Professional Documents
Culture Documents
html
AHMET ALTAN
KILI
Gelini ilk kez dn grm, Gmrk Mdr Tevfik Beyin on yedi yandaki
kznn gzelliiyle ilgili efsanenin doru olduuna bizzat ahit olmutu. Lo bir odada ancak iki dakika
yalnz braklmlar, bu arada Mehpare Hanm peesini ap yzn
gstermiti.
her hazrlk, ona, iindeki kar konulmaz istei hatrlatt iin onu
utandrp korkutuyordu. Mritler, koyunun boynunu kere okayp bir
azdan tekbir getirdikten sonra tekkenin eskilerinden Kasap Baba ba
hayvann ahdamarna vurmu, hayvann kan minare boyu fkrm,
anlatlanlara gre gkten yamur gibi yaan kan btn mritleri al kana
bulam, yalnzca eyhe bir damla bile kan sramamtf. Avluya denmi
malta talar kpkrmz kana kesmi, birden bastran yamur bahedeki
kanlan ykayp gemiti.
10
man' da getirmi, Osman hangi eyhe ait olduunu bilmedii bir mezar
tann stne oturup, koca memeli bir kadnn sevimesini seyretmiti ve
eyh Efendinin bekledii ifte krekli kara ahaptan gelin kay o gnden
sonra hep o koca memeli kadnn memelerinin arasndan tozlar iinde gelir
olmutu.
O kara ahaptan gelin kayndan inen Mehpare Hanm srmalarla bezeli bir
Kayktan inince, dnden iki ay sonra lecek olan Gmrk Mdr Tevfik
Bey kzna elini ptrp beline bir al kua balam, bir gm klcn
zerinden atlatp "Dedelerin gibi bu klc iyi kullanacak evlat ve ahlad
yetitir," demiti. Mritler, gelin karaya karken, Hali'e giren bir
yunus srsnn sularn iinde srayarak yzdklerini grmlerdi.
Gelin alay, iki sra halinde, balar nde baheye dizilmi mritlerin
arasndan geip tekkeye girmiti. Gelin geerken, kara kazanlarn
altndaki ateler birden harlanm, parmaklan knal rakkaseler gibi
kvranarak byyen alevler kazanlar rtm, eyh Efendiye cehennemi,
mritlerine 'eyhin kerameti'ni bir kez daha derinden hatrlatmt. Civar
tekkelerden gelen eyhler, mritler, Ahiler, saray erknndan misafirlerle
birlikte yemee oturulmu,
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
11
eyh Efendi, siyah cppesi, siyah klah ve siyah sakalyla abanoz bir
heykel gibi kan krmz postunun stnde kprtsz oturuyordu; iinde
dolaan zapt edilmez istekle barut kokusu gibi yakc gnah korkusu yzne
12
Ayn ibadetten biri umu, dieri comu halde knca, zifaf da eyh
Efendinin azgnlat, Mehpare Hanmn ise inenmi hamur gibi
yorgunlat bir uyumsuzluk iinde gereklemi; damat kendi
azgnlndan utanm, gelin olanlardan sklmt.
eyh Efendi ise, adn anmad eski kars iin, "O kadn beni
13
II
birbirine hi benzemeyen iki ayr kltr birbirinin ayrlmaz paralar
olarak benimsemi, serazat ruhunun bahelerine iki karde gibi koyun
koyuna yerletirmiti; ama tmyle stanbul'a yerleip bu iki kltrn
birinden kopun-ca ruhundaki topallk ortaya kp aksamaya balamt.
Hemen hemen hibir konuda aka yapamamak, geceleri bir kadnla lokantaya
gidip arap iememek, son piyesler hakknda fikir yrtememek; Paris'in
klarndan kopup stanbul'un ar baskl, hafiyelerle, jurnallerle,
tehditlerle dolu, yanl bir tek kelimenin btn bir hayat yok
edebilecei karanlna hapsolmak onu bunaltp korkutmutu.
15
14
Hummal bir gelin aray balad bylece; gen ve bekr kz olan btn
paalarn evlerine bohac kadnlar gnderiliyor, o zamanlar stanbul'da
garip bir istihbarat tekilat gibi alan bu kadnlar, iinde
ipeklilerin, dantellerin, tllerin, pskllerin olduu alacal
bohalaryla dolayorlar, bir punduna getirip gen kzlar gryorlar,
mahalleden gen kzlarla ilgili dedikodular topluyorlar ve btn bu
bilgileri en ince ayrntlarna kadar Reit Paa-16
nn konana tayorlard. Dad kalfa bu bilgileri paa hazretlerine
aktaryordu ama Hikmet Bey hibiriyle evlenmeye yanamyor, hepsine bir
bahane buluyordu. Evlenmek, Paris'e bir gn yeniden dnme hayallerinin;
hibir zaman gereklemeyeceini bile bile iinde bir yerlerde kimsenin
grmedii gzel bir bahe, peri kzlarnn ark syledii sihirli bir
koy, gizli bir cennet gibi saklad o snma blgesinin de kaybolmas,
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
O sralarda, bir cuma leden sonra bir para hava alp, efkr datmak
iin arabasyla Kthane'de gezintiye kmt, tekerlei krlan bir yk
arabas yolu tkamt. Hikmet Bey, ne olduunu anlamak iin faytonun
penceresinden ban kartnca, yannda duran siyah landonun perdesinin
aralandn ve o gne dek hi grmedii derecede gzel bir yzn yle
bir bakp kaybolduunu grd. Bir baka zaman olsa belki de o kadar
aldrmaz, bir sre sonra nasl olsa unutacan dnerek geip giderdi,
ama evlenme araylarnn hzla srd o gnlerde her kadnla ilgilenme
hakkn kendinde gryordu, nk bu yasaklar kentinde her kadna
yaklamak iin ok geerli ve ahlakl bir nedeni vard; evlenme ihtimali
kadnlara yaklama konusundaki cretini artrmt. ok uzun yllar sonra
Osman'a, "yle bir yzd ki o, onu grenin hayat bir daha eskisi gibi
olamazd, zaten olmad da," demiti.
Kl Yaras Gibi
17/2
Evet efendim.
18
Desti izdivacnza talibim efendim, bunu halanza da arz ettim, lakin
sizinle grmeden, sizin muvafakatinizi almadan bir hazrlk yapmay da
Estafurullah.
Hikmet Bey bir an duralad, aklna lgnca bir fikir gelmi, karsndaki
gzelliin kendisinde yaratt heyecanla her eyi yapabileceine
inanmt.
19
Dnden nce bir kez daha bulumalarna izin verilen gen ift, dnn
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
20
yaplacak birer birer saptand; Hikmet Bey btn ayrntlarla ince ince ve
byk bir titizlik ve heyecanla ilgilenirken Mehpare Hanm hepsini
sessizce dinleyip ban sallayarak onaylyordu. Bir yllk bir dulluktan
sonra, stelik de 'k' olduu bir erkekle yapaca evliliin
sabrszl btn ayrntlarn nemini yok ediyordu onun gznde. Henz
ne Osman, ne de bizzat Mehpare Hanmn kendisi, bu gzel kadnn, ak,
sandklarndan ok daha deiik bir biimde bulabildiini, daha dorusu
'ak' dedii duygusunun ancak bir tek art altnda canlandn
bilmiyorlard.
Gerekten de, srt srta yapan o iki siyah piyano, prltl fildii
tularyla, btn evlilikleri boyunca ailenin nemli bir unsuru, hatta
yesi olmu, aklarnn tamamlayc bir paras haline gelmiti;
skntlar, sevinler, aklar, sevime istekleri hep bu piyanolarn
banda, karlkl olarak, deiik notalarla dile getirilmiti.
21
yerini, onda sevime istei uyandran, pes ve tiz sesleriyle ona yeni
kaplar aan piyano almt. Zaman zaman o zikir ayinlerine duyduu zlemi
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
nc gn gerek dn gnyd.
22
trmler; gm ibriklerden misafirlerin sedef kakmal taslarna, k
yansmalar iinde eflatundan mora, mordan kzla dnen nar erbetleri
aktmlard.
23
Harem ise tamamen baka bir dn yayordu; Meh-pare Hanm gibi piyano
alan, kitap okuyan birka gen hanmn olmasna karn ounluk yerleik
zevklere sahipti ve her ey onlarn isteklerine gre dzenlenmiti. Yal
hanmlar ba kelere kurulmular, genler ise yerlere serilmi iltelere
yerlemilerdi. nce ingene kzlar gelip bin bir maskaralkla gbek
atmlar, arkasndan kadnlardan oluan bir saz heyeti ar paralar
alm, dn ilerledike alnan paralar hzlanm, annelerinin ka gz
24
iaretine pek aldrmayan gen tazeler birer ikier oyuna kalkmlard.
Gelin hanm da birka kez kaldrmaya heveslenmiler, Mehpare Hanm da her
seferinde kar km, ama sonunda 'burnu byk' demesinler diye kalkp
ortada bir iki dnmeye raz olmutu.
Tavandaki bir engelden aaya doru bir adr gibi genileyerek sarkp;
yata kaplayan cibinliin bir kenar
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
25
Hikmet Bey odaya girince Mehpare Hanma yle abucak bir bakt, sonra
yavaa fesini kartp konsolun stne brakt, ellerini salarnn
arasndan geirip gelinin yanna yrd. Gelinin duva yzn rtyordu.
Cebinden siyah kadifeden uzunca bir kutu kartp at; kutunun iinden,
bir su gibi akan prlanta kolyeyi alp Mehpare Hanma, o gzel yze bu
kadar yaknlamann heyecanyla uyuan parmaklaryla takt.
Koruda yanan binlerce fenerin denize vurarak oalan alevi, odann iine
yaylarak duvarlar, yata, cibinlii, Mehpare Hanmn gelinliini,
Hikmet Beyin heyecandan souyan alnn yangn kzllna boyuyor, deniz
dalgalandka kzllk da dalgalanyordu. Gelinin duva kvrm kvrm bir
ate gibi kapatyordu yzn. Btn koruyu, denizi, yaly, oday,
gelinlii kaplayan bu kzllk sanki ilerine akyordu; kendilerini
yangnn bir paras gibi hissediyorlard.
26
Mehpare Hanm ban yavaa uzatt, Hikmet Beyin kan ekilmi elleri
uzand, duvan ucundan tutup kaldrd ve bir ift gz kzlln iinde
parlad. O an Hikmet Bey, byk bir soukkanllkla ama ldrc bir
kesinlikle bu gzleri grmeden yaayamayacan dnd. Belirgin derecede
yuvarlak ve iri iki gz hayatn kendisi olmutu, o an Hikmet Beye biri
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Bellei bir anda boalm, oradaki her eyin yerini bir ift gz almt;
Hikmet Beyin belleine girip dolaan biri, o karanlk labirentin her
kesinde bir ift esrarl k grrd; garip derecede iri, garip
derecede yuvarlak bir ift bal rengi k ve belki bir tutam da kzllk
bu k damlalarnn yannda.
Ama her zaman olduu gibi daha karanlk olan ruh, daha aydnlk olan esir
alacakt, esaret aydnlk iin kanlmazd; kader karanl sonsuzlua
27
28
Osman ise mthi bir fke duyarak "Tahie!" diye mrldand ve Hasan
Efendinin sesini duydu: "Ben sana sylemitim."
29
III
nyordu; yalnzca, kendini korkutana rpererek bakyordu. Bazen saatlerce
mutfakta oturup karncalar izliyordu, o kalabalk ve kprtl siyahlk
irendiriyordu onu. Seyi-rerek derinleen kara bir delik gibiydi karnca
kalabal, baktka karanlklap derinleiyordu ve ona hi hatrlamak
istemedii bir baka karanlk delii hatrlatyordu; belki de zamann
durduu yerdi o karanlk.
Mkemmel bir hayat yoktur... Hayat hibir zaman mkemmel deildir; daima
eksik, bozuk ve ktdr, mkemmel olan lmdr ve mkemmel olmayan her
eyin .mkemmele akt gibi hayat da lme akar, orada mkemmele eriir.
31
Zamanla ilikisini oktandr kaybetmiti, zaman artk onun iin hep ayn
yne doru akan bir nehir deil; gemiin, nn, hatta gelecein iinde
biriktii byk bir gld. Bu gln sularna dalyor, kendi gemiiyle,
lleriyle birlikte yayor, her gn biraz daha dibe, biraz daha gemie
Zaten oktandr kendisini korkutan herhangi bir eye kar nlem almaktan
vazgemiti. Korkuyordu ama hibir ey yapmyordu, onun doal bir
parasyd korku; ne korkudan ne de korkunun nedeninden kurtulmay d-
30
- Sen niye benim peime takldn byle, baka iin gcn yok mu senin?
Terk edilmi gibi duran rutubet kokulu* bir binann bodrum katna
inmilerdi. Adam, kilidi olmayan kapy
32
iterek ap ieri girmiti. Ortalk darmadand; gmlekler, pantolonlar
yerlere atlmt; portakal sandklarndan yaplm, masaya benzeyen bir
ey duruyordu ortada. Kenarda bu fakir dankla hi uymayan, pirinten,
dzenle rtlm, temiz bir yatak vard.
Osman'n bir daha asla tekrar edemeyecei bir aklama yaptktan sonra
azn avermiti adam, o karanlk kuyu kmt ortaya.
Sonra bu tozlu evi ve lleri bulmutu. ller daha nce de var myd,
yoksa o geceden sonra m ortaya kmlard; zaman orada, o kulbede mi
durmutu, orada neler olmutu, bunlarn hibirinin cevabn veremiyordu.
Ama Osman iin zaman durmu ve her ey deimiti; o duran zamann iinden
ller, bazen teker teker, bazen akn akn, arkalarndan baka lleri de
srkleyerek, resleri, malahlar, kllar, entarileri, kinleri,
Kl Yaras Gibi
33/3
34
cokulu ayinle bylenmi, bir elalenin altna tutulan bo bir kova gibi
ahit olduu inanla dolmu, o akam aniden dindar bir adam olmu, bu ok
sratli deiimine karn bu inancndan bir daha hi vazgememi, hatta
gittike daha sofulap banazlamt. Beyolu lemlerinden ayan
35
36
Uursuzluun peine dm bir adam gibiydi; uursuzluu izleyebildii
srece sanki kaderini kontrol edebilecek; kendisinin, eyhinin, tekkesinin
bana gelebilecek felaketleri, o 'fahienin' gzelliinden yaylan
ktlkleri nleyebilecekti. Mehpare Hanmn izini kaybettii anda da o
uursuzluk, bilmedii bir yerden vuracakt kendilerini. Farkna varmadan
hayatm Mehpare Hanmn hayatna balamt. Bir de o uursuzluun yzn
yakndan grme istei vard, Mehpare Hanm ne kadar yakndan grebilir,
yzne ne kadar yakndan bakabilirse, ktle kar o kadar glenip
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
37
IV
mesafeli glmseyiiyle pmeleri iin eKni uzatp yryordu; hibir erkek
beyaz eldivenler iinde sakl, uzun parmakl bu ellere dudaklarn yle
bir dokundurmaktan ileri gidemiyordu. Bir ara, Sultann kadnlara merakl
olduuna dair bir dedikodu da dolat, ama bunun da asl olmad
anlald. Sonunda, Paris salonlarnda yeni yeni parlayan gen bir air,
bir baloda Sultanla dans etmek erefine nail olduktan sonra, hemen
herkese derhal kabul edilen fikrini bir arkadana aklad:
39
Krkn daha yeni am olan Sultan, esrarengiz bir derinlikten bakan uzun
kirpikli siyah gzleri, kavisli kalar, geni aln, Kleopatra'y andran
biraz irice ama biimli burnu, dolgun dudaklar, cmert dekoltesinin zor
zapt ettii bir kaz yavrusu gibi besili ve beyaz gsleri, uzun boyu,
karlat insan derhal hkimiyetine alan stten baklar ve muhteem
servetiyle daha geldii ilk gnden itibaren Paris'in efsanelerinden biri
olmutu; Fransz hkmetinin bakanlar bile bir akam yemeinde Sultan
arlayabilmi olmakla vnyorlard. Gen kontlar, yalca baronlar,
Avrupa'ya hkmeden zengin bankerler, nl yazarlar, hretin kapsnda
dolaan ressamlar, Dou masallarnn iinden amber kokulu ttsleriyle
gelen byc bakl kadnn peinde kouyorlard. Onun uruna iirler
yazlyor, onun uruna paralar savruluyor, onun uruna Boulogne Ormannda
afak vakti dellolar yaplyordu.
Hseyin Hikmet Bey ise ba iki ahane kadn arasnda neler gemekte
olduunu hi anlayamad, yllar sonra bir gn Osman'a, "Annemle Mehpare
birbirlerini pek severlerdi, bir gn bile birbirlerini incitmediler,"
demi, kendi soyunun son temsilcisi olan bu yar deli adam kendi
saflna gldrmt.
Ak hayatlar ise asfalt, ttn, kahve, meyve, ipek ve arap kokulu bir
afrodizyakla kanatlanarak, her gece sa-
40
bahlara kadar bin bir ive, naz, cilve ve hatta zaman zaman iddetle
couyor, Mehpare Hanmn hi bilmedii, grmedii, duymad, gndz
gzyle aklna bile getiremeyecei oyunlar yaplyor en aza alnmaz ak
sak Franszca szckler, sevimenin lgn anlarnda kulaklara
fsldanyor, bazen lklara dnyordu. Bu sevimeler sonucunda,
Mehpare Hanm garip bir Franszca renmiti; bildii btn szckler
41
42
Davetler, yemekler, gezintiler, lgn sevimelerle geen mutlu gnlerden
birinde, daha sonra Mehpare Hanmn asla unutmayaca bir olay yaadlar;
temmuz balarnda bir gn, Hikmet Beyin okul arkadalarndan birinin
babas olan Kont de Moulen'in Park de Souex yaknlarndaki atosuna len
yemeine davetliydiler. Sabahleyin, Mihriah Sultann o gnlne
emirlerine verdii drt ift siyah atn ektii, kaplar armal,
krmzlara boyanm, gsterili arabasyla yola ktktan bir sre sonra
anzeli-ze'de birden byk bir kalabalkla karlatlar.
rafndan lin edilmeyi bekleyerek kmldamadan oturdular. Kalabalk getikten sonra araba yeniden yola koyuldu.
Bir sre geince Mehpare Hanm zorlukla yutkunarak
sordu:
Ameleler, efendim.
Ne yapyorlar fabrikada?
Evet efendim.
Kzyorlardr herhalde.
44
- Memleketi ameleler mi idare edecek?
Biraz durduktan sonra glmsedi.
Mehpare Hanm bakaca bir ey sormad, yol boyu sustu; ama amelelerin
paalar ykmak istedii, uluorta sokaklarda barp arabalar devirmeye
kalkt bu lke biraz gznden dt. O gne dek hi nem vermedii
hizmetkrlarna kar gizli bir fke ve korku duydu; o olaydan sonra
sokaktaki insanlardan, hizmetilerden, uaklardan, mahalle esnafndan,
ksacas btn fakirlerden kukulanr oldu; onlardan birini her grdnde
arabann evresindeki kalabaln arabay devirmeye almasn hatrlad.
Bir nefret kaznd kald iinde.
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
45
Fransa'dan dndkten sonra byk bir Paris hasretine den Mehpare Hanmn
46
Hasan Efendi, daha sonra Osman'a, "Fahie kar Fransa'dan dndkten sonra
iyice azd, kendi elleriyle mrebbiyeyi kocasnn yatana itiyordu, haya
diye bir ey kalmamt karda," demiti.
bir kuma getirmesinin yaratt, ev iinde aka dile getirilmeyen ama srekli hissedilen gerginlii belki yattrrm umuduyla, "Sen merak etme, ben hallederim," diyen
Abdrrezzak Bey, ertesi sabah, o sralarda ili Caddesini
parke ta deten stanbul ehremini Rdvan Paaya khyasn gnderip caddeden kke uzanan yz metrelik yola
da parke ta detmesini istedi. Ama Abdrrezzak Beyle
aralarnda daha nceki bir kz isteme meselesinden krgnlk olan ehremini, "Elde yeterli malzeme yok, biz caddeleri yaparken bir de bahe yolu yapmaya nereden ta bulacaz a khya, " diyerek bu istei kabaca reddetti.
Koskoca Krt Beyi Mir Bedirhan'n olu, skdar komutan, ast astk
kestii kestik Ali amifPaann kardei Abdrrezzak Bey, bu cevab hakaret
olarak kabul etti; stelik karsna "Rdvan Paa bizim isteimizi
reddetti," demeyi de gururuna yediremedi.
47
Abdrrezzak Beyin selam var Paam, kkn yolunu yaptrana kadar Ahmet
Aay salvermeyecek.
48
nan, yeni parke ta denmi cadde bombotu. Bileklerine kadar amura
gmlm amele kalabal, yamurun altnda, amurlar kprterek
Bir ara Abdrrezzak Beyin olu muhafzlara bakmak iin aa kata, Hasan
Efendinin olduu yere indi, tam muhafzlara bir ey syleyecei srada
silah seslerini bastran korkun bir lkla yere ykld, Hasan
Efendinin sylediine gre, 'boynundan hortum gibi kan fkryor-du,
kardaki duvar al kan olmutu.' Hasan Efendi, dayanamayp iri elini
yarann stne bastnnca kan kesilmi, braknca gene pskrmeye devam
etmiti.
Kl Yaras Gibi
49/4
Hayrdr sultanm?
Padiah, yle bir durakladktan sonra bo ver gibi elini sallad, szn
tamamlamad, doktor da cesaret edip Padiaha neyi zlediini soramad.
51
Padiah yeniden susup geni salonun iinde dolamaya koyuldu; ksa boylu,
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
dar omuzlu, kambur bir adamd, vcudu sanki iri burnunun arlna
dayanamad iin ne doru eilerek kamburlamt; yaldzlarla,
apoletlerle, srmalarla, nianlarla ssl niformas bile bu vcuda bir
heybet katamyordu. Sesi nazik ve ikna ediciydi; konumaya balad
zaman, yumuak tomna ramen, heybeti artyordu: Sesinde her sultann
sesinde gizli olan o kstah gven vard, o sesi- duyan hayatnn tehlikede
olduunu, bir tek szckle mahvolabileceini hemen hissediyordu.
52
Telalanma doktor, senin mahdumun kkne bir ey olmam.
Gelin hanm hamile Padiahm, hem de ilk einden olan kz var, Matmazel
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
O srada gelen bir mabeyinci, Ali amil Paa ile ehremini Rdvan Paann
geldiklerini, ayr ayn odalarda Padiahla grmek 'iin beklediklerini
bildirdi. Padiah, nce Ali amil Paay getirmelerini syledi. Doktor,
"Ben msaadelerinizi istihsal edebilir miyim efendimiz?" diyerek gitmek
istedi, ama Padiah nedense brakmad.
Ali amil Paa yerden temennalarla girip Padiahn elini pt, geri geri
ekilip ellerini nne kavuturarak durclu, yznde byk bir hakszla
uram bir ocuk ifadesi vard, Padiahn karsna kan paalarn
ounun yznde ayn ifade oluyordu zaten. Padiah ise kskn duruyordu,
azarlayc bir sesle konutu:
Ne oldu paa?
53
- Abdrrezzak kulunuz bir cahillik yapm Padiahm, ama bir khya iin
bir bey olu vurulur mu sultanm, byle giderse beyleri, paalar nasl
koruruz? Adaletinize snyorum evketlum, Abdrrezzak kulunuzun bir suu
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
varsa emredin bizzat cezasn ben vereyim ama bizi sahipsiz komayn,
oluumuzu ocuumuzu amelelerin ayaklar altnda ezdirmeyin.
- Sen imdi git paa, ailenle megul ol, ben bu ile alakadar olurum.
Ali amil Paa bir ey daha syleyecek oldu, ama konumann yersiz
olacam kestirip Padiah etekleyerek ekildi.
Bir hafta bekle, bir hafta sonra Abdrrezzak Beyin kknn yolunu
tamamla.
55
Durup ciddileti.
Emredersiniz sultanm.
Epeyce bir zaman sonra, Doktor Reit Paa, Osman'n evine, lm nnda
stnde olan gecelik entarisi ve bandaki yatak takkesiyle geldiinde,
kendisinden hi beklenmeyen eytani bir glmsemeyle, "Biliyor musun,"
demiti, "Padiahn o byk hafiye tekilatn dmanlarn takip ettirmek
iin mi, yoksa etraftaki dedikodular renmek iin mi kurdurduunu bir
trl anlayamadm. Rahmetli Padiahmz efendimiz, mekn cennet olsun,
dedikoduya pek meraklyd; btn dedikodular renir,
56
f
etrafndaki insanlarn hususi hayatyla alakal malumatla pek yakndan
alakadar olurdu, sanrm insanlarn hususi hayatlarn bilmekten zevk
alyordu, bamabeyincisi de ona malumat diye ciddi ciddi bu dedikodulan
anlatrd. Bunlar pek zevklenerek dinlediine birka defa ben bizzat
ahit olmutum, geri o zamanlar btn paalar da dedikoduya meraklyd
ya, biraz dedikodu renmek iin her biri kendi hafiye tekilatna tonla
altn derdi. Bana sorarsan, bizim imparatorluk dedikoduyla idare
edilirdi, ok adamn hayat da dedikodu yznden snd gitti ya, o da ayr
mesele." Bandan takkesini kararak devam etmiti: "Ama her eye ramen
57
Bunu nasl yaparsnz kzm, siz ki akl banda bir kadnsnz, hamile
bir kadn bu heyecana dayanabilir mi? Ya Allah muhafaza heyecandan
yavrunuzu dnseydiniz ya da bir mermi size isabet etseydi, ah yavrum,
nasl byl davranabiliyorsunuz?
58
okuyordu, ama kk kzda yle korkmu bir hal yoktu; parlak ktl bir
mecmuadan kesilip de yzne yaptrlm gibi duran, annesinin tpatp
ayns iri bal rengi gzleriyle, kinatn bilinmezliklerinden kopup gelmi
bir yabanc yaratk gibi teker teker herkesin yzne dikkatle bakyordu.
Baklarnda korku grnmyordu; tam aksine, gzlerinde bydke daha da
belir-ginleecek olan ve yeryznden ziyade gkyznn derinliklerine ait
rktc bir boluk vard. Hseyin Hikmet Bey, yllar sonra vey4uz iin,
"Gzbebeklerinde yakc bir karanlk vard," diyecekti; ama o srada Reit
Paa ocuun baklarn fark edecek durumda deildi, gelinini
sakinletirmeye alyordu.
59
Geti sultanm, her ey geti, siz iyi misiniz? Siz hi merak etmeyin,
yarndan tezi yok eve muhafzlar tutacam, isterseniz hemen yalya da
tanabiliriz.
Teekkr ederim kzm ama ben gideyim, hava kararmadan yola kaym, siz
de sakin olun, ben yarn urayp sizi gene bir yoklarm; akama da
60
ya davetliyiz, Padiah Efendimiz hepimizi bekliyor, kendi yazdklar bir
skeci oynatacaklar sarayda, bakalm efendimiz bu sefer kimi ineleyecekler
oyunda, Allah vere de bizimle alakal bir mevzu olmasa.
61
VI
Hikmet Beyin Fransa'dan getirdii araplar da ald. K-k kz uyutan
Matmazel de yemee davet edildi.
Matmazel Helen'in arpc bir gzellii yoktu, koyu kestane rengi, iri
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Byk konsolun stnde duran, burma burma altn ilemeli lacivert karpuz
lambalarn iinde yanan kandillerin yan sra masaya da 'mum konmu,
dier lambalar 'asab bozuk' olan Mehpare Hanmn arzusuyla sndrlmt.
Perdeleri kapal odada bulunan kiinin yzne, iine altn tozu
serpitirilmi lacivert bir k vuruyor; en kk bir kmltyla
dalgalanan klarn aksiyle oynaan lacivert glgeler, oday kkten,
baheden, sokaktan, ehirden yavaa uzaklatrp iinde nelerin olduu
asla bilinmeyen bir esrara doru gtryordu.
63
62
64
Kl Yaras Gibi
65/5 ,
Biraz Franszca konuun ltfen Hikmet Bey, bir iir okuyun isterseniz.
Mehpare Hanm, geni yatan bir kenarna uzand, onun yanma Hikmet Bey
yatt, Matmazel Helen ise sran pirin arkala dayayarak yataa iliir
gibi oturdu. Hikmet Beyin kolu, Matmazel Helen'in kalalarnn arkasnda
kalmt, gen adam kadn koluyla sarp kendine doru ekti, br eliyle
de Mehpare Hanmn elini tutmutu, ikisinin elleri de terlemiti,
birbirlerinin elindeki sca Ve nemi hissediyorlard; ter, onlarn btn
sevimelerindeki en byk su ortaklyd; Hikmet Bey, Mehpare Hanmn
elini dudaklarna gtrp avucundaki tere dilini de-dirdi. Mehpare Hanm
biraz da fkeyle ekti elini, kocas-
66
nm kendisiyle deil Matmazel Helen'le ilgilenmesini istiyordu.
67
68
l
kulmulard. Hikmet Beyin eli Helen'in kasklarna ulamt.
Ne yaptnz anlatn.
eyden haberdar olur, zaman zaman dier tekke eyhleriyle bilgi alverii
yaparak 'istihbaratn' zenginletirirdi. Dier btn tekkeler gibi eyhin
tekkesi de bir tr istihbarat merkeziydi.
69
70
r
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
"Acaba Mehpare Hanmn o kke komu oturduunu eyh Efendi biliyor muydu,
hep merak ederim," demiti Osman'a.
Osman ise byk byk dedesi gibi glmseyip Hasan Efendinin merakn
gidermiti.
- Biliyordu tabii, her zaman Mehpare Hanm hakknda senin bildiinden daha
fazlasn biliyordu.
71
, VII
72
dman kazandrmt; stanbul'un nde gelen paalarnn
hemen hepsi Mir'in dmanyd.
Eer o yl, hastalanan bir Arap eyhini tedavi etsin diye, Padiahn bir
'cemilesi' olarak Hicaz'a gnderilen doktor Reit Paa stanbul'da
olsayd, dostuna kurulan tuzaklara kar sarayda baz tedbirler alabilir,
Deli Mir'i uya-
73
Fuat Paa, lafn sonunu bile beklemeden, abuk parlayan fkesiyle koa
koa kt kkten, biraz ileride duran arabann yanna gidip kapsn
at; Rasim Paa arabann kesine kurulmu oturuyordu; fesini karm,
ceketinin yakasn amt. Deli Miri karsnda grnce hi
kprdamad. Fuat Paa bard.
Fuat Paa, arabann iine uzand, yakasndan tuttuu gibi Rasim Paay
aaya ekti.
74
Sus be adam, yr.
Deli Mir, Rasim Paay ite kaka kke soktu, yukar kattaki odaya
kartt.
kart ceketini.
Aman paam...
Buraya bak sefil, imdi sana soracam suale doru cevap verirsen seni
serbest brakrm, lakin yalan sylersen seni burada dve dve
gebertirim... Benim kkmn etrafnda dolamak senin tek bana yiyecein
halt deil, syle bakaym hangi kpek sald seni benim peime?
Zaten korkak bir adam olan Rasim Paa alamaya balad, yalar
sakallarndan aaya yuvarlanyordu.
75
Paam, vaka ben asl olmadn biliyorum ama gya siz Kadky
cihetinde gizli bir tekilat kuruyormusu-nuz, size bal zabitleri
Selimiye klasna yerletiriyor-musunuz,- btn ktalarn bana
adamlarnz geirdikten sonra da...
Rasim Paa burada durup birka kez daha yutkunduktan sora devam etti:
Fuat Paann yz iren bir ey grm gibi burutu, eliyle Rasim Paaya
kmasn iaret etti; Rasim Paa, eilip yerden ceketini alp kandilli
temennalarla kapya yanat, tam o srada Fuat Paa gene bard.
76
Paa, sen bir bilirsen ben bin bilirim. Hikmet-i hkmet derler bir ey
var, ben burada otururum, ama inenin deliinden Hindistan' grrm. Sen
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
imdi brak delilii, ben seni bilmez miyim, git evine keyfine bak, byle
eylerle vakit geirme; bunlar Padiahna brak, ben yapyorsam vardr
bir bildiim. Ben seni yeni tanmyorum, ne kadar jurnal verilirse
verilsin ben onlara ehemmiyet vermem, yreini ferah tut.
77
zzet Paa, Deli Mir'i byle surat karmakark, top gibi ieri girer
grnce bana gelecekleri anlad ama yapabilecei bir ey yoktu,
yanndaki paalar korkudan duvar kenarna ekildiler. zzet Paa, bembeyaz
kesilmi, az dili kenetlenmiti. Fuat Paa, zzet Paann masasna
yrd.
Bre Arap melun nedir bu yaptklarn, ben dayak attm diye Rasim'i baha
inat feriklie ykselttirdin yle mi, demek dayam uurlu geldi; dur
zzet Paa, masann yanndan bir tavan gibi zplayp kapya doru komaya
balad ama Fuat Paa ondan daha atikti; masann stndeki hokka takmn
yakalad gibi kamaya alan bamabeyin yardmcsnn kafasndan
aaya geirdi, mrekkepler zzet Paann suratndan aaya beyaz
kaftann zerine dkld; br paalar araya girip Fuat Paann fkesini
yattrmaya altlar, koluna girip sarayn kapsna kadar geirdiler.
78
ndan da ertesi sabah birka para eyasn toplayp stanbul'a giden bir
mlazm arkadayla birlikte karayolundan stanbul'a doru meakkatli bir
yola kt. Bazen bir faytonla, bazen bir Tatar arabasyla, bazen atla,
bazen kzlerin ektii bir kanyla, ky odalarnda, karanlk hanlarda,
aa altlarnda kalarak, amurdan ve kerpiten yaplm khne ve yoksul
Anadolu'yu, kendi deyimiyle lbu zavall viranelii' iki ayda katetti.
79
Ertesi sabah Ragp Bey, o gne kadar hi duymad garip bir haykrla
uyand, uyku sersemi ne olduunu anlayamadan don paa kulbeden frlad.
80
lamasn bekliyorlard. Yava yava saylar artt, yz kadar akbaba
dolutu meydana; yan yana rktc bir sessizlikle, birinin lmn bekler
gibi sessizce duruyorlard.
Muhtar son bir kez daha "Hoooy," diye barp kenara ekildikten sonra,
btn akbabalar ayn anda cierlere hcum ettiler; sinideki cierleri
didikliyorlar, birbirlerinin azndan etleri kapyorlar, sonra da
havalanyorlard. Bir anda kyn st, az kan iinde, gagalarndan et
paralar sarkan korkun kularla doldu; akbabalarn kalabalkln-dan
sanki gkyz kararm, gne kaybolmu, kyn stne geni kanatl
kularn glgesi vurmutu; kular rahatsz etmemek iin kimse evinden
kmyordu.
Kyden ayrlmadan nce teklif edilen kahvalty Ragp Bey reddedip hemen
yola kmak istedi; arkada da ona uydu ve bir ey yemeden a karnna,
telala, biraz da kaar gibi ayrldlar oradan. Daha sonra Ragp Bey,
akbabalara cier ziyafeti vermenin o yrelerde bir kutlama treni
olduunu, dnlerde bayramlarda akbabalara cier verildiini rendi;
genellikle ortada grlmeyen akbabalar ise elence yaplan gnlerde
nasldr bilinmez, elenceden kendi paylarna deni almak iin bilinmeyen
bir yer-
vn
A msn?
83
82
Sa olun paam, rahat geldik ama Anadolu bir mezbelelik, bitmi Anadolu, her yan sefalet, rezillik dizboyu.
Fuat Paa gld. '
Fuat Paa, susup bir zaman bahesine bakt, bir sigara yakp kehribar
azlna takt.
85
84
Ayvalar paralad gn, Fuat Paa meerse biraz teden bakarm, olup
biteni grm; birden ortaya knca herkes susup kenara ekilmiti, Fuat
Paa da Ragp Beyi azarlamt:
Bu olaydan sonra bir daha kararghta tabanca bak oyunlar yapmamt ama
sava srasndaki kahramanlklar, cesareti, her greve herkesten nce
gnll olmas, savan en kzgn nnda on dman atlsnn arasna girip
br yandan srtarak kmas, ksa zamanda onu Fuat Paann en ok sevip
imdi o oyunlarn tam zaman olum... Seni rahat bir greve koydurdum,
nbeti filan yok, her akam serbestsin... Senden istediim u, her gece
Beyolu'na kacaksn, kabaday muhitlerinde dolaacaksn, benim oralar-
86
daki gzm kulam olacaksn, meydan bu itlere brakmayacaz... Kendine
sivil esvaplar al, sana her ay bizim khya masrafn verecek.
Lzum olmaz m olum, Beyolu dediin yer yedi dvelden insann cirit
att bir gayya kuyusu; kumarhanesi, meyhanesi, kerhanesi var, her
attn adm para; para olmad m kabadaylk hi olmaz...
87
balad. Kzlar bir yandan raklar dolduruyor, bir yandan saz takmna
elik edip arklar mrldanyor, bir yandan da erkeklere sokulup cilveler
yapyordu; muhabbet koyu-lap da saz takm counca dans stanbul'da
efsane gibi anlatlan pek de zilleri takp oyuna kalkt; salam
baldrlar, arkfelek gibi dndrd kalalar, iri memeleriyle
kkrtc bir rzgr gibi odann iinde zillerini akrdatarak oynayan
kuzghi sal kadnn dansna kendilerini kaptrdklar srada dardan
bir grlt iitildi, koumalar oldu, odaya biri girdi kt. Ragp Bey o
tela arasnda Arap Dilaver adn duydu; pek, dans kesip yerine oturmu,
kzlar susmular, saz pes perdeye gemiti; kapnn nnden fsldamalar
duyuluyordu, aadan bir nara koptu.
Ne oluyor Vrangel?
Dilaver Bey geldi efendim, pek Hanm grmek istiyor, msaade ederseniz
pek Hanm gitsin, biz baka hanmlar getirelim, leme devam edin.
88
Demek yle Vrangel Efendi, Fehim Paann hadm
Arap' gelecek, edepsizlenecek, biz de yanmzdaki kadn elimizle vereceiz, bizi byle tandn demek.
Son zamanlarda, pek'e k olmutu, ikide bir gelir, pek'le bir odaya
kapanr, ona ark syletip dinler, gzleri dalar giderdi; kadna iyice
tutulduundan onun baka mteriye karlmasn istemez, Vrangel'e bunun
iin bol para verirdi ama Vrangel paragz olduundan pek'i mteriye
karrd. Bu, biraz da hadm bir adamn akn pek ciddiye
almamasndand; Dilaver iin bu meselenin dier erkekler iin olduundan
daha da nemli olabileceini hi anlamamt, imdi Dilaver birden
bastrnca da korkmutu.
89
Yapma paam, Dilaver Bey sarho, stelik pek onun mantinotas; ldrr
beni, bana ac, ben sana evin btn kadnlarn getireceim, bu gece benim
misafirim olun, ayanz peyim pek Hanm brakn.
Ragp Bey ayaa "kalknca iki arkada da kalkt. Ragp Bey onlara dnd.
Ka kii bunlar?
90
Ne o Dilaver Bey, ne baryorsun?
Ragp Bey, bir omzunu Dilaver'e doru arptp hedefi klttkten sonra
alaya bir sesle sordu.
Bugne dek Dilaver'in yzne kar hadm olduunu syleyecek, bunu ima
edecek kimse kmamt; Dilaver, bir mr bu laf kendine ettirmemek iin
yaam, bunun iin adam vurmu, belki de srf bunun iin kabaday lemine
adn bayla yazmt.
91
Dilaver yeniden saldrd, Ragp Bey yzne doru gelen saldrmay son anda
eline sard ceketle ittirip kenara doru kayd; Dilaver yeniden dnp
Ragp Beye doru hamle ettiinde aya, odann ortasna alelacele kurulmu
yer sofrasna takld, bir an sendeledi. Ragp Bey de, daha sonra yllarca
anlacak ve birok kavgada 'Ragp Bey numaras' diye tekrarlanacak
hamlesini yapt; zerine doru canavar gibi gelen Dilaver'in
sersemlemesinden de faydalanarak meliverdi, Dilaver'in iri glgesini
stnde grd anda da ban yukar doru tutarak dikildi, ii salama
alm, bir yandan da baa btn gcyle abanmt. Saldrma, Dilaver'in
kasklarndan girip karnna kadar barsaklarn paralamt; Arap 'hhh'
diye bir ses kartp btn arlyla Ragp Beyin zerine ykld, ba
tutan eli yanna sarkmt; Ragp Bey baa bir kere daha abanp artk
daha derine gidemeyeceini anlaynca ba ekip silkinerek Dilaver'i
zerinden att. Dilaver yan st, evi yerinden sarsan bir arlkla
devrildi, karnndan fkran kan odann ortasnda birikiyor, herkes dev
Arap'n karnndan fkran kana bakyordu. Ragp By de dahil kimse byle
bir sonu beklemiyordu. Dilaver'in arkada aknlktan donup
kalmt, kendini ilk toplayan Ra-gp Bey oldu; Dilaver'e, Arap'n
karnndan boalan kann paalarna doru yaylmasna hi umursamadan,
Ragp Bey, ekik olan gzlerini iyice bir izgi haline getiren ve o gnden
sonra her adam vurduunda yznde grnen souk ve marur glmsemesiyle
glmsedi.
nleme hadm Arap, bir ameliyat geirmitin, bir ameliyat daha geirdin;
ilkinle mukayese edersen bu onun yannda hi kalr.
92
Peykelerde oturan kopuk, ellerini saldrmalarna
atp dorulacak gibi oldular, o srada saldrmasn silip
koltuk altndaki klfna sokan Ragp Bey tabancasn karmt.
Ragp Bey, hemen ko, Mir Paann yanna git, jurnaller imdiden
sarya da Fehim Paaya da ulamtr, ulamadysa ulamas yakndr; seni
kurtarrsa ancak paa kurtarr.
Gel en iyisi ben seni bizim tekkeye gtreyim, eyh Efendiyle ben
konuurum.
93
trmt.
Ne etesi Padiahm?
Dur bakalm paa, ortada bir ikyet, bir delil yok, sen de kahraman bir
subaydr diyorsun... En iyisi sen zaptiye nazrna syle, o subaya alt ay
tebdili, hava versinler, ortada gzkmesin, sonra bir dnrz.
Emredersiniz Padiahm.
Fuat Paa saraydan karken Fehim Paayla karlat, Fehim Paa hemen
ste kmaya alt.
95
ki paa souk bir selamla ayrldlar; Fehim Paa, Fuat Paa ve adamlar
iin yeni bir jurnal vermek iin Padiahn huzuruna girdi, Fuat Paann
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
96
Fuat Paann aleyhindeki jurnallere inanma eilimini bes-- liyordu.
Fuat Paa, Harbiye Naznyia grt; Ragp Beye alt ay tebdili hava
verdiler ve bir sre ortada gzkmemesini tembihlediler.
Ragp Bey, tekkede yatp kalkmaya balad, ilk zamanlar eyh Efendi
mesafeli duruyordu; Beyolu kerhanelerinde adam vurmu bir zabitle
konuacak bir eyi yoktu. Ragp Bey de evredeki herkesin hrmet ettii
bir eyhi, kendi askeri alkanlklaryla bir komutan gibi gryor, yanna
zmit'ten dnen aabey Mlazm Cevat Bey haftada bir iki tekkeye uruyor,
kardeine dnya ahvalinden haberler veriyordu; arada bir Padiahn
mstebitliinden de bahsediyordu; bu konumalardan birinde arkadalaryla
bir cemiyet kurduklarn syledi. Ragp Bey, daha nce gizli cemiyetlere
aza olduu iddiasyla iki kere tevkif edilip daha sonra serbest braklan
aabeyinin giritii bu ileri duyunca nce dehete kapld, ama sonra o
da aabeyinin anlattklarm sakin bir ekilde dinlemeye alt. Srgne
gnderilen subaylarn says, zindanlara atlan askeri tbbiye
rencilerinin miktan ok fazlayd; halk olup bitenle ilgilenmiyor,
ailelerinden baka hi kimse stanbul'dan eksilen subaylarn farkna
varmyordu.
aras Gibi
97/7
Bir iki defa tekkeye mrit olarak kaydolmak istediini ima etmiti eyh
Efendiye; ama Yusuf Efendi her seferinde sz deitirip laf
geitirmiti, yeni bir mrit kazanp bir dost kaybetmek istemiyordu;
Ragp Efendi mridi olursa aralarndaki dostluk sremezdi. eyh Efendi ise
sadece mritleri olmasndan ama hi dostu bulunmamasndan dertliydi, o da
arada bir sradan bir insan gibi konu-
98
may zlyordu. Mehpare Hanm gittiinden beri tekkesinden hi kmadan
yayordu; tekkede de yapayalnzd, hi kimseye derdini syleyemezdi.
Dnya bir imtihan yeridir Ragp Bey, zamanla sen snflar getike,
imtihan da zorlar; ektiin ac, grdn dert artar; ka kii bu
dnyada btn imtihanlar geip okulu bitirebilir ki... Kuldan sakladn
Allahtan saklayabilir misin, o her eyi grr, o hep bizimle beraberdir,
rlplak durur ruhumuz onun karsnda, bu bize gven verir ama...
99
100
leenleri koturuldu, mritler odalarna kapanp dualara ktler, eyh
Efendi mezarlkta gllerin arasnda dolat, simsiyah salarna bir iki
101
l
O dilenci deil ki, Hasanpaa Karakolunun taharrisi... Bu yokuun
civarnda grdn btn dilenciler, terziler, bakkallar Hasanpaa
Karakolunun hafiyeleridir, gelip geeni gzlerler.
Araba, dilencinin yanndan geip yokua sard; atl, yaya birok insan
yokuu inip kyordu, birbiri ardna pahal arabalar ayn ynde
gidiyordu. Arabalarn pencerelerinden iyi taranm sakallar, krmz
fesleri ve gslerini kaplayan bol madalyalar, kordonlar, srmalaryla
paalarn erevelenmi resimlere benzeyen siluetleri grnyordu; sanki
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Hay Allah...
103
duyup suratn asarak, "Ne var bunda, siz dilenciye sadaka vermez
misiniz?" demiti.
Burundan skma gzl sayesinde, yirmi iki yanda olmasna ramen otuz
beinde gsteren Sabit Paazade Ali Kenan Bey, gzl gibi yznn
ayrlmaz bir paras olan kmseyici glmsemesiyle "Aman moner,"
demiti.
102
Duacnzm paam.
Hikmet Bey, imdi ltfen hariciye nazr paaya gidiniz, kendileri bugn
hasta olduklar iin Ayazpaa'daki konanda; kendisine Padiahmz
Efendimizin selamlarn syleyin. Dn akam, Fransz sefir-i kebirinin
konanda Rus, Alman, ngiliz, Fransz sefirleri toplanp konumular,
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
104
Hikmet Bey, zzet Paann yanndan ktktan sonra odasna dnd,
arabasn hazrlatt, biraz nce trmand yokutan aaya inmeye
balad. Sa taraftaki bo arsalar-da askerler talim yapyordu, yokuun
altnda dilenci her zamanki yerinde duruyordu. Hikmet Bey, arkasna
yaslanp bir sigara yakt, ne zaman yalnz kalsa ayn eyi dnyordu:
Geceleyin lohusa yatanda yatan karsnn, kendisiyle Matmazel Helen'in
sevimelerini seyretmesini; Mehpare Hanm hem seyrediyor hem de Hikmet
Beyin her yaptn sylemesini istiyordu, grdklerini bir de kocasnn
azndan duymak heyecann arttnyordu.
imdi ne yapyorsunuz?
Kasklarn pyorum.
imdi ne yapyorsunuz?
105
106
Hikmet Bey hafife ksrd.
Rus elisinin tercmanna her ay bin altn ben de-sem, ben bilirdim
Hikmet Bey, Padiah Hazretleri dedii iin olup biteni o biliyor, biz
ondan reniyoruz.
Hikmet Bey, Nazr Paann ikram ettii kahveyi alelacele iip konaktan
ayrlarak saraya dnd, zzet Paann
107
108
Ali Nail Bey gld.
Gene de ben pek utandm, nazr paaya kar pek mahcup oldum.
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
109
Hikmet Bey odadan karken kulana bir 'Fuat Paa' laf arpt, olup
bitenleri bilmiyordu ama Mir Paann bana gene bir oraplar rldn
hissetti. Gerekten de Fuat Paa hakkndaki jurnaller sklamt,
zellikle evinde yapt saz lemlerinin zerinde duruluyor, bu lemlerin
aslnda ayaklanma toplantlar olduu her jurnalde bir daha
vurgulanyordu.
yayld.
110
paalarn mdafaa etmek iin dvmeleri de Mir Paann aleyhine
oluyordu. Dedikodu ve jurnal tezgh yle bir dokunmutu ki Fuat Paann
kurtulmasnn imkn yoktu, nasl srklendiini anlayamadan bir tuzan
iine srklenmiti, kurtulmaya abaladka batyordu.
111
Fehim Paann olay kartmak iin emir alm olan adamlar paketlere
yapmlar, ekiyorlard; uaklar da paketleri brakmamak iin
aslyorlard. Caminin kapsnda bir hareketlenme olduunu gren evredeki
hafiyeler de kalabal omuzlayarak, koa koa gelmilerdi; iki uan
evresini saranlarn says onu gemiti. ki uak da salam yapl, zel
seilmi adamlard ama kendilerini kuatanlar ok kalabalkt, sonunda
hafiyelerden biri uaklarn elindeki paketlerden birini kapp, Fehim
Paann hafiyelerinin oturduu ehzadeba Karakoluna doru komaya
balad. Paketi kaptran uak da kalabaln elinden kurtularak, hafiyenin
peinden koup eteine yapt. Hafiye paketi yere atp dnerken
revolverini de ekmiti, hi duraksamadan ate edip ua omuzundan vurdu;
vurulan uak da yarasna aldrmadan saldrmasn ekip hafiyenin kulan
yukardan aaya budayp drd. Silah sesini duyan br hafiyeler de
silahlarn ekip, "ldrn Padiah hainlerini!" diye bararak rastgele
ate etmeye balaynca, uaklar da saldrmalar brakp tabancalarna
davrandlar. ehzadeba bir anda sava alanna dnd; Na-gantlar,
Parabellumlar, revolverler patlyor, korkan gen kadnlar ayaklar
araflarna dolanarak lk la kaABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
112
maya urayor, yal kadnlar korkuyla barp sanki atmada onlar
vurulmu gibi duvar diplerine ylyor, aylaklar bir duvar arkasna
saklanmaya alyor, naralar, kfrler, Allah akna yapmayn yakarlar
caminin ta duvarlarnda yanklanarak sokaa yaylyor, silah seslerinden
rken araba atlar kineyerek aha kalkp arabalar oraya buraya
arpyorlard. Fuat Paann konandan grltleri duyan iki kii de
tabancalar ellerinde koarak geldiler.
htilal yapyorlar.
Bir anda herkes kam, 'ihtilal oluyor' bartlar drt bir yan
tutmu, sokak boalvermiti. Fuat Paann adamlar yaral uaklarla
paketleri toplayp konaa girdiler.
Kl Yaras Gibi
113/8
Nedir o?
114
r
Karsndaki adamlara bakt.
kisi sklm pklm dar knca Padiah, sarayn Fehim Paadan sonra
gelen en nemli hafiyelerinden Kabasakal Mehmet Paay ard.
Neredesin paa, taht alp gitseler haberiniz olmayacak, bak neler olmu
ehzadeba'nda.
116
117
vermezsiniz.
118
Kabasakal Paann szleri Mir Paaya gven verdi, saraya birazdan
geleceini syleyip misafirini gnderdi.
Geliyor Padiahm.
119
zzet Paa kendini dar atp koa koa Padiahn huzuruna gitti.
120
anda hayatnn deitiini, kendisi iin bireylerin bittiini, bir tek
cmlenin insann btn hayatn deitirdiini bilmiyordu; her zaman
olduu gibi, kaderi deitirilen insan, kaderin deitii n grememiti.
Heyet, kaderi belirlenmi olan Fuat Paann bekledii odaya biraz endieli
girdi, bir hadise kmasndan ekmiyorlard ama Mir Paay ok sakin
121
dedi.
am'a gnderin.
erkez Mehmet Paa, Mir Paann bekledii odaya girdiinde Fuat Paa
kendisini fkeyle karlad.
olunacaz?
122
birka paa duruyordu. Fuat Paa bunlardan da kukulanmad, hep birlikte
kapnn nne ktlar, bir araba paay bekliyordu; paa arabay grnce
birden ard.
Vay ahlakszlar vay, hem beni tevkif ediyorsunuz, hem de beni aldatmaya
yelleniyorsunuz.
Fuat Paay ok uzun yllardan beri tanyan Hac Hasan Paa, iin
rndan kmaya baladn grnce Mirin omzuna dosta ama otoriter
bir ekilde vurdu.
Mir Paa arabaya binerken son kez dnp saraya bakt, bahe yollan
mealelerle aydnlanmt, saray uzakta kl pencereleriyle, iinde
atebceklerinin dolu olduu sihirli bir balkaba gibi gzkyordu.
123
bir yeralt canavar gibi stanbul'un altnda saklanan korku, yeniden bir salgn halinde ortalkta dolayordu. Haklarnda jurnal yazlan sivillerden de tevkif edilenler oluyordu, herkes dmann 'Fuat Paann sadk bendelerindendir,' diye ihbar ediyordu. Tevkif edilen yksek rtbeli
subaylar Divan Harbe verildi; yzlerce kk rtbeli subayla sivil memur da imparatorluun en cra kelerine,
kerpi duvarl l kylerine, kervanlarn bile alt ayda bir
urad da balarna, karanlk ormanlarn diplerine unutulmaya gnderildiler. Bir ksm gittii yerlerde ldrd,
bir ksm bir gece yars kendini vurdu, bir ksmn ismi
bile bilinmeyen hastalklar tketip ldrd; evlerinden,
sevdiklerinden, aklarndan, ilerinden kopartlan bu insanlarn ok az yaamay baard, onlarn ok az da evlerine yeniden dnmeyi becerebildi. Dnenler de artk gittikleri gibi deillerdi, srgn yaadklar diyarlarn sszlklar hepsinin ruhuna yerlemi, onlar kendilerine de
bakalarna da yabanclatrmt, suskun ve ykk insanlar
olmulard.
Ragp Beyin, Arap Dilaver'i vurduu iin izne karlm olmas onu gzlerden ve tevkif edilmekten uzak tut-
124
kendilerini zincirlerle dven bir tarikatn eyhi olan, her ayinde atei
gzn krpmadan avulayan, bedenini btn aclarn stne ykseltebilmi
bu insann zihnini ve ruhunu kaplayan acyla nasl dvtn, o acyla
ba etmekte nasl zorlandn grp anlayan tek tank belki de Ragp
Beydi. Tekkede ondan baka hi kimse eyhin ac ekebileceini
dnmyordu bile. eyhin ruhunu zehirleyen aclar bir arkfelek gibiydi,
ne zaman balayp ne zaman biteceini kendisi de bilmiyordu. Bir sabah
neeyle, her trl acdan ve kederden arnm uyanyor, ruhunun
hafifliini byk bir minnet ve kranla yaayp nihayet acdan
kurtulduunu dnyor, ama leden sonra birdenbire, ortada hibir
grnr neden olmadan gene ayn acnn penesine dveriyordu. Ac ekmek
hele bir kadn iin ac ekmek onu kendi gznde kltyor, acya, acnn
olduu her yerde her zaman olduu gibi bir aalanma da katlyordu ve bu
aalanmlk duygusu bazen acnn kendisinden bile daha zor tanr bir
yk oluyordu.
126
eyh Efendi, kederin dourganln da kefediyordu; keder kendi kendini
dourarak gittike byyor, bydke de kendi kaynandan kopup
uzaklayordu ve eyh Efendinin ruhuna bir daha asla iyilemeyecekmi gibi
gzken bir gle yerleiyordu. Ac o raddeye ykseliyordu ki Mehpare
Hanmn kendisi de gelse, kendisi iin ekilen bu acy artk
iyiletiremeyecekti. O karanlk zikir salonuna ekilip tespihini eline
127
dn, yal kadnlar her gece stanbul'un stnde uup fakirlerin evini
gzettiini, pehlivanlar kolunda Zalolu Rstem gc olduunu, kabadaylar
eyhe bak tabanca ilemediini, klar birbirine kavuamayanlar
kavuturduunu, ocuu olmayanlar bir duasyla kadnlarn hamile
kaldn, paazadeler eyhin ryasnda gelecei grdn, hastalar
elinin dediinin iyiletiini, hafiyeler Padiah devirmek iin tekkede
kumpas kurulduunu, paalar Padiahn gizlice her hafta gidip eyhin elini
ptn, imamlar El Ezher Medresesinden eyhe akl danmaya
mderrislerin geldiini anlatyorlard.
128
ratmyordu; "Hadi ihtilal yapyoruz," deseler pelerine taklr gider, her
tehlikeye dnmeden atlrd ama hayatn verebilecei byle bir ie
girmek bile onu heyecanlandrmyordu. Allahla ve ihtilalle ilk
karlatnda ruhunda yanan ate abuk snmt; o, cesaretini ve gcn
kantlayaca bir rol olmad zaman yalnzca bir seyirciydi; ayinlerle,
ihtilal hazrlklarnda ise gcn hemen kantlamasna izin veren bir rol
yoktu; o da seyretmekle yetiniyordu.
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Ragp Bey, zamanla bir tefrika okuyucusu gibi Hasan Efendiyi bekler oldu,
Mehpare Hanmn ocuunu, kocasn, mrebbiyesini hep ondan reniyor, bu
kadnn grntsn kafasnda canlandrmaya alyordu. eyh Hazretleri,
Hasan Efendi ve Ragp Bey arasnda garip bir gen kurulmutu; hepsi de
dierlerinin Mehpare Hanmla olan hayali ilikisinin farkndayd ve
ilgilendikleri kadnla ilgilenen bir baka erkekle birlikte olmak nedense
onlara garip bir rahatlk veriyordu. Mehpare Hanmla olan ilikileri ise
ok tuhaft; eyh Hazretleri bir buuk yl hi konumadan o kadna kocalk
yapm, Hasan Efendi yalnzca birka kez kadn uzaktan grm, Ragp Bey
ise ona hi rastlamamt, ama Mehpare Hanm gene de ^psini kendi
hayalinin etrafnda topluyordu. Atete snan m yolcular gibi ayn
hayalin etrafnda oturup .snyorlar ve ate yeteri kadar stmadnda da
daha ok .-anabilmek iin birbirlerine sokuluyorlard.
Aylar byle geti. Fuat Paa meselesi Osmanl'dak btn meseleler gibi
ksa zamanda unutuldu, hafiyeler baka 'hainlerin' peine dtler,
paalar stanbul'u paylamak iin kendi aralarndaki savaa dndler. Fuat
Paa diye bir kahraman olduunu, kahvelerde pinekleyen bir iki Balkan
sava gazisiyle Padiahtan baka hatrlayan kimse kalmad; Reit Paajse
hayat boyunca dostunun eksikliini hissetti ama bunun iin Padiaha
fkelenmedi, "Hakszdk etmek iktidarn ayrlmaz bir parasdr," dedi
Osman'a, Padiaha neden kzmadn anlatmak iin, ama Osman Padiaha
kzmak doktor paann iine gelmedii iin byle bir bahaneyle acsn
iine gmdn dnmt. Ragp Bey ise Osman'a alay eder gibi bakm,
"Fuat Paa olmasayd sen olmayacaktn," demi, torunun akn baklarn
grnce de, "O beni stanbul'a getirmesey-di her ey baka trl olurdu,"
diye eklemiti.
takt, fesini keyifle alnna 'doru bastrd, tekkenin nnden bir arabaya
binip nezaretin yolunu tuttu.
130
dnlara yalvarmaya balamlard ama kadnlarn laf dinleyecek hali
kalmamt, a kular gibi kapya mlerdi.
Ragp Bey, kadn kalabalnn arasndan zor bela kendisine bir yol aarak
kapdan geip ieri girdi. Binann iinde memurlar gayet sakin ilerine
devam ediyorlard, danda olanlara kimse aldrmyordu. Kapdan kapya
dolaarak kendi iiyle ilgilenecek memuru aramaya balad; memurlar kahve
ierek kendi aralarnda konuuyorlar, gelene gidene pek aldrmyorlard;
her odada en dipteki masalara yerlemi on -on drt yanda birka ocuk
Ragp Bey, dardaki aydnla ramen lo bir halde uzanan kirli, sar,
labirent gibi koridorlarda bekleen kadnlarla erkeklerin, duvar,
diplerine dizilmi, ileri kum dolu krmz yangn kovalarnn, duvar
kenarlarna kp sigara ien hademelerin, ellerinde dosyalarla nemli
tavrlarla yryen, kollarna kolluk takm yal memurlarn arasndan
geip sonunda arad oday buldu. Odada, evredeki sefaletle alay
edercesine iman olan bir adamla iki ocuk vard; ocuklar kam
kalemleriyle yazlarm yazyorlar, memur da kahvesini ierek, gzleriyle
masasnn stnde uan bir sinei takip ediyordu, biraz sonra atlamaya
hazrlanan bir panter dikkati vard halinde. Ragp Bey, "Affedersiniz
birader," deyince, avn elinden karm bir avc gibi yzn
buruturarak Ragp Beye dnd.
Ne vard?
Para m istiyorsunuz.*
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Sinirlenme zabit efendi, sana glmyorum, halimize glyorum; btn memleket para istiyor ama hazinede
131
mu?
E, ne olacak?..
Ragp Bey durup dnd, memurun ciddi olduu belliydi; cebinde paras
kalmamt, brakp kamyordu ama srarn bir faydas olmadn da
anlyordu. Memura bakt, adam gene sinei takip etmeye dalmt, ocuklar
garip bir ciddiyetle kam kalemlerini czrdatarak birey-ler
yazyorlard.
Ne zaman geleyim?
Hikmet Beyle Mehpare Hanm da, Fransz sefaretinde yeni bir aa dans
ederek giren 'gvurlarn' arasndaydlar; sefarethanenin geni salonunda
133
Madam daha balangta byle hznlenir, sonun-.da zaten son olduu iin
zlrseniz, sevinlerinizi nereye
sdryorsunuz.
Ortasna ekselans.
di.
Madam, tann bunu yapabilirdi elbet, ama kadnlar onu gene ortaya
getirir, iki uta gene zlrlerdi.
de bundan.
Yapmamalar gereken bir konumay yapm bir kadnla bir erkein acele
kesilmi sohbetlerinin insan kukuya dren garip sessizlii karlad
onu masada, ama Hikmet Beyin aklna kukulanmak gelmedi; bir insann her
gn kk miktarlarda ald bir zehire almas gibi karsnn dier
erkeklerin ilgisini ekmesine, onlarla kkrtc konumalar yapmasna
ar ar almt. Bir Osmanl erkeinin ruhunun ve kiiliinin en
nemli paralarndan biri olan kskanln eksiklii, farkna varlmayan
daha dorusu bir trl isimlendirilmeyen baka eksikliklerle birlikte
yaanyordu kan-kocann arasnda. Her ey eskisi gibiydi aslnda, annesi
hastaland iin giden Matmazel Helen'in yerine Matmazel Chantal'm
gelmesinden baka bir deiiklik yoktu; gene geceleri klar kslyor,
yatak odasnda kiilik sofralar kuruluyor, gene Fransz-calar
konuuluyordu1 ama eskisi kadar yorulmuyorlard sanki, eskisi kadar
terlemiyorlard seviirken, sevimeye balarken elleri titremiyordu ve
Mehpare Hanmn baklar deimeye balamt.
135
134
136
ti: stekle sarldnda kafasn hafife yana evirmesi, bir davette
evresini fazlaca dikkatle szmesi, erkeklere mesafeli ama vaatkr
glmsemesi, 'ben istediim zaman, benim istediim kadar' diyen tavrnn
137
Rukiye'nin ise daha imdiden iki klesi vard: Biri kardei, biri de
kedisiydi; Rukiye de tpk annesi gibi, klelerini seviyordu. Tek
benzerlii de bu deildi annesiyle, ayn annesine olduu gibi ona da,
kimseye balanmayanlar kolayca balanyordu; stelik o yle bir bamllk
talep etmedii halde.
"Ama en fenas," demiti Hikmet Bey, "ne zaman bir muzrlk yapsa o zaman
byle glyordu."
138
Mehpare Hanm tekkeden ayrldktan sonra eyh Efendi bir daha kk
kzyla hi karlamamt; yalnzca eyh Efendinin bildii yollardan
kzyla ilgili her malumat kendisine ulayordu; hastalandnda yz
aslyor, iyiletiinde yz iiyordu. Rukiye Franszca'yla birlikte ilk
Arapa dersine baladnda konakta nereden geldii anlalamayan, srma
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
eyh Efendinin sanki her yerde eli ve kula vard; kerametleri yalnzca
Mehpare Hanmn konandaki esrarengiz kk kz esvaplarnda deil,
imparatorluun neredeyse her yannda grlyordu, ilk kanl kprtlarn
belirdii Makedonya'da Bulgar komitaclarca ldrlen bir Mslman
kylnn kapsna dul ei alsn diye atlas bir kesede altn braklyor,
Selanik'te hrriyet iin gizli toplantlara katlan bir renci,
zaptiyelerden kaarken bir el kendisini bir medresenin bahesine ekiyor,
am'da mnzevi bir din adam hastalandnda kapsn hi tanmad bir
tabip alyor, Hicaz evresinde ayaklanan kabilelerin ehit ettii gen
bir zabitin yetim ocuu bir sabah vakti gle yzl bir ihtiyar
tarafndan evinden alnp bir mektebe kaydettiriliyordu.
139
140
Fuat Paann emriyle stanbul'a gelen Ragp Bey, Deli Mir srgne
gnderildikten sonra koskoca Dersaadet'te yapayalnz kalmt, Fuat
Paann 'bendelerinden' olduu bilindii iin kimse ona yardm elini
uzatmyor ama eyh Efendinin dostluundan dolay da kimse ona
dokunam-yordu; Ragp Bey hayatn bir yerinde taklp kalm gibiydi,
kimsenin gc onu geri ekmeye ya da ileri itmeye yetmiyordu.
141
142
bir ev kalmad; mahalle aralarndan knca rzgrn keskinliini yznde
duydu, gzlerine kar taneleri giriyordu, uzaktan kpek ulumalar
duyuluyordu. Kalar, kirpikleri, byklar bembeyaz buz kesmiti.
Alamaya balad.
143
Bir ara Ragp Bey de ban kaldrp annesine baktnda, efkatini inatla
saklayan o hain yzdeki izgilerin son yllarda nasl derinletiini,
neredeyse karardn iini yakan bir acyla fark etmiti; aabeyi Cevat
Bey geici bir grevle Gebze'ye gnderildiinden bir sredir evde ikisi
yayorlard; yal kadn btn gn bu da bandaki evde tek bana
kalyor, Ragp Bey tekkede yatt zamanlarda o uultulu geceleri de
yalnz geiriyor, yaadklarndan hi yaknmyor, kimseye dert yanmyor,
oullarndan biraz daha alaka beklediini ima bile etmiyordu; yalnzca
yzndeki izgiler derinleip koyulayordu. Ragp Bey kalkp annesine
sarlmak, o souk ve umutsuz gecede hem annesine snmak hem de annesine
duyduu sevgiyi vt
144
minneti gstermek istedi ama bunu yapamad, annesinin bundan
holanmayacandan, kendisini usulca iteceinden ya da azarlayacandan
Ertesi sabah Ragp Bey, bir gece nce yrd yollar yeniden yryerek
geip retmenlik yapt Unkapa-n'ndaki askeri okula geldiinde, hibir
askeri okuldan duyulmayacak bir grlt bahe duvarlarnn dna
tayordu. Paalarn, beylerin, mabeyin ktiplerinin haylaz ocuklarnn
gittii bu okul, askeri bir okuldan ziyade bir berdu yatana, bir
bitirimhaneye benziyordu. Btn renciler koltuk altlarnda
saldrmalaryla dolayorlar, hibir retmenin giremedii tuvaletlerde
baca gibi esrarl ci-garalar sarp iiyorlar, hocalarna hakaretler
yadrp onlar aalyorlar, daha imdiden garanti gzken geleceklerine
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Kl Yaras Gibi
145/10
Ragp Bey, sert ve kat admlarla, ask bir yzle girdi okuldan ieri,
rencilerin marklklarndan, kstahlklarndan neredeyse ireniyor;
bunu hem ahsna, hem de aslnda ok sevdii mesleine, kendisine her
zaman kutsal grnm olan askerlie bir saygszlk olarak
deerlendiriyor; mark paazadelere hadlerini bildiremedii iin de ii
iini yiyordu. Serpular kaym, boyunlarna yazmalar balam,
niformalarnn dmelerini am bir babozuk gruhunun kirli bir deniz
gibi alkaland koridorlardan kimsenin yzne bakmadan yrd, ikinci
146
askerlerinin arasna tek bana dalan, Beyolu kabadaylarn darmaduman
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
148
Mdr ksa boyuyla durduu yerde korkuyla zplad.
Arayan olursa evdeyim, artk bir zahmet amlca'ya kadar gelecekler beni
grmek isteyenler.
149
yordu, onun tokad attktan sonra duyduu korkuyu onlar tokad atmadan
151
150
Devam etmiti:
152
fkelenecei ak olan bir olayda, elindeki gc Ragp Bey
iin kullanp kullanmamakta kararszd.
Haklydm.
eyh ayaa kalkt.
eyh Efendi ok uzun zamandan beri ilk kez gerekten glmsedi. Krk alp
omuzlarna att.
eyh Efendi uzun uzun dndkten sonra Ragp Beye yardm etmeye karar
vermiti; nce Padiahn kararn bekleyecek, verilen karara gre araya
girip gen zabit iin efaat dileyecekti ama Padiah karar vermeden olaya
mdahale etmeyecekti.
153
Ragp Bey evine doru yolu ktnda Rfk Paa da, 'mahdumunu darb eden
haini* ikyet etmek iin Padiaha gelmiti. Padiah, doktoru Reit
Paayla sohbet ediyordu, Rfk Paann geldiini haber verdiklerinde,
"Beklesin," dedikten sonra, lafna devam etti:
Yahu doktor bizim Mfika Kadnefendinin srtnda bir yara, bir nevi
ban kt, kadncaza ok strap veriyor; ben yak yapmalarn
emrettim lakin hayrl bir netice istihsal edemedik, sen ne tavsiye
edersin?
Soruyu soru tarznda, bir meslektana danan bir doktor edas vard;
ok vesveseli bir adam olduundan gerekten de tpla ilgilenir, son kan
ilalan, tedavi tarzlarn yakndan izler, zaman zaman evresine
tavsiyelerde bulunur, nemsiz baz hastalklarda hastay tedavi de eder ve
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
154
Reit Paa, Padiah kzdrmamaya uraarak,
Padiah, elini sakalna atp biraz dnd, haremdeki bir sultan bir
erkek doktora gstermenin doru olup olmayacan aklndan bir tartt,
sonunda sevdii kadnn ektii strab gidermenin kurallardan ve
geleneklerden daha nemli olduuna karar verdi.
155
Rfk Paa ard, doktora yan gzle bakp bu sorunun ne manaya geldiini
gzleriyle sordu ama doktor ban evirdi.
Bir zabit bugn Rfk Paann olunu dvm, aratrn, adn sann
renin sonra da syleyin Harbiye Nezaretine, bu zabitin bir resmini
ektirip bana gndersinler, merak ettim nasl bir adam bu?
Tamam paa, sen gnln ferah tut, ben alakadar olacam... Ha, mahduma
da syle haarlk etmesin pek fazla.
156
sihrin siyah-beyaz ekillerinde grmek istiyordu; insanlarla yz yze
gelmekten, onlarla konumaktan sklyor, hem de btn insanlardan biraz
rkyordu ama fotoraf, btn o insanlar onu skmayacak ya da
korkutmayacak bir biimde, ktlar halinde nne getiriyordu ve insanlar
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Padiah durup pheyle bakt doktora, Reit Paa bir su ilemi gibi
korkuyla nne edi ban.
Ne yapabilirler ki Padiahm...
Padiah sakaln svazlad, gerekten de korkmutu
ama niye korktuunu tam kestiremiyordu.
157
emir
verdi.
158
Srtmda, sa kreimin altnda bir yara var, acs sanki canma
iliyor.
Aa hazretleri, grmeden anlalmaz ki, yaray greyim ki ne olduunu arlayaym, ifasn syleyeyim.
Haremaas ban sallad,
Doktor iin sarpa sarmaya baladn anlamt ama iin iinden nasl
syrlacam bilemiyordu, yle bir yerdeydi ki, en hakl durumdayken bile
insan br anda haksz duruma debilir, bir yanl kelimeden hayat
felaketlerle snebilirdi. Sonunda en etkili laf syledi.
Bir makas getirin, yarann olduu yerin stndeki kuma kesin, doktor
yalnzca yaraya baksn.
159
Olur.
Padiah, yakasz, uzun, beyaz bir ipek entari giymi, bana bir gece
takkesi geirmi, denize bakan bir pencerenin kenarndaki sedire, bir
dizini dikip bir ayan altna toplayarak oturmutu.
nemli bir ey deil devletlum, cerahatli basit bir yara, mikrop kapm,
160
bah akam pansuman yaplacak, bir hafta on gnde hanm
sultan ifaya kavuur Allann izniyle.
Bilmiyorum Padiahm?
Kl Yaras Gibi
161/11
imdi mi Padiahm?
imdi doktor efendi, imdi, derhal, hemen... Artk bir seferde yerine
getirilmiyor mu emirlerimiz, kere, be kere mi sylemeliyim, ka kere
sylemeliyim ki szm dinlemelisiniz, daha m syleyim doktor efendi,
imdi diyorum, hemen diyorum, derhal diyorum.
Emredersiniz sultanm.
Ne oldu doktor?
Sinek yok Padiahm, belki karanlkta gremedik, belki de daha nce uup
gitti. Padiah ban sallad.
162
Padiahn eliyle gidebilirsin diye iaret etmesi zerine doktor hi sesini
karmadan geri geri yryerek odadan kp, cann sarayn dna att,
kar kokusunu derin derin koklad, yksek bir yerden yuvarlanm gibi btn
kemikleri szlyordu, korkudan bitap dmt. Zorlukla bindi arabasna,
inler gibi "Eve," dedi, arabacya; araba yalnzca muhafzlarn dolat
Yldz Yokuundan aaya inerken arabann bir kesine ekilmi dehetle
titriyordu.
163
XIII
Geceden yaan kar tutmu, her yan bembeyaz olmutu, plak aalarn
buzlanm dallarnda karlar birikmiti. Zaptiyelerden daha saf ve munis
gzkeni, aalara bakarken dayanamayp, ''Gelin gibi olmular,"
deyiverdi, sonra Ragp Beyin kendisine baktn grnce bir daha azn
bile amad, Harbiye Nezaretine kadar hi konumadan gittiler.
atk kal, tknaz bir adam olan miralay Ragp Beye bakt.
Ne var?
Beni emretmisiniz.
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Kim emretmi?
Bak imdi, gidip bir fotoraf ektireceksin, sonra fotoraf alp bana
getireceksin... Al u be mecidiyeyi de... Fotoraf iin.
165
Ragp Bey, Innadi Efendinin teklif ettii kahveyle sigaray bu sefer kabul
ederek, bir koltua oturup fotorafn tab edilmesini bekledi; bir zaman
sonra fotoraf gelip hl nemli olan resimleri verdi; sanki ne
greceine aldr-myormu gibi bakt resme Ragp Bey: Yumuk gzlen,
kntl elmack kemikleri, geni aln, atlm kalar, po.s byklar
ve belli belirsiz rkm baklaryla, 'kendisi' kendi elinde duruyordu.
Yzbann resme yle uzun uzun bakmasn bir memnuniyetsizlik belirtisi
sanan n-166
nadi Efendi, muhtemel bir ikyeti nlemek iin hemen
atlp, "ok yakkl kmsnz paam," dedi.
Nezarete dnerken, yol boyu resmi birka kez daha kartp bakt, bugne
kadar hi ilgisini ekmemi olan grntsn sevmiti, tam istedii gibi
heybetli bir erkek havas vard, kendi kendine glmsedi; elinde tuttuu
resmin kendi kaderin^ nasl etkileyeceini henz bilmiyordu.
167
Bir gece gene alt katta oturmu konuurlarken Ragp Bey aklna taklan
soruyu pat diye soruverdi.
Al yanakl bir Arnavut olan askeri tabip Ltfullah Bey hemen atlmt.
Nasl?
168
O zaman Ragp Bey, dierlerinin kendisinin bilmedii baz eyler
bildiklerini anlam, bunu kendisine sylemedikleri iin krlmt ama
gene de toplantlarna katlp fkelerini paylamaya devam etmiti; bir
gece dierleri gittikten sonra aabeyine, "Gel bir sigara daha ielim,"
demi ve oktandr sormak istedii soruyu sormutu.
Hi olur mu Ragp, bu nasl sz, her eyden evvel ben byle bir eye
msaade eder miyim, kardeime emniyet etmeyene ben emniyet eder miyim?
Mesele o deil, senin ne olacan belli deil, yarn bir gn seni tevkif
edebilirler, srgne gnderebilirler, yle ya da byle ellerinde esir
olabilirsin, eer bir tekilatn kaytl yesi olursan, bu ortaya
ktnda kaamazsn, kurtulamazsn; aramzda en muhataral durumda olan
sensin, ben istedim senin tekilatn dnda kalman; hele vaziyetin bir
belli olsun o zaman zaten bu konular seninle daha teferruatl konuacam
ama imdilik bilmemek senin iin daha iyi.
169
Ragp Bey, merak etmekten ziyade Hasan Efendiyi memnun etmek, ilgili
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
grnmek iin, "Bu mum meselesi de nedir?" demiti, "Hikmet Bey Padiahn
doktorunun olu deil mi, mumcu mu olacak?"
Hah, demiti Hasan Efendi, tuhaf bir adam, neyse ben sana tekkeden
kta mufassal bilgi veririm, bildiin gibi deil.
Tekkeye yaklarken Ragp Bey dayanamam, yol boyu sormak istedii soruyu
sormutu.
Almanya'ya gidiyorsun.
170
yeri sanmt, sonra baka bir memleketten sz ettiklerini anlamt.
171
- Hazrln yap, demiti eyh Efendi, yarn sana emri tebli edecekler,
bir hafta iinde trenle hareket edeceksin.
"Allah biliyor ya," demiti Ragp Bey Osman'a, "ilk defa eyh Efendiye
inanmadm, biri bizim eyhle elenmi, diye dndm."
Osman, bunu btn llerine sordu, ama hi kimse tatmin edici bir cevap
veremiyordu, hemen hemen hepsi kendi tahminlerini gerekmi gibi
anlatyorlard; Hikmet Bey ise Osman' kmser gibi cevap vermiti,
"Bence biraz fazla mbalaa ediyorsunuz azizim, bir insann bir ey yapmak
istemesi neden bu kadar artyor sizi?" Lafn burasnda durup o
yakkl ve kibar yzne hi yakmayan bir kstahlkla, "Belki de siz
hayatnzda hibir ey yapmadnzdan, yanlmyorum deil mi, siz hibir
ey yapmadnz hayatnzda, yapanlara da zannmca bundan ayorsunuz; bu
kadar bytlecek bir mesele deil ki bu, mum imal etmek istedim, koskoca
imparatorlukta mum imal edilemiyordu, ben tecrbe edeyim dedim,
becerebil-seydim ok para kazanrdm."
Hasan Efendi ise, her zamanki gibi basit bir ekilde izah etmiti durumu:
"Orospu ondan bkt, o da kendini avutmak iin bir teselli arad, baka ne
olacak, yoksa btn geceler boyunca o ya kokularnn arasnda niye
rpnp dursun ki..."
Nedeni ne olursa olsun, Hikmet Bey kendini inanlmaz bir tutkuyla mum imal
etme iine vermiti, mabeyin-
173
172
Mtemilat aslnda daha nceki ev sahibi tarafndan ngiliz usul bir sera
olarak ina edilmiti; tmyle camdand, cam duvarlarn stnde demirden,
ilemeli, bir adr gibi yukar doru sivrilen beyaz bir at
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Btn raflarda yan yana Hikmet Beyin serann iindeki deiik kaplarda
oluturduu karmlardan yaplm mumlar dizilmiti; Hikmet Bey
anamaddesi ya olan bu beyaz svy alyor, iine fitil yerletirip
yuvarlyor, sonra da yakyordu. Serann ii l sld, geceleri caml
mtemilat karanln iinde yol alan alevli bir ehrayin gibi parlyordu,
binlerce ate paras ylan dilleri gibi birbirine kararak
kprdanyordu.
174
Saraya giden jurnaller ise her zaman olduu gibi 'Padiah aleyhtar'
faaliyetleri haber veriyordu; Reit Paazade Hikmet Beyin Yldz Sarayn
ili'den bombalamak iin top yaptndan, denizde de yanan 'Rum ateinin'
terkibini yeniden kefetmeye uratna ve amacnn Boaz' tututurmak
olduuna kadar bin bir trl zrva saraya gnderiliyordu.
Mehpare Hanm ise Osman'a, "Hikmet Bey neden byle bir ie heves etti
anlayamadm ama geceleri seyri pek'gzel, pek latifti, pek elendim,"
demiti.
Bir gece anszn, Hikmet Bey, alrken stne giydii, her yan ya
lekeleriyle dolu beyaz gmlei, yorgunluktan kanlanm gzleri, damk
salan ve stne sinen
175
176
kurtarabilir. Hikmet Bey, parafin kullanmay akl etseydi
bambaka bir hayat olacakt."
Osman, kendisine alay etme frsat verdii iin haince sevinerek glmt
bu szlere; bu kadna kzyor, btn erkekler gibi o da Mehpare Hanma
sahip olma isteiyle bunun imknszlnn bir arada hissedilmesinin
yaratt o garip fkeyi yayordu: Bu kadn kendisine sahip olamayan
erkeklerde kskanlkla beslenmi bir hiddet, sahip olanlarda ise ac
Kl Yaras Gibi
177/12
178
nn ihtiyarlatnyor, haline tavrna, iine ileyen bir yorgunluun
arl yerleiyordu. Bu krgnl ilk duyduunda, nce yanldn
dnmt, sonra kk kk iaretler onu yanlmadna inandrd, bu
sefer eski cokuyu ve istei yaratabilmek iin urat. Evliliklerinin ilk
zamanlarnda yaptklarn hatrlamaya alarak, o gnlerde yaptklarn
tekrarlad, daha konukan, daha akac, daha ilgili oldu, daha ok
seviti. Mehpare Hanm btn bunlara elik etmeyi hi reddetmedi,
kocasnn her istediini yapt, konumalarna, akalarna ortak oldu,
onunla seviti ama ikisi de eksik olan parann yerine konulamadn fark
ettiler. Hikmet Bey son are olarak bu sevgiden kurtulmay denedi;
mabeyindeki arkadalaryla akam gezmelerine katld, edebiyat
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
179
Hem de ok acktm.
180
met Beye dnp, "Matmazel Chantal'i de yemee aralm m?" diye soruyordu.
181
lerde bunu ondan habersiz dnen ve ona bu dncenin hazzn yaatan bir
ey vard; ortaya kan, dncenin kendisinden ziyade onun yaratt
sevinti.
Sultan Hanmn gelii iin hummal bir faaliyet balad, Boaz'n en gzel
ve en byk yals tutuldu, en gzel, en yeni arabalar kiraland, yalnn
mefruat yenilendi; btn bunlarn hepsiyle Hikmet Bey tek tek.ilgilendi;
annesinin memnun kalmasn ve kendisini sevmesini istiyordu. Bu ani
ziyaretin sebebi telgrafta belirtilmemiti ama dedikodular Sultan Hanmdan
nce vard stanbul'a: Bir erkekti bu ziyaretin sebebi; btn Paris'i
peinde koturduktan ve hibir erkei beenmedikten sonra birden ortaya
Mihriah Sultan, stanbul'a gelirken Ragp Bey de Almanya'ya gitmek zere son hazrlklarn tamamlyordu.
182
Her zaman olduu gibi eyh Efendinin istihbarat doru km, Ragp Beyi
nezarete arp Almanya'ya gideceini haber vererek, bir an nce
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Yola kmadan bir gn nce veda edip 'hayr duasn' almak iin eyh
Efendiyi ziyarete gitti. Bahar yamurlar balam, tekkenin bahesi
yeillenmeye koyulmu, gl dallarnda ilk tomurcuklar belirmiti; eyh
Efendiyle toprak kokan bahede dolamlard gene.
Evet efendim.
iyi... Yad ellerde zor gnler geireceksiniz Ragp Bey, zor zamanlarda
metin olmak hizum eder, metanetinizi kaybetmeyin, kaybetmezsiniz ya...
Dnya bir-imtihan yeridir unutmayn, bu lemde misafiriz, alnmza
yazlann niye yazldn Rabbimizden gayr kimse bilmez; onun iin
nedenini niinini merak da etmemeli, pek kur-calamamal, stmze deni
yapmak bizim vazifemiz.
Durup ekledi:
183
O akam, anneleri ierde oullan iin yemek hazrlarken iki karde, evin
nne kp alak basamaklara, kklklerinde yaptklar gibi yan yana
oturdular, sonra birer sigara yaktlar. Hava tam kararmamt ama
yldzlar gzkmeye balamt; bahar akamlarnn o en gzel saatleriydi;
civardaki tepeler, aalar, iekler birer glgeye dnyordu ar ar,
Bugn eyh Efendiye vedaya gittim, dedi Ragp Bey, iyi bir insan.
Bilmiyorum, dedi, iyi bir insana benziyor hakikaten ama hi belli olmaz,
yarn iler tersine dndnde ne yapacan bilemezsin, bu molla takm
biraz tuhaftr.
184
gnden bir gne yardmdan vazgemedi, reddetmedi; hatrlamyor musun Fuat
Paay srdklerinde, Dilaver'i vurduumda, hep ona sndm, kendi yok
AUaru var, onun yaptklarn unutamam.
Cevat Bey, eyh Efendi mevzuunu fazla uzatmad, 'mspet ilimlere' bal
bir doktor olarak dini ve dindarlar hep pheyle karlard, laf
deitirdi.
Hatrlyorum, niye?
Ne yapmay dnyorsunuz?
185
Nasl yapacaksnz?
Elbette yok.
yi, sen Almanya'ya yerletikten sonra seni orada baz arkadalar gelip
bulacak, gerekirse bazlarn misafir edeceksin; bir de darda kan
baz dergiler var, onlar buraya yollayacaksn.
Nasl yollayacam?
186
yi biraz zor bulur Padiah Hazretleri, komuyu jurnalle-meye benzemez bizi
jurnallemek.
Ayaa kalkarken, Cevat Bey annesi duymasn diye sesini alaltarak, "Sen
benden haber bekle," dedi. eri girip, annelerinin kurduu sininin bana
kerek sessizce yemeklerini yediler.
187
XV
Byle zor durumlarda hep olduu gibi Padiah kararsz ve vesveseli
halinden hemen syrlm, derhal ehirdeki binlerce hafiyesini kesin bir
emirle harekete geirerek, her yana 'Msrl'nm aslnda gizli din
tadn, ocukluunda Fransa'da papazlar tarafndan vaftiz edilip
Hristiyan olduunu yaymt; her zaman kkrtclk yapan hafiyelerin bu
kez halk yattrmak iin balattklar faaliyet yararl oldu,
stanbullularn fkesi uyand kadar hzla dindi: nce kulaktan kulaa,
sonra yaldan yalya, cumbadan cumbaya, mahalleden mahalleye uultuya
dnen bir fslt yayld: "Fahie gvurmu!" Hseyin Hikmet Bey alayc
bir glmsemeyle, "Osmanl'da da, ayn kutsal kitapta sylendii gibi nce
sz vard," demiti, "sz insanlar ldrmeye de kurtarmaya da yeterdi,
gerek o kadar nemli deildi."
189
188
lak yosun, balk, tmbeki ve insan kokusuna bir de gizliden gizliye tten
bir anason kokusu karyordu. Ne Franszlarn dzenli bahelerine ne
ngilizlerin disiplinli imlerine benzemeyen bu bakml ama gene de vahi
baheyle, bahenin hemen dibinden akan koyu lacivert deniz artk hibir
eye amayacam sanan sultan bile artp bir an ban dndrd,
insiyaki olarak olunun koluna girdi.
Paris'e benzemiyor.
Bir zaman bahede kol kola dolatlar, sultan kokulara, ehrin iinden
akan denize, kubbelere, minarelere altktan sonra oluna bakt.
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Yooo.
Karn nasl?
yi.
190
Herkes korkuyor.
yiyim.
olmay diliyorlard.
191
Peki, kt bir ey oldu mu, geldi mi bama senin dediin gibi kt bir
ey... Hikmet, seni biraz Paris'e go-treyim ben, sen burada gittike
babana benziyorsun, ocukken byle korkak deildin.
Sen benim iin endielenme, sen kendin iin endielen... Ben yle iki
baldr plak iin esvabm, alkanl-
192
m deitirecek deilim, ne yle, ky bedevisi gibi simsiyah torbalara
giriyorlar; yolda gelirken grdm, iim fena oldu.
Her yerin bir alkanl, bir gelenei var... stelik sadece baldn
plaklar deil saray bile rahatsz oldu yaptnzdan.
194
Siz nasl mnasip grrseniz Hikmet Bey.
Hikmet Bey ok ksa bir sre iinde, evlenmeden nceki Hikmet Bey olmu,
Mehpare Hanm idarenin bir anda Mihriah Sultann eline getiini,
kocasnn stndeki etkisini kaybettiini anlamt ve o ok garip
balanty grmt: Kocasnn kendisine olan bamllyla mevcut dzen
karsndaki korkusunun ve ezikliinin byk bir ilikisi vard; btn
akna ramen Paris'te Mehpare Hanmn kleliini byle kabul etmezdi.
Mehpare Hanm, neredeyse insiyaki bir ekilde Padiahtan ve istibdattan
Mehpare hakl Hikmet, gel hadi, tatlmz yiyelim, sana biraz Paris'teki
edebiyat mahfillerinde konuulanlar
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
195
anlataym; yeni bir romanc kt, okusan baylrsn, burada duymamsnzdr herhalde.
ok uzun zamandan beri ilk kez Mehpare Hanmn olduu bir yerde Hikmet Bey
bir bakasyla ilgileniyor, bir baka konuyu daha ekici buluyor,
aralarnda nc bir kii olmasndan sklmad gibi bundan memnuniyet
duyuyordu. Mehpare Hanmn kalkp baheyi dolamaya gittiini Mihriah
Sultan fark etti, Hikmet Bey farkna bile varmad karsnn gidiinin;
annesinin getirdii zgrlk havas onu lgna evirmi, bambaka bir
adam yap mt, ama Hikmet Beyin bilmedii bir eyi iki kadn da
biliyordu, bu geici bir durumdu; bir aktan, bylesine amansz bir
ballktan yle bir yemek sohbetiyle, bir genlik zlemiyle kurtulmak
mmkn deildi.
1%
Yoo, hi sklmaz, aksine ok sever, biz hep konuurduk onunla
edebiyattan.
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Hayr sklmadm.
Haber vermem gerekmezdi Hikmet Bey, yannzdan kalktm ama siz benim
gittiimi bile fark etmediniz.
Hikmet Bey, her erkek iin her zaman ok artc olan o tuhaf ve
rktc zevki, gzel bir kadn tarafndan kskanlma zevkini ilk kez
197
vurduklar toptum sadece, daha fazla bir nemim yoktu; hayr, beni
sevmiyorlard ya da bana aldrmyorlard demiyorum ama birbirlerine daha
ok aldryorlard."
Mehpare Hanm, gzlerini ksarak yle bir bakt ki kocasna, Hikmet Bey ne
Padiahtan, ne hafiyelerden korkmad kadar korktu; o halk deyiminin ne
manaya geldiini anlayarak 'ta iliklerine kadar titredi,' korkmakta ne
kadar hakl olduunu da anlayacakt; cannn en ok acd bir anda
kars ona ayn cmleyi tekrarlayacak, "Kskandnz m, kendinize hkim
olun, gln oluyorsunuz," diyecekti.
Bir gn Reit Paaya, 'eski zevcenizle bir konusanz doktor, ona devlet-i
aliyyenin payitahtnda bulunduunu bir hatrlatsanz,' dedi, 'ahalinin rf
ve detini pek fazla rencide etmemeli, her gn saraya ikyet yayor.'
198
ka kadnlara gitti diye nasl kendisini odasna almadn,
haremin iinde bas bas bartp rezil ettiini hatrlamt.
199
den dile dolaan bu kadnn gerekten Mehpare Hanmdan daha gzel olup
olmadn renmek, bunu gzleriyle grmek istiyordu. Ayn Hikmet Bey
gibi, o da Mehpare Hanmdan daha gzel bir kadnn olmasn diliyordu; bu,
huzursuz ruhuna bir nebze de olsa skn verecek, hibir zaman alamad ve
alamayaca bir intikam bir baka gzelliin yardmyla almasn
salayacak, aresizliine sanki are olacakt. *
200
marur' gelininin eski kocas olmas bu merak daha da dayanlmaz
klmt.
Mihriah Sultan nce, her zamanki alkanl ile eyh Efendiyi yalya
davet etmeyi dnd, ancak bu fikrini at insanlarn yzlerinde
Hikmet Bey benimle eleniyor musunuz, bizi alakadar edecek ka tane eyh
Efendi var Allah akna, zaten asabm bozuk, bir de siz byle yapmayn
ltfen.
tekkeye gitme fikrinden pek holanmad; yalnzca kendine ait olan iki
gzel kadn da yakndan grme ayrcaln eyh Efendiyle paylamak
fikriydi asl onu rahatsz eden; hibir zaman kabul etmedii, kendinden
bile saklad bir kskanlk vard iinde eyh Efendiyle ilgili.
201
Evet.
Biliyorum.
Hikmet, bilmem farknda msn ama buraya geldiimden beri neyin yaplp
neyin yaplmayacan retmeye alyorsun bana... Erkeklerin
kadnlardan her eyi daha iyi bildii fikrine biraz fazla kaptrdn galiba
kendini, ama unutma akl reten erkekler her zaman skcdrlar; hibir
kadn byle bir erkee fazla tahamml edemez, hele ben hi tahamml
edemem.
Estafurullah akl retmek iin sylemedim, sadece aradaki rabtay bilip bilmediinizi sordum.
Mihriah Sultan tartmay kesip att.
Herkes eyhin ayin srasnda utuunu sylyor, uan bir eyh her yerde
grlmez.
Ya umazsa...
Ben uururum...
202
telden bir rt alm, dantel rtnn ularm omuzlarndan aaya
brakmt. yle bir kyafet semiti ki, gzellii dekolte bir kyafetle
olduundan daha fazla ortaya kmt; saatlerce uramt hazrlanmak
iin, eyhin kendisine hayran kalmasn istiyordu. Bunu gerekten istiyor,
Hasan Efendi, "Bir tek eyh Hazretleri sakindi," demiti Osman'a," tekkeyi
grsen, herkeste bir asabiyet, hi kimse elindeki ii bitiremiyor, dua
eden duasn aryor, baheyi sulayan aknlndan dnp sulad yeri
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
203
204
f
Sultan o yar karanln arasndan, iindeki gizli bir ziyayla aydnlanm
gibi grnen o effaflam, beyaz yze doru yrd, eilip elini pt.
Buyurun oturun.
eyh Efendi, tespihini ekti bir zaman; sonra o usul, insann iine
ileyen sesiyle anlatt.
205
Gnah tartmak bizim haddimiz deil, kalbi ibadet, ekli ibadetten her
zaman nemlidir, her ey insann kalbinde balar nk; itikadnz olduu
srece ibadetiniz sizinle Rabbimiz arasnda kalr, iinizden nasl
geliyorsa yle davrann. Dediim gibi banz rtmeniz yalnzca Rab-bin
yarattklarna kar saygnz gsterir, bu saygy gsterip gstermemek
de size kalm.
Daha szn bitirirken karanlklarn iinden Hasan Efendi elinde geni bir
alla kp al sultana verdi. Mihriah Sultan, gerek bir heyecan
duyarak balad ban, gr salarn aln iine hapsetti; bylece
yznn gzellii daha ok kt ortaya. eyh Efendi o gzellie bir daha
ve gene ayn gnah korkusuyla bakt.
206
Mihriah Sultan o tekkeden ban balam olarak kacak, btn
stanbul'un 'Msrl fahienin' eyhi grdkten sonra 'hak dinine'
dndn dnp eyh Efendinin kerametine bir kez daha iman etmesini
salayacakt; ban rtmenin kendisine yaktn kefettikten sonra da
hep yle dolaacak ve eyhin etkisinin kalcln da gstermi olacakt.
Sultan kalkmadan nce eyhe bakt; hibir zaman bir erkee bakamad
gibi, kendini brakarak arzuyla dikti gzlerini gzlerine, kendisini ve
duygularn saklamaya gerek duymad.
Bunu duyan Hasan Efendi, "Eyvah," dedi iinden, "bir gzel orospu gitti
baka bir gzel orospu geldi, hey tanrm nedir senin eyh Efendiden
istediin?"
207
XVI
mparatorluun deiik blgelerinde kk rtbeli subaylarn kurduu tekilatlar bir kurutma kdnn eitli
yerlerine damlatlan mrekkep damlalar gibi genileyerek
birbirleriyle btnleip kaynamaya, bir byk tekilat ,i
haline dnmeye balamt. ttihat ve Terakki Cemiyeti *
etlenip kemikleniyordu; bu byk tekilatlanmann stan208
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Kl Yaras Gibi
209/14
saray yaknnda dolamak hi^de tekin deildi; ama Cevat Bey stndeki
askeri niformaya gveniyordu.
Askerlere emirler verdi, biraz sonra nbeti subayn odasndaki masaya bir
ilingir sofras kuruldu; ekmek, peynir, domates, yeil soan, kavun,
karpuz, bir ie de binlik rak; Kzm Bey o akam nbeti olan bir
binbay da davet etti yemee. Tam ilk kadehten ilk yudumlan almlard
ki bir asker telala gelip br binbay saraydan ardklarn haber
verdi. Binba hemen niformasn dzeltti, azn alkalad, fesini
210
yup bir dikite yuvarlad, yumruuyla byklarm svazlad.
Yani adamlara hain diyoruz birader, ama bu gidiata da dur diyecek biri
lazm hakikaten.
211
Yalnzlk ve yabanclk zor gelse de, toplara, atlara ve yeni bir dil
renmeye olan tutkusuyla ok da sklmadan gnlerini geiriyor, ok
sevdii askeri disiplinin iinde askerce bir hayat yaayabilmenin tadn
kartyor, bir gn Osmanl ordusuna da bu disiplini tamay hayal
ediyor-^ du. ki ayn hi ikayetsiz, Alman meslektalarnn beenisini,
komutanlarn takdirini kazanarak geirdikten sonra nlenemeyen bir kadn
zlemi bast; kadn istei, bir trl gemeyen bir kant gibi yerleti
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
212
belirtebilmesi iin yakasna krmz bir karanfil takmas gerekiyor."
213
zr dilerim Von Ragp', kt bir niyetim yoktu, aka yapmak istedik ama
hatal davrandm. stersen dar gelirim, ama eer onun yerine benimle
bir iki iersen hayatm boyunca dostun olurum.
Yznde derin bir yara izi olan, bir baca aksayan, geni gs
nianlarla dolu bir yarbay da kalabaln arasndan Ragp Beye yaklat.
214
Cesur ve deerli bir misafire yaplan bu tatsz akadan hepimiz mahcup
olduk, dedi; yzba yapt iin zr diledi, ben de zr diliyorum.
ahsnz rencide edecek bir hakaret ya da kt niyet olmadn askerlik
erefim stne yemin ederek temin ederim. Bir delloya gerek yok.
Peki, dedi.
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Hemen Ragp Beye bir iki getirildi, subay kulbn-deki btn subaylar
ayaa kalkarak Ragp Beye dndler ve btn salonu kaplayan bir akrtyla
topuklarn arparak kadehlerini kaldrdlar.
Von Ragp'a...
Biri bard.
Bir dikite.
215
git, sen git!" diye barmalarna daha fazla direnemeyip kabul etti; Alman
imparatorunun nnde yanan ilk Osmanl zabiti olmak Ragp Beye dmt.
216
mesi gibi imparatorlarna duyduklan sevgi ve sayg da ok artcyd.
stanbul'daki hayat artk gzne ok snk, daha da fenas sfli
gzkyordu; kadn diye yalnzca Rum ve Yahudi orospular, mzik diye
yalnzca meyhanelere arlan ince saz takmlarn biliyor, edebiyattan
neredeyse hi anlamyordu; silahlar konusunda da dier subaylara kyasla
ok gerideydi; bak ve tabancay iyi biliyor, iyi kullanyordu ama
kllar ve toplar konusunda ok bilgisizdi; eskrimde kimseyle
yaramyor, toplarn kullanlma teknii konusunda tam bir cahil olarak
kalyordu. Almanlarn elindeki silahlarn hibiri Osmanllarn elinde
yoktu; hele makineli tfek diye bir yeni icat grmt ki grr grmez
akl gitmiti. Btn subaylar gibi o da milletiyle ve vatanyla
gururlanmak istiyor ama bunda ok zorlanyordu.
217
"Tebrik ederim" diyen imparator, daha sonralan Ragp Beyin kendisine byk
bir konak almasn salayacak bin altn bir kesenin iinde uzatt.
Hasan Efendi ise her konuda her zaman olduu gibi inat ve srarlyd:
"Btn ehir alkalanyordu, dn gibi aklmda, Abdrrezzak Beyin olunun
intikamn almak isteyen Krtler Gztepe stasyonunda trenden inen
ehre-minini istasyonun tam knda oluyla birlikte vurarak
ldrmlerdi."
219
218
221
mam...
220
kanlamaz bir din adamn 'batan karmak' iin buraya gelmek, tanrnn
evinde apak bir gnah iinde tamak, belli belirsiz bir korkunun
eyhin yanna diz kt, Hasan Efendi karanlk kedeki yerini almt.
222
- Gelmeme msaade ettiiniz iin teekkr ederim eyh Hazretleri.
Mihriah Sultan iini ekti, soruyu ylesine sormu da olsa imdi kendi
sorduu soruyu ciddiye almaya balamt.
223
"Mihriah Hanm," dedi eyh Efendi, ilk kez sultana birisi 'hanm' diye
hitap ediyordu, sultan bir an irkildiyse de bir eyhin karsnda
sultanln nemli olmadn dnd.
Sadece tvbe etmek yeterli mi, yoksa ilediin gnahtan aldn hazz da aklndan silip atmal msn?
eyh derin derin iini ekti.
224
Zordur elbet, unutulmas o kadar kolay olsa ten gnah olmazd... Ama
uraacaksn, lene kadar ura: saaksn, hep uraacaksn; gnahndan
vazgemenin, onu unutmann acsn duyarak uraacaksn. Kabe yoluna kan
topal karnca misali, yapamayacan bilsen de uraacaksn, baka bir
aresi yok.
Kh Yaras Gibi
mamaktan her zaman gurur duyuyordu. imdi ise unutul mak tehlikesiyle
kar karyayd ve yapabilecek bir ey bulamyordu. *
Eski kocam size vey baba m getirecek, evli barkl bir adam azdrmaya
m gidiyor?
ne alakas var?
226
kapanp Hikmet Beyle birlikte yemek yemeyi reddetmiti.
227
Ne iin var Hikmet Paris'te, orada sradan bir insansn, ama burada
Padiahn doktorunun olu, saray hmayunun mabeyin ktiplerinden birisin;
yeniden Paris'e gidip orada nemsiz bir adam gibi yaamaya dayanabilir
misin?
228
Bir gn mellif arkadalarndan, kendisi gibi bir 'paazade' olan smet
Hulusi Bey onu, her rzgrda sallanan ahap binann bir kesine ekerek,
Franszca bir gazete verdi; "Bunu ltfen hemen cebinize sokunuz," dedi,
Hikmet Bey gazeteye bakmadan cebine koydu.
Ben gazetede bir yazy iaretledim, dedi ismet Hulusi Bey, eer
ltfeder de tercme ederseniz, memleket iin faideli bir i yapm
olursunuz.
229
XVIII
230
Skntdan hi yapmad eyler yapmaya balam, Sabah gazetesinin sahibi
Mihran'n Suadiye'deki yalsnda verdii davetlere birka kez gitmi,
yalnn altnda ina edilmi hamamda dzenlenen lemlere katlm, bu
lemlere katlan, yar plak dilberlerle oynap daha sonra Mihran'n
devlet katndaki baz ilerini kovalayp ona kar salayan paalar
grnce onlardan da kendisinden de irenmiti.
Arap zzet Paa, Osmanl ordusuna zrhl kuleler satmak isteyen bir
Fransz irketinin mmessilinden doktorun yannda aka rvet istemi,
bunu saklamaya bile gerek duymamt, bu 'komisyonu', Padiaha
ballnn doal bir karl olarak gryordu; Reit Paa bu olay
Padiaha haber vermeyi aklndan geirmi ama daha sonra Padiahn bu
ilerden haberdar olmasna ramen ses karmadn dnerek vazgemiti.
Padiah bu paalarn hem efendisi hem tutsa durumundayd, aldklar
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
231
232
l
"Hadise aslnda komikti ama bana ok trajik grnd," demiti Reit Paa
Osman'a, "bir damla kanda mikrobu grdmz gibi sanki minicik bir olayda
byk bir k grdm ya da grdm sandm. Bilirsin, biz doktorlar da
az yanlmayz ya bizim yanldmz bizden bakas anlayamaz, her neyse;
harem ok kalabahklat zaman haremdeki kadnlardan bazlar ra
kartlr, Padiah tarafndan azat edilip bir saraylya nikh kylrd.
Bir grup kadn haremaalanna bavurup ra karlmalarn istemiler,
aalar da Padiaha haber vermiler, Padiah da onlara msaade etmi. Az
233
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Mihriah Sultan stanbul'a geldiinden beri bastrmaya alt o eski zlem, yllarca insanlardan saklanmasnn cn alr gibi dehetli bir acyla kmt ortaya. Reit Paa iinin paralanacan sand, mecazi anlamda deil,
ryann da etkisiyle gerekten cierlerinin acya dayanamayp dalacan dnd bir an, 'safrakesesi krizi gibi
bir sancyd,' o saniye Mihriah Sultan grmek iin her
eyini verirdi. Hayatnda bir kez ve gerekten k olmu,
234
Sabaha kadar, uzun gecelik entarisiyle konan iinde dolam, biraz
serinleyebilmek iin baheye km ve acnn da eit eit olduunu
kefetmiti; terk edilmek ve zlemek baka baka aclar yaratyordu.
Kaybetmenin acsyla kavuamamann acs birbirine benzemiyordu; kars
kendisini terk ettiinde onu bir daha gremeyecek olmann kederine, knlan
gururunun ve kendisini alayc baklarla szen gzlerin yaratt
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
235
Yahu Fazl Bey daha imdiden siyaseti oldun, kimin kime intisap
edeceinin ne ehemmiyeti var birader; ehemle mhimi birbirine
kartrmann lemi yok, daha kk tekilat daha byne intisap eder,
olur biter. Esas ehemmiyetli mevzu tekilatn bymesi, bu istibdadn bir
an nce bitmesi, yoksa vatan elden gidecek.
236
Uzun uzun tarttlar, aslnda kararlarn vermilerdi, ama bir byk
hareketin geleceini planlamann, bunu tartmann ehvetinden
Anadolu'da ne oluyor?
Eh, yleyse Cevat Beyle Ramiz Beye yol grnd, anslsnz ha, biz
burada paslanp kaldk. Siz oralarda hem tekilatlanacaksnz hem de
Bulgar komitaclarla elleyeceksiniz; yalnz dikkat edin, herifler ok
kyc diyorlar.
237
Fazl Bey, "Sizi byle bo bo gndermek yakk almaz," dedi, "bu akam
bir lem yapacaz."
Bu ileri iyi bildii anlalan Fazl Bey program herkesin yerine yapt.
civar esnafn doldurduu uzun salonda, taze mezelerle gzel bir akam
yemei yiyip rak itiler. Gece yansna doru, "Hadi artk gidelim," diyen
Fazl Beyin peinden dar ktlar, iki arabaya doluup Beyolu'nun
yolunu tuttular.
238
Osmanl'nn bakentinin bu en nl caddesinin iki yannda, buzlu camdan
fanuslarn iinde havagaz fenerleri yanyor; arabalar tiyatrolarn,
meyhanelerin, cafelerin, birahanelerin nnde yolcularn boaltyor;
imparatorluun drt bir yanndan gelen byk bir kalabalk, poturlar,
alvarlar, tl niformalar, smokinleri, redingotla-ryla on bin
ayakl, rengrenk dev bir trtl gibi kaldrmlarda kmldanyor; arada
bir alan birahanelerin kaplarndan iki kokulu bir buharla birlikte
kadn kahkahalar fknyordu.
239
divenli bir koridordan geip deminkinden daha ufak bir salona girdiler.
Buras br taraf kadar kalabalk deildi, bir kenarda bir incesaz takm
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
alyordu.
Kadn gazeli sylerken salona alt kii girdi, feslerini sol kalarna
basmlar, ceketlerini omuzlarna atmlard. Birok insann girip kt
salonda bunlarn girii hemen fark edildi, bakalarna benzemeyen bir
halleri vard nk, marur ve saldrgan baklarla bakyorlar, oradaki
herkesi kmsediklerini hissettiriyorlard. Zabitlere yle bir gz
Jurnalci kahpeler.
240 .
lar, devletin gcn de arkalarna almann marklyla kimseyi
dinlemiyorlar, etrafa kan kusturuyorlar, kendilerine duyulan nefreti her
gn biraz daha bytyorlard ama kimsenin sesi kmyordu, ses karan
hemen ldryorlard; stelik vurduklar adam yerde yatarken ellerini
kollarn sallaya sallaya, bir de polis memurlarn azarlayarak
gidiyorlard; haklannda bir zabt bile tutulmuyordu.
Ki Yaras Gibi
241/16
242
Fazl Bey elini kaldrarak hepsini durdurdu.
Yoo, dalmak hi yok; bak Cevat Bey tekilat konusunda her sylediine
Ne var, ne istiyorsunuz?
Fazl Bey ne geti.
Kap kapand, biraz sonra, ssl elbiseler giymi gekince bir kadn,
"Bizi unuttunuz, nerelerde kaldnz," sitemleriyle kapy ap gen
subaylar ieri ald. Ta bir holden geip merdiven altndaki demir bir
kapy at; ierisi aydnlkt, yanplak gen kadnlar oturuyordu;
yeniden bir sofra dzld, ikiler geldi, kadnlar topland, ceketler
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
karld.
243
leye doru ba ars ve utanla uyand, bir daha byle bir geceyi asla
yaamayacana yemin ederek giyindi. Beyazt'ta bir kahvede bulutular, o
gelmeden nce, evvelki gecenin hatralarn kendi aralarnda yad eden
arkadalar onu grnce konuyu deitirdiler. Cevat Beyin gerekten
skldn anlamlard; son grmelerini yaptlar, nasl
haberleeceklerini belirlediler, gerekli isimleri akllarna yazdlar ve
244
eyh Efendi Ragp Beye syledii szleri aynen tekrarlad.
Ba stne.
Bir sessizlik oldu, sonunda Cevat Bey konuya dorudan girmeye karar verdi.
Ne dnyorsunuz peki?
Siyaset bizim iimiz deil Cevat Bey, onu bizden iyi yapacaklar var, biz
haddimizi biliriz.
245
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
246
Sa olun eyh Efendi, ba skanlar bu szlerinizden haberdar olacak,
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Cevat Bey ayaa kalkt, bir anlk bir tereddtten sonra eilip eyh
Efendinin elini pt.
247
XIX
Hikmet Beyle evlenmeden nce byle bir para tutkusu yoktu, aslnda hibir
tutkusu yoktu; parann ve ehvetin kaplarn Hikmet Bey amt onun
hayatnda ve o kaplardan kendisini de artan bir sratle, hep o gn
bekliyormucasna rahatlkla gemiti. Hikmet Beyle yaamaya baladktan
sonra hayat onun iin 'etinin' arzulad zevkleri kefetmek ve bunlarn
peinde komak macerasna dnmt. Yeni hayatnda grd her eyi,
istiridyeyi de, ampanyay da, sevimeyi de ayn cokuyla seviyordu ve
bunlarn hepsi de 'neuzibiHah' cehennemlik gnahlard; binlerce ermiin
cenazesini barnda barndran diyar- Rum'da bu gnahlarn cezas maher
gnne braklmaz,
248
bu gnahlar ileyen kadnlar meydanlarda krbalanarak, taa tutularak,
dvlerek bu dnyada cezalandrlrd.
249
Mehpare Hanm, neden bu kadar mbalaa ediyorsunuz bu araba meselesini, ok mu ehemmiyetli sizin iin?
Mehpare Hanm topuklarn yere vurmutu.
Sakin olun Mehpare Hanm, icap ederse ben size daha gzelini alrm.
Hikmet Bey bir ocua anlatr gibi tane tane anlatmaya balad.
250
Hikmet Bey derin bir nefes ald.
Hikmet Bey, sevdii kadnda beenmedii bir yan gren erkeklerin aresiz
ve zgn baklaryla bakt karsna; fkesi gemi yerini zntye
brakmt. Sevgisi eksilmi-yordu ama sevginin yannda bulunmas gereken
hayranln kaybediyordu; tamaktan, iinde beslemekten hep - memnun
olduu o sevgi, tanmas zor, ar bir yke dnyordu her yeni olayla.
Btn zenginler gibi, fakirlerin ya da fakirlikten gelenlerin mal mlk
tutkusunu kmsyor ve onlar adna utandrc buluyordu, bunu karsnda
grmek daha da yaralaycyd. Krgn bir sesle konutu.
Mehpare Hanm birden kendini kaybetti sanki, sesi btn konan iinde
nlyordu, herkes susmu onu dinliyordu.
eyh Hazretleri mi, eyh Hazretleri mi, ne zamandan beri Yusuf Efendi,
eyh Hazretleri oldu sizin iin, ne
251
zamandan beri eski zevcim zatalinizin gznde hazret katna ykseldi, bu ne hrmet?
Galiba Mehpare Hanm, yeni bir hayat, yani yeni bir erkek bulmak fikrine
ilk kez kocasnn elini tutuu o anda sahip oldu, ama yeni birisini
bulmadan nce eskisini kaybedecek bir kadn deildi.
Ahin yaldz kakmal, lacivert karpuzlu lambalardan odaya yansyan,kendilerince ok zel kta, Matmazel Chantal'i de aralarna alarak
sabaha kadar sevitiler. Mehpare Hanm sevimeyi ynetmedi, o da daha
bandan katld sevimeye ve kocasna dokunduu kadar Matmazele de
dokundu; Hikmet Bey'onu Fransz kza daha ok dokunmas iin tevik etti.
Sevimelerinde yeni bir blm daha amalar gerektiini hissediyorlard,
atlar o gece o blm. Mehpare Hanm bir kadn vcuduna dokunmann
yadrgatc ve aykr .cazibesini alabildiine yaad, Hikmet Bey bir
aykrla ortak olmann tadn kard; lacivert kl odann dnda
kalanlar unutup o oday yaadlar. Kendisine yeni bir zevk biimi daha
tantt, en azndan bunu tevik edip ortak olduu iin bir sre iin
yeniden 'k' oldu kocasna, ama artk bu aklarnda son fasld.
253
252
Hayr...
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Yanldnz herhalde.
Baban nasl?
zannmca.
254
Hasan Efendi, "eyh Hazretleri Msrl orospu gelsin diye bekler olmutu,
Mehpare'yi gnlnden karamad ama o mbarek gnl meerse ne genimi,
Mihriah' da ald oraya," demiti; sonra da hayat boyunca eyhe sayg
duymu ve sayg gstermi o adamdan hi beklenmeyecek bir biimde alayla
glvermiti, "yz de daha beyazlad."
Reit Paa biliyorum sen eski zevcenle konuamyorsun ama mahduma syle,
validesine arak yola kmasn sylesin. Misafirliin makbul olan ksa
olandr.
Artk her mimiini, her jestini, sesinin her tonunu tand Padiahn
kararnn kesin olduunu ve Mihriah Sultann oyalanmas halinde ciddi
dertler kacan hemen anlad Reit Paa.
Hikmet Bey, barp armasn dinlemeye hazr olarak gitti annesine, ama
bekledii gibi olmad; Mihriah Sultan iin ciddiyetini anlad, gld
sadece.
Yoo, aslnda btn din adamlar biraz yledir; ahrete bu dnyadan fazla
ehemmiyet verdiklerinden, ahretten seslenir gibi konuurlar.
Ne jurnalini?
Padiah, durduk yerde gitmemi emretmedi ya, biri kulana kar suyu
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
258
Bir hafta iinde toparland ve eyh Efendiye veda bile etmeden, ba ak
geldii Dersaadet'ten ba kapal olarak ayrld; eyhle yapt btn o
konumalarda, konularn hemen hemen daima dini olmasna ramen o bambaka
bir gerei renmiti: Bu dnyada kendisine layk erkeklerin de
bulunabilecei gereini; ruhundaki katln yumuadn, Yusuf
Efendinin usul sesinin yllarca kendine rd duvarlar esnettiini
hissediyordu; iinde yaama istei belirmiti. eyhi hep zleyecek ve
zledii erkek sayesinde baka erkeklerle birlikte olabilecekti.
Olunun tayin emri Reit Paay tedirgin ettiyse de Hikmet Beyle, Mehpare
Hanm, stanbul'un boucu basksndan kurtulacaktan iin sevindirdi;
Selanik'in payitahta kyasla daha zgr bir ortama sahip olduunu
biliyorlard; Mehpare Hanm daha serbest bir hayat srebilecei, Hikmet
Bey ise daha serbest dnp tartabilecei iin memnun olmutu. Padiah,
gnln almak iin Reit Paaya da yeni nianlar ve Saryer'de byk bir
arazi balad.
259
Osman'n odasna bir gece gecelik entarisiyle geliveren Mehpare Hanm ise,
aynen Hikmet Beye kzdnda yapt gibi topuklarn yere vurarak, "O
jurnali ben yazmadm," demiti, "hem niye yazaym, bana ne onlarn
arasndaki ilikiden."
Btn ller ona bakmlard; kimse onu sulamam-t, ama kimse de ona
inanmamt.
XX
Hikmet Bey de yeni dostlar edinmek iin acele etmiyor, dikkati kendi
zerinde toplamaktan kanyor, erkenden iten kp eve geliyordu. O
evcimen gnlerde, izah edilemeyen bir ihanete uramlk duygusuyla
birlikte ocuklarn bym olduunu kefettiler, Rukiye on u yana,
Nizam da on yana basmt, Selanik'teki bir Fransz okuluna
gidiyorlard.
261
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
260
262
can sezecek bir igd, ketumiyet ve o ketumiyeti asla hissettirmeyen
bir hafiflik.
263
Mehpare Hanm soruyu duyunca kalarn atarak susmu, Hikmet Bey ise
glerek karlk vermiti.
Hikmet Bey yardm ister gibi Mehpare Hanma bakm, ama Mehpare Hanm
ban evirmiti.
Rukiye'yi bu cevap tatmin etmemiti ama aklna taklan baka bir soruyu
sormay tercih etti.
Evet yavrum.
ok iyi.
264
melerini; yasaklardan, basklardan uzak olmalarm amalyordu. Mehpare
Hanm ise eski usul Osmanl terbiyesinden yanayd, ocuklarn byle
konumalarndan rahatsz oluyordu. Eer stanbul'da kalsalard Hikmet Bey
istedii gibi yetitiremezdi ocuklar, ama Selanik'in nispeten zgr ve
kozmopolit yaps ocuklara Avrupai bir terbiye vermelerine imkn
salyordu.
265
266
Meraklanmayn, vilayete bir urayacam, sonra babamla anneme shhatte
olduumuzu bildiren birer telgraf ekip dnerim.
Vilayet binas zaptiye kordonu altna alnmt, binann iinde tam bir
karmaa hkimdi, herkes kouturuyor ama kimse ne yaplmas gerektiini
tam bilmiyordu; vali bey emirler yadrmakla meguld, 'sulularn derhal
yakalanmasn' talep ediyor, hasar raporlarn bekliyor, polis mdrnden
bu kadar kalabalk bir komitac grubunun ehre nasl szdn kendisine
aklamasn istiyordu. Hikmet Bey bir ara valinin odasna girdi.
melanetlerini srdrecekler.
267
Kimse kmldamasn!
Hep birlikte balarn evirip baktlar; ince bykl gen bir delikanl,
Yere yatn.
talarn stne dt; nce krmz bir delik gibi grnen akandaki
kk yaradan birden beyinle karm kan fkrd ve gen komitac lm
olarak ykld yere.
268
Bir sre kimse yerinden kprdamad; sonunda birisi kendini toparlayarak
zaptiyelere, "Adam kendini vurdu," diye seslendi. Zaptiyeler tfekleriyle
koarak girdiler ieri, Hikmet Bey stn ban silkeleyerek
grdklerinin deheti iinde doruldu. Kimseyle konumadan dmdz
yryerek dar kt; kaldrmlarn stnde, ierde l yatan
komitacyla ayn yataki iki zaptiye neferi kanlar iinde kvranyorlard;
ektikleri acyla yzleri kaslm, renkleri, sanki btn kanlan boalm
gibi sararmt.
Hikmet Bey ilk kez bir insann lmn izlemiti, yaad dramatik
olaydaki btn sarscla ramen onun akl bambaka bir yere taklmt:
lmn sratine; "Yalnzca bir saniye srd," demiti Osman'a, "sa bir
insan bir saniye iinde l oldu, lmn bu kadar hzl ve acsz
gelebileceini hi dnmemitim; kafasna tabancay dayad, tetii
ektii anda lyd. Biliyor musun, zor olan lmek deil, zor olan lmeye
karar vermek; ben o gn bunu anladm."
Bir hafta sonra artk her eyin getiini dnmeye baladklar srada
bir sabah hayatlarnda duyduklar en korkun grltyle yataklarndan
frladlar. Btn ev einen bir at gibi titriyor, an arda infilaklar
oluyor, evin camlan angrtlarla knlyordu; Hikmet Bey yere yaylan
camlara basmamaya alarak plak ayaklanyla pencereye gitti: Osmanl
Bankas havaya umutu, yerinde alev alev yanan bir enkaz yn kalmt.
269
Hikmet Bey, ne olup bittiini renmek iin giyinip vilayete gitti ve bir
kez daha kaderin kendisiyle alay etmekten holandn anlad. Polis
raporlarn okuyunca her zaman kaymak ve yourt ald stnn aslnda
komitaclarn ss olduunu kimseye syleyemeyecei bir mahcubiyetle
rendi; alttan bir tnel kazp bankaya ulaabilmek iin oray tutmular,
kazdklar tnelden bankann altna ulap btn binann iini dinamitle
donatmlar, sonra da fitili ateleyip kamlard. Polisler, stde
alan Bulgarlarn ekllerini tespit etmeye alyorlard ama Hikmet
270
Geminin kalkaca gn Matmazel Chantal'in eyalar bir arabaya yklendi;
Hikmet Beyle Mehpare Hanm ocuklar da yanlarna alp Chantal'i geirmeye
gittiler. Limanda byk bir kalabalk birikmiti; ehirdeki yabanclarn
ou son olaylardan sonra ehirden kayorlard. Uzaktan bakldnda
erkeklerin siyah apkalaryla kadnlarn kabark, tll apkalarnn
rzgra tutulmu gibi dalgaland grlyordu; aralarda tek tuk krmz
fesler de vard ama onlar yolculara deil hafiyelere aitti. Yabanclar
gibi giyinip Avrupa'ya kamaya alan Trk 'mnevverlerini' yakalamak
iin her zaman limanlarda dolarlard ama bugn yalnzca 'mnevverlere'
kar deil komitaclara kar da dikkatli olmalar iin emir almlard;
limann evresi ise askeri kuvvetlerle evrilmiti.
Gemiye bindikten sonra kamarasna inmeden nce kpetede durup uzun uzun
el sallad; onlar da limanda kalan kalabalkla birlikte el salladlar.
Matmazel Chantal'in eksikliini daha imdiden duymaya balamlard ve bu
eksiklik duygusunun gittike artacan da hissediyorlard.
Karsnn akn bir kere daha kaybettiini anlayan Hikmet Bey, bunu artk
bir daha kazanamayacan seziyordu; karsnn akn kazanmann yolunun
yatak odasndan getiini evlilik hayatlar boyunca edindii tecrbelerle
biliyordu ama artk ona sunabilecei, akn yeniden canlandracak bir
yenilik yoktu daarcnda; bildii her eyi yapmt bugne dek ve
bildikleri tkenmiti.
Kl Yaras Gibi
273/18
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Bir gn sme.t Bey ona yeni bir Franszca makale verdiinde, sordu.
smet Bey aslnda bir yldan beri Hikmet Beyin bir gn bu suali sormasn
Anlatn ltfen.
smet Bey ona tekilat anlatt, bylece Hikmet Bey, 'hrriyet' isteyen
bir tekilattan ilk kez resmen haberdar oldu.
274
sterseniz bundan sonra tercme yapmayabilirsiniz, benimle grmeyi de
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Evet.
Hikmet Bey bu sorunun cevabn biraz daha uzun dnd ama sesi ok daha
kararl kt.
Cuma gecesi bir arabayla gelip Hikmet Beyi ald, arabacya bir ey
sylemediler, belli ki arabac da tekilatn mutemet adamlarndan biriydi
ve gidecekleri yeri biliyordu; ehrin varolarna yaklarken, smet
cebinden siyah bir bez paras kard.
Ne iin?
Gzlerinizi balayacam.
275
Bu sizinle alakal bir mesele deil Hikmet Bey, tekilatn kural bu,
yeni azalar merkeze gzleri bal getirilir.
Hikmet Bey aresiz gzlerinin balanmasna raz oldu ama ilk kez yreine
bir korku dt, giritii iin ciddiyetini ve tehlikesini fark etti; gz
bann altnda gzlerini smsk yumdu; ablarn arnavutkaldrmlarnda
kard nal seslerini, tekerleklerin gcrtsn, bir sigara yakan smet
Beyin sigara'dan nefes ekiini duyuyordu. Bir yerde durdular; smet Bey,
dirseinden tutarak arabadan inmesine yardm etti. Bir kapya parolal bir
biimde vurdu, onlar kapy alarken arabac da gitmiti; Hikmet Bey bir
an "Biz nasl dneceiz?" diye sormay dnd ama bundan hemen vazgeti.
Kapnn arkasndan biri "Kim o?" dedi, smet Bey, "Hilal," diyerek
karlk verdi, kap ald. Ta bir avludan getiler, kalabalk olduu
ierdeki insan scaklndan hissedilen bir odaya girdiler, smet Bey onu
odann iinde yrtp, "Burada durunuz," dedi.
smet Bey, Hikmet Beyin bir elini alp bir kitabn stne koydu, "Bu,
Kurankerim," dedi, sonra br elini de hibir ey sylemeden bir
tabancann stne koydu; Hikmet Bey Talat Beyin sesine benzeyen kaln bir
ses duydu.
"Beni unuttular," demiti Ragp Bey Osman'a ellerini iki yana aarak,
"beni unuttular."
277
276
Uzun boylu, iri mavi gzl, kumral bir kzd Frulein Constanza,
Schubert'ten 'Lied'ler sylyor, en ok Goet-he'nn 'Gen Werther'in
Aclarn' seviyor ve yaad aklarda nedense hep hayal krklklarna
uruyordu. Dans etmeyi, mzik dinlemeyi Ragp Beye o retmi ama
edebiyat sevdirmeyi baaramamt, Ragp Bey edebiyat biraz 'kadnca'
buluyor, roman okumay erkeklere pek yaktramyordu.
278
ederdi, eer yatmam olsalard onunla evlenmeyi dnebilirdi ve bundan
byk bir sevin duyard, ama bu artlar altnda bu imknszd. Aslnda
ok da gzel olmayan bu mavi gzl kza daha fazla balanmamak iin
kendisiyle mcadele ediyor ama Constanza'y aklndan karam-
yordu.
Kzn duru mavi gzlerinde beliren yalar, Ragp Beyin Osmanl ruhundaki
son engelleri de ykm ve bu Alman kza k olduunu kendine itiraf
etmek zorunda kalmt.
279
iyi yaparsnz.
Ondan sonras Ragp Beyin deyimiyle 'kabir azab' gibiydi, ard ardna
yazmasna ramen Harbiye Nezaretinden bir cevap gelmiyordu; imparatorluun
drt bir yannda Araplarn, Ermenilerin, Srplarn, Arnavutlarn
balatt hareketlerle uraan nezarette bu mektuplar kendine bir muhatap
bulamyor, kimse Almanya'da unutulmu bir subayla ilgilenmiyordu. Ragp
Bey ise artk alaydaki subaylarla mesleki konular dnda konumuyor,
imeye gitmiyor, akalamyor; ya ata binip saatlerce geni ovalarda bitap
dene kadar drtnala koturuyor ya da eve kapanp Constanza'y
dnyordu. Aniden evini, memleketini, annesini de zlemiti, 'yabanc'
olmad, kendisini ev sahibi gibi hissedecei lkesine dnmek istiyordu.
280
ki defa evine gelen Constanza'ya, ieride olmasna ramen kapy
amamt, 'askerlik gururu' bunu yapmasna engeldi, kendisini reddeden
bir komutann kzyla ilikisini srdremezdi.
bir kurt kapanma dnen, iinde artk rahat edemedii ama bir trl de
kurtulamad Almanya'dan nasl kurtulacan dnrken aklna eyh
Efendi geldi; onun payitahttadaki gcn ve etkisini biliyordu.
mi gstermek ister gibi okumas babasn zyordu; kimseye syleyemese de cennet bahsini seven kzlar olmasn
istiyordu. Byk kz daha imdiden ban balamt, bir
iki yla kadar araflanacaklar, gelin olacak yaa geleceklerdi. Osmanl'da gen kzlar on nde on drdnde evlenir, ondan sonras evde kalm saylrd; artk eyh iin
kzlarna koca dnmek zaman yaklayordu ama kzlar
ok gzel deildi; stelik hafz olann k bir de ksa
boyluydu daha dorusu cceden biraz daha uzundu. Btn bu gerekler de eyh Efendinin yorgunluunu artryordu. Hasan Efendinin dedii gibi, o, 'kalabalklara mutluluk datan, yalnz ve mutsuz bir adamd'; onu, esiz ve
efsanevi klan da buydu zaten, kendinde olmayan bakalarna verebilme yetenei.
28?
Sultan, anlamaya alarak bakmt eyhin yzne.
283
Doktor buna cevap vermemi, o srada, ieri giren bir grevli Padiaha bir
eyler fsldam, Padiah glmt.
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Billur bir tepsinin stnde, iki kk altn tasa konmu kahverengimsi bir
macun getirdiler, yanlarna da birer kk altn kak konmutu.
284
Tadna bak, dedi Padiah, bunun kavanozuna on altn veriyorum.
Padiahn, zaman zaman byle Galata sarraflar gibi ald maln parasn
sylemesi doktoru hep artyordu ama aknln saklamay becerdi.
Altn ksedeki macundan bir kak ald; baharat kokan, ok ekerli ar
bir tad vard. '
285
Almanya'daki son aylarn ok skntl geiren Ragp Bey, emri alr almaz
Constanza'ya veda bile etmeden ayrld Almanya'dan.
O temmuz gecesi, geni ovaya ykseke bir tepeden bakan tabur kararghnn
bahesindeki ardan altnda tek bana oturan Cevat Bey, sessiz gecenin
iindeki bcek cayrtsn dinleyip stne doru akyormu gibi gzken
yldz kalabalna bakarak gnn yorgunluunu karyor, 'mutlu b.ir
adam' olduunu dnyordu. Manastr'a geliindeki amacna ulam,
tekilatlar birlemi, kendisi de birleen ttihat ve Terakki Cemiyetinin
yneticileri arasna girerek 'hrriyet' iin mcadelesini aralksz
srdrmt. Cemiyete katlmlar hzla artyordu, geri henz 'hrriyeti'
nasl bir politika izleyerek elde edeceklerini tam belirleyememilerdi ama
hedeflerine ulaacaklarna emindi; u anda mcadeleyi balatm olmalar
bile onu mutlu etmeye yetiyordu. O, 'saadeti' mcadele etmekte bulan bir
adamd; hayat boyunca ne para, ne hret, ne ak aram, ne de hayatnda
bunlann eksikliini hissetmiti; kendini adayaca bir mcadele olduu
srece mutlu olmu ve daima uruna dvecek bir ama bulmutu.
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Ovaya yaylan koyu karanln iinde birden bir alev parlad. Cevat Bey,
dikkatle bakt, bir yerde yangn m kt diye; o bakarken, ovann dier
ucunda baka bir ate yand, sonra bir ate daha, sonra bir tane daha;
Cevat Bey bir tuhaflk olduunu sezip ayaa kalkmt, nbetiler de
dikkatle bakyorlard, kararghtan 'yangn' alarm olarak pare top
atld.
287
286
Ate noktalar gittike oalyor, ovann her yannda yeni yeni klar
parlyordu. Ksa srede btn ova atee kesti, l l parlad; yalnz
ovada deil btn Bulgaristan'n her yannda ateler parldyordu:
yaylalarda, tepelerde, dere yataklarnda, ky meydanlarnda, harman
nce tek tek tedhi eylemleri yapan komitaclar sonunda byk bir ihtilali
balatmaya karar vermiler, ihtilalin balama iareti olarak da her yanda
ateler yaktrm-lard.
288
ama Padiah ilerde Bulgar komitaclardan rendikleri yntemlerle
devireceklerini o srada daha bilmiyorlard.
Kl Yaras Gibi
289/19
Hrriyet istiyorlar.
Biz ne istiyoruz?
Hrriyet istiyoruz.
Onlar da biz*de hrriyet istiyorsak niye onlarla savayoruz, niye onlar ldryoruz?
Cevap bir uultu gibi geldi.
O baka, bu baka.
Elinde hep bir kamyla dolaan svari binbas Naci Bey, gr sesiyle
dierlerini bastrp hiddetle sordu.
Daha yarm saat evvel ok iyi dostlar olan bu subaylarn, bir anda
kendisini 'hainlikle' sulayabilecek kadar deimeleri, tartmadan hkm
vermeleri Hikmet Beyi sandndan daha fazla etkiledi; aklndan
'gvenilmez bunlara' diye geirdi. O gnden sonra Cemiyetin askeri
kanadna kar hep pheyle yaklat ama orada sakin bir sesle dncesini
aklamaktan da kanmad.
Gene merkezi bir idare olur ama Bulgarlar i ilerinde serbest olurlar.
290
O zaman hepsi ayn eyi ister; Bulgarlarla bitmiyor ki bu, Srplar var,
Araplar var, Ermeniler var, Arnavutlar var, buradaki Yunanllar var.
Arkadalarnn 'istibdada' kendisi kadar kar olmadklarn, 'hrriyet' fikrini deiik bir tarzda deerlendir-
291
diklerini grmek Hikmet Beyi biraz sarsmt ama gene de zamanla tarta
tarta ortak bir yol bulabileceklerine inanmaya alyor, ailesinden
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Hikmet Bey gibi melezdi o adam da, babas talyan, annesi Yunanlyd;
Serez civarnda, ailesinden kalma, sonsuz gibi gzken balan ve byk
araphaneleri bulunuyordu. Aslnda yz hatlar yakkl deildi hatta
irkin bile saylabilirdi; krba gibi incecik, sinirli bir vcudu ve 'it
bir gl' vard; hali tavr dier erkeklere hi benzemiyordu, Mehpare
Hanm onun hallerini tarif edecek szc uzun zaman bulamamt ancak
daha sonra Osman'a, 'cilveli bir adamd,' demiti; bir kadn gibi
sokulgand, kadnlar erkeklere nasl sokuluyorlarsa o da kadnlara yle
sokuluyordu. Yumuak sesi, dokunularnn da yumuak olduunu hissettiren
uzun parmakl esmer elleri kadnlarn hemen ilgisini ekiyordu ama hi
beklenmedik anlarda gzlerinde parlayveren vahi bir k grlyordu ki
292
uyandryor, hibir zaman kaba nkteler yapmamasna ramen konumalarnda
hep sevimeyi hatrlatan bir eyler bulunuyordu; Mehpare Hanm sinirli bir
sesle 'fahie tabiatlyd' demiti. Onunla konuan kadnlar, onun
konutuu ve dnd tek kadnn kendileri olduu duygusuna
kaplyorlard.
Ne mnasebet!
Hikmet Bey, bir hava cereyannn ortasnda kalm bir adam gibi evresinde
bir rzgrn dolatn hissedip rperiyordu ama grnrde hibir ey
yoktu; ele gelmeyen, gze grnmeyen, anlatlamayan sadece hissedilen
293
bir eyler oluyordu ve bunu hissetmesine ramen kar kamyor, olacaklar durduramyordu.
Onlar da gtrn.
Okullar var>
Sadece bir keresinde, esmer bir kadnla dans ettikten sonra Mehpare
Hanmn yanndaki bo sandalyeye oturup dipleri terleyen salarn
elleriyle taram, biraz havadan sudan sz ettikten sonra ok sradan bir
eyden sz eder gibi konumutu:
294
melisin, erken koparlan zmlerden kt arap olur, iemezsin.
Aylar geiyor, Mehpare Hanm evde biraz daha suskun ve huysuz oluyor,
kocasyla hemen hemen hi konumuyor, sk sk ocuklarna kyor,
hizmetileri azarlyordu. Hikmet Bey ise eve herkes yattktan sonra gelip
yatyor, sabahlan da erkenden kimseye grnmeden gidiyordu; Bulgar
meselesindeki tavrlarnn belirsizliinin yaratt hayal krklna
ramen Cemiyetin ilerine veriyordu kendisini. Cemiyette de sinirlilik
hkimdi o sralarda; Bulgar isyan genileyerek sryor, Cemiyete katlan
azalarn says artyor lakin ne yapacaklarna, gayelerine nasl
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
295
XXIII
296
Omzunu ovuturarak ban kaldrd; Makedon dalarnn yol vermez vahi
zirveleri, batan gnein klarnn yansmalaryla atee tutulmu demir
gibi kzl kahverengi, mor, eflatun renklere brnmler, masal
ejderhalar gibi kafalarn dikmilerdi.
geldiini duymamt.
yaralmz var ama kulak asma beyim, yaralarnn bir ehemmiyeti yok.
297
Ba stne beyim.
Ragp Bey, iki saat uyuduktan sonra uyand; avuu uyumaya gnderip askeri
dolamaya kt. Nbetilerin dndakiler kayalarn ardna sinip
uyumulard, uyurken kaba kyl yzlerine ocuksu bir masumiyet
yerleiyordu. Ertesi gn insanlar ldrecek ya da lme gidecek
birilerine hi benzemiyorlard; aralarnda sayklayanlar vard; bajzlar
irkilerek uyanp sonra yeniden uykuya dalyordu.
Sabaha kar takviye kuvvetler geldi; Ragp Bey, yeni askerlerle gne
domadan nce Bulgar komitaclar tam bir kuatmann iine alm, onlarn
szabilecei bir boluk brakmamt.
Gne, dalan bakr kzl bir atele yakarak doarken, Ragp Bey,
komitaclarn komutanna seslendi:
Bulgarca bir kfr, ardndan Bulgarca emirler duydu ve bir yaylm atei
boald stlerine doru; ate kesildiinde Ragp Bey yeniden seslendi:
298
ki saat kadar attktan sonra, gne dalarn tepelerinde ykseldiinde
Bulgarlar, tamamen kuatmaya dtklerini, kurtulamayacaklarn
anlamlard.
Yarm saat sonra bir cayrt duyuldu, krk mavzer ayn anda patlyordu.
Askerler hemen silahlarn dorultup ate etmeye hazrlandlar ama
stlerine hi mermi gelmediini o srada fark ettiler. Ragp Bey de ne
olduunu anlamam, tabancas elinde bekliyordu; cayrt balad gibi
aniden kesildi. Son iki el silah sesi daha duyuldu, sonra dalar
sessizlie gmld, arlarn vzltsndan baka hibir ey duyulmaz oldu.
299
Gmn bunlar.
Bey bir aydan beri ilk kez izmelerini ayandan karp yumuak bir
yatakta yatt.
300
Yzba Hakk Bey her zamanki delidolu haliyle bir teklif att ortaya.
Mustafa Kemal Bey hi kimsenin aklna gelmeyen baka bir fikir syledi:
Ragp Bey, Hasan Efendiden szn ok duyduu Mehpare Hanmn kocasn ilk
defa gryordu; bir yandan sylediklerini dinlerken bir yandan da 'gzel
orospunun' kocasnn yzn seyrediyor, 'onun hakknda neler
301
Susup Ragp Beyin tepkisini bekledi; Ragp Bey ses karmadan lafn
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Biz paralar kimlerin verdiini biliyoruz ama haklarnda bir delil yok.
302
Anlayacan biz bu herifleri temizleyeceiz... Var msn?
Olur.
Yani varsn?
303
yi.
304
Olay yerinden epeyce uzaklatktan sonra Ragp Bey bir sigara yakt.
Valla adn ben de bilmiyorum birader; uzun bir ad var ama bunlarn
hesabna Bulgar esnaftan para toplayp daa gnderiyordu.
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Kl Yaras Gibi
305/20
* XXIV
306
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
307
karmakark ederek getiini bilmiyordu Hseyin Hikmet Bey ama yaral bir
hayvan gibi keskinleen sezgileriyle kt bir eyler olacan
hissediyordu; ban giyotine dayam bir idam mahkmu gibiydi. Bir yandan
"Artk indirin ba, bitsin bu bekleyi," demek isterken bir yandan da
"Yapmayn affedin," diye yalvarmak iin mthi bir istek duyuyordu;
beklemek yoruyordu onu ama korkarak bekledii olay gerekletiinde
ekecei strabn, bu bekleyiin skntsndan ok daha byk olacan
da kestirebiliyordu. Henz olmasn 'bekledii' olayn bir ad yoktu
aklnda, ona bir ad koymamaya urayordu ama derinlerde bir yerde onun
adnn ne olduunu aka biliyordu; "Mehpare'ye ehveti, zevke giden
yolda baz kurallarn inenebileceini ben rettim ama bunlar benimle
yapsn diye rettim, benden rendiklerini bakalaryla da
paylaabilecei ilk balarda hi aklma gelmemiti."
Her an kt bir haber duymay bekleyen bir adam gibi yayordu; itah
kesilmi, yz eyh Yusuf Efendiyi andrr biimde beyazlamt,
salarnda tek tuk aklar belirmi, gzlerinin kenarlarnda krklar
ortaya kmt. Karsna besledii ak btn abasna ramen unutamyor,
onun kendisine sevgiyle bakt gnleri, birlikte piya-
308
no allarn, sevimelerini zlyordu ve hemen yan banda duran birine
duyduu bu korkun zlemi kimseye anlatamyordu; yannda duran, ayn evde
edinmi bir cemiyetin azasydm ama ikisiyle de sahici bir ilikim yoktu;
karm duygularm, tekilatm grlerimi paylamyordu; her eyi olan ama
sahip olduu hibir eyi kullanamayan bir insan durumundaydm, artk neyin
hayalini kuracam bile bilmiyordum."
Her gn sahneye kmak zorunda olan bir oyuncu gibi roln hi aksatmadan
oynuyor, karsnn kocas, tekilatnn azas olarak zerine deni
yapyor, belki de vazi-
309
310
ayrlamaz. Avrupa'nn Makedonya diye ayrmak istedii vilayetin talihi,
devletin dier yirmi yedi vilayetinin talihinden ayr olamaz. Makedonya'ya
ait olmak zere alnan tedbirlerin hepsi, birer l domu ocuk gibidir."
311
312
Nazm Beyi vuralm, gcmz gstermek iin baka are yok... Ondan
sonra da Padiah yanls memurlarla subaylann nde gelenlerinden bir
ksmn temizleyelim.
Btn gzler Yzba Enver Beye dnd; Selanik Merkez kumandan Nazm Bey
ttihatlarn liderlerinden olan Enver Beyin ablasnn kocasyd, gen
yzba da zaten Nazm Beyin evinde kalyordu.
- Nazm Bey evinden kmadna gre onu bu akam evinde vuracaz, aksi
takdirde hem Cemiyetin gelecei muhataraya girecek hem de bizim
kellelerimiz.
313
rndan biri arld, iki gen mlazm yola kmak iin hazrlandlar;
tabancalarn, arjrlerini bir daha kontrol ettiler. Tam onlar yola
kaca srada, biri, "Cevat Bey de onlarla gitsin, kendisi tabiptir,
belki gerekir, mlazmlar ieri girdiinde, onlar arabada bekler," dedi.
Teklif derhal kabul grd; "Padiah nasl dreceksiniz?" diyen
kardeine tabancasn gstererek "Silahla," diyen Cevat Bey, sanki
yllarca nce syledii o sznn bedelini der gibi, aslnda pek tasvip
etmedii ama o srada baka bir are de olmadna inand suikastlardan
birine katlmak zorunda kald.
314
Araba, Nazm Beyin konann nnde aniden durunca, birden, ilerinde
bir eyin, sanki bir yere hzla arpmlar gibi sarslp titrediini
hissettiler; 'o an' gelmiti.
Cevat Beye, "Siz arabada bizi bekleyin," diyen smail Canbolad Bey,
Mustafa Necip Beye de, ok ksa olan suikast plann anlatt: "Sen
Enver Beye de haber ver, gelsin, kumandan beyi beklerken ona bir ey
syleyeceim.
Enver Bey, odaya girip de ismail Canbolad Beyi grnce ne olduunu tahmin
etti; smail Bey, yavaa yanma yaklap fsldar gibi konutu.
315
smail Canbolad Bey, pheyle bakt Enver Beye, elini tabancasnn zerine
koyup yanna giderek, avuun duyamayaca bir biimde fsldad.
Enver Bey yukar kata, harem blmne karak, enitesinin yanna gifti,
"Bir subay bekletmek ayp olur enite, inip bir grn, zaten ksa
srer, gen bir subay zlr grmezseniz," diye aaya inmeye ikna
etti; Nazm Bey, kaynbiraderinin kendisini lme gtreceine hi ihtimal
Nazm Bey, 'yandm' diye yklrken, smail Canbolad Beyle Enver Bey
odadan ktlar, nbeti avula askerler ieri doru kouyorlard;
konaktan hzla kp arabaya bindiler.
Ne oldu?
316
ismail Canbolad Bey, yzn fkeyle buruturdu.
Mustafa Necip Bey, 'grevi ifa edemedii' iin utanarak, Enver Bey ise,
enitesini vurdurduu iin, kendi i hesaplamalarna dalarak nne
bakyordu.
317
* XXV
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
318
lamaya balad. "Bir daha dnya gzyle sizi gremeyeceimi zannetmitim,"
diyordu alarken, bir iki dakika sonra kendini toplad; olunu brakp
gzlerini sildi, "a msn?" dedi her zamanki gibi.
Ne lzum var olum masrafa, sakla paran dursun, bir gn lazm olur...
Mesele bamz sokacak bir dam bul-maksa Allaha kr ite bamzn
stnde bir dam var, nmzde iki lokma ekmeimiz; daha gensin bu para
ilerde lazm olur... imdi lzumsuz masraf karma.
yle deme anne, seni brakp gidiyoruz, bu da banda yapayalnz oturuyorsun, aklmz sende kalyor.
Sonra gururla ekledi:
O gece, Ragp Bey, uzun srm bir gurbet macerasndan sonra, ne kadar ok
zlediini ancak varnca fark
319
ettii kendi evinde yorgun ama huzurlu bir uykuya dald. Gece yarsna
doru bir ara gzlerini atnda, uykuyla uyanklk arasnda, mehtapl
yaz gecesinin Boaz tepelerinden yansyarak odaya vuran mphem nda,
salarna beyaz bir tlbent rtm olan annesinin, baucujna yerletirdii
bir iskemleye oturarak dikkatle yzne baktn grd. "Ne var anne^"
diye sormak istedi ama yorgunluk ar bastndan yeniden uykuya dald;
sabah kalktnda annesi de, oturduu sandalye de yoktu odada.
Bir ara yalnz kaldklarnda Cemiyetin yelerinden olan Yzba Necib Bey,
320
Ragp Beyin kolunu tutup sylediklerinin ciddiyetine inandrmak ister gibi
skt.
Kl Yaras Gibi
321/21
Bir kira arabas evirip hem eyh Efendiye Alman-,.. dan geri gelmesine
yardm ettii iin teekkr etmek hem de neredeyse btn imparatorluun
her yannda olup bitenlerden haberdar olan Hasan Efendiye satlk iyi bir
kk olup olmadn sormak iin tekkenin yolunu tuttu.
Estafurullah, yaplm bir ey yok; bir iki dosta rica ettik, eksik
olmasnlar yardmc oldular.
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
Biraz daha sessizce dolatktan sonra eyh Efendi gene bir soru sordu:
Evet, Selanik'te.
Nasl Selanik, oralar pek muhataral bir hale geldi diyorlar, ahali iin
bir tehlike mevzubahis mi?
eyh Efendinin neyi, daha dorusu kimi sorduunu anlamt Ragp Bey.
Zorda kalana yardm bir nevi ibadettir Ragp Bey; bizimki sadece bir
ibadet, elimizden geldiince, baka bir ey deil.
323
eyh Efendi bir zaman cevap vermeden yrmeye devam ettikten sonra, Ragp
Beyi krmamaya alan yumuak bir sesle konutu.
324
Ayrlrlarken, "Hasan Efendiyi grdnz m?" dedi.
eyh.
Ragp Beyin koluna girdi, "Gel," dedi, "uradan bir kaykla karya
geelim, benim gemiye bir uramam lazm, hem gideriz hem konuuruz."
325
Gen bir papaz yaman eve kapatm diyorlar... Olan bizim eyh
Hazretlerine pek benziyormu denilene gre.
Tekkede kalyorum, insan burada kalsa iki aya kalmaz her yan midye
balar, "rutubeti grmyor musun? Arada srada uruyorum.
Kim ne diyecek, kimse gelmiyor ki... Herkes srayla arada bir uruyor
ki, hani gemi yerinde duruyor mu, it
32^
uursuz takm askerle anlap gemiyi paralayp kerestecilere satt m
diye... Ne yapalm Padiah babamz deniz iinden holanmyor, bilsem
svariye yazlrdm ya, her eyde bir hayr var, o zaman da tekkeye
gidemezdik... Neyse, bir dakika, urada bir kitap var, bizim mritlerden
birine sz verdim; onu alaym karz, u ilerde bir kahve var, birer ay
ieriz.
Kocaman bir asma kilitle kilitlenmi tahta sandn ap oradan bir kitap
kard, alp koynuna soktu.
Hadi gidelim.
Senin kulan deliktir, var m yle iyi bir kk, eli yz dzgn,
giderken valideyi iine yerletirip gzmz arkada kalmadan
gidebileceimiz bir yer.
Ka para vereceksin?
irn^i konualm.
Ragp Bey, her lafn bir sras var, nce evi grelim sonra konuuruz.
327
Kapnn hemen yanndaki byk bir dut aac, parmak iriliinde, sarmtrak
meyvelerini yerlere dkmt; kapnn dier yannda ac yeil yapraklanyla
bir akalerii vard. Kapy itip atklarnda, kapnn stndeki ngrak
ald. Bahenin sa yan balkt, sol yan ise eit eit meyve
aalaryla doluydu. Kapdan girdikten sonra, yolun iki yanna dikilmi
bodur vine aalarnn birleen dallarnn oluturduu bir tnelden
getiler; tnelin sonunda, stne uhaieklerinin, hercaimenekelerin,
asla-nazlarnn, ebboylarn bulunduu bir gbek, onun ardnda da iki
katl ahap kk kt nlerine. Kkn alt katndaki pencerelerin hemen
altnda baygn kokularyla zakkumlar boy vermiti. Kkle ban arasnda
kk bir havuz, havuzun yannda da bir kuyu grlyordu. Ragp Bey,
baheye k olmutu ve lene kadar da bu ak hi bitmeyecek, hep bu
baheyi, bu skneti, bu kokular zleyecekti.
Cebinden kard byk, demir bir anahtarla kkn iki kanatl byk
kapsn at; serin bir tala girdiler. Taln iki yannda iki byk
odann pencereleri boy atan zakkumlarla glgelenmiti; talktan geip
ift tarafl bir ahap merdivenin altna vardlar. Merdivenden knca,
byk bir salona giriliyordu; salonun iki yannda ikierden drt oda
bulunuyordu; salonun nndeki balkondan bakldnda uzaklardaki Marmara
Denizi masmavi parldyordu.
Aaya inip arka baheye getiler; arka bahede byk bir mutfak,
hizmetiler iin odal kk bir ev ve ahrlar dizilmiti; ahrlarn
yannda da bo bir kmes duruyordu.
328
Tamam, dedi Ragp Bey, alyorum... Allah raz olsun Hasan Efendi, byk
bir iyilik yaptn bana.
Beendin mi?
Hasan Efendi hayrl bir ie vesile olmann sevinciyle gld, "Eh, hayrl
Ragp Bey, yamz otuzu geti, herkes kendine bir yuva kurdu, biz byle
kaldk.
Ne diyorsun Hasan Efendi daha ocuk onlar, bizim elimize domu sabi
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
sbyan.
Eeee...
E'si, yalnzlk Allaha mahsus Ragp Bey, daha ne kadar tek bana
dolanp duracaksn? Er kiiye bir kadn
329
lazm, imdi evini aldn, buray ekip evirecek bir zevceye ihtiyacn
var. Eer sen istersen, uygun bulursan, ben senin adna eyh Efendiyle
konuurum; senin adna kzna talip olurum; seni sever, hayr diyeceini
Birader hep orada kalacak deilsin ya, neticede gene buraya dneceksin;
hem senin yokluunda validen burada yalnz kalmaz; gelini de ona can
yolda olur, yemeini piirir, kahvesini eline verir, hizmetine bakar.
Onu sen bana brak, elbet de eyh Efendi raz olacak; senin nikhna
giren kadnn nerede kalacana eyh ne karr... imdi lafmz o deil,
sen bu ie ne diyorsun; akln yatyorsa, haftaya dn yaparz; gelini de
annenin yanna kor gidersin, sonras Allah kerim.
330
Her ey nasip, ksmet, git eyh Efendiyle konu; o evet derse, ben
annemi gnderir kz istetirim; eyh Efendiye damat olmak bana eref
verir, ne diyeyim.
Ben sana yarn haber veririm, ama sen bu ii oldu bil, ona gre
tedarikli ol.
Ragp Bey eve dnceli dnd; annesine, "Gel anne," dedi, "biraz
konualm, sana haberlerim var."
Karlkl oturdular.
nce, bugn Gztepe'de bir kk aldm; byk bir bahesi, iinde ba,
meyve aalan, kuyusu, alt odas, ahr, kmesi... ok beeneceksin,
ben gitmeden seni oraya yerletireceim, inallah orada rahat edeceksin.
Sonra durup bir sigara yakt, annesi olunun yzne bakarak ikinci haberi
bekliyordu.
Ben kendi evimi ekip eviririm olum... stersen sen karnla oraya
yerle, ben bu evde iyiyim zaten, benim yeni evlilerin arasnda ne iim
var?
331
Ne diyorsun valide, hi olur mu, ben o evi senin iin aldm... Evi ekip
evirir dediysem, lafn gelii; elbette evi sen ekip evirirsin; o senin
hizmetine bakar, dediini yapar.
332
On gn sonra, sade bir dn yapld tekkede; Meh-pare Hanmla yapt
dnden sonra eyh artk aaal dnlerden, sanki o aaa bir felaket
yaratacakm gibi pheleniyordu. Hasene Hanmn btn srarna ramen
kzlarna basit bir dn yapmakla yetindi; tekkenin ileri gelenleri,
mritlerinden birka paa, civar tekkelerin eyhleri arld; zerde
pilav yenilip erbetler iildi. Tekkeye i gveysi giren Hasan Efendi cce
karsyla tekkede gerdee girdi; Ragp Bey, karsyla annesini yanma alp
kaynvalidesini arkada gzleri yal brakarak Gztepe'deki yeni konana
geldi; yeni evindeki ilk gecesini yeni bir kadnla geirecekti.
Ragp Bey, karsn odada rahata hazrlansn diye yalnz brakp bir
sigara imek iin balkona kt; bir sigara yakt. Bahe, sokak, deniz
simsiyaht, atebceklerinin prltlar grlyordu, gkyz yldzlyd,
havuzdaki kurbaalarn grltlerine austosbceklerinin sesleri
karyor, konan nndeki atkestanesine konan bir puhu kuu bir
uursuzluu haber verir gibi kesik kesik tyordu.
Ragp Bey, karsn altna ekti; nce utanga ve ekingendi, ama sonra
oktandr kadn vcuduna dememi
333
Ragp Bey, doacak erkek ocuklarnn dln braktktan sonra sessizcekalkt, gecelik entarisini giyip baheye kt; scak topraa oturup bir
sigara yakt.
Yatmak iin ayaa kalkarken fark edebildi ancak Schubert'in bir 'Lied'ini
aldn.
emsi Paa geldii andan itibaren, "O ttihat gvurlarn da, onlara
yardm edenleri de bu kararghn kapsna tespih gibi asacam, Padiah
dmanln bu topraklardan sileceim," diye bas bas baryor, dediini
de yapacak gibi gzkyordu; idam sehpalarnn kurulmasnn yakn olduunu
herkes hissediyordu.
335
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
334
Ya, ite byle doktor, dedi Padiah; emsi Paa Ma-nastr'da vaziyete
tamamyla el koymu. yi askerdir bu Arnavut, serttir ama sertlik bir
orduya her zaman lazm.
Cevat Beyle ttihat iki arkada da, telgrafhanenin biraz tesindeki bir
kahvehanede, civar kasabalardan gelmi Makedon kyllerinin arasnda
oturmu, aresizce ay ierek, 'davay' kaybedip kaybetmediklerini
dnyorlar ama birbirlerine bir ey sylemiyorlard. O 'srada
336
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
ieri, henz yirmili yalarnda, sarn, yakkl, gen bir subay olan
Mlazm Atf Bey girdi; gzleriyle kahveyi yle bir taradktan sonra
Cevat Beyle arkadalarn grp yanlarna geldi.
Kl Yaras Gibi
337/22
ABC Amber LIT Converter http://www.processtext.com/abclit.html
ekti, tfekilerin arasndan iki el ate etti, ayn anda emsi Paa merdivenlere l olarak ykld.
geilmez bir biimde bytmt. Her zaman olduu gibi gerek olmayan bir
tehlike karsnda vesveselerinin esiri olmu, karar veremez hale
gelmiti; bir an nce, bu 'grnmeyen, tannmayan, her yana uzanabilen,
istediini ldrebilen byk gle' anlamak, hayatn kurtarmak
istiyordu.
339
Padiah derhal kabul etti ve bir gazetede Kanuni Esasinin yeniden kabul
edildii haberi kt.
140
t kurunla yalnzca istibdad deil Mehpare Hanmn sabrn ve dayanma
gcn de vurup ldrmt.
Buradaki btn zmleri kendim yetitirdim, dedi; sadece bana ait bir
ba bu.
341
Beye olduu gibi k oldu. Bir sreliine de olsa her eyi, herkesi,
ailesini, kocasn, zaman unuttu.
Aslnda karsnn nereden geldiini tahmin ediyordu Hikmet Bey, ama gene
de bir inkr bekliyordu. Karsnn inkr etmesi, bir yalan uydurmaya
almas, kendisine duyulan bir alakann, efkatin, zenin delili
olacakt; karsnn kendisine artk k olmadn bilse de, bu zen ve
342
alakann stne yeniden bir ak ina etmenin hayalini hi olmazsa
kurabilecekti; ama Mehpare Hanmn szlerini duyunca, gerei btn
aklyla grd; artk kars bakasna kt ve bundan sonra kendisine
dokunmasna bile tahamml edemeyecekti. Karsn neyin k ettiini de
elbette onca yldan sonra iyi renmiti; Konstantin'le nasl
sevitiklerini bile tahmin etti. Gznn nne o esmer adamn karsn
yatakta dv geldi, byle bir ey olduuna dair hibir bilgisi
olmamasna ramen bu sahneyi gerekte yaand gibi getirdi gznn
nne.
343
XXVII