Professional Documents
Culture Documents
VE
MLLYETLK
AL M U H A M M E D NAKAV
K
IR *
OO
>
*x
SLAM VE M LLYET LK
ALI MUHAMMED NAKAVI
IRA YAYINLARI: 27
ARATIRMA D ZS
K itabn Ad:
slam ve M illiy e t ilik
ra Y aynlar, Eyll 2005
Yazan:
A li M u h a m m e d N akavi
Dzen:
B ahadr Karahan
K apak Tasarm :
B ahadr Karahan
B ask-Cilt:
S tep A jans
Fax: (0212) 4 4 6 88 24
E yl l (B e n g is u Y a y n la r)
2 . B a s m : 1 9 9 5
E k im (B e n g is u Y a y n la r )
3 . B a s m : 1 9 9 6
M a y s (B e n g is u Y a y n la r )
4 . B a s m : 2 0 0 5
E yl l ( ra Y a y n la r)
IRA
M erkez: K irm a sti M a h a lle si, Kzta Caddesi
N alb a n t D em ir S o ka k No: 2-4 Kat: 2 Fatih / sta n b u l
Tel: (0212) 635 99 19
Faks: (0212) 631 02 69
e -m ail: cira@ m ynet.com
S LA M
VE
M L L Y E T L K
AL M UHAM M ED NAKAV
M t e r c im
K a s m S e y y id o lu
IR A
NDEKLER
nsz
B R N C B L M
12
13
K N C B L M
26
27
NC BLM
48
49
DRDNC BLM
56
57
B E N C B L M
64
65
A L T IN C I B L M
76
77
Y E D N C B L M
84
85
S E K Z N C B L M
92
93
ONSOZ
s l m ' n
k a r s n d a b u lu
A li M u h a m m e t ! N a k a v i
" K ilis e
b u z d o la b n a
konan
b ir c e n a z e y e d n m t r .
O n a in a n a n la r h e r p a z a r g n z iy a r e t v e " d u a o k u m a k
i in
o ra y a
b a v u r u r la r .
Y ld a
b ir ik i d e fa d a bu "m e r-
d o la y
M illiy e t ili i
a n la m a k
ve
m a h iy e tin i
k a v r a m a k b ir m e c b u r iy e t t ir .
B u g n s l m b ir d n y a g r o la ra k , M illiy e t ilik ve
K o m n iz m ile k a r k a r y a b u lu n m a k t a d r . D o u ve b a
t e m p e r y a liz m i; b u ik i id e o lo jiy i y a y m a k la , s l m ' d a
b a t d a k i H r is t iy a n l k g ib i h a y a t s a h a s n d a n d a r a ta r a k ,
s a d e c e in s a n la r n ib d i v e a ile v i y n le r in e a it l v e e t
k is iz b ir d in h a lin e g e t ir m e k , b u v e s ile y le s l m ' r
t e r e k t a m a m y le y o k e tm e k is t e m e k t e d ir .
M il liy e t ilik ,
H a l E m p e r y a liz m in in , s l m 'a d a r b e v u r m a k v e h a l
s e f e r le r iy le g e r e k le t ir e m e d i i r y a s n g e r e k le t ir e
b ilm e k a m a c y la h a z r la d y e n i b ir t u z a k t r . M s t e r ik
le r in y a z d k la r k it a p la r a g z a t t m z z a m a n M il l i y e t i
li in , e m p e r y a liz m in k a r la r n a ve u lu s la r a r a s p o lit ik a
s n a t e h d it s a y la n
s l m
m m e t in in
v a h d e t in i k r m a k
v e s l m d n y a s n n b ir lik o lm a s n n le m e k i in h a z rla
n a n b ir k o m p lo o ld u u n u a k a g r r z . E m p e r y a liz m ,
s l m d n y a s n k k k k d e v le t ik le r h a lin e g e tir e b il
m e k (v e b y le c e o n la r k o la y c a s m r e b ilm e k ) i in , rk lk
m e s e le s in i g n d e m e g e tir d i. Irk l n , s l m d n y a s n d a
g e m i t e y a r a t t v e g e le c e k te y a r a t a b ile c e i t e h lik e le
r i a n la y a b ilm e k i in , M illi y e t i l i i n y z n d e k i p e r d e n in
k a ld r lm a s v e k a ra y z n n t e h ir e d ilm e s i b ir z o r u n
lu lu k t u r .
s la m v e M illiy e t ilik
s l m
l m 'd a n
in k la b ,
T e v h id
e s a s n a
d a y a l d r
k a y n a k la n m t r . T a b iid ir ki b y le
m a h iy y e t e M illiy e t i o la m a z . Bu d e v r im in
ve
b ir d e v r im ,
dayana
is -
in k la b a s l h e d e fi it ib a r iy le
T e v h id id ir . Y a n i b ir c o r a f y a
d e M illiy e t i d e il,
ile s n r la n m a m t r .
Ev
r e n s e l b ir r is le t le y k l v e d n y a n n u f k u n d a y e n i b ir
s a b a h n
b a la n g c d r .
Bu
n k la b ,
M s l m a n la r n ,
m s t a z a f la r n y a a d h e r y e r d e g e r e k le m e lid ir , g e r
e k le e c e k tir de.
Bu y n d e
d e in a n
b ir l i i 'n i n
t e m e lle r in i v e
b ir
in a n v e f ik ir ile d e s te k le n m e s i, rk l a n i in k a r o ld u u
m u z u n , d o s t ve d m a n a a k la n m a s a rttr.
s l m i b ir y n e t im
v e T e v h id i b ir t o p lu m d a , m i l l i
y e t ilik v e K o m n iz m a y a k b a s m a a b ile y e r b u la m a z . B y
le b ir d z e n v e t o p lu m d a s iy s i v e i t im i a d a n d a k a
b u l e d ile n
egem en
a n la y , s a d e c e
s l m 'd r ,
bakas
liIm r a n :
19)
A n c a k a h s i in a n la rd a h e rh a n g i b ir z o rla m a y o k tu r ,
h e rk e s d n c e ve g r n a k la m a z g rl n e s a h ip tir:
"Dinde zo rlam a y o k tu r.
(B a k a ra : 2 5 6 )
A m a b t n b u n la rla b ir lik te , m a n tk l ve in s a fl b ir b a
k ile y a a y a n id e o lo jile r in k u v v e tli ve z a y f n o k ta la rn in c e
A li M u h a m m e d N a k a v i
le ye re k to p lu m u n , o n la rn d o ru lu k v e y a y a n l l n g r e b il
m e s in i s a la m a k g e r e k lid ir .
1 7 -1 8 )
Bu y n d e de; h e r t r l a rtla n m a v e n y a rg la r b ir
k e n ra k o y a ra k g e n i b ir b ak as ile, d i e r id e o lo ji ve e k o l
le ri in c e le m e k v e s l m 'n o n la ra k a r ta k n d ta v r a k
la m a k b ir m e c b u r iy e t o la ra k n m z d e d u r m a k ta d r .
U m a rz ki, b u k ita b b u k o n u n u n e itli y n le r in i a y d n
l a k a v u tu r u r , s l m i v e id e o lo jik b a h is le ri d a h a d a z e n
g in le tir m e d e b ir a d m s a y lr.
A li M u h a m m e d N a k a v i
2 2 R am azan 1401
10
birinci bolum
Milliyetiliin Ortaya k ve Yayl
h a re k e t e tm e s in i v e y a
"d in i to p lu m "
d n c e s in e
b a l o lm a s n id d e tle re d d e d iy o rd u ."
M illiy e t ilik e k o l n n fiile n g e r e k le m e s i ilk d efa F ransa
d e v rim in d e n s o n ra o ld u u g ib i, ilk e le rin in de o u bu d e v rim
le o rta y a kt. B a yrak ve va ta n a kar o la n d u y g u la rn k r k le n
m e si, m illi k a h ra m a n la rn y c e ltilm e s i ve p u tla trlm a s , m illi
m a r ya zlm a s, Fransz d ilin in ve s o y u n u n k u tsa ll n n s a vu ( 1 ) B a z a r a t r m a c l a r m i l l i y e t i l i i n b a la n g c n n r e f o s m a s y o n v e b a z
s n d a
1 9 4 8 y ln d a
W e s tp h a lia o la y o ld u u n u s y l y o r la r . A m a g r
s a h ip le r in in o u , m illiy e t ili in o r ta y a k m a s n d a F r a n s z d e v r im in i b i r
dnm
n o k ta s s a y a r la r .
13
A li M u h a m m e t ! N a k a v i
n u lm a s , d in i t re n le r e k lin d e b y k m illi b a y ra m la rn ve m e
ra s im le rin ya p lm a s F ra n sz ta rih iy le v n m e k ve ksacas: b
t n bu M illiy e t i ilk e le r bu d e v rim s re s in d e o rta y a kt. Fakat
"J a k o b e n 'le rin b aa g e m e s i ve Fransz d e v rim in in g e tird i i a k
sa klk la r, M illiy e t ili in y e te rs iz li in i d a h a ilk b ata n o rta y a k o y
m u tu . M illiy e t ilik h a lkn d u y g u la rn k r k le m e k , g en el s e fe r
b e rlik iln e tm e k , k o m u u lu s la ra s a ld rm a k , ya y lm a c lk p o li
tik a s izle m ek, sa va, b ask ve d ik ta t rl k y o lu n d a J a k o b e n le r
i in iyi b ir d e ste k ve a ra o lm u tu . J a k o b e n le rin a ld kla r k a ra r
la rd a g e e rli o la n te k e y, F ransa nn ka rla r idi. B yle ce m il
liy e t i d u y g u la rn d im a sa va, te ca v z ve e m p e ry a liz m e y o l
at k a n tla n m o ld u .
B a td a F ra n s z d e v r im in in o t o r ite s in in y a y g n la m a s y
la, M illiy e t ilik a k m , z g r l k f ik r i ve d e m o k r a s id e n d a h a
a b u k y a y ld . N a p o le o n 'u n i b a n a g e m e s i M illiy e t ili in
b a td a y a y lm a s n d a h a b ir h zla n d rd .*1)
N a p o le o n , M illiy e t ilik d n c e s in e ta m m a n a s y la b a
la n a n la rd a n b ir id ir. s l m d n y a s n a , b u d n c e n in to h u
m u n u s e rp e n ilk k i i de o d u r. N ite k im b u n a ile rid e d e in e c e
iz. M illiy e t ilik , N a p o le o n i in d e to p r a k g e n i le tm e k , sa va ,
te c a v z ve in s a n la r ld r m e k i in b ir a ra o lm u tu . Z a te n
b a ta n b e ri te c a v z y o ru m la y a n , ka n d k c l k le re ve g
le rin a t m a s n a z e m in h a z rla y a n b ir a ra o lm u tu . N a p o le
o n F ra n s z h a lk n e g o iz m ve b e n c illi e d o ru s r k le d i, b y
lece d i e r u lu s la rd a d a m illiy e t ilik d u y g u la rn filiz le n m e s in e
s e b e b o ld u . A lm a n y a v e ta ly a 'd a M illiy e t ilik hzla ya y ld .
O n d o k u z u n c u a s r, N a s y o n a liz m in a ltn a s r" d iy e a d
la n d rlm tr.* 1) T h o m a s J e ffe rs o n ve T h o m a s P a in e A m e
( 1 ) S a lo w B a ro n , M o d e r n N a tio n a lis m , s . 4 3 N e w y o r k 1 9 2 7 .
( 1 ) H a n s K o h m : T h e Id e a o f N a tio n a lis m : A s t u d y in it s o r ig in a n d b a e k g ro u n d , s. 11 6, N e w y o rk ,
14
1944.
s la m v e M illiy e t ilik
15
A li M u h a m m e d N a k a v i
n s a n , h e rh a n g i b ir d in , lk ve id e a le b a la n m a d a n
y a a y a m a z . O rta a b a ts n d a b u d in ve id e o lo ji H ris tiy a n
lk v e k ilis e d in i id i. F a k a t H r is tiy a n lk b ir b o y u tlu , g e r e i
g rm e y e n , naks, ilim ve a kl ile e li k ili p re n s ip le re d a y a l,
ta h r ife u r a m b ir d in o ld u u i in u z u n b ir z a m a n a k a d a r
id e o lo ji o la ra k d e v a m e d e m e z d i.
R n e s a n s v e s o n r a k i d e i m e le r k ilis e y e o k a r d a r
b e le r in d ir d i. A r tk A v r u p a 'd a , H r is tiy a n lk y a a y a n in a n
o la ra k o rta d a n k a lk m v e l b ir d in h a lin e g e lm i ti. D e
in d i im iz
g ib i,
H r is tiy a n lk
nceden
de h a lk i e r is in d e
b a n a z lk , d a y a n m a v e h e y e c a n m e y d a n a g e tire c e k y e te r
li d in a n iz m e s a h ip d e ild i, fa k a t ta m a m y la d a h a y a t d
e d ilm e m i ti. R n e s a n s 'd a n s o n ra h a lk n s iy a s i, i tim a i, f ik
ri ve d u y g u s a l h a y a tn d a n ta m a m y la d a r k t. N e tic e d e ,
b a td a b y k b ir id e o lo jik b o lu k o rta y a k t. B a tk la r, iz le
y e c e k le ri b ir e k o l n v e h a lk h a re k e te g e ire c e k b ir d in a
m iz m in o lm a d n h is s e ttile r . H ris tiy a n l a l b ir d in o l
d u u i in b a la n a m a z la rd . B ir y a n d a n d a in s a n id e o lo jik
b o lu k ta y a a y a m a z d . B a t d n c e s in in "P u t u A z e rle ri",
N a s y o n a liz m p u tu n u y a p a ra k b a ty a b ir d in ve il h o la ra k
a rm a a n e ttile r . S u s a m in s a n la r da h e m e n o n u n k a r s n
d a b o y u n e d ile r ! O n d a n s o n r a d a M a r k s iz m b u b o lu u
d o ld u r m a y a a l t. D e m e k ki h e m M illiy e t ilik ve h e m de
M a rk s iz m ; H ris tiy a n l n , b a td a k i id e o lo jik s u s a m l g i
d e r m e k te y e te rs iz k a lm a s n d a n o rta y a k m tr.
s l m i D o u y a g e lin c e , b y le b ir b o lu k h i m i h i y o k tu .
Bu c o r a fy a d a c ih a n m u l ve y e te r li d in a m iz m i o la n s l m
e g e m e n id i. s l m y le b ir d in a m iz m e s a h ip t ir ki d a h a d o
u u n u n ilk y z y ln d a , A f r ik a 'n n k u z e y in d e n A s y a 'n n en
u z a k n o k ta la rn a v e s p a n y a 'd a n M o o lis ta n 'a k a d a r b t n
lk e le ri b ir le tir e r e k , d ille r i, k lt r le r i d e i ik o la n e itli
16
s la m v e M illiy e t ilik
d n y a s n d a , d u y g u la r c o tu r m a k , d a y a n m a k u r
m a k , ta a s s u b v e in k l b i h e y e c a n la r y a ra tm a k ta s l m d in i
d i e r b t n y a b a n c id e o lo jile r d e n g g l d r. s l m , k e n d i
ne in a n a n la r, h e r t r l fe d a k a rl a s r k le y e b ilm e k te d ir .
s l m d n y a s n d a k i m illiy e t ile r ve b t n b a tlla m
a y d n la r, k e n d i k lt r v e lk e le r in e h a s g e r e k le r i b ir k e n a
ra a ta ra k , b a td a b a a rl o la n h e r te c r b e n in d o u d a da
te k ra rla n a b ile c e im ' s a n y o rla r. A m a o k b y k b ir y a n lg
i e r is in d e d ir le r . Bu t ip a y d n la r b a ty k r k r n e ta k lid i in
a h s iy e tle r in i y it ir m i le r d ir . B u n la r, b a ty la s l m d n y a s
n n ne k a d a r d e i ik k o u lla r i e r is in d e o ld u u n u a n la y a
m y o r la r . B u n la r, B a td a h a k im o la n H r is tiy a n lk ile s l m 'n
ta m a m e n fa rk l e y le r o ld u k la rn id ra k e d e m iy o r la r . H risti
y a n lk , k h in le r in b ir a v u d in i g e le n e in d e n ib a re t o lm a s
na k a r lk ; s l m , k i i v e t o p lu m u n h e r ik is in i k a p s a y a n b ir
y a a m ta rz d r, in a n v e p r a tik te k m il b ir d in d ir .
17
A li M u h a m m e t ! N a k a v i
n e m li
ro l
o y n u y o rd u .
n g iliz le r e ,
F ra n s z la ra , A lm a n la r a v e d i e r le r in e , A s y a ve A fr ik a y s a
h ip le n m e k i in a r a la r n d a b a la y a n id d e t li y a r m a d a m o
ra l v e r iy o r d u .
G a rb n n l d n r F ra n c is C o o k e r b u k o n u d a y
le y a z y o r:
" O n d o k u z u n c u a s rd a , N a s y o n a lis t le r d e n b ir o u a
k n ta a s s u b la r s o n u c u y le s y l y o r la r d : " s t n t a r ih ve
k lt r s a h ib i, s t n s o y d a n o la n ile r le m i m ille t le r , k e n d i
y e te n e k le r in i y a ln z c a lk e le r in in s n r la r i e r is in d e s a r f e t
m e m e lid ir le r . O n la r n , m illi g r e v le r i y a ln z k e n d i lk e le r i
n in is t ik l l v e t o p r a k b t n l n s a v u n m a y g e r e k t ir m i
y o r . O n la rn e v r e n s e l b ir s o r u m lu lu k la r v a r d r . O d a , k e n d i
s iy s i o t o r it e le r in i, m illi k lt r le r in i b t n d n y a y a y a y m a
la r v e b y le c e g e r i k a lm lk e le r i m e d e n ile t ir m e le r id ir ,
z o r la o ls a bile".
18
s la m v e M illiy e t ilik
O n d o k u z u n c u a s rd a k i m illiy e t i d n r le r in y a z la r
na g z a tt m z z a m a n g r y o r u z ki o n la r; "B iz im m illi v a
z ife m iz s a d e c e lk e m iz in s n r la r n s a v u n m a y d e il, s n r
d la r n d a , h a tta b in le r c e k ilo m e tr e u z a k la rd a b ile v a ta n n
a z a m e tin i is b a t e tm e k i in , a s k e r i v e s iy s i e y le m le rd e b u
lu n m a y g e r e k t ir iy o r d e m e k te le r . O n d o k u z u n c u a s rn M illi
y e t i id e o lo g la r n d a n b ir i o la n D r. B id g e h e t y le y a zyo r;
"Y a ln z lk e n in b t n l n k o r u m a k la k a lm a k y e te r li
d e ild ir . n k
u lu s la r a r a s s iy s i- a s k e r i y a r m a d a g e ri
ve
t o p lu m s a l a la n d a y a y lm a s n a y a r d m d a b u lu n d u . A lm a n
y a 'd a E r n e s t H a e c k e l, "S a d e c e g l m ille t le r y a a y a b ilir
le r. B u m ille t le r , g e r i k a lm z a y f m ille t le r i e z m e h a k k n a
s a h ip t ir le r . " g r n h a lk n a ra s n d a y a y m a a a l t. M il
liy e t ili in b a k a b ir n d e r i K a ri P e a rs a n , l m - k a l m s a v a
n v e n e tic e d e g l n n k a lm a s n , " u lu s la r a r a s ili k ile r in
d o a l k a n u n u " o la ra k n it e le n d ir iy o r .
M illiy e t ile r in b u t e z le r in in s o n u c u , o n d o k u z u n c u a s
rn s o n la r n d a , te c v z m a h iy y e tin d e g e n i le m e e y le m le
r in d e y e n i b ir d a lg a b a ly o r d u . G la d is to n n d e r li in d e , n
g iliz s m r g e c ili i, H in d is t a n v e d i e r e it li y e r le r i, n g il
t e r e 'n in s m r g e le r i h a lin e g e t ir d i. M illiy e t ili in b y k n
d e r le r in d e n B is m a r c k , A lm a n y a 'y t o p r a n g e n i le tm e e
A li M u h a m m e t ! N a k a v i
S u iz m n tk a s n i g a l e tti. A lm a n y a B e r
a s rn
n l
n a s y o n a lis tle r in d e n
b a zs,
s a ld rg a n s m r g e c ili in y a y lm a s n d a b a ro l o y n a y a n
c in y e tk r k im s e le r d ir . n g iliz m illiy e t ili in in b a ta g e le n
b a y ra k ta r G la d is ta n , n c d n y a lk e le rin e te c a v z e d e
re k m u s ta z a f m ille t le r i s m r g e c ilik b o y u n d u r u u a ltn a a l
d. S m r g e c ili i H in d is ta n 'a s o k a n , H in d is ta n h a lk n "B ela s i s a v a f'n d a h i a c m a d a n ld r e n R o b e r t C liv e ile n g i
liz s m r g e c ili in i b a k a y e rle re y a y a n e lil J o h n R h a d e z,
k e n d i y z k z a rtc te c a v z le r in i N a s y o n a liz m a d y la y o r u m
lu y o rla rd .
B ylece , o n d o k u z u n c u a srd a s m rg e c ile r M illiy e t ili i,
y a p tk la r c in a y e tle rin y o ru m la y c s o la ra k k u lla n m la r d r .
D e m e k ki M illiy e t ilik , s m r g e c ili e k a r o la n la rn d e il,
e m p e r y a lis tle r in b ir y a y lm a a ra c y m ! K a p ita lis t d z e n in
( 1 ) J o s e p h L ig h e n : S o c ia l P h ilo s o p h ie s , N e v v y o r k ,
20
1 9 3 7 , s. 4 3 9 .
18
s la m v e M illiy e t ilik
H ans
Kohn:
The
Id e a
o t N a tio n a lis m : A
S tu d y
in
its
O r ig in
and
B a c k g ro u n d , s. 79.
21
A li M u h a m m e d N a k a v i
1 9 3 2 y ln d a J o h n K e y 'in b u lg u v e ih t ir a s y o lu n d a b a
la tt a l m la r ile b ir in c i s a n a y i d e v r im i b a la d .
Thom as
S a v e ry ,
Thom as
N evvcom en,
Jam es
R ic h a rd A r k w r ig h t, S a m u e l C r o m p to n , A b ra h a m
W a t,
D e rb ys,
h e r ik i h e d e fin i,
d u y g u la r d a n y a ra rla n a ra k g e r e k le tir d i.
n a s y o n a lis t
M illi d u y g u la r n
k r k le n m e s i h a lk n , k e n d i lk e le r in in m a lla rn , y a b a n c la
rn d a h a iy i m a lla rn a b ile te r c ih e tm e s in e s e b e b o ld u . K a
p ita liz m , M illiy e t i ta a s s u b la rd a n fa y d a la n a ra k lk e le r in s i
y a s e tin i, y e n i p a z a r y e rle r i b u lm a k i in z a ru ri g r le n s
m r g e c ili e d o ru y n e ltti.
K a p ita lis tle r, M illiy e t ili in y a rd m y la d K a p ita liz m in
a le y h in d e te h d id m a h iy y e tin d e b ir ta k m e y le m le re ba v u r u
y o rla rd . M c a d e le , k tis d i e r e v e d e n s iy a s i e r e v e y e e
k ilm i ti. Y o lc u lu k ve y a b a n c m a lla rn ith a li s e rb e s tli in i k s t
22
s la m v e M illiy e t ilik
m u s ta z a f k e s im le r in
a ra s n d a
te fr ik a k a rm a k i in d e , M illiy e t ili i y a y y o r la r d .
K a p ita liz m , o n d o k u z u n c u y z y ld a , t o p lu m u n m u s ta
z a f k e s im le r in i en k t e k ild e s m r y o r d u . S a n a y i d e v r i
m i v e m a k in e n in k m a s , t ic a r i k a p ita liz m i s a n a y i K a p ita liz
m in e e v ir e r e k s e rm a y e d e ve i 'd e te k e lc ilik m e y d a n a g e
tir d i. B y le o lu n c a d a i g c ih tiy a c y z k a t a rtta , t o p lu
m a o la n z u l m d a h a k o r k u n b o y u tla r a u la t ve i ile r in
k a n e m ilm e e b a la n d .
M a lu m d u r ki in s a n lk d o la n K a p ita lis t d z e n , m u s
ta z a f k e s im le r i c a h il b ra k m a k , o n la rn is y a n n n le m e k ,
o n la r ,
i in d e
b u lu n d u k la r
h e r t r l
k t
a rtla rd a
ge-
c e g n d z b ir m a k in e g ib i a l tr a b ilm e k i in e tk in b ir h a
re k e t k a y n a n a m u h ta t. M illiy e t ilik is e b u y n d e iy i b ir
k a y n a k t. K a p ita liz m , y u k a r d a k i h e d e fin i, "va ta n te h lik e d e
d ir" fe ry a d n y c e lte re k g e r e k le t ir ile b ilir d i.
M illiy e t i d u y g u la r n u y a n d rlm a s , to p lu m d a k i m u s ta z a fla r 'm d ik k a tle r in i u lu s a l s o r u n la r a e k e re k , to p lu m s a l
( 1 ) C o r ito n
H a y s : T h e H i s t o r i c a l E v a l u a t io n o f M o d e m
N a tio n a lis m , s.
129.
23
A li M u h a m m e d N a k a v i
a d a le ts iz lik le ri
u n u ttu r d u .
" M illi
b ir lik "
te z i,
o n la r
kendi
m e n fa a tle r iy le t o p lu m d a k i m s te k b ir le r in k a rla rn n a y n
e y o lm a d n a n la m a k ta n a lk o y d u .
Y u k a rd a k i
n o k ta la r d a n
baka;
v a h ic e
s m r n n
m u s ta z a fla rn n , m s te k b ir le r k a r s n d a b ir c e p h e d e
g ib i
N a s y o n a liz m ,
to p lu m u n u n
m ah
ru m la r n a p u l v e ta la n e tm e k te , K a p ita liz m in s a m im i b ir
y a rd m c s o lm u t u r .
24
KNC BLM
Milliyetiliin slam Dnyasna Girii
Y ir m in c i y z y ld a M illiy e t ilik ta r ih in i ik i d e v re y e a y ra
b ilir iz :
a ) - Y ir m in c i y z y ln ilk y a n s n d a M illiy e t ilik
b ) - Y ir m in c i y z y ln ik in c i y a rs n d a M illiy e t ilik
Bu y z y ln ilk y a rs n d a , k in c i d n y a s a v a n a k a d a r
M illiy e t ili in en a k rn e i, A v ru p a ve J a p o n y a 'd a g r l
d . M illiy e t ilik , b a tl d e v le tle rin ve J a p o n y a 'n n b t n d n
y a y s m rg e y a p m a y ta s a rla m a la rn a s e b e b o ld u ve n e ti
ce d e d n y a , B irin c i v e ik in c i D n y a S a va fa c ia s i e ris in d e
m a h v o ld u . A ra trm a c la rn o u b ir in c i ve ik in c i d n y a sa
v a n a s e b e b o la n e y in , m illiy e t d u y g u la r n n k u v v e tle n d i
r ilm e s i o ld u u g r n d e b ir le iy o r la r . Bu d e v ird e M illiy e t
ili i id d e tle s a v u n a n v e bu fik r i ik tid a ra g e ire n a h s la r
u n la r d r:
ta ly a 'd a
M u s s o lin i, A lm a n y a 'd a
H itle r, A r ja n
27
A li M u h a m m e t! N a k a v i
c ili in o rta lk ta n k a lk m a s n a s e b e b o la n b ir e tk e n o la ra k
g z k e n M illiy e t ilik , d ik k a t e d ilir s e g e r e k te s m r g e c ili
in h a y a tn s r d r m e s in e y a rd m c o lm u t u r . Z ira b a tk la
rn k lt r v e s u lta s ile , d o u lu la rn d in i, g e le n e k le ri, y a a
y ve d n c e ta rz la r a ra s n d a u y u m a z lk o ld u u n d a n
M illiy e t ilik p re n s ib i bu lk e le re g ir m e s e y d i de is te r is te
m e z s m r g e c ili in a le y h in d e is y a n o lu n a c a k t. n k bu
a y a k la n m a ve" is y a n n s e b e b i, h a lk k itle le r i a ra s n d a k i d in
ve d in i d u y g u la r id i, m illiy e t d u y g u la r d e ild i. F aka t, bu
a ra d a b atya ba l b ir a v u a yd n , s m rg e c ili in d o la y s z y o l
la rla h a k im iy e tin i s rd r e m iy e c e in i a n la y n c a , b a t d e e r
le r in i ve s is te m le r in i u y g u la y a ra k , d a r a tla n s m r g e c i
li in h a k im iy e tin i b ir d a h a d o la y l y o lla r la k o ru y a b ilm e k i in
rk lk a nn a lp m c a d e le n in n d e rli in i e lle rin e g e ird ile r.
im d i, s m r g e c ile r , M illiy e t ili i y a y m a k la , e s k i s
m r g e le r in b ir le m e s in i n le m e k ve b y le c e o n la r z a y f ve
g s z b ra k a ra k s p e r g le r e b a m l k lm a k is tiy o r la r .
E m p e r y a lis tle r , M s l m a n h a lk la r d o ru d a n d o r u y a k e n
d i b o y u n d u r u k la r a ltn d a tu ta m y a c a k la rn ve te y a n d a n
o n la r n
b ir le m e s in in
k e n d i k a rla rn a z a ra r g e tir e c e in i
g r n c e , d a h a y e n i b a m s z l a ka vu a n A s y a ve A frik a l
k e le rin i g s z b ra k m a k , b ir in i b irin e d m a n e tm e k ve
b u n la rn
to p ra k la rn a ih r c e ttile r . B u n d a n d o la y s m r g e c ili in k a l
d rld h e r y e rd e , y n e tim in b a t h a y ra n a z n l n e lin e v e
r ild i in i ve s l m i g le r in k a r s n d a s m r g e c ile r in m illi
y e t i g le r i d e s te k le d ik le rin i g r y o ru z . M illiy e t ilik ve s
m rg e c ili in a ra s n d a o la n bu b a la n t, n c e k i g ib i s r p
g itm e k te d ir . M illiy e t ilik , y e r le ti i h e r y e rd e u lu s la ra ra s
e m p e r y a liz m e y o l a m tr .
28
s la m v e M illiy e t ilik
29
A li M u h a m m e t) N a k a v i
K o n g re
P a r tis in in
rk d n c e le ri
b a m l a y d n la r, y a ln z O s
m a n lI im p a r a to r lu u n a a it lk e le rd e , y a n i T r k iy e , M s r ve
d i e r
A ra p
b lg e le rin d e
u ta n
v e ric i
M illiy e t ilik
a n n ,
M s l m a n O s m a n lI h k m e tin i y k p o r a la r d a s m r g e c ili
in n fu z u n u s a la m a k i in id d e tle a ld la r.
Bu ta r ih i g e r e k , M s l m a n
lk e le r d e k i M illiy e t ilik
b a y r a k ta r la rn n b y le c a n a tm a la r n n , b a m s z lk is te in
d e n d e il, b a k a b ir y e rd e n k a y n a k la n d n a k a g s te r
d i. Bu g ib i a y d n la r, s m r g e c i b a t d e v le tle r in in e lin d e , s
l m d n y a s n n v a h d e tin i p a r a la m a k v e O s m a n l im p a r a
t o r lu u n u z a y fla tm a k v e y a d e v ir m e k i in
b ir a ra id ile r
g e r e k te .
Bu n o k ta y g z n n d e tu ta ra k r a n 'd a k i b a tc a y d n la
rn , M illiy e t ili i, n i in T r k iy e , M s r, S u r iy e ve L b n a n 'd a
ki a rk a d a la r k a d a r id d e tle g n d e m e g e t ir m e d ik le r in i a n
ly o ru z . n k ra n , O s m a n l m p a r a to r lu u n u n b ir p a r a s
d e ild i. ia -S n n i ih tila fla r y z n d e n ra n , O s m a n l im p a
r a to r lu u n a d a h il d e ild i. S m r g e c ile r d e , r a n 'n b y le b ir
b ir li e d a h il o lm a d n n fa rk n d a y d la r .
O n la rn b t n a b a la r r a n 'd a b a t d z e n in i ve k lt
r n y e r le tir m e y e v e is la m i b ir h k m e tin i b a n a g e
m e s in i n le m e y e y n e lik ti. Bu y z d e n r a n 'd a en o k M e
r u tiy e t,
30
D e m o k ra s i v e
L ib e ra liz m
z e rin d e
d u r u y o r la r d .
s la m v e M illiy e t ilik
k e n d i s u lta s a ltn a a lv e r d i?
B t n b u n la r, M illiy e t ili in s l m d n y a s n a g ir m e s in e b a
t
s m r g e c ile r in in
ne
k a d a r g e n i
b o y u tla r d a
k a tk la r
o ld u u n u a k a s e r g iliy o r . 2
31
A li M u h a m m e t! N a k a v i
M.
1930.
32
S a b r i,
L 'E m p ir e
E g y p tia n
s o u r M o h a m m a d A l i,
s.
579
P a r is ,
s la m v e M illiy e t ilik
M u h te m e le n F ra n szlarn e tk is iy le M e h m e t A li Paa, O s
m a n lI im p a r a to r lu u n a k a r b a m s z l n il n e d e re k ilk
d e fa "A ra p la rn v a h d e ti'n i g n d e m e g e tir d i. te y a n d a n d a
b a tl m is y o n e r le r c id d i b ir fa a liy e te b a la m la rd . 1 8 6 3 y
ln d a n 1 8 7 9 'a k a d a r lk e d e , F ra n s a , A m e rik a , ta ly a ve A l
m a n y a ta ra fn d a n y a k la k 7 7 o k u l a ld.
S m rg e c ili in bu k a d a r a l m a s s o n u c u , "M s r M illiy e t ili i" n in b a y ra k ta rla r o la n b ir g ru p batc a y d n o rta y a k
t. B u n la r, "M s r, bat u y g a rl n n iz le y ic is i o lm a ld r d e y ip
d u rd u la r. D ifa a e t-T a h ta v i (1 8 0 1 -1 8 7 3 ) M s rl ilk b a tc la rd a n
id i. Bu z a t P a ris 'te ka ld be yl i e ris in d e F ra n s a 'd a k i o rta m
d a n e tk ile n e re k M s r'a d n d za m a n M o n te s q u ie u 'n u n
m ille t ve v a ta n h a k k n d a k i g r le r in i y a y m a a a lt.
T a h ta v i k e n d i m e h u r k ita b "M e n h ic " de ve d i e r y a
z la rn d a "V a ta n " v e 'V a ta n s e v e rlik " k e lim e le r in i a rd a r d a k u l
la n d . O, m s r lla r n , d i e r M s l m a n la r d a n a y r
m et
o ld u k la r v e
o n la r n
sevgi
b ir
ve v e fa k rlk la rn n e k
s e n in in v a ta n o lm a s g e r e k ti i z e rin d e s ra rla d u r d u . E l
b e tte T a h ta v i, M illiy e t ili in s l m ile h i b ir e li k is i o lm a
d n k a n tla m a a a l y o r d u ki b u b o , m n a fk a s n a ve
a ld a tm a c a d o lu b ir a l m a y d /1) A d g ee n M s r M illiy e t ili
i n c s , M s r 'n k ve g e r ile m e s in in s e b e b i o la ra k ,
M e m lik g ib i
M s rl o lm a y a n
M s l m a n la rn
h a k im iy e tin i
g s te r iy o r d u . F akat te y a n d a n u ta n m a d a n , F ra n s z la r ve
g e n e ld e b a tld a n , s m r g e c ilik m a z h a r d e il, b ilim , m e d e
n iy e t v e k lt r s im g e s i b ilip " M s r, B atnn iz le y ic is i o lm a l
d r" d iy o rla rd .
(1 )
T a h t a v i 'n i n k a v m i y e t i d n c e l e r i h a k k n d a d a h a o k b i l g i i s t e y e n
le r ,
H a m id in a y e tin y a z d
b a k s n l a r ; s . 3 4 - 3 5 . ( B u k i t a p , a d a A r a p S i y a s i D n c e s i a d y la . Y
n e li Y a y n la r a r a s n d a k m t r . ( Y a y . )
33
A li M u h a m m e d N a k a v i
b a b a s y a h u d i, a n n e s iy s e ita ly a l id i. P a r is 'te
u z u n b ir m d d e t y a y a n D a v ', F ra n s z u a k la rn d a n b ir iy
d i. D a v P a r is 'te , " M s r v a ta n - p e r e s tli in in " re v a b u lm a s
n s a la m a k la y k m l "E l-V a ta n - l M s ri" d e r g is in i y a y m
la d . M s r M illiy e t ili in in k u ru c u la r n d a n o la n bu z a tn , n
g ilte r e 'n in M s r 'd a k i te m s ilc is i K ro m e r ile s a m im i ve ya kn
d o s tlu u v a rd .
M s r k a v m iy e t ili in in b a y r a k ta r la rn d a n b ir b a k a s
T a h a H s e y in d e , k e n d in i k a y b e d e n b a tc la rd a n id i. 0 , "e lM s ta k b e l e s -S a k a fe t" k ita b n d a M s r 'n s la m d n y a s y la
d e il, A v r u p a y la b a la n ts o ld u u n u is p a tla m a a a l t.
T a h a H s e y in z a m a n n d a m illiy e t i g le r "V e fd P a r ti
s i" n c l n d e M s r 'n s iy s i s a h n e s in d e n fu z s a h ib i o l
d u la r. n g ilte r e 'n in u a k la r o la n V e fd P a r t is in in n d e ri ve
d i e r m illiy e t i p o litik a c la r, s iy a s i b a m s z l sa de ce A v ru p a
lla a b ilm e k i in is tiy o rla rd .
te b y le c e M s r'd a M illiy e t ilik d o u p ya yld .
id i. n g ilte re li b ir y a h u d i o la n D a-
( 1 ) B e r n a r d L e v v is : s l a m
34
in H is to r y , s. 1 3 2 . L o n d o n
1973.
s la m v e M illiy e t ilik
H a ta s o n
y z y ln
b a la n g c n a
k a d a r T r k le r ,
A ra p la r, A r a p la r da T r k le r i k e n d ile rin d e n a y r (y a b a n c )
s a y m y o r la rd . A ra p la r a y n d in e in a n d k la r i in O s m a n l
m p a r a to r lu u n d a n b ir p a r a o lm a a ra z y d la r. T r k le r de
g e n e ld e o n la r a r ly o r la r d : z e llik le A ra p k lt r ve d ili
fa z ile t s a y ly o r d u o n la rc a . H a tta A b d lh a m it g ib i b ir s u lta
n n , E b u lh u d a ve iz z e t P a a g ib i A ra p m a v ir le r i v a rd .
1 9 0 8 y ln d a A b d lh a m id 'in a le y h in d e y a p la n ih tila ld e de
en a z n d a n iki A ra p s u b a y (A ziz A li M s ri ve M u h a m m e d e v
k e t P a a ) ih tila l lid e r le r in d e n id ile r . Ne v a r ki b u g ib i k ita p
la rn y a y n la n m a s , g ittik e , b a m l a y d n la r ve "Y eni O s
m a n lI" lid e rle ri g ib i p o litik a c la r M illiy e t ili e y n e litt i.
1 8 5 1 y ln d a F uad v e C e v d e t P aa, D a v id 'in y a z la rn n
b ir o u n u T rk e y e e v ir d ile r . 1 8 6 9 y ln d a A li S u a v i, D a
v id 'in e s e rle rin d e n ik tib a s e d ile n ve T r k s o y u n u n g e m i
te k i a z a m e t v e b y k l n d e n s z e d e n T r k e b ir ris a le
y a y n la d . B u ; O s m a n l m p a ra to rlu u n d a ta m a m e n y e n i ve
g r lm e m i b ir e ilim o la n M illiy e t ilik e ilim in i a a v u
ra n ilk y a z la rd a n d r. L e v v is 'in d e y i iy le : "B y le c e T r k le r
k e n d i m illiy e tle r in i, b a tk la rn y a z la rn k o p y a e d e re k b a tk
la rd a n a lm o ld u la r ." !1)
F ra n sz y a h u d i y a za r D a vid L e o n C o h u n , T rk M illiy e t i
li in i y a y m a k ta n e m li k a tk s o la n a h s la rd a n b ir id ir . O,
1 8 9 9 y ln d a " I n r o d u c t io n g e n e ra le a la h is t o ir e d e A se a "
a d n d a b ir k ita p y a y n la d . B u e s e rin d e , T r k le r in rk s t n - 1
( 1 ) B e r n a r d L e m is , s l a m i n H i s t o r y , s .
132.
35
A li M u h a m m e d N a k a v i
l k le rin d e n
v e ta r ih
boyu
y a p tk la r
k a h r a m a n lk la r n d a n
L e w is ,
k e t i'n in
1908
d e v r im in i
P a n - T r k iz m e
yapan
e ilm e s in e
"J n
sebeb
T r k le r
o la n
H a re
a h s n ,
bu y a h u d i o ld u u n a in a n y o rla r.
C o h u n , ad g e e n k ita p ta n b a k a , T r k le r in g e m i te
ki a z a m e ti v e k a h r a m a n lk la r h a k k n d a b ir ka y k d e y a
y n la d . M a lu m d u r ki bu y a h u d in in T r k rk n m e d h e tm e k te n a m a c , rk d u y g u la r g e li tirm e k ve T r k le r le d i e r r k la r
a ra s n d a k i d a y a n m a d u y g u s u n u g e v e tm e k id i. C o h u n ,
y a ln z y a z la ry la k a lm a d ; P a r is 'te s r g n d e o la n T r k le r d e n v e M s r lla r d a n o lu a n baz c e m iy e tle r k u ra ra k fiile n
b u lk e le rd e m illiy e t i h a re k e tin te m e lin i a tm a y a a l t.
A n c a k h e rk e s te n o k , T rk ve A ra p K a v m iy e t ili in in k
m a s n d a ro l o la n a h s , n l m s te r ik A r m in iu s V a m b e ry
(1 8 3 2 -1 9 1 8 )
id i. V a m b e ry ,
M a c a ris ta n
y a h u d i d in
a d a m la rn d a n b ir is in in o lu y d u . O, T r k M illiy e t ili i h a k
k n d a b ir o k e s e r y a y m la d ; T rk d ili ve e d e b iy a t z e rin d e
d e a l t. O n u n e s e rle ri, Bat y a n ls T r k a y d n la r ta r a fn
d a n ilg iy le k a r la n y o r d u ve o n la r V a ta n - p e re s tl i e it iy o r
d u . V a m b e ry , T r k iy e 'n in y k s e k r tb e li d e v le t a d a m la r ve
s iy a s e t ile r i ile y a k n d a n ta n rd .
Y a h u d ile r in ,
m illiy e t i d u y g u la r k r k le m e k le
ta k ip
in A s ia a n d A fr ic a , s.
lk le r in d e M i l l i y e t i l i i n k u r u c u s u n u n
is b a t la m tr .
159. H u d u ri n c d n
b a t l la r o ld u u n u , d e lille r iy le
V e B e r n a r d L e w is : s la m in H is to r y , s . 1 3 2 .
( 3 ) C o h u n 'u n h a y a t v e a l m a la r h a k k n d a b a k n z : Y a h u d i A n s ik lo p e
d is i.
Z o d ic
K a h m 'd a n
v ie ts , s . 1 4 1 . L o n d o n .
36
b ir
m a k a le ,
s.
61,
ve
T u r k is m
and
th e
So-
s la m v e M illiy e t ilik
d e v irm e k ,
s l m
d n y a s n
p a r a la m a k
ve
A ra p T r k v a h d e tin i k r m a k o ld u u n u a n la d la r.
S iy o n iz m , M illiy e t ili i ve M illiy e t ile r i d e s te k le m e k le
ve "J n T rk le r" h a r e k e tin i k u rm a k la n c e S u lta n A b d lh a n id 'in a z le d ilip z in d a n a d m e s in e , d a h a s o n r a T r k le r in
ve A r a p la r n b ir b ir le r in e k a r k in b a la yp d m a n o lm a s n a
s e b e b oldu.<1>
E m p e ry a liz m in ve S iy o n iz m 'in bu k o m p lu s u n e tic e s in d e
1 9 0 8 de M e ru tiy e te ve S u lta n A b d lh a m id 'in a z le d ilm e s in e
y o l a a n k a v m iy e t i "J n T r k le r H a re k e ti" icad o ld u . S iy o
n iz m in p la n la rn u y g u la y a n "J n T rk le r H a r e k e tin e m e n
s u p o la n la r, "T u ra n c lk " s iy a s e tin e ve T r k rk n n s t n l
in a n c n a b a la n d la r, A r a p d m a n l s iy a s e tin i b a la t
tla r. A r a p la r n k lt r e l c e m iy e t ve te e k k lle r in i o rta d a n
k a ld r d la r. A ra p la ra ve T r k o lm a y a n d i e r k a v im le re ka r
a y rm y a p tla r. B u n la rn , bu t r e y le m le ri, n g ilte re s m r
g e c ili in in d o la y s z k o m p lo la rn n yan sra A ra p M illiy e t ili i
n in k m a s n d a n e m li b ir e tk e n s a y ly o r.
i te , b y le c e b ir ta la ik i k u v u r m u o ld u S iy o n iz m ve
E m p e ry a liz m . H e m T r k K a v m iy e t ili in i ve A ra p la ra k a r
a y rm ; h e m de A ra p M illiy e t ili in i ve T r k le r le d m a n l
ic a d e ttile r. O z a m a n a k a d a r A ra p la r, k e n d ile rin i b a k a b ir ka
v im
h is s e tm iy o r la rd . "J n T rk le r" T r k k lt r n n d i e r
k lt r le r d e n s t n o ld u u n u id d ia e d in c e , A ra p la r d a k e n d i
(1 )
S iy o n iz m 'in
ve
d i e r
b a v l la r n
T rk
M illiy e t ili in in
k p
y a y l
m a s n d a k i r o ll e r i h a k k n d a b a k n z : M a r d in : T h e G e n e s is o t Y o u n g O tto m an
T h o u g h t: A
S tu d y in
th e M o d e m iz a tio n
( P r in c e to n N . J .
1 9 6 2 , s. 2 5 0 .)
H a r o ld
B r itis h
B oven:
C o n tr ib u tio n
to
o lT u r k is h P o U t ic a l Id e a s
T u r k is h
S tu d ie s ,
London
1945. s. 4 3 -4 4
37
A li M u h a m m e d N a k a v i
M e r u tiy e tte n
s o n ra , b ir y a n d a n J n T r k le r ,
y k s e li i v e
b a tk la rn
a l m a la r , K e m a l A ta
k o m p lo la r n n
h e d e fi
o la n ,
O s m a n l
b a k iy e s i
T rk iy e C u m h u r iy e ti n in ta m a m e n b a ty a b a m l o lm a s ile
s o n u la n d . Bat h a y ra n a y d n la r, b u a k m n it ib a r k a z a n
m a s n a ve te b li in e d e v a m e d iy o r la r d . s te lik o n la r, a rtk
A t a t r k ' n v e v a r is le r in in o to r ite ve d ik t a t r l y le d e d e s
te k le n iy o r la r d . n l bat h a y ra n la rn d a n T r k l k a k m n n
en b y k te o ris y e n i Z iya G k a lp 'in , b a tk la rn te z le rin i k o p y e
e tm e k te n b a k a b ir i i y o k tu . B a t k lt r , b u z a tn in a n
k b le s i id i. N ih a y e t M illiy e t ilik , T r k iy e 'n in N a to y e li in e
g ir m e s in e v e b y le c e s iy s i ve k lt r e l b a m s z l n y i t i r
m e s in e y o l at.
( 1 ) B k z : T h e E m e r g e t c e o f A r a p N a t i o n a l i s m , s . 7 1 , Z e i n N z e i n ' i n e s e r i.
38
s la m v e M illiy e t ilik
4- Arap Milliyetiliinin
Bayraktar ngiliz Smrgecilii
Bat d n c e le r in in v e s m r g e c ili in y a y lm a s n d a n
n c e , A ra p
b lg e le r in d e
M illiy e t ilik
d n c e s in d e n
h i
e s e r y o k tu .
H ic ri o n u n c u y z y ld a n ( M .S . 1 6 . y z y l) itib a re n A ra p
b lg e le r i y a v a y a v a O s m a n lI m p a r a to r lu u h a k im iy e ti a l
tn a g ird i. B yle ce O rta d o u d a k i is l m i b lg e le r in
hem en
h e p s in in a ra s n d a b ir v a h d e t k u r u lm u o ld u .
O s m a n l
m p a r a t o r lu u n u n
h a k im iy e ti
d n e m in d e
A r a p la r n a le y h in d e a y rm c lk y a p m y o r la r d . H a tta
A ra p b lg e le r in in h e r b ir is in d e , o b lg e n in a h a lis in d e n b ir
v a li ta y in e d iy o rla rd .
F ra n sa s m rg e c ili i, n c e K a v m iy e t ilik ve a y rlk to h u
m u n u M s r'd a s e rp ti; s o n ra S iy o n iz m ve e m p e ry a liz m , e y
ta n lk la rk ta a s s u p la r t r k le r in i e r is in e s o k tu . lk d e fa
A r a p la r n a le y h in e id d e tle a y rm c lk y a p a n Y e n i O s m a n lI
la r (J n T rk le ri) i b a n a g e ird i.
Bu a k m la p a ra le l o la ra k , s m rg e c ile r, z e llik le n g ilte re
s m r g e c ili i; m is y o n e r le r , h ris tiy a n A r a p la r ve b a tc a y
d n la r v a s ta s y la M illiy e t ili i ve rk ta a s s u p la r, A ra p la rn
i e r is in d e y a y m a k i in id d e tle a l y o rd u .
A ra p M illiy e t ili i, M s r 'd a n s o n r a S u riy e , L b n a n ve
r d n 'd e o rta y a k t. Bu b lg e le rd e m is y o n e r le r in a l
m a la r h e r y e r d e n d a h a o k t u . Y a s u i K a t o lik G ru b u n u n
39
A li M u h a m m e t ! N a k a v i
y e le ri 1 8 3 0 y ln d a , p r o te s ta n la r ise 1 8 2 0 y ln d a a m a
g ir m i le r d i. Bu b lg e le r d e k i h ris tiy a n to p lu lu u , s m r g e
c ili in
d e s is e le rin i
u y g u la y a n
a s l m il
o ld u .
H r is t iy a n
A r a p la r , b a tn n n f u z u n u n , M s l m a n la r a ra s n a s z m a
s n , k e n d i m e n fa a tle r in e u y g u n s a y y o r la r d . n g ilte re ile
F ra n s a
s m r g e c ili in i,
M s l m a n la r n
k a r s n d a
b ir
s n a k k a b u l e d iy o r la r d . B u n la r, "E v re n s e l s l m m m e ti"
lk s n n y a y lm a s k a r s n d a o k h a s s a s iy e t ve t it iz lik
g s te r iy o r la r d .
nk
g e lirle r d i
b y le b ir v a h d e t g e r e k le ti i ta k d ir d e . O ysa , e e r v a h d e
tin
ekseni
s l m
d e il,
M illiy e t ilik
o lu r s a
h i
k im s e
is tiy o r la r d a s ln d a .
M e s e la : 1 8 6 0 i s a v a n d a , a v ru p a lla r , L b n a n 'a o rd u
k a rm a y a d a v e t e ttile r . A n c a k b u ta v r , u z u n s re i e r is in d e
h ris tiy a n la r n
m e s e le s in i h a lle d e m e z d i.
nk
b u ta v r,
M s l m a n la r n k t m s e r li in e s e b e b o lu y o r d u . Bu y z d e n
h ris tiy a n la r , s m r g e c i a a la rn n e m r iy le y e n i b ir a re d
n e re k , M illiy e t ili i s o k m a k ta n a y a k o ld u la r .
B a ta g e le n rn e k le r d e n b iri, A ra p M illiy e t ili in in k u
r u c u la r n d a n s a y la n N e c ib A z ri id i. O, h e m F ra n s a 'n n ,
h e m de n g ilte r e 'n in u a id i. A z ri, 1 9 0 4 'te P a r is 'te "A ra p
M illiy e tin in U y a n " a d n d a b ir k ita p y a y m la d . O n u n P a
r is 'te y a p t d i e r b ir i , "A ra p V a ta n B ir li i" a d n d a b ir
c e m iy e t k u rm a k v e b u c e m iy e tin y a y n o rg a n o la ra k A ra p
s tik l li" a d y la b ir a y lk d e r g i y a y n la m a k t. Bu a y lk d e r g iy i
y a y n la m a k ta , F ra n s a D i le ri B a k a n l n n m e m u r la r n d a n
40
s la m ve M illiy e t ilik
a ra s n d a k i rk s a l, k lt r e l v e s iy s i fa rk llk la r,
k a v m in in T r k le r d e n s t n o lu u ve A r a p la r n O s
m a n lI
im p a r a to r lu u n d a n
a y rlm a s n n
g e r e k lili i
id i.o
A z u ri v e J u n g 'e g re O s m a n l m p a r a to r lu u n u n y k lm a s ,
a n c a k A ra p la rn , K r tle r in ve E r m e n ile rin a y a k la n m a s y la
g e r e k le e b ild i.* 2)
A z r i'n in u lu s la ra ra s s iy s e td e k i g r le r i de, O 'n u n
n g ilte re
ve F ra n s a 'y a
b a m ll n a a v u r u y o r d u .
O,
in g ilte r e y e
b a m l " M u h a m m e d
V a h id
Bey"
k o ru n m a s n
is te d i i
(1 )
B kz:
y e . B . D S r 'l- ilm
S t
El
H u s r i:
E lB il d u l- A r a b iy y e
e l- M e lS in , B e y r u t 1 9 6 0 , S .
v e 'd - D e v le t 'l- O s m a n iy
126.
( 2 ) L e R e v i e t v d e l a n a t io n a r a b e , A z r in in e s e r i, s . 2 0 9 .
( 1 ) S e y r i d e r E r id i e - i S iy a s iy - A r a b , 2 2 8 - 2 3 4 . 4 0
41
A li M u h a m m e d N a k a v i
n g ilte re
ve
F ra n s a g ib i
byk
g le r in
u a id i.
A z ri'd e n b aka , P e tro s B astan, N sf e l-Y e zc, b ra h im
e l-Y e z c , N a fe l N a fe l, S e lim N a fe l, M ik a il e m h d e , S e m 'a n
K e lh u n , C ir c is F eyya z, A r s la n D im a k i v e E m p e ry a liz m e b a
m l o la n H r is tiy a n la rd a n d i e r b ir o k la r d a A ra p M illi
y e t ili in i y a y m a k i in a l tla r . Bu A ra p M illiy e t ili in in
b a y r a k ta r la r, A ra p la ra , d i e r M s l m a n h a lk la rd a n fa rk l
v e s e k in o ld u k la rn k a b u l e ttir m e g r e v in i s tle n m i le r d i.
Bu h e d e fle rin e u la m a k i in ta r ih i ta h r ife k o y u ld u la r ; s la m
d in in i, k lt r n v e m e d e n iy e tin i, A ra p d in i, k lt r ve m e
d e n iy e ti o la ra k ta n ttla r ki b u , s l m 'a k a r b y k b ir h iy a n e ttir . B u n la rn , A ra p k a v m iy e t ili in i is b a tla m a k i in k u l
la n d k la r m e to d v e k a v ra m la r, b a t k lt r v e d n c e s in
d e n b ir ik tib a s v e a ln td a n b a ka b ir e y d e ild i.
d u r u lm a s ,
b)
o la ra k d u rm a k .
B ir in c i D n y a S a v a n d a n g ilte re d o r u d a n d o ru y a
ve a k a , A ra p M illiy e t ili in in
b a y ra k ta r ve h im a y e c is i
d u r u m u n d a y d ve T r k - A r a p d m a n l n d a n k e n d i m e n fa
a tin e y a ra rla n d . A ra p M illiy e t ili in in
rd n
ah
H s e y in 'in
ceddi
b a la n g c s a y la n ,
(d e d e s i)
e r if
H s e y in 'in
is y a n , n g ilte re n in m d h a le s in in b ir n e tic e s i id i. A ra p M il
liy e t ili in in
y a y lm a s ,
n g ilte r e
ve
F ra n s a
d e v le tle r in in
a y a n , A ra p b lg e le r in e a tm a la rn a ve k a n s e r t m r s
r a il'in A ra p lk e le r in in k a lb in d e o lu m a s n a s e b e b o ld u .
42
s la m v e M illiy e t ilik
A r a p la r n T r k le r A le y h in d e m illiy e t ilik is y a n n b a la
ta n e r if H s e y n in e n b y k d e s te k is i in g iliz le r id i.
e r if H s e y n 'in s m r g e c i n g iliz le rle y a p t i b ir li i
b ir o k y n d e n ib re t v e ric id ir:
1 9 1 4 de e rif-H s e y n 'in o lu ve rd n ah H s e y n in
b a b a s
A b d u lla h
a ra c l y la ,
m ehur
n g iliz
g e n e ra li
K itc h n e r 'in ve e r if in a ra s n d a d o r u d a n d o ru y a b ir te
m a s k u r u ld u . B ir m d d e t s o n r a K itc h r ie r , y k s e k r tb e li
s u b a y la rd a n R o n a ld S t o r s 'u A b d u lla h ile g r m e e g n
d e r d i. Bu s ra d a B ir in c i D n y a S a v a ' b a la d . A r tk n g il
te re S a v a b a k a n o la n K itc h n e r , 1 9 1 4 E k im a y n d a A b d u l
la h 'a b ir m e s a j g n d e r e r e k A ra p la rn , T r k le r k a r s n d a
k u r tu lu s a v a n b a la tm a la r n is te d i.
K itc h n e r ,
e rife ,
n g ilte r e n in ,
A r a p la r n
b a m s z lk
m c a d e le s in i d e s te k le y e c e in e ve h a tta d n y a M s l m a n la r
h ila fe tin in T r k le r in e lin d e n k p A r a p la r a g e m e s i ve b u
a ra d a e r ifin h a life o lm a s i in a l a c a k la rn a d a ir s z v e r
m i ti.
e r if
H s e y in
b a m s z l
a d y la
bu
d in
k lk l
e m p e r y a liz m in
k a v m iy e t i
p la n n
A ra p
u y g u la d ;
O s m a n lI'y , n g ilte re v e F ra n s a y la s a v a t z a m a n a rk a d a n
h a n e r v u ra ra k A r a p la r , M s l m a n T r k le r in a le y h in e ve
n g ilte r e 'n in le h in e k k rtt. n g ilte re s m r c le r in in g e
n e ra li M c m o h a n , e rife b ir m e k tu p g n d e re re k ; "K a h ra m a n
A ra p m ille t in in b a m s z lk m c a d e le s in d e " o y n a d b e lirle
y ic i ro l i in ta k d ir v e te e k k r le r in i b ild ir d i. Bu m e k tu p , n
g ilte r e D i le ri B a k a n l a r iv in d e m e v c u ttu r .
e rif, 21 H a z ira n 1 9 1 5 'd e M c m o h a n 'a g n d e r d i i m e
s a jd a n g ilte r e 'd e n , h il fe tin A ra p la ra g e m e s in i d e s te k le
m e s in i is te d i. 1 0 H a z ira n 1 9 1 6 'd a e r if H s e y n in n c l
n d e n g ilte r e 'n in s ila h , m h im m a t ve s iy a s i- a s k e ri y a rd
43
A li M u h a m m e t ) N a k a v i
m illiy e t i m c a d e le s i, n g ilte r e n in
a s k e ri y a rd m y la ile r le d i.
F a k a t n g ilte re v e F ra n s a s m r g e c ile r i, A r a p la r s t ik
l l S a v a n a s e v k e ttik le ri, e r if H s e y in ve A ra p m illiy e t i
le ri "e l-F e ta t" v e "e l-A h a d " g ib i k u r u lu la r y la e m p e r y a liz m in
p la n la rn u y g u la rk e n , n g ilte re ve F ra n s a g iz lic e A ra p b l
g e le rin i
kendi
a ra la rn d a
b lm e k le
m egul
id ile r .
G iz li
S y k e s - P ic o t a n tla m a s n v e B a lfo u r b e y a n n a m e s in i im z a
la m a la r, A ra p lk e le r in i k e n d i a ra la rn d a b lm e k v e s r a il'i
k u r m a k i in d i.
O s m a n lI n n a le y h in d e m illiy e t i d u y g u la r id d e tle n
d ir m e k le F ra n s a ; C e z a y ir, T u n u s ve Fas lk e le r in i; ta ly a ,
L ib y a y ; R u s y a , E r m e n is ta n 'n baz k s m la rn ig a l e tti. n
g ilte re ise, M sr, K b rs, A d e n , Fars K rfe zi B e y lik le ri, d a h a
s o n ra S u riy e , L b n a n v e Ira k ' i g a l e d e re k k a n s e r t m r
s r a il'i, A ra p d n y a s n n ta m g b e in d e k u rd u rd u .
Bu da i te , M illiy e t ili in A ra p lk e le r in d e o rta y a k
m a s n n e le m v e ric i y k s ...
B yle ce g r l y o r ki: M illiy e t ilik b a ta m is y o n e rle r, n
g iliz v e F ra n s z m s te r ik le r o lm a k ze re b a tk la r e liy le s
l m lk e le rin e g ir ip , d a h a s o n r a e m p e r y a liz m in k o m p lo la r
n a u y g u n o la ra k y a y lm tr .
H e r z a m a n s m r g e c ile r in h iz m e tin d e o la n M illiy e t i
lik , s l m d n y a s n n v a h d e tin i k r m a k ve O s m a n l m p a r a
t o r lu u n u y o k e tm e k i in b ir v e s ile ve a ra id i. H r is tiy a n ve
Y a h u d i a z n lk la ry la b a ty a b a m l a y d n la r, e m p e r y a liz m in
44
s la m v e M illiy e t ilik
b u h u s u s ta k i p la n n n a s l u y g u la y c la ry d la r.
s l m i b lg e le rd e n k a za n a n K a v m iy e t ilik b a y r a k ta r
la rn n , n c le r in in h e m e n h e p s i, b a t h a y ra n la ry d . B u n la r,
f ik ir v e in a n la rn b a tk la rd a n a ly o r la r d . "V a ta n ve "V a ta n
s e v e rlik " k a v ra m la rn n , A ra p la rn , T r k le r in ve ra n lIla rn
a ra s n d a it ib a r k a z a n m a s , b a t d n c e s in in g ir m e s in in b ir
s o n u c u y d u . B a t r n e k le r in i "m illi" e tik e tle ta k litte n ib a re t
o la n M illiy e t ilik , s o n u n d a lk e le rin y a b a ty a , y a da d o u
ya b a m l o lm a la rn a s e b e b o lm u tu r. A ra p ve d i e r s l m
h a lk la rn n M illiy e t ili in i, o p a rla k s a b k a la ra s a h ip o la n ( !)
F ra n s a ve n g ilte r e 'n in d e s te k le m e s i, h li h a z rd a T rk iy e
ve
r a n 'n
m illiy e t i g le r in in
en b y k d e s te k le y ic is in in
m illiy e t i
h a v z a s n d a n
h a r i
saym as
veya
T r k iy e
M s l m a n la r n n , T r k iy e E r m e n ile rin i h e r z a m a n y a b a n c
s a y m a la r b u id d ia m z a en iy i d e lild ir .
H a lk k itle s i, M illiy e t ilik b a y ra k ta rla rn n ve a y d n la rn
45
A li M u h a m m e d N a k a v i
a k s in e
b a ty a h a y ra n o ld u k la r v e y a e m p e r y a liz m e b a
46
NC BLM
Milliyetilik Akmnn Tarifi, Temelleri ve zellikleri
Milliyetiliin Tarifi
"M illiy e t ilik " ve "V a ta n p e re s tlik " k e lim e le ri, F renk d ilin d e
ki "M illiy e t ilik " s z c n n e v iris i ve k a r l d r. L a tin c e d e
" n a tio n v e "n ito s " k e lim e le r i d o u m y e ri m a n a s n a g e lir.
S iy s i ilim le r in a ra trc ve d n r le r i, " m illiy e t ilik " !
e itli e k ille r in d e t a r if e tm i le r d ir .
C a rlto n H ayes y le d iy o r:
" M ille t ( n a s y o n ), o r ta k d n y a g r ve k lt r n e s a
h ip , b a m s z b ir s iy a s i g r u p tu r ."
H a n s K o h n y le ya zyo r.
"B elli b ir g ru b un b ir y e rd e ya a m a s , "m illiy e t'i k u ra n b a
e tk e n d ir. V e a y n ta b ii v e c o r a fi m u h itte y e ti m e k , fe r t le r
a ra s n d a k i m illi d a y a n m a y g e r e k le tir e n en b y k fa k
t r d r . Bu te m e le d a y a n a ra k o rta k m e n fa a t ve m a s la h a t
h is s e d e n g r u p , b ir " m ille ti" o lu tu r m a k ta d r ."
B u b g i y le s y l y o r:
"M ille t, to p r a k ve ka nn ve ya d ilin 'v e y a k lt r ve ta rih in
k e n d ile rin i b ir b ir in e b a la d fe rtle rd e n o lu a n to p lu lu k tu r." * 1)
S alo W . B a ro n , m ille ti y le ta n m ly o r: " M ille t, b ir y e rd e
y a y a n v e o r ta k s iy a s i k u r u m la r d a b ir a ra y a g e le n g ru p ta n
( 1 ) L u ig o : N a tio n a iis m
a n d fn e m a t io n a iis m , s
.25.
N e w y o rk ,
1946.
AQ
A li M u h a m m e d N a k a v i
ib a re ttir."* 2)
M illiy e t ili in z e llik le ri h u s u s u n d a K o h n d iy o r ki: "V a ta
na b a ll n d e rin d u y g u s u , o n a m u tla k v e fa k rlk ve o n u n
a ln y a z s n d a o r ta k o lm a h is s i, M illiy e t ili in te m e lid ir . V a
ta n s e v e r lik , in s a n n v a ta n a ve fa k rl y o lu n d a b ir e n g e l n
ne g e m e d i i m d d e t e a sild ir."*3)
A m e rik a A n s ik lo p e d is i M illiy e t ili i t a r if e d e rk e n u n
la r y a z y o r:
" M illi b irim " e h e r e y d e n d a h a o k b a m l ve v e fa k r
o lm a k , M illiy e t ili in te m e l m e u m la r n d a n d r . B u n u n y a
n n d a , m ille t in in e ld e e ttik le r iy le v n m e k , m ille t in in y c e
li in e , h a tta d i e r m ille tle r d e n s t n
o ld u u n a d e rin d e n
ta a s s u b e k s e n i o lm a s b a y r a k ta r d r. "D e i ik
d i e r le r in d e n
a y ra n
ey,
" in a n 'i
d e il,
( 2 ) a to . W . B a r o n : M o d e r n N a t io n a lis m a n d R e lig io n , s . 3 1 .
( 3 ) H a n s K o h n : T h e Id e a o f N a tio n a lis m
N e w y o rk ,
( 4 ) E n c y c lo p a e d e a A m e r ic a n a . v o l III.
( 5 ) C a r ito n H a y e s : E s s a y s o n N a tio n a lis m , s . 5 6 .
50
1 9 2 7 . s . 15.
s la m v e M illiy e t ilik
d in "d e n a y rlm a s n
savunan
g r le ) in k r e d ilm e z b ir
b a k a b ir
e y d e ild ir .
M illiy e t ilik ve rk lk , y z d e y z la ik li i g e tir ir . " M illi
b ir lik , v a ta n o rta k l e s a s n a g re k u r u lm a ld r " d n c e s i,
d in in d e v le t i le rin e k a r tr lm a m a s n ic a b e ttir ir .
M illiy e t ilik : "D in in a n la r te m e l a lm a k , m illi b ir li e
e n g e l v e d in i a z n lk la rn k e n d ile r in i y a b a n c h is s e tm e le r in e
s e b e b o la c a m " id d ia e d e re k , b y le o lm a m a s 'i in m e c b u
re n la ik li i k a b u l e tm e y i n g r r .
Ir k lk ; h k m e ti, b e lli b ir n iz a m ve id e o lo jiy i u y g u la
m a k i in d e il, v a ta n v e o n u n f e r t le r in i k o r u m a k i in b ir ik
tid a r v e g s a y y o r.
51
A li M u h a m m e t! N a k a v i
Kendi
k a h r a m a n la r n
lk e s in in
m illi
a h s iy e t le r in i
(h e m e n
hem en
ta p n m a
ve
t a r ih i
d e r e c e s in d e )
s a y g y la a n m a k ,
3 - P u tp e r e s tlik v b . e s k i g e le n e k le ri d ir ilt m e k . M illiy e t
ilik
bu
ynde
eski
lm
g e le n e k le re
ve
v e h im d e n
k a y n a k la n a n m itle r e d a y a n r.
M s r M illiy e t ili in in en fa s ih s z c s o la n T a h a H
s e y in , e s k i F ira v u n u y g a rl n n h a tra la rn d ir iltm e e o k
a lt.
M s r 'n
n l
M s r 'n F ra v u n z a m a n n d a k i p a rla k u y g a rl n d a n h a b e rd a r
o lm a ld r la r ki ta r ih i b a la rn a n la s n la r" d iy o rd u . <1>
ra n
m illiy e t ili i
de
ra n
m ille tin i,
Hz.
M uham m ed
( 1 ) B a k n : M u k a d d im e t u n L id i r a s e t i l - f i k r is - S i y a s i e l- A r a b i, s . 1 0 1 .
52
s la m v e M illiy e t ilik
ta r ih i t a h r if v e d e i tir m e k .
5k u ts a ll n a
B aak,
a s la n ,
k a r ta l
ve
k u rt
M illiy e t ilik te
de a y n e n
53
A li M u h a m m e t! N a k a v i
in a n rla rd . "V a ta n , b u g n k u y g a r in s a n n en b y k t o te m i
d ir. T o te m c ilik , ne k a d a r a k l ve m a n t a a y k ry s a M illiy e t i
lik de o k a d a r a y k rd r. T o te m , k a b ile d e b ir li i s a la y a n e t
ke n o ld u u g ib i b u g n v a ta n " a yn ro l o y n a m a k ta d r.
54
DRDNC BLM
Milliyetilii Niin Reddediyoruz?
"K a v m iy e t" v e B a tk la rn
57
A li M u h a m m e d N a k a v i
ri to p lu h a ld e y a y o r. K a rn c a la rn ve a rla rn d a y a a m la r
to p lu m s a ld r . V a h i k z le r, te h lik e n in y a k la t n h is s e t
t ik le r i z a m a n , in e k le r i v e d a n a la r s r n n
i e r is in e a lp
i g d le r i g e re i to p lu m s a l y a a n tla rn ,
(1 ) T he D e s c e n t o f M a n , s.
58
14. 5 2
s la m v e M illiy e t ilik
s l m
y e t iz g is i'n d e , rk , c o r a f s n rla r, re n k , d il ve s iy a s i k u ru m
b ir lik e s a s o la ra k e le a ln m tr . lk e l T o t e m c ilik d z e n i, Ka
b ile N iz a m , E ski Y u n a n U y g a rl v e K a id e ve A u r ra n ',
b ir lik e s a s n y u k a r d a k i c a h iliy e t u n s u rla r n d a a ry o rla rd .
K u r 'a n - K e rim bu ik i iz g iy i; s t n l k k a y n a n , a te
te n y a ra tlm a k ( rk v e k a n ) s a y a n e y ta n " iz g is i ile s t n
l n "akl1', " u u r" ve "ilim " ile o ld u u n a in a n a n "A d e m " iz g i
s in in d e v a m s a y m tr.
59
A li M u h a m m e d N a k a v i
g e re i, h e s a p la m a d a n , d n m e d e n b ir t a k m g ir i im le r d e
b u lu n u r .
n s a n n i e r is in d e k i y e m e k is te i, c in s i ili k i ih tiy a c ,
s a v a m a h is s i, to p r a k , k a n , a ltn ( m a l) ve b u n u n b e n z e ri
e y le re a la k a g s te r m e k g ib i i g d le r , o n u n h a y v a n i y a ra
t la n d a n d r . te in s a n bu y n d e n h a y v a n la ra b e n z e r. F akat
in s a n n s t n m a h iy e tin e n a z a ra n b iy o lo jik a d a n d a in s a
n n i g d le r i, d i e r h a y v a n la rn a k s in e o k z a y f ve e d ilg in
h a le g e lm i v e o n u n i le r in d e h a y v a n la rn a k s in e y a l
nz i g d d e il, d a h a s t n e ilim le r de ro l o y n a m a k ta d r.
B u , in s a n n fa z ile t l s v e o n u h a y v a n la rd a n a y ra n
s t n e ilim le r in s a n a m a h s u s tu r . "A kl", " u u r", b ilin " ve
"im n in s a n a m a h s u s e ilim le rin en b y k g r n t le r in d e n d ir. " O lg u n la m a is te i", " o k u m a is te i" ve "id e a lizm " bu g ru p
e ilim le rd e n d ir.
n s a n n e y le m le rin d e k i k o n tr o l e d ic i e tk e n ve h a y a tn
d aki y n v e ric i, h a re ke te g e iric i, b e lirle y ic i g , in s a n d i e r
y a ra tk la rd a n a y ra n "b ilin ", " u u r", "akl" ve im a n " o lm a l
d r; h a y v a n la rd a d a o la n v e in s a n a h i b ir s t n l k v e r m e
y e n i g d le r d e il. B u n u n i in k e n d i h a y v a n i ( b iy o lo jik )
d u r u m u n u a a n in s a n la rd a id e a l, f ik ir ve d n c e n in e t k i
s in in ; i g d n n g e r e k tir d i i b ir o k e y i d e i t ir d i in i v e
y a e tk in li in i a z a ltt n g r r z .
A y n e k ild e in s a n la r a ra s n d a k i o r ta k lk v e fa r k llk la
rn d o ru d a n d o ru y a a k ve b ilin te n ile ri g e ld i in i, i g
d le rd e n ile ri g e lm e d i in i g r r z .
te b u ra d a n , in s a n n e y le m le rin d e k i a sl k o n tr o l e d ic i
ve b e lirle y ic i e tk e n in to p r a k ve kan o ld u u n u s y le y e n M illi
y e t ili in ve o e tk e n in m id e o ld u u n a in a n a n K o m n iz m in
ve de o n u n "b e ld e n a a " o ld u u n u s a n a n F re u d iz m 'in y a n
l l n , s a p k l n ve p e y g a m b e rle r y o lu n u n d o ru lu u n u ,
60
s la m v e M illiy e t ilik
s a la m l n a n ly o ru z . P e y g a m b e rle r y o lu n u n d n d a b t n
y o lla rn l le ri, h a y v a n la rn k a r s n d a in s a n a h e r h a n g i b ir
s t n l k k a z a n d rm a y a n i g d le r d ir . A n c a k p e y g a m b e rle
rin y o lu n d a b e lirle y ic i e tk e n , "to p ra k ", "kan", "m id e " ve "e he
v i a rz u la r"d a n h i b ir is i d e il k a y n a , in s a n e -r e f-i m a h lu ka t (y a ra tk la rn en e re flis i) e d e n ve o n u b t n e v re n i in c e
le m e e k a d ir k la n " u u r", "ilim ", "akl", "in a n " ve id e o lo ji'd ir.
n s a n , t o p r a k v e k a n b a la rn a b a l k a ld m d d e t e ,
hayvani dzeyde
b o c a la y p
d u r m a k ta d r . A m a
b a ll n
in a n v e id e o lo ji z e rin e to p la d z a m a n , in s a n lk fe z a s n
d a u m a y a b a la r.
n s a n n b a llk la r, i g d n n g e r e k tir d i i d e il, a kl
ve u u r u n g e r e k tir d i i e k ild e o lm a ld r.
M illiy e t ilik v e d i e r b a tl " iz m 'le r g ib i in s a n n y a a m
na i g d s e l a k la m a g e tir m e k ; in s a n h a y v a n d z e y in e in
d ire n v e b ilim s e l a d a n d a in s a n a h s z e lli in b ilin o l
d u u v e i g d n n o n d a l b u lu n m a s s e b e b iy le s o n u
su z o la n y a n l ve y e rs iz b ir y o r u m d u r . n s a n n ta rih b o y u
"in a n " y o lu n d a y a p t fe d a k a rlk la r, h a y a ta g e tir ile n b u
a k la m a n n itib a rs z l n , s a p k l n is b a t e d iy o r.
in s a n , " in s a n 'd r ; h a y v a n d e ild ir . H a y a tn d a b e lir le y i
c i e tk e n ve b ir lik e s a s , "in a n " o lm a ld r ; to p r a k , ka n, a ltn
( m a l) g ib i e y le r d e il. te b u y z d e n , N a s y o n a liz m i, K o m n iz m 'i v e d i e r a ld a tm a c a " iz m 'le r i re d d e d ip , "inanc"a ve
in s a n n "o lg u n la m a is te i" h is s in e d a ya n a n ila h i d n c e y e
d n m e liy iz .
61
A li M h a m m e d N a k a v i
62
BENC BLM
Milliyetiliin Yetersizlii
b a m s z k im li in i o lu tu r a n e tk e n le r i v a ta n ,
ka n v e ta r ih te n ib a re t s a y y o rla r.
im d i h e rh a n g i b ir t o p lu m u n b ir li in i ve z e r k h v iy e
t in i o lu t u r a n
b u e t k e n le r in a s liy e t in i v e m a n tk l o lu p
o lm a d n in c e liy o ru z :
a ) V a ta n : V a ta n , d o a l o lm a y a n t a m a m e n i t ib a r i
b ir k a v r a m d r ,
in s a n n
d o a l o la r a k v a t a n
h is s e t t i i
65
A li M u h a m m e d N a k a v i
y e r , k e n d i e h r i v e b lg e s id ir . B u n d a n te ne v a r s a " t e l
k in i" ( a la m a ) d r . E e r v a ta n , d e d i im iz d e n g e n i b i l
m e k g e r e k s e , k i i n i in k e n d is in i M s r l b ilip , A r a p D n
y a ls
b ilm e s in ?
N i in
k e n d is in i A r a p
t o p lu m u n u n
b ir
iz g ile r iz d ile r , s o n r a o n u k u ts a l b ir k l a
h a lk
h i b ir s e b e b i o lm a k s z n
bu
ta ra fta
1 9 . y z y lla r d a k i n l
t e m s ilc ile r i
H e r b e r t L u th y
( 1 7 4 4 - 1 8 0 3 ) v e J o h a n n F ic h te ( 1 7 6 2 - 1 8 1 4 ) b ir m ille t in
66
s la m v e M illiy e t ilik
m illi a h s iy e t in i o lu t u r a n e t k e n le r a r a s n d a d il v e t a r i
h i ( z e llik le d ili) h e p s in d e n s t n s a y y o r la r d . B u n la r
t a k lid e n N a m k K e m a l ( T r k iy e 'd e ) v e N e d im ( M s r 'd a )
g ib i s l m d n y a s n n m il liy e t ile r i d e v a ta n a n la y n n
en b y k d a y a n a o la r a k , d ili s a y y o r la r d .
F a k a t g e r e e b a k a r s a k , b ir m ille t in a y n d ili v e t a
r ih i p a y la m a s , m il l i d a y a n m a y ve b ilin c i o lu t u r m a
d a y e t e r li d e ild ir . W a s h in g t o n 'd a k i a d a A m e r ik a l
la r n d ili v e t a r ih i, n g iliz le r in d ilin in v e t a r ih in in a y n s
o ld u u h a ld e , in g iliz le r d e n a y r la r a k b ir b a m s z m i l l i
y e t k u r d u la r . V e y a , s v i r e 'n in b lg e s in d e d e i ik
d il b u lu n m a s n a r a m e n m il l i y e t h is s i s a la m l n k o
r u m a k t a d r . H in d is t a n 'd a o n d r t t e n o k d il v a r d r . n
g iliz c e 'd e n b a k a b t n H in d is t a n h a lk n n o r t a k d
n e b ile c e i b ir d il y o k t u r .
E e r m illi b ir lik v e h v iy e ti b e lirle y e n a s l e tk e n d il o l
s a y d , n e d e n n g ilt e r e v e K u z e y A m e r ik a , o r t a k d ile s a
h ip o ld u k la r h a ld e t e k b ir m ille t o lu t u r m a d la r ? Y a da
is p a n y a
A m e r ik a
lk e le r i,
ile
ayn
d ili
konuan
L a tin
B r e z ily a
n e d e n b ir l ik f ik r in d e o lm a d la r ?
Y a n l a n la lm a s n ! A y n d ili k o n u m a n n , d a y a
n m a v e b ir l ik o lu t u r m a d a r o l y o k t u r d e m e k is t e m i
y o r u z . Z ir a m a lu m d u r k i d il in s a n la r n
b ir b ir iy le
ili k i
u d u r:
M il l i y e t i o lu t u r m a d a
b e lir le y ic i e tk e n
bu
a k m h z la n d r a b ilm e s in e r a m e n d il d e ild ir . H a lk la r
d a n b ir o u , d ille r i d e i ik o lm a s y la b ir lik te b ir m ille t h a
lin d e le r. (s v i re 'd e k i g ib i). B ir o u ayn d ili k o n u tu k la r h a l
de a y r a y r m ille t le r o lu tu r u p b ir b ir in d e n o k u z a k trla r.
67
A li M u h a m m e t ! N a k a v i
N a s r ve d i e r A ra p k a v im p e r e s tle r i (rk la r ) d il b ir li i
te m e li z e rin e te k "A ra p m ille t i'n i k u r m a k is te d ile r , a m a y e
n ilg iy e u ra d la r, y a p a m a d la r. L b n a n l M a r n i h r is tiy a n la r, L b n a n M s l m a n la r y la d il b ir li i o lm a la rn a ra m e n ,
y lla r d r o n la r la s a v a y o rla r. K e n d ile r in i, M s l m a n d ild a la rn d a n d a h a o k A v r u p a lIla ra y a k n h is s e d iy o rla r .
B ir de h e r lk e d e b ir d il ile d e il, e itli d ille rle k a r la
y o ru z . L e h e d e n ile n e y d e , a y r d ild ir . A c a b a F a rs a n n b ir
le h e s i d e n ile n A fg a n lIla r n D u rri d ilin i m i fa rs la r d a h a o k
a n ly o rla r, y o k s a T e b riz a z e ric e s in i m i? A r a b is ta n lIla r , L ib
y a 'd a k o n u u la n A ra p a 'n n y zd e o n u n u b ile a n la m y o rla r!
B u n c a g e r e k le ri g z n n d e b u lu n d u rd u u m u z z a m a n ,
m illiy e t te m e li o la ra k 'd il in ne k a d a r b o , e k s ik ve m a n tk
d o ld u u g z le r n n e s e riliy o r.
s o n ra s ra n , k lt r ve m e d e n iy e t b a k m n d a n e s k i
Z e r d t m e d e n iy e ti v e k lt r ile d e il, A ra p lk e le ri ve Pa
k is ta n ile b a d a r. Keza M s r, k lt r d e ve m e d e n iy e tte Fi
ra v u n la r m e d e n iy e tin d e n o k s la m s o n ra s ra n 'a b e n z iy o r.
K sa ca s b t n d n y a M s l m a n la r , s la m 'n d o u u n d a n
s o n ra a y n ta r ih i ve a y n k lt r p a y la y o rla r, ira n l, A ra p ,
T rk , P a k is ta n lI v e H in d is ta n l M s l m a n n g e m i te k i u y
g a rl s la m m e d e n iy e tin d e n b a ka b ir e y d e ild ir.
M illiy e t ile r , b u
s la m
ve ya "A ra p m e d e n iy e ti" o la ra k g s te rm e k le v e y a h a lk n im
d ik i k lt r ve m e d e n iy e tiy le h i m i h i a la k a s o lm a y a n ,
b u n d a n t r s la m ta r ih i ve k lt r k a d a r M s l m a n la r
68
s la m ve M illiy e t ilik
k u a ta m a y a n , v a h d e te s e v k e d e m e y e n s la m n c e s i ta rih in
ve k lt r n r m k e m ik le r in i to p r a k a ltn d a n k a rtm a k
la, h a lk n i e ris in d e m illi g u r u r u a le v le n d irm e e a l y o rla r.
M illiy e t ile r , h e r z a m a n a b a rtm a , s a m a la m a , m u g a la
ta, t a h r if v e k e n d in i v m e ile b ir lik t e o la n e s k i m e d e n iy e tin
e s e r le r in i d ir ilt m e k le k a lm y o r, b u n u n y a n s ra F ars, A ra p ,
T rk rk la rn y c e ltip is la m i d u y g u la r y o k e tm e k a m a c y la
s la m ta r ih in i v e u y g a rl n k m s e m e y e a l y o r la r ; bu
y o ld a e lle rin d e n g e le n i e s ir g e m iy o r la r . F a ka t u n u b ilm e li
d ir le r k i, y a p tk la r bu i , te r s in e s o n u la n a c a k y a n l ve c a
h ilc e b ir i tir . n k D r. A li e r ia ti'n in d e d i i g ib i, "Fars
k a v m i (v e a y n e n T rk , A ra p ve d i e r M s l m a n k a v im le r )
k e n d i liy a k a t v e is tid a d la rn g s te r e b ilm e k i in s la m s o n
ra s p a rla k y z y lla rd a n d a h a iy i v e g r k e m li b ir f r s a t e ld e
e d e m e m i le r d ir b t n b ir ta rih b o y u ."
M illiy e t ile r in
d e d ik le rin in
ta m
te rs in e
V II. y z y ld a n
s o n ra s la m 'n d a v e tin i k a b u l e d e n ra n , T rk iy e ve d i e r Or
ta d o u lk e le ri, k e n d ile rin i s la m 'd a y le s in e e r ittile r k i sla m
ta rih in d e n v e m e d e n iy e tin d e n b a k a b ir ta rih le r i ve m e d e n i
y e tle ri y o k tu r a rtk . Bu m ille tle r in a z a m e ti v e y c e li i, k e n d i
le rin in , s l m 'n ile rle m e s i v e s l m 'n g r k e m li k lt r n ve
m e d e n iy e tin i y e rle tir m e k i in o y n a d k la r ro l ile o ra n tld r.
s l m h a lk la r g e m i le riy le v n m e k , iftih a r e tm e k is tiy o r
la rs a , s l m 'a d n m e k te n , b a ka b ir a re le ri y o k tu r .
s l m 'd a n b a k a b ir ta r ih i, m illiy e t te m e li ve m ille t in
h v iy e tin i b e lirle y e n e tk e n o la ra k s e m e k , m a n tk s z ve k a r
g a a lk k a ra n b ir i t ir . n k lk e le r in s n r la r , b t n ta
r ih
boyu
a y n d e ild ir . M e s e la A fg a n is ta n , b ir z a m a n la r
r a n 'n b ir p a r a s id i.
0 h a ld e ta r ih i, " z e rk m illiy e t" te m e li s a y m a k m m k n
m d r?
69
A li M u h a m m e t ! N a k a v i
70
s la m v e M illiy e t ilik
m u h a k k a k . y le y s e n e d e n o n u te m e l e d in m iy e lim ?
n g ilte r e 'd e n
o ld u k la r
e y a le tle rin in
g m r k
b ir li i, 1 9 1 8 -
1 9 5 2 y lla rn d a o n la rn s iy a s i b ir li in i s a la m tr. A n c a k bu
g ib i p e k n a d ir rn e k le r, b ir is tis n a d r, ka id e d e ild ir.
B y le c e g r l y o r ki M illiy e t ili in t m
a na te m e lle ri
g e v e k , d e e rs iz v e m a n tk s z d r. Bu te m e lle r in , g e r i m il
liy e t h is s in in
ic a d e d ilm e s in d e
b aze n y a rd m o lm u tu r .
A m a b ir li i ic a d e d ip k o ru y a n b e lirle y ic i e tk e n le r d e ille r d ir .
Bu
n e d e n le
F ra n s z
m illiy e t ile r i,
b ir A lm a n y a lIn n ,
b ir
F ra n s a ln n v e b ir n g ilte r e lin in k e n d is in i A lm a n y a , F ra n s a
ve n g ilte re m ille t in e b a l b ilm e s in e s e b e b o la n e y in s a
n n is te i v e ira d e s id ir " d e d ile r.
E ve t, f e r t le r g n ll o la r a k b e lli b ir m ille te b a la n m a
ya raz o lm a d k a , d ild a lk , c o r a fi s n r la r , rk ve ta r ih h i
b ir e y k a lp le rin b ir li in i s a la y a m a z .
71
A li M u h a m m e d N a k a v i
m a k s z n , fe r t le r v e h a lk la r ta ra fn d a n k a b u l e d ilip b t n in
s a n la rn b ir li iy le s o n u la n a b ilir . B u n u n , im k a n s z h i b ir
ta ra f y o k t u r a k l a s n d a n . F aka t c o r a fi s n rla rn , rk n ve
d ilin z e rin e k u ru la n m illiy e tle r in b t n in s a n la r i e rm e s i
a kle n m m k n o lm a d i in "in s a n la rn b irli i" de h e r z a m a n
i in im k a n s z b ir h a le g e lm i o lu r.
M illiy e t ilik , in s a n la r g r u p la r a ve h a lk la ra a y ry o r . Bu
y z d e n in s a n l n b ir li in i s a la y a m a z .
B y le b ir b ir im d e "a z n lk la r" ve "y a b a n c la r" m e s e le s i
de z m le n e m e z .
F a k a t "in a n " te m e li
z e rin e
k u ru la n
" M M E T ", a k b ir b ir im d ir . 0 in a n c k a b u l e d e n h e rk e s h a n
g i rk ta n , re n k te n , lk e d e n v e d ild e n o lu rs a o ls u n bu b ir im in
i e ris in d e y e r a lr. G n b e g n g e n i le y ip s o n u n d a "in s a n la rn
e v re n s e l k a rd e li i 'n i s a la y a b ile c e k te k te m e l, in a n te m e
lid ir . Evet, m illiy e t ve b ir lik te m e li o la ra k te k d o ru , b ilim s e l,
m a n tk s a l v e in s a n i o la n te m e l, "in a n " ve id e o lo jid ir . D i e r
e tk e n le r, in a n ve id e o lo jiy e k y a s la y a n e tk e n le rd ir.
G rd m z g ib i m illiy e t ile rin z e rin d e d u rd u k la r te
m e lle r in h i b ir is i g e n i k a p s a m l ve m a n tk l d e ild ir . B u
n u n a k s in e s la m 'n , b a y ra k ta rl n y a p t "in a n b ir lik
te li i" , a k li e s a s la ra s a h ip t ir ve ta m m a n a s y la y o ru m la n a b i
le ce k b ir n ite lik te d ir. A yn id e o lo jiy e in a n a n la r, d n y a g r
le ri, d in i in a n la r, k lt r le r i ve h e d e fle ri b ir o ld u u i in b ir
" M M E T " s a y lm a ld rla r.
O rta y e rd e V a ta n p e r e s tlik ve M illiy e t ilik b u lu n d u u
m d d e t e , s a v a v e a t m a te h lik e s i k a lk m a z in s a n la rn
a ra s n d a n . n k M illiy e t ilik te b ir le m e , d iy a le k tik e k ild e
"u lu s la ra ra s te fr ik a v e k a r tl a " y o l a a r. Bu k a r tlk , z o r
b a lk v e d i e r le r in i s m r g e le tir m e k t e n b a k a b ir y o l ile
s o n u la n m a z . F aka t in a n v a h d e ti, in a n c k a b u l e tm e k le h e r
t r l a y rm y o k e d e r. H e rk e s e it ve k a rd e o lu r b y le c e .
72
s la m v e M illiy e t ilik
Bu
a z n lk la r,
o u n lu u n
m illiy e t i
d u y g u la r
z e rin e y a p tk la r p ro p a g a n d a b a s k s ile k a r la tk la r za
m a n , k e n d i b a m s z k im lik le r in i k a y b e d e b ile c e k le ri k o r k u
s u n d a n te p k i g s te rm e e k a lk rla r. Bu y z d e n d e v le tin
v e y a o u n lu u n
m illiy e t i p r o p a g a n d a y a p t y e rle r d e
b a h s e tm e e
hakk
o lm a s n ? !.
N e o lu r s a
o ls u n ,
K rt, A ra p d e ild ir . T a a s s u b , v a ta n , rk v e d il iy i is e , h e r ta
r a f i in iy id ir ; k t is e h e r ta r a f i in ... ki l y le h k m v e
re m e y iz . E e r a m e rik a lt b e y a z d e r ilile r in m illiy e t ili i iyi ise,
s iy a h d e rilile rin k i n i in k t d r? !.
B ylece M illiy e t ilik te m e lle ri, m a n tk i d a ya n a o lm a m a
s n d a n b a k a s o n u n d a h e d e fin in i n e n m e s in e ve ke n d i ye
n ilg is in e s e b e b o lu y o r. B yle o lu n c a da k u r u lu g a y e s i o la n ,
lk e b t n l k v e b ir li in i k o r u y a b ilm e k i in d ik ta t r l e
b a v u r m a k z o ru n d a k a ly o r.
M illiy e t ile r in id d ia e ttik le r in in ta m a k s in e d in i in a n
la r d e il, m illiy e t i d u y g u la r k r k le m e k b ir lik e n g e li ve
73
A li M u h a m m e d N a k a v i
h is s e d e rle r.
B a k a la r d a o n la ra k a r a yn h is s e s a h ip t ir le r , h a tta n e s il
le r v e y z y lla r g e tik te n s o n r a b ile . K r tle r , rla n d a lIla r,
A m e rik a l s iy a h d e r ilile r , T r k iy e , S u riy e ve r a n 'd a k i E rm e n ile r e n iy i r n e k tir le r bu s z m z e .
M illiy e t ilik , k a n , t o p r a k ve d il l le r iy le bu a z n lk la
rn s o r u n u n u h a lle d e m e z . O ysa "in a n " te m e l a ln d za
m a n , in a n , h e r h a n g i b ir is in in m lk ve m ira s o lm a d ve
h e rk e s ta ra fn d a n k a b u l e d ile b ile c e k d u r u m d a o ld u u i in
a z n lk la r m e s e le s i z m le n ip s o n u n d a a z n lk d iy e b ir e
y in o lm a m a s m m k n d r . En a z n d a n a k l a s n d a n b u n a
im k a n v a rd r. F akat m illiy e t i t o p lu m la r d a a z n lk la r s o r u n u
k a n s e r t m r g ib i z m le n m e d e n k a lm a k ta d r . K a lm a y a
d a m a h k u m d u r.
ze llikle s l m d n y a s n n o u lk e le rin d e bu m e s e le
o k h a s s a s v e n e m lid ir . n k m illiy e t d u y g u la r n k r k
le m e k lk e n in p a r a la n m a s n a s e b e b o lu r.
r a n 'd a , P a k is ta n 'd a , T r k iy e 'd e v e A ra p lk e le r in in o
u n d a d in i a z n lk la r y z d e 2 'd e n veya 4 'd e n fa zla d e ild ir . Bu
a z m ik t a r ise , s l m n iz a m n n h im a y e s i a ltn d a b t n m e
74
s la m v e M illiy e t ilik
d e n i v e in s a n i h a k la rn a s a h ip o la b ilir. Y o l d a a k tr, is te
y e n h e rk e s , B y k s l m m m e t i'n in ta m m a n a s y la b ir u z
v u o la b ilir . F aka t m illiy e ti te m e l e d in ir s e k , a z n lk la r b irk a
k a t o a la c a k tr; b lg e , d il ve rk d e i ik lik le r i y z n d e n .
G e r e k te a d la r g e e n lk e le rd e o u n lu u , d e i ik a z n lk la r
o lu tu r m a k ta d r . K a v m iy e t te m e l o ld u u z a m a n , K rt, K rt
M illiy e t ili in e s e v k e d ilir; T rk de T rk M illiy e t ili in e . Bu d u
r u m d a , bu lk e le r p h e s iz p a r a la n m a a d o ru g id e r le r .
B a s k v e d ik t a t r l k le p a r a la n m a te h lik e s in d e n k u r tu la b i
lir le r a n c a k . ra n , T r k iy e , P a k is ta n v e is l m i lk e le r in o
u , m illiy e ti te m e l e d in d ik le r i i in bu s o r u n ile k a r k a r y a
k a lm la r d r.
Acaba Kabiliyetleri
Harekete Geiren Sadece Milliyetilik midir?
B a ta H a ro ld L a s k y o lm a k ze re baz d n r le r , " M il
liy e t ili i b ir g e r e k o la ra k d e il, b ir "m a s la h a t" o la ra k k a
b u l e tm e k la z m d r" d iy o r la r . L a s k y y le y a z y o r: "M illiy e t i
lik b t n y e te rs iz lik le ri ve e li k ile ri ile b ir lik t e
o lu t u r
a ra s n d a g l b ir b ir li in o lu m a s n a y a rd m c o ld u u n d a
a h it o lm u t u r .
(1 )
H a r o ld ,
J.
Lasky:
N a tio n a lis m
and
th e
F u tu re
o f C i v i li z a t i o n ,
s.
6 6 ,L o n d o 19 71.
75
ALTINCI BOLUM
Milliyetiliin Zararlar
Bencillik ve nyargclk
d e i ik a rtla rd a
d e i ik e k ille r d e o rta y a k y o r.
77
A li M u h a m m e t! N a k a v i
k e n d i e le tir ic ilik g c n v e s o r u m lu lu k h is s in i y it ir m e k ve
in s a f ta ra fn a ri y e t e tm e m e k , M illiy e t ili in
b a ta g e le n
a r t r le r in d e
( 1 ) V V a lt e r
L a c g u e r;
o ld u u n u
C o m m u n is m
E a s t, L o n d o n , 1 9 5 0 , s .
d n m e le r i
and
N a iio n a lis m
fi.
( 2 ) W ill D u r r a n t: T h e M a n s io n s o fP h ilo s o p h y , s . 2 3 9 .
78
m m k n d r.
in
The
M id d le
s la m v e M illiy e t ilik
A m a b u z e llik u m u m u n a a m ild ir .
M illiy e t ili in , k e n d i h a k k n d a b ile s a m a la m a s , d i
e rle rin i k m s e m e s i z itib a riy le d ir. B u n u n se b e b i m a
lu m d u r : H a lk ta y a la n d a o ls a k e n d i m ille t iy le v n m e h is s i
ni ic a d e tm e k s iz in , m ille t i, k e n d is in e p e r e s ti e d ip d i e r le r i
k a r s n d a ta v r a lm a a n a s l s r k le y e b ilir? !.
79
A li M u h a m m e d N a k a v i
d i e r le r in i n e m s e m iy o r v e d m a n b iliy o r . B ir in s a n y a l
nz A v r u p a 'd a d o d u u v e b e ya z d e r ili o ld u u n d a n , b a k a
la rn k m s y o r ; s iy a h d e r ilile r e te c a v z , o n la r y a m a
la m a y v e v a ta n d a la rn a k a r k u lla n d l le r i, b a k a la
rn a k a r k u lla n m a m a b ir h a k k b iliy o r k e n d is i i in . H a tta
E in s te in g ib i d n y a c a n l b ir d a h i, y a h u d i o ld u u i in A l
m a n y a lI n e fre t e d iy o r o n d a n . B ir A lm a n y a lIn n A lm a n y a lI o l
m a s , b ir F ra n s a ln n F ra n s a l o lm a s , h e rk e s te n n e fr e t e tm e
h a k k n v e r iy o r o n la ra !
i in
b a k a la rn d a n
s t n
v e fa z ile tli
o ld u k la rn ,
ra n lIla rn v e T r k le r in k a fa la rn a i le y e b ilm e k i in , d a im a
o n la r b ir ta k m a s ls z e y le rle m e d h e tm e lid ir . Bu is e , k o m
u lk e le rd e v e h a lk la r d a d a a y n h is s i ic a d e d e r, b y le c e
r k ta a s s u b u b ir b ir le r in in a le y h in d e a le v le n m e y e b a la r.
M illiy e t i d u y g u la r ta r ih te h e r z a m a n rk l a s e b e b
o lm u t u r . Y u n a n lla r, u y g a rlk la r n n en g r k e m li d n e m in
d e b ile Y u n a n l o lm a y a n la r "b a rb a r d iy e a d la n d ry o r la rd .
A r is to y le d iy o r: "B a rb a rn Y u n a n lla ra k le o lm a s n , ta
b ia t is te m i tir ." B ir "d in i b irim "d e n d a h a o k b ir "m illi b irim "
o la n y a h u d ile r, k e n d ile rin i A lla h ' n s e ti i in s a n la r b iliy o r la r .
R o m a lla r, en y k s e k u y g a rlk d n e m le r in d e y e rk re s in d e
y a ln z m ille t b u lu n d u u n a in a n y o r la r d . B u n la r, Torna
lla r, o n la r ile a n tla m a y a p a n la r ve v a h ile r id i.
80
s la m v e M illiy e t ilik
Milliyetilik, stilacla ve
Smrge Edinmee Sebeb Olur:
is tila c lk v e s m r g e e d in m e n in fa k t r v a rd r:
1 - id d e tli ta a s s u b ,
2 - K e n d in i b a k a la rn d a n s t n g r m e k ,
3 - B e n c illik , (s a d e c e k e n d i m a d d i ve s iy a s i k a rla rn d
n m e h a li.)
M a a le s e f M illiy e t ilik b u n la rn h e r n e de s a h ip tir .
Bu y z d e n ta r ih b o y u n c a h e r z a m a n is tila c l a ve s m rg e
e d in m e le re y o l a m tr.
M illiy e t ilik , m ille t le r a ra s n d a k i te c a v z le rin ve s a v a
n z e m in id ir . H e r lk e y a ln z k e n d i k a rla rn d n d
ve k e n d is in i b a k a la rn a ta h a k k m e tm e e la y k ve h a kl
g r d z a m a n , is te ris te m e z e k i m e le r, s a v a la r ve s
m r g e e d in m e le r d e v a m e d e c e k tir.
B a z la r, y a ln z a r M illiy e t ili in b y le o ld u u n u d
n r le r . F a k a t ta rih , M illiy e t ili in iy i o la n ve iy i o lm a y a n
o lm a d n ve s o n u n d a h e r m illiy e t ili in o v e n iz m e s e b e b o l
d u u n u r e tm i tir bize.
Bazlar, v a ta n p e re s tli in ve rkl n ta a s s u b ic a d e dip
is tila c l a s e b e b o ld u u g ib i d in ve id e o lo ji de ayn e yle re se
beb o la b ilir d iy e d n e b ilirle r. I\le v a r ki b u n u d n e n le r,
o k a k o ld u u h a ld e in c e b ir n o k ta y g rm e z lik te n g e liy o rla r.
Evet, h e r d in ve id e o lo ji ta a s s u b icad e d ip k e n d is in i d i e r
id e o lo jile rd e n s t n sa y a r. Fakat to p ra k v e y a kan e sa sn a d e
il, fik ir v e akl e s a sn a daya l o ld u u i in b ilim s e l a t m a la r
ve e k i m e le rle s o n u la n a b ilir. "n a n " b ilim s e l e k ild e ka n tla
n rsa ve y a y e te rli c a z ib e y e ( e k im ) s a h ip o lu rs a h i b ir z o rla
m a , b a s k o lm a k s z n b t n in s a n la rn k e n d is in e in a n a b ile c e i
n ite lik te b ir e y d ir. "n a n " a k b ir d z e n d ir. K a r s n d a m illi
si
A li M u h a m m e d N a k a v i
y e t ve rk lk ka pa l b ir d z e n d ir. Y a b a n c la r, s m rg e ve ya
k le e d in m e k s iz in to p la y a m a z . n a n y a y ld za m a n , u y ru k
larn h e p s i "eit" ve "ka rd e " o lu rla r. M illiy e t ilik ya yld za
m a n ise s m rg e le r k u ra ra k e m p e ry a liz m le s o n u la n r. D in ve
e k o l n s u n d u u d z e n , b t n in s a n la r i in d ir. H e rke s, siy a h ,
beyaz, d o u lu ve b a tl o d z e n i ka b u l e d e b ilir. Fakat M illiy e t
ilik , m u s ta z a f m ille tle ri k le ve s m rg e e tm e k s iz in a sla y a
yla m a z . "A rya" rk n d a n o la n b iri, h i b ir za m a n "S a m i rkn d a n
o la m a z . T rk iy e s m rg e e d ilm e k s iz in ra n o la m a z. O ysa ki
M s r, Ira k ve ra n s l m ' k a b u l e ttile r ve s m rg e e d in m e
a d n d a h e rh a n g i b ir m e s e le y le k a r la m a d la r.
"n a n ", a kl v e d n c e ile ilg ili o ld u u i in te b li ve
ir a d y o lu ile y a y la b ilir. N ite k im s la m , t c c a r la r ve d e rv i
le r a ra c l y la A s y a 'n n v e A frik a 'n n en u za k n o k ta la rn a k a
d a r y a y ld .*1) A m a M illiy e t ilik , f ik r i b ir te m e le d e il, rk ve
c o ra fy a te m e lin e dayal o ld u u
i in
d i e r le r in i s m rg e
e d in m e k s iz in y a y la m a z .
G e e n b l m le r d e d e d e d i im iz g ib i, v a h i b a t s
m r g e c ili in in 19. y z y ld a n c d n y a lk e le rin e te c a
v z e tm e s i, b iz z a t M illiy e t ilik d u y g u la r n d a n ve ta a s s u b la rn d a n k a y n a k la n m t. Y k c d n y a s a v a la r, N a g a z a k i ve
H ir o im a fa c ia la r v e in s a n lk ta r ih in i k a n a b u la y a n d i e r
y z le rc e s a v a , M illiy e t ili in istila c l "n a en iy i b e lg e d ir.
E ve t, to p r a k g e n i le tm e a rz u s u n u v e te c a v z d o u
ra n , m illi d u y g u la r d r. M illiy e t ilik , e m p e r y a liz m in k a y n a
d r. M illiy e t ilik , z a y f m ille tle r e te c a v z e d e re k k e n d i g a y r i m e ru is te k le rin i, " m illi m e n fa a tle r" a d n a b a k a la rn a z o r
la k a b u l e ttirm e y e a l r.
( 1 ) B a w t; T h e S p r e a d o f s la m . 7 4
82
s la m v e M illiy e t ilik
d u y g u la r n
k le s id ir le r .
M illiy e t ilik ,
83
YEDNC BLM
slam ve Milliyetilik
Is l m n a z a rn d a , n o r m a l v a ta n s e v g is i d u y g u la r in
s a n n y c e in a n lk s y le e li m e d ik e , b a b a y a , a n n e y e ,
e v la d a v e a k ra b a y a o la n s e v g i g ib i, h i b ir s a k n c a s y o k
tu r . F a k a t ilk s a y fa la r d a d a b ir o k d e lille r le is b a tla d m z
g ib i, a d a M illiy e t ilik , n o r m a l b ir h is v e d u y g u d e il,
in s a n n t m fe r d i v e i tim a i d a v r a n la r n k e n d i k o n tr o l
a ltn a a lm a k is te y e n s iy a s a l ve s o s y a l b ir d z e n d ir . te
y a n d a n s la m d a k e n d in e h a s a lty a p la r y la b a m s z b ir
f ik r i- a m e li v e s iy a s i- i t im i n iz a m a s a h ip o ld u u i in , M il
liy e t ilik ile b ir i t im a i- s iy a s i e k o l o lm a s itib a r iy le e li
m e s i t a b iid ir . s la m ; H r is t iy a n lk , B u d iz m v e d i e r b t n
d in le r g ib i ib a d e tle r v e m e ta fiz ik in a n la r ile s n r la n m
b ir d in d e ild ir . a y e t s la m , y a ln z c a ib a d i b ir d in o ls a y
d , m illiy e t ilik le a ra s n d a b ir e k i m e s z k o u s u o la m a z
d . F a k a t s la m , i tim a i, ik t is a d i, s iy a s i v e h a y a t h a k k n d a
b e lli b ir fe ls e fe y e s a h ip o la n b ir d in d ir . B u y z d e n s la m
ile k e n d in e h a s a lty a p s y la s iy a s i- i t im a i b ir d z e n o la n
M illiy e t ilik a ra s n d a k i e li k i k a n lm a z d r .
s la m in k la b , M s l m a n la r n fe rd i v e i tim a i h a y a tla
rn n h a k im iy e ti m e s e le s in d e d i e r h i b ir id e o lo jiy le u y u a -
85
A li M u h a m m e d N a k a v i
m a z. B ir M s l m a n , h i b ir z a m a n h e m M s l m a n , h e m de
k o m n is t o la m y a c a g ib i, h e m M s l m a n h e m m illiy e t i
de o la m a z.
"M illiy e t", s la m ile h i m i h i u z la a m a z ? s la m , y a p
s g e re i m illiy e t ilik le m u h a liftir . s la m ve m illiy e t ilik t m
y n le r d e ik i e li k ili ve k a r t k u tu b u o lu tu r m a k ta la r .
le rd e k i s a y fa la rd a da g s te re c e im iz g ib i K u r'a n a k
a m illiy e t ili in e s a s la rn re d d e d e re k , d il, re n k ve rk d e il,
in a n ve ta k v a y , v a h d e t ve b ir li i e sa s o la ra k k a b u l e d e r.
O rta k in a n , s la m m m e t im a lty a p s d r. M illiy e t i
li in a m a c , m illi b ir im le r k u r m a k tr . O ysa s la m 'n h e d e fi
"d n y a
b ir li i" d ir .
M illiy e t ilik ,
in s a n n
v e fa k a rl n n
ve
86
s la m v e M illiy e t ilik
p a r a s n a s e v iy o r. Bu a l m a n n m a n tk i n e tic e s i, k a v m
d in le r i d ir ilt m e k t ir . P e h le v i k a v m iy e t ili i z a m a n n d a ra n 'n
d in i s a y d k la r M e c u s ilik v e B a h a ilik , re jim ta ra fn d a n d e s
te k le n ip p ro p a g a n d a s y a p ly o rd u . A lm a n y a 'd a H itle r h a k i
m iy e ti z a m a n n d a , N a zi d n r le r ik i g ru b a a y rly o r la rd :
B a zla r, Hz. s a (a s ) y " F ilis tin li Y a h u d i" b ilip H ris tiy a n l
re d d e d e rle rk e n ; b a z la r d a H r is tiy a n l k a b u l e d ip H z. sa
(a s )n n F ilis tin li d e il, N o r d i rk n d a n o ld u u n u is b a tla m a a a l y o r la r d .
s la m d iy o r k i: B t n d n y a M s l m a n la r , b ir g v d e
n in u z u v la r ve b ir ta ra n d i le ri g ib i b ir b ir in e b a ld rla r ve
a ra p , a c e m , s iy a h , b e y a z b t n d n y a M s l m a n la r, te k
in a n e tra fn d a to p la n r la r . F akat m illiy e t ilik , e itli k a v im le rin bu v a h d e tin i, k a v m i ve m illi h v iy e te b ir te h lik e s a y y o r.
B y le c e g r y o ru z ki, M illiy e t ili in to p lu m ve s iy a s e t
h a k k n d a k i g r a s , s l m 'n g r a s n d a n ta m a m e n
a y rd r . Bu ik i e k o l, " m a n ia t- l- c e m " ve e li ik tir le r .
i te b u y z d e n b t n s la m i lk e le r in m illiy e t ile r i, s
la m 'd a n k o p m a y m illiy e t ili in b a a r a rtla rn d a n b ilirle r.
B u n u d ile g e tir m e s e le r b ile fiile n g s t e r iy o r la r ve s l m ' is
te y e n le r le d e s re k li s a v a y o rla r.
Peygamberin, Kurey
Milliyetiliine Kar Mcadelesi
s l m 'n d o u u v e s l m n k l b n n g e r e k le ti i za
m a n d a , c a h iliy e t d e v re s i A ra p la rn n te k s iy a s i ve i tim a i k u
r u m la n , s t n l k v e a l a k lk e s a s s a y la n "kabile", ka vim ",
"rk" ve "dil" idi. O n lar, kan ve k a v m i b a llk la r, b ir lik e s a s
b iliy o r la r d . D ili d e s t n l k l s b ilip , a ra p o lm a y a n la r
"acem ", y a n i lal ( d ils iz ) d iye a d la n d ry o rla rd .
s l m in k l b bu fik r i v e k a v m i te k ila t k k n d e n ka
87
A li M u h a m m e d N a k a v i
k a v m iy e t i
z ih n iy e t le r i
a ra la r n d a n
k a ld r d .
r a n 'd a n S e lm a n , r u m rk n d a n S u -h a y b ve H a b e is ta n 'd a n
s iy a h
d e r ili
B ila l
o lm a k
z e re
d e i ik
r k ta n
M s l m a n n to p la n d b ir m e c lis e , K a y s b in M u t te b e is
m in d e b ir a ra p g ir d i v e b u k i iy e "ya ba nc" d iy e h ita b e tti.
P e y g a m b e r (s a v ), b u n a o k kzd ve:
"H e p in iz in b a b a s b ir d ir ; h e p in iz in d in i b ir d ir . V e k e n
d is iy le v n d n z a ra p lk , ne a n n e n iz d e n , ne de b a b a n z d a n d r. (Y a n i A d e m (a s ) ve H a v v a h e p in iz in b a b a s ve
a n n e s id ir )" b u y u rd u .
P e y g a m b e r (s a v ) b ir h a d is le rin d e a k a b u y u rd u ki:
"M illiy e t ilik (a s a b iy e t) y o lu n d a le n b izd e n d e ild ir. M il
liy e t ili e (a s a b iy e te ) a ra n b izd e n d e ild ir. M illiy e t ilik y o
lu n d a sa va a n b izd e n d e ild ir."
M illiy e t i
ve
k a v im p e r e s t g le r ,
s l m 'n
b u n k
l p a rs k a r s n d a v a r g le r iy le d ir e n d ile r . O n la rn bu
k a v im v e rk ta a s s u p la r, s l m 'n y a y lm a s y o lu n d a en b
y k e n g e l id i. K a n v e to p r a a b a llk , K u r e y 'i ve o z a m a
n n d i e r k a b ile v e k a v im le r in i, s la m P e y g a m b e ri (s a v ) k a r
s n d a m e vzi a lm a a s e v k e d iy o rd u .
88
s la m v e M illiy e t ilik
A b d l m e n a f o u lla r y la e itiz , b ir a ta b in m e d e ve c m e r t
lik te o n la r n r a k ib iy iz . P e k i n a s l o ld u d a o n la r d a n b ir i, p e y
g a m b e r lik id d ia s n d a b u lu n d u !? "A n d o ls u n ki M u h a m m e d 'in
p e y g a m b e rli in i k a b u l e tm e ye ce iz."
U zu n y lla r b y le b ir p e y g a m b e rin g e lm e s in i b e kle ye n ya h u d ile rin de Hz. M u h a m m e d (s a v ) ile s a v a m a la rn n s e b e b i,
i te b u k a v m i v e m illi a s a b iy e t id i. E ve t, a s a b iy e t, h a k ik a ti
k a b u l e tm e n in n n a ld . P e y g a m b e rin , (s a v ) s m a il o u lla
rn d a n o lm a s v e s ra il o u lla rn d a n o lm a m a s , o n la r r a h a t
sz e tti, A lla h a in a n a n la rn k a r s n d a m r ik le r ile i b ir li i
y a p m a la r n a s e b e p o ld u .
M illiy e t v e k a v m iy e t d u y g u la rn k r k le m e k , M e d in e
m n a fk la r n n en e y ta n i s ila h y d . H a tta m n a fk la r n b a
la rn d a n
b ir i, B u s s a v a m e s e le s in i g n d e m e g e tire re k
m r a t: 1 0 0 )
M e d in e 'n in b a m n a f A b d u lla h b in U b e y y g e r e k
m illiy e t ile rd e n idi. D a im a M e d in e a h a lis in i M illiy e t ili e a
rp o n la ra , "b u n la r" d e rd i, "b a k a y e rle r d e n b iz im e h rim iz e ,
va ta n m z a g e lip de ta h a k k m e tm e k is te y e n b ir a v u d ile n
c ile r d ir . B u n la r, k e n d ile r in i b e s le d ik te n s o n r a b iz e s a ld ra n
k p e k g ib id ir le r ."
A y n a d a m b a k a b ir y e rd e , "Bu y a b a n c la ra , ( A lla h 'n
p e y g a m b e rin in y a n n d a o la n la ra )" d iy o r d u , " b ir e y v e rm e
y in d e , s o n u n d a d a lp g its in le r."
K u r'a n - M e c id , A b d u lla h bin U b e y y 'in s a m a lk la rn c e
v a b y la b e r a b e r y le a n la ty o r :
89
A li M u h a m m e d N a k a v i
90
s e k iz in c i b o l u m
ve b e n z e ri f a k t r le r i
e s a s a la ra k , in s a n lk to p lu m u n u , b a m s z ve s n r l " b ir im
"le re a y ra r a k b ir " m illi b ir im "in f e r t le r in i, o b ir im in d n
d a k a la n in s a n la r " y a b a n c ' v e h a tta " d m a n " te la k k i e t
m e e z o r la r . M illiy e t ili in m u h a ta b , b t n in s a n lk d e
ild ir , " m illi b ir i m l e r d ir . H e d e fi d e , "e v re n s e l t o p lu m " d e
il, " m illi t o p lu m la r 'd r .
B u n a k a r lk , s la m 'n m u h a ta b t m
in s a n la rd r . s
k n a y p , d e e r y a rg s n n m ih v e r in i, "takva", "akide",
93
A li M u h a m m e t! N a k a v i
K s a c a s s la m , m illi v e k a v m i s n r la r a a n b ir e v re n
se l b a k a v e y k m l l e s a h ip tir .
K u r a n , b e e riy e tin e v re n s e l v a h d e tin i z e llik le v u r g u
lu y o r;
"Ey in sa n la r, s iz i te k b ir ca n d a n y a ra ta n , o cann e in i
de ondan ya ra tp ikisin d e n b ir o k e rkek ve kadn t re te n R abb in iz d e n s a k n n ..." ( N i s a :
1)
"0, s iz i te k b ir n e fis te n ya ra ta n d r, ( s iz in i in ,) b ir k a
r a r ( k a l j ve e m a n e t
y a b ile n
(o la r a k
k o n u lu )
y e r i vardr. K a vra
b ir to p lu lu k i in a y e tle ri b ir e r b ir e r a k la d k ."
( E n 'a m : 9 8 )
13)
K u r 'a n - K e rim , b a k a b ir y e rd e , in s a n la rn g r u p g r u p
s iy a s i v e m illi b ir im le r e a y rlm a s n , ila h i a za b d iye n ite liy o r.
( E n 'a m : 6 5 )
in s a n la r b l k - b l k e d ip o n la r n a ra s n d a to p r a k ve
ka n e s a s y la a y rm y a p m a y , F ira v u n u n b y k c in a y e tle
r in d e n s a y a ra k k n a m tr.
p h e y o k k i Firavun, y e ry z n d e y c e lm i ti ve h a lk
n b l k -b l k e tm i ti." ( k a s a s :
4)
94
s la m v e M illiy e t ilik
t n l e d e il.
P e y g a m b e r (s a v ) de, b t n in s a n l n te k b ir " b ir im o l
d u u n u v e s t n l k l s n n rk d e il, "d in " ve "ta kva " o l
d u u n u d e fa la rc a b ild ir m i t ir :
"Ey in s a n la r! H e p in iz a d e m d e n s in iz ; a d e m is e to p ra k
tandr. O n u n i in so yla rla , a ra p lk veya A c e m lik ile v n l
m ez, iftih a r e d ilem ez. nk A lla h ka tnda en y c e olannz,
o n a ka r g e lm e k te n en fazla sa kn a n n z (e n ta k v a ln z )d r."
N a k le d iliy o r ki P e y g a m b e r (sa v) h e r n a m a zd a n s o n ra ik i
a h a d e ti g e t ir ir s o n ra : a h a d e t e d e rim k i A lla h 'n k u lla rn n
h e p s i k a rd e tirle r." d e rd i.
M s lu m a n la r , K u r 'a n - 'n e m r iy le m illi d e il, e v re n s e l
ris a le te s a h ip tir le r :
h n r n : 110)
(B a k a
ra : 1 4 3 )
95
A li M u h a m m e d N a k a v i
28)
158)
33)
1)
H ic r e tin 6. y ln d a P e y g a m b e r- i E k r e m 'in , R o m a , ra n ,
H a b e is ta n v e M s r a h la rn a m e k tu p g n d e r ip o n la r s
la m 'a d a v e t e tm e s i d e , s la m 'n b t n d n y a i in g n d e rile n
b ir n iz a m o ld u u n a a p a k d e lild ir.
M s l m a n la r n , " B ir g n , Hz. M e h d i z u h u r e d ip d n y a
d a te k b ir s la m d e v le ti k u ra ra k b t n in s a n la r, s la m b a y
ra a ltn d a a d a le te v e b a r a k a v u tu ra c a k tr ." e k lin d e k i
in a n la r d a s la m 'n e v r e n s e lli in i te y id e tm e k te d ir .
te g r y o r u z k i: s la m , b t n y n le r iy le M illiy e t ili
in k a r n o k ta s n d a d r.
96
s la m v e M illiy e t ilik
4)
E ve t, s la m b y le b ir g r e s a h ip o ld u u h a ld e M illi
y e t ilik , 'in s a n ' d iy o r, d a h a o k "va ta n "a b a la n m a l, h a tta
A lla h 'a b a ll ik in c i d e re c e d e g e lm e lid ir . Bu, b ir nevi irk
d e il m id ir ? A k, s e v g i ve v e fa k a rl n m ih v e r i,
A lla h 'tr .
(N is a : 6 0 )
5 0 -5 1 )
97
A li M u h a m m e d N a k a v i
162)
F a ka t s la m 'd a
40)
dneceksiniz." ( K a s a s :
70)
62)
7)
65)
98
s la m v e M illiy e t ilik
d u y g u la r n y a b a n c la rn a le y
99
A li M u h a m m e t! N a k a v i
s, m illiy e t ve v a h d e ti o lu tu r a n e tk e n o la ra k k a b u l e d ilir .
O rta k c o r a fi e v re d e y e ti m e k v e y a rk , d il, ta r ih ve s iy a s i
k u r u m d a o rta k lk , fe r t le r a ra s n d a k i d a y a n m a b a n k u
ra r. Bu e s a s a d a y a n a ra k o n la r, o r ta k m e n fa a t ve m a s la h a t
h is s e d ip ili k ile r k u r a r v e y a k e s e rle r. H a lk k e n d i k m e ve
"y a b a n c k m e " d iy e ik iy e a y rrla r.
B u n u n k a r l n d a s la m , fe r t le r a ra s n d a en b y k
b a n , "in a n " o ld u u n u k a b u l e d iy o r. s la m 'a g re fe r tle r , ili
k ile r in i bu e s a s a d a y a n a ra k k u rm a l v e y a k e s m e li; k a r ve
z a ra rla rn b i m e lid ir le r . s la m 'n n a z a rn d a in a n a s n d a n
k a r ta ra fta o la n b ir i, m illiy e t b a k m n d a n v a ta n d a , h a tta
k e n tta v e k o m u v e h a tta k a rd e , e v la t ve b a b a o ls a b ile
p e k u z a k v e y a b a n c ; fa k a t in a n b a k m d a n o rta k l o la n b i
ri, d n y a n n en u z a k n o k ta s n d a n b ile o ls a p e k y a k n ve
"k e n d i k m e s in " d e n d ir .
S e lm a n ,
F a rs
m e m le k e tin d e n d ir ;
fa k a t A ra p k a v m in d e n o la n Hz. M u h a m m e d (s a v ) ve Hz. A li
(s a v ), o n u n h a k k n d a :
"S e lm a n ,
E h l-i
B e y t'te n d ir " d iy o r la r .
B ila l,
H a b e is
ta n 'd a n , S u h a y b R u m 'd a n d r ; fa k a t A ra p Y a rm a d a s s la m
D e v le ti'n in
b a ta g e le n le r in d e n d ir le r a y n z a m a n d a . E bu
L e h e b , E b u C e h il h a lis a ra p tr la r , fa k a t y e n i k u r u lm u d e v
le t ve to p lu m d a n a tly o r la r ; "y a b a n c " s a y ly o r la r , a y n m il
liy e tte n , a y n k a b ile d e n o lm a la rn a ra m e n .
M illiy e t k o n u s u n d a s la m 'n g r , M illiy e t ili in g
r y le ta m a m y le d e i ik v e e li ik tir . M s l m a n la r n m il
liy e ti v e is k e le t y a p s , c o r a fi s n rla rn , d ilin v e d i e r m a d
d i e tk e n le r in b ir o lm a s e s a s z e rin e d e il, d in e sa s z e ri
n e d ir. "s la m m m e ti" A lla h 'n v e P e y g a m b e rin k u rd u u b ir
"h iz b d ir . Bu h iz b e y e o lm a k , in a n la rd a ve d n y a g r
n d e b ir li e b a ld r. s la m , h e r t r l m a d d i s n r la r k n a
y p , m illiy e ti in a n la ra d a y a n a ra k k u rm a k is tiy o r .
100
s la m v e M illiy e t ilik
B y k s la m d n r M u h a m m e d k b a l y le eliyor:
(s a v ) h ic r e t i d e , c o r a fi m illiy e tt e n a k id e v
m illiy e te g e tm e n in s e m b o l d r, ik b a l d iy o r ki:
M s l m a n n m illiy e t s o ru n u n u , P e y g a m b e r e fe n d im i
z in h ic re t e tm e s i h a lle tm i tir."
s la m 'd a "yerli" ve "ya ba nc'' s a y lm a l s , kan ve m illi
y e t d e il, "in a n g 'tr;
is la m i m e tin le r , b u n o k ta y z e n le v u r g u la m t r . A s r S a a d e t ta r ih i, P e y g a m b e r v e im a m la r n h a y a tla r b u m e
101
A li M u h a m m e t! N a k a v i
s e le y i y le s in e a k l a k a v u tu r m u tu r ki h i b ir k im s e bu
k o n u d a h i m i h i p h e e d e m e z . te bu e k ild e s la m 'n
y o lu M illiy e t ili in y o lu n d a n ta m a m y le a y r ly o r . Z ira b u ik i
e k o l, te m e ld e n
b ir b ir le r iy le fa rk ld r ;
M illiy e t ilik ; to p r a k ,
l- I Im r a n : 103)
H i ip h e y o k k i te k m m e ts in iz s iz ve ben ra b binizim ,
bana k u llu k e d in ." ( E n b i y a :
2)
M s l m a n la r, te k b ir v c u t g ib id irle r. O n u n h e r h a n
g i b ir ye sin e b ir z a ra r g e ld i i za m a n v c u d u n h e r ta ra l r a
h a ts z o lu r ve in c in ir ."
Bu m m e tin fe r t le r i to p r a k ve ka n s t n l k le r in i re d d e
d ip te k b ir m a b u d a in a n rla r, e it h a k la r ve m e s u liy e tle rd e n
y a ra rla n rla r.
K u z e y A fr ik a 'd a n ,
M s r,
F ilis tin , A ra b is ta n ,
ra n , A fg a n is ta n ve P a k is ta n 'd a n g e e re k E n d o n e z y a 'y a ka
d a r, h e p s i a y n h a k la ra v e a yn g re v le re s a h ip tir le r .
M illiy e t ilik ve K a v m iy e t ilik is m iy le M s l m a n la rn bu
e v re n s e l v a h d e tin i d a tm a k is te y e n le r, y o lla rn "s la m m m e ti'n in y o lu n d a n a y ra n la r, P e y g a m b e rin (s a v ) d e y i iy le s
la m 'd a n a y rlm , c a h iliy e te d n m le r d ir :
102
s la m v e M illiy e t ilik
s la m 'd a
in a n ta n b a k a d i e r t m
e tk e n le re b a ll d ile g e tir ir .
P e y g a m b e r- i E k re m ( s a v ) a k a in a n ve A lla h 'ta n b a k a
b ir e tk e n e in a n a n , o n u n g e r e k le m e s i i in a l p m c a d e
le v e re n k im s e n in s la m 'd a n k p c a h iliy e t n iz a m n a y z
e v ir d i in i ila n e tti:
zere
s la m 'd a
e sa s
11)
E b u D a v u d , C ih a d " a d l k ita b n d a P e y g a m b e r- i E k
r e m 'd e n y le b ir h a d is n a k le d iy o r :
(F e tih : 2 9 )
103
A li M u h a m m e d N a k a v i
te h in e : 4 )
e k o l n d e
b t n
v a ta n d a la r " ,
is t e r
m 'm in o ls u n is te r k a fir, is te r ta k v a l o ls u n is te r k t
k a rd e ve e it s a y lrla r, fa k a t s la m 'a g re "in a n m a y a n "
k im s e n in v a ta n d a o ls a b ile
M s l m a n la r la h i b ir ir t i
b a t y o k t u r v e y a b a n c d r:
"Ey in a n a n la r, b ir b ir in iz i b ra kp da b a ka la rn d o s t
edinm eye ka lk m a y n ." ( A l - i i m
ra n : 118)
m te h in e : 1 )
(T e v b e : 2 3 )
c a d e le :2 2 )
104
s la m ve M illiy e t ilik
ila n e d iy o r k i: s la m n a z a rn d a b a m llk m ih v e r i ve in s a n n
e y le m le rin e y n v e ric i, a n c a k in a n tr . D i e r b t n b a la
rn , h a tta b a b a lk , o u llu k , k a r- k o c a lk b a n n b ile , "in a n "
b a k a r s n d a h i m i h i n e m i y o k tu r . s la m 'd a , ra n ,
A ra p , T r k m illiy e t i y o k tu r . A n c a k b ir m illiy e t v a r d r : s la m .
V e a n c a k b ir te k "h iz b " ( fr k a ) v a rd r : H iz b u lla lT , A lla h f r k a
s. Bu itik a d ' k a n u n a , s la m 'n fk h i n iz a m n d a d a r ia y e t e d il
m i t ir : G a y r- m s lim , M s l m a n n m ir a s s o la m a z , is te r
se o u l o ls u n .
in a n
d e i ik li i,
e v lilik
b a n
k r a r :
'N e
o n la r
te h in e : 1 0 )
fe th i o la y n d a
P e y g a m b e r-i E k re m
(s a v ),
105
A li M u h a m m e d N a k a v i
g a z v e s in d e ,
B e n i G ita r k a b ile s in d e n
b ir is iy le B e n i A v n k a b ile s in d e n b ir k i in in a r a s n d a k a v
g a b a la d . G if a r i, A v n i 'y e b i r t o k a t v u r d u . B e n i A v n ,
m e d in e li
"E n s a r"
a n t la m a k la r n d a n ,
M e k k e " M u h a c ir le r 'in in
B e n i G ita r d a
a n t la m a k la r n d a n
id ile r . A v n i,
b u b a ta g e le n in s z le r in i
106
s la m v e M illiy e t ilik
m s a a d e e tm e d i.
M c a h id le r M e d in e 'y e d n d k le r in d e
b n - i U b e y y 'in
o lu e h r in k a p s n d a d u r d u v e k lc n b a b a s n n z e r i
ne e k e re k b a rd :
" P e y g a m b e r ( s a v ) iz in v e r m e y ir e e y e
k a d a r M e d i
n e 'y e ( k e n d i v a t a n n a ! ) a y a k b a s a m a z s n . im d i b a k a
lm e r e flile r , e re fs iz le r i n a s l k a ry o r la r ."
te b u d u r , is la m i m il l i y e t i n e s a s la r, is la m i t o p lu m
da
f e r d in
ve
t o p lu m u n
d a v r a n la r n a
h a k im
fa k t r,
niz
A li M u h a m m e t ) N a k a v i
b t n
in s a n la rn , y e ry z n d e
A lla h 'n
h a life s i o la ra k
K e r im 'in
a y e tle ri,
y u k a r d a k i
d e d ik le r im iz i
a k a s y l y o r.
T o p r a k la r ,
b e lli
m ille t le r in
te k e lin d e
d e ild ir ,
b t n
a le m A lla h 'n d r :
m r a n : 2 6 )
( M 'm in u n : 8 4 - 8 5 )
in u n : 8 8 -8 9 )
6 5 -6 6 )
B t n d n y a n n s a h ib i A lla h o ld u u ve in s a n y e r y
108
s la m v e M illiy e t ilik
z n d e k e n d i h a life s i k ld i in y e ry z b t n in s a n la rn ,
z e llik le " H iz b u lla h 'n v e m 'm in le r in d ir :
Y e ry z n n
z e n g in
k a y n a k la r
b t n
in s a n la rn d r.
" (H a c c : 6 5 )
C o ra f s n rla r, in s a n a h i b ir s n r la m a g e t ir m e m e li
d ir. n s a n ,b t n d n y a y A lla h 'n m lk b ilm e lid ir :
(N is a : 8 )
H e r in s a n n , e it li b lg e le r in z e n g in lik k a y n a k la rn d a n
ih tiy a c m ik ta r n d a y a ra rla n m a h a k k v a rd r .
(N is a : 1 0 0 )
"Allah, sizd e n in a n p iy i i le rd e b u lu n a n la ra ,
o n la r
s la m n
bu
A lla h "
eksen
a la n
g r ,
g e r e k
M s l m a n n m illiy e te v e to p r a a b a ll a d e il, b t n in
s a n l d n p y e ry z n n A lla h 'n ve o n u n k u lla rn n o l
d u u n a in a n m a s n a s e b e b o lu r . Bu k o n u d a M u h a m m e t! k
b al y le d iy o r:
109
A li M u h a m m e d N a k a v i
"H e r m lk ,
b iz im
m lk m z d r ,
nk
R a b b im iz in
m lk d r ."
K u r 'a n - K e r im 'in h e r y e rin d e b t n y e ry z n d e n sz
e d iliy o r, A ra p ve A c e m 'd e n , M e k k e ve M e d in e 'd e n d e il. E e r
s la m v e M s l m a n la r n te k b ir to p r a a b a ll o ls a y d ,
"M e k k e " e h rin e o lu r d u . F a ka t, b u "m u k a d d e s e h r in h a k
k n d a d a a k a y le b u y r u lm u tu r :
"... Ve in s a n la r i in ib a d e t y e r i h a lke tti im iz ve orada y u r t
tu ta n la o ra y z iy a re t i in g e le n h a kkn d a a yn h k m le ri y
r tt m z M e s c id -i Ha ra m 'd a n ..." ( H a c c :
25)
Bu y z d e n fa k ih le r d e n b ir o u M e k k e to p r a n , b
t n M s l m a n la r n m a l b ilip o ra d a ze l m lk iy e ti k a b u l e t
m iy o r la r . T a rih i m e tin le r d e n a k le d ilm i d ir k i: k in c i H a life
m e r,
M e k k e a h a lis in i,
e v le rin in
k a p la rn k a p a tm a k ta n
m e n e d iy o r d u ki z iy a r e t ile r is te d i i h e r e v d e k a ls n . m e r
b in A b d la z iz , M e k k e lile re , h a c la rd a n k ira a lm a y y a s a k e t
m i ti. F a k ih le rd e n d i e r b ir k s m b u k a d a r d e il fa k a t y in e
d e d i e r e h irle rd e n v e y e rle r d e n fa rk l o ld u u n u s y le m i
le r d ir . K e n d i s e rm a y e s in d e n M e k k e 'd e b ir ev ya p a n , y a ln z o
e vin
b in a s n a
k ira
a la b ilir
bahesi
ve
h a ra b e le ri
b t n
M s l m a n la r n d r , k ira a ln m a z . P e y g a m b e r ( s a v ) 'd e n r iv a
y e t e d ilm i t ir k i: M e kke h a ra m d r, e v le rin i s a tm a k ve k ira
(s a v ),
M e k k e 'y i
b ir
yandan
b t n
M s l m a n la r n m a l e tti, d i e r y a n d a n da g a y r -i m s lim le r i
M e k k e li o la n la rn b ile y a b a n c sa yd i in o d iy a rd a n k a rd :
E y in a n a n la r! M rik le r, m u tla k a p is in s a n la rd r; b u
y ld a n
s o n ra
a rtk
M e s c id -i H a ra m 'a y a k la m a s n la r."
(T e v b e : 2 8 )
B u , s la m 'n k e n d in e h a s g r n (b a ll d o u m
110
s la m v e M illiy e t ilik
y e rin e d e il, in a n c a b a la m a k ) a k a g s te r iy o r . Bu g r ,
p h e s iz m illiy e t ili i te m e ld e n y k m a k ta d r .
te rk e d ilm e s i,
A li M u h a m m e t ! N a k a v i
fa rn h i b ir a s liy e ti o lm a d n ve M s l m a n n , is la m i h e d e f
le ri y o lu n d a ve k e n d i te k a m l s re c in d e c o r a fi ve m illi s n r
la rn e s a re tin e d m e m e s i z a ru re tin i d ile g e tir iy o r . Bu m e s e
le y le ilg ili o la ra k E n fa l s u re s in in 7 2 . a y e ti o k n e m ta y o r.
Bu a y e ti e rife , s la m ' k a b u l e d ip de k e n d ile rin i to p r a k ve v a
ta n z in c ir in d e n k u rta ra m y a n la n d e e rs iz s a y y o r:
"m an e d ip de h ic re t etm e ye n le r, o n la r h ic re t e d in ce ye
kadar, s iz in o n la ra h i b ir e yle ve la y e tin iz (d o s tlu u n u z ,
k o ru y u c u lu u n u z ) y o k tu r ."
A lla h y o lu n d a h ic r e t e d ip "va ta n ve " m illiy e t i, "in a n c 'a
v e d in "e k u rb a n e tm e k , K u r 'a n - K e r im de "c ih a d " ile b ir
a ra d a a n lm tr :
218)
savap vu ru a n la rn ,
v u ru lu p
l- i im r a n : 1 9 5 )
s la m 'd a h ic re te v e r ile n y k s e k d e e r, su ve t o p r a k
b a llk la rn n r e d d in i, d in v e in a n c n a s liy e tin i o rta y a ko ya r.
P e y g a m b e rim iz in (s a v ) h ic r e ti v e h a y a t d a , s la m 'd a
112
s la m v e M illiy e t ilik
a k id e ve in a n c n m ih v e r o ld u u n u , to p r a n o n a k a r lk h i
b ir n e m ta m a d n is b a tla d . M e k k e fe th e d ild ik te n s o n
ra e n s a r, P e y g a m b e r ( s a v ) M e k k e 'd e k a la b ilir d iy e e n d i e
le n iy o r la r d . F akat Hz. M u h a m m e d (s a v ) E n s a r' to p la y a r a k
''B e n " b u y u rd u "a ile , s u " v e "to p ra k" e siri d e ilim ; ben A lla h 'n
k u lu ve R a s u l y m . A lla h i in size d o r u h ic r e t e ttim ve a r
tk y a a m m ve l m m s iz in ya n n zd a o la ca ktr."
G r y o r u z ki P e y g a m b e r ( s a v ), M e k k e fe th in d e n s o r ra h ic r e ti g e r e k tir e n e tk e n le rin o rta d a n k a lk m a s n a ra m e n ,
k e n d i v a ta n n y in e te rk e d ip M e d in e 'y e d n y o r ki "to p ra k " ve
"v a ta n 'a h i m i h i n e m v e rm iy o r .
v n lm e z .
A r a p la r ,
A ra p
o ld u k la r n d a n
A c e m le rd e n ; A c e m le rd e , A c e m o ld u k la rn d a n A ra p la rd a n s
t n s a y la m a z la r. n k A lla h k a tn d a en y c e o la n n z , o n a
k a r g e lm e k te n en fa z la k a n a n n z (e n ta k v a lm z )d r."
s la m 'd a d e ri re n g i de s t n l k , a l a k lk , s e k in lik l
s d e ild ir . T e k l "ila h i re n k " ve " in a n r e n g id ir .
"A lla h 'n v e rd i i r e n k ! A lla h 'ta n d a h a g z e l re n k ve re n
kim ? "
H z. A li (ra ) P e y g a m b e rim iz (sa v) h a k k n d a y le diyor:
113
A li M u h a m m e d N a k a v i
B e la a )
k o m u ta n l n a
ta y in
e tm e s in d e n
a n ly a b iliriz .
B t n b u n la ra ra m e n P e y g a m b e r (s a v ) v e fa t e ttik te n
s o n ra u z u n b ir m d d e t g e m e d e n s la m d e v r im i d m a n
la r B e n i m e y y e , g iz li b ir a s k e ri d a rb e y le M s l m a n la r n
b a n a g e e re k "rk lk " v e "ka n a b a llk " h a s ta l n y a y
m a a a l t.
114
s la m v e M illiy e t ilik
veya
"D e m o k ra s i"
o la n
b ir is i,
k e n d is in i
g e r e k
k a r b y le d a v ra n rs a ,
i te o, o a d a m n
b a z s ,
hem
m illiy e t i,
hem
de
M s l m a n o la b ile c e k le r in i s a n m la r d r . T a h ta v i ve M u s
ta fa K a m il M s r 'd a , N a m k K e m a l T r k iy e 'd e , E b u 'l K e la m
ve H s e y in A b m e d M e d e n i H in d is t a n 'd a b u t ip m illiy e t i
le r d e n id ile r . B u n la r, " V a ta n c lk " ile s la m 'n h i b ir e li k i
115
A li M u h a m m e t ) N a k a v i
ik i z t k u tu p d u r . B irin e
u z a k la lm o lu r. S u ile
a te i b ir a ra y a to p la m a k , b ir b ir in e k a t trm a k n a s l m m
k n d r? !
B ir k u tu b a y a k la t m z
h a ld e
k a r k u tu p ta n
u z a k la m a m a k m m k n m ?
H a y a tn b t n y n le r in d e is ia m i g r e s a h ip o lu rs a k ,
i te o z a m a n M s l m a n z . A m a i tim a i ve s iy a s i y n le rd e
b a k a b ir g r b e n im s e y ip s la m 'n b ir b l m n b ra
k rs a k ,
k e n d im iz i
M s l m a n
o la ra k
a d la n d r a b ilir
m iy iz
acaba?
"Yoksa kita b n b ir ks m n a in a n y o r, b ir k s m n a in a n
m y o r m u s u n u z ? in iz d e n b u n la r y a p a n la rn kazanc, d n
y a h a ya tn d a a n c a k k o rlu k tu r; k y a m e t g n y s e o n la r daha
e tin b ir azaba p flrla r. A lla h , ya p tk la rn z d a n g a fil d e il
d ir. " ( B a k a r a :
85)
H i b ir k im s e , b a td a n ith a l e d ile n b ir e k o le in a n p da
M s l m a n l n k o ru y a m a z . " M a r k s is t - k a p ita lis t" , "m u v a h h id
rn
s la m v e M illiy e t ilik
h iy e tin i ta n m a m a k ta n .
a d a is la m i h a r k e tin b y k te o r is y e n i ik b a l, H in d is
ta n M illiy e t ili in in b a y r a k ta r la rn d a n ve b y k a lim le rin d e n
b iri o la n M e v la n a H s e y in A h m e d 'e h ita b e n , m ille t ve v a ta
n v a h d e t e s a s a la n n , s la m p e y g a m b e rin in r e tile r iy le
h i m i h i a in a l y o k tu r " a n la m n d a b ir iir s y le m i tir .
M s l m a n , N a s y o n a liz m i ( m illiy e t ili i) ve b t n i t
h a l e d ilm i " iz im le ri" b ra k p
s la m 'a b a la n m a ld r . E e r
b u n u y a p a m a z da k a rm a b ir d in e y n e lir s e , s la m 'd a n k o p
m u tu r . D e m e k ki s la m , b ir "b t n d r" , y a b t n n ka b u lle n m e liy iz v e y a r e d d e tm e liy iz , b a k a b ir y o l y o k tu r n
m zd e .
ik b a l d iy o r ki:
D e d i l e r k m i n b e r d e , "m i l l e t i n k a y n a v a t a n "
H a b e r s iz lik t ir b a r a p o la n M u h a m m e d 'in m a k a m n d a n
K e n d in i M u s t a f a 'y a y e t i t i r h e p s i O 'd u r d in 'in
E e r O 'n a y e t i m e z s e n t a m
b i r E b u L e h e p s in .
d u yd u k,
in a n i in s e s le n iy o r, ra b b in iz e in a n n d iy o rd u , h e m e n c e c ik
in andk. R abbim iz, b a la su la rm z, r t k t l k le rim iz i,
iy ile re ka t bizi, o n la rla a l ru h u m u z u . ( i-iim ran: 193)
'A lla h 'n d in i" b t n y e ry z n d e in s a n n fe rd i, i tim a i,
s iy a s i, ik tis a d i, f ik r i v e a k id e v i h a y a n , l . h a k im
o lu n c a y a
d e k , d i e r b t n id e o lo jile r e , e k o lle re k a r a m a n s z b ir f ik
ri ve s iy a s i m c a d e le v e rm e k b t n M s l m a n la r n s la m i
117
A li M u h a m m e d N a k a v i
v a z ife s id ir :
39)
Ne M illiy e t ilik , ne de K o m n iz m b u g n n h a s ta in s a
n n n
ve d e n g e s iz to p lu m la r n n
k u r tu lu y o lu ,
k u r tu lu y o lu d u r . .. T e k
T e v h id i T o p lu m u n k u ru lm a s ve M u v a h h id
in s a n n m e y d a n a g e lm e s id ir . Bu da a n c a k K u r 'a n y a a m
ta rz ile g e r e k le t ir ile b ilir .
118
SLAM VE MLLYETLK
j
ISBN 975-6353-23-6
11 ll llllll
lll lil III1
9756353233
97 8lllll