Bu Konudan Önce

Çekim Ekleri konusundan önce Kök ve Ek Bilgisi konusuna göz atmanı tavsiye
ederim. Kök ve eklerin özelliklerini bilmeden bu konuya çalışma.

Çekim Ekleri Konu Anlatımı PDF – TYT Türkçe

Yukarıdaki şekilde gördüğünüz üzere sözcükleri yan yana getirmek cümle kurmak
için yeterli değildir. Yan yana gelen sözcüklerin birbiri ile ilişkili hâle getirilmesi
gerekir. İşte sözcükler ve sözcük gruplarını birbirleriyle ilişkili hâle getirip
cümle kurmanızı sağlayan bu ekler, çekim ekleridir.

Çekim ekleri hem isimlere hem de fiillere getirilir. İsimlere getirilen ekler isim
çekim ekleridir. Şimdi isim çekim eklerini öğreneceğiz:

 Bazı çekim ekleri eklendikleri isimlerin kime, neye ait olduğunu belirtir.
 Bazı çekim ekleri, eklendikleri isimlerin sayısının birden fazla
olduğunu belirtir.
 Bazı çekim ekleri eklendikleri isimden ayrı yazılır ve soru anlamı oluşturur.
 Bazı çekim ekleri eklendikleri ismin başka bir isimle ilgili olma
durumunu belirtir.
 Bazı çekim ekleri eklendikleri eklendikleri isimlere belirtme, yönelme,
bulunma, ayrılma gibi anlamlar katar.
  Türkçe sözcüklerde çekim eklerinin sırası sözcük sonudur. Diğer
sözcüklerle bu şekilde cümle içerisinde ilişki kurarlar. Bir Türkçe sözcükte
önce kök sonra varsa yapım eki sonra çekim ekleri gelir: kök+yapım
eki+çekim eki (sözcükte yapım eki yoksa, kök+çekim eki)
 Ekler, eklendiği sözcüğün ses uyumuna uyarlar, -da ekinin, -ta olması gibi.

Çokluk Eki (-ler / -lar)

 İsmin karşıladığı nesnenin sayısının birden çok olduğunu belirtir.

 Eklendiği isme çokluk anlamı dışında abartma, yaklaşık, benzerlik, saygı,
alay, aile (grup) gibi anlamlar da katar.
Ayşegül ateşler içinde sayıklıyordu. (abartma)
Adam 40’lı yaşlardaydı. (yaklaşık)
Hüseyinler bize gelecekti. (aile)
Beyefendiler bugün erken kalktılar. (alay)
Başbakan sizleri bekliyor efendim. (saygı)
Çocuklar dışarıda oyun oynuyor. (çokluk)

İyelik (Aitlik) Ekleri

 İsmin karşıladığı nesnenin kişiye veya bir başka varlığa bağlı ve ait
olduğunu gösterir.
 İyelik ekleri isimlere Türkçedeki kişi zamirlerine uygun olarak eklenir. (ben,
sen, o, biz, siz, onlar)
 Ben 1. tekil: -m, -ım, -im, -um,- üm (ev-im)
Sen 2. tekil: -n, -ın, – in, – un, -ün (ev-in)
O 3. tekil: -ı, -i, -u, -ü, -sı, -su, -sü (ev-i)
Biz 1. çoğul: -mız, -miz, -muz, -müz (ev-imiz)
Siz 2. çoğul: -nız, -niz, -nuz, -nüz (ev-iniz)
Onlar 3. çoğul: -ları, -leri (ev-leri)

Dikkat
“-ları/-leri” ekleri her zaman tek başlarına iyelik eki olmayabilir.
“Çocuğun elleri çamur olmuş.” cümlesimde “el-ler-i sözcüğü -ler çoğul eki üzerine
-i iyelik eki almıştır.
“Onların elleri” demiş olsaydık -leri şekline III. Çoğul şahıs iyelik eki olurdu.
Soru Eki (-mı, -mi, -mu, -mü)

 Eklendiği isme soru anlamı katar.

 Kendinden önceki kelimeden her zaman ayrı yazılır.
 Kendinden sonraki eklerle birleşir.
Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklardan mı?
Üsküdar’dan mı, Hisar’dan mı, Kavaklardan mı?” – Yahya Kemal Beyatlı

 Soru anlamı dışında kullanıldığında cümleye farklı anlamlar katabilir:

Güzel mi güzel bir gün. (Pekiştirme)
Vakti geldi mi gideriz. (Zaman)

HÂL (DURUM) EKLERİ

Yalın Hâl

 İsmin hiçbir varlık veya özellik ile ilişkilendirilmediği hâldir.

 İsmin yalın hâli, hâl eki almaz. Ancak çoğul eki ve iyelik eki ya da yapım
eklerinden birini almış sözcükler yalın hâldedir.
Bu ev çok güzel.
Belirtme Hâli Eki (-ı, -i, u, -ü)

 Fiilin neyi etkilediğini ve fiilden etkilenen ögeyi (ismi) gösterir.

Bu evi seviyorum. (Neyi seviyorum?)

Yönelme Hâli Eki (-a, -e)

 Fiilin yönünü ve nereye yöneldiğini gösterir. İsmin yönelme

anlamını ifade eder.
Bu eve gideceğiz. (Nereye gideceğiz?)

Bulunma Hâli Eki (-de, -da, -ta, -te )

 Fiilin meydana geldiği yeri ve varlığın bulunduğu yeri gösterir.

Bu evde çalıştık. (Nerede çalıştık?)

Ayrılma Hâli Eki (-dan, -den, -tan, -ten)

 Varlığın çıkıp uzaklaştığı yeri gösterir.

Bu evden çıktık. (Nereden çıktık?)

İlgi Hâli Eki (-ın, -in, -un, -ün -nın, -nin, -nun, -nün)

 Bir ismin başka bir isimle ilgili olma durumunu belirtir.

Bu evin kapısı yok. (Neyin kapısı?)

Dikkat
Belirtme hâl eki “-i” ile iyelik eki olan “-i” birbirine karıştırılmamalıdır. “-i” eki
alan sözcüğün başına “onun” sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı oluyorsa o ek,
iyelik ekidir; anlamsız oluyorsa belirtme hâl ekidir.
Ek Bilgi
Eşitlik Eki ve Küçültme Eki
Küçültme Eki: “-cık, -cik, -cuk, -cük, -cak, -cek, -cağız, -ceğiz ” ekleridir. “-Cık, -
cak” ekleri ad ve sıfatlara küçültme ve sevgi anlamı katar: Mehmetçik, annecik,
yavrucak, tosuncuk, incecik.. -Cağız eki küçültme, sevgi ve acıma anlamı katar:
adamcağız, kadıncağız…

Eşitlik Eki: “-ca, -ce, -ça, -çe” ekleri eşitlik eki olarak kullanılır.
Görelik anlamı katar:
Bence, sence, kanımca, milletçe…
Nicelik, ölçü, büyüklük yönünden eşitlik sağlar:
İyice, kiloca, boyca…
“Gibi” anlamı katar:
İnsanca, hayvanca, delice…
Topluluk anlamı katar:
Milletçe pikniğe gitti
Zaman anlamı katar:
Yıllarca, günlerce, aylarca..

Bu iki ek de kanaatimizce çekim eki değil yapım ekidir lakin soru bankalarında ve
konu anlatım kitaplarında çekim ekleri arasında anlatıldığından yer vermek
durumunda kaldık.

Fiil Çekim Ekleri

Kip Ekleri

Fiillere farklı zaman ve anlam ilgisi katan eklerdir.

Haber (Bildirme) Kipleri

a. Şimdiki Zaman: -yor
b. Gelecek Zaman: -ecek
c. Geniş Zaman: –ar, -er, -r
d. Duyulan (öğrenilen) Geçmiş Zaman: -mış, -miş
e. Bilinen (görülen) Geçmiş Zaman: -dı, -di
Dilek (Tasarlama) Kipleri
a. Gereklilik Kipi: -meli, malı
b. istek Kipi: -e, -a
c. Şart Kipi: –se, sa
d. Emir Kipi: Eki yoktur.

Kişi Ekleri

Fiillere kip ekinden sonra gelen ve fiili kimin yaptığını gösteren eklerdir.

 1. Tekil Şahıs ve Eki Ben / -m, -ım, -im, -um, -üm

2. Tekil Şahıs ve Eki Sen / -n, -(s)ın, -(s)in, -(s)un, -(s)ün
3. Tekil Şahıs ve Eki O / eki yoktur
1. Çoğul Şahıs ve Eki Biz / -ız, -iz, -uz, -üz, -k
2. Çoğul Şahıs ve Eki Siz / –(s)ınız, -(s)iniz, -(s)unuz, -(s)ünüz
3. Çoğul Şahıs ve Eki Onlar / -lar, -ler
Örneğin gel– fiilini şimdiki zamanda 1.tekil şahıs ile çekimlemek istersek, gel-i-
yor–um şeklinde çekimleriz.

Fiil çekim eklerini “TYT Türkçe Fiil Konu Anlatımı” konusunda ayrıntılı
işleyeceğimiz için burada ekleri vermekle yetindik.
Eş Sesli ve Birbiri ile Karıştırılan Ekler

Bazı ekler birbiri ile karıştırılabilir. ÖSYM daha çok bu eklerin birbirinden nasıl
ayrılabileceğine dayalı soru sormaktadır.

Bazı ekler hem çekim eki hem yapı ekidir. Bunlar aslında farklı eklerdir fakat eş
sesli (yazılışları aynı) olduğu için karıştırabilirsiniz. Hem çekim eki hem yapım eki
olabilen ekleri ayırmanın yolu, ekin görevine bakmaktır. Ek yeni bir sözcük
türetmiş işe yapım ekidir. Bunları, bu sebeple tek tek belirtmeye gerek yoktur.
Örneğin ÖSYM 1988’de şöyle bir soru sormuştur:

Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük, işlevi bakımından

ötekilerden farklı bir ek almıştır? (1988 ÖYS)
A) Ben onarım işleriyle ilgileniyorum.
B) Bir doğum ilanı vermek istiyorum.
C) Bu yemekleri içim kaldırmıyor.
D) Soğuklar verim düşüklüğüne yol açıyor.
E) Pancar söküm zamanı yaklaşıyor.

A’da onarmaktan “onar-ım” — fiilden isim yapan ek

B’de doğmaktan “doğ-um” — fiilden isim yapan ek
C’de benim “iç-im” — iyelik eki – çekim eki
D’de vermekten “ver-im” — fiilden isim yapan ek
E’de sökmekten “sök-üm” — fiilden isim yapan ek

Birbiriyle karıştırılan çekim eklerine gelecek olursak:

1. -ım, -im eki

 İsimlere geldiğinde iyelik ekidir, ismin sahibini bildirir: evim, kitabım vb.
 Fiillere geldiğinde kişi ekidir, eylemi yapan kişiyi bildirir: doğdum, büyüdüm,
gelmişim vb.
“-m / -ım / -im / -um / -üm” ekleri bu iki işlevi dışında şu işlevler ile de karşınıza
çıkabilir:

 Benim ve bizim sözcüklerine geldiğinde tamlayan eki (ilgi hâli eki -in ekinin
ses değişimine uğraması) olarak kabul edilebilir: benim evim, bizim sınıf vb.
 Bu eki almış isim cümlede yüklem olursa burada da ek fiil işlevi vardır
denilebilir: Bu ülke benim evim.
2. -ı, -i eki

 Eki alan sözcüğün başına “onun” gelebiliyorsa III. Tekil şahıs iyelik ekidir.
Kitabı çok okunuyor. (Onun kitap-ı çok okunuyor.)
 Eki alan sözcüğün başına “onun” gelemiyorsa belirtme hâl ekidir.
Kitabı raftan indir. (Onun kitabı raftan indir.)
3. -ler, -lar eki

 İsimlere gelince çokluk ekidir: evler, kitaplar vb.

 Fiillere gelince kişi ekidir, III. çoğul kişi eki: okudular, okurlar, severler vb.
4. -ın, -in eki

 Belirtili isim tamlaması kurarken ilgi hâli ekidir: kitabın sayfası, evin kapısı vb.
 Sözcüğe sahiplik anlamı kattığında II. tekil şahıs iyelik ekidir: kitabın, evin vb.
(senin kitabın, senin evin)
Çekim Ekleri Örnek Sorular ve Çözümler

I. Kitabın ikinci sayfasında birtakım pratik bilgiler var.

II. Burada sözün büyüsü devreye giriyor.
III. Dilin değil, aklın yönlendirsin duygularını.
IV. Aklın yolu birdir, derken ne kadar doğru söylemişler.
V. Olaylara bakışındır seni asıl yönlendiren.

Numaralanmış cümlelerin hangilerindeki altı çizili ekler sözcüğe “aitlik,

sahiplik” anlamı katmaktadır?

A) I ve II. B) I ve III. C) II ve IV. D) III ve V. E) IV ve V.

Çözüm Yolu: Altı çizili ek, -in eki ve bizden sahiplik anlamı katanı yani iyelik eki
olarak kullanılanı bulmamız isteniyor. İyelik eki deyince aklımıza hemen benim,
senin, onun, bizim, sizin, onların zamirleri gelsin. -İn eki senin zamiri ile uyumlu,
öyleyse II.tekil şahısa sahip bir sözcük (senin anlamı olan) bir sözcük arayacağız.

Çözüm :
I. cümlede senin kitabın anlamı yok.
II. cümlede senin sözün anlamı yok.
III. cümlede senin dilin anlamı var. (Senin dilin değil, senin aklın yönlendirsin
duygularını.)
IV. cümlede senin aklı anlamı yok.
V. cümlede senin bakışın anlamı var.
Cevap D

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-im, -ım” eki farklı bir işlevde kullanılmıştır?

A) Çok uzun olduğu için saçım yere değiyor.

B) Hükümet yeni çözüm yolları arıyor.
C) Bilim adamlarının toplantısı başka bir güne ertelendi.
D) Öğretmen derste yapım eklerinden söz etti.
E) İşleri erken bitirmek istiyorsak iş bölümü yapmalıyız.

Çözüm Yolu: -im, -ım eki alan sözcükleri bulup ek yapım eki mi çekim eki mi diye
bakmak. Hepsi çekim eki ise iyelik eki mi kişi eki mi yoksa başka bir işlevi var mı
diye kontrol etmek.
Çözüm :
I. cümlede saç-ım → iyelik eki → çekim eki
II. cümlede çöz-üm → çözmekten çözüm → yapım eki
III. cümlede bil-im → bilmekten bilim → yapım eki
IV. cümlede yap-ım → yapmaktan yapım → yapım eki
V. cümlede böl-üm → bölmekten bölüm → yapım eki
Cevap: A

“-ı, -i, u, -ü” eki, hal (durum) eki olarak kullanılabildiği gibi iyelik eki olarak da
kullanılabilir. Aşağıdakilerin hangisinde “-i” eki yukarıdaki
açıklamanın dışında kullanılmıştır?

A) Bugün sürekli başı ağrımış.

B) Bu yıl kışı çok soğuk geçirdik.
C) İstediğim yazı hâlâ elime geçmedi.
D) İşi erken bitirirsek maça yetişebiliriz.
E) Aranızdaki sorunu bir an önce halletseniz iyi olacak.

Çözüm Yolu: Bizden “-ı, -i, u, -ü” ekinin iyelik eki de hâl eki de olmayan bir
kullanımını bulmamızı istediğine göre geriye sadece yapım eki işlevi kalıyor.

Çözüm :
I. cümlede baş-ı → çekim eki
II. cümlede kış- ı → çekim eki
III. cümlede yaz-ı→ yazmaktan yazı → yapım eki
IV. cümlede iş-i → çekim eki
V. cümlede sor-un-u → çekim eki
Cevap: C

Çekim Ekleri Çıkmış Sorular

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde -ce eki, eklendiği kelimenin anlamında bir

küçültme yapmıştır? (1983 ÖYS)

A) Yumuşakçalar omurgasız, suda yaşayan, kabuklu hayvanlardır.

B) Çocuklar büyükçe bir binanın önünde birdirbir oynuyorlardı.
C) Çocukların kendisini askerce selamlamasından çok hoşlanırdı.
D) O, bu insanca davranıştan mutlaka etkilenir.
E) Okulda buluşup topluca sinemaya giderler.
Bu küçük kasaba geniş ve derin bir (I) vadinin içinde kurulmuştu. Dik, kayalık
tepenin üstündeki çok (II) eskilerden kalma (III) kalesi görkemiyle etkiliyordu
insanı. Alçacık damlı (IV) dükkanların bulunduğu tarihi çarşısı da birçok yönden
(V) görülmeye değerdi.

Bu parçada numaralanmış sözcüklerin hangisi, bir varlığın neye ait olduğunu

belirten ek almıştır? (1988 ÖSS)

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

I. Teyzelerin dün sinemaya gittiler.

II. Çiçeklerine yazın bolca su vermelisin.
III. Kalemlerini başka kutuya yerleştirdi.
IV. Ceketlerimizi dolaba astım.
V. Evleri bize çok yakındır.

Yukarıdaki cümlelerin hangilerindeki altı çizili sözcüklerin aldığı ekler, onlara

hem ikinci hem de üçüncü tekil kişiye ait olma anlamı katmıştır? (2000 ÖSS)

A) I. ve II. B) I. ve V. C) II. ve III. D) III. ve IV. E) IV. ve V.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcük, ilgi adılından (ilgi zamirinden)

sonra yaklaşma durumu eki almıştır? (2004 ÖSS)

A) Masadakilerden yalnızca birini al.

B) Bugünkünü ötekilerden daha çok beğendim.
C) Benimkinin sayfalarında renkli resimler var.
D) Bu da her yönüyle seninkine benziyor.
E) Bizimkinde hiçbir eksiklik yok.

Oyuncular, herhangi bir rolü canlandırdığında izleyicilerinden (I) gözleri önüne

serilen (II) sahneleri ciddiye almalarını beklerler. Kendilerinden,
(III) izledikleri karakterlerin sahipmiş gibi görünen niteliklere gerçekten sahip
(IV) olduklarına, yapmakta oldukları işin yol açacağı sonuçların gerçekleşeceğine
ve genelde her şeyin göründüğü gibi olduğuna (V) inanmaları istenir.

Bu parçada numaralanmış sözcüklerin hangisi, “belirtme durumu eki” almıştır? (2019 TYT)
A)I B) II C) III D) IV E) V
Çıkmış Sorular Cevap Anahtarı: 1. B 2.C 3.C 4.D 5. B