Professional Documents
Culture Documents
23 Haziran 1941
Maarif Vekili
Hasan Ali Yücel
HASAN ALİ YÜCEL KLASİKLER DİZİSİ
HONORE DE BAIZAC
MODES TE MIGNON
ÖZGÜN ADI
MODES TE MIGNON
REDAKSİYON OKUMASI
ELİF GÖKTEKE
DÜZELTİ
ALEV ÖZGÜNER
GÖRSEL YÖNETMEN
BİROL BAYRAM
(BU ÇEVİRİNİN OKTAY RİFAT'IN YAPTIGI İLK BİÇİMİ 1947 YILINDA M.E.B.
KLASİKLERİ ARASINDA YAYIMLANMIŞTIR.)
BASKI
BAGCILAR, İSTANBUL
CİLT
T. (0212) 252 39 91
E (0212) 252 39 95
www.iskulturyayinlari.com.tr
00
HASAN � .
ALI
YUCEL
KLASiKLER
J) 1./.ı1.ı 1
vı ıı
,,.
HONORE DE BALZAC
MODESTE MIGNON
$BANKASI
•
T0RKIYE
Kültür Yayınlar.
Balzac Üstüne Birkaç Söz
Oktay Rifat
vıı
E"E"E"E"..-"E"E"E"E"E"E"e<·-·
- -·iCI'.·
• • • • ·iCI'.·<·<· <· <·<.· ...
• - • - • • - ·iC'.· <.·
---.·e<·-·
• •
Modeste Mignon
E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:E:
5
Balzac
6
Modeste Mignon
2
Balzac, Evliliğin Fizyolojisi adlı yapıtında, evli kadınlara rahat vermeyen
aşıkları, Yunan mitologyasının bir yaratığına, boğa başlı, insan beden li
Minotauros'a benzetir.
7
Balzac
_,
Toplum içinde genç kızlara eşlik eden, genellikle daha yaşlı kadınlara ve
rilen ad.
4
Şeytan .
8
Modeste Mignon
5
1 7. yüzyılın Fransız romancıları, özellikle de Madame de Scuderi, düşsel
bir aşk diyarı düşünmüşler ve haritasını çizerek bazı belirli bölgelere ayır
mışlardı.
6
Türkçeye "gizemli zabıt katibi" diye çevrilebilir. Butscha burada, "alaca
karanlık " anlamına gelen clair-obscur sözcüğüyle katip anlamındaki dere
sözcüğünün ses benzerliğinden yararlanarak bir sözcük oyunu yapıyor.
9
II. Ingouville'in Kısa Betimi
11
Balzac
12
III. Köşk
13
Ba/zac
14
Modeste Mignon
15
Balzac
16
Modeste Mignon
17
IV. Bir Aile Buluşması
19
Balzac
ıo
Yunan mitologyasının acılı ana simgesi. Kral Tantalos'un kızıdır; doğur
ganlığıyla övünerek tanrıça Leto'yu kızdırınca Apollon ve Artemis, bir
düzine çocuğunu oklarıyla öldürmüşler, çocuklarına günlerce ağlayan
acılı Niobe de sonunda tanrı buyruğuyla taşa çevrilmiştir.
11
Michel von Mirevelt: Holandalı bir ressam ( 1 56 7- 1 64 1 ).
12
Hollanda, Belçika, İsviçre komünlerinde birinci yargıç; başka ülkelerdeki
belediye başkanının işlevini görür.
20
Modeste Mignon
21
Balzac
22
Modeste Mignon
23
V. Modele Benzeyen Bir Portre
13
Floransa saraylarından biri. Medici 'lerin rakibi Pini ailesi tarafından yap
tırılmıştır.
14
Balzac, 1 3 37 Nisan ayında Pini Sarayı'nı gezmiş ve ünlü Maddalena Do
ni portresini görmüştü. Adın yanlış yazılması, aradan geçen epeyce uzun
zamandan olmalı.
25
Balzac
26
Modeste Mignon
27
Balzac
28
VI. Sahne Önü
10
"Kontluk" ( Comtat) ya da Venaissin Kontluğu, Güney Fransa'nın bir
bölgesidir.
29
Balzac
17
Balzac, Dumay'nin babasını, Cumhuriyet yasalarını acımasızca uygula
masıyla ünlü, Romalı konsül Publuis Mucius Scaevola'ya benzetiyor.
30
Modeste Mignon
31
Balzac
18
Toussaint-Nicolas-Charlet ( 1 792-1 845) Fransız çizer ve litograf; asker re
simleriyle ünlüdür.
32
VII. Sıradan Bir Dram
33
Balzac
34
Modeste Mignon
iki bin iki yüz frank yetiyordu. Böylece Dumay, her yıl Mig
non şirketine iki bin franktan biraz fazlasını daha yatırıyor
du. Yıllık bilançoyu inceleyen patronu, gördüğü işlere karşı
lık kasadarın hesabına bir de ikramiye ekliyordu. 1 824'te ka
sadarın hesabı elli sekiz bin franga yükselmişti. İşte tam bu
sırada Charles Mignon, unvanı artık ağza alınmayan La Bas
tie Kontu, kasadarını Köşk'e yerleştirmekle büsbütün mutlu
etti. İşte şimdi de bu Köşk'te, Modeste'le annesi, kendi halle
rinde yaşayıp gidiyorlardı.
Kocası bıraktığı zaman hala güzel bir kadın olan Bayan
Mignon'un bugünkü acıklı haline, Charles'ı ülkeden uzak
laştıran felaket yol açmıştı. Sağlıklı bir yemişin içinde yuva
lanmış kurda benzeyen bir keder, bu tatlı Alman kadınını üç
yılda çökertmişti . Bayan Mignon'u kemiren acının hesabını
çıkartmak hiç de zor değildi. Küçücükken ölen iki yavrusu,
onun hiçbir şeyi unutmayan ruhunda bir çift mezar bulmuş
lardı kendilerine. Charles'ın Sibirya'da tutsak kaldığı süre
içinde bu sevdalı kadın, her gün yavaş yavaş öldü. Zengin
Wallenrod şirketinin batması ve zavallı bankerin beş parasız
ölmesi, kocasının yaşamıyla ilgili kuşkular içinde yüzen Bet
tina'ya son darbe oldu. Bu Alman çiçeği Charles'ına kavu
şunca az daha sevincinden ölecekti. Bunun ardından impa
ratorluğun ikinci kez düşüşü, ülkeden gitme düşünceleri, ona
aynı hummanın yeni bir aşaması gibi geldi. Ama sonunda on
yıl süren kesintisiz bir bolluk, Le Havre' da parmakla göste
rilen evlerinin eğlenceleri, akşam yemekleri, balolar, mutlu
tüccarın verdiği ziyafetler, Mignon Villası'nın görkemi, koca
sına gösterilen büyük sevgi ve saygı, Charles'ın kendisinden
başka erkek bilmeyen karısına, bu ilk göz ağrısına kendini
bütünüyle vermesi, bütün bunlar, bu zavallı kadını yeniden
yaşama döndürdü. Ne var ki, artık mutluluğa inandığı, fırtı
nayla geçen gününün güzel bir akşamla biteceğini umduğu
bir anda, bu çifte ailenin yüreklerine gömdükleri görülmemiş
bir felaket -ki biraz sonra ondan söz edeceğiz- sanki mutsuz
35
Balzac
36
Modeste Mignon
37
Balzac
39
Balzac
40
Modeste Mignon
41
Balzac
42
IX. Bir Kuşku
43
Balzac
44
Modeste Mignon
45
Ba/zac
46
Modeste Mignon
47
Ba/zac
48
X. Sorun Çözümlenmiyor
49
Balzac
20
Latince: Ey kutsal saflık!
21 İ ngilizce, kağıt oyununda ortaklık .
50
Modeste Mignon
51
Balzac
22
Beaumarchais'nin Seuil Berberi adlı yapıtındaki meraklı, kıskanç vasi.
23
1 8 . yüzyıldan başlayarak Fransa'da bu adı taşıyan çok sayıda komik ope
ra, bale-pandomim ve komedya sahnelenmiştir.
52
Modeste Mignon
53
XI. Yıkımdan Alınan Ders
24
Mastochs (Almanca ): Besiye çekilmiş öküz.
55
Balzac
56
Modeste Mignon
57
Balzac
58
Modeste Mignon
59
XII. Kızların Yüreğinde Fırsat
Kollayan Düşman
62
Modeste Mignon
dan sonra yeni bir oyun dönemi başladı Modeste için: Can
lı imgelemlere özgü o tuhaf yetenek sayesinde, rüyada gibi
düzenlenmiş bir yaşamın oyuncusu olabilen, istediği şeyleri
gerçeğe benzeyecek kadar güçlü bir biçimde gözünün önüne
getirebilen, düşünceyle zevk alabilen, her şeyi, giderek yılları
bile ele geçirip kendini evlenmiş, yaşlanmış, V. Karl gibi ken
di cenazesini uğurlarken görebilen, kısacası yaşam ve -sırası
geldiğinde- ölüm komedyalarını oynayabilen kişilerin oyu
nuydu bu. Modeste'e gelince, o, aşk komedyasını oynuyor
du. Tüm toplumsal aşamalardan geçerek dilediği gibi sevil
diğini varsayıyordu örneğin. Acıklı bir romanın kahramanı
oluyor, kimi zaman cellada, kimi zaman sonunda idam edi
len alçağın birine gönül veriyor ya da ablası gibi, arası yal
nızca Ağır Ceza'yla bozuk, meteliksiz, yakışıklı bir delikan
lıya sevdalanıyordu. Kimi zaman kendini kibar bir fahişenin
yerine koyuyor, ardı arası kesilmeyen ziyafetlerde Ninon25
gibi erkeklerle alay ediyordu. Kimi zaman serüvenci bir ka
dının, kimi zaman gözde bir oyuncunun yaşamını yaşıyor,
Gil Blas'lar26 gibi rastlantıdan rastlantıya, Pasta'lar,27 Malib
ran'lar,28 Florine'ler gibi başarıdan başarıya koşuyordu. Bu
ürkütücü olaylardan usanınca da gerçek yaşama dönüyordu
hemen. Bir noterle evleniyor, namuslu, karınca kaderince bir
yaşam sürüyordu. Kendini Bayan Latournelle'in yerine ko
yuyor, zor bir yaşam tarzını kabulleniyor, servet yapmak için
gerekli bütün sıkıntılara katlanıyordu. Ama tekrar romanla
ra dönüyordu sonra. Güzelliği için seviliyordu: Yüce Meclis
üyesi birinin genç, değişik, sanatçı yaradılışlı oğlu, onun yü
reğini keşfediyor, alnında parlayan ve De Stael benzeri ka
dınlara vergi o deha yıldızını fark ediyordu. En sonunda ba-
25
Ninon de Lenclos ( 1 620- 1 705): Döneminin bütün büyük yazarlarını,
önemli kişilerini salonunda toplayan, güzelliğiyle, zekasıyla ünlü bir kadın.
26
Le Sage'ın ünlü roman kahramanı.
27
Giuditta Pasta ( 1 798-1 865): Ünlü bir İtalyan şarkıcısı.
28
Maria-Felicia Garcia ( 1 808- 1 836 ): Paris'te doğmuş İspanyol şarkıcısı.
63
Balzac
64
Modeste Mignon
65
Balzac
29
Lord Byron'un bir şiiri; Lara'ya sevdalanan bir kadın, erkek kılığına gire
rek sevgilisinin eşlikçileri arasına page olarak katılır.
30
( Fransızca; " paj" okunur) Silah k ullanmayı ve saray adetlerini öğrenme
si için bir kralın, bir derebeyinin ya da soylu bir hanımın hizmetine veri
len genç soylu.
31 Byron'un Korsan'ında, Conrad'ı hapisten kaçırıp peşinden giden padişah
gözdesi.
32
Claude Crebillon ( 1 707- 1 777), Fransız romancısı; şair Crebillon'un oğ
lu.
33
İngiliz yazarı Laurence Steme ( 1 7 1 3- 1 768), Doğu Hindistan Şirketi me
murlarından Daniel Draper'ın eşi Elizabeth Sclater'le kısa bir "serüven"
yaşamış ama ilişkileri daha çok, karşılıklı yazdıkları mektuplarla sınırlı
kalmıştı.
34
Etienne Piverr de 5enancour ( 1 770-1 846 ).
66
Modeste Mignon
67
XIII. Genç Kızların İlk Romanı
69
Balzac
35
Kadın başlı, alıcıkuş bedenli bir mitologya yaratığı.
70
Modeste Mignon
71
XIV. Bir Kitapçı Mektubu
" Matmazel,
" Canalis ( Baron de), Constant Cyr Melchior; Fransız Aka
demisi üyesi; 1 8 00'de Canalis'te (Correze) doğmuştur. Boyu beş
ayak, dört parmaktır; iyi durumda, aşılı ve safkandır. Askeri
yoklamada sağlam çıkmıştır ve çok sağlıklıdır. Correze'de ba
badan kalma küçük bir toprağı vardır; evlenmek niyetindedir
ama ancak çok zengin biriyle evlenmek istemektedir.
"Armasının yarısı kırmızı minedendir ve üstünde altın bir
balta görülür, öteki yarısıysa siyah minderdir ve üstünde gümüş
bir istiridye kabuğu36 vardır. Tepede bir baron tacı, yanda iki
çam ağacı bulunmaktadır. 'ALTIN DEMİR 'dir yazısı, pek yok
suldur anasının kuzusu!
" Auvergne kayıtlarına bakılırsa, Birinci Haçlı Seferi'nde
Kutsal Topraklar'a doğru yola çıkan ilk Canalis'in bir balta
dan başka silahı yoktu. Çünkü beş parasızdı ve bu yoksulluk,
36
Armalardaki istiridye kabuğu, aileden birinin Haçlı Seferlerine katıldığı
nı gösterir.
73
Balzac
37
Tevrat'a göre Yahudilerin toptan göçüne izin verilmemesi yüzünden Mı
sır binakım afetlere, bu arada kurbağa, sivrisinek, karasinek, çekirge sal
dırısına uğramıştır. Fransızcada vers (dize) sözcüğu, ver ( böcek, kun) söz
cüğü gibi okunur ve romancı burada bir söz oyunu yapmaktadır.
74
Modeste Mignon
75
XV. Meleksi Okul'un Bir Şairi
77
Balzac
1.
Bay de Canalis'e.
38
Ülker takımyıldızı; Fransızcada P/eiade; 1 6 . yüzyılın ünlü bir şiir akımı
nın adıdır.
39
Jean Dorat ( 1 508 - 1 5 8 8 ), Pleiade akımı ozanlarındandır.
78
Modeste Mignon
79
Balzac
40
Üstünde Fransa'nın arması bulunan eski bir para birimi.
80
Modeste Mignon
41
Voltaire'in Zaire adlı dramının iki dizesinin değiştirilerek duruma uyar
lanmış biçimi. Odiot krallık kuyumcusudur; ısmarlanan "baskı " da as
lında bir gümüş takımdır.
81
Balzac
82
XVI. Özel Sekreterlerin Özellikleri
83
Balzac
42
Claude-François, Baron de Meneval ( 1 778-1 850), Napoleon Bonapar
te'ın özel sekreteri.
43
Aziz Benedictus tarikatı rahipleri.
44
Yunan mitologyasında Pegasos adı verilen kanatlı atın ayağıyla toprak
tan fışkımığı su. Esin perileri Musa'lar, bu kaynaktan su içerdi.
84
Modeste Mignon
45
Vergilius'un ünlü yapın Aeneis 'te Aeneas'ın aşık olduğu Kartaca kraliçesi.
85
Balzac
86
XVII. Ünlü Bir Şaire
Mektup Yazın da Görün
87
Ba/zac
Canalis atıldı:
- Evet, ne olmuş ?
- İnsan Tasso kadar bile acı çekse, sonunda bir ödülü
var demektir, dedi La Briere.
- Dostum, dedi Canalis, birincisinde, ikincisinde böy
le denir; ama mektuplar otuzu bulduğunda ! . . Bu heyecanlı
genç kızın, şırfıntının biri olduğunu anladığınızda ! . . Şair
heyecanıyla o parlak yolları aşıp, sonra da bir taşın üstüne
oturmuş, elini size uzatan bir İngiliz kokanasıyla karşılaştı
ğınızda ! .. Bu posta meleği, orta güzellikte, koca arayan, za
vallı bir kıza dönüştüğünde ! . . O zaman taşkınlık durulur
işte !
La Briere gülümsedi:
- Şöhretin, bazı gösterişli çiçekler gibi zehirli bir yanı ol
duğuna inanmaya başlıyorum.
- Üstelik dostum, diye devam etti Canalis, bütün bu ka
dınların, en içten oldukları zaman bile, erişilmez bir hayalle
ri vardır ve siz bu hayalin yerini çok ender tutabilirsiniz. Ka
dınlar, şairin -benim için de dendiği gibi- biraz kibirlice ola
bileceğini düşünmezler. Onu huysuz, kararsız biri yapan bir
tür çalkantının elinde hırpalanan bu adamın halinden anla
mazlar; onu hep büyük, hep güzel isterler. Sanat yeteneğinin
bir hastalık olduğunu akıllarına hiç getirmezler. Nathan'ın
Florine'le yaşadığını, D' Arthez'in çok şişman, Joseph Brida
u'nun çok sıska olduğunu, Beranger'nin pek güzel yayan yü
rüdüğünü, Tanrının bile aksırıp tıksırabileceğini hesap et
mezler. Hem şair, hem de güzel delikanlı Lucien de Ru
bempre, bulunmaz bir anka kuşudur. O zaman da gidip bir
takım iğneli övgüler işitmenin, umduğunu bulamamış bir
kadının şaşkın bakışları karşısında tepesinden soğuk sular
dökülmüşe dönmenin ne gereği var? . .
- Öyleyse, dedi La Briere, gerçek şair, Tanrı gibi alemle
rinin ortasında saklı kalmalı, yalnızca yarattıklarıyla kendi
ni belli etmeli ...
88
Modeste Mignon
Canalis:
- Şöhret o zaman insana biraz pahalıya oturur, diye ya
nıt verdi. Yaşamın iyi yanları da var.
Bir fincan çay doldururken:
- Örneğin, diye sürdürdü sözlerini, soylu ve güzel bir
kadın, bir şaire sevdalandığında, bir oyuncuya gönül veren
düşes gibi tiyatronun sahne tavanına ya da alt kat localarına
saklanmaz. Güzelliğine, parasına, adına güvenir, bütün o
destanlarda olduğu gibi, Ben su perisi Kalypso, Telemak
hos'un sevdalısı diyecek gücü kendinde bulur. Yanıltmaca,
küçük zekaların işidir. Bir süredir maskeli yüzlere yanıt ver
miyorum artık . . .
Gözleri dolu dolu olan La Briere heyecanla:
- Ah ne olurdu bir kadın bana kendiliğinden gelseydi ! . .
,
89
Balzac
90
XVIII. Baştan Bir Öğüt
II.
91
Balzac
92
Modeste Mignon
93
Balzac
94
XIX. İşler Kızışıyor
95
Ba/zac
III.
Bay de Canalis'e.
"Mösyö,
"Siz kuşkusuz büyük bir ozansınız; ama bir fazlalığınız da
ha var: Dürüst bir insansınız. Uçurumun kıyısında dolaşan genç
bir kıza bunca dürüst, bunca açık davrandıktan sonra şu soru
ya da hiçbir ikiyüzlülüğe sapmadan, dolambaçsız bir yanıt ve
rebilir misiniz?
"Biri kulağınıza, 'Matmazel O. d'Este-M.'nin altı milyonu
var, koca diye bir aptala varmak da istemiyor' tümcesini fısılda
saydı, ki bal gibi doğru olabilir bu, benimkine yanıt olarak gön
derdiğiniz o mektubu yazar mıydınız ? Aynı şeyleri düşünür, ay
nı şeyleri söyler miydiniz?
"Bu varsayımı bir an için doğru kabul edin. Kendi kendiniz
le nasılsanız benimle de öyle olun, çekinmeyin, yirmi yaşında-
96
Modeste Mignon
97
XX. Yeke Yek
99
Ba/zac
IV.
"Mannazel '
46
Moliere'in Le Misanthrope adlı oyununun her şeyi olduğu gibi söyleyen,
bu yüzden de insanlarla geçinemeyen kahramanı.
1 00
Modeste Mignon
v.
Bay de Canalis'e.
101
Balzac
" Hizmetkarınız,
"O. d'Este-M. "
1 02
XXI. Düşman Safiarına Bir Keşif Gezisi
1 03
Ba/zac
4.,.
L'Enfant maudit ( Lanetli Çocuk ) romanına gönderme.
48 Napoleon Bonaparte.
1 04
Modeste Mignon
1 05
XXII. Çok Bilmiş Kız,
Al da Oku Bakalım!
VI.
"Matmazel '
1 07
Balzac
1 08
Modeste Mignon
49
Le Grand-Ecuyer saraya bağlı yüksek bir görev. Vilquin'lere konuk olan
Herouville Dükü'nün unvanı.
1 09
Balzac
50
İngiliz yazarı Samuel Richardson'un ( 1 689- 1 76 1 ) ünlü romanı.
51
Ünlü bir İngiliz şairi ( 1 6 1 8- 1 657).
110
Modeste Mignon
111
XXIII. Modeste, Açık Bir
Üstünlük Kazanıyor
1 13
Balzac
vıı.
Bay de Canalis'e.
52
1 765'ten başlayarak yayımlanan bir almanak; önemli kişilerin soykütük
lerini saptar.
1 14
Modeste Mignon
5
3 Madam de Stael.
54
Yunan mitologyasının dokuz esin perisi.
55
Pamassos ve Helikon dağları arasında Musa'ların oturduğu yer.
56
Fransızlar, yazarlık taslayan, bilgiç kadınlara bas bleu (mavi çorap) derler.
1 15
Balzac
117
Balzac
1 18
XXIV. Bilinmeyenin Gücü
58
Fantastik manzara resimleriyle ünlü İngiliz ressamı John Martin ( 1 789-
1 854 ); Balzac bu adı, 1 828'de ölen İngiliz gravürcü John Martyn'in adıy
la karıştırıp yanlış yazıyor.
1 19
Ba/zac
VIII.
1 20
Modeste Mignon
121
Balzac
ğini dünyadan çekecek genç bir kız, evet itiraf edelim ki böyle
bir kız, kurtarıcımız İsa'nın kanlı utkusuna katılan Mecdelli
Meryem gibi şairin şanına katılacaktır. Bu işin yüce tarafı; ama
tersine ne dersiniz ? Ben, ne Lord Byron, ne Goethe'yim; bu iki
şiir ve bencillik devinden hiçbiri değilim, yalnızca beğenilen bir
iki şiirin yazarıyım ve bana tapılmasını isteyemem. Aziz olma
ya da pek yatkın değilim. Hem yürekliyim, hem de gözüm yük
seklerde; zengin olmak istiyorum ve daha gencim. Beni oldu
ğum gibi görün. Kral'ın iyiliği, bakanlarının koruyuculuğu sa
yesinde geçinip gidiyorum. Herkes gibi bir insanım. Herhangi
bir aptal gibi Paris'in gece eğlencelerine gider gelirim; ne var ki,
bindiğim arabanın tekerlekleri -zamanımızın gerektirdiği gibi
Ana Defter' e işlenmiş gelirlerin sağlamlaştırdığı bir toprağa bas
maz. Zengin olmadığım gibi, çatı katının, anlaşılmamış çalış
maların, sefalet içinde onurun benden daha üstün kimi insanla
ra, örneğin D' Arthez'e sağladığı saygınlık da yoktur bende.
Gencecik heyecanınızın büyüleyici hayallerine, nasıl sıradan bir
son aradığınızı biliyor musunuz? Gelin, burada bırakalım bu
işi. Gözünüze bulunmaz Hint kumaşı gibi görünme mutluluğu
na eriştimse, siz de benim için gökyüzünde ışıldayıp kaybolan o
yıldızlar gibi erişilmez, ışıklı bir şey oldunuz. Yaşamımızın bu
aşamasını hiçbir şey karartmasın. Eğer böyle devam edersek si
zi sevebilirim, engelleri hiçe sayan, gönlü belki kısa ömürlü ama
alabildiğine hoyrat ateşlerle nıtuşturan o delice sevdalardan bi
rine düşebilirim. Bir de gözünüze girdiğimi, bu serüveni son de
rece sıradan bir sonuca bağladığımızı düşünün: Nikah, bir aile
yuvası, çocuklar . . . Belise'le Henriette Chrysale59 bir arada, ola
cak şey mi ? .. Elveda öyleyse! "
59
Moliere'in Les Femmes Savantes (Bilgiç Kadınlar) oyunundan iki tip; zıt
yaradılışlı iki insan.
1 22
XXV. Ruhların Evliliği
IX.
Bay de Canalis'e.
60
Tarihçi Sismonde de Sismondi ( 1 773-1 842) ve İngiliz eşi Jessie Ailen,
Balzac'ın 1 8 32-33 yıllarında tan ıdığı ve sık sık örnek gösterdiği mutlu
bir çifttir.
123
Balzac
1 24
Modeste Mignon
1 25
Ba/zac
61
Moliere'in Les Fourberies de Scapin (Scapin'in Dolapları) oyununun ki
şilerinden biri.
62
Aynı oyundan bir başka kişi.
126
Modeste Mignon
" Hizmetkarınız,
"O. d'Este-M. "
x.
Matmazel O. d'Este-M.'ye.
63
L'Etourdi ( Şaşkın) adlı oyundan bir başka Moliere kahramanı.
64
Aynı oyundan bir başka kişi.
127
Balzac
128
Modeste Mignon
65
Bir süre önce adı geçen Sismondi.
66 Bir tür maskeli balo giysisi.
1 29
XXVI. Mektuplaşmaların
Sonu Nereye Varır?
XI.
131
Balzac
132
Modeste Mignon
1 33
Balzac
remiyorlar. İşte sorun burada. Şairin yaşamı öyle sürekli bir öz
veridir ki, kendini sıradan bir yaşamın zevklerine vermek istedi
ğinde çok büyük bir düzenlemeye ginnesi gerekir; bu yüzden
de, örneğin Moliere gibi, duyguları en dokunaklı buhranlar
içinde betimlerken, o duygularla yaşamaya kalkarsa, büyük
mutsuzluklara uğrar. Çünkü bana göre, özel yaşamıyla üst üste
konduğunda Moliere'in güldürüsü korkunçtur. Dehanın yüce
gönüllülüğü, bana yarı yarıya tanrısal bir şey gibi görünüyor; si
zi de bu sözde bencillerden oluşan soylu ailenin üyeleri arasına
katıyorum. Bütün o ruh çiçeklerini, o en sevdiğim çiçekleri hay
ranlıkla seyrettiğim bir yerde kuruluğu, hesaplılığı, yükseklere
dikilmiş gözleri bulsaydım nasıl sonsuz bir acıya düşerdim bile
mezsiniz ! Daha on altı yaşımdayken düş kırıklığını kapımda
buldum. Yirmi yaşımda da şöhretin bir yalan olduğunu, yüre
ğimde gizli bunca duyguyu yapıtlarında yaşatan bir adamın,
yalnız onun için açılan bu yüreği anlamadığını görürsem,
kimbilir ne hallere girerim? Ah dostum, bana neler olur bilir mi
siniz ? İşte size içimi dışımı döküyorum: O zaman babama, 'Ba
na istediğiniz damadı getirin' derim; 'benim bir dilediğim yok,
beni kendiniz için evlendirin. ' Bu adam ister noter, ister banker,
ister cimri, ister budala, ister taşralı, ister yağmurlu bir hava gi
bi sıkıcı, ister halktan bir adam gibi bayağı olsun; ister bir fab
rikada çalışsın, ister iyi yürekli ama kafasız askerin biri olsun,
onun için en boynu bükük, en dikkatli köle olurum. Ama kim
bilir ne korkunç şeydir, böyle her an kendini biraz öldürmek !
Gönlüm hiçbir zaman, sevilen bir güneşin canlandırıcı ışığında
sereserpe dolaşamaz artık. Ve şu anda zindanının demirlerini
sarsan, gözlerimde şimşekler çaktıran, size doğru kanatlanıp
uçan ve bir Polymnia gibi çalışma odanızın bir köşesine konup
oranın havasını ciğerlerine doldururken her şeyi tatlı bir merak
la bir bir gözden geçiren bu yaratığın kendi kendine kıydığını,
ne annemin, ne babamın, ne de çocuklarımın kulaklarına fısıl
dayacak kimse çıkmaz. Zaman zaman kocamla birlikte gittiği
miz kırlarda tadına doyulmaz bir sabahla karşılaştığımda, yav-
1 34
Modeste Mignon
1 35
Ba/zac
1 36
Modeste Mignon
XXIII.
Bay de Canalis'e.
ç
İspanya 'yla Fransa arasında, Bidassoa ırmağı üstünde bir ada. İspanya
kralı Felipe'yle XIV. Louis burada bir barış antlaşması imzalamış ve Pren
ses Marie-Therese'le Fransa Kralı'nın evlenmelerine karar verilmişti. Bu
ada Balzac için evliliği simgeliyor.
137
XXVII. Kör Annenin Gözleri
Herkesten İyi Görüyor
1 39
Ba/zac
1 40
Modeste Mignon
141
XXVIII. Tahmin Edilen Baht Dönüşü
1 43
Balzac
68
Miras yoluyla, bölünmeden büyük çocuğa geçen ve bir soyluluk unvanı
na bağlı mülk.
1 44
Modeste Mignon
1 45
Balzac
1 46
XXIX. Müzikli Bir Aşk İlanı
1 47
Ba/zac
1 49
Balzac
1 50
Modeste Mignon
PfANO
1\ 1 l •
�
.
. �
• 1
- - - � - -
- - -
-
1
Mon cceur, leve.-toi ! Deja l'aloue't. . .
ı\ 1
- - �
,.
�
1 "I t 1 -t -t i
- - -
..
i -
. •
..
- - - -
.. - - . -
·�
..
..
1\ l ' 1
� �
� - - -
- - -
. �
-
-
-
- -
.
r�
:
.
,,ı 1 , ' 1 •
t 1 ..
• •
� � ".,j � • •
•
• • . j • • •
-
- � - � . . - . .
.
-
•
il\ 1 l l l 1 .....
" . - .
�
- - .. - - - - - - J
...
1
,.
-
- - - -
-
- -
• • • •
.,
'
. . . . . • . .
- .
� -
- � . . � � .
.
'
...
...
�
..
151
Balzac
j1 1 --- 3 l l - '
., - - - - -
- - . - , ·- -
- - - -
.. . L ' � . . . ..
•
- r • ' -
� 1
. . - - -
- - - -
• • • •
.... . .... . ... .... ... ....
• • . • •
- . -
:
-· .. - - - - - � " �
r . . � - - - -
'
.. - ., ..
'1
j\ 1 1 .... - 1 1
� -
- - - �
,,
- - - - . -
v - - -- - - --
u , � .
1 1 .r r ,
da.rus son c .:ı . I i c: e uu peu de ro . s e
.,
A Per . le d uıı
•
'
voı r, . e.
\ 1
- - - ... .. - ...
. �
. - - - - - -
,- ,-
-
1
-
.... ... .... .. .... ... .... ....
•
. . ; ; •
- .
• •
: �
.. . - - r r - - ,:: ,.
I - . - - - -
., .. .. ..
� I 1 �I 1
jour qu.i lui ser t de mL roır. On sent da.ns l 'air pur quc
1 52
Modeste Mignon
\ 1 .
l. l . l 1
.
:
. . - � .
- - - - - . - .
. - - - .. .,,. - .
' '
- . -
ı\ 1
1
� - . - -
.� .
el ..
- .
iri-
-
• • •
..
- - -
•
.
� >
1 � • .. • .. .. .
..
.
-
!
.::
,
.. - - - - - . - -
- . - - - - - � _. -
r
" ..
�
'il • -
ı� l L. l _-_. 3
"
:
- -
:
-
- - . � . - _. _. � - -
. .. ,,..
-
- - . . - . �
-
..,
.
• -
r 1 r r
,
- - - -
t
- - - - -
,
. .
- . - _. _. . _. - _. .
- - .
... .. - -
.. ..
153
Balzac
� I
. .
-
:
�
. �.
- - - - - -
� - - - � I"'\ ,_
. :
. �. • A 1
-
. .
- ,, 1 � -
t' ........, r. r 1
.� 1 1
-i .; ..... ., -t -t -1 i
- -
.. = ; :
.
- -
3-
" - - -
�
=
, _. _. � � - - �
= -
-
-· - ..
71
-
i .. '1
..
1
. .
-
.
-
�
. .
- - - -
- r- - ..._ . - _. . - �
,_ -· ' � " - -
-
� � _,
• r r • J r .. ..__.... .. r. r
Rien ne dort plus , mo :J cro ı.ı r, la v Lo .
,
'
• i 1 1 1 i i .. 1
- -
. . .!
-
. .
-
- -
•. . - - - - -
. � _.
, - - - - - - -
. _, -
-·
' .. -·
1
- -
1 1 ..
1 54
Modeste Mignon
1 55
XXX. Kamburun Fizyolojisi
1 57
Balzac
158
Modeste Mignon
159
Balzac
1 60
Modeste Mignon
161
XXXI. Modeste Tuzağa Düşüyor
1 63
Balzac
1 64
Modeste Mignon
1 65
XXXII. Butscha 'nın Mutluluğu
1 67
Balzac
168
Modeste Mignon
1 69
Balzac
1 70
XXXIII. Mösyö de La Briere'in
Boy Portresi
1 72
Modeste Mignon
-ı
Kralcı Villele hükümetinin 1 827'de düşüşü, Balzac için Fransa'da krallı
ğın sonunu getiren olayların başlangıcıdır.
1 73
Balzac
yin ilk bakışa bağlı olduğu bu buluşma için siyah bir panto
lon, özene bezene boyanmış çizmeler, düğmeleri opal taşın
dan son derece zarif gömleğini açıkta bırakan kükürt rengi
bir yelek, yeni bir yöntemle sırta ve bele yapıştırılmış gibi du
ran, yakası nişan rozetiyle süslü küçük mavi bir redingot giy
miş, siyah bir de kravat bağlamıştı. Ellerine Floransa tuncu
renginde oğlak derisi eldivenler geçirmişti; sol elinde de, XIV.
Louis dönemi edasıyla küçük bastonunu ve şapkasını tutu
yordu. Böylece hem kilise adabına uymuş, hem de ışıkta pı
rıl pırıl parlayan, hünerle taranmış saçlarını açıkta bırakmış
tı. Ayin başlar başlamaz kilisenin kapısının önüne dikilip bü
tün Hıristiyanlara, özellikle de parmaklarını kutsal suya ba
tıran kızlara bir bir bakarak içeri girenleri gözden geçirdi.
Kiliseye ayak basar basmaz içinden bir ses Modeste'e,
"İşte ! " dedi. Bu redingot, bu bütünüyle Parisli eda, bu rozet,
bu eldivenler, bu baston, bu saç kokusu, bunların hiçbiri Le
Havre işi değildi. Ve La Briere, ufak tefek noteri, noterin iri
yarı, burnu havada karısını ve kıvrımları altında Modeste'i
gizleyen bohçayı (kadınlara özgü bir deyimdir bu) gözden
geçirmek için döndüğünde, zavallı kızcağız, iyice hazırlıklı
olmasına karşın, kapının ışığıyla baştan başa aydınlanan bu
şairane yüzü görünce yüreğinden vurulmuşa döndü. Yanıl
'
mıyordu. Küçük beyaz bir gül, rozeti yarı yarıya örtmüştü.
Acaba Emest, kulaklarına kadar geçirdiği, çifte peçeli, eski
şapkası altında gizli sevgilisini tanıyacak mıydı ? .. Modeste
aşkın altıncı hissinden o kadar korktu ki, yaşlı bir kadın gi
bi yürümeye başladı birden.
Ufak tefek Latoumelle yerine doğru giderken:
- Hanım, şu bey Le Havre'lı değil, dedi karısına.
- Buraya öyle çok yabancı geliyor ki ! diye yanıt verdi
karısı.
- İyi de, dedi noter; bu ya hancılar, geçmişi iki yüzyılı
bulmayan kilisemizi görmeye niye gelsin?
1 74
XXXIV. Aşkı Gizlemenin
Zorluğu Kanıtlanıyor
1 75
Balzac
1 77
Ba/zac
1 78
Modeste Mignon
1 79
XXXV. Tam Almak İsteyeceğiniz
Gibi Bir Mektup
xxıv.
Bay de Canalis'e.
181
Balzac
muş gibi geldi birdenbire; bir İtalyan katedrali gibi altınla, ma
vilikle ışılda yan kemerleri, başımın üstünde pırıl pırıl yandı .
Meleklerin din şehitlerine söylediği şarkılar, onlara acılarını
unutturan o uyumlu ezgiler, orgun sesine eşlik etti. Le Havre'ın
çirkin kaldırımları, gözüme çiçekli bir yol gibi göründü; sevecen
dilinden o zamana dek pek de anlamadığım deniz, birdenbire
eski bir dost gibi geldi. Bahçemdeki, limonluğumdaki güllerin,
uzun zamandan beri beni sevdiklerini anladım; bana sevmemi
söylüyorlardı yavaşça. Kiliseden dönüşümde hepsi de bana gü
lümsedi. Çiçeklerin küçük çanlarını sallayarak, 'Melchior' dedi
ğini, adınızı mırıldandığını duydum. Adınız bulutlarda yazılıy
dı, okudum. Evet, işte senin sayende yaşıyorum, ey Lord
Byron'dan, o baştan başa yapmacık ve soğuk, yüzü İngilte
re'nin havası gibi donuk Byron'dan bin kez daha güzel şair! Si
yah peçemi delip geçen Doğulu bakışların bedenime değer değ
mez, kanın yüreğime doldu, elim ayağım tutuştu. Ah! Anamız
bizi doğurduğunda yaşamı böyle duyumsamıyoruz biz! Sana
bir şey olsa, o anda ben de ölürüm; artık varlığım yalnızca se
nin düşüncene bağlı. Müzikteki tanrısal uyumun neye yaradığı
nı artık biliyorum: Aşkı dile getirmek için melekler icat etmiş
onu besbelli. Hem üstün yetenekli, hem de güzel olmak, bu bi
raz fazla Melchior'um! İnsan doğarken birinden birini seçmeli.
Özellikle bir aydır bana gösterdiğiniz saygıyı, sevgiyi düşündük
çe, acaba bir düşte miyim diyorum. Hayır bana açmadığınız bir
sır var! Hangi kadın sizi ölmeden başkasına bırakır ? Ah ! İnan
madığım bir aşkla birlikte, gönlüme kıskançlık da doldu. Böy
le bir yangın akla gelir miydi? Ne inanılmaz, ne yeni bir hülya
bu! Şimdi çirkin olmanı istiyorum ! Dönüşte ne delilikler yap
madım. Bütün sarı dalyalar, güzel yeleğinizi anımsattı bana, bü
tün beyaz güller dostum oldu; onları tüm benliğim gibi sizin
olan bir bakışla selamladım! Soylu beyzademin elindeki eldive
nin renginden taşlardaki ayak seslerine kadar, hepsi de belleği
me öylesine bire bir işlendi ki, altmış yıl da geçse bu şenliğin en
küçük ayrıntısını, havanın o günkü rengini, bir sütuna vuran
1 82
Modeste Mignon
-ı
Tek inanç, tek Tanrı.
73 Sözcük anlamı: Alçakgönüllü.
1 83
Balzac
�4
Wilhelm Meister'in kişilerinden biri.
1 84
Modeste Mignon
" Modeste'iniz.
Matmazel O. d'Este-M.'ye.
" İçimden bir ses, bir oğuldan başka çocukları olmayan Bay
ve Bayan Latournelle'in arasında duran ve onca dikkatle örtü
nüp kılık değiştirmiş kadının siz olduğunuzu bana söyledi. Ah
sevgilim, orta halli, gösterişsiz, şansız şöhretsiz, dahası parasız
pulsuz bir insan çıkarsanız, ne kadar sevinirim bilemezsiniz! Ar
tık beni tanıyorsunuz, doğruyu söyleyemez misiniz sanki ? . . Ben,
yalnızca aşkla, yürekle, sizinle şairim. Şu Normandiya Oteli'ne
kapanıp kalmak, pencerelerden gördüğüm lngouville'e çıkma-
1 85
Balzac
1 86
XXXVI. İşler Karışıyor
Dumay:
- Masal bunlar, diye bağırdı; alçaklık, oyun! O uğursuz
kamburu elime geçiririm ben; sırf bu iş için Paris'e gidiyo
rum ! Butscha bizi aldatıyor. Modeste'le ilgili birşeyler bili
yor, ama ağzını açıp da tek söz etmiyor. Eğer bu işe burnu
nu soktuysa ! . . Noter falan olamaz, onu anasının yanına
yollarım, sefalete . . .
187
Ba/zac
1 88
Modeste Mignon
Bayan Mignon:
- Ah kızım, işte sevdiğin adam! diye bağırdı; Müzikle
diğin şiirler onundu . . .
- Yukardaki o çerçeveli resim de onun değil mi ? dedi
Dumay.
Modeste yavrularını koruyan bir dişi arslan gibi ayaklan
dı:
- Verin o mektubu bana Bay Dumay !
Teğmen:
- Buyurun Matmazel, yanıtını verdi.
Modeste, Canalis'in mektubunu göğsüne soktu, Du
may'ye babasınınkini uzattı.
- Neler yapabileceğinizi bilirim Dumay, dedi; ama eğer
Bay Canalis'in kılına dokunursanız bu evden çıkıp giderim,
bir daha da dönmem!
- Annenizi öldüreceksiniz küçükhanım, dedi Dumay.
Sonra salondan dışarı çıkıp karısına seslendi .
Modeste'in uğursuz tümcesiyle canevinden vurulan za
vallı anne bayılmıştı.
1 89
Balzac
du.
Modeste'in çabalarıyla kendine gelen Bayan Mignon, kı
zının kollarında odasına çıktı. Baş başa kaldıkları zaman si
tem olarak yalnızca şunları söyledi :
- Ne yaptın zavallı çocuk ? Niye benden gizledin ? Bu ka
dar katı mıyım ben ? ..
Genç kız ağlayarak:
- Elbette ki sana her şeyi söyleyecektim, diye yanıtladı
onu.
Her şeyi annesine anlattı. Yazdığı mektupları, aldığı ya
nıtları okudu. Bu iyi yürekli Alman kadının gönlüne, şiirinin
gülünü yaprak yaprak döktü; günün yarısı böyle geçti. İçini
dökmeyi bitirip de her şeyi bağışlayan körün dudaklarında
neredeyse bir gülümseme belirdiğini görünce, kendini ağla
yarak onun göğsüne attı. Gözyaşları arasında:
- Anneciğim, dedi; sizin yüreğiniz baştan başa altındır,
baştan başa şiirdir. Siz Tanrının sevgili kulusunuz; Tanrı si
zin gönlünüzü, bütün yaşamı kaplayan o saf, o biricik, o
göksel aşkla doldurmak için yaratmış ! Ben ki sizin yolunuz
dan giderek kocamdan başkasını sevmeyeceğim, siz şu anda
ellerinizi ıslatan gözyaşlarının ne kadar acı olduğunu anla
malısınız. Bu renk renk kanatlı kelebek, kızınızın bir ana gi
bi üstüne titreyerek yetiştirdiği bu ikiz ruh, benim kutsal aş
kım, bu canlı, bu yaşayan sır, bayağı ellere düştü. Bana yol
göstermek gibi zavallı bir bahaneyle onun kanatlarını, tüyle
rini yolacaklar. Bakacaklar: Bu üstün yetenekli kişi, rastgele
bir banker kadar dürüst mü, Melchior'um bir kenara para
lar yığabilir mi, kurtulması gereken bir tutkusu var mı, bir
1 90
Modeste Mignon
191
XXXVII. Kıssadan Hisse
1 93
Ba/zac
1 94
XXXVIII. Meleksi Okul'un Ozanıyla
Bir Napoleon Askerinin Karşılaşması
ve Askerin Tümüyle Bozguna Uğraması
1 95
Balzac
Uşak:
- Baron de Canalis sözünü ettiğiniz o büyük şairdir, di
ye yanıt verdi; hem de Danıştay'ın Dışişleri Bakanlığı'na
bağlı raportörüdür.
Buraya -kendi aşağılayıcı deyimiyle- bir "şaar" bozuntu
sunu tokatlamaya gelen Dumay, karşısında büyük bir devlet
memuru bulmuştu. Bekletildiği şatafatlı salonda, Canalis'in
oda uşağı tarafından iskemleye bırakılmış frakı ve üstünde
parlayan nişan çubuğunu görünce düşünmeye başladı . Az
sonra, gerek işçiliği, gerekse gösterişiyle dikkati çeken, yal
dızlı gümüş bir kupaya gözleri takıldı; kupanın üstündeki,
"Madam 75 tarafından verilmiştir" yazısı kafasını karıştırdı.
Bakınmayı sürdürünce bir kaidenin tepesinde, üstüne, "Ma
dam La Dauphine76 tarafından verilmiştir" tümcesi işlenmiş
bir Sevres porseleni gördü. Uşak efendisine, sırf kendisini
görmek için Le Havre'dan gelmiş bir adamı, Dumay adında
birini kabul edip etmeyeceğini soradursun, bütün bu sessiz
uyarılar Dumay'nin aklını başına getirdi.
Canalis:
- Ne biçim adam? diye sordu.
- Temiz pak giyinmiş bir adam, nişanı da var. . .
Efendisinin işareti üzerine uşak odadan çıktı, salona gele
rek:
- Bay Dumay ! diye seslendi.
Dumay çağrıldığını duyup, zarif olduğu kadar zengin bir
çalışma odasında, güzellikte Mignon'ların evindeki halıların
en güzelinden hiç de aşağı kalma yan bir seccadenin üstünde
ayakta duran Canalis'in karşısına çıkınca ve gösterişli sabah
lığının püskülleriyle oynayan şairin çalımlı bakışlarıyla kar
şılaşınca o kadar şaşırdı ki, büyük adamı kendisine şu soru
yu sormak · zorunda bıraktı:
75
Kralın erkek kardeşinin eşi.
76
Kralın büyük oğlunun (veliahtın) eşi.
1 96
Modeste Mignon
1 97
Balzac
1 98
Modeste Mignon
1 99
Balzac
200
Modeste Mignon
20 1
XXXIX. Babalara Yaraşır Bir Düşünce
203
Balzac
""8
Lamartine'in zengin bir kadınla evlenmesinde rol oynayan ünlü " Göl" şiiri.
204
Modeste Mignon
-9
Moliere'in Scapin 'in Dolapları oyununun dalavere simgesi kahramanı.
205
Ba/zac
206
Modeste Mignon
207
Ba/zac
208
Modeste Mignon
nıt verdim; ve tam Tanrının altın bir melek, seçkin bir ruh
gönderdiği gün, bu maskeli balonun entrikalarından sıkıl
dım. Adam sen de! Yeniden harika bir şiir yazarım, böyle
bir devlet kuşu bir daha başıma konar. Şöhretimin ışığında
horozlanan La Briere sersemi mutlu mu acaba ? . . Ne hırsız
lık ama ! Ben modellik yapacağım, o heykel olacak ! Tıpkı
Bertrand'la Raton'un öyküsü. 8 0 Altı milyona bir melek, bir
Mignon de La Bastie, şiiri, şairi seven soylu bir peri . Üstelik
genç kızın dostu o yürekli askere, tuttum pazılarımı göste
rip güçlülük tasladım; bu fiziksel güç adamını, Alkides8 1 hü
nerleri göstermeye kalkışarak tinsel güçle şaşırtma ya çalış
tım. Tam kendimi bir melek gibi satmanın sırasıyken Na
poleon'luk tasladım. Sonunda bir dostum olacak, ama bu
biraz tuzluya patlayacak bana. Ama dostluk ne güzel şey !
Altı milyon, işte bir dostun fiyatı. Bu kadara pek fazla dost
edinilemez doğrusu !
Tam bu sırada La Briere, dostunun çalışma odasına gir-
di. Üzgündü. Canalis:
- Neyin var, ne oldu? diye sordu.
- Baba, kızının iki Canalis'i bir arada görüp birinden bi-
rını seçmesını ıstıyor.
• 1 • • • •
Şair gülerek:
- Zavallı çocuk, dedi. Çok akıllı bir adam bu baba . . .
La Briere acınacak haldeydi:
- Seni Le Havre'a götüreceğime onurum üstüne söz ver
dim.
Canalis:
- Oğlum, dedi; onurun söz konusuysa elbette bana gü
venebilirsin. Bir aylık izin isterim . . .
80
La Fonraine'in "Maymunla Kedi " öyküsünde kedi Racon, ocaktan kes
taneleri binbir zahmetle aşırırken maymun bunları çıtır çıtır yer.
81
Herakles'in ölümlü dedesinden aldığı ad ( Alkaios oğlu); kahraman, bir
çok metinde bu adla anılır.
209
Ba/zac
210
XL. Ev İçinde Trajedi-Komedya
21 1
Balzac
212
Modeste Mignon
213
Balzac
82
Balzac'ın başka bir romanına (Le Femme de trenle ans) gönderme.
2 14
Modeste Mignon
215
Balzac
216
Modeste Mignon
217
Balzac
218
Modeste Mignon
219
Balzac
83
Marivaux'nun bir oyunu Ueux de l'Amour et du Hasard).
220
XLI. Düşkırıklığı
84
Romanın el yazmasındaki bir nottan, kastedilen yazarın Theophile Ga
utier olduğu anlaşılıyor.
221
Balzac
222
XLII. Dostlar Arasında
223
Bafzac
224
Modeste Mignon
225
XLIII. Modeste'in Planı
227
Balzac
85
Mille e tre; Mozart'ın Don Giovanni operasının ünlü aryasının verdiği sa
yı .
228
XLIV. Üçüncü Bir Talip
86
Kralın önünde başını açmak zorunda olmayan en yüksek sınıftan soylu.
229
Balzac
230
Modeste Mignon
8-
Kanton'da Avrupalılarla ticaret yapma ayrıcalığı bulunan tüccarlar birliği.
231
Ba/zac
88
Aristoteles ve Horatius, antik tiyatronun ve şiirin kurallarını saptayan
başlıca yazarlardır.
232
Modeste Mignon
233
Ba/zac
234
Modeste Mignon
235
Balzac
91
Bu adı taşıyan birkaç komedyadan Scribe ve Delavigne'in 1 823 tarihli
oyunu ünlüdür.
236
XLV. Babanın Olağanüstü Olduğu Bölüm
237
Balzac
238
Modeste Mignon
Şair gülerek:
- Büyük mü Mösyö ? . . diye yanıt verdi; Napoleon'un
saltanatıyla başlayan bu yüzyılda, artık büyük bir şey ola
maz . Bizler her şeyden önce, bir sözde büyük şairler kala
balığıyız ! . . Üstelik ikinci sınıf adamlar öyle güzel üstün
yetenek taklidi yapıyorlar ki, büyük şöhretlere artık yer
yok.
La Bastie Kontu:
- Bu yüzden mi politikaya atıldınız? diye sordu.
Şair:
- Orada da aynı şey, dedi; bundan sonra büyük devlet
adamı da yetişmez. Olsa olsa olayların düzeyine az çok eri
şen kimseler çıkar. Asker hurcuyla vergi borcunu birbirine
karıştıran Anayasa'nın bize getirdiği böyle bir rejim içinde,
ancak sizin Çin'e gidip aradığınız şeye, paraya güvenilebi
lir!
Melchior, kendinden ve gelecekteki kayınbabasında bı
raktığı izlenimden hoşnut, Germain' e döndü:
- Kahvelerimizi salonda içeriz, dedi ve tüccarı salona
davet etti. O sırada La Briere söze karıştı:
- Size çok teşekkür ederim Kont Cenapları, dedi; arka
daşımı evinize nasıl getireceğimi bir türlü bilemiyordum; be
ni bu sıkıntıdan kurtardınız. Yüce gönüllü olduğunuz kadar
ince zekalısınız da ...
- Yok canım! dedi Charles Mignon; bütün Provence'lı-
ların bu kadarcık aklı vardır.
Canalis:
- Demek Provence'lısınız? diye sordu.
La Briere:
- Dostumu hoş görün, dedi; benim gibi La Bastie'lerin
tarihini incelemedi henüz.
Bu dostça anımsatma üzerine Canalis, Ernest'e şöyle bir
baktı.
Provence'lı, büyük şaire:
239
Balzac
92
Latince: "Beyaz taşla işaretlenecek. " Romalılar beyazı uğurlu sayarlardı.
240
Modeste Mignon
24 1
XLVI. Delikanlılardan Birinin Sanıldığından
Daha Evli Olduğunun Anlaşılması
244
XLVII. Şair Neredeyse Güzel
Bir Kadındır
245
Balzac
246
Modeste Mignon
247
Balzac
248
XLVIII. Oyuna Görkemli Bir Giriş
93
Dönemin ünlü bir Comedie Française oyuncusu.
250
Modeste Mignon
94
Orestes'in yoldaşı; eski Yunan yazınında bir dostluk simgesi olarak
gösterilir.
25 1
Balzac
252
Modeste Mignon
253
Balzac
255
Balzac
256
XLIX. La Briere'e Kıyasla Butscha,
Mutluluğa Kıyasla Din Gibidir
258
Modeste Mignon
259
Ba/zac
260
Modeste Mignon
261
Balzac
262
L. Yazarın Çok Önemsediği Bir Bölüm
263
Balzac
2 64
LI. Herouville Dükü Sahneye Giriyor
96
Saint-Esprit (Kutsal-Ruh) nişanının simgesi.
267
Balzac
268
Modeste Mignon
269
LII. Bir Bilim Prensi
271
Balzac
2 72
LIII. Modeste�in İlk Deneyi
273
Balzac
97
Moliere'in kumpanyasından bir oyuncu.
2 74
Modeste Mignon
98 Eski kafalı.
275
Balzac
276
Modeste Mignon
99 Latince: doruk.
277
Balzac
1 00
Moliere: Les Femmes Savantes ( Bilgiç Kadınlar), il. perde, il. sahneden
bir replik.
278
LIV. Şair, Alıştırmalarını Yapıyor
279
Ba/zac
280
Modeste Mignon
28 1
Balzac
282
Modeste Mignon
Şair böylece her engeli aşıyor, aşkı uğruna hiçbir şeyin al
tında kalmıyor, Modeste de onun zekasına, tumturaklı söz
lerini büsbütün cilalayan o benzerini hiç görmediği Parisli ze
kasına hayran kalıyordu. Bayan Mignon'un bir sözüne kar
şılık Katolik dini ve dindar bir kadınla evlenmenin vereceği
mutluluk üstüne çekilen görkemli söylevi dinleyen Butscha,
ufak tefek Latournelle'in kulağına :
- Nasıl da çekirge gibi sıçrıyor! dedi.
Modeste'in gözlerine bir perde çekilmiş gibiydi. Bir yan
dan dinlediği sözlerin etkisi, bir yandan da Canalis'le inadı
na ilgilenmesi, şairin özentiliğini, konuşmasındaki abartıyı,
duygunun yerine geçirdiği çalımı, noter katibine deminki in
safsızca sözü söyleten bütün o tutarsızlıkları görmesine engel
oluyordu. Oysa Butscha, bunların hiçbirini gözünden kaçır
mıyordu. Bay Mignon'un, Dumay'nin, Butscha'nın, Latour
nelle'in, Fransa'da hep böyle oradan oraya atlayarak konu
şulduğunu hesaba katmayıp Canalis'in tutarsızlığına şaştık
ları yerde Modeste, şairin esnekliğine hayran kalıyor, onu
hayallerinin dolambaçlı yollarına sürükleyerek, "Beni sevi
yor! " diyordu. Butscha 'ysa, bir gösteri diyebileceğimiz bu
sahnenin bütün izleyicileri gibi Canalis'te, bencillerin o baş
lıca kusurunu görmüştü. Şair, salonlarda kendini dinletmeye
alışmış bütün insanlar gibi biraz fazla açığa vuruyordu bu
kusurunu. Melchior'un yüzünde, kimi zaman karşısındaki
nin ne diyeceğini önceden kestirdiği için, kimi zaman hiç din
lemediği ya da başka şey düşünerek dinlediği için, insanın
gururu inciten ve ne diyeceğini şaşırtan bir dalgınlık okunu
yordu. Birini dinlememek yalnızca terbiyesizlik değildir; ay
nı zamanda bir küçümseme belirtisidir. Canalis de bu alış
kanlığı biraz ileri vardırıyor, çoğu zaman yanıt bekleyen bir
sözü yanıtlamayı unutuyor, nazikçe bir geçişe gerek görme
den aklına takılan başka bir konuya atlayıveriyordu. Yüksek
konumdaki bir adamın yapacağı böyle bir küstahlık, karşı
çıkılmadan kabul edilse de yüreklerin derinliğine, bir kin, bir
intikam tohumu düşürür; aynı düzeyde insanlar arasındaysa
283
Balzac
284
LV. Modeste Rolüne Alışıyor
285
Ba/zac
286
Modeste Mignon
287
Balzac
288
Modeste Mignon
289
Balzac
290
LVI. Taşrada Hayranlık Bu Kadar Sürer
291
Balzac
292
Modeste Mignon
Yaşlı kız:
- Zaten şimdiye kadar, dedi; yeğenimin karşısına, düze
yine uygun bir kadın çıkmadı. Kiminin bu konuma uygun
yalnızca serveti vardı; kimi parasızdı, ama akıllı fikirliydi.
Tanrı karşımıza, bir Herouville Düşesi'nin hem servetini,
hem zekasını, hem de soyluluğunu taşıyan bir insan çıkarsın
diye beklemekle iyi ettiğimizi itiraf etmeliyim.
Helene d'Herouville, yeni dostunu birkaç adım öteye çe
kerek:
- Modeste'ciğim, dedi; bu ülkede bin tane Baron de Ca
nalis vardır, Paris'te de onun ayarında yüz tane şair. Büyük
adamlıktan o kadar uzak ki, drahomasızlık yüzünden evle
nemeyecek ve bir manastıra kapanacak kadar parasız oldu
ğum halde ben bile ona varmam! Chaulieu Düşesi'nin on yıl
dır sömürdüğü adamdan hayır mı gelir! Büyük şairin -söy
lenenlere bakılırsa- yakasını bırakmayan o rahatsızlıklara
ancak altmışına merdiven dayamış, yaşlı bir kadın katlana
bilir; hani XIV. Louis'de en hafifi bile dayanılmaz bir kusur
haline gelen şu hastalıklar. . . Ama düşes bunları, bir eşin bile
ceği kadar bilemez; Canalis'le bir koca gibi burun buruna
yaşamamış ne de olsa ! . .
Kadınların aralarında çevirdikleri türden bir manevra ya
başvuran Helene d'Herouville de, Bayan de Chaulieu'yü çe
kemeyen kadınların şair konusunda ortaya attıkları karala
maları böylece Modeste'in kulağına fısıldamış oldu. Bu kü
çük ayrıntı, genç kızlar arasında böyle dedikodular alışılmış
şeyler olsa da, La Bastie Kontu'nun servetine göz dikenlerin
aralarında ne denli çekiştiklerini açıkça gösteriyor bize.
Köşk'ün Modeste'le evlenmek isteyen bu üç kişiyle ilgili
kanıları, on gün içinde iyiden iyiye değişmişti. Bütünüyle Ca
nalis'in zararına gelişen bu değişiklik, herhangi bir biçimde
ünlü olmuş insanları derinlemesine düşündürmesi gereken
kimi gözlemlere dayanıyordu. Ünlü birinin el yazısının peşi
ne nasıl büyük bir tutkuyla düşüldüğüne bakılırsa, halkın
293
Balzac
2 94
Modeste Mignon
295
Balzac
296
LVII. Modeste'in Niyeti Anlaşılıyor
1 02
Grand- Veneur; kralın sürek avlarını düzenleyen yüksek görevli.
297
Balzac
298
Modeste Mignon
299
Balzac
300
Modeste Mignon
301
Balzac
302
Modeste Mignon
303
LVIII. Ernest Mutlu
305
Balzac
306
Modeste Mignon
307
LIX. Butscha'nın Çevirdiği Dolaplar
Ortaya Çıkıyor
3 10
Modeste Mignon
311
Balzac
1 03
Picard ve Radet'nin tek perdelik komedyası.
312
Modeste Mignon
313
Ba/zac
315
Balzac
317
Balzac
318
Modeste Mignon
1 05 Güldürme yetisi.
319
LX. Cana/is Gerçekçi Yanını Açığa Vuruyor
321
Balzac
322
Modeste Mignon
323
Balzac
324
Modeste Mignon
325
Balzac
106 Fransız Devri mi'nden sonra, yıkıp malzemesini satmak üzere şatoları
alan yıkıcı şirketi.
326
Modeste Mignon
327
LXI. Cana/is Sevildiğine
Biraz Fazla İnanıyor
330
Modeste Mignon
331
Balzac
332
Modeste Mignon
333
Balzac
334
Modeste Mignon
1 07
Balzac bazı kahramanlarına geleceği görme yetisi yakıştırmaktan hoşla
nıyor; kısa süre sonra meydana gelen 1 8 30 Temmuz Devrimi, Butscha'yı
haklı çıkaracaktır.
335
Balzac
miş. Hem o yassı suratlı iki ihtiyar kız, ağzınızda tat bırak
maz. Nasıl olsa kont kızısınız; eğer ille de düşes olmak isti
yorsanız, Papa, kimi tüccarlara gösterdiği iyiliği size de gös
terir; size nia'lı, agno'lu bir düşeslik satar. Bir saray unvanı
için mutluluğunuzu tehlikeye atmayın !
336
LXII. Politik Bir Mektup
337
Balzac
338
Modeste Mignon
339
LXIII. Soylu Bir Çift
34 1
Balzac
ı os
Rus Çariçesi II. Katerina, rakibesi Prenses Dariia Fedorovna Çerbato
va 'yı, eski bir gözdesi olan Momonov'la evlendirmişti.
342
Modeste Mignon
343
Balzac
344
LXIV. Kadınlarla Her Zaman Kuralına
Göre Oynamak Gerekmediği Kanıtlanıyor
345
Balzac
346
Modeste Mignon
347
LXV. Gerçek Aşk
349
Ba/zac
350
Modeste Mignon
sız göğüs geçiren, canlı bir ağıttan daha şiirsel bir şey yoktur
dünyada.
Sonunda Dük d'Herouville çıkageldi; Seine ırmağı geçil
dikten sonra dükün arabasında, Matmazel d'Herouville'ler
le birlikte gitmesi gereken Modeste'in yola çıkacağı günü ka
rarlaştırmak istiyordu. Hayranlık verici bir kibarlık sergile
yen dük, Canalis'le La Briere'i de ava davet etti ve Bay Mig
non gibi onlara da birer at ayırdığını söyledi. Albay, kızının
üç aşığından, yola çıkacakları gün öğle yemeğini birlikte ye
melerini rica etti. O zaman da Canalis, son günlerde kafasın
da olgunlaşan bir tasarıyı gerçekleştirmeye karar verdi. Dü
şese, Ahır Beyi'ne ve La Briere'e oyun ederek Modeste'i alt
tan alta yeniden ele geçirmek istiyordu; onun gibi diplomat
olmaya niyetlenmiş biri, içinde bulunduğu bu duruma katla
namazdı. Öte yandan La Briere de Modeste'e sonsuza dek
elveda demeye karar vermişti. Böylece taliplerden her biri, üç
haftadan beri süregiden bir savaşımın sona ermek üzere ol
duğunu anlayarak, karar verilmeden önce yargıca bir sözcük
daha sokuşturan davacı gibi, söyleyeceği son sözü düşünü
yordu. Yola çıkmadan bir gün önce albay, yemekten sonra
kızını kolundan tutarak karar verme zamanının artık geldi
ğini hissettirdi.
- Rosembray' de D'Herouville ailesine karşı zor bir du-
ruma düşeceğiz, dedi. Düşes olmak istiyor musun?
- Hayır babacığım, diye yanıt verdi Modeste.
- Sakın Canalis'e gönül vermiş olmayasın ?
Genç kız, bir çocuk sabırsızlığıyla:
- Elbette hayır babacığım, bin kez hayır! dedi.
Albay, Modeste'e bir tür sevinçle baktı:
- Bak, bu işte seni ben etkilemedim, dedi heyecanla;
artık sana şunu açıklayabilirim ki, ben daha Paris'te da
madımı seçmiştim. Zengin olmadığıma inandırdığımda,
delikanlı boynuma sarılarak üstünden bir yük kalktığını
söylemişti.
35 1
Ba/zac
Modeste kızardı:
- Kimden söz ediyorsunuz baba ? diye sordu.
Kont de La Bastie, dönüşünün hemen ertesi günü Mo
deste'in düşlerini altüst eden o cümleyi, alaycı bir edayla yi
neleyerek:
- O erdemli, ahlakına güvenilir kişiden, diye yanıt ver
di.
- Ama ben ondan söz etmedim baba ! Dükü geri çevir
me işini bana bırakın; tanırım onu, gönlünü almasını bili
rım.
- Demek daha birinden birini seçmedin ?
- Daha seçmedim. Geleceğimin bilmecesinde çözeme-
diğim bir iki hece daha var. Ama saray ortamını şöyle bir
çırpıda gördükten sonra Rosembray' de size sırrımı söyleye-
cegım.
"' .
352
Modeste Mignon
353
Balzac
1 09
Geçmişi de geleceği de bildiği için iki yüzlü betimlenen Roma tanrısı.
3 54
Modeste Mignon
355
Balzac
356
LXVI. Modeste'in Rosembray'ye
Görkemli Girişi
ı ıo
Latince: Güneş bize mutluluk verir; " Güneş Kral" XIV. Louis'yi anıştır-
ma.
1 11
XIV. Louis.
358
Modeste Mignon
359
LXVII. Bir Düşes Öfkesi
1 12
Sfenks; kadın yüzlü ve göğüslü, aslan ayaklı ve kuyruklu, dişi mitologya
canavarı.
36 1
Balzac
3 62
Modeste Mignon
363
LXVIII. Bir Genç Kız Oyunu
365
Ba/zac
366
Modeste Mignon
367
LXIX. Örnek Bir Çıkış
Böyle dedikten sonra, orta boylu bir kadın olan düşes ye
rinden kalktı, Diane de Maufrigneuse'ün bulunduğu yana
doğru yürüdü; bir dişi geyik gibi küçük, sinirli adımlarla iler
liyordu; ellisini geçtikleri halde güzel kalan bütün kadınlar
gibi etine dolgundu ama, tombulluğunun altında yine de eş
siz bir incelik göze çarpıyordu. Bu tür kadınlara bu inceliği,
hem fazla şişmanlamalarına engel olan, hem de etlerini diri
tutan sağlam sinir sistemleri verir. Düşesin benzersiz bir soy
luluk içinde hafif hafif yürüyüşü de başka türlü açıklana
mazdı. Ancak soylulukları Nuh'tan başlayan kadınlar, bir
köylü karısı gibi tombul olmalarına karşın Eleonore gibi
heybetli kalabilirler. Bedeninin üst bölümüne gösterilen öze
ni, düşese bir kraliçe inceliği ve bir genç kadın kıvraklığı ve
ren o sabah tuvaleti için harcanan çabaları bir filozof görse
Philoxene'e acırdı. Gür ve boyasız saçlarının örgülerini başı
nın üstünde, büyük bir hotoz biçiminde çekinmeden topla
yan Eleonore, kar gibi beyaz boynunu, güzel biçimli göğsü
nü ve omuzlarını, göz kamaştırıcı çıplak kollarını ve ünlü el
lerini övünerek gösteriyordu herkese. Modeste düşesin, "O
hepimizin sultanıdır! " denen kadınlardan biri olduğunu, bü
tün rakipleri gibi anladı. Eleonore'un, artık Fransa'da tek
tük görülen o büyük hanımefendilerden biri olduğu apaçık
369
Balzac
3 70
Modeste Mignon
371
LXX. Sosyetenin Kabataslak Bir Resmi
373
Balzac
3 74
Modeste Mignon
3 75
LXXI. La Briere Her Zamanki Gibi
Hayranlık Verici
cuklar gibi her parlak şeye kapılır, her parlak şeyin peşinden
koşarlar ! . . Bir zamanlar atları, tabloları sevdi, şöhreti sevdi;
silah takımları, Rönesans ve XV. Louis tarzı eşyalar almak
için tablolarını sattı. Şimdi de gözü yüksek yerlerde. Kabul
edin ki, bu hevesleri hep büyük şeyler!
Modeste:
- Yeter, dedi.
Sonra gözüne babası ilişince, kendisine eşlik etmesi için
başıyla işaret etti.
Ernest' e de:
- Gelin, dedi; size o iki satır yazıyı vereceğim; götürün o
büyük adama, bütün istediklerini de yapacağımı söyleyin;
ama bir koşulla ! Alman tiyatrosunun en güzel yapıtlarından
birini yalnızca benim için oynaması çok hoşuma gitti; kendi
sine teşekkürlerimi bildirmenizi istiyorum. Faust'la Kont
d'Egmont'un, Goethe'nin en güzel yapıtları olmadığını bili
yorum artık.
Ernest, muzip kızın yüzüne şaşkın şaşkın bakınca da :
- Onun başyapıtı Torquato Tasso'dur, diye ekledi.
Sonra gülümseyerek:
- Bay de Canalis'e söyleyin, onu bir daha okusun, dedi.
Bunları sözcüğü sözcüğüne dostunuza aktarmanızı rica edi
yorum; çünkü kendisini kınamıyorum, tersine, davranışını
haklı buluyorum; şu küçük farkla ki, Eleonore'un çılgınlığı
sayesinde umarım iyice akıllanacaktır.
Düşesin baş hizmetçisi, Modeste'le babasını dairelerine
götürdü; bu arada Françoise Cochet de her şeyi yerleştirmiş
ti. Odaların döşenmesindeki incelik ve beğeni albayı şaşırttı .
Françoise, şatoda, aynı beğeniyle döşenmiş, bunun gibi otuz
daire bulunduğunu söyledi. Modeste:
- Malikane dediğin böyle olur, diye söylendi.
Albay:
- Merak etme, diye yanıt verdi; La Bastie Kontu sana
buna benzer bir şato yaptırır.
Modeste Mignon
3 79
LXXII. Gerçekler Şiire Ağır Basıyor
381
Balzac
1 14
Yunan mitologyasında tanrıların oturduğu dağ.
382
LXXIII. Modeste Saygın Bir
Davranış Sergiliyor
3 84
Modeste Mignon
385
LXXIV. Av Buluşması, Aşk Buluşması
387
Balzac
388
Modeste Mignon
ı ı .ı
Marki de Dampierre, XV. Louis'nin Avcı Başısıdır. Av boruları icat etmiş,
av havaları yazmıştır.
3�
Balzac
1 16
Saraya bağlı ve avcılıkla ilişkili bir başka yüksek görevli.
1 17
Put, tapıncak, fetiş anlamındaki fetiche sözcüğüyle tiksinç anlamındaki
fetide sözcüğü arasındaki ses benzerliğine dayalı sözcük oyununu çevir
meden bıraktık.
3 90
Modeste Mignon
1 18
1 655 yılında XIV. Louis, kralın haklarını tartışan meclisin toplantı salo
nuna, av kılığında ve elinde kırbacıyla girmişti.
391
Balzac
3 92
LXXV. Sonuç
393
rıaızac
3 94