SlideShare a Scribd company logo
1 of 29
Genetik Materyal
Genetik Bilgi:
DNA Yapısı ve İşlevi
Yrd.Doç.Dr. Mahmut BALKAN
Tıbbi Biyoloji ve Genetik
Anabilim Dalı
GENETİK MATERYAL ve NÜKLEİK ASİTLER
•

Friedrich Miescher (1868): pepsin ve nuclein

•

Feulgen (1914): Nükleik asit
DNA’nın Genetik Materyal olduğunu kanıtlayan deneyler
Fred Griffith, (1928);
Transformasyon
DNA’nın Genetik Materyal olduğunu kanıtlayan deneyler
Avery ve ark. (1944); Genetik madde = nükleik asit ve DNA
Transformasyon
DNA’nın Genetik Materyal olduğunu kanıtlayan deneyler
•Hershey ve Chase Deneyi (1952)
•DNA ve Protein
•Fajın bakteri içine giren kımı DNA ve yeni fajların oluşmasında bu
DNA esastır
Kromozom, DNA ve Gen
Ökaryotik canlıların kromozomları: DNA+Histon ve Nonhiston Proteinler
DNA, kalıtsal bilgiyi taşır
Histon Proteinler, gen aktivitesinin kontrolü
Kromozom, DNA ve Gen
Gen
Hücre

Nukleus
Kromozomlar

Protein
NÜKLEİK ASİTLERİN YAPISINDA YER ALAN MOLEKÜLLER
•

Yalnız
kalıtsal
bilgiyi
taşıyan
makromoleküller olmakla kalmayıp (RNA
virüsleri hariç) bu bilgiyi proteinlere
aktarmaktan da sorumludurlar.

•

Hem DNA hem de RNA nükleotidlerin
polimerizasyonu
ile
oluşan
makromoleküllerdir. Yani DNA ve RNA’nın
yapıtaşı (monomeri) nükleotidlerdir.
Yapılarında; C,H,O,N ve P bulunur

•

Her nükleotid 3 molekülden meydana gelir:
1. 5 karbonlu bir şeker
2. Azotlu baz
3. Bir fosfat grubu (fosforik asit),
NÜKLEİK ASİTLERİN YAPISINDA YER ALAN MOLEKÜLLER
1. Şekerler (Pentoz)
• Nükleik asitlerin ana omurgasını oluştururlar.
•

Deoksiriboz ve Riboz
NÜKLEİK ASİTLERİN YAPISINDA YER ALAN MOLEKÜLLER
2. Bazlar
Pirimidin
Pürin

1. Pirimidinler
NÜKLEİK ASİTLERİN YAPISINDA YER ALAN MOLEKÜLLER

2. Pürinler
Nükleozidler
β-N-glikozidik bağ
Nükleozidaz
Nükleotidler
Nükleotid monofosfat (AMP)
Nükleotid difosfat (ADP)
Nükleotid trifosfat (ATP)
Nükleik asitler (Polinükleotidler)
Nükleotid trifosfatların hücre içindeki önemli
görevleri
• ATP, çeşitli enzimatik reaksiyonlarda kimyasal enerji taşıyıcısı
(fosfat ve pirofosfat taşıyıcısı olarak)
• Nükleotid di- ve trifosfatlar bazı moleküllerin biyosentezinde
koenzime benzer görev yapar
Örn; UDP (uridin nükleotid difosfat) polisakkaritlerin
sentezinde şeker taşıyıcı bir molekül olarak (UDP-glikoz)
• NTP (nükleotid tri fosfat) ve dNTP (deoksinükleotid tri
fosfat)’ler, RNA ve DNA’ların yapısına girerken enerjice zengin
öncül maddeler olarak hareket ederler.
• cAMP, hücreler arası haberleşmede görev alan sinyal molekülü
Watson ve Crick DNA Modeli (1950)
•
•
•
•
•
•
•

Nükleotidler arasında 0.34 nm ve zincir klınlığı 0.2 nm
DNA sarmalının her bir dönüşü arasında 3.4 nm ve 10 nükleotid
DNA ikili sarmal yapısı bir merdiven şeklinde
Merdivenin dış dikey eksenleri şeker-fosfat
Merdivenin yatay eksenleri azotlu bazların H bağları ve pürin-pirimidin
A=T, G=S
Çift sarmal DNA iplikleri birbirne anti paralel
•Dna iplikleri
birbirinin
koplementeri
(=tamamlayıcısı)
•DNA molekülündeki
baz dizilimi
organizmadan
organizmaya değişim
gösterir
Chargraff Kuralı
Erwin Chargraff ve ark.( 1942)’nın kromotografik uygulamaları
1. DNA’nın baz kapsamı türden türe değişiklik gösterir ve
birbirine benzemeyen türler oldukça farklılık gösterirken,
yakın akrabalar arasında daha az farklılık gözlenir.
2. Aynı türün farklı dokularından izole edilen DNA aynı baz
kompozisyonuna sahiptir.
3. Bir türün baz kompozisyonu, yaşlanma veya beslenme gibi
çevresel etkenler ile değişmez.
4. Bütün DNA’larda, tür farkı gözetmeksizin, Adenin sayısı
Timine, Guanin sayısı ise sitozine eşittir. Dolayısıyla, purin
sayısı pirimidinlerin sayısına eşittir (A+G=C+T).
Bu ilişkiler, Chargraff Kuralı olarak bilinir ve Watson ve
Crick (1953) tarafından DNA’nın üçboyutlu (3D) yapısının
aydınlatılmasında anahtar rol oynamışlardır.
DNA molekülünün Genel özellikleri
Boy (kilobaz=kb, 1kb=1000 baz): insan 3x109 kb, E.coli 4x106kb
DNA’nın viskozitesi: boy ˃ çap
DNA’nın sedimantasyon özelliği
Fosfat gurupları, pH=4 ve DNA asidik
Çift sarmallı DNA molekülünde yapıyı bir arada tutan H bağları, 20-25 C
ve pH=4-11 arasında gayet kararlı, bu limitlerin dışında H bağları kopar ve
DNA molekülü kararsız hale gelerek sarmal yapısı açılır
6. DNA’nın denaturasyonu: 20-25 C ve pH=7 oldukça viskoz
Erime sıcaklığı (melting temperature: Tm)
Denauratüurasyon →Renatürasyon (annealing)
7. Aynı ya da farklı iki türden elde edilen DNA hibridleşebilir
1.
2.
3.
4.
5.
DNA molekülünün Genel özellikleri
8. Prokaryotlar çember şeklinde bir DNA molekülüne sahiptir
9. Ökaryot hücre DNA’ları tekrar eden baz dizilerine sahiptir
Fare DNA’sının %10’u 10 defa tekrar eden baz dizilerine sahiptir
Yüksek sıklıkta tekrarlayan DNA / basit dizili DNA

Fare DNA’sının %20’si 1000 veya 10 000 defa tekrar eden baz
dizilerine sahiptir orta sıklıkta tekrarlayan DNA dizisi
İnsan DNA’sının %30’u 20 defa tekrar eden baz dizilerine sahiptir
Satellit DNA
1. Klasik satellit DNA 100-6500
baz çiftlik tekrar
2. Minisatellit DNA 10-20 baz
çiftlik tekrar
3. Mikrosatellit DNA 2-5 baz çiftlik
tekrar
DNA molekülünün Genel özellikleri
10. Ökaryotik hücre DNA’sında Palindromlar (önden ve
tersinden aynı okunan) bulunur
• 1000 baz çifti olabilirler
• Kısa baz dizisine sahip olanlar restriksiyon endonükleazlar için sinyal
bölgelerini oluştururlar

11. Ökaryot hücreler stoplazmik DNA ihtiva eder
• Mitokondri ve kloroplastlarda çift sarmal ve halkasal
DNA Heliks formları
•A-DNA Formu: sağ el, 11 baz çifti, yüksek tuz ve dehidrtasyon
•C-DNA Formu: sağ el, 9,3 baz çifti, daha fazla dehidrtasyon koşullarında
•D ve E-DNA Formu: sağ el, D-DNA 8 baz çifti, E-DNA 7,5 baz çifti, G yok
•B-DNA Formu: sağ el, 10 baz çifti, normal fizyolojik koşullarda ve düşük
tuz konsantrasyonlarında ve bol su
•Z-DNA Formu: Sol el, 12 baz çifti, sadece GC çiftlerinden oluşur, farklı
fizyolojik koşullarda B Z’ye dönüşebilir
Santral dogma görüşü
DNA ve RNA arasındaki farklar
DNA

RNA

Deoksiriboz

Riboz

A,T,G,S

A,U,G,S

Çift sarmal (Bazı virüsler hariç)

Tek dallı (t-RNA hariç)

Kalıtsal bilgiyi taşır (Bazı virüsler hariç)

Protein sentezinde ve yapısal görevleri var

A=T ve G=S

Yok
Kavram Haritası

Numaralı yerlere hangi
kavramlar yazılmalıdır ?

7
Kromozom, DNA ve Gen
Gen
Hücre

Nukleus
Kromozomlar

Protein
2013 3 4 genetik bilgi- dna yapısı ve i̇şlevi

More Related Content

What's hot

Genetikte genel kavramlar(fazlası için www.tipfakultesi.org)
Genetikte genel kavramlar(fazlası için www.tipfakultesi.org)Genetikte genel kavramlar(fazlası için www.tipfakultesi.org)
Genetikte genel kavramlar(fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
MOLEKÜLER DİZİLEME TEKNOLOJİLERİ
MOLEKÜLER DİZİLEME TEKNOLOJİLERİ MOLEKÜLER DİZİLEME TEKNOLOJİLERİ
MOLEKÜLER DİZİLEME TEKNOLOJİLERİ www.tipfakultesi. org
 
NüKleotitler ,NüKleik Asitler ,YapıLarı Ve Fonksiyonları
NüKleotitler ,NüKleik Asitler ,YapıLarı Ve FonksiyonlarıNüKleotitler ,NüKleik Asitler ,YapıLarı Ve Fonksiyonları
NüKleotitler ,NüKleik Asitler ,YapıLarı Ve FonksiyonlarıMuhammed
 
DNA ve RNA’nin Yapisi ve Ozellikleri
DNA ve RNA’nin Yapisi ve OzellikleriDNA ve RNA’nin Yapisi ve Ozellikleri
DNA ve RNA’nin Yapisi ve OzellikleriBardia Farivar
 
Hücre Adhezyon Molekülleri
Hücre Adhezyon MolekülleriHücre Adhezyon Molekülleri
Hücre Adhezyon MolekülleriÖzgün Özalay
 
Mlpa (Multipleks PCR)
Mlpa (Multipleks PCR)Mlpa (Multipleks PCR)
Mlpa (Multipleks PCR)06AYDIN
 
Genetik hastalıklar
Genetik hastalıklarGenetik hastalıklar
Genetik hastalıklarSema Atasever
 

What's hot (20)

Mendel Genetiği
Mendel GenetiğiMendel Genetiği
Mendel Genetiği
 
Genomik Imprinting
Genomik ImprintingGenomik Imprinting
Genomik Imprinting
 
Translasyon
TranslasyonTranslasyon
Translasyon
 
Transkripsiyon
TranskripsiyonTranskripsiyon
Transkripsiyon
 
Epigenetik
EpigenetikEpigenetik
Epigenetik
 
Dna dizi analizi ve klonlama
Dna dizi analizi ve klonlamaDna dizi analizi ve klonlama
Dna dizi analizi ve klonlama
 
Genetikte genel kavramlar(fazlası için www.tipfakultesi.org)
Genetikte genel kavramlar(fazlası için www.tipfakultesi.org)Genetikte genel kavramlar(fazlası için www.tipfakultesi.org)
Genetikte genel kavramlar(fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
MOLEKÜLER DİZİLEME TEKNOLOJİLERİ
MOLEKÜLER DİZİLEME TEKNOLOJİLERİ MOLEKÜLER DİZİLEME TEKNOLOJİLERİ
MOLEKÜLER DİZİLEME TEKNOLOJİLERİ
 
NüKleotitler ,NüKleik Asitler ,YapıLarı Ve Fonksiyonları
NüKleotitler ,NüKleik Asitler ,YapıLarı Ve FonksiyonlarıNüKleotitler ,NüKleik Asitler ,YapıLarı Ve Fonksiyonları
NüKleotitler ,NüKleik Asitler ,YapıLarı Ve Fonksiyonları
 
Housekeeping genler
Housekeeping genlerHousekeeping genler
Housekeeping genler
 
DNA ve RNA’nin Yapisi ve Ozellikleri
DNA ve RNA’nin Yapisi ve OzellikleriDNA ve RNA’nin Yapisi ve Ozellikleri
DNA ve RNA’nin Yapisi ve Ozellikleri
 
Hücre Adhezyon Molekülleri
Hücre Adhezyon MolekülleriHücre Adhezyon Molekülleri
Hücre Adhezyon Molekülleri
 
Kalıtım Biçimleri
Kalıtım BiçimleriKalıtım Biçimleri
Kalıtım Biçimleri
 
Genetik sözlük
Genetik sözlükGenetik sözlük
Genetik sözlük
 
Epigenetik
EpigenetikEpigenetik
Epigenetik
 
mitokondri 10.10.2013
mitokondri 10.10.2013mitokondri 10.10.2013
mitokondri 10.10.2013
 
1.sınıf2h nukleus
1.sınıf2h nukleus1.sınıf2h nukleus
1.sınıf2h nukleus
 
Mlpa (Multipleks PCR)
Mlpa (Multipleks PCR)Mlpa (Multipleks PCR)
Mlpa (Multipleks PCR)
 
Genetik hastalıklar
Genetik hastalıklarGenetik hastalıklar
Genetik hastalıklar
 
Genetiğe giriş
Genetiğe girişGenetiğe giriş
Genetiğe giriş
 

Viewers also liked

Viewers also liked (6)

Aromatik --x bileşikler ve benzen-xxx
Aromatik --x bileşikler ve benzen-xxxAromatik --x bileşikler ve benzen-xxx
Aromatik --x bileşikler ve benzen-xxx
 
8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri
8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri
8.sınıf fen ve_teknoloji_1.ünite_sunusu_aynur_turkileri
 
biyoloji
biyoloji biyoloji
biyoloji
 
Hucre Tarihce
Hucre TarihceHucre Tarihce
Hucre Tarihce
 
Bağ Doku
Bağ DokuBağ Doku
Bağ Doku
 
PCR Primer desining
PCR Primer desiningPCR Primer desining
PCR Primer desining
 

Similar to 2013 3 4 genetik bilgi- dna yapısı ve i̇şlevi

Tibbi biyolojiye giris
Tibbi biyolojiye girisTibbi biyolojiye giris
Tibbi biyolojiye girisSema Atasever
 
1. GENOM ORGANİZASYONU revised.ppt version
1. GENOM ORGANİZASYONU revised.ppt version1. GENOM ORGANİZASYONU revised.ppt version
1. GENOM ORGANİZASYONU revised.ppt versionaytagl3
 
Genetik 1.hafta ders notları
Genetik 1.hafta ders notlarıGenetik 1.hafta ders notları
Genetik 1.hafta ders notlarıSenin Biyolojin
 
Calkan tubitak-yazokulu
Calkan tubitak-yazokuluCalkan tubitak-yazokulu
Calkan tubitak-yazokuluCan Alkan
 
Nükleotitler, nükleikasitler, yapları ve fonksiyonları 100504164419-phpapp02
Nükleotitler, nükleikasitler, yapları ve fonksiyonları 100504164419-phpapp02Nükleotitler, nükleikasitler, yapları ve fonksiyonları 100504164419-phpapp02
Nükleotitler, nükleikasitler, yapları ve fonksiyonları 100504164419-phpapp02ibrahim korkmaz
 
Genel Mikrobiyoloji - moleküler biyoloji
Genel Mikrobiyoloji - moleküler biyolojiGenel Mikrobiyoloji - moleküler biyoloji
Genel Mikrobiyoloji - moleküler biyolojiFurkan367999
 
Soru 1 Bir n�kleosit ve bir n�kleotit arasndaki fark udur A. n�.pdf
Soru 1 Bir n�kleosit ve bir n�kleotit arasndaki fark udur A. n�.pdfSoru 1 Bir n�kleosit ve bir n�kleotit arasndaki fark udur A. n�.pdf
Soru 1 Bir n�kleosit ve bir n�kleotit arasndaki fark udur A. n�.pdfishratmanzar1986
 

Similar to 2013 3 4 genetik bilgi- dna yapısı ve i̇şlevi (14)

Tibbi biyolojiye giris
Tibbi biyolojiye girisTibbi biyolojiye giris
Tibbi biyolojiye giris
 
1. GENOM ORGANİZASYONU revised.ppt version
1. GENOM ORGANİZASYONU revised.ppt version1. GENOM ORGANİZASYONU revised.ppt version
1. GENOM ORGANİZASYONU revised.ppt version
 
Genetik 1.hafta ders notları
Genetik 1.hafta ders notlarıGenetik 1.hafta ders notları
Genetik 1.hafta ders notları
 
Calkan tubitak-yazokulu
Calkan tubitak-yazokuluCalkan tubitak-yazokulu
Calkan tubitak-yazokulu
 
Mb 06 genetik
Mb 06 genetikMb 06 genetik
Mb 06 genetik
 
Nükleotitler, nükleikasitler, yapları ve fonksiyonları 100504164419-phpapp02
Nükleotitler, nükleikasitler, yapları ve fonksiyonları 100504164419-phpapp02Nükleotitler, nükleikasitler, yapları ve fonksiyonları 100504164419-phpapp02
Nükleotitler, nükleikasitler, yapları ve fonksiyonları 100504164419-phpapp02
 
Dna ve Evrim
Dna ve EvrimDna ve Evrim
Dna ve Evrim
 
HÜCREDE YOLCULUK
HÜCREDE  YOLCULUKHÜCREDE  YOLCULUK
HÜCREDE YOLCULUK
 
Dna ve Genetik Kod
Dna ve Genetik KodDna ve Genetik Kod
Dna ve Genetik Kod
 
Tissue Engineering(Tr)
Tissue Engineering(Tr)Tissue Engineering(Tr)
Tissue Engineering(Tr)
 
Genel Mikrobiyoloji - moleküler biyoloji
Genel Mikrobiyoloji - moleküler biyolojiGenel Mikrobiyoloji - moleküler biyoloji
Genel Mikrobiyoloji - moleküler biyoloji
 
DNA Microarray
DNA MicroarrayDNA Microarray
DNA Microarray
 
Sunu1
Sunu1Sunu1
Sunu1
 
Soru 1 Bir n�kleosit ve bir n�kleotit arasndaki fark udur A. n�.pdf
Soru 1 Bir n�kleosit ve bir n�kleotit arasndaki fark udur A. n�.pdfSoru 1 Bir n�kleosit ve bir n�kleotit arasndaki fark udur A. n�.pdf
Soru 1 Bir n�kleosit ve bir n�kleotit arasndaki fark udur A. n�.pdf
 

More from Muhammed Arvasi

2013 1 2 hücre iskeleti- hücreler arası bağlantı
2013 1 2 hücre iskeleti- hücreler arası bağlantı2013 1 2 hücre iskeleti- hücreler arası bağlantı
2013 1 2 hücre iskeleti- hücreler arası bağlantıMuhammed Arvasi
 
Ami̇no asi̇tler 2013 en son
Ami̇no asi̇tler 2013 en sonAmi̇no asi̇tler 2013 en son
Ami̇no asi̇tler 2013 en sonMuhammed Arvasi
 
1.sınıf3h ribozom 10.10.2013
1.sınıf3h ribozom 10.10.20131.sınıf3h ribozom 10.10.2013
1.sınıf3h ribozom 10.10.2013Muhammed Arvasi
 
proteinlerin hücre içi trafiği 10.10.2013
proteinlerin hücre içi trafiği 10.10.2013proteinlerin hücre içi trafiği 10.10.2013
proteinlerin hücre içi trafiği 10.10.2013Muhammed Arvasi
 
Prekürsör ve türev lipidler son
Prekürsör ve türev lipidler sonPrekürsör ve türev lipidler son
Prekürsör ve türev lipidler sonMuhammed Arvasi
 
1.sınıf2h endoplazmik retikulum
1.sınıf2h endoplazmik retikulum1.sınıf2h endoplazmik retikulum
1.sınıf2h endoplazmik retikulumMuhammed Arvasi
 
1.sınıf2h golgi kompleksi
1.sınıf2h golgi   kompleksi1.sınıf2h golgi   kompleksi
1.sınıf2h golgi kompleksiMuhammed Arvasi
 
1.sınıf2h organeller yapı ve fonksiyonları
1.sınıf2h organeller yapı ve fonksiyonları1.sınıf2h organeller yapı ve fonksiyonları
1.sınıf2h organeller yapı ve fonksiyonlarıMuhammed Arvasi
 
Prekürsör ve türev lipidler son
Prekürsör ve türev lipidler sonPrekürsör ve türev lipidler son
Prekürsör ve türev lipidler sonMuhammed Arvasi
 
2 nötral ve kompleks li̇pi̇dle rson
2  nötral ve kompleks li̇pi̇dle rson2  nötral ve kompleks li̇pi̇dle rson
2 nötral ve kompleks li̇pi̇dle rsonMuhammed Arvasi
 
1 li̇pi̇dlere gi̇ri̇ş ve yağ asi̇tleri̇ son
1 li̇pi̇dlere gi̇ri̇ş ve yağ asi̇tleri̇ son1 li̇pi̇dlere gi̇ri̇ş ve yağ asi̇tleri̇ son
1 li̇pi̇dlere gi̇ri̇ş ve yağ asi̇tleri̇ sonMuhammed Arvasi
 

More from Muhammed Arvasi (20)

2013 1 2 hücre iskeleti- hücreler arası bağlantı
2013 1 2 hücre iskeleti- hücreler arası bağlantı2013 1 2 hücre iskeleti- hücreler arası bağlantı
2013 1 2 hücre iskeleti- hücreler arası bağlantı
 
Hipokrat sonrası tıp
Hipokrat sonrası tıpHipokrat sonrası tıp
Hipokrat sonrası tıp
 
Ami̇no asi̇tler 2013 en son
Ami̇no asi̇tler 2013 en sonAmi̇no asi̇tler 2013 en son
Ami̇no asi̇tler 2013 en son
 
1.sınıf3h ribozom 10.10.2013
1.sınıf3h ribozom 10.10.20131.sınıf3h ribozom 10.10.2013
1.sınıf3h ribozom 10.10.2013
 
proteinlerin hücre içi trafiği 10.10.2013
proteinlerin hücre içi trafiği 10.10.2013proteinlerin hücre içi trafiği 10.10.2013
proteinlerin hücre içi trafiği 10.10.2013
 
lizozom 10.10.2013
lizozom 10.10.2013lizozom 10.10.2013
lizozom 10.10.2013
 
ilkyardım
ilkyardımilkyardım
ilkyardım
 
Stereokimya
StereokimyaStereokimya
Stereokimya
 
Stereokimya
StereokimyaStereokimya
Stereokimya
 
Prekürsör ve türev lipidler son
Prekürsör ve türev lipidler sonPrekürsör ve türev lipidler son
Prekürsör ve türev lipidler son
 
1.sınıf2h endoplazmik retikulum
1.sınıf2h endoplazmik retikulum1.sınıf2h endoplazmik retikulum
1.sınıf2h endoplazmik retikulum
 
1.sınıf2h golgi kompleksi
1.sınıf2h golgi   kompleksi1.sınıf2h golgi   kompleksi
1.sınıf2h golgi kompleksi
 
1.sınıf2h organeller yapı ve fonksiyonları
1.sınıf2h organeller yapı ve fonksiyonları1.sınıf2h organeller yapı ve fonksiyonları
1.sınıf2h organeller yapı ve fonksiyonları
 
Asit baz tanımı
Asit baz tanımıAsit baz tanımı
Asit baz tanımı
 
L i̇ p i̇ d kimyası
L i̇ p i̇ d  kimyasıL i̇ p i̇ d  kimyası
L i̇ p i̇ d kimyası
 
Prekürsör ve türev lipidler son
Prekürsör ve türev lipidler sonPrekürsör ve türev lipidler son
Prekürsör ve türev lipidler son
 
2 nötral ve kompleks li̇pi̇dle rson
2  nötral ve kompleks li̇pi̇dle rson2  nötral ve kompleks li̇pi̇dle rson
2 nötral ve kompleks li̇pi̇dle rson
 
1 li̇pi̇dlere gi̇ri̇ş ve yağ asi̇tleri̇ son
1 li̇pi̇dlere gi̇ri̇ş ve yağ asi̇tleri̇ son1 li̇pi̇dlere gi̇ri̇ş ve yağ asi̇tleri̇ son
1 li̇pi̇dlere gi̇ri̇ş ve yağ asi̇tleri̇ son
 
H2O biokimya
H2O biokimyaH2O biokimya
H2O biokimya
 
Aminoasit
AminoasitAminoasit
Aminoasit
 

2013 3 4 genetik bilgi- dna yapısı ve i̇şlevi

  • 1. Genetik Materyal Genetik Bilgi: DNA Yapısı ve İşlevi Yrd.Doç.Dr. Mahmut BALKAN Tıbbi Biyoloji ve Genetik Anabilim Dalı
  • 2. GENETİK MATERYAL ve NÜKLEİK ASİTLER • Friedrich Miescher (1868): pepsin ve nuclein • Feulgen (1914): Nükleik asit
  • 3. DNA’nın Genetik Materyal olduğunu kanıtlayan deneyler Fred Griffith, (1928); Transformasyon
  • 4. DNA’nın Genetik Materyal olduğunu kanıtlayan deneyler Avery ve ark. (1944); Genetik madde = nükleik asit ve DNA Transformasyon
  • 5. DNA’nın Genetik Materyal olduğunu kanıtlayan deneyler •Hershey ve Chase Deneyi (1952) •DNA ve Protein •Fajın bakteri içine giren kımı DNA ve yeni fajların oluşmasında bu DNA esastır
  • 6. Kromozom, DNA ve Gen Ökaryotik canlıların kromozomları: DNA+Histon ve Nonhiston Proteinler DNA, kalıtsal bilgiyi taşır Histon Proteinler, gen aktivitesinin kontrolü
  • 7. Kromozom, DNA ve Gen Gen Hücre Nukleus Kromozomlar Protein
  • 8.
  • 9. NÜKLEİK ASİTLERİN YAPISINDA YER ALAN MOLEKÜLLER • Yalnız kalıtsal bilgiyi taşıyan makromoleküller olmakla kalmayıp (RNA virüsleri hariç) bu bilgiyi proteinlere aktarmaktan da sorumludurlar. • Hem DNA hem de RNA nükleotidlerin polimerizasyonu ile oluşan makromoleküllerdir. Yani DNA ve RNA’nın yapıtaşı (monomeri) nükleotidlerdir. Yapılarında; C,H,O,N ve P bulunur • Her nükleotid 3 molekülden meydana gelir: 1. 5 karbonlu bir şeker 2. Azotlu baz 3. Bir fosfat grubu (fosforik asit),
  • 10. NÜKLEİK ASİTLERİN YAPISINDA YER ALAN MOLEKÜLLER 1. Şekerler (Pentoz) • Nükleik asitlerin ana omurgasını oluştururlar. • Deoksiriboz ve Riboz
  • 11. NÜKLEİK ASİTLERİN YAPISINDA YER ALAN MOLEKÜLLER 2. Bazlar Pirimidin Pürin 1. Pirimidinler
  • 12. NÜKLEİK ASİTLERİN YAPISINDA YER ALAN MOLEKÜLLER 2. Pürinler
  • 14. Nükleotidler Nükleotid monofosfat (AMP) Nükleotid difosfat (ADP) Nükleotid trifosfat (ATP)
  • 16. Nükleotid trifosfatların hücre içindeki önemli görevleri • ATP, çeşitli enzimatik reaksiyonlarda kimyasal enerji taşıyıcısı (fosfat ve pirofosfat taşıyıcısı olarak) • Nükleotid di- ve trifosfatlar bazı moleküllerin biyosentezinde koenzime benzer görev yapar Örn; UDP (uridin nükleotid difosfat) polisakkaritlerin sentezinde şeker taşıyıcı bir molekül olarak (UDP-glikoz) • NTP (nükleotid tri fosfat) ve dNTP (deoksinükleotid tri fosfat)’ler, RNA ve DNA’ların yapısına girerken enerjice zengin öncül maddeler olarak hareket ederler. • cAMP, hücreler arası haberleşmede görev alan sinyal molekülü
  • 17. Watson ve Crick DNA Modeli (1950) • • • • • • • Nükleotidler arasında 0.34 nm ve zincir klınlığı 0.2 nm DNA sarmalının her bir dönüşü arasında 3.4 nm ve 10 nükleotid DNA ikili sarmal yapısı bir merdiven şeklinde Merdivenin dış dikey eksenleri şeker-fosfat Merdivenin yatay eksenleri azotlu bazların H bağları ve pürin-pirimidin A=T, G=S Çift sarmal DNA iplikleri birbirne anti paralel •Dna iplikleri birbirinin koplementeri (=tamamlayıcısı) •DNA molekülündeki baz dizilimi organizmadan organizmaya değişim gösterir
  • 18. Chargraff Kuralı Erwin Chargraff ve ark.( 1942)’nın kromotografik uygulamaları 1. DNA’nın baz kapsamı türden türe değişiklik gösterir ve birbirine benzemeyen türler oldukça farklılık gösterirken, yakın akrabalar arasında daha az farklılık gözlenir. 2. Aynı türün farklı dokularından izole edilen DNA aynı baz kompozisyonuna sahiptir. 3. Bir türün baz kompozisyonu, yaşlanma veya beslenme gibi çevresel etkenler ile değişmez. 4. Bütün DNA’larda, tür farkı gözetmeksizin, Adenin sayısı Timine, Guanin sayısı ise sitozine eşittir. Dolayısıyla, purin sayısı pirimidinlerin sayısına eşittir (A+G=C+T). Bu ilişkiler, Chargraff Kuralı olarak bilinir ve Watson ve Crick (1953) tarafından DNA’nın üçboyutlu (3D) yapısının aydınlatılmasında anahtar rol oynamışlardır.
  • 19. DNA molekülünün Genel özellikleri Boy (kilobaz=kb, 1kb=1000 baz): insan 3x109 kb, E.coli 4x106kb DNA’nın viskozitesi: boy ˃ çap DNA’nın sedimantasyon özelliği Fosfat gurupları, pH=4 ve DNA asidik Çift sarmallı DNA molekülünde yapıyı bir arada tutan H bağları, 20-25 C ve pH=4-11 arasında gayet kararlı, bu limitlerin dışında H bağları kopar ve DNA molekülü kararsız hale gelerek sarmal yapısı açılır 6. DNA’nın denaturasyonu: 20-25 C ve pH=7 oldukça viskoz Erime sıcaklığı (melting temperature: Tm) Denauratüurasyon →Renatürasyon (annealing) 7. Aynı ya da farklı iki türden elde edilen DNA hibridleşebilir 1. 2. 3. 4. 5.
  • 20. DNA molekülünün Genel özellikleri 8. Prokaryotlar çember şeklinde bir DNA molekülüne sahiptir 9. Ökaryot hücre DNA’ları tekrar eden baz dizilerine sahiptir Fare DNA’sının %10’u 10 defa tekrar eden baz dizilerine sahiptir Yüksek sıklıkta tekrarlayan DNA / basit dizili DNA Fare DNA’sının %20’si 1000 veya 10 000 defa tekrar eden baz dizilerine sahiptir orta sıklıkta tekrarlayan DNA dizisi İnsan DNA’sının %30’u 20 defa tekrar eden baz dizilerine sahiptir Satellit DNA 1. Klasik satellit DNA 100-6500 baz çiftlik tekrar 2. Minisatellit DNA 10-20 baz çiftlik tekrar 3. Mikrosatellit DNA 2-5 baz çiftlik tekrar
  • 21. DNA molekülünün Genel özellikleri 10. Ökaryotik hücre DNA’sında Palindromlar (önden ve tersinden aynı okunan) bulunur • 1000 baz çifti olabilirler • Kısa baz dizisine sahip olanlar restriksiyon endonükleazlar için sinyal bölgelerini oluştururlar 11. Ökaryot hücreler stoplazmik DNA ihtiva eder • Mitokondri ve kloroplastlarda çift sarmal ve halkasal
  • 22. DNA Heliks formları •A-DNA Formu: sağ el, 11 baz çifti, yüksek tuz ve dehidrtasyon •C-DNA Formu: sağ el, 9,3 baz çifti, daha fazla dehidrtasyon koşullarında •D ve E-DNA Formu: sağ el, D-DNA 8 baz çifti, E-DNA 7,5 baz çifti, G yok •B-DNA Formu: sağ el, 10 baz çifti, normal fizyolojik koşullarda ve düşük tuz konsantrasyonlarında ve bol su •Z-DNA Formu: Sol el, 12 baz çifti, sadece GC çiftlerinden oluşur, farklı fizyolojik koşullarda B Z’ye dönüşebilir
  • 24.
  • 25. DNA ve RNA arasındaki farklar DNA RNA Deoksiriboz Riboz A,T,G,S A,U,G,S Çift sarmal (Bazı virüsler hariç) Tek dallı (t-RNA hariç) Kalıtsal bilgiyi taşır (Bazı virüsler hariç) Protein sentezinde ve yapısal görevleri var A=T ve G=S Yok
  • 26. Kavram Haritası Numaralı yerlere hangi kavramlar yazılmalıdır ? 7
  • 27.
  • 28. Kromozom, DNA ve Gen Gen Hücre Nukleus Kromozomlar Protein