You are on page 1of 122

SLAM

VE
MLLYETLK

AL M U H A M M E D NAKAV

K
IR *

OO

>

*x

SLAM VE M LLYET LK
ALI MUHAMMED NAKAVI

IRA YAYINLARI: 27
ARATIRMA D ZS

K itabn Ad:
slam ve M illiy e t ilik
ra Y aynlar, Eyll 2005
Yazan:
A li M u h a m m e d N akavi
Dzen:
B ahadr Karahan
K apak Tasarm :
B ahadr Karahan
B ask-Cilt:
S tep A jans

G ztepe M ah. Bosna Cad. No: 11 M a h m u tb e y -B a c la r / ST


Tel: (0212) 4 4 6 8 8 46

Fax: (0212) 4 4 6 88 24

e -m ail: ste p a ja n s@ ste p a ja n s.co m - w eb : w w w .s te p a ja n s .c o m


1. B a s m : 1 9 9 1

E yl l (B e n g is u Y a y n la r)

2 . B a s m : 1 9 9 5

E k im (B e n g is u Y a y n la r )

3 . B a s m : 1 9 9 6

M a y s (B e n g is u Y a y n la r )

4 . B a s m : 2 0 0 5

E yl l ( ra Y a y n la r)

IRA
M erkez: K irm a sti M a h a lle si, Kzta Caddesi
N alb a n t D em ir S o ka k No: 2-4 Kat: 2 Fatih / sta n b u l
Tel: (0212) 635 99 19
Faks: (0212) 631 02 69
e -m ail: cira@ m ynet.com

S LA M
VE
M L L Y E T L K
AL M UHAM M ED NAKAV

M t e r c im
K a s m S e y y id o lu

IR A

NDEKLER
nsz

B R N C B L M

12

M illiy e t ili in O rtaya k Ve Yayl

13

K N C B L M

26

M illiy e t ili in slam D nyasna G irii

27

NC BLM

48

M illiy e t ilik A km nn T a rifi, T e m e lle ri ve z e llik le ri

49

DRDNC BLM

56

M illiy e t ili i Niin R eddediyoruz?

57

B E N C B L M

64

M illiy e t ili in Y e te rsizli i

65

A L T IN C I B L M

76

M illiy e t ili in Zararlar

77

Y E D N C B L M

84

slam ve M illiy e t ilik

85

S E K Z N C B L M

92

K u r'an ve H adis A sndan M illiy e t ili in Esaslar

93

ONSOZ

"N a s y o n a liz m " ve y a "M illiy e t ilik ", to p lu m d a s z k o n u s u


o la n m e s e le le rd e n b iri o ld u u i in , o n u n ne o ld u u n u , h a n g i
te m e lle r z e rin e k u r u ld u u n u , s l m ile M illiy e t ilik a ra s n
d a h e r h a n g i b ir e li k in in b u lu n u p b u lu n m a d n , s l m 'a
g re M illiy e t ilik ilk e le r in in ne k a d a r d o r u o ld u u n u , h e r
h a n g i b ir a h s n h e m s l m 'a h e m de M illiy e t ili e in a n m a
s n n m m k n o lu p o lm a d n , M illiy e t ili in k u v v e tli ve
z a y f n o k ta la r n n n e le r o ld u u n u , M s l m a n lk e le rd e M il
liy e t ili in d o u p y a y lm a s n n , ta r ih i a k n n n a s l o ld u u
n u ilm i b ir e k ild e a ra tr m a k z o r u n lu o lm u t u r .
P r o p a g a n d a y a y n e lik o lm a y a n iy i b ir a ra trm a y la , sl m i b ir d e v rim in g e r e k le ip is l m i d ze n ve d e e r le r in u y
g u la n m a s n a y n e le n b ir to p lu m d a , N a s y o n a liz m in y e r in in
o lu p o lm a d o rta y a k a c a k tr.
"K o m n iz m " ve "M illiy e t ilik ", a d a b a tn n ik i d in i e k o
l d r ! A r tk s l m ; "P u ta ta p m a " , " H r is tiy a n lk " v e " M e c u s i
lik " ile k a r k a r y a d e ild ir .

s l m ' n

k a r s n d a b u lu

n a n , K o m n iz m v e N a s y o n a liz m d ir . s t a t is t ik le r d e h r is t iy a n la r n s a y s m ily a r la r b u la b ilir , a m a a r t k H r is t iy a n lk , b ir d in " v e e tk in b ir id e o lo ji s a y la m a z . H r is t iy a n l k

A li M u h a m m e t ! N a k a v i

" K ilis e

b u z d o la b n a

konan

b ir c e n a z e y e d n m t r .

O n a in a n a n la r h e r p a z a r g n z iy a r e t v e " d u a o k u m a k
i in

o ra y a

b a v u r u r la r .

Y ld a

b ir ik i d e fa d a bu "m e r-

h u n Y 'u n a n s n y a d e d e r v e b a y r a m la r n k u t la r la r . B a tlla rn y a a m n d a e t k ili o la n fa k t r ve o n la r n s iy s i- s o s y a l


h a re k e tle rin e y n v e re n "d in ", H r is tiy a n lk d e il, M illiy e t i
lik , L ib e ra liz m v e y a K o m n iz m d ir .
B undan

d o la y

M illiy e t ili i

a n la m a k

ve

m a h iy e tin i

k a v r a m a k b ir m e c b u r iy e t t ir .
B u g n s l m b ir d n y a g r o la ra k , M illiy e t ilik ve
K o m n iz m ile k a r k a r y a b u lu n m a k t a d r . D o u ve b a
t e m p e r y a liz m i; b u ik i id e o lo jiy i y a y m a k la , s l m ' d a
b a t d a k i H r is t iy a n l k g ib i h a y a t s a h a s n d a n d a r a ta r a k ,
s a d e c e in s a n la r n ib d i v e a ile v i y n le r in e a it l v e e t
k is iz b ir d in h a lin e g e t ir m e k , b u v e s ile y le s l m ' r
t e r e k t a m a m y le y o k e tm e k is t e m e k t e d ir .

M il liy e t ilik ,

H a l E m p e r y a liz m in in , s l m 'a d a r b e v u r m a k v e h a l
s e f e r le r iy le g e r e k le t ir e m e d i i r y a s n g e r e k le t ir e
b ilm e k a m a c y la h a z r la d y e n i b ir t u z a k t r . M s t e r ik
le r in y a z d k la r k it a p la r a g z a t t m z z a m a n M il l i y e t i
li in , e m p e r y a liz m in k a r la r n a ve u lu s la r a r a s p o lit ik a
s n a t e h d it s a y la n

s l m

m m e t in in

v a h d e t in i k r m a k

v e s l m d n y a s n n b ir lik o lm a s n n le m e k i in h a z rla
n a n b ir k o m p lo o ld u u n u a k a g r r z . E m p e r y a liz m ,
s l m d n y a s n k k k k d e v le t ik le r h a lin e g e tir e b il
m e k (v e b y le c e o n la r k o la y c a s m r e b ilm e k ) i in , rk lk
m e s e le s in i g n d e m e g e tir d i. Irk l n , s l m d n y a s n d a
g e m i t e y a r a t t v e g e le c e k te y a r a t a b ile c e i t e h lik e le
r i a n la y a b ilm e k i in , M illi y e t i l i i n y z n d e k i p e r d e n in
k a ld r lm a s v e k a ra y z n n t e h ir e d ilm e s i b ir z o r u n
lu lu k t u r .

s la m v e M illiy e t ilik

s l m
l m 'd a n

in k la b ,

T e v h id

e s a s n a

d a y a l d r

k a y n a k la n m t r . T a b iid ir ki b y le

m a h iy y e t e M illiy e t i o la m a z . Bu d e v r im in

ve

b ir d e v r im ,
dayana

is -

l m d r , M il l i y e t i l i k d e il. M illiy e t ile r , d im a d e v r im in


o lg u n la m a s n v e g e li m e s in i n le m e y e a l m la r d r .
s l m

in k la b a s l h e d e fi it ib a r iy le

T e v h id id ir . Y a n i b ir c o r a f y a

d e M illiy e t i d e il,

ile s n r la n m a m t r .

Ev

r e n s e l b ir r is le t le y k l v e d n y a n n u f k u n d a y e n i b ir
s a b a h n

b a la n g c d r .

Bu

n k la b ,

M s l m a n la r n ,

m s t a z a f la r n y a a d h e r y e r d e g e r e k le m e lid ir , g e r
e k le e c e k tir de.
Bu y n d e

d e in a n

b ir l i i 'n i n

t e m e lle r in i v e

l m 'n c ih a n u m u llu u n u ve s l m ile M illiy e t ili in n a s l


b ir r a b ta s n n o ld u u n u d ik k a t le in c e le m e k g e r e k iy o r .
M illiy e t ilik , L ib e ra liz m ve K o m n iz m g ib i id e o lo jile r in
y a y lm a s , s la m in k la b n n s l m i m u h te v a s n y o k e d e b ilir.
Bu n e d e n le , a d la r g e e n z e h irli id e o lo jile r e k a r , id e o lo jik
v e s iy a s i m c a d e le v e r m e k b t n M s l m a n la r m n e m li b ir
v a z ife s id ir . Bu m c a d e le n in k r k r n e d e il, s a la m

b ir

in a n v e f ik ir ile d e s te k le n m e s i, rk l a n i in k a r o ld u u
m u z u n , d o s t ve d m a n a a k la n m a s a rttr.
s l m i b ir y n e t im

v e T e v h id i b ir t o p lu m d a , m i l l i

y e t ilik v e K o m n iz m a y a k b a s m a a b ile y e r b u la m a z . B y
le b ir d z e n v e t o p lu m d a s iy s i v e i t im i a d a n d a k a
b u l e d ile n

egem en

a n la y , s a d e c e

s l m 'd r ,

d e il "A lla h k a tn d a h a k k d in s l m 'd r . " l A

bakas

liIm r a n :

19)

A n c a k a h s i in a n la rd a h e rh a n g i b ir z o rla m a y o k tu r ,
h e rk e s d n c e ve g r n a k la m a z g rl n e s a h ip tir:

"Dinde zo rlam a y o k tu r.

(B a k a ra : 2 5 6 )

A m a b t n b u n la rla b ir lik te , m a n tk l ve in s a fl b ir b a
k ile y a a y a n id e o lo jile r in k u v v e tli ve z a y f n o k ta la rn in c e

A li M u h a m m e d N a k a v i

le ye re k to p lu m u n , o n la rn d o ru lu k v e y a y a n l l n g r e b il
m e s in i s a la m a k g e r e k lid ir .

"Ey M u h a m m e d i D in le y ip de en iy i sze u ya n ku lla rm


m jdele. ( Z m e r .

1 7 -1 8 )

Bu y n d e de; h e r t r l a rtla n m a v e n y a rg la r b ir
k e n ra k o y a ra k g e n i b ir b ak as ile, d i e r id e o lo ji ve e k o l
le ri in c e le m e k v e s l m 'n o n la ra k a r ta k n d ta v r a k
la m a k b ir m e c b u r iy e t o la ra k n m z d e d u r m a k ta d r .
U m a rz ki, b u k ita b b u k o n u n u n e itli y n le r in i a y d n
l a k a v u tu r u r , s l m i v e id e o lo jik b a h is le ri d a h a d a z e n
g in le tir m e d e b ir a d m s a y lr.
A li M u h a m m e d N a k a v i
2 2 R am azan 1401

10

birinci bolum
Milliyetiliin Ortaya k ve Yayl

Milliyetiliin Bir deoloji Olarak Ortaya k

M illiy e t ilik baz z e llik le riy le b in le rc e yl n c e Y u n a n lla


rn "k a b ile " v e "s ite " s is te m in d e a ra n a b ilir , a m a bu d n c e
n in b ir id e o lo ji ve b ir s iy s i-s o s y a l e kol o la ra k o rta y a k m a
s, b a td a k i F ra n s z d e v r im in d e n s o n ra o ld u .*1*
N a s y o n a lis t d n c e n in b a ta g e le n p ro p a g a n d a c la
rn d a n b ir is i R o u s s e a u id i. 0 ; "k itle le rin g r u p s a l v a h d e t ve
b a n a z l a s a h ip o lm a la r, d o u p b y d y e re b a l o l
m a la r, s e v g i ve b a ll n e k s e n in i v a ta n n o lu tu r m a s g e
r e k ti i z e rin d e s ra rla d u r u y o r d u . B u n u n , "d in i v a z ife " k a
d a r k u ts a l o ld u u n u s y le rk e n , in s a n la rn b t n in s a n lk
a d n a

h a re k e t e tm e s in i v e y a

"d in i to p lu m "

d n c e s in e

b a l o lm a s n id d e tle re d d e d iy o rd u ."
M illiy e t ilik e k o l n n fiile n g e r e k le m e s i ilk d efa F ransa
d e v rim in d e n s o n ra o ld u u g ib i, ilk e le rin in de o u bu d e v rim
le o rta y a kt. B a yrak ve va ta n a kar o la n d u y g u la rn k r k le n
m e si, m illi k a h ra m a n la rn y c e ltilm e s i ve p u tla trlm a s , m illi
m a r ya zlm a s, Fransz d ilin in ve s o y u n u n k u tsa ll n n s a vu ( 1 ) B a z a r a t r m a c l a r m i l l i y e t i l i i n b a la n g c n n r e f o s m a s y o n v e b a z
s n d a

1 9 4 8 y ln d a

W e s tp h a lia o la y o ld u u n u s y l y o r la r . A m a g r

s a h ip le r in in o u , m illiy e t ili in o r ta y a k m a s n d a F r a n s z d e v r im in i b i r
dnm

n o k ta s s a y a r la r .

13

A li M u h a m m e t ! N a k a v i

n u lm a s , d in i t re n le r e k lin d e b y k m illi b a y ra m la rn ve m e
ra s im le rin ya p lm a s F ra n sz ta rih iy le v n m e k ve ksacas: b
t n bu M illiy e t i ilk e le r bu d e v rim s re s in d e o rta y a kt. Fakat
"J a k o b e n 'le rin b aa g e m e s i ve Fransz d e v rim in in g e tird i i a k
sa klk la r, M illiy e t ili in y e te rs iz li in i d a h a ilk b ata n o rta y a k o y
m u tu . M illiy e t ilik h a lkn d u y g u la rn k r k le m e k , g en el s e fe r
b e rlik iln e tm e k , k o m u u lu s la ra s a ld rm a k , ya y lm a c lk p o li
tik a s izle m ek, sa va, b ask ve d ik ta t rl k y o lu n d a J a k o b e n le r
i in iyi b ir d e ste k ve a ra o lm u tu . J a k o b e n le rin a ld kla r k a ra r
la rd a g e e rli o la n te k e y, F ransa nn ka rla r idi. B yle ce m il
liy e t i d u y g u la rn d im a sa va, te ca v z ve e m p e ry a liz m e y o l
at k a n tla n m o ld u .
B a td a F ra n s z d e v r im in in o t o r ite s in in y a y g n la m a s y
la, M illiy e t ilik a k m , z g r l k f ik r i ve d e m o k r a s id e n d a h a
a b u k y a y ld . N a p o le o n 'u n i b a n a g e m e s i M illiy e t ili in
b a td a y a y lm a s n d a h a b ir h zla n d rd .*1)
N a p o le o n , M illiy e t ilik d n c e s in e ta m m a n a s y la b a
la n a n la rd a n b ir id ir. s l m d n y a s n a , b u d n c e n in to h u
m u n u s e rp e n ilk k i i de o d u r. N ite k im b u n a ile rid e d e in e c e
iz. M illiy e t ilik , N a p o le o n i in d e to p r a k g e n i le tm e k , sa va ,
te c a v z ve in s a n la r ld r m e k i in b ir a ra o lm u tu . Z a te n
b a ta n b e ri te c a v z y o ru m la y a n , ka n d k c l k le re ve g
le rin a t m a s n a z e m in h a z rla y a n b ir a ra o lm u tu . N a p o le
o n F ra n s z h a lk n e g o iz m ve b e n c illi e d o ru s r k le d i, b y
lece d i e r u lu s la rd a d a m illiy e t ilik d u y g u la rn filiz le n m e s in e
s e b e b o ld u . A lm a n y a v e ta ly a 'd a M illiy e t ilik hzla ya y ld .
O n d o k u z u n c u a s r, N a s y o n a liz m in a ltn a s r" d iy e a d
la n d rlm tr.* 1) T h o m a s J e ffe rs o n ve T h o m a s P a in e A m e
( 1 ) S a lo w B a ro n , M o d e r n N a tio n a lis m , s . 4 3 N e w y o r k 1 9 2 7 .
( 1 ) H a n s K o h m : T h e Id e a o f N a tio n a lis m : A s t u d y in it s o r ig in a n d b a e k g ro u n d , s. 11 6, N e w y o rk ,

14

1944.

s la m v e M illiy e t ilik

rik a n M illiy e t ili in in te m e lin i bu a s rd a a ttla r. n g ilte r e 'd e


J e re m y B e n th a m , M illiy e t ili i y e n i b o y u tla r a u la trd . W illia m G la d s to n e n g iliz N a s y o n a liz m in i ar b ir m illiy e t ili e
e v ird i. B y le c e M illiy e t ilik ; b t n O rta ve B a t A v r u p a 'd a
b ir id e o lo ji o la ra k k a b u l e d ild i. M illiy e t ilik a k m n n o n d u k u z u n c u a s rd a k i en b y k te o r is y e n le r i a ra s n d a ta ly a 'd a
M a z z in i v e G u is e p p o G a rib a ld i, F ra n s a 'd a V ic t o r H u g o , A l
m a n y a 'd a O tto B is m a r c k s a y la b ilirle r.
O n d o k u z u n c u a s rd a o lu p b ite n le rin ve o rta y a k a n b
y k o la y la rn o u n u o rta y a k a ra n e tk e n , M illiy e t ilik id i.
Bu a s rd a : B e l ik a is tik l le k a v u tu . P o rte k iz ile s p a n y a nn
G n e y ve O rta A m e rik a 'd a k i s m rg e le ri S im o n B o liv a r ve
J o s e M a r tin n d e r li in d e b a m s z lk la rn ila n e ttile r. Y in e
b u d n e m d e b a tl d e v le tle r; O s m a n lI m p a r a to rlu u n u n A v
ru p a 'd a h k m e tti i b lg e le rd e , d a h a o k M illiy e t i d u y g u la r
k r k le d ile r . S o n u n d a Y u n a n is ta n , B u lg a ris ta n , M a c a ris ta n ,
F in la n d , e k o s lo v a k y a b a m s z l a d o ru itild ile r .
Ne v a r ki b t n bu g e li m e le r, E m p e ry a liz m in n c
d n y a d a g iz li b ir a e k lin d e y a y lm a s n a , b atl d e v le tle rin s a
va ve s iy a s i a t m a la rn a o ra n la o k az b ir n m e s a h ip ti.
Bu is e N a s y o n a liz m in o lu m s u z s o n u la rn n , ne k a d a r fazla
o ld u u n u o rta y a k o y u y o rd u . n g ilte re ve F ra n s a 'n n y a b a n c
lk e le re s a ld rp , o n la r s m rg e le tirm e le ri, lk N a p o ly o n ve
B is m a r c k 'm y a y lm a c lk e y le m le ri; b atl M illiy e t ilik ve L ib e
r a liz m in a ld a tc s lo g a n la rn n ne d e re c e a slsz o ld u u n u ve
b u n u n g e r e k te , m s ta z 'a f m ille tle ri e s a re t a ltn a a lm a k i in
b ir a ra o la ra k k u lla n ld n iy ic e o rta y a k a rd .

Batdaki deoloji Boluu ve Milliyetilik


M illiy e t ilik , b a tk la rn id e o lo ji b o lu u n u d o ld u r m a k
i in k a rd k la r b ir "e k o l" v e "u y d u r m a b ir d in 'd ir .

15

A li M u h a m m e d N a k a v i

n s a n , h e rh a n g i b ir d in , lk ve id e a le b a la n m a d a n
y a a y a m a z . O rta a b a ts n d a b u d in ve id e o lo ji H ris tiy a n
lk v e k ilis e d in i id i. F a k a t H r is tiy a n lk b ir b o y u tlu , g e r e i
g rm e y e n , naks, ilim ve a kl ile e li k ili p re n s ip le re d a y a l,
ta h r ife u r a m b ir d in o ld u u i in u z u n b ir z a m a n a k a d a r
id e o lo ji o la ra k d e v a m e d e m e z d i.
R n e s a n s v e s o n r a k i d e i m e le r k ilis e y e o k a r d a r
b e le r in d ir d i. A r tk A v r u p a 'd a , H r is tiy a n lk y a a y a n in a n
o la ra k o rta d a n k a lk m v e l b ir d in h a lin e g e lm i ti. D e
in d i im iz

g ib i,

H r is tiy a n lk

nceden

de h a lk i e r is in d e

b a n a z lk , d a y a n m a v e h e y e c a n m e y d a n a g e tire c e k y e te r
li d in a n iz m e s a h ip d e ild i, fa k a t ta m a m y la d a h a y a t d
e d ilm e m i ti. R n e s a n s 'd a n s o n ra h a lk n s iy a s i, i tim a i, f ik
ri ve d u y g u s a l h a y a tn d a n ta m a m y la d a r k t. N e tic e d e ,
b a td a b y k b ir id e o lo jik b o lu k o rta y a k t. B a tk la r, iz le
y e c e k le ri b ir e k o l n v e h a lk h a re k e te g e ire c e k b ir d in a
m iz m in o lm a d n h is s e ttile r . H ris tiy a n l a l b ir d in o l
d u u i in b a la n a m a z la rd . B ir y a n d a n d a in s a n id e o lo jik
b o lu k ta y a a y a m a z d . B a t d n c e s in in "P u t u A z e rle ri",
N a s y o n a liz m p u tu n u y a p a ra k b a ty a b ir d in ve il h o la ra k
a rm a a n e ttile r . S u s a m in s a n la r da h e m e n o n u n k a r s n
d a b o y u n e d ile r ! O n d a n s o n r a d a M a r k s iz m b u b o lu u
d o ld u r m a y a a l t. D e m e k ki h e m M illiy e t ilik ve h e m de
M a rk s iz m ; H ris tiy a n l n , b a td a k i id e o lo jik s u s a m l g i
d e r m e k te y e te rs iz k a lm a s n d a n o rta y a k m tr.
s l m i D o u y a g e lin c e , b y le b ir b o lu k h i m i h i y o k tu .
Bu c o r a fy a d a c ih a n m u l ve y e te r li d in a m iz m i o la n s l m
e g e m e n id i. s l m y le b ir d in a m iz m e s a h ip t ir ki d a h a d o
u u n u n ilk y z y ln d a , A f r ik a 'n n k u z e y in d e n A s y a 'n n en
u z a k n o k ta la rn a v e s p a n y a 'd a n M o o lis ta n 'a k a d a r b t n
lk e le ri b ir le tir e r e k , d ille r i, k lt r le r i d e i ik o la n e itli

16

s la m v e M illiy e t ilik

u lu s la r , k a v im le r i v e s o y la r b ir te k " m m e t" h a lin e g e tir d i.


s l m

d n y a s n d a , d u y g u la r c o tu r m a k , d a y a n m a k u r

m a k , ta a s s u b v e in k l b i h e y e c a n la r y a ra tm a k ta s l m d in i
d i e r b t n y a b a n c id e o lo jile r d e n g g l d r. s l m , k e n d i
ne in a n a n la r, h e r t r l fe d a k a rl a s r k le y e b ilm e k te d ir .
s l m d n y a s n d a k i m illiy e t ile r ve b t n b a tlla m
a y d n la r, k e n d i k lt r v e lk e le r in e h a s g e r e k le r i b ir k e n a
ra a ta ra k , b a td a b a a rl o la n h e r te c r b e n in d o u d a da
te k ra rla n a b ile c e im ' s a n y o rla r. A m a o k b y k b ir y a n lg
i e r is in d e d ir le r . Bu t ip a y d n la r b a ty k r k r n e ta k lid i in
a h s iy e tle r in i y it ir m i le r d ir . B u n la r, b a ty la s l m d n y a s
n n ne k a d a r d e i ik k o u lla r i e r is in d e o ld u u n u a n la y a
m y o r la r . B u n la r, B a td a h a k im o la n H r is tiy a n lk ile s l m 'n
ta m a m e n fa rk l e y le r o ld u k la rn id ra k e d e m iy o r la r . H risti
y a n lk , k h in le r in b ir a v u d in i g e le n e in d e n ib a re t o lm a s
na k a r lk ; s l m , k i i v e t o p lu m u n h e r ik is in i k a p s a y a n b ir
y a a m ta rz d r, in a n v e p r a tik te k m il b ir d in d ir .

Emperyalizmin Kayna Milliyetilik;


Smr Ve Nasyonalizmin Birleim Noktas
M illiy e t ili in y a y lm a s n d a n e m li r o l o la n d i e r ik i
e tk e n is e , s m r g e c ilik v e k a p ita liz m id i.
O n d o k u z u n c u a s rd a b a tk la r, n c d n y a lk e le r in i
k e n d ile rin e s m r g e a la n y a p a ra k ta la n ve a p u l e tm e k
i in k o r k u n b ir y a r m a y a g ir m i ve a k u r tla r g ib i A s y a ve
A fr ik a u lu s la r n n p e in e d m le r d i. B u n u n i in b ir y a n
d a n y a p tk la r c in a y e tle r i ve a p u lc u lu k la r y o r u m la y a b ile n
ve b ir y a n d a n d a d a h a o k lk e le ri s m r g e e d e b ilm e e ve
o n la r a p u l e tm e e z e m in h a z rla y a b ile n g l b ir id e o lo
jik d e s te e ih tiy a la r v a rd . Bu id e o lo jik d e s te k , M illiy e t ilik 'd e n b a k a h i b ir e k o l o la m a z d . Bu y z d e n e n p e r y a lis t-

17

A li M u h a m m e t ! N a k a v i

le r, b a td a M illiy e t ili i y a y g n la trp b ir d in ve id e o lo ji o la


ra k b a tk la ra k a b u lle n d ir d ile r .
M illiy e t ilik e k o l , s m rg e c ilik le h in d e n e m li ro l o y
n a m tr:
a - M illiy e t ilik , s m rg e c ili in k a yn a o ld u . M illiy e t i
lik t e n k a y n a k la n a n v a ta n p e r e s tlik d u y g u la r , r k s t n l
ve m illi b a n a z lk in a n la r, ta r ih v e k lt r le if t ih a r e tm e k ;
e m p e r y a liz m e iy i b ir z e m in s a la d .
b - M illiy e t ilik , s m r g e c ili in y o r u m la y c s id i. M il l i
y e t ilik , s m r g e c i b a tk la rn , " m illi m e n fa a tle r v e " lk e n in
g e m i te k i a z a m e tin i y e n id e n ih y a e tm e k " a d y la y a p tk la r
v a h ic e i le r i y o r u m lu y o r d u .
- M illiy e t ilik , s m r g e c ilik i in k u v v e tli b ir h a re k e t n o k
ta s v e s m r g e c ile r in m o r a lin i k o ru y a n b ir f a k t r id i. M il
liy e t ilik , rk d u y g u la r id d e t le n d ir m e k le , d i e r lk e le r i
s m r g e le t ir m e k t e

n e m li

ro l

o y n u y o rd u .

n g iliz le r e ,

F ra n s z la ra , A lm a n la r a v e d i e r le r in e , A s y a ve A fr ik a y s a
h ip le n m e k i in a r a la r n d a b a la y a n id d e t li y a r m a d a m o
ra l v e r iy o r d u .
G a rb n n l d n r F ra n c is C o o k e r b u k o n u d a y
le y a z y o r:
" O n d o k u z u n c u a s rd a , N a s y o n a lis t le r d e n b ir o u a
k n ta a s s u b la r s o n u c u y le s y l y o r la r d : " s t n t a r ih ve
k lt r s a h ib i, s t n s o y d a n o la n ile r le m i m ille t le r , k e n d i
y e te n e k le r in i y a ln z c a lk e le r in in s n r la r i e r is in d e s a r f e t
m e m e lid ir le r . O n la r n , m illi g r e v le r i y a ln z k e n d i lk e le r i
n in is t ik l l v e t o p r a k b t n l n s a v u n m a y g e r e k t ir m i
y o r . O n la rn e v r e n s e l b ir s o r u m lu lu k la r v a r d r . O d a , k e n d i
s iy s i o t o r it e le r in i, m illi k lt r le r in i b t n d n y a y a y a y m a
la r v e b y le c e g e r i k a lm lk e le r i m e d e n ile t ir m e le r id ir ,
z o r la o ls a bile".

18

s la m v e M illiy e t ilik

O n d o k u z u n c u a s rd a k i m illiy e t i d n r le r in y a z la r
na g z a tt m z z a m a n g r y o r u z ki o n la r; "B iz im m illi v a
z ife m iz s a d e c e lk e m iz in s n r la r n s a v u n m a y d e il, s n r
d la r n d a , h a tta b in le r c e k ilo m e tr e u z a k la rd a b ile v a ta n n
a z a m e tin i is b a t e tm e k i in , a s k e r i v e s iy s i e y le m le rd e b u
lu n m a y g e r e k t ir iy o r d e m e k te le r . O n d o k u z u n c u a s rn M illi
y e t i id e o lo g la r n d a n b ir i o la n D r. B id g e h e t y le y a zyo r;
"Y a ln z lk e n in b t n l n k o r u m a k la k a lm a k y e te r li
d e ild ir . n k

u lu s la r a r a s s iy s i- a s k e r i y a r m a d a g e ri

k a lrs a k , v a ta n m z n ta r ih te k i a z a m e tin i k o ru m a y a m u v a ffa k


o la m a y z . V a ka , g e n i le m e e y le m in e g ir i m e z s e k , m illi g u r u
r u m u z r e n c id e o la c a k v e lk e le rin l m k a lm a t m a la rn d a
y o k o la c a z . M illi g u r u r u m u z u k o r u y a b ile n te k e y s a v a
v e m a c e ra p e in d e o lm a k tr."*1)
M illiy e t ilik ; D a rv v in 'in , d a h a g l n n h a y a tta k a la b il
m e v e y a a m a h a k k n a s a h ip o ld u u g r n n s iy a s i

ve

t o p lu m s a l a la n d a y a y lm a s n a y a r d m d a b u lu n d u . A lm a n
y a 'd a E r n e s t H a e c k e l, "S a d e c e g l m ille t le r y a a y a b ilir
le r. B u m ille t le r , g e r i k a lm z a y f m ille t le r i e z m e h a k k n a
s a h ip t ir le r . " g r n h a lk n a ra s n d a y a y m a a a l t. M il
liy e t ili in b a k a b ir n d e r i K a ri P e a rs a n , l m - k a l m s a v a
n v e n e tic e d e g l n n k a lm a s n , " u lu s la r a r a s ili k ile r in
d o a l k a n u n u " o la ra k n it e le n d ir iy o r .
M illiy e t ile r in b u t e z le r in in s o n u c u , o n d o k u z u n c u a s
rn s o n la r n d a , te c v z m a h iy y e tin d e g e n i le m e e y le m le
r in d e y e n i b ir d a lg a b a ly o r d u . G la d is to n n d e r li in d e , n
g iliz s m r g e c ili i, H in d is t a n v e d i e r e it li y e r le r i, n g il
t e r e 'n in s m r g e le r i h a lin e g e t ir d i. M illiy e t ili in b y k n
d e r le r in d e n B is m a r c k , A lm a n y a 'y t o p r a n g e n i le tm e e

(1) Francis W. Cooker: Recent Political Thought, Newyork, s. 443-48,


1934.
19

A li M u h a m m e t ! N a k a v i

te v ik e tti. F ra n s a , A f r ik a 'n n e itli y e r le r in i s m rg e a la n


y a p t. n g ilte re

S u iz m n tk a s n i g a l e tti. A lm a n y a B e r

lin 'd e n B a d a t'a k a d a r "B y k A ry a m p a r a to r lu u 'n u k u r


m a y a k a lk t. D a h a y e n i a y a k ta d u ra b ile n A m e rik a b ile s
m r g e e d in m e y a r m a s n a k a tla ra k F ilip in ve U za k A s
y a 'n n d i e r baz m n tk a la rn i g a l e tti. M illiy e t ilik te n d o
a n s m r g e c ilik ta m a h la r s o n u c u , A lm a n y a 'y la F ra n sa ,
F a s'a ; n g ilte r e 'y le R u s y a ise r a n 'a h a k im o la b ilm e k i in
b ir b ir le r iy le a t tla r.
te b t n b u n la r M illiy e t ili in g z e llik le r in d e n d ir !
S o s y a l-ta rih yazar J o s e p h L ig h te n y le s y l y o r:
"O n d o k u z u n c u a s rn ta r ih i, s a v a ve s m r g e c ili e y o l
a a n s iy a s i- ik tis d i m illiy e t ilik te n ib a re ttir . Bu a s r da e it
li lk e le rin g e n i le m e e y le m in e b a v u rm a la r ve k a rla rn n
b ir b ir in e te rs d m e s i M illiy e t ilik t e n ile ri g e liy o r d u ." <1>
O ndokuzuncu

a s rn

n l

n a s y o n a lis tle r in d e n

b a zs,

s a ld rg a n s m r g e c ili in y a y lm a s n d a b a ro l o y n a y a n
c in y e tk r k im s e le r d ir . n g iliz m illiy e t ili in in b a ta g e le n
b a y ra k ta r G la d is ta n , n c d n y a lk e le rin e te c a v z e d e
re k m u s ta z a f m ille t le r i s m r g e c ilik b o y u n d u r u u a ltn a a l
d. S m r g e c ili i H in d is ta n 'a s o k a n , H in d is ta n h a lk n "B ela s i s a v a f'n d a h i a c m a d a n ld r e n R o b e r t C liv e ile n g i
liz s m r g e c ili in i b a k a y e rle re y a y a n e lil J o h n R h a d e z,
k e n d i y z k z a rtc te c a v z le r in i N a s y o n a liz m a d y la y o r u m
lu y o rla rd .
B ylece , o n d o k u z u n c u a srd a s m rg e c ile r M illiy e t ili i,
y a p tk la r c in a y e tle rin y o ru m la y c s o la ra k k u lla n m la r d r .
D e m e k ki M illiy e t ilik , s m r g e c ili e k a r o la n la rn d e il,
e m p e r y a lis tle r in b ir y a y lm a a ra c y m ! K a p ita lis t d z e n in

( 1 ) J o s e p h L ig h e n : S o c ia l P h ilo s o p h ie s , N e v v y o r k ,

20

1 9 3 7 , s. 4 3 9 .

18

s la m v e M illiy e t ilik

is tik r a r d a , M illiy e t ilik ve s m r g e c ili in y a y lm a s n d a n


z a ra r g r m e m i tir . B u n la rn ( K a p ita liz m , M illiy e t ilik , S
m r g e c ilik ) a ra s n d a s e b e p ve s o n u ili k is i v a rd r . K a p ita
liz m , d n y a n n en u z a k n o k ta la r n d a b ile a p u lc u lu k y a p a
b ilm e k v e m a lla rn a p a z a r b u la b ilm e k i in M illiy e t ilik e k o
l n n y a rd m y la , lk e le r in m illi p o litik a s n , g e n i le tm e p o
litik a s n a e v irm e e a l y o rm u !
" M illi s t n l b u lm a k " a d y la , M illiy e t i s lo g a n la r a l
tn d a n g iliz s m r g e c ili in i H in d is ta n 'd a y a y m a a a l a n
"D o u H in d is ta n T ic a r e t irk e ti" ; " M illiy e t ilik , E m p e ry a liz m
ve K a p it a liz m in b ir le im in in en a k rn e k le r in d e n b ir id ir .
Bu k o n u la ra ile rd e k i b l m le rd e d a h a o k d e in e ce iz.

Milliyetilik ile Kapitalizmin Birleimi


Milliyetilik, Kapitalizmin Elinde Bir Ara
D e in d i im iz g ib i M illiy e t ili in o n d o k u z u n c u y z y ld a
y a y g n la m a s n d a e tk ili o la n fa k t rle r d e n b ir i, b a td a k a p i
ta liz m d z e n in in y e rle m e s i id i. <1> M illiy e t ilik , b y k fa b
r ik a t r le r in , s e rm a y e d a rla rn e lin d e , b ir y a n d a n h a lk s a d e ce y e rli m a lla r t k e tm e y e te v ik e d e n m illi d u y g u la r u y a n
d rm a k la r e ttik le r i m a lla r n i p a z a rd a y e r le r in i k o ru m a k
i in ; b ir y a n d a n d a m illi m e n fa a tle r a d y la d e v le t ve m ille ti,
d i e r lk e le r i s m r g e le tir m e y e s r k le y e r e k r e ttik le r i
m a lla ra y e n i p a z a r y e r le r i b u lm a k i in b ir v e s ile id i. Bu ne
d e n le , M illiy e t ilik e k o l , o n d o k u z u n c u y z y ld a k a p ita liz m in
g e li m e s in d e n s o n r a o z a m a n a k a d a r g r lm e m i b ir e k il
de ile r le d i.
D n y a y y u tu c u K a p ita liz m te k n ik te k i g e li m e d e n s o n
ra is t ik r a r b u ld u .
(1 )

H ans

Kohn:

The

Id e a

o t N a tio n a lis m : A

S tu d y

in

its

O r ig in

and

B a c k g ro u n d , s. 79.

21

A li M u h a m m e d N a k a v i

1 9 3 2 y ln d a J o h n K e y 'in b u lg u v e ih t ir a s y o lu n d a b a
la tt a l m la r ile b ir in c i s a n a y i d e v r im i b a la d .
Thom as

S a v e ry ,

Thom as

N evvcom en,

Jam es

R ic h a rd A r k w r ig h t, S a m u e l C r o m p to n , A b ra h a m

W a t,

D e rb ys,

H e ry C o rt ve H e n ry B e s s e m e r'in k e if ve ica tla r, b y k f a b r i


k a la rn k u ru lm a s n a , m ily a r d e r ve m e n fa a t i b u r ju v a z in in
o rta y a k m a ve d n y a y y u tu c u K a p ita lis t d z e n in y e rle
m e s in e s e b e b o ld u .
Bu k a p ita lis t m e n fa a t i k e s im M illiy e t ili i, k e n d i g a y
ri n s a n h e d e fle ri u r u n d a b ir a ra o la ra k k u lla n d . F a b rik a
la r lk e n in ih tiy a c n d a n d a h a fa z la r e tim y a p a n m e n fa a t i
k e s im in a s l s o r u n u , m a lla rn s a tm a k i in p a z a r y e rle r i b u l
m a k v e o n u k o r u m a k id i.
S e rm a y e d a r fa b r ik a t r le r in b t n g a y e le ri, d i e r u lu s
la rn k a p ita lis t s a n a y i s a h ip le rin d e n n e g e m e k ve o n la r
d a n s t n o lm a k t.
Bu s e rm a y e d a rla r ve s a n a y i s a h ip le rin in iki h e d e fi va rd :
a - lk e le r in in p a z a rn n k e n d ile rin e in h is a r ve d i e r
lk e le r in m a lla rn n ith lin i n le m e k .
b - D n y a n n d i e r b lg e le r in d e y e n i p a z a rla r b u lm a k .
S m r g e c i K a p ita liz m ,

h e r ik i h e d e fin i,

d u y g u la r d a n y a ra rla n a ra k g e r e k le tir d i.

n a s y o n a lis t

M illi d u y g u la r n

k r k le n m e s i h a lk n , k e n d i lk e le r in in m a lla rn , y a b a n c la
rn d a h a iy i m a lla rn a b ile te r c ih e tm e s in e s e b e b o ld u . K a
p ita liz m , M illiy e t i ta a s s u b la rd a n fa y d a la n a ra k lk e le r in s i
y a s e tin i, y e n i p a z a r y e rle r i b u lm a k i in z a ru ri g r le n s
m r g e c ili e d o ru y n e ltti.
K a p ita lis tle r, M illiy e t ili in y a rd m y la d K a p ita liz m in
a le y h in d e te h d id m a h iy y e tin d e b ir ta k m e y le m le re ba v u r u
y o rla rd . M c a d e le , k tis d i e r e v e d e n s iy a s i e r e v e y e e
k ilm i ti. Y o lc u lu k ve y a b a n c m a lla rn ith a li s e rb e s tli in i k s t

22

s la m v e M illiy e t ilik

la m a k ve d ild e titiz lik ; y a b a n c m a lla rn k e n d i m illi p a za r y e r


le rin e g ir m e s in i n le m e k te b ir s ila h o la ra k k u lla n ly o rd u .* 1)
S e r m a y e d a r la r d i e r lk e le r in m a lla rn n k e n d i lk e le
rin e g ir m e s in i n le y e b ilm e k i in "va ta n te h lik e d e d ir" d iy e
fe ry a d e d iy o r v e k e n d i m e n fa a tle r in i m illi m e n fa a tle r" o la
ra k g s te r iy o r la r d v e v a ta n d a la rd a n "v a ta n m e n fa a tle ri"
y o lu n d a b ir o rd u d z e n le m i le r d i. B y le c e m illiy e t ilik , K a
p it a liz m in y k s e li d n e m in d e , e itli m illiy e tle r in s e rm a
y e d a rla r a ra s n d a k a n s a v a ta b ir s ila h o lm u t u . D n y a
n n p a z a r y e r le r in i k e n d i e lle rin e g e irm e h rs , M illiy e t ili
i ta m a m y la K a p ita liz m in h iz m e tin e g e ird i.
a p u lc u

k a p ita lis tle r,

m u s ta z a f k e s im le r in

a ra s n d a

te fr ik a k a rm a k i in d e , M illiy e t ili i y a y y o r la r d .
K a p ita liz m , o n d o k u z u n c u y z y ld a , t o p lu m u n m u s ta
z a f k e s im le r in i en k t e k ild e s m r y o r d u . S a n a y i d e v r i
m i v e m a k in e n in k m a s , t ic a r i k a p ita liz m i s a n a y i K a p ita liz
m in e e v ir e r e k s e rm a y e d e ve i 'd e te k e lc ilik m e y d a n a g e
tir d i. B y le o lu n c a d a i g c ih tiy a c y z k a t a rtta , t o p lu
m a o la n z u l m d a h a k o r k u n b o y u tla r a u la t ve i ile r in
k a n e m ilm e e b a la n d .
M a lu m d u r ki in s a n lk d o la n K a p ita lis t d z e n , m u s
ta z a f k e s im le r i c a h il b ra k m a k , o n la rn is y a n n n le m e k ,
o n la r ,

i in d e

b u lu n d u k la r

h e r t r l

k t

a rtla rd a

ge-

c e g n d z b ir m a k in e g ib i a l tr a b ilm e k i in e tk in b ir h a
re k e t k a y n a n a m u h ta t. M illiy e t ilik is e b u y n d e iy i b ir
k a y n a k t. K a p ita liz m , y u k a r d a k i h e d e fin i, "va ta n te h lik e d e
d ir" fe ry a d n y c e lte re k g e r e k le t ir ile b ilir d i.
M illiy e t i d u y g u la r n u y a n d rlm a s , to p lu m d a k i m u s ta z a fla r 'm d ik k a tle r in i u lu s a l s o r u n la r a e k e re k , to p lu m s a l
( 1 ) C o r ito n

H a y s : T h e H i s t o r i c a l E v a l u a t io n o f M o d e m

N a tio n a lis m , s.

129.

23

A li M u h a m m e d N a k a v i

a d a le ts iz lik le ri

u n u ttu r d u .

" M illi

b ir lik "

te z i,

o n la r

kendi

m e n fa a tle r iy le t o p lu m d a k i m s te k b ir le r in k a rla rn n a y n
e y o lm a d n a n la m a k ta n a lk o y d u .
Y u k a rd a k i

n o k ta la r d a n

baka;

v a h ic e

s m r n n

d o a l te p k is i o la ra k , A v r u p a d e v le tle rin d e i ile r in m c a d e


le le ri y a v a y a v a y e n i b o y u tla r k a z a n m a y a b a la d n d a ,
N a s y o n a liz m m e s e le s in i g n d e m e g e tir m e k , e itli lk e le
rin

m u s ta z a fla rn n , m s te k b ir le r k a r s n d a b ir c e p h e d e

b ir le m e s in i n l y o r d u . S m r g e c ile r , lk e le r in in m u s ta z a fla rn , k e n d ile riy le b irle m e y e v e d i e r u lu s la r n m u s ta z a fla rn a k a r m e v z i a lm a y a s r k le y e b ilm e k i in M illiy e t


ili i y a y m a y a k o y u ld u la r . B y le y a p m a s a la rd , e itli u lu s
la rn m u s ta z a fla r b irle e re k , m s te k b ir le r in e y ta n i k o m p
lo la rn e tk is iz h a le g e tir ir le r d i, i te b u , ta r ih b o y u n c a z a lim
le rin iz le d i i "b l-y n e t" p o litik a s idi.
G rd m z

g ib i

N a s y o n a liz m ,

to p lu m u n u n

m ah

ru m la r n a p u l v e ta la n e tm e k te , K a p ita liz m in s a m im i b ir
y a rd m c s o lm u t u r .

24

KNC BLM
Milliyetiliin slam Dnyasna Girii

Yirminci Yzylda Milliyetilik

Y ir m in c i y z y ld a M illiy e t ilik ta r ih in i ik i d e v re y e a y ra
b ilir iz :
a ) - Y ir m in c i y z y ln ilk y a n s n d a M illiy e t ilik
b ) - Y ir m in c i y z y ln ik in c i y a rs n d a M illiy e t ilik
Bu y z y ln ilk y a rs n d a , k in c i d n y a s a v a n a k a d a r
M illiy e t ili in en a k rn e i, A v ru p a ve J a p o n y a 'd a g r l
d . M illiy e t ilik , b a tl d e v le tle rin ve J a p o n y a 'n n b t n d n
y a y s m rg e y a p m a y ta s a rla m a la rn a s e b e b o ld u ve n e ti
ce d e d n y a , B irin c i v e ik in c i D n y a S a va fa c ia s i e ris in d e
m a h v o ld u . A ra trm a c la rn o u b ir in c i ve ik in c i d n y a sa
v a n a s e b e b o la n e y in , m illiy e t d u y g u la r n n k u v v e tle n d i
r ilm e s i o ld u u g r n d e b ir le iy o r la r . Bu d e v ird e M illiy e t
ili i id d e tle s a v u n a n v e bu fik r i ik tid a ra g e ire n a h s la r
u n la r d r:

ta ly a 'd a

M u s s o lin i, A lm a n y a 'd a

H itle r, A r ja n

t in 'd e J u a n D o n in g o , P o rte k iz 'd e S a la za r.


i te b u d u r , M illiy e t ili in in s a n l a s u n d u u m a h s u l.
V e b u a k m h l d e v a m e tm e k te d ir . Z a m a n m z d a b ile M il
liy e t ilik A m e rik a g ib i u lu s la ra ra s s a ld r g a n la r n d in id ir .
Y ir m in c i y z y ln ik in c i y a rs n d a M illiy e t ilik , k a r lk l
o la ra k n c d n y a d a b a g s te rd i. lk b a k ta s m r g e -

27

A li M u h a m m e t! N a k a v i

c ili in o rta lk ta n k a lk m a s n a s e b e b o la n b ir e tk e n o la ra k
g z k e n M illiy e t ilik , d ik k a t e d ilir s e g e r e k te s m r g e c ili
in h a y a tn s r d r m e s in e y a rd m c o lm u t u r . Z ira b a tk la
rn k lt r v e s u lta s ile , d o u lu la rn d in i, g e le n e k le ri, y a a
y ve d n c e ta rz la r a ra s n d a u y u m a z lk o ld u u n d a n
M illiy e t ilik p re n s ib i bu lk e le re g ir m e s e y d i de is te r is te
m e z s m r g e c ili in a le y h in d e is y a n o lu n a c a k t. n k bu
a y a k la n m a ve" is y a n n s e b e b i, h a lk k itle le r i a ra s n d a k i d in
ve d in i d u y g u la r id i, m illiy e t d u y g u la r d e ild i. F aka t, bu
a ra d a b atya ba l b ir a v u a yd n , s m rg e c ili in d o la y s z y o l
la rla h a k im iy e tin i s rd r e m iy e c e in i a n la y n c a , b a t d e e r
le r in i ve s is te m le r in i u y g u la y a ra k , d a r a tla n s m r g e c i
li in h a k im iy e tin i b ir d a h a d o la y l y o lla r la k o ru y a b ilm e k i in
rk lk a nn a lp m c a d e le n in n d e rli in i e lle rin e g e ird ile r.
im d i, s m r g e c ile r , M illiy e t ili i y a y m a k la , e s k i s
m r g e le r in b ir le m e s in i n le m e k ve b y le c e o n la r z a y f ve
g s z b ra k a ra k s p e r g le r e b a m l k lm a k is tiy o r la r .
E m p e r y a lis tle r , M s l m a n h a lk la r d o ru d a n d o r u y a k e n
d i b o y u n d u r u k la r a ltn d a tu ta m y a c a k la rn ve te y a n d a n
o n la r n

b ir le m e s in in

k e n d i k a rla rn a z a ra r g e tir e c e in i

g r n c e , d a h a y e n i b a m s z l a ka vu a n A s y a ve A frik a l
k e le rin i g s z b ra k m a k , b ir in i b irin e d m a n e tm e k ve
b u n la rn

b irle m e s in i n le m e k i in V a ta n -s e v e rli i" s la m

to p ra k la rn a ih r c e ttile r . B u n d a n d o la y s m r g e c ili in k a l
d rld h e r y e rd e , y n e tim in b a t h a y ra n a z n l n e lin e v e
r ild i in i ve s l m i g le r in k a r s n d a s m r g e c ile r in m illi
y e t i g le r i d e s te k le d ik le rin i g r y o ru z . M illiy e t ilik ve s
m rg e c ili in a ra s n d a o la n bu b a la n t, n c e k i g ib i s r p
g itm e k te d ir . M illiy e t ilik , y e r le ti i h e r y e rd e u lu s la ra ra s
e m p e r y a liz m e y o l a m tr .

28

s la m v e M illiy e t ilik

1- Smrgecilerin hra Ettii Fikir, Milliyetilik


M illiy e t ilik ; s m r g e c ili in , s l m d n y a s n n b ir li in i
d a tm a k i in is l m i b lg e le re s o k tu u b ir a k m d r. M illiy e t
ili in , s l m d n y a s n a g irm e s in e , s iy a s i ve k lt r e l s m r
g e c ili in s a ld rs n a d a im a o rta m h a z rla m a k la g re v li o la n
baz b a tl d n r le r v e m s te r ik le r z e m in h a zrla d . B a tya
b a m l a y d n la r da o n u n b a y ra k ta r ve n c s o ld u la r.
S m r g e c i d e v le tle r, s l m d n y a s n n v a h d e tin i (ve
b a tk la rn d e y im iy le "P a n -s la m iz m 'i") ke n d i s iy a s i ve e k o n o
m ik k a rla r i in b y k b ir te h lik e s a y y o r la r d . O n d o k u z u n c u y z y ln s o n la r n d a S e y y id C e m a le d d in A fg a n i, S u l
ta n A b d lh a m id v e d i e r b a z la r d n y a M s l m a n la r n n
v a h d e ti k o n u s u n u y e n id e n g n d e m e g e tir d ile r .
O s m a n lI im p a r a to r lu u n d a T r k le r in ve A r a p la r n d a
y a n m a s , h a s s a s v e s tr a t e jik O rta d o u b lg e s in e B a t'n n
n fu z e tm e s in i n le d i. E m p e r y a lis t g le r , b u d a y a n m a
d a n g e le n te h lik e y i h is s e d in c e , m a a le s e f b a a rl o la b i
le n y e n i b ir k o m p lo h a z rla d la r. O d a T r k le r in ve A r a p
la rn i e r is in d e M illiy e t ilik ( rk lk ) d u y g u la r n k u v v e tle n
d ir m e k , s l m d n y a s n a M illiy e t ilik a k m n s o k m a k id i. O n
la r; bu y o l ile m m e t id e lin i y o k e tm e k , b y k O s m a n lI im
p a r a to r lu u n u p a r a la m a k ve O r ta d o u 'd a g e rile m e d n e
m in i y a a y a n O s m a n l g c n n y e rin e , s m rg e c i bat g c
n y e r le tir m e k is tiy o r la r d .
M illiy e t ili in , n c e n g ilte r e 'n in ve F ra n s a 'n n s u lta s
a ltn d a b u lu n a n s l m i b lg e le rd e d e il de O s m a n l im p a
r a to r lu u n d a o la n b lg e le r d e k m a s n a d ik k a t e k m e k is
t iy o r u m . n g ilte re s m r g e s i o la n H in d is ta n 'd a , S e y y id A h m e d H n g ib i b a tc a y d n la r, M illiy e t ili in v e m illiy e t d u y
g u la r n n z e rin d e d u r m a a h i m i h i l z u m g r m e d ile r .

29

A li M u h a m m e t) N a k a v i

O n u n i in M s l m a n la r , M illiy e t ilik le d e il, e k o n o m ik ve


re tim d u ru m la rn iy ile tir m e a ld a tm a c a s y le a v u tu y o r la r
d. H a tta H in d u la r 'n

K o n g re

P a r tis in in

rk d n c e le ri

k a r s n d a c e p h e a ly o r la r d . n g ilte r e 'n in v e F ra n s a 'n n s u l


ta s a ltn d a o la n U z a k d o u d a k i E n d o n e zya ve M a le zya g ib i
halk M s l m a n b lg e le rd e de batc a y d n la r, M illiy e t ilik d u y
g u la rn k r k le m e e h i l z u m g rm e d ile r.
E ve t, bu e m p e r y a liz m e

b a m l a y d n la r, y a ln z O s

m a n lI im p a r a to r lu u n a a it lk e le rd e , y a n i T r k iy e , M s r ve
d i e r

A ra p

b lg e le rin d e

u ta n

v e ric i

M illiy e t ilik

a n n ,

M s l m a n O s m a n lI h k m e tin i y k p o r a la r d a s m r g e c ili
in n fu z u n u s a la m a k i in id d e tle a ld la r.
Bu ta r ih i g e r e k , M s l m a n

lk e le r d e k i M illiy e t ilik

b a y r a k ta r la rn n b y le c a n a tm a la r n n , b a m s z lk is te in
d e n d e il, b a k a b ir y e rd e n k a y n a k la n d n a k a g s te r
d i. Bu g ib i a y d n la r, s m r g e c i b a t d e v le tle r in in e lin d e , s
l m d n y a s n n v a h d e tin i p a r a la m a k v e O s m a n l im p a r a
t o r lu u n u z a y fla tm a k v e y a d e v ir m e k i in

b ir a ra id ile r

g e r e k te .
Bu n o k ta y g z n n d e tu ta ra k r a n 'd a k i b a tc a y d n la
rn , M illiy e t ili i, n i in T r k iy e , M s r, S u r iy e ve L b n a n 'd a
ki a rk a d a la r k a d a r id d e tle g n d e m e g e t ir m e d ik le r in i a n
ly o ru z . n k ra n , O s m a n l m p a r a to r lu u n u n b ir p a r a s
d e ild i. ia -S n n i ih tila fla r y z n d e n ra n , O s m a n l im p a
r a to r lu u n a d a h il d e ild i. S m r g e c ile r d e , r a n 'n b y le b ir
b ir li e d a h il o lm a d n n fa rk n d a y d la r .
O n la rn b t n a b a la r r a n 'd a b a t d z e n in i ve k lt
r n y e r le tir m e y e v e is la m i b ir h k m e tin i b a n a g e
m e s in i n le m e y e y n e lik ti. Bu y z d e n r a n 'd a en o k M e
r u tiy e t,

30

D e m o k ra s i v e

L ib e ra liz m

z e rin d e

d u r u y o r la r d .

s la m v e M illiy e t ilik

T a lb u f u n ve M irz a A a H a n -i K ir m a n i'n in e s e rle rin e y le


b ir g z a tt m z z a m a n , T r k ve A ra p a y d n la rd a n o k d a
ha az, " m illiy e t v e m illi b ir lik " k o n u la r z e rin d e d u r d u k la r
n g r r z . Bu e s e rle rd e h e p d in i f ik ir le r i ve k a n u n la r b ir
k e n a ra a tp m e r u tiy e t, b a t lib e ra liz m i ve b a t k lt r n
t u t m a k g e r e k lili i k o n u la r i le n m i tir .
N i in h a lk M s l m a n b lg e le r in i e r is in d e n s ta n b u l,
K a h ire v e B e y ru t, M illiy e t ilik d n c e s in in a s l te c e lli e tti i
y e r o ld u ? N i in bu M illiy e t ili e m e y le tm e z a m a n , s m r g e
c ili in y k s e li d n e m i o la n o n d o k u z u n c u y z y l o ld u ? N i
in T r k v e A ra p k a v m iy e t ili i b ir b ir in in a le y h in e a l y o r
la rd , n g ilte re v e F ra n s a s m r g e c ili in e h i k a r m a d a n ?
N i in M illiy e t ilik d u y g u la r , b a t E m p e r y a liz m in in s u lta s
a ltn d a b u lu n a n lk e le r d e d e il de, O s m a n l m p a r a to r lu
u n d a o rta y a k t? N i in M illiy e t i d u y g u la r n k u v v e tle n d ir ilm e s iy le O s m a n l im p a r a to r lu u y k ld k ta n s o n r a s m r
g e c ilik , O r ta d o u y u h e m e n

k e n d i s u lta s a ltn a a lv e r d i?

B t n b u n la r, M illiy e t ili in s l m d n y a s n a g ir m e s in e b a
t

s m r g e c ile r in in

ne

k a d a r g e n i

b o y u tla r d a

k a tk la r

o ld u u n u a k a s e r g iliy o r . 2

2- Msr Milliyetiliinin Kurucular,


Napoleon ve Franszlar
M s l m a n lk e le r d e M illiy e t ilik , o n d o k u z u n c u y z y l
d a n itib a re n o rta y a k t.
M illiy e t ilik d n c e s in in g ir d i i ilk lk e le r, M s r ve
T r k iy e id i. N a p o le o n 'u n M s r 'a s a ld rs , s l m d n y a s n n
ta r ih in d e b ir d n m n o k ta s ve b a tc l n b a la n g c o la ra k
k a b u l e d iliy o r . F ra n s z la rn M s r 'd a k a ld k s a s re d e b a
tl d n c e le r g ir m i t i M s r f ik ir a d a m la rn n a ra s n a . A b d u r ra h m a n C a b e rti, e y h Flasan A t ta r ve d i e r le r i g ib i baz

31

A li M u h a m m e t! N a k a v i

M s rl d n r le r , N a p o le o n 'u n k e n d is iy le b ir lik te g e tir d i i


b ilim a d a m la r y la te m a s d a b u lu n d u la r . te y a n d a n F ra n s z
la rn te v ik i z e rin e , baz k e n d in i s a tm M s r lla r , b a ty la
b ir lik t e a d m a tm a y a h e v e s le n d ile r. Bu n e m li n o k ta , M illi
y e t ili in h e r y e rd e n n c e M s r 'd a k m a s n n ve b y le c e
b u lk e n in O s m a n lI im p a r a to r lu u n d a n a y rlm a s n n n e d e
n in i a a v u r u y o r . B y k b ir ih tim a lle , T r k M s l m a n la r
la a k a s a v a ta b u lu n a n , H a lla rn ve S h a r lm a n 'n s la m
k a r t ta a s s u p la rn n v a ris i o la n F ra n s z la r, is l m i v a h d e ti
p a r a la m a k ta ve O s m a n lI m p a r a to r lu u n u y k m a k ta n a
y a k o ld u la r, in g iliz le r in d i e r A ra p b lg e le r in d e y a p tk la r
i in a y n s n M s r 'd a y a p tla r.
N a p o le o n a h s e n ; M s r M illiy e t ili in i g e li tirm e k , M
s rlla r, k e n d i e s k i ta rih le r iy le v n m e e s r k le m e k a m a
c y la M s r'n K u ru lu u " a d l b ir m e s s e s e k u rd u r d u . G r
n te e s k i M s r 'n ta rih i v e k lt r h a k k n d a a ra trm a y a
p a n bu k u ru lu , g e r e k te is l m i V a h d e t k a r s n d a "M s rc l" k u v v e tle n d ir m e k ve s la m a b a llk la rn z a y fla ta ra k M
s r ', O s m a n l im p a r a to r lu u n d a n a y rm a k i in k u ru lm u tu .
A y n k u ru lu a ra c l y la C lo t, C ris y , L in a n t ve R o u s s e t g ib i
F ra n s a 'n n baz n l d n rle r i M s r 'a g n d e rild i. B u n la rn
g re v le rin in ne o ld u u n u ta h m in e tm e k h i de z o r b ir e y
d e il. G re v le ri, M s rlla r k e n d i e s k i k lt r le r i o la n F ira v u n
la r k lt r y le ve F ra n sa k lt r y le in e tm e k te n ib a re ttir !
S y lv e s tre de S o c y ve d i e r baz F ransz a ra trm a c la r,
" F ira v u n la r u y g a r l n n a z a m e ti ve b y k l h a k k n d a k i
ta p la r y a z d la r. T a h ta v i g ib i M s r M illiy e t ili in in b a y r a k ta r
la r, S y lv e s tre de S o c y 'n in k ita b y o lu y la k e n d i rk , k lt r ve
v a ta n la rn n g e m i te k i u y g a rl n k e fe ttile r. <1>
(1 )

M.

1930.

32

S a b r i,

L 'E m p ir e

E g y p tia n

s o u r M o h a m m a d A l i,

s.

579

P a r is ,

s la m v e M illiy e t ilik

M u h te m e le n F ra n szlarn e tk is iy le M e h m e t A li Paa, O s
m a n lI im p a r a to r lu u n a k a r b a m s z l n il n e d e re k ilk
d e fa "A ra p la rn v a h d e ti'n i g n d e m e g e tir d i. te y a n d a n d a
b a tl m is y o n e r le r c id d i b ir fa a liy e te b a la m la rd . 1 8 6 3 y
ln d a n 1 8 7 9 'a k a d a r lk e d e , F ra n s a , A m e rik a , ta ly a ve A l
m a n y a ta ra fn d a n y a k la k 7 7 o k u l a ld.
S m rg e c ili in bu k a d a r a l m a s s o n u c u , "M s r M illiy e t ili i" n in b a y ra k ta rla r o la n b ir g ru p batc a y d n o rta y a k
t. B u n la r, "M s r, bat u y g a rl n n iz le y ic is i o lm a ld r d e y ip
d u rd u la r. D ifa a e t-T a h ta v i (1 8 0 1 -1 8 7 3 ) M s rl ilk b a tc la rd a n
id i. Bu z a t P a ris 'te ka ld be yl i e ris in d e F ra n s a 'd a k i o rta m
d a n e tk ile n e re k M s r'a d n d za m a n M o n te s q u ie u 'n u n
m ille t ve v a ta n h a k k n d a k i g r le r in i y a y m a a a lt.
T a h ta v i k e n d i m e h u r k ita b "M e n h ic " de ve d i e r y a
z la rn d a "V a ta n " v e 'V a ta n s e v e rlik " k e lim e le r in i a rd a r d a k u l
la n d . O, m s r lla r n , d i e r M s l m a n la r d a n a y r
m et

o ld u k la r v e

o n la r n

sevgi

b ir

ve v e fa k rlk la rn n e k

s e n in in v a ta n o lm a s g e r e k ti i z e rin d e s ra rla d u r d u . E l
b e tte T a h ta v i, M illiy e t ili in s l m ile h i b ir e li k is i o lm a
d n k a n tla m a a a l y o r d u ki b u b o , m n a fk a s n a ve
a ld a tm a c a d o lu b ir a l m a y d /1) A d g ee n M s r M illiy e t ili
i n c s , M s r 'n k ve g e r ile m e s in in s e b e b i o la ra k ,
M e m lik g ib i

M s rl o lm a y a n

M s l m a n la rn

h a k im iy e tin i

g s te r iy o r d u . F akat te y a n d a n u ta n m a d a n , F ra n s z la r ve
g e n e ld e b a tld a n , s m r g e c ilik m a z h a r d e il, b ilim , m e d e
n iy e t v e k lt r s im g e s i b ilip " M s r, B atnn iz le y ic is i o lm a l
d r" d iy o rla rd .

(1 )

T a h t a v i 'n i n k a v m i y e t i d n c e l e r i h a k k n d a d a h a o k b i l g i i s t e y e n

le r ,

H a m id in a y e tin y a z d

" S e y r i d e r E n d i e - i S iy a s iy i A r a b " k ita b n a

b a k s n l a r ; s . 3 4 - 3 5 . ( B u k i t a p , a d a A r a p S i y a s i D n c e s i a d y la . Y
n e li Y a y n la r a r a s n d a k m t r . ( Y a y . )

33

A li M u h a m m e d N a k a v i

M s r k a v m iy e t ili in in n c le rin d e n b iri de Y a k u p D a v '


id i. D a v 'm

b a b a s y a h u d i, a n n e s iy s e ita ly a l id i. P a r is 'te

u z u n b ir m d d e t y a y a n D a v ', F ra n s z u a k la rn d a n b ir iy
d i. D a v P a r is 'te , " M s r v a ta n - p e r e s tli in in " re v a b u lm a s
n s a la m a k la y k m l "E l-V a ta n - l M s ri" d e r g is in i y a y m
la d . M s r M illiy e t ili in in k u ru c u la r n d a n o la n bu z a tn , n
g ilte r e 'n in M s r 'd a k i te m s ilc is i K ro m e r ile s a m im i ve ya kn
d o s tlu u v a rd .
M s r k a v m iy e t ili in in b a y r a k ta r la rn d a n b ir b a k a s
T a h a H s e y in d e , k e n d in i k a y b e d e n b a tc la rd a n id i. 0 , "e lM s ta k b e l e s -S a k a fe t" k ita b n d a M s r 'n s la m d n y a s y la
d e il, A v r u p a y la b a la n ts o ld u u n u is p a tla m a a a l t.
T a h a H s e y in z a m a n n d a m illiy e t i g le r "V e fd P a r ti
s i" n c l n d e M s r 'n s iy s i s a h n e s in d e n fu z s a h ib i o l
d u la r. n g ilte r e 'n in u a k la r o la n V e fd P a r t is in in n d e ri ve
d i e r m illiy e t i p o litik a c la r, s iy a s i b a m s z l sa de ce A v ru p a
lla a b ilm e k i in is tiy o rla rd .
te b y le c e M s r'd a M illiy e t ilik d o u p ya yld .

3- Milliyetilik Akmnn Girdii


lk slm lkelerden Biri Trkiye:
n l m s te r ik B e rn a rd L e w is , T r k M illiy e t ili in in
A v ru p a lI Y a h u d i'd e n k a y n a k la n d n a i a r e t e d iy o r.
T r k - m illiy e t d u y g u la r n k r k le m e y e a l a n ilk a
h s ,

Arthur L u m ley David

id i. n g ilte re li b ir y a h u d i o la n D a-

v id , T r k iy e 'y e g it t i v e o ra d a "lk e l A r a tr m a la r " a d n d a b ir


k ita p y a z d . D a v id b u k ita p ta T r k le r in b a m s z , A r a p la r d a n v e d i e r D o u m ile tle r in d e n s t n o ld u k la rn is b a tla m a y a a l t. Levvis bu k o n u d a y le d iy o r: 1

( 1 ) B e r n a r d L e v v is : s l a m

34

in H is to r y , s. 1 3 2 . L o n d o n

1973.

s la m v e M illiy e t ilik

"B u n g iliz Y a h u d i'n in y a z d k ita p , T r k le r in d ik k a tle


r in i b a m s z b ir m ille t o ld u k la r n a e k ti."
B a tl d n c e le rin y a y lm a s n d a n n c e , O s m a n l im
p a r a to r lu u n d a M illiy e t ilik a k m n d a n h i b ir e s e r g r n
m y o rd u .

H a ta s o n

y z y ln

b a la n g c n a

k a d a r T r k le r ,

A ra p la r, A r a p la r da T r k le r i k e n d ile rin d e n a y r (y a b a n c )
s a y m y o r la rd . A ra p la r a y n d in e in a n d k la r i in O s m a n l
m p a r a to r lu u n d a n b ir p a r a o lm a a ra z y d la r. T r k le r de
g e n e ld e o n la r a r ly o r la r d : z e llik le A ra p k lt r ve d ili
fa z ile t s a y ly o r d u o n la rc a . H a tta A b d lh a m it g ib i b ir s u lta
n n , E b u lh u d a ve iz z e t P a a g ib i A ra p m a v ir le r i v a rd .
1 9 0 8 y ln d a A b d lh a m id 'in a le y h in d e y a p la n ih tila ld e de
en a z n d a n iki A ra p s u b a y (A ziz A li M s ri ve M u h a m m e d e v
k e t P a a ) ih tila l lid e r le r in d e n id ile r . Ne v a r ki b u g ib i k ita p
la rn y a y n la n m a s , g ittik e , b a m l a y d n la r ve "Y eni O s
m a n lI" lid e rle ri g ib i p o litik a c la r M illiy e t ili e y n e litt i.
1 8 5 1 y ln d a F uad v e C e v d e t P aa, D a v id 'in y a z la rn n
b ir o u n u T rk e y e e v ir d ile r . 1 8 6 9 y ln d a A li S u a v i, D a
v id 'in e s e rle rin d e n ik tib a s e d ile n ve T r k s o y u n u n g e m i
te k i a z a m e t v e b y k l n d e n s z e d e n T r k e b ir ris a le
y a y n la d . B u ; O s m a n l m p a ra to rlu u n d a ta m a m e n y e n i ve
g r lm e m i b ir e ilim o la n M illiy e t ilik e ilim in i a a v u
ra n ilk y a z la rd a n d r. L e v v is 'in d e y i iy le : "B y le c e T r k le r
k e n d i m illiy e tle r in i, b a tk la rn y a z la rn k o p y a e d e re k b a tk
la rd a n a lm o ld u la r ." !1)
F ra n sz y a h u d i y a za r D a vid L e o n C o h u n , T rk M illiy e t i
li in i y a y m a k ta n e m li k a tk s o la n a h s la rd a n b ir id ir . O,
1 8 9 9 y ln d a " I n r o d u c t io n g e n e ra le a la h is t o ir e d e A se a "
a d n d a b ir k ita p y a y n la d . B u e s e rin d e , T r k le r in rk s t n - 1

( 1 ) B e r n a r d L e m is , s l a m i n H i s t o r y , s .

132.

35

A li M u h a m m e d N a k a v i

l k le rin d e n

v e ta r ih

boyu

y a p tk la r

k a h r a m a n lk la r n d a n

s z e tti. A d g e e n k ita p , y ir m in c i y z y ln ilk o n y ln d a


T rk e y e e v ir ile r e k y a y n la n d . P r o fe s r H u d u r i ve B e rn a rd

L e w is ,

k e t i'n in

1908

d e v r im in i

P a n - T r k iz m e

yapan

e ilm e s in e

"J n
sebeb

T r k le r
o la n

H a re

a h s n ,

bu y a h u d i o ld u u n a in a n y o rla r.
C o h u n , ad g e e n k ita p ta n b a k a , T r k le r in g e m i te
ki a z a m e ti v e k a h r a m a n lk la r h a k k n d a b ir ka y k d e y a
y n la d . M a lu m d u r ki bu y a h u d in in T r k rk n m e d h e tm e k te n a m a c , rk d u y g u la r g e li tirm e k ve T r k le r le d i e r r k la r
a ra s n d a k i d a y a n m a d u y g u s u n u g e v e tm e k id i. C o h u n ,
y a ln z y a z la ry la k a lm a d ; P a r is 'te s r g n d e o la n T r k le r d e n v e M s r lla r d a n o lu a n baz c e m iy e tle r k u ra ra k fiile n
b u lk e le rd e m illiy e t i h a re k e tin te m e lin i a tm a y a a l t.
A n c a k h e rk e s te n o k , T rk ve A ra p K a v m iy e t ili in in k
m a s n d a ro l o la n a h s , n l m s te r ik A r m in iu s V a m b e ry

(1 8 3 2 -1 9 1 8 )

id i. V a m b e ry ,

M a c a ris ta n

y a h u d i d in

a d a m la rn d a n b ir is in in o lu y d u . O, T r k M illiy e t ili i h a k
k n d a b ir o k e s e r y a y m la d ; T rk d ili ve e d e b iy a t z e rin d e
d e a l t. O n u n e s e rle ri, Bat y a n ls T r k a y d n la r ta r a fn
d a n ilg iy le k a r la n y o r d u ve o n la r V a ta n - p e re s tl i e it iy o r
d u . V a m b e ry , T r k iy e 'n in y k s e k r tb e li d e v le t a d a m la r ve
s iy a s e t ile r i ile y a k n d a n ta n rd .
Y a h u d ile r in ,

m illiy e t i d u y g u la r k r k le m e k le

ta k ip

e ttik le r i h e d e fle rd e n b ir i, F ilis tin 'in i g a li i in z e m in h a z rla


m a k t. Y a h u d ile r, F ilis tin to p r a k la rn n g m e n y a h u d ile r e 2
3
( 2 ) H u d u r i, N a tio n a lis m
ya

in A s ia a n d A fr ic a , s.

lk le r in d e M i l l i y e t i l i i n k u r u c u s u n u n

is b a t la m tr .

159. H u d u ri n c d n

b a t l la r o ld u u n u , d e lille r iy le

V e B e r n a r d L e w is : s la m in H is to r y , s . 1 3 2 .

( 3 ) C o h u n 'u n h a y a t v e a l m a la r h a k k n d a b a k n z : Y a h u d i A n s ik lo p e
d is i.

Z o d ic

K a h m 'd a n

v ie ts , s . 1 4 1 . L o n d o n .

36

b ir

m a k a le ,

s.

61,

ve

T u r k is m

and

th e

So-

s la m v e M illiy e t ilik

b ra k lm a s i in S u lta n A b d lh a m id ile y a p tk la r n e tic e s iz


te m a s d a n s o n ra , bu h e d e fle rin e u la a b ilm e k i in te k y o lu n ,
A b d lh a m id 'i

d e v irm e k ,

s l m

d n y a s n

p a r a la m a k

ve

A ra p T r k v a h d e tin i k r m a k o ld u u n u a n la d la r.
S iy o n iz m , M illiy e t ili i ve M illiy e t ile r i d e s te k le m e k le
ve "J n T rk le r" h a r e k e tin i k u rm a k la n c e S u lta n A b d lh a n id 'in a z le d ilip z in d a n a d m e s in e , d a h a s o n r a T r k le r in
ve A r a p la r n b ir b ir le r in e k a r k in b a la yp d m a n o lm a s n a
s e b e b oldu.<1>
E m p e ry a liz m in ve S iy o n iz m 'in bu k o m p lu s u n e tic e s in d e
1 9 0 8 de M e ru tiy e te ve S u lta n A b d lh a m id 'in a z le d ilm e s in e
y o l a a n k a v m iy e t i "J n T r k le r H a re k e ti" icad o ld u . S iy o
n iz m in p la n la rn u y g u la y a n "J n T rk le r H a r e k e tin e m e n
s u p o la n la r, "T u ra n c lk " s iy a s e tin e ve T r k rk n n s t n l
in a n c n a b a la n d la r, A r a p d m a n l s iy a s e tin i b a la t
tla r. A r a p la r n k lt r e l c e m iy e t ve te e k k lle r in i o rta d a n
k a ld r d la r. A ra p la ra ve T r k o lm a y a n d i e r k a v im le re ka r
a y rm y a p tla r. B u n la rn , bu t r e y le m le ri, n g ilte re s m r
g e c ili in in d o la y s z k o m p lo la rn n yan sra A ra p M illiy e t ili i
n in k m a s n d a n e m li b ir e tk e n s a y ly o r.
i te , b y le c e b ir ta la ik i k u v u r m u o ld u S iy o n iz m ve
E m p e ry a liz m . H e m T r k K a v m iy e t ili in i ve A ra p la ra k a r
a y rm ; h e m de A ra p M illiy e t ili in i ve T r k le r le d m a n l
ic a d e ttile r. O z a m a n a k a d a r A ra p la r, k e n d ile rin i b a k a b ir ka
v im

h is s e tm iy o r la rd . "J n T rk le r" T r k k lt r n n d i e r

k lt r le r d e n s t n o ld u u n u id d ia e d in c e , A ra p la r d a k e n d i
(1 )

S iy o n iz m 'in

ve

d i e r

b a v l la r n

T rk

M illiy e t ili in in

k p

y a y l

m a s n d a k i r o ll e r i h a k k n d a b a k n z : M a r d in : T h e G e n e s is o t Y o u n g O tto m an

T h o u g h t: A

S tu d y in

th e M o d e m iz a tio n

( P r in c e to n N . J .

1 9 6 2 , s. 2 5 0 .)

H a r o ld

B r itis h

B oven:

C o n tr ib u tio n

to

o lT u r k is h P o U t ic a l Id e a s

T u r k is h

S tu d ie s ,

London

1945. s. 4 3 -4 4

37

A li M u h a m m e d N a k a v i

m s ta k il h v iy e tle rin in z e rin d e d u r m a a b a la d la r. A ra p


k a v m iy e t ili in i o rta y a k a ra n , n g ilte re e m p e r y a liz m i
n in , b u n a d o ru d a n d o ru y a te v ik v e y a rd m d a b u lu n m a
s y la b ir lik te "J n T r k le r in " rk s iy s e ti id i g e r e k te .*1
1908

M e r u tiy e tte n

s o n ra , b ir y a n d a n J n T r k le r ,

T r k m illiy e t ili in i a a v u r u p , k itle h a b e rle m e a ra la r


ile y a y d la r. te y a n d a n O s m a n lIy a A ra p b lg e le r in d e n v u
r u la n d a rb e le r, v e d i e r y a n d a b a t e itim in y a y g n la m a s
ve T r k r e n c ile r in in b a ty a g n d e r ilm e s i, T r k K a v m iy e t
ili i c e re y a n n d a h a b ir h z la n d rd . H a tta M a m k K e m a l
( 1 8 4 0 - 1 8 8 8 ) , Z iy a P a a ( 1 8 2 5 - 1 8 8 0 ) ve C e vd e t Paa ( 1 8 2 3 1 8 9 8 ) g ib i baz M s l m a n a y d n la r, s l m ' M illiy e t ili e k a
ta ra k k a rm a b ir in a n k a rm a a a l tla r . A n c a k b u a l
m a , ilk b a ta n y e n ilg iy e u ra m a y a m a h k u m d u . n k s
l m 'la m illiy e t ili in h i m i h i b irle m e n o k ta s y o k tu . M illi
y e t ili in

y k s e li i v e

b a tk la rn

a l m a la r , K e m a l A ta

t r k ' n b a a g e ip la ik li i ila n e tm e s iy le ve s m r g e c ili in


e y ta n i

k o m p lo la r n n

h e d e fi

o la n ,

O s m a n l

b a k iy e s i

T rk iy e C u m h u r iy e ti n in ta m a m e n b a ty a b a m l o lm a s ile
s o n u la n d . Bat h a y ra n a y d n la r, b u a k m n it ib a r k a z a n
m a s n a ve te b li in e d e v a m e d iy o r la r d . s te lik o n la r, a rtk
A t a t r k ' n v e v a r is le r in in o to r ite ve d ik t a t r l y le d e d e s
te k le n iy o r la r d . n l bat h a y ra n la rn d a n T r k l k a k m n n
en b y k te o ris y e n i Z iya G k a lp 'in , b a tk la rn te z le rin i k o p y e
e tm e k te n b a k a b ir i i y o k tu . B a t k lt r , b u z a tn in a n
k b le s i id i. N ih a y e t M illiy e t ilik , T r k iy e 'n in N a to y e li in e
g ir m e s in e v e b y le c e s iy s i ve k lt r e l b a m s z l n y i t i r
m e s in e y o l at.
( 1 ) B k z : T h e E m e r g e t c e o f A r a p N a t i o n a l i s m , s . 7 1 , Z e i n N z e i n ' i n e s e r i.

38

s la m v e M illiy e t ilik

4- Arap Milliyetiliinin
Bayraktar ngiliz Smrgecilii
Bat d n c e le r in in v e s m r g e c ili in y a y lm a s n d a n
n c e , A ra p

b lg e le r in d e

M illiy e t ilik

d n c e s in d e n

h i

e s e r y o k tu .
H ic ri o n u n c u y z y ld a n ( M .S . 1 6 . y z y l) itib a re n A ra p
b lg e le r i y a v a y a v a O s m a n lI m p a r a to r lu u h a k im iy e ti a l
tn a g ird i. B yle ce O rta d o u d a k i is l m i b lg e le r in

hem en

h e p s in in a ra s n d a b ir v a h d e t k u r u lm u o ld u .
O s m a n l

m p a r a t o r lu u n u n

h a k im iy e ti

d n e m in d e

( y ir m in c i y z y ln n c e s in e k a d a r) A ra p k itle le ri, T rk le rle k e n


d ile r i a ra s n d a h e r h a n g i b ir y a b a n c lk h is s e tm iy o rla rd . A k
s in e M s l m a n T rk v e A ra p b lg e le rin in v a h d e tin d e n ta m a
m e n ra z y d la r. O s m a n l S u lta n n , M s l m a n la r n g e r e k
lid e r i o la ra k ta n y o r la r d . O s m a n lIla r d a d e in d i im iz g i
b i

A r a p la r n a le y h in d e a y rm c lk y a p m y o r la r d . H a tta

A ra p b lg e le r in in h e r b ir is in d e , o b lg e n in a h a lis in d e n b ir
v a li ta y in e d iy o rla rd .
F ra n sa s m rg e c ili i, n c e K a v m iy e t ilik ve a y rlk to h u
m u n u M s r'd a s e rp ti; s o n ra S iy o n iz m ve e m p e ry a liz m , e y
ta n lk la rk ta a s s u p la r t r k le r in i e r is in e s o k tu . lk d e fa
A r a p la r n a le y h in e id d e tle a y rm c lk y a p a n Y e n i O s m a n lI
la r (J n T rk le ri) i b a n a g e ird i.
Bu a k m la p a ra le l o la ra k , s m rg e c ile r, z e llik le n g ilte re
s m r g e c ili i; m is y o n e r le r , h ris tiy a n A r a p la r ve b a tc a y
d n la r v a s ta s y la M illiy e t ili i ve rk ta a s s u p la r, A ra p la rn
i e r is in d e y a y m a k i in id d e tle a l y o rd u .
A ra p M illiy e t ili i, M s r 'd a n s o n r a S u riy e , L b n a n ve
r d n 'd e o rta y a k t. Bu b lg e le rd e m is y o n e r le r in a l
m a la r h e r y e r d e n d a h a o k t u . Y a s u i K a t o lik G ru b u n u n

39

A li M u h a m m e t ! N a k a v i

y e le ri 1 8 3 0 y ln d a , p r o te s ta n la r ise 1 8 2 0 y ln d a a m a
g ir m i le r d i. Bu b lg e le r d e k i h ris tiy a n to p lu lu u , s m r g e
c ili in

d e s is e le rin i

u y g u la y a n

a s l m il

o ld u .

H r is t iy a n

A r a p la r , b a tn n n f u z u n u n , M s l m a n la r a ra s n a s z m a
s n , k e n d i m e n fa a tle r in e u y g u n s a y y o r la r d . n g ilte re ile
F ra n s a

s m r g e c ili in i,

M s l m a n la r n

k a r s n d a

b ir

s n a k k a b u l e d iy o r la r d . B u n la r, "E v re n s e l s l m m m e ti"
lk s n n y a y lm a s k a r s n d a o k h a s s a s iy e t ve t it iz lik
g s te r iy o r la r d .

nk

b u n la r, "a z n lk " e k lin e

g e lirle r d i

b y le b ir v a h d e t g e r e k le ti i ta k d ir d e . O ysa , e e r v a h d e
tin

ekseni

s l m

d e il,

M illiy e t ilik

o lu r s a

h i

k im s e

M s l m a n ve h ris tiy a n o lm a y p "A ra p " o ld u u i in a z n


lk s a y a m a d k la r g ib i b ir d e , b a td a r e n im le r in i t a m a m
la y p , s m r g e c ile r in g v e n in i k a z a n d k la r i in , lk e le r i
n in lid e r li in i e lle rin e a lm a y b ile m id e d iy o rla rd .
A ra p h r is tiy a n la r , e s k id e n b e ri A ra p M s l m a n la r n
k a r s n d a b at d e v le tle rin d e n y a rd m

is tiy o r la r d a s ln d a .

M e s e la : 1 8 6 0 i s a v a n d a , a v ru p a lla r , L b n a n 'a o rd u
k a rm a y a d a v e t e ttile r . A n c a k b u ta v r , u z u n s re i e r is in d e
h ris tiy a n la r n

m e s e le s in i h a lle d e m e z d i.

nk

b u ta v r,

M s l m a n la r n k t m s e r li in e s e b e b o lu y o r d u . Bu y z d e n
h ris tiy a n la r , s m r g e c i a a la rn n e m r iy le y e n i b ir a re d
n e re k , M illiy e t ili i s o k m a k ta n a y a k o ld u la r .
B a ta g e le n rn e k le r d e n b iri, A ra p M illiy e t ili in in k u
r u c u la r n d a n s a y la n N e c ib A z ri id i. O, h e m F ra n s a 'n n ,
h e m de n g ilte r e 'n in u a id i. A z ri, 1 9 0 4 'te P a r is 'te "A ra p
M illiy e tin in U y a n " a d n d a b ir k ita p y a y m la d . O n u n P a
r is 'te y a p t d i e r b ir i , "A ra p V a ta n B ir li i" a d n d a b ir
c e m iy e t k u rm a k v e b u c e m iy e tin y a y n o rg a n o la ra k A ra p
s tik l li" a d y la b ir a y lk d e r g i y a y n la m a k t. Bu a y lk d e r g iy i
y a y n la m a k ta , F ra n s a D i le ri B a k a n l n n m e m u r la r n d a n

40

s la m ve M illiy e t ilik

o la n v e A ra p k a v m in i v e n , "A ra p K y a m " k ita b n n ya za r


E rig e n e J u n g , o n u n la y a k n d a n i b ir li i y a p y o rd u . A d g e
e n d e r g id e d u r m a d a n te k ra r la n a n k o n u la rd a n b ir i; A ra p ve
T r k le r in
A ra p

a ra s n d a k i rk s a l, k lt r e l v e s iy s i fa rk llk la r,

k a v m in in T r k le r d e n s t n o lu u ve A r a p la r n O s

m a n lI

im p a r a to r lu u n d a n

a y rlm a s n n

g e r e k lili i

id i.o

A z u ri v e J u n g 'e g re O s m a n l m p a r a to r lu u n u n y k lm a s ,
a n c a k A ra p la rn , K r tle r in ve E r m e n ile rin a y a k la n m a s y la
g e r e k le e b ild i.* 2)
A z r i'n in u lu s la ra ra s s iy s e td e k i g r le r i de, O 'n u n
n g ilte re

ve F ra n s a 'y a

b a m ll n a a v u r u y o r d u .

O,

T r k le r in k a r s n d a n g ilte r e ile d o s tlu k k u r m a y a n ls y d .


Bu n e d e n le

in g ilte r e y e

b a m l " M u h a m m e d

V a h id

Bey"

p a r tis in i v e "e l-H a k te tim ", "e l-V a ta n " g ib i g a z e te le ri d e s te k li


y o rd u . O s m a n lIy d e s te k le y e n A lm a n y a y b e e ri to p lu m la r
i in b ir te h lik e ; n g ilte re v e F ra n s a y ise e v re n s e l a d a le tin
b a y ra k ta r o la ra k n it e liy o r d u . Ve bu ik i s m r g e c i g c ,
A r a p la r n le h in e O s m a n lIn n i i le r in e m d h e le e tm e e
te v ik e d iy o r d u .
A z ri ile J u n g 'u n i b ir li i, F ra n s a 'n n p a ra ve s ila h y a r
d m y la , O s m a n l im p a r a to r lu u n u n i e r is in d e g n ll o la
ra k b ir k y a m ve a y a k la n m a te r tip le m e e y n e lik ti. D r. H am id n a y e t bu k o n u d a y le ya zyo r;
A z ri, n g ilte re ve F ra n s a 'y a k a r v e fa k r o ld u u n u
ve o n la r n d o u d a k i m e n fa a tle r in in

k o ru n m a s n

is te d i i

d e fa la rc a h a trla ta ra k , "F ra n s z la r, bize y a rd m e d ip , is te d ik


le r in i is te s in le r b iz d e n " d iy o rd u .< 1>

(1 )

B kz:

y e . B . D S r 'l- ilm

S t

El

H u s r i:

E lB il d u l- A r a b iy y e

e l- M e lS in , B e y r u t 1 9 6 0 , S .

v e 'd - D e v le t 'l- O s m a n iy

126.

( 2 ) L e R e v i e t v d e l a n a t io n a r a b e , A z r in in e s e r i, s . 2 0 9 .
( 1 ) S e y r i d e r E r id i e - i S iy a s iy - A r a b , 2 2 8 - 2 3 4 . 4 0

41

A li M u h a m m e d N a k a v i

i te bu A z ri d e n ile n i b ir lik i, A ra p M illiy e t ili in in


k u r u c u la r n d a n ,

n g ilte re

ve

F ra n s a g ib i

byk

g le r in

u a id i.
A z ri'd e n b aka , P e tro s B astan, N sf e l-Y e zc, b ra h im
e l-Y e z c , N a fe l N a fe l, S e lim N a fe l, M ik a il e m h d e , S e m 'a n
K e lh u n , C ir c is F eyya z, A r s la n D im a k i v e E m p e ry a liz m e b a
m l o la n H r is tiy a n la rd a n d i e r b ir o k la r d a A ra p M illi
y e t ili in i y a y m a k i in a l tla r . Bu A ra p M illiy e t ili in in
b a y r a k ta r la r, A ra p la ra , d i e r M s l m a n h a lk la rd a n fa rk l
v e s e k in o ld u k la rn k a b u l e ttir m e g r e v in i s tle n m i le r d i.
Bu h e d e fle rin e u la m a k i in ta r ih i ta h r ife k o y u ld u la r ; s la m
d in in i, k lt r n v e m e d e n iy e tin i, A ra p d in i, k lt r ve m e
d e n iy e ti o la ra k ta n ttla r ki b u , s l m 'a k a r b y k b ir h iy a n e ttir . B u n la rn , A ra p k a v m iy e t ili in i is b a tla m a k i in k u l
la n d k la r m e to d v e k a v ra m la r, b a t k lt r v e d n c e s in
d e n b ir ik tib a s v e a ln td a n b a ka b ir e y d e ild i.

Arap Milliyetiliinin ki ekli


a)

- M s r, S u riy e , Ira k ve d i e r m illiy e tle r in z e rin d

d u r u lm a s ,
b)

- A ra p la rn v a h d e ti v e y a "A rap M illiy e ti" z e rin d e g e n

o la ra k d u rm a k .
B ir in c i D n y a S a v a n d a n g ilte re d o r u d a n d o ru y a
ve a k a , A ra p M illiy e t ili in in

b a y ra k ta r ve h im a y e c is i

d u r u m u n d a y d ve T r k - A r a p d m a n l n d a n k e n d i m e n fa
a tin e y a ra rla n d . A ra p M illiy e t ili in in
rd n

ah

H s e y in 'in

ceddi

b a la n g c s a y la n ,

(d e d e s i)

e r if

H s e y in 'in

is y a n , n g ilte re n in m d h a le s in in b ir n e tic e s i id i. A ra p M il
liy e t ili in in

y a y lm a s ,

n g ilte r e

ve

F ra n s a

d e v le tle r in in

a y a n , A ra p b lg e le r in e a tm a la rn a ve k a n s e r t m r s
r a il'in A ra p lk e le r in in k a lb in d e o lu m a s n a s e b e b o ld u .

42

s la m v e M illiy e t ilik

A r a p la r n T r k le r A le y h in d e m illiy e t ilik is y a n n b a la
ta n e r if H s e y n in e n b y k d e s te k is i in g iliz le r id i.
e r if H s e y n 'in s m r g e c i n g iliz le rle y a p t i b ir li i
b ir o k y n d e n ib re t v e ric id ir:
1 9 1 4 de e rif-H s e y n 'in o lu ve rd n ah H s e y n in
b a b a s

A b d u lla h

a ra c l y la ,

m ehur

n g iliz

g e n e ra li

K itc h n e r 'in ve e r if in a ra s n d a d o r u d a n d o ru y a b ir te
m a s k u r u ld u . B ir m d d e t s o n r a K itc h r ie r , y k s e k r tb e li
s u b a y la rd a n R o n a ld S t o r s 'u A b d u lla h ile g r m e e g n
d e r d i. Bu s ra d a B ir in c i D n y a S a v a ' b a la d . A r tk n g il
te re S a v a b a k a n o la n K itc h n e r , 1 9 1 4 E k im a y n d a A b d u l
la h 'a b ir m e s a j g n d e r e r e k A ra p la rn , T r k le r k a r s n d a
k u r tu lu s a v a n b a la tm a la r n is te d i.
K itc h n e r ,

e rife ,

n g ilte r e n in ,

A r a p la r n

b a m s z lk

m c a d e le s in i d e s te k le y e c e in e ve h a tta d n y a M s l m a n la r
h ila fe tin in T r k le r in e lin d e n k p A r a p la r a g e m e s i ve b u
a ra d a e r ifin h a life o lm a s i in a l a c a k la rn a d a ir s z v e r
m i ti.
e r if

H s e y in

b a m s z l

a d y la

bu

d in

k lk l

e m p e r y a liz m in

k a v m iy e t i
p la n n

A ra p

u y g u la d ;

O s m a n lI'y , n g ilte re v e F ra n s a y la s a v a t z a m a n a rk a d a n
h a n e r v u ra ra k A r a p la r , M s l m a n T r k le r in a le y h in e ve
n g ilte r e 'n in le h in e k k rtt. n g ilte re s m r c le r in in g e
n e ra li M c m o h a n , e rife b ir m e k tu p g n d e re re k ; "K a h ra m a n
A ra p m ille t in in b a m s z lk m c a d e le s in d e " o y n a d b e lirle
y ic i ro l i in ta k d ir v e te e k k r le r in i b ild ir d i. Bu m e k tu p , n
g ilte r e D i le ri B a k a n l a r iv in d e m e v c u ttu r .
e rif, 21 H a z ira n 1 9 1 5 'd e M c m o h a n 'a g n d e r d i i m e
s a jd a n g ilte r e 'd e n , h il fe tin A ra p la ra g e m e s in i d e s te k le
m e s in i is te d i. 1 0 H a z ira n 1 9 1 6 'd a e r if H s e y n in n c l
n d e n g ilte r e 'n in s ila h , m h im m a t ve s iy a s i- a s k e ri y a rd

43

A li M u h a m m e t ) N a k a v i

m y la "A ra p M illi K y a m "! b a la d . A ra p la rn b u m illiy e t i k


y a m n d a , n g ilte re d e v le tin in g r e v lis i T.E . L avvre n ce , e rif
F aysal n b a m a v ir i id i. B ir y a n d a n A ra p la rn k u r tu lu o r d u s u ( !) T rk le re s a ld rd . te y a n d a n n g ilte re k u v v e tle rin in
k o m u ta n g e n e ra l A lle n b y , F ilis tin 'd e ile rle m e y e b a la d .
B y le c e A ra p la rn

m illiy e t i m c a d e le s i, n g ilte r e n in

a s k e ri y a rd m y la ile r le d i.
F a k a t n g ilte re v e F ra n s a s m r g e c ile r i, A r a p la r s t ik
l l S a v a n a s e v k e ttik le ri, e r if H s e y in ve A ra p m illiy e t i
le ri "e l-F e ta t" v e "e l-A h a d " g ib i k u r u lu la r y la e m p e r y a liz m in
p la n la rn u y g u la rk e n , n g ilte re ve F ra n s a g iz lic e A ra p b l
g e le rin i

kendi

a ra la rn d a

b lm e k le

m egul

id ile r .

G iz li

S y k e s - P ic o t a n tla m a s n v e B a lfo u r b e y a n n a m e s in i im z a
la m a la r, A ra p lk e le r in i k e n d i a ra la rn d a b lm e k v e s r a il'i
k u r m a k i in d i.
O s m a n lI n n a le y h in d e m illiy e t i d u y g u la r id d e tle n
d ir m e k le F ra n s a ; C e z a y ir, T u n u s ve Fas lk e le r in i; ta ly a ,
L ib y a y ; R u s y a , E r m e n is ta n 'n baz k s m la rn ig a l e tti. n
g ilte re ise, M sr, K b rs, A d e n , Fars K rfe zi B e y lik le ri, d a h a
s o n ra S u riy e , L b n a n v e Ira k ' i g a l e d e re k k a n s e r t m r
s r a il'i, A ra p d n y a s n n ta m g b e in d e k u rd u rd u .
Bu da i te , M illiy e t ili in A ra p lk e le r in d e o rta y a k
m a s n n e le m v e ric i y k s ...
B yle ce g r l y o r ki: M illiy e t ilik b a ta m is y o n e rle r, n
g iliz v e F ra n s z m s te r ik le r o lm a k ze re b a tk la r e liy le s
l m lk e le rin e g ir ip , d a h a s o n r a e m p e r y a liz m in k o m p lo la r
n a u y g u n o la ra k y a y lm tr .
H e r z a m a n s m r g e c ile r in h iz m e tin d e o la n M illiy e t i
lik , s l m d n y a s n n v a h d e tin i k r m a k ve O s m a n l m p a r a
t o r lu u n u y o k e tm e k i in b ir v e s ile ve a ra id i. H r is tiy a n ve
Y a h u d i a z n lk la ry la b a ty a b a m l a y d n la r, e m p e r y a liz m in

44

s la m v e M illiy e t ilik

b u h u s u s ta k i p la n n n a s l u y g u la y c la ry d la r.
s l m i b lg e le rd e n k a za n a n K a v m iy e t ilik b a y r a k ta r
la rn n , n c le r in in h e m e n h e p s i, b a t h a y ra n la ry d . B u n la r,
f ik ir v e in a n la rn b a tk la rd a n a ly o r la r d . "V a ta n ve "V a ta n
s e v e rlik " k a v ra m la rn n , A ra p la rn , T r k le r in ve ra n lIla rn
a ra s n d a it ib a r k a z a n m a s , b a t d n c e s in in g ir m e s in in b ir
s o n u c u y d u . B a t r n e k le r in i "m illi" e tik e tle ta k litte n ib a re t
o la n M illiy e t ilik , s o n u n d a lk e le rin y a b a ty a , y a da d o u
ya b a m l o lm a la rn a s e b e b o lm u tu r. A ra p ve d i e r s l m
h a lk la rn n M illiy e t ili in i, o p a rla k s a b k a la ra s a h ip o la n ( !)
F ra n s a ve n g ilte r e 'n in d e s te k le m e s i, h li h a z rd a T rk iy e
ve

r a n 'n

m illiy e t i g le r in in

en b y k d e s te k le y ic is in in

A m e rik a ; B a asla rn v e baz A ra p lk e le rin in ise R u sya o lm a


s, b u n u a k a o rta y a k o y u y o r.
B u ra d a b ir n e m li s o r u y la k a r la y o ru z :
B a tk la rn , k e n d in i k a y b e tm i a y d n la r a ra c l y la s
l m lk e le r in e s o k tu k la r K a v m iy e t ilik , n a s l o ld u d a n s l m a n h a lk n b ir k s m n n k a b u l y le k a r la p y a y ld ?
C evabna g e lin c e :...
H alk k itle s i, "Vatan s e v m e k " ile "M illiy e t ilik " a ra s n d a k i
fa rk a n la y a m a m la rd . K itle le r in y a n n d a M illiy e t ilik , "sl
m i m m e t ilik " ile e it id i. s l m ilk b a ta n " M M E T m e fh u
m u n u ic d e tm i , d n y a y "D a ru l-s l m " ve D a ru l-H a rb " o l
m a k zere ik iy e a y rm t. K itle le r, M illiy e t ili i b u is l m i d
n c e y le e a n la m l z a n n e tm i le r v e b u y z d e n k a b u l e tm i
le r d ir o n u .
M s r l b ir M s l m a n n , M s rl K p ti h ris tiy a n la r k e n
di

m illiy e t i

h a v z a s n d a n

h a r i

saym as

veya

T r k iy e

M s l m a n la r n n , T r k iy e E r m e n ile rin i h e r z a m a n y a b a n c
s a y m a la r b u id d ia m z a en iy i d e lild ir .
H a lk k itle s i, M illiy e t ilik b a y ra k ta rla rn n ve a y d n la rn

45

A li M u h a m m e d N a k a v i

a k s in e

b a ty a h a y ra n o ld u k la r v e y a e m p e r y a liz m e b a

m llk la r i in d e il, to p lu m d a k i z u lm n v e y a n g ilte re ve


F ra n s a s m r g e c ili in in k a r s n d a b ir te p k i o la ra k M illiy e t
ili e b a la n d la r. H a lk k itle s i i in M illiy e t ilik b ir h is " id i,
b ir e k o l d e il. F a ka t b a t h a y ra n a y d n la r ve b a m l s iy a
s e t ile r, O n u , b ir "s iy a s i m e zh e p " ve id e o lo ji" o la ra k ka b u l e t
m i le rd i.

46

NC BLM
Milliyetilik Akmnn Tarifi, Temelleri ve zellikleri

Milliyetiliin Tarifi

"M illiy e t ilik " ve "V a ta n p e re s tlik " k e lim e le ri, F renk d ilin d e
ki "M illiy e t ilik " s z c n n e v iris i ve k a r l d r. L a tin c e d e
" n a tio n v e "n ito s " k e lim e le r i d o u m y e ri m a n a s n a g e lir.
S iy s i ilim le r in a ra trc ve d n r le r i, " m illiy e t ilik " !
e itli e k ille r in d e t a r if e tm i le r d ir .
C a rlto n H ayes y le d iy o r:
" M ille t ( n a s y o n ), o r ta k d n y a g r ve k lt r n e s a
h ip , b a m s z b ir s iy a s i g r u p tu r ."
H a n s K o h n y le ya zyo r.
"B elli b ir g ru b un b ir y e rd e ya a m a s , "m illiy e t'i k u ra n b a
e tk e n d ir. V e a y n ta b ii v e c o r a fi m u h itte y e ti m e k , fe r t le r
a ra s n d a k i m illi d a y a n m a y g e r e k le tir e n en b y k fa k
t r d r . Bu te m e le d a y a n a ra k o rta k m e n fa a t ve m a s la h a t
h is s e d e n g r u p , b ir " m ille ti" o lu tu r m a k ta d r ."
B u b g i y le s y l y o r:
"M ille t, to p r a k ve ka nn ve ya d ilin 'v e y a k lt r ve ta rih in
k e n d ile rin i b ir b ir in e b a la d fe rtle rd e n o lu a n to p lu lu k tu r." * 1)
S alo W . B a ro n , m ille ti y le ta n m ly o r: " M ille t, b ir y e rd e
y a y a n v e o r ta k s iy a s i k u r u m la r d a b ir a ra y a g e le n g ru p ta n

( 1 ) L u ig o : N a tio n a iis m

a n d fn e m a t io n a iis m , s

.25.

N e w y o rk ,

1946.

AQ

A li M u h a m m e d N a k a v i

ib a re ttir."* 2)
M illiy e t ili in z e llik le ri h u s u s u n d a K o h n d iy o r ki: "V a ta
na b a ll n d e rin d u y g u s u , o n a m u tla k v e fa k rlk ve o n u n
a ln y a z s n d a o r ta k o lm a h is s i, M illiy e t ili in te m e lid ir . V a
ta n s e v e r lik , in s a n n v a ta n a ve fa k rl y o lu n d a b ir e n g e l n
ne g e m e d i i m d d e t e a sild ir."*3)
A m e rik a A n s ik lo p e d is i M illiy e t ili i t a r if e d e rk e n u n
la r y a z y o r:
" M illi b irim " e h e r e y d e n d a h a o k b a m l ve v e fa k r
o lm a k , M illiy e t ili in te m e l m e u m la r n d a n d r . B u n u n y a
n n d a , m ille t in in e ld e e ttik le r iy le v n m e k , m ille t in in y c e
li in e , h a tta d i e r m ille tle r d e n s t n

o ld u u n a d e rin d e n

in a n m a k M illiy e t ili in g e re k le rin d e n d ir."*4)


H a y e s de bu n o k ta y te k ra r la m :
" g ru b " a (v a ta n v e m ille te ) v e fa k rlk ve b a llk , v a ta n p e r e s tli in e s s d r."*5)
M e z k u r t a r ifle r i in c e le d i im iz d e u n o k ta y a k a g
r y o ru z .
"in a n " v e " id e o lo ji" e tra fn d a b ir le m e y e rin e to p r a k ,
ka n ve d ile a s liy e t v e rm e , M illiy e t ili in e sa s ve te m e lid ir .
M illiy e t ilik ; d il, t o p r a k v e r k e tra fn d a b ir le m e k , "va ta n " ve
" m illiy e t in

ta a s s u b e k s e n i o lm a s b a y r a k ta r d r. "D e i ik

h v iy e tle rin o lu u m u n d a , a s l e tk e n n e d ir? " s o r u s u n a v a ta n p e r e s tle r u c e v a b v e r iy o r la r :


" n s a n

d i e r le r in d e n

a y ra n

ey,

" in a n 'i

d e il,

d o u m y e r i, d ili v e r k d r . "V a ta n " ve " M ille t" e r e v e s i i e ri


s in d e o la n la r, "kendi"; b u e r e v e n in d n d a b u lu n a n la r ise

( 2 ) a to . W . B a r o n : M o d e r n N a t io n a lis m a n d R e lig io n , s . 3 1 .
( 3 ) H a n s K o h n : T h e Id e a o f N a tio n a lis m

N e w y o rk ,

( 4 ) E n c y c lo p a e d e a A m e r ic a n a . v o l III.
( 5 ) C a r ito n H a y e s : E s s a y s o n N a tio n a lis m , s . 5 6 .

50

1 9 2 7 . s . 15.

s la m v e M illiy e t ilik

" y a b a n c f d r . 'V a ta n v e m ille t k a rla r", h e r e y in d o r u lu k


ve y a n l lk , iy ilik v e k t l k ve in s a n n fe r d i ve i tim i i le
r in e d e e r v e rm e k s ta s d r.
M illiy e t ili e g re " m illiy e f 'i o lu tu r a n u n s u r la r ; c o
r a fi s n r la r , rk ve s iy a s i k u r u m la r g ib i m a d d i e tk e n le rd e n
ib a r e ttir . B u e tk e n le re d a y a n a ra k h a lk n b ir k s m a y n a ln y a z s n v e m te r e k g e m i i p a y la tk la rn h is s e d iy o rla r ..
M illiy e t i in s a n , k e n d i m ille t in in ve v a ta n n n s t n l
n e i te n in a n r, t m iy ilik le r i k e n d i v a ta n n a ve m ille tin e
n s b e t e d e r.

Vatanperestlik ve Laiklik Arasndaki Balant


M illiy e t ili in

la ik lik le ; ( "d e v le t in "d in "d e n , "s iy a s e tin

d in "d e n a y rlm a s n

savunan

g r le ) in k r e d ilm e z b ir

b a la n ts v a rd r . M illiy e t ili in te m e lle r in d e n b ir i, d in i ta a llu k a ta g z y u m m a k v e d in e d a y a n a n d e v le tte n k a n m a k tr.


M s r m illiy e t ili in in b a ta g e le n s lo g a n la r n d a n b ir i u y
d u : "D in A lla h 'n , v a ta n h e r k e s in d ir." Y a n i d in , in s a n n a h
s i ve ib a d i i le r in e b a k a r. A m a v a ta n , o n u n s iy a s i ve i tim i
y a a n ts y la ilg ilid ir . B u , la ik lik d n c e s in d e n

b a k a b ir

e y d e ild ir .
M illiy e t ilik ve rk lk , y z d e y z la ik li i g e tir ir . " M illi
b ir lik , v a ta n o rta k l e s a s n a g re k u r u lm a ld r " d n c e s i,
d in in d e v le t i le rin e k a r tr lm a m a s n ic a b e ttir ir .
M illiy e t ilik : "D in in a n la r te m e l a lm a k , m illi b ir li e
e n g e l v e d in i a z n lk la rn k e n d ile r in i y a b a n c h is s e tm e le r in e
s e b e b o la c a m " id d ia e d e re k , b y le o lm a m a s 'i in m e c b u
re n la ik li i k a b u l e tm e y i n g r r .
Ir k lk ; h k m e ti, b e lli b ir n iz a m ve id e o lo jiy i u y g u la
m a k i in d e il, v a ta n v e o n u n f e r t le r in i k o r u m a k i in b ir ik
tid a r v e g s a y y o r.

51

A li M u h a m m e t! N a k a v i

ik tis a t d a m illi m e n fa a tle r ve m ille t in ra h a tl e tra fn d a


d n y o r. Y a n i m e ru 1' ve "g a y ri m e ru " y o lla r d e il, "a ziz v a
ta n n k a rla r" g z n n e a ln y o r m illiy e t ilik te .
Bu n iz a m d a k lt r , s a n a t, iir ve e d e b iy a t, m illi a z a m e
t i g s te rm e k , k e n d i k e n d in e v n m e k ve m illi d u y g u la r
k u v v e tle n d ir m e k y o lu n d a b ir a ra tr.
M illiy e t ili e g re i tim a i ve fe rd i h a ya tta d e e r l s ,
h a re ke te g e iric i, y n v e ric i v e s iy a s i-fik ri tu tu m la r b e lir le y ic i
e tk e n , v a ta n v e m illiy e t t ir .

Milliyetiliin Dier zellikleri


1 - Y a b a n c n n k a r s n d a v a ta n d a s a v u n m a k , is te r
h a k l o ls u n is te r h a k s z .
2-

Kendi

k a h r a m a n la r n

lk e s in in

m illi

a h s iy e t le r in i

(h e m e n

hem en

ta p n m a

ve

t a r ih i

d e r e c e s in d e )

s a y g y la a n m a k ,
3 - P u tp e r e s tlik v b . e s k i g e le n e k le ri d ir ilt m e k . M illiy e t
ilik

bu

ynde

eski

lm

g e le n e k le re

ve

v e h im d e n

k a y n a k la n a n m itle r e d a y a n r.
M s r M illiy e t ili in in en fa s ih s z c s o la n T a h a H
s e y in , e s k i F ira v u n u y g a rl n n h a tra la rn d ir iltm e e o k
a lt.
M s r 'n

n l

m illiy e t is i L tfi e s -S e y y id , " M s rlla r,

M s r 'n F ra v u n z a m a n n d a k i p a rla k u y g a rl n d a n h a b e rd a r
o lm a ld r la r ki ta r ih i b a la rn a n la s n la r" d iy o rd u . <1>
ra n

m illiy e t ili i

de

ra n

m ille tin i,

Hz.

M uham m ed

(s a v )'e d e il, K u ro ve D a riy u 'a b a la m a k is tiy o r d u d a im a .


4 - K e n d in i b y ltm e k , m ille tin e b y k l k h is s i v e rm e k ,
o n u , g z e l, k u d r e tli, e fk a tli ve g a lip g s te r m e k a m a c y la

( 1 ) B a k n : M u k a d d im e t u n L id i r a s e t i l - f i k r is - S i y a s i e l- A r a b i, s . 1 0 1 .

52

s la m v e M illiy e t ilik

ta r ih i t a h r if v e d e i tir m e k .
5k u ts a ll n a

Eski T o te m iz m d e o ld u u g ib i baz zel a la m e tle


in a n m a k .

B aak,

a s la n ,

k a r ta l

ve

k u rt

g ib i m illi a rm a ve m illi m a r m u k a d d e s s a y ly o r m illiy e t i


lik te . B u n la rn k u ts a ll n ve h r m e tin i k o r u m a k i in in sa n ,
k e n d in i b ile fe da e tm e lid ir m illiy e t ili e g re .
B y le c e g r y o ru z ki " M illiy e t ilik b ir a k m ve d in b e n
z e rid ir ki o n u n ta n rs (v a ta n ), zel p e y g a m b e rle ri, T o te m le
ri, ta p t p u tla r ve k e n d in e a it baz g e le n e k le ri, b ir d in in u n
s u rla r h k m n ta r. A s ln d a b a tk la r, in s a n d a d o a l b ir h is
o la n "v a ta n s e v e rlik " h is s in e d a y a n a ra k "M illiy e t ilik " is m in d e
b ir p la n iz d ile r v e b at h a y ra n la r d a a rk 'a s o k tu la r o n u .

Kabile Nizmnn Gelimi ekli Milliyetilik


B a tk la r, M illiy e t ilik d in in i, g r u p la m a k ve "v a ta n s e
v e r lik g a riz e s in e v e e s k i k a b ile s e l ta a s s u b la ra d a y a n a ra k
k u r d u la r . E e r M illiy e t ilik a k m n d ik k a tle in c e le rs e k , T o
te m iz m in k a b ile d z e n in d e n o lu m u o ld u u n u g r r z .
K a b ile d z e n in d e b ir li in e s a s , ka n" ve "to p ra k ta o r
ta k o lm a y a b a ld r. K a b ile d z e n in d e d o r u lu k , ta k v a , in a n
ve im a n g z n n e a ln m a k s z n k a b ile y e m e n s u b k im s e , d i
e r le r i ta ra fn d a n s e v ilip d e s te k le n iy o r; o n a m e n s u b o lm a
y a n a h s is e "y a b a n c " s a y ly o r.

M illiy e t ilik te

de a y n e n

b y le d ir. K a b ile d z e n in d e s a v a ve b a r , k a b ile d e n t r


id i. n s a n la r fila n k a b ile y e m e n s u b o ld u u i in k v a n d u y a r,
v n r d . H a tta b a k a k a b ile le rd e n o la n la r k m s y o r la rd b ile . K a b ile , g lg e s in d e in s a n la rn k e n d ile rin i e m n iy e t
te h is s e ttik le r i b ir k u r u m id i. M illiy e t ilik te de a y n e n y le d ir.
K a b ile d z e n i "T o te m iz m in in baz u n s u rla r, M illiy e t ilik
a k m n d a d a m e v c u ttu r. H e r k a b ile n in b ir "to te m "i v a rd . Ka
b ile m e n s u b la r, k a b ile n in k o ru y u c u ru h u n u n o n d a o ld u u n a

53

A li M u h a m m e t! N a k a v i

in a n rla rd . "V a ta n , b u g n k u y g a r in s a n n en b y k t o te m i
d ir. T o te m c ilik , ne k a d a r a k l ve m a n t a a y k ry s a M illiy e t i
lik de o k a d a r a y k rd r. T o te m , k a b ile d e b ir li i s a la y a n e t
ke n o ld u u g ib i b u g n v a ta n " a yn ro l o y n a m a k ta d r.

54

DRDNC BLM
Milliyetilii Niin Reddediyoruz?

Vatanseverlik le Milliyetilik Arasndaki Fark

A r a p la r n "v a ta n iy y e " v e F re n k le rin " p a te ry a tiz m " d e d ik


le ri "V a ta n s e v e rlik " ile A r a p la r n

"K a v m iy e t" v e B a tk la rn

"N a s y o n a liz m " d e d ik le ri M illiy e t ilik b ir b ir in d e n ta m a m y la


a y r o la n ik i o lg u o ld u k la r h a ld e , b a z la r, a ra la rn d a k i fa rk
u n u tu y o r .
"V a ta n s e v e rlik " in s a n n ta b ii b ir h is s id ir . F a k a t " M illi
y e t ilik " b ir h is d e il " id e o lo jid ir . V a ta n s e v e r lik , b ir d u y g u
d u r . M illiy e t ilik , b u d u y g u n u n z e rin e k u r u lm u o la n b ir
id e o lo jid ir .
N a s y o n a liz m id e o lo jis i, J i e r c a n lla rn in s a n la o rta k y
n n te k il e d e n in s a n d a k i ik i h a y v a n i i g d z e rin e k u ru l
m u tu r . "T o p lu y a a m a o la n e ilim ve "E v -b a rk a b a llk ."
M illiy e t ilik , bu ik i i g d ile b a la d . S o n ra bu i g
d s e l d e s te k te n y a ra rla n a ra k b ir d in e b e n z e r h a le g e ld i. Bu
d o a l h is le ri, y k c b ir ta a s s u b ve b a n a z l a e v ird i.

Milliyetilik, nsann Hayvani


gdleri zerine Kurulmutur
T o p lu h a ld e y a a m a k in s a n n i g d le r in d e n d ir . 0 , bu
k o n u d a b az h a y v a n la r ile a yn k o n u m d a d r . D o k u h c r e le -

57

A li M u h a m m e d N a k a v i

ri to p lu h a ld e y a y o r. K a rn c a la rn ve a rla rn d a y a a m la r
to p lu m s a ld r . V a h i k z le r, te h lik e n in y a k la t n h is s e t
t ik le r i z a m a n , in e k le r i v e d a n a la r s r n n

i e r is in e a lp

k e n d ile ri s a v u n m a i in i s tle n iy o r la r . T e h lik e ile k a r la a n


a tla r, b a la rn b ir a ra y a g e tir ip a rk a la rn d m a n a d o ru
e v ir e r e k b ir k u r tu lu e m b e ri te k il e d iy o r la r /1)
T o p ra a s a rlm a k , ev" ve v a ta n "a k a r s e v g i g s te r
m e k in s a n n h a y v a n i i g d le r in d e n b ir d i e r id ir . K p e k ve
k e d in in i e r is in d e y a a d k la r eve i te n b ir b a llkla r v a rd r.
G v e rc in ke n d i y u v a s n a y le b ir ilg i g s te riy o r ki n e re d e o ls a
ayn y e rin e d n y o r.
yle yse "to p lu y a a m " ve "va ta n se ve rlik", h e r ik is i, in s a
n n h a y v a n i i g d le r in d e n d ir . Bu k o n u d a d i e r h a y v a n la r
la a y n d u r u m d a d r.

nsani Toplumda, Toplumsal


Birlik Hangi Temel zerine Kurulmaldr
n s a n , ta r ih s re c in d e , v a h ilik te n k p i g d s u y
g a rl a v e to p lu m s a l y a a m a y n e ld i i a n d a n itib a re n , u
m e s e le ile k a r k a r y a k a lm tr: T o p lu m s a l y a a m n a lt
y a p s ne o lm a ld r ?
"T o p ra k ", "k a n ", "d il" m i? Y o k s a " n a n , "d n c e ",
"a kl" m ?
H a y v a n la r,

i g d le r i g e re i to p lu m s a l y a a n tla rn ,

"kan" (c in s te o rta k lk ) v e y a to p r a k te m e li z e rin e k u ru y o r la r .


T a rih b o y u n c a d im a ik i zt iz g i v a rd r. B iri, P e y g a m b e r
le rin ve b y k d in le rin iz g is i. D i e ri ise "c a h iliy e t iz g is i1' d ir.
P e y g a m b e rle rin iz g is in d e , v a h d e t ve b ir li in te m e lin i,
"in a n " ve "im a n " o lu tu r m a k ta d r . s l m o n u ta m a m la y a ra k

(1 ) T he D e s c e n t o f M a n , s.

58

14. 5 2

s la m v e M illiy e t ilik

s l m

m m e ti" d iy e b ir "in a n m ille t i k u rd u . F a ka t "C a h ili-

y e t iz g is i'n d e , rk , c o r a f s n rla r, re n k , d il ve s iy a s i k u ru m
b ir lik e s a s o la ra k e le a ln m tr . lk e l T o t e m c ilik d z e n i, Ka
b ile N iz a m , E ski Y u n a n U y g a rl v e K a id e ve A u r ra n ',
b ir lik e s a s n y u k a r d a k i c a h iliy e t u n s u rla r n d a a ry o rla rd .
K u r 'a n - K e rim bu ik i iz g iy i; s t n l k k a y n a n , a te
te n y a ra tlm a k ( rk v e k a n ) s a y a n e y ta n " iz g is i ile s t n
l n "akl1', " u u r" ve "ilim " ile o ld u u n a in a n a n "A d e m " iz g i
s in in d e v a m s a y m tr.

Niin nsann Birlik Temeli,


Toprak" ve "Kan" Deil, 'nan Olmaldr?
B u ra y a k a d a r "to p ra k " ve "ka n " e s a s la rn a d a y a n a n b ir
li in , in s a n d i e r h a y v a n la rd a n a y ra n s t n z e llik le r in
d e n d e il, b r h a y v a n la rd a d a m e v c u d o la n , in s a n n h a y
v a n i i g d s n d e n ile r i g e ld i i a k l a k a v u tu .
im d i b a k a lm : n s a n la r, in s a n o lm a la r itib a r ile
n e y i e le a lm a ld r la r v a h d e t e sas o la ra k ? 'T o p r a k 1' ve kan"
m ? Y o k s a b aka b ir e y i m i?
Bu s o ru y u c e v a p la n d r a b ilm e k i in n c e in s a n n ze l
m a h iy e tin i a n la m a m z g e r e k lid ir :
n s a n , b n y e s in d e "ila h i ru h " (h a y v a n te s i z e llik ) b u
lu n a n " b ir c a n l'd r .
Bu y z d e n in s a n d a ik i e it z e llik ve e ilim m e v c u t
tu r . B iri, d i e r b t n h a y v a n la rd a da b u lu n a n h a yva n i e i
lim le r; d i e ri ise in s a n b r h a y v a n la rd a n a y ra n , zel in s a n
e ilim le r d ir .
n s a n ile h a y v a n la rn a ra s n d a k i m te r e k h a y v a n i e i
lim le r , i g d le r d e n ib a r e ttir , i g d , F re u d ' n ve M c D o u g a l'n d e y i iy le , o rg a n iz m a a ra cl ile t m c a n lla rn h a y a
tn d a e tk ili o la n b ir e s ra re n g iz g t r . C a n lla r, i g d le r i

59

A li M u h a m m e d N a k a v i

g e re i, h e s a p la m a d a n , d n m e d e n b ir t a k m g ir i im le r d e
b u lu n u r .
n s a n n i e r is in d e k i y e m e k is te i, c in s i ili k i ih tiy a c ,
s a v a m a h is s i, to p r a k , k a n , a ltn ( m a l) ve b u n u n b e n z e ri
e y le re a la k a g s te r m e k g ib i i g d le r , o n u n h a y v a n i y a ra
t la n d a n d r . te in s a n bu y n d e n h a y v a n la ra b e n z e r. F akat
in s a n n s t n m a h iy e tin e n a z a ra n b iy o lo jik a d a n d a in s a
n n i g d le r i, d i e r h a y v a n la rn a k s in e o k z a y f ve e d ilg in
h a le g e lm i v e o n u n i le r in d e h a y v a n la rn a k s in e y a l
nz i g d d e il, d a h a s t n e ilim le r de ro l o y n a m a k ta d r.
B u , in s a n n fa z ile t l s v e o n u h a y v a n la rd a n a y ra n
s t n e ilim le r in s a n a m a h s u s tu r . "A kl", " u u r", b ilin " ve
"im n in s a n a m a h s u s e ilim le rin en b y k g r n t le r in d e n d ir. " O lg u n la m a is te i", " o k u m a is te i" ve "id e a lizm " bu g ru p
e ilim le rd e n d ir.
n s a n n e y le m le rin d e k i k o n tr o l e d ic i e tk e n ve h a y a tn
d aki y n v e ric i, h a re ke te g e iric i, b e lirle y ic i g , in s a n d i e r
y a ra tk la rd a n a y ra n "b ilin ", " u u r", "akl" ve im a n " o lm a l
d r; h a y v a n la rd a d a o la n v e in s a n a h i b ir s t n l k v e r m e
y e n i g d le r d e il. B u n u n i in k e n d i h a y v a n i ( b iy o lo jik )
d u r u m u n u a a n in s a n la rd a id e a l, f ik ir ve d n c e n in e t k i
s in in ; i g d n n g e r e k tir d i i b ir o k e y i d e i t ir d i in i v e
y a e tk in li in i a z a ltt n g r r z .
A y n e k ild e in s a n la r a ra s n d a k i o r ta k lk v e fa r k llk la
rn d o ru d a n d o ru y a a k ve b ilin te n ile ri g e ld i in i, i g
d le rd e n ile ri g e lm e d i in i g r r z .
te b u ra d a n , in s a n n e y le m le rin d e k i a sl k o n tr o l e d ic i
ve b e lirle y ic i e tk e n in to p r a k ve kan o ld u u n u s y le y e n M illi
y e t ili in ve o e tk e n in m id e o ld u u n a in a n a n K o m n iz m in
ve de o n u n "b e ld e n a a " o ld u u n u s a n a n F re u d iz m 'in y a n
l l n , s a p k l n ve p e y g a m b e rle r y o lu n u n d o ru lu u n u ,

60

s la m v e M illiy e t ilik

s a la m l n a n ly o ru z . P e y g a m b e rle r y o lu n u n d n d a b t n
y o lla rn l le ri, h a y v a n la rn k a r s n d a in s a n a h e r h a n g i b ir
s t n l k k a z a n d rm a y a n i g d le r d ir . A n c a k p e y g a m b e rle
rin y o lu n d a b e lirle y ic i e tk e n , "to p ra k ", "kan", "m id e " ve "e he
v i a rz u la r"d a n h i b ir is i d e il k a y n a , in s a n e -r e f-i m a h lu ka t (y a ra tk la rn en e re flis i) e d e n ve o n u b t n e v re n i in c e
le m e e k a d ir k la n " u u r", "ilim ", "akl", "in a n " ve id e o lo ji'd ir.
n s a n , t o p r a k v e k a n b a la rn a b a l k a ld m d d e t e ,
hayvani dzeyde

b o c a la y p

d u r m a k ta d r . A m a

b a ll n

in a n v e id e o lo ji z e rin e to p la d z a m a n , in s a n lk fe z a s n
d a u m a y a b a la r.
n s a n n b a llk la r, i g d n n g e r e k tir d i i d e il, a kl
ve u u r u n g e r e k tir d i i e k ild e o lm a ld r.
M illiy e t ilik v e d i e r b a tl " iz m 'le r g ib i in s a n n y a a m
na i g d s e l a k la m a g e tir m e k ; in s a n h a y v a n d z e y in e in
d ire n v e b ilim s e l a d a n d a in s a n a h s z e lli in b ilin o l
d u u v e i g d n n o n d a l b u lu n m a s s e b e b iy le s o n u
su z o la n y a n l ve y e rs iz b ir y o r u m d u r . n s a n n ta rih b o y u
"in a n " y o lu n d a y a p t fe d a k a rlk la r, h a y a ta g e tir ile n b u
a k la m a n n itib a rs z l n , s a p k l n is b a t e d iy o r.
in s a n , " in s a n 'd r ; h a y v a n d e ild ir . H a y a tn d a b e lir le y i
c i e tk e n ve b ir lik e s a s , "in a n " o lm a ld r ; to p r a k , ka n, a ltn
( m a l) g ib i e y le r d e il. te b u y z d e n , N a s y o n a liz m i, K o m n iz m 'i v e d i e r a ld a tm a c a " iz m 'le r i re d d e d ip , "inanc"a ve
in s a n n "o lg u n la m a is te i" h is s in e d a ya n a n ila h i d n c e y e
d n m e liy iz .

Milliyetilik, nsann radesine


ve Seimine Deil, Tabiatn Tesadfne Dayanr
M illiy e t ilik 't e " m illiy e t" , ta b ia t n b ir te s a d f d r . Fa
ka t s la m 'd a , in s a n n s e im in e , ira d i ve b ilin li a m e lin e d a -

61

A li M h a m m e d N a k a v i

y a n m a k ta d r. s la m 'a g re in s a n , k a d e rin i b e lirle m e d e b a


fa k t r d r .
K a v m iy e t ili in te m e li, b e lli b ir g r u b u n b e lli b ir y e rd e
y a a m a s v e y a b e lli b ir rk ta n o lm a k y a d a b e lli b ir d ile s a
h ip o lm a k tr . B u n la r is e ta m a m y le " te s a d f ve " a n s "a b a
l e y le rd ir. n s a n n h r ira d e s i ile h i b ir ilg is i y o k tu r.
zel b ir rk, re n k v e d ild e n o la n b ir in s a n , k e n d is in i bu
d o u ta n g e le n b a llk la rd a n n a sl k u rta ra b ilir? n s a n n s iy a
si i tim a i h a y a tn d a , "ta b ia t te s a d f m e sa s a lm a k , in sa n n
m a k a m n a l a ltm a k a n la m n a d r, g e r e k te . V a ka in s a n n d i
e r c a n lla rd a n s t n l , "h r ira d e ye ve s e m e y e tk is in e
s a h ip o lm a s n d a n v e v c u d u n a k e n d is in in m a h iy e t v e rm e s in
den ib a re ttir. Fakat M illiy e t ilik , in s a n bu y k s e k y e rin d e n
a a y a in d irip d o u m y e ri" z in d a n n a m a h k u m e d iy o r.
M illiy e t ilik , d i e r y n le r d e n de in s a n la r h r ira d e le
r in d e n u z a k la trr.
H itle r A lm a n y a 's n d a N a z iz m " te c r b e s i, b u id d ia m z a
en iyi k a n ttr. F litle r M illiy e t ili in in y le b ir s lo g a n v a rd :
"H e rk e s A ry a rk n d a n d r. A n a d ili A lm a n c a d r . is te s e de is te m e s e d e A lm a n y a lId r ." B u n u n n e tic e s i ise d i e r lk e le ri
o tu r a n la r ile r k d a lk b a h a n e s i ile raz o lm a s a la r b ile
g a s b e tm e k te n b a k a b ir e y d e ild i!

62

BENC BLM
Milliyetiliin Yetersizlii

Milliyetilik Temellerinin Mantkszl

H e rb e rt L u th y y le eliyor: "M illiy e t ilik , akl ve b ilim a


s n d a n h i b ir y o r u m u o lm a y a n ve a n c a k in a n a n la rn n y a
n n d a n e m i o la n b ir a v u "h u ra fe "y e d a y a n a n b ir "e k o rd r."
M illiy e t ilik te m e lle r i, t m d n y a m ille t le r in in z e rin d e
n a s l u y g u la n a b ilir ? B ir m ile tin b a m s z k im li in i o lu tu
ra n e y le r n e le r d ir ? B ir m ille t i m a d d i v e y a m a n e v i y n d e n
d i e r m ille tle r d e n a y ra n v e d i e r m ille tle r d e b u lu n m a s im
k n s z o la n n it e lik le r n e le r d ir ?
M illiy e t ile r , bu s o r u la r n h i b ir is in i c e v a p la n d r a m a m la r d r . B u n la rn e s e r le r in i in c e le d i im iz d e b u n u a ka
g r y o ru z .
M illiy e t ilik id e o lo g la r , c o r a fi s n rla r, d il, rk , s iy a s i,
ik tis a d i v e k lt r e l k u r u m la r v e ta r ih i e tk e n le re d a y a n a ra k
b ir m ille t in

b a m s z k im li in i o lu tu r a n e tk e n le r i v a ta n ,

ka n v e ta r ih te n ib a re t s a y y o rla r.
im d i h e rh a n g i b ir t o p lu m u n b ir li in i ve z e r k h v iy e
t in i o lu t u r a n

b u e t k e n le r in a s liy e t in i v e m a n tk l o lu p

o lm a d n in c e liy o ru z :

a ) V a ta n : V a ta n , d o a l o lm a y a n t a m a m e n i t ib a r i
b ir k a v r a m d r ,

in s a n n

d o a l o la r a k v a t a n

h is s e t t i i

65

A li M u h a m m e d N a k a v i

y e r , k e n d i e h r i v e b lg e s id ir . B u n d a n te ne v a r s a " t e l
k in i" ( a la m a ) d r . E e r v a ta n , d e d i im iz d e n g e n i b i l
m e k g e r e k s e , k i i n i in k e n d is in i M s r l b ilip , A r a p D n
y a ls

b ilm e s in ?

N i in

k e n d is in i A r a p

t o p lu m u n u n

b ir

y e s i b ilm e lid ir , A s y a l d e il. y le y s e b u ta m a m e n itib a r i


ve "k e y fi" b ir e y d ir. H i b ir m a n tk i te m e li y o k t u r . r la n
d a 'd a d o a n b ir is i n i in k e n d is in i n g iliz s a y m a l d r , r
la n d a lI d e il.
o u lk e le r in , z e llik le A fr ik a lk e le r in in s n rla r h a
y a li iz g ile r le b e lir le n m i t ir . M ill i y e t i l i k , s m r c le r in
A s y a v e A f r ik a h a r it a s n n z e r in d e iz d ik le r i e r i b r
iz g ile r e b a la n p b u " s n r la r a s e v g i" y i, k e n d i id e o lo jis i
o la ra k b e n im s e m e s in i is t iy o r in s a n d a n ! O n la r y e r y z n d e
e ri b r
s o k tu la r ve

iz g ile r iz d ile r , s o n r a o n u k u ts a l b ir k l a
h a lk

h i b ir s e b e b i o lm a k s z n

bu

ta ra fta

o la n la r " k e n d i" , b r t a r a f t a o la n la r is e " y a b a n c k m e "d e n s a y m a a z o r la d la r .


B ir k i in in "to p ra "a b a ll ta b iid ir , m 'k u l d e il. B ir
in s a n n , fa la n c a lk e d e n im d e m e s i, d a im a o n a , " s e n in v a
ta n n b u r a s d r , b a k a y e r le r y a b a n c d r " d iy e t e lk in e d ilm e s in d e n d ir . C o r a fi a d a n , v a ta n d a im a d e i m e h a
lin d e d ir . B u g n n A f g a n is t a n ' , d n r a n id i. O h a ld e A f
g a n lI b ir is i, k e n d is in i n e d e n ira n l d e il, A f g a n l s a y m a l
d r ? B u , a n c a k t e lk in 'e b a l d r . Ir a k k r d , d in d e n b a
ka h a n g i b a ile I r a k a r a b y la b ir le e b ilir ? y le y s e n e
d e n k e n d is in i K r d is t a n 'l d e il, Ir a k l s a y m a l d r ? M i l l i
y e t ile r b u g ib i m e s e le le r h a k k n d a h i b ir m a k u l y o r u m
g e t ir e m e m i le r d ir .

b ) D il: A lm a n m illiy e t ili in in te m s ilc ile r i, z e llik le 1 8 .


ve

1 9 . y z y lla r d a k i n l

t e m s ilc ile r i

H e r b e r t L u th y

( 1 7 4 4 - 1 8 0 3 ) v e J o h a n n F ic h te ( 1 7 6 2 - 1 8 1 4 ) b ir m ille t in

66

s la m v e M illiy e t ilik

m illi a h s iy e t in i o lu t u r a n e t k e n le r a r a s n d a d il v e t a r i
h i ( z e llik le d ili) h e p s in d e n s t n s a y y o r la r d . B u n la r
t a k lid e n N a m k K e m a l ( T r k iy e 'd e ) v e N e d im ( M s r 'd a )
g ib i s l m d n y a s n n m il liy e t ile r i d e v a ta n a n la y n n
en b y k d a y a n a o la r a k , d ili s a y y o r la r d .
F a k a t g e r e e b a k a r s a k , b ir m ille t in a y n d ili v e t a
r ih i p a y la m a s , m il l i d a y a n m a y ve b ilin c i o lu t u r m a
d a y e t e r li d e ild ir . W a s h in g t o n 'd a k i a d a A m e r ik a l
la r n d ili v e t a r ih i, n g iliz le r in d ilin in v e t a r ih in in a y n s
o ld u u h a ld e , in g iliz le r d e n a y r la r a k b ir b a m s z m i l l i
y e t k u r d u la r . V e y a , s v i r e 'n in b lg e s in d e d e i ik
d il b u lu n m a s n a r a m e n m il l i y e t h is s i s a la m l n k o
r u m a k t a d r . H in d is t a n 'd a o n d r t t e n o k d il v a r d r . n
g iliz c e 'd e n b a k a b t n H in d is t a n h a lk n n o r t a k d
n e b ile c e i b ir d il y o k t u r .
E e r m illi b ir lik v e h v iy e ti b e lirle y e n a s l e tk e n d il o l
s a y d , n e d e n n g ilt e r e v e K u z e y A m e r ik a , o r t a k d ile s a
h ip o ld u k la r h a ld e t e k b ir m ille t o lu t u r m a d la r ? Y a da
is p a n y a

A m e r ik a

lk e le r i,

( B r e z ily a h a r i ) v e P o r t e k iz ile o r t a k d ili o la n

ile

ayn

d ili

konuan

L a tin

B r e z ily a

n e d e n b ir l ik f ik r in d e o lm a d la r ?
Y a n l a n la lm a s n ! A y n d ili k o n u m a n n , d a y a
n m a v e b ir l ik o lu t u r m a d a r o l y o k t u r d e m e k is t e m i
y o r u z . Z ir a m a lu m d u r k i d il in s a n la r n

b ir b ir iy le

ili k i

k u r m a s n , m ille t in v a h d e t ve b ir li in d e e tk ili o la n 'e d e b i


y a t t a o r t a k l n s a la y a n b ir v e s ile d ir . D e m e k is t e d i i
m iz

u d u r:

M il l i y e t i o lu t u r m a d a

b e lir le y ic i e tk e n

bu

a k m h z la n d r a b ilm e s in e r a m e n d il d e ild ir . H a lk la r
d a n b ir o u , d ille r i d e i ik o lm a s y la b ir lik te b ir m ille t h a
lin d e le r. (s v i re 'd e k i g ib i). B ir o u ayn d ili k o n u tu k la r h a l
de a y r a y r m ille t le r o lu tu r u p b ir b ir in d e n o k u z a k trla r.

67

A li M u h a m m e t ! N a k a v i

N a s r ve d i e r A ra p k a v im p e r e s tle r i (rk la r ) d il b ir li i
te m e li z e rin e te k "A ra p m ille t i'n i k u r m a k is te d ile r , a m a y e
n ilg iy e u ra d la r, y a p a m a d la r. L b n a n l M a r n i h r is tiy a n la r, L b n a n M s l m a n la r y la d il b ir li i o lm a la rn a ra m e n ,
y lla r d r o n la r la s a v a y o rla r. K e n d ile r in i, M s l m a n d ild a la rn d a n d a h a o k A v r u p a lIla ra y a k n h is s e d iy o rla r .
B ir de h e r lk e d e b ir d il ile d e il, e itli d ille rle k a r la
y o ru z . L e h e d e n ile n e y d e , a y r d ild ir . A c a b a F a rs a n n b ir
le h e s i d e n ile n A fg a n lIla r n D u rri d ilin i m i fa rs la r d a h a o k
a n ly o rla r, y o k s a T e b riz a z e ric e s in i m i? A r a b is ta n lIla r , L ib
y a 'd a k o n u u la n A ra p a 'n n y zd e o n u n u b ile a n la m y o rla r!
B u n c a g e r e k le ri g z n n d e b u lu n d u rd u u m u z z a m a n ,
m illiy e t te m e li o la ra k 'd il in ne k a d a r b o , e k s ik ve m a n tk
d o ld u u g z le r n n e s e riliy o r.

c) Tarih, K lt r Ve M e d e n iye t: T a rih ve k lt r n h a lk


i e ris in d e b ir lik ve o rta k lk h is s in i d o u r d u u d o r u d u r a m a
d o u d a , z e llik le s la m d n y a s n d a ta rih , k lt r ve m e d e n i
y e t c o r a fi b ir im le r te m e li z e rin e d e il, "in a n " te m e li ze
rin e k u r u lm u tu r . M illiy e t ile r g a lib a u n u tm u la r d r b u n u .
s la m

s o n ra s ra n , k lt r ve m e d e n iy e t b a k m n d a n e s k i

Z e r d t m e d e n iy e ti v e k lt r ile d e il, A ra p lk e le ri ve Pa
k is ta n ile b a d a r. Keza M s r, k lt r d e ve m e d e n iy e tte Fi
ra v u n la r m e d e n iy e tin d e n o k s la m s o n ra s ra n 'a b e n z iy o r.
K sa ca s b t n d n y a M s l m a n la r , s la m 'n d o u u n d a n
s o n ra a y n ta r ih i ve a y n k lt r p a y la y o rla r, ira n l, A ra p ,
T rk , P a k is ta n lI v e H in d is ta n l M s l m a n n g e m i te k i u y
g a rl s la m m e d e n iy e tin d e n b a ka b ir e y d e ild ir.
M illiy e t ile r , b u

s la m

m e d e n iy e tin i "ra n m e d e n iy e ti"

ve ya "A ra p m e d e n iy e ti" o la ra k g s te rm e k le v e y a h a lk n im
d ik i k lt r ve m e d e n iy e tiy le h i m i h i a la k a s o lm a y a n ,
b u n d a n t r s la m ta r ih i ve k lt r k a d a r M s l m a n la r

68

s la m ve M illiy e t ilik

k u a ta m a y a n , v a h d e te s e v k e d e m e y e n s la m n c e s i ta rih in
ve k lt r n r m k e m ik le r in i to p r a k a ltn d a n k a rtm a k
la, h a lk n i e ris in d e m illi g u r u r u a le v le n d irm e e a l y o rla r.
M illiy e t ile r , h e r z a m a n a b a rtm a , s a m a la m a , m u g a la
ta, t a h r if v e k e n d in i v m e ile b ir lik t e o la n e s k i m e d e n iy e tin
e s e r le r in i d ir ilt m e k le k a lm y o r, b u n u n y a n s ra F ars, A ra p ,
T rk rk la rn y c e ltip is la m i d u y g u la r y o k e tm e k a m a c y la
s la m ta r ih in i v e u y g a rl n k m s e m e y e a l y o r la r ; bu
y o ld a e lle rin d e n g e le n i e s ir g e m iy o r la r . F a ka t u n u b ilm e li
d ir le r k i, y a p tk la r bu i , te r s in e s o n u la n a c a k y a n l ve c a
h ilc e b ir i tir . n k D r. A li e r ia ti'n in d e d i i g ib i, "Fars
k a v m i (v e a y n e n T rk , A ra p ve d i e r M s l m a n k a v im le r )
k e n d i liy a k a t v e is tid a d la rn g s te r e b ilm e k i in s la m s o n
ra s p a rla k y z y lla rd a n d a h a iy i v e g r k e m li b ir f r s a t e ld e
e d e m e m i le r d ir b t n b ir ta rih b o y u ."
M illiy e t ile r in

d e d ik le rin in

ta m

te rs in e

V II. y z y ld a n

s o n ra s la m 'n d a v e tin i k a b u l e d e n ra n , T rk iy e ve d i e r Or
ta d o u lk e le ri, k e n d ile rin i s la m 'd a y le s in e e r ittile r k i sla m
ta rih in d e n v e m e d e n iy e tin d e n b a k a b ir ta rih le r i ve m e d e n i
y e tle ri y o k tu r a rtk . Bu m ille tle r in a z a m e ti v e y c e li i, k e n d i
le rin in , s l m 'n ile rle m e s i v e s l m 'n g r k e m li k lt r n ve
m e d e n iy e tin i y e rle tir m e k i in o y n a d k la r ro l ile o ra n tld r.
s l m h a lk la r g e m i le riy le v n m e k , iftih a r e tm e k is tiy o r
la rs a , s l m 'a d n m e k te n , b a ka b ir a re le ri y o k tu r .
s l m 'd a n b a k a b ir ta r ih i, m illiy e t te m e li ve m ille t in
h v iy e tin i b e lirle y e n e tk e n o la ra k s e m e k , m a n tk s z ve k a r
g a a lk k a ra n b ir i t ir . n k lk e le r in s n r la r , b t n ta
r ih

boyu

a y n d e ild ir . M e s e la A fg a n is ta n , b ir z a m a n la r

r a n 'n b ir p a r a s id i.
0 h a ld e ta r ih i, " z e rk m illiy e t" te m e li s a y m a k m m k n
m d r?

69

A li M u h a m m e t ! N a k a v i

d ) Irk : M illiy e t ile r in o u , m illiy e ti o lu tu r a n fa k t r ,


"rk" s a y y o rla r. F a k a t d ik k a tli b ir in c e le m e , M illiy e t ili in bu
te m e lin in de b r te m e lle ri g ib i e sa ssz ve m a n tk s z o lu p ili
m e d e il ta a s s u b a d a y a n d n o rta y a k o y u y o r.
Irk , ka n te m e lin e d a y a n a n d a y a n m a h is s in d e n ib a
r e ttir . K an te m e lin e d a y a n a n ve g r n r g e r e k li e s a h ip
o la n ilk b a , b a b a v e a n n e y e b a llk tr. Bu b a , g e n i le d i i
z a m a n n c e a ile y e , s o n ra k a b ile y e , d a h a s o n r a rk a u la r.
A n c a k s ra rk a g e ld i i z a m a n in s a n , b a b a s n d a n y le s in e
u z a k la m b u lu n u r ki a r tk ne b ilim s e l ne d e m a n tk s a l b a
k la b u rk ta n o ld u u is p a t e d ile m e z.
A ry a v e y a S a m i rk ta r ih te v a r m y d a c a b a ? V a r o l
d u k la rn k a b u l e ts e k b ile , A ry a o ld u u n u k im id d ia e d e b ilir
k i? ra n lIla rn b y k b ir k s m n , P e y g a m b e r i e kre m (s a v )'in
s o y u n d a n o la n s e y y id le r o lu tu rm a k ta d r. S e y y id o lm a y a n la ra
g e lin c e ... B in le rc e yl g e tik te n s o n r a s o y la rn a a ry a k a n n
d a n b a k a ka n k a r m a d n id d ia e d e b ilir le r m i b u n la r?
" Ir k 'a ve "rk s a l b ir li e " in a n m a n n h i m i h i b ilim s e l
b ir d a y a n a y o k tu r . A k s in e , ta m a m y le m e h u l o la n b ir v e
h im d e n ib a r e ttir . M illiy e t ile r , b u v e h im ve m u tla k m e h u
l , b t n s iy a s i- i t im a i ili k ile r e te m e l y a p m a k is tiy o r la r .
I\le k a d a r g l n v e m a n tk s z c a !..
B u n d a n b a k a , M illiy e t ilik g ib i k a n ' te m e l e d in e c e k
o ls a k , n e d e n in s a n n e s lin in b a la n g c o la n "A d e m " v e "H a v
v a 'y te m e l e d in m iy e lim ? O z a m a n M illiy e t ilik y e rin e in s a n
cll a ve N a s y o n a liz m y e rin e E n te rn a s y o n a liz m 'e v a rrz . Bu
te m e l, v e h im v e m u tla k m e h u ld e n ib a re t o la n "rk" te m e li
ne o ra n la m a n tk l v e is b a t e d ile b ile c e k b ir n it e lik te d ir .
S z g e lim i "A ry a ", "S a m i" ve b e n z e ri r k la r n ta r ih s e l a s liy e ti o ls a b ile , ta r ih in d a h a u za k b ir n o k ta s n a d n e rs e k , bu
rk la rn h e p s in in a y n b a b a ve a n n e d e n o ld u k la rn g r r z

70

s la m v e M illiy e t ilik

m u h a k k a k . y le y s e n e d e n o n u te m e l e d in m iy e lim ?

e) S iy a s i K u ru m Ve k tis a t E tke n i: M illiy e t ile r d e n b a


zs "s iy a s i k u ru m " u v e ik tis a d " m illiy e tin e tk e n i s a y y o rla r.
F a k a t r la n d a lIla r , s iy a s i k u ru m d a

n g ilte r e 'd e n

o ld u k la r

h a ld e k e n d ile rin i b a m s z b ir m ille t o la ra k g r y o r la r . B u


n u n b e n z e ri o k tu r , ta r ih te ve h a lih a z rd a .
k tis a t e tk e n in e g e lin c e ... A ra sra d a y a n m a s a la m
tr... M e s e la , A lm a n y a

e y a le tle rin in

g m r k

b ir li i, 1 9 1 8 -

1 9 5 2 y lla rn d a o n la rn s iy a s i b ir li in i s a la m tr. A n c a k bu
g ib i p e k n a d ir rn e k le r, b ir is tis n a d r, ka id e d e ild ir.
B y le c e g r l y o r ki M illiy e t ili in t m

a na te m e lle ri

g e v e k , d e e rs iz v e m a n tk s z d r. Bu te m e lle r in , g e r i m il
liy e t h is s in in

ic a d e d ilm e s in d e

b aze n y a rd m o lm u tu r .

A m a b ir li i ic a d e d ip k o ru y a n b e lirle y ic i e tk e n le r d e ille r d ir .
Bu

n e d e n le

F ra n s z

m illiy e t ile r i,

b ir A lm a n y a lIn n ,

b ir

F ra n s a ln n v e b ir n g ilte r e lin in k e n d is in i A lm a n y a , F ra n s a
ve n g ilte re m ille t in e b a l b ilm e s in e s e b e b o la n e y in s a
n n is te i v e ira d e s id ir " d e d ile r.
E ve t, f e r t le r g n ll o la r a k b e lli b ir m ille te b a la n m a
ya raz o lm a d k a , d ild a lk , c o r a fi s n r la r , rk ve ta r ih h i
b ir e y k a lp le rin b ir li in i s a la y a m a z .

Mezkur Temellere Dayanan


Birlik, insanlarn Tefrikasna Yol Aar:
A d g e e n te m e lle r z e rin d e b ir lik s a la m a a b a s , b ir
o k a y rlk la ra s e b e b o lu p , in s a n la r, h e r z a m a n i in b ir b ir i
n in k a r s n a k a r m tr . C o ra fi s n rla ra , rk a v e y a d ile
d a y a n a n b ir lik , b t n in s a n la r i e r e b ile c e k n ite lik te d e il
d ir . Bu g ib i e y le re d a y a n a n b ir lik , in s a n la rn a ra s n d a a y r
l o a ltp k k le tir m e k a m a c y la y a p la n d u v a rla ra b e n
ze r. A n c a k in a n s n r la r , h i b ir z o rla m a , m e c b u r iy e t o l

71

A li M u h a m m e d N a k a v i

m a k s z n , fe r t le r v e h a lk la r ta ra fn d a n k a b u l e d ilip b t n in
s a n la rn b ir li iy le s o n u la n a b ilir . B u n u n , im k a n s z h i b ir
ta ra f y o k t u r a k l a s n d a n . F aka t c o r a fi s n rla rn , rk n ve
d ilin z e rin e k u ru la n m illiy e tle r in b t n in s a n la r i e rm e s i
a kle n m m k n o lm a d i in "in s a n la rn b irli i" de h e r z a m a n
i in im k a n s z b ir h a le g e lm i o lu r.
M illiy e t ilik , in s a n la r g r u p la r a ve h a lk la ra a y ry o r . Bu
y z d e n in s a n l n b ir li in i s a la y a m a z .
B y le b ir b ir im d e "a z n lk la r" ve "y a b a n c la r" m e s e le s i
de z m le n e m e z .

F a k a t "in a n " te m e li

z e rin e

k u ru la n

" M M E T ", a k b ir b ir im d ir . 0 in a n c k a b u l e d e n h e rk e s h a n
g i rk ta n , re n k te n , lk e d e n v e d ild e n o lu rs a o ls u n bu b ir im in
i e ris in d e y e r a lr. G n b e g n g e n i le y ip s o n u n d a "in s a n la rn
e v re n s e l k a rd e li i 'n i s a la y a b ile c e k te k te m e l, in a n te m e
lid ir . Evet, m illiy e t ve b ir lik te m e li o la ra k te k d o ru , b ilim s e l,
m a n tk s a l v e in s a n i o la n te m e l, "in a n " ve id e o lo jid ir . D i e r
e tk e n le r, in a n ve id e o lo jiy e k y a s la y a n e tk e n le rd ir.
G rd m z g ib i m illiy e t ile rin z e rin d e d u rd u k la r te
m e lle r in h i b ir is i g e n i k a p s a m l ve m a n tk l d e ild ir . B u
n u n a k s in e s la m 'n , b a y ra k ta rl n y a p t "in a n b ir lik
te li i" , a k li e s a s la ra s a h ip t ir ve ta m m a n a s y la y o ru m la n a b i
le ce k b ir n ite lik te d ir. A yn id e o lo jiy e in a n a n la r, d n y a g r
le ri, d in i in a n la r, k lt r le r i ve h e d e fle ri b ir o ld u u i in b ir
" M M E T " s a y lm a ld rla r.
O rta y e rd e V a ta n p e r e s tlik ve M illiy e t ilik b u lu n d u u
m d d e t e , s a v a v e a t m a te h lik e s i k a lk m a z in s a n la rn
a ra s n d a n . n k M illiy e t ilik te b ir le m e , d iy a le k tik e k ild e
"u lu s la ra ra s te fr ik a v e k a r tl a " y o l a a r. Bu k a r tlk , z o r
b a lk v e d i e r le r in i s m r g e le tir m e k t e n b a k a b ir y o l ile
s o n u la n m a z . F aka t in a n v a h d e ti, in a n c k a b u l e tm e k le h e r
t r l a y rm y o k e d e r. H e rk e s e it ve k a rd e o lu r b y le c e .

72

s la m v e M illiy e t ilik

Milliyetilik, Gtt Hedefin Aksiyle Sonulanr:


M illiy e t ili in v e m illiy e tin s o n h e d e fi, b ir lik k u r m a k tr .
F aka t, h e r z a m a n b u n u n a k s i n e tic e v e r m i t ir . n k bu
h e d e fi g e r e k le tir m e k i in k u lla n d a ra la r, m illiy e te d a
y a n a n a r d a y a n m a d u y g u la r n k r k le m e k , d il ve rk ta n
ib a r e ttir . O y s a h e r lk e d e b lg e , rk ve d il a z n lk la r b u lu n
m a k ta d r.

Bu

a z n lk la r,

o u n lu u n

m illiy e t i

d u y g u la r

z e rin e y a p tk la r p ro p a g a n d a b a s k s ile k a r la tk la r za
m a n , k e n d i b a m s z k im lik le r in i k a y b e d e b ile c e k le ri k o r k u
s u n d a n te p k i g s te rm e e k a lk rla r. Bu y z d e n d e v le tin
v e y a o u n lu u n

m illiy e t i p r o p a g a n d a y a p t y e rle r d e

a z n lk la r i e r is in d e b lg e s e l, rk s a l v e y a d ils e l m illiy e t ili


in o rta y a k t v e b y le c e lk e n in p a r a la n m a a d o r u
g it t i i o k g r lm t r ; b u t a b iid ir . M a n tk a s n d a n da
" o u n lu k M illiy e t ili in in iy i; a m a A z n lk M illiy e t ili in in
k t o ld u u n a d a ir h i b ir d e lil y o k tu r . N e d e n n g iliz M illi
y e t ili i iy i, fa k a t rla n d a M illiy e t ili i k t o ls u n ? !. E e r
Ir a k B a a s la rn n , h e r a n A ra p M illiy e t ili in d e n b a h s e tm e
ye h a k la r v a rs a , n e d e n Ira k l b ir K r d n , K r t M illiy e t ili
in d e n

b a h s e tm e e

hakk

o lm a s n ? !.

N e o lu r s a

o ls u n ,

K rt, A ra p d e ild ir . T a a s s u b , v a ta n , rk v e d il iy i is e , h e r ta
r a f i in iy id ir ; k t is e h e r ta r a f i in ... ki l y le h k m v e
re m e y iz . E e r a m e rik a lt b e y a z d e r ilile r in m illiy e t ili i iyi ise,
s iy a h d e rilile rin k i n i in k t d r? !.
B ylece M illiy e t ilik te m e lle ri, m a n tk i d a ya n a o lm a m a
s n d a n b a k a s o n u n d a h e d e fin in i n e n m e s in e ve ke n d i ye
n ilg is in e s e b e b o lu y o r. B yle o lu n c a da k u r u lu g a y e s i o la n ,
lk e b t n l k v e b ir li in i k o r u y a b ilm e k i in d ik ta t r l e
b a v u r m a k z o ru n d a k a ly o r.
M illiy e t ile r in id d ia e ttik le r in in ta m a k s in e d in i in a n
la r d e il, m illiy e t i d u y g u la r k r k le m e k b ir lik e n g e li ve

73

A li M u h a m m e d N a k a v i

p a r a la n m a s e b e b id ir. Rza H an ve o lu ah P e h le v i'n in y a rm


y zy l m illiy e t ilik z e rin d e id d e tli p ro p a g a n d a y a p m a la r n n
n e tic e s i, K r d is ta n 'd a v e T rk m e n S a h ra da isya n id i!! !
M illiy e t ilik , h i b ir za m a n rk, b lg e , d il a zn lkla r s o r u
n u n u z m le y e m e z . A k s in e z tla m a la r id d e t le n d ir ip d a
im i k la r. n k l s rk , d il ve b lg e k a v m iy e ti g ib i d e
i t ir ile m e z e y le rd ir. O n u n i in b a k a b ir rk ta n o la n la r,
b a k a b ir d ili k o n u a n la r d a im a "a zn lk" h a lin d e y a a y p
k e n d ile rin i o u n lu u n d u y g u la r n a o r ta k s a y a m a z la r.
G m e n le r, c o r a fi s n rla rn d e i m e s i ve lk e y i g e
n i le tm e a b a la r s o n u c u b ir lk e n in a h a lis in d e n o la n k im
s e le r; k e n d ile rin i z e rk ve "y a b a n c " b ir b ir im

h is s e d e rle r.

B a k a la r d a o n la ra k a r a yn h is s e s a h ip t ir le r , h a tta n e s il
le r v e y z y lla r g e tik te n s o n r a b ile . K r tle r , rla n d a lIla r,
A m e rik a l s iy a h d e r ilile r , T r k iy e , S u riy e ve r a n 'd a k i E rm e n ile r e n iy i r n e k tir le r bu s z m z e .
M illiy e t ilik , k a n , t o p r a k ve d il l le r iy le bu a z n lk la
rn s o r u n u n u h a lle d e m e z . O ysa "in a n " te m e l a ln d za
m a n , in a n , h e r h a n g i b ir is in in m lk ve m ira s o lm a d ve
h e rk e s ta ra fn d a n k a b u l e d ile b ile c e k d u r u m d a o ld u u i in
a z n lk la r m e s e le s i z m le n ip s o n u n d a a z n lk d iy e b ir e
y in o lm a m a s m m k n d r . En a z n d a n a k l a s n d a n b u n a
im k a n v a rd r. F akat m illiy e t i t o p lu m la r d a a z n lk la r s o r u n u
k a n s e r t m r g ib i z m le n m e d e n k a lm a k ta d r . K a lm a y a
d a m a h k u m d u r.
ze llikle s l m d n y a s n n o u lk e le rin d e bu m e s e le
o k h a s s a s v e n e m lid ir . n k m illiy e t d u y g u la r n k r k
le m e k lk e n in p a r a la n m a s n a s e b e b o lu r.
r a n 'd a , P a k is ta n 'd a , T r k iy e 'd e v e A ra p lk e le r in in o
u n d a d in i a z n lk la r y z d e 2 'd e n veya 4 'd e n fa zla d e ild ir . Bu
a z m ik t a r ise , s l m n iz a m n n h im a y e s i a ltn d a b t n m e

74

s la m v e M illiy e t ilik

d e n i v e in s a n i h a k la rn a s a h ip o la b ilir. Y o l d a a k tr, is te
y e n h e rk e s , B y k s l m m m e t i'n in ta m m a n a s y la b ir u z
v u o la b ilir . F aka t m illiy e ti te m e l e d in ir s e k , a z n lk la r b irk a
k a t o a la c a k tr; b lg e , d il ve rk d e i ik lik le r i y z n d e n .
G e r e k te a d la r g e e n lk e le rd e o u n lu u , d e i ik a z n lk la r
o lu tu r m a k ta d r . K a v m iy e t te m e l o ld u u z a m a n , K rt, K rt
M illiy e t ili in e s e v k e d ilir; T rk de T rk M illiy e t ili in e . Bu d u
r u m d a , bu lk e le r p h e s iz p a r a la n m a a d o ru g id e r le r .
B a s k v e d ik t a t r l k le p a r a la n m a te h lik e s in d e n k u r tu la b i
lir le r a n c a k . ra n , T r k iy e , P a k is ta n v e is l m i lk e le r in o
u , m illiy e ti te m e l e d in d ik le r i i in bu s o r u n ile k a r k a r y a
k a lm la r d r.

Acaba Kabiliyetleri
Harekete Geiren Sadece Milliyetilik midir?
B a ta H a ro ld L a s k y o lm a k ze re baz d n r le r , " M il
liy e t ili i b ir g e r e k o la ra k d e il, b ir "m a s la h a t" o la ra k k a
b u l e tm e k la z m d r" d iy o r la r . L a s k y y le y a z y o r: "M illiy e t i
lik b t n y e te rs iz lik le ri ve e li k ile ri ile b ir lik t e

o lu t u r

d u u a s a b iy e t ile p h e s iz h a lk n k a b iliy e tle r in in ve e n e r ji


le r in in p a tla m a s n a s e b e b o lu y o r."< 1> F a k a t L a s k y ve b e n z e r
le ri, B a td a k i a rtla ra , o ra d a d in in h a lk h a re k e te g e ire c e k
b ir g c o lm a d n a b a k a ra k b u g r o rta y a k o y m u la r
d r. A n c a k D o u n u n v e b ilh a s s a s la m d n y a s n n ta r ih i,
d in in , M illiy e tte n d a h a o k M s l m a n m ille t le r i h a re k e te
g e ir d i in e ,

h a lk n k a b iliy e tle r in i g e li tir d i in e v e k itle le r

a ra s n d a g l b ir b ir li in o lu m a s n a y a rd m c o ld u u n d a
a h it o lm u t u r .

(1 )

H a r o ld ,

J.

Lasky:

N a tio n a lis m

and

th e

F u tu re

o f C i v i li z a t i o n ,

s.

6 6 ,L o n d o 19 71.

75

ALTINCI BOLUM
Milliyetiliin Zararlar

Bencillik ve nyargclk

M illiy e t ili in en b y k o lu m s u z e tk ile r in d e n b ir i, d e


e r v e rm e d e ta a s s u b v e n y a rg y a s e b e b o lm a s d r . " n y a rg c lk " , fe rd i v e y a g r u b u g e r e k le r d e n u z a k la tra n ve
y a rg la r n d a d o n u k h a le g e tir e n ta m d u y g u s a l b ir e ilim d ir.
G e n e llik le b ir lk e d e k i M illiy e t ilik , d i e r h a lk la ra n
y a rg la r y la b a k a r v e h a lk , "k e n d i k m e "s in i v e y a "i k m e y i y a n i k e n d i k a v m in i s e v m e e , v m e e ve "ya b a n c k
m e le r" v e y a "d k m e le r 'i y a n i d i e r m ille t le r i k m s e y ip
d m a n b ilm e e z o rla r .
Bu d u ru m , d e e r y a rg la rn d a k e n d i k m e s in in i le rin i
b y tm e e ve b a k a la rn n i le rin i k m s e m e e s e b e b o lu r.
M illiy e t ili in b u k e n d in e ta p m a ve k e n d in i s t n g r
m esi

d e i ik a rtla rd a

d e i ik e k ille r d e o rta y a k y o r.

" K a v m in i s t n g rm e " " to p ra k p e re s tlik " ve "rk lk "; b u n


la rn h e p s i, M illiy e t ili in b u d e n g e s iz d u r u m u n u n e itli
g r n m le r id ir .

Kendini Byk Grmek ve Tarihi Tahrif Etmek:


V a ta n p e r e s tli in d e v a m l d e n g e s iz b ir "k e n d in i b y k
g r m e " d u r u m u v a rd r . H e r z a m a n d i e r h a lk la r k m s e -

77

A li M u h a m m e t! N a k a v i

m e k y o lu y la ke n d i k k le rin i g le n d irm e k p e in d e d ir. n l


s o s y o lo g VValter L a c g u e r y le ya zyo r:
"K e n d i m ille t in i

'b y k ', d i e r le r in i 'k k s a y m a k ,

k e n d i e le tir ic ilik g c n v e s o r u m lu lu k h is s in i y it ir m e k ve
in s a f ta ra fn a ri y e t e tm e m e k , M illiy e t ili in

b a ta g e le n

z e llik le r in d e n d ir . M illiy e t ilik , g e r e i g rm e g c n y itir ir


ve b y le c e h u ra fe c ilik g r h a k im o lu r to p lu m a ."*1)
K e n d in i b y k g s te re b ilm e k i in M illiy e t ilik , g e n e l o la
ra k z a n n , v a rs a y m , ifr a t, m b a la a , s a m a la m a , ya n lg ve
k e n d in i v m e y o lu n a b a v u ru r.
B u n la rn en k t s , ta r ih i t a h r if e d ip a s ls z h u r a fe le r i
ta r ih y e rin e o tu r tm a s d r . B u n u n n e d e n i ise ta rih s e l ve s o s
y a l g e r e k lik te n k o r k m a k tr .
W ill D u r ra n t d iy o r ki:
"X IX. y z y ld a , M illiy e t ili in k m a s h e m e n t m ta rih i
le ri bozdu."*2)
T ro u k e , W f y Z ib o l, M a h e lle M a rth e n , M a c a u le y , G re e n , B a n g rie ft, W e ft ik n c e v a ta n c id ile r , s o n ra ta r ih i. B
t n M illiy e t ile r , k e n d i lk e le r in i A lla h 'n b e e n d i i, s e ti i
y e r; d i e r t m lk e le ri k t l k ve v a h e t d o lu b ir y e r s a y
y o rla r .
M illiy e t ilik , ta r ih i y le s in e y a la n la d o ld u r u p ta r m
t ki b ilg in le r d e n b ir i, y le b ir n e rid e b u lu n d u ; "D n y a b a
r n a u la a b ilm e k i in , d o s tlu k ve tic a r i a n la m a la r im z a la
m a k y e rin e ta r ih i o rta d a n k a ld r m a k la zm d r."
E ve t, ta r ih i t a h r if e tm e k , M illiy e t ili in b y k y a n l lk
la rn d a n b ir is id ir . B a z la rn n , bu z e lli in y a ln z M illiy e t ili
in

a r t r le r in d e
( 1 ) V V a lt e r

L a c g u e r;

o ld u u n u
C o m m u n is m

E a s t, L o n d o n , 1 9 5 0 , s .

d n m e le r i
and

N a iio n a lis m

fi.

( 2 ) W ill D u r r a n t: T h e M a n s io n s o fP h ilo s o p h y , s . 2 3 9 .

78

m m k n d r.
in

The

M id d le

s la m v e M illiy e t ilik

A m a b u z e llik u m u m u n a a m ild ir .
M illiy e t ili in , k e n d i h a k k n d a b ile s a m a la m a s , d i
e rle rin i k m s e m e s i z itib a riy le d ir. B u n u n se b e b i m a
lu m d u r : H a lk ta y a la n d a o ls a k e n d i m ille t iy le v n m e h is s i
ni ic a d e tm e k s iz in , m ille t i, k e n d is in e p e r e s ti e d ip d i e r le r i
k a r s n d a ta v r a lm a a n a s l s r k le y e b ilir? !.

Kavmiyet Taassubu veya "Cahiliyet asabiyeti":


M illiy e t ilik , in s a n n in a n , f ik ir ve u u r u n a d e il h a y
v a n i i g d le r in e d a y a n d i in , s l m 'n c a h iliy e t ta a s s u
bu" d iy e a d la n d rd "k a v m iy e t ta a s s u b u ", k e n d is in in z e l
lik le r in d e n v e te m e lle r in d e n b ir is id ir .
A c a b a , b o z g u n c u , k t ve a d i b ir fe rd in belli b ir lk e d e n ,
v e y a m ille tte n v e y a rk ta n y a h u t d a d ild e n o ld u u i in iyi,
b a r v e la y k b ir fe r t te n s t n tu tu lm a s n d a n d a h a k t ,
d a h a m a n tk s z v e in s a n lk d b ir i v a r m d r d n y a d a ?
M illiy e t ilik , a m e l, ta k v a , s o r u m lu lu k h is s i v e g r
a la rn d a n b a k a la rn d a n h i b ir s t n l o lm a k s z n s a
d e c e zel b ir m ille te v e rk a b a l o ld u u i in , " st n " ve ya
"d e ersiz", "ke n d i k m e s in 'd e n ve ya "y a b a n c" d iy e ik i g ru b a
a y r y o r in s a n la r.
" M illiy e t" h is s i k u v v e tle n d ir ild ik e , k a v m iy e t ta a s s u b u ,
c a h iliy e t a s a b iy e ti d e id d e t le n ir ve in s a n n g r m illiy e t
d r t d u v a rn d a n te y e g e e m e z . A k li d e e r le n d ir m e ve y a r
g ile d e il, d u y g u s a l b ir e k ild e , "v a ta n " ile ilg ili o la n h e r e
y i s a v u n u r v e v a ta n n d n d a o la n e y le ri ise "y a b a n c " ve
"d e e rs iz " s a y a r. H a k k d e il, k e n d i k m e s in i s a v u n u r.
i te s l m 'n k n a d " c a h iliy e t a s a b iy e t'! b u n d a n ib a
r e ttir . M illiy e t ilik , b u a s a b iy e t i in s a n lk d "k a b ile d z e
n in d e n a lm tr ; v e b u n u d a h a n ite lik li b ir e k le g e tir m i tir .
H e r h a n g i b ir i, te s a d fe n fa la n c a lk e d e d o d u u i in ,

79

A li M u h a m m e d N a k a v i

d i e r le r in i n e m s e m iy o r v e d m a n b iliy o r . B ir in s a n y a l
nz A v r u p a 'd a d o d u u v e b e ya z d e r ili o ld u u n d a n , b a k a
la rn k m s y o r ; s iy a h d e r ilile r e te c a v z , o n la r y a m a
la m a y v e v a ta n d a la rn a k a r k u lla n d l le r i, b a k a la
rn a k a r k u lla n m a m a b ir h a k k b iliy o r k e n d is i i in . H a tta
E in s te in g ib i d n y a c a n l b ir d a h i, y a h u d i o ld u u i in A l
m a n y a lI n e fre t e d iy o r o n d a n . B ir A lm a n y a lIn n A lm a n y a lI o l
m a s , b ir F ra n s a ln n F ra n s a l o lm a s , h e rk e s te n n e fr e t e tm e
h a k k n v e r iy o r o n la ra !

Milliyetilik, IrkperestUe Sebeb Olur:


M illiy e t ilik , m u h a k k a k r k p e r e s tli e v e rk a s a b iy e tin e
y o l a a r; bu k a n lm a z d r.
M illiy e t ilik , b ir li i b e lli b ir g r u b u n b e lli b ir y e rd e y a a
m a s te m e li z e rin e k u r m a k is te d i i i in k e n d ile rin e "siz
y le s in iz , b y le s in iz " d e m e k s iz in o g u r u b u b ir " z e rk b i
rim " h a lin e g e tire m e z . M e s e la , y a ln z c a ira n l v e y a T r k o l
d u k la r

i in

b a k a la rn d a n

s t n

v e fa z ile tli

o ld u k la rn ,

ra n lIla rn v e T r k le r in k a fa la rn a i le y e b ilm e k i in , d a im a
o n la r b ir ta k m a s ls z e y le rle m e d h e tm e lid ir . Bu is e , k o m
u lk e le rd e v e h a lk la r d a d a a y n h is s i ic a d e d e r, b y le c e
r k ta a s s u b u b ir b ir le r in in a le y h in d e a le v le n m e y e b a la r.
M illiy e t i d u y g u la r ta r ih te h e r z a m a n rk l a s e b e b
o lm u t u r . Y u n a n lla r, u y g a rlk la r n n en g r k e m li d n e m in
d e b ile Y u n a n l o lm a y a n la r "b a rb a r d iy e a d la n d ry o r la rd .
A r is to y le d iy o r: "B a rb a rn Y u n a n lla ra k le o lm a s n , ta
b ia t is te m i tir ." B ir "d in i b irim "d e n d a h a o k b ir "m illi b irim "
o la n y a h u d ile r, k e n d ile rin i A lla h ' n s e ti i in s a n la r b iliy o r la r .
R o m a lla r, en y k s e k u y g a rlk d n e m le r in d e y e rk re s in d e
y a ln z m ille t b u lu n d u u n a in a n y o r la r d . B u n la r, Torna
lla r, o n la r ile a n tla m a y a p a n la r ve v a h ile r id i.

80

s la m v e M illiy e t ilik

Milliyetilik, stilacla ve
Smrge Edinmee Sebeb Olur:
is tila c lk v e s m r g e e d in m e n in fa k t r v a rd r:
1 - id d e tli ta a s s u b ,
2 - K e n d in i b a k a la rn d a n s t n g r m e k ,
3 - B e n c illik , (s a d e c e k e n d i m a d d i ve s iy a s i k a rla rn d
n m e h a li.)
M a a le s e f M illiy e t ilik b u n la rn h e r n e de s a h ip tir .
Bu y z d e n ta r ih b o y u n c a h e r z a m a n is tila c l a ve s m rg e
e d in m e le re y o l a m tr.
M illiy e t ilik , m ille t le r a ra s n d a k i te c a v z le rin ve s a v a
n z e m in id ir . H e r lk e y a ln z k e n d i k a rla rn d n d
ve k e n d is in i b a k a la rn a ta h a k k m e tm e e la y k ve h a kl
g r d z a m a n , is te ris te m e z e k i m e le r, s a v a la r ve s
m r g e e d in m e le r d e v a m e d e c e k tir.
B a z la r, y a ln z a r M illiy e t ili in b y le o ld u u n u d
n r le r . F a k a t ta rih , M illiy e t ili in iy i o la n ve iy i o lm a y a n
o lm a d n ve s o n u n d a h e r m illiy e t ili in o v e n iz m e s e b e b o l
d u u n u r e tm i tir bize.
Bazlar, v a ta n p e re s tli in ve rkl n ta a s s u b ic a d e dip
is tila c l a s e b e b o ld u u g ib i d in ve id e o lo ji de ayn e yle re se
beb o la b ilir d iy e d n e b ilirle r. I\le v a r ki b u n u d n e n le r,
o k a k o ld u u h a ld e in c e b ir n o k ta y g rm e z lik te n g e liy o rla r.
Evet, h e r d in ve id e o lo ji ta a s s u b icad e d ip k e n d is in i d i e r
id e o lo jile rd e n s t n sa y a r. Fakat to p ra k v e y a kan e sa sn a d e
il, fik ir v e akl e s a sn a daya l o ld u u i in b ilim s e l a t m a la r
ve e k i m e le rle s o n u la n a b ilir. "n a n " b ilim s e l e k ild e ka n tla
n rsa ve y a y e te rli c a z ib e y e ( e k im ) s a h ip o lu rs a h i b ir z o rla
m a , b a s k o lm a k s z n b t n in s a n la rn k e n d is in e in a n a b ile c e i
n ite lik te b ir e y d ir. "n a n " a k b ir d z e n d ir. K a r s n d a m illi

si

A li M u h a m m e d N a k a v i

y e t ve rk lk ka pa l b ir d z e n d ir. Y a b a n c la r, s m rg e ve ya
k le e d in m e k s iz in to p la y a m a z . n a n y a y ld za m a n , u y ru k
larn h e p s i "eit" ve "ka rd e " o lu rla r. M illiy e t ilik ya yld za
m a n ise s m rg e le r k u ra ra k e m p e ry a liz m le s o n u la n r. D in ve
e k o l n s u n d u u d z e n , b t n in s a n la r i in d ir. H e rke s, siy a h ,
beyaz, d o u lu ve b a tl o d z e n i ka b u l e d e b ilir. Fakat M illiy e t
ilik , m u s ta z a f m ille tle ri k le ve s m rg e e tm e k s iz in a sla y a
yla m a z . "A rya" rk n d a n o la n b iri, h i b ir za m a n "S a m i rkn d a n
o la m a z . T rk iy e s m rg e e d ilm e k s iz in ra n o la m a z. O ysa ki
M s r, Ira k ve ra n s l m ' k a b u l e ttile r ve s m rg e e d in m e
a d n d a h e rh a n g i b ir m e s e le y le k a r la m a d la r.
"n a n ", a kl v e d n c e ile ilg ili o ld u u i in te b li ve
ir a d y o lu ile y a y la b ilir. N ite k im s la m , t c c a r la r ve d e rv i
le r a ra c l y la A s y a 'n n v e A frik a 'n n en u za k n o k ta la rn a k a
d a r y a y ld .*1) A m a M illiy e t ilik , f ik r i b ir te m e le d e il, rk ve
c o ra fy a te m e lin e dayal o ld u u

i in

d i e r le r in i s m rg e

e d in m e k s iz in y a y la m a z .
G e e n b l m le r d e d e d e d i im iz g ib i, v a h i b a t s
m r g e c ili in in 19. y z y ld a n c d n y a lk e le rin e te c a
v z e tm e s i, b iz z a t M illiy e t ilik d u y g u la r n d a n ve ta a s s u b la rn d a n k a y n a k la n m t. Y k c d n y a s a v a la r, N a g a z a k i ve
H ir o im a fa c ia la r v e in s a n lk ta r ih in i k a n a b u la y a n d i e r
y z le rc e s a v a , M illiy e t ili in istila c l "n a en iy i b e lg e d ir.
E ve t, to p r a k g e n i le tm e a rz u s u n u v e te c a v z d o u
ra n , m illi d u y g u la r d r. M illiy e t ilik , e m p e r y a liz m in k a y n a
d r. M illiy e t ilik , z a y f m ille tle r e te c a v z e d e re k k e n d i g a y r i m e ru is te k le rin i, " m illi m e n fa a tle r" a d n a b a k a la rn a z o r
la k a b u l e ttirm e y e a l r.

( 1 ) B a w t; T h e S p r e a d o f s la m . 7 4

82

s la m v e M illiy e t ilik

nsann Fikir Ufukunu Daraltr:


M illiy e t ilik , ik i y n d e n in s a n n f ik ir u fk u n u s n rla r,
d a ra ltr.
a ) M illiy e t i b ir is i, b t n in s a n la r d n p o n la ra ir d ve y a rd m d a b u lu n m a k y e rin e , y a ln z c a "v a ta n d a la rn "
d n p d n c e k la rn , e r e v e i in e a l r v e d u v a ra
m h la r.
b ) n a n , m a n e v iy a t, f ik ir ve ru h d e r in lik le r i y e rin e ,
to p r a k , ka n ve rk d n r .
M illiy e t ile r ,

d u y g u la r n

k le s id ir le r .

M illiy e t ilik ,

"in an " v e "e k o l' n a k s in e "akl", "fik ir" ve " u u r a d e il, d u y g u


la ra d a y a l o ld u u i in "a kl" ve f ik r 'i d u y g u la r n h iz m e tin e
a lr. B u n u n k a r s n d a , "in a n " ve "id e o lo ji" akl ve fik re d a ya
l o ld u u

iin "s o ru m lu lu k " h is s in i ic d e d e re k , d u y g u la r

"a kl" v e " fik ir " h iz m e tin d e s e fe r b e r e d e r.

83

YEDNC BLM
slam ve Milliyetilik

slam ve Milliyetilik: Birbirinin Karsnda ki Kutup

Is l m n a z a rn d a , n o r m a l v a ta n s e v g is i d u y g u la r in
s a n n y c e in a n lk s y le e li m e d ik e , b a b a y a , a n n e y e ,
e v la d a v e a k ra b a y a o la n s e v g i g ib i, h i b ir s a k n c a s y o k
tu r . F a k a t ilk s a y fa la r d a d a b ir o k d e lille r le is b a tla d m z
g ib i, a d a M illiy e t ilik , n o r m a l b ir h is v e d u y g u d e il,
in s a n n t m fe r d i v e i tim a i d a v r a n la r n k e n d i k o n tr o l
a ltn a a lm a k is te y e n s iy a s a l ve s o s y a l b ir d z e n d ir . te
y a n d a n s la m d a k e n d in e h a s a lty a p la r y la b a m s z b ir
f ik r i- a m e li v e s iy a s i- i t im i n iz a m a s a h ip o ld u u i in , M il
liy e t ilik ile b ir i t im a i- s iy a s i e k o l o lm a s itib a r iy le e li
m e s i t a b iid ir . s la m ; H r is t iy a n lk , B u d iz m v e d i e r b t n
d in le r g ib i ib a d e tle r v e m e ta fiz ik in a n la r ile s n r la n m
b ir d in d e ild ir . a y e t s la m , y a ln z c a ib a d i b ir d in o ls a y
d , m illiy e t ilik le a ra s n d a b ir e k i m e s z k o u s u o la m a z
d . F a k a t s la m , i tim a i, ik t is a d i, s iy a s i v e h a y a t h a k k n d a
b e lli b ir fe ls e fe y e s a h ip o la n b ir d in d ir . B u y z d e n s la m
ile k e n d in e h a s a lty a p s y la s iy a s i- i t im a i b ir d z e n o la n
M illiy e t ilik a ra s n d a k i e li k i k a n lm a z d r .
s la m in k la b , M s l m a n la r n fe rd i v e i tim a i h a y a tla
rn n h a k im iy e ti m e s e le s in d e d i e r h i b ir id e o lo jiy le u y u a -

85

A li M u h a m m e d N a k a v i

m a z. B ir M s l m a n , h i b ir z a m a n h e m M s l m a n , h e m de
k o m n is t o la m y a c a g ib i, h e m M s l m a n h e m m illiy e t i
de o la m a z.
"M illiy e t", s la m ile h i m i h i u z la a m a z ? s la m , y a p
s g e re i m illiy e t ilik le m u h a liftir . s la m ve m illiy e t ilik t m
y n le r d e ik i e li k ili ve k a r t k u tu b u o lu tu r m a k ta la r .
le rd e k i s a y fa la rd a da g s te re c e im iz g ib i K u r'a n a k
a m illiy e t ili in e s a s la rn re d d e d e re k , d il, re n k ve rk d e il,
in a n ve ta k v a y , v a h d e t ve b ir li i e sa s o la ra k k a b u l e d e r.
O rta k in a n , s la m m m e t im a lty a p s d r. M illiy e t i
li in a m a c , m illi b ir im le r k u r m a k tr . O ysa s la m 'n h e d e fi
"d n y a

b ir li i" d ir .

M illiy e t ilik ,

in s a n n

v e fa k a rl n n

ve

b a ll n n e k s e n in in "v a ta n " o ld u u n a ; sl m ise "A llah" ve


"din" o ld u u n a in a n r. M illiy e t ilik , c o r a fi s n r la r a ve r k s
t n l k le r in e a s liy e t v e riy o r ; s l m o n u r e d d e d iy o r . M illiy e t
ilik , d a rb a k "l, s l m ise "e vre n sel b a kla d r.
M illiy e t ilik , y a ln z k e n d i m ille t in in ta r ih i g e le n e k le rin e ,
a h s iy e tle rin e , k e n d i m ille t in in k lt r n e , m e d e n iy e tin e ve
f ik ir le r in e d e e r v e r ir . F akat s l m , in s a n a s n r, rk ve k a
v im le s n r la n m y a n g e n i b ir g r v e rir.
Hz. M u s a , Hz. Isa , Hz. M u h a m m e d (s a v ) ve H z. A li'y i
b t n in s a n lk i in s a y a r; b t n m s l m a n la r n , K u r 'a n '
k e n d i k ita b , "Ka b e 'y i k e n d i k b le s i, g e r e k s l m lid e r le r in i
k e n d i r e h b e rle ri b ilm e le r in i is te r. Bu g r ka b u l e tm e k ,
M illiy e t ilik i in o k z o r ve e tin d ir. M illiy e t ilik , k e n d i d a r
g r ic a b , s l m 'n y a y lm a s n te c a v z " v e y a "h a s a r" te
la k k i e d ip k e n d i m ille t in i "H z. M u h a m m e d (s a v )" ve "Hz. A li"
y e rin e K u ru "a v e D a r iy u 'a b a la m a k is te y e b ilir ve s
l m 'n "c a h iliy e t" d e v re s i o la ra k a d la n d rd g e m i le r i ih
y a e tm e e a l a b ilir. s l m , F ira v u n 'u la n e tliy o r ; M s r m il
liy e t ili i ise , o n u , k e n d i m illi k a h ra m a n o la ra k v p , ta -

86

s la m v e M illiy e t ilik

p a r a s n a s e v iy o r. Bu a l m a n n m a n tk i n e tic e s i, k a v m
d in le r i d ir ilt m e k t ir . P e h le v i k a v m iy e t ili i z a m a n n d a ra n 'n
d in i s a y d k la r M e c u s ilik v e B a h a ilik , re jim ta ra fn d a n d e s
te k le n ip p ro p a g a n d a s y a p ly o rd u . A lm a n y a 'd a H itle r h a k i
m iy e ti z a m a n n d a , N a zi d n r le r ik i g ru b a a y rly o r la rd :
B a zla r, Hz. s a (a s ) y " F ilis tin li Y a h u d i" b ilip H ris tiy a n l
re d d e d e rle rk e n ; b a z la r d a H r is tiy a n l k a b u l e d ip H z. sa
(a s )n n F ilis tin li d e il, N o r d i rk n d a n o ld u u n u is b a tla m a a a l y o r la r d .
s la m d iy o r k i: B t n d n y a M s l m a n la r , b ir g v d e
n in u z u v la r ve b ir ta ra n d i le ri g ib i b ir b ir in e b a ld rla r ve
a ra p , a c e m , s iy a h , b e y a z b t n d n y a M s l m a n la r, te k
in a n e tra fn d a to p la n r la r . F akat m illiy e t ilik , e itli k a v im le rin bu v a h d e tin i, k a v m i ve m illi h v iy e te b ir te h lik e s a y y o r.
B y le c e g r y o ru z ki, M illiy e t ili in to p lu m ve s iy a s e t
h a k k n d a k i g r a s , s l m 'n g r a s n d a n ta m a m e n
a y rd r . Bu ik i e k o l, " m a n ia t- l- c e m " ve e li ik tir le r .
i te b u y z d e n b t n s la m i lk e le r in m illiy e t ile r i, s
la m 'd a n k o p m a y m illiy e t ili in b a a r a rtla rn d a n b ilirle r.
B u n u d ile g e tir m e s e le r b ile fiile n g s t e r iy o r la r ve s l m ' is
te y e n le r le d e s re k li s a v a y o rla r.

Peygamberin, Kurey
Milliyetiliine Kar Mcadelesi
s l m 'n d o u u v e s l m n k l b n n g e r e k le ti i za
m a n d a , c a h iliy e t d e v re s i A ra p la rn n te k s iy a s i ve i tim a i k u
r u m la n , s t n l k v e a l a k lk e s a s s a y la n "kabile", ka vim ",
"rk" ve "dil" idi. O n lar, kan ve k a v m i b a llk la r, b ir lik e s a s
b iliy o r la r d . D ili d e s t n l k l s b ilip , a ra p o lm a y a n la r
"acem ", y a n i lal ( d ils iz ) d iye a d la n d ry o rla rd .
s l m in k l b bu fik r i v e k a v m i te k ila t k k n d e n ka

87

A li M u h a m m e d N a k a v i

zd ve c o k u lu "L ilahe illa lla h " s lo g a n y la o n u y o k e d e re k b


t n ka n , t o p r a k v e d il b a llk la r y e rin e id e o lo ji ve in a n
b a llk la rn e sa s ald.
S n fs z v e e v re n s e l s la m t o p lu m u n u k u ra n P e y g a m
b e r im iz , fiile n d e i ik k a v im le r i "s la m to p lu m u " a d a ltn d a
t o p la y a r a k

k a v m iy e t i

z ih n iy e t le r i

a ra la r n d a n

k a ld r d .

r a n 'd a n S e lm a n , r u m rk n d a n S u -h a y b ve H a b e is ta n 'd a n
s iy a h

d e r ili

B ila l

o lm a k

z e re

d e i ik

r k ta n

M s l m a n n to p la n d b ir m e c lis e , K a y s b in M u t te b e is
m in d e b ir a ra p g ir d i v e b u k i iy e "ya ba nc" d iy e h ita b e tti.
P e y g a m b e r (s a v ), b u n a o k kzd ve:
"H e p in iz in b a b a s b ir d ir ; h e p in iz in d in i b ir d ir . V e k e n
d is iy le v n d n z a ra p lk , ne a n n e n iz d e n , ne de b a b a n z d a n d r. (Y a n i A d e m (a s ) ve H a v v a h e p in iz in b a b a s ve
a n n e s id ir )" b u y u rd u .
P e y g a m b e r (s a v ) b ir h a d is le rin d e a k a b u y u rd u ki:
"M illiy e t ilik (a s a b iy e t) y o lu n d a le n b izd e n d e ild ir. M il
liy e t ili e (a s a b iy e te ) a ra n b izd e n d e ild ir. M illiy e t ilik y o
lu n d a sa va a n b izd e n d e ild ir."
M illiy e t i

ve

k a v im p e r e s t g le r ,

s l m 'n

b u n k

l p a rs k a r s n d a v a r g le r iy le d ir e n d ile r . O n la rn bu
k a v im v e rk ta a s s u p la r, s l m 'n y a y lm a s y o lu n d a en b
y k e n g e l id i. K a n v e to p r a a b a llk , K u r e y 'i ve o z a m a
n n d i e r k a b ile v e k a v im le r in i, s la m P e y g a m b e ri (s a v ) k a r
s n d a m e vzi a lm a a s e v k e d iy o rd u .

"Onlar, b u K u r an d iy o rla rd , ik i e h ird e n (M e k k e ve


Taif) b irin in en b y k, en H eri g e le n a d a m n a in s e y d i ne
O lurdu?" (Zuhruf: 31)
A ra p k a b ile le ri, g r le r i k a v m iy e t ili in d r t d u v a r y
la s n rla n d i in P e y g a m b e rin (s a v ) k e n d i k a b ile le r in d e n
o lm a d n a o k z l y o rla rd . E bu C e h il a k a b iz" d e d i,

88

s la m v e M illiy e t ilik

A b d l m e n a f o u lla r y la e itiz , b ir a ta b in m e d e ve c m e r t
lik te o n la r n r a k ib iy iz . P e k i n a s l o ld u d a o n la r d a n b ir i, p e y
g a m b e r lik id d ia s n d a b u lu n d u !? "A n d o ls u n ki M u h a m m e d 'in
p e y g a m b e rli in i k a b u l e tm e ye ce iz."
U zu n y lla r b y le b ir p e y g a m b e rin g e lm e s in i b e kle ye n ya h u d ile rin de Hz. M u h a m m e d (s a v ) ile s a v a m a la rn n s e b e b i,
i te b u k a v m i v e m illi a s a b iy e t id i. E ve t, a s a b iy e t, h a k ik a ti
k a b u l e tm e n in n n a ld . P e y g a m b e rin , (s a v ) s m a il o u lla
rn d a n o lm a s v e s ra il o u lla rn d a n o lm a m a s , o n la r r a h a t
sz e tti, A lla h a in a n a n la rn k a r s n d a m r ik le r ile i b ir li i
y a p m a la r n a s e b e p o ld u .
M illiy e t v e k a v m iy e t d u y g u la rn k r k le m e k , M e d in e
m n a fk la r n n en e y ta n i s ila h y d . H a tta m n a fk la r n b a
la rn d a n

b ir i, B u s s a v a m e s e le s in i g n d e m e g e tire re k

n e rd e y s e ik i b y k M s l m a n "Evs" ve "H a z re " k a b ile le r in i


b ir b ir in e s a ld rta c a k t k i h e m e n u a y e t-i k e rim e n a z il o ld u :

"Ey in a n a n la r, k e n d ile rin e k ita p v e rile n le rin h e rh a n g i


b ir k s m n a u y a rs a n z s iz i d n d r r, in a n cn zd a n sonra ka
f ir y a p a rla r." ( A I -

m r a t: 1 0 0 )

M e d in e 'n in b a m n a f A b d u lla h b in U b e y y g e r e k
m illiy e t ile rd e n idi. D a im a M e d in e a h a lis in i M illiy e t ili e a
rp o n la ra , "b u n la r" d e rd i, "b a k a y e rle r d e n b iz im e h rim iz e ,
va ta n m z a g e lip de ta h a k k m e tm e k is te y e n b ir a v u d ile n
c ile r d ir . B u n la r, k e n d ile r in i b e s le d ik te n s o n r a b iz e s a ld ra n
k p e k g ib id ir le r ."
A y n a d a m b a k a b ir y e rd e , "Bu y a b a n c la ra , ( A lla h 'n
p e y g a m b e rin in y a n n d a o la n la ra )" d iy o r d u , " b ir e y v e rm e
y in d e , s o n u n d a d a lp g its in le r."
K u r'a n - M e c id , A b d u lla h bin U b e y y 'in s a m a lk la rn c e
v a b y la b e r a b e r y le a n la ty o r :

"Onlar, o k im s e le rd ir ki, "A lla h 'n p e y g a m b e rin in y a n n -

89

A li M u h a m m e d N a k a v i

da olanlara b ir e y verm eyin de, so n u n d a dalp g its in le r" d i


y o rla r. (H a lb u k i) g k le rin ve y e ry z n n h z in e le ri hep A l
la h in d ir, fa k a t m n a fk la r a n lam azlar. D e rle r k i: M e d in e 'y e
d n n c e a n d o ls u n k i s t n olan, e lb e tte k a rr o ra d a n a a
lk k i iy i (n e v a r k i) s t n l k , A lla h in , P e y g a m b e rin in ve
m m in le rin d ir ancak, fa k a t m n a fk la r b ilm e z le r." (Mnfikun: 7-8)
B t n b u n la r, m illiy e t ili in s la m 'a k a r te h lik e li b o
y u tla r n g s te r ip k f r v e ir k te n s o n r a k a n , to p r a k , k a v im
v e k a b ile a s a b iy e tin in s la m 'n ne b y k d m a n o ld u u n u
o rta y a k o y u y o r. O n u n i in P e y g a m b e r (s a v ) m illiy e t ili e id
d e tle ka r k o y d u . Bu e n g e li "la h i a kid e "n in n n d e n ka ld rd .
E v e t, K a v im p e re s tlik '" v e k a v m d u y g u la r , s la m 'n en
b y k d m a n d r h e r z a m a n . M illiy e t ilik k t z a m a n ,
A r a p , "A ra p l y la if t ih a r e d e r, M s l m a n l y la d e il; M
s r l, F ira v u n 'u h a tr la r ; T r k , k e n d in i C e n g iz 'e ve H u la g u 'y a b a la m a k is te r ; r a n l, D a r iy , K u r u , B u z e r c m e h ir , M a n i v e M e z d e k ile v n r ; H in tlile r , ( h in d u la r ) h u r a
fe a h s iy e t le r in i k e n d ile r in e k a h ra m a n b ilip "Z e m z e m k u
y u s u n a d e il, "G a n j N e h rin e b a la n r. B y le c e s l m t e h
lik e y e d m o lu r.
s la m h e r z a m a n M illiy e t ili i d m a n b ilm i t ir k e n d i
s in e ...

90

s e k iz in c i b o l u m

Kuran ve Hadis Asndan Milliyetiliin Esaslar

Btn nsanlarn Vahdeti mi, Yoksa Milli Birimler mi?

D e fa la rc a d e in d i im iz g ib i M illiy e t ili in e s a s , m illi


b ir im le r e a s liy e t v e r m e k t ir . Y a n i m illiy e t ilik , c o r a fi s
n r la r , rk , d il, t a r ih , s iy a s i k u r u m

ve b e n z e ri f a k t r le r i

e s a s a la ra k , in s a n lk to p lu m u n u , b a m s z ve s n r l " b ir im
"le re a y ra r a k b ir " m illi b ir im "in f e r t le r in i, o b ir im in d n
d a k a la n in s a n la r " y a b a n c ' v e h a tta " d m a n " te la k k i e t
m e e z o r la r . M illiy e t ili in m u h a ta b , b t n in s a n lk d e
ild ir , " m illi b ir i m l e r d ir . H e d e fi d e , "e v re n s e l t o p lu m " d e
il, " m illi t o p lu m la r 'd r .
B u n a k a r lk , s la m 'n m u h a ta b t m

in s a n la rd r . s

la m t m in s a n l te k b ir " b irim " s a y y o r. s la m 'n n e rd i i


n iz a m , b e lli b ir rk, m illiy e t ve b lg e i in d e il; t m in s a n lk
i in d ir . O n iz a m k a b u l e d e n k im s e le r , e it ve k a rd e s a y
lr la r ve ib a d e tle rd e , s iy a s e tte , ik tis a d d a ve to p lu m s a l y a
a m d a e it h a k la ra v e s o r u m lu lu k la r a s a h ip t ir le r . s la m 'n
s o n h e d e fi de, c o r a fi, rk s a l, d ils e l ve k lt r e l s n rla r a a n
"E v re n s e l T e v h id T o p lu m u " n u k u r m a k tr . n s a n la r, "kan" ve
to p r a k " e s a s n a d a y a n a n m illi ve rk s a l b ir im le r e a y rm a
s la m

k n a y p , d e e r y a rg s n n m ih v e r in i, "takva", "akide",

"im a n " ve "s a lih a m e l" ka bu l eder.

93

A li M u h a m m e t! N a k a v i

K s a c a s s la m , m illi v e k a v m i s n r la r a a n b ir e v re n
se l b a k a v e y k m l l e s a h ip tir .
K u r a n , b e e riy e tin e v re n s e l v a h d e tin i z e llik le v u r g u
lu y o r;

"Ey in sa n la r, s iz i te k b ir ca n d a n y a ra ta n , o cann e in i
de ondan ya ra tp ikisin d e n b ir o k e rkek ve kadn t re te n R abb in iz d e n s a k n n ..." ( N i s a :

1)

"0, s iz i te k b ir n e fis te n ya ra ta n d r, ( s iz in i in ,) b ir k a
r a r ( k a l j ve e m a n e t
y a b ile n

(o la r a k

k o n u lu )

y e r i vardr. K a vra

b ir to p lu lu k i in a y e tle ri b ir e r b ir e r a k la d k ."

( E n 'a m : 9 8 )

Irk , k a b ile ve m ille t d e i ik lik le r i b ir lik e sa s v e y a s


t n l k v e a l a k lk l s d e ild ir , sa d e c e in s a n la rn ili k ile
r in i k o la y la trp d z e n e s o k m a k i in d ir :

Ey in s a n la r! phe y o k k i biz, s iz i b ir erkekle b ir diiden


y a ra ttk ve sizi, m ille tle r ve kab ile le r haline g e tird ik tann d i
y e ; p h e y o k k i A lla h katnda derecesi en y c e olannz, (O 'na
kar ge lm e kte n ) en fazla e k i nenin iz d ir." ( H u c u r a t :

13)

K u r 'a n - K e rim , b a k a b ir y e rd e , in s a n la rn g r u p g r u p
s iy a s i v e m illi b ir im le r e a y rlm a s n , ila h i a za b d iye n ite liy o r.

"Y ahut s iz i b l k -b l k e d ip b ir k sm n zn azabn b ir


ksm nza tattrm aya g c y e te r onun.

( E n 'a m : 6 5 )

in s a n la r b l k - b l k e d ip o n la r n a ra s n d a to p r a k ve
ka n e s a s y la a y rm y a p m a y , F ira v u n u n b y k c in a y e tle
r in d e n s a y a ra k k n a m tr.

p h e y o k k i Firavun, y e ry z n d e y c e lm i ti ve h a lk
n b l k -b l k e tm i ti." ( k a s a s :

4)

K u r 'a n ' b a ta n b a a a ra y p ta ra s a n z , m illiy e t i a s l k a


b u l e d e n v e in s a n la r to p r a k v e k a n e sa s ile a y rm a y b e n im s iy e n te k b ir a y e t b ile b u la m a z s n z . K u r 'a n , b t n d n
ya in s a n la rn h a y r ve s a a d e te a r y o r; m illi ve k a v m i s

94

s la m v e M illiy e t ilik

t n l e d e il.
P e y g a m b e r (s a v ) de, b t n in s a n l n te k b ir " b ir im o l
d u u n u v e s t n l k l s n n rk d e il, "d in " ve "ta kva " o l
d u u n u d e fa la rc a b ild ir m i t ir :

"Ne A ra b 'n ne de A c e m 'in b irb irin e st n l y o ktu r.


H e p in iz A d e m (as) densiniz."
D in ve takva o lm a kszn , h i b ir k im s e d i e r b iris in
d e n s t n saylam az. n k b t n in s a n la r A d e m d e n (as);
A d e m (as) ise topraktandr.
"T akva'd an b aka a ra b a c e m den, a c e m i de a ra p 'ta n ,
beyaz s iy a h 'ta n , s iya h da beyazdan s t n edecek h i b ir
e y y o k tu r."
P e y g a m b e r-i E k re m (s a v ), M e k k e 'n in fe th in d e n s o n ra
K u re y 'e h ita b e n ilk h u tb e s in d e b u y u r d u la r ki:

"Ey in s a n la r! H e p in iz a d e m d e n s in iz ; a d e m is e to p ra k
tandr. O n u n i in so yla rla , a ra p lk veya A c e m lik ile v n l
m ez, iftih a r e d ilem ez. nk A lla h ka tnda en y c e olannz,
o n a ka r g e lm e k te n en fazla sa kn a n n z (e n ta k v a ln z )d r."
N a k le d iliy o r ki P e y g a m b e r (sa v) h e r n a m a zd a n s o n ra ik i
a h a d e ti g e t ir ir s o n ra : a h a d e t e d e rim k i A lla h 'n k u lla rn n

h e p s i k a rd e tirle r." d e rd i.
M s lu m a n la r , K u r 'a n - 'n e m r iy le m illi d e il, e v re n s e l
ris a le te s a h ip tir le r :

"Siz, in s a n la r i in m e yd a n a ka rla n en h a yrl m m e t


s in iz ; in s a n la ra iy ili i e m re d e rsin iz, k t l k te bulunm aktan
m e nedersiniz." ( A l - i

h n r n : 110)

"te b yfece b t n in s a n la ra ta n k lk e tm e n iz i in sizi,


(ifra t ve te frit etm eyen) vasat b ir m m e t y a p m zd r.. . '

(B a k a

ra : 1 4 3 )

s la m p e y g a m b e rin in ris a le ti, B e n i s ra il p e y g a m b e rle


ri g ib i m illi ve k a v m i d e il, e vre n se l b ir ris a le t idi:

95

A li M u h a m m e d N a k a v i

"Ve biz, s e n i a n ca k b t n insanlara m jd e c i ve k o rk u tu


c u olarak g n d e rd ik ..." ( S e b e ' :

28)

"De k i: E y in s a n la r! p h e y o k k i ben, A lla h ta ra fn d a n


s iz in h e p in ize g n d e rilm i otan p e y g a m b e rim ..." ( A r a f :

158)

"M rik le r is te m e s e de O d in i ( s la m ' ) b t n d in le re


s t n k lm a k i in e l is in i h id a y e t ile ve h a k d in le g n d e re n
O d u r." ( T e v b e :

33)

K u r'a n - K e rim de b e lli b ir rk veya m ille t i in d e il, a le m


le r i in g n d e rile n b ir k ita p tr:

"Ve b iz seni, a n ca k alem lere ra h m e t olarak gnderdik.


(E n b iy a : 1 0 7 )

O, (K u r'a n ) a lem lere tte n baka b ir e y deil. " ( Y u s u f :


104)

"Ne y c e d ir an, F u rk a n ' (K u r'a n ), a le m le ri k o rk u t


m a k zere k u lu n a in d ir e n in ." ( F u r k a n :

1)

H ic r e tin 6. y ln d a P e y g a m b e r- i E k r e m 'in , R o m a , ra n ,
H a b e is ta n v e M s r a h la rn a m e k tu p g n d e r ip o n la r s
la m 'a d a v e t e tm e s i d e , s la m 'n b t n d n y a i in g n d e rile n
b ir n iz a m o ld u u n a a p a k d e lild ir.
M s l m a n la r n , " B ir g n , Hz. M e h d i z u h u r e d ip d n y a
d a te k b ir s la m d e v le ti k u ra ra k b t n in s a n la r, s la m b a y
ra a ltn d a a d a le te v e b a r a k a v u tu ra c a k tr ." e k lin d e k i
in a n la r d a s la m 'n e v r e n s e lli in i te y id e tm e k te d ir .
te g r y o r u z k i: s la m , b t n y n le r iy le M illiy e t ili
in k a r n o k ta s n d a d r.

Vefakarln Asl Mihveri; "Allah" m, 'Vatan' m?


M illiy e t ili e g re , v e fa k a rl n ve b a ll n asl e k s e n i
"v a ta n "d r. F a k a t s la m 'a g re b a ll n ve v e fa k a rl n a sl
e kse n i "A lla h" ve "A lla h 'n D in id ir:

H k m a n c a k A lla h in d ir. A n c a k ona k u llu k e tm e n iz i

96

s la m v e M illiy e t ilik

emretmitir, bakasna deil."(Yusuf:40)


"Ancak sana ib a d e t ederiz ve a n ca k senden y a rd m d ile
riz. " ( F a t i h a :

4)

E ve t, s la m b y le b ir g r e s a h ip o ld u u h a ld e M illi
y e t ilik , 'in s a n ' d iy o r, d a h a o k "va ta n "a b a la n m a l, h a tta
A lla h 'a b a ll ik in c i d e re c e d e g e lm e lid ir . Bu, b ir nevi irk
d e il m id ir ? A k, s e v g i ve v e fa k a rl n m ih v e r i,

A lla h 'tr .

O 'n d a n b a k a d i e r t m m ih v e r le r , "P u t'1v e " T a u f'tu r . M il


liy e t i b ir is i, A lla h 'a o r ta k k o tu u n u n fa rk n d a o lm a y a b ilir
ve b e n , " m u v a h h id im d iy e b ilir a m a , A lla h 'n ve O 'n u n d in i
n in k a r s n d a v a ta n " v e " M illiy e t ili i a s l k a b u l e d e re k is
t e r is te m e z ta u ta d n m o lu r:

"Grmez m is in sana in d irile n e de, senden nce in d irile n


le re de in a n d k la rn sa n a n la r, T a u t ta ra fn d a n y a rg la n m a
la rn d ile rle r; h a lb u k i o n u in k r e tm e le ri e m re d ilm i ti k e n
d ile rin e . eytan, o n la r ta m a m y le sa p tm a k , d o ru y o ld a n
p e k u z a k b ra k m a k is te r.'

(N is a : 6 0 )

M illiy e t ilik , m illi d u y g u la r ile d in i d u y g u la r e li ti i za


m a n m illi d u y g u la r t u tm a k la z m d r d iy o r. F a ka t s la m , A l
la h 'a b a llk , d i e r t m b a llk la r h e la k e tm e lid ir, d iy o r:

A rtk ko u n Allah'a, phe y o k k i ben size o n u n ta ra fn


d a n a p a k b ir k o rk u tu c u y u m . Ve A lla h 'la b e ra b e r b ir b a
ka m a b u t k a b u l e tm e y in ; p h e y o k k i b e n size, o n u n ta ra
fn d a n a p a k b ir k o rk u tu c u y u m ." ( Z a r i y a t :

5 0 -5 1 )

M illiy e t ilik , d iy o r k i: M illiy e t d u y g u s u , d i e r h i b ir


e y e b a llk ta ra fn d a n e tk ile n m e d i i ta k d ir d e g e r e k tir;
a k s i h a ld e y a la n d r . B u n a k a r lk s la m 'a g re A lla h 'a ve
O n u n d in in e im a n , d i e r b a llk la r o n u n ka r s n d a y o k o l
m akszn h a k ik i im a n s a y lm a z. M illiy e t ilik , ta a s s u b u n v a ta n
z e rin d e to p la n m a s n is te r: s la m ise m u v a h h it b ir k i in in
ta a s s u b u n u n a n c a k A lla h i in o lm a s n is te r. A lla h 'n e m irle

97

A li M u h a m m e d N a k a v i

riy le m illiy e t ilik a ra s n d a e li m e o ld u u z a m a n , b ir is i v a


ta n v e m illiy e ti s e e r is e s la m 'n te v h id i ru h u n a a y k rd r:
"Y a ra tc y a is y a n o la n e y le rd e , y a ra t a ita a t e d ilm e z ."
M illiy e t i, v a ta n i in y a y o r ve v a ta n i in l y o r . A m a
m u v a h h id a n c a k A lla h i in l r:

"phe yo k, nam azm da, ib a d e tle rim de, hayatm da,


l m m de a le m le rin ra b b i o la n A lla h i in d ir. " ( E n ' a m :
M illiy e t ilik te

" H a k im iy e t M ille t in d ir " .

162)

F a ka t s la m 'd a

"H a k im iy e t A n c a k A lla h 'n d r" ve y a ln z O 'n u n in d ir d i i k a n u n


la r h a k im o lm a ld r . Bu k a n u n la rn k a r s n d a , m ille t in is te
i v e y a m illi k a rla r h i m i h i s z k o n u s u d e ild ir:

"H akim iyet a n ca k A lla h in dir. " ( Y u s u f :

40)

'A rtk h a k im iy e t, p e k y c e ve p e k b y k A lla h 'n d r."


(M m in : 1 2 )

"Ve O 'n n d r (A lla h 'n d r) h k m ve s iz a n c a k O'na

dneceksiniz." ( K a s a s :

70)

"Bilin k i h k m O 'n n d r ve O, hesap g re n le rin en tez


hesap g re n id ir." ( E n ' a m :

62)

H ala m c a h iliy e t (g a y r-i Is la m i dze n ) h a k im iy e tin i


a ra m a d a la r? H a k im iy e ti A lla h 'ta n dah a g z e l ola n k im d ir
k i? " ( M a id e : 5 0 )
Peygam ber, size ne verirse aln o n u ve neyden vazge
m e n iz i em rederse vazgein ondan. ( H a r .

7)

P e y g a m b e r (s a v )d e , "yalnz A lla h 'a ta p n p , o n a v e fa l ve


b a l k a lm a " n o k ta s n a d e fa la rc a d e in e r e k m illiy e t ili in
k k n e b a lta y s a p la m tr.

"Ey ka v m im , A lla h 'a k u llu k e d in (O 'n a vefal ve b a l


kaln). O n d a n baka (va ta n ve m ille t g ib i b a lanaca nz)
b ir m a b u d u n u z y o k tu r. ( A r a l :

65)

Fakat M illiy e t ilik , A lla h 'n ka rsn d a va ta n ve m ille t is


m in d e b ir m a b u t ic a d e d e re k s la m 'n te m e l e sas o la n "Tev-

98

s la m v e M illiy e t ilik

hid "e ka r k y o r. Ve bu, b ir n e vi " irk -i h a fiy y 1 (g iz li irk )d ir.

slam, Ama m, Ara m?


H e m M illiy e t ilik te n , h em de s la m 'd a n s ze d e n g y a
"d in d a r m illiy e t ile r " in f ik ir le r in i ve d a v ra n la rn in c e le d i i
m iz z a m a n , a s l a m a la rn n M illiy e t ilik v e y a L ib e ra liz m o l
d u u n u g r r z . s la m ise y a ln zca b ir "m a s k e " v e y a a ra tr
o n la r i in . s la m ' ve d in i, A lla h i in ve k e n d i i in d e b ir d e
e r s a h ib i s a y m y o r la r; o n u , m illi a m a la rn a u la a b ilm e k
i in b ir a ra o la ra k g r y o r la r . O n la ra g re s la m a ra tr;
a m a d e il. Bu d n is e b ir e it ir k 't ir .
B u n la r, h a lk k itle s in in

d u y g u la r n y a b a n c la rn a le y

h in d e t a h r ik e d e b ilm e k i in s la m is m in d e n y a ra rla n y o rla r;


fa k a t s o n h e d e fle ri, s la m n iz a m n k u rm a k d e il, m illi b ir
b a m s z lk tr . Bu y z d e n s la m a d y la d ik t a t r l v e s
m r g e c ili i y k tk ta n s o n ra , s la m n iz a m n n g e r e k ta ra f
ta r la r n e n k t e k ild e e z d ik le r in i g r y o ru z .
s la m 'a g r e s o n h e d e f "A lla h " o lm a ld r ; " is tik la l" , "z
g rl k " v e y a d i e r e y le r d e il, is tik la l ve h rriy e ti,
"A lla h ta n t r s e v m e liy iz . A lla h ' is tik la l ve z g rl k
i in s e v e rs e k , A lla h 'a o r ta k k o m u o lu ru z .
s la m 'd a n s z e d e n m illiy e t ile r in y a z la rn in c e le d i i
m izd e , h e d e fle rin in "is tik la l" v e ya " zg rl k " ya da "vatan" o ld u
u n u v e A lla h ' ve s la m ' b u h e d e fe u la a b ilm e k i in b ir v a
s ta o la ra k g r d k le r in i v e b y le c e s e v d ik le r in i a k a g r
r z . G e r e k b ir M s l m a n d a is tik la li ve z g rl s e v e r ve
va r g c y le s a v u n u r o n la r. A m a b u i i a n c a k A lla h i in d ir .
n k o n u n s o n h e d e fi A lla h 'tr .

Vahdet Ekseni, "nan" m, "Milliyet" mi?


M illiy e t ili e g re , b e lli b ir g r u b 'u n b ir a ra d a y a a m a

99

A li M u h a m m e t! N a k a v i

s, m illiy e t ve v a h d e ti o lu tu r a n e tk e n o la ra k k a b u l e d ilir .
O rta k c o r a fi e v re d e y e ti m e k v e y a rk , d il, ta r ih ve s iy a s i
k u r u m d a o rta k lk , fe r t le r a ra s n d a k i d a y a n m a b a n k u
ra r. Bu e s a s a d a y a n a ra k o n la r, o r ta k m e n fa a t ve m a s la h a t
h is s e d ip ili k ile r k u r a r v e y a k e s e rle r. H a lk k e n d i k m e ve
"y a b a n c k m e " d iy e ik iy e a y rrla r.
B u n u n k a r l n d a s la m , fe r t le r a ra s n d a en b y k
b a n , "in a n " o ld u u n u k a b u l e d iy o r. s la m 'a g re fe r tle r , ili
k ile r in i bu e s a s a d a y a n a ra k k u rm a l v e y a k e s m e li; k a r ve
z a ra rla rn b i m e lid ir le r . s la m 'n n a z a rn d a in a n a s n d a n
k a r ta ra fta o la n b ir i, m illiy e t b a k m n d a n v a ta n d a , h a tta
k e n tta v e k o m u v e h a tta k a rd e , e v la t ve b a b a o ls a b ile
p e k u z a k v e y a b a n c ; fa k a t in a n b a k m d a n o rta k l o la n b i
ri, d n y a n n en u z a k n o k ta s n d a n b ile o ls a p e k y a k n ve
"k e n d i k m e s in " d e n d ir .

S e lm a n ,

F a rs

m e m le k e tin d e n d ir ;

fa k a t A ra p k a v m in d e n o la n Hz. M u h a m m e d (s a v ) ve Hz. A li
(s a v ), o n u n h a k k n d a :
"S e lm a n ,

E h l-i

B e y t'te n d ir " d iy o r la r .

B ila l,

H a b e is

ta n 'd a n , S u h a y b R u m 'd a n d r ; fa k a t A ra p Y a rm a d a s s la m
D e v le ti'n in

b a ta g e le n le r in d e n d ir le r a y n z a m a n d a . E bu

L e h e b , E b u C e h il h a lis a ra p tr la r , fa k a t y e n i k u r u lm u d e v
le t ve to p lu m d a n a tly o r la r ; "y a b a n c " s a y ly o r la r , a y n m il
liy e tte n , a y n k a b ile d e n o lm a la rn a ra m e n .
M illiy e t k o n u s u n d a s la m 'n g r , M illiy e t ili in g
r y le ta m a m y le d e i ik v e e li ik tir . M s l m a n la r n m il
liy e ti v e is k e le t y a p s , c o r a fi s n rla rn , d ilin v e d i e r m a d
d i e tk e n le r in b ir o lm a s e s a s z e rin e d e il, d in e sa s z e ri
n e d ir. "s la m m m e ti" A lla h 'n v e P e y g a m b e rin k u rd u u b ir
"h iz b d ir . Bu h iz b e y e o lm a k , in a n la rd a ve d n y a g r
n d e b ir li e b a ld r. s la m , h e r t r l m a d d i s n r la r k n a
y p , m illiy e ti in a n la ra d a y a n a ra k k u rm a k is tiy o r .

100

s la m v e M illiy e t ilik

B y k s la m d n r M u h a m m e d k b a l y le eliyor:

M ille tim iz in teni, can, L ii h e lla lla h S azm zn p e rd e


si, L il h e lla lla h
Liihe llallah serm ayem izde esrar, F ik irle rim iz in k
k n d e k i d a lla r
m m e tin ta k d iri vatan'a b a lanm m m e tin ta m iri neseb"e balanm
Oysa m ille tim izd e "asl" baka b ir e y d ir
B u a s r d a in a n la rn n d e rin li in d e g iz lid ir.
"s la m M ille t in in e s a s , d in d a lk tr . T r k , F ars, A ra p
ve H in tli M s l m a n la r , a n c a k b ir m ille t tir le r .
Y a b a n c , a n c a k M s l m a n o lm a y a n la r d r ; b a b a ve e v
la t o ls a b ile . B u ra d a k i s n r, a n c a k im a n v e in a n s n rd r;
b e e rin it ib a r e t t i i s n r la r d e il. A ra p , ra n l, H in tli ve B e r
b e ri g e r e k M s l m a n o ld u k la r m d d e t e s la m g z n d e
e it tir le r . te b u e s a s a d a y a n a ra k B y k s la m m m e tin in
h e p s in i k a p s a y a n g e n i s la m lk e s i k u r u lu r . A m e rik a 'd a n
F ilip in le r 'e k a d a r b t n M s l m a n la r , te k b ir m ille t o lu tu
r u r la r . E v re n s e l H a cc K o n g r e s i, b u n u n b ir g r n t s d r .
P e y g a m b e rin

(s a v ) h ic r e t i d e , c o r a fi m illiy e tt e n a k id e v

m illiy e te g e tm e n in s e m b o l d r, ik b a l d iy o r ki:

M s l m a n n m illiy e t s o ru n u n u , P e y g a m b e r e fe n d im i
z in h ic re t e tm e s i h a lle tm i tir."
s la m 'd a "yerli" ve "ya ba nc'' s a y lm a l s , kan ve m illi
y e t d e il, "in a n g 'tr;

B iz sana kita b , in s a n la r a ra sn d a A lla h 'n sana g ste r


d i i g ib i hkm edesin d iy e b ir g e re k olarak in d ird ik ." (Nisa:
105)

is la m i m e tin le r , b u n o k ta y z e n le v u r g u la m t r . A s r S a a d e t ta r ih i, P e y g a m b e r v e im a m la r n h a y a tla r b u m e

101

A li M u h a m m e t! N a k a v i

s e le y i y le s in e a k l a k a v u tu r m u tu r ki h i b ir k im s e bu
k o n u d a h i m i h i p h e e d e m e z . te bu e k ild e s la m 'n
y o lu M illiy e t ili in y o lu n d a n ta m a m y le a y r ly o r . Z ira b u ik i
e k o l, te m e ld e n

b ir b ir le r iy le fa rk ld r ;

M illiy e t ilik ; to p r a k ,

k a n v e d ili e s a s k a b u l e tm i tir , s la m ise in a n c .


K u r 'a n - K e rim a k a v a h d e t ve b ir lik te m e lin in "in a n "
o ld u u n u b ild iriy o r:

"Hep b ird e n A lla h 'n ip in e s m s k sa rln , b l k b l k


o lm a y n ve a n n A lla h 'n size v e rd i i n im e ti, an n o za m a n
k i d m a n d n z b irb irin iz e , k a lb le rin iz i uzla trd , n im e tiy le
k a rd e o ld u n u z ." ( A

l- I Im r a n : 103)

"Hi p h e y o k k i in a n a n la r, a n c a k k a rd e tirle r..." (Huc u ra t: 1 0 )

H i ip h e y o k k i te k m m e ts in iz s iz ve ben ra b binizim ,
bana k u llu k e d in ." ( E n b i y a :

2)

P e y g a m b e r (s a v ) de "s la m m m e tin i" , y e le r in in b ir b ir iy le h a y a ti ili k is i o la n b ir o rg a n iz m a o la ra k ta n tm tr :

M s l m a n la r, te k b ir v c u t g ib id irle r. O n u n h e r h a n
g i b ir ye sin e b ir z a ra r g e ld i i za m a n v c u d u n h e r ta ra l r a
h a ts z o lu r ve in c in ir ."
Bu m m e tin fe r t le r i to p r a k ve ka n s t n l k le r in i re d d e
d ip te k b ir m a b u d a in a n rla r, e it h a k la r ve m e s u liy e tle rd e n
y a ra rla n rla r.

K u z e y A fr ik a 'd a n ,

M s r,

F ilis tin , A ra b is ta n ,

ra n , A fg a n is ta n ve P a k is ta n 'd a n g e e re k E n d o n e z y a 'y a ka
d a r, h e p s i a y n h a k la ra v e a yn g re v le re s a h ip tir le r .
M illiy e t ilik ve K a v m iy e t ilik is m iy le M s l m a n la rn bu
e v re n s e l v a h d e tin i d a tm a k is te y e n le r, y o lla rn "s la m m m e ti'n in y o lu n d a n a y ra n la r, P e y g a m b e rin (s a v ) d e y i iy le s
la m 'd a n a y rlm , c a h iliy e te d n m le r d ir :

"slam m m e tin d e n a y rla n veya M s l m a n la r p a ra


layan, ca h iliye t l m yle lm t r."

102

s la m v e M illiy e t ilik

s la m 'd a

"a s a b iy e t" k e lim e s i, to p r a a , k a n a , d ile ve

in a n ta n b a k a d i e r t m

e tk e n le re b a ll d ile g e tir ir .

P e y g a m b e r- i E k re m ( s a v ) a k a in a n ve A lla h 'ta n b a k a
b ir e tk e n e in a n a n , o n u n g e r e k le m e s i i in a l p m c a d e
le v e re n k im s e n in s la m 'd a n k p c a h iliy e t n iz a m n a y z
e v ir d i in i ila n e tti:

"Asabiyet bayra altnda savaan, a sabiyet i in gazaba


gelen, a s a b iye te a ra n ve a s a b iy e t i in n e fre t eden ve bu
yo ld a len kim se, ca h iliye t l m yle lm t r."
G r ld

zere

s la m 'd a

" m illiy e t y a p s f'n n

e sa s

t o p r a k ve ka n d e il, in a n tr. A lla h -u T e a la , k a fir le r h a k k n


d a y le b u y u r u y o r , K u r 'a n - K e r im 'd e :

"Fakat tvbe ederler, nam az kla rla r ve ze ka t verirlerse o n


la r da din k a rd e le rin iz d ir..." ( T e v b e :

11)

E b u D a v u d , C ih a d " a d l k ita b n d a P e y g a m b e r- i E k
r e m 'd e n y le b ir h a d is n a k le d iy o r :

A lla h bana, k a firle r ile, A lla h in b ir li in i k a b u l e tm e yip ,


kb le ye d n m e y ip b iz im g ib i n a m a z k lm a y p o ru tu tm a
d k la r m d d e t e s a v a m a m e m r e tm i tir B iz im in a n c m z
k a b u l e ttik te n sonra, d i e r M s l m a n la rn y a ra rla n d k la r
h a k la rd a n ya ra rla n p , s tle n d ik le ri s o ru m lu lu k la r s tle n e
c e k le rd ir. "
M s l m a n la r , d in d a la r n a k a r e fk a tli; k a firle r e k a r
s e r tt ir le r .

"M uham m ed, A llah'n p e y g a m b e rid ir ve onu n la b e ra b e r


b u lu n a n la r, k a firle re ka r e tin d irle r, k e n d i a ra la rn d a m e r
h a m e tli..."

(F e tih : 2 9 )

"G erekten de b ra h im 'd e ve o n u n la b e ra b e r b u lu n a n


larda g z e l b ir rn e k v a r size ; h a n i k a v im fe rin e d e m i le rd i
k i: phe y o k k i biz, siz d e n ve A lla h 'ta n baka k u llu k e ttik
le rin iz d e n ta m a m y e uzaz, in k a r e ttik s iz i ve a ram zla ara-

103

A li M u h a m m e d N a k a v i

nzda b ir A lla h 'a s iz de in a n n ca ya d e k e b e d i b ir d m a n lk


ve n e fre t b e lirm i tir . . . " ( M m
M illiy e t ilik

te h in e : 4 )

e k o l n d e

b t n

v a ta n d a la r " ,

is t e r

m 'm in o ls u n is te r k a fir, is te r ta k v a l o ls u n is te r k t
k a rd e ve e it s a y lrla r, fa k a t s la m 'a g re "in a n m a y a n "
k im s e n in v a ta n d a o ls a b ile

M s l m a n la r la h i b ir ir t i

b a t y o k t u r v e y a b a n c d r:

"Ey in a n a n la r, b ir b ir in iz i b ra kp da b a ka la rn d o s t
edinm eye ka lk m a y n ." ( A l - i i m

ra n : 118)

"Ey im a n edenler, b e n im d e d m a n m s iz in d e d m a n n n z o la n la r v e lile r e d in m e y in iz s iz o n la ra ka r s e v g i y


n e ltiy o rs u n u z ; oysa o n la r h a k ta n s ize g e le n i in k a r e tm i le r
d ir. " ( M

m te h in e : 1 )

"E y im a n e d enler, e e r im a n a k a r in k a r s e v ip -te rc ih


e d iy o rla rs a , bab a la rn z ve k a rd e le rin iz i v e lile r e d in m e yin .
S izd e n k im o n la r v e li e d in irse , i te b u n la r z u lm e d e n k im
s e le rd ir"

(T e v b e : 2 3 )

"Allah 'a ve a h ire t g n n e in a n a n b ir to p lu lu u , A lla h n


ve p e y g a m b e rin in s n rla rn a a y k r h a re k e t e d ip o n la ra k a r
g e le n b ir is in i s e v e r b u lm a z s n z ve is te rs e o n la r, b a b a la
r, y a h u t o u lla r, y a h u t k a rd e le ri, y a h u t da a ire tle rin d e n
o ls u n ; onlar, y le k i ile rd ir k i A lla h , g n lle rin e im a m n a s ib ve m u k a d d e r e tm i tir ve onlar, k e n d in d e n b ir ruhla,
im a n la k u v v e tle n d irm i tir ve onlar, ky la rn d a n rm a k la r
a kan ce n n e tle re so ka r, o ra d a e b e d i o la ra k k a lrla r; raz o l
m u tu r A lla h o n la rd a n ve raz o lm u tu r o n la r da o n d a n ; o n la rd r H izb u lla h "; b ilin k i p h e y o k, A lla h 'n h iz b 'i k u r tu
la n la rn , m u ra d n a e re n le rin ta k e n d is id ir." ( M

c a d e le :2 2 )

Bu a y e tle r, m illiy e t ili in e s a s la rn ve te m e lle r in i y k


y o r . n k m illiy e t ilik , c o r a fi s n rla r, rk , d il ve d i e r
b e n z e ri e y le re d a y a l b ir lik ta ra fta n ; b u a y e tle r is e a k a

104

s la m ve M illiy e t ilik

ila n e d iy o r k i: s la m n a z a rn d a b a m llk m ih v e r i ve in s a n n
e y le m le rin e y n v e ric i, a n c a k in a n tr . D i e r b t n b a la
rn , h a tta b a b a lk , o u llu k , k a r- k o c a lk b a n n b ile , "in a n "
b a k a r s n d a h i m i h i n e m i y o k tu r . s la m 'd a , ra n ,
A ra p , T r k m illiy e t i y o k tu r . A n c a k b ir m illiy e t v a r d r : s la m .
V e a n c a k b ir te k "h iz b " ( fr k a ) v a rd r : H iz b u lla lT , A lla h f r k a
s. Bu itik a d ' k a n u n a , s la m 'n fk h i n iz a m n d a d a r ia y e t e d il
m i t ir : G a y r- m s lim , M s l m a n n m ir a s s o la m a z , is te r
se o u l o ls u n .
in a n

d e i ik li i,

e v lilik

b a n

k r a r :

'N e

o n la r

(M s l m a n ka d n la r), k a firle re h e la ld ir, ne kafirler, onlara


helal." ( M i i m

te h in e : 1 0 )

P e y g a m b e rin (s a v ) M e d in e 'd e k u rd u u to p lu m , "in a n "


e s a s n a d aya l, to p ra k , kan, rk, k a v im ve k a b ile y i o rta d a n ka l
d ra n ve d o ru d a n d o ru y a m illiy e t ili in te m e l e s a s la rn n
ka r n o k ta s n d a h a re k e t e d e n b ir to p lu m id i.
P e y g a m b e r-i E kre m (s a v ), B e d ir, U h u d ve H e n d e k (A h z a b ) s a v a la rn d a , M illiy e t ilik e s a s la rn a g re , "ya b a n c lk e
n in u y ru k lu la r" s a y la n M e d in e li E n s a r ile b e ra b e r, "in a n " ve
"d in " i in k e n d i v a ta n d a la r ve k a v m iy le sa va t. Bu s a v a la r
da "kan" ve " t o p r a k " ,,

"in a n 'm e tk is i a ltn d a k a lm t. H u ze y-

fe, b a b a s n a s a ld rd ; E b u b e k ir, o lu A b d u rra h m a n 'a kl e k


ti; P e y g a m b e rin a m c a s A b b a s b in A b d u lm u tta lib , P e y g a m
b e rin a m c a s o lu A k il ve E b u 'l-A s , sa va e s iri o ld u la r. H atta
m e r, c in a y e tle ri is p a tla n a n ve te s lim o lm a y a h a z r o lm a y a n
lar, y a kn M s l m a n a k ra b a la r e liy le id a m e d ilm e le rin i n e r
m i ti. m e r, b izza t k e n d is i s a v a ta d a y s n ld rd .
M e k k e 'n in

fe th i o la y n d a

P e y g a m b e r-i E k re m

(s a v ),

E n s a r o rd u s u (y a n i y a b a n c la r!) ile k e n d i " v a t a n f n a s a ld r


y o r , y a b a n c la r n k l c y la a k r a b a la r n ld r y o r ; A r a p 'ta
h i g r lm e y e n b ir e y . i te b u e k ild e s la m ; " y a b a n c fy i

105

A li M u h a m m e d N a k a v i

"y e rli", " y e r li y i "y a b a n c " y a p m t.


B e n i'l- M u s ta lik

g a z v e s in d e ,

B e n i G ita r k a b ile s in d e n

b ir is iy le B e n i A v n k a b ile s in d e n b ir k i in in a r a s n d a k a v
g a b a la d . G if a r i, A v n i 'y e b i r t o k a t v u r d u . B e n i A v n ,
m e d in e li

"E n s a r"

a n t la m a k la r n d a n ,

M e k k e " M u h a c ir le r 'in in

B e n i G ita r d a

a n t la m a k la r n d a n

id ile r . A v n i,

"E n s a r y a rd m a a rd , G ita ri ise " M u h a c i r l e r i A z k a ld


k l la r e k ilip E n s a r v e M u h a c ir le r b ir b i r in i n c a n n a d
e c e k le r d i ki P e y g a m b e r ( s a v ) fe r y a d e t t i:

"Yazklar o ls u n size, in a n i in d e il d i e r b a llkla ra


d a ya n a ra k b ir b ir in iz i kya m a a ry o rs u n u z !"
Bu g a z v e d e M e d in e m n a fa k la r n n b a ta g e le n le r in
d e n m illiy e t i A b d u lla h b in U b e y y de h a z r id i. M e z k u r h a
b e r o n a y e t i t i i z a m a n k z a ra k M il l i y e t i l i k a d n a M e d i
n e li E n s a r' ta h r ik e tti v e "B iz" d e d i "b u y a b a n c la r k e n d i l
k e m iz e d a v e t e ttik . O n la r ise k u v v e tle n d ik te n s o n r a b ize
k a r b y le d a v r a n y o r la r . B u n la r, e v in iz e g e t ir ip b e s le y ip ,
i m a n la t p s o n r a k e n d in iz e s a ld ra n k p e e b e n z e r. A n d o ls u n ki M e d in e 'y e d n d m z d e e re fli ve g l o la n
(y a n i M e d in e lile r ) , e re fs iz ve g s z o la n k a ra c a k tr."
D aha s o n ra v a ta n d a la rn a y le b ir n a s ih a tta b u lu n d u :
"l\le k a d a r a h m a k s n z ki b u n la r, k e n d i lk e n iz e ve m a
ln z a o r ta k e t t in iz . A n d o ls u n A lla h 'a e e r o n la r k e n d i
h a lle r in e b ra k s a n z , o n la r a m a lla r n z v e r m e s e n iz d a
lp g id e r le r , b ir an b ile k a la m a z la r."
M e d in e M il l i y e t i l i i n i n

b u b a ta g e le n in s z le r in i

P e y g a m b e rim iz (s a v ) d u y d u u z a m a n , o lu A b d u lla h ' is te


d i ve "D u y d u m , b a b a n u s z le ri s y le m i tir " d e d i. B u n u n
z e r in b a b a s n h a d d in d e n fa z la s e v e n A b d u lla h h e m e n
Y a R a s u la lla h " d e d i, " e m r e d e r s e n iz b a b a m n b a n k e
s ip a y a k la r n z n a lt n a a ta y m ." P e y g a m b e r (s a v ) b u ie

106

s la m v e M illiy e t ilik

m s a a d e e tm e d i.
M c a h id le r M e d in e 'y e d n d k le r in d e

b n - i U b e y y 'in

o lu e h r in k a p s n d a d u r d u v e k lc n b a b a s n n z e r i
ne e k e re k b a rd :
" P e y g a m b e r ( s a v ) iz in v e r m e y ir e e y e

k a d a r M e d i

n e 'y e ( k e n d i v a t a n n a ! ) a y a k b a s a m a z s n . im d i b a k a
lm e r e flile r , e re fs iz le r i n a s l k a ry o r la r ."
te b u d u r , is la m i m il l i y e t i n e s a s la r, is la m i t o p lu m
da

f e r d in

ve

t o p lu m u n

d a v r a n la r n a

h a k im

fa k t r,

" in a n t r . D i e r b a llk la r, h a tta en y a k n ka n b a llk la r


in a n k a r s n d a h i b ir d e e r ta m a z .
M e d in e 'n in y a k n n d a y a a y a n y a h u d i k a b ile le rd e n Ben K a y n u k a k a b ile s i, M s l m a n la r n a le y h in e is y a n e d ip
y e n ilg iy e u ra d k ta n s o n r a P e y g a m b e r ( s a v ) , o n la r h a k k n
da h k m v e rm e k i in U b a d e b in S a m it 'i ta y in e tti. U b a d e ,
B e n K a y n u k a ile a n tla m a y a p a n H a z re k a b ile s in d e n o l
m a s y la b e ra b e r h e m e n h k m v e rd i: B e n u K a y n u k a nn
b t n fe r tle r i, M e d in e 'd e n s r ls n .
Evs k a b ile s in in a n la m la rn d a n B e n i K u ra yza k a b ile s i
n in h iy a n e tle rin d e n s o n ra P e y g a m b e r (s a v ), E v s 'in b y
S a 'd b in M u a z ' h a k e m lik le g re v le n d ird i. S a 'd , B e n K u ra y zann e rk e k le rin in h e p s in i ih a n e t s u u n d a n id a m ile y a rg la d .
B u n la r, s la m to p lu m u n d a y a ln z ve y a ln z "in a n " ve
"m e k te p in s z k o n u s u o ld u u n u a ka s e rg iliy o r.
K a n v e t o p r a k e s a s la rn k a b u l e d ip in a n m illiy e tf 'n i
re d d e tm e k , K u r an id e o lo jis in i v e s la m d in in i r e d d e tm e k tir
g e r e k te .

slam Asndan Topraa Ballk:


M illiy e t ilik t e a s liy e t, " t o p r a k ' ve '"v a ta n 'd r. F a k a t s
la m 'd a "to p ra n y a ra tc s " ve "v a ta n n r a b b i'n in (y n e tic is i

niz

A li M u h a m m e t ) N a k a v i

n in )d ir. n ce de d e in d i im iz g ib i L a tin c e 'd e "N a tio" (N a s y o )


k e lim e s i d o u m y e ri a n la m n d a d r. B e lli b ir g r u b u n a y n y e r
d e y a a m a s v e "v a ta n n k u ts a l to p r a n a b a llk, m illiy e t i
li e g re "m illiy e t i o lu tu r a n fa k t r d r . H e r to p r a k , o to p r a
n m ille t in in d ir . D i e r m illiy e tle r in h i b ir h a k k y o k t u r o
to p r a k ta ; fe r tle r , to p r a n a d i e r le r in in g ir m e s in i n le m e k
i in l m e k a d a r d ir e n m e lid ir le r . C o ra fi s n r la r , m ille t le r i
b ir b ir in d e n a y rp , s e k in le tir ir .
F aka t s la m 'd a to p r a k , o n u n b u n u n d e il, A lla h ' n d r
ve

b t n

in s a n la rn , y e ry z n d e

A lla h 'n

h a life s i o la ra k

h a k la r v a rd r. z e llik le bu ila h i h ila fe tin s o r u m lu lu u n u y a


p p , A lla h 'n d in in i k a b u l e d e n le r in ve in a n a n la rn , A lla h 'n
to p r a n d a o n u id a re e tm e k g ib i d a h a o k h a k la r v a rd r . S
n rla r, in a n s n r la r d r; c o r a fi s n r la r d e il, in a n k a r
s n d a " to p ra k 'n h i b ir a s liy e ti ve d e e ri y o k tu r .
K u r 'a n -

K e r im 'in

a y e tle ri,

y u k a r d a k i

d e d ik le r im iz i

a k a s y l y o r.
T o p r a k la r ,

b e lli

m ille t le r in

te k e lin d e

d e ild ir ,

b t n

a le m A lla h 'n d r :

"De k i: A lla h 'm, m lk n s a h ib i s e n s in ." ( A h i

m r a n : 2 6 )

"De k i: K im in d ir ye ry z ve orada b u lu n a n la r; b iliy o rs a


n z e e r? D iy e c e k le r k i: A lla h 'n . D e k i: O h a ld e ne d iye h a
la d n p a n la m a zsn z? "

( M 'm in u n : 8 4 - 8 5 )

"De k i: K im d ir h e r e y in s a lta n a t ve ta s a rru fu e lin d e


olan ve ko ru ya n ve ko ru n m a ya m u h ta o lm ayan; b iliyorsanz
e e r? D iyecekler k i: B u n la r da A llah 'm. De k i: N e d iye hala b o
eylere kaplm adasnz?" ( M i i ' m

in u n : 8 8 -8 9 )

"...Y o k tu r tapacak, b ir ve h e re ye s t n A lla h ta n b a


ka; ra b b id ir, g k le rin ve y e ry z n n ve ik is in in a ra s n d a k ile rin , O s t n o la n ve b a l ly a n ." ( S d :

6 5 -6 6 )

B t n d n y a n n s a h ib i A lla h o ld u u ve in s a n y e r y

108

s la m v e M illiy e t ilik

z n d e k e n d i h a life s i k ld i in y e ry z b t n in s a n la rn ,
z e llik le " H iz b u lla h 'n v e m 'm in le r in d ir :

"O, yle b ir m abuttur k i sizi yeryznn hakimleri kl


d :1(Enam: 165)
"Ben, y e ry z n d e m u tla k a b ir h a life y a ra ta c a m ." ( B a
k a ra : 3 0 )

Y e ry z n n

z e n g in

k a y n a k la r

b t n

in s a n la rn d r.

n k y e ry z n A lla h , "in s a n " i in y a r a tm tr , b e lli m ille t


le r ve k a v im le r i in d e il:

"G rm ez m is in , p h e y o k k i A llah, ra m e tm i tir size


ye ry z n d e ne varsa.

" (H a c c : 6 5 )

C o ra f s n rla r, in s a n a h i b ir s n r la m a g e t ir m e m e li
d ir. n s a n ,b t n d n y a y A lla h 'n m lk b ilm e lid ir :

A lla h 'n arz g e n i d e il m iy d i? S iz de h ic re t e d e y d i


niz.

(N is a : 8 )

H e r in s a n n , e it li b lg e le r in z e n g in lik k a y n a k la rn d a n
ih tiy a c m ik ta r n d a y a ra rla n m a h a k k v a rd r .

"Allah y o lu n d a y u rd u n d a n gen, yery z n d e barnacak


b ir o k y e rle r b u lu r; ferahla erer.

(N is a : 1 0 0 )

B t n d n y a , A lla h 'n d in in e u y a n s a lih v e iy i i y a p a n


in s a n la rn d r:

"phe y o k k i y e ry z , te m iz k u lla rn a m ira s k a lr.'


(H a c c : 1 0 5 )

"Allah, sizd e n in a n p iy i i le rd e b u lu n a n la ra ,

o n la r

m u tla k a y e ry z n e s a h ip ve h a k im k lm a y vaadetm itir.


(N u r: 5 5 )

s la m n

bu

A lla h "

eksen

a la n

g r ,

g e r e k

M s l m a n n m illiy e te v e to p r a a b a ll a d e il, b t n in
s a n l d n p y e ry z n n A lla h 'n ve o n u n k u lla rn n o l
d u u n a in a n m a s n a s e b e b o lu r . Bu k o n u d a M u h a m m e t! k
b al y le d iy o r:

109

A li M u h a m m e d N a k a v i

"H e r m lk ,

b iz im

m lk m z d r ,

nk

R a b b im iz in

m lk d r ."
K u r 'a n - K e r im 'in h e r y e rin d e b t n y e ry z n d e n sz
e d iliy o r, A ra p ve A c e m 'd e n , M e k k e ve M e d in e 'd e n d e il. E e r
s la m v e M s l m a n la r n te k b ir to p r a a b a ll o ls a y d ,
"M e k k e " e h rin e o lu r d u . F a ka t, b u "m u k a d d e s e h r in h a k
k n d a d a a k a y le b u y r u lm u tu r :
"... Ve in s a n la r i in ib a d e t y e r i h a lke tti im iz ve orada y u r t

tu ta n la o ra y z iy a re t i in g e le n h a kkn d a a yn h k m le ri y
r tt m z M e s c id -i Ha ra m 'd a n ..." ( H a c c :

25)

Bu y z d e n fa k ih le r d e n b ir o u M e k k e to p r a n , b
t n M s l m a n la r n m a l b ilip o ra d a ze l m lk iy e ti k a b u l e t
m iy o r la r . T a rih i m e tin le r d e n a k le d ilm i d ir k i: k in c i H a life
m e r,

M e k k e a h a lis in i,

e v le rin in

k a p la rn k a p a tm a k ta n

m e n e d iy o r d u ki z iy a r e t ile r is te d i i h e r e v d e k a ls n . m e r
b in A b d la z iz , M e k k e lile re , h a c la rd a n k ira a lm a y y a s a k e t
m i ti. F a k ih le rd e n d i e r b ir k s m b u k a d a r d e il fa k a t y in e
d e d i e r e h irle rd e n v e y e rle r d e n fa rk l o ld u u n u s y le m i
le r d ir . K e n d i s e rm a y e s in d e n M e k k e 'd e b ir ev ya p a n , y a ln z o
e vin

b in a s n a

k ira

a la b ilir

bahesi

ve

h a ra b e le ri

b t n

M s l m a n la r n d r , k ira a ln m a z . P e y g a m b e r ( s a v ) 'd e n r iv a
y e t e d ilm i t ir k i: M e kke h a ra m d r, e v le rin i s a tm a k ve k ira

y a vermek, helal d e ild ir."


Peygam ber

(s a v ),

M e k k e 'y i

b ir

yandan

b t n

M s l m a n la r n m a l e tti, d i e r y a n d a n da g a y r -i m s lim le r i
M e k k e li o la n la rn b ile y a b a n c sa yd i in o d iy a rd a n k a rd :

E y in a n a n la r! M rik le r, m u tla k a p is in s a n la rd r; b u
y ld a n

s o n ra

a rtk

M e s c id -i H a ra m 'a y a k la m a s n la r."

(T e v b e : 2 8 )
B u , s la m 'n k e n d in e h a s g r n (b a ll d o u m

110

s la m v e M illiy e t ilik

y e rin e d e il, in a n c a b a la m a k ) a k a g s te r iy o r . Bu g r ,
p h e s iz m illiy e t ili i te m e ld e n y k m a k ta d r .

Hicret: 'Toprak"tan Ayrlp "nanc"a Doru Hareket


M illiy e t ili in ta m te rs in e s la m , h i b ir z a m a n to p r a a
b a la n m a m a v e in a n c a b a la n p in a n y o lu n d a g e re k irs e
e v i- b a r k , e h r i ve v a ta n te rk e tm e b ilin c in i v e r iy o r in s a n a .
H ic re t, s la m 'n te m e l k a id e le rin d e n d ir . P e y g a m b e rle
rin o u h ic r e t e tm i le r d ir . s la m P e y g a m b e rin in (s a v ) h ic
r e t i b ilin d i i zere s la m ta k v im in in ve s la m m m e t in in
t a r ih in in b a la n g c o ld u .
M illiy e t i b ir to p lu m d a "va ta n ", in a n la r k e n d i e tk is i
a ltn a a l y o r v e to p r a a b a llk , in a n b a llk la rn d a n n d e
tu t u lu y o r . F akat M s l m a n b ir to p lu m d a in a n y o lu n d a in
s a n , v a ta n b ra k p to p r a a b a ll z e rin d e n a ty o r , in a n
g e r e k tir d i i z a m a n in s a n , to p ra ve va ta n te rk e d iy o r. Bu
d u ru m d a "h ic re tin ", b ir m e s u liy e tte n te

te rk e d ilm e s i,

fe rd i v e i tim a i b ir c in a y e ttir , in s a n n b e lli b ir y e re b a la n


m a s , a l m a la rn v e v e fa k a rl n v a ta n la s n rla m a k , s
la m a s n d a n b o v e fa y d a s z b ir itir. K e n d i "b a l o ld u u
m illi t o p lu m u n d a d in in ve in a n c n te h lik e d e o ld u u d u
r u m d a y a a m a k r e d d e d ilm i tir . n s a n n v a ta n n a b a la n
m a s , o n u n in a n y o lu n d a a l m a s n n n n a lrs a , s
la m 'a a y k r v e k n a n m b ir a m e ld ir:

"Melekler, nefislerine zulm e d e n le rin canlarn alrken ne


ha ld e yd in iz derler. O n la rd a , yeryznde d e rle r a c iz k i ile rd ik
b iz M e le kle r, A lla h 'n arz g e n i d e il m iy d i derler, s iz de
h ic re t edeydiniz, i te o n la rd r y u rtla n c e h e n n e m o la n la r ve
o ra s ne de k t b ir y u rttu r. (Nisa: 7)
'Allah in arz g e n i d e il m iyd i". M illiy e t ve c o r a fi s n r

A li M u h a m m e t ! N a k a v i

fa rn h i b ir a s liy e ti o lm a d n ve M s l m a n n , is la m i h e d e f
le ri y o lu n d a ve k e n d i te k a m l s re c in d e c o r a fi ve m illi s n r
la rn e s a re tin e d m e m e s i z a ru re tin i d ile g e tir iy o r . Bu m e s e
le y le ilg ili o la ra k E n fa l s u re s in in 7 2 . a y e ti o k n e m ta y o r.
Bu a y e ti e rife , s la m ' k a b u l e d ip de k e n d ile rin i to p r a k ve v a
ta n z in c ir in d e n k u rta ra m y a n la n d e e rs iz s a y y o r:

"m an e d ip de h ic re t etm e ye n le r, o n la r h ic re t e d in ce ye
kadar, s iz in o n la ra h i b ir e yle ve la y e tin iz (d o s tlu u n u z ,
k o ru y u c u lu u n u z ) y o k tu r ."
A lla h y o lu n d a h ic r e t e d ip "va ta n ve " m illiy e t i, "in a n c 'a
v e d in "e k u rb a n e tm e k , K u r 'a n - K e r im de "c ih a d " ile b ir
a ra d a a n lm tr :

"Kukusuz im a n edenler, h ic re t e d enler ve A lla h y o lu n d a


c ih a d e d e n le r; i te o n la r A lla h 'n ra h m e tin i u m a rla r. A lla h
da s u la rn rt c d r, ra h im d ir. ( B a k a r a :

218)

"iman edenler, h ic re t e d e n le r ve A lla h y o lu n d a m a lla ryla


ca n la ryla c ih a d e d e n le rin A lla h ka tn d a b y k d e re c e le ri
vardr, i te k u rtu lu a ve m u tlu lu a e re n le r de b u n la rd r."
(T e v b e : 2 0 )

"Kim, A lla h ve P e yg a m b e ri u runda evinden kp h ic re t


e d e r de sonra ona l m g e lip atarsa o n u n e c ri A lla h 'a a ittir.
(N is a : 1 0 0 )

"Benim y o lu m d a g e n le rin , y u rtla rn d a n k a rla n la


rn, eziyete u ra ya n la rn ,

savap vu ru a n la rn ,

v u ru lu p

le n le rin k u s u rla rn , a n d o ls u n k i m u tla k a rte c e im ve o n


lar, a ltla rn d a n rm a k la r a k a n ce n n e tle re so ka ca m . A lla h
k a tn d a n m k a fa ttr bu, daha g z e l m k a fa t de g e n e A lla h
k a tin d a d r." ( A

l- i im r a n : 1 9 5 )

s la m 'd a h ic re te v e r ile n y k s e k d e e r, su ve t o p r a k
b a llk la rn n r e d d in i, d in v e in a n c n a s liy e tin i o rta y a ko ya r.
P e y g a m b e rim iz in (s a v ) h ic r e ti v e h a y a t d a , s la m 'd a

112

s la m v e M illiy e t ilik

a k id e ve in a n c n m ih v e r o ld u u n u , to p r a n o n a k a r lk h i
b ir n e m ta m a d n is b a tla d . M e k k e fe th e d ild ik te n s o n
ra e n s a r, P e y g a m b e r ( s a v ) M e k k e 'd e k a la b ilir d iy e e n d i e
le n iy o r la r d . F akat Hz. M u h a m m e d (s a v ) E n s a r' to p la y a r a k
''B e n " b u y u rd u "a ile , s u " v e "to p ra k" e siri d e ilim ; ben A lla h 'n
k u lu ve R a s u l y m . A lla h i in size d o r u h ic r e t e ttim ve a r
tk y a a m m ve l m m s iz in ya n n zd a o la ca ktr."
G r y o r u z ki P e y g a m b e r ( s a v ), M e k k e fe th in d e n s o r ra h ic r e ti g e r e k tir e n e tk e n le rin o rta d a n k a lk m a s n a ra m e n ,
k e n d i v a ta n n y in e te rk e d ip M e d in e 'y e d n y o r ki "to p ra k " ve
"v a ta n 'a h i m i h i n e m v e rm iy o r .

slam'a Gre 'Kan" ve "lrk"a Ballk:


M illiy e t ili in te m e lle rin d e n b iris i, "kan b a llk la rn n d e
e rin e k a il o lm a k tr. B u n a b ir ka rn e k de g s te rd ik n c e l i
s a y fa la rd a . F aka t s la m , m illiy e t ili in bu ad g e e n te m e liy le
id d e tle s a v a m , rk ve rk ta rih iy le v n m e y i" re d d e tm i
tir. B u n u a y e t ve h a d is le rle ka n tla d k . F akat h i b ir p h e y e
y e r b ra k m a m a k i in b u ra d a da b ir ka rn e k v e riy o ru z :
P e y g a m b e r ( s a v ), a ra p la r a h ita b e n b u y u rd u la r :
"S iz in e m ir in iz (b a n z d a b u lu n a n ) s a la r k v r k v r
b ir h a b e li k le b ile o ls a o n a ita a t e d in iz ."
" S o y la rla

v n lm e z .

A r a p la r ,

A ra p

o ld u k la r n d a n

A c e m le rd e n ; A c e m le rd e , A c e m o ld u k la rn d a n A ra p la rd a n s
t n s a y la m a z la r. n k A lla h k a tn d a en y c e o la n n z , o n a
k a r g e lm e k te n en fa z la k a n a n n z (e n ta k v a lm z )d r."
s la m 'd a d e ri re n g i de s t n l k , a l a k lk , s e k in lik l
s d e ild ir . T e k l "ila h i re n k " ve " in a n r e n g id ir .
"A lla h 'n v e rd i i r e n k ! A lla h 'ta n d a h a g z e l re n k ve re n
kim ? "
H z. A li (ra ) P e y g a m b e rim iz (sa v) h a k k n d a y le diyor:

113

A li M u h a m m e d N a k a v i

"P e yg a m b e r (sas), s n fs a l ve rk s a l fa rk llk la r o rta d a n


k a ld rd ve is tis n a s z b t n M s l m a n la r K u r'a n - K e rim in
k u ts a l k a n u n la r k a rsn d a e it kld. " ( N e h c ' l

B e la a )

s la m 'n ne d e re c e d e rk lk ve M illiy e t ilik ile s a v a t


n, P e y g a m b e rin (s a v ) U s a m e b. Z e y d 'i, U b e y d u lla h , ElC e rra h g ib i K u re y ve E n s a r b y k le rin i b ra k p t m s ila h l
k u v v e tle rin

k o m u ta n l n a

ta y in

e tm e s in d e n

a n ly a b iliriz .

"K an"n a s liy e tin e k a il o lm a k , h a kk k a b u l e tm e k y o lu n d a b


y k b ir e n g e l o la n b a b a la rn g it ti i y o lu k r k r n e ta k ib e t
m e e s e b e b o lu r. K u r'a n - K e rim ise b u n u id d e tle k n y o r:

"Ve onlara, A lla h ne in d ird iy s e o n a u y u n d e n d i m i h a


y r derler, biz, a ta la rm z neye u y m u b u ld u y s a k ona u y a
rz; y a eytan, o n la r y a k p k a v u ra n azaba a ryorduysa . "
(L o k m a n : 2 1 )

B t n b u n la ra ra m e n P e y g a m b e r (s a v ) v e fa t e ttik te n
s o n ra u z u n b ir m d d e t g e m e d e n s la m d e v r im i d m a n
la r B e n i m e y y e , g iz li b ir a s k e ri d a rb e y le M s l m a n la r n
b a n a g e e re k "rk lk " v e "ka n a b a llk " h a s ta l n y a y
m a a a l t.

Bir nsan Hem Mslman


Hem de Milliyeti Olabilir mi?
" M illiy e t ilik " v e " s la m , d e i ik ve z t m e to d ve h e d e f
lere s a h ip o la n iki b a m s z "ekol" ve "id e o lo ji"d ir.
in s a n , ftra t v e y a ra tl g e re i y a ln z b ir " lk 'y e b a la n a b lir. in s a n n k a lb in e ik i m a h b u b ( s e v g ili) y e rle e m e z .
in s a n n h a y a tn a h a k im g e r e k , "id e a l", o n u n fe r d i ve i t i
m a i d a v ra n la rn a y n v e re n e y, b ird e n fa z la o la m a z . Ve
e e r h e r h a n g i b ir i, "ik i lk ve id e a lim v a r" d iy e d n r
se , b ilm e lid ir ki s a d e c e o n la rd a n b iris i "d irid ir; b r s ise
a n c a k "l" ve "g a y r-i fa a l" b ir in a n tr. B ir A lm a n m illiy e t in in ,

114

s la m v e M illiy e t ilik

h e m g e r e k h ris tiy a n , h e m de g e r e k m illiy e t i o lm a s im


k a n s z d r. n k e e r d ir i ve fa a l id e o lo jis i " M illiy e t ilik " ise
o z a m a n H r is tiy a n lk o n u n i in g e re k s iz l b ir in a n s a y
lr. Keza, b ir ta ly a n i in h e m g e r e k "fa is t", h e m de h a k ik i
h ris tiy a n o lm a k im k a n s z d r . n k o n u n d a v ra n la rn a
y n v e re n id e o lo ji fa iz m " o ld u u z a m a n a rtk H r is tiy a n lk
o n u n i in "a ltn c p a rm a k " sa ylr.
s la m , k e n d in e h a s b ir id e a l e s a h ip t ir M illiy e t ilik de
b ir "id e a l "d ir. H i b ir z a m a n b ir fe r d in ik i g e r e k ve d ir i id e
a li o la m a z .
G e r e k te d a v r a n la r n a h a k im
y e t ilik "

veya

"D e m o k ra s i"

o la n

id e a li, r n e in " M illi

b ir is i,

k e n d is in i

g e r e k

M s l m a n z a n n e d e b ilir, fa k a t b y le b ir is i b ilm e lid ir ki g e r


e k te o n u n iki id e a li y o k tu r . O n u n h a k ik i ideali, y n v e ric i
g c te k d ir; n k b ir in s a n n ik i id e a li o lm a s im k a n s z d r.
B ir id e a ld e n fa z la s n a s a h ip o ld u u n u d n e n b ir fe r t
te n , id e a lle rin in h e p s in i b ir e r b ir e r a tm a s is te n ild i i z a m a n ,
b u n la r b ir e r b ir e r b ra k m a a b a la r; s o n u n d a b ir is in i b ra ka
m a z, n k o n u , k e n d i v c u d u n u n b ir p a r a s s a y a r; o n u n
i in c a n n d a n b ile g e e b ilir. te b u , g e r e k id e a lid ir o fe rd in .
B a k a lm b ir fe r t bu i i, s la m i in m i, D e m o k ra s i i in m i, Ko
m n iz m i in m i y o k s a M illiy e t ilik i in m i y a p m a y a h a z rd r.
H a n g is in e

k a r b y le d a v ra n rs a ,

i te o, o a d a m n

g e r e k id e o lo jis i, ideali, "ilah " ve "m a b u d "u d u r. Bu id e a le b a


llk in s a n n b t n

d a v ra n la rn , iz g ile r in i b e lir le m i tir ,

b e lid iy e c e k tir de. D i e r id e a lle re b a llk , t e r 1i ve y a la n c d r.


M illiy e t ile r d e n

b a z s ,

hem

m illiy e t i,

hem

de

M s l m a n o la b ile c e k le r in i s a n m la r d r . T a h ta v i ve M u s
ta fa K a m il M s r 'd a , N a m k K e m a l T r k iy e 'd e , E b u 'l K e la m
ve H s e y in A b m e d M e d e n i H in d is t a n 'd a b u t ip m illiy e t i
le r d e n id ile r . B u n la r, " V a ta n c lk " ile s la m 'n h i b ir e li k i

115

A li M u h a m m e t ) N a k a v i

s i o lm a d n s y l y o r la r d . Ir a k 'n e s k i b a b a k a n A b d u r r a h m a n e l-B e z z a z d a , "s la m ve A ra p K a v m iy e t ili i" a d n


d a b ir k ita p y a z m v e b u k ita b n d a b ir M s l m a n n A ra p
k a v m iy e t is i de o la b ile c e in i is b a tla m a y a a l m t r .
A n c a k , M illiy e t ilik ve s la m
m e y le d ild i i z a m a n b r n d e n

ik i z t k u tu p d u r . B irin e

u z a k la lm o lu r. S u ile

a te i b ir a ra y a to p la m a k , b ir b ir in e k a t trm a k n a s l m m
k n d r? !

B ir k u tu b a y a k la t m z

h a ld e

k a r k u tu p ta n

u z a k la m a m a k m m k n m ?
H a y a tn b t n y n le r in d e is ia m i g r e s a h ip o lu rs a k ,
i te o z a m a n M s l m a n z . A m a i tim a i ve s iy a s i y n le rd e
b a k a b ir g r b e n im s e y ip s la m 'n b ir b l m n b ra
k rs a k ,

k e n d im iz i

M s l m a n

o la ra k

a d la n d r a b ilir

m iy iz

acaba?

"Yoksa kita b n b ir ks m n a in a n y o r, b ir k s m n a in a n
m y o r m u s u n u z ? in iz d e n b u n la r y a p a n la rn kazanc, d n
y a h a ya tn d a a n c a k k o rlu k tu r; k y a m e t g n y s e o n la r daha
e tin b ir azaba p flrla r. A lla h , ya p tk la rn z d a n g a fil d e il
d ir. " ( B a k a r a :

85)

H i b ir k im s e , b a td a n ith a l e d ile n b ir e k o le in a n p da
M s l m a n l n k o ru y a m a z . " M a r k s is t - k a p ita lis t" , "m u v a h h id

m r ik " v e " m illiy e t i e n te rn a s y o n a lis t" o lm a k im k a n s z

o ld u u g ib i " m illiy e t i- M s l m a n 1 o lm a k da im k a n s z d r!!!


s la m v e M illiy e t ilik , b ir b ir le r in in z d d d r. s la m id e
o lo jis i y a y ld m M illiy e t ilik y o k o lu r. Keza M illiy e t ilik y a y l
d z a m a n s la m o ra d a n k a lk a r. H e rh a n g i b ir fe rt, bu iki
d in 'd e n a n c a k b ir in e b a la n a b ilir. B ir in s a n , a y n z a m a n d a
b ir b ir le r in e z t y n d e h a re k e t e den iki g e m iy e b in e m e z. M il
liy e t ili e e ilim li o lm a k la b e ra b e r M s l m a n lk id d ia e tm e k ,
'a c e h a le t y z n d e n d ir , y a da k a s t y z n d e n ; y a "m n a n < h k "ta n ile ri g e lir v e y a h u t sla m "a M illiy e t ili in g e re k m a

rn

s la m v e M illiy e t ilik

h iy e tin i ta n m a m a k ta n .
a d a is la m i h a r k e tin b y k te o r is y e n i ik b a l, H in d is
ta n M illiy e t ili in in b a y r a k ta r la rn d a n ve b y k a lim le rin d e n
b iri o la n M e v la n a H s e y in A h m e d 'e h ita b e n , m ille t ve v a ta
n v a h d e t e s a s a la n n , s la m p e y g a m b e rin in r e tile r iy le
h i m i h i a in a l y o k tu r " a n la m n d a b ir iir s y le m i tir .
M s l m a n , N a s y o n a liz m i ( m illiy e t ili i) ve b t n i t
h a l e d ilm i " iz im le ri" b ra k p

s la m 'a b a la n m a ld r . E e r

b u n u y a p a m a z da k a rm a b ir d in e y n e lir s e , s la m 'd a n k o p
m u tu r . D e m e k ki s la m , b ir "b t n d r" , y a b t n n ka b u lle n m e liy iz v e y a r e d d e tm e liy iz , b a k a b ir y o l y o k tu r n
m zd e .

ik b a l d iy o r ki:
D e d i l e r k m i n b e r d e , "m i l l e t i n k a y n a v a t a n "
H a b e r s iz lik t ir b a r a p o la n M u h a m m e d 'in m a k a m n d a n
K e n d in i M u s t a f a 'y a y e t i t i r h e p s i O 'd u r d in 'in
E e r O 'n a y e t i m e z s e n t a m

b i r E b u L e h e p s in .

Biz, M illiy e t ilik v e b t n "iz m 'le rin p u tla rn in k a r e tm e


liy iz . H z. b ra h im m is a li o n la r k rm a ly z ve d in e , in a n a s liy e tin e d n m e liy iz . T e v h id 'e in a n a n M s l m a n b y le o lm a l
d r. T e k l m z , A lla h 'tr ; S u , to p ra k , ka n ve d il d e il...
"R a b b im iz , g e r e k te n de biz, b ir se sle n e n

d u yd u k,

in a n i in s e s le n iy o r, ra b b in iz e in a n n d iy o rd u , h e m e n c e c ik
in andk. R abbim iz, b a la su la rm z, r t k t l k le rim iz i,
iy ile re ka t bizi, o n la rla a l ru h u m u z u . ( i-iim ran: 193)
'A lla h 'n d in i" b t n y e ry z n d e in s a n n fe rd i, i tim a i,
s iy a s i, ik tis a d i, f ik r i v e a k id e v i h a y a n , l . h a k im

o lu n c a y a

d e k , d i e r b t n id e o lo jile r e , e k o lle re k a r a m a n s z b ir f ik
ri ve s iy a s i m c a d e le v e rm e k b t n M s l m a n la r n s la m i

117

A li M u h a m m e d N a k a v i

v a z ife s id ir :

"H i b ir fitn e k a lm a yn ca ya ve din, ta m a m y le A lla h 'a


m n h a s r o lu n c a y a d e k s a va n o n la rla ." ( E n f a i :

39)

Ne M illiy e t ilik , ne de K o m n iz m b u g n n h a s ta in s a
n n n

ve d e n g e s iz to p lu m la r n n

k u r tu lu y o lu ,

k u r tu lu y o lu d u r . .. T e k

T e v h id i T o p lu m u n k u ru lm a s ve M u v a h h id

in s a n n m e y d a n a g e lm e s id ir . Bu da a n c a k K u r 'a n y a a m
ta rz ile g e r e k le t ir ile b ilir .

118

SLAM VE MLLYETLK
j

Her zaman smrgecilerin hizmetinde olan milliyetilik"


slam dnyasnn vahdetini krmak ve OsmanlI mparatorluunu
yok etmek iin bir vesile ve ara idi.
Hrstiyan ve Yahudi aznlklaryla batya baml aydnlar
emperyalizmin bu husustaki plannn asl uygulayclarydlar,
islami blgelerde n kazanan kavmiyetilik bayraktarlarnn
nclerinin hemen hepsi bat hayranyd. Bunlar, fikir ve inanlarn
batklardan alyorlard. Vatan" ve Vatanseverlik
kavramlarnn Araplarn, Tiirklerin ve ranlIlarn arasnda
itibar kazanmas, bat dncesinin girmesinin bir sonucuydu.
Bat rneklerini "Milli1 etiketle taklitten ibaret olan milliyetilik
sonunda lkelerin ya babya ya da douya baml hale
gelmelerine sebep olmutur.

ISBN 975-6353-23-6

11 ll llllll
lll lil III1
9756353233
97 8lllll

internetten sipari iin

You might also like