halidir. Aynı şekilde iki tane trend çizgisi çizerek elde edilir. Varlığın yüksek noktalarıyla düşük noktalarını bir araya getirdiğinizde bu sefer aşağı doğru eğimli bir üçgen elde edersiniz. Burada alt tarafta bulunan trend çizgisi yatay bir görünüme sahiptir ve neredeyse hep aynı düşük seviyelerde kalır. Üst trend çizgisi ise bir tepe noktası oluşturmak için alt trend çizgisiyle buluşur.
Bu desen de yükselen üçgenlerdeki gibi güvenilirdir. Hacim ya da diğer göstergeleri yatırım yapmadan önce deseni doğrulamak için incelemeniz gerekir.
Simetrik Üçgen Formasyonu (Symmetrical Triangle Pattern)
Simetrik üçgen formasyonu da üçgen desenler arasında karşılaşabileceğiniz grafikler arasında yer alır. Tepe noktalarıyla dip noktalarını iki çizgiyle bir araya getirdiğinizle birbiriyle simetrik iki çizgi oluşur. Simetrik üçgen formasyonları genellikle devam kırılma desenlerine meyilli olduğu için üçgen oluşmadan önce başlangıç hareketlerinin yönünde tırmanır ya da alçalır. Simetrik üçgen meydana gelmeden önce varlık yükselişteyse çoğunlukla yükselir ya da düşüşteyse aynı şekilde düşer. Fiyat hareketi giderek daraldığı için yukarı ya da aşağı doğru bir kırılma meydana gelebilir.
Üçgen formasyonları örnek olarak üç farklı kalıba sahiptir. Bu kalıplar meydana geldiğinde hacim gibi farklı parametreleri göz önünde bulundurarak varlığın durumu hakkında daha ayrıntılı bir şekilde bilgi edinebilirsiniz. Bütün üçgen formasyonları güvenilir olduğu için pek çok yatırımcının dikkate aldığı desenlerden oluşur.
Üçgen Formasyonlarının Kullanımı
Üçgen formasyonlarının her birinde farklı göstergeler meydana geldiği için nasıl kullanılması gerektiğini iyi bir şekilde bilmeniz önemlidir. Her ne kadar güvenilir göstergeler olsa da bazı kritik noktalara hakim olmadığınız takdirde üçgen formasyonların sunduğu avantajlardan faydalanamayabilirsiniz.
Öncelikle “Üçgen kırılımı nedir?” sorusunun cevabını aramamız gerekir. Kırılım, fiyatın üçgen desenin dışında kaldığı durum olarak özetlenebilir. Kırılımın gerçekleşmesi desenin tamamlandığını ve beklenen trendin yaşanmaya başlayacağını gösterebilir. Bunun için türlerine göre üçgen formasyonlarının nasıl kullanılması gerektiği hakkında bazı önerileri dikkate alabilirsiniz.
Yükselen Üçgen Formasyonu Kullanımı
Yükselen üçgen formasyonları, desen kendini tamamladıkça daha da fazla yükselir. Yükselen üçgen deseniyle karşılaştığınızda varlığın fiyatının düşürülmeye çalışılmasına rağmen her seferinde daha az başarılı olduğu sonucuna varılabilir. İki çizgi arasında meydana gelen gelgitler, varlığın yükseliş trendini yakalamasının önüne geçemez.
Bu formasyonda, analize konu olan finansal varlık satıldıkça fiyatların doğal olarak bir düşüş gözlemlenir ancak üçgenin alt kenarını oluşturan çizgi ise destek görevi üstlenerek fiyatın üçgen alanı içerisinde devam etmesini sağlar. Her satışın bir önceki satış girişiminden daha düşük seviyede kaldığı grafik üzerinden görülebilir. Böylece destek kırılmamış olur. Nihayetinde fiyat üçegen alanını yukarı yönlü kırar ve yükselişine devam eder.
Her ne kadar genellikle yükselen üçgen formasyonu yükseliş trendinin sonunda ortaya çıkıyor gibi gözükse de gerçekte durum biraz daha farklı olabilir. Piyasada genel bir düşüş trendi olduğunda yükselen bir üçgen formasyonu oluşuyorsa bu, yaklaşan piyasanın yukarı yönlü bir dönüş hareketi yapacağına yönelik bir işaret olarak yorumlanabilir.
Düşüş trendinde yükselen üçgen formasyonu görüyorsanız varlığa yatırım yapmak için doğru zamanı yakalamış olabilirsiniz. Bununla beraber artan üçgen modeli olduğunda destekleyici yükseliş çizgisine de dikkat etmeniz gerekir. Bu, ayıların veya satıcıların yavaş yavaş piyasadan çıktığını gösterir. Boğalar ya da alıcılar, sonrasında fiyatı yukarı taşımaya başlar. Bir yatırımcı olarak fiyatların direnç çizgisinin üzerine çıktığını görmeden harekete geçmemeniz önerilir. Çünkü her ne kadar üçgen formasyonu tamamlanmış gibi gözükse de kırılım gerçekleşmediği takdirde tekrardan bir düşüş meydana gelebilir.
Alçalan Üçgen Formasyonu Kullanımı
Azalan üçgen formasyonlarında da durum yükselen formasyonların tam tersidir. Burada da desen tamamlanırsa çoğunlukla yatırımcıya bir düşüş olacağının sinyali verilir. Uzun süredir yükselen bir trendin sonrasında ortaya çıkarsa tersine dönüş olacağı belirtilir. Aşağı yönlü kırılma anlarında yatırımcılar açığa satış yapabilir. Bununla beraber sadece iki tane yüksek ve düşük noktalar olması güvenilir değildir. Azalan üçgenin daha güvenilir bir şekilde kullanılması için ikiden fazla noktalar belirlenmesi gerekir.
Simetrik Üçgen Formasyonu Kullanımı
Simetrik üçgen formasyonu, diğer iki üçgen formasyonundan farklı bir özellik taşır. Simetrik üçgen paterni hem yükseliş hem de düşüş sinyali vermesi açısından eşsiz bir göstergedir. Bu formasyonda fiyat, üçgenin dış taraflarına doğru çıktığında trendin hangi yönde hareket edebileceğini gösterir. Yani, üçgen şeklinin üstü yükselişi işaret ederken altı düşüş yaşanma olasılığının daha kuvvetli olduğu sinyalini üretir.
Üçgen Formasyonları Neden Önemlidir?
Üçgen formasyonları hemen her piyasadaki teknik analistler ve yatırımcılar tarafından son derece önemlidir çünkü mevcut trendin hareket alanının daraldığını bize söyler. Daralmanın son safhasında, fiyatın yönü devam ya da dönüş şeklinde bir aksiyon alacaktır. Bu noktada piyasayı doğru analiz etmek, alacağınız pozisyonlardan yüksek getiri elde etmenizi sağlayabilir. Bununla birlikte, eğer risk almak istemiyorsanız üçgen daraldığında pozisyonlarınızı kapatabilir ya da küçültebilirsiniz.
Üçgen Kırılımı Ne Demek?
Üçgen formasyonlarında fiyat, geniş bir hareket alanında volatilite göstererek başlar ancak fiyattaki bu oynaklık giderek daha küçük yüzdesel değişimler kaydetmeye başlar. Buradan, üçgenin ucuna doğru yaklaştığımızı anlayabiliriz.
Üçgenin en ucunda, yani kenarların kesişme noktasında bir kırılım yaşanması muhakkaktır. Kırılımdan kasıt, fiyatın üçgenin çizdiği alana sığmaması yani dışarı taşmasıdır. Bu noktadan sonra üçgen formasyonu da tamamlanmış olur.
Aşağıdaki örnekte, simetrik üçgen formasyonunu izleyen bir menkul kıymet grafiğinin, bir süre sonra daralan üçgen alanının içinde kalamadığını ve yukarı yönlü bir kırılım gerçekleştirdiğini görebilirsiniz. Kırılımın ardından, beklendiği üzere bir yükseliş yaşandığı gözlemlenebilir.
Üçgen Formasyonlarında Kar Alma Bölgesi
Üçgen formasyonu şablonuna uyan bir fiyat hareketini gözlemlediğinizde, yapılacak en doğru hareket aşağı ya da yukarı yönlü kırılımın gerçekleşmesini beklemek olacaktır. Elbette fake kırılımlar sonrasında fiyatın tersi yönde hareket etmesi de ihtimal dahilindedir. Bu sebeple, formasyonu farklı birtakım indikatörler ile teyit etmek önemlidir. Yüksek bir hacim, bu aşamada en isabetli gösterge olacaktır.
Kırılım gerçekleştiği anda Kar Alma (take profit) bölgesine girmiş oluruz. 3 üçgen formasyonundan hangisi olursa olsun, kar alma bölgesin içinde makul miktarda kazanç elde ettikten sonra pozisyonu kapatmak akıllıca olacaktır. Neticede fiyat, yeni bir destek ve direnç seviyesi bulana kadar her türlü sürprize gebedir.
Hisse senetleri ile işlem yapıyor ve yükselen üçgen formasyonu oluşmuş ise biraz daha sabırlı olabilir ve daha yüksek karlılık hedefleyebilirsiniz. Çünkü hisse senetleri, uygun piyasa koşullarında çoğu zaman yükseliş eğilimine sahiptir. Buna karşın düşen üçgen formasyonu varsa, pozisyondan çıkmak için biraz daha erken davranabilirsiniz.
Forex piyasasında işlem yapıyorsanız kar alma bölgesinde fazla oyalanmamak en doğru taktik olabilir. Zira kaldıraçlı işlem zaten size kısa sürede yüksek bir kazanç sağlayacaktır. Şansınızı da fazla zorlamadan, isabetli bir teknik analizin size getirdiği ekstra getirinin tadını çıkarın.
Sonuç
Bütün teknik analiz yöntemlerinde olduğu gibi üçgen formasyonları da kullanmak için sabırlı olmak ve özenli davranmak gerekir. Pozisyon almadan önce fiyat hareketini hacim ile destekleyen bir kırılım görmekte yarar vardır.
Üçgen formasyonunda, kırılım gelmeden pozisyon almak son derece risklidir çünkü üçgenin aşağı ya da yukarı yönlü mü kırılacağı henüz kesinleşmemiştir. Eğer yükseliş ya da düşüş tezinizi destekleyen güçlü bir temel analiz ya da haber akışı yoksa bekleyip sonucu görmek akıllıca olacaktır. Özellikle forex piyasalarında kaldıraçlı işlem yapan yatırımcıların buna dikkat etmesi yerinde olur.
Bununla birlikte; formasyonları veya indikatörleri kullanarak yaptığınız teknik analizler her zaman kesin sonuç vermez. Bu yüzden, yatırımcıların işlem açmadan önce kendi beklenti ve risk analizlerini yapmaları önerilir.