Professional Documents
Culture Documents
2007 2012
Derleyen:
Gkbey ULU
1
NSZ
Bu btik, dil zerine yaplan yazmalar ierir. Yazmalar tm birbirinden
bamsz olup; gnay, nem srasna konmamtr.
erik, turkcesivarken.com/yazismalik yrliinden salanmtr. Yrlii kurulu
yl olan 2007'den balayarak, gnmz 2012 ylna dek yazlm olan,
okuyucuyu doyurucu nitelikteki yazlar derilmitir. Szck tretimi, kken
aklamas gibi bal bana btik oluturabilecek ulamlar es gilmitir.
Ama, nemli yazmalar somut olarak sunmak, elde tmek isteyenlere
ulatrmaktr. B yl sresince yazlanlar, e azndan zetini okumak isteyen
yi dil sverlere klavuz olarak vrmektir. Dille, yalzca diplomal kiileri
dil de, ilgilileri de uraabileceini gstermektir.
Trkesi Varken Topluluu (TVT), 2007 ylnda kurulmu olup, TRT 2'de
yaynlanan Biliim Rzgar izlencesinde tantlm, 2008'de ZTV'de yarm
saatlik bir sunum yaplm, PCnet dergisinde kendinden sz ttirmitir.
ShiftDelete'ni gezilesi 10 yrliinden biri olarak sunulmu, Azerbaycan'da
yaynlanan Trkstan gazetesinde tantlmtr.
BLMSEL
ARATIRMALAR,
KSEL ALIMALAR
Balk: Yei Yaz - Jei Jaz
Gnderen: Temirbek - 19 Aralk 2010
ounuza ilgin gelecek bir grmden sz deceim. u anda kullanmakta
olduumuz Latin tabanl abecenin eksik olduunu ve Trke'ye uymayan bir
dizge (sistem) zerine kurulduunu dnyorum. Bu iletide, Trke'ye daha
uygun olacan dndm, Latin tabanl Trke abece konusundaki
grlerimi yazacam ve sizlerin de katklarnz, fikirlerinizi merak ediyorum.
Yazdklarmda yallarm, eksiklerim olacaktr, bunlar da dzelterek katlmda
bulunmanz bekliyorum.
u anda kullanmakta olduumuz abecede bir tek /y/ harfi var oysa Trke'de 3
farkl kkenden gelen /y/ harfi bulunmakta. Ben, bu 3 farkl kkenli /y/'nin ayr
harflerle gsterilmesi gerektiini dnyorum. Bu farkl gsterim, hem olmas
gerekendir, hem de Eski Trke'den szck diriltmelerinde iimize yarayacaktr.
Trke'de bir, asl /y/'ler vardr, yni Eski Trke'den beri /y/ olup deimeden
bugne gelen /y/'ler. rnekse; Eski Trke ay > gnmz Trkesi ay, Eski
Trke ya > gnmz Trkesi yay. te bu asl /y/'ler aynen imdiki /y/ ile
gsterilmelidir.
kinci /y/ ise Eski Trkede /-d-/ olan ancak bugn /-y-/'lemi olan harftir.
rnek; Eski Trke adak > bugn ayak, Eski Trke kudruk > bugn kuyruk
gibi. Bu sesin, bugn entikli y ile > /y'/ ile gsterilebileceini dnyorum.
Tabii, dil ii tutarllk olmas iin, btn bu kkten gelen /y/'ler entikli y ile
gsterilmelidir; ay'ak, kuy'ruk, ay'rmak, ay'r vb. Bir de szck diriltme
rnei vereyim; sz gelimi Eski Trke d zaman, vakit 2) saat szcn
dirilteceiz, bugn bu szck > *y olur ki kimi Trk dillerinde bu ekliyle
yayor. te bu szc *y' biiminde diriltmeliyiz diye dnyorum.
5
http://www.wardom.org/showpost.php?p=2884347&postcount=3
http://www.tdk.gov.tr/TR/Genel/Ana.aspx?
F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF4376734BED947CDE
gnmzde - olur, ancak ilk iletimde de kagun > kavun rneini verdiim
gibi burada da - "mek" > v- "vmek" olmu gnmzde. Esas biimi "methetmek" olmaldr, ancak "vmek" de yal deil, yle kullanlagelmi. Bu
fiilin dnl hli > n- "iftihr ermek"tir bu da "vnmek" olarak
kullanlyor.
Kuhan yle demi;
Bunun dnda Temirbek'in sz ettii konu ilgin. l, yaz szcklerinde
olduu gibi kullanmn benimserim. Ancak "da"n daa olarak okunduunu
dnmyorum. En azndan ben yle okumuyorum. Bir de btik szcndeki
gibi tm -ik ekli szcklerin -i ekiyle kullanlmasn istemem.
Evet, "da" rnei tam rtmemi ancak bu rnei daha ok iki heceliler iin
vermek istemitim, yni "diri" eklinde yazlr ancak okunurken "diri"
biiminde okunabilir anlamnda. Betik meselesine gelince, ilgili szck Eski
Trke'de btig olarak kaytldr. Hat ile kimileyin bitig/bitik kimileyinse
betik olarak kullanyor. Tm bu kullanmlar hatldr. Toyukuk Yazt'nda
szck "ilk kez" kaydedilmitir ve fiil biimi "kapal e" ile bti- "betimek,
yazmak 2) kaydetmek" buradan tremi olan ad ise > btig "kitab 2) her trl
nme" eklindedir. Ancak daha sonraki dnemlerde // sesi de /i/ damgas ile
yazlmaya balanm, bu nedenle daha ge dnemdeki yaztlartda "bitig"
szc ve "bitimek" eylemi grlmekte. Trke'de // > /i/ dnm oka
grlr. rnein Eski Trke kt- > git-, kki > ikki (Azerbaycan az) > iki vb.
Bu arada yeri gelmiken deinelim, bu fiilin ince'den geldii iddias vadr,
yllardan beri sylenegelir. Oysa bu iddia batan rktr. Neymi? ince pi-ti
"yaz fras" > Trke'de biti- "yazmak" olmu. Dnyada, bir tek rnek bile
yoktur ki bir baka dilden "isim" alnp da "fiil" olarak kullanlsn... Ayrca
ince'de "pi-ti" diye bir kelime de yok!? ince'de bi "fra 2) yaz fras"
vardr. kinci anlam "slp 4) tarz"dr. Hadi Trke'ye bu szck gemi
diyelim bi !? Evet /+ti-/ nedir peki? Trkede "adlardan fiil yapan" byle bir ek
yoktur.
Oktay Doangn arkadamzn bu konudaki kken aklamas kesinlikle
dorudur. Oktay yle diyor; Eski Trke ve dier btn Trk dillerinde hlen
yaayan bt "yz 2) yzey 3) sayfa" > "adlardan fiil yapan /+i-/ ekiyle" > beti"sayfalamak, yazmak" > "fiillerden ad yapan /-g/ ekiyle" > btig "yazlm olan
ey 2) kitap"
http://www.tdk.org.tr/lehceler/Default.aspx
10
11
Bu /gecele/ rneinde, /l/ sesi okunmaz ve /e/ uzatlr, entikli /k/ "patlayc"
olarak karlr, sodak /r/ de yukarda szn ettiimiz gibi okunmaz ve e
sodak /e/'yi uzun okutur 'geecelee" gibi.
So olarak yerliimizde // ile gsterdiimiz 'geiz n'si de zaten kimileyin
kullanlan // biiminde dnlebilir; baa, saa, deiz, yei vb.
Yrk Azlarndaki ekimler, stanbul Trkesinden ok Trkmenistan
Trkmencesine benzer. rnek olarak "gelmek" eylemini imdiki zamanda
ekelim;
gelyoru - gelyri (Trkmence)
gelyorsun - gelyrsin
gelyor - gelyr
gelyoruz - gelyris
gelyorsuuz - gelyrsiis
gelyorlar - gelyrlr
Grld gibi eylem kknden sora arada /i/ sesi yok (gel-i-yor deil gelyor-)
Trkmencede de btn ekler iin durum byledir. Bu ekim biimini yannda
daha da ksa olarak;
gelyo
gelyon
gelyor
gelyoruz
gelyouz
gelyorlar
eklinde de kullanlabilir. Dikkat ettiiiz gibi 'gelyo' (birinci tekil kii) ile
'gelyon' (ikinci tekil kii) arasnda sadece bir // fark vardr, bu ses olduka
nemlidir.
stanbul Trkesinde, gereksiz yere araya kaynatrma harfi koyulurken, Yrk
Azlarnda, btn Trk dillerinde olduu gibi, 'sesli' ile biten eylemlere ilgili
ekler dorudan gelir.
stanbul Trkesi; deyip, yeyip, okuyup, balayp vb. Oysa Yrk Azlar (ve
tm Trk dilleri) dep (de- fiili zaten sesli ile biter, uzatp araya /y/ koymak
gereksizdir) yep/yip, okup, balap vb.
13
Yrk
14
15
Her dilde ayn ana kkten gelen pekok szck vardr, ifra ile istifra gibi
hal > Trkede hal etmek olarak kullandmz bu szck Arapada zmek
anlamna gelir ki Trkesi de kmak deil zmek'tir.
ref > Trkede ref etmek olarak kullanlan bu kelimenin Trkesi kmak
olmayp, ykseltmek'tir.
ifraz > Trkesi kmak deil ayrmak'tr. Osmanlca oul biimi ifrazat
da kmak ile deil salglamak ile karlanr. Ayn kkten mfreze ayrk,
ayrlm.
ihra > Arapa huruc kma kknden gelir. te bu szcn karl
kmak'tr. hrac etmek ise ettirgen yap karmak ile karlanr.
istihra > Bu szck de huruc kknden gelir. Dnl yapdadr, birebir
Trkesi *karnmak kendi kendine karmaktr. Gnmzde karsamak
ile karlanmakta. Ancak *karnma da kullanlabilir; Kendi kendine bir
sonu karma anlamnda.
hazf > TDK'dan; (Divan edebiyat terimi) Eski yazda noktasz kelimelerden
yaz meydana getirme sanat. Byle olan yazya mahzuf denirdi.
isdar > TDK'dan; Hal tezgh (isdar, istar) (?)
istinbat TDK szlnde yok.
itisar TDK szlnde yok, itizar var ki anlam zr dileme (?)
il > -e kadar (?)
Grld gibi Nianyan'n rnek olarak verdii szcklerden kimisi
szlmzde/dilimizde olmayan kelimeler. Dierleri de kmak ile deil
farkl szcklerle karlanmakta. Velev ki tm bu szckler iddia edildii gibi
kmak ile karlansayd ne olurdu? Bu zellik, yni bir kelimenin 20-30 kadar
farkl anlamnn olmas, dier diller iin sz konusu olduunda zenginlik
olarak adlandrlmyor mu? Neden Trke'ye gelince fakirlik olsun?
imdi de verilen ngilizce szcklere bakalm, acaba tm dilimizde kmak
ile mi karlanmakta;
16
18
19
20
22
23
Azeri Trkesi ile Trkiye Trkesi arasnda baz noktalarda nans farkllklar
olabiliyor, sanrm bundan tr zaman zaman beni yal alyorsuuz. ran
Trklerindensiiz aladm kadaryla (?)
Yazdnza ufak bir ekleme yapacam, umarm yie yal alamazsz :)
Farsa ile Hinte "kkte" dillerdir, Trke ile Moolca gibi bu nedenle pekok
ortak fiil kkleri, ekleri vardr. Nasl ki biri kp da Trke olan sa- "st
samak" Moolcadan alnmtr diyemezse "kar" Sanskrit'ten alnmtr da
diyemeyiz. Moolca saga- "st samak" ile = Trke sa- "kkte"tir. Moolca
s ile Trke st "kkte"tir. Buna benzer ekilde Hint-ran Dil kolunda da
ortak yaplar vardr.
Gnderen: bey-hadi - 07 Nisan 2011
tmirby sizc, bir szn han dild doduunu, n bildlr blirir?.
qald ki, farsca il sanskiritcnin iligisi. farscann kk, bilginlr gr,
phlvidir. phlvi dilinin kkd, gen bilginlr gr, sanskiritdir.
moolca trkcnin iligisi; moolcann ana ilmlrinin (feil) ounu trkc
il stn (st st) dr.
qald us\suu szlri.
su (molca) < > su bir szdlr. yalnz sslinin yer dimsi var.
s (molca) < syt > st bir szdlr. yalnz ss yuvarlanmas var.
24
Altay dilleri, gemite nce Ana Trke (Trke ve uvaa), Ana Moolca,
Ana Manu-Tuuzca, Ana Japonca ve Ana Korece diye ayrr. Aada, bir de
Miller' ara gei dillerinden de sz ettim, ancak etkin olarak o dilleri tz
almaya gerek duyulmaz.
Dil akrabal kantlamaya yaramayan ancak akrabalk varsaym dorultusunda
dilleri ayrma srecine k tutan glottochronology ya da lexicostatistics
adnda bir yntemle Kore-Japon anadilini, dier adyla Ada ve yarm ada
Altaycasn, Ana Japonca ve Ana Korece olarak ayrmas bundan 4632379
yl nce olduu saptanm4 (saylar 1967 ylna gredir). Bu yntemde Miller,
256 szc kullanarak ve bunlar dildeki korunum oranlarndan yola karak
saymlarn (hesaplarn) gerekletirmi.
Ayn biimde Manu-Japon-Kore anadilinin, dier adyla Kuzey ve ada
Altaycasn, Ana Manu-Tuuz ve Ana Japon ayrmas bundan 6195 yl nce,
Ana Manu-Tuuz ve Ana Korece ayrmas ise bundan 5550 yl nce olduu
gsterimitir ve bu soularn kazlardaki 4526200, 4500300, 510565 gibi
tarihlemelerle uyum iinde olduu da belirtilmitir5.
Bu bilgilerden yola karak dier Altay dillerini ayrmas belli bir yanlg
payyla ngrlebilir (ya da ayn yntemi dierleri iin de uygulamak
olanakldr). Bu bilgilere bakldnda ayrma hzn ortalama 1240 yllk bir
srele olduu grlmtr. Bunu birim adm olarak alrsak 6, daha dorusu
hzn deimediini varsayarsak (ki gerekte hafiften azalr) Ana Tuuzcan
bundan 5872 yl nce Ana Moolcan bundan 7112 yl nce ve sounda Ana
Trkeni ise bundan 8352 yl nce ayrt kolaylk grlr. Bunlardan
hareketle Ana Altaycan bundan 8972 (yanlg: -295, +349) yl nce ayrt
grlr.
Geri kalan ayrmalar da sylersek: Mool-Manu-Tuuz-Japon-Kore
anadilini, dier adyla Dou Ana Altaycasn bundan 7732 yl nce, ManuTuuz-Japon-Kore anadilini, dier adyla Kuzey ve Yarmada Ana
Altaycasn bundan 6492 yl nce ve Japon-Kore anadilini, dier adyla
Yarmada ve Ada Ana Altaycasn bundan 5252 yl nce ayrt saymlanr.
4
5
6
Samuel E. Martin, "Lexical Evidence relating Korean to Japanese", Language 42, 1966, btler:
185-251.
Roy Andrew Miller, "The Japanese Language", Chicago-London, 1967, 2. bask 1970, Genetic
Relation blm, btler: 82-83.
Osman Nedim Tuna, "Altay Dilleri Teorisi", Trk Dili dergisi (saysn bilmiyorum).
25
28
http://turkcesivarken.com/yazismalik/index.php?topic=741.msg2073#msg2073
29
Burda Yaradan bizi blm, biz de kaynaarak dillerimizi oluturmuuz tabii ki.
(SR suresi 110. ayet) De ki: ster Allah diye arn, ister acyc diye
arn, ne diye arrsanz arn en gzel adlar Allahnkilerdir. Yalvarrken
de ne yksek sesle yalvar, ne de alak sesle. kisinin ortasn bul.
Burda da Yaradan, O'na seslenmek iin kullanacamz szcn seimini bize
brakm... Ben de Yaradan diyorum...:)
Bir tane daha ayet vard sanrm onu bulamadm...
Gnderen: Kalgan - 28 ubat 2008
Teknik olarak syleyebileceim fazla birey yok.
Tanr denildiinde, birok varl ifade ettii iin sakncas varsa vardr gibime
geliyor. (ok tanrclk gibi...)
Oysa Allah denildiinde herkesin aklna sadece "O" gelir.
Yani tanrlar diye bir kavram vardr, zel isim de deildir zaten.
Ama, Allahlar diye bir kavram yoktur. zel isim olduu gibi, sadece yce
yaratcynn addr.
Tabi hereyden nce niyet nemlidir. Eer siz O'nu ifade etmek iin Tanr
dediyseniz tabi ki sakncal deildir. Allah'n bildirdii sfatlar kullanmak
(Trke karlklar da olabilir), ya da en iyisi sadece O'nun ismi olan "Allah"
kullanmak en kesin ve garanti yntemdir bence.
Gnderen: titizdilci - 10 Mart 2008
"ze kk teri basmasar-asra yaz yir telinmeser ": Orkun yaztlarnda geen bu
szde kk=mavi, teri=gkyz anlamndadr. Bildiim, o ve daha eski alarda
Trkler'in byk kuday vard. En by gk tanrs diye kitaplara geen
idi. u demek ki, ilah yerine teri kullanlm ise, oulu da olaandr. Bilgi
deimediyse, eski Trke'deki sesii, kendisinden bir nce ve bir sonraki
heceleri kalnlatrd iin "teri" szcn "tar" olarak okumak gerekir.
ve Kuzey Anadolu'da sesinin iyelik ekinde kullanmn bence ilgin ve
31
belirleyicidir: Atn = senin atna ilikin; atn = onun atna ilikin; olduuun
= senin olduunun; olduunu = onun olduunun.
Gnderen: Oktay D. - 10 Mart 2008
zniizle, letiize dzeltme: at: seni atna ilikin
"atn" diye bir ey yok, tamlama eki her zaman + biimindedir.
Gnderen: titizdilci - 13 Mart 2008
Ben duyduklarm, bildiklerimi yazdm. O yrelerde yaam olmadnz
anlalyor.
Bensay'dan alnt:" Kuday sznn de gerekte yine Trke bir kk olan "kut"
szcne ilikin olmas byk olaslktr. Kanbir klavuzunda lah = Kuday
denkliini kurmu."
Bence de Kuday, Huda'dan deil; Huda, Kuday'dan gelmitir. Bu savma iki
kant var: 1. ntrke'nin, bilinen tm dillerden eski olup onlara kaynaklk
etmesi, 2. Kuday gibi Kut'tan tremi KUTGN vardr (Cemile KUTGN adl
konuman=spiker artrlabilir). Bu gereklerden yola karak, Kuday=ilahe,
Kutgn=ilah denmesi gerekir, diye dnrm.
Gnderen: Oktay D. - 14 Mart 2008
Ben duyduklarm, bildiklerimi yazdm. O yrelerde yaam olmadnz
anlalyor.
Sayn titizdilci, bu kadar nyargl olmak kt olsa gerek. Beni yaamadm
yerleri bu us yrtmeyle tespit etmeiz zor grnyor. Ama dorudur, yresel
sesletimleri yazm olsaz gerek. Beni yazdmsa Trkedeki ana kuraldr,
yreler bu kurallardan (ndir de olsa) yzabilirler, doaldr.
Anadolu ve Kuzey Anadolu'yu bilmiyorum da ben Ege Yrym,
buradalardaki Yrkler, sesini hep en sonda kullanr
Geizcil /n/ sesi iin bir balk amtk ama burada da biraz sz etmi olduk.
32
ka
vardr.
Bizdeki
m?
ile
edeer.
Moolcada da kamiga (nerede), kasi (nereye), ken (kim), kegme (herhangi bir
ey, < kegn be), ...
Kutay-Hda bezetimi gerekten ilgin geldi. Hda'n Kutaydan gelmesi daha
olas grnyor. nk Adbelli'den rendiimiz ile Eski Farsada "xwatay"
olarak geiyormu. Ses bezerlii ve alam bezerlii ok uyuuk.
***
"kaan" (baz yrelerde haan, mesela karadenizde) szc Mersin Yrk
Aznda ok sk kullanmldr. kaan yoyuvirdi endredekini? (oradakini ne
zaman/ne ara harcayverdi/bozuverdi?). Muhtemelen sizi oralarda da vardr.
"kal" benim ok houma gitmiti. Bence bu ok diriltesi duruyor, deil mi? :)
33
***
Ana Trkede iki soru adl bulunuyor: ka(n)/ke(n) ve ya(n)/ye(n).
Birincisinden sz etmitik. Bugnk ne szc ikincil /n/ ierir. yne
biiminden gelir, o da Ana Trke ye(n) szcnden geliyor. Bu durum, "ne"
szcn (ve trevlerini) Eski Trkedeki tek n- ile balayan szck olma
durumunu aklar.
Gnderen: uzunyk - 17 Nisan 2008
Hac olaynn snnet deil de farz olmasnda gelirlerini kaybetmek istemeyen
(lahlar = Yasak aylar = Panayrlar = Para) Kurey kabilesinin bir etkisi
olabileceini dnmmdr nedense...
Gnderen: kekmeg_er - 11 Aralk 2008
Tartma, bal at iin "Hac" ile ilgili yerinden sonras yneticilerce
ayrlrsa daha iyi olur sanyorum. nk imdi benim yapacak olduum ekleme
de "Hac" a ilikindir. Kaynaklarla konumamz tartmamzn niteliini
ykselttiinden kaynaklarla devam edelim. Konu, slam'n kapsamnda
olduundan, doaldr, yneldiimiz kaynak Kuran oluyor.
Bakara, 125. Hani, biz Kbe'yi insanlara toplant ve gven yeri klmtk. Siz
de Makam- brahim'den kendinize bir namaz yeri edinin. brahim ve smail'e
yle emretmitik: "Tavaf edenler, kendini ibadete verenler, ruk ve secde
edenler iin evimi (Kbe'yi) tertemiz tutun."
Anlyoruz ki bugnk haccn kk yce brahim Yalva dnemine gidiyor. Son
yalva, yalvacmz yce Muhammed de brahim'in dinini tamamlamak zere
grev almtr.
Maide, 97. Allah; Ka'be'yi, o saygdeer evi, haram ay hac kurbann ve (bu
kurbanlara takl) gerdanlklar insanlar (n din ve dnyalar) iin ayakta kalma
(ve canlanma) sebebi kld. Bunlar, gklerde ve yerde ne varsa hepsini Allah'n
bildiini ve Allah'n (zaten) her eyi hakkyla bilmekte olduunu bilmeniz
iindir.
34
Al-i mran, 97. Onda apak deliller, Makam- brahim vardr. Oraya kim
girerse, gven iinde olur.Yolculuuna gc yetenlerin haccetmesi, Allah'n
insanlar zerinde bir hakkdr. Kim inkr ederse (bu hakk tannmazsa),
phesiz Allah btn lemlerden mstanidir. (Kimseye muhta deildir, her
ey ona muhtatr.)
Hac, 26. Hani biz brahim'e, Kbe'nin yerini, "Bana hibir eyi ortak koma;
evimi, tavaf edenler, namaz klanlar, rk ve secde edenler iin temizle" diye
belirlemitik.
Hac, 27. nsanlar arasnda hacc ilan et ki, gerek yaya olarak, gerek uzak
yollardan gelen yorgun develer zerinde sana gelsinler.
Hac, 28. Gelsinler ki, kendilerine ait bir takm menfaatlere ahit olsunlar ve
Allah'n kendilerine rzk olarak verdii (kurbanlk) hayvanlar zerine belli
gnlerde (onlar kurban ederken) Allah'n adn ansnlar. Artk onlardan siz de
yiyin, yoksula fakire de yedirin.
Hac, 29. Sonra kirlerini gidersinler, adaklarn yerine getirsinler ve Beyt-i
Atik'i (Kbe'yi) tavaf etsinler.
Hac, 30. Bu byle. Kim Allah'n hkmlerine sayg gsterirse bu Rabbi
katnda kendisi iin bir hayrdr. Haraml size okunanlarn (bildirilenlerin)
dnda btn hayvanlar size helal klnd. Artk putlara tapma pisliinden
kann, yalan szden kann.
Hac, 34. Her mmet iin, Allah'n kendilerine rzk olarak verdii hayvanlar
zerine ismini ansnlar diye kurban kesmeyi meru kldk. te sizin ilahnz bir
tek ilahtr. u halde yalnz ona teslim olun. Alak gnllleri mjdele!
Hac, 36. Kurbanlk byk ba hayvanlar da sizin iin Allah'n dininin
nianelerinden kldk. Sizin iin onlarda hayr vardr. Onlar saf saf sralanm
dururken (kurban edeceinizde) zerlerine Allah'n adn ann. Yanlar
zerlerine dp canlar knca onlardan siz de yiyin, istemeyen fakire de
istemek zorunda kalan fakire de yedirin. kredesiniz diye onlar bylece sizin
hizmetinize verdik.
Hac, 37. Onlarn etleri ve kanlar asla Allah'a ulamaz. Fakat Ona sizin
takvanz (Allah'a kar gelmekten saknmanz) ular. Bylece onlar sizin
hizmetinize verdi ki, size doru yolu gsterdiinden dolay Allah' byk
35
36
37
yaptnz teriteg teride nin evirisinde bala veya edat olan yanlar varsa
neresidir ?
Gnderen: katiller - 12 Aralk 2008
lah, tanr, Allah szcklerinin kkleri hakknda bir bilgim yok ancak ilah=tanr
olduunu ve Allah kelimesine e bir adn bulunamayacan dnyorum.
Gnderen: Oktay D. - 12 Aralk 2008
Eski Trkede +de/+da durum eki (edat ya da bala deil!) hem "bulunma"
hem de "kma" durumu iin kullanlr. Daha soradan Uygurlar +din/+dn
ekini sadece "kma" durumu iin kullanr, bugn bu eki +den/+dan olarak
biliyoruz. Nitekim tmcede gkte/tarda olmu ya da gkten/tardan olmu
demek pek bir ey fark ettirmiyor. Zten o yzden bu ek Eski Trkeni ilk
yarsnda her iki durum iin de kullanlmaktayd.
O eviri benim z yorumum deildi (ben dilbilimci deilim). Vurguladm
szck ilk teri szcdr. Nitekim bu tmcede, ikinci teri szc iki
biimde de evrilmitir (Talat Tekin, Muharrem Ergin, Vilhem Thomsen, ...),
ben birini setim. Ancak zten Gktar inancndan sz edildii iin eviri de
gkten/tardan diye yazmam bir alam yoktu, biri dierine edeerdir.
Anp (ama) benim vurgum ilk szcedir.
sterseiz baka rekler vereyim, ki sadece tmceleri vurgulanmak istenen
yerlerine bakalm:
- trk bodun at ksi yok bolmazun tiyin kam kagang gm katunug
ktrgme teri il berig[me t]eri trk bodun at ksi yok bolmazun tiyin
zmin ol teri kagan olurtd.8
"Trk boylar (halkn) ad n (san) yok olmasn diye babam Kaan
(Hakan) annem Hatunu ycelten Tar, il (devlet) veren Tar, Trk boylar
(halkn) ad n yok olmasn diye, zm (beni) o Tar, kaan (kaan)
(olarak) tahta oturttu."9
8
9
39
rek oluturacak kadar yeterli deildir. Ancak teg- "de-" szcn dier
alam da "denk olmak" olduundan sadece o alam zerinde durdum.
Ek olarak
dek "kadar" < teg "kadar, gibi" < *te- "bedel olmak, denk olmak"
dein "kadar" < teg "kadar, gibi" < *te- "bedel olmak, denk olmak"
Ve son olarak ''Teng'' /denk , Tengri - dengi olmayan
Burada "olmayan" alamn nerden yklediiz? Ayrca dek szc teg
szcnden gelir, // sesinden sora /g/ var.
Eski Trkede +de/+da durum eki (edat ya da bala deil!) hem "bulunma"
hem de "kma" durumu iin kullanlr. Daha soradan Uygurlar +din/+dn
ekini sadece "kma" durumu iin kullanr, bugn bu eki +den/+dan olarak
biliyoruz. Nitekim tmcede gkte/tarda olmu ya da gkten/tardan
olmu demek pek bir ey fark ettirmiyor. Zten o yzden bu ek Eski Trkeni
ilk yarsnda her iki durum iin de kullanlmaktayd.
Bu arada bugn bu kullanm baz Trk dillerinde yaamaktadr. rein
Halaa, Eski Trkeni bu kma durumu (ablative) +da/+de zelliini
koruyan bir dildir10: Halaa hv+i+d = Trke ev+i+(n)den
Gnderen: Srek - 09 Ocak 2009
Ar karmaklam bir tartma ilerliyor gibi geldi bana.
Allah szcnn El-lah'tan geldii zaten aka ortada.
Biraz baka dilde dnelim: "El" taks ngilizce'deki "The" taks ile anlam ve
ilev olarak ayndr. Yani, Allah kelimesinin ngilizce'ye tam tercmesi "The
God" olacaktr.
Trke'de bu "The" (veya El) taksn karlayabilecek bir ek zannedersem yok.
En azndan u ana kadar hi duymadm.
10
Gerhard Doerfer, "Das Chaladsch-eine archaische Trk Sprache in Zentralpersien" (Orta randa
eskin bir Trk lehesi: Halaa), Zeitschrift der Deutchen Morgenlndischen Gesellschaft,
1968, bet 118 ve 79-112.
42
43
45
46
47
Yni bir kii diliyle Allah derken yukarda oturan sl bir ilah tahayyl
ediyorsa, essnda Allah dememektedir, ancak dier bir kii Tar ya da Hd
derken byle bir dncede bulunmuyorsa farknda olmasa da Allah
anyordur.
Ancak yukarda da belirttiim gibi Allah adn hibir szck karlayamaz.
Oktay Doangn
Allah szc zel addr demek onu bir kkene balamamza engel olmaz.
Oktay da zel addr ancak Eski Trke bir kkeni vardr. Allah szc, iyi
biliniyor ki al-ilh tan gelir11.
Bu szck slmla gelmi bir ad da deildir. slm ncesi Araplarda
Mekkelileri yaratc put iin verdikleri addr 12. Hatt Muhammedi
babasn ad Abdullahtr (Allah kulu).
Srynler lho derken Aramler lh demekteydi. brancede Elohim
olmutur.
l ilhe illallah sz Allahtan baka bir ilah yoktur oluruk evrilir. illa
szc in ldan gelir, -den baka alamna gelen bir ilgetir.
Temirbek
Elmall Hamdi Yazr Hak Dini Kuran Dili adl eserinden;
Gerek ismi has olsun, gerek ismi lem, Allah ismi celli ile, yine Allahtan
maada hibir mabud yad olunmamtr.
Mesel Tanr, Huda, Allah gibi ismi has deildir.lah, Rab,
Mabud gibi genel mn ifde eden kelimelerdir.
Arapada lahn cemine (ouluna) Alihe Rabbn cemine Erbab,
denildii gibi Farsada da Hudann cemine Hudayan ve lisanmzda Tanrlar,
Mabudlar, lahlar, Rablar denmitir.Halbuki hi Allahlar denilmemitir ve
denemez. Byle bir tabir iitirsek, syleyenin cehline yahut gafletine
hamlederiz. Diyor.
11
12
48
Allah adnn el-ilahtan gelemeyecei bence ok ak, Kelime-i Techidde Ellahtan baka lah yoktur mu deniyor? Bu dilbilimsel olarak da mmkn deil,
el-ilah > Allah olduysa bu biimde kalplaan baka szckler de olmal
Arapada, sadece El-lah > Allah rnei bunu kantlamaya yetmez bence.
imdi konu dalp, dilden > dine gidiyor, ancak unu vurgulayalm,
Allah ad Hz. Ademden beri var olan bir ad, bu ad Arapaya ya da dier
Semitik dillere balamak yanl olur.Hz. Adem de Arapa ya da Semitik bir dil
mi konuuyordu?
Arapada ve dier Semitik dillerde, Hz. Ademden beri var olan ve bugne dek
gelen Allah ad, eitli ive farkllklaryla yaam demek ki, slm dini Hz.
Muhammed Aleyhisselam ile balamyor ki, Hz. Adem ilk yalvatr, tm
yalvalar slm tebli etmitir.
i getirip Araplara, Semitiklere balamak hatal olur
te yandan, Avam Arapas-Gnlk Arapa ile Kuran Arapas ayn
deildir, gnlk lnl (standart) Arapadaki bir dil kural veya kelime,
Kuranda farkl biim alyor olabilir.
Ahmed Hulsinin Hazreti Muhamedin Aklad Allah adl betiinden
aktar;
L ilhe ill Allah uyarsn, halkn anlad Arapann sradan kurallaryla
anlamak suretiyle ok byk bir hataya dlmektedir.
yle ki; L recln ill li dendii zaman, bu ifade dilimize; liden baka
er kii yoktur. ya da li gibi er kii yoktur. vey Er kii olarak li gibisi
yoktur. tarzlarnda evrilebilir.
Oysa ill kelimesi Allah kelimesi ile yan yana kullanld zaman bu asla
Allah gibi bir tanr (ilah) yoktur eklinde anlalamaz.
Yine Arapada (Avam Arapas-Gnlk Arapa) Kne > idi eki, Allah
ad ile kullanldnda genel anlam olan idi eklinde deil, geni zaman
anlamyla kullanlr.ll kelimesi de Allah adyla kullanldnda sadece
kavramyla anlalr.
KnAllahu afurur Rahma dendii zaman, bunu nasl; Allah afr ve
49
50
51
Al-ilah grkl, yce, baba LAH'n addr. Kzlar Lat, Menat, Uza'nn da
babalardr. Al-ilah'n syleniini bize ALLAH'a dnm ise bu O'nu bakas
yapmaz. O yine kendisidir.
Oysa bizde (Trklerde) gemiinde put olan sonradan gkselleen, somut
varlkken, taken, kumken soyutlua geen bir LAH yoktur.
Tanr ne "idi" ise O'dur. Bizimkisi bizle birdir, yerlidir, gerektir, pz Trk'n
gemii ile kutsanm gereidir. Trksnde, sznde, eyleminde, kii
adlarnda, soyadlarnda sonsuza dek yaar; yaayacaktr.
Durum byle olunca Teklik And'nn (Kelme-i Tevhid'in) yaln Trkesi yle
oluyor: (Kltigin (kk pirens) antndaki girileme (paragraf) ile)
Tanr tek Tanrdr! (Tengri teg Tenride) .... La lahe illallah!
Tanr tek Tanrdr, Mehmet O'nun elisidir!
(La lahe illallah Muhammedn resul Allah!)
Ben de "kendi dilimden olarak" buna inananlardanm. Size ksa bir yr
yazacam. Knayanlar olsa bile yazacam.
Trklenme
Baka dile dnmez dilim,
Trk dodum,
Trk leceim.
Baka ge (Tanr'ya) dnmez ynm,
Gk deirmenim
Yer dveceim
Yalvarmam, yalvartmam ulusumu,
Trk olmasayd diye,
Yalvalar yakarsa bile
Diz kp nmde...
Senden byk Tanrm var,
Git yaratana syle!...
Yiit TULGA, 2008-ANKARA
52
http://www.yeniislam.com/forum_posts.asp?TID=678
Orkun yaztlarnda birok kez geiyor. Ayrca bakz: Divn Lugti't-Trk "teri" maddesi.
http://turkcesivarken.com/30-damga-genizcil-n-nn/
53
birbirini yerine nbetleir)17. Trkiye Trkesi yaz dilinde ise // sesi /n/ ile
ifde edildii iin tanr olarak yazlmtr. Ancak 1928'den nce tar olarak
yazlrd18.
Gnderen: TKEN IDUK BAI - 16 Haziran 2010
Deiik dillerdeki tam eviriler hibir zaman ayn anlam ve arm iermez
bu doaldr.Tanr arm ile hda arm ilah arm benzer fakat hibir
zaman gerek anlam ayn olamaz.
Gnderen: Bengitalarndili - 19 Temmuz 2010
Kuday sznn Farsa Huda sznn Trkenin yapsna
uygunlatrlm bir baka ekil olduunu iddia eden bir arkadam oldu.
Bilginize.
Gnderen: bensay - 19 Temmuz 2010
Hda ile Kuday arasnda kktelik olduu kesin. Trke "kut" (mutluluk,
baht/yazg) kknden kutay>kuday szcne ulamak olas. Farsa'da hdann
dayandrlabilecei bir kk var m bilmiyorum. ngilizce'deki "God, good,
Goodness" szckleri ile bizdeki "kut" szc arasnda gerek sessel gerek
anlamsal bir iliki var gzkyor. Bu ayr dildeki ortak kkn alntlama
yn nedir bilmiyorum.
Gnderen: Bengitalarndili - 20 Austos 2011
ngilizcedeki God sznn Proto-Alman dilindeki guthan* ( iyilii iin teekkr
edilen, niyaz edilen) szne dayandn syleyebilirim. yilii iin teekr
edilen anlam sizi yanltmasn, ngilizcedeki good sz ile dorudan bir ba
yok. Farsadaki Hda ( Xud) sz ise Xwethi/Xwuthi sznden geliyor. Bu
szde niyaza, teekkre deer, niyaz edilen anlamlarna sahip. ki sznde n
Hint Avrupa Dilinde Ghut-* yani niyaz etmek, dua etmek fiiline dayandn
okumutum. Dolaysyla God ve Xud szlerinin Hint Avrupa dilinde ayn
kelime olduunu syleyebiliriz.
17
18
54
19
20
http://www.etymonline.com/index.php?allowed_in_frame=0&search=god&searchmode=none
http://www.nisanyansozluk.com/?k=hda
55
21
22
http://www.eksisozluk.com/show.asp?id=7695896
Aranak: telefon
56
Biz kabaca Anadoluluyuz (hatta dedem orumludur), Mersin'e ailemi ii nedeniyle soradan
yerletik.
57
-Adn ne?
-Emir
-Emi?
-????!!! -_______- EmiRRRRR
Gnderen: ingichka - 18 Eyll 2011
ngilizcede r'ler bask; Almanca ma Franszcada genellikle grtlaktan syleniyor.
Bilmedikleri bir sesi z bildikleri bir sese okatyor olabilirler. Ayn yadayla bir
spanyol veya bir talyanla konuurken karlatnz m?
Ayrca yad diyende et elli kiileri mi kastediyorsunuz, yoksa tanmadnz
kiileri mi?
Gnderen: fankibiber - 18 Eyll 2011
ngilizlerle konuurken sorun olmuyor, genelde Amerikallarda glk kyor.
Bunun dnda en byk zorluu Asya kiileriyle konuurken ekiyorum,
onlarda r diye bir ses pek olmad iin... Emil, Emi... r > l olay. Caponlarla
konuurken Emir yerine dorudan Emiru diyorum o zaman anlyorlar.
Pek talyan ya da spanyol ile karlamadm bugne kadar, o yzden
bilemeyeceim. Evet, et olacakt zr.
Gnderen: Bengitalarndili - 18 Eyll 2011
Trkiyede szck sonu "r" sesinde bir sorun var. Bunu ben de gzlemliyorum
ama nasl dile getiririm bilemiyorum. Orta Asya Trkesindeki "r" sesinin
belirginliini grdkten sonra bunu dnmeye baladm. O gn bugndr
"r"lerimi daha belirgin sylemeye dikkat ediyorum.
et elli ve Yad ayrmnn sizde bu denli oturmu olmas genel Trke adna ok
sevindirici. Ayn zamanda Trkenin anlatm zenginliini gstermesi adna
kvandrc
Gnderen: Temirbek - 18 Eyll 2011
Oktay ok gzel bir konuya deinmi. Bahsettii gibi Ana Trke /-r/'leri
58
neden > gnmze gelirken /-z/'letiine dair bir ipucu veriyor bu olay.
Arkadalar bahsettii gibi yabanclar bizim szsou /-r/'leri // ya da /s/ olarak
duyuyorlar. Alman bir gezimci (turist) ile syleirken Trke konumaya
almas srasnda byle bir olaya tank oldum. rnein, yollar dediiizde
bunu sylerken yollas dediii farkettim, iekler > iekles :)
Oktay' kestirimi mantkl, uzak gelecekte bu soses /-r/leri tm /-s/ ya da
yine eskisi gibi /-z/ olabilir. Belki beklenmedik bir biimde /-j/ ya da /-/'ye dahi
dnebilir. Ancak Oktay' da belirttii gibi, bunu yazya yansmas ya olmaz,
ya da ok daha sorak dnemlerde olur. Mesel 200 yl sorak torunlarmz
yollar yazp bunu "yollash" gibi okuyabilir, /r/ harfi peltek bir s gibi
okunurken /s/ harfi tam s okunabilir.
Dilimizde buna bezer kalntlar var. Mesel gei zaman ekini olumsunda
/-r/'li biimle yazar, gider diyoruz ancak olumsuzluk ekli biimindeki /-r/ler
> /-z/lemi > yazmaz, gitmez (oysa aslnda yazmar, gitmer). leride gei y
ekleri; *yazaz, *gidez biiminde olabilir :)
Gnderen: ingichka - 18 Eyll 2011
-maz ekinin yaday farkl sanyorum. Dier lehelerde de -mAz ma -mAs tek
biimleri bulunuyor. Azerbaycan Trkesi dnda r'li eklinin kullanld lehe
var myd u anda hatrlamyorum.
Gnderen: D. Can Aktan - 18 Eyll 2011
Trkmencede -mAr biiminde kullanlyor.
Gelmerin = gelmem okamaryn = okumam
Gnderen: Engin - 18 Eyll 2011
Bir arkadamz Orta Asya Trk dillerindeki r sesinin belirginliinden
bahsetmi, ancak bu ses szkonusu dillerin hepsinde byledir diye bir kural
yoktur. rnein Trkmencedeki r hi de belirgin olmamakla birlikte, daha ok
Arnavutadaki r sesini andryor.
Gnderen: Oktay D. - 19 Eyll 2011
Geni zamann olumsuzu, Ana Trke dnemde zrldad (z'letii) iin
59
60
Bu ekle birlikte, geni zaman eki /-r/ birleince ortaya > +gXr eki kar ki bu
ek yie Moolcada ayr bir ekmi gibi kullanlmaktadr. Trkmencede de
aynen vardr, sz gelimi Trkmence duygur hassas, duyarl kii demektir.
Duyguyan kii alamnda. Moolcada hem +gul hem de +gur kullanmdadr.
Trkede, /l/ = /r/ nbetlemesi var, bu iki ses kimi zaman birbirinin yerine
geer. +gXr > +gXl olmutur ve ess /-r/'li biimdir.
Azericedeki derge kamp szc Trkmencede > delge biimindedir.
Trk dillerinde kara- bakmak, gzlemek, karamak eylemi vardr. Hatta
Tvacada gz alamnda hlen karak kullanlr. Sz alam bakak,
grektir. Eski Trkede de karak > gzbebei, gzn gren ksm
alamndadr. Trkmencede gzbebei alamnda gre denmesi gibi...
Bu eylem Moolcaya da girmi ve kara- bakmak kullanlmakta. Moolca
karagul bakan, gzc demektir. Ancak nihai olarak deerlendirirsek > Trke
kara- bakmak, gzlemek (geisiz) geili klarz > *karagu- bakmak,
gzlemek > *karagur bakar, gzler
Nianyan' Moolca gsterdii apul szc de ayn yapdadr, Trke aparpmak 2) vurmak 3) talan etmek > *apgu- > *apgur talanc, yapmac >
*apul > apul
rnek: an- anmak, yd etmek, hatrlamak > ant (*ant deil), il- nde
gelmek > ilk (*ilik deil), ar- yarmak, kanal amak > ark kanal vb... Bu
balamda *ar- dndrmek eylemi, ara adlar yapan /+k/ ekini dorudan alr
> ark dndrlen ey, teker
*ak- kuvvetli dnmek (pekitirici /-k-/ ekiyle) > *akra- iddetli, hzl
dnmek (younluk, iddet, hz alaml pekitirme yapan /-rA-/ ekiyle) >
*akrag > *akra > akra teker, ark kanmca szck Hinte deil
Trke'dir. Belki ayn belki farkl bir szck olan varsaymcl *akrak dnen
aygt, dnen ey > incelmeyle *akrk > krk olmu diye dnyorum.
alk > lk, ar- > r-, rneklerinde olduu gibi...
Bir grm de u; Kpaka /-/ = Ouzca ve Karluka /y-/ deliinden yola
karak
Ouzca / Karluka yan- geri dnmek eyleminin, dnllk eki /-n-/ aldn
varsayarsak, yani kendi kendine geri dnmek demek ise ana kk > *yadnmek demektir. Bu durumda *ya- = *a- delii kurulmu oluyor. Dahas,
Ouzcada, ilkses /y-/ yitimi var, yipek > ipek, yip > ip, yrak > rak, yk > k,
yl > Azerice il, yrek > Azerice rek, yldrm Azerice ildirim vb...
Buradan hareketle; *abr- > ebir- > evir- = Ouzca/Karluka *yabr- >
*yebir- > *yevir- dndrmek eylemine ularz, /y-/ yitimi ile > evirevrimek yni evirmek ...
Sizce tm bunlar de gelme mi? Yoksa varsaymcl (imdilik) grlerimde
doruluk pay var m? Katk ve yorumlarnzla daha da ilerleyelim.
rneklerle srdrecek olursam;
yan- "geri dnmek" eyleminden gelen szckler ; yank, yansma, yant, yanturu
(Eski Uygurca "tekrar")
Pekitirici, younlatrc, hzlandrc alam katan /-rA-/ ekine ilikin rnekler;
kab- "tutmak 2) kapmak" > kabra- "skca tutmak, kavramak"
tab- "hareket etmek, devmek" > tabra- "hzl hareket etmek, davramak,
devremek" => Dnl ats tabran- > davran-'dr. "Silahna davrand" ,
"darvann!" v.b...
Konuyla ilintli deil ancak sz gelmiken yazaym; tab- bir koldan > teb-
62
"tepmek" olurken dier koldan > dav- incelmeyle > dev- olmutur > dnl
devin- "devinmek" > dn (varyans) tepin- "tepinmek" tabii ki ufak alam
ayrnlar (farklar) olumu. tabra- > depre- ... tabgan > "tavan" dnm
*deven, *tepiken, *davan, *devien gibi farkl biimlerde de olabilirdi.
kav- "ii boalmak, kurumak" > kavra- "iyice kurumak, kavrak olmak" >
incelmeyle kevremek > gevremek ayn kkten gevrek "kavrak, ok kuru olan
ey" Kav- "ii boalmak" > kavuk > kov- "ii boalmak" > kovuk > kof "ii
bo"...
*ku- "bir araya gelmek, ylmak" > kum "yk ey" > kura- "iyice ylmak,
kalabalk olmak, bir araya gelmek" > kuraltay "kongre", kural "meclis"...
*to- "dalmak, ufalanmak" > *tob- "ufalanmak" > *tobra- "toz duman olmak,
un ufak olmak" > tobrak "toprak"
Kanmca ayn kkten > *tog- "ufalamak" > *touz > toz "toz" (Moolca
togusun "toz, zerre") yie ayn kkten ve yie /-rA-/ ekiyle > togra"doramak, iyice kltmek"
Gnderen: Boraan - 04 Mart 2010
Ben de bir aralar akra szc zerine daha nceden bu szck Trke ye ne
kadar uygun Trke olamaz m diye dnmtm, ama kkenlemesini baka
dilden geldiini grnce tere szc kullanmaya almtm.Buradaki yazda
a szcn akrann anlamna yakn olduunu grnce szcn akra
olarak kullanlabiliceini dndrd.
Trke olmadn iddia ediyorlar. Bence "bars" Trke kkenli bir szcktr,
nk Altay Trkleri "bars"a mars diyorlar, bizdeki /b/ = onlardak /m/ denklii
var. Eer bu szck "alnt" olsayd, Altay Trkleri de "bars" derlerdi,
"Ouzlar'da /b/ ile balayan szckler bizde /m/ ile balyor o halde bu dzeni
bozmamak iin madem onlar "bars" dedi biz de "mars" diyelim" demi
olamazlar herhalde.
Gkbey'i dedii gibi Tvacada arslan'a arzlan diyorlar, kimi lehelerde de
arslan. Macarca'da da Trke'den alntdr ve oroszln (okunuu oroslan)
derler.
Bence bars' zgn biimi *barz kkeni < *ba- "ykses ses karmak", ayn
kkten > bakr- "barmak" var. Trke'de "ykses ses" betimlemeleri hep bu
yansma ses ile yaplr, bangr bangr, bas bas barmak, bar bar barmak
vb... *bar- "kkremek" (?) > *barz "kkreyen" (?), "hayvan adlar yapan ek"
ile de > *barzlan "kkreyen hayvan" (?)
Gnderen: Gkbey - 07 Mart 2010
Ouz beinden Salrada kaplan iin qapla deniyormu. Ancak ylan olduu
gibi bizimkiyle bir. yle ise ekin geizcil n ile solandndan sz edebilir
miyiz? Yoksa blgeye zg deyip gemek mi gerek?
-la : vahi hayvan ad yapma eki (!)
Pars kkenlemen ise onat olmu; usa olduka yatkn duruyor.
Gnderen: Beren Ouz - 25 Nisan 2010
Bence ek eylemden ad yapyor; kkenler yle olabilir mi:
yl- + lA = yldran hayvan
kap- + lA = kapan (sran24, yakalayan) hayvan
srt- + lA = srtan hayvan25
barz- + lA = barzan hayvan
24
25
Kullanlan, kap- eylemi sr- alamnda ou our kullanlr. rein: Kpek ocuu bacan
kapt.
Srtan hayvan, uradan geliyor olabilir; srtlanlara bakarsaz sanki yzlerinde hep bir glme,
srtma durumu var. Bundan dolay srekli srtan hayvan alamnda *srtlan > srtlan
65
26
Parslar da aslanlar gibi kkreyerek ilgin sesler karrlar. Temirbek'i aklad, "pars" iin
*ba- kk usuma ok yatt. Ayn kkten, aslan = baran hayvan.
66
okunur. Buradaki /g/ sesi ok sylenmez, ancak /a/ sesinden /g/ sesine apak bir
gei vrdr. Bu da "" sesi ile "" sesi arasndaki en ak ayrklktr.
Bence bu iki sesi iki ayr ra ile gsterilmelidir. Doal olarak yal
dncelerim olabilir, vrsa dzeltiiz ulay beni uyarz.
Rusa'da da soru sormak iin son szck vurgulu demeli, uzatlrak sylenir;
. > Bu bir evdir.
? > Bu bir ev midir? ("" szcnng "o" nls vurguludur.)
Rusya'dan bamszln yengi alan lkelerin yurttalar, Rusa'y da ana dilleri
gibi konuurlar. Bir Azeri, hem Azeri Trkesini hem de Rusa'y iyi derecede
bilir; tpk hem Trke hem de Krte bilen yurttalarmz gibi...
Rusa konuurken dili alk olanlar, bunu kendi dillerine de uygulam olabilir.
Tabii bu benim kiisel bir iddiam; henz bilimsel olarak kantlanmamtr.
Gnderen: D. Can Aktan - 25 Ocak 2009
Kendiliinden olumu bir zellik olabilir. Rusa'dan olsayd br Trk
lehelerinde de olumas gerekmez miydi?
Gnderen: okanakyuz - 30 Mart 2010
Rusadan gelmemi olabilir. Kbrsta bir sre yerletiim iin bildiim bir ey
bu durumun oradaki az zerine de etki ettii. Kiisel grm bunun bizans ve
ncesi hakim olan yunan dilleri etkisi ile rusaya girdii. Ek koymadan soru
sorma yaps slav dilleri haricinde yunan dilinde de mevcut. Yunanca renmeye
altm bir srada bunu gzlemlemitim.
Ayrca kbrs aznda Alpagut da gelir deiiil? > Alpagut da geliyor deil mi?
haricinde kbrs aznda Alpagut da geliiir? > Alpagut da geliyor mu? eklinde
de soru sorulabilmektedir.
Ayrca bu yap negatif anlam yklemek iin de kullanlr. Lefkoada bir
tandmz (Trkiye ilinden Trk) "Buraa Park Yaplr" yazsnn altna park
ettiinde ayn tepkiyi almt. "Buraa Park Yaplr" ile aslnda "Buraya park
yaplr m?" sorusu negatif anlam ile nmzde dururken, "Buraya park
yaplaca gibi bir dnceye sahip deilsin heralde" anlamnda duvara
yazlmt.
Gnderen: Beren Ouz - 30 Mart 2010
Soru ilgei "-mi" koymadan soru sorma zellii sadece Slav ve Yunan dillerinde
69
71
73
74
75
77
Trkesine has bir ektir. Bu ekin asl, yorr yni bildiimiz "yrr" klgsdr
(fiilidir), baka yorr > bakayor > bakyor, yor yorr > yr yorr > yryor,
yaza yorr > yazayor > yazyor vb. haploloji yoluyla eklemi... Yine +DIr
ekinin asl da turr yni "durur" klgsdr; kzel turr > gzeldir, men Trk
turr men > ben Trk'mdr, seni t Gkbey turr > seni ad Gkbey'dir.
Gnderen: Yrbey - 05 ubat 2010
E szc de bunlara katlabilir:
ezamanl, edeer, egdml...
Gnderen: bensay - 01 Temmuz 2010
Bileik adlar taksz olabilmektedir. rnein, stanne/stnine (st annesi/ninesi,
deil), anneanne (annenin annesi, deil). Bu balamda,
"szckbilim/dilbilim/kkenbilim" de olabilir.
Gnderen: Beren Ouz - 02 Temmuz 2010
zde bu alada kullandmz ilgin bir "k" daha var. Buna k diyorum;
nk alam yok, stelik neredeyse kkeni bile belirsiz. lk kez Ulu nder
Mustafa Kemal Atatrk' "Geometri" adl betiinde yr alm. +gen belki de
"nl uyumuna uymayan tek kimizdir." rein gen deriz; anp altgan
demeyiz; altgen deriz. Bu nceden var myd bilmiyorum. Anp yoksa +gAn
diye bir k edinelim ulay szckleri u yle dzeltiverelim:
yokken (sert nszden sonra sert nsz g>k)
birgen
ikigen
gen
drtgen
begen
altgan
yedigen
sekizgen
dokuzgan
ongan
78
79
gen (II) sf. gen, drtgen vb. geometri terimlerinde kenarl anlamyla
kullanlan bir sz. - Gncel Trke Szlk
Gnderen: Oktay D. - 03 Ekim 2010
Ek deil szcktr:
g < Eski Trke k "geilik, ala"
Ayn szckten gi "dar olmayan".
Bu balk yal bir alalmaya dayanyor bence. nk n, e, z gibi
szcklerle oluturulan szckler znde bileik szcktr, alam kaymasyla
bitiik yazlmaya balanmtr. 1960 soras dnemde tretilenler ise alam
kaymas beklenmeksizin bitiik yazlmaya balanmtr (ki bileik szck
yapma kurallarna uymazlar).
Gnderen: Toygun - 13 Ekim 2010
Ben "Kkenbilim, dilbilim vb. demek yanltr kken bilimi, dil bilimi olmaldr
diye bir gr var. Bunun hakknda ne dnyorsunuz?" dedim.
Sreyya lker "Bu gre katlmyorum. Eskiden beri terimler ayr m yazlsn,
yoksa Latincedeki gibi kullanl bileik szckl m olsun konusu tartma
konusu olmutur. rnein Ata'n ok szckl terimlerin ayr yazlmasndan
yana olduu sylenir. il-Elve'nin hekimlik szlnde de btn szckler
ayr yazlmtr. Dilemre ise btn szckleri bileik yazlan terimler
nermitir.Ben ikisinin ortas bir yol izledim. Kimi szleri bitiik yazmak
anlalmay gletiriyor. Bu durumda ayr yazdm. rnein ak ura akur
demedim. Ancak kimi yerde terimin ikinci ya da birinci szc szck
olmaktan kp ek haline geliyor. Verdiiniz rnekte de -bilim szn ayr bir
szck olarak deil, -loji sonekinin karl olarak grmek gerekir. Bunu
yapmazsak terimler kullansz olur. Dilbilime dil bilimi dersek dilbilimsele dil
bilimil dememiz gerekir ki kullanl olmad ortadadr." diye yantlad.
81
83
Eski Anadolu Trkesinde ben > ven > en > in biiminde bir gei sreci var.
Benzeri biz > viz > iz rneinde de grlr. Baka yorr ben (bakma iini u
anda yrtyorum) > bakayorrven > bakayorren > bakayoririn (yorr'daki
ard arda gelen iki -rr- haplolojiyle teke iner) > bakayorin/bakayorun > YrkTrkmen Trkesi bakyorun
Eskiden yeniye; Baka yorr biz > baka yorrviz > baka yorriz > bakayoruz
> Yrk-Trkmen Trkesi bakyoruz...
Yerliimizde yad szlerle urarken, gzmz nndeki yabanc bir "ek"i
farketmemek olmaz diye dndm. Yabanc kkenli szck bir yere kadar
nemli deildir ama yabanc ek asl kullanlmamaldr. Dil; ek, yap, szdizimi,
at'dr. Szckler yzergezer eyler, arya kamadka alnr verilir.
Gnderen: bey-hadi - 05 Nisan 2011
trkcy doma olan bir ssin ( szcn, szn.. .) baqa dillrdd
taplmas, olmas, onu trkcy yad ed bilmz, blki onun artq
yayqnlna, gclyn qantdr.
Gnderen: Kuhan - 06 Nisan 2011
Bu konuyla ilgili ben de birka yedign nce dnmtm. Yalnz, benim bu
konuyu dnme nedenim ekin Farsa olduu yznden deildi. Onsuz da bu
ekin yad olduu bilmiyordum. Demeli yad olduunu bilmesem bile bir sorun
olduunu anlamtm. Bu sorun "benim adamm" ve "ben adamm"
tamlamalarndaki "adamm" szcnn tek bana kullanldnda oluan
karklkt. Bu konuyla ilgili bir balk amay da dnyordum ancak
Temirbek Bey saolsunlar benden nce bu konuya deinmi.
Benim zmm de Yrk-Trkmen Trkesine olduka yaknm. Benim
dncem ise yleydi:
imdiki durum: gzelim (1. tekil kii), gzelsin (2. tekil kii), gzel (3. tekil kii)
benim nerim: gzelmin (1. tekil kii), gzelsin (2. tekil kii), gzel (3. tekil
kii)
Usun yolu bir. Yrk-Trkmenlerde -min ekinin "m" harfi dm anlalan.
84
"(2) 30. harfi katlmas ve ikinci abece olarak Orkun-Gktrk kkenli Ouz
abecesini kabul" :)
Gnderen: Aytunga - 24 Eyll 2008
Atatrk devrimlerini ve O'nun zamannda yaplm icraatlar iyi anlamak gerek.
Ne zamandr yazaym deyip de uygun konu bulamyordum. u ksakollu
meselesi. Bir yannda Orkun abecesiyle Trke falan teki tarafnda "Trkiye
giderse..."
Kesinlikle bu ksakollu
kutuplamay getirir.
mevzuuna
karym.
Bu
yalnzca
toplumsal
86
Geizcil /n/ sesine gelince. Aratrmadan atp tutan bir slubuuz var. "sizin
bildiiiz" ya da "benim bildiim" vs yok. Dilbilimsel bir geek var. Bu yerlikte
geizcil /n/ sesini ok tarttk. Ama ben erinmeyip size ne olduunu yazaym.
Geizcil /n/ sesi aadaki durumlarda kullanlr:
(1) kinci kii iyelik eklerinde: -/-z. "gidi", "kdi", "sizi adz","sizi
tz"
(2) Tamlama durumunda: -/-n. "ulusu", "bodunu", "talar"
(3) Baz szcklerde: "e" (en, pekitirme zarf), "bi" (1000), "ge" (tarla,
kenar), ...
Kaynak m istiyorsuuz? ok! Fuat Bozkurt, "Trkleri Dili", 141. sayfaya
bak (orada tamlama durumunu alatyor). Kitaplardan tatmin olmazsaz,
dier Trk dillerine de bakabilirsiiz. Hadi diyelim yie tatmin olmadz, o
zaman herha bir Osmanlca yapta bak, orada kullanlan "kef-i nun" harfini
kullanmna bak27. Her biimde kantlarm diyorsuuz, yrkleri/Anadolu
azlarn dileyi. Siz aratrmamsz ki!
Gnderen: Aytunga - 24 Eyll 2008
stanbul Trke'sinin kullanlmas sz konusu aydnlarn bu dili konumas
deildir. O ayr bir tartma konusu. hususunda ise hl ayn grlere
sahibim.
Yazdklarnzdan 1 ve 3'e katlyorum ama 2'ye deil. bodunu yanltr. Bodun
3. tekildir ve doru kullanm bodunun eklindedir.
Ben, sen, o //Burada "sen" derken sradan n kullanlr.
Seni//1. n sradan, 2.si genizcildir.
Gnderen: Oktay D. - 24 Eyll 2008
"bodunu" szcn ben kafama gre yazmadm. Kl tgin yaztnda geiyor
(Dou Yz ilk satrlar, 3. cmle):
.. : : : : : : :
27
1928 (Osmanlca) basml Atatrk' Nutuk yaptndan bir alnt (ilk satr): 1334 senesi mays
19ncu gn Samsun'a ktm.
87
"... olurapan trk bodn lin trsin tuta brmis iti brmis ..."
"... oturur oturmaz ulusunu ilini tresini tutuvermi dzenleyivermi ..."
Atatrk' Nutuk yaptndan olduu gibi aktaryorum, eer buna itirazz
olursa elimdeki basm taratp resmii yerlie koyarm:
Daha birok yazl belge ile kant sunabilirim.
Harf devriminde bir ne daha dikkatimi ekiyor. Osmanl dnemindeki
Trkede, e azndan yazda yuvarlama ve sertleme olmam. Demeli, belirtili
nesne eki hep /i/, // yazlm, bugnki gibi /u/, // olmam. Ayn biimde belirli
gemi zaman eki +di, hep /i/, // idi. Ayrca /d/ ileydi hep, rein "gitti"
yazlmaz, "gitdi" yazlrd.
Belirtili nesne eki +i her zaman o biimde yazlrd. rein 28, mays 19ncu
gn diyecekseiz yle oluyordu:
( maysnk 19nju kni).
Belirli gemi zaman iin, rein "ktm" demek iin ( jqdm)29
Acaba o zamanlar yle yazp bugnk gibi mi sylyorduk? Sanrm yle
sylediimiz iin yazm ona dnd (okunduu gibi yazlma ve yazld gibi
okunma ilkesi). Demeli, yle olduunu grnce, bu durumu dier Trk
dillerine daha yakn olduunu ayrt ettim. rein bir nceki tmcemi u
ekilde yazsam:
Demeli, yle oldukn grine, bu durm dier Trk dillerine daha yakn
oldukn ayrt etdim.
Benim pek kiisel grme gre ynelme eki +a/+e Trkiye Trkesinde +a/
+e yazlmal (zaten ayn okunur!). Bunu da katarsak:
28
29
88
89
92
93
Szsonunda ;
Trke -z / uvaa -r
Moolca -r
Tunguzca -r
Korece -l
Japonca -r , -t , /kimileyin/ -y ,
Ana Altayca *-r
Szsonunda;
Trke -l
Moolca -l
Tunguzca -l
Korece -l ,
Japonca -r ,
Ana Altayca * -l
Szsonunda;
Trke - / uvaa -l [Kazaka -s, Altay Yresi -j, -, -s
Moolca -l
Tunguzca -l
Korece -lh
Jaopnca -s , (i)
Ana Altayca * -l
Szbanda;
Trke y- (Ouzca) , Kpaka c-, -, j- , Dier Az ve ivelerde y- , n- , d'- ,
t'- , ts- , dz- , s- , z- // uvaa Moolca d- , n- , c- , yTunguzca d- , n- , c- , y- , Korece t- , n- , - , tsJaponca t- , y- , /kimileyin/
Ana Altayca *d- , *n- , *- , *c- , *yTrk dillerinde kk nlsnden sonra -d , Halaa ve Tuvacada -d , Yakuta'da
-t , Hakasa'da -z dierlerinde -y (Ouzca vs) uvaa -r
Moolca -d , i'den nce -c
94
95
96
GEL YAZIMA
Konu Bal: nl uyumlar tepe taklak
Gnderen: Gkbey - 30 Eyll 2010, 17:31:40
Daha nce ilgimi ekmezdi ancak u sralar taknt oldu neredeyse; bulunmak
szcn yrli yrsiz kullanm...
Ankara'da bulundun mu? Niye Ankara'da yitmi miydim ki bulunaym?
Szlerimde byle bir szck bulunmuyor. Yr almyor, az yok dnmesi
yterlidir.
Seni yle ortamlarda bulunmaman gerekiyor! Olmaman dnmeli.
98
Adam cebinde aka bulunmuyor ki... Sanki adam cebini kurcalyor, bir
neler aryor da bulamadn sylyor.
rekleri artrabilirim ancak dmek istediim alalmtr sanrm. Szleri
tm dzgn olanlar ile karlanabilir. Byk olaslk devrim yllarda yaplan
birebir eviri yznden byle bir kullanm olumaya balad. Ancak kesin
bilgim yok, bilen yazarsa svinirim. nk bu kullanm br Trk dilleri ile
sylem kurma yaps bakmndan aramz ayor. Ortaklktan sz diyorsak,
yalnzca szckleri dil, kurgusal yaplarmz da dzenlememiz gerekir.
Gnderen: Oktay D. - zerinde 10 Ekim 2010
lki dndakiler Trkeye zgdr ve bence alamldr, ancak ilkini
ngilizceden devirme olduu sezgisi geliyor nk gerekten hi yle bir
kullanm grmedim. Hatta Ankara'da oldu mu? diyeni grdm, ardm.
Bu arada bul- szc "tutmak, yakalamak" veya "zorla almak" alamlarna da
gelir.
Gnderen: Baturalptrk - 10 Ekim 2010
Bu drt cmledeki bulunmak eyleminin anlamsal varyant genel olarak iki
tane: Birincisi, bir yerde olmak (bir ehirde veya bir ortamda olmak gibi);
ikincisi, mevcut olmak (szde bir kelimenin veya cepte akenin mevcut olmas
gibi).
*Bir yerde olmak anlam iin, Atatrk'n, TDK'nn szlndeki cmlesi gzel
bir rnek. Atatrk'n szdr ve o dnem iin ngilizce etkisi mevzubahis
olamaz:
"inde bulunduumuz tarihte Osmanl Devleti'nin temelleri km, mr
tamam olmutu."
*kinci anlam iinse rnek ok fazladr:
Kutadgu Bilig'den
kiiler arak muyan edglk
bu yirde bulunmaz munu belglk
99
btiinde kimi yrde vaxt, kimi yrde a dmi. Kimi yrinde elaqe kimi
yrinde iletiim... Sz konusu btik, Azerice. Biz de byle yapabiliriz.
Gnderen: Toygun - 23 Temmuz 2010
Betimleme blmlerinde yeni szck kullanmak kolay. Ama i syleimlere
gelince zorlayor.
"Ahmet hastanenin katgezeriyle nc kata ktktan sonra nne kan ilk
kiiye "Kesitekimin yeri nerede acaba?" diye sordu."
imdi anlatcnn burada katgezer szcn kullanmas nemli deil ama
gnmzde bir insann hastanede tomografi yerine kesitekim demesi de
inandrc deil pek. Yahut modem yerine evirge. Biraz bu sorunu irdelemek
istedim.
Gnderen: Toygun - 26 Austos 2010
rnein hukuk karl olarak tze szc Gncel Trke Szlkte
gemektedir. Hukuk yerine tzeyi herhangi bir yazmzda kullanmamzda
saknca yoktur. Ama i snav sonular aklannca kazand blm aklayan
bir yk kiisinin kuraca tmcelere gelince biraz deiecek gibi. Bu yk
kiisi countuyla "Marmara hukuku kazandm" gibi bir tmce kurabilir bunu
yabansmayz ama gncel dilde ancak tzel kii sznde bir treviyle yaamakta
olan tze szcn buraya alsak biraz ilgin olur.
"Marmara tzeyi kazandm."
"Marmara tze blmn kazandm."
"Ahmet evirgenin(modemin) klarnn yanmadn gzlemledi." gibi
syleimd tmcelerde yeni szck kullanmak ok sorun deil ama Ahmet'i
kardeine "Bu modemin adaptr nerede?" yerine "Bu evirgenin uyarlac
nerede?" diye bartabilir miyiz?
te bu balkta "yklerde, romanlardaki syleimlerde yeni szckleri nasl
kullanabiliriz?" "Nasl bir yol yordam izlemeliyiz?" gibi sorulara yant
arayabiliriz.
101
sorum szcn grdm. imdi ise mesuliyet iin daha yaygn olan karlk
sorumluluk... Yine yk kiisine cephe yerine alna dedirttiini anmsyorum.
Sonuta yaznsal rnler gerein birebir elemi deildir, kukusuz gereklerden
yararlanr ama yap bakmndan kurgusaldr.
103
104
107
bir dil beklemem. Zira, asl ama pratik olmak kouluyla iletiim. Amma
velakin, cep telefonundaki dili ve yazm normal bir metin yazarken de
kullanrsa tekdiri hak etmi demektir. Arkadann ylln ,ki o bir mr boyu
saklanacak bir hatra, bu bozuk dille yazanlar grdke hayret ediyorum.
Demek ki, insanlara Gzel Yaz'nn hazz okullarda tattrlmyor.
Brakn genleri, medyatik insanlarn dahi bu pespayeliin paras olmasnn
nemli nedenleri var.
Bir kere, okullarda rencilerin szvarln artrmaya ynelik pek bir aba
grmyorum. Kelime retmenin ba yntemlerinden biri edebiyat
sevdirmektir. Ve eserlerin orijinal metnini okutmaktr. Ne yazk ki, piyasa
sadeletirilmi kitaplarla doluyken edeb yaptlarn zgn metinlerini bulmak bir
ikence. Szgelimi, Atatrk'n yazd Nutuk. Btn kitabevlerini dolatm,
hep stnde oynanm metinler. Byle bir samalk olabilir mi? Sanki Nijerya
diliyle yazlm..! Sadeletirilmesine kar deilim, fakat zgn slubun bu denli
ihmal edilmesini saygszlk addediyorum.
Bakaca, Refik Halid Karay' rnek gsterebiliriz. Son zamanlarda nklap
Kitabevi sayesinde bu Trke ustasnn zgn metinlerini okuyabiliyoruz.
Karay gibi sade ve Trke'nin deiik pek ok kuraln kullanarak yazan bir
mellifin rafine yaptnn sadeletirme illetiyle kirletilmesi bu iin rndan
ktnn bir gstergesi.
Bu vokabler ktlnn ciddi bir nedeni de kutuplamalar. Bir kesimin, Osmanl
miras Arapa-Farsa szckleri, Trke'nin rzna gemi bir dman olarak
grmesi sonucu, samalamak ve ksrlamak pahasna yad kkenli szckleri
kullanmama abas; br kesimin de, yeni szcklere c gzyle bakmas, o
kelimeleri kullanmamak uruna srekli kendiyle elimesi, hibir bilimsellii
olmayan eletirilerde bulunmas sonucu gemite saplanp kalan bir zihniyetle
yeniyi hatta Trke kkenlileri kale almamas Trke'nin urad en byk
zarardr bana kalrsa.
Dilin srekliliini salayan eski kelimeleri ve dilin olanaklarn gelitirecek yeni
kelimeleri kucaklayp kapsayc anlayla Trke'ye yaklalmad srece bu
damar sorun yaatacaktr.
Halkmzn okuma ile alakas olmamas tabii ki szlk kullanmn da gereksiz
klyor. Trke Szlk her evin bakesinde bulunmas gereken bir kaynak
olmalyken, uradm evlerin ounda szlk namna bir ey yok. yle de bir
112
yzszlk noktasna gelindi ki, bir yazda anlalmayan bir kelime ile
karlaldnda szle bakma zahmetine katlanlmayp yazar eletiriliyor.
Gnderen: fankibiber - 12 Austos 2011
Gnmzde en yaygn ve etkili iletiim aracnn Genel A olduunu gzard
ediyorsunuz sanrm. Kiilerin alkanlklarn, eilimlerini, grlerini bugn
en ok Genel A etkiliyor; burada nasl gryorlarsa o biimde kiilerin
uslarnda yer ediyor. Burada yanl yazmaya alan biri gnlk yaamnda hi
dzgn yazamaz.
Dilini yazamayan biri zaten dilini bilmiyordur benim gzmde, istedii kadar
konusun.
Gnderen: Baturalptrk - 13 Austos 2011
Sevgili fankibiber, u hususu es gemi olduum iin bir karklk olmu
sanrm. Genela derken cep telefonundaki gibi kullanmlar kastetmitim. Anlk
yazmalar, mesajlamalar filan... Ama elbette ki genela geni bir dnya.
Onun dndaki kullanmlarda ben de yazya zen gsterilmesi taraftarym.
Bilgi aktaran metinler, yorumlar, bu sitedeki gibi yazmalar vb. tabii ki dzgn
Trke ile yazlmaldr.
Yad szcklere karlk arayan bir yerliin byle bir konuyu gndeme
getirmekte ge kaldn dnyorum. Ya da daha nce deinilmiti de ben
bulma maharetini gsteremedim. yleyse ki, atm konu imha edilecektir
zaten.
114
116
diline ramen ayakta kalabilmi ve Dil Devriminde ksa bir sre iinde
dirilebilmitir. Dahas, salt bu yzden yaz dili olmadan korunabilen birok Trk
dili vardr (zellikle Sibirya Trkeleri).
Gnderen: fankibiber - 19 Ekim 2011
Saknlmas gereken yegane ne birden ok eylemle ad tretilmesi olmal diye
dnyorum.
vururaar
skarger
taparatar
gibi.
TDK zellikle bunu ok yapyor. Neyse ki yerlikte byle bir anlay pek
yerlemi deil.
117
118
("yaprak" ~ "yaprax")
Kaln k yerine grlak k's yani q gelir
("kodd" > "qoydu").
seste ler ve ler y olur
("kk" > Trk. "g" > Az."gy").
nseste y-'ler yiter
("yl" ~ "il"; "yultuz" > Trk. "yldz" ~ Az. "ulduz"; "yzk" > "zk")
nseste bulunmaz
("lk" ~ "ilg"; "rmak" ~ "irmag")
Ulu nder Atatrk'n yarm kalan "dil devrimi" sonuca ulatrlmaldr. Buna
kar kanlarn Trklnden kuku duyarm. Ha ulustan olursa olsun
(ngiliz, Arap, Japon...) z deerlerini benimseyemeyen, dlayan ya da teki
uluslardan alak grenlerin kan bozuktur. Bunlar farknda olmadan devirme
olmulardr. Onlar bunu taplamazlar (kabul etmezler) ancak ulusu iin
alanlarn da ayaklarn elmesini iyi bilirler. Trke'nin gcne inanmayan,
dil devrimine kar kanlarn hamms benim gzmde birer devirmedir. Bu
, be apulcu kar kyor diye de dilimden cayamam, yei szckleri
benimsemiyorlar diye ben de kullanmay brakamam...
Bunlarn yansra iyi niyetli kardalarmzda yei szckleri kullanmaya
alyorlar. Ne ki, yalnzca kendi aralarnda...
Trke'yi umursamayanlarn yanlarnda olduklarnda, ekinip konumuyorlar.
Benim yanmda "betiz" diyen te yanda "resim" diyor. Alay edilmekten,
anlalmamaktan ekiniyor olmallar. Peki "teki" dediklerim de byle
dnyorlar m?
"Ruminantlarda oluan mastitis ve abortus semptomlarnn etiyolojisi..."
diye yazyor reti betiklerimizde... renci anlarm, anlamazm yazann
umurunda mdr: Deildir! nk bu yazm biimi evrenselliktir; bilimin
evrenselliiymi (!) Ancak orada yle yazsayd :
"Gevigetirenlerde oluan meme yangs ilen yavru atm belirtilerinin
etkeni..."
Byle bir yazmda sonokuldaki (niversitedeki) renci de anlar ilkokula giden
ocuk da... Sonuta Idr' daki meme yangsnn etkeni ile Akabat' taki inekte
oluan meme yangsnn etkeni birebirdir. te bilimin evrensellii budur.
ekimser arkadalara nerim, yei szcklerin yaygnlatrlmas konusunda
biraz yzszlk yapmalardr. Tpk yad szleri dilimize sokanlar gibi biz de z
Trke szckleri sokalm, diriltelim.
Genelada "resim" yerine "imaj" dahas, dorudan "image" diye yazanlar
olduunu gryorum. Kim ne demi bunlarn umurlarnda m? Hi de deil,
yle ise onlar "imaj" dedike biz "betiz" diyeceiz, onlar "kod" dedike biz
"yiv" diyeceiz, onlar PC dedike biz BS diyeceiz...
120
121
122
123
var,
arya
gidesi
124
szcklerdeki yallk ne? bil- > bilim, kut > kutsal, im > imge, oku- > okul ...
Bunlar Trke szckler; ancak Batl ulay Doulu zentisi sama sapan
1
szckler . Btn bu szckler Dil Devrimi igzarlar ynnden klnmtr
ulay dilimizi kirletmek, zgnsz klmaktan baka ie yaramamaktadr. Dmeli,
bu szckler bir alnt ile edeerdir.
Bu bal ilk, Saygdeer Temirbek nermiti bir aralar, ben de taplamtm.
imdi de ayorum, bence alabildiine nemli bir balk.
2
126
beziyor diye atalm. Byle bir ne dmek ok sama olur dorusu. Anlatk
sanrm.
127
Trke
maddesinde
yle
bir
yazya
denk
geldim;
128
131
132
KARILATIRMALAR
Konu Bal: Farsa 'ki' ilgi edat
Gnderen: Temirbek - 28 Nisan 2011
Farsada ve dilimizde ska kullanlan bu ilgi edat ve bala, znde (essnda)
Trkemiz iin gerekli deildir. Bu yad (yabanc) unsuru da yalzca
alkanlktan tr kullanmaktayz. Farsa-Trke rneklerle aalm;
Farsa "Adam ki o okuyor." (Merd ki mi hvane) - Trke "Okuyan adam"
Farsa "ocuk ki o glyor." (Bee ki mi hande) - Trke "Glen ocuk"
Dilimizde de kimileyin, bu Farsa yapya uyup, srf 'ki'yi kullanma adna
dilimize aykr szlemler kurulduu da oluyor, mesel bir ark sz yle;
"Fikrimi ince gl, glm en blbl
O gn ki grdm seni..."
Burada "o gn ki grdm seni" kullanm tam da Farsa mantk ve yapdadr
(Rz ki ez dde ra t) Oysa Trkesi "Seni grdm gn"dr.
ngilizcede de Farsa 'ki'ni ileini yerine gre 'who/which/where' vb. yapar.
Trkede bu gibi kullanmlara gerek yoktur.
Trke, Farsa zerinde etkisi olan dillerdendir. Trke pekok zamir Farsada
da kullanlr. Bu alntlar Azerbaycan Trkesinden yaplmtr. Farsa men <
Azeri Trkesi men "ben", Farsa < Azerice/Trke o (Macarca = Moolca
u ayn alamda ve kkte), Farsa anh "onlar" < Eski Trke an "o"nu
souna Farsa oul eki /-h/ eklenmi. Trke ve Azericede bu eski zamir
onlar < Eski Trke anlar biiminde yaamaktadr.
Bu zamir Ana Trke dneminde muhtemelen *han "o" biimindeydi. Ana
Ural-Altayca'dan kalma olduunu dndm Fince hn "o", bu dnceme
salam bir dayanak niteliindedir.
133
Ancak "ve"ye hiii gerek yok yahu. Deiiklik deil fazlalk "ve". Aylardr
konuma dilimde bile kullanmyorum onu.
Gnderen: ingichka - 20 Kasm 2011, 19:22:11
Bizde "ki"nin yanl kullanld oluyor:
Bana dedi ki sen benim kardeimsin.
Kastedilen anlam: Bana "sen benim kardeimsin" dedi.
Ki'li yapnn gerek anlam: Bana senin benim kardeim olduunu dedi (syledi).
135
136
137
ettirgenlik eki dahi yokken bizde ard arda drt kez gelebilmekte.
34
http://www.nisanyansozluk.com/?k=eer
138
Benim elimdekinde ilk sesi /aba/ olan szck var: aba, ab, abq.
[2]
TDK'daki veritabannda aban szcn buluyorum. ok ilgin.
139
Dipe.
[1] Kagrl Mahmd, "Divn Lugti't-Trk", (Sekin Erdi, Serap Tuba
Yurteser), Kabalc yaynnlar, 2005.
[2] TDK'daki veritaban Besim Atalay'n evirisinden yararlanlarak yaplm.
Gnderen: Tzkoparan - 30 Haziran 2011
Bir de "eer ki" diyenler var. Salt az doluluu olsun diye "ki" ekleniyor
sanyorum.
Gnderen: ingichka - 09 Eyll 2011
Ayrm dillerde "evet" ma "eer" arasnda okarlk bulunuyor. Trkede "evet"
anlamnda kullanlan "ha" ile Macarca "eer" anlamndaki "ha" seste. Ayrm
yadaylarda Trkiye Trkesinde "eer" anlamnda "ha"nn kullanld
dnlebilir: "Ha ben yanlyorsam bilemem" tek.
ayrm: baz
ma: ve
okarlk: benzerlik
yaday: durum
tek: gibi
Gnderen: QONAQ - 09 Eyll 2011
Trk: Ha bn yanlyorsam
Macarca: Ha n tvedek
Gnderen: ingichka - 09 Eyll 2011
Trkedeki galiba "ha"nn anlam kuvvetlendirme ileviyle ilgili. Ha, eer ben
yanlyorsam da denebilir.
Abam apam, abang. Eer, ayet. (Caferolu)
140
142
144
145
146
147
35
Ktahya - Simav
36
http://www.youtube.com/watch?v=jEsY-9m2Qbw
149
Benim nerim yieleme iin yie szcyle tamlama kurmak olabilirdi. Ancak
gereklilik gremedim, bir tek gerekli rek bile gelmedi usuma. Hep baka
eylemler bulabiliyorsuuz. ngilizceden kipe kip eviri yapmak ho olmuyor.
[1] Divan- Seyfi Sarayi.
[2] Talat Tekin, n Trkede nsz yitimi, TDK Belleten.
[3] Talat Tekin, Trke // = Moolca // = uvaa //
Gnderen: Tansk - 14 Temmuz 2011
Zaten ''geri''nin bu anlam da barndrdn dnyorum.
Benim ve birok tandmn sk sk kullandmz bir ifade vardr.
Bilgisayardaki herhangi bir program, oyun yahut belgeden sz ederken,
''silmitim de geri ykledim.'' dediimiz olmutur.
Buradaki ''geri'' ak seik bir ''yineleme'' belirtmiyor mu?
Gnderen: Temirbek - 14 Temmuz 2011
Evet, geri de kullanlabilir.
150
@Oktay D.
Aklamalar olduka bilgilendirici olmu. Ben yieleme bildiren -l-/-li- ekini
diriltilmesi nerisini tuttum. Edilgenlikle karmamas iin belki yalzca -libiimi daha ok kullanlabilir.
Oktay' so yazdn okuyunca dorudan usuma Moolcadak itelik eki
geldi. Moolcada itelik eki de zaten -l- (bazen -lA-)'dir, demek ki ayn
kkten geliyor.
kele- "sylemek, konumak" > kelel- "sylemek"
iniye- "glmek" > iniyel- "glmek" vb.
Zaten Ana Trkedeki -l- bileimi gnmz Tresinde -- oluyor.
Gnderen: Oktay D. - 15 Temmuz 2011
Evet, bu so sylediini kantn ve ayrntlarn nceki iletimde [3] olarak
bulunan dipede bulabilirsi.
Gnderen: Temirbek - 15 Temmuz 2011
Oktay sana birey soraym. Ana Trkede, Baturalptrk' arad ek ilevine
iye yada yakn olan bir -pI- eki olabilir mi?
Usuma iki rnek geliyor; yel- "esmek" > yelpi- "esememek?, dzenli ve
dzgnce esememe" > yelpik "astm 2) nefes darl" (Halk Azlar) belki bu
kkten *yelpir- "kesik kesik, dzensizce estirmek" > *yelpiz- > *yelpizek >
yelpze(?)
Bir de geenlerde atm balktaki *klbk > klbk szc var. Yakuta
kilbi- "cesret edememek" belki k- "yapmak" > kl- > *klb- "yapamamak 2)
cesret edememek" > *klbk "cesretsiz" = Yakuta kilbik "cesretsiz, korkak"
Geldii eylemi olumsuzlayan, kart alam veren ve ayn zamanda ikincil bir
ilevi de ilgili eylemi dzensice, aralkl, bozuka srdn belirten bir -pIeki var mdr?
Eer varsa hem "tekrar, yieleme" hem de "olumsuzlama, kartlama" eklerini
151
gibi *kapatm "bir eyi gizleme, saklama" gibi bir szck tretilebilir. Bu addan
da *kapatmla- "oklte etme, gizleme, saklama" gibi bir eylem tretilebilir. Ya
da ak szcnden benzetimle *kapatk "kapatlm olan, sakl, gizli" >
*kapatkla- denebilir (bunlar sadece rnektir.)
leriki haftalarda ngilizce'nin neklerini ve soneklerini, Trke'de karlanma
biimleriyle, dizelgelemek niyetindeyim. O zaman daha net bir tablo
grebiliriz.
yi olur da, neden dier diller deil de ngilizce? Oktay daha iyi bilir ama
bildiim kadaryla Arapada da ngilizcedeki (Latincedeki) gibi un-'a benzer bir
olumsuzlama yaps yok. Yie yal bilmiyorsam mesel Trkedeki yoksunluk
eki -sIz, Farsa b- gibi bir ek de yok Arapada. Bu Arapa'n bir eksiklii mi
imdi? Ancak l "hayr, yo" koyarak kullanlabilir. Trke evsiz = Farsa
bhane Arapa l beyt herhlde? Oktay aklk getirecektir.
ngilizce uluslararas dil, en fazla kelime bulunan dil vb. bunlar diyeceiizi
biliyorum. Benim dediim her dili kendine zg bir yaps, iklimi olduudur.
Hibir dili bir baka dille dorudan kyaslanamayacadr. Arapada da mesel
ou dilde olmayan "ikili oul" vardr; kitb (tekil), kutub (2'den fazla oul)
kitabeyn (iki kitap) ngilizcesi yok. Latincesi de. Eski Trkede var; -z eki.
(kgz > gs, gz, diz, boynuz, ikiz, omuz vb.) ngilizler bu eksikliklerii
gidersiler.
Malayca, Endonezyaca gibi dillerde oul eki yoktur. Bu dillerde oul yapmak
iin ikileme (duplikasyon) kullanlr, mesel utan "adam" > utan utan
"adamlar" < (aslen "adam adam") gibi. Ne yapalm imdi oturup MalayaPolenezya Dillerini aalayalm m?
Japoncada da okluk eki
yoktur ve Japonlar bunu da akl edememiler ya da gerek duymamlar,
Japoncada hi oul yoktur, cmleden falan alarlar bir ekilde, dnyadaki en
aa dil Japonca m imdi?
ki "aa" > ki "aalar".
Japonlar bu meseleyi kara kara dnp "ne aa bir dilimiz var, bunu
gidermeliyiz" dediklerini hi sanmyorum. Dediklerimi yal alamamanz
dileyile sevgili Baturalptrk.
Gnderen: Oktay D. - 15 Temmuz 2011
Evet, Arapada +sXz gibi bir ek yok, nk ekleme diye bir ey yok.
154
ounlukla "evsiz" yerine "ev eksiklii iinde (olan)" yapsna bezer bir yap
vardr. Ksaca, /bi dn/ (eksiklii iinde) ile tamlama kurulur. Ancak ou
durumda baka szck ile halledilir: /mered/ (evsiz, yerleimsiz) gibi.
Kip kip eviriye karym. eviri, eviri kokmamaldr. "Google eviri" gibi
eviri yaplrsa o betii yakasm gelir.
ounlukla yabanclar bulunduu bir ortamda gereksiz yerer bir gidi geli
yapldktan sora bir arkadam hayflanarak "I understand nothing from this
trip" (Bu giditen hibir ey anlamadm) dedi. Trke dnp syledii ok
ak. Trkeye evirilerde ise durum buna bezer durumlar o kadar sk ve
olaanlam ki, kimse evirilerde yle yapldn ayrdnda deil ne yazk ki.
Ben ocukluumda iki dilli bydm, ancak iki dili de iyi bilip, ne renirken
ne de imdi, dilleri birbirine kartrma sorunum olmad. Trkiye snrlarnda
Trke dnp Trke konutum, snr teki tarafna geince sadece o dilde
dnp konutum. O yzden benim iin olduka ak; bugn Trke
konuurken ngilizce dnenler, iki dilden birini (olasca ikisini de) en basit
alamda bile bilmiyor demektir.
Gnderen: Baturalptrk - 05 Austos 2011
ncelikle unu sylemeliyim ki burada Trke'yi aalamak trnden bir ama
yok. En ok har neir olduumuz yad dil olan, dolaysyla en yeni kavramlarn
retildii ngilizce'deki bir yapnn Trke'de nasl karlanacan
standartlatrmak ereiyle ortaya atlm bir meseledir. Zira, Trke bu kablden
szckleri karlarken kimileyin zorlanyor kimileyin de kullanlamayacak
hantal kelimeler ortaya karyor. imdiye dek "n, e, z" gibi ksa szckleri
ekmiesine kullanarak baarl karlklar retilmitir. Bu sayede ngilizce
kelimelerin Trkesinin tretimi daha kolaylamtr. Ayn ekilde, bahsettiim
yap iin de beyin frtnas yapalm istedim; gel gr ki, verilen cevaplarn byk
bir ksm bu konunun gndeme getirilmesini sama ve gereksiz buldu. lgin...
"Trke'nin Geri Vitesi Yok" denildiinde dilimizin tahkir edildiini dnp
kontrataa gemektense makul bir yntem bulma konusunda tartalm da
Trke'ye katks olabilecek bir fikrimiz olusun...
Gnderen: Ak Yang - 06 Austos 2011
Trkenin, yazarn demesiyle "geri vitesi olmamas" bence yersiz bir
155
rneklerindeki gibi eylem yapc /+A-/ eki, yoksunluk ekini eskin biimine
deil gnmzdeki biimine taklrsa dil ii tutarllk olur diye dnyorum.
Gnderen: Oktay D. - 02 Ekim 2011
Gnmz biimi de +sIrA- olmaldr, nk Eski Trkede ana Trkenin
szii /r/ sesleri korunmutur. rnein Eski Trke esiz szc varken esirge(merhamet etmek) szc daha nceki dnemde ek ald iin /r/ korunmutur.
Ayn biimde semiri- (imanlamak) ile semiz (iman); ktru- (kudurmak) ile
ktuz (kuduz); kr()- (grmek) ile kz (gz); tire- (diremek, ayakta durmak)
ile tiz (diz); gibi...
Bugnk +sXz biiminden eylem yapacaksak +sXzlA- olabilir: ormanszlaancak bu ayr bir tretim olurdu, daha nce sz ettiimiz gibi.
Bir baka "geri vites" nerisi vermek isterim. nce olanaklar toparlayaym:
nerilerim:
yapgn- (geri yapmak)
yapgr- (geri yap(tr?)mak)
Buradaki -n- ve -r- eki, srasyla dnl ve ettirgen at ekleridir.
rnek terimler:
kargrme (remix)
dougnim (rnesans)
37
157
retigrme (reproduction)
rnek tmceler:
- Avrupa bugnlere gelirken bilim, sanat ve birok alada bir
dougenim yaamtr.
- Ana Trke, Trkeni kuramsal bir yapgnimidir.
- Cohen ve Glashow yazdklar maklede38; OPERA deeyindeki
doabilimcileri ntrino adl parac khzndan hzl lmesi
konusunu agndi ve deeyi yalgl bir zmlemede
bulunduunu gsterdi.
Bu neriler yapy alatmak iin ylesine verdiim nerilerdir. Nitekim, bunu
yapmak g oldu nk bence gerekten buna gereksinim yok. Szlkten re+ ile
balayan szlk maddelerini atm, hepsine baka szcklerle karlk bulmak
daha kolay geldi. O yzden hlen ek biiminde bir geri vitese gerek olmadn
dnyorum. Ancak gerek olduunu dnenlere nerilerimi sunmakta saknca
olmasa gerek.
Gnderen: Tansk - 02 Ekim 2011
Evet, ok baarl olmu. Dili varsllatrmak adna bu tr yapay yollar yaratmak
bazen gerekebilir. Trke yzyl gese byle bir syleyi kolayln kotarabilir
miydi acaba?
Bununla birlikte gereksizliine katlmyorum. ''ylesine verdiim nerilerdir.''
demisiniz ama ''kargerme'' nerisi son kerte makul. Hi olmazsa ''bindirim''e
nispeten.
Gnderen: Oktay D. - 02 Ekim 2011
"ylesine" dedim, nk zerinde ok dnmedim. Biri bu yntem dnda
baka ama daha gzel bir tretimle gelebilir ve "yok kardeim senin tretimin
buna uymam, ok zorlama, oysa bu daha gzel" diyebilir. Bunlar ayakst,
salt yapy alatmak iin verdiim rneklerdir, demek istiyorum.
38
Andrew G. Cohen ile Sheldon L. Glashow, New Constraints on Neutrino Velocities, 29 Eyll
2011
158
159
160
YAZIM, SYLEY
KURALLARI
Konu Bal: "blmn" szcnde olmayan harf dmesi
Gnderen: dursunturan - 24 Eyll 2011
Sorum udur ki: blm szcne, "n" eki geldiinde, neden gnl
szcndeki gibi bir dme olmuyor? Bize retilen kurallarda, "ikinci
hecesinde dar nl bulunan iki heceli kelimeler nlyle, balayan bir ek
aldklarnda ikinci hecelerindeki dar nller **genellikle** der" diye
gemekteydi. Burada geneli belirleyen nedir?
Ksacas blm szc "n" ekini aldnda neden "blmn" olmuyor?
Okurken "blmn" diye okuyoruz ama neden yazarken "blmn" diye
yazyoruz?
Gnderen: ingichka - 24 Eyll 2011
Genellikle der diye bir kural yok.
Gnderen: dursunturan - 24 Eyll 2011
O zaman buradan tm Trke retmenlerine sesleniyorum: yle birey
yokmu, tm yaztlar yakn :)
Soruma yant olmam. yle bir kural yoksa bile, gnl ile blm arasndaki
ayrm vermenizi beklerdim. Sonuta ortada olan birey var, "genellikle" olmasa
da.
Gnderen: Oktay D. - 24 Eyll 2011
nl dmesi, den nlnn vurgusuz yardmc nl olduu durumlarda
grekleiyor. Trkiye Trkesinde ekler gileyip
161
Moolca: bi
Tunguzca: bi
Manuca: bi
Fince: mine
Eski Japonca: wa < ba [5].
[3] erin < er- (ermek, olumak). Bu szck eski Trkedir ve dirilmesi
gerektiini dnyorum. "Gerekten, hakkaten" gibi bir alam vardr,
ingilizcedeki indeed'e tekbl eder.
[4] ln = standart.
[5] Talat Tekin, "Japonca ve Altay Dilleri", Doruk yaynlar, 1993, bet 43.
Gnderen: bensay - 10 ubat 2008
ta-/ta-, ka/ka- sanrm "tekin" szc ayra ii tek/teki- eylemliinin bir
trevi. Bunun gibi bir/biri- 'ten birin/birim/birik/birit... tm olanakl olabilir.
Gnderen: uzunyk - 21 Mays 2008
Teklik ekine ilikin bir bilgim yok ama,Trkbilimciler +z'nin bir oul eki olup
olmadn hala daha tartyorlar.
Biz: Ben+z (Moolca ben:bi ile karlatrldnda mantkl geliyor.. Bi+z)
Siz: Sen+z
Bir baka rnek bei olarak eyinimizde(vcut) bulunan ikili uyalar
kant gsteriyorlar.
Diz:Di+z
Gz:G+z (Eer sav doruysa en eski ekimiz +z demektir,
nk ''gz'' insanolunun adlandrd ilk nenlerdendir.)
Omuz:Om+z
Gs:Kp+z
Hepsinin ortak zeliii iki tane bulunmalar...
165
166
Azerbaycan Trkesi
ed bilrsiniz
gr bilrsiniz.
167
168
169
170
171
173
Portugalli demektir.
zel adlarn yazmnda bence ok nemli bir konu, kendi lkemizin ok tepki
gsterdiimiz ngilizce yazmdr : Turkey. Bu yazmn hindi anlamna gelmesi
her ne denli bu hayvan nce Trkiye'de gren bir ngiliz'in, lkesine Turkey
cock = Trkiye horozu olarak tantmas, ourla cock'un dp yalnz Turkey'in
kalmas sonucunda o szcn hindiyi de artrr olmas bir gereklik ise de
bunca ayrnty toplumlarn yaatmas beklenmez. Eski ad Seylan olan lke, Sri
lanka olarak; eski ad Birmanya/Burma olan lke, Myanmar olarak (Afrika'da
benzer rnekler bulunabilir) zgr istenleri ile yeni adlarn bulup tm acuna
benimsetebildiler ise, biz de lkemizin adn en yaygn uluslararas dil olan
ngilizce'de "hindi" ile e anlama gelmekten kurtarabiliriz. Yneticilerden bu
konuyu ayr bir bala tayp tartmaya amalarn beklerim.
Gnderen: Oktay D. - 18 Mart 2008
Dediiniz gibi, Trkiye ingilizcede hindi demek deil, tersine hindiye ingilizler
"Trkiye kuu" anlamnda "Turkey" diyorlar. cock'n dmesinin nedeni bu
szcn mecaz argo anlamlarndan kaynaklanr. Biz de "hindi" diyoruz
"hintli" demektir (Arapa + taks almtr), nk bize hindi oradan ithal oldu
(Amerikaya da buradan).. Ayrca "Msr" deriz, nk Msrda msr ok yetiir.
"Portakal" deriz, nk Portekiz (Portugal) ile portakal ticareti yapmz. Onlar
da buna karlk "narenj" derler, "nar rengi" (nar: Arapada ate demek)
szcnden onlara gemi. Oradan ispanyollara ve franszlara. Bugn
ngilizcede orange (oranj) franszcadaki "narang"dan gelir.
Ksaca, lkemizin adn bir kua vermelerinde garipsenecek, kar klacak bir
ey yok. Biz bunu onlardan daha ok yapyoruz!
Gnderen: titizdilci - 19 Mart 2008
Dili iyenmemenin sonucu, onu yitirmektir. 1970'lerde Bergamut / Bergamot,
1980'lerde Angora szcklerini duyarduymaz bunlarn Trke olduu pek az
kiinin usuna gelmitir -ki ben de onlardan biriydim-. Reader's Digest ve
Webster's szlklerinde arama yaparken "Bergamut"un beyarmudu,
"Angora"nn Ankara olduunu renince ok atm ve evreme bu bilgiyi
aktarmann yansra avcarcdan (=attar/baharat) beyarmudu (ya), yncden
Ankara (yn) isteyip onlarn bir ey anlamadklarnda zldm, kendi
dilimizdeki szckleri yitirip o szcklerin bakalarnca yaplan yorumlarn
174
2-/n j k/
3-/niv jk/
4-/n jok/
gibi onlarca yresel okunumu var, bu sttekiler yalnzca bildiklerim. Peki biz
nite yazacaz, Niv York mu, Ni Yok mu, Ni Yook mu, yoksa Ni York mu?
Yalnzca kendi yresinden toparlasak dmesi New York azndan toparlasak
bizim yrtinteki btn azlar bilmemiz gerek.
Bence abecemizde olan ralar ile yazp yanna olabilecek e usa yatkn okumay
yazmak: Niv York (Niv York), Vindovs (Vindovs), Michael Jackson (Maykl
Ceksn) gibi...
Gnderen: Zaferztrk - 05 Ekim 2010
Daha nce de konu etmitim.
stiklal'de bulunan Alman betik evinde denk gelmitim.
''Yashar Kemal ve Elif Shafak'' olarak, bu yazarlarn adlarn yazmlard.
Ben de admn doru yazlmasndansa doru seslendirilmesini yelerim.
Gnderen: Oktay D. - 05 Ekim 2010
... Ama is yer adlarina geldigindeyse ...
177
"zel adlar" denince iine "yer adlar" da girer. Yerler ve kiiler zeldir.
rein Matematikte ve Fizikte ok fazla zel ad bulunur. nk yasay ya da
nicelii ortaya koyan adyla amak gelenek olmu. Poincar cebri dendiinde
herkes /poynkeyr/ diye okuyor, oysa adam Fransz ve okunuu /puankare/'dir.
Ayn ekilde, Galois'i /galovis/ diye okuyorlar oysa adam ad /galua/. Peki
neden boykot yazp da bu ngiliz adam adn Charles Boycott diye yazalm?
Neden algoritma diyoruz da El-Harezm demiyoruz?[1] Neden Cumhuriyeti
ilk dnemlerinde yabanc basn Atatrk' adn Mustapha Pasha diye yazyor
da biz Churchill yazdk hep? Azerbaycan'da byle bir sorun yok nk adamlar
okuduklar gibi yazyorlar, karde ulus bize rek oluyor ne gzel.
Deerlendirelim bence...
... Bu cekememezlikten baska nedir ki? Yoksa hindiye kim neden Trkiye
Kusu adini taksin. Bizim hindiyle ne benzerligimiz var..?!
Bu arada birka ileti nce yazmtm. Trkiye kuu diyorlar nk hindiyi
Trkiye'den ithal etmiler. Biz de "hindi" diyoruz nk Hindistan'dan ithal
ettik. "Msr" diyoruz, nk Msr, msryla nlyd Osmanlda.
Dipe.
[1] "algoritma" szc, znde bu yordam bulan nl Matematiki ElHarezm'ni bat tarafndan telafuzudur (al-khawarem > al-gorithm)
Gnderen: Beren Ouz - 05 Ekim 2010
Bilmiyorum, ril olarak yazmak da Puankare olarak yazmak da pek doru
gelmiyor.
El-Harezmi ayrk bir bak as, ilgin de...
Bunlar deitirmek de pek zor olacak onsuz da...
Bence El-Harezmi ilen uraacamza dorudan Trke karlk bulalm.
Churcill (ril) yazalm. Poincre (Puankare) yazalm.
Doaldr bunlar benim dncelerim... Yadlar Mustapha yazd diye biz de yle
yapma gereksinimi duymal myz, bilmiyorum akas?...
Gnderen: Oktay D. - 05 Ekim 2010
Benim nerim ise Puankare (Poincar) yazmak. Bizim iin nemli olan
178
http://www.imdb.com/title/tt0091211/
179
180
http://dilcilik.blogspot.com/2010/07/daslasmis-sozleri-ayrmaq-ola-bilmezmi.html
184
durumda
185
186
Bir baka rnek, fiil kk olan eski- "eskimek" ile bu kkten gelen > eskig >
eski > eski ad; *esk olarak yazlmaldr. Benzer bir dier rnek fil kk olan
eki- "ekimek" ile bu kkten gelen > ekig > eki < eki ad; *ek olarak
yazlmaldr.
Bu yntemi, bu yapda olan tm szcklerin "yazmnda" kullanmalyz.
Bylece bir yandan Eski Trke ile doru bir ba kurulmu olur ve genel olarak
dilde de yazmda da bir tutarllk oluur. Seslendirirkense "uzun" sylemeye
gerek yoktur.
Tabii bu durumda "snav" yerine > *sn, "trev" yerine > *tr yazmak
gerekir. Eski Trkeden szck diriltimlerinde de bu yapa dikkat etmemiz
gerekir, rnein Eski Trke betig "kitap" > gnmze uyarlanrsa beti >
*bet olarak yazlmaldr "betik" olarak deil. Betik, "ayr" bir szcktr ve
"mektup" alamnda kullanlmaldr.
Eski Trkedeki bu ekin, gnmze yansmas yazmda belirtilmediinden,
kendi elimizle dilimizi ksrlatryoruz. Mesel ET koug "iir" szcn
yal olarak bugne "kouk" diye aktaryorlar, oysa > *kou > *ko
olmaldr, bylelikle hem "komak/yrmek"ten gelen ve ayr bir szck olan
"kou" ile karmaz hem de szcn evrimi doru olarak yanstlm olur.
*Kouk ise "baka" bir szck olarak tretilebilir, nk fiilerden ad yapan /-k/
eki "ayr" bir ektir.
yle bir rnekle daha da alalr klalm, ET'den gelen lg > l, /-g/ ekiyle
tremi bir szck iken, u anda rnek olsun diye trettiim bir szck olan
*lk ise /-k/ ekiyle tretilmitir ve "ayr bir szcktr, "lm olan, mevt"
alamna gelebilir. Dolaysyla bu iki farkl eki bir torbaya koyup Trke'yi
budamayalm.
Yukarda akladm yntemle, dil devrimi yllarnda "doru" olarak tretilmi
olan kimi szcklerin yazmlar yle olmal; art "zid, plus < Eski Trkede
olsayd *artg olurdu ve bu szck grld zere /-k/ ekiyle tremi olan
artk ile farkldr. Dier rnekler; *a "a" < *ag, *diz "dizi, sra 2) serial"
< *tizig, *gr < "gr" < krg, *duy "his, duyu" < *tuyug vb.
Gnderen: D. Can Aktan - 13 Mays 2011
Temirbek'i nerdii konuda benim daha ayrml bir zm nerim var.
Trkmence'de -uv/-v, -v: Fiillere gelerek bunlardan soyut ve somut isimler
187
tretir: aylav "ember, halka", derev "yoklama, kontrol, tefti", dzv "doru,
dzgn, iyi", yazuv "yaz". biiminde bir ek var. Bu eki kullanlabileceini
dnyorum.
Gnderen: Baturalptrk - 13 Mays 2011
Temirbek'in nerisini uygulanabilir bulmadm. Pratikleme eiliminde olan
dilde bu trde angaryalar kabul grmez. Gereki olmak lazm. Bu neri deil
biz, TDK tarafndan taplansa dahi, halk tarafndan benimsenmeyecektir.
Akas "-g" ekini bu denli byk sorun addetmiyorum.
"yazmak"tan yaz ve yazk meydana gelmi.
Sonu sesli ise "-v" eki gelir (snav, sylev) yahut aynen kalr (eki, eski, sva).
lmek"ten l ve lk kelimeleri meydana gelmi. "lk" zaten olan bir
kelimedir ve 'snk, hlsiz' gibi anlamlara gelir. Burada bir ksrlama deil bir
transformasyon var. Hatta bir eitlenmeden de sz edilebilir. Bu bence bir
sorun deil.
taplamak: Raz olmak, kabul etmek, istemek, muvafk grmek.
Gnderen: Temirbek - 13 Mays 2011
nerimi uygulanmasn etin olduunu biliyorum. Bu neride bulunmamn
nedeni, dil ii tutarllk olmas. Yoksa, ksa yoldan /-g/ > /-v/ deiimi gerei bu
ekin gnmzdeki hli olan /-v/'yi kullanmak tabii ki en kolay ve mantkl
zmdr.
Fiil kk sessizle bitenlerde sorun yok, l, diri, duru, duyu vb. Ancak bu
durumu szck diriltimlerinde de gzetilmesi gerektii grm
srdryorum mesel ET betig > gnmzde *beti olmaldr, "betik" deil.
ET koug bugn *kou olur vb. Bu konuda nemsemezcilik yapmamalyz.
Fiil kk sesli ile bitenlerde, zaten uygulamada olan ve br Trk Dillerindeki
gibi /-v/ getirilir, snav, dev, sylev, okuv "tahsil, renim" (Trkmence,
zbeke. Ayn kkten > okuvu "renci")
Aslnda, Eski Ouzcadan bugne gelite, fiil kk sesliyle biten sessizle biten
188
190
[1]
192
gsterilmitir.
[5] Azerbaycan Trkesinde, tm // sesleri Trkedeki /e/ sesine, bunu yannda tm /e/ sesleri de
Trkedeki // seslerine elenir. stisns yoktur ve kkenleri bu biimdedir.
rek:
Az. yemk = TT ymek
Az. ey = TT iyi < Ouzca y
vb.
[6] O gne kadar engellenmemek ve yaptrmc tepkiler grmemek iin kiisel olarak damgasn
kullanacam (nk dilbiliminde bu damga kullanlr). Bylece kendi apmda bu sesi gsterimini
istediimi belirtmi olacam ve bunu "antipati" toplamadan uygulam olacam diye dndm.
Yoksa benim glmden geen damgasdr, yal alalmasn.
balatt
akmlardan
birisi
de
szcklerin
ayr
yazm.
Ne var ki, ben bu tutumu doru bulmuyorum. Szckler bitiik yazlrsa daha
iyi kaynaacan dnyorum. rnein sfat anlamndaki "nad" ayrlp "n
ad" biiminde yazlmasn garipserken; "sonnot"un bitiik yazlmasna karn
"son sz"n ayr yazlmasn anlayamyorum.
rnekler bol, sylenecekler de bol.
Gnderen: Boraan - 27 ubat 2011
Bunlar bamszl elinden alnm TDK'nn iktidara gre Trkenin geliimini
sekteye uratc bi'dnem ald kararlardr. nk szckleri bitiik yazmak
szck tretme yollarndan biridir, fazla sze gerek yoktur...
Gnderen: Temirbek - 14 Temmuz 2011
Bileik szck olup alam bakalamsa bitiik yazlmal doal olarak ancak
193
Bu szcklerimizi inceleyelim.
* Eer ekimiz yalnz bana +n ise; incelediimiz szcklerde yalnzca bir
eyleme denk gelebiliyoruz.
Sevi (ad) + n ------- Ge (ad) n ------- Di (ad) n ------- Tu (ad) n
Kva (ad) n ------- Uta (ad) n ------- U (eylem) n ------- Ar (ad) n
Bili (ad) n ------- Kaza (ad) n ------- Gne (ad) n ------ Kska (ad) n
* kinci olarak ekimiz +(?)n ise; yani kendinden nceki kkn son tamgasna
gre nl tamga alyorsa...
Sev (eylem) in : Sevmek kkne +n eki geldiinde sevn gibi bir sz kar
ama dile aykrdr. Bunun iin araya bir nl girer ilen sevin olur.
Bil (eylem) in : Bilmek kknden tremitir. Burada da ekimiz eyleme
gelmitir.
U (eylem) n : Umak kknden gelir. Gc yetmek/Kudret anlamndadr.
Burada da eyleme +n gelmitir. Kk szck nl tamga ile bittiinden +n eki
yeterli olmutur.
Yk (ad) n : Namazn Trkesidir. Burada +(?)n eki ada gelmitir.
Dier szckleri de incelediimizde (?)n ekinin hem ada hemde eyleme
geldiini grmekteyiz.
Ya kimi szckler yanlgl ya da tm szckler olaan !
Gnderen: Oktay D. - 01 Mays 2008
Trkede ekler her zaman sesli alrlar. Bu yzden sevin gibi szckler sev- +n
biimindedir. Baz dilbilimciler bu eki eskin biimini +n+ olduunu
dnyor. rein, sevin < sevini, gln < gln, din < dini ... yani
eyleme gelen dnl atn mastar.
Gnderen: Gkbey - 08 Mays 2008
Ek yalnz bana ise birok szck eylem oluyor.
195
Ama gen, tun, dn gibi yaps belirsiz szcklerde ortaya cirit atyor.
Bu durumda bu szlerimizde bir olaandlk sz konusu olmuyor.
Gnderen: Oktay D. - 10 Mays 2008
Bu arada Orkun abecesinde bu ek tek damgayla belirtiliyor:
Gnderen: bensay - 10 Mays 2008
Daha nce de deinmitim, ilgin szcnn tretilii il-/ilgin+ biiminde.
Bunu aklayan 80 ncesi TDK'de grev yapm olan dilbilimcilerimizden mer
Demircan. Bu balamda "ilgin" nitecine ulanan "" eki ile tretilen baka bir
nite sz konusu, sanrm gen (nite)/+ =gen (nite) rneksemesi yaplm.
Burasn
yle
sanyorum.
te yandan bir baka yol daha vardr ilgin szcne ulamak iin: il-/ilgi(tep-/tepki- gibi) buradan da eylem kkne ulanan (i)n eki = ilgin.
Gnderen: Gkbey - 13 Mays 2008
Benim bildiimce bu ek yalzca eylemlere gelir.
Kvan- : Kvanmak, vnmek > Kvan eyleme gelmitir (ya da dier grle Kvan)
Sevin- : eylem (dnl) Arn- , Utan- , Bilin- bunlarn tm dnl eylemlerdir.
iren
szckleri
de
usuma
geldi.
197
198
ORKUN YNSEY
DAMGALARI
Konu Bal: Gktrk abecesi ve gnmz Trkesi
Gnderen: Oktay D. zerinde 27 Ocak 2008
Gktrkleri 8. yzyla dek kullandklar bu abeceni gnmz Trkesine
uzakln, ve mmknse zayf bir uyarlamasn aratrma niyetindeyim.
Batan sylesem yararl olacak: ben, Trk-Latin abecesine kar deilim,
aksine bu abeceni ok iyi olduunu, Trkeni (genizcil n sesi hari) tm
gereksinimlerini karladn dnyorum. Bu aratrma/alma Trk
Latin abecesini yannda eski dil kltrn amsatc kltrmz gncelleyen
bir unsur olarak durasdr. Bunu yannda, daha nce burada ufaka tartlan
Ortak Trkeye nc olasdr. Nitekim, Ortak Trkeni yolu, ortak abeceden
gemez diye dnyorum. Bu ortaklaman adm adm olmas gerektii ak.
lk adm Ouz Trkesini toparlamaktr. Hatta nce, Trkmence ya da Azerice
gibi diller arasndaki ayt (diyalou) canlanmasdr! Ama bu imdilik konu
ddr. Konumuz, Gktrk abecesine sdk bir Ouz abecesi aratrmak...
Daha nce birka uyarlama giriimi olmutu. Bunlardan en ili dls Mehmed
[1]
Kmen'i Trk Bil Yazsdr . Ben bu uyarlamay sevmedim. Son derece
karym. nk, oluan abeceye artk Gktrk abecesi demeye dilim varmyor.
Gktrk abecesi, Trk dilini en derin yaplarn gsteren bir abece olduundan
ok dikkatli olunmaldr. Bu yzden ben uyarlamadan ok, gnelletirme
yapmay yeliyorum. ncelikle abeceni salam bir mant vr ve bunu
bozmama niyetindeyim.
Gnmz Trkesi dediim Ouz Trkesidir. Aslnda "gnmz" szc ok
[2]
gncel olur, Ouz Trkesi 13. yzylda bugnk mantna varm . Ouz
Trkesi iinde bugn; Trkiye Trkesi, Azerbaycan Trkesi, Trkmen
Trkesi ve Gagavuz Trkesi bulunur. Bu Trk dillerinde bugn ayrklamalar
olup her biri birer ayr dil olsa da , ses zellikleri bakmndan ayrt edilemezler.
Sorun da orada balyor. Ouz Trkesi, ses deiimlerine uram, daha iyi bir
199
Eski Trkede /v/, /c/, //, /j/, /f/, /h/ sesleri bulunmaz.
Eski Trkede nseste /d/, /g/, /l/, /n/, /r/, /z/, // sesleri bulunmaz
(buna "ne" szc ve trevleri tem istisndr).
Eski Trkede yabanc dillerden alnt szckler olmad iin tm
szckler nl uyumlarna uyar.
Bu sorunlar zerken, Orkun abecesini zn yitirmeden yapmalyz ve yeni
damgalar uydurmamalyz. Buna sadk kalarak gidilebildii kadar gidildikten
sonra bu bal ilevi sona erecektir. Her sorunu ince ince ileme
niyetindeyim, "bu sorun almaz" deyip kestirip atmak istemiyorum.
lk sorunla balayalm. Bu sesleri neden bugn olduunu bilmemiz gerekir.
Eskiden olmayp bugn olan sesler
/v/ sesi alnt szckler dnda /b/ den gelir:
bar- > var- (ulamak)
br > var (yoku tersi)
ber- > verkabg > kovuk
ab > av
200
202
Kural budur, kk szc yaz ardndan gelen eki ekle. Bu yzden yengi
szc yazlrken, "" damgas yerine "n" ile "g" ayr ayr yazlr.
Gnderen: Oktay D. - 16 Austos 2009
Hayr yle deil.
ncelikle, damgas, sz banda sadece uzun ya da vurgulu uzun nllerde
belirtilir. rein
/aat/ (ad, isim). Oysa /at/ (at, beygir)
/aaz/ (az, ok olmayan)
/aak/ (ak, beyaz)
/aa/ (a, doymam)
/aal/ (al, hile)
Bu arada yegi szc Orkun becesini yazld dnemde gememekle
birlikte geseydi bile szckteki ye- (kazanmak) kk geizcil /n/ sesi ile
belirtilir. Bu yzden yle yazlrd:
/yegi/ (galibiyet)
Ayrca yei szc de Eski Trkede ya olarak geer. Yani, u biimde
yazlr:
/ya/ (ET yei, taze)
Ancak gnmzdeki gibi olsayd yle yazlrd:
/yei/ (yei, taze)
kar szc de uzun nlldr, kaar. Bu yzden Gkbey'i yazd gibidir. akeylemi ksa nll olduu iin de banda bir /a/ damgas bulunmaz.
Gnderen: Gkbey - 19 Austos 2009
Ata szc uzun nll deilse, okumay kolaylatrmak az alalrl
artrmak iin de nlsn kullanldndan sz edebiliriz.
ahadr ii41 yazmasnda diye yazar, ata szcn. Uzun nl
durumu varsa sorun yok. Anp yoksa, seni dediie gre diye
41
http://turkcesivarken.com/yazismalik/index.php?topic=2606.0
204
Any, szn okumak iin n ile y arasnda bir nl daha olmas gerekiyor. Aksi
takdirde okunamaz.
Buna karn y de srekli bir sessizdir. Ayn szc kolaylkla okunur.
damgasnn okunuu ayn biimindedir.
Ayn betikte u satr vardr :
kony : koyun42
Bu yaz ile ny yanl srdrlm.
kony > koyun dnm zorlamadr.
koyn > koyun dnm daha usa yatkndr.
Tamgann
ny
olduunu
demelerinin
iki
nedeni
vardr.
Birincisi Tonyukuk yazsnnda kullanld iindir. Ancak ben burada yazm
yanl olduu kansndaym.
kincisi ise dier tamgalar arasnda benzeme :
an, ang, ant, alt diye sren tamgalarn ard any olmal demi olmallar.
Gnderen: Oktay D. - 21 Eyll 2008
damgas kesinlikle ny seslerini karlar. stisn olarak verdii rekte bir hat
var: "koyun" szcn eskin biimi "kony" deil koyuny yani (ok o
ya ny) idi. "ny > n" dnmyle[1] koyun olmutur.
[1] Bu dnme arpc bir rek: Ana Trke nye szc bu dnmle ne
"soru adl" olmutur. Moolcada bu ses /y/ olmutur: yegn "ne?".
Biz okuyamyoruz diye Eski Trkler de okuyamyordu diyemeyiz. Ayrca,
syanyolcada /ny/ sesi simgesiyle yazlr ve onlar bu sesi rahata
okuyabiliyorlar (spanyadaki daym bunu altrmasn yaptrd baa). Nitekim
soradan okuyamaynca bu sesi n veya y yapm olsak gerek. Bu arada Ana
Altayca szck banda /ny/ sesi bulunur ve bunlar Trkede /n/ veya /y/
olmutur. Bildiimiz /y/ ile balayan szckleri ou Ana Altayca *ny-'den bir
ksm Ana Altayca *c-'den bir ksm Ana Altayca *d-'den pek az da Ana Altayca
*p-'den gelir43. Bunlara rekleri srasyla vereyim:
42
43
206
http://kokturukce.blogspot.com/2010/12/gokturkce-betik-mektup-arkadaslg.html
http://turkcesivarken.com/yazismalik/index.php?topic=321.0
208
kkenidir. Dediim gibi zaten iki yn seeneiniz var. Bu konuda "milli" olan
yazm yn deil "alfabenin" kendisidir.
Ayrca ben kullandm alfabeye Yei Trk Yazs adn uygun grdm. Yani bu
yaz birebir Orkun deil, damgalar, kkeni Orkun ancak "yei" bir yaz. En
bata yaz yn farkl, ayrca hibir sknt karmayan "olduu gibi yazma"
yntemini uyguluyorum, yani tm damgalar tek tek yazyorum. Sadece
"kolaylk" amal olanlarda Orkundaki yntemi uyguluyorum. Mesel stclk
ya da zmszlklk yazarken Orkun sistemiyle yazyorum. Bir de kolay
olanlada Orkun sistemi ile yazarm mesel lm yazacakken //'y koymaya
gerek yok, nk ilk seslemdeki //'den dolay ikinci hecede // olaca belli,
ayrca lm okunmayacana gre zaten lm okunur. "Doum yazarken de ayn
yolla Orkundaki gibi togm yazlr "doum" okunur...
zgn Orkunda o dnemdeki dil gerei olmayan damgalar da hi sorun deil.
Bunlara "ive" gzyle bakabiliriz. Yani Eski Trke szba /k-/'lerin kimisi
bugn /g-/, /t-/'lerin kimisi bugn /d-/ ancak bu hi sorun deil. Biz zgn
biimle yazarz isteyen /t/'li okur isteyen /d/'li. yle bir rnek vereyim, biz
Yrk kkenliler (zellikle ya 50'den yukar olanlar) "git-" demeyiz, kit- deriz
/k-/ ile, ama "git-" yazldnda bunu anlarz, ya da bir Yrk "kit-" dediinde
anlamayan kmaz. Bu "ive"dir, bytmeye gerek yok.
Genelde yabanc kkenli szlerde bulunan /j/, /c/, /f/ gibi sesleri de aynen Eski
Trkedeki seslerle yazmalyz. C'ler > ile, F'ler > P ile. Bugn Uygurcada
falan zaten F kullanlmaz P ile karlanr "fikir" yerine "pikir" derler.
Trke'nin kendi iindeki ses deiimleri de sorun deil. K > H, B > V gibi.
Bunlar da yazarken k ile b ile yazlp okunurken h ve v biiminde okunabilir.
Okuyucu acemiyse damgann altna/stne bir entik ya da nokta konarak sorun
halledilir.
Ben yaklak drt yldr hibir sorun ekmedim, Latin tabanl alfabe ile ne
yazabiliyorsam aynen yazabiliyorum, hatta ou kez ok daha pratik oluyor.
Gkbey'in el yazs uyarlamas iin u yorumu yapaym; nl damgalarda /o/
iin kulland Latin tabanl abecedeki /o/ ile ayn. Bunu desteklemiyorum. Bu
konuda kendisiyle bir ara yazmtk. O yazmada Gkbey "O, harfi
azmzdan karken, azn ald biimden hareketle tasarladm" demiti ancak
Latin tabanl alfabedeki /o/ ile ayn sonuta.
210
sadece biri. Her ne kadar yeni szcklerden hareketle yeni imler tretme yanls
olsam da bu otantik abecenin zgnln bozmak gibi bir kaygm da yok
deil. Bu sebeple, en azndan dnml seslerden var olan birinin gstergesi
zerinde ufak oynamalar yaparak -rnein saa veya sola yatrma- dierlerini
karlayabiliriz. Bu hususta bize dayanak olmas maksadyla ince ''k'', ince ''g''
damgalar ile ''m'', ince ''b'' damgalar arasndaki ilikiyi referans alabiliriz.
46
47
http://kokturukce.blogspot.com/2011/07/cocuklara-gokturkce-ogretme-deneyimi.html
http://turkcesivarken.com/turk-damgalarinin-kokeni/
212
damgas:
A-
eylemini
betimlediinden
olarak
okunacaktr.
/z/ damgas: Tretimi /ar/ damgas zerinden olduu iin az olarak okunacaktr.
// damgas: Tretimi /el/ damgas zerinden olduu iin e olarak okunacaktr.
/p/ damgas: Bu damga iin kesin szm yok, ap da dnebilir ep de. Bir yre
dayandramyorum.
Bu yntemi yi tretilen damgalar48 zerinde de uygulamay srdmzde;
/c/ damgas: /a/ damgasdan geldii iin ac,
/h/ damgas: /ak/ damgasdan geldii iin ah,
/f/ damgas: Fkr- eylemini betimledii iin f, f diye okunabilir. Uyumlu
olsun diye af az ef de dnebilir. kisi arasnda sim yapamyorum.
48
http://kokturukce.blogspot.com/2011/04/yeni-damgalar-yeni-yaz-duzeni.html
213
214
Ayla'n Btlei - 1
http://turkcesivarken.com/belgeler/gokturkce-ogrenegi/Aylanin_Betlegi_1.pdf
Ayla'n Btlei - 2
http://turkcesivarken.com/belgeler/gokturkce-ogrenegi/Aylanin_Betlegi_2.pdf
Ayla'n bulmacas
http://turkcesivarken.com/belgeler/gokturkce-ogrenegi/bediz002.jpg
http://kokturukce.blogspot.com/2010/03/gokturk-yazsn-ogrenme-klavuzu.html
http://kokturukce.blogspot.com/2011/07/cocuklara-gokturkce-ogretme-deneyimi.html
215
http://turkcesivarken.com/belgeler/gokturkce-ogrenegi/bediz029.jpg
Begm' Btlei - 1
http://turkcesivarken.com/belgeler/gokturkce-ogrenegi/Begumun_Betlegi_1.pdf
Begm' Btlei - 2
http://turkcesivarken.com/belgeler/gokturkce-ogrenegi/Begumun_Betlegi_2.pdf
Begm' bulmacas
http://turkcesivarken.com/belgeler/gokturkce-ogrenegi/bediz001.jpg
216
ORTAK TRKE
Balk: Neye gre Ortak Trke?
Gnderen: Oktay D. - 23 Austos 2011
Dier Trkeler ile Trkiye Trkesin arasnda szck tabannda
uyumazlklara denk geliyoruz ve bence bu doaldr. nk Ouz Trkleri, Orta
Asya'dan ayrlal 1000 yl olmu ve bu yzden dier Trklerle geliimleri
ayrklamtr. Ouz Trk olan Trkmenler ile Kpak Trk olan Krm
Tatarlar arada kalmtr, genellikle iki yandaki szckleri de ierirler, kimileyin
hibirini iermeyip bambaka bir szckle karnza karlar.
Kimileri daha ok dier Trkelerle ortaklk olsun istiyor ancak bu ortakl
neye gre belirleyeceimiz pek belli deil. Ouz Trkleri ile geri kalan Kpak
ve aatay Trkleri arasnda 1000 yllk bir ayrma sz konusu (Halalar,
uvalar ve Sibirya Trklerini saymyorum, nfus olarak karlatrlabilir
deiller).
Burada iki soru var:
Ortakl,
1) nicelie gre mi
2) eitlilie gre mi
belirleyeceiz?
Eer nicelie gre belirleyeceksek, Trkiye Trkesi ve Azerbaycan Trkesi
toplam tm Trke konuuculara oranla %41.9 + %17.7 = %59.6 oluyor. Daha
Trkmenleri saymadk bile. Bu durumda, Ouz Trkesindeki szck daarc
dier Trkeleri byk oranda etkilemelidir.
Eer eitlilie gre ise, i tmyle deiiyor. nk, her ayr Trk dilinden
gelen szc tek oy sayacaz. Diyelim, sadece Trkiye ve Azerbaycan
Trkelerinde olan bir szck var: olmak51. Oysa dier Trkelerde (Trkmen 52
%4, Uygur %4.7, zbek %14.2, Kazak %6.5, Krgz %2.1) bol- (olmak). Bu
51
52
217
218
220
223
53
Bu gr savunmaktaym.
224
229
230
bileimi) olsun diye ben ma bu yazmalktan birka kii diyoruz, geel bir
gr deil. Ancak bu, yalzca bir gei aamas niyetiyle ortaya attm bir
gr. Bu grm, dier yolu (dorudan tek bir Trkeye geii)
uygulanmasna kar olduum alamna gelmesin. Yalzca bunu daha
"greki bir gei" olduunu dndmden bunu ortaya attm.
Bugn yaltlm olarak 38 tane Trke bulunuyor, bunlardan 6 tanesi bamsz
devletleri yaz dili durumunda. Ortak Trk dili dmek, bu sayy nihayetinde
1'e indirmek dmektir. Bunu iki yolu var:
1) Dorudan: Dorudan tek bir ortak Trke yapmak.
2) Dolayl: nce bek bek ortak Trkeler yapmak, ardndan onlar
birletirmek.
lk yolu glkleri var. ncelikle bunu tm Trk dnyasnca ylenmesi
grekiyor. Yie de ok karamsar bir durum deil: n de olsa bata 7 bamsz
Trk devletinde ylenmesi dnlebilir. Ancak bunu yaplabilmesi iin bu
devletleri bu konuda siys/diplomatik olarak alamas grekiyor ki, bunca
Trk'e bu dil retilebilsin. Ksaca, bu "dorudan" yolu uygulanabilmesi iin
toplumsal bir gc olmas grekli (hangi ortak Trke olaca konusundaki
uzlama grekliliini bir yana brakyorum imdilik).
kinci yol ise, bata daha kstl kitlelerce uygulanan bir yol 54. zetle sylersek:
7 bamsz Trk devleti, Ouzca ile Kpak-Karluka arasnda neredeyse it
olarak paylatrlm oluyor. Ancak bunu da glkleri var: sabr. nk bu
evrimsel bir yol, nce iki () yaz dili olacak ma belli bir sre sora yaknlaan
azlar daha kolay bir biimde (7'li alamaya grek kalmadan) ortak Trkeye
varacak.
kinci yolu daha greki olduunu dnmemdeki ilk nden, elimizde henz
bir diplomatik/toplumsal gc olmaydr. kinci nden ise, Trkeye olan
bak amdr55. Ouzcan zaten neredeyse ortak bir dil olduudur (nk
54
rnein Ouzca iin Trkiye/Kbrs, Azerbaycan, Trkmenistan'daki Trkleri bu konuda ikn edilmeleri
yterli olacaktr. Kpaka iin Krgzistan ile Kazakistan ma Karluka iin yalzca zbekistan (keke Dou
Trkistan da bamsz olsaym). Belki de Kpak-Karluk bileimi dnlebilir nk bu iki bek,
Ouzcan herhangi birine olduundan daha yakn durumda (yelerimizden ingichka ile Bengitalarndili'ni
uratklar Trk almas bence ok gzel bir Karluk-Kpak bileimidir, ancak tmden Ortak bir Trke
aday olmasna da kesinlikle engel deildir tab).
55
Benim bak ama gre, bu 38 Trke ayr diller deildir, ancak tek bir dili leheleri de saylamazlar. Daha
ok Trke dnilen kavram, e az 6 dilden oluan bir bek:
(1) Ouzca, (2) Kpaka, (3) Karluka, (4) Halaa, (5) uvaa, (6) Sibirya Trkeleri [Yakuta dnda],
(7) Yakuta. Bugnk 38 Trke, bu 6 dili leheleri durumundadr diye bakyorum.
232
milliyetilikle ilgili bir konu. z Trkecilerin bir ksm dil konusunda fazla
bilgili olmadklar halde ideolojik grleri nedeniyle bu ie yanayorlar. te
bu milliyeti kiilere sorsanz bir ou "ortak Trkeden yanaym" der birak -dil
konusundaki yetersizliklerinden midir- dier leheleri pek renmeyi
dnmezler ma "ortak Trke Trkiye Trkesi olsun / olmaldr" diye devam
ederler. nk kolaylarna ylesi gelmektedir. ahsen ben milliyeti emesim.
Meseleyi ilm ynden dnyorum. Dilimizi dier lehelere yaklatrabilirsek,
200-250 milyon Trkn dilini daha fazla anlayabilirsek ma onlar da bizi daha
fazla anlayabilirlerse ilimde daha fazla ileri gidebiliriz diye dnyorum.
Gnderen: Tansk - 30 Ekim 2011
ztrkecilik elbette milliyetilikle ilgili bir konu. Hatta, sadece milliyetilikle
ilgili bir konu. Ulusal bilinlenmenin bir gerei, tesi hazrlaycs, ulusulukla
kenetlenmi, onunla hem ardk hem tmleik bir lklem.
Ama ''Trkiye Trkesi''nin st dil olmasn savunmak ayr bir mevzu; bunun
bilmezlikle alakas yok. Bu bir hazrlopuluk da deil. Hatta, btn lehelerin e
bir harman fikrinden daha ussal bir yaklam. Biz de dier lehelerimizi
renmek isteriz elbette, gerek ilmi gerekelerle gerek ideolojilerin gerektirdii
soycul temas salamak amacyla. Ama Ortak Trke sz konusu ise, anlamay
salamak iin bizim onlarca leheyi renmemizin klfeti, Trkiye Trkesinin
bir adm hatta admlarca ndeliinden tr ortak payda olmasyla giderilebilir.
Onun dnda kelime alnmasn diyenin de kacan sanmyorum. te, bu
noktada cehalet devreye girebilir yahut dil ileriyle itigal edilmeyi. Dier
lehelerden uygun bir kelimeyi soruturup sunmak ve Trkiye Trkesi
kazanna ilave etmek de bilenlerin boynuna. Kendi adma syleyeyim ki,
karlk ararken karde dil dendi mi, akan sular durur. Ama dediim gibi bu
hibir zaman lehelerin e bir harmann olanakl klmaz, klamaz. Bunu ''ilmi
ynden dnyorum'' diyerek ncelemek de oksimorondan teye gidemez.
ztrkecilik, Ortak Trkecilik elbette ulusalcln ta kendisidir. Bunun ilimle
hibir alakas yoktur. Gaye, ilimde ileri gitmekse, kavramlarn her birini
zmseyebilmekse, buyrun; ngilizce. Kasntya, art bir abaya, art bir dile hi
lzum yok. lle de ilim diyorsak, sz Ouz Atay'da:
''lim elbette evrenseldir ama bizim bunun aksini dnen bilim adamlarna
srarla ihtiyacmz var.''
235
hayrettir- bir ad yoktur, elsinei selase ( diller) diye geer. Bir dilden
ziyade bir tr emperyal sluptur, edebi bir janrdr. Mecbur kalnca lisanmz
derler, ama isim vermekten zenle kanrlar. Osmanlca da demezler, nk
o deyim de ilk 1850lerde icat edilmitir.
Trk Dilleri Ailesi'ne baktmzda, en ok konuulan dillerin Ouz Dilleri
olduu grlr, yaklak %75... Takrib konuucu says da 160 milyon
kadardr... Bu u alama gelir, eer ortak bir Trk dili oluturulacaksa, bu dilin
Kpak, Karluk vb. Deil, Ouz tabanl olmas e akla yatkn olandr.
Oluturulacak olan Oguzca56, tpk Osmanlca gibi yapma bir dil olacaktr,
yalzca yazncada (edebiyatta) ve yazmalarda, bilimde, eitimde kullanlacak
bir dil olacaktr.
Oguzca'n kurulmasnda dz (temel) alnacak diller, doma (doal) olarak
Ouz Dilleri'dir. Bu diller; Trkiye Trkesi, Azrbaycan Trkesi, Gkouz
Trkesi (Gagauz), dou kolumuz olan Trkmence ve gney kolumuz olan
Kakayca olacaktr.
Oguzca'y kurarken, kaln seslilerle kullanlan qa demeli (yni) /q/, ince
seslilerle kullanlan ke /k/ damgalar iin Azri Trkesi dz alnacaktr. Eski
Ouzcada vr olan uzun sesliler iin bu sesleri aynen korumu olan Trkmence
dz alnacaktr.
ncelikle bu leheler birbirlerinden sz aktarm yaplarak artlacak. Sz
gelimi, Trkiye Trkesi'nde kullanlan yt (yabanc) kkenli ofben yerine,
Azri ve Trkmen lehelerinde kullanlan suqzdran' alnmas, benzer
biimde, Trkede kullanlan bilgisayar' Azerice ve Trkmencede kullanlan
kompter'in yerine aktarlmas gibi. Hibir lehede karlk bulunmam szlere
de yei karlklar tretilecek; seslik hoparlr gibi.
Oguzca'n kurulmasnda, sak (dikkatli) olunmas gereken konu dzenli ses
dnmlerini dz alnmas ve orta yolun bulunmasdr. rneklerle izah
edelim; Eski Trke bol- olmak, bugn Trkmencede aynen yaamaktadr,
bolmak, Trke, Azrice ve Gkouzcadaysa ol- biimine dnmtr. Eski
Trkede /b-/ ile balayan szler, gnmzde bu dillerde keskin v ile > /v-/
balar; Eski Trke bar mevcut > var, Eski Trke barmak > varmak,
Eski Trke bermek > vermek ... Bu balamda Eski Trke bolmak >
56
Bu Ortaq Oguza fikri ilk olarak Oktay Doangn tarafndan ortaya atlmtr.
237
238
Bir sorum olacak. Azerbaycan'da kullanlan "" tamgas "" ulay "e" tamgas
yine "e" olarak kullanlacak sanrm. "E-e" de ak /e/ sesini verecek. yine //
sesinde olmal. Bir de Azerice'de bulunan "X-x" ras da yok. yi kalasn yei
becemiz...
Gnderen: Temirbek - 23 Nisan 2010
ncelikle unu belirtmek isterim, imdilik d olan Ortak Ouzca; Oguza,
kesinlikle Esperanto, Volapk vb. gibi uydurma/kurgu bir dil olmayp,
Osmanlca gibi "yapma" bir slp dili olacaktr. Ebeb bir dil, bir eitim-bilim
dili olacaktr. Arada ciddi bir fark var.
Tek bana /-n/ sesini vermek zere; /-/ dnlebilir mi? Olabilir, oydalrsa;
sevi "sevin", w "vn" yazlr, olduka klgcl (pratik)... Ben sevdim :)
Dier sorduklarna gelelelim, evet 'ak e' sesi iin // daha uygun, nk //
daha ok /a/y artryor. 'Kapal e' iin de zten kullanmakta olduumuz /e/
var. => bn derkenki // ile gen derkenki /e/ iki 'farkl' harftir.
Bahsettiin gibi zaten yerliimizde de kullandmz, Trkmencede de vr
olan // 'geiz n'si' olarak kullanlacaktr. Azricedeli 'hrltl h'ler Farsa
etkisiyle olumutur, Trkede "h" sesi yoktur. Bu sesleri tm /k/ ya da
/q/'dr. Azricede, sz gelimi; x, bax yazlr, oysa bunlar; q "k" ve
baq "bak"tr. Azricedeki bu sesin kullanlmasn bir dier nedeni ayn
zamanda Arapadan kalma "h" ieren szlerdir; xbr "haber" Arapada
"xaber" biimindedir. Arapa ve Farsa'y deil Trke'yi dz aldmza gre
/x/ sesini kullanmamz abes olacaktr. te yandan, Oguzada "haber" deil Eski
Trke salk / av / sav szleri kullanlabilir.
Gnderen: Beren Ouz - 23 Nisan 2010
Aklamalarnz iin sa oluuz. Demin sylediime kck bir ek yapmak
istiyorum, "n" tamgas bildiiniz gibi, Orkun becesi'inde de bulunuyor.
Peki, bu dili toplum konumayacak deil mi? Dmek istediim, stanbul'da
bulunan lan Baku'da bulunan kiiler ayrk (~acak bezer...) dilde konuacak;
ancak ayn dilde bilimsel, yaztsal (edebi (?)) yazacak. Byle ise ok gzel olur;
ancak kamuoyu buna ne dr bilmem? Sonuta 100'e yakn yldr bir Trkiye
Trkesi yazs kullanm vr, Osmanl sonu, gibi... Bunca yllk birikimden
240
cayp yei bir dile gemek herkes iin yorucu olabilir mi? Bunu da aratrmak
gerek... Doal olarak damdan der gibi bir yl, alt ay ierisinde birden yaz
devrimi yaplmayacak biliyorum; ancak bununla uraacak bir ynetim organ
vr mdr, bilmem?
Son bir ne, Esperanto, Volapk, Ido gibi deil drken, neyi belirttiiizi,
aladm; ancak tam olarak alamadm. Oguza iin yeni szck tretimi
olamayacak m? rein "haber" sz iin "salk" sz kullanlacak. Bunu
aladm; peki eylemler nite birletirilecek? Azerice "gelirm" yklemi, Trkiye
Trkesi "geliyorum" yklemi arasnda kk bir ayrklk vr? Bu nite
giderilecek? Esperanto gibi dillerde yep yei dil bilgi kurallar tretilmiti.
Byle uydurma nelerin olmayacan belirttiiz sanrm. Bu daha da iyi? Pek,
ddiim gibi byle zel ekimeleri vb... nite birletirilecek?
Dzletme: Byleyse bu dili Bokml'e benzetebilir miyiz? "Nynorsk" lan
"Bokml" ayrm gibi, yaz lan konuma dili. ok soru sorduum iin beni
balayz; yalzca konu ok ilgimi ekti, bu yzden tam olarak anlamaya
alyorum.
Gnderen: Temirbek - 24 Nisan 2010
Azrice gelirm, Trke geliyorum, Trkmence gelyri / gely... Bizim
Yrkede de gelyoru / gelyo denir, Trkmence'ye daha yakn...
Bunlarn "ortalamasn" alrsak :) gelyoru yelenmeli, nk imdiki y
(zaman) eki olarak /-yor/ kullanm sadece Ouzca'ya has, Kpak, Karluk gibi
beklerde yoktur. Azricede de var bu ek belli belirsiz; sylyirm derkenki
/-yir/ aslnda /-yor/dur. Tabii, uyarlama bence (?) yle olmal, Trkede eklerde
"ses uyumu" vardr, ancak bu uyum, /-yor/ ekinde yok, "glyrm" demiyoruz,
"glyorum" denmekte, oysa "uyum" olmal, bu balamda Trkmence ve
ksmen Azricede bu uyum var. Oguzada yle olabilir; gelyri / geliyrim,
bakyar / bakyarm... Hem "ses uyumu" salanm olur, hem de "ortalama"
ve olmas gereken biim kullanlr. Essnda Trkede de "seviyrm,
geliyrm" denmesi gerekir, dilimizdeki ses uyumu gerei... Bu uyum e fazla
Trkmencede var.
imdiki y ekini dndak ekler zten ayn, gel- "eylemini" Oguzada tm
zamanlarda yazarsak; (1. tekil kii); gelyrim, geldim, gelecegim, gelmiim,
gelmitim, gelirim, geliyrdim, gelmekteyim, gelmekteydim...
241
244
aznlkta, bunun iin bir raya gerek yok, buna rek olarak eski Trke
"gany" szc verebilirim; dilimizdeki "" sesinlen badak yargm pek de
yok; ancak IPA olarak // biiminde okunmadn dnyorum, uzatma etkisi
de doru bir kullanm gibi gelmiyor, belki de /g/ olarak okunuyor?.
"vol-" konusunda ise vol- olarak kalmasn dnyorum. b>v dnmden
geriye iki sayda szck kald, Trkmence bol- lan ol-. Bunlar ortalamas boldeil, ol- deil. Bence vol- olabilecek e usa yatkn sonu.
Dzeltme: "-" tamgas // olarak okunuyor imi; yleyse /nt / sesi iin "-"
rasn kullanalm. "-" rasndaki engel "-" ulay "-" ile ayn. Bylece
//, /t / ulay /nt / seslerinin birlii salanr.
Gnderen: jikme-jik - 25 Nisan 2010
Vol- yerine ol- yene bol- bir arada kullanlabilir. Orta Trke dneminde ikisi
bir arada kullanlyormu.
Gnderen: Beren Ouz - 25 Nisan 2010
Doru; ancak daha nitelikli bir ortak bir dil iin tek bir szce alam yklemek
daha usa yatkn. Ayrca tgen (tarih) sonular deil daha ada szleri
dndm. Sizin dediiiz de ylenebilir...
Gnderen: Gkbey - 25 Nisan 2010
Trkmencede, bizdeki gibi yalzca /k/ (ke) var, /q/ (qa) yok. Azericede /q/'lara yer
verilmi, ancak okunuu 'ga'dr. Trkmencede ise bildiimiz /g/ ile yazlyor, mesel;
Azeriler qara yazp "gara" okuyorlar, Trkmenler ise daha mantkl olarak (bence); gara
yazp "gara" okuyorlar. Essnda, /q/ eer 'ortak' bir dil dnlmyorsa, gerekli bir
harf deil... Azericede de "gereksiz" bir kullanm var. Gg kullanlabilir. Sz gelimi,
Krtede /q/ ile /k/ 'farkl' harfler, /q/ ; 'grtlaktan kan bir k; iken /k/; normal /k/,
yni /q/ni abecede olmasn bir 'mant' var, Azericede bu mant gremiyoruz...
Yni /g/ ile gara yazsan ne deiecek? Hibirey...
Yalyorsu! Qara ile gara arasnda bir ayrm var. Gara yazarsan bu gra
biiminde okunur. Azerbaycan becesi, e salam Trk becesi diyebilirim.
Yresel kimi yrlerde // sesi de vr ancak byk bir ksmnda olmad iin
245
246
b>v, k>h, orta r>z, z>s, g> gibi birok evrime bellekli kalmalyz. Yoksa
dilimiz Kpak Uygur Argu Sibir Dilleri ilen kirlenir.
Gnderen: TKEN IDUK BAI - 19 Haziran 2010
UROLA;Beren Ouz kardam;men altayca tuvaca kazaka dan szck
alabiliriz derken,undan yola kmtm;tTrklerin Ouz kolu din dolaysyla
ARAPADAN VE FARSADAN EN FAZLA ETKLENM OLAN koldur
ancak bunun yannda Trkenin kpak kolu arapa ile farsadan en az
etkilenmi olan kol olduu iin daha yaln ve gerek Trke dir mantyla
hareket ettim bilmem katlrmsn?Edg (ey=iyi) knleriniz bilen edg
akamlarnz bolsun.
Gnderen: Temirbek - 19 ubat 2011
Yalyorsu! Qara ile gara arasnda bir ayrm var. Gara yazarsan bu gra biiminde
okunur. Azerbaycan becesi, e salam Trk becesi diyebilirim. Yresel kimi
yrlerde // sesi de vr ancak byk bir ksmnda olmad iin dizgeye eklememiler.
Azeri becesinde ak e () damgas dnda sorun yok. Gze batc, sinir bozucu bir
damga. Onun yrine /e/ kullanp, /e/ yrine de // kullansaydlar onat olurdu.
Evet. Trkiye Trkesinde de aslnda Qq "ka" incesi > "ga" ('yumuak ge'
deil) ve Kk "ke" incesi > Gg "ge" olmal.
Dediin gibi bu durumda;
qar "ya tr" olurken kar "kr" (ince okunacak)
Q'nn bir incesi > (ga) olur, rnein qapaq > qapa bir dier rnek kepek >
kepegi. u an eksik abecede /q/ (ka) olmad iin "kapak" (kpk) yazlyor
aslnda.
Kapal e, ak e meselesini u yerlikte bile zemedik :) entik koyma yoluna
gidersek, hemen hemen btn e'lerin zerine entik atmak gerekecek. rnek
olsun diye u yazklarm "entik atma" yntemiyle deneyelim;
Kapal , ak mslsini u yerlikt bil zmdik. :) entik koyma
yoluna gidersk, hmen hmen btn 'lrin zrin entik atmak
grkck. rnk olsun diy u yazdklarm "entik atma" yntmiyl
248
dnylim;
Grld gibi, neredeyse tm /e/'ler entikli hle geliyor. Oysa yaln e harfi
kapal /e/ olursa sorun yok. Bu sefer sadece "ak e"ler belirtilecek. Bu sesi de
ya // ile ya da // ile belirteceiz ki ben //'den yanaym. nk // daha ok
/a/'y artryor. imdi de savunduum yntemle yukardaki rnei yazaym;
Kapal e, ak e meselesini u yrlikte bile zemedik :) ntik koyma
yoluna gidrsek, hemn hemn btn e'lerin zerine ntik atmak
gerekecek. rnek olsun diye u yazdklarm "ntik atma" yntemiyle
deneyelim;
Grld gibi, bu yntem bence daha salkl olur.
Alfabemizde olmas gereken harfler // (ak e), /q/ (ka), geniz n'si // ya da //,
doru okunmas ve adlandrlmas gereken // (ga). Geniz n'si konusunda Oktay
gibi dnyorum // daha mkl. nk // genelde Eski Trkedeki /ny/ iin
kullanlyor.
Ke-Qa ayrm aslnda dilimizde gizli olarak kendini belli ediyor, zellikle
ksaltmalar seslendiriken, mesel Trk Dil Kurumu'nun ksaltmas; /te/ - /de/
- /ka/ olarak yaplyor, nk ess Trk Dil Qurumu; TDQ
Kaln nlerle 'qa' ve 'a', ince nllerle 'ke' ve 'ge' kullanlmal. Azerbaycan
Trkesinde bu ii halletmiler. Krm Tatarcasnda da ayn doru yntem
kullanlyor. Azericede, olmas gerektii gibi duyu, dala yazlr.
Ynelme eklerinde de 50'li-60'l yllarda doru biim kullanlyormu;
yazmaa, okumaa eklinde. ncelerde 'ge' de 'ye' de kullanlabilir, nk ince
'ge'lerde 'ye'leme Trkede vardr. Yrmege yerine "yrmeye" demekte
sorun yok. Azericede mesel "gy" < gk demek. Eski Trke 'beg' > bugn
'bey' rneklerindeki gibi.
Hi deilse bu yerlikte bu ekilde yazmay deneyebiliriz. Mlum, bu yerlik
aslnda bir "deneme alan". Ben, bu iletimden sonraki iletilerimi "olmas
gereken" alfabe ile yazmay deneyeceim. Qa-a, ke-ge, nazal n, ak e vb.
tmyle. steyenler de deneyebilir.
Gnderen: Kuhan - 04 Nisan 2011
Tartmalardan bktm iin yazmamay yelemitim ancak bu konuya nem
249
verdiim iin dayanamadm. ncelikle Ortak Ouzca'nn ilk aamas olan ortak
abaceyi kesinletirmeye alalm. Ben yalnzca Trke kkeni gz nne
almamz gerektiini dndm iin yalnzca Trke iin bu abeceyi
dzenlememiz gerektiini dnyorum. Benim grm yle:
nller: a, e, , , i, o, , u,
Burada Temirbek aabeyin kulland gibi "e" kaln e, "" ince e olarak
kullanlmas gerektiini dndm. Bu yntem abecemizdeki -i, o-, u-
ilikisinde kullanlan geleneksel yntemdir. Bunu gren kii ""nin ne olduunu
anlama olasl artar. Bu yntemle inceltme konusunda belli bir ln
tutturmu oluruz.
Ayrca nl uzatma imlerine gelince... Buradaki en byk sorun nokatl ve
noktasz nller arasnda gzkyor. Ben bu konuda yle bir zme vardm.
Uzun nller: , , , , , , ,
Burada grdnz gibi noktasz nllerin zerilerine "-" imi, noktallara ise ""
imi koydum. Eer "" imi uzatma iin doru deilse "`" imi az ayr bir im
kullanabiliriz. Bylece tm imlerin ilevleri belirletirilip dizgeli bir abeceye iye
oluruz.
nszlerde ise "j" harfinin karlmas kesinleti sanrm. "k" ve "q" konusunda
ise tek harfin kullanlmas gerektiini dnyorum. Temirbek aabey ile de bu
konuyla ilgili biraz konutuk. Yad dilleri gz nne almazsak tek harf
kullanmamz gerekir. letimin banda da yad dilleri nemsemeyeceimi
belirtmitim. Son olarak da daha nceden de nerildii gibi "ng" iin ""
kullanmay, ek olarak gerekli grlrse "ny" iin "" kullanmay neriyorum.
Umarm unuttuum bir konu kalmamtr. Yantlarnz bekliyorum.
Gnderen: D. Can Aktan - 05 Nisan 2011
nller: a, e, , , i, o, , u,
Daha nceki yazmda ertik kullanlmas gerektiini savunmutum, ama bu
ekilde olmas daha usa yatkn gelmeye balad.
nszlerde ise "j" harfinin karlmas kesinleti sanrm.
250
"J" harfi yrine "C" harfini kullanabiliriz, onsuz da(zten) dilimizde ka tane j
harfli szck var ki?
"ng" iin "" kullanmay, ek olarak gerekli grlrse "ny" iin ""
kullanmay neriyorum.
Katlmyorum. "Ng" iin "" kullanmay, "ny" iin de herhangi bir harf
kullanlmamas gerektiini savunuyorum.
Gnderen: Kuhan - 05 Nisan 2011
Ben de genizcil n sesi iin kesin bir karara iye deilim akas. "" harfi
genizcil n sesinin IPA olarak gsterimi. Yertin zerinde de belli bir harf
zerinde oydalmam. Genel olarak "ng" ya da yalnzca "n" olarak
gsteriliyormu. "" harfi ise bilindii zere Krm Tatar abecesinde "" olarak
en ok da spanyolca abecesinde "ny" sesini (IPA: []) gstermek iin
kullanlyor. Doal olarak harfler ayr lkelerde ayr seslere denk gelebilir.
Bizdeki "c" harfi ngilizce'de "ke" olarak okunabilir. Burada oydamamz
gereken "ny" sesini kullanmayacaksak genizcil n sesi iin ya IPA'y kullanacaz
ya da "" harfine genizcil n sesini atayacaz. Ancak "ne, niin, nice, nite,
neden" gibi "n" ile balayan szcklerdeki ilk "n"leri "ny" olarak kullanmay
deneyebiliriz. Bu konu ile ilgili bilgin kiilerin grlerine gereksinim var.
Peki uzatmalar konusunda grleriniz nelerdir? Kullanmsal olarak ie yarar
mdr?
Gnderen: D. Can Aktan - 05 Nisan 2011
Ayrca nl uzatma imlerine gelince... Buradaki en byk sorun nokatl ve
noktasz nller arasnda gzkyor. Ben yle bir zme vardm.
Uzun nller: , , , , , , ,
Burada grdnz gibi noktasz nllerin zerilerine "-" imi, noktallara ise ""
imi koydum. Eer "" imi uzatma iin doru deilse "`" imi az ayr bir im
kullanabiliriz. Bylece tm imlerin ilevleri belirletirilip dizgeli bir abeceye iye
oluruz.
Sizi ddiiiz gibi yapmak uygun olabilir. Btn ller iin ayn imi
251
essn uzun // ile oluudur) Devam edelim, gnmzde yok ama Eski
Trkede var, (uzun /o/, rnein; t "od, ate"), (uzun /u/, rnein; sret
gibi)
"Noktal harflr"i uzun gsterimi iinse, "at blgisi" uygun olabilir; (uzun
ak e, demeli //'ni uzunu), (uzun i, zaten bilindik bir gsterim), (uzun //,
Eski Trkedeki gsterimler iin, rnek kk "kk, gkyz"), (uzun //, Eski
Trkedeki gsterimler iin, rnek st "st, st")
Topluca verirsek,
Noktaszlar: a e o u => Uzunlar:
Noktallar: i => Uzunlar:
Vurgulular:
Geiz n'sini gsterimi iin bence her yazacakta (klavyede) bulunan // ile
yaplmaldr. Ayrca, Tatarca, Trkmence, Kazaka, Krm Tatarcas gibi dillerde
de bu sesi gsterimi // ile yaplmaktadr. spanyollar bu harfi /ny/ (enye)
okuyabilir. Kuhan' rnekledii gibi /c/'leri de /k/ ya da /s/ okuyorlar ancak biz
/c/ okuyoruz. Dolayysla br Trk Dillerindeki gibi // "geiz n'si" olmal
bence.
Eski Trkedeki /ny/ sesi, bizim Trkemizde /y/ olmutur. Bunu tek istisns
ne soru edatdr. Ana Trke *nye > bizde *ye olmalyd ancak ngrlmeyen
bir ses deiimiyle ne olmu. Bu gibi istisni ses deiimleri her dilde vardr.
Moolcadak gibi bir durum sz konusu olmu. Ana Altayca/Ana Trkedeki
/ny/'ler bizde /y/ olurkan, Moolcada /n/ olur. rnek; Ana Trke/Ana Altayca
*nyr "yz, sm, ehre" > bizde yz > Moolcada nr olmutur. (tabii burada
bir de soses /-r/ > /-z/ [zetaizm] hdisesi var)
Bu istisn dnda, btn eski /ny/'ler bugnk dilimizde /y/'dir. Eski Trke
kony > koyun, ET benyi > beyin vb.
Trkbilim betiklerinde falan nasl gsterilecek diye sorarsanz, bunun gsterimi
bugn iin //'dir evet. Ancak, bunun nedeni spanyolca "enye"dir. (Espaol >
'Espa-ny-ol') Biz kendi Trkbilim betiklerimizde bu sesi // ile gsterebiliriz.
Bu yazdklarm benim gr ve nerilerim, katlmadz yerler olacaktr. Bu
253
ayrmaya kalknca hang "e" olduunu karamyorum. Genelde hepsini tek bildiim
kaln "e" ile kullandmdan ayrm gremiyorum. Eer kaln e "" ile gsteriliyorsa -i,
o-, u- ynteminden ayr bir durum sz konusu. Kusuruma bakmayn.
Evet, ben "ak e" iin // kullanyorum. nk bu "kapal e" olursa hemen
hemen btn e'ler // olur. rnein; glmycim gibi. Oysa tersi olursa,
gelemeyeceim yazarz. Buradaki btn /e/'ler "kapal e"dir. (ince okunan) Bn,
sn, hr, prgl gibi szcklrdekiler ise "ak e"dir. Uyumu bozar m dersen
bence bozmaz, nk Almancada da // ve // harfleri var, bir de "ak e"
olarak // var. Biz bu //'y deil de (a harfini artrd iin) //'yi yeledik.
Trkmence, Kazaka, Tatarca gibi dillerde de // kullanlyor. (Trkmence;
"Mn gelyarin" = "Bn gelyorun" gibi)
Son olarak da "" ile "i"nin vurgu ayrm nite olacak?
rnek; szma (vurgusuz) "szma zeytin ya" ancak > szma (vurgu //'da)
"olumsuz". Aslnda burada karklk olmaz, nk szckteki kaln sesli olan
254
/a/'dan dolay ve "sizma" diye bir kelime olmadndan anlalabilir. Vurgulu /i/
iin rnek; izme (vurgusuz) "edik" ancak > zme (vurgu /i/'de) "olumsuz".
Karklk olmaz, nk szckteki dier sesliden ve ses uyumundan dolay
vurgulu ses // m, /i/ mi anlalr. So hecede /a/ varsa ilk hecede //, so
hecede /e/ varsa ilk hecede /i/ olduunu alarz. Ama ille de //'n vurgusu
/i/'den farkl olsun diyorsak, sadece // iin istisni olarak onun vurgu entii
sola bakabilir szma "olumsuz".
rnek;
gtme "olumsuz" - gitme "gitmek ii"
bkma "olumsuz" - bkma "usanmak, bkmak" Bu szc istesek de *bikma
diye okuyamayz. Ses uyumu gerei so hecede /a/ olduundan, ilk hecede //
olduu belli, te yandan "bikma" diye bir szck de yok.
Hep, vurgunu ilk hecede olduu rnekler verdik, biraz da ortada vurgulara
rnekler verelim;
usnma "olumsuz" - usanma "usanmak ii, bkma durumu"
rdu "Karadeiz'deki bir ilimiz" - Ordu "military"
ydn "Ege'deki bir ilimiz" - Aydn "mnevver, ziyl"
Ayrca bu vurgulama imleriyle, yklerde, romanlarda geen konumalarda
(diyalog) soru vurgular da belirtilebilir;
Arkadana dnp sordu;
_ Geldn?
Soru vurgusu /i/ sesinde olacak ve "geldin mi?" biiminde tnlayacak.
_ Sana yzma dedim.
_ Yzm?
_ Evet, yzma
Bu konumadaki ikinci sradaki yzm'n iki /a/'s da vurgulu, birinci vurgu
"olumsuzluk vurgusu", ikinci vurgu ise "soru" vurgusudur. Oysa "Dedemden
kalan yazma" (el yazmas kitap) derken iki /a/'da da vurgu yoktur. Gibi...
255
olduu iin, bunu sabit bir harfle belirtmek yerine bir im ile zmeli. rnek; bn
(znde ak e'li. Bu nedenle 'entik' ama imi) ama ek aldnda > beni (kapal
e'ye dnd, ama imi kalkt)
En usa yatkn zmlerden biri budur. Gkbey de yazlarnda bu yntemi
kullanyor.
Bu durumda, "vurgu" iin sola yatk entik dnlebilir (?); yazma (el yazmas
kitap), yzma (olumsuz)
En gzeli kendi z yazmza geri dnmek gibi grnyor. Gncellenmi ve
uyarlanm Trk Yazs...
Gnderen: Kuhan - 07 Nisan 2011
Peki u iki ayr "-ma" ekine dnersek, bilinen en eski kullanmlar nite
olmutur? Nite ortaya kmlardr? Eskiden de bu karklk var mdr? Ayr bir
kullanl varsa gnmze uyarlayabilir miyiz? Bu konuyla ilgli yeterli bilgi var
mdr?
Gnderen: Atbakan - 27 Nisan 2011
Hi boa uramayn ortak dil diye yola kp Trk dillerini yok edersiniz.
Gnderen: fankibiber - 28 Nisan 2011
' . :)
Gnderen: Gkbey - 28 Nisan 2011
. :)
.
, ... ,
257
261
57
262
ELETR, KUTLAMA
Konu Bal: Gldrler ~ Trkemiz iin?..
Gnderen: Beren Ouz - 12 Mays 2010
"Trk Mal" adl yei bakacak izlencesini izlediiz mi? Ben yalnzca biraz
izledim; ancak oradaki oyuncularn Trkemizi ne kadar yal gsterdiklerini
bilincindeyim. Trk Toplumunu yal yrlere saptran bu tr izlenceleri
kapattrmak az uyarmak gerekli bence... Trkemizin ok nemli bir blmn
kapsayan "deyimlerimizin", "ataszlerimizin" srekli olarak yal
sylenmesini, ben iyi olmak bulmuyorum. Bunu gldr olarak grenler
olabilir, gr gr oluversin diye; ancak byle grmek doru dil; nedenidir,
insanlarn "ne kadan", "mikemmel", "mhteem", "yiter y", "okey" vb... gibi
szckleri renmesi ulay ataszlerimizin deyimlerimizin bilinte yal
yrlemesi... Bunlar gldr yapmak dildir, bence... Ben bunlar yalnzca
izleyici ekmeki buluyorum; ki baarllar bu konuda...
Bu tek etken deil, geenlerde kan "ok Filim Hareketler Bunlar" da
Trkemiz iin uygun dil. Atatrk bu lke iin stanbul Azn yaz dili olarak
taplamt. stanbul Az ise -bug doru drst almasa bile- TDK
ynnden denetleniyor. Yad dilden gemi "film" szcn seslem uysun diye
"filim" biiminde yazmak dil ynnden yei gelien biri iin (ocuk, yad kii
vb...) usunda yle kalmasna yol aar. Bunu ne biimde olursa olsun, "film"
biiminde yazmal; anp istersek "filim" biiminde okuyabiliriz.
Geenlerde bir gezi nedenli Bursa'ya gitmitim. Sayn Ali Poyrazolu'nun bir
oyunu vard. Ass ok yakk idi. stanbul'daki btn aslarda "Komedi" olarak
adlanan bu oyun tr burada "Gldr" idi. Yakk bir szck dil mi? Gzel
seilmi, kullanmda ulay ok kolayca alalacak biimde... Bu tr ok gzel
szckleri dilimize kazandrmak yrine gldr olsun diye dilimizi yal
zendirmek
neden
ola?..
Bence biz TVT olarak bir kamuoyu oluturabiliriz. Facebook, Tvitter gibi trl
yrliklerden ulay TSK'n ulat konumuna ileti yollayarak bu tr yaynlar
yadrgyabiliriz. Ben geenlerde bir ileti yolladm, TDK'ya. Yat gelmedi,
anp...
Dilimizi "mikemmelletirmek" istemiyoruz, dilimiz "gzel" olsun yter bize!
263
264
(belirte)" yalnzca bir tmcede geiyor, sonra konuda srekli olarak, "zarf"
eklinde geiyor. Ulusal her trl ey de ayn ekilde bu szckleri
zendirmekte. Bunlar birinci nedendi; imdi bakalm ikinci nedene. Ulu nder
Atatrk'n, nderliinde alan TDK, yapmas gerekenleri ne kadar yapyor?
En basitinden daha TDK'nn yapt ie yarar bir kken szl bile yok.
Kimileri kyor,
"Alyoz, iyoz, Gidiyoz, Uuyoz, Adiyoz"
diye salklar salyor, kimileri kyor, "Bilmem ne Filim ..." diye kazan gten
almalar yapyor, kimleri kyor "Sper Market" assn asyor. Biz, dilimizi
seven, "Trkesi Varken" yerlii ise zendirilmekten uzakta. Tm bunlar
yaanr iken, TDK yani "Trk Dil Kurumu" ne yapyor? Hibir ey! Yok yok,
olmad, hi bir ey! Hatta, hi birey! Bu da yakmad, hi bii! Evet, en iyisi
hi bii. En iyisi hi bii yapmak. Byle hi bii yaptka "Uzay an" bile
kaldrabilecek Trk Dili, birka yla yok olur gider. ok kt dnyor
olabilirim, sonuta bu benim dncelerim. Bu konuyu da sizin dncelerinizi
sormak iin atm. Ey, yoldalarm, siz bu konuda ne dnyorsunuz?
Dipik:
lkemizde Ulu nder Mustafa Kemal Atatrk' sevmenin yasak olduu
saymyorum bile...
270
Trke eytileri (leheleri) -Kazak, Krgz, zbek, Tatar, Uygur- nereden tredi?
Yoksa onlar da teker teker gelip dil edinip geri mi dnd?
Trkler yok ise 250 bkmnlk (milyonluk) kitle kimdir? Mool kandalarmz
3-5 bkmn olduuna gre bizler Mool'dan tredi olamayz sanrm.
"Sanal kiiler" biraz olsun Trkbilim (Trkoloji) okumu olsayd, bilmeden
konumaz, yad (yabanc) onlarca Trkbilimcinin vgyle ulay (ve) saygyla sz
ettii Trklk ile Trke konusunda yazdklarndan kvanrd.
Eskimool ile Tuntrklerimiz (kzlderililer) natalarmzdr.
Bizler u adan bakarz: Onlar, skp kaldklar blgelerde varlklarn
gnmze dek srdren Trk soylulardr.
Bizde Trk ekinini yaayana, Trke konuana, Trkm diyene TRK denir.
Arapa ile Farsa ile, kimi yerde Rusa ile idi edilen dilimizi biz kurtarmaya
uramayacaz da kim kurtaracak?
Kaylarn (Osmanlnn) adal yoz diline dil mi diyorsunuz siz?
rneklenen Yunus Emre gibi, z dilleri ile yazsalard da biz onlarn torunlar
olarak dediklerini anlamakta glk ekmeseydik.
Onlar; Araplamakta "yarar" grenler, yanl yolu kendileri setiler, sonra da
dnemediler...
Araplamakla, Farslamakla leceklerini (can ekieceklerini) kestiremediler.
Ne yazktr soysuzlamann buruk sancsyla anlara gmldler.
Ulus bilinci o gnlerde domamt, dorudur, ancak dupduru benlii olan
"ozanlar da" vard...
Biz emeimizi, z ekinini, tresini unutup aalatanlar kara kuyulardan
kurtarmaya adamayacaz. Biz, gelecein Evrensel Trkln kuracaz.
Greceksiniz; Az ourda byk iler yapacaz!
Urola (Ne Arapa ne Farsa, yaln Trke)
271
andolu halk gelen 200-300 bin trk ve trko-iranilerin (bu saylar tarihi
toynbee ve kahn a istinaden) idare dili olan trke-farsa-arapa karm dil
renip zamanla trklemi ama rksal(mongoloidlik), kltrel ve hatta dilsel
(200-250 ilkesel manal tekheceli kk dnda) olarak trk etkisi ok azdr.
Anadolu tarm ile hayvanclk ile metalurji ve hint-avrupa ile kaukasoidlerin
beii ve anadolular toptan kyma uramadlar yamac trkler karnn( islam
bahane ederek) doyurmak iin gelmi ayrca trkler arasnda ile trk-mool
arsandaki savalarda ok sayda bu gelen
200-300 bin trkten ldrlen olmu.
bugn hem trk genetik ekipleri hem de yabanc ekipler ok sayda ve her
blgeden binlerce kii test ederek vard sonu ki trk gen etkisi 0 a yakn bat
anadoluda ve 2-3% doua anadoluda
kim diyor ki urola trke var m proto trk ile proto altaik ur + ol + a nedir
bunun kk!?
o hakaret ettiin ilkel budunlar senin atalarndr ve ilkel deildi tam tersi
medeniyet diyar ahalisi ve cann ile maln ile rzn korumak iin mecburen
islama girip trklemi git genetik test yap onu grrsn
saf trkler yakutlar gibi 95-100% altaik komponenti tarlar ama bu komponent
anadolu trklerinde 0 a yakndr
trkler 250 mln deil (110 mln ya var ya yok)ve dier trk dillerde(ki ive deil)
ok sayda arapa farsa rusa kelime var ve byk blm ruslamaktadr
unutmadan yunus emre iirinde trkeden fazla arapa ve farsa kelime var
kleza ilk trk edebi metinleri ile halkn konutuunu dilleri gsteren belgelerde
trkede fazla fars arap arami sod tohari hint avrupa ermeni eskimo mool in
kelimeleri vardr
Gnderen: dmx - 29 Kasm 2010
Dmx isimli kullancnn yazdklarna baknca baka bir forumda AnatoliHatti kullanc
adyla tartmalara girmi, ald cevaplar karsnda sessizce oray terk etmi olan kii
olduu anlalyor. Yazdklarna cevap vermekle hi uramayn. Zamannz boa
harcamayn.
273
tam tersi oldu forumda kimse verdiim ispatlara cevap veremedi ve hal sama
olmayan (zenciler amerikaya giderken beyaz olurlar samalklar gibi)cevap
bekliyorum
Gnderen: Baturalptrk - 30 Kasm 2010
Cmleler bilgi deil, afaki ve zensiz hkmlerdir. "yledir byledir" demek
ispat deildir, zira ortada sbut bulan bir ey yok. Szgelimi, "kayk"
szcnn Eskimoca'dan alntlandn kantlamamsn.
*Ev szc Aramice imi size gre. O zaman, Korece "ip" ve Japonca "iba"
szckleri ile Trke "eb" kelimesi zde deil midir? Yoksa onlar da m
Mezopotamya'ya gelip kelimeyi rendiler? stelik, sizin bir eyleri yamama
politikanza gre ince "uh" da ayn szck. Bunun mantkl aklamas ne
olabilir?
*Elmay da nasl hayal *amla'ya baladnz anlamadm. Nianyan eski
szlnde bu Hint-Avrupa kkenli sayd szc "abel" olarak vermi. Yeni
szlnde ise bu grn tamamen silmi. spat iin "abel"den "elma"ya
gelirkenki fonetik ve morfolojik deiimleri mantklca aklamanz art.
teki szckler hakkndaki iddialar da mesnetsiz. Hepsinin stnde bir bir
durmak isterdim, ama ok uzatm olurum.
Daha ok konuulacak herhlde ama son olarak, ben Trk'm ve genimin ne
olduu beni ilgilendirmez. Madem tarih ncesine gidiyoruz, herkes Adem ile
Havva'dan trediyse genim oymu ya da buymu beni hi mi hi alakadar
etmez. Ben Trk'm ve her dem de yle kalacam. Bu bir gnl iidir. Bir
dnem kafataslar vard, imdi de ayn rnn farkl versiyonlar farkl kirli
emeller iin ortaya kt.
Sayn dmx; tavsiyem, nce ispat nasl yaplrm onu ren. Yazn "afakilie"
rnek olarak okutulacak bir yaz. Lakin sen bununla bbrlenmisin, atm
kaldm. Armutlarla elmalar (abel deil) ayn kazanda orba olmu. Ne kaynak
gstermisin ne de tarih belgelere dayndrmsn savlarn.
Senin ynteminle tm szckleri Trke kkenli de karabilirim. Sen tam
tersini yapmsn. Ama olmam. Bo ve bombo bir karalama olmu.
Not: Trken berbat olduu iin baz yerleri yanl anlam olabilirim. Kabahat
274
benim deil.
Gnderen: Temirbek - 30 Kasm 2010
Esenlikler arkadalar, dmx rumuzlu yenin yerliimizde kalmasn ve savlarn
sunmasn istiyorum. Baz arkadalar, yeliinin silinmesini istemiler ancak
ben bu grte deilim. Gerek yerlik yneticimiz Sevgili SanalBaba'ya gerekse
dmx rumuzlu yeye, zel ileti atarak dncelerimi beyan ettim. Her ne kadar
bu yerlikte;
Ayrca Trke saydnz birok kelime sami ve hint avrupa kavimlerden dn alma.
Nitekim proto Trklerin anayurdu kuzeydou siberia (eskimolarla komuydu ve
eskimocadan birok kelime almlar kayk kelimesi gibi) ve ilkel mongoloid rkna
mensup avc kabilelerdi(anadolu trklerinde trk genetik,rksal,haplogrup,kltrel ve
dinsel etkisi sfra yakn) ve konutuklar dil 250-300 tekheceli ilkesel anlam olan
birka kkten ibarettir (zamirsiz ve gramersiz zira grameri ve zamirleri daha sonraki
evrelered irani ve ohari gibi hint-avrupa kavimlerden almlar) ve nasl tarm,
hayvancl, tengrizmi, amanizmi, alfabeyi gelen kaukasoid hint-avrupa kavimlerden
rendilerse, kelimeleri de onlardan dn almlar.
eklinde dnen rklara yer olmasa da, kendisi iin bir istisn yapalm.
Yazd ou ey hezeyan boyutunda ancak hereye ramen kendisiyle tartmak
yararl olacaktr. Bizim gibi dnmeyenler de (rk da olsalar) edep
erevesinde kalmak kaydyla bu yerlikte yazabilirler.
Gnderen: dmx - 30 Kasm 2010
rk mrk deilim asl rklk siz yapyrosunuz amd tersten=>cellatlarnzn
rkln yapmaktasnz (stokholm sendromundan mustaripsiniz) ve ac
gerekleri sylediim iin beni 7 kyden kovmak istiyorsunuzdur
imdi biliyorsunuz ki illerin isimlerinin tmne yakn Trke deil onlara de ne
yapacaksnz!?
Daha ok konuulacak herhlde ama son olarak, ben Trk'm ve genimin ne olduu beni
ilgilendirmez. Madem tarih ncesine gidiyoruz, herkes Adem ile Havva'dan trediyse genim
oymu ya da buymu beni hi mi hi alakadar etmez. Ben Trk'm ve her dem de yle kalacam.
Bu bir gnl iidir. Bir dnem kafataslar vard, imdi de ayn rnn farkl versiyonlar farkl
kirli emeller iin ortaya kt.
275
havva mavva yok, var olan biz kaukazoid anadolu yerlilerin ahfadyz ve silah
zoruyla islamlatrlp, gelen yamac trkler dil renme kabiliyeti
olmadndan ve anadolu yerli dilleri kafir hrstiyan diller grdklerinden srf
idareyle iletiim kurmak iin trko-farsiyi renmiiz ama genetik test yaparsan
anlarsn ki sen trk deilsin (trklerde trk komponenti en fazla ve sadece baz
dou anadolularda 2-3%) keza kltr, din(hem hint asll amanizm hem ibrani
dinler trk deildir hemde irani dini olan tengrizm)ve rken de trk deilsin,
stokholm sendroumundan mustarp atalarna ihanet eden ve cahilce lecek
insansn.
trk ve dier altaik kabileler farkl bir atadan gelip (beijing insan)ve ben niye
atalarma gasp ve yamaclk yapanla zdeleeyim ki!?
Kayk kelimesi eskimoca kayak'tan(ve bunun dnda onlarca kelime var
eskimocadan) ve eskimoca etimolojisi var nitekim proto trkler is proto
eskimolarn anayurdu lena rma kuzey dzalanalarnda beraberce ilkel avc
yaam srmekteydiler ve bunu ciddi tarihi ve dilbilimcilerin kitablarnda
grrsn(lars johanson, peter golden, arnaud fournet, tietze....)
eb kelimesiyle ilgili trk kk yok ve korece ile japonca altaik ailesine mensup
deil (altaik=mool, tunguz, trk) ve ordaki kelimler de alnt ya da baka
etimolojisi olabilir.
alma olay iin (elma kuzey siberyada yetimiyor nasl trk ad olacak ki):
1/onu aklayan bir trk kk yok
2/alma,amla ayn kelimenin metatetik versiyonalr ve m,b,p labiallerin
arasndaki ses dnm gayet sktr ve hatta ordan f sesine dnebilir
p=>ph=>f
proto trkler, tarm, hayvancl, metalurjiyi vs...orta asyadaki iranca konuan
hint avrupa kaukasoid kavimlerden renmiler siberyadan geldiklerinde ve
dilleri ile dillerdeki kelimeleri muazzam bir iran szgecinden geip
zamir(men=trk kk ve etimolojisi yok ama hint avrupa var
*min=adam/insan,sen=*th2[spirantizasyon ile t=>s]), gramer, sentax, kelime
vs...edinmiler.
amla/alma hakkna si bilow
276
http://www.s155239215.onlinehome.us/turkic/40_Language/Dybo_2007Lingivi
stContactsOfEarlyTurksEn.htm
Gnderen: Boraan - 30 Kasm 2010
Trk szc bata bir rk ifade etmez, Batllarn kafata, genotipli
kaynaklar bunlar. Kendileri adam gibi ulus olamadklar gibi baka uluslara
fitne fesat kartrp blclk yaparlar.
Ekleyemeden edemedim, iki tane Yunus Emre vardr biri halkn dilinde yazar
dieri ise saray dilinde yazar. Bu iki kiiyi iirlerindeki biemden rahatlkla
ayrabilirsiniz.
Gnderen: dmx - 30 Kasm 2010
Ltfen medenice bilgi alvrii yapalm geri sizin komik ve sama
uydurukalnzdan reneceim hi bir ey yok.
kendinizi stokhol sendrumuyla mustarip olarak kandrp ylece bu dnyadan
geeksiniz.
ne ironiktir yakuta gibi gerek trkler byle samala girimeyip rusa ve
iranca szckleri ile grameriyle uramyor nk herkes biliyor ki 8 asrda
ortaya kan ve islamla ile zdeeleen ve anadil olarak sadece 70 mln kii
tarafndan konuulan (trke+azerice) bir dnya dili olamyor ve hatta rusa gibi
blgesel bir dil olamaz oysa eer sizin yaptnz tahribat ve trkeyi
kklerinden koparmak olmasayd Trke blgesel lingua franca olabilir
(iran,anadolu,kafkas,balkanlar)
iki tane Yunus Emre vardr biri halkn dilinde yazar dieri ise saray dilinde
yazar. Bu iki kiiyi iirlerindeki biemden rahatlkla ayrabilirsiniz.
ben de yle sanyordum ama rendim ki halkn kulland dili bile ok arapa
farsa yunanca ermenice vs...kelime ile sentaks ve gramer ieriyordur nitekim
lars johanson bodo utas gibi trkologlarn giritikleri aratrmalar ve taramlarla
"vernacular" yani halk trkesiyle yazlan metin ve belgelere ulamlar (hem
anadoluda hem de khorasanda) tabiki orda kullanulan dil son dnem osmanlca
kadar "kark" deil ama ortaya karlan metinlerde ister grameri ister fonetii
ister sentaxi ister kullanlan "trke olmayan" kltrel kelimeler olarak konuup
yazlan halk trkesi bir language shift karaktersitiklerini yanstyor yani trk
277
olmayan yerli orta asyal fars sod harezm iskit gibi irani kavimler ile anadolulu
rum ermeni gibi yerli anadolularn (yamac trklerin kabiliyetsiziliinden
dolay ve srf onlarla iletiim kurmak adna) rendikleri bir dildir ki iindeki
trk element birka 200-250 ilkel manal ilkesel kk'ten ibarettir ve gerisi hepsi
hint-avrupal dillerin katks(ister khwarezmce ister sodca ister tokharca ister
rumca ister ermenice ister farsa...)ve farsa zerinden gelen arapa ile arami
aman sonra maniheist sonra hrstiyan misyonerler ve de tacirlerin dou
siberiada getirdikleri kltrel kelimeler ve karmak gramer ve ekim ekleri ile
zamirler.
Gnderen: Temirbek - 30 Kasm 2010
ncelikle dmx'in ilk yazd iletiyle balayalm;
1)ngilizce'nin dnyann en etkili dili olduu ahs grnzdr.
2)Trke'yi saflatrmakla dediinizin hi ilgisi yoktur.
3)Gktrk yazs Sod kkenli olmayp zgn Trk buluudur. Abeceyi
oluturan tamgalarn ou ya belli bir eylemi (fiili) ya da bir ad (ismi) simgeler.
Geriye kalan tamgalar ise Eski Trk tamgalarndan gelirler. Ancak birka tamga,
Soudca'dan, Aramice'den alnmtr.
4)En eski Trklerin hangi genetik yapya sahip olduunu kim biliyor da
bugnk Trkleri o yapyla kyaslyor? Trklerin anayurdunun Kuzeydou
Sibirya olduu sav size ait, tabii bir de sizin gibi Trkofobia shibi dilcilere.
Hadi Krgz', Kazak' da getim, gidip en cr kede yaayan 400.000 nfuslu
Sakalar (Yakutlar) en hakiki Trk semisiniz, neden acaba?
Size n Trklerin (Trk tbirini tm Trk halklarnn atalar olan
halk/halklar iin kullanyoruz.) anayurdunu syleyelim; Bugnk ran,
Afganistan, Trkmenistan ve zbekistan arazisi. n Trklerin anayurdu ve
Trk dilinin (n Trke'nin) doduu yer takrben bu arzidir. Tabii o
devirlerde bugnk gibi hudutlar falan olmadndan yaklak bir blgeyi
rnekledim.
5)Bu sizin alannza girmiyor neden merak ediyorsunuz ki?
Muhterem dmx kardeimizin ikinci iletisiyle srdrelim;
278
279
zelliklerini barndran bir dil vardr; Halaa dier adyla Arguca. Sizlere bu
balamda bir de soru yneltmek gerekiyor; Mdem Trk dillerinin anayurdu
Sibirya ya da Altaylar, peki neden o blgelerde bir tane dahi arkaik, proto Trk
dilinin zelleiklerini tayan dil yok? Oysa Ana Trke'nin birebir devam olan
Halaa ran'da hlen yaamakta. Ana Trke'nin ncl olan lk Trke (PreTrkic) dilinin aynen devam olan uvaa ise Ukrayna'nn kuzeyinde
yaamakta. Bu ite bir terslik yok mu? Neden en arkaik, n proto zellikleri ve
yaplar koruyan diller hep buralarda?
Yni bir Trk geni (!) arayacaksanz eer, gidip taa Sibiryadaki 400.000
nfuslu Sakalarn (Yakutlarn) genlerini deil, uvalarn ve Halalarn
genlerini baz alacaksnz demektir.
***
Altn izdiim ilk yere deineyim ncelikle; Biz Trkler, n Trklerden beri
bu corafyada olduumuzdan herhangi bir sayrlktan muzadirp deiliz. Asl
Stokholm Sendromu muzdaripleri sonradan Hint-Avrupallaanlardr.
Karadeniz'in kuzeyinden gelip istil ile buralardaki halklara zorla, cebirle kendi
dillerini dayatan istilc be kabilenin dilini benimseyip stn Aryan rk
gibi marazl dncelere ship olanlardr asl sendromlular. Aryan diye bir
kavmin tarihte hi olmadn hl renemediyseniz, google'a Aryan
immigration theory is false ya da benzeri eyler yazp aratn, sonular grn.
Yalnzca ufak, silaha stn ve istilc kk gruplar, Anadolu, Orta Asya ve
dier blgelerde cebirle kendi dillerini benimsetmilerdir ki Hint-Avrupa
dillerinde z Hint-Avrupaca kabul edilen binlerce fiil kknn ve szcn
gerek n Kartvelce, gerek n Trke gerekse n Dravidce olduunu ileriki
iletilerimde sizlere sunacam. Her eyin altnda Hint-Avrupallarn olduu n
kabul, stn Beyaz Irk Aryanlar safsatasnn bir rndr. Temellerini Irk
bir dilci olan Franz Bopp atmtr. Naziler zamannda bu Aryan hikyesi iin
uydurma g efsneleri tretilmitir. Yni sizin stn Aryanlar tammiyle
uydurma bir kurgudan ibrettir. Ari ve oulu Arian szckleri Sanskrit'te
kullanlan ve soylu anlamna gelen bir kelimedir ve herhangi bir rk ya da
halk tanmlamaz. Sanskrit kaynaklarna baktnzda Dravid halkndan
olanlar iin de Ari, Arian gibi tbirlerin kullanldn grrsnz. Bu
szck Farsa asilzde, Trke soylu anlamna gelir ve muhtemelen n
Dravidce'dir. leride gireceiz, meraknz olmasn. Sanskrit ve torunu Hinte
zrindeki Dravid etkisi olduka youndur. yle ki bugn Hinte'nin ses yaps
ve dilin duyulumu, tns ayen bir Dravid dili gibidir. Denemesi bedva, bir
talyaca ya da Yunanca ark dinleyin ardndan Hinte. Bunlarn zerine de
280
281
282
4/proto trke lena nehri st ksm civarndadr ve bu hem genetik bilimciler (ki
iinde trk de var) hem dilbilimciler (proto trk proto eskimo kelime alverii)
ve trk rk kuzey mongoloid olup haplogroup C3 tr Bat asya n trk anayurdu
olmaz nk hem trk komponent (ki orta asyadaki trklerde 95% kadar
kyorken trkiyede 0-2% arasnda nitekim trkler eremnilerle rumlarala ayn
komponent ve atalar=>haplogruplar paylayor)yok hem trke ancak 11-12
asrlarda grlmeye balamtr.
Tabi bu dediimin peer reviewed belgeleri var (dediim gibi trk de var yabanc
da aratrmaclar ve genetikiler arasnda)
***
1/eklemelilik her dilde bir miktarda var (hint avrupa dilleri dahil) ve genetik
akrabalk kans deil+smercedeki agglutinativity ve kelime trevlerinin
yapm trkeden tamamen farkl
2/ev kelimesi aramice eb'den gelir ve onun gibi yzlerce kltrel kelime ince
gibi dillerden alnma=>betik altn gm demir eri bey denk beng don dana
bin yz tengri gibi
3/tengri kelimesi yeniseyca vastasyla dou iran kkenli (iskite dangra=ulu
ilah) pie *dh2lugo=long, high yeniseycesi denger ve ne trk ne altaic etimolojisi
ne de fonetii ne de kk yoktur
4/halaa ve uvaa en arkaik trke deil, siberyadaki trke (akrabas
moolcaya en yakn yerdedir) halalar ve uvalar kken kltr rk ve
genetiksel olarak trk deildir sadece atalarn gibi ilkel yamac trk aknclar
dillerin benimsemiler ki iletiim kursunlar diye(zira gelen trkler bundan
acizdi) ve hatta uvalardaki trk inputu 10% gemez(gnderdiim linke bak
orda merak ettiin hereyi bulabilirsin)
hzl yazyorum nk kaybedecek zamanm yok anlatmak istediim o sitelerde
yazan ben deilim ve o siteleri bilmem azbuz sitesinde yazyordum bi tek
Siz beyaz rklarnn uydurduu kurgu Ana Hint-Avrupacada bir kk
varm;
beyaz rk deilim ama atalarn olmayanlara(ve tam tersi ktlk yapan)iinde
olduun stokholm sendromundan kurtulsan senin iin iyi olur.
283
koyarsn belki diye erinmeden tek tek yant vereceim. Yerliin (sitenin)
uraklar iin yararl olur.
yle demisin;
2/gktrk yazs sodca vastasyla proto kananite alfabesinden tremi bu
scholar unanimity yani bilimsel olarak iinin uzmanlarunca kabul edilendir
Bir ey sylyorsun ama kim demi nerde demi kaynak belge yok. Byle
tartacaksak, Gktrk alfabesinin tamamen eski Trk tamgalarndan geldiini
syleyen Rus Trkologlar da var. Hem bak Rus bu adamlar beyaz ve HintAvrupal, onlarn dediklerini neden kabul etmiyorsun?
Gktk alfabesinin iinde Soudca'dan ve Aramca'dan alnm olan damgalar
var, bunlar en ktmser gzle yni alnt olasl olanlar da kesin alnt
saydmzda toplam say 10-12 civr. Ancak Gktrk abecesinde 38 damga var
ve bu 12 damga dndakilerin tm Trk tretimi. nk btn damgalar ya bir
eylemi ya da bir kavram simgeliyor.
Grntl rneklerle aklamaya alaym. Gktrk abecesindeki ince
seslilerle kullanlan ve eb okunan damgayla baayalm. Buraya tklaynz58
grld gibi bu damga bir ebi simgelemekte. Diyorsun ki bu Aramca'dan
alnma, birincisi Aramca bir Semitik dildir yni Arapa, branca gibi dillerle
ayn dil ailesindendir. kincisi, Aramcada ev anlamna gelen szck bet'tir,
branca'da da bet, Arapa beyt, Fenikece bet. Bu harfin ad Yunanca'ya geince
bildiimiz beta olmu. Yni sizin stn Himnt-Avrupallar yazy
bulamamlar.
imdi burada, Aramca ve Fenikece ev anlamna gelen szcn bet olmas
ve alfabeye bunun alnmas ile, Eski Trkedeki eb (ev) szcnn
benzemesi bir tesdftr. ki dilde de eb (ev) szcnde /b/ var. Eski Trke
eb /b/ > /v/ dnmesiyle gnmzdeki ev. Bunun Aramca ile ne ilgisi var? Ha
u olablir, Gktrkler de Aramcadaki betden haberliydiler, ve bizim
dilimizde de bu eye eb diyoruz, biz de damgay buradan tretelim demi
olabilirler. Ancak bu ev szcnn Aramcaolduu anlamna gelmez.
imdi kaln seslilerle kullanlan ab damgasyla devam edelim => Buraya
58
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Old_turkic_letter_B2.png
285
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d0/Old_turkic_letter_B1.png
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Old_turkic_letter_Y1.png
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/61/Old_turkic_letter_R2.png
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f5/Old_turkic_letter_OQ.png
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54/Old_turkic_letter_Z.png
http://www.ancientscripts.com/sogdian.html
http://www.ancientscripts.com/aramaic.html
http://tr.wikipedia.org/wiki/Gktrk_Alfabesi
286
288
290
1/anadoluda trklemi olanlar yok nk trk yok gelen 200-300 bin tacik ile
trk eriyip gitmiler 12-15 mln anadolulu iinde ltfen verdiim linke bakn
orda herey gayet gzel aklanm ve evet anadolu trkleri ile orta asyadaki
trkler arasnda hi alaka yokken tacikler ile ingilizler ayn clustera dyor.
Ben Tacikler ile ngilizleri deil Hintliler ile ngilizleri sordum. Tacikler ile
mukayese etmeni istediim zlandallard. Neyse nemli deil, bunlar senin
alann.
Anadoluda yaayan halk neden gidip de Mool ile C3 geniyle kyaslyorsun ki,
biz zaten buradaydk, kendi iletinde de demisin ran'a yaknz diye, tamam ite
n Trke'nin anayurdu.
2/her eklemeli dil akraba deildir afrikada konuulan niger kongo ile sami
dilleriyle akraba kuitik diller de eklemeli dillerdir
Ben her eklemeli dil akrabadr demedim ki. Eklemeli diller yapca farkldr ve
Hint-Avrupa dilleri eklemeli dillerden deildir dedim. Sona ek takarak kelime
tretmek her dilde vardr zaten baka nereye ek talacaksn? Ya baa ya sona...
Eklemeli dillerin yaps Hint-Avrupa dillerininki gibi deildir dedim, nceki
iletimde yant var.
3/genetik aratrmalarda anadolu trkleri ermenilerle ile yunanlarla ayn
genetik klusterde dyor nk burdaki sz konusu olan language shift oysa
orta asyadaki trkler ile moollar ayn klusterde dyorken anadolu
trklerinde ok uzaklar(irandan fazla uzaklar)
Buna deindik, tabii ki Anayurdumuz olan ran'a yakn olacaz. Bugn
ranllarn iindeki kendini Ari sananlar 4000 yl nce n Trke
konuuyorlard. Senin dediin gibi Stokholm Sendromu iindeler.
4/proto trke anayurdu kuzey dou siberia nk proto eskimo proto trke
kelime alverii var ve trk komponenti en fazla ordaki yaayan yakutlarda
95-100% a kadar halbuki trkiyede 0% civarnda bunu ben deil dilbilimciler
ve tarihi ile genetikiler syler (fournet, lars johanson, peter golden, behar...)
Bence Trkleri en cr keye atp; anayurtlar Kuzeydou Sibiyra diyerek
mtevzilik gsteriyorsunuz. Trkler bu dnyadan deil deyin bence,
Kuzeydou Sibirya bile ok bu Trklere
291
http://www.nisanyansozluk.com/?k=kayk
http://www.nisanyansozluk.com/?k=kayak
292
293
http://www.s155239215.onlinehome.us/turkic/40_Language/SumerLanguageEn.htm
294
297
298
300