BULUŞ YOLUYLA ÖĞRENME

Tümevarım Yoluyla Öğrenme

Örnek Kural Yöntemi

Bruner, 1960 ve 1970'li yıllarda, öğrencilerin

sınıfta daha bağımsız ve girişimci olarak
hareket etmeleri gerektiği konusunda dünyayı
etkilemiştir.
Öğrencinin kendi kendine öğrenebileceği ortamı
oluşturmak
Bilmek bir ürün değil, bir süreçtir.
 Öğrencilerin
kendilerine sunulan
örnekleri incelemesi
sonucunda bilgiye
kendilerinin ulaştığı
öğretim stratejisidir.
Öğretmen
 Sunuş yoluyla öğretimin
aksine öğretmen bilgiyi
aktaran değil, ipuçlarını
ve örnekleri
hazırlayarak
öğrencilerin bilgiye
ulaşmalarında rehberlik
eden kişi konumundadır.
Öğrenci

 Öğrenci ise bilginin

pasif alıcısı değil,
bilgiyi etkin bir
şekilde keşfeden
konumundadır.
 Örnek– kural yöntemi
olarak da
adlandırılmaktadır. Bu
şekilde adlandırılmasının
sebebi ise ders akışının
örneklerin
incelenmesinden
başlayıp öğrencilerin  Tümevarım
kuralı bulması şeklinde
gerçekleştiği içindir.
Öğretmen, öğrencilere kavramları, ilkeleri kendisi
vermek yerine öğrencileri deney, gözlem, araştırma
yapmaya; ilkeleri, kavramları bulmaya teşvik etmelidir.

Buluş yoluyla öğrenme özellikle matematik, fen bilimleri ve

dil öğretiminde etkili olarak kullanılabilecek bir
stratejidir.
Buluş yoluyla öğrenmenin çeşitli üstünlükleri vardır:

 Öğrencinin merak güdüsünü uyandırır.

 Güdülenmişlik düzeyini cevapları buluncaya kadar,
çalışma boyunca sürdürebilir.
 Öğrencileri bağımsız olarak problem çözmeye
yönlendirir.
 Öğrenciler bilgiyi analiz etmeye, uygulamaya, sentez
yapmaya zorlanır.
Temel amaç, öğrencilerin öz yeterliğe sahip,
bağımsız olarak öğrenebilen bireyler olmasını
sağlamak.
Öğrencilere bağımsız öğrenebilme becerisi nasıl
kazandırılabilir?
 Öğrencinin doğal ilgilerine uygun etkinliklere yönlendirme
 Buluşlar yapmasına ve merakını tatmin etmesine izin
verme
 Öğrencileri problemleri kendi kendilerine ya da küçük
gruplarla çözmeye, cevabı bulmaya teşvik etme
 Öğrencinin, öğretmenin anlattıklarından çok, kendi
gördüğü ya da yaptığı şeylerden yararlanmasını sağlama
 Öğrencinin karşılaştığı problemleri kendi kendine
çözmesini sağlama
 Belli bir Merak Öğrenmeye
düzeyde güdüsünü karşı olumlu
belirsizlik harekete tutum
geçirme geliştirme

Başarısızlık
riskini en aza
indirme

Öğretimin
öğrenciye
uygun olması
 Konu alanı yapısı, konu alanının temel kavram,
ilke ve süreçlerini en etkili ve basit olarak
öğrencinin öğrenmesini sağladığı ölçüde
niteliklidir

Bilginin ana yapısını anlamak için ise, öğrenci etkin olmalı

Öğretmen, öğrencilere problem durumları vererek

öğrencilerin soru sormalarını, deney, gözlem,
araştırma yapmalarını, keşfetmelerini sağlamalı
Tümevarım Tam olmayan Tahminleri
Sezgisel
yaklaşımı kanıtlarla sistemli
düşünme
tahminde araştırarak
bulunma test etme

Yapılandırılmış Buluş

Yapılandırılmamış Buluş
 Yapılandırılmış Buluş

Öğretmen;
Kazandırılacak hedef ve davranışları belirler.

Bulunması gereken ilke, kavram ya da çözümle ilgili verileri,

örnekleri vb. organize eder.
Sorular sorarak öğrencilerin ellerindeki verileri analiz
etmelerine ve sonuca ulaşmalarına yardım eder.
Yapılandırılmamış Buluş
Planlanmamış, doğal bir ortamda kavramları, ilkeleri, bir
problemin çözümünü bireyin kendi kendine bulmasıdır.
Etkinliklerin yönetimi zor olabilir.
Sonuç elde edilemeyebilir.
Zaman açısından ekonomik olmayabilir.
Öğrenciler, çoğu zaman belirsizlik içinde olmaktan dolayı,
öğrenmekten vazgeçebilir.
Uygulanışı
Kim? Faaliyeti
Öğretmen Örnek verir.
Öğrenci Örneği betimler.
Öğretmen Ek örnek verir.
Öğrenci Örneği betimler, önceki ile karşılaştırır.
Öğretmen Örnek olan ve olmayan durumları sunar.
Öğrenci Bu örnekleri de betimler ve karşılaştırır.
Öğretmen Öğrencileri ilişkileri keşfetmeleri yönünde cesaretlendirir,
önemli noktaları vurgular.
Öğrenci Tanımı ve ilişkileri keşfeder.
Öğrenci Yeni örnekler verir.
 SUNUŞ YOLUYLA ÖĞRETİM
ALIŞ YOLUYLA ÖĞRENME

Ausubel’e göre, birey, özellikle herhangi bir konu alanıyla

ilgili öğrenmesi gerekeni, kendine sunulanı alma yoluyla
kazanabilir. Konu alanının kavramları, ilkeleri, fikirleri,
süreçleri öğretmen tarafından organize edilerek
öğrencilere sunulmalı, öğrenciler de sunulan bilgiyi anlamlı
bir biçimde öğrenmelidir.
Sunuş yoluyla öğretme yaklaşımının temel
özellikleri:
o Öğretmen ve öğrenci arasında yoğun bir etkileşimi
gerektirir.
o Öğretmen, öğrencilerin aktif katılımını sağlamaya
çalışır.
o Başlangıç sunuşlarını öğretmen yapmakla birlikte,
hemen arkasından öğrenciler fikirlerini, örneklerini,
tepkilerini açıklar, tartışırlar. Bu durum ders boyunca
sürer.
o Bol örnek verilmelidir. Ağırlık sözel öğrenmede olmakla
birlikte örnekler, resimler, şemalar gibi görsel ve diğer
uyarıcıları kapsar.
o Genelden özele doğru hiyerarşik bir sıra izlenir.
o Derse ön organize edicilerle başlanır. Her öğrenme
basamağında, önce ve yeni öğrenilenler arasında yatay ve
dikey ilişkiler kurulur.
 Sunuş Yoluyla Öğretme
Yaklaşımının Aşamaları

3. Bilişsel
1.Ön organize 2. Öğrenilecek yeni
örgütlemenin
edicilerin sunulması konunun sunulması
güçlendirilmesi
 Ön Organize Edicilerin Sunulması (Başlangıç)

Ön organize edici, yeni bilgiler için bir yapı oluşturan, yeni

bilginin çerçevesini çizen ve yeni bilginin öğrencinin daha
önce kazanmış olduğu bilgi ile ilişkilendirilmesini sağlayan
başlangıç ifadeleri
Sunulan materyalin öğrencinin sahip olduğu şemalara uygun
hale gelmesini sağlamak için dersin ön organize edicilerle
başlaması gerekir.
Ön organize ediciler;
Yeni bilgi için bir yapı iskeleti oluşturur.
Sunulacak bilginin hangi kısımlarının önemli olduğuna
dikkat çeker.
Sunulacak yeni bilgi ile öğrencinin sahip olduğu bilgi
arasında bir köprü oluşturur. Ön bilgilerin hatırlanmasına
yardım eder.
Ön organize edicilerin temel özellikleri şunlardır:

Genel olarak kısa sözel ya da görsel bilgiden oluşur.

Öğrenilecek geniş bilgiden önce sunulur.

Öğrenilecek yeni bilgi ile ilgili ayrıntıyı kapsamaz.

Yeni bilgide, materyalde mantıksal ilişkiler kurmak için bir

araç görevi yapar.

Öğrencinin kodlama sürecini etkiler.

2. Öğrenilecek Yeni Konunun
Sunulması
Bu basamakta öğrenilecek yeni
konunun, genelden özele doğru
sunulması, örneklendirilmesi,
tartışılması yer almaktadır.
Öğrenci basamak basamak
genel kavramlardan özel
bilgilere, somut örneklere
doğru ilerler, eski ve yeni
kavramlar arasındaki benzerlik
ve farklılıkları karşılaştırır.
Ausubel bu sürece ilerlemeci
farklılaştırma adı
vermektedir.
Bilgi Nasıl Sunulur?
Kim? Faaliyeti?

Öğretmen Tanımı yapar

Öğretmen En az iki örnek verir ve örnekleri

açıklar
Öğretmen (Varsa) örnek olan ve örnek olmayan
durumları sunar ve karşılaştırarak
açıklar.
Öğrenci Yeni bir örnek verir
Bilişsel Örgütlemenin Güçlendirilmesi
Verilen yeni bilginin, başlangıçta sunulan yapı içine
(ön organize edicilere) tam olarak yerleştirilmesine
çalışılır.
Öğrencilerin;
Yeni ve eski bilgiler arasında ilişkileri kurup kurmadığı,
Ayrıntıyı ön organize edicilerle ilişkilendirip
ilişkilendiremediği,
Bilgiyi anlamlandırıp anlamlandırmadığı, sorularla
belirlenir.
Öğrencilere eksik öğrenmelerini tamamlaması için
fırsatlar sağlanır.
Öğrencinin bilgiyi yeni durumlara transfer etmesi,
kullanması için sorular, alıştırmalar, projeler, problem
durumları verilir.
Sunuş Yoluyla Öğretimin Olumlu
Yönleri
Sunuş Yoluyla Öğretimin Sınırlılıkları
 Ortak Yönler
Öğrencinin aktif olarak öğrenme sürecine
katılmasını gerektirme

Öğrencilerin ön öğrenmelerini harekete

geçirme ve yeni öğrenmelerle ilişkilerin
kurulmasını sağlama

Yeni öğrenme ile sürekli olarak bireyin

zihninde birtakım değişmelere neden olma

 Anlamlı öğrenmenin oluşturulmasını savunma

Yeni bilginin hiyerarşik bir sıra içinde organize

edilerek öğrenildiğini savunma
Farklı Yönler

Bruner Ausubel

Tümevarım yoluyla Tümdengelim yoluyla

öğrenme öğrenme
Örnek – kural yöntemi Kural - örnek yöntemi

Buluş yoluyla öğrenme Alış yoluyla öğrenme

Kazanım: Kamu hizmetlerinin yürütülmesinde yerel
yönetimlerin rolünü açıklar.

 Diyelim ki komşunuz oğlunu mahallenizdeki ilköğretim

okuluna kaydını yaptırmak istiyor.Komşunuz okul müdürüne
gitti; fakat okul müdürü nüfuz cüzdanı örneği ve ikametgah
belgesi olmadan kayıt yapamayacağını söyledi. Acaba
komşunuz okula oğlunun kaydını yaptırmak için bu belgeleri
nereden almalı?

Öğrencilerden çeşitli cevaplar alınır.

 “İşte bugünkü dersimizde, bizlerin, anlattığım örnekte
olduğu gibi, çeşitli ihtiyaçlarını karşılayan, problemlerini
çözen yerel yönetimlerin neler olduğunu ve bunların yaptığı
işleri öğreneceğiz.
Öğretmen öğrencilere ön organize edici olarak şu
şemayı verir:

Yönetimler

Merkeze bağlı yönetimler Yerel yönetimler

Valilik Kaymakamlık İl özel Muhtarlık Belediye
idaresi
 Öğretmen tarafından yerel yönetimler ve rollerini
açıklanır.
 Öğretmen tarafından yerel yönetimlerden muhtarlık ve
belediyenin rollerine örnekler verilir. Öğrencilerden de
örnekler istenir, örnekler üzerinde tartışılır.
 Öğretmen öğrencilere merkezi bağlı yönetimlerle yerel
yönetimlerin neler olduğunu sorar, onlardan yönetim
birimlerinin rolleriyle ilgili örnekler ister.
 Öğretmen, öğrencilerden merkeze bağlı yönetimler ile
yerel yönetimlerin rolleriyle ilgili benzerlik ve
farklılıkları açıklamalarını ister. Belirtilen benzerlik ve
farklılıklar üzerinde tartışılır.
 Öğretmen öğrencilere bu konu ile ilgili küçük bir test
verir. Ödev olarak belediye ve muhtarın görevlerini
anlatan küçük bir afiş hazırlamalarını ister.
GAGNE ÖĞRETİM
ETKİNLİKLERİ MODELİ

1. Dikkati Çekme
2. Öğrenciyi Hedeften Haberdar Etme
3. Ön Öğrenmelerin Hatırlanmasını Sağlama
4. Uyarıcıları Sunma
5. Öğrenme Rehberi Sağlama
6. Performansı (Davranışı) Ortaya Çıkarma
7. Dönüt Sağlama
8. Performansı Değerlendirme
9. Kalıcılığı Sağlama ve Transferi Güçlendirme
Ders: Sosyal Bilgiler
Sınıf: 4
Öğrenme Alanı: Güç, Yönetim ve Toplum
İnsanlar ve Yönetim
Kazanım: Kamu hizmetlerinin yürütülmesinde yerel
yönetimlerin rolünü açıklar.
 Diyelim ki komşunuz oğlunu mahallenizdeki ilköğretim okuluna
kaydını yaptırmak istiyor. Komşunuz okul müdürüne gitti; fakat
okul müdürü nüfuz cüzdanı örneği ve ikametgah belgesi
olmadan kayıt yapamayacağını söyledi. Acaba komşunuz oğlunun
kaydını yaptırmak için bu belgeleri nereden almalı?
Öğrencilerden çeşitli cevaplar alınır.
“İşte bugünkü dersimizde, bizlerin, anlattığım örnekte olduğu
gibi, çeşitli ihtiyaçlarını karşılayan, problemlerini çözen yerel
yönetimlerin neler olduğunu ve bunların yaptığı işleri
öğreneceğiz.”
 Öğrencilere yerel yönetimlerin neler olduğu sorulur.
Öğrencilerin yerel yönetimleri daha önceki derslerde öğrenmiş
olmaları beklenir.
Öğretmen öğrencilere ön organize edici olarak şu şemayı
verir:

Yönetimler

Merkeze bağlı yönetimler Yerel yönetimler

Valilik İl özel idaresi Muhtarlık Belediye

 Öğretmen, sınıfa muhtarı davet etmiştir. Öğrencilerden,
muhtarın hangi işleri yaptığını, bizlerin hangi ihtiyaçlarını
karşıladığını öğrenmeleri için sorular sormaları istenir.
 Öğrencilere yerel yönetimleri gösteren bir şema verilir. Bu
şemanın altında yerel yönetimlere ait görevler karışık olarak
verilmiştir. Öğrencilere sorular sorularak (çevremize
baktığımızda hangi işleri belediyelerin yaptığını görüyorsunuz?,
muhtar beyden öğrendiklerimize göre burada muhtarın yaptığı
görevleri ayırt edip uygun bölüme yerleştirir misiniz? gibi) her
yerel yönetimin kendisine ait görevler şemada uygun bölüme
yerleştirilir.
 Öğrencilerle bu çalışma yapıldıktan sonra, öğretmen
öğrencilere konu ile ilgili sorular sorarak onların öğrenip
öğrenmediğini kontrol eder, öğrencilerden muhtarlığa ve
belediyeye ait hizmetlerden, kendilerinin ya da yakınlarının da
yararlandığı örnekler vermelerini ister.
 Öğrencilerden isteyenleri muhtar, belediye başkanı ve
halktan insanlar seçerek, çeşitli ihtiyaçlar, problemler
belirlemelerini ve bunu çözmek için nerelere başvurmaları
gerektiğini canlandırmalarını ister. Diğer öğrencilerden de bu
canlandırmadaki doğru ve yanlışları bulmalarını ister.
• Öğretmen öğrencilere sorduğu sorular ve canlandırmalar
sonucunda, doğrularını ve yanlışlarını söyler. Yanlışların
nedenlerini açıklar.

•Öğretmen öğrencilere bu konu ile ilgili hazırlanmış bir test

verir. Ödev olarak belediye ve muhtarın görevlerini anlatan
küçük bir afiş hazırlamalarını ister.
ARAŞTIRMA İNCELEME
STRATEJİSİ
 Araştırma inceleme
stratejisinde
öğrenciler bilimsel
yöntemi kullanarak
gerçek yaşam
problemlerini
çözerler.
 Araştırma inceleme
stratejisi dersin üst
düzey hedeflerinin
gerçekleştirilmesin
de kullanılan bir
öğretim
stratejisidir.
 Araştırma inceleme
stratejisi sınıf
içerisinde başlayıp
sınıfın dışında da
devam eden bir
stratejidir.
 Öğrencilerin bireysel
veya küçük gruplar
halinde probleme çözüm
üretmeleri için bazen
sınıf dışında da
gözlemler, deneyler,
görüşmeler, anketler,
testler vs. yapmaları
gerekebilir.
Uygulanışı
1. Problemin Belirlenmesi

 Bu aşamada öğrenci
merak duygusunu
ortaya çıkaran bir
sorunla veya anlam
veremediği,
açıklayamadığı bir
problemle karşı
karşıya bırakılır.
2. Hipotezlerin (Denence) Öne Sürülmesi
 Bu aşamada  Hipotezler

öğrenciler doğruluğu veya

problemin yanlışlığı kesin
çözümüne ilişkin olarak bilinmeyip
yargılarını, öğrenciler
tahminlerini ortaya tarafından
koyarlar. sınanacak olan
yargılardır.
3. Hipotezlerin Test Edilmesi
• Öğrenciler öne sürmüş oldukları
hipotezlerin doğru mu, yanlış mı
olduğunu ispatlamaya dönük
deney ve gözlemler yaparlar.
4. Verilerin Analizi
Elde edilen veriler
işlenerek istatistiksel
işleme tabi tutulurlar.

Veriler tablolar ve
grafikleri şeklinde
sunulur.
5. Sonuç
 Veriler analiz edildikten sonra
değerlendirilerek karar verilir ve bir
yargıya varılır.
 Böylece problem çözülmüş olur.
 Sunuş Kılavuzlanmış araştırma

1. Dikkat çekme-Güdüleme 1. Dikkat çekme-Güdüleme

2. Sunum 2. Soru/problem

3. Kılavuzlu uygulama 3. Veri toplama

4. Bağımsız uygulama 4. Veri analizi

5. Kapanış 5.Kapanış
 Kaynaklar:
 Banks, J.A. and C. A. McGee Banks (with contributions by Ambrose A. Clegg, Jr.). (1998). Teaching strategies for the social studies:
decision-making and citizen action (fifth edition). New York: Longman.
 Benscoter, D. and G. Harris (2002). Social studies activities kids can't resist!: 40 sensational activities for the topics you teach. New
York: Scholastic Professional Books.
 Jarolimek, J. (1990). Social studies in elementary education (8th edition). New York: McMillan.
 Michaelis, J. U. and J. Garcia. (2000). Social studies for children: a guide to basic instruction (12th edition). Boston: Allyn and Bacon.
 Parker, W. C. (2011). Social studies in elementary education (14th edition). USA: Pearson Prentice Hall.
 Parker, W. C. and J. Jarolimek (1997). Social studies in elementary education. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
 Savage, T. V. and D.G. Armstrong. (2007). Effective teaching in elementary social studies (6th edition). London: Prentice-Hall
International.
 Seefeldt, C. and A. Galper (2005). Active experiences for active children: social studies(second edition). USA: Pearson Prentice Hall.
 Welton, D. A. (2004). Children and their world strategies for teaching social studies (8th edition). Wadsworth Publishing.
 Sunal, Cynthia S. and M. E. Haas (2010). Social studies for the elementary and middle grades: a constructivist approach (4th edition).
Boston: Allyn & Bacon.
  
 Bilen, M. (2014). Plandan Uygulamaya Öğretim (8. Baskı). Ankara: Yargı Yayınevi.
 Binbaşıoğlu, C. (2003). Hayat Bilgisi Öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
 Demirel, Ö. (2017). Eğitimde Program Geliştirme: Kuramdan Uygulamaya (25. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
 Demirel, Ö. (Edt.) (2015). Eğitimde Yeni Yönelimler (6. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
 Gözütok, D. (2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri (3. baskı). Ankara: Ekinoks Yayınevi.
 Güleryüz, H. (2008). Hayat Bilgisi Öğretimi ve Programı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
 Gültekin, M. (Edt.) (2015). Hayat Bilgisi Öğretimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
 Kabapınar, Y. (2016). Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
 Nas, R. (2006). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (Program, Yöntem ve Etkinlikler (3. Baskı). Bursa: Ezgi Kitabevi.
 Senemoğlu, N. (2018). Gelişim Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya (25. Baskı). Ankara: Yargı Yayınevi.
 Sönmez, V. (2010). Hayat Bilgisi Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu (7. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
 Şimşek, S. (2014). Sınıf Öğretmenleri ve Adayları İçin Hayat Bilgisi Öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
 Tay, B. (Edt.) (2009). Hayat Bilgisi Öğretimi. Ankara: Maya Akademi Yayıncılık.
 Öztürk, C. (Edt.) (2005). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi: Yapılandırmacı Bir Yaklaşım. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.