Hava Hattı İletkenleri

Elektrik enerjisinin üretim merkezlerinden tüketim merkezlerine kadar en az kayıpla ve en yüksek verimle iletilmesi gerekir. Enerjinin iletimi, yüksek gerilimin yalıtım sorunlarından dolayı hava hatlarıyla yapılır. Hava hatlarında alüminyum ve bakır iletkenler kullanılır, ancak bakır iletken yerini zamanla sağlamlığı ve esnekliği daha iyi olan alüminyum iletkenlere bırakmıştır.

Elektriği ileten maddelere iletken maddeler denir. Atomların dış yörüngesindeki elektronlar atoma zayıf şekilde bağlıdır, ancak ısı, ışık ve elektriksel etki altında kolaylıkla atomdan ayrılırlar.
Altın, gümüş ve bakır gibi metaller iyi iletkenlerdir. Metaller, iyi iletken ve kötü iletken olarak kendi aralarında ayrılır. Atomları bir valans elektronlu olan metaller, iyi iletkendir. Bakır saf olarak elde edilemez, bu yüzden altın ve gümüşe göre biraz daha kötü bir iletkendir. Ancak ucuz ve bol olduğundan en çok kullanılan metal olarak tercih edilirler.

Gümüş ve altın en önemli iletken maddelerdir; ancak bakır hem doğada çok bulunması hem de altın ve gümüşe göre ekonomik olması nedeniyle tercih edilmiştir. Elektrik iletken seçimlerinde en önemli kriterlerden biri optimal maliyettir. Bu özellik ele alındığında bakır, yerini zamanla alüminyuma bırakmıştır. Bu anlamda alüminyum enerji nakil hatlarında iletken olarak tercih edilmiştir.

Enerji nakil hatlarında kullanılan iletkenler, kullanılacağı güce, gerilime, hava şartlarına göre üretilmiş iletken tellerdir. Türlerine göre yapıları birbirinden farklıdır. Ülkemizde en çok kullanılan ACSR (Aluminyum Conductor Steel Reinforced) çelik özlü alüminyum iletkenlerdir.

Hava Hattı İletkenleri Özellikleri

• Tam Alüminyum İletkenler (All Aluminium Conductors)

AAC olarak bilinen bu tip, %99.7 elektrolitik olarak arıtılmış alüminyum külçelerden üretilmektedir. Bu iletkenler genellikle yerleşim alanlarında, kısa direk aralıklı enerji iletim hatlarında kullanılır. Tam Alüminyum iletkenler denizcilik sektöründe de yüksek korozyon direncine sahip oldukları için kullanılmaktadırlar.

• Çelik Özlü Alüminyum İletkenler (Aluminium Conductor Steel Reinforced)

ACSR olarak da bilinen bu tip, % 6-40 oranında değişen çelik özler üzerine sarılmış alüminyum iletkenler ile yüksek çekme ve gerilme özelliklere uygundur. Bu tür iletkenler nehir geçişleri ve direk aralıkları uzun olan enerji nakil hatlarında kullanılmaktadır. Bu iletkenlerin en büyük özelliği yüksek gerilme mukavemeti, düşük ağırlık, daha az sayıda mesnet ile daha fazla iletim hattı mesafesinin sağlanmasıdır. Çelik özlü Alüminyum iletkenler, orta ve yüksek gerilimde enerji iletim hatlarında büyük avantajlar sağlanmaktadır.

• Tam Alüminyum Alaşımlı İletkenler (All Aluminium Alloy Conductors)

AAAC olarak bilinen tip, yüksek mekanik dirence ve AAC ve ACSR iletkene kıyasla çok daha fazla korozyon direncine sahiptir. Bu yüzden enerji nakil ve dağıtım hatlarında kullanılmaktadır.

Hava Hattı İletkenlerin Özellikleri ve Kullanımı

Günümüzde özellikle Al-Mg-Si alaşımları tercih edilmektedir. İletkenlik açısından EC- Grade %99.7 alüminyumlar oldukça iyi seviyelerdedir. Ancak Al+Galvanize olmuş çelik tel kullanıldığından 5 yıldan sonra servis ömrü dramatik olarak düşmektedir.

Havai hat iletkenlerin seçiminde pek çok faktör göz önünde bulundurulmaktadır. Bunlardan en önemlileri çalışacağı bölgenin coğrafya şartlarıdır. İletkenlerin kullanılacağı bölgede aktif olan rüzgarların gücü, kar ve buzlanma seviyeleri, çevreden gelen volkanik gaz ve endüstriyel gaz etkileri, topraktan çıkan yenim (korozyon) oluşturan gaz etkileri, bölgenin sıcaklıkları, denize yani tuzlu ortamlara yakınlık ve uzaklık gibi değişkenler önemlidir.