JAMES WELCH 1968 sonras Kzlderili Amerikal yazarlar kuann en baarl isimlerinden bi ames Welch, 1940 ylnda Montana,

Brow-ning'de dodu. Kzlderililere aynlm kamplarda yaad okula gitti. Montana niversitesi ve Kuzey Montana Eyalet niversite-si'nde renim grd. W ashington ve Cornell niversitelerinde ders verdi. Welch, 1970'lerde eitli Kzlderili yazarlan edebiyat sahnesine karan 'Montana Rnesans' bir parasyd. 1966'da Monta-nal airlerle, Montana niversitesi'nin o zamanlar son derece snrl bir program olan yaratc yaz programna katlmt. Buradaki hocas da yaratc ya rsleriyle adeta efsanele-en Richard Hugo'ydu. Welch bir keresinde, Montana'dan ye tien en iyi Kzlderili Amerikal romanc olarak anlmasnn kompliman kisvesi altnda bir e olduunu dile getirmiti. Yazarn 1976 ylnda yaymlanan Riding the Earthboy 40 adl iir k b Kzderililii su gtrmeyen biri tarafndan yazlm, Kzlderilileri ilgilendiren temala k iir kitaplarndan biriydi. Romanlar: Winter in the Blood (1974), The Death ofJim L oney (1979), Fools Crow (1986), The Indian Lawyer (1990) ve TheHe-artsong of Cha rgin Elk (2000; Kmlderinin arks, ev.: Aye ngn, Ayrnt Yaynlan, 2004). 1994 ylnda ing Custer adl kurgusal olmayan yaptyla da Kk Bighom Sava-'n Kzlderililerin bak lch nc roman Fools Crovv'la 1986'da Los Angeles Times Kurmaca dl'n kazand. 1997 yl ive Writer's Circ-le tarafndan Yaam Boyu Basan dl'ne deer grld. Fransa da Fransz k t ve katklarndan dolay yazara valyelik nian verdi. Welch, Scott Momaday, Leslie Sko, Louise Erdrich gibi daha popler Kzlderili yazarlar kadar gz nnde olmasa da, en iyi bildii eyi, Kzlderilileri anlatan bir yazar olarak o mli bir ilevi yerine getirdi. Bu da yaptlaryla, yzyllar boyunca kuaktan kuaa szl ol n hikye ve gelenekleri kalc klmas, unutulmalar ihtimalini ortadan kaldrmasyd. "Kzl zarlar farkl dnemlerden, farkl corafyalardan, farkl kabilelerden gelebilirler, ama or tak bir ynmz var: Anlattmz hikyelerde gemie gidiyoruz ve gelecek nesillere ulaaca 003 ylnda bu dnyadan ayrlan Welch, ada Amerikan toplumunda Kzlderili olmann ne anla ii zerine klielere snmadan, drste kaleme ald yaptlarnda iinde yaad toplumu i insanlanmn hikyelerini anlatt. Ayrnt: 444 Edebiyat dizisi: 133 Kzlderilinin arks James Welch ngilizceden eviren Aye ngn Yayma hazrlayan pekSeyalolu Kitabn zgn ad TheHeartsonsofChargingElk AnchorBooks/2000 basmndan evrilmitir James Welch 1988 & Kesim Ajans Bu kitabn Trke yaym haklar Ayrnt Yaynlan'na aittir. Kapak illstrasyonu Sevin Altan Kapak dzeni Artan Kahraman Dzelti Ayten Kocal Bask ve cilt Sena Ofset (0212) 613 38 46 Birinci basm 2004 Bask adedi 2000 ISBN 975-539-435-4 AYRINTI YAYINLARI www.ayrintiyayinlari.co.atr & irfc@ayrmtiyaymlacom. Dizdariye emesi Sk. Noi 34400 embe rlita-ist. Tel, (0 212) 518 7619 Faks: (0 212) 516 45 James Welch Kzlderilinin arks AHMI EDEBYAT DZS GLNES AKLAR/Mto Kundera * KALECNN PENALTI ANINDAK ENDES/Peter Handke * YZBAI VE K URU/Mario Vargas Uosa * BZ/Yevgeni Zamyatin * KESK BR BA/Wi Murdoch > YEN TANRILAR/Alb rto Vasquez-Fueroa * NFAZA ARI/Wadi/w Nabokov " EVET AMA, BR LOKOMOTF BUNU YAPABLR Mi KAUM?/Woooy Ailen * ALI HOROZU*fche/ Toumier * BANYO/Jean-Philippe Toussaint * BA LKONean Genel -* GNE MPARATORLUU.G. Ballard - BEYAZ ZENCLER*ovaMmb-jmsen * SYAH MA is Lessing * KAPANDA KAPLAN/G. Cabrera Infante i ZAMANIN KIYISINDAK KADIN/Marge Pi ercy * ANARNN KISA YAZ/Haris Magnus Enzensberger * FOTORAF MAKNE-S/Jean-PfSppe Touss ^ GLN GNL/Ursula K LeGuin * HOTEL OU LACIAnita Brookner * AZZLER ve LMLERfTerry Eag VEDA YEME/Mchel Toumier * ORLANDO/Mrginia Wool( -i UTAN BTTMn/a Meulenbelr YAKIN GE EN MTOSLARI/J. G. Ballard * KARANLIIN SOL E/Ursufa K. U- Oum* KJIris Murdoch * WATT/S muel Beckett * EKOTOPYA/Emssf Callenbach " GECEY ANUT BA-NA/Djuna Bames -* NSAN POS

TUNA BRNM KPEK/ingvar Ambjrnsen * CUMA/M*:// Toumier" AFRODTN BAKALDIRISI/Lawrence <* GNDELK MUTLULUA AUMA/Anja Msufenbe/t -' MUR-PHY/Samue/ Beckett * MASAL MASAL NDEfK imaira/Jofn fia* -i ZEN VE MOTOSKLET BAKIM SANA-TVRobert M. Pirsig ^ PARFMN DANSl/To m Robbins - SINIRSIZ RYALAR OYARI/J. G. Ballard i FRAN-SZTEMENN KADINMohn Fowte *- BEY ZOTEL/D.M. T/ramas > MYRA/Gore Vicfaf -* DALGALARMrgJ-nia Woolf - ATLANTK TES/Mtold Gombrom'cz * HAYRANUKMn/a Meulenbelt * FERDYDURKE/lffiofd Gombratrez ^ MELEKLER ZAMANl/te Murdoch - PAULINA1660/Pierre Jean Jowe * EEKARISI FABR-KASI/lain Banks > ROCK LANET/to Bante * KAYIP ZAMAN/Anja Meulenbelt ^ SEN ME GM-DMMndrev Jolly -t BA ICININ GNL/SSran Kierkegaard * KONFIDENZ/Ariel Dorfman i ALTIN AMINMichel Toumier * BR GARP VAKA: MATMAZEL PJBrian O'Doherty " NIETZSCHE ALADI-INDA/frvin D. Yalom * KIZIL AALAR KRALI/M/chel Toumier * ALEDE BR LM/Jamss Agee * KUTSAL BLGE/Carios Fuentes * K AMAHOMurek Becker * 62-Maket Seti/Julio Cortzar * ARPI-MAMG. Ballard " LEME-Molloy-Mat one lyot-Adlandmlamayan/Samwe/ Beckett * DUR BR MOLA VER/om Robbins * HIRSIZIN GNL/Je Genet * KK OEMLER/Marge Piercy * LlUVflobert M. Pirsig - ERGNLK YAWtcfe/ tere -' Beckett * ESRGEYEN GKY-Z/Pau/ Boufe -* YALANCI JAKOBfJurek Bec/cer -' DVAmn-m D. Yalo * PORNOGRAFWitold Gombro-vicz i MERCIER LE CAMIER/Samuel Beckett .* BR ERKEE NASILTE CAVZ EDLR?/Mrta Ttonen -* /BENDENZ VE MARCO POLO/Paul GritUths * DOMAMI KRSTOF/Carlos entes i RYASAKNLER/te Murdoch " H N METNLER ve Uzun ykler/Samue/ Beckett * DUYGU rence Sterne " BEnY BLUE/PM/fpe Djian * AAKAKAN/Tom Rons -- ANARST/Tmrfan Hawkins i B KAIV-told Gombronricz ^ PORTNOY'UN FERYADI/PMJD Roth - 101/2 BLMDE ONYATARH/Jufen Sam -* SUN TENEFFS/Ricardo Piglia -^ MAN TBSllJulian Barnes i ADA/Aldous Huxley^ GLN MUCZE Sl/Jean Genet * MSY/Jean-Philippe Toussaint * EKLERN MERYEM ANASI/Jean Genet * BAUCU /Afeon Fell * YARATIK/Joto Fovles - SEN SEVMYORUMu/ian Sarnes " ZENCLER/Jean Genet * mesto Sbato ^ KARAPRENS//re Murdoch > KARNINDAN KONUANIN YKS/Pa(/rw Mel-ville * TANRI' IN AZINDAN EVRENN HKYES/Franco Ferrucci " HAYATIN VE AKIN YASALARI/Connie Patmen -^ KA HRAMANLAR VE MEZARLAR/Emesto Sbato * KAYNAK VE AU/Michel Toumier * CENNETE BR KOU.G. B adard ^ D ADAM/Joanna Russ * FLAUBERTN PAPAANVJulian Bames ^ ALDAT-UNPhilip Roth ^ KOK AN GECELER.G. Ballard * ACABA NASIL?/Samuel Beckett-rf MANTISSA/Jofm Fotrtes -" KOL EKSYONCU/John Fowles i BENJAMIN: DAR GEnEK AYDIN/Jay Parini * METEOR-LAR/Michel Toum ier ' ARKADALIK/Conn/e Pa/men - AKVESARE/Jul'an Barnes i SRUS'TAN GELEN KURBAA/Tom m BAYAN GULLIVER CCELER LKESNDE/Alison Felf m GELECEKTEN ANILAR/Ifem Morris -'BENMLE TANIMADAN NCEWu!tan Barnes -'NGLTERE NGLTERE'YE KAR-lfJuf'an Barnes ^ Y \/Davd L HLAR IRMAI/Conra'e Palmen * TERAP/Daw'dLodie -LRKEN/Jim Crace - GZELLK HIRSIZLARI/Pasc / SrurAner - SPER KENTM.G. Ballard * SISKA BACAKLAR/Tom fiobbins - BETON ADA/J.G. Balfard ' LK AK, SON TRENLER/lan McEvan - GILLES ile JEANNE/Mfche/ Tourraer ^ BR KOMN EVLENDM/PMp Roth -- KIZILDERLNN ARKISI/James KzlderiUnin arks TEEKKR ,. , . Montana'dan Marsilya'ya uzun bir yol; hem bu lkede hem de Fransa'da* ok sayda msanm tesviUeri ve alicenaplklan olmad bunu baarm. Vesevgi menajerim ElaineMaWaktab^ hepsinden nemlisi inanc iin teekkr etmek ^^^^^te^L*. ford-Girand ve Elizabeth Clementson'adatumyardmlan ve^J5 J mek isterim. Ve Fransz menajerlerim Mary Kl.ng ve Magge<W birka len yemeini aan yardm ve konukseverden mi^^ ba?mdaki Liliane de Kermadec ile Tnieny ve Patnca Moumez ^.^^^J Dela. noe ve Joelle Rostkowski'ye ise Fransa'dak Kzlderililer ile Ugm y" lan iin teekkr etmek isterim. kazandran e virileri iin evirmenim ve arkadam Michel Lederer'e romanlanma ^j ^1^ ^ ve ^l-VesevgilidostlanmHeleneFourme^ bana gsterdikleri scak alicenaphklan ve -^^ff^JTdrak gcyle yazdm dier kitaplar gibi man da msveddesinden olaanst lraK g okuduundan dolay Ripley Hugo'ya teekkrler ve se , bu,abile. Albin Michel'deki editrm Franci Geffard' a kitaplarmn^**^ ve batl cei inancndan dolay likle teekkr etmek ^^^^Ldan fazla a-Amerikallar ile ilgi yazklarn bastrmak ve tantm T Calto. han kimse yoktur. O ok deerli bir insan ve iyi bir arkadatr. Ve patronu y LllmakKbenitevikedip teselli ^^^T^^^ ma kitaplar bulmaya, eviri yapmaya kadar yazdklarmda ok etten d

hirde geirilecek bir gece ona minneumm ifade e^ Ve son olarak Pierre Falaise'e teekkr etmek stenm; o f^^f " hikye. Bana sadece ok s ak bir leden sonra bir imza gnnden oma to*j nmekirdemisalamaklakalmad.Marslya'yay ri olan ^ierMar-rasmda da ok yardmc oldu - Uri. ve beni an a*cak lgm : htay 1-o ^ ^ silyallarla tantrmaktan, bizi ilgili yerlere gtrmeye, 1889 veayuD * gLrisiyle ilgi gazete yazlannn f^^^f^^^SSZ yapma programn ve Ty-Adam'n lm belgesini a kadar. Baz deg^kU y pm cretinde bulundum sevgili dostum ama umanm kitab ruhuna sadk bulursum Giri Atlarn Ty Dkt Ay'n balaryd, Kaygan ayrlk'ta uzun bakllarla yaplan savan z sanlar vadiden aaya baktlar ve beyaz adamn kalesini grdler, kadnlarn birou da ala iyinip kuanm savalarn nlerinde atlarn sryorlard. Kadnlar, ocuklar ve yallar tlarn ektii kzaklarda* adr bezlerinden ve eyalardan oluan bir ynnn zerinde gidi ek, Byk Yol, Kk Dev Adam ve Kk ahin, kartal tynden balklarn takm, pskll g ldivenlerini giymi, ayaklarna * Kaynak metindeki szck travois. Byk Yaylalar'daki Kzlderililer tarafndan adrlarn llanlan, atlara balanan, ularndan biri yere deip toprakta srklenen iki srktan oluan a. (y.h.n.) --* 7 kirpi oklarndan yaplm arklar geirmilerdi. Kak yzleri sanki savaa gider gibi boyanm nde sava istei kalmamt. Reisler tepenin yamacnda durup onlara doru drtnala gelen atllar seyrettiler. Biri, ha lknn Kaygan ayrlk'm yukar kesimlerindeki tepelerde bulunan cesetlerden aldklarna ok yen mavi niforma giymi bir asker efiydi. Gen adamlardan birka o anda bile eski psk to klarnn zerine renkleri solmu yn ceketler giyiyorlard. Scak bir gnd ve ceketler pla ini kandryordu, ama bunlar sahip olduklar tek sst. Dier atl ok k grm bir Kzlderiliydi ve reisler onu hemen tandlar. ifa Yolu'ndakTk mak iin sefer yrtrken onunla birlikte at srmlerdi. smi Kzl Bulut'tu ve o zamanlar b va reisiydi. imdi ise beyaz adamlarn kampnda yaayan bir Kzlderiliydi ve bu, on yldr i. imdi emirlerini yanndaki byk beyaz apkal adam gibi beyaz eflerden alyordu. Yine de miz gderi ceketi iinde, atinin sarsndan sarkan ssl bal ve artk derin izgilerle k ce yzyle hi olmad kadar onurlu ve gl grnyordu: Tpk bir ef gibi. Ama reisler iki atl yavalayp, onlardan mette kadar ileride durduklarnda onu tandklar air bir belirti gstermediler. Kzl Bulut reislerin arkasndaki toplulua bir gz atarken, her iki grup da bir sre atlarnn zerinde oturdu. Bu insanlarn ounu tanyordu, nk onl disi gibi Oglalaydlar ve bir zamanlar onlarn reisleri olmutu. Kzl Bulut tekrar reislere bakt ve her ismi bayla selamlayarak syledi. Selamlamaktan ok onlar asker efe tantyor gibiydi. Asker ef, her bir reisin ismini bayla onaylasa da y adesiz kald. Sonunda Kzl Bulut reislerin hemen arkasnda kk bir atn zerinde sabrla o damn gzlerinin iine bakt. Bu, ak renk, neredeyse kum renkli salar rlm ve krklerl adamd. Altn rengi tek bir kartal ty kafasn sslyordu. Gderi gmlei kirliydi ve ss ki yar otomatik tfein dipiinde pirin sslemesi veya namlusuna balanm tyler yoktu. G nin ilerisindeki soluk ufka dikilmiti. Kzl Bulut ismini sylediinde asker ef ayn kiiye bakp bakmadklarm grmek iin bir r At," dedi Kzl Bulut tekrar. Sonra biraz sabrsz gzken lgn At hari her iki tarafn reisleri * Kzlderililer iin kutsal kabul edilen ifal bitkilerin bulunduu bir yol (.n.) arasnda ksa bir konuma geti. Konuurlarken bir blk atl asker Kzlderili kabilesinin e d. Konumadan hareket ediyorlard, ama tm Kzlderililer onlan seyrediyor, kllarn akr gcrdamasn, nallarn altlarnda ufalanan toprakta kard nal seslerini duyuyorlard. B lilerin arkasnda pozisyon alarak, dier yans ise gerideki at srsne doru ilerleyerek iki e ayrld. On bir k geirmi bir olan ocuu bir midilli kzann kenann-da oturmu, askerlerin at s rlemelerini seyrediyordu. Bu byk bir sryd, bin hayvan vard ve bu askerlerin epey vakti ni ald. Olan, askerlerin uzaklatka klmelerini seyretti. Sonra kafasn eip toplanm kenarlarna bzlm kk erkek ve kz kardeine bakt. "Alamayn," dedi. "Siz Oglalasmz. Daha sonra at srs tepeden aaya byk bir kavak aacnn dibine doru ilerledi. Askerler gdyorlard, ama atlardan bazlan sinirliydi ve rkp kiniyorlard. Beyazlann kokusuna al di. Olan, midilli kzann titrediini, sonra ne doru kaymaya baladn hissetti, toprakta

ak ilerlerken atlann arasndaki srk, sla benzer bir ses kartyordu. At yana kayp ann ndii atn yan tarafna doru tnsa kalkt. Annesininki ala renkli byk bir att ve zorlanma kzan ekiyordu. Annesine bakt ve yanaklarnn slak olduunu grd. Onun kendisini arka yordu, ama gzyalann grnce durdu. Powder Nehri'nden buraya yapuklan uzun yolculuk zor olmasna ramen bunun ne anlama geldiini pek dnmemiti. imdi anlyordu. Wasichu']arm kar ni ve annesini alattn anlyordu. Babasnn ve dier erkeklerin artk savamayacan anl n blgesine dnmesine izin verilmeyeceini anlyordu. Onlar tutsaktlar. Bilmedii, onlara n e olacayd. Etrafna, kimi yal kimi gen, kimi at zerinde, kimi yryerek ilerleyen insanlara, farkl klerdeki ok sayda ata, toynaklarn kaldrd toza ve kzaklann yere dediinden havay toz oan snklanna bakarken, kendini ok kk hissetti ve o da alamak istedi. Ve tam kendini b maya karar vermiken kulana garip, kk bir ses iliti. Ses, grubun nnden reislerden gel u. Ve bu sesi tand. Biraz sonra savalar ark sylemeye baladlar. Ve etrafndaki "** 9 insanlar da yava yava arkya katldlar. leriye frlayp annesine yetiti. Kafasn kaldrp annesinin dudaklarnn hareket ettiini en kalbi hoplad. Syledikleri bir bar sarkyd, ama ocua daha ok bir zafer arks gi den aaya inerken ince anklanmn arasndan her aklm, her ot ynnn farkna varabiliyor a scak gnei hissedebiliyordu, ama imdi o da ark sylyordu. Aaya kaleye, tahta binalara, Amerika'nm bir direkten aa hareketsiz sarkan krmz beyaz bayrana, omuzlarna skca oturtulmu elik bakl tfekleriyle sra halinde duran askerl atan binlerce Kzlderiliye doru bak, artk korkmuyordu. On-lan bekleyen Kzlderililer ya u ve ark sylyorlard. Tm vadi bar arksyla canlanmt. Bu, ocuun hayat boyunca b rkyd. 10 / Atlgan Geyik gzlerini atnda grd sadece karanlkt. Rya gryordu ve karanla dal diini zannetti. Ama nereden? u anda neredeydi? Karanlkta srtst yatyordu, gn aydnlkken iki kere orba itiini hatrlad. Uyandnda l soluk benizli bir kadn ona orba iilmiti. Daha sonra tekrar uyanm ve yz ayn ekild a kadn ona yeniden orba vermiti. orba ta-nesiz ve lezzetliydi, ama fazla iemedi. Anca k ikinci seferde kadn ona bir bardak portakal suyu verdiinde Atlgan Geyik portakal suyunu tand ve bardaktakini bir dikite iti. Portakal suyunu sevmiti, ancak kadndan bir bardak daha istediinde kadn maskesinin zerinden bakt ve omuzlarn silkerek bilmedii di de bir eyler syledi. Sonra Atlgan Geyik tekrar uykuya dald. ' 11 ^ Dirsekleri zerinde dorulup gzne yandan giren a doru dnd. San n uzak panltsn a uzun bir odadayd. Daha iyi grebilmek iin gzlerini krptrd. Neredeydi? Buradaki kad den yzlerini rtyorlard? Yava yava gr keskinleti ve gzleri ile uzaktaki k aras yuvarlak ha birok ekil grd. br yanndan sert bir ksrk sesi geldi, kendini yataa yavalatt. ksrk kesildiinde zerindeki rty bir kenara iterek, tekrar n olduu ta trlamaya balad. Balangta fazla bir ey hatrlamad, sadece ona orba iiren k Kadn. Ama imdi iinde bu lyordu. Oday fazla grmemiti, nk beyaz adamn uyku yataklarndan birinde srtst yaty n tellerin aydnlatt bir sra cam kre bulunan yksek tavanl byk bir odayd. Uyku yata rda yksek pencereler vard. Pencerelerin birinden bir aacn plak dallann grebiliyordu, ak dierleri gri bir gkyz ile kaplanmt. ^ Bir ara uyandn hatrlad, beyaz giysili bir adam zerine eilmiti, onun da yz maskeliy Geyik'in gsne souk ve kk bir ey basmyordu. Atlgan Geyik'e bakmad, Atlgan Geyik o n gz atp birka para gm metalin adamn kulaklannm iine girip kaybolduunu grd. Korkt i kapatp adamn o souk nesneyle vcuduna dokunmasna izin verdi. Bu, ne kadar zaman nce olmutu? Kadn ona orba iirmeden nce mi? Odann uzak ucundaki san anltya baktka, ateler iinde yandn, stndeki rtleri attn, ayaa kalkmaya al i ve iki veya beyaz adamn onu yataa doru bastrdn hatrlyordu. Yksek sesle homurd astran en yaknndaki kll yzly srmaya altn hatrlyordu. Bir keresinde uyand ve mt, o kadar ki dileri takrdyor, iddetli kaslmalar sirtoda bir aa, bir yukan u bir nehirde buzlan knp nehre dm gibi lesiye yordu. Nehri karanlkta bir an iin, aybolan gmi bir parlt olarak grmt, ke-nannda bir sra yapraksz aa uzayp gidiyord rafnda da haki renkte karl tepeler ykseliyordu. Ancak nehirden ktnda gun aarmt ve

ku yatandayd, srt ve br an kaslmalarla ac iindeydi. Atlgan Geyik san a uzun bir sre gzlerini dikti, ama baka 12 hibir ey hatrlayamad, nk dnemiyordu. Yumuak san a sanki daha nce, uzakta bak atemi gibi sabit gzlerle bakyordu. Tekrar uyandnda kafasn kaldrd ve pencerelerden gndoumunun gri klarnn szlmesin tlaryla bir ku alalarak pencere dcmtlarmdan birine kondu, Atlgan Geyik kuu tand. Dah de bu tr bir ku grmt. Bazen, kendi trnden bir sr kula birlikte Atlgan Geyik'in gi eki patikalarda ve parke tal yollarda yrrd. Yrdnde kafasn sallar, grtlann der brtye benzer bir ses karrd. Aklna bir ocuun bu kulardan bir grubu kovaladnda np hzlandklar, sadece biraz uzaktaki bir yere konmak zere uyum iinde bir ember olutur k hareket ettikleri geldi. ehirlerde byk binalar, sryle insan barndran evleri, insanlarn dizlerinin zerine k kleri yksek kuleli kutsal yerleri, ilgin eylerle dolu byk maazalar ve kk dkknlar irok yatak, resim ve altn sandalye bulunan tatan evine girmiti. Ve bir keresinde de, Paris'te, kt yaralanm bir arkadana, birok yatakla dolu bir eve kadar elik etmiti. Atlgan Geyik beyaz adamn ifa evinde olduunu arak biliyordu. Uzun bir sredir orada old uunu dnyordu, ancak ne kadar olduuna dair hibir fikri yoktu. Bazen uyandnda aydnl baka zamanlarda ise karanlkt. Orada ka uyku geirdii konusunda hibir fikri yoktu. ok gszd ve de a. Karnnn guruldamasn dinledi ve bir para etle, biraz daha portakal di. Ve biraz da orba. Brtlen orbas istiyordu, ama o orbay nerede tattm veya orban yaplmadn bile hl bilmiyordu. Sadece tandk Deyin tadn aryordu. Uzaktan gelen bouk bir tkrt duydu; bu nefes, horlama, ksrk ve inleme seslerinin arasn ayrt edebildii tek belirgin sesti. Tkrtnn yaklamasn dinlerken, dirsekleri zerinde vcudu sanki karanlkta olduu kadar ar gelmiyordu. Gen kadn ona bir gz att, sonra durdu. Yemek veren kadnlarn aksine, kanatl beyaz sert b r bal ve omuzlarn da rten bir nl '.' 13 1 vard. nlnn altna dar kollu gri uzun bir elbise giymiti. Boynundan dz, altn bir ha Atlgan Geyik dier insanlarn zerinde de bu tr halardan grmt ve nerede grdn de u. Kadn ilgisini ekti. Yatann kenarna doru yaklarken "Bonjour monsieur" dedi kadn. Bu selamlamay tand, an bartmak zere arkasna uzanrken syledikleri yabanc geldi. Kadn yasta srtn dayayp ya konuma gelmesine yardm etti. Brne keskin bir ac sapland; sonra bu, kuvvetli bir arya adn ona birka ey daha syledi, Atlgan Geyik onun gzlerinin mavi olduunu grd, baln r ise bakr rengiydi. Kadn, elini pene eklinde kapatp yzndeki maskeye doru yaklatrarak bir iaret yapt. A k ne olduunu anlayana kadar bunu M kere tekrarlad. Atlgan Geyik daha nce beyaz adamla rdan grd ekilde hzl hzl bam sallad, sonra kadn yanndan ayrld. Oturduu konumd iyordu. Pencereden duvarlar altn bir bina grebiliyordu. Yukarda gkyznn griden maviye iyordu. Yrrken kafasn sallayan ku gitmiti. Gzlerim odada gezdirdi, her iki duvara da d yanm birok yatak ve birok gvde grebiliyordu. Bazlar onun gibi oturur konumdayd; die ataklarnda battaniyelerinin altnda uyuyorlard. Wasicun ilalarnn keskin kokusuna karm vcutlarn nemli, klms pis kokusunu duyabiliyordu. Hepsi erkekti, beyaz erkek. Onlar d a bu hastalk evindeydi. Ama bu ev neredeydi? Kadn, zerinde bir bardak portakal suyu olan yuvarlak bir tepsiyle geri geldi. Atlga n Geyik portakal suyunu ierken kadnn gz kenarlarndaki krklklar fark etti ve yz r or olabileceini dnd. Barda tepsiye geri koyduktan sonra parmaklarn birletirip azn an atld. Atlgan Geyik hareketi tekrarlaynca kalan tekrar eski ekline dnd. Kadn ne ve Atlgan Geyik'e nlne ilitirilmi kk bir saat gsterdi. Saati iaret edip bir ey s eyik kafasn sallad. Wasichu'mm saatini biliyordu. Tekrar kendi azn iaret etti, kadn " , oui" dedikten sonra yanndan ayrld. Atlgan Geyik yastna dayanp yiyeceini bekledi. Karsndaki adamlardan birinin rtleri oturup yatan kenanndan ayaklarn sallandnn seyretti. Bu ekilde bir dakika kadar oturd kallan uzamt, tam olarak sakal denemese de kan siyah kllar y14 znn, arkasndaki duvar kadar beyaz grnmesine neden oluyordu. Adam demir karyola balna narak ayaa kalkt. Duvarda bir kancaya takl bir sabahla uzand. Atlgan Geyik dnp yan bakt ve benzer bir giysinin kendi baucunda da olduunu grd. Adamn plak ayam yumuak

akkabnn iine sokusunu izlerken aynsnn kendisinde de olup olmadn merak etti. Adam san n olduu yerin tesine geerek oda boyunca, arada bir yatak demirlerine dayanp enerek gezindi. Sonra kanatl bir kapy iterek at ve gzden kayboldu. Atlgan Geyik umutlanmaya balyordu. O da bu eyleri giyebilir ve dar kabilirdi. lk n i iin bir eyler yer, soma da buradan giderdi. Ancak tam bunlar dnrken kalbine yava, e i bir korkunun girdiini hissetti. Nereye gidecekti? Battaniyenin zerinde iki yannda duran koyu derili ellerine bakt. Bu insanlardan deildi. Farkl bir rengi vard ve onl arn dilini konuamyordu. ok uzaklardaki bir yerden gelmiti. Ve buradayd, bu hastalk evi de tek basmayd. Kendisiyle ilgili bir eyler hatrlayarak duyduu panii uzaklatrmaya al yi hatrlad, parlak klan ve birok sesi bastran yksek ve belirgin sesi anmsad. Byk a, klar ba dndrc hale gelene kadar dier sesler bir homurtuya dnyordu ve Atlgan iddetle karanla dyordu. "Monsieur? Monsieur?" Atlgan Geyik gzlerini at. "Votre petit dejeuner, monsieur."* Gen bir kadn kucana kare bir tepsi koydu. Tepsiye baktnda bir kap beyaz lapa, bir dili sert kahvalt ekmei ve bir bardak portakal suyu grd. Kadn gsnn zerine yumuak bir k rip yatan yanndaki bir tabureye oturdu ve lapaya ka daldrd. Ka yzne yaklatrd kaldrd. Kadn bu tr davranlara alk olduunu belli eder bir tonda bir ey syledi. At lini yukanda tutmaya devam ederken kadnn soluk tenli eline ve az rastlanr buz yeili gzlerine bakt ve yzndeki maskeye ramen onun, ilk orbasn iiren kadn olduunu anlad. an Geyik'in elinden yaklak on be santim uzakta tutuyordu. Atlgan Geyik kaa uzand ve n ke kadnn elinden ald. Lapaya bak-* Kahvaltnz msy, (y.h.n.) - .-15 ti, koklad ve tadna bakt. Tad hibir eye benzemiyordu. Ne tatlyd ne de ac. Yine de bo kayarak geti ve midesini stt. Bir kak daha ald ve kadna bayla iaret ederek "cafe" "Non, non, monsieur" dedi kadn heyecanl bir sesle. Bir eyler daha syleyip kendi kanm o kad ve parman sallad. "Cafe" dedi Atlgan Geyik tekrar. Kadn bir ey syledi ve sustu. Bir sre sonra ayaa kalkt ve bir gece nce san n oldu sonuna doru aceleyle yrd. Atlgan Geyik onu seyretti. Sonra lapaya ar demir ka dald ni yedi. Lapann yarsn yedi, portakal suyunu bitirdi. Sert ekmeini -daha nce bu ekmekte n grmt, st taraf kvrk alt duz kk bir dilim, gndoumu iareti gibi- pejuta sopa's trmak zere brakt. Baka bir yerdeki gndoumunu dnd. Buras ok uzaKiarm grlebildii, ince topraklarn, k az insann olduu, binalann bulunmad bir yerdi. Gnein ykselip alalan ovalarn zerine un bir paras olmutu ve o da onun br paras. Gnein douunu pek ok kez kendi insanlan er seyretmiti. A - h Atlgan Geyik ikce wicasa'y anmsaynca aniden inledi, lkce w-casa doal insan demekti ve onun insanlan kenderini byle adland-nyordu. Annesini, babasn, erkek ve kz kardeini hat ad. Koylen, kamp alanlanm, bir yeri, sonra baka bir yeri hatrlad. Yemi toplayan kadnla n, avdan etle dnen erkekleri, kpekleri, atlan, ocuklarn aniden glmelerini veya alamala nn, esinti ieri girebilsin diye kenarla-n yukan kaldnlm gneli adrlarda uzanmann huz hatln... O zamanlar o da ocuktu ve gnlerini ata binerek, oynayarak, yer sincaplarna ok atarak, annesinin yapt brtlen orbasn ierek geiriyordu. , Uzun bakllarla Kaygan ayr'da yaptklan byk kavgay, Kadnlarn ellerinde kasap bakla larla plak beyaz gvdelere dokunmalann* anmsad. O ve arkadalan, Cier ve Attan Dren, birinin akik yzn almak iin kavga etmilerdi. Yz almak iin askerin parman kesmi dan biri, San El, yz onlardan almt. Atlgan Geyik geriye yasta yaslanp gzlerini kapad. O zamanlar * Bir Kzlderili gelenei Dmana sava srasnda plak elle veya silahla dokunmak, dman erefli bir hareket olarak addediliyor. ,.n.; 16 bir Oglala olmaktan gurur duyuyordu ve hibir zaman teslim olmayacaklarn dnyordu. Genl At'tan ve lgn At'n onlar na-sll uzun bakllardan uzaklara gtreceklerinden konuuyor l olmak ve dmanlaryla savamak zere yetitirileceklerdi. Yeterince bydklerinde askerle ceklerdi. Bu arada insanlar yaz ve sonbahar bir yerden bir yere g ederek geiliyorlard, nce Bighorn ve Wolf dalarnn tepelerine kyor, sonra hava deiip tepeleri kar kaplad yaylalara dnyorlard. Bazen alt veya yedi uyku boyunca kamp kuruyorlard, bazen ise sa

dece bir veya iki uyku boyunca. zciler uzun bakllarn izlerini sryorlard, uzun bakl k uzakta deillerdi. Ama o scak zamanlarda ok av hayvan vard ve insanlar sknt ekmiyor Wakan Tanka, Byk Sr, onlarla beraber at sryordu. Oglalalar neredeyse cokulu grnyorla nki bunun zgr bir halk olarak beraber geirdikleri son zamanlan olduunu biliyorlard ve keyfini'en iyi ekilde karmaya kararlydlar. Byk bir zafer kazanmlard ve lm onlarl aamaya gelse bile bunun sonularyla yzlemeye hazrdlar. Atlgan Geyik, gen yama ramen hissediyordu ve ailesine, halkna, toprana hibir zaman bu kadar yakn olmamt. Her gece arn altnda veya babasnn adrnda her deneyime, doadaki her deiiklie drt elle sarl Ancak hava deitiinde, her ey de onunla beraber deiti. Bizonlar ilk den kardan sonra o dan kaybolmutu sanki; geyikler, Kanada geyikleri, hatta tavanlar ve ayr tavuklar ok az almt ve rzgrlar ac ac, srekli esiyordu. nsanlarn ou hasta dt, bazlar ld ve getireceklerinden korkmaya baladlar. O k askerler lgn At'n kabilesini Powder Nehri'nd akaladklarnda, insanlar ok az kayp vererek kar frtnasnn iine doru katlar, ancak g ndeki ruh hali, srekli kamak anlamna gelen zgr kalmaktan ok, White Earth Nehri'ndeki k aleye gitmek ynndeydi. Ancak lgn At bu konumalar dinlemeyi reddediyordu. Civardaki tep lere tek bana atn srerek kamptan uzakta daha ok zaman geirmeye balad. Bazlar halk bir tasavvur aray iinde olduunu sylyor, dierleri ise insanlarnn acsn grme-k is tlgan Geyik'in kendi babas, lgn At'n iyi bir lider olamayacak kadar inat olduunu, ke ururunu halknn iyiliinden nde tuttuunu sylyordu. Gene de Atlgan Geyik ve arkadalar, e lme kadar lgn At' izlemeye yemin etRN/Kzlderilinin arks . 17 "1 mislerdi. Genlerin ou gibi, lgn At'a tapyor, bahar geldiinde bir muzice ile ortaya d. lgn At onlar beyaz insanlarn olmad, vahi srlarla, yemilerle ve iyi suyla dol kti. Ele geirilecek bir sr dman at, vurulacak pek ok dman olacakt. Ama o bahar, lgn At yorgun, perian insanlar Robinson Kale-si'ne ve Kzl Bulut Kzlderi su'na gtrd. Giysileri, mutfak aletleri ve adrlar dnda her eylerini, atlarn ve sil ettiler. Liderlerin imzaladklar kt parasndaki tarih 6 Mays 1877 idi. Drt ay sonra, Buza Ay'nda, lgn At kendi insanlarndan bazlarnn da yardmyla askerler tarafndan Atlgan Geyik i ekti ve gzlerini at. Tepsi ve kadn ortalarda yoktu, ancak yatann aya a kendisine bakan takm elbiseli iki adam duruyordu. "Bonjour" dedi adamlardan biri. teki ise "Merhaba" dedi. Atlgan Geyik her iki selam da tanmt, ancak hibir ey sylemedi. Merhaba diyen adam, "Atlgan Geyik mi?" diye sordu. Atlgan Geyik bir an dnd. Bouna oldu u bile bile yine de ne kadardr hasta evinde olduunu sordu. ki adam bakt. Merhaba diyen adam bol kahverengi bir takm elbise giymiti. Dudaklarnn kenarndan kvrlp aaya sark d. Dierinin takm elbisesi koyu renk ve kt. Kravat iki yakasnn bulutuu yerde dzgn "ngilizce konuabilir misin? Ya Amerikanca?" Kahverengi takm elbiseli adam ona doru b iraz daha eildi ve tekrar, daha yksek sesle konutu, "Amerikanca? Amerikanca biliyor musun?" Atlgan Geyik eliyle kendini iaret etti. "Amerikal. Lakota." Syleyecek baka eyler dn aya nasl geldii aklna geldi. "Pa-huska. Buffalo Bili." Sonra gsterideki kzlderilerin r isi olarak atanan Lakota'y hatrlad. Kzlderililer zerinde hibir gc yoktu, sadece beya ronlarn vard, ancak waskh\ax, kaymak-yiyenler, ondan holanmlard, nk ok yakkly a bezeliydi. Bu adamlar tabii ki onu tanrd, "Sert Ay" dedi." Byk byc. Oglala. Vahi B "Buffalo Bili, evet. Ama sen Atlgan Geyik'sin." Adam yava ve yksek sesle konumutu. J KARKA/Kzlderililir arks "Atlgan Geyik. Evet." Ama her ne kadar dilleri tandk gelse de bu adamlarla anlaamaya ca meydandayd. Gzleri karamsar ifadeli suratlarn fark etti, ama adamlarn elbiselerine akmaktan baka hibir ey yapamad. lgn At'n lmnden sonra Oglalalar Kzl Bulut Kzlderili B-rosu'ndan alnp Pine Ridge plarna gtrlmlerdi. ocuklar beyaz adamn okuluna gnderilmilerdi ve bylece Atlgan Ge kula gitmi ve baz Amerikanca kelimeleri renmiti. Ama daha bir yl bile gemeden, on k en, o ve Attan Dren oradan kam ve Attan Dren'in kamptan ve okuldan ok uzaktaki Whir amp'ndaki insanlar ile yaamaya gitmilerdi. Daha sonra wasich'\as onlar dier ocuklarla raber gelip almak ile tehdit ettiinde tekrar yer deitireceklerdi. Krgbayrda* her tar

aki dik yarlar sayesinde savunmas kolay olan uzun, otlarla kapl Stronghold diye bi r tanktepede yaamaya baladlar. Ama beyaz adamlar, askerler ve yerleimciler, hepsi Str onghold'dan korkuyorlard. Oradaki Kzlderililer, kamplarda yerleik yaayan kendi insanl ar ve yakndaki topluluklar tarafndan bile kt Kzlderililer saylyordu. Bundan sonraki yl boyunca Atlgan Geyik ve Attan Dren kh avlanp kh keif yaparak, kh renerek ve i dmyla eski gelenekleri srdrp arada ayrlp geri gelerek Strong-hold'da yaadlar. Baz z Black Hills'e", Paha Sapa'ya at srp oradaki altn arayclarndan bir eyler alyorlard. g-lalalann imge peine dtkleri, ama artk yerleimciler ve altn arayclar tarafndan e k, koni eklinde kutsal bir tepe olan Ay Tepesi'ni ziyaret ettiler. Atlgan Geyik han blechid's.m*" Strong-hold'u evreleyen krgbayrda gerekletirdi. Terleme adrnda pek o are etmi yal bir adam olan wicasa wakan' tarafndan iyi hazrlanmt ve on alt yama ge kendi kudret hayvann hayal edebilmesine yardm etmesi iin Wakan Tanka'ya ok dua etti. Hayvann ne olduunu kimseye, Attan Dren'e bile sylemedi, ama daha sonra bir porsuk ldr penelerinden kendine bir kolye yap. rBadlands (Krgbayr): ABD'de Gney Dakota ve kuzeybat Nebraska'da orak ve anm arazi, (y.h.n.) ** Paha Sapa ya da Black Hills, Amerikal Kzlderililer iin kutsal bir yeri temsil etmektedir. Dnyann merkezi, tanrlarn yeridir ve savalar oraya Kutsal Ruh ile konumaya ve imgeler beklemeye giderler. 1868'de Paha Sapa'nn ebediyete kadar Kzlderililere brakld bir antlama imzalanmtr, (y.h.n.) *** Benlik aray, (y.h.n.) . 19 "1 imdi Atlgan Geyik iki adama kolyesine ne olduunu sormaya alyordu ve birden Paris'te be az kadnn ona verdii ve onun wasic-hu bys olan kutsal kart anmsad, ama bunun imknsz iliyordu. Hayatnda ilk defa okulda kalp kahverengi elbiseli adamn dilini renmi olmay i tedi. Umutsuzca, "Buffalo Bili" dedi. "Vahi Bat." ki adam ayrldktan sonra Atlgan Geyik iine kapand. Yalnzd ve bunun ifade ettii eyin nu sarst. Burada hi arkada yoktu. Takm elbiseli adamlara evinin nerede olduunu anlatam ordu. Ama onlar onun bir Kzlderili olduunu ve Vahi Bat gsterisine dahil olarak byk de in tesinden geldiini biliyorlard. O bir Kzlderiliy-di, evinden, Pine Ridge'den bir Og lala. Bu umutsuz dncelerin iinde bile, Atlgan Geyik zihninin ber-raklatn ve daha fazla e Bir gece boyunca mni wakan, beyaz adamn kutsal suyunu itikten sonra ertesi sabah u yanmak gibiydi bu, ama bu gece ok uzun srmt sanki. Atlgan Geyik atndan dp sktrlm topra boyladn hatrlarken, dmenin etkisini u ifa evine getirilmeden ncesi ile ilgili hatrlad en son ey buydu. Arenada arkadalar eraber kk bizon srsn kovalyordu, bu Fransz adamlarn lkesine geldikten sonra defala gsteriydi. Seyirciler gsterideki en tehlikeli eylemlerden biri olduu iin Kzlderililer in bizonlar kovalamalarn seviyorlard. Ve Kzlderililer de delicesine koan hayvanlara en sonunda yetiip onlarn arasnda doludizgin giderek bunu daha da tehlikeli bir hale ge tiriyorlard. Atlgan Geyik byk Paris arenasnda gsteri yaptklar aylar boyunca iyice tan nn birden yn deitirip bam sallaym hatrlad. Boynuzu atn srtna isabet etti ve at e kyordu ki Atlgan Geyik atn kafasnn zerinden frlayarak yere akld. Bu hasta evine ar hatrlayabildii tek ey buydu. Ama o geceki gsteriden nce de hastalanmt ve gsteri ilerledike hastal ktlemiti. az dorudan kemiklerine iliyordu ve srt sanki biri srtna adr direi balamasma ser valama gsterisinden nceki birok gsteriyi tamamlamay, yerleimcilerin evinin yaklmas, D wood posta arabasnn takibi, Custer'n Son Sava isimli byk gsteride askerlerle savama20 yi baard. Ama bir kapmn arkasnda bizonun serbest braklmasn beklerken aniden kendini issetti ve ne eilip kusarken neredeyse attan decek gibi oldu. O anda, Kzlderili kampn duu kadar beyaz gstericilerin ve iilerin kyn de kasp kavuran hastala yakalandn rat atn Atlgan Geyik'in yamna getirip iyi olup olmadn sordu, ama tam o srada kaplar derililer atlanmn brn topuklayarak, seyircinin tezahratna lklar ve naralarla karl eri doru atldlar. Ama hasta evine getirildiinde orada baka bir Oglala daha vard. Yardmclar onu kaldrp ya ana yerletirirken, dncelerini bir an berraklatran ani bir ac hissetti ve yandaki yat bir arkadan grd. Bu, Atlgan Geyik'ten k byk ve iki uyku nce bu hastala yakala e bir Oglala'yd, imdi ise yardmclarn Atlgan Geyik'i tekerlekli bir yataktan kaldrmasn

riyle takip ederken sessiz ve hareketsiz ylece duruyordu. Gzleri bakar da grmez gib iydi sanki. Hareketin acs derin bir szya dnerken bile Atlgan Geyik Ty Adam'a doru bakp arkadamm te olduunu grmt. Donuk gzlerine bakarken "Ty Adam" diye fsldad. "Kal. Beni brakma. di sesini bile duyamad ve az sonra o da bilincini kaybetti. Ama Atlgan Geyik birok defa geri geldi ve artk gitmemek zere dndn biliyordu. Sol tar i zonklayan iddetli ar nedeniyle geri geldiini biliyordu. O anda gvdesini saran sargla rn altndan yan tarafn, kaburga kemiklerini hissediyordu. Sarglar gsn sksa da artk a kolay nefes alyordu. Daha nce bir baka attan dnde yine kaburgalarn krmt. O se mutu, scak bir yazd ve drt nala koan atnn aya bir porsuk deliine girmiti. O ve Att a Sapa'daki altn arayclanyla baz sorunlar yaadktan sonra Stronghold'a dnyorlard. Baz tn arayclar, uzaklatrmak veya ldrmek iin onlara ate ederlerdi. Atlgan Geyik o kr a birka gn yatakta kalmt, ama yuwipi'mn ilalarnn yardmyla iyilemi ve ok gemeden meye balamt. Bazen de anne babalarn grmek iin o ve Attan Dren gizlice Pine Ridge k rlerdi. ki gnlk bir yolculuun ardndan, kk kye girmeden nce karanln kmesini bek zaman ayn ey olurdu. Atlgan Geyik'in ailesi onu kalmas 21 iin ikna etmeye alrd. Ona herhangi bir cezann verilmeyeceini, beyaz efin sadece gen eri gelip orada yaamalarm, okula gitmelerini ve beyaz tanrnn detlerini renmelerini ist diini sylerlerdi. Camsz bir kaps ve camsz iki penceresi olan tek gz bir evde yayorla bezinden kuma paralan pencerelerin zerine iviyle tutturulmutu ve gn nn ieri gire karya doru kvrlyordu. Bir masalar, iki sandalyeleri ve bir adet beyaz adamnki gibi uyk yataklar vard. Ve yemeklerin pitii ocan yanndaki duvarda da bir ha aslyd. Ama hi Atlgan Geyik'in erkek ve kz kardeleri bir yl nce biri byk ksrkten, dieri de verem lmt. Atlgan Geyik annesini seviyordu ve onun neden kendisinin gelip onlarla beraber yaa masn, okula ve kutsal merasimlere gitmesini istediini anlayabiliyordu. Annesinin yaa yan tek ocuuydu. Bazen kendini sulu hisseder ve onun yemeini yiyip, hayvan derisi zer ine kirpi dikenleriyle eitli sslemeler yapn izlemenin nasl olacam dnrd. Ama ba Bodur bir urban giyendi,* Oglalalann en cesur ve aklllarndan biriydi. Liftle Bighom 'da cann diine takarak savamt ve insanlar askerlerden kaarken onlara et bulmutu. Ama sanlar alktan ve hastalktan kururken, beyaz patronlar tarafndan kabileleriyle konuup o nlar teslim olmak zere ikna etmeleri iin gnderilen rezervasyon Kzlderilileri gibi arab uluculuk grevini stlenmiti. Atilgan Geyik o k babasndan utan duymutu. Ve onu kk ku o bo oturup siyah ilac ierken, bazen de tespih ekerken grdnde, babasnn bir urban g u hale dntne inanamyordu. Atlgan Geyik'i her seferinde Strong-hold'a geri gnderen de u grntyd. Atlgan Geyik'in iemesi lazmd, ama o demir i kabna iemek istemiyordu. ifa veren yard birinin, ieme kabna isabet edebilmesi iin kendisini yan evirmesi onu utandryordu. Ona bakmamasna ramen yardmc orada dikilip dinlerken iemek de zor geliyordu. Yz rtlerini miyordu. Onlar grmeden gzlerine bakma konusunda ustalamasna karn yzlerindeki sakl ifa i gremiyor-du ve bu da cann skyordu. Ayrca hasta evine geldiinden beri kakasn yapmad buna ihtiya duymamas da onu endielendiriyordu. Yasta yaslanmadan dik oturana kadar yatamda doruldu. Bunu * Kabilsnin bir eit kanun uygulaycs, (y.h.rt.) 22 yaparken kaburgalar acd ve sarglar gsn daha da skar gibi geldi, ama acya katlanabil ve biraz olsun derin nefes alabiliyordu. Baka bir adamn yataktan kalkn, sabahln giy yataklarn arasndan geerek oda boyunca ilerleyiini seyretti. Bu adam da odann sonundak i ift kanatl kapdan geerek gzden kayboldu. Atlgan Geyik rtleri zerinden att ve bacaklarn yatan kenarndan sallandrmaya alt uyuduu ilk gerek yatakt. Fransa'da bile Kzlderililer kendi adrlarnda battaniyelerle giysileriyle uyuyorlard. Atlgan Geyik ve arkadalar tahta veya demir bir platform zeri ne konmu tylerin iinde yatmas gereken beyaz adamlarla dalga geerlerdi. u anda ise Atlg n Geyik bacaklarna sz geiremiyordu. Dudaklarn dz bir izgi halinde bzd, bir kolunu di altna yerletirdi ve bacan yana ekti. Brne saplanan keskin bir ac ani, derin, nered r gibi nefes almasna neden oldu, ama dudaklarn kapal tutmay baard. Dirseklerine dayana ak, tek ayayla souk zemini hissedene kadar, bacaklarn bir yne, gvdesini ise dier yne ket ettirdi. Durdu, nefes nefese etrafna baknd, kimsenin dikkatini ekmemiti sanki. Die r bacan da kenardan armay baard. Derin bir nefes alarak yatan kenarnda oturur hale

adar kendini yukar ekti. Kaburgalarnda hissettii ac dayanlmazd, yan tarafn batan a bi hissediyordu, ama yine de gzleri ve dudaklar smsk kapal, bilincini kaybetmemeye al kendini dik tutmay baard. Gzlerini at, odann dier ucuna, gece san grd taraf elki de beyaz kanatl ve altn hal kadnn koarak gelmesini bekledi. Ama bu sefer de onu k mse grmemiti. Ellerinin yardmyla kendini yukar ekerek yavaa, beceriksizce yataktan kalkt. Bir sre y kenarna dayandktan sonra srtnn tutulmu olduunu fark ederek kendini dikletirdi. Bacakl gibiydi, ba dnyordu, ama daha rahat nefes alabiliyor, kaburgalar da cann o kadar yakm rdu. ifa veren yardmclardan biri onu fark etmeden bir an nce harekete gemesi gerektiin in farkndayd. Askdan sabahl alp omuzlarna sard. zerinde ince bir giysi vard ve kaim sabahlk houn Aaya doru bakp yatan altna sktrlm ayakkablann grd. Ayaklarm iine kaydr l olmalarna ramen scaklard. Yavaa dnp yatan ayak ucuna doru hareket etti. Ayak uc ak demirini kavrayp uzun oda boyunca gzlerini gezdirdi. ' 23 "1 Bu kadar ok yata grdne armt, belki de yzlercesi bir aradayd; stelik neredeyse y gzleriyle tararken aklna birden Ty Adam geldi. Hasta evine geldii gece Ty Adam yannd ki yatakta yatyordu. imdi ise o yatakta balmumu gibi yz ve kum renkli gr salar ile bir wasichu vard. Ty Adam gerekten orada myd? Yoksa rya m grmt? lgn, ifadesiz gzler ldu. Evet, Ty Adam oradayd. Ve imdi de lmt. Ama belki de dier yataklarda Buffalo Bili erisinden baka Kz-derililer de vard. Tekrar heyecanland ve bir an Lakota dilinde "Kar delerim" diye barabileceini dnd ama barrsa ifa yardmclarnn koarak geleceini r yatak demirinden dierine ilerleyerek koridor boyunca yataklar arasndaki yava yolc uluuna balad. Dinlenmek iin her durduunda, yataklardaki yzlere gz gezdiriyordu. Baz y onu byk bir merakla ve hatta endieyle izliyorlard. Son yataa ulatnda hzn dolu kal klar kadar arlamt. Vahi Bat gsterisinden birinin, mesela tercman Broncho Billy'nin, birka beyaz efle veya bir iki Oglala arkadayla beraber buraya gelip onu gtrebileceinden duyduu bu zayf umut uucu ve phesiz imknsz bir ryayd. Gsterinin, bir baka yere gitmeden nce bu ehirde kiz veya dokuz uyku kalacam biliyordu. Bu uykularn geride kaldndan ve burada terk edil diinden emindi. Bu dncenin arl ile neredeyse yere ylr gibi oldu ve Buffalo Bili tmek istemesinin ne kadar aptalca olduunu dnd. Yolunu yordamm bildii Stronghold'da, k yrrda kalmalyd. Aklna, Attan Dren ile beraber canlan nereye isterse, zgrce gittikleri i scak gnler geldi. Her eyden vazgeip beyaz adamn kamplarndaki ahap evlerde yaayan, a erini ve bozulmu etlerini toplayan, beyaz insann tanrsna tapmay renen, onlarn garip d ni konumay renen Kzlderililere glp, onlarla dalga geiyorlard. imdi ise, onlardan b kendi insanlarnn kynde, annesi ve babasyla kk kulbelerinde yaamak iin tm iyi zama n vazgeebilirdi. ki gece sonra, Atlgan Geyik yatanda oturdu, dikkat kesilmiti ve daha glyd. San a insan ekli seebildi. Uzun odann o ksmn o leden sonra aratrmt ve orada kafesli b 24 cerenin bulunduu daha kk bir odann ve srekli kapal tuttuklar bir kapnn olduunu bil urada ifa veren yardmclar oturup sigara iiyor, konuuyor ve ktlarm iaretliyorlard. ken ok rahattlar, fakat ieri ne zaman beyaz kanatl kadnlardan biri girse hemen sessiz leip dikkat kesiliyorlard. Bu kadnlar yuvvpf lere benziyorlard, ama kulaklarnda elik o an adam ortalkta olduu zaman onlar bile itaatkr oluyorlard. O gerek wicasa wakany. Ama wicasa wakan, geceleri ortalkta olmazd, sadece bir veya iki yardmc olurdu. Onlar da, hastalardan biri ac veya panik iinde bar-madka, ki bu ska olurdu, genelde kafesl dadan dar kmyor-lard. Atlgan Geyik bir nceki gece onlarn her zamanki programlarn btn gece uyank kalmt, ama bir programlan varm gibi grnmyordu, sadece normalin d lara cevap veriyorlard. Atlgan Geyik o leden sonra hasta odasnn dndaki byk hol de kolaan etmiti. Tuvalet d. Gnlerdir ilk defa, eziyetli ve uzun bir srede kakasn yaptktan sonra holn sonundaki pencereye doru bir gezinti yapmt. Yardmclar onu yakalasay-d, kaybolmu gibi davranaca Ama gzleri, dman kamptaki bir at hrsznnki kadar keskindi. Hole alan kaplar grd; b azlan ise akt. Odalardan biri zellikle ilgisini ekti. Bu uzun, dar bir odayd, yan ayd bir ekilde tek bir san kablo ile aydnlatlyordu ve asl giysilerle doluydu. Hol, pencerenin orada iki zt yne ayrlyordu. Yollardan biri uzundu ve tpk geldii hole b nziyordu. Dieri ise ksayd ve yerden tavana kadar ykselen kanatl kaplarla sona eriyordu

. Kaplardan her birinde kk bir pencere vard. Atlgan Geyik abuk abuk kaplara doru y irine dokundu. Kap hafife hareket etti. Atlgan Geyik pencereden bakt. Byk bir oda grd. Bu oda, hasta odasnn aksine, uzun olduu kadar geniti ve yumuak sand er ve uzun yumuak koltuklarla doluydu. Birka kii oturmu; bazlan okuyor, bazlan konuuyo , bazlan ise sadece ileriye doru bakyordu. Sa tarafta, neredeyse gs hizasnda uzun, ah ir platform grd. Platformun arkasnda eilmi, bir eye bakan iki kafa seebiliyordu. Kadn dan hibirinin kafasnda beyaz kanatlar yoktu, ancak yardmclardan daha st bir mer-tebed eymi izlenimi veriyorlard. Kimse Atlgan Geyik'e hasta evinde bir mahkm olduunu syle' 25 1 memiti, ama kadnlarn kendisini grmeleri halinde yardmclar aracaklarn biliyordu ve onu yine yataa balayacaklard. Hayr, kurnaz olmal ve frsatn gelmesini beklemeliydi. Onu tanmayan, ona portakal suyu, sonrasnda da kahve veren bu insanlar kamaya altn ren un dman haline dnebilirlerdi. Atlgan Geyik tekrar oda boyunca gz gezdirdi ve byk pencereler, pencerelerin ardnda aal r, bir yol ve yolun karsnda da bir bina grd. Atlarn ektii arabalar ve insanlarn ekt tekerlekli arabalar grd. Garip elbiseli, byk popolu kadnlar grd. Daha sonra iki katl omnibsn getiim grd ve tercmanlardan birinin ilk nce Paris'te, daha sonra bu ehirde nadiren kardklar gezintilerden birinde o ve baz Kzlderili arkadalarnn byle bir ara uluk ettiim hatrlad. stte, akta, tehlikelere maruz bir ekilde seyahat etmekten ilk nc asl korktuklarn anmsad. Ama bu yksek yolcu arabalarna altka, bir daha ieride seya rdi. Ty Adam srcnn tam arkasnda en nde gitmeyi severdi. Byk atlarn kokusundan hola un apkas iindeki srcyle ilgili akalar yapar, byk popolu ve kafalarnda tyler olan k sallard. Dierlerini neelendirir, bazen de gzel bir kadna veya et dolu bir arabaya he psi birden el sallar veya laf atarlard. Et hibir zaman yeterli deildi. Ama gen Kzlderi liler yaptklarn Franszlarn akn gzlerinde okumaktan holanyorlard. Atlgan Geyik tekrar oday inceleme iine dnd ve aniden arad eyi grd. Ahap platformd dann uzak ucunda, parke tal yola alan iki byk cam kap vard. Hatta tam da bakt sr yal birinin ieriye alnmasna yardm ediyorlard. Adamn beyaz bir sakak vard ve kafasna bir kep takmt. Kadnlardan biri adamn azna bir bez dayamt. O gece ge saatlerde, iki erkek yardmc tekerlekli yataklardan birini iterek karanlk o daya girdiler. Atlgan Geyik'in yatann yanndan geerken ok sessizdiler. veya drt yat a durup iki yatak arasnda durabilecek ekilde platformu evirdiler. Sonra fsldaOlar, bir yatak gcrdad ve ar bir eyin dmesine benzer bir ses duyuldu. Platform koridorda ters afa, sar kl odaya doru yuvarland. Atlgan Geyik, beyaz rtlerin altndaki gvdeyi ancak seebildi. Yardmclardan iman olan nefes alp veriyor ve Fransz di26

linde bir eyler homurdanyordu. Dieri ise uzun ve inceydi ve iman olann ikyetlerini di te almadan platformu, zerine eilmi yava yava, sessizce itiyordu. Atlgan Geyik bu garip kafilenin san odaya doru ilerleyiini izlerken, tpk bir zamanlar lkesindeki buzlu nehirden kendini ekip kar-uyormuasna tm vcudunun rperdiini hisse iki uyku boyunca iinde gsteriden birinin gelip onu alacana veya o iki adamn, Amerika l ve Franszn onu byk suyun tesine gtreceine dair yeniden aresiz bir umut yeermiti d ceset onu korkutmutu; tekrar hastalanacan, bu hasta evinin aslnda bir l evi oldu adan sadece beyaz rtler iinde, tekerlekli bir platformun zerinde ayrlabileceini dny Zavall Ty Adam geldi aklna. Burada tek bana lmek! Ya na-gi' sine, ruhuna ne olacakt? R hu teki tarafa, burann tesindeki gerek dnyaya giden yolu nasl bulacakt? Bu arada kendi ine ne olacakt? Kendi nagi'si, kendi insanlarndan uzakta, gerek dnyadan uzakta bu to praklar zerinde huzursuzca koacakt. lm bekleyerek burada kalamazd. Beklemeyecekti. Wak n Tanka'nm yardmyla evine giden yolu bulacakt. Sabahln omuzlarna atp tyl ayakkablarn giyerken, birden aklna Vahi Bat gsterisi arafnda olduu geldi. Btn k ve yaz, hatta bir sonraki k boyunca turnede olacaklard: P idge'de onun ismini kdn zerine izerken beyaz patronun syledii buydu. Belki de ok uza eillerdi. Belki de onu almaya geleceklerdi. Ama bu hasta evinden aynhrsa onu nasl bulacaklard? Yatan kenarna oturdu. Kaburgalar eskisi kadar acmyordu arak. Umutsuzluk ile umut arasn a gidip gelirken derin bir nefes alp, iini ekti. Annesini, babasm ve kk kulbelerini a

d; sevgili arkada Attan Dren'i ve Paha Sapa'da nasl dolatklarn dnd, onu hanble zrlayan Stronghold'daki yal wi-casa wakan' dnd. Sava bysn, porsuk penesinden ya hip olmadn dnerek rperdi. Hi gc yoktu. Yo, bu doru deildi. Kendi lm arks va erse, kendisinin olmasa bile, ruhunun dier tarafa ulamas iin bir ans vard. Atlgan Geyik ayaa kalkt ve sar kl odaya doru bakt. Karan vermiti. Bu lm evinde lmayacakt. Yataklarn ' * 27 arasndaki koridorda sessizce dier ynde ilerlerken tetikteydi ve hazrlklyd. Giysilerin olduu odaya giden lo holde melerek, kendini kap girilerine saklayarak, baka rak ve dinleyerek ilerledi, ama ne bir ey duydu ne de grd. O ve Attan Dren'in altn ara ar uyurken gizlice adrlarna girip silahlarn, bir kutu kurunu ve i botlarn aldk-lan ibi kendini ansl hissetmeye balamt. Atlgan Geyik lo kta glmsedi, bu onun birok yiiydi. aldk-lan botlan epeyce ilerledikten sonra derin ve dar bir dere ukuruna at-tk lann hatrlayarak glmsedi. Altn arayclannn uyanp botlann arayacaklan dncesi onlar omutu. Ardndan tfeklerinin de kayp olduunu fark edeceklerdi. Atlgan Geyik, Attan Dren'in u an yannda olmasn diledi. Beraber, kendi lkelerine gide u bulabilirlerdi. Attan Dren, Stronghold'a doru, evlerine giden yolu kolayca bulabil irdi. Giysi odasnn kaps kapalyd. Atlgan Geyik'in kalbi bir an iin duracak gibi oldu. Beyaz anlann mallann kilitli tuttuklarn ve dman olsun olmasnlar birbirlerinden aldklann bi du. Az daha yatana geri dnecekti, ama kap kolunu tutup evirdi ve ansm ondan yana olduu u grd. Kap hafif bir gcrtyla ardna kadar ald. Atlgan Geyik abucak odadan ieriye py skca kapatt. Kapnn kard ses kulama ok grltl gelmiti. Oda zifiri karanlkt, Atlgan Geyik bir an nefes almadan sadece dinleyerek durdu. Was icht\ana giydii ayakkablar ok grlt kardndan ok uzaktan bile duyulabiliyordu. Anc mad, karanla gzlerini dikmi dururken beyaz adamlann sar tellerin parlamasn nasl bece erini dnd. Yan tarafa elini uzatt ve ar bir giysi yakalad. Paltolar iin kullandklan lerden birine aslyd. Bu bir paltoydu. Atlgan Geyik silkinerek stndeki sabahlktan kurtu up paltoyu zerine geirdi. Ama omuzlan ok dar gelmiti, kollan ise yenlerinden dan tayo . Atlgan Geyik 1.85 boyunda, belki daha da uzun, iri bir adamd. O ve dier Oglalalar b u ehirdeki kk insanlann arasnda dev gibi gzkyorlard. Buradaki insanlar Paris'tekiler a ve daha koyu tenliydi. Buffalo BiU ile ok yer gezmi olan Sert Ay, kendini epey bi lgili addediyordu ve bu insanlann baka bir topraktaki vahi bir ormandan geldikleri ni sylemiti. Paris, New York ve daha nce bulunduu baka bir ehir olan Londra'daki insan lar gerek wasicun'\at. 28 Atlgan Geyik en sonunda zerine oturur gibi olan bir palto bulmay baard; omuzlan yeter ince geniti, kollar ise sadece biraz ksayd. Kaln bir paltoydu. Hastaland gece arenada vann ne kadar souk olduunu hatrlayarak paltonun kaln olmasna sevindi. Odann arka tarafna ilerledi, ancak artk hibir ey grmyordu. Kapya geri yrd ve bir a kten sonra biraz aralayp holdeki solgun n ieri girmesine izin verdi. Sonra elini palto ar boyunca sryerek bir dizi raf bulana kadar geriledi ve burada arad dier eyleri buldu stne hemen hemen uyan bulana kadar drt tane beyaz adam pantolonu denedi. Biraz bol geldiinden sabahln kuan alp beline dolad. Wasichun']am giydii baka eyleri -gml r- arad, ama sadece yuvarlak, kenarsz bir apka bulabildi. Buna ok sevindi, nk o anda a uran uzun salar, dar ktnda ok dikkat ekebilirdi. Kafasnn arkasnda salar siya rene kadar yumuak apkann iine becerebildiince tktrd. Artk hazrd. Gmlei yoktu, ama pantolonun iine soktuu izgili pijama durumu kurtaryordu klarna gelince, tyl terliklerle idare etmek zorunda kalacakt. Atlgan Geyik'in ka artc derecede kolay oldu. O saatte byk odada bir iftten ve bi kimse yoktu. ift pencereden dar, karanlk caddeye bakyordu, kadnn ise ba dm uyuy umuak koltukta bir sepet duruyordu, elinde ise iki ine. Atlgan Geyik, Paris'te kadnl arn kafelerde veya parklarda otururken iki ine kullanarak kaln giysiler rdn grmt. Yksek platformun arkasnda sadece bir kafa vard; o da eilmiti. Platformun arkasnda bir yerden bir k geliyordu. Atlgan Geyik eildi ve platformun kenarna srtnecek kadar yakn eerek ilerledi. Kokusundan, grd kafann bir kadn kafas olduunu anlayabili-yordu. Plat bir kere getikten sonra keyi dnd, vcudunu dikletirdi ve lm evinden hzla dar, so Souk havay iine ekerken caddeyi gzleriyle tarad, uzun zamandr ilk defa can ttn ekt : .-29

// Atlgan Geyik, ilk zgr gecesini, hasta evinden iki sokak ilerideki caddede, bir ekme k frnnn arkasndaki dar ara sokakta geirdi. Pien ekmein kokusu onu acktmnca, o ve bir adann meyve veya ikolata doldurulmu puf puf ekmekleri almak iin Paris'te bunun gibi bi r yere gittikleri zamanlan hatrlamt. Boulangerie. Bu tanyabildii kelimelerden biriydi. Ve charcuterie yal et paralan aldklan yerdi. Brasserie ve cafe. Tercmanlar her zaman eylerin isimlerini sylyordu. Binann yaknnda tahta bir zgaradan scak havann sokaa kt bir yer buldu. Dikkatli ol na ramen ak olan kk bir kap vard. Bir keresinde bir sigarann kap aralndan frlay kk, turuncu bir alev halinde tal yola indi30 ini grmt. Sigaray almak iin gvenli zamann geldiine karar verene kadar sigarann ale eydi, ama Atlgan Geyik dar sokan stnde gkyzndeki hafif aydnlanmay grmekten ok sez Zannettii kadar gl deildi. Hasta evinden sadece iki sokak ilerlediinde, kaburgalar yl ne acmt ki sanki bir binaya dayanmasa baylacakt. Havaszlktan baylacam dnecek ka ald ve nefesini dzenlemeye alt srada boulangerie'nin yanndaki soka gzetlemit kk ekmeklerle dolu tepsiyi cam kutuya tayan beyaz kepli bir adam grm, o ekmeklerden b ni nasl alabileceini merak etmiti. Yannda beyaz adamn paras yoktu. Santimler*. Paris'te geirdii iyi gnlerde, her zaman sa ntimleri olurdu. Her ne kadar Buffalo Bili parasnn ounu ailesine gnderdiyse de, iki h aftada bir, bir avu dolusu santimi oluyordu. Hatta, biraz da kt paras. Bunlara Amerik a'da papel deniyordu. Burada ise kt para farkl renklerde ve byklkteydi ve insanlar ona frank diyordu. Onu ve dier birka Kzl-deriliyi tatil gnlerinde Paris'in grlecek yerleri i gezmeye gtrdklerinde, Atgan Geyik'in yannda be frank vard. Bir keresinde ahap zemin ve ta basamakl uzun bir evdeki heykel ve resimlere bakmlar; baka bir sefer bir gsteri evine gidip byk gsl bir kadnn tiz ve yksek sesle ark sylemesini dinlemiler; bir ak bir gnde, dua eden birok kiinin olduu bir eve gitmiler ve Franszca ve komik bir eki de Amerikanca konuan tercman, Amerikanca ve Oglala dilinde konuan Broncho Billy'ye ne olduunu anlatrken onlar da serin ve lo bir yerde oturmulard. Atlgan Geyik ve dierle i sabrla dinlemilerdi, ancak aklnda zel bir ey kalmamt; sadece kilisenin bakire bir a ye ait olduunu hatrlyordu. Beyaz adamlann kamplarnda kalan ve beyaz adamlann tannsna inanan ift Gren, on-lan bir bakirenin anne olabileceine ve hatta onlann kurtancsnm an nesi olduuna ve babasnn da Wakan Tanka'dan ok daha byk olduuna inandrmaya almt. mamt, ama parmaklarn kutsal suya sokup gsnde drt yne doru iaret yapmda onlar da ilerdi. Ty Adam kutsal suyun gerekten de mni wakan olup olmadn anlamak iin parmaklar mt. Dierleri de bu akaya glmt. Atlgan Geyik gzlerini atnda ortalk daha aydnlkt. Uykuya * Frank'n yzde biri. (y.h 31 m daldnn, yoksa sadece dnmeye mi son verdiinin farknda deildi. Bulduu kaln bir k uruyordu, ama artk tm vcudu souktan kaskat kesilmiti. Dayand duvar souktu ve frnd k hava yeterli deildi. Ekmein kokusunu alabiliyordu, bu ar tatl koku sabahlan gne ilk urduunda iyle slanm allardan ykselen koku kadar youndu. Atlgan Geyik, o zaman adr gidip ierken tleenlerin sabah melodisini dinlemekten holanrd. Onlarn berrak tlerini klit eder olmutu. Byle sabahlarda slk alar ve tleenlerden biri ona cevap verirdi. al ini kurutan gnein yaratt keskin tatl koku, onun ban dndrr, kendisine bir hediye d n Wakan Tanka' ya teekkr ederdi. O zamanlar dokuz veya on k yanda bir ocuktu ve halk kaak ama zgrd. imdi ise yirmi yaz adamn byk bir ehrinde kaybolmutu. Bir iki dakika kendine acd, ama ekmein kokusu k guruldamasna neden oluyordu ve bu konuda bir eyler yapmas gerektiinin farkndayd. Daha birka gn nce Buffalo Bili'in Vahi Bat gsterisinin bir parasyd ve yepyeni czdan e, ikolatal ekmek, dondurma ve gizlice mni sha, yasakl arap almasna yetecek bir avu do lusu santimi vard. O ve dierleri, mavi yn tozluklar, renkli gmlek ve Kzlderili rtler herhangi bir caddede yrdklerinde Franszlar durup onlara bakard. Bazen tpk arenadaki s yirciler gibi alklayp tezahrat yaparlard, ama Oglalalar kendi dnyalarnda tek balannay i yanlarndan yryp geerlerdi. Sadece Ty Adam glmseyip el sallard. O asla vatan hasret zdi. Pek ok kez kendisiyle ilgilenecek doru kadn bulduunda kalacan sylemiti. Geride kalmamt. Amerikal patronlar ikce wikasa'y patates ve msr ekmeye zorluyorlard. Bu, bi lar gtmeye alm bir halk iin nasl bir hayatt byle? Artk Ty Adam lmt. Kadn yoktu, ama gene de burada kalmak zorundayd. stelik nagi'si h an nceki insanlarla beraber olmak iin evine gidemeyecekti. Atlgan Geyik srt boyunca k

eskin bir rpertinin dolatn hissetti ve ayaa kalkmak zorunda olduunu anlad. Hareketin arlarken, Ty Adam' bulup bulamayacan merak etti. Paris'te, o ve dierleri beyaz adamlar birbirlerini topraa gmdkleri byk bir ta alan gezmilerdi. Ty Adam'm tam bulabilirs nghold'da mcasa wakan'm birok kez yapt gi32 bi arkadann ruhunu zgr brakmak iin belki ona bir tren dzenleyebilirdi. Bu fikir onu r sre iin, o tr alanlarda ka tane ta olduunu hatrlayana kadar neelendirdi. Atlgan Geyik omuzlarm devirip dizlerini kasarak duvara dayand. Kaburgalanndaki acy hi ssedemeyecek kadar mt. Daha nce, hasta evinden katktan sonra kamm skca saran kuma s gerektiini dnmt, ama bunu yapmamt ve imdi bu yetersiz kuma parasna minnettar ve kaimdi. Biraz sonra kendini biraz daha snm hissetti. Paltosunun yakasn enesinin al ma ekti ve yandaki ak kapdan gelen san a doru bakt. Ekmein kokusu gten dmesine Biraz olsun ansn denemesi gerekiyordu yoksa btn gn a dolaacam biliyordu. Tam kapya doru bir adm atmt ki talarn zerinde nal sesleri duydu. Duvara yaslanarak g di ve sesin yaklamasn dinledi. Sonra da at grd. zeri rtlm kabark bir yk tayan erinde dilerinin arasnda bir pipo, dizginler elinde, skca giyinmi bir adam oturuyordu . Atlgan Geyik arabann sokak boyunca gzden kayboluunu izlerken, keskin ve tatsz bir k oku ald. Bu tand bir kokuydu. Denizin kokusu... Ama imdi hava, gelen geen herkesin onu grebilecei kadar aydnlanmt; bu nedenle kapya lerledi. Tetikte, korkusuzca, nefesini tuttu. Keden kafasn uzap abucak baktnda bir k saya doru eilmi olduunu grd. Elleriyle pimemi bir ekmee uzun bir ekil veriyordu. S dayarken, grd baka eyleri dnd. Duvarda ar iki siyah ocak, bir lavabo, baka bir m zun sepet vard. Sonra bir ses duydu, bir erkek sesi. Kadn bir ey syledi, bir ses ona cevap verdi, sonra ortalk tekrar sessiz-leti. Atlgan Geyik tekrar keden ieriye gz att Gz sepetlere takld. Uzun ekmeklerle dolu sepet vard. Bu ekmei tanma. Bazen o ve a ffalo Bill'in Bois de Boulogne'daki yerinde byk yemek adrlarnda yemek yerlerdi ve bu yemeklerde bu uzun ekmekten de olurdu. Bu ekmek hem yumuak, hem de tr trrd ve sabahlan pejuta sapa'larma batrarak yemek keyifli olurdu. Kadn orta yal ve ufak tefekti. Kollanm yukarya doru syrmt, ortaya kan kollan gl eyaz bir baln altna sktrmt, beyaz bir nlk giyiyordu. Kapnn yanndayd, Atlga girmeye alrsa, kadnn onu hemen greceini biliyordu. ylece ieri komay ve gerekirse RN/Kzlderilirii arks -13 iterek uzun bir ekmek kapmay dnd. Ama ieri giremeyeceini, girse bile kaamayacan bi yakalayp onu hasta evine veya daha da korkuncu, ktleri tuttuklar demir eve gtrrlerdi. Tam Atlgan Geyik oradan uzaklamay dnrken, adamn baka bir yerden seslendiini duydu. ap verdiini iitti, sesi sinirliydi. Tekrar bir gz atmda kadn, ellerini nlne siliyor ra omuzlar aada, homurdanarak cam dolaplann olduu dkknn n tarafna doru ilerledi. A k vakit kaybetmedi. ki tane uzun ekmek ald, paltosunun altna saklad ve geldii gibi abu cak uzaklat. Geldii yolun ters ynnde hzla uzaklat, dar sokan ta yollan slak ve pi gelerinin olduu yerler karanlkt, bast yerlere dikkat etmesi gerekiyordu, ama ekmein s lm gsnde hissediyordu. Her an birinin bardn, arkasndan koarak gelen ayak sesler d, imdi bile kaburgalan ksa aralklarla nefes almasna neden olan keskin bir acyla doluy du. Sonunda sokan teki ucuna vard, bir zamanlar kap girii olup sonradan tulayla kapatlan girintiye dahverdi. Arkasna gz att. Kimse yoktu. Nefes alp vermesi olabildiince norm alleene kadar ayakta kald, sonra kalalannn zerinde melene dek aaya kayd. Oturmak i u nk ayaa kalkmas ok zaman alyordu. Elini paltosunun iine sokup ekmekten bir para kopard ve byk bir itahla inedi. Scak v ydi, ona annesinin yapt ekmekleri hatrlatt. Geri Giden Kadn, ekmek piirmeyi kendi k inde-ki demir ocakta renmiti. O ve onun iyi kola's Attan Dren, ailesini ziyaret etmeye gittiklerinde, onlara ekmek piirirdi. Ekmei tereya ve balla yer, pejua sapa ierlerdi. Annesinin ocam zerinde her zaman scak tuttuu bir kap siyah ilac'olurdu ve kulplu tene ke bardaklardan ierlerdi. Tabii eer etleri varsa, onlara biraz halanm et, algam ve pat ates verirdi. Az bu ho ekmekle doluyken bile halanm et ekti can. O ve Attan Dren, rine ne kadar yemek koyarsa koysun, hepsini bitirirlerdi. Atlgan Geyik, Buffalo Bill'in adamlarnn uzaklara gidecek ve Vahi Bat gsterisiyle berab er hrlayacak gen Oglalalan semek zere Pine Ridge'e geldikleri gn hatrladnda, lokmas az istekli ve daha dnceli inemeye balad. Babas Bodur, seimi yapacak adamlara kendile gstermek zere kyn delikanllarnn uyku sonra toplanacaklanndan ylesine bahsettiinde

yik, * Kahve veya Kzlderili dilinde pejuta sapa (.n.) 3 4 F3ARKJVKzJ<fcriliin arks Attan Dren ile ailesini ziyarete gelmiti. ok heyecanlanmlard, nk gsteri onlar b i yerlere gtrecekti. Bu, beyaz adamlarn geldii, doudaki elverili topraklard. Bu lkede insanlar hayatlarnda hi Kzlderili grmemilerdi ve Kzderililere nemli reisler gibi dav aklard. ki yl nce bir avu adam suyun tesindeki baka bir lkeye gitmiti. Bykanne ng e onun erkeini grmlerdi. Bu Bykanne'nin birok lkede birok ocuu vard. Ona kralie ei ise bir prensti. Kzlderililer arenann etrafnda posta arabasn kovalarken, prens de g eri arabasnn iine binmiti. Sonra tm beyaz reisler Kzderililer tarafndan kovalanmak is iti. Kendi lkelerinde nemli reisler olabilirlerdi, ama K-zlderiler tarafndan kovalanma k isteyen ocuklar gibiydiler. Kzlderililerden biri, Krmz Gmlek, bu asil reislerin elle ini bile skmt. Og-lalalara kralienin kuzeydeki kutsal izginin* tesindeki tm Kzderibykannesi olduunu syleyen de oydu. Beyaz adamlar iin orasnn kk bir dnya olduunu Atlgan Geyik ve Attan Dren, bu haberi aldktan sonra tekrar dalara dndler, ama Strongh 'a gitmediler. Onun yerine, kk bir dere boyunca kamp kurup iki gn boyunca konutular. k inci gn yamur yad, iseleyen souk bir ilkbahar yamuruydu bu. St aacnn zerine ad tlerini rterek kk bir barnak yaptlar. Atein nnde oturup Atlgan Geyik'in annesinin u et ve peksimetleri yediler. Gentiler ve daha nce hi lke dna kmamlard. Byk suy korkutuyordu. Bodur onlara, Krmz Gmlek'in anlattna gre, byk ateli bir gemiyle by birok uyku srdn sylemiti. Bazen su ok kzgn oluyordu ve azgn zamanlarnda nehrin dal paras gibi gemiyi sallayabiliyordu. Bu, herkesin midesinin bulanp lmek istedii za mand. Krmz Gmlek byle sylyordu. Bylesine korkutucu bir olasl hafifleten pek ok iyi ey vard. Bir kere Kzlderililere ranlyordu, yeterince yemek vard ve ok ilgin eyler gryorlard, binlerce insann nnde iliyorlard ve harcayabileceklerinden ok daha fazla beyaz adam paras kazanabiliyorla rd. Patronlar paralarnn ounu ailelerine gnderiyordu. Yine de, Algan Geyik tereddt etmiti. Byk suda lme dn* Kanada ile Amerika Birleik Devletleri arasndaki snra Kzlderililerin verdii isim. (. * "..35 cesi on dehete dryordu. Geri gelmeyeceksen bOyle bir yolculuk neye yarard ki? c^nohold'daki bayattan usanmt. Bazen Ancak Attan Dren, S^^J^ ok zorlu geiyordu. et az oluyordu, ^^^^^^ssm^ba^mtt. Oraya gittiinde, sanki b^^a~hissetmeyebalamt. "u denmi gibi kendim gittike ^yab^c /^ ^^ srdmz hayatn taze ne ^V^ ve emizde kt klardan, Bundan ne kacak? Bir gun *&*& Bu-etsizlik ve kadmszlk hauralanndan baka mv 5 > nu istemiyorum." vmusmasna armt. Daha nce Atgan Geyik f^J^^Alpn Geyik'in de ^Stto^hoM'utHke^tato^S ^ ^ z.yarete buna benzer dnceleri olduu ^g^ her gordunde, bu du. gittiinde,^^ %l Z%Vs*bile geri dndmz-ncelerinden tar rpda vazgrm.Git de nasl y^^^^^^^Tnnmato olan arklarna Attan Dren, kuuk ^tlTT^ * endieyi dile getirdibakmt, Sessizlikte bu ka^ *J^ nm bozduu iin i iin kendisinin ukalalk ^gg^ kafLm kaldrp, "Ya ge-arkadana acd. Ama sonra, Attan ri gelmezsek?" dedi. Smtyordu^^ lkedeki gsteriye Buffalo Bill'm patronto"y e^byk bir darbeydi. Attan katlmas iin Attan Dren, ^^gj Geyik ve Attan DDren'in ismini f ^^^'^Lamlard. Her ikisi de ren birbirlerine baktklannda olanlara n^ > bini*l*yanmalannak^^^^^ J^k ^ fe._ lerdi. Kamplarda yaayan K rcddenhte sa En ^ ^ nerlerken, onlar on yldr ^smn ata ^ & ^ ^ onlarnd, dierleri ^ *^^V* Y^ dece nerlerken onlar atlara pa* = " . , yaadklar iin ince ve et ve algam yiyerek ve hatta bazen a Ka^ > kashyd. crru,V iylemeye gelmi insanlar onlar alkladlar, kadnlar W^ ^ getirilmediklerini bel-ata binilerinde, beyaz P^.^ hrpala5m derisi toz-

^^^^T aMamaiin yaptL toptan*, (y.h.n.) ^iij^riJiteSterrwfmek veya tren veya kuta 36 hklar ve gmlekleri bile eski gelenekleri srdren bir hayat gsteriyordu. Dier biniciler e en iyi giysilerini giymilerdi, boncuklu ve pskll deri stlkleri, mavi kee tozluklar, sma gmlekleri vard; hatta bazlar balklarna tm sslerini takmt. Yzlerini ve atlar n allm bir pervaszlkla ynden eerlerinin zerinde atlarm sryorlard. Atlgan Geyi lerine bakp glmsediler. Ama yirmi be tane isim arldnda, Attan Dren'in ismi bunlarn arasnda deildi. Bunun Geyik de gitmemeye karar verdi. Arkadan kendisiyle beraber Stronghold'a dnmeye ikna edecekti. Oradaki hayat, tm eksikliklerine ramen, rezervasyonlarda yaayan insanlarn arasnda bulunmaktan daha iyiydi. ki arkada Pine Ridge'den ayrldlar, sonraki birka saat boyunca sessizce atlarn srdler an Dren ondan bir hayli geride kalmt ve Atlgan Geyik arada bir hl orada olup olmad n geriye bakyordu. Kola'smm atn zerinde km bir ekilde, ba eik, ne kadar zavall ol k onu zyordu. Ama bir sre sonra, Atlgan Geyik Attan Dren'in atnn Onsa kalktn duy ra arkada onunla yan yana ilerlemeye balamt. "Dnyordum da kardeim" dedi o tandk glmsemesiyle Attan Dren, "Geri dnmeli ve anne hoa kal demelisin. Seni uzun bir sre gremeyecekler ve seni berrak bir ekilde hatrlamal ar lazm." Atlgan Geyik arkadann glmsemesine bakt ve dudaklarnn, duyduklarna inanamayarak aral ti. "Gnein geldii topraklara gitmek zere byk suyu getiinde seni zleyecekler." "Gitmiyorum. u anda Stronghold'a gidiyorum." Attan Dren bir an arkadana bakt, artk glmsemiyordu, glmsemesinin yerini teslimiyet rllk almt. "Hayr. Buffalo Bili ile gitmelisin. Seildin ve gitmezsen kararndan phe e n ve hznleneceksin. Bir uyku sonra veya yedi uyku, veya iki ay, tm kalbinle gitmi ol may dileyeceksin. Stronghold'da olacaksn, ama dncelerin o uzak topraklarda olacak. O zaman senin yanmda olmaktan holanmayacam." "Aklm burada olacak," dedi Atlgan Geyik. Arkadann kendisini bu kadar iyi tandm sanma kzdrmt. Doru at, gsne inen tekmelerin iddetiyle ne doru frlad. Sonra saatlerce .37 bir hzla trs gitmeye balad. yi Koucu birok sefer Atlgan Geyik'i krgbayr boyunca b ek Stronghold'a gtrmt. Ama Attan Dren an hzlandrarak atn boynunun tam arkasndan birbirine gemi deri zeng yp atm bam evirdi. Her iki binici de bylece durdu ve birbirlerine baktlar. Hayatlarnda ilk defa, ikisinin arasnda souk bir rzgr esti. Atlgan Geyik tam sonradan piman olaca ey sylemeye balyordu ki Attan Dren elini kaldrarak onu durdurdu. Dzlkte iki arkada yapayalnzd. Onlarn etrafnda uzayp giden tepeler ve bataklklardan b ir ey yoktu; aa yoktu, kulbe yoktu, hayvan yoktu. Sadece yalnz bir ahin, bir anlna A Ge-yik'in gzne ufak bir leke gibi ilierek, onlarn kuzeyine doru daireler izdi, sonra m avi gkyznn boluunda kayboldu. "Stronghold'a geri dnmyorum," dedi uzaklara bakarak Attan Dren, sesi yumuak ama kararl d. "Bunu uzun zamandr dnyordum. Orada artk iime yarayacak bir ey kalmad. lk bata zgr olmak, iyi vakit geirmek elenceliydi, ama geen k, Kar Krl Ay srasnda, avla rdaki baka bir da kntsnn altnda avlanan yallardan birini grdm. akal derisinden ve kafasnda kurt krknden bir apka vard; apkasnn altndaki sunka wakan\ kurumu ve ce dndm. Bu gelecekteki bendim. Kardeim Atlgan Geyik evlenmi olacak, scak bir cadn v lar olacak ve ben burada darda benim gibi olan dierleri ile olacam, kn yp alk ylak gezerek." Artan Dren artk uzakta batan gnee bakyordu. Gzlerini gnein parlak n ksm, sanki syleyeceini sylemi, bir cevap beklc gibi dudaklarn skca kapatmt. Ama Atlgan Geyik nasl cevap vereceini bilmiyordu. Bir anda kendine gvenini kaybetti. Atgan Geyik'in evlenip onun Strong-hold'da hayatm boa harcamas konusunda deil ama, nc eki birka yln elenceli olmad konusunda Attan Dren haklyd. ki kola karnlarn et konusunda gittike daha fazla endielenir olmulard. imdi geri dnerlerse, yaknlaryla ili rini bir baka k boyunca yeniden kaybedeceklerdi. Atlgan Geyik de bunu istemiyordu. "Buffalo Bili ile gidersem sen ne yapacaksn?" Attan Dren'in yz aydnland, glmseyii geri geldi. "Bir ka38 jjjj bulur, yerleirim. Whirlwind'de ok kadn var." "Ama ne yapacaksn? Yani kadn bulduktan sonra? Patates mi ekeceksin?"

Attan Dren gld. "Belki. Kadnma patates ektireceim. Wa-sichu'aun patatesi kadnna ekt sylerler. Erkek ehre gidince baka eyler ekiyor." Atlgan Geyik'in at huzursuzla, otluyor veya etrafta dolanyor, tyleri rpertecek kadar g psknyordu. yi Koucu Strong-hold'a dnmek istiyordu. Orada ksraklar vard. "En iyisi bu" dedi Attan Dren. "Bu beyaz adamlarn geldikleri topraklan greceksin. Biro k muhteem ey greceksin, para kazanacaksn, eleneceksin. Ben, ben de burada patates yiy erek imanlayacam ve belki geri dndnde bir yvinyan'm" ve birok ocuum olacak." "Seni ok zleyeceim. yi zamanlarmz zleyeceim, kardeim." "O gnler artk geride kald Atlgan Geyik. Gzlerimizi izlemeli ve bizi nelerin beklediini grmeliyiz. Bugn yollarmz ayrlyor ve bundan ok mutlu deiliz. Geri geldiinde, her ey cak. Ama biz deimeyeceiz. ok uzun zamandr kardeiz, ocukluktan beraber ktik ve hl g bizi bekleyen ok ey var, ama kardeliimiz her zaman ok gl olacak." Attan Dren atm uzanp arkadan kucaklad. "Beraber yal tunkashild" olduumuzda, bu an hatrlayp glec Atlgan Geyik bina girintisinde durup o erken bahar gn arkadann Whirlwind Kamp'na doru aklamasn seyrederken kendisini nasl hissettiini hatrlad. Bu dokuz k sren kardelii u ve iinde sanki Attan Dren kendi benliinin yarsn alp gtrm gibi byk bir boluk ki gn sonra, at yi Koucu' yu Nebraska Gordon ehrindeki demir yola doru binicilerin ve rabalarn arasnda sryordu. Ailesi bir arabann iinde ona elik etmiti. Gen erkekler ken ysi ve eya ynlarn arabalardan boaltrken, Atlgan Geyik atnn dizginlerini babasna u ndir." Bodur, buna karlk arabadan bir boha ald. rty ap uzun boncuklardan yaplm gsl * Kadn, (y.h.n.) ** Bykbaba, (y.h.n.) 39 ^1 tanmt. Oglalalar dzlklerde zgr yaarken, babas bunu giyer- j di. Ylanlann ve Kar dnda bunu giyiyordu. Tren- i lerde bunu giyerdi. Kaygan ayrruk'ta askerlerle savarken unu gi- I yiyordu. Oglalalar Robinson Kalesi'ne teslim olduunda da stnde j bu vard.

\ Amerika'daki ilk tren yolculuunda bohay kucanda tuttuunu \ hatrlarken ekmeinden kalan n lokmay da azna att. Porsuk bys ve babasnn ona verdii koruyucu yanndayd ve kendi te onu bekleyen eylere hazr hissetmiti. Ama demir atn ve tahta arabalann istasyondan uzaklamasn seyreden annesinin gzlerindeki bak az da olsa cesaretini krmt. Bu bak aha henz bir ocukken Oglalalar Robinson Kalesi'ne geldiinde grmt. Ama sonra o bar a Giden Kadn'a g vermiti ve tren insana yalnzlk duygusu veren sesini karp hzlanrken esi perondaki dier anne, baba, karde ve yallarla beraber kalbe cesaret veren o arky s rdu. Yine de Atlgan Geyik annesinin korku dolu gzlerini aklndan karamyordu. Onun, yaay n tek ocuuydu. Geri kalan haya boyunca annesine saygsn gsterebsin diye kendisini eve alim getirmesi iin Wakan Tanka'ya dua etti. Daha sonra, Omaha'dan byk New York'a giditeki tren yolculuunda, byk suyu daha nce bir ere gemi olan Kzlderili lider Sert Ay, oturup darda akp giden yeni topraklan seyrede an Geyik'in yanna geldi. Atlgan Geyik babasnn gsln hl kucanda tayordu. "Kola'n Attan Dren," dedi Sert Ay. "O bizimle beraber olmalyd Atlgan Geyik. Sertti, at ok iyi biniyordu. Senin ve arkadann yannda kamptaki dier ocuklar muhallebi ocuu gib ordu. Stronghold'daki eski gnlerdeki gibi yetitirmisiniz kendinizi." Lider vagon bo yunca tahta sralann zerinde oturan Oglalalara bak. "Bu ocuklar ie yarayacak ama en iy ilerini yanmzda gtrmyoruz." "Beyaz patronlar niye Attan Dren'i almadlar?" Atlgan Geyik oturduu yerde ne eildi. "S n te tarafn gidip grmek isteyen oydu." Sert Ay eildi. "Bu patronlar iin yeterince Kzlderili deildi." Atgan Geyik gzleri falta gibi alm halde yukarya bakt. "Bu patronlar bir Kzlderilinin nasl grnmesi gerektiini bdik-lerini dnyorlar. Kzl e ince olmal. Gzel giysileri olmal. Sadece uzaklara bakmal ve kafas bulutlardaym gibi areket 40 etmeli- Arkadan bu beyaz adamlarn grne uymuyordu." Atlgan Geyik pencereden darya bakt ve aalarla evrili byk beyaz bir ev grd. Siyah erden oluan bir sr, yandaki alanda otluyordu. Bu inek trn daha nce hayatnda hi grme Attan Dren ne uzun ne de inceydi; ksa ve geniti ve yz gece gkyzndeki tam bir hanhep

dar yuvarlakt. Atlgan Geyik bu karde-arkadan sevmiti, nk o akl bir kar havadaym miyordu. Bir kar frtnasna yakalansalar ya da hibir ey yemeden iki uyku boyunca at srme k zorunda kalsalar da yznde her zaman bir glmseme bulunurdu. Sert Ay'ya, beyaz patron larna gidip Attan Dren'in bu demir yoldaki herkesten daha fazla Kzlderili olduunu, Whi lwind Kamp'na gitmeden nceki iki uyku ncesine kadar eski Lakota geleneklerine gre yaa dn anlatmasn sylemek istedi. Ama yapmad. O anda, neredeyse Attan Dren'i ve hayal e yaam kskanyordu. Stronghold'da, bir e, huzurlu ve rahat bir hayata sahip olma dncesi lmez gibi gelmiti. Atlgan Geyik kucandaki bohann varln hissetti, dardaki siyah b bakt. Her ikisinin de st dolu memeleri olmasna ramen ilerinden biri dierinin zerine a alyordu. Artk gn tamamen aydnlanmt, Atlgan Geyik kendini gsz hissediyordu. Ekmekle karnn d dnmek onu bir dereceye kadar rahatlatmt. Hasta evinden olabileceince uzaklamak dnd knda fazla dnmemiti. Yine de bulduu bu aral ter-k etmekte tereddt ediyordu. Bu ehr i bilmiyordu. Artk burada Lakota dilini bilen kimsenin olmadn biliyordu. Ama doru insa nlar, kahverengi elbise ve siyah elbiseyi bulabilirse, onlar onu Buf-falo Bill'e gnderirlerdi. Acyan kaburgalar dnda iyiydi. Bunu greceklerdi. Atlgan Geyik kalan uzun ekmei drt paraya blp paltosunun ceplerine tktrdktan sonra tt. Marsilya byk bir ehirdi; deniz, tuz ve k, duman ve sokak kelerinde kzartlan kestanel , lokantalardaki altnpommes frites'lee, ayhanelerdeki bol ball tatllara kadar yemek k okuyordu. Atlgan Ge' 41 yik'in boydan boya yrd byk cadde, hepsi de at veya kzlerle ekilen omnibslerin, ara yk arabalarnn veya mavi gmlek, pantolon giymi adamlar tarafndan itilen, ekilen el arab larnn grlts ile doluydu. Erkekler ve kadnlar cadde kenarlarndan yryorlard; erkekle da byk sepetler, kadnlar ise kafalarnn zerinde daha kk sepetler tayorlard. Cadden kenarndaki geni yrme yollan, bulduklar her bir aklktan kp gelmi gibi gzken insa Ortaya kyorlar, yryorlar, sonra da gzden kayboluyorlard. Bakalar ortaya kyordu. alan varm gibi yrrken, dierleri ylesine geziniyor, bakalan ise dkknlann vitrinlerin k iin duruyordu. Bazlan zengindi; erkekler koyu renkli takm elbiseler, paltolar ve a pkalar, kadnlar ise popo ksm byk, siyah elbiseler, mantolar ve tyl ve yzlerini ksmen tan siyah rmcek al apkalar giyiyorlard. Yamurdan ve gneten korunmak iin emsiye ta yayalar ise fakirdi; ypranm paltolar ve dzlemi apkalar, zerlerine al attklar uzun seler giyiyor, sade bereler takyorlard. Anneleri, ocuklann ya ekitirerek srklyor ya balar ocuklan kucaklarnda tayordu. Atlgan Geyik byk bir pencerenin nnde duran bir grup insan grd. Konuuyor, el kol harek yapyor ve eitli kk figrlerden oluan gruplara iaret ediyorlard. Bunlardan bazlan h leriydi: inekler, koyunlar ve domuzlar. Algan Geyik, Yaral Diz'e giden yolda domuz yetitiren aileyi hatrlad. Bu aklna gelmiti, nk daha nce hi bu kadar keskin, eki b uyduunu hatrlamyordu. Sanki koku arkasndan kilometreler boyunca onu takip etmiti. Penceredeki dier figrler Atlgan Geyik'in daha nce hi grmedii giysiler iinde erkek, ka e ocuk figrleriydi. Bunlardan bazlar ak, bazlan koyu deriliydi. Koyu derililerden biri in bann evresine bir rt sanlmn, gzlerinden birinin zerinde bir siyahlk vard ve di da bir bak tutuyordu. Bak sert ve tehditkrd. Dierleri ya zgn, ya mutlu ya da tutkus Pencerenin ortasnda, dierlerinden farkl gibi duran ve onlardan biraz daha byke bir gru p grd. adam deiik giysilerle ayakta veya dizlerinin stnde melmi duruyorlard. Bir ine uzun bir kuma sarlmt. Atlgan Geyik bu figr tand. Paris'teki gsteride, Eyfel Ku rdikleri demir aacn ayanda, bu byk apkalardan takan gerek adamlar grmt. Atlgan G 42 bir sergideki alda grd uzun boyunlu, byk kamburlar olan canavarlara bindikleri daha i topraklardan geliyorlard. Bu canavarlar sinirli ve irkin grnyorlard, ancak bir tanes inin srekli gevi getiren azna dokunduunda nasl yumuak ve ho olduunu grp armt. ift Gren, Franszlarn, Eyfel Kulesi'ni zalim krallardan kurtulduktan sonra be nesildir devam eden zgrlkleri erefine ina ettiklerini sylemiti. Civardaki tm binalar, emele heler bu onurlandrma treninin bir parasyd. Amerika'nn beyaz insanlarnn da benzer bir landrmas olduunu sylemiti. Yllar nce zalim bir kral yenmilerdi. Ty Adam, tm kralla lup olmadn merak ettiini yksek sesle dile getirmiti ama ift Gren buna cevap verememi nne ngiltere'nin nazik olduunu biliyordu yalnzca. Belki sadece kadn krallar kendi in sanlarna kar iyi oluyorlard.

Bunlar hatrlarken neredeyse glmsedi Atlgan Geyik; yaad hayattan ok, anlarndan key alamt. Tekrar vitrine bakt ve belden yukarlar plak, byk krmz dudakl siyah adam ew York'ta siyah adam grmt, ama onlann krmz dudaklan olduunu sanmyordu. Ve koyun. Ve laklan olan kk at. Bu byk kulakllan ilk nce Paha Sapa'nn altn kamplarnda grmt, Vahi Bat gsterisinde. Bu hayvanlar gsterinin insanlan gldren blmnde yer alyorlard. Ama gzleri tekrar vitrinin ortasndaki byk figrlere dnd. Tm hayvanlar ve adamlar, bir m, bir kadn ve bir ocua bakyorlard. Adamn zerinde kahverengi bir pelerin vard ve bir rinde oturuyordu. Kadn ise uzun mavi bir elbise giymiti, ban ise beyaz bir rt kapatyo . Bebee doru gizli bir glmseyi ile bakyordu. Bebek, tahta bir kutuyu dolduran samanlan n zerine yatnlmt. Salan zerinde yatt samanlar gibi sar, plak bedeni ise parlak p ann ve bacaklann havaya kaldrmt, yz ifadesizdi. Atlgan Geyik, cadde boyunca yrrken cebindeki drt ekmek parasndan birini daha yedi. Git tii her yerden yemek kokulan duyduka karn mtemadiyen guruldamaya balamt. Uzun ekmek m sini doldurmutu, ama ekmekten fazlasn istiyordu. Charcuerie'deki et paralanndan birin i. Pejuta sapa ve kat kat ikolatal ekmeklerden istiyordu. Danya sralanm masalarla dolu, dar bir sokaktan geti. Byk bir kalabalk caddeyi doldur sadece dar bir geitten geerek * .-43 merkeze ulaabileceini fark etti. Hasta evinde geirdii onca gnden sonra salkl insanlar uturduu bu izdihama neredeyse krediyordu. Btn masalarn kk hayvan ve eitli insan f kapl olduunu fark etti. Bunlardan bazlarnn canl gibi grnmeleri onu artmt. Mavi eket ve yuvarlak bask bir apka giymi bir polis figr onu zellikle etkilemiti. Her ne ka ar btn gn gereklerinden kamsa da iyice bakmak iin durdu. Yannda duran bir ocuk o sa be bebeklerden birini elinde tutuyordu. Bu bebein de ayaklan, sanki tekme atyormuasm a havaya dikilmiti. Drt k yandaym gibi duran kk kz umut dolu bir glmsemeyle ann ama anne parman sallayarak birka kelime syledi, kz elindeki figr masann zerine geri Sonra Atlgan Geyik'e bakt, Atlgan Geyik kk kzn aznn aknlkla aln izledi. inin paltosunun kvnmlan arasna gizledi. Atlgan Geyik birden tm bu insanlardan ne kadar farkl grndn hatrlayp gerildi. Her n kasket takyor olsa da sala-nn kasketin altndan grnecek ekilde serbest brakmt. En u an en az drt el kadar daha uzundu ve paltosunun ksa gelen kolla-n yznden bilekleri o rtaya kmt. Aaya doru bak ve pantolonun da ayak bileklerini saklayamadm, ayaklann tyl terlikler olduunu grd. Derisinin, kk kza gre ne kadar koyu olduunu fark etti. salan ve koyu renk gzleri vard, ama yz inci iei rengindeydi. Ama Atlgan Geyik'in ren r Og-lala iin bile koyuydu. ocukken arkadalannn ou derisinin rengiyle dalga geerdi. O amanlar bundan rahatsz olmu, hatta annesi Geri Giden Kadn bunun onun tam ve gerek bi r ikce wicasa olduu anlamna geldiini ve onu byle koyu renkli yaratarak Wakan Tanka'n m onu kayrdn syleyene kadar, derisinin koyuluundan utanmt. Kalabaln arasnda gittike skrken insanlann kendisine bak-tklann fark etti. Onu sal rak ayaklanna dek yukan-dan aaya szyorlard. ki bklm vcuduyla bastona dayanan yal yan gzle yle bir bakp masalarda oturanlann, Atlgan Geyik'e dnp bakmasna neden olan b yler syledi. Bunun, o ve arkadalarnn Paris'te ssl giysileriyle dolatklannda, onlara h anlk dolu aknlkla baktklar zamandan nasl farkl olduunu dnd. Bu pheli, dmanc abuk uzaklamak istemesine ramen, ba yukanda, baklar btn bu 44 kk insanlarn balarnn zerine sabitlenmi halde, dikkatle yrd. Atlgan Geyik en sonunda dar sokan sonundaki caddeye ulat. Kk bir cadde olmasma ramen kadar da dar deildi, gir binaya dayamp derin derin nefes ald. O skklkta kaburgalarna rbe almt ve u anda can yanyordu. Gerek et yemediinden midesi dmlenmiti. Kendini h avall hissediyordu ve bu durumdan bir kurtulu yolu da gremiyordu. Tm benliiyle, beden inden kabilmeyi, bu ie yaramayan kabuu orada brakmay ve kendi insanlarnn lkesine ua istedi. Kendi nagi'si olacak ve bunun tesindeki gerek dnyada dier Oglalalarla buluac akt. Binaya yaslanp d dnyadan uzaklamak iin gzlerini kapad o anda, ruhuna ne olaca lmekten byk mutluluk duyacakt. Oysa gzlerini atnda hl oradayd. Caddenin karsndaki vitrindeki byk am aacna ba llan saran krmz kurdeleler, inelerinde dimdik duran beyaz ubuklar ve dikenli dallannd an sarkan kk figrler ve parlak yuvarlak kreler vard. Atlgan Geyik, hl ayn Patlayan Aalar Ay'nda olduunu aniden fark ederek neredeyse homur d; Buffalo Bili gsterisinin Paris'ten demir yol stnde bu ehre geldii gece, gkyznde g i wi, gece gnei hl gkyzndeydi. Bu ehre Marsilya dendiini ve Amerika'dan gelirken ge

suyun yannda olduunu hatrlad. Ateli gemi Paris'in kuzeyindeki bir ehre yanamt. Mar Paris'in gneyindeydi, buras lkenin bir baka blgesi olmasma ramen ayn sulardayd. Sert nlara byle sylemiti. steseler Amerika'ya gitmek zere buradan ateli bir gemiye binebili rlerdi. Bunlar dnmek, Atlgan Geyik'in keyfini biraz olsun yerine getirdi, Wakan Tanka 'nn byle aksilikler kartarak onu deneyip denemediini merak etti. Byk Sr bazen bu eki erdi. Stronghold'daki byc insanlar onu drt gnlk orucuna hazrlarken byle sylemilerdi n en gl ve yals Ku Kanad kendilerini buharl ini-pi'de temizlerlerken, bu drt gnlk nca birok ey, birok korkutucu ey greceini, ama gerek imge iin gzlerini ak tutmas lemiti. Onu grdnde anlayacakt. Ve Atlgan Geyik anlad. Porsuk bir gece kendisine geldi , elini uzatt ve porsuk gcn oraya yerletirdi. Btn gece konutular, porsuk ona ark s unla beraber ttn imiti, uyandmdaysa gitmiti. Ama porsuun gc elindeydi. Atlgan Geyik aniden kendisini hem kuruntulu hem de umutlu his45 setti. Eer bunlarn hepsi Wakan Tanka'nn plannn bir paras ise, bunlar yaamak zorunday katli dinlemek ve iyi karar vermek zorundayd. Hepsinin tesinde, kendisine yn gsterme si iin dua etmeliydi. Porsuk penesi kolyesi artk yannda deildi, ama hl lm arksn arky doru zamanda iyi bir ekilde syleye-bilirse, nagfsi eve giden yolu bulabilirdi. A ma suyun bu tarafnda da gc olacak myd? yle veya byle bunu zaman gsterecekti. Dayand binadan uzaklap caddenin br tarafna geti. Omuzlarnda ve banda bir scaklk kaldrd ve caddeye den gne nlarn grd. Bunu Byk Sr'rn kendisini koruduunun bir bir an gzlerini vvi'ye evirdi. Onun scakl yzn sttnda kendisini ayn anda hem g e gnlerdir ilk defa gerekten yaadm hissetti. Wakan Tanka isteini ciddiye almasn diye daha lmeyi istemeyecekti. Caddenin br tarafnda, tekrar glgede, ssl aac inceledi. Bu aac biliyordu. Anne babas tlerinden birinde Pine Ridge'de-ki toplant evinde ve bir keresinde de Paha Sapa'd aki madenci kasabasnda grmt. O ve Attan Dren, orada byk bir yemek evine gizlice sz pencereden grmlerdi. Pine Ridge'de aa, toplant evinin bir kesine yerletirilmiti ve ocuklar ona kulaa ho gelen yumuak arklar sylyorlard. Bu, beyaz adamlarn en kutsal zamanna ait gnlerin mevsimiydi ve bu aaca sanki gnemi gib tapyorlard. Beyaz ubuklar akam yaklyor ve bylece aa canlanyor ve k veriyordu. A a sokakta grd kk figrlerin bu kutsal gnlerle bir ilgisi olduuna kanaat getirdi. Mav li kadn ve tekme atan san sal bebei, byk apkal erkekleri daha nce grdn hayal m gleri olduunu biliyordu, ama bu kutsal am aalan mevsimiyle nasl bir ilgileri olduunu bilemiyordu. Polisin ve gzlerinde siyah bir bant olan adamn bununla ne gibi bir i lgisi olduunu bilmiyordu. Atlgan Geyik be uyku boyunca zgr dolat. Santimi olmamasna ramen, ald veya restora aki plerden bulduklany-la karnm doyurmay becermiti. Birka kere, civarda ak hava pazar astlamt ve iyi yiyeceklerin -sert kara ekmek, krmz parlak et, portakal ve yemi ynla n tepsileri ve her renkte, byklkte 46 ve ekilde peynir- kokusunu alarak tezghlarn arasndan yrmt. Paris'te buna benzer paza grmt, o ve dierleri yeil etli beyaz fstklardan klahlarca almlard. Atlgan Geyik p memi-ti; bazlar kuruydu, dierleri kokuyordu ve dilerine yapyordu ve hepsi de ishal ol a neden olmutu. Ama kamplarda yaayan ve beyaz adamn yediklerine alk Kzlderililer peyn eri btn btn yutuyor ve tm gece boyunca, daha ok sadece kendileri elenerek osu-myorlard lk gn, fazla dikkat ekmi olmasna ramen, bir tezghn yanndan iinde drt elma bulunan ard. Ve gece bir yemek evinin arkasnda stlerinde hl biraz et kalm birka para ku Ama bundan sonra genelde bulabildikleri ok azd; portakal kabuklan, lahana yaprakl an, bayat ekmek paralan, zerinde beyaz adamn szcklerinin kck yazd bir kt pake snm pommesfrites. nsanlann baklanndan korktuu iin artk ak hava pazarlarndan alm erdi. Geni bulvarlardan da ayn nedenle uzak durdu. Yeniden zayf dmeye balamt, dinlenmek iin daha sk durmak zorunda kalyordu. Gnler g ordu, ama geceler souktu. Giydii kaln palto bile, durup uyumaya altnda souktan titr engellemeye yetmiyordu. Bu nedenle ok az uyuyordu, ama uyuduunda da ryasnda dzlklerde henz bir ocukken yaplan lenleri gryordu. Oglalalar o zamanlar gerek et yerlerdi. Ton ve Powder nehirleri kenannda, Missouri ve Milk nehirleri boyunca hl bizonlar vard ve erkekler avdan, yk tayan atlarm et ve hayvan post-lanyla doldurarak dnerlerdi. Biz on srt, domuz pastrmas ve dana pir-zolalan, beyin ve ilikler ryasna giriyordu. Ama ne zaman yemee balayacak olsa, tam annesi ona brtlen orbasn uzatrken uyanp kendisini b ktaki bir sundurma altnda ya da plak aalarla dolu bir parkta, allklann altoda buluyor

Sonra kalkp yrmeye balyor, karanla doru bakp yldz topluluklanmn birounu tanyor gkyznde yanl yerlerde olurlard. Drdnc gnde, tamdk bir bulvara yolu dt ve birden kalbi hzla atmaya balad. ansna i lduunu ve ev zlemini bir an iin unuttu. O ve birka arkada, evreyi grmeye k-hklan te bir omnibs iinde bu caddeyi gemilerdi. Gsteri alannn bu caddeden birka kilometre ted uunu biliyordu. Dier yne bakt. Omnibsn, imdi uzaktan bile grebildii ba/' 47 ka bir bulvara dndn biliyordu. Kedeki kutsal binann kulelerini tanmt. O bulvar on lerin bekledii byk suya gtrecekti. Ama arenaya doru yrmeye balad. Kaburgalar u anda iyiydi ve her ne kadar midesindeki yu runun farknda olsa da, gc epey yerinde gibiydi. Ve aptalca olduunu bile bile, arenann olduu yerde birinin kaldn bile umut etti. Belki oras kahverengi giysili Amerika-l'nn d yerdi. Belki baz iiler hl oradayd, adrlar ve direkleri skyorlard. Atlgan Ge ama alktan ve gszlkten ba dnyordu. Gsterinin orada olacan, yaknda seyircilerin e lklarn duyacan hayal etmeye balad. Kendini engelleri aarak bizonlar kovalarken ler olayn heyecan ve tehlikesi karsnda her zaman heyecanlanrlard. Ama aslnda o kadar tehlikeli deildi, sonuta bizon srs kk ve genti; ou sadece bir veya iki yandayd. i gerek byklklerine ulam olsalar tehlikeli olabilirdi, o irilik ve hzlaryla, bylesi bir alanda silahsz bir binicinin ve atnn iini abucak bitirirlerdi. Seyirciler arasnda olmak bile ayn derecede tehlikeli olabilirdi. Paris'te gen boalardan biri seyircile ri arenadan ayran engellerin zerinden trmanm ve yardmclardan biri onu vurmadan nce ik eyirciyi boynuzlamay baarmt. imdiden ikindi olmutu ve Atlgan Geyik o geceki ansszlm hatrlarken merakm eken bir varyordu: Caddede ve maazalarda tek tuk insan vard, hatta kafeler, lokantalar ve s igara dkknlar bile kapalyd. Yoldan da ok az araba geiyordu. Daha bir gn nce, Atlgan insanlarn kalabalndan kamak iin hep ara yollarda dolamt. Hatta o sabah bile, dkkn anlar gnein keyfini kartarak kafelerden dar tayorlard. Issz bir caddede olduunu, r nedenden tr bu caddenin lanetli olduuna karar verdiklerini dnd, ama buray kesen b ye geldiinde, oras da bombotu. Atlgan Geyik yoluna devam etti; bir yans ona gzlerini dikecek kimse olmad iin mutluyke , dier yans yalnz olmamn getirdii korkuyu yayordu. Belki u anda insanlann danda olma na ay-knyd. Belki byk ehre bir eyler olmutu. Ama arada birka kii de grnmyor deil bir dkkn sahibi, bebek arabasn iten bir kadn, keyi dnerek kaybolan birka gen adam. Bir iki defa dinlenmek iin durduktan sonra, Atlgan Geyik kendisi48 I yk arabalarnn ve atl arabalarn etrafnda dnerek bir sr caddeye dalddd311 byk yu ydanda buldu. Rond Point du Pra-jo. Bu ismi biliyordu, nk tercman ona ve dierlerine, e hir turunda birbirlerinden ayrlmadan nce bu ismi syletmiti. Kaybolurlarsa, bu ismi b ir jandarmaya veya bir ofre syleyeceklerdi. imdi ise Rond Point Du Prado sakindi, grnrde sadaki sokaa giren taksi vard sadece. At n Geyik yksek bir ses, baran bir kalabalk duymak iin dikkatlice dinledi, ama tek duyd uu taksiyi eken atn dar caddede yanklanan nal sesleri oldu. Atlgan Geyik, su fkrtan byk ta heykelin etrafndan dolanarak meydann kar tarafna g afta, byk bir parkn kesindeki geni bir cadde boyunca gsterinin kurulduu yeilliin ka ana ulaana kadar hzl hzl yrd. Orada hibir ey bulamad. Ne bir adr, ne bir tezgh, hatta ne de Kzlderililerin kynn e bir ate ukuru. Tanabilir arenann kurulduu byk, binlerce ayakla inenmi topram z ak dzeltilmiti. zerinde hibir ayak izi yoktu; Kzlderililerin, kovboylarn, askerlerin, anlarn, Deadwood sahnesinin, bizonlarn ve atlarn bu alanda bir sr gsteri yapaklarn an an hibir iz. Atlgan Geyik dzeltilmi topran mkemmelliini bozmak istemediinden emberin kenarnda du geni caddenin tesindeki byk parka bakt. Aalarn arasnda, imen tepeciklerinde in cin uyordu. Kaldrmlar ve yeillikler hep botu. Geriye, Rond Point du Prado'ya bakt ve baz binalarda, dkknlarn st katlarndaki pencerel rden san klann szdn grd. Hava kararyordu ve bu byk ehirde bir baka gece daha g rtti; zellikle herkesin ortalktan ekildii bu geceyi. Daha nceki birok uykuda olduu gib tam bir umutsuzluk rzgrnn kalbini sktrdn hissettii anda, aklna tren istasyonu bir umuttu, ama sanki aptalca umutlar, mitsizlik kadar sk geliyordu. Her iki duygu nun da anszn ve sk sk ortaya kmasndan bitkin dtn fark etti. Herhangi bir dnce

, uyumu olarak caddelerde yryene dek umutla umutsuzluk arasnda gidip gelmiti. Ama kendini az da olsa bu olasl kovalamak zorunda hissetti. Alan geip istasyona giden caddeye doru ilerlerken tyl terliklerinin iyden slandn fark etti. Bu sonuncu duruma eyse kendi kendine gld. Wakan Tanka zavall ocuunun sadece a ve gsz arks AQ

durumundan tatmin olmama benziyordu; imdi de ayaklarn tyordu ite. Byk Srr'a yalva kar, gkyzne doru baktnda bir zamanlar gnein olduu yeri, imdi yamur bulutlan-nm k alann kenarnda durup bir merhamet arks syledi ve tm kalbiyle Wakan Tanka'ya ona evine kendi insanlarna giden yolu gstermesi iin dua etti. Biraz da yiyecek diledi. Sonra yrmeye devam etti. Sadece birka uyku iinde dt hale inanamyordu. ok ksa bir sre nce yine bu caddedeyd ili siyah yn pantolon, siyah saten gmleinin zerinde babasnn boncuktan yaplm gsl ve kol bantlar ve sandaki boncuklarla sslenmi madalyondan sarkan iki kartal ty ile be aber en iyi giysilerini giymiti. Porsuk penesi kolyesi boynunda, Fransz kadnn verdii k utsal kart gs cebindeydi ve yzn kendi zel by iaretleri ile boyam ve atnn yelesi rnn arkasna ty balamt. ok etkileyici grndn biliyordu. Demir yoldan Rond Point'daki alana yaplan yrye katlan ou Lakota ve genelde Oglala yet deriliden biriydi. Ve onlar da kovboylar, askerler, srtmalar, arabalar dolusu geyik ve bizondan oluan daha byk bir grubun parasyd. Atlarn zerinde ilerleyen bir nefesli orkestras bile vard. Kovboy Orkestras caddeleri ylesine bir grltyle dolduruyordu ki A gan Geyik atnn ban yukarda ve arkada tutarak onun parke tal yolda kaymasna engel olma orunda kalmt. Yine de, bu kadar byk bir gsterinin bir paras olmaktan duyduu gurura e olamyordu. nsanlar caddenin iki tarafndaki geni kaldrmlarda omuz omuza bekliyorlard. Buffalo Bili, tabii ki grubun en bandayd. Byk beyaz atnn zerinde apkasn sallayarak nin her iki tarafna eilip selam vererek ilerliyordu. Oturan Boa'nn Kk Keskin Nian ola isimlendirdii Annie Oakley ile kocas ve byk patronlar onun arkasnda yer alyorlard. On ardan sonra da kimi ynl pantolonlar giymi kovboylar ve dzgn mavi niformalarn giymi a er ve yukan kvnlm apkalanyla obanlar geliyordu. Son olarak da, patronlar tarafndan ata nan ef Sert Ay'nn balann ektii Kzlderililer geliyordu. Paris'teki gsterilerden sonr Geyik, Buffalo Bili'den sonra insanlann en ok grmek istediklerinin Kzlderililer old uunu anlamt. Onlara kendi dillerinde Peau-Rouge diyorlard. Kzlderiler geerken insanl ykrarak onlann koyu, boyal yzlerini iaret ediyordu. Baz kadnlar , F4ARKA/Km)fcilnffli mI onlara iek atyor, Kzlderililer ise bu tr cokunluk gsterilerini fark ettiklerini belli meden geip gidiyorlard. Atlgan Geyik o gn hayatnn en uzun gnlerinden biri olarak hatrlyordu. Paris'in gneyin byk bir ehirde yaptklar gsteriden sonra btn gece boyunca demir yolda ilerlemilerdi. lar, direkleri ve tenteleri indirip, byk yiyecek adrndaki tm yiyecek ve eyalar paket , jenaratrleri kapatp lambalar ve da, ova, nehir, ky ve kale resimleri izilmi kocaman rka perde rulolarn indirdiklerinde gece bir hayli ilerlemiti. Kulbeleri ve yzlerce ya py sktler ve arabalara ykleyip tren istasyonuna gtrdler. Orada gece boyunca srecek t olculuu iin zel trenin otuz sekiz vagonunu aletler, insanlar ve hayvanlarla doldurd ular. Kzlderililerden bazlar bu durumdan ikyet ediyordu, nk daha nce byk suyun bu taraf rd ve beyaz gsteri sanatlar ve ekibinin aksine, kendilerinin sralarn daha sert, vagonl rn daha grltl ve rahatsz olduu nc snfta yolculuk edeceklerini biliyorlard. Atl y'nn onlarn arasnda olmadn fark etti. Suyun bu tarafnda Franszlar, Amerikallarn o daha fazla holandklar ve onu soylu bir lider olarak kabul ettikleri iin byk patronlar efe iyi davranyorlard. Ama patronlar, dier Kzlderilileri hayvanlar ve aletlerden sonr a gelen son vagona koymak konusunda tereddt etmiyorlard. Ty Adam, akalar yapan iktom e bile bir srann zerine yatmaya alrken homurdamyordu. Gsteri ekibi Marsilya'ya gn madan bir saat nce varm ve tm vagonlar boaltm ve ey re alana gtrlmt. Gnn o saatinde bunu seyretmek iin gelen insan kalabal Atlgan Ge O sralar Atlgan Geyik tecrbeli bir gsteri sanats olmutu. Gsteri, sadece Amerika'nn k ehrinde oynanmakla kalmam, yedi aya yakn da Paris'te sergilenmiti. Byk ehir insanla erakl hallerine almt; hem New York hem de Paris'te, Kzlderililerin adrlar arasnda lann yemek piirmesini veya diki dikmesini veya boncuk ilemesini seyretmilerdi. Balarna

dikilip melmi gstericilerin domino veya kt oynamalarn izlemilerdi. Hatta bazlar, nin yemek piirmesi veya beiinde uyuyan ocuk elencenin bir parasym gibi aile adrlar irmilerdi. Sert Ay, Buffalo Bili ve dier patronlarn bu kabal onayladklarn, nk bu Kzlderilileri arenada grme . .-51 isteini artrdn sylemiti. le vakti, gsteride yer alanlar geit trenine balamak zere sralanmlard. Souk ve gri ier Kzlderililer gibi Atlgan Geyik de battaniyesini omzuna atmt. Yorgun ve uykusuzdu v o gn sahneye kmay drt gzle bekledii sylenemezdi. Ama beyaz atlar zerindeki Kovboy Orkestras daha nce yzlerce kez duyduu "Arkamda Brakt adn verdikleri arkya balayp, tren alay yavaa ileriye doru hareket etmeye balad battaniyesini katlayp atmn srtna koymutu. Kzlderililer caddede grndnde, kalabalk mu ve alklamt. Atlgan Geyik, atnn istedii kadar sakin durmasn zorlatran tandk emiti. Bununla beraber bunu baarmt, nk Franszlarn Kzlderililerin vakur olmalarm biliyordu. stelik gen Kzlderililer de tpk eski zaman reisleri gibi, herkesin beeniyle bakt, alakgnll bir ekilde cesaret, olgunluk ve cmertlik gsteren erkekler olarak, \v yatapika olarak dnlmek isterlerdi. Atlgan Geyik boyal atn alayn iinde srerken, elinde olmadan ne kadar ansl olduunu d d'da souk, yalnz bir k daha geireceine veya patates ekip devlet yardm iin el aan za rezervasyon Kzderilisi olacana, en iyi giysilerini giymi, gl bir atn zerinde, eski anlatan gsteri ile insanlarn iine rpertiler salmaya hazrlanyordu. Bunlarn hepsinin sah e olduunu ve lkesindeki baz yallarn, gen erkeklerin beyaz adamn yalandan gsterisine k zere uzaa gitmelerini onaylamadn elbette biliyordu. Ama kafa derisi yzme sarklan s ya da danslanna katld veya sava dans yapt iin artk kendini sulu hissetmiyordu. B eski Kzlderili yaam tarzlarndan bazlanm gsterebildii iin gurur duyuyordu, nk onla leri takdir ediyor ve olduka cana yakn gzkyorlard. Sert Ay bir zamanlar bir akam gst nden sonra atein etrafnda otururken ona suyun bu tarafndaki insanlann Kzlderililere " nesli tkenecek Amerikallar" dediini, yenilen Kzlderililerin yaknda ortadan kaybolacan konuda ok zgn olduklann ve Kzlderililerin soyunun tkenmesine yardm etmekten aslnda lu olacak gerek Amerikallarn tersine, Kzlderililer buharlap umadan onlar grmek iste ni sylemiti. 52 {sacas Atlgan Geyik ehre zaferle girmi ve insanlar ona kucak amt. Ama imdi ona ph neredeyse Amerikallar gibi dmanlkla bakyorlard. Ama Atlgan Geyik bu dnceleri kafasndan kovalad, u anda Gare du Prado'ya doru aceleyle en baka hibir ey dnmyor, az da olsa yreinde bir umut tayordu. Daha nce gsteri alaynn yrd bo gsteri alann geerken, iindeki umut krntsnn yon, kk bir penceredeki sar k dnda karanlkt. Gare du Prado her birinin nnde geni bir ykleme peronu olan bir grup uzun tula binann b ulunduu bir yk istasyonuydu. Birok demiryolu makas vard ve imdi bile yan yana bir sr agonu karanlkta kprtsz duruyordu. Atlgan Geyik bir ykleme peronunun zerine atlad ve grlt karmadan kl pencereye do oturan koyu renk niformal bir adam grd. Oda kkt ve tavandan sarkan san bir tel ile a atlyordu. Adam uzun ekmekten bir para kopanyordu. Sonra bir tahta zerindeki peynirde n bir para kesti. Masann bir kesinde, kk bir am aacnn yannda iki tane koyu krmz Aacn zerine bir eit parlak krmz ip sarlmt. Dallarnn ucu, sanki bu kk odaya Atlgan Geyik adamn ekmek ve peyniri yiyiini seyrederken cama tklatmay dnd. Ama ne s lir, ne yapabilirdi? Ayrca, niformasna baklrsa, adam bir eit asker olmalyd. Atlgan n hrsz veya dman olduunu dnp onu ldrmeye alabilirdi. te yandan, Buffalo Bili'i nu biliyor da olabilirdi. Atlgan Geyik neredeyse cama vurmak zere elini kaldryordu ki hareketinin anlamszl ve m emel tehlikesi onu durdurdu. Onun yerine, peronun sonuna doru yrd ve demir yolun kar anlkta kaybolduu uzaktaki noktaya doru bakt. Hayal krklndan ok iinde pes etmilik d, nk Buffalo BTin treninin orada olacana gerekten inanmyordu. Buna inanmad iin daha iyi hissediyordu kendini. Tam perondan atlamak zereydi ki arkasnda bir grlt duydu. Arkasna baktnda ak bir ka sar bir k grd. niformal adam kapnn tam dnda duruyor, bir elinde fener, gkyzn yik ellerinin ve dizlerinin zerine kp perondan aaya doru kayd. Atlad sert crufla buuk 53

metre kadar aadayd. meldikten birka saniye sonra kafasn kal-dnp san a bakt. Am d, grebildii tek ey kk pencereydi. Sonra bir kk k halesinin peronda, aa yukan nden uzaklatn grd. Karanlkta, sadece adamn bacaklann seebiliyordu. Atlgan Geyik, n peronun dier ucunda kaybolmasn bekledi, sonra hi vakit kaybetmeden trmanp odaya doru hzla yrd. Kap kolunu denediinde kol dnerek ald. Arkasndan kap iine szld. lk seebildii yiyeceklerdi: uzun ekmein yans, kaln bir kda sanl peyni biri. Bunlan paltosunun cebine tktrdktan sonra masann altndaki ekmeceyi at. Bir ya ile Vahi Bat gsterisindeki biletilerin kullandnn ayns olan bilet delgisi dndaki elere bakt. Arka tarafa yakn kk metal kutuyu fark ettiinde neredeyse ekmeceyi kapatyo . Kapan kaldrdnda kalbi hoplad. gm para ve bir avu santim san kta parlad. ak cebine boaltp nce kutuyu sonra ekmeceyi kapatt. Dnp gitmek zereyken gz bir emsi an sarkan yn bir kakola iliti. Kakol boynuna sanp emsiyeyi ise bir silahmasna kavra eronu yukan aa gzleriyle taradnda, bir aa bir yukan sallanan fenerden tek bir iare ktu. Atlgan Geyik demir yolun bahesinden uzaklarken, gkyzne bakp kendisini bu kadar gzel doru gtrd iin Wakan Tanka'ya teekkr eden sessiz bir dua etti. Sonra elmasn yedi v sabah alaca ikolatal ekmei ve ttn dnd. 54 III Atlgan Geyik iki dkkn kapma alan huni eklindeki kapal bir geitte bir meyve sepetini oturup ekmek ve peynirini yedi. Peyniri sevmediini hatrlayamayacak kadar at ama asln da kremsi peynirin keskin tad midesinde oturan yumruyu gidermiti. Her iki tarafndak i pencereler skca kapatlmt, ama pencerelerdeki demir zgaralardan ieriyi grebiliyordu de yalnzca apka varm gibi grnen bir tanesinden ieri bakt. Zengin adamlarn giydii uz uvarlak apkalar vard, dierleri sanki kenarlar aaya kvrlm veya yass kovboy apkala Pine Ridge Kamp'ndaki erkeklerin ou artk byle apkalar takyordu. Yal adamlar boncukla e at klndan yaplm apka eritleri ile sslenmi siyah apkalar kullanyorlard. Beyaz ku rn ve yardmclarnn verdii es. 55 ki wasichu giysilerini giyiyor, tccarlardan aldklar siyah parlak earplar takyorlard. A gan Geyik, Oglalalar Robinson Kalesi'ne gittiinde, daha bir sene nce Little Bighor n'da savaan adamlardan ounun bu ekilde giyindiklerini grm ve armt. Bu tarz, o brakm beyaz adamn kamplarnda yaayan Kzlderililerden alm gibi grnyorlard. Kamptaki okula hemen hemen bir yl boyunca gittiini hatrlamak Atlgan Geyik'i neredeys e afallatmt. Uzun sralardan birine oturup yz illi beyaz kadnn, beyaz tebeirle siyah a kendi kelimelerini yazn seyretmiti: ocuk, Kz, Kedi, Kpek, Balk. Bu yaratklarn re mlerini gstermiti. nsanlar pembe, kedi san, kpek siyah beyazd. Balklar ise daha nce hi medii ekilde turuncu ve etliydi. Ama ilgisini en ok kedi ekmiti. Uzun kedi ve kulakla r tyl kedi daha nce grmt, ama bunlar vahi kedilerdi ve ok nadiren grlebilirlerdi. kedi ise kkt ve mutlu bir grnts vard. Kediyi ilk defa tam da orada, kampta grmt; donmu kulaklaryla biraz elimsizdi, insanlardan ve kpeklerden kayordu. Buna ramen insa larn arasnda yayordu. "Kzlderili" kelimesini hatrlad. Beyaz kadn dorudan onu ve sonra tahtav gstermi ve "K i" demiti. Tm ocuklara bu kelimeyi tekrarlatm: "Kzlderili". Sonra tanmadklar bir a ni gstermiti. Byk ayak parmaklan, geni kalalar ve dar omuzlar vard; mavi, yeil ve s den oluan bir balk takm ve koyu renk, benekli hayvan derisinden bir giysi giymiti. Gzl ri byk ve yuvarlakt; dudaklar ise kkt ve bzlmt. Beyaz kadn "Kzlderili" dedi. Atlgan Geyik ve Attan Dren dier rencilerden ya bykt. Bu utandklar bir durumdu a rendiklerinin burada onlara hibir faydas dokunmuyordu ve kk snf arkadalar onlar zmalarna, krmz elmalar toplayp karmalarna yardm ediyorlard. O zaman on yamda o yi olduklar tek alan herhalde resimdi. Kadn onlara renkli ubuklar vermiti, onlar da geride braktklar haya anlatan resimler iziyorlard: adrlardan oluan kyler, at zerin kler, bizonlar, dalar ve aalar. Atlgan Geyik bir seferinde kendisinin, Attan Dren'in v Cier'in Little Bighorn'da akik yzn almak iin l askerin parman kesme sahnesini i u azarlam ve resmini yrtm, sonra da Atlgan Geyik'ten kt paralarn topla56 sobaya atmasn istemiti. Kadn, askerin parmak boumunun yiig kaydrarak karmak iin ok kaln olduunu anlayabilecek bile olsa, ona aklamak iin abalamad. Onun yerine sessiz kald ve Kzl imenlerin Belirme Ay geldiinde, o ve Attan Dren Stronghold'a

cjo^ru yola ktlar. Bu da beyaz adam eitiminin sonu olmutu. Atlgan Geyik dar bakp, yamur damlalarnn srayn, cadde zerindeki bozuk talarda iini seyretti. Geit kuruydu ve gece daha nceki drt uykudan daha lk. Dkknlarn zerin lardaki kepenkli pencerelere bakt. oundan san k huzmelen szlyordu; ttslenmi et yi arip dillerim konuan, glen, ttn iip domino oynayan insanlan dledi. Domino oyununu sevi ordu. Talann dokusunu ve eklini seviyordu ve onlan uygun ekilde bir araya getirmekt en holanyordu. Ama poker daha heyecanlyd. Paris'te o ve gsteriden birka kii her gece, kamki gsteriden sonra poker ve domino oynuyorlard. Parasna oynamamalan gerekiyordu, bu nedenle kibrit pyle oynuyorlard. On kibrit p bir santime karlk geliyordu. Gece g rde hesab kapadklarnda, Kzlderililerden bazlan ceplerindeki tm santimleri kaybetmi ha yataa gidiyorlard. Bu Atlgan Geyik'in de bana geldiinde, parasnn ounu anne ve baba dikleri iin beyaz patronlara minnet duymutu. Bir gece, Paris'e gelilerinden uzun bir sre sonra Atlgan Geyik, Ty Adam ve arkada, a adan gelen geni yolun kye girdii alann karsndan yksek sesli bir banma duyduklannda ki fener nda poker oynuyorlard. Bir sr insan banyor, yola doru kouyordu. Atlgan y ve kamnn adrlann-dan kp grltnn geldii tarafa yneldiklerini grd. Sonra Sert O ve arkadalan kibrit plerini toplayarak ayaa kalkp kendilerine doru yaklaan bir grup nsan seyrettiler. Buffalo Bili kalabaln ortasndayd. Paris'teki zengin erkeklerin gecel eri giydii beyaz sert bir gmlek ve kanatl kk kravat olan ssl siyah giysiden giymiti kal gmleinin yanmda sanmtrak grnyordu. Sert Ay ve kans yzlerinde kocaman bir glmsemeyle yannda duruyorlard. Dier yannda ise a giysiler iinde, safa glmseyen bir Kzlderili vard. "Kara Geyik" diye fsldad Ty Adam. "Bu Kara Geyik." Atlgan Geyik buna inanamad. Stronghold'da bile, Kara Geyik ve '* 57 Oglala'nn, ngiltere Ana'nn yurdunda birka sene nce kaybolduuna dair bir sylenti dol Gsteri mevsimi sona erdiinde, dier gstericilerle beraber Pine Ridge'e geri dnmemilerd i. ou insan onlarn lm olduunu, byk suyun te yannda tehlikeli sonla-nyla karlat nlarn ruhunu zgr brakmak iin trenler dzenlenmi, insanlar eski detlere gre yas tutmu i bir dete gre beyaz adamn kutsal evinde de... Pine Ridge'deki, beyaz ve altn renkli cppelerini giymi beyaz pejuta wi-casa kayp kardeleri ve oullan iin birok ciddi laf s miti. Geri Giden Kadn bu trenden bahsedip, stne stlk bir de vdnde, Atlgan Geyik a snn siyah cppelinin sylediklerine inanmalar bir yana, bu kutsal eve girmelerine bile kzmt. Stronghold'a geri dnm ve byle sahte bir eve girmeyeceine dair yemin etmiti. te, Kara Geyik imdi burada, iki yl sonra, Buffalo Bill'in kolunda artc derecede zay s grnyordu. Atlgan Geyik ayr yerlerde bydkleri iin kendisinden ya byk Kara Ge anmyordu. Ama onu birok k nce bizon topraklannday-ken tanmt. O zamanlar her ikisi d uktu, ama yalan arasndaki yl fark, kendi yatlanyla oynadklan anlamna geliyordu. Kay lk'taki byk sava urasnda onun ve arkadalannn l askerler arasnda dolap almaya de dklarn grmt. Ama Robinson Kalesi'ne teslim olduktan sonra, Kara Geyik'i pek de fazla g emiti. Kampn ortasndaki byk ate alevlendirildi ve iki kadn, byk bir kahve kab getirerek ale n kenanna, tan zerine braktlar. Biri Buffalo Bill'e bir tabure getirdi, dierleri batta niyelerinin zerine oturdular. Ilk bir ilkbahar akamyd ve atein scakl kadar arkala-n len serin hava da onlara iyi geliyordu. Atlgan Geyik ve dier gen gstericiler atein ka r tarafna oturup Buffalo Bili ve Kara Geyik'i incelemeye koyuldular. Kadnlar reisler e kahve datt. Buffalo Bili, ara sra Kara Geyik'e bakarak Sert Ay ile konutu. Atein evresindeki tm Kz erililerin duyabilecei kadar yksek bir sesi vard. Sert Ay, Kara Geyik'e dnerek "Reisimiz Pahuska ailesine tekrar hogeldin, diyor. Bu getiimiz M yl boyunca kardeinin kayp olmas nedeniyle zgnd. Ama seni bulacana dair kaybetmedi. Genlik gnlerinde ok iyi bir izciydi ve senin izini bulacandan kuku duymuyo rdu. Ama imdi bizi bulan sensin gibi grnyor. 58 pimza hogeldin, Kara Geyik," dedi. Kara Geyik tekrar atein nnde Buffalo Bili ve kendi insanlaryla rduu iin bylenmi gibiydi. Kendisini buraya getirdii iin Buffalo BiU ve Wakan Tanka'ya erken, oradaki herkesin yzne bakt- Ardndan, "Pahuska, Kara Geyik'in bir wichasa yata pika, hatta belki bir wicasa wakan olmaya aday, onurlu bir adam olduunu bilir. Wa sichu dnyasnda iki yl yaadm ve grdklerimden holanmadm. Erkekler birbirlerini dinlemi

kavga ediyorlar, agzllkleri daha az sans olanlara kar cmert olmalarna engel oluyor, bana birbirlerine karde olarak kucak aacak kadar olgun gzkmediler. Bu tecrbeden ok ya rarlandm, yle ki lkeme dndmde bu bilgiler insanlarma doru yolu gstermemde bana yard . Pahuska ve erkek ve kz kardelerimi grmekten ok mutluyum, ama bu topraklardan skldm v kalbim yurdumun zlemini ekiyor," dedi. Sert Ay bunu Buffalo Bill'e tercme etti ancak o, Lakota dilinde konuurlarken konumann zn anlam gibiydi. Kara Geyik'e doru kafasn sallad ve dinlerken "Evet, evet," dedi. Ay konumasn bitirdikten sonra bile kafasn sallamaya devam etti. Daha sonra ara sra Kar Geyik'e doru kendi dilinde bir eyler daha syledi. aret dilini iyi biliyordu ve tm Kz rililer onun iaretlerini takip ettiler. Arkada, seyahat etmek ve sonra da byk su ve demir yol iaretini yapt. Bu konumadan sonra Sert Ay, Kara Geyik'e "Pahuska seni anlyor. O da ev zlemi ekiyor. Bu gece byk soylular ve bu ulusun byk efleri ile beraberdi. Onlarn arabn iip onlar yedi, ama btn bu zaman boyunca North Platte'deki evini ve akrabalann dnd. Ama Pahuska a byk bir adam ve bu Franszlara ikce wi-kasa'nm ne demek olduunu retmesi lazm. Gl m ve byk binalar, ateli gemileri ve demirden yollan ile ok modern olmular. Bu gece bile, yz k nce kendi krallann ldrp ynetimi ele aldktan sonra gsterdikleri gelimeyle v duklarn yu-kandan grebilmek iin byk demir aac ina ettiler. Kendi insanlarnn nerede , onlann da ok zaman nce ikce wikasa olduklarn unuttular; Pahuska, Kara Geyik'in bu insanlara basit yaamn bilgeliini retmesine yardm edebileceini dnyor." Kara Geyik iki uyku boyunca kumpanyayla kald. Bu sre boyunca, kendisinin ve arkadal arnn gemiyi karma hikyesini, sonra da Londra'ya giden demirden yola binene kadar byk liz ehri Bir'-' l9 ^ mingham'daki gezintilerini anlatt. Lakotalardan biri ngilizce konuabiliyordu ve Mek sikal Joe isminde bir Vahi Bat gsterisi bulmutu. Kk bir gsteriydi, ama Kzlderilile para veriliyordu ve yeterince yemek vard. Sonunda Paris'e geldiler, sonra bir baka lkenin ehirlerinde dolatar, sonra Paris'e geri dndler. Bir sre sonra Kara Geyik hasta and ve gsteriye kamamaya balad. Fransz bir aile onunla ilgilendi, ama neredeyse nagi's ni kaybedecek gibi olmasndan az nce. Vcudu gerekten lm, sadece llerin grmesine izin n birok rya grmt. Ne grdn sylemedi; sadece eve gittiini, annesini, babasn ve z y grdn ve imdi kendi haysiyetlerini ve gururlarn tekrar kazanabilmeleri iin onlara dm etmesi gerektiini bildiini syledi. Bunu nasl yapacandan bahsetmedi, ama gen erkekl Kara Geyik'in lm ryasnn gcn sorgulamadlar. kinci akam verilen byk bir lenden sonra Buffalo Bili ona biraz Amerikan papeli verdi, bir polis onu byk suyun te tarafna tayacak ateli gemiye binebilecei yere ulatracak n yola gtrd. nsanlar onu kucakladnda biraz mahzunlat, ama mutlu grnyordu. lmden ekten mutluydu. Atlgan Geyik ayaa kalkp gerindi. Yamur artk ince ince yayordu. Ateli gemilerin durdu ana gidip evreyi biraz aratrmas gerektiini dnd. Byk suyu gemek iin yeterli frang i, ama herhangi birinde Amerikan bayra dalgalanyor mu grmek istiyordu. Karn artk nered eyse doymu olduundan, daha berrak dnebiliyordu ve dier ihtimalleri gzden geirmeye ba topraklara geldikleri gemi bykt, birok kk odas ve hayvanlarn ve ara gerecin durdu r vard. Fazla bir yer istemedii takdirde insann barnabilecei ok sayda kk kuytu yer disine birok uyku yetecek su ve yiyecei olmas gerekiyordu. Ama geceleri, belki ekle mlerini gevetip rahatlatabilirdi. Atlgan Geyik New York'tan ayrldktan sonraki ilk uykuyu hatrladnda yutkundu. Ateli kar frlayp grltyle geri dyor, bir o yana, bir bu yana sallanp duruyordu; byk ehi ur kaybolmaz midesi bulanmaya balamt. Karadan uzaklatka, sallant da artmt. Kzlde in en altndaki odalar paylayorlard ve saa sola deli gibi sallanan ip yataklannda yatar ken 60 mm atrt, gcrt ve homurtular duyabiliyorlard. Odalarda ok fazla jjjzlderili vard ve yuvarlanp alayp kusarak lm arklarn sylemilerdi. Atlgan Geyik, imdi o gnlere bak ki sava ve Robinson Kalesi'ne teslim olmalan da dahil olmak zere hi bu kadar korkun bir ey grmediini ve byle bir kor-jaj hissetmediini dnd. Ama sonra byk su sakinleti, yorgun ve zayf dm insanlar ak havaya ktlar; grdkle anp giden gkyzy-j. O anda bir daha toprak anay gremeyeceklerini dnyor ve tm varl yorlard, ama hayattaydlar. Be uyku sonra, gemi Fransa sahilleri boyunca yavaa ilerley

erek kuzeydeki byk limana yaklayordu. nsanlar Wakan Tanka'ya kranlarn sunan bir ark bir kere daha nlerinde onlan bekleyen maceradan dolay heyecanlanyorlard. New York't a gsteri yapmlar ve bundan holan-mlard; yeni insanlann nnde hnerlerini gstermek on utu. Ama ta nhtma ayak bastklannda, ayaklan bir garip olmu, balan dnm ve kucan te i iin maka ina onlan affetmeden nce bazlan bir sre ayakta beklemi, bazlan oturmulard. Atlgan Geyik u anda byk suyun ev tarafna onu ulatracan bilse, birka lme benzer u bileceim dnyordu. Byk suyu gemezse hibir zaman eve ulaamazd ve iin gerei buydu. a Amerikan bayra tayan bir demir gemi bulursa ve de ubuk et ve ekmek iin gereken frank lardan biraz daha bula-bilirse, bunu yapabilirdi. Atlgan Geyik'in bann zerinde tuttuu emsiyeye den yamur sesi artk durduundan emsi luna ast. Tyl terlikleri iinde ayaklan slakt ve ayak parmaklan souktan uyumutu. Ama de limana gidebildi; orada daha fazla k vard; byk direklerin tepesinde yksek klar v insan. ou erkekti ve gruplar halinde yksek sesle konuarak, glerek ve birbirlerinin ka falanna ve srtlarna vurarak yryorlard. Sarho ve mutluydular, ancak Atlgan Geyik onlard n uzak duruyordu, onlar yanndan geerken bazen caddenin dier tarafna geiyor ve karanlk bir geitte bekliyordu. Balangta, kk limanda yzlerce gemiyi grmek cesaretini krd. Kimileri byk, kimileri di. Uzun yelken direkleri, yapraklan dklm aalardan oluan sk bir ormana benzi.'" 61 -" yordu. Paha Sapa'da bile bu kadar garip bir orman grmemiti. Gemiler birbilerine bal anmt, bylece Atlgan Geyik'in seyrettii adamlardan bazdan iki veya tanesinin zerinde kten sonra kendi teknelerinin gvertesinde gzden kayboluyorlard. Yzlerce gemiyle dolu limana bakarken kafas karmaya ve eski tandk umutsuzluk hissinin g eri geldiini hisetmeye balad. Aralarnda arad bayra tayan bulmak bir yana, bir tan r gemi grmemiti. Onu yreklendiren tek ey bu teknelerden birine binmenin ne kadar kol ay olduunu fark etmesiydi. Ta rhtmda ileriye, burundaki byk kuleye doru yrmeye balad. Sol tarafnda yan yana r r vard; bazlarnn masa ve sandalyeleri adr bezinden tentelerin altna ylma. nlerin a restorann sadece ikisinin klan yanyordu. Bir tanesi botu ve sandalyeler ters olarak masalann zerine konmu, tek bir wasichu yerleri siliyordu. Ama dierinde tam penceren in yannda byk, yuvarlak bir masa vard. Kalabalk bir insan topluluu, erkekler ve kadnla , hatta birka ocuk bu masann etrafnda toplanmt. Atlgan Geyik, byk bir para pimi ek ve siyah yelek giymi bir garson tarafndan kesildiini grd. Patates ve dier yiyecekle rle dolu tabaklar elden ele geiriliyordu, Atlgan Geyik azmn sulandn hissetti. Masadak rin kadehlerini masann ortasna doru ykselttikten sonra yanndakinin bardana hafife dok urmalann seyretti. Bunu iyi dilek iin yapyorlard. Paris'te bazen Kzlderililer patronla nyla byk evlere gitmiler ve kadehlerle dilek dilemenin gerekli olduunu renmilerdi. O a da Atlgan Geyik'in can mni sha ekti. Kzlderililerin onu imemesi gerekiyordu, tpk Fran adnlarla arkadalk kurma-malan gerektii gibi, ama bazen kampa birka ie gizlice sokmay lard. Balangta tercmanlan Broncho Bili fazladan kazanaca birka santim karl onlar bir sre sonra Atlgan Geyik ve arkadalan kendilerinin de bir iki dkknna girerek arap a ileceklerini fark etmilerdi. Dkkn sahipleri Buffalo Bill'in iki imelerine kzdn bilm Hatta Buffalo Bili, iki Oglala ve bir Bru-le'yi ok fazla itikleri iin Amerika'ya g eri gndermiti. Atlgan Geyik, ilk defa kvnml bir demir ile ienin mantarn ekerek kartmaya alt di. Nasl olduysa mantann sadece st ksm kmt. Kalann demir aacak ile yakalamaya al a derine itmiti. ieyi ters evirdiinde ise, yanm mantar ienin dar yerine skp ieyi 62 yi defalarca ba aa evirdiinde hi arap dklmemesi arkadalarn ok gldrrnt. Ty ald kk haneri ile mantarn geri kalann ienin iine itip arab teneke bir kaba bo Atlgan Geyik pencerenin dnda karanlk bir yerde durarak et tabannn elden ele dolamasn i. Eti koklayp, tattm dledi. Paha Sapa'da, o ve Attan Dren bir geyik ldrdklerinde i kadar byk bir eti tek bana midesine indirmiti. Ama ounlukla tavan, kirpi ve orman t , bazen de geyikle besleniyorlard. Stronghold'da geirdii yllarda byk hayvanlar gittike az bulunur olmutu. Kn ou zaman tpk demir yolu polisinin ekmek peynirini almadan nce a gezmiti. Attan Dren haklyd. Arkadalklar Stronghold'da neredeyse alktan lecekl ha atlatamazd. Yamur durduysa da kuzeybatdan bir rzgr esmeye balamt ve Algan Geyik byk teknelerin eklerine bal bez paralarnn diree vururken kard sert sesleri duyabiliyordu. Teknele

ireklerinin tepesinden ularna kadar uzanan beyaz k eritleri sallanarak suyun zerinde k ayan glgeler oluturuyordu. Rzgr gl esiyordu, ama bulutlar sayesinde Atlgan Geyik zer t kt paralarnn uyandnda beyaz kra ile kaplandm grd yldzl gecelerdeki Atlgan Geyik, yemek yiyen aileden kendini zor da olsa ayrd ve Rond du Prado'dan gel dii byk caddeden uzaklaarak rhtm boyunca ilerledi. O caddeyi nirengi noktas olarak akl a tuttu, ama imdi tahta gemilere balanm demir bir gemi olup olmadndan emin olmak istiy rdu. Wakan Tanka'ya kendisine bir iaret vermesi, Amerikan bayram veya onu bu toprak lara getiren geminin ismini gstermesi iin dua etti. Persian Monarch. New York'tan ayrlmadan, devasa gemiye binmeden nce, Broncho Bili ndeki isme iaret etmiti. ran'n gid cekleri yerin bile ok daha dousundaki topraklarda olduunu sylemiti. Oradaki insanlar parlak giysiler giyiyorlard ve padiahn -insanlarn nefret etmedii bir eit krald bu- ke zevki iin bir yerde tuttuu yzlerce ho kadn vard. Bu kadnlar hibir ey yapmadan yat r veya ikisini yanma armasn bekliyorlard. Kzlderililer, Broncho Bili'in yalanlarna a u anlattklarna da inanmamlard, ama yine de Kara Ayaklar gibi baz Kzlderililerin eer ilirlerse drt veya be kanlan olduu syleniyordu. Lakota er63 ^ kekleri nadiren iki kadna bakabiliyordu. Belki uyruu altnda bir sr insan bulunan bir kraln istedii kadar kadn olabilirdi. Ty Adam gidecekleri yere vardklarnda gemide kalac e bu kadnlara gitmeyi deneyeceini syleyerek akalamt. Btn bunlar gemi tuttuu srada dnmeden az nceydi. Rhtm boyunca yrrken, gz rhtmdan ileriye doru devam eden bir caddeye kayd. Durdu ve bakt. Uzakta iki caddenin birletii kede yumuak ama parlak san bir k gryordu. ok s d, hepsi bir yne yryordu. San k bu uzaklktan limann beyaz klarndan daha scak g gr Atlgan Geyik'in paltosundan ieri ilemeye balama; ayaklan ise s-nlsklam terlikleri nde souktan kanncalanyordu. Birka uykudur kafas hep salyla meguld. Hasta evine geri orunda kald takdirde, eve gitme ansn kaybedeceini biliyordu. stelik orada daha da has olaca fikri iini kemiriyordu. lm o evi ok sk ziyaret ediyordu ve bir sonraki sefer onu da gtreceinden emindi. Byk, elik ve cam bir binann nnden geti. Bu bina, ta binalardan farkl grnyordu; ba grd ku kafesleri gibi hafif ve akt. Rhtmdaki br binalardan ayn, neredeyse suyun ndayd ve deniz yaratklar kokuyordu. tekiler gibi karanlkt, ama parlak metallerle kapla nm grnen sra sra uzun masalan yine de seebiliyordu, burasnn kadmlann amar ykadk madn merak etti. Her ey balk kokuyor diye dnd ve kk tahta teknelerin bulunduu b a yrrken midesi kalkt. Teknelerin her birinde plak tek bir aa vard ve bu tek aa da tkilerine akt. Bazan kk tahta kafeslerle doluydu; dierlerinde ise plak aalara yan ta direkten sanki bir adr gibi sarkan bezlerin altnda yn halinde dmlenmi halatlar v an Geyik bunlarn balk ve pazarda grd sert kabuklu yarauklan yakalamak iin kullanldkl liyordu. Buradaki insanlann yedikleri bu eyler Lakotalan artm ve iren-dirmiti. zelli e eriyerek gidiyormu gibi grnen o ince, ok bacakl ey. Ty Adam bununla ilgili ayp bir lediinde herkes glmt. Ama yine de dehete dmlerdi. Bu arada Atlgan Geyik kendini drt katl binalarn evreledii parke tal bir alanda bul ucunda iki kuleli byk bir kutsal ev vard. Kulelerden birinde an alyordu ve bu an bir dir duyduunu fark etti. Ancak ann sesini bastran ve Atlgan Geyik'in bir ka64 aralna saklanmasna neden olan, meydandaki yzlerce insann kard uultuydu. Bazlann , san alevli mealeler vard. Ortada, bir sr adam mavi beyaz ipek bir elbise giymi bir kadn tayorlard. Kadnn banm zerinde altn ans bir hale asl duruyordu ve altn a tulmutu; ilk bata Atlgan Geyik onun gerek bir kadn olduunu sand, ama kadn kprdamyo rini kavuturmu, el ayalan ve parmaklar birbirlerine bastnl-m; onun birka uyku nce o de grd kutsal heykellerden biri olduunu anlad. Bu Franszlar ona byk sayg gsteriyor erdivenlerden yukan kutsal eve doru gtryorlard. Etrafna baknarak kahverengi elbiseler ndeki adam ve tekme atan bebe-i ve kafalarna parlak kumalar sanl adamlan arad. Belki d e ran'dan geliyorlard; belki de Broncho Billy haklyd; belki de bu ehir Persi-an Monar ch'm geldii yerdi. Sadece bir an iin, iran'da olabileceini dnd. Ama bu ehir Paris'ten dece bir tren yolculuu mesafesi uzaktayd ve bu insanlar tpk dier Franszlar gibi giyinm ilerdi. Ne parlak giysileri, ne de balannm zerinde byk kumalar vard. Pek ok kadnyla da yoktu. Atlgan Geyik alayn yavaa kutsal evin merdivenlerini kn izledi ve o zaman insanlann nin yksek deil, daha ok srekli olduunu anlad. Ayn anda ayn eyleri sylyorlarm gib

arada da heykel ile ortasnda krmz bir ate ile altn ans ha tayan krmz elbiseli b toplanyorlard. Alay merdivenlerden yukan ktka, Atlgan Geyik altn renkli cppeler ve sert apkalanyla liderlerinin kutsal olduunu anlyordu. lerinden biri kalabaln zerinde sallad bir sopa tutuyordu. kisi duman yaratan ve insanlann balarn aa yukan sallayp ris'teki kutsal evin karanlk odasnda yaptklan gibi sa ellerini vcutlan zerinde hareket ettirmelerine neden olan iki demir kutuyu sallyorlard. nsanlar altm ans adamlarn peinden byk eve girdiler ve kaplar kapand. an durdu ve an talk o akamst ve sonrasnda olduu gibi sessizleti. San mealeler de gitmiti; slak kal adece direklerdeki klann souk beyaz hareleri yansyordu. Atlgan Geyik beyaz insanlann Patlayan Aalar Ay'nda yaptklar bu trenin ne tr bir tren nu merak etti. Kutsal olduunu biliyordu; belki wiwanyag wachipi kadar kutsald. Ama Gnee Bakma Dans havann scak olduu ve gnein yllk yolculuunda insanlara KN/Kzldeinin arks 65 yzn en fazla gsterdii zaman olan Krmz Kirazlar Ay'nda gerekletirilirdi. Artk insanlarnn Gne Dans'n yapmas, tpk Lakota dilinde konumalar gibi yasakt. Ama eki birok insan gne dansna katlmak iin Stronghold'a gelirdi. Beyazlar oradaki Kzlderi ere kanmazlard. Bu sayede en kutsal trenlerini eski yntemlerle gerekletirmekte serbest tiler. Porsuun kendisini ziyaret edip ona bysn verdii ktan bir k sonra, on yedi k yand un nnde bedenini feda etmiti. Kutsal aacn nnde dans ederken gsne inen krbalarn a eildi ve kendini insanlarn nnde utandracandan emindi, ama tam lk atacakken, acs aka bir dnyaya gemiti. Sanki dans ederken ve kartal kemii sln ttrrken kendini se yn zamanda Byk Srr'a giriyor, orada rzgr, gne ve ay altnda atalarn ve byk bizon s . Bu dnyada ok sayda kutsal varlk grd ve onun gerek dnya olduunu anlad. Davulun ses uyor ve onun her eyin tek bir vcut olduu can gleska'nm kalbinin sesi olduunu biliyor du. Dans ederken, ayaklarnda davulun vurularn, kendi slnn tiz sesini duyabiliyor ve ln kendisini iine ektiini hissediyordu. Daha sonra, pejuta vvicasa'ma. terleme adrnd r zaman geleneksel ekilde yaamaya, sadece Lakota trenlerine katlmaya, wasichu'larm k utsal trenlerinden kanmaya ve onlar yok saymaya yemin etti. Bu yemini becerebildii ka dar tutmutu. Ama u anda beyaz adamn trenlerinden birine ahit olmu ve onlarn kutsal evlerine girebil meyi ve daha fazlasn grebilmeyi istediini fark etmiti. Bu insanlarla ieride, scak ve k tsal bir yerde olmak istiyordu. Ama girdii anda insanlarn ona gzlerini dikeceini vey a belki de onlardan biri olmad iin onu dar atacaklarn biliyordu. Daha da kts onun uunu dnebilirlerdi. Atlgan Geyik iine kapand; wasichu'la kutsal odada kendi kutsal kadnlar ve aln renkli l derleri ile beraberken souk karanlktaki kendi yalnzln dnd ve slak talarn zerin an yava, ll admlar fark etmedi. Admlar duymu olsayd, karanla daha ok ekilebili a doru kararl bir ekilde yryebilirdi. Ama dalgn bir annda yakaland ve arkasndaki sesi duyduunda 66 FSARKA/Kzdcrilinin arks olduu yerde srad. "Pardon, monsieur." Ses ona ynelmiti, bu nedenle arkasna dnd. Adam dizlerinin altna kadar inen parlak koyu renkli bir pelerin ve jdik, st dz, nnde erlii ve ensesi ile kulaklarn kapatan kuma paralan olan bir apka giymiti. Soruya benze en bir baka ey daha syledi. Atlgan Geyik, adamn pelerininin altndan grnen ceketin gm e bakt. Nafile omuzlarn silkti ve adamn uzun bir sopa tadn grd. Daha nce Paris'i rsilya'nn sokaklarn arnlayan benzerlerini ok grd iin bu adamn bir akecita olduun kular boyunca onlarn gzne gzkmemeyi baarmt, ama u anda onlardan biri tarafndan far an yakalanmak onu hayal krklna uratmt. Tekrar omuzlarn silkti ve yine polisin yz kand. Ama bu arada adam tartm ve polisin bu ehrin insanlarna gre daha uzun olduunu, ne de kendisinden yarm ba ksa kaldn fark etmiti. Ayn zamanda kendisinden daha inceyd sopasn tutan elin eklem yerleri belirgin ve beyazd. Atlgan Geyik adam dndrerek boynunu veya burnunu krabilecei hzl bir hareketle alaa edebileceini dnd. Stronghold'daki n daha nce dmanla ok savam biri, ona ve Attan Dren'e, onu keye sktrdn d llandn retmiti. Ama Atlgan Geyik akecita konumaya devam ederken adamn dmelerine bakmaya devam ederek y lece durdu. Ses gittike ykseldi ve hzland, hafife daha tehditkr oldu ve Atlgan Geyik v dunun polisin ilk hareketini beklerken gerginletiini hissetti.

Hayan boyunca veya drt kavgaya karmt, bunlardan sadece biri beyaz bir adamlayd; bir nci onu kendi kulbesinden yiyecek alarken yakalamt. Madenciyi yere devirmi ve kafasna ar dolu kahve kabyla vurmu, sonra da kamt. O ve Attan Dren bu olaya glmler, ama eyik madencinin kafa derisini yzm olmay dilemiti. Oysa o srada sadece kamay dnd lmemiti. Ne var ki, dmann kafa derisini yzmekten eref duyulmuyordu artk. Artk gerek ktu. Elinde kafa deri-siyle birinin kampa girdii ve insanlarn bunun erefine onur arks syledii eski gnler geride kalmt. Artk beyaz adamlarn kamplarnda yaayan halk buna k yaz adamlarn alaca intikamdan korkuyorlard. Atlgan Geyik, gerginliin vcudunu terk ettiini hissetti. nsanla/''67 rnn byk suyun tesinde olduu gibi, onun da bu lkede hibir gc olmadnn farkndayd da yardm etmeyeceini biliyordu. Elinde kalan tek ey lm sarkyd ve arky syleme vak iti. Polis onu kollarndan yakalayp meydandan ayrlan bir sokaa doru iteledi. Atlgan Geyik, pek ok odah bir yerin kk bir odasnda tek bir san telin altnda uzun bir s oturdu. Sert bir sandalyenin zerinde oturuyordu. Paltosunun dmeleri boazna kadar ili klenmi, beresi ise kafasnn tepesinde tneyecek ekilde geri itilmiti. Uzun salar paltos n yakalarnn stnden omuzlarna dklyordu, gzleri ksk ve ifadesizdi. Polisler ikili l gruplar halinde ona bakmaya geldiler, ona iaret ederek kendi aralarn da bir eyler syledikten sonra oradan ayrlyorlard. Hibiri onunla konumad; ilerinden y biri ona ttn ve kt ikram edecek kadar cesur davrand. Atlgan Geyik sunulanlar ald, b gara sard, sonra uzatlan atele sigaray yakp adama bir ba iareti yapt; adam omuzlarn giderken, neredeyse glmsyor-du. Bir dakika sonra, odasnn dndaki koridordan barma v ha seslerini duyabiyordu. Sigara ierken zeri dzgn yerletirilmi kt ynlar ve yaz aletleri dolu bir kavanoz saya bakt. Masann arkasndaki duvarda tek omzundan bir kuak geen koyu renkli bir elbis e giymi beyaz sakall bir adamn fotorafn grd ve bunun polislerin patronu olduunu d direkte asl renkli bayra inceledi. Fransa'nn bayra olduunu biliyordu. Buffalo Bil r gnk gsterisine balarken yaptklar byk giri srasnda, askerler Amerikan bayrayla yra da tayorlard. Kumpanya arenann evresinde birka tur attktan sonra, Kovboy Orkestr lkenin ulusal marlarn alar, seyirciler ayaa kalkp ellerini kalplerinin zerlerine koy Atlgan Geyik bu sarklan gittike sevmeye balamt, nk arklardan sonra seyirciler te llerini rpard. Sonra Vahi Bat gsterisi iin hazr olurlard. Kzlderililer de onlar k rlerinde sadece petamal, ark ve balklaryla bizonlar kovalarlar, sonra Deadvvood sahnes gelirdi; bir gmenin kulbesini yakma giriimini, bir kafa derisi dans takip eder ve 68 Kaygan ayrlk'ta Yedinci Atl Svarisi'ne hcum ederlerdi. Buffalo Bili Kzlderililerin el inden wasichu'lan yani yerleimcileri, kadnlar ve ocuklar, posta arabasnda seyahat eden insanlar hep kurtarrd ama uzun bakllar kurtaramazd. Her seferinde Buffalo Bili onlar etiemeden lm olurlard. Ve l insanlar sahnesine gelindiinde, apkasn kartp ban derdi. O zamana kadar savalar uzayp giden tepeler ve aalkl bir nehrin kenarndaki ok vin resmedildii uzun arka perdenin arkasna gemi olurlard. Seyircilerden saklanrlar, si gara ve su ierek birbirleriyle akala-rlard. Paris iyiydi. Bazen hava ok scak olurdu, ama kadnlar ok gzeldi ve her zaman ok fazla h eyecan vard. Stronghold'un huzur dolu inzivasna duyduu birka zlem nbetinin dnda Atl ik bu deneyimin her anndan holanmt. Beyaz adamlarn kamplarnda yaayan Kzlderililerde tanma ve arkada olma frsatm da bulmutu; o kadar da gsz grnmyorlard. Ve her gn at onra, drt nala giden bir atn zerinde de neredeyse Atlgan Geyik kadar iyi oturabiliyo rlard. Buna ramen Atlgan Geyik kendini gsterebilmek iin tm frsatlar deerlendiriyordu onlara plak eliyle dokunuyor, "vurulduktan" sonra attan dme hareketini daha bir gayr etli yapyor, askerlerle yz yze dvte daha gereki oynuyordu. Yapt iten gurur duyuyo k fazla; Ty Adam'n ba ektii dierleri acmaszca onunla dalga geiyorlard, derisinin k yznden ona zenci Kzlderili diyorlar veya yal bir boa gibi krg-bayrda yaad iin a diye anyorlard. Ona eek akalar yapyor, geceliinin iine kandran otlardan koyuyo yi giden etkisi gl tozu pejuta sapa'sm atyorlard. Atlgan Geyik bu akalar aklna geldiinde bir an glmsedi, ama nerede olduu gerei annda ndine getirdi. Oturduu sandalye ve masa dnda, bir baka sandalye ve kede ok ekmeceli bir kutu daha vard. Cam kresi iindeki san tek tel ve koridora bakan pencere odaya s ert bir k sayordu, ama odann keleri karanlkt. Neredeyse hi kprdamadan bu sandaly boyunca oturmutu, ama imdi ii gelmiti. Geldiinden beri onu buraya getiren akeci-ta'y g

emiti. tii ttn ban dndrmt ve saatlerdir bir ey yemedii iin midesi gurulduyordu. Gzl kendisini Paris'te dledi ve kyde Kzlderililere bakmaya gelen gen kadn grd. lk -.69

seferinde byk poposu olmayan, beline doru daralan, neredeyse parlak bir deriye benz er, uzun, metal grisi bir elbise giymiti. Zayft ve kk gsleri sk kuman dzgnl bir adam ve kendi yalarnda bir baka adamla beraber gelmiti. lk bata Algan Geyik ona pe dikkat etmedi. Kzlderililere bakmak iin kye birok insan, birok gzel kadn gelirdi. Bu dnla ilgili ilgin herhangi bir ey varsa o da apkasyd veya daha ok apkay evreleyen , yeil, mavi ve san tylerdi. Sanki ban kendi kanadnn altna sktrm, garip gzelli dnn kafasnn zerinde uyuyordu. Algan Geyik gzlerini apkaya dikti, sonra yzne bakti v dar temiz ve sade bir yzn evresinde yukar toplanm parlak krmz renkli salar onu bira klar soluktu ve gzleri de Paha Sapa'daki rzgr maaralanndaki buz yeiliydi. Ona bir sre ak ve ona bakmann ho olduuna karar verdi. Sonra domino oynamaya devam etti. Gen kadn ertesi gn, tam leden sonraki gsteriden nce geri geldi. Atlgan Geyik kostmle kan adamn verdii ve byk giri ve dans sahnelerinde giydii gderi pantolonunu ve uzun ba ek zere be kiiyle paylat adrna girmek zereydi. Gen kadn, onun adryla Sert Ay toprak yolda durup ona bakyordu. Her ne kadar, dier Kzlderililer gibi, wasichu'\mn gz lerine bakmaktan holanmasa da, ona dorudan bak; temiz yzne, sonra da buz yeili gzlerin . Kz ona glmsediinde kalbi yerinden hoplad ve eilerek adnna girdi. Bir yandan kafasn tylere ekidzen vererek dan karken, kz oktan gitmiti. Ondan sonra bir kere daha, drt uyku sonra geldi kz. Atlgan Geyik zaman sayyordu, nk d Fransz kadmlann sadece meraktan kaynaklanan ilgisinden fazla gibi grnen bu ilgiden holandn fark etmiti. Kendisine bak houna girmiti, daha sonra kafasnda pek ok kez de. uyku boyunca siyah saten gmleini giymi, pirin kol ve bilek bantlann, babasnn g ker oyununda p Kesmeyen'den ald gm kpeleri takmt. Salarn zenli bir ekilde sam kle rmt. Sonra da tekrar grrse, ilgilenmediini gsterecek farkl pozlar taknarak onu i. Drdnc uykuda kzn gelmeyeceine karar verdiinden, basma gmlek, dizleri bollam beyaz olonu ve siyah bir yelek giymiti. rgl salannn ularn deri paralanyla balam. O g 70 jk nemli ve scak hava Atlgan Geyik'in tekrar ak dzlklere kmak stemesine neden oldu. Y lmutu ve gen kemikleri ata binmekten ve Paris'e geldii aydan beri yapt yalanc dv du. Ty Adam ile domino oynuyordu. Tam gndz gsterisinden sonrayd ve o gn wasichu'lzrm evler ine gidip dinlendikleri ve uzun yemekler yedikleri gn olduundan akam gsteri olmayaca kt. Gste-ridekilerden ou Broncho Billy ile beraber etraf grmek iin ehre gidecekti. Ne dar yorgun olsa da, Broncho Billy'nin bol bol Amerikan eti var diye anlatt lokantad a, byk bir yemei drt gzle bekliyordu. Bir sonraki hamlesini hesaplarken, elini ve yzn kapayan bir glgeyi grmekten ok hissett i. Oyunu izlemeye gelen dier Kzlderililerden biri olduunu dnd, ama glgeyi drenin bir kzgnlkla yukan baktnda, beyaz sade yuvarlak bir baln altndan kendisine bakmak en kadnn temiz yzn grd. abucak ayaa kalkt; aryan kemikleriyle ilgili dnceleri o anda gemite kalmt, kz i doru bir adm atp bir szck olmadn anlad bir ses kard. Ondan bir ba daha uzund en korkmu gibiydi. Bunu anlayana kadar geen srede kz kendine geldi ve ne doru bir adm tarak elini uzatt. Parmaksz beyaz dantel bir eldivenin iinde kk bir eldi. Trnaklar k rlakt, derisinde, parmak boumlarnda bile izgi yoktu. Atlgan Geyik bu soluk elle ne ya pmas gerektiini bilmiyordu. Erkeklerin kadnlarn ellerini ptklerini veya eli tutarak ei diklerini grmt. Her iki hareket de fazla gsterili gzkyordu, erkeklerin yapt ekil skmak da istemedi, bylece beyaz apkasna bakarak parmak ularn kendi koyu renkli eliyl Kz elini geri ekip tam gsnn zerinde elbisesine dokundu ve Ve m'appelle Sandrine. C'est mon nom"* dedi Atlgan Geyik dudaklarna bakt, yabani gl rengindeydi. Kz "Sandrine" ded i. "Mor.** Sonra Atlgan Geyik, arkasnda Ty Adam'n sesini duydu. "Sannn bu onun ad, Sandrine. imd en de ona kendi adn sylemelisin. Amerikan dilinde." Sandrine ismindeki gen kadna bakt ve kendi gsne dokunup, "Atlgan Geyik" dedi. * Adm Sandrine. Bu benim ismim, (y.h.n.) ** Ben. (y.h.n.) Kz, "Atlgan Geyik" diyerek tekrarlad, j^. s<5te Ssylediind ilk ksm yumuak ve akcyd

ik kesin v v , ve vurgulu V^ iik kishii yuuu$aK ve cuuuyu, ama ueyuc kesin v v , ve vurgulu h ^ nce isminin byle sy lendiini hi duymamtl, '" -_.. "Sandrine" d ^ iaret ederek. Sonra yumruunu gsn^ zee e koydu !f ^ Geyik." le sonras scanda Ty Adanvm grdiSirltl kahv v 8aj Atgan Geyik, gzlerini atnda hl yu^an^ ^ -a parlayan o^ o!d u kk odadayd. Sus erekiyordu K ranlktan nce durduu emeden bu yana hibir S3 r' SeY imemiti. Gert te otur ekmek peynir yediinden beri Qk zarnS3nrman gemiti. Pai^ nun iki alt dmesini at, bacak cak sttine attu*ttt ve souk ktan ka nmak iin tekrar gzlerini kapad. Sandrine onu kampn arkasndaki by^ yapX/3 T.rakl ve sert, yeil gy de uzun aalardan dar bir ort^gj^ ^ s g gtrmt. Aalam arasnda allar bymt, ama allarn ar^md^^31 ollar vard. Ortasnda bir ada ol^ |^r g t : gle gitmilerdi. Ada-da, iri bir kayaya oy ulmu bir maara grrtstii. 1 - Da^a nce birokl;e re bu gle gelmiti; gsterideki Kz S11 zaman ocuktu o-lan takip ettii halde, merakl beyaz insai|a^(jaI1 -% 11 uzaklaarak igara i mek, ekmek ve ubuk et yemek iin buraya vrjr3',Uiirler<- Gen erkekte imenin ko unu duyup, gln duru yz:e.vjne " bakarken ekinmeden evden konutuklan yerdi buras. Orman mgnete^tAen huzuru onlara evlerinin sessiz topraklann, ak ovalann, neh^r cplo flerini e Paha Sapa nm amlann hatrlatrd. Sklkla bir saat siga*^ ijp ^ konuurlard, somad ir sessizlik der, her biri kendi^ce eVi_5wini hatrlar, sla z ew ekerdi. Ama kampa gste i iin giyinmeli zere=^ee dndklerinde, e kendileriyle dalga geerler, birbirleriyle =Ua f,1P ^lki de g^!iU ve tm bu sre boyunca o geceki gsteri t^yal^^1131"1111 surnd z. ces aretlerini de kuanrlard. Muhteem gicris iin*111111 arena'a ^ her eye hazr haysiyetli b rer gen sava;lyclliarr^jr. ^ Sandrine ve Atlgan Geyik gln k5esind^eItle imenbKtekayBu5C adaya bakmlard, ama arad lei.r j ^jrtmltl'birine doru ^ Sandrine yerden kk bir ta alp Atlga^ Q6yi_J'ik'e bakt dedi. Ta iki parmann arasnda tutur^ ^eiir^ncrneyi ^^j ^Ge** avucunun iine brakarak ta verdi. "/Myar-^w(n" ^ u'y&ctf* Kz da "Inyan" dedi ve her ikisi de glrrvSedi. ^^Bir wa sichU 72 frlad ilk and bu. Puslu mavi gkyzne bakp m hissef falgan Geyik ise "MahpiycT dedi. ,Ci(,f dedi- .t wjpek, toprak, su- isimlendirerek, ancak nadiren birj4esneleri -a _. g bakarak keyifli bir saat geirdiler. Kz ona bvlerinin g0.^j"an Geyik maaraya bakyordu. Atlgan Geyik kza b*o-n(la , v frlattnda, kz da parmaklan arasmdaki imenle-Z.n\c bir baKij * re batoyor(lu" .^ ayaa kalkp iek desenli elbisesinin arkasn silen SOfl"" _ ., ___nn1^aBrVon ilL- nr\rrHiniirrvHt\ Arxr ma<t<\\ kaiedi n sonu^ G ik onu sevederken ilk grdmden, dar metal h eli ve ok renkli bir rdee ben l sert grn-&^ m farkl bir kadn bu, diye dnd. Bunu daha ok sevmi-l kadn a kalabilmelerini diledi. Sessiz dur da bile sanki tek cante''li, tek ruhlu iki insanm gibi kendini dh thissetmiti. Daha nce bir kadnla beraberken hi byle hissetmemiti. Aslnda Stronghold'daki yalnz yaayan bir ie kutsal su kin bacaklarn aan deli kadn dnda bir kadnla beraber olmamt. Oma efer mni wakan gtrebilmiti; bu iki sefer dnda bir fcudmn iine hi girmemiti. stemeyerek ayaa kalkt ve Sandrine'in antasnn iinde bir ey-letr aramasn seyretti. a len tkrtlar, krtlar dinledi ve kemdi kendine bu kadn o lgn kadn istedii gibi ho ormanda scak bir leden sonra onunla beraber olmak ye-terrliydi. allarn arkasnda k erkek rdei seyretti ve Buffalo fill gsterisi semelerine katlp katlmamaya karar vermey n, Attan Dren'le yaptklar konumay hatrlad. Kola'sna gsteriler bitip geri dndkten acaklarn sorduunda, Attan iifren o kkrtc glmsemesiyle, "Ya geri dnmezsek?" demi Atlgan Geyik o zaman geri dnmeme fikrini aptalca bulmutu, Vasmdi antasyla megul Sandri e'in kzl kahverengi salarna h <-yec T mmmaz 8elen evi dnd ve bu onu korkuttuu kada AK<Xl da'BU mmkn olabilir miydi? Sandrine burada, ken-iitnmek^6 onunla genir miydi? A ptalca, diye dnd, bunu dd^n keyifli^ant?sm kantrrken kendi kendine mnldanyordu. Ani-%} Kda W 1?lk att1' el re bir kt paras tutuyor-u^atu- K&tt "" f*6 baktlktan sonra kd pt ve Atilgan Geyik am, V6 ^"^. Baktnda krmz bir cppe iinde sa-resmni grd. Altina beyaz bir elbise gi :'"73 yaz elbisenin stnde bir kalp vard. Kalbin stnden bir ha kyordu ve etrafnda rlm

bir zincir vard. Kalbinden kan damlyordu. Hibir ey anlamadn belirten bir ifadeyle Sandrine'e bak. Kzn gzleri ise yeil ve duy hazdan dolay slakt. "Jesus"' dedi. Sonra kart ondan alp arkasn evirdi. Arkas beyaz a gn, birbirine gemi yazs ile doluydu. Kz uzun uzun, kendisinin anlamad bir peyler sy ma kelimelerinin yreinden geldiini biliyordu ve azck utandn hissetti. Kart Atlgan avucuna koyup kendi kk elleriyle erkein parmaklarn resmin zerine kvrd. Ellerine bak r sre durdular, sonra Sandrine "Adieu, Atlgan Geyik - mon ami,"" dedi ve gsteri ala nna ve Paris'e doru giden yolda yrd. Bu onu son gryd. Ama Atlgan Geyik kanl kalbi olan adamn resmini saklad. Onu yannda, ya yeleinin cebinde ya da gderi pantolonu ile gsteri yaparken kemerine ilitirdii bir deri yende tad. Resm anlamamt, ama ona bunu ruhunu stan kadn Sandrine vermiti ve bu da tpk porsuk penes si gibi her zaman yannda tamas gereken kzn agf sinin bir paras olmutu. Atlgan Geyik'in dnceleri grltl bir ayak sesiyle kesildi, kafasn kaldrp baktnda i grd. ki tanesi ake-cita niformalar giymiti, ama asl ncs onun gzlerini yuvalar ahverengi Elbise'ydi! Amerikal. Ama imdi wa-sichu'lmn zel gnlerde giydikleri kanatl b eyaz bir kravat takl siyah bir elbise giymiti. Kafasnda ise dar siperlii yukar kalkm ah yuvarlak bir apka vard. Sadece, aznn kelerinde yukar kvrlan by onu hasta evi i. "Atlgan Geyik. Merhaba, dostum." Kahverengi Elbise elini uzatt, Atlgan Geyik de ken disininkini yukar kaldrd. Adam, Kzlderili'nin gevek elini yukar aa sallayp glmse Geyik'in ne kadar zayf ve szlm olduunu grmek onu ok artmt. Avurtlar sert k Ceketinin yakasnda avu eritleri olan gen polise dnp "Bu zavall adama yiyecek bir ey niz mi?" diye sordu. Sadece iki yldr Marsilya'da Amerikan konsolos yar* sa. (yAnT) ** Hoa kal Atlgan Geyik - dostum, (y.h.n.) < 74 /ncs olmasna ramen Franklin Bell'in Franszcas idare ederdi, and. Noel akamyd m - ve jandarma gelip tr Amerikal'nn, bir Peau-Rouge'un tutukland haberini verdisinde, son misafirleri de kapdan kyordu. tekinin, daha yalca olannn ceketinde ok sayda erit ve malya vard. Ufak tefek, d Seyrek gri salarn ortadan ayrp her iki taraftan arkaya doru taramt. By sivri bur ahverengi bir al gibiydi. Bu adam Chef de Polie Guy Vaugirard'd Ve torunlaryla keyifl i bir Noel akamndan sonra bylesine nemsiz bir mesele iin geceyars uyandrlm olmasn ede kzgnd. abuk ve sert sert avula konutu, avu ayaklarn birbirine arpp hzla ora ar, avuun hzla uzaklarken koridorda kard ayak seslerini dinlediler. Sonra, n masad le ciddi ekilde emreder bir tonda konutuunu duydular. "Bu adam neden burada tutuluyor?" Bell'in sesi hl tatsz, ama dikkatliydi. Vaugirard 'n polis efi olduunu biliyordu, felaketle sonulanan Prusya Sava'nn ok nemli bir kahr e nc Cumhuriyet'in muhafazakrlarnn gzdelerindendi. Ama Bell, bir Amerikal'nn tutukl ma son derece sinirlenmiti; aynca Atlgan Geyik hastaneyi terk etmeden nce Buffalo B ili gsterisiyle temasa gemek iin daha fazla gayret gstermedii iin biraz sululuk da duy yordu. Barcelona'ya telgraf ekmek iin gn beklemiti; Marsilyal bir sabun reticisi ile erikal bir datmc arasndaki anlamazl zmek o an iin daha nemliydi, ama bu arada, e Roma'ya doru yola kmt. stelik Atlgan Geyik hastaneden kam ve kayplara karmt k kaburga kemii yznden hasta yatan Atlgan Geyik'in, kaak olduu bu drt gn boyunca byl izini kaybettirebilmesine armt. Polisin ilk frsatta onu yakalam olmas ise onu a Atlgan Geyik sanki bir eit sula sulanyordu. ef Vaugirard, kk deri bir kutuyu ap Bell'e ince siyah purolarndan sundu. Bell "Non, me ci"* dedi ve efin gm bir akmakla bir tane yakmasn seyretti. Atlgan Geyik'e baktnda rini puroya diktiini grd. Ani bir kararla "Misafirinize bir tane ikram edebilirsini z," dedi. Ama Vaugirard deri kutuyu ve akma ceketinin cebine koydu. O anda avu odaya geri dnd. " ir adamm yemek getiriyor," dedi. * Hayr, teekkr ederim, (y.h.n.) .' J5 "Bu Amerikal niye tutuklu?" "Vagabondage,' Msy Konsolos Yardmcs," dedi avu. Adamlarmdan biri onu Basilique dnd St-Victor'da dolanrken bulmu. pheli hareketlerde bulunuyormu ve zerinde kimlik yokmu. Adamm yetkisi dahilinde hareket etmi." Bell, bu yetki konusuna Marsilya'daki memuriyeti sresince almt. Konsolos yardmcs ola

nin tatsz taraflarndan biri de kanunla ba derde giren Amerikallarn, genellikle denizci lerin szcln yapmakt. Masumiyetlerini kantlayana kadar sulu grlyorlard. Napolyon esef, Fransz sistemi Amerikan sistemi kadar katyd. "Peki adamnz ondan ktlarn gster temi mi?" "Tabii ki Msy Konsolos Yardmcs. Grevini ok doru ve profesyonel bir ekilde yerine get "Peki bu adam kendisinden ne istendiini anlayabilmi mi?" "Ne demek istediinizi anlayamadm msy..." "Bu adam anlayabiliyor musunuz?" "Ama henz hibir ey sylemedi ki - tek bir kelime bile." "Bu adam, Atlgan Geyik, Amerika'nn Vahi Bat gsterisinin bir yesidir. Belki de ailenizi gsteriye gtrmsnzdr? Veya gazetede okumusunuzdur?" "Ah, evet Msy Konsolos Yardmcs. Bir gsteriye katlma erefinde bulundum, ama benim kay derim..." " Msy Atlgan Geyik ok nemli bir Amerikaldr. Bir gsteri srasnda rahatszlanm ve ha Gsteri, spanya'ya doru yola ktnda hl hastanedeydi. Ayrldn rendiimde onu gs konusunda alyordum." Bell kk, steril odada kendini rahatsz hissediyordu. Daha nce de ya gelmiti, bir sonraki gn gemisiyle gidebilmesi iin bir denizciyi hapisten karmaya al aarl olamamt; denizci toplum iinde sarho olmak ve mala zarar vermek suundan yarglan ste alt ay kalmt. Denizciyi buharl bir gemiyle eve gndermek konsoloslua altm dolara lmutu. Bteleri bu tr beklenmedik harcamalar karlayacak kadar geni deildi. Bell, o ana kadar hibir ey sylemeyen ve avuun olay idare etmesinden olduka memnun gr augirard'a bakt. Bell, bundan * Serserilik, (y.h.n.) ** Meydan, (y.h.n.) 76

ay syrmasna izin vermeyecekti. "Sizin de anlayabileceiniz zere Sef Vaugirard, Msy At eyik bir serseri deildir. Vahi Ba gsterisinin, ehrinizdeki bir grip salgn nedeniyle ha talanma talih-^jiine urayan nemli bir yesidir. u anda dilei Roma'da gsterilerine devam eden Amerikal arkadalar ile tekrar buluabilmektir. Onu, benim gzetimim altnda serbest brakma nezaketini gsterirseniz, konsolosluk onun hemen talya'ya geiini garanti etmekt edir." avu, dosya dolabnn zerinden ald kl tablasn polis efinin nndeki masaya koydu. Va sordu, "Ne dnyorsun, Borely?" efin purosunun kllerini kl tablasna silkelemesini seyreden avu Borely'nin kalar ak r kalkt. Ama kvrak bir zeks vard ve tekrar eski haline dnd. "Msy Atlgan Geyik sers sulanyor. stelik bize bildirildiine gre Hopital de la Concepti-on'dan izinsiz ayrlm. lar bence ciddi sular chef. zellikle grip salgn tm hzyla devam ederken... Belki de u a hastal bulatrmaya devam ediyor, deil mi? yi olduu kesinlemeden hastaneyi terk etme sokakta aylak aylak dolamak - bence bu vatandalarmz iin ok tehlikeli." Vaugirard bu bilgiyi zmserken purosunu kl tablasn kenarna silkelemeye devam etti. Dn an karar vermeyen bir adamd ve imdi de bir karar vermeliydi. Bir yanda, Peau-Rouge 'u konsolos yardmcsna vermek kolay olurdu. abuk bir zm olurdu bu ama resmi raporda bir z oynamayla bunu yapmak onun elindeydi. Ayrca, Fransz rnlerin en byk tketicilerinden b ri olan Amerikallarla ilikiler iin de iyiydi. Ama dier yandan, kanun kanundu ve yasa gerei bu adam kanun karsna kmalyd. stne stlk Vaugirard, memurlannn profesyonell nla tannrd. ok nadiren onlarn ilerine mdahale eder veya kararlarn geersiz klard. olarak Marsilya Polis rgt'ne duyulan gven ok yksekti. u anda da arln koymak ii neden grmyordu. "Grdnz gibi Msy Konsolos Yardmcs, avuum bu konuya bir hayli kafa yormu ve ben de ek zorundaym. Sadece vagabondage olsayd, sanrm gz yumabilirdik. Ama uygun bir ekilde t aburcu olmadan hastaneyi terk etmek ok ciddi bir olaydr." Vaugirard purosunu kl tab lasna bastrarak sndrd ve odaya girdiinde att acele bir bak dnda ilk defa Atlga ah77 kemeye kadar vatandanz tutuklu bulundurmak dnda yapabilece. imiz baka bir ey yok. G , bu izlenecek tek yol." "Onu, en azndan dzgn bir tedavi grmesi iin hastaneye geri g, tremez miyiz? Bu, bir Ame ikan vatandana ve hkmetine kar in. ce bir davran olacaktr." Bell'in aklna Atlgan G merikan vatanda olmad gelmiti. Yaplan antlamalardan dolay, Kzlderili kabileleri Am leik Devletleri iinde ayr birer ulus saylyordu. Ama bireyler devletin vesayeti altnday

d ve bu nedenle yabanc lkelerde diplomatik temsil hakkna sahiptiler. Vahi Bat gsterisi in Fransa'daki varlyla ilgili ynergeyi sadece birka ay nce okumutu. "Eminim amirim Kon olos, Msy Atlgan Geyik'i doktor kontrol altna almak taraftan olacaktr. Daha sonra, iyi olduuna karar verilince, onu olabildii kadar abuk talya'ya gndeririz." Bell enerjik ve canl, sanki teklifi konuyu kapatm, nokta koymu ve bu artc derecede uzayan problem esine adil bir zmle sonulanmasnn verdii memnuniyet ile eve gidebileceklermi gibi davr aya alt. Ama Vaugirard blfn grd. "Hayr, hayr bu mmkn deil, Msy Konsolos Yardmcs. Hastan re kat. Hayr, sanrm en iyisi Msy Atlgan Geyik'in burada bizimle kalmas." "Ama u anda Noel..." "Bunun farkndaym, msy." Vaugirard'in bu szleri istediinden daha gl kmt. Saatini 30'du. Torunlar nceki gece amadklar hediyeleri amak iin birka saat sonra ayaklanacakl Tek olu Orleans'ta fakir bir cerraht ve ailesini ziyarete getirmek iin ok nadiren v akti ve paras oluyordu. Vaugirard, Amerikallarn problemleriyle biraz daha vakit kay bederse kendinden nefret edecekti. "avu Borely, vatandanza iyi baklmasn salayacaktr ir mahkeme nmzdeki hafta davay ele alr, byk bir olaslkla sadece hafif bir uyan, bak deil. Bonne nuit*, Msy Konsolos Yardmcs." "Bu olaya gsterdiiniz nazik ilgi iin teekkr ederim, ef Vaugirard. Eminim edebilse, Msy tlgan Geyik de size teekkr ederdi. Joyeux Noel", ef Vaugirard." Kinayeli konumak iste miti, ama bunun iin Franszcas yeterli deildi. Borely, efini kapya kadar takip etmek zere dnd, ama sonra du* yi geceler, (y.h.n.) " Mutlu Noeller. (y.h.n.) 78 \ ^p, "Yemek konusunu aratracam msy," dedi. "Teekkr ederim, avu." Bell dnp Atlgan Geyik'e bakt, ama Kzlderili gzlerini kapam lyenin zerinde belli belirsiz sallanyordu. Bell, uyuya m kaldn, yoksa d dnyadan ken yutlamaya m altn anlayamad. Amerikan Konsolosluu Altmc Blge'de Peyrral Bulvar zerinde, prefecture'den sadece birk a sokak ilerideydi. Saat sabahn 4.30'uydu ve Bell o yne doru yryordu. yerinin hemen y aki byk bir apartmann ikinci katndaki geni dairesi, mparatorluk dneminden kalma antika arla denmiti. Bell, konsolosluun bylesine ihtiaml mobilyalara nasl sahip olduunu bil du, ama bundan nceki grev yapt Panama'daki sefil evden sonra kusur arayacak da deildi. O akamki yemek ok iyi gitmiti, bu harika mobilyalar retebilen muhteem iilik iin Nap 'a kadeh bile kaldrmt: "yi zevki ve kt kararlan olan imparatora." Margeret Whiston gl da onu keyiflendirmiti. Kltr ateesiydi ve irice bir kadnd. Marsilya'da (kendisi gibi) evli olmayan az saydaki Amerikaldan biriydi. Konstan-tinopolis'teki elilikte bir n ianls vard, ama uzaklk ve her ikisinin de ilerini brakmaktaki isteksizlikleri, ilikil nde Bell'in yararlanmaktan byk mutluluk duyaca bir krize yol amt. u ana kadar her e dan ibaretti, ama Margaret, Bell'in bir sonraki hafta sonunu Avignon'da geirme te klifini dnyordu. ok cesur bir gen kadnd. Bu ge saate ramen Franklin Bell'in keyfi nispeten iyiydi. Atlgan Geyik'e ertesi gn s igara ve yemekle geri dneceine sz vermiti. Atlgan Geyik'in, sylediklerini bir ekilde a ladn dnmt, ama emin olamyordu. Kzlderili pek de ona bakmadan sadece ban salla i'nin ona bakp bakmadn hi hatrlamyordu. Ne garip bir rk, diye dnd, tyleri ve bo e yaamaya alyorlar. Ama belki de bu, nlerinde hibir gelecek olmad gz nne alnrs n gn La Gamette du Midi'dt "nesli tkenen vahiler" isimli bir yaz okumutu, bu her eyi z tliyordu. imdiki halleri ok dokunaklyd ve yalanda ya nesilleri tkenecek ya da daha iy iye ulamak iin Amerika'ya katlacaklard. Buna ramen, Vahi Bat gsterisi Marsilya'ya geldiinde gsteri. .79 ye gitmi olmay diledi. Yirmi yl nce daha bir ocukken Buffalo Bm Snr Adamlarnn Kral' . Philadelphia'da bym, Za^ maninin btn ocuklar gibi batya gidip Kzlderililerle sav emiti. Ve 1869'da, savamak iin ok fazla Kzlderili vard. Bell, Peytral Bulvar'na geti ve ho bir ekilde ilenmi demir parmakl balkonun arkasndak ransz kapda parlayan ile dairesini grd. Franszlarn yapt gibi her gece kepenkle amt; sabahlar zifiri karanlk bir yerde uyanmaktan nefret ediyordu. Cebinde anahtarlarn ararken, tekrar Atlgan Geyik'i, ama bu sefer sadece herhangi bi r Kzlderili olarak dnd. En sonunda bir Kzlderili ile tanmt, ama bir savan orta endisine uymayan bir palto ve srlsklam hastane terlikleri iinde; yerel dilini konuama

d bir lkede yapayalnz ve daha kts kendi lkesinin dilini bile konuamayan, zavall bi la karlamt. Noel tatili bitene kadar drt gn veya Fransz mahkemelerinin younluu gz ha uzun sre bir Fransz hapishanesinde kalacakt. Genliin romantiklii bu kadard. Bu Kz li tamamen yenilmiti. Bell'in aklna aniden dier Kzlderili Ty Adam geldi. Hpital de la Conception'a grip tehi iyle Atlgan Geyik'ten bile nce getirilmiti, ama sonra verem olduu anlalmt ve daha so u veremin lmcl olduu ortaya kmt. Bylece tberkloz kouuna alnmt. Bu pek bir a da lmt. Ne yazk ki, akrabalarna haber verme grevi Bell'e kalmt. Bir vahinin akra sl haber verilirdi? imdi de bir ekilde Vahi Bat gsterisini yakalamak zorunda kalacakt. Bu kadar da ok fazlayd. Bell anahtar evirdi ve kap ardna kadar ald. Keke Margaret orada, yatakta onu bekliyor sayd. Kim bilir, belki bir sonraki hafta sonu Avignon'da... mparatorluk zamanndan k alma mobilyalar ve ev sahibinin yaratt lezzetli bouillabaisse kokusuyla dolu geni dai resine doru merdivenleri karken sessizce dua etti. stedii kadar uyuyabilirdi ve belki ryasnda Margaret' ve onun cmerte sunduklarn grrd. Ne de olsa, bu akam Noel'di. * arapl balk orbas, (y.h.n.) 80 N Martin St-Cyr, k aylarnda Marsilya'dan nefret ediyordu ve olaylarn onu buraya nasl ge tirdiine ayordu. Sk sk, en azndan haftada bir gn bu konuya kafa yoruyor, ama sonuta n edici bir aklama bulamyordu. Yaplacak en yaln aklama, buraya bir kzn peinden geld , 1886 ylnda Grenoble'da niversiteden mezuniyetlerinden sonra, buradaki bir lisede re tmen olmutu. Misyoner bir ruha sahip cesur bir Hristiyan kz olduu iin, Marsilya'nn sab un ve kenevir fabrikalarnda, tabakhane ve mezbahalarnda en kt ilerde alan Kuzey Afrik an ve Dou Akdeniz'den gelen gmenleri toplayan eski bir ii snf semti Le Panier'deki bi kulu semiti. St-Cyr, ekonomi blmn bitirmi, bir sonraki dnem iin Sorbon-ne'daki hukuk blmne kabul i. Ama, her ne kadar igdleri arks /" 81 hi de uyumlu olmadklarn sylese de, Odile'e k olacan hi hesaba katmamt. Odile an hayatnn bu dnemini ans daha az olanlara yardm etmeye adayarak geirmesi gerektiini sediyordu. St-Cyr ise, Katolik bir evde yetimi olmasna ramen hi de dindar deildi. Okul daki nc ylnda ou (kendi gibi), zulm gren gerek insanlardan ziyade ii snf fikr st ile beraber taklmaya balamt. Toplantlara ve mitinglere katlm, brorler datm mezbaha ve nakliye iilerini rgtleme giriiminde kk bir rol oynamt. Ama iilerin ve nme giriiminin lideri olan iki renci ve bir mezbaha iisinin tutuklanmasn protesto e eri Place St-Andre'ye polisler girdiinde, meydann hemen dndaki Palais de Justice'de* saklanmt. Oradan coplar-n sallayan jandarmalarn sayca az deilse de, bir hayli glenm toculara saldrn seyretmiti. O scak sonbahar akam ok kan dklmt ve ondan sonra a en sonunda da bu hareketten ayrlmt. Ama St-Cyr militan olmak bir yana, asla sosyalist bile olmamt. Arkadalarna, hukuk oku luna demokratik sosyalizmin hedeflerini ileriye tamak -bu hareket iyi, sadk avukatl ardan her zaman yararlanabilirdi-iin gideceini sylemiti, ama hl birok burjuva deerine anyordu. Babas Lyon'da ipek tccar bir kapitalistti ve ailesine ok iyi bir yaam salam Peki yleyse St-Cyr bir aramba sabah Marsilya'da kk, renksiz bir kafede oturup stl ka p brioche" yiyerek ne yapyordu? Buna gerekten cevap veremiyordu. Odile, tam bir mi syoner olmu ve imdi Cezayir kentinde bir hayr hastanesinde lazmlklar boaltyordu. Bu y nunda iine devam etmek veya dnp St-Cyr ile evlenmek arasnda bir karar verecekti. Ama son zamanlarda St-Cyr, evlilii, kendini bir insana dnyann sonuna kadar adama fikri ni sorgulamaya balamt. Bir de u seks konusu vard. Her ne kadar romantik anlar olsa da Prome-nade de la Corniche'de piknikler, flamingolar ve Provence'daki boa grelerinin yldzlar olan evik kara boalar grmek iin Carmargue'a yaplan gnbirlik geziler, Palai esY" gezmek iin Avignon'da geirilen bir gece, opera veya tiyatro geceleri- seks, e n azndan Odile iin, yzn gstermeyi reddetmiti. St-Cyr seksten alnacak keyifler * Adalet Saray, (y.h.n.) ** Yumurta ve tereyayla yaplan yumuak, hafif tatl bir ekmek, (y.h.n.) *** Papalk Saray, (y.h.n.) 82

F6ARKA/Kzlderilinin arks hakknda ne kadar fazla, ne kadar hzl konuursa konusun, Odile kendini saklyordu. Dn g ar... Bu da St-Cyr'in sk sk Rue Sa-nte'teki fahieleri ziyaret etmesine neden oluyor du. Aslnda her zaman sigara ve siyah zm kokan, iman ve esmer, Fortune ismindeki gzde f ahiesi daha bir gn nce ziyaret etmiti. yi Odile'e kar kt Fortune - ne ztlk diye dnd St-Cyr; biri uzun, ak tenli ve ahl inin yapt kabarklklar dnda bir erkek ocuu kadar ince, bir bakire; dieri esmer, yer , plak vcudu misk kokan bir fahie. St-Cyr iini ekip stl kahvesinin kalann iti. Son zamanlarda aslnda fahieleri tercih e en kayglanr olmutu. Onlarla sonsuza kadar beraber olmak zorunda deildiniz ve bir son raki ziyaretiniz iin daima Rue Sainte'de bekliyorlard. St-Cyr babasnn mezuniyet hedi yesi altn saatini kartp bakt: 8.30. Ziyaretlerine balamann vakti gelmiti. Bir sigara a yakp ayaa kalkt ve masaya biraz bozuk para brakt. Bir an durup tentenin altndan bina larn stn gri bir macun gibi kaplayan bulutlara bakt. En azndan gndr uuldayarak es aha kar kesilmiti. St-Cyr k aylarnda, belki de her mevsimde Marsilya'dan nefret ediyor du. Sigarasn zgaraya frlattktan sonra PreTecture'e doru yamurla slanm caddede yrd "Bonjour* avu Borely. Her zamanki gibi sizi grmek ok gzel. Ne gzel bir gn deil mi? Bu hteem gnde bana ne gibi haberleriniz var?" Borely, kafasn eip gen muhabire bakt. Yksek bir krsnn arkasnda oturuyordu ve o ksa afirlerinden bir ba daha yukarda kalyordu. Bu zellikle gelenlere gzda vermek zere dz miti ve bu keratann dnda ie yaryordu. "Ah, bonjour, St-Cyr. Her zamanki gibi souk ve slak bir sabah. Ayrca bende ilginizi ekecek hibir ey yok." Borely kayt defterine bakt. "Kanlarn dven iki kii, bir bakl zamanki serseriler ve bir vatandan, dvdkten sonra getirdii bir kapka. Yz bir patlc lmutu, ama gnahlarnn kefaretini deyecek." St-Cyr avu anlatrken her bir olayn hemen grlen zelliklerim not ald: Karsn dven he da baklama olaynda olduu gibi alkoln etkisi altndayd. Dou Akdenizli bir tabakhane i sent iip iyice sarho olduktan sonra, Cezayirli bir denizciyi neredeyse burnunu * Merhaba, (y.h.n.) ' 83 koparacak ekilde yznden baklamt -buradaki tek ilgi ekici ey Cezayirli'nin de sarho buna, ounluu mslman Kuzey Afrikallarda ok ender rastlandrd. Kapkalk olay iyi o lyallar her zaman kendisine yaplann cezasn, kendisi vermeye alanlar severlerdi. St-C ltli defterini kapatmak zereydi. yi bir konu yakalayamamt, ama ahlan, hatta sal akaml limann evresi pek sessiz olurdu. "Baka bir ey avu - herhangi bir ey? S'il vousplait?*" Borely, gen polis muhabirine bakt. Onda holanmad bir ey vard. St-Cyr neredeyse iki y iteydi ve bu sre boyunca Borely'yi kzdracak hibir ey yapmamt. Her zaman ok kibar, vivre" ile dolu, olduka zeki biriydi ve hep dorulan yazard; stelik bu, kendisinden n cekinin pek de dikkat etmedii bir eydi. Ama yine de gazetecinin Borely'yi rahatsz e den ayrcalkl bir havas vard; hatta giydii giysiler bile sinirine dokunuyordu. Bugn k snda, kareli san bir yelek giymi, krmz bir kravat ve kafasna da bir talyan utandraca ecede sama genilikte kenarlkl bir apka takmt. Tamam, seyrek ama dzgn kei sakal, k ve ince, zppe grnyle yakkl bir keratayd. Ama Borely'yi rahatsz eden ey daha ok nlar iyi bir ailenin ve otoriteye kar duyulan hafif bir kmseme havasyla ayncalkl bir atn varlna iaret ediyordu. Borely ise, Cours St-Louis'nin arkasndaki fazlasyla kk bir apartman dairesinde kars, a t ocuu ve veremli annesi ile be parasz yayordu. Su tesisat her zaman bozuktu ve nler i kk cadde pazardan arta kalan plerle doluydu. imdi, bir de komusu polis armakla te iyordu, nk kedisi kaybolmutu ve Borely'nin en byk olunun onu sofadaki pencereden dar n emindi. Yok artk! Gardien'lcn" kendi avulan iin armak... Borely bu dnceye kar allad. "Tamam, verdiin bilgiler iin teekkr ederim, avu." St-Cyr bu ba hareketini yanl yorum i grnyordu. ISfot defterini cebine koyup kaleminin kapan kapatt. Borely, onu neredeyse efkatli bir i ekile seyretti. Onu kzdran zelliklerine ramen vey elki de o zellikler yznden bu gen adam seviyordu. stelik bir polis muhabiri olarak Bor ely'den bile daha az ka* Ltfen, (y.h.n.) ** Yaama sevinci, (y.h.n.) *** Polis memurlar, (y.h.n.) 84

zanyordu. Ama belki de paradan daha fazlasna ihtiyac vard. "Peau-Rouge hl burada," ded i. St-Cyr darya doru yrmeye balamt, ama bunu duyunca geri dnd, kafasnn karkl "Peau-Rouge. Onu Noel arifesinde ya da daha dorusu Noel sabah tutukladk." Borely glms edi. "Tabii ki! Sen birka gnlne izinliydin, deil mi?" Ben burada, bu kutsal gnlerde i vardiya alrken, diye dnd. "Evet. Noel'i ailemle geirmeye gitmitim. Lyon'a." St-Cyr bir yandan kaleminin kapan aa rken bu szleri neredeyse fark etmeden, ses tonunu deitirmeden mrldanmt. "Kim bu Peauge? Niye ierde?" "Seni heyecanlandracak bir ey deil St-Cyr. Vagabondage. stne stlk izinsiz hastaneden a rlm." imdi St-Cyr'in kafas iyice karmt. "Ama bir Peau-Rouge nasl olur da?.." Sonra sustu. V Bat gsterisi. Tabii ki. Ama nasl?.. "Buffalo Bili ile beraberdi. Amerikan konsolos yardmcsna ve H6-pital de Conception' un kaytlarna gre gribe yakalanm ve attan dt iin de kaburgalar knlm. Bu rahats neye yatrlm." Borely, odada yzbann ofisine doru ilerleyen gen sekreteri seyretmek i . Uzun kollu, omuzlar frfrl beyaz bir bluz ve sivri burunlu ayakkablarnn ularna dee dar, siyah bir etek giymiti. Siyah salarn yukarda ubuk in tokalanyla topuz yapmt. ely'nin dikkatini eken bluzunun nyd. "Peau-Rouge imdi burada m? Hapishanede mi?" "nmzdeki hafta veya muhtemelen bir sonraki hafta mahkemeye kacak. Tm bu tatil amatacl la mahkemeler hayli skk olacak." Borely, kmseyen bir ifadeyle dudaklarn bzd. "Art el zaman deil, Msy St-Cyr. Bu mevsim, sarho olup, karn dvme ya da bir Kuzey Afrikaly mevsimi, siz de ayn fikirde deil misiniz?" "Evet, kesinlikle." Ama St-Cyr dikkatsiz bir abuklukla yazyordu. Peau-Rouge. Vagab ondage. Hastaneyi terk ediyor-Conception-zinsiz. Noel arifesi. stn iz. Noel sabah." Pe ki bu Kzlderili'nin bir ismi var m?" Borely, kayt defterini inceliyormu gibi davrand, ama aslnda dorudan isme bakyordu. O a n yaad belirsizlik houna gidiyordu ama Ame-^an dilinden de biraz rkyordu. Bu sekin ge amn nnde keli85 meyi katletmek istemiyordu; bu nedenle tek tek harflerini syledi. "Atlgan Geyik" dedi St-Cyr, Grenoble'da ngilizce renmiti. Babas ngilizce'nin, zellikl e Amerikan dilinin ticaretin gittike daha fazla linguafranca's olacan sylyordu. St-Cyr in, babas gibi kapitalist olmaya hi niyeti yoktu, ama onu memnun etmek iin bu dili re nmiti. "ngilizce konuuyor mu?" "Konsolos yardmcsna gre, konumuyor. ngilizce veya Franszca bilmiyor. Aslnda, geldiin eri tek kelime etmedi. Belki de adam dilsiz." St-Cyr kalemiyle diine vurdu. te bu iyi bir haberdi! Kimseyle iletiim kuramayan bir Amerikan Kzlderilisi bir bana Marsilya'da. Sadece, byle bir olayn onun kucana dmesi gibiydi. "Yani, avu Borely, Vahi Bat gsterisinin onu almadan bu ehirden ayrldn m Burada aresiz mi?" "Kesinlikle. Konsolos yardmcs gsterinin u konutuumuz anda Roma'da olduunu sylyor. an Geyik'i Roma'ya gemiyle gndermek istedi, ama kanuni durumlar halledilmedike, bu tabii ki mmkn deil. Anlyorsunuz ya msy, onu sadece konsolos yardmcsnn kaprisi nede erbest brakamayz." Ama St-Cyr tekrar yaz yazmaya balamt bu yzden cevap vermedi. Sonunda, kk dzgn dil n dnceli bir glmsemeyle Borely'ye bakt. "Bu indien't gz atmam mmkn m acaba avu Bo hakknda kk bir haber yazmak istiyorum, ok deil. Sanrm yaz ileri mdrm bunu biraz acak." Sevimli olduunu umut ettii bir kahkaha att. "sminim doru yazlmasn salayacam ilk paragrafta." St-Cyr, avuun bu kadar dk rtbede bir polis muhabirinin byle olaand teini olumlu karlayacan pek sanmyordu. Yalnzca yzn grd yaz ileri mdrnn d ka szckten fazlasn talep edeceini sanmyordu. Oraya byk ihtimalle bir yk yazsn diy zarlarndan birini gnderirdi. Ama grnen o ki Borely bu fikri hakikaten kafasnda tartyordu. St-Cyr, Borely'nin kibi rli bir adam olduunu sanmyordu, ama ismini gazetede grme fikri batan karc olabilirdi. sepsiyon avuu Prdfectu-re'de kendi kk dnyasnn hkimi olabilirdi, ama akam eve, daire ivil giysilerine ve srekli didien veletlerine gittiinde, st katnda oturan liman iisi k dar mehul biriydi. * Uluslararas, ortak dil. (y.h.n.) 86

Borely ofislere ve sorgu odalarna giden koridordaki iki polisi yanna ard. Sessizce muh abbet ediyorlard, ama Borely'nin sesleniiyle mermerin zerinde ayakkablarn zarif bir ek lde tklatarak abucak yanna geldiler. "Sen, Dugommier, Msy St-Cyr'i aaya hcrelere gtr. Gardiyana msynn Peau-Rouge'u grm syle." Muhabire dnd. "Bu ok allmadk, St-Cyr ama polis muhabirisin ve bu blmn ibi sunmak benim grevim. Bundan farkl davranamazdm." "Merci beaucoup, sergeni! Gazetem Marsilya Polis Mdrl'nn ibirliini her zaman takdir e ir." St-Cyr, Borely'nin adal diline glme drtsyle boutu. "Sizin ilk adnz alabilir m yani haber iin?" St-Cyr, Prefecture'n i ksmlarna doru giden dar, dnen merdivenlerde polis memurunu taki ederken, Ambrose'un Borely ile badatrabi-lecei bir isim olmadn dnd. Francis veya tta belki Michel. Ambrose deil ama. Bir eyin koruyucu azizi ama neyin? Resepsiyon a vularnn m? Bodrumda yemek, bozuk ya, soan ve lahana ile beraber gl bir dezenfektan kokusu vard. B u kokulann bileimi St-Cyr'in burnuna hi ho gelmemiti ve tatl stl kahve ile brioche'nin midesinde kprdadn hissetti. Alak dar koridorun karanlk terli duvarlarna bakarken, bu yi bir fikir olup olmadn merak etti. Buras tam spanya Engizisyonumdan kmasna orta Kahverengi kaponlu cppeler giymi adamlarn bulunduu zel odalardaki ikence aletlerini h l etti. Klostrofobinin etkisi kendini gsterirken midesi tekrar kalkt. Ama koridor daha byk bir hole alyordu ve orada yukardan gelen gn nn altndaki bir dam oturuyordu. Yakas olmayan ve kollar kvrlm bir gmlek giymiti. Ceketi sandalyeden a ordu. "Msy buraya Peau-Rouge'u grmeye geldi. avu Borely'nin onay var." Masann arkasndaki adam Marsilyallarda pek rastlanmayacak ekilde ar imand. nnde a rgi vard. St-Cyr, korse ve tam dizlerinin zerine gelen siyah oraplar giymi gen bir ka dn resmi grebiliyordu. Kucanda pskll bir rt vard. * ok teekkr ederim avu, (y.h . '.87 "Msynn ii nedir acaba?" Adam dikkatlice dergiyi kapatp masann kenarna itti. Buradan on n sorumlu olduu kesindi ve emirleri Bo-rely'den daha yksek rtbeli birinden alyordu. "Le Petit Marseillais gazetesinde muhabirim. Polis mdrlyle ilgili haberlerden sorumlu yum. Bugn -avu Borely'nin ve tabii ki sizin nazik kabulnz ile- Peau-Rouge ile sylei ya mak zere gnderildim." St-Cyr gerei anlatma, Atlgan Geyik'in adn sadece birka dakika uyduunu syleme gerei duymamt. Ama iman adam St-Cyr'i dinlemeyi brakt. Pantolon asklarnn her birini gzelce aklatp omuzlarna doru ekerken zorlanarak ayaa kalkt, tm bu sre boyunca dier polise yukarda hallebi ocuklar ile bu bok ukurunda almak zorunda kalan zavall hergeleler arasndaki i iim eksiklii hakknda homurdand. Dmelerini iliklemeye zahmet etmedii ceketini srtna geirdikten sonra masann arkasndaki vara dayal kk dolab at. Metal bir kancadan ar bir anahtarlk kartrken yukardakil eye devam ediyordu. Koridor boyunca demir bir kapya doru yrrken "ekilmez herifler" di ye homurdand. Anahtarlardan birini kilide soktuktan sonra kapy ieri doru itti. Demir menteelerin gacrtsyla St-Cyr'in tyleri diken diken oldu. ' Gardiyan dier polise darda beklemesini syledikten sonra kapy kendisinin ve St-Cyr'in a kasndan kapatt. nlerindeki koridor, St-Cyr'i gardiyann masasna karan yoldan bile daha otu. Hi pencere yoktu, dardan k gelmiyordu, ieriyi sadece yksek tavandan sarkan bir fes iindeki sradan lambann aydnlatyordu. St-Cyr hapishanede elektrik olmasna nere ka gaz lambas ve hatta belki de duvarlarda klar oynaan fenerler grmeyi ummutu. Koridorun bir taraf ta duvard; dier taraf ise penceresiz metal kaplarla kesintiye uray n baka bir ta duvar. St-Cyr daha nce buraya inmemiti ve imdi keke o kadar hevesli olma saydm diye dnyordu. Nemli souktan korunmak iin paltosuna biraz daha sarnd. Buras ta gizisyon dneminden frlam, diye dnd... ocukken lisedeki snfyla eski bir mahzeni tu tiklerinde, sadece ta duvarlardaki kk yanklardan k alan dar geitlerden yrmek ve k len mermer merdivenlerden tek sra halinde gemek zorunda kald gnden beri her zaman bira z klostrofobisi olmutu. imdi o tandk korkuyu hissediyordu. Kendini gardiyann geni srt bakmak iin zorlad. 88 "Bunlar hcrelere alan kaplar, deil mi msy?" "Oui, oui" dedi gardiyan. Her birinin arkasnda bir mahkm mu var?" "Oui, oui. Bazlarnn. Hepsinin deil."

St-Cyr adamn kabalna kzmt, ama gardiyann da ayn ekilde onun varlndan rahatsz o Belli ki kendi derebeyliine bakalarnn gelmesinden holanmyordu. Bu adam aslen insandan aa bir varlkt, srekli ikyet eden bir kabaday, St-Cyr'in tam da bu sefalette alaca . Buna ramen, nndeki geni omzun onu bir ekilde rahatlatmasna engel olamyordu. St-Cyr bu Kzlderili'nin nasl grndn hayal etmeye alyordu: acaba krk ve tylerden yznde sava boyalar m olacakt? Kalar atk m olacakt? Daha da nemlisi, Amerika'nn ir vahi olarak tehlikeli miydi? Buffalo Bill'in Vahi Bat gsterisine gitmemiti. Ne Vahi Bat'ya ne kovboylara ne de Kzlderililere kar bir ilgisi vard; en azndan yarm saat n e kadar. ocukken, arkadalar macera izgi roman sayfalarndan kopardklar vahi sahneleri landrarak Kzlderilicilik, kovboyculuk oynarlard. St-Cyr daha ok bcek toplamakla ilgili ydi. Ailesinin Perigord'daki atosunda austos aylarn geirdikleri tatillerinden kalan by bir kelebek koleksiyonu vard. Gardiyan bir eyler homurdand, durdu ve anahtarlarn krdatt. St-Cyr ylesine derin d mt ki neredeyse gardiyann geni srtna arpyordu, ama bu slak, souk, lo yerden ve on bekisinden duyduu korkuyla geri ekildi. Ne ii vard burada? O sadece kk sular hakkn ler toplamak zere ehirde dolap farkl karakollara girip kan bir polis muhabiriydi. Gard yann demir kaplardan birine anahtar sokmasn seyrederken, tm bu iin bir tuzak olduu, on oraya kilitleyecekleri ve bir daha asla gn gremeyecei ile ilgili mantksz bir kork d. Gardiyan kapy ardna kadar ap ieri girdi. St-Cyr ak kapdan k gelmesine ard; yi etrafa bakmak iin kafasn keden ieriye uzatt. Ik kar duvardaki tavana yakn bir pencereden geliyordu. Pencere demir parmaklkla rlm ir insann, sandalyeye ksa bile ulaamayaca ykseklikteydi. St-Cyr kap eiinde durana k erledi, er> kk bir harekette geldikleri yere svmak iin hazrd. Ama grd sahne neredeyse sakindi: lambann , odann bir tarafnda sessizce duran ve souk nedeniyle ceketinin dmelerini oktan iliklemi gardiyan ve duvardan sarkan bir yatan zerinde bir insan. Kk bir odayd, belki iki metreye metre ama tavann ykseklii alak ve dar koridorda yaplan tehlikeli yolculuktan sonra, klostr ofobisi olan St-Cyr'i byk lde rahatlatmt. Sinirli zamanlarna ait bir alkanlkla no paltosunun cebinden kard. "te sizin Peau-Rouge' msy" dedi gardiyan, sesi biraz kaba ama neredeyse fslt gibi km St-Cyr'in fark ettii ilk ey uzun siyah salar olmutu. Ortadan ayrlmt ve omuzlarndan a r neredeyse srtnn ortasna uzanyordu. St-Cyr'in fahiesi Fortune'n bile bu kadar uzun sa r yoktu. "Atlgan Geyik mi?" dedi St-Cyr. Kzlderili ismini duyunca dnd, ama dorudan St-Cyr'e bakmad. Muhabirin arkasndaki kapya kyor gibiydi. Gzleri koyu renkti, elmack kemiklerinin altnda glgeler vard. Dudaklar sa ki deri bir eldivendeki diki izleri gibi smsk kapalyd. lk bata St-Cyr Kzlderili'nin tehditkr grnmemesine sevinmiti. Aslnda hibir ekilde ayabilecek gibi de gzkmyordu. Boazna kadar iliklenmi siyah paltosu, ksa pantolonu ve t rlikleriyle neredeyse acnacak derecede zayft. Pantolonunun kapatamad plak ayak bilekl ise zellikle krlgan grnyordu. St-Cyr onu inceledike daha fazla endielenmeye balam "Yemek yiyor mu?" diye sordu. "Ku kadar," dedi gardiyan. "orbasn ve ayn iiyor, hepsi o kadar. orbasnn iindeki s meden brakyor. Ekmekle aras hi yok. Sanrm Peau-Rouge gerek insanlar gibi yemiyor." "Sanrm ok a, msy. Bir bakn ona. Belki de ona gereken yemei vermiyorsunuz." Hcreye girdiklerinden beri neredeyse medenileen, ama imdi anahtarlarn bacanda angrda s bir ekilde puflayan gardiyan belli ki sinirlenmiti. "Burada restoran iletmiyoruz msy. Biz zavall gardiyanlarz. Yukarda ssl masalar arkasnda oturup yemekte bouillabais mi, yoksa kuskus mu yiyeceiz diye dnmyoruz. Akam yemei iin belki gigue de chevreuil. ayr biz byle almyoruz. Bu da dierleri ne yiyorsa onu yiyecek veya a kalacak." St-Cyr o anda Atlgan Geyik'e bakt. "ngilizce anlyor musun?" diyerek ngilizce seslendi . * Karaca butu. (y.h.n.) 90 Atlgan Geyik neredeyse "ingilizce" kelimesine cevap veriyordu. Ama Kahverengi Elb iseli'yi Amerikal'y ve onunla konumay becereyiini hatrlad ve sessiz kald. "Sana nasl yardm edebilirim, Atlgan Geyik? Farkl bir ey yemek ister misin? Yemek?" St -Cyr yksek sesle ve doru telaffuzla Kzlderili'nin anlamasn salayabileceini dnd, a bunun yerine muhabirin arkasndaki kapya bakmaya devam etti.

St-Cyr gardiyann sabrszln hissedebiliyor ve zamannn neredeyse dolduunu biliyordu. A ak istemiyordu. Kzlderili'nin ona bir ekilde yardm etmek istediini anlamasn istiyordu. Bu St-Cyr iin artcyd. Souk bir adam deildi - arada bir biraz bozuk para vererek dile re yardm ederdi; Noel iin ev sahibine ok pahal bir teneke foie gras" vermiti; koridor un karsnda oturan ve veremden lmekte olan yal adama pastil ve gazetesinde okuduu yeni lalarla ilgili raporlar getiriyordu. Dier yandan da, genel olarak insanln ektii acla disine ulamasna pek az izin veriyordu. Ama Martin St-Cyr, Atlgan Geyik'e yardm etmeyi neredeyse delicesine istiyordu. Ada mn lmekte olduu akt. Birka saat veya birka gn iinde lebilir ve kimse ona ne olduu . Zalim gardiyan ve arkadalar cesedini bir el arabasna ykleyip bir ha veya isim olmad an kimsesizler blmne gmlecei St-Pierre Mezarl'na gtrrlerdi. St-Cyr Kzlderili'de kendisini bu kadar etkileyenin ne olduunu anlamaya alt. Dier hcr de en az onun kadar vahim koullardaki adamlarla doluydu. Bylesine sefil koullarda t utulan ve muhtemelen alktan lmekte olan kendi vatandalar. imdi bile, hastaln ve hatt bercisi olan slak, klms bir koku duyabiliyordu. Belki de Kzlderili'nin kendi dilinden baka bir dil konuamamas ve lkesinin insanlarnn nn dier ucunda binlerce mil tede olmas, St-Cyr'in Kzlderili'yi en azndan mahkeme gnn ar yaatmaya yardm edecek bir eyler yapabilmeyi aresizce istemesine neden oluyordu. A ma Borely'nin dedii gibi mahkemeler azna kadar doluydu ve bu Kzlderili bir gn daha day anacak gibi gelmiyordu ona. "Belki msy, biraz para braksam, Peau-Rouge'a gerek yemek gelmesini salayabilirsiniz? Belki biraz'Sosis, peynir ve ky ekmei?" St-Cyr elini cebine daldrp birka frank kard. "Burada kiiye zel hizmet vermiyoruz, msy. Dierleri ne yerse o da onu yer." * Cier ezme si, (y.h.n.) Ama St-Cyr bu cevaba hazrlklyd. Czdann ap yirmi frank kard ve paray uzatrken, " ufak bir ey msy" dedi. Gardiyan abucak, igdsel olarak kapya doru bakt; sonra paray! kapp bozuk paralan ceket n cebine att. "Bakalm ne yapabilirim." "Hemen?" uOui, oui, monsieur. Hemen." St-Cyr ona gvenmiyordu, ama bu konuda yapabilecei pek bir ey yoktu. Yine de Kzlderili iin bir eyler yapmay deneyecekti. Atlgan Geyik iin. Adamn ismini dnmeye zorlad ken Atlgan Ge-yik'in yzne bakmaya zorlad. O bir insand ve St-Cyr bir ey yapmazsa byk ola lecekti. Ama o an iin sadece Gauloises paketini ve bir kibrit kutusunu yataa Atlgan Geyik'in kahverengi elinin yanma brakabildi. "Senin iin," dedi ngilizce. "Merak etme. Seni bu berbat yerden kartacam. Merak etme Msy Atlgan Geyik." Atlgan Geyik kilitte anahtarn dnme sesini duydu ve zayf bir sesle srgnn yuvasna ekil inledi. Sonra bir sessizlik oldu. Ayaklarn yatan zerine ekti ve bu hareketiyle ayaa ka kan toz zerreciklerinin kta daireler izerek uumalarn seyretti. Demir evin bu ta odasnda ne kadar sredir bulunduu hakknda hibir fikri yoktu. Soua ra amann ounda uyumu ve evini d-lemiti. Ryalarnda Stronghold'un stnde halkalar izen ar grmt; kr kurtlarnn geceleri havlayp ulumalarn dinlemi; bahar rzgnndaki adaay tete pien gevrek geyik etini koklam; Paha Sapa'nn temiz sularn avulam ve terli yz suyun nefesini kestiini hissetmiti. Ryalarnda evini grm ve bu nedenle ok uyumutu. A ni Bighorn Dalar'nda yemi toplarken, babasn Kaygan ayr'daki adrda ok bilyal silah n grmt. Erkek ve kz kardei byk kampn akam sessizliinde bezden toplarla ve ince kem yun oynuyorlard. O ve Attan Dren de hzl yzcler iin nehire frlattklar kanatl ek orlard. Bazen dleri gecenin karanlnda sona eriyordu; bazen de yksek pencereden gelen kta. Ba utlu sona eriyorlard; dier zamanlar Kaygan ayr'daki byk kampa saldran askerlerin grn le veya 92 idilin, iinde birok asker ve byk bir Amerikan bayra bulunan Ro-h'nson Kalesi'ne doru t peden aa iniiyle. gir keresinde lgn At' grmt ve byk sava reis onun bugn gnein ykseldii ve imt suyun tesindeki topraklara gideceini sylemiti. lgn At, Atlgan Geyik'e elik Emeyece i, nk yaknda kendi insanlar tarafndan ldrlecekti. Atlgan Geyik wichasa yatapika'mn tutmak iin uzand, ama o orada deildi. lgn At, krgbayrdaki gkyznde bir buluta dn Baz ryalar onu rahatsz ediyordu, bazlar ise rahatlatyordu. Ama onlar grdne memnund

a kavumaya ok yakn olduunu biliyordu. Bu yzden btn gn lm arksn sylyor, gecele e her gece o gecenin suyun teki tarafna seyahat edecei gece olmas iin Wakan Tanka'ya dua ediyordu. Porsua bile bu yolculukta g vermesi iin dua etti; ama gcnn bittiinden v ayvan yardmcsnn onu uzak bir demir evde duymayacandan emindi. Paltosunu dizlerine iyice sararken, elleri sigara paketine dedi. Paketi eline alp bakt. Paketin ak mavi rengi ona Paha Sapa zerindeki bulutsuz gkyzn hatrlatmt, ora kutsal varlklar dnd ve Stronghold'da her zaman ttn ierek balanan eskipejuta wicasa' erini hatrlad. Atlgan Geyik ttn ubuklarndan birini tutup gkyzne, yere ve sonra drt bir yana uzatrk biri iin dualar okudu. Tpk kutsal adamn yapt gibi kutsal varlklara ve atalarna dua e Drt ayakllara ve havann kanatlarna dua etti; sonra bu hayatn tesindeki gerek hayatta h r zaman ona hizmet edeceine yemin ederek uzun uzun ve ateli bir ekilde Wakan Tanka' ya dua etti. Sigaray yakt ve yansna kadar itikten sonra avucunun iinde sndrd. Kalan t ralar eline dene kadar sigaray baparma ile iaretparma arasnda yuvarlad. Sonra ev maan edecek bir eyi olsun diye paltosunun cebine koydu. Atlgan Geyik demir yatan zerine uzand. Artk myordu ve tm varl ve evresindeki d Yksek tavana bakp ark syleyen kendi sesini dinledi. Gl bir arkyd ve bunu kendisin n porsua teekkr etti. ark syleyerek gzlerini kapatt. . 93 V Le Petit Marseillais'de Prefecture'n "gizlerindeki" "kayp ruhla" ilgili yazs ktktan so ra, ok fazla bir ey olmad; bu da gen muhabiri hayal krklna uratt. Kurduu o snrs kn muhteem bir isyan l atacan dlemiti: Prefecture'n merdivenlerinde ve Palais dannda yaplacak gsteriler; esnaf birlikleri ve sosyalistlerin yapaca yryler; dini ve al adalet grubunun mum nbetleri; belki de Adalet Bakan'nn Paris'ten gelmesi. Daha ak a olduu anlarda, sklkla una veya buna kar gsteri yapmak iin bir araya gelen sradan h n kk ama gl bir protesto beklemiti. Genelde halk ekmek fiyatlarnn bir santim artmas onulan seerdi. Veya kaldrm kenarna braklacak p miktarn snrlayan yeni bir kanun... 94 St-Cyr'in yazs istedii byk tepkiyi uyandrmadysa da, birok an Prefecture'e getirdi yal bir rahip vard ve Tanrnn basit yaratklarndan Peau-Rouge'a yaplan insafsz ve insanlk d muameleyi anlatt. efka rhametten, dualardan ve balayc raktan bahsetti. Ksa bir sre sonra zellikle bu Peau-R un durumundan ok, tm dnyadaki, hepsi de Tanrnn en basit yaratklar olan medenilememi rin kaderiyle ilgili bir vaaz vererek arala-flnda dolayordu. St-Cyr kk grubun arkasmda durup hayal krkl yaratacak derecede uysal, uyumlu kafalar Yirmi be kiiden fazla yoktu, bu da az hayal krkl yaratmyordu; bu nedenle haberin taki azsnda bu sayy ikiye katlamaya karar verdi. Byk kaplarn arkasmda kazk gibi duran be n vard. Belki baskdan, iddet olaslndan bahsedebilirdi, ama notlarn alrken yazarlk hakknda iinde bir phe uyanmaya balad. Yaz ileri mdr ilk bata Atlgan Geyik'in hapsedilmesi haberinden pek etkilenmemiti. Ama nu, adamn kiiliindeki eksiklie yormak mmknd. Bir kiilikten sz edilebilirse tabii. Ve de, sadece bir polis muhabiri olmasna ramen, haberi kendi yazmak istediinde, ksa bir ret cevab, belki de neesiz bir kahkahann tiz sesini duymay beklemiti. Ama yaz ileri m zun bir veya iki dakika boyunca ciddi bir suratla parmaklarn havaya dikerek sessiz ce oturmutu. Siyah takm elbisesi ve tavan lambasnn altnda parlayan kel kafasyla, yas t utanlar lnn arkasndan alarken, dnceler iinde kaybolmu bir cenaze levazmatsna be Tam St-Cyr sanki bu korkun an silmek istercesine kendi ayak izlerini takip ederek kk ofisin kapsndan gerisin geri svmay dnrken, yaz ileri mdr ayaa kalkp av bu hareketle neredeyse olduu yerde srad. "Yapabilir misin?" diye sordu yaz ileri mdr, ruhsuz cenaze le-vazmats sesiyle. "Evet, tabii ki, Msy Grignan. Elimden geleni yapacam." "ok iyi." Yaz ileri mdr masasnn zerinde duran ufak kristal saate bakt." ki saatin rdiinde Fauconnier'ye gtr. Gerekli dzeltmeleri yapmasn syle." St-Cyr tecrbeli gazeteci Fauconnier'nin pek de fazla deiiklii gerekli bulmamasna sevi ndi. St-Cyr'in gardiyan tarif ederken kullan-di "hayvani" ("Bir sonraki sefer seni i i yiyebilir") ve tm polis ' 95 departmanna hitap eden "merhametsiz" ("Merhametsiz herifler bie olsa onlarla almak zo rundayz") kelimelerinin stn izdi.

Sonunda Fauconnier St-Cyr'i srtna vurarak tebrik edip "Sanrm bu indien'e k olmusun," i. St-Cyr bunu bir iltifat olarak kabul etti. O akam baarsn ampanya ve fruits de mer" ile yapt kutlamay, geen gn Peau-Rouge'u Q Neuve'de p ynlarn kartrrken grdne yemin eden Fortune'e bir ziyaret ile srdr Fortune, "Ufak tefek, dzgn vcutlu, dz sal biriydi -tpk bir Dou Akdenizli gibi- giyd afet dnda," diyordu. | Ertesi sabah St-Cyr haberini okudu ve gerek gazetecilik konusundaki bu ilk abasndan fazlasyla etkilendi. Borely'nin ilk admda dizgicilerin yapt bir harf eksiklii -Ambos e- dnda, haberini ayn onun ve Fauconnier'nin brakt ekilde gazetede kmt. Ah neys daki espriyi grecekti; o dzgn bir polisti. Ama polis karakoluna olaan ziyaretini yap tnda, bir tr sert dmanlkla karland. Borely, o gn Prefecture'de nbeti deildi; bu hayal krklna uratmt. Ama gn ilerledike, resepsiyon avuu ile karlamak zorunda memnun oldu. Sonuta, Kzlderili'yi grmek iin hcreye inme macerasna izin veren Bo-rely'd . St-Cyr kendi yazsna polisin verecei tepkiyi yanl hesaplamt.' Sadece Kzlderili'yi ha nin insanlk d koullarndan kurtarmak iin bir yalvar olarak dnd ey, polis taraf rak alglanmt. O gn de polis raporlarn almt, ama pek de istekli deillerdi. Not defterini katlad o anda kendine gvenini yitirmi gibiydi ve ilk makalesi bu kadar az ilgi toplamken, acaba bir takip makalesi yazabilirini diye dnd. Kalabaln rakamn onlar ok daha istekli gsterse bile yazacak ok az eyi vard. stelik Atlgan Geyik hakk a herhangi bir ey bulamamt. Prefecture'deki resepsiyon avuu Peau-Rouge hakknda hibir ilmediini sylemiti; hapishanedeki tutuklular onu hi ilgilendirmiyordu. Ya ldyse? St-Cyr aniden bir panik dalgasyla binann karanlk souuna ramen st dudann arncalandn hissetti. Belki de avu, Atlgan Geyik'in aslnda ld gereini gizliyord (y.h.n.) 96 d fakir mezarlnda onun iin oktan bir delik kazlmt! Elbette byle olmutu. Bu nedenle Atlgan Geyik hakknda hibir bilgi verilmemi0- Gardiyan, o hayva n, paray yemek almak iin kullanmamt; arap ve mstehcen dergiler almak iin cebine indir . Ama o-Cyr ne beklemiti ki zaten? Polisin bu vahiyle ilgileneceini mi? Ama artk mide boluunda bir alkalantya dnen duyduu panik srasnda bile St-Cyr kafas azsn ekillendiriyordu: "Peau-Rouge nerede? Polis neden mtevaz bir muhabirin Atlgan Gey k adndaki vahiyi grme talebini reddetti? Saklayacaklar bir ey mi var? ndien'in alktan ya belki de daha byk olaslkla krk bir kalp nedeniyle Prefecture'n karanlk mahzeninde as mm-din m? Marsilya'nn halk bunlar ve dier sorularn cevabn bilmeyi talep ediyor. re'n merdivenlerinde, ehirde ve civarndaki kutsal rahiplerin ynlendirdii byk gsteride t olunduu zere kilise kollan svamtr. Seyirciler arasnda sendikaclar ve sosyalistler g mitir: Peau-Rouge'un serbest kalmas veya en azndan daha insani bir kuruluun ellerine braklmas talebinde halk elem iinde birletiren kutsal olmayan bir birlik. En ilgisiz g lemci iin bile aktr ki Marsilyallann kalbi belli ki Prefecture'n derinlerindeki souk, emli hcresinde kalan bu zavall vahinin yannda yer almaktadr. Ancak iddet adaleti salam k iin tek zm olacaksa, birok protestocunun iddeti desteklediini duyurmak bu mtevaz k zun grevidir. Polisler kendilerini nceden uyarlm kabul etsinler." St-Cyr Prefecture'n karsndaki binalarn glgesinde haberi kafasnda ekillendirerek, elin geldiince hzla not ald. Sanki ilk haber sadece bu devam yazs iin bir snmayd. Aceley psini yazmaya altndan o anda sa ve Kuds'teki sarraflar anlatan papaz dinlemek iin kk kalabal tamamen unutmutu. St-Cyr bu konu hakknda gerekten dnm olsayd, kendi iinde ufak bir savan devam etmek fark edebilirdi. Sevmedii bir ehirde, artk haftada bir veya iki defadan fazla dnmedii bir kzla evlenmeyi bekleyerek, en zavall gazetecilik grevlerini yaparak sene ok mteva skc bir hayat srmt ve imdi hayatnn haberini yazmak onun elindeydi. Her ey ortaday istediklerinin hzna, yazmaya elleri yetiemiyordu. Yazmak istedii o kadar ok ey vard ki .. Bu, karsn dven bir adamm veya bir Mslmann burnunu kesen sarho bir Dou Akdenizlini an gereklerden ibaret haberi deildi. St-Cyr'i, gerek bir gazeteci yapacak haber tam da arks Qn buydu, hatta belki de kt hretli bir gazeteci olurdu. Dier yandan, Atlgan Geyik'in hcresindeki hali onu gerekten etkilemiti. Elmack kemikler

inin ardndaki koyu, km gzleri, 0 gzlerdeki ifadesizlii ve dorudan kendisine bakmakta sn unutamyordu. Onlar len bir hayvamn gzleriydi, lme teslim olmu bir hayvann gzleri r hep, gzlerin canlyken, koullar ne kadar kt olursa olsun, umutla dn dnrd. St-Cyr, o ateli ruh haliyle hcredeki yarat keye sktrlm bir hayvan gibi dnd se hayvU|a insandan daha ok acyordu. Fransz olsayd, onu kanunun ellerinde bir hakszlkt n dolay ac eken talihsiz bir yarank olarak grecekti. Ama Atlgan Geyik ayn bir hayvan g ibiydi. Kendisine ne olduuna, niye orada bulunduuna dair en ufak bir ipucu yoktu v e duruma kar kmak iin sesini ykseltemiyor, durumunu aklayamyor veya kendim savunamy St-Cyr, o anda iinde alayc gen muhabir ile bir trdeinin durumundan endie eden insan ar asnda devam eden bu savan farknda deildi. Atlgan Geyik'i nedense insandan aa bir hay larak dnmeye baladnn bilincinde deildi. Sonunda Atlgan Geyik'i bulunduu cehennem o acak, k noktas ufak bir protesto gsterisi olan bir haber yaratyordu. Bu ok asil bir h ket deildi de neydi? Atlgan Geyik arada bir kk odasnm yksek penceresinden pantolon giymi bacaklann getiin iliyordu. lk bata, bu bacaklar kar duvarda ince glgeler olarak, m belli belirsiz bul la belirmiti. Ama yava yava bu ksa sreli glgelerin hcrenin dnda bir eye ait olduu encereden dar bakmaya balad. ok uzun bir sre pencereden dar bakt ve ne zaman bacak i hoplad. Bacak grmeyi drt gzle bekledi. Bunlar ta odasnn dndaki dnya hakknda bil u: k ve temiz hava, aalar ve gkyz ve insanlardan oluan bir dnya. Bacaklann, yumuak ler ve iyi yiyeceklerle dolu bir odaya kan merdivenlerden trmandn veya sahiplerini Lak talann geni ferah topraklarna gtrmek zere Amerika'ya gidecek ateli gemilerden birine b indirmek zere limana gittiklerini hayal ediyordu. Ona bakmak iin gelen sigaral adam odasma girdiinden beri 98 F7ARKA/Kmlderilinin *1 uyku uyumutu. Adam ona ismiyle seslenmiti, Atlgan Geyik'e Stronghold'da yaz sabahla rnda akyan tleenleri hatrlatan san bir yelek giymiti. Byle sabahlarda, o ve Attan D k piirdikleri atein nnde tembel tembel keyif yapp kahvelerini ier, kadnlar-jjan, oyunl rdan ve bir ktan az bir sre gese de ok eskide kalm gibi gelen iyi zamanlardan konuurl Atlgan Geyik pencereye bakmaya devam etti, Attan Dren'in ve ailesinin onu u anda grem emelerinin iyi olduunu dnd. ki gn boyunca, Atlgan Geyik yatakta yatm ve lm arksn sylemiti. Gl bir arkyd gtryordu. Souu hissetmiyor, stne kapanan ta duvarlar grmyordu. Wasic-to'lardan bir rba getirdiini ve tuvalet kovasn boalttm fark etmiyordu. Bir keresinde yardmclardan iman olan, onu paltosundan yakalam, ayaa kaldrp barm ve yumruklanyla teh-ditkr i Atlgan Geyik kendi iine kapanmt, kk soluk gzlerdeki nefreti fark etmiyordu bile. Ama nc uykuda, arks zayft ve gcn kaybediyor olmaktan korkuyordu. Artk nagi'sinin i havada durarak eve doru uzun yolculuuna izin verilmesini beklediini hissetmiyordu. Sonra, leye doru, lm arksna tamamen son vermesine neden olacak bir ey oldu. Yardmc ri kk bir tabla ve tepsi tayarak odasna girdi. Adam glmsedi ve pencereye, oradan da k vardaki a iaret ederek yattrc bir ekilde konutu. Tepsiyi gsterip kamn okad, ip eden Atlgan Geyik gerek yemei grd: pimi bir ku ve ok sayda kk patates, onlar ara ekmek ve bir para ikolata. Her zamanki ak ay grd, ama mni wakan'a benzeyen kk rd. zerinde Fransz dilinde yazl bir kt yoktu, ama ienin koyu yeilinden koyu renkli ordu. ienin yannda temiz, ksa ve kaim bir bardak vard. Yardmc araba baktn fark et edip baparman alt dudama tutarak ban arkaya doru edi. Sonra glerek yanndan ayrl Atlgan Geyik gnlerdir kat bir ey yememiti. orbann suyunu ve ay sonuna kadar imiti, hep susuz hissetmiti, ama lmek ve bu ta odadan, bu yabanc topraklardan uzaklamak isti yordu. orbada yzen eyleri ve eki ekmei yemeyi brakmak kolay olmutu, ama gerek yemein kokusu sayesinde neredeyse gitmediine mteekkirdi. O kadar at ki yemek yiyip yiyemeye cei* ' .99 ni bilmiyordu. Midesi bzlm, tpk deri bir kese gibi klm ve kurumutu. Atlgan Geyik, ayaklarn yatan kenarndan uzatp ayaa kalkacak gc bulana kadar, uzun bi bakt. Ani ba dnmesi ve gzlerine iner gibi olan kara perde ksa bir an ona, hasta evin i ve beyaz adamn yatandan ilk defa ayaa kalkmaya alt zaman| hatrlatt. Kaburgalar ama kendini ayn derecede zayf hissediyordu. Bir an ayakta durup gzlerinin nndeki kara nln gemesini bekledi; sonra uzanp kua yavaa, neredeyse okarcasma dokundu. Kzartlm oday dolduruyordu. Bir para deri koparp tatt. Bir wasichu numaras olabileceini, zehir lenmi veya hastalkl olabileceini dnd. Ama derinin tad gzeldi. Yalyd ve ok uzun

yemediini fark etti. Taba kaldrp yatana oturdu. Daha nce gsteri Paris'teyken birok kere tavuk eti yemiti da yle ahm ahm bulmamt. Tavuk etinde bizonun veya geyiin krmz etinin kuvvetli tad imdi tavuun derisini yerken, parmaklarna bulaan ya yalyordu. Sonra bir baca ekip k zerindeki sert eti yedi. Tavuu bitirdikten sonra, kk patatesleri birer birer azna att, bir veya iki inemede e uttu. Ta odann souunda kuruyan kara ekmei inedi. ay pek scak saylmazd; iki yudumda boyunca gzlerini ieden ayrmadan ay iti. Paltosunun cebine uzand ve San Gs'n verdii mavi sigara paketi ile kibritleri kard. T r sigara kalmt. Onun mkemmel eklini inceledi: yuvarlakln, dzgn kesilmi ularn. r Kzlderililer kendi ttnlerini kendileri sarard ve hibir zaman bu kadar mkemmelini yap mamlard. Sigaray dudaklarna yerletirip bir kibrit akt. Dua etmek, ttnle yuwipfnm t rekletirmek aklna gelmemiti. Birok uykudur ilk defa sndn ve bu hayattan tatmin old tti ve bu ann bitmesini istemedi. Kendisine ne olacan bilemiyordu, ama o an iin huzur luydu; yarn dnmyordu. Ta duvara yasland ve dumann kvrlarak pencereden giren a doru ykseliini seyretti. San Gs'n gzlerini ve Atlgan Geyik'in yznde grdklerinden dolay o gzlerin zgn, ha orkmu olduunu grd. Dua etmesi iin kendisine bu ttn vermiti, imdi de ona gerek yeme mni wakan veriyordu. Atlgan Geyik onu sigarasn bitirdikten sonra iecekti, n100 - k S311 Gs' Wakan Tanka'nn ona yardm etmek iin gnderdiini biliyrcu- Atlgan Geyi onu en ciddi ekilde ' gjnadktan sonra neredeyse yanma alyordu. Hayatndan kurtulma a-< bas iinde ona lm arksm sylettirmiti. Ama imdi, Atlgan Ge-yjlc'in yaamasn, bu g rasnda, bu garip lkenin havasn solumaya devam etmesini istiyordu. Sadece ksa bir sre n e, bu dnce Atlgan Geyik'e byk aclar verirdi, imdi ise sigara imekten ve hayatn bur i olarak dnmekten mutluydu, ne olursa olsun yaayacakt. Ve zaman geldiinde eve, kendi i sanlannm yanna dnecekti. Wakan Tanka bunu grecekti. Madam Soulas, Prefecture'de Yzba Drossard'm byk ofisinde, kocasnn yannda oturuyordu. u k balklarn ne kadar az olduundan bahsediyordu - rouget* ve hareng'd&n" baka bir ey s tlmyordu ve onlar da inanlmaz fahi fiyatlardayd. CoguiUages*" kt kalitede ve tatszd an birka crevettes**** de bir servete mal oluyordu. Yzba balklarn ok fazla kr koydu ; sanki balklan yakalamyor, onlan temiz mavi denizde kendileri yara-nyorlard. Bunda n sonra da, sra gkyznden toplanan ekmeklere gelecekti. Madam Soulas, kocas Rene'nin itirazn dinledi. Sadece bir balk deildi, Balklar Birli grevliydi. Kt bir sezon geirdikleri ve fiyatlar da bunu yanstt iin tm k boyunca hem de mterilerden gelen ikyetleri dinlemiti. Bu sabah a bile, Vallon des Auffes aklannda balk avlayan bir grup adam, Birlik i onlara iyi bir fiyat vermezse, yak aladklann baka bir yerde satmakla I tehdit etmiti. Kn geri kalann Toulon veya Nic geireceklerdi. Oradaki balklann hak ettiklerini aldklarn duymulard. Madam Soulas, kocasnn fiyatlan ok dk tutarlarsa balklarn bir saat iinde balksz v de de isiz kalacan anlatmaya almasn dinledi. Ama komiser hibirine inanmyordu. Birl l bir aratrma yapmas gerektiinden emindi, bu Marsilya iin utan verici bir durumdu. * Barbunya, (y.h.n.) ^Ringa. (y.h.n.) Kabuklu deniz hayvanlar, (y.h.n.) **** Karides, (y.h.n.) .101 ni bilmiyordu. Midesi bzlm, tpk deri bir kese gibi klm ve kurumutu. Atlgan Geyik, ayaklarn yatan kenarndan uzatp ayaa kalkacak gc bulana kadar, uzun bi bakt. Ani ba dnmesi ve gzlerine iner gibi olan kara perde ksa bir an ona, hasta evin i ve beyaz adamn yatandan ilk defa ayaa kalkmaya alt zaman hatrlatt. Kaburgalar a kendini ayn derecede zayf hissediyordu. Bir an ayakta durup gzlerinin nndeki karanl emesini bekledi; sonra uzanp kua yavaa, neredeyse okarcasna dokundu. Kzartlmt ve ay dolduruyordu. Bir para deri koparp tatt. Bir wasichu numaras olabileceini, zehirlen mi veya hastalkl olabileceini dnd. Ama derinin tad gzeldi. Yalyd ve ok uzun zam ediini fark etti. Taba kaldrp yatana oturdu. Daha nce gsteri Paris'teyken birok kere tavuk eti yemiti da yle ahm ahm bulmamt. Tavuk etinde bizonun veya geyiin krmz etinin kuvvetli tad imdi tavuun derisini yerken, parmaklarna bulaan ya yalyordu. Sonra bir baca ekip k zerindeki sert eti yedi. Tavuu bitirdikten sonra, kk patatesleri birer birer azna att, bir veya iki inemede e uttu. Ta odann souunda kuruyan kara ekmei inedi. ay pek scak saylmazd; iki yudumda

boyunca gzlerini ieden ayrmadan ay iti. Paltosunun cebine uzand ve Sar Gs'n verdii mavi sigara pa-' keti ile kibritleri kard bir sigara kalmt. Onun mkemmel eklini inceledi: yuvarlakln, dzgn kesilmi ularn dier Kzlderililer kendi ttnlerini kendileri sarard ve hibir zaman bu kadar mkemmelini pamamlard. Sigaray dudaklarna yerletirip bir kibrit akt. Dua etmek, ttnle yuwipinin gerekletirmek aklna gelmemiti. Birok uykudur ilk defa sndn ve bu hayattan tatmin ssetti ve bu ann bitmesini istemedi. Kendisine ne olacan bilemiyordu, ama o an iin hu zurluydu; yarn dnmyordu. Ta duvara yasland ve dumann kvrlarak pencereden giren a doru ykseliini seyretti. San Gs'n gzlerini ve Atlgan Geyik'in yznde grdklerinden dolay o gzlerin zgn, ha orkmu olduunu grd. Dua etmesi iin kendisine bu ttn vermiti, imdi de ona gerek yeme mni wakan veriyordu. Atlgan Geyik onu sigarasn bitirdikten sonra iecekti, n100 tii San Gs' Wakan Tanka'nn ona yardm etmek iin gnderdiini biliyor^11- Atlgan Geyik Byk Sr onu en ciddi ekilde snadktan sonra neredeyse yanma alyordu. Hayatndan kurtulma s iinde ona lm arksn sylettirmiti. Ama imdi, Atlgan Ge-yik'jn yaamasm, bu garip a, bu garip lkenin havas-m solumaya devam etmesini istiyordu. Sadece ksa bir sre nce, bu dnce Atlgan Geyik'e byk aclar verirdi, imdi ise sigara imekten ve hayatn burad olarak dnmekten mutluydu, ne olursa olsun yaayacakt. Ve zaman geldiinde eve, kendi ins nlarnn yanma dnecekti. Wakan Tanka bunu grecekti. Madam Soulas, Prefecture'de Yzba Drossard'm byk ofisinde, kocasnn yannda oturuyordu. u k balklarn ne kadar az olduundan bahsediyordu - rougef ve hareng' den" baka bir ey s tlmyordu ve onlar da inanlmaz fahi fiyatlardayd. Coquillages"" kt kalitede ve tatszd lan birka crevettes*"* de bir servete mal oluyordu. Yzba balklarn ok fazla kr koydu ; sanki balklan yakalamyor, onlar temiz mavi denizde kendileri yaratyorlard. Bundan s onra da, sra gkyznden toplanan ekmeklere gelecekti. Madam Soulas, kocas Rene'nin itirazn dinledi. Sadece bir balk deildi, Balklar Birli grevliydi. Kt bir sezon geirdikleri ve fiyatlar da bunu yanstt iin tm k boyunca hem de mterilerden gelen ikyetleri dinlemiti. Bu sabah bile, Vallon des Auffes aklar bahk avlayan bir grup adam, Birlik onlara iyi bir fiyat vermezse, yakaladklarn baka bir yerde satmakla tehdit etmiti. Kn geri kalann Toulon veya Nice'de geireceklerdi. O adaki balklarn hak ettiklerini aldklarn duymulard. Madam Soulas, kocasnn fiyatlar ok dk tutarlarsa balklarn bir saat iinde bahksz v de de isiz kalacan anlatmaya almasn dinledi. Ama komiser hibirine inanmyordu. Birl l bir aratrma yapmas gerektiinden emindi, bu Marsilya iin utan verici bir durumdu. * Barbunya, (y.h.n.) "^Ringa. (y.h.n.) *** Kabuklu deniz hayvanlar, (y.h.n.) *** Karides, (y.h.n.) -' 101 Madam Soulas, bu tartma kafasnda bir uultu haline gelene kadar dncelerinin baka yere masna izin verdi. Hl bu konuya ' kar kyordu, ama Rene bunun iyi birer Hristiyan k grevleri l olduunda srar etmiti: "Sevgili Madeleine, sa bizim iin armhta lmedi Onu burada, aresizlik iinde alarken, TanrsnJyakanrl ken brakacak myz? sa bir h i ld?" Ve Madeleine zaten S beslemek zorunda olduklar iki yavrular olduunu ve iind e zorla ha reket edebildikleri kadar yerlerinin olduunu syleyerek itiraz ett iinde, klasik sofuluuyla konuyu kapatmt: "Gerek birer Hristiyan f isek, ufak bir f dakrl sorun etmeyiz. sa bizden daha kt durumi da olanlara yardm etmemizi isteme iydi? Bu Tannnm istei dei il mi? Ayrca, sadece bir veya iki gnlne." Rene ile kavga etmek zordu, dindarl kadar, onun gerekten sofu 1 tabiat nedeniyle de. Madeleine'e ekici gelen de aslmda bu zelliiydi. Ardeche'deki St. Laurent'n rahipleri tarafndan desteklenen genlerin barnd bir smakta karlamlard. O zamanlar Madelei se on alt yandayd. Madeleine rahibe manastrna ehrin baka bir yerinde gidiyordu ve bu n Rene'yi ncesinde sadece kilisede ve babasnn balk tezghnda grmt. Kader alarn r ahesinde aatan dp omzunu incitmi ve knlan bir aa dal eteini yrtnt. Beyaz i ar arasnda kkrdamalara yol amt. Ama yerde yatp kendine gelmeye alrken, yksek, az es duydu ve bu sesin balarnda duran gen papaza ait olduunu dnd. Ama kafasn kaldrd gr sal ve kt burunlu bir olann banda meldiini grd. ocuun grnmnde olduka ik vard; onun balknn olu olduunu anlamt. Bu yirmi bir yl nceydi. Be sene sonra da evlenmilerdi. Aslmda, bu olaydan sonra iki yl boyunca birbirlerine tek kelime bile etmemilerdi. Madeleine, evlendikten sonra, Rene'nin o hafta ilahiyat fakltesine girmenin yollarn aratrmak iin yal rahiple konu

nmiti. Rahip Daudet onu yreklendirmi ve Rene bir yandan liseyi bitirirken, dier yand an da ondan iki yl suresince din eitimi almt. Ancak, Rene'nin ilahiyat fakltesine gire cei hafta babas lgn bir denizci tarafndan, limanda balk pazarl srasnda ldrlm Madeleine, cenazeye ailesiyle beraber gitmi, yasl ailenin iki sra arkasnda oturmutu. Dierlerinin alaryla yklm grnmesine kar102 Rene'nin dik bir ekilde, kuru gzlerle ve duygular yokmu gibi oturmasna amt. Ve ertesi gn, bu sefer balk tezghnda, dier balklarla beraber alrken onu tekrar gr ni toparlayana kadar balklar tezgha bakmaya gnll olmutu. Ondan sonra da bir gn bile etmemiti. Madeleine onun babasyla ilgili duygusuz haline o zamanlar af-[jj, hafif de sinirlenmit . Yaralanmas ve namusuyla ilgili bu kadar dnceli ve ilgili davranan ocuk bu olabilir miydi? Ancak evlendikten sonra Rene hayatnn en nemli ilkesini aklad: yi veya kt olan y Tanrnn takdiridir. Ama kt bile olsa, Tanrnn takdiri olduu iin iinde iyi vardr ki deil midir? nsanln iyilii adna kt veya korkun gibi gzken eyler yapmad m? Made karmakln anlamaya urat, ancak sonuta anlayamad. Kendisini imanl bir Katolik added o ve Rene pazar gnleri ve kutsal gnlerde ocuklar ayine gtrrlerdi, ama etrafnda yaan trajik olaylarn sadece Tanrnn istei olduu iin iyi olduunu bir trl hissedemiyordu. o Rene'nin bir rahibin yaradlna sahip olduunu dnrd: an ciddi ama kt eylerden dol elki de trajedi maneviyatn yceltiyordu. Bylece Madeleine, o ve Rene'nin Peder Daudet'yi ve dier papazlar Peau-Rouge'un mahkm edilmesini proteste etmek zere Prefecture'e izledikleri gne lanet ederek komiseri n ofisinde oturup bekledi. Vahinin iyilii iin ettii dualar nedeniyle kendini ok eklem li hissetmiti. Peder Daudet'nin syledii gibi o, Tanrnn en basit kullarndan biriydi. Ve Rene tabii ki haklyd; muhta durumdaki bir insana bir at salamak onlarn Hristiyanlk di. Buna itiraz yoktu. Sonuta, Montpellier'den gelen bir mhendislik blm rencisini dok ay boyunca arlamlard; kira ve yemek iin ok az bir para dediinden zengin de olmamla klememilerdi de. Bu renciden nce de Apt'dan gelen kk hemire vard. Ama bu bir vahiydi! Tanr tabii ki Hristiyanlarn ve vahilerin bir arada yaamasn isteme ! Madam Soulas, kafasn sallayp karayel ve tramontane'nir her zaman olduu gibi balklar bala kmaktan alkoyduunu anlatan kocasna bakt. Komiser irenerek * Dalardan gelen r n.) --103 homurdanyordu. Bu sahneye bakan biri Rene'nin sadece bu aptalca ite aptalca davran m olmaktan sulu olmak yerine, devlete kar bir su ilemi olduunu dnebilirdi. Ve ite vakti gelmiti. Palais de Justice'e gidip geici gzetim ktlarn imzalamlard. ar, daha dorusu Rene'yi etraflca sorgulamt. Vahiye insani konfor salayabilecekler miy Evlerinde byle bir insan barndrmaya hazr mydlar? Bylesine yabanc bir yarata ocuk klard? Bir vahinin uygar bir evrede yaamaya nasl bir tepki vereceini dnyorlard? So president du tribunal' Madam Soulas'a dnd: "Ve siz, madam, nasl desem, bu vahinin d uyabilecei olaand gereksinimlere hazr msnz?" Madam Soulas Rene'nin yzndeki ifadeyi . Drst bir keyifle tamamen endieli bir beklenti arasnda gidip gelen bir glmseyii vard ma endielenmesi gerekmiyordu. Madeleine onun karsyd. Madeleine de u anda o zaman hayr deseydi ne olurdu diye merak etti. Sorularn ciddiyetine bakarak mahkemenin onlar r eddedeceinden emindi. Ama ya Rene - bu durum Rene'ye, onlara ne yapard? Bu indien' i eve getirmek istemesini anlayamyordu. Ama Rene sanki kendi ailesi ona yetmiyorm u gibi, daha nce hi grmedii kadar srarcyd. Dindarl bazen bir yk haline geliyordu. Madam Soulas bu son gnde ellinci defa kendi kendine, "Neden biz," diye sordu. Bu v ahiyi almaktan mutluluk duyacak yardm kurulular ve kilise organizasyonlar bir yana, b aka aileler olduunu ren1 misti. Daha bir gn nce, Vieille Charite'den iki rahibe kaplar a belirmiti. Yal rahibe giysisi iinde dik ve ciddi duruyordu, gen olan ise gzlerini yz gre fazlasyla byk gsteren kaln metal ereveli bir gzlk takmt. Soulaslar'm Peau-R an vazgemelerini istediklerinde, her ikisinin de syledikleri ok mantklyd. Evsizler ve yetimlerle ilgilenmek iin yeterli donanma sahiptiler, muhtalara bakmak onlarn greviyd i. Rene bu fikre dudak bktnde, rahibeler daha srarc olmu ve Soulaslar'm ahlki adan klann Peder Daudet ile konumakla tehdit etmilerdi. Ve bu Rene'yi olduu kadar Madelei ne'i de sinirlendirmiti ve rahibeleri kapya kadar geiren Madeleine olmutu. Komiser D rossard, Balklar Birlii'nin drstln sorgulamasna ramen, Rene tand en ahlkl a tnn zerine koymaz veya toplama tablasna vergisini koy-mamazlk etmezdi. Ayrca, indiertm orilarn bakm altna girmesini tav-* Mahkeme bakan, (y.h.n.)

104 e eden Peder Daudet'nin ta kendisiydi! Bunlar, uzaklaan rahibelerin fasndan Madelein e'in bard son kelimelerdi. Daha sonra sakinletiinde, Madeleine olaylarn biraz daha farkl ejjni olmasn dilediin etti. Belki Rene rahibelerin vahiye vardm etmek konusunda daha iyi olanaklara sahi p olduklarn anlam olsayd, her ey en iyi ekilde zmlenecekti. Hayatlar normal olabil r tehdit altnda olmayabilir ve vahi de grebilecei en iyi bakm grebilirdi. stelik, se lik suundan tutuklanmt. Bu onu evsiz ve dolaysyla da Vieille Charite'nin himayesi iin ygun hale getirmez miydi? Madam Soulas i geirdi. Bu sorunun zm dn ellerinin arasndayd, ama Rene rahibeleri kz adamd, ama bazen biraz daha mantkl olmasn diliyordu. Burnumuzu nasl bir karmaaya sokt k diye dnd. Tm bunlarn nedeni bir pazar leden sonra, Buffalo Bill'in Vahi Bat gsterisine gitmi ol aryd. Gsteri boyunca Rene koltuun ucunda oturmutu. Byk at arabas ve onu takip eden K lileri alklam, onlara tezahrat yapmt. Kzlderililer koan bizonlarn arasnda atlar yaygara koparmt. Ve Peau-Rouge'lar cesur askerleri ldrdklerinde vahi lklar savurm eyircilerin de ayn eyleri yaptn fark edene kadar bu davran Madam Soulas' korkutmut * Ama Madam Soulas daha ok ocuklar iin endielenmiti. Gsterideki birok blm onlar kork loe, yan plak, acmasz bakl Kzlderililerin takip ettii bizonlar tribnleri sallayara rken alamt. Silahlarn kard grlt ve den askerlerin barlar nedeniyle yzn yandaki btn ocuklar gibi cesur davranmaya almt, ama gsterinin kendilerine ok anlarda Mathias'm nasl rkt Madeleine'nin gznden kamamt. Ameri-Kallar vahetin ya t tarz olduunu dnr gibiydiler. Bir o kadarn da sunucu sylemiti. Lakin bu durum Fran geerli deildi. Bizonlar takip edip, askerleri ldren Peau-Rouge'lardan birinin gelip kendileri ile yaayaca gerei Madam Soulas' tekrar hayretler iinde brakt. Rene'nin aklndan neler ge irdi? Ya zavall ocuklarmz? Zavall Chloe henz dokuz yandayd! Mathias da yanllardan ilenebilecek bir yatayd. Bir vahinin onlarla bera"** 105 ber masaya oturmas, kendi evlerinde uyumas; bu kadar da ok f^.. layd. Ya komulara ne d emeli? ocuklarn neredeyse lesiye korku, tacak bir vahiyi hak ediyorlar myd? Ve Matmeze Laboussier -Chloe'ye piyano dersi vermek iin bir daha gelir miydi? Madam Soulas komiserin ofisinin dndaki ayak seslerini duydu_ unda kendini byk bir endi ve kskn bir mutsuzluk arasnda gidip gelirken buldu. Peau-Rouge ile ilk karlamasna ken isini hazrlarken aniden kalbinin hzla arptm, dzensizletiini ve teklediini hissetti. Ama odaya sadece bir kii, kahverengi takm elbise giymi, kaln favorileri ve dudaklarnn kenarndan kvrlarak aa sarkan dzgn byklan olan, uzun boylu bir adam girdi. Kum rengi karmakarkt, ama nemli bir havas vard. Geni admlarla komiserin masasna doru yrd, biraz da iddetli bir ekilde sallayarak tokala. Madam Soulas kulaklarnn ok kk ve ka kn olduunu grd. Salarnn altndaki, neredeyse hi izgi olumam yz ok narindi. By sahip olmak iin fazlasyla gen grnyordu. ki adamn birbirlerini selamlamasn dinlerken Franszcasnn bir hayli basit ve kt olduunu fark etti. Aksannda kuzey blgesinin izi var , heceleri yutan bir aksan, ama kelimeleri dzgn deildi. Besbelli ki anadili Franszca deildi. Komiser, Msy ve Madam Soulas'a bu adam, Amerikan Konsolos Yardmcs Franklin Bell olarak tantrd, konsolos yardmcs her ikisi ile de el skmakta srar etti. Bu adam, Eski Lim nde turlayan denizcilerin ve tabii ki Buffalo Bili ile kovboylarnn dnda grd ilk Amer Amerikallar onun yaad mahalleye hibir zaman gelmez ve o da kendi mahallesinden ok nad ren kard. Madeleine, mavi gzlerinin iine bakp bunlarn Ntre Dame de la Garde'n tavan nde, dayanlmaz gzken uuk ama ho bir mavi olduunu dnrken adam "Enchante, madame"* de nin zerine doru eilirken Madam Soulas yanaklarnda bir kanncalanma hissetti. "Ve evet madam," dedi. "Yeni misafirinizle tanmaya hazr msnz? Olduka nazik biri, her n kadar bana bir at kadar yemek yediini syledilerse de... Bir tavuu tek bana yiyip bit irmi." Madam Soulas adamn teklifsizlii karsnda ard, ona bu kadar dorudan hitap etmesinden z utand. Yznde kafas kank bir * Tantmza memnun oldum, hanmefendi, (y.h.n.) 106 w fadeyle kocasna bakt. Aslmda utanga ve kesinlikle de yardma muhta bir kadn deildi; her

ne kadar dier balklarn eleri gibi iin amatasna ve inelemelerine kanmasa da Rene'ni alk sa-yordu. Ama bu adam -bu Amerikal- yeni tant biri iin fazlasyla samimiydi. "Evet, tabii ki Atlgan Geyik ile tanmak isteriz, Msy Bell. Ama ilk nce bize ondan bira z bahseder misiniz?" Rene rkerek Madele-ine'e gz att, ama ilgisi hl Amerikaldayd. "Anl dm kadaryla ne Franszca ne de Amerikanca konuuyor." "ok doru msy. Birka kelime ngilizce biliyor: Buffalo Bili, Vahi Bat ve tabii kendi ad an Geyik. Sioux dilinde konuuyor, ancak maalesef bir tercman bulamadm. Bulacam da sanm orum" Bell kafasn zgn zgn sallad." Ne yazk ki tm Sioux'lar ve tercmanlar Vahi Bat gittiler." "Ama niye onu tekiler neredeyse oraya gndermiyorlar?" Szler beklenmedik ve aresizdi, ama Madam Soulas kendine engel otamadan azndan kmt. Tekrar yznn karncalandn h Bell bir an ona bakt, saklayamad ifadesi kzgnlk ile elenme arasmda gidip geliyordu. " yi bir soru madam. ok iyi. Benim de kendime sorduum bir soru. Ama bakn madam..." Ko misere bir bak atarak bir an durdu. "Maalesef hkmetiniz Msy Atlgan Geyik'in lkeyi ter tmesine izin vermiyor. nce baz kk sular iin mahkemeye kmas gerekiyordu. Sonuta k de H&ye kanunsuz girdiini sylyorlar. Amerika Birleik Devletleri vatanda deil ve geer r pasaportu yok ve bu nedenle adalet sistemi aksi ynde bir karar verene kadar lken izde kalmas gerekiyor." "Kanunlar byle iliyor, Madam Soulas," dedi komiser. "Snrlarmz gvenlik altna alamazsa ansz Cumhuriyeti istenilmeyen tiplerin igaline urar." "Ama bir zaman sonra eve dnmesine izin verilecek, deil mi?" Rene, yanl hibir ey yapmad lan birinin lkesine geri dnmesine izin vermeyen bylesi bir kanun karsnda akna dnm Zarif bir silkinmeyle omuzlarn kaldran komiser: "Ben sadece huzurun bekisiyim, msy. Bu daha yksekteki yetkililerin karar verecei bir konu. Nasl bir karar vereceklerini k im bilebilir?" "Ama bu durumda kanun yanl ynlendirilmi, capitaine. Peau-Rouge kesinlikle bir Amerik an vatandadr. O, o topraklarn ilk sahibidir. Buffalo Bili yle syledi." ^ 107 Komiser de Vahi Bat gsterisine gitmiti ve ilk Amerikallarla, D indien'lerle ilgili kon umay dinlemiti. O an bu doru olmal diye dnmt. Ama imdi hkmet indien'lerin kendi vatandalar olmadn sylyordu, o yzden bu da doru olmalya Bunlar ok kafa kartrc inin kurallarm uygulamak zorundayd. Tekrar omuz silkecekti, ama Amerikal onun balk ve karsnn arasna girdi. "Hepsi zmlenecek, msy, madam. Ltfen, sizi temin ederim ki Msy Atlgan Geyik sizde sad a bir sre kalacak. Sonra kendi insanlarnn yanna dnmesine izin verilecektir ve biz de bylece hayatmza devam edebiliriz. Bu arada, nazik licenaplnz iin hkmetimin iten t size iletmeme izin verin." Komisere dnd: "Vatandamz getirebilir miyim imdi?" Madeleine Soulas La Canebiere boyunca ssl arabada gittii iin kendini biraz aptal his setti ve arkadalarndan hibirinin orada olmamasn umut etti. Ama biri onlar mutlaka grec kti ve kendi mahallelerine geldiklerinde, btn pazar onlar konuacakt. Her eye ramen, se in siyah deri koltukta kendini ok rahat hissediyordu. Beyaz ince at, ngrtl siyah koum akmlar ve kafasndaki krmz ponponuyla gzel bir hayvand. Yk arabalarn ve otobsleri rd seslerin aksine, atn kesik kesik yry ta yollarda nlyordu. Franklin Bell, onun ve Rene'nin karsnda oturuyordu, Bell'in yannda ise hibir eye bakma yan, hibir eyi grmeyen gzleriyle vahi vard. lk bata, Madam Soulas ona dorudan bakama a girdiinde, ona gz ucuyla bakm ve parlak deri ayakkablar, gri bir takm elbise ile ona uygun yelek, selofan yakal beyaz bir gmlek ve siyah bir kravat grmt. Her ne kadar by lleri aresizce ceketin kollarndan aa sarkyor gibi gzkse de elbise zerine iyi oturmu Madam Soulas yzne abuk bir bak frlatm ve Kzlderili'nin sakin ve masum grnts onu silmi ve ortadan ayrlmt. Gzleri tehditkr olmaktan ok kaytszd. nce dudaklar yukar ece ifadesiz dz bir izgi halinde duruyordu. Odadaki hibir eye tepki vermiyor gibiydi ve Madam Soulas biraz aptal olup olmadn merak etmiti. Bu onu artmazd; arenada vahi asl hareket ettiklerini, tm o lklar, 108 malar, atlarn vahi sr tarzlarn izlemiti. Yan hayvana benziyorlar*,

Arna R^ne nm yz "eau-Rouge u grdnde aydnlanmt. Belki de normal bir erkek gibi hatta den biraz daha iyi, neredey-e bir tccar veya memur gibi giyindiinden... Sadece bel irgin elmack .^gmikleriyle, esmer, neredeyse kara yzne ve ksk, bakp da grmeyen gzleri bakldnda normal bir erkekten ok uzak olduu anlalyordu.

Ve imdi burada en iyi elbiseleriyle, k bir arabann iinde Madam Soulas'n bann zerind Liman'a doru bakyordu. Ne dnyordu acaba? Madam Soulas mahalleye yaklatka daha fazla huzursuzland-n hissetti, La Canebiere'den d r Rue d'Aubagne'a saptklarnda, tandk bir yz grmemeyi umarak, rkek rkek kalabalk yaya uluuna bakyordu - ve elbette ki, dorudan Chloe'nin piyano retmeni Matmazel Laboussier 'nin gzlerinin iine bakt. Matmazel ar makyaj yapan ve an gsterili giysiler giyip h m bir ekilde konuan iriyan gen bir kadnd. "Non, non, non, ma cheneF" diye ykselen kesi k ve sert bir itiraz duyduunda ka kere kznn dersini yanda kesmek iin iinde ciddi bir i tek duymutu, ama o ve Rene, kzla-nnn zaman geldiinde akll gen bir adam -belki bir av veya bir tccar; burjuva biri- etkileyecek kadar hanmefendi olmasn istiyorlard. Balk o ktan mutluluk duymadklarndan deil, ancak kzla-n ve oullan iin daha fazlasn istiyorlar Ve imdi, Matmezel Laboussier arabada oturanlara abartl bir aknlkla gzlerini dikmi ba . Ne kadar tuhaf gelse de, bu Ma-deleine'i endielendirmedii gibi, az kalsn kahkaha atmasna yol aacak kadar da keyiflenmiti: 'O' eklinde byk krmz az, mavi ile belirgi byk gzler ve fazlasyla allk srlm yanaklar. Caddede parlak gn nn altmda bu iri li olmayan gsterilerinden firar etmi gibiydi. Muhtemelen iman kadn! Madeleine Soulas, Matmazel Laboussier'ye el sallamak, hatta belki de seslenmek i stedi, ama bu isteine direndi; yolun kalanm gzleri ne kilitlenmi, srcnn siyah melon inceleyerek geirdi. En azndan, o an iin komularnn ne dndn nemsemedi. Aslnda bu r arabada yolculuk edecek trde bir ha-* Hayr, hayr, hayr tatlm, (y.h.n.) "'109 nmefendi olduunu hayal ederek geirdi. Srtn dikletirdi ve nazjv e nndeki melon apka Franklin Bell, balknn dairesinin bu kadar geni olduuna arrru. ti. Bir balknn ka ibir fikri yoktu, ama bu geni daire yumuak kadife kapl mobilyalar, muntazam pskll per eri, cilal ahap masa ve dolaplar, ilemeli rtleri ve doru noktalardan sarkan koltuk rt ile temiz ve zarifti. Birka elektrik lambas bile vard. Buras gerek bir evdi. Madam Soulas, mutfakta aydanla su koyarken, Msy Soulas, Bell'i ve Atlgan Geyik'i merdi venlerden bir st kata kard. Atlgan Geyik yans dolu bir denizci antas tarken, Bell'i e kk bir elbise valizi vard. Ucundaki byk pencereden gelen kla aydnlanan geni bir n yrdler. Msy Soulas, soldaki son kapnn yannda durdu. leri uzatt koluyla girmeler erek "Voilr dedL nce Bell girdi. "Buras ok gzel, msy. Gerekten ok uygun." Oda byk deildi, ama ok temizdi ve parlak bir yatak rtsnn serili olduu tek kiilik de yatak bulunuyordu, yatan yannda kenevir bir hal, bir ifoniyer, bir lavabo ve muslin perdelerin arkasnda kalan kk bir tuvalet vard. Atlgan Geyik ieri girerken ok daha temkinliydi, mobilyalara bakt, sonra pencereye dor u yrd. Oda, duvarla evrilmi kk bir baheye bakyordu. teki binalarn arkasndaki ben mek onu artmt. Binalarn dar sokaktan grnts btn bir ta izlenimi veriyordu, ama g ar ve allar, masalar, sandalyeler ve emsiyelerle dolu ak bir alan vard. Ahr blmnn ucunda araba sundurmas bile vard. Bu pencereden, ta oda-dakinden ok farkl bir manzara grnyordu. Bu srada Bell onun yanma gelmiti. "Gzel, deil mi?" dedi ngilizce. "Burada mutlu olacam biliyorum Atlgan Geyik. Bunlar iyi insanlar ve imdilik seninle ilgilenecekler. Ve o k yaknda Amerika'ya giden buharl bir gemide olacaksn. Sana sz veriyorum." Atlgan Geyik ilk defa Bell'in gzlerine bakt. Yznde bir tr ifade vard, ama Bell bunun u utsuzluk mu, yoksa kran m, ya da sadece kafa karld m olduunu anlayamad. Bell hafi uyurun, (y.h.n.) 110 geyik'in omzuna vurdu. Baka ne yapacam bilememiti. Evin kalann da gezdikten sonra, salonda ay itiler. Madam Soulas kk porselen tabaklarda ball kek ikram etti. Madeleine, indieriin bununla ne yapacandan pek emin deildi, ama Atlgan Geyik keki atalla yedi. Broncho Billy'nin ve rezervasyon Kzlderililerinin on a tabaktaki yemeini atal bak kullanarak nasl yemesi gerektiini rettiklerini bilmiyord Kendi ban saplayarak rosto etten bir para kesip byk bir srk aldnda ona glmle aa geri koymasn reten ift Gren olmutu, sonra da tabam yanndaki ok ulu atal ve k eseceini gstermiti. Bu, Oma-ha'daki tren istasyonunda olmutu, bir yandan da, Atlgan G eyik'in Stronghold'dan ayrlmam olmay diledii birok andan ilkiydi. Franklin Bell, Atlgan Geyik'in keki yiyiini seyretti. Kzlderili'nin dikkatli ve zari f yeme ekli onu artt. Bu ekilde keki yemesi uzun srmt. Kek bitene kadar cayma dokun ra bardak ve altln itinayla masaya koyarak ay^i iti.

Bell, Vahi Bat gsterisindeki btn Kzlderililerin sofra adabnn bu kadar iyi olup olmad tti. Yedi ay Paris'te gsteri yapmlard. Medeniyetin inceliklerini kapm olmalydlar. Anc beyaz adamn medeniyeti hakknda ne dnyorlard? Kendi ilkel tarzlanna oranla bunu bir gel e olarak m gryorlard? Paray ve yiyecekleri sevmi olmalydlar -ve tabii ki onlara gste ilgiyi de- ama ya dier eyler? Bell, aniden para konusunu hatrlad. Vahi Bat gsterisi yetkililerine Atlgan Geyik'in be kleyen maa olup olmadm telgrafla sormas gerekecekti. Konsolosun sekreteri Kzlderili'n giysi masraflarn karlamak iin o paraya ihtiyalar olduunda srar etmiti. Tannya kr Soulas ailesi konsolosluktan para istememiti; Msy Soulas onu pazar yerindeki tezghnda altracakt. Ama Atlgan Geyik hi gerek bir ite alm myd? Sabahn beinde balkl temizlik yapmak, her gn uygar insanlara zarar veriyormu gibi rol keserek at srmeye benzemiyordu. Bell, cep saatini kanp saate baktn belli etti. ofrne bir saat sonra dnmesini sylem sadece on dakikas kalmt. "Evet, artk gitmeliyim. Sannm her eyi konutuk." Madam So-ulas'a bakt. "Baka bir ey var m, size anlatmadm herhangi bir ey? Olduka youn birka gn geirdiniz - brokratlardan Madam?" *-^-Hl Madeleine yaknda onunla yalnz kalacaklar gereinin farkna o an vanyormu gibi Atlgan Ge 'e gz at. Garip, ama onun tepkisiz yz ve sakin hareketleri neredeyse hibir sorun olma yacana dair onu ikna ediyordu. "Sanrm her eyi konutuk msy," dedi Rene. "Bence Msy Atlgan Geyik bize hi sorun kar est-ce pas, Madeleine?"* Madeleine, Rene'yi dorularken omuzlarn silkti. Rene'nin mutlulukla ldayan yz ilk bat artm -o kadar sahiciydi ki- sonra ifa kzdrmt. Tm dnebildii dertler gnlk hay larnn onlardan uzaklaacak olmasyd; Rene ise bekleyen gnlerin heyecanyla kesinlikle . Bu bak karsnda temkinli olmay renmiti. Kzmt, ama bir yandan da bu durumda ola olmaya kararlyd. Bu yabancyla ilikisine balknn sevimsiz kars olarak balamak istem ine de, o anda cevaplanamayacak kadar ok soru vard. Zaman bunlara cevap verilip ve rilemeyeceini gsterecekti. Ama bu vahi, kendisini onun ismini dnmeye zorlad, Atlgan G k kendileri ile ksa bir sre kalacakt. Sonra kendi normal hayatlarna geri dneceklerdi. Madeleine, her iki erkein de kendisine baktn fark etti ve indi-en'in -Atlgan Geyik'insaat denen eyin varlndan haberdar olup olmadn merak etti. Sabah ne zaman kalkmas ge ni biliyor muydu? Kim olduklarn, ne yaptklarn, ondan ne beklediklerini biliyor muydu? Bunun yerine, "Msy Atlgan Geyik'in rahat etmesini salamak iin elimizden geleni yapac az, Msy Bell. Biz Hristiya-nz," dedi ve ekledi: "Tm yapabileceimiz bu." "Superbel"" Bell dizine vurup ayaa kalkt. Yelek cebinden kk bir kart kararak, "te ka y Soulas. Konsolosluun adresini grebilirsiniz. Herhangi bir ey olursa, ltfen beni ara yn," dedi. Yeleinin nn aa doru ekitirdi ve kravatn dzeltti. "Birka gn iinde k zere geri geleceim. Yaptnz ok iyi bir ey, Soulas ailesi. bientt, mes amis.""' Gitmek iin acele ederken Atlgan Geyik'le vedalamay unuttu. Bu aklna ancak arabaya bin mek zere admn atarken geldi. Ama artk ok geti. Vaucluse'den gelen bir tccar grubu ile placak bir toplant iin ofise dnmesi gerekiyordu. zel lavanta kokular iin Ame* Deil mi Madeleine? (y.h.n.) ** Harika, (y.h.n.) *** Yaknda grmek zere dostlarm, (y.h.n.) 112 kan pazarna girmek istiyorlard. Bir sorun yoktu, ne de olsa lavanta v dnlar arasnda o k poplerdi, ama Amerika'daki parfm reticileri s0losluun kendileri ile ilgilendiinden emin olmak istiyorlard. Fransa'daki iki yl boyunca Bell, diplomasi sanat ve incelikleri hakkmda Panama, Lim a ve Marake gibi cehennemin ucundaki yerlerde kahve, muz ve baharat pazarlklaryla g eirdii on ylda rendiinden o^ ^ana f02^ ey renroi- Herhangi bir yerde konsolos olm hazr hissediyordu, ama yine, kap geldii ikinci snf lkelerden birine gnderileceinden uyordu. Marsilya, dnyadaki en iyi yer deildi. Sanat veya tarih, hatta eski yaplar i le ilgili ok az ey vard; ama dnyadaki en bylt: limanlardan biriydi. Ticaret anlamalar ilgili gerek bir eitimden geiyordu. Araba La Canebiere'e dndnde, Bell byklarn ekitirdi ve birbirinin ayn uzun elbisele ar ve apkalar iinde bir grup gen kadna ilgi gsteren fiyakal bulvar erkeklerini izledi. Grne baklrsa kzlar tezghtar veya memurdu. Biri zellikle ekiciydi, ufak tefek ama o

dayan dier arkadalarndan uzak duruyordu. Kendine gveniyor diye dnd, nasl da gvenli rlu. Neden byle gen bir hanmla tanamyordu acaba? Bell, hl olduka etkileyici olduunu biliyordu. Her zaman atletik bir vcuda sahip olmutu , Yale'deyken squash oynam ve boks yapmt. Lacrosse' kulbne bile ye olmutu. Glmseye a yasland. Okulunda beki olarak alan ve belli bal talimatlar "Koun ocuklar, koun" r savatr, gen adamlar" olan Seneca Kzderilisi Lacrosse kounu hatrladnda az daha gl Amma da matrak, diye dnd, Seneca nasl tam da Amerika'ya uyum salamt: Dili konuuyor, iniyor ve her sabah kiliseye gidiyordu. Ama bu Sioux, Atlgan Geyik'in az st kokuyord u. Daha bu sabah Bell ona ayakkablann nasl balayacan gstermek zorunda kalmt! Aman yarn sabah? Bu Kzlderili'nin kendi ayakkablarn balamasn renmesi ne kadar zaman ala ulas bu sorumluluu stelenecek miydi? Ya di fralamaya ie demeli? Hastanede o kadar uzu n sre kaldktan, Marsilya'nn sokaklarnda srttkten, hapishaneye tkldktan sonra dileri aktan doal olarak byk mutluluk duyacan dnrdnz. Ama *%ene ynelik bylesine basit r pek ilgi gsteriyor gibi gelmemiti ona. Hokeye benzer bir oyun. (y.h.n.) "N/Kttldcrilimnarlos ' 113 r Bell'i birden bir endie kaplad. Soulaslar iyi insanlard, ancak Atlgan Geyik'ten kend isi sorumluydu. Ya Kzlderili kamaya karar verirse? Ya tekrar hapse derse? Veya bana ta ihsiz bir kaza gelirse? Veya dnmesi bile korkun ama ya bir Fransz vatandana, Soulaslar dan birine iddet uygulamaya karar verirse? Bunlarn hepsi sonuta kendisine geri gele cekti. Elbette, ok muhteem olmasa da u ana kadar lekesiz olan dosyasna ilenecekti. Be ll herhangi kk bir Latin veya Gney Amerika lkesine veya daha da kts her daim tehlikel lan Kuzey Afrika'ya ne kadar kolay gmlebileceini biliyordu. Bell, oturduu koltukta ne doru eilmi, srt dik, elleri ise dizlerinin zerinde kenetlen . Tek gereken kk bir hatalar serisi veya byk tek bir fiyasko ve sonra srgndesin, diye Ya da sepetlenirsin. Bell konsolosu olaya daha fazla dahil etmemenin byk bir hata olduunu artk biliyordu. Durumla ilgili Atkinson' bilgilendirmeye devam etseydi, Kzlde rili'nin kabul edilemez tm davranlarnn yansmas pskrtlebilirdi. Bunlar, onun olduu damn da hatas olurdu. Bell, La Canebiere'deki yayalar keyifsizce seyrederek geriye yasland. Camna byk bir gz izilmi bir dkkna gen bir iftin girdiini grd. Pencerede yanan bir sr mum ve arkala adife rtler dkknn gerisini gzlerden saklyordu. Erkek potur ve uzun kahverengi izmeler ymi, kafasna da trban takmt; gen kadnn elbisesinin kala ksm o kadar bykt ki d emiti. Bu garip limanda byle tuhaf grntlere alkt, ama bu abartl yaratklarn falc ak etti. Falcya hi gitmemiti, yine de dkknn yerini not etti. Ak hayatyla ilgili biraz rdm iine yarayabilirdi. Araba Peytral Bulvan'na dnp, konsoloslua varmadan nce yavaladnda Bell Soulaslar' pro ygunsa ertesi gn ve ondan sonraki her gn kontrol etmek zere kafasna not etti. Bell br okrasinin ldrtc olduunu biliyordu, ama Atlgan Geyik meselesinin bir iki hafta iinde umuyordu. Bu arada her frsatta bu Kzlderili ile ilgilenecekti. "Voil, Msy Bell." Bell yukar doru bakt. Kahverengi ayakkablarn inceliyordu Cilalanmalar gerekliydi. "Le consulat monsieur."" * Konsolosluk msy, (y.h.n.) 114 F8ARKA/Kjzideilmil a*1' Bell glmsedi, iki yldan sonra nerede olduunun sylenmesi gerekmiyordu. Ama bir sredir y ece oturuyor olmalyd. "Merci, Ro-bert." BeU indi ve araba uzaklat; krmz ponponlu beyaz at, sanki ahrn hayaliyle daha hzl hareket eder gibiydi. Ya da kim bilir, bugn bitirmek te acele eden Robert'di. Ama ho bir k gnyd ve Franklin Bell, Vaucluse'den gelen lavanta reticileri ile yapaca ant iin aceleyle ieri girmeden nce, ak mavi gkyzne son bir bak frlatarak Eski Lim letici deniz kokusunu iine ekti. Ar tahta kapy ekerek aarken, tekrar o ufak tefek, d tlu Fransz kzn dnd ve o kadar da gzel olmadna karar verdi. Ho bir yanlsama, Mar bulanm piyasa kzlarna pek de benzemiyor deil. Kahretsin, onlara gpta ediyordu. -U5V VI Atlgan Geyik kk odasnn penceresinin nnde durup aaya ahra ve atlara bakt. Geceydi atlar tek bir gaz lambasnn altnda karanlkta zar zor seiliyordu. Avluyu evreleyen dier

evlerin kepenkleri kapalyd ve karanlktlar. Dierleri ortada ayakta uyurken atlardan b iri ahn evresinde dnp duruyordu. Atlgan Geyik atn bu ala yeni geldiini dnd, hl Belki de ehir dndan gelmiti. Burasyla Paris arasnda kurlk alan oktu. Buralardan ge terideki Kzlderililerin hepsi sadece belli belirsiz yuvarlak ekiller halinde grnp demi r yoldan uzaklaan ba sralarnn belirginletirdii kk bir tepe veya ay altnda buz yaantandan atlar ve karanlk pencere leri ile daha kk binalarn evreledii byk ta 116 I (jiklen gece karanlnda bile, krsal alandan ok etkilenmilerdi. Bir ^sabadan geerken de, merakla insanlar ve atlan seyretmilerdi. Tren sk sk su almak iin duruyordu. Broncho Billy bu duman yapann su olduunu ve bu duma nn da trenin gitmesini saladn sylemiti- Tren durduunda Kzlderililer ve dier gste nden inmelerine ve ayaklanndaki uyuukluu gidermeleri iin yrmelerine izin veriliyordu. Atlgan Geyik trenden hi uzaklamazd ve ddk ttnde trene hep ilk binenlerden olurdu. Bazen Atlgan Geyik, Buffalo Bili'i tatan peronun sonunda iyi giyimli drt adamla bera ber dikilip sigara ierken grrd. Arada bir, tren molas uzun srerse, Kzlderililerin yan elirdi. Bir Lakota kadn ile evli olan ve o dili ok iyi konuan Broncho Billy her zama n Kzlderililerin yannda olmasna ramen, Sert Ay da vagonundan inip tercme iin yanlarn irdi. Bir keresinde Buffalo Bili Atlgan Geyik ile konumutu. "Bu ekilde ata binmesini nasl rendin gen adam?" Sert Ay soruyu evirdiinde Ty Adam cevap verdi: "O orak topraklardan gelen vahi bir Kz rili. Asla teslim olmad." "Ama bu nasl olur? Daha neler, bu gen adam, on iki yl nce lgn At ile beraber geldi. T glalalar geldi." "Wasichu'\ssm detlerini kabul edemeyenler de vard," dedi ift Gren. "Bu gen adam Paris 'teki Ntre Dame Kilisesi'ne gidene kadar bir kilisenin iini hi grmemiti." ift Gren bun ngilizce sylemiti, bu nedenle Sert Ay bunu Atlgan Geyik iin tercme etti. "Bir grmsn tam grmsn o zaman Atlgan Geyik. O, Pa-pa'nm eviyle beraber dnyadaki en b dir. talyanlann lkesine gittiimizde ne demek istediimi anlayacaksn." Tam o srada ddk tt ve Buffalo Bili Atlgan Geyik'in omzuna dosta vurdu. "Bu yolculuk bo unca ok ey greceksin olum, ban dndrecek eyler. Hepsinin keyfini kar; ama o arenad nem atelerinden gelmi vahi bir Kzlderili olduunu unutma!" Algan Geyik onun kendi vagonuna doru ar ar uzaklamasn seyretti. Kaln, ynl bir giy kafasnda gsteride kulland apkadan daha dar kenarl gri bir apka vard. By ve kei yircileri heyecanlandran geyik derisi elbise, boncuklu uzun eldiven, dizlerinin ze rine kadar kan parlak izmeler giymi byk sava olduunu kimse anlayamazd. Her gn tekrarlanan gsteriler srasnda Buffalo Bili'in Kaygan ar "1*7" yrlk'taki l uzun bakllar ilk bulan wasichu olmas Atlgan Ge-yik'in kafasn hep kar eki Kzlderililerden hibiri, o savata gerekten yer alanlar bile, Lakotalarrn o zaman o nun hakknda konutuunu hatrlamyordu. Bylesine byk bir adamn mutlaka sz edilirdi. Am Billy, Pahuska'nn bir bizon avcs ve uzun bakllarn izcisi olduuna yemin ediyordu. imd e, Nebraska ordusundaki byk eflerden biriydi. Atlgan Geyik huzursuz atn al evresinde dnn izledi. Atta, her ne kadar belli belirsi sa, ona yi Koucu'yu hatrlatan bir ey vard. Dier atlardan daha uzundu ve ak krr havas luyormu ve orada olmak istiyormu gibi bam yukarda tutuyordu. Atlgan Geyik'in dizginleri babasna teslim edip "yi Koucu artk senin. Seni olduun gibi, urban-giyen gibi gsterecek," demesinden bu yana sanki sadece birka ay gemiti. Bodur 'un iki atnn da rengi ktyd; geni kavisli srtlar ve kz tersi kadar byk ayak tabanl da, gururla binilmekten ziyade ancak araba ekmekte kullanlabilecek atlard. Atlgan Ge yik babasn yi Koucu'nun zerinde grmedii iin imdi zgnd, ama demir at sarslp yava klamaya baladnda, atnn dizginleri bir araba tekerleine balanmt, Bodur peronun ze yle birlikte cesur yrek arksn sylyordu. Atlgan Geyik siyah gkyznde siluetleri belli olan karanlk bacalar ile atlara bakt. Bu ona, wasichu.,\wm evlerini ina etmek ve maden ocaklarn desteklemek zere aalan alp gt inde Paha Sapa'da kalan ktkleri hatrlatt. Bir keresinde o ve Attan Dren kymetli altn k zere karanlk delikte epey ilerleme cesaretini gstermilerdi, ancak tm bulduklan slak kayalar, krlm balta ve kare ekline getirilmi tahta takozlard. Daha soma geriye, Strong hold'a atlarn srdklerinde, maka a'nin gsndeki wasichu'nun at yaralardan birine gi korkmulard. Hemen yal pe-juta wicasa Ku Kuyruu'na gidip ne yaptklann anlatmlard.

am, her ne kadar gzlerine perde inmi ve ancak kansnm yardmyla dolaabiliyor olsa da, sa dece uzaklara doru, orak topraklarn garip ekillerine ve renklerine bakm ve ocuklara or tutmalarn, yaptklann tartmalann ve ertesi gn geri gelmelerini sylemiti. Ne Atlgan Ge e de Attan Dren o akam fazla uyuyabilmiti. Ama ertesi gn Ku Kuyruu onlara ryasnda b nun Paha Sapa ormanlarnda dolatn ve bir kayaya oyulmu bir maarayla karla118 tn syledi. Bizon tpk bir kpein yere uzanmadan nce yapt gibi her seferinde arkas arak evresinde drt defa dnmt. Orada olanlar hatrlamak ister gibi her eye bakyordu. talarnn geirdii pek ok k boyunca getikleri ovalar, nehirler ve dalara uzun uzun bakt otlarn ve aln olduu zamanlara, kargaa ve bar zamanlarna bakt. En sonunda ge, gn cilalanm ta kadar beyaz ve sert oldu. Daha sonra kendi etrafnda dnp maaraya girdi. Ku Kuyruu o srada piposunu ald ve sert bir taa srtt bir kibrit ile yakt. Dnceli iki defa iine ekip fledikten sonra konutu: "Bykannenin gsndeki wasichu yarasna git n siz ikinize teekkr etmek istiyorum. O zaman bilmiyordunuz, ama oraya bir nedenle gnderildiniz. Wakan Tanka bunu bana syleyeceinizi ve benim ta gzl bizonla ilgili rya eceimi biliyordu. Byk Sr bu ekilde iler. Her eyin bir nedeni vardr, ama o bunu ocukl lmasn ister. "Gryorsunuz, grdm rya gelecekle ilgiliydi. Tm bu sre boyunca, len bizonun yasn tu hu'lar lkemize geldiinde kutsal halkann bozulduunu ve kendi insanlarmzn yollarn kayb i dndk. Ama imdi bizonlarn sonsuza kadar gitmediklerini fark ettim; sadece Paha Sapa'n kalbinin derinliklerindeki evlerine dndler. Halka tekrar wakan olana kadar orada kalacaklar." "Zamann geldiini nasl anlayacaklar?" Attan Dren heyecanl ama bir o kadar da pheci bi le sordu. Yal adam glmsedi ve piposunun kllerini iin iin yanan atee silkeledi. "Bilecekler gen . Bize syleyecekler." Piposunu boncuklu ttn kesesine geri koydu, sonra solmu al ve y eil desenlerle sslenmi eski bir heybeyi at. Bir demet tatl imen,* bir para ttn ve b yruundan yaplma bir sineklik kard. " Evet ocuklar yardm edin kalkaym. Gidip terleyece e maka ina'dan kendi bedenindeki wasichu yarasna girdiiniz iin af dileyeceiz." O akam Atlgan Geyik ryasnda Stronghold'a dndn grd. yi Koucu'ya biniyordu ve uzun at her zaman olduu gibi hevesle iyi otlaklara ve cazip ksraklara dnmek iin krrgbayr bo unca dans ediyordu. Dzln ortasndaki yksek tepeye rmandk-* Kzlderililerin kutsal say ulu bir ot. (y.h.n.) -119 lannda, Atlgan Geyik bazlar atlarn zerinde, bazlar arabalarn iinde, bazlar ise yr hold'a ynelmi birok insan gld. Ve zirveye ulatnda, birok adrla daire olmu dans e san grd. Dans tanyamamt. Eski zamanlarn danslar gj. bi ritmik ve zarif deildi, onun insanlar yerlerinde zplayp Vjv_ nlyorlar, erkekler baryor ve inliyor, kadnlar lk du Davul alanlar, bazlar yere dene kadar ve orada onlar hareketsiz yatarken dierleri s anki bedenlerinden ayrlmaya alyormu gi^j kvranp dnene dek insanlar daha da hzl da orluyordu. Kapnn hafife vurulduunu duyduunda hl geceydi. Ryas bitmi ve uyku yatanda kaim bir rnm ylece yatyordu. Bir hayli dndkten sonra, bu lgn danslarn Oglala ve hatta L arar vermiti. Baka bir yerden gelmilerdi. Ama kimdiler ve Lakotalann vatannda ne yapy orlard? Kutsal ubuu ve gne dansn getiren Beyaz Bizon nek Kadn, hem kurban verdikleri de kendi trenlerini doru bir ekilde yaptklar srece Lakotalann zengin olacaklar ve geli ekleri szn vermiti. Ama wasichu'-lann geliini de nceden grm myd? Bu insanlar haz niye uyarmamt? nsanlar kt bir ey, Wakan Tanka'y kzdracak ve onun halka srtn dnm cak bir ey yaplarsa, niye onlarn adna araya girmemiti? Atlgan Geyik anlamaya alyord Byk Sr'm onun anlayabileceinden tede olduunu biliyordu. Sadece kendi roln oynayp hal ekrar wakan olmasn umut edip bunun iin dua edebilir, bylece yal bir adam olarak kendi insanlar arasnda yaayabilirdi. Tekrar Ku Kuyruu'nun bizonla ilgili ryasn dnd ve b i oalarak, belki de Beyaz Bizon nek Kadn'dan yeni trenler renerek Paha Sapa'nn derinl erinde dolayor olmas gerektiini dnd. Belki bir gn ortaya kacak, byk hayvanlardan l gibi Lakota lkesine sreceklerdi. Bu dnce tpk Ku Kuyruu'nun ryasn anlatt saba ni hoplatt. Odann dier ucundaki pencereden yeni ayn beyazln seebiliyor ve Tipi'deki y olduunu biliyordu. Tm aylarn en souuydu. Bu ayda Stronghold'da sadece avclar veya od nu veya bizon tezei bitenler dar kmak iin erken kalkard. Atlgan Geyik ve Attan Dr arsa, atein etrafna toplanr, battaniyelerini srtlanna alp kahve ierlerdi. Bunlar dayan mas ok

120 0lan uzun ve yalnz gnlerdi. Bazen rzgr esip kar tuttuunda, ar-1 arkaya be alt gece ad kslp kalrlard. Be k nce Atlgan Tevik on sekiz yandayken neredeyse tm Tipi'deki D mahsur kalmlard. Etleri, kahveleri ve ttnleri bitmi ve arklarn yamamak iin kulland riyi kaynatmak zorunda kalmlard. O k Stronghold'da on yedi adr ve yaklak yetmi kii vard. Bazlar aile, dierleri ise k ve Attan Dren'den biraz claha byk gen erkeklerdi. Bunlar "kt" Kzlderililerdi, bu dikkatli olmalar gerekiyordu. Eer Pine Ridge'e giderlerse tutuklanacaklard. Erkekl er Randall Kalesi'ne gnderilecek, kadnlar gzetim altna alnacak, ocuklar ise bir sr o aad evlere gnderilecekti. Ama o k, yiyecek ve yakacaklan bittiinde, cezas ne olursa , ou oraya gitmek istemiti. Oysa hareket etmelerine imkn yoktu. Normalde iki gn sren y olculuk, o da baarabilirlerse be uyku srecekti. Ve bylesine bir kta, ilerinde drd o biri de dolarken bir madenci tarafmdan vurulan bir ans Arc olmak zere sekiz kii alkta ld. Ku Kuyruu onu kendi byleriyle iki ay boyunca canl tutmutu, ama souk ve alk on gelmiti. Atlgan Geyik karanlkta gzlerini kapad. Sadece evde olmak iin byle on k geirmeyi gze irdi. Ama bu sefer annesi ve babasyla... Ve sonra da kendine bir kadn bulurdu. Att an Dren u ana kadar Whirlwind Kamp'nda kendi winyan,m oktan bulmu olmalyd. Orada ai rd. Ve de kendine koca arayan bir sr gen kadn. Atlgan Geyik artk kendini "vahi" bir Kzlderili gibi hissetmiyordu. Ty Adam'n kendisi i Buffalo Bill'e vahi bir Kzlderili olduunu sylediinde duyduu gururu hatrlad. Pahuska un dierleri gibi rezervasyon Kzlderilisi olmad gereini takdir ettiini dnmt. Be bunun Atlgan Geyik'e ne faydas dokunmutu ki! Beyaz adamn kampnda yaayan Kzlderililer ou Amerikan dilini konuabiliyordu; hepsi yabanclarn bu yeni hayatna ondan daha iyi uy um salamlard; stelik hepsi de u anda hl, belki de Papa'nn evinde, Vahi Bat gsteri erdi. Hayr, Atlgan Geyik'in vahiliinin burada hibir deeri yoktu. Kendini byk sudaki ateli gibi hissetti, grnrde kara yok, son yok. Sadece birden klen gemiye oyunlar oynayan son suz, kabaran su... Peki Sar Gs neredeydi? Wakan Tanka ttnle beraber onu gn121 dermiti. Bu kesinlikle bir aryd, Atlgan Geyik'e Byk Sr'm indisini unutmadn bilme ir iaret. Sigaray doru e^ji de imeye almt, ama o pejuta wicasa deildi; ruhlar dn . Ve hayvan yardmcsnn kendi adna Wakan Tanka He konuma kudretinin artk olmad akt hangi konumdayd? San Gs de mi onu terk etmiti? Kapdaki hafif tklamay tekrar duydu ve birden dikkat kesildi. Kapya bak, uzun odadaki ri girecek ekilde kapnm aralanda grd. "Bonjour Atlgan Geyik, Est-ce que vous avez bien dormi?"* Kap biraz daha ald; Atlgan Geyik hzla ayaklarn yataktan sarktp oturdu, hl bir nc olan giysiyi ve gmlei giyiyordu; yakay, kravat ve ayakkablar karmt. Bir kafa kapdan ieri doru uzand ve onun bu evde yaayan Fransz adam olduunu grd. "Ah, tres bien. a va?"" Birden stlerindeki elektrik kablosu yanarak odaya bo ve souk bir grnm verdi. Atlgan Ge ik ayaa kalkp gzlerini kst. Ksa, tknaz yapl adam mavi bir pantolon ve siyah sveter giymiti. Ar bir ibrik tayord n Geyik'e glmsedi, bir yandan da burumu elbisesine bakmt. Daha sonra onu heyecanlandn mu gibi gzken bir hareket yapt. Tm bu sre boyunca Franszlarn dilini konumutu. Yata da ylece almadan duran antay ve valizi gsterdi. Bir soru sordu ama Atlgan Geyik'in yap bildii tek ey ona bakmakt. Atlgan Geyik adam seyretti ve onun yaklak otuz be k yaam olduunu dnd. Dz sal m arkasnda alm ksm kapatacak ekilde arkaya doru taranmt. Algan Geyik nceki gn ndi boyutlarna gre artc derecede byk olduunu fark etmiti. Soluk kta krmz ve n Geyik'in ilgisini en ok eken yeri yzyd. Yznde ne sakal ne de byk vard. Favorileri ulak memelerinin hizasnda ksa kesilmiti. Anlamad bir nedenden dolay wasichulmm yzne ktan rahatsz olmad. Her ne kadar burnu bask, n dilerinden iki tanesi yoksa da, gzlerin de Oglala'nn tand bir ey vard: baz yal insanlarn sahip olduu bir eit kederli bi * Gnaydn, iyi uyudunuz mu? (y.h.n.) ** Ah, ok gzel. Her ey yolunda m? (y.h.n.) 122 70rlu bir hayattan, insanlarn daha iyi veya bazen daha kt olmak 0'n balanna gelenler

i anlamaktan kaynaklanan, insanln gnahlankar balaycl, sevecenlii ifade ediyordu. Bu yal adamlarn D zleri yarglamazd. A e hi durmadan konuan e ellerini kollarn oynatan bu kk adamn gzlerinde de bunu gryo Adan ibrii, zerinde byk bir tas ve yannda iviye asl bir ku-ffla olan sehpaya tark yik kenarda durdu. Adam etrafna baknd, heyecanla bard ve antay ekmeceli bir dolabn ad. Her seferinde iaret edip Et voil!" diyerek dolabn kapam atktan sonra antann i dolaba boaltt ve giysileri avularken kendi kendine mrldand. En sonunda yakasz ve dm gri bir gmlei kaldrp Atlgan Geyik'e uzat. Kendisininkine benzer mavi yeni bir pantolon buldu. Sonra da beyaz ve mavi izgili bir kazak. Aniden antadan bir ift byk i ayakkabs d. Bir de rulo yaplm yn ceket. st ekmeceyi at ve birbirinin iine sokulmu bir ift du. Suratnda mutlu bir glmsemeyle Atlgan Geyik'e bak. lk nce giysileri iaret edip son Atlgan Geyik'i gsterdi. Ilk sudan biraz tasa dkt ve yzn ykama hareketleri yap. "D ceim" dedi. Sonra valize bir gz att. "Hadi bakalm." Valizde dier eylerin yam sra bit fra, bir tarak, bir tra ba, ustura kay ve bir rini a doru kaldrp ekmeceye yerletirmeden nce kk adam, "Tres bien, tres bien, tr iyordu. Sonra bir el aynas kard. Bunu Atlgan Geyik'in yzne tutup gld. "C'est un bel , n'es-ce pas?*" Hemen darda bekleyeceim." Atlgan Geyik giysiden kurtulduuna memnundu. Giysi onu scak tutuyordu, ama bacaklarn k andrmt. Yeni giysilerini giydi, pantolon biraz sertse de kandrmamt. oraplarm ve giydi, Kahverengi Elbise'nin rettii ekilde balarn balad. Bu yeni ayakkablarn ncek erinden byk olduklarn anlayp rahatlad. Ayakkabnn n ksm daha geniti. inde ayakla t. Sabun ve suyla yzn ykadktan sonra, sabunlu suya di frasn barp dilerini fralad ilerini fralamak iyi gelmiti. Sonra dolabn iindeki el aynasna bakarak, fray salar * ok gzel, ok gzel, ok gzel, (y.h.n.; ** Yakkl bir adam, deil mi? (y.h.n.) * 123 doru kaldnp durdu; salannm kulaklannn hizasnda kesilmi ou, unu grmek onu artmt. ahtan beri inanlmaz b' aknlkla salarna defalarca dokunmutu, ama imdi gzleriyle oqt korkuyla doldurmutu. Wakan Tanka onu nasl tanyacakt? Atlgan Geyik birden kendisinden utand. Vahi bir Kzlderiliden, n anda aynada grd yaratk haline dnmt. Yeni giy akkablarna bakt. Ona ne olmutu? Sadece birka uyku nce, babasnn boncuktan yaplm g penesi kolyesi deri elbiseleri ve her eyden nce asla kesilmemi uzun salar vard Wasichu lann gmleklerini ve pantolonlarn giydiinde bile, pirin bilekliklerini, kpelerini giyer , sama iki kartal ty takard. ark giyer ve sa rglerine ermin krk ve krmz iplik do ona aynadan bakan bu yaratk Stronghold'dan gelen Oglala'ya hi benzemiyordu. Sura z ayflam, gzleri ekingen, az ise halsiz grnyordu. Wakan Tanka onu nasl tanyacakt? r zamanlar olduu erkek olacakt? Her zaman byle mi gzkecekti: zayf, rkm bir korkak? Atlgan Geyik, aynann yzn kutunun stne kapad. Pencereye doru yrd. Ortalk hl zif rafnda dnen at durmutu. Tm atlar balan ne eik, birbirlerinden ayrt edilemez ekilde u ak gaz lambasnn haresinin altnda duruyordu. stlerinde, byk ehrin zerinde, annesinin dikmekte kulland kavisli t gibi Tipi'deki Don Ay'nn balang paras duruyordu. Atlg sinin de ayn aya bakp bakmadn merak ederek sabah duasn etti. Zaman kavramn yitirmi u ayn ok batdaki vatanna henz gelmediini karabiliyordu. Belki de annesi ve babas bu ecek ve onun iin dua edeceklerdi. Belki de Wakan Tanka'dan ona evinin yolunu gster ecek bir rya gndermesini isteyeceklerdi. Rene Soulas, Atlgan Geyik'in cafe au lait 'sine* be para ekeri koyup kartrmasn seyre n onun ok gzel bir insan olduunu dnd. i klnda bile,/>ro/etai>e'in" dk seviye ketleri, ban tutuu, uzun parmaklan; bir prens gibiydi, esmer bir prens. Rene daha Va hi Bat gsterisindeyken Atlgan Geyik'i fark * Stl kahve, (y.h.n.) ** Proleter, (y.h.n.) 124 sti, nk dier Peau-Rouge'lardan ok daha esmerdi. Neredeyse S- nSgre* kadar siyaht. Ve e fazla risk alanlardan biriydi, ortal tozmana boan bizonlarn arasnda sanki bizonlar ev cil hayvanlar-miasna atn sryordu. Rene, Atlgan Geyik Prefecture'de komiserin ofisine girdiinde ok armt. te tm dierl dan ayrt edebildii, elbette byk ef Sert Ay dndaki o indien gelip onlarla kalacakt! ra zgn zgn, sadece ksa bir sre iin diye dnd. Amerikal j^osy Bell bu muhteem yar her an gelebilir-(ji Bugn, yarn, bir sonraki hafta. Bu kadar ksa srede iletiim kurma y renemeyecek olmamz ok zcyd. Mathias ve Chloe'ye Vahi Bat hakknda ok ey anlata o Bill'in dediine gre, Vahi Bat Les Etats-Unis'de** bile deildi, oradan da tedeki geni

topraklardayd. Belki bir gn Mathias kendi habitation'unda.*" Atlgan Geyik'i grmeye v e hayatta kalma becerileri renmeye giderdi. Bu olmayacak bir ey deildi. Mathias mace ra kokusunu iyi alrd. Rene, indierCin, zerine kays reeli boca edilmi ekmeini yemesini seyrederken ocuklarn orada olmasn diledi. Ama Madeleine, Mathias'n ve Chloe'nin bu ilk geceyi kendi anne babasnn yannda geirmesinde srar etmiti. Kbus greceklerinden veya derilerinin y-zle usuyla uyvyamayacaklanndan emindi. Rene onun bu korkulanyla alay etmi, ama gsterid eki kafa yzme sahnelerinin ok korkun olduu konusunda ona katlmt. Indien'lerin mzrakl aktklar kafa dertleriyle dans ettikleri sahnede Chloe'nin yzn annesinin eteine gmdn etmiti. Ama bunlann hepsi bir oyundu. "l" askerlerin salan hl kafalannda duruyordu. B unu herkes grebilirdi. Ocakta balk orbas hazrlayan kansna doru bir gz att. Rene, misafirlerinin onuruna aka einde geleneksel bouillabaisse yenmesi konusunda srar etmiti. Sonuta, onlarla sadece ok ksa bir sre kalabilirdi. Rene, iri bir lipsozu, baharat tccan Msy David'le birka k safran ve pembe biber karlnda takas etmiti. Madeleine safran ok pahal bulmutu, am bir bouillabaisse safran-sz nasl yaplabilirdi ki? Zavall Madeleine! Nasl da ac ekiyordu hem de bou bouna. ' Zenci, (y.h.n.) ;; ABD. (y.h.n.) Doal yaama ortam, (y.h.n.] 125 "Basit dn sevgilim ve Tanrya gven." Rene bunu ona evlilii h yunca ka defa sylediini myordu artk. stelik de her zama ie yaramam myd? Chloe gripten yataa dtnde ve c kimseye yaplan kutsal yalama treni iin papaz arlma s gerektiinde bile, Rene gece bo sadece srekli ve uzun uzun" dua etmiti ve ertesi gn Chloe yatanda oturmu ve bir para t su yuna orbayla bir para ekmek yemiti. Rene bu konuda konumak is temiyordu, ama ba zen Bakire Meryem onu ziyarete gelirdi. Bu sefer ona papaza daha fazla para verm esini, daha fazla balk satp ba ta bana daha fazla frank koymasn istemiti ve bylece un ve kutsanm bir hayat srecek ve belki de rahibe olacakt. Tabu ki taba a gereinden fa zla frank braktnda Madeleine ok kzmt, ama bu sorun deildi. Kzgnl gemi, hatta ra koydu u iin azck gurur duyduunu belli bile etmiti. Gz ucuyla baktn da, Madeleine lerine baknda biraz stnlk taslayan bir g lmseme fark etmiti. Rene bile Msy Gaspard onaylamayan ifadeyle keyiflenmiti. Gaspard Belediye Meclisi'n-de ok yksek mevkide b ir memurdu, ok burjuvayd. Rene, Madeleine'i her zamankinden daha fazla seviyordu. Ona iki gzel ocuk vermiti v e kendisi de hl ok gzeldi. Babasnn ailesini grecek kadar yaayamam olmas onu hep z onu almay gerekli bulmasayd, Madeleine'i o da onaylard. Hl gelinliine sabiliyordu ve evgili yz kiraz aacndan dp onu yerden kaldrd gnk kadar krksz ve dolgundu. Rene Soulas ansl bir adamd. Doru, bu k balk sezonu ktyd ve hepsi kemerlerini biraz ak zorunda kalmlard, ama rzgr nereden eserse essin, ailesi onu kabul ediyordu. Ve yal anda rzgr yine yn deitirecekti. Karayel sonsuza kadar esmezdi ve masalarnda kuzu ve do muz eti olacakt. Srekli balk yemek zorunda kalsalar ne olurdu ki sanki? Onlara yaaml arn veren balk deil miydi? Krn bir ksmn yemenin nesi yanlt? Rene i ekti. Belki oz iyi bir anlama deildi, ama bu ok zel bir olayd. Aynca safransz bouillabaisse de ols a olsa bahk halama olurdu. Rene yeleinin cebinden saatini kard: 05.10. lk teknenin denizden gelmesine yirmi daki ka vard. "Gel Atlgan Geyik, gitmeliyiz. Sana hayatm nasl kazandm gstereceim. Belki yardmn dokunabilir, dostum." Rene, Atlgan Geyik'in hl tam bir misafir mi, yoksa aile nin bteye katkda bulunan bir yesi mi olduuna karar ve126 meniti- almak ister miydi acaba? "Sylediin tek bir kelimeyi bile anlamyor." Madeleine'in poposu masaya dayalyd. "Hibir y anlamyor. Bunu anlamyor musun? Amerikal herkesin konutuu dillerden hibirini bilmedii i syledi. Ayrca sen onunla Franszca konuuyor, sonra bana langue d'oc'la hitap ediyor sun. renmesini nasl beklersin?" "Franszca, Provence lehesi;* belki kelimeleri deil, ama onun sezgilerinin ok gl olduu inanyorum. Peau-Rouge'lann altmc hisleri olduu sylenir." Rene ayaa kalkt, Atlgan Geyik de onu izle-(ji. "Grdn m? Gitme zamannn geldiini biliyor." "Buna inanacak kadar budala bir adamsn. Ama zaten onu evde istemekle de budalaca davrandn. Chloe'nin korkudan altna karmayacan umuyorum sadece." Rene masann etrafnda dolap ellerini onun omzuna koydu ve kulandan pt. "Esas senin bu

ar endielenmen ok budalaca, sevgili kancm. ocuklarmz onlara btn hayatlan boyunca ye ir heyecan yaayacaklar. Torunlanna bir vahi indien'le ayn at altnda uyuduklann anlatac klar." "O kadar uzun yaarlarsa..." Rene gld. Sonra kahkahas balad gibi aniden kesildi ve "Buf-falo Bili, onlann bizonlar ibi yok olduklann sylyor. Kltrlerinin ldn ve yaknda hepsinin gitmi olacan da.. as bir trajedi," dedi. Madeleine orba iin soan doramaya devam etti. Bir sre mutfaktaki tek ses bu oldu. Sonr a durdu ve kesme tahtasna arkasn dnd. Kocasndan sadece birka santim ksayd, ama yukan casnn salarna bakt ve slak parmaklanyla salarn dzeltti. "Bu tr eyler dnmemelis it bir balksn. Sevgi dolu bir ailen var. Bunlan dnmen yeter." Szleri sakin ve retic ma sesinde yllann getirdii byk bir efkat vard. Provence blgesinde yaayan insanlarn y sk sk tartrlard, ama bu onlann birbirlerine olan duygularm etkilemezdi. Madeleine, Re e'nin salann dzeltip Atlgan Geyik'e dnd. "Bizimle kalaca bu ksa srede ona iyi davra i gidin. Sizinle 20.30'da grrz. Belki de bouil-labaisse'in iin bir lipsoz getiririz." Rene tekrar, bu sefer ok iten gld. Madeleine'in safran karlnda bir lipsoz verdii i arladn biliyordu. imdi de bu * Fransa'nn Provence blgesine ait bir lehe, (y.h.n.) 2? son aptalca giriimi nedeniyle iki lipsoz kaybedeceklerini ima ediy0r, du. Atlgan G eyik'e glmseyip dirseinden yakalayarak onu kapya ekti. "Pazarda grrz, bir tanem. Pa sunu getirmeyi unutma." "Ne zaman unuttum ki? Gerekten sorumsuz olduumu mu dnyorsun, yoksa seni anlayamayan bi r vahinin karsnda kendini nemli gstermeye mi alyorsun? Git imdi. Deerli bouillaba azrlamam iin beni rahat brak. bientt, apal adam." Eski Liman'a giden yolda Rue d'Aubagne'dan La Canabiere'e dndklerinde ortalk hl karan lkt. Birka saat iinde kafelerin tklm tklm dolaca geni Cours Belsunce'den ve Cours den getiler. Rene'nin en ok holand saatler gnn veya gecenin bu alacakaranlyd. Bu kken babasna elik ettii zamandan beri tam yirmi be yldr yryordu. Lisede renciyken b ula gitmeden nce babasna ve yardmcsna balklan tezgha tamalarnda yardm ederdi. Bu i arlard, babas byk tekerlekli el arabasn eker, Rene ve yardmc iterdi. La Canebiere'e un ne kadar dik olduunu bazlar hibir zaman anlamazd, ama Rene bilirdi. Av iyiyse ve i nsanlarn elinde ok frank varsa, el arabas tepesine kadar balkla dolu olurdu. Ak pazard aki tezghlarna bu kaygan, slak yk tamak iini ancak beraber yapabilirdi. imdi Rene'nin, yardmcs Franois'nn Marsilya'nn kuzeyinde Gare St-Charles'a ok uzak olm n otlakta tuttuu atl bir arabas vard. Byk ksran pek bir zellii yoktu, sadece yk a bir hayvand ama ayn anda kk bir ocukken hem Mathias' tayacak, hem de dolu bir arabay kadar glyd. Franois, Rene'yle on yldr alyordu ve balknn hayatn byk lde kolaylatrmt akikti ve emirleri kolay anlard. imdi bile, arabayla bekliyor olacakt. Sepetler tem iz, buz kalplan onlan tezghta bekliyor olacakt; balklan sergiledikleri kasalar ise mte riler denizin ihsann kolaylkla grebilsinler diye hafif bir ayla yerletirilmi olacakt e, balklan ve kabuklu deniz rnlerini en cazip ekilde yerletirme konusunda ok alkan v iydi. Kk buz paralanndan oluan yatan zerine, her ne kadar yln bu zamannda Afrika'd Akdeniz'in gney ksmndan geldii iin ok pahal olsa da, yarm limonlan bile 128 . nie yerletirirdi. Madeleine pazarn bitiminde atlacak limonlar al-j.gj iin ona kzyord , ama Rene mteriyi kendi tezghna ekenin . gibi kk detaylar olduunu biliyordu: lipsoz larn zerinde aara kadar kocaman azm grebilsinler diye az ak bir ekilde er]etirmek esleri boynuz eklindeki hasr bir sepetten d-lailyormu gibi yerletirmek gibi eyler. Ren i tezghlan seyredenleri batan karmakla ilgili yeni yntemlere geldiinde hi ekingen ( nmazd. zellikle iinin can daman kadnlar onun bu sanat ynn takdir ederlerdi. Rene ve Atlgan Geyik, Quai des Belges'in eimli ta yoluna eritiklerinde, bir dzine tek ne kyya yanamt ve balklar yakaladklarn boaltyorlard. Adamlar yn ceket, muamb tlar giyiyor ve yn bereler takyorlard. Ar tahta sandklan yoku yukar tarken ou zam ler. Rene iini ekti ve dudaklan-n bztrd. Limanda geirdii bu yirmi be yl boyunca b lerini annda okumay renmiti. Bazen ok grltc olur, amata yaparlard. Bu, teknelerin olduu anlamna gelirdi. Dier zamanlar, dnceli olur ve olabildiince az konuurlard. Bu mda o gnk avn idare eder olduu, yani hayal krkl yaratt, ama ciddi ciddi endielen mad anlalrd. imdi, balklarn sus pus olmalan durumun hi de iyi olmad ve ailele yatlan iin endie ettikleri anlamna geliyordu.

Rene, peindeki Atlgan Geyik'le sonraki birka dakikay yakala-nanlan inceleyerek geirdi . Rene amandralara balanm kayklann ve yatlarn arasnda siyah renkteki ak denize dor yelkenlerini imdiden indirmi, sadece nceki hzlanyla yol alan balk teknesinin daha l yaklatn grd. Gzleri zellikle bir tekneyi, daha byk balklan ve hatta harengin o n daha da aklara giden byke bir tekneyi, La Martine'i anyordu. Ama ortalkta grnmyord ldi bu. Bazen arka arkaya iki veya gn denizde kalrd. "Bu hibir ey," dedi ince, genten bir adam. Paltosunun dmelerini boazna kadar iliklemi ollann gsnde kavuturmutu. Tel ereveli gzlkleri elektrik lambasndan gelen kta pa r ey olmamasndan daha ktf. Bundan daha kts olabilir mi?" Rene bu adam tanyordu. Kendisi de dahil olmak zere liman evresindeki en iyi yanm dzin e restoran iin balk alrd. Balklar ondan holanmazd, nk baln miktarna da, kalit arks % 90 Balk oksa, kt kaliteden dem vurur; yok eer azsa, balklarn yete. neklerine laf atard de, balklar en iyi balklarn onun iin saklard. Marsilya'nn en iyi restoranlar iin k arnn seilmesi iyi bir reklam olmas bir yana, onlar iin kesinlikle bir onur kaynay. di. Dier yandan balk satclar ise onun dier restoran sahiplerinin aksine balklan kendilerin en almamasndan hi holanmazlard. Rene gerekten de kendi dediine inanp inanmadn merak ederek, "Daha iyi olacak, Msy Br l," dedi. "Ocak her zaman en k-t ay olmutur, zellikle de kabuklu deniz canllan sz konu suysa. Greceksiniz. Karayel bittiinde ve sular sndnda iler yoluna girecek." Ancak Breteuil, Rene'nin arkasnda bir yere bakyordu. "Bu ne?" dedi, sesi birden yu muak ve ihtiyatl kmt. Rene arkasna, Atlgan Geyik'ten ileriye doru bakt. Sadece dier balklan ve pazar yneti i grd. Arkalannda caddede pek ok araba duruyordu; atlarn burunlan yem torbalanna gmlm ran-ois sepetleri omuzlarnda dengelemi, onlara doru yaklayordu. Rene olaand hibir ama Breteuil'e dndnde efin gzlerini Atlgan Geyik'e diktiini grd. ki alt diin eksik olduu karanlk alan da gsterecek ekilde aznn alt kesinden balay glmsemeyle "Benim yeni yardmcm," diye cevap verdi. Etrafna baknd ve l bir grup bal baktn grnce glmsemesi daha da yayld. "Msy Atlgan Geyik, baylar, Buffalo Bill'in inin eski eleman." "Ama buraya nasl geldi?" diye sordu Breteuil. balk imdi daha da yaklam, iri kemikli yabancmn koyu yzne gzlerini dikmilerdi. gan Geyik ok kilo kaybetmi olsa da geni omuzlan, uzun kol ve bacaklar ile hl ok etkile iciydi. "Tantr bizi, Rene," dedi biri. "Franszca biliyor mu?" dedi teki. ncs sadece bakt. Rene onlan tantrd, her biri bir adm ne kp Atlgan Geyik'in elini skt. "Pek gl deil el sk" dedi tknaz olan ilki, Le Panier'nin giriinde balk satyordu. " mak iine yarayabilir." "AmaPeau-Rouge'lar el skmaya alk deiller, Jean-Claude. Sa130 F9ARKA/Kziderilinin Salas irim birbirlerinin srtlanna vuruyorlar. Vahi Bat gsterisinde byle ^yorlard." Rene gst ek iin uzanp kaytszca Atlgan Ge-yilc'in srtna vurarak, "Grdnz m?" dedi. Glmsemes emiti; yle ki, lgn n altnda mutlu bir hilkat garibesine benziyordu. Ama indien'in bu ani harekete sert bir bakla cevap verdiini grmemitiBreteuil bu bak fark etmiti, ancak ilgisini daha ok byk ve ince elin kendi elinin iin arife kay ekmiti. Gsz olmasna ramen yumuak bir el deildi. Neredeyse o elin iind etmiti; bu onu heyecanlandrd kadar rktmt de. Ayn heyecan Bat Afrika'dan gemilerl gre'lerlede hissetmiti. o-u, bu indien gibi uzun boylu ve kuvvetliydiler ama onlar kleden baka bir ey deillerdi. Breteuil'in baz arkadalar negre'lele beraber olmu, onu una tevik etmilerdi, ama Araplar tarafndan emir verilen iriyan negre'len grmek Brete uil'in iini sknt ve tiksinti ile doldurmutu. Bylesine bir aalanmay kabul ettiklerin onu irendirmiti, buna ramen birounu ok gzel buluyordu. Atlgan Geyik'e bakt ve onun d kendisine baktn grd. Ksk gzleri elektrik lambasnda daha da kslmt, Breteuil ne geriye bir adm at; yine de afak vaktinin souuna ramen, vcudunda scak bir dalganm dola tti. Al buukta La Martine de dahil olmak zere tm tekneler limana girmi, yakaladklar avlar Q

ai des Belges'in stne byk tahta kasalar iinde dzgnce sralanmt. Pazar yneticisi pi rtrma balad. Tezgh sahiplerinin ou ringann yannda lipsoz ve ton bal olmasn umut ederek La Martin salannn evresinde toplanmt. Teknede, a balkl olduu kadar trol bahkhyla da il la balk az olduunda kaptan a atard. Ringa bittiinde trolle devam edilirdi. Ton balklan sardalya srleri ile beslendiinde, teknedeki balklar yaratklan trblansa parlak olta i ni sallandnrd. La Martine'in yakaladklann grmek tezgh sahipleri iin her zaman keyifli ir macera olurdu. Ama Rene" bu sabah byk teknenin yakaladklanna fazla bel balamyordu. Bunun yerine, rin ga ve rougefyle beraber kayda deer 131 miktarda anuezle dolu birok kasann onu keyifle artt dier utan balamt. Karides emiti, ama deniz tekesi ve karides zaten pek bulunmuyordu. Ve tm yakalananlar arasn da sadece birka dzine ahtapot vard. O ana kadar, iki tezgh sahibi daha onunla beraber artrmaya devam ediyordu; Rene ie koyuldu. in bu ksmndan holanyordu. Olabildiince az demek, ara sra fiyat ykseltip s i ganimeti iin baka bir tezgh sahibinin biraz fazla demesine izin vermek. Bir sonrak i sefer, o balk biraz ekingen davranp ok az para koyard. Sonuta, Rene yirmi sekiz kol inga, on yedi kilo rouget, bir sepet dolusu anuez ve daha ok sadece tezghta bulunsu n diye bir tane de ahtapot satm ald. Bunun iin ok para demiti, ama naslsa pazarn sonun kadar zarar etse bile mutlaka satlrd. Bulabildii kadar da birka kalamar ve deniz kes tanesi satm ald. Breteuil ksmen haklyd; btn bu ava tam olarak hibir ey demek doru ol ama av ok da deildi. Rene drt saatlik pazarn ancak yan sresince yetecek, kendi mahall esinin sakinlerinin, en azndan erkencilerinin fazla ikyet etmelerine engel olacak k adar balk aldn hesaplad. Normalde, yz kilodan fazla balk satard, ama Tanr ona ne ve onunla yetinecekti. Son anda, La Martine''t doru yrd ve paralara blerek sataca yirmi oluk ton bal zerinde baarl bir pazarlk yapt. En azndan iyi bir balk eitlilii ya mnun, frank rulosunu sayarken, etrafna baknarak Atlgan Geyik'i arad. Ak artrmann heye la onu unutmutu. Franois'nn iki ar sepetle arabaya yrdn grd. Franois limann di midye iin ak artrmaya katlmt. Sepetin duruuna ve yryndeki gariplie baklrsa d. Sonra Rene, Atlgan Geyik'i grd. Breteuil'e balklan arabasna yklemesine yardm ediyordu. Kahretsin Breteuil! O kadns hareketleri ve kibirli tavrlanyla Tanrnn nezdinde irenilme si gereken biriydi. Rene bakalarndan duyduu kadanyla efin ne tr insanlarla takldn b u. Onlann hepsipolisson'du , bundan sonraki hayatlann cehennemde geireceklerdi, am a bu hayatlannda inam rahatsz eden basit bir dikenden teydiler. Tasavvur edilemeyec ek kadar ktydler. Rene, balkya demesini yapt, hzla sepetlerine doru giderek ald tunay anuezlerin ya teuil'in arabasna ulatnda neredeyse kouyordu. "Msy Breteuil! Yeni yardmcmla ne yap (y.h.n.) 132 vorsunuz? Rene kalbinin gsnden dar frlayacakm gibi attn hissediyordu ve muhtemel an daha fazla heyecanlann biliyordu. Ve kzgn olmaktan ok korkmu olduunu fark etti. a n Geyik tpk bir kpek yavrusu gibiydi. Herhangi bir ikram vaadiyle herkes tarafndan yn lendirilebilirdi. imdi bile dudaklarnn arasna uzun ince bir puro sktrmt. "Yardm etmeyi teklif eden oydu, Msy Soulas. Dert edilecek bir ey yok, yalnzca bir yar dm eli." Breteuil gzlklerini paltosuna sildi. Sis inmeye balamt; o ve Rene igdsel b e grileen gkyzne baktlar. Bir nceki gnn parlak k gneinden sonra, bu her ikisini d "Ama bu olmad msy. Sizin yardmcnz var. Benimkini de almamalsnz." Rene gld ve terbi sapa kar saygl davrand iin kendinden utan duydu. Toparlanmaya alt. "Bunu bir lsnz, msy. Bu, Quai des Belges'de yaplmaz. Bir bakn etrafnza..." Eliyle arabalar do adamlar iaret etti. Breteuil gzlk saplarn kulaklarnn arkasna geirdi. "Bunda bir ey yok ki Soulas. Orada duruyordu, ben de onu sepetlerimi kaldrmak iin yardma ardm. Yardmcm ta oralardan den kelerini getiriyordu." Breteuil hibir ey seilemeyen karanla iaret etti. "Peau-Rouge'un uza biraz egzersizin iyi geleceini dnmtm." Ancak Rene Atlgan Geyik'i kendi sepetlerine doru ekitirmeye balamt bile. "O yaratkta k durmalsn. O kt biri. O ve arkadalar yabanclar gzlerine kestirirler. Onlar eytan d a ve ahlka sahip gen erkekleri batan karmak iin eytan tarafndan gnderilmi bir hasta Atlgan Geyik, Rene'nin ekitirdii elinden kolunu kurtararak durdu ve geriye Breteuil'

e bakt. Bu adamn ona kimi hatrlattn aniden anmsamn, ak renkli cildi, ince vcudu, Gs. Ayrca bu adam da ona sigara vermiti. Belki de birbirlerini tanyorlard veya Wakan T nka tarafndan ona yardm etmei^zere gnderilmilerdi. Belki de ona yol gstermeye gelmi he oka, kutsal soytanyddar. Kk adam daha byk bir gle onu ekmeye balad. Bir yandan da s nuuyordu; Atlgan Geyik kendisini soluk benizli heyo-fo'dan ayrmasna izin verdi. Ama onu tekrar greceinden emindi. Onu bekleyecekti, kesinlikle, bir ekilde o veya San Gs o na bir iaret gsterecekti. Rene heyecandan yerinde duramyordu. Indien geriye o eytan . 133 Breteuil'e baktnda armt. Rene'nin sylediklerini anlam ve yargsn dorulamak ii Atlgan Geyik anla-yabiliyordu! Madeleine bu adamn zeksndan phelenmekle hata etmiti. "O i, oui, mon ami,' sen zeki birisin. Sylediklerimin doru olduunu anlyorsun. Ciddi bir ders. Ama gel imdi, Rene Soulas sana nasl balk satlr gsterecek." leye doru, yamurun iselemesi durmu ve koyu renkli bulutlar yerlerim sonradan gneye do dalacak yksek, tyms bulut topaklarna brakmt. Yolun karsmdaki uzun kasvetli binal dnlanmt. Caddenin darald pazarn sol tarafnda, bir kadn amarlarn binalarn ara aya balad. nc kat penceresinden dar eiliyor, elbiseleri ipe mandallyor, sonra ipi arafta bulunan kk tekerlekler zerinde hareket ettiriyordu. Atlgan Geyik kadn, pazarda olan bitenlere gsterdii gibi kaytsz bir ilgiyle seyretti. D niz yaratklaryla dolu masalarn arkasnda duruyor, kk adamla karsnn kaygan balklan k n sonra glgeliin altndaki bir kancadan sarkan metal bir tepsiye dizmelerini seyredi yordu. Ar bir madeni ubuk boyunca maden ve tepsi dengede durana kadar madeni ileri itiyor, sonra da baln karbnda kendilerine para vermesi iin mteriye baryorlard. dan dolay Atlgan Geyik'in kafas karmt. zellikle mavi paltosunun altna beyaz giyinmi m kk Fransz adamn banlanna karlk vermiti. Suratm garip ekillere sokmu, elini ko bir noktada irendiim gsteren bir el hareketiyle uzaklamt. Ama ksa bir sre sonra ger mi ve biraz daha barmt. En sonunda eitli yaratklardan alm, o ve kk adam el sk m sepetini doldurmu, ayrlmak zere arkasn dndnde, kk adam Atlgan Geyik'e doru ar emiti. Atlgan Geyik balk adamn Rn-e olduunu biliyordu. Uzun boylu koyu renkli adamn da Fransua olduunu... Kk adam Atlgan Geyik'e iaret edip Atlgan Geyik'in zar zor anlad bir tlgan Geyik" demiti. Sonra kendisini iaret edip "Rn-e" demiti. Koyu renkli adam araba ya geldiinde ise kk adam onu iaret etmi ve "Frans-ua" demiti. Sonra bu ilemi iki defa ha tekrarlam, son se-* Evet, evet dostum, (y.h.n.) 134 ferinde Atlgan Geyik'ten kelimeleri tekrar etmesini istemi gibiydi. Atlgan Geyik bu garip sesleri mrldandnda, yaptndan ok kendi sesine armt. Demir evde lm ark Sini duymamt. Bu ka uyku nceydi? Sonra aklna Paris'teki kz ve onun kendi adn ona nas tii geldi. Sandrine. Kalbi kanayan adamn resmiyle ona g vermiti. Daha sonra Broncho B illy resmin yvakan olduunu sylemiti. Bu adam beyaz insanlarn wakan\yAi., ama birok Kzl erili de imdi ona tapyordu, tpk bir zamanlar Wa-jin Tanka'ya taptklar gibi. Atlgan Ge kzgn olmalyd, ne de olsa kz bu yabanc, sakall wasichuJy& tapmas iin onu kandrmt aslmda o kz kendi vvotatve'sini, her zaman yannda saklamas gereken uurunu sunmu bir ru h-verici olarak gryordu. O adama tapmak zorunda deildi, sadece uurun gc vard. Ama imdi hem kz hem de wotawe gitmiti ve kendisi de bambaka bir yerdeydi: insanlarn b irounun oktan lahana, zeytin, hurma ve sert ekmekle doldurduu hasr sepet ve antalarla tezghlarn arasndan yrd bir yer. Soulaslar'n hemen yannda her trden ve ekilden pey tezgh vard. Bazlar kfl, beyaz bir tabakayla kaplanm kk ve yuvarlak paralard. Di kare eklinde kesilmiti. Bazlar kremsi veya sert, beyaz, san ya da portakal rengindey di. Sigarasndan aralklarla nefes eken gen bir kadn, parmaklar arasnda tuttuu ok say yla yksek tezghn arkasnda duruyordu. Balk sandklarnn arkasndaki durduu noktadan Atlgan Geyik, kadnn bir bacann dierin grebiliyordu. Bu kusuru gidermek iin ayakkablarndan birinin topuu daha yksekti. Ayan r ayana ok benzediini grmek onu artt. Paris'te, ounluu erkek olmak zere tek baca insan grmt. Bir keresinde o ve Ty Adam har iki baca da kalasnn altndan kesilmi bi fndan neredeyse eziliyorlard. Kk tekerlekli alak tahta bir platformun zerine oturmutu parmak bo-umlanyla kaldrmdan g alarak ilerliyordu. Ellerine sard kuma kirli ve par ama sakal dzgn tra edilmi, paltosu ve gmlei bir hayli temizdi. Hzla giderken kendis akan iki Kzlde-rihyi fark etmemi gibiydi. Atlgan Geyik aniden kafasn kaldrd ve gen kadnn sigaras aznda, eri bir glmsemeyl

rini diktiini grd. Bu ekincesiz bakla cesareti krlm olarak kafasn evirdi. Ayn z 135 manda hepsinden daha esmer teni ve daha iri haliyle ne kadar garip 05^ zkyor olduun un farkndayd. Paris'te bir zamanlar onun gurur duy. masn salayan duruu, imdi kendisini ayaksz adam kadar garip his. sermesine neden oluyordu. Yeni elbiselerine gz att: yn ceket, mavi pantolon, kazak ve i ayakkablar. Bu yeni ayakkablanyla defalarca parke t a yollarda tkezlemiti. Ayakkablar sertti ve hi esnemiyordu bu yzden de parke talarn emiyordu. Rn-e her seferinde g(j! lp onu kolundan tutmu, alt dilerindeki boluu gsteren o geni g{j_ lmsemesiyle ona bir eyler sylemiti. Yeni kaba giysilerinin verdii duygudan holanmamt, ama dier adamlarn da ayn ekilde gi olmas onu rahatlatmt. Palto ve pantolonu biraz daha uzun olsayd, neredeyse kendini on lardan biri gibi hissedecekti. En azndan, hi kprdamadan durabilme, kendini grnmez hiss edebilirdi. Atlgan Geyik, aniden kalbini hoplatan bir zihin berraklyla pazar boyunca baknd. Nerede yse Lakota dilinde bu ehrin Vahi Bat gsterisiyle geldii ehir olduunu haykryordu. O k uzun bir sre gemiti ki bu ehri baka bir yer olarak dnmeye balamt. Aniden tren ist arenaya giden geit treni gzlerinin nnde canland. O gnlerde, bir Lakota olmaktan, gste e bulunmaktan, grnnden gurur duyuyordu. Kendisi gittikten ok sonra bile buradaki wasic hu']an konuturacak bir gsteri ortaya koymaya ok istekliydi. Atlgan Geyik kk adamn siyah earpl yal bir kadnla bir miktar gm bal iin pazar adama kvrk parmayla iaret etti ve titrek bir sesle bir eyler syledi. Rn-e ellerini h ya kaldrp gld ve sonra lme kabna anuez boaltt. Yal kadn pheli gzlerle tartma a istediini elde etmi gibiydi. Atlgan Geyik alverii izledi, ama sanki hibir ey grmyordu. Durumundaki bu byk deii nki gsne sert bir darbe ye-miesine etkilemiti. Tamam bir gsteriye katlmt, utan ve eri. Hayatnda defalarca attan dm, ama arenada "vurulmad" ve attan yuvarlanmak zorunda lmad srece hi dmemiti. stelik hibir zaman gerek dnyaya adm atacak kadar hastalan akota arkadalaryla beraber olmak yerine, burun deliklerini dolduran balk kokusuyla bir pazar yerinde dikiliyordu. Atlgan Geyik nceki gece kamay dnmt. Karanlk daireden gizlice svmak kolay olacak erdivenlerin di136 -er tarafndaki kendi odalanndaydlar; ama nereye gidecekti? Hasta "vinden katktan son ra zgrln kendi payna den tadn almt ve bundan holanmamt. m ve zayf dm gtrmeseydi, byk bir olaslkla lecekti. Ama o anda, lm iyi bir ey olabilirdi; zlemi r ey; dier yandan nagi'si evin yolunu nasl bulurdu? Bu, onu lm kabul etmekten veya ara maktan hep alkoyan soru olmutu. Atlgan Geyik nce mavi gkyzne, sonra da kk balk adamn srtna bakt ve kendini demir bir mahkm olarak hissetmediini anlad. Bildii kadaryla odasnn kapsnda kilit yoktu. Ak einden sonra kk adam onunla odasna kadar geldiinde dikkatlice dinlemiti, ama kap kapa n sadece yumuak bir klik sesi duymutu. Kilitte dnen anahtar sesi, kilit dilinin kard tok ses yoktu. Ama niye bu insanlarla kalyordu? Onlarla Attan Dren'le Stronghold'da veya Robinson Kalesi'ne teslim olmalarndan nce ailesiyle yaad gibi kalyordu. Serbest ibi gzkyordu, yine de onlarn yanndayd, sanki akraba olmuasma onlarla beraberdi. Bunu dnrken bile, kadnn kendisinden holanmadn biliyordu. Bunu gzlerinden ve onu i okuyabiliyordu ve sesinden seziyordu. Kahverengi Elbise ile beraber akecita efin in odasna admn att anda bunu hissetmiti; onun tarafna baktnda gzlerini karmas Zaten kadn neden ondan holanmak veya sevmeliydi ki? Ne gibi bir ilikileri vard? Onu asl artan kk adamn ona balanmas, Atlgan Geyik'in hibir ey anlamadn biliyor linde onunla konumasyd. Rn-e ondan ok holanma benziyordu. Ama neden? Artk nemli bir eildi, seyircilerin azlan ak, gzleri falta gibi seyrettikleri adam deildi. "Monsieur?" Atlgan Geyik gzlerini caddenin kar tarafndaki bir dkknn zerinde asl alan at kafas Altnda, sadece kafasnn yanlarnda sa olan ve kanl beyaz bir nlk giymi bir adam mter koyu krmz renkli etten byk paralar kesiyordu. Eti grmek Atlgan Geyik'in midesinin gur amasna neden oldu. En son ne zaman gerek et yediini hatrlamyordu. "Monsieur?" Dnd ve tek baca ksa gen kadn grd. ki tezgh ayran san-^ ynnn dier tarafnd atmt. Avu137

cunda bir ttn kesesi ve kk bir paket sigara kd olduunu grd Avucunu hafife yksel ti. Atlgan Geyik ona yaklat ve ok uzun sredir ayn konumda durmaktan bacaklarnn soukt skat kesildiini fark etti. Ama imdi bir para gne kadnn tezghna ulayor ve y seyi ve ktlar ald, ktlardan birine bir para ttn dkt ve kalanlar ona uzatt. Dnmeden "Merci, madame," dedi. Broncho Billy mercfnin, Amerikan dilindeki "teekkr ede rim" gibi minnettarlk ifade eden bir kelime olduunu retmiti. Atlgan Geyik bu kelimeler in bu kadar abuk aklna gelmesine armt. "Tabac"" dedi. "Merci beaucoup, madame." Gen kadn bir kibrit akp sigarasna doru uzatt. Sonra kadn anlamad baka bir ey dah ci, madame" dedi ve gzlerinin kadnn yzn incelemesine izin verdii iin bir kere daha a ne. Kadn ona glmsedi; o da ona glmseyerek karlk verdi. Yznde Kzlderililerin beyaz beyaz adamn hastal dedikleri bir rahatszln izleri vard. Annesiyle babasnn kuan nda benzer izler vard. ou kendi akrabalar olmak zere birok insan beyaz kabuk hastaln Bykanne ve bykbabalarn tanyamamt; anne tarafndan sadece bir days ve iki kuzenini ys Kaygan ayrlk'taki savatan sonra bir Hunkpapa kadn ile evlenmi ve Dikili Kaya'da k sanlar ile yaamt. On bir k yandan beri daysm ve kuzenlerini grememiti. imdi ise iti ve ok nadir onlar dnyordu, sanki gemii dnemeyecei kadar uzakta kalmt. "// n'y a pas de quoi"," d&di gen kadn. Yzndeki iek bozuu dnda gldnde, kadn At gelmiti. "Marie-Claire" dedi, ama Atlgan Geyik bunun onun ismi olduunu anlamad. Dierl erinin yapt gibi kendini iaret etmedi. Kadn ismini tekrarlad; Atlgan Geyik hafife gl nce omuzlarn kapatan damal mantosunun zerine den salann beenmiti. Parlak salar ha Sapa'daki koyu renkli o cams kayay hatrlatmt. Kendi siyah salar aklna geldi ve ne se onlara dokunmak iin elini uzatacakt, ama salar yumuak ve yuvarlak apkann altndan a k grnyordu. Yznn utanla kzardn hissetti ve gzlerini ondan teye evirdi. Sigaras uzatmasna izin veri* Ttn, (y.h.n.) * Bir ey deil, (y.h.n.) 138 jjp verilmeyeceini dnd. Belki de enesi dk kk Fransz'n mahkmuydu. Gen kadna k irden kendisinden korkmad iin ona minnet duydu, ama kadn imdi o kvrk parmakl kadnla Madeleine Soulas o gn pazardan erken ayrld. Sadece ok balk ve ok mteri olduunda ona a duyuluyordu. Franois iyi bir yardmcyd, ama balk sat yapabilecek yapda deildi. Se ne kapankt; daha ok tezghm kurulmas, balklarn sergilendii tepsilerin doldurulmas, bu mas ve allan alann temiz ve dzenli tutulmas ilerinde kendini rahat hissediyordu. Ama is'dan holanyordu, pasta veya kek piirdiinde, ki bu da sk sk oluyordu, ona da mutlaka byk bir para getiriyordu. Rene'nin onu birok kere davet etmesine ramen, bir kez olsun evlerine adm atmamt; belki de bir ailesi olmadndan, ailelerin yannda kendisini rahat ssetmiyordu. imdi ise Madeleine kuru zml ve ball bir kek yapyordu. Sadece zgn olduu zamanlarda pa iirdiini fark etmiti. Tatl bir eyleri bir araya getirmek, tm o kk admlar, lme, yo eme gerekten dnmeden dncelerini gzden geirmesini salyordu. Ama imdi dnmesi ger ne kadar Algan Geyik onlarla uzun bir sre kalmayacaksa da -ve ne kadar ksa olursa o kadar iyi olurdu- bu vahiyi grdnde ocuklarn nasl bir tepki vereceklerini merak ediy u. Ayrca okuldan dndklerinde bu kadar sarsc bir keifle onlar ba baa brakt itin R nrya kr, nceki gece ocuklar bykannelerine gnderecek kadar akl yerindeydi. Yoksa b greceklerdi. Madeleine kafasnn bir yerinde gelecekteki kbuslar neredeyse grebiliyordu: Rahatsz uykular boyunca sava boyal, lklar atan vahiler, canavar bizonlar veya daha sur nc beyazlar kovalyorlard. Hamuru her zamankinden daha iddetle rparken, Chloe bu g benimle beraber uyuyabilir, diye dnd. ocuklar gvende olduu srece Rene'nin nerede uy umursamyordu. Madeleine Soulas gzlerine den salarn elinin arkasyla itti. Ltfen Aziz Meryem, ltfen. run iine bir damla gzyann dtn grmek onu artt ve sinirlendirdi. -4,39 VII Franklin Bell rahatszlk verecek derecede kk koltuumsu sandalyesinde oturmu bakonsolos sekreteri Agnes Devoe'nun bfenin stnde ay dolduruunu seyrediyordu. Havada olaand bir duunun farkndayd, ama yle hissetmesi iin kesinlikle bir neden yoktu. Belki olaand ol atti - ocak sonunda karanlk, slak bir akamst, 16.30. Archibald Atkinson genelde leden onralar Fransa'ya gelen Amerika'nn ileri gelenleriyle ay imek veya u veya bu Fransz or ganizasyonunun temsilcileri ile bir toplantya kalmak veya Rue de la Republique'dek i at kat dairesine gitmek iin ofisten ayrlrd. Geni cssesi ve ya nedeniyle snrl

onton bir adamd ve ounlukla hemen hemen her eye alerjisi olan karsyla beraber olmak ii eve dnerdi. Bir zamanlar Bell'e gvenip doktorun, 140 asnn kuru bir iklimi olan yerlerde daha iyi olacan sylediini szlndan karmt. Dokto nn alerjiler iin belki de en k-^-yazin kuru ama polenli, kn nemli ve rzgrl- yer oldu emiti- Tabii ki Bell bunu byk bir mutlulukla yal adamm baka bir vere gemeye, belki de mekli olup Amerika'ya dnmeye hazr oldu-U eklinde yorumlamt. Ama bu konumadan bir buu onra o hl buradayd, Bell de hl konsolos yardmcsyd. imdi o zamanlar hissettiine benzer, neredeyse soluunu kesen bir heyecan duyuyordu. Konsoloslukta brokratik baz iler dnda, onun ilgilendii o kadar az ey vard ki, Bell k heyecann, arada srada ortaya kan, fakat gnlk ilerin gereiyle snen iyimserlik -la tmak zorunda kalyordu. Hafif bir tiksinti hissiyle, Agnes'in Atkinson'n nndeki masay a bir fincan ay koyusunu seyrederken, sevimli ama u anda buz gibi davranan Magaret Whiston'la bou bouna flrt etmeye altn dnd. En azndan Agnes yal bir at gibi gvenilir ve istikrarlyd. Bell'den sadece veya drt y ma Bell onu her zaman evde kalm, ya gekin bir teyze olarak dnmt; bunun nedeni belk bakonsolosun hizmet sresi boyunca bu konsoloslukta alm ve hibirine, hatta kimseye ba air herhangi bir iaret gstermemi olmasyd. Uzun boylu, dik ve allmadk lde za-yft salarn gsterili bir topuzla toplard. "Ee Frank, kenevir ii nasl gidiyor?" Konsolos tuvalete yapt yolculuktan dolay hl nefe efeseydi. Bell, ou yeleinin dmelerini zorlayan blgede olmak zere en azndan yz otuz k lduunu tahmin etti. Kk, tral kafas, boksrlerinkine benzer bumu ve ksa iman parmak favorileri olan tombul salkl bir bebee benziyordu. Gln grnnn aksine, onunla on d a konuan herkesin saygsn kazanrd. Altm alt yanda zihni ak ve keskindi. "Her zamanki gibi. Msy Latrielle bitmi rn yklemek istiyor, ama Boston'daki halat takm mas hammadde istiyor. Tam bir amaz, fakat zerinde alyoruz." Bell, Agnes'in onun iin b fincan ay hazrlayp masaya koymasn seyretti. Kadnn elinin st mavi damarlarla yol yol , adeta mumyalanm gibi hemen hemen saydamd. Elleri nceden fark ettiinden daha yal gr . "Teekkr ederim, Agnes." "Bu iyi Frank. Bunu mmkn olduu kadar abuk halletmeliyiz. ^41 Oradaki Mandallar bilirsin, en az bu Marsilyallar kadar inatdrlar." "Yarn len Latrielle ile bir randevum var. Hammadde gndermenin onun zararna olduunda hl ar etse de, biraz yumuuyor. Sanrm bu onun son giriimi olacak." Ama Bell, Atkinson'da , pek onda grmeye almad dikkati dalm gibi bir hava sezdi. Konsolosun karsnn kt etti. Bu sefer hafif bir sululuk duygusunun elik ettii ayn heyecan iliklerine doru s insice ilerledi. Onunla yal adam arasnda oluan ksa sessizlik ann doldurmak iin aynd yudum ald. ten ie Atkinson'n "ok uzun zamandr burdaym Frank, artk eve gitme vakti ge bundan sonras sana ait," demesini bekliyordu neredeyse. Beklenen an sonunda gelmi miydi? Fincann kenarndan kk bir masada oturup toplant notlan-n alan Agnes'e doru kaa ir bak frlatt. Her zamanki gibi Ag-nes'in yznden hibir ey okunmuyordu. Ama Atkinson cilal maun masann zerinden bir kt parasn Bell'e doru itti. Bezgin bir "Bir sorunumuz var," dedi. Bell kd ald. lk dikkatini eken sol st kede gzel bir elyaz-syla yazlm isimdi: yuvarlak bir mhr vard. Ville de Marseilles - Archives.* smin ve mhrn sanda standart b form vard, ama dikkatini eken koyu harflerle yazlm "de Atlgan Geyik" kelimelerinin tak ip ettii "ACTE DE DECES"** kelimeleri oldu. Atkinson'a onu pek de grmeden, ama kon solosun gzlerinin onun zerinde sabitlendiini fark ederek bakt. abucak lm belgesine ger dnd. "6 Janvier 1890...decede a Marseille, ce matin, quat-re heures l'Hpital de la Conception, ge de trente-neuf ans. ndim de la troupe de Buffalo Bili. Celibtaire; ne dans le Dakota (Etats Unis D' Ameriaue); depassage Marseille; Fils de..."*" S on bolua bir ey yazlmamt. Anne ve babasnn kim olduklarm kim bilebilirdi? Bu Atlgan sa bile. Bell, Atkinson'a glmseyerek bakt, "Biri bir hata yapm. Bu Ty Adam. 6 Ocak'ta ld. Otuz kuz yandayd. Vahi Bat gsterisi temsilcilerinin hastaneye verdii bilgiyi grdm." Atkinson dirseklerini deri koltuunun kollarna dayayarak parmak* Marsilya Bykehir Belediyesi. - Ariv. "Atlgan GeyiKin lm belgesi. *** "6 Ocak 1890. ... Bu sabah, Marsilya'da, Hopital de la Conception'da saat drtte ld, otuz dokuz yanda. Buffallo Bill'in kumpanyasndaki Kzlderili-

Bekar, Dakota (ABD) doumlu; Marsilya'da geici bir sre iin bulunuyordu. ...'nun olu." 142 mim kavuturmutu. Gzleri yar akt, ancak arlam grnyordu. Bell, Atkinson' byle n bir tehlike dalgasnn gelmekte olduunu hissetti. Konsolosun basit bir kimlik yanllna kadar nem vermesinin nedeni neydi? "Sabah ilk i hastaneye gidip bu karkl halledecei dz bir hata yaplm. Basit bir konu aslnda." Atkinson parmaklaryla oluturduu geni ellerinden birini yumruk haline getirerek bozdu. Dieriyle yumruk yapt elini kavrayp parmaklarn tlatt. Fincann alp baheye bakan doru dnd. Bell, konsolostan teye, yapraklarn dkm bir nar aacnn zenle budanm ey yapamasalar bile Franszlar kusursuz bahvanlard. Parklar ka ok iyi hazrlanrd. "Dokuz yldr buradaym Frank." Atkinson sanki nar aacyla konuuyordu. "Ve buradaki hibi , ounlukla da ararak, hi de basit olmadn anladm. Bu nedenle Amerikan konsolosluu ebilirsek ileri basitletirmek iin. Amerikallara gerektii gibi dav-ranldmdan emin olma n hkmet brokratlarn veya reticileri veya yetitiricileri kzdrmadan ticari anlamalar aya/ileri para ile yrtmeye alyoruz. Bazen rvete bile bavurmak zorunda kalyoruz, sa nn altndan verilen tipte deil; hayr, bu insanlara neler vaat etmek zorunda kaldm duys Frank." Bell sandalyenin yksek arkalnn zerinden grlen parlak kafadan kkrdamay and s duydu. "Sonuta iler halledilir ama bunun bedeli ne olur onu merak ediyorum Frank ." Bell o anda kendini tehlikede hissetmekten ok akna dnmt. Konu buraya nasl gelmiti? sorun lm belgesi deildi. Belki de yal adam yalnzca ard arkas kesilmeyen savalardan, lar ve Amerikallar arasndaki ilikileri, mesela satlar artrma basksndan sklmt sa nn Bell'in daha nceki grev yerlerine benzemedii doruydu. Panama o zamanlarda da imdi o lduu gibi smrlmeye ak bir koloniydi; Amerikallar erez parasna tm kahve, eker ve mu Benzer ekilde Peru'da da guana ve nitrat kaynaklan zerinde tekel kurmulard. Fas ise s panyollar, Franszlar ve ngilizler ile sonu gelmez bir atmaya girmeye deecek kaynaklara sahip deildi; sonu olarak Bell'in nceki grevlerinden en rahat geeni bu olmutu. Ama Be ll kariyeri boyunca rastlad kaytsz hariciyeci zombilerden biri olabileceini Marake'te nlamt. Scak bir le sonras saat be oldu mu hemen iki servisi yaplan, alanla'143 nn hizmetkrlara dnt, kstmlmlk duygusunun ar bast bir cennetin verandasnda, s ellii, ya ka olursa olsun kariyeri sona erdirme isteini tevik eden baz lkeler, baz ik ler vard. Bell, durumun vahametine ramen biraz glmseme izni verdi kendisine. Yale'den ktktan son ra dilerine ve diplomatik birimlere bavurduunda dnd ekilde ykselememiti, ama Ma ak doru ynde atlm byk bir admd. Buradaki enerji olaanstyd; gemiler dnyann her riyor, buradan aldklarn, Amerika'dakiler de dahil olmak zere byk limanlara gtryorlar Kanal'nn yaklak yirmi yl nce almasndan bu yana Marsilya, Avrupa'daki en ilek liman Bazen Bell, ylesine kalabalk limanda dolar, zeytinya varillerinin, arap flarnn, t lerin, kutularca Marsilya sabununun gemilere ykleniini seyrederdi; ticaretin hengme si onu her zaman heyecanlandrmt. Buras Bell'in kesinlikle birka yl daha kalmak istedi erdi. Yal adamn evkini krm gibi gzken nfuz ve servetle ileri yrtmeye dayanabilir uun ynetimini devralmak iin hl o enerjisi ve imdi de deneyimi deilse bile bilgisi vard Sadece bir ansa ihtiyac vard, hepsi o kadar. Tek bir avizenin aydnlatt koyu renk, yksek tavanl ve kasvetli odada, Bell sekreterin k aleminin sesini duymasna ramen, hayal aleminde kendini yalnz hissetti, kalemin yazm as bile sekreterin grevinin gerektirdii bir eylemden ok, dncelerinin kaydedilmesi gibi di. Dncelerinin darya bu kadar ak yansmas onu rahatsz etmiti, bu nedenle dnmey merika'nn yzyl akn bir sre nce Fransa'daki ilk bykelisi Benjamin Franklin'in ald a odakland. Garip, ama o bildik, st kel kafann ve yukar kvrlm yakalarn zerindeki k anebi-ere'deki falcnn gizli yerini hatrlatmt. Orada da pencere ile krmz kadife perde rasndaki bir kaidenin zerine yerletirilmi bir bst vard, fakat tabii ki bu Benjamin Fra nklin'inki deildi. Tam Bell bir ekilde grmenin bittii iaretini kardn dyordu ki Atkinson'n koltu grltyle koyduunda, gsterdii enerjiyle yerinde srad. "Ama gerekten bir sorunumuz var Frank ve o da u. Ben, La Con-ception'a bir adam gnd erdim bile -ileri'ndeki Horgan- ve bu kd imzalayan doktor tarafndan kesin bir biimde bilgiler ve144

^BF riimi-" il iaret parman hzla lm belgesine saplad. "Ocak ay-jjjn altsmda len ada n, Atlgan Geyik'mi." Bell, bakonsolosun "senin" Kzlderilin dediini fark etti ve ayn tehlike hissi, yani Atl gan Geyik'ten iyi ya da kt sorumlu olduu hissi geri Se^ ve omurgasnda korkudan kayna klanan kk karncalanmalara yol at. Ama zerinde hibir denetimi olmad bir konuda soru bul etmemeye kararlyd: "Doktorun yanld kesin. Gidip onunla kendim konuurum. Ayn alts nin Ty Adam olduunu biz biliyoruz. Bu tartlmaz." Sorumluluu zerinden atmak iin kasten iz" kelimesini kullanmt. Ama yine de sorunun ne olduunu bilmiyordu. Aman Tanrm, sorun neydi? "Anlamyorsun Frank, doktor kendi km kurtarmaya alyor... zr dilerim Agnes... ve Kz kimliini belirlerken bir hata yaptn kabul etmeyecek. Horgan doktorun drstln, prof ni falan sorguladmz iin bizi sulayarak epey bir olay yarattn syledi. Bizim zavall men sokaa atm." Atkin-son'dan tekrar o garip kkrdama sesi duyuldu; yz ifadesinde bir d eiiklik olmad, kesinlikle glmemiti. Bu konuma biimini daha nce fark etmemi olmak Bel "Yani, sevgili doktor ve Marsilya ehri ve tabii ki Fransa Cumhuriyeti sz konusu ol duunda Atlgan Geyik ld, bu kadar basit. "At-kinson tekrar parmaklaryla gen yaparak ze den doruca Frank-lin Bell'e bakt. "Bu konuda ne yapacaksn, Frank?" Bell ne diyeceini bilemedi. Konsolos, doktorun inatl yznden dpedz onu suluyordu. B e hata yaptn anlamaya alt. Grebildii tek sorun Atlgan Geyik'in hastaneden kam o nun da benim suum olduunu dnyor olmal, diye geirdi aklndan. Elbette ki, Fransz irti uru ile beraber Kzlderili'yi hastanede ziyaret etmitim, ama Franszca ya da ngilizce k onuamadn nereden bilebilirdik ki? Bell ilgisini Franklin'in bstne yneltti ve dudaklar ahretsin, diye dnd, keke Atlgan Geyik'le iletiim kurabilseydim. Onun tekrar Vahi Bat isine katlacandan emin olmasn salasaydm, o zaman rahatlar ve hastanede kalrd. Ama na abilirdim ki? Ya da bu, doktorun Hpital de la Conception'da lenin Ty Adam deil de, A tlgan Geyik olduu sonucuna ulamasn nasl engelleyebilirdi? Yabanc bir korku ve kzgnlk karm Bell'in vcudunu kaplad. Daha nce bylesine bir dur amt. Ama konsolosRON/Kzderilinin arks '145 luktaki baz kurt meslektalar, enliklerin birinde Atkinson'n kendisine bir yn dolar de ndeki herhangi bir lkede elilik teklif edilmedii iin kzgn olduundan bahsediyorlard. D as temizdi ve nerede olursa olsun ileri halletmeyi baarmt. Bir zamanlar, gelecei parla bir diplomatt ve hzla ykselmiti. Ama imdi Marsilya'da kslp kalmt ve kariyerine bu verecee benziyordu. phesiz bu tecrbeli diplomatlar Atkinson'n bu atama siyasetini yen ebileceini dnm olmasyla dalga gemilerdi. Diplomatlarn, zellikle de Konsolosluk Hiz de alanlardan ok az bykeli olurdu. te katksz; bir gerek! Ama imdi Bell, Atkinso hedefi haline geldii iin kendisini biraz olsun kullanlm hissediyordu. Bu dpedz hakszl Bell'i asl zen, Atkinson'n himayesi altnda olduunu dnmesiydi. Buradaki iin ilk ay iyede geirdii ilk dokuz ylda rendiinden ok daha fazlasn renmiti. O ve Atkinson'n a olmadklar doruydu, ama style byle bir ilikiye girmesi, zellikle de aradaki ya far dnda zaten beklenemezdi. Buna ramen, Bell karlkl sayg ve anlay ieren, hatta belki ebilir miydi?- sevgi dolu bir ilikileri olduunu dnmt: baba-oul veya en azndan ustaisi. imdi de bu... "Efendim, ne ile sulandm anlamam gerekiyor, doru karar verememe, prosedr izleyememe m Nedir? Bildiim kadaryla Atlgan Geyik hayatta, geici olarak bir Fransz aile ile birlik te yayor ve yeniden Vahi Bat gsterisine katlmak iin frsat bekliyor. Fransz yetkilile elgelerini dzenlediklerini ve en yakn zamanda onun gitmesine izin vereceklerini ta hmin ediyorum. Her ey olaan grnyor." Bir anlk sessizlikte Bell, Agnes Devoe'nun kaleminden kan kuru sesi duydu. Birden, kadnn Fransz olmas gerektiini dnd; akl gergin durumlarda garip bir biimde alyo ismiydi, yle deil mi? Ama ngilizcesi mkemmeldi. Ayrca bir Franszn konsolosa bu kadar y kn almasna izin verilmezdi. "ncelikle Frank, seni hibir eyle sulamyorum. Kesinlikle hayr." Atkinson glmseyerek ge e yasland ve parlak kafasnn arkasnda ellerini kavuturdu. Yeleinin dmelerinin arasnda uklardan kolal beyaz bir gmlek gze arpyordu. Atkinson birden artc derecede rahatlam Bell'e en ktsnn getiini umut etme cesareti verdi. Ama yal adam devam etti. "nmzde 146 FIOARKA/Kzldeiliron artaa

mesele ok basit: Fransz yetkililere gre Atlgan Geyik l. Sen ve ^n, tabii ki bunun son derece sama olduunu biliyoruz, ama ne yazk ki onlar durumun bu olduu konusunda ikna e tmeliyiz. Ve maalesef bu bizi epey oyalayacak, incelik isteyen bir i - doktoru da ha fazla kzdrmak istemeyiz ama ona ya<la yerel salk heyetine, gerekirse hkm deitirmel iin ihtiyacmz var. Aksi takdirde..." Atkinson burada sanki oda gvenli deilmiesine ses ni alaltt. "Atlgan Ge-yilc'e gerekli belgeleri salayp onu bu lkeden karmannjibir y amayz." "Ama Ty Adam ne olacak?" Bell'in kafasnda bir fikir belirmeye balamt. "ki Kzlderili lya'da kald, biri ld, dieri yaad. Yaasayd, Ty Adam'a gerekli belgeleri salayabilir " "yi nokta Frank. Evet, sanrm. Doktora gre -ki ismini bilgin iin vereyim Durietz- elim izdeki Kzlderili Ty Adam." "O zaman bizim Kzlderilimizin Ty Adam olmadn kim bilecek?" "Neye ulamaya altn anlyorum. Bilmiyorum. Bundan holanp holanmadm da bilmiyoru n pencereye doru dnd. Budanm nar aacnm gdk dallan da artk karanlkta zar zor sei lar ona Philadelphia'daki evinin yannda, Yahudi mahallesinin pencerelerindeki men orah'lan* hatrlatt. Yasak blge. "Franszlann hangi Kzlderili'nin yaayp hangisinin ldyle ilgilendiklerini zannetmiyoru nu sylemekten nefret ediyorum, ama onlara gre ha bu Kzlderili olmu ha o, fark etmez, hakaret amal sylemiyorum bunu." "Peki ya biz, Frank?" Atkinson'm sesi yorgunluktan tatsz bir ekilde tizlemiti. "Biz umursuyor muyuz?" Bell sylediklerinin kulaa biraz fazla duygusuz geldiini anlad. Bu izlenimi dzeltmek ii n aceleyle: "Tabii ki umursuyoruz efendim, ben sadece Atlgan Geyik'in gsteriye dnn nas ayarlayabiliriz, onu dnyordum. Ty Adam'n kimliini almas gerekiyorsa, bu, ileri, bro e savamaktan daha kolaylarmaz m? Gerekten, Atlgan Geyik'in iyiliini dnyorum. Emini la olursa olsun gnderilme ilemlerinin hzlandrlmasn isterdi," dedi. Bell'in aklna bak ey geldi; belki doru deil, ama olas bir eydi: * Yahudi geleneinde dini kutlamalarda kullanlan yedi-sekiz mum alabilen amdan, (y.h .n.) .. 147 "Soulas ailesinin ilerin ilerlemesiyle ilgili biraz sabrszlandklarn hissediyorum. Sanr onlara Atlgan Geyik'in sadece birka gn kalacan sylemitik ve imdiden neredeyse haf zelli^, le Madam Soulas biraz huzursuz grnyor." lk defa Bell'in syledikleri konsolosta olumlu bir intiba brakm gibiydi. Yavaa masasna u dnd, lm belgesini aldktan sonra ban ar ar kaldrarak Bell'e bak. Ama bu sefer, uziplik parlts, hatta belki de biraz hayranlk okunuyordu. En azndan Bell byle yorumlam "Belki de bir ey yakaladn Frank. Bak, ne diyeceim, bunu James ile konu, sonra birlik te tekrar gzden geiririz. Bunu yle veya byle halledeceiz." Bell, aresizlikten az daha inliyordu. Winton James hukuki iler ateesiydi. Bell'in y alarnda, bir Quakerdi*ve taviz vermez bir brokratt. Byle bir dzenlemeyi asla kabul etm ezdi. Atkinson, James'in itirazlarna aldrmayabilirdi, ama kendisi bunu yapamazd. Bu rada grebildii tek umut James'in bunun, biraz da Bell'in yardmyla konsolosun fikri o lduuna ikna olmasyd. Atkinson oktan paltosunu giymi, omuzlarn silkiyordu, kahverengi denizaslan krk yakal, hal siyah yn bir palto. Kapnn yanndaki portmantonun aynasnda kendine bakarak melon apk snn przsz kafasnn zerine doru ayla oturmasn salad. Sepetten bir emsiye seti ynadan Frank'e bak. "yi geceler Frank. Bu fikrinle ilgili James ne dnyor bir bak. En a zndan ilgin olabilir." Konsolos kapy ap koridora adm att. " bien-tt Agnes. lm bel ya koyarsn, deil mi? Sakn emsiyeni unutma. Hepinize bonsoir" Bell, konsolosun koridorda ar ar ilerleyiini seyretti. Duvarlarn elik gri svas ykse nin ksk nda, zellikle souk gzkyordu. Agnes'e iyi geceler dilemek iin dnd. Agne ltiyordu; ince yz, hafif karga burnuyla gzel ancak ifadesizdi. Uzun etei ve yksek yak al bluzuyla adeta bir retmene benziyordu. Bell, onun son renci de gittikten sonra kar a tahtay temizleyip silginin tozunu silkeleyiini hayal edebiliyordu. "yi akamlar Agnes." "yi geceler Mr. Bell." Yapt iten ban kaldrmamt. Bell ne istediini bilmez bir halde orada birka saniye daha dSl-* Bir Protestan mezh ebi, (.n.) 148

m Masadan ileriye bakp yksek pencerelerdeki yamur izlerini grd. Agnes'in byle bir topl antnn notlarm alrken ne dndn merak etti. Erkeklerin bu konsolosluk ilerini idare yranlk m duyuyordu? Btn bunlarn aptalca olduunu ve erkeklerin de budala olduunu mu d Daha da nemlisi, onun hakknda ne dnyordu? Gerekten dpedz dzenbazlk m etmiti? Bi onun hakkndaki fikrini nemsediini fark etti. Agnes, onu ancak lm belgesini alp ak kapnn arkasndaki arala yerletirilmi byk ka aladktan sonra fark etti. "Hl buradasnz," dedi, aknlk iermeyen bir sesle. "Evet, dnyordum da..." Bell kafasn zorlad. "Evet... yamur yayor. Robert'e sizin ii si armasn syleyeyim mi?" nar aac buulanm pencerelerin ardndaki karanlkta kaybo redeyse slak aa kokusunu ve aalann dibindeki slak topran kokusunu alabiliyordu. Kendi aalanm hissetti, ancak tam olarak nedenini bilmiyordu. Btn bunlar, sadece iti. O zama iye byle hissediyordu? Bir sre durup Agnes'in cevabn bekledi. Sonra neredeyse koar adm oray terk etti. 149 VIII Mart aynn ortasnda nadir rastlanan lk bir gnde Atlgan Geyik Co-urs St-Louis'deki ttn e durup bir sigara sard. Cadde boyunca sra sra mar aalanmn zerindeki gkyz gndr rzgrla her zamanki dumans pusundan temizlenmi, parlak bir maviydi. Bir aydan az bir sre nce bu rzgrn adn renmiti: mistral. ocuk, Mathias retmiti ona. ocuk ilk n rip parmaklarn dalgalandrdktan sonra, binalar arasndaki bir ipten sallanan giysileri iaret ederek havay dar flemi-ti: "Mistral" demiti. "Le vent du nord. La bise."' Ardn sanki can-lymasna tek bana mistral kelimesini srekli tekrarlayarak garip pantomimine am etmiti. Sonuta Atlgan Geyik kelimeyi sylemi * Kuzey rzgr. Karayel, (y.h.n.) 150 ve jylathias da koyu renkli byk gzleri zaferle parlayarak ona glmsemiti. Stronghold'daki zgrlk uruna Pine Ridge'deki okulu terk ettiinden bu yana Atlgan Geyik cuklarla pek beraber olmamt. Tabii j kendileri de sadece on drt klk yalanyla henz , ancak 0 dnem bykler gibi yaamaktan baka seenekleri yoktu ya da en azndan o zaman yl di. teki ocuklar gibi, hatta kendi anne babalan gibi wasich'y& dnmek istemiyorlard. Bu nedenle Attan Dren, Whirlwind kampndaki bir akrabasndan bir silah "dn" almay baaran , onlara adr ve yiyecek salayan baz yal insanlarn yardmyla Stronghold'da abucak by Daha sonra madencilerden cephane ve baka bir silah daha almlard, ama asl yay kullanma kta, kulan ve tavanlan elik ulu oklarla vurmaktaki kabiliyetleriyle gurur duyuyorlar d. Dierlerinin ou, Stronghold'dakiler bile bu geleneksel silahtan oktan vazgemilerdi. u yzden de ne zaman kurunlan bitse, kemerlerini skmak zorunda kalyorlard. Atlgan (Jeyik hl o kadar kk yata, onun ve Attan Dren'in nasl olup da kendi kendile r hale geldiklerine arnyordu. Ama on bir k boyunca garip bir hayat yaamlard. Ne aile de arkadalar vard. Arada srada ziyafet veya toplant iin baka adrlara davet edilirlerd ama ou zaman dierlerinden uzak yaamlard; bunun sonucu olarak da Atlgan Geyik aileleri ellikle de ocuklarn yannda kendisini rahatsz hissediyordu. Oysa bu ocuk, Mathias onla r gibi sert deildi, asbnda geyik gibi kocaman gzleri, kk kafasnn stnde dik duran gr rengi salan ile zayf, soluk yzl bir ocuktu. Ama akllyd ve Atlgan Geyik'e yeni eyler de yardun etmiti. Yalnzca iki uyku nce, Atlgan Geyik'i okuma ki-taplannn satld bir d e ona stnde bir sr garip ekil ve yaz olan yuvarlak bir kre gstermiti. Bulunduklar Marsilya'y, byk ehir Paris'i ve bir sre nce Atlgan Geyik'in ateli gemiye bindii by esindeki, "Atlantique, Atlantique, Atlantique", New York ehrini iaret etmiti. Sonra her iki tarafnda mavilikler olan uzun bir geyik derisine benzer bir ekli, "Ameriq ue"i sonra da Atlgan Geyik'i iaret etmiti. Atlgan Geyik anlayana kadar hareketlerini tekrarlamt. Ardndan krenin zerine "Amerique"in ortasna parmaklanyla hafife vurmu ve ota" demiti. Atlgan Geyik "Dakota" diye istekli bir ekilde tekrarlamt. Dakotalar Lakot ala. 1.5.1 nn akrabalarydlar. O heyecanla Atlgan Geyik ocua Lakota dilinde evine nasl gideceini s rmu, ocuk kendisine yabanc gelen bu kelimeler karsnda utanga bir aknlkla sadece g Atlgan Geyik sigarasn kibritle yakp Cours Belsunce'a doru La Canebiere'i geti. Geni ka drmn cadde tarafna sralanm aalaryla bu geni caddeyi seviyordu. Vitrinlerinde sergi blara, baklara ve bir erkein isteyebilecei her eye bakabilecei birok yer vard. Kafele e vard, ama kk bir fincan stsz pejuta sapa imek zere ilerinden birine girecek cesare nz bulamamt. Ama zerlerinde wasichu yazlarnn olduu pelur ktlarn satld, parla

ntesiyle gazete satlan bir kulbeye mutlaka urard. Bunlarda ounlukla sakallan ve sert y akalanyla, ona gre hepsi birbirine benzeyen erkek fotoraflar, resimleri olurdu. Ama arada srada gzne arpan bir resim olurdu: bir at ve arabas; yelkenleri alm, denize b k ilerleyen bir gemi. Pine Ridge'deki wasichu okuluna gittiinden beri hibir ey izmem iti, ama bir akam yksek sandalyelerin olduu masada oturup kk kz Chloe'nin at resmi i almasn seyretmiti. Kafas ok byk, bacaklar ise ekilsiz olmutu. Kk kzn oflay sylenmesini, parmaklarn ksa, koyu renkli salarnda serte gezdirmesini ve son olarak da renkli ubuu frlatmasn izlemiti. Atlgan Geyik, ubuu alm ve onun izdiinden ata dah yen bir at resmi izmiti. ok iyi olmam, hatta atlan daha iyi izemedii iin utanmt, ii ilgi onu artmt. Ve ubuu geri verdiinde kz ona glmseyip bir ey sylemiti. So buk alp atm altna bir kelime yazm: CHEVAL. Narin parmayla nce resmi, sonra da kelimey ret ederek "Cheval" demiti. Atlgan Geyik kk, soluk parma seyretmi, ancak bu, ona bak ey hatrlatmt. Sade bir elbise giymi, beyaz bir bere takm, sakin bir gln kenarndak e oturan gen bir kadn ona nesnelerin isimlerini sylyordu: Sandrine. Kalbi, o an olduu gibi imdi de gs kafesini delecek gibi oldu ve kk kza bakp at iaret ederek, "Sunka dedi. Sonra ngilizce "At," dedi. Sonra glmsedi ve "cheval," dedi. Balk iin almaya baladndan beri her cumartesi birka frank kazanyordu; o da bu par disi, Rene ve Madele-ine'in ocuklan iin eker ve meyan kk alyordu. Her ne kadar dorudan onunla konumay denemediyse de, Madeleine onunla beraber152 en daha rahat olmaya balamt. Tabana yemek koyma ve amarlarn toplamann dnda, yerine, zaman zaman, genellikle de Rene ile bir ey tartrken sahiden Algan Geyik'e ba kyordu. Algan Geyik ne konutuklann bilmiyordu, ama ara sra cadnn baklarndan kadn erakla baklacak, belki de korkulacak garip bir nesne veya vahi hayvan yerine, onu, deer verilecek bir insan gibi grdn dnyordu. Baz Amerikal ve Franszlarn byle d Bunu, an kasten drtnala sahne ile seyircileri ayran engellere srp son saniyede etrafa toz ve bazen de amur sratarak dndnde seyircilerin falta gibi alan gzlerinde grm ocuklar ayr bir konuydu. Onlar ilk grdnden beri ocuklar, -o korkun bafelc orbasnn dikten sonra odasna kp kovann iine kusmak zorunda kald ve tm ertesi gn boyunca onu en yemek- her geen gn onunla biraz daha yaknlamlard. zellikle Mathias her seferinde b veya iki saat onunla oturur, kelimeleri telaffuz ettirir, kalplar retirdi. Bazen tm a ile akam yemeinden sonra sessizce oturur, Chloe'nin piyanoda baz kolay melodileri al masn dinlerdi. Madeleine yn elbiseler yapt uzun ubuklarla tempo tutarken kalarn at Saat dokuzda tm aile yatmaya giderdi. Atlgan Geyik Paris'te kamp Kzlderililerinden w asichu saatini okumay renmek zorunda kalm; bu nedenle minenin zerindeki saat dokuza nde gecenin bittiini anlar ve ocuklar ertesi gn akamzerine kadar gremeyecei iin hafi hayal krkl duyard. Bylece sabah erken kalknda Chloe'nin yap baz hareketleri ve ii yeni bir kelimeyi hatirlar ve ehrin zerinde gn aarmadan Re-ne'nin kapsn almasn Pazar haricinde her gn birbirinin aynyd. Cumartesi de almalarna ramen, o akam daha tlere kadar srer ve aile de daha neeli grnrd. Mathias uzun gvdeli yayl kutusunu alar sylerdi. Bazen Rene ve Chloe de onunla birlikte arkya katlr, hatta Rene dans bile ede rdi. Bir keresinde Algan Geyik'i ayaa kaldrarak ellerini tutmu ve uzun boylu adam evre sinde dndrrken de ark sylemeye devam etmiti. ounlukla Atlgan Geyik'in de ark syl di, ama o ok utanga. Syledikleri arklar onun arklar deildi. O ve Attan Dren ad iz srerken bile sk sk ark sylerlerdi ya da Strong-old'da dierleri ile beraber davul a , ark sylerlerdi. O arklar -H3ve davulun dilini biliyordu. Ama artc bir ekilde, aileyi mutlu grmek, her ne kadar mut uluu ksmen kendi insanlarnn Kaygan ayrr-lk'taki savatan nce ve sonra belirsiz gelecek ini unutarak, nasl son yaz kutladklarm hatrlamaktan kaynaklansa da, onun da mutlu his setmesini salyordu. Beyaz adamn kampnda yaayan Kzlderililer onlara katldka bizon l olaan kampn her gn nasl daha da bydn hatrlyordu. nsanlar bir araya gelilerini k m sylenen sarklan ve edilen danslar hatrlyordu. Ve bu mutlu hayatn sonsuza kadar srece i ve reisleri lgn At ve byk Hunkpapa Oturan Boa'nn onlar hibir wasich'nun bulunmad gibi mutlu yaayacaklar bir yere gtreceklerini hayal ettiini hatrlyordu. Sonra k ve a er geldiindeki al, hastalklar, savalar ve gleri hatrlyordu. Bunlar dndnde hissettii tek zamann Buffalo Bill'in gsterisinde olduunu dnd. Hayat boyunca ilk def ichu'laxa kar gvendeydi. u ana kadar. Atlgan Geyik, Buffalo Bill'in gsterisinin yapld yerden pek de uzakta olmayan, byk dem aacn kk benzerlerinin bile satld birok ilgin eyin bulunduu kk bir dkknn n

beraber Atlgan Geyik ve dier Kzlderililerden bazlar insanlarn dmelerine engel olan klklarn olduu elik gzetleme yerine kmak iin kk bir kafese binmilerdi. Atlgan Gey da bile bu kadar yksee kmamt ve daha demir aacn en yksek noktasna giden yolda yany lmemilerdi. O ve arkadalannn ne kadar sessiz olduklann hatrlyordu; daha sonra hepsi by bir rzgnn gelip onlar iindeyken byk aac alaa edeceinden korktuklann itiraf etmil bilen Broncho Billy bile her zaman olduundan daha beyazd. Atlgan Geyik birok ilgin ey satan o kk dkknda ne aradn biliyordu. Tam kapnn ya ard ve bu rafta suyun teki yakasna gnderilebilen resimli kartlar duruyordu. Birok uyk u nce, bu tel rafn yanndan gemiti ve ilk grd ey Buffalo Bill'in Sert Ay ve Silahn i bir Lakotayla beraber grld resimli bir kartt. Sert Ay'nm zerinde mavi battaniyeden tolonu, beline sard baka bir battaniye ve Atlgan Geyik'in onun zerinde defalarca grd bir gmlek vard. Resim-ekenin evinde Buffalo Bill'in eh kalbinin zerinde, iki Kzlderil i gslerinde kavuturduklar ellerindeki ubuklarla poz vermilerdi. Arkalannda byk bir 154 ayn altnda palmiye aalarnn resmedildii bir perde vard. Atlgan geyik'in kendisi de Pa eki ayn resim-ekenin evine gitmiti. Atlgan Geyik dkkna girdi ve ieride yakasz gmleinin kol yenlerinde balar olan gen bir buldu. "Pardon, monsieur", rafa iaret etti. "Combien?'"Madas ona nesnelerin fiyat larn nasl sorma-sl gerektiini retmiti, ama hl birok rakam bilmediinden, ounlukl ran olmuyordu. ansna, gen adamn, bilei bir rakam olan Trente centimes"" dediini duydu. Dkkn grevlisi kart ince, ii grnen bir zarfa koydu ve Atlgan Geyik yapt alverit Bu resimli kart Rene ve Madele-ine'e verecekti. Atlgan Geyik Cours Belsunce yolunda yrmeye devam ederken durup iskambil ktlarn saklay k kalabalk bir seyirci topluluundan para toplayan adam seyretti. Bu kumar trn Paris'te de grmt; Broncho Billy ona ve dierlerine ktlar saklayan adamn dzenbaz olduunu s oyunu oynamamalarn tembih etmiti. Ama baz Kzlderililer buna ramen oynam ve paralar milerdi. ubuk oyununda kemikleri saklamakta iyi olduklarn dndklerinden, dzenbazn s yabileceklerini zannetmilerdi. Kendisine doru atlan kaamak baklar fark ettii halde yoluna devam etti. elbiseleriyl e, hasta evinden katnda ektii kadar dikkat ekiyordu. Ama buna almaya balamt; asl rinin Paris sokaklannda yrdklerinde hissettikleri gurur neredeyse geri gelmiti. Kilo aldndan kendini daha gl hissediyordu. Sala-n da her ne kadar o korkun kesimden ncek ar olmasa da uzamt. Evet, biraz zaman alacakt, ama bu insanlann arasnda kendi gibi ol maktan hemen hemen hi rahatszlk duymuyordu. Yln en iyi ayn Marsilya'da geirmiti. imdi kendi lkesinde tam karn erimesinden nc lkler zerinde parladg Kar Krl Ay'yd, ama burada caddeler, binalar ve insanlardan, b amurdan baka hibir ey yoktu. Yaknda ilk yamur firtnasmn Stronghold zerinde grleyece u Kuyruu'nun yeni rnler iin karlama treni yapacan biliyordu. Bu eski bir trendi v lar bizonlar bir kere daha geri getirdii iin Wakan Tanka'ya teekkr etmek iin yaplrd. ise sadece bir k daha atlatmalan-na izin verdii iin Wakan Tanka'ya teekkr ediyorlard. gan Ge*4Ne kadar, (y.h.n.) ** Otuz santim, (y.h.n.) .. 155 yk aniden durdu. Acaba bu, Beyaz Bizon nek Kadm'm ve ta gzl bizonun, srleri Paha Sapa' derinliklerinden karp getirecei ilkbahar myd? Peki ya wasichu']a? Onlarn Maka ma'dak nleri? Belki de geri dnmeye hazr olmadan nce tm bizonlar bulurlard. Belki de onlar ld ya daha da derinlere kamalarna neden olurlard. Atlgan Geyik kendisini bir binann ta duvarna doru ilerlerken gsz hissetti. Srtn ve lkt, ama kendi kalbinden geen soukluu stacak kadar deil. Ku Kuyruu'nun hayali o k grnmt ki, ne zaman onun ve Attan Dren'in yal pejuta wicasa,nm bu hikyeyi anlat gelse, Byk Sr'n onun zamannda eve gitmesini salayacandan emindi. imdi ise ne bizonl de kendisi hakknda o kadar emin deildi. Nagi'si-nin bu yerin zerinde amaszca doland iini tekrar korkuyla doldurdu. Gzlerini kapad ve bu tandk zayflk hissinin gemesini b edi; imdilerde daha kolay geiyordu. Birok uykudur evini dnmemi veya ryasnda grmemi onu artyordu. Hasta evinde ve sonrasnda oradan katnda baka hibir ey dnememiti ve babasn, ok iyi bildii ve sanki sonsuza kadar orada olacakm gibi ok iyi uyum salad g-hold'daki Attan Dren'le beraber yaantsn dnyordu. O zamanlar u anda yaad, ev nlann arasmda kalma ve burada lme korkusuyla srekli yaamak zorundayd. Ama imdi Atlgan Geyik lk gnei yznde hissediyordu. inde her gn daha da byyen ve grnen plann tohumlarn ektii iin Wakan Tanka'ya teekkr etti. Balk iin ok alac

uk iin gereken paray kazanacakt. ok paras olana kadar bekleyecekti; sonra Kahverengi Elbise'yi veya Sar Gs' veya su kenarnda balk satn alan gzlkl soluk benizli adam b ardan biri onu Amerika'ya gtrecek bir ateli gemi bulmasna yardm ederdi. Onlar heyoka' yda, ama Wakan Tanka onlar ona yardm etmeleri iin gndermiti. Atlgan Geyik gzlerini bir sredir bu rahatlatc dncelere dalmak iin kapatmt, ama i ir eit mutluluk dolu heyecanla amt. kk kz ona bakyordu. "Bonjour Atlgan Geyik. a va?" Bu kzlar Chloe ve iki arkadayd. Sadece be veya alt cadde uzakta olsalar da onlar mahal eleri dmda grmek Algan Geyik'i a156 srtmti- Kendisi bile bu kadar uzaa ancak veya drt kez, o da cumartesi ya da pazar l sonralar gelmiti. "Bonjour Chlo/Tres bien. Et vous?'" Kendisini nasl bulduklarn sormak istiyordu, ama bunun iin gerekli kelimeleri bilmiyordu. Chloe, ona arkadalarnn adlarn teker teker syleterek onu kzlarla tantrd. Kzlar tel kkrdadlar, ama Chloe sert bir sesle konutu ve kzlar susup utanga utanga kaldrma bak baladlar. Baka ne yapacan bilemediinden Atlgan Geyik kk torbadan resimli kart kard. Kzlar uffalo Bili," dedi. Sert Ay'ya iaret etti: "Sert Ay." Chloe daha iyi grmek iin ne eildi. "Sert Ay," dedi. Soma arkadalarna bir eyler syled erini kaldnp baktklarnda Atlgan Geyik'in glmsediini grdler. lerinden biri, Atlgan zun kahverengi parmandan ok etkilenmi gibi gzken uzun siyah sal olan: "Sert Ay" ded Atlgan Geyik glmsedi, sonra kart nc kza doru tuttu. Bu kz dier ikisinden daha uta andan burun deliklerine doru uzanan krmz bir yara izi vard. Sonunda Amerikan dilinde i mi sylediinde kelimeler, azndan nefesinin arasnda anlalmaz bir ekilde k. Atlgan G en bir tr rahatszl olduunu anlamt. ocukluk arkadalarndan biri, Cier'in kulaklar eleri sylemekte ok zorlanrd. Bu kk kzn durumu da onunki gibiydi. "Tres bien" deyip kk kzn bana dokundu. Kendisi Franszca-y ok az bildii halde, bu k kelimeleri ok iyi syleyemediini anlam olmas ona garip geldi. Kzlar bir ekerci dkknna gtrd ve paylamalar iin bir paket ekerleme ald. Gnn isiyle gurur duyuyordu. Artk ttnn ve resimli kartlarn ve iki yz gram ekerin fiyatm bi ordu. Kzlara Rue d'Aubagne'a ve kendi mahallelerine doru dndrp "A bientt, mes amies,"" dedi. Kzlar onun garip, bouk sesine kkrdadktan sonra teekkr ederek yanaklar yumuak ekerle lde yryp uzaklatlar. Rene Soulas, kapsnn nnde durup taksinin dar yol boyunca yakla* Merhaba Chloe. iyiyim. Ya siz? (y.h.n.) ** Grmek zere, dostlarm, (y.h.n.) 157 masn seyretti. Madeleine iin bir teneke zeytinya ile kk bir kavanoz kebere almak zer i epicerie'ye gitmiti. Genellikle getir gtr ilerini o yapard, nk sokakta olan biteni merak eder ve grmek iin sabrszlanrd. Futbol oynayan bir sr ocuk oyun oynamay brak gemesine izin vermilerdi. i snfnn yaad sokaklara pek taksi girmezdi, bu nedenle byk bir merakla baktlar, ama at onlar pek de fark etmeden yanlarndan geip gitti. Mays balarnda esintili lk bir gnd ve Rene'nin dairesinin arkasndaki bahede fulyalar reydi. Taksi yavalayarak kaldrmn yannda, tam onun nnde durduunda sardunyalarn zerin l tomurcuk gruplarn dnyordu. Kap ald ve Msy Bell samimi bir selamlamayla taksiden "Bonjour Monsieur Soulas! a vaT" "Tres bien,'" Msy Bell, ya siz? Sizi evime kadar getiren de nedir? Sanrm haberlerini z var. ki adam el skt, Rene Amerikal'nn ofre bir frank uzatmasn seyretti. ofr, ince yz elirmeden apkasna dokunduktan sonra uzaklat. "Ltfen, ieri girin. Maalesef, Atlgan Geyik burada deil. Her leden sonra yapt gibi y kenara ekilip Bell'in tahta asklarda palto ve apka dolu antreye ulaan giriten gemesi iin ona yol verdi. "Ltfen devam edin." Ancak Rene konsolos yardmcsnn bu ziyareti ile e ndieli bir beklentiye kaplmt. Bu, sadece Atlgan Geyik'i alp gtrmeye geldii anlamna rdi. Bell oturma odasna girdi. Atlgan Geyik'i getirdiinden bu yana Soulaslar'n evini drt v eya be defa ziyaret ermi olmasna ramen, her seferinde bu odadan ve mobilyalardan etk ileniyordu. Bell, o kadar uzun zamandr tek bana yayordu ki bir Fransz ailesinin evinde kendini hep biraz rahatsz hissederdi. Pien yemein, ttnn, sandalye ve koltuklardaki at

klnn kokusu ona hep Philadelphia'da brakt ve ok nadiren ziyaret edebildii evini hat du. Tabii ki tatilleri oluyordu, ama bunlar uzun buharl gemi yolculuuna deecek kada r uzun olmaktan ok uzakt ve bu yolculuun dncesi bile onu yormaya yetiyordu. Ama ne zam an annesinden bir mektup alsa, onu on * Bakkal, (y.h.n.) " Merhaba Msy Soulas. Naslsnz? (y.h.n.) *** ok iyiyim, (y.h.n.) 158 jja yl akn sredir ziyaret eden o eski sululuk duygusuna kaplyordu. Buraya geldiinden , bata Avignon'a ve Orange'a yaplan bir-j^ Provence turu, ak bulma umuduyla yapt spa osta del Sol yolculuu ve uluslararas hukuk konusunda bir eitim semineri iin Londra'y a yapt acele ama uzun bir tren ve gemi yolculuu dnda Marsilya'dan ayrlmamt. "Belki bahede oturmak istersiniz. Yln bu zamannda ok keyifli olur. Yalanda ok scak ola ak, ama imdi iyi. Biraz ay ya da kahve alr mydnz?" Rene oturma odasnn yksek, demir ereveli cam kapsna doru yolu gsterdi. Bell mutfaktan n kokunun ne olduunu tahmin etmeye alarak onu takip etti. Baheye ktnda limon kokusu dnd. Temiz bir koku, kapal, naho derecede skk binalarn iinde geen bir ktan so ir ilkbahar kokusu... Kolunu geni bir ayla aarak "te buras" dedi Rene. Bahe kkt, altya sekiz metre boyutlarnda olabilirdi, kendisinden geni kiremit style dar gelen al duvarla evrilmiti. Yerler sktrlm toprakt; uzak duvarda yapraklanmak ek bir nar aac bulunuyordu. Dar, grimsi yeil renkte yaprakla-nyla bir sra lavanta, al varn sert grntsn yumuatyordu. Ama baheyi asl belirleyen ve renklendiren duvarn ze slara ekilmi ok saydaki sardunyayd, henz yeillerdi, ama ok yaknda Bell'in Akdeniz il ilendirdii parlak krmz ve pembe renklere brneceklerdi. Bu dzgn baheyi dalgn dalgn n sardunyalar olmasa Akdeniz insanlarnn ne yapacaklarn dnd. "C'est parfait, monsieur!' Balk satmakla geen zor bir gnn ardndan akamlarnz geirece yer." Bell buraya havadan sudan konumak iin gelmemiti, ama dikkat edilmesi gereken baz incelikler vard. Atkinson'n gsterdii ilgiyle sert Marsilyal iadamla-nnn yzlerin kzarttn grmt. Sardunyalarn ilerisinde n cepheleri ilek caddeye bakan dier civar erini grebiliyordu. Hepsinde de rengarenk amay bekleyen sakslarca sardunya vard. "Sanr bahvan sizsiniz." Rene, bu nemsiz bir eymi gibi elini sallad. "nemli bir ey deil. Karm iin birka ie kitaplarn okuyacaklar bir yer." Ama aslnda kendi becerisinden byk gurur duyuyordu. Bell, sade tahta bir masanm yanndaki sandalyeyi ekti, "zin verir Mkemmel msy, (y.h.n.) 159 misiniz?" dedi ve oturdu. "Tabii ki msy. Belki bir bardak arap imek istersiniz?" "Ltfen zahmet etmeyin." "Rica ederim hi zahmet deil. Onur duyarm." Rene izin isteyin arka tarafa seyirtti. a buk abuk merdivenlere doru yryp yukar seslendi. "Madeleine gel, Msy Bell, Amerikal b ." Ama hibir ey, ne bir sandalyenin ekilme sesi, ne de ayak sesi duydu. Tekrar sesl endi ve yine hibir ses duyulmad. Bu kadn, diye dnd. Nasl byle bir zamanda gidebilir? Ame-rikal'y Atlgan Geyik'in bur utlu olduuna ikna etmek iin onun desteine ihtiyac vard. Ve bu doruydu. Madeleine ocukl rn onu kolaycack kabul ettiim grdnde indien'le bar yapmt. Bu birka ay almt, i geen bir kadnd, ama imdi Atlgan Geyik'in kalmasn istiyordu. zellikle uzun dnem iin rd ama Rene bundan emindi. Rene mutfaa doru seyirtti ve zel anlar iin saklad bir ie Ar-magnac buldu. Bu tr ze sk olmadndan ie iki yldr bekliyordu. Bir yandan ikisi iin konyak barda ararken, b da kendi kendine gld. Atlgan Geyik kesinlikle zel bir olayd, en zelinden. Ama Rene on a iki vermeyi hi dnmemiti, ksmen Msy Bell vermemesini syledii iin, ama ksmen de asit bir insan olduu iin: ttn, eker, yemeklerde bir bardak arap, tm ihtiyac buydu. Ay bunlar olmasa da idare ediyordu. Buffalo Bili ile beraberken mehur biri olduu az d aha unutulabilirdi. ieyi, bardaklar ve kk bir kse bademi baheye tarken, Rene evine bir gz gezdirdi; At 'in, ocuklarn ev devlerini ve resimlerini yapmalanm seyrettii yemek odasmdaki masa, hepsinin oturup Chloe'nin piyano almasn dinledikleri oturma odas, daha dn akam Madelei ne'in Chloe'nin on ikinci ya gn iin kuzu pirzolas ve ok ho bir tatl hazrlad mutfa yik parlak krmz elbiseli ve konik apkal seramik bir chinois' heykelcii hediye etmiti.

ene Atlgan Geyik'in ona hediye vermesi gerektiini nasl rendiini bilmiyordu, ama bu, ge cenin olay olmutu. Onu zleyeceiz, diye dnd Rene. Evde boluu hissedilecek. Ama tepsiyi masaya yerletirir "Voill Msy Bell umarm Ar-magnac seviyorsunuzdur. Sadece bunu bulabildim," dedi. "Bu gayet iyi Msy Soulas." Bell ufak tefek adamn iki bardaa * in. (y.h.n.) 160 bolca konyak koymasn seyretti. iede etiket yoktu. "Ee, balklk nasl iyi mi? Deil mi? de pazarda sanki daha fazla balk var." "Hl mkemmel deil ama her gn daha iyiye gidiyor. ocuk yata babama yardm etmeye balad bu iteyim ve hi bu kadar kt bir k grmemitim. Rzgr, rzgr, rzgr. Dalgal deniz, sayda balknn lmemesi bir mucize." Rene barda Bell'e uzatt. "Bu k burasyla Toulon m bildiim yedi balk teknesi kayboldu; tanesi ayn frtnada, hem de hi jz brakmadan. de la Garde'da istenebileceinden daha fazla adak olacak bu sene." "Bu kesinlikle bir trajedi. Hkmetimin kayplarnzdan dolay znt duyduunu bilmenizi ist otre sante.'" Rene bardan kaldrd, ama konsolos yardmcsnn szleri garip ve biraz da sinir bozucu ge alklarn yas tutan kanlan, ocuklar, anne ve babalan iin Amerikallarn kayplarna zl deitirirdi ki? Balklann dul eleri hayatlan boyunca yas tutacakken, Amerikallar kendi i rine bakmaya devam edeceklerdi. Rene hepsini her gn veya gn an grse de balklarla ok i olmamay semiti. Onlarnki tehlikeli bir meslekti. Yllar boyunca, Quai des Belges'e g elip her zaman grd teknelerden birinin kayp olduuna ok rastlamt, bunlar genelde res levrek ve lipsoz iin tarayan takalar olurdu. Rene tekneyi ve cierleri dolduran sul an, sessiz denizin dibine yavaa bat, beyaz kr gzleri, fkeli rzgn ve dev dalgalan d k nadiren de grse, kbuslannda daha ok bu grntler olurdu. "Evet, msy, sanrm size iyi haberler getirmedim." Rene bu grntlerden kurtulmak iin hzl hzl gzlerini krptrd. Demek ki kt habermi ne neredeyse memnun olmutu. Her ne kadar Madeleine ve ocuklar orada deilse de, kade rci beklentisinden dolay kendini daha gl hissediyordu. "Demek ki misafirimizi almaya geldiniz." "Evet aynen yle. Size artk yk olmayacaz. Bu gemi aylarda yaptklarnzdan dolay konso e duyduu minneti tahmin edemezsiniz. Atlgan Geyik'le ilgilenerek gsterdiiniz olaanst c rt ^vrannzdan dolay size ve madama ufak bir karlk sunmam isteSalnza. (y.h.n.) ^N/Kttikrilimrima Jfil. di. Anladmz kadaryla burada ok mutlu." "Demek ki Amerika'ya, kendi insanlarnn yanna dnyor." Ren kabilesini, ailesini grmenin tlgan Geyik iin nasl olacan hayal etmeye alt. Erkek veya kz kardei var myd? By Rene, Atlgan Geyik'in gemi yaants ile ilgili ok az ey bildiini dnp zld. Oysa Mathias gen indien''& Franszca birok kelime retmiti ve Atlgan Geyik'in dnyasn onlar dece an meselesiydi. Kim bilir syleyecek ne ok eyi vard! "Hl biraz zor," dedi konsolos yardmcs. "Son derece gereksiz brokratik lafazanlklarla u ak zorunda kaldk, tam bir delilik. Bana kalrsa, ki bunu bakasma sylemeyeceinize sz ver melisiniz, Atlgan Geyik'in lkesine geri gnderilmesiyle ilikili olarak, sizi tm detayl aryla skmak istemiyorum ama anlalan hkmetiniz onu dnn haberleri kadar l kabul ediyo nanlacak gibi deil Msy Soulas." Rene hl daha nce hi duymad "lafazanlk" kelimesine takl kalmt, bu nedenle konsolo nin ikinci ksmn kavramas birka saniye srd. imdi ise Amerikal'ya bakp yavaa "l m "Evet, maalesef. Bir tr karklk demeliyim. Atlgan Geyik hastaneye yattnda o anda hast baka bir Peau-Rouge daha vard. smi Ty Adam olan bu dier indien, Atlgan Geyik sizin ya nnza yaamaya geldii sralarda veremden ld." Bell kafasn sallad, byklarnn altnda emeden ok zoraki bir srtmayla gerilmiti. "Gerekten ok yazk. Bu Ty Adam benim dilimi k biliyordu. Yaasayd her ey ok daha kolay olacakt." "Ama ben bunu anlamyorum, Ty Adam'n lm ile Atlgan Geyik'in ne ilgisi var? O yayor; h ie gidiyor, benim ocuklarmla oynuyor, masamda yemek yiyor." "Anlayacanz bu foul up, zr dilerim karklk -arada angla-is'ye* kayyorum- lm belges an doktor yanl ismi kullanm. Her iki indien de ayn anda hastanede bulunduu ve Atlgan G yik hastaneden kat iin, Atlgan Geyik'in hastaneden taburcu edildiine dair bir kayt yo Bu nedenle bir indien ldnde, doktor len indien'in lene kadar hastanede kaldn sand

olduunu dnm olmal." * ingilizce, (y.h.n.) 162 F 1 ARKA/Kzdcrila artas Rene sarslm bir ekilde konumadan oturup barda eviren elini seyretti. Konsolos yardmc iklerinin yalnzca yansn anlamt, ama bir ekilde birinin veya herkesin Atlgan Geyik'in uunu dndn anlamt. Kafasn kaldnp Bell'e bak: "Ama gazeteleri okumuyorlar m? Pr Atlgan Geyik deil miydi? smini Le PetitMarseillais'e, kendim grmtm." Gerekten grd dnd Rene. Prefecture'n merdivenlerinde Madeleine ile beraber Peder Daudet ve dierlerin e katildklan gnden bugne ok uzun zaman gemi gibiydi. Ne zamand - ocak m? imdi ise ma ay. Rene bu geen drt ay boyunca hissettii mutluluu dndnde bir sululuk dalgasnn onu s lik, bu geen aylarda bir ekilde Atlgan Geyik'in Amerikallar tarafndan unutulacan, bel de sonsuza kadar ailesiyle kalacan ummutu. Ama Re-ne'nin asl hissettii sululuk indien' a ailesinin kayp oullan veya kardeleri iin ilerinin paralandn bilmesine ramen, At in eve gitmesini istememesi yzndendi. Rene kendini bu dncelerden kurtulmaya zorlad; ama ilk nce hemen bu pazar bu bencilliin den dolay pedere gnah karmaya karar vermiti. "Evet tabii ki bu gazete yazlann belediye meclisi ve Hpital de la Conception'daki y etkililere sundum. Ama grdnz gibi Prefecture'de tutulurken -ve ncesinde hastanede deAtlgan Geyik'in kimliini tespit eden benim ve imdi bu brokratlar benim yanlm olduumu rlar." Bell skntyla oflayp konyandan bir yudum ald. "te ii bozan -veya siz buna ne nz Fanszca'da- ey bu. Noel gecesi Prefecture'de indien yoktu diyorlar. Dnebiliyor musu nuz? ef Vaugirard yani sizin polis efiniz Atlgan Geyik'in orada olduuna dair hibir ey hatrlamyor! Sizin hkmetinize gre, Atlgan Geyik diye biri yok." Rene bir an dnd. Sardunyalara bakt ve tomurcuklarda kk krmzlklar grdn hayal karsndaki atlarn zerinden ak mavi gkyzne bak. Parlak mavi fonun zerinde turuncu ho gzkyordu. Bunlarn sardunyalarla, tm bacalann sardunyalarla dolu olduunu dledi, t ilya'da. Bell'e bakt, kafasnda bir dnce oluuyordu. "O zaman benim evimde kim yayor?" Bell gld. Bu gerekten iten bir glt. "Kimse Msy Soulas, '163 kesinlikle hi kimse. ocuklanmzla oynayan, masanzda yiyen o iri adam unutun; o yok, d ilerseniz bir hayalet deyin..." Rene, Amerikal'nn garip ruh halinin gemesini kibarca bekledi. Sonra, "Ya Ty Adam? O da m yaamyor? O da m bir hayalet?" dedi. Bell yeniden gld. "Kesinlikle msy! O gerek bir hayalet, Atlgan Geyik'in sizin yannza iinin ertesi gn ocak aymm on yedisinde Cimetiere St-Pierre'e gmlm." "Sizden cehaletim iin zr dilemeliyim Msy Bell. Eer bu Ty Adam ocak aynda ldyse, yet bunun o olduunu, Atlgan Geyik olmadn bilmezler miydi? Bylesine bir felaketin nasl ol u anlamyorum. Benim gibi zavall bir balkya bile bu ok ak grnyor." Bell ne kadarm anlatabileceine karar vermeye alrken bir sre kk Fransz'a bakt. Bir sonra Atlgan Geyik'i Soulas-lar'in hayatndan sonsuza kadar karaca iin aslnda ona hi anlatmamalyd. Ama balk her konuda o kadar iyi, o kadar sabrl olmutu ki bir aklamay yordu. "Laf eveleyip gevelemeyeceim dostum. Benim hkmetim, yetkililerin korkun bir hatann st eye altklarndan, Atlgan Geyik'i Ty Adam ile kantrdklanndan pheleniyor. Atlgan Ge rulan arivlerdeki acte de deces, Ty Adam iin olmalyd. Belgeyi imzalayan doktor bir ha ta yapm. Bu kadar basit." "Ama imdi dzeltebilirler, deil mi?" "Bir anlamda yle de oldu. Ty Adam ldkten bir ay bir gee lm belgesi sessizce kaytlard Artk kaytlarda, ama sorun Atlgan Geyik'in de kaytlarda yer almas. Hkmetinize gre her si de l. Ve onlara gre bu konu burada kapand. Sannm onlann bu olay kendilerini kurtara cak ekilde dzelttiklerini syleyebilirsiniz. Byle bir dalavereye bavurduklarn biliyoruz ama bunu kantlayacak gcmz yok." Bell, gzlerini Rene'ye dikerek, ne doru eildi. "Maal f, elimizde hl gerek bir indien var." "Yine de Msy, cehaletimi balayn, ama Atlgan Geyik'i ilgili brokratlara gtrp gster z? Onun Peau-Rouge olduunu ve Buffalo Bill'in gsterisinden olduunu kesinlikle anlay acaklardr. Marsilya'da ka indien olabilir ki, aynca buraya baka nasl gelmi olabilirle r?" Bell i ekti. Bu balkdan gittike daha fazla holanmaya balamt. Marsilya'ya geldiind defa, bir Franszla gerek insani bir

164 jjjki kurduunu, bencil karlarnn yannda ortak bir eyi paylatklan-nl hissediyordu. Ko ne doru uzand. "zin verir misiniz?" "Evet, evet, ltfen Msy Bell. Kusuruma bakmayn." Bell, her ikisine de kehribar rengi svdan bolca koydu. Sonra geriye yaslanp uzun uz un bakarak Fransz adam tartt. Burada bir eyler oluyordu. Bell bu adam doru anlarsa ile in yoluna gireceini hissetmeye balyordu. "Bu konuda beni iki ey endielendiriyor." Bel l, bilinsizce irket adam roln, konsoloslukta Kzlderili ile ilgilenenin sadece kendisi lduu bahanesini zerinden atmt. "Bir, nlerinde duran adamn Atlgan Geyik olduunu, veya a bir indien olduunu kabul etmeyi reddedeceklerinden eminim. kincisi ans eseri yle o lduunu kabul etseler bile, onu yeniden hapse gnderebilirler. Grdnz gibi, yukar tiikr , aa tkrsem sakal." Son ksm doru syleyip sylemediini, hatta bu sylediinin Frans bir anlam olup olmadn merak etti. Ama Rene Amerikal'yi dinlerken bile dnmeye devam ediyordu. "O zaman Atlgan Geyik'e ne olacak?" "Bu noktada Paris'teki bykeliliimizle baz dzenlemeler yapmaya alyorum. Bunu uluslar olay haline getirmelerine alacam. Grdnz gibi yerel dzeyde hibir yere varamyoruz ir yudumda bitirdi. "Ama u anda nemli olan konu Atlgan Geyik'e kalacak bir yer bulm ak. Sizi ve ailenizi zaten gerektiinden fazla rahatsz ettik, bu konuda bu iler bitt ikten ok sonra bile size borlu kalacaz." "Ama onu nereye yerletireceksiniz?" "Bizden ok uzak olmayan kk bir oda ayarladk. imdi havalar da sndna gre, konsolosl deiik iler yapabilir. Bu meseleyi birka hafta iinde zmleyebileceimize inanyorum. S zavally evine veya en azndan u anda Avusturya veya Almanya'da olan Vahi Bat gsterisin katlmaya gnderebiliriz." Bell ayaa kalkp al duvardaki sardunyalara son bir gz ato. Ar agnac ban hafif dndrmt. Rene'ye bakmadan, "Tanrm, biz brokratlar nasl da ileri ka ," dedi. Rene sesindeki mesafeyi duymu ve temiz bir kalbi olduu anlalan bu adama biraz zlmt. ederim Msy Bell, Marsilya'dan ayrlma vakti gelene kadar onun bizimle kalmasna izin verirseniz ailem ok mutlu olacaktr." Bell dnd; akamstnn glgeleri uzatan nda gzleri birden -165 parlamt. "Onu istediinizden emin misiniz?" "Tabii ki! Hi sorun deil. ocuklarm onu ok seviyor ve u an^ bile karm ona bir sonraki k bir kazak ryor. Ben ve yardmcmla beraber tezghta alyor. le sonralar yrye k d hayata alt. Onu kendi bana bir odaya koymak... Hapishaneye de koysanz, ayn ey ol 'nin sesi Atlgan Geyik'in yalnz yaayaca dncesinin verdii endieyle ykselmiti. Ne y ek bana geceleri ne yapacakt? Bu adamn bir aileye ihtiyac vard. "Ona iyi bakarz," dedi ve kendi sesindeki kar kma tonuna kendisi de ard. Bell, konumadan kk adama bakmaya devam etti. Fransz'n samimiyetini ler gibi gzkyor va yava dudaklanndaki ifade yaylarak bir glmsemeye dnt. "Bunu syleyeceinizi umuyor i. "Sizinle burada kalmas aka grlyor ki onun iin daha iyi." Ama glmsemesi yznde a r ak mavi gzlerinin zerinde atld. "Ama sizi uyarmak zorunda hissediyorum kendimi, bu ne kadar sreceini gerekten bilmiyorum, belki birka hafta, belki de daha fazla. Onun varlm kantlama, evraklarn alma konusu var; doum belgesi yok, pasaportu da. Bilemiyorum " Bu sefer Rene glmsedi. "Zamann nemi yok msy. Bu brokratlarn nasl olduunu bilirim. A memeli ve ii doru yapmalsnz. O ailemle beraber evde olacak." Mutfakta bir hareket duy duunu zannetti ve tm bu sre boyunca Madeleine'in evde olup konuulanlar dinleyip dinle mediini merak etti. Atlgan Geyik'i sonunda kabul etmiti, ama iyi niyetinin ne kadar sreceini bilmiyordu. Kazak konusunda yalan sylemiti. Haddini ayormu gibi davranmamaya larak, "u anda sahip olduu tek aile biziz," dedi. "Kafanz yormayn Msy Bell." Rene ba arna bir miktar daha Armagnac koydu. "iniz rahat olsun." Ama Bell alak bahe duvarnn zerine dzgnce sralanm sardunyalara bakyordu. inde At dnmeden nce iek aacaklarna dair tatsz bir his vard. Tabii dnebilirse... 166 IX Marsilya'da austos sonlaryd ve liman ehrinin zerine reklenmi s ehir sakinlerinin i avay zorla dar ekiyor gibiydi. Pazar, sabahlan hl iyi i yapyordu, ama saat on bire g de sokaklar boalyor, geriye sadece mal tayan arabalarla isteksizce dolaan omnibsler ka

lyordu. Atlar bile en tepedeki bu Akdeniz gneinin yakc s dalgalan karsnda kayp ve Rue de Re-publique'deki yeni binada alan iiler saat leden sonra e geldiinde hareket kaplumbaa hzna eitliyorlard. Srtlannda tozlu imento uvallann tayan adamlar ve ar ten har teknesinde alanlar, ta paralann yerlerine yerletirmek iin debelenen duvarc ; sanki Eski Liman'm amurlu sularnda boyunlanna kadar batarak ilerliyormuasna, hepsi ar ekimde hareket ediyordu. . _ 167 Kafalarna sardklar paavralar, bedenlerinin ounu akta brakan atletleri, mavi, kireli e tozlu sandallanyla esmer, skkn ocuklara benziyorlard. Atlgan Geyik onlar omnibsn st katndan seyredip kzgn gne altnda srtlar eik, emir eya azck bir glgenin almda bir sigara paylamalar dnda birbirleriyle hi konumadan t etti. almak bu ehrin ruhunda vard. Herkes alyordu; ou dkknlarnda ya da fabrik thanelerinde gizlenirken, dierleri -gemi inaatnda alanlar, dok iileri, pler ve te altnda srekli bir ate yanyormu gibi, talarn scaklnn ayakkablardan geerek hisse havalarda bile, darda, ak havada alyorlard. nsanlarn hatrlayabildii en scak a 1893 ylnn o austosunda gnler umutsuz yaama abalaryla doluydu; aslnda birok yal i lar atlatamam. k siyah cenaze arabalar yetmediinden el arabalar ve atl arabalar da girmi, Cimetiere St-Pierre'e her gn daha fazla ceset tanyordu. Geceleri insanlar kar anlk ve esintinin sunduklarndan yararlanmaya alyorlard. Canebiere boyunca ar ar, n tereddt edercesine geziniyor veya gndz scandan bitap dm ekilde ehirdeki akhava a kendi kk bahelerinde kk kt sivrisinekleri kovalamak iin limon esansl mumlar yaka yorlard. ou ciiron presse" veya anisette" imek ve gelen geeni, sessiz, szlen gemileri eyretmek iin Eski Liman evresindeki kafelere ve restoranlara akn ediyorlard. Son drt ay boyunca Atlgan Geyik'in de dzenli olarak yapt bir ey olmutu bu. u anda bamn stndeki gne onu serseme eviriyor, uykusunu getiriyordu. Soulaslar'n evin ski Liman'n yaknnda Le Pani-er'deki kendi dairesine tandndan beri iileri seyrediyor iz aydr ehrin kuzeyindeki bir sabun fabrikasnda alyordu. Sabah bete ie giderken otur na tamamen boalm oluyordu. leden sonra te iten dndnde iiler kaldrmdaki ta y ndaki kat kat kumalarn stnde, arabalardan aldklar imento uvallanm tayorlard. Bir g e bir eyin ina edildiini ayrt etmek gt, ama Atlgan Geyik yalnz yaad bu drt ayda * Limonlu bir iki. (y.h.n.) ** Anasonlu bir iki. (y.h.n.) 168 imdi de nc katn talarn diziyorlard. Sadece bir hafta nce Atlgan Geyik buuk yldan fazlas Marsilya'da olmak zere drt yld 'da olduunu hesaplamt. Tabii ki byle bir hesaplamay ilk defa yapmyordu. Mathias ona ai enin Noel'de verdii ar yuvarlak saatteki rakamlar nasl okumas gerektiini retmiti. S kvim okumay, gnleri, haftalar, aylan ve yllan renmiti. Mevsimlerin gei hz onu a i gibi scak, sonra serin, sonra souk, sonra tekrar serin ve son ola-ak yine scak. Hl a ylan dikkatle takip ediyor ve Cours Belsunce'da ald kk zmbal deftere kaba bir k say . Her sayfa bir ay temsil ediyordu; balklarn ruhunun olduunu kefettii Siyah Balk Ay, pazar gn Plago Prado'ya yryp geri dnd Uzun Yry Ay, yksek kilise Ntre Dame de lkede en uzaa bakt Eve Bak Ay. Her ne kadar manzara mavi deniz ve ok sayda binadan a, onun o gne kadar olmad kadar ev hasretiyle dolmasna yol amt. Kuzeydeki kabuk kabu e-tandan tepeler ona krgbayn ve Strongold'u hatrlatmt. Kendini yi Koucu'nun stn ir dzln ortasndaki kare bir tepede dururken hayal etmiti. Mathias'n yardmyla, klan mini, ailesini Gordon Nebraska'da tren peronunda ayakta dururken brakt aydan balamak z ere geriye gtrmt. Atlgan Geyik ayaa kalkp omnibsn arkasndaki yuvarlak merdivenden yorgun argn aaya in ce de Republique hemen sonrayd ve atlar yavalyordu. Platformdan sallanarak aaya atlad bu son yllann ona ne ifade ettiini anlamaya alt, ama yukan-daki Panier Mahallesi'ne e rimek iin trmanmas gereken ok sayda basamak dnda baka bir ey dnemeyecek kadar y lemiti. Omnibse binmek iin tutama yakalamadan nce bir kadn bir an ona bakt. Atlgan G artk insanlann onun iriliini ve grnn anlamaya alrkenki akn baklar pek fark Neredeyse bombo place' geip Lea Panier'nin merdivenlerinin bana vard. Ayn anda ya ve distancevizi ya, hem tatl, hem buruk kokuyordu ve boynu kendi teriyle kanm kmr tozuyl alanmt. giysilerini karp ykanmak ve sonra da akam yemeine kadar biraz kestirmek rdu. Kk dairesi ona yetiyordu. Sadece tek odayd, ama iki penceresi, ok ksa ve ok dar b r yatan sd bir girintisi vard ve genel olarak rahatt. Bir ya lambas ve yemek piir ya oca vard. Ama yemek zaman geldiin169

de sk sk Soulas ailesi ile yaamaya devam ediyor olmay isterdi. iuj. di onlarla sadece pazar le yemeklerini yiyordu. Her zaman mni sha ve gazl su ile mideye indirilen ye mekte ok ey bulunurdu: ok balk bazen et, patates, domates ve zeytinya. Yemekleri, hatt a artk bal^ bile seviyordu, ama ounlukla onlarla birlikte olmaktan holanyord. Biraz Fr anszca konusa da, Soulas ailesinden baka onu gerekten anlayan kimse yoktu. Mathias v e Chloe onu zellikle daha iyi anlyorlar-d, nk ona bu dili reten onlard. Ama Attan D bir arkada ve o koyu aksannn altndaki kelimeleri dinlemeyi renebilecek bir kadn yokt nedenle nadiren mahallesindeki charcutier' ve boulanger" ile Eski Liman'daki Le Royal isimli kk kafedeki yal garsonla kesik kesik ve durarak konuuyordu. Sabun fabrik asnda ya kazanlarnn altndaki atei canl tuttuklar ite beraber alt, gen bir Fra ik'in anlayabildii ve anlatabildii lde biraz konuuyorlard. Ykleme platformunun glges yemeklerini ak havada beraber yiyorlard. Adamn ismi Louis Granat'yd; kuzeyde veya dou da bir yerlerdeki Hautes-Alpes isimli byk dalarda bulunan bir kyden gelmiti. Marsilya 'ya denizci olmak ve dnyay grmek iin gelmiti, ama bir amarc kadna k olmu ve ona abrikadaki bu ii kabul etmiti. Louis Granat havada yumuak kvrmlarn resmini izmi ve "M d'amour""" diyerek parmaklarn pmt. ki hafta sonra, Atlgan Geyik amarc kadnn ark di, Granat ellerini kalbinin zerine koymu kafasn zntyle ne emiti. Tam Atlgan Geyik l gen adam iin zlmeye balarken, Granat kafasn kaldrp s-ntmt. Dudaklarn bir ar sesine benzer bir ses karm, "Fini""" demiti srtarak, "C'est dommage."*"" Atlgan Geyik gen arkadann kalp krklndan bu kadar kolay kurtulduuna sevinmiti, ama t ile ilgili endielenmeye balamt. Hi k olmamt; arkadann el kol hareketleriyle rini hissetmemiti. O ve Attan Dren birok sefer kendi kadnlarna sahip olmaktan sz etmi ama bu hi olmamt. imdi kendisinde bir sorun olup olmadn, onu sevecek ve ondan ocuk olacak bir kadm bulup bulamayacan merak ediyordu. Ve * Kasap, (y.h.n.) ** Frnc, (y.h.n.) *** Ak acs, (y.h.n.) **** Bitti, (y.h.n.) ***** ok yazk, (y.h.n.) 170 Fransa'daki bu ehirdeki hayatnn imknszlklarn grmeye balad. Onunla mutlu olabilecek a nasl tanabilirdi? Fransz erkekleri tarafndan ekici bulunmadn bildii, pazardaki M re bile ulalamaz gzkyordu. Hibir erkek dier kadnlarla flrt ettikleri gibi Marie-Clai flrt etmemiti. Buna ramen, Atlgan Geyik onun ve pazarn sonunda neredeyse sessizce or taya kan yal bir iftin peynirleri toplayp eve gitmelerini zlemle izlerdi. Sonra onu da a da fazla karamsarlatran bir eyi hatrlad. ekici kadnlarla ilgili Kzlderililerin zal larna, kadnlardan aldklar hayran baklara, gururlu cakalarna ramen ilerinden hibiri, buraya yerleip bir Fransz olmay dnen Ty Adam bile bir Fransz kadnna dokunamamlard Bylece Atlgan Geyik bir kadnn aknn bulunmad bir hayata neredeyse aresizce raz old alt gn alt, pazar gnleri yemeini Soulas ailesi ile yedii ksrdngsne skp ka arla veya ansl bir gen adamla kol kola yryerek gemelerini seyrederek Le Royal'in dard masalarndan birine oturarak anisette imek iin, uzun dik ta merdivenlerden aa, Le Pani r'den Eski Liman'a doru yrrd. Arada bir, bir el hareketi veya bir kkrdama, salarn sav mas ve kalalarn sallanmas iini ani bir arzuyla doldurur, ama Le Panier'ye dnen merdive nleri trmandnda sadece sessiz, yanklanan bir yalnzlk hissederdi. Atlgan Geyik ve Louis Granat, tam paydos saatinden nce patronlardan biri gen Fransz' yanna ard gne kadar i arkada olarak kaldlar. Atlgan Geyik arkadann azar yiyec an korkarak bu grmeyi gz ucuyla takip etti, ama arkadann yznde bir ocuun ani mutlu Louis Gra-nat'nn ertesi gn atei beslemeyeceini hissetti. Bir hafta sonra Atlgan Geyi k onun fabrikadaki iyi ilerden, sabunlarn kesilip preslenerek ekillendirildii blme aln i. Ondan sonra arada bir birbirlerini grseler de birbirlerinin yannda olduka resmi, neredeyse utanga durdular. Yeni adam hi konumayan bir Trk't. Atlgan Geyik bu ite sekiz aydr alyordu. Balknn dnyasndan ayrlmak zor olmutu, a ir erkek gibi zgr ve herhangi bir otorite olmadan yaamken, Soulaslar'n ocuu gibi olma baladn fark etmiti. Atlgan Geyik bir ekilde kendine ait bir yer ve ayr bir i istedi irttikten sonra Rene uzun bir sre hibir ey sylememiti. Aslnda Atlgan Geyik zgrl b -.171 aramak iin istiyordu. Marie-Claire pazarda ona iyi bir dost olmutu. Onun iek bozuu yzn ve bir bacann ksa oluuna aldrmarna-ya balamas uzun srmemiti. Onun mterilerle paz i, bazen onlar azarlamasn, bazense karlkl glmelerini, bazen her ikisini de ayn and seyretmeyi seviyordu. Birbirlerine sigara verirlerdi ve Marie-Claire ona peynirl erin isimlerini retmi ve byk yuvarlak olanlardan tattrmt. Rene, kzn Atlgan Geyik' syleyerek dalga geerdi, ama pazar sona erdiinde yal ift kalan peynirleri tamasna yar

eye gelirler, Atlgan Geyik'e de onun nerede yaadn, evinin nasl olduunu merak etmek ka Rene, tm yaptklarndan sonra gen indien'in nankrce kendisini terk ettiini dnse de, bi ar gn Atlgan Geyik'i siyah bir jaketatay ve izgili pantolon giymi iri bir adamla tant ravat boynuna skca oturtulmu ve aada altn bir ine ile tutturulmutu. Gm renkli sa nsesinde, yakasnn hemen stnde melon apkasnn kenarndan yal lleler halinde kacak oru taranmt. Byklan aznm kelerinde yukarya doru kvnlm, ulan sivriltilmiti. A rsilya'da bu kadar yakkl bir adam grmemiti. Adam ona Buffalo Bill'in Fransa'nn byk p lanyla tanmak zere giyinip kuand halini hatrlatmt. Atlgan Geyik kilisenin merdivenlerinde Soulas ailesinin ayinden kmasn bekliyordu. Onl arla ou zaman orada buluur, bylelikle pazar yemei iin eve dnmeden nce hep beraber bir yryebilirlerdi. Rene, Atlgan Geyik'i kutsal evde onlara katlma konusunda tevik etmeyi brakmt; sklkla onlann ayinlerinin nasl olduunu girip grmek istemesine ramen bu iyi kan Tanka'nn onu sonsuza kadar terk edeceinden korktuundan ieri giremezdi. Hl Byk Ruh zaman geldiinde onu eve gtreceine dair plan yaptn umut ediyordu. Ama bu sre uzuyor enz ok para biriktireme-miti. Kk Fransz adam ona ancak ttn ve eker, arada bir iece veya kahveye yetecek kadar para veriyordu. Algan Geyik'in kenarda sadece yirmi dr t frang vard. Amerika'ya gidecek bir gemiye binmenin ok daha fazlaya, belki de bin franga mal olacam biliyordu. Mathias yle sylemiti. Bu nedenle Rene Buffalo Bill'i hatrlatan adamla onu tantrdnda, Algan Geyik'in iinde larak bir umut uyand. Bir ekilde bu adamn byc olduunu ve kendisine yardm edebilecein 172 fiyordu. Bu adam Kahverengi Elbise'den de, San Gs'ten de, hatta belki Buffalo Bill' den de daha nemli birydi. Atlgan Geyik uyku sonra sabun fabrikasnda almaya bala-^ o sabah Rene omnibsle onunl aber fabrikaya kadar gelmiti, galk tezghn Madeleine ve Franois'ya brakmt; on alt y snn ld gnden beri ie gitmedii ilk gnd. Olaylarn geliiminden holanmamt, ama b arken Ba-jdre Meryem onu ziyaret etmi ve kelimelerle deil, ama zgn glm-semesiyle, esme r adamn kendi insanlarna kavumak iin sulan gemesine izin vermesini sylemiti. Onu tam o arak bencillikle sulama-nn, ama Rene onun ne demek istediini anlamt. Ne yazk ki Rene, Atlgan Geyik'e gemiye, daha sonra Amerika'ya varnca da trene binec ek kadar para biriktirmesini salayacak kadar para verememiti ve bunlan kendisi de karlayamazd. Ama alanlarna iyi maa deyen ve Atlgan Geyik'in gl bir ii olmasn inin yesi bir Peau-Rouge olduunu sylediinde birden ilgisi uyanan zengin sabun yapmcs M Deferre ile kilise kurulunda beraber almt. Deferre, Atlgan Geyik'le Ste-Tri-nite'nin m rdivenlerinde bulutuunda, onun iriliinden ve renginden, izgi halindeki gzlerini sakla yan kk elmack kemikleriyle kestane rengi yznden, krmz bir iplikle arkadan balanm salarndan etkilenmiti. Buruuk yn elbise ve kravatl temiz beyaz bir gmlek giymi olsa d erek bir vahiydi. Sfrdan sabun fabrikasn kuran ve u anda iki yz adam altran Msy 'in elini skp gn iinde ie balamasn syledi. Atlgan Geyik, Place de la Republique'ten ta merdivenlerdeki uzun trmanna balarken, Ms ferre'le bu tanmasn hatrlad. O zamanlar fazlasyla umut doluydu; eve gitmeye yetecek ka ar para kazanma dncesi, yalnz yaama ve bir kadm bulma isteiyle birleince, ona ok fazl elmiti. O gece oru tutmu ve uzun uzun Wakan Tanka'ya dua etmi, ba belaya girmi ocuun lklanndan kurtulu yolu gsterdii iin teekkr etmiti. Ama Atlgan Geyik ite geirdii bir haftann sonunda deme yaplan yere gelip de sadece yirm drt frank kazandn grdnde hayal knklma uramt. Rene, Msy Deferre'in elinin a Geyik de onun Buffalo Bill'in dedii kadar deyeceini dnmt. Atlgan Geyik'in kafas h le ilgili ok net deildi, ama Amerikan papellerinin franklardan da.*173 ha fazla ettiini biliyordu. Gsteride her ay kazand otuz papel drt haftalk frank kazanc an ok daha deerliydi. Bir akam Mathias, Atlgan Geyik'in ateli bir gemi bileti iin ne kadar almas gerektiin aplamt. Bir kk kda bir sr pa. ra iareti yapm ve sonuta, "Tamam yl. u and paray biriktirebilirsen," dedi. Atlgan Geyik Le Panier'deki dairesine ulat. Evi ounlukla Kuzey Afrika ve Dou Akdeniz d illeri olmak zere birok dilin nlad dar bir cadde zerindeydi. ocuklar gece ge saatle r sokaklarda oynar, bazen onu uyutmazlard. Ama bu grlt frtnas sanki ona yalnz olmad gibiydi; kahkahalar, haykrlar, lklar, havlayan kpekleri ounlukla bir ekilde rah imdi ise scaa ramen uzun elbiseli ve bartl bir grup kz ocuunun kk bir plastik le oyun oynamasn seyrediyordu. Le Panier her zaman Marsilya'nn dier taraflarndan daha

hareketliydi. Rene, Afrikallarn akllan be kan havada olduu iin hayattan daha fazla ke if aldklann sylyordu. Atlgan Geyik erkeklerin ok tarttklanna, el kol hareketleri yap a ve kadnlann ocuklanna banp durduklanna, ama kimsenin bunlara alnmadna dikkat etmit nun hayattan keyif almak m, yoksa mantkl olmak m olduunu ayrt edemiyordu, ama hepsi iy i geiniyorlard. Baz ynlerden bu mahalle ona Stronghold'daki ky hatrlatyordu. Yemekler rkl olsa da yemek kokulan bile benziyordu. Birka defa keyi dnnce grd, n kap yerin bir perde ask kk karanlk restorana gitmiti. Kuskus adn verdikleri yemei yemi, ama d gibi bunu yaparken parmaklarn kullanmamt. Dier yemek yiyenleri seyrederken aklna yine deki ziyafetler, o heyecan verici yemekler, kahkahalar, satamalar, hatta sahipler inin ayaklarnn dibinde bir para kuru ekmek veya tavuk derisi bekleyen kpekler bile g elmiti. Re-ne'nin itirazlarna ramen, Le Panier'de yaamay setiine memnundu. Bu insanlar Pine Ridge'i terk ettiinden beri karlatktan arasnda kendi insanlanna en yakn olanlard Atlgan Geyik uyandnda hava henz tamamen kararmamt. Bir an orada ylece, plak bedeni sklam yatt. ki penceresi de 174 ajc olmasna ramen, gne battktan birka saat sonra balayan o tamdk, hafif esinti henz Her zamanki gibi ilk dnd ey yemek oldu. Buz kutusu olmadndan, her akam bir para en pili evirme, ya da pte ve sert ekmek almak zere charcuterie'y, mi, yoksa epicerie' yt mi gideceine karar vermek zorunda kalyordu. Gitmezse, bayat bir para peksimet ve ya kokulu peynir, bir nar veya portakal yerdi. Evde asla yeterli yemei olmad iin, son unda genellikle dkknn yolunu tutard. Seeneklerini gzden geirirken, aniden o gnn cumartesi olduunu hatrlad. Hafta iinde i scaktan o kadar sersemlemiti ki kk penceredeki adamdan parasn aldn ve yarn alm tmutu. Ayaa kalkp zerine i pantolonunu frlatt pencerelerden birinin altndaki sraya binden bir avu dolusu frank ve bozukluk kard. nce kt paralan dzeltip sayd, sonra bo alan dzgn bir ekilde st ste koyarak saymaya devam etti; yirmi sekiz frank otuz santim . Aritmetiine gvenmeyerek tekrar sayd, ama aym toplam buldu. demeyi yapan adam bir ya nllk m yapmt, yoksa zam m almt, fark drt franktan fazlayd. Bu onun haftalk oda Ne kadar ardysa da Atlgan Geyik aniden bunun Wakan Tan-ka'nn onun iin dnd plann anlad. Wakan Tanka ocuunun evine ilk planladndan da nce gelmesini istiyordu. Atlgan Geyik scaa ramen iinde titremesine yol aan bir enerji ve heyecann dolatn h ahverengi Elbise'yi, bir k veya iki ktan daha uzun bir sredir, San Gs' ise ta odas ziyaretinden sonra hi grmediyse de, Wakan Tanka ocuunun kendi insanlan arama dnmesi i ni kendi eline almt. Atlgan Geyik antasnn dibinde tuttuu para antasna paralan kt kkr duas etti. Sonra antay tekrar ap be frank kard. Bu akam dar kacakt. Yeni ayacakt. Le Petit Zinc, sekiz ay ncesine kadar Atlgan Geyik'in Rene'ye balklan tamakta yardm et tii Quai des Belges'den ok uzak olmayan Quai de Rive Neuve'de kk bir restorand. Restor ann sahibi Msy Valentin, Madeleine'in yakn bir akrabasyd, hatta Atlgan Geyik pek emin eildi, ama erkek kardei bile olabilirdi. Ama bazen aile ile beraber Le Petit Zinc' de yemek yerlerdi, gittikleri tek restoran buydu; ay."" I75 rica Atlgan Geyik'in Le Panier'deki Afrikal tek gz lokantaya gitmeden nce Marsilya'd a gittii tek restoran da buydu. imdi darda sardunya sakslar ile sslenmi, yoldan geenlerle mteriler arasndaki tek alak demir parmakln yanndaki bir masada oturuyordu. Sokan kar tarafnda Eski Liman'd gemilere ve teknelere giden geni yaya yolu vard. Gn iinde, btn bu yol, talarn zerin keklerin, bazen de kadnlarn da oturup onardklan alarla dolup taard. Ama bu gece ailele r, arkadalar ve sevgililer iin buras bir gezinti yoluydu. Atlgan Geyik bir sigara ierek tatlsn bekledi. Kendini iyi hissediyor ve kesinlikle ya lnzlk ekmiyordu. Hatta kendini brakarak eve dnn nasl olacana dair hayal bile kurdu eflediinden ok uzaktayd; antasnda biriktirdii sadece seksen be frang vard. Bin frank as epey bir zaman alacakt. Ama bu yeni maayla, hedefine daha da yaklamt, bu yzden pa olun zerinde hzla fkrdayarak ilerleyen altn sslemeli ve pirin ya lambal ssl ak a kendini daha iyi hissediyordu. Belki de Mathias yaralyordu, belki de bu gemi yol culuu ocuun dndnden daha ucuzdu. Atlgan Geyik cante te'sine Mathias'n ona Amerika bir gemi bulmasna yardm etmesi konusunda bir hatrlatma koydu. Beraber tam olarak n e kadara mal olacan hesaplarlard. Atlgan Geyik imdi yirmi yedi k yandayd. Buffalo Bili, Ty Adam ve dierleriyle byk s en adamla ayn kii deildi. Son gnlerde Kara Geyik'i ve onun Bois de Boulogne'da kampa

geldii geceyi dnyordu. Tm Oglalalar onu itenlikle karlamlard. Buna ramen, tm g rmi hatta korkutmu grnyordu. Gzleri beklentilerden dolay gen gzkse de vcudu kambur grnyordu. Atlgan Geyik, Kara Geyik'ten iki yl daha fazla bir sredir evinden uzaktayd. Pine Ridge'e vardnda Atlgan Geyik nasl olacakt? Ailesi onu grmekten mutlu olacak myd laka, onun lmden geri geldiim dneceklerdi. Ancak, ya onlar da lyse? Hayr drt ylda d. Onlar kendileri olacak, sadece biraz daha yalanm olacaklard. Annesi onu kucaklayar ak alayacak ve onu gsne bastracakt, sonra ona rosto et ve u anda phesiz ekiyor olduk tatesten oluan bir yemek hazrlayacakt. Babas da ona sarlacak, sonra da oturup pejuta sapa ierken yi Koucu'yla ilgili her eyi anlatacakt. Ve insanlar onu onurlandracak ark syleyecekler, belki de ona yeni bir isim vereceklerdi, ama onu tanyacak 176 )ar im}"*1? Belki de bu yabanclar arasnda yaamak onu sandndan ^3 fazla deitirmiti. Atlgan Geyik nne bir tabak kaysl turta koyarken garsonu seyretti- Dnceleri o kadar u yd ki garsonun saygszca esmer yzne ve uzun salarna dik dik baktn fark etmemiti, a tek tepkisi biraz elenmek olurdu. Garson bir bakla masa rtsnn zerindeki ekmek krnt ledikten sonra, tm bu sre boyunca ince, esmer yzne bakarak peynir tabayla beraber yarm litrelik bo ieyive barda ald. ki frank yirmi santim tutan prix-fixe* yemeinden sonra Atlgan Geyik Quai de Rive Ne uve boyunca yine dncelere dalarak yrd ve artk hava karardndan, ilk bata onu art klna geldi. Bu ynde daha nce de birka defa yrmt. Yol tpk nceki gibi kalabalk ve edike ve insan says azaldka, kn geirdii souk, karanlk bir geceyi hatrlamaya bal yayordu ve parke talan gaz lambalarnn nda parlyordu. Islak ayaklan mt. Zayf lbinin her atnda acyordu. Aniden durdu ve Eski Liman'dan uzaklaan ara sokaa bakt. Buradan biraz uzakta yelken leri katlanm direkleriyle kk teknelerin doldurduu kuytu bir liman grd. Daha uzakta sa ir panlt grd ve nerede olduunu anlad. O geceyi, demir evdeki ta odadan nceki son zgr gecesini hatrlarken vcudunu, yedii boui labaisse ve turtay geri kartmasna yetecek bir korku dalgas sard. Kutsal adamlann yry iler iindeki kadn hatrlad. Yksek kilisenin merdivenlerini trmanrken mealelerin yukan anan klarn hatrlad. Ve arkasndaki karanlktaki sesi hatrlad: "Pardon monsieur." Hasta evi, ka, Gare du Prado'daki bo tren raylanna bakyla sona eren Buffalo Bili gst ni arayyla ilgili hatralar eliinde o scak yaz gecesi zihninde yeniden berraklam ve Tek parlak yla kk oda, akecita, Kahverengi Elbise ve son olarak da souk ta odas. B lediini duydu, gerekten ark sylemiyordu aslnda, sadece lm arksnn szlerini dile g sesle mnldanyordu. O zaman lmek istemiti. ki, , drt gece boyunca lm arksn sylemi, Wakan Tanka'nn beklemi-* Sabit fiyatl mn. (y.h.n.) arks 177 ti. Ama nagi' sinin evin yolunu bulamayacandan, bu yabanclarn a\ kesinde babo dolaaca da rkmt. imdi San Gs',, ona verdii sigaralardan birini kullanp zavall bir ekilde ye alt treni hatrlarken bir utan dalgasnn karncalar gi^ yznde dolatn hisse eildi ve bu tr g. leri olan kutsal biriymi gibi davranmaya, lm sarkm syleyip du_ a dnda, hibir hakk yoktu. Marsilya'daki bu ilk gnlerinin hatras Atlgan Geyik'i ok sarsmt. ou zaman, zellikle ilesi ile yaamaya baladktan soma o gnleri dnmemeyi renmiti. Bunlar dndnde, k bahlan bitap bir ekilde kalkmasna neden olan kbuslar gryordu. Biraz da kendini koruma igdsyle bu tr dnceleri kafasndan atmt, ne de olsa, Rene'ye Quai des Belges'e gid tmek zere erken kalkmas gerekiyordu. imdi yemein azna gelmesi ihtimaline kar yutkunup geriye, insanlara ve klara doru y i Liman'a geldiinde ounlukla yapt gibi Le Royal'de durmad. nnden geerek Le Pa-nier' saydaki merdiveni trmanp kendi binasna gelene kadar yrmeye devam etti. Odasna girer gi mez terden snlsklam olmu elbiselerini kard ve pencerenin karsndaki srada oturdu. Ka na, yalnzlk ve umutsuzluun deiken grntleri tamamen kaybolana kadar orada uzun bir sr turdu. Ancak ondan sonra girintideki dar yatana doru srnerek gitti. Ayaklar arlamt ann altndaki atee saatlerce kmr atmaktan her geceki gibi srt tutulmutu; hayal meyal uy may baanp baaramayacan veya uykusunda o grntlerin geri gelip gelmeyeceini dnd, reddtle koyup ay nda gzlerini kapar kapamaz, mutlu bir hiliin karanlk dnyasna kar , yemek ve uykudan ibaret yine dayanlmaz scak bir haftadan sonraki cumartesi, Atlgan Geyik tekrar yirmi sekiz frank ve otuz santim eden maan para antasna koyarak byk anta

ibine sktrd. Koridorun sonuna yrd ve karda melmi oturan kiiden gelen kt kokuyu hemen hi fark e asna musluktan su doldurdu. Lam, rm et ve meyve, kaldnm kenannda birikmi p kokusu man'n, iine boalan lam borulann178 F12ARKA/Kzldcrilinin ad*1 (jan kaynaklanan zellikle kt bir kokusu vard. Balangta bu tr kokular burnunu rahatsz i, nk o dzlklerin temiz kokusuna alkt; ama imdi bu kokularn hepsine almt. Lim m, denizin aklarna gtrlp boaltlacak sakatat, l san, kpek ve dier ryen ey armas iin, tpk bu yazn balarnda dar bir sokakta kokusunu takip ettii l bebek gibi, koku gerekliydi. Koku dikkatini ekmiti, nk fazlasyla tatl ama yine de eki bir kokuyd Aratrdnda, az daha dehee baracakt. Ama kk imi yavru iin dua ederken garip bi oluk renkli bebek kollan ve bacaklar havaya dikilmi bir ekilde yatyordu ve bu ona ta ndk gelmiti. Bebek, Noel srasnda pencerelerde ve pazarda grd ayn bebekti. Bu sa be ne ve ailesinin de, gerek olmayan anne babas, birka oban, hayvanlar ve trban takm adam arla beraber byle bir bebei vard. Her Noel hareket etmeyen bu kk heykelcikleri mineni anna yerletirirlerdi. Noel zaman bu yavruyu ereflendirme zamanyd. Odasna geri dndnde, vcudunu sabunlu suya batrd bir bez paras ile ykarken l beb dndkten sonraki caddede bir banyo evi vard, ama oraya gittii tek seferde herkes gzle rini bir dev grm gibi ona dikmiti; bu nedenle dairesinde ykanyordu. Gzeneklerinden ve alarndan tm kmr tozunu kartmas iin veya drt kova su gerekiyordu, yine de az suyl k konusunda uzman olmutu. Temiz beyaz gmleinin dmelerini ilikleyene kadar terlemeye balamt bile. Geen haftaki dolu anlarna ramen, Eski Li-man'a gidiyordu, ama bu kez Quai du Port'daki Cafe Ro yal'in yanndaki ucuz lokantada yemek yiyecekti. Buras byk bir yerdi ve mterilerin ou izciler ve liman evresinde taklan, buruuk elbiseler ve yrtk prtk giysiler giyen, ama d yemek yiyecek kadar paras olan tiplerdi. Le Royal'de itii anisette'in ardndan bir g ece darya konmu mny incelemi, mndeki domuz ve kuzuyu tanmt. Atlgan Geyik sk sk okuyabiliyor olmay istiyordu. Bazen resimlerine bakmak iin resimli dergiler alyordu, ama bu resimlerle ilgili ne yazdn anlamaya alt zaman Mathias'n in sabrl retme abalarna ramen, sadece dzgn siyah iaretler gryordu. Bir keresinde resmi grm ve altndaki yazda "bizon" kelimesini tanmt. Dergiyi Mathias'a gtrm, o btn bi-179 zonlann gittiinden ve onlardan geriye sadece kemikler ve hatralar kaldndan bahsettiini sylemiti. Bu, Mathias' endielendirmiti nk o srada sadece on be yamda olmasna ra yik'le Amerika'ya gitmeyi dnyordu. Kzlderilileri kendi topraklarnda grmek ve belki de lardan biri olmak istiyordu. Atlgan Geyi^ bir gn ona, Oglalalann topraklarna gidecei ve trenle onlardan biri olaca konusunda gvence vermiti; ayrca resmin altndaki szleri anl oldu u ve bizonlarn nereye gittiini bildii konusunda da onu rahatlatmt. lk bat reden bildiini Mathias'a sylememiti, nk bir bakasnn ryasn anlatmak iyi deildi, a eip ktke, sonunda Ku Kuyruu'nun grd, bizonlarn Paha Sapa'daki maaraya girdii r ray ve bizonun maaraya giriini resmetmiti. Sonra da Mathias'a sessizlik yemini ettir miti. Brasserie* Cherbourg byk ve grltlyd. Atlgan Geyik Eski Li-man'a bakan ak pencereler aki ayaklan sallanan bir masaya oturmu, garsonlann tepsilerce yiyecei ve litrelerc e arab balannn zerinde tayarak hzla yanndan gemelerini seyrediyordu. Masalarn aras siz bir kol hareketinden veya baka bir garsondan ya da sarho bir denizciden kanmak ii n dnerken gsterdikleri eviklii hayranlkla izliyordu. Masalarn ounda erkekler oturuyor genellikle de denizciler ve bazlannn yannda, bu kaostan ho-lanyormu gibi grnen kadn ard. Ama Atlgan Geyik'i mutlu eden grltyd; insan seslerinin srekli uultusu, gezinen b mzisyenin zar zor duyulan akordiyonunun sesi, tabaklann ara sra tnlamas veya bararak y aplan bir kadeh kaldrma. Tek bana olmasna ramen, kendisini bu neeli kalabaln bir pa hissediyordu. Rti de porc smarlad, nk "rosto" ve "domuz eti" kelimelerini tanmt. Her ne kadar Mad in bazen ilerinden bazlann, zellikle de poisson listesindekileri piirdiine eminse de m eki dier yemeklerin ounu bilmiyordu. imdi bal sadece pazar gnleri So-ulas ailesi ile ordu. Madeleine'in piirdii baz balk yemeklerini, zellikle de derisi tr tr, sk be sevmeye baladysa da, kendi bana asla balk yemiyordu. Yala alan kk bir oca var-* satan lokanta, (y.h.n.)

180 fa ama onu sadece bir kez, o da paras bir para biftee yettii zaman kullanmt. Garson yarm litre arabn getirip bardana servis yaptnda, a tlgan Geyik ona doru bak es bien, monsieur, merci1" dedi, ama garson oktan srtn dnm mutfaa doru yol almaya ba . Ziyaret o kadar ksa srmt ki Atlgan Geyik gmlein yuka-n lavrlm kolundan kan kl aklan dnda garsonun neye benzediini hatrlayamyordu. Atlgan Geyik arabn iip yemeini beklerken etrafndakileri inceledi. Liman evresindeki d zcileri tanmaya balamt. Genellikle bunlardan drt kii beraber taklr ve denizde ge t akla getirir ekilde giyinirlerdi: kanvas pantolonlar ve ayakkablar, yakas olmayan i zgili gmlekler veya Arap iseler uzun beyaz elbiseler. Ama evresindekileri inceledi ke, bunlarn hepsinin wasichu olduunu fark etti. Gnete geen gnlerle tenleri ceviz rengi e dnmt, ama bunlar New York ve Paris'tekiler ve Paha Sapa'da grd madenciler gibi beya nsanlard. lerinden hibiri kendisi veya Araplar veya neg-re'ler kadar koyu derili deil di. Atlgan Geyik huzursuzlanmaya balamt. Bu ehrin insanlarna ve kendi biricikliine o kada lmt ki rengini hi dnmemiti. Ne ona benzeyen biri ne de ait olaca bir grup vard, , iri varl hem ak hem koyu renkli insanlarn ilgisini ekse de kendini rengi olmayan bir , aslnda bir hayalet olarak dnmt. Ama imdi ait olmad bir yerde olduunu hissediyor o'dan bir yudum ald ve gemilerin orada kalabal elendiren yz boyal bir jonglre bak. vinden bir an nce svmak iin can atyordu, stelik kapyla arasnda sadece birka masa va yakalanrsa onu demir eve geri gndereceklerini biliyordu. Hayr, kalacak ve domuz ros tosunu yiyip hesabn deyecek ve oradan abucak ayrlacakt. Ama yemeinin yansna gelmiken gen bir adam masasna yaklat ve ayaklan sabit, elleri kavu bir halde masasmn yannda dikildi. Atlgan Geyik onun geldiini grmt, artk her eyin fa ama bu gen adamn bana aaca her trl beladan uzak durmaya karar verdi. atalyla bir p erine biraz tuz ekti, tm dikkatini bu ie vermiti, ama gzleri yemeinden fazlasn gryor dam masann o kadar yakmndayd ki pantolonundan penisinin kaba-nklm seebiliyordu. Adam, gm kemer tokasnn stne Muhteem, msy, teekkr ederim, (y.h.n.) -141dmeleri gsne kadar ak mavi bir gmlek giymiti. Kollan kaim ve plakt ve birinde bir bark izi vard. Dierine ise hafif bulank, kartala benzer bir ekil izilmiti. Atlgan Geyik dikkatlice atalndaki eti inedi ve denizci bir ey sylediinde yutup bir yu arap iti. Adam bir ey daha syledi; bu seferki soru gibiydi. Sonra kelimeleri tekrar lad ve Atlgan Geyik kafasn kaldrp ona bakt. Yz artc derecede gen, yuvarlak ve udaklarnn zerinde zayf san bir byk vard. Atlgan Geyik adamn her naslsa kendisine me uduunu biliyordu, ama ilk bata dili tanyamad. Franszca deildi, yine de tandk gelen bi vard. Atlgan Geyik omuzlann kaldrd, bo bir surat ifadesi taknd ve "Je ne comprends pas votre langue,"'dedi. "Tamnn cezas bir Kzlderili misin, dedim." Bu sefer Atlgan Geyik "Kzlderili" kelimesini anlad. Gen adam bu kelimeyi Kahverengi E lbise ve dier Amerikallann syledii ekilde sylemiti. Denizcinin saldrgan duruuna ramen, bir an zavall bir umut hissi galip geldi. Kendini parmayla iaret ederek "Kzlderili, evet o" dedi. "Oglala, Amerikan, Buffalo Bili." Ak lnda bu dilde bildii dier kelimeleri arad, ama aklma sylemese de bir tek "Broncho Bil ly" geldi. Denizci, Atlgan Geyik'in tam arkasna, grltl salonda, masada oturan arkadalanna dnd. cezas cahil bir battaniye kl bu. Kabul ediyor. Haklymm, deil mi?" lerinden biri "Bizim iin bir sava naras atmasn syle Teddy," dedi. "Haydi. Vur bir tane. Tabii o kadar taaklysan..." dedi bir dieri. Atlgan Geyik sandalyesinde dnp adamlara glmsedi. Bunlar Amerikal denizcilerse, Amerika 'ya nasl gidileceini biliyor olabilecekleri gelmiti aklma. Belki de Amerika'ya yolc uluk edecek ateli bir gemidendiler. Belki de ona yardm ederlerdi. Bunun, umutsuz b ir dilek olduunu biliyordu, ama belki en azndan Amerika'ya dnn ne kadar tuttuunu syle rdi. "Bonsoir"" dedi. "Amerika." Ama yzlerine bakp yannda dikilenin varln hissettiinde, on-lann pek de arkada canls anlad. Atlgan Geyik bir miktar dmanca tavra alkt. Kimi zaman sabun fabrikasndaki di * pilinizi anlamyorum, (y.h.n.) ** iyi akamlar, (y.h.n.) 182

er alanlarn gzlerinde, baz dkkn sahiplerinin onu grmezden gelmelerinde, baz kadnl lsunce veya La Canebiere'de yanndan geerken kendisiyle aralarna fazlasyla mesafe koy malarnda bu dmanl fark etmiti, ama imdi kafasn kaldrp baktnda, bu denizcinin y freti grd. nce dudaklar ve izgi halindeki gzler ona Paha Sapa'da karlatklar, onu ve Dren'i ldrmek isteyen madencileri hatrlatmt. O zamanlar buyandan atyla uzaklaarak alama alr, dier yandan da adamlara satar, onlara glerdi. Bunlar, kanlan, aileleri ve e vleri olmayan, sadece soba borusunun grnd dz kenarl adrlar veya dz tahtadan yaplm n sert adamlard. Oglalalardan nefret ederlerdi ve zamannda silahlarna uzanabilseler , memnuniyetle onlan ldrrlerdi. Atlgan Geyik yars yenmi yemeine bakp kafas kanm bir ekilde bir sre oturdu. Paha S sichu madencilerin ondan neden nefret ettiklerini anlyordu, ama imdi Marsilya'da b u denizciler neden ondan nefret ediyorlard? Burada her renkten insan vard. Niye on u semilerdi? k grnmez geirdii halde onu hemen tanmlard. Kafasn kaldnp gzl tadaki grlt aniden kulaklannda rahatsz edici bir uultuya dnm ve o gerginlemiti. erin ou imdi ona bakyordu ve gen adam tam yannda dikiliyordu. Bazlan ona doru bamyor niden Vahi Bat gsterisinde bizonlann ardndan drt nala atn srerken falta gibi alm anlanyla seyirciler geldi gzlerinin nne. Ama bu bir gsteri deildi ve bu insanlar da ona tezahrat yapmyorlard. imdi gen adam yan durup yzn salona evirmiti. Atlgan Geyik "Tanrnn cezas" ve "Kzlderili" kelimelerini Tamnn cezas" kelimesini biliyordu. Gsterideki Kzlderilileri gl-drse de wasichu'lar bu kzgn olduklarnda sylyorlard. Ty Adam da "Tamnn cezas" der ve tm Kzlderililer gl "gt" der, yine tm Kzlderililer glerdi. Denizciler ise glmyordu. Atlgan Geyik ayaa kalkmaya alt, ama gen adam sratle dnp onu sandalyesine itti. Ani dalgasyla ayaa kalkmak iin masay kavrad, ama bu fke onu artt ve kafasn kartrd eldiinden beri hissettii ilk gerek fkeydi bu. Bir adan iyi gelmiti. Stronghold'u terk ttiinden beri durgun, hatta uysal bir hayat srmt, ama bir yandan da kafasn kantnyord -sichu dolu bu salonda fkesiyle ne yapabilirdi? Sadece ba vard ve 183 tek banayd. fkesi geldii gibi aniden eriyip yerini korku balang. cma brakt. Salona g irip beyaz yzlere baktka hayat adna korkmaya balad. Ve nagi'si iin. Onu ldrrlerse ? Na-gf sine ne olurdu? Asla evin yolunu bulamazd. Bu durumdan bir kurtulu yolu gre miyordu. Mrldanmaya balad, nce mrldanarak, sonra hafif, ince bir sesle, ondan sonra da sanki yalnzm, sanki kuan yerdeki kaza balayp son duruunu yapyormuasna, sanki rla evrilmiesine, aniden, sakin ve kararl, sanki lmeden nce kendisiyle beraber gtrebi kadarn gtrmeyi amalamasna ark sylemeye balad. Sonra ayaa kalkt. Kaim kollu, yuvarlak yzl gen denizci bir adm geri att ve yukarya Atlgan Geyik'in yzn t. evre masalardaki denizciler amata ve kahkahalarn kesmi, gzlerine inanamayarak bu se i dinliyorlard. Akordiyoncu her akam biteviye ald canl melodileri unutmu gibi akordiy nu sessiz ve ifadesiz bir eliki gibi sktrmt. Garson ve bol beyaz elbise giymi bir baka adam, dikkatlice Atlgan Geyik'e yaklatlar. Onu kollarndan tutmu nazike kapya doru itiyorlard. Bu iri adamn iinde patlayabilecek trl iddete kar istim zerindeydiler, ama endie etmelerine gerek yoktu. Atlgan Geyik b sessiz bir lkedeydi ve yedii etle ve arksyla glenmiti. Bir erkek olduunu, bir erkek eklendii gibi lm arksn hakkm vererek syleyebilen bir erkek olduunu hatrlamt. Darya kar kmaz bol elbiseli adam hzl bir Franszca ile, ara ara zr dlercesine, ar bir tonla onunla konutu. Atlgan Geyik lokantaya bir daha gelmemesini sylediini biliy ordu, ama bunu umursamyordu. Gn boyunca parke talarda birikmi sya ramen vcudunu hafif i, kendini de iyi ve bir ekilde farkl hissediyordu. O anda yanan ubuklar havaya atan yz beyaz boyal jonglre bakt ve onun da ate yamurunun iinde kendisine baktn grd. Atlgan Geyik yzn yukarya evirip dua ederken Siyah Kirazlar Ay, Eski Liman'n zerinde rdu. 184 X Atlgan Geyik Brasserie Cherbourg'daki o geceden sonra biraz pervasz olmutu. gnlerinde daha fazla dar kmaya, darda daha ge saatlere kadar kalmaya ve Le Royal hari, dier e daha fazla arap imeye balamt. Le Royal'den zellikle uzak durmasnn nedeni denizcile afta sonlan doldurduu Brasserie Cherbourg'un yannda olmas deildi, sadece yal garsonun onun her zamanki gibi tek anisette yerine kadehlerce arap itiini grmesini istemiyord u. ok konumasalar da, Atlgan Geyik elik grisi byklan ve buruuk yzyle sanki Rene gibi tr koruyucu olarak grd bu yal garsona yaknlk duyuyordu. Her zaman kibard, her zaman

Geyik'e nasl olduunu sorar ("Bu akam naslsnz?") ve scaklarla ilgili yorumda bulunurdu "Yine ok scak, ne yazk ki" veya "Bu akam iyi uyu. 185 yacaz"). Hepsi bu kadard. Rene'nin aksine anisette'm ve dncelerinin keyfini karmas i yalnz brakrd. Ama asla uzakta olmazd; ya etrafndaki mterilere hizmet eder ya da ier n kapnn yanndaki yerinde ciddiyetle ayakta dururdu. Lokantadaki olay Atlgan Geyik'in dnp durduu eylerden biriydi. ansnn yaver gittiini alabal sersemlettiini ve onlar tekrar kendilerine gelmeden oradan kaabildiini bilmesin e ramen arknn byl bir etkisi olduunu da dnmt. Diledii ekilde grnmez olmam dondurmu, zarar verme abalarnda onlar gszletirmiti. Atlgan Geyik arky kanlma u gl ve cesur klacak bir ara yerine, byl bir silah olarak dnmeye balamt. arla a mekanizmasna dnerek bozulduunu biliyordu, ama neden sadece bu sefer ie yaradn bil . Demir evde de ie yaramamt. Belki de yaamas gerekiyordu hatta burada, eviyle onun ara snda duran bu byk suyun kenarnda yaamas gerekiyordu. Belki de evi artk buras olmutu. Bundan tr Atlgan Geyik kendine daha fazla gvenmeye balad; insanlarn gzlerinin iine keyi getikten sonraki banyo evine gidiyor ve hemen hemen her gece darda yiyordu. al ndini daha gl hissediyor ve anlalmak iin daha fazla aba sarf-ediyordu. Olaydan sonra, ark edilmek konusundaki isteksizliini kaybetti ve gururla, onun ve gsterideki dier Kzlderililerin gsterileri tantmak iin byk ehirlerde dolat gibi yrmeye balad. nce akecita'nm onu tutuklad o yamurlu gecede nnde kvrand apka dkknndan ald yla bile deitirdi. Tezghtar ve dkkndaki mteriler ona huzursuz bir ekilde bakarken ie girip apkalar denemekten holanm-t. Amerika'daki Kzlderili kamplarnda giyilen sert ke pkalardan aramt, ama imdi yumuak kenarl apkann onu caddelerde piyasa yapanlar kadar h l gsterdiine karar vermiti. Ayn gn, mahkm olarak yatt Prefecture'den ok uzakta olm St-Fer-reol'deki bit pazarndan topuzunda gm bir rdek olan siyah bir baston almt. Byl nerek akamlan Marsilya'nn sokaklarnda turlayp geceleri kafelerinde oturarak gen kadnla rn hayran baklann zerinde toplayan gen, ince erkekleri taklit etmek iin elinden geleni yapyordu. Gerekten de hayran olunacak bir grnts vard, ancak ho gen kadnlarn yannd sedecekleri bir tip deildi. Ha 186 jartp Meryem Ana'ya ateli bir dua etmeden nce onu muhtemelen tehzil bir Kuzey Afrika l veya Trk olarak, annesinin uzak durmasn tembihledii trden bir vahi gibi gryorlard Kasm aynn, Rzgrn Yapraklan Sallad Ay'n ortalarnda bir akam Atlgan Geyik kendisin d bir ksmnda buldu. Eski Liman'dan uzakta deildi, sadece drt sokak; ama daha nce l bir yndeydi. Heybetli Opera Binas'n tanmt, ama arkasndaki sokaklara girdike gaz lam aralklarnn gittike arttn ve sokaklarn gittike daralrp karanlklatn fark etti. alanyla aydnlatlmas onu artmt, nk Eski Liman yaknndaki caddelerin ou beyaz ve n elektrikli lambalarla aydnlatlyordu. Bir gaz lambasnn krpan lo nda Opera Binas'nn iki sokak arkasndaki sokan ismin Rue Sainte. "Rue" ve "Sainte" kelimelerini biliyordu, ama onlar hi beraber grmemiti. Quai des Belges ile Quai de Rive Neuve'n birletii yerdeki byk akhava kafesine geri d ye oktan karar vermiti ki bir an durdu. La Cigale'in dmda oturmak, teki mdavimleri ve gezinenleri seyretmek her zaman heyecan vericiydi ve akamlar ark biraz souk da olsa , masalarn aralarnda yanan birok soba vard. Yazn ldrc scandan sonra Marsilyallar azck soua aldrmyorlard. Bir pazar akamyd. Eski Liman hari byk ehrin ou ksm sessizdi. Rue Sainte de bu duru tisna deildi. Sokak bo, kaplar karanlkt, st kattaki kepenkler kapatlmt. Atlgan Gey allede ilgisini ekebilecek hibir ey olmadna karar veriyordu ki dou tarafndaki sokaa e bir sonraki sokakta parke talarna vuran grd. In scakl onu kkrttndan len esinti imdi birden denizden gelen keskin bir rzgra dnmt. Atlgan Geyik bir eliyl siyah, yakas krkl paltosunu tutarken, dier eliyle apkasn skca kafasna bastrd. Bu de klan sevmiyordu: srekli esen rzgr, ounlukla sulusepkene dnen yamur, geceleri pa arlatan, gneli gnlerde bile kelerde saklanan bir slaklk olurdu. Stronghold'u en ok i gneli lk k gnlerinde zlyordu. Sonsuz gibi sren gnler boyunca insanlan adrlarnd korkun frtnalan ve youn kan unutmamt, ama daha ok insanlarn adrrlann dnda oturdu lar oynad o g* 187 nesli lk gnleri dnyordu. O ve Attan Dren genellikle bir gnjp erkekle su geirmez a n zerine oturur, gnein altnda u-buklarm tttrrken akla gelebilecek her ey hakknda k eya atlarna biraz idman yaptrmak iin, bir iki tavan, hatta geyikleri rktmek umuduyla k

gbayr kanyonlarnda ve da geitlerinde at kotururlard. Atlgan Geyik, Marsilya'nn souk gnlerine katlanmak iin gnein srtlarn stt o gnleri aklndan karmazd. O gnler iin burada sahip olduu her eyi verirdi. Ama imdi ilk kap aralnda durduunda eviyle ilgili gzel dnceleri aklndan kovdu. Bu k afnda uzun bir barn, dier tarafnda ise birka masa ve sandalyenin bulunduu dar bir oday a alyordu. Bu, Rene'nin Amerikan bar dedii eydi, nk insanlar, genellikle de serserile uraya iki imeye gelirdi. imdi bile, barda ayakta duran birka adam bira ve sigara iiyo rdu. Barn arkasnda izgili, dar bir gmlek giyen bir kadn havluyla bardaklar siliyordu. Salar bann stnde toplanmt, ama bu topuzdan kaan ok sayda asi sa gevek bir eki aklarnn evresine dyordu. Atlgan Geyik izgili denizci gmleine ararak (daha nce b cesaret isteyen bir ey giydiini hi grmemiti) bir sre kadn inceledikten sonra bir sonr kapya yrd. eride hi mteri olmad halde barn arkasnda gazete okuyan, kk tel gzlkl, ksa ve ilkinin bir kopyasyd. Adamn yannda bir kedi bara tnemiti. Atlgan Geyik'in iinden ier ip bir kadeh arap imek geldi, ama kedilerden holanmazd. Le Panier'de bir sr kedi her g ece tslayp birbirleriyle dvrlerdi. Sabahlan ie giderken kediler kap eiklerine ve pen kenarlarna sinip onu seyrediyor olurlard. Onlarn kendisini seyretme tarzlarndan holan myordu. Kapal ve ierinin grlmesini engelleyen bir malzemeyle rtl nc bir kapya doru seir byk bir pencereden hafif bir k szyordu. eriyi grmek iin yaklamas gerekti; divan a dolu byk, ho bir oda grd. ki avize, turuncu duvarlan ve kranz mobilyay aydnlatyo lak ahap bir bar duvarlardan birine bitiikti. Bann arkasndaki byk ayna, avizeden gele n yanstyordu. Kehribar ve sapsan ikilerle dolu parlak cam srahiler aynann nndeki uruyordu. Balangta, Atlgan Geyik kk bir otelin salonuna baktn zan188 netti, ama pencerede herhangi bir yaz, kapda ise herhangi bir tabela yoktu. Buras S oulaslar'n evi gibi bir ev olabilir miydi? Belki de burada zengin bir adam yayordu, ama o zaman ev neden sokaa alyordu? Ve niye bu odada hi kimse yoktu? Her ne kadar ga rip bir yerde de olsa, zengin insanlar iin bir mobilyac olduunu dnd. Sahibinin giderke klar sndrmeyi ve pencere kafesini indirmeyi unuttuuna karar verdi. Atlgan Geyik Eski Liman'a doru yrmeye balamt, ama durup geriye bak. Mobilya evinin h esinde kede drdnc bir k vard. Muhtemelen bu da knk dkk baka bir bard ki fazlas riye yrd ve kapnn iki kanadn kaplayan srl camdan gizlice ieriye bakt. Buras lo v bard, ama khne bir bar olmadn grmek onu artmt. Ban cilal koyu renkli bir ahapt renkli camdan yaplmt. Barda ayakta duran adamlar uzun, koyu renkli palto giymi, sili ndir ya da melon apkalar takmlard. Atlgan Geyik bir sre adamlar seyrettikten sonra, bi sra kk masa ve sandalye ile birbirlerine yakn konuan, glen, sigara ien baka adamlar Adamlardan biri onun olduu yne bakt, ama Atlgan Geyik adamn kendisini gremeyeceini bil yordu. Adam arkadana dndnde Atlgan Geyik adamn gzlndeki parlty yakalad ve nef eye daha da yaklat, burnu neredeyse souk cama deiyor, nefesi camda buudan kk daireler uturuyordu; adam akmakla ince bir puro yakt. Bu oydu! Quai des Belges'de balk alan s oluk yzl adam. Heyoka, Atlgan Geyik'in bir zaman yardm edeceini dnd kutsal palyao ik pencereden ekildi. Bu oydu. Ama neden? Wakan Tanka Atlgan Geyik'i bu karanlk sok aa sonunda heyoka ile tanmas iin mi gndermiti? Atlgan Geyik bu gzlklnn veya sz a en de bir heyoka olduu dncesinden uzun zaman nce vazgemiti. Bunlann sadece hayatna k r an girip kaybolan adamlar olduu kanaatine varmt. Sokakta bulduu l sa bebek kadar wa dar. Ama imdi hata ettiine, belki de her eye ramen onlann heyoka olduuna inanyordu. Onlara dair kutsal hibir ey yoktu, ama heyo-fcz'lar zaten byle olurdu. Garip davransalar d a, ilerinde, derinlerde bir yerde byk bir gce sahiptiler. Onlara sayg gsterilmeli, ama onlardan korkulmalyd. Atlgan Geyik'in kafas bsbtn kanmt. Ani bir rzgr apka,. 'l89 snn sarkk kenarn yanana kadar indirdi. Bara girmeli ve kendisi^ bu hey oka'y tantma lkl adam onu hatrlayacak m di? Atlgan Geyik'in bu soluk yzl adamn balklarn arabay yardm ettii ve karlnda bir puro ald o sabahtan sonra Rene, ak artrmaya giderken ile beklemesini istemi, ti. Dahas, Rene hey oka iin kt eyler sylemi ve bunlar yapark suratn eksilmiti. Atlgan Geyik ne yapacana karar vermeye alrken baz ayak sesleri duyup arkasna dnd v

erisinden gelen iki adam grd. Keye kadar birka adm att ve binann arkasna geti. Soka tarayarak bir an bekledi. Bir tarafnda bodur am aalaryla, Ntre Dame de la Garde'n eh zerinde kl bir fener gibi durduu tepeyi, dier tarafnda ise Eski Liman'daki gemilerin reklerinin karanlk siluetlerini gryordu. Bu manzara onu rahatlatmt. Sonra barn yan pen eresinden ieri bakt. Soluk yzl heyoka ile arasnda iki metre bile yoktu. Glen aznn s arltsn, iki ince parman arasndaki ince puroyu (o sabah Atlgan Ge-yik'e verdiinin ayn u. Atlgan Geyik Eski Liman'n gvenliine doru olabildiince hzl gitmeye niyetlenerek abuca dnd. Nedenini bilmiyordu, ama bu sokak sica, kt bir yer ve heyoka diye dnd kiinin r siyoko, kt ruh olduunu biliyordu. Tpk bir kbusta ya-yormuasna kt ruhun kalbini iliyordu ve aslnda o anda kendini soluk yzl siyoko'mm peneleri arasmdaym gibi hissediy ordu. Ani bir rzgr dalgasma maruz kald, apkasnn yumuak kenarlnn yzne vurduunu hissett ttii ve u anda mobilyacnn kapsnda dikilen iki adama arpmamak iin tam zamannda gzler arya kaldrd. Tam yana adm atarak onlardan kanrken, kap ald ve koyu renkli bir tak tertemiz beyaz bir gmlek giymi ve kravat takm kk iman adam fark etti. Glm-sedii karlyordu: "Bonsoir messieurs. Bienvenu, mes amis'" ve sonra kap ardna geti. Sokakta ilk grd barn giriine yaklatnda yavalayp geriye bakmak iin durdu. Sokak b e iki ien ayn iki adam ve dank sal kadn grd. Kadn elleriyle bir ey yiyordu. Atlgan Geyik bir an durdu. Bir kadeh mni sha imek istiyordu, * yi akamlar beyler. Ho geldiniz, dostlarm, (y.h.r.) 190 gjjja burada m kalsn, yoksa Eski Liman'a devam m etsin kararszd. Karar vermeye altk anier'deki dairesine gitmesi gerektiinin farkna varyordu. O tehlikeli siyoko'nun on u bu sokaa ararak ona byk bir zarar vermek, belki de nagf sini almak istemesiyle gece arip bir hal alma. Hangi kayp bundan daha byk olabilirdi ki? Atlgan Geyik bu dnceleri aklndan geirirken bile yavaa, dikkatli bir ekilde geriye, m acya doru yryordu; tabii imdi bunun bir mobilyac olmadn ve herkese ak bir yer old du. Belki de siyoko orada yayordu ve oray onun gibi erkekleri cezbedecek ekilde ekici hale getirmiti. imdi tl perdenin olduu penceredeydi. Soka bir utan dierine gzleriyle tarad, btn g eki san klard. eride iki adam vard. Yuvarlak kadehler iinde kehribar renginde bir ik rlard. Biri sigara iiyor ve ellerini gbeinin nnde kavuturmu iman adamla konuuyordu bu yerin sahibi gibi gzkyordu. Arkasna dnd ve ellerini iki veya defa rpt. Atlga a uzaktan gelen, hafif alk sesini duyabiliyordu, ktan kanmak iin aaya eildi. Tekr r perdenin aralandn ve be kadnn ortaya kp tek sra halinde odaya girdiini grd. U hlklar giymi, demir eve gider gibi yava ve neesiz yryorlard. Sonra durdular ve iman eliyle dnmelerini iaret ederek onlar evrelerinde tekrar tekrar dndrd. Divandaki gen a lardan biri ayaa kalkp kadnlarn evresinde yrd. Dieri pel krmz yastklara dayanm sigarasnn dumanm havaya fleyerek oturuyordu. Gen kadnlarla ilgilenmiyor gibiydi. Atlgan Geyik ise bu kadnlarla ok ilgilenmiti. Ne grdn biliyordu artk. Paris'te, Vah risindeki wasichu'\aran bazla-n byle yerlere giderdi. Broncho Billy, Kzlderililere Pa ris'in bu hafifmerep kadnlarndan uzak durmalarn sylemiti. Bu kadnlarn ou yollarda lklarnda dikilerek yoldan geen Kzlderililere laf atarlard. Baz Kzlderililer, Broncho y'nin hastalklara, hatta bu kadnlarn beraber takldklar sert "hombre'ler tarafndan soku abilecekleri uyarlarna ramen bu kadnlarn odalarna gitmilerdi. Buffalo Bili de Paris'e eldiklerinde bu ehirdeki hayatn ktlkleriy-le ilgili bir konuma yapmt. Bykanne'nin hrinde bu "fahielerden" biriyle giden ve geri geldiinde bir deri bir kemik kalm ve h er taraf yaralarla kapl Shyela Kzlderilisi hakknda bir hi/91 kye anlatmt. Onu birka gn sonra Bykanne'nin lkesine gm, mlerdi. O zamana dek koll lar eriyerek vcudundan kop. mutu. imdi Atlgan Geyik o anda erkeklere bylesine korkun hastalklar bulatran o fahieleri iz ordu. Yine de sabahlklar iinde ho grnyorlard. Gnler boyunca zledii, geceleri ryal lara benziyorlard. Bunu dnrken kadnlardan bul sabahln at ve kendi etrafnda dnd r i gmlek, siyah oraplar ve backl ayakkablar giymiti. Onun tarafna doru dndnde, gslerini ve aa syrlan oraplardan kalalarn grebiliyordu. Az kurudu ve ayn anda du dolgun ve ak mavi sabahln zerine dklen siyah salarnn altndaki yz hotu. Ba km, dudaklarn ise koyu krmzya boyamt. Atlgan Geyik, neredeyse plak olan, bu by ika bir eyi hi grmediini dnd. Paris'te tamamen, plak kadnlarn fotoraflarn grm

tn alnabiliyorlard. Ty Adam'n byle resimlerden oluan epey byk bir koleksiyonu vard a santim karlnda geceleri onlara bakmalarna izin verirdi. Gen Kzlderililer resimler ele geirirken bu kadnlarn soluk benizli plaklklarna arrlard. Atlgan Geyik sertleen kamndan utanmt ve sokaa tekrar bir gz att, ama sokak hl bo ieriye baktnda, kzlardan ikisinin adamlarn yannda otururken o ho olan da dahil dier le rtl bir kapya yneldiini grd. nceki gibi ayn yava, neredeyse yenik tempoyla yr sabahl, perdenin ardnda gzden kaybolana kadar seyretti. Atlgan Geyik kzn gittiine zlmt. Onu o derece iddetle ar-zulamt ki scak bir aus ille" tadar gibi o kremsi etinin tadn hissetmiti sanki. Onu tatmak ve becermek iin k ar konulmaz bir arzu duydu. Dnmeden hayalarna bakt, ama kaln ynl palto ereksiyonunu du. Becermek. Neredeyse ac verici gereksinimine ramen, glmekten nefesi kesildi. "Be cermek", Paris'te rendii birok kelimeden biriydi. Oyun ktlanyla oynarken veya gsteriy irmek iin atlarnn stnde beklerken birok gen Kzlderili becermek hakknda konuurdu. B si kuru skyd tabii ki. Beyaz kadnlarn yannda utanr, hatta biraz da korkarlard. * Vani h dondurma, (y.h.n.) 192 Atlgan Geyik Paris'teki gen kadn, Sandrine'i dnd. Artk onun kutsal bir insan olduun a verdii karttaki resmin wasic-hti'lann kurtarcs sa olduunu biliyordu. Onlar Her eye ir Tanr ismindeki ve ift Gren'in Wakan Tanka'dan bile gl olduunu syledii babasna ta leyerek kurtarmt. O zaman ift Gren'e inanmam olmasna ramen, imdi o kadar emin deil dnyay yvasicun'lar ynetiyordu. Sandrine. Onu gln kysndaki sade elbisesi ve beyaz apkas ile cante ta'snda hayal etme ma tm grd ciddi grnen gri elbise ve uyuyan rdekli apkayd. Uzun bir sre onu asla un a imdi, biraz da utanla, sayamayaca kadar ok ay boyunca onu hi dnmediini anlyordu. ini kapad ve iri gsleri ve beyaz, iri kalalar, salanndaki kadife ban-dyla mavi sabahl i dolgun gen kadn grd ve arzusu tekrar iddetlendi. Bunu takip eden haftalar boyunca, Atlgan Geyik Rue Sainte'den uzak durmaya alt. Aslnda , iten soma odasndan, yiyecek almak ve banyo evinde ykanmak dnda ok nadiren kt. Paz klerini hl Soulas ailesi ile yiyor, Mathias ve Chloe ile konumaktan keyif alyordu, a ma ocuklar byyor ve onun dahil olmad farkl ilgi alanlar oluyordu. Aptalca olduunu bi du, ama Chloe'nin arkadalar ile kilise grubu hakknda, Mathias'm ise snf arkadalaryla C mar-gue'daki vahi boalan grmek iin yapt tren yolculuu hakknda konumalarn dinlemek yordu. Kibarca dinliyor ve konumalarn ounu anlyordu, ama yeni maceralarn anlatrken g ndeki parlty grebiliyor ve onu artk hayatlarnn byk bir paras olarak grmediklerini Akam yemeinden sonra o ve Rene, Cours Belsunce'da yrr, Re-ne'nin en sevdii kafede otu rup anisette ierlerdi. Burada kk balk, arkadalaryla akalap glerken, Atlgan Geyi ierek kalkmak iin uygun bir frsat kollard. Ne tuhaftr ki bu pazar ziyaretleri srasnda ona en fazla evdeymi hissini veren nne yeme k koyan, oraplarndaki skkleri diken veya ona bir tatl paketi hazrlayan Madeleine'di. A tlgan Geyik en sonunda onunla arkada olduklarn anlamt. Bir keresinde ona saten bir kur eleyle balanm bir kutunun iinde ilemeli bir al getirmiti. KutuFl 3N/Kml<failinin arks -193 yu ap ilemelere hayran hayran bakarak al havaya kaldrdnda gzlerinin zevkle parldad yaa kalkp onu her iki yanandan ptnde, bu noktaya varmalar ok zaman ald halde, Ma an daha iyi bir kadn tanmadn dnmt. Byle dnm olmak onu artmt. Ama sonuta bu Atlgan Geyik'in mutlu bir dnemi deildi. inde mutlu deildi; btn gn, g kremek korkun bir angaryayd. Eve kmr tozu, ya ve kl suyu kokarak gelmekten nefret ediy rdu. Hautes-Alpes'den gelen Louis Granat sabun kalplarn kesme iine alndndan beri bak arkada edinememiti. Rene'nin ona srekli Msy Deferre gibi bir adamla alt iin ne k uunu tekrarlamasna ramen, umutsuzca baka bir iin hayalini kuruyordu. Ama baka bir ii n sl bulacakt? Atlgan Geyik'in zar zor biriktirdii para da cesaretini krmt. Byk antasnn dibine s frang vard ve Mat-hias'n da yardmyla eve yolculuk iin gereken paray biriktirmesinin en az iki, hatta sene alacam hesaplamt. lkesini ve insanlarn tekrar grme konusunda c i kukulanmaya balamt. Yine de tm bunlardan ok, tek gz bir odada yalnz yaamaktan, kzarm pili satan yerden y ert tavuklardan veya sert ky /Jale'sinden ve ekmee srlm kei peyniri yemekten bkmt. bir kere kedeki Kuzey Afrika restorannda kuskus ve pide yiyordu. Ondan bile sklmt. Am er eyden ok, ya lambasn kapatp yatma vakti gelene kadar oturup sigara ierek bekledii,

ken gelen souk gecelerden nefret ediyordu. Bu sre iindeki tek keyfi beyninin kendis ini uykuya teslim ettii sreydi. ounlukla sert topraklarn yaln tepelerini aarak ortaya temiz sabah gneini veya dzlklerin zerinde daireler izerek dolaan sapsar bir kartal g kartaln lklar o kadar keskin ve gerek olurdu ki yatan iinde oturur ve dinlerdi, ne duyduu sadece kedi kavgas veya talar zerinde yanklanan ayak sesleri olurdu. Bu anlard an, gerekliklerinden keyif alyordu, ama bunlar sadece daha da umutsuz bir yalnzla ned en oluyordu. Aralk'ta, Patlayan Aalar Ay'nm banda, souk bir cumartesi akam Atlgan Geyik kk od ayatn yettiine karar verip Eski Liman'a yaplacak bir yryn onu neelendirebileceini d vinde daha yeni ykand halde, sustal aksn aarak, kmrn mtemadiyen karartt mak r 194 F 3ARKA/Kzdeilinin arks gmlek giyip kravatn geveke balad. Sonra ssl gnlerinden kalan kokuyu yzne hafife byk antasnn dibindeki para antasndan be, sonra da on frank ald. yi ayakkablarn, nu giydi, apkasn takt. Lavabonun stndeki aynada kendine bakt. Artk gen olmayan grd dzgn hatl yz ve omuzlarndan aa inen parlak siyah salar hi fena deildi. Gece artk erken kyordu ve Le Panier'den aa inen geni ta merdivenler gaz lambalarnn parlyordu. kier ikier inerken basamaklar, ayakkablanmn dz tabanlarnn altndan kayyo ma odasnn dnda, tekrar insanlarn arasnda bir cumartesi akam geirecei dncesi, ke nelerin ve mangallarn burun deliklerini dolduran kokusu, glen ve konuan insanlarn se sleri onu gittike daha fazla heyecanlandryordu. Noel zaman yaklayordu. Eski Liman kl acak, byk gemilerden bazlarnn yelken direklerinden, elektrik lambalarndan ipler sarkac ak, dkkanlann nlerini km da yeil kalan bitkiler ve meyveler ssleyecekti. Souk hava, ge ellikle limandaki lamdan gelen kt kokuyu bastracakt. Atlgan Geyik, Quai du Port'tan ksa bir mesafe nce merdivenlerin dibinde aniden durd u. Onu tandk bir rpertiyle dolduran kasvetli bir dnce gittike byyen heyecanna kanm ne tam drt yl nce bugnlerde gitmiti, neredeyse hayatn kaybettii, gsterinin ve arkada ttii ve onu lme terk ettikleri zamand. Yataklarnda inleyen adamlan, katnda souk gec sokaklan, Ga-re du Prado'nun boluunu, jandarmann dokunuunu -"Pardon mon-sieur"- hatrl ad. Ve ta odada yatarken lm arksn sylediini de. Soulaslar'n evinden tandndan beri Atlgan Geyik ounlukla kendi dncelerinin iyi ve la ba baa yaamt. Mat-hias ve Chloe gibi ondan bir eyler talep eden ocuklarn, Madelen Rene'ye yapt gibi hrslanyla ilgili aka yapan bir kadnn, sessiz olmasn istedii zam bile srekli konuan Ren'nin hayatna mdahale etmesi gibi onu keyiflendiren eyler uzakta kalmt. Balk veya manavla pazarlk etmiyor ya da iteki dier adamlarla aka-lamyordu onlan, ama onlarla konumamt, sradan insanlar gibi konuup sohbet edemezdi. Bu wasichu,h r]a paylaaca gerek bir dili yoktu. Bylece dncelerin ve haralannn arln Pei s anyor, bazen de srarclklanndan nefret ediyordu. 49,5imdi ise bu akamn keyfini karmak iin aklna gelen bu son dnceyi aklndan kovmaya al sarmaya alrken parmaklarnn titrediini fark etti. renerek kd ve ttn yere att. yoktu. Nereye giderse gitsin dnceleri de onu takip edecekti. Ama tam kendini topla yp merdivenlerden kacakken, arkasnda Le Panier'deki kediler gibi inleyen bir ses duy du. Can daha da skld, ama onu kovmak iin dndnde, kat kat kirli kumalarn iinde inc d. Ayaklar bile slak kumalarla sarlmt. Yaratk sanki eklinde bir bozukluk varm gib i, ama Atlgan Geyik baktnda daha kk bir yaratn, neredeyse dik bir ekilde tekinin duunu grd. ekil yine ac ac barp kk, penemsi elini ne doru uzatt. Parke talarnn zerinden sanki byk bir souk hava dalgas ykselmi gibi srtnda denetle li bir rpertinin dolatn hissetti. Hasta evinden katndan beri bylesine memiti. esmer yz kirden parlayan gen bir kadn olduunu anlad. Alm eli solgun ve narindi ve ki bebek, kmaz sokakta bulduu l sa bebekten daha byk deildi. lk dncesi kamak, merdivenleri indii kadar hzla geri kmakt. Bu kadn ve ocuuna kar azck utanmt, ama onun aniden ortaya kmasnn kt bir iaret olduunu, siyo-o'nun g hip olduunu, hatta belki de gzlkl adam tarafndan ona zarar vermek zere gnderildiini d edemiyordu. ingenelerden haberdard. Eski Liman'n evresinde dilenen kadnlar grmt. B ve bacaklar sanki tatan-m gibi bastonlarna dayanarak yrrlerdi; dierleri tpk bunun g i ve ounlukla ocuklar olurdu. Erkek ingeneler, czdan alp daha kurban ne olup bittiin ayamadan gzden kayboluverdi. Bir keresinde Atlgan Geyik bir adamn bardn duymu ve ja ingenenin birini Canebiere'in kalabal arasnda kovaladn grmt. ingene byk bir

aln arasndan ite kaka yolunu bulmutu. Sonra insanlann soluduu hava gibi aniden ortadan kaybolmutu. Bu Atlgan Geyik'i ok artmt, ama armamalyd. Rene ingenelerin l'esprit malfaisant . nsann ruhunun derinliklerini ve insann geleceini grebiliyor ve onu lanetleyebiliyor lard. Sabahlar Atlgan Geyik ve Rene balk ak artrmasna katlma-* Kt ruh. (y.h.n.) 196 ya giderken bir falcnn nnden geiyorlard ve Rene bu Fransz insanlarm wakan yapan biim ryordu. imdi Atlgan Geyik hayaletin gzlerine bakma cesaretini toplad; gzleri Paha Sapa'da kun duzlarn yapt glckler gibi byk ve karanlkt. Kadn kk penesini ne uzatm, nered rdu. Atlgan Geyik ocua bir gz att, ama ocuun gzleri beyaz bir macun eridiyle mhrle apalyd. Yz esmer bir derinin kaplad bir kafatasndan, yal bir adamn yznden baka ordu. Atlgan Geyik tekrar kendinden utand, ama bu sefer bu elimsiz kadn ve ocuu korkuttuu i Elini cebine soktu ve bulduu ilk bozukluu kadmm eline sktrd. Benzer bir hareketle kadm kk bir kuu andran parmaklarn bir franklk parann zerine kvrd. Bu para dilenciye azlayd, ama bu karanlk sokaktaki insani sradan bir temas iin buna aldrmayacak kadar mt eekkirdi. "Vo-us voil, madame, pour votre bebi Jesus."* Kadn bam eip kalbi atlayacakm gibi feryat ederek geri gitti; Atlgan Geyik bu sesi tan ala kadnlarnn da kocalarn veya ocuklarn kaybettiklerinde bu ekilde feryat ettiklerin mutu. Kendi annesi de kardeleri ksrk hastalndan ldnde feryat etmiti. Ama kadnn epki onu artmt. Belki de ona dokunmamalyd. Atlgan Geyik gen kadnn karanlklar iinde topallayarak gzden kaybolmasn seyrederken, h ramen kendine geldiini hissetti. ok uzun sredir ilk defa bir ekilde bir snav baaryl amlam gibi, yine sokaklarn adam -hatta belki de tam bir adam- olmak zere bir kere dah a zgr olduunu hissediyordu. Ancak Rue Sainte'e girdiinde kararn gzden geirmeye balad. Sokak, cumartesi gecesi ehr keyfini kartan, ou denizci bir sr adamla bir hayli kalabalkt. ki dknt bar da baz bereler giymi, ksa yn kabanlarnn iinde glen ve baran erkeklerle doluydu. Yar dolu b daklar barn zerinde duruyor veya bar ile insanlarn azlar arasnda yava hareketlerle s u. Uzun paltolar, melon veya silindir apka giymi, arap ien ve denizcileri seyreden b aka adamlar da vard. * ite madam, isa bebek iin. (y.h.n.) /'l97 Bu manzaradan sadece iki sokak tedeki Opera Binas'nn yanndan geerken Atlgan Geyik kend inden ok emindi. Ama imdi Bras-serie Cherbourg'daki olay, dman tavrl denizcileri, alay eden kadnlar dnyordu ve biraz korkmaya balamt. Rene ona defalarca Amerikan barlarn durmasn sylemiti. Erkeklerin yanl insanlarla veya kadnlarla beraber olmalar, hatta l ri buralarda az rastlanlan bir ey deildi. Marsilya dnyann her tarafndan gelmi kt ada a, Franszlar gibi medeni olmayan ve yan baktn diye boazn kesecek adamlarla doluydu. R ene parmaklaryla boaz kesme hareketini canlandrm, Atlgan Geyik de bu hareketi hemen ta nmt. Ve bylece bu adamlarn bir araya geldii byle yerlerden uzak durmutu. u ana kada Ama adamlar, sokakta srtnerek yanndan geenler bile sarho-luklanyla o kadar meguld ki, en Kzlderili kendini grnmez hissediyordu. Gveni de yerine geliyordu. Yine de, gm rd l bastonunu getirmi olmay diledi. Grltl iki ban da geerek Rue Sainte'in ortasndaki zarif geneleve ulaana kadar kararl a rla yrd. Erkeklerden oluan bir kalabal yararak geti ve giriteki dar, ta basamaa ieri bak. Oda tpk kendi krk dkk dairesinde geen haftalar boyunca hafzasnda tuttuu gibiydi: s ere boyanm duvarlar, parlak avizeler, zarif tahta barn zerindeki ayna, pel krmz diva Ve ayn sre iinde tekrar tekrar gznn nne getirdii mavi sabahlk iindeki kz grd. inde oturuyor, kucanda tuttuu kehribar rengi suyla dolu uzun kadehe bakyordu. Aym si yah kadife sa bandn takmt, koyu renkli bukleleri yzn ksmen rtyordu. Bacak bacak las orabnn zerinden grlecek ekilde syrlmt. Yalnz deildi. Bu gece oda bazlar zengin adamlarn giydii siyah gece elbisesinden giymi zun paltolu ve kravatl erkeklerle doluydu. Atlgan Geyik bu adamlan Opera Binas'na g irite hanmlanna elik ederken veya Eski Liman'n hemen dnda Carre Thiars'daki k restor da otururken grmt. eride, Rue Sainte'deki dier yerleri dolduran tek bir denizci ya da erhangi bir serseri grlmyordu. Birok gen kadm gruplar halinde veya tek tek erkeklerle oturmu, birka hafta nceki hall erinden ok daha canlydlar. Ksa saman ans salan olan bir kadn yaz eftalisi renginde b

bahlk giymiti. Et198

rafnda hepsi ne eilmi, hafif kahkahasnn parlsyla ykanan be alo erkek vard. Yzn tutuyor ve kk, dz bir bardaktan iki iiyordu. Atlgan Geyik kadnn k adamlarn t,u k ni eken bir tr gce sahip olduunu dnd. Belki de salanndand. Marsilya'da byle san sa Mavi sabahlkh kz kulana bir eyler sylyormu gibi grnen gen bir adamla oturuyordu. E nn zerinde yzn kza dnmt, ama o kucandaki ikisine bakyordu. Bir keresinde erkek bacann zerine koymu, parman dizinden orabnn bittii yere kadar gezdirmiti. Ama o ve yzn odann giriine evirmiti. Tam da Atlgan Geyik'e bakyor gibiydi, ama Atlgan Gey eden kendisini gremeyeceini biliyordu. Daha nceki akam yapabilecei gibi kamad. Belki d sokaktaki ses ve hareket onu cretkr kza ve arkasndaki adamlarn ittirmesine kar grnm Atlgan Geyik kapya doru iki adm atp kapy at ve girie admn att. Odann scakl rdiinden beri kendisini kastn anlad. Bunun tek nedeni souk deildi. Ama kafasndaki t i sildi. Mavi sabahlkh kza yakn olmak istiyordu. "Yardmc olabilir miyim, msy?" Bu daha nceki gece karlat ksa, iman adam deildi. Bu adam dierinden daha uzun dei gmleinin ve kelebek kravatnn altnda seilen gs geniti. Koyu renkli takm elbisesini t ksm dar gelmiti ve bask yznde kulandan aznn kenarna kadar uzayan bir yara izi v rna pek de iten gzkmeyen, belli belirsiz bir glmseme yerlemiti. Adamn sorusu Atlgan Geyik'i hazrlksz yakalamt. Ona cevap vermek yerine kz bulmaya a gz gezdirdi, ama ne kz, ne de kzn beraber olduu adam odadayd. "Belki de msy kaybold Atlgan Geyik oday aratrmaya devam etti. Sonra gz ar, tahta bara takld. "Krmz ar m." "Ama bu mmkn deil msy. Buras zel bir salon. Ne yazk ki sokaktan gelen herkesi kabul e iyoruz." Tam o srada nceki sefer pencereden grd ksa boylu, iman adam barn sonundaki yerinden nlarna geldi. Kel kafas avizelerin altnda parlyordu. "Sorun ne Gerard? Tann akna kapy pa'' 199 tn. Kzlarmn tyleri souktan diken diken oldu." "Beyefendiye burann zel bir salon olduunu sylyordum. Bir iki istedii konusunda srar e or, ama ben tam da kendisine darya kadar elik etmek zereydim." iman adam kafasn kaldrp Atlgan Geyik'in yzne baktktan sonra, ayakkablar da dahil derili'yi batan aa szd. Atlgan Geyik apkasn karp gsne yakn bir ekilde nnd ki sahibi kimselere kar hatr saylr bir hor grme hissi vard, ama ayn zamanda dierler saygU olmas gerektiini biliyordu. Yine de, dorudan bu yerin sahibinin gzlerinin iine b akt. Ama iman adam grdnden holanma benziyordu. Erkeklerden holanrd ve onlar doru de nda kendisiyle gurur duyard. Derli toplu olma yolunda kt abaya, zerine uymayan paltoy a, ucuz ayakkablara, komik apka ve erimi kol azlarna ramen, bu beyefendinin esmer yz eredeyse distingue' bir ey, ona garip bir ekilde ekici gelen bir ey vard. Yabanc olduu kesindi ve iman adam ok nadiren yabanclar yerine kabul ederdi, ama bu adamn kendine ha s bir havas vard. lgin olabilirdi, caka satp kzlarn becermek iin gelen bo haute bou e'den" sonra ho bir deiiklikti. "Le Salon'a ho geldiniz msy. Gerard, paltosunu ve apkasn al. Byle bir beyefendiye kar a olmamalsn. Sadece iki yl nce, ekmeini kazanmak iin kavga ediyordun. imdi mterileri n daha iyi kazandn dnyorsun." Atlgan Geyik kk iman adamn alann azarladn anlamt. Bu onu rahatsz etti. As a girebildii halde, imdi en ok istedii, buradan mmkn olduu kadar abuk ayrlmakt. Bu n beyefendi olduklar kesindi. Tabii ki onu iyice inceleyecek ve sabun fabrikasnda bir kmr krc olduunu anlayacaklard. Ama kk iman adam onu dirseinden yakalayp barn sonuna doru ekti. "zin verin," dedi. rn arkasndaki adam ard. Beklerken yerin sahibi kendini tantrd. "smim Olivier. Siz " Atlgan Geyik az daha ismini sylyordu, ama sonra aklna daha 'Ayrcalkl, (y.h.n.) ** Yksek tabaka, (y.h.n.) 200 iyi bir ey geldi, ismini her syleyiinde insanlar arm bir ifade ve ylemek iin yapl

denemeyle karlk veriyorlard. "smim..." bir an hafzasn yoklad ve aklna gelen ilk is 'nin balk tezghmdaki yardmcsnn ismi oldu. "smim Franois." Algan Geyik parlak kol aznn altndaki krma ynnn arasnda rnen kk nemli eli s etmiti, aaya baktgmda altnn zerine ilenmi koyu krmz renkli bir ta grd. "Enchan e tanmaktan onur duydum." Barn arkasndaki adam nlerine ince sapl ve dz iki bardak koyduktan sonra kadehleri bal oncuklar karan ve tslayan bir svyla doldurdu. Kendisine Olivier diyen adam kadehini a lp Algan Geyik'in de aynsn yapmasn bekledi, "Salonuma ho geldiniz. erefe," dedi. Baloncuklu sv Algan Geyik'in aznm iinde dans ediyor gibiydi. Yutmas zor geldi, ksrd oncuklarn burnuna ktn hissetti. Burnundan svy smkrerek kartmaya alrken gzl d. ksrd ve smkrd, sonra smkrd ve ksrd. ki metreden daha ksa bir uzaklkta zar atan iki adam, bu grnty seyretmek iin durdular; k bata yeni gelenin garip grnts ilgilerini ekmiti, ama imdi daha da garip davranlar yorlard. "Olivier, arkadana bir beyefendi gibi azyla imesini retmelisin," dedi biri. "Hepsi senin mi, Olivier?" dedi dieri. "ri biri - tam senin tipin, deil mi?" dedi ncs. Olivier onlar kibarca azarlad. "Dalga gememelisiniz baylar. Bu adam bizim kltrmzden de ". Aniden parlak bir ekilde glmsedi. "Bu beyefendi bir Dou prensi." adam alayc glmsemeleri suratlarnda donmu bir halde Algan Geyik'e baklar. Algan Geyik kadehini kaldrd, biraz utanmt; ama imdi kendini daha iyi idare ediyordu. " onsoir, messieurs. Enchanti." adam, kendilerine ramen kadehlerini kaldrdlar, ama imediler. Zarlar alrken ilki, "O nsse ben de apkam yerim," dedi. Dierleri oyunlarna dndler. "Prensse senin apkan yerim, ama onun zerindeki giysilere dokunmam." "Fahielerden birini becerirken Olivier onlar yakarsa, halkn gvenlii iin yararl bir har ket olur." "Hangi kzla gidiyor, grelim. Belki de kz yakmak zorunda kalrz." Bu yapaklar yorumlarn duyulmasn istemilerdi, ama Atlgan Geyik onlarn sadece giysiler v atele ilgili konutuklarn anlayabil-di. Sylenene fazla dikkat etmiyordu. Kz aryordu. "Onlar domuzdur, ama paralar herkesinki kadar iyidir. Onlarn paralarn almak zorundaym , ama onlarn trnden olanlarn burada olmasndan holanmyorum." Olivier barn arkasnda udan ald puroyu Atlgan Geyik'e ikram ederken gld. "Maalesef, buraya gelenler sadece on lar gibiler. Mkemmel ailelerden gelirler. Onlarsz isiz kalrdm." Olivier'nin tuttuu kibrite doru eilirken "Domuzlar" dedi Atlgan Geyik. Duman fledi ve tekrar "Onlar domuzlar. Kyl domuzlar." Olivier ona bakt. Aniden bu adamn rk bir yana, milliyeti konusunda bile hibir fikri o lmadn anlad. Marsilya'da byle bir insan grmemiti. 1889 knda gelen Vahi Bat gste , ne de olsa bu tarz gsteriler onun hassasiyetindeki biri iin kaba kaard. Aslnda resi mli gazetelerde indien'let grmt, ama onlarn dakafa-lannda tyler vard ve sava boyalar i. En naho vahi rk. Olivier adamn konutuu dili de merak etmiti. ok zayf bir Franszca kullanyor ve aksan kelimeleri yutuyordu. Adamn yontulmam herifin yorumlarnn ne kadann anladm merak ki de gerekten Dou'dan veya Gney denizlerinden veya hatta Amerika'dan geliyordu. Tam o srada Olivier hafif bir rperti hissetti ve arkasndaki kapya bakt. Her ne kadar kimin geldiini ve gittiini grmek iin btn gece, tpk son yirmi yldr her gece yapt ttiyse de, bu sefer kafas zonklayana kadar kalbi yerinden frlayacakm gibi arpt. Bu Bre teuil'd. Tamm, diye dnd seltiz yl sonra bile hl gzel. lk karlaklannda, Breteui da vasat bir restoranda gen bir sous-chef." O gnden bu yana tm Marsilya'nn, belki de Provence'n en nl efi oltmtu; Rue des Catalans zerindeki kk zel restoran namussuz a, sahtekr aristokratlara ve kte bourgeoisie'ye hizmet veriyordu. Olivier, hepsind en nefret ediyordu-nk bir zamanlar Quai de Rive Nenve'de kk bir barakada, bir * ef yar cs, (y.h.n.) 202 ^ap olanla yakalanana kadar (bir enflagrant delif), Marsilya'nn en nemli blgesi olan Liman'n temsilcisi, Assemblee Nationale'de bir politikacyd. Cinsel eilimleri nedeni yle lekelenmi de olsa, bir burjuva olduu halde, memuriyetten atlm ve dlanmt. Ama sa devaml mterileri hl, ou arka salonda Olivier'nin olanlar tarafndan elendirilen ik Breteuil de dahil. Ve onun bir zamanlar benim olduunu bilmek, diye dnd Olivier. Brete uil'e, arka salona giderken elik etmek, iini hep znt ve acyla doldururdu. Ama bir iki

dakika iin bile olsa, yeniden yalan olmak, bu aalanmaya deerdi. "zninle Franois. ampanyann keyfini kart, dostum." Olivier parlak gzlkl uzun, gzel k iin neredeyse koarak yanndan ayrld. Atilgan Geyik, Olivier'nin soluk benizli siyoko ile kol kola, kalabaln arasndan geere k perdeyle kapatlm arka odalara yrdn grmedi. Mavi sabahlkl kzn tekrar grnmesi saat sonra kz hafif usanm bir ekilde tekrar ortaya kt ve derin bir i ekile, kendini karak, bir divana oturdu. Bekledii bu yarm saat iinde oda boalmaya balamt. Artk bir dzine adam ve onun yans kalmt. Atlgan Geyik kol yenleri balarla yukar tutturulmu adamn piyanoda syledii a miti. O ilk tela annda mzii duymamt. Ayrca o srada hl orada ve hl erkeklerle e rediyordu. Anlayabildii kadaryla onlardan hibiriyle perdenin arkasna gitmemiti. Adaml ar onun sigarasn yakmak ve gln dinlemekten honut grnyorlard. Atlgan Geyik gznn ucuyla mavi sabahlkl kz seyrederek birka dakika daha bekledi ve ba r erkein onu istemediinden emin olunca, bardan uzaklap ona yaklat. Tam bir plan yoktu, ona nasl davranmas gerektiini bilmiyordu, ama yannda hl sekiz frank vard. Ona sadece p ra m vermeliydi? Peki verdiinde acaba kz ona nasl bir tepki verirdi? Belki de perdel erin arkasna sadece belli adamlarla gidiyordu. Belki de onu korkuturdu. Atlgan Geyik artk eski psk giysilerinin, esmer teninin, uzun, serbest braklm salarn la farkndayd. Karanlk sokakta * Sust, (y.h.n.) . '203 kendini k hissetmi olabilirdi, ama burada parlak avizelerin altnda anm ayakkablarn kol azlarn grebiliyordu. Barn gvenliinden uzakta, odann tam ortasnda nasl grnd olaslkla bir daha asla buraya girmesine izin verilmeyeceinden, u anda kza yakn olmaya kararlyd. Kk, iman adamn onu akamn elencesi olarak dndn hissetmiti. Kzdan sadece bir metre teye oturdu, ama aslnda bambaka bir odada da olabilirdi. Diva n yuvarlak olduundan yz dier yne, kapya dnkt ve donuk bir dikkatle onu izleyen kasl , kendi halinde grnyordu. Atlgan Geyik bir sigara sarp yakt ve kulland kibriti ayakl bir kl tablasna att. Gec ca burada ok sayda insan oturmu olsa da, kl tablas tertemizdi ve fayans yerler mermer gibi parlyordu. Sigarasn ierken Atlgan Geyik syleyecek bir ey, kibar ama ne istediin air ipucu veren bir eyler dnmeye alt. Son olarak en azndan profilini grebilmek iin kza yaklat. Youn lavanta kokusunu iine ekerken az kurudu. Garip ama Attan Dren'i h adann yuvarlak yzn grd ve akac kahkahasn duydu: "Haydi, bir kadndan m korkuyors "Bonsoir mademoiselle," dedi. Henz ona bakmaya cesaret edemiyordu. "inizden dolay yo rgun musunuz?" Kz gzlerini bara dikerek sessiz kalmaya devam etti. Zar atan adam gitmiti. Piyanist a lmay kesmi, barn sonunda bir kadeh arabm iiyor, notalarla dolu antas ayaklarnn dibi uyordu. Zengine ve tembellere hizmet veren bir evde dikkate alnmayan, dirsekleri fazla parlayan frak, dizleri bollam bir pantolon giyen bir ii... Marie, byk odadaki kesinde ou zaman arka arkaya arklar alan, fazla ikiyle ve arka o plan srekli yolculuklarla unutulan piyanisti seyrederdi. Arada bir devaml mterilerden biri zel bir ark ister veya bir grup sarho bir araya geli ve bir iki popler ark syler, gece boyunca en az biri ayaa kalkarak insanlara "La Mar seillaise"in kasvetli bir uyarlamasn syletirdi. Piyanist grevine ballkla alar, ykl r bardaki bardaklan titretirdi. Sonra sarho adamlar alar veya cesur erkek havalany la birbirlerinin sutlarna aplaklar indirirlerdi. Ve piyanist tekrar unutulurdu. Marie uyumak dnda odasna tekrar gitmek istemiyordu. Sadece on dokuz yandayd, ama y dayd. Hizmet verdii erkek204 lerin saysn ne sayabilir, ne de bunu yapmak isterdi. Hayatnn bu kskn unutmak, yal b dmaman olduunda daha ok uzak bir sr olarak hatrlayaca bir dnem olarak dnmek istiyor nnde onu bekleyen bir gelecek yoktu. Byk tekstil fabrikalarndan birinde temizlik vey a diki ii yapmaktan, hatta daha kts srekli onu suistimal edecek yal zengin bir kadna aktan daha iyiydi. Ama mesleinden dolay evlilik veya zengin bir beyefendinin metre si olma umudu bile yoktu. Ayrca yeterince gzel deildi, srekli kendilerine giysiler v e mcevherler veren, hatta onlara lks daireler tutmak isteyen erkeklerden bahseden Aimee ve Heloise gibi deildi. Tm bunlar, bu beyefendiler onlara istedikleri zaman urayabilsinler diyeydi. Marie onlara inanp inanmadn bilmiyordu, sonuta bir kralie gib aayabilecekken, neden bir genelevde alsnlard ki? Ama bir eyden emindi: hibir beyefend endisine byle bir teklifte bulunmayacakt.

Marsilya'daki en zengin tabakhanenin sahibinin olu olduunda srar eden aptal, gen ada mla iini bitirip geri dndnde, barda duran uzun boylu, esmer adam fark etmiti. Ama en z ngin adamn olu olmasnn ona ne faydas vard? Byk olaslkla babayla da bir iki kere ber mu olmalyd. Ayrca o salak, Marie'nin dzenli mterilerinin yapt gibi uygun olduu ze n stne biraz ekstra da brakmamt. Ama o da intikamn almt, onu urada biraz srtner z ekerek, fazlasyla heyecanlandracak ekilde iine alarak hemen gelmesini salamt. Bir ter dkmeden her ey sona ermiti. Yorgundu, ama istekli davranmadklar iin bir sr kz sokaa atan Olivier'den korkuyordu. vier, mterilerine kar olduka tatl ve sayglyken, kzlara sert davranrd. Baz i arka dalk dzeyinde bile kadnlardan holanmadn sylerdi. Hepsi onun ibne olduunu ve sk s ttn biliyorlard, ama bundan kime neydi? Genelev sahiplerinin ou byleydi. Kapya doru kaamak bir bak frlatt ve bir mterinin paltosunu giymesine yardm eden Ger Bir eliyle adamm yakasnn tozunu alrken, dier eliyle cebine bir frank att. Kapda sadece mterileri karlamak ve dzeni salamak iin deil, kzlara gz kulak olmak iin de duruyo n bir sz gelsin Marie sokaklarda dolanyor olurdu. "Benimle gelmek ister misiniz msy?" * Bykanne, (y.h.n.) *' ?05 Oda, Atlgan Geyik'in tahmin ettiinden ok daha kkt. Salonun byklne bakarak yatak o duka geni olacan d(j_ snmt. Ama tek kiilik bir yatak, bir komodin, kk bir dolap ancak syordu. Hi pencere yoktu. Odadaki tek k komodinin zerindeki boncuklu abajurdan liyor ve krmz yatak rts boyunca krmz bir scaklk veriyordu. Lamba ve yatak rts d evdeki odasndan daha iyi olmadm dnd. En azndan onun sadece bacak grebiliyor olsa d enceresi vard. Atlgan Geyik kza neredeyse oda kiras olan alt frang vermiti bile; kz da onu kapnn he bekleyen birine devretmiti. Bu abuk ilem onu huzursuz etmi, ama sonra lo koridorda u zaklaan ayak sesleri duymutu. Kz sabahln karp kapnm arkasndaki iviye as. Atlgan Geyik'in giysileri ile ilgili erek yatan ayak ucundaki iskelete benzer askl iaret etti. Kvrlm asklarndan birin manto aslyd. Kutsal bir kadn heykeli ve yatan ba ucunda duvara aslm sade bir ha d ek kiisel iaretti bu. Atlgan Geyik odann onun gerek odas olup olmadm merak etti. Ancak ne olacan anlamaya balyor ve bu dnce korku, heyecan ve ehvet hissini beraberin tiriyordu. Drt yldan fazla bir sre nce Stronghold'daki deli kadndan beri bu ekilde hib r kadnla beraber olmamt. O da becerdii tek kadnd. Beraber olduu iki kadnn da ondan esini istediini dnnce bedenini bir utan dalgas kaplad. Ama imdi giysilerini kartr i, kardklarn askla as. Olabildiince hazrd. Dndnde kz ona bakyordu, daha ok da kamna. Lavaboya eilirken umursamaz gzkyordu. n bezi alp lavabodaki suyun iine batrrken, "buraya gel" diye seslendi. Mesafeyi amas iin iki adm atmas yeterli oldu, ama o arada hayranlk ve korku da dahil o lmak zere yzlerce duygunun varln hissetti. Kz bezi bir sabunla ovalarken, o da kzm sa seyretti. Burnuna yeniden lavanta kokusu geldi ve baylacakm gibi oldu. Biraz daha ei lip sanki kokusunu burnunda sonsuza kadar tutacakm gibi derin derin nefes alarak b ann stn koklad ve sonra souk, sabunlu bezi kamnn stnde hissetti. Balangta, b hzla akan nehre birden atladnda hissettii ok gibiydi. Nefesi kesildi, neredeyse bezden kurtulmak iin geri ekilecekti. Ama sonra bezin iindeki elin ovalamas ve skmas, sabunl u suyun kayganl, 206 lavanta kokusu onu ylesine heyecanlandrd ki kendini utandrmamak iin kzm bann arkasn tsal kadn heykelciine bakmaya balad. Dncelerini u an basma gelen eyden baka yere e iin birok ey dnd: Chloe iin izdii at, kendi at yi Koucu 'yu, sert topraklardaki Kzm ona yapt eyi grmenin kendisini zirveye tamasndan korktuu iin aaya bakmad. En sonunda kz onu ince bir havluyla kurulayp yataa uzanmasn syledi. Dar yataa bir gz kenarna oturdu. ok fazla mni wakan imi gibi midesi buland, ba dnd ve kendini hasta h ti. Ama kz sert yataa korunmasz, zayf ve sarho ban duvara dayayp dier utan ayaklar yatrana kadar onu nazike itti. Kzm bacaklarn aarak oturmasn seyretti. O zayf annda i gmleini karmamas onu hayal krklna uratt. Gslerini grmek, hatta belki onlar ma bu his kzn gl eli kamn kavradktan sonra dik tutarak kendini aaya brakmasyla issiyle kayboldu. Kalasnn iki tarafnda da kzn geni kalalarm hissetti ve kzn kalal e'in tatl eyler yapmakta kulland koyu kremaya benzer beyazln hayal etti. Bu dnce tik dnceleri bereketli bir yamurdan sonraki kanaryalar gibi oradan oraya atlayarak d olayordu. Drt yldr bir sonu alamadan dnmt, ama imdi onun kaygan ve gl kamn

n scakln hissederken, akl dizginleri serbest brakm, grntler birbirinin zerine bi Yzne bakt, ilk defa kz da ona doru bakyordu. Byk, kahverengi gzlerinin derinliini g Geyik'e, gzlerinin iine gerekten ilk defa bakyordu. Ama hemen sonra gzlerini kapad ve nce bir yne sonra dier yne, bir hzl, bir yava kalalarn hareket ettirdi ve bir kad nce hi duymad ekilde inlemeye balad, sonra Atlgan Geyik kalalarn yatakta kaldrd nden kp kzm iine girdiini hissetti ve kz kendini onun zerinde tutarken lk atarak onun kucana brakt; Atlgan Geyik geriye dp boncuklu lambann yumuak nda gzleri Marie Colet mutfaktaki geni masada oturup dier gen kadnlarn bir nceki gece birlikte ol duklar erkekler hakknda konumalarn duyu.207 yor, ama gerekte dinlemiyordu. leyi geceli fazla olmamt ve o her zaman olduu gibi yan ykuluydu. "Kollanma bakn. Ve de buraya." Masann karsndaki kz Airtiee ayaa kalkp sabahln kal kli gzleri zaferle parlayarak mkemmel kalalannn i tarafndaki bir re iaret ederek " . "Olivier'ye veya Gerard'a sylemelisin. Bu szde beyefendiler bizi bu ekilde kullanam azlar." "Hah. Bu bir maymuna pirelerinden holanmadn sylemek gibi. Yemez." "stne stlk imdi dan kp yeni bir i gmlek almak zorundaym, nk tek iyi gmleimi nabiliyor musunuz?" "Tereyan uzat, Chantal. Aynca o rekleri de tek bana yeme. u anda bile yeterince ima Marie dalgn dalgn artk soumu olmasna ramen cafe cre-me'ini* kantrd. Her zamankinden azla yorgundu ve hastalanabileceim dnyordu. Neredeyse yle olmasn diledi, nk o gece Buna hi demeyecekti. Pazar geceleri, iyi burjuvalar aileleri ile hafif yemek yedik leri, nlerindeki haftaya hazrlandklan iin tm gecelerin iinde en sessiz olanyd. Gelenl sadece ok utanga olanlar veya kimliklerini saklamak isteyenlerdi. Aynca onlar da d aha ok arka salondaki olanlarla giderlerdi. Keyifleri bilirdi. Etrafta dolama ekille ri onu hasta ediyordu. Marie tekrar eski psk elbiseli, uzun, esmer adam dnd. Ge-rard'n onu ieri aldna, h lan, kendisini setiine ve kendisinin de onunla gittiine inanamyordu. Ama bu onun grevi ydi ve mterileri reddetmeye balarsa, sonulan ok tatsz olabilirdi. Bir adamdan gerekten korktuu son zaman hatrlayamad ve askln orada plak ve sertlem yzn dnene kadar ondan da korkmamt. ok byk ve ehvet dolu grnyordu. Hislerini tab ite yaplmas gereken buydu. Ama iri esmer gvdesi onda heyecanl bir beklentiye neden ol mutu. Kadnlarla fazla tecrbesi olmadn anlamt, belki de onu korkutan bu olmutu. ok erlerinde almas gerekmedike nadiren erkeklerin uzanmasn isterdi. ounlukla nce gnl sonra da stte onlan idare ederdi. Ama dn geceki erkein pheli esmer irili-* Stl kahve, (y.h.n.) 208 Sinden korkmutu. Kzlardan biri, hem de geen sene l bulunmu-^j ve kzlarn arasnda dola ntiye gre son mterisi kocaman bir Dou Akdenizliydi. Marie, bu sylentiyi sama bulmutu, e de 0lsa Gerard onlar ieri kabul etmiti. Ama imdi bundan emin deildi. Dn geceki adam da bir burjuva deildi. Ama ona neredeyse dier beyefendilerden hibirinin yapamad bir eyi yapm, onun gelmesini amt. Kendi kendine akn a-lan glmsedi. "Ne var Marie?" "Ne ne var?" "Bu srt bilirim. Bizden bir ey saklyorsun." Aimee bir kedi gibi ona bakyordu. "Kendine birini mi buldun Marie?" Laurence kzlarn iinde en genciydi, Marie'nin bu ie balad yatan biraz bykt. "Tabii ki hayr. Samalama, seni aptal." Kzlar ikyetlerine dndklerinde, Marie esmer adamdaki hangi zelliin onu orgazma ulaacak dar heyecanlandrdn dnd. Tm ii kendisi yaparken, ereksiyonlu bir heykelcik gibi yat bir ey yapmamt. Son iki buuk yl boyunca bunu yzlerce defa yapm, ama hibirinde zevk endisine izin vermezdi. Bu ekilde, bir hizmetinin mutfa temizlemesi, bir fabrika iisin in kadn elbiseleri veya erkek gmlekleri dikmesi gibi kendisini bir grev yerine geti riyormuasna, neredeyse bakir hissederdi. Souk kahveyi kartrd ve ince bir tabaka krema mesini, sonra da ka-ramel renkli svda kaybolmasn izledi. Sadece bir ey olabilirdi. On dan korkmu olmas. Her naslsa o korku bir yerden sonra daha nce hissetmedii bir heyeca na dnmt.

Ama adam bir daha grmeyeceinden emindi. Neyse ne. Her eyden nce orada ne arad da bir mmayd. Yine de imdi aydnlk mutfakta oturup, arkadalarnn dedikodu yapmalarn ve ikye inlerken bile, yzn kzartan ve kollarn gdklayan ho bir scaklk hissedebiliyordu. Ve aya gelirse, nedense uzun boylu beyefendiden korkmasn gerektirecek bir ey olmadn biliy rdu. Belki de gelirdi. Bu pekl mmknd. FHN/Kzldermin arks ,"'209 XI Atlgan Geyik hl ak, onun zorluklar, gnl aclar ve kazanlar konusunda fazla bir ey ama hayat neredeyse katlanlmaz, yine de beklemeye deer hale getirmeyi renmiti. Soulas lar'n evinden ayrldndan beri uyank olduu saatlerin ounda arzuyla yanp tutuuyor gib ik mavi sabahlkl kz arzusunu tatmin ettiinden beri artk daha fazlasn istiyordu. Sadece onu, hayalarnn zerine nasl bindiini, salanndaki lavanta kokusunu, kendisini ykayan k rini dnmek, tatl bir szya dnene kadar onu heyecanlandryordu. e gidip gelirken om kmr atarken, ekmek peynirden oluan le yemeini yerken, banyo evinde sabunlanrken srekl nu dnyordu; geceleri yatarken son dncesi o oluyordu. 210 F14ARKA/Kzlderinin arks Biriktirdii franklarn yansn smarlama bir takm elbiseye, iki gmlee, birka yakaya ve b yeni ayakkabya harcamt. Dkkndaki grevlinin bulduu ona uyan tek ayakkab kahverengiyd beyefendilerin ehirde giydiklerinden daha kabayd. Aslnda bir hafta sonra siyah takm elbisesi ile denediinde kahverengi ayakkablar biraz garip durmutu. Her eye ramen parla k yeni ayakkablar eskilerine gre daha iyiydi. Atlgan Geyik, eski ayakkablann l bebei uu darack sokaa atmt. Sk sk orada uyuyan sokak serserilerinden birinin iine yarayabi i dnmt. Madeleine o pazar leden sonra bir beyefendinin kravatnn nasl balanmas gerektiini ona rdi. Madeleine ok kaba olduu iin azarlayana ve onu odadan gnderene kadar Rene ak haya t ile ilgili bir sr yorumda bulunmutu. Atlgan Geyik kendisi bir adm geride, her ikisi de ayn anda kravat balayarak aynann nnde Madeleine ile yan yana durmaktan holanmt. B alt denemeden sonra, Atlgan Geyik kravatn balad, her iki ucu da eit uzunluktayd, st dm de fena saylmazd. Sonra Madeleine ona tek bana kravatn balatt. Aynada kendine h arken Madeleine, "Doru mu? Kendine bir kz m buldun?" diye sordu. Atlgan Geyik yznn utantan kzardn hissetti. Rene ve Ma-deleine'in kendisinin bir kad ndiini tahmin edeceklerini beklemiyordu. Kzn bir fahie olduunu onlara nasl sylerdi? Ar asna dnmeden "Belki evet, belki hayr. Henz erken," dedi. Ona aynadan kaamak bir bak attnda Madeleine'in yznde bir glmseme izi grd. Onun g ordu, nadiren bundan fazlasn yapard, ama imdi bu glmsemenin ne anlama geldiini bilmiyo du. Ama sonra Madeleine, "Eer yleyse, onu akam yemeine getirmelisin. Belki bir sonraki p azar. Ama ailesinden izin istemelisin," dedi. Atlgan Geyik sonraki birka gn Madeleine'in daveti hakknda dnd. Fahielerin genelevden a, erkeklerle dan kma izinlerinin, izin isteyecei bir ailelerin olup olmadn merak et adeleine istemeden kafasna bu dnceyi sokmutu, kz pencerenin nndeki srada otururken vaboda yzn ykarken veya beyaz i gmleiyle -hatta plak!- yatanda yatarken hayal ediy ta kendisini Madeleine iin yapt gibi patatesleri soyarken ve onun da annesinin Pine Ridge'deki oca gibi bir ocakta byk bir para et piirdiini bile hayal ediyordu. .211. Bir gece Atlgan Geyik bir rya grd. Ryasnda kz grmek isti, yordu, nk ryalarda ins ok ey olurdu. Ama bu ne gzel, ne de mavi sabahhkl kz hakknda bir ryayd. Ryasnda St d'daki sarp uurumlardan birinin zerinde duruyordu. Bir ev ters gidiyordu ve o alyordu . Uurumdan atlamak istiyordu, ama her deneyiinde kuvvetli bir rzgr dalgas onu geri it iyordu. Drt defa, be defa, on defa denedi, ama bu abasndan yorulana kadar her seferi nde rzgr onu geri itti. Tekrar denemek iin kendini fazlasyla gsz hissederek uuruma ya aa bakt ve uurumun dibinde kendi halknn yattm grd. Her tarafta ve akla gelebilec e yerde yatyorlard: erkekler, kadnlar ve ocuklar, hatta yallar. Avclar tarafndan uur en bizonlar gibiydiler. Atlgan Geyik neden aladm anlad. Ayaa kalkp halkna bakarken, inlerce bizon sesi gibi rzgr kulaklarnda gmbrdedi, ama gmbrtde bir ses, tandk bir s Lakota sesi duydu ve bu ses, "Sen benim tek olumsun," dedi. Stronghold'daki kyne dn dnde orada hibir ey yoktu - ne insanlar, ne atlar, ne adrlar, hatta ne adrlarn ke n talar, ne de bir tane bile iin iin yanmaya devam eden ate. Her ey gitmiti.

Rya sona erdiinde Atlgan Geyik kendini odasnn karanlnda, uyank ve tavana doru bakar du. Sanki rya gerek bir rya deildi ve sanki zaten uyumadndan gerekten uyanmamt. Yi daymasna her eyi grmt. imdi bile kendini uurumun kenarnda aaya eilmi gryor ordu. Uurumun dibinde yatan insanlar gryordu. Rzgrn uultusunu ve kulana fsldayan liyordu. Bu kimin sesiydi? Neden onu semiti? Atlgan Geyik gecenin geri kalann yorgan omuzlarnda, kk srada oturup sigara ierek ve enin te tarafndaki karanlk gkyzne bakarak geirdi. Ona evi hatrlatacak ne ay ne de bir kmesi vard. Ama onun bu tr hatrlatmalara ihtiyac yoktu. Kalbi burada deildi; orada, S tronghold'da da deildi. imdi ismini karamad bir yerdeydi ve ayn ekilde o tandk ses sesi olduunu da bilmiyordu. Ryann etkisinden gnlerce kurtulamad. Bunun ryay anlamakla deil, ona inanmamakla ilgisi vard. Stronghold'daki Ku Kuyruu yal wicasa wakan dierlerinin olduu gibi Atlgan Geyik' de ryalarn yorumlard. Attan Dren ve o sk sk bu yorumlar hakknda ko212 nuur ve ryalarn anlatt bir gerek olduunu kefederlerdi. imdi Atlgan Geyik, Ku Kuyr yla ilgili ne syleyeceini biliyordu, ama buna inanmak istemiyordu. Bunun yerine rya y akimin bir kesine itti. Kayglanmaktan yorulmutu. Drt yldan fazla bir sre nce Stron 'u terk ettiinden beri kayg duyuyordu. Yine de arada bir, buna en az hazrlkl olduu zamanlarda, frnda yzndeki teri silerken, eini almak iin sra beklerken rya sinsice ortaya kar ve rzgrn grltsnn zerinden ve tehlikeli bir bilginin varl ile titrerdi. Bu daimi rya ile savaabilmek iin dnebildii tek yol, mavi sa-bahlkl kzn dncesini bomakt. Ve bylece kzla ilgili olarak, bir sonraki karlamalarnda syleyeceklerinin al acak kadar saplantl hale geldi. Kk, bulamk aynann nnde durarak Franszca cmleler kur relisiniz? Ben Amerika'dan Franois. Bu gece ok gzel." Kelimelerin azndan neredeyse di ledii gibi ktn grp arrd. Mathias ve Chloe bu abalarndan mutluluk duyacaklard sunu tetikleyen eyden mutluluk duymazlard. Atlgan Geyik kz artk sadece cinsel adan arzulamyor, onu btnyle kendisine istiyordu. getiimiz drt yl boyunca istedii kadnd. Kzn bir fahie olmas bu istei azaltmyordu, urumu daha da zorlatryordu. Onunla gelmesini nasl salayabilirdi? Bir kzla flrt konusun a hi bilgisi yoktu. Stronghold'da o ve Attan Dren'in flrt ettii birka kz olmutu, ama llikle geri planda durur ve birbirleriyle keyifli bir ekilde atmalarn dinlerdi. Daha sonra Attan Dren ona t verirdi. "Sende gz var, herkes bunu grebilir. Yal bir adam ile hl kendi kendinle oynuyor olacaksn." imdi Atlgan Geyik Rene'ye bir kadna nasl yakl can sorabilmi olmay diliyordu, ama bu durumda kk balknn sorularna ve akalarna kalacakt. Le Salon'a ilk gidiinden bir buuk hafta sonra bir perembe gn Atlgan Geyik Rue Sainte'd eki geneleve doru Quai des Belges'de kararl admlarla yryordu. Yeni siyah takm elbisesi ni, beyaz kolal gmleiyle dzgnce balanm kravatn ve yeni kahverengi ayakkablarn gi e rdek kafal bastonu vard. Ayakkablar eskisinden daha yumuakt, ama hl topuklarn bi u. Palto. 213 sunu evde brakmt; fazlasyla eski pskyd ve zerine oturmuyor-du. Yepyeni elbisesini z iydiinde, geen sefer yle muhteem insanlarn arasnda ne kadar komik gzktn tahmin ed Eski Liman'n evresinde neeli bir hava vard. Nefeslilerden ve davullardan oluan kk bir kestra Noel arklar alyor, beyaz yzl jonglr yanan ubuklann havaya frlatp onlar re levin iinde yakalyor, ok uzakta deil, dar bir pantolon ve kolsuz tirt giymi iki akroba denge ve dayankllk gsterilerini sergiliyorlard. Ky boyunca her birinde Atlgan Geyik' artk santons diye isimlendirildiklerini bildii kk heykellerin sata sunulduu birok ma rulmutu. Baz gemilerin halatlarndan sarkan klar amurlu suyu altn renkli bir kadifeye iyordu. Noel sadece iki uyku sonrayd ve nedense Atlgan Geyik'in byle uzun bir gn Soul as ailesi ile geirmekten d kopuyordu. te yandan, dkknlar ve kafeler kapal ve tm sokak bombo olacakt. ehrin sokaklarn arnlad, yalnz ve aresiz geirdii ilk Noel'i hat ine ve ocuklarn rahatlatc varlklarna ihtiyac olacakt. Atlgan Geyik bir an Le Royal'de durup yal garsona Soulas ve arkadalarndan rendii Noel g bir tebrik olan Joyeux Noel demeyi dnd. Noel, sonradan wasichu tanrsnn ocuu olaca unla cennet denilen bir yerde oturacak kutsal ocuun doumuyla ilgiliydi. Atlgan Geyik Wakan Tanka'nm kendisine elik etmesi, kendisinin olmas iin neden gerek bir ocuu hi ev ne almadn dnd. Son zamanlarda Wakan Tanka'yla ilgili epey dnyordu. Byk Ruh'la g k o ryada olmutu ve Wakan Tanka sadece ryay gndermiti. Atlgan Geyik'e yardm etmek ist

rsa neden bu kadar zc bir rya gndermiti? Ve bu insanlar kendi tannlanyla neden bu kada r mutluydular? Artk ne dneceini bilemiyordu. Fazla konumayan ama ok ey biliyor gibi gzken yal garsonu dnd. Her naslsa, sorulan nm yal adamda olduunu biliyordu. imdiyse mavi sabahhkh kz onu bekliyordu, bu nedenle admlann hzlandrd. Garsona yarn gece JoyeuxNoel dileyecekti. Oysa kz orada deildi. Atlgan Geyik her be dakikada bir yelek cebine zar zor san saati kontrol ederek iki saat boyunca barda durdu. Ksa boylu iman adam da yoktu. Etraf ssl a damlarla evrili san sal kadn masasmda deildi. Aslnda genelevin tm havas garip bir ek sessiz grnyordu. Kzlar erkeklerle nadiren arka odalara gidiyorlard; ounlukla divanda o uruyor, tek tek veya iftler halinde 214 ^w odann iinde turluyorlard. Atlgan Geyik kapdaki ksa, iri adama mavi sabahlkt kzn niye orada olmadn sormay d disinden holanmadn ve ona kaba, hatta dmanca davranacam biliyordu. Bunun yerine, bar genelevin neden sessiz olduunu sordu. Barmen gazetesinden bam kaldrmadan "Noel zaman," dedi. "Mterilerimiz ok dindardr. Noe bu kadar yakn bir zamanda ruhlarna le peche" bulasn istemezler. " Le peche. Veya ift Gren'in dedii gibi gnah. Ona gre, Paris'te-)d kzlarla dp kalkmak hu'nun tanrs iin bir gnaht. Ty Adam zinann insan iyi hissettirdiinden bahsetmiti, unun eytann ii olduunu sylemiti. eytan, Oglalalann Paris'in beyaz kzlar ile keyiflen ini istemiti, bylece nagflerini ele geirebilecekti. Her ne kadar Atlgan Geyik ve baz arkadalar bu fikrin samalna glm olsalar da, hibir Kzlderili bu kzlarla taklmam Ama imdi dnyay umursamaz duran barmenle zgn bir ekilde vedalasp yava ve amaszca dai yrrken ac duyacak kadar hayal krklna uramt. Belki de o gece hastayd, belki de pe klerle beraber olmuyordu. Bir gece izinli olmas doald. Ama adamlarla dp kalkmaktan sk ii braktndan korkmutu. Bu olasla inanmay seiyordu. Atlgan Geyik ellerini pantolon soktu ve parmaklarn kahverengi kadife kutunun etrafna dolad. inde Rue St-Ferreol'deki bit pazarndan ald bir madalyon vard. Kolyeyi ona vermeyi planlamt. Mavi kadife kurde boynuna dolamak ve gardrobun stndeki aynada kendisini hayran hayran seyretmesini iz lemek istemiti. Gn madalyon cebinde, eve geri dnerek bitireceini hi dnmemiti. Kendi zld. imdi Eski Liman neredeyse boalmt, jonglr, akrobatlar, orkestra gitmiti. Kk heykelle u masalar toplanm ve byk gemilerdeki klar sndrlmt. Le Royal'in klar hl yan xNoel dileyecek halde deildi. Bu geceyle ilgili ne neeli ne de kutsal bir ey vard. G arson ona bir kez baksa bunu annda fark ederdi. Noel sabah hava serin ve gneliydi, bu da Atlgan Geyik'in iini zrGnh .215 lemle doldurdu. Havann keskinlii ve penceresinden ieri szp <s mento zeminde san bir y ama oluturan gne ona, Stronghold'da Den Yapraklar Ay'ndaki giysisine skca sarlp tip atl scakh^. nn keyfini kard klan hatrlatt. Kimin atei yakaca konusunda Attan D turup beklemek hep bir yan. Olan, lar adrlan terk ettiklerinde hl nefeslerini grebilm rine ramen gne oktan dnyay styor olurdu. Atlgan Geyik uzakta buz tutmu sapsan tepe liyor, ayaklannn altnda ezilen kuru imenleri hissedebiliyor, donun suya dnn ve av gn n takt yi Koucu'nun kokusunu duyabiliyordu. imdi ise komu sokaktaki kk kilisenin an sesini duyuyordu, bu da ona nerede olduunu hat att. Bu hi de tatsz deildi. almas gerekmiyordu. Bu gerek onun iin kutsal gnden dah Bu lkede bulunduu drt yl boyunca iten sadece Noel'de ve Paskal-ya'dan nceki gn tatil apmt. alanlardan bazlarnn tatil yapt dier kutsal gnlerde bile, Atlgan Geyik d altnda o parlak krmz atei canl tutuyordu. i, kutsal gnlerin bo sokaklanna tercih ed Yatann yannda taburenin stndeki cep saatine bak. Yedi otuz. Dirseinin zerinde dorul ar bakt. Yllardr bu kadar uzun sre uyumamt. Buna ilk tepkisi yataktan frlayp biraz e e orba itikten sonra Corniche'in dndaki plajda uzun bir yry yapmakt. Dier limanlar a'ya?- alan ateli gemileri veya akntyla gm parlaklkta ne olduklan anlalmayan deniz ufak balk teknelerini izlemek hep ok zevkli ve biraz da zcyd. Bunu yapmak ho ve huz rici olabilirdi, ama bugn yapmas gereken baka bir ey, mevsimler getike gittike daha az istekle bekledii baka bir ykmll vard. Yatt yerden karsndaki binann stnde bir para mavi gkyz grebiliyordu. Sonra bir de herhangi bir gn gibi olacan dnd. Bunlar Kuzey Afrikal ya da Rene'nin deyiiyle i

Bugn Atlgan Geyik onlara zeniyordu. Baka bir ocuun bararak cevap veriini dinlerken a-inte'deki kz ve bu kutsal gn nasl geireceini dnd. Rene'nin yal dul annesi gibi Madeleine'in o kadar yal olmayan annesi ve babas da Noel yemeindeydi. Atlgan Geyik Madam Soulas'dan 216 holanyordu. Her zaman ekilsiz siyah bir elbise giyen, beyaz salan-ju siyah bir kuman a ltnda toplayan kk burunlu, kk, ince kadn, 0&lu ve kansnn oturduu evden bir sokak ve her cuma akam yemee gelirdi. Atlgan Geyik'ten ne korkmu ne de ekinmiti. Batan ber na byk bir ilgi gstermi ve sanki kendisini anlaya-bilirmi gibi onunla konumutu. Madele ne onun bir vahi olduunu ve Occitan dilini anlamadn, sadece ok az Franszca bildiini ttiinde, Atlgan Geyik'in nadiren anlad bir iaret diline bavurmutu. Atlgan Geyik'in g -bir keresinde Madam Soulas ona seslenip iaret ve ortaparmaklaryla aaya doru bir atal aptktan sonra, aynsn dier eliyle yapp Atlgan Geyik atm zerinde bir adam yaptn anl parmaklarn soldan saa dans eder gibi hareket ettirdiinde olduu gibi- iaretini anlad rtecek ekilde par-ladnda, o ince ve sesli, ama iten kahkahas ile glp hareketi tekrarl ve gzleri yaarana kadar glerdi. Sonra sanki aile iinde ho bir akaya glmler gibi tekr anszca deil de, Provence lehesi olan o garip dilde konumaya balard. Baz iaretler dnda hibir ey anlamayan Atlgan Geyik ilgin bir ekilde onun espri anlay derdi. Madeleine'in anne ve babas ise tamamen farklyd. ok daha az gelirlerdi, Soulas ailesiyle yaad iki yl boyunca onlar parmakla saylacak kadar az grmt. Kanepede vey dimdik otururlard. Her ikisi de Midi'den gelmi olmalarna ramen, iyi renim grm vatand ibi sadece Franszca konuurlard. Mathias'a ve Chloe'ye ok daha balydlar; onlara pahal iyeler getirir, balarna beceriksizce dokunmak iin uzanr veya yakalayabilirlere ince omuzlarndan sarlrlard. Ellerinden geldii kadar Atlgan Geyik'i grmezden gelirlerdi, ama Rene'yi de yok sayarlard ki bu gerek, Rene'yi pek de mutsuz ediyor gibi deildi. Msy D aviel on be usta ve saysz rak altran bir mobilya reticisiydi. ounlukla iinin ok sonuta ya emekliye ayrlacak ya da delirecekti. Kendisini ve Madam Daviel'i burjuv a olarak grd, verdikleri eitim ve terbiyeden sonra kzlarnn sradan bir balkyla evl eri akt. Madeleine byk bir rascasse, veya orada yaayanlarn dedii gibi lipsoz, yanna tatl patate li ve mercimekli bir domuz budu piirmiti. Rene, Paskalya'ya kadar domuz budu yiyec eklerini, sonra da yeni bir tane almak zorunda kalp her eye batan balayacaklar konusu nda Madeleine'le akalamt. Madeleine her zamanki gibi onu azarla. 217 m, anne ve babas iin kk bir horoz piirmi olmay tercih edip etmediini sormutu. Ama geti; Madeleine'in anne babas bile birka ie iyi araptan sonra (zellikle onlar iin al cuklarn keyfinin yerinde olmasyla gevemi gzkyorlard. Mathi-as zellikle mutluydu; nin e dedesi ona, aalardaki kular, Pare Borely'nin fundalklarn ve St-Jean Kalesi birliini elken am gemilerini seyredebilecei yeni ve pahal bir drbn vermiti. Chloe daha sakindi ma mucizevi Eyfel Kulesi de dahil olmak zere Paris'in belli bal tm zel yerlerini gster en hayal fenerinden etkilenmiti. Atlgan Geyik bir keresinde onun iin Eyfel Kulesi'n in resmini izmiti, ama klandrlm resmin yannda kendi izimi ok zayf kalyordu. Aslnda Atlgan Geyik'in ocuklara getirdii hediyeler de bir hayli ktyd. Biriktirdii par nu giysilere ve ikiye harcamt. lk defa kendine odasnda imek zere ielerce arap alm rapt, bu geceki araba hi benzemiyordu, ama ielerin her biri yarm frank tutmutu. Bir de her gn ayn kirli elbiseleri giymekten skld iin yeni bir yedek i elbisesi almt. Ye sesi ve ayakkablar dnda ald her ey yeterince kk grnmt, ama toplama bakld snn ieriini harn saylr lde azaltmt. Bu nedenle Chloe'ye kzn teekkr edip kutusunda brakt kt taklit spanyol tarz bir be as'a ald renkli kalem seti ise hi anlaml deildi; olann resim yapmaya merak yoktu. Ma ine bademle doldurulmu kays ekerlemeleri dolu kutuyu cokuyla karlam, Rene ikinci el e kutusuna hayran kalmt, ama Atlgan Geyik hediyelerin onlar arttn ve hayal krkl Daha bir yl nce Madeleine'e mantosunu tutmas iin telkari bir bro ve Rene'ye de dirsek leri delinmi ve defalarca yamanm eskisinin yerine salam bir balk kaza almt. Atlgan Geyik kendi yeni takm elbisesinden ve parlak kahverengi ayakkablarndan utanmt. glala insanlarndan, bir ocuun veya kocanm kaybndan doan acy, et veya yemilerin fazlas leri ile paylamay renmiti. Bir yerde paylama isteini kaybetmi, bunun yerine kendisiyl e kendi istekleriyle ilgilenmeye balamt. Madam Soulas'dan gelen hediyeyi ap gm hal spihi havaya kaldrdnda duyduu utan derinleti. Atlgan Geyik onun iin hibir ey almam aldrmamas ve gzlerinin, bir ey vermenin

218 keyfiyle parlamas kendisini daha da kt hissetmesine yol amt. Atlgan Geyik, yemekten sonra Rene ve Msy Daviel ile salonda oturup puro ile beraber erik konya iti. ocuklar, Madeleine ve Madam Soulas'n masay toplayp bulaklar ykama ttiler. Madam Daviel piyanonun basma oturup Noel ruhuna uygun canl bir ark ald. Fazla syla resmi duruyordu, ama parmaklan tular zerinde dans ederken gvdesinin style sanki p iyanoya saldnyormu izlenimi veren hareketler yapmay baanyordu. Atlgan Geyik onun piya noyu adeta canlymasna almasna, bu kadar zengin sesler karmadaki becerisine hayrand. ldnda ise tersine, sanki piyanonun kendi iradesi varm gibi ok bouk ve kaba sesler k Mzik dinledikten ve ounlukla Msy Daviel'in fmnda kurutulmu ahap yokluundan ve fahi m an ikyetlerinden oluan sohbetten sonra Atlgan Geyik bir anda temiz havaya kma ihtiyac issetti. Daha nce Soulaslar'n evinden hi kendi istei ile ayrlmam, her zaman Rene'nin o a izin vermesini beklemiti, ama imdi ayaa kalkp her iki adama da iyi geceler diledi. Sonra mutfaa gidip ailenin geri ka-lanyla vedala. Chloe ona sarlp bere iin teekkr e Mathias elini skp haritalar izerken renkli kalemlerin ie yarayacan syledi. Madeleine iki yanandan pp Joyevc Afoefler dilerken eline parmen kdndan bir paket sktrd du. Son olarak eilip Madam Soulas' nce bir yanandan, sonra dier yanandan pt. Bunu d hi yapmamt, ama yal hanmefendi, siyah elbisesinin ypranm kollan kvrlm ve elleri bir halde gld ve Lakota iaret dilindeki becermek iaretine rahatsz edecek derecede be nzeyen bir hareket yapt. Noel'den bir hafta sonra Atlgan Geyik saanak yamurun altnda Rue Sainte'e doru yryordu. Ayakkablan su iinde kalm, pantolonunun paalan yamurdan arlamt. emsiye en azndan tutmutu, ama ani esen rzgr yamur damlalarn yanlara doru savuruyordu ve o da Madeleine ve Rene'nin ona verdii yeni ipek atknn slanmasn nlemek iin paltosunun boynunu skca du. Btn hafta arln hissettiren sululuk duygusunun yerini mavi sabahlkl kzla tekra entisi almt. te yandan hayal krkl iin de hazrlklyd. Karann vermiti, kz bu se u Le Salon'a son gidii olacakt. . 219 Ama oradayd, ayn krmz divanda oturuyordu. Cumartesi akamyd ve byk oda konumalar, m kahalarla nlyordu San sal kadn ayn masada oturmu, evresi yine yal ve gen bir sr ak kedeki piyanist srt odaya dnk, geen seferki arklar alyordu. Fahielerden biri adam perdelerin arkasna gtryordu. Atlgan Geyik paltosunu ve emsiyesini ona ho geldiniz demeyen ksa, cssesi geni adama ve rip bara ilerledi, ama yolun yarsnda dnp oda boyunca krmz divana doru yrd. Beyaz a nda olduunu anlad, ama bir ey yapmak iin artk ok geti. "Bonsior mademoiselle" dedi nnde yan eilerek. "Hatrlarsanz, ben Franois. Naslsnz?" "yi" dedi kz ona bakmadan, "Ya siz msy?" "Mutluyum." "Bu sizin iin iyi olmal, deil mi?" "Evet. Yeni bir atkm var. Bir sr de arkadam..." Bu kez Marie kafasn kaldrp ona bakt. Ksk gzl, kk elmack kemikli esmer yz bir g di. Ne var ki bu yzde maske gibi gergin, ifadesiz bir ey vard. Atlgan Geyik ansna inanamyordu. ncelikle onu yalnz yakalam, sonra da alt cmlel telik kz da onu anlamt! "Sizinle oturmak istiyorum." Aniden sesi onu son grdnden beri ssetmedii bir neeyle titremiti. Ama sonra bu midesini bulandrd. Sonunda oturup biraz daha konutu. Kz bazen cevap verdi; dier zamanlar kavuturduu elle rine veya piyanonun durduu keye bakt. Uzun siyah bir etek ve beyaz bluz giymi bir kadn gm bir tepside ikilerle geldi: Atlgan Geyik iin kpkl arapla dolu sapl bir bardak, kehribar rengi bir svyla dolu uzun bir bardak. Kadnn armadan gelmesi Atlgan Geyik'i kadna iki frank verip bardan kaldrd; kz da ayn ekilde davrand. kisi de konumad, yik baloncuklu svyla beraber kzn lavanta kokusunu da iti. Bu karmla birlikte beklenme bir ekilde akr keyif olmutu, bir anlna gzlerini kapad. Ap konumaya balad, ama dorudan ona bakyordu. Marie Colet yatan kenarna oturup ayakkabsnn balarn zd. 220 Franois o geceki beinci erkek olacakt, ondan sonra muhtemelen be, yedi veya sekiz er kek daha olacakt, buna ikiyle geen bir geceyi iyi bir dzle sonlandrmak isteyen bir iki herif de dahil olurdu. in bu jasmndan nefret ediyordu. Ya zerine abanrlar ya da becer emediklerinde canlan sklr ve kt davranrlard. Kzlar, Olivier'ye ikyet edip bu sarho asn teklif ettiklerinde, Olivier ok kzm ve bu adamlarn en iyi ailelerden geldiklerini

e onlarsz iinin gelecei hali ve kzlarn istedikleri zaman dier sokak fahieleri ile bera er Rue Sainte'de yryebileceklerini sylemiti. Gerard toplanmalanna yardm edebilir ve o nlan sokaa kadar geirebilirdi. Elveda. Gemi olsun. Marie ayakkablann gardrop ile dolap arama yan yana koydu ve oraplann zerlerine yerlet i. Askla pantolonunu asan Frano-is'ya bir gz att. Kare omuzlan ve uzun gl kollannn orku vcudunda ufak bir titremenin dolamasna neden oldu. Ayk ve nazikti ve hatta utan ga. Ama ok kocamand! Adamlann ou gibi uzun i aman giymemiti, sadece hayalann kapat don. Esmer teni beyaz donunu lo kta neredeyse kl hale getiriyordu. Marie bir an tere ettikten sonra i gmleini bann zerinden kard; geen hafta sarholardan birinin Marie srd sa gsndeki gemek zere olan r fark etmemesini umuyordu. Yatan kenannda oturup onu bekledi, geri dndnde elinde bir ey vard. Kza doru yrd; ereksiyon halindeydi, ilk geceden ok farkl bir durumda. nce adamn elindeki kahvereng i kadife kutuya, sonra soru soran baklarla onun gzlerine bakt. "Sizin iin matmazel." Sonra glerek ekledi: "Gzelliiniz iin." Marie kutuyu alarak menteeli kapan at. inde ak mavi saten yzeyin zerinde bembeyaz madalyon vard. Daha koyu renkli kurdeleden tutarak kard madalyonun zerindeki zarif kad profiline bakt. Sonra tekrar Franois'ya dnd. "Ama bunu kabul edemem msy. Bu fazlasyla gzel." Madalyonu avucunun ortasna yerletirip kabartmal profilin zerinde baparman gezdirdi. Hep bir tane istediini nasl bilebilmit elki bunu kannza vermeniz daha iyi olur." inde hafif bir ac banndran bir ses tonuyla ekledi: "Fahienize deil." Adam, Franois, gsnden gelen grltl bir kahkahayla gld. Sonra yatan kenarna, kzn lyonu ald ve kz ona srtn dnd. Kurdeleyi kzn boynuna oturacak ekilde balarken, k221 k mcevherin tenine deii Marie'yi rpertti. Sonra adama doru dnd. Adamn gzlerine bak l bir kadn iin, sanrm," dedi Adam "Kendine bir bak," dedi gardrobun zerindeki aynay iaret ederek. Marie ayaa kalkarak birka admda aynaya yrd. Franois onu takip ederek arkasnda durdu. oncuklu lambann madalyon ve boynunu evreleyen kurdeleyi ancak aydnlatyordu. Adam on armaklaryla nazike madalyona dokunuunu seyretti. Sonra aaya gslerine bakt ve koyu r gs ular onu annda heyecanlandrd. Ama henz ona dokunmuyordu. Bunun iin daha zaman v aynadaki bir eit huu dolu mutlulukla parldayan koyu renkli gzlerine bakmak ona yetiy ordu. Atlgan Geyik hayatnda hi bu kadar kendisiyle gurur duymamt. Sabah saat te Marie son kez odasma dnd. Aada Olivier, Gerard ve kzlardan birka d mamt. Sokak bo ve karanlkt, ama yamur durmu ve yukarlarda birka yldz ehrin zeri Genelde Marie bu saatte ok yorgun ve zgn olurdu. Genelde ykanmak veya yatak araflarn rmek zahmetine katlanmaz, yataa ylr kalrd. Odasnn bu kadar kk ve havasz olmasma kasndaki kk baheye bakan kedeki byk pencereli odasndan dolay Aimee'ye zenirdi. Ay n geip uykuya dalarken erkeklerin sonsuz beyaz bedenlerini ve ok gurur duyduklar se rt kamlarn grrd. Ama bu gece Marie yorgun deildi ve burnu seks kokusundan rahatsz olmutu. Genelevdek i ilk birka haftasndan sonra kokuya almt ve aldrmyordu. Bu koku, lavantal vcut los o ve iki kokusu gibi onun bir paras olmutu. imdi hayatnn bu ksmndan nefret ediyordu, a salonda oturarak seks konumalarnn zoraki neesine katldktan sonra, seks manyann tek dasna gtrerek kendini bir baka keyifsiz birlemeye kar duygusuzlatrmaktan te bir ey bu hayat, onun btn hayat olmutu. Marie gecenin ilerleyen saatlerindeki ayaza kar bir zorunluluk olan pazen gecelik, havlu sabahlk ve yn terlikler iinde duvara daya222 ^r l yasta ban koyarak yatana uzand. Kk kahverengi kutu ku-camdayd. Onu henz ama yerine, gzlerini kapatp kendisini aynann nnde madalyona hayran hayran bakarken, bir yandan da arkasndaki esmer, vahi yze kaamak bir bak atarken grd. Adamn yz aynada, nde bir yerlerde grnr gibi oldu; gzleri o kadar da vahi deildi ve dudaklar gerek bir meyle aralanmt. Marie kadife kutuyu okad ve Franois'ya hissettiklerini anlamaya alt. On dokuz yanda anmak iin fazlasyla kinikti, en azndan kendisi sz konusu olduunda. On al yandaki Laur e her gece ak oluyor gibiydi. Bazen Marie gen kzn kendisi ile yatmasna izin verir, o d a onu kendi kz yapacana sz veren o veya bu adam hakknda konuup dururdu. Laurence'n ho

uu ve yana gre olgun bir vcudu olduu doruydu, ama verilen szlerin bo szler olduunu kzlarn, gzel Aimee gibi bir kzn bile ok yalanarak, gzelliklerini ve diriliklerini ka dene kadar evlerden asla ayrlmadklarn renecekti. Ondan sonra hizmeti olur veya amar cak bir yer bulacak kadar ansllarsa) iine girer ve hatta dilencilik yaparlard. Marie henz gen olmasma ramen, kendini neredeyse tandk bir ehrin sokaklarnda dolat ryal i giysilerden baka hibir eyi olmaz ve ocuklar onunla alay ederlerdi. Bu rya hep hangi yne gideceini bilmez bir halde bir kede durmasyla sona ererdi. Her yn de ona ayn geli di: bo, kasvetli ve tandk. Ve karanlktan korkup bir an nerede olduunu bilemeden ylece oturduunda kendisini rahatlatacak birine, herhangi birine seslenmek isterdi. Ama kendi durumunda bulabildii tek teselli en azndan on yl daha fahie olarak kalabilecei dncesi olurdu.En azndan bu sre boyunca kalabilecei bir yeri ve ii olurdu. Tm bunlarn an yakn gelecei o kadar da kt grnmezdi. Ama imdi uzun boylu esmer adam onu pek ok adan etkilemiti. Kesinlikle kibar bir devdi ; ona hkmetmenin iyi bir fikir olduunu dnen her zamanki azgn mterilerinden sonra bu a , onun&iin ho bir deiiklik olmutu. Olduka utangat ve sevimeleri srasnda, arln klsz gs kendi gs ularna ancak dokunacak ekilde ona krlacak bir eymi gibi davr dar bu sefer gelmediyse de -akl fazlasyla boazn saran ve serin dokunuunu hissettii mad lyondayd- zerinden kalktnda bir eit hayal krkl hissetmiti. Bu, onu bir nceki se alama.223_ sndan daha fazla artmt. Bir erkee kar ok nadiren bir his ve daha da nadiren ondan l krkl duyard. Bu adamn garip, esmer bir yabanc olmas kafasn kartrmt. Yabanc ili olanlar ieri almayan bir evde alt ijj kendini her zaman ansl hissetmiti. Ama di? geirdi. imdilik hibir ey yok, diye dnd ve tekrar aklm bana toplamak onu rahatla di, daha fazlas deil. Ona bir hediye vermi, onu becermi ve imdi de byk olaslkla bira luk hissederek, ama dzt iin kendinden honut bir halde eve, karsna gitmiti. Marie b rin fahielere ihtiyac olduunu biliyordu; bu nedenle oradayd. Kanlan erkeklerin tepel erinde terlemeleri ve tm azgnlklanyla sevimeleri iin fazlasyla dzgndler. Bu adam sad iraz daha nazikti. Marie ayaa kalkt, sabahln bir rpda kartt ve yatak balnn zerine katlad. Son kmeceyi at. Bu, diki seti, ailesinden gelen ve bir okul retmeni tarafndan yazlm okuy tuplar, grandmaman'sna ait boncuklu bir czdan, Noel'de gardrobun zerine koyduu kk ve beyaz kapakl ncil gibi kk eylerini saklad yerdi. Bu gece madalyona bakmamaya kara miti. Kadife kutuyu ekmeceye yerletirirken, adamn ona adn sorduunu, onun da sylediin lad. "Marie," demiti Franois. Sonra ezberlemeye alr gibi tekrarlamt. sminin bu kad sylendiini hi duymamt. Baka eyler de hatrlad; gitmek zere kap aznda dururken "Franois" demiti ve o dnd im, Franois," demiti. Bu da bir baka ilkti. Hibir mterisine hibir ey iin teekkr et niyerin zerine bahi braktklarnda bile, terbiyeli bir sessizlii tercih ederdi. Marie, Franois hakknda kinik olmaya alsa da, biliyordu ki Franois onu artacak kadar anlandran bir adamd. Iklar sndrp souk araflarla dertop olmu yatana gmlrken, ada olmann nasl olduunu, ertesi gn onun yannda uyanmann nasl olabileceini merak etti. nik yarglarna ramen onun evli olmadn anlamt. Peki ama onun yannda uyanmak nasl ol Gzlerini kapatp gzel madalyonu dnd. Bu herhangi bir ba olmayan bir adamdan ald il yeydi. yi de bu adam ondan ne istiyordu? 224 XII Atlgan Geyik bu son ay boyunca Marie'yi haftada bir kere gryordu. O saanak yamurda y beri eski haline dnmeyen, derisi biraz daha sertleen, ayak parmak yerleri kvrlan ka hverengi ayakkablarn parlatarak ak pencerenin nndeki srada otururken ilerin biraz fa masn diledi. Sadece tek bir ey iin, para biriktirmeyi bile dnmeden, deme gnnden de du. arap alyor, daha sk danda yiyor, her hafta gmleklerini ykanp tlenmesi iin ama hibiri madalyon kadar pahal olmasa da, Marie'ye ufak hediyeler alyordu. Sonu olarak, anta-smdaki czdanda hibir ey kalmamt. Czdan iki aydr grmemiti bile. Bir gn evin ndi insanlarna dnecei umuduna gelince; bu, gittike uzaklaan bir ryaya dnmt. Ailes Fi 5N/Kzi derilinin arkm "225 sk dnyordu, annesini boncuk dizerken veya demir ocan nnde dururken, babasn dier e eraber gnelenirken veya keyif iin yi Koucu'ya binerken gznn nne getiriyordu. Attan

ise patates ekerken ve etraf ocuklaryla sarlm olarak dn, yordu. Bu hayal edebilece le fazlayd, kendi rkndan bir ka_ dnla evlenmi, kendi lkesinde yaayan kola's her gn a ou-munu seyrediyordu; tandk hayvanlaryla, uzak ama sadk Paha Sa-pa'da. Bunlar ve kendi halkn dnyordu, ama o rya onun keyifli hayallerine gizlice giriyor, iini souk bir ko a dolduruyordu. Atlgan Geyik, ryasnn onu eve dnmek iin tedirgin ve umutsuz bir aresizlikle doldurmas ektiinin farkndayd. Ryasnn gerek olup olmadn grmeyi her eyden fazla istemeliydi. akln almayaca bir felaket olurdu. Sen benim tek olumsun. Ama bu kimin sesiydi? Ku Kuy ruu'nun mu? Babasnn m? Son zamanlarda bir akam ryasnda lgn At' grdnden beri, r kendisiyle temasa getiine inanmaya balamt. Atlgan Ge-yik'in kendi babas Bodur, lg ken bile ryalar ve gelecee dair imge dnyasnda yaadn sylemiti. Belki de onu geriye erek dnyadand. Onun kendi insanlaryla, atalaryla bulumasna izin vermeyecekti. Sen beni tek olumsun. imdi bile ses ve rzgr sanki onu onursuz hayatndan kopanp almak iin uyara rak vcudunu rpertiyordu. Ama Atlgan Geyik'in bu korkutucu rya iin hep bir panzehiri vard. Kendini Marie'yi dnme e zorluyordu. Onun hakknda hl neredeyse hibir ey bilmiyordu; sadece yldr genelevde ilya'nn dndaki bir kyden geldiini biliyordu. Ama onun vcudunu ve gzlerini tanyordu, nin o ieri girdiinde veya ona bir hediye getirdiinde nasl aydnlandn, sonra da kzlar n veya piyanonun banda ark syleyen erkek kalabaln seyrederek salonda onunla oturduu karanlklaun biliyordu. Bu kendi ii bile olsa onlarla beraber olmay sevmediini biliyo . Atlgan Geyik ondan ayrldktan sonra, hemen Le Salon'u terk ederdi, nk onun o zavall d rumunu grmek istemiyordu. Ama Le Pani-er'ye dnerek dairesine ulatnda, karmak bir kzg iini yakan isyankr bir fke duyuyordu. Niin ayrlmyordu? Niye sadece ekip gitmediini anlayamyor-du. Ama ona kendisiyle beraber eve, dairesine gelmesini soracak cesareti olmad iin kendisine daha da kzgnd. Ve ona b raber yry226 F SARKA/Kzlderilimn arks e kmay veya bir kafeye gitmeyi teklif edemedii iin utanyordu. Bunu yapmak iin gereken leri biliyordu. Ne var ki bunlar dile getirecek cesareti yoktu. Stronghold'dan ay rldndan beri bir korkak olup kmt. Genken, Black Hills'deki madencileri kzdrdn aldn, wasichuiana yakalamas durumunda onu gndereceklerini bilmesine ramen, geceleri e Ridge'e gizlice girip ailesini ziyaret ettiini dnmek ona ac veriyordu. Bir zamanlar Og-lalalarm nasl yaadn hayal ettiyse, yle yaamt: hibir eyden korkmayarak, macer aybetmeyi gze alarak. imdi ise en kk engelden, kendi glgesinden bile korkuyordu. Atlgan Geyik kahverengi ayakkablarn balayp ayaa kalkt ve yeni tlenmi ceketini giyd salarna bakt. Salarn arkada toplayarak altnda katlyor, sonra da madalyonunkine benze avi bir kurdeleyle balyordu. Marie, madalyonu ifoniyerden kanr ve o da bunu kzn boynun balard. Bir biimde her ikisinin de mavi kurde-la takyor olmas onlar heyecanlandnyordu Altnda nasl kvranp fsldadn, kalalar ile hayalarna serte vurduunu, ta ki artk balayp kulaklarn ve kamn ayn anda alevlendiren o yksek, rktc la eritii z brakan strap verici bir hareketle onun iine boaldn hissettiini dnmek hl onun Henz Marie ile randevusu iin ok erkendi ve nisann, Krmz imenlerin Grnd Ay'm bal olduundan Atlgan Geyik bir kadeh anisette imek iin Le Royal'e uramaya karar verdi. Bu raya pek ok aydr, scak yazdan beri gelmiyordu, ama imdi yal garsonu grmek istemiti. D ok yal garsonun kendisini takm elbisesi ve toplanm salar ile grmesini istemiti. Ama ona, siyah salar ortadan ayrlm ve en son moda yukar kvrlm ince bykl gen bir etti. Garsonun iyi bir takm elbise ve kolal gmlek giymi iri, esmer adam karsnda kafas rm gibiydi ve bata Atlgan Geyik'in ne demek istediini anlamad. Ne demeye alyordu? En sonunda Atlgan Geyik, "Sizden nceki, yal garson, arkadam," demeyi baard. "Ah, Lachaisse demek istiyorsunuz. Tabii ki." Garson anisette'i Atlgan Geyik'in nne koydu. "Ama o gideli ok oldu." * ,227 "Nereye?" "Arles veya Nmes'deki kz kardeinin yanma gittiini sylyorlar. Geen sonbahardan beri." G rson zerinde numara yazl kt parasn koparp masaya brakt. "Gerekten arkadanz m Atlgan Geyik umanda dinlenen gemilere doru bak. Ilk havada, p ile birleen tuzlu suyun eskin kokusunu imdiden alabiliyordu. Garsonun ismini daha nce hi duymamt, Lachaisse. " Eski bir arkada," dedi ve Le Royal'e gelmekten vazgetii iin kendisini kt hissetti. Balangta, Breteuil her eyden ok aknla urama. Genelde Le Salon'da barda hi durma

heriflerden irenirdi. Kaderin garip bir cilvesi olarak restorann Marsilya'daki en z el restoran yapanlar da bu tr adamlard. Ama son derece kendini beenmi biri olan Bret euil, kendini haute bourgeoisie'den farkl gryordu: yetitirilmesinde onlardan aa, ama i celikte onlardan stn. Bunlar ok fazla arap iip yemeklere, barsaklarndaki delii kapat fazla arap devirmelerini salayacak en berbat kyl yemei gibi davranan adamlard. Tabii ki yaratclna sayglarn sunmak iin bir ay veya daha fazla bekleyen mterileri vard. halde boucu mutfaktan belirip, masa ziyaretleri srasnda kadeh kaldrd bu mterilerdi. lon'da u anda etrafn sarm domuzlan ok zor fark ederdi. Genelde arka salona gzel Miguel e, Breteuil'n beenisinin belirtisi olan cmertliini kabul etmekte ok istekli olan gen s anyol'a giderdi. Bugn ise bir tala iki ku vurmak iin burada bulumakta srar eden Parisl i bir atal bak satcsyla buluacakt. Ama siyah sal fahieyle oturan uzun boylu, esmer adam merakn cezbetti. Egzotik bir hav as olan bu adam gz bir yerden srnyor-du. Bir eit gsteri sanats myd? Nfuzlu biri ir aktr m? Kaba, neredeyse korkutucu derecede yakklyd. Breteuil bu yz daha nce grm lmack kemikleri, fahie konuurken hafif bir glmsemeyle kvrlan ince dudaklar. Ama burada ne ii vard? Breteuil evresine baknd. Ak tenli, kzl sal bir adam ve ksa san sal tm erkekler yle veya byle birbirine benziyordu; bykl veya sakall, kusursuz giyimli, ge veya yal, hepsi birbirinin aynyd. Hatta sk sk restoranda geni kalabalktan arlayan h igzar tazy bile tanmt. Ve unvan228 m satt halde kullanmakta srar eden bir markiz. Breteul, ampanyasndan bir yudum aldktan sonra srtn odaya dnd, ama hl bar aynasnda m grebiliyordu. Olivier, neden bylesine garip bir yarat iletmesine kabul etmiti? Yani iri deilse. Ya da zengin. Adamn ayaa kalktktan sonra fahienin ayaa kalkmasna yardm ediini seyretti. Ne kibarlk tlk bir fahie iin, hatta pek gzel bile deil. Ayakta dururken daha da byk gzkyordu. l dnp ikisinin, fahie nde, arka odaya gidilerini seyretti. O ne omuzlar yle. O ne ince bel. Adam krmz kadife perdelerin arasndan kaymak iin hafife dnd. Omuzlarnn zerind oru, alelade bir bak at ve Breteuil neredeyse ampanyasn pskrtecekti. Kucana biraz fark etmedi. aknlkla sarsld. Bu geriye baknda bir ey, gzleri gerekte bir ey gr eteuil' sanki kendi et tokma tarafndan vurulmu gibi titretti. Krmz perdelere bir sre baktktan sonra barmene dnd. "O iri, esmer adam, onu tanyor musun?" Barmen az merakla alm bir halde odanm iine baknd. "imdi fahielerden biriyle arkaya geti." Breteuil adamn aptala benzediini dnd, ama ki akknda konutuunu anlamyor olamazd. Bu tarife uyan tek bir adam vard. "Hadi, hadi." Barmen, Breteuil'n kadehini kaldrp ban sildi. "ekik gzl iri arkadatan bahsediyorsun. T nmyorum. Her cumartesi bu saatlerde gelir. Ayn kzla yukar kar. Marie. Grn biraz f Bir Trkmen belki de. Bilmiyorum." Breteuil cevap vermeye tenezzl bile etmedi. Adamn kim olduunu biliyordu, aslnda onu sk sk dnmt. Adamn ylesine gl bir el iin garip derecede gevek el skn hatr tehlikeli ve arzulanr grndn aklndan geirdiini hatrlad. O zavall balknn yard terisine kan, ama her naslsa terk edilen Peau-Rouge. Hatralar geri gelirken Breteuil heyecandan baylacan hissetti. Peau Rouge balklar arabaya yklemesine yardm etmi, ikra ii puroyu kabul etmiti. Beklemedii bir anda dorudan Breteuil'n gzlerinin iine bakarak nun gzlerini karmasna neden olmutu. Breteuil daha nce hi gzlerini karmamt, bu ol a. Gerekten yakklyd, hem kadnlar hem de erkekler ona hayranlkla, ounlukla da arzuyl lard. Gzlerini dikerek, kafalar karp utanarak '-'229 gzlerini karmalarn salamaktan holanrd. Onlar aalamaya baylrd, zelllikle yanl Ama bu Peau-R0. uge Armand Breteuil'n gzlerinin iine bakm, sanki onun gerek ruhunu gre ilmiti. Breteuil ampanya kadehini kendisini izlemekte olan barmene doru itti. Barmen de bu soluk, ince adamn gzelliinden etkilenmiti. "Her ey yolunda m msy?" Barda azna ka u, kpn kmesini bekleyip tekrar doldurdu. Breteuil, "Tabii ki" diyerek bakmadan tersledi. "Beni rahat brak." Gzlklerini kartp gz erini ovalad. Bu Allahn belas atal bak satcs nerede kalmt? ini halledip buradan Piyanistin banda imdiden birka adam toplanm, mar sylyorlard. Atlgan Geyik. Soulas bu ismi byk bir gururla sylemiti. Benim yeni yardmcm. Breteuil da a o ilk sabah Soulas'n yeni yardmcsn neredeyse aldm biraz da memnun olarak hatrlad

ne yapmas gerektiini bilseydi, bunu yapard da! Atlgan Geyik o zamanlar ok aresiz, ok s vunmaszd. Breteuil, doru artlar salandnda, Atlgan Geyik'in onunla gelebileceinden e tpk kaybolmu yavru bir kpek gibi. Atlgan Geyik. Byle bir ismin anlam neydi? Breteuil drt yl nceki o karanlk sabahla ilgili anlarna ylesine dalmt ki srtna haf elin farkma varmad. Gzlnn saplarn kulaklarna geirip aynada kendine gz att, ona hi ranyla dikkat ekmekten korkmutu ve ona yandan bakan Olivi-er'nin toparlak yzn grd. ilmiti! Kzgn bir ekilde aynaya doru, "Ne istiyorsun Olivier?" dedi. Olivier geri ekildi. "Sadece merhaba demek istedim Armand," diye geveledi. "Saln sorma k istemitim, dostum." "Salmla ilgili hibir sorunum yok ve bu da zellikle iyi bir akam saylmaz, teekkr ede "Ama ne yapyorsun burada?" Olivier elini kaldrp salona doru iaret etti. "Normalde bur ada durmazdn, sanrm." "Bu gece alelade bir gece deil. Bana bak satmak, bir yandan da senin kzlarn becermek i steyen bir atal bak satcs tarafndan bekletiliyorum. nanabiliyor musun?" Breteuil ekil demek istemiti. Ama Olivier yanl anlad. "nsan satabilir ve dzebilir, ama ayn anda deil. Her eyin bi ve zaman var, ama insan biraz akln kullanmal." Breteuil dnp krmal gmlei, pahal kokusu, dklmeye bala230 jj yatk salar ve dudana yakn ince bykl zavall kk adama bakt. Bir zamanlar se myordu. Ama o zamanlar fakirdi ve Olivier ona tutkundu. Hl da yleydi. Bu dnce onu bi- keyiflendirdi ve "Eee, Olivier, ileri bytyor musun?" diye sordu. "Grdn gibi Armand," dedi Olivier dnp oday inceleyerek, "kzlarm bu ehirdeki en gzel e byn oynatarak Brete-uil'e glmsedi: "Olanlarm da fena saylmaz, ha?" Breteuil birden Olivier'den nefret etti. Her ikisi de olanlardan holanmalarna ramen, Olivier adi bir olancyd, oysa ki Breteuil daha saf, daha entelektel tip aka, onun ar tistik mizac ile daha uyumlu bir aka muktedirdi. Miguel iin dedii alt frang, pezevenk etinden ok cmertliinin bir ifadesi olarak gryordu. Kendi bana bu tr ayarlamalar yapma zaman yoktu, sonuta sabah bal, eti ve sebzeyi satn almaktan, gece on bire kadar piirme de dahil, haftada alt gn, tm gn restoranndayd. ou gece sadece drt be saat uyuyordu ramen, tm pazartesi gnn beraber geirecei birinin olmas ho olurdu. O zaman bile, bu i bozabilecek herkesten ve her eyden kskanlkla korur, uyumay, yrmeyi, okumay ve biraz d uyumay tercih ederdi. atal bak adam La Petite Nani'yi (ninesinin ismini vermiti) tm vence blgesinin en iyi restoran olarak gsteren Paris Le Figaro''daki bir yazy getirec eine sz vermiti, ama restoran ok baanl olmasna ramen Breteuil mutlu bir adam deildi amanlarda yardmc eflerine, garsonlarna, hatta komilerine bile baryordu. Restorann her ni o idare ediyordu, bu yzden restoran en iyisiydi. Ama yavalamak, dinlenmek zorund a kalacakt, yoksa iindeki bir ey patlayacakt. imdiden son hafta mi-desindeki yanma hi si yznden kendi yemeklerini tatmasn bile zorlatran bir sknts vard. Breteuil iini ektikten sonra Olivier'ye glmsedi. "Kzlarndan birini fark ettim; biraz t opluca, koyu renk sal, mavi sabahlkl sanrm, bir dakika nce bir adamla beraberdi. Bana irini hatrlatyor." Olivier arkaya bakt, en azndan yirmi otuz erkek ve al yedi kz vard. Toplam on iki kz v rd ve hepsi de bu cumartesi akam alyordu. Birden gzleri parlad. Breteuil'e yardm et holanrd. "Ah, sen Marie demek istiyorsun. Pek zarif deil, ama salkl. Baz erkekler by den holanr." "Sanrm... sanrm onunla olan adam da u anda onun yemilerinin '31 tadna bakyor. ok deiik bir yaratk; genelde senin evinde grlenlerden deil, Olivier." Olivier, Breteu'n ok iyi bildii tiz sesli bir kkrdama ile gld "Birka ay nce bir gec a kt. Neden bilmiyorum, ama ondan holandm. Belki, diye dndm, ama hayr. Kzlardan ho kle de Marie'den. Neyse bir zarar yok, yleyse neden taklmasn?" "Sk m geliyor peki?" "Her cumartesi akam. Ziyaretlerini takvim yerine kullanabilirsin." "smi var m?" Breteuil bir yerlere varmaya balamt. Olivier dikkatli, kukucu ve elbette kskan gzlerle ona bir bak frlatt. "Sadece sordum. nemli deil." Breteuil bara dnp ampanyasndan bir yudum ald. Olivier ile ii bitmiti veya en azndan bu izlenimi veriyordu. Olivier bir an ne yapacam bilemeyerek duraksad. Arka salondaki spanyol olan baka bir e di, ama imdi mterilerinden biri? Olivier, Breteuil' tanyordu ve bu tr bir ilgiden iyi

bir ey kmayacan biliyordu. Her neyse, diye geirdi iinden. "smi Franois. Doudan san dikkat ettin mi?" Breteuil cevap vermedi. nce purolarndan birini yakp dumann kvrlarak ykselmesini ve di puro ve sigaralarn oluturduu buluta doru uzaklamasn seyretti. Ama evet, esmer adamn g ini fark etmiti. Onlar drt yl nce Quai des Belges'deki o karanlk sabahta onu rlplak gzlerdi. 232 *w XIII Cours St-Louis'deki fazlasyla budanm mar aalarnn imdiden bym yapraklar, koyu ye atdaki atlarn zerinde batarken akam gkyz scak bir sarya dnmt. Mays aynn b ki yeil tenteye bakarken hl hayranlk ve umut doluydu. Ama dikkatini ekip onu orada tu tan beyazla yazlm bir yazyd: NAISSANCES MARI-AGES FUNERAILLES.* Bir kadn porselen bir vazonun iine bir buket iek yerletiriyordu. iekler Cte d'Azur'n hemen iindeki ok by an geliyordu. Yln bu zamannda ounlukla sera karanfilleri olurdu, iris, gl, hatta lavan tayla birlikte tel kafeslerde duran konik kutularn iine konurdu. Kadna ait gibi grnen kk beyaz bir * Doum, evlilik, cenaze, (y.h.n.) "''233 kpek bir sre oturdu, sonra kalkarak gelip geenlerin arasnda zara fetle yrmeden nce kar kad. lek caddenin ortasnda kesinimle evindeki kadar rahatt. Atlgan Geyik sabun fabrikasndaki yeni iini kutluyordu. Ihk havada kk metal masada otur up kpein bir grup gvercini rktmesini seyretti. Kular nce utu, sonra da daireler izer alt metre teye indi. Kpek bacan kaldrmadan nce bir nar aacnn dibini koklad. Sadece be uyku nce, Atlgan Geyik ceketini asarken patronu yanna gelmi, onu fabrikann b aka bir blmne, ok pencereli byk, temiz bir odaya gtrmt. Patron onu baka bir adam u adam onun adm nceden duymutu. Fabrikadaki en kt, en kirli ii yapmasna ramen Atlgan k, Amerika'dan gelen Peau-Rouge olarak epey tannyordu. Msy Deferre'in fabrikas gibi by bir yerde bile fsltlar oradan oraya yaylrd. Adamlardan bazlar onunla ilgili akalar , dierleri duyamayaca uzaklktayken sava naralar atyorlard; bazlar ekingen bir huu se nefretle seyrediyordu onu, nk o farklyd. Louis Granat hari hepsi ondan uzak duruyor du. Ama hepsi onu duymutu. Ad Msy Billedoux olan dier adam, "Sabun yapmaya hazr olduunu duydum Atlgan Geyik. Gre . Ama ncelikle, ilk sabah, seyretmeli ve istediimde yardm etmelisin. Zor itir, ama b u ii kmr kremekten ok daha temiz bulacaksn," dedi. Atlgan Geyik adamn yava ve anla de konutuunu fark etmiti. Kelimelerin ounu ve neden bahsettiini ise tamamen anlamt. aman olduu gibi bu ufak jeste minnettar kalmt. Bylece Atlgan Geyik flardan scak svnn ar metal erevelerin iine badem kokulu kre arak dkln seyretti. Bu donduunda, adamlar bunu tellerle keserek sabun kalplan haline iriyorlard. Dier adamlar garip ekilli baklar kullanarak bozuk kenarlar dzeltip donmu unlan ekillendirirken, baka birileri de bu kalplan hareketli bir masanm zerine frlatyo rdu. Burada kalplar iki adamn nnden geiyor, bu adamlar da arada srada kan bozuk bir k yaklannn yanndaki tekneye atyorlard. Billedoux, Atlgan Geyik'e kalplann ilerlemesini takip ederek iki adamn metal presle rle dzgn sabunun iki tarafna mhr vurduklan yere kadar masa boyunca elik etti. Billedou x masadaki kalplardan birini yakalad ve Algan Geyik'in nnde tutup buharl bir makinenin 234 sesini bastrmaya alarak, "Grdn m?" diye bard. Kalbn zerinde "PRE DE PROVENCE"* y Geyik, yaznn altnda gagasnda filizlenmi bir srgn tayarak uan mkemmel bir ku grd lb ters evirdi. Bir oval eklin iinde, "SAVON DE JvIARSEILLES"" yazyordu, altnda ise da a kk harflerle, "250 gr." Billedoux kalb Atlgan Geyik'in eline brakt. "Tm dnyaya, h nin lkene bile gidiyor." Atlgan Geyik, adamn syledikleri karsnda aknla uramt. Bunu nasl bilebiliyordu? adem ya kokuyordu, ama bu koku onun burnuna gelen kmr frnlarnn zerindeki flarda f tandk kl suyu kokusunu engelleyemedi. Onun anne babas da bu sabunu kullanacak myd? Bu nu hayal edemiyordu. Ama ateli gemiler ve demir yolla bu mmknd. Rene, Marsilya sabun unun btn dnyada mehur olduunu sylemiti. Ama Pi-ne Ridge, bu sabunun dnyasnn da tes Hareketli masann sonunda drt adam sabunlan alp dzgn sralar halinde kutulara koyuyorlar d. Kutular metal bir el arabasnn zerinde duruyordu. abuk ama dikkatli alyorlard. "Benimle gel." Msy Billedoux otuzlarnn ortasnda, dalgal kumral sal, dzgn ekillendi akall ince bir adamd. Mavi i gmlei ve ekilsiz beresine ramen bu fabrikaya ait gzkmy

tlgan Geyik onun dier iilerden ok, Le Salon'a gelen beyefendilere benzediini dnd. B ii gibi giyinmi byk bir patrondu. Hzh hareketlerinde, aydnlk yznde otoriteyi ar Ve yine de bu gizemli iteki tm aamalan aklamak iin zaman harcyordu. Atlgan Geyik o amadysa bile kendisine anlatlyor olmasn takdir ediyordu. Billedoux'ya yetimek iin her zamankinden daha hzl yrrken sabun kalb hl elindeydi. eklemedii zamanda aklnn oynad oyunlardan biri sonucunda aniden elindeki sabunu kskand elki de byk suyu geecek ve Pine Ridge'e varacakt. Belki de bir ay veya iki ay iinde a nnesi sabah bununla yzn ykyor olacakt. Veya babas patates ektikten sonra ellerini sabu layacakt. Billedoux onu geni ta bir kemerden geirerek tahta zeminli parlak bir odaya gtrd. Ortad a sra uzun masa vard, masalann evresinde ise ok sayda kadn ayakta duruyordu. Atlgan k, daha * Provence ayr, (y.h.n.) ** Marsilya Sabunu, (y.h.n.) . 235 nce sabahlar fabrika kaplarnda, akn akn ieri giren erkeklerin arasnda kadnlar grd nlarn burada ne yap. tklarn gerekten hi dnmemiti. Burada, Marsilya'nn caddelerinde n rastlad, eriilmez kadnlardan bazlarn da grm oluyordu, o kadar. "Buras paketleme odas. Sandklar, buradan ykleme yerlerine gider. Ama biraz seyret." Masalardan birinin ucunda iki adam durmu kadnlarn her bir kalb kda sararak, dzgn ve katlayarak, her birinin zerine slak mhr basmalarn seyrediyorlard. On veya on iki adet aketlediklerinde, ayaklanndaki tahta sanda her bir katmann arasna tala koyarak dzgnce erletiriyorlard. Sonra bu ilem tekrarlanyordu. Atlgan Geyik hi bu kadar hzl, usta hareketler grmemiti. Sabunun zerindeki saysz kat mmel katlanyordu ki, bylece her birinin ucu mhrn altnda birleiyordu. Eczanelerde sabun kalplarn grmt, ama kesmeden ekil vermeye oradan paketlemeye her biri iin harcanan bu ay hi dnmemiti. Artk anlamt ki pekl ho paketlerin iindeki dzgn sabun kalplar n Marsilya'daki herhangi bir fabrikada kmr kremeye devam ediyor olabilirdi. Billedoux onu paketleme odasndan sorumlu Madam Braque'la tantrd. Krklarnn ortasnda, kzl salar kulaklarnn zerinde toplanm yuvarlak, ho yzl imanca bir kadnd. Beyaz kablar iinde Atlgan Geyik'e ok uzun zaman nce hasta evinde ona orba iiren hemire yar atrlatmt. "Madamn dediklerini yapmaksn. Artk senin patronun o." Ve bylece Atlgan Geyik yeni iine balad. Kadnlara hareketli masadan gelen sabun kalplar eriyordu. Sandklar dolduka kapaklarn ekile kapatyor ve onlar, bir adamn her birinin byk bir etiket koyup nereye ylmas gerektiini syledii ykleme deposuna tayordu. Ba eri okuyor, ama bir grup hari, tekiler ona hibir ey ifade etmiyordu: NEW YORK, ETAT DE NEW YORK L'ETATS D'AMERIQUE.* Atlgan Geyik adama, "Amerique. Ben Ame-rigue'dmi m. Dakota," dedi. Adam ona bir bak atp bir eyler mrldand ve uzaklat. Ama Atlgan Geyik aldrmad. Yeni rdu. Hep hareket halindeydi; srekli el arabasn itiyor, tayor, kaldryor, ama gnn sonu New York. New York Eyaleti. ABD. (y.h.n.) 236 fabrikadan ayrldnda, is ve kmr tozuna bulanmyor, yala terle saplanmyor, elleri ise n en temiz oluyordu. Yoruluyor, ama bitap dmyordu. Ayrca kadnlarn bulunduu odada alma anyordu. lk gnden sonra onunla fazla ilgilenmeseler de, onlara bakmak ve onlarla bi r arada olmak gzeldi. Atlgan Geyik ste benzer anisette'inden bir yudum alp hayatn dnd. Bu geen drt ylda fa gzden geirdiini hatr-layamyordu. Ama hayat ok hzl deiiyor gibiydi. Mathias'n v rettikleri bir yana nasl olduunu tam bilmeden odadaki herhangi biri gibi Madam Braq ue'n talimadann alabilecek kadar Franszca renmiti. Ama bir kadn patronunun olmas ve k arla dolu bir odada almak! Bunu anlamak olduka gt. Daha nce hi bu ekilde kadnlarla olmamt. Yeni iine baladnda, az biraz kendinden utanmt. i dierlerinden, zellik n masa boyunca alan kadnlardan farkl olmasna ramen, fabrikadaki dier erkeklerin, iin ii olarak dnmesinden korkmutu. Daha nce hi kadnlarla almam, hi kadn patronu o ahi Bat gsterisinden, Rene'ye ve ocak odasndaki patronuna kadar hepsi erkekti. Berab er alt tm i arkadalar veya iilerin hepsi erkekti. Ne olursa olsun, Marsilya'daki lki de ilk defa her sabah ie gitmeyi drt gzle bekliyordu. Atlgan Geyik kk beyaz kpein kaldrmda bulduu bir eyi yiyiini seyretti. Buketi dzen rtk dkknn kepenklerini indiriyordu. Tekrar tenteye bakt. MARIAGES. Nedense bu akam bu fikir ona o kadar da uzak gelmiyordu.

Ak tenli, yakkl adam yanma oturduunda Marie'nin dili tutulmutu. Tabii ki onu daha nc le bir adam her kalabalkta fark edilirdi. Ama her zaman salondan geip arkadaki sal ona, olanlara giderdi. Mutfak dedikodularndan holand olan bile biliyordu, gen spany i Miguel miydi? Olanlar orada yaamadndan Marie onlarla hi tanmamt, ama Miguel esme le aralarnda fark ediliyordu. Marie onu sokakta grseydi, onu bir sanat veya mzisyen s anabilirdi. ylesine hassas bir havas vard. Kzlardan biri bir diplomatn olu olduunu, di i ise babasnn bir asil ol.237 duunu sylemiti, ama Aimee aranan biri olduunu ve eer evde ya kalanrsa, genelevin janda rmalar tarafndan kapatlacan ve hepsinin sokak kelerinde beklemeye balayacaklarn sy Marie ak tenli adamn yzne bakamasa da, srd kolonyann parfme benzer karmak kokusu du. Bu koku ban dndrmt; bir yandan da neredeyse boucuydu. Adamn dizinin etrafnda b dzgn ama gl parmaklarna gzlerini dikti. Trnaklan avizenin nda cila srlm gibi Adam, odann grltsne ve hareketliliine alana kadar bir sre ylece oturdu. Marie gzle parmaklarndan zorla aynp piyanisti evreleyen gruba yneltti. Piyanist, Camargue'n dv ile ilgili Provence yresine ait bir halk arks sylyordu. Eski bir arkyd; babas ona v erine bu arky defalarca sylemiti ve imdi piyanonun etrafndaki veya drt adam ayn arky sylyordu. Bir perembe akam saat on birdi ve pek de yle kalabalk saylmazd. Marie o ana kadar sade e iki erkekle yukarya kmt ve ak tenli adam yanna oturana kadar bu akam erken bitir dnyordu. Rahatlamas m endielenmesi mi gerektiini bilmiyordu. Barn dier ucuna bir g Olivier'nin her zamanki yerinde dikildiini grd. Yznde bo bir ifadeyle kendisine bakyor u. Kendisine bakyor olmas bile onu artt. Yznn normalde irin gzkmeye abalarken ta rlm olmas, onu daha da artt. Hatta endielendirdi. Btn gece boyunca sadece iki mt fark etmi miydi? Ani bir umutsuzluk hissiyle, ak tenli beyefendiye dnp, "Bonso-ir monsieur" dedi. Adam az nce yakt uzun, ince purodan bir nefes alp dumann odann dumanl havasna doru bir anm keyfini karyor gibiydi. Marie araya girdii iin annda piman oldu. Ama gz ucuyl livier'nin hl kendisini seyretmekte olduunu grd. Ne yapmas gerekiyordu? Tam o srada, adam dnd ve kann donduran bir glmsemeyle onu olduu yerde akl brakt. aras akt, neredeyse yuvarlak gzlnden taacak kadar ayrk. Sanki gzler ve gzlkler umuyordu. Uzun san kirpikleri ve mkemmel bir yay eklinde kalan vard. Burnu inceydi, a ma burun delikleri dikkat ekecek kadar geniliyordu. Baka herhangi bir yzde bu burun bir ku238 sur olarak alglanabilirdi; gzler bile garip grnebilirdi. Ama bu adamda bu zellikler eh veti artryordu. Ve glmsemesi... Hafif aralk dudaklar, kk kare dileri, Marie'nin diinden biraz daha fazla atmasna neden olmutu. Byle bir yz daha nce hi grmemiti. "Merhaba Marie." Marie isminin bu dudaklardan ktn duydu, ama bunu o an alg-layamad. "Son birka haftadr seni seyrediyorum. lgimi ekiyorsun." "Ben mi?" "ehir dmdansm. Bunu grebiliyorum. Vaucluse'den mi?" "Evet," dedi, hem bunu bildiine hem de ismini biliyor oluuna arm ve tm bunlarn fark varmt. "Cavallion." "Sahi mi, peki baban o nl kavunlardan m yetitiriyor?" "Her ey, kavun, kukonmaz, kiraz ve biraz da elma, ama ok az." "Ya balar?" "Hayr, msy. Sadece ufak bir tarla paras." "Ne zamandr buradasn, yani Marsilya'dasn?" Marie, bu adamn kendisiyle ilgilendiine hl inanamyordu. O olanlardan holanyordu. Anid her zamankinden daha da utanga-lan. Biraz da korktu. Ne istiyordu? "Sorumu duymadn m?" Kafasn yukar kaldrmt, gzl avizenin nda parlad iin M " yl msy." "Hep fahielik mi yaptn?" Marie, geni burun deliklerinin ve kk dilerin zerinde zarafetle kvrlan uzun st duda pnotize olmutu. Ama sorusu, sorusunun zalimlii, kzn abucak bam kucana evirmesine ne u. Ellerinin ne kadar kt, parmaklarnn ne kadar ksa olduunu grd ve adamn yannda kendi hantal ve kaba saba hissetti. inde kk bir ate yand, hayr her zaman fahielik yapmam e-de-Vaucluse'de bulunmu, maaradan kan gizemli suyun fokurdamasn grm, yl okula d

kardeleriyle oynam, kavun ve kiraz toplam, yandaki iftlikteki ocukla flrt etmi, di arasnda haha tohumlan krm ve akn, bir kocann ve ocuklarn, bydnde de basit, m lini kurmutu. imdi bile her eyden ok o basit, mutlu hayat hayal etmeye alyordu, ama alan sadece o tandk karanlk, bo sokaklar ve gidecek --.239 hibir yerinin olmay duygusuydu. "Evet?" "Oui, monsieur. Ama her zaman deil." Adam kahkaha att; geceleri bazen odasnn dnda nlayan, ama hibir zaman nereden geldii mad anlar gibi yksek sesli ve needen yoksun bir kahkaha. Kafasn kaldrp soluk yze bir gz att, ama adamn gzleri onun tesinde bir yere bakyord ihtiyari bakt yere doru dnd ve Olivier'nin barda, uzakta, elleri skca gbeinde kavu lde garip ve hiddet dolu gzlerle baktn grd. "Ee, Marie, kalm m artk, yani odana?" Aniden kamak istedi, evet odasna; kapsn kilitlemek, tek bana rtnn altna girmek, r yumak istedi. Bu adamn kendisinden ne isteyebilecei konusunda hibir fikri yoktu, am a gzelliinin altnda gzlerinin donuklan ve aznn sertletiini grebiliyordu. Sanki bir maskeye dnmt. Yine de, parfm imdi onu sarm, akln bandan alm gibi tm vc ann dndn hissetti. "Oui, monsieur" dedi. Ama sesi sanki bir baka odadan yanklanyor gibi uzaktan geliyo rdu. "Oui, monsieur, bu sizi mutlu edecekse..." Marie sade beyaz i gmlei, siyah oraplar zerinde, yksek topuklu ayakkablar ayanda o yatan kenarna oturdu. Parmaklarnn arasnda duran ii grnen kk zarfa gzlerini dikm iti, gideli yirmi dakika olmu, aslnda sadece on be dakika kalmt. gmleini karmay "Hi urama, vcudunu grmek istemiyorum. Buraya sadece seninle konumaya geldim," demiti. Marie adamn teklifi karsnda dehete dmt. Kafasn sallyor, "Hayr, hayr msy. Bun istiyorsunuz," diyordu. Yatan zerine on frank attnda bile ayn iddetle reddetti. Bir b onluk daha attnda da, onlar iterek yere frlatt: "Alm paranz. Bunu yapmayacam." Ve n n bir direnle adama bakmt. O anda, adam ne karak yanana bir tokat att. Sert bir tokat deildi. Actmamt tile. V kalan o ksm nedeniyle sinirlenip, bunun acsn ondan karmak iin, sonulandrlamam b 240 ehvetin son noktasndaki erkekler tarafndan daha iddetli dvld olmutu. Kafasn edi ddetle siyah salarn bir derviin etekleri gibi savurarak tekrar sallad. Ona orospu, kaltak, kanck demi, kz yine de hibir ey sylemeden kafasn sallamt. Ona deer olmadn, o zavall Va-ucluse'deki en kt, en hastalkl boa tarafndan bile dzl yan iman bir inek olduunu sylemiti. Sonra onu tatl szlerle ikna etmeye almt. zgnd, hayatndaki baka baz eylerden do ci bir kzd ve erkeklerin onu niye arzuladklarn anlyordu. Ne ho bir odayd bu. Ve bak, ho kk bir lamba... Ama Marie ne aalamalara ne de iltifatlara cevap verdi. Sarf ettii hakaretler onu gere kten incitmiti; syledikleri en kt anlarnda, dzgn hibir erkein onu istemeyeceini d isiyle ilgili hissettiklerini dorulamt. Ama imdi hayatna dzgn bir erkek girmi ve bu tenli, kt adam Franois'ya zarar vermek iin ondan yardm istemiti. in nereye varacan rdu, ama ona verilecek byle bir zarara araclk etme dncesinden bile dehete kaplyordu. Yataa boylu boyunca uzanp Ruben tablolarndakilere benzer vcuduna, gr salarna, neredeys neeli bir sesle yaplan iltifatlar dinledi ve alamak istedi, ama alayamad. Sanki adam onunla, tiksindii, ama kabul etmek zorunda kald tek eyi yapmasna, kendini tam anlam mi hissediyordu. Sonra bir anlk bir sessizlik oldu. Adamn, bir sonraki hareketini dnerek kendisine bak tn biliyordu, ama yzn duvara evirip gzlerini kapal tuttu. ini ektiini duydu ve a vazgetiini dnd. "Tamam yleyse. Bunu yapmak istemediini grebiliyorum. Bunu kabul ediyorum." Kapya doru giden ayak seslerini duydu. Sonra durdu. "Korkarm Olivier'ye beni memnun edemedii ni sylemek zorunda kalacam. Buna ok kzacak." Kza cevap vermesi iin frsat tanyormu g aksad. Sonra ses, "Gryorsun, bana k, ama ben onu ancak iman bir kurbaa kadar ekici um. Eminim sen de yle buluyorsundur. Ne yazk ki, ona aklama yapmak zorunda kalacaksn. Herhalde Vaucluse'deki ailenin yanna dnersin." Marie kap tokmann dndn duydu ve abucak oturdu. "Bir dakika msy," dedi. "Yalvarr kika."

F 6N/Kzderilinin arks

241 imdi Marie ifoniyerinin nnde eilmi, en alt ekmeceyi at, yordu. indeki birka eye b kutuyu ap gzel kadn ban hissederek parmaklarn madalyonun souk ta zerinde gezdird dn? Byle bir kadn hi yaam myd? Marie kutuyu kapatp kk pirin kilidi takt. Sonra r kurdeleyle iaretlenmi sayfasn at. Mrekkeple alt izilmi tandk bir blme gzleri uzun zaman nce rahibin o blm okurkenki sesini duyabiliyordu: "O zaman neden Tanrnn sz utmadn; sana verdiim emirlere neden itaat etmedin?" Sana verdiim emirler... Tann bu davranm affetmeyecekti. Zarf iki onlukla beraber elbise katlarnn arasna yerletirip K al Kitap' kapad. Belki de yarn Abbaye St-Victor'a gidip yapmak zorunda kald bu ey iin Siyah Bakire'den onu balamasn dilerdi. Marie fahielie baladndan beri kutsal gnler dmda kiliseye un bir nedeni de uzun, hareketli bir cumartesi akamndan sonra pazar gnleri erken ka lkmann ok zor olmasyd. Dier nedeni ise kiliseye girmek iin kendini deersiz hissetmesi, gnahlarm itiraf etmekten utanmas ve Tanrnn gazabn zerine ekmekten korkmasy-d. Onun akdir etmeyen insanlara ceza uygulayan, affetmeyen, intikamc Tanr hikayeleriyle bymt. unu dnmek ok korkutucuydu. Dier fahielerden bazlar gittii iin o da sadece kutsal g liseye giderdi. Hepsi de bir gruba ait olmann daha gvenli olduunu dnyorlard belki de. rie onlara soru sormuyordu. Din genelevde zel bir konuydu. Marie ekmeceyi kapatp ayaa kalkt ve aynada yzne bakt. Yanaklarn renklendirmi, dudak mt. Gzlerine bakmad. Tekrar aaya inmeyi hi istemiyordu. Ama sadece birka saati kalm n hl bir ii ve kalacak bir yeri vard. Cumartesi ak-amyla ilgili olarak da ne yaplmas ekiyorsa onu yapacak, Frano-is da hayatndan sonsuza kadar kacakt. Bundan emindi. Ama o Ma-rie'nin istedii hayatm bir paras bi olmamt, sadece bunun hayalini kurmutu. Atlgan Geyik kendisiyle Marie arasndaki souklua armt. Divanda dipdibe otururken bil e ok uzakta gibiydi. Yeni iinden ve ona haftada getirecei ek franktan bahsettiinde, b u ufak servetinin zar zor farkna varmt. Daha iyi, daha geni, iki kiiye yetecek 242 F16ARKA/Kz3derilinin arks byklkte bir daireye tanmay dndn sylediinde (her ne kadar byle bir tanmann ), Marie kafasn evirip, "Bu senin iin iyi olacak Franois," demiti. Atlgan Geyik salonu geip onun yanma oturmaya geldiinden beri yzne bakmadn o zaman fa miti. imdi ise, bir hayli sessiz, piyaniste bakarak oturuyordu. Kafasn megul eden baka bir ey vard. Veya belki de hibir ey dnmyordu. "Ailen iyi mi?" diye sordu Atlgan Geyik. Daha nce hi ailesinden bahsetmemilerdi, ama aklna o anda syleyecek baka bir ey gelmemiti. O gece yalnz kaldklarnda gerek ismini sylemeye karar vermiti. Buffalo Bill'i, kendi insanlann ve lkesini anlatacakt. Bir ge ce Amerikal olduunu sylemiti, ama baka hibir ey anlatmamt. Becerebilirse Marsilya'y eldiini anlatacakt. Ama anlar myd? Veya yalnzca onu hediyeleriyle ve iyi davranlarla k ndran bir vahi olduunu mu dnrd? "Onlar fazla dnmyorum." Sesi o yarandayken kulland utanga, ama anlalr halinin aks zdu. Sylediklerini aznda geveliyordu. "Buradan ayrlman gerektiini dnyorum," dedi Atlgan Geyik birden. Bu gece buraya bunu s meye gelmiti, ama byk odada bu szler kulana tuhaf geldi. Alt uykudur, yeni iine bala ri, ondan kendisiyle dairesine gelmesini istemekle bitecek bir konumay alyordu. Evlene bilirlerdi, ocuklar olabilirdi. Marie ona gzel yemekler piirirdi. Atlgan Geyik ona gze l bir elbise ve apka alrd. Pazarlar Corniche'de yrye kabilir, balk teknelerini s rdi. Gzlerinin bu plan karsnda ldayacan, bu yerden ve dzmek zorunda kald erke muu olacan dnmt. Bundan sonraki hayat boyunca sadece onunla beraber olmaktan mutl al etmiti. Ama szler genelevin bu neeli ortamnda ok zayf ve nemsiz kalmt. Marie'nin dudaklar kt bir neeli gl taklidi yaparken ac bir glmsemeye dnt "Nerey Eve mi? Kiraz toplamaya m? Pazara kavun tamak iin mi?" Sesinin acl Atlgan Geyik'i artt, ama "Benimle gel. yi bir iim var. ok arkadam v Marie o zaman az daha ona bakyordu. inde, derinlerde bir yerde, bu ann geeklemesini be klemiti. Daha nce bunu dnmt, kzlarla beraber mutfakta oturup cafe er eme 'ini ierke bir 243 annda, sanki bir ryada gibi, dnmt. Dier kzlar dinlemi ve hayatnda en azndan bir olduu iin ok ansl olduunu dnmt. te, byle bir ann olabileceini dnmt. Am ?

Niye imdi evet diyemiyor ve bu doal olmayan hayat sonsuza kadar arkasnda brakmyordu? B olaslkla bir daha eline byle bir frsat hi gemeyecekti. Franois'y sevip sevmediini b ordu, ama gerekten sevgi gerekli miydi? Zaman iinde onu sevmesini renemez miydi peki ? Bu olmutu. Bu bykannesinin bana gelmiti. Bir gn on be yanda mutfakta bezelye ayk annesi sevginin yava yava geldiinde daha iyi olduunu sylemiti. Marie yan iftlikteki o lmu ve onunla beraber olmay ok ama ok istemiti. Ama grandmaman' sabrl olmasn, Marie abasyla ge evlendiini ve onu sevmeyi renmek zorunda kaldn sylemiti. Birka yln m, sonuta da en iyisi olmutu. Yedi ocuklar vard ve hl birbirlerine ktlar. k o seydi, bu bir felaketle sonulanabilirdi. Adam imdi byk bir arap reticisi olmutu, ama iki itiine ve kadn avcs olduuna dair sylentiler vard. Ya, gryor nusun? Marie byle bir eyin mmkn olabileceini dnmeye balamt. Franois'y sevmesini rene di ocuklar olabilir ve belki de ehir dnda, kendi, saygn hayatn yaayabilirdi. Onunla geri gidebilir ve ailesiyle beraber yaayp alabilirlerdi. Ama sonra hayallerinin sonu geldi. Ailesinin, Vaucluse insanlarnn bu esmer devi ka bul etmelerini beklemek ok fazlayd. O Tanrnn bir garip yarat olacak, Marie de byle bi aratkla evlenmi olacakt. Marsilya'da kalsalar ne olacakt? imdi iyi bir ii vard. Ve dah byk bir dairesi olacakt. Dier mterilerinin aksine nazik ve dnceliydi. Yakkl de ne zg bir arpcl vard. Ve sevitiklerinde mmkn olacan hi dnmedii bir ey hi salar da, gerekten sevitiklerini hissetmiti. Ne yazk ki Fransz deildi. Provence'dan deildi. Amerika'dan gelmiti. Ya, evlendikten s onra ortadan kaybolmaya karar verirse? Bunu yapabilirdi. Veya imeye ve onu dvmeye balarsa? Belki bu Amerikallar, Franszlar kadar akl banda deildiler. Ama Marie'yi en fa la endielendiren dnce bir gn ortadan kaybolabilecek olmasyd. Amerika'ya dnebilirdi. O man Marie nereye giderdi? siz ve evsiz kalrd. Buraya geri gelemezdi. Ve belki de o z amana kadar fahie ola244 mayacak kadar yalanr veya imanlard. Hayr, bu riski gze alamazd. Almayacakt. Tm irkinliine ramen, burada oturmann, erkekl ukarya karmann, iyi aileden gelen kadnlar alveri yapp ocuklarn gezdirirken kzlar ve imenin tekdzeliine ramen, bu onun hayatyd, bir sre daha gvenebilecei bir hayatt. Marie gzlerini beklenti iinde glmseyen uzun boylu esmer adama evirdiinde, kendisine du yduu nefretle neredeyse inledi. "Odama kmak ister misin Franois?" Atlgan Geyik ifoniyerin zerinde bir ie arap ve iki kadeh grdnde arm, ama sevin e gelip yaamasn isteyeceini biliyor muydu? Belki de aada muhtemelen onunla ncesinde y r km olan dier adamlar onlar izlediinden bu kadar uzak davranmt. Batan aa sz , en azndan merakl baklara alk deildi. Aada oturduklarnda hep iine kapanrd. Am e birka uzun dakika boyunca bir erkekle kadnn olabilecei kadar yakn olurlard. Hl bu i cizevi buluyor ve dorusu sertlemeye balyordu. Ama bu, gereklemesi olas bir dncenin r zor nefes alabildii kadar muhteem bir eyin kutlamas m olacakt? Atlgan Geyik ceketini askla asp kravatn geveterek kafasnn zerinden kard. Sonra len bir istekle, salarn toplayan mavi kurdeleyi zd ve uzun, siyah salarnn omuzlarn kar gibi dkldn hissetti. Marie ona seslendiinde gmleinin dmelerini zmt. "Gel, benimle bir bardak arap i Franois." Elinde koyu krmz arapla yan dolu bir bardak utuyordu. Svnn kk dalgalar halinde titrediini grd. Belki de Marie heyecanlyd. Hafife eildi, "Gzel bir kadn iin gzel bir arap." Sonra iip onun da bir yudum almasn ti." Bu derece ho bir an iin mkemmel," dedi gzel szlerinden honut kalarak. Marie yatan kenarnda oturup ona bakt. lacn ne kadar srede etkisini gstereceini bilmi , bu nedenle yatakta yanndaki yere hafife vurdu. Yatan onun arlyla kmesiyle ona ya . Arkasnda kolunu, sonra da beli boyunca parmaklarn hissetti. Bu arada tm vcudu titre meye balamt. . 245 "m olabilir misin? Odan ok scak." "Hayr, hayr bir ey yok, sadece bir dnce." Atlgan Geyik araptan bir yudum ald ve arap hem iini hem de vcudunu stt. Marie'den bu amayla ilgili yanlmadn gsterecek bir ey sylemesini istiyordu. Ama kz oturup hibir iinden, en sonunda o, "Benimle gelecek misin?" dedi. Marie ona bak, Atlgan Geyik bunun, kz gzlerinin iinde bir ey alyormuasna garip bir u dnd. Belki de karar vermeye alyor, diye dnd ve kalbi beklentiyle arpmaya bala ttn hissedebiliyor, kulaklarnda da bu at duyabiliyordu. Scaklad ve birden fazlasyl etiini hissetti. Marie hl gzlerinin iine bakyordu, ama gzleri karanlkt ve sulanmt

ni duydu, ama ne sylediim karamad. Ve sonra kendini srtst yatakta yatarken buldu, yuk baktnda Marie'nin ok yaknda ayakta durduunu grd, yz altndan bir bulut haline gele kz eildi, azm azmda hissetti. Onu daha nce hi dudaktan pmemiti. Bunun ne kadar garip o olduunu dnd. Gzlerini kapad ve salarnn lavanta kokusunun, yzndeki hafif dokunu d... Atlgan Geyik yukarya bakt ve karanlk, srekli deien bir bulut grd. Beyaz Buzalarn na doru ok souk gnlerde bylesine bulutlar, kenarlar gmi renkli byk, kara bulutlar e aralarndan kar ve dnyay, insann kafasna ve omuzlarna vuran bir atele aydnlatr, snr, gzelleir ve o ve Attan Dren yzlerini yukar, gnee doru kaldrrlard. Atlg ile krgbayr arasndaki dzlklerin byle gne nlaryla beneklenerek, bulutlarn altnd gzleri actan ate paralar ile aydnlandm grebiliyordu. yi Koucu da kafasn kaldr klarla dalga getiini, kn ok uzakta olmadm biliyor gibi hafife kinedi. Atlgan Geyik bulutun ilerleyiini ve ekil deitiriini seyretti ve bunun gri bir gkyznd basma dolaan yalnz bir bulut olduunun farkna vard. Soma bir anda gkyznde, tekrar tek karya geip giden imekler ile dolmuasna dank boluklar olduunu fark etti. Bulutu , sonra bir odada olduunu anlad. 246 w^ X Ba sert bir duvara skca dayalyd. Bulut bir su lekesine, imek de sval tavandaki atl ine dnt. lk dncesi tekrar demir eve dnm olduuydu. Ama ok scakt. Sonra hasta ev rla, uyuyan adamlarla dolu olup olmadn grmek iin ban oynatmaya alt. Ban, omuz a baknmak iin dirseklerinin zerinde dorulmaya alt, ama vcudu ona itaat etmiyordu. Ha vindeki gibi can acmyordu, hatta sanki scaklk iinden geliyormu, merkezden tm vcuduna rmu gibi ho bir his duyuyordu. Bir an dorulmaktan vazgeti ve hayalarn szlatan zevkin tadn kard. Birden solundaki d sade tahta ha tand. Marie'nin odasndayd. Srtst yatp gzlerini kapad, artk seks ol n tadn karrken rahatlad ve ii neeyle doldu. Marie ona bir ey yapyordu; tam ne oldu amamt, tek anlad bu eyin kalalarnn hareket etmesine neden olduu ve nefes aln h aya alt ve bu sefer dirseklerine dayanarak kalkabildi. Sonra sa grd. Kulaklar. Bir burnun ucu. Bir kafa. Kafa plak uyluklarnn arasnda hareke diyordu. Azn kamnn dzgn yzeyi zerinde yukar aa hareket ettiini anlamas bir s nu heyecanlandrd. Marie daha nce bunu hi yapmamt. Dudaklar kendisininkileri perken y f bulanklamasn hatrlad. Kutlamay, arab hatrlad. Bunlarn hepsi, bu yaptklar hep imdi daha hzl hareket etmeye balayan, aa inip kan kafay seyrederken, bu salarn Ma olmadn fark etmeye balad. Ak renkli ve dalgalydlar ve onunkilerden ksaydlar. Oday skin koku da lavanta kokusu deildi. Atlgan Geyik'in kollan ve omuzlan gszleti ve Atlgan Geyik geriye, yataa dp gzlerin afas bulankt, hibir ey dnmyordu. Kendisini ayn anda hem tembel hem de tahrik olmu rdu. Sonra tekrar kendini kaybetti. Kendine geldiinde scak az yine kamnda hissetti, he az hem de kam sanki Atlgan Geyik vcudundan ayrlm da bu ii uzaktan seyreder gibi u du. Uzak kesinden san salan grd, kulaklan; dudaklan ve burnun ucunu grd. Sonra donup k ld. Ve yeniden kendi bedenine kavutu. Elleri bir eye srtnd, kafasn evirdi. Pantolonu yannda yatan zerine atlmt. Kafa Elini cebi bulana ka"'* 247 dar pantolona doru hareket ederken izledi. Ama cebinde birka bozuk para dnda hibir ey oktu. Dier cebini bulana kadar elini pantolonun altnda tekrar hareket ettirdi. Son ra uzun, ince ba hissetti ve nnde tuttu. Bu, kabzasnn her iki ucu da gm, ortas fi l bir bakt. Kk gm dmeyi fark edip ona bastrd ve iaret parma kadar uzun bir b si ile ortaya ktn grd. Gzleri parlayan ban zerine kilitlenmiti, ne yapmas gerektiini biliyordu. Bu, bir kar ok bir zmd. Aniden bir hayalden uyanr gibi kendini gl hissetti. Yava ve byk bir ukar aa hareket eden kafay rahatsz etmeden oturdu. nce srta, omurgasnn toparlaklar ga kemikleri evresindeki hafif girintilere bakt. Zayf knn yuvarlaklarn ve arasndaki r grd. Derken ba grd, lo odada havada bir an asl kalan ve birden plak srta giren ba. murtu duydu ve yumruunun ete ayn anda serte deiini hissetti. Her seferinde ba sonuna r deriye gmerek tekrar ve tekrar saplad. Sonra san salardan bir para yakalad ve kafay

geriye doru ekti. Ba boazn kenarna yerletirirken aras ak mavi gzlere bakt ve b ldi. Hareket eden, ama ses kmayan narin dudaklardaki pembe kp grd. Ama bak keskindi kin bir emme sesi duydu ve salar brakt, kafa ne, olanca arl ile kucana dt. Tm olay birka saniye srmt, ama Atlgan Geyik baz hareketleri zaman durmu gibi net bir e grmt. Kafas olay tekrar tekrar yaasa da biraz nce ne olduuna hl inanamayarak ve dan yorgun derek bir an oturdu. Sonra panikledi. Buradan kmalyd. Bir an kusmak istedi, ama buna zaman yoktu. Kucandaki batan kvrlarak kurtuldu. Kalalarnn pembe kpk ve krmz kanla kaplanm olduunu grd doru seirtirken, bu skk yerde hl dizlerinin zerine km duran cesede taklp az d ir havlu batnp kalasndaki ve hayalanndaki kan silmeye balad. Kyafetlerinin nerede oldu u anlamak ve abucak giyinmek iin odada etrafna baknd. Arkasndaki sehpann zerinde, tem enmesini durduran, bir an nefes almasn kesen bir ey grd. Altn ereveli bir gzlk, dzgnce katlanm bir halde krmz boncuklu abajurdan szan lo 248 ansna byk salon bo saylrd, iki adam ve kzlardan biri uzak duvara dayanm bir masan toplanmt. Olivier ve barmen srtlan salona dnk, ak kasann zerinde konuuyordu; iri y ortalkta grnmyordu. Kap en azndan on be yirmi metre uzaktayd. Kafasnda drt yl nc tuklarn ve kanepelerin olduu hasta evindeki byk odadan ka canland, ama bu sefer Atl ik ar ar, fayanslar topuunun dememesi iin parmaklarnn ucunda oda boyunca yrd. Fs r sylemedii bir arky sylyor ve grnmez olduunu biliyordu. Sessiz ve kendine gvenere a vardnda, kap aldnda ses karmasn diye kk zili eliyle tuttu. Dar ktktan sonra artk bo ve karanlk sokakta aceleyle, topuk- larrnn parke talar nmasna aldrmadan hzla yrd, nmemeye, olabildiince abuk kamaya alyordu. Eski Li uzun uzun soluyarak iini ekti ve ne dar srdn bilemedii bir zaman boyunca nefesini tut u and. Bir sre nce nefes almay ylece kesmiti. Cep saatini at ve beyaz yzeyine bakt: drt otuz. O ve Marie on 'ri biraz gee yukar km olmutu bu arada? O andan bu yana be buuk saat gemiti. Bacaklarnn gszletiini hiss p bir kaza dayand. Serin erken sabah havasna ramen, terin gs kafesini buz gibi inele aaya aktn hissediyordu. Marie. Marie'ye ne olmutu? Marie'ye ne olacakt? Atlgan Geyik umutsuzca inledi. Siyo ko'nun bedenini baka bir yere gtrmeliydi. Niye bunu dnememiti? Bo, baka bir oda mutl ard. Atlgan Geyik, Marie'nin kapy ap yatann zerinde diz st km l siyoko'nun layan siyah lekeleri grn, kapal odadaki keskin kan kokusunu duyuunu gzlerinin nne g en, bacaklar artk arln tayamad. Dizleri yere arptnda sert talan hissetmedi bi Geri dnmeliydi. Ama yana devrilip gzlerini glgelere bile odak-layamayacak kadar yor gun hissederek ylece yatt. Ona ne olacakt? Niye buradayd? Onun yardmc hayvan neredeydi Ya Wakan Tanka? Niye bu yabanc ehirde bir bana braklmt? Neden o? Atlgan Geyik gzlerini kapad ve o aresizlik iinde neredeyse bir huzur buldu. Talar, alt da salam ve souktu ve hareket etmek istemiyordu. Yaknda leceini, Marie'nin odasnda ola nlann onun sonuna yol aacak olaylar zincirini balatacan biliyordu. Kt adamlar her zaman cezalandrlrd. Wakan Tanka buna dikkat ederdi. Ve Atlgan Geyik de bundan mem nuniyet duyuyordu. imdiyse kafasnda gemi ve bugnn grntleri dans ediyordu. Marie'nin arap bardan kal tn ereveli gzlkleri grd ve sanki ryay yeniden grr gibi ryasn grd. Uurumun di eyen rzgr duydu ve o ses kulaklarna girdi: Sen benim tek olumsun. Artk geriye kimse ka lmayacak diye dnd ama bu fikir onu korkutmad. Dnyada yalnz olacama, kendi insanlaryl aber lm olmay tercih ederdi. Parke talarn zerinde yatarken dudaklar oynuyordu. Lakota dilinde Wakan Tanka'ya dua ettiini fark etti. Ona hayatm sunuyordu ve Byk Ruh'a gerek dnyada kendi halkna katlma izin vermesi iin yalvaryordu imdi. Belki de onu rahatlatan kendi dilinin sesiydi, b ir sredir Lakota dilinde ne konumu ne de dua etmiti. Gerek bir iletiim kuramadan geen u drt yldan sonra kendi sesiyle ve sunduu duayla kendisini neredeyse bir btn halinde hissetti. lmeyi beklerken bile kendini yenilenmi hissediyordu. Ama farknda olmadan uzaktan gelen bir ey duyuyordu. imdi ise akl yerine geliyor ve b ir adamn bardm ve bir bakasnn cevap verdiini duyuyordu. Kelimeleri seemiyordu, ama klarda bu sesler yanklanyor ve onlarn ne kadar uzak ya da ne kadar yalan olduklarn an layamyordu. Gzlerini a ve bekledi. 250 XIV Martin St-Cyr, az kalsn nefesini kesecek bir sanc hissetti karnnda. Yln bu zamannda is

tiridye smarlad iin kendine kfretti. Henz mays olsa da, Marsilya'da hava ok scakt dyeler ok abuk bozulabilirdi. Sadece bir tanesi yeterliydi. Ve iinde inci olmayan t ek bir taneyi de kesinlikle o bulurdu. Digestif 'ten* bir yudum alp yazy tekrar okudu. Sadece stunluk bir haberdi, ama ieri on derece artcyd. Bu tekrar nasl olmutu? Yazy ilk okuduunda tam bir dej vu vakas srekli geliyordu. Geen akam bile, gizli istei Kuzey Afrikallara kurtarcmz sa Peygamb bulmalarna yardm etmek olduu-* Yemeklerden sonra iilen iki, likr, (y.h.n.) "''251 nu syleyen bir kadnla beraberdi. Ailesi ngiliz misyoneri olan bu kadn Sudan'da bymt i de Cezayir'e gidip bir Fransz misyonunda veya belki de bir hastanede almak istiyor du. nceki nianlsn yl akn sredir pek dnmediinden bu gen kadnn hikyesinin i saniye ald. Ama o birka saniye iinde, iini tanmlayamad bir tandklk hissi kaplam imdi yine ayn ey oluyordu. Atlgan Geyik'in adn okumadan nce bile, bu yazy daha nce belki de onunla bir ilgisi olduu hissine kaplmt. Ama bu sefer Atlgan Geyik bir adam ldrmt. Marsilyal yetkililer onunla ne yapacaklarn edikleri iin orada deildi; bu sefer hapiste olmasnn bir nedeni vard ve muhtemelen onu n iin yaplacak ok fazla ey yoktu. Yine de St-Cyr merak etmiti. Ve kendini biraz Kzlderili'ye borlu hissediyordu. Atlgan Geyik'in hapsedilmesinin hakszlyla ilgili yazd iki haber La Gazette du Midi'ye muhabi olarak girmesini salam, sonra da keyazan olmutu. yi uyum salamt bu ie. Gazette s imi ile tannrd ve St-Cyr Grenoble'da yaad tehlikeleri yaamadan davasn savunabilirdi Petit Marseilla-'daki tecrbelerinden sonra, Gazzette'de. rahat bir nefes almt. Haftad a iki kere yazd stununda genelde iilerin smrlmesinden, liman iilerinden, yk araba ere yaplan kt muameleden (her ne kadar kendisi de onlardan zellikle holanmasa da) ve agzl devlet tarafndan an vergilendirilen esnaftan sz ediyordu. ini seviyordu ve bir hatta proletariatam ve petite bo-urgeoisienm bir kahraman olmutu. Tabii ki, bu ya zdklarnn hibirini seksen yama gelmesine ramen Lyon'daki ipek iilerinin ihanetine ura rdanan babasna gndermiyordu. St-Cyr karnna bir baka sancnn girmesiyle sandalyesinde dorulup yzn buruturdu. Ama sa artk eskisi kadar sk gelmiyordu ve bunun sadece, ne kadar can actsa da, yasalar hie s ayan, hakszl ortaya karan duyarll ile beraber hareket ediyormu gibi grnen hazms verme aamasmdayd. Yanma azaldnda, telefonu kapp birka kez yuvaya vurdu. Sonra geriye y sland. "Alo! Beni Prefecture'deki resepsiyon grevlisine balar msnz, ltfen." St-Cyr telefondaki hrty dinledi ve bu yeni icadn, yeniliinden ok salad yarara hay a ou zaman hrt, en ok da 252 r telefona en fazla ihtiya duyulan gndz saatlerinde, konumay im-knszlatryordu. Ama bu ans yaver gitti. "Alo! avu Vautrin konuuyor." Ses netti ve sanki metal bir tpn dier ucundan konuuluyorm gibi tangr tungurdu. "Merhaba avu. Ben La Gazzette du MidVtn Martin St-Cyr. Atlgan Geyik isminde bir Peau -Rouge elinizdeymi, doru mu bu?" "Evet." Sadece bu kadar. "Gazetemde Rue Sainte'de bir adam ldrd syleniyor." St-Cyr, avuun sylediklerini dorulamasn beklerken defterine "Vautrin" diye karalad. ki polis muhabirlii deneyimi sayesinde bu bekleme oyununa alkt. Ama sonra polis muhitin de ok taklm ve tm resepsiyon memurlarn tanr olmutu. imdi ise, her ne kadar avuun i duymu olduundan, belki de kesini okuduundan olduka emin olsa bile telefonda kendini isimsiz, herhangi biri gibi hissetti. Digestiftea bir yudum alp keke Borely hl bu ite alyor olsayd diye dnd. Eski zamanlardaki gibi dost rakipler olarak konuabilirlerdi y artk kaaklara kar liman blgesini temizleyen zel bir birimin bandayd. Borely'yi g olis, hatta limanda alan etelere kar bir tehlike olarak dnmek zordu, ama durum ortad "lenin nemli bir iadam olduu syleniyor." avu bu masum soruya cevap verebileceine karar vermi olmalyd. "Bu doru." "O zaman nemli bir iadamnn sabah saat drt buukta Rue Sainte'de ne ii vard?" Ama St-Cy iliyordu. Orada Fortune ona belso-ukluu bulaorana kadar kendisinin gittii de dahil o lmak zere drt veya be genelev vard. Korkun yanma hissini kesmek iin iki hafta boyunca kkrt tozu almt. Hastalk ve tedavisi fahielerle, en azndan Rue Sainte'dekilerle berabe lma alkanln da tedavi etmiti. Dier yandan, kara, yumuack Fortune'n zlyordu.

Tekrar sessizlik. Sanki adam telefonda da konuulabileceini henz renmemi gibiydi. "Pref ecture'de mi tutuluyor? Atlgan Geyik demek istiyorum. Eminim bu kadarn syleyebilirsi niz." Cevap bu sefer abuk geldi. "Amerikan Konsolosluu'nu aramay deneyebilirsiniz Msy St-Cy r. Adamlar btn sabah buradayd." St-Cyr telefonu kapatp o srada izdii yze bakt. Kabayd, ama hatrlad baz zellikler lmack kemikleri, ksk gzler, daha da ince bir az ve ortadan ayrlm, omuzlarndan aa 253.ya inen uzun siyah salar. izemedii lmn havasyd, Prefecture'n derinliklerindeki kk uran o klms kokuyu karta-myordu. Bunu dnmek imdi bile iini titretmiti. Ama Atlgan Geyik hayatta kalmay becermiti, hatta anlalan bu son drt yl boyunca Marsily 'da yaamt. Bu nasl olmutu? Niin Amerika'ya dnmemiti? Veya brakld o k Avrupa'd hi Bat gsterisine? Bir ekilde biri korkun bir hata yapmt. Burada, hl Marsilya'dayd Rue Sainte'deki fahieleri ziyaret eden "nemli bir iadamn" ldrmt. St-Cyr ahizeyi te ldrrken az kalsn dudaklarn snyordu. Cours Estienne-d'Orves'deki ok sayda restoran klasik insan tipleri ile doluydu: dkkn larda alan kzlar, kasaplar, memurlar, Bour-se'dan gelen yatrmclar, askerler ve denizci er, tayfalar ve liman iileri, ocuklaryla gelmi anneler, metresleriyle gelmi kocalar, k ekli yal kadnlar, hava atmay sevenler ve Franklin Bell. saatlik le yemei veya onun bir ey olmad takdirde, Franklin Bell kendi dairesinin sessizliini ve hizmetinin yapt salatalar veya balklan tercih ediyordu. Ama bugn Chez Louis'de dardaki bir masada emsiyenin altnda, mutlu, kalabalk, grltl evrilmi bir halde maden suyunu iip kt hretli Martin St-Cyr'i bekliyordu. Bylesine ne bir ortamda bile kendini kirlenmi ve plak hissediyordu. Gkyzne bir gz atarak Akdeniz havasn zleyeceini dnd. Son iki haftadaki scak hava Liman'dan ykselen korkun koku bile onun bu ehirden ald cinsel hazza benzer hazz azalt cak bir ey yapamamt. Ama bugn mkemmel bir mays gnyd, lk ama scak olmayan, en az fif puslu gkyz ve onlar hafta boyunca megul eden ileri neyse verdikleri molann keyfini ran insanlar. Cours'ut ak alanna bakarak uzun ince elbiseli ve siyah kadife kurdeleleri arkadan aaya sarkan hasr apkal iki gen kadmm kol kola girerek dnyadaki hibir eye aldrrmakszn gl eyretti. Normalde onlar muhtemel eler olarak deerlendirirdi, ama bugn sadece onlarn g enliklerine ve masumiyetlerine imrendi. Kendisinin, o ebedi yabancnn aksine iki kadn kendi dnyalarnda tamamen rahatlard. 254 Tam o srada yirmili yalarn sonlarnda, beyaz bir takm elbise, kolal mavi bir gmlek zer krmz kravat ve tepesi beyaz ile renkli eritle evrili hasr bir apka takm ince bir ad arn etrafmdan dolanp Chez Louis'nin masalarnn arasndan yaklatm grd. Daha nce St-C amasna ramen, kalem by ve dzgn taranm kei sakalyla o narin yz La Gazzette du Mi i izimden tanmt. Bell zppe St-Cyr'in gerek hayatta ne kadar gen grndne aarak a "Msy St-Cyr? Franklin Bell." "Enchante Msy Bell. Bylesine gzel bir gnde, benimle bulumay kabul etmeniz byk inceli Bell, elin yumuakl karsnda armam, ama adamn elini bir hanmefendinin eli gibi a aknlk yaratmt. Bir an elini pmeli miyim, diye dnd. Onun yerine, elini ekip kar yeyi iaret etti. "Ltfen oturun," dedi. kiler geldiinde -Bell'e bir bardak maden suyu daha, St-Cyr'e bir bardak Chardonnaygen yazar kadehini kaldrp, "Salnza Mr. Bell," dedi. "Demek ngilizce biliyorsunuz." "Sadece biraz. niversitede renmitim, ne yazk ki burada Marsilya'da ok az kullanyorum." Gld. "Babam Amerikallar dnyay ele geirmeye hazrlandndan ngilizceyi renmem gerekt Bell, St-Cyr'in keskin bir ngiliz aksanyla konutuunu grd ama bu onu artmad. Fransa' ersitelerde ok sayda ngiliz, ngilizce dersi veriyordu. ngilizce renmek zorunda olmak u usal gurur iin bir hezimet olmal, demeyi dnd Bell, ama demedi. Bugn kendini ok milliy hissetmiyordu. Atlgan Geyik'le ilgili son karklkla ilgilenmek iin saat be buukta kalk sinirden patlamak zereydi. Aslnda iini kaybetmekten lesiye korkuyordu. Konsoloslukta ki kimsenin kafasnda Atlgan Geyik'in drt yl nce onun sorumluluunda olduu ve feci halde vallad konusunda bir tereddt yoktu. O zamanlar bu dev Kzlderili'yi kaybetmek, Marsilya 'da kaybolmasna izin vermek ve onu unutmak ok kolayd. Ama Bell onu gerekten hi unutma m, her gn ksa da srse onu dnmt. Bell'i gerekten mantksz bir biimde etkileyen ile ilgili grd ryalard. Sululuk duygusu veya ileri yzne gzne bulatrdnn orta

ryasnda de- .255 falarca Atlgan Geyik'in sabahn erken saatlerinde, kana bulanm, k0_ nuamayacak bir hal de, sallanan elinde sk skya bir tomahawk'^ tutmu, stndeki kanlar giriteki ran hals amlayarak kapsnda belirdiini grmt. Her seferinde kapy arpar ve kapanan kapnn alt szarken barrd. Sonra uyanr ve kendini, pijamalar en souk gecede bile terden srlskl en bardn m, yoksa dardan gelen bir banmay m duyduunu bilemeden yatanda dimdi Ertesi gn de Bell hep masasnda oturup nndeki ktlar yok sayarken ryay analiz eder, b ziyaretlerinin nedenlerini anlamaya alrd. Ama iten ie bunun cevabn biliyordu: Kzld yalnz brakmt. Ne onu gvenli bir ekilde evine gndermi, ne de Vahi Ba gsterisiyle b nu yalnzca hayatndan karmak istemi, bunu da Soulas ailesinin yardmyla baarmt. Drt ta ki bugne kadar. Ama Atlgan Geyik'in bir gn gelip, ryasna benzer bir ekilde onu bul acan biliyordu. Rya ok gl ve srarcyd. yleyse neden La Gazzette du Midfnin nl muhabiri ile bylesine harika bir gnde burada o turmu yemek yiyordu? Bell, bu adamn, ticaret kurumlan ve hkmetle ilgili yazlarndan hol nmyordu bile. Sosyalist pln ulaabilecei nokta sadece buraya kadard. Liderleri olmada yi ynetenler olmadan, hizmetleri ve mallan salayanlar olmadan, sanayinin arklarn evire nler olmadan, onlara ilerini verenler olmadan bu szde hakszla uram vatandalar ne yap in normal ileyii srasnda oluan her trl ufak tefek hakszlk iin onlan sulamak sa d her eyin zppe bir tezat olan bu adamla burada ne ii vard? Konsoloslua dnp iki lke arasnda yllardr sren hassas dengeye bu tek, son derece aptal beceriksiz hareketle zarar verdii iin Atkinson'n kontroll (byle olmasn mit ediyordu) iyle yzlemeden nceki neredeyse anlamsz, son, sradan yemeini yiyordu. Maalesef, Bell'in yapabilecei tek ey yal adama hak vermekti. Franszlarla baa kmann zorluuyla ilgili kt hret vard ortada. Dier meselelerden kanmak iin bir neden bulmak zere bunun gibi r aryor gibi grnyorlard. anslysa, le yemeinden sonra istifa mektubunu yazacak zaman Bu, sahte bir jest, paasn kurtarmak iin yaplm kk bir hareket olacakt. Bir daha as i baltas, (.n.) 256 la dilerinde alamayacan biliyordu. stelik Atkinson'n yerine gemeye birka adm ka t, bunu drt yldr dnyordu. "Glmsediinizi gryorum Mr. Bell. Sizi elendiren neyse belki benimle de paylamak istersi iz." Bell, tm bu olanlarn deheti iinde glmsyor olduunu dnnce, ktcl bir ekilde, ner da, komik olan bir ey yok Msy St-Cyr. Tm sabah, bou bouna insanlar zellikle de Polis augirard' sakinletirmeye alarak Prefecture'de geirdim. Kzlderili arkadamz korumak leceim hibir ey yoktu. Tehdit ettiler, gz da verdiler, azarladlar ama syleyecek hibi ulamadm. Ne yazk ki onun iin umut kalmam." Az kalsn, benim iin de, diye ekliyordu. "zc bir olay, dostum gerekten ok zc. Ama konsolos yardmcs byle bir olayla niye me ? Eminim bu tr talihsiz olaylarla ilgilenmek iin kanuni bir ataeniz vardr. Veya belk i de sizin bu olayda ahsi..." Bell sesin uzaklamasn dinledi ve gazetecinin ne kadarn bildiini merak etti. Atlgan Gey k ilk defa Prefecture'de hapis tutulduunda Le Peit Marseillais'de kan yazlan okumutu. St-Cyr'in o zaman yapt ateli iki para gazetecilikle, kendisinin arkasnda Birleik Devle ler olduu halde hibir zaman baaramayaca kadar i baardn gnlszce de olca kabul et mt. Birleik Devlet-ler'in arl artc derecede hafif olmu ve Marsilyal yetkilile ilmiti. St-Cyr byk olaslkla Atlgan Geyik'in hayatm kurtarmt. Basmn gc, diye d dnyann en gl iki devletinden bile daha glyd. Garson ekmek sepetini getirdi ve her ikisi de salades nioise" smarlad. St-Cyr bir ie de arap smarlamalar konusunda srar etti ve Bell, fiziksel ve duygusal yorgunluunun bi r sonucu olarak buna diren gsteremedi. Garson gittiinde Bell, "Eminim beni yemee davet etmenizin bir nedeni var. Sanmm be n bu nedeni biliyorum. Bu yzden bir an nce sadede gelebiliriz," dedi. St-Cyr gld, bylesine ince bir bedenden beklenmeyen gl bir kahkahayd bu ve "Ah, belli k siz benden daha hzlsnz Mr. Bell. Bu konumay benim balatmam gerekirdi." Aniden ortaya sevinci-* Nice salatas, (y.h.n.) FnN/Kzderilininaksj " 057 ni oktan ardnda brakm, ne doru eilmiti. "Konu, tahmin edeceiniz gibi Kzlderili ha a ilgili polisten herhangi bir bilgi almay baaramadm. Bu haberi yazan muhabirle kon

utum, ama o da baka bir ey bilmiyor." St-Cyr bir an durdu, sanki byk soruyu sormaya t ereddt ediyor gibi bir para kuru ekmekle oynad. "Rue Sain-te'de ne olduuna dair bana bilgi verebileceinizi umuyordum." Bu sefer tereddt etme sras Bell'deydi. Ban kaldrp cours'm dier tarafndaki binalara e Sainte hemen onlarn arkasnday-d. Olayn olduu yerden sadece iki sokak tede oturup yem ek yiyorlard. Btn yorgunluuyla, Bell bir gazeteciyle drste konumann artlarn ve ek aplamaya alt. Tabii ki, inanlmaz derecedeki sefil hikyenin tmn, en azndan kendisini yan Polis efi Vaugirard tarafndan anlatlan hikyeyi biliyordu. Ama hikyeyi phesiz Ameri an Konsolosluu'na ve muhtemelen Bell'in kendisine zarar verecek ekilde arptabilecek bir adama ne kadar alabilirdi? Ona hibir ey sylememeli miydi? Kaba bile olsa sadece k alkp gitmesi daha iyi olmaz myd? Bu tr bir ifann yaratabilecei olumlu bir ey dnmeye alt. Garson arab koyarken se sonra gayri ihtiyari kadehini St-Cyr'e doru kaldrp iti. arap souktu ve tam onun sevdii gibi azda kekremsi bir tat brakyordu. Bylesine basit bir eyden keyif ald iin biraz mt. Cebinden bir defter ve kalem kartp yznde hafif bir glmsemeyle masann karsnd 'e gz att. Bell, bu zarif gazeteci karsnda kendini birden ok iri, ok dknt ve ok ki tti. Ama kararn vermiti. Dnebildii tek olumlu ey onun bu hikyeyi anlatacak olmasyd. Bunu en bandan, Atlgan astanede ilk karlamasndan ve sonra Prefecture'deki grmesinden balayarak yapacakt. At eyik'in yapt eyi niye yaptn gazetecinin daha iyi anlayabilmesi iin her eyi bilmesi . rendii gereklerle ne yapard? Tanr bilir. En azndan Bell vicdan biraz olsun rahatlam kilde ayrlabilirdi. Onun ykn hafifletmeyecekti; o gidiciydi, ama Atlgan Geyik'e bulank kafasnn o zamanlar gremedii kadar yardm edebilirdi. Tek bildii St-Cyr'in hakszla u ve toplumdaki dlanmlar ile ilgili olarak anlayl olduuydu. Garip bir ekilde Bell'in d nda istedii buydu. Bylece Atlgan Geyik'in Marsilya hikyesi ile ilgili bildii her eyi gazeteciye anlatt. K derili ile ilgilenen aileden (isim vermeden) 258 F17ARKA/Kzl<fcrtain aks bahsetti. Doktorun Ty Adam yerine Atlgan Geyik'i l ilan ederek yapt lmcl hatay anl da bu karan desteklemek iin hazrlanan sahte lm belgesini, Bell'in Atlgan Geyik Vahi B at gsterisine yeniden katlabilsin diye gerekli belgeleri elde etmek iin gsterdii beyhu de abalan, Fransz yetkililerle her karlamasnda hissettii aresizlik hissini... Ve a de, Bell bunlan itiraf etmeyi dnmedii halde, sonsuz aresizlii ve dolaysyla sisteme bo eiini... Sadece vazgemi ve bilinli olarak bugne kadar Atlgan Geyik'in izini kaybetmi Bell, arabndan bir yudum alrken, bir yandan da kalemin bir an bile sektirmeden birb iri ardna, arkaya atlan ktlara yazlan karalayn seyretti. Aynca salatalan, marullar lerini kaybetmi, zeytinya ve sirkenin ton balnn etrafnda ayn ayn kehribar rengi nokta halinde dolatn da fark etti. Etrafna baknd, le yemei kalabal byk lde da l pckler arasnda citronpresses ien bir ift dnda btn masalar boalmt. O anda on ni fazlasyla tkenmi hissediyordu. En sonunda St-Cyr kalemini brakt, gzlerini ovuturdu ve boynunun sertliini gidermek iin bam arkaya att. Bell, St-Cyr'in ince boynunu, elmack kemiinin hafif kntsn, ksal ni fark edebildii siyah kei sakaln inceledi ve tra olmak iin vakit bulamad aklna g Cyr yavaa ne eilirken mnldand, "Vay, bu nasl bir hikyedir, dostum." "Bu zavall kanklk iindeki rolm anlatmakta niye tereddt ettiimi anlayabilirsin. Biraz azimli olsaydm, imdi Atlgan Geyik belki de Amerika'da insanlanyla beraber olurdu, onun yerine..." Bell omuz silkti. "Tabii ki! Ama kendinizi sulamamalsnz. Franszlar brokrasile-riyle nlenmilerdir. Her a, sonra bir defa daha mhrlen-melidir. Bazen bir eyler 'kaybolur'. Hep evde yeterinc e sevgi grmeyen ve bunun acsn halktan kartan kk bir brokrat vardr." St-Cyr ne dedi derek gld. "Tabii ki sizin durumunuz farkl. Siz, Birleik Devletler'siniz, ama bazen bu, brokratlan daha laf dinlemez hale getirmek iin yeterlidir. Kaybettikleri gten do lay kendilerini tehdit alnda hisseder ve bylece yapnklan tek iyi eyi yaparlar: madur taraf, bu Amerika Birleik Devletleri bile olsa sonuta pes edene kadar yolu tkarlar. Bu uzadka uzayan srete bir noktada pes etmek doaldr, Mr. Bell. Sizin suunuz yok. Daha baka ne yapabilirdiniz?" .259 Bell, gazetecinin Atlgan Geyik olayndaki rol ile ilgili anlaya yaklamndan kuku duysa sonuta Bell de bir brokratt- bir saat nce hissettiinden ok daha hafiflemi hissediyordu

kendini. Bu rportajn politik anlamda bir intihar olduunu biliyordu, ama bu hikye yznde n drt yl boyunca tad vicdan azab yknn ve kt ryalann ruhundaki arln atmak, gre ekil verecei korkusunu telafi ediyordu. St-Cyr kk gm bir kalem bayla kalemini, ucunu mkemmel bir incelie getirecek ekild asn kaldrmadan, "ama hikye henz tamamlanmad, tabii," dedi. "Ah evet, az sulandrc blm." "Az sulandrc m?" "zr dilerim. Heyecanl ksm." "Voill Biliyorum ok tatsz, ama bu korkun olayla ilgili tm ayrntlar bilmemin nemini a unuz. Arkadamza yardm edeceksem..." "Tabii ki." Ama Bell artk snm arabndan bir yudum alrken tekrar tereddt etti. Amerika vesi istiyordu. Ama bu rportajn bitmesini daha ok istiyordu. Konsolosa gidecek ve n e olacaksa olacakt. Atkinson onu grevlerinden azledebilir ve byk olaslkla sabah bir bi lgilendirme toplants dzenler, orada belgelerini teslim ederken, projelerin son duru munu anlatrd. Sonra da eya sandn, valizlerini toplamakta serbest kalacak ve Philadelph a'ya girmek zere gemiye bindiinde artk sradan bir vatanda olacakt. Gitgide ie yaramaz ale gelen bir kariyer iin uygun bir son. Bylece Bell anlatmamak iin bir neden bulamadndan St-Cyr'e ef Vaugirard'dan duyduu kada la cinayetin hikyesini anlatt. Ama efin kuvvetli, canl anlatmna karn Bell'inki dz ve tondu. Hibir zaman iyi bir hikayeci olmamt, mkemmel ifade, mahvedici vurucu nokta hep ertesi gn tra olurken veya yemek yerken aklna gelirdi, ama bu sefer skc olup olmamas aldrmad. Buna ramen, St-Cyr bir yandan yazarken, bir yandan da kendi kendine mrldanyor , bazen hayretini ifade ediyor ve daha hzl yazyordu. Sadece bir kere durdu. "Breteuil? Armand Breteuil m demek istiyorsunuz? ef?" "Evet. Rue de la Croix zerinde La Petite Nani diye bir restoran var." 260

"Ama ben orada yemek yedim. Tm Provence'n en iyi efi olarak cabul ediliyor." "Ben de yle duydum." "Bu ok korkun Mr. Bell." Bell zppe gazeteciye hayretler iinde bak. lm m korkuntu, birden fazla bak yaras, ke z, kan denizi; yoksa St-Cyr'in bir daha La Petite Nani'de Breteu'n yemeklerinden y iyemeyecek olmas m? "Tabii ki tm olay ok trajik." "Deil mi?" dedi Bell kuru bir sesle, ama becerebildii kadar hzla hikyeyi bitirmeye alt Yorgundu, hatta arap uykusunu getirmiti, ama hibir ayrnty atlamad. Bitirdiinde sandal ine yasland, uzun hilal eklindeki sprgelerine yaslanm iki pnn bir kestane glgesin rn iilerini seyrederek kzgnlktan kudurmu kalemin kt zerinde kard sesi dinled lesi karmak bir dnyada basit bir sokak ps olmann nasl olabileceini merak etti. "Peau-Rouge ile yani Atlgan Geyik ile konuma frsat bulduunuzu sylemitiniz. Nasl grn "Bana sadece yirmi dakika izin verdiler. artc derecede sakindi. Sanki durumunun ciddi yetini kavramam gibiydi." "Ve siz de onun yakalanmak istediini sylemitiniz." "Sokakta yerde yatyormu. Hi diren gstermemi." "Cinayetin ilendii odada kalan kz, yani fahie, o da tutuklanmt, deil mi?" Bell'in gzleri yorgunluktan seyirmeye balamt. "Vaugirard kzn tutuklu olduunu syledi. k hakkndaki sulamalarla ilgili hibir ey sylemedi." "Bu kzn bir ad var m, peki?" "Ben bir ey duymadm." Bell saatine gz att. Be buuk. Tanrm, diye dnd. Prefecture'de dan bu yana on iki saat gemiti. Uzun bir sre deildi, ama hayatnn en uzun on iki saati olmutu. Ayaa kalkt. "zr dilerim, ama artk dnmek zorundaym." Gerekte saat be buuk o bir rahatlama hissetmiti. At-kinson gnn geri kalannda orada olmayacakt. St-Cyr ayaa kalktnda elini yine o acayip ekilde uzatt. "Zaman ayrdnz iin teekkr l." "Evet," Bell eli yakalayp skt. "Adieu, Msy St-Cyr." J*261 "Adieu, Mr. Bell. Ve iyi anslar." Bell dnp yrmeye balad, ama aniden durup geri geldi. "Atlgan Geyik'e kar nazik olaca orum, Msy St-Cyr Yaptnn korkun olduunu biliyorum." Bell dnmeye aln "Ama bu bir anlyorsunuz deil mi? Sanyorum, yapt eyi yapmak zorundayd. Baka bir seenei yoktu."

"Vahi yasas sanrm." Gazeteci kafasn kaldrmad. Masada duran defterinin sayfalarn ev "Onun gibi bir ey. Breteuil'n kendisine erkeklerin birbirlerine yapmadklar bir eyi ya ptn syledi. Bu konuda ok netti." St-Cyr kafasn kaldrd. "Artk Franszca konuabiliyor mu?" "Biraz. ok almad, ama fahieyi sordu. Onun hakknda ok endieliydi." "lgin," St-Cyr defterine not aldktan sonra defteri kapap cebine tktrd. "Tekrar, bana n ayrdnz iin teekkr ederim, Mr. Bell. Ayrca ltfen iiniz rahat etsin, tamamen adil konuda gnlnz ferah tutun." St-Cyr konsolos yardmcsnn Cours Estienne-d'Orves boyunca ilerleyiini seyretti. Omuzla n siyah ceketin altnda kmt ve yry ark hibir yere ulamas gerekmeyen, ayaklann ka bile parlak gn nn arl altnda sarkm grnyordu. Arkadan, kimse onun iri, da uunu anlayamazd. Ama alnnda ok fazla izgi vard. Gzleri kmt. St-Cyr adama acd. Tamam, Amerikallardan holanmyordu ve kesinde pek ok kez onlan kibir ik ve talepkrlkla sulayarak ciddi ciddi eletirmiti. Limandaki gemilerini sevmiyor, de nizcilerini sevmiyor ve srekli daha fazlasn talep eden ve hak edilen deerden azn veren ticari delegelerinden holanmyordu. Bunlar Massalia'ya byk gemileri ile gelip hara is teyen yeni Romallar, diye dnyordu. Yine de bu skandal nedeniyle iini kaybedecei kesin olan Bell'e zld. Bell ona her eyiyl e tam bir skandal olacak lde yeterli malzeme vermiti. Garip bir akamst geirmiti. Dah bir adamn kendi eliyle ipini bu kadar isteyerek ektiine tank olmamt. Saatine bakt. 17.45. Prefecture'e gitmek iin ok geti. Olsun, daha ok zaman vard, kesi yann akama kadar hazr etmesi gerek262 Fff iniyordu. Aynca henz kimin kt adam, kimin kurban olduunu bilmiyordu. Bir sap ldren b hiye sempati duyulabilir miydi? lala sersemletilmi, aresiz bir vahinin zerinde cinsel steklerini tatmin etmeye alan bir adamn lmne kzgnlk duyulabilir miydi? Defterini ce rtp ilk sayfaya dnd. Vautrin. avu Va-utrin. Resepsiyon memuru. Maandan bir kutu iyi pu o, belki de bir ie Remy-Martin ayarlayabilirdi. Neyse ki tm resepsiyon memurlan Bor ely gibi rvete hayr demiyordu. St-Cyr hasr apkasn kafasna yerletirerek masa emsiyesinin glgesinden gnee kt. Hav on drt saattir tam bir kozada yaadn fark etti. Esintinin kuzeyden gneye dndn ve s k de krlmadm fark etmemiti. Sabah serinlii aldatcyd. Ama Bell'in ters ynnde cours ken, kendini hafif ve canl, hatta belki Fortune' ziyaret etmeye giderken hissettii gibi biraz da kpr kpr hissetti. Bir ekilde Atlgan Geyik'in Le Salon'daki fahieye kar uu tutkuyu anlyordu. Cours'nn sonunda La Gazzette du Midi binasna dnmek zere iki kiilik bir taksi yakalad. Siyah deri koltua yaslanp atn nallannn talarn zerinde kard keskin sesleri dinler kapayp Fortune'n hl belsoukluu tayp tamadn merak etti. Onu z-lyordu. ok ar ir araya gelseler de, o zamanlar yalnz deildi. Sonra birden tm leden sonra Bell ile ilgili kafasn kurcalayan eyin ne olduunu buldu. E i, gidecek kimsesi yoktu. Konuaca, onu rahatlatacak kimsesi yoktu. Bu nedenle her ey i anlatmt. St-Cyr gzlerini ap gri atn benekli srtna bakt. Artk ne yapmas gerekti . Atlgan Geyik olayn Gazette'de bir cause celebre" yapacakt. Mahkemeyi, sonu ne olurs a olsun, bitene kadar ileyecekti. Btn Marsilya Amerika'dan gelen bu egzotik yarat tany cak ve garip alkanlklarn, bir Fransz olmak iin gsterdii zavall abalan ve vahi yas yetin kanunlan arasndaki uyumazl renecekti. St-Cyr an daha hzl gitmesi iin benekli srt az daha kendisi tek-meleyecekti. Sanki her y onu bu ana ulatrmak iin var olmuas-na, hayat hakknda kendini artk iyi hissediyordu l'e acm ve yann Atlgan Geyik'le grtnde ona da acyacak, ama imdi zirveye ulayo u bekliyordu. * cause celdbre: nl dava (y.h.n) '"263 XV Ta hcre yerin altnda olduundan neredeyse souktu, ama Atlgan Geyik demir yatakta sadece pantolonuyla yatyordu. lk bata Ma-rie'nin Le Salon'daki odasnn atlak, lekeli tavann layarak, ama imdi tavann nasl olup da kmediini merak ederek bir sredir gzlerini tavan ikmiti. Hi destek yoktu, sadece hcre duvarlar vard. Omnibs yolundaki binann ykseliin rettiinde bile (ok uzakta kalm gibi geliyordu, ama henz bir yl bile olmamt) inaat i sorgulamamt. imdi ise kocaman ta binann neden zerine kmediini, ayak altnda ezile gibi vcudunu ezerek btn svlarn dar aktmadn merak ediyordu.

Artk hayattan hi zevk almad iin buna hayr demezdi. Asla evine gidemeyecekti. Kahvereng Elbise'nin, Amerikallarn onun bu du264 TT furndan kurtulmasma yardm edeceine dair verdii teminatlara ramen bunu biliyordu. Ne yapabilirlerdi ki? Kahverengi Elbise hasta evinde veya ta evde kald nceki sefer de on a yardm etmemiti. imdi ne yapabilirdi? Hayr, bu sefer polis byk demir bayla onun jc ecekti ama bu umurunda bile deildi. Gerek dnyada halkyla bulumak bile istemiyordu. Ka fas olmadan onlarla nasl yzle-irdi? Onu nasl tanrlard? Bodur'un, gmlek giyenin ve Ger iden Kadn'n olu olduunu, ok uzun sredir glge topraklarda olduklarndan sadece adlann byk kabile reisi Benekli Boa'nm ve yi lm'n torunu Atlgan Geyik olduunu onlara nasl bilirdi? Erkek ve kz kardeleri bile onu tanmayacakt ama en azndan onlar anslyd. Ve At Dren geldiinde onunla konutuunu bilmeden glp eski arkada Atlgan Geyik'le ilgili cakt. Hayr, lp ruhunun hibir zaman bir paras olmayacan artk bildii bir dnyann masna izin vermek daha iyiydi. yle bile olsa iki uyku sonra hl, siyoko 'yu ldrd iin kendini hakl buluyordu. Yeteri itti, insan bir ktyle karlatnda, onu ldrrd. Ktlk, tehlikeli bir hayvan deildi r byk kediyi veya bir ngrakl ylan sadece ldrmek adna ldrmezdi. Bu gibi eyler d tarafndan yerletirilmiti ve tehdit ermedikleri srece onlarla uyum iinde yaanrd. Veya yecek olarak dnlmedii srece. Sonra insan onlan ldrdkten sonra hayvanlann ruhlann on n duay ederdi. Bylece, dnya denge iinde kalrd, en azmdan eski gnlerde byleydi. imdi u ember knlm ve insanlar bedenleri ve ruhlanyla lyorlard. Kutsal Paha Sapa bile insanl rdan alnmt. Wasichu,lar kutsal tepelerde ukurlar ap, onlan lgna eviren o san eyle Aalan kesip kylerini oralara kurdular. Yalaklan ve barajlan ile akmtlann ynlerini deit rdiler. Oraya dua etmeye ve onlan hayatta gl klacak imgeler grmeye giden Lakotalan ldr eye altlar. Lakotalan douran bu kutsal tepeler artk sonsuza kadar onlann elinden alnm tepelerdeki maaraya giren Ku Kuyruu'nun rya-sndaki bizon bu dnyaya asla geri gelmeyec ekti. Wasichu'nun getirdii ktlk her yerdeydi. Ama siyoko bunlardan sadece biri olsa da bu yksek pencerelerin te yanmda onlardan daha ok vard; bunlardan birini ldrmek yzlerce dmana savata plak elle dokunmaya dee ne kadar in-sanlanndan bir dnya uzakta olsa da imdi onuruyla lebilirdi. Wakan ''265 Tanka bilirdi. Atlgan Geyik son iki uyku boyunca kendi biricik bilgi, sine ulamt. Bu drt yl boyunca Byk Sr'n ona gnderdii snavlarn hibirinin dl sz yoktu. Bunlar sa ini ve metanetini len, onu bu son snava hazrlayan snavlard. Siyoko'aan boynunu kestii aman, o anda, dnyadaki sresini tamamlamt. Atlgan Geyik oturdu. Bacaklarn yataktan sallandrdnda, plak ayaklarnda souk talan tnda, onu sokakta yatar bulan adamlardan birinin iki veya defa tekmeledii yer aryordu ve tutulmutu. Orada irkin morluklar olacan biliyordu, ama daha ok ieride bir ar his ordu. O zamandan beri ii kanlyd. Ama umursamyordu. Yaknda lecekti. Rene ona bir keresi de giyotin kafay kestiinde vcudun kvrlp sarslarak biraz daha yaadn sylemiti. Ka aa kalkp bacaklar iflas edene kadar yirmi metre kotuunu sylemiti. Kopuk bir kafaysa te ahrat yapan izleyicilere kfr edip lanetler yadrmt. O zaman Atlgan Geyik dehete dm du. Kular ve hayvanlar ldrm, onlann son anlarmdaki rpnlarn seyretmiti. Bu kork i. Ku Kuyruu, yal wicasa wakan, bunun sadece bedeni terk eden ruhlar olduunu ve doru d ualar okunursa her eyin yolunda gideceini sylemiti. Atlgan Geyik zaman geldiinde duala -n kendi edecekti. Ama onun dualan bu dnyada yaad iin teekkr etmek olacakt, nagi' s lecei iin dua etmeyecekti. Atlgan Geyik saate bakmak iin yavaa cep saatinin zincirine uzand, ama hibir ey bulamay a gardiyann czdan ile beraber saatini de aldn hatrlad. Bana ne olduunu hatrlam Veya gardiyan onu da m almt? Birden teslimiyeti sakinlii onu terk etti. Marie! Onu dnd her iki dakikada bir hep bu n panik hissiyle sarslyordu. Siyoko ona zarar vermi miydi? Yaasayd mutlaka odada olur Atlgan Geyik'e yardm ederdi. Uykuya dalmadan hemen nce dudaklan ile onun du-daklann a dokunmutu. Eski Liman'da ve Cours St-Louis'de klarn bunu yaptm grmt. Ama ona bi i miydi? Bir m-nldanma duyar gibi olmutu, ancak bu Marie'nin dudaklanndan m kmt? At yik olabilecek en kt eyi dnerek korkmaktan baka bir ey yapamyordu. En sevgi dolu anl kara bir uykunun penesine dmt; siyoko, sadece Marie'ye ait ve bir erkee kesinlikle yas k olan kamnda, korkun eylemini gerekletirmeden nce Marie'yi ldrm olmalyd. Kaskl en duyduu

266 r utanc dndnde bile, siyoko'mm bir erkek deil, kt ruh olduunu Atlgan Geyik'in kendi mas gerekiyordu. O sadece soluk benizli, gzlkl adamn bedenini ele geirmiti. Atlgan Geyik'in tuhaf bir ekilde kafas karkt. Kt ruhu ldrmekle iyi bir ey yapt nun kars olacak ve ona ocuk ve mutluluk verecek kadnn lm iin de yas tutuyordu. Bu ik yn birbiriyle alakas var myd? Daha da nemlisi, bu olayda su-lanmal myd? O olmasayd, oraya gelmez ve Marie yayor olurdu. Oysa sadece Marie'ye evlenme teklif etmek iin oraya gitmiti. Atlgan Geyik kendini yataa brakt. Ba armaya balamt. O malum geceden bu yana ba a dan nce, sadece ok fazla mni sha itiinde ba anlan oluyordu. Ta eve geldiinden beri o uyumutu, bu da, sadece akl durduunda ve gzleri grmeyi kestiinde dt birka ksa bil baretti. Ve geri geldiinde sanki dnmeyi hi brakmam gibi oluyordu. Hatrlad son d evam ediyordu. imdi ise gzlerini kapad ve kafasnn iinde scak bir uultu hissetti. Gzlerinin nnden yah titrek izgiler geti ve onlan bir eit huzurlu teslimiyet iinde seyretti. Sonra bu i zgiler gitti, o da uykuya dald. Uzun ve derin uyudu. Ona yn gsterecek bir ryadan mem nun olacak olmasna ramen akl sanki ahin grm bir sincap gibi bir labirentin gvenli der iklerine ekilmiti. nce kapdaki kk pencereyi ap kapayan metal plakann ar ar kayn duydu. Birka sa litte dnd ve kap gcrdayarak ald. Henz gzlerini amamt. orbann eki kokusunu du oklad. Ama gardiyan, "Uyan. Bir ziyaretin var," dedi. adam deildi. Daha genti ve tm yzn kaplayan sakaln altnda koyu renk bir teni vard. Sa ri bir Lakota olabilirdi pekl, ama muhtemelen bir Dou Akdenizli ya da belki bir Mslman d. Buna armt, nk Atlgan Geyik'in grd tm jandarmalar ve gardiyanlar Franszd. Soluk benizli adam "Teekkrler msy," dedikten sonra adamn eline bir frank tututurdu. Atlgan Geyik gardiyann kk hcreden kmasn, arkasndan da kapy kapatmasn seyretti. u. Soluk yzl adam kk tabureyi ald ve biraz ileri itip oturdu. Birbirlerinin tam karsnda uyor olsalard, dizleri birbirlerine dokunuyor olacakt. "Evet, Msy Atlgan Geyik. Nasl gidiyor? Size iyi davranyorlar m?" "Yeterince iyi." "Geen seferkinden biraz daha iyi grnyorsunuz." Atlgan Geyik dorudan zerine harfler ve baka iaretler kaznm ta duvara bakyordu, ama yduunda adama bir bak frlatt. "Beni hatrlamyorsun deil mi?" Adam glmsedi. "Martin St-Cyr. Seni drt yl nce ziyaret e im, yine bu hapishanede. Samnm baka bir odadaydn." Atlgan Geyik'in ifadesi deimedi, adam hatrlamaya alyordu. "O zamanlar dilimizi konuamyordun. imdi ise iler deimi diye duydum. Tam bir Fransz ol n, hatta bizim nl, haz dolu evlerimizden birini ziyaret etmeye balayacak kadar..." Atlgan Geyik adamn sylediklerinin ounu anlamamt, sadece dille ve genelevle ilgili bir er. Ama gzlerinin nne birden Ma-rie'nin kanl odas geldi ve midesi korkuyla ekidi. Bu a dam onu imdiden giyotine gtrmek iin gelmi bir akecita efi miydi? Ama adam ceketinin cebine uzanp bir paket sigara ve kibrit kartt. Bir sigara karp Atl Geyik'e uzatt. Bir baka sigaray kendi dudaklarnn arasna sktrdktan sonra bir kibri Ge-yik'inkini yakmak iin taburesinden hafife ykselerek her iki sigaray da yakt. "zr d lerim. Samnm sana gre ok hzl konuuyorum. Yava ve anlalr konumaya alacam." Atlgan Geyik az ak ve gzleri falta gibi ona bakt. Lakota dilinde "San Gs," dedi. yoka." San Gs'n geen sefer ona yarm paket sigara verdiini hatrlamt. Ttnle yapt268 ufak treni hatrlad ve birden yrei aydnland. "Bana yardm etmeye geldin," dedi yine dilinde. arma sras bu sefer St-Cyr'deydi. Bu garip, sert dile inanam-yordu. Tek bir kelimesi bi le ona bir ey ifade etmemiti. Kahkaha att. "imdi de sen benim kafam kartrdn. Bu seni rili dilin mi? Bana Franszca konuabildiin sylenmiti." "Ah, evet. Franszca konuuyorum. Ama pek iyi deil." St-Cyr sigaray ve kibriti yataa, Atlgan Geyik'in yanna frlatt. "Bunlar senin iin dostu ." Defterini kartp "Fazla vaktimiz yok. Genelevde ne olduunu anlatabilir misin?" diy e sordu.

Atlgan Geyik sigarasndan bir nefes ekip yksek, kafesli pencereye bakt. "Genelev" keli mesi bu sefer onu korkutmam, ancak hatrlamak istemiyordu. "Neden hapistesin?" Ya bu adam onu kurtarmaya gelmise? Ona her eyi anlatmas gerekmiyor muydu? O, yaptn ni yaptn anlard. "Bir kty ldrdm," dedi. "Neden?" Atlgan Geyik sigarasndan tekrar bir nefes alp dumann pencereye doru kvrlarak ykselii yretti. Bu soluk yzl adamn yannda kendini birden plak hissetmiti. Birden sert yakann bolduunu fark ederek gmleini giydi. Dmelerini iliklemekle oyaland. "Genelevdeki adam niye ldrdn? Seninle ne ilgisi vard?" Atlgan Geyik sigaray dudaklarnn arasndan kararak St-Cyr'e bakt. Adam polis gibi grn yine de iin iinde bir eit hile olduundan phelendi. Fakat daha nce ona nazik davranm u adam imdi neden nazik davranarak onu kandrmaya alsnd ki? St-Cyr Kzlderili'nin cevap vermekteki isteksizliini anlar gibiydi. Ayrca ilk defa bu drst baklar karsnda kendini rahatsz hissediyordu. "Tabii ya! Sana sylemeyi unuttum, gazeteciyim, La Gazet-te du Midi. Belki biliyorsundur?" Atlgan Geyik cevap vermed iinden yava ve anlalr bir ekilde, "Ben hakszlklar yazyorum. Sana yardm edeceksem s evap almalym." "Polis deil misin?" "Kutsal Meryem adna yemin ederim, becerebilirse sana yardm etmek isteyen basit bir muhabirden baka bir ey deilim. Anlatk m?" "Tamam o zaman." Atlgan Geyik sigarasnn izmaritini yatann dibindeki i kovasna att. m senin veya benim gi* 269 bi biri deildi, o bir siyoko'ydu." St-Cyr yazmaya balamt, ama aniden durdu." Efendim? Bir Si -si..." "Siyoko." "Tek tek harflerini syleyebilir misin?" "Hayr." "Ne anlama geyor peki?" "Ktlk." "Kt bir ruh gibi mi?" "Ktlk." St-Cyr kafasn sallayp "ktlk" kelimesini yazd. Sonra, "Seni, onu ldrmeye iten ey ney e sordu. "ldrdm, nk ktyd. nsan her zaman kty ldrr." St-Cyr kalemiyle deftere hafife vurdu. Bu Kzlderili'nin Franszca konutuu sylenmiti on ama syledii hibir ey bir anlam ifade etmiyordu. Sanki bu vahinin kafas sradan bir insa kafasndan farkl alyordu. Baka bir yntem denemeye karar verdi. "Seni hapisten karac ana her eyi anlatmaksn. Her ayrmy. Anlyor musun?" "Tabii ki. Sana her eyi anlatacam, evet." "yi. Biraz daha geriden balayalm. Fahielerden, kzlardan birini gryordun. smi..." Deft nin sayfalarn evirdi. "Bakalm. Ah, Ma-rie Colet. Senin kzn myd?" "Evet! Marie!" Atlgan Geyik'in kalbi birden umutla att, sonra ayn ekilde aniden durd u. " Ama siyoko onu ldrd." "Hayr, hayr msy. Bu... bu ktlk onu ldrmedi. Bir hayli canl. Aslnda burada Prefectu unla konusal bir saat bile olmad." Atlgan Geyik yeniden muhabire bakt, surat ciddilemi, gzleri kslmt. Artk bu adama gerektiini biliyordu. "Siyoko onu ldrd," dedi, sesi yksek tavanl odada zar zor duyulu yordu. St-Cyr vahinin hiddet dolu gzlerine bakmaya cesaret edemeyerek gzlerini defterine ev irdi. Hemen kapnm dmda bekleyen ve her kelimeyi dinlediini bildii gardiyan armay d d notlara takld, sonra okudu: "Siyah sal, toplu, on dokuz yanda. ehir dndan, Vau mi. Le Salon'da yldr bulunuyormu." Kaamak bir bak attnda Kzlderili'nin gzleri n aralk veya ocaktan beri her cumartesi geldiini syledi. Emin olamad." 270 "O zaman yayor!" "Ona bir keresinde bir madalyon..." "Wakan Tanka onu korumu!" Birden gzlerini kapad ve sessizce sanki St-Cyr orada yokm u gibi konumaya balad. "Teekkrler Tun-kashila, onun atan kalbi, scak teni ve parlak sa

r iin teekkrler. Tm hayatm boyunca seninle yrdm ve imdi bana baka bir hediye verdi na krmz yolu* gsteren iyi kalpli Bykbabamsn ve artk sen sonsuza kadar benim vvanagf m ken leceim. Teekkr ederim, Tunkashila'm, onun atan kalbi iin sana teekkr ederim. Ve ka bi senin zavall torunun iin atan San Gs iin de teekkrler." St-Cyr, garip neredeyse ilahi sesi hayranlkla dinledi. Indien'in kafasndan geenleri anlayabiliyor olmay delicesine istedi. Gerek hikyenin bu ince, bakr rengi yzde, cam gzlerin, anlalamayan szler dile getiren o geni, ince dudakl azn arkasnda bir yerde o biliyordu. Bu tanm yazdnn hayal meyal bilincindeydi. "Ama burada ne yapyor?" St-Cyr, kendi hznne dalm, bu kaba konuma eklini az daha tanmayacakt. Bu ta odaya ve ima ettiklerine ramen aptalca glmsedi. "Onu tutukladlar," dedi. "Ama niye?" "pheleniyorlar..." St-Cyr aniden durdu. Aklnda bir an canlanm ve bu ayn Kzlderili'yi n ayns bir hcrede tkenmi ve yenilmi bir ekilde grmt. Gevek el skn, l gzle imdi ise Atlgan Geyik'in hayatn kaybedecei kesindi. Bu adama bu kadar sevdii, onun sm landnlm hayatnda belki de ilgilendii tek kii olan kzn Breteuil'n o korkun eylemini rmesi iin sapkla ibirlii yaptn nasl syleyebilirdi? Kz, bunu St-Cyr'e daha bir saat mt. Kendi rolnden dolay ok kt hissediyordu, korkuyor ve endieleniyordu; ama gerekte e kendisi iin. Kendisine ne olacakt? Atlgan Geyik'e ne olaca konusuyla ilgili fazla e ndielenmiyordu. St-Cyr, bir yandan da bunun doal bir tepki olduunu dnmt. Mterinin olduuyla niye ilgilensindi ki? Ama imdi, Kzlderili sevgili olduklarn dnyor gibiydi u da doald. Bir adamn belirli bir fahieye tutkun olmas doald. Ah benim kocaman, yumua ortu-ne'm! * Kzlderili inancna gre insanlarn ocuklar ve onlarn ocuklar ile srmek istedikleri u. (y.h.n.) *271 "Zamannz doldu, msy!" "Sadece bir dakika, izin verirseniz." St Cyr notlarna gz att. p^ bir ey yoktu. Sadec e bir tanm ve bir karalama. Ve yabanc bir kelimeyi yazmak iin tereddtl bir giriim. Siy oko demiti. Ktlk. Defterini kapad. lk yazm yazmak iin Bell'den ve Marie Colet'den t zla malzeme vard. Ve Peau-Rouge'u nasl resimleyecei konusunda, kendisini bile artan iy i bir bak as yakalamt. Yine de duruma balamadan ok daha fazlasna ihtiyac olacakt "Bir dahaki sefere sana bir ey, yani sigarann dnda, getirmemi ister misin?" Atlgan Geyik bir sredir dirsekleri dizlerinde ne doru eilmi duvardaki harfleri inceliy ordu. "Hayr teekkr ederim," dedi. "Senin iin birini aramam ister misin, altn ya da yaadn yerde birilerini?" St-Cyr de samimiydi, ama vahinin gzlerindeki panii grdnde yirmi dakika nce onu terk eden gaz ci igdleri geri geldi. "Seni nemseyen, yaadn ve iyi olduunu bilmek isteyen birileri a vardr. Bir isim alabilirsem Atlgan Geyik, belki de o insan teskin edebilirim." Gardiyan kk odaya girdi. "Artk gitmelisiniz msy. Burada bulunursanz bam belaya girer "Sana yardm etmeme izin vermelisin. Bir isim..." "Artk gelin msy. Besleyecek kk yavrum var." Gardiyan, St-Cyr'i dirseinden yakalad duu tabureden kaldrd. "Rene Soulas." Hem St-Cyr, hem de gardiyan bir an o garip konumlarnda donakaldlar. O an elenceli bu lmu gibi Atlgan Geyik'in yznde bir glmseme belirdi, dudaklar hafife kvrld. Ama gz menin dndayd. "Nerede yayor?" St-Cyr kendine gelmiti, ama ayn anda onu kapya doru itekleyen gardiyan da. "11 Rue d'Aubagne. O benim arkadam. Ona merak etmemesini syleyin." Ama kap son cmlesini yanda keserek angrtyla kapand. Atlgan Geyik yatann kenannda du harflere grmeden bakarak bir sre oturdu. Bu iki uyku boyunca Soulas ailesini hi dnmem iti. Rene'nin ismini sylediinde bile isim kendisine yabanc gelmiti. Paketi sallayarak baka bir sigara kard ve elini dzgn silindir kdn zerinde gezdirdi. inin burkuldu Madeleine ne d272 necekti? Gerek bir kz arkada, pazar yemeklerine getirebilecei bir kz arkada olduun renecekti. Kapya doru bak, ama arkasnda sessizlikten baka bir ey yoktu. San Gs'e eitirdiini, Rene Soulas' aramamasn sylemek iin artk ok geti. Atlgan Geyik akakla zonklama hissetti. Yaknda yataa uzamp gzlerini yksek pencereden gelen parlak a kar

asna neden olacak bir ba ans hissedecekti. Kanlmaz acy, tpk hayatnn bu son birka uykusunu bekler gibi korkuyla bekledi. Onu al gece, yarn veya ondan sonraki gn m geleceklerini merak etti. lmeyi umursamyordu, ne var ki drt yl nce uyku arka arkaya lm sarkm syledii zamanki gibi de lm aramy en holanmyordu. Bu akam gelirlerse onlara itiraz etmeyecekti. Sigaray dudaklarnn arama yerletirip bir kibrit ak ve aklna bir fikir geldi, Wakan Tanka San G-s' ikinci defa g miti. Belki de ortada bir plan vard. Ama Sa-n Gs ne yapabilirdi ki? Atlgan Geyik'i gr z yapabilecek veya byk demir bak dtkten sonra kafasn tekrar gvdesine dikebilecek bi baz deildi. Yine de yardm edeceini sylemiti. Atlgan Geyik kk san aleve bakp birazc maya cesaret edebildi. Duman iine ekerken aklna Marie geldi ve beynine ilk ac saplanmadan nce hl niye yaad nun onu niye ldrmediini merak etti. Bunu San Gs'e sormak istemiti, ama artk ok geti ibir zaman bilemeyecekti. Her naslsa bunu biliyordu. F 8N/Kml(fcrilinin afas -473 m 1894 ylnn 16 Austos sabah Marsilya'nn tipik bir yaz sonu sabahyd: scak, durgun, neml bulutsuz; sabahn erken saatlerinde yaptklar alveriten sonra insanlar evlerine, fabrika larna veya dkknlarna ekildiklerinden saat on birden sonra nispeten daha sakindi. Birk a kii kafelerin nnde emsiyelerin alnda oturup kk koyu kahve veya citron presse iiyo rada srada atl bir taksi veya teslimat arabas tkrdayarak geiyor ve ok daha az sklkta ylabilecek bir omnibs La Canebiere veya Rue de la Republique boyunca, koyu terli a tlar her ke banda durarak ar ar ilerliyordu. Bu sabah Rene Soulas ve kars Madeleine, La Canebiere ve Cours St-Louis'nin birletii kede dururken, omnibse arka taraftan kendilerini yukar ekerek bindiler ve hemen ieride oturacak bir yer buldu274 F 8ARKA/Kzlderilinin arks lar. Rene btn pazar boyunca tezghta almt, ama toplama iini Franois'ya brakmt. i, ykanm ve en iyi elbisesini giymiti. Madeleine oktan lacivert, yakas ve kolu dantell , Pro-vence'n yresel giysisini giymi ve zerinde yapma yemilerin olduu siyah hasr apka kmt. Bu sabah ve bunu takip edecek sabahlan korkuyla beklediklerinden btn sabah boyun ca sessizdiler. Rene pazarn sakin bir annda La Gazette du Midi'deki ksa makaleyi okumutu. ylesine sar slmt ki Franois'ya ve Madeleine'e bundan bahsetmemiti. Bunun yerine, pazar sona erene kadar robot gibi balk satmakla ilgilenmiti. Sonra nln karp ellerini ykam ve Pref n yolu kh komu, kh yrm ve oraya vardnda nefesinin normale dnmesi iin giriteki b k zorunda kalmt. Neyse ki o srada Madeleine le yemeini hazrlamak iin nceden eve dn ki kere sarslmt, nk Atlgan Geyik bir adam ldrmt, tabii ki, ama ayn zamanda ola ereklemiti. Ve kendini iki kere ihanete uram hissetmiti: Atlgan Geyik Soulas'm evinde eredeyse yl nce ayrlmak istemiti ve Rene'nin Marsilya'nn sunduu tm o eytani kkr li tlerine ramen Atlgan Geyik, ehrin Tanrnn unuttuu yerlerinden birine gitmiti. Rene serin mermer stuna yaslanp, nefesini dzenlemeye, sakinlemeye alrken, duygular k dehet arasnda gidip geliyordu. Kendisini bylesine bir belaya soktuu iin Atlgan Geyik' e ve buna izin verdii iin de kendisine kzgnd. Limann ktlkleri hakknda daha etkili k rdi. Ve korkuyordu, nk gen Kzlderili'nin giyotini boylayaca kesindi. Bir eyler yapma gan Ge-yik'i grmeliydi. Kzgnln bir kenara itip, Kzlderili iin sunabilecei nasl bi arsa ona younlamaya karar verdi. Ama resepsiyon memuru mahkmun ziyareti izni olmadn syledi. Rene, mahkmun, ailesiyle i yl yaadn, kendisinin bu gen adam iin bir eit baba olduunu ve Atlgan Geyik'in kims iinde, resepsiyon memuru sadece, "Ziyareti yok, msy. Bu kadar," dedi. Rene, Madeleine'e makaleden bahsetmedi, onun bunu kendi bana grmeyeceini de biliyord u. Gazete okumazd, her zaman benim bunlarla hi iim olmaz derdi, okumaktansa bunla b alk veya kestane sarmak en iyisi. Rene, akam yemei srasnda normalde olmad kadar canl a o gece hi uyumad ve ertesi sabah pazardan sonra tekrar 275 Prefecture'e gitti. Bu sefer olduka anlayl gzken ve adlar yazp not alan komiser ile k ay baard, ama sonuta o da Rene'ye resepsiyon memurunun sylediinin aynsn syledi. Ren denini neden saylan eyi aklad. lgili hkim mahkmla grmelerini zel olarak ve herhan etkilenmeden gerekletirmek zorundayd. Ancak bu ekilde bir suun ilenip ilenmediine ve

hkemeden nce n durumann yerinde olup olmayacana karar verebilecekti. Adalet bu ekilde iyordu. Msy Soulas bunu mutlaka anlard. Ama Rene bunu anlayamad. Dm, zavall birini teselli etmenin ne zarar vard? Birbirimiz elimizden geleni yapmamz Tanrnn emri deil miydi? "Size ne yaplmasn istiyorsanz, dier e de onu yapn," demiyor muydu ncil? Komiser de bunu mutlaka anlard. Komiser bunu anlayabilirdi, ama ne kadar talihsiz bir durum olursa olsun Tanrnn ya salar tek yasa deildi. Ama neelenin msy, dedi. Belki de hkim sizin Peau-Rouge'unuzu su ayacak hibir ey bulamayacak. Belki bunlarn hepsi talihsiz bir hatadr. Rene hi olmad kadar yklm bir halde eve kadar yrmt. Amerikal'y, Msy Bell'i At timinde iyi olaca konusunda ikna ettii iin ar bir sululuk hissetmiti. Krmz perdeli snda mumlar yanan ve cama byk bir gz boyanm falcnm La Canebiere'deki dkknmn nnden an ieri girmeyi dnmt. Daha nce hi falcya gitmemiti, o ana kadar bunu aklndan bile Ama o anda renebilecei eylerin dncesiyle titremi ve hibir eyden haberi olmayan Made ve hazrlayaca gzel le yemeine doru aceleyle eve dnmt. Ama evinde bir yabancy, hem de ok dikkat ekici bir yabancy grmek onu artmt. Yaba cak bacak stne atm, bir fincan kahve dizinin zerinde dengelenmi halde oturuyordu. Laci vert ipek, bol bir gmlek giymi, ipek kravat takm. Krem rengi pantolonu jilet gibi tly ucu sivri kahverengi botlaryla uyumluydu. Rene, doru evde olduundan emin olmak ist ercesine Madeleine'e bakt ve yznde betini benzini attran bir korku ile endieli bir ke yif arasndaki ifadeyi grd. "Bu Msy St-Cyr. Mehur bir gazetecidir." Sonra Madeleine adama dnd. "Bu da benim kocam , Rene." Adam ayaa kalkp elini uzatt. "Enchante Msy Soulas. Tantmza gerekten ok memnun ol ini uzatp skarken, 276 "Tabii ki, artlar ok talihsiz" diye ekledi. "Evet, tabii" dedi Rene ve Madeleine'e doru bir bak frlatt sonra onun da konuyu bildii ni anlad. Ona rahat olduu bir zamanda anlatmak istemiti, ama belki de bunu batan bil mesi daha iyiydi. Bundan sonraki birka hafta ve ay onun iin ok zor olacakt. Fakat ne de olsa bilmek onun hakkyd. "Sizin kenizi dzenli olarak okurum Msy St-Cyr. Evimizde bylesine mehur bir misafiri a ak byk bir onur." Sonra ekledi: "Ama resminiz size hakszlk ediyor." Sonra bunu syleme mi olmay diledi. Ama St-Cyr gld. Bu tr tepkilere alkt. Gazette't bile gazeteci arkadalar yllar get daha da egzotikleen gsterili giyimi yznden onu kzdrrlard. Ama yazlan da byleydi ve buna baylyordu. "Ltfen oturun msy. Biraz daha kahve ister misiniz? Madele-ine." Oysa o oktan mutfaa g itmiti bile. Rene, St-Cyr'in ince yapl vcudunu tekrar minderlere yaslayn seyretti ve ak bacak stne atarken gsterdii incelie hayran kald. Gazeteci divana sanki kendi divany ibi yaylmt, sanki dnyann neresinde olursa olsun evindeymi gibi rahat olacakt. "Talihs koullara" ramen... Rene bylesine nl bir gazeteciyi evinde rahat grmekten ok heyecanlan "Puro ier misiniz?" diye sordu. "Yo, hayr msy. Teekkrler. Benim sigaram var." St-Cyr paketten bir tane kartt. Rene ad kl tablas yerine Madeleine'in iek yapraklan ile dolu gm tepsisini kullandn fark et ki izmarit vard. Gazeteci sigarasn yakp kibriti tabaa brakt. Rene yapraklarn alev ala n endie etmesine ramen, ona dzgn bir kl tablas getirmek mnasebetsizlik olacakt. St-Cyr ne doru eildi ve alak bir sesle, "Karnz iin ok zr dilerim. Bildiini sanyor ki onun iin tam bir darbe oldu," dedi. "Nasl olsa renecekti. Ona kendim anlatacaktm; belki de bugn." Ama Rene, Madeleine'e zc aberi vermeden nce Atlgan Geyik'i grmek, onunla biraz konumak istemiti. Olanlan St-Cy r'e anlatt. "Belki yardm edebilirim. Belki sizin iin bir ziyaret ayarlayabilirim. Hatta yann." '-,277 Bu, iki buuk ay nceydi ve Rene henz Atlgan Geyik'le grebilmi deildi. ki gn sonra S kesini okumu ve gazetecinin Atlgan Geyik'le ilgili ok az bilgisi olmasna ramen bylesi byleyici bir hikye oluturma becerisi karsnda ok etkilenmiti. Ke yazsnn nasl ba rm hatrlyordu: "M. Atlgan Geyik, doa ocuu mu, yoksa doutan bir katil n? Yzlememiz ru bu..." Ama l adamn ismini okumak onu bir hayli artmt: Armand Breteuil. Yazya gr l ve fahie, Marie Colet admda biri, adi planlarn uygulamaya koyana kadar Atlgan Geyi k'le kurban birbirlerini tanmyorlard, ama Rene onu Atlgan Geyik'le tantrd ve Breteu

radan balklan yklemek iin indien'i setii Quai des Belges'deki o karanlk sabah hatrly Rene o zaman endielenmiti, ama Breteuil gibi sapklardan uzak durmas iin yapt uyannm erince gl olduunu sanmt. Bu nedenle Rene batan sona, tm bu i nedeniyle sarslm ol vdeki bu olayn, iki adamn Quai des Belges'deki tannnlmalann-dan sonraki tek karlamalan olup olmadm merak etmekten de kendini alamamt. St-Cyr'e, Quai des Belges'deki olaydan bahsetmek istedi, ama bunun yarardan ok zarar getireceini dnd. Aklnn uzak bir kesin ca eyden korktuunu zar zor kabul ettii yerde, Atlgan Geyik'in seks hayatn merak etti. Rene ve Madeleine, Palais de Justice'den bir sokak nce omnibs-ten indiler. Bir an durup omnibsn Cours Pierre Puget'ye doru ar ar uzaklamasn seyrettiler. Mavi niform ddenin glgeli tarafnda camlan ykyordu. Boynunun etrafma slak bir bez paras dolamt v . Scakta camlar neredeyse ykar ykamaz kuruyordu. Ama Rene ona imrendi. Basit bir i y apan basit bir adam. Byk olaslkla akam kansna ayak ii yaptndan ikyet edecekti, am o kadar da kt grnmyordu. Madeleine'i dirseinden tutup gidecekleri yne doru itti. Sank ulanan onlarm ve kendi durumalarna kyormu gibi her ikisinin de azn bak amyord Palais de Justice ile baka bir bina arasndan Rene yksek tepede Ntre Dame de la Grade ve an kulesinin zerinde ykselen altn Meryem'i grebiliyordu ve yalnzca bir akam nce, akam olduu gibi Aziz Meryem'e arkadann yardmna komas iin dua etmiti. Ama Meryem'i duunu gsteren hibir iaret gelmemiti. imdi ise kuluk vakti gneinin altnda gz kamat 278 lad iin ona bakamyordu. Rene celp kdm Palais de Justice'in yksek, kasvetli giriindeki bir masann arkasnda dur gen bir adama gsterdi. Adam da onlara gidecekleri yn. Geni bir merdivenden ktlar ve a sesleri sert bir ekilde mermerin zerinde yanklanarak penceresiz bir koridorun sonu na doru yrdler. Burada koyu renkli uzun bir ceket ve krmz eriti mavi bir jandarma pan onu giymi gen bir adam, onlar B salonuna almadan nce mektuba sonra ikisine de ayr ayr dik dik bakt. Rene byk bir mahkeme salonunun etrafn evreleyen uzun bir balkona ktklarm grnce a rmaklklara doru bir basamak aa inen dizi sra vard. Ve bu sralarn hemen hemen dolu mek onu artmt. Daha nce hi mahkemeye gelmemiti ve ilk bata bunlarn resmi grevlile ma saylan ok fazlayd. Adalet nasl yerini bulacakt? Aa kat ise sttekine nazaran bombotu. Siyah cppeler iinde, her biri koyu renkli ahap m lara oturmu birka adam kendi aralarnda konuuyordu. Bir tarafta jri iin aynlm yerdeki srada bir grup adam sanki bir tiyatro gsterisinin balamasn bekliyordu. Ancak yzleri H un ordusunun tam ortasna saldn emrini bekleyen erler gibiydi. Sert bakl gzlerini ileri dikmi oturuyorlard. Jandarma onlan balkonun iple aynlm zel bir blmne getirdi. Pirin bir kancay destekten rak, "te buras," dedi. Rene, gen jandarma sanki bir monsenyr veya grand bourgeois'yma az daha gen adamn karsnda eiliyordu. "Teekkr ederim," diye fsldad sert srann z otururken. Gznn hi bu kadar korktuunu hatrlamyordu. Cebinden mendilini kartp alnnd dudandaki teri sildi. Geldikleri kapya bir bak att, kap imdi kapalyd, bu byk, hav ndini tuzaa drlm hissetti. Birden Madeleine'in elini kendi elinin stnde hissetti. "yi misin Rene?" "Sadece biraz scak. O kadar." "Ama elin titriyor." "Bu kadar byk olacan tahmin etmemitim. stelik insanlar..." Tam o srada, tam altlannda e benzer kk, oval bir yer iliti gzne. Bir parmaklkla evriliydi ve tam ortasnda tek b ndalye vard. Rene birden rahatszln unuttu ve sandalyede oturan adama sevgi dolu bir ba k att. "Madeleine" diye fsldad bir ryada gibi Ma*279 deleine ona bakt, sonra gzlerini bakt yere, sandalyedeki adama evirdi. "Aman Tanrm," dedi Madeleine "Hl ok gen grnyor." Bir sre, uzun koyu renkli salara, koyu bakr rengi yze, ksk gzlere ve elmack kemikleri altnda glgede kalm yanaklara bakarak sessizce oturdular. Atlgan Geyik ile aralarnda e n fazla yedi metre vard. "ok yakkl grnyor," dedi Madeleine. Rene, balkon demirlerinden ne doru eilip cesaret edebildii kadar yksek sesle fsldad: "Atlgan Geyik. t. Dostum." Atlgan Geyik etrafna baknd, ama yukar bakmad. "t. Dostum, buraya bak."

Ama bir jandarma birden balkonun arkasnda belirdi ve Rene geri ekildi. Tam o srada odanm n tarafndaki kapnn yannda duran bir adam herkesin ayaa kalkmas gere ni bildirdi ve insanlar emre uyarken fisldamalar, kprdanmalar durdu. Krmz cppeli, bey lkl ve kepli yal adamn ieri girip tek sra halinde Fransz Cumhuriyeti mhrnn alt rini sessizlik iinde seyrettiler. Hepsinin elinde bir dosya vard ve yksek krmz kadife koltuklarna yerleirken ortadaki nce bir yne, sonra dier yne dnd. Dier hkimler bala ve ortadaki gzlkl ve ksa, beyaz sakall zayf olan, Cour d'Assises de la Republique'in aldn duyurdu. Seyircileri rahatsz edici hareketlerde bulunmamalar konusunda uyard. H ocureur generaren hem de sank avukatndan "konudan aynlmamalar"n talep etti. Kendisini n sadece sana deil, sann avukat ve procureur general'& de soru soracan belirtti. J yi bir deerlendirme yapmalan, mahkeme salonunun dnda bu konuda konumamalar konusunda u yaran ve sadece duyacaklar kantlar zerine sulu veya masum karann vereceklerini hatrlat t bir konuma yapt. Sonra yardmclanndan biriyle grme yapan procureur'e bayla iare an gbei yznden ceketi parlak ayakkablan-nn nnde giden uzun boylu, krmz yanakl ve ili procureur" ayaa kalkarak hkimlere bayla hafife selam verdikten sonra al konumas * Basavc, (y.h.n) ** Savc, (y.h.n.) 280 Rene ve Madeleine'in procureur generafm Atlgan Geyik'in kendisinin on dokuz yllk re smi hizmeti boyunca karlat en korkun suu ilemi olmakla sulad hitabetini azlar ekilde dinlediler. Jrinin nndeki parmakla vuruyor, sana parmayla iaret ediyor ve k bir gmen deil, medeni bir toplumun gerekli kurallarn ve zorunluluklann hibir zaman k vrayamam bir vahi olduunu sylyordu. airlerden ve ressamlardan, bestecilerden ve heykel alardan, politikaclardan ve rahiplerden, ilerinden biri, koyun etini noisette de ve au'dan' ayramayan bir cani tarafndan vahice ve soukkanllkla ldrlen Fransa'nn byk lntlar yapt. "Neden," savc tkrkler sayordu, "Le Panier'de, kapkalarn, katillerin tacirlerinin o kt hretli blgesinde yayor? O, bazlarnn inanmamz istedii gibi basi veya doann zavall bir ocuu deil. O gnah yuvasnn, namuslu Marsilya halknn tam gs ann bir paras. On yl daha gen olsaydm, oraya gider ve oray kendim temizlerdim. Bu szl mi dikkate aln." Atlgan Geyik'in avukat tarafndan nceden uyarlm olmalarna ramen Rene bu abartlardan yalanlardan afallam, Made-leine ise kprmt. Bir yandan Rene'nin dizini gittike daha o ken, bir yandan da burnundan soluyordu. Rene etrafna bakndn-da, balkondaki izleyicile rin bazlarnn onlar izlediini grd. Karsnn elini skt ve rahatlatc bir ekilde gl bakmyordu. Atlgan Geyik ya savcnn kendisi hakknda ne dediini anlamyor-du ya da bu korkun sulamal u garip srecin bir paras olarak kabul etmeyi semiti. Sakin ama dikkatini vermi, bacak bacak stne atm, uzun kahverengi elleri kucanda kavumu bir halde oturuyordu. Rene bu d yzlerce kez grmt; Atlgan Geyik'i arkadalar ile anisette imek iin kahveye srkledi klardan biri, daha kklerken o gnn maceralarn anlatrken. Kelimeleri anlamasa bile yz sta dikkat ifadesi hi eksik olmazd. Bu Rene'nin tand Atlgan Geyik'ti, sabryla ve iyi niyetiyle sonunda Madeleine'in kalbin i kazanan, bu nedenle imdi talihsiz savcnn azndan kan her szle kzgnlktan kprmesi Atlgan Geyik. "Bu iren yalanlar durduramazlar m?" Madeleine birden Re-* Dana eti. (y.h.n.) '"281 ne'nin ba hkime endieli bir bak atmasna neden olarak kadar , nndan km kzgn bir "Bu onun ii sevgili kancm," diye karsna bakmadan fsldad Rene. "Bu ekilde alyorl a sra Atlgan Geyik'in avukatnn savunma konumasna gelecek. Beni sorguya ektiinde endi ememi sylemiti. Savcnn ii dostumuzun kt grnmesini salamak. Bu iler byle." "Ama tm bu yalanlan dinlemek zorunda olmak hi de adil deil. Ya hkimler ona inanrsa?" "Onlar bu konumalan ihtiyatla dinliyorlar. Tecrbeliler, onurlu adamlar onlar." Ren e, dikdrtgen eklindeki jri blmesinde oturan iki sra adama gz att. Asl endielenmemiz en onlar, diye dnd. Avukat, Atlgan Geyik'in kaderinin jrinin ellerinde olduunu sylemi Onurlu adamlar olabilirlerdi, ama tecrbeli deillerdi. imdi bile, yzleri ifadesizdi, ancak gzleri ve kulaklan savcnn sylediklerine ve zehirli sulamalarna dikkat kesilmiti. Rene, Ntre Dame de la Garde'n tepesindeki gz kamatuc altn Meryem heykelini hatrlad v ufak, ksa bir dua okudu. Yine o umutsuz duyguya kaplmaya balamt. Madeleine enesiyle savcy iaret ederek, "Halanm bir domuza benziyor," dedi. Atlgan Geyik tutuklu blmesindeki tahta sandalyede aaya, artk anm ve matlam sade akkablanna bakarak oturuyordu. Mutlu zamanlarnda terzinin onun iin diktii koyu renkl

i elbisesini giymiti. Yannda oturan ve onun iin konuacak olan adam elbiseyi temizley iciye gndermi, birka temiz gmlek ve bir kravat almt. Atlgan Geyik'e saygn bir adam g mesini sylemiti. Ama Atlgan Geyik'i anm ayakkablan hayal krklna uratmt. Gri yku boyunca giydikten sonra farkl bir ey giymek onu ok mutlu etmiti. Ve onun adna kon uacak adama kahverengi ayakkablannn zavall durumunu iaret ettiinde adam merak etmemesi ni, kimsenin ayakkablann grmeyeceini sylemiti. Ama Atlgan Geyik onlan grebiliyordu ve yal krklna uramt. nemli izleyicilerin oturup bazen* de ayakta durduu, balkon ile asl salon arasnda bir seviyede oturuyordu. Onu ok sayda kt eyle sulayan adam dnda herkes sessizdi. Avukat adamn onun dman olduunu, jri ve hkimleri Atlgan Geyik'in kt biri oldu282 una ikna etmeye alacan sylemiti. Atlgan Geyik adamn sylediklerinden ancak ok az amen bann belada olduunu biliyordu. "Vahi", "katil" ve "kt kalpli" kelimelerini anlam yerindeki adamlarn kulaklarn am dinlediklerini grebiliyordu. Atlgan Geyik birisinin kendi ismini fsldadn duymutu, ama etrafna bakndnda tand Bazlar, zellikle de balkondakiler, sanki o, Vahi Bat gsterisindeki byk kediler ve ku ar gibi gsteriye km vahi bir hayvanmasna bakyorlard ona. Uzun zamandr ilk defa b rakl baklara sinirlenmiti. Onlara dilerini gstermek istedi, ama onun adna konuan adam r beyefendi gibi hareket etmenin nemli olduunu sylemiti. Bylece onlar grmezden geldi v ilgisini, hakkmda kt konuan adama ve onu izleyen jriye odaklad. Bu insanlarn siyoko'l ann nasl hareket ettiini ve onlar ldrmek gerektiini anlamadklarn dnmek onu kederl Avukatna baknca durumun iyi gzkmediini, avukatn yapabilecei en fazla eyin onu giyotin kurtarmak olduunu anlamt. O bile byk bir zafer olurdu. Ama Atlgan Geyik'in o olaya ka ar iyi bir vatanda olduunu gsterebilirse, belki mahkeme merhamet gsterirdi. Atlgan Ge yik'i tanyan dman veya dost herkesin ismini, tek tek istemiti; o bunlarn arasndan aykl ma yapard. Bylece Atlgan Geyik ona kar dosta davranan herkesin ismini verdi: Soulas ai lesi, Kahverengi Elbise, San Gs, sabun fabrikasndaki patronlar, Msy Billedoux ve Madam Braque, Le Salon'daki kk iman adam Olivier. Sonra birka saniye durduktan sonra Marie'y i de ekledi. Ama avukat Marie'nin mahkemeye tanklk yapmaya zaten geldiini syledi, "iddia makamnn ta n olarak". Atlgan Geyik bu dili anlamad ve onu, uzaktan da olsa tekrar grebilecei iin tlu oldu. Aslna baklrsa son haftadr dayanmasn salayan tek ey onun Marie'ye, Marie' ona bakma olaslnn olmasyd. Atlgan Geyik sorgu hkimi tarafndan nceki iki buuk haft efalarca sorgulanmt. Hkim, Atlgan Geyik'in saygdeer efi, sanki kuzunun boynunu kesip aksn diye allklara atan bir kasap gibi so-ukkanlkla ldrdn itiraf etmesini ister g an Geyik'in sradan aklamasn, bunu, sorgu hkimi de dahil olmak zere tm insanlk adna etmiyordu. Bu, Atlgan Geyik'in yapmak zorunda olduu bir eydi. "* 283 imdi Atlgan Geyik mahkeme salonu boyunca gzlerini gezdiriyordu; savcnn szleri kulamda ir anlam ifade etmeyen bir hikyeydi. Marie'nin burada, belki balkonda belki de ba lkonun altndaki masalardan birinde olabilecei aklna geldi. Orada birka kadn vard, ama hibiri Marie deildi. Balkonun bann hemen stne gelen ksmn gremiyordu ne yazk ki, y a olabileceini hayal etti. Birden aklna Marie'yi hibir zaman darya kt elbiselerle di ve Marie'yi uzun, belki saten bir elbise ve tyl, gzel bir apka ile dnmek onu nerede se grnr ekilde heyecanlandrd. Balkonun altndaki masalar daha iyi grebilmek iin ne bu masalar hepsi de kk defterlere yaz yazan adamlarla doluydu. Ortadaki uzun masann sa n kesinde San Gs ba eik, kalemini hzl hzl sayfa boyunca ve aaya doru har du. Atlgan Geyik onu o ilk grmeden sonra sadece bir kere grmt. Sigara, eker ve Rene ile eine'in selamn getirmiti. Bir de Atlgan Geyik'le ilgili yazd yazy. Bu yaznn ald e heyecanlyd, ama Atlgan Geyik kda ylece baktnda durdu. "Okuyamyorsun," dedi. Sonr eyik'e indien'i zebileceim dnd baz blmleri atlayarak orada yazlanlar anlatt. Ma Breteuil gibi agzl bir avc tarafndan tacize urayma birok insann kzdn syledi. sisteminin, suun aslnda sapk ef tarafndan ilendiini grememesine daha da kzmlard. nsann yapt yorumlardan ou u ifadeyi ieriyordu: "Ben de ayn eyi yapardm." Bu drt veya be hafta nceydi ve Atlgan Geyik o gnden bu yana ondan ne haber alm, ne de ugne kadar San Gs' grmt. Gazetecinin onu tamamen unuttuunu dnmeye balamt. So rdi ve gazetecilerin yazacaklar ok ey vard. Bu nedenle, savc bir bardak su imek iin ko umasna ara verdii zaman San Gs kafasn kaldnp glmsediinde indien de glmsedi. Le dan nce San Gs'nk dnda dost bir yz grmemiti. Birden San Gs'n gerekte onun ne

ecei umuduyla doldu. Hafta sonu hari dokuz gn sren dava boyunca ifade vermek zere birok tank anld. Savcn n ounlukla resmi kiilerdi: 284 Atlgan Geyik'i Basilique St-Victor nnde serserilik suundan ilk defa tutuklayan da da hil olmak zere posler, taburcu olmadan hastaneden ayrldn dorulayan bir doktor, Atlga ik'in uygar bir toplumun kurallarn anlayacak kavraya sahip olmadn iddia eden bir bak tor, uzmanlk alan kafatas bilimi olan ve vahilerin beyinlerinin ortalamadan daha kk ve dolaysyla daha az gelimi ve doru karar verme kapasitelerinin daha az olduunun bilim ev elerinde ortak bir inan olduunu belirten bir baka doktor daha ve sann Fransa Cumhuriye i'nde herhangi bir hukuki stats olmadn, ok zaman nce snr d edilmesi gereken, ama lik hizmetlerinin atlaklannda kaybolan kaak bir gmen olduunu ifade eden bir hkmet gre si. Sonunda savc son tann ard. Ve Atlgan Geyik'in ii byk bir keyifle doldu. Yerinde gelerek, Marie'yi gzleri aada tank sandalyesine doru yrrken seyretti. Hem yayordu k canlyd: ayn toplu vcut, ok sk bakt ayn dzgn yuvarlak yz. Ama farklyd. Elbise i bir elbise, parlak deildi, ama yeni ve dzgnd. Bir de salarn altna sktrd gri or boyunca yrrken elbisesinden, elbisesinin al-ndakilerden kan hrty duyabiliyordu v ni Marie'ye hayran kalmt. Avukat, davaya hazrlanrken, Atlgan Geyik'i Marie'yle olan ilikisi ve o akam aralarnda neler getii ile ilgili defalarca sorguya ekmiti. O gece Marie nasld? Mutlu mu? Kzgn m ak m? Bir srr varm gibi mi? arabna herhangi bir toz veya sv koyduunu grm myd? miler miydi? Kendinden gemeden nce efle konutuunu grm myd? Atlgan Geyik bu sorula mamt, nk bunlar sanki Marie'yi de siyoko'yla ibirlii yapm gibi gsteriyordu. Aslnd ir duygunun onda bir kskanlk kvlcm yarattn hissetmek onu artmt. Ama kendine aha fazla konumak istemediini sylemiti. Avukata Marie'ye kendisiyle gelmesini, evlen mesini istediini hibir zaman sylememiti. Hcresinde geirdii uzun gnler ve gecelerden s a, mutluluu yakalamak iin byle bir ans olduunu dnm olmak onu utandrmaya balamt Ama imdi Marie buradayd, o kk kapal yerde, doruyu syleyeceine dair Tanrya yemin edi Kk ama siyah file eldivenli kare elleri sanki destei olmasa baylacakm gibi skca parm '285 yapmt. Savc ilk sorusunu sorduunda Atlgan Geyik'in o ok iyi bildii alak, isteksiz la cevap verdi. ne eilip byk bir dikkatle dinlemek zorunda kalmasna ramen Le Salon'da lmaya devam ettii de dahil olmak zere sylenenlerin ounu anlad. Savc zamannn ounu Marie'nin sank ile ilikisi hakknda sorular sorarak geirdi. Onunla e zaman tanmt? Le Salon'a ne sklkta gelirdi? Her zaman seks yaparlar myd? Ona kt m menin koyduu snrlar dnda taleplerde bulunur muydu? Sonunda kz o geceyle ilgili sorguy ti. ki adam beraber odadayken o neredeydi? Ve son olarak odaya dndnde orada ne bulmutu ? Marie bu son soruyu duyduunda sallanm, parmaklklardan destek almak iin ne eilmi, katl lmi adamn grntsyle hkrklara boulmutu. Az kalsn baylacakt. Savcnn kibarca te da hl yatan kenarndan dizlerinin zerinde kafas ne sarkm duran ince, plak vcudu, e kara lekeyi, yaralarndan hl yere damlayan kan, onu neredeyse bayltan ve kusmasna ned en olan kokuyu tarif etti. Savc yumuak bir ses tonuyla ona teekkr ettikten sonra masasna yrdnde tm mahkeme sa r sessizlik iindeydi. Marie'nin gittike azalan hkrklarn dinleyip o geceki oday hatr Atlgan Geyik bile nefesini tutmutu. Sylediklerini, kasklarndan ve bacaklarndan kan lav boda ykayarak temizleyiini, kan sram gmleini pantolonunun iine sokusunu, yatan yan nn zerindeki gzlkleri fark ediini ve garip bir korku ve zafer karm bir duyguyla odad rln hatrlayacak kadar anlamt. Ve o anda da o geceki kadar canl olan kann kokusu... o andan beri peini brakmayan dehet duygusunu hissetti, Marie'nin kapy ap katliam grd etmekten duyduu deheti. Onu tank sandalyesinde ba ne eik, hl mendili burnunda hk dini defalarca ziyaret eden bu dehet hissinin fazlasyla gerek olduunu biliyordu. Mahkemenin bakan Marie'ye kendini toplamas iin birka dakika izin verdikten sonra sann ukatndan konumasna balamasn istedi. Avukat ayaa kalkt, ama tank sandalyesinden alt tre uzaktaki masasndan aynlmad. Yakas boynuna birka beden byk gelen, cppesi ise rt g muzlarndan sarkan, iskelet kadar zayf bir adamd. Gzl, neredeyse bir kartal gagasnn k trn andran karga burnunun stndeydi. Ksa bir sre notlarna baktktan 286 sonra artc derecede yksek bir sesle sorusunu sordu: "Mteveffa Armand Breteuil'le 17 Ma

gecesinden nce karlam mydnz, Matmazel Colet?" "Hayr, msy." "Efendim?" "Hayr." Bu sefer daha yksek sesle sylemiti. "Bundan emin misiniz?" Avukat, sesi hafif bir alayclk ifadesiyle sorgulayc bir tona ykselirken, bir yandan da jri yelerine gz atyordu. "Evet, msy." Avukat inceliyormu gibi notlarna bakt. "O zaman, bu konuya sonra geleceiz matmazel. Ama devam edeyim. Onu 17 Mays'tan nce hi grm mydnz?" "Hayr. Evet. Arada srada." "Peki bu nadir anlar hangi koullarda gereklemiti?" "Bazen Le Salon'a gelirdi." "Ah. Tabii ki kzlar ziyaret etmek iin..." Marie yznde arm bir ifadeyle ilk defa kafasn kaldrp avukata bakt. "Gen kadnlarn keyfini kartmak iin gelirdi, bu doru deil mi matmazel?" "Hayr. Hep arka salona geerdi." Avukat jriye bakarak "Anlamyorum," dedi. "Olanlarn durduu yere." "Olanlar? Maalesef hl anlayamyorum." Marie avukata bakt, ama o jri blmesindeki adamlara bakyordu. "Olanlar ziyaret etmeye g elirdi," dedi. "Olanlarla seks yapmak iin mi demek istiyorsunuz?" "Sadece biriyle. spanyol olan, Miguel." Balkondan gelen fsltlar ve konumalar Marie'yi artmt. Kafasn kaldrd ve ok sayda izleyici grd, bazlar kendilerini ar kt nyla serinletmeye alyor, bakalar ise scaktan yzlerini sinyorlard ve hepsinin, o anda izlik iinde kendisine baktklarn grd. Tekrar baylacakm gibi hissetti ve parmakla da alland. "Yani aktif bir homosekseldi, byle diyebilir misiniz matmazel?" "Evet msy." "Teekkr ederim." Masasnn arkasndan kt ve masasyla jri * 287 arasnda durarak baparmann trnayla gzlne hafife vurdu. Marie sessiz salonda tk t iliyordu. Yukarda yanda, ondan iki metreden az bir uzaklkta oturan hkimlere abucak b ir gz att. Onlar da belki biraz kibirle, belki biraz sabrszlkla avukat izliyorlard. "lk soruma dnelim, Matmazel Colet. Kendimi doruyu syleyeceinize dair Tanrya yemin etti niz konusunda sizi uyarmak zorunda hissediyorum. Doruyu sylemenin greviniz olduunu v e yalanc tankln sonularnn ok ar olacan anlyorsunuz deil mi?" "Evet msy," dedi alak, tedbirli bir sesle. "Gzel, yleyse bu olaym olduu geceden nce Armand Breteuil ile grm mydnz?" Marie, kendisine yapmayacana dair sz verdii bir ey yapt, tutuklunun olduu blme bakt Geyik'e bakt ve olan bitene garip bir ilgisizlik iinde yalnzca kendisini seyrettiin i grd. Gzlerinin o an ve o yer iin fazlasyla mahrem bir ekilde kendisini sardm hisse Bu bak daha nce kk odasnda grm ve o zamanlar onu Le Salon'daki o tekdze, mutsuz g uzaklatnyor-mu gibi gelen bir heyecan hissetmiti. "Tank, avukatn sorusunu cevaplayacak" diyen bir ses geldi yukardan. "Evet," dedi. "Evet." "Bu grme ne zaman olmutu?" ", drt gn nce..." "Bu grmenin ierii neydi?" "Efendim?" "Siz ve mteveffa ne konutunuz?" Marie'nin midesi buland, baylacan hissetti. Atlgan Geyik'e bakmamalyd. Bu her eyi da zorlatrmt. "Ltfen msy," dedi. "Merhamet edin." "Bu basit bir soru." "Ama ben yapamam..." ve bununla beraber yzn ellerinin arasna gmp alamaya balad. Ba hkim sessizlik istedikten sonra, "Matmazel belki ksa bir ara vermek ister." Marie mendiliyle gzlerini kurulayarak kafasn kaldrp hkimlere bakt. Bu ufak nezaket ii innettard, ama onlara bakarken bu zalimlie son verme ansnn olmadn biliyordu. Tekrar a yasla288

narak cppesinin kesiyle gzlklerini silen avukata bakt. Hayr, bu soruya doru cevap ver ten baka k yolu yoktu. Ancak o zaman duracaklard. "O benden..." "Breteuil." "Benden Franois ile bir randevu ayarlamam istedi." "Franois?" "Atlgan Geyik," Marie bu ismi zorlukla syleyebilmiti. Ancak be hafta nce muhabir Pref ecture'de onu grmeye geldiinde renmiti ismini. ri adamn yalan sylemesine biraz kzm da sadece hikyesini bitirmek ve balkondaki agzllerden uzaklamak istiyordu. "Bir randevu! Ne amala?" "Seks yapmak istiyordu... Atlgan Geyik'le." Bu yabanc ismi sylemenin ilikilerini uza k ve gerek deilmi gibi gstermesi ok garipti. Artk Franois olmad iin memnundu. "Anlyorum. Ve sank da..." Tutuklu tarafna doru elini sallad, "mtevveffa ile seks yapma k istiyor muydu?" "Bilmiyordu ki... hayr." "O zaman Msy Breteuil bunu istemeyen, hatta kendisini tanmayan biriyle nasl olup da seks yapacakt?" Marie, eldivenli ellerine bakp o gzel adamlayken kendini nasl iman ve kaba saba hisse ttiini hatrlad. imdi bile, krmz cppeleriyle iyi giyimli hkimlerin ve dier grevlile bu salonda kendini byk liman ehrindeki bir fahieden ok, Vaucluse'den gelen kyl kz gi ssediyordu. Aym zamanda zerinde duygusal ynden tkenmi olmaktan gelen bir eit dinginlik vard. "Bana Franois'y, yani Atlgan Geyik'i uyutacak bir toz vermiti. Bunu araba koymam gere kiyordu..." Bir kere daha balkondan gelen bir uultu, hatta birka alay sl duydu, ama yukarya bakmad Onlar nemli deildiler. Avukat jriye bakarak, "Aslnda siz Breteuil onunla seks yapabilsin diye Msy Atlgan Gey ik'e ila verdiniz. Bu doru mu?" "Evet." "Ve bu... bu iyilik iin size deme yapld m?" "Evet." "Ne kadar?" "Yirmi frank." Marie ilk defa jriye bakt. "Ama bunu istemedim. F 9N/Kzlderilini arks 289 Tanr ahidimdir ki, bu ile bir ilgim olsun istemedim. Beni tehdit etti." "Bu kadar yeter matmazel." Ba hkimin sert sesi Marie'yi artmt. "Bu mahkemede byle a in veremeyiz. Tanrya gelince, bu iteki rolnz her dndnzde onun affn istemek iin ir." "Mahkeme izin verirse, birka soruyla sorgumu tamamlayacam." Avukat bir yardmcnn uzatt kt. "yleyse siz ve mteveffa, Msy Atlgan Geyik'e ila vermeyi planladnz, ayrca sanr eyik'in szde uygar toplumumuzdaki birok ey konusunda masum olduu gibi sizin bu plannzd an da tamamen habersiz olduunu ekleyebilirim. Ama cinsel sapk tarafndan gerekletirile n bu seks oyununda, size yirmi frank gibi byk bir meblan dendii emeinizin karlm g liyor musunuz?" Ani bir sandalye ekme sesiyle savc ayaa kalkt. "Bu tahrik edici kelimeye itiraz etme liyim sayn yarglar. Hepimiz, Tanrdan korkan insanlar olarak, homoseksel eylemi onayla masak da baz blgelerde ve mteveffann evresinde de bu eylem olduka normal addediliyor. Tpk gen hanmefendinin setii meslek gibi." Jriye doru glmsedi, krmz yznde imdi hissini gsteren anlayl bir ifade vard. "Ayrca benim deerli, ama aresiz arkadam bu ece iren suun klfetini mvekkilinden uzaklatirmaya alyor." Ba hkim savcnn itirazna hak verdi ve avukat benzer imalara kar uyard. Avukan son s kaytlardan silinmesini emretti. Avukat hafife eilip glmseyerek, "zr dilerim sayn yarglar," dedi. "Mahkeme izin verir dece bir sorum kald." Masasndan ayrlp yolda gzlklerini kararak tank sandalyesine do tarafsz alan igal etmesini nlemelerini beklermiesine kafasn kaldrp hkimlere bakt ank sandalyesinden bir metreden biraz daha uzakta durup kollarn kavuturdu. Soluna dor u yavaa ve son derece dikkatlice, tutuklunun olduu blmenin karsnda duracak ekilde dn bakm Matmazel Colet. Msy Armand Breteuil' ldrmekle sulanan ite bu adam. imdi bile bu kemenin ieriini tam olarak anlayamyor. Size nasl baktnz gryor musunuz? Kt maam

erim ki sizi grmeye geldii saysz cumartesi akamm hatrlyor, yalnzca sizi, nk sizde ve evet, kendince sevebilecei birini grmt." Dnp Marie'nin 290 F19ARKA/Kzlderiliin arks gzlerinin iine bakt. "Bu insann, erefine ve onuruna yaplan saldrya kar kendini koru aka bir eyden sulu olduunu syleyebilecek yreiniz var m? Bu adam iin hibir ey hisse syleyebilir misiniz? Bu kt eylemdeki sapk Breteuil'le ibir-liinizden piman olmu olma "tiraz ediyorum! Bu, kurallar ayor! Utan verici!" Ama ba hkim ihtar etmeye frsat bula an, avukat ellerini kaldrp, "Bu tankla iim bitti. Teekkr ederim," dedi. Rene tank sandalyesinde artc derecede keyifliydi. Atlgan Geyik'e el sallad iin aza sonra sradan, mutlu bir aile, drst bir aileden bahsetmi ve sann bu aileye nasl uyum s aslnda bu kk balk iin ikinci bir oul olduunu anlatmt. Balk tezghnda ok al a ok az arap ierdi ve Rene'nin kzma nasl at resmi izileceini gstermiti. Buna karl kz ve olu sana Provence lehesini deil, hkmetin emrettii gibi dzgn Franszca'y eyik, So-ulas ailesinden ayrldktan sonra bile her pazar ve her bayram akam yemeine g elmiti. Tm aileye hediyeler getiren ok cmert bir insand. stelik herkesin grebilecei g dzgn bir beyefendi olmutu. "Ama onu ilk defa Buffalo Bill'in Vahi Bat gsterisinde grm liydiniz; lklar atarak ocuklarn dn koparan yan plak bir vahi." Rene glerek kolun 'e doru kaldrd, ama azarlann hatrlayp hemen geri ekti. "zr dilerim majesteleri," Balkondakilerden bazlar gld, avukat sempatik kk balknn mvekkili iin izdii prof bir ekilde yerine oturdu. Sonra savc ayaa kalkp mendiliyle alnndaki ter damlacklarn s i. Mahkeme salonundaki tekdze gerginlii kran espriyi pay-layormuasna byk bir glms 'ye bakt. "Vahi Bat gsterisini grm olmay istememe neden oldunuz, msy. Havasz bir mahkemede ta bir grevin arl altnda ezilmekle karlatrldnda kesinlikle bu tercih edilirdi." S udan sildi. Krmz yz scaktan benek benek olmutu. "Ve eklememe izin verin, sizin asil ize sayg duyuyorum. ehrimiz halkna deniz rnleri sunmak, eminim ok az bir kazanla, kesi likle ok nemli bir meslek." "Teekkr ederim, saym hkim." . 291 Savc gld. "Bana fazlasyla yetki veriyorsunuz msy. Ben basit bir savcym, bylesine bir na layk deilim." Hkimlere doru kaamak bir bak att, ilerinden biri glmsyordu. "Ail rken gsterdiiniz drstl takdir ediyorum. Bylesine yce gnll bir aileye, gmenler v yznden kan tm o sorunlar nedeniyle bugnlerde nadir rastlanlyor. Tam anlamyla yabanc irini evinize kabul etmek, zellikle de sava naralar atp plak dolaan bir vahiyi... Ger n vgye deer." "Teekkr ederim." "Sizi yanl anlamadysam sann sizinle iki yl, iki mutlu yl boyunca yaadn syledini "Evet." "Ve sizin kk ailenizle mutluydu, madamn mkemmel yemeklerini yiyordu, ocuklarla oynuyor , balk tezghnda almaktan keyif alyor ve yemeklerde az arap iiyordu..." "Ah, evet. Evimizdeyken bir hayli mutluydu. Hibir zaman fazla arap imezdi." "O zaman neden bu mutlu -vahi- iki yldan sonra tanmakta srar etti sizce?" Rene bir an dnd. Yanl bir ey sylemek istemiyordu. "Hem de yalnzca Kuzey Afrikallarn ve Trklerin, yankesicilerin ve katillerin yaad cehe m delii olarak isimlendirilebilecek bir mahalleye? Marsilya'nn en kt mahallesindeki sefil ve pis tek odal bir daireye?" "Bunu ben de kendime soruyorum msy! Diyorum ki niye Le Pa-nier? Ama Atlgan Geyik or ada ok mutlu. Oradaki insanlarn ona kendi insanlarn hatrlattn sylyor." "Ah! Gerek Franszlan, Tanr korkusu tayan bu topran sahiplerini kendi zevkine uygun bul uyor mu?" Savc sorusunu jriye dnerek sormutu. Aralarnda bir tek esmer tenli biri bile yoktu. Kartal suratl avukat itiraz etti, ba hkim de sorunun tahrik edici olduu konusunda on unla ayn fikirdeydi. Savc sadece sann, iyi bir Fransz aileden ayrlp, yaayanlarn ahl kesinlikle tercih edilemeyecei bir mahalleye tandnda balayan davran tarzn gzler Ba hkim yumuad, ama bunu daha nesnel bir yolla yapmas konusunda savcy uyard. Savc mahkemeye teekkr edip devam etti. "Msy Soulas, sann tandktan sonra keyifli bi ei yemek ve ocuklarla 292 oynamak iin her pazar geldiini sylediniz. Bu doru mu?"

"Evet, tabii ki. ocuklar oynamak iin biraz bymt. ocuklarn nasl olduunu bilirsiniz. ene gld, ama biraz tereddtl bir glt bu. "zellikle de kanmn yemeklerinden holanrd p iki tabak yerdi ve ho bir muhabbetimiz olur, ounlukla da yrye kardk. " "Hi gelmedii bir pazar olmad m?" Rene yine bir an durdu. Cevap vermek istemiyordu. Tanrnn nnde yemin etmiti ve bu yemi ni ok ciddiye alyordu. "Yargland olaydan iki ay ncesinden itibaren pazar yemeklerine gelmekten vazgetii doru l mi?" "i nedeniyle. Sabun fabrikasnda almak ok yorucu bir i. ounlukla bitap dyordu." "Anlyorum msy. yleyse ii onu yorduu iin pazar yemeklerine gelmekten vazgeti." "Evet." "Ama dier yandan her cumartesi akam kendisini gen fahie ile tatmin edecek kadar da yo rgun deildi. Bu size de misafirperverliinize yaplm bir hakaret gibi gelmiyor mu Msy So las?" Rene yukarya, balkona doru bakt. Parmaklklarn tesinde ancak Madeleine'in omuzlarn ve biliyordu. Yz neredeyse ifadesiz dimdik oturuyordu; o srada Rene hayatlarnn bir daha asla eskisi gibi olmayacan anlad. Bir daha asla kimseye bu kadar gvene-meyeceklerdi. "O bir erkek," dedi hznle. * 293 xvn Martin St-Cyr'in kesi "La Vie de Marseille"* normalde haftada iki kez, sallar ve cum alar kyordu, ama dava baladndan beri, "Garip Bir Adalet", "Unutulan Bayrak" ve "Sank alyesindeki Bir Masum mu?" gibi balklarla gazetede her gn boy gsteriyordu. Paris'ten ithal edilmi, Marsilya'nn deer ve gelenekleriyle alakas olmayan bir adalet sistemin e kar sava am. Eli kanl, ama ba dik kyl ve iiler tarafndan gururla aslan tric ayaklar altna alnm yazd. Politikaclar, yurttal koruma vazifelerini, yoz bir sist klar kle olmaktan geen vasat memurlara havale ettikleri iin sulad. * Marsilya halknn hayat, (y.h.n.) ** renk olan Fransz bayra kastediliyor, (y.h.n.) 294

Ama en vurucu olduu nokta Atlgan Geyik'i sadece blge mahkemesinin deil, Fransz ve Ame rikan hkmetlerinin bir kurban olarak gstermesiydi. fade verecek tek Amerikal'nn konsol sluun derinlerinde bir yerde yaayan ve Eski Liman evresinde gn n grmemi nemsiz b uunu belirtti. Bu kii, Amerikan hkmetinin konuyu aratrmasnn dnda Atlgan Geyik'le ey bilmediini itiraf etmiti. Bu arada, bu ile ilgili bilgisi olan tek yetkili eski konsolos yardmcs Franklin Bell, alelacele Amerika'ya, mahkemenin eriebileceinden ok da ha teye gnderilmiti. Fransz hkmetine gelince, ortaa brokrasisine ylesine batmt ki, drt sene nce zavall e gitmesine yardm etmek iin kesinlikle hibir ey yapmamt. Bu su ilenmeyebilirdi; asl imsenin en uuk hayallerinde bile yer almamalyd. Vahi, Atlgan Geyik, oktan Amerika'ya d m, "sevgili Dakota'smn dzlklerinde mutlu mutlu atn sryor, arkadalaryla avlanp bal ya belki de sevimli Kzlderili bir kadn ile evlenip ocuklarn bytp msr yetitiriyor euil'n, kaderini kendi tasarlayan bu byk plancnn lm iin sulanmas gereken kim? Vah dam iin sulanmas gereken kim? Bunlar dnn Marsilya halk! Sesinizi ykseltin." Atlgan Geyik onu Prefecture'e geri gtren siyah polis arabasnda oturmu sokaktaki sesle ri dinliyordu. Bu yolculuk daha imdiden hafta srmt ve her an can skcyd. Takm el rine gri cezaevi niformasn giymek zorunda kalacakt. Yksek pencereli kk hcreye kapat Ona iinde tel tel yeil eyler olan eki orba ve srdnda ta gibi paralar halinde dk vereceklerdi. Sonunun yaklatn biliyordu. Mahkemedeki seslerden bunu duyabiliyordu; bunu, krmz cppe min azarlamak iin Atlgan Ge-yik'in avukatnn szn herhangi bir nedenden dolay srekli y keserkenki sertliinden anlayabiliyordu. Ara verildiinde, avukat tutuklunun bulunduu blmeye kvrlan kk merdivene trmanm ve Atlgan Geyik'e aklna sylenecek faydal bir iini sormutu. Konuma hakk vard ve ksaca konumas istenecekti. Avukatn ince yz ince a terle kaplanmt ve adam duyduu skntdan tr bo bo bakyordu. Atlgan Geyik avukat *295 yordu, insanlar pazarlarda dikilip veya kahvelerde, restoranlarda oturup onlarn h ayatlarnn bir paras olamayacak kadar egzotik bir eymi gibi bu skandaldan konuuyorlard erhangi bir kadnn ya da erkein bilgi bir omuz silkmesiyle tm yabanclar, serserileri, f

hieleri ve Amerikan barlanyla kendi yaadklar Marsilya ile ayn olmayan liman evresini k astederek, "Ama oralarda byle eyler hep olur," dediini defalarca duymutu. lk gsteriden gn nce St-Cyr gazetecilik rolnden farkl bir ekilde bu olaya karmaya di. ehir byklerinin rahatlarn karacak bir eyler dzenlemenin tam srasyd. Birka ay t grleri yznden bir profesr kovduu iin Centre Universitaire'e kar bir seri gsteri lte des Sciences et Technigues'dm" baz rencilerle rportaj yapmt. rencilerin atelili di yazdklar, niversiteyi niyetinden alkoymamn ama St-Cyr bu gen anaristlerden etkilen . Bylece onlar izlemeye balamt. O yln kalan ksm iin niversiteden uzaklatrlml usunda nllerdi ve onlarla daha nce rportaj yapt Rue de Crimee'deki Cafe Belfour'da hl uuyorlard. Ayrca Atlgan Geyik davasyla fazlasyla ilgiliydiler. Cezayirlilerin smrlme protesto eden birka kk gsteri yapmlard, ama (St-Cyr'in Amerikal Kzlderili'nin duru lendirdii gibi) "nesli tkenen Amerikah'nn" zulme uramas gz yumabilecekleri bir ey dei . Hemen planlar yapmaya, sendika liderlerinin, sosya-lisderin, radikal Katolikle rin, niversiteli yoldalarnn, hatta Fran-sa'daki gmenlere uygulanan kt muameleyi prote etmek iin mitingi kullanabilecek gmen liderlerinin isimlerini nermeye baladlar. St-Cy r ehir merkezine dnmek zere bir taksiye bindiinde ii umut doluydu ve evirdii dolaplard n baya etkilenmiti. Bylece protestolar balad. Kalabalk gn getike artt, yz kiiden azken, Palais de Justi anndaki Place Montyon'u azna kadar dolduran alt ile sekiz yz kiiye ulat. Liderler sr konuma yaptlar, hepsi Atlgan Geyik'e yaplan hakszl protesto etmiyordu, ama hepsinin p esto ettii ey aynyd: hkmet. Fransz hkmeti, Amerikan hkmeti, Marsilya ve Midi ynet arn ounda sorunlar yok farz eden veya i evreleri tarafndan iilerin ve gmenlerin s zat kolaylatran namussuz politikac* niversite, (y.h.n.) ** Fen Fakltesi, (y.h.n.) 298 lar yerden yere vuruluyordu. arklar sylendi; cesareti, sadakati ve bamszl dile getiren Provence arklar. Devrim a ruhuyla gnde en az iki kere "La Marseillaise" sylendi. Hatta byk air Frederic Mistr bile Provence insanlarnn onuru ve kltrlerinin devam iin ana dillerini konuma gerei z bir konuma yapt. Atlgan Geyik ve dier gmenlerin kt durumlarn es geti. Aslnda kal ve hatta hayranlkla dinlemesine ramen ufak tefek, beyaz sal air protestoculann arasnda garip bir ekilde ayrks duruyordu. Yine de St-Cyr, Provence lehesini ve geleneklerin i, "onu sessiz kalmas iin pek ok kez tehdit eden souk ve haris Fransz hkmetine kar k n Felibrige'in ateli koruyucu azizi... ve olabilecek en zavall yollarla Provence'n ve evet Fransa'nn en byk airini susturmak isteyen kukla politikaclarn yzne kar halk lyor," diyerek, onu ertesi gnk kesinin kahraman yapt. St-Cyr'i bu yaz tatmin etmemiti. airi Kzlderili ile ilikilendir-meye almt, ama bu imknszd. air bir eylemciden ok bir akademisyen gibi konuuyordu. airin bu protestolann erek nedeniyle ilgisinin olmad akt aynca kalabala sempatik grnmeye almad da oradayd ve nemli olan da buydu. Kaleminin birka usta dokunuuyla, St-Cyr, airi, mahkem e salonunda olanlara Marsilya halk kadar kzm gibi gstermiti. Oysa iler Atlgan Geyik'in ve avukatn lehinde gelimiyordu. lk gsteriden sonra ba hkim cerelerin kapatlmasn ve perdelerin ekilmesini emretmiti. Ses tamamen kesilemediinden ( nein "La Marseillaise" az daha seyircilerin ayaa kalkmalarna neden oluyordu) fonda bamlar ve alklarla kesilen bouk bir grlt haline dnmt. Mahkeme salonundaki herkes danda neler olup bittiini tabii ki biliyordu. Jri yelerini n dndaki herkes her gn gazeteleri okuyordu. Mahkemeye o gn iin ara verildiinde, seyirc ler siyah polis arabasnn Prefecture'e dnmesini bekleyen gstericilerin arasna kotular. Araba grndnde de, dierleri kadar yksek sesle tezahrata baladlar. Jri yelerini bil ise onlara sr saklamalan iin yemin ettiren mbairdi. Ancak protestolar sadece ba hkimi rahatsz etmeye ve grnd299 kadar ile kapan konumalarna gemek iin sabrrszlandrrnaya yaram gibiydi. Atlgan ns olmutu, ama ok baarl olamamt, en azndan Franszcasnda. Avukat ona hazrlk odas tmesini telkin etmiti, ama bunun kendisine yaplan korkun komplonun sonucunda gayr ih tiyari bir tepki olduunu da aklamasn istemiti. Hepsinden ziyade mahkemeden merhamet di lemesini sylemiti. Bylece Algan Geyik konumasna balad, "Benim adm Atlgan Geyik, Bodur'un ve Geri Giden K 'n olu, Lekeli Boa ile yi Av'm torunu. Lakota kabilesindenim. Buffalo Bili ve Lakota arkadalarmla Amerika'dan geldim. Ama onlar artk yoklar ve ben yalnzm. Drt yldr aran

ayorum, ama siz beni tanmyorsunuz, ben de sizi. Ateli gemilerinizin ve balk tekneleri in stnde uan beyaz kular bile tanmyorum. Byk sudan getirdiiniz balk bana lezzetli Hayvanlarnzn eti bile bizon etini tatm birine doyurucu gelmiyor. Kanunlarla ve -savcy iaret ederek- size Atlgan Geyik'in kt bir adam olduunu syleyen o adamla dolu bu oday d bilmiyorum. Uzun kutudaki bu adamlann kulaklarn ap dinlediklerini ve onunla beraber olduklarn gryorum. Ben sadece bir siyoko 'yla karlatklarnda insanlarmdan herhangi yapaca eyi yaptm." Atlgan Geyik birden durup elini burnuna ve azna gtrd. Bunu daha i, ama imdi ktl aklayacak Franszca kelimeleri bilmediini fark etmiti. Bu sadece La nde aklanabilirdi. Bir an kafas kark bir ekilde durdu, onu bir sredir ziyaret etmeyen r aresizlik hissi duyuyordu. Fakat yava yava, kularn yerde ve aalarda ylece duran, in larn hibir iine yaramayan er-pten yuva yapmas gibi, dnceleri tekrar kafasnda topla Lakota dilinde, kty, siyoko 'larm nasl imdi bile aramzda olduunu; ruhlarn ktlkleri irme frsat peinde nasl dolatklarn; gzlkl adamn, Breteuil'n nasl ktye kanma a O gece Marie'nin odasnda, siyoko iindeyken ktnn sylediini yapyordu. te bu yzden, lmak iin Atlgan Geyik onu ldrmek zorundayd. Atlgan Geyik konuurken gzlerini hkimlere dikmiti, ama salondaki sessizlikten, orada b ulunan herkesin kendisini dinlediini anlamt. Salonun dndan gelen bouk ses bile durmu grnyordu. Son drt ylda birok defa Wakan Tanka bu topraklarn insanlanna kar onu gr ama imdi kendisini grmelerini, duy300 malarn istiyordu. Ve her nasl olduysa, Byk Sr mahkemedekilerin kulaklarn onun szleri u yzden bu insanlarn kalplerini aan iyi szleri verdii ve iini grmelerine msade ettii akan Tanka'ya teekkr etti. Konumasn bitirdikten sonra Atlgan Geyik elleri tutuklu blmesinin demirlerini hafife ka vram bir ekilde ayakta durmaya devam etti ve mahkeme salonundaki insanlara, jri yeler ine, savc ve yardmclarna, kendi avukatna, gazeteciler masasna ve balkondaki insanlara bakt. Hepsi, konumas srasnda hibir ey yazmayan gazeteciler bile ona bakyordu. Ama o kle balkonla ilgiliydi. Marie orada deildi, zaten onun orada olmasn da beklemiyordu . Ama Rene oradayd, fazla uzakta deildi. Sank yeri balkona biraz daha yalan olsayd, Rene eilip onun elini skabilirdi. Balknn yznde zgn bir glmseme vard, ama Atlgan Geyik onu, ilk defa polis komiserin grd gibi gryordu: kafasnn tepesi neredeyse alm arkaya doru taranm siyah sala ik gzler... Muhtemelen kendi basma kalsa, lecekken, ona kol kanat geren bu aileye verdii utantan dolay zgnd. Ona ve Madeleine'e teekkr etmek istedi. Ama Madeleine yokt Atlgan Geyik onun evin dndaki olaylar iin fazla sabr olmadn biliyordu, kald ki dav yku srmesi kendisini bile skmt. Yine de onu tekrar grmeyecei iin hayal krklna u Ba hkimin en sonunda boazn temizlemesiyle btn gzler Atlgan Geyik'ten ona kayd: "Uma eri sann sylediklerini benden daha iyi anlamlardr," ve tm mahkeme salonu kahkahaya bo . Ertesi gn yamur yad. Gece dalardan gelen rzgr hz kazanm, kuzeybatdan ard ardna u tlara dnmt. Saanak deildi, ama srekli yayordu. Tm gn yaarak kaldrmlar, tula ve kasabann neredeyse gen gzkmesine neden olan taze ve slak bir koku getirdi. Caddel er aniden bazlar emsiyeli, bazlar emsiyesiz insanlarla dolmutu. Islanp slanmamann h yoktu sanki. nsanlar daha bir hoplayarak, daha kararl admlarla yryorlard. Dkknlara g yor, sepetlerini kaliteli peynir, taze balk, belki bir ift yeni orap veya renkli mu mlarla doldurarak kyorlard. Baz erkekler kelerde sigara iip glerek aylaklk yapyord ."*301 Austosun sonu hemen hemen gelmiti bile ve yamur, bu yazn ilk yamuruydu. Gstericiler de yamurun getirdii serinliin keyfini karmak iin daha tasasz yurttalarn ya karar vermi gibiydi, ama Palais de Justice'e gelen kalabalk dikkat ekecek kadar azd. Place Mont-yon'da elliden az kii toplanmt, onlar da tereddtl ve ne yapacaklarn z grnyorlard. Aralarndaki tek konumac, onlar gnah ilemenin bedeli ve Tanrnn gazab yaran muamba bir pelerin ve sandal giymi yal bir adamd. Mahkeme salonunda tartlan gn dan m, yoksa bilmeden bir ekilde her gn ilenenlerden mi bahsettii belirsizdi. Sonunda , gstericilerden birinden bir sigara istedi ve sigarasn iip homurdanarak caddeden aaya paldr kldr yrd. Gstericiler de tek tek ya da iftler halinde farkl ynlere dalmaya pek de fkeli deillerdi; hatta Place Mont-yon'dan ayrlmak iin isteksiz grnyorlard. Ne istekli olsunlar-d ki? Yamur Marsilya'y yeniden genletirmiti. Jri yeleri odada sadece iki saat kalmt ve jri blmesine geri geldiklerinde yzlerindeki ade sanki davann ilk gnndeymiler gibi beklenti iinde ve skntlyd, ama artk bir de s

uydular. Tek fark gnler sren dava sonrasnda her birinin yzlerinin tandk hale gelmesiyd i. Tahminen hepsinin kavumay arzulad bir ailesi veya bir sevgilisi, yalanan bir annesi , bir hayat vard. ou, davann bandan beri ayn koyu renkli takm elbiseyi giymiti ve b leri karp uzun bir sre kaldrmaya hazrdlar. Yine birounun ailesi maddi sknt iinde bu ksa karar verme srecinde bir pay olabilirdi - veya tartlacak ok az ey olduunu d nu olarak karar ok abuk alnmt. "Sank ltfen ayaa kalksn." Bu bir rica deildi. Atlgan Geyik ayaa kalkt, elleri nnde mdik durdu. Salonda ufak tefek grltler duymaya almt: bir sandalye gcrts, hafif bi veya kt hrts. imdi ise salon sessizdi. "Jrinin karar nedir?" Jri bakan ayaa kalkt, adamn yelerin en genci olduunu grmek Atlgan Geyik'i artt. krlgan vcudu Atlgan Geyik'e Mathias' hatrlatmt. Ama sesi gl ve berrakt. "San bulduk sayn hkim." 302 Balkondaki ani tepkiyle Atlgan Geyik etrafna baknmaya balad. Sylenmeye balayanlarn u una knama slklan ve homurtular ekleniyordu. Sonra hkimin o bildik, tahta tokmann sesi uyuldu. "Bu kadar yeter!" diye bard. "Mahkemede dzen istiyorum!" Uultu kaybolduunda, "Size hat latmak isterim, bu ok ciddi bir davadr. Tek bir kelime daha duyarsam tm balkonu boal ttrrm. Szlerimi ciddiye alsanz iyi olur." Ba hkim salonda gazetecilerin kalem gcrtlar dnda ses duyulmayana kadar tam bir dakik unca gzlerini balkona dikti. Tatmin olmu bir ekilde jri yelerine dnd ve onlara sabrla yerinde kararlar nedeniyle teekkr etti. Tekrar konumadan nce dier hkimlerle bir sre onuyu tarttktan sonra, mahkeme eylemin planl olmadna, provokasyon sonucu yapldna k itir. Her ne kadar cinayet uygar bir toplumda asla hakl kanlamazsa da, bu iki durumu n su ile ilgili hafifletici nedenler yarattna inanyoruz. "Cezasn sylemeden nce kendimi, cinayetten sulu bulunan bu adamn uygar bir topluluktan gelmediini belirtmek zorunda hissediyorum. Sann dzenli ve yasalara sayg gsteren bir to lumu oluturan fikir ve ilkelere inanmad dpedz ortadadr. Dn duyduumuz halknn konum nlalmazhndan ve procureur-generaV'in* ok iyi ortaya serdii sua yol aan davran ekli en temel toplum kurallarna bile uyum salayamadn ve bu nedenle uygar toplum iin her za an bir tehdit olarak kalaca sonucuna varabiliriz." Ba hkim bir an durup gzlklerini ka Solgun gzleri tutuklu blmesinde gezindi. "Mahkeme hkm giyen sulunun hayatnn geri kalan u korkun suu dnerek geirecei gvenli bir hapishaneye gnderilmesine karar vermitir." i takp dosyasn eline ald. "Bu dava sona ermitir." St-Cyr bir sre oturup iki polis Atlgan Geyik'in ellerine ve ayak bileklerine kelepe takarlarken onun sabrla ayakta bekleyiini izledi. Ayaklanndaki ar zincir srtna rperti er veren bir final grltsyle yere arpp angrdyordu. Gerek buydu, kasvetli tahta zemin inliinde demirin sert sesi. eride kalan son grevliler ve seyirciler de darya doru aka n salon devasa ve dayanlmaz derecede bo grnyordu artk. * Basavc, (y.h.n.) *-. 303 St-Cyr ne hissettiini bilmiyordu. Bu onu artt. Ertesi gnk Ga-zette'de yer alacak kes azmak zere dier muhabirler gibi dar frlamaya hazrlanmt, ama bacaklar garip bir ek lemiti. Kendini dncelerden ve duygulardan arnm hissediyordu. yi mi hissetmeliydi? Ya davay basit bir skandaldan bir cause celeb-re'e evirmiti; pazarlarda, kahvelerde, Eski Liman'daki rhtmda ve hatta haute bourgeoisie salonlarnda herkes bu davadan bah sediyordu. stelik sokaklarda amacndan biraz sapm olsa da etkili bir isyan oluturmay ba rmt. Her eyden nemlisi Atlgan Geyik giyotinden kurtulmutu, bu kk bir mucizeydi; onu unda belki de byk bir mucize. Polis muhabirlii ve sonra da ke yazarl gemiine ramen unun dnda sadece tek bir dava izlemiti: kocasn zehirlemekle sulanan yal bir kadn, a n gibi bir davann neredeyse her zaman kesik bir kafayla sonulanacan bilecek kadar uzu n yaamt Marsilya'da. Liman ehrinde ilenen sular ard, ama bunlarn cezas da daha se . Her eye ramen mahkeme belki de ksmen kesinde yazdklarndan ve yazdklarnn yol at eniyle insafl davranmt. yleyse Atlgan Geyik'in kaderiyle ilgili ok mutlu deilse de ke sini iyi hissetmeliydi. Ama acaba yle hissediyor muydu? St-Cyr tahta zeminin zerinde zincirlerin srtnme seslerini duyup kafasn kaldrd ve polis erin Atlgan Geyik'i salondan dar kardklarn grd. Dnmeden, "Adieu, mon ami! Bonne seslendi. Ama uzun boylu Kzlderili ona bakmak iin bir an durakladnda, St-Cyr kendini niye iyi hissetmediini anlad. Gzleri yzndendi. Drt sene nce Prefecture'deki hcrede on a ilk karlatnda bakt gzler... Bu gzler oktan lmt. St-Cyr zincirlerin srtnme sesi kulaklarndan silinene kadar uzun uzun masada oturdu.

Yaad kk zaferler, u an kendisini hissettii kadar botu. Atlgan Geyik'e ihanet etmi e Atlgan Ge-yik'e ihanet etmiti. St-Cyr iini ekti ama bu daha ok pimanlk dolu bir nefe gibiydi. Sonra kalemini eline alp yazmaya balad: Ne yazk ki mahkeme lm cezas yerine, boyu hapis vererek zavall vahiye iyilik yapmad. Zincirler iinde gtrlrken gzlerinin i ktm, orada, yaayan bir l grdm. nand Tanr hepimizi affetsin. * Hoa kal dostum! iyi anslar! (y.h.n.) 304 XVIII La Tombe* Fransa' tun gneybatdaki en uzak ucunda, IX. Louis Hallar'nn kuatarak Katharl n ele geirdii ve byk bir enlik ateinde hepsini diri diri yakt Montsegur'den ok uzak yan Carcasf sonne'un kurak tepelerindeydi. Bu olay 1244 ylnda olmutu. La Tombe'un kendisi de bir Hal kalesiydi. 1866 ylma gelindiin* de oktan bir harabeye dnmt. O zamann Fransz hkmeti Fransz Guyana sahillerinin i ulunan eytan Adas'na ek ola-rak yksek gvenlikli bir hapishaneye ihtiya olduuna karar v ermiti. Bylece antik kalenin temelleri zerine bir hapishane ina ettiler. Tatan yaplm arlar temelde metre kalnlndayken en stte bir metre otuz santime kadar inceliyordu. Du arlar bir tarafa yz * Mezar, (y.h.n.) F20N/Kzderilinil arks ^''305 metre, dier tarafa ise iki yz elli metre boyunca uzanyordu. Kelerdeki gzetleme kuleler inin her birinde talam toprak avluya bakan kk ak pencereler vard. Bahede ise kapal birbirlerine bal ve birbirlerinin ayn yksek bina bulunuyordu. Meydanda duvarlarn sar anda ina edilmemi tek mimari yap, giriin yanndaki kede iki beyaz stunlu gen alnl aha kk binayd. Duvarlarn dnda, taraal sebze baheleri tepe boyunca St-Paul-de-Fenou mli kk kye kadar iniyordu. Ama bir kere hapishaneye girdikten sonra mahkmlar bir daha ne baheleri ne de ky grebilirlerdi. Mavi gkyz, gne, bulutlar ve arada srada ortaya dnda hibir ey grmezlerdi. La Tombe Fransa'nn her naslsa giyotinden kurtulmu en ar sulularn -seri katiller, sevg lerini ldrp paralayan adamlar, be karsn zehirleyen bir doktor, Nantes'da birok gen klarn deen bir chocolatier', babasn ve vey annesini konyakla ykayp atee vererek yaka bir arap tccan- ve tabii ki pimanlk hissi duymayan sradan katilleri ve serserileri ka bul ediyordu. eytan Adas'nn aksine, La Tombe'da hi siyasi tutuklu yoktu, sadece iledi kleri sular anarinin zellikle kt yntemi olarak dnmeyi tercih eden bir avu adam. Hapishanenin resmi ismi amatan Hapishanesi'ydi, ama oradan kimsenin canl ayrlamayac a dpedz ortada olduundan hapishaneye La Tombe deniyordu. Sadece yirmi yedi yldr kullan r olmasna ramen 1894 ylma kadar sadece krk sekizi doal nedenlerden olmak zere iki yz o be mahkm o hapishanede lmt. Atlgan Geyik'in Marsilya'dan Perpignan'a gece treniyle gtrld hapishane ite buydu. Pre ture de Police'ten iki gardiyan ile beraber zel bir kompartmanda yolculuk etmi, gar diyanlar kt oynarken o, darya, karanla bakmt. Arada bir grlen kl iftlikleri hangi kentti hatrlamyordu ama Lyon veya Vienne'den bindii Marsilya'ya giden gece tr eni aklna gelmiti. Aynda her ky veya ato grdklerinde Ty Adam'n nasl bardn grdnde kalbinin nasl hop-ladn hatrlyordu. Ve daha da geriye giderek trenin Nebras on'daki istasyondan aynln hatrlad. Dierleriyle beraber anne ve babas peronda gen Kz ere kendi cesur yrek arklarn sylemilerdi. Babasnn gsl kucanda, uzun sre otu ) 306 F20ARKA/Kzderilira arks genti, onu bekleyen eylerden dolay tedirgindi ve hatta korku doluydu. Ama uzaklara yolculuk etmenin ve bir sr ey grecek olmann beklentisiyle heyecanlyd da. Tam olarak na olacan bilmemesine ramen wasichu,]aran oluan seyircilerin nnde at srmek, bizonlar ak, askerlerle savayor gibi yapmak iin sabrszlanyordu. En gzeli de, iki yl iinde cz ir sr Amerikan papeliyle Pi-ne Ridge'e geri dneceini biliyordu. Stronghold'daki o sou k k gecelerinde imknsz gibi gzken bir dnce de olsa, evlenebilir, pek ok a olabili Gardiyanlardan biri fkeyle barp elindeki ktlar yere vurdu. Dieri homurdand. Atlgan e Akdeniz sahil eridi boyunca Perpignan'a ve sonrasnda da La Tombe'a doru giden grltyl e yoluna devam eden trenin dndaki zifiri karanlkta k aryordu. Atlgan Geyik ilk haftasn gvenlii demir parmaklklarla salanm bir yeralt maarasnda , Hallarn araplarn, tahllarn ve kurutulmu balklarn saklamak iin kazdklar yerl anlarn maaralarda kesiyor, serin ve kuru tutabilmek iin lelerini buralara asyorlard.

i ise hapishane, maaralar bir tr karlama alam olarak kullanyordu. Tm yeni mahkmlar bu ostro-fobi ve karanlk denemesinden gemek zorundayd. Ik adna yalnzca ana koridorda duva lara asl hava gaz lambalar vard. Atlgan Geyik maarasn hepsi sessizlik iinde ac ek i grnen adamla paylayordu. Aslnda, burada grlt anlamnda ok az ey oluyordu. orb ren arabann tekerlek gcrtsn tanmay renmiti. Arada bir koridorun bandaki gardiyan gelen mrltlar duyabiliyordu. Bir gece kar taraftaki bir hcreden sessizliin takip ettii bir kkreme sesi geldi. Sonra baka bir kkreme ve bir bakas daha. Sonra etraf sessizleti. Atlgan Geyik ayaa kalkt, irlere doru yryp etrafna baknd. Maaralardan birinde vahi bir hayvann olduundan ner indi. Ama hibir ey gremedi. Baka da kkreme duymad. Bir hafta dolduktan sonra, yerstne, bahenin parlak san toprandan geerek yksek bir bina a gtrld. Gzleri keskin gne yla iyice kslm, nndeki gardiyann srtn zar zo yanaklarna aktn hissetti. Kendi, 307 ni binann iinde bulduunda gzleri artk o kadar acmyordu. Kk bir odaya alnm, orada soyunup ykanmas emredilmiti. Sonra bitlerinden arndrlm i bir pantolon ile ayn kumatan yaplm bir gmlek vermilerdi. Her ikisinde de bir zamanla siyah olup artk koyu griye dnm dikine izgiler vard. Katlanm bir battaniye, tuvalet e eri br bir teneke bardak verdikten sonra iki gardiyan onu bir yry yolundan baka bi aya gtrdler. Demir merdivenlerden ikinci kata ktlar, sonra her iki tarafnda hcreler b nan bir koridor boyunca yrdler. Prefecture'deki hcresinin aksine, hcrelerin hepsinde yerden tavana kadar demir parmaklklar vard; bu sayede mahkmlar koridoru rahatlkla gre biliyordu. Ama darya alan pencereler yoktu. Maaralarn sessizliinden sonra mahkmlarn koridor boyunca ya da hcrelerin iinde birbirle iyle konumalarn duymak Atlgan Ge-yik'i artmt. Dorudan karya bakyor olmasna ra rde ikier yatak ve ikier mahkmun bulunduunu grebiliyordu. nlerinden geerken konumalar silmesi onu artmad. Hcrelerdeki adamlarn hepsinin gzlerinin zerinde olduunu hissedeb rdu. Sonunda nden giden gardiyan durup koridorun sonundaki hcrelerden birinin kapsna anah tar soktu. Kapy ittirerek a ve Atlgan Geyik'e girmesini iaret etti. Ancak Atlgan Geyi n zerine kapy kilitledikten sonra konutu: "Artk buras senin evin. Temiz tut." Sonra o ve dier gardiyan yryerek uzaklatlar. "Dayanlmaz orospu ocuklar." Atlgan Geyik tam arkasna dnmt ki, tral bir adamn yatandan atlayp bir dansnn, admlaryla ona doru geldiini grd. Atlgan Geyik geriye doru bir adm att, ama adam el tt. "Marcus Aurelius Causeret - ben de masumum." Atlgan Geyik adamn elini skt. "Ben Atlgan Geyik." Adam gld. "Tam dndm gibi. Bir dakika nce seni ilk grdmde kendi kendime dedim ki, ster inanma bu bir Kzlderili.' Evet Msy Atlgan Geyik sitimize ho geldiniz." "Ama bunu nasl anladn?" "Nasl anlamam? Paris'teyken Vahi Bat gsterisine her akam gitmedim mi? Bulduum her frsa ta tipi kynzde dolamadm m?" Atlgan Geyik henz elinden battaniyeyi, tuvalet kovasn ve tene308 ke barda brakmamt. Rene'nin dnda ilk defa biri gsteriden bu ekilde bahsediyordu. D ni grdn m?" diye sordu. Adamn gzleri byd, yz bir srtla aydnland. "Orada miydin? Exposition Universelle'd "Evet. Her leden sonra ve her akam gsteriye ktm. Kyde poker oynardm, Paris'in birok i grdm." "Kk dnya!" diyerek gld adam. "Seni grdme eminim, ama hayr, seni karamadm. Sadec Kzlderililerin grnleri ok arpc, ama aralarnda bir benzerlik de var. Benim gibi al r gze hepiniz ayn grnyorsunuz. Hakaret etmek istemedim, dostum." "Hayr, hayr." Atlgan Geyik glmsedi. Causeret tansn tanmasn onu Paris'te gsteride g ulduu iin, ansna inanam-yordu. "Gmenler hari Marsilya'nn insanlar da bana hep ayn "Ah, Marsilya. Biz Franszlar ona Fransa'nn bok ukuru deriz. Bu yanl, kokmu karanlk - .? evet veba dehlizine aalayarak bakarz! Grdn m? Ne olduunu bile bilmiyoruz. Bu o." C eret burnunun zerinden Atlgan Geyik'e bakmak iin kafasn geriye itti. Geriye doru epey eilmek zorunda kalmt, nk daha ksayd. "Niye buradasn?" Atlgan Geyik tuvalet kovasn yere koyup battaniyeyi bo yatan zerine f

t. Teneke bardakla ne yapacan bilmiyordu. "Dorudan konuya giriyorsun. Bunu sevdim." Causeret tekrar yatana trmanp ayaklarm altnd kavuturarak oturdu. "Karm ve n ldrdm sylyorlar. Onlar yatakta, tesadfen b rken bulduumu ve her ikisinin de boazn kestiimi sylyorlar. Bunun zellikle dehet veri r olay olduunu sylyorlar. Polise cinayetleri anlatrken gldm sylyorlar. Gazeteler b iz eytan dediler. Pimanlk yok. Azck bile pimanlk gs-terseymiim, anlarsn, tutku cina ldatlan koca falan, kurtulmu olabileceimi sylyorlar." Atlgan Geyik tereddt ederek yatana oturdu ve esnek vcutlu, tral adama bak. lk bata gibi grnmt, ama imdi Atlgan Geyik Causeret'nin omuzlarnn geni, kollarnn normalden linin ince olduunu grebiliyordu. Adamda bir enerji, bir zindelik vard. Konumas bile hz lyd, ama kolay anlalrd. Atlgan Ge-* Dnya Fuar, (y.h.n.) .-'309 yk sylediklerinin ounu, zellikle de karsnn ve nn boazn kestii blm anlaya "Ama masumsun," dedi Atlgan Geyik. Causeret tekrar gld. "Tabii ki, dostum. Burada hepimizin masum olduunu reneceksin." B irden bard. "Dax! Sen masumsun, deil mi?" Koridorun kar tarafndan uyuuk bir ses cevap verdi: "Sylemeye ne gerek." "Grdn m? ddiaya girerim, sen de masumsun." Atlgan Geyik hl koridorun kar tarafna bakyordu. Mahkeme salonu hari kendini gerekten m veya sulu olarak dnmemiti. Ne yapmas gerekiyorsa onu yapmt. Bu kadar basitti. "Ve masum olduun ne yaptn?" * "Bir - bir adam ldrdm." Causeret elleri dizlerinde ve neredeyse nazik bir glmsemeyle ne doru eildi. "ldrlmesi rekiyor muydu?" "O - o ktyd." Causeret ellerini dizlerine vura vura gld. "Benim iin yeterli! 'Ktyd,' Bunu hi dnme Birden geriye srad ve yatakta gerindi. Tavana bakarak kprdamadan yatyordu. Atlgan Geyik bekledi, adam hibir ey sylemeyince de ayakkablarn kard; kahverengi aya rtk fazlasyla matt ve adam edilemeyecek kadar eskimiti. ylece srtst yatana uzand. apatp btn vcudunun eridiini hissetti. Geen aylar boyunca ne kadar gergin olduunun fark varmamt. Breteu' ldrdkten sonra bu onun doal hali olmutu. Ama imdi lene kadar ka yken, btn o hapis ve dava gnlerinin, tren yolculuunun, gemiinin, her eyin akp gitmesi izin verdi; bundan sonra hi hareket etmeyecek bile olsa umurunda deildi. "Sert buday ve at kl - bu yataklar bunlarla doldurulmu. Alrsn." Adam hareket etmeden umutu. Atlgan Geyik cevap vermeyince Causeret, "Dardayken ne yaptm bilmek ister mis r an durduktan sonra, "Jonglrdm. Bit pazarlarnda, tiyatro civarlarnda, velodromlarda , panayrlarda, aklna neresi geliyorsa oralarda gsteri yapardm. Birok panayrda altm. r, mealeler, toplar, hatta karpuzlar bile havaya atp tutardm. Dn bir kere. Byk, iri zlar. Bir karpuzu bir sopa zerinde enemde dengede tutabilirdim. Ben sanrm enesinde na sr olan karlaabilecein tek adamm." 310 Baka bir uzun sessizlik, "ite bu ekilde Paris'teki Vahi Bat gsterisine geldim." Gsteri en nce kapnn dnda ben de kendi gsterimi yapyordum. Gsteri baladnda da ieri giri eminim." Causeret dakikalarca sessiz kald. "Gezgin jonglr. Bana byle diyorlard, nk bir sr yerde gsteri yapyordum: Lyon, Or-leans, Tours, Besanon, Bordeaux. Marsilya'ya hi gi tmedim. Yazk. Dnebiliyor musun? Bana gezgin diyorlard, nk i neredeyse oraya gidiyord en de onlara bir karm ve evim varken nasl gezgin olabilirim diyordum. Hkim de dedi ki artk bir karn ve evin yok. Karn ldrdn, sen de hapistesin. Bunda bir adalet gryors fen beni de aydnlatnz msy." Ama Atlgan Geyik seslerin, dncelerin ve hatta ryalarn bile ulaamad derin bir uykuda iftle Bighorn Nehri'nde bir ocukken, ne Stronghold'da gen bir adamken, ne Paris'te kemiklerine kadar yorgunken, ne de sabun fabrikasnn frnlarn kmrle beslerken bylesin in uyumutu. Kendini bilinsizliin kara deliinde aaya doru yuvarlanrken bulsayd, kesi isteyerek giderdi, nk hibir zaman La Tmbe'daki o leden sonras kadar kendini atalarna hissetmemiti. lm uykusu diye dnecekti sonra hznle, ama gerek ey deil. Atlgan Geyik ve Causeret yl boyunca hcre arkada oldular ve ok yaknlatlar. Bahede k havalandrma srasnda bile, Atlgan Geyik biraz egzersiz yapmak iin, Causeret ise ka y ar aramak iin bahenin evresini beraber dolarlard. Ta duvar aabileceinden hi kuku kolay olan ksmd. Ama darda ne yapacakt? Amerika'ya gitmeyi planlamt, ama Atlgan Ge an ayrlmak istemiyordu. Beraber Atlgan Geyik'in vatanna gidebilir, dalarda saklanabi

lirlerdi. zellikle de Paha Sapa'daki altn arayclar ile ilgileniyordu. Nerede altn bulu yorlard? Ne kadar bulmulard? Nereye satyorlard? Atlgan Geyik'in tabii ki altnla hi il i yoktu, ama jonglr sakinletirmek iin madencilerin altn yeraltndan, byk paralar hal larn sylemiti. Bir keresinde ayak parman karpuz byklndeki bir altn parasna ar Causeret sessizleir, neredeyse suratn asar, Atlgan Geyik ise jonglrn hayallerini pekit rdii iin piman olurdu. Ama ou zaman Causeret iyi bir arkadat. Mutfakta alyordu, ''311 bundan dolay gnde iki defa, sabah drt buukta ve leden sonra buukta, veya drt sa di. darecilere ve gardiyanlara yemek hazrlanmasna yardm ettiinden bazen ho srprizler k mutfaktan: sabahlan bir croissant' leden sonralar sosis veya tavuk budu. Bir keresi nde, Atlgan Geyik'in bir daha gerek bir et paras gremeyecei iin yas tutmaya balamasn irka gn sonra, yumruu byklnde bir et paras ile geri gelmiti. Atlgan Geyik'in ete en de "Tanrm, sende bir kurdun dileri var," demiti. nc ylnn sonuna doru ar demir kaplarn yannda, bahenin kesinde yer alan idari b odasna arld. Hole girdiinde aknlktan donakald. Koyu renkli tahta bir masann arka ortasnda gzken bir kadm oturuyordu. zel bir ekicilii yoktu. Salarn sk bir topuz y ya ruj srmemiti, bluzu sade, beyazd. Ayakkablarnn zerinden grebildii uzun etei siya ek kenarlar hafif ypranmt. Ama o bir kadmd ve yldr hi kadn grmemiti. Gardiyan ksizce eildi. Kadm bir ey sylemeden ayaa kalkp arkasndaki bir kapy tklatt. Atlgan Geyik onu ince n dar omuzlarna, narin boynuna kadar batan aa szd. Aklma hemen Marie gelmiti, ama son bir baka kadn daha dnd: ona, bu insanlann gnahlan iin len sa Peygamber'e ait oldu dii kutsal resmi veren kadn. Paris'te gln kenanndaki ho, umut dolu leden sonrasn d ni hatrlamaya alt, ama hatrlayamad. Kadm kapy ap kenara ekildi ve ieri girebileceklerini syledi. Gardiyan onu nazike srt tti, Atlgan Geyik'in azndan "Sand-rine" kelimesi kt, ama kimse onu duymu grnmyordu. Hapishane mdr tek bir ktleden oluuyor gibiydi; omuzlan kadar kalalan ve beli de geniti bu da takm elbisesinin bir felakete yol aacak kadar gergin grnmesine neden oluyordu . Parlak, kel kafas, fazlasyla ksa ve gmleinin sert yakasna gre kaln olan bir boynun oturtulmutu. Bir eyler yazyordu, ama o anda durup, kalemini bir kutuya yerletirdi ve slak mrekkebin zerinden bir kurutma kd geirdi. Sonra kafasn kaldnp bakt. Yuvarla gzleri kk ve koyu renkliydi; burnu ise yzne uymayacak kadar ince ve uzun. Atlgan Geyik in bir gazetede grd garip bir kua benziyordu, uamayan bir kua. "Ah, Msy Atlgan Geyik. Nasl gidiyor? yi mi?" * rek, (y.h.n.) 312 "Evet efendim. Gayet iyi." "ok iyi." Mdr buruuk, nemli bir mendil alp alnn sildi. "Sizin iyi bir mahkm olduunuz diler, bize sorun karmyormusunuz. Doru mu bu?" "Evet efendim." "Bu houmuza gitti. Sana ufak bir dl vermek istiyoruz, biraz daha fazla zgrlk. Bu houna gider, deil mi?" "Evet efendim." "Seni baka bir blme nakledeceiz. Oradakilerden biraz daha fazla holanacan dnyoruz i ki kanuni nedenlerden dolay senden imdi esirgenen baz imtiyazlarn olacak: hcrenin d daha fazla zaman, ktphaneye giri ve en nemlisi bir i. Herhalde bundan ikyet edemezsin deil mi?" "Hayr efendim. Teekkr ederim." "Tamam o zaman. Bu kadar. Ha, bir ey daha, her ay bir mektup gnderme ve alma hakkn olacak, zrva eyler yok, her eyi okuduumuzu unutma. Ve ayda bir, iki ziyaretin olabile ek." Mdr kalemini alp bir mrekkep hokkasna batrd. Bu, grmenin sonu geldi demekti; g Atlgan Geyik'in dirseine dokundu. Fakat mdrn bir kez daha bakyla gardiyan geriledi. Mdr g-lmsyordu. Btn az boyun semeydi bu. Atlgan Geyik kuun ismini hatrlamaya alyordu. Biri -Mathias myd?- ismini i. "Bir ara bana senin Vahi Bat'ndan bahsetmelisin. Bir gn Amerika'ya gitmeyi umut edi yorum; bu lkeyi grmek istiyorum: kovboylar, Kzlderililer ve Buffalo Bili. Bir gn bana her eyi anlatrsn ki, yolculuuma hazrlanabileyim. Tamam m?" Ertesi sabah Atlgan Geyik'in bir baka binadaki, ncekinin ayns olan hcresine bir gardiy an geldi. Saat be buuktu, kahvalt saatinden bir saat nce. Atlgan Geyik giyinirken bek

ledi, sonra onu yemek salonuna gtrd. Uzun masalardan birinde yaklak otuz adam oturmutu. Gardiyan eliyle Atlgan Geyik'e en uca oturmasn iaret etti. Sonra uzaklat. Atlgan Geyik masann dier ucuna doru yzleri tarad, ama ilerinden biri bile tandk dei pishanedeki yzlerin eitlilii onu artyordu. Gmenler dnda Marsilya halk belirli b "'313 lklar vard, ama ou hapishanedeki adamlardan daha ksa, daha esmer ve daha kalnd. Ama Ca seret, Atlgan Geyik'e mahkmlarn Fransa'nn bir sr farkl yerinden geldiini, hatta bazl banc olduunu sylemiti. Atlgan Geyik Causeret'nin arkada olan bir ngiliz ve bir Hollan ile tanmt bile. dare eder bir Franszca renecek kadar uzun sredir La Tombe'daydlar. Ksa bir sre sonra beyaz nlkler giymi bir grup adam masalara bulama dolu kaseler, ekmek sepetleri ve su srahileri yerletirmeye balad. Mahkmlardan bazlar homurdanarak protest etti, ama nlkl adamlar onlar dikkate almad. Az sonra hallerinden memnun olmayanlar d a en az dierleri kadar hzla yemee baladlar. Sonra servis yapanlar yemekleri ve kasele ri masadan kaldrdlar ve herkesin nne fincan koydular. Kahve srahileri ve scak st masa oyunca dolatrld; tatmin olmayanlar imdi de eker iin baryor, kahvenin yeterince sert yalanyordu. Gardiyanlardan biri copunu servis masasndaki bir tavaya vurduunda Atlgan Geyik finc ann yeni doldurmutu; herkes ayaa kalkmaya balad. Ilk svy boazndan aa yuvarlay r ayaa kalkt o da. Farkl ynlere doru ayrlrlarken, iri, koyu tenli bir adam Atlgan Geyik'e doru ar ar ichu'y.u, ama sanki tm hayat boyunca gnete pimi gibi bir hali vard. "Sen Atlgan Geyik'sin, deil mi?" Atlgan Geyik'le ayn boyda ve ondan on kilo ar grnyo Gr sakal enesindeki beyazlarla kr-llamt, ama onlarn dnda kmr kadar siyaht. " in?" "Elimden geleni yaparm msy." "Benimle gel o zaman." Atlgan Geyik ve baka drt adam yemek salonundan dar iri adam takip ettiler. Toprak avlu u geip idare binasna doru ilerlediler. Ama ieri girmek yerine, ana kapann nnde durdula . Bir gardiyan byk kaplardan birindeki kk k kapsnn kilidini aarak aralad. ri tlgan Geyik en arkada olmak zere dierleri onu takip 2tti. Geerken kafasn emek zorunda almt, tekrar dorulduunda nndeki manzaradan dolay ylece kalakald. Grd ilk ey tepenin dibindeki yeil aalard. Puslu sabah nda, vadi tabannn stn r gibi yzyor grnyorlard. Sonra kk St-Paul-de-Fenouillet kyn grd. Evler, 314 bembeyaz duvarlar ve turuncu damlar ile birbirinin ayns olsa da hapishanenin skc san t arna alm Atlgan Geyik iin, sirk adrlar kadar egzotik grnmlerdi. Vadinin tesind laryla ve topraktan syrlm kayalanyla pusluydu, ayrlar ise otlayan koyunlarla doluydu. Atlgan Geyik hi bu kadar gzel bir manzara grmemiti. Hatta duman karas Paha Sapa bile b lesi renkler ve zenginlikle karlatrlamazd. Tm manzaray bir rpda iine sindirdikten sa'da yaad sre boyunca hi kr manzaras grmediini fark etti. ehirlerde gsteriye k erindeyse, bu hep son gsteriden sonra geceleri olmutu. stelik Marsilya'da yaad drt y unca da ehir dna hi kmamt. Adamlara dar karken elik eden gardiyanlardan biri onu arkadan drtkledi: "Oraya, malze kulbesine." Anlgan Geyik dam sazdan, alak, derme atma bir binaya doru adamlar takip etti. eri gird nde iri adam Atlgan Geyik'e yumuak hasr bir apka verdi. "Tak bunu. htiyacn olacak." So nra duvardaki bir engelde asl duran bir apay alp yeni gelene uzatt. "Gel benimle." Atlgan Geyik birka dakika nce bylenmi haldeyken, tepeden aa inen bitki taraalanm pe etmemiti. "Daha nce hi bahvanlk yaptn m?" "Hayr msy." apka kafasna ok kk gelmiti ve tepeyi uuran sert rzgr apkasn uurm "Bitkileri tanyor musun?" Rene'nin ieklerini dnerek, "Bazlarn," dedi. "Sardunyalar ve lavantay - ve gelincikl iyorum." ri adam Atlgan Geyik'in nnden taraalara doru giden bir yolda ilerlerken honutsuz bir lde homurdand. nce, zayf birka sra bitkinin yannda durdu. "Bunlar soan. Oradakiler de armsak." Baka bir taraaya indiler. "Bunlar da prasa. Hemen altmzdaki alms olanlar do . Gel." Atlgan Geyik domateslere doru inen iri adam izledi. Altlarnda be ya da alt taraa oldu

fark etti. Aadaki taraalardan birinde iki adam topraktan bir eyler kartp bir el arab atyorlard. "Tatl patatesler," dedi adam. Yeni gelenin gzlerinin adamlarda olduunu fark etmiti. "Ve ite buras." Adam apay Atlgan Geyik'ten ald. "Domateslerimi dzgn sralar halinde e gryorsun. Sralarn arasnda grdn her ey zararl ottur. Zararl otlardan nefret ^315 ederim. Onlar benim dmanlarm. Geceleri ryamda bu otlan grrm, hep kocaman ve vahidirle e benim bitkilerimi bomakla tehdit ederler. Burada." Birka adm yriyp domates sralarna a. apay saplayp bir para toprak kaldrd ve eline ald. "Gryor musun? Gndz sefas. sefas benim domatesimi boabilir. Bu henz ufak, ama bir hafta iinde eytani grevine b acak." apay tekrar Atlgan Geyik'e uzat. "Benim gzel domateslerimi koruma grevi artk se in. Sralarn arasnda yr ve domateslere benzemeyen her yeil eyi kart at. Kkleri tamam da emin ol. Anladn m?" Atlgan Geyik bylece La Tombe'da geirecei zaman boyunca gndzlerini dolduracak iine bal Martn bandan eyll sonuna kadar ylda sekiz ay gnlerini taraalarda veya tepenin dibindek elma ve badem bahelerinde geiriyordu. Bahar aylarnda sertlemi topra krmak iin teker bir sabanla sryor, topra gbreliyor, kartryor ve sonra dzeltiyordu. Pancar, soan, elye ve domates ekiyordu. Sonra byme mevsimi boyunca sulayarak, zararl otlardan ve bceklerden temizleyip koruyarak bitkilere bakyordu. Yazn ortasndan sonuna kadar sebz eleri, elmalar topluyor, silkeleyerek zeytinleri ve bademleri aalardan topluyordu. Sonbaharda ilk dondan sonra tarlada kalan bitkileri koparyor, aalan buduyor ve kalntl an temizliyordu. Aletleri tamir ediyor, apalar ve krekleri biliyor, alet odasn ve ser ay dzenliyordu. Sonra her mevsimin sonunda yorgun ve m, hem tatmin olmu hem de hznl hane kapsndan ieri giriyordu. lk haftalarda hava ka dnerken hava akmlarna kar battaniyesine sarlarak hcresinde ot hayat boyunca burada yaayacan dnmemeye alrd. Danda bunu unutmak kolayd. Kzg ileyen yamurun altnda geen o yorucu alma, bahenin kuzeyine ok uzak olmayan o noktaya zere dan karlana kadar La Tombe'da kalacak olmasnn verdii umutsuzluk hissini uzak t Vadiye veya kasabann turuncu renkli damlanna bakarak dinlendiindeyse kurtuluu iin m utlaka almas gerektiini bilirdi. Etrafta kimse yokken amarhanede, tuvalette veya herk uyurken hcrelerinde kendini asan mahkmlan ok sk duymutu. Marangozhaneden aldklan bir p ara sivri metal veya mutfak316 tan aldklar bakla baka bir mahkmu baklayanlar duymu, iki kere de olay kendi gzler utu. Gardiyanlarn sorun kartan mahkmlar, zincirleyerek bir daha grlmemek zere, uzakl grmt. Ama darda tarlalardayken, Atlgan Geyik La Tombe'un duvarlar arasnda olan her abiliyordu. Hibir zaman yakn olmamalarna ramen bahelerden sorumlu iri adam Gustave Boucq, sadece k rd iten deil, istikrarndan dolay da Atlgan Geyik'ten memnundu. Dierleri gelip gidiyo ama Atlgan Geyik hep oradayd. Bazen Boucq gelir ve Kzlderili'nin otlar apalamasn vey toplamasn seyrederdi. Atlgan Geyik alnn silmek ya da pantolonunu ekmek (her yaz be on kilo kaybediyordu) iin durana kadar bekler sonra sorard: "Nasl gidiyor? ok scak deil, deil mi?" Atlgan Geyik iyi olduunu sylediinde Boucq para para topraa bir tekme atar v vadinin uzak kelerine doru bakarak "yleyse biraz su imen iyi olur" veya "Burada iin b ittiinde domateslerin topraklarnn havalandrlmas lazm, ama nce ara ver. Seni ldrmekt mlu olmak istemem," derdi. Sonra takdir anlamna gelen birka kelime mrldanr ve kendi ii nin bana dnerdi. Kzgn gnein altndaki bu dakikalar iki adamn birbirine en yakn oldu Atlgan Geyik'e hapishanede geirdii onca ylda hi mektup gelmedi; ziyaretisi de hi olmad La Tombe Marsilya'dan ok uzakt ve Rene duruma boyunca sadk ve destekleyici olmasna ram en, ailesine bakmak iin her gn balk satmak zorundayd. Darda da baka kimsesi yoktu. Causeret ile iyi arkada olmaya devam ettiler. Artk farkl binalarda olmalarna ramen, b irbirlerini bahede ve yemek salonunda gryorlard. Causeret mahkmlara yemek veriyorsa A tlgan Geyik'in tabana fazladan bir patates veya sosis koyard. Ama birka sene sonra jo nglr daha az glmsemeye ve glmeye balad. Atlgan Geyik'in almad souk aylar boyunc artk duvar amaktan ve altn aramak iin Amerika'ya gitmekten bahsetmez olmutu. Onun yeri ne ehirden ehre, panayrlara ve pazarlara srklenerek kendisini figran olarak gren insan ara yavan yeteneini gstermekle geen harcanm bir hayattan bahsediyordu. Atlgan Geyik on a insanlar mutlu ettiini hatrlattnda glyordu. Ama bu, eski gl, Atlgan Geyik'in i dolduran gl deildi; souk rzgrda kaybolan zayf bir pimanlk glyd bu. En sonund '317

yrmeyi brakt. Atlgan Geyik avlunun evresini kendi basma yryp geri geldiinde, bir za bu, canl, akrobatik kk adam duvarn dibinde ince ceketine sarlm hcresine dnmeyi bek lurdu. Bir gn Causeret avluda grnmedi. Atlgan Geyik armt, ama souktan korunmak iin her g tesi gn de arkada grnmediinde jonglrn karsndaki hcrede kalan ngiliz'e ne olduun ona Causeret'nin hasta olduunu sandm syledi. Son iki gndr ie de gitmemiti, yatanda na bakyordu. Ertesi gn ngiliz gecenin bir vakti revirden iki grevlinin gelip jonglr gt edi; iki gn sonra ise iki gardiyann Causeret'nin hcresine gelip yatan ve birka eyasn n Geyik bir sre ngiliz'e baktktan sonra dnd ve her zamanki yryne balad. O k ok yamur yad. Bazen Atlgan Geyik avluda kendini tek basma buluyordu. Ama yryordu i gerekiyordu. Her gn yrmezse, arkadann lmn ve onun da bir gn, belki de yaknda t bi, beklenmedik bir anda La Tombe'da leceini dnmek zorunda kalrd. Ama ok sk, tam da Geyik'in umutsuzluu en yksek noktasndayken kar yamaya balard. O anda Atlgan Geyik kaf sn kaldrr, tyms kar tanelerinin yzne dokunup eriyiini hisseder ve sanki sihir demi ki Wakan Tanka ona hatrlatmak iin kan gndermi gibi, Stronghold'a ve Attan D-ren'le ge ikleri klara geri giderdi. Kafasna en hatralar, sabahlan tam adrn dnda yi Kou selamlamas, Atlgan Geyik atei yaksn diye Attan Dren'in uyuyor numaras yapmas, btn geriye sadece ufak bir tavanla geri dnmeleri onu La Tombe'dan ok uzaklara gtrr, birka orada brakrd. Ama sonra lm dncesi geri gelir, yatanda battaniyesine sanl olarak y nun ne zaman olacan dnrd. Bu lkedeki hayat boyunca ok zaman lmek istemiti. imdi n fazla lmeyi isteyebilirdi; ama istemiyordu. Hatta, her gn yamur yaarken bile bunu istemiyordu. Onuncu ylnda ilkbahann balannda, 12 Mart 1904 gn bir gardiyan Atlgan Geyik'in hcresini kilidini at ve ona kendisiyle beraber gelmesini syledi. Atlgan Geyik bu an bekliyord u, kalbinin gsnden 318 r frlayacakm gibi attn hissetti. Ceketini ve apkasn giydi ve avluya, oradan da kapya n gardiyan takip etti. Sert, rzgrl bugnd, ama taraalara kmay, ok almay ve sou ha geride brakmay drt gzle bekliyordu. Ama gardiyan onu kapya deil, idare binasna doru gtrd. Atlgan Geyik bu yn deiiklii uzlanmt; neyi yanl yapm olabileceini dnmeye alt. Sadece gn nce ilk defa k tlar hakknda bir kitap alm ve resimlerine gz gezdirmiti. Giriteki adam onun bir kural hlal ettiini mi bildirmiti? Neyi yanl yapm olabileceini bulmaya alt. Tekrar bahel siyle panie kapld. ncekinden ok daha yal ve iman baka bir kadn onu mdrn brosuna ald. Kadn ona gl ark edemeyecek kadar korkmutu. "Ah, ite adammz." Mdr ayaa kalkp masasndan ne geldi. Atlgan Geyik yuvarlak, krmz nuna bakt ve onun garip bir kua benzediini dnd aklna geldi. Ama bu uzun yllar nce benzemiyordu. Gdk bacaklar ve yakasndan kan parlak kafas ile topra kazan kr yarat du. "yi gnler Atlgan Geyik." "yi gnler msy." Atlgan Geyik mdrn elini skarken, ayaa kalkmakta olan odadaki dier bakyordu. Mdr dier iki kiiye dnerken de Atlgan Geyik'in elini brakmad. "Seni Paris'teki Hapisha er Mdrl'nden Msy Murat ve Marsilya'daki Katolik Yardm Cemiyeti'nden Madam Loiseau ile ntraym. Her ikisi de seni grmek iin ok uzaklardan geldiler." Mdr gld ve Atlgan Ge rgin bir hrmet sezdi. "nemli bir adam olmalsn." Atlgan Geyik iki ziyaretinin elini skarken elinde olmadan kendisine kar tavrlarnda bir farkllk sezinledi. Adam resmi ve zensizken, kadn nazike glmsemi ve her iki eliyle eli kavramt. Atlgan Geyik kadnn inci rengindeki kadife gibi yumuak ve dzgn eldivenlerini etti. Uzun yllardr bylesine ho bir kumaa eli dememiti. "zetlemek gerekirse Msy Atlgan Geyik," adam ince bir evrak antasn yerden alp iinden ir kt kard. "Politik mahkm olarak tekrar snflandrldnz ve bylece Fransa Cumhuriy nel aff onaylad." Adam kd Atlgan Geyik'e uzatt. 319 Atlgan Geyik isminin Amerikallar gibi, Kahverengi Elbise'nin syledii gibi sylendiini d uydu. Adamn Amerikal olduunu dnd, ama Franszcay Franszlar gibi konuuyordu. Atlgan Geyik elindeki kd inceledi ve ortasnda kaln mrekkeple isminin, sa st kesin in yazl olduunu grd. Sol alt kede iki krmz kurdeleyle beraber altn renkli bir mh Gerisi anlamad ok dzgn bir yazyla yazlmt. "ok teekkr ederim msy," dedikten so

diinden kadna bakt. Kadn gzlerinde beklenti dolu bir ifadeyle glmsyordu. "Teekkr ed dam." Ksa bir sessizlik oldu. Sonra Madam Loiseau "Tabii ki!" diyerek gld ve elindeki kda ha fife vurdu. "Bu zgr olduun anlamna geliyor. Af, hkmetin seni sulanndan dolay affetti erir ya da bu durumdaki gibi hata yaptn kabul ettiini. Bir Amerika Birleik Devletleri vatanda gibi yarglandn anlalyor. Ama antlamalar sonucunda senin kabilenin ayr bir duu ve bu nedenle Amerika ile Fransa arasndaki zel antlamalara bal olmadn ortaya k nle adi sulu statsnden politik mahkm statsne gemi oldun. Tm bu yllar boyunca burada ere tutulmusun." Madam Loiseau, Msy Murat'a doru gz atarak muzaffer bir edayla glmsedi "Bizimle gelmekte serbestsin Atlgan Geyik," dedi. Atlgan Geyik kadna bakt. Uzun boylu deildi, ama yine de etkileyiciydi. Yksek yakal, ko l azlar boyunca dmelerin sraland uzun dar kollu siyah bir elbise giymiti. Elbisesin ksm fazla skyd, ama poposu Eski Liman'daki baz gemilerde grd plak heykeller gibi narlar dar ve yukar kvrk bir ftr apkann altnda toplanmt. Kyafetinin tatsz, hatta asna ramen Atlgan Geyik'in Causeret'nin hayatta olduu mutlu zamanlarndan beri hissetm edii bir scaklkla glmsyordu. Atlgan Geyik, kadndan holandna ve ona gvenebilecei "Doru dostum. Burada bende baz belgeler var." Mdr kalemini mrekkep hokkasna daldrarak tlgan Geyik'e uzatp nereye imza atacan gsterdi. sminin harflerini yava yava, dikkatl di, ama ellerinin titremesine engel olamad. Durumadan beri ismini yazmamt ve bu sefer de istedii kadar dzgn olmad. Elinin titremesine neden olan daha ok La Tombe'dan ayrla can birden fark etmesiydi. Yeniden panikledi. Ya eer tm bu olanlar bir oyunsa... Rene ona orada ne yazldn bilmedii srece hibir ey imzalamamas gerek320 tiini sylemiti. Az daha kadndan ktlarda ne yazdn okumasn isteyecekti. Ama mdr, "Bu kadar. Artk zgr bir adamsn Atlgan Geyik. Eyalarn alabilirsin. Tanr se un," dedi. Atlgan Geyik gardiyann arkasnda avluyu geerken kapya doru bir gz att. Gustave Boucq'u endisini bekleyip beklemediini merak etti. Birine hoakal demek istemiti; ama Causere t lmt, iri, sakall adam da byk olaslkla alet kulbesinde apa ve krekleri inceliyor vedalaacak baka kimse gelmedi aklna. evresine, olduklarndan daha byk grnen duvarlar avluya ve yukardaki gri gkyzne bakt ve en iyisinin buradan sessizce ekip gitmek olduun dnd. Birden nereye gideceini merak etti. Haberden dolay ylesine afallamt ki sormay unutmut Ama madamn onunla ilgileneceini biliyordu. Btn yznn geni bir glmsemeyle aydnland si iin kapy tutarken Atlgan Geyik gardiyann yznde tam bir aknlk ifadesi grd. Gardiyan, Atlgan Geyik'in La Tombe'da bulunduu yllar boyunca burada almt ve daha nc li'nin yznde byle bir ifade hi grmemiti. Genelde ifadesiz duran yzndeki bu gl nere kutucuydu. Sanki vahi son on yl bir uyurgezer olarak geirmiti. RIN/Kzldcrilinin aAs XIX Nathalie Gazier tren istasyonunun ta peronunda durup Garonne ynne doru uzanan raylar a bakt. Geni cruf yol boyunca dzgn sralanm nar aalarn, daha uzun olan mee aa ufak bir ksmn grebiliyordu. Yazlar iek satan bir bfenin kepenkleri indirilmi, zeri eri, futbol malarn, toplantlar, politik mitingleri ve bir tiyatro programn bildiren il n ve afilerle kaplanmt. Daha dn, pazar gn, mart iin allmadk derecede scak bir g n bir ya byk olan ve Bordeaux yolundaki askeriyeden gen bir fusilier' ile arkadalk ede n kz arkada Catherine'le kol kola bu yol boyunca yrmlerdi. Bir grup adamn boules" oyn sn seyrederler* Tfekli er. (y.h.n.) ** Fransa'da metal toplarn baka bir topa sn ksa mesafede durmas amalanarak atlmasyla o nanan geleneksel bir oyun. (y.h.n.) 322 F21ARKA/Kzlderilinin arks ken, Catherine sevgilisi (ondan byle bahsediyordu) Thierry'nin geen hafta dilini azn a soktuunu sylemiti. Nathalie dehetle ciyaklam, ama bir dakika sonra Garonne boyunca i ki sandaln yarn, krekilerin dzgn suyu yararak ileri geri kreklerini ekmelerini sey merak galip gelmiti. "Nasl bir histi?" diye sordu. "Nasl olduunu dnrdn?" "Yapkan, pimemi bir sosis gibi."

"te senin bilecein bu kadar kk kz. Senin bir sevgilin yok." "Ee, nasl bir his olduunu syle o zaman." Catherine gld, sonra da "Bilmiyorum. Bordeaux'daki kzlarn byle ptn syledi, ama b daha kollarnda baylyordum," dedi. imdi Nathalie bir erkek onu byle pseydi ne olacan merak ediyordu. Bu dnce hl onu i du, ama erkeklerin kadnlara soktuu baka bir ey daha vard ve evli olduun srece bir soru yoktu. Sadece on alt yanda olmasna ramen onun yanda imdiden nianl hatta evli pek rdu. Nathalie saa kvrlp lisenin duvarlarnn arkasnda kaybolan raylara bakt. Daha kkken d liseye gitmek istemiti, nk okulundaki olanlardan biri bir gn oraya gidip bilim insan laca konusunda vnp duruyordu. Daha nc snftayken, okuldaki son senesinde ona k b ise onun gen kzlarn azna dilini sokan gen erkeklerden birine dnp dnmediini mera nasl birinin ban dndrebilirdi ki? Byk olaslkla onun midesi bulanrd. Belki de ondaki sorun buydu. Catherine gibi yumuak bal deildi. Onda Catherine'in erk eklerin yanndaki rahat tavrlar yoktu. Sorun her neyse, gerek olan, onun erkek arkadann hatta yandaki iftlikteki Ala-in saylmazsa, bir erkek arkada adaynn bile olmadyd. M helerinde drt veya be defa pmlerdi, ama kesinlikle hibir ey hissetmemiti. O gen, ier, hatta Alain'in babas iin alan bir khya bile deildi. Nathalie khyay aalar bud samanlar harmanlarken sk sk seyrederdi. Gndzn scanda i fanilasna kadar soyunurdu, de onu gizlice gzetler, gl, terden parlayan omuzlan ve kasl kollan ile ince belinden gzlerini alamazd. Onunla hi konumamt, ama onun, Catherine ya da kahvelerde oturup siga a ierek utanmadan flrt eden kzlar gibi bir kz tercih edeceini bi.323 liyordu. Hantal bir iftlik kznn nasl bir ans olabilirdi ki? Ani bir rzgr esti. Nathalie gzlerini uuan toza kar ksarak apkasn kafasna bastrd esi duydu ve tekrar heyecanland. Yabancnn neye benzediini merak ediyordu. Daha nce hi Amerikal bir vahi grmemiti. stelik bu adam bir de mahkmdu! Tpk onlarla daha nce ift aayan iki gen ocuk gibi... Ama onlar babasnn syledii gibi, kendilerini kanunun kar t a bulmu ky ocuklaryd. Biraz sk bir almann dzeltemeyecei bir ey deil. Nathalie, en ocukla biraz denediyse bile ikisine de k olmamt. Ama onlar kaba saba, kafalar pek n, yaptklarnn bedelini demeden kaabilecek kadar akll olduklarn sanan ocuklard ki g a buydu aslnda. Babas kendisini onaylamayan, ama bilgi bilgi gldkten sonra kuraklk vey gnlerdir yaan yamurla ya da erik ve enginar fiyatlaryla ilgili ikyetlerine devam eden arkadalarna bunlardan sz etmekten holanrd. Nathalie birden bann dndn hissetti. Btn gece ayaktayd ve bu sabah da sadece iki sa . Tren istasyonuna gelirken bir para ekmek* yemesine ramen midesinde bir boluk, bir eziklik hissediyordu. Arkadann az daha baylmasna neden olan sevgilisinin kaln dilini dnmemeye alt, onun yerine o ana ve onlarla birka ay yaamaya gelen yabancya younla ir vahinin yaayacak olmas onu huzursuz ediyordu; ondan korktuu iin deil; babas tehlike i olmadna dair onu temin etmiti, ama komularn dnebilecekleri eylerden korkuyordu. D ken bir n vard. Olanlarla baarszlna ramen artk yava yava bir kadn oluyordu. V unlarrken baz ksmlar inceliyordu. Bugnlerde aynaya baktnda gerek elmack kemikleri tombul bir dmeye benzemeyen bir burun gryordu. Bunlar grmek onda gizli bir kibire ned en oluyordu; sanki her zaman gerekleeceinden emin olduu o kuuya dnme zaman gelmiti. Vincent Gazier kollarn kavuturmu, bir elinde ince bir puro, zayf yz ask, kznn yan du. Sert mart rzgr Atlantik'ten gelen souu beraberinde getirerek batdan esiyor, bu da onu rahatsz ediyordu. Genelde bu rzgr aalarnn donmasn nlerdi, ama geceki esinti bul aklara gtrnce, o, kars ve kz aalarn arasnda ate yakp sabaha kadar balarnda bek de ayn ekilde bu324 lutsuz ve souk olacaa benziyordu. u anda bile Agen'in dousundaki ormanlktan odun topl uyor olmalyd. Oysa tren ge kalmt. Gazier'in ailesi saysz nesil boyunca Agen'in hemen dnda erik aac yetitirmiti. ou z li, ama insan zengin etmesi pek mmkn olmayan bir iti bu. Buna ramen normal geen bir yl a Tanr onlara sadece ortalama bir rn verse bile, bir sonraki seneye kadar ailesini besleyip giydirebiliyordu. Zaten onun da, kuaklardr Gazier ailesinin her ferdinin de tm istedii buydu. Ama ou zaman ge gelen bir don tm tomurcuklan veya olmaya balayan eyveleri ldrr, yamursuz geen bir sene eriklerin kk ve sert olmasna yol aar, tm yl inde kaybolur gider veya domuzlara yem olurdu. Neyse ki geen sene mahsl iyi olmutu; ailesi ok fazla rn alm, erikleri makul bir fiyata rn ileme fabrikasna teslim etmil

Ama tek bir kt yl yeterli, diye dnd Gazier, yoksa k geirmeye yetecek kadar para al nkaclann nnde kendini kk drmek zorunda kalrsn. Bu o mevsimlerden biri olabilirdi. d. Bir buuk. Yirmi dakika ge. Kendini ve ailesini nasl bir eye srklediine dair dnm balamt bile. Katolik Yardm Cemiyeti'ndeki Madam Loiseau'dan iki hafta nce bir mektup almt. nce kend i okumu sonra suun anlatld ksm atlayarak kamna ve kzna okumutu. Mektupta zorunlu sormann ardndan konunun zne gelinmiti. u ana kadar Cemiyet'e uygun greceimiz herhangi bir ekilde yardm etmek iin nazik hizmet leriniz ve fazlasyla alicenap teklifinizden istifade edeceimi tahmin etmi olmalsnz. Bu alicenapllnz-dan vazgemeye meyledebilirsiniz ve bunda da haklsmzdr, nk sizden o k isteyeceim. Bunu sizden sadece daha nce iki defa Mahkm Rehabilitasyon Projesi'nde yer alanlara konukseverliinizi gsterdiiniz iin istiyorum. Her iki giriimin de baanl o duuna ve mutlu bir sona eritiine itenlikle inanyorum. Her iki gen adamn da drst ile dzenli olarak ayinlere katldk-lanm duyuyoruz. Bu mektubun asl konusuna gelince: projemizin bir blm olarak, her ey yolunda giderse i ki hafta iinde serbest braklacak bir mahkmu setik. Bu gerekten ok olaand bir dava an duyduktan sonra onu evinize almanz iin uygun bir aday olmadn dnebilirsiniz. Verec karara son derece uygun davranacamz konu325 sunda emin olabilirsiniz. Mahkmun ismi Atlgan Geyik ve otuz yedi yanda bir Kzlderili. Bu lkeye Buffalo BilPin Va Bat gsterisiyle beraber 1889 ylnda gelmi. Belki bu gsteriyi duymusunuzdur. O seneki E position boyunca Paris'teymi, sonra Avrupa'y turlamaya balamlar. lk duraklarndan biri arsilya'ym, orada bana bir kaza gelmi ve hastaneye kaldrlm. Bir nedenden dolay, gru r onun iyilii adna hibir ey salamadan yollarna devam etmiler. O zamanlar dilimizi konu ormu ve bylece kendini onunla ne yapacaklar konusunda hibir fikirleri olmayan yetkil ilerin kucanda bulmu. ansna iyi bir aile (adam alkan bir balkym) onu yanna alm nraki iki yl boyunca onlarla yaam. Ondan sonra kendi bana bir sabun fabrikasnda ala atmza ayak uydurarak yaa-In. Tm yazlanlardan anlalan her ey gayet iyi gidiyormu -m ta ki kendini iren bir adamla onurunu lekeleyici bir durumda bulana -ltfen bunun de taylarna girmemi istemeyin benden- ve adam ldrene kadar. Dava gerekleri gn na ka Atlgan Geyik'in yaptnda hakl olduunu dnm. Aslnda dava olduka cause celebre olmu ere kadar halkla ayn fi-kirdeymi, gerekten hafifletici koullar olduuna inanmlar ve bek enen lm cezas yerine onu mebbet hapse mahkm etmiler. imdi iyi ksm Msy Gauzier. Atlgan Geyik dokuz buuk yl amatan Hapishanesi'nde kalm v n rnek bir mahkm olmu. Tm bu sre boyunca tek bir disiplin raporu bile olmam (ve bu kon da gerek anlamyla tek olduuna sizi temin ederim. "La Tom-be"un hretinin farknda olduun za eminim). Ayrca mahkmiyetinin son yedi yl boyunca her gn tarlalarda ve meyve baheler inde alm. Bu son olgu Yardm Cemiyeti'ndeki bizlerin aklna sizi getirdi sevgili dostum. Bir m eyve reticisi olarak sizin bu alkan, tecrbeli yardmcy evinize alma konusuyla ilgilene izi dndk. Bahar ve yaz yaklarken, eminim biraz yardm iinize yarayacaktr. Tabii ki At eyik'in odasnn ve yemeinin parasn size ayda yirmi frank olarak deyeceiz. Onu yannzda ay kabul ettiiniz sreden bir dakika fazlasn talep etmeyeceiz. Ama onu meyve ve hasat m evsimi boyunca tutacanz umut ediyoruz. u ana kadar kendinize soruyorsunuzdur, neden Agen, neden ben, neden Marsilya deil diye? Bunlarn hepsi de anlalr sorular. Hepsinin cevab ise ok basit: Hapishanede geirdi neredeyse on yldan sonra Atlgan Geyik'in, bu liman ehrinin akl eliciliine ve evet, k326 krtclna, hzl tempolu hayatna hazr olmad kanaatindeyiz. Onun topluma tekrar kazan e evresinin en uygun yer olduunu dnyoruz. lkenin yaadnz blgesindeki Katolikliin yapacaktr. Size gelince, zavall yabancmz ok almann ve inancn ince ve doru yoluna k sizden iyi birini tanmyoruz. Bu arada Atlgan Geyik'in affedilmek zere olduunu sylemeyi ihmal ettim; bu durum sizi n kararnz kolaylatrabilir. Onun modern toplumumuza daha kolay uyum salayabilmesi iin k ndini daha iyi bir insan haline getirme frsatndan baka bir ey istemeyen ok nazik bir adam olduunu da eklemeliyim. Eitmenliinizden ve yol gstericiliinizden faydalanmay gere ten hak ettiine inanyorum. Tanr sizi korusun. Mme. SophieA. Loiseau Gazier esen rzgrn tesinden ddk sesini duydu ve bu eski mah-I kmu kabul ettiim iin de

malym diye dnd. Daha nce ald iki mahkm da sadece kyl ocuklaryd, biri sadece o irmi bir yandayd. Hl eitilebilir yalardaydlar. Ama bu adam otuz yedi yandayd ve so sini Samatan'da, Fransa'nn en kt hapishanesinde geirmiti. Ayrca Amerika'dan gelen bir Peau-Ro-uge'du. Nasl "modern toplumumuza uyum salayabilirdi ki?" Gazier > purosunu raylara att ve hayatnn, ailesinin hayatnn nasl karmaklatn dnd. Nathalie'ye tifin perona yaklamasn seyrediyordu. Zavall Nathalie diye dnd, sadece kk bir kz v ay nasl geliecekse ona uyum salamak zorunda kalacak. Tanrya kr annesinin aksine gl Lucienne dn geceki almadan sonra btn gn yatakta kalacakt. Ama atee yardm etmekte oydu. Tanrm, diye dua etti, u birka gn atlatmama yardm et. Hepimize g ver. Atlgan Geyik vagondan atlad ve perondaki insanl bir k nce ald takm elbisesi vard, ^ ve bollamt. Yeni yakasz gmlei Madam W bulabildii en byk gmlek olmasna ramf Ona uvalet eyas, i amay ve bir bere almt. Ona uyan ayakkab Ur nin kendir tabanl bez aya j#^ ^ ^ r&n^bir kaynaktan 329 lna urard, ama imdi sadece fiziksel olarak deil, dokuz buuk yij hapishanede geirmes dierlerinden farkl olduu gereine snmt. Toulouse'daki insanlarn kendisini tandk e bu yzden hep kaldrmlarn kenarlarndan yrm, Madam Loiseau'nun ve dkknda alanlar arlkla- vermiti. Gerekte insanlarn, arabalarn ve faytonlarn hareketlerinden, omnibs yan zillerinden, hatta atlardan bile rkmt. Bir keresinde Madam Lo-iseau bir dkkndayken arabay eken atn uyuklad kaldrmn kenarna doru yrm ve at koklam. Burun deli ona tandk ve iyi gelmiti. Ama at aniden kafasn kaldrp koumla-rndaki metalleri angr kle geriye kamt. Geceyi istasyon yaknndaki kk bir otelde geirmilerdi ve sabah Madam Loiseau Marsilya'ya giden bir trene binmeden nce, Atlgan Ge-yik'i Agen'e giden bir baka trene bindirmiti . Tam ayrlmadan nce ismini bir para kda yazp yakasna ineleyerek ona, "Onlar iyi bir yan ailesi ve sana bakacaklar. Herkes kadar iyi olduunu hep hatrlamalsn Atlgan Geyik. Tanr seninle olsun" demiti. imdi platformdaki insanlar kolaan ederken ounun, kendisi ibi basit giyinmi basit insanlar olduunu grmek onu biraz olsun rahatlatmt. Yine de bur as lkenin farkl bir yerindeki farkl bir ehirdi. nsanlarn trene binmesine izin vermek i kenara ekilirken huzursuzdu. Neredeyse La Tombe'da olmay, rn ekmek iin topra hazrly may dileyecekti. Gustave Boucq hakknda hi dnmedii kadar iyi eyler dnyordu imdi. m byk olaslkla topra gbreliyor, belki de Atlgan Geyik'in yerini alan yeni bir adama i eriyordu. ounluu kendisini szen insan yzlerine bakarken daha da iddetle hapishaneye dn eyi istemeye balamt. Perondakiler de onun hapishaneye ait olduunu kendisi kadar iyi b iliyorlard. "Msy Atlgan Geyik?" Koyu renk giysili; bereli ince bir adam yanna yaklamt. Gen bir kadn arkasndan onu tak etmi, gzlerini Atlgan Geyik'in ayaklarna dikmiti. "Ben Vincent Gazier; bu da kzm Nathalie. Sizi bekliyorduk." Atlgan Geyik adamn elini skt. "Enchante msy." O anda yakasndaki kda bakmakta olan g hafife eilerek selam verdi. "Madam Loiseau sizin iin alacam syledi. yi bir iiyim "Madam da yle sylyor. Bu harika, nk u anda yapacak ok iimiz var." Gazier yerde duran a gz att. "Tm eyanz bu mu?" 328 Tam o srada kondktr ddn ttrd ve nce kan buharn sesini, sonra da tren yavaa i ar birbirine balayan dzenein kard ar madeni sesleri duydular. "Gelin. Yeni evinize yerletirelim sizi. Sonra maalesef bizi bekleyen ar iler var." G azier dnp hzla ilerlemeye balad, Atlgan Geyik adamn topalladn fark etti. "Bu gece eceksiniz msy." Odun tama, ate yakma ve gn yana kadar atein snmemesi iin atei beslemekle geen ilk n sonra, Atlgan Geyik'in iftlikteki hayat beklenen, neredeyse kolay bir i, yemek, si gara ve uykudan oluan rutinine girdi. Baheye alan kendisine ait bir odas vard. Asl evi bir paras da olsa, farkl nedenlerden dolay Gazier nesillerinin binaya yapt ok sayda n biriydi. Buras her nedense atlmam veya tamir edilmemi eski eyalann, krk kk alet amanla sertlemi ve kolay krlr hale gelmi koum takmnn yld depo olarak kullanl temizlemek ve eyalar bahenin dier tarafndaki baka odalara tamak iin iki gn harcam n bir demir yatak, bir dolap, bir masa ve bir de sandalye kurtarmay baarmlard. Toprak

bir zemini ve mee kapnn yannda yalnzca kk bir penceresi olsa da gne battktan ok yaz scann terk etmedii rahat bir odayd. Ama Atlgan Geyik aldrmyordu. Sandalyesini d yalnz ve zgr olduu iin mutlu, alacakaranlkta sigarasn iiyordu. La Tombe'un hcreleri dii yllardan sonra glgelerin uzayp kaybolmasn seyrederken akamleyin dncelerinin tad Karanlkta bceklerin vzldamalarn, uykusunda bir domuzun horlamasn veya iki beygirden b nin titremesini, muhtemelen uzakta bir havlama duymu bir kazn sesini dinliyor, ken disini etrafnda dnyann bir paras olduunu hissediyordu. Karanlk evlerinde oktan uyumu erler'i hayal ediyor ve zamanla onlarn dnyasnn bir paras olarak hissedeceini hayal edi ordu. Tpk Soulas ailesi gibi. Yaz geldi ve uzun bir sre kald. iftlik Agen'in kuzeybatsndaki, nehir vadisinin hemen dnda, eimli bir tepenin yamacmdayd. Binalarn altnda, Nathalie'nin ve kendisini iyi his ettii nadir zamanlarda annesinin, zararl otlar ayklayp suladklar byk bir sebze bahe Bazen Atlgan Geyik iftliin dnda, tepenin yanndaki bir kaynaktan ''329 beslenen hendein suyunu baheye ynelterek veya kavun ve kabak iin topra eeleyerek onlar yardm ederdi. Grevi ksmen domuzlarla ilgilenmeyi, kendisinin bile gremedii yabani ot lar ayklamalar iin onlar meyve bahelerine salmay, kazlara, daha dorusu genelde gecele ftlii ziyaret eden sansarlara ve tilkilere gz kulak olmay da ieriyordu. Ama ou zaman m eyve bahelerinde alr, Vincent Gazier'nin aalar ilalamasna, hastalktan rm veya sna yardm ederdi. Merdiveni ile aatan aaca ilerleyerek kk yeil erikleri zenle seyre ar, domuzlarn bile yz vermedii eki meyvelerden temizlerdi. ki haftada bir atlan bir sa bana srer ve aalarn arasndaki topraklan otlardan anndnr ve havalandrrd. Hapishane ta rnda ve meyve bahelerinde geen yazlarndan sonra bu i ona kolay geliyordu. Aalar glge orlard ve rahat rahat almas iin yalnz braklyordu. Baz gnler kendisine yapacak bir runda kalyordu ama her seferinde de koumlar yalamaktan budama makaslarn ve testereleri ni bilemeye, at ahrn badanalamaya dek yapacak bir ey buluyordu. En azndan haftada bir kere Gazier ile beraber Agen'e gidiyordu. Bazen Nathalie de arabann arkasndaki bir uval soan veya yeni patates uvalnn veya ters evrilmi bir kov inde oturarak onlarla geliyordu. ehirde yanm saat kadar kaybolur, annesine bir gi ysi veya bir ie zeytinya ve bir torba kahve ekirdei alm olarak geri gelirdi. Bu arada bas ve Atlgan Geyik semt pazarnda arabada ne rn varsa boaltr, belki bir torba yem veya aalara musallat olan nasl bir bcekse ona gre bir zehir alrlard. Vincent tccarlardan, ara alverie gelmi dier meyve reticilerinden veya iftilerden biriyle konuurken Atlga de biraz ttn ve kt alrd. Kans Lucienne onlarla hi gelmezdi. Atlgan Geyik hep zarif ve zaman zaman neeli de olsa bir rahatszl olduunu bildii Vince nm kansma zlyordu. Kars, sandalyeye kp kalmasna veya duvara yaslanp zorla nefes alm neden olan uzun ksrk krizlerine yakalanyordu. Yavaa eve doru yrmeden nce sabahlan ir saat alabiliyordu. Bir keresinde bezelye toplarken ylp kaldnda Atlgan Geyik ile ona doru komutu. Ona ilk ulaan Nathalie olmu, onu kollarna alarak, uykulu ama huzursu z bir ocuu sallar gibi kollarnda sallamt. Yz, Atlgan Geyik'in toplad soanlar gib mutu ve Kzlderili onun iin ok korkmutu. Nathalie apkasyla annesini yavaa yel330 pazelemi, kadnn rengi geri gelmiti. Gzlerini krptrdnda Atlgan Geyik'i tepesinde arken grd. "Hey siz ikiniz, her ey yolunda. Bugn ok almamam gerektiini dnemeyecek kadar aptal . Malm gne, gryorsunuz ya!" Atlgan Geyik sabah ve akam yemeini aileyle yiyordu ve genellikle bunlar mutlu anlar d. Nathalie ehirde grd bir elbiseden veya bir askerle nianl arkadayla ilgili bir e eder, anne ve babas onu dinler, her zaman sevgiyle onunla akalar veya onu azarlarlar d. Ama baz zamanlar yemei piirmesine ramen Lucienne yemee katlmaz, hem Vncent hem de halie sessizce, alldk hazrcevaplklar olmadan yemeklerini yerlerdi. Byle durumlarda At Geyik kahveden sonra izin ister, odasnn dnda, serin gecede oturup sigarasn ierdi. Bir gn aa kurtlar iin zehir hazrladklar srada Vincent Gazier dorulup ahr giriine Geyik svy kartrp zehir kristallerini eritirken, Vincent eski binalarn turuncu damlar inden tepeyi inceleyerek uzun sre durdu. "Veremli olduunu biliyorsun deil mi? Hastalk cierlerini mahvetmi." Atlgan Geyik kartrmay brakt ve ince srta, uzun gne yan enseye ve berenin altnda Gazier'nin omuzlarnda onu topallatan sakat bacandan dolay doal bir erilik vard. Ama o nda bu daha belirgin grnmt. "Lucienne'in ne kadar daha bizimle beraber olacan bilmiyorum ama uzun bir zaman kal

madna eminim. Belki bir ay, belki de alt. Kim bilir?" Atlgan Geyik svy yavaa, sessizce kartrd. Ne diyeceini bilemiyordu. Veremden haberi Tombe'da dierlerinden uzak tuttuklar veremli mahkmlarn bulunduu bir blm olduunu duymu "Bilmiyorum. Bazen Nathalie'nin ve benim iimi kolaylatrmak iin lmek istediini dnyor u anlyor musun?" Atlgan Geyik kartrma ubuunu kk bir kartonun zerine brakt. Zehir kuvveiydi ve oda bir koku doldurmutu. Bu lkeye geldiinden beri lmeyi istedii tm o zamanlar dnd. Oys yaamas iin ok neden vard. yi bir kocas, gzel bir kz vard. "Karn iin dua edeceim selli etmek istiyordu, ama aklna syleyecek baka bir ey gelmemiti. Birden bu konularda ne kadar tecrbesiz olduunu anlad. Baka bir insan nasl teselli et"'*331 meini gerektiini artk bilmiyordu. Gazier dnp ona bakt. nce yznde gzleri bym ve slakt. "Eder misin?" Atlgan Geyik kafasn evirmek zorunda kalmt. Bu kadar ufak bir gne iin bylesin ek hi grmemiti. "Wakan Tanka'ya dua edeceim. O her eye muktedir Byk Ruh'tur. Bazen zav ll olunun szlerini dinler." Atlgan Geyik bazen olunun bencil dualarnn dikkate deer ol klemek istedi. Tekrar Vincent Gazier'ye baktnda adamn yznde ufak, yorgun, umut dolu bi r glmseme grd. "Teekkr ederim Atlgan Geyik. Tm istediim bu. Belki senin Byk Ruh'un..." Sska adam bir durdu. Az daha dinine kar geliyordu. Ha kard ve Tanrsndan af diledi. Buna karn ken da olsa hafiflemi hissediyordu. Belki ihtiyac olan yalnzca konumakt. "Hadi gidip u aa ra bakalm, olur mu?" Austosun sonlarnda erikler olgunlat. Gazier ailesinin nesillerdir yapt kk bir tren t, Lucienne ve Nathalie, yanlarna Atlgan Geyik'i de alarak meyve bahelerinde yryp en a zndan be nesildir Gazier ailesinin ksemeni olan byk, yal aacn altnda durdular. Her r erik koparp koklad ve dibinden suyu kana kadar sktktan sonra srp tatl etinin tad incent meyvenin olgunluunun zirvesinde olduunu ilan etti. Onlara bir kere daha iyi bir rn verdii iin Tanrya kretti ve iyi bir hasat olsun diye dua etti. Atlgan Geyik b ha karmasa da, "Amen" dedi. Artk ine iplie dnm ve gzlerinin evresi simsiyah olmu bakamasa da... Vincent haata yardm etmeleri iin Agen'den yardmc ocuu ie ald. Meyveler henz sert zorundaydlar, bylece gnler afak ile balayp gecenin inmesiyle biter oldu. Yine de drt h ktarlk bahedeki meyveleri toplamak gnlerini ald. Nathalie zamannn bir ksmn meyve bahelerinde, bir ksmn da annesine bakarak geirdi. E e adr bezinden torbalarda su tad, annesinin talimatlaryla her gn le yemei piirdi v ralar da meyve toplama iine katld. Be gnn sonunda fiziksel ve duygusal ynden kecek lmiti. Annesinin bu kadar abuk ve bylesi332 ne aresiz bir hale geliini izlemek ona ac veriyordu. ou gnler tek dnd yaknda ann k olmasyd. Sonra ne olacakt? Lucienne'in Agen'deki doktoru haatn ortalarnda bir akam gelip onu muayene ettikten s onra Vincent ile bir grme yapt. Vncent'a karsna vermesi iin bir tonik verdi ve her g bastrmadan onu bir saat gnee karmasn syledi. Onun dnda yatanda kalmalyd. Vinc sabrszca dinledikten sonra dorudan sordu: "Ne kadar vakti kald?" lk tehisi yaklak on iki yl nce koyan ve veremin hareketsiz bir dnemde olduu ve sonsuz adar olmasa da uzun yllar bu ekilde kalacana inanan doktor antasn kapatrken kafasn "Hastalk st ve alt cierinde. Enfeksiyon getiimiz ay ok hzl yaylm." antasn alrk llad. "Bu dikkat ekici." "Ne kadar?" "Bir haftadan az desem bu yalan olur. Alt aydan, dokuz aydan fazla desem bu da ya lan olur. Bildiim tek doru ey Tanrnn bir mucize gstermesini engelleyecek kadar hasta o lduu. Onun ruhu iin dua etmen iyi olur Vincent." Onuncu gnn sonu saat drtte Atlgan Geyik ve Agen'den gelen genlerden biri son kasa erii de arabaya ykledi. Sonra ocuk arabaya trmandlar, Vincent dizginleri aklatt ve atlar en'e doru ilerlemeye baladlar. leme fabrikas sadece kilometre ilerde olmasna ramen bu yolculuu hasat boyunca gnde iki, bazen defa yaptklarndan artk biraz isteksiz duruy rlard. Vincent tekrar dizginleri aklatarak slk ald ve araba tepeden aa Agen'e doru almaya balad. Atlgan Geyik aalarn arasnda durup ykl arabann iftliin yanndan geerek vadiye inen unca ar ar ilerleyiini seyretti. Vadinin ilerisindeki aal tepelere ve tarlalara bakt

n, ince bir kule yeilliklerin arasnda, beyazl ve belirginliiyle aalarn zerinde parl u kuleyi sk sk dnyordu. Hatta akamlar odasnn dnda oturduunda onu grebiliyordu. aladnda, gnein son klarnn urad tek ey bu kule oluyordu. Onu tpk Mar-silya'd e gibi yol gsterici bir iaret olarak dnmt hep; ok uzaklardan grnen ve kendisi gibi ara yol gsterebilecek parlak bir fener. .331 Ertesi gn Atlgan Geyik, Nathalie ile birlikte bahedeydi. Nathalie, son domatesleri ve fasulyeleri topluyor, o da rm sebzeleri ve asma yapraklarn yolarak topra havaland Bahe ok uzun yllardr ilendiinden kabuklu yzeyinin altndaki toprak bahe kreinin al gibi yumuakt. Bir saat kadar ayr ayr, sessizce altlar, ta ki kendilerini birbirlerin iki metre uzaklkta bulana kadar. Nathalie anne ve babasnn yannda rahat, hatta gevezeyken, o ve Atlgan Geyik sradan sel amlama ve ilerin yaplmas iin gerekli konumalarn dnda dorudan birbirleriyle hi kon Geyik onun yannda kendini hep rahatsz hissetmiti, nk uzun zaman hapishanede kalmt v halie de hl bir ceylan kadar masumdu. O da Atlgan Geyik'in yannda ayn nedenden kendin i rahatsz hissediyordu. Ama bugn Nathalie, "Amerika nasl bir yer Atlgan Geyik?" diye sordu. Bunu yzne bakmada n sormutu, ama o srada fasulye toplamay brakmt. Atlgan Geyik bunu fark edip ard. Genelde Nathalie onunla abucak, herharuji baka bir i ilgilenirken konuurdu. Ve ayrca ona ismiyle hitap ettiini de hatrlamyordu. On be yl so ra New York'a giderken grd lkesini tam olarak hatrlayamyorsa da, "ok byk, ok gzel aha'y getikten sonra lke yeilleniyor, ehirler skla-yordu. "Fransa gibi," dedi. "Amerika'nn neresindensin peki?" Atlgan Geyik Mathias'n krtasiye dkknnda kendisine gsterdii byk kre dnyay hatrla i. "Kuraktr ve ok aa yoktur. Gnein gkyzn kat etmesi uzun saatler alr. nsan tm g lir." Nathalie gnee kar gzlerini ksarak ona bakt. "Dakota'da ehirler var m?" "ok deil. Demiryolu boyunca kk kasabalar var. Marsilya veya Agen gibi deil." "Ama Agen kk. Bir keresinde trenle ailecek Bordeaux'ya gitmitik. Bak ite o byk bir eh " Glmsedi. "Amcam ve yengem. Amcamn bir cave\ var ve sadece en iyi araplan satyor ya da en azndan yengem yle sylyor. Ama ben ok insann olmad bu yerde yaamay tercih ede en?" * Cave: mahzen, (y.h.n) 334 Atlgan Geyik bu soru karsnda armt. Bu iftlii, bu ehri yaanacak bir yer olarak p sadece sezonluk bulunuyordu. Madam Loiseau yle demiti. Serbest braklmasyla ilgili ha berin etkisi kaybolduktan sonra Marsilya'ya dnebileceini sylemiti. imdi etrafna baknd: aaya vadiye, Agen'e ve Garonne'a doru; yukar evin arkasndaki me lerine doru; vadinin dier tarafndaki kuleye doru. Sonra kafasn eip Nathalie'ye bakt. yzn rten geni kenarl hasr bir apka takyordu. imdi ise kafasn kaldrm, sorusunun yznde beklenti dolu bir glmsemeyle ona bakyordu. Atlgan Geyik daha nce ona hi byle bakmamt. Yz hl on alt k yandaki bir kzn y giydii apka yznden sadece ok hafif gne yan. Ama orada bulunduu be ay boyunca kz u bahede yrrken grdnde farkl bir insan gryordu. Yz seilmiyor olsa, onu gen, inc ilirdi. ocukluun o hantall, Atlgan Geyik neredeyse hi fark etmeden zerinden gitmiti. tandk gelen, tren istasyonunda utanga bir ifadeyle onu karlayan yzyd. Atlgan Geyik yere melerek, parmaklarn yumuak topran zerinde gezdirirken: "Buray sev nk siz buradasnz. Kendimi iyi hissetmemi salyorsunuz" dedi. Bundan sonraki birka hafta boyunca gnlk ilerine devam ederken Nathalie, Atlgan Geyik' in sylediklerini dnd. Sadece kendisini mi kastetmiti? Yoksa onu ve ailesini mi? "yi hi setmek'le ne demek istemiti? Ayrca bunu syleme ekli de kafa kartrcyd. Ona bakm ve ryla kendisine dokunacandan korkmasna neden olmutu. Ama dokunmamt. Nathalie'nin domat sepetini alet odasnn yanndaki ta mahzene tamt. Nathalie de onu fasulyelerle takip et hzenin serin karanlnda, serinlikten kaynaklanmayan bir nedenle titremiti. Bir kasa f asulyeyi, toprak zeminin zerine att gibi oradan neredeyse koarak scak gnee kmt. O zaman kafas Atlgan Geyik'in szlerinden ok kendi hisleri yznden karmt. Aslna bak gibi olmutu. O gece ge saatlerde annesinin yan odadaki kesik kesik nefes aln dinleyere k yatanda yatarken, Catherine'i ve asker sevgilisini dnd. Baygnlnn aslnda bir kad n beraberliiyle ilgili bir ey olduuna inan335

maya alt, isteinin dnda k olmaya baladna inanmaya abalad. Vincent zamannn ounu meyve bahelerinden ve iftlikten ok evde karsyla geiriyordu. Y da fazla i olmad iin Atlgan Geyik ve Nathalie yaplmas gerekenlerin altndan kalkabili rd. Vincent akam yemeinde onlarla birlikte oluyor ve ok az yiyordu ama ou zaman evin d ayakta dikilirken yavaa topallayarak Agen yolunda ilerlerken ya da dnp eve yrrken gr du. Akamlar Atlgan Geyik odasnn dnda oturduunda Vincent'm sigarasnn alevini, bu al sonra turuncu bir yay izdiini grebiliyor, sonra kap alyor, ieriden geceye scaklk v r k yaylyor ve sonra mandal sesiyle kapanyordu. 22 Eyll'de Lucienne uykuya dald ve bir daha uyanmad. Atlgan Geyik ertesi sabah kahva ltya gittiinde ne Vincent ne de Nathalie ortalktayd. Masadaki yeri hazrd; masada lk k e ve st kaplarnn yannda ekmek, reel ve kavun vard. Masann kar tarafnda yans iilmi lait fark etti. Kahvesini ve bir para ekmei odasna gtrd ve aralk kapdan bakarak ier turdu. Lucienne'in ldn anlamt. Atlgan Geyik cafe au lait'sini iip lm dnd. Stronghold'day-ken lm sk gelen bir ziy ygan ayrlk'taki byk savan olduu yaz henz ocuktu ve ok lm grmt. O k halkn ndi kardeleri de Oglalalar teslim olduktan sonra ksrk hastalndan lmt. O da Marsily stanede lme ok yaklamt. Kendi tecrbesinin dnda Fransa'daki on be yl boyunca lmle fazla karlamamt. La T auseret dnda lenlere yakn olmamt. lm La Tombe'da beklenilen bir eydi, yas tutmak i en deildi. Yas tutulacak sevilen insanlar yoktu orada. Lucienne'in lm farklyd. Onunla Madeleine kadar yakn olmamasna ramen, bu da byk olas enne'i daha ilk grdnde onun oktan lmle har neir olmasndand, Vincent ve Nathalie'd kisine ne olaca konusu onu endielendiriyordu. Kesinlikle burada kalacak ve hayatian na devam edeceklerdi, ama hayatlannda byk bir boluk olacakt. 336 Atlgan Geyik darya gn na kt ve Wakan Tanka'ya dua etti. Gzlerini kapayp yzn in nagi'si iin deil, Nathalie'nin ve Vincent'n nagi'si iin de dua etti. Ve kendisi ii n de, nk buradaki zamannn neredeyse dolduunu biliyordu. Yaknda Marsilya'ya dnecekti v u dnce onu hem korkutuyor, hem de heyecanlandryordu. Soulas ailesini dnmemeye alt rdii utantan sonra kendisine kucak amayacaklarn biliyordu. Ve Ma-rie... La Tombe'daki souk k aylar boyunca onu sk sk dnm, geceleri onunla geecek bir hayatla ilgili r di kzn onunla ilgilenmeyeceini biliyordu. Marsilya bu lkede bildii tek yerdi. Vncent Gazier yataa oturup kendinden gemi bir halde sarslan kznn omuzlarn okad. V acak hali yoktu. Kars gitmeden ok nce yasn tutmutu ve u anda vcudunu Agen yolundaki adar kuru hissediyordu. En azndan sevgili karsnn acs sona erdii iin rahatlam hissed Ama kznn acsnn henz balam olmas da onu zyordu. Dorusu Nathalie annesi iin hi son birka ay boyunca ok ac ekmiti, ama gl bir kzd ve annesinin hastal boyunca o lar uyanp annesinin bir daha asla orada olmayacan idrak edecek, bu yzden de tekrar bat n yas tutacakt. Vncent da bundan sonra sadece ikisinin olacana inanmakta glk ekiyordu. yle ya, bir de gan Geyik vard. Ama yaknda o gidecekti. artc bir ekilde Nathalie o sabahn ilerleyen saatlerinde odasndan kp bu hareketinin olduunu bilmesine ramen ocakta biraz su stt. Suyu seramik bir ibrie dkp anne ve baba dasna gtrd. Orada tpk nceki birka hafta yapt gibi annesinin bedenini ykad ve bab ne salklyken ehre ve ayine giderken giydii beyaz elbisesini giydirdi. Annesinin bir d eri bir kemik kalm bedenine elbisenin nasl bol geldiini grdnde Nathalie az kalsn tek etanetini yitiriyordu, ama kendini toparlamak iin derin, sarsc bir nefes ald ve km ya larn soluk dudaklarn renklendirdi. Annesinin huzur iinde, gzel ve hatta dn gecesinde akalmasna gen grnmesi onu biraz olsun teselli etmiti. Cenaze iki gn sonra Agen'in merkez place'inin yanndaki kk kiF22N/Kziderilinin aks ^ 337 lisede yapld. Bir nceki akam yemekte Vincent, Atlgan Geyik'ten onlarla beraber gelmes ini istedi. Atlgan Geyik biraz isteksiz grndnde Nathalie, "Ltfen gel. Annem seni sever i ve senin orada olman isterdi" dedi. Bylece kilisenin arkasnda bir yere oturup kut sal adamn garip kelimelerini ve arklarn dinledi, etraftaki heykellere bakp kutsal duma n koklad. lk defa bir wasichu kilisesinin iine giriyordu. Buras kt bir yere benzemiyor u. Anne ile babasna ve dier Lakotalara beyaz adamn kilisesine gittikleri iin kzd zama r geldi aklna; kendisini afallatan bir aknlkla kafasn sallad. O gnler ok gemite v arkl bir hayatta kalmt.

Atlgan Geyik o tarihten sonraki drt ay Vincent ve Nathalie ile beraber geirdi ve bu sre boyunca hepsinin hayatlarn derinden etkileyen pek ok ey oldu. Hayatnn bu blmne n baktnda Atlgan Geyik o anda neyle megulse brakp, mutluluuyla sonulanan olaylar diz anlamaya alrd. Dnmeye hep yle balard: Balangta Vincent ondan kalmasn ve dallar kuruduunda budam sini istemiti. Marsilya'ya dnmek iin huzursuzlanmasma ramen onu yanlarna kabul eden a ileye yardm etmeyi reddedemeyeceini biliyordu. Bylece budama zamanna kadar ufak tefe k ilerle uraarak iftlikte kald. Stronghold'da Hunkpapa'dan rendii bir el sanat olan an rgye bile balad. Eskiden bu ona otlar yeillenip yi Koucu maceralara atlmak iin sa ana kadar k aylann geirmesine yardm etmiti. Gecelerini Gazierler'in iftliindeki odas Lakota desenli bir kemer rerek geirmeye balad. Acemice bir denemeydi, ama o kemer Atl gan Geyik'ten bir ey tamak iin yardm istemeye geldiinde Nathalie'yi hayran brakmt. Bulutlar tekdze bir griye dnerek okyanustan batya esen rzgr sklatnda, Atlgan Gey de daha ok zaman geirmeye balad. Gndelik ilerini yapyor ve kahve imek iin leden so uyordu. Akam yemeinden bir saat nce geliyor, yemekten sonra bir saat daha onlarla o turuyordu. O ve Vincent yemekten sonra hep bir eau-de-vie ier ve sanki Atlgan Geyi k orada olacakm gibi bir sonraki ilkbahar planlarndan konuurlard. Nathalie bulaklar y an sonra, ounlukla onlarla oturur, diki diker veya Paris'teki modaya uygun gi* Konyak, (y.h.n) 3 3 g F22ARKA/Kzlderilinin arks yinen kadnlarn neler giydiini gsteren eski bir dergiye bakard. Sohbetten ve mutfan yak n holanyordu. ou zaman Atlgan Ge-yik'e bakar ve babasndan ok da gen olmayan bir erkek ama Kzlderili'nin meyve bahesinde sylediklerini ve yatanda yatarken kendisinin bu szl re gsterdii tepkiyi hatrlyordu. Artk ona kar bir scaklk, babasnn karsndaki sand redeyse bamlla benzer bir ey hissediyordu. Atlgan Geyik orada olmasayd, iftlikteki h nasl olacan hayal bile edemiyordu. Onun da, babasnn da Atlgan Geyik'e ihtiyac vard. Kasm aynn sonlarnda bir gece Atlgan Geyik odasndaki masada oturmu, kemer zerinde al lambas souk odaya scak bir alev ile karmak desenleri yapmasna ancak yetecek bir k ve du. Desenler iin krmz, beyaz ve gri, kenarlar iinse siyah at kl kullanyordu. Bu ite ilerliyordu, ama Stronghold'dakileri geemeyeceini biliyordu. Hunkpaka sabrl bir retme ndi, ancak bu yapty-la sk dalga geecei kesindi. nce at kln rmeye almak Atlgan Geyik'in gzlerini actmaya balamt. Kapsnda hafi kmak zereydi. Odasna daha nce karanlk bastktan sonra kimse gelmedii iin ard ve ii cana dair bir hisle doldu. Ayaa kalkp oday iki hzl admla geti ve en kt haberi bekl py bir rpda at. Ama kapdaki Nathalie'ydi ve kendisine glmsyordu. Kaponlu gri bir pelerin giymiti. Atl Geyik kaponun ve pelerinin omuzlarnn daha koyu renkli grndn fark etti. Kafasn ka su damladn grd. "Yamur yayor," dedi. "eri girin." Nat-halie eii geip kaponunu yik kalbinin hzlandn, ama ayn anda duyduu endieden dolay karnnda bir yumru olutuu . Marie'den bu yana bir kadnla ya da bir kzla yalnz kalmamt. Nathalie kafasn sallayp koyu renkli buklelerini eliyle dzelti. Pek de ona bakmadan t ekrar glmserken Atlgan Geyik bir kadnn sakin, gzel glmsemesini grd. Marsilya'nn ka ve caddelerinde gen kadnlarn yznde grd glmsemeydi bu; erkeinin gzlerinin iine dnn glmsemesiydi. Atlgan Geyik yaad bu ana inanamyordu. En iyi elbiselerini giyip M 'nn caddelerini arnlam; kafelerde oturup arap imi; sadece bylesi glmseme'339 leri arayarak kadnlar izlemiti. Ve ona byle glmseyecek gen bir kadn hayal etmekten b pacak bir eyi olmadan eve tek bana dnmt. Marie gibi gen bir kadn. Nathalie yars bitmi kemeri fark etti ve glmsemesi tazelik dolu bir gle dnt. "Seni bilir miyim?" Atlgan Geyik kemere bakt, tm grebildii ilk balarda yapt kt desenlerdi. "O kadar da Bu gecelik bitirmek zereydim." "Ltfen Atlgan Geyik. Benim iin birazck daha yap." smini sylediini, bylesine dikkatli sylediini duyduunda yrei daha da kuvvetli hop ett a onun iin byle hissetmemesi gerektiini biliyordu, bu nedenle masaya geri dnp oturdu. Nathalie'nin yznn tam bann stnde olduunu unutmaya alarak rmeye balad. Verdii i daha iyiydi ve parmaklan kvrk at kl tutamlarn desene eklerken titremiyordu. ine daha fazla younlamaya balaynca her zamanki ar temposunu tutturdu. Sonra birden om da hafif bir basn hissetti. Gz ucuyla yn ceketinin kaba kumana bastran narin parmaklar

ebiliyordu. Dosta bir hareketti, yine de fazla samimiydi; ona bir ekilde gitmesini sylemesi gerektiini biliyordu, ama bunu kibarca nasl yapacan bilemiyordu. Bylece eli mezden gelmeye alt. Nathalie, "ok ho," dedi ve Atlgan Geyik kzn elinin uzun salarn okadn hissetti. S m omuz seviyesinde oluyordu. Daha ok at kuyruu yapyordu, ama bu gece odasnda salarn a thalie salarm okarken ba dnd, neredeyse uykusu geldi ve kendi ellerinin at kln kv yretti. Gittike parmaklan be-ceriksizleti ve sonunda da durdu. Bir tr mutlu uyuukluk iinde bir dakika oturup parmaklann salannn arasndan aaya akn hissetti. Gzleri kapal ylece ne kadar zaman oturduunu bilmiyordu, ama birden tatl bir kokuyu ok yaknnda duydu ve derken Nathalie'nin du-daklannn yanaklanna, dudaklarna ok yakn bir ye re dokunduunu hissetti. veya drt hafif adm duydu, sonra kap alp kapand ve aniden o alnz, aresizce k ylece kalakald. Nathalie o ilk geceden sonra sk sk onun ziyaretine geldi. lk bata Atlgan Geyik Vncent' bunu fark edip onaylamayacandan endieleniyordu, ama Vincent'm yemein ardndan itii eau de-vie'dsn sonra odasna ekildiini biliyordu. Kars ldnden beri, gn boyunca ok 340 altktan sonra, planlar yapmasn, akam Nathalie'yi kzdrmasn salayan enerjinin oun . Atlgan Geyik'le konutuunda biraz canlansa da ou zaman sessiz ve dnceliydi. Bazen ya adam gibi bitkinleir, i eker ve sandalyesine kerdi. Sonra da uyumaya giderdi. Nathalie'nin karakteri Atlgan Geyik'i akna eviriyordu; bazen onu kzdran, gdklayan, g anlarda kkrdayan gen bir kzd; dier zamanlarda iltifatlarndan kzaran veya annesi ld kten uzakta bir hayattan bahseden terbiyeli gen bir kadn. O anda hangisi olursa ol sun, parmaklarn salarnda gezdirmekten, Atlgan Geyik'in houna giden, ama tecrbesinin ol ad bir hareketle kollarn ona do-layp pmekten holanyordu. Bir keresinde Nathalie on i azna sokmasn istemi, Atlgan Geyik bunu yaptnda da Nathalie kkrdam, kendini sr "Oh l lal" demiti. Ksa srede Nathalie'nin en holand pme ekli bu oldu. Bir yandan da Atlgan Geyik gen kadna dnrken vcudundaki deiimi hissedebiliyordu. Kesik kesik nefes alyor, gslerine ve kalalarna dokunmasna izin veriyordu, ama asla n l. Elini uzaklatrrken, "Bu sonras iin," diyordu. Atlgan Geyik gen kzn kendisini ihtirasa boaca bir kadna dnmesini beklerken, kendin gen ve on be sene nce Strong-hold'u terk ettiinden beri hissetmedii kadar canl hissett irdii iin ok da tatsz olmayan akalarna dayanyordu. Balangta Atlgan Geyik Nathalie' maktan rkt iin heyecanlanmamaya almt. Ama bu bo bir abayd. stelik bu Nathalie' azen elini, kamnn sertliini hissederek pantolonu boyunca gezdirirdi. lk seferinde kend isini byle kasmasnn ona ac verip vermediini sormutu. Atlgan Geyik yksek sesle yle bi kaha patlatmt ki kz panik iinde elini azna kapatmt. "Babam uyandrmak m istiyorsu y?" Ama bu kahkaha Atlgan Geyik'in kendisini iyi hissetmesini salam, minnetle kza sarl mt. Daha sessiz anlarnda Nathalie Fransa'ya gelmeden nceki hayatyla ilgili her eyi bilme k isterdi. Bylece Atlgan Geyik ona dzlklerdeki ocukluunu, fjpf de yaamann ve bir at a koturmann nasl bir ey olduunu, askerlerle yaplan sava ve Robinson Kalesi'ne teslim . 141 olularn anlatt. O ve arkadalarnn yzn almak iin l askerin parman kesmeleri g lamasna ramen, Franszcas artkbaz detaylar anlatabilecek kadar iyiydi. Hayat hakknda ktan keyif alyordu, nk Fransa'ya geldiinden beri bunu yapacak pek frsat olmamt. Cau e Stronghold'daki hayatndan biraz bahsetmiti, ama jonglr Paha Sapa'daki altna kafay t aktndan sadece bunu dinlemek istemiti. Nathalie ou zaman inanmaz gzlerle bakarak hikyeleri dinlerdi. Bunun bir ksm bir Kzlde i sevgilisi olmasndan ileri geliyordu. Bunu en olmadk hayallerinde bile dnemezdi. Atlg an Geyik hayatn anlattka bu tr bir erkee ve onun geldii hayata dair hibir ey bilmedi ha fazla fark ediyordu. Dergilerde Kzlderililerin resimlerini grmt, ama onlarn kafasn tyden ssler vard, yzleri boyalyd, balta veya silah tayorlard. ou zaman da yzleri hayvaniydi. Atlgan Geyik ise ne acmasz ne de hayvaniydi. Silah tamyor, yzn boyamyo zik, hatta uysald. Onun izin vermedii hibir ey yapmyordu. Bazen ondan uzaktayken, Nat halie Agen'da, Garon-ne'un yanndaki yry yolunda beraber yrseler ne olacan merak ede nlar ne dnrd? Catherine ne dnrd? Tabii ki bunun olacan hayal etmek bile imknszd. nsanlar onlar parmakla gsterecek, ka ve erkekler onaylamayacaklar, genler arkalarndan glecek, Catherine bile bir vahiden iyisini bulamadn m, diyerek onunla alay edecekti. Karamsar anlarnda Nathalie'nin ke

ndisi de daha iyisini, kendi cinsinden gen bir erkek, bir ifti, eczac veya marangoz bulup bulamayacan merak ediyordu. Nathalie, Atlgan Geyik'ten nce hi koyu tenli bir insan, hi siyah Afrikal, Mslman ya da bir Dou Akdenizli grmemiti. Agen'de ve krsal alanda yalnzca Franszlar vard ve bu insan ar farkl renkten herkese kar pheli, hatta dmanca bir tavr iindeydiler. Atlgan Geyik gerekten farklyd. Ayn anda hem iyi, hem gl hem de nazikti. Bu onun iin z miydi? Kk odasnda onunla beraberken bu yeterliydi. Ama babasyla beraber at arabasnda ehre gittiklerinde insanlarn ona nasl baktklarn grmt. Onun yannda oturmaktan utan an duymutu. Ona ok yakn oturmamaya veya insanlar bakarken onunla konumamaya dikkat et miti. iftlie dndklerinde bu nefret edilesi hareketlerinden utanm ve onu ilgi yamuruna utu. Bir sonraki sefer farkl olacana, onunla gleceine, gzlerinin iine bakacana, ona cana, belki de yry yolun342 da onunla beraber yryeceine kesin karar verdi. Dier insanlarn ne dnd kimin umurund Aralk ortasnda bir sabah, kahvaltdan hemen sonra Vincent Atlgan Geyik'ten atlar eyerl emesini ve arabaya balamasn istedi. O ve Natha-lie Garonne'un dier tarafnda, Agen'in birka kilometre gneyinde yaayan kardeini ziyaret edeceklerdi.' Gnlerdir hafif, ama srekli bir yamur yayordu. Bu sabah ise hava yamurlu deil, nemliydi ve kesif sis bulutlan Garonne'u saklyordu. iftliin bahesi amurlu ve sessizdi; sadece kazlar kendilerince sohbet ederek glcklerin arasnda dolayordu. Domuzlar oktan uyanp me ve bahelerine gitmiti. Atlgan Geyik, Vincent ve Nathalie arabaya karken atlan tuttu. Nathalie pelerinin altna en iyi ikinci elbisesini giymi ve her zaman takt beyaz bones inin yerine gerek bir apka takmt. Ciddi grnyordu ve babasnn yannda dimdik oturuyor Atlgan Geyik arabann gcrdayarak iftlikten dar kp Agen yolundan aaya ilerlemesin terk edilmi bir binann yanndan kvrlp araba gzden kaybolana kadar arkalanndan bakt. B yler oluyordu. Bunu Nathalie'nin gzlerinde, Vincent'n kk omuzlanmn gergin duruunda gre iliyordu. Ne olduunu bilmiyordu, ama ilerin iyi gitmediini anlyordu. Islak bahede dur up arabay, Nathalie'yi bir kez daha grmek iin bakmaya devam ederken kendini bo ve ya lnz hissetti, ama onu bir daha grmedi ve dnceleri sisle kapl nehir yata gibi karamsar Bir eyler oluyordu. Gnn ounu iftlik binasnn stndeki meyve bahelerinde geirdi. Aalan budad, budad gnce yd. Toprak kuruduunda arabayla gelip dallan ykleyecek ve yakacak odun ve it olara kullanmak iin onlan domuz alnn arkasndaki yere istif -leyecekti. Saat drde yaklarken slak ve m bir halde geri geldi ve mutfak ocanda ate yakt. Ma rtalk kararana kadar tekrar stlm kahve iti. Ya lambasn yakt, atee daha fazla odun klledi, sonra dar kp odasna yrd. Lambasn yakt, bitmek zere olan kemere baktk d. Kt gitmi olabilecek bir sr eyi dnmemeye alyordu, ama akl Nathalie'nin geri ent'n ailesinde her eyi deitirebilecek olan baka bir lme kadar tm olaslklar arasnd . Tm olaslkla-n tkettiinde ii geti. Sonraki saat boyunca kiremit atya vuran yamu veya yzn yalayp geen bir esintiye sk sk uyana. " 343 rak huzursuz bir ekilde uyudu. Saat sekize gelirken, kapsnda hafif bir tkrt duydu ve yatanda doruldu; kafas dinle heyecanla dolmutu. Yryp kapy at, Nathalie'yi ieriye ekip ona sarlmaya hazrlanyor i Vincent'd. "yi akamlar Atlgan Geyik. Dndk." Kk lambann lo nda yz ince ve sert hatl; b larnda parlyor grnyordu. "Atlar ahra gtrp onlara biraz yem verdikten sonra eve geli ? Nathalie bir eyler hazrlyor, fazla bir ey yok, ama ok ackmsndr." Yirmi dakika sonra Atlgan Geyik mutfaa girdi. Nathalie'yi grmek iin yle sabrszlanmt lu i elbiselerini karmay unutmutu. Vincent nnde bir bardak arap masada oturuyordu. "eri gel. Ceketini kar da benimle bir kadeh i." Atlgan Geyik, ceketini kapnn yanndaki bir engele ast ve etrafna baknd. Ocan zerin ere orba kaynyordu; scak kokusu bo midesinin guruldamasna neden oldu. Bir somun ekmek , bir para tereya, bir kase zeytin ve bir sosis dokunulmam olarak masann ortasnda duru ordu. Vincent'n uzun, ince purolarndan biri kl tablasnn iinde yanyordu. Vincent'n ar durmasn seyrettikten sonra becere-bildii kadar sakin bir sesle: "Nathalie nerede? E ve gelmedi mi?" "Yatmaya gitti. Pek mutlu deil sanrm." Vincent ona arab uzatt ve bir ey sylemeden her man yaptklar gibi kadeh tokuturdular. "Onun iin uzun, zor bir gn oldu. Anlalabilir bir y."

Atlgan Geyik yzlerce soru sormak istiyordu, ama Vincent'n sadece hazr olduunda konuaca iliyordu. Bylece karlkl oturup araplarn yudumladlar. Atlgan Geyik ok at, ama o a yi ksmn bile yiyemezdi. Karsndaki avurtlar km adam dnda odadaki her eye gz ge Uzun bir i geirme sesi duydu ve bir eylerin olmasn bekledi, ama bu ey dile geldiinde d lardan hibiri deildi. "Bunu sana syleyebilirim Atlgan Geyik, iftlii kardeim Ray-mond'a satmaya karar verdim . yi bir kars, biri yeni domu alt ocuu dnda pek bir eyi yok. Enginar ve biraz z Agen'in dier yanndaki bir mezbahada alyor. Ama ii dzensiz ve enginarlar bu sene kt satld." Vincent duraklayp ban arap kadehine doru edi. "O ocuklarn byle yaamalar or." 344 "Ama, ya sen? Ya Nathalie? Buras onun evi." "Onun iin zor olacak. Her zaman yleydi. Ama o gl bir kz, iyi bir kz. Mutluluu bulacak Genlerin nasl olduunu bilirsin, bir an dnya balarna yklr, sonra hibir ey olmam g devam ederler. Biraz vakit alacak..." Vincent ne eilip bezgin bezgin glmsedi. "Ayrca evlilii dnmeye balamas gereken bir yaa geldi. Annesi evlendiimizde henz on be ya Atlgan Geyik birden meyve bahelerinde geen gnn yorgunluunu hissetti. Omuzlar ve kollar t ksm st dallara yetimeye almaktan, bacaklar ise tm gn boyunca merdivende ayakta di en aryordu. Ackmt, ama Nathalie'ye kar duyduu aln yannda yemek ok nemsiz kal yve bahelerinden deil, neredeyse istikrarl bir hayal krkl zerine kurulu hayatndan k ndn anlyordu. Sanki tam bir ey yakalamken o ey parmaklanmn arasndan su gibi kayp g di. Ona verilenden fazlasn hak etmediini biliyordu, ama Nathalie ile arasnda her ned ense bir ey olabileceini dnmt. En azndan burada babasnn iftliinde beraber olma i sonsuza kadar deildi, ama kim o kadar ilerisini dnebilirdi ki? Vincent kl tablasnda snen purosunu tekrar yakt. Dumann balarnn stnden havaya fley asland. "Sadece krk yandaym, yine de kendimi yal bir adam gibi hissediyorum. Ayam eiyor, topalladm biliyorsun. Kn, bazen ayakta bile zor duruyorum. On iki yanda, tam aatan dtmden beri hi iyi olmad." Vincent elini masaya vurup bir eyler mrldand, ik onu duymad. "Her neyse, iftlik benim iin artk ok fazla. Luci-enne ldnden beri tek diim Nathalie'nin dzgn bir hayat yaama ansnn olmas." "Ne yapacaksn?" Vincent ceketinin cebinden bir mektup kard. Zarf kenarlarndan kvrlmt ve Atlgan Geyi bin daldn grebiliyordu. "Bordeaux'da baka bir kardeim var. Paul. Neredeyse ayn yat iimizden zeki olan." Vincent bu sonuncusunu hafif bir kzgnlkla sylemiti. "Onunla birl kte almam teklif etti. Byk bir cave' var, ok baarl. Bourgogne, Cote d'Or, Alsace, si gelirse, oralardan bile arap alyor. Haute bourgeoisie ne talep ederse... ok baarl." "Nathalie ne yapacak peki?" Vincent Atlgan Geyik'in kzna gsterdii ilgiyi anlamayarak, ona '345 soru sorar bir ifadeyle bakt. "Bir ey bulacak veya birini, Tanr bilir. Bordeaux byk b ir ehir." Atlgan Geyik Nathalie'yle meyve bahelerindeki ilk gerek konumalarn hatrlad. "...Burad k insann olmad bu yerde yaamay tercih ederim. Ya sen?" Vincent'a onun iftlikte -Atlga eyik'le- mutlu olduunu nasl sylerdi? Niye bunu zaten bilmiyordu ki? Bunu dnrken ok uz zaman ncesinden, baka bir hayattan, sevgili kola's Attan Dren'in, "u anda srdmz h lii var? Gnn birinde yal adamlar olacaz ve elimizde kt klardan, etsizlik ve kadns aka bir ey olmayacak. Ben bunu istemiyorum," demesi aklna geldi Artk Atlgan Geyik'in mutlu olma ans yok olmutu. Vincent'n hakl olduunu biliyordu. Nat ie baka birini bulacakt. Birka ay iinde Atlgan Geyik'i tamamen unutacak ve baka birini n yannda, onun salarn okayan, vcudunda onun scak ellerini hisseden gen bir kadn olac tlgan Geyik ise yalanacak ve elinde anlar dnda hibir eyi kalmayacakt. Kendi kendine neredeyse inledi. "Yarn Madam Loiseau'ya yazp Marsilya'ya dnmeye hazr olduunu syleyeceim." Vincent ayaa lkp yava yava kaynayan orbaya doru yrd. "yi bir ii oldun Atlgan Geyik. Sen olmada i nasl atlatrdk bilemiyorum." Kapa kaldrp orbay koklad. "Ama kardeim benim gibi de llan var. Gl bir kars var. htiyac olan tm yardm yannda olacak." Vincent dnp Atlg kt. "Bu meyve baheleri nesillerdir aileme iyi davrand. Artk kardeimin oullarnn sras sun deil mi dostum?" 346 XX

Vincent Gazier Atlgan Geyik'in budamakta olduu aacm altnda duruyordu. Atlgan Geyik'in ne dediini duymutu, ama u anda sadece kafasndaki damarlarn zonklamasn duyuyordu. Bu m deildi, ama yine de duymutu ite. Atlgan Geyik merdivenden aa inerek henz o sabah biledii testereyi inceledi. Dilerinin rasndan ho kokulu, san aa paralan sarkyordu. "Kznzla evlenmek istiyorum," dedi kafas rak, "bu benim iin bir eref olacak." Vincent Atlgan Geyik'in yzne bakt. Nereden balayacan bilmiyordu. Kzgn deildi; kza ar afallamt. Tm bildii byle bir istein olanakszlyd. zin vermek bir yana, byle b nmak bile samayd. Vahi bunu anlayacakt mutlaka. Ama ak. 347 linin bir kesinde Vincent, Kzlderililerin kim veya niin olursa olsun ylesine kendileri ne e bulup bulmadklarn merak ediyordu. "steinin olanakszlm grmelisin dostum. Bu i Fransa'da o kadar kolay deil. Bazen evlil in ayarland doru, ama bu aile iinde yaplr." Vincent glmsedi. Soukkanlln tekrar thalie arkada oldunuz, ama hepsi bu kadar. Yaknda o gidecek, sen de Marsilya'ya dne ceksin. Orada birok iyi kadn olduundan eminim." Gerekte Vincent emin deildi. Gemilerd e alm gen adamlardan Marsilya kadnlarnn kt hretini duymutu. "Benim iin Nathalie dnda kimse yok Msy Gazier. Farklyz, ama lkenizdeki herkes benden l. O, benim hayatmla, atalarmn yurduyla, anne ve babanm kim olduuyla ilgilenen, benim kim olduumu anlamaya alan ilk kadn ve ben de onun benimle olmasn istiyorum. O benim il gerek kadnm." "Ama grmyor musun, bu tam bir bencillik. O sadece gen bir kz. Sen neredeyse benim yamd asn. Ortak hibir eyiniz yok." Vincent sinirlenmeye balyordu. Atlgan Geyik bir vahiydi! isinin birlikte olmas fikri son derece samayd. O sadece gen bir kzd. Ve sadk bir Katol k. Hayat mahvolurdu, ayn ekilde Atlgan Geyik'in hayat da. "Bunu unutmaksn Atlgan Geyik Beni duyuyor musun? O benim kk kzm ve o hazr olana kadar onu kimseye vermeyeceim." Vi cent'n iri gzleri, gz yuvalarnda sabah iyi yemi koyu renkli eriklere benzeyene kadar k d. "Ben onun hazr olduuna karar verene kadar. Bu i de burada biter." Nathalie, Agen'den ve iftlikten ayrlacak olmasnn getirdii mutsuzlua ramen, pencerelere kuru meyve elenkleri ve salon ile mutfak arasndaki koridora ise defne yapraklarndan bir halka asmt. Tavan arasndan sa'nn doumunu anlatan biblolan karmt. Bu biblolar zamanlardaki k aylarnda annesinin oturduu kaplama koltukla minenin arasnda duruyordu. oel'e sadece gn kalmt ve Noel'in sradan bir Noel gibi grnmesini salamaya kararlyd n erikli tatl tarifini bile hatrlamt ve bu akam (tpk annesinin yapaca gibi) Atlgan n ertesi gn bir kaz ldrp asmasn isteyecekti. Nathalie byk domuz eti paralan ile sosis katt fasulye orbasn hazrlarken, Atlgan Ge lona daha nce hi girmediim 348 fark etti. Mutfak dnda evin baka hibir yerine davet edilmemiti. Biraz daha dnnce am ilesi tanp onlar buradan aynlana kadar geecek ksa bir sre iin de olsa evin hanmnn k olduunu fark etti. Bu dnce her zaman olduu gibi iini burksa da, bu gece evin hanm olm kararlyd. Yemekten sonra Atlgan Geyik'i dzgn bir atein karsmda oturmas, eau-de-vie' imesi ve crec-he'e hayran kalmas iin salona davet edecekti. Ama Atlgan Geyik yemee gelmedi. Nerede olduunu sorduunda babas omuz silkti ve btn gn budamaktan yorgun dm olabileceini syledi. Atlgan Geyik'i armak iin kapya yneldi u rahat brak," dedi. Hepsi buydu. Ama o basit szcklerin gerginlii Nathalie'nin nefes ini tutmasna neden olmutu. Babas yatuktan sonra bir tas lk orba ve byk bir para ekmekle beraber aceleyle Atlgan ik'in odasma gitti. Souk ve benak bir geceydi. Ay neredeyse dolunay olmu, binalar ve plak aalar belirgin glgeler oluturmutu. Kk bir ocukken Nathalie Noel'e az zaman esi bir gece karsnda byk heyecan duyard. sa bebein ve Meryem'in aym tesinden yukanda yerde tm kusurla-nna karn byk bir anlay ve sevgiyle kendisine bakklann dlerdi. By e ailesinin hep birlikte ve mutlu olmas iin ateli bir ekilde dua ederdi. Ama bu akam sabrszd. Kk pencerede k gremeyince en kt olasl dnerek korktu. Kapy alp birka sani de kap ieri doru ardna kadar ald. "Atlgan Geyik? Sevgilim?" Pencereden gelen k yatakta kk bir kare oluturuyordu. Yatak rts bozulmamt. Masaya kemer, masa boyunca kaim bir ipin karanlk glgesi gibi yatyordu. Nathalie yavaa odaya girip yataa oturdu; tas ve ekmek hl elindeydi. Souk havada orbada

dumanlar kyordu. Artk her eyin elinden gittiini dnd, ilk nce annesi, sonra evi, gilisi. Yemekten nce ok kararl ve azimliydi, Atlgan Geyik'i ailenin bir yesi gibi kab ul edecek, belki bir gece. iin ona, atein nnde oturan kocasym gibi davranacak, evin ha olacakt. Ama imdi kendini kk bir kz gibi hissediyordu, bir erkein akn hissetmemi k y ve ekmei yere brakt ve yataa kt. Sonra alad: yine o kk kz oldu ve de her zama Uyandnda nce ya lambasndan gelen, souk oday snyor.3*49 muasna yumuak alevi fark etti. Atlgan Geyik'in yatan yannda sandalyeye oturmu, kendi seyrettiini grd. Dnmeden, neredeyse kucaklanmak isteyen bir bebek gibi kollarn uzat. klamak yerine, Atlgan Geyik yamna uzanp onu kendine, ak paltosunun iine ekti. Dakikala r boyu, enesi omzuna gmlm, Nathalie'yi neredeyse tekrar alatacak bir scaklkla sarlm izce yattlar. Sonra erkek kzn kulana fsldad ve kz, evet, dedi, evet. Ertesi sabah Atlgan Geyik kahvaltya takm elbisesini giydi. Artk elbise on bir yllk olm utu ve krsal bir ehir olan Agen'in standartlarna gre bile modas gemiti. Daha da kts nun oturma yeri ve dizleri bollam ve bir kat yeri bile yoktu. Ceketi ehre geldiklerin de kyllerin giydiklerine benziyordu; cepleri botu, ama unutulmu yklerden miras kalm i iini koruyordu. Yine de Atlgan Geyik elbiseyi onurla giyiyordu. Agen'e geldiinden b eri paketinden kmayan, neredeyse temiz beyaz gmlei ona rahiplere benzer bir hava ver iyordu. Sadece omuzlarna inen salar Stronghold ve Vahi Bat gs-terisindeki gnleri hatr ordu. Atlgan Geyik Vincent'n karsna, her zamanki yerine oturdu. Vincent kayla oynuyor, ka uyordu. Nathalie ise iki erkee de srtn dnm ocan zerindeki yulaf lapasn kartry arna dklen kahverengi salarn bu sabah dzgn bir topuz halinde yukarda toplamt. Her bisesini giymi ve nlk takmt, ama omuzlan daha yukarda, srt ise daha dik grnyordu. byk bir fincana kahve ve scak st koyup Atlgan Geyik'in nne koydu. Atlgan Geyik nerede tanmadan ona bakt. Kafas baka bir yerdeydi. Meyve bahesindeki konumalarn devam ettiriyormuasna, "Kznz sizden tekrar istiyorum " dedi. Kavuturup muambann zerine yerletirdii kendi ellerine bakyordu. Vincent bir sre daha masaya vurarak kayla oynad. Sonra yulaf lapasn kartrmay bra eketsiz duran kzna bir bak att. Artk vcudu ekillenmeye balad iin onda Lucienne'i vard. Hatta bugn salarn gevek bir topuz halinde toplamasnda bile... Kznn srtna doru, "Kzm buna ne diyor peki?" diye sordu. Nathalie hemen dnmedi. nlyle iinde yulaf lapas kaynayan 350 tencereyi ocan daha souk bir yerine ald. zenli, ama gereksiz bir hareketle ellerini s ildi. Sonra dnd, ama babasna bakacana Atlgan Geyik'e bakt. "Onun kars olmaktan ok mutlu olacam," dedi. Sesi kendine zayf, atall geldi, ama devam ti, "Biz birbirimize z." Vincent kalarn at. "O halde siz ikiniz bana sylemeden bu konuyu konutunuz, yle mi?" Bir sre ikisi de cevap vermedi. Belki de ona ne kadarn syleyeceklerine karar vermeye alyorlard. Belki de dn geceyi dnyorlard. Sonunda Atlgan Geyik "Evet. Nathalie ka l etti. Sizin de izninizle msy..." "Biz birbirimizi seviyoruz baba. Beraber mutlu olacaz." "Eer bu evlilik gerekleirse, onunla Marsilya'ya tanr msn?" Vincent cevab beklemedi. n ayaa kalkp masann etrafndan doland ve kapy arkasndan kapatarak dar kt. Baka zaman olsa Vincent bylesine gzel bir sabaha hayran kalrd. Bahenin zerinde asl k e bir sis gnete altn renginde parlyordu. Yaknda sis scakla kaybolacak ve gkyz aralk nder bulunan ak maviye brnrken toprak, ona meyve bahelerinin sadece uyuduunu, ay i ik aalarnn zerinde kk tomurcuklarn grlmeye balayacan ve ondan sonra da Gazier aklara sahip olduunu nesiller boyunca olduu gibi meyve mevsiminin tekrar balayacan hat latacak kadar snacakt. Baka bir zaman olsa Vincent ailesine bylesi bir cennetin gzelli klerinin keyfini karmasna izin verdii iin Tanrya kreder, byle az bulunur bir gnde k k ansl bir adam sayard. Oysa gerekte heyecann yitirmiti; getiimiz aylar boyunca da byle hissediyordu. Belki de Lucienne'in lmn atlatabilirdi. Uzun zamandr bekledii lm geldiinde, yasma ramen raha tmi ve neredeyse kz iin yeni bir hayatn baladn bile dnebilecek hale gelmiti. En lenip kendi ailesini kurmak iin evden ayrlacan biliyordu. Ama mutlu olduu srece buna d yanabilirdi. Ayrca kim bilir; kocas Vincent'la beraber meyve bahelerinde almaya balard Bylece hepsi birlikte yaayabilirlerdi. Hep bu bahede oynayan torunlar dlemiti. En iyi anlarnda hayatn kendisi iin yeniden katlanlabilir hale gelebileceini dnmt. Luci-en

le. Ama Vincent'n kendi sal da ktye gitmeye balamt. BacaJ'351 artk srekli aryor, sadece bir sknt kayna olmaktan km, gittike inceliyor ve z k tek bana budama iini bitirmeyi baarm olsa bile, baca hem gelime ve hasat mevsimini luklarna hem de domuzlara ve kazlara bakmaya, bir de iftlikteki onlarca gnlk ile ilgi lenmesine izin vermezdi. Nathalie onunla kalmaya karar verse, bir ekilde iftlikte kalabiliyor olsalar bile, iftliin, meyve bahelerinin, sadece almaktan ibaret bir hayat klesi olacakt. Bunun olduunu daha nce grmt; yk hayvanlarndan sadece biraz daha iyi , gittike aclaan, ksknleen, zamanndan nce yalanan ve sonuta deirmen tann etraf tepkisizleen gen kadnlar grmt. Hayr, kznn bana bunlarn gelmesine izin veremezdi. Ama bir vahiyle evlenmesi! Bylesin ul edilemez bir birliktelie Lucien-ne ne derdi? Tm bu olaylarda Tanr nerelerdeydi? O gn daha ge vakitte Vincent Madam Loiseau'ya bir mektup yazd. Eli yava ve dikkatliy di, ama babasyla evlenmeden nce birka kilometre gneyde bir okulda retmenlik yapm olan nesinin sayesinde kelimeleri ve harfleri okunaklyd. Bu lgnla bir son vereceini umut e kelimeleri yazarken bile Nathalie'nin okuma yazma renmesi iin srar etmediine pimanlk uydu. yl boyunca okula gittiyse de tek derdi arkadalaryla ak atmak olan ilgisiz bir i olmutu, okul hayat sona erdiinde ise okuma yazma istei de kamt. Ev ve iftlik iin becerileri renmekten mutluluk duyuyordu; bu beceriler bir iftliin hanm olduunda onun aha ok iine yarayacakt. Okuyacak hibir eyim, yazacak kimsem yokken okuma yazma renmeni bana faydas ne diyerek srarla yalvarrd. Vincent mektubu katlarken ayn konumda uzun bir sre oturduu iin bacanda keskin bir ac h ssetti. Ayaa kalktnda ise ayanda hi his yoktu. Tanrm, diye dnd, artk her gn dah dunlar kurarken neredeyse bir parmandan olaca o zamandan beri, yirmi yldan fazladr dok ora gitmemiti. O zamanlar bylesine aptal bir kaza onu utandrmt, ama bu sefer ciddiydi. Tekrar oturdu ve her iki eliyle bacana masaj yapt. Dertlerinin yknn her saat arttm tmesine ramen, katlanm mektubu yaz masasnn bir gzne sktrp kapa kapatt. Birden adna korkmutu. Sevgili, tatl Lucienne ne yapmalym? 352 O gn veya ertesi gn evlenme teklifi ile ilgili baka bir ey konuulmad. Vincent kahvalsm eredeyse hi konumadan etti ve akam yemei zaman geldiinde Nathalie'nin salondaki atei y kacak olmasna ramen erkenden odasna ekildi. Gnleri ya ieride ya da iftliin binalar a koum takmlarn tekrar dzenleyerek, aslmda bunun Nathalie'nin ii olmasna ramen kaz a leyerek veya neden orada olduunu pek de bilmeyerek, ylece ahrda durarak geiriyordu. Atlgan Geyik ise gnlerini meyve bahelerinde budama ii yaparak geiriyordu. Vincent' tek rar zorlamamt, nk adamn dndn, teklif yaplmam gibi davranmadn hissetmiti ere kar iinde byk bir nee hissederek, bazen de olmas daha muhtemel kt eyler yznde uyuturan bir moral bozukluu iinde aalan budad. Akamlan o ve Natha-lie salonda oturuyo , atei seyrederek creche'e bakyorlard. Birbirlerinden uzakta oturup zaman zaman ner edeyse aranr gibi birbirlerine bak atyorlar, sonra Atlgan Geyik eau-de-vie'sinden son yudumunu alyor ve iyi geceler dileyerek odasna gidiyordu. Noel arifesinde Atlgan Geyik atlan arabaya balad. Tekrar wasic-hu kilisesine gitmek istememi, ama Vincent srar etmiti. Bu Atlgan Geyik'i hayrete drd, yine de souk gece a Vincent' ve Nathalie'yi bekledi. Ayin srasnda Vincent onun ve Nathalie'nin arasnda oturdu. Atlgan Geyik honutlukla kut sal dumann ve rahip ile koronun syledii arklarn etkisindeydi, ama urada yan oturur bir kilde, alnm birletirdii ellerine dayayarak dizlerinin zerine ktnde Vincent'n kendin a arlyla yere braktn fark etti. Vincent bu ekilde yere ktnde, Atlgan Geyik gz ucuyla Nathalie'yi ak seik grebildi i bu kadar gzel bir kadn grmemiti; en iyi ikinci elbisesini giymi, yznn yansn rte gerek bir kadnd. Ama onu grmek bile kendisini heyecanlandrrken, aslnda bu gen kadm t redeyse uzaktan hayranlk duyduu bir yabanc olabileceini de hissetti. Birden kendini deersiz buldu. Bylesi bir gzellii hak etmeyen bir vahiydi o. Orann kendisi iin kutsal ir yer olmadn bilmesine ramen gzlerini kapayp ona yanm tatl otu hatrlatan duman i akan Tanka'dan sadece bu seferlik efkat ve merhamet istedi. Lucienne'in Noel akam iin her zaman hazrlad balk orbasmF23N/Kzlderilinin arks '* 353 dan oluan ge saatte yedikleri bir akam yemeinden sonra, erkekler oturup budama iinden

konuurken Nathalie masay toplad. Nathalie bylesine sradan bir konunun erkekleri megul etmesini kzgnlkla, inanamayarak dinledi. orbay o leden sonra neredeyse hi akln ver azrlamt, nk kafas baka eylerle fazlasyla meguld. Bu annesi olmadan geirdii ve tld ilk ve byk olaslkla iftlikte, babasyla beraber geirdii son Noel'di. Bordeaux'ya gitmektense Atlgan Geyik'le kamay kafasna koymutu. Marsilya'ya uasl gidece klerini, nasl para kazanacaklarn bilmiyordu ve farkl insanlarla dolu bylesine uzak ve yabanc bir ehre gitme fikri onu korkutuyordu. Ama Atlgan Geyik'in paltosunu ona at ge eden sonra ne yaparlarsa yapsnlar, kaderleri onlar nereye gtrrse gtrsn, onun kendisin oruyacan hissediyordu. Vincent eau-de-vie'yi getirirken ek bir kadeh getirmesinde srar etmiti. Nathalie k albinin hopladm hissetti. Bu sadece tek bir anlama gelebilirdi. Ama kadehlerini kal drdklarnda babas, "Annene ve benim sevgili karma. Tm dnyevi skntlarn ve dertlerin cennet mekan olsun. Adieu sevgilim," dedi. Nathalie bir yudum ald ve ikinin boazn yakarak getiini hissetti. Ne var ki yanaklannda i kzarkln nedeni iki deil, aniden hissettii sululuk ve kzgnlkt. Kadeh kaldrmala yduu hayal krkl ona zalimce gelmiti, annesi henz birka ay nce lmt, ama bu da ye Babasnn onun mutluluunu dnmemesi hakszlkt. Gen ve hayat doluydu. Gzlerine yalar issetti, baklarn kard, fakat bunu gzlerinden ondamla ya dmeden nce yapmay becere "Hadi kzm, o kadar da kt deil. Eminim bu kutsal gecede yukardan bizi seyrediyor ve imd erefine kadeh kaldracam eyi eminim onaylyordur. ok olgun ve gnl zengin bir kadnd en. Birka gndr onunla sk sk konuuyorum." Bunu sylerken kadehini tekrar kaldrd. "Sana tlgan Geyik'e... Beraber mutlu olun." kisini yudumlarken, Tanr ve sevgili karm beni a ffetsin diye dnd. hafta sonra Nathalie ve Atlgan Geyik, Agen'deki Hotel de Vil-le'de* resmi nikhla ev lendiler. Basit bir ilemdi ve on be dakikadan * Belediye dairesi, (y.h.n.) 354 F23ARKA/Kz!derilinin arks az srmt. Vincent'n kk kardei Atlgan Geyik'in, kars ise Nat-halie'nin ahidi olmu Atlgan Geyik'in Fransa Cumhuriyeti'nin bir vatanda olarak haklarn ve grevlerini bildir dii aff onun resmi katlan yerine geti. Ve bylece, kaderin garip bir cilvesiyle, ayn an a hem bir e, hem de Fransa vatanda olmutu. Ama karsnn mutluluu kilisede evlenemeyeceklerinden dolay duyduu strap verici hayal k iyle bozulmutu. Vincent buna izin vermezdi, o verse bile rahip izin vermezdi. Atlg an Geyik'in kilisenin gznde vaftiz edilmemi bir kfir olduunu aklamt Vincent. Ve by alie kararsz kald; ya Atlgan Geyik din deitirmek istedii takdirde (ki o, bu fikre tepk isiz kalm ve Nathalie onun bu tepkisizliini garipsemiti) bu uzun sren sreci bekleyecek ti ya da beyaz bir gelinlik giydii, yzleri mutlulukla parlayan ailesinin yannda old uu ve sonrasnda bir kutlamann takip edecei gerek bir dnden vazgeecekti. ocukluunda ndisini seven insanlann katld gerek bir dn dlemiti. Hayallerinde utanga, alakgn ordu, ama insanlar buna ramen onun gzelliini fark ediyorlard. Damat her kimse, o da tam bir hayranlkla, kendi ansna inanamayarak afallam, ona bakyordu. Belki bylesi dnyevi bir onaydan daha ok papaz, dolaysyla Tann tarafndan Kutsal Meryem ve sa ve tm azizler nzalann gsterecek ekilde kendisine glmserken kutsanmak istemiti. ak o zaman kendini gerekten evlenmi hissedecekti; ve imdi yannda duran adamla zina y apt iin iledii gnahlann affedildiini... Ama ite buradayd; uzun boylu, zerine iyi oturmam bir takm giymi, kellemekte olan, evl k akdini stnkr tekrarlayan bir adamla yksek tavanl souk bir odadayd. Annesinin bir bu ene nce diktii, imdiden kalasn ve gsn skan elbise bile ne beyaz ne de dantelliydi. den buketi Vincent'n merkez pla-ce'daki bir kiosktan ald kurutulmu ieklerden oluuyord Aynca aile ve arkadalardan oluan byk bir izleyici kalabal yerine sadece yengesi, amcas e babas vard. Adam onlan kar koca ilan ettiinde Nathalie ve Atlgan Geyik ilk defa topluluk nnde pt Atlgan Geyik'in dilini azna sokmaya almasndan korktuu iin dudaklarn skca birbiri tlgan Geyik bunu yapmad. O da en az Nathalie kadar kendini utanga ve garip hissediy ordu. 355 Vincent birka hafta nce Madam Loiseau'ya yazd nefret dolu mektubu yok etti ve Atlgan G eyik'in Marsilya'ya yaknda ulaacan anlatan bir baka mektup yazd. Neredeyse sonradan ak a gelen bir fikir gibi, artk Madam Atlgan Geyik olan kz Nathalie'nin de ona elik edec

eini ve bu nedenle muhtemelen daha byk bir eve ihtiya duyacaklarn belirtti. Madam Lois eau'dan unlar yazan bir cevap ald: "Burada Yardm Topluluu'ndaki herkesin ne kadar ar indiini tahmin edemezsiniz. Atlgan Geyik'in iffetli kznzla evlilii mutlaka Atlgan Geyi 'in gelecekteki mutluluunu salamak ynnde ok etkili olacaktr. ok gurur duyuyor olmals eni evlilerin Gare St-Charles'da karlanabilmeleri iin yola kmaya hazr olduklarnda kend sine telgraf ekmesini istedi. imdi ise Vincent, Nathalie'nin yanmda durmu, Atlgan Geyik'in eyalar arabadan indirmes ini seyrediyordu. Nathalie'nin bir sand, daha kk bir antas ve bir giysi valizi, Atlg yik'in ise on ay nce getirdii kuma antas ve valizi vard. Vincent, Atlgan Geyik'e iind adame Loiseau'nun Atlgan Geyik'e gnderdii neredeyse iki yz elli frang bulan para kese sini verdi. Bundan daha fazlasn hak etmiti, ama Vincent'n elinden gelen ancak bu kad ard. ki sevgiliye hakkn helal ettii geceden beri endieden kendini yiyip bitirmiti. Ama imdi ikisini beraber yrrken, Atlgan Geyik'i dnyadaki tm varlklarn bir el arabasnda iterke si, birden onlar gerekten olduklar gibi alglamasn salamt. Doru, Vincent bu geen b onlar beraber grmeye almt ama yine de gzel, hatta arpc bir ift oluturuyorlard. dan daha uzun, daha gururlu, daha bir kadn grnyordu. Lucienne'in lmnden bu yana kzn ei onu endielendirmiti. Ama imdi iinde bir yerde, alk olmad bir gven hissediyordu eyik'in ona iyi davranacan biliyordu. Kzlderili'ye kar kzn kendisinden uzaklatrd ssiz ama yakc ksknlk, yerini garip ve yeni bir gurura brakyordu, bacann kt durumu gelmeye ve onlar kadar arbal yrmeye alt. Bir saat sonra arabay avluya doru srerken etrafna baknd, binalarn ne kadar bakmsz ol grd. At ahrnn atsnda bir sr kiremit krk veya eksikti. Domuz al eski dallardan r harabeydi. Ana evde bile kirli beyaz svalarn dp krmz kiremit yapnn ortaya kt ard. Vincent bu tamir isteyen yerleri daha nce de grmt, ama her seferin356 de sadece bir tanesini fark etmiti, geerken bir ara tamir edilmesi gereken eylere al an ylesine bir bakt. imdi tm iftlii bir btn olarak gryor ve bu grnt onu umutsu tepedeki aalar bile, dzgn bir ekilde budanm olsalar da, yalydlar ve gelecek birka eferinde bir blm olmak zere deitirilmeleri gerekecekti. Vincent iftlii yalnz bir adamn grebilecei kusursuz bir berraklkla gryordu artk. Bur seven bir kars ve hayat dolu, sevgi dolu kzyla mutlu bir hayat geirmi olduuna inanmak zordu. Artk her ikisi de gitmiti. Ve yalanda kendisi de gidecekti. Ama iftlik ailed e kalacakt. Kardei Raymond ona, her hasattan sonra yedi yz elli frank demeye sz vermit i, ama Vincent kardeinin bunu hibir zaman yapamayacan biliyordu. Beslemesi gereken ok boaz vard. Arabadan inip atlan zd. Onlan evin arkasnda, tepe yamacndaki kaynaa gtrd. Su imeler rederken Nathalie ve Atlgan Ge-yik'in trendeki hallerini hayal etmeye alt. u anda Garo nne'daki pencereden dan, tepeler boyunca ykselen plak balara bakarak le yemeklerini y r olmalydlar. Byk olaslkla el ele tutuuyorlard, belki yeni maceralar en azndan Natha i rktm olmalyd. Vincent yal kara atn kinemesini dinledi ve hafife atn omzuna vurd aklndan dolay minnettard. Daha sonra mutfaktaki masada oturup bir bardak kahve ierek yukarda bir ayak sesi, ocaktaki tavalann sesini, alet kulbesinde duran budama testeresinin alma sesini duym aya alt, ama hibir ey duymad. Kendi dnyasnda sessizliin bu kadar youn olacan hi Boazn temizledi. Sonra bir kibrit akp purosunu yakt ve masada duran garip kemere bakt. Parmaklarm kemerin sk, yumru yumru desenlerinin zerinde dolatrd. Atlgan Geyik'i zley i. Ama kznn yokluu kalbini szlatacakt. Geriye bir tek kz kalmt ve artk o da gitmi ^'357 XXI Atlgan Geyik Rue d'Aubagne'n kesinde durup sokan birletii, tm pazar hareketlerini ace'a. giden parke tal yola bakl. Her iki tarafndan da teker teker, kararl yryen kadn geiyor, bazlan bahar sebzeleri, peynir, balk veya et alm pazardan geliyor, dierleri b o sepetlerle ve bozuk para antalanyla pazara doru acele acele yryorlard. Ortalkta gze an erkekler sadece satclar ve karlarnn yannda dimdik yryen birka yalyd. Pazarn kkl onu artmt. Pazan kocaman, yzlerce insan ve onlarca tezghla dolu hat giymi ok sayda erkein, kadnlarn arasnda, onlan batan aa szerek veya Rene'nin tez ra hayran hayran bakarak dolatn hatrlyordu. Produce'un topraks kokusuyla kanm tt dinlendiril358

mi peynirin keskin kokusunu hatrlyordu. Hatralarnn doruluunu kantlayan tek ey satc rleriyle dalga gemeleri, birbirlerini kzdrmalar ve btn bunlarn arasnda ara sra ykse bir sesti. Tm sesler sanki kime ait olduklarn karabilirmi gibi tamdk gelmiti, ama Soulaslar'in b tezghnda altndan beri on iki yldan fazla bir zaman gemiti. O seslerden ounun son smu olduunu biliyordu; dierleri de ii brakm veya baka bir yere gitmi olabilirlerdi. de buras kk bir mahalleydi, insanlar orada nesiller boyu yayor olabilirlerdi, bu neden le onlar tanmas imknsz deildi. Atlgan Geyik tannma fikrinden huzursuz oluyor, hatta neredeyse korkuyordu. Hl dikkat ekecek kadar farklyd, gmen mahallesine aitmi gibi grnen esmer tenli, uzun siyah sal an bir adamd. Garip bir ekilde Marsilya'y terk ettiinden beri, ne birok deiik adamn b nduu hapishanede, ne de kendini benzersiz hissedecek kadar farkl olduu, ama acayip bir yaratk olarak grlmedii Agen'de, bylesine yanl yerde olduu duygusuna kaplmamt. ar ona, bu caddelerde ilk yrd zaman hissettii o aym pheyle bakyorlard. O zamanlar b kartrc bir dmanlkt, ama imdi mehur efin kt hretli katili olarak tannmaktan k Agen'den geldiinden beri drt aydr sessiz bir sradanln keyfini yaamt. Pazarlar har na almaya, byk gemilerin ykn indirip bindirmeye gitmiti, geceleri Nathalie'yle berab de kalm, pazarlar Corniche boyunca yrmlerdi. Sakin bir hayatt ve o buna deer veriyor ekrar resim yapmaya balamt, Dakota'nm dzlklerindeki hayatyla ilgili hatrladklarn athalie merakna yenilene kadar rgsnn veya dikiinin zerinden onu seyreder, sonra da ne aptn gstermesi iin yalvarrd. Ama Atlgan Geyik resmi bitirene kadar onu bekletirdi. S her ayrnty iaret ederek ona anlatrd. Nathalie bu konuda hep ok hevesliydi ve onu resim erini satmas iin zorluyordu. Eski Liman evresinde onunkilerden kt resimler satan ress amlara rastlamak mmknd. Onun bu evki Atlgan Geyik'i gldrrd, ama ar kasalar ve f ken veya iten eve dnerken bunun mmkn olup olmadn merak ederdi. Kendisini hibir zaman am olarak dnmemiti, fakat ya Nathalie haklysa? Rhtmlarda ve Corniche boyunca resimleri i satan gerek ressamlara zenmeye balad. Ayrca Nathalie haklyd; srekli ayn . 359 sahneyi yeniden iziyormu gibi grnen birok ressamdan daha iyiydi. Ama resimlerini satm a fikri gelip geiciydi ve merdivenleri ktnda bu fikir aklndan umu olurdu. Atlgan Geyik alt gndr almyordu; huzursuz ve endieliydi. O ve Nathalie'nin sadece yem ine yetecek bir haftalk paralan kalmt. Her gn limana gidiyordu, ama alt baz adaml geri evriliyordu. Sendikas gemi firmalarna kar greve girmiti ve ok sayda ii rhm erinde pankart ve sopalarla yryordu. Daha ksa alma saatleri (gnde on saatten sekiz saa e) ve aileleriyle daha fazla beraber olmak iin cumartesileri tatil istiyorlard. Ba t Afrikal kleler gibi muamele grmekten bkmlard. Atlgan Geyik i arkadalarna hak ve a bu arada masaya yemek koyamayp, kira deyemedikten sonra bunun ne yaran olacakt? Y a firmalar ilerini onlardan alp bakalanna verirse? Limanda hep i aramak iin dolaan ada mlar oluyordu. Atlgan Geyik derin bir nefes alp bu dncelerden synld. Bugn dncelerinin ak ve ber kiyordu ve yeterince ayakta dikilmiti. Ya caddeyi yryecek ya da ekip gidecekti. Rene 'nin tezghn grmek iin ok yol gitmesi gerekmiyordu. Place'm yaknlann-da bir kenarda, du duu yerden bile grebildii tamdk yeil tentenin altndayd. Bu tentenin zerinde POISSONS UILLAGES FRUITS DE MER* yazyordu. Tralanm buzla dolu tahta tepsileri, istavritlerin, anuezlerin, ton balklarnn, karideslerin, poulpe" ve rascasselarm***, byk az korkutucu r ekilde ak sergilenen lipsozun, ayn ayn tezgha dizililerini gznn nnde canlandrabi Oradan bile taze baln o belli belirsiz, temiz stakozlarn metalik kokusunu duyduunu d Bir sigara sanp yakt ve pazara doru tereddtl birka adm att. Vincent'm verdii paranm b ksmm kendisine yeni bir takm elbise almak iin kullanmt. Bu daha ucuz, daha sert ve ka bir kumat, ama yine de yeniydi ve uzun vcuduna dzgn bir ekilde oturuyordu. Takm elbis si ve yn beresinden memnundu, ama Nathalie'nin pazar gnleri giydii, kol azlan ve yaka s dantelden yeni gri ipek elbisesinin iindeki grntsnden zellikle gurur duyuyordu. Baze kilisede oturup Nathalie'nin dua etmesini seyrederdi. * Balk su kabuklular deniz rnleri, (y.h.n) "Ahtapot, (y.h.n.) *** Lisoz bal, (y.h.n.) 360 Atlgan Geyik, Agen'den buraya gelirken btn yol boyunca Natha-lie'nin Marsilya'y nasl bulaca konusunda endielenmiti. Garon-ne'un d dnyaya kapal vadisinden sonra deniz kena ki ehir Atlgan Geyik iin tandk, hatta ho gelecekti. Kendi hesabma birka dakika teredd tse de Madam Loiseau Vincent'a gnderdii bir mektupta, eski kt hretinin tmyle unutuldu nusunda ona garanti vermiti. Ama Nathalie byk liman ehrinin deikenliine ve enerjisine

abancyd. Buradaki insanlarn konutuu Franszca Agen'dekinden farklyd. Burada konuulan k Rene ile Madeleine'in kendi aralarnda konutuklar Franszca'dan tamamen farkl bir dil di. Uzun yolculuk boyunca farkl dillere ve geleneklere iaret ederek Nathalie'yi ha zrlamaya almt, bu ise sadece onun iin yolculuun keyfini karmaya yarama. Trenden yduu heyecan, sahil eridine ulap douya dndklerinde yerini azn bak amayan bir bek e Gare St-Charles'da Madam Loiseau'nun brosundan biri tarafndan karlandklarnda, Nathal ie gzle grlr ekilde utanga davranm, byk, camlarla evrili istasyondaki btn tren v rkmt. ehre keyifsiz varlarn hatrlarken bile kalbinin at hzlanyordu. odas, gerek bir lk caddeye bakan byk penceresi olan evlerine geldiklerinde yz tekrar aydnlanmt. A dan ayrldnda Nathalie Atlgan Geyik'i yataa ekmi, kkrdamalar ve i ekiler eliind lemiti. Atlgan Ge-yik'in ciddi uyarlarna ramen Nathalie hem kendisim hem de onu neelen dirmeyi baarmt. Atlgan Geyik daha nce hi onun genliine, evlerindeki ilk gecede oldu minnettar olmamt. imdi Atlgan Geyik zerinde byk beyaz harflerle dolu yeil tenteyi grebiliyordu. Harfleri hemen altnda okuyamad, ama orada olduunu bildii daha kk bir yazyla "M. Soulas, Poi r"* kelimeleri bulunuyordu. Atlgan Geyik et tezghna ulap byk krmz et paralarn grene kadar dkkn vitrinleri ytin, turp, marul ve pazarn tm erken mevsim gzellikleriyle dolu tezghlarna bakarak ya vaa yaklat. Ayn anda balk tezghnda durduu zamanlar etlere nasl byk bir istekle ba sonra o etlerin at eti olduunu, altn at kafasnn at eti sarlan tm pazarlarn belirleyic iareti olduunu rendiinde neredeyse kusacaku. Daha nce, Kaygan ayr-* Msy Soulas, Ba .) 361 lk'taki byk savatan sonraki kt k srasnda sunka wakan eti yemiti, ama o zamandan be eti koymamt. imdi ete bakp Robinson Kalesi'ne teslim olmadan nce Oglalalann sahip oldu tm o atlan dnd. O k kimse atlarn yemekten memnun deildi, ama bylelikle ou alk mutu. Midesi etin kokusundan ve anszn hissettii heyecandan dolay hafif kalkm bir ekilde bal ezghna kaamak bir bak at. nce hepsi ayn anda balklan iaret edip o tandk seslerle kavga ediyor gibi grnen kadnlarn kalabalndan satclan gremedi. Sonra kadnlardan bi layan bir erkein sesini duydu ve bu sesi hemen tand. Kadm, gazeteye sanl balkla uzakl arken Atlgan Geyik eski arkadam grd. Parlak kafasnn stne yaptrd birka ince tutam sa da artk dklmt. Ama dar soka 'yle ilgili baka her ey ayn grnyordu. Alttaki eksik dii ortaya karan ayn ak glm ak gzler, tknaz, kk beden. Atlgan Geyik bir eyin boazn sktm hissetti ve kadnla a Madeleine'inkini arad. Tam karamad bir nedenden dolay, aslnda onu grmeye gelmiti Ona kz arkadan bir pazar gn yemee getirmesini sylediinde hissettii utanc asla unu urumalar srasnda kz arkadann fahie olduunu rendiinde duyduu daha da fazla utanc a gelmekten vazgeip, artk onu grmemeyi tercih ettiinde utancnn tamamlandn hissetmi di neden Madeleine'i bu kadar ok grmek istiyordu? Artk farkl bir adam olduunu sylemek iin mi? Gen, namuslu ve her pazar kiliseye giden bir kans olduunu sylemek iin mi? Kend isinin de kiliseye gittiini sylemek iin mi? Madeleine'den ne istiyordu? Bir baka mteri daha tezghtan ayrlnca Atlgan Geyik kirli muamba bir nlk giymi uzun n bir adam grd. Franois deildi bu. yleyse Rene'nin yeni bir yardmcs vard. Gen adam eri ayaklarnn yannda duran bir kasadan buzlann zerine yyordu. Gnein dar sokaktan yen i girdii lk bir ilkbahar sabah olmasna ramen gen adam nln altna balk kaza gi az parmaklanyla karidesleri avulayp buzun zerine koyuyordu. Atlgan Geyik sokan karsn ile gn getike o pis nemli ortamda almann sonucunda balklann kaderi olan krmz par biliyordu. Ama onun nefesini tutmasna ne362 den olan yeni yardmcnn salan oldu. Kahverengi ve fra gibiydi ve sanki her ynden flat Gen adam kafasn kaldrp ona baktnda Atlgan Geyik abucak arkasn dnp krmz etle ak gen adamn seslenmesini bekledi, ama etrafnda sregiden pazarlklarn dnda hibir ey eldii yoldan geri dnd; pazardan ktnda Rue d'Aubagne'dan La Canebiere'e doru hzla y Atlgan Geyik o gnden sonra bir daha pazara hi gitmedi. Madele-ine'i grmediyse de, o gnden sonraki gnler boyunca onun orada olduunu ve gzlerinde balayc bir ifadeyle kend baktm hayal etti. Ona seslendiini ve ismini sylediini dledi. Ama bunun tesinde bir al edemiyordu. O gn her dndnde gznde sadece Mat-hias'n kendisine bakan ifadesiz, b gi gzleri canland.

Grev hafta srd. Anlama salandnda liman iileri cumartesi leden sonralar alma ai creti alma hakk kazandlar. Haftann dier gnleri iin daha az alma saati ka-zanamad , Atlgan Geyik ie geri dnmekten mutluydu. Vin-cent'n ona verdii iki yz elli franktan a rta kalanlar onun ve Natha-lie'nin bu haftay geirmesini salamt ama aym kap orbay g ek zorunda kalmlard. Bir leden sonra Atdgan Geyik eve dndnde Nathalie'yi mutfak masasnn zerine kapanm a du. Ayaklan plakt, zerinde sadece beyaz, pamuklu bir kombinezon vard. Aklna hemen Vincent geldi. Ona bir ey olmutu. Ama teselli etmek zere aceleyle ona yaklatnda Nathalie, Atlgan Geyik'i birden durduran kk, korku dolu bir glmsemeyle kafasn kaldrd. "Neyin var Nathalie? Niye ahyordun? Babanla m ilgili?" Nathalie gzlerini kk bir bezle kurulad. Geen aylarda yz incelmi, daha ekillenmiti, ekiz yamda ok ekici bir kadn olmutu, ama imdi gzleri gzyalanyla parlyordu. Yanaklan daklan ise fark edilemeyecek ekilde titriyordu. Atdgan Geyik onun nnde eildi, birden korkuya kaplmt. "Sorun nedir? Sen iyi misin?" Nathalie kafasn sallad. "Bir ey yok. Ben sadece endielenecek kadar aptalm..." tek bir hknk vcudunu sarst ve gzyalan tekrar akmaya balad. '"*' 363 "Bana sylemelisin, seni zen ne? Ltfen." "Sana syleyemem." Kafasn eip masaya bakt, ama o kk glmseme geri gelmiti. "Bundan h ksm." Sonra gsnden geliyormu gibi bir ses kard. Bu bastrlm bir hkrk gibiydi, a a ok bir kkrdamaya benzedi. Atlgan Geyik kafas karm bir halde diz kp oturdu. "Ltfen," dedi alak bir sesle. "Ba ilirsin. Ben senin koanm." "Sanrm sorunun bir ksm da sensin, kocacm." "Ne yaptm?" Tekrar korkmutu. "Bu bizim birlikte yaptmz bir ey." Islak bezi parmana dolayp kararl bir ekilde mend rini dikti. "Biz bir bebek yaratm olabiliriz." "Bir bebek!" Nathalie kocasna bakt. "Mutlu deil misin? Btn gn bu haberin seni mutlu etmeyeceinden k rktum. imdi gzlerinden okuyabiliyorum. Mudu deilsin." "Evet. Hayr. Tabii ki mutluyum Nathalie. Ama nasl?.." Nathalie glmsedi, yanaklar kzarmt. "Ne demek 'nasl'? Herkesin yapt gibi, bizim kad ber yatnca..." Bu sefer kzarma sras Atlgan Geyik'teydi. "Ama nasl anladn?" Nathae pencereden dar bakt, gen yz aniden ciddileti. "Bir kadn byle eyleri bilir. deil." Atlgan Geyik elini bacaklarnn zerine koydu, ince kombinezonun altnda dirilii hissediyo rdu. Pamuklu kuman zerindeki esmer elini inceledi. ok sk yapt gibi kendisine ait bir m ve bu kadn Nathalie olduu iin ansna ard. Sonra onun kk elini, o kadar beyaz ve kk elini kendi elinin zerinde hissetti, mutsuz olduu zamanlan hayal edemiyordu. "Bir bebek," diye fsldad. "Bizim bebeimiz." Nathalie parmaklanm Atlgan Geyik'in uzun salannda gezdirdikten sonra bam gsne doru e Btn bu sre boyunca dar sokan kar tarafndaki duman rengi ta binaya bakarak salanm ok afasnda ocukluunun eski iftlik evi, gneli bahesi ve gzel erik baheleri vard. Marsil nilii, bykl, dkknlan, farkl renkteki insanlan, Eski Liman, deniz bysn kaybetmeye anda tm kalbiyle Atlgan Geyik'le Agen'e, evine dnebil-melerini diledi. Ama bu artk i mknszd. Onun evi bu garip, bunaltc ehirdi. 364 O sene neredeyse mkemmel geen sonbahar ekimin ilk haftalarna kadar srd. ehirdeki yapra klar lgn bir sarya ya da yumuak bir pembeye dntyse de aalarn zerinde hl ktta lard. Sabahlan serin oluyordu ve Atlgan Geyik gn doumunda limana doru yrrken sokak lam alarnn nda kendi nefesim grebiliyor, souun yn ceketinden ieri ilediini hissedeb ortasnda gne nhumlan styor, Atlgan Geyik de fanilasyla alyordu. Zaman abuk ges sonra hep orada onu bekliyor olan Nadae'yi grmek iin aceleyle eve dnyordu. Bir akam ykanp temiz bir gmlek giydikten sonra Nathalie, elini artik bym kamna dayad senin olun sanrm," dedi. Gzleri bir eyi duymaya alyor gibi bymt. Atlgan Geyik ani bir hareket hissedip elini birden geri ekti. Nathalie gld. "Kendi yzn grmen lazm," dedi. Sonra elini tekrar karnna yerletirdi. " m orada tut muhallebi ocuu." nce kk bir yumruk gibi gelen bir ey hissetti, bunu bir bakas takip etti. Bebein tekme

ini hissederken, ne Marie'yle ne de sonra Nathalie'yle, herhangi bir kadnla seviir ken daha nce bir kadma hi bu kadar yakn olmadm dnd. Nathalie'nin bedeninin iinde o para vard, onun pamuklu elbisesinden hissedebildii bir para. Tabii ki doum hakknda her eyi biliyordu; atlan, kpekleri ve gsteri srasnda Paris'teki hayvanat bahesinde bir ma ymunun doum yapn seyretmiti; Stronghold'da bebek bekleyen kadmlan, sonradan bu kadnlar drlarnn dnda bebekleriyle gnete oturduklarn grmt. Bu, onun ka-ns ve onun ocu cak, etrafna bak-nacak ve grd ilk ey annesi ve babas olacakt. "Erkek ocuk istiyorsun, deil mi?" Tereddt etmeden "Evet" dedi. Oluyla Eski Liman'in nhtimlann-da yrdn, St-Jean Kalesi'n korkuluklanna dayanarak ona denizi gsterdiini, Cours Belsunce'daki dkknlardan birind en ona -tpk dier babalann yaptn grd gibi- glace* aldn dlyordu. O ana kadar etmemiti. "Ya kzsa?" Nathalie'nin sesi neredeyse ekingendi. "Ayn ekilde kz da olabilir. Onu da bu kadar ok sever miydin?" Sadece birka saniye dnd. "Bana deil de sana benzerse eer," dedi. Nathalie gld. * Dondurma, (y.h.n) ^'365 Ekimin ortasna doru ilk gerek karayel Rhone Vadisi'nden aa eserek aalarn kda benz rn sallyor, binalarn bacalarndan tten dumanlan yana flyor, limanda demirlemi buharl ri bile sallyordu. nsanlar, La Canebiere'de turlamak yerine binadan binaya, dkkndan dkkna, k giysilerine sarnm kouuyorlard. Buz gibi rzgr atlara yeni bir enerji ya d src nereye gitmeyi istiyorsa oraya gitmek iin sokaklarda drt nala koturma gc vermi g i. Tercihleri de binalarn korunakl yerleri oluyordu. Sokak kafeleri, sandalyeleri ve masalar tentelerin altna yarak ieri tanmlard. Neredeyse bir gece iinde, fazlas e olsa, Marsilya bir k ehrine dnmt. Ama liman iileri, souk hava ufak bir mesele, dayanlmas gereken kk bir rahatszhkm g eri yklemeye devam ediyordu. Bunlar sert, grev srasnda pankartlarn yan sra omak da ta lard. Bazdan polisin ie kanmasmdan, sadece niyetlerinin ciddi olduunu gstermek iin "bi rka kafa patlatmaktan" endieliydiler. Ama konu ie geldiinde istekli olmasalar bile h akkyla yapyorlard. Atlgan Geyik'i de, ilerinden biri, sendikann bir yesi olarak kabul tmilerdi, bu ne Rene ile alt pazardan, ne sabun fabrikasndan, hatta ne de hapishanede lk olmad bir eydi. Aynca Strongold'dan ayrldndan beri ilk defa birbirlerini kollay uba ait olduunu hissediyordu. Ve bu houna gidiyordu. Bildii kadanyla, herkesten farkl grnmesine ramen, parlak eko-seli takm elbiseler giyen , ikolata renginde melon apka takan, geni gsl kvrck siyah sal ve sarkk bykl p alarndan hibiri, onun kim olduunu bilmiyordu. Bu ne kadar olanaksz grnse de patronu Ma am Loiseau'nun bir tandyd ve Kzlderili'yi ona ve organizasyona bir iyilik olsun diye i almt. Patron bazen Atlgan Geyik'e gz krpard, ama bu aralanndaki tek iletiimdi. 17 Ekim'de, hibir zaman unutmayaca bir gnde, Atlgan Geyik le arasnn birka dakikasn lmak zere Quai des Bel-ges'e yrmek iin kulland. Karayel gcn kaybettiyse de hava souk gkyz limann zerinde dz gri bir metal plaka gibiydi. ehrin kuzeyinde kalan tepeleri hi r ekilde grmek mmkn deildi; gneye doru deniz ve gkyz birbirlerinden ayrt edilemeye rilik iinde birbirine kanmt. Atlgan Geyik yanlanndan geerken iki adamn ttn dkknnn yanndaki bir duvara bir afi a rediyordu. Duvarda eski 366 afilerin kalntlar duruyordu; bazlar hl okunabiliyordu, dierleri solmu veya ksmen y r bir platformda durup uzun sapl fralarla slak afii yaptrp dzeltiyorlard. Atlgan ve dnerken sk sk afilere bakard; yazlanlar okuyamasa bile ounun konusunu (bisiklet y irkler, tiyatrolar) anlayabiliyordu. Afiler sk sk deiiyordu; bazen ie giderken farkl, ve dnerken farkl bir poster gryordu. imdi adamlar afiin son kelerini dzeltirken ttn dkknna detaylar grebilecek kadar y durdu. Grdne ina-namyordu. Bir daha grmeyi umduu en son ey, etraf kovboylar, askerle Kzlderililer ile evrilmi, beyaz apkas ve kei sakalyla Buffalo Bill'in resmiydi. skel ni sken adamlara sadece birka adm kalana kadar yava, ekingen bir ekilde yaklat. K in resmine bakt. Gerek insan yzleriymi gibi grnyorlard, ama hibirini tanyamad. Ona eri ve boncuklu gmlekleri ile La-kota olabilirler gibi geldi. Yazlara bakt, ama tany abildikleri sadece "Buffalo Bili", "Kzlderililer" "Vahi Bat" ve tarihlerdi: "1-12 Ka sm." Atlgan Geyik srtna ileyen souk, keskin esintiyle titredi, ama o gn hi rzgr yoktu.

Nathalie son gnlerde kocasnn mesafeli olduunu fark etmiti. Bulaklara yardm ederken ve akamlan ona bir fincan ay getirirken, gzleri ona veya yapt ev iine odaklanmyor gibiyd Tabii ki saygl ve hatta hamile olduunu sylediinden beri ok daha zenliydi. Ama resimler nden birinin zerinde almak zere masaya oturduunda zaman zaman onun gzlerini kda vey kleri indirilmi pencereye dikip ylece oturduunu gryordu. Sonra tekrar baktmda ise elle ine veya fincanna bakyor oluyordu. Bu hareketleri Nathalie'yi endielendiriyorsa da onu rahatsz eden eyin ne olduunu renme ye almad. Onun kendi sorunlar vard. Neredeyse her sabah midesi bulanyor, midesi bulanm d zaman kendini a hissediyor, ama hibir ey onu doyurmuyordu. Ne yerse can baka bir e onra da bir bakasn ekiyordu. Vcudunun deitiini ve arlatn hissediyordu. Bazen h an zaman hayat dolu oluyor, ama dier zamanlar zerine byk bir sknt kyor-du. Marsilya adam diyebilecei kimseyi tanmyordu. Konua'"367 bilecei, zaman geldiinde ona yardm edecek kimse yoktu. Muayenehanesi hemen keyi dnnce ace des Capucins'de bulunan Dr. Ven-toux ve doktorun tantrd ebe Madam Robichon dnda. a her ikisi de ona ve endielerine kiisel bir ilgi gstermek iin fazlasyla profesyoneld i. Kck gecelikler dikmek iin pamuklu kuma, apka ve orap rmek iin yn ald tuhafiy a da gide gele ahbap olmutu. Bir de onlarn hemen altndaki dairenin giriinde karlat vard. Kadn, Nathalie'nin karnn fark etmi, bylece doum ve annelik hakknda kk bir s ilerdi. Nathalie'yi yakm bir zamanda aya gelmesi iin davet etmi, ama belli bir zaman sylememiti. Nathalie gen anneyle "tesadfen" karlama ihtimali nedeniyle merdivenlerden aaya yukar gerekenden fazla inip kyor, ufak tefek iler, alacak eyler iin srekli d alnz kalmaktan bkmt. Bir arkada istiyordu. Ama her eyden ok annesini zlemiti. u anda annesine daha nce hi olmad kadar ihtiyac ebilecei birine ihtiya duyuyordu. nsan nasl ocuk sahibi olurdu? ocuunu nasl bytrd tlgan Geyik iteyken Nathalie annesiyle konutuunu hayal ederdi. Annesini Marsilya'dak i bu dairede yasaklan kabartrken, byk bir tencere orba piirirken, pek fazla olmayan m obilyalarn tozunu alrken, rgsyle kznn yannda otururken hayal ederdi: "Hadi, hadi beb hep olur, endielenecek bir ey yok, iyi kalalarn var Nathalie, arabadan adamak kadar kolay olacak." Nathalie bu ufak konumalardan byk keyif alyordu, ama bu hayaller son a erdiinde kendini Agen'den ok uzak bir ehirde, kk bir dairede yapayalnz buluyordu ve rtk annesi de ona yardm edemezdi. Atlgan Geyik bunlarn hibirini bilmiyordu, bu yzden kapdan girdiinde daha ceketini ve a kasn kartmadan Nathalie'nin kendisine koarak skca sarlmas onu hep artrd. Yuvarl arnnn altna dokunduunu hissederek onu kucaklar ve temiz kokusunu iine ekerken, alnndan erdi. Ona sarlr, salann okar ve kulana fsldard, ama o anda bile akl baka yerlerde Atlgan Geyik Nathalie'ye Vahi Ba gsterisinin ehre dnnden Rond du Prado'daki ala etti. Nathalie heyecanlanp gsteriyle ilgili her eyi renmek istedi. "Kzlderililer olaca m?" 368 "Evet." *. "Senin gibi mi?" "Evet." "Ya Buffalo Bili, byk bir adam m?" "ok byk bir adam." "Kzlderililer bizon ldrecekler mi?" "Gerekten deil. Sadece ldryormu gibi yapacaklar." Ama geriye bizon kalp kalmadn me rdu. Ku Kuyruu'nun Paha Sapa'daki maaraya giren bizon ryasn hatrlad. Bizonlarn dnd erika'yla ilgili duyduu tek ey - eh, aslnda pek bir ey duymuyordu. Okuyamadndan, gazet lerin anavatan hakknda neler yazdm bilmiyordu. Bazen Amerika'dan gelen gemilerin ykler ini boaltrd. Bazen de i arkadalarnn agzl ve kibirli olduu iin Amerika'ya kfretti d. Bakan Roosevelt hibir neden yokken kk bir lke olan Kba'ya saldrmt. imdiyse Fi iler. Liman iileri arasndaki provokatrler sk sk Amerikan mallarn boaltmay reddetmek sederdi. Atlgan Geyik kzgnlklarn anlamyordu ve savunmak istese bile, Amerika'y o kada anmyordu bile. Ama imdi nne bir frsat kmt. Vahi Bat gsterisindeki La-kotalarla konuabilecekti. atm nasl olduunu soracakt. Anne ve babasnn, Lakota insanlarnn nasl olduunu renecek hl oradalarsa... Ryasn ve kkreyen rzgr bastran o garip sesi unutmamt: Sen benim O sesi aklndan karmaya alm, La Tombe'daki klarn ounda da bunu baarmt. Ama Ga

gitme olasln gzden geirdii aylar boyunca ses nadir ve beklenmedik anlarda -erik topl en veya at kl kemerinin zerinde alrken- bazen uurumun dibinde, kayalarn zerinde yat anm vcutlann grnts eliinde geri gelmiti. Onlara katlmaya altm ve kkreyen se ine yatp aresizlikle alayana kadar onu defalarca uurumdan geri ittiini, hissettii kork un umutsuzluu hatrlyordu. Rya hl ok korkunsa da Atlgan Geyik'in Nathalie'den, i arka-dalanndan, bu dnyadan uza nedeni deildi. Sanki bir hayvan penelerini midesine geirmi gibi iten ie ac ekiyordu. ii, neredeyse bu fiziksel acnn sebebi kesinlikle, geen on al yldr umutsuzca tek bir e k arzulamasyd - oysa imdi bunu bu kadar arzulamak istemiyordu. F24N/Kz<fcrilinin arks , 369 Vahi Bat gsterisine gidecekleri cumartesi akam Nathalie hastaland. Tm gn ateliydi ve undu; bunun ilerleyen hamileinden kaynaklandm dnmt. Douma al haftadan az bir sr sk sk ok ar ve gc tkenmi hissediyordu. Akam yemeinden hemen nce ksmt, ama ma z daha iyi grnyordu; azck balk orbas iip ekmek kabuu yiyebildi. Atlgan Geyik mides iye bir bardak arap imesi iin srar etti, ama Nathahe kadehi dudaklarna dokundurur dok undurmaz' gzleri byd ve banyoya kotu. Atlgan Geyik onun rmesini ve ksrmesini dinle nra gsteriye girmelerinin mmkn olmadna karar verdi. Bir yandan neredeyse umutsuzluk de recesinde hayal krklna uramt; dier yandan da zerinden byk bir yk kalktn his duygunun daha gl olduuna karar veremiyordu. Nathalie geri geldiinde o kadar solgun ve krlgan grnyordu ki Atlgan Geyik arm, en nle banm stnde toplad koyu renkli salar zlmeye balamt; gzleri donuktu ve sul Elini tutup onu yatak odasna doru gtrrken, "Yataa gelsen iyi olur," dedi "Dinlenmelisi n. Gsteri bekleyebilir." "Ama yarn gsterinin son gn kocacm. Yarn hasta olursam, senin iin her eyi mahvedece "Benim iin nemli deil." Onu yatan kenarna oturtup ayakkabsnn balarn zmek iin d ldi. Elbisesini kartp flanel geceliini giymesine yardm etti. Sonra onu yataa gzelce ya zerine ek bir yorgan daha rtt. Nathalie bu hazrlklar srasmda sessiz kalmt, ama imdi "Gitmelisin, Atlgan Geyik. Bunu drt gzle beklediini biliyorum," dedi. Zayf bir ekilde glmseyebildi. "yi olacam. Ye rim." Atlgan Geyik yataa oturup ona bakt. Bahede ilk defa ismini, kalbini starak syledii za hatrlad. Sabah gneini ve gzel topra, domates fidelerinin sklmeye yakn saldklar mi kokuyu hatrlad. O zaman kalbinden geeni sylemiti, imdi de aynsn tekrarlad: "Bana ke yi hissettiriyorsun." Nathalie tekrar glmsedi ve eline uzand. Gzlerini dikkatli bir ekilde balanm kravatna rek baparmayla elini okad, "Bu akam ok yakklsn, sevgilim." Glmseme yok oldu ve boyunca sessiz kald. Soma Nathalie gzleri birden parlayarak, de370 F24ARKA/Kzldcrinin arks rin derin Atlgan Geyik'in gzlerinin iine bakt. "Son zamanlarda ara sra u an burada olm ayan bir eyi gryormusun gibi gzlerini nasl da uzaklara diktiini grdm. Bu beni rahats , nk byle anlarda benimle olmadn dnyorum. Yalnz hissetmek istemiyorum..." Gzler n koluna gzlerim sildi. Sonra gld. "Aptalca biliyorum..." Atlgan Geyik onu akmdan pt. "Buradaym," dedi. "Artk dinlenmelisin Nathalie. Uyandnda da olacam." Ayaa kalkp kravatn gevetmeye balad. "Hayr, ltfen. Bu senin iin nemli. Onlar senin insanlarn. Ltfen. Gitmeni istiyorum." Atlgan Geyik kafasn eip ona bakt. Nathalie glmsedi: "Dndnde burada olacam. Daha m. Sz veriyorum." Kravatn tekrar skarken "ok kalmayacam," dedi, "sadece gsteri iin." "stediin kadar kalacaksn sz ver bana." "Tamam," dedi. "Ama ok kalmayacam." Atlgan Geyik, Rue de Rome'a giderken Place des Capucins'den geti. Meydan cumartesi gecesi alveri yapanlar ve yemek yiyenlerle doluydu; kafelerin pencerelerinin ardnda genler konuuyor, glyordu. Hava nefesini grebilecek kadar souk olmasna ramen Marsil i eski gnlerinden tamdk gelen bir eit coku hissetti. La Tombe'da cumartesi akamlarnn akamlardan fark olmazd; en fazla Ca-useret ile sakin bir sohbet, belki dardaki iyi za manlan yad ettiklerinden biraz daha melankoli olurdu. Gazierler'in iftliinde ise y emekten sonra bir saat daha fazla kalr, bir tane daha eau-de-vie ile Vincent'n pur olarndan bir tane ierdi. zel bir ey olmazd.

Peki ya Marsilya! Ka cumartesi akam en iyi elbiselerim giymi, bu caddelerden yrm, kaf rde oturmu, Marie'yi ziyaret etmiti? ki yldr, Stronghold'da geirdii yllardan beri his medii bir zgrlk hissi kaplamt iini. Stronghold bile heyecan verici deildi, Attan D ptklar eyler dnda. Ve imdi aklna, o ve arkadann yapacak hibir ey, gidecek hibir n, adrda oturarak geirdikleri o k akamlan geldi. Gsteriyi ve arkadalann grme olasl landrd. Tabii ki artk kimseyi tanmyor olacakt; on alt yl soma bu mmkn deildi. Ama ilirdi ki? 3*71 Belki Broncho Billy hl gsterideydi. Tramvaya Rue de Rome'da bindi. Tramvay Rond Point du Prado'ya giden aileler, ark adalar, sevgililer ile tklm tklmd. Alt basamaktaki iki adamn arasna skrken aklna lie gelince sululuk duygusu kaplad iini. Genellikle tramvaylar sessiz olur, yolcula r birbirlerini grmezden gelip pencereden darya veya tam karya bakarak sakin sakin yolc uluk ederken duyulan tek ses stteki tellerin atrts ve zilin pes nlamas olurdu, ama bu ce Vahi Bat gsterisini heyecanla bekleyen kalabalktan bir sr ses, bar ve kahkaha du du. Atlgan Geyik'in sululuk duygusu, tramvay hafif bir sarsntyla hareket ederek ar ar ddedeki raylarn zerinde ilerlemeye balar balamaz abucak geti. Kendisi ve Nathalie'nin ilk defa bu tramvaylardan birine binmeye cesaret edilerini, binerken hissettikler i korku ve heyecanla kark hislerini hatrlamt. Ve tramvay hareket ettiinde zerlerinde ektriin korkutucu atmn dinleyerek, byk motor olmadan arabann kendi kendine hareketin cizesinden gzleri kamaan ocuklar gibi el ele tutumulard. Bu, on veya on bir ay nceydi, bylesi bir mucize onu hl artyordu. Ve bu gece bir baka mucizeye tank olabilirdi. Ken i tanm gibi bakan bir adama glmsedi. Ama adam yn kep altndan kan uzun salar, ksk ack kemiklerini fark etmi olabilirdi. imdi ehrin tamam posterlerle kaplyd. Atlgan Geyik etrafndaki sahnenin tandkh karsnda az kalsn kendini kaybediyordu. Ona hep karl dalar gibi grnen beyaz tentelerin altndaki tribnlerle evrilmi gsterinin ya na, arenann arkasn tamamen kaplayan adr bezine boyanm manzara, arenay gndz gibi ayd ireklerin zerindeki klar ve tanabilir jeneratrlerin uzaktan gelen uultusu. Uzak ked leimci kulbeleri bile tpk onun zamanndaki gibiydi. Sonra, dier kedeki tipi, kuru et r ar ve nnde yanan kk ate! Srtnda bebeiyle bir Kzlderili kadn atein zerindeki bi n kabn iinde bir ey kartryordu. Birden kk bir ocukken, lgn At'm kabilesinden bi er ey yolundayken, bizon blgelerinde yaadklar gnlere geri gitti. Annesi, babas, erkek e kz kardei ile yaamak... Bunun gibi ri/?/'lerden oluan bir kyde kendi insanlaryla yaa ak... Arkadalaryla oynamak, gerek et yemek, yallarn hikyelerini dinle372 mek... Direklerin zerindeki klar gz krpmaya balamt ve kafasn klara evirdiind i belirsiz gmi izgiler grd ve gzlerinin yalarla dolduunu fark etti. Sonra daha nce yzlerce defa dinledii mzii duydu, arka perdenin bir ksm yana doru al az atlarnn zerinde enstrmanlarn alarak ortaya kan kovboy orkestrasnn atlan, arka p zak kesine ulaana kadar dzen iinde uysal uysal ilerledi. Byk girii bildiren mzik kal hep heyecanla doldurmutu. Ve mzik sesinin arasndan duyulan borazann tiz notalarn, acil any duydu ve birden by bir atm zerinde svari drtnala arenaya girdi, btn hzyla arenay turladktan sonra seyi rin nnde durdu. At eildi ve svari apkasn kanp havaya kaldrd. Pahuska'nm tandk g a dnen ve stlerden almaya balayan beyaz salarna, beyaz kei sakalna ve byna, psk ri gmleine, dizinden yukanya doru kan izmelere bakarken Atlgan Geyik boazna bir yumr takldn hissetti. Bir zamanlar o kadar yakkl ve asil olan yz artk sska ve krk klayan kalabaln nnde ileri geri atn srerken ban dimdik tutuyordu. Sonra mzik bir eit davul ritmine dnt, nefesliler Atlgan Ge-yik'in ok iyi bildii bir arks almaya balad. Kap tekrar ardna kadar ald ve bir grup Kzlderili arka perdey arak sra halinde sahneye yayld, sonra hep birlikte ileriye doru ayn anda hareket etti ou atlarn sansma uzanan ssl balklar takmlard, bazlarnn elinde mzrak ve tyl e silah ve yay. Genlerden bazlarnn stleri soua ramen plakt, sadece altlarnda pant rnda tyler vard, yzleri boyalyd ve pazlarna pirin bantlar takmlard. 0 ann tandklyla Atlgan Geyik'in az daha midesi bulanyordu. Bu bir daha gremeyeceini Kendini o gen adamlarn arasnda grebiliyordu. Onlarn yerinde ka defa byk girite atn hareketsiz de olsa, byk bir kalabaln nnde gsteriye kmalarnn heyecanyla ileri tr settikleri gururu biliyordu. Onlarn kalabaln arasnda ekici bir kadn olup olmadna ba rm da biliyordu, bylece asla onlar fark ettiklerini belli etmeseler de gsterilerini onlarn zerinde younlarabi-lirlerdi. Bacaklarnn arasndaki atlann scaklm bile hisse

. 373' Sonra aklna, o ana kadar hi dnmedii iin onu sersemleten baka bir dnce geldi: On al dan az bir sre nce hastalanm ve bu arenada attan dmt. Bu ufak, tek kaza hayatn son r deitirmiti. Atlgan Geyik dilini yutmu gibi arkaya brakt kendini, o srada Kzlderililer ve Buffalo B ll'e katlmak iin hizaya giren dier atllar izliyordu: kovboylar, askerler, obanlar ve t anyamad niformalar giymi adamlar. Sonra bir Kzlderili ve bir asker iki atl, Amerikan ransz bayraklarn balarnn zerine kaldrarak abucak grubun etrafnda arenay turladlar a Buffalo Bill'in her iki yannda durdular. Etrafnda herkes ayaa kalktndan o da kalkt. lini kalbinin zerine yerletirdi, ama kovboy orkestrasnn iki lkenin ulusal marm ald duyuyordu. Kzlderililerin sahneleri Atlgan Geyik iin tandkt: yerleimcilerin kulbesine baskn, P ress posta arabasna saldn denemesi, De-adwood kovalama sahnesi, bizon av ve son ola rak da Custer ve adamlarnn ldrlmesi. Sadece son sahne Atlgan Geyik iin yeniydi, Pa-hus a ordudaki bir keif askerini canlandryordu, bir grup sahte aa ve alda giriyor ve bura bir Kzlderili tarafndan tuzaa drlyor-du. Yumruk yumrua bir kavgadan sonra Buffalo B ve Kzlderilinin kalbine saplad. Sonra yzkoyun yatm Kzlderilinin yamna diz kt ve birka arbededen sonra, Kzlderilinin kanl kafa derisini havaya kaldrd. Sunucu Franszca olarak "Custer'n ilk kafa derisi" dedi ve seyirciler tezahrat ederek, ayaklarn hzla, koltuklan sallayan ritmik tempolarla yere vurdular. Atlgan Geyik Kaygan ayr'da Cust er ile yaplan gerek sava, askerler saldrdnda ky kasp kavuran deheti hatrlyordu. k yanda bir ocuktu, annesi ve kardeleriyle dere boyundaki kavak aalan-nm alana saklan klerin patlamasn dinlemi, kyn zerinden geen yzlerce atn kard toz bulutlarn se e gnei glgeleyen o toz bulutunu grebiliyordu. Atlgan Geyik kendi yalarnda Kzlderili olup olmadna bakyordu, oysa saylan ok azd. gsteride yer alamayacak kadar genti. Sahneler tandk gelse de atllar tandk deildi. Sun Kzlderili reisinin Queue de Fer olduunu sylemiti, ama nceki hayatnda Lakota kabileler nin hibirinde bir Demir Kuyruk'tan sz edildiini duymamt. Atlgan Geyik dier sahneleri seyretti, Buffalo Bill'in havaya frla374 tlan cam kreleri vurmas, kovboylarn ustaca at srleri, eitli askeri gruplann dikkatle anm ezamanl hareketleri, gzlerinin nne ayna tutarak arkasndaki adamn azndaki sigar ir kadn ve kement numaralan yapan parlak elbiseli, byk, ssl apkah bir oban. Ve btn k ya byk final iin arenaya geldiinde, yine Kzlderililerin eref tribnnn nnde tns gi retti, bu sefer her bir yz aka grebilecek kadar yaknd. Ama tm kumpanyadan tand t BTdi. Yal adam kumpanyay arenadan dan karrken aklna bir fikir geldi: Pahuska onu hatrlar talardan bazsnn kendisini tanyacan umut etmiti, ama Buffalo Bill'i hi dnmemiti. Geyik'in arenann arkasndaki Kzlderili kyne geliini ve nasl karlanp arlandn, onu tekrar gsteriye katlmaya ikna etmeye altn hatrlad. Gsteriyi izlerken hissetti mden kaynaklanan yorgunluuna ramen Atlgan Geyik kalbinin yeniden kuvvetle attn hissett . Buffalo Bili daha nce bir kere, buras ile Paris arasmdaki bir tren istasyonunda onu tanmt. Atlgan Geyik'e "vahi" bir Kzlderili diyerek iltifat etmiti. Pahuska imdi tanr myd? Artk kesinlikle Stronghold'dan gelmi o vahi Kzlderili deildi. Artk gen da deildi. Halkn yllardr grmemiti; o kt ryas hari. Ksack da olsa bu ryay hat tikledi. Seyrettii Kzlderililerin ou Lakotayd; Og-lalalar, Hunkpapalar, Bruleler ve ya rlard. Onlan grmt. Ryas yanl kmt. O ryay grdnden beri gerekten eve gitmeyi dnmemiti, nk orada kimse olmayacakt. dibinde, her biri bir yere dalmt. Zavall ve canszdlar. Ve rzgnn zerinden duyulan s benim tek olumsun- baka bir anlama geliyordu. Ama ne? Atlgan Geyik dndnden de yalnz imdi anlyordu. Stronghold'da olsa Ku Kuyruu, yal wicasa wakan onu dinler, bir sre ub tttrdkten sonra ryann ne anlama geldiini sylerdi. Hatta daha fazlasn sylerdi. Waka 'nm bu topraklarda olmadn, hibir zaman da bulunmadn! Bu dnce onu yldrm gibi a o zamanlar bounay-d. Bir taa veya gs cebindeki gm saate de ayn ekilde dua ediyor i. Atlgan Geyik bu dncelere ylesine dalmt ki sona kalm birka seyirci dnda tribnn edi. Ama by375. le keifler kalbini umutsuzlua mahkm etmek yerine ona bir eit umut veriyordu ve bu umu

t, ktl ile kalbini karartyordu. Atlgan Geyik yan gsterilerin olduu caddede dolamak iin elli santim dedi. Kzlderililer dan uzaklatrmak, daha kaim bir eyler giymek, biraz sigara imek veya kt oynamak zere y emeleri iin zaman vermek istedi. Gnler, geceler boyunca sren gsterilerin ne kadar yor ucu olabileceini biliyordu. Yaralanmsan, mesela attan atlarken bileini incitmi, bir d sonra srtn incitmi veya bir kaburgan krmsan, tamamen iyilemenin gnler, hatta haftal am biliyordu. Ama gururlanna dkn olduklan iin genler yaralarna ramen ata binmeye dev erlerdi. Atlgan Geyik de grip olduunda, atma bile zorla binmesine karn gsteriye km, onun dmesine neden olmutu. O gece veya birka gn iin izin alabilirdi, ama gururu mant alip gelmiti. Ve bu da hayatnda nelere yol amt? Atlgan Geyik yan gsterilerin srd eitli adrlann nnden dalgn dalgn yrd. rt nat-lan ve hilkat garibelerini grmeye amyorlard. Kk bir sahnede vcudunu lastik gibi killere sokan bir kadn, ayak bilekleri boynunun arkasnda kilitlenmi, ellerinin zerin de dolayordu. Baka birinde beyaz kolsuz bir tirt ile bacaklann smsk saran tayt giymi ev, payetli bir st ve tt giymi ufak tefek bir kadm tutuyordu. Kadnn sk, kestane renkl uklelerle evrili ho, yuvarlak bir yz vard. Sadece ort giymi bir adam souk bir kasm g nde titreyerek on-lan seyrediyordu. Kafas tra edilmi, gvdesi batan aa parlak maviydi an Geyik onlara bakyor, ama grmyordu. Kafasn megul eden grntler, gsterideki Kzlde rdu, Stronghold, Marsilya'da dolaarak geirdii yalnz geceleri, Marie ve Breteuil, hap ishanedeki senelerdi. Bu lkede bunca zaman bir yabana olmutu ve cahilliinin bedelin i demiti. Hatta imdi bile kalabalklann arasnda dolarken her zamanki gibi yalnzd. Sonra kendini yan gsterilerin olduu caddenin dier ucunda buldu. Kapdan kp bir sigara s rd. Uzakta Ntre Dame de la Garde' grebiliyordu. Elektrikli bir projektr ile aydnlatlm eriden aydnlk gelen ilk adnn nnde Atlgan Geyik ieridekileri selamlad. "Ailem!" diye seslendi Lakota dilinde. "Ben Atlgan Geyik'im ve 376 sizinle konumaya geldim!" Bir dakika sonra adrn kapsn skca tutan parmaklarla beraber bir ba belirdi. "Ben Lakota Oglalaym. Ama uzun bir sredir yoktum." Bu, gen bir adamn kafasyd. Atlgan Geyik'i yukardan aaya szdkten sonra, " Ne istiyo ye sordu. Atlgan Geyik ngiliz dili karsnda afallamt. "Lakota msn?" Gen yz ona ne dost ne dmanca, bo bo bakt. "Lakota m?" Gen adam adrdan darya kt. Hemen hemen Atlgan Geyik kadar uzun, ama daha inceydi. Da karsndaki bir grup tipi'yi iaret ederek "Lakota" dedi. Atlgan Geyik ona teekkr etti, ama gen adam bir kelime bile sylemeden eilerek adra gir eriden gelen baka sesler duydu, bir kt oyununu bldn dnd. Dairenin karsna yrd ve byk ripflerden birinin nnde kendini tantt; beklerken kyn On alt yl nceki ky olabilirdi. Etrafta dolaan ok wasichu vard, ama leden sonraki gs den sonra gelen kalabalk gibi deildi. Hi Kzlderili grmedi. adrn rts ald ve bir adam dar kt. Yn pantolon ve adr bezinden gmlek giymit niye vard. Yz dar, elmack kemikleri kk ve az yzne neredeyse kukulu bir ifade vere erden yukan kvrkt. Otuz k yandan biraz daha gen grnyordu. "Hoka hey\ Ben Atlgan Geyik, Bodur'un, urban giyenin ve Geri Giden Kadm'n olu. Ogla la insanlar. Uzun sredir yoktum." Adam gerekenden biraz daha uzun sre ona bakt. Atlgan Geyik onun karsnda koyu renkli bi r takm elbise, yksek beyaz bir yaka, boyunba ve palto grdn anlamt. Gzlerinde hem r ifade vard. "Bu lkeye gsteriyle beraber 1889 ylnda geldim." Anlgan Geyik adamm klan wasichu yoluyl a saymay anlayp anlamadn merak etti. Tarihi Franszca olarak sylediini fark etmemiti ine Rid-ge'ten 1889 iin k saym yaplmadan nce aynlm, bu nedenle Lakota yln bilmiy k nce geldim. Pahuska ve Sert Ay'yla." "Ah," dedi adam. "Ben Andrew Kk Halka. eri gel." Yznde .377 __ ona inanmayan bir ifadeyle byk esmer adamn gemesi iin kenara ekildi. Atlgan Geyik apkasm kard, adra girdi. erisi scakt. Ortada, ate olmas gereken ye ruyordu. Yanna kmr ylmt. Bir bebei emziren kadn selamlad. Ve arkasna yaslanm am. Hl gsterideki pantolonu ve makosenleri giyiyordu ve omuzlarna att battaniyenin al st plakt. Boynundan kk bir deri kese sarkyordu.

Kk Halka, gen adamn ayaklarnn yaknndaki bir tabureyi iaret etti. Sonra kadnn yanm n sobann etrafndan doland. "Bu karm Sarah. Ve oradaki de", gen adam gsterdi, "yeenim, -seph." Atlgan Geyik her ikisine de glmsedikten sonra tabureye oturdu ve paltosunun dmelerini at. "Annemi ve babam tanyor musunuz?" diye sordu. Konumaya bu ekilde balamann kaba o nu biliyordu, stelik byle yapmay planlamamt, ama ok uzun zamandr anne ve babasna ne u renmek iin sabrszlanyordu. Soru azndan kamt. Kadm bebei ikiye katlanm bir yorgann zerine oturtup bluzunu aaya ekti ve sobanm zer ran kaptan bir fincan kahve doldurdu. Sobann etrafndan dolanp fincan Atlgan Geyik'e u zatt. Atlgan Geyik teekkr edip bir yudum ald. Biraz eker isteyebilirdi, ama etrafta hi ker grmemiti. Andrew Kk Halka yznn alt tarafn krtran garip bir glmsemeyle oturdu. Tanmaya a eyeceine karar verir gibi Algan Geyik'e bakyordu. En sonunda "Geri Giden Kadn hl Pine Ridge kampnda yayor. Kendine ait kk bir kulbesi var. O iyi," dedikten sonra tekrar ses izlie brnd. Algan Geyik birden btn vcudunun boaldn hissetti. Fincan yere brakt ve gzlerini s abitledi. Keke bu ak ate olsayd diye dnd. Yllar nce yapt gibi ak bir atee ba am?" Adam bebee doru kafasn emi karsna bakt. " k nce ld. Grip yznden. Onu ok iy , sonra da kasaba merkezinde byk bir tren oldu. Herkes katld." Algan Geyik sobanm ksa borusundan kan dumann kvrlarak ykseliini seyrederek oturdu. B yzn gznn nne getirmeye alyordu. 378 "Baban nemli bir adamd, bir urban giyen." Bu sefer konuan gen oland, Joseph. "Onunla beraber evde olman gerekirdi." Atlgan Geyik gen adam gzlerini karana kadar ona bakt. "Haklsn Joseph," dedi. "Onu hay krklna urattm, annemi de. Uzun bir zaman sadece kendimi dndm." "Annen hl orada. Yalnz yayor, neyse ki onunla ilgilenen ok insan var. Eminim seni orad a grmek ister." "Nasl bunca zaman rezervasyondan uzak yaadn Atlgan Geyik? Tm bu yllar boyunca ne yaptn Hl bizden biri olduunu grebiliyorum, yine de farklsn." Atlgan Geyik tekrar Andrew Kk Halka'ya bakt. Lakota yze, esmer tene, kendisininkine ok benzeyen gzlere bakt. Kadna, Sa-rah'ya bakt. Salar uzun sredir grmedii uzun rgler i. Ona bakt ve kendi insanlaryla birlikte olmay ne kadar zlediim fark etti. "Bu ehirde mi yayorsun?" Ses onu kendine getirdi ve sobann scakln, arka tarafndaki kk esintiyi hissetti. "Ev alt yldr. Burada alyorum, byk gemileri ykleyip boaltyorum." "Ama neden burada kaldm? Niye hl buradasn? Niye eve gitmiyorsun? Atlgan Geyik byle bir sorunun masumiyeti karsnda gld. Eskiden olsa, kendisinin de bunc zamandr evinden uzakta kalan bir yabancya soraca bir soruydu bu. Ama imdi nasl cevap vereceini bilmiyordu. Ya tm hikyeyi anlatacak ya da hibir ey sylemeyecekti. Bylece yal n syledi: "Buradaki wasichu'form nasl yaadklarn ok merak etmitim, derken buralarda ka Burada ok arkadam var. Beni evlerine alyorlar, bana yemek ve imek iin iyi eyler veriy rlar. Beni seviyorlar." "Fransz insanlarnn dilini konuuyor musun?" "Evet. Birok eyden konuuruz. Teddy Roosevelt, New York." Atlgan Geyik hzl konuuyordu, ir yandan da syledii yalanlardan rahatszlk duyuyordu. "Ya siz, Amerikallarn dilini bil iyor musunuz?" "Evet. Hepimiz okula gittik, Sarah bile. Gen Joseph okula gitmek iin uzaklara gitt i. Artk herkes uzaklara okula gidiyor." Atlgan Geyik ona yakn bir halnn zerinde oturan Joseph'a glmsedi. "Size bykbabalarn l olmay rettiler mi?" Joseph kafasm kaldrp Atlgan Geyik'e bakti, gzleri birden souk . 379 bakmaya balamt. "Bana ok ey rettiler, sam nasl keseceimi, tpk onlar gibi giyin al bak kullanacam, nasl 'Evet efendim, evet hanmefendi' diyeceimi. Ah evet, bana tpk gibi akll olabilmem iin ok ey rettiler." Yksek sesle homurdand, kard tiksinme k'in wasichu kyafetlerinin farkna varmasna neden oldu. "Gryorsun, Joseph'a ve dier ocuklara ok kt davrandlar. Birbirleriyle bile Lakota dili konumalar yasaklanmt. Geceleri Wakan Tanka'ya dua ederlerse tek balarna karanlk bir

ya kapatlyorlard. arklarmzdan birini sylediklerinde dvlyorlard." And-rew Kk Ha sekiz yl yatl okula gitti. Her yaz ona Lakota dilini altrmak zorunda kalyorduk, bunu rine son iki yl onun eve gelmesine izin vermediler. Hl eski geleneklerle yaadn syly "Evde de ayn." Sarah imdi k kollarnda sallyordu. Yumuak, ama dobra dobra konutu. " imizi konumamz yasakland. Kendi trenlerimizi yapmamz yasakland. Yaparsak deneklerimizi kesmekle tehdit ettiler. Onlara inanmayan pek ok insan imdi a. Hkmete yalvaran ok a in an var." "ler halkmz iin bu kadar m kt?" Atlgan Geyik duyduklarna inanamyordu. Kaygan ayr n resmini yrtan, ocuklarn Lakota dilinde konumasna izin vermeyen beyaz retmeni hatrla ma yetikinlerin Lakota dilini konumalarn, trenlerini yapmalarn yasaklamak, ite bu ak bir ey deildi. O oradayken bile ellerinde kalan tek ey buydu. Ama o zamanlarda bile iler deimeye balamt. "Hatrlyorum ben oradayken birok insan o beyazlarn kilisesine Ama ben bundan holanmyordum ve henz bir ocuk olmama ramen evden katm. Kola'm Attan D e beraber hl eski ekilde yaamay seen baz Oglalalann bulunduu Strongold'a gittim. Ama ilde yaamak zordu. Klar sertti ve asla yeterli yiyecek olmazd. Ve imdi onlara ne olduu nu, Attan Dren'e ne olduunu merak ediyorum." Joseph bu arada bir sigara saryordu, ama imdi bym gzlerle kafasm kaldrd. "Sen hayal iydin?" de gzlerini dikmi ona bakyorlard. "Bu hayalet danssnn ne demek olduunu bilmiyoru Bana aklamalsnz." Andrew Kk Halka kafas karm grnyordu. "Strong-hold'daydn. Hayalet Dans orada ger 380 "On be yl nce adamlarmzdan kii Hayalet Dans yaparsak beyaz adamlarn gideceini sy eygamberle bulumak zere batya gitti. Bu peygamber onlara bizonlarn geri dneceini ve wa sic-hu'la hi var olmam, strabmz bir ryaym gibi eski ekilde yaayabileceimizi sy aklanyla silindir eklini verdii sigarasn yakt. "Ne oldu?"Algan Geyik nefesini tutmutu. Hatrlyordu. Joseph sobann stne doru havaya biraz duman fledi. "Sonu hzn oldu. Kuzeyde Hunkpapa e uran Boa'y ldrdler. Sonra Yaral Diz Deresi'nde tm Minneconjous kabilesini ldrdler. amca, ka kiiyi ldrmlerdi?" Ama cevap veren Sarah'yd. "Yaklak iki yz kii; erkekler, kadnlar ve ocuklar. Bu insanla hastayd ve ok alard. Paavralar giyiyorlard. imdi hepsi Yaral Diz Deresi'ne bakan bir re topluca gmldler. Hkmet akrabalarnn onlar almasna, onlara dzgn bir cenaze treni ine izin verecek nezaketi gstermedi." Atlgan Geyik gzlerini Sarah'dan kard. adr direine asl bir ya lambasnn lo n mla ya grmt. Andrew aa bakarak onun elini tuttu. Joseph battaniyeyi plak omuzlarna aras dudaklarnda sallanyordu. adr dardan gelen baz Franszlarn konumalarnn duyul essizdi. En sonunda renmeyi baard bu dil imdi kulaklarna yabanc geliyordu. Kasvetli sessizlii bozarak "Btn bunlar iki ryada grdm" dedi Atlgan Geyik yavaa. "Bi insanlarn Stronghold'a doru yola ktklarn grdm. Bazlar ata biniyor, dierleri, atla rdayd, ou da yryordu. Ben bir yerlerden dnyordum, bylece aralarnda at srdm. steli lmediim davul sesleri ve arklar duydum. Ve baktmda birok insan grdm. Ayaklan ate al ns ediyorlard. Bazlan sadece durduklan yerde aa yukan zplyorlard. ark sylyor ve a adnlar feryat ediyordu. Sonra dmeye baladlar. Bunlann hibirini bilmiyordum, ama imdi o lann Hayalet Dans yapklann anlyorum. Byle bir grnty grmek beni huzursuz etmiti. i anlama geldiini anlyorum. "teki ryada insanlann bir uurumun dibinde yatklann grdm. Vcutlar kvnlm, mahvolmu Lakota olduklann grebiliyordum. Onlar iin aladm. Tm halkmn lm olmasmdan korkuyord denle onlara katlmaya altm. Uurumdan atla381 maya altm, ama rzgr beni geri itti. Atlamay ok denedim, ama her seferinde rzgr beni edi. Ve bir sesin beynime girdiini ve unlar sylediini duydum: Sen benim tek olumsun. S tronghold'daki kampma gittiimde orada hibir ey yoktu: ne insanlar, ne atlar, ne kpekl er, ne adrlar. Ne daire oluturmu tipiJ ler, ne ate ukurlar vard, sadece her yeri kapl n uzun otlar grdm. Sanki Lakota halk dnya yzeyinden silinmi gibiydi. Atlgan Geyik Joseph'a glmsedi. "Ama imdi yanldm gryorum. Ryalarm yorumlayacak k z buradasnz. Bu gece arenada birok Lakota grdm. Ve siz bana ne kadar acnas ve gsz d hayatta kaldmz sylyorsunuz. Ama bu hep byle olmak zorunda deil. Siz gen insan k doldurdu-nuz. Sarah'nn kollarnda uyuyan k gryorum. Biz devam edeceiz, nk biz Lak arz."

Joseph ilk defa glmsedi, tereddtl ama belki biraz da umutlu bir glmsemeydi bu. "Bilmiy orum, belki." Atlgan Geyik onun omzunu sktktan sonra ayaa kalkp paltosunu dzelterek dmelerini ilikl . Joseph da ayaa kalkarak iri adamla yz yze durdu. nce olmasna ramen geni omuzluydu ve ak gs neredeyse bir erkeinki gibiydi. Pazlarna pirin bantlar takt uzun kollanyla ba yi tutuyordu. Atlgan Geyik kadar uzundu ve serbest brakt salar beline kadar iniyordu. Nereye gidiyorsun?" "Eve," dedi Atlgan Geyik. Sobann etrafndan yryp Sarah'nn nnde eildi. "Kn ismi Elini uzatt ve bebek kck kahverengi parmaklarn onun parmana dolad. Sarah kafasn k hverengi gzleri dikkatli ve merakla bakyordu. "Bu iyi bir isim, sylediinde her zaman sana mutluluk getirecek bir isim." Ayaa kalkp girie yrd. Andrew ve Joseph tam kenarda duruyorlard. Atlgan Geyik Andrew i el skt. "adrnzn scakl iin teekkr ederim. Bir paras uzun zamandr kayp olan eve gelmi gibi hissetmesini saladnz." Andrew hafife Atlgan Geyik'in koluna dokundu. Kukulu gl oradayd, ama gzleri scak ve u. "Sen yabanc deilsin. Sen La-kotasn, nereye gidersen git. Daima bizlerden biri ol acaksn." 382 Atlgan Geyik Joseph'a dnd, ama gen adam, "Seninle kampn sonuna kadar yryeceim," dedi. ki adam yan yana sessizlik iinde kamp boyunca yrdler. adr-lardaki klardan ou snm ki gkyz dolunaya yaklam ayla aydnlanyor, adamlarn glgeleri nlerine vuruyordu. Atl ampn neye benzediini hatrlamak isteyerek etrafma baknd; bir dzine adr, emberin ortas byk ate ukuru. Kuru et asks, kpek, at veya etrafta dolaan insanlar yoktu, ama kafasn on k yanda bir olan ocuuydu ve kamp Kaygan ayr-lk'n kylanna kurulmutu. stelik lan aramaya balamalanna ramen neeli bir kampt, akrabalar bir araya gelmi, arkadalar ar kadalarla bulumutu. Lakotalann ve genliinin son neeli kampyd. Oglalalar bir yldan az sre sonra Robinson Kalesi'ne teslim olmulard. Gsteri yerine giden yola ulatklannda Joseph onu durdurdu. "Dnyordum da o ses, ryandak es...", gen birinin nemli bir ey sylemeden nce yapt gibi tereddt etti, "O ses annene O imdi yalnz." Atlgan Geyik'e deil de yolun kenanndaki prtkl bir nar aacnn kkle tekrar duraksad. "Sana evine gelmeni sylyordu. Sana imdi ihtiyac var." Atlgan Geyik de kafasn evirdi. Buraya tam da bu an iin gelmiti ve imdi o an geldiinde lbinin aresizlikle dolduunu hissetti. "Yapamam," dedi. Joseph birden ona bakt, gzleri ay nda parlyordu. "Bizimle gelebilirsin. Yann sezonun gsterisi. K geirmek zere eve gidiyoruz. Bizimle gel!" "O kadar kolay deil..." "Yarn tekrar gel. Buffalo Bili ile konuabiliriz. Seni grmekten mutluluk duyacaktr. O bize hep iyi davranr." Atlgan Geyik yola doru dnd. "Peki ya annen? Senin iin alyor." Atlgan Geyik durdu. Joseph'n kalbinin kendi gsnde attn neredeyse duyabiliyordu. Anne mutfakta, onun ve Attan Dren iin et piirdiini grd. Robinson Kalesi'ne doru inmeyi be en onu ykleri eken atnn zerinde grd ve gzyalanm... Sonra arky duydu, tm halknn i olacak," dedi. "Bensiz daha iyi olacak. O benim on alt yldr l olduumu dnyor. Bra ven bir kalple hatrlasn." 383 "Ama o mutlu olacakt..." Atlgan Geyik nar aacmn glgesinde yola doru dnd. "Benim evim imdi buras Joseph. Bir Yaknda bir ocuum olacak, Tipi'deki Don Ay." Atlgan Geyik bunlarn Joseph'a ne kadar ol anaksz gelmi olduunu anlayarak sustu. Sonra hznl bir sesle, "ok uzun bir zaman nce bu ye gelen gen adam deilim artk. Senin yalanndaydm ve tm bunlarn byk bir macera olduu . Ama imdi burada otuz yedi k yanda bir adamm. Gemileri ykleyip boaltyorum. Bu insan ilini konuuyorum. Karm onlardan biri ve kalbim de onun kalbi. Artk o benim hayatm ve yaknda baka bir yaam aramza katlacak ve ayn kalp hepimizin iinde ark syleyecek." A yik geriye, Joseph'a doru birka adm att. Gen bedendeki gc hissederek onu kucaklad. So birden hareketinden utanarak geri ekildi. Joseph, "Bekle," diye seslendi. Ellerini bamn arkasna uzatarak arand, parmaklaryla bi r eyler aryordu. Boynundan sarkan keseyi elinde tutuyordu imdi. "Sadece bir ta. Ama bu ta Paha Sapa'dan geldi. Belki bir gn seni bize geri getirir." Keseyi Atilgan Ge

yik'in eline brakt ve adrna yneldi. Atlgan Geyik onu seyretti. Sonra seslendi. "Joseph!" Gen adam durdu. "Babam, hasta olmadan nce iyi bir ata m biniyordu?" Takip eden sessizlik o kadar uzun srd ki Atlgan Geyik Joseph'n kendisini duyup duyma dm merak etti. Sonra kalbini dolduran kelimeleri duydu. , "yi bir az ve uzaklara bakan gzleri olan byk kzl bir ata biniyordu. Gsterideki hibi unla karlatrlamaz." Atlgan Geyik dnp yrmeye balad. Artk karanlkta kalan yan gsterileri ve bo arenay g i tribnlerinin zerindeki beyaz, ulan sivri tenteler uzak dalar gibi grnyordu. Gsteri inden uzaklat. Bir hayli ge olmutu, tramvaylar artk almyordu, ama buna aldrmad. Y c vard ve Den Yapraklar Ay yolunu aydnlatacakt. 384