l\IUSTEC iB ULKUSAL

DüBR UCA' DAKi

KIRIM TÜRKLERiNDE
ATASÖZLERi YE DEY"MLPR

-'" -\,;.

:\:'olKA R ..\ O N' l V E R S I TE S t BA S I1I EVl . 19 7U

T ÜR K Di l K UR UM U VA YI N l A RI: 306

lçiN D EKiLER

öxs öz .... ..... .. ....................... .... ........ ....... 7

I. AT ASÖZLER i .. .. . . .. .. .. 13
11. D EY ÎML ER 99
li L SÖZLÜ K ........ ... ... •. . ... .. .. .... .. . .... . ..... .••.. . . 233
IV. KI R I:\! T üRKLER I 245

- .. ,

[
.I
5
t
i
'. - - - - - - - ....

tI

O NSO Z

[nsa nlar-, konusnur ya hasludiklurrndau l.cri, aktllurmm,

za ruanm knsullurrua ve ola yla nna vc kcndilcrinin d üsün cc vc t ee"
rübclcrino uyg un olarak söylodi klcr i güz d vo d ori u a nla m lr söz lcri
tck rar'luya lc~k rarI.l Y '1 V" kll'p .k tun lü l,;-a ga akturnuslur vo unutul-
muz Hj tdigl~ ka\'ll 'it urm \l ~l an!l r . BIt silzk r" ATA LA HSÜZ O vcya
c\ TASÖZLE Hl ut.:T\i!ü,. Ku-uu Turklcro«lc K AHT LAHSÖz 0 J e
donilir .
H er ul us un ü:td ya~ ama k osullarma , gel cneklcriu e H' inan ç-
lartuu göre kuhplusan ATASÖZL E UI VE DE yi;\lLE Ui vardtr,
UluSUJl ya~ad l~ l mcmlckct.in bölgc kos ullannu uygun olarak söy -
Ionmis d cgi:;ik AT ASÖZ LERi v e D E Y ! \l LE Hl büe vardn-.
Ay n kiikte )l gd en ulu slann bu er A t usöxlcr i urasmda benzcr lik
ve y.\ u pkih k va rclrr. B u , ulusla rm uzun zuman ya Li r a rada yeya
kom~u ula rak y a samal urru ui S OH UC U olalJikcc gi gih i .1) '111 uc clcn
\ ,' 1,,-,, ~lt ll a nll aY" 1 ~ ol\ll<: l a fi '\";;II I"lIl U:;; "l l lI a ~J1 Hlall d u jJ"ri gdJllj ~
"lalJiiir .
J )oh ru ca "d a ki Krrun T iir kter i a rnsm d a:
B a l}~ Ui a tl ü tr~hH: k urulmnz,
(Dagl~l;mun auu 11 i ~inl; - g ( ~ II ';
veya )'u .~h olma-ma - Lak rlmaz.]
Ay ni anlumd u Lat in Atusözü:
Equi do na ti d entee HUIl inspiciun t ur,
Yil;e a YIll uu lamd a Homcri Atu -.;;ó i ;
CaL ,1 de dur nu "c caut û Ja diuri .
V u1tu 'I'ü rkjs tan'da ya ~ aya)1. K a zak 'l'i irklorindc h u unlama
gelen bir At us özü :

7
 00':; l. cr gemuû ti isune k a ra m a . Ijuhrucu'Inu Il al'io,~l\l l',tz ar Clk ~ (' h r i J:.t l c \T b a Zl küylc,
Hu ~ hergemllii t Isluc kuruma . ri H<l,~ Y'l ~ a-yaH KlI"Im T ii rk h~r i lliJl llir kt srru (T a t) h oyundunchr,
(Dost un verd iginin r engine h a k ma, D un la r K u-nn v a rnnud a suun giiney Ynh l. cyunda n ve Hah çe-
Dah ~ l~ v eri lcni n d isin c bakma.] saray se luinden 'göI,'iip ~, ' ll~nl .. rdir, L ehcelcr i ne t am Ya hb oyu n-
TU rk ul u su suv aset v e akm cr oldugu i.;ill A sya'H~ n h ü y iik h ir kiler e Inmz or , He II , ~ (l,' iJ1 l .-lll:" ~ i) .Ienilcu çar~at a y leh çesinc. lki-
pu r çusma , Av r u p u' au n (]og u i;u n a v e güney.logu suna ya YJ l n u~ VCl <ini n k arrsumdn-. B Ull !..!" ':;)\ ] dlt:,~~ illdc (,.) sestyle hnslnyun siizii
y ,· r1e ~ IUi ~ l i r . Pekçok boy ve kola a ynlmist rr . Türk çc süzlcrin k ök - (y) scs i tlc ~ i)y h-I!'l': (el\'U!!) v.nino (Yuv un) YHgmu r , (d gi t)
h-ri bir "l,lllgu helde, m emlek erler dnin ayrrlmusr v e z~lllanm gcç- yo rine (yigil) d erler ,
m esi y le, çeki mlet -iude v e cklcrind c a yrmtrlur mcydw)a gel mi et ir, B izi m hu Lila!' t a y a YlIlLu1J:1;llIl1:t. a t a~ ö zlc ri ve d oyiru le r çöl
H u a y rrnr tlar da Ieh çe VI) a glz ,l cgi:;;ik likleri do gurnni §t ur. B ü tiin v c Ç,lga tay ld l,:"si lll.l e ~ ii y knnl l e nli r . .\1 .\sÜz!n in L ir ki snu,
Tii rk l .'r i,H ort a k AtasözI e ri ol.Iugu giM boy lam. vc kol larm du 1930 _ l i)·Jl y dl an ara :' IIO. la l,u Jlla n y a \ Ia vnynul unus ol<lugu lHu z
iiz" l Al usöz !cr i ve d oyimhn-i vu i-drr , E'lE I. IIcq.;isilltl" ''' I J.d l ll~ lI r. Huulnr YC [ruuluru eklcncn lcr , 196 0
kuuu T iir klt:riu ill hi r ,a l'lsö:l ii : t uu sUllI'a 'I'i ir ki y" " lt· y a Y ll ll b Il J I IiI ~ l l\ .l ll ': \' Ol I e<lil,'n E-:\IE L de r -

g i~iJ lIl e , '\ ziz _\ k t a ~ la ra(lllllall t opl.uup çik anlnn- n-. H u arasöa -
\rl'a , k ü r pe a i? ek en , a lun k.ûmus t a :: eken .
( ,\rl' a, l. ulgur a ~ imis, alt m g ii mii~ l a ~ imie .) le- i t arafumzd an srki L il' scçimdcn gCl,'i rÎlllli~, I stan b ul ld l ~' e ·
lI a ~kur t
Turklorindo huna y akm Irir At as êzû: sine I,'c H ilmi!}, iizerle riHl\t: dii ~ iîncdcr viuiit iilm.ilstü r , D ..;y imler
Alabotu a ~ ik en, a lt m k û m u s ta § i k en .
/ YC sö zlü k tamamty lc Lizim unalmuzdan vuzrlnustr r,
Uil lcitup ta ki At as öû cri YC D ey im ler , KUIIll van ma .l as m m ~\ t a s ii zle r i h alkmnxm ve nl usuinuz uu seYip ! " ~ J1i lllse d i g i ve
kuzoyiud-u göçü p D obm oa'ya ye r le~ lIli!} ola n Turklor a ra smdu uh lûk k urallan ola ra k kauul etligi . l ,~ ri ll anluml r g iizel , k rsn söz -
~ i;yknc ll l,' r , l i r . D ol.ruca 'd uki KI l"lJH T ü rkl l~r i ll i u I;ogu n lllgu KI- lerdir. Ttlrk çemiwin ~ i i zd li ~,i , giicii y,; hn lkmu zm lnce zeküsl
rlJu Y' lI' ll l l a d a~ I ' 1U 1l Or, Giizh,ve ve Ker ç iller iud on g cl m i~ t ir . 'lta i; ii z l " rin .Il ~ göl'iil ii". ltl llllanTa !wlkJl lllZlll l.i1tlliy di, se\iyesi v e
Hu il1enle ya;;;ay a nlllr Kaza k v c Kugu; Tiirk1crillllcnJir. Bunla r in aHijLIfl ;.(izlcni r. Alas;;ûer i a !H' llk li \tJ k a f iy d id jr. Bar;;hea özell ik -
J)"ln"lIt 'a ' lllH Kiistl'n cIJ i1 iJl(l c Y I~rl e ç lU i ~l c rd i f . Dohruca 'mn ku- k rill ;}"H lJ ir i ~i ,I ,:, b in:" k a l a~i;l.1 ,,,· i lll l ,, dk .s;)z h allg i s e ~ (h arf)
zcyin d l', T ulça iliu d c yc rlc!} mi ~ olallhtr 300 yil kadar öucc b u raya i!t. ll a'ih y or is,', i k in l'i v"ya ii.:iinei.i siiz Je aYJll sc~ J <' tl cvam edel",
B UI'ak'tan ( Bes a m h y a'd an) ~d lll i~ I'·ftlïr . nlllllHru N ogay d Cllili r.
( 1I,'k il"r" T Illar tI'~ Jl i l ir. IIH i ki 'I'ii rk lJUYUJllI1l h." ll U ~ II I " ~ 1 (1,·]It;('
\ ,' a ~ z. l) <l r <l ~ lIl tl a (ark Yllk gib id ir . Nogay T ii rk lcrin ldll;d cr i a s- A L ;\YJla ;.; a ll ,'n. l" 1 ( 1;.;('1 L dll "
h ila d a ha s n d Jl~ kallll li g ih itl ir. B u nlnr. hugiin K aza ki stan 'da ( ,\ l l!l a gHal1J ~ l yt"l".k li iy ii Ld lr) .
y a~ ay a ll ' lla hl fl g ih i, (~ ) :; c ~ ill i ~, og UJ, l ulJa (s) ularak k llHlIlIlrlar , C.apala k k or"~e ïl Call] ' a l,
T at a r T ii rh.l'~ fi ise tc rs ill c ('2 ) seûni p ek ho l ku ll' \lurl llr. N oga)' Ca m andan l ' ~ y u ii saLI}' .d .
T ürk lcri (h a~) ye riue (b a s), (t'l:;;) yc rin c (tas) dl'rlcf. Tala r Tiirk- ( P e r v~lll e " h llHl akilli y~\ta ",d~ al ,
ler i (ka nlllll a ç) y crin e (k a rlUlll a ~ ) d crl er . K iltii k i: Î(l..n keJId ini S<-l tm al.)

9
11
 •

DonR UC.\ T A TA H L EUÇESI :"I .'I Ürn eklc r : (Ï lmak _ lml m a k , Yurmu k - h a rn urk. Y a nmak >

ÖZE LLlKL En l r-anruu k , Ya t mak - cntm.rk,

h ) T ü rk.iy" T iirl"':" ~i 'Hlo ;;-v1I1Îo: zunuuu anlu ta n (mi ,:"), (nll ':)
F""<'lik BakJlud èlH:. k.il' i K u-rm _ Dobr uca ,:iil lchçcsiudv (k lln -kl'n) , (gall-'gen ) ck lceiy-
.1) 11 " I,ru ca Tuta r I,·hç" ,.ill,le, .·"lJtlnl " :' ~ lJ' (k ) tl (~,li ~ illliz ]" Litr-r ,
t.:' ·lIizd " 1I gd ,'u (il) "cs i ,:" k kufhu u hr, Tu iu. , .\ iima l.., ..\ ii l.alll a k , tlrnd ..lcr : Sii d " tlli,., - 'I\' t l.. a lt. l:i 1Il1 i ~ - kc 1l..'·II. G ..t llli,: - 1....1.
Eii" i' , t.:t';" \·'I ~ Il1l':· - "argan.
b] Bu Id,çnl ,' [h] .~ ,' " i
1" '1. k ulla m lmaz . "\ lu net yrrine ,\ !IId , t') T iir l..iyc Tii r k.: , ·~ i ' lIt , · "ö :tl,· riu "" llla rm.h' i (g) h artl" ri
\ Id. llht y cr illc )\Iemd d euilir . H a ydi d emucz , a yd r dcn ir . Kmm-Dob r uca Çiil lchçc- lud.. (,..) ol u r.
d Yoni Turk ulfabcsi ndr- isa rc t i Lul uuru ayau esk i Är-ap Örnckh'r : Da g- t aw . Sa g 01.- snw hol.
alfa h l' .~ ill' ''' ki (I.' i) h u 1"''' ....·.lc kn llanrl rr, lha h u scsi (1..) isure u ylc .;) Bu !c h.;elll' (w) ilc "ullu.:lilrli.1Il must ar ve yu isim ma-ta n
t.: ü"lf' f d ik , Y<ll' ~ I , },a I.1ilt,;, gih i. vu relrr.
•;) Ba :tl S Ö zl'~ f J eki (~) ve ü:) sc-le ri ye ri ne (k) seliî k ull.nnh r. Ö r nc kler: At:a \,' - vemck , ye yi ,=,. Y <l ~ aw - y a~ a m ak, y a~aY I ~ ,
Haku-muk , suk ir ma k I-:H,i. (1) Tiirk iye Idl<;t'"illU" (i) t.a k rst llo gr ud a n >;öziin giiv dc "i ne
11 ) Yoni T Urk ulfahesindc]..i (I) ile (i) scsler i ara srudu b ir (i) e kh-u ir k en K rrrru -D ob ruca Çöl Ieh çcsmd c güvd c He (i) t a k rsr ar u-
,an hr. lIi r , t il k i ~ ibi. sma Lir (n) k onur.
c] 'lü rk Alfal,.·"illtldi.i (u) ilt, (ii) ,Ien ha ~ ka hu lelieed e (ö) Ö rncl..ler
""" i vn rd u-. K I~lp , kö l , 1.. .;ll:'r lllO' 1.. gih i. K mm-D ob r uce lch çc:sin d c
C) T iirk Alfah esilld ck i ( ' 0) den hn ska h u Ichc ed c lrir (w)
At +1 sattuu Al +n + I sa t nm
vu rdu. C uwa ~ , suw h k , ca whk gîhi . .
Aga e T ) altI lI lI A :;a~ +Jl + l ald nn
~) (11 ) ilc ( H) . ICH I. a'ika h ir ( u) harfini d e k ulla umak gcrek - Ara1..:1 +)') verdim. Ar aha +u + l bcr d lm
kn-dir, IJu (1.) "c" in i iu ce lti r, K ühuek - (g ülme k), k ül - (k iil)
lI ...
,.} T ür ki y" k-hçe-ind e (a) l 'l).. ""1 d\) ~ru d an litlz.ün ~,ö,' d e~ iJtc
",id" ri ;.;ih i. ek lenirk cn K mm-Do brucu Çö IIt'h.; C' ~ ü l d c (a) t akl ~ l ilc gonl e ara -
T iir ki yc'll.. ku lla u dan fl ~e .~ li (iilllii ) hnrfc, Uoh ru cu T utar smn hir (g) (k) gd ir ,
J..hce,.,iu.lc k ulluurla u (u) harfin i d e ka ta rsa k IJlI lehcedc 11 t un e
Ö r llc l..le r
.... ~ Ii ha rf .. ld u g liJltl gö r iiri i:t:
t ,,;tauhul + .:1 " anl l. Lst.mlml + :;: +a h.trdl
a, I', i. 1, i, u, Ö, '-1, 11, ii, \C Ü.
E sld 'ichir +e gi tti . E liki 'ich ir +g + c k et t i.
.\IO UFO LOJt (S öz Knru lll'iu ) Uak.lllUlltl.Ul: Su a t + a y.1Ztll. SU;lt + k +ll ya;.ah
a ) T iir l..i y e 'i' ür kl,'c,.,i lHl e (..) H ( \ ) ha rfl t ~ r i y l t\ 1J lI ~ la yall Lir - C) K lrIl ll-D o}Huc.\ Idll;,~~ iuJc (w a n ) v c (mc ll) ck~,'r.i vaf(T~r:
.:u l.. s Ö:r. KIfIIll· [)"}.ruca l,'öl ld l';e"in d c (I.) ilc; (y ) il", h a ~ l a yun !>öz - ll ull ia r (He), (Ie) ha~lall t llan y er inc k ullallLlJ ll.., b n glUI, 1. kl >;1
Ier (c) ill' " a ~l a r . eki olaral... ta ku Ualllhrlar .

10 11
 Örnek ler

_'\ IUllct ilc Mehrnet geldi ler- A ruu t -j-men Uemct kckl iler
Bell dokterum . flIt'u doktor -j-m nn.
IJclL m tlhenclisim, M eI I miihend is -l-men .

Tiirkiyt l T iir kl eri llin ,lin L j lgi n lt~ ri , suir-lcr i, y azaelan, gaz..-
t er-ileri, hilim adumla rr 11. y üa yddun son ru Arapçad a n VI.' Furs-
':;Illa n Ttirk çcye 11I'k cok s ëz a lm aga buslamielardrr , Hu y abuncr
siizl" f 15. yüz y rld an La sl ayaruk (J kada r ~>() galml§llr ki Türk
dtlini h ulk t.arafm dan a n las rlm uz klhga so k ru u st ur . Cumhu ri yctin
kurul us un dan son r u yoniden yahnnci sö:den Ten tcm izlenmcye
l' H~ l al l nuv ru-.

çagatay , ·cya Kipça k Iehçcai tl ed igi lll iz Tûrkçe dalia az I

v uhuu cr sil z a larak old uk ça tomiz kalnue idi isc d e, komünis t
rr-jim in y" r1P§t igi R usya'd a , R om unya'da VI.' Bu lgaristuntda A TA SÖ Z LEni
h l! ulu sla nn diller-inden Ti.irkçe' ye pek çok sü z gin nc y c VI.' Türk-
,:, ~ \ i anlasrhuuz hi çim e sokmajîa La ela mis lardir.

DE Yi MLE H
l Jeyinrler her U I U S II Il iizel d il \"C kavram n it cligin i taerr.
lIeymrler d e k<Lhp la ~ nu~ VI.' ulusun dil k ültürünc mal olmustur.
Fakat a tu söalcn kuvver inde d eg iUcHl ir. Buulueda dalia çok
buuzctine V I.' ki v a sla ma ka v ra rularr va rd rr . Az sö zlü ve ktsa cii m -
klerd ir. Duyimler lJjr d ijden tIiger J ille re a ym söz lcrin karsthk-
IMiyk çevi-ilcmealcr, Çcvrilir sc aulum tam amiy!c tlcgi ~ir .

l\Iii,;tecih OLKU SAL

12

•
 -

,- A
\
... i .-' L A ba yla m a y s ölengc n, avu r rn a y ölü r.

.. ;\ Dikkat enneden ko nu san , hastal anmadan ölür.

-« Abirli keldi a b l~tl. tu va r o t k a c a b l ~ t l .

Nrsan geldt ap l~t l , hayvan ota y a pl~ t l.
A birlini akl a ürz , al ti a yllk ce m sa k la ûrz ,
, Nisa n i haktaym u , alti ayh k ye m saklaym u
Abir lid e a lt i a nk , e~ bo lm asa ca r t r art k .
Ntsanda alt i se pet. hlç olm asa ya n m sepet.
(Açrklama: Nisanda her zaman Ot 0 1013z , clmay abtllr , c nun
tçtn alt i scpec ct bu lundur un. 0 kadar olmadrg' ta kdtr de , htç
ct masa yanm sep et bulundu run kt hayvanm u aç kalmasm)
Abri lî a b r in saklas a , ab r fstz m en ce nd tm d e r .
~erefl Î k i~ l sereünl ko ru sa. se refs tz ki~ i be n yendim
(galebc çaldrm] der'.
Acel e il ke ~.-:.yta n ka rl~ l r .
Accle i}c ~ eyta n ka rl } l r.
Acmdlr s~ ii. arSIZ, a ctktu-sa ü I'l r slz bolur.
Acrrsan arS IZ, acrknnr san hlrslz olur.
Ada m bolgang a brr sö z ceter ,
Adam cla na bt r sö z yete r.
Adama k kolay ödem ek zor.
Adamak kolay ede me k zor.

15
 /
I
Ad amakm an ma l tükenm ez .
Ak sa k karga ald m u~ar .
Adama kla mal t ükenm ez.
Aksak ka-ga önden uçar.
Adamg a t ay a nm a ö lür, duvarg a t ayanma clgl!lr.
(Açrkla ma: Olanakl an az, zalf elan lar ö nde n t edb ir ll davra-
Adama dayanma ölür, divar-a dayanma ytkdlL
narak hareket cd erler.)
Ada rnl ÎI aruvu a ll~.beri~te belh bo lur.
Ak ~ a m bol sa ko n , taû a t sa ko~,
Ada rrun iyisi ahs-ver tsre belli olur.
Aksam olunca du r (k o n), saba h aç.lmca yürü, göç.
Ad. ~Iktl tokuzg a, tü~mez endtgt sek tzge .
A k~amm l!.a Ylr md an sabaht ä ~ er rl .
Ad. çikn do kuza. d üsme z arnk sekize.
Aksarr un haymnd an sabahm ser rt.
Agaca k kan tarm rda t urmaz .
Ak ~ amdan SOu c ürgenm ya it ka bar , ya a ~.
Akacak kan darna rde dUI maz.
Aksa mda n sen ra gezeni ya it kapar, ya aç
Ag a~tan rnasa bo lmaz .
(k i, i).
Od undan masa c lmaz ,
A tdm b a r gan oru n teaba r .
Ak a ksa kara k ün ülü n. Ö nden va rart me vki (ye r} kapa r.
Ak akça kara gün Içtn.
Alet ïj f er ko l makeanu- .
Ak k i.t kara k ...t lab1lta bell i bol ur . Alet 1~ ler el ëvü n ür .
Ak göt kara got ya rrçta bel! i o lu r.
AI kige n almn-, sa ri kigen salmn-,
A kli ll d usm a n a kt lstz dosta n iyg idi r. Al giy en ah rur, san gire n geri kah r.
Akllh d üsman akrlsu das aan Iyidir.
Ah~m agan kötte I~tan tu rmaz,
Ak llh kö pru tapkal i akrls rz suvnu gel er. Ahsmayan krçra don durmaz.
Akrlh kö pr ü buluncaya kada r ak tlsrz suyu geçe r. All ah 't a n ko rk m aga ndan korkulu r.
A k llh ba laga mal oe kerek , akr tsrz bal aga m al ne kerek. Allah' ran korkmay andan kor kulur,
AkIlIl çoc uga mal ne ge re k, ak tlsrz çc cuga mal ne gerek. Alla be rse taska ptt e r ,
(Açrklama: Aktlh çocuga mal bu-akrnak mutlaka ge rek mez, 0 Allah ver tese tasa bne r,
çahap ka zarur, Akdslz ço cuga da mutlaka btr akrna k ge rek-
Alla catk rzrp ka prga karat masm.
rnez , ç ünkü 0 nasrl olsa kaybedecek nr.]
Allah yan np kap rya baknrm aa n.
Akl lga ke lmegen baska kel tr , [Açiklama : Allah hasta ptlr lp kaprya kim gelip yardrm ve
Akla gelmeyen basa ge lebilir .
teselll eder d iye bakn rmasm .]
AkI! casta tuvul bestadn -. Alla ka r da j m karda s yaratkan a m a kïs e ru aYr! ·
AkI! ya ~ta degil bastadrr . Allah kardest kard es yaratml~ ama keseyl ayn .
•
l ti
J7

\
~
 I /
Allah"I. o ilga r m a ga nJn kul o iiga r m a z . Apa kayman aka y a rasma eSI ketke n kar1 llr.
Alla h'm Irl . murlu yapmad.gl nl kul yapmaz, Kan ile koca arasm a akh gitmi~ kanst r.
Alla uy d urmasa üy bolmaz. ApakaY l lÏ t ili uz as a a kay' ii ka mll SI uaar-,
Allah ( kan rle koc ayr) uydu r mazsa atle blrli f i ol ma z. Kar trun d ili ua a r s a ko canm ka rnçrs r uz a r.
Al tln cerge tü~mekmen krymetten tü~mez. Ap akay m ali a r kanl as a n t ur m az .
Al nn ye re d üsm e kle krymetten d üsmer. Kart mali ayaglOdan bagl ansa bilc d urmaz.
Arnan degenge k .hJ tiymez . A plnp s a p u-ga nr uû eSI scnra dan keltr ,
A man di yene k.hç degmez. Apur sapur (m ah m) yiye nin akh bapn a so n rada n gelir.
A m e ls iz ûlirn cem rssrz terekke usar, k öz u col da bo lur,
AptalJii. ka r n! toy sa
Ame lsiz àl im yemlsstz agaca ben ze r. Apralm karr u doyunca göz ü yolda olur.
Anah cetrmm n avuzu or nar, Ar e tke n kar e t mez .
babah ii k s u z UÎI k öau o yn a r , Ar ed e n ka r et rnez .
Anau o lu p baba n o lmayan yetim in agzt or na r, babasr o lup A r ins a nga , r a r ci va nga ca ra~ lr .
a nasrz c lan ço cuj un g öz ü cynar. Ar tnsana, yar civana Y:l k l ~ l r .
{A çrklama : Babadan yetlm kalan çoc ugun anasr baska btr e r-kek- Ar k özden kar yü zd en belli b ol ur .
Ie e vlendtg! zaman da çc cugu nu redi ri r 'Ie rçr rtr , agzl or nar . Ar gö zden kar yüzde n be lli o lur.
An auz ka lan çocug u n baba sr bask a b ir kad m i1e ev lend lgl
A ra nl ki m brza r ! Ürpek la~ 1I klz bizar.
zaman, övey ana çccuga ge re g i g ib i ba kmaz , yed ir ip rçtrmez.
Arayi kim bo zar ! Dagl''llk saçf (dü ze nsiz) krz bozar .
Bu çcc uk dalm a gözlerÎy le birseyler ara~tl n r. Göz lerini oy-
nanr. ) A raba awd a r llga n sen col kusterge n ku p bo lur.
Anah ku zu kuyrukJu bo lur. A ra ba dev r ild ikten so nra yo l gosteren çok o lur.
An asrnl em e n ku zun un kuy r ugu yagll cl ur , [Açiklama: t ~ tst e n geçukten so nra yol göst e re n çc k o lur.)
(A çrkla ma: Anasrz çocuk üze rine s öyle nmtsur). A r a baOlii. a id teg e r ~ i g i ka ye r d e n cürse ard tege r~igi de 0
ye r d en cürer .
An a n T a t ba ba n T a t , ne k e rek saga balaban at, mln elegl il
corga lat . Ar a banrn ö n tekcrlegt ne reden yü rü rse arka t e kerleg ! de o ra-
An a n Tat ba ban Tat , ne ytne gerek sana büyük at . bin e~e. dan yürü r.
gine ra hva ntar. {Açiklama : Bir t o plu lugun önd eri hang t yold an g ider 'Ie yü-
r ür se a r kasmda kt tnsa nlar da 0 yold a n gtder.)
(Aç ;klama: BÎrÎsÎ haddlnl btl meyerek yükse k perd ede n konus-
maya besl a- sa o na bunu s öylerler. Sentn a na n da bab a n da A raba m ö r a ld asm da c ürge n it arabam men süy ri men de r.
TaL .: ä.~ j o nlar m kim o ld uk larm l biliyoruz. Se n de hali ne gö- ArabaOin gö lgesi nd e yür üyen köpe k ara bay i be n çe kiyo r um
re b uy uk at arama. e~egjne bin de ra hva nlat .) (yü r ütüyo rum) der.

III 19
 / /
[Açtklama : l~j aS 11 yapa nrn yar unda olan fakat i~e htç yard rmr
dokunmayanrn i ~ i ben yapryor um diye övünmesi ni anJatryor.)
Ash caman, alga nm cama nnar.
Ash kötü (bozuk). aldlgln l zernm edc r ,
A n k a t ka k uyr ug u avn-.
A slm ca s rr g an aramzade .
Z aff t akatsrz at a kuyru gu btle ag rrd rr.
Ashm gtzleyen har amzade.
Arpa as amagan at kam~ lm an cü r mez.
A511sai3. yüksek tere k ke a511.
Arpa yemeye n at kamçr ile yür ümez.
Asthrsan yüksek agaca aSI !.
A rpa t arlasJndan biday ahnrnaz.
A~ a}'!J ">ynamaz.
Arpa tarJasrndan bugday ah nmaz. Aç ay l oynamaz.
Arpa, kurpe aJ eken altln ku mus taJ e ken. A ~ aw l cam an tun kekl rïvï c a ~ an .
Arpa, bulgur a~ imj~ alt In gü m ü~ t as i m i~2. YeY I~i ~ mesi de kö t ü ol ur.
kö t ü k i~jn in gcgir
A r pe kunu yatan ay tkan m u bayramda bet r krza r u-. A~ börü arstanga ~ a p~llIr.
Arefe günü yalan söyleycnin bayra mda yüzü ktzaru-. Aç kurt ar sla na saldmr.
ArSIZln betine tukurseii ca vun cawa d e r. A~ ne asarnaz tok n e a y t rn a z • ..
Arsmn y üz üne tü kürsen yag mur yaglyor de r. Aç (tnsan) ne yeme z to k (Insan) ne soy lemez
Aru kiyim boy östürer. at-u a , akrl öst ürer. A~ t o kn uii k özune ka r a m a k m an t a ym a z .
Güz eJ gtytrn baylu göste ru-, iyi a~ ak lr büyütü r. Aç t okun gözün e bakmakla doy maz .
(A çrklam a: GÜzeJ. remiz giy im insani ya k l ~l kli, boylu po slu gös- A ~kc u-la t u-, de rt crlat u-.
rer tr ; fyi ve k uvvetlt ye me kler ytye n sagltk lJ ve aktlh olur.) Ask yu-lat!r, dert ag latl r.
ASII az maz kema tozm az. A~ka kazan astu- ma t o nga nga a d ca kt trma .
Asfj ( ki~ j) azmaz, kemah (kumasr) esktmez. A a kazan astu-ma, üsüyene ates yaknr ma. .
1
k lama· Aç kj~ i y emek ptstrm eye kalkarsa kar-anm brlme z
Ü~ ü m ü~ kls! at es ya karsa çok o dun
• Bu ata söZünü n 1773 - 1776 ydlarlllda Çarllk Rusya'stnda Bugaçev in- yapar •. .rs raf e der .
(ço çt
k sarf
tiláli zamanlllda meydana gel e n krtlrk yiizünde n söylenmi~ oldu g uj Basku-t eder .)
Tur kle r i ar asm da
Ala bota [ Kar-a paz t otu) a~ iken ~ A~ ke kï rtr t ok 5 e k! ~ i.r .
altm ku rnug ta~ ike n. '~ \ Aç geg ir ir , tok se glr lr (ztpl ar).
seknoce söylendigi ; A tavu k t üs ü n d e tar t k ör er ,
l .. ..
1837 Yllmda Ktrtm'da, 1899 da Do br vca'd a zu h ur eden ,k lti lk zamanlann _ Aç t avuk düs ün öe dan go rur.
d a bu ralarda ki Tür kler a rasmda :
Arpa kur pe a~ ek en A~ lil berme l<a~lÏL ber.
altm kumu~ ta~ eken. Asuu ver me kasuu ver. k
~e klinde söy Jendigi r ivayet olun ur . '
(Açtklama : Do st kazanma kiçinl
ya m
nlz a~ 1 verm e yetmez.
ka~ ln1 da çatmama n gerc k.)

21

b
 (
(
AJ lk er zaman ~ turmaz . Ata ii altrms ka ke lgend e a ld a, sul da göii ulun a l.
A~lk her zaman ~ o t u rmaz. Baban altmrstna geld ikte oy ala. o hsa gö nlünü al.
[Açklama : Yaprlan her i ~ he r vaktt basa r t He scn uçla nmaz, Atas m t arumagan bala am buva r .
kazanç gen r mez, zarar da edeblli r anla mma.] Babasmr t anrmayan ço cu gunu bogar .
At 1k oynagan azar, top o ynagan t o zar, o k cc oga n alayan Atay bal as t altrrnsea akrl-bahk bo lur.
OZ01,..
Babar un srmank çocugu alrmumda akil-ba lig o lur.
A~lk oy nayan azar , t o p oynayan htrpa lamr , ok yenten hep-
stnl ge çe r. Ata y ba las I a lt mlf kil'ige ya st rk bote r,
Babarun yigit çccugu altm tl' ki}iye yastlk (da ycnak . yardrmcr)
A,man ecel i kelgen tara,.,..
Aç (k i~l) ile eeel i ge le n dalapr.
ol ur.
At a vna ga n eerd e tu gu ka lu-, At t uyag In tay basar.
Ann ayag lntn t lr nag tnl taYI basar.
Ann agnadlgl yer de t üyü kah r. \
(Açrkla ma : Çocu k, ba bas mm ya da ge nç ya; h nrn lzlnden yü-
At b arlldan klZ carhdan .
rür, yo lunu rutar.)
At va rlik hda n k rz yo ksuldan.
{Açrklama: At l varhkh k tstde n al kj bakrmh , besl ! o ls un. KIZI A t bar m e yd a n ee k , m e ydan ba r at eo k .
da faki r alleden al ki kanaatk är 'Ie Itaath o ls un a nla mm a) At var meydan yok , meydan var at yok.
At borcuma n krz borcun T a iirl ëd e r , At öl ü r m e yd a n kalu- , cigït ölür ~a n kalu- .
At borc u ile k rz bo rc unu Tann öde r .
At ö lür meyd an kah r, yigit ö lür ~ a n kahr.
(Açrklarna: At Içfn 'Ie e vlen me k tçtn yapdan borc un öde nme
sinde he vesle çalurrs. n, Tann da sana kuvver ve gayret ver tr . .\ At mi n mege:n a t mr nse saba saba ött ürü r , t o n kiym eg en
kolayca öd ers in anlamma.) ton kiyse ka ga kag a t ozd u r u r .
At a lsa n av uluman krz alsa n uruvu m a n . Ara bln meyc n ara btnsc kost ura kosru ra öld ürü r, k ürk gty mc-
At alrrsan avulu (ctnsf) iJe ktz ahrsan soyu (asalerf] tle aramahsm. yen kürk gi y ~ e sükc stlke eskit!r .
Atka arpa eigïtke sorpa . \ At m ka ragan armn a ka r a m a z .
At a arpa yigite ct suyu (vermei/sin). Anna (lr i) bakan arkasma bakr naz,
At rnmgenmn ton kiygenn t û. At lii a ruvu a r ka nda , klz lii aruv u Tarhan'da bol u r .
At btne n!n kürk gtyentn. At ln tyls t (ar agtnda n uzun ur ganla ) kazlga baglanm l; cl anl ar .
Atka dostay ka r a dusm anday m in . kmn iyisi (Kmm'd a blr bölge clan) Tarhan'd akile r ar asm da
Ata do st gibi ba k düsman glbj bin. cl ur.
Atadan k orgen ok conar, anadan k ürge n t o n pïje r , \ A t lar t ebi ~ i r arada e ~ e l< ezili r .
At aslnda n gö re n o k yon ta r. anaslnda n gören kü rk blçe r. " Atlar t e p j ~ i r arad a e~ e k cz illr.

22 23
1 , . - -- - - :. -

AYfllaman degen apakay aYfll may kalmaz, Jigaman

Atman apakay cïgrt nï ü baht ma.
Atla kan yig idi n bahun a.
degen Ir ga t Jlk may kalmaz .
Aynlacaglm dlyen b n ayr ilmadan b lmaz, .çlbçag lm diyen
~\:\A VC I avmda , col,. colunda kerek .
\lJ AVCI avunda, yo1cu yol unda gere k.
rrgar çlkmadan kal maz.
•Ay bol ur cllnl besier, kn n bol u r a ym besier.
Awdartlgan car bolur ast k k özte r bar bol ur,
Ay ol ur yll' bes1er, gü n ol ur aY I besfe r,
Devrilen dere olur açtk göale r var o lu r. '
(Aç,klama: Bh l ayda kazar ulao para veya eld e edtlen mahsul
'XI\AWla kOlii at. ozga~1 köyumuii tay ' ozsun . ile bil' yllllk geçim , bêzan da bil' gün lük kazan ç ile bil' ayllk
.~ Uzaktaki ki~ini n at t kosu yu kaza~gln a köy ümü n t ay t ka-
gcçim çlkanh r anlamlna.)
zansm.
(Açrklama: Baska köyden caru madtgrm birisinin at ! önd e ge- ~ Aytmaga n aw uzda sir bar.
\ . Konu~mayan aglzda sir var.
lecegtne köydejtm tn taYI ö nd e gels !n. He mse rtllk d uygus unun
kuvve t i anlanhyor.] \ Ayu kert me kosmay clrlamaz .
\. _ " AYI ahlat (yabani armut) ko~m ad an Ylrlam az.
Awratnl ar. saklar peneru l ear l.
(Açddama: lnsan sevdigi, begendigi bil' ~eyi akllndan çlkarmaz
Avratr ar! saklar peyntrt de rf (tul um).
ve bunu katrna dan da kon u ~maz, yn-lamaz. Ki~ i sevd igini da-
Awurmagan baJliia cawluk bayl a m a. lma anar ve sö y\e r an\::l. mlna.)
Aglrmayan basma mendil (bez) baglama.
Ay u b al a sin appag1m , kir pi batasin ctrnsagrm dep süyer.
Awur kumas kes - öter, AYI yavru sunu bem beyaz:rn, kir pl yavrusunu y umu~aglm
Aglr kumas geç geçer (sanh r}.
dtye sever.
Awurup catkan ölmez ökurup cürgen ö lü r. (Açrklama: Sevdikler inin fena caraflan f nsana iyi biie görün ür.)
Hastalanrp yatan öl mez bögürüp geze n ölür. Az bergen ca nmdall , k lIp bergen m almdan bere r ,
Awuzu k lYI J balsa d a ba y bal as t sölensi n. Az vere n can mdan , ço k ve re n malmdan vcri r.
Agzi egr i de olsa zengin çocugu konussun. (Az veren can dan ço k veren ma\da n.)
Ayaglfi corkaru üa köre uzat . II I A z da ba lsa kóp kr,r .
Ayaglnl yor gan ma gö re uzac. l ' Az oisa da (ve rdimse de) (se n) ço k olarak kabul et.
Aylak kiJl at kl rs lar... Az k o nus k op tmla .
Aylak k i~i at çalar. 'c .... r " ~ \.,:' ~ ~ Az ko nus çok dtn!e.
AylanJ lkll bal sa da col iygi, kart balsa da krz iygi. 0 , AZ kol nu ajta, kop koln u iJt e kör ,
Dclambaçh da ol sa yo l iyl, ka rt ta 01sa ku iy!. " Az el! asta, ço k el i tsde gör.
Ayr llga nm ay u asar-, bölü nge n m börü asar, Az yaJa k óp yap, kelïr ölüm er ba~ka.
\, \ Az ya~a ço k ya~ a , ge lir ölüm he r ba~a.
Ayr ilan l aYI ye r, bölüneni kur t ye r.
25
 I
AZnI bis inmegen k ûp ten kuru ka lt t-,
AZI begenmeyen çc ktan kur u kaln -
{Açrktama: Aza ka naa t et meyen çOkt a n mah r u m kalir .)
AZlk slz colga kk - -
)1 a nm ka z u el torbaslnda b r
Yol a ' k . 0 ur-.
Y'yece SIZ çr karun göz ü baskasuu n to rb asmo a o lur.

B
Bab a bo rcu kal a y öde n m e x.
Ba baya (karsr clan) bo re kolay öde nm ez .
Ba ba bergen i öm ürl ü k ko ca berge nt k ür urnl uk .
Babarun ve rd ig i ö mürl ük kocamn ve rd igJ görüm lük.
Babada n m a l m ira s ka lt r ad a mlt k kal maz.
Babadan mal miras kali r adamlik kalmaz.
Ba ha r ce li n e kelin irn k üz c e lin e kr ar m ~ I k s ln .
Bahar ye line ge tin im güz yel ine kr zrm çik srn ,
(Açrklama: [lkb ahar yell soguk. se n : ve yakrcr cl ur , de rtyl karar-
n r ve çatla n r. G üz yeli böy le de gild ir. Ana bu s özüyte kmru
ge lininde n ço k sevdtgtnt ve kor udugunu g öst e rt yo r.}
Baha r ke i se o t b ürlenir, purrat tüsse balk tü r le ni r.
Ba har gelse ct ye serlp çtkar, frrsar düserse halk deg i}ir. bas
kaldu-rr ,

BaJ.l~ l ~ a t l fl t rstn e k a r-alrn a z ,

Bey ve ren ann di~i sayrlm az.
(Açrklama: Ann y a~1 dtslert n!n sayisrndan ve sektlle rtnden anla-
~il lr. Bag l~ ver ile n attn ya~1 aranmaz, ne olsa makbu le geçe r
anlamma söylenir .)
Ba l t utka n parmag m ca lar .
Bal tutan parm ag!nl ya la r.
Bal bu ldugu nd an bal stza r .
Bal (toprak) ka vancsunda n bal srzar.
26
~7
 I

Bahk , bastan sast e.

\ Bal b al demekmen awuz tatlilanmaz
Ballk bastan kak;r .
Bal bal de mek le agVlz ta thlan maz. .
\ Bar b a rl ~ t l rl r co k s o g u ~t u r u r.
Ba ln l parmak tavsü- . "-. Varllk ll (ki~i) bans nr tr. yoksul v u r u ~ t u rur .
\ Bal i pa rma k ek stlt tr .
Ba r b ol up be rgen mer da ne eok bal up bergen d ivane .
. . aytmaz . it k urmese
Ba la es rtrnese - ..
urmez. ~ Var olup veren merda ne yok a lup veren dtvan e.
\ 8 ç Deuk
.. .. 1 ~ l t m e s e sö ylem ez ic"
' .. ..
gormese ur umez. • "'Bar bolsa a~l îi - aattu- ba~1 11.
ala
ç u~un bawga curt ....
,u~un cawga '" Varsa asrn rahattlr ba~ln.
B I Deu k Içtn bagjanmail, yur t Içtn d ü~~an ra savasmah. \ Ba rgan eerinde bal cat a. t urgan ee rl ild e tuz cala.
a a oyundan tent ek ctymdan b ikm '-.. vardrgm yerde bal yala, ororöugun yerd e tUZ yala.
Çocuk 0 cl h az ,
yun an o vard a topiant idan btkmaz Ba r ga n cerr n soku r balsa blr kozuïl kr rn.
I\....Ba la t rysan, ca~tan~
v • I e tlY5an~ bastau . ' " Vard lgln ye r kor tse btr göz üoü kapa .
ç ocugu (kö tü i, t en ) menet me k tsre rsen kü. iikk (Aç,k\ama : G itt igin memlekette, ver-de, haik geri ve bir rakrrrt
ilk srrada men etrne lisin . uçu en, kanru da batil fikir\ere saplanml~ lse, sen pek li er iel ve geni~ dü~ünce\i
(Açtk lama : Çoc uk bi üdü k n
kötü all ~ kanftkJ a rl nd a~Yu :enteed ve k.arl eskid ikte n sonra, a\ma.)
• erne zsm anlamma. \. Ba rll capsa konakka ea r lI tapsa t a m a kka .
I Balaban ba~lI'i balaban derti. "'" var hku buldugu nu ko naga (yaprya) yo ksul buldugunu bagazlna
\ Büyük basm büyük derdi. ti I1 C "3 ~ (
(vertr .)
Bala~a.~ bahk krskene bahkm c ut a r . 1.-- 4- \ I.. Barll mü kiypr kelge~i ear!lOlÎi can t ~ Igar .
Buyuk bahk kûçük bal.g'! yutar. Varhkllntn keyf! gelinceye kadar yaksulun can t çika r.
Ba la ba n kapuun balaban tepkrsr b I Ba rhkka tarhk bolrnaz. y"" rx ·
B "" "'k I
uyu ka pmi n büyük sürg üs ü o lur .
0 u r.
Varllga dar- h k ol m az . l..~i"-\~--3
Barun tü ka tm da ba rmgan carlm lii ka tmda ~al l~maz. )
Ba la h üyde ösek bo /maz.
varhkhrun yanlnda bar man yoks ulun yantnda çall ~ m ;;,z .
Çocu klu evde ded!. kodu a I maz. ...,,...... <) \ '30 <><. )K.;Jo..}l.IX .....{

I Balasrz üy suvs uz t -u -menge u~ar. Barman de p kuvan ma eekman de p e~a.

VarllkllYlm diye ovünme yoksulum dtye pklnma.
"" Ço c uks uz ev susuz degtr mene benz e r,
Bar run üyü kerem üyü , co k nun üyü ve rem üy ü .
BaIBa~a"~ lokma kap bala ban la p etme.
Varl lkllnrn ev! kerem ev i. yoksu lun evl verera ev!.
uyuk lak ma kap (ama} biuyuük Iaf et me.
Ba st lrl kSIZ r ajjraru cel ahr cel almasa el ahr.
,
B . a.n."~a
\ "Bala.b . saygl ki~nege süygu ata ögutu.
uyuge saygl k ü ç " g~ e sevg·' ata ög üt ü. l Bast lrl lmayan t aht aYl yel alLr yel almasa e l allr.
c" \ <> ~" ),\ h ~ ~\w , \ ., . 29

.
 [Açik lam a : Ba~ l bo ~ bu-akrlan gen ç krz "era erkegi çevren tn \ Ba J s a ll a makman börk t ozmaz .
uygu nsuz halte ri k öt ü 10 1l3r a göt ürü r, yada bozu k a k d I '\.... Bai sallamakla kalpak esk trnez.
I. " " I k ra aian
ecr u a I} anhkla ra s ür ükle r.) (Açlklama: Herseye " ever" dtyc re k ta sdik et me kle bil" aara rm
Bai kay aka ketse a ya k 0 yaka ket e r, olma z anl a rr nna . Dalkavukluk liareti.)
Bas hang l yöne gtd erse arak ra 0 yön e gtd e r. Ba y batas t a y ette r , carh bal a st m a y t ile r .
(Aç rklama : Reh ber. o nd e r, iyiye vera kö tüye dog ru hang i Zen gin çocugu (gök teki) ayl tste r , faki r ço cugu yag Iste r.
y~ r u t~ta r sa . pestneen gelen t o pluluk ca. onun ar kaa ndan 0
Bay kl ZI ertnJek bo lur.
yon e gtde r.]
Ze ngin k,z, haylaz olu r.
\ Bai l baskam ü a kh baska ,
Bayd a n ob a kork kan .
He r basrn ke nd ine gö re akh va rd tr .
Z e ngind en üyük (tepe) korkmus' .
8 a , bol da sagan ba,. bol.
Baj o l da sog an ba}1 o l. Ba yga t o y yasamak ne il kä r ~
\.
Z engtne d üg ün yapm ak tsden rntdt r !
Ba , . eo k tö,ü eok basaracak kii isi d e eok.
Bast ro k d ös ü r o k basar acak kimses'j de r ok . Bayh bike t lrl i a bays rz bi ke krdr r sa .
" Koealt kadm zc r lamyc r ko casu kadtn geziniyo r, gezii 1yo r,
\ Ba, s awl~g l d ün ya barlJgl .
Ba} sagllg l d ün ya varl.gl. IBa ys lz bi k e pedtsa n e m bolsa kon usa .
.... Kccast z kadm paclliah neyi o lsa ko nusuy o r.
Ba, be lgan bOl bolmaz.
Bas c la n be i o lmaz. Bayll a r sfan m an ko z u d a e g le n l!" ,
Ba, kes fidan ke sm e. · Bagll arslanla k uzu da egleni r,
Bai ke s fida n kesrne . • OBA , Dob r uca'daki Ktrjm Tür kle ri aras mda hun i ~ ekli n d e y lgll ml ~
bi.iy ük ro pr ak y' t mma söyle nir . De bruca'da bunlarda n pe k ~okcu r. Bunlit.rl n
Bai ca -usa b örk ïl ind e kol sm sa een iJind e . M. E. 700 Ylllarm da Do bru ca'yr ii gal e t mii lan Iskitle r u r;a,fmdan Yólplldlklarl
B a ~ yanlsa kaplak Içtnd e ko l ku-lsa re n Içtnd e . yanhr, (l es t urnuts d e C atraus . O . Tafra li 1928). O balar ik! maksatta yap ll ml ~­
[Açrklama : o laylarr saklamasuu bitme k. drsan d uyur mamak tu- : Do br uca' n m d uz ev asmda 10·15 K. M. a rahkla rla Y l gilml ~ clan bu obalar,
gerek .) gund ü:t1 e rl betll i ~ar e d erl e, gec elert ust ler inde atej: yakmak -sur erlyl e hab e r-
Iesme yeri o lara k ku llanllmlj:t lr. [klncist, u nl n m l~ komuta nlan n meza rlan ij:-
Ba ssm a n ke tken ayag lman ke lir. ni gÖr m u ~t i.i r . Bunlardan KJ.raé e n'l kena rm d akl Mangalya kasabas r civannda
Basfyle gtd en ayagl ile geli r . ct anlar tn a ldan k3Z1 1m l~ ve Içler -i nd e n at ve insan ke rnikle ri, bu nlarln çe~itn
(Açrkla ma: Basuu d ikley ip gtde n, bir gün, kend i ayagl üe, p l~~ e fyasl ~I kml~t ,r.
O BA'nm kü~ ugü ne Ü YÜM~ÜK de nilir. ÜYMEK Ylgmak anlam ma gelir .
man o larak , ge ri geli r.) j
ÜY _ EV de bu SOlden ah nrnli o lsa gerekt ir.
Ba Jk a ös ke niü bav u ru kaU I. O BA: Aze rice'de çad lr. bir çad lr halkl, ç agata yc.a'd a yurt. mesken, çad lr,
Arrl büyüyen (ak rabaslna kaql) kalpsiz olu r. aile (H iiseyin K1lz lm Kadr !. Büyijk Tür k l l.lgaci c. I, 5 . 323).

:\0 :n
 (
. à'" ~'1 1
8 aY51Z bike kidn-a baWS IZ yumak ttgrra , Bild ik kasa p süye k sa t a r . \, ', ~ ?'j ' .
KocaSIZ kadm geziniyo r bagslz yum~varlanlyor. Bildi k kasa p ke mik satar. . ~ Ç''I;.>,\ c,.
V> ,
Bawslz yumakm kulde k or bayslz b iken t e lde k or. Bile gi kavl btr ki, ï ctgar, bilgisi kavi b in ki,i crgar-,
Bagslz yumagl külde gör kc casu kadmr elde (onda bun da) gör. Bilegi ku vv etl! 01300 btr ki~iy i ytkar [ye ner}, bilgisi kuvverll

Baana st ötken bal calar , c lan bin ki; iyi Yl kar [yen er].
Nan {hano} geçe n bal yalar , (Açlklam3o : Bilgiye deg er v e ö nem v eril digini anlartyc r.)

Bek dadandr kurtka kene keldr eurtka . Bilgenge baJ sly ll, bil megenge ton slyll .
Pek ta dan dt acuze [kadm} gene geld i yu rta'. Bile ne (tamyana) ba~ saygllt (aglrlam r) bilm eye ne [ram ma-
yan a) k ür k saygllt.
Bekärna ii parasm el as ar, a rkasm bit atar
Be känn parasim e l rer, su-nm bit rer. Bilm eme k uy at ~. ü y re nmem ek uyat .
Berse ii toydur. ursa fi t uydur . Bil mernek ay' p ~I . ög re n me me k aYlp.
Vcr irse n doy ur, vur ursan duy ur . Biii bü sen d e ge ne bi r bilge nge dam j .
Berme camanga keter yabanga. \ Bln bilsen d e ge ne bi r b ile ne dar ns.
Ver me kö t üye gide r yabana. Bir at lfi arkaamdan bifi a t suw ts e r ,
Berme kolu nd akm elge urarsm ba~l il cerge . \ . Bir ann arkasindan bIn at su tçe r,
Vcr me e linde kini e re vur urs un bas.m rere . (A~ lklama : Sayglh bir adarnm hanr t lçtn bin adama kc layhk

Beruw bet cu var . g östertür.) t' . . . 1) .

Vcrm e k yüz yrkar (agar tlr) . Bir te r ekmn t a mj r t, bir teknerun ka mr r r.
Sir agactn darnart (kö k ü), bi r t ekne nin ham ur u.
Be sle ka r ga ru oysun kozu ünu .
[Açtklam a: Ayni kök tcn ... c aynt haruur dan anla mma).
Bc sle kar gayr oysun gözün ü.
Besf ernem eslemeden a lma.
Bir d eh k uyuga bir t a , at a r, kr rk akrlh ~ I g arama z .
Beslemey! haru-lamadan alma.
Blr del i k uyuya blr ta~ acar, krrk akdll çikaramaz.

Besmeles tz kazamlgan mahu sünnets'iz a sa r , Bir bu rt~ge kl ZIP ee r kan ca gllm az.
Bcsmelestz kazamla n ma il sün nets iz yer . \. Bir ~e kmp yo rgan yakrlrnaz.
Blrevl asar bt revl karar, ki yamet o ndan koba r •
• CU RT, çadrr, mes ken , e v anla mma geldig i gibi, meml e ket anlarruna
Biri ye r btrl baker , ktyamet on dan kopar.
da kullamhr, Hangi yurttansm ? Yurdun ne resl !
Cen curtu cok ; yeri yurd u yok. Bir a w uzdan ' Ikkan biii awuzga ~~t!.!-I r .
Curt una saban saldI; evini Ylktl, saba nla surerek nrla haline geti rdi,
Bir aglzdan (jlkan bin aglza yaytllr .
de nih r.

33
32
 - ......
I
BiJ" iü krymet m bilm ege n bi iim cryal rn a a. Borçka tske n eki kere estr rr .
Bir in kry rnettnt bil meyen bin i to playamaz. Bor ca tçen Ik. ke re sarh oslam r.
BiJ" jese kmen caz bol maz. Borçka asalgan etmü s üye gr b ogaz cu-tar,
Bir çtçekle yaz o lmaz. Bc rca ye nilen et in kc migi bogaz Ylrtar.
BiJ" Imcan kavem ü kn-k crl lta tl n bar. Borç u za sa kahr, d e rt uzasa a h r .
Bir ftncan kahven! n krr k yt! haem var. Borç uza rsa kah r , de r t uzar sa ah r.
Bir koltukk a ekt kar bra styrnaz . Borç lunu il tl H krs ka bo lu r.
Btr koJt uga ik i karpuz srgmaz. Borçlunun d ili krsa o lur .
~i r kili krrk kit im azdrr tr , . Borcl un uü t tl e k çtst alacakh srdr r-
Bir k i ~1 ku-k k i~ i yi azdmr. " .Bo rçlunun d uaosr atacakhs tdrr.
Bir kijz crl a sa an av k öz k nlrnea. BOl rn c t i b ek ta ngrr da r ,
Bir göz a gJ~a örekt göz gül rnez. BOl ( IÇI çc k langlr dar (gü rü lt ü ya par)
Bir sü r ü nme km e n atr ü ba li kesi lm e z .
Bo ~~u v a l aya kta turmaz .
Bir ken" vur çme kle ann b a~1 kesrlmez . " Be s çu val ayakta du rma z.
Bir mi k bir nalnr, bi r nal brr at ru kurt aru-.
Bos t u r ga l l babaa ü sakaf m c ul k ,
Bi r çiv i bir nah, bir nal btr au ku rtar tr,
BOl (ilSi z) dur maktansa babar un sakahm yo l.
Bolgan pitken bos agadan t1lka l ,kma gan .
Bödene d en korkka n ta r t ek mez.
Olmuj bit mts estkeen duan çtkmarru .

--
" Brldr rcmdan kor kan dart ekmez.
(Açrklama: Hlç gezm eyen kj~i Içtn s öylenir.}
Bö rü ka rtIIglO belletm ez it ke ti~i n a ksa yt tr ,
BQ!u msuzm an lh:.... bolga)l b oydak kalgam m aru ,
Kur t ka r tllg lnl betl! et me me k için köpcge d i}ini göst e rir.
O lumsuzla evle nmekte n be kär kaJdlglm iyi.
Bolu msu a m k oynu na alsa rt eki a yagl t li ta kalt r. Bö r ü tu man h avan t süy e r .
O lumsuzu ( bece rtk stz , salak] koynuna alsan iki ayagl [yo rga n- Ku rt d um a nh havayr se ver.
dan) d rsca ka ln-. 8 ö rünün kart I ulur .
Bere run bal m a kel gen bo t a mü da basm a kefi r . Kurtu n kar tl ulu r .
Ayglr (cr ke k) dcven in basmc gele n dcve yavrusu nun da Bote n sö zm en a d kirl e n mez .
basma geli r. B ühtan (ift ira) sca'c na m kirl e n mcl.
Borç e de me km e n col c ürme km e n . Bugalm a ga n kot nuëp t e ba t llia sa r.
' " Bor ç ode me kle yol yür üme kle. (b iter) " " Büke medlgtn eli öp t e bas.na ko y.

:11 35
 {
I
(Açrk lama : Her baktmd an kar~1 duramayacag" ,n
kuvvetli ad a-
cebelle~me anlamm3.)
"I

B ~.In ..~uyuna git . onunla zltla}ma •

u~~n~ Il ..Clmart aSIyarlnl ii t avugun dan J.'aYlrhd l r .
gunun yumUrta sl yan nln t avuf u nd
oe Olacagl bîlinmez .) g an hayrlldl r . (Yann

Buyu rgan almaz Cuvu rg an a h r.

Buyuran almaz kcsan ahr.
c
Ca ld amaga bilm egen c:!lgad,! " Ir ak otu r ur.
(su da) y üzme stn t bil mey e n de reden Irak otu rur.
Ca m a n ba la a tas tn ba st n tö be n tü ~ ü r ü r .
Kötü çocuk atas trun basmt a}ag l d ûsür ür, (ura ndm r.]
Caman kabe r caetp kalma z .
Köt ü ha ber yatlp kalmaz.
Ca m a ng a t iym e belas I cu ga,.. kazang a t iy me ~llil cugar.
Kötü ktstye dokunm a bela st sür ülür, kazana dok u n m a ~.
ru mu s ür ülür,
Ca m an it ca r asrz bolmaz .
Kötü It ya raslz olmaz.
Cam an t ama k carf eter, ösk un cürek kan lJ e te r.
Köt ü (pis) bogazllk kl ~ i yl yoksul eder, Kaban k (k en d ini bü-
yük gö re n) yü rek k i~ iy l kanh (kaa t il) ed e r .
Ca nglz ag aJ calba rsa rt ca nm az.
Yaln rz o d un yalvarsa n yanmaz.
Can glzga ca la k üp bo lu r .
Yalnua ifti ra (jok o lur .
Ca nglz lii eaYI kerilme z, at ka n ogu t iymez.
Yalnm n yay. ger tlmez, attlgl ok deg mez (hedefe vurmaz.)
Cangl z lu eaYI kuru lm az , u ruvl u nun ogu coyulm az.
Yalnm n yaYI ku rulmaz, (ge rilm ez) soyu kalabahg m c ku
kaybolm az.
Ca ngrz hgm casrrga n catpm aa,
3ó
37
 / I

Ca rllllgm ca~lrgan ba rtnrnaz. Catkan eüye m n aw uz una t lglrga n kam ga k .

\ Yaln,zl/glnl gizl eyen rahar etm ez, yo ksullugunu g'aleyen Yat an devcnfn agzlna yuvartanan d evcdi~i.
barr nmaz. (Açrklama: Bàzl ktsrler tn tcsa düf veya ta lih-;seri olarak i~ tcr j
Cam cangan T aûrtsm kar ga r , ya pek kolay meyda na çrkar yahut bcklemed tkler! ve um ma-
Ca o. yanan Ta nn s lna be ddua ede r. drklan iyi ve kazançf bl r I} clur.)
Cantay,p kirer üyüm , catrp a~a r aJlrn bolsu n . Ca w kü rsen casan !0y k i,rseÎl k_a~an :-
Egilip gtrecek e vtm, r~ip yutaca k anm olsun . Düsrnan gö rürsc n ",!ücehhez gJ köy görü rsen sevtn, n.e ~e len.
{Açiktama : Bir lokma blr hu-ka zihniyet i. Küçük, bank bit' evtm- Ca wda n bOl kayt sa n da toydan be s kayt ma.
Ie agzlmda çigneyecek bl r parça ast m ol sun da fazlasrm tste- Dusmandan bes dönsen de dügün (güre ii n)den bos dönme .
mem, a nlarr una olup t e n be llik ve m is kinli k ifade et mekted ir.) [G üres ve kazan an larm na.]
CariJnl fi c art. kavrm aJI balsa catrp yukusu ke lm e z. . C avmh a varun yukusu ee ll i a va r uû kuyt usu.
Yok sulun yarrm lok ma a~J olsa (on u yemeden) yatsa da uykusu \ " Yagmurlu havarun uykusu yell! havan.n kuyt usu (hes olur.)
gel rner , uyku t ut maz. Cavmm a n nada s topra glii ca rudn-.
\ CarlJ t amak . barh konak tü~ünür. Yagmur!a nadas to praj rn carudtr.
Yo ksul bcgaz. varhk f kona k d üs ün ür, Caz ca rhm ü k l ~ barbru ü.
Ca rIJ baym ü mahn es aplap m aytJragm eawsren-. Yaz fakir in kl ~ varhkh mn (günü).
Fakir zeng!nin mah m hesaplayara k mumunu eksilti r. Caz catkam ü ~~_~ 5 1OS lO , k l ~ c ür ge m ü ay agl SlOSIn .
Carh ca manlp ku vanu- . " Yazm yat amn ..e!B1 kmtstn , kum yü rüyeni n ar agl krr-rlstn.
Fakir (r ubaSlm)y ; ;ayarak se~r. Caz ee li carda y a tm crga r,
Yaz yell bartr gibi an dev tr tr.
( a r t l a r a ba col bizar. yan m moll a din bi zar ,
Ca z k ün u a t lii ü ç a yagl suwda bir ayag l u nda bo lur.
Km k-d ë k ük araba yol boza r , ya nm ho ca din bc zar.
Yaz günü ann ü ç ayagl sud a bir ayagl unda olu r.
CaJ bala bestkte caman ki~i es tkte .
Ca zda ca b rp k üz d e kömup k et .
Gen ç çccu k bes tkt e kö t ü k i~i estkt e .
" Yazm ö rt üp güzün gö n1i.ip git.
Ca~lIkta cashk etrn e geruü kartIlkta be er e k sr r-. . Cemm ba t m a k bat nl parma k t av stt tr-.
Ge nçlikte gençlik yapmayanrn iht iyarllkta yüzü ek~ir. ~ Yemt büyük ~u zagl... ball parmak e ksiltir.
, Ca t itnll'i kuyrugu klSlk bolu r. Ce ri bay nm erl ba y.
Yabancl it in kuyr ugu klSlk olur. Yeri (topragl) ze nginin eri ze ngin.
Ca t ka cal a eaballr . Ce ri nde n a yn lga n yed i ca t ka llo r bol u r.
YabanClya ift ira yapl~l f". Yerinden ayn lan yedi kat yabanClya ho r o lur .

3U
 I

\ Cerin e kö r e cuvasr mol tasma köre d uvas r. [Açrklam a : Yolda buluna n k i~ i rah ae rahat yoluna deva m et-
"" Yeri ne gö re (yaba ni) sogan! hocasma göre duasr . me kt e ve sik mn çekme mckte dir ama ev de kt yakmr onu merak
Ce t a lm a ga n cer s oga r eet ken o:z:ar. etm ekte ve basma brr feläket gel mekten kc rkmakt adrr.)
Yen semeyen yer d öge r ye nse n ö ne ge çer- Col da tapsaft sayr p al .
Cemmmü akkt eerde kalmaz. " Yo lda ( para) bu lsan sayrp al.
Yeti min hakkr yerde kalmaz (kay bolmaz.) Colga ~ Iksaii a tlÏida'Ö t oy ga ba rsa ü apakaYliidan töiiu lu r~
Cd arnagan balaga emjek berilm ez. , SUD.
---...e.--
Aglamayan çccuga ~ veril me z. " Yola çrkar san -m ndan dügüne gtders en kart ridan gön ül çe-
Ct la ma gan köz bolmaz ayt llmagan SÖZ bolmaz vtrtrstn.
Ag lamayan göz olmaz (Aç,kl ama : Ycld a da ha gü zel atla r, d üg ünde dah a güzel kadm-
, sëyl enmeyen SÖZ o lmaz.
Cl gllga n k üreske toymaz . lar gö r üld ügün ü anlanr .)
Yrkda n g ürese do ym az. , Co r a w colga m ins et ir ·
" Yorum yol a b ind irir (koyar).
Cllannl ii bal' ki,kene ekend e ezi!ir .
Yrlanm ba;r k üçükken eztllr. Cu m art a~1 ce n ne t a J I
Cigit cell i et söllü bolmah . C ö me r t (ktstntn} a~ I ee nnet a~ I.

-
Cigit ceti,ir bar begentr, közden tü,er el begenn- ,
-
Yiglt-Y;;fli (ati'iZh are keti l anla mma] et kanh sul u clmah.

Yigjt yeti, ir zen g in bet eni r, gözden düse r el begen tr,

C um a rttan b tr ~ Iga r ~2randan ekt.
'"' C ö mert kistde n btr çkarsa hasts ki~iden ik i Ijlkar.
[Açiklama: Hasls klskandl gl lçln zarar eder ve btr ye rine iki
kaybede r anlamma. )
Cigit negadar bat tr bolsa süygenine ce êthe ,
C uwas att ä rek mes t kattr bolu r .
Yigit ne kadar bahadrr (cessur] olsa sevd igine yen tltr.
Yava~ aun re km est kan (~ i dd et1i) o lur.
~ kargiJ cerm tapmaz ,
S~ be ddua yerinl bulmaz.
Cümle m e n cumru k may lJ kuyruk.
""-. Cümleye do kun an yu muruk yagl! kuyru k.
Crbereberseä crlkr ahr üyge de kö z salu- . (A çlklama: He r kesin basma to ptart gelen bir ~1 ~ 1~t1 veya
Ba~tbo~ brraksen at ahr eve d e gö z kcyar . Ieläket pek d uyulm az, Iezla rsurap vermez. Te k k: 1 ~ l n l n basm a
\ Co kka cüyrük cetmez. gele n felê ker onu çc k daha fazla üze r.)
" Yok olan ~eye yarl~ en yeti~mez (n e ya psan çare bu lu nmaz \ C ü r e k ke co l cutuk t an öter,
an la mma) . ~ Yür eg e yol mt'deden geçe r.
Coldak r bal i~ e r üydeki zeher iJer. [Açi klam a : Bir kts tntn kal t Ini kaz aomak lst tyorsan c nun
Yo ldaki ba l lçe r evde kl ze hir içe r. karnlO l doyur. Însan Ihsa n kulu).

·10
 I (

Cüre c ür e k iJi c ûrsen bolur

Sëy li söyli k i ~ Î sözlcii bolur. •
Ki ~ i yürü ye yürü ye yür ümeye alm r .
Së yleye s öyleye s öylemeye alurr.
" 'C ür ge n ayakta .{Ö r~i1i~i r 5 ,
YiJ r üyen ayaga kis met, ber- eket jl i; ir,. o
Cürg en l Î1 col u cat k am n krl n tl nte r .
Dav ul ga tok m ak ca ra str ,
Yür üyenin yol u yata mn günü geçer.
Davula tok mak yarastr.
Dav ulu i\ sesi uza k t a n I.I O~ kelir.
Dav ulun se sl uzaktan ho~ gett r .
Oe li sc k m a r cryar .
OeH ba~ 1 to puzlu so pa (çomak) ro plar.
Oeli cibim e n k uy uga tü ~ ülmez .
Del! ipi tle kuyuya Inü mcz.
Del i delfden , im a m öl üdcn b o ~ l a ni r .
OeH delfde n, imam ölüden hosl amr.
Oe li özün , akrlsrz kr am m akta r .
Deli k endt stnr aküsn km m öve r.
. Del iniîi. sözü k ïyïz niii t o z u pitmez .
"- Dclinin söz ü keçe n!n t 0 2 U btt mcz.
. Oe H uslanmaz , te mt r rsfanrn az .
\ Dell uslanmaz. dcmir slvanmaz.
O eH yalmaz so yy... yat a r ,
Oc H uta n m az soyu utanrr.
• CO RMEW ; Bagl rs ak ve cige rdc n r ap, !an bir çe}it yeme k. AluYC;l'.
\ da Sorgem (Rad lo v lil, 449). K , ~glZ ca 'd a Cor g~ [Yudact um 266). Bai klrtca'. Oe iiiz dal ga s, z k lz sevd a s tz bolma z.
da Y.or me w (N . Tahir , :::a}kl rt lu gatl 2. 108). Hcpsinin mänan: Har e ket t e be- De niz dalgas.z ktz se vdas rz olmaz.
rmt demt k t ir. ..
D e ilizd e ki ba!l gl ÎI pa zarh g l bo lmaz .
Do bruc a'dak i Klrlm··Turk ler i,.de CO RMEl EMEK, d ikiJi t eyerte me k,
\
ma k.o e ue di k meden evve t iri k j di kme k anla mma dil kulla r uhr, Dc nlzde kt bahgm pazar llgl clmaz.

I:.!
 ,,
I
\ De nizge tü,ken crl anga sarrh r , .. .. gen sazga ~v n a.!. .
Do m uz g a uyur . d 'den batag a yuvar!.:.n lr.
" Denize d üse n yrlana sanh r. Do muzun p e ~ ln en g\
. Dert il~l bolmas a sö len, borcu ii bolmas a üy le n, Dos baska du~ man aya kka karar -
\. Derd in yoksa söylen , borc un yoksa evlen . Dost ba~a d ü~ man ayaga bakar .
.. ..
\. Oertin castrga n d e rman t a pmaz . Dos t us un dlur ü r dUlman k i"lldüldilr ür.
Dost du~u " .. d ür ü d ü ~ m a n gu ü ..
ur ur .
" Der dlni gtaleyen derma n bulmaz. \. n ur ur t

DerviJ a 'l t ilge dari Dos kara kun de b e llt bolur .

'-.. Dervis a~1 d ile d ari (ilaç). Dost kara günde bell i olur .
_ üverü p d Ü ~m anl ii.a pp~ ,lma .
De vJet baskan catal maz , kasvet baskan turalm az . Dos uua g
.. . dÜ}m anlna saId Ir ma.
Devlet basan yatamaz , kasvet basan kalkam az. Dostuna guvemp b tolar pos-
(Aç.klama : Yüksek mevki vera servet sahibi olan kl$lnin derd i, Dosu iia slrr lii aytm a , 0 aytar dosu na - to an
gatlest büyük ct ur , r-ah at uyuyamaz. Kahrt, kasven ve stkm- t ufJa s öylc rne . 0 s öyler do stu na, cam an dolar
t l SI olan ki~l de bellni dogrult up ayaga Dostuna slrnm
kalkama z.)
Dinstztn akkmd an lrn ansrz kel tr , post una. k
Dinsizin hak kindan ImanSIZ gelir. edinme k kolay dos ed tnrne zo r .
D u~ man k ko lay do st kamma k zor ,
Dogru a yt ka n ru t okuz köyden kuvarla r. D ü~man kazan rna

Dog ru söy leye nl do kuz köy de n kova rla r. Ou m a nga se r b erilir Sir b erilm~z.
1 (ba') . . erUlr sir ven lmez.
Dog ru co Ida crgtlgan jalt turar , D ü~m ana ser t

Dc gru yo lda ytkrlan (d üsen} çabu k kalkar Du varn l n em erru ga m crgar-

Dogru sö zge yemin kerekm ez , Divan ne m, e n. gam Ylkar.
" Dogru söze ye mtn gerek mez. Düny ada m ekän al.lrette i.m a n •
Doksan srz t...o.re r ~Irlama z , toymay ö ks üz crr-larna z , Dünyada mek5.n ahre tte tman.
k u - ahret k e d e co k .
Kasur n doksan gün geçmeden se rç e saklamaz, öksü z de y- Dü ny aga paydas l co n u . cl olmaz.
madan yu-lamaz. Dünyaya faydasl olmayan ln ahrete e
-- I Azrailn l k ldl rl r .
Do ku z ulum bolgajl otura k bir kartam bols un . Dünyas andan t ouu gen d nu kesen kjl! Azra ili (ölüm ü) ara r.
Dokuz (haYlrs.z) oglum olacagma felelf btr tht tyar ej tm olsun. Dün yas,ndan blkan. umu u
Domuz dan bir kIl kopars a rt kä r .
Domuzdan brr kil kopars an kär.
Domu z t ertstnde n pos t bolmaz , dusma nd a n d ost bolrnaz ,
Domuz de rfsinden post olmaz, d üsrnandan dost olmaz.

H
 /
I
EI a t m a m ingen salt tü~er.
EI arma btnen çabuk tner .
\ El an te t'"Jeii e! kryrrm I<'i q c ,-, bol ur .
"'" EI au çabuk (k ol ay) ter-lo r cl gi yim i çabv k (kol:1y) k irl eni r .

E EI ayr bm kn r g en d e dö r t b o l adr r k nau . öz a yr b m k ijr gc ndc

kör bol adu- k özu .
Ebln t apka n et asar, EI aytb tr ugörd ügü zaman dör t aç.hy or gö zü , ke ndi ay rbnu
Kc layu u buJan (gönü r yapan) et yer. gördügü zaman kö r olu yo r göz ü.
Ebte oi'im a ga n e, oü m a z , EI awuzu na ell l a r'l n böz cet mez.
Kolay r bulundugu zaman ba~ara mayan 'Ie mutl u o lamayan EI agzJna [kapat rnak lç.n) e lli rastn bez yetmez.
h iç olamaz. '\ El kö z um e n krz al ma, kese k öz umen böz alma .
Ecel i kelgen es kr ~ o banlü t ay agm a s üyke nh- . EI gözü He ktz alma, gece gözü ile bez (kumas) alma.
Ecel! gelen ke çi çoba r un sopasrna dayam-, sürtünür. \ EI kaz u ca r rk bermez ,
Eceli ke igen l ~kan cat kan ml ~ lglÎi ku yrugu n tu- na r , '<, EI göz ü aydmhk verm ez.
Ecel! ge le n fa re yatan kedi nin kuy rugu nu nrrnalar. EI m a lt man m akt a n ge n Jalt susar .
Ecel i kelgen i t cam rm n duva rrn a stye- . EI mail tle öv ünen çabuk su sar ,
Ecel! ge le n ie camiin dt va nn a stye r. Eig e kal g a mn ka ra k nn ge lcalkaruüdu- .
E~kï be r ge n ko r all 1"', e~ be rmegen oe ahr l Ele kald lgln kar-a g ünc kald.g mdu-.
Keç! vere n koy un au r, htç vet-meye n ne ahr. ~ ê trp r u kö r sa t a yak,l mimni k ör se .§ok m,3r sa na r .
E~ki cao d ertïn de kasa p may pestnde. \ Elif görse mer-rek mi m i göse çomak santr (tam cahll]
Keçt can derdin de kasap rag pestode. Ep lJ kiJ i etmekli bolur .
Eki, k u la kka btr aw uz , e kr tl iila bir a r t. Kclayim btlen k i ~ i i~gü z a r olur.
Iki kulaga btr aglz. ik! dinle btr s öy!e. Er ba la b a w al m as t krz bal a taw alm a s t.
Ek ! it t alassa stngene col t a bar . Er ke k çocuk bahçe elrnas r krz çocuk dag elmast .
ik; it dalajn-sa çlnge ne yol bulur . Er bolga n öt megtn tastau Jigan r.
EI awuzu ttyrt m a z . Er olan ekrnegtnt t astan çtkaru-.
' .... EI agzl (ko nusmakran) mened iJmez. Er ertsed en kr z maülay dan beflï bolu r .
"" Erkek enseden krz almdan anlasth r.
\~ I _a ~~~ n suw rsken ka n maa.
ErI n,egiil yarrru premee .
"""- EI avucu He su Içen (suya) kanmaz.
Haylazm yar mr btt mez,

". ·1· 7
 Er inlekm er a lmaz. Erte tu rgan co l ahr, e rte üylengen döl alu- .
Haylazl (kIZI) er alma z. Eri en kalkan yol alrr . er ken evlenen döl ahr .

ErinJ ek eki iller arumdan parmag tn t i, ler. Er t e rurgann rü krsmet r al lk.

Haylaz bir i~ l Ikl kered e yapar , ar-kas rndan (iyl clm adrj tm gö- e rken kalkarun krsmec! açrk.
rüp) par magint rstnr, ~ a~ a r. e,ek ölse itler ~y yasar.
Esek öl ürse trler toy - dü gün yapar.
ErintekOi tez elge be r e r te r ,
Haylazm adrm ele rez çrkart rlar. I Esek k ul a gm bir oynatsa ku y r ug un eki oy naeu-,
\ Ese k kulagln' btr kere oynatr rsa kuyrugunu Iki kere c ynanr.
Er tnmegenmn erru a,lI .
Et e tke so rpa betke.
Haylaz o lmayanm dudagl (agzl) a,1I, karn! to k olur. Et ytyen et1 enl r ama supasuu (ct suyun u) Içentn yüzü ge rtllr,
Erïn,ek o t u r up yuklar cattp r, le r. g üze ll e~ ir. (Etin suyu kend isinden daha yararhdrr).
Haylaz at uru p uyur yaup çahst r. Et kirge n ce r ge dert kt r m e a . '
ErinJekke klz a yle ncrge yüz berm e . Et giren yer c dert gt rrno a.
Haylaza ku sarlacana yüz ve rm e. Et k ür mege nge erger ~ .
Erkek ta nam n bat I balaban Et gö rmeyene (yemeyene) ciger nadira tta n sayrhr.
Er ke k dananm ba'l !?üyük. Et pts mes e b et ptse r , . . ....
(Aç.klama : Tür kler de par tl yar kal (pedersa ht) alle sist e mt olu p Misafire mutl aka et pi, irip yedirmel l, yoksa ev sahlbntn YUZU
ge ldigi tçin er kelere çc k mev k t veril ir ve ir tbar ed ilir. Bu- ptser (krzanr) .
nu anlarrnak tçtn danamn btle erkeg i makbuldu r anlamrna s öy- Et sastgm t u z cu var , er sasrg tn m al cuvar ,
le nmtst tr .) Et kokusunu (U Z y rkar- (gider ir), erkegin ka k usunu ( köt ü
Erk ek tlJta n a paykay iJt e n üy yasay rm demeli i, ini) mal ytk ar, örte r.
Ër kek d u arda çahsrp kadm tçe rde tutum lu olup alle ocagtnl Et t rrnakt an a ynl maz .
murlu ktlahm demeli. Et nrn aktan aYfllmaz.
En n ca, l ekl otuz. Etken liim en maktanma .
Erkegtn ya}1 lkl ot uz. (e rkek almus yannda Ihnyarlamaga Yaptlglnla övü n me.
basla r.} Etegt n ce üm t oplayalmaz orun t o turur,
Etegini yeni ni t oplayamaz mevk t i}gal ede r,
Enn krzganmagan Ir gal l bol m az ,
Erkegini krskanmayan d i, i o lmaz.
Enn mi cuvurganm û rrzkr art rk ,
Üse n mede n ko samn nzk t faz!a.

-18
 /
F G
Fal an ee rde al tr n bar, barsa rt baker d a co k. Garip d gitn lfi t ili krs ka bo lur .
'" Falan yerde alnn var, varsan baktr bile bulamazsm. Ga r ip yig it in dli! krsa o lur .
'\.. Faydasrz köten boguna pïssln, »< >.
Ga rip kusun yuvas uu Taü rt l.asar.
Faydasu göden bokuna ptss!n.
t' Garip kusun yuvaslnl Taa r t ~
Faz la l af br za w emr zt r ,
("' Garipke berilgen sel a rn altrn ce rtn t uta r .
Fazla laf buzaglYI ernztrtr. \:~
G a r tbe ve rft en selam ain n ye r !nt tu t ar.
(Açrklarna Fazla kc nusrnak yapacagln i~e zarar get ir ir.) o~~ 1.--'...
Prrsatru ka su-ga n köp ~andlra kl ar. )(b'- ~/~ Göiiü l kartaymaz t ok sly lanll1az. ")
\., ( Gö nül ihti yar lamaz tok k i~ l yed irilmez.
. Fu-san kaçrran çc k ~ \.(yf" '\~ 9.1 t;
fl tne)catkan crlanga u~ar kuyrugun a bas ma . ' _{ ~ Göiiul kïm ru s üyse guze l o du r .
Fitne yatan ydana benze r kuyrug una basma. '0' Gönü! kimi severse güzel odur.
Fukar a lt a vugun bay a tlnJ maktar. Göiiul suzden e pstz tuvar .
Fakir t avugunu zen gin at uu över. Gönülsü zden bece r tkslz (sa1ak) dogar. -' "-
Fuka r e ma (e kke m ~Ikmaz t tkke m tu t m a z .î Gul u n sü yge n tegeneglO e kat Ianlr. ..Jq.{ _
A<
\.; ,-
/ >
.
":'01)
Fa kir in ekt igi çtk maz diktigi t ut mar. Gülünü sevcn dike nine katla nu-. « ": ').,..T

G uv enm e barllkka t üser sfê t ar h k ka . •' oJ "" ... .-c- ~

Güvenme varllga d üserstn dar liga.
Gu vengen d os r un srd u-rr pcstun.
Güve ndtgtn dosrun yüzer der-lui.
Guzel kür-m e k k öz ge savap.
Güzel görm ek göze savap.
Guzel kö zge akrlh kora nt a ga ke r e k .
Güzel göze, akl11 1 aileye gerekt
50 51
 I I

Gu zeliii taliyi Jirkï n bol u r,

Güzelln ralthl çtrkt n clur.
Guzelge toyulur iygige t oyu lmaz.
Güzel e do yutu r iyiye doyulmaz.
Güzelge oe carasmax.
Güzele oe yaku rnez. H
Hacr bolmaycaknl tüye üstü nd e crl a n , agar .
HOle! o lmaycagl deve üst ünde (ike n) yrlan sc ka r,
Hak dege nge akka n suw la r t okt a r .
Hak dryene aken sular du ru r.
Hamamga kirgen t e d er .
Harnama gire n te r te r.
H aram bu k m a z kan cukrn az ,
Haram Üe y) kl~ l ye kuv vet . kud ret verm ez , kan t utmar . kan
landmp ca nlandl r maz.
Hara mdan kei gen ha ram ga keter .
Haramdan gelen ha ram a gtd e r.
Hareket ba lga n ee r d e bereket bol u r ,
Harek et olan ye rd e be re ke t olur .
Hayva nla r ko kla stp ins an lar konusup anlastr,
Hayvanlar keklasarak tnsanlar ke nusarak anlap r .
H aan- a, awga üydey üyse ii cetmez.
Hazu- yem ege ev kadar Yl gsa n yet mez.
He r b a~ l ii özüne kö r e d er t ! bar.
He r baan ke ndine gö re derdl var.
\ H e r gö fiülde blr a rsla n ca t ar .
'- He r gö nülde bir arslau yatar.
H e r kora z ö zün ~öplügü nde ~aklrl r.
He r ho roz kendi çöpl ügü nde öter.

53
52
 I

Her kt'; rgen saka llIOl bab a u- 53 0ma .

sanm a.
Her gö rd üg ün sakarhYJ ba ban /
Her ce rge mU ,.nuf i t tkrn a.
He r ye re bu rnun u so kma.
I Her kusu n eti as alm az .
\ Her k u ~ u n et! yenmez.

\ ik ba hil d a bols a iyïp kell r .

nzar ek gelt r.
Ikballn da (knm eu nde) vars a
Ï1 k ' attl ga n tal u za k tü ~ e r.
(
11k anla n [;l~ uzaga gider.
im a m btlg entn o ku r ,
( [mam bildigln J oku r.
en cas.
i m a m üyü nd en a~ öl ü k üzu nd
ya~ (çrkmaz).
( imam evin den a~ öl ü gözü nden
at .
lnac rm in a t ek t ke tu rn eki kan
at.
[na drm inat i kl ko lum iki kan
k une r.
i insa n ca na ca na ceh en ne mge
(ü ns tyet pey da eder .)
\ Insan yana yana ce henn em e ~
o ygan eerin krdu-n- .
{ insa n tuvg an ces-Inden bek t (gez er).
u g u ye r t arar
\ lnsan dog d ug u ye rde n Iazla doyd
oe bo laca km an dem elt .
in san o e bol dum d e mem e li
ola cagt m d e mell.
Însan ne o ld u m de me me1J ne
p öl ür-,
insa n özü n be gen m ese pat la
kend isin l beg e nme se pat layar ak ölür .
lnsan
( i nsa n bayr sa k özu n may a öse r,
l büyü r arr ar. (Et rafuu gör mez )
\ Însa n zen gtnle slrse gözü n ün yag
al acas r tl ~mda.
in SanlJ1 al acas r i~i n d e hayv amn
\ . insa n1~ aCaSl lçtnd c hayv
ar un alaca sr dtpn da (o lur).

55
54
 I

i nsan söz ünden ög uz m üyüzü nden t utu luro. I~ süymeznt el süym e z .

lnsan sözünden öküz boynu zundan t ut ulur. h sev rneye n t el sev rnez.
lstegenm a bir yü zü berm egennïii ek t yü zü kar a . l~kï oeak sö nd ü r ür.
lsreyent n btr yüzü vermey ent n Ik l yüzü kara. içki ocak sönd ûr ür .
heatkan certn tirnar... t s k an te~i gin e kiralmay eürgende k uy ruguna 9:olvgu~ bay-
Ie yattlg. ye ri n r malar (remt ale r]
lar .
ie eenzeru n t alar, Srçan (far e ) delt gtne gi remeyip ge ze r ke n (!ol gmazk e n) kuy r u-
ie ye nd igini (gücü yettigini) dal ar. gu na brr de b ula nk be a t bagla r.
lt CIY I OIbir ikmez . Ilsiz i ~ l in i iti nde n kal d tr u-.
ieler bir araya ge lip ro plann yapamaz lar. Î~sÎ z i ~ l i y i (i~ i olar u] i ~i nd e n alrk oyar.
\
it lel ba smda insa n i~ basmda.
Ï qlege n t e m tr 1 ~ l l d a r .
te le~ bajmda tnsan i~ basmda.
lsleyen dem ir tlr lda r.
ürer colcu cü r er.
it ürü r yolcu (ke r van) yürü r. I rg a~ ln ln Irca nkes i t ilde n t ü~ m e z.
\. Dlstntn ctlveltst (oy nagl) di ld e n d üsmez.
it karaldlna i'i kulagtdn-.
le cv toplu lugunun kulag ld lr.
i t lil d uvas t kabul ba lsa k ökten süyek cavar.
lnn duasr ka b ul edtlse gö kt e n ke mik yag a r.
~ i tn ~ ö ttürge nge süyretirl er .
....... l ti oldür ene sür ükletir ler .
\ lt m e n k~da bolgan bok man s!)'lanl r
\... h !e dunür c lan bokla aglrlanrr.
itke et bersen kuyrugun sallar.
\.. [te et ve rse n kuyr ugunu sallar.
\ iy e li b a s nr it asamaz.
\. Sah ib li ba~ 1 n yemez. (Sahibi , kc r uyam clan ~eyi it ye mez.)
Iye s lz üy ge it te klr e r ~~ da .
Sahi psiz eve rt t e glre r ht rsrz da.
\J ~ bol ga n ee rde a~ bolu r .
'- l~ o la n ye rde a~ olu r .
57
 /

\..Ka n kusar klz l l ~l k a~adll'!! d e r.

Kan kusar klZtlclk yedtrn de r.
Kan m ka n man cu vm a zla r. kanm savm a n eu va r tar ,
/
Kam kanla yrkamaz lar. kant su tle yrkarlar (t em tzle rle:r).
(Açtklama : Kan güt mcye karsr söyl e nmî ~ .)
K
( Ka r ca va. .de p k uva nma ayazt bol ur , ke lin a ldr rn dep ku -
Kabaat m öl gene at tp ra m et o ku r-la r
\ van m a ~aya~ bol ur.
Kabahat! ö lene yükleytp rahmer ok u;lar. Kar yaglyor dt yc sevfnme (ne~el en me) ayaZI c lur, gelin aldrm
Kaber sorasa ii bal edan so ra . diyc sevtnme kusur u, lekest olur.
Habe r .'.odrarsan çocukta n sar. (Çocuk yalan
söyleme sni bil- Ka ra ka b e l" t e z ca Ylhr .
rncz , go r ügü ve dlJyd ugu gibl söylcr.)
Kar a ha bc r tcz )'J.y.h r.
Ra d erge moyun iyil ir .
Kade-e boyu n e ~ iJ ir l Ka ra I<lzga kelgc n de tal' att. r.
Ka d m b ile gen cu r t kólran kah r, {St ra) bra kna geünce sabah oldu.
(Açtklama: Kmm T ür ·<.1 erinde ve Dobr ucadak i Kmm
Kad,"~ n häkim oldugLJ rurt (çadtr, ev} karan hk [bahtsrz} kahr '
. T ürkle rtn de . d üg ün ü yaptlan güvegi son gec e arkad a~ [artyl e
Kadmnl ll ~a'l uzun a kh krska
tçtp eglend lkten ve [ktyev konusmast] dentlen gelenek t op-
Kadmm saçl uzun aklt krsa.
lant rd a b ulun du ktan son ra , gece yansmd an btraz so n ra, ger-
\ Ka le i ~ e r d e n a hnu- .
d ege sokul ur ve bir saat so nra yine ark adasla n t araf mdan
\... K ale tçer den ahn n- .
üähtlerle çrkanhr . Bàzan (ktyev konu smast) topIanti uzun
Kalb ï dogr u kil ï lafm ust un e kehr,
süre r ve tçktde n kafalar da bira z fazla dum anlanmts olu rsa
Kalbi dogr u k l} i laûnm üsr üne geli r.
güvegi ge rdege geç götü r ülür ve gene de sabah açdmadan
Ka lem klh , t an kes ktnd tr , ç.kanhp götü rülür. lu e. d üg ünü olup gerd ckte delt kanhy r
Kalem krhçran kesktnd tr.
bekleyen kar-a ku böylc bir t alihsizlig e çat mu oldugu tçtn
Ka lem cutkanru n SÖ Z Ü ët k u r, söylenm i~ olacak. Bu atasözü. blr çe~lt hayal kmkhgm , ve
Kalem rutanm söz ü et kili (geçe rli). ta lihsizligi anlan r.)
t Ka hpk a kara ma kalpke kara . \ Ka ra ku n ka r t ayt rr ,
\. Kahba bakma kalbe bak. Kara gün thclyarla nr (çöktü r ür).
Ka m a kin ," ke s m ez . Kara m aga bir k öz m en karayrm sa ga eki k özm en .
Kama krhfrru kesme z. Bak bana bir gözle bakayrm sana Ik! göale.

58
59
 k -z kalgam söl:
K a~m a n •0 • ..
Ka rn lii a vu r sa awu z uii tl Y. k özu Ïi avursa ko Ju ii tlY . \( Ka'jla göz. ka\a nl SOZ.
\ Ka rr un aglrl rSa agzlnl yemekt en mener , gözün aglrl rsa tez su w u r .
eli ni o guitu rmaktan rnenet .
Ka ttl k a ynaga!"l na an te z sc gvr- . ..
l Katl (birde n bi re .h.lzlt) ka~ld:gunu ar a'jt lrm aYl gere~~ 1 gor ·
\ Ka r n lJi toymaycak cerge a~lIgl fi bel letene . (Aç,klama: Birbinn ln oe I ve renlcr in dostl ugu uzun surmez,
Karr un de ymayaeek yere açllglnl bell t enn e. mey' P heme n ve sl k l, d.~s,~ 0 u
kiJsu'jurle r.)
, Ka r a r k ozge ka rt ö!ü r ceel ke ls e ca~ öl ür -, t ez bczusur ve k cal a ga n t ut ulur .
Görü nürde iht lyar k i~i öl ür (30m3) ceel ge lirse ge nç ölür. t utma z ~ a n a nl
Ka ttkn l a p ga n tu ~ t ru yalayan tu tul ur .
\.Kart koyn unda kalat ba r ka rmalase n f? m eÎJ bar. . tu lmaz çanag I I eut ulur
Yogurtu Ylyen t U I de gil çok al. suç u 0 an
\ (Aç,klama : As,1 suçlu 0 an
Kart (iht lyar)rn koynunda küçük stmn var sIk. yo klarsan
defi ne var. ve eeza\andlrlltr).
t u vg a n cat b o tur -
[Açrklama: iht iyarlar tecr übel i kutlerd tr. O nlard a küçük Katna Jma ga n b I bir birî ne yabanCl otur,
amla r yanmda den 'Ie Ibre t alm acak se rü ve nler de vard rr.) ....... Görü'j meye n akr a a ar
az
~ Kutayd lfi ,c a r t a yd lïi. '2. Kavgada cum ru k sa Yllm .
\. Kartla smca trs'ta lanmaga. dmlr 'Ie ted aviye iht iyac göst er- \" cl ru k say.lm az .
\... Kavga a yum d tead e üyd e bol .
mege baslarsin. , Ka yda bolsa il a nda bo ld, pe~ ~ocakarl sogugu nda evde ol.
Kart ögut u n tutmag an ka rtayg a ~ 1 o üm ez, '\. Nerede ol ursan era a er .
erd e sabah .
ih t iyar ög ütü nü t ut mayan iht iyarla ytncaya dek iyi bir g ün Kay erde ak~am 0 Y h
go rem ez. ...... Ne red e ak'jam o rada saba .
Karap t ursa n kun öt m e a . (Açlklama : Gec e yolda olma).
I$siz o lursan gün geçmez. - ' -k 0 yerde tirlik .
Kayerde b Ir 1 • .
Kasa p ü yünde et t abtlrna z , N ere d e bIr
- \-,k o rada dtrltk- .
_ e r lil b .,denes l .
\ Kasap evtnde et bulu nmaa. Kaye r1il tartS I O ll .0. Y n10 b.ldl rCln,.
Kas lm ke lrr k es im baJlar. k rs sm kel ip bt zde klJ la r . \ Ne ren; n da rts I IYI lSC o ra
Kasrm aYI (g üz) ge lir , dana ve koy un k1i1 e re k etler i tualarup , k -ters e ïl ast m dan ~ I ga r . \
K Si tajru (I J
rnuhafze edil er, hmm ve mlsaftr gele re k kl$t bizde geçi- \ a YHang; t a'jl kald trsan alt ,ndan çrkar , ta co k
r irJe r. co k o yt demeg e a '
Kayt d emege koca k ' he demege atOl (baba) yok .
(Açlkla ma : Bu. bir çe~i ( misafjrd en yaklnmak an lamlOa ge l·
Oö n de meye koca yo . Y
mekted ir.) \ I k il: t ïleseü basmata
KaYIJ t ilse ii t as":,a a. dû z ta Sma yap. ktZ h tersen ara Slnl
\ KaSlm yü z arkasi tüz. K aj '~ kese rsc n ,nee vc
\
Kaslm aY lndan yüz g ün geçtik ten sonr a gelen günle r dü z.
kesmeden ist e.
({lr t lO aslz ve karstzdl r) 61

60
 /

\. Ka zan",ay ka zan kaynamaz. \ K lrcl man g~ kl z be r se n baltn da kn-k a ylan u-.

Kazanmadan kazan kaynamaz. \ Dul e rkege kn ve r u-sen bapnd a ku-k ke re döne r, o ksar,

\ Kaza n1na earemaganm ü ka~l gl stnsm , Klrlm k lrl lm a j' k lZ k lrll m az.
Katan lOa çekm ey eni n ka j: lgl kmlsm . Kmm (yurdu) bitmeden krz bitmez.
(Kendi ya ra rlOa çalumayanrn iil bozulsun) Ku-k bac anak bir ca pala k bol maz .
( Kelge n kuvulmaz tuvgan buvu lmaz. ) Ku-k bacanak bir pe rvane o lmaz.
\ Gelen kogulmaz dogan bogu lmaz. [Açrklama: Krrk t ane bacanak bi r araya gelt p bh-li kt e blr i~
Kelrnge kocaii ~ i r kï n degenIer, babarru ü üyünde 0 da cok yapm3Y l basararnazlar anlanuna.)
ed i deg en . Klr k ku n CÛ b :l.Il' ee r b tr ku n a v ett,
Gellne kocan çlr ktn, de mtste r, babamm evind e 0 da yo ktu , l Kn-k gün çah1arak et yem ey e kars.hk btr gü n av etl ye. (Ha -
d ernf} - vadan geçtnmeye ba kma . çah stp kzan 'Ie yas a anla mme],
Kel in o yna m aga bilmese cerim tar, d er . Kn-kmd an so it a zga nm (e n e~ip t e rn ral e r ,
Geltn cynamasr m bilmese yerirn dar, de r. Ku - km dan sert ra azam (ki1iyi) ce nestr ~ te mlzler.
KerekrT'egenn i elY kerekken k un bolur. Klrsl z ll k bir ermn-earnan basl a r .
( Ge rc l4 meye ni sak la bir gün gerek tr. Hrrsrahk bir yum urt a ile baslar.
Ke Sim SiJ rrgat bOJ Jlgar . slZlil a wuzu a ytrn asa ~u~ u ..a yt a r . ). ..
l G ün ün ü ve ücretin i petstnen kararla sn rm ad an çaluan lrgat l Kl rHrrsmn agzl s öylcm ese go zu so yler (go zunden anlanhr.)
bOi e lle ç.kar . \. Klrs lz karda c ür e r rz i n be llet mez .
IKeJ bolsun klYIJ bolmastn .] Hrrsta karda yür ür de iz brrakmaz.
' G eç olsun egri olrnasm . I Kr strd a uvuz erinl ek te yüz bo lmaz..
KeJ kel genge ya sogan ra süven . \ Kmr (Ine kt e) c vuz haylazda yü z (ucanma) olmaz,
Geç ge le n {mtsaf tre] ya sog an ve rtlt r yahut sopa. Kism et k ek ten z e n bil me n t üsm ea.
Kis met gö kt en zenbtlle tn mez.
\. Klblrd ólgan kir atlar.
K'pl rday an (hare ket eden) kir! at lar, güçtükle r t ye ner, ge l e r. Kilt cana ca na Ce he n ne m ge 8-
l Ki1i cür e cü re cürsen bolur, söyli söyJi s öz se n bolur, [nsan yana yana Cehenne me ~r .
Klya met knnu ko nsu dan.
K i ~ i yürüye yürüy e yürü mey e alm r, söylcye söyleye sö yle-
meye a ll~ l r (yür üy üc ü ve sö zcü ol ur.) Kryamet g ünü korn sud an.
KIIIgl ar'un ufi ltïbart artak . t Krm e-skadan ör nek al ca zda n krska a Zlrlan . )
H uyU (klhgl) jy jnin it iba r! fazla o lu r. \ Kann eedan ö rn ek al yazda n kip hazlrl an.

(
.-.,
 /

KIZO! ~zü n bttgeru n e t~1 ya aurna crga barar ya da-

KIZ a "s la n kettr e r kille turar, ui cllan ketïrer Jaga turar.
vulc uga .
Klz arsla n geurt r g üler yü zl ü olu r, ogul yrlan gett rt r sokar Km ke ndi bild igine b l r~san ya zur nact He evlentr yahut
d u r u r.
davulcu tle.
(Açrklama : Damadm güle r yü zlü bir arsjan clabtl tr, geli nin yuan
KIZlii a ru vu a nad an . üyüii aruvu ko nadan be Ui bo tu r ,
gibi zehiri n i saçabili r , d emek isti yor. Bunu n te rst de o labil ir. )
Kmn iyisi ancda n. ev in (allentn) iyisl sof radafl be lli o lur.
Klz bat anrn a r t etegi özüne dusman Klz liiOl e l üyün d e eat krz m a . ulu üa sehe r al l t atkrzm a.
Klz çoc ug un arka etegi ke ndtst ne d üsmand rr. Km m el evindc yatlrma . og luna seht r afl reenrtrn a,
KIZ beJikte ciyizi sandikt a. Klzgan gaOlÏl k lzll itke cem bolsu n .
Klz bCfikte lke n çey i7i sa ndtkta toplan maga baslarur .
{Aç. klama : Çab ~k büyür ve evlenlr anla mma s öyle n mu .)
KIZ ka r t a ysa kahri a naga t üser,
Klskan dl~l n Üey) kml tee ye m olsu n.
Koca ût m egi ort ada . u i üt megi 'tartma da .
Koca ckmcg i o rtada, ogul ckmegl ra fra.
- -
Kil kart lasrr sa kahr i (evle nem tyor di ye) anastna d üser . Kol ca r asr kese r , t il car rsr ke srnez.
.------. El (lle açllan) yarast geç er , dil yarasl ge çm ez.
Klz k ursag r ~ Y ui ku rsagt u~.
Ku kar r u km kadar- (dar) ogul karn! ~ (kadar) de rtn [clur]. ~Kol sll1sa ce n ijind e . bal ca rn lsa b ür k i~inde.
kil-cuw gul artmaz . Kol kmh rsa ye n içlnde . ba~ yanhrsa kalpak tçlnde
Kradan
[Açskla ma : Olaylar, açlga vurulma mahd !r. me r tlige yarasma z
Ktadan kilda n yapi/m l; bulank bez ! bile artmaz.
anlam ma.}
KIZI ba rrun nazI ba r , ku-k kïs tmen baa r bar.
Kolund a barhk boldu cuvugu cat boldu .
KIZI ola run nazi var ktr k k i ~i üe oyu nu var,
Eline var hk geçti ak rabas) yabanCl oldu .
KIZI t! k tmru süyse kiyevlii odur, ulu û k tmrn süyse keli m"
Kol uiida k l pit e r itiba n ii ke t e r,
odur .
Elindek i blter tnb arm gider.
Km n kim ! severse g üvegin o dur, oglu n kimi severse geltntn
cdu r. Ko iilu klZI ko la yh .
~ Kc msunun km (ile evlenme k ) kolay olur ,
Kram kirT'! ~r t t l r m aJ:. kum a rn kim Isrn ea .
Km kim tstem ea. kr mm kim tçmez. KOiiJun ull t av ugu kaz körunu r ,
Komjun un tav ugu kaz (gibi) gö r ünü r.
KIZIO k öteklem egen t rztn kötekle r.
KIZIOl dögmey en diz ini döger.
l Koii~ u nuii bar bo lsu n berm se de t ile mez. )
\ Komfun da mevcUt ols un vc rmese bile se nden iste mez.
KlZlîi o nbel ïne kel gende ö zü ii caWf-L bo l.
KlZI n o nbef ine ge ldikte ke ndin gö r üc ü ol.
\ Ko iijunu ü ~ m alI! ete ~ ..
Ko m~un u n cimris i mal sahlbl yapa r.
(Açlklam a : Klzma e~ ara ve bu~ l en d ir anlamm a)
65
 I
I /

KO ii.~unuîl koturu cukm asa ~ u y u cugar . Koy kar m e ge n koy a ls a k uva la p curu p otlat rr, krz k ör -
Kcmsunun yarasi strayec et mese de huyu strayer ede r . megen k rz t apsa basrna km a sah p o pla tlr.
\..KOii)ud a pi~ er b ïz ge d e t ü ~ er . Koyun gö r meyen koy un ahr sa kovalayarak g.~ z.~ lripot'atlr ,
Ko msoda ptse n (aitan) bize de vertlïr . . ktz gör meye n krz dcg ur ursa ba~ lO a kma sur up hc plan r.
(Açrklama : Korru udan biraz ccvekküllc umu lan ~e y ) ~ Koy ck i kc r c s' d lrl.~ ~az .)
~ r l m cel bïlecek , kc jartm e l bilece~) Koyun iki kcrc yuzulmcz.
Ko nacak (aksam yatacak) yer imi r el. <'. csadiJ.f anlarr una) bile- S' Kir sasr grn suv cu var. ee r sas rgm ce l cuva r , et sa srgtn t u z ")
eek. arabaya kosacak hayvamrr u el btlecek. \ cuvar .
1 {Açr klama : Gurbette kimsesiz ve bir ieye sahlp olmadan onun
b u n un yar-dmuyle Yd ~aya n ga r tp k li l rijm soyle nmlstt r.)
Kir ko kusunu su yrkar {gtdertr], yer kok usunu yel yrkar et
kokusu nu tu z yrkar, "T'~'Y
• Y'- >".. . ~)
.\ 'J
__ ~:)i.(.. ~ YI'
r;

t<o r a z'" k op balsa t a ii kc) a t a r .

••
\. Kï~ï s üyg e nïn e su yke Oir.
. )
,0 ....") \<'-
. ~.)\ '1'11 • ) 0

Ho ro ;.. ço k ol ursa ran gcç açar. K i ~ j sevdigine dayan, r (slglmr ). St.>J ' ~ ~ .}~ 'I"
-. ", .•",..:1 i ~ I
Koraz ölür k özu )öplü kte kalu-, Kï~ kene so tuk a r a ba a vda rr r , ... ...)v-.... ~
Ho rcz ölür gözü çö plükte kahr, Küçük çot uk araba devlrlr. ,0 . \ ....... .,
?
~,(I.
j " 'I~
l

Kork a hïrlï niil bestnd en, iiguz n ü ar1rlf eJlnden . Î Kiye vd cn ul kfl l d e ~ o ba ..b~ l maz . ) ~ ~t-"j\ c.l
Kork ntsan aymm bestnde n, ök üzü aymr ei inde n. \ Darnattan og u\ k ulde n uyuk o lmaz. • et
(Açiklama : Tecrüb e i1e an1all1dlglna gör e , N tsan'r n besle rtnde i) , ) ~;
hava bird e n bire kl' ve ,i ddetli scguk yapa rak öközte n ö ld ür- l k ok c d a rn ay ce r k al m e e . .. r-; a..<'-< ~ ...) L(
Gö k aglamadan yer (cop rak ) gulmez. ,-' ,,- ..J ~'7 -e I
mekt e ve esler tnde n ayu- maktadtr. Yukand a geçe n atas özler tn- ";,C"'\ ,~
den de Nisan aymda havanm degl, ken cldu gu ve t ed birli , K ól< t e n ne ca wsa eer onu ka bu l eterv ] '-
o lmak gerekt igi anlas tlma kt adrr .) Gokren nc yagarsa yer on u kabul ede r. o-oC"')
\ ~.9!k u kOr'a bekletïr:) . Kö b u z arar a ZI ka r ar. ) . .
Ko r ku o r ve saman Ylgtnlann tn sakland lgl avulu bekleur. mu-
\
Ç o liu zar-arh aZI kar ar h. [Yeme k ve saglikla IlgISI olan ~ey~~ o-V'
ó ~ S"'" j t.".
hafaza alttn a aldlrm . tçln söylenmi~ .) 6-1)V'- \')'ó /) p...

l Korkulu tÜJ kö r mekt e n ~ (uya v) catmak aruv Kop k lm lr ska pil ci ga r. ~aJ ,)t< p..\J... Q. o.'iJ.'1
Ko r kulu d ü ~ görme kte n uyanlk yatm ak \§ . Çok k~r,"ca fil devirir. '... 'je- ~:'-~
1 l Korku nu ii ö lü m ge paydasi cok. \ K öp laf ba J avu ~t u r . ') ~'..;'l~V;,)Ó't\.
• Ko r kunun ölü me faydasI yo k. Çok söz ba~ aglrt lr . • --) z...'('i) b
l Ko r ka k nl kuvalasaii batlr bolur. } KLi p sa yla ga n ya sazga ya tazga. ~
Ko rkag l kovalarsan bahadl r olu r. Çok seçen ya bataga yuvar lamr yah ut kele~e bagla01 r .
~ ...-:..""
1
)")t. ........ - ;........7
h" .,+0"""" _~ ~
.,.;.) ')"vv.. lJ
~"-"'")
\ ';J<" 0
\.~
67

~ .:•• ',1 • 'x,..,,,,,,

~ ~.l ,J'C'- 1\"(\~'
 Kur u aga Jka kan ca gllm a z.
. li anla rr nn a.)
Klip tilek n lü cav r bolm az. Ku ru ' od una kan sürü lmez. ed 1 lm~ me I
(Aç1klam a: Suçs uz k!~iy e Ifctra
Çok dil egin d üsma m oJm az. sa - doss uz kall rsi ll •
gezg end en sera . Kus urs uz d os k Id Ir 11
Köp yaJag and an sora ma k öp
Çok yasayanda n sorm a çok geze
n de n sar (dah a çck ~ey gö- st ar arsan dcst s uz kah rsm.
Kusu rs uz do
..iJ.~e r~ ar
KUJ bala sl yuvas m da k iir~e n~.~ un u y p .
\
rüp ögren m i ~tir) .
Ku ~ yav r us u yu vasmda go rdug
Köp ke kul JaJl lma z .
<..
Kuy ru ks uz t avu k ehr gün.. piliJ..
çog a k ül saçrtmaz. ptltç.
anm az. Kuy ru ks uz ra vuk e rgu n
Köp ur t up Jap lrtm aga mal day
r may a mal yetm ez.
Har vur up harm an savu
,
\ Köz k órm ese g öiiul katf arur
Göz görm ezse gö nül kada mr.
\ K ude sa kud aka sm el al mal
i.
ep bald mru n kuda kast clu r.
[Açr klarna: Ents re ntn erke k kard
olu r. Isee kudasa kuda-
Baldm er-kek karde~inin kuda~asl
Yäni on unla ev lenmesr gaay er
agab eys inin hela l mah dr r.
t abti dt r anla rmna söyl e nmt sur.)
a sebe p.
Ku l kulg a se b ep. Kud ay a la ym
Hüd a he psln e sebep ol ur.
Kul kula sebe p olur ,
Ku l kus ursu z bolm az.
Ku l kusu rsuz ol maz .
Ku l borc u ak borc u ,
Kul borcu hak borcu.
Kul slgd may Klzl r cetr sme z,
.
Kul srktlmad an Hm r yens mea
bolu r .
Ku rbanm n kö zu yaJh
Kurba nm gö zü ya~ h o lu r.
r a bolu r.
Kur t ka rtay sa itle rge rnas ka
ol ur.
Kur t ko canr sa ir/e re maskar a
asl ama z. )
\. Ku r t t iigiin t aJl ar kuy un t 69
b.r aku- huyu nu brra kme z.
Kur t tü yünü

08
 I
!

L M
Laf dege m û lastïkke UJ.!!:...Q r:>
a ta rtsa ii o ë'J \ Mahk em e kadr ga m ül k bol maz .
u zar ,
l af ded igin lastige ben zer oe t arafa çekse n o rarafa uzar . Mahkeme kadtya mülk cl maz.
La f t o rbag a kirme z. Ma l cam n co ngast-
Läf t orbaya gi rm ez . Mal canm yongasl.
CLokma ka r," t oyu r maz. sü ygü tudu r u r . ) Mal ka za n mak ma n ~ a n kazanllrnaz.
Lo kma kano doyur maz (ama) sevgi dc guru r . Mal kazanmak!a ~a n kaaamlmaz.
~ Ma h ii art ka st k öz ~I g a r m a z .
r-tahn fazlasr göz çkar mar.
Ma l meru rn t a sas t el lü
Mal ben im ta sas t e irn.
Mal t abi hr ca n tabrlmaa.
Mal b ulunu r ca n b ulunm az.
Ma ktav ll k lz toyda osu r ur .
Mct ihli ktz d ügünd e osur ur.
Maii layga Y3z IIgan bas ka k el tr ,
Ahna yazllan basa geUr.
Ma rt ay . d e r t a yr.
Mart aY I de rt ayl.
Mart to k u z u kil t om puzu .
Martin dc kuzu kum top uzu.
Ma rt i ~ e r i ~ m ge ne t l~a rl .
Mart tçe rt çinge ne dl~arl .

70 71
 ,
/

Mcy va~ l iiiyg lSln kurt a sa r ,

Ma r t kap .dan baktu-r e kaz ma k ür e k ca keu-u-. Meyv e nin iyisinl kurt yer.
Mart kaptdan bakn rtr kazma küre k ya knnr.
Me yvalt t e reg ut ba~ 1 iyik bol u r.
Ma r t ku rak à b ïr tt suvla k . Mey.... el! agaclO ba~l iyik ol ur.
Mar t kurak nlsan sul ak . kül .. I'" msan ktbrrstr, alçak gönüllü
(Açlklama: Bi1gi 1i ve u t u r u I
(Açr klama : Martta yagm ur yagmasln dcnabtlt r ve ürüntere
olu r anlamma.I
zarar ver lr. Ntnsand a yagmur yagarsa ürü nle re faydah olu r.)
MI~lk awUZU cetm ege n ergerge a ram der .
Ma r t ta baka ~ abtr rde blr tam sin . Ked i agzl a rmeye n CÎ gcr e ha ram de r.
Martta kurb aga (biÎe ) tse mesfn (bu da zararhdr r] Ama Ni-
Müsa piriii k ünu uzasa lttbar r krska hr ,
sanda brr damlann 0 da faydahdu-,
Misafi rln günü uzarsa Iuban krsah r.
(Açiklama: Dobr uca T ür kler tntn b üyük çogunlugu kö ylü -. ~_I a I s üym ez .
ko nak ba y ;l_l~
Müsapi r m üsa ptrm su ym e z.
oldugu tçtn to prak i~l e ri y r e ug r a~ l rl a r ve bu yüzd e n mevstm-
Misafir misafiri scvmer . cv sahtbt .b"e psin..!.- sevrnez.
Ie r ve aylarl a ve ik lim sarttarty le çok ilgile nlrte r.
Mü sa pir üstü ne m üsa pt r bol ur, üy i~i n"e" üy bo tm ax .
Manka m ankam suwatta t aba r.
Misafir üzcnnc mtsaftr ol ut , (ama) ev tçtnde ev olrnaz.
Burnu basrk olup bur nundan kcnosan adam mankant (su ba-
(Açrklam a : Bir ev tçtnde Ik! atle olarnaz, anlarru na.}
$lnda) sulakta bu lur' " . ,
Ma n lra-k t übü ne cartk bermez .
Mu m dibin e l ~ lk ver mez.
Meclist e t iliii. ko ~ kolu ii krs ka tut .
Mecliste di lini, ~ofr a.d a elt nl ktsa tu t .
Meram etsen sokur k özden ca~ Jigar.
t-leram ederse n kö r gözden [b ile] ya ~ çrkar.
Mera metten maraz bolu r .
Merham et ten maraz o tur .
(Açtklarn a : Btrtstne actytp ya rd tm e derse n basm de rde gtre-
bthr.]
çaga.
• SUWAT sozu nun ash SUWG AT ve ya SAWGA T olabllir. Çi.inki.i
hed ye,
ta yca'd a baaan (g) sesi(v) sestne de çev riliyor . SAWGAT veya SUWGAT
Turk
peJkeJ, In'am ve lhsan (yedirm ek ve içir me k) anta rmna geliyor. (Büyuk
lugati cilt lil , sahife ] 1),
Manka mankani suwatta t abar,
l
Burunsuz buru nsu:r.u ziyafeu e. Imarerre bulur. a nlammda söylenmi
olabillr.
73
72
 N
o
O bur kett i oynaY lk cadr keert ca yn a Ylk. . .
N adassrz ta rJa namazs rz mollaga usa r , O bur gitti o yrl lyalim cadt gitti Y:lY111 p sertlel tm.
Nadas e dtlmeyen ta rla namaz krlmayan hocaya benz er . (A kl . Bask1 'IC re hdtt ~artlan kalkn, se rbesree hare -
{Aç.klama: Nadas edilen tar la dernek. Uk baharda sürülü p \' 'dm'b'.,. . h ürriyetim ize kavust uk anlamma s öylen-
ket e e 1 In z.
bn-akrlan 'Ie yaam g ü ne ~ j )'l e kavrularak to pragl kuvve rle ne n m i ~ t i r.)
'I C son baharde tohumlan an ra rla dem ekti r kt, ürün ü fazla Od bo lmaga n eerd e t u m a n bol maz .
ol ur. ) Ate ~ olm ayan yc rdc durnan olmaz.
( N a m a zda közu coknu ü eza nd a kuJag l bo lm az. r a d m a n barut b ir a rada tur-maz .
Na maz kllmaga nlyet i olm ayanm ezanda kulag r olmaz. \ Ate s!c ba rut bir arada d urmaz .
Ne eksen o n u p iJersifl. o « kclu ü bergen In so l ko l~ i' k.~,r m e~ i n .
Ne e ke rsen cnu btçe rstn. Sag elt ntn verdigi ni sol cltn go r mes1n.
Nr sanl and rn k arraydr n , üyle nd lii öldün . O Ïl kö z u ïi so l këzu üe muh tac bof mas m.
Nqablandm thrty arl adm. evlendl n ö ld ün. Sag gözün sol gözü ne muht ac olm asin.
(Aç.kl ama : Bir gene; msanlam nca delt kanhh k hu)' 'Ie àdetle- O rtaca kka mal eabrhr o ümaycak ka kaz a tabrl u-.
dode n geçer, Iht tyar tar aranna gir e r. Evle ntnce de drsar - varhkh, murlu olac:lga mal bu lunur clm ayacaj e da kaza
dak i bütün ze vklerde n uzaklan r, ev lne 'Ie yuvasna bagtantr bulunu r.
anla rnma. Bu anla yrsca 3}lrI de rec ede sönü kl ük oldugu O lî m aZl fl ötmeg ! buvt u , ka~lgl suvlu bo lu r .
bellid ir .) Bece riksizin, mut suzun , e kmcgi buhar hf ham,
ya~ (sulu). k u rul anmanu~ olur.
O r t ak malm it a~ a m az.
O rukll k malt it (bilc ) ycmcz.
(Açlklama : Bak.m:m kötü ol ur anlarnma.)
O t urgan n lfl eb i eek ça rhkka seb r ee k .
O t ur an. ça\ l ~ m ayan . hareket etmeycn ba~arl s lz olu r , fakir
cl masma da blr eng e l bu lunmaz.

75

\
 .'
------
( Q r az lrn lli a id. t utar, emgek hm a art. tutar. 1
Talthü e tarun önüne çkar . eme k ve gayre e harcayanl n ar-ka-
Ö ksu z mali ~S e tl t u
r maz .
l r sacth
Ö ksüz mahru bag.!!san durmaz ( a mi .
r, yenlltr).

--
'J

smda t c plam r.
ó ksuz ÖZ kiin6:g u n özü kes e r .
O r a zlrn lii kartl öl ür, onmas m n ca ~l ölü r . Ö küz kend i gö begini ke ndtst kese r ,

--
Tal ih Jinin kar t I ö lü r, mu rsuzun . o lumsu zun genet öl ür . (Açlk lama : ke nd i i~l n i ke ndt st g ör ür). 'j Q-- t 'y()o"""-
O iimazlJi c du canmaz . -------su k ...êp bolu r . yardl m c ls l Ia z ba lu r.
Öks uz uü uavcu
Becer iksizln, ugu rsun un ate~i yan maz. Öksüze acryan ço k orur, I Ya r dun eden az 0 ur,
~ - k ba Iu r . " (lp.... h~l l1-"""' cR.. ' O"~ ,
.~./
·O iim a z apa kayga bal a .sllt a w. Öksuau n mayn u bu~!:!:.
~

Bece riks jz kan ya çccuk ~hane. qJ\ç,,"- Öksüaün boynu bu ku1. clur. ~ -r-:
.\ Oynak lagan at Jufun clrtar~ o'j
~~ b· t oygem bayram
Öksu zu i\ bir toygam a yr a n, 1r
.
blr de t oy-dü-
Sahlanan at çulu nu ytrta r . Öksüz ancak köyde bol c lan ayrana dc yar,
) günd e bo l ve r tlcn yem ege do yar.
O yJan gan ga a yt r tm oyl an dt b ild i, oylanm a gan ga ay ttlm
( takllda d l küld u , ( Ö lge n koy ka~ klrd an ko rkmaz .
\ Öl m ü~ ko~ n ~n ko rk maz.
D ü ~ ü n e ne. m uhakem e edene , söyled im düsünd û btld l. d üsün-
meyene söyledfm kahkaha tle güldü. I Ö Igen SIYlr sütlü bol ur . )
Öp k e baldan t athdu", \ Ö l m ü ~ Inek sütlü olu r.
.' brr k un a ltlO tastan s uv
Öfk e baldan rath. Ö lmegen öksuz. ör sel e m p cure r
i Öpke m e n tu rgan zara r man oturur . i~i r-.Ö lmeye n öks üz r a rr aklarup geze r
biIr guün alnn
...
tas tan su tçer.
\ Öf ke tle katkan zararla ct ur ur .
" ~ Öl ümnü k örgen su m aga r-az r bolur,
l)ksuz kozu ~i awuzu ii mu rnuii mar ete r , öks uz bal a
Ö lümü gö ren suma (hasta llgma) raz r o lu r.
a sr a sa a aWUZUn m u r n uii kan eter.
Öksüz kuzu bestersen agzlnl burnu nu yag içtnde brraktr , Öl üsün anganl fl t irisi a~ kal maz . . .
Ölüsün ü anan (yad eden) k i~ inin d m sl aç kalmar .
~

öks üz çocuk besters en agzlnl bu rnunu kan lçtnde brraktr.

· . bolgan er k un ctlar ,
Óksuz bala ö sm e z m i. k ën u kelir k ülmez mi ? '" bolga n bir k un ctlar, d e I I S 1
0" 1"'us u .. aglar.
. . ola n h er gun
Öksüz çocuk büyüme z mi. gün ge llr gülm ez mi? Ölüsü clan bl r gün aglar . deltsl

t) ksuz klZ 7.p keci balu r . Ölüsün a iisa il t irisin zavk l ka~ar . .
ze" ki (keyf,) kaçar.
Ö ksüz klz.... ~l káy;tci o lur. d · . ..
IrlSlnm •
Öl üsün ü ana rsan
Üksuz k,zlii t ör kiinu bal m a z . Ömrüm k iim ur baldu .
Öksüz klz evle nd lkte n son ra babaslnl n evine mlsafir git mez . Öm rü m kö mü r oldu .
-,
76 "
 1

Öz ak ltfi akr l e l a kh pa krl .

Kendi ak hn iyi baskasmm akh nlsbetçt .
{Açiklama : Kend i akhnla iyi d üs ünüp hare ket etme n baska-
str un ntsberçl. krskanç tavstyestnden daha iyidir.)
Özü cl glIgan crlarn az , p
Kendi d üse n agla maz.
Ö zü yal rnaganm n soyu yal ar, paptstn ko luna a lgan artma ka ra maz.
Kendtst utanmayamn soyu utar ur. Pa pu ~ eltne alan ark asma bakmaz .
Özün b jfs en la p m bilir. para s.; r a ndà suv de re nde.
Kend tstnt bile n lä{ln l bilu-. Par~imride su deri nde .
Özu ii ö l SÖ Z Üil ölmes in . I: para man l rn anr n ki m d e b olgam brlr nrnex.
Kend in ö l (ama) s öz ün ötmestn. '\ Para tle trnanm k im de oldu gu bilinmez.
Ö züne ~aY l rl bol rnagan mn bask asma ~aY lrl bo lmaz. parasrz paza r keftnstz mezar.
Kendisine hayn olm ayamn baskasma hayn clmaz. Parasu pazar ( ah ~ - ver-is} kcfen stz mezar.
Özü f.ku ö zek el ink i tezek. Pa rsa t o pla rna k davu lc uga ca rasu- .
Kendininkt öz (maya) baskasmmkt reze k. Par sa cop lam ak dav ulcuya y a kl~ lr.
Ügilz iyesine köten t iymez . Pe ltek men m u r u nsuz bir bit"inden uygu ns uz .
Ö :C: üz sa htbl ne göd en degmez (dü smea) . fJ Peu ekle b ur unsuz birbi r inden uyg unsuz.
Ügiïzge müyü zü avurl u k e t m e z. t.'l,?o"'j
Öküze bo ynuzu aglf hk ermez .
( f lglÜ öl d ü o rtak a Yrlldl.
Öküz öldü o rt ak ayn ld l.
Öt m e gtne m ay cag rldr ,
Ekmegine yag sür üld ü.
lltu r ul, SÖ Z Ü il or ke m bo lma z.
~a ka (ash o lmayan) sözün bagl o lmaz.

79
 R
s
Saban iIIa saban , bai kaSI ya tan.
Raathk krdn-saû tnezarde- Sabanla t opragl sür üp re nçberlik yapm ak en iyi i~tl r.
Rahath k ararsan ".
- eza-cia
' (b uIursun) . (Açlklama : Bunu n yanmd a ba~ka ute r az on em lidi r anla mma
söy l e nm i~ :
(Eski çaglarda T ür kle r lj; ~tçil igi e n ge re kl i v e ö neml i i~ sar-
. diklan zarnan söylcn mi} btr a l <lSÖZ Ü c lsa gerekt ir.)
\ Sa b a n kuyrugun tutk an a~ kal maz. .
Sabarun kuyrugu nu tu tart {sabanla tOprOlgl Î~leyen , sur
/ up

eken) aç ka tmar . ,;1

f I Sabanda a ',lalm ag a n o rakta tö belestr - ) ...., Û
\\ Saban [ro prak sürm e) zamanl nd; anla~ ayan lki ortak orakta
[e ktn i btçm e zama nlnda) d.?gü~ü r. ;~i n basmd a aulasmak ger e k.

Sabrr ä so ii.u sari at n n.

Sabm n sc nc sari alnn (gibi k lymetl i).
Saga lap a id at mak tüye ge endeJ< atla t m a k
Sana lir antacn ak dev eyc hendek adaxrnak.
I Sakmgan k üzge ~öp tü~ er .)
\ gakman göze çöp girc r.
Cs~r e~itmese de uydurur . ')
..... ~r i; it meZse de uydu r ur.
. (( Sap s lz balta suv ga ~o ma r .})
Sapstz batra suya dalar .
Sawlukka caw luk ta kerek .
Sagllga mendtl (bez) de gerek.
BI
uo
 Sawutu n k or kaJlglil u:r.at.
I\. So kurnu alsa û saw tuva r, t e nt e km a lsaîl soy kuva r.
ç an agml {nast! oldugun u ) g ör de (o na gö re) ka~ 'grm uzat .
Körle evln lrsen saglam göalü dogar, deltsme n [hcvard a) He
Sekrrge m ü se kïz kun toygaOlü tokuz kün.
evlen irsen so)'una çek er.
Segi rdigin (zlplaYlp oynad.g ,n) seklz gü n dcyduj un dok uz
gün. 1\ So i'igu a pa ka y su ltanf ikp cürgen yuma'l k.«s....
Sonuncu kan sult ançik yuvarlamp gezen yurnakçrk.
Send en s'fif9 kif im cok bundan a rtrk aflm eok.
'\. Sorap bergest so gu p be r ,
Sende n ~aha (az~) sevdig im klmse yok bundan ziyade aum
yck . So ru p verecegl ne vuru p ver.
(Açtklama: Btrlstne bir ~ey vereceg tn zarn an (Ihsan edecegfn
Sermzrn ay agl sekiz bolur.
zarnan] o na sor m adan ver- kl ma kbu le geçsln. Yüzüne
Semmn ayag l se kiz olu r. vurma-
dan ve r an lamma.)
(Sem lz bir koyu n veya blr hayvan ik i zaYI( kcyun yer tne
geçer anlerruna.) Soyu y a ~ 'l soy say la r.
(
Soyu Iyi k i ~ i so)' seçe r,
( SIr In aytkan strdasm a kul bolur. ) l SuV bu la nmay trnm az ,
Su-nm söyleyen sö)'red lgl ktslntn kulu o lur. (Slrrl ögrenen Su bulanma dan d tn mcz. du rulmaz, ber rakla nmazt.
sant a] ya pab ilir .)
SUV i~ k e n g e crl an da t iym ez.
( S iyr e k kaenask an süygülü bolur, Su tçene y tfan btlc do k unm az.
Sey rek gcr üje n (g idi p gelen) sevgili o lu r. Suv krsk e nemn co l 6"alaba nn vi .
( s o kt a Olil azmam ndan cigitnul tUZ;;;; I. Su küçügün yo l R.ü t ügQ.t1.
~nm ai manmda n (te nbel olu~ ~i~ireninden) (fakir)
SUV @ agmda n kestu r,
(
yigit in ça~yidi r anlarr una. Su ~ag lndan kestltr.
( So ku r ko~de sezer. ) 1 TIN. ses. IN. TIN eok. Ne inilti
ne ses var dem ek ti r.
Kör görmez am a seze r. TIN MAK, dl nmek , kc snmek. Cawun nndr, yag mur dindl. Cel t md,. Vel

Soku~
dindi. kesildi.
( t iledi ~.jr ~i,Z , .T a iirl berd. e.ki k~~z. TINÇ, scssu. s äkin, Ba~ l m nn ç betsen. bapm' huw r ve sükOn lçtnde ct-
.Kor brr goz rscedr, Tanr r ona Ikl go z verd! (Açrkla ma. SU il .

tsteyen e. çalu ana Tanrr bir ye rtne iki de ve rir.) TINÇll K. huzur ve suk ûn.
TINÇSIZ lIK . resae. ih tilàl ( B. Tur k lugat i c. 111. s. 422).
Soku.. ö lge n son sidane k öz bolur, TI N r~ , nefes. Bir t m l ~ . bir an. bir nefes. T l nl~ l a m
a k = n e fe s al mak, din -
Kör c td uk te n sonra zeyti ngözlü olu r. leumek ,
TIN}UV, basrk, S,klIltlI,. rUl g;irs lz hava.
\ \ So kur tutkam n bek tuta r . IJ TIN}I, casus.
Kö r tU[(ugu ~eyl pek (saglam) t ut ar . TIN LAMAK, dtnleme k.
T1N l A}MAK. iki ldfinin birbirine ~ erin i o kuyup dinletmek
.
.\
Û3
'.'
 '\ \do-~,
?'" ~~ ~\.---.Jl~~ "~J
<>0-'"
" " - - -,:1
~'-"'""';l
"

( S UV
Suk örse
<.-~ <- -,:>~,~.,-
.... suvsar at k ot-se
-
g ör ürse suvsar ac gorurse
ör ü
!'o"')
aksar I
•
aksar
~
~ 'O M ,Jt 0 ~~
Q j
-
f 5 uvSuk örulm d
.. "1 e en balak türülmez l
goru me den paça d ü ..,
•
•
(Suyu görmede
Su v t estrst
uru mez,
d n paçay. suva rna). 'J~{1J
;;
( ~ak...lgan ce rt äe
I I SUV a sm ar j l.td'l e
, Su cesnsl suda klrlhr.· erin rne jaklrllrnagan cert êe k iiru nrn . Î
ç agn ldlglO ye re üte nme (git) çagn lmad,g,n ye re gö rü n me .
~• \ Sürünmegen
S.. .. tu yak , yaDllmagan
- cak b I
urçumeyen at [I,nag_ (a g) 0 maz.
Her at sürçüyebilir h ra t. ~amlmayan yana k (dil) clmaz. l ~atal kaz1k c.e rg e kag1l
m az.
)
Süym ege nge ," k • er kl~1 yamlabilir anlarruna
Çatal kazrk yere çak.lmaz.
az
[
ur enme. . ~ekige m ingen I~ekke cuk m .
Sent sevm eyene yaslanma, dayanma (sIglOma). Çek iye btn en kursaga (mi deye) faydah . etkili olm al..

~,kmagan canda umut bar.

Q
(~Igar'a özün kó z u tukürse özü n bett ] 4 ' t~<~5 0<'
Çlkmayan canda umut v ar .

~Ingene ~ \ è\.{\,~"'il- t~A~~t-

Çlkanrsa kendl gölü t ük ür ürs e ke ndi yüzü.

Çln g
t a1ar Kûrt oy nar .
çatar Kür< oyna<.
0. ' f ;'!4.-N'4'x.· .... t-J.? .. I,
, ,:1J.

~oban enet aya g,rnan keltn aya g.rna n " ,f l '\'"

çoban sopasl gelln ayag l He (ugu rlu olu r).
~obaOl î'i göit\u b olsa ko~kardan s üt ~I garlr .
Çobanll'l gün\ü olu rsa ko çt an s üt Ijlkanr .

~ \Ju ruk ta,ta rnlk tutrn

az
. ")
ç ürük t ahta çl.... l tutm az .

85

BI
 rl.:, ( f'''I'lJ
T ath tamakrun t apka n I t a m agIOda n artm az.
RisbogazlO bul du gu bog az' ndan artmaz.
Tat stz ejka t uz katstn , aktls rz baska söz katsin
Tadsn ai a t uz ne ya pSln , akrtsu basa söz ne yap sln ~
T a ya k Ce nn ette n likkan.
T Dayak Ce nnette n ç l k m l ~ .
T aya k a yuga namaz üy retken .
1 \ Tabart kirlenm iy ~k... toymaz. Dayak aYIY01 narnar ög re tm i~.
Taban kirtenmeden ~k (kano ) doymaz. Tayaktan ka stp sokmarga ca vu nda n kas tp bursakka t utul-
I

T abanga kuvet eavm co get .

du.
Tabana kuv vet d üsmam yc ker. Dayakt an kaçrp ço maj a, yagmurc:! an kaçrp doluya ru t uld u.
T at a ngan kuturgandan beter. T a zl il be ze nge m ptt m ea.
Tadanrms kud urmustan beter. Kelin s üslen mesi bttm ez.
Til.i kaman bolgan i l @j: pit e r , Tazl" ka zanga m bezen ge nl ne ee tm ee.
,~~ ile olan j~ çabuk bite r. Kelin kezanct süslenmestne yetmez.
\ Tarmrhda t art.! uruvluda uru, balu r. T al. be zngeli toy darkar.
Kök lü de (kö kü çc k olan ail ede) t ar ns ma soyu çck o lan artede Kei süslentnceye kada r d ügün dagdir.
vur usma o lur.
T al. la c bilse özü n bas ma cagar.
'. Ta üruun kunu tartdan kop.
Ke i ilk bilse kendt bapn a süre r.
Tanrmm günü dan dan çok.
T arl aii tüz bolsun apak ay rü krz bolsun . Temir tavun d a !( IZ sa gmd a .
Tartan düz olsun ka nn krz ols un. De mlr tavunda kn çaglnda

Ta rla mii , aYlrI klznlii seber-l . ( T e nbeJiû i~ ki rligi il pit ke n sen basla r. \
Tarlamn çaYlrI kmn h üner hst. T enbel in I ~güzar ltg l i ~ bittikt en sonra baslar .

\ ( Ta , ba, carar tamah ta, carar , ~ Tenblh i'i ï~i pïtmez, cal. ke!s e de kl §1 ptt m e z , "')
Tas bas ya ra r tama h (hrrs) ta~ yarar.
, .1 ','
Tenbel!n I~ i bit mez, yaz gelse de kl~ l bitmez.
\' ,;,,J ' . '
~ Ta, eer-inde avur. I ' \ Tenbel cigit yar tap maz . \
Tas yerl nde aglr. Ten bel yigit yar b ulmaz.

Ta, as t m da bolmasm taw a rtmda bol sun . ~ Tenbe l ge il b uyur saga akü üyretsin.
l Ta~ alunda olmarm dag ar-kastnda clsun . ) Tenbele i~ buyur sana ak i! ögretsin .

Bu \ 7 "'\( ,~ . ; ~~ U?
 ~ \~ ~~"'t'"11v'L-\. -u :;""-t~JlY\.A...
e ] aJ~ .
.1 J\ t1 ~ at~", e L;,,,- , ,,) ~x . / J;Q."J'''"'''.?
l 'I L", d~"7 ,J< ", cl
Ten teg lm teze k ca m a m rn cap
ma ke t irir. ( T ilin
~
c.oyt ka ~ so yun co ytar .
' J}
kayb eder· ,L t y l't ;U t... b......s "(GIt/c
f...
Ho va rd a m (del j ~me n j m) t ezek
ezek ge nrtr
ya ra man m d ivar-a yapl; tl rlhp
.
l \ Dilini kayb eden soyo nu (mill
" Ti r m e n, i ung a tüyk ä ncl m
i yetin i)
ay ga carJ maz .7
"
~ L n..- r eL-?ct.,.-;
~
kuru tulmu$ mee t yag bol o lmaz.
Deg ir men d de un d ükkäncrda
T en t emm en t e ke müy üzü m
en . . d ~ ~ S,;2-1 ,-" )AF I ~~ ~
de . boyn uzu ile iddia la;lr .
Tiy m e bala ga sata rsr n be la ga
E~ j t (a kr an) e~ itj [akra ru] ile teke
Do kunm a çc cuga çara rsm bela
ya. e. v .> i 7- ei i ~ .
gu re~ i r . lil cerg e t iym ese attu-,
( T i,in t itke t iym ese ett tr, ayag
Ten tek atta n toz ~ Igar. ye re dcku n-
!r, ayagtn
-( dlse doku nma zsa (yed igi n) ett
Dtsfn
r.
Delisme n Ct,erke$) arran tO Z çika mazsa (bin dig in) amr .
,~
.
Te~!eL< bols art -! 3!S bol . _ ' .-' r
{ T o knu sryl a mak zo r .) ;J p :~ ~'''' ' :::''''~ .
'ayn i ol.
Ho vard a isen herkese kar$l ~ To k ki ~iri aglr k 20r . ~""i ""~'i. i :1'_'I::>, d~
' . ~"V ç'
lama .> e, \
u c arna nn r Tan rr kag ar-.
T~t~ n dog ru ceva p . Ton u ca m anm it kab ar, g ;,j"il
(ls lnr) . gönf ü kër ü cla n. Ta r m
Ho var dadan dogr u ceva p. Kür kü kö t ü c la m it ka par
r, çar par. ke nar a ar a r.
T e r e grn kur tu özü nde n botu
r prsak rr gala r,
Agac m kurt u ke nd inde n ol ur. ( T o r ba slz a t cc r gala r . sok u
hva nlar (kcs maz ), kör brçak hrr-
ki~iOl dert ~ . To r ba (rem) ycrn eyen at ra
\
( T e r e knl kur t pa lar (kes mez eztyet vert r].
Agac l kur t , ki$lyi dert sa katl
a r. ...:.~t
T o y bo lu r ekt kr, ige . tasa s
t delt l<i ~ ige .
'1 T e r e k t alm da iyili r. Düg ün ol ur ik! ki~iye . tasas t deli ki; iye.
Agaç dahnda (fidan) iken egilir .
Toy öpke stz bol m a z .
cetm ez. clrna z.
Te rek neg ada r uzas a kök ke D ügü n ~ ik ayetsîz (dargmhk su}
me z.
Agaç oe kadar uzas a göge yects une sep .
'":. \ T oy pit ke n so it kmaru köz (" Q
t- Ti lden ke Jge n elde n keIs e
herk es ka n bolu r, D ügün bit t ikt en so nra kmayr
gözü ne serp . "c. 4 1A-y1r1
\ -te ; b
' d ,
'I't'''''''''

ha n o lur. j
D ilden ge len el den ge rse he r kes uk tonu ii kiyip bar .
Toy ga bars a ü toy up bar sen t
kü rkün ü giy ip var.
s-; Tilen~tn lii tcrb asr tolm az .
) Dügüne gide rsen doy up va r krsa
ço k olur ka rmn l doyu ra-
\ Dilen cini n ter ban dol maz .
(Açrklama : D ugun de kalabahk
rup git . it iban n olmasl için hiç
0( l Tili bolm asa ba~tn it a~a r. Q
mazs1n. o nun için kar m m doyu
Dili o lmasa ba~ln l Jt ye r. o lmasa klsa kür kün u giy.)
.., vi ~ l'
T 11 J ~
I
,-l_n '1,, ( <1
' . • Toyga tokm ak clYl ll r .
T "I"In t lyga n bai1 n kor u r . ç;t.J. ?
l
ba~ l ", ( bel adan ) koru r. 1 D ugün e tokm ak tOp lanlr .
Di lin i (köt ü lük ten) yasaklayan
à ·, ~ ~ 1f vt. iJ4. o-Î 7i\.J.'~lJa""-1·
_ t':

, , - B91
'bo -$' à """~ _~
. 0
A. " l{ ~ y\' V~1? Yl. ?/Y s.o~ o-.o ---,

l ',Q;Y1. 50)'. .""--"'- <'1 \Y\. 4 1'\.O\.J e..\; "" cl ';j';)"'I<" 'Y\ '\l'1?- ~
 ~, ,,, ' 01< 1 b'i\.. ~' Vft:
. ...-t- •
'b (Aç.kla ma : Düg ün o lacak evde
btr iki gün evv elde n 8-10 Tüy ed iy boy u n bol gasr t üym
genç kahve d öge r. Bu y üzde n ed iy aklr n bolg aydr ,
taras mda i~siz taklm lna sQk ;"!l<
kahv e t o kmagl tcpl amr. ~
da denil ir . D üg ünle re daha
De ve kade r bayu n olac agm a (ka~
kl) d üg me kade r akh n ol ayd l.
ztyad e böyl el e ri t o plam r. pa ra m Tüyesi bolm asa beta st ba r a
ye r ve Içer ter. Bu a nlam da n ~1 eerd e catm azga .
da s öyle nm ts clab tür.) Arab asrm y ür üt rne k Istey entn
de vesl yoks a yavr usu va rdrr .
( Toy suz üy bolu r ölüm süz on unla i~ln i görü r, yete r kj me
üy bOl maz .1. ram ets in.
D ügün s üz ev olur (a ma ) ölüm
süz ev 0 maz.
T ögul ge nd e n ca lap kal.
Oök ü le n seyden hfç o lmazs a
yalama ya bak.
'\.. ~Tö üu lgen töre atas mda n
cat kah r ,
U mut unu kaybet mts asrlzade
aeasma yaba ncr kah r.
[ T ö r e törg e eara~lr.
As uzade ev in en mute na yeri
ne (sad u- kösestne] ya rasr r,
1\. \ T ark anu yak m töza lma
z, t ii,ek ornu n crya lma a.
Evtc ndt kt e n so nra Ilk ke z baba
nm ve anasmr ztya re t ed eee k
cl an ge ün sabrr edem ez , yat
agln r ve sedtr t nt t opl ayam az,
t ele str (hey ecan tçtn de çrrpu u
r.}
Tuv gan aynl pitti kr.r , tuvg a
n krzn r cett r k ör .
D~g an aYI birt! [hem en bite r)
gö r, do tan km da (he men
büyü üp) yeti ~ t i bil. gör.
Tug an tuga nma n tabl ' lr catk
a bela cebr su-.
Kard es kard esle bulu sur ve anla
nr araYI bo zan ya ban crya
bela y ap l ~ l r. '-)
{Açt klam a : Yaba nc r btrts t ik i k /
ar d e j tn araa rm bo zma mah.) V
( T uvga n cerr üden bek toyg an
"')
c errû . J
Oog d ugu n yerd e n dcy d ugun
ye r iyjdi r.
"'?-~ ''Y( \"'"" ~
Tul apa kay "i a r t m dan awuz
t o lusu la p c ürer .
D ul kadiru n ar-kasmdan aglz
do lusu IM geze r (yü r ür).
Tüy Jorb am ii tokl ugu e enge
m run dos lugu .
Da r! çc rbastrun tokl ugu (ne Ise]
ye ngem in dost Jugu da od ur.

YO
91
 "J
' -' .

~
" UnsuZ üyde i'~l gan karrnr tabllma:z: .
\ Unsu Z evd e~a1L hamu r bu lunmaz.
Urustan dost bo lmaz do m uzd a n post.
Rus t an dost olmaz dom uzd an post .
t nda bolsun -
U rusman dos bolsaÏI baltart k a 111
u Rusla dost olu rsan ba It.an yan
mda otsu n.

I ·' ku
\ U ygun bo lm asa üy bolmaz , .. ..
r( U cuz almgan pahah saytlu- . )) f ) oi masa ai e ccag
Er ke kle krz bir biri ne uygu n (ku uv
-

\' Ucuz ahnan (~ey) pahalr sayrfrr.

Ucuz ett ü serpast tanmaz .
--
Ucuz (zalf) ettn supast t at stz olur.
(Ucuz ettn yahnisi tats rz o lur.)
[U I bolsun krz bolsun, ayagl kolu tüz bolsun. Î
ru\amaz.
' r cuvuktakllar t'i~le~lr. )
( U:z:aktakllar kl~ne~l, akrabalar, bir biri yle habêrl eslr- iyi ge-
Uzakta clan kard este r. .... b'l \ r Iyi gcçi ncm ezle r .
çinir de yak lOd aki\c r, .d~i ma go ru~e I en e
. kavgala~ ' r\ar. birbirlennl 1Slrlrlar.
\. Og fan olsun kil olsun. ayagl kolu düz 01 5uo.
( U I curt kuvnagt krz e! kuvnagr . 1
Oglan yurtun krvancr ' krz elin ktvener.
(Açr klama: Türkler eskiden be t-i e rkek çoc uklara fazla önem
ve rtrler, Bunu yu rtun savunmasr bakrrmndan düs ünürler.
Halbu kt og lanla rl doguran analar ktzlardan yeti~ir .)
CUI okusa kadi , ktz okusa cedr balu;'.) .
Oglan okursa kadi kJZ ok ursa cadr olur. (Ilkel düs üncedtr.)
( U luii bolsa ~ bolsun sulk bolmasa co k bolsun .
Oglun olursa atlk , açtkg öz olsun, böyle ol mazsa yo k 01su0 8 •
r U m ulm ad lk ~otuk araba avdartr ,
\ Umulmadtk çctuk araba devtrt r.
(Küçü k g örd ügün, kendisin de n bir ~ey beklemedtgtn blr ki~i
bü yük bir i~ yapabilir) .
• ~ULK vey a ~ O LK. ati k, açtkg ëz, Bu SÖl Km m'm Bahçesaray T ürkler t
arasmda kullar uhr, Do bruca'd a da Bahçe sare y'dan göçüp ge lmi} ola n Tür k-
Ier arastnda kuliaruhr,
~ELFE, Garp-nfat. "Ayagr çabuk kirne sne ye ve hafif ve bi tem kin ve ac ü!
kirncsne ya dah i de rte r . Tur kide ~EL EFE t äbtr olu nur , (Te rc em ei Bü rhan
Kat' i) (B. TUrk Lugati c. 111 , s. 2-15).
93
 v
Ürmesi n bilmege n it suruge Q kettrlr, v a krtsrz a ska n t er e k boy at m az .
Ür ümesini bilmeyen it sürüye kurt get trtr. ~ (J' . Vakits iz (çtçek) açan agaç uzamaz, boy verrnez.
Üy alrna ko nsu al. t..J ~.....- ~\ ,."", '\" ...... ;z ..J ~t ~{"~ Va kltslz , ak lr ga n korza m soya rl a r .
Ev alma kc msu at. c- . .) Yakitsl z e ten ho re au keser fer.
••
Uy ya sagan e
tlJta kahr, ~ .t ~
~."ff\-~ \b-r--
K Veres iye I~ke n e ki kere estr tr .
.. Ev yapan § t drsarda kJ.h~~ '1 (1., ,.... . ..~ ' vere stye içen ik i kcre sar hc stamr . ~J
Uy sal ganman üyt engenm n yardrmc r sr T a nrr,
-, ","
Ev ya pa nla evlene nin yardtmct sr Ta nndu- .
'8' ~ \ 0)
Üyge kerek camige a r a m . ,r!'9 ~'< 0- /J'
Eve ge rek (olan ~ e y) camtye haram dn-.
Üyge üyseii. cetmez .
~\ (i'4-7'' ' ')a-~
Eve (aileye) Ylgsan yetmez.
Üyretm e aktl üy aylanga JI.
Ö! ret ilen akrl evl dön ünceye kadardtr .
( Ktstntn kend! akh olup d üsünmelf},
Üyse~ k öp ülessen az.
Ylgarsan çok (g ö r ünü~pay~, ' rsan az d üser kili basma.
<v 0 Y'
e,.\ ~ (~

/;p", fY1JJ- ""

~' 0

91
 t Y a ~J lOl ii cat a r ca m an run cürer vaker .
iyiyi ki ~ i ni n yat acak köt ü k j~ ini n gezecek vaku. "...c-
[Açrklama: Yen gcceden sonra köt ü ki~1 geze r.) .(\. Ir" -l'J f"
'v ~o
Yazga ~Iga,.d,k tanam begenm ez bo ldu anam , 'f .f"
y Yaza çrkardrk danayr begenmez oldu anaYI. "'''1' .rJ
Ya zda aZ lks lZ kl~ta tons uz co lga ~lkma. . ~.. IJ. J. ~P
Yazm anksu (yeme ksiz) kl~ln kü rksüz yo la çlk.ma~..., "O 'i<.. ,fJ-~V it1
Va bu tüyeru k ütmeh ra bu d iyardan ketmeh
'fa bu deveyi güt meli r a bu dij-ardan gtrmelt Y edrsrnde ne bo lsa yecm tstnde o d ur. ')~....:,...-(\ Jó!,.
(Ki~ i) yed i yasinda hang i karakt e r-e sahtp lse yet mtstnde de
Va ~ u y u n d a n ya suvundan.
ona sahtpt !r.
'fa huyundan ra suyundan.
Ye r inden a yn lga n yedi kat catka ~ o r bolur.
Ya takt ya bekt,
'fa t aht ra bahco Yer tnden (meml c keti nde n) aynlan yedi kat yabancrya hor clu r.
Ya ~~ 1 a t eerrun kart a t kams rsm art tru- . Yo kman d e p cd a nm a barman dep kuva n ma .
Ir i at ye mtnl, ö ne gitm eyip arkasma bakan at kamçumr Yoksulum dtyc yakmma (aglznma) varhklryrm diye sevinme.
arn nr. Vu ku yu kunu il m aya sr.
Yalancuuü üyü caogan brr ev inanmagan. Uyku uykun un mayast.
Yalanc.mn evt y a n m .~ k fmse Inanmamu . ( Yuva Ol yasagant~l kus,
Yangmga körukmen kettlmez , Yuvayt yap an d l ~ i kus.
Yangma körükle gid ilmez . \. Yüz be rsen arstz bc lur, az bers en k lrSIZ bol ur ,
(Açtklama: iki ki~ i kavga ede rken. onlart daha da kmsttra- Yüz ver sen ars tz clur, az versen hrrsu olur.
cak, tahr tk ede eek söz söylenmez.) \.Yüzelli II ya z bel h.
( Yar lm alma)göfiül al ma. *0'- \~"""~JJ '\ Kaslh, aymdan sonra yüz elli gün geçtnce r az geldi.
Yanm elrria (ver ip) gönul alma (olur). ~ )""r"; { ( Yüz on j t a r la ga ko n .
Yarmk r tavuktan bugünkü crrrurta. [.6ijyo... Kasrm aym y üz on gün gcçtnce tar lam sür.
Yannk! t avukt àn bugünkü yumurta (Iytd!r).
Yasaga n us ta tuvul yasatkan usta ,
, [ Yapan usu i egil rap t iran usta. ")
" YaJIO ya ~aga nJ aJIO a~agan . )
Yasrm (yete ri kadar} ya~ a ml ~ an r u [yet er ! kadar] yemls. Tam
ihn yarlamrs, ölüm çagma gelmi}.

97

-
 z
2aman saga uymasa sen zamang a uy.
Zaman sana uymazsa sen zamana "y.
Zan at kolda alttn blte ztk .
Za naat elde alti bilez jk.
Zaran t iym egen crla n bifi ya~as," .
Zaran dokunmayan yrlan btn yasasm-
{Neme länmc.h k zihnlyet Î, köt ü ~e y) .
II
ZararlJi kayerm den kaytsail kazanç saYlhr.
Zar ann ner esinden de nsen kazanç say.h r . DEY 1ML EH
Z ekät e~ki$ i c üt e l bo Ju r .
Ze kàt o larak verü en keçt öksürük lü (sakar) olur.
Z engin arabasm t awdan a Jlrlf, carh t ü z: co ld a , aJlrlr .
Zengin arabasuu dagdan astrtr , fakir düz yolda ~a ~lrl r.
Zengin cebm carh t tz rn t öbeler,
Z engin cebin l fakir diz !nl döv er .
Zor kaptdan kirse serfat pencere den 11gar .
Zor kap tdan gtrerse se rlat pence reden çrkar .
Zor o yuo brzar,
Z OI'" oyun bozar-.
Zorm an gu ze llik balma z .
,/'
Zorla g üzelltk ol maz.
!.~
Zulumm an memle ket cl glllr. ka z.ma k ür-e kme n crgtlrna a
, 11
o
Zulum He me mleket Ylktlir , kazrna k ürek ile yrktlmaz.

93
 ,, '

A
Ad am bol ma k .
Adam olmak.
A dam cer in e salm ak .
Ad am yeri ne ko ymak.
A d am ga uJa m a k .
Ad a ma be nze tne k .
Ada m k ltll gl .
Adam k ltllgl.
Ada m se n de.
Adam sen de.
Ade t cert n t ap s In .
Ädet yerini buls un.
Adl bats m .
Adl bats," ,
Ad l kals m
Ad. (namI) kalsm.
p..cl I sant ba r .
Adl san t var.
P.d lm b3Jm d a.
Ad rm b a~ ln d a .
~d m anm ay .
Aduu anrmycr.
p.d lnn l baglJ la .
Adm t bagl}la.

101
100
 A hl tuttu A k r"n an k a r a ni settl
Ahl tuttu. Akla karayr se çtr .
Ahl eerde kalmaz . A k llg a uyma k.
Ahl yerde kal rnaz. A kla uymak.
A ~ret eoleusu . A k llga z ara r- .
Ahr e t yo lcusu. A kla zarar.
A ~re t kardasr , A kI! basmd a .
A hr e t kard est. Akll basmda.
A ~ ret scravr. A kll bas m a ke ldi .
Ahret süalt.
Ak ll bas ma geldi.
A k kan suvlar toktar . A k I! bog un a k a ra ~ t l.
Aka n s ular d uru r. Akh bokuna karqn.
A ki! a lm a y. Akhrna es t r
Ak ll alrmyc r . Akh ma esu.
A kll catmay . Ak h m kest i
Ak ,' yarrmyc r. Akhm kestt .
A kll b u ya. Akh ma ' k e ige n basrm a k e Id i.
Akl l bu ya. Akhma gelen bapma geldt.
Akh dagnuk . Ak h na saldi.
Akh daglnlk. Akhna koydu.
A kll c casr. Akh na stydrrm ay.
AkI! ho cast.
Akhna slgd lrmlyor.
Akll kàr l tuvul
Akl l kên degi!. A k h ila ~a~a Ylm .
Akhna sasayr m.
Akl l bar yaklO bar .
Ak l l mdan kestr ""
Aki ' var yakm var.
Akhm d an geçti.
A ki! sa t mak .
Akhn b a~l rl a top la .
Ak ll sum ak.
A khm basma tcpl a.
Ak ll sir ermiy.
A kllO b tzdt .
Ak,! sir e r miyo r.
Akhm bczdu.
102
10 3
 A kh sonu nda n ke ldi
Alla üsü n
Akll senraden geld i.
Allah lçi n
Akm as a da tam sm . .
All a ya rat t l de m e m .
Akmasa da darnlaun .
Allah yarattt de me m.
Ak sak akrl taz p a k rl.
Aksak ak,H. kei ntsbeeçr. i Alle m kalt em et t i.
Alle m kaltem em.
Ak,am ga ert enge .
Aksama sabaha. I Altm babasr ,
Alnn babasr.

i
A I m enden d e egadar .
Altm bile zik .
AI bende n de a kadar.
Aln n btleztk.
Alaca kman borc öden mez.
Al tm el e ke nge kan kusa.
Alaeakla ba re öden mez.
Alun lege ne kan kusuyor .
Aid. ko lga sa ld colga .
Alttn kese.
Aldl ele koydu yola.
AI gulum be r gulu m
AI gülüm ü ver gülümü .
I Alun kestyor.
Alti okka.
A ftt ckka.
Ah a lga moru morga karrst••
Altml , a lt lga bayla m a k.
All ala mor u ma n kans n.
Alcm tsalnya bai !am ak.
Allcl közmen kara.
A m an be r m e mek.
Allel gözle bak.
Aman vcrme rnek.
r>; .... Altp berm ek .
A m a n zam an be r m i.
(Ö lme k üze re olan bast a rçtn : Canm ahp ber e dentlt r.)
Aman za ma n vc r mtycr.
" Alla m ag a men sa ga .
An a baba k ün u .
Allah bana ben sana.
Ana baba günü.
... All al il k ënu
Ana kuz usu .
Allahm günü.
Ana kuzusu.
Alla cü r ku lu m de~
A na m m sutu nday elal .
Allah yurü kulurn demrs.
A narr un sütü gibi helal.
... All a razi bo lsun .
A na la r tai a sas tn .
Allah raz: olsun.
Analar ta~ yestn.
101
105
 ~ ..'
I:

Anal1 köru . Aradan kara m l~ lk k e~t I .

I:
Ananm kör ü. Aradan kara kedi geert.
Anadan tuvma . A ra la r m da n suv slzm ay
Anadan dogma. Aralar-md an su srzmryc r.
A na sm a yda m a k. A ra la nn brzrnak.
Anaum sürmek. Ar alanm bozmak.
Anasm beJlemek. Aralarm t a pmak.
Anasrnr betleme k. Aralar-m i bulmak.
A nasl kedrr kesesr tapkan. Aralan m ay m a n bal .
Anasr kadir gecesi dogurmu~. Aralarr yagla bal.
Anasm közu , A r aga ktrm ek.
Art astrun gözü. Araya girmck .
An asm satayrm . Ara ga salmak .
Anasuu satayrm. Araya koymak.
Anca barabar kartea barabar. A rka k ap tdan srk mak.
Anca beraber kanca beraber . Arka kap tdan çrkm ak.
Aiilagan bolsam A rap bolaytm . Artmd a n ay tm ak
Anlamu olsam Arap olayrm. Ardrndan söylemek
AJi mem aäayrm sent , Arkadan u - m ak.
An ben i anayrm sent. Ar kadan vut-mak.
Abdesimde subem eek . Arka sm ayland rrma k
Abdest imde süphem yck. Srrttru çev tr rnek .
Afyonu patladr A r kasm srypam a k.
Afyonu pat ladt. Su-nm oksamak.
A bd essiz cerge basmay. A r ka srkmak
Abdestsiz yer e basmryor . Yana olmak .
Arad a btr, A rkas m tayam a k .
Ar ad a bir. Su-urn dayamak.
A rada stra da. A r kast c e rg e tiymez.
Arada strada. Stru Yere Degmez (gelmez).

lOG 107
 Ar mut piJ aw uzu ma tü, .
Arm ut p i ~ agzlma d üs. Ate , asm ak.
Arp a bo yu col c ürd ü . Ate; açmak.
Arpa bc yu ycl yürü d ü. ats p tut m a k .
Arsl a n paYI. Anp r ut mak.
Arsl an payl. Atl ii ö lüm ü are ad a n .
ASlp kes mek Aun ölüm ü ar padan.
Astp kesmek Ati nOi saglam kaz rkka ba yla .
Ask am askan kes ke m kesk en. Anm saglam kazlga bagla.
Astl gl asnk kest lgl kestt k. At I Z I it tz tna kar tstr,
Ash pash cok . At izl te iztne karu n.
Asl. fasll yo k. At oyna t mak .
Asta n yüz ünd en paah . At oynacmak.
Asta rt yüzünde n pahah. Avu r aksa k .
A,a adan alm a k Aglr aksak.
A~ag l dan almak. Avu rda n alrn ak.
A,aa kur tarm az. A ~l rd an a lma k.
A; agl ku rtar rnaa. Avu r ba sma k .
A,aa eeg art. Aglr basmak.
A; agl yukan. Avu r ayakh .
AJ d ese ü Jaba r, i,
d esen k a sar
A; dese n kcsa r, i; dese n kaçar .
Aglr ayakh. (Ge be kadma da
Avu r b a, ll.
de nilir.)

AJ lyes rm en tatl! . Aglr ba;h.

A; sahibi He t ath. Av ur kei mek .
AJlk a t m a k. Aglr ge lmek .
A; lk at mak. Av rum a kern ,
At ba'l bara ba r. Agn ma gitti.
At ba~t be rabe r. Avu r lugun ca al t m .
Ate J alm a k. Aglrllgm ca alnn .
Ate; atmak (yan mak). Avu r söz .
Aglr söz.
loH

109
AWlzln a~tl k özun eumdu . Awuzga sa lacak Jiy i eek,
Agzlnl açn göz ünü yumd u. Aglza koyacak ~e y i rok.
Awuzu bar tili eok. Aw uz u bal a ban .
Agzi var dili rok . Agzi büy ük.
Awuzun aJ may. Awu z una bek .
Agzlnl açmlyor. Agzlna pek (sir sakiar).
Awuz awuzga . Awu zu brzrk .
AglZ aglza. AgZI bozuk.
Awuz birligi eern e k . Awuz u kanh .
Aglz birligi er mek. Agzi kanh.
Awuz kavgasr . Aw uz u m u rn u ce rm d e .
Aglz kavgan. Agzi bur nu yertnde .
Awu z tal aJI. Aw uzu ba r t il i eo k .
Aglz dalagt , Agz. var dili yok.
Awuzdan ka pmak . A W UI U ca n dr ,

Aglzdan kapmak. Agzi yandr.

Awuzdan lap a lm ak . Awuz u k I Y I~ may.
Aglzdan laf almak. AgZI egrilm iyor.
Awuzd a saklzday Ja yna m a k . Awuz u kuru du.
aglzda saku gibr çignemek. Agzi kurudu .
Awuz deiil Jtlrmek . Awuzu kulaklar ma ce re .
Aglz d eg i ~t i r me k . AgZI kulaklarma yet i ~ Î y o r (sevtncfnden gülüyor anlamma).
Awuz tolusu . Awuzu pis .'
Aglz dolus u. Agzi pis (küfürbaz).
Awuz tadr . A WU IU s tk r.

Aglz tadr. AgZI Sikr. (Sir ver mez)

Awuz saslgt. Aw uz u suvla nm a k.
Agtz kokusu. Agzi sulanmak .
Awuzga a h nmaya ca k la pla r. Awuzu süt kokry.
Aglza ahnmayacak laflar. Agzi süt kokuyor.

11" lil
'1 -- •

A wu zun t lymay . Ayagln3 barmak .

Agzma geleni söylüyc r. Ayaglna varmak.
A wuzu tl r~ av h . Ayagma crgtlma k.
Agzt kostekll. Ayagma )'Ikilmak.
Awuzuna a b desm e n a la . A yagm3 dct asm ak.
Agzma abdesrle ahyc r. Ayaglna dolas rnak.
Awuzuna brr parma k bal ca kt t , Ayagm denk basm a k.
Ayaglnl denk basmak.
Agzma bir parmak bal çeldr.
Ayagma ka panmak.
Awuzuna brr Jiy salmay.
Ayaglna kap en ma k.
Agzma bir ~ey koymuyor.
Ayagm kesm e k
Awuzundan bal aga . Ayagml kesmek
Agzln dan bal akry o r,
Ayagm a stma a lm a k
A wu zuna ka ra ra . AyaglnlO altma almak.
Agzlna bakn nyc r.
Ayagm astma karbra kablgl set m a k .
Awuzuna oe kei se ayta. Ayagrnm alt ma kar puz kabugu koymak.
Agzlna oe gelse s öylüycr . Ayagma ~al t .
Awuzuna layrk . Ayaglna çabuk.
Agzln:l laYlk. Ayagma plta ya k sa lm a k.
Awuzun toplamak. Ayaglna çelme ta kmak.
AgZlnl to plamak. Ayagm t a rtma k .
Awuzuna tukür mek . Ayal ml çek mek.
,' AgZln3 t ükür mek. Ayag m t ozuma n.
Awuzundan tü,ürm iy. Ayagln'n to zu He.
Agzmdan d üsürm üyor. Ayagl t a rt m a y.
Awuzun p ayrn a lm a k . Ayagl çekmiyor .
Agzlnln payln l almak. Ayagl m an tuza kka tü~tü .
Ayagl tle t uzaga d ü ~ t ü .
Aw u z uman kUl t utmak.
AgZI ile ku~ ru tmak. Ayak (g) astmda kal drs.
Ar ak altmda kaldr.
Aya gl absmak.
• Sëa un sonund ak l (k) scs! • kendi sind e n so nra u nlu harf ge lirse (g)
Ayagl altsmak. sesin e çe vrlli r.

ll :! 113
 Ayak (g) atmamak. Az bc lsa da k op kö r .
Aya k atmamak. Ai. o !sa da ço k gö r.
Ayak bastt .
Azga kë pke kara rn aa .
Aya k basn .
Aza çoga bakm ar .
Ayak (g) uydurmak.
Ayak uyd ur mak .
Ayak takrrm.
Ayak taktmr.
Ayak trremek .
Ayak diremek .
Ayda crlda btr,
Ayda ytlda bir.
Ayram kabarmak.
Ayr ant kab a r ma k.
Ay va z kasap ep btr esap .
A y vaz kasa p her blr hesap .
Az as trn avrusuz ba stm.
Az anm ag nslz bastm.
Az ayt uz ayt.
Az sö yle uz söyle.
Az bolsun uz bolsun .
Az olsun uz olsun .
Az buçuk.
Az buçuk,
Az brz tuvul .
Az buz de gil.
Az ber kop calba r .
Az ver çc k yalva r.
Az katsin .
Az kalsm.

JU
115
 Bal aYI.
Bal ayl.
Balaktaki bi t yakaga 11kt l.
Paçadakt bit yakaya çrktt.
Balavuz cab1ltlrm a k .
B Balmumu yapl' tl rmak .
Balg a m atm ak .
Babasm ba last . Balga m atmak.
Babasmm çcc ugu .
Bahk (g) etind e .
Baba ba ylrgl. Bahk etinde.
Baba zenginligi.
Baltaga sap bol m a k .
Babaan canl ü, ün. Balraya sap olmak.
Babar un cant tçtn.
Baltam ta,ka u r m a k .
Ba ba curtu . Baltayr t asa vu r mak.
Baba yurd u.
Balta m bizar lot eter, so em bi za r cog et e r.
Beb asm kay rma. Balt aYI bozar kese r yapar, keser i bozar yok ede r.
Babasrmn hayn na.
BaltIrI ~Ipal ak .
Babaiia r amet.
Baldu-r çplak.
Babana rahm et.
Ba nt kes ïlmek.
Bacak kadar. Bar ut kes tlme k.
Bacak kadar.
Ba n t ko kusu ketmek .
8 \;atl bayh .
Bar ut kokusu gelmek.
Bahtr bagh.
Basa m a k eern ek .
",
, '
Baku-aan davul cetecek laptlrsaD. t ayak.
Basemak ola rak kullanma k.
Baglrs an ses yensecek ûrl at san sopa.
I Ba ~tl kara .
Bask an ee r md e ot pitmiy .
Bahtl ka r-a. Bastlgl ye rde ot bitmiyor.
8 al;;.tl trrtaygan. Baskan cerm k ör m i.
BahCI küsmüs. Bastlgl ye ri gö rmüyor.
Ba kt a ru aw uzuiida n ,.gar . Baskm ~ Ikmak.
Baklayi agzlndan çrkar. Baskm çrkmak.

116
117
 Ba,a ba, ketmek .
Ba, . üst üne.
Basa ba~ gelmek . Bas üst üne.
Ba, avurtmak.
Ba'l aldmda .
B a~ aglrtmak .
8a11 ö nünde.
Ba, asaa ketmek.
BaJI iyi!<.
B a~ a~agl gitmek.
Ba~1 egik.
Ba, bolrnak.
Ba' l s rg tlmak.
Bas oJmak.
Ba11 SI kilmak.
BaJ baska bermek.
Basm tartm a k .
Bas basa vermek.
Basm r çekmek.
Ba, etalmamak.
Ba, m t ut mak.
Basa çtkamam ak. Edemem ek .
Ba1JnI t utmak.
BaJka kak mak.
Ba sm e etn esamak .
Basa kakma k.
Bastr un et tn! yemek.
Baska kesmek.
Basa geçmek .
Basm töbe le m e k.
Basuu dövme k.
Ba, kc sm a k .
Basm bayla ma k.
Akraba olmak . evlenme k.
Basuu baglamak (tusanlamak).
Ba, köz etmek.
Ba" yast rk kërm emek .
Evlend irmek , ba~ göz etmek.
Ba~1 yasuk görmem e k.
Ba ~ köte rmek.
Bas kaldtrmak , Basm klJlm aga va kt r cok .
Banm ka~lmaga vakt i yo k.
Ba, carrp köz ' Igarmak.
Ba' l kötu bellt tuvu l.
Ba1 yanp göz çrkarrnak.
Ba~ 1 krçt belli degil. .,
BaJ' bes cü rmek. ~
8 a,1I basma .
B a~ 1 bo~ gez me k. I
Bash basma.
Ba, sallamak.
Ba1 sallam ak.
Bastau atm a k.
Basren at mak .
I:
./
.1
BaJ urmak . /.

Ba1 vut mak. Ba st a n as km.

Bastan askm
I'
!l8 n
!l9 I
 BaJtan 3Jaa .
Baj ean a~ ag l. Belag a sa r m a k .
BaJtan baJka . Belaya çatmak .
Bastan basa. Bela m satrb a lm ak .
BaJtan sa vmak . Belayr sann almak.
Bastan savmak . Bel bay la m a k .
Be l baglama k (umu t baglama k].
BaJtan Jlgarm ak .
Bastan çrkar mak. Be lin buvmak .
i ~e t esebbüs eernek.
Bata Jlga .
Bat a ç.ka . Beltn bu kmek.
Bavuru C3n1k. Bellui bükm ek. (Zo r d ur uma düsürm ek),
Bagrl yarnk. Bel in dogru itm a k .
. Belt nt dogruitm ak. (Dur umunu d ëzelrme k).
Bavuru taJIt k ëzu cal".
Bagrl ta~ 1J gözü ya~h. Bel in smdrrrn a k.
Bellnl kirmak. (Ço k kötü d uru ma so kmak).
Bayrak (g) afmak .
Bayrak açmak. BenzÎ aen ,
Bayram yasama k . Benzl am (sarard t).
Bayr am yapmak Bere ket berstn.
Bayram etmek. Bere ket versin.
Bayram etmek Besige t artma k .
Bed avadan ucuz . Bestye çe kme k. (Sem irt mek).
Bed avedan ucuz. Besm el esrz .
I ~ Begenm egen kizin berm es In . Besmele sn (gayrim üslüm Içt n söyle nir).
Begenm eyen kmr u ve rm esin. BeJ pa ra et mez .
B e~ pa ra ermez.
Bek irllk sultanh k .
Bek êrhk sulta nhk . BeJ pa r m ak btr t uv ul.
.. ! " B e ~ par mak bir d egil.
I Bek ärhk persanl rk .
Be kêrhk pe rtsanhk. Bet cuv m az.
Bela krdu-rn ak , Yüz yrkamaz [pasakh).
Bela ar amak. Bete r ct.
Bete r 01.
120
12 1
 Blle blle lades .
Bile blle lade s. Btr, a ya k (g) üs t ün de .
Bln ya la n a yta .
Bilir bilmez.
Btr ayak üst ündc bi n yalan söylüyo r.
Bilir btlmez.
Bir baltaga sap t uvu l,
Bugentn okry.
Bir baltaya sap degi!.
BiJdigini okuycr.
Binde bü-. Bïr b u eksik .
Binde btr. Bir bu e kstk.
Brr brr tn a w u z una t uk örgo nle r ,
Bin dertke deva.
Btrb trtntn agzma t ükür m üsler.
Bin derde deva.
Brr bï rt n e kird il er.
Bièii btr para.
Birbirine girdiler. (kavga ett iler ).
Blnf btr para .
Blr cutum su v.
Bini li ransi be1YüZ 0 da bïzde eek,
Bir yudu m su.
Binin y ans l besyüz 0 da bizde yok.
(Güzel blr ki~i için söyle nir.
Biii kahpka krre.
Bir degens ekt bol rn ay .
Bin kahba gtr tyc r.
Bir de dtg! ik! o lmuyo r.
Bifi pesrn an .
Bïr d a ld a t ur may .
Btn pisman.
Bir dalda du rmuyor.
Bir araba yalan.
Blr a1a bifi suk nr et .
Bir araba yalan.
Bir ye bin s ükre r.
Bir arahk .
Bi r cumruk luk caru bar.
Bir ara hk .
Bir yumr uklu k cant var.
Bjr adtrnhk.
Bjr adrmhk. S ir yaka b ir bu ya ka .
0
0 rarafa bir bu tarafa.
Bir
BIr atlmllk.
Bïr ka s rk su vda buvar.
Bir anmhk.
Bir kaak suda bogar.
Bir ayagl sukurda.
Brr kapr ga ~I g a r .
Blr ayagl çukurda.
Btr kaprya ç.ka r.
Bir ayak burun .
Bi r k u la g mda n ki re btr kulagmdan 1lga .
Btr an evvel.
Bir kulagmdan glrtyo r bir kulagmdan çrktyo r.
1 2~
123

h
, -
Brr t a ktasr eksik . Bogazga sa rrl mak .
Bir tah t asr eks!k. Bcgaza santm ak.
Bir t as man eki ku~ ura . Bog a zm a t üsk ün .
Btr tesla iki k u ~ vuruyo r. Beganna düskün.
Bir ten brr süye k. Bo k (g) a tmak .
Bir deri bir ke mik . Bok atmak.
Bir yastrkta kartaymak. ( Btr tstne ift lr a etmek}.
Bir yasn kt a ihti ya rla mak. Bo k (g)u bo guna.
Biti eenlandt . Boku boku na.
Bit i canla nd r Bo k(g) as am ak .
(D ur umu biraz iy i l e ~i p sesi çrkana denilir). Bok yemek.
Bitl kan land I Bok bu l a~ l k .
Biti kanlandt (ayr u anlamd a). Bok bulan k.
Biti kutura . Bo k (g) og lu bok
Bit i kud ur uyo r . Bok oglu bok.
(Sagma solu na çatan ki~ Î için söylen ir.) Bo k coluna ke t t i.
Bil. krrk krJimiz brrbtrrmtzru btltrmïx , Bok yolun a g itt i.
Biz ku-k k j ~ i yj z bir bir imizi bi li r iz. Bok karl~tl rm a k .
Bogaz bogazga kei mek . Bok kansnrrnak (fesat kansn r mak).
Bogaz bcgaza gel mek . Bok (g)un srgarmak .
Bogaz de rtr, Bok unu çrkarm ak (bir ~ eyi kötü so nuçlandlr mak).
Bogaz der-dl. Bo ks asen ko luna be rmek.
Bogazdan kesmek. Boh çasuu el!ne verm ek.
Bcgazdan kesmek. Btrfst nt tst e n çrkar rnak, kansi m ayu-mak, bcsamak.
Bogaz t okluguna. Bo l kised en atm a k .
Bcgaz rc klugun a (çahsrnak). Bol keseden arroak .
Bog azdan artu-mak. Bo r ca r c eern e k .
Bogazdan ar nrmak. Bare hare et mek.
Bog azdan gesmern ek . Borska bat m ak .
Bc gezdan geç me mek. Borca bat mak.

124 125
 Bo r l SIZ bir All ah . Boy u uzun akh krska.
Borcsu z brr Allah. BOYu uzun akh krsa.
Bost an korkulugu . Bozum bol ma k.
Bostan korkulugu . Bozum olmak.
BOlu bcju na . boz unt uga be rmem ek .
BO$u bcsuna . Bozunt uya verme rnek.
BOl atrp tolu tu t tu . Bark a l de se n ba s alrr ,
BO$ an p do lu tuttu . Kalpak al desen bas ahr
üos-bcgaa . Buca k buca k kasn ,
BO$bogaz (sir rut mayan, ipsiz sapsrz kcnujan). Bucak bucak kaçn.
BOJk a kettr. Bugu nd e n tezi eo k .
Bcsa gitt/. BugUnden t ez! yok.
BOl çlktl Bug ün yartn .
Bes çrkn Bugün yan n.
Boy atmak . Buga can da ya nm az .
Boyu. uzamak. Buna can dayanmaz.
Bug üng e bc gnn .
Boydan bo yga .
Boydan boya. Bugüne bugün.
Bug üngu kund e .
Boylu boyunca .
Bugünkü günde.
Boylu bc y unca.
BuJuttan nem kaba .
Boyga ketmek.
Buluttan nem kapryor .
Büyümek , boyu uzamak.
Bunda n a r uv u can sa wh gr.
Boy k astermek. Bundan iyisi cao sagllgl.
Boy gostermek.
Bunda bir iJ bar .
Boy tilJuJme k. Bunda bir i ~ var.
Boy ölç üsmek.
Bu oday baska bunday tlra J.
Boy un ulJusun aJmak. Böyle basa böyle n ras.
Boyunun ölçüsünü almak Bu pe ru . ne bu turj u oe ~
{kuvvet ve kudret inin ne oldu gun u anlamak). Bu perhtz ne bu tu rsu oe!

126 127
 8u sakalm tirm e nd e aga r t m adlk.
Bu sakah degir mende agartmadlk.
8uy ur etmek.
Buyur et mek.
Buyuk sözüme tövbe.
Büyük sözü me t evbe.
Buz üstü ne yazmak .
Buz üstü ne yazmak .
c
Ca lan ba~ cal an gay a k .
Ba~ 1
açk ayag. çrplak.
Can aCIS I.
Can CISt.
Can a t m a k .
Can atmak.
Ca n erge r,
Can dger.
Can daya n m a y.
Can d ayanmryor .
Cao du jrnaru.
Can d üsrnam.
Cao sa wh gt.
,,
Can sagllgl.
Ca o ~ cgi ~ me k .
Cao çektsmek.
Ca o earrurt.
Can darnart.
Cao üyü .
Can evt.
Caoga can ka t mak .
Cana can kat mak

1~ 8
129
 Cang a yakm .
Canm bagrslamak .
Cana yaktn.
Camnt bagt~ l a m a k .
Ca m aw uzu na kei m ek .
Ca nmdan bezmek.
Cant agzma gelmek.
Camndan bezrnek, usanmak.
Cam ceh en ne m ge .
Canma ok uma k.
Cam cehe nneme.
Ca nma o kumak.
Cam bek .
Canma krymak .
Can t pek.
Car una ktymak
Ca m ca na . Cau m s rkmak ,
Cam yantyor.
Car um sikmak .
Caru tstese
Canm sokakta tapm a k .
Cant tst e rse . Can uu sok akta bul ma k.
Caru s üymek. C amria tak eernek .
Cant sev mek .
Can ma tak eernek .
Caru se k m e k . Can ma yand lgrm t.
Can t çe kmek.
Camna yand tgu m.
Cant ~ I k mak.
Camp crgrl m ak .
Cant çtkmak . Yanrp yrk umak.
Cam tez .
Camp t ut us m a k
Cant tez. Yanrp tu tusmak.
Ca nll cenaze.
Ca r a asmak .
Can It cenaze.
Yara açmak.
Car um a t iydi. Ca r a ïste m ek .
Car uma degd L Yar a i ~ le m e k .
Can m a lmak.
Cara ga tuz scp mek.
Camr u al ma k. Yaraya tuz e k me k.
Canm be rmek. Car t k a ba k äa t.
Camr u ver mek.
Cart kaba kàg lt.
Ca mna eetmek .
Cay a w kal m ak.
Can ma ye t me k (brkm ak ).
Yaya kalmak.

130
131

..
 1

Cebl para kö rd u. Ce " tebinmek .

Cebi para görd ü. Ver depinmek.
Ce bi tejtk. Cer te m ir k ok ba ku-.
Ceb J delik. Ver demir gök baku-.
Cebm toturd u. C erden cerge ur m a k
Ce binl do ld urd u. Ycr dc n yc rc vurrnak .

Cehennem azabr. Cerde n k l.kke ka da r .

Cehennem azêbl. Ycrde n gëg e kader .

Cehennemge kadar colu bar. Ce rge kir m e k.

Cehenneme kada r yclu var. Yere gir me k.

Cehennem bol. Cerr bar.

Yer i var.
Cehe nne m o l.
e en eu r t u cok.
Cem aaiylleveh ü buem en .
Yen yu rd u yok.
Cem aziyüJev eltn t biliyor um .
C e rïn coyt m a k .
Cern borusu.
Yertnt kcybecmek.
Ye m bo ru su .
C e r inde celt e r es rnek .
Cengil cepelek. Yerinde ye ller esme k.
Hafifcen hafif
Certne ke r n-m e k .
(Hafif bir çestr ot.)
Ye rt nc gecirmek.
C er a lm a k.
C e r ine k nre k o nusrn ak .
Ver almak.
Ycrt ne göre kcn uj rnak.
Cer bermek C e r tnden oynama k .
,. Ver ve rme k.
" '
Yeri nde n oynamak .
Cer cermden oyn adr , Cerind e saymak.
Yer yer inden cy nadr. Yeri nde sayrnak.
Cer etmek. Ce rin t o t urm ak .
Ver erme k. Yertnt deld ur mak.
Cer tapmak Certn t ut m ak .
Ver bulmak Yerini t ut mak.

J 3~ 133
 .,

Cersiz sölenmek. Cok cerge .

Yersu söylenmek, ko nusrnak. Yok yere.
C lglIganga brr tekme. Co l al m a k.
Yrkrlana btr t e kme. Yo l almak.
Cigen bes para etm ez. Col b tl m ek .
Cige r i bes par a etm cz Yol bilmek .
Cïgen parça pgrça bol m ak . Col b ol mak .
Cig e ri parça pa rça o lmak . Yo l o! mak.
Cigen can m ak . C o l krdu-mak .
Cige ri yanmak . Yo l aramak .
C tgertne rslernek . (Maddî ve mänevt yo l aramak. ]
Cig e r ine tsle mek. Col kesrn ek .
Crgerm sökmek . Yol kesmek.
Cige r ini s ökmek. ( E~ki y a l'l l :1 yo l kesmest.j

Crm karnmda bir no kta. Co l ta pm a k .

C im ka rr unde b ir nokt a. Yol bul mak .
Cumbur ce rna a r . (Maddî ve mênevi yo l bulm:lL )
Cum bur cernaar . (Para kazanmaru n yo lun u bulmak.)
Cin baska ~aytan baska. Co ldan ka lm a k .
Ci n bask a se ytan baska. Yolda n kalmak.
Cin ftkrrh , C ol da n çrkrnak ,
C! n ( ild rli. Yol dan çtk rnak.

Cin ,arptl. Co lga ca t m ak .

Ci n çar pt l. Yola vat mak.
Cin toyu . Col ga sa lm a k
C in d ügünü. Yo la koy mak .
Cinleri besma topland t. C o l ga ke tir mek .
Ci nler i basma ropland t. Yola getir me k.
Cinl e ri tu ttu. Co lun be kte m ek .
Cin leri tu t t u. Yolu nu be klemek.

131 135

...
 r
Colun saprtma k .
Cüregi m ay bayl ama k.
Yal unu sa pltmak.
Yü r eg i rag t ut ma k. (sevînmek )
Colun JaJlrmak .
Cü r egi op lam ak.
Yolunu ~a~lrmak.
Yü re gi hoplamak.
Co lun tapmak .
Cüregi pa rsatanmak .
Yolunu bul mak .
Yür eg i parçalanm ak.
Colun yasama k .
Cü r egi srala m ak .
Ya/ unu yap mak .
Yüregi sralamak .
Cuk bolmak.
Cüregine Intnek.
Yük ol mak.
Yüregine in me k.
Cuk kötermek .
C ü r e gine il le m ek.
Yük kaldirmak.
Y üregtne j ~ reme k.
Cuklu bol mak . (yü regl ne SIZ' ve nrtrap ve rmek) .
Yüklü o lmak.
Cüregine od t üsmek .
Cügün almak . Yüreg ine ates d üsme k.
Yü kün ü al mak.
Cür egine suv se pmek.
Cügüii as tmda t uemak . Yüregine su se r pm ek
Yükün alt rnda kal ma k.
(Yüregindeki aClY' haflfletm ek , tesell! et me k).
Cügün tut m ak .
Yükünü t utmak.
Cüreg i awuzuna ke lm ek .
Yüregi agzlna gelme k.
Cüregi canmak.
Yüregl ya nmak .
Cüregi kabarmak .
Yüre gi ka bar mak .
Cüregi kal ti rama k
Yü r eg i nrrem e k.
Cüregi köter ilmek .
Yüreg i kalk ma k.

136
13i
 D el ili k k e urmak .
Delilige vur mak.
OeH ~ a~ m a sl .
De li saçmast.
De m e ketstri.
o Dcme gits in.
De mege kettr m e k .
Daldan dalga ko nmak . Dem ege geurmek .
Daldan da la kon mak. Deng ine kett r rn e k .
(cl uraksn, sebatsrz]
De ngt ne ge ur me k.
Da lina bas mak.
Den rade ku m o n d a para .
Dah na basmak.
Denede kum o nöa para.
Da lIanIp budak lanmak.
Deiiiz t ut mak .
Dallamp budaklanm ak. Dcntz t ut ma k.
Dama ded i.
De rt k e kir m e k.
Da ma ded t.
De rd e g tr mek.
Darrs r ba~llla De rt r k ünu .
ilaCl bann a.
Derd r günü.
(birisine olan iyi bfr ~ey hakk mda söyle n!r).
Dereni körm e d en bal akla r rn turme .
Davulcu o srugu nda y ka rJ ~t l . De r cyi görm e den paça fanm srvama.
Oavulcunu n osurugu gibi duyu lmadr.
De r t in e tü sm e k .
(DavuJun gûrü tt üsüoe k a rl~ tl , du yulrna dr],
Dcrd tne d us mek.
Davul tozu.
Dertrne k üym e k .
Davu l tozu (aJay rnakammo a söylenir).
De rdine kavrulmak.
Depte rm kapatmak .
Detcer ! kapa tm a k. De rti n eesme k .
De rd ini desmek .
Delt-divane bolmak.
Deli-d ivane ol ma k. De rti n ko zga m a k.
Deli-dol u. De rd ini kurcalam ak, ta hrik et me k.
Delf·dol u. De r -tin t a km e k .
De rd ini dö kmek.
133
139
 Dert ortagr,
Do ska dusm a nga ka rJI
De n onagl.
Dosta d üsmana kar p.
De rtli ba J
Dosla r ahj-b e rt ste knrsun.
Dertl! bas.
Dost lar ahs-ve rtst e görs ün.
Dertsiz ba Jm de rt ke t rktr ,
Do sla r ba sma .
Derts iz ba ~ ml derd e sok t u.
Dostlar basma.
Destursuz basm ak .
Do sla r da n Ira k.
Destursuz basmak.
Dostl ardan Irak.
Dev let kusu .
Oö rt a ya k (g) üst ü ne t üse.
De vler kus u.
Dör t ayak üstü ne d ûsüyc r.
Oev let tütk unu .
Oö rt ay la nma k .
Devlet d üsünü.
Dört dönmek.
Dinlne lanet.
Dö rt bt r ya gl.
Dtotne lênet.
Dort bir raraf (yönü).
Dini bütü n . Oö r t d rva r a ras t.
Din i büt ün.
Dör t divar ar asr.
Din ogruna . Oö r t k öz ara st .
Dtn ugrun a. Dört göz ar asr.
Oini li ü,ün tuvuf k un1i ii üJ ü n . Oö rt közmen b e kteme k.
Dmln Içi n degil günün tçfn Dör t gözle be kletne k.
(Zar urete d üsen dur uma göre hare ket et melidtr). Dö r t kol m a n sar llmak .
~: Ookuz pu-in öt rne k as amak . Dört elle santm ak.
Dokuz ftnn ekmek yeme k. Oö rt yagma ka r an m a k.
Dolap aylandlrmak. Dört t arafa (yanma) bakm mak.
Dolap çe vtr me k. Ou man a t tu- mak .
Ool apka kirmek. Duman attu-mak.
Dolaba girme k. Dumam do gr u ' IkSlO .
Durnam dcgru ç. ksm .
Oom uzdan kil koparmak.
Do muzdan kil kop armak . Oumam üst ünde.
Durnam üstün de.
HO
141
 Dumanl t ütiy . Dünyala r rne ükt be lde .
Durnam t ütüyo r. Ö ünyala r benim o ld u.
Dusman awuzu. Dü nya üyüne ki rdi
Düsman agzl. Dünya evtne gird i.
Du ~ma nlar ~ atlasm . (ev le ndi a nlamm a].
D üsmanlar çatl asm . Dü nya z m d a n bo ld u .
Dünya basma tar boldu . Dünya z inda n old u.
Dünya basma dar oldu . Tü se tu ra.
Dünya basma Clglldl . Duse kalka,
D ünya bapna Ylklldl.
Dünya cansa kastrr küyrnea .
D ünya yansa hasm kavr ulmaz.
Dünyaga da rgm .
Dünyaya dargm.
Dün ya guz eli.
Dünya g üze li.
Dünyada n geJtl .
Dünyadan geçn.
Dünyaga k az rk tikmek .
Dünyaya kank d ikme k.
Dün yaga k êalerrn cum mak .
Dün yaya gö zlerini yummak.
Dünyag a kelmek .
Dün yaya ge lmek .
Dünyag a ketirmek .
Dünyaya geurmek .
Dünyadan k ÖJtu.
Dünyadan g öçt ü.
Dünyanm kaf bucak ek enm a ütad r.
Dünyarun kaç bucak old ugunu anl adr.

H3
-
~ Eksi k ba l ma.
Eksik olma.
, Eksik bolsu n.
Eks ik o lsun .
;. Elib i el lbine .
E Elif elffine.
lEllp nl k örse t ay ak sa nlr . )
Ecelden ~ ba lsa .
Elifi görse mer-re k sarur.
Ece ! !!lGsaade' ederse .
Eli i,t e k özu oynasta .
Ece li ke lgen.
Eli i~te gözü sevgilide.
Eceli gelmts.
EI emegi .
Eeel tekne si
EI e megi.
Ecel re kn est.
( EI e r mez kö z k ër m e x. )
• Ecel t e r i e ökm e k .
EI er mez göz gö r mez.
Ecel t e r! do kmek.
EI el ge ber m e k .
• Ecrm All ah öd es tn.
El e le ver me k.
Ecrini Allah ödestn.
~ Elge künge kar, t , )
l Ed e bir!j';ii oturmak.
Ele güne karp.
Ede bii!i cturrnak.
~ lEl ge av uska srymay .
1 Edebin tagmmak .
'7J~ta Ele avuca slgmlyor.
Ede bini t akm mak.
• ( Efe nd i kiJi. )
t Elde b~l mam ak.
Elde o lmamak.
Efe ndi k i ~1.
~ Eld e n gest r rnek.
, Efendim e a yeayrm. Elden geçn-rne k (Yoklamak , denemek).
Efe nd ime s öyleyrm.
Eld en el ge d ol asma k .
Efen d lrn se ns rn. Elden ele dcla smak.
Efend irn sensi n.
,
• Eld e n tü srn e .
Ek sik (g) e tek, Elden düsrne.
Eksik er ek . Elde blr ,
(Ha ystyemz, serefslz kadm içln s öylentr.) Elde bir .

IH 145
 Elde avu sta eek .
E/de avuçta yo k. lt1d e gez mck .
EI basmak. f lde (yab a nc . yord c) gc zm c k , dolasmak.
El basmak. E!üstü .
EI awuzuman söl enmek . Salgln halin do olan bir hascahk lçln söylenir.
El agz! Ile kon usmak. Elpe r: ~ e d iva n .
~ sak tr mak . Elpe nçe d ivan (d ur rnak)
Elaman çagrrmak. Em ir k u lu.
LEid e n kelse can kurban . ) Emir kulu.
Elden gelse can kurban olsun. (Emri t e mir kes e. )
• Eli kolu bayh. Emri de rnir keser.
Eli kalu bagh. Eru ne bo yun a.
+- Elinden k ei mek. Enine bayuna .
Elin den gelmek. (Glicli yecmek). E ûses r kalm.
1- Elinden k utulma z. Enses! kalm.
Eli nden kurtulrna z. Eüsesm de ba za p i~i r m e k .

Elinden l ~ srkmaz. Ensestnde boza ptstr me k .

Eliuden i~ çrkmaz. Eü se yasamak.
Elind e bol mak . Ense yapmak.
Elinde a/mak. Erbalas r.
( Elin .~}n tartmak . ) Er çocugu.
Elini eregt nt çekrnek. [Brkeklïk ö ld ü mü? )
Ehnm vicda nut a sal. Erkeklik öldü mü?
Eli ni vicdaru na koy. Erm bukm ek .
Eli srkr, Dudà'kb ükmek.
Eli srkt. Eri n sa rki t m a k.
~
Elipni k tirse tayak m im ni kürse ~okmar san~r. D u d~klt mak
Elifj görs e mertek mimi görse çomal;: samr. (k üsmek anlarr uoa gelir).
EI kaprsr . Erin j rsf em ek.
EI (yabancr ) kapisi. Duda k rsu- ma
(sasmak, ayrplarnak anlarmna).

14 7

lle., ---.!...-. _
 ( Es ki a wuzga COlli . t at. Etegi be lin d e .
Eski aglz3 yeni dat . Ete gi beli nde
Esk i depterm karrst trmak. (i, yapmaga hanr kiJi)
Eski defter! karuu rmak . Et eg i ktrti .
Esk i k flyge ca ür adet. Etegi kir li
Esk! köye yen i êdet. (Namusundan ve iffet indcn süphe ed ilen kadm) .
Eskï dertm kozgamak. ( Et egine @J mak. )
Eskt dcrdi kvrcetama k Etegme yapum ak.
~P< ,"~,~, 51
Eski köz a vr usu . j J~ s ~ f Et egin kiis~memek)
Eski göz agm !. \ Etegin i göste r rnemek.
Esk ï kurt . ( Et egi tutu ~tu . )
Esk i kun. Etegi t ut ust u.
Esk i top rak . Et egi zïl sala.
Eski toprak . Etegi zil çahyc r.
I E ~ e k baJI. Etek t o lus u.
E ~ e k bap. Etek do lusu.
Enek ka dar boldu . ( Et e k (g) öpm e k .
En e k kadar oldu . Et ek öpmek.

,
,I
. l e,ek kuyrugunday oe uur oe krsaklu-,
Esek kuyrugu gibi oe uzar oe krsahr.
Enek ,akas l.
EHek sakasr.
( Et i butu ces-Inde,
Et i butu yer inde .
(Etikte n cogarga ~ Iktl . ,
Çrzm eden yukan çtkt .t.
e,ïgine catmak. Etlige sütl üge ka r rs m a m a k .
:J
.,, E ~i g j ne yatmak . Etliye süt lüye karnm amak.
-, Et i se iiki süyegi me ükt. Eyva lla , ev el all a .
Et i serti n ke migi bentm. Eyvallah. Evvel Allah.
/.J \ Et tutma y . ) . Eyu p sa bln.
Et t ut muyo r. (Ir i r ed/gi halde zalf olan kil ' Içtn söyle nir.) Hazret i Eyüp sab n.
\ Etegi a yagma delesmak. "\ \ Ez ez suvun i~ . )
Etegi ayagm3 del esmak. Ee ez suyun u Iç.

14H B9
 Ezberge i ~ kormek.
Ezbe r e i~ gör m e k.
êztlrp bü zülmek .
Eziltp b üz ü!m e k.

F
Fe legrü sembcrtn dcn gesmek.
Felegin çembcrindcn geçmek.
Peleg rij samarm a samak .
Felegin samar-rm yemek .
Fe le kt e n btr kün ku- slarn ak ,
Fel e kten bir gün çalrna k.
Pena halde .
Pena bald e.
Penega tartmak .
Fenaya çekmek .
Penas ma ketme k .
Fcnasma gitmek.
Fesat ba ar ,
Fe sat basr.
Fesat ka ynat mak.
Fcsa r kaynatmak.
Fesat ku yu su .
Fesat kuyus u (ocag.).
Fida n bo ylu .
Fidan bo y lu.
Filan fi~ mekan .
• Filan fismekfi n.
l SO
151

...
 l
r

flrsatnl kal.rmama k.
Frrsa n kaçirma mak .
Flrsat tü,k ilnu .
Fr rsat düskün ü.
Foyasi likt t,
Foyasr çrku.
Fu kara babasr,
G
Fukara babas r. Gaf il avlamak .
GaafiJ avlamak.
Gafl et basm a k .
qafl et basmak.
G a gasmdan tutm ak .
G agasm da n tutma k.
G am sek m ek .
Gam çe km e k.
Garni ee k kasveel co k atas m kozgay .
G arni yo k ka sve n yo k babasim çe ktsctrt yo r.
G an i gö Îlu llu .
Gani gönüll ü.
, '; / Gayr et dayr ga k aldr ,
Gayret daYlya kaldr.
l
Gl clr grcu-.
:I, ,
GI Cl r gl clr.

Ge, cigitim ges-

Geç ylglt im ge ç-
/,)
, Ges kenge m azi d erte r .
Geç mtse mazi der ter.
Gl k d e d ir t mem e k .
G.k dedtrt me me k .
152
153
..
G lrt laglna bas m ak .
G ó îi ~1 berm ek .
G ltl ag nna basma k.
Gö nül verme k .
G lrt la glOa ka d ar b o r cga ba t m a k .
G lr tlaglna kadar bcrca bat mak . G '.ïtl u b a y .
Gö nlü ze ngtn.
Gn-tl ak gu-tlak ka ke imek .
G '-"-llu tok .
Grrt lak gl rtlaga geJmek (kavga et mek).
Gönlü to k.
Gizli ka pakh.
Gizli kapakh. G Öi.lu k ara r m a k.
Gönl ü ka ra.rma.k.
G iiliu l a lm ak.
Gönül almak. G '-'11 u\ eglend irm ek .
Gö nül eglend i r mc k .
G ûiiul a jma k .
GönüJ açmak . G liiiu l r a z llIgl .
Gönül r:lZIhgl.
G iJl'lul azab r,
GönüJ azabr. G üüulden ~ Igarmak .
Gönülde n çkarm ak.
G .-,iiUI a lJakhg l.
Gönü l arçakllg t. G ï.rlUld en g c ~ i r mek .
Gönülde n geçir mek .
G ijli u l b ay llg l.
Gönül zcng inligi. G ï.iiul den kop mak .
Gönülde n kopmak.
G ,-dlul belast .
Gö nü l belas t. G ûîinlu ne kêre .
Gönlünc gö rc .
G r'lllu bu z uk.
Gonûl ü bozuk. G uîin lun yasarn ak.
G ö nlünü yapmak.
G ,i flnlu bo lm ak .
Gö nüJü ol mak. G ï,iilun ta p m a k.
G ön lün ü bulmak .
G öiil un yasa m ak .
Gönlünü yapmak. Giiiilu ~ o~ .
Gö nlü ho~
C t-.nl u tartma k.
G öülu tok .
Gönlü çe kmek.
Gönlü t ok .
G ,'jJ1l u kal m ak .
Gönlü kalma k. Gön u! k irmak
G önül ki rm ak.
]51
 GunaslO almak .
G ünah lnl al mak.
Gunastm berm e m e k .
G üna hrm v ermemek .
Gunasma kirrn ek.
G ünahtna gtrme k.
GunaSI moynuna .
H
. Gü na hl bcynuna . Ha-br e .
Gunasm sekme k. Habre.
G ünahlnl çe kme k. Ha dege nde
G urultuge ketirmek. Ha deym ee.
Gü r ültüye ge t irm e k.
Haddin brlrn e k .
Gürultuge papiJ taJl amamak . Haddin i bilme k.
G ür ült üye papuç btrakmamak.
H add i bolsa.
G UJ almen.
G üç helle. Hadd i v arsa.

GÜJ bela. Hakku t da n keime k.

G üç bela. I Hakkindan gelme k.
Halde n a iila m a k .
Halde n an lamak.
H a lge salm a k.
Hale ko ymak.
Ha li va k t l eerrod e .
Hall . . akt l yc r indc .
Hap m cu ttu.
Hapt yut t u.
H a ram b o lsu n .
Haram 0 15un.
Ha r a m he la l de mez .
Ha ram bela t d e mcz.
156
157
 Har f i ha rf tne .
He r t el de n sal a .
Harft harf ine.
Re l' t elde n çahyor.
H a stasr bol mak (bü- ~iyin).
H es a p ka ka t m a k .
Hastasr ol mak (bil' sevtn).
Hese ba katmak .
H a ~ir nesrr bolmak.
Hesap nr k esme k .
Hasfr nejir- o lmak.
Hesabt kesmek.
H ave de üts ttrm ek.
H esabma kel m ek .
Have d egi~tir mek.
Hcsabma gelme k.
Havedan nem kapmak.
Hesab m k örm ek.
Ha vad a n nem kapmak.
Hesab uu gö rm e k.
Havadan k e~ïnmek.
H esap kitab eernek .
Havedan geçinmek.
Hc sab ki t ap ct me k.
H a zu- a~a ma k .
H ev e sin al m ak .
Haardan yemek.
Hevestn. al mak.
Hazi r ge konmak.
Ham-a ko nmak.
Hes co kta n.
Ht ç yo kta n.
H el al süt emmek .
HJ!< mi k etmek .
Helal süt e mmek .
Hik nuk etmek.
H elal J:;.o~ bolsun.
H o p pa la bal a rn .
Helal h o ~ olsun.
Hoppa!a be be k.
Hem t a z he m naz .
H o r k ulf anmak.
Hem ke I he m nazh.
Hor kullan mak .
Hem sustu he m g ii ~lu .
H os be s e tme k.
He m suç!u he m güçlü .
Hos bes ct mek .
H e m ziyar e t he m t ica ret .
Hem zjyarcc he m eten-e t .
H e r kafadan brr ses ~Iga.
He r kafadan bil' ses ç,k'yor .
H e r t a r a kta bezi bar .
He r ta rakta bez! var..

I .l IJ

...
 I

/ I insa n saerabr.
[nsan sar raft .
, [t canh .
it S30b (dayamkh).
. ) \ '!, 'J\ l \

j I i \. Ic clYm l;..- I
Ie ecplannsr.
lt ert ge r r k cnusrnak . \ it sü r üsü . }
i/er i geri kc nus rnak. ie sürüsü.___
Iieri ketmek. ( ltk e a t saii ~z.
Iieri gtrmek . he atsan ye mez.
c il k a w uzd a. itul köt une t i k t i .
ilk agrzda. lu n götü ne soktu .
( Im am suvu (ra ki) ) ~j eyna)' .
Imam S U)'U . Çe nesl oynuyor . (ytyecek ~ ey l olan kiJiye söyle nir.)
.Iygi ~
ku s m en karay .
{ Imanga kei mek.
lmana ge lme k. iyi gözle bakrycr,
A -v (\.- :z,
t
i m a m gevremek . ) iygi k ün d ost u. 'j ~ '(V'\. ~ c
lma m gev remek. iri gün dostu.
I imanna kadar. Izmdan cürm e k .
[mamna kada r, h inden yür ümek .
, .1 [zf ne d üsmek
i man t a ktasr .
Iman raht asr. (izini tàklb etmek).
IZI süïnd ï,
Inatlm inat .
lnadrm inat . izi sll indl.
• IZIn beU i e tm e me k .
L Ince el ep sik tokuma k ) Izini belll etmeme k.
[nee eleyip sik dok umak. .
Iska rtag a J lkmak .
{Bir seytn ashm çck Incelemek, aras nrmak.]
ls kartaya çkmak.
I In ctn cok.
'1 lskan t ÜJse b a ~ 1 car rtn-.
In cin yok.
Srçan d üsse b a~ l )'3rlhr.

H;O 161

!
 .,-
U
,\ / /
1
l J ~ k an t e Jig l ~
Srçan d eligl anyo r. I, iJten ge, ti .
L Iska t m a n ya,ay. i; rsten geçu.
Iskatl a ya ~lyor. (I, rnp ka sard r , )

(ö rüler rçtn ver tlen sadaka. çogun JukJa ölün ün cenaze na- IJ sar- pa sard r.
maar kdlndlg g ün ver ütr) . I, t u tmak.
Ismarla ma i,. i} r utma k.

Ismarlama i~ . (I, , a t a lla nd l. )

f Isb anduttay . i, çat alla ndt.
\ Jzband ut gibi. • IJi All ag a katdt.
( l l .a~k . iJl Allaha kaldr.
..----.
l ç ~m a k . IJi basmd a n ~
( I, k iye vd e n ha llree. 1,1 basmdan askrn.
iç güv egl nden halltce . , l , i d u man.
I' i ast lrn ak . i~i duman .
(
lçt açümak. ji i açrlmak ra ol ur. . Il t e n sryr rtmak.
I, i bayr trn ak . lscen slY rl l m~
lç! bayrfmak. J~nl bo lur una ~ .
IJ i b u la n m a k. i~i oluruna b l rak~.
içi bulanma k. Jl l ptstr m elc,

~
I, baska t ûsrnek.
i, basa d usme k.
IJ b ilm e k .
i} bilme k. ï ~i
-----
ij l ptstrmek.
ll n ~ :i ~g a ~ayla m a k .
I~i ~a baglamak.

ngu-md a.
I, k ürmek . i~ i ukmnda .
i} gö rm e k. \fu ml btr . ) ..
'- IJ ina t ka rrundr , \.IÇi dlj1 btr. (Samtmt)
i} f nata bindi. l ~ i i ~ï n e s rymay.
(IJ iJ in d e i,ba r .
I} tçtnd e IJ var.
[ç! tçtnc slgmlyor.
\ Tli .k a ra r m a k . ) .
\ c;
.~'f'
\
0 \
tç ! kar-ar-m ak.

1(,3
 /
"
• Ilinden kan ketmek . r,1i ( Ilh .
Içtnden kan git me k. [çll d1l h (iki erke k birb irin in ksz karden ile evlenlrse
( I li nde n gestrrnek. ) söyle nir)
lçtnde n geçirme k (hayallan mak]. I,inde n pazarh kh .
( r,i cok it 5uvgara. ) lçin de n paaarhk h .
~o k ue su ve riyo r. i e aw uz una bir 5üyi k.
IJj kaltJray t I" ~vay. le agzl na btr karnik.
[çl .!!.!riyor d l~ 1 ~ lyor. i t ltke it ku yrug una srlara r .
• l i jnd e n kelmek . it tt e lr t e kuyruguna havale eder
lçtnden ge/ me k, ..-
\bi~e ~ak . s~
Içrne at mak.
Istne dert bo lmak.
lçt ne de rt ol mak .
f, in e ku rt tü,mek .
[çlne k ur t (~ü ph e) d üs me k.
Ï jt n e salacagr keimek.
[çme koyacagr gelmek.
~ I,in tökmek. )
lçtnt dökmek .
• JFn may' tr tm e k .
lçintn yagJ erf mek.
• IJi 'Päija la n m a k. C/./\.s-
[ç! parçalanmak .
t JIJ srgrlmak .
[ç! st kflma k,
( IiI k a lt tr a m a k .
lç! n r reme k.
. r,l e r aCIS I .
içler a CI5 r.

l ó·1
165
 Kaf~s l bes.
Kafa st bos .
Kafada n atmak .
Kafadan atmak.
Kafadan kontak .
K Kafaden ko nta k.
Kabak b~lna pattadr , Kafarm kt zdrr ma .
Kaba k basma pat lad r. Kafarm krzdu-ma.
Kabak Je~eginday a~lldl. Kafas t al m amak .
Kaba k ç içe g i gib i açrld ., Kafast almamak.
Kabak tad r be rdr . Kafast kal m.
Kab ak cadr ve r-dl. Kafast kalm.
Kabma srymay . Kafas t i~liy.
Kabma slgm lyor . Kafast Isltyor.
Kabr r soravr. Kafa sm a da nk e t mek.
Kabir serusu. Kafasma dank etmek .
Kadir keses! tuvgan. Ka fas ma ura ura.
Kadir gec es t dog mu~ . Kafasma vura v u ra.
Kafa kêan , Kaf ani sek rnek .
Kafa kägldl. Kafayi çekmck (sarhoslanmak).
Kafa patlatrnak. Ka fe s k e kr rrne k.
Kafa patlatmak. Kafese gir mek.
Kafa Jr~irmek. Ka lbi n asm ak .
Kafa ~ i~ jrm ek. Kalb int cç mak .
Kafa tuvul kop ka . Kalbin ku-m ak ,
Kafa degil kov a.
Kal bini ku-mak .
Kafa yormak . Ka lb ine köre .
Kafa yo rm ak.
Kal bi ne göre.
Kafa tutma k .
Kal bïne tuvmak.
Kafa r ut mak.
• Kalbinc dog mak.
166
167
 KaJpsiz bolmak .
Ka n baJI0 3 ur mak .
Kalpsi z o lm a k.
Kan bapna vu - mak.
Kahp kryapet cermde .
Kan cr tuv.
Kahp klyafet ye rinde .
Kan Illgl.
Katb.r üstü .
Ka n k li ' !.
Ka lbu r üstü .
Kan (gib i ) klzll .
Kaldlnm incineri.
Kan k ut me k.
Kaldu-im mühe ndtst.
Kan gür mek.
Ka lemind en kan t a m a .
Kan ~ a nagl .
Kaleminde n kan daml.yor .
Kan çanagl.
Kal emge kelmiy.
Kan te r tstnde .
Kaleme ge lm lyor.
Kan t er tçmde.
Kalem oynatmak.
Ka nca m t a kt l.
Kalem o ynatma k.
Ka ncayr t a kn.
Kal em i~inden alma k.
Kanga ka n t ilemek .
Kaler ! Içtnden almak.
Kana kan Ist e mek .
Kahblm basarman .
Kan ar m as t m a s rgm mak .
Kahb lml basa nm .
Kanan mn altma slglnmak.
Kahptan ka h p ka kil"'e.
Kan! br zrk .
Kall ptan ka hb a gt r tyor.
Kam bozu k.
,I Ka",. een eek.
Kanma d o kun m ak .
Kahr rer; rok (enden).
Kamna dok unmak.
Kambrr karnbu- üstüne.
Karu na ktrrn e k .
Kambur kambu r üstüne.
Kanma gtrmek.
Kambersiz toy bolmaz .
Ka nga su vsam a k .
Kambe rsiz dügün olmaz.
Kana sus a ma k.
Kan aglzmak .
'} Ka n! s tea k.
Kan a ktt ma k.
Kan! steak.
Ka n berm e k.
Kan! s uvuk .
Kan ve r me k.
Kan! sog uk.
168
169
 Kanh ca nh .
Kan lJ can h. Ka t;:a yazl .
Kara yaz!.
Kan kusturmak .
Ka n k usturmak. Karda c ür er iz in b e lli et m e z .
Karda yürür ama tz b. r ak maz.
Kapanga kirmek.
Kapa n a gtrm c k. Ka r-ru murnun d a .
Ka rru burnun d a (gc be kadm) .
kapalJ kutu
Ka r ru gen i ~.
Kapalt kut u.
Karru gcnt s (hosg ör ür).
(SIr ve r meye n, bo}bogaz olmayan)
Kaplm a~lk törüm bos, Ka r n l zi l sata.
Ka rn! z il çahyor (actkrms krs! tç! n söylen tr).
Kapim açrk evtm sana nazrr.
K ap .sr kapalr K a r~ 1turm a k.
(misafir sûymez.) Kars r durmak .
Kapu : kapa!r. Ka r -s tdan kara m a k .
(mrsaftr sev mez) . Karsidan bakm a k (müdah ale ct n-c mek).
Kapr smda ës mek. Ka srp kavur m a k .
Kaprsmda b üy ü me k Kastp kavurma k.
(ge li}mek) Ka ~ cagama n de p kaz ~Igarl r.

Kap .s rn a~ rnd rr mak. Kas ya pacagrr» di ye g öz ç.kan r .

Kaptsuu asmdu-mak. Kasrg trnan a ~ b er e r sab rm a n kêz ~ l ga rJ r .
Kaprsm asmak. Ka}lgl tle a~ vcrir sa p! ilc göz ç.kan r .
Kapl Slnl açmak (bi l' ko n u n u n) . Ka~ lïl ast m o a k nzu n ba r derncdim ,
Ka-a cakmak . Kaan ain nda g özun va rdc medim.
Kara s ürmek (iftira atmak}. Kasrk (g) atrnak ,
Kara ba~t". Kan k at mak.
Kar-a bakrh. Ka~l k d us mam .
Kara cahlt. Kasrk d us ma r u. j Koca saka ola rak kans : tçln s öyler).
Kara cahtl. Kasma n koz a ra sm da .
Kara k ün dosu . Kasla gö z ara smd a
Kara gün dost u. K at u- inadr .
• Kanr inadt,
170
17l

..
 , "

Knik (g) atmak .

Kazrk at mak. K epiru n cu-tm ak .
Kcfentnl yrrt mak.
• KaZlk kadar ,
Kaztk kadar. . Ke~ e ka ndë z d e m e m e k .
G ec ; günd üz dem c me k
Kavgas lz t o y bolm az .
Kavgauz dügün o fmaz. Ke~e kusu.
Kaz kafah . Ge ce kusu
{ Kim iîi a rabas tna m inse onuû r ärk ës ün en- lar ,
Kaz kafah.
~ Kimi n arabasm a btncrsc o nu n t ür küs ünü çala r.
( Kazand a pi~ïrlp kapagm da 3,ay . )
Kazanda pÎJirlp kapagmd a yir o r. ~ Krymeg e ~tanl co k bas ma fes legen tak~a n .
• Kazam , k aprs r, G iym eye tçdon u yo k basma feslegen cak mu
Kazanç kaprsr. ( Ke i basa ~ im i ir c.lrJk).

(~Jmay ~ az. ) I K IZlm sag a aytam a rn keltrun sc n t rnl a .

A rm kazanda KIZlm sana sö ylüyr um geltn tm sen d'n!e.
ptstr tp be rab er yem edikçe ikl kj ~1 tam
samiml olamaa anlarmna. Bundan kan koca kast edili r. ( K Im i r sk a duvas r. ")
Kei kip irn kel . Kan nca dvasr.
Gel keyûm gel. Kccarm n ël geru n e ca nm a ym a n
) ö mü r a lla a yt lp ca mm
Kei zaman ket zaman. ca kt tlar.
Gel zaman g it zaman Kccarrn n ö ld ügüne yanrmyc rum, ba~sag llg l dil eyip eer urm
t KenlJ cüreklr yak t ilar.
Gents yüre kli (sabl rh) Ko lu ii ka mu-sm a n e r l~ln e ka r -qm a .
'I'" '. Kelrsme se de kutlu bolsun . ')
Yakrpk almasa da kutl u olsun
Elirun hamuru tle er ur ne kans ma.
_
. IJ '
~ _ ( I
•
\ r S"bL! I
I .:; \ 'la.
'
Koluna tegen ek köxu ae JUY':.-. .J
", , (Açtkla ma : Blri sl yak tsmay an btr Jey ya par, dalkavu kiirl on u
,.
" te n kid edece kleri
da var.)
e.
;7 t
teb r ik ederter. B"unda bl,.a; 31ar
Eline diken (gibi ban yo r gö züne ~ (gibl e ngel oluyo r).
Koluna ka lm a k.

I.) ( Ke m e r kaprda ttlenrp cu r:a camide sadaka bere 10, ')

Kernerft keprda sadaka ahp cuma namaar kdlnan camlde
Eline kalmak .
K ol u b o l m ak .
sakada vert yor. Eli ol mak (blr i~ t e )

" , Ke mer kap I K' r1m'1n Bahçesar ay Jehri ndedir.

t Kol un '"
~ a lt tutm a k .
Elln! çab uk tut mak.
172
173
 Kol üstünde konaka y. Kopk as t ke t t i cib i de k e t si n .
El üstünd e {hayvantan se mirtme k tçtn yararh bi r) Ot o lup K~v a s l gitti Ipi de gits in.
danya be nzeyen siyah tohu mu vard rr. Kürup ge Jir m pk .
Kolu ay agl baylJ . Gö r üp geçl r mek.
Eli ayagl bath. Kör un m ez kaaa .
Kol ga al m ak . Gö rünmez kaza.
EJe almak. Köt a t ma
Koldan ay aktan t üsm e k . KIÇ at ma. (Sözünde n caymak)
Elden aya kta n d üsmek. Kóte re pa za rlak.
i~ yapa mayaeak hare gelmek. Götüre pazar hk .
Kr,bu kltti aZI k atdr , Koyanga kas t",z lga t u t de r .
çogu gitt i aZI kaldr. Tcvs ana kaç ta ztya tu t de l' .
K ök r egtn k et-mek . K" z 3JIP e um ga ~l .
Gögsünü germek . Göz aç. p kapaymcaya kader .
Kokl erge Jigarm a k. Kï.z ah cr,
Gö kle re yü kse lt mek Göz allel.
K ökte krdrrganda eerd e t apmak . K'-, z astma a lmak.
Gö kt e ar-arken yerde bulmak. Göz atn na alm ak.
Klikt en zenhilmen t ü, ken . K,-,z as t u-rn a mak.
Gökten zenbille tnmu. Göz açnrmam ak.
K ölg ede easfamak , Koz atmak.
Gö Jgede btr akmak. Göz at mak.
Koiged e kal mak. Koz cu m m a k .
Gölgede kalmak. Göz yu mm ak.
Kiilges ïnden ko r k m a k. K.j z a yd m .
Gö lgesinde n kerkmak. Göz aydm .
Kolgesinde casemak . K uz bay la mak .
Gölgesinde yasamak. Göz baglamak.
Kiilek eskrtmek . Köz bo ya m ak .
Göm lek esktrmek . Gö z bo yamak.

IH 17:>
 Kazde bolmak .
Gëzden a/mak Kûz k öz nu kör m i.
Göz gözü gör müyor.
Közden coyulmak.
Gëzden kaybol mak
Kóz une ka ra SU V t üsm e k.
Közden kasmak .
Gëz den kaçmak.
.
Gözüne kar a su in mek .
Küz k a r art .
Göz karart.
K ëzden keJirmek.
K ~I Z ku lak bo l m a k .
Gä zden gecirmek
Göz kulak olmak.
K özden sürme al mak.
Gäz den sür me almak. Kul sal mak .
Göz koyma.k.
Közden Jigarmak .
Gä zd e n çrka rm ak. Köz t iym e k
Göz (nazar) degmc k.
Közge al m ak .
Göze almak. Kül a ld ma ke t ir m e k.
Göz ö nüne geu rmek.
Közge batmak.
Göze batma k. Küz a ldanda ea br ldt rm a k .
Göz önünde buiu ndurmak.
Közge kirmek.
Göze gtrmek . Küz k lYlrmda n ka ram a k .
Göz ucundan bakmak.
Kiizge sarpmak.
Göz e çarpma k. Kiä toy u r mak .
Göz doyurm ak.
Köz közge kei mek .
Göz göze gelm ek. Küzle ri ayl anm a k .
I" Köz ka, etmek .
Göaler! d önmek .

Göz ka~ et mek . K'-Jzleri erfttra m a k.

Gözler J parla mak.
Kiiz gezdïrmek .
K üz f e r -l cold a kal m ak .
Gö z gezdirme k.
Gözlerl yold a k almak .
Köz hekk, bermek.
Göz hakkt vermek. K öalerrmen es a m ak .
Gözlertyle yeme k.
K ul k öre k ure.
Göz göre göre. KiJzle d velfec ir o kry.
Gözlerl velfecir okuyo r .
176
1'77
 Közu bek.
Küz u krzar mak.
Gözü pek (cesur)
Gözü knar- mak.
Közu bctganmn kö zu ~Ik s tn .
K ëzu kerkmak .
Gö :z ü ol a r un gö:zü çtk sm.
Gö zü kor k m ak.
K,-}z u ke sm ek. kes m emek .
Kozune t tzrnc tu rs un .
Gö z ü kesmek, k esmemek.
Gö:züne di zi ne du rsun.
K özu a~ .
Kûz u n a yn- m a mak .
Gözü aç.
Gö z ü nü ayu-mamak .
K özu a srk .
Göz û açtk. Köz un e yuk u lctrmemek.
Göa üne uy ku g tr m emek .
Közu a~lIm ak .
Küz u n ~lgarm a k .
Gözü aç ilma k.
Gözün ü çrkarrnak .
t( ,-,zu a~lk ketmek .
K öz un dört asrn a k ,
G öz ü açrk g itmek .
Gözü n ü d ö rt aç r nak .
K'-,z u arkada kal ma k.
Gözü a rkad a kal mak. Közu n casma kara m am ak.
Gö z ü n ü n y a ~ lna ba k rna m a k .
Kuzu bar cang. eek .
Gözü va r fe r i yok. K özunden aylanayrm.
Gözünden döneyi m. (G öz ü n ü seveyt m anlammda).
Kozu dalmak.
Gözü da lma k. Kö z uü n u toprak toy u rs u n .
Gözün ü t o prak doyur sun .
Küzu kapalJ .
Gözü kapalt.
Köz u sö n uk .
Gözü sö n ük .
Kö z u t1~ta bol m ak .
Közu ya~ ll .
Gözü duard a oJmak.
Gözü yal l!.
Közu t aymak.
Göz ü kaymak.
Közu to k.
Göz ü t o k.
Küz u ka r armak .
Közu yrl m a k.
Gözü ka ra rmak .
Gözll y il ma k.
KlÏz un p a tfat m ak .
Közu coga rda.
Göz ü nü pat lat mak . • Göz ü yuk and a.

17U
179

..
 Kul a g l JI Î.lasJn .
K u lu f. k ur baruü b cl ayrm .
Kulagl çmlasrn.
Kul un k urbanm olayun .
Kul a gl t e ~ ik .
Kur ba nh k koyd a y kü z le r i bayh .
Kulag. delik .
Ku r~b a n hk koyun gib i gözler i bagll.
Kulagl t lfta .
Kursagli,d a atrn e gtrn ba r .
Kulagl drsard a.
Kursagrnda ekmegtm var.
Kulagm burm ak .
K urtun eök rn ek.
Kutaglnl burm ak.
Kurdu nu dok mek.
Kul aglna kit-mek,
Ku r u böten . (A r a pça bü hta n sö z ünd e n)
Ku/aglna girme k.
Kuru Hrtra.
Kula gln tot urm ak .
Kuru kal aba h k .
Kul3g lOl dold urmak .
Kuru kalabahk ,
Kul agma salmak .
Kuru ar kr,
Kulagma koymak.
Kuru Z i ki.
Kul agm t rka m a k. Ku ~ kada r ca n t bar .
Kulaglnl nka mak. Kus kadar cam var.
Kul agin t ikmek.
K u~ rmyh.
Kulaglnl kabartmak . Ku~ beytnlt.
Kul ak (g) a sm a k. K u~ s üt üme n bes leme k .
Kulak asmak. K u~ sût ü üe besleme k.
JI Kulak kesilmek .
Ku ~ usurrnaa.
Kulak kestlmek.
1.. Kul ak müsapiri bol mak .
K u~ uçurmaz.
Kuv ansma kus cetm iy.

I Kulak mlsaü r t ol mak

Kulak berm ek.
Kr vancma (sevtnctne) kus
Kuyrug u ki Slid i.
y et i ~m i yo r .

Kul ak ve rm e k.
Kuyrugu kmldr.
Kulaktan k u la k k a .
Kuyrug u kopt u .
Kulak te n kulaga . Kuyrugu kc pt u.
Kul aktan ka pm a .
Kuyruk (g) a CISI.
Kulakt an kapma. Kuyruk actst.
l BO 181
 Kuyrugun t ikti.
Kuyr ugunu dikti.
Kuyruguna bas m a k.
Kuyr uguna basmak.
Kuyruguna t eneke tak m a k .
Kuyruguna t enek e ta kmak. L
Kuyruk sall amak.
Kuyruk sallamak. l a p a-a rm ada .
Kiila kapmak. Laf ara rmzda.
Küla kapmak. La p a stmda ka lm a m a k.
Kula kis etmek. Laf alnnda kalrnamak.
Kü/a giydirme k. l a p bo ls un .
Kula delllJtlrmek. Laf olsun.
KüJa degj ~t i rme k .
La p es ternek.
Kulama a l fat. Laf tstcme k.
Külahrma anlar.
Lap k ltllg l.
Ktlf boldu .
Laf !(' t llgl.
Kül old u.
K cf t öbes rz küy. L ap k öt e rmemek .
Laf kaldrrmamak.
Külden re pest olmayan köy .
Kèfun k ökk e savurdu . Lap t awuzun da kaldr.
Külünü gëge savu rdu. Laf agzlnda kaldr.
Kll rektay tili bar . lap a tmak .
Kürek gibi (kadar) dtll var. Laf at.m ak.
Katu - sa ym a k. La ku-di a wuzu nda n su vday ag a .
Hau r saymak. Laku-d i agzlnda.n su gibl akryor.
~a t l r se r a m a k.
L ak u- di taJlm a k.
Hanr sermek. Laf rastmak .
~atlr gonül a lm a k
La p m a wu zuna t1gamak .
Hanr gö nül almak. • Lafrm agzI03 nka rnak.

183
"1
La pka t utmak .
Lafa tutmak.
Lapka bu vma k.
Lafa ba gma k.
•
Lapm esirge me m e k .
laflnl estrg e meme k.
Lapm a yla nd lr m a k . M
Lafrm çevt rme k.
Mater k a nu .
Mah~er günü .
Mal canl t.
Mal canh.
Mall il k ëzu .
Mal m gözü.
Martav al atmak .
. Mar ta va! armak.
Maska ra bo lm a k .
t-taskara olmak .
Masrap kaprsr as ma k.
Masraf kaprst açmak.
Ma~ alla sl bar .
Ma~ allah l var.
Maym un i}taa ll .
Maymun tstahau.
Maymu n k özun a~t l.
Maymu n gözûnü açn.
Maytab ka a lmak .
Alaya almak .
Men de n Ir a k bo ls un .
Benden Irak olsu n.
l lJ.l
185
 M e rdiven t ay amak . (kart lrk ka)
MIYlk ,?urmak.
Mcrd iven dayamak (Îht iyarf lga).
BIYlk bur mak.
Merabanl ke smek.
M IYlg m asnndan kiJlmek .
Merhabayi (m ünaseben) kesmek .
BI)'lgln alen dan gül mek .
Mesele ~ m a k.
MI Yl gln balta ke smiy.
Mesele çka rjnak .
BIYlglOl balta kesmtyo r.
Meydanga atmak .
MIY lg l tertern ek .
Meydana at mak.
81YIgi t erl eme k [deuk anhhk çagma gtr rnek},
Meydanga ~ Ikmak.
MI YI katkan.
Neydana çrkmak.
Beyni k atl l a ~m l~ .
Me yda nnl bo~ tapmak .
t-t eydanr bes bulmak. r Moy un b o rcu . )
\.. Bayun bo r cu.
Meydan okumak .
Mo y un bukmek .
Merdan okumak .
Bayun bük mek.
Mezar ka~klOl.
Mezar kaçkuu. Mo yun iy mek .
Boy un egmek.
Mezebr geliiJ .
Moy n u k rld a n i n ce .
MezhebJ ger us.
Ba ynu kildan lncc.

~
I M,k kesmek . \
(so vu kt a n). J Moysaga kirmek.
Boyun duru ga gi rmek .
Çivt kesme k
{Sogu ktan}. Mum t ikmek.
Mum di ~ .
Mineeek e Jegî cok at be genmr .
Mumman .1;.~_k .
Bln ecek e}egi rok at begenmtyor.
Mumla ~ a k.
MISkllf i'i baJI J1a püskü! bo/su n.
Mu r nu ka nama mak -
Alaym (Ist thaan] basma püsk ül olsun.
Bur nu kanama mak
MIJlktay dört a ra k üstüne t ÜJe r .
Murnu avada .
Kedi gibi do rt ar ak üzer tne d üser .
Bur nu havada.
{Açtktama : Açrk gözlü, tetik msan Içtn scylentr . Kolayca
Murnundan keld i
çür ük tahtaya basmaz.)
Burnundan geld t.
1H6 187
 /
Mu rn unda n 50l umak.
Bur nund an soluma k.
M u r n undan tutmak .
Burnund an yakalamak.
Murnund an tarts aii crgrlac a k.
Burnundan çe kse n d ü~ec ek . N
Mur un ctyr rma k.
Burun krvu-mak. Nab rz cok lamak .
Mu r nun ta rt m ak . Nabtz yok lamak.
Burnunu çekmek (Açrk'ama. Btrlstne tbuyacr oJup slgrnmak.) Nagl ~ tsflce k krz. etik ngece k brz ta~ulm~r'
Murnun to rasma cü rm e k . Naktj tsteyecek krz, çiz me d ike ce k blz degr rm .
Burnu nun dcgrus una yü rüm ek . N a llarm tj kti,
M u r n u n d i r eg l slz la mak. N aüanru dikt i.
Burn un d /reg i (orta kernigiJ stzla rnak , actmak . üz ü lmek
Nazga sekrnek .
M u r n un t üb üde .
Naza çekmek.
Burn unun diblnde,
Ne bah kerek n e d e b al a s t.
Murun m uru nga ketmek.
Ne balt grek ne de çocugu.
Bur un b uruna ge lmek .
Murnun sr ksa ü ca ru ~ I ga cak. N e de b alsa .
Ne de clsa.
Burnunu siksan car u çtkacak (sakar, zaif.)
M urn un t ikmak . N e d em ek !
Burnu nu sok mak. Ne dernek !
Ne dep?
Ne diye !
N e kënlerge k al di k .
Ne günlere kaldik .
Ne m al b a lg anm bü erruz ,
Ne mal oldugunu btltyo r uz.
Ne ed ik ne bol duk .
N e id ik ne o \du k.

!B8 139
 Nem a kerek .
Nem e ge re k. Nuh Neb i'den ka lm a .
N u h Neb i'den kalma .
Ne boldurn budalasl .
Ne o /dum bud alasr, N u mara sm be r m e k.
N e boJur ne bolmaz . Numar-astm ver mek
Ne ofu r oe o lmaz.
N e o t bar ne ocak
Ne o t var oe ocak.
N e selam ne seba.
Ne se la m ne saba h.
N e sasn- ne bula§lr .
Ne ko kar ne bula§Jr.
Ne sanmsak a~arman ne de awuzum sasltlrman.
Ne sa n msak ye r im ne de agz lmJ kckuc urum .
Ne ölüsüne crtar ne de t irIsine kille r .
Ne öfüsüne ag lar ne de dir isin e g üler .
(Açkl ama : du yrnazm. h.sstz ve kayt sizi n bid anlarr un a
s öylenrnts).
Ne bar ne cok?
Ne var ne yo k?
Niyeti as-u .
N iyet i iyi.
Niyeti btzrk.
Ni yeti bozuk.
Notun bermek .
Not unu ve r mek .
Nokrast noktasma.
Nokran no kt as I na .
Nuh der peygamb er demez.
N un der peygambe r demez.

190
•
191

..
 O m uz o m uzg a .
O muz omuza .
O m uz sti kmek. •
Omu z silkmek.
" v O n paraga on ke re o makala r .
000 On pa raya o n kere re pet aklak arar.
On parmagmd a on m arefet.
Ocagr sönmek. On par magm da on mar tfee.
O cagr se nme k.
Oo u b ór kü me aiilat .
O cag ma t ûsmek . Onu kalpagrma (külêbtma] anlat.
O caglOa dü ~mek .
O r U mali.
O gul bah . Orta mail.
Ogu! bak O r t aga salm ak .
O~ dernek . O ruya koy mak.
Oh deme k. O rt a h k m kar 1ttlrmak .
O~ bolsun . Ortaligl k an~tlrma k .
Oh cls un. O t al mak .
At e~ almak.
o gadar kusur kadi kramda d a bar.
o kada r kus ur kad i kmnda da var. O t b ast r.
At e ~ bast r.
Ok (g) un attr caym a at s.
Ot tü~tü .
O ku nu am raY'OI asn.
At e ~ d üstü.
Ok caymdan ~lktl.
O t p~ m a k .
Ok yaymdan ç.kn.
A t e ~ saçmak.
Okkaan astm a kett i O t ~a ~ aknl sa rdr .
Okkam n altma g itef At es saç3g1 sar-dr.
Ok t ay cüreg ine i~ l e m ek . O t ka a t m a k .
Ok gi bi yüregin e i}lemek . Aees e at.mak .
O kl av cutkanday t i mt ik . O t ka atsan canmaz.
Ok lava yu t m u ~ gib i di mdik. Ate ~ c atsan yanmaz.

19~ 193
 Ot cahn pusk ll rmek.
Ate ~ alc v püsk ürm ek. Ö z besm a.
Ot cavdn-mak. Kendi basrna
Ate~ yag dJr ma k. Öz alrnd e
Ot cok ocak eek . Kend i hal inde
Ares yo k ocak yo k. Ö z dertr ne t üs rnek .
Otman oy namak. Kendi derdi ne dü srnek.
Ares!c oy na mak. Ö zü kel d i
Otuna canmak. .Kend i geldi .
Ate~ine yanma k. Öz öz ün c (sö len mek)
Ottan kö tek . Kendi kendlne sö ylenmek.
Areste n gö ml ek. Ö z m aYlma n kav r ulrnak .
Oturgan clai m k esmek. Kend i yagl ile kavrulm ak.
Oturd ugu d ah kesmek. Öz payma
Kend ! paYl ma
Oynad, kiJld u cerm taptr.
Ö z ü ee k Ta nrt sr bar.
Oynadr güld ü yerin! butdu.
Kend i rok T anns r va r.
Oyun bram a k.
Öz ün begen mek.
Oyu n boa mak.
Kend ini bogenmek
Öz awuz man tutu lmak. Özü n kn sterme k .
K en d! agz i il e t ur.ul mak . Kendi ni göster mek .
Öz a ramlzda Kencarnet rnayu bocka s e ml z et. Ö zü n m aktama le
Ke nd ! ar anuzda Ke nc e A h met r ag l/ pil av semiz et . Kcn dini övm c k .
(Açr kla ma: Aramrzda yaban c: yo k, he p dostlar bir arad ayo, Ö " ün btl mern ek .
lJ
rag pilav ile semrz en kendimiz yty eltm. Me nfaatl eri ken dj Kend ini bil me m c k
ara mrzda pcylasahm.]
Özün coyt rnak .
Öz tsrne zuvana el ~ine kuvana. Kcndtn t kaybet me k.
Ke nd i i~in e öos ve r iyorba~kaslnln i~ i ne se vinjyo r. Ö z ün ase m a k .
Özü toyar k özu toymaz. Kendini yem el< .
Ken di doyar gözü doy maz. Ö z ünde n leesmek .
Kend ind e n geç mek .
194
 ...

Özünden pay prsm ek.

Ölüsü ëk ür e .
Ke nd inde n pay biç mek.
Ö lü sü bögür üyor.
Özünde t uvul .
Ke nd in dc degi/.
Óm ur Allah .
Öm ür Allah .
(Öl en ki~ l n l n ak ra basm a ba~ saghgl yeri nd e söylen!r. Allah
Ö z üne con mak.
Ke nd ine yontma k.
sana
Özün e kei mek . ö mür ve rsin te me nnisi).
Ke nd ine ge/mek.
Öm r u bo yu nca
Özü ,alJp özü oyn amak. Ö mrü boyunca.
Ken di çahp kend i oynama k.
(Ï rn u r- ge ,ir m e k .
ÛI, usü n a ld r, Ö mür geçi r mek.
Ö /çüsü n ü aId r.
Öm u r sü r m e k.
ÓJJu P PiJti. Öm ür sürm ek .
Ölç üp bt çn.
Om ur s ürü t m e k .
ÓI,ü nü kasn-dr, Ömü r ç ürü trne k.
Ö lçüyü kaçrdr. Öm u r t ö r p üsü .
Öl m e k bar dönmek ee k . Ö m ür r örpüsü.
Ölm ek var dö nm e k yok. Öt m e g r k ol u nd a .
ÓgllZ astmdan brzaw krdn-a . Ek me gi e lind e.
Ö kü z alnn da buzagFartyor . Suç bulmak rçtn sebep, bahane Ö t m e gine m a y ca krn a k .
ar ry o r-, Ek megine yag sürmck.
Ólu m üne suvsagan. Ötm e g tn t a s t an ~ l g3 r ll1al<.
Ö lümüne su sa nus . Ekmegln i east an çrkarm ak.

()lüm kasman köz a rastnda. Ö t m ek el de n s uv k ulde n.

Ö lüm ka~ ra göz aran nda. Ekmek eld en su göld cn.

Ülüs ü bak. r a . Öe m e k kapls l .

Ek mek k apur.
Ö lüs ü bagm yor .
()füsü kmah .
Ö /üs ü km ah.

196 197
 Para e t rn e m e k.
Para e tm e mek.
Pa r a d elt st .
Para delisi.

p Para kc s m e k .
Para kcsmek.
Pa ta vra Sd.vurmak. Para se k m e k
Palavra savu r mak. Para çek mek.
Parruk cibim en bayh. Para J igar mak .
Parnuk ipligl ile bagIt. Para ç, karmak.
Pamukman basa. Para Ja J mak.
PamukJa basryc r. Pa ra saçmak.
P atmktay cun j ak . Para t ökm e k.
Parnuk gibi y v mu sa k. Para dekmek .
Pap il' kült ëbede. Para ' yasama!<.
Papucu dama atrld r anlarmna gelt r. Para yapm ak .
Papj~ eskttmek . Parade k az u bar .
Papuç eskit mek. Para da göz ü var .
Papiskulak Pa ra ga pu l demi.
Pap uçku la k (p apuç gibi kulagl o lma k). Pa raya pu l dcrn tyor.
Papi ~t il. P a r a ga t a p mak.
Pa puç kadar d ili o lma k. Pa raya tap mak. (Pa r aYI her j c ydcu u:.~un saya n).
Pap i ~ paah, Pa ram a n t uvul s rram an.
Papuç pahalr. Para üc degil ma ilc.
Para a sa m a k . Pas-aa n eu r asm bee tae bas .
Para yemek . Par-a run tu grasln l yü zü ne bas.
Para ba basr, Parrnagr awuzund a ka lmak .
Para babas •. Par magl agzmd a kal ma k ( ~ a ~m a k).
Para cryma k.
Pa rm ag ma dol arnak .
Para toplamak .
• Parmagma dolarnak.

198 199
1
I Parmaglnda oynatmak.
Par magmda o yn at ma k. Perd e a rtln da .
- ~

I Par mak Cg) atmak . Per-de a r~as lnd a.

Par mak armak. • Pe r-des! en-n k.
I Parmak bas mak. Per dcs! yrrnk.
Parmak basmak. l Pesttlin ' ~I g ar m a k .
Parmak (g) esabr. Pest ilini çrka r rnak
Parmak hesa br. (blr islnl d övüp ezmek )
, Pe ~ i n e tü~ mek.
Parmak man k östermek.
Pestne d üsmek .
Par makla gösterm e k.
ParmakJarn asamak . IPe~ i n tasl a m a k .
Pestnr brrakm ak.
Parmak l~n fll yeme k.
~ Pa r m a k tiJlemek. I
• Prh ru pu-tuu topl a m ak .
Parma k ~ m ak . S' 'V PI1t YI plr tlYl tc plamak.
, P1l ak Sirt l ka dar.
Pa, a po r t un kol una hermek (i, t en I'garmak).
Brçak slrt l kadar.
Pasaport unu elin e ve rm ek (I~ten çrkarm ak).
Prsa k sP>:~ ra yan dr .
Pa tu'dl I 'garmak .
Brçak ke mige dayandr.
Patlrdr çlkar mak .
pjl ilgen kapt a n .
Patlak beernek . n içilmi} kaft a n.
Patlak ve r me k.
Pisken as ka s u v u k suv ka tmak .
Par bi,rnek .
Pi~ m i~ asa sog uk su do k rnck .
Pay btçme k.
Post a'Qi:. kesm e k.
Par ber m ek
Pastal!.. kesmck.
Pay ve rmek (eltnjn Isar er ve o r t a pa r makJarl nm arasma bas Po st ka vgas r,
parmagrnJ sokup j~aret ver mek kötü anlamrnda da kullanJlIr).
Post kavgast.
Payrn almak.
Post ko l dan k eee t.
PaYln, almak (derslni almak anlamma da gerlr).
Pos t elde n gtm.
( Pa za r DIa)
Poann cayma k.
Pazar o la (a lr~ ve ri~ teme nn r et mek anlam ma ku llan rlrr).
Post u nu ser me k.
200
201
 Po stm kut arm ak .
Post unu kurtar mak.
I
Punduna ket irmek.
Pu nt una get irme k.
li I

• Puslam ~a~lrmak .
~ Puslay. ~a;lr ma k R
Ra a t h k k ••t u ne ba ta .
Rahar hk göt ünc bany o r.
Ra a tl ek yü zü k ûr m em c k.
Ra hat y üzü gö rmcm ck
Ra at . hk t a pt I I<ü r s u d tl.
Ra hatltk b ul d u, nt mc t t ink5. r e cme ge bcs ladr.
( Kuvvctle ntp gururl andl, ktbtrle ndt.)
Ra arnet oku m a k .
Rahmct o k umak.
Raamet b ereke t .
Bahm ee (yagm ur) berckcL
Ra a m e t T aro - rdan.
Ramet Tannd an.
Re n gm a t mak .
Rc ngi atmak [uçrnak]
Re uk bcr m e m e k .
Reuk ve rm er nek .
Ru h u n t eahr nc inick .
:\ûhunu t cshm ctmck .

•
~ 03
 ....

Sa ga piJken m aga kota n lga n .

Sana p i~ mi~ bana devr-edi'[ml s.
Sa glam kar ule t uvul.
Saglam ayakkabr degîl.

s Sa ka llm k IJ.m a y .
Sakahm kasmrm ycr.
Sa a t b3JI . Saka lm ka pt u·ga n.
Saar bap. Sakahru kapn r rnq .
Saati saatin e uymay . Sa k lzd ay ca b tja .
Sau l saatine uy muyor . Sakrz gibi yap' Jlyor .
Sa ba ola ~aYlr ola . Sa lla pa r t i.
Saba h o la ha)'. r o la. Sallapart l.
Sabam t ap m az (ha st a) . Salpr e r rn .
Saba h, bulm az. Sahkdudak (alt d ud ag l sar krk].
Sa b a a ii I:-ay r l ak,a mlll Jerrl . Salprü se k .
Saba hm haYlrl ak~ amln serrt. Er- kek cenasül aler t sarki k.
Sabm köp ugc , Sarpka sa r d ••
Sabun köp ügü. Sar-pa sardr ( i~) .
Sab tr ta, •. Sat u- a tm a k .
Sablr rast Sanr at ma k.
Sabrsrz m a l. Saw ma l 51YI I" .
Sahipsiz mal. Sag mal lnek.
Sabr sili k . Se lam be rt p bo r çlu ~ l k t . k.
Sap. silik. Sclam ver ip bo rçl u ç.kn k.
Sa bma kadar (e r ke k) Sene t se pee.
Sapma kadar. Senet se pet .
Safrasi ka barmak . Se iiki ca n me ükt pat hc an mi 1
Sa(rasl ka bar mak. Seni nk t can benim k l parheen m;?
Sag lamga baylamak. Se n h menh .
SagJama baglamak . Sen li be ntl.
:!Ol
 Sen saw m en selamet.
S ir buldugu .
Sen sag ben selame e.
Sir "kü pü.
Sep .:.t avas r ~a'mak .
S n' sa ndr g t.
Seper havan çalma k. (Btrtstnt ko vmak, rsten çtkar malq Sir sandrgt.
SeSI srkmaz.
S i r t l eer-ge clymernek .
Scsi çrk rnaz.
SIr t.r ye re dogm e r nek.
Se sm kesmek .
Smk b o y lu .
Se sini ke sme k.
Smk bay l u.
Ses bermernek.
Sl rtl kr sm m ak .
Ses ver meme k.
Sn-t i kaanmak.
Se t ~ekmek .
Su-tm dan ke stn m ek .
Set çe km e k.
SIrtindan geçtnme k .
Sev da }ekme k.
Su- n ndan ~ Igarmak .
Scvd a çek rnc k .
Srrtmdan çrkarrna k.
Sikbogaz eernek.
Srtma k ör rn eg e n .
Stkbogaz e t me k,
Srtma (hast allgl) gör me mts. lS:::g lam anlarnma}
Sl k m t l sckm e k.
Sl y nil p } l!<ma!c
SIkinti çek mek .
SIY l"lllp ç.kmak .
Slkmt lll bol mak.
Srdtk sab rst rr m a k.
Slkmtrll o!mak.
Sts tk yarl~ tl rr.u k .
Srkm trga t Ü ~ ll1 e k .
Si lip sr prrm a k.
SIkllltlya d ûsmek .
Stltp sûp ür roek.
Slkmtlga ke lmemek.
Sinir in bramak.
S,k'ntJ ya geJmem e k.
Stntr tn! boz mak.
Sar stnt r ge~irmek .
Sini r in oyna t m a k .
Sar sInt i geçirmek.
Sinh-in t cy nat mak .
Srrasma gesmek (a dam)
Stntrtne t iym e k.
Su-as ma ge çmek .
Sinirine d o k unm ak.
S Ira5 Jfl3 keti rm ek.
Sini rl eri ke rtlmek .
Su-asm a ge u r mek. ~
Stnlr ter! ger tlmc k.

L ....:......-_ _-'----- _
 Sin irleri catr smak .
Sä z ayakka t ü ~ t ü.
Stnt rlert yansmak.
Söz ayaga d ü ~t ü .
S iz f ~ toyum bolmaz.
Sö z aii la m a z.
Stze do yu m o lmaz. Söz anlamaz.
Sokak sïbtrt ktst.
Sö z avuzd;' n J lga r.
So kak süpü rge sl (ka dm ] Söz aglzdan çi kar. (Dog ru yu söylemek anla mm a]
Solda SIp"' .
Sö z beern e k .
So lda SI ( l r [hlç d egc ri olma mak). Söz vermek.
soluk (g) aldrrmak ,
Sö z ke ltst.
Soluk aldu-mak (nefes aldn-mak) Sözün g e l i ~ i.
Soluk solukka.
Sö z kesm e k .
Soluk solu ga. Söz kcs mek.
Sa ii k llr lug u .
Sö z ka yta rm a k .
Sen bo llug u.
Söze ka rsrhk vc r mek
Soii kozuo oynamak.
Sö z bir ligi.
Se n kozunu oyn amak.
Söz birlig i.
So iiun ke t ir a lmamak.
Söz ka vgas t.
Sonun u geure memek.
Söz kavgast
Soilun tüsünmemek .
Söz su-as t
Sonun u d üsünmemek.
Söz su-ast.
Soüundan k örme.
Sözü ges m e k.
Sonradan gö r me.
Sözü geçmek.
Soyulgan tanaday o kü r e . Sö z üm m e elis t e n t l ~ .
B o g a zlanml ~ dan a gtb! bög ür üyo r . Söz üm meeltsten du .
Soysuzun brr t,
Söz üm oga.
Soysuzun biri. Söz üm o na.
Söz a lmak.
Söz üîi krskasr.
Söz elrnak.
Sözün krsasr.
Söz asma k ,
Sözün geqrr rn ek .
Söz açmak (bir seyde n) Söz ünü geçir mek.

~ 08 209
 Sö zünde tu rmama k. Sü t kozusu .
Söz ünde d urrnamak . Süt kuz usu.
Sözü nde n ka yt m a k. S üt ü bl z lk .
Sözünden dö nmek Sütü bozu k
S uvdan cevap S üt ün e a va te .
Sudan cevap. Sut ünc haval e .
Suvdan ucuz .
Sudan ucuz.
Su da y a kmak .
Su gibi akmak.
S ud ay e zberl emek .
Su gibi ezberleme k.
Suv iti nd e .
Su içtnd e.
S uv kattlrna gan .
Su kanlmamu .
Surat a sma k.
Su-ar asmak.
Su r a t l brr kant .
Suran bir kans.
Su vga tü~tü (i'j).
Suya dü~tü.
Suvga a ketip suv suz ket tre .
Suya götür üp sus uz get iriyo r.
S uvu se r t.
Suyu sert.
Sürüsüne be r e ket.
Sür üs üne be re ket .
Süt tokke n rr nsrkta y.
Süt d ökm ûs ked ! glbt.
•
211

L ~
214-217 yuxdur
 Ta~ cürekl i.
Te n e~i r pa kla r .
Ta ~ yüreklt .
Te ne jt r paklar .
Ta~ üstünde t a§ koymamak . [Te nest r tahtasr yäni c lüm rerniz ler]
Tas üsr ünde ta~ ko mamak.
T e b e te he k ullanma k .
Tawg... ketirmek.
Te pe t epe ku llanmak.
Tava gecirmek .
T e rs yaglndan turmak .
Ta ya k (g) atm ak.
Ters rar afindan kalkm ak ( a k s il c ~ m c '{ ).
Dayak armak. (Dögmek},
T e z. canh .
Taya k (g) as ama k.
Tez canh (acelec t).
Dayak yeme k. (Dö vülmek).
T e z elden.
T o y a~lman dos sil ay .
Te z elde n (çabucak).
Düg un a~1 tle dost agrrllyo r. (doyu ruy or) .
Tm l ~ ," k öt und c n alrnak , 1 )
T o yuèda se trek men suv ta~lrman . , k [çyc k k erk mus k i} i iç iu söy entr .
N cfestn t gö tünden a.ma
Dügününde kalburla su rasmm .
Toban otu nday .
T a z l krzd r. Saman at e ~ i glbi.
Kelt kr zd t. T op (b ) awu zu n d a bal mak .
T ecrübe takta sr. Topu n agzrnda ol mak .
Tecrübe rahrasr. [Tchlikeyc en r ak rn I ~ i vCYJ ycr Iç!n sö yleni r .)

Tek ne klrmt lsl. T c z kon d urmamak .

Tekn e kmn tm T Ol ko ndurmam ak.

(En sen dogan çocuk içfn söylenir). T o zn u t u rn an ga ka t m ak ,

Tozu duman a katmak.
T erne l ta~ l.
T ernel t ast. Töbesin e mi n mek .
Te pestnc bin mek.
(K üç ük tas d ës mek!e bi na yrkrl maa. temer ta~ saglam
kals.n . Küç ük çocugun ölü mü lçtn söylcntrj. T öv b eler töv b e s r.
Tevbeler t ev best.
T emizge ~ I kmak .
Temtee çk mak T ulumun Jlgarmak.
Tu lumunu çrk arm ak.
Teneer ede pi,ir ip kapagtnda a j amak.
T urnani këz un d en u rmak.
Te neerede pi~ i rj p ka pagrnda yemek.
T urnayr gö zünden vu rmak .

~ 19

L ~ ________'
 Tu r kamn koparm a k.
Tuttugunu ko parm ak.
Tuz büber ekm e k.
T uz biber ek mek .
Tu zm a n buz bolm a k .
T uzla buz ct mak.
Tu zl uga otu r d u .
u
Tuzlu ya Oturd u. U c u b ucagr co k .
T uz la Ylm da sastrnas rn . Ucu bucagl yok.
Tuzlayrm dol ko kmasln . U c un da ölü m cok ya .
T uk tikmek . Ucunda ö\üm yo k y:"
Tüy dik me k. Ucu z k utu lm a k.
T ok t ökmek. Ucuz kurt ulmak.
T üy dö kmek . U ~ k an
kusk a ho rç! u.
T ük urug ün calamak vey a cal amamak . Uçan kusa bo rçlu.
T ükürd ügün ü yalamak veya yalamamak. Um u r unda tuv u t ,
Umrun da degil.
U z kcn uj up k l Y I ~ o tu rm a k .
Uz (dog ru) konvs up egri ocurm ak.
U z otu r m a k.
Uz c t ur mak.
Uzak ta n uz ak ka .
Uzakta n uzaga.
Uzakt an m eraba . (de mek)
Uzakcan me r ba ba (de me k) .
U za k körm e k .
Uzak gör mek.
(llertstnt gö rü p t ahmi n e r me k).
U zu n boyl u ee rne k .
Uzun boylu eernek (uaun uzun konusup brkn rmak).
:!:!o
Uzun kulakt an esrt mek.
Uzun kulakr an j~ i tmek .
(Rivayet kabillnden söylenenle rt din leme k r )
Uzun masal. an armnat.
Uzun masal.
IJ
ü~ asaa bes yu k a rl .
Ü çapgl bes yukan .
Ü~ pu~uk (g) a t rnak.
Üç buçuk at rnak (kork mak anla rru na].
Ü~ke be ske kaj-a rn a.rrrak ,
Üç üne bestne bakrn amak.
Ü~ n al man bir at k e rek
Üç nall a btr at gCr(~k .
Ün sal m a k .
On salmak.
Ü rkütmesefl sa yd m az .
Ürkütmezse n saYllmaz.
Üst b a~ yasama k.
Üst ba~ ya pmak (gîyil'1 mek).
Ü s t k e gejmek.
Üs tC geç me k.
Üst pe rdeden atma k.
Üst per de den arrnak.
Üstü kapal t (ko nus m a k).
Üst ü kapalt (kon u ~m a k ) .
Ü stü m e iygili k .
Üst üme Iyütk.
Üstünde tu rrn ak .
Üst ünde d urm ak (iJin)
•
2~ 3
 Üstüne basmak.
Ü srü ne basmak.
Üstün e kei mek . •
Üstü ne gelrnek.
Üs t ü ne a lm ak
Üzerine alm ak.
Üstünde n atmak
v
Üze ri nd e n at mak.
Yakrth vak rtsra .
Üstüne suvuk su v i~ m e k . Vakitl i vaktts tz.
Üst üne sog uk su Içmek .
Va klt öt t ur me k.
Üst üne tü~mek Vak it ëld ürm e k.
Üstüne d ü~ mek.
Va kltll k i ~i .
Üstü ne toz kondurmamak. Vak itl i (var hkh) ki~ i.
Üstü ne toz kon d urmam ak.
Vay va ynl ba stt .
Ü stü ne kü ne~ tuvdu rmamak . Vay vayr bast r.
Üstü ne g ünes dc gur mamak .
Va kl t sl z laktrdr .
Üstün e mal etmek veya etmem ek. vaktts tz (sö ylene n) la krrdr.
Üst üne mal etm ek veya enn eme k. Vebal as t snda kalm a k .
Üstüne oturmak. Ve bal alttnda kal mak
Üst üne ot urmak.
Ve bah moynun a .
Üstüne kalt tramak. Yebah bc ynuna.
Üst üne tttre mek.
Ver ya ns m .
Ü stün e tük tikm ek. Ver ya nsln.
Üst ün e t üy dik mek .
Vu ke lir maga .
Üstüne barmak . VIZ getlr bana
Üst üne var m ak.
Ü stün e catmak .
Üstüne yat rnak.
Üstün e cürm ek .
Üst üne y ür ümek .
 Ya lan . dolan.
Yalan do lan.
Val an y a fdl~ .
Yalan yan l l~

y Van k ûz men karam a k .

Yan gäzle bak mak.
Yabanga atmak. Y a fdl ~ k a p r sal m ak .
Yabana atmak. Yanlrs ka p t çal ma k.
Yagma Mondlr'lfi böregï. Yaratkanga srguu p ,
Yagma Hasan'm böreg i. Yarad an a slglnarak
(bir i ~ e baslarnak)
Yagma yok .
Yagma yo k. Yar rrn yamala k .
Yanm yamalak.
Yaavdi pazarllgl.
Ya n nd an t ez: co k
Yahud! pazarhgr.
Yann dan t ezt yok.
Vaka pasa akermek .
Yan col da r ast am a k.
Yaka paça götürmek.
Yan yolda b.rakmak.
Yakasr a~llmagan yalan. Ya~ lI bash ,
Yakasr açrlmamq yalan. Ya~ 1 1 bash.
Yakasma cabl~mak. Y az b rz takt as t.
Ya kasma y~pl§mak . Yaz boz tahran.
Yakasm cibermemek. Yedisind e n yet m ïsrne ka d a r ,
Yakasuu btrakmamak. Yed isinde n yet m lçi ne kadar.

YakasJn kaptlrmamak. Yerrun etsem basrm a vur m a z .

Yakasim kapte-mak . Ye m in erse m basrm agi rma z.
YlldlZI crltrra m ak .
Yakasrn kutarmak.
Y dd izi valtu-amak
Yakasmr kurtarma k.
(parla mak).
Yalanclsl bo lmak.
Ylld lZI sönmek.
Yalancm ol mak.
Yrldm sänmek .

227

.
 I r-
»

Y,ldl ZI barrsm a k , Yüzü t u t ma k.

YddlZI ban smak. Yüzû t ut ma k (bir se yin cl masma)
Yorgun argm . Yü zü k ar m ern ek .
Yo rgun argm. Yüzü görm emek (rabat ).
( Yuku t artm ak. Yü zü k "z"u al alm ak.
\ Uyku çekmek. Vüzü gözü .aç,lmak.
Yuku közunden aga. Yüz ü k ülmek.
Uy ku gözü nde n akryc r. Yüzü gülmc k .
Yukusun alm ak. Y ü zü eks t mek.
Uykusun u almak. Yüzü ekstmek.
Yu ku su kalmak . Yüzü nden t vgfllm e k .
Uykus Xaçmak. Y üzünden dökü lmek .
'-
Yuv as lO yasamak . Y üzü n e ba ku- m ak .
Yuvasu u yapmak. Yüzüne bagl r ma k.
Yuvasrn .9_kmak. Y üzü n e kara f m ak .
'ïu vasrm yrkmak. Yüzüne bakrlrnak.
-----
'!..ü z t a pma k.
Yüz bulmak.
Yüzün e kó zune b u ta str r m a k ,
Y üz üne göz üne bulasur rnek.
Vüz i ev irmek . Yüzüne ka n ke i m ek .
Y fu~r me k. Yüzüne k an gel me k.
Yü z bermem ek . Yüzün kr zartmak,
Yüz ve r me rne k. 'ï üz ünü kuartm ak.
Yüz ka rasr . Yü zün e g tma n ~ Ik ma k .
Yüz ka r ast. Yüzünün aktyl e çkm ak.
Yüz k .ïz bo l m a k . Yüzüne kul me k .
Yüz goz o l mak. Y üzün c gü lmek.
Yüz k ;.rumlug ü b e rmek . Y üzü ka l mamak.
Yüz gör ü mlüg ü vermek. Yüa ü katrnamak.
Yü z sür m e k . Y ü zü st ü ta~lam a k .
Y üz sü r mek . Yüzüscü brrak mak.

229
 Yüzü tutmamak.
Yüzü t ut mam a k.
I
Yüzü cimsak .
Y Üz~u·~ak . -,
Yüz yüzge katamak .
Y üz yüze bakma k. z
Yüz yüzge ketmek .
Yüz yüze ge lme k. Zapa r-ra asa m a k.
Z apar -ca yemek .
Yüzge k ülup artmdan ö~ e k l e m e k . ·
Yüze gülüp ardm dan ~edi=k~d u ya pmak. Z e nbïl m en k ak t e n tüs k e n.
Yüzün saytan k örsun . Zembill e gö kt c n ln mts.
Yüz ünü se ytan gö rs ün . Z lp lr kï~i .
Z tprr ki~i.

Zemzemmen cuvulga n .
Zemze m!e y \k '\n m l ~ .

Z c r r e kad a r .
Ze r re kad ar.
Za vk rn ~ l g a r m a.h .
Zevk nu ç rk a r ~.k.
Zrtt nna ba sm a k.
Zrd d ma basma k.
Z tr m k be r m e m ek.
Z rr mk vermeme k.
Zlva na dan sr kmak
Z , vanada~ ~m a k .
Zi hin y o r m a k.
Zih in yor mak.
Z ihni asrf rnak .
Z Î h~açl l m ak.

230 231

L ~ ~~_
 ....
2ihn i kanJmak.
l ihni kar tsmak.
Zihni sapfanmak. •
l ihni saplanmak.
Zil zurna esirmek .
l il zurna sar ho; olmak.
Zor zae-,
lor zar .
2 0ru zoruna.
l or u zor una.

lil

~ ÖZ Lü K

A l a~ö ;tler ill<.k \'" \lc )'i llll~ nle g"ç.. n 1,' !<ltlb nl T ür k<;e; im le n d e~ i~ i k SÖz·
ler i' l anlalllluntll ayrrca l(i\~ t cnue)"i )'u ra tl l lm l.1,,'o. . Itu ula rr , her . ö zlük le ol.
\Iugu ~ihi . alf a l,e ;ua~trl a j:û"c .1il.,Hk. HaZl sözleein a r ru:a t lro a\;. i<;illue
m a~t ar sekille r iui d.. ) a z,lt k.

I
.!
232
 011'1"': .-\".!" . ,<,,,,il o
ar l,k: Fa l-l.. , ziy " d e, Dir 'ieyd .,,, arhp
Ahadlllll Babmh, g-;;~t" ri~l i, ': '''1.
kab" l>ltrç" .
a hay luma\;.: Dikk u t ctm"k , farl " " a ' ar-
"rt k,,~, ['"zla-" ziya de , i.
lIla k.
a ru: lyi .
ab,d" April , avr U, ni-nu ayl.
" ru~ e' G, jzt'1, d ilber.
ah";: Te r uiye , edep , ~e,·d. IlUJl lU.' .
",;ru ma k: lk,l " m,'k , g:Ö 7èt ip biiy litm ek .
ahrill: Terh iyeli , edepli, ~a'fJi, n a-
llllhJU. ",t,. Alt.
;Jgu~l Od ull . ,, ~ a "'a\;. : Y" "a'k y imd <. A~ , a'iaw.
aka,-, Erkek, koen, a ~,d'e'·. " ~" m 'i " k : lJ u "ru \\]a n y iy cn (ki~ i)
al.Jamak, Aga r tma k, ],,,kl.,, ,, v c rmek, a_~, "' a k : .\l "yal" ';'llla k, (,k~imek.

bir i~ i iyi yup m ak. "~~,, .\ "1.

ak~ ayt mak: ~I[1tnH'!c . di;!. r illi a tl, ,,,, la;,,]" ,.. Tan )"e ri "g arIlH'i i,; Îbi.
tcri p Jurl a m ak . awoarllmak: Devl·i1lllek.
nh')'I: lIepsj, t opIu ea , h'l'r,,,," uwl a: A~ l t.
"ld : On. "llh: ö .,u. .d ' !lH,l.. ( J" d e, uwu l: (K Ir,~n. Kazak ~ ,, ) Ç" ,h r, k il)".
il"ü"de.
aWl>r' ..\~"'.
al .lamak: Yumu~a tma k , 1<·" ,1Ii duw l,
UWllrIu a l,.: 11,,, w l"1ll1l,,k ; lIwllr u: H as-
allc flhn; Keu,]i"i u" ~ n)[ ,,i ~ , ki], ;.!i.
lal.k.
"I~" A~Ik k e l!l i ~ i " i " ,li; z y;;Zli " lo " k ..,.·
aWll!"tma k: ' \ i'.u't m a k , ha,;talun,h r-
~Jtl . Bil y ii zü "" (l ;lW), ,:"k " rl "
"I " \;..
YÜ1.iiIl" (~lk), 1>o ,,<1 )(" \i YÜ~,ill"
(hu l.) UClli lir . a wUZ:A glz.
apak ay: K"rl , k ,,<1 111. uwlakr Az \Iza k. Irak I Çok uzak.
a ru n: H uyvun ,d u Cl . a", "amak: :\il;nama k . "'..t m ,Irt ü,t ,i
yu,~ y a ta rak ve iki t arafu llI
ar.kl Z"if, ctolZ . 1'H"eeik ~ " I HlJ..t" "
örü1ü p içeri., ille , ,,ma l! ko nl!lara k ,l<lna ek k a~lll\l1a,; l.

sIrttu t a; llw " se pe tc de duuilir, a, 'uma k l A"lJll"k , c,i r;;emck.

a[1;' Ar uba oku uylJellem el..: EI üst ünde tutmuk, ko -
a rkan: Ka!>n UlUll . ,eIUl. rUllluk.
"rkanlamak: A rka"la atl b ir " y ~ ~ ' n ­ uylu .""ak: Ilönmek.
dan k:lZlgU La;;I" " ", "- Hl kaç - a,la,,;ik: dÖllellleçli , egri • lJü';-rli.
11la~JIlI ö"hmck. ay"eei: tu y üz\ü, soy larl.

23,")

..._------------ -~-
 ...
a y lmllk : Sö ylem ek.
Lol~a: or "a . ol ..rsu. ca lt, nk: l'ul'lil" '~Ik. <·,,11,,·: En sc
"yu: A,rl .
I"'ra n: fl ora. t ipi. c"I~lma k; P ara k"1.unnmk, ka- "d k u~.: Ye ll"; z, a t.ik,
llZlJ.., Bc ain, g tda . vcm.
Lora : E rkek <tew .
Iwsa ga, Eti k.
~-u ~ u ", k . • "ïl "'''''b''''IlH'k: S uhv erme k, ko vuvcr-
Il ca lu ..-: M" b , tenerfti ;, ,lin l",,, ,,,'. UIC \...

h" k a: Kllfhaga. LOla : De vc yuvru, ,,. ..,u"a.., : \"" '1<\ (calHa",ak ). c.g lh" ,,\..: y,k ,lm a k, dij;",,,k.
l.al .., ( ""uk , ya Vl"u . Lot lu" P ir illç l,il"vI . k.. rp,·.IH'lk a , B.. /_ ca m a l",a k : Y:tllHd llla k . k" I.I,,,,, 1, ... 11.: Sm"'. h uJ u!.
l... /aLa.. : lI iiy ül . A" .. r "il''''I. ti.iy. lw lka: V a n ptla, ca l"''' '' I\.ö tii. ,.,111"" " 1.: 1' 1II!" "k.
I.a/a k, Pa ~'a , '< . ..,a mall iama k: K öti ikllw k . "llt" Jh k.
hak ....... I<: Ila)(lrIll<l L boyda k: Il ek-îr. {'anay: ;\ ç,kgiO z, a t ik. (',11..: IJd ;;"' c, " t , ür", ;i.
ha l ~.h m : .\ n . "od..n..: 1l,ld , rC' Il. Ca llLa1: Ka lça. <"I1;!a: 1)",,,, kii,;"k uk ..r 'u.
ha rl o: Ya rh k h, ~,e"gin . h ur k: K a lll;l k. c auglz: V" lul1.. ,," "' rt a : ""!II lJrt .. .
Imrm ak , V,nmak , u l a ~ m a k . Lörü , K ur t . ca llg,r ma k; Yatl~"" " k , , .., j " "k ,d- d l" 11"
hölen: Arap ça da n: Il iih tan , ift ira. m e"i. ." Ia mak: A ~lamak.
hasm llfam ak : Üst ij, te ve ..ra '-erm,, _
deu h a~n'n,,,,k . Luk ma k: Ya ramak, "ag /ambk H , ca lUk, la",k , yurunn- r ,l" ...: ..\::;;l"lIl:l, u g"'yt ~ .
kuvvd vcrmek. · ·k·. Ya na " ",\ i ltud ., ) "" ta ," kl- cll,, ~ak : VtllL tU ~ " k.
ha~ IJflk: Kork"l" d iit ; kili"" . Ifafif ca ulayn~
hu ldu k: Toprak çörulek. fa ,Il" ek iiz.,rill" " 1.a lL'!, vutru. . Cl": Ir , tii rkti , e' rla ma k: T ürk ü sëy -
"ir ~eyj ll ii, liillr al!, rr a l' ir ~ey
kOrafak ku " , ld a lm a m a. h....~ a k : Gökt en yagan dol u, , . k'. i',,·,'a JLc , d cAil"lu"" L UIa,],.
ca pa" len,ek, Irl a.m ak .
L"vlu ; Bogul u, buha-lr.
L a~l< o~"' a k : Ev leuerek a k rah a olma k. ca pm a k: KaP lIlllak, öl"!mcL " ' VIII: T oplaa t ' .
bali.: BlIhlldn, Ce" Hr. L..vm ak r Begm ak . ca r: Yar, de re, uç" rlLtrI. c'~ll1ak: T Ol'blll:lk .
bi ir~e, Pitc. ca ra: Yu ra . "'y' !lll " k: T op l"lUllak. ...
B a w: Bag (Ba wbd o.- Bag,pek , e rk ek
,,, h ). <'a r,,' m a k: Yara~n", k , y "k ' ~l1"'.k. "i yi w ck: Td,,",iih , t unffün.
c c"" ,,::a k: 1) " )' 111<'1.., ! aln ,in " Illuma k. " " ~" r<l ,, :
Vtlkanda.
I,a w" ., Kam clg"r.
ca LI/m aJu K ap at , lm ak. r ol: Vol.
Lay: Zf' II ~ ill. ca rh , F a k ir , ro b .. 1.
cah 'nma k; Ört ü n me k. ca rt ,: Ya nlll , ek, ik. conma k: Yotll m ak .
I,,,yla m a k: Ba gla", ,,k. ba yle ye aktar
cal"~m ..Ju Y aprsmak. cu.amn ak .ya,anma k: Y"l'lUmak . cor ga ' Yoqr::, ra i rvau a tl n ,.· a v,, ~ y ii_
H a ~ l" y " c ag, ('''''ad...
],az,, " : ,\ .;,1. . siizii ge çme .
{'a garWu Y a k, t. 0 0.1 ,,", te zek , g az gibi ha d ,lllllmk. riiuH' ilc ko ~ma ara"1 YUl"üyü~ ii.
yaWacak ncsue. ca 1,,'ma K: Gi zlelll" k . "" k la m,,!.. corg alam"k: Yoq; a lam ak. ,
I'"r" .., V,' nut' (herln"k ).
....I<: Ya nuk , ta raf. .--. <'a~: Ce lll;. "uram a \;.: "' ol" mak . cora w : \OrlUa.
], " 1' V'i/. . 'U f .. t.
cRla: lfti ra . ""y lm ak: K ay hctmek . cogr lm ck: 1' 0-
" '-"Z e nge~. -k. : Bezeu iucey ed ek. ca l: : V"ballC!.
..a la m ak : Y a la m a k. ca tma k: Y a t m" k . k"l mek.
hik r: (ll a m m ) kan.
ca l· a lm a k: Nefes almak , dinlenmek, caliuZUJal: Y uurmak. ,·oy ulma k: Kaybolmak.
hi} l""'e k: Sahi,. ve h" kim olm.. k, el
mol a ya pmak. cew, D Ü ~lu all. c oy.. k: Kaybclau ecy-
k o ymuk .
..a lhal'mak: Y ala rm a k. ea whk r dlClll-li l. c" k m,,\;.; BlI\ujm ak , yakla~ma k , ma·
h ir ilwek: P a r>;" laJ'lJl hir araya gei -
....IdIlmak: S..da yüzmek. Cllwm ak, Yagmak. Ca, 'uu: Ya(:tIlll' " lol mak.
m c, i, h irlc ~me "i.
e .. lm an". k : Bi t ~ey i agud a aZlc,k Cll \ ~': Gö ,·iicü. Delika 'lh içîll hz cu lkmak: Yoltnak, tuylr rin i Çlkarmak .
L' za. ': B " zaA' .
çigllem ek vc y .. tm a k. b t even ki ~ i . cu",a.!: Cömc rt., eli "ç,k.
L"',mak: BozllIa k.
Lold.rw a k: Old" rn l<l k . yor ulllla k.
ca im uIlmak, Yu tllh . n bir seyd eu "OU- <'ayla w: irer;,
har vau utl.'(1;" ,·ul ..k : :\!i g,le, ç"k yiveu ki~i. .
r a y ut k ll,u llak . cuy,l rnuk: Yupl",,,k. n ova: K ' n la ~ t ti ~c " ve ye nilc n y uloalll
"olu."sllz: Oh,!Usu z, lwee ri k,iz
ca ltll'a mak: P a rl a m a k, ' §1Ua ma f;.. cd : Yel. Ol.

236
23Î
 "u v.." Ya\'II; , 1l ) ~ .. 1. ..~ I .. 1" H a l ..a.
C"U 0I:" " n Ulll~.k k zi (C"u oD•• Io.- y.kll- "11"', Çizrn~ .
m ak m" ,tarludllu yal',hm,) .
cu, uk, Y.Iu". •U.r.b a , I" ,,, u.
C"u1'um u.i<.. Ko ; m a L.. . iil . m. k, l ule.u"k .
c" ür~ ..m ( ok yii rii yw . . iirll"Dn. k. l nl ~llmck .
..iil..1: (il-ürüUü . . .,. 10.Glnli , " Ylla\,;•
..' i,rul., Y "rl~ " 11. .r ll"I .... ür
<I b.""kl... 1>ir c""h
, eri 1." 'lIl cge u;;r.. ~a r llk u i)''' !-
u l..m r k, lurpal..m a k.
d. rl.... ..a ..., Oag,llll" L.. u g..k . B ir lIJelre aga " . ap ll takd au
dav U" s ,,~ . ve l llru ot ve ~lUa" )'l gmmd an
d.. I,l""I,l'" Di)·e.. ... o t \ .. ~u nli1 .. "..kip ç.kllrm..kl a
kulhnulan kunea.
E 'rp:.~1: [) i~ Î.
r io. 1\." I.. ylo" . .,l.... 5 1<;a"
, (are .
d u" la l"n.. l.. Kol.. ),,,.. Lulma l , !!Üll- • •~ k irli k, l~k ü
t ar hl . i, gürürlü k.
lü" ü )' "p.ua!.:. '~I IUl : t" do u.
r~ " i: ",·\i.
r L.rm I lll i ~ .
,·k.." d." Id iLt e. i,,:-k, til"" La:;:. .""I..
•·m ll.....' EIll l"l . i, 'gil tyi.
" w'l"'"k , 'l ..... ~. ( Em",ek llla .d4r""lau ). '''Iuck: Su ~ ,z.u ..k, ,;!lara" .Iamla-
.."d il ..\ ru L:. m a l. Mcrh a me tr , rikkate gd·
nim Dudak. m ...k .
..r in , rL , lI a)'laL, t r lll.cl. ita" .k. hier i" )· ~ m ...k k a hi ol u!, .....-
r r [nu",k , 1);, )'l llzh k c llll ek. lcnL ellik guU.lulJ ll t"~ ta " ovu lue .
t ll\, .. k.
ir" l Sa hib, m " lik, h äkim (olm"k).
ui, ........ , K Ü<om..L, iu..1 am...k . iri lm ek l E gilm"k.
..ri~, I,"' t\•.
..rk..J......~L. : T ~l li t .. uud •. K
..r ' ,:,,,,, ..,,1.; . ka d. IUi.. k: l>îl.:i IUl" k , di k durmak..
..rl , ~ llh ;]l. erk .." k"d" ma k, S..plallluk , b a ll ll u ak, J ik-
ui t"' Y .u m ,,,1...10. m ...k.
h' _,\ 1...1. lad. ~r ' Erk el..le r t .. r..rlU~a u 0 Yllau llu
... k ",d ". lI .. "r1a1l\ll l , Jik l lll e .l il' LU f oy"".
J:" rll'''I.:, J:'".•lr ll k a çumam ak . L..duu: H..t im [Kaduu d uva sr]
tc" i.l:m.. k: :-i ll l'h u ~ 01",.. 1;:. lo.lIkmak : ç a l..lllal.., "i1km...k , vuemak .
.." iri ,," , ~a ,J.O l' 1...1. ,: Su."m"u kü" i.lk ku ru aimi t .

~39

•
 1 ,jlj1.. , KululH:-, trm i" lik. ~ ....: "' .,~ . ~ ,,,,l,,I. , S..[;:lok.
m .y: Y~ . :-;..rt1IIay : Tere yagl , Zi,lin.
k "Dl r ~ : GÖm e.;, ,Iefine, yer e gÖlllülii ..,nul: ( :", a l.. l .lh"k ;;iLi m u t h..l la -
mal : Zeytin,'a g•.
,... ra . klIm .
m al ' lra L: -""'Ult.
k op n••-k : Te~'d.kiill" rU I olm a k, ah ~ - , meti: F. çt. ~,;) 1;,u,,, I..: :"icçUlt:k.
laa k.
nll ii: L a k a lt, k",u •. 01.,,,.,,,,-1., l'i)Ill""
""I",,,]. " ;I.~' h, ,,: ~"':""" ,,"':;nl
1.'-'1': ~:"k . Dl,~,k: K. ', ll. ,-,:.,,,,,.1., 1-:1."...1.. . , .. 'r" l!.' K il" ,! .
k " h ·n: f;öde u. 01.(0. "'..1.' Üi:" " " " I... I.","'.•\.. .,.I::"n",,\" ....h rl " " k: Il,·ri _.i ,, ' )·ii-i,,,,,k.
.... . Iul , ,\I"r. i. tiln ....
J.ör...",lz : K or ka l., ti.!.:el. .
'1lb I...U.ma k: A I.. y, iH ih z.. dmek. 0. 1....,,: J","ruz, 1..., "". I..lL.•\.., ;l"" ~ .· r · •• iI.01-llal.: ['.'." 11" " <: iJ,· i~i ha l'kib'U;I.
1." lr ' II...k: Yu Lun kaIJlrm"l. n.. y.1u B' )'. k. 4 .1., l,il ell l.il \";Io-.i" ulllll ·"I'!.'<I, ;:'m ••".

kud.. : lJ iiu ;i r. r ,I.,.... u Lu: ile ""!.:..~ i.1 .1••1,. ~, ,, "l;< L .,"" rolm ..l...
"I<'y~., Bo puulu.u k_
b" bal a.. ' .. k arJe~lrr i )'d.Ji ge_ " M" "L: It,, } ü lIwl. . l... } .l ;:j,,,,d •. "",J" .." ",L, h. , ~,,, ..k.
.....,. ..n: Boyun.
ï, "~I.I"
"" \01"'''1..: -,1" .\11.. <1"'H<:, ~ t ll al.
r iue " u d a u lu . la •. ö, •.I.., De,li -I.",J" , ;:;1" '1.
m uru u : H u r ulL.
" " .la I:1I E , 'Jr ne u k, z iJe ...keg iu a"a- Ul Ü ~' Mi"k . ~ ";I.ur, C" ,:,"rli. d l..ili. H,-h: llilJ,n h . a~tr 1""a u !.i~i .

l;u , )e k d iii" riue ktHJ"'1l1 uJu rla r. "1""'1. , I; ,.,;'''''1... ,l,'i'~ "" i " 1,,•.1I. , ~,~' u ", l. : ~l i\ " "t l..
'" ,iy ü z, Ho)'",,/..
L" .Jul" ; L,I "' '' ' 11 I.., zl" '· rk" jli.. 1..1. ' r -i.l .." .,: /. ,., 1 j u.
" ...,1., lt' ll.il,ori " "r l" ~ " " l.. " " " " .•" , •.
". 1.,.1. k" .,I.· ~J ,·.·i yd"li jl.cri ur ku . , ,,,h,,,,. )"1'"'' ,I" h . ,\ ,.•I•.lu "1 _.,," .... ~". ;,,,.1..
.~ ku, ..:": \ unu,,:". S ol..,uak.
d a; a ol",l.. r, u il ",. ar;' '' ,li " ·!il!,·r i,,i hi ,'lJir"",
k " ..d u L. Göhe k. .. .. d.~, TUI'.a~'u ilkbaha rda l>abanl.. .. ..., a;_
on"b.. ".I"" kl ·; t.I~.l" ,I"l 'I~" ';' .,,;. ,, ~:

k .. rp f" lI ul g u • • ~ü.ül iil' bütiill raz guu~ ve • . ..I.. u r: h:i;r.

k u:lf'u : \ ) lIa r ag "'ur ... b'rakda•• k dinleud i- . "rpa : E buyu. ' '' 1''''
"' uy p...L. lI a t if ),,, ,, u a k, "aHu ima k. r iln" ',i '" k u v vel ll'u J iriIlllesi . " """ual.: n " ;""ZIJlJlU' kesmek.
011: 1.101, b er eke t . SuJ' un kilt~ 'I '; sago 1',,1..1: I" al, .. ;~ loc t. .
Lüye : K a zalli tl ' '' îl",la tUl'l a"lIlI i;. .;;;1;i, E ti a L u,\: \'( sulu " 11,,,,· 1.
1'" i..Jr l: lu"tç' . u;,j",l<".
o iigllfma k, U" Uuk ven nek, refahn ku, " ; ~ " 'u: h i ,.~ ç"k k o "u ~ " ,\ .
Lu. I" " : F ;,k ir , ihl i)"..r ve ZII\';IIII k a dUl,
I''' lh l., 10',,1. )' m "ur t"I.""" , , ;iu I",,,·
a cuzr. Vll~lunJlllk, ou a rm a k.
l IL k.",,, I,, ,, ..u"iuma~,": L· ulu ue "e tatl. ke uus up
.. iima lu Doli ng ", 'e m Ullu lu j ll k n 'll t - j:.'''' Y"' ''' '''''' a "'"
k ui l.. : \ Iiiba rr k , ku rlu .
)' " ", u " .. . i~ Y" I' " ''' I.·
ma.k .
....... "" Se, inç, n."nwuui )r1 . ' . \ _,,' .·dil. .....r.:..,,,..I..,, u.I"'" . u. ;"....aL: ~11,·"nu"k , h a )·" .m a "•
(Ku- ti' ,,'. a: T alih. b",llI . "..1... .,. > I . ' I..
v"'-'' ''''ll. ) ,,1... ..1.. k ull ,.. "1.,,. \".·,:'i u ' J1ç••• ve ru ...k.
..r ... . k: Ek i"i o ra k/a bi.;m!'k.
L" .... I.. Se, iu~liJi k , me muulli ye l . I'r.Jalu: Ko .·,,\"..n ."~U;!'"
",.·u...... L, ~oi>u . nak.
o "'um Me lki , ruahal , hke m le. ." , ..,l .. Sn;lili.
I'i~ ul<" l,.: 11;':1'1<'1.. .
L "'II"Juruk: Sedi r, pe yke , k ur yola .
l"u·."I ' FIl',at.
~ii; ~"umek:. Yu.!aamak.

M
u".l. Köt ü, i~" yur amns.
0,,,1,,, Sa ça}·al. , ucak. , .'i,.·l,., Kemi k ,
.'i) n.d . : Sc vuu-k.
.. 0YI !Ilu ba kelll " lr.uol'Ni. ~ u r 'n,,·L, 5 'h n ek.
~a llt., ,,, ::>rrin.
..,...Io.I. lI•• L: O"JU-rk, me ter mek. 0,1;,.wa.k: -'f u b a ke Pie et me k • ~ii y rru .. '1o.: :; iir ii~rlllek .
."h.. a~: Kup.... I..
ma lr..a .. mak, OÜiulIlek. ",-Ianmak: K e 'i1li ke nd in e m ukaJ.:f'me ~ii. ü m!ii: Se unli.
....1..:,,1..10: .\[':.rI.I..IL . "." .:.;I.h,
ma nk . : fi urtlll 1... \, 1., .;ö l iik; 1>1.11111111- f'ue rel <:er~rii bulma /':a ';:Wl llJa k. l'""" ,, "l;. .
.......lor.. \..\ ~ m a iL : :;,,~ ;L1.'''' ;I I. . ... j.... .. :
•I.u. I.. o"u ~a" . oym . L, Y ük, lik. ..a r " ,, : Cim. i , ha, i,..
lI'aiol.y. \ 1" •.
"y" uU . m a k: O >" "' ~" l' .cginne k, 1101'_ t ~a,,,,'''I'' ,",,, t ü I...\-. "w\" .
..
"' a ~ I" 1I" 1" k . \lllIluk . ",..-",,,1..: S"ilLU"t..
l'UL .tllllik.
 ". L ,~ m"," . Y ;l rl~"'a L . ~ : :tld . K Om~ uJllrm top la rul' yok-
"..1 1... ç " g,r",ak . • toy: D iigütl . (T oym;lk Ijohru ca !.:üylerind e zahirde ti
s ul loiri sillin i ~ jlli p a ra~I Z ve ü c.
".. I ak l Ignc. il1i Lat,rmak, ' o!.:m ,,!.. Tuy",,,k : Duy mak. Jlllluataza ctmek ü ",ere aii;z. ~
ret siz y ap ruak .
".haL: t :. Li PI" "u" ul k ü rk. ~ 1·~, I.:imc1l: .
dibi ~c n i~ 3 _4 m etro derill.litin-
la l.., ma kl D ul3 ~ III11k , )-aij llla lamak.
". 111 Ç"Luk. ... ta l. '0"1 Ya ~ lUa, d..lam... t iill:" h" cl. : Dck ulmek.
.Ic kuvu. Evv d " içr ri~in" bir
"" n,::,ulI ak : T OZ.II11.,k. e ~ GÖlge. t..t.~kutu ..aU lall dö~1Ûr.
~ Kw"..,. auhi re J oldurulur. C~t ü ~am ..n1a
~" I',,," L : II' l.l", ,,, ,Iiirt na l .ko~Olak, la.. "•.k, Damak. , ö;,ü h" cI..: t.:üuii l \ ".-i[Itl<:I<,
örtül,lükt cu ~u'>n' tupr uk] .. v e
k L) ~ l " rm.." . ~~lrl D a ma r, ~ ~J " t '\lZhLUnl"k.
, " p,M"'I ", ..k: EI ~ " p m;l.k, al kl~lamak. ta~h k ap at m r .
lan..: D a"'l. tün Kóy .·,i"J e e'l iyi ye rdir, Uutaya
."p~l lllla" , U.tU"" at,lm..k, .ul,hnuak . " tan. ,k. A" [ml""""I. u.i,lir . " 11 L' y",e![i Llllll" : ' '' u .Ii kihui:
tu....". l.Iü}-ü k.
""Y.' :;;ail.... u ~ " r ' lI z1 u k , kct ulük. .. lapmak: Bu lm ak .
~ ..: I'q""J...u :::it01"k. \ c vir-
llIi", lcrler k o ltu r .
~"y ua .. u. k: ~~; i; II'·/ll c k. • mek. ('r a )', alla'lIl üyürc : 1'..y
tartllu Çekj k .
tu~ mak : ll " ~llI"k .
"a ..k~, Hii)'iik le~ karga.1. ~I E viu io;im le iki J..ar~l ~uçagl
a nueamu pû~illa~ n gidiyor , Bala
!uvg;'": Y ..llll " lr a!>... JauJ ür ük üyütc : Ço-euk t e pa ç
, ..hr-Ta " l Km m"'" 160u '11. }·ilk,d._ b ir hirine b" j!:layan ve r"t i'iini
~: -" ) 111 . o ytian ~~ ~C ll. \c.ir i) u t .)
li;!iu,[cLi t,:... I",I.. ~ . gö rc" kallII ve z;aglam d ii" a -
~" "H: 1I ,ju l't1i, m :'rif,",li. ~ D ..gil. ü,--iÎri in c "" l,ul a!.:: Pc ~in ûell gitt i~i a -
l aç, taula.
, .·h .·I.:: K..ILui-. ta .mal SUll n. '",'ar: Bu )'iik ba t hap''' ''. u..•."'. lI.bmm ustuue aulall geu .. ay -
,,"1: Kcll,u , o;it. , .. u r. t Ufga}" llU f"C"ij:llla. D.r . (.\ltlêLk Oll J;.i~i i ~i1L ~ö)-lc lljr) .
1...,la m a .L: Hll akm ak .
t ,L.u: Sitlf". lu,. al., AI t .. na gl, atlJl Ü ~ : Ev. i.:,lellW"L. : E~-Ic llmek.
JJ!v& ïme.L: Eksihnek. a y a~" Ll u nr -
"' !l" ' '' .L: n..ca. n ak l. u ~u . ii~·Il."k: Ylglu ilk, ilit Ü.t c koymak.
I u : Ke I, Ke l,1'.
~, lllrl L.. : l " ce , UZUII krvrrlalnle u luk l Tüy. "'~üw ;ü k: Y' ii;l1nu ~ küçük to p rak tiim-
çu - laIlQ •• k. T",h olulllk.
uuk. K'ii; i .
leg cr4Ik. 'J\ k..rlek. l u S! Renk.
ürpe k l Duguuk , ka rl ~ ,k .
t "u_I.' t1 t: l id I.,uma k \lcu llllhllld;a ! fm irt! loa Ç..lik l a lltll 01,,1' b und uu lliy' Dar< .mll.
..h" .lI' lu~ ~ e hib..r gih i te}'ler. pe la u.tura y ap.h r. t iiY ÜU~l Ü " 1 (.klll .l'ar.. !Ü,-- ii..ul: Ü;;li, y
" (>,,1,,,1,;, Ç." I"k. ~.LI Dd i1m eu, pe rvae re, ho v.rJ .. ra ,>,km•. )'I''': 'r .....t, )'ün,
,O""'lII': ÇOUl..k. lIit u c" ." la kCItl\iudc u ' ~1z K ap l ~ü rllle.i. t ü,...: n CH . ya llll"k: Ut uumuk .
{" p lll ol.. " ~" I' ''' lerel.. Ag .. ç. lliy u...: Jliii: Ill~.
y,,,,,,,,,,..L.:
Y"I'Ill..k , lIle}-û,,"u ge t in llck .
, u Lr" ,,: S u kaYlLó. jtl . men!>a . ~ Ça buk '-e ko le y terleve n. )"ala ....: Ya~a "'lt, h a}'.. t .
~..I.uu 'a": Ga.gal"",,, k. ~k, Yu,'..rlaumak. u ~ U)' ;lll.k .
, o Lu....." ..: Ih ri'l iya"l "ltlL , U H OZ yap Ilrma"'l Ya oa ldanwk y.....m .o: T ahtadan yap.hlll~, etJe v e
, lue nl"lm ck. ui: Uitu!.
malart, ti y-w eL.1 D cgme k, ug m m ak. ~ tt ll ta~n~aLilell küçük Su ku ln .
<;I um a ~ : l a rlt..r1a
\"' '' 11'' : I),." iu ,la l,,, ,,1;, 1,.. lma L.. ~ San ia rl. ~ K. yllml~ ~a mlUJ.
t " tt l u " I " : K" ' a k" lI" ve c le k li " urk . ~ Soy, oop . z
,ü'uu,: K"I'v.
to kt . DUtk, n "rma k. Tokl' lm .. l.: Dur _
~1Ilitlrr. . • "'t "" la!.:: iknzcnv·J,;. U,.,.: I!r llû y" r.
10nn Ulk. U~ \il"ek.
T lo u: Kürk .
o tut gay, Sc tçe k u~ u .
lal" tlll ak : Uul"1 111a L.
tOIIlOo ma" : 1 ·,~,l ilJu " " I.. .
"'."Itl ~:'I ,lal. , ört ü,ü ~ . ... tut, P a s.
•
242
243

l
 .....

IV
K m B! T OHKLEHi
 KJrllll "l'rir-lch-t-i, " "ki \"l ~!ar;l a ll Leri Ku-uu y ur tmad a - indu
ve Lu ya rn na dm un 'Il!UlI ahfil'i olun Hunlrjhu siyasî suurlurr için -
d l' Yil'iil.nu'i hU!UJl,UI 'I'ürk g n1i'lltl ur .
Krrrm yaruu.ulns m d u i"kit kr, Haam-lar, Pe çcncklcr, Ku-
munlar, Krpçaklar ya!?;lIUl ~lanhr. DunJann hepsi 'I'iir k'tür. Hazar,
K ipçak, .A ltmordu dc vlotl cr inin id arelerinde huluIHlukt;n sen-
ra, XV. y iîzYJl Lnelur iudn Al unord u d evl et iniu o.lagllmasiyle,
Cell giz s ülulcsiudcn gelen Gî ray lann ku rduklurr Kn-uu H un h-
gllla p;eçmi;;lir.
Kmm hum Monl i Gir ay X V. ytizpl ortalarmda Osmanh
pu dis ulu Fatih Sultan ;\ld u ud ik a nlasarnk Kmm IIallhguu
Üs ma nh Pild i;;uhll gll l111 hirn ayesi ultmu kOY:nll~tur.

177 1· tueihiudc, Küçiik Kuynarcu A nlla~masl '1.'0 Rus Çar-

I I ~lJ\ lJl
zoru He Üsmunhl .rnn hilll a yc~iJl,l l' ) 1 ';lka nlan K mm Han-
ligl 17B3 y rhnda Huslar tarufm d .u r i:jgal edilorek Rus top ra kl an-
nu kO';'lllll n.
Kr rrm Hunhjiuu n {iUO.OOU KIn! y iizijl,;iilllii olun memleke t.i
Husya'ya kuttlchkr.an sou ra , hu t.oprnk lnrd ak i T iirkler binbir
l;e~ithilc ve zulu rn y" Eyh: OslIl a nh mcmleku tlcri ne g:öçm eyc zor-

Iannus , h osala n topruklara Huslur, Ukraynahlar, Akmslar YC

liig(' r Hrristiyan ulu..slur yerl, : ~ t i l'i1m i ~ Ie rd iJ:". 'I'ilrklerdon kalnn
kült ûr ve uvgurhk cs er lcr i Çar hk ve Holscviklik dcvirlerîndc
nunamlyle yrkrlnus, yukrlrrns ve yok cdilrnislerd ir ,
lliiyük krsmt Änad olu vc Hu mcl i'y o, b ir krsnn Dobruca'ya,
[Jeliorman ve T una L ölgclcrin» gijçüp ycrle~llli~ ve bil' krsmi
Kmm Yamnndusinda k aluns ola n K ITIlli Türklcrinin hugiinkü

247

..._ ------------------------- c
 sa p "l l H' ~ m il)""'11 knd ardr r.
X VI II . y iizyd L a ~ l aruld a da
kad .rr i.li. Arad a n gl''''' U iki yüz yrl hu
i çind c Kmm T ürkiînün nüfu -
'; \1 /1. 10111ucl cr ka yLc tt igi böyl ecc a nla
srl mnk t ud rr,
"Irl lll ya n lll a .l a~ ll l(l a kulnu s
oluu lar, I kiná D ün yu Suva':'l
~ l r a~ II " l a
St ufiu in ö z,' 1 hi r emr i ile Sih
ir Yol 'Y;1 ve Or ta Asy a ' y a
", ii r ~ ii Jl e . l i l lll i~ I ,· n l i r .
Hunl unl au hir k l ,; I III , yuldu vc
gitt ikl" ri
p ' I I" Bh: a ~lr ktl ~ ~l lIar a lun. la
ya:;;u muk zor u ndu kal-h kla r rud
a.:I.I, H ' has la h1.. y üziill.ll' 'J \" a un,
ki t ~i z ill mii~
I, ~ r.l ir . ~i llH l i ÖzJ, eki:;-
l 'III'.l a ve Türki -t nn'm tl igl'r
Lölg dl' rind c Y1l'i a m a k t a olan
y a r llll
lIIilYUII ka.-l;lf Krru u Tü rki i
kü1tiirlcri ni geli ~l i n lH' gc ve ezel
iai lli "-or u llIa ga ça hliJllukta ve lik -
yurr la n K lru n' a d önm ek Için ga
rel \ C' miicudeh- crm ckt edir y-
.

x
K u-nu Ttlrk b-ri , konue mu lehç
eler ] hakn nmd an iio; g rupa
'l)' rlll.-I ,lr:
J. Kl fllll yart m udu- nun g üue y
indc , K ar udcn is Loy luno d a
v e t1 a ~ h k h ölgd " ri lld c yalia ra
nla Tlu h-h çes i. A nado l u'nu n K
d-m iz I,ü lg.:k ri T ürkb -ri nin ur a -
Ich çexini andm r.
.-\1..y a r (S i \" a~ t " I'" I ) d a n Kl'fc
sch rine k4l,IM su-al a nuus ola n
Ila ltkla , a. A lup ka, GlIl'z uf. Yalt
u, Sud uk, Alu !}La *l'1ti r ve ka sa ha
la rmd u H ' ei vae kiiy lerin dc -
ya ~a ra n T ii rk lcri ll Idl
\'t' ~ id i r . Hu
Tii rk kn' K lrllll 'oia Tnt Hul kr
delli lir. Du u brHl t sk it , H uzur ,
1" ":"111'1.. v e K uruu u 'I' iirk lerin in
t orun lan »Id u kl un sa ru h r,
D uh ru,>a'n m Dcl iorm an Lölg
rosiJHlc ya:;;ay.Ul ve h u T iir
1.. ah ild .' riui n lorll ul.l n «l. l ukl a k
n Lilin cn T ür ktcr!n Id lt;"si ilc
l,n lik giis l" rt'Jl hu I,' h çl'. bil sa
hen -
m )' 1 du ~ rll lalll a kl ati l r . Fiû k Y'IJll
,,' gd" llt' k h' ri ara ~ IIl .l a d a la n
ya km hk göze t;a r l' ll\;t1.. ta.l lr.
Kl n lll' lll giilw y Lölg csi n. I"1l Ooh
r uca YC D elior mau 'a ' ~Ö o; ­ l,ruf l'Sürl l'l"illl k l\ Û" ntan Ak -
mii ,;, l>lan 'r iirk il / •• hr-, Hun
lar Paznrcrk, Halçr k 'il'ltirl l'l"iy
lc kür- lt idi1. .k , 1 1)~5 vrlu nn r cm m uz
" 'r in.j ' "11 l,aJ.l la n/la yerlt'i;' lIIi
~ l c rdir .
 vc ag us t os e ylan uda, Kmm ' m
,:öl b ëlgcei d edigimi z Ku ze y t
ra fla nJl(l a b ir oHa'j llrm a gczi si u-
yapm lJj t lr. Hu m ünas ebet lc
d l i ~ i hilgilt'r i » K m m'd clde
a T a ta r Tam gala rr" 12 a d rru
khçû k b ir ki tnp çrkt a yayu nlau vu(ligi
usf tr , Ilura du yuZ(hgm a g óre,
" C\'ng iz H a n, i1l1 T'ar;lt u rl u ~un
u ku rd ukta n so nra (,"oga
la n h alkt -
run kahi lclc rin l \'c lmn larm mall
a ruu ve hayv aula ruu uyre t ct mek
i çin h" r kahi lcye Lir [T uvr u nya
Tem ga} \·I·rllli ~ l ir . Buu la r , bir cr
h a ~i r ~ " k i ll" Ctl ir VI' .1t'JlI
ird '·JI ya l' l h lll ~ l l r. Bu .ft·m ir ~ , · k
ill,' r a tc'jl c
l ll.hn ia ra k h a y , -anl arlll ..a g n lanu a L a ~lhrllll 'j . nu
gala r lam
;;I"lll<:rill meza e la'tla rlHa Ja ku
arhr imi ~ . Mt,:t. ar tu slarm n isim
t a rih y az I J m a z lIlI ~ . YalJ uz bh-n vc
ki::in in ha ngi kahi leye men sup
ul llllJ!u LiJin ir. Faka t kim oltl Itom any e
ug u , 'C ne zuruu n öld ügii helf
01-
uku yu p y al.an Io u
••..h ya ·J a y a~ a Y ól n T ürk kabi Ic adla nnm 1958 de n beri ka pah .,1i111 T iirk
n pekY(' t emgul amu okulla n ndan
l;o }:lIua K lnm '<Ia rn -Ianm ret rr.
K abile adla nmn ve ku llam lau tam-
~a l ar lJl I.ir hiri m' bcn zcm cleri , K mm
N ogay le n (Çöl halk i] He
A sya Tt irk lr,ri urn srml uki rrkî
ve t arih î yakm hgl g ëstcr ir. E n
ra stl.m a n kab ilc a d la n vo tam ga çok
lan KlrglZ ve K a za k ka bi lcler inc
u j t tir,"

('ruf. Ij sma n Ak \-okr akh: »

Akm es cit ' te n ku eey- ba uya gl-
rlor k r-n, Ifillltli k endi sind en i l.
ve Ilser knlm ayan (Abu :r.Ia r) k
ru -damr , R ur a "l ~ i llul i çiff likf öy ûno
ir, Buu un iki kil om ete e ka d ar
!ll ~ riHtl", t"i.>! o rt asu ulu , tu
gü .
hi î bir ku yu 1lI1l iiz\'r i luh, ka zllul IS\I :\l L r.- ,\S r lnA L!
l': Lir çok
t a Dl g a gö riilii r. nu
kaye Ta tarla r taea funlu n bilm
ie. Fa ka t
rurih çik-r huua dikk a l et me misl ] 0" .)" \ I I"" 1., Ilc,·. a r'I'.· ';.,! l ri .••1,· uo~IlI\l~ clan [s mai
crd ir, nu k" Y"1U1l suth r 25 0-30 , - l Gas l' tr<.Ih.
• r
'
mu r abba ,;aj m U ka da nhr. ÜSll 0 vauu " • I·a• I,·;,i! h iit iin '(' ii rk ülk,-l.:d
inde de t ertips la olara k 60 kada 1 z rd rll ll . ", ' . llli c ;;;;rJ. ü ~ü ,: e ~l l 1
r 1'ürk ~i"o: \'11 I,. h':l·l~rilli n yanll k
lam ga s un-r i (Oi.·k l j) va rd rr. Bu
nlatd an a çrk ça h clli ola n 35 iuin . .
ll ~ t (I)'f1h gl orla ?~ll k,,_~th rma
fo t" '; I1I111 ':I'kt ik : ' Ili yor. u-rn I-\ay rclc ;.:.· t._llll_~ l Ir. lll'n ,.
1'- B.t!l,-,\.sara y·,t l (I e re U )U
II n)
'
S a YIIl IJruf" siir , Gö zJ,~\' e ~e h
• I
"azt' cslH' i ,., ' ·,,-' ra k b iilii u
'I'u rk.lcr ce aJlla ~lla cak. yah:mcl ..
rill i ll Türk meza rhglll;l
a mez ar o
À. " , ~OZ.'
I a ~larlll 'l ka ZIIIlIl'i 88 lum ga Ierd en lI' l l U,Z 1'·JUI II. ~ . ~...,,1.' IJ ir Türk çcni n kal rul clliI mcsl. 1\c ça 111"
sa pt nud tgull , gezdi klcri 40 çöl
nu"l ir. 1l u m a_._l\."-a l la , [ Yon i Usc t- U,.ulii Cc-Jit) .liye kola y ok um a
A k",e~
' I l "l .. u l>lll -H ~ ~ .ult Kii.l iil'h..
ci l . 1 9 ~ 6.
..u i .\"0. 8S0. va~ma IUct odu or l a y a k"Ylllll~t ur. Du . ki
y ulJa l J irçük d er g! YC - ~ap
•
n Hir .ajul , 2 me t re)-e Yllkm
, bir ölç iid iir . • I .
yaY ll1I aJlu _~ t ll . '\'., 1.
ur...
ülkd crind c OTez ilcr vapa ra k k
.:> •
onfc ran..lar
250
251
 ' l ' r ll l
i~ , ku r~ br H ~' lIl1 ,';' \ . ~ .h 'rJl
,·k1erk u rmll ?! ur. Oay ret i ~ áyt~,~
iJI J t~
Çarhl... Hu ~ya -I ' llO l ak i hi itün Türk
i llerin in .I cl cgele rind -n kuru lu • .1 . leri " .lU .1ci!ll.lir. Uun lar,
I.i r kouu rcd e, T ürk or t a vc y halk
ilk se k uk ul ia rrnd a Ortl/l. E d"bî
D il
~' lIl la rl n yazil r lan v•. " tI ) "• l il Ik ~ci rc ilar! (Ylr n 1an )
il.; ö~r<? ! i lJl" ka rae \"t'r ilm ii t 1- '
'lr il ' ilI . I .~ ) a~a y a h \ " "- It
( Ia,) a.h \nl! ' H ha
ir.
f 1_ ,;ö,l.·lUui . .. ,k '
tara IlH .lI\ ,,\e n li r. Ulrk a ç U IIl' ·
. ' , •
I.EII ÇEI .EH E ILI ~ ld N önN EJ.;
I.ER l k lik a Hh : Bi r k i' rg<' I"\ " 111"11 ';"'lI i ('a Hll a n "ü).l iim
. h ' r l in.l cil ('al\l l llll .til
1. Cüucy I "" l:("~ i il.· so y lt'Jlt' 1I ,\ ull "' rilll ,," lIi ii k üytl um .
man ele rd en hirk n ç ör n ek:
,\ - K u: sa ,:lii t a rar-u-I. hir k ûn
u n-n ur u rsrü
î
K,1. :
\'.: kiiçul..."-u ÎI ne IllIyul.... tu mum
mag a kara rsrû.
,-\l' d lf Y UZ lI g ll lJl ' !U~I, y .mdr
y ureg lm ha_tl;
Yaer m auda m ..n mtnd a , k utum
a z kêzu m yail .
( E ml'1 .'\ll'c lJlua sl, !\lap " 1? 3 7.
D01lrll'-"a)
.) (,:.. loaIl 7.a .l ,· Bel.ir Sllk " llIli
~:ii l l e l l(: l" Î y l . ~ ya ztllAI
ein de n loirl a ç ,;," l lf : hi r ~ i i .

Tu vg a n Til
SI'IIl nu-u KIl'IIIl'd à. Kaaa n'da
t apu m,
CUfl";.;im I...a y naga n, t aska n.Ia
ta ptun .
Cat d dt· mu;,.: a Ylp . <InlU I' l:iirg
:t'lld .·.
U m u l u m, l,,1 a )"111I1I ",a y tii~ii
p c ü rgen d c,
~l oY " II Îl a sa nhh m .lt-rt
illl lo' ay n p,
Ikir gu acl S(;I.U Îlll tell özü me
kayt rp.. .
[Em el \I CI"IDU asl. :\ la Yl _~ 11)30 , D..h ruca ],
D u h r u<'i1\ ' a Li r k ii)' d elika nhsu
u n yal-( h~1 nrun autu ede n b lr-
ku ç ,;a IH: .
Ca ."all l . l ll r:~OI lU . t il , ·~il ll. li r
a ~k"r Lo!Ju OI k l\:' rllll \la
:
Kan uu lokm , ·k . cn unu hcrm
ck curt ii>;iiu :<"{: IJ~ lól r d <J.
II t' ~ Illllga )"lll ay an t d
c u u ' JI hu ugu rtl a iih llt'1,:l
';
:\~ Ig 'll n a ll cuer ka a ~ kt ' r ~
ay l 'l ll;.:an lJ n k(jrlll" g '~ "
(E mel ,\ l c c lll lla ';I, .Ma r t, 1937
. Doh ruca )

~53