Stephen King - Dolores Claiborne Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr. UYARI: www.kitapsevenler.

com Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar... Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz sitemizdeki tm e-kitaplar, 5846 Sayl Kanun'un ilgili maddesine istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekran vebenzeri yardmc aralara, uyumluolacak ekilde, "TXT","DOC" ve "HTML" gibi formatlarda, tarayc ve OCR (optik karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grmeengelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki e-kitaplar, "Engelli-engelsiz elele"dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin, tamamen gnlllk esasna dayal olarak, engelli-engelsiz Yardmsever arkadalarmzn youn emei sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibirekilde ticari amala veya kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek tmyasalsorumluluklar kullanana aittir. Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir. www.kitapsevenler.com web sitesinin amacgrme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek ve kitap okuma alkanln pekitirmektir. Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyorum.Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri abalardan ve yaptklar katklardan tr teekkr ediyorum. Bilgi paylamakla oalr. Yaar MUTLU LGL KANUN: 5846 Sayl Kanun'un "altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar amagdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." bu e-kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir. Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grme engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu sevinci paylaabilmek tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz tarayp, kitapsevenler@gmail.com Adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz.

Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfen bu aklamalar silmeyiniz. Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz... Teekkrler. Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara. Stephen King - Dolores Claiborne 1993, Stephen King Kesim Telif Haklar Ajans araclyla Trkiye'de yayn hakk 1994, nklp Kitabevi Yayn Sanayi ve Tic. A.. Bu kitabn her trl yayn haklar Fikir ve Sanat Eserleri Yasas gereince nklp Kitabevi Yayn Sanayi ve Ticaret A..'ye aittir. Dizgi: Odak Dizgi Dzelti: Faruk Krkan Kapak: mer Kk Bask: Teknografik Matbaaclar Sit. No.: 38 Baclar - stanbul ISBN 975-10-0645-7 99-34-Y-0051-0033 99 00 0102 03 04 11109876543 NKILP Ankara Cad. No.: 95 Sirkeci 34410 STANBUL Tel.: (0 212) 514 06 10 (Pbx) Fax:(0 212)514 06 12 Web sayfas : http://www.inkilap.com e-posta: posta@inkilap.com Bu Kitap www.kitapsevenler.com sitesi iin Taranmtr. e-posta Adresimiz kitapsevenler@gmail.com STEPHEN KING DOLORES (Dolores Claiborne) Roman eviren Mehmet HARMANCI NKILP "Bir kadn ne ister?" Sigmund Freud

"S-A-Y-G-I, bunun bence ne anlama geldiini renin." - Aretha Franklin NE sordun, Andy Bissette? "Bana akladn haklarm anlayp anlamadm m?" Hey Tanrm! Baz erkekler ne kadar da budala oluyorlar! Hayr, bo ver -sen palavray kes de, biraz beni dinle bakalm. Btn gece boyunca beni dinleyeceksin sanrm, onun iin buna imdiden balasan iyi olur, tamam m? Elbette bana okuduklarn anlyorum. Seni pazarda grdmden bu yana beynimi kaybettim falan m sanyorsun yoksa? O Pazartesi leden sonrayd, eer unutmusan ben sana hatrlataym. Sana o bayat ekmei aldn diye karndan bir gzel zlgt yiyeceini sylemitim -ucuz etin yahnisi tatsz olur derler hani bahse girerim ki, hakl ktm, deil mi?"

Haklarm ok iyi biliyorum, Andy; annem budala evlat yetitirmemitir. Tanr yardmcm olsun, sorumluluklarm da iyi bilirim. Syleyeceim her ey mahkemede aleyhimde kullanlabilir diyorsun, deil mi? nsan her gn yeni bir ey reniyor! Frank Proubc, srtma yle. Bugnlerde polis olmu olabilirsin, ama ben seni altn slatrken yine yle srtr grdm daha dn gibi hatrlyorum. Sana bir t vereyim -benim gibi moruklarn yanndayken o srtman bakasna sakla, tamam m? Ben senin suratn Sears kataloundaki i amar reklamlarndan daha kolay okurum. Pekala, elence bitti; imdi ie gelelim. Sizlere pek ok ey anlatacam ve bunlarn ou mahkemede aleyhimde kullanlabilir sanrm, eer bu ge tarihte bunu yapmak isteyen olursa tabii. in komik yan adadakiler ounu bilirler zaten. Ama nemli olan bir tek ey var, zaten buraya kendiliimden gelmemin nedeni de o. O Vera Donovan cadsn ben ldrmedim ve u anda neye inanyorsanz inann, buna size inandrmaya kararlym. Onu o lanet merdivenden aa ben itmedim. teki i iin beni delie tkmak isterseniz bir diyeceim yok, ama o cadnn kan elime bulamamtr, tamam m? Ve szm bitince bana inanacandan eminim, Andy. Sen her zaman iyi bir ocuktun -bir olann iyi olaca kadar, yani- ama sonunda drst bir erkek oldun. Ama bu sakn senin ban dndrmesin, ha; sen de her erkek gibi, stn ban temiz tutacak, burnunu silecek, yanl yne baktnda seni.doruya evirecek bir kadnn var diye byle oldun. e balamadan bir ey daha var -Andy, seni ve Frank' tanyorum, ama elindeki o ses makinesi olan kadn da neyin nesi oluyor? nsaf, Andy, elbette stenograf olduunu biliyorum! Sana annemin aptal evlat yetitirmediini daha imdi sylemedim mi? Bu Kasmda altm alt yanda olacam ama aklm yerinde henz. Elinde ses makinesi ile not defteri olan bir kadnn stenograf olduunu bilirim. Btn o mahkemeli filmleri izlerim, hi kimsenin on be dakika giyinik duramad o L.A.Law'u bile. Senin adn ne, yavrum? Ha, yle mi... nerelisin bakaym? Kes artk, Andy! Bu akam baka ne yapmaya niyetlisin, ha? Tamam, bu daha iyi ite. Kennebunklu Nancy Bannister'sin demek. Ben de buradan, Little Tall Adas'ndan Dolores Claiborne. Burada epey konuacam sylemitim, hi de yalan sylemediimi anlayacaksn. Onun iin eer daha yksek sesle, ya da daha ar konumam istersen syle, olur mu? Utanmana hi gerek yok. Syleyeceim her szc yazman istiyorum; ite balyorum: yirmi dokuz yl nce, bu Polis efi Bissette daha birinci snftayken, benim Joe St. George'u ldrdm. Andy, buras biraz cereyanl galiba. u lanet kapy kapatrsan iyi olur sanrm. Neden yle arm gibi baktn anlamyorum dorusu. Joe'yu ldrdm biliyorsun. Little Tall'da herkes bilir bunu, hatta herhalde kardaki Jonesport'un yars da. Ama bunu kimse kantlayamamt. Eer o uursuz Vera pis numaralarna balam olmasayd imdi bunu Frank Proubc ile Kennebunklu Nancy Bannister nnde itiraf etmeyecektim tabii. Ama artk numara falan yapamayacak, deil mi? Eh, bu da bir avuntudur ne de olsa. Nancy, o makineyi biraz daha yakna getir, ekerim -bu ii yapacaksak tam yapalm bari. u Japonlar ne de akll eyler yapyorlar, deil mi? yle... ama o kck eyin iindeki bandn beni mrmn sonuna Kadnlar Cezaevine sokturabileceini ikimiz de biliyoruz sanrm. Ama baka seeneim yok. Tanr adna yemin ederim ki, Vera Donovan'n lmme neden olacan biliyordum -hem de onu ilk grdm andan beri. Ve bak o lanet orospunun imdi yaptklarna. Bu kere gerekten arkma omak soktu ite. Ama zenginler byledir ite; sizi dayaktan gebertemezlerse, sevgiyle ldrrler. Ne? Tamam tamam, Andy, biraz rahat verirsen onu da anlatacam. Batan sona m, yoksa sondan baa m anlataym, bir trl karar veremedim de. Bir iki vermezsiniz, deil mi? Kahveniz yerin dibine batsn! Sen o gm al da uygun bir yerine sok, tamam m? O ekmecende sakladn Beam'den bir yudum veremeyecek kadar pintiysen bir bardak su ver bari. Ben...

Nereden biliyorsun da ne demek? Andy Bissette, seni tanmayan da daha dn kutudan yeni ktn sanacak Bu adadakiler sadece benim mi ldrdm m konuurlar sanyorsun? O bayat haber. imdi sra sende artk. Teekkr ederim, Frank. Sen de esasl bir ocuktun, ama annen o parman burnuna sokma huyundan vazgeirtene kadar kilisede yzne bakmak da epey gt hani. Kimi zamanlar parman o kadar sokardn ki, beynini boaltmadna aardk yani. Neden kzaryorsun yle? Madeninden biraz yeil altn karmam ocuk var mdr sanki? Sen hi olmazsa ellerini pantolon ceplerinden ve cevizlerinden uzak tutardn, en azndan kilisede ve pek ok olan... Tamam, Andy -anlatacam elbette. Sen hi pantolon cebinden karncalar boaltmadn, deil mi? Bakn size ne syleyeceim: sizinle bir anlama yapalm. Hikayeyi batan sona ya da sondan baa anlatacam yerde, ortadan balayp her iki uca kadar gideceim, tamam m? Andy, sen de bundan holanmazsan, kaderine ks, oldu mu? Joe ile ocuumuz vard; o '63 yaznda ldnde Selena on be, Joe Junior on ve Kk Pete de dokuz yandayd. Joe bana ne iine ieyecek bir oturak, ne de onu dar boaltacak bir pencere brakmamt... Nancy sen bunlar biraz dzeltirsin, tamam m? Ben pis huylu ve daha da pis azl karnn biriyim; ama pis bir hayat yaadn m sonunda hep byle olur, deil mi? Neredeydik? Daha imdiden laf unutmadm umarm. Tamam, teekkr ederim, ekerim. Joe bana East Head'de o kulbe gibi evle ou brtlen allklaryla dolu alt dnm toprak brakmt. Baka? Dur bakaym. almayan kamyon -iki kamyonetle bir ktk tayc- drt eki odun, bakkalda bir fatura, nalburda bir fatura, benzincide bir fatura, cenaze evinde bir fatura... ve stne stlk ne biliyor musun? Daha topran altna gireli bir hafta olmamt ki, o ayya Harry Douce elinde bir katla gelip Joe'nun ona bir beyzbol bahsinden yirmi dolar borcu olduunu sylemiti. Bunlarn dnda tek kuru sigorta brakt m? Hayr, efendim! Ama bu sonunda benim iin bir iyilik olmu saylr. Neyse, iin o yanna daha sonra geleceim, u anda tek sylediim Joe'nun aslnda bir erkek deil, boynuma asl duran bir deirmen ta olduudur. Daha da kt ya, nk deirmen talar sarho olup gecenin birinde bira kokarak eve gelip sizi dzmek istemezler. Orospu ocuunu o yzden ldrm deilim, ama buras hikayeye iyi bir balangtr aslnda. Bir ada bir insan ldrmek iin iyi bir yer deildir, bunu size rahatlkla syleyebilirim. Hep evrede burnunu iinize sokmak isteyen biri vardr, hem de en mnasebetsiz anlarda. Onun iin yaptm o zaman yaptm, ama ona da sra gelecek. imdilik bu ii Vera Donovan'n kocasnn Baltimore dnda bir araba kazasnda lmesinden yl sonra yaptm sylemek yeter. Onlar Little Tall'da yazlkta olmadklar zaman Baltimore'da otururlard. O gnlerde Vera'nn akl yerindeydi. Joe yeni lm ve elde avuta be kuru yokken durumumuz ok berbatt -dnyada ocuklar kendi eline bakan bir kadn kadar umutsuzluk hisseden baka biri olamaz. Karya geip Jonesport'da bir i aramay dnyordum -belki Shop 'n Save'de bir kasiyerlik ya da bir lokantada garsonluk bulabilirdim. Ama o uursuz kar birden artk btn yl adada oturmaya karar verdiini bildirdi. Herkes onun sigortalarndan birinin attn dndyse de, ben o kadar amamtm -nk o srada zaten yln byk bir ksmn burada geiriyordu. O zamanlar yannda alan herif -adn hatrlamyorum ama sen bilirsin, Andy, hani kavanoz kadar taa olduunu gstermek iin darack pantolon giyen iriyar bir sersemdi- bana gelip Hanm'n (ona hep Hanm derdi, hyar herif) evinin kahyas olarak alp almayacan sorduunu syledi. Eh, ben 1950'den beri yazlar onlarn yannda altm iin herkesten nce bana sormas doald herhalde, ama o srada bu btn dualarmn yant gibi gelmiti. Hemen orada elbette dedim ve onun yannda dn evin nndeki merdivenlerden o aptal bo kafas stne dnceye kadar da altm. Kocas ne i yapard, Andy? Uak yapard, deil mi? Evet, onu duymutum, ama adallarn nasl dedikodu yaptklarn bilirsin. Tek bildiim ok zengin olduklaryd ve kocas lnce hepsi ona kalmt. Devletin elinden koparabildii dnda yani, ama herhalde borcu falan olduundan o da

fazla bir ey alamamtr ya. Michael Donovan ok kurnazd. Hilekar da. Son on yldaki halinden kimse kestiremezse de, Vera da onun kadar hilekard... hem de ld gne kadar. Yatanda kalp krizinden baka bir eyle ld takdirde bama ne iler aacan bilip bilmediini merak ederim dorusu. Ben gnn ounu East Head'de o sallantl basamaklarda oturup bunu... ve daha yzlerce eyi dnerek geirdim. nce hayr, diye dndm, bir tas yulaf ezmesinde bile Vera'dan fazla beyin vardr... ama sonra elektrik sprgesi iin yaptklarn hatrlyorum da...belki, diyorum... Ama artk nemi yok. imdi nemli olan tek ey benim tavadan atee dm olmam; ve en ok istediim de, kn daha fazla yanmadan kendimi dar atmak. Eer baarabilirsem. Ben Vera Donovan'n kahyal ile baladm ve "cretli arkada" dedikleri eyle sonunu getirdim. Aradaki fark anlamam fazla uzun srmedi. Vera'nn kahyas olarak gnde sekiz saat ve haftada be gn drdrn ekerdim. cretli arkada olarak ise gnde yirmi drt saat. 1968'de televizyonda Chicago'daki Demokrat Parti Milli Kurultay'n izlerken ilk krizi geirdi. Bu kk bir eydi ve suu Hubert Humphrey'de bulurdu. "O mutluluk dolu eoluna biraz fazla baktm ve damarlarmdan birini patlattm," derdi. "Bunun olacan bilmeliydim ve bu Nixon'un yznden de olabilirdi." kinci kriz 1975'teydi ve bu kere ortalkta suu atacak politikac yoktu. Dr. Freneau ona ikiyi ve sigaray brakmasn sylediyse de, nefesine yazk olmutu, Vera Arka-Yanaklarm-p Donovan gibi biri Chip Freneau gibi bir ky doktorunu dinleyecek deildi herhalde. "Onu ben gmeceim ve sonra da mezar stne oturup bir viski-soda ieceim," derdi. Bir sre bu szn tutacak gibi oldu da -doktor onu azarlyor, o da Queen Mary transatlantii gibi bandrasn ekmi yoluna devam ediyordu. Sonra 1981'de ilk byk krizini geirdi ye ertesi yl da o insan azman herif araba kazasnda ld. te ben de o yl, yani 1982 Ekiminde onunla birlikte oturmaya baladm. Buna zorunlu muydum? Sanmyorum. Sosyal Gvenliim vard. Fazla bir ey deildi ama artk o srada ocuklarn her biri bir yana dalmt -Kk Pete teki dnyaya gmt zavall- ve ben de bir kenarda be dolar biriktirmitim. Ada'da yaamak her zamandan ucuzdu, ve bir zamanlar olduu gibi deilse de, yine de karada yaamaktan daha iyiydi. O yzden Vera ile yaamak zorunda deildim. Ama o zamana kadar birbirimize almtk. Bunu bir erkee anlatmak zordur. Not defteri, kalemi ve ses alma makinasyla Nancy bunu anlar sanrm, ama herhalde konumas da yasaktr. ki yarasann, ok iyi dost olmasalar bile, bir maarada yanyana baaa asl olduklar gibi biz de birbirimize almtk diyebilirim sanrm. Aslnda byk bir deiiklik olmamt. En byk ey pazarlk elbiselerimi gnlk elbiselerimin yanna asabilmekti herhalde; nk '82'de hemen hemen her gn ve her gece evde kalyordum artk. Para da daha iyiydi, ama bir Cadillac'a peinat yatracak kadar da deil, bilmem anlatabildim mi? Bu ii bakas olmad iin yapyordum sanrm. New York'ta Greenbush diye ilerini takip eden bir adam vard ama Greenbush Little Tall'a gelmedii iin yatakodas penceresinden ona araflar drt deil alt mandalla asmas iin barabilecek deildi. Ya da Greenbush konuk odasna gidip Vera'nn altn deitirip kndan boklarn silerken Vera kendisini kumbarasndan para almakla sulayacak ve onu bunun iin hapse attracan syleyemeyecekti. Greenbush ekleri yazard; ben onun bokunu temizler, araflar ve kumbaras hakknda samalamasn dinlerdim. Sonunda ne olacakt ki? Bir madalya bekliyor deildim. Zaten zamanmda ok boklu k temizlemi ve pek ok samalk dinlemitim (Joe St. George ile on alt yl evli kaldm unutmayn) ve bunlarn hibirine aldrmazdm. Sonunda kimsesi yok diye yannda kaldm sanrm; yani ben yannda olacaktm ya da bir hastaneye gidecekti. ocuklar hi kendisini grmeye gelmezlerdi, ve kendisine bir tek bu yzden ok acrdm. Onlarn kadna bir yardmda bulunmalarn bekliyor deildim, ama zamannda her ne olmusa, unutup de bir haftasonu gelmemelerine bir trl akl erdiremezdim. Aksi karnn biriydi, ama onlarn da Ana'syd. Evet, o sralarda ok yalyd. Tabii imdi o zamandan daha ok ey biliyorum, amaNe? Dorudur elbette. Yalan sylyorsam lm grn, torunlarmn dedikleri gibi. Bana inanmyorsanz o Greenbush'a telefon edebilirsiniz. Haber duyulduu zaman

Bangor Daily News gazetesinde her eyin ne kadar iyi olduu hakknda bir palavra kacaktr. Ama benim size haberlerim var - hibir ey ok gzel deildi. Korkun bir karabasand aslnda. Burada neler olursa olsun, millet onun beynini ykayarak yaptklarn yapmaya zorladm, sonra da onu ldrdm syleyecektir. Bunu biliyorum, ve Andy bunu sen de biliyorsun. nsanlar canlar isteyince en kty dnmekten alkoyacak hibir g olamaz. Bunlarn tek kelimesi bile doru deildir. Ben onu hibir ey yapmaya zorlamadm, ve o da yaptn beni sevdii iin, ya da benden holand iin yapm deildir. Bunu bana borlu olduu iin yapm olabilir -kendi kafasna gre bana bir eyler borlu olduunu dnm olabilir ve bu konuda hibir ey sylememek da tam tabiatna uygun bir eydi. Hatta bu bana teekkr etme yolu da olmu olabilir... boklu amarlarn deitirdiim iin deil de, yatan altndan cinlerin kt o geceler boyunca hep yannda olduum iin. Bunu anlamadnz biliyorum, ama anlayacaksnz. u kapy ap da bu odadan kmadan her eyi anlayacanza sz veriyorum sizlere. eit namussuzluu vard. Daha ok namussuzluu olan bilirim ama yatalak olan bunak bir yal kadna yeter de artar bile. Birincisi elinde olmayan domuzluklaryd. Mandallar hakknda sylediimi hatrlyor musunuz, hani araflar ille de alt mandalla aslacakt? Bu bir rnektir ite. Bayan Arka-Yanaklarm-p Vera Donovan iin alyorsanz baz eyleri yapma yollan vard ve bunlardan birini bile asla unutamazdnz. in banda bir eyin nasl yaplacan sylerdi ve o ey yle yaplrd. Bir eyi bir kere unutursanz zlgt yerdiniz. ki kere unutursanz paranz kesilirdi. nc kere unutursanz, mazeretiniz ne olursa olsun, kap dar edilirdiniz. Vera'nn kural byleydi ve benim de buna bir diyeceim yoktu. Evet, epey sertti ama bence adildi de. Eer frndan kan keki hangi rafa koyacanz sylenmise ve onu soutmak iin rlanda kylleri gibi pencere kenarna koymamanz tembih edilmise, ve siz bunu hl hatrlayamamsanz, hi hatrlamayacaksnz demekti. kere ve kap dar, kesin kurald bu, istisnas falan yoktu ve ben bu yzden o evde yllar boyunca bir sr deiik insanla altm. Eski gnlerde Donovan'larn yannda almann o dner kaplardan gemeye benzetildiini ok duymuluum vardr; bir iki kere dnebilirdiniz, hatta bazan be on kere de dnerdi, ama sonunda hep kaldrma kverirdiniz. Ben ona ilk almaya gittiimde 1949'dayd- bir canavar maarasna giriyormu gibi olmutum. Ama Vera insanlarn syledikleri kadar da kt deildi. Kulanz kirite tutarsanz orada kalabilirdiniz. Ben kaldm, o insan azman da kald. Ama kadn ok kurnazd, ada halk arasnda olup bitenleri yazlklarn hepsinden fazla bilirdi, o yzden hep tetikte olmak zorundaydnz. ok da kt olabilirdi. O zaman bile, bana o kadar bela gelmeden nce de ktlk yapard. Bu onun iin bir urat sanki. O ilk gn bana, "Senin burada ne iin var?" dedi. "O yeni bebeine bakp yaamnn na gzel yemekler yapman gerekmiyor mu senin?" "Bayan Cullum gnde drt saat Selena'ya bakyor, hanmm. Ben de sadece yarm gnlne geliyorum," dedim. "Benim de o kadarna ihtiyacm var zaten, ada gazetesi denilen o paavradaki ilanmda bunu belirtmitim," dedi o keskin diliyle. Daha sonra pek ok kere olaca gibi beni ylece pi gibi brakvermiti orta yerde. O gn elinde bir yn ii vard. Kadn mthi yn rerdi sabah saat onda bile balasa akam olmadan bir ift orap bitirebilirdi. Ama bunun iin keyifli olmas gerektiini sylerdi. "Evet, hanmm,'' dedim. "Benim adm hanmm," deil dedi iini brakarak. "Vera Donovan adm. Seni tutarsam bana Bayan Donovan diyeceksin -en azndan bir deiiklik yapmak iin birbirimizi tanyana kadar- ben de seni Dolores diye aracam. Anlald m?" "Evet, Bayan Donovan," dedim. "Pekala, ie iyi baladk yleyse. imdi sorumu yantla bakalm. Kendi idare etmen gereken bir evin varken burada ne iin var, Dolores?"

"Noel iin biraz para biriktirmek istiyorum." Yolda gelirken eer sorarsa byle syleyeceime karar vermitim. "O zamana kadar siz benden memnun kalrsanz -tabii ben de yannzda almaktan honut kalrsam- belki biraz daha kalrm." "Yanmda almaktan honut kalrsan, ha?" deyip sanki bu duyduu en aptalca eymi gibi gzlerini yuvarlad -bir kimse byk Vera Donovan'n yannda almaktan honut olmamay nasl dnebilirmi gibi? "Noel paras?" diye sonra tekrarlad benim szm. Bir an durdu, gzlerini benden hi ayrmadan yzne alaya bir ifade gelmiti. "Noel paras, ha!" Sanki ben daha yeni evlenmiim de, daha imdiden evlilik skntlar ekmeye balamm ve bundan emin olmak iin baklarm yere indirip kzarmam bekliyormu gibiydi. Ben de ne baklarm yere indirdim ne de kzardm -stelik daha yirmi iki yamda olmama karn. Bir tek kiiye bile imdiden sknt ekmeye baladm aklamazdm -bunu kimse benim azmdan alamazd. Noel paras Vera iin yeterliydi, ben kendi kendime de o yaz evde biraz para sknts olduundan baka bir eyi kabul edecek deildim. Ancak yllar sonra inindeki o canavarn nne neden ktm itiraf edecektim: Joe'nun hafta boyunca itii ve Cuma akamlar karada Fudgran meyhanesinde kumarda kaybettii paralar yerine koymak iin bir yol bulmak zorundaydm. O gnlerde bir kadnn bir erkee ve bir erkein bir kadna olan aknn ikiden ve serserilikten stn olduuna, akn sonunda bir ie stteki kaymak gibi ste kacandan yle emindim ki. Ondan sonraki on ylda iin gereini rendim ama. Dnya kimi zaman ne zavall bir okuldur, deil mi? "Pekala, birbirimizi bir deneyelim," dedi Vera. "Dolores St. George... Darda alsan bile bir yl kadar sonra yine hamile kalacaksn nasl olsa ve ondan sonra da seni bir daha grmeyeceime eminim." Aslnda ben o srada iki aylk hamileydim ama onu da azmdan karacak deildim. Haftada on dolar kazanmak istiyordum ve kazandm da, ama size onun her kuruunu hak ettiimi de syleyebilirim. O yaz lesiye altm, yle ki Vera bana Baltimore'a dnmelerinden sonra evde kalmak isteyip istemediimi sordu -ylesine byk bir yerin btn yl bakm gerekiyordu- ben de kabul ettim. Joe Junior'un doumuna bir ay kalana kadar ie devam ettim ve memeden kesilir kesilmez de yine oraya dndm. Yazlar olan Arlene Cullum'a brakmtm -Vera evinde alayan bir bebek istemezdi- ama onlar Baltimore'a dnnce onu da Selena'y da eve getirirdim. Selena ounlukla yalnz braklabilirdi -iki yanda bile tek bana braklmasna gvenilecek bir ocuktu. Joe Junior'u yanmdan ayrmazdm ama. lk admlarn byk yatak odasnda atmt -tabii Vera'nn bundan hi haberi olmadndan emin olabilirsiniz. Vera, dourduktan bir hafta sonra beni arad (ona neredeyse doumu bildirmeyecektim, ama sonra benim gzel bir armaan istediimi sanrsa bunun kendi sorunu olacan dnmtm), olum olduu iin kutlad ve sonra yerimi kimseye vermediini bildirdi. Benim buna ok sevineceimi tahmin etmiti sanrm; ve ben de sevinmitim dorusu. Vera gibi bir kadn bir insana ancak bu kadar iltifat edebilirdi; ve bu o yln Aralk aynda ondan aldm ek yirmi be dolarlk ekten bile daha ok makbule gemiti. Vera sert kadnd ama adildi ve evinin hakimi hep kendisiydi. Kocas zaten on gnde bir gelirdi, orada yayor olmalar gereken yaz mevsiminde bile; ama geldiinde de evin hakiminin kim olduu belli olurdu. Adamn belki de her kan kaldrdnda donlarna eden iki yz memuru vard ama Litte Tall Adas'nda hakim olan Vera'yd ve kocasna ayakkablarna kartmasn ve temiz halsn kirletmemesini sylediinde adam dediini iki etmezdi. Ve dediim gibi, Vera iin ilerin bir yolu yordam vard. Fikirlerini nereden aldn bilmiyorum, ama onlarn esiri olduunu ok iyi bilirim. Bir ey belirli bir ekilde yaplmazsa hemen baars balard. Evi sabahtan akama kadar o kadar sk bir ekilde denetlerdi ki, ou zaman onun bu iten vazgeip evini kendisi temizlese daha rahat edeceini dnrdm. Btn tencereler Spic 'n Spanla temizlenirdi. Lestoil Top Job ya da Mr. Clean kullanmak yasakt. Hele bir baka eyle temizlerken sizi yakalarsa hap yuttuunuzun resmiydi. tye gelince gmleklerin ve bluzlarn yakasnda zel bir ie kola kullanrdnz ve koladan nce yakaya ince bir tlbent sererdiniz. Bildiim kadaryla tlbentin hibir yarar yoktu; o evde en az on bin gmlek ve bluz

tlemi olmalym, ama t odasna gelip de bir yakann stnde, ya da t tahtasnn kenarnda tlbenti grmedi mi, Tanr insann yardmcs olsundu. Bir ey kzartrken mutfakta aspiratr altrmadnz m, hap yuttunuz demekti. Dier bir ey de garajdaki p tenekeleriydi. Tam alt p tenekesi vard. Sonny Quist haftada bir p almaya gelirdi ve hizmetilerden biri -hangisi en yaknsa- tenekeleri Sonny'nin gittii dakika, ne dakikas, gittii saniye ieri getirmek zorundayd. Ve onlar bir keye ekip brakamazdnz; garajn dou duvar nnde ikierli srayla dizmeli ve kapaklarn tersyz ederek zerlerine brakmalydnz. Bunu byle yapmay unuttunuz mu, hap yutardnz. Sonra paspaslar vard. paspasmz vard -bir n kapda, biri yan kapda, biri de arka kapda. Haftada bir kere o paspaslar alp bahenin ucundaki bir kayann stne yatrr ve dverdim. Toz bulutlarn havada uurmak zorundayd. Ve biraz gevek i yaptn m, yakalanman an meselesiydi. Paspaslar dvdn her zaman seni gzetlemezdi, ama ounlukla da gzetler denilebilirdi. Balkonda kocasnn drbnyle gzetlerdi hem de. Ve paspaslar geri getirdiinde stndeki HO GELDNZ yazs ters olarak yere serilmemeliydi. Hele bir yaptnz m artk Tanr yardmcnz olur muydu, bilemem. Bunun gibi en az elli ayr ey olmalyd. O gnlerde, hizmeti olarak ie baladmda yani, kydeki dkkanda Vera Donovan'dan ikayet edenlerden geilmezdi. Donovan'lar ok konuk arladklar iin ellili yllarda pek ok hizmeti tutmulard ve en ok sesi kan da bir kurak ardarda kere unutmu olan gen kzlardan biri olurdu. Kz nne gelene Vera Donovan'n kt yrekli, keskin dilli bir moruk ve ayn zamanda da kak olduunu anlatrd. Vera kak olabilirdi de, olmayabilirdi de, ama unu aka belirteyim, kurallar hatrladnz takdirde size kar hibir eyi olmazd. Ben yle dnyorum: televizyonda leden sonralar gsterdikleri o dizilerde kimin kiminle yattn hatrlayan bir insann Spic 'n Span' ve paspaslarn doru yerletirilmesini hatrlamas ok doaldr. Ama i araflara gelince... te asla yanllk yaplmamas gereken bir konuydu araflar. plere ok dzgn aslmalyd kenarlar birbirlerine bitiik olacak ve alt mandal kullanlacakt. Drt deil, alt. Ve birini yere srtecek olursanz, bir eyi ardarda kere yanl yapmanz beklemenize gerek yoktu. amar ipleri hep yan baheye gerilirdi, onun yatak odasnn hemen altna. Hep o pencereye kar ve seslenirdi: "Alt mandal, Dolores! Sakn unutaym deme! Alt, drt deil! Sayyorum ve gzlerimin eskisi kadar iyi grdn sakn unutaym deme!" Dorusu.... Ne dedin, balm? Andy, rahat brak kz. Sormakta hakl elbette, bu hibir erkein akl edemeyecei bir tek sorudur ite. Syleyeyim, Kennebunklu Nancy Bannister -evet, kocaman bir kurutucusu vard, ama hava raporu arka arkaya be gnlk yamur tahmininde bulunmadka araflan makinede kurutmamz yasakt. Vera, "nsann yatana serecei araf ak havada kurumu olmal," derdi. "nk o zaman tatil bir kokular olur. Rzgarda kendilerini savuran rzgarn bir ksmn emerler ve bu koku insana tatil ryalar grdrr." Pek ok konuda samalard ama araflarda temiz hava kokusu hakknda deil; bu konuda onu hakl bulurdum. Bir Maytag makinasnda dnerek kuruyanla esasl bir lodosta kuruyan araf arasndaki farkn kokusunu herkes alabilir. Ama k sabahlar Atlantik'ten esen sert ve nemli rzgarda durum farklyd kukusuz; o sabahlar o taze kokudan vagemeye hazrdm. yle bir havada araf asmak ikenceden farkszdr. Bunu ancak yapan bilir, ve bir kere yaptn m, bir daha unutman olanakszdr. amar asmaya gtrrken sepetten buharlar ykselir ve ilk araf daha scaktr, kendi kendine -hele bu ii ilk kez yapyorsan- "Bu i hi de kt deilmi," dersin. Ama birinci araf asp kenarlarn bititirdiin ve alt mandal tutturduun zaman buhar falan kalmaz. araf hl slaktr ama imdi souktur da. Parmaklarn da slak ve mtr. Bir sonrakini, bir sonrakini asmaya devam edersen, artk parmaklarn kzarm ve uyumaya balamtr, omuzlarn aryordur, azn mandallar tutmaktan uyumutur, ama asl derdin

parmaklarnladr. Parmaklarn uyumas bir ey deildir, hatta bunu istersin bile. Ama sadece kzarr ve o gn araf says oksa morarrlar da. ini bitirdiinde ellerin penelerden farkszdr. En kts de o bo sepetle ieri dnp de parmaklarnn snmasdr. O zaman hafif bir karncalanma balar ve eklem yerlerinde bir zonklama duyarsn -ama bu yle bir histir ki, zonklamadan ok bir alamadr sanki. Bunu sana anlatabilmeyi isterdim, Andy ama anlatamam ki. Nancy Bannister bunu biraz anlyor gibi bakyor; ancak u kadarn syleyeyim ki, amarn kn karada asmakla adada asmak arasnda ok fark vardr. Parmaklarn snnca sanki ilerinde bcekler varm gibi kanr. Bu kere krem srp kanmann kaybolmasn beklersin. Ama ne kadar krem srsen de ubat sonu geldiinde derilerin atlar ve alr, yle ki, yumruunu sksan hemen kanamaya balar. Kimi zaman yine snm hatta yatm olsan bile ellerin geceyars o sancnn hatrasyla seni birden uyandrverir. aka ediyorum sanyorsun, deil mi? stersen glebilirsin, ama ben aka falan etmiyorum, bunu da bilmi ol. Onlarn sesini duyar gibi olursun, annelerini bulamayan kk ocuklardr sanki. Bu ses ta iinden gelir, ve sen yattn yerde bunu dinlersin ve ne olursa olsun ertesi gn yine dar kacan, buna hibir eyin engel olamayacan, bunun hibir erkein bilmedii ve bilmek istemeyecei bir kadn ii olduunu dnrsn. Ve sen orada ellerin uyumu, parmaklarn morarm, omuzlarn aryor ve burnundan akan smn dudann stnde donarken o, yatak odas penceresi nnde durmu sana bakyordur. Aln krm, dudaklar bzlm ve ellerini ovuturuyordur, sanki k rzgarnda amar asmak deil de, g bir ameliyat seyrediyormu gibi. Onun kendine hakim olmaya altn, bir kere azn amaya altn grrsn; ama ok gemeden pencereyi aar, dar eilir ve souk poyraz rzgar salarn savururken aa seslenir: "Alt mandal! Alt mandal kullanmay unutma! Gzelim araflarm bahenin te yanna umasn! Dikkat et! Gzn drt a, seni gryorum ve sayyorum nk!" Mart geldiinde o iri herifle mutfak oca iin odun krdmz baltay alp (herif lene kadar yani, ondan sonra btn i bana kalmt) o az kalabalk karnn gzlerinin ortasna bir tane indirmek isterdim. Kimi zaman bunu yaptm grr gibi olurdum da; beni bylesine yapard ite. Ama ben onun sesinden nefret ettiim kadar onun da bir yanyla oradan bana barmaktan nefret ettiini de bilirdim. te domuzluunun bir ynyd bu -kendine engel olamazd. Aslnda, hele o inmelerden sonra, bu kendisi iin benim iin olduundan daha ktyd. O zaman amar epey azalmsa da -odalarn ou kapanm, misafir yataklar sklm araflar naylon torbalara yerletirilip dolaplara kaldrlmt- titizlii bir an bile elden brakmamt. Onun iin en g olan ey, 1985'te falan millete baskn yapma gnlerinin sona ermi ve ortalkta bir tek benim kalm olmamd. Onu yatandan kaldrp tekerlekli koltuuna oturtmadm takdirde yatanda kalrd. yice de imanlamt -altml yllarda altm kiloyken doksana falan gelmiti ve imanl da baz ihtiyarlarda olduu gibi hep yad. Yalar oklavann ucundaki ekmek hamuru gibi kollarndan ve bacaklarndan sarkard. Baz insanlar yallklarnda denek gibi incelirler, ama Vera Donovan onlardan deildi. Dr. Freneau bunun bbreklerinin almamasndan olduunu sylerdi; bu herhalde doruydu ama ben baz gnler onun srf bana inat imanladn dnrdm. imanlamakla kalsa iyiydi de, o sralarda yar krd de. Hep o inmeler yznden. Gz de bir grr bir grmezdi. Kimi gnler sol gzyle biraz, ama sa gzyle iyi grrd, ama ounlukla kaln bir gri perdenin ardndan bakyormu gibi olduunu sylerdi. Her eyi grmek isteyen biri olduu iin bunun kendisini ldrttn tahmin edersiniz herhalde. Hatta bunun iin birka kere alamt ki, onu alatmak hi de kolay bir i deildi... yllar kendisini kerttikten sonra bile ok etin bir insand. Ne dedin, Frank? Bunam myd? Dorusu bilemiyorum. Sanmyorum. Eer bunamsa da bu yallarn bunamasna hi benzemiyordu. Ve bunu eer bunak olduu ortaya karsa, vasiyetnamesini yrrle koyacak yargcn onu mendil niyetine kullanabileceini dnerek sylyor deilim. sterse kn silsin, umurumda bile deil; ben onun beni

soktuu bu pislikten kurtulmaya alyorum. Ama yine de tmyle kak olduunu syleyemeyeceim. Hatta en sonunda bile. Bunu sylememin nedeni kimi gnler eskisi kadar akl banda olmasyd. Bu genellikle biraz iyi grebildii, yatanda dorulmak iin yardma olduu, hatta bir uval gibi tanacak yerde yataktan tekerlekli koltuuna kadar olan iki adm yryebildii gnlerdi. Onu koltua oturtup araf deitirirdim, o da pencereden dar ve ilerdeki limana bakard. Bir keresinde bana btn bir gn sadece tavam ve duvarlar seyrederek yatanda yatt takdirde akln tmyle karacan sylemiti ve ben de ona inanmtm. Evet, aklnn kark olduu gnler de vard -kimi gn benim kim olduumu, hatta kendisinin bile kim olduunu bilmezdi. O gnlerde halatlarn koparm bir tekne gibiydi, ama yzd deniz sadece zamand; sabah 1947 ylnda olduunu sanrken leden sonra 1974'te olduundan emin olurdu. Ama iyi gnleri de vard. Bunlar giderek azalyordu, hele zaman zaman o kk fellerden birini geirince. Onun iyi gnleri benim kt gnlerimdi aslnda, nk kendisine izin verdiim takdirde btn domuzluklarn yapard. Kt olmay da iyi bilirdi, ha. Bu da domuzluunun ikinci yoluydu. O kadn isterse kedi pislii kadar berbat olabilirdi. ounlukla altnda bezleri ve lastik donuyla yatandan kamamasna karn ktnn de kts olabilirdi. Temizlik gnlerinde yapt pislik bunun kantyd. Bunu her hafta yapmazd, doru, ama sk sk sadece Perembeleri yapmas bir rastlant da olamazd. Perembeleri Donovan'larda temizlik gnyd. Ev ok byktr aslnda iinde dolamadka bunu pek anlayamazsnz- ama ou kapaldr. Balar bal sekiz on kzn camlar sildikleri, tavanlarn rmceklerini alp onu bunu parlattklar gnler yirmi yl geride kalmtr. Kimi zaman evde dolap da zerleri rtl mobilyalara baknca o yaz partilerini verdikleri ellili yllar hatrlarm. Bahede hep renkli Japon fenerleri olurdu. Bunu hatrlaynca elimde olmadan rperirim. Sonunda parlak renklerin yaamdan ekilip gittiine hi dikkat etmi misinizdir? En sonda her ey ok ykanm bir elbise gibi gri bir renk alr. Son drt yldr evin sadece mutfa, byk salonu, yemek odas, yzme havuzuna bakan gne odas ve yukardaki drt yatak odas -onun ki, benim ki ve iki konuk odas- akt. Konuk odalar klar pek stlmazd. Ama ocuklarnn gelme olaslna karlk hep temiz tutulurdu. Bu son birka ylda bile temizlik gnlerinde kasabadan iki kz bana yardma gelirdi. Kzlar ok sk deimilerse de, SO'dan beri Shawna Wyndham ve Frank'n kzkardei Sussy gelirdi. Onlarsz ii beceremezsem de, hl ounu ben yaparm. Kzlar Perembe gnleri saat drtte gittiklerinde ayakta duracak halim kalmazd. Ama ii bitmi olmazd -tnn sonunu getirmek, Cumann alveri listesini hazrlamak ve Hanmefendi'nin yemeini hazrlamak falan bana kalrd. Ktlere dinlence yok derler ya. Ancak onlarn hepsinden nce de mutlaka temizlenecek bir pislik kard. Vera'nn dar kmas ounlukla dzenliydi. Her saatte bir altna otura srerdim, o da biraz ierdi. Ve ou gnler leden sonralar iini yaparken oturakta bir pat sesi duyulurdu. Perembe gnleri dnda yani. Her Perembe deil ama, aklnn banda olduu Perembeler beladan ve beni geceyarsna kadar uyutmayacak olan srt arsndan kurtulmayacam bilirdim. Son zamanlarda Anacin'in bile bir yarar olmamaya balamt. Ben yaamm sresince beygir gibi salkl olmuumdur ve hl da yleyimdir, ama altm be ya da, altm be yatr. nsan eskisi kadar gl olamyor ite. Perembe gnleri sabah saat altda oturak dolu olacana sadece birka damla i olurdu iinde. Saat dokuzda da ayn ey. le saatinde biraz ile bir pat sesi yerine, hibir ey. te o zaman hap yutmak zere olduumu anlardm. Hap yuttuumun garantisi de aramba leden sonra pat sesi duymam olmamd. Glmemeye altnz gryorum, ama nemli deil -isterseniz glebilirsiniz. O zaman glnecek bir konu deildi, ama arak hepsi geride kald ve sizin aklnzdan geenler de aslnda gereklerden baka bir ey deil. Domuz karnn bok tasarruf hesab vard ve sanki faizini almak iin baz haftalar bunu bankada tutard... ama paray eken hep ben olurdum. stesem de, istemesem de. Perembe leden sonralarnn ounu onu zamannda yakalamak iin yukar komakla geirirdim ve bazen zamannda yetitiim de olurdu. Ancak gzlerinin

durumu ne olursa olsun, iitmesinde bir kusur yoktu ve kasaba kzlarnn salondaki Aubusson halsn elektrikli sprgeyle temizlemelerine asla izin vermediimi bilirdi. Ve elektrik sprgesinin sesini duyunca hemen kendi fabrikasn harekete geirirdi ve Bok Hesab hemen faiz vermeye balard. Bir ara onu yakalamann bir yolunu dndm. Kzlardan birine srann salonu sprmeye geldiini sylerdim bara bara. Yan odada olsalar bile barrdm. Elektrik sprgesini de altrrdm. Ama kullanmadan gider merdivenin altnda, elim trabzanda, hakemin tabancasn patlatmasn bekleyen o koucular gibi hazr beklerdim. Bir iki keresinde zamanndan nce ktm yukar. Ama bunun bir yarar olmad. Tabanca patlamadan yara kalkan birinin diskalifiye edilmesi gibi oldu sonu. Oraya motorunu durduramayacak kadar hzl altrdktan ve donuna doldurmaya frsat bulamadan erimek zorundaydm. Bu ite baya iyiydim de. Yanl hesapladn takdirde doksan kiloluk kadn kucanda tayacan bilirsen yle olmak zorundaydm. Benim yaptm dinamit yerine bokla dolu bir el bombasyla uramak gibi bir eydi ite. Yukar ktmda yatt o hastane yatanda yz kpkrmz, az bzlm, dirseklerini ilteye bastrp yumruklarn skm olur ve "Ih! Ih! mgghh!" yapyor olurdu. Nancy, yanaklarn srp durmaktan vazge glp de utanana katlanmak kendini tutup da ac ekmekten iyidir derler. Ayrca, bunun komik bir yan vardr; bokun komik bir yan her zaman vardr aslnda. Herhangi bir ocua sor da grrsn. imdi hepsi getiine gre, ben bile bunda bir komiklik grmyor deilim. Bam ne kadar belada olursa olsun, Vera Donovan'n Boklu Perembeleri ikencem bitti artk. Benim geldiimi duyunca nasl da kzard ama! Bir penesi bal kovannda yakalanm ay kadar kzard. Onu bir mnasebetsizlik yapaca zamanda yakaladnz zaman taknd o Vassar koleji midir, Holy Oaks mudur, anababasnn gnderdii hangi okulsa hl oradaym gibi bir ses tonuyla, "Burada ne iin var?" diye sorard. "Bugn temizlik gn, Dolores! Hemen iinin bana dn! Ben seni armadm ve sana ihtiyacm yok!" Ama beni hi de korkutamazd. "Sanrm bana ihtiyacn var," derdim. "Kndan yana gelen o koku Chanel No.5'e hi benzemiyor." Kimi zaman rty aarken ellerime vururdu. Sanki oradan gitmezsem beni taa evirecekmi gibi bakard yzme, alt duda da okula gitmek istemeyen bir kk ocuun gibi sarkard. Ama bunlarn hibirine aldrmazdm. Patricia Claiborne'un kz Dolores'e vz gelir bunlar. araf saniyede karrdm ve donunu indirip iindeki bezleri kartmam be saniye bile srmezdi. ounlukla da ellerime bir iki vurduktan sonra vaz geerdi. Sust yakalandn ikimiz de bilirdik. Vera'nn makineleri o kadar yalyd ki, bir kere harekete geirdikten sonra durdurmas olanakszd. Ben hemen otura altna srerdim; aa gerekten salonu sprmeye indiimde o bir liman iisi gibi kfrederdi arkamdan; bak ite o zaman hi de Vassarl bir kza benzemezdi. nk oyunu kaybettiini bilirdi ve Vera'nn bundan daha ok nefret ettii ey olamazd. Yallnda bile kaybetmekten hi holanmazd. Bir sre byle devam ettik, ben artk bir muharebeyi deil, tm sava kazandma inanmaya balamtm. Ama o kadar da saf olmamam gerekirdi dorusu. Bir buuk yl kadar nce bir temizlik gnmde yine aada komaya hazr bekliyordum. Bu iten holanmaya balamtm gibi; gemite karsnda yenilgiye uradm onca seferin acsn karyor gibiydim. Ve eer baarabilirse bana esasl bir bok frtnas hazrladn da biliyordum. Tm belirtiler ortadayd. Bir kere parlak bir gn deil, parlak bir hafta geirmiti -hatta Pazartesi gn eskisi gibi fal amak iin tahtasn koltuunun kollarna dayamam bile istemiti. Barsaklar asndan esasl bir kabzlk ekmekteydi; haftasonundan beri ba tepsisine bir ey brakm deildi. O Perembe gn bana tasarruf hesabnn tmn vermeyi planladndan hi kukum yoktu. O temizlik gn le zeri otura altndan alp da kupkuru olduunu grnce, "Biraz daha gayret edemez miydin, Vera?" dedim. Mari'nin kk kuzusu gibi masum gzleriyle bakp, "Dolores, elimden geleni yaptm, hatta o kadar kndm ki, canm bile acd, sanrm kabz oldum," dedi.

"Herhalde," dedim. "Eer yaknda dzelmezsen seni gevetmek iin koca bir kutu Ex-Lax vermek zorunda kalacam." "Kendiliinden dzelir bence," diyerek glmseyerek bakt yzme. O zamanlar artk dii falan yoktu, koltukta oturmad zamanlar da yutup boulmamas iin azln takmazd. Glmseyince srati budak delikli yal bir aacn gvdesine benzerdi. "Dolores, ben doaya karmamay yelerim zaten," dedi. "Haklsn," diye mrldanarak dndm. "Ne dedin, canm?" diye yle tatl bir sesle sordu ki. "Senin iki numaray yapman bekleyemem burada, dedim. im var. Bugn temizlik gn." "yle mi?" Bunu sanki sabah uyandndan beri ne gn olduunu bilmiyormu gibi sylemiti. "Sen git yleyse, Dolores. Barsaklarm alacak gibi olursa sana seslenirim." Bundan hi kukum yok, diye dndm, ama ii tamamladktan be dakika sonra. Ancak bir ey demeyip aaya dndm. Elektrik sprgesini mutfak dolabndan kartp salona tadm, fiini prize soktum. Ama hemen altrmadm; nce birka dakika toz aldm. Artk gdlerime gvenmeyi renmitim ve iimde bir sesin zamann geldiini sylemesini bekliyordum. Ses sonunda vaktin tamam olduunu syleyince Susy ile Shawna'ya salonu spreceimi syledim. yle yksek sesle barmtm ki, yukardaki Ana Kralienin yansra kyn yars da sesimi duymu olmalyd. Makineyi altrp merdivenin bana gittim. O gn sadece otuz krk saniye tanmtm ona. Kadnn pamuk ipliiyle bal olduunu hesaplyordum. Merdiveni ikier ikier atlayarak knca neyle karlatm dersiniz? Hibir eyle. Hi. .bir., ey. Sadece. Sadece bana o bak. Tatl ve sakin. "Bir ey mi unuttun, Dolores?" diye cvldad. "yle," dedim. "Bu iten be yl nce ayrlmay unuttum. Oyunu brakalm artk, Vera." Neden sz ettiimi hi anlamam gibi gzlerini krptrarak, "Neyi brakalm, ekerim?" dedi. "Olaylar brakalm artk Ak syle -oturaa ihtiyacn var m, yok mu?" "Yok," dedi en drst sesiyle. "Daha nce de syledim ya!" Sonra bana bakp glmsedi. Tek kelime bile sylemedi, ama sylemesine de gerek yoktu. Yznden her ey okunuyordu. Seni yakaladm ite, Dolores, diyordu. Ama ben kolay kolay pes edecek deildim. Kendini tuttuunu biliyordum ve zamannda altna oturaa sremezsem hap yutacam anlamtm. Aa inip be dakika kadar makinenin yannda durdum, sonra yine yukar kotum. Ama bu kere ben ieri girince glmsemedi. Bu kere yanna yatm uyuyordu., ya da ben yle sanmtm. Gerekten inanmtm da uyuduuna. Beni bu kere ok iyi aldatmt artk kinci kere aa indiimde salonu iyice sprdm. im bitince makinay kaldrp bir daha kontrola ktm. Yatakta oturuyordu bu kere, rty zerinden atm, lastik donunu iko dizlerine kadar indirmi, bezlerini amt. Yatak silme bokla doluydu. Yerde halda da, tekerlekli koltuunda da, duvarlarda da bok vard. Hatta perdelerde bile. Sanki eliyle alp alp frlatm gibi. Kzm mydm! Hem de nasl! "Vera, seni pis orospu!" diye bardm. Ama onu ldrmedim, Andy; ldrecek olsaydm bunu o gn, o pislii grnce, o odann kokusunu duyunca yapardm. Yalana dolana gerek yok, onu hemen orada ldrmek isterdim. Ve bana akl kart zamanlar olduu gibi o bunak baklaryla bakyordu. Ama gzlerinin iinde eytanlar cirit atyordu. Bu kere kimin oyuna geldiini ok iyi anlamtm. "Kim o?" diye sordu. "Sen misin, Brenda? nekler yine mi katlar yoksa?" "1955'ten beri burann mil yaknnda bir tek inek bile olmadn biliyorsun!" diye bardm. Uzun admlarla odaya daldm. Ama byk bir hata ilemitim. Terliimin biri boka batnca az daha srtst yuvarlanyordum. Dseydim onu gerekten ldrebilirdim; asla kendimi tutamayacaktm.

ounlukla olduu o zavall kadn sesini karmaya alarak, "Bilmiyordum," dedi. "Gzlerim grmyor ki. Midem de ok kt. Kusacam galiba. Sen misin, Dolores?" "Elbette benim, seni manyak!" diye yine olanca sesimle bardm, "Seni ldrebilirim." Susan Proubc ile Shawna Wyndham'n o srada merdiven banda bizi dinlediklerini tahmin ederim, kukusuz siz daha nce onlarla konumusunuz beni aslmann eiine getirmisinizdir. Bunu saklamana gerek yok, Andy, yznden hepsi okunuyor. Vera beni aldatamadn grnce rol yapmaktan vaz geip hemen savunmaya geti. Onu biraz korkutmutum sanrm. imdi geriye baknca kendimi bile korkuttuumu tahmin ediyorum. Ama odann halini grecektin, Andy -cehennemde yemek zamanyd sanki. "Bunu yaparsn da!" diye o da bana bard. "Gnn birinde beni gerekten ldreceksin, irkin kocakar! Kocan ldrdn gibi ldreceksin beni de!" "Hayr, hanmefendi," dedim. "Hi de yle deil. Senin defterini kapatmaya karar verdiimde buna bir kaza ss vermeye almayacam, seni kaptm gibi pencereden aa frlatacam ve bylece dnyadan pis kokulu bir orospu eksilmi olacak" Onu belinden kaptm gibi sanki Sperkadnmm gibi havaya kaldrdm. Ama o gece acsn ektim bunun, ertesi sabah sancdan glkle yryebiliyordum. Machias'daki o doktora gittim, oram buram elledi de biraz rahatladm, ama o gnden sonra bir daha hi eski halime dnemedim diyebilirim. Ama o anda hibir ey hissetmemitim. Onu sanki ben fkeli bir kzmm da o da benim fkemi karacam bez bebeimmi gibi ektim yataktan. Vera titremeye balad. Onun gerekten korkuyor olmas kendimi toparlamama yardma olmutu, ancak korktuuna sevinmedim dersem de yalan sylemi olurum. "Oooo!" diye baryordu. "Yapma sakn.' Beni pencereye gtrme! Beni aa atma! Brak beni! Canm actyorsun, Dolores! Brak beni!" "Kes sesini!" diyerek kaldrdm gibi tekerlekli koltuuna frlattm. "u yaptn pislie bak hele," dedim. "Sakn bana gremediini sylemeye kalkma, tamam m? Grdn biliyorum nk. una bak!" "zr dilerim, Dolores," dedi. Yine samalamaya balarken gzlerindeki o ktlk n grdm yine. Hani berrak suda kayktan eilip baktnzda balklar nasl grrseniz yle. "Kusura bakma, ortal pisletmek istememitim, ben sadece sana yardmc olmak istiyordum," dedi. Yata pisletip boku arasnda oynadnda hep yle sylerdi... ancak o gn ilk kez bokuyla resim yapmaya kalkmt. Ben sana yardma olmak istiyordum, Dolores -pes dorusu. "Orada otur da eneni kapat," dedim. "Eer pencereden aa kestirme yoldan umak istemiyorsan, szm dinlersen iyi edersin." Merdivenin bandaki kzlarn konutuklarmz dinlediklerinden hi kukum yoktu. Ama artk yle eyleri dnemeyecek kadar fkeden lgna dnm durumdaydm. Vera akln kullanp azn tuttu, ama yznde memnun bir tavr vard, neden olmasnd ki? Yapmak istediini yapmt -bu kere muharebeyi kazanan oydu, ve savan bitmediini de ok kesin bir ekilde aklam oluyordu. Ben almaya, ortal temizlemeye koyuldum. tam iki saat srd, sonunda srtm "Ave Maria" okumaya balamt dorusu. Size araflar anlatmtm, yzlerinizden bunu biraz anladnz grdm. Ama onun pisliklerini anlamak ok daha gtr. Demek istediim, benim boka fazla bir diyeceim yoktur. Nasl olsa btn yaamm boyunca bok temizlemi olduumdan grnne pek aldrmam. iek gibi kokmaz kukusuz, ve smk gibi, tkrk gibi ve kar gibi hastalk tadndan dikkatli olmak gerekir, ama ykanr eninde sonunda. Bebei olan herkes bokun ykanp ktn bilir. O yzden beni o kadar kzdran o deildi. Beni kzdran ey Vera'nn o kadar kt olmasyd. Zamann kollamt ve frsat yakalaynca yapabildii en byk pislii yapabilecei kadar abuk yapmt. nk kendisine fazla zaman tanmayacam biliyordu. O pis ii bilerek yapmt, bilmem anlatabildim mi? O bulank kafas izin verdiince planlamt bu ii; beni rahatsz eden, temizlii yaparken iimi karartan ey buydu ite. Yatan araflarn karrken, boklu ilte rtsn ve araflar ve battaniyeyi aa gtrrken, yeri ve duvarlar ve pencereleri silerken,

boklu perdeleri indirip yenilerini takarken, yatan yeniden yapp kendisini soyup giydirdikten sonra yine yklenip yatana kaldrrken, yeri ve onun lanet tekerlekli koltuunu silerken -ki, o zamana kadar boklar kuruduu iin bu epey g iti- ite btn bunlar yaparken kalbimde ar ve kapkara bir ey vard. Ve bunu o da biliyordu. Bunu biliyordu ve mutlu oluyordu. O akam eve gidince aryan srtm iin yine Anacin aldm ve yatama yatnca tortop olup aladm da aladm. Gzyalarm dinecek gibi deildi. Joe ile o olanlardan sonra hi bu kadar zntl ve umutsuz olmamtm. Ne de kendimi bu kadar yal hissetmitim. te domuzluunun ikinci yolu da buydu -ktlk etmek. Ne dedin, Frank? Bir daha yapt m diye sordun? Elbette, hem de hemen ertesi hafta ve ondan sonraki hafta. Her ikisi de birincisi kadar kt deildi; hem byle bir birikim elde edemeyecei iin, hem de benim hazrlkl olmam yznden. Ama ikinci kereden sonra da alaya alaya yattm ve yatamda srtmn aasna kadar inen ary hissederek iten ayrlmaya karar verdim. Ona ne olacan ya da kimin bakacam bilmiyordum, ancak o anda da bu umurumda bile deildi. Bence boklu yatanda alktan lsnd can isterse. Uyuya kaldmda hl alyordum; oradan ayrlmak -onun beni alt etmi olmasn kabul etmek- beni daha da kt yapmt; ama sabah uyandmda kendimi iyi hissettim. Bir insan uyuduu zaman beyninin uyumayp almaya devam ettii dorudur sanrm, ve kimi zaman insan uyank olmad zaman dnme iini daha da iyi becerir. Uyandmda kendimi o kadar iyi hissetmemin nedeni onun beni nasl kandrdn anlam olmamd. Bunu daha nce farketmememin nedeni onu kk grmemdi -evet, onun zaman zaman ne kurnaz olduunu bile bile onu gerektii gibi deerlendirememitim. Ve numarasn bir kere anlaynca ne yapmam gerektiini hemen buluverdim. Aubusson halsn temizlemeyi Perembe kzlarna teslim etmek zorunda olmam beni ok rahatsz etmiti -Shawna Wyndham'n bu ii yapacan dndke tylerim diken diken oluyordu. Andy, kzn ne kadar sarsak olduunu bilirsin, btn Wyndham'lar yledirler ya. Ama bu hepsinden beterdir. Odada yrrken unu bunu devirmesi iin vcudunda zel kntlar vardr sanki. Bu onun suu deil, kanndan gelen bir ey, ama Shawna'y Vera'nn o kristalleri ile dolu salona sokmay da hayal bile edemiyordum dorusu. Ama bir ey yapmam da gerekiyordu ve neyse ki elimde Susy vard. Susy de balerin deildi kukusuz, ama o gne kadar bir ey krm deildi ve ondan sonraki yl da Aubusson'u hep o temizledi. Frank, Susy iyi kzdr, onun dn davetiyesini aldmda ne kadar sevindiimi anlatamam, kocas kasabadan deilse bile. Nasllar imdi? Haber alyor musunuz? Bu ok iyi ite. Onun iin ok sevindim. Yolda ocuk falan yok herhalde? Bugnlerde insanlar ocuk sahibi olmak iin yallar evine gitme zaman bekliyorlar sanki... Tamam, Andy, tamam! Burada anlattmn benim yaamm olduunu hatrlasan iyi olur -benim lanet yaamm! Onun iin u byk koltuuna yaslanp ayaklarn havaya kaldrsana, ha. Neyse, Frank, ona selamlarm syle ve '91 yaznda Dolores Claiborne'un hayatn kurtardn anlat. Perembe bok artmalar ve onlar nasl, nlediimi kendisine anlatabilirsin. Ben ikisine de neler olup bittiini sylememitim; onlar sadece benim Kralie Hazretleriyle kavgam biliyorlard, hepsi o kadar. imdi dnyorum da, onlara olup bitenleri sylemeye utandm anlyorum. Ben de Vera kadar yenilgiden holanmazdm sanrm. Btn i elektrik sprgesinin sesindeydi. O sabah uyandmda anladm buydu ite. Vera'nn iitmesinde herhangi bir bozukluk olmadn sylemitim, benim salonda m olduumu, yoksa merdiven banda hazr m beklediimi elektrik sprgesinin grltsnden anlyordu. Elektrik sprgesi kprdamadan durursa bir tek ses karr. Vuuuuuu, ite o kadar. Ama haly spryorsan iki ses karr, dalga gibi birbirini izleyen sesler. terken baka ses, ekerken baka ses. Siz ikiniz, kafanz kamay brakn da Nancy'nin nasl gldne bakn. Hanginizin elinize elektrik sprgesi ald yznze baknca hemen anlalyor.

Bunun bu kadar nemli olduunu dnyorsan bir kere denemeni salk veririm, Andy. Hemen anlayacaksn, ama Maria de ieri girip senin oturma odasnn halsn sprdn grrse kalp sektesinden orada der kalr sanrm. O sabah onun artk elektrik sprgesinin sesini dinlemekten vaz getiini anlamtm; bunun artk kendisine bir yarar olmuyordu. Sesin makine alt zaman olduu gibi ykselip alalmasna dikkat ediyordu. Artk o dalga sesini duymadan pis numarasna balamyordu. Yeni fikrimi yrrle koymak iin ldryordum ama bunu hemen yapamadm; nk hemen o srada o kt dnemlerinden birine girmiti ve iini ya oturaa yapyor, ya da azck donuna iiyordu. Bu nbetten kurtulamayacandan korkmaya balamtm. Bu size komik gelecek, biliyorum, kafas bulankken idaresi kolaysa da, insann aklna byle esasl bir fikir geldi mi, bunu bir denemek ister. Hem o orospuya kar, onu bomaktan baka eyler de hissediyordum. Krk yllk tanklktan sonra bunu hissetmemem doal olmazd zaten. Bir zamanlar bana bir yatak rts ilemiti, hl yatamn stne serilidir ve rzgarn azd o ubat gecelerinde yatam baya str yani. O fikrin aklma gelmesinden bir buuk ay kadar sonra Vera yine kendine gelmeye balad. Kk televizyonunda Jeopardy yarma programn izliyor, spanyolAmerikan sava srasnda Bakan'n kim olduunu ya da Rzgar gibi Geti'de Melanie'yi kimin oynadn bilmeyen yarmaclarla alay ediyordu. Sonra ocuklarnn ziyarete gelebilecekleri hakknda samalamaya balad. Tabii, bu arada tekerlekli koltuuna oturtulup benim araflar drt deil alt mandalla astmdan emin olmak iin pencere nne ekilmesini de istiyordu. Bir Perembe le zeri otura altndan ekince bir araba sahasnn vaatlar kadar bo ve kuru olduunu grdm. O bo otura grnce ne kadar sevindiimi anlatamam. Seni kurnaz tilki, yine baladn ite, diye dndm. imdi grrz bakalm. Aa inip Susy Proulx'u salona ardm. "Bugn burasn sen spreceksin, Susy," dedim. "Peki, Bayan Claiborne," dedi. kisi de bana Bayan Claiborne derlerdi, Andy, zaten adada herkes yle der ya. Ama bunu ne kilisede ne de baka bir yerde dile getirmi deilim. Sanki lekeli gemiimde Claiborne soyadnda bir herifle evliymiim gibi... ya da, ounun benim Joe'yu hatrlamak istemediimi dndklerini sanmak istiyorum. Aslnda u ya da bu, sonunda hi nemli deil ama benim de istediimi dnmeye hakkm vardr. Domuz herifle evli olan bendim nasl olsa. "Peki, ama neden fsltyla konuuyorsunuz," diye sordu. "Sen sesini ykseltme ve orasn da kurcalama," dedim. "Ve Susan Emma Proulx, sakn burada bir ey kraym deme, ha!" Kz gnll itfaiye arabasnn yan taraf kadar kpkrmz kesildi. "Benim gbek admn Emma olduunu nereden biliyorsunuz?" diye sordu. "Bu seni ilgilendirmez," dedim. "Little Tall'da bu kadar yl yaadktan sonra bildiim eylerin ve insanlarn sonu yoktur. Sen mobilyalarn yanndan ve Bayan Tanra'nn kristallerinin yanndan geerken dirseklerine hakim ol da bana bir i gelmesin." "ok dikkatli olacam," diye sz verdi. Elektrik sprgesini altrdm, sonra hole kp ellerimi boru gibi yapp azma gtrdm ve, "Susy! Shawna! imdi salona geiyorum!" diye bardm. Susy karmda duruyordu ve yz tam bir soru iaretine dnmt. Elimi sallayp bana aldrmamasn, iine dnmesini iaret ettim. Sonra merdiven bana gidip eski yerimi aldm. Bunun sama olduunu biliyorum, ama babam beni on iki yamdayken ilk ava gtrdnden beri bu kadar heyecanlanmamtm. Ayn duyguydu bu; kalbim kopacak gibi arpyor, boynumda damarlarm zonkluyordu. Kadnn o salonda dzinelerce deerli antika eyas ve kristalleri vard ve ben onlarn arasnda dervi gibi dnmekte olan Susy'yi aklma bile getirmiyordum. Buna inanabilir misiniz? Orada bir buuk dakika kadar bekledikten sonra bir kou yukar frladm. Odaya girdiimde kpkrmz suratyla yakalamtm onu, yumruklarn skm, "Ihh! Ihh!" diye knmaktayd. Oda kapsnn aldn duyunca gzlerini at. Ah, bir fotoraf makinem olsun isterdim -mthi bir tablo vard karmda. "Dolores, k dar," dedi. "Burada uyumaya alyorum ve sen yirmi dakikada bir boa gibi ieri dalarsan uyuyamam."

"Gideyim yleyse," dedim. "Ama nce u otura altna bir yerletireyim de. Kokudan anladma gre kabzlk sorununu halletmek iin biraz korkman gerekiyormu." Ellerime vurup kfretti bana -can istediinde ok mthi kfrler savururdu ve bunu her kzd zaman yapmak isterdi- ama ben dinlemedim bile. Otura altna yerletirdim ve her ey yolunda gitti. bitince ben ona baktm, o da bana ve ikimizin de syleyecek bir eyimiz yoktu. Birbirinizi iyi tanrdk sizin anlayacanz. Eh, moruk kocakar seni bir daha yakaladm ite, n'aber? diyordum ben yz hatlarmla. Hi houma gitmedi, Dolores, diyordu o da kendi yz hatlaryla. Yakalanmn demek hep yakalanacan demek deildir. Ama o kere yakalamtm. Birka kk pislik daha olmutu, ama o perdelerin bile boka buland o zamanki gibisi bir daha olmad. Bu son salvosuydu. Ondan sonra zihninin ak olduu zamanlar giderek seyrekleti ve bunlar geldiklerinde de ok ksa sreli oluyordu. Evet, srt arlarndan kurtulmutum ama zlyordum da. Ba belasyd ama ona almtm artk, bilmem anlatabiliyor muyum. Bir bardak su daha iebilir miyim, Frank? Teekkr ederim. Konumak insan susatyor. O ekmecendeki Gentleman Jim Beam iesini biraz dar karrsan, Andy, bunu kimseye sylemeyeceime sz veriyorum. Olmaz m? Zaten senin gibilerinden baka bir ey beklemezdim ki. imdi... neredeydim? Tamam, hatrladm. Nasl olduunda. Domuzluunun nc yolu en ktsyd. Her yerden uzak bir adada ve tm yaam boyunca tarad insanlardan uzakta bir evin st kat yatak odasnda lmekten baka yapacak bir ii olmadndan dorusu acnacak bir kadnd. Bu kendi bana kt bir eydi, ama bunu yaparken bir de akln karmas... ve bir yanyla da dereye kaymaya hazrlanan alt oyulmu bir toprak paras gibi olduunu da biliyordu. Yalnzd ve ben bunu anlamyordum - tm yaamn terk edip adaya neden geldiini de anlam deildim zaten. Dne kadar en azndan. Ama korkuyordu da ve bunu anlayabiliyordum. Ama buna karn insan rkten korkun bir gc vard. Son ana kadar tacn brakmayan lm halinde bir kralie gibi; Tanr parmaklarn tek tek ayordu sanki. yi gnleri de vard, kt gnleri de. Bunu sylemitim zaten. Nbet dediim eyleri bunlarn arasnda gelirdi, bir iki gnlk akl bandalk yerini birka haftalk bulankla brakrken, ya da tam tersi. Deiim srasnda sanki ne yerdeydi ne de gkte... ve bir ksmyla bunu da bilirdi. te bu zamanlarda hayal grrd. Eer grdkleri hayalse. Bundan artk eskisi kadar emin deilim. Bu ksmn belki anlatrm size, belki de anlatmam -zaman gelince kendimi nasl hissedeceime bal. Hayaller hep Pazar leden sonralar ya da geceyarsnda gelmezlerdi; onlar en iyi o zamanlardan hatrlamamn nedeni evin o zaman sessiz olmas ve barmaya baladnda beni korkuttuu iindir. Scak bir yaz gn biri yznze bir kova souk su boaltm gibi; lklar balaynca kalbim hep duracak, gibi olurdu ve her seferinde odasna gittiimde kendisini l bulacamdan korkardm. Ama onu korkutan eyler de anlamszd aslnda. Demek istediim, korktuunu biliyordum, korktuu eyin ne olduu hakknda bir fikrim de vard, ama neden korktuunu asla renemedim. "Teller!" diye barrd kimi zaman ben ieri girdiimde. Yatanda dorulmu, ellerini memeleri arasnda kavuturmu titriyor olurdu; bir hayalet kadar soluk yznde gzlerinin altndaki krklar arasnda yalar szlrd. "Teller, Dolores, telleri durdur!" Hep ayn yeri gsterirdi... uzak kedeki sprgelii. Orada bir ey yoktu kukusuz, ama onun iin vard. Duvardan kan tellerin yatana doru uzandklarn grrd -yani ben onun yle grdn sanrdm. O zaman hemen aa koar, mutfaktan o kocaman kasap satrlarndan birini alr, kede -ya da tellerin, yaklatklarna inanyorsa yatan daha yaknnamelir ve onlar kesermi gibi yapardm. Satiri gzelim parke demeye zarar vermeden yava yava yere indirerek alamasnn gemesini beklerdim.

Sonra yanna gidip gzyalarn nlmle ya da yastnn altndaki kat mendille siler, kendisini bir iki kere pp, "Gittiler ite," derdim. "Bak, o lanet tellerin hepsini tek tek kestim. Bak ite." O bakard (ama bu nbetler srasnda hibir ey grmezdi) sonra biraz daha alar, sonra da beni kucaklar ve "Teekkr ederim, Dolores, bu kere beni yakalayacaklarna emindim," derdi. Teekkr ederken kimi zaman da bana Brenda derdi -Brenda Donovanlarn Baltimore'daki evlerinin kahyasyd. Kimi zaman da 1958'de len kzkardei Clarice'n adyla arrd beni. Baz gnler odasna ktmda onu yatandan yar frlam bulurdum. Yastnn iinde bir ylan olduunu baryor olurdu. Baka seferler ban battaniyeyle rter ve camlarn gnei byttn ve yanacan sylerdi. Kimi zaman salarnn tututuuna yemin ederdi. Darda yamur olmas ya da havann bir sarho kafasndan daha sisli olmas nemli deildi; gnein kendini kavuracandan o kadar emindi ki, perdeleri indirir, alamas geene kadar onu kucaklardm. Bazen kt ocuklarn ikence ettikleri bir kpek yavrusu gibi titrediinden alamas getikten sonra bile smsk kucaklamaya devam ederdim. Bana derisine bakmam, yank yaralarnn patlayp patlamadklarn sylerdi. Ona bir ey olmadn kerelerce sylerdim- ve ancak ondan sonra kimi zaman uyuya kalrd. Ama bazen hi uyumaz, orada dalgn bir halde odada olmayan insanlarla konuurdu. Kimi zaman Franszca konuurdu. Hem de o adann palavra Franszcasn deil. Kocas da, o da Paris'i ok severlerdi ve her frsatta, kimi yalnz kimi ocuklarla, oraya giderlerdi. Keyifli olduu zamanlar oradan kalelerden, gece kulplerinden, galerilerden ve Seine zerindeki teknelerden- sz eder, ben de kendisini dinlemeye baylrdm. Dorusu Vera iyi konuurdu ve bir eyi anlatt m, onu gzlerinizle grm gibi olurdunuz. Ama en kts -en ok korktuu ey- toz cinleriydi. Ne dediimi anladnz sanrm: yataklarn altnda, kap arkalarnda ve kelerde biriken o toz yumaklar. Bunu syleyemedii zamanlar bile korktuklarnn onlar olduunu anlardm, ama onu sakinletirdiim zamanlar bile neden bir toz bokundan -ki onlar byle grrd-korktuunu hi anlayamazdm. Glmeyin ama bunun nedenini grdm bir ryada anlamtm. Neyse ki, toz cinleri ii derisinin yanmas ya da kedeki teller kadar sk olmazd, ama bir kere oldu mu da, bama dert aacaklarndan emindim. Gece yars ben odamda derin uykuda olmu olsam bile, sorunun toz cinleri olduunu hemen anlardm. lklarndan anlardm bunu. teki eyler olduunda... Ne dedin, ekerim? yle mi? Hayr, makineni daha fazla yaklatrmana gerek yok, daha yksek sesle konumam istiyorsan, syle yeter. Genelde ben ok baran bir insanm -Joe ben her evde olduumda kulana tkayacak pamuu olmasn isterdi. Ama onun o toz cinleri karsndaki tutumu dm patlatrd, imdi sesimi alaltmam da bu korkumun hl gemediini gsteriyor aslnda. O lm olsa da, hl dm patlyor diyebilirim. Kimi zaman onu azarlardm da. "Neden yapyorsun bu samalklar, Vera?" derdim. Ama samalk deildi yapt. En azndan kendisi iin. Sonunda nasl leceini sk sk dnrdm -herhalde o toz cinleri karsnda korkusundan kalbi duracakt. Ve imdi dnyorum da, bu gerekten o kadar da uzak bir tahmin deilmi. unu sylemek istiyordum: teki eyler olduunda yastndaki ylan, gne, teller falan- barrd. Ama toz cinleri olduunda lklar atard. ou bir ey sylyor da olmazd. Sadece insann yreini donduran uzun bir lk Yanna kotuumda salarn yoluyor ya da yzn trmalyor olurdu. Tpk bir cadya benzerdi. Gzleri az kaynam yumurta kadar irilemi bir halde odann bir kesine bakyor olurdu. Kimi zaman, "Toz cinleri, Dolores! Aman Tanrm, toz cinleri!" diyebilirdi. Kimi zaman sadece alar ve boulacak gibi olurdu. Elleriyle gzlerini kapatr, ama bir saniye sonra yine ekerdi. Sanki bakmaya da dayanamyormu, bakmamaya da. Sonra yine trnaklaryla yzn paralamaya devam ederdi. Ben trnaklarn dibinden keserdim ama ounlukla kan karmay baarrd. O kadar yal ve iman haliyle nasl olur da kalbinin bu korkuya dayandn hi anlayamazdm.

Bir keresinde yataktan dt ve baca altnda kvrlm olarak orada kalverdi. O zaman dm patlamt hani. eri girdiimde yerde yatyor, demeyi yumrukluyor ve lklar atyordu. Onca yldr ilk kez o zaman Dr. Freneau'yu geceyars eve ardm. Doktor Jonesport tan Collie Vioiette'in srat teknesiyle geldi. Bacann krldn sandm iin armtm doktoru. yle kvrlmt altnda. oktan leceini sanmtm. Ama baca falan krlmamt nasl krlmadn anlayamadm ya- ama Freneau sadece burkulduunu syledi. Ertesi gn akl banda dnemlerinden birine girmiti ve olanlar hatrlamad. Dnyay daha iyi grebildii bir iki kere kendisine toz cinlerini sorduysam da, yzme sanki akln karan benmiim gibi bakt. Neden sz ettiim hakknda hibir fikri yoktu. Bu i birka kere tekrarladktan sonra ne yapmam gerektiini buldum. Onun yle bardn duyunca hemen odamdan dar frladm benim odam ondan iki kap tedeydi, aramzda sadece araf dolab vard. Bu toz cini samal balayal beri koridorda bir sprge ile bir fara tutuyordum. Hemen odasna daldm, sprgeyi sanki posta trenini durdurmak istermiim gibi sallayarak barmaya baladm (ancak bararak onun grltsn bastrabiliyordum). "imdi ben onlar gebertirim, Vera! Sen hi merak etme! Sen hele sesini kes de!" Ve hangi keye bakyorsa orasn bir gzel sprrdm. Kimi zaman bundan sonra sakinleirdi, ama ounlukla da yatan altnda olduklarn da sylerdi. Ben bunun zerine dizlerimin stnde kp orasn da spryormu gibi yapardm. Aptal zavall, bir gn kendisi grmek iin fazlaca eildiinde az daha stme decekti. Beni bir sinekmiim gibi ezerdi, herhalde. Bu da ok komik olurdu dorusu. Onu korkutan her yeri iyice sprdkten sonra bo fara gsterir ve, "Bak, ite hepsini aldm namussuzlarn," derdim. nce faraa sonra bana bakar ama bu arada da srekli titrerdi. Gz yalar iinde yle boulmu olurdu ki, bir dereye bakp da grdnz akltalarn andrrd. "Dolores, ne kadar da gri eyler! Ne kadar da iren! abuk gtr onlar, ltfen grr," derdi. Sprgeyle fara yine elimin altnda olsun diye kapmn nne braktktan sonra dnp elimden geldiince kendisini sakinletirmeye alrdm. Kendimi de sakinletirirdim bu arada. Eer sakinlemeye ihtiyacm olmadn dnyorsanz, o koca mzede bir gece tek banza yatarken ve darda rzgar tm gcyle uuldarken lgn bir kadnn lklaryla uyanmay bir deneyin derim size. Kalbini lokomotif gibi gidiyor olurdu ve soluk bile alamazdm... ama onun ne halde olduumu grmesine izin veremezdim, yoksa benden kukulanmaya balard ve ondan sonra neler olurdu bilemiyorum dorusu. Bu iten sonra ounlukla salarn fralardm -onu en abuk sakinletiren ey bu. olurdu. nce biraz inler ve alar, kimi zaman da kollarn ap beni kucaklar, yzn karnma bastrrd. O toz cini iinden sonra yanaklarnn ve alnnn nasl alev alev yandn hl hatalarm ve de, nasl geceliimi gzyalaryla srlsklam ettiini. Zavall kadncaz! Bu odada kimsenin o kadar yal olmann ve kendine bile aklayamadn cinlerin ardnda olmasnn ne demek olduunu bilen yok sanrm. Salarn yarm saat taramak bile yeterliydi kimi zaman. Omzum zerinden keye bakar, ikinin biri soluu kesilip inlerdi. Ya da elini yatan altndaki karanla uzatr, ve sanki orada bir eyin srmasn beklermi gibi hemen korkuyla ekerdi. Bir iki keresinde orada bir eylerin kprdadn grr gibi olmutum da bir lk atmamak iin kendimi g tutmutum. Grdm sadece onun ellerinin glgesiydi, bunu biliyorum, ama bu bile benim ne durumda olduumu anlatmaya yeter, deil mi? Evet, ben bile. Ki, ben az kalabalk olduu kadar ta gibi kalbi olan biriyim. Yapacak baka eyler olmad zamanlar ben de onun yatana girerdim. O zaman kollaryla beni sarar, ban gsme dayard, ben de onu kucaklar ve uyuyana kadar yle beklerdim. Sonra onu uyandrmamak iin sessizce yataktan szlp kendi odama dnerdim. Birka keresinde bunu bile yapmamtan. Onunla birlikte sabaha kadar orada uyumutum. te ryamda toz cinlerini grmem o gecelerden birine rastlar. Ama ryamdaki ben deildim. Ben yatalak olan oydum ve yardmsz yan tarafma bile dnemeyecek kadar imandm. Keye baknca tozdan bir kafaya benzeyen o eyi grdm.

Gzleri falta gibiydi ve iri toz dilerle dolu az akt. Cin ar ar yataa doru yaklayordu. Yuvarlana yuvarlana yanma gelip de gzleri yine bana dnnce bunun Vera'nn kocas Michael Donovan olduunu grdm. Ama bir daha yuvarlandnda benim kocamd. Yznde kt bir ifadeyle ve tozdan dilerini gacrdatan Joe St. George. nc kere yuvarlandnda bildiim biri deildi, ama canlyd ve at, yanma kadar yuvarlanp beni yemek istiyordu. ylesine srayarak uyandm ki, az daha yataktan aa ben yuvarlanacaktm. Saat ok erkendi, gne yeni domutu. Vera hl uyuyordu. Salyalar koluma akmt ama onu silecek gcm bile yoktu. Orada titreyerek ter iinde yattm ve kendimi gerekten uyank olduuma inandrmaya altm. Tpk kt bir karabasandan uyandnzda olduu gibi. Bir an iin o toz kafay, iri gzlerini ve uzun dilerini hl gryor gibiydim. Rya o kadar ktyd yani. Ama sonra birden kayboldu; oda ve keler her zamanki gibi tertemiz ve botu. Ama bu ryay bana onun gnderip gndermediini hep dnmmdr, o bard zamanlar neler grdn bana da gstermek iin. Belki de onun korkusu bana da bulamt ve hepsini hayalimde uydurmutum. Gerek yaamda byle eyler olur mu acaba, yoksa bunlar sadece bakkalda satlan o ucuz romanlarda m vardr? Bilemiyorum., ama bildiim ey o ryann dm patlattdr. Neyse, bo verin bunlar. Pazar leden sonralar ve geceyarlar yle lgnlar gibi barmasnn da nc domuzluu olduunu sylemek yeter. Ama yine de bu ok ackl bir durumdu. Btn o domuzluklarnn altnda yatan ey ok acklyd; ama yine de bu kimi zaman kafasn yakalayp makara gibi evirmek istememe engel olmazd, bence lanet Jan Dark dnda herkes ayn eyi hissederdi. Susy ile Shawna o gn onu ldreceimi bardm duyduklarnda., ya da birbirimize kt eyler sylediimizi duyduklarnda, kadn ldnde benim eteklerimi toplayp mezar stnde dans edeceimi sanm olmamallardr. Andy, bunlarn bir ksmn dn ve bugn onlardan duymusundur, deil mi? Yant vermene gerek yok; yznden hepsi okunuyor zaten. Yzn ilan tahtasndan farksz nk. Ayrca, insanlarn konumaktan ne kadar holandklarn bilirim. Vera ile benim hakkmda ok konuurlard. Joe ile benim hakkmda da -lmeden nce de, ldkten sonra da. Buralarda bir insann yapaca en ilgin ey aniden lmektir, buna hi dikkat etmi miydin? Ve sra Joe'ya geldi. Bundan kanmak istiyordum ama yalann bir yarar yok sanrm. Size onu ldrdm sylemitim; bu geti neyse, ama asl g olan daha gelmedi: nasl ve neden... ve neden o zaman. Bugn Joe'yu ok dndm, Andy -Vera'dan ok onu dndm dorusunu istersen. Bir kere onunla neden evlendiimi hatrlamaya altm. Bir sre sonra panie kaplmtm, tpk Vera'nn yastnn iinde ylan olduu fikrine kapld gibi. Sonra derdimin ne olduunu anlamtm -Vera'nn Haziranda tuttuu ama kurallarn uygulamay beceremedikleri iin yazn sonunu beklemeden kovduu o aptal kzlardan biriymiim gibi ak aryordum. Ak aryordum ve 1945'te ben on sekiz, Joe on dokuz yamzdayken ortalkta pek ak falan yoktu. Bugn orada merdivenlerin stnde souktan donarken ve ak ksmn hatrlamaya alrken aklma gelen tek ey ne oldu, biliyor musun? Joe'nun gayet gzel bir aln vard. kinci Dnya Sava'nda ortaokulda ben ett odasnda onun yannda otururdum ve alnn hatrlamtm, dz ve sivilcesiz bir aln vard. Yanaklarnda ve enesinde ve burnunun kenarnda birka sivilce vard ama aln kaymak gibi dmdzd. Alnna dokunmak istediimi hatrlyorum... Dorusunu sylemek gerekirse alnna dokunduunu hayal eder, onun grnd kadar dz olup olmadn renmek isterdim. Beni Son Snf balosuna ardnda hemen kabul ettim ve orada alnna dokunma frsat buldum: grnd kadar dzd ve salar dalga dalga geriye doru gidiyordu. Samoset nn'in balo salonunda orkestra "Ay Kokteyli"ni alarken benim karanlkta salarn ve alnn okamam... o lanet merdivende bir ka saat donarak oturduktan sonra aklma bu geldiine gre, demek iin iinde bir eyler varm. Tabii aradan birkac hafta geince alnndan baka yerlerine de dokunmutum ve bu da bir hata olmutu. Bir konuyu akla kavuturalm - size ett odasnda k yandan vurduunda alnnn grnnden holandm iin hayatmn en gzel yllarn o iki fsyla geirdiimi sylemeye alyor deilim. Ne mnasebet! Ama size bugn hatrladm ak ksmnn bu olduunu ve bunun da keyfimi kardm

sylyorum. East Head'de bugn o merdiven banda oturup o eski gnleri dnmek... hi de kolay deildi. lk kez kendimi ucuza satm olabileceimi dndm. Belki de bunun nedeni benim gibilerin ancak ucuza gideceklerine inanmamd. Joe St. George'un bir insan sevebileceinden (kendisi dnda tabii) daha ok sevilmeye hakkm olduunu dnmeye ilk kez cesaret ettim orada. Benim gibi azbozuk bir kocakarnn aka inanmadn dnebilirsiniz, ama gerek, benim hemen hemen inandm tek eyin ak olduudur. Akn onunla evlenmemde bir rol olmamt ama -bunu batan sylemeliyim. Ona kendisini sevdiimi ve lm bizi ayrana kadar da seveceimi sylediimde karnmda alt haftalk bir kz bebek vard. Bu ackl ama dorudur. Gerisi bilinen sama nedenlerdendi ve hayatmda rendiim bir ey de, sama nedenlerin sama evliliklere yol atdr. Anamla kavga etmekten bkmtm. Babam tarafndan azarlanmaktan bkmtm. Btn arkadalarm evlenip kendi evlerine kavuuyorlard ve ben de onlar gibi yetikin olmak istiyordum; aptal bir kk kz olmaktan bkmtm. Joe beni istediini sylyordu, ben de ona inanyordum. Beni sevdiini sylyordu ve ben ona da inanyordum... ve bana benim de kendisine ayn duygulan besleyip beslemediimi sorduunda evet demek kibarlk gibi grnmt. Hayr deseydim bama gelecekler iin ok korkuyordum -nereye giderdim, ne yapardm, bebeime kim bakard. Nancy bunlar yaznca aptalca gelecek, ama okul arkadalarmdan en az bir dzine evli kadnn ayn nedenlerle evlendiklerini biliyorum, ve bunlarn ou hl evlidirler ve kocalarndan uzun yaayp onu gmmeyi ve bira osuruklarn araflardan sonsuza kadar silip atmay beklemektedirler. 1952 geldiinde alnn falan unutmutum ve 1965'te hibir yerine artk ihtiyacm kalmamt. Ondan Kennedy'nin ke'dan bakanl devrald zaman nefret etmeye baladm tahmin ederim, ama onu ldrmeyi ok daha sonralarna kadar dnm deildim. ocuklarmn babaya ihtiyalar olduu iin onunla kaldm dnyordum. ok komik, deil mi? Ama gerek bu. Yemin ederim. Ve bir eye daha yemin ederim: Tanr bana bir frsat daha verse, cehennemde cayr cayr yanmak da demek olsa, onu bir kere daha ldrrdm. Little Tall'un eskileri onu ldrdm bilirler ve sanrm ou da bunun nedenini bilirler -beni dvd iin. Ama onu sonuna ulatran ey dayak deildi, ve ada halk neye inanm olursa olsun, evliliimizin son ylnda bana bir fiske bile vurmamt. O samal 1960 sonlarnda ya da '61 balarnda tedavi etmitim. O zamana kadar beni ok dverdi. Bunu inkar edemem. Ve dayaa dayanrdm -bunu da inkar edemem. lki evliliimizin ikinci gecesiydi. Haftasonu iin Boston'a gitmitik -bu bizim balaymzd- ve Parker House'da kalmtk. O sre iinde otelden dar kmadk saylr. Bir ift tarla faresiydik ve kaybolmaktan korkuyorduk. Joe otelin yolunu bulamaynca, bizimkilerin lgnlk yapmamz iin verdikleri yirmi be dolan taksiye harcamaya hi niyeti olmadn sylemiti. Tanrm, ne de aptald ama! Kukusuz, ben de aptaldm... ama bende olmayp da Joe'da olan bir ey vard, o da herkesten kukulanmasyd. Tm insan milletinin kendisine kazk atmaya kararl olduuna inanrd. Onun sarho olmasnn bir nedeninin de, ancak o durumdayken tek gz ak uyumaktan krtulmas olduunu ok dnmmdr. Ama konu bu deil imdi. Size anlatmak istediim baka eydi: o Cumartesi akam yemek salonuna indik, gzel bir yemek yedik ve tekrar odamza ktk. Koridorda yrrken Joe sancak yanna iyice meyletmiti -leden sonra itii sekiz on birann stne yemekte de drt be kadeh itiini hatrlyorum. Odaya girdiimizde durup bana o kadar uzun bakt ki, akta bir ey mi grp grmediini sordum. "Hayr, ama lokantada senin elbisene bakan bir adam grdm, Dolores," dedi. "Gzleri yuvalarndan frlamt. Ve sen de onun sana baktn biliyordun, deil mi?" Ona Gary Cooper'in Rita Hayworth'la o salonda oturmu olacan ve benim bunun farknda bile olmayacam syleyecektim neredeyse, ama birden, bunun ne yarar

olur ki, diye dndm. tiinde Joe ile tartmann bir yarar olmazd; o evlilie gz kapal girmi deildim ve bunu da sizlerden saklayacak deilim. "Biri benim elbiseme bakmsa, neden gidip kendisine gzlerini kapatmasn sylemedin, Joe?" diye sordum. Bir sakayd bu, ama o bunu bir aka olarak almad. Bunu ok iyi hatrlyorum. Joe aka kaldracak insan deildi; hatta kendisinde hi mizah anlay olmadn bile syleyebilirim. Ama ben evlenirken iin bu yann bilmiyordum; o zamanlar mizah duygusunun bir burun ya da bir ift kulak gibi olduunu, ayn derecede almasa bile, herkeste bir tane olduuna inanrdm. Joe beni yakalad, dizleri stne yatrd ve pabucuyla bir temiz dvd. "Bir daha mrnn sonuna kadar benden baka kimse i amarlarnn ne renk olduunu bilmeyecek, Dolores," dedi. "Duydun mu? Benden baka kimse." Bunu bir ak oyunu olarak grmtm, beni kskandn gstererek bana iltifat ediyor sanmtm -bu da size o zamanlar ne kadar koyun olduumu gsterir. Aslnda kskanlk olmasna kskanlkt da, akla hibir ilgisi yoktu. Bu daha ok bir kpein penesini bir kemie dayayp yaklatnz takdirde hrlamasna benziyordu. Bunu o zaman bilmediim iin dayanmak zorunda kaldm. Daha sonralar bir erkein karsn zaman zaman dvmesinin evliliin bir paras olduunu dndm iin katlandm -evet, ho bir ey deildi belki, ama tuvaletleri temizlemek de ho deildir ve pek ok kadn dn elbisesiyle peesini tavanarasna kaldrdktan sonra bunu yapmtr. yle deil mi, Nancy? Babam da annemi arasra dverdi -bunun normal bir ey olduu fikrini oradan alm olabilirim. Babam ok severdim, annemle babam da birbirlerini ok severlerdi, ama yine de fkelenince ellerini kullanmaktan hi kanmazd. Bir keresinde, ben dokuz yalarnda falandm sanyorum, babam George Richard'n tarlasnda almaktan dnmt ve annem de yemeini hazr etmi deildi. Yemei hazrlamad dnda fazla bir ey hatrlamyorum, ama iyi hatrladm ey babam ieri girdikten sonra olanlardr. zerinde sadece i nl vard (ayakkablarn ve oraplarn saman dolu olduklar iin darda karmt), yz ve omuzlar gneten kpkrmz kesilmiti. Salar terden alnna yapmt ve kalarnn stnde saman paralar vard. Yorgun ve scaktan bunalm ve patlamaya hazr grnyordu. Mutfaa girince masann stnde sadece iinde iekler olan bir vazo grd. Anneme dnp, 'Yemeim nerede, aptal kar?" dedi. Annem azn at ama bir ey syleyemeden babam elini yzne gtrp onu keye itti. Ben mutfak kapsnda durduumdan her eyi grmtm. Ba ne eik, salar gzne dm bir halde bana doru yaklarken dm patlamt. Beni de yere devireceinden korktuum iin kamak istiyordum ama bacaklarm ta kesmi gibiydi. Ama bana bir ey yapmad. O iri elleriyle beni kaldrp bir kenara koyduktan sonra arka kapdan kt. Odun kestiimiz iri ktn stne oturdu, ban eip kucanda ylece duran ellerine bakt. Tavuklar korkup kamlard ama ok gemeden yine evresine dolutular. Onlar tekmeleyip kovacan sanmtm ama onu da yapmad. Bir sre sonra anneme baktm. Hala kede oturuyordu. Bana bir havlu rtm, altnda alyordu. Kollarn gsnde kavuturmutu. Bilmem neden ama en iyi hatrladm ey budur -kollarn gsnde kavuturmas. Gidip onu kucakladm, o da beni kucaklad. Sonra havluyu bandan ekip gzlerini kurulad ve gidip babama bir bardak souk limonata ya da bir bira isteyip istemediini sormam syledi. "Ona sadece iki ie bira kaldn sylemeyi unutma," dedi. "Daha fazlasn isteyecekse ya gider alr, ya da hi imeye balamaz." Gidip sordum, babam bira istemediini limonatann o anda ok iyi geleceini syledi. Ben limonatay getirmek iin kotum. Annem yemeini hazrlyordu. Yz alamaktan imiti ama bir ark mrldanyordu ve o gece de ou gece olduu gibi epey gacrdattlar somyay. Bu konuda baka bir ey sylenmedi. Buna o zamanlar ev terbiyesi denilirdi ve bu bir erkein grevleri arasndayd. Daha sonra bu konuyu dndmde annemin daya hak ettiini, aksi takdirde babamn bunu asla yapmayacan dnmmdr. Onun annemi terbiye ettiini daha birka kere daha grmlm varsa da, en iyi hatrladm budur. Ama Joe'nun zaman zaman bana yapt gibi onun annemi yumrukladn hi grmemiimdir. Bir kere slatlm bir brandayla plak

bacaklarna vurmutu ve bu annemin cann ok actm olmalyd. Kzl izlerin btn gn kaybolmadn hatrlarm. Artk buna terbiye diyen kalmad -bu terim konuma dilinden kt ve bence de ok iyi oldu- ama ben, kadnlarn ve ocuklarn izgiyi atklar takdirde onlar yerine ekmenin bir erkek ii olduuna inanarak yetimiimdir. Bu fikirle yetitiim iin bunu doru bulduumu syleyecek deilim ama. Bir erkein bir kadn dvmesinin terbiyeyle bir ilgisi olmadn bilirdim.... ama Joe'nun bunu bana yapmasna uzun sre ses karmadm. Sanrm evi ekip evirmekten, yazlklara temizlie gitmekten, ailemi yetitirmekten ve Joe'nun komularla olan kavgalarn yattrmaya almaktan ok yorgun dmtm de, ondan. Joe ile evlilik... bok! Bir evlilik neye benzer ki? ok eitli olduuna eminim, ama hibiri dardan grnd gibi deildir. nsanlarn evlilik yaants olarak grdkleri eyle evliliin asl iyz birbirlerinden ok farkl eylerdir. nsanlar Joe'nun sarho olduunda beni -ve herhalde ocuklar da dven bir ayya olduunu dnrlerdi. Bunun sonunda rndan ktn ve o yzden kendisini ldrdm dnrler. Joe'nun itii, kimi zaman Jonesport'taki Alkolikler Dernei toplantlarna gittii doruysa da, benden fazla bir ayyal yoktu. Drt be ayda bir gerekten sarho olur ve Rick Thibodeau ve Stevie Brooks gibilerle ierdi -onlar gerek ayyatlar ite- ama ounlukla akamlar eve geldiinde bir kadehten fazla bir ey imezdi. Bir ieyi mmkn olduu kadar uzun idare etmek iin ancak o kadar ierdi ite. Benim tandm gerek ayyalar yle ieyi falan saknmazlard. Gerek ayya sadece iki eyle ilgilenir: elindeki ieyi bitirmek ve o arada da bir bakasn aramak. Hayr, ayya deildi, ama insanlarn kendisini ayya sanmalarna da aldrmazd. Bu, zellikle yazlar, i bulmasn salard. Alkolikler Dernei hakknda insanlarn dnceleri yllar boyunca deimitir sanrm -imdi bu konuda eskisinden daha ok konutuklarn biliyorum-ama deimeyen bir ey, insanlarn bu illetten kurtulmak iin altn syleyenlere kar yardmsever tutumlardr. Joe koca bir yl imeden -ya da itii zaman bu konuda konumadan- geirince Jonesport da erefine bir parti dzenlemilerdi. Ona bir pastayla bir de madalya verdiler. Yazlklardan birine i istemeye gittiinde ilk yapt ey kendisinin slah yolunda bir alkolik olduunu sylemek olurdu "Beni bu nedenle ie almak istemezseniz size krlmam," dedi. "Bir yldr Dernek toplantlarna gidiyorum, ve bize drst olmadmz takdirde ayk kalamayacamz rettiler." Ondan sonra altn bir-yllk madalyasn karp gsterir ve uzun bir sredir azna koyacak fazla bir ey bulamam gibi davranrd. Joe gnlk altn ve iki istei artnca Tanrya sndm syleyince ilerinde alayanlar bile olurdu. Ve ona yardm iin yarrlar, kendisini vermeye hazr olduklar paradan saati elli sent hatta bir dolar fazlasna tutarlard. Bu numarann klar pek ie yaramayacan dnebilirsiniz, hele adallar kendisini her gn grdkleri iin, ama hi de yle olmazd ite. in gerei u ki, Joe beni dvd zamanlar genellikle ayk olurdu. tii zaman bana pek aldr etmezdi. 1960 ya da 61'de bir gece Charlie Dipenzieri'nin teknesini karaya ekmesine yardmc olduktan sonra eve geldiinde buzdolabndan bir kokakola almak iin eildiinde pantolonun knn sklm olduunu grdm. Gldm tabii. Kendimi tutamamtm. Bir ey sylemedi, ama sonra lahanaya bakmak iin ocan bana gittiimde -dn gibi hatrlyorum, lahana dolmas yapyordumodun kutusundan iri bir odun alp srtma indirdi. Canm ok acmt. Eer biri bbreklerinize vurmusa ne demek istediimi anlarsnz. Masaya kadar glkle gidip iskemleye ktm. skemle iki adm daha uzakta olsayd yere yklacam kesindi. Sancnn geip gemeyeceini anlamak iin oturup bekledim orada. ocuklar korkutmak iin alamyordum ama gzlerimden yalar boanyordu. Bunlar ac gzyalaryd, tutmak olanakszd. "Bir daha sakn bana gleyim deme, orospu," dedi Joe. Elindeki odunu yeniden kutuya atp gazetesini at. "Bunu on yl ncesinden bilmeliydin," skemleden ancak yirmi dakika sonra kalkabilmitim. Ocak oturduum yerden drt adm tede olduu halde altn ksmas iin Selena'y armak zorunda kalmtm. "Neden sen kendin ksmadn, anne, ben Joe'yla izgi film seyrediyordum," dedi.

"Dinleniyordum," dedim. Joe gazetesi arkasndan, "Evet, dinleniyor," dedi. "ok konumaktan yoruldu." Sonra bir kahkaha att. te o zaman tepem att benim; bir kahkaha her eye yetmiti. O anda eer ok ar bir bedel demedike bir daha bana asla el kaldrmayacana karar verdim. Her zamanki gibi yemeimizi yedik, sonra televizyon seyrettik, byklerle ben kanepede, Kk Pete koltuuna kurulmu olan babasnn kucanda. Pete her zaman olduu gibi yedi buukta uyuklamaya balaynca Joe onu yatana gtrd. Ben Joe Junior'u bir saat sonra gnderdim, Selena saat dokuzda gidip yatt. Ben genellikle saat onda yatardm, Joe da kah uyuklayarak kah televizyon seyrederek, gazetesinin atlam olduu yerlerini okuyup burnunu kartrarak on ikiyi bulurdu. Grdn m, Frank, sen o kadar da kt saylmazsn; baz insanlar byseler bile burun kartrma huyundan vaz geemezler. O gece ben her zamanki saatimde yatmayp Joe ile oturdum. Srtm biraz daha iyiydi. Yapmak istediim eye yetecek kadar. Belki biraz sinirliydim, ama bunu imdi hatrlamyorum. Gerekte onun uyuklamasn bekliyordum ve sonunda da uyuklamaya balad. Kalkp mutfaa gittim, masann stndeki kk ya kasesini aldm. Onu almak iin gitmemitim; sofray kaldrmak sras Joe Junior'undu ve kaseyi buzdolabna koymay unutmutu. Joe Junior hep bir ey unuturdu zaten; imdi onu TV haberlerinde bir deme falan verirken grdmde hep bunu hatrlarm. Demokratlar Maine Eyalet Senatosunun ounluk partisi bakannn on bir yandayken bir sofray bile kaldramadn bilseler ne derlerdi acaba. Ama sakn aklnza bir ey gelmesin, ben onunla yine gurur duyuyorum, hem de lanet bir Demokrat olsa da. Her neyse o gece tam da iime yarayacak eyi unutmutu; kase kkt ama ard ve elime tam uymutu. Sonra odun kutusunun stndeki rafta duran ksa sapl keseri aldm. Sonra Joe'nun uyumakta olduu oturma odasna dndm. Ya kasesini kaldrdm gibi suratnn yan tarafna indirdim. Kase bin bir para oldu. Bunu yaptmda yerinden nasl frladn grecektin, Andy. Ve de duyacaktn. Pipisi bahe kapsna taklm boa gibi barmaya balad. Gzleri iri iri ald, elini kanamaya balam olan kulana yaptrd. Yananda ve favori dedii o kllar zerinde ya topaklar vard. "Biliyor musun, Joe, artk yorgunluk falan hissetmiyorum," dedim. Selena'nn yataktan frladn duymutum ama arkama bakmaya cesaret edemedim. Bunu yapsaydm bam gerekten belaya girerdi -Joe istedii zaman ok hzl olabilirdi. Bu arada keser sol elimde, nlmn altndayd. Joe koltuundan kalkmaya alrken elimi nln altndan kartp gsterdim. "Bunu kafana yemek istemiyorsan otur oturduun yerde," dedim. Bir an kalkacan sandm. Kalksayd ii orada bitecekti, o kadar kararlydm yani. Ama bunu o da anlama, k koltuktan bir kar kadar kalkm olarak kalakald. Selena kendi odasnn kapsndan, "Anne?" diye seslendi. "Yavrum, sen yatana dn," dedim gzlerimi Joe'dan bir an bile ayrmadan. "Babanla biraz konuuyoruz." "Her ey yolunda m?" "Elbette," dedim. "yle deil mi, Joe?" "yle," dedi. Kzn bir iki adm attn duydum ama on on be saniye kadar kaps kapanmad -onun orada durup bize baktn hissediyordum. Joe, bir eli koltuun kenarnda, k bir kar havada kalmt. Sonra kapnn kapandn duyduk, Joe da k havada, bir eli kulann stnde, yznden yalar akarak ne kadar komik bir grnt oluturduunu anlam olmalyd. Yerine oturup elini ekti. Eli ve kula kan iindeydi ve kula iiyordu. "Ulan orospu, sen gnn grrsn," dedi. "yle mi? O zaman sana unu hatrlaman tavsiye derim, Joe St. George. Bana ne yaparsan iki katyla geri alacaksn." Kulaklarna inanamyormu gibi srtyordu. "O zaman seni ldrmek zorundaym, deil mi?"

Daha szn tamamlamadan keseri eline tututurmutum bile. Bunu yaparken dnmemitim, ama keseri elinde grdm anda bunun yapabileceim tek ey olduunu anladm. "Hi durma," dedim. "Ama ac ekmeyeyim diye bari bir vuruta bitir ii." Bir bana bakt bir kesere bakt. Bu i bu kadar ciddi olmasayd yzndeki aknla glebilirdim. "Ve iini bitirdikten sonra yemeini str ve oturup bir daha yersin," dedim. "Patlayncaya kadar yemeni tavsiye ederim. nk sonra doruca kodese gideceksin ve orada ev yemei verdiklerini hi duymadm. nce Belfast'a gidersin sanrm. Umarm senin boyuna gre turuncu niforma bulursun orada." "Kes sesini, orospu," dedi. Ama ben susmaya niyetli deildim. "Ondan sonra Shawshank'a gidersin herhalde, orada da yemekleri scak servis yapmadklarn duymutum. Cumalar arkadalarnla poker oynaman iin de salvermezler. Senden btn istediim ii abuk bitirmen ve pislii ocuklarn grmelerine engel olman." Sonra gzlerimi kapattm. Bir ey yapmayacandan emindim, ancak szkonusu kendi hayatn olduu zaman emin olmann fazla bir yarar olmuyor. Bunu o gece rendim ite. Gzlerim kapal, karanlktan baka bir ey grmeden ylece dururken keserin dudaklarma burnuma ve dilerime arptnda ne hissedeceimi dnyordum. Herhalde ucundaki tahta kymklarnn tadn hissedeceimi dndm hatrlyorum. ki gn nce keseri biley tanda bilemi olduuma memnundum. Beni ldrecekse bunu kr bir keserle yapmasn istemezdim. Orada on yl kadar bekledim gibi geldi bana. ok gemeden sakinlemi sesi duyuldu. "Yatacak msn, yoksa erotik rya gren Hellen Keller gibi orada m duracaksn?" Gzlerimi anca keseri koltuun altna sokmu olduunu grdm, sap pskllerin arasndan kmt. Gazetesi ayaklarnn stne adr gibi geirilmiti. Eilip sanki hibir ey olmam gibi gazeteyi alp katlad. Ancak kulandan kan akyordu ve elleri gazeteyi hrdatacak kadar titriyordu. Gazetenin ba ve arka sayfalarnda kanl parmak izleri vard. ocuklarn olanlar grmemeleri iin yatmadan nce lanet eyi yakmaya karar verdim. "Az sonra geceliimi giyeceim, ama nce bu ite bir anlamaya varacaz, Joe." Ban kaldrd. "ok kstah olmaya alma, Dolores. Bu ok, ama ok kt olur. Benimle alay etme." "Ben alay falan etmiyorum. Beni dvme gnlerin sona erdi artk, btn syleyeceim bu. Bir daha bana el kaldracak olursan birimizi hastaneye tarlar. Ya da morga." Uzun uzun bakt yzme, Andy, ve ben de ona baktm. Keser koltuun altndayd ama bu nemli deildi; baklarm ondan nce indirecek olursam boynuma ve srtma yediim darbelerin sonunun gelmeyeceini biliyordum. Ama sonunda gazetesine bakt ve, "Kadn, bir ie yara bari. Baka bir ey yapamazsan da kafama bir havlu getir, gmleim kan iinde kald," diye mrldand. Bu beni son dv olmutu. Aslnda korkan biriydi. Ho, ben bunu kendisine yksek sesle sylememitim ya -ne o zaman, ne de ondan sonra. Bunu yapmak kadar tehlikeli bir ey olamaz, nk korkan lmden bile daha ok korktuu ey korkak olduunun anlalmasdr. Ben onun korkak olduunu biliyordum; ste kmak frsatn grmeseydim o kaseyi kafasna geilmezdim zaten Ayrca, daya yiyip de bbreklerimin arsnn gemesini beklerken bir eyi daha anlamtm: bu kere karsna dikilmezsem bunu asla yapamayacaktm. Ve bylece yaptm ite. Aslnda o kaseyi kafasna geirmek iin en kolay yanyd. Onu yapmadan nce babamn annemi dvmesini kafamdan silip atmalydm. O anlar unutmak aslnda ok gt, nk her ikisini de ok severdim, ama sonunda bunu baarmtm... baarmak zorunda olduum iin. Bunu yaptma da memnunum, nk imdi Selena annesini mutfan bir kesinde bana geirdii havlunun altnda alarken hatrlamayacak Annem daya ses karmadan yerdi, ama imdi burada onlar yarglayacak deilim. Belki de buna zorunluydu, belki de babam, birlikte alt insanlarca her gn kmsendii iin, bunu yapmak zorundayd. O zamanlar ok farklyd -ve insanlar imdi bu farkn ne kadar byk olduunu bilmezler bile- ama bu, benim, kendisiyle evlenmekle aptallk ettim diye Joe'dan dayak yemem gerektii anlamna gelmezdi. Bir erkein bir kadn yumruklaryla ya

da odunla dvmesinde terbiye falan yoktur ve ben de sonunda Joe St. George gibilerden ve de hibir erkekten bir daha dayak yemeyeceime karar vermitim. Kimi zaman elini kaldrr, ama indirmeden de dnrd. Kimi zaman eli kalkmken, vurmak isteyip de cesaret edemezken, gzlerinden tereya kasesini ve belki de keseri hatrladn anlardm. O zaman elini sanki ban kamak iin kaldrm numarasna yatard. Bir kerede rendii ders buydu. Ve belki de tek ders. Beni odunla dvd ve benim de kaseyi kafasna geirdiim gecenin bir sonucu daha oldu. Bunu aslnda aklamaktan holanmyorum -ben yatak odasnda olanlarn orada kalmas gerektiine inanan eski kafallardanm- ama sonundaki pek ok eye etkisi olduundan sanrm onlar da anlatmam gerekecek. Bundan sonraki iki yl -belki de yldr, gerekten pek hatrlamyorum- bir at altnda yaadmz halde bu olaydan sonra benden sadece bir iki kere yararland. O... Ne dedin, Andy? Elbette iktidarszd demek istiyorum. Baka neden sz edecektim yoksa? Can istediinde benim amarlarm giyme hakk olduunu mu? Ben onu hi reddetmedim; o birden yapmaktan vaz geti sadece. Zaten evlendiimiz zaman bile her gecelik erkek deildi, ve ii uzun tutmay da beceremezdi -bam bam, teekkr ederimden fazla bir ey deildi. Yine de haftada bir iki kere stme kacak kadar ilgi duyard... kafasna kaseyi yiyene kadar yani. Bu ksmen ikidendi -son yllarda ok iiyordu- ama nedenin sadece bu olduunu sanmyorum. Bir gece yirmi dakika zerimde soluduktan sonra pes edip kenara yldn hatrlyorum, o kck eyi bir makarna gibi yle sallanp duruyordu. Bunun o olaydan ne kadar sonra olduunu hatrlamyorum ama olaydan sonra olduunu biliyorum, nk orada yatarken bbreklerim sancyordu ve biraz sonra kalkp bir aspirin ierim diye dnmtm. Neredeyse alayan bir sesle, "Grdn m? imdi tatmin olmusundur herhalde, Dolores," dedi. Ben bir ey sylemedim. Bir kadnn baz zamanlarda bir erkee verecei her yant yanltr. "Tatmin oldun mu, Dolores?" dedi yine. Ben bir ey sylemeden tavana bakp dardan gelen rzgar sesini dinledim. O gece doudan esiyordu ve okyanusun grltsn duyar gibiydim. Bu ok sevdiim bir sestir. Beni sakinletirir. Dnd zaman yzme arpan eki bira kokusunu duydum. "Eskiden sndrmek iyi gelirdi, ama imdi hibir yarar olmuyor," dedi. "O irkin yzn karanlkta bile gryorum." Uzanp mememi yakalad. "Ve bunu," dedi. "Yumuack ve dmdz. Aa tarafn daha da berbat. Daha otuz be yandasn ve seni dzmek bir amur ynn dzmekten farksz." "amur yn olsayd rahat rahat sokardn ve o zaman kafan rahat ederdi," diyecektim ama enemi tuttum. Demin de dediim gibi, Patricia Claiborne aptal evlat yetitirmemitir. Bir sre sessizlik olunca artk uyuyacak kadar iini boalttn dnerek aspirini almaya kalkacam srada sesini duydum... bu kere aladna emindim artk. "Keke hi yzn grmeseydim," dedi. "Neden o lanet keserle kesmedin sanki? Ayn ey olurdu." Grdnz gibi tereya kasesi iini dnen sadece ben deildim. Onu kafasna yemesinin de sorunu zerinde bir etkisi olabilirdi. Ama ben yine bir ey sylemedim. Uyuyacak m, yoksa yine beni dvmeye mi kalkacak diye merak ediyordum. Orada rlplak yatyordu ve elini kaldrd anda neresine saldracam ok iyi biliyordum. Az sonra horlamaya balad. Bunun bana kar son kere erkeklik denemesi olup olmadn hatrlamyorum, ama son deilse bile, sona ok yaknd. Arkadalarnn hibiri bu olup bitenleri duymadlar kukusuz onlara karsnn kafasna kaseyi geirdiini ya da kuunun artk ban kaldramadn syleyecek deildi herhalde. tekiler karlarn yle yle yaptklarn anlatnca o da beni ok konutuum iin, ya da kendisine sormadan kumbaradan para alp Jonesport'tan elbise aldm iin nasl dvdn anlatrd.

Bunlar nereden mi biliyorum? Eh, kimi zaman azm yerine kulaklarm aarm da ondan. Bu akam beni duyanlar buna pek inanmazlar ama gerek budur ite. Bir keresinde Marshalllarda alrken kap almt. John Marshall' hatrladn m, Andy, nasl adadan karaya kadar kpr yapmak isterdi hani? Evde yalnzdm, kapy amak iin koarken kilimin stne bastm, ayam kayd ve dolabn kenarna arptm. Dirseimin hemen stnde byk bir rk oldu. gn sonra morarma yeilimsi sarya dnrken kyde Yvette Anderson'a rastladm. O marketten kyor, ben ieri giriyordum. Kolumdaki morlua bakt, konuurken sesi anlay doluydu. Sadece kendisini ok mutlu edecek bir ey grm olan bir kadn o kadar anlayl olabilir. "u erkekler ne korkun yaratklar, deil mi, Dolores?" dedi. "Kimi zaman yledirler, kimi zaman deillerdir," dedim. Neden sz ettii hakknda hibir fikrim yoktu. Benim btn derdim o gn gelmi olan domuz pirzolalar bitmeden birka para alabilmekti. Yvette yaral olmayan kolumu okad. "Sen gl olmaya al," dedi. "Her ey sonunda yoluna girecektir. Ben bunlar geirdim, iyi bilirim. Senin iin dua edeceim, Dolores." Bunu sanki bana bir milyon dolar verecekmi gibi sylemiti. Sonra da yryp yoluna devam etti. Ben akn bir halde markete girdim. Akln karm olduunu dnecektim ama Yvette'i tanyanlar zaten onda karacak fazla bir ey olmadn bilirlerdi. Alveriimi bitirmek zereydim ki birden ne olduunu anladm. Skippy Porter'in pirzolalarm tartmasna bakarken bam geriye attm ve kahkahalarla glmeye baladm. Skippy bana bakp, "yi misiniz, Bayan Claiborne?" dedi. "yiyim," dedim. "Aklma komik bir ey geldi de." Makaralar koyverdim yine. "Herhalde," diye Skippy yine terazisine dnd. Tanr Porterlerden raz olsun, Andy, onlar var olduka, adada hi olmazsa bakasnn iine karmayan bir aile var demektir. Ben bu arada glmeye devam ediyordum. Birka kii daha sanki keileri karmm gibi baktlar ama umurumda bile deildi. Yaam kimi zaman yle komiktir ki, glmekten baka hibir ey yapamazsn. Yvette, Tommy Anderson'la evlidir ve Tommy Anderson da ellilerin sonunda ve altmlarn banda Joe'nun bira ve poker arkadalarndan biriydi. Kolumu yaralamamdan iki gn sonra hep birlikte bize gelmiler, Joe'nun ucuza kapatt eski bir Ford kamyoneti iletmeye almlard. Benim izin gnm olduundan, onlar hi olmazsa gnbatmna kadar biradan uzak tutmak iin bir srahi buzlu ay hazrlamtm. Tommy yaray o zaman grm olmalyd. Belki de ben gittikten sonra Joe'ya ne olduunu sormutu. Joe St. George byle bir frsat karacak insanlardan deildi. Marketten dnerken aklm kurcalayan ey Joe'nun Tommy ile dierlerine ne yaptm sylediiydi -belki de snmas iin terliklerini sobann altna koymay unuttuumu ya da Cumartesi akam fasulyeyi fazla piirdiimi sylemi olabilirdi. Her neyse, Tommy eve gidip Yvette'e Joe St. George'un karsna biraz ev terbiyesi verdiini anlatmt. Ve benim btn yaptm da Marshall'larda kapy amaya koarken kolumu dolaba arpm olmamd. Bir evliliin iki yan vardr derken bunu kastetmitim ite -d yan ve i yan. Adadakiler Joe ile beni bizim yamzdaki iftlerden farksz grrlerdi: ne fazla mutlu ne fazla kederli, bir arabay eken iki at gibi... atlar da birbirlerine artk eskisi kadar dikkat etmeyebilir, geinemeyebilirlerdi, ama yanyana koulmulard ve kamy yememek iin birbirlerini srmaya kalkmadan arabay ekmelilerdi. Ama insanlar at deildir ve evlilik araba ekmeye benzemez -her ne kadar dardan yle grndn bilirsem de. Ada halk ne tereya kasesini, ne Joe'nun karanlkta aladn, ne de benim irkin yzm hi grmemi olmay istediini sylediini bilemezlerdi. En kts de bu deildi. En kts yatak oyunlar bittikten bir yl kadar sonra balamt. nsanlarn bir eye bakp da neden olduu konusunda nasl yanl sonulara vardklar ok komiktir aslnda. Ama evliliin dyla iinin ayn olmadn hatrladnz srece bu doaldr. imdi size bizim evliimizin iyzn anlatacam ve dorusunu isterseniz, bugne kadar bunu anlatacam hi aklma gelmi deildi. imdi geriye baknca dertlerimin 62'de balam olduunu dnyorum. Selena karadaki liseye yeni balamt. O yaz babasyla birka yldan beri olduundan ok daha iyiydi aras. Onun yeni yetmelik yllar iimi korkuyla dolduruyordu aslnda; kzn bydke

babasnn fikirlerini ve kendi hakk olarak grd eyleri kabul etmek istemeyeceini dnyordum. Ama aralarnda bir bar ve huzur vard sanki, arka baheye babas alrken gidip seyrediyordu, sonra akamlar kanepede yannda oturuyor, televizyon seyrederken reklamlarda gnnn nasl getiini falan soruyordu. O da benim hi de alkn olmadm sakin ve dnceli bir tavrla ona yantlar verirdi. Alkn deildim ama bu tavrlarn hatrlyordum. Okulda kendisini ilk tandmda, benimle arkadalk etmeye karar verdiinde de byle konuurdu. Bu byle devam ederken kz da benden uzaklamaya balamt. Evet, kendisine verdiim ev ilerini yapar, kimi zaman okulunu anlatrd... ama ben sorduka. Bana kar daha nce olmayan bir soukluk vard ve ben her eyin nasl birbirine uyduunu ancak ok sonralar grdm. Her ey odasndan kp da babasn kanlar iindeki kulan tutarken ve annesini de elinde keserle onun nnde dururken grdnde balamt. Joe'nun frsat karmayan biri olduunu sylemitim ve bu da ayn eydi. Tommy Anderson'a baka bir hikaye sylemiti; kzna anlatt ise ayn eyin farkl bir yorumuydu. lk bata kafasnda intikamdan baka bir ey olduunu sanmyorum; Selena'y ne kadar sevdiimi bilirdi ve ona benim aksi, kt huylu -belki de tehlikeli- olduumu sylemesi iyi bir intikam olurdu. Kzm bana kar cephe almaya almt, bunda aslnda baarl olamadysa da, ocukluundan beri olmad kadar yaklaabilmiti ona. Neden olmasn ki? Selena iyi yrekli, sevecen bir kzd ve ben hayatmda Joe kadar kendisine acndrmakta usta olan baka bir erkek grmemitim. Joe kzan yaamna girmiti ve bir kere girdikten sonra da kzn gzellemekte olduunu sonunda fark etmi olmalyd. Artk ondan istedii sadece konutuu zaman kendisini dinlemesi, ya da klstr bir arabann motorunu tamire alrken u ya da bu aleti vermesi deildi. Ve btn bunlar olurken ben deliler gibi kouturuyor, drt ayr ite alyor, her hafta masraflar ktktan sonra ocuklarn kolej paralan iin be kuru biriktirmeye alyordum. iten geme raddesine gelene kadar hibir eyin farknda olmadm. Selena'm canl ve sevimli bir kzd ve herkesi memnun etmek isterdi. Bir ey getirmesini istediinizde yrmez, koard. Bydke ben darda altm gnler hi sylenilmeden akam yemeklerini hazrlamaya da balamt. lk balarda biraz yemek falan yaktysa da -Joe o zamanlar onunla alay ederdizamanla almt ve bu szn ettiim zaman Joe da artk dalga gemeyi brakmt. 1962 bahar ve yaznda Joe kzn yapt kekler imento gibi kat bile olsa yumuackm gibi davranr, kftelerini Fransz mutfayla kyaslard. Selena bu iltifatlardan mutluydu -kim olmaz- ama ban dndrmesine de izin vermezdi. yle kzlardan deildi. Ama unu da sylemeden geemeyeceim: Selena sonunda evden ayrldnda, en kt gnnde benim en iyi gnmde olduumdan daha usta bir ayd. Evde yardma gelince, hibir annenin bundan daha iyi bir kz olmamtr... zellikle de zamannn ounu bakalarnn pisliini temizlemekle geiren bir annenin. Selena Joe Junior'la Kk Pete'in okula giderlerken le yemeklerini yanlarna vermeyi hi unutmaz, okul baladnda btn kitaplarn ve defterlerini kaplard. Joe Junior bu ii kendisi yapabilirdi ama kz ona frsat bile tanmazd. Selena o yl iftihar listesine getiyse de, evinde olup bitenlerle ilgisini hi kaybetmedi. On on drt yanda ocuklarn ou otuzunu am bir insann bunak olduklarn dnrler ve onlar ieri girince kapa dar atarlar. Ama Selena yle deildi. Gelenlere kahve yapar, bulaklarn ykanmasna yardm eder, sonra sobann yanna oturup byklerin konumalarn dinlerdi. Ben ya da bir iki arkadam, ya da Joe veya drt arkada bir araya geldiinde oturur dinlerdi. Hatta babasyla arkadalar pokere baladklarnda bile orada otururdu eer ben izin verseydim. Ama ok pis konutuklar iin buna raz olamazdm. O kz bir farenin peynir kabuunu kemirdii gibi bir konumay kemirir ve yiyemeyeceini bir kenara saklard. Sonra anszn deiti. Deiim tam olarak ne zaman balad bilemeyeceim, ama bunu lisenin ikinci snfna baladnda, Eyll sonlarna doru farkettim. lk fark ettiim ey, okuldan bir yl nceki gibi erken feribotla dnmedii oldu. Oysa bu ok iine geliyor, olanlar gelmeden ev devlerini bitirmi, hatta

yemei bile hazrlamaya vakit bulmu oluyordu. Ama artk saat iki feribotu yerine drt krk bete kalkan feribota biniyordu. Kendisine bunu sorduumda ev devlerini ett salonunda yapmaya karar verdiini syledi ve bu konuda daha fazla konumak istemediini gsterircesine garip bir biimde bakt. O bakta utanma ve hatta bir yalan grdm dndm. Bu gibi eyler beni ok rahatsz ederse de, bir aksilik olduunu kesin olarak renmeden bu ii kurcalamamaya karar verdim. Onunla konumak gt, anlayacanz. Aramzdaki mesafeyi fark etmitim ve bunun Joe'nun kanl kulayla koltukta oturduu, benim de keserle karsnda durduum o gne dayandn tahmin ediyordum. Ve o gn ilk kez Joe'nun onunla bu konuda konumu olaca aklma geldi. Ve hikayeyi iine geldii biimde anlatmt hi kukusuz. Selena'ya neden okulda kald konusunda sktrrsam aramzn daha da bozulacan dnyordum. Ona soracam sorularn hepsi kendisine 'Neler yaptn bakalm, Selena?' gibi gelecekti, ve bu otuz be yanda olan bana byle gelirse on beine varmam ona nasl gelirdi ki? O yataki ocuklarla konumak gtr; onlarn yannda ok dikkatle yrmek gerekir, tpk yerde duran bir kavanoz nitrogliserinin yanndan geermi gibi. Neyse, okul baladktan ksa bir sre sonra Ebeveyn Gecesi diye bir ey vardr, orada bulunmak iin elimden geleni yapmtm. Snf retmenine gidip Selena'nn bu yl ge feribotla gelmesinin bir nedeni olup olmadn sordum. Snf retmeni bilmediini ama herhalde kzn ev devini bitirmek istediini syledi. Geen yl odasndaki o gzelim masasna ayn ii yaparken bu yl ne deiti ki, diye soracaktm ama sormadm. retmenin bana verecek bir yant olsayd sorardm, ancak kadnn zil ald anda kendini sokaa attndan hi kukum yoktu. Dier retmenler de bana yardma olamadlar. Selena'y ve ve gklere karmalarn dinledikten sonra yine eve dndm. Feribotta giderken Selena'dan fazla byk olmayan bir kzla bir olann elele tutumu bir halde mehtabn kmasn seyrettiklerini grdm. Olan bir ey syledi, kz ona dnp ban kaldrd ve gld. Olum, bu frsat karrsan; aptalsn dedim kendi kendime. Ama olan frsat karmad, uzanp kzn teki elini tuttu ve sonra bir gzelce pt. Onlar seyrederken, Dolores, sen ok aptalmsn, dedim. Ya aptalsn, ya da on be yan nasl olduunu, btn gn ve gece vcudundaki her bir sinirin bir hava fiei gibi patladn unuttun artk Selena da bir olan buldu herhalde. Bir olan buldu ve dersten sonra ett salonunda birlikte ev devlerini yapyorlar. Daha dorusu kitaplarndan ok birbirlerine bakyorlar. Bunu dnnce biraz rahatladm syleyebilirim. Ondan sonraki birka gn bunu dndm -insan amar ykarken, gmlek tlerken, yerleri sprrken dnecek ok zaman bulur- ve ne kadar dndysem rahatlamam da o kadar abuk utu gitti. Selena bir olanla falan konuuyor deildi; Selena yaantsnda olanlar hakknca sessiz kalamazd. Evet, bana kar eskisi kadar ak deildi, ama aramzda bir sessizlik duvar da yoktu. Ayrca, Selena ak olduunda herhalde gazeteye ilan falan verir diye dnrdm. nemli olan -rktc olan- gzleriydi. Bir kz bir olana tutuldu mu gzleri sanki arkalarnda fener yanyormu gibi parlak olur, Selena'nn gzlerinde bu aradm ama bulamadm... ve kt olan bu deildi. Gzlerinde daha nce var olan parlaklk kaybolmutu -kt olan buydu ite. O gzlere bakmak, sakinlerinin perdeleri indirmeden terk ettikleri bir evin pencerelerine bakmaktan farkszd. Bunu grnce sonunda benim .gzlerim ald ve daha nce grmem gereken eyleri grmeye baladm -ve eer o kadar fazla alyor olmasaydm ve Selena'nn bana o gn babasn yaraladm iin kzgn olduuna o kadar emin olmasaydm mutlaka daha nce greceim eyleri. lk fark ettiim kzn Joe'dan da uzak durduuydu. Artk Joe eski motorlarn tamir ederken gidip onunla konumuyor, geceleri televizyon seyretmek iin yanna oturmuyordu. Eer odada ise, elinde rgsyle sobann yanndaki sallanan koltukta oturuyordu. ou geceler de bizimle kalmyor, odasna gidip kapsn kapatyordu. Joe bunun farknda deilmi, ya da aldrmyormu gibi davranyordu. Pete'in yatana gitme zaman gelene kadar ocuk kucanda olduu halde koltuunda oturuyordu. Bir baka ey de Selena'nn salaryd -artk salarn eskisi gibi her gn ykamyordu. Salar kimi zaman, iinde yumurta piirilecek kadar yal olurdu.

O kadar temiz ve przsz olan yznde o Ekim aynda sivilceler belirmeye balamt. Rengi solmu, itah kaybolmutu. En iyi arkadalar olan Tanya Caron'la Laurie Langill'lara da srada grmekteyse de, eskiden olduu gibi sk sk bir araya geliniyorlard. Bunu dnnce ne Tanya'nn ne de Laurie'nin okul baladndan beri bize gelmemi olduklarn fark ettim... belki de yaz tatilinin son aylarnda da. te bu beni rktmt, Andy, ve beni kzma daha yakndan bakmaya itmiti. Grdklerim beni biraz daha korkuttu. Selena'nn giyimi deimiti; bir etek ya da bir bluz deil, tm giyini biimi deimiti ve bu deiiklik de ktye doruydu. Artk vcudu grlmez olmutu. Okula etek ya da elbiseyle gideceine artk kendisine ok byk gelen kazaklar giyiyordu. Bunlar kendisini iman gsteriyordu, oysa iman falan deildi. Evde de dizlerine kadar inen uval gibi kazaklar giyerdi. Sokaa ktnda bana irkin bir earp sarard, earp kalarna kadar iner ve gzleri bir maaradan dar bakan iki hayvan andrrd. Tam bir olana benziyor diye dnecekken bu grnmn on iki yanda terk ettiini hatrladm. Bir gece kapsn vurmadan odasna girdiimde dolabn arkasndan sabahln almak iin acele ederken az daha bacaklarn kracakt -oysa plak falan da deildi, zerinde kombinezonu vard. Fakat en kts artk fazla konumamasyd. Sadece benimle deil; durumu bilince bunu anlayabilirdim. Ama hemen hemen herkesle konumay kesmiti. Akam sofrada hi konumadan nne bakarak otururdu, ben okulda neler yaptn falan sorunca yalnzca 'Evet, falan' gibi tek kelimelik yantlar verirdi. Joe Junior da ayn ta duvarla karlamt. Bir iki kere akn akn bana baknca, ben de omuzlarm silkmekle yetinmitim. Yemek bitip de bulak ykannca Selena doruca odasna kard. Bunun bir olanla ilgili olmadn dnnce aklma ilk gelen marihuana oldu... bana neden sz ettiimi bilmiyormuum gibi yle bakma, Andy. Istakoz fiyattan dtnde adada uyuturucu satmak isteyen pek ok insann olduunu ben de bilirim... hatta fiyatlar dmese bile. O zamanlar uyuturucu ky adalarndan gelir, ve bir ksm da burada kalrd. Kokain yoktu, Tanrya krler olsun, ama marihuana istediinde kolaylkla bulabilirdin. Marky Benoit o yaz Ky Koruma tarafndan tutuklanmt. Maggies Delight adl teknesinde drt balya mal bulmulard. Belki de bu olay bana bunu hatrlatmt, ancak bu kadar yl sonra bile bylesine basit bir eyi nasl bu kadar karmak hale soktuuma hala akl erdiremem. Masada karmda ykanmam ve tra uzam gerek bir sorun otururken ben benim iyi yrekli kzmn leden sonra okul marangozhanesinin ardnda uyuturucu alp almadn merak ediyordum. Ve annesinin aptal evlat yetitirmediini syleyen de bendim. Selena'nn odasna gidip dolaplarn ve ekmecelerini kartrmay dndmse de, kendi kendimden irendim. Ben pek ok ey olabilirim, Andy, ama asla sinsi davranmammdr. Yine de byle bir eyi dnm olmam sorunun evresinde fazla dolatm ve sorunun kendisinden zleceini ya da Selena'nn bir gn bana alacan umduumu gsterir. Bir gn leden sonra Strayhorn'larn evine gidecektim. Lisa McCandless ile o gzelim acem hallarn tersyz edecektik -bunu alt ayda bir yapmadnda hallar solarm. Mantomu giyip kapdan karken, aptal kadn bu havada mantonu neden giydin, diye sylendim darda tam pastrma yaz sca vard o gn. En az yirmi derece. Ama iimdeki teki ses, aptallk etme, burada yledir ama oras on beten fazla deildir. stelik rutubetlidir de, diyordu. Ve ite o gn Strayhornlara gitmemeye o anda karar verdim. Aksine feribotta Jonesport'a gidecek ve kzmla yzleecektim. Lisa'ya telefon edip hal iini baka bir gn yapacamz syledim ve iskeleye indim. ki on bee g bela yetimitim. Onu karsaydm Selena'y da karabilirdim ve ondan sonra olaylar nasl geliirdi, hi bilemem dorusu. Feribottan ilk kan ben olmutum -iskeleye ayak bastmda daha halattan balamamlard bile- ve doruca okula gittim. Selena ve snf retmeni ne sylemi olurlarsa olsunlar onu ett salonunda bulamayacamdan emindim; herhalde marangozhanenin arkasnda eleniyorlar, marihuanal sigaralaryla birlikte bir ie de ucuz arap iiyorlard... yle bir durumda bulunmadysan bunun neye benzediini bilemezsin ve ben de bunu imkan yok tarif edemem.

Syleyeceim u: kendini kalbinin krlmasna hazrlamann hibir yolu yoktur. Sen sert admlarla ilerlersin ve byle bir ey olmayacan umarsn sadece. Ama ett salonunun kapsndan ieri bam uzattmda kza pencere yannda cebir kitabna eilmi olarak grdm. O beni ilk bata fark etmemiti. Korktuum gibi kt arkadalar edinmemiti ama ben yine de ok zlmtm. Hi arkada yok gibiydi ve bu daha da ktyd. Belki snf retmeni, bir kzn dersten sonra o koca salonda tek bana almasndan bir yanllk grmez, hatta bunun takdire layk bir ey olduunu dnrd. Ama ben bunda ne takdir edilecek, ne de salkl bir ey grmyordum. Selena'nn kz arkadalaryla birlikte olmas, plak dinlemesi ve olanlardan sz etmesi gerekirken, orada leden sonrasnn o tozlu altnda, ocuklar gittikten sonra cilal yere serdikleri o pis talalar arasnda ban sanki yaam ve lmn srlar orada saklym gibi kitabna emi olmas hi de doru deildi. "Merhaba, Selana!" dedim. Kz bir tavan gibi irkilerek kendisine merhaba diyenin kim olduunu grmek iin dnerken kitaplarnn yars yere sald. Gzleri o kadar iriydi ki, yznn yarsn kaplam sandm, yanaklar ve aln beyaz bir kaptaki kaymak kadar solgundu. Yeni sivilceleri dnda. Onlar yank izleri gibi kpkrmzyd. Seslenenin benim olduunu grd. Yzndeki korku geti ama yerini glmsemeye brakmad. Yzne bir kepenk inmi gibiydi... ya da bir atodaym da kpry kaldrm gibi. Evet, yle. Ne demek istediimi anladnz m? "Anne, senin burada ne iin var?" dedi. "Seni eve gtrmeye ve yolda azndan bir eyler almaya geldim," demeyi dndm. Ama iimde bir ses bunun o odada yanl olacan sylyordu. Onun ne derdi olduunun kokusunu tebeir ve tala kokusunu aldm gibi aldm o bo odada. Bir koku alyordum ve bunun ne olduunu renmeye kararlydm. Yzne baknca gereinden ok beklediimi anlyordum. Artk bunun uyuturucu olmadn anlamtm, ama her neyse, a bir eydi. Ve kzm diri diri yiyordu. Ona leden sonra almaktan vaz getiimi ve biraz vitrinlere bakmaya geldiimi ama bir ey bulamadm syledim. "Seninle beraber dneriz diye dndm," dedim. "Bunun sence bir sakncas var m, Selena?" Sonunda glmsedi. O glmsemeye bin dolar verebilirdim... sadece benim iindi bu glmsemesi. "Ne sakncas olacak anne, yanmda birinin olmas iyi olur," dedi. Birlikte iskeleye yrrken ona dersleri hakknda bir eyler syledim, o da bana haftalardr olmad gibi yantlar verdi. Bir kedi tarafndan kstrlm bir tavannkine benzeyen o ilk bakndan sonra aylardr olmad gibi kendine benziyordu artk ve ben de umut etmeye balamtm. Nancy Little Tall'a ve D Adalar'a giden drt krk bein ne kadar bo olduunu bilmeyebilir, ama sizler bilirsiniz sanrm, Frank ve Andy. Karada alanlardan ou be buukla dnerler ve drt krk bete ounlukla posta ve markete giden mallar bulunur. Gzel bir sonbahar leden sonrasyd, sandm kadar souk ve nemli deildi ve arka gvertede hemen hemen ikimizden baka kimse yoktu. Bir sre orada durup feribotun arkasnda uzanan dalgalara baktk. Gne iyice alald iin dalgalar binlerce altn parasna dntrmt. Ben kk bir kzken babam bunun gerek altnlar olduunu ve denizkzlarnn gelip aldklarn sylerdi. Denizkzlarnn o altn paralaryla sualtndaki saraylarnn atlarn kapladklar anlatrd. Ben suyun stndeki o parlty grnce hep denizkzlarn gzlerdim ve neredeyse Selena'nn yana gelinceye kadar byle bir eyin olamayacan dnmemitim bile. Dnemezdim, nk bunu bana babam sylemiti. O gn sular ancak ekimin sakin gnlerinde grlen lacivert rengiydi ve dizel motorlarnn grlts insanda sakinletirici bir etki yaratyordu. Selena ban rtt earbn at, kollarn havaya kaldrp gld. "Ne kadar gzel, deil mi, anne?" dedi. "yle," dedim. "Ve sen de bir zamanlar gzeldin, Selena. Artk neden gzel deilsin, ha?" Bana bakarken st ste iki yz. var gibiydi. stteki aknd ve hala glyordu... ama altndakinin kukulu bir bak vard. O alttaki yznde Joe'nun o bahar ve yazda ona syledii her eyi grdm. O yz bana, benim hi

arkadam yok diyordu. Ne sen, ne de o. Ve birbirimize baktka o yz ste kmaya balamt. Selena glmesini kesip dnp suya bakt. O zaman kendimi ok kt hissettim, Andy, ama derininde ne kadar hznl olsa da bunun beni nleyemeyeceinde kararlydm. Kimi zaman iyilik yapmak zalim olmak zorundasn -bir doktorun, ocuun alayacan ve anlamayacan bildii halde ine yapmas gibi. Kendi iime baktm ve gerekirse zalim olabileceimi grdm. Bunu bilmek o zaman dm patlatmt, imdi bile biraz rktyor ya aslnda. Gerektii kadar sert olabileceini, nceden duraklamayacan ve sonradan geriye baktnda piman olmayacan bilmek rktc bir eydir. "Ne demek istediini anlamadm, anne," dedi ama bana dikkatle bakmakta olduunun da farkndaydm. "Deitin," dedim. "Grnn, giyiniin, tavrlarn hep deiti. Ve btn bunlar bana senin bann bir tr dertte olduunu sylyor." "Hibir ey yok," dedi. Ama bunu sylerken benden uzaklayor gibiydi. Uzanamayacam kadar uzaklamadan ellerini tuttum. "Var," dedim. "Ve ikimiz de bunu bana sylemeden bu feribottan inmeyeceiz." "Hibir ey yok!" diye bard. Ellerini ellerimden ekmek istedi ama ben brakmadm. "Bir ey yok diyorum sana! Brak beni!" "Daha deil," dedim. "Selena, derdin ne olursa olsun, sana olan sevgim asla eksilmeyecektir, ama bunun ne olduunu sylemeden senin kurtulmana yardma olamam." O zaman direnmeyi brakp bana bakt. lk ikisinin altnda nc bir yz gryordum imdi -pek houma gitmeyen kurnaz ve kederli bir yz. Teni dnda Selena genellikle benim aileme benzerdi ama o anda tpk babasna benziyordu. "nce bana bir ey syle," dedi. "Syleyebileceim bir eyse sylerim." "Ona neden vurdun?" diye sordu. "O zaman ona neden vurdun?" "Ne zaman?" diye sormak iin azm atm -sadece bir iki saniyelik bir dnme sresi elde etmek iindi bu- ama birden bir eyi anladm, Andy. Bunun nasl olduunu bana sorma, Andy -belki kadnlk sezgisi dedikleri eydi bu, belki de kzmn aklndan geenleri okumutum, bilemiyorum. Bir an bile duraklarsam onu kaybedeceimi biliyordum. Belki bir gnlk kaybedecektim, ama bunun sonsuza kadar olacan da hissediyordum. Onun iin hi duraksamadm. "nk o akam beni odunla dvmt," dedim. "Bbreklerimi ezmiti sanrm. Bir daha buna raz olmayacama karar vermitim. Asla." Biri elini yzne doru salladnda yapt gibi gzlerini krptrd, az ak kald. "Sana yle anlatmamt, deil mi?" dedim. Ban sallad. "Ne demiti? kisini mi bahane etmiti?" "Onu ve poker oyununu," dedi neredeyse iitilmeyecek kadar alak bir sesle. "Ne onun ne de bakalarnn elenmesini istemediini syledi. O yzden onun poker oynamasn istemiyormusun ve geen yl Tanya'ya yatya gitmemi o yzden yasaklamsn. Herkesin senin gibi haftada sekiz gn almasn istediini syledi. Ve sana itiraz edince kalkp tereya kasesini kafasna geirmisin ve bir ey yapmaya kalkrsa kafasn keseceini sylemisin. Bunu o uyurken yapacakmsn." Bu kadar feci olmasayd glebilirdim, Andy. "Ona inandn m?" "Bilemiyorum," dedi. "Keseri dnnce yle korkuyordum ki, neye inanacam bilemedim." Bu bir bak gibi girmiti kalbime, ama hi renk vermedim. "Selena, sana syledikleri yaland," dedim. Geri ekilerek, "Beni rahat brak!" dedi. O kstrlm tavan bak gelmiti yzne. Utand ya da korktuu iin bir eyler sakladn fark ettim. "Ben kendim aresine bakarm! Senden yardm falan istemiyorum, beni rahat brak!" dedi. "Sen aresine falan bakamazsn, Selena," dedim. Dikenli tele taklm bir koyun ya da at kurtarmak iin alrken kullanlan o yattrc sesle konuuyordum. "Bunu yapabilseydin, oktan yapardn. Beni dinle, Selena -o gece beni elimde

keserle grdn iin zr dilerim; o gece grdn ve duyduun her ey iin zr dilerim senden. Eer bunun seni bu kadar korkutacan ve mutsuz yapacan bilseydim beni ne kadar kkrtsa da ona bir ey yapmazdm." "Artk kesemez misin?" dedi Ellerini ellerimin arasndan ekip kulaklarn rtt. "Daha fazlasn duymak istemiyorum. " "Kesemem nk o i bitti ve geride kald, ama bu i daha bitmedi," dedim. "Brak yardm edeyim, yavrum." Kolumu beline sarp bana doru ekmeye altm. "Yapma! Sakn bana vuraym deme! Bana dokunma bile, orospu!" diye barp kendini geriye att. Onun kpeteye arptn grnce geri savrulup denize deceini sandm. Kalbim kaskat kesildi ama ellerim alt neyse. Uzanp mantosundan yakaladm ve kendime doru ektim. Islak yerde kayp az daha dyordum. Ama kendimi toparlayp doruldum ve kza bakam. O da yzme bir tokat indirdi. Buna aldrmadan onu yeniden yakalayp kucakladm. Tokada aldrdm yoktu. Onu kaybetmekten korkuyordum. O bir an onun tepetaklak suya yuvarlandn grr gibi olmutum. Bundan o kadar emindim ki, salarmn neden o anda bembeyaz kesildiini hi anlayamammdr. Selena ondan sonra alamaya balad, bana vurmak istemediini, byle bir eyi asla aklna getirmediim syleyince kendisine inandm syledim. "Biraz sus," dedim. Ondan sonra syledikleri beni dondurmutu. "Beni tutmayacaktn, anne. Brakacaktn deyim," dedi. Onu brakmadan biraz gerileyip yzne baktm. kimiz de alyorduk. "Beni hibir ey bunu yapmaya zorlayamaz, yavrum," dedim. Ban ileri geri sallyordu. "Artk dayanamyorum, anne... Kendimi o kadar pis ve akn hissediyorum ki. Ne yaparsam yapaym artk asla muttu olamam." "Ne oldu?" diye sordum. Yemden korkmaya balamtm. "Ne oldu, Selena?" "Sana sylersem beni denize herhalde sen atarsn," dedi. "Bunu yapmayacam biliyorsun. Ve kzm sana bir ey daha syleyeyim -her eyi bana aklamadan ayan karaya basamayacaksn. Eer btn yl boyunca bir feribotla iki iskele arasnda gidip gelmemiz gerekirse bunu yapacaz -ho Kasm gelmeden ya souktan donarz ya da o bfede verdikleri eylerden zehirleniriz ya." Bunun kendisini gldreceini sanmtm ama gldrmedi. Ban eip gverteye bakarak alak sesle bir eyler syledi. Rzgarn uultusu ve makinalarn grltsnden pek duyamamtm. "Ne dedin, yavrum?" diye sordum. Bir daha syledi ve ben bunu, daha yksek sesle sylememi olmasna karn ikinci kez duymutum. Bir anda her eyi anladm ve Joe St. George'un gnleri ondan sonra saylyd artk "Ben bir ey yapmak istemedim.. O beni zorlad." Syledii buydu ite. Bir an ylece durdum, kza uzandmda geriledi. Yz araf kadar beyazd. Tam o srada feribot -eski Ada Prensesi'ydi- birden sarsld. Dnya zaten ayamn altndan kayp gidiyordu, Selena beni tutmasayd kst oturacaktm gverteye. Kz bana bir daha sarld ve boynuma kapanp alamaya balad. "Gel, uraya oturalm hele," dedim. "Bu teknenin bir yanndan teki yanna yeteri kadar savrulduk artk." Bir ift yatalak gibi birbirimize sarlm bir halde ayaklarmz sryerek sralardan birine gittik. Benim gzlerim hafif yalysa da, Selena hngr hngr alyordu. Ama onun aladn duyduuma seviniyordum. Ancak hkrklarn duyup gzyalarn grnce, gzlerinin ve elbisesinin iindeki vcudunun biimi gibi duygularnn da ondan kopup gitmi olduunu fark ettim. Onun alamas yerine glmesini tercih ederdim, ama alamasna bile razydm. Sraya oturunca bir sre daha alamasna gz yumdum. Hkrklar azalnca mendilimi kartp verdim. Mendili bata kullanmad bile. Gzlerinin alt mor mor, bakt yzme. "Benden nefret etmiyor musun, anne? Gerekten nefret etmiyor musun?" dedi. "Hayr, ne imdi ne de ilerde. Sana yemin ederim. Ama bir eyi ortaya koyalm. Bana her eyi anlatman istiyorum. Yznden bunu yapamayacan sandn anlyorum, ama yapabileceine inanyorum. Ve unu da asla unutma -bunu bir daha hi kimseye anlatmak zorunda kalmayacaksn -hatta istersen, kocana bile. Anlyor musun?"

"Evet, anne. O eer sylersem... senin bazen ok kzdn., o kaseyi bana indirdiin gece olduu gibi... ve sylemek istediim takdirde keseri hatrlamam syledi...ve..." "Hayr, byle olmaz. Bandan balayacaksn. Ama ilk nce unu kesin olarak renmek istiyorum. Baban senden yararland, deil mi?" Ban ne eip yant vermedi. Bu yant bana yeterliydi, ama onun kendisinin bunu yksek sesle sylemeye ihtiyaca olduunu hissediyordum. Parmam enesinin altna koydum, gzgze gelinceye kadar ban kaldrdm. "yle mi?" "Evet," diyerek yine hkrmaya balad. Ama bu kere alamas o kadar uzun srmedi. Onu bir sre braktm, benim de dnmeye ihtiyacm vard. "Sana ne yapt?" diye soramazdm, bunu kz da tam olarak bilemeyebilirdi. "Seni dzd m?" diye sorabilir miydim ama o takdirde bile byle kaba konutuum iin anlamayabilirdi. Ve bu kafamn iinde irkin bir sesti. Sonunda, "Penisini senin iine soktu mu, Selena?" diye sordum. Ban sallad. "Buna izin vermedim." Yutkundu. "imdilik." Bundan sonra ikimiz de, en azndan birbirimize kar, biraz rahatlamtk. imde mthi bir fke vard. Sanki iimde, o gne kadar fark etmediim bir gz vard ve onunla sadece Joe'nun at andran uzun suratn, atlak dudaklarn, sar dilerini, hep krmz ve atlak olan yanaklarn grr gibiydim. Dier iki gzm kapandnda o gzm hep ak kald ondan sonra ve o lmeden onun kapanmayacan anlamaya balamtm. Bu arada Selena, hikayesini batan sona anlatmaktayd. Szn bir kere bile kesmedim. Her ey Joe'nun kafasna kaseyi indirmem ve Selena'nn onun kanl kulan tutarken grmesiyle balamt. Beni de sanki kafasn uurmak istiyormuum gibi elimde keserle grd gece. Ben onun sadece beni dvmesini nlemeye alyordum, Andy ve bunu salamak iin hayatm tehlikeye atmtm ama Selena bunu anlamamt. Grd her ey babasnn kar hanesine yazlmt. Cehennem yolu iyiniyetle kapldr derler ve ben bunun doru olduunu biliyorum. Ama deneyimlerimden biliyorum bunu. Bilmediim ey, iyilik yapmann neden ounlukla ktye gtrddr. Eh, buna akl erdirenler benden iri kafas olanlardr herhalde. O hikayeyi burada anlatacak deilim, Selena'ya olan saygmdan deil, ok uzun olduu ve beni hala yaralad iin. Ama size kzn ilk syledii eyi syleyeceim. Bunu asla unutamayacam. Olaylarn nasl grndkleri ve aslnda nasl olduklar arasndaki fark o zaman bir kere daha dnmtm... i ve d meselesi, hani. "O kadar kederli grnyordu ki," dedi. "Parmaklar arasndan kanlar akyordu, gzleri yalyd ve ok kederli grnyordu. Anne, kan ve gzyandan ok o bak nedeniyle nefret ettim senden. Ve ona kar iyi davranmaya karar verdim. O gece yatmadan nce diz kp, 'Tanrm, annemin ona bir zarar vermemesini salarsan babama kar iyi davranacam,' diye yemin ettim." Bu konunun kapandna inandktan bir yl sonra kzmdan bunlar duymann beni ne hale getirdii hakknda bir fikriniz var m? Ha, Andy? Ya sen, Frank? Ya sen Kennebunk'lu Nancy Bannister? Hayr hibir fikriniz olmadn gryorum. Ve Tanrya yalvarrm, bunu hibir zaman da renmeyin. Ona kar iyi olmaya balamt -arka bahede alrken yiyecek gzel eyler getiriyor, geceleri televizyon seyrederken yannda oturuyor, kap nnde oturup Joe St. George palavra politikasn anlatrken -yok, Kennedy'nin her ii Yahudilerle Katoliklere verdii, yok Komnistlerin gneyde zencileri okullara ve lokantalara sokmaya altklarn- onu dinliyordu. Babasn dinliyor, akalarna glmsyor, elleri atlad zaman krem sryordu ve Joe da frsatn kapsn aldn duymayacak kadar sar deildi. Artk politikadan sz etmeyi brakm, benim kzdm zaman ne hale geldiimi ve evliliimizin neden yrmediini anlatyordu. Ona gre bunun sulusu da bendim. Joe kza babaca olmayan dokunularna 1962 bahar sonlarnda balamt. Bu ilk bata zararsz gibi gzken eylerdi -ben odadan ktmda yannda otururken dizlerini okamalar, arka sundurmaya birasn getirdiinde kna kk bir aplak falan gibi. Byle balad ve daha ileri gitti. Temmuz ortalar geldiinde zavall Selena benden olduu kadar ondan da korkmaya balamt. Ben kafama yant aramay sokup da okula gidene kadar bir erkein bir kadn dzmeden

yapabilecei her eyi yapmt artk ve kzn dn patlatp onun da kendisine baz eyler yapmasn salamta. Joe Junior ve Kk Pete i Bayram nedeniyle evde olmasalard bakireliini bozacandan da emindim. Kk Pete sadece ayak altnda dolayordu ama, sanrm Joe Junior bir eyler anlamt ve hep araya girmeye alyordu. Eer bunu gerekten yaptysa Tanr ondan raz olsun. Ben o sralarda gnde on saat, on iki saat altmdan bir yararm dokunamazd. Ben yokken Joe hep kzn evresinde dolanyor, ona dokunuyor, pmek istiyor, "zel yerlerine" (o yle derdi) dokunmasn istiyordu. Bunu ondan istemek zorunda kaldn, benim ona iyi davranmadm, bir erkein baz ihtiyalar olduunu falan sylyordu. Ama Selena azn ap bir ey syleyemezdi. Eer konuursa benim ikisini de ldreceimi sylemiti. Hep o tereya kasesi ile keseri hatrlatyordu. Benim ne kadar kt ruhlu souk bir orospu olduumu ve bir erkein belirli ihtiyalar olmasnn kendi elinde olmadn sylyordu. Bunlar kafasna kazmt kzn, Andy., sonunda kz ldracak gibi olmutu. Ne dedin, Andy? Evet, alrd, ama kznn ardndan komaya gelince ie falan aldrmazd. Yazlklara yardm eder, iki evin bakcln yapard (evleri ona emanet edenlerin mallarnn listesini yaptklarn umarm); ilerin youn olduu zaman kendisini aran drt be balk vard -Joe a toplamada onlarn en iyileriyle boy lebilirdi- bir de motor onarm ileri falan vard. Byle alan bir insan alma saatlerini kendisi ayarlar ve o yazla sonbahar Joe ben yokken mmkn olduu kadar evde olmaya almt. Selena'nn evresinde olmak iin. Anlamanz istediim eyi anlyor musunuz, acaba? Onun donunun iine girmek kadar kafasnn iine de girmek istediini anlyor musunuz? Kzn beni elimde o lanet keserle grmesinin ok nemli olduunu anladndan en ok onu kullanyordu. Bunu sempatisini kazanmak iin kullanamayacan grnce korkutmak iin kullanmt. Yaptklar eyi bir renirsem onu evden kovacam da tekrar tekrar sylemiti. Yaptklar ey! Aman Tanrm! Selena onu yapmak istemediini syleyince o artk durmak iin ok ge olduunu sylemiti. Kendisini ldrtacak kadar kkrttn ve bu tr kkrtmalarn rza gemekle sonulandn anlatmt. Selena azn tuttuu takdirde o da konumayacakt... "Ama," demiti. "unu aklndan karma, biraz karsa, hepsi kar." Kz onun hepsi demekle ne kast ettiini bilmiyordu ve ona leden sonralar bir bardak buzlu ay getirmesinin ya da Laurie Langill'in yeni kpeinden sz etmesinin ona can istediinde kendisinin bacakarasn okayp skma fikrini nasl verdiini anlayamyordu. Babasnn byle kt. davranmas iin kendisi bir ey yapm olmalyd ve bundan da ok utanyordu. En kts de buydu sanrm -korku deil de, utanma. Selena bir gn olay okuldaki rehberlik danman Bayan Sheets'e anlatmaya karar verdiini anlatt. Hatta randevu da almt, ancak kendisinden nceki kzn konumas biraz uzaynca cesaretini kaybedip ieri girmemiti. Bu bir ay kadar nce, okul baladktan hemen sonra olmutu. Feribotun arka gvertesinde otururken bana, "Bunu nasl anlatacam dnmeye baladm," dedi. O srada yolu yarlamtk ve ikindi gnei altnda parldayan East Head grnyordu. Selena arada srada burnunu siliyordu, mendilimi srlsklam etmiti ama artk kendini denetim altna almt ve bundan byk gurur duyuyordum. Ama elimi hi brakmad. Konuurken sk sk tutuyordu. Ertesi gn elim hep morard ondan sonra. "Oturup da ne diyeceimi dndm. 'Bayan Sheets, babam bana o eyi yapmak istiyor, bilirsiniz ya.' Ama kadn o kadar yal ve o kadar kaln kafaldr ki, herhalde, 'Hayr bilmiyorum, Selena, ne demek istiyorsun?' diyecekti. Sonra ben z babamn beni dzmeye altn syleyecektim ama, onun geldii yerde insanlar byle eyler yapmadklarndan, bana inanmayacakt." "Bence bu dnyann her yerinde olur," dedim. "Ac ama gerek. Ve tmden aptal deilse bir okul danman da bilir bunu. Bayan Sheets tmden aptal mdr, Selena?" "Hayr, sanmyorum, anne. Ama..."

"Bunun, bu iin ilk senin bana m geldiini sanyorsun?" dedim. ok alak sesle konutuu iin ne karlk verdiini anlayamadm. Tekrar etmesini syledim. "lk ben miyim deil miyim bilmiyorum," deyip sarld bana. Ben de ona sarldm. "Ama orada otururken bunu anlatamayacam fark etmitim. Belki hemen ieri girseydim bir solukta her eyi anlatabilirdim. Ama ierisi dolu olduu iin orada oturup dndm... Ya babam haklysa... Ya beni kt bir kz olarak grrse..." "Bu asla aklma bile gelmezdi," diyerek bir daha kucakladm. Selena yreimi stan bir glmsemeyle bakt bana. "Bunu imdi biliyorum," dedi. "Ama o zaman bundan emin deildim." Selena yolda baka eyler de sylemiti -gzleri baka ey, az baka ey sylyordu. Yksek sesle syledii, eyalarn toplayp evden kamay dnd idi; bu en azndan bir k yoluydu. Ama ok incinmiseniz kamann bir yarar olmaz - nereye giderseniz gidin, kafanz ve kalbinizi de birlikte gtrrsnzve ben onun gzlerinde intiham kafasndan sk sk getiini okuyordum. Kzmn gzlerinde intihar grdm dnrdm, sonra da iimdeki o gzle Joe'nun yzn daha ak seik grrdm. Onun kz nasl rahatsz ettiini, sonunda sadece blucin giymeye karar verene kadar elini eteinin altna nasl soktuunu, istediini -kendi giriim eksikliiyle olmayarak- nasl elde edemediini dnrdm. Joe Junior arkada Willy Bramhall ile oyununu birka kere yarda kesip eve gelmeseydi, ya da ben gzlerimi sonunda ap da kzma iyice bakmasaydm neler olacan dnrdm. Joe'nun alnna dokunmak, onun grnd kadar dzgn olup olmadn anlamak istemem beni buraya getirmiti ite. Gzlerim artk almt ve elinin eriebilecei her eyi, hatta kendi kzn bile, alacana inanan sevgisiz ve acmasz bir insanla yaamakta olduumu grmtm. Dncelerimde buraya varmtm ki, birden ilk kez onu ldrmek aklma geldi. Bu ii yapmaya o zaman karar verdim diyemem, ama bunun sadece bir hayal olduunu sylersem de yalan olur. Selena aklmdan geenleri gzlerimden okumu olmalyd, elini koluma dayayp, "Bir ktlk olmayacak, deil mi, anne?" dedi. "Ltfen olmayacak de -sana sylediimi anlayacak ve ok kzacak." Onun duymak istediklerini syleyip rahat ettirmek isterdim ama bunu yapamadm. Bir eyler olacakt -ama bunun ne olaca, ne kadar olaca herhalde Joe'ya balyd. Ona kaseyle vurduum gece gerilemiti, ancak bu ayn eyi bir daha yapaca demek deildi. "Ne olacan bilmiyorum," dedim. "Ama sana iki ey syleyeceim, Selena: bu olanlarda senin hi bir suun yok ve onun seni rahatsz etme gnleri sona erdi artk. Anlyor musun?" Gzleri yine yala dolmutu, gzyalar yanaklarndan aa szlmeye balad. "Kt bir ey olmasn istemiyorum." Bir an durdu, dudaklar kprdad, sonra patlar gibi bir sesle, "Nefret ediyorum bunlardan!" dedi. "Ona neden vurdun ki? Neden benim ardmdan gelmeye balad ki? Neden her ey eskisi gibi kalmad?" Kzn elini tuttum. "Hibir ey hep ayn kalmaz, yavrum," dedim. "Kimi zaman iler ktye gider ve dzeltilmesi gerekir. Bunu anlyorsun, deil mi?" Ban sallad. Yznde ac vard, ama kuku yoktu. "E-vet, anlyorum," dedi. O srada iskeleye yanatmzdan konuacak zamanmz kalmamt. Buna seviniyordum; o iri gzleriyle bana bakmasn, her ocuun istedii eyi istemesini istemiyordum -her eyin yoluna girmesini, ama kimsenin zarar grmeyip ac ekmemesini. Benden tutamayacam szler vermemi. stedii sz tutup tutamayacam da bilemiyordum. imdeki gzn buna izin verip vermeyeceini de. Hi konumadan feribottan indik O akam Joe almakta olduu Carstairs'lerin evinden dnnce ocuklarn n de markete gnderdim. Selena'nn giderken bana dnp baktn gryordum, yz st kadar beyazd. Andy, kz bana dnp baktnda gzlerinde o lanet keseri gryordum. Ama bir ey daha gryordum ve bunun rahatlama olduuna inanyordum. Hi olmazsa olanlarn ard arkas kesilecek diye dnyor olmalyd. Joe her zaman olduu gibi sobann yannda oturmu Ellsworth American gazetesini okuyordu. Ben odun kutusunun yannda durmu kendisine bakarken iimdeki o gz giderek daha alm gibiydi. Orada bir insann tek kzn ellemesi dnyann en

doal eyiymi gibi otururken bir insann bunu yaptktan sonra nasl rahata uyuyabileceini dndm. Samoset Oteli'ndeki mezuniyet balosundan, onun imdi eski yamal blucini ve kirli ynl fanilasyla sobann yannda gazetesini okumasna ve benim kalbimde ldrme duygularyla odun kutusunun yannda durmama nasl geldiimizi dnmeye altm ama baaramadm. Bu sanki byl bir ormandaymsn da, arkana baktnda geldiin yolun kaybolmu olduunu grmek gibi bir eydi. Bu arada i gzm her an biraz daha ok ey gryordu. Kafasna kaseyi geirdiimde yznde beliren izleri, burnundaki kk damarlar, alt dudann nasl ileri frladn, kaslarndaki kepekleri, burnundaki kllar nasl ekitirdiini, arada srada pantolonunun bacak arasn nasl kartrdn gryordum. O gzn grd her ey ktyd ve sonu, onunla evlenmekle hayatmn en byk yanln yapm olmamd; ve nemli olan sadece o yanlt, nk bunun bedelini sadece ben deyecek deildim. O srada Selena'yla urayordu, ama kzn arkasnda iki olan vard ve o ablalarnn rzna gemeye alyorsa onlara ne yapmazd ki? Bam evirince iimdeki gz odun kutusunun stndeki rafta her zamanki yerinde duran keseri grd. Uzanp sapn kavradm, ama bu kere senin eline verecek deilim, Joe, diye dndm. Sonra Selena'nn yolda giderken dnp bana bakn hatrladm ve her ne olursa olsun lanet keserin bunun bir paras olamayacana karar verdim. Eilip kutudan iri bir odun aldm. Keser ya da odun, hangisi olduu nemli deildi, Joe'nun hayatn kaybetmesine kl pay kalmt. Onun orada o kirli fanilasyla oturup burnunun kllarn ekitirirken izgi romanlar okuduunu grdke Selena ile yaptklar aklma geliyor; bunu hatrladka daha ok kzyor; ve kzdka da odunla kafasn yarasm geliyordu. lk olarak nereye vuracam grebiliyordum bile. Salar arkada epey seyrelmeye balamt ve koltuunun yanndaki lamba o noktay parlatyordu. Kalan birka tel san arasndan illeri bile grlyordu. Tam oraya, diye dndm. Kanlar abajuru kirletecek ama zarar yok, zaten irkin bir eydi. Dndke kanlarn abajura fkrdn grmek istiyordum. Sonra damlalar ampule deince hafif bir czrt duyulacakt. Bunlar dnyordum ve dndke de odunu daha sk kavryor, parmaklarm tam yerine yerletiriyordum. lgnlkt bu, ama gzlerimi ondan ayramyordum ve ben bakmasam bile iimdeki gzn onu grmeye devam edeceini biliyordum. Bu ii yaparsam Selena'nn neler dneceini dnmeye altm en kt korkular dorulanm olacakt- ama bunun da bir yarar olmuyordu. Kz ne kadar seviyorsam da ve onun beni sevmesini ne kadar istiyorsam da, bir yarar olmad. O gz sevgiden de glyd. O lrse ve ben de onu ldrdm iin South Windham'a girersem o ne ne olacan bile dnmeden kapanrd o gz. Ama ak durdu ve Joe'nun yznde baka irkinlikler de grd. Tra olurken yanaklarndan kuru derileri syrmas. enesinde kuruyan bir para hardal. Postayla sipari ettii ve azna tam oturmayan o at andran kocaman takma dama. O gzle her yeni eyi grdmde odunu biraz daha skyordum. Son dakikada bir ey daha dndm. Eer bunu hemen imdi, burada yaparsan Selena iin yapm olmayacaksn diye dndm. aydr gznn nnde kz elliyordu ve sen bunu fark edemeyecek kadar aptaldn. Onu ldrp de hapse gireceksen ve ocuklarn sadece Cumartesileri greceksen bu ii neden yaptn anlaman gerek: Selena'ya saldrd iin yapyor deilsin bunu, seni aldatt iin yapyorsun, ve bu bakmdan Vera'dan farkszsn -en ok aptal yerine konulmaktan nefret ediyorsun. Bu dnce beni iyice yattrmt. imdeki gz kapanmamt, ama gcn biraz kaybetmi, bulanklatrmt. Elimi ap odunu drmek istedim ama o kadar sk tutuyordum ki, bir trl brakamadm. Bunun zerine dier elimle uzanp parmaklarm amaya baladm. ki parmam atm halde dier hala kasl kalmt. be kere ap kapaynca ancak normale dnebildi. Ondan sonra Joe'nun yanna gidip omzuna dokundum. "Seninle konumak istiyorum," dedim. "Konu bakalm," dedi gazetesinin ardndan. "Seni engelleyen mi var?" "Konuurken bana bakman istiyorum. Brak elindeki o paavray."

Gazeteyi kucana indirip bana bakt. "Bugnlerde enen ok dk dorusu," dedi. "enem beni ilgilendirir, ama sen ellerine hakim olsan iyi olur. Aksi halde bana yle bir dert aacaksn ki." Kalarn kaldrarak bana ne demek istediimi sordu. "Selena'y rahatsz etmekten vazge demek," dedim. Sanki dizimi aile mcevherlerine indirmiim gibi bir hal ald. Bu berbat iin en ho yan buydu, Andy yakalandn fark edince yznn ald o ekil. Teni birden soldu, az ald, tm gvdesi o boktan koltuunda yle bir kasld. Tpk bir insann uyumak zereyken kt bir ey dndnde aniden kasld gibi. Sanki srtnda bir kas gerilmi gibi davranmaya altysa da, ikimizi de kandramamt. Hatta biraz utanm gibi bile grnyordu, ama bu da kendisini daha iyi grmemi salamad. Aptal bir kpek bile kmesten yumurta alarken yakalandnda utanm gibi grnmeyi akl edebilir. "Neden sz ettiini anlamadm," dedi. "O zaman neden eytan pantolonunun iine girmi de taaklarn skm gibi bakyorsun?" diye sordum ben de. Kalarnda bir frtna belirtisi grld. "O lanet Joe Junior benim hakkmda yalan sylyorsa..." diye balad. "Joe Junior senin iin ne evet dedi, ne hayr ne de belki. Ve rol kesmeyi brakabilirsin, Joe. Selena anlatt bana. Her eyi anlatt sana kaseyle vurduum o geceden sonra nasl iyi davranmaya altn, ona nasl karlk verdiini, eer kimseye sylerse neler olacan." "O yalancnn teki!" diye bararak gazetesini bunu kantlamak istermiesine yere frlatt. "Yalana ve iftirac. Kemerimi alaym da o suratn grnce -bir daha burada suratn gstermeye cesaret ederse..." Ayaa kalkmaya alt. Ama ben elimi uzatp ittim kendisini; sallanan koltuktan kalkmaya alan birini yerine oturtmann bu kadar kolay olmasna amtm dorusu. Tabii, dakika nce az daha odunu kafasna indiriyordum ki, bunun da bir ilgisi olmu olabilir." Gzleri kasld ve bana kendisiyle dalga gemememi syledi. "Bunu daha nce de yapmtn," dedi. "Ama bu her seferinde ayn ii yapabilirsin demek deildir." Ayn eyi ksa bir sre nce ben de dnmtm ama imdi bunu ona syleyecek zaman deildi. "Byle byk konumay arkadalarna sakla" dedim. "u anda sus da dinle... Ve drt kulakla dinle. Bir daha Selena'ya el srecek olursan seni bir ocua cinsel tacizden ya da rza gemekten hapse attrrm -hangisi seni daha uzun sre delikte tutacaksa." Bu onu sarsmt ite. Az bir daha ald, bir an bana ylece bakt. "Bunu yapamazsn," dedi ve sonra sustu. nk yapacam anlamt. Alt dudan daha da ileri uzatt bunun zerine. "Onun tarafn tutuyorsun, deil mi?" dedi. "Bir de benim tarafm bir kere sormak aklna bile gelmedi, deil mi?" "Senin tarafn da m var?" diye sordum. "Krk yana sadece drt yl kalm bir erkek ondrt yandaki kzna ne kadar kll olduunu grmesi iin donunu indirmesini sylerse, bu adamn bir taraf m vardr sence, ha?" "Gelecek ay on beine basacak," dedi sanki bu her eyi deitirirmi gibi. "Azndan kan kulan duyuyor mu?" diye sordum. Bana bir sre daha bakt, sonra eilip gazetesini yerden ald. "Beni rahat brak, Dolores," dedi. "u makaleyi bitirmek istiyorum." Lanet gazeteyi elinden kaptm gibi parampara edip suratna frlatmak isterdim ama bu kere aramzda kan kard ve ocuklarn zellikle de Selena'nngeldiklerinde byle bir sahneyle karlamalarn istemiyordum. Onun iin uzanp parmamla ucunu kvrdm sadece. "nce bana Selena'y rahat brakacana sz vereceksin," dedim. "Bir daha mrn boyunca ona yle dokunmayacana sz vereceksin." "Dolores, sen sanki..." diye balad. "Sz ver, Joe, yoksa hayatn cehenneme evireceim." "Bununla beni korkuttuunu mu sanyorsun?" diye bard- "Son on be yldr cehennemden baka bir ey mi gsterdin sanki, orospu -o irkin suratn irkin huylarndan da beter! Beni olduum gibi istemiyorsan talihine ks!"

"Senin cehennemden falan haberin yok," dedim. "Ama onu rahat brakmaya sz vermezsen bunu sana reteceim." "Pekala!" diye bard. "Pekala! Sz veriyorum! Tamam ite! Oldu mu? Tatmin oldun mu?" "Evet," dedim tatmin olmadm halde. Bir daha beni asla tatmin etmeyecekti. Binbir mucize de yaratsa nemi yoktu artk. Ya ocuklar o evden karacaktm, ya da yl sona ermeden onun ls kacakt. Hangisinin olaca benim iin nemli deildi. Ama bana bir ey geleceini de, bundan kanacak zaman bulamayaca kadar ge anlamasn istiyordum. "Gzel," dedi. "Her ey tamam yleyse, deil mi, Dolores?" Ama bana bakan gzlerinde hi de houma gitmeyen garip bir parlt vard. "Kendini ok akll sanyorsun, deil mi?" "Bilmem," dedim. "Kendimi epey zeki sanrdm ama bir de kiminle evlendiime bak" "Haydi haydi," dedi o numarac tavryla. "Sen de kendini baya bir matah sanyorsun yani. Ama sen de her eyi bilemezsin." "Bu ne demek oluyor?" "Onu da sen dn bakalm," diyerek gazeteyi o gnk borsadan zarar grmediine emin olmak isteyen zengin bir adam tavryla sallad. "Senin gibi zeki bir yaratk iin g bir ey olmamal." Holanmamtm ama fazla stelemedim. Bu ksmen ar kovanna omak sokmak istemememdi, ama hepsi bu kadar deildi. Akll olduuma inanyordum, en azndan ondan daha akll olduuma. Eer benden intikam almaya kalkarsa ne yapmak istediini baladndan be dakika sonra anlayacam tahmin ediyordum. Ksacas gururdu, saf ve basit gurur, ve bir eye balam olduu aklmn ucundan bile gememiti. ocuklar marketten geldiklerinde olanlar eve gnderip Selena'y aldm, evin arkasna yrdk. Orada yln bir mevsiminde kupkuru olan bir brtlen all vardr. Rzgr dallar salladka yapayalnz ve biraz da rktc bir ses kyordu. Yerdeki beyaz bir tan stne oturduk. East Head arkasnda yarm ay ykselmeye balamt. Selena elimi tuttuunda parmaklar o yarm ay kadar souktu. "eri girmeye cesaret edemiyorum, anne," dedi titrek bir sesle. "Tanya'ya gideyim, tamam m? Ltfen olur de." "Korkacak hibir ey yok, yavrum," dedim. "Her ey yoluna girdi artk" "Sana inanmyorum," diye fsldad. Ama yz inanmak istediini sylyordu -hem de her eyden ok "Doru," dedim. "Seni rahatsz etmeyeceine sz verdi. Szn her zaman tutmaz, ama bu kere kendisini gzetlemekte olduumu bildii iin tutacaktr. Hem de lmne korktu artk" "lmne mi korkuyor -neden?" "Eer bir daha sana bir pislik yaparsa onu Shawshank'a attracam syledim." Selena'nn sesi tutuldu, ellerimi sk sk kavrad. "Anne, sylemi olamazsn!" "Syledim elbette. Bunu bilmen doru olur, Selena. Ama yerinde olsam fazla kayglanmazdm. Joe bundan sonra drt yl senin iki metre yaknna bile gelmez... o zaman da kolejde olacaksn. Bu dnyada sayg duyduu bir ey varsa, o da kendi postudur." Selena ar ar brakt ellerimi. Yznn umutla dolduunu grdm; ve baka bir eyle daha. Ve ancak o zaman, aynda brtlen all nnde otururken onun o sonbaharda ne kadar bym olduunu fark ettim. "Beni kayyla dvmez ya?" dedi. "Hayr, i bitti diyorum sana." Selena birden hepsine inand, ban omzuma dayayp alamaya balad. Bunlar saf ve basit rahatlama gzyalaryd. Onun byle alamas beni Joe'dan daha fazla nefret ettirdi. Bundan sonraki birka gece evimde son aydr olmad gibi rahat uyuyan bir kz vard sanrm... Ama ben uyanktm. Joe'nun yanmda horladn duyuyor, iimdeki gzle ona bakyor, onu evirip boazn srmak istiyordum. Ama onun kafasna o odunu indirmek zere olduum zamanki gibi lgn deildim artk. Cinayetten tutuklandm takdirde ocuklara ne olaca o gzn pek umurunda deildi, ama Selena'ya gvenlikte olduunu syleyip de ben de biraz sakinleme

frsat bulunca, biraz gc oldu. Yine de, Selena'nn en ok istedii eyin olamayacan biliyordum -her eyin babasnn o ilere balamadan olduu gibi olmas. Joe szn tutup da kza el srmese bile, bu asla olamazd. Selena'ya sylediklerime karn ben onun szn tutacandan pek emin deildim. Joe gibi insanlar erge biraz daha dikkatli olduklar takdirde her eye yeniden balayabileceklerini ve bu kere istediklerini elde edebileceklerini dnrler. Orada karanlkta sonunda sakinlemi olarak yatarken yant basit grnyordu: ocuklar alp adadan ayrlacaktm ve bunu mmkn olduu kadar abuk yapacaktm. O srada sakindim, ama hep byle olamayacam da biliyordum; iimdeki o gz buna izin vermeyecekti. fkeye kapldm anda daha iyi grecekti ve Joe daha irkin grnecekti ve o zaman o ii yapmam engelleyen hibir ey olmayabilirdi. Bu yeni bir lgnlk yoluydu, en azndan benim iin, ve bunun meydana getirecei hasan grebilecek kadar da zekiydim. O lgnlk benliimi tmyle kaplamadan Little Tall'dan uzaklamamz gerekiyordu. Ve o ynde ilk admm attmda Joe'nun gzlerindeki o garip yar-bilmi bakn ne anlama geldiini rendim. Durumun bir sre sakinlemesini bekledikten sonra bir Cuma sabah feribotla karaya gittim. ocuklar okuldaydlar ve Joe da Mike Stargil'le stakoz sepetlerine bakmaya gitmiti ve gnbatmna kadar dnmeyecekti. ocuklarn banka czdanlarn da yanma almtm. ocuklarn doumundan beri kolej iin para biriktirirdik... ben biriktirirdim yani; koleje gidip gitmemeleri Joe'nun umurunda bile deildi. Konu aldnda -hi kukusuz konuyu aan da hep ben olurdum- o, o boklu sallanan koltuunda oturur, ban ardna saklad Ellsworth American'dan uzatp, 'Tanr akna, Dolores, ocuklar neden koleje gndermek istiyorsun ki? Bak, ben gitmeden de pekala adam oldum," derdi. Baz eyleri tartmak olanakszdr, yle deil mi? Joe gazete okumann, burnunu kartrp kard smkleri sallanan koltuunun altna yaptrmann adam olmak olduunu sanyorsa konuacak bir ey yok demekti; durum daha bandan umutsuzdu yani. Ama bu fazla nemli deildi. Eer eline biraz para geince payna deni vermeye raz edebildiim takdirde lkedeki btn kolejlerin Komnistler ynetiminde olduunu dnmesi bile umurumda deildi. Yol iinde alt o yl hesaba be yz dolar yatrdm zaman nasl da mzmzlanmt. Kazand parann tmn aldm sylemiti. Ama ben iin asln biliyordum, Andy. O orospu ocuu o k iki bin, hatta iki bin be yz dolar kazanmadysa, ben de Dolores deilim. "Neden hep drdr eder durursun, Dolores?" derdi. "Eer ocuklarn iin gerekeni yapacak kadar erkek olsaydn drdr falan etmezdim," derdim ben de. Bu tartmalardan da iyice bkmtm artk, Andy, ama ondan da ocuklarn hakk olduuna inandm pay alrdm. Bundan hi ylmadm dorusu, nk onlarn geleceklerini dnecek benden baka kimseleri yoktu. Bugnn llerine gre o hesapta fazla bir ey yoktu Selena'nn ki de iki bin falan, Joe Junior'da sekiz yz, Kk Pete'de de drt be yz. Ama szn ettiim yl 1962'ydi ve bu o zaman iin iyi para saydrd. Kamak iin yeter de artard hatta. Kk Pete'in parasn ekmeyi, dierleri iin de ek almay dnmtm. Ada'dan kesin olarak ayrlp ta Portland'a gidecek, oturacak bir yer ve iyi bir i bulacaktm. Hibirimiz kent yaantsna alkn deildik ama insan zorunlu kalnca her eye alr. Ayrca Portland o zaman byk bir kasabadan farkszd. Bir kere yerletikten sonra almak zorunda kaldm paray yine yerine kovmaya balayacaktm ki, bunu yapabileceime inanyordum. Yapamazsam bile, de akll ocuklard ve burs diye bir eyin olduunu biliyordum. Onlar da elde edemezlerse bor senedi yazamayacak kadar gururlu deildim. Asl gereken onlar oradan uzaklatrmakt ki, bu o anda kolejden daha nemli grnyordu. Selena iin bir saat konuup ene yormutum ama ondan eken sadece Selena deildi. Selena'nn durumu ard ama Joe Junior'un durumu da fazla aydnlk deildi. 1962'de on iki yandayd. Ama hi glmezdi ve buna da amamak gerekirdi. Odaya girdii anda babas eletirilere balar, gmleini pantolonuna sokmasn, san taramasn, artk bymesini, burnunu kitaptan ayrmayan bir kz gibi davranmaktan vazgemesini, erkek olmasn sylerdi. Joe Junior bir yl nce Kkler Ligi takmna seilmeyince babas sanki uyarc hap ald iin Olimpiyat takmna seilememi gibi davranmt. Buna babasnn bir de ablasna

yaptklarn ekleyince ortada esasl bir pislik vard. Kimi zaman Joe Junior'un babasna baknca yznde saf ve basit nefret okurdum. Banka czdanlarn alp bankaya gittiimden iki hafta nce Joe Junior'un da babasna kar kendi i gzne sahip olduuna inanmtm artk Sonra Kk Pete vard. Pete drt yana geldiinde Joe'nun kopyas olmutu, onun gibi pantolonun belini yukar eker, onun gibi burnunu ve kulaklarn ekitirirdi. Tpk babasna benzerdi. Selena babasndan korkar, Joe Junior nefret ederdi, ama ounlukla beni korkutan bydnde onun ei olmak isteyen Pete'di. Bylece banka czdanlarn kk mcevher kutumdan aldm (o gnlerde kilitli olan tek eyim oydu ve anahtarn boynumda bir zincir ucunda tardm) ve le saatinde Jonesport'daki Coastal Northern Bankasndan ieri girdim. Sram gelince defterleri uzatp hesab da kapatmak istediimi syleyip paray nasl ekmek istediimi anlattm. "Bir dakika, Bayan St. George," dedi kadn. Bunlar bilgisayarlardan nce olduu iin o zamanlar epey hesap kitap ii vard. Kadn hesap kartn da kard, ap bakt. ki kann arasnda bir izgi belirirken teki kadnlardan birine bir eyler syledi. Sonra ikisi de bir sre kartlara baktlar, ben de tezgahn teki yannda durmu onlara bakyor ve kendi kendime heyecanlanacak bir ey yok diyordum ama heyecandan da kendimi yiyip bitirmekteydim. Kadn bana geleceine bro dedikleri o kk blmelerden birine girdi. Odann cam duvarlarndan gri elbiseli ve siyah kravatl, salar seyrelmi ufak tefek bir adamla konutuunu gryordum. Kadn tezgaha geldiinde kartlar yannda deildi. Onlar kabak herifin masas zerinde brakmt. "Bayan St. George, ocuklarnzn hesabn Bay Pease ile konusanz daha iyi olacak," diyerek defterleri bana uzatt. Bu hareketi elinin kenaryla yapmt, sanki defterler mikropluymu da, elinde uzun sre tutarsa kendisine de bulaabilirmi gibi. "Neden ? Ne oldu ki?" diye sordum. O srada artk heyecanlanacak bir ey yokmu gibi davranmay brakmtm. Kalbim kopacak gibi atyordu, azm kupkuru kesilmiti. "Bunu bilemeyeceim, ama bir yanl anlalma varsa, Bay Pease bunu dzeltecektir," dedi. Ama gzlerimin iine bakmyordu ve sylediklerine inanmad da belliydi. Ayaklarmn her birinde onar kilo imento varm gibi yrdm o broya. Ne olduunu anlar gibi olmutum ama nasl olduunu anlayamamtm. Banka czdanlar bendeydi, deil mi? Joe onlar kutudan alp yerine koymu olamazd, nk o zaman kilidi krmas gerekirdi ve kilit krlm deildi. Maymuncukla am olsa (o da olanakszd, herif tabandan azna gtrd bir atal fasulyenin yarsn stne dkerdi) czdanlarda parann ekildiini gsteren kayt ya da krmz HESAP KAPANMITIR damgas olurdu. Yine de Bay Pease'in bana kocamn bir bokluk yaptn syleyeceini biliyordum ve bunu sylemekte de gecikmedi. Joe Junior ile Kk Pete'in hesaplarnn iki ay, Selena'nnkinin de iki hafta nce kapatlm olduunu syledi. Joe bunun iin zaman kollamt: benim paralar st raftaki byk orba tenceresinde biriktirdiimi ve i Bayramnn ertesi gn hesaplara yatrdm bilirdi. Pease bana muhasebecilerin kullandklar o izgili yeil katlar gsterdi -Joe son byk paray -Selena'nn hesabndan be yz dolar ona ne yaptn bildiimi sylediim gecenin hemen ertesi gn ekmiti. Bana her eyi bilmediimi sylemiti o zaman. Dorusu ok haklym. Hesaplar en az on kere tek tek kontrol ettim, bam kaldrp baktmda Bay Pease karmda oturmu ellerini ovuturuyordu. plak kafasnda boncuk boncuk terler gryordum, ne olduunu o da anlamt. "Grdnz gibi, bayan St George, hesaplar kocanz tarafndan kapatlm ve..." "Bu nasl olabilir?" diye sorarak czdan masasnn stne attm. Adam gzlerini krptrarak geriledi. "Banka czdanlar bendeyken bu nasl olabilir?" "ey," deyip scak bir ta stnde gnelenen bir kertenkele gibi dudaklarn yalayarak gzlerini krptrd. "Bayan St. George bunlar bizim 'vesayet hesab' dediimiz hesaplardr. Yani ocuk annesinin ya da babasnn imzasyla birlikte

hesabndan para ekebilir. Ama ebeveyni olarak sizler de bu hesaptan isteiniz zaman ve istediiniz miktarda para ekebilirsiniz. rnein, u anda hesaplarda para olsayd ekebileceiniz gibi." "Ama defterlerde para ekildii gsterilmemi!" dedim. Barm olmalym ki, bankadakiler dnp bize bakmlard. Cam duvarlarn tesinde gryordum onlar. Ama umurumda bile deildi. "Czdanlar olmadan paray nasl ekti?" diye sordum. Adam ellerini daha hzla ovuturmaya balamt artk Sanki aralarnda kuru bir dal paras varm gibi bir zmpara sesi karyorlard. Kl tablasndaki iklet katlarn tututuracan dndm. "Bayan St. George, sizden yksek sesle konumamanz rica etsem..." "Sesim beni ilgilendirir," dedim biraz daha ykselterek. "Siz de bu boklu bankanzn alma yntemlerini dnn nce! Bana kalrsa, kayglanacak ok eyiniz var." Adam masasnn stnden bir kat alp bakt. "Burada kocanzn banka czdanlarn kaybettiini beyan ettii yazl," dedi. 'Yeni czdan verilmesini istemi. Bu normal bir uygulama..." "Normalin yerin dibine batsn!" diye bardm. "Bana telefon etmediniz! Bankadan kimse beni aramad! Bu hesaplar ikimizin ortak hesabyd. 51'de Selena ve Joe Junior'un ve 54'te Peter'in hesaplarn atrrken bana yle sylemitiniz. Kurallarn o gnden bugne deitiim mi sylemek istiyorsunuz imdi?" "Bayan St. George..." diye baladysa da ben szm tamamlam deildim. "Size bir masal anlatt ve siz de ona inandnz -yeni czdan istedi ve siz de ona yeni czdan verdiniz. Tanr akna! O paray ilk bata bankaya kim yatrmt, ha? Eer Joe St. George yatrd sanyorsanz, grndnzden de aptalmsnz!" O srada bankadaki, herkes kendi ileriyle megulmler gibi rol yapmaktan vazgemilerdi artk. Olduklar yerde durmular, bizi seyrediyorlard. Yzlerindeki ifadeye baklrsa esasl bir gsteri seyretmekte olduklarn dnyorlard, ama bir ku gibi uan para kendi ocuklarnn kolej paras olsayd bu kadar elenemeyeceklerdi sanrm. Bay Pease dedemin samanlnn yan duvar kadar kpkrmz kesilmiti. Terli plak kafas bile krmzyd imdi. "Ltfen, Bayan St. George," dedi. Ama dokunsan alayacak durumdayd. "Size yaptmzn tmyle hukuki ve banka ilemlerine uygun olduunu hatrlatrm." O zaman sesimi alalttm. imdeki saldrganln gerilediini hissediyordum. Joe beni iyi tongaya bastrmt bu kere. "Belki hukukidir, belki de deildir," dedim. "Bunu renmek iin sizi mahkemeye vermem gerekir, ama bunun iin ne zamanm var, ne de param. Ayrca, beni bu kadar sinirlendiren iin o yan deil... Ben bu para hakknda bakasnn da bir diyecei olduunu hi dnmemi olmanza sinirlendim. 'Banka ilemlerine uygunluk' sizin bir telefon etmenizi de nlyor mu, ha? Telefon numaras btn katlarn zerine ite, numaramz da deimedi..." "Bayan St. George, ok zr dilerim ama..." "Eer olay bunun tam tersi olsayd da czdanlarn kaybolduunu syleyen ve yenilerini isteyen ben olsaydm ve on iki ylda biriken paray ekmeye balasaydm... Joe'ya bir telefon etmeyecek miydiniz? Eer para hala hesapta olsayd ve ben bugn hepsini ekmi olsaydm ben kapdan dar admm atar atmaz ona nezaketen de olsa, telefon etmeyecek miydiniz?" nk bunu yapacaklarn biliyordum, Andy, o yzden Joe'nun Stargill'lerle birlikte olaca gn semitim. Paray aldktan sonra adaya dnecek, ocuktan alacak ve Joe bir elinde sefertas, teki elinde bira ieleriyle gelmeden ok nce oradan gitmi olacaktm. Pease bana bakt ve azn at. Sonra kapatt ve bir ey sylemedi. Sylemesine gerek yoktu. Sorumun yant yznden okunuyordu. Elbette ya o, ya da bankadan bir bakas Joe'yu bulana kadar arayacakt. Neden mi? nk Joe evin erkeiydi, ondan ite. Ve kimsenin bana bir ey sylememi olmasnn nedeni benim sadece onun kars olmamd. Ben, dizlerimi paralayana kadar yer silerek, tuvalet temizleyerek kazanmann dnda para konusunda ne bilirdim ki? Evin erkei ocuklarnn kolej parasn ekmise bunun iin iyi bir nedeni olmalyd, olmasa da nemi yoktu zaten. Kars sadece bir kadnd ve ii yerleri, tuvaletleri temizlemek ve Pazar gnleri tavuk yemei hazrlamakt. "Bayan St. George, bir sorun varsa... ok zgnm ama..." diyordu Pease.

"Bir daha zr dilersen kna yle bir tekme indiririm ki, mrnn sonuna kadar kambur kalrsn," dedim. Ancak kendisine bir ey yapma tehlikesi falan yoktu. O anda bo bir bira kutusunu bile tekmeleyecek gcm kalm deildi. "Bana bir ey daha syle, ondan sonra ekip gideceim," dedim. "Paray harcad m?" "Bunu bilemem," dedi o akn ve tiz sesiyle. Sanki kendisine, sen seninkini gster ben de benimkini demiim gibi. "Joe btn yaam boyunca bu bankayla i yapt," dedim. "Machias'a ya da Colubia Falls'a gidip paray o bankalardan birine yatrabilirdi -ama huylarn deitiremeyecek kadar tembeldir. Hayr, paray ya bir kavanoza doldurup, bir yere gmd, ya da yine buraya yatrd. Bilmek istediim u: son iki ay iinde burada yeni bir hesap atrd m?" Bunu bilmek istiyordum, Andy. Beni kandrdn renmek canma okumutu... Ama parann tmn harcayp harcamadn bilememek... te o beni ldryordu. "Ama bu... bu mahrem bilgidir!" dedi. Sanki eer benimkine dokunursa ben de onunkine dokunacam sylemiim gibi bir tavr vard artk. "Ben de yle tahmin etmitim," dedim. "Senden kurallar inemeni istemiyorum. Bunu sk sk yapan bir insan olmadn anlalyor. Ama bu beni ocuklarmn parasyd, Bay Pease ve paray bankadan ekmek iin yalan syledi. Bunu biliyorsunuz; kant da masanzn stnde ite. Bu banka -sizin bankanz yanibir telefon amak gibi beklenen nezaketi yapm olsayd yalan hibir ie yaramayacakt." Boazn temizledi ve, "Bizim byle bir soruya yant vermek zorunda olmadmz..." diye sze balad. "Zorunda olmadnz biliyorum," dedim. Onu yakalayp yle bir tartaklamak isterdim -ama bunun onun gibi birinde yararl olmayacan da gryordum. Ayrca annem balla sirkeyle yakalayacandan daha ok sinek yakalarsn derdi ve bunun doru olduunu artk renmitim. "Bunu biliyorum, ama bir telefon etmekle benim ne byk bir acdan kurtarm olacanz bir dnn," dedim. "Ve bunu biraz olsun balatmak isterseniz -buna zorunlu olmadnz biliyorum, ama eer isterseniz- bana burada hesap atrp atrmadn syleyin, yoksa eve gider gitmez orasn burasn kazmaya balayacam. Ltfen -bunu kimseye sylemeyeceime yemin ederim. Tanr adna yemin ederim ki, hi kimseye sylemeyeceim." Orada bir sre oturup parmaklaryla yeil muhasebeci kartlar zerinde trampet ald. Trnaklar tertemizdi ve profesyonel bir manikrcnn elinden km gibiydi -ho, 1962 Jonesport'unda byle eyler olmazd ya, neyse. Bu adam bana yardmc olmayacak, diye dnyordum. Ada halk umurunda m sanki? Kendini salama alm naslsa gerisine metelik bile vermez. Ama adam konumaya balaynca erkekler hakknda genelde ve zel olarak da onun iin dndklerimden utandm. "Bayan St. George siz karmda otururken byle bir ey yapamam," dedi. "Siz Chatty Bully'a kadar gidip bir rek ve bir kahve smarlarsnz. Byle bir eye ihtiyacnz olduunu sanyorum. Ben on be dakika sonra oraya gelirim. Hayr, yarm saat diyelim daha iyi." "Teekkr ederim," dedim. "ok teekkr ederim." ini ekerek katlarn toplamaya balad. "Aklm karyor olmalym," dedi. Sonra sinirli bir tavrla gld. "Hayr," dedim. "Siz dnecek baka bir yeri olmayan bir kadna yardm ediyorsunuz, hepsi bu." "Skntda olan kadnlar hep zayf yanm oluturmutur," dedi. "Bana yarm saat izin verin. Hatta belki biraz daha fazla." "Ama geleceksiniz, deil mi?" "Evet. Geleceim." Geldi de, ama krk be dakika sonra geldi ve ben bu arada onun beni atlattn dnmeye balamtm bile. Geldiinde yznden haberlerin kt olduunu okudum. Lokantann kapsnda birka saniye durup ierde bankada kopardm o kyametten sonra bizi birlikte grp de cann skacak kimse olup olmad anlamak iin evresine baknd. Sonra benim oturduum blmeye gelip karma oturdu. "Hala bankada," dedi. "En azndan byk bir ksm. bin dolara yakn bir para," "Tanrya krler olsun," dedim. "Bu iyi haber," dedi. "Kts de yeni hesabn sadece kendi adna olmas."

"Elbette yle olacakt," dedim. "Yeni czdanlar imzalamak iin bana vermedi ki. Bu oyununu aa vurmak olurdu, deil mi?" "Pek ok kadn hibir ey farketmezdi," dedi. Boazm temizledi, kravatn ekitirdi kapnn stndeki ngrak alnca kimin geldiini grmek iin dnp bakt. "ou kadn kocalarnn nne koyduu her eyi imzalar." "Ben onlardan biri deilim," dedim. "Bunu fark etmitim. Her neyse, benden istediinizi yaptm, artk bankaya dnmem gerek. Sizinle bir kahve iecek zamanmn olmasn isterdim." "Bu konuda biraz kukuluyum ben," dedim. "Aslnda ben de yleyim," dedi. Ama yine de bir erkekmiim gibi elini uzatt ve ben de bunu bir iltifat olarak kabul ettim. O gittikten sonra da orada oturmaya devam ettim, garson kz gelip bir fincan kahve daha isteyip istemediimi sordu. Teekkr ederim istemem, dedim Birincisi midemi yakmt. Midem yanyordu ama kahveden deildi ya. Bir insan, durum ne kadar karanlk olursa olsun, her zaman kredecek bir ey bulur, ben de feribotla dnerken eyalarm toplamam olduum iin krediyordum; imdi hepsini boaltma zahmeti olmayacakt en azndan. Selena'ya bir ey sylemediimden de memnundum. Bunu yapmaya niyetliydim, ama sonunda bu srr tek bana tayamayacan ve arkadalarna syleyeceini ve bylece de Joe'nun kulana gideceini dnmtm. Hatta kzn inatlk edip gitmek istemeyeceini de dnmemi deildim. Joe'nun karsnda nasl kekelediini grnce bunun olas olduuna pek inanmyordum ama karnda yeniyetme bir kz olunca her eyi bekleyebilirdin. Bylece kredecek birka eyim vard ama aklmda da hibir fikir yoktu. Joe ile ortak hesabmzdaki paray ekemezdim: orada sadece krk alt dolar vard. ocuklar alp gidecek deildim. Bunu yaptm takdirde Joe o paray srf bana inat olsun diye harcard. Bundan kendi adm kadar emindim. Zaten Bay Pease'e baklrsa yz dolarnn altndan girip stnden kmta bile... geriye kalan bin dolarn en az iki bin be yzn ben biriktirmitim -yer silerek cam temizleyerek ve o lanet Vera Donovan'n btn yaz amarlarn asarak kazandm paralard onlar. ocuklarm alp gidecektim ama, bunda kararlydm ama be parasz gitmeye de hi niyetim yoktu. Prenses'in gvertesinde o ak denizlerin rzgar yzmde ikiye ayrlp da salarm arkamda dalgalandrrken, o paray ondan alacam biliyordum. Ama bilmediim ey bunu nasl yapacamd. Yaam devam ediyordu. Yzeyden baktnzda deien hibir ey yok gibiydi. Adada zaten fazla bir deiiklik olmaz... Eer yzeyden bakyorsanz yani. Ama yzeyin altnda pek ok ey vardr ve en azndan o sonbahar benim iin bunlarn hepsi ok farklyd. Benim olaylara bak am deimiti ki, en nemlisi de buydu sanrm. u anda nc gzden falan szediyor deilim; artk gereken her eyi doal iki gzmle gryordum. Joe'nun Selena'ya o a baklarn ya da musluun altndan bulak bezini almak iin eildiinde kna nasl baktn. Kzn o koltuunda otururken ve kendisi de odasna giderken ondan nasl uzak durmaya altn; sofrada taban uzatrken nasl elele gelmemeye dikkat ettiini hep gryordum. Kalbim utantan ve acmaktan krlacak gibiydi, ama ayn zamanda ylesine de fkeleniyordum ki, gnlerce karn arsndan kvrandm oluyordu. Tanr akna, kzn babasyd bu, kzn damarlarnda kendi kan dolayordu ama kzn omuz asks biraz kaysa gzleri hemen irileiyordu. Joe Junior'un da ondan uzak durmaya altn gryordum; o da babas bir ey sorduunda imkan bulursa yant vermiyor, bulamazsa anlalmaz bir eyler mrldanyordu. Joe Junior'un retmeninden ald snav kadn bana getirdiini hatrlyorum. Bakan Roosevelt hakknda yazmt. retmen olana yldzl on vermiti ve kadn n yzne bunun yirmi yllk retmenliinde verdii ilk yldzl on olduunu ve gazetede baslacak kadar iyi bir alma olduunu yazmt. Joe Junior'a yazsn Ellsworth American ya da Bar Harbor Times gazetelerine gndermek isteyip istemediini sordum, posta parasn seve seve vermeye hazrdm. Ama o sadece ban sallayp gld. Bu hi de houma giden bir gl deildi; babasnnkiler gibi sert ve alayc bir kahkahayd. "Ondan sonra alt ay babamn drdrn m dinleyeyim, teekkr ederim istemem," dedi. "Babamn Roosevelt hakknda ne dndn bilmiyor musun yani?"

Andy, onu imdi grr gibiyim, on iki yanda ama boyu neredeyse bir seksen, elleri cebinde ve snav kadn tutan bana bakyor. Aznn kenarlarndaki kk glmsemeyi hatrlyorum. O glmsemede iyi niyet yoktu, mizah ya da mutluluk yoktu. Kendisine asla syleyecek deildim ama tpk babasnn glmsemesiydi. "Babam btn Bakanlar iinde en ok Roosevelt'ten nefret eder," dedi. "Zaten snav devi olarak o yzden onu setim. imdi ltfen ver kad bana. Sobada yakacam." "Hayr yakmayacaksn, olum," dedim. "Ve annenden bir yumruk yiyip de srtst baheye yuvarlanmak ne demekmi renmek istersen, elimden almaya alrsn." Omuzlarn silkti. O hareketi de Joe gibi yapmt, ama imdi glyordu ve babas mr boyunca bylesine sevimli sevimli glmsememiti. "Tamam," dedi. "Ama ona gsterme de." Gstermeyeceimi syledim, o da arkada Randy Gigeure ile basketbol oynamaya gitti. Onun arkasndan bakarken aramzda gemi olan eyi dndm. En ok dndm de, retmenin yirmi ylda verdii ilk yldzl onu almasyd ve bunu da babasnn en ok nefret ettii Bakan hakknda yazd yazyla kazanmt. Sonra Kk Pete vard; ortalkta hep salna salna, alt dudan ne uzatarak dolaan ve haftann be gn yaramazlk edip okulda kalan Pete. Bir keresinde bir ocuu dvp kulan kanatt iin onu okuldan ben gidip almtm. O gece babasnn btn syledii, "Eh, Pete bundan sonra seni grnce kamas gerektiini anlamtr, deil mi?" olmutu. Bunu syledii zaman Pete'in gzlerinin nasl parladn grmtm. Sonra Joe onu kucaklayp yatana yatrmt. O sonbahar en ok grmeyi istediim ey dnda her eyi gryordum... Joe'dan nasl kurtulacam. Sonunda bana bu yolu gsteren kim oldu, biliyor musunuz? Vera. Evet, Vera Donovan. u ana kadar yaptm bir tek o biliyordu. Ve fikri veren de oldu. Ellili yllarda Donovan'lar -en azndan Vera ile ocuklar yazlklarn adada en uzun kalanlaryd. Arana Gn haftasonunda gelirler ve bir daha i Gn haftasonunda Baltimore'a dnerlerdi. Saatinizi bilmem ama takviminizi onlara bakarak kesinlikle bilebilirdiniz. Ben onlar gittikten sonraki aramba gn oraya bir ekiple gider ve evi batan aa temizler, mobilyalar rter, ocuklarn oyuncaklarn kaldrrdm. Eve bir daha ertesi yln Anma Gn haftasonuna kadar kimsenin ayak basmayacandan emin olduumdan ok esasl bir temizlik yapardm. Ama bir iki istisna olmam deildi; Kk Pete'in doduu yl kran Gnn, birka yl sonra da Noel'i adada geirmilerdi Donovanlar'n ocuklarnn Noel leden sonras Selena ile Joe Junior'u kzakla kaymaya gtrdklerini hala hatrlarm. saat sonra kz dndnde yanaklar elma gibi kzarmt ve gzleri elmas gibi parlyordu. O zaman sekiz dokuz yalarndayd ama yine de Donald Donovan'a ak olduundan eminim. Ama aslnda Donovan'lar yazlkydlar... En azndan Michael Donovan ve ocuklar. Vera ise sonunda benim kadar Adal olmutu. Hatta belki benden de fazla. 1 1961 yl dier yllardan farkszd, kocas bir yl nce araba kazasnda lmse de, Vera ile ocuklar Anma Gnnde geldiler. Vera yn ilemeye, deniz kabuu toplamaya, sigara imeye ve saat bete balayp dokuz buua kadar sren zel Vera Donovan kokteyl saatlerine balad. Ama her ey eskisi gibi deildi ve ben sadece bir hizmeti olduum halde bunu grebiliyordum. ocuklar ilerine kapanktlar ve hala babalarnn yasn tutuyorlard. Drt Temmuzda The Harborside lokantasnda esasl bir tartmaya girimilerdi. O zaman garsonluk eden Jimmy De Witt'in bunun bir arabayla ilgili olduunu sylediini hatrlyorum. Her neyse, ocuklar ertesi gn gittiler. O iriyar yardmclar onu byk motorlaryla karaya gtrd ve herhalde orada baka bir uaklar da teslim ald. kisini de o gnden sonra bir daha grmedim. Vera adada kald. Mutlu olmad belliydi, ama yine de kalmt. O yaz onun evresinde olacak zaman deildi. i Gn geldiinde en az yarm dzine hizmeti tutup kovmutu. Onun Prensesin gvertesinde adadan uzaklamasna bakarken gelecek yaz gelmeyeceine bahse

girerim diye dnmtm. ocuklaryla barrd -buna zorunluydu, baka kimsesi yoktu- ve ocuklar Little Tall'dan bkmlarsa onlara uyup baka bir yere giderdi. Ne de olsa artk ocuklarn gn yaklayordu, bunu anlamas gerekirdi. Bu da size Vera Donovan' o zamanlar ne kadar az tandm gsterir ite. 1962 Anma Gnnde adaya tek bana geldi ve i Gnne kadar kald. Ne bana ne de bir bakasna syleyecek iyi bir sz olmad bu sre iinde ve her zamankinden fazla iiyordu ve ou gnler bir caddan farkszd. Bir keresinde bana Donald ile Helga'nn Austos ayn Pinewood'da geireceini sandn syledi (evlerine yle derlerdi, sen bilirsin Andy, ama Nancy'nin bildiini sanmam) ama gelmediler. 1962'den sonra i Gnnden sonra da gelmeye balad. Ekim ay ortalarnda telefon edip evi amam sylemiti. gn kald -o iriyar herif de onunla gelmi ve garajn stndeki dairede kalmt sonra da gitti. Ama gitmeden nce bana telefon edip Dogie Tapperfe kalorifer kazann kontrol ettirmemi ve mobilyalarn zerlerini rtmememi bildirdi. "Kocamn ileri dzene girdiine gre artk beni burada daha sk greceksin," dedi. "Belki de holanmayacan kadar sk, Dolores. Ve umarm ocuklar da grrsn." Ama sesinden bunun sadece bir umut olduunu daha o zaman bile anlamtm. Bir daha kran Gnnden bir hafta sonra Kasmda geldi ve hemen beni arayp ortaln tozunu almam ve yataklar yapmam iin gelmemi syledi. ocuklar yannda deildi -okullar daha kapanmama- ana son dakikada fikir deitirip yatl okullarnda kalmak yerine haftasonu iin oraya gelebileceklerini bildirdi. Gelmeyeceklerini biliyordu elbette, ama Vera kalben tam bir zciydi -hazrlkl olmaya inanrd. Adada benim o srada fazla bir iim olmad iin hemen gittim. Souktu hava, yamur yayordu ve benim de ocuklarn paras olayn renmemin stnden ok gemedii iin kafam karmakarkt. Bankaya gideli bir ay olmutu ve ak asidinin elbisenizi hatta derinizi yedii gibi bu i de benim iimi yiyip kemirmekteydi. Ne doru drst yemek yiyebiliyor ne de uyuyabiliyordum; saat uyudum mu hemen bir karabasanla uyanyordum. Joe'nun Selena'ya yaptklar, paray bankadan nasl ektii ve onu nasl geri alacamdan baka bir ey dnemez olmutum. Bir yant bulabilmek iin bunlar dnmemem gerektiini biliyordum -bunu baarabilsem yant kendiliinden ortaya kverecekti. Ama bir trl baaramyordum ite. Aklm bir ara baka bir yere taklacak olsa, en kk ey onu eski ukuruna drmeye yeterliydi. Tek vitesle alyordum ve bu da beni lgna eviriyordu; Vera ile olardan konumamn nedeni de buydu sanrm. Onunla konumak gibi bir niyetim yoktu aslnda; kocas ldkten sonra geldiinden beri penesine diken batm aksi bir dii aslan gibi davranyordu zaten; ben de tm dnya zerine sm gibi davranan bir kadna dertlerimi anlatacak deildim. Ama o gn eve geldiimde havasnn biraz dzelmi olduunu grdm. Vera mutfakta, Boston Globe gazetesinden kestii bir yazy kilerin duvar yanndaki mantar ilan tahtasna yaptryordu. "una bak, Dolores," dedi. "Eer talihimiz var da, hava uygun giderse gelecek yaz ilgin bir eye tank olacaz. Aradan bu kadar yl gemesine karn o yaznn baln hala kelimesi kelimesine hatrlarm; nk onu okuduumda iimde bir eyler dnyormu gibi olmutu. GELECEK YAZ NEW ENGLAND G TAM GNE TUTULMASIYLA KARARACAK, diye yazyordu. Maine'in gne tutulmasnda hangi yannn karanlkta kalacan gsteren bir de kk harita vard ve Vera Little Tall adasn krmz kalemle iaretlemiti. "Bir sonraki tutulma ancak gelecek yzylda olacak," dedi. "Onu torunlarmzn torunlar grr ancak, Dolores. Biz o zaman oktan gitmi olacamz iin bunun keyfini karmaya bakalm." "O gn herhalde yamur yaar," dedim. Hi dnmeden konumutum; Vera, kocas ldnden beri olan o aksiliiyle herhalde bana ters bir ey syleyecekti. Ama sadece glp bir ark mrldanarak yukar kt. Onun kafas iindeki havann gerekten deitiini dndm hatrlyorum. Sadece ark mrldanmakla kalmamt, itiini gsteren bir belirti de yoktu. ki saat sonra odasnda, daha sonraki yllar o kadar yataca yatan deitiriyordum. O da pencere nnde oturmu bir al ryor ve hala

mrldanyordu. Kazan yanmt ama ev daha snmamt, o yzden omzuna pembe aln atmt. Bu arada rzgar kuzeyden esmeye balam, yamur yan bandaki cama avu avu kum atyormu gibi ses kararak vuruyordu. Pencereden baknca garajdan gelen grebiliyordum, o iri yar yardmcs kk evinde keyfine bakyor olmalyd. Ben araf iltenin kenarlarna sktrrken bir deiiklik olarak ne Joe'yu ne de ocuklar dnyordum, ama anszn, alt dudam titremeye balad. Brak bunu imdi, dedim kendi kendime. Ama dudam durmad. Bu arada st dudam da titremeye balad. Birden gzlerim doldu, bacaklarm tutmaz oldu, yataa oturup alamaya baladm. Hayr. Hayr. Gerei anlatacaksam hepsini anlatmalym. Sadece alamakla kalmadm, nlmle yzm rtp hkrmaya baladm. Youndum, kafam karmakarkt ve ne dneceimi bilemiyordum. Haftalardr pek az uyuyabilmitim ve bunu nasl srdreceimi bilemiyordum. Ve kafamda bir tek ey vard: yanldn kabul et, Dolores. Yine Joe'yu ve ocuklar dndn kabul et. Elbette onlar dnyordum. Artk yle olmutu ki, onlardan baka hibir ey dnemiyordum ve zaten o yzden alamaya balamtm. Orada ylece ne kadar aladm bilemiyorum, ama sonunda sustuumda burnum tkanmt ve sanki yartan km gibi soluk soluaydm. nlm indirmeye de korkuyordum. Vera'nn, "Gzel bir gsteriydi, Dolores, Cuma gn son paran da alrsn. Kenopensky..." -evet, Andy sonunda adn hatrladm o iriyar herifin"sana zarfn verir," diyeceinden korkuyordum. Tam da ondan beklenecek bir eydi bu. Ancak o gnlerde, kafas yerindeyken bile, Vera'nn ne yapacan nceden tahmin etmek olanakszd. Sonunda nlm yzmden ektiimde onun iini kucana brakm., sanki yeni ve ilgin bir bcek trymm gibi bana baktn grdm. Camdan szlen yamurun yanaklarnda ve alnnda oluturduu glgeleri hatrlyorum. "Dolores, o birlikte yaadn adi herifin seni yeniden gebe braktn sylemeye kalkma sakn," dedi. Bir an ne dediini anlamamtm. Sonra birden her ey yerli yerine oturdu ve kkr kkr glmeye baladm. ok gemeden aladm kadar ok glyordum ve nasl alamam nleyememisem, imdi de glmemi tutamyordum. Joe'dan gebe kalmak dnebileceim en kt eydi ve bebekleri yapan ii yapmyor olmamz bu gerei deitiremezdi ve neden gldm bilmem bile glmemi kesemedi. Vera bir iki saniye daha bakt, sonra rgsn alp hibir ey olmam gibi sakin sakin ilemeye koyuldu. Hatta yine bir ark mrldanmaya balamta. Sanki kahyasnn kendi yatanda oturup mehtaba kar bir dana gibi brmesi onun iin dnyann en doal eyiymi gibi. Eer bu doruysa, Donovanlarn Baltimore'da ok garip hizmetileri olmalyd. Bir sre sonra glmem alamaya dnt, tpk kn rzgarn esi ynne gre yamurun bir sre kara dnmesi gibi. Sonra hepsi kesildi ve kendimi bitkin hissederek ve utanarak ... ama temizlenmi olarak, ylece oturdum orada. "ok zr dilerim, Bayan Donovan," dedim. "Vera," dedi. "Efendim?" dedim. "Vera," dedi. "Yatamda isteri nbeti geiren kadnlarn bana bundan sonra Vera demelerini isterim." "Bana ne olduunu bilemiyorum," dedim. "Bildiine eminim," dedi. "Hem de ok iyi bildiine eminim. Kendini toparla, Dolores -suratn spanak presine batm gibi. Benim banyomu kullanabilirsin." Yzm ykamaya gittim ve ierde uzun bir sre kaldm. Dorusu dar kmaya utanyordum. Bana kendisine Bayan Donovan deil de Vera dememi isteyince kovulmayacam anlamtm -be dakika sonra kovacanz birine byle davranmazdnz- ama ne yapacan da bilemiyordum. ok zalim olabilirdi; size anlattklarmdan bunu anlamadysanz zamanm bouna harcadnz demektir. nsan kendi istedii zaman ve istedii yerinden drtebilirdi ve bunu da ok sert yapard. "erde bouldun mu, Dolores?" diye seslenince daha fazla kalamayacam anladm. Suyu kapattm, yzm sildim ve odaya dndm. Yine zr dilemeye

balyordum ki, elini sallayarak szlerimi azma tkad. Bana hala daha nce grmedii bir bcekmiim gibi bakyordu. "Kadn, dm patlattnn farknda msn?" dedi. "Bunca yldr senin alamay bilmediinden emindim -senin tatan falan olduunu dnrdm." Son gnlerde pek istirahat edecek zaman bulamadm hakknda bir eyler mrldandm. "Bunun farkndaym," dedi. "Gzlerinin alt davul gibi imi, ellerin de bir garip titriyor. Bana ne olduunu anlat bakaym. Byle bir patlamaya ancak beklenmedik bir bebein neden olduunu dnmtm, itiraf edeyim ki, aklma baka bir ey de gelmiyor. Haydi, beni aydnlat bakalm, Dolores." "Anlatamam," dedim. Tm olayn babamn eski A-modeli Ford'unun krank gibi beni tepmeye hazr olduunu hissediyordum; dikkat etmezsem az sonra yine nlmle yzm rtp yataa kecektim. "Anlatabilirsin ve anlatacaksn," dedi Vera. "Btn gn yle alayp duramazsn. Aksi halde bam artacaksn ve aspirin imek zorunda kalacam. Ve ben aspirin imekten nefret ederim. Midemin astarn zedeler." Yatan kenarna iliip yzne baktm. Ne syleyeceimi bilemeden azm atm. Azmdan kan unlar oldu: "Kocam z kzn dzmeye alyor, kzla olanlar alp kaabilmek iin bankaya kolej iin biriktirdiim paray ekmeye gittiimde kocamn hepsini benden nce davranp ektiini rendim. Hayr, ben ta deilim. Hi de deilim." Yine alamaya baladm ve uzun bir sre de aladm, ama eskisi kadar ok deil ve bu kere nln ardna saklanmaya gerek duymamtm. Burnumu ekmeye balaynca hikayeyi en bandan sonuna kadar, bir tek noktasn bile atlamadan anlatmam syledi. Ben de anlattm. Bu hikayeyi kimseye, hele o paras ve Baltimore'daki evi ve sadece arabasn srmekle grevli olmayan o iriyar herifiyle Vera Donovan'a anlatacam hi sanmazdm. Ve anlattka da kalbimdeki ykn hafiflediini hissediyorum. stedii gibi tek kelimesini bile atlamadan anlattm. "Ve imdi amazda kaldm," diye szm baladm. "O orospu ocuuna ne yapmam gerektiini bilemiyorum. ocuklar toplayp buradan gidersem bamn aresine bakabileceimden kukum yok aslnda -ben almaktan kaan bir insan deilimama nemli olan o deil." "nemli olan ne yleyse?" diye sordu. "Kznn rzna gemek dnda her eyi yapt," dedim. "Kz o kadar korkuttu ki, bir daha hi normale dnmeyebilir ve bu kt davran iin kendi kendine bin dolar da dl verdi. Bunu yanna brakamam -ite nemli olan bu." "yle mi?" dedi o yumuak sesiyle. iler tik tklarla birbirlerine arpyor, camlardan aa yamur szlyor, yananda ve alnnda glgeler kara damarlar gibi kprdyordu. "Evet," dedim. "Ama onun hak ettiini aldn grmek isterim." Tk-tik-tk. Yannda bir fincan ay vard, ii bir an brakp bir yudum ald. Bir gn gelecek o ay sa kulayla imeye alacakt ama 1962'deki o gn ustura kadar keskin bir zekas vard. Bana bakt zaman gzleri kafam delmi gibi oldum. "Sence en kts nedir, Dolores?" diye sonunda fincan brakp ii ald. "Sence en kts nedir? Selena ile ocuklar iin deil, senin iin." Bunu dnmeme bile gerek yoktu. "Orospu ocuu benimle alay ediyor," dedim. "Benim iin en kts bu ite. Bunu kimi zaman yznde gryorum. Kendisine bir ey sylemedim ama bankaya gittiimi ve neler rendiimi ok iyi biliyor." "Bunu sadece hayal ediyor olabilirsin." "Hayal de olsa umurumda deil," dedim. "Ben yle hissediyorum ya, yeter." "Doru," dedi. "Senin neler hissettiin nemli. Kabul ediyorum. Devam et." "Devam et de ne demek?" diye soracaktm. Hepsini anlattm ya. Ama herhalde anlatmamtm ki, azmdan yeni bir ey frlayverdi. "Onu iki kere ldrmeme kl pay kaldn bilseydi benimle alay etmezdi," dedim. Vera yzndeki o glgeler birbirlerini kovalayp gzlerine dolarak bana bakt. Gzlerini okuyamyordum. "Korkuyorum," dedim. "Ondan deil -kendimden. ocuklar ondan bir an nce uzaklatrmazsam kt bir ey olacak. Bundan eminim. imde bir ey var, ve her gn biraz daha ktleiyor."

"Bir gz m?" diye sorunca birden korkuyla rperdim. Sanki kafatasmn iinde bir pencere bulmu da dncelerimi gryormu gibi. "Bir gz gibi bir ey mi?" "Bunu nasl bildin?" diye fsldadm. Tylerim diken diken olmutu orada karsnda otururken. "Biliyorum," diyerek yeni bir sraya balad. "Hepsini biliyorum, Dolores." "Eer kendimi tutamazsam onu ldreceim. te korktuum bu. Sonra o paray da unutabilirim, dierlerini de." "Sama," dedi. iler tk-tk-tk diye sraya devam etti. "Kocalar her gn lrler, Dolores. u anda biz burada oturmu konuurken bile kimbilir ka koca lyordur. lrler ve paralarn karlarna brakrlar." Sray bitirdi ve bana bakt; ama yamurun yapt glgeden hala gzlerini grebiliyordum. Ylanlar gibi gidip geliyorlard yznde. "Bunu benim bilmem gerekir, deil mi?" dedi. "Benimkinin bana gelene baksana." Bir ey diyemedim. Dilim bir sinein sinekkadna yapt gibi damama yapmt. Bir retmeninki kadar berrak bir sesle, "Kimi zaman bir kaza bir kadnn en iyi dostudur," dedi. "Ne demek istiyorsun?" diye sordum. Azmdan kan bir fsltyd, ama onu bile nasl karabildiime amtm. "Aklna ne gelirse," dedi. Ve srtt -glmsemedi, srtt. "Onun olan her eyin senin, senin olan her eyin onun olduunu unutma. rnein bir kaza geirdii takdirde bankadaki paras senin olur. Byk lkemizin yasasdr bu." Gzleri gzlerime kilitlenmiti, glgeler bir anlk ekildiinde gzlerinin iini grebildim. Ve grdm ey zerine hemen bam evirdim. Vera dardan bir buz kalb stnde oturan bir bebek kadar souk grnyorsa da, iinin ok daha scak olduu anlalyordu; bir orman yangnn merkezi kadar scak hatta. Benim gibilerin uzun zaman bakamayacaklar kadar scak. "Yasa ok esasldr, Dolores," dedi. "Ve kt bir erkek bir kazaya uraynca, o da kimi zaman ok esasl olabilir." "Yani sen demek istiyorsun..." diye baladm. Ama azmdan sadece bir fslt km, o da yarda kesilmiti. "Ben hibir ey demek istemiyorum," dedi. O gnlerde Vera bir konuyu yeterli bulduunda bir kitapm gibi kapatabilirdi. ini rg sepetine koyup ayaa kalkt. "Ama sana u kadarn syleyeyim, stnde oturduka o yata yapamazsn. Ben aa inip ay ocaa koyacam. in bitince gel de getirdiim elmal pastadan bir tat bakalm. Tatl, varsa biraz da vanilyal dondurma koyarm stne." "Peki," dedim. Kafam karmakarkt ve emin olduun, tek ey Jonesport frnndan ald o elmal pastann esasl olacayd. Drt haftadr ilk kez ackmtm -hikayeyi anlatmak bunu baarmt hi olmazsa. Vera kapdan karken dnp bana bakt. "Sana acyorum, Dolores," dedi. "Onunla evlendiinde bana hamile olduunu sylememitin; matematie akl ermeyen benim gibi biri bile basit toplama karmalar yapabilir. Ne kadarlktn o zaman, aylk m?" "Alt hafta," dedim. Sesim yine fsltya dnmt. "Selena biraz erken dodu." Ban sallad. "Sradan bir ada kz hamurun mayalandn fark edince ne yapar? Beklenen eyi elbette... ama aceleyle evlenenler genellikle ar ar piman olurlar, senin de rendiin gibi. Sevgili anann sana bunu retmemesi yazk olmu. Ama ben sana bir ey syleyeceim, Dolores: nln kafana sarp gzlerin kana kadar alaman, eer teke kokulu herif onun kzln almaya karar vermise hi bir ie yaramaz; ya da paray harcamaya niyet etmise. Ama bazen erkekler, zellikle de ikiye dkn olanlar, kaza geirirler. Merdivenden aa derler, banyoda ayaklar kayar, ve kimi zaman da Arlington Heights'daki metreslerinden aceleyle evlerine dnerlerken frenleri tutmaz ve BMW'lerini aalara arparlar." Sonra dar kp kapy kapatt. Ben yata yaptm ve yaparken de onun sylediklerini dndm... kt bir insann nasl kaza geirebildiini ve bunun da kimi zaman nasl esasl bir ey olabileceini. O zaman hep gzlerimin nnde duran eyi grmeye baladm -aklm, tavanaras odasnda kstrlm bir sere kuu gibi yle kr bir panie kaplarak dnp durmasayd erge greceim eyi.

pastamz yeyip de Vera'y leden sonra uykusu iin yukar gtrdmde iin yaplabilirlii konusunda bir kukum kalmamt. Joe'dan kurtulmak istiyordum, ocuklarmn parasn istiyordum ve her eyden ok da, bize ektirdiklerini kendisine detmek istiyordum. Hele Selena'ya yaptklarn. Eer o orospu ocuu bir kazaya urarsa -uygun bir kazaya- btn bunlar olabilirdi. Yaarken alamadm paras ldnde benim olacakt. Paray benden karm olabilirdi, ama beni be parasz brakacak bir vasiyetname yapm deildi. Bu bir zeka sorunu deildi -paray al biimi onun sandmdan daha kurnaz olduunu gsteriyordu- bu sadece kafasnn ileyi ekliydi, Joe St. George'un ruhunun derinliklerinde hi lmeyeceine inandna emirdin. Ve kars olarak her ey bana kalacakt. O leden sonra Pinewood'dan ayrldmda yamur dinmiti, eve ok yava dndm. Daha yaryola gelmemitim ki, odunluun arkasndaki eski kuyuyu hatrlamtm. Dndmde olanlar oynamaya gitmilerdi, Selena da amara yardm etmek iin Bayan Devereaux'ya gittiini bildiren bir not brakmt -o gnlerde Harborside Otelinin araflarn ykayp tlerdi. Joe'nun nerede olduunu bilmiyordum ve umurumda da deildi. nemli olan kamyonetinin gitmi olmasyd ki, susturucusu iple bal olduundan geldiini daha uzaklardayken duyabilecektim. Bir an orada durup Selena'nn notuna baktm. Kck eylerin bir insan bir ey yapmaya itmeleri ne gariptir -olabilirden olmalya ve yapacama rnein. u anda bile o gn Vera Donovan'dan geldiimde Joe'yu ldrmeye kararl olup olmadn bilemiyorum. Evet, kuyuya bakacaktm, ama bu bir oyundan baka bir ey de olmayabilirdi. Selena o notu brakmasayd bu ii asla yapamayabilirdim... ve Andy, bu iin sonu ne olursa olsun, Selena bunu asla renmemeliydi. Not yleydi: "Anne, Candy Babcockla Bayan Devereaux'ya otelin amarlarna yardma gidiyorum -bu haftasonu tatilde beklediklerinden ok mteri gelmi. Bayan Devereaux'un romatizmalarnn ne kadar kt olduunu bilirsin. Zavall akam telefon ettiinde akln karacak gibiydi. Yemei hazrlamana yardm edecek saatte dneceim. Sevgiler, Sel." Selena'nn ancak be alt dolarla dneceini biliyordum, ama bu kadarn bile kazand iin sevinten havalara uuyor olacakt. Bayan Devereaux ya da Cindy bir daha kendisini ardklarnda seve seve gidecekti ve kendisine gelecek yaza yarm gnlk bir oda hizmetilii falan teklif ederlerse beni kandrp ie de girecekti. nk para paradr ve adada o gnlerde hemen hemen bir takas sistemi yrrlkte olduundan nakit para pek sk rastlanan bir ey deildi. Bayan Devereaux yine telefon edecekti ve Selena isterse ona bir otel referans da yazacakt, nk Selena iyi bir iiydi, ne elini kirletmekten korkard ne de srtn emekten Ben de onun yanda yleydim ve ne olmutum sonunda -kambur yryen ve ila dolabnda srt arlar iin srekli ila bulunduran bir temizliki. Selena bunda bir kusur grmyordu, ancak on beine yeni girmiti ve on be yandaki bir kz grdnn ne olduunu anlayamaz. O notu birka kere okuduktan sonra, lanet olsun, onun sonu benim gibi olmamal, otuz beinde tkenip bir kenara atlmamal, diye dndm. Eer bunu engellemek iin lmem gerekse bile, benim gibi olmayacakt. Ama biliyor musun, Andy? in bu kadar ileri gidecei hi aklma gelmemiti. Evde bir tek Joe'nun lm yeter diye dnyordum. Notu yine masaya braktm, yamurluumu srtma geirdim, lastik botlarm giydim, sonra Selena'ya artk Joe'dan korkmasna gerek kalmadn sylediim o byk beyaz tan yanna gittim. Yamur kesilmiti. Ama brtlen allarndan damlayan sularn sesi geliyordu hala. Kuru dallardaki su damlalar Vera Donovan'n elmas kpelerine benziyordu. allk neredeyse yarm dnm yer kaplyordu, ieri girdiimde yamurluumu ve uzun botlarm giydiime memnun olmutum. Islaklk bir ey deil, dikenler felaketti. Altml yllarda oras imenlik ve ieklikti, kuyu bir kenardayd. Ama ben Joe ile evlendikten alt yl sonra oraya tandmzda -arazi Freddy Amcasndan ona miras kalmt- kuyu kurudu. Joe Peter Doyon'u arp bize evin bat yannda yeni bir kuyu atrd. O gnden sonra da bir daha su sknts ekmemitik. Eski kuyuyu kullanmaynca orasn batan baa brtlenler kaplamt. imdi ben eski kuyunun kapan ararken dikenler her yanma dalyordu. Ellerim drt kere izilince kollarmn iine sokup yle yrdm.

Sonunda aradm eyin az daha iine dyordum. Gevek ve snger gibi bir eyin stne bastmda ayamn altnda bir atrt duyuldu ve bastm tahta delinmeden ayam ektim. Talihim yolunda olmayp da ne doru sendeleseydim kapan tmnn kecei kukusuzdu. Dikenler yzm dalamasn diye bir elimi nmde tutarak dizst ktm ve kapa inceledim. Kapak bir metre kadar eninde ve bir buuk metre uzunluundayd; tahtalar beyazlam ve rmt. Birini elimle itince hemen gt. Bastm tahta ise krlmt. Evet, aa deceim kukusuzdu ve ben o gnler elli elli be kilo falandm. Joe ise benden en az yirmi be kilo daha ard. Cebimde bir mendil vard. Bir daha abuk bulabilmek iin onu kapan yanndaki bir alla balayp eve dndm. O gece bebekler gibi ml ml uyudum ve Selena'ya da babas Sevimli Prens'in kendisine neler yaptn rendiimden bu yana ilk kez karabasanlarla uyanmadm. Bu Kasm sonlarnda oluyordu ve uzun bir sre bir ey yapmamaya kararlydm. Bunun nedenini sizlere anlatmaya gerek yok sanrm, ama yine de anlatacam: feribottaki konumamzdan hemen sonra Joe'nun bana bir ey gelecek olursa Selena benden kukulanabilirdi. Bunu istemiyordum, nk kzn bir yanyla babasn hala sevdiini biliyordum ve olanlardan kukuland takdirde bile bundan nasl etkileneceini tahmin edebilirdim. Benim hakkmda dnecekleri de cabasyd ama ben asl onun kendi hakkndaki duygular iin kayglanyordum. Bunun ne olduuna gelince...imdi bo verin, onun da sras var. Bylece zamann gemesini bekledim, oysa ben bir konuda karar verdim mi, beklemek yapabileceim en g eydir. Yine de gnleri haftalar kovalad durdu. Arada srada Selena'ya, "Baban uslu duruyor mu?" diye sorardm ve ikimiz de ne demek istediimi anlardk. O her zaman evet derdi ve benim de iim rahatlard; aksi takdirde riskleri falan unutup onu hemen ortadan kaldrmak zorundaydm. Noel geip de 1963 baladnda kayglanacak baka eyler vard. Biri parayd -her sabah uyandmda ilk dndm ey, paray bugn m harcamaya balayacak, olurdu. Bunun iin kayglanmayp da ne yapacaktm? lk yz sessiz sedasz bitirmiti ve ben zamann gemesini beklerken gerisini arur etmesini nleyecek durumda deildim. O parayla kendi hesabn atnda verdikleri o kahrolas banka czdann ne kadar aradm imkan yok bilemezsiniz, ama hi bulamadm. O yzden hep eve geliini gzler, yeni bir elektrikli testere ya da altn bir saat alp almadna bakar, her hafta Ellsworth ve Bangor'da gittiini syledii o byk poker oyunlarnda parann bir ksmn ya da tmn kaybetmi olaca endiesiyle titrer dururdum. Kendimi hayatmda bu kadar aresizlik iinde hissettiimi hatrlamyorum. Sonra ii nasl ve ne zaman yapacam endiesi vard. Eer yapacak cesareti bulursam tabii. Tuzak olarak eski kuyuyu kullanmak fikri olabildii kadar iyiydi, ama pek parlak deildi. Eer televizyonda olduu gibi temiz bir ekilde lrse bir sorun yoktu. Ama ben otuz yl nce bile hayatn hi de televizyondaki programlara benzemediini renmitim. Ya kuyuya der ve barmaya balarsa? Ada o zaman imdiki kadar kalabalk deildi, ama yine de oralarda komumuz vard -Caron'lar, Langill'ler ve Jolanderler. Evimizin arkasndaki brtlen allndan gelen lklar duymayabilirlerdi, ama duyabilirlerdi de... eer rzgar uygun taraftan kuvvetlice esiyorsa. Bu kadarla da bitmiyordu. Ky ile Head arasndaki Dou Yolu kimi zaman kalabalk olurdu. imdiki kadar ok olmasa da, evin nnden pek ok kamyon ve otomobil geerdi -en azndan benim dndm dnen bir kadn rktecek kadar. Joe'yu ortadan kaldrmak iin kuyudan vazgemek zereyken birden aradm yant buldum. Bunu bana veren Vera olduysa da, kendinin bunun farknda olduunu sanmyorum. Vera'nn akl fikri gne tutulmasndayd. O mevsim boyunca hep adadyd ve k yaklatka mutfak tahtasna her hafta yeni bir tutulma haberi inelerdi. Bahar souk dalgalar ve rzgarlaryla baladnda yine adadayd ve bu kere gazete kesikleri iki gnde bir deiirdi. Yerel gazetelerden, Globe ve New York Times gibi uzak gazetelerden ve Scientific American gibi dergilerden yazlar keserdi.

Gne tutulmasnn Donald ile Helga'y sonunda Pinewood'a dndreceine inand iin heyecanlyd. Mays ortalarnda hava snmaya baladnda artk adaya tmyle yerlemiti -Baltimore hakknda konumuyordu bile. Konutuu tek ey o gne tutulmasyd. Holdeki dolapta drt fotoraf makinesi hazrd. Sekiz dokuz zel gzl vard -tutulmay seyredebilmek iin ii renkli aynal zel periskoplar ve daha bir sr ey. Mays sonlarnda bir gn geldiimde tahtada bizim kk gazetemiz olan The Weekly Tide'n bir haberini grdm. HARBORSIDE ADALILAR VE YAZLIKILAR N "TUTULMA MERKEZ" OLACAK. Resimde Jimmy Gagnon ile Harley Fox otelin dz olan damnda bir eyler yapyorlard. Ve biliyor musun? O tahtada ilk tutulma haberini grdmde olduu gibi iimde aniden bir kprt hissettim. Haberde Harborside Oteli sahiplerinin otelin atsn tutulma gnnde ak bir gzlemevine evirecekleri bildiriliyordu. atnn bu olay nedeniyle "zel olarak yeniletirildii" ve yz elli zel "tutulma bileti" satacaklarn umduklarn yazyordu. lk nce yazlklara, sonra da adallara satlacakta. Biletler ucuzdu -tanesi iki dolara- ancak onlar kukusuz, otelcilerin insan her zaman yolduklar barda satacaklar eyleri hesaplamaktaydlar. Ben haberi okurken Vera ieri girdi. Onu duymamtm, konumaya baladnda iki kar havaya frladm. "Dolores, hangisini istersin? Harborside'n atsn m yoksa Ada Prensesi'ni mi?" "Ada Prensesi de nereden kt?" diye sordum. "Tutulma gn leden sonras iin kiraladm" dedi. "Olamaz!" Ama daha lafm bitmeden pekala olabileceini anlamtm; Vera bouna konumazd, vnmekten de hi holanmazd. Yine de, Prenses gibi byk bir tekneyi kiralam olmas soluumu kesmiti. "Tuttum," dedi. "Epey pahalya mal olduysa da yaptm ite. Eer benim gezintime gelirsen ikiler bedavadr." Sonra gzkapaklarnn altndan bakt yzme. "Bu sonuncusu kocann houna gidecektir, yle deil mi?" "Vera, neden kiraladn lanet feribotu?" dedim. Ad azma hala bir garip geliyorsa da, aka etmediini artk aka belirtmiti -bir daha kendisini Bayan Donovan diye armam istemiyordu. "Yani gne tutulmasna heyecanlandn falan biliyorum ama Vinalhaven'de onun kadar tekneyi yar fiyatna tutabilirdin." Omuzlarn hafife silkeleyip uzun salarn geriye att - tam bir ArkaYanaklarm-p bakyd bu. "O yal orospuyu ok sevdiim iin kiraladm. Dolores, Little Tall Adasnn dnyann en sevdiim yeri olduunu biliyor muydun?" Biliyordum, onun iin bam sallamakla yetindim. "Biliyorsun elbette. Beni buraya getiren ey hemen hemen Prenses'tir -o iko, bodur Prenses. Drt yz kii alacan sylyorlar, otelin atsndan elli fazla yani. Yanma gelmek isteyen herkesi ve ocuklar alacam." Sonra srtt, ama bu srtmas zararszd; sadece yaad iin sevinen birinin srtmas. "Ve bir ey daha var, biliyor musun, Dolores?" diye sordu. "Hayr," dedim. "Hibir ey bilmiyorum." "Kimseye boyun eip yaltaklanmak zorunda deilsin eer..." Sonra durup garip bir ekilde yzme bakt. "Dolores, iyi misin?" Ama ben yant veremedim. Mthi ve harikulade bir resim belirmiti beynimin iinde. Bunu insanlarla dolu Harborside Otelinde de ada ile kaya arasnda durmu olan Prenses'te de grmtm: insanlar hep birden balarn kaldrm, gndz yldzlaryla dolu ge, atele evrelenmi o byk kara daireye bakyorlard. l bir insann bile tylerini diken diken edecek bir manzarayd bu ama beni yle sersemleten bu deildi. Beni sersemleten, ayn eyi adada kalanlarn da yapyor olacaklaryd. "Dolores," diyen Vera elini omzuma koydu. "Kramp m geldi yoksa? Baygnlk m hissediyorsun? Gel, masann bana otur da, sana bir bardak su getireyim." Kramp falan gelmemiti ama aniden bir hafif baygnlk hissetmitim, gidip onun gsterdii yere oturdum... dizlerim lastik kesilmiti, az daha devrilecektim iki adm yryene kadar. Onun su doldurmasna bakarken geen Kasmda syledii bir ey aklma geldi kendisi gibi matematikten anlamayan biri bile toplama karma yapabilirdi. Eh, benim gibi biri de otelin tepesindeki yz elli ile Ada

Prensesi'ndeki drt yzn toplamnn yedi yz elli olduunu bilirdi. Bu Temmuz aynda adada olacaklarn hepsi deildi ama nemli bir ksmyd. Geri kalanlar da herhalde ya alarn atyor ya da gne tutulmasn kydan ve iskeleden seyrediyor olacaklard. Vera'nn getirdii suyu bir yudumda itim. Karma oturup kaygyla yzme bakt. "yi misin, Dolores?" diye sordu. "Yatmak ister misin?" "Gerek yok," dedim. "Birka saniye bir baygnlk geirdim, hepsi bu." Doruydu. Kocan ne gn ldreceini birden bildiin takdirde byle olmas normaldi. drt saat sonra amar bitirip alverii yapm, hallar sprm, tek bana yiyecei akam yemeini buzdolabna yerletirmi (arasra yatan o iri herifle paylaabilirdi ama onu sofrasna aldn bir kere bile grm deildim) gitmek zere eyalarm topluyordum. Vera mutfaktaki masann banda gazetenin bilmecesini yapyordu. "Yirmi Temmuzda bizimle birlikte gelmeyi dn, Dolores," dedi. 'Denizin zeri o scak atdan ok daha keyifli olacaktr, inan bana." "Teekkr ederim, Vera," dedim. "Ama o gn izinliysem ikisine de gideceimi sanmam, evde otururum daha iyi." "Bunun ok aptalca bir ey olacan sylesem alnr mydn?" dedi yzme bakarak Sen benim alnp alnmadn ne zamandan beri dnmeye baladn, smkl orospu? diye dndm ama bir ey sylemedim tabii. Ayrca baylacam sandnda gerekten kayglanm gibiydi. Ho, bunun nedeni bir gn nce cilaladm mutfak yerine burnumun stne dtm takdirde ortal kana bulayacam da olabilirdi ya. "Hayr," dedim. "Ben aptaln biriyim zaten, Vera." O zaman bir garip bakt bana. "yle misin gerekten?" dedi. "Kimi zaman ben de yle dnrm... ama kimi zaman da sadece merak ederim..." Veda edip eve dnerken fikri kafamda uzun uzun evirip evirip sakat yann aradm. Hibir sakatlk bulamamtm -sadece belkiler vard ve belkiler de yaamn bir parasdr, deil mi? Talihsizlik her zaman olabilir, ama insanlar bunun iin srekli kayglanacak olurlarsa, hibir ey yaplamaz ki. stelik bir aksilik olursa her zaman vaz geebilirim. Bunu hemen hemen iin son anna kadar yapabilirim. Mays geti, Anma Gn geldi ve okullar tatil oldu. Selena'nn otelde almak istemesine kar kmaya hazrlklydm. Ama bu konuda bir kere bile tartmaya frsat kalmadan harika bir ey oldu. O zaman Metodist rahip olan Huff ve Joe benimle konumaya geldi. Winthrop'daki Metodist Kilisesi Kampnda iyi yzme bilen iki kz danmanlnn bo olduunu syledi. Huffy Selena ile Tanya Caron'un balk gibi yzdklerini biliyordu; neyse fazla uzatmayalm, Melissa Caron'la ben kzlarmz okulun sona erdiinin ertesi hafta feribotla uurluyorduk. Onlar gemiden biz iskeleden el sallyor ve deliler gibi alyorduk. Selena yolculuk iin ok k pembe bir elbise giymiti ve ilk kez orada onun ilerde nasl bir kadn olacan grr gibi oldum. Kalbim paralanacak gibi olmutu, dndke hala yle olur ya. iinizde kat mendili olan biri var m? Teekkr ederim, Nancy. Nerede kalmtm? Tamam, hatrladm. Selena emniyetteydi; geriye olanlar kalmt. Joe'ya New Glocester'deki kzkardeine telefon ettirip onlarn ocuklar Temmuzun son haftasyla Austosun ilk haftas alp alamayacaklarn sordurttum. Biz onlarn ocuklarn bir iki yaz bize almtk nasl olsa. Joe'nun Kk Pete'i gndermek istemeyeceini dnyordum -ama o da nn de gitmesiyle evin ne kadar sakinleeceini hesaplam olmal ki, buna hemen raz geldi. Alicia Forbert -Joe'nun evli kzkardei- olanlar seve seve alacan syledi. Kocas Jack Forbert'in bundan kars kadar memnun olmadn tahmin ediyorum ama o evde kuyruunu sallayan kpek Alicia olduu iin herhangi bir sorun kmad. Ama ne Joe Junior ne de Kk Pete halalarna gitmek istemiyorlard. Onlar aslnda sulamyordum; Forbertlerin olanlar onlardan byktler ve herhalde yzlerine bile bakacak deillerdi. Ama bunun beni engellemesine izin veremezdim, ikisinde de Joe Junior daha etin ceviz kt. Sonunda onu bir kenara ektim ve,

"Bunu babandan uzakta bir tatil olarak grmeye al," dedim. O zaman hemen raz oldu ki, aslnda bu ok zc bir eydi, siz ne dersiniz, ha? Olanlarn yaz ii de planlannca geriye onlarn gitmelerini beklemekten baka yapacak bir ey kalmamt ve sonunda onlarn da gideceklerine sevindiklerine eminim. Joe 4 Temmuzdan beri ok iiyordu ve sanrm Kk Pete bile onun evresinde bulunmaktan pek holanmyordu. mesi beni artmamt; buna ben de yardma oluyordum. Musluun altndaki dolab ap da oradaki yepyeni viski iesini grnce ok armt -bana aklm falan m kaybettiimi sormutu hatta. Ama ondan sonra soru falan sormad. Neden sorsun ki? Joe St. George 4 Temmuzdan ld gne kadar gnn byk bir blm sarhotu ve o durumda olan bir insan da talihini artk anayasal bir hak olarak grmeye balar... hele de Joe gibiler. Benim iin hava hotu, ama ayn drdnden sonras -olanlarn gitmelerinden bir hafta nce ve gittiklerinden bir hafta sonra- yine de pek keyifliydi diyemem. Sabah saat yedide Vera'ya gittiimde Joe tm kllar havaya dikilmi olarak bir kalp eki peynir gibi yatakta yanbamda horluyor olurdu. leden sonra ikide te dndmde onu kap nnde (o lanet sallanan koltuunu oraya ekmiti) bir elinde Elsworth American', dier elinde gnn ikinci ya da nc ikisi olduu halde oturmu bulurdum. Viskisinde kendisine yardmc olacak bir arkada olmazd yannda; benim Joe'mun yle fazla bir paylama huyu yoktu dorusu. O Temmuzda Elsworth American'n her saysnda ba sayfada gne tutulmas hakknda bir haber vard. Ancak gazete okumaya o kadar dkn olan Joe o ayn sonlarna doru olaand bir ey olacann farknda bile deildi. Byle eylere aldr etmezdi. Joe'yu ilgilendiren eyler Komnistler, zgrlk yolcular (onlara "Greyhound zencileri" derdi) ve Beyaz Saray'daki o Yahudi ayd. Kennedy'nin drt ay sonra ldrleceini bilseydi eminim mutlu lrd, ite o kadar boktan bir insand, anlayn artk. Ama ben yine onun yannda oturur ve onun gazetesinde o gn fkesini kabartan eyi dinlerdim. Eve dndmde onun yannda olmama almasn istiyordum. Ama size bunun kolay bir ey olduunu sylersem yalancnn by olurum, ha. Eer biraz neeli olsayd imesine o kadar aldrmazdm aslnda. Baz insanlar yledir, ama Joe onlardan deildi. mek onun iindeki kadnl ortaya karrd, ve Joe'nun iindeki kadn da mthi bir ayba sancsna iki gn kalm bir kadn olurdu. Ancak byk gn yaklatka, dndm iki kokan bir koca olduu halde, Vera'dan uzaklamak beni rahatlatmaya balamt. Vera o Haziran ayn telala geirmi, oradan oraya koturmu, tutulma malzemesini bir daha bir daha gzden geirmi, insanlara telefonlar etmi, feribot seferinde ikram stlenen irketi o son hafta boyunca gnde en az iki kere aramt. Haziranda emrimde alt, Drt Temmuzdan sonra da sekiz kz almt; Vera ilk kez bu kadar hizmeti tutuyordu. Ev atdan bodruma kadar parl parl parlayana kadar silinip temizlenmi, yataklarn hepsi yaplmt. Hatta gne odasyla byk terasa bile yatak yapmtk. Vera tutulma haftasonunda en az on iki, en fazla yirmi konuk bekliyordu. Gnn yirmi drt saati kendine yetmiyor, motosiklete binmi bir Musa gibi oradan oraya uuyordu; ama mutluydu. ocuklar Alicia yengelerine gnderdiimde - Temmuzun onu ya da onbirinde, tutulmadan bir hafta nce- Vera'nn bu iyi havas birden kayboluverdi. Hayr, doru deil bu. Kaybolmad, ine batrlm bir balon gibi snverdi demek daha doru olur. Bir gn jet ua gibi oradan oraya uuyordu, ertesi gn aznn kenarlar kvrlm, yzne adada yalnz yaamaya baladndan bu yana pek ok grdm o kt ve korkulu bak yerlemiti. O gn iki kz kovdu, biri cam silerken mindere bast, dieri de mutfakta alan ikram servisi adamlaryla gld iin. kincisi zellikle ktyd nk kz alamaya balamt. Bana o gencin okul arkada olduunu, kendisini o zamandan beri grmedii iin eski gnleri hatrladklarn sylemiti. Kz zr dileyip kovulmamasn, annesinin buna ok kzacan syledi. Ama Vera acmaszd. O en kt sesiyle, "e bir de iyi yanndan bak, yavrum," dedi. "Annen kzacak olabilir, ama o gzelim okul gnlerinde ne kadar elendiini anlatacak o kadar ok zamann olacak ki." Kz -ad Sandra Mulcahey'di- ba ne eik, alaya alaya kt evden. Vera holn penceresi nnde eilmi onun gidiini seyrediyordu. Onu orada yle

grdmde bir tekme savurmamak iin kendimi g tuttum.... ama ona acyordum da. Onu byle deitiren eyin ne olduunu tahmin g deildi, zaten bunu ok gemeden de renecektim. ocuklar gne tutulmasn grmeye gelmeyeceklerdi, feribot kiralam olsa da. Belki de ocuklar baka planlar yapmlard, anababalarn dnmeden her zaman yaptklar gibi. Ama benim tahminim aralarnda bozuk olan her neyse, bunun hala dzelmediiydi. Ayn onaltsnda ve on yedisinde ilk konuklar gelmeye baladnda Vera biraz dzelmiti, ama ben yine de her gn oradan ayrldmda rahat bir soluk alyordum. Perembe gn kzlardan birini daha kovdu Karen Jolander. Onun byk suu da zaten atlak olan bir taba elinden drp krmasyd. Karen eve giderken alamyordu ama tepeyi bir kere ardnda braktktan sonra da hngr hngr alayaca belliydi. Bunun zerine ben gidip aptalca bir ey yaptm -ancak o srada benim de ok sinirli olduumu unutmayn. Hi olmazsa Karen gzden kaybolana kadar beklemitim, sonra gidip Vera'y buldum. Arka bahedeydi. Hasr apkasna kulaklarna kadar indirmiti, elindeki bahe makasn yle sert kullanyordu ki, Vera Donovan'n salonu ve yemek odas iin gl kesmekte olduunu deil de, Madam Dufarge'n kafa kesmekte olduunu sarardnz. Yanna gidip, "O kz kovmak alaklkt," dedim. yle bir dorulup malikanenin hanmefendisi bakyla bakt yzme. "yle mi? Senin fikrini rendiime ok sevindim, Dolores," dedi. "Her akam yattmda hep bunu dnrm. Gece karanlkta yattm yerde gnn olaylarn gzden geirirken hep ayn soru gelir gzlerimin nne: 'Acaba Dolores St. George benim yerimde olsa ne yapard?'" Bu beni lgna evirmiti. "Dolores Claiborne'un yapmayaca bir eyi syliyeyim sana," dedim. "O da kendisi bir eye sklnca bunun acsn bakalarndan kartmaktr. Bunu yapacak kadar sosyetik bir orospu olduumu sanmyorum." Sanki biri enesini kapal tutan vidalar karm gibi ald az. Onu ilk kez bu kadar artmtm sanrm; sonra ne kadar korktuumu grmemesi iin hemen yanndan uzaklatm. Bacaklarm ylesine titriyordu ki, mutfaa girer girmez hemen kendimi bir iskemleye atp, sen akln karmsn, Dolores, kadnn kuyruuna yle basacak ne vard, diye dndm. Kalkp musluun zerindeki pencereden baktysam da, srt bana dnkt ve olanca gcyle makas alyordu; gller sepetine kafalar kanl l askerler gibi dyorlard. O leden sonra eve gitmeye hazrlanrken arkamdan gelip bir dakika beklememi, benimle konumak istediini syledi. Kalbimin ayakkablarma kadar indiini hissettim. Zamanmn gelmi olduundan hi kukum yoktu -bana artk ihtiyac olmadn syleyecek, o Arka-Yanaklarm-p bakyla bakacakt ve ben de bu kere, bir daha dnmemek zere kapdan kp gidecektim. Ondan kurtulmann beni rahatlatacan dnebilirsiniz, ki bir bakma yle de olacakt, ama kalbimde yine de bir sz vard. Otuz alt yandaydm, on alt yamdan beri eek gibi alyordum ve o gne kadar bir iimden bile kovulmu deildim. Yine de bir insann baz eyler karsnda direnmesi gerekirdi ve ben de dnp ona bakarken bunu yapmaya hazrlanmtm. Ama yzne baknca beni kovmaya gelmediini anladm. O sabahki makyajn silmiti ve gzlerine baklrsa ya biraz uyuklam ya da alamt. Kolunun altndaki kesekadn bana uzatt. "Al bunu," dedi. "Nedir o?" diye sordum. "ki tutulma gzl ve iki yanstc kutu," dedi. "Joe ile tutulmay seyredersiniz..." Sonra sustu, yumruunun iine ksrd ve bir daha gzlerimin iine bakt. Onun hayran olduum bir yan vard, Andy -ne sylerse sylesin ve bunu sylemesi ne kadar g olursa olsun, konuurken insann gzlerinin iine bakard. "kisinden de ikier tane fazla vard," dedi. "yle mi?" Vera bundan sonra bana onunla feribota gelme konusunda fikir deitirip deitirmediimi sordu. "Hayr," dedim. "Joe ile evin nnden seyrederiz. Ama o aksilik ederse ben de East Head'e giderim."

"Aksilik dedin de aklma geldi," dedi hala gzlerimin iine bakarak "Bu sabah iin senden zr dilemek istiyorum. Hem de Mabel Jolander'e fikrimi deitirdiimi syleyebilirsin." Bunu sylemek iin yrek isterdi, Andy -sen onu benim kadar tanmazdn, onun iin bana inanman gerek, gerekten de yrek isterdi. Vera Donovan zr dileme konusunda tam bir yeilaycyd. "Elbette," dedim yumuack bir sesle. Az daha uzanp elini tutacaktm ama son anda kendimi tuttum. "Ama ad Karen'di," dedim. "Mabel deil. Mabel alt yedi yl nce almt burada. Annesinin dediine gre bu srada New Hampshire'da telefon irketinde alyormu ve iinden de ok memnunmu." "Karen yleyse," dedi. "Ona geri dnmesini syle. Fikrimi deitirdiimi syleyeceksin, Dolores, baka bir ey deil. Anladn m?" "Anladm," dedim. "Ve gne tutulmas eyleri iin de teekkr ederim, ie yarayacaklarndan eminim." Gitmek zere kapy aarken, "Dolores?" dedi. Omzum zerinden baknca ban garip bir biimde sallad, sanki bilmemesi gereken bir eyler biliyormu gibi. "Kimi zaman sa kalabilmek iin merhametsiz bir cad olman gerekir," dedi. "Kimi zaman bir kadnn tek tutunaca ey budur." Sonra kapy yzme kapatt... ama hafife. arparak deil. Tamam, imdi tutulma gnne geldik, ve o gn olan her eyi -ama her eyianlatacaksam bunu kuru boazla yapacak deilim. Saatime gre iki saattir konuuyorum ve bu da her insann arklarn yakmaya yeter ve daha szmn yarsna bile gelmedim. Bak ne diyeceim, Andy -ya o ekmecendeki Jim Beam'den iki parmak verirsin, ya da bu gecelik paydos deriz. Ne diyorsun, ha? Tamam, teekkr ederim. Oh, ne kadar iyi geldi bilemezsin. Hayr hayr, kaldrabilirsin. Biri pompay altrmaya yeter, ikisi borular tkayabilir. Tamam -devam ediyoruz ite. On dokuzunda yattmda, radyo yamur yaabileceini syledii iin ok skntlydm. Yapacam eyi o kadar inceden inceye dnmtm ve buna cesaret bulmak iin o kadar abalamtm ki, yamur aklma bile gelmi deildi. Yatarken btn gece dnp duracam diye dndm. Ondan sonra, hayr dnmeyeceksin, Dolores, dedim. Nedenini biliyor musun? nk hava konusunda hibir ey yapamazsn da ondan. Zaten bunun nemi de yok. Btn gn yamur yasa bile yapacan yapacak olduunu bili. yorsun. Artk geri dnemezsin. Ve bunu bildiim iin de gzlerimi kapatr kapatmaz uyudum. 20 Temmuz 1963 Cumartesi scak, rutubetli ve bulutluydu. Radyo yamur yamayacan, belki sadece akam zeri bir iki kere saanak geii grleceini, ama havann bulutlu olaca iin ky blgelerinin gne tutulmasn grmesi olaslnn yzde elli olduunu syledi. Yine de omuzlarmdan byk bir yk inmi gibiydi, Vera'ya hazrlad ak bfeye yardma gittiimde iim rahatt, sakindim ve skntlarm geride brakmtm. Havann bulutlu olmasnn bir sakncas yoktu. Yamur yamad srece millet otelin atsnda olacakt, dierleri de feribotta. Hepsi de bulutlarn aralanmasn bekleyeceklerdi yaamlarnda bir kere olacak bir eyi grmek iin. Umut insan doasnda ok byk bir gtr ve bunu benden iyi bilen olamaz. Hatrladm kadaryla Vera'nn o Cuma akam on sekiz konuu vard ve bu say Cumartesi ak bfesinde otuz krk kii olmutu. Onunla tekneye binecekler (ki bunlarn ou adallard) saat birde iskelede toplanacaklard ve klstr Prenses saat ikide hareket edecekti. Tutulma baladnda -saat drt buukta falan- ilk iki bira fs boalm olurdu. Vera'y sinirli bulacam sanyordum, ama kimi zaman onun beni artmay meslek edindiini de dnmmdr dorusu. zerinde kmzd beyazl bol etekli, elbiseden ok pelerine benzeyen bir ey vard -onlara kaftan derler sanrm- ve salarn, o gnlerdeki her biri elli dolarlk kuafr ilerinden ok farkl olarak atkuyruu biiminde ensesinde toplamt. Vera arka bahede kurulmu olan uzun sofrann evresinde dolayor, konuklaryla konuup akalayordu -konumalarndan ounun Baltimore'lu olduu anlalyordu- ama o gn bir hafta srasnca olduundan ok farklyd. Onun bir jet ua gibi gidip geldiini sylemitim ya? Tutulma gn daha ok iekler

arasnda dolaan bir kelebei andryordu ve kahkahalar o kadar yksek ve tiz deildi. Beni bir tepsi halanm yumurtayla gelirken grnce hemen talimat vermek zere yanma geldi; ama son birka gndr yrd gibi yrmyordu -sanla komak istermiesine- ve glmsemesi yznden eksik olmuyordu. Mutlu, diye dndm, hepsi bu. ocuklarnn gelmeyeceini kabul etti ve buna karn mutlu olabileceini anlad. Hepsi buydu ite... eer onu tanmyorsanz ve Vera Donovan'n ne kadar seyrek mutlu olduunu bilmiyorsanz. Sana bir ey syliyeyim mi, Andy? Onu daha otuz yl grdm ama o bir daha mutlu olduunu hi grmedim. Keyifli, her eyi oluruna brakm, evet; ama mutlu, asla. Scak bir yaz leden sonrasnda iek iek dolaan bir kelebek kadar neeli ve mutlu? Sanmyorum. "Dolores!" dedi. "Dolores Claiborne!" Ancak ok sonralar onun bana kzlk admla seslendiini fark etmitim, hem kocam Joe o sabah sa olduu halde ve bunu daha nce hi yapm deildi. Sonradan bunu fark ettiimde tepeden trnaa kadar rpermitim. "Gnaydn, Vera," dedim. "Havann byle kapal olmasna zldm dorusu." Vera ban kaldrp yere kadar inmi olan yaz bulutlarna bakt, sonra glmsedi. "Gne saat te kacak," dedi. "Sanki zel sipari vermi gibi konuuyorsun," dedim. aka ediyordum ama bana bakp ciddi bir ekilde ban sallad. "Evet, yle yaptm. Dolores, imdi mutfaa ko da, o adamn neden kahveyi getirmediine bak." Dediini yaptm, ama drt adm atmamtm ki, gn nce yapt gibi arkamdan seslendi. Dnp baktmda o krmzl beyazl elbisesi, kalalar stndeki elleri ve omzuna atlm atkuyruu ile sabah aydnlnda yirmi bir yandan yukar gstermiyordu. "Saat te gne, Dolores!" dedi. "Bak bakalm hakl kacak mym?" Kahvalt saat on birde sona erdi, ikram servisi elemanlar feribota, ikinci perdeyi hazrlamaya gittiklerinden mutfakta leye kadar sadece kzlarla ben kalmtm. Vera saat on ikiyi eyrek gee konuklarndan son drt tanesini alp adada tuttuu Ford arabasna binip iskeleye gitti. Ben saat bire kadar kaldm, sonra o gn benim yardmcm olan Gail Lavesque'e biraz bam ardn ve iin byk bir ksm bittii iin eve gideceimi syledim. Dar karken Karen Jolander beni kucaklayp teekkr etti. Yine alyordu. O kz kendisini bildim bileli bir kere bile kuru gzl grmemiimdir. "Kimin sana ne sylediini bilmiyorum, Karen," dedim. "Ama bana teekkr edecek bir ey yok ortada -ben hibir ey yapmadm ki." "Bana kimse bir ey sylemedi," dedi. "Ama bunu sizin yaptnz biliyorum, Bayan St. George. Baka kimse o canavarla konumaya cesaret edemezdi." Kz yanandan ptm ve bir daha tabak krmazsa kayglanacak bir eyi olacan sanmadm syledim. Sonra da eve doru yola ktm. Olup biten her eyi hatrlyorum, Andy -ama her eyi- Vera'nn kapsndan ktmdan sonra btn olanlar sanki bugn bile hayatm boyunca grdm en canl, en gerek ryada olmu gibi. "Eve kocam ldrmeye gidiyorum, eve kocam ldrmeye gidiyorum," diye dnyordum. Tpk bir iviyi maun falan gibi sert bir aaca sokmak iin nasl sabrla vurur durursan yle ite. Ama imdi gemii dnnce aslnda bunun kafamda var olduunu gryorum. Bunu anlamayan kafam deil, kalbimdi. Kye girdiimde saat biri eyrek falan geiyordu ve gne tutulmasna daha saat vard ama sokaklar insann iini rpertecek kadar botu. Eyaletin gneyinde kimsenin yaamadn syledikleri kk kasabay hatrlamtm. Harborside'n atsna bakan ve bir kere daha rperdim. Orada en az yz kii vard ve ekin zaman iftilerin yaptklar gibi sk sk balarn kaldrp ge bakyorlard. Tepenin aasna baknca Prensesin iskeleye bal olduunu grdm, otomobil gvertesi insanla doluydu. Milet ellerinde iki kadehleriyle gvertede dolap duruyordu, byk bir ak hava kokteylindeydiler sanki. Ky da silme doluydu, suda en az be yz tekne vard. Ve ister otelin atsnda olsun, ister iskelede ya da Prenses'te olsun herkeste koyu renk gzlk ve ellerinde bir yansma kutu vard. Adada ne o gne kadar byle bir gn olmutu, ne de ondan sonra olacakt; benim aklmda o ey olmasayd bunu bir rya sanacam kukusuzdu.

Meyhane akt, gne tutulsun tutulmasn o herif her halde Kyamet sabah bile ticaretini yapmaya devam edecekti. eri girip bir ie Johnnie Walker Red aldm ve eve dndm. ieyi ilk i olarak Joe'ya verdim -fazla bytmeden kucana atverdim ieyi. Sonra evden Vera'nn verdii gne tutulmas seyretmeeylerinin olduu kesekadn aldm. Dar ktmda rengini grmek iin ieyi havaya kaldrmt. "ecek misin yoksa sadece aval aval bakacak msn?" diye sordum. Bana kukuyla bakp, "Bu ne demek oluyor, Dolores?" diye sordu. "Gne tutulmasn kutlamak iin bir armaan," dedim. "stemezsen musluktan aa dkebilirim." ieyi almak iin elimi uzatrken hemen geri ekti. "Son gnlerde bana ok armaan veriyorsun," dedi. Gne tutulsa da, tutulmasa da byle pahal eyleri alacak gcmz yoktur." Ama bir yandan da aksn kartp ieyi amaktan geri kalmamt. "Dorusunu istersen, sadece gne tutulmas deil," dedim. "Son gnlerde kendimi ok keyifli hissettim ve mutluluumu biraz paylamak istedim. Seni mutlu eden eyin de ienin iinden ktn bildiimden..." ienin tpasn kartp esasl bir yudum almasn seyrettim. Elleri titriyordu ve bunu grdme hi zlmemitim. Ne kadar kt durumda olursa benim iin o kadar kolay olacakt. "Bu kadar keyifli olacak ne var?" diye sordu. "Biri irkinlii iyi edecek bir ila m buldu yoksa?" "Sana pahal bir ie viski alm birine bunu sylemek ok ayp," dedim. "Geri grrsem iyi olur belki de." ieyi almak iin uzannca geri ekti. "Hava alrsn," dedi. "O zaman iyi davran," dedim. "Alkolikler Derneinde rettikleri o minnet duyguna ne oldu?" Ama beni dinlemedi bile, sanki kendisine sahte on dolarlk uzatlm bir tezgahtar gibi bakmaya devam etti. "Bu kadar keyifli olacak ne var?" diye sordu yine. "ocuklar yznden, deil mi? Onlar evden uzaklatrdn iin." "Deil," dedim. "Onlar zlemeye baladm bile." "zlersin, doru," diyerek bir yudum daha iti. "Ne var yleyse?" "Sonra anlatrm," diyerek doruldum. Kolumu tuttu. "imdi syle, Dolores," dedi. "Byle ukalalk yapmandan hi holanmadm bilirsin." Ona bakp, "Elini ek, yoksa o pahal iki iesini kafanda paralarm," dedim. "Seninle kavga etmek istemiyorum, Joe, zellikle de bugn. Gzel salamm ve svire peynirim var. imdi gzel bir ordvr taba hazrlayacam, Vera'nn konuklarnn feribotta yedikleri gibi." "Bylesine lks eylerden holanmam ben, sen bana bir sandvi yap yeter." "Tamam, yle yaparm," dedim. O srada denize bakmaya balamt -feribottan sz etmem aklna gelirmi olmalyd- alt duda yine o irkin biimde ileri frlamt. Denizde her zamankinden fazla tekne vard ve gkyz biraz alm gibiydi. Kk olunun taklit etmek iin o kadar urat o alaya tavryla, "unlara bak," dedi. "Gnein nnden bir bulut geecek, heyecandan neredeyse donlarna yapacaklar. Umarm yamur yaar. 'te benim Joe'm," dedim. "Her zaman neeli ve iyi yrekli." ieyi bal kovann gsne bastran bir ay gibi tutmaya devam ederek, "Sen nereye gidiyorsun, kadn?" dedi. "Eve gidip sana sandvi, bana da ordvr hazrlayacam. Sonra birer kadeh iip gne tutulmasn seyredeceiz -Vera bize bir gzlkle bir yanstc kutu falan mdr bir eyler verdi- ondan sonra da sana neden bu kadar mutlu olduumu syleyeceim. Bir srprizim olacak." "Ben boktan srprizlerden holanmam," dedi. "Holanmadn biliyorum, ama buna baylacaksn," dedim. "Bin yl dnsen ne olduunu tahmin edemezsin." Sonra ieye esasl girimesi iin onu yalnz brakp ieri girdim. kinin keyfini karmasn istiyordum. Ne de olsa bu son ikisi olacakt. Bu hayatmn en uzun leden sonrasyd ve de en garibi. Orada kap nnde oturmu bir elinde ikisi bir elinde gazetesiyle koltuunda sallanyor, bir

yandan da ak pencereden bana Demokratlarn Augusta'da yaptklar bir pislik hakknda sylenip duruyordu. Neden mutlu olduumu renmeye altn unutmutu, gne tutulmasn da unutmutu. Ben mutfakta ona sandvi yaparken bir ark mrldanyor ve kendi kendime, "Esasl bir ey yap, Dolores," diyordum. "ok sevdii krmz soanla lezzetli yapacak kadar hardal da koy. yi bir ey yap, nk bu son yemei olacak." Durduum yerden odunluu, beyaz ta ve brtlen allnn kenarn grebiliyordum. Mendil hala baladm yerdeydi. Rzgarda sallanyordu. Her sallannda tam alandaki rk kapa dnyordum. Kularn o gn nasl ttklerini, kydan gelen sesleri hala hatrlarm -sesler ok uzaktan geliyordu, radyodaki insanlarn sesleri gibi. Hatta mrldandm arky bile hatrlarm. Kendime peynir ve krikkrakl bir tabak hazrlarken bile ark sylyordum (Benim bir ey yiyecek halim yoktu ama Joe'nun neden yemediimi merak etmesini de istemiyordum). Bir elimde tepsi, teki elimde Vera'nn verdii kesekad olduu halde kap nne ktmda saat ikiyi eyrek geiyordu. Hava hala kapalysa da, biraz aydnland belliydi. Kahvalt iyi olmutu sanrm. Joe insana iltifat edecek biri deildi ama gazetesini brakmasndan ve yerken sandviine bakndan houna gittiini anlyordum. Bir kitapta okuduum ya da bir filmde grdm bir ey geldi aklma: "dam mahkumu yemeini keyifle yedi." Bu bir kere kafama taklnca bir daha kurtulamamtm. Ama bu bir kere baladktan sonra benim yememi engellememiti. Krikkraklarn hepsi bitene kadar yedim ve bu arada bir ie de Pepsi itim. Bir iki kere cellatlarn da i gnlerinde byle itahl olup olmadklarn da dndm, insan bir eyi yapmak iin cesaret bulmaya alrken aklndan geenler gerekten de ok garip oluyor. Yemek biterken gne de bulutlarn arasndan syrlmt. Vera'nn o sabah sylediini hatrlayp saatime baktm ve glmsedim. Saat tam t. Ve tam o anda Dave Pelletier -o gnlerde adada postay datrd- arkasndan toz bulutu kaldrarak kasabaya doru uar gibi geti gitti. Bir daha hava karardktan ok sonrasna kadar East Lane'de baka bir araba grmedim. Tabaklar ve kola iemi tepsiye brakp da dorulacam srada Joe yllardr yapmad bir eyi yapt; elini enseme koyup beni pt. Daha iyi pckler de grmtm: soluu iki, soan ve salam kokuyordu ve tra olmamt, ama yine de bir pckt ite, yle yalandan falan deildi. Ho bir pckt ve beni en son ne zaman ptn hatrlamyordum. Gzlerimi kapatp pmesine izin verdim -gzlerimi kapattm ve alnmda gnei, dudaklarmda dudaklarn hissettim. ikisi de birbirinden scakt. "Hi de kt deildi, Dolores," dedi. Dorusu bu onun iin byk bir iltifatt. Orada bir an duraksadm itiraf etmeliyim -imdi burada yalan syleyecek deilim ya. O bir an sonra Joe'nun ellerini Selena'nn vcudunda grememitim, grdm 1945'te etd salonunda alnnn nasl olduuydu -o zaman da ayn eyi dnm ve beni pmesini istemitim; "Eer beni perse uzanp kalarnn stn okayacam bakalm grnd kadar dz m," diye dnmtm. te imdi de, tpk yllar nce o hayalini kurduum gibi uzanp alnna dokunmutum, ama bunu yaptm anda o iimdeki gz birden alverdi. Ona izin verirsem neler olacan grdm -sadece Selena'dan istediini elde etmesi ya da ocuklarn banka hesabndan para almas deil, ama onlar bozmas, Kk Joe'yu ald notlar ve tarih sevgisi iin kmsemesi, Pete birine korkak Yahudi ya da snf arkadalarnn zenci kadar tembel olduunu syledii zaman onu alklamas, ocuklar hep kt yola itecek olmas. Onlar marp bozulana kadar devam edecekti buna ve sonunda bize sadece faturalarla kendini gmecek bir ukur brakacakt. Ama ben ona bir ukur hazrlamtm, hem de iki metrelik deil on metrelik ve alt ta deli bir ukur. Evet ukuru hazrd ve , hatta be yldan sonra gelen bir pck bunu deitirecek deildi. Alnn okamak da deitiremezdi -ki bama bu kadar ii aan kk bilmemnesini okamam deildi- ve bunun iin alnn yine okadm ve o gece babasnn kolonyasn srnm olarak Samoset Otelinde beni nasl ptn hatrladm.

Sonra kalbimi katlatrdm. Tepsiyi alarak, "Memnun oldum," dedim. "Ben unlar ykarken neden sen de o gzlkle kurulan falan bir incelemiyorsun?" "Ben o zengin orospunun sana verdii eylerle ilgilenmem," dedi. "Gne tutulmas da umurumda deil. Daha nce karanl grmlm var. Her gece ne oluyor sanyorsun?" "Cann nasl isterse," dedim. Kapya kadar gitmitim ki, "Belki seninle daha sonra biraz oynarz, ha?" dedi. "Ne dersin, Dee?" "Olabilir," dedim. Bir yandan da epey oynaacan dnyordum akam olmadan. Joe St. George aklna hayaline gelmedii kadar oynaacakt o akam hava ikinci kere kararmadan. Ben musluun banda birka para bula ykarken gzlerimi ondan ayrmyordum. Yatakta yllardr uyumaktan, horlamaktan ve osurmaktan baka bir ey yapm deildi, ve bunun benim irkin yzm kadar ikiden de olduunu o da bilirdi. Onun daha sonra oynama fikrine kaplp ienin tpasn kapatacandan korkuyordum. Ama yle bir ey yapmad. Joe iin dzme (zr dilerim, Nancy) geici bir hevesti, beni pt zamanki gibi. ie onun iin daha gerekti. Ve ie elinin altndayd. Gne tutulmas eylerinden birini alm evirip eviriyor, gnee bakyordu. Bana bir zamanlar televizyonda grdm bir eyi hatrlatt -radyonun dmesini eviren bir empanze. Sonra aleti brakt ve bir kadeh daha doldurdu. Diki sepetimle yanna geldiimde gderinin kenarlarnn iyice kzarm olduunu grdm. Krktk sarholua gei aamasndayd. Ama kendisine kzp kzmayacam anlamak iin yine de dikkatle bakt yzme. "Bana aldrma," dedim ben en tatl sesimle. "Ben tutulma balayana kadar bir iki ey dikeceim. Gnein kmas iyi oldu, deil mi?" "Dolores, sen bugn benim doum gnm sanyor olmalsn." Sesi de iyice bouklamt. "Eh... onun gibi bir ey," dedim. Kk Pete'in blucinini yamamaya baladm. Bundan sonraki yarm saat, Cloris Teyzemin ocukluumda bana sz verdii gibi Elssworth'ta ilk kez sinemaya gtrmesini beklediim zamandan bile uzun geti. Kk Pete'in pantolonunu bitirdim, Joe Junior'un pantolonunu yamadm (o olan o zaman bile kesinlikle blucin giymezdi -sanrm daha o zamandan byynce politikac olmaya karar vermiti), Selena'nn iki eteinin skklerini diktim. Son olarak da Joe'nun pantolonunun dmelerini dikmitim. Pantolonu eskiydi ama tmyle ypranm deildi. Gmlme iin iyi olacan dndm hatrlyorum. Birden ellerimde n hafiflediini fark ettim. "Dolores, siz aptallarn bekledii bu muydu?" dedi Joe. "Herhalde," dedim. Kapya vuran k Temmuzdaki o sert sardan solgun bir gl rengine dnm, evin yere vuran glgesi o gne kadar ve ondan sonra da hi grmediim kadar zayflamt. Kesekadndan o yansma kutulardan birini alp Vera'nn son hafta iinde en az yz kere gsterdii biimde tutarken ok garip bir ey dndm: O kk kz da bunu yapyor, diye dndm. Babasnn kucanda oturan kz. O da bunu yapyor. Andy, o srada bu dncemin ne demek olduunu bilmiyordum ve aslnda imdi de bilmiyorum ama yine de sana anlatyorum -nk sana her eyi anlatacama sz verdim ve onu daha sonra da dnmtm. Ancak o bir iki saniye iinde onu sadece dnmemi, grmtm de; insann ryalarnda grd gibi, ya da Kutsal Kitaptaki o peygamberlerin hayallerinde herhalde grdkleri gibi: on yalarnda elinde kendi yanstc kutusu olan kk bir kz. zerinde krmz sar izgili bir entari vard -kol yerine asklar olan bir entari ve dudaklar naneli eker renginde boyalyd. Salar saryd ve sanki daha byk gstermek istermi gibi arkasnda toplanmt. Sonra bana Joe'yu hatrlatan bir ey daha grdm: babasnn eli bacaklarnn ta stne kadar kmt. Olmas gerekenden ok yukar. Sonra hayal birden kayboldu. "Dolores, iyi misin?" diye sordu Joe. "Ne demek istiyorsun? Elbette iyiyim," dedim. "Bir an ok garip grndn de." "Gne tutulmasndan," dedim. Gerekten de yleydi sanrm, Andy. Ama o zaman ve de daha sonra grdm o kk kzn gerek bir kk kz olduuna ve benim Joe

ile gne tutulmasnda oturduum o srada onun babasyla bir yerde oturduuna eminim. Kutuya baknca gnei kck ve bembeyaz grdm, alev alev yanan bir elli sentlii andryordu, bir yan hafife kararm gibiydi. Bir sre gnee sonra da Joe'ya baktm. O da tekini alm bakyordu. "Lanet olsun, gne gerekten kayboluyor," dedi. O srada otlarn arasnda austos bceklerim duydum, gnein o gn erkenden battn ve grltye balama zamanlarnn geldiini sanm olmaklard. Denize baknca teknelerin imdi daha koyu mavi bir su zerinde olduklarn grdm. Beynim o karanlk yaz g altnda duran btn o teknelerin bir hayal olduunu syleyip duruyordu. Saatime balonca bee on kala olduunu grdm. Bu da bundan sonraki bir saat boyunca adadaki herkesin ne baka bir ey dneceini ne de baka bir yere bakaca yoktu. Yol bombotu, komularmz ya Ada Prenses'indeydiler ya da Harbour otelinin atsnda; onun iini gerekten bitireceksem zaman gelmi demekti. Midem kurulmu bir zemberee dnmt sanki, grdm o eyi unutamyorsun -babasnn kucanda oturan o kz- ama bu gibi eylerin beni bir tek an bile artmasna izin veremezdim. O ii o anda yapmazsam asla yapamayacam biliyordum. Kutuyu dikiimin yanma brakp, "Joe," dedim. "Ne var?" Gne tutulmasn kmsemeye almt ama imdi baladktan sonra gzlerini ayramyordu. Ban arkaya atmt, kutu yznde garip garip glgeler oluturuyordu. "Srpriz zaman geldi," dedim. "Ne srprizi?" diye sordu; aslnda bir ereve iinde ift kat zel polarize cam olan gzl indirip bana bakt. Yzndeki ifadenin tmyle tutulmaya duyduu aknlk olmadn anladm. ylesine sarhotu ki, bir an dm patlamt. Syleyeceklerimi anlamad takdirde planm daha balamadan boka batm demekti. O zaman ne yapardm? te bunu bilemiyordum. Bildiim tek ey dm patlattyd. Ama geri dn olamazd. Olaylar ne kadar aksi gitse, ya da daha sonra ne olacaksa da, geri dn olamazd. Sonra elini uzatp omzumdan yakalayp tartaklamaya balad, "Sen ne diyorsun, be kadn?" "ocuklarn bankadaki hesaplarndaki para," dedim. Gzleri kslmt, onun sandm kadar sarho olmadn fark ettim. Bir ey daha anlamtm -o bir tek pck hibir eyi deitirmi deildi. Ne de olsa herkes insan pebilirdi; Yehuda Romallara sa'nn ilerinden hangisi olduunu kendisini perek gstermiti. "Ne olmu?" dedi. "Onu sen aldn." "Almadm." "Aldn," dedim. "Selena'ya yaptklarn rendikten sonra bankaya gittim. Paray ekip ocuklarla gidecektim buradan." Az ald ve bir an ylece bakt yzme. Sonra glmeye balad arkasna yasland ve hava kararrken kahkahalar birbiri ardndan patlatt. "Seni iyi kazkladm, deil mi?" dedi. Sonra biraz daha iki iip bir daha gnee bakt. Bu kere yzndeki glgeyi artk gremiyordum. "Yars gitti bile, Dolores," dedi. "Yarsn bile geti hatta." Kutuma baknca hakl olduunu grdm; o elli sentliin sadece yars kalmt, ve her dakika biraz daha eksiliyordu. "yle, yars gitmi," dedim. "Paraya gelince, Joe..." "Onu unut," dedi. "O kk kafan o ile yorma. Para yerinde iyidir." "Ondan hi kukum yok," dedim. "Ama beni aldatman yok mu -beni dndren o ite." Ban sallad, sanki beni anladn, hatta sempati gsterdiini gsterircesine, ama bu yz ifadesini fazla tutamad. ok gemeden yine kahkahalarla glmeye balamt, hi korkmad retmeninden azar iiten kk bir ocuk gibi. O kadar ok glyordu ki, azndan gm bir tkrk bulutu fkrmt. Konuabildii zaman, "zr dilerim, Dolores," dedi. "Glmek istememitim, ama seni iyi kazkladm, deil mi?"

"Doru," dedim. Ne de olsa, gerekti bu. "Seni ok esasl kazkladm," diyerek gerekten komik bir ey sylemi gibi kafasn sallayarak gld yine. "Doru,"dedim. "Ama ne derler, bilir misin?" "Yoo," dedi. Kutuyu kucana brakp dnp bana bakt. O kadar ok glmt ki, o kanl domuz gzleri yala dolmutu. "Her olaya bir ey uyduran sensin, Dolores. Ukala karlarna kazk atan kocalar iin ne derlermi bakalm?" "'Beni bir kere kandrrsan yuh olsun sana, ama iki kere kandrrsan bana yuh olsun' beni Selena konusunda kandrdn, sonra da para konusunda, ama sonunda seni yakaladm ite." "Belki yakaladn belki de yakalayamadn," dedi. "Ama harcadm iin kayglanyorsan, buna hi gerek yok, nk-" Szn kestim. "Hi kayglanmyorum," dedim. "Bunu daha nce de sylemitim. Hi mi hi kayglanmyorum." O zaman dikkatle bakt yzme, Andy, glmsemesi de yava yava silinmeye balamt. "O ukala bak var yznde," dedi. "Hi sevmediim o bak." "Talihine ks," dedim. Kafamn iinden geenleri anlamak iin uzun uzun bakt yzme, ama sanrm hibir ey anlayamad. Dudan ileri karp soluunu yle bir fledi ki, alnna den bir tutam sa geriye savruldu. "Kadnlar paradan anlamazlar, Dolores," dedi, "Sen de anlamazsn. Hepsini bir tek hesaba koydum, btn yaptm bu ite.,, daha ok faiz getirir bylece. Senin o cahil palavralarn duymak istemediim iin sana sylemedim. Ve artk yeteri kadar da dinledim." Sonra konu kapanm gibi kutuyu gnee kaldrd yine. "Ama senin adna bir hesap," dedim. "Ne olur yani?" dedi. Bu arada hava epey kararm, ufukta aalar seilmez olmutu. Evin ardndan gece kularnn t duyuluyordu. Is da dmeye balam gibiydi. Her naslsa geree dnm bir rya iinde hissediyordum kendimi. "Neden benim adma olmayacakm ki? Ben babalar deil miyim?" "Damarlarnda senin kann olduu doru. Eer bu seni baba yapmaya yeterliyse." Bunun zerinde durup konuacak bir ey olup olmadna karar vermeye altn gryordum. Sonunda deerli bulmad. "Bunlar brak artk, Dolores, seni uyaryorum," dedi. "Eh, bir iki ey daha var," diye glmsedim. "Srprizi unuttun." Yine o kukulu bakla bakt. "Sen ne samalyorsun, Dolores?" "Jonesport'ta Coastal Northern bankas tasarruf hesab mdrne gittim," dedim. "Bay Pease adnda iyi bir adam. Olanlar anlatnca ok skld. Hele banka czdanlarnn senin sylediin gibi kaybolmadn anlatnca." Joe ite o anda gne tutulmasna olan o pek az ilgisini de kaybetti. O lanet sallanan koltuunda ylece oturup iri gzlerle bakt yzme. Elleri alp kapanyordu kucanda. "Bunu yapmaman gerektii ortaya kt," dedim. "Bay Pease parann hala bankada olup olmadna bakt. Orada olduunu renince ikimiz de derin bir soluk aldk. Bana polis armasn isteyip istemediimi sordu. Yznden hayr diyeceimi umduunu gryordum. Paray bana verip veremeyeceini sordum. Bir kitaba bakt, verebileceini syledi. Ben de, 'Eh, yle yapalm' dedim. O da istediimi yapt. te o yzden ocuklarn paras iin kayglanmyorum artk, Joe. Para artk sende deil, bende. Bu ok mthi bir srpriz oldu, deil mi?" 'Yalan sylyorsun!" Joe neredeyse koltuu devirerek ayaa frlad. Gne tutulma kutusu kucandan dp parampara oldu. Onun o andaki grnnn resmini ekmi olmak isterdim dorusu. Ona mthi bir darbe indirmitim -ba kabzasna kadar sokuvermitim. Orospu ocuunun yzndeki o bak Selena ile feribottaki o gnden sonra ektiim her eye deerdi. "Bunu yapamazlar!" diye bard. "O parann kuruuna bile dokunamazsn, o banka czdanna bakamazsn bile..." "Yok canm!" dedim. "O zaman yz dolarn harcadn nasl biliyorum yleyse? Daha fazla olmad iin memnunum, ama yz dolar dndke de cinlerim tepeme kyor, Joe. Sen bir hrszdan baka bir ey deilsin, Joe St. George -hem de kendi ocuklarndan alacak kadar aalk bir hrszsn!" Yz bir ceset yz kadar beyazd. Sadece gzleri canlyd ve onlar da nefretle yanyorlard. nnde tuttuu elleri alp kapanmaktayd. Bir an yere baknca

ayaklar dibinde yatan krk isli camlardan birinde gnein -ki o srada iman bir hilaldi artk- yansmasn grdm. Sonra yine ona baktm. O durumdayken gzlerimi ondan fazla ayramazdm. "O yz dolar nereye harcadn, Joe? Orospulara m? Pokerde mi? kisine de mi?" Hibir ey sylemeden ellerini ap kapatarak ylece duruyordu. Arkasnda ilk atebceklerinin kapnn nnde dolatklarn grebiliyordum. Denizdeki tekneler artk bir hayalete dnmlerdi. Vera'y hatrladm. Aslnda onu dnmem gerekmezdi; Joe'yu dnmekten bir an bile geri kalmamalydm. Onu harekete geirmek istiyordum ve bunun iin son bir hamlenin yeterli olaca fikrindeydim. "Zaten nereye harcadn umurumda bile deil," dedim. "Geri kalan bende ya, o da bana yeter. Sen git de kendini dz, o yumuak makarnan kaldrabilirsen tabii." Joe ayakkablar altnda cam paralarn ezerek bana doru sendeledi, kollarm yakalad. Ondan kaabilirdim ama o anda bunu istemiyordum. "Azndan kanlara dikkat et," diyerek viski buharlar fledi yzme doru. "Yoksa ben sana dikkat ettirmesini bilirim." "Bay Pease paray yine bankaya koymam istedi, ama ben kabul etmedim -ocuklarn hesabndan ektiine gre benim hesabmdan ekmenin bir yolunu bulursun diye dndm. Bana bir ek vermek istedi, ama bunu rendiinde eki dettirmemenin yolunu da bulabileceini dndm. Onun iin Bay Pease'e paray nakit olarak vermesini rica ettim. Bundan pek holanmadysa da, sonunda verdi ve parann her kuruu imdi bende ve ok salam bir yere saklanm durumda." O zaman beni boazmdan yakalad. Bunu yapacandan emindim ama korkuyordum da -ama yapmasn da istiyordum, o takdirde syleyeceim son eye daha fazla inanacakt. Ama o zaman bile bu en nemli ey deildi. Beni boazmdan yle yakalamas kendimi savunuyormuum gibi oluyordu ve en nemlisi de buydu ite. Ve yasalar ne derse desin bu gerekten bir kendini savunmayd; nk oradaki bendim, yasa deil. Sonunda hem kendimi savunuyordum, hem de ocuklarm. Soluumu kesip beni ileri geri sallamaya balad. Olanlarn hepsini hatrlamyorum; bam o kap stunlarndan birine bir iki kere vurmu olmal. Benim bir orospu olduumu, paray vermediim takdirde beni ldreceini, o parann kendisinin olduu gibi samasapan eyler syledi Ona duymak istedii eyi syleyemeden leceimden korkmaya balamtm. Kapnn n iyice kararmt ve o kk klarla silme doluydu, sanki daha nce grdm bir iki yz atebceine daha on bin tane katlm gibi. Sesi de yle uzaktan geliyordu ki, her eyin aksine gittiini ve kuyuya onun yerine benim dm olduumu bile dndm bir ara. Sonunda brakt beni. Ayaklarmn stnde durmaya altysam da, bacaklarm vcudumu tamyordu. Daha nce oturduum iskemleye kmeye altm ama beni iyice kenara ekmiti boazm skarken, km ancak iskemlenin kenarna srtnd ve yerdeki cam krklar arasna oturuverdim. zerinde gneten hilalin bir mcevher gibi parldad iri bir para vard. Onu almak iin uzanrken vazgetim. Bana frsat verse bile onu yaralayacak deildim. Bunu yapamazdm. Daha sonralar bir cam kesii hi de ho olmazd. Cam yerine kaln tahtadan yaplm olan yanstc kutuyu aldm. Gerekirse kafasna bir tane indirmeyi dnyor olduumu syleyebilirim, ama bu doru olmaz. O anda hibir ey dnemiyordum nk. Ama ksryordum, ve yle sert ksryordum ki, azmdan tkrkle birlikte kan fkrmamasna ayordum. Boazm alev alev yanmaktayd. Beni yle sert bir hareketle ayaa kaldrd ki kombinezonumun asklarndan biri koptu, sonra boynumu dirseinin iiyle kavrayp kendine ekti -artk pecek kadar yakndk ama pecek durumda deildik kukusuz. "Bana kar kstahlk etmeye devam edersen bana neler geleceini sylemitim," dedi. Gzleri sanki alyormu gibi slakt, ama beni en korkutan ey, bana sanki beni grmyormu gibi bakmasyd. "Sana bir milyon kere syledim bunu. imdi bana inanyor musun, Dolores?" "Evet," dedim. Boazm yle actmt ki, bir az dolusu amurun arasndan konuuyormu gibiydim. "Evet, inanyorum."

"Bir daha syle!" dedi. Boynumu dirseiyle yle sktryordu ki, sinirlerimden biri kopmu olmalyd. Bir lk attm. Elimde deildi, canm ok acmt. Bunun zerine srtt. "Bir daha syle," dedi. "nanyorum!" diye bardm. "nanyorum!" Korkmu gibi davranmay planlamtm ama Joe beni o zahmetten kurtarmt; o gn hi de rol yapmama gerek kalmamt. "Gzel," dedi. "Bunu duyduuma sevindim. imdi parann nerede olduunu syle ve her kuruu orada deilse hap yuttun demektir." "Odunluun arkasnda," dedim. Artk azm amurla doluymu gibi konumuyordum, o srada artk You Bet Your Life filminde Groucho Marx gibi konuuyordum. Ona paray bir kavanoza doldurduumu ve kavanozu da brtlenler arasna sakladm syledim. "Tam da kadn ii!" diye alay etti. Sonra beni merdivene doru iteledi. "Yr bakalm. Gidip alalm haydi." Joe arkamda olduu halde evin arkasna doru yrdm. Bu arada ortalk gece kadar kararmt. Odunlua vardmz anda yle garip bir ey grdm ki, bir an iin baka her eyi unutuverdim. Durup brtlenliin zerindeki g gsterdim. "Bak, Joe! Yldzlar km!" dedim. Gerekten de yldzlar kmt. Benim tylerim diken diken olmutu ama Joe'nun umurunda bile deildi. Beni yle bir iteledi ki, az daha yere kapaklanyordum. "Yldzlar m?" dedi. "Oyalanmay brakmazsan sana yldzlar gsteririm ben." Yine yrmeye baladm. Glgelerimiz silinmiti artk, bir yl nce o gece Selena ile oturduumuz beyaz ta bir ldak gibi parldyordu, dolunay olduu akamlardaki gibi. Ama k dolunay gibi deildi, Andy -bunu sana asla tarif edemem. Dolunayda olduu gibi iki ey arasndaki mesafeyi tahminin g olduunu fark ediyordum ve brtlenlik de artk grnmyordu -nnde atebceklerinin uutuu kara bir lekeydi sadece. Vera bana gne tutulmasna bakmann tehlikeli olduunu ka kere sylemiti; gzn retinasn yakacan, hatta insan kr edeceini sylemiti.Yine de bam evirip son bir kere bakmaktan kendimi alamadm. Grdm o ey bir daha aklmdan silinmemitir. Joe'yu dnmediim haftalar, hatta aylar olur ama o leden sonra omzum zerinden ge baktmda grdm eyi dnmediim tek gnm bile olmamtr. Gne henz tam tutulmamt ama tama yaknd. Gkyz mosmor olmutu. Gne tam bir hilal eklindeydi ve bir yan bir frndaki erimi altn damlalaryla kapl gibiydi. Byle bir eye bakmaya hakkm yoktu ama bir kere baktktan sonra gzlerimi ayramyordum artk. Bu neye benziyordu biliyor musunuz? Belki gleceksiniz ama ben yine de syleyeceim. Sanki her naslsa iimdeki o gz ge akmt ve oradan neler yapacama bakyordu. Ama bu tahmimden de bykt ve de ok karayd. Joe beni itip de odunluun duvarna arptrmasayd herhalde gzlerim kr olana kadar bakacaktm. Ama bu darbe beni uyandrd ve yrmeye devam ettim. nmde kocaman mavi bir leke vard imdi, hani flala resim ektiiniz zaman olduu gibi. "imdi retinalarn yakar da mrnn sonuna kadar hep bunu grrsen hak ettiini bulacaksn, Dolores -bu Kabil'in tamak zorunda olduu lekeden farksz ite," diye dnyordum. Joe arkamdan elbisemin boynunu tutarak beyaz tan yanndan getik Asknn koptuu yerden kombinezonumun kaydn hissediyordum. Karanlk ve her eyin ortasndaki o kocaman mavi noktayla her ey olduundan farkl gibiydi. Odunluk kara bir lekeden baka bir ey deildi, sanki biri bir makas alm da, gkyznde at biiminde bir delik kesivermi gibi. Joe beni alln yanna kadar itti. lk dikenler bacam dolandnda blucinimi giymeyi unuttuumu hatrladm. Baka ne unuttum acaba diye dndysem de, artk herhangi bir deiiklik yapamazdm. Son n altnda o mendilin rzgarda dalgalandn grdm ve kuyu kapann onun hemen altnda olduunu son dakikada hatrladm. Sonra onun elinden kurtuldum ve alla daldm. "Kaamazsn, orospu!" diye bararak arkamdan kotu. Elinin elbisemin boynuna dediini ve az daha yakalamak zere olduunu hissettim. Kendimi kurtarp komaya devam ettim. Kombinezonum stmden kayd ve allara takld iin glkle ilerliyordum. Sonunda kuman bir parasyla bacamdan irice bir paray allarn arasnda braktm. Dizimden bileklerime kadar kan iindeydim ama bunu ancak her i bitip de eve dndkten sonra fark edecektim.

"Gel buraya!" diye grledi. Bu kere kolumu yakalamt. Kolumu kurtarnca arkamda gelin duva gibi uzanan kombinezonumu yakalad. Kuma salam olsayd beni oltaya yakalanm bir balk gibi ekecekti, ama kombinezon yzlerce kez ykanmaktan iyice eprimiti. Tuttuu parann yrtldn ve onun da soluk solua bir kfr savurduunu duydum. allarn paralandn duyuyor ama hibir ey gremiyordum. aldn ii karanlkt ve baladn o mendilin de bir yarar olmuyordu. Ama nmdeki karanlk iinde sadece bir beyazlk gibi seilebilen kuyu kapan grmtm. Olanca gcmle kendimi te yanna attm. Ona srtm dnk olduundan kapaa bastn grememitim. Byk bir atrt oldu ve Joe haykrd... Hayr, doru deil bu. Herhalde siz de benim kadar bilirsiniz ki, haykrmamt Aya tuzaa taklm bir tavan gibi barmt. Dnp baktmda kapan ortasnda kocaman bir delik grdm. Joe'nun ba deliin dndayd ve o paralanm tahtalara olanca gcyle tutunmaya alyordu. Elleri kan iindeydi, aznn kenarndan bir kan izi enesine doru uzanyordu. Gzleri kap kulplar kadar irilemiti. "Dolores, eski kuyuya dtm," dedi. "abuk yardm et de kaym buradan." Ben bir an ylece durdum. Birka saniye sonra gzleri birden deiiverdi. Tm olay anladn gryordum. Orada kuyunun te tarafnda ona bakarken ve tepemizde o kara gne asl dururken korktuum kadar hi korkmamtm. Ben blucinimi unutmutum ve o da dndm gibi kuyunun iine dmemiti. Her ey aksi gidiyor gibiydi. "Seni orospu seni," dedi. Sonra yukar kmaya balad. Kendi kendime kamam gerektiini sylyordum ama yerimden kprdayamyordum. Oradan kt takdirde nereye kaabilirdim ki? O gne tutulmas gnnde bir eyi iyi renmitim: bir adada yayorsan ve birini ldrmeye niyet etmisen, ii temiz yapmalydn. Aksi halde kaacak hibir yerin olmazd. Trnaklarnn o krk tahtalar trmaladn duyuyordum. Bu sesi kimi zaman ryalarmda da duyarm, ama ryalarmda oradan kurtulur ve peime der ki, gerekte olan bu deildi. Gerekte olan tutunmaya alt tahtann birden arlna dayanamayarak krld ve onun dtdr. Bu ylesine abuk olmutu ki, sanki hi orada deilmi gibiydi. Bir an iinde orada ortas delik bir tahta ve zerinde uuan atebceklerinden baka bir ey yoktu. Derken bir daha haykrd. Sesi kuyunun duvarlarndan yankland. Hesap etmediim bir ey daha vard -onun derken barmas. Sonra bir kt sesi duyuldu ve barmas kesildi. ylece aniden kesiliverdi. Prizden fiini ektiinizde bir lambann snmesi gibi. Ben yere ktm, kollarm gsmde kavuturup baka bir ey olacak m diye ylece bekledim. Ne kadar zaman geti bilmiyorum ama tam tutulma balamt ve gn gece gibi karanlkt. Kuyudan baka ses gelmiyordu, ama o yandan hafif bir esinti vard; bir koku aldm hissettim -s kuyulardan kimi zaman gelen kokuyu bilir misiniz? Bakrms bir kokudur, rutubetlidir ve hi de ho deildir. te o kokuyu alyordum ve bu da beni rpertiyordu. Kombinezonumun sol ayakkabma kadar dm olduunu grdm. Yrtlmt ve delik deikti. Elbisemin boynundan ieri elimi soktum ve sa askm da koparttm. Sonra kombinezonu karttm. Onu bir topak haline getirip kuyunun teki yanna nasl geeceimi dnrken size daha nce szn ettiim o kk kz grdm yine. Hem de gpegndz, canlym gibi. O da dizzt km yatann altnda bir ey aryordu. "ok mutsuz," diye dndm. "O da ayn kokuyu duyuyor. Para ve midye kokusu gibi bir ey. Ama onunki kuyudan gelmedi, babasyla ilgili bir ey o koku." Sonra kz birden dnp bana bakt, Andy... Beni grdn sanyorum. Ve bana baktnda neden o kadar mutsuz olduunu anladm; babas her naslsa rzna gemiti ve bunu saklamaya alyordu. Ve bu yetmezmi gibi birinin kendisine bakmakta olduunu fark etmiti; kimbilir ka kilometre uzakta, ama yine de gnein tutulma yolu zerinde olan bir kadn -az nce kocasn ldrm olan bir kadn kendisine bakyordu. Sesini kulaklarmla duymadysam da, kz benimle konutu; sesi kafamn ta iinden geliyordu. "Kimsin sen?" diye sordu. Ona yant verip vermeyeceimi bilmiyorum ama buna frsat bulamadan kuyunun iinden uzun bir lk ykseldi: "Do-looo-reees..."

Damarlarmda kanm donmutu, kalbimin de bir an durduunu biliyorum, nk bir daha atmaya baladnda drt at birden balamt. Kombinezonumu elime almtm ama l duyduumda parmaklarm gevedi ve elimden kurtulup alln arasna dt. "Hayalin biraz fazla alyor, Dolores," dedim kendi kendime. "Yatann altnda elbiselerini arayan kz, Joe'nun yle barmas... kisini de hayal ettin. Biri kuyudan gelen kokudand, dieri de kendi sulu vicdann. Joe kafas krlm bir halde kuyunun dibinde yatyor. ld ve bir daha ne seni ne de ocuklarn rahatsz edemeyecek" Buna ilk bata inanmamtm, ama bir sre geip de, tarlalarn birinde ten bir baykutan baka bir ses duymaynca inanmaya baladm, allar arasndan esen rzgar kuru dallar hrdatt. Gndz gnde parldayan yldzlara, sonra kuyunun kapana bakam. Kapak karanlkta yzyor gibiydi ve ortasndan dt delik de bir gze benziyordu. 20 Temmuz 1963, her yerde gz grdm gn. Sonra sesi bir daha ykseldi kuyudan. "Yardm et, Do-looorees..." nleyerek ellerimle yzm rttm. Bunun hayalim ya da sulu vicdanm olduunu sylemek yararszd. Joe'ydu bu. Alyor gibiydi. "Ltfen bana yardm et... ltfeeen..." diye inledi. Kuyunun te tarafna geip allar arasnda atmz yolda komaya baladm. Panie kaplm deildim ve bunu nasl anladm size anlatacam. Brtlenlie gitmeden nce elimde olan yanstc kutuyu yerden almak iin durduumu hatrlyorum. Koarken onu drdm hatrlamyorum ama allarn arasnda grnce hemen almtm. Sonradan o lanet Dr. McAuliff'in yaptklar gze alndnda iyi bir i yapmtm da... ama o daha sonra gelecek. nemli olan eilip kutuyu alm olduum ki, bu da aklmn banda olduunu gsterir. Paniin beynime girmeye altn hissediyorum, tpk bir kedinin eer asa ve yiyecek kokusu almsa patisini bir kutunun kapandan ieri sokmaya almas gibi. Selena'y dnmek panii uzaklatrmaya yetmiti. Onun Tanya ve krk elli ocukla gl kenarnda durduunu grr gibiydim, herbirinin elinde Elii dersinde yaptklar yanstc kutular olacakt. Bu kuyunun yannda grdm hayal kadar gl deildi, ama Selena'nn o kk ocuklarla konutuunu, korkanlar o tatl sesiyle sakinletirdiini duyabiliyordum. Bunu ve kardeleriyle dndklerinde onlar karlamam gerektiini dndm... ama panie kaplrsam bunu yapamayacaktm herhalde. ok ileri gitmitim ve ok byk bir i yapmtm ve bundan sonra kendimden baka gvenecek kimsem yoktu. Barakadan Joe'nun masas stndeki alt pilli byk fenerini aldm. Dmesine bastm ama bir ey olmad; pilleri bitmiti. Kn sk sk elektrik kesildii iin masasnn alt ekmecesinde hep taze pil bulundururdum. Hemen alt tane alp fenere takmaya altm. Ama ellerim o kadar titriyordu ki, bir anda hepsi yere sald. Onlar toplayp gbela doldurdum. Ama bu kere telatan bir ikisini ters takm olmalydm ki, k yine yanmad. Bir an bo vermeyi dndm, nasl olsa biraz sonra gne yine kacakt. Ama gne ksa da kuyunun dibi karanlkt; ayrca iimde bir ses elimden geldiince oyalanmam sylyordu -yeteri kadar oyalanrsam belki de oraya dndmde artk lm olurdu. Sonunda feneri altrdm. Onun nda dikenlere fazla taklmadan kuyuya dndm. Aradan ne kadar zaman getiini bilmiyorum ama gkyz hala karanlkt ve yldzlar vard, onun iin saatin henz alt olmadn tahmin etmitim. Yaryola vardmda onun daha lmediini anladm -inliyor, bana sesleniyor, kendisini oradan kartmam iin yalvaryordu. Evde olsalard Jolanderlerin, Caronlarn ya da Langillllerin kendisini iitip iitemeyeceklerini bilemiyorum. Ama en iyisi bunu dnmemekti; zaten yeteri kadar sorun vard nmde. Onu ne yapacam dnyordum, en nemli ey buydu, ama aklma da pek bir ey gelmiyordu. Bir yant bulmaya altmda iimdeki ses bangr bangr baryordu: "Hakszlk bu! Hesapta bu yoktu. Onun lm olmas gerekirdi!" "Yardm et, Doolooorees!" diye kuyudan geliyordu sesi. Sanki bir maaradan sesleniyormu gibi Feneri yakp aa bakmaya altm ama baaramadm. Kapaktaki delik tam ortadayd ve fenerin nda sadece kuyunun kenarlarn gryordum -zerleri yosun kapl iri granit paralar. Yosunlar fener nda kara ve zehirli grnyordu.

Joe grmt. "Dolores?" diye seslendi. "Tanr akna, yardm et. Her tarafm krk iinde!" imdi az amur doluymu gibi konuan oydu. Ona karlk vermeyecektim. Onunla konuacak olursam aklm karacamdan emindim. Feneri bir yana braktm, uzanabildiim kadar ileri uzandm, arasndan dt tahtalardan birini kavradm. Tahtay ekince rk bir di gibi kolaylkla koptu. Bunu duyunca, "Dolores!" diye bard. "Tanrya krler olsun!" Ona karlk vermeden bir tahta daha koparttm, bir daha, bir daha. O srada gn yine aydnlanmaya balamt ve kular yazn gne doarken olduu gibi tyorlard, ama gkyz hala o saatte olmamas gerektii kadar karanlkt. Yldzlar kaybolmulard ama atebcekleri hala uumaktaydlar. Bu arada ben kuyunun meldiim tarafndaki tahtalar kopartmaya devam ediyordum. "Dolores!" diye sesi kuyudan ykseldi. "Para senin olsun! Hepsi! Tanr nnde yemin ederim ki, bir daha Selena'ya el srmeyeceim! Sevgilim, benim bu ukurdan kmama yardm et!" Sonuncu tahtay da ekip arkama frlattm. Sonra aaya tuttum. lk grdm ey yukar dnk yz oldu. ki kara delii olan beyaz bir daire. Bir an gzlerine her nedense talar soktuunu dndm. Sonra gzlerini krptrd ve talar yine bana bakan gzler oldu. Onlarn ne grdn dndm -parlak bir n ardnda bir kadn kafas biimi. Joe dizst kmt, enesi, boynu ve gmlei kan iindeydi. Azn ap adm sylediinde kan boanyordu. Dtnde kaburgalarn krmt ve imdi kemikler kirpi dikenleri gibi iki taraftan cierlerini deliyor olmalyd. Ne yapmam gerektiini bilemiyordum. Gnn ssn yeniden boynumda ve kollarmda hissederek orada durup feneri zerinde tuttum. Birden sanki bouluyormu gibi ellerini kaldrp sallamaya balaynca daha fazla dayanamadm. I sndrp geri ekildim. Tortop olup kuyunun kenarnda bzldm, kollarm kanl dizlerime dolayarak titreyerek bekledim. "Ltfeeen!" diye baryordu. "Ltfeeeeen, Doloreeee-es!" Hayal edilemeyecek kadar korkun bir eydi bu ve uzun zaman da byle devam etti. Aklm karacam san yordum. Gne tutulmas sona erdi, kular sabah tlerini kestiler, atebcekleri ortalktan ekildiler ve denizden teknelerin korna sesleri gelmeye balad. Ama onun sesi hala kesilmemiti. Kimi zaman yalvarp bana sevgilim diyordu; oradan kartrsam neler yapacan, nasl deieceini bize yeni bir ev yapp her zaman istediim Buick arabay alacan sylyordu. Sonra kfre balyor, beni balayp bacaklarmn arasna kzgn maay sokacan ve kvrana kvrana lene kadar da karmda durup seyredeceini sylyordu. Bir keresinde viski iesini aa atmam istedi. Buna inanabilir misiniz? Lanet iesini istiyordu ve vermeyeceimi anlaynca bana kfrler yadrp durdu. Hava yine kararmaya balamt -gerek karanlk yani-u halde saat sekiz buuk, hatta dokuz olmalyd. Yoldan geecek arabalara kulak veriyordum ama henz bir gelen olmamt. Bu ok iyiydi, ancak talihimin daha uzun sre devam edeceini sanmyordum. Bir sre sonra bam gsmden kaldrrken uyuklam olduumu fark ettim. Ama uzun sre uyuklam olamazdm, gkyznde hala hafif bir aydnlk vard nk ve atebcekleri dnmler, bayku tmeye balamt. Yerimden hafife kprdandm, o kadar uzun sredir melmi duruyordum ki, dizlerimden aas uyumutu. Kuyudan ses gelmeyince artk lm olacan dndm. Ama ok gemeden aadan hafif kprtlar, inlemeler ve alama sesi geldi. En kts de buydu; kprdamak ok ac verdii iin alyordu. Sol elime dayanp g olarak aa tuttum. imdi hava hemen hemen kararm olduu iin bunu yapmak hi de kolay deildi. Joe her naslsa ayaa kalkmt ve fenerin botlarnn slak yerlerinde yansyordu. Beni bomaya alp da yere dtmde grdm o krk cam paralarn hatrladm. Aa baknca ne olduunu anlamtm sonunda -on on ila metre dm olmasna karn lmeyip de sadece yaralanmasnn nedeni aka grlyordu. Kuyu artk kuru deildi. Su fazla ykselmemiti -yle olsayd fare gibi boulurdu- ama dibi slak ve yumuakt, bataklk gibi. Dnn hzn kesmiti, sarho olduu iin de fazla bir ac duymam olabilirdi.

Ban ne emiti ve bir daha dmemek iin kuyunun iki yanna tutunuyordu. Ban kaldrp beni grnce srtt. O srtma iimi dondurmutu, Andy. nk bu kanlar iindeki bir lnn srtyd. Gzlerine talar sokulmu bir lnn. Sonra kuyudan yukar trmanmaya balad. Aa bakyor ve gzlerime inanamyordum. Parmaklarn ta kntlar arasna sokup kendini yukar ekiyor, ayaklarn baka bir taa dayayp ykseliyordu. Bir an durup dinlendi, sonra elini bir daha kaldrd. Eli iri bir beyaz bcee benziyordu. Tutunacak bir ta daha buldu, onu skca kavrayp teki elini kaldrd. Sonra bir adm daha yukar ekti kendini. Bir daha dinlediinde kanl yzn yine bana evirdi. Fenerimin nda tutunduu kayalardaki yosunlarn yanaklarna ve omuzlarna dkldn grebiliyordum. Hala srtyordu. Bir ey daha iebilir miyim, Andy? Hayr hayr, viski deil -bu akamlk iki yeter. Bundan sonra su iyidir. Teekkr ederim. ok teekkr ederim. Her neyse elini bir daha yukar uzattnda aya kayd ve dt. K st yere oturunca bir amur aprts duyuldu. Televizyonda kalp krizi geldiinde yaptklar gibi bararak ellerini gsne gtrd, sonra da ba nne dt. Daha fazla dayanamadm. allk arasndan kp eve dndm. Doruca banyoya girip kustum. Sonra gidip yattm. Titriyor veya lmemise? diye dnyordum. Ya btn gece yaarsa, ya gnlerce yaarsa, kayalar ya da amurlar arasndan szan suyu ierek yaamaya devam ederse? Ya Caronlar, Langilller veya Jolander'lerden biri sesini duyup Garrett Thibodeau'yu arana kadar barrsa? Ya da yarn eve biri gelirse iki arkadalarndan biri ya da kendisini tayfa olarak isteyen biri ve brtlenler arasndan gelen lklar duyarsa? O zaman ne olacak, Dolores? Btn bu sorulara iimden bir ses yant veriyordu. Bunun o iimdeki gze ait olduunu sanyordum ama Dolores Claiborne'dan ok Vera Donovan'n sesi gibi geliyordu. Parlak ve kuru ve holanmadysan-arka-yanaklarm-p sesi. "Elbette ki ld," diyordu ses. "lmediyse de az sonra lr. oktan ve cierlerinin delinmesinden lecek. Temmuz gecesi akta kalmaktan lneceini kimse sanmaz ama, yelin on metre dibinde rutubet iinde birka saat oturmak akllarna gelmemitir de ondan." Bunlarn dnecek ho eyler olmadm biliyorum, Dolores, ama hi olmazsa endielenmeyi brakabilirsin demektir. Bir sre uyu, ondan sonra oraya gittiinde greceksin." Sesin mantkl olup olmadn bilmiyorum, ama mantkl olsa da olmasa da, mantkl gibi geliyordu ve ben de bunun zerine uyumaya altm. Her dalmda Joe'nun odunluktan arka kapya doru geldiini duyar gibi oluyor ve evin gacrtsnda korkuyla yerimden frlyordum, Ama daha fazla dayanamadm. Elbisemi kardm, blucinimle bir kazak giydim (buna at alndktan sonra ahrn kapsn kilitlemek de diyebilirsiniz) ve kusmak iin eildiimde feneri braktm yerden aldm. Ve yine dar ktm. Dars zifiri karanlkt. O gece ay olup olmadn bilmiyorum, ama varsa bile yine bulutlarla rtlm olmalyd. Odunluun ardndaki brtlenlie yaklatka ayaklarm arlayordu. Fenerin nda kuyuyu grdmde artk ayaklarm kaldramyor gibiydim. Ama kendimi zorlayarak yrdm. Orada durup be dakika kadar dinledim ve austos bceklerinin atrtsndan ve brtlen dallarnn hrtsndan ve bir baykuun tnden baka bir ses duymadm. Uzaklarda dalgalarn kyya vurduunu duyuyordum ama adada oturanlar buna o kadar alkndrlar ki, duymazsnz bile. Joe'nun feneri elimde olduu halde orada durup kuyunun iine dorulturken yal ve yap yap bir terin srtmdan aa boandn hissediyordum. Kendi kendime eilip bakmam syledim. Oraya bunun iin gelmi deil miydim? yleydi ama oraya geldikten sonra bunu yapamyordum ite. Sadece orada durup inleyebildim. Kalbim atmyor da gsmde bir ku kanad gibi rpyordu. Tam o anda kuyudan yosuna ve kana bulanm bir el uzanp bileimi yakalad. Feneri drdm. Kuyunun hemen yanna otlar arasna dt ki bu benim iin ok iyiydi; kuyuya dseydi o zaman boka batmtm ite. Ama o anda ne feneri ne de iyi talihimi dnmyordum; o anda batm olduum bok gayet derindi ve dndm sadece bileimi yakalayp beni kuyuya doru eken eldi. Onu ve demirden bir satr dnyordum. Kocaman demir bir an gibi zonkluyordu beynimin iinde: "Dmanlarma bir ukur kazdm ve iine kendim dtm.

Bararak gerilemeye altm, ama Joe beni yle sk tutuyordu ki, eli imentoyla kaplyd sanki. Gzlerim karanla alt fenerin nn aksi yn aydnlatmasna karn onu grebiliyordum. Kuyudan neredeyse dar kmak zereydi. Tanr bilir ka kere dmt ama sonunda neredeyse tepeye varmt. Ben o anda gelmemi olsaydm dar bile kabilecekti. Ba tahta kapan iki kar altndayd. Hala srnyordu. Alt dama biraz ileri kmt - bunu imdi seni karmda grdm gibi grebiliyorum, Andy- ve o zaman da tpk beygir diine benzerdi srtt zamanlar. Dilerinden bir ksm kandan kararmt. "Do-lo-reees," diye soluk solua bir halde ekti beni. Ben bir lk atarak kst oturdum ve lanet kuyuya doru kaymaya baladm. Brtlen allarnn stnden kayarken dikenlerin pantolonuma battn hissediyordum. "Do-lo-reees, seni orospu," diyordu ama bu bana ark sylyormu gibi geliyordu. "Az sonra Ay Kokteyli'ne balayacak," diye dndm hatrlyorum. allara tutunmaya alnca ellerim dikene ve kana buland. Serbest ayamla bana bir tekme salladm ama ba vuramayacam kadar aadayd. "Gel haydi Do-lo-reees," dedi sanki beni Fudgy'de dondurma yemeye gtrmek istermi gibi. Km kuyunun kenarnda kalm olan tahtalardan birine srtnmt, bir an nce bir ey yapamadm takdirde birlikte aa yuvarlanacamz kesindi. Orada birbirimize sarlm olarak da kalacaktk. Bulunduumuzda da millet -zellikle Yvette Anderson gibi beyinsizler- bunun birbirimizi ne kadar sevdiimizi gsterdiini syleyeceklerdi. Bu yeterli oldu ite. Kendimi geri ekecek son gc bulmutum. Joe yine de tutacak oldu ama eli kaym olmal. Pabucum yzne arpmt, eliyle iki kere vurdu sonra bir lkla gerisin geriye yuvarland. Onun dibe arpmasn duymay bekledim ama dibe kadar inmedi. Domuz herif hi pes etmezdi; ld gibi yaam olsayd, onunla hibir sorunumuz olmazd sanrm. Dizlerim stnde dorulurken onun kuyuya srtst sallanmakta olduunu grdm... ama her naslsa bir yere tutunmutu. Bana bakt, kanl salarn geriye atmak iin ban sallad ve srtt. Sonra eli yine kuyunun dna uzand, topra yakalad. "Doloreeees," diye inledi. "Doooloreeees..." Sonra da dar kmaya balad. "Kafasna bir ey indirsene, sersem," dedi Vera Donovan. Daha nce grdm kk kz gibi kafamn iinde deil ama. Ne dediimi anlyor musunuz? O sesi siz nzn imdi beni duyduunuz gibi duydum. Nancy Bannister'in ses makinesi orada olsayd o sesi dinlerdiniz imdi, bunu kendi adm gibi biliyorum. Her neyse, kuyunun kenarna dizili olan talardan birini kavradm. Joe bileime sarlmaya altysa da, o beni kavrayamadan ben ta topraktan karmtm. Kuru yosun kapl kocaman bir tat. Ta bamn stne kaldrdm. O ban kaldrp bakt. Ba kuyunun dndayd artk. Ta olanca gcmle kafasna indirdim. O alt damann paralandn hissettim. Porselen bir taban taa dt zaman olduu gibi bir ses kmt. Sonra kuyuya yuvarland, ta da ardndan dt. Ben ondan sonra baylmm. Bayldm hatrlamyorum, sadece srtst yatp gkyzne baktm hatrlyorum. Bulutlar yznden grecek bir ey yoldu, ben de gzlerimi kapattm... ama bir daha atmda gk yldzlarla doluydu. Ne olduunu anlamam iin bir srenin gemesi gerekti: baylmtm ve rzgar ben baygnken bulutlar datmt. Fener hala kuyunun yanndaki allar arasndayd ve yanyordu. Alp kuyunun iine tuttum. Joe dipte yatyordu, ba omzuna dm, elleri karn zerinde, bacaklar akt. Kafasna indirdiim ta bacaklarnn arasndayd. Kprdayp kprdamayacan anlamak iin be dakika kadar zerinden ayrmadm; ama kprdamad. Sonra kalkp eve dndm. Bam dndnde iki kere duraklamak zorunda kalmtm ama sonunda da eve varmtm. Yatak odasna girerken stmdekileri kartp geliigzel yere attm. Duun altna girdim, suyu en scana getirip on dakika kadar sabunlanmadan, salarm ykamadan ylece durdum altnda. Orada uyuyup kalabilirdim ama su soumaya balamt. Buz gibi olmadan salarm ykayp ktm. Kollarm ve bacaklarm dikenlerden izik iindeydi ve boazm ok acyordu. Joe kuyuda bulunduktan sonra birinin o

izikler ya da boazmdaki izler iin ne syleyebileceini aklma bile getirmemitim. En azndan o srada. Geceliimi giyer giymez yatama yldm ve bile sndrmeden hemen uyudum. Bir saat sonra Joe'nun elini bileimde hissederek lk la uyandm. Bunun bir rya olduunu anlaynca ancak bir anlk rahatladm, ama hemen sonra, "Ya yine kuyudan yukar trmanyorsa?" diye dndm. Bunu yapamayacan biliyordum -o tala kafasna vurup da ikinci kere dtnde iini tamamlamtm- ama bir yanmla da bunun byle olmadn, onun her an dar kacan dnyordum. Ve kt anda da doruca bana gelecekti. Orada yatp beklemeyi denedim ama baaramadm -onun kuyunun kenarlarna tutunarak yukar k gzlerimin nnden gitmiyordu ve kalbim de patlayacakm gibi arpyordu. Sonunda ayakkablarm giydim, feneri aldm ve yle geceliimle yine oraya kotum. Bu kere kuyuya yryerek deil, adeta srnerek yaklamtm. O beyaz elin karanlktan ylan gibi kp beni yakalayacandan korkuyordum. Sonunda aaya dorulttum. Ayn durumda yatyordu, elleri karn zerinde, ba bir yana eik. Ta hala ak bacaklar arasndayd. Ona uzun uzun baktm; bu kere eve dndmde artk ldnden emin olmaya balamtm. Yataa girdim, sndrdm ve ok gemeden de uyudum. Hatrladm son ey, "Artk rahatm," diye dndm olmutu. Ama rahat deildim. ki saat sonra mutfakta birinin dolatndan emin olarak uyandm. Mutfakta Joe vard. Yatamdan frlamaya altm ama ayaklarm rtye doland, yere yuvarlandm. Lambann dmesini bulmak iin ellerimi uzatrken her an boazma sarlmasn bekliyordum. Byle bir ey olmad kukusuz. Lambay yakp evi dolatm. Bombotu. Sonra ayakkablarm giyip feneri aldm ve doruca kuyuya kotum. Joe hala ba omzunda, elleri karnnda yatyordu. Bann ayn omzu zerinde olduuna emin olana kadar uzun uzun baktm ona. Bir keresinde ayann kprdadn sandm ama herhalde bu sadece bir glgeydi. Feneri tutan elim srekli titrediinden kuyunun iinde hep glgeler oynayordu zaten. Salarm bamn arkasnda toplanm olarak ve herhalde White Rock etiketindeki kadna benzeyerek orada melmi dururken iime ok garip bir duygu yerlemiti -kuyuya yuvarlanana kadar ne doru eilmek. Beni orada onunla birlikte bulurlard -lmek iin ideal bir yol olmadn kabul ediyordum- ama hi olmazsa beni onun kollar arasnda bulmayacaklard... ve ben de durmadan onun odada olduunu hissederek uyanmayacak, ya da hala l olduundan emin olmak iin kuyuya komak zorunda kalmayacaktm. Vera'nn sesini bir daha duydum o anda; ama bu kere kafamn iindeydi. Bundan, o ilk seferinde kulama fsldadndan emin olduum kadar eminim. "Yuvarlanacan tek yer kendi yatandr," dedi Vera'nn sesi. "Git biraz uyu, uyandnda tutulma gerekten sona ermi olacak. Gne knca her eyin ne kadar iyi grneceini greceksin o zaman." Bu iyi bir t gibi geldi, tutmaya karar verdim. Evin iki kapsn da kilitledikten sonra ne o gne kadar ne de ondan sonra yapmadm bir eyi yaptm ve kap kollarnn altna birer iskemle sktrdm. Bunu itiraf ederken utanyorum -yanaklarm ate kestiine gre kzaryor olmalym- ama bunun yarar olmu olmal ki, bir daha gzlerimi atmda pencereden ieri gn doluyordu. Vera zaten bana o gn izin vermiti. Kalkp bir du daha yaptktan sonra giyindim. Bunlar yapmam yarm saat srmt. Hep srtm yznden. Joe'nun o gece odunla bbreklerime vurmasndan beri srtmla bam beladayd zaten, o gece de o koca ta topraktan ekip kararak ve bamn stne kaldrarak yeniden incitmi olmalydm. Sonunda giyindikten sonra gne altnda masann bana oturup bir fincan ekersiz kahve ierken neler yapmam gerektiini dndm. Yapabileceim ok bir ey yoktu, ama hibir ey istediim gibi girmediyse de, yapacaklarm doru drst yapmalydm; bir eyi unutur, ya da eksik yaparsam hapse girerdim. Joe St. George Little Tall'da fazla sevilmezdi ve yaptm ey iin beni sulayacak insan ok azd ama, yine de bokun biri bile olsa bir insan ldrdn iin adama madalya vermezlerdi. Bir fincan kahve daha doldurup imek ve evreyi kolaan etmek iin arka kapya ktm. Her iki yanstc kutu ve gzlklerden biri Vera'nn verdii gzetleyici kesekadnn iindeydi. Dierinin paralar Joe'nun koltuundan aniden frlayp

da yere drd yerde yatyordu. Bir sre o cam krklarn dndm. Sonra ieri gidip sprgeyle fara aldm, hepsini bir gzel sprdm. Ada halk beni iyi tand iin onlar orada ylece braktm takdirde daha ok kukulanrlard. Joe'yu o leden sonra hi grmediimi sylemeyi dnyordum. Millete ben Vera'dan dndmde onun evde olmadn, bir not falan da brakmadn, benim de ona kzdm iin o pahal viski iesini yere boalttm syleyecektim. Testlerde kuyuya dtnde sarho olduu ortaya karsa bu kimseyi fazla artacak deildi, Joe ikiyi pek ok yerden bulmu olabilirdi, hatta bizim musluun altndan bile. Ama aynaya baknca bunu iddia edemeyeceimi anladn, boynuma o morluklar oturtan Joe deilse, kimdi diye bilmek isteyeceklerdi. Ne syleyecektim o zaman? Noel Baba m? Neyse ki, kendime bir k yolu brakmtm -Vera'ya eer eve dndmde Joe aksilik edecek olursa onu kendi bana brakp tutulmay East Head'den seyredeceimi sylemitim. Bunu sylerken byle bir planm yoktu ama imdi sylemi olduuma ok memnundum. Ama East Head olamazd -orada insanlar vard ve kiminle birlikte olduumu sorarlard- ama East Head yolu stndeki Rus ayr gayet elverili bir yerdi ve orada da kimse yoktu. Ben kap nnde otururken ve sonra da tabaklar ykarken ayr grmtm. Tek sorun... Efendim, Frank? Hayr, kamyonetinin evde olmasna aldrmyordum. 1959'da drt kere trafik cezas alm ve sonunda ehliyetini bir aylk iptal etmilerdi. O zaman polis memurumuz olan Edgar Sherrick gelip cannn istedii kadar iebileceini ama bir kere daha sarho araba kullanrken yakaland takdirde ehliyetinin bir yl iptal edileceini sylemiti. Edgar'n karsyla kz 1948 ya da 49'da sarho bir srcnn arpmas sonunda lmlerdi ve aslnda iyi huylu bir adam olan Edgar direksiyon ardndaki sarholara asla gz yummazd. Joe bunu bilirdi ve iki kadeh itikten sonra araba kullanmazd. Hayr, Rus ayrndan dnp de Joe'yu evde bulamaynca arkadalarnn gelip Tutulma Gnn kutlamaya gtrdklerini sanmtm -ite anlatacam hikaye buydu. Asl sorun viski iesiydi. Millet son gnlerde ona iki satn aldm biliyordu ama bu fazla nemli deildi; bunu beni dvmesini nlemek iin yaptm biliyorlard. Ama anlattm eer gerek bir hikaye olacaksa ie nerede olmalyd? Bu nemli olmayabilirdi, ama olabilirdi de. Bir cinayet ilediiniz zaman daha sonralar neyin gelip sizi taciz edeceini bilemezsiniz. Bu cinayeti ilememek iin bence en iyi nedendir. Kendimi Joe'nun yerine koydum -bu sandm kadar g deildi- ve iede bir yudum bile viski kald takdirde Joe'nun hibir yere gitmeyeceini hemen anladm. ienin de kuyuya gitmesi gerekiyordu ve gitti de... tpas dnda. Tpay krk isli camlarn stne braktm. ienin dibinde kalan viskiyi sallayarak kuyuya giderken, "ikiyi iti ve bu normaldi," diye dnyordum. "Ama sonra boynumu tulumba kolu sanmaya balaynca o kadarna dayanamadm ve yanstc kutumu alp tek bama Rus ayrna gittim ve yolda o Johnnie Walker iesini aldm iin kendi kendime kfrler ettim. Eve dndmde gitmiti. Nereye ve kiminle gittiini bilmiyordum ve umurumda bile deildi. Ardnda brakt pislii temizledikten sonra dndnde aklnn banda olacan umdum." te anlatacam hikaye buydu. O lanet ieyi ortadan kaldrmann en skc yan kuyuya dnmek ve Joe'ya bir daha bakmakt. Ancak artk neden holanp neden holanmadm dnecek zamanm geride kalmt. allklar nasl bulacam konusu da beni kayglandryordu, ama sandm kadar zerine baslm deildi, hatta bir ksm eski hallerini almaya balamlard bile. Joe'nun kaybolduunu bildirdiimde her zamanki gibi grneceinden emindim. Kuyunun gn nda rktc grnmeyeceini ummutum ama rktcyd. Kapan ortasndaki delik insann dn patlatyordu. Tahtalarn bir ksmnn ekilmi olmas nedeniyle artk gze benzemiyordu ama bunun bile fazla bir yarar olmamt. Gz yerine ok rk bir eyin sonunda kopup dt bir bo ukuru andryordu imdi. Ve o rutubetli bakrms kokuyu duyabiliyordum. Kafamn

iinde grdm o kz hatrladm ve onun ertesi sabah ne yapmakta olduunu dndm. Dnp eve gitmek istememe karn ayam bir adm bile srmeden doruca kuyuya gittim. in bu ksmn bir an nce bitirmek istiyordum. Andy, o andan sonra artk sadece ocuklarm dnmeli ve bir an bile geriye bakmamalydm. Eilip aa baktm. Joe hala elleri karnnn zerinde ve ba bir omzuna eik olarak yatyordu. Yznde bcekler dolayordu ve onlar grnce onun artk gerekten ldn anlamtm. ieyi mendilimle tutarak -parmakizi korkumdan deil, dokunmak istemiyordum sadece attm. Hemen yan bandaki amurlara dt ama krlmad. Bcekler katlar; bir ksm boynundan gmleinin yakasnn iine girdiler. Bunu hi unutamadm. Gitmek zere ayaa kalkarken -kaan o bcekleri grmek midemi bulandrmt yine- ona ilk kez bakmak iin ektiim tahtalara gzm iliti. Onlar orada brakmak doru olmazd. Bir sre dndm, ama birden sabahn ilerlediini ve her an birinin gne tutulmasndan ya da Vera'nn yaptklarndan sz etmek iin gelebileceini dndm, tahtalar kaptm gibi kuyudan aa frlattm. Sonra da eve dndm. Ancak eve dnerken allara taklp kopmu olan kombinezonumun paralarn topladm. O gn daha sonra yine geri dnp ilk keresinde gzmden kam olan drt paray daha aldm. Joe'nun fanilasnn paralar da vard ama onlara el srmedim. "Onlar da Garrett Thibodeau dnsn," dedim kendi kendime. "Joe'nun sarho olup kuyuya dtn tahmin edecekler nasl olsa, ve buralardaki n gze alndnda bu hi artc olmadndan varacaklar karar nasl olsa lehime olacaktr." O kombinezon paralarn krk camlarn ve ie tpasnn yanna koymadm ama; onlar daha sonra denize attm. Tam eve girerken aklma bir ey geldi. Joe arkamdan yerde srklenen kombinezonumun ucunu yakalamt -ya o para hala elindeyse? Ya kuyunun dibinde skl avularndan birindeyse o para? te o anda donup kalmtm. O scak Temmuz gnei altnda tylerim diken diken olmutu ve donuyordum. Ama o srada kafamn iinde Vera'nn sesini duydum yine, "Bu konuda bir ey yapamayacana gre, dnme, Dolores," dedi. Eh, bu da iyi bir t olduu iin ben de eve girdim. O sabah saatlerimi evde yryerek, kapnn nne kp bakarak geirdim... ne aradm bilemiyordum. Belki de o iimdeki gzn yaplmas gereken bir eyi grmesini bekliyordum. Ama hibir ey gremedim. Saat on bire doru Pinewood'da Gail Lavesque'i aradm. Ona tutulma hakknda neler dndn ve Kralie Hazretlerinin nasl olduunu sordum. "Fazla ikayet edecek bir ey yok," dedi. "Ortalkta sadece o plak kafal ve fra bykl adam grdm. Kimden sz ettiimi anladn m?" Anladm syledim. "O saat dokuz buukta aa inip ar admlarla baheye kt, ama hi olmazsa ban dik tutabiliyordu ki, dierleri iin bunu sylemek ok g. Karen Jolander adama taze sklm portakal suyu isteyip istemediini sorunca adam gidip aelyalarn iine kustu. Onu duyacaktn, Dolores -b-laaaaa...aaahhhh!" Gzlerimden ya gelene kadar gldm. "Feribottan dnnce esasl elenmi olmallar," dedi Gail. "Bu sabah attm her izmarite bir eyrek alsaydm -sadece bir eyrek, ha yepyeni bir Chevrolet alabilirdim. Ama Bayan Donovan ikiden aryan ban merdivende gsterdiinde her yerin prl prl olacandan emin olabilirsin." "Bundan hi kukum yok," dedim. "Yardma ihtiyacn olursa beni ara, olur mu?" Gail gld. "Bo ver," dedi "Sen geen hafta lesiye altn, bunu benim kadar Bayan Donovan da biliyor. Seni yarn sabahtan nce grmek istemiyor -ben de." "Tamam," deyip bir an durakladm. Benim veda etmememi bekledii iin onun yerine baka bir ey sylediimde ilerde bunu hatrlayacakt... ki, istediim de buydu. "Joe'yu oralarda grdn m?" diye sordum. "Joe mu? Senin Joe'nu mu?" "Evet" "Hayr -buralarda hi grmedim, neden sordun?" "Dn gece eve gelmedi de." "Dolores!" Hem dehete kaplm, hem de meraklanm gibiydi. "ki mi?"

"Herhalde. Pek endie ediyor deilim -bu eve gelmeyip aya bakarak uluduu ilk gece deil. Nasl olsa gelir; kalp para hep geri dner." Sonra ilk tohumu iyi ektiimi dnerek telefonu kapattm. le yemei olarak bir iki dilim ekmek kzartp peynir kardm ama yiyemedim. Kzarm ekmek ve peynirin kokusu midemi kaldrmt. ki aspirin iip yattm. Uyuyacam sanmyordum ama ok gemeden uyumutum. Saat drtte kalktmda bir iki tohum daha ekme zaman gelmiti. Joe'nun arkadalarn aradm -telefonu olanlar- ve her birine kendisini grp grmediklerini sordum. Dn gece eve gelmediini ve bu saate kadar da bir haber kmad iin kayglanmaya baladm syledim. Onlar tabii grmediklerini sylediler ve hepsi de ayrntlar renmek istedi. Ancak ben ilerinde bir tek Tommy Anderson'a bir eyler anlattm -Joe'nun kadnn nasl terbiye ettiini ona bbrlenerek anlattn ve saf Tommy'nin de hepsini yuttuunu biliyordum. Ama orada bile arya kamamaya dikkat ettim; Joe ile tarttmz ve onun herhalde kzp gittiini syledim. O akam birka telefon daha ettim, daha nce aradklarm bir kere daha aradm ve haberin azdan aza yaylmakta olduunu grerek memnun oldum. O gece pek iyi uyuyamadm; korkun ryalarla boutum durdum. Biri Joe hakkndayd. Kuyunun dibinde durmu, o beyaz yz ve burnunun stnde gzlerine kmr sokulmu gibi duran o kara dairelerle bana bakyordu. Yalnz olduunu sylyor, ona arkadalk etmek iin kuyuya atlamam istiyordu. Dieri Selena hakkndayd ve daha ktyd. Selena drt yandayd ve zerinde anneannesi Trisha'nn lmeden az nce satn ald pembe elbisesi vard. Selena elinde benim diki makasm olduu halde geldiinde ben kap nnde duruyordum. Makas almak iin elimi uzattm ama o ban sallayarak, "Kabahat benim ve cezasn ben ekmeliyim," dedi. Sonra makas kaldrd ve bir darbede burnunu kesti. Burnu siyah ayakkablar arasnda topraa derken ben lk la uyandm. Saat gecenin drdyd ama bir daha uyuyamazdm ve bunu bilmeyecek kadar aptal deildim. Saat yedide yine Vera'nn evine telefon ettim. Bu kere telefonu Kenopensky at. Ona Vera'nn beni bu sabah beklediini ama kocamn nerede olduunu renmeden gelemeyeceimi syledim. ki gecedir eve gelmediini ve bundan nce sarho olsun olmasn, bir geceden fazla darda kalmadn anlattm. Biz konuurken Vera paralel telefonu ap neler olduunu syledi. "Kocam kayboldu sanrm," dedim. Vera bir an bir ey sylemedi ve onun o anda neler dndn bilmek iin pek ok ey verebilirdim. Sonra benim yerimde olsayd Joe St. George'un kaybolmasna pek fazla zlmeyeceini syledi. " ocuumuz var ve ona almtm," dedim. "Meydana karsa daha sonra gelirim." "Pekala," dedi. Sonra, "Orada msn, Ted?" diye sordu. "Evet, Vera," dedi adam. "O zaman git erkeke bir ey yap," dedi Vera. Adam, "Peki, Vera," deyip telefonu kapatt. Vera yine birka saniye konumad. Sonra, "Belki de bir kaza geirmitir, Dolores," dedi. "Hi amam," dedim ben de. "Son birka haftadr ok iiyordu, gne tutulmas gn kendisine ocuklarn parasndan sz ettiimde neredeyse beni bouyordu." "Yaa?" dedi. Birka saniye daha geti. "Talihin ak olsun Dolores" dedi. "Teekkr ederim, buna ihtiyacm olabilir," dedim. "Yapabileceim bir ey varsa bana haber verirsin." "ok iyisin," dedim. . "Hi de deil," dedi. "Seni kaybetmek istemem. Bugnlerde tozlar halnn altna sprmeyen yardma bulmak ok g." Teekkr edip telefonu kapattm. Yarm saat daha bekledikten sonra Garrett Thibodeau'yu aradm. O gnlerde Little Tall'da polis efi falan gibi eyler yoktu; Garrett kasaba polisiydi, ii 1960'da fel geiren Edgar Sherrick'ten devir almt. Ona Joe'nun son iki gecedir eve gelmediini ve merak etmeye baladm syledim. Garrett'in sesi epey bouktu -sabahn ilk kahvesini daha imemi olmalyd- ama bana karada Eyalet Polisi ile adadaki birka kiiyle konuacan

syledi. Arayacaklarnn benim telefon ettiim kiiler olacan biliyordum ama bir ey sylemedim. Garrett Joe'yu herhalde lene kadar greceimi syledi sonra. Tam stne bastn moruk diye dndm. Herifin sarken "Yankee Doodle"u syleyecek kadar kafas olduunu bilirdim ama szlerinin tmn hatrlayacandan da kukuluydum. Joe'yu ancak bir hafta sonra buldular ve ben bu arada artk ldracak raddeye gelmitim. Selena aramba gn geldi. Ben Sal leden sonra ona telefon edip babasnn kaybolduunu ve durumun ciddi grndn bildirmitim. sterse eve gelmesini syledim. Melissa Caron -Tanya'nn annesi yani- gidip onu ald. Olanlar olduklar yerde brakmtm -Selena'y idare etmek imdilik yeterdi bana. Selena Perembe gn beni kk sebze bahemde -Joe'yu bulmalarndan iki gn nce- grp yanma geldi. "Anne, bana bir ey syle," dedi "Syleyeyim canm," dedim. Sakin olmaya alyordum ama arkadan ne geleceini tahmin ediyordum - ve beklediim geldi de. "Ona bir ey yaptn m?" diye sordu. Birden ryam hatrladm -o gzelim elbisesi iindeki drt yandaki Selena makasm kaldrp burnunu kesiyordu. "Tanrm, kzma yalan sylememe yardm et," diye dndm. "Tanrm, bana kzma yalan sylememe ve onun szlerime inanmasna yardm edersen senden bir daha baka hibir istemeyeceim." "Hayr," dedim. plak ellerimi omzuna dayayabilmek iin bahe eldivenlerimi karttm. Sonra gzlerinin iine baktm. "Hayr, Selena," dedim. "ok sarhotu ve boazm skp bu izleri brakt, ama ona bir ey yapmadm. Yaptm tek ey evden gitmek oldu, nk ondan korkuyordum. Bunu anlyorsun, deil mi? Anlyorsun ve beni sulamyorsun, deil mi? Ondan korkmann ne demek olduunu bilirsin, deil mi?" Ban sallad ama gzlerini gzlerimden ayrmad. Gzleri her zaman olduundan koyu maviydi, frtna ncesi deniz mavisi. Hayalimde makas ve yere den kck burnunu grebiliyordum. Size ne syleyeceim, biliyor musunuz? Tanr o gn isteimin yarsn verdi bana. Genellikle hep byle yaptna dikkat etmiimdir. Joe hakknda daha sonra sylediim yalanlardan hibiri o scak gnde Selena'ya hyarlar ve fasulyeler arasnda sylediimden daha iyi deildi... ama bana inand m? Bana inand ve hi kukulanmad m? Bunun yantnn evet olduunu dnmek isterim, ama olmad ite. Gzlerini yle karartan ve hep yle karanlk brakan ey kukuydu. "Ona kar ilediim en byk su bir ie iki almakt -iyi davranmas iin bir rvet yani- ama bunu yapmamalydm." Selena bir an daha bakt, sonra eilip doldurduum hyar torbasn yerden ald. "Peki," dedi. "Bunlar ben eve tarm." Hepsi bu kadar ite. Bir daha bu konuyu hi konumadk, ne onu bulduklarnda, ne de ondan sonra. Hem adada hem okulda benden sz edildiini sk sk duymu olmalyd, ama biz bir daha hi konumadk. Ama soukluk ite o zaman, bahedeki o leden sonra balad. Ve de ailelerin kendileriyle d dnya arasna diktikleri duvardaki ilk atlak. O zamandan beri atlak giderek genilemitir. Bana telefon eder, saat gibi dzenli yazar ama yine de birbirimizden kopuuz. Ben yaptklarm ounlukla Selena iin yapmtm, olanlar ya da babasnn almaya alt para iin deil. Onu lmne Selena yznden gtrmtm ve bu bana, kzn bana duyduu sevgiye mal oldu. Bu arada Garrett Thibodeau ve berber dkkanndan arkadalar Joe'yu bulmaya alyorlard. yle bir duruma gelmitik, fikirden her ne kadar holanmasam da, onu benim bulmam gerekeceini dnyordum. Para konusu olmasayd onu Kyamet Borusu alana kadar orada brakrdm. Ama para Jonesport'ta onun adna duruyordu ve onun resmen l ilan edilip de bana gemesi iin yedi yl bekleyemezdim. Selena iki yla kalmadan koleje gidecekti ve o parann bir ksmna ihtiyac olacakt. Joe'nun iesini alp evin arkasndaki ormana gitmi olaca ya da karanlkta eve dnmeye alrken dm olaca sylenmeye balamt. Garrett bunun kendi fikri olduunu sylyordu ama ben okulda onunla birlikte okuduumdan byle bir eyin mmkn olamayacan biliyordum. Her neyse, Garrett Perembe leden sonra belediye binasnn kapsna bir ilan yaptrd ve Cumartesi sabah gne tutulmasndan bir hafta sonra yani- krk elli kiilik bir aratrma ekibi kurdu.

Ekip Highgate Ormannn East Head bandan balayp eve doru, nce orman sonra Rus ayrn taramaya balad. Onlar saat bir civarnda glp akalarken grmtm, ancak ayr geip de bizim aramzdaki allklara geldiklerinde akalamay brakp kfre balamlard. Ben kalbim boazmdan frlayacakm gibi bir halde onlar kapdan seyrediyordum. Serena'nn evde olmamasna Laurie Langill'i grmeye gitmiti- sevindiimi hatrlyorum. Sonra o alln onlar eski kuyunun yakna gitmekten vaz geirtebileceini dndm. Ama gelmeye devam ettiler. Birden Sonny Benoit'in sesini duydum: "Hey, Garrett! Buraya gel! abuk!" Ve Joe'nun bulunduunu anladm. Bir otopsi yaplmt. Hem de onu bulduklar gn. Jack ve Alicia Forbert olanlar getirdiklerinde otopsi devam ediyordu. Pete alyordu ama akn bir hali vard -babasnn bana neler geldiini anlamam gibiydi. Ama Joe Junior anlamt ve beni bir kenara ekince Serena'nn sorduu soruyu soracan sanp ayn yalan sylemeye hazrlandm. Ama o bana bambaka bir ey sordu. "Anne," dedi "Onun ldne sevinirsem Tanr beni cehenneme mi gnderir?" "Joey, bir insan duygularna hakim olamaz ve sanrm Tanr da bunu bilir," dedim. "Olan bundan sonra alamaya balad ve kalbimi paralayan bir ey syledi. "Onu sevmeye altm," dedi. "Bunun iin ok altm, ama bana hi izin vermedi." Olan kucaklayp barma bastm. Sanrm btn bu ite alamaya yakn olduum tek oydu... ancak iyi uyumadm ve ilerin sonulan hakknda en ufak bir fikrim olmadn da hatrlamanz gerek. Sal gn ilk soruturma yaplacakt, Little Tall'un tek cenaze evinin sahibi olan Lucien Mercier bana Joe'yu aramba gn The Oaks'a gmebileceimi bildirdi. Ancak soruturmadan bir gn nce Pazartesi Garrett bana telefon edip birka dakikalna brosuna gelmemi istedi. Bu beklediim ve korktuum telefondu ite, ancak yapacak bir ey olmad iin Selena'ya ocuklarn yemeklerini vermesini syleyip gittim. Garrett yalnz deildi, Dr. John McAuliffe de yanndayd. Eh, bunu da beklemiyor deildim, ama yine de bir an kalbim duracak gibi olmutu. McAuliffe o zaman ile adli tp doktoruydu. yl sonra bir kar makinesi Volkswagen'ine arptnda lmt. McAuliffe ldkten sonra iini Henry Briarton almt. Briarton 1963'te adli tp doktoru olsayd o gnk konumamz konusunda iim daha rahat olurdu. Briarton zavall Garrett Thibodeau'dan bir derece daha akllyd, ama sadece o kadar. Ama John McAuliffe'in Battiscan Fenerinden bile daha parlak bir zekas vard. Bizim buralara kinci Dnya Savandan sonra gelmi koyu aksanl bir skoyalyd doktor. Hem doktorluk hem de kamu grevi yaptna gre Amerikan yurtta olmalyd, ama buradaki insanlara hi benzemezdi. Ama bunun benim iin hi nemi yoktu; Amerikal da olsa, sko da olsa, inli de olsa onunla nasl olsa yzyze gelecektim. Adam krk beinden fazla deildi ama salar bembeyazd, mavi gzler matkap ular kadar parlak ve keskindi. Size baktnzda kafanzn iini grdn ve orada bulduklarn alfabetik sraya koyduunu sanrdnz. Onu Garrett'in masas yannda grp de kapnn arkamdan kapandn duyunca ertesi gn Jonesport'ta olacaklarn hi de nemli olmadn anlamtm. Gerek ilk soruturma burada, kasaba polisinin odasnda, bir duvardaki Weber Petrol takvimi ile teki duvardaki Garrett'in annesinin resmi arasnda yaplacakt. Garrett, "Seni bu yasl annda rahatsz ettiim iin zr dilerim," dedi. Heyecanlym gibi ellerini ovuturduunu grnce bankadaki Bay Pease'i hatrlamtm. Garrett'in eli epey nasrl olmalyd ki, zmpara kad kuru bir tahtaya srtlyormu gibi ses karyordu. "Ama Dr. MacAuliffe sana birka soru sormak istiyor." Garrett'in doktora akn baklarndan bu sorularn ne olduunu bilmediini anladm ve bu beni biraz daha korkuttu. O kurnaz skoyalnn konunun, fikirlerini kendice saklayp Garrett Thibodeau'ya ileri berbat etme frsatn verdirmeyecek kadar ciddi olduunu dnmesi fikrinden hi holanmamtm. "Size basal dilerim, Bayan St George," dedi McAuliffe o koyu sko aksanyla. Ufak tefekti ama salam yaplyd, O beni delen mavi gzlerinde ne

sylyor olursa olsun iinde sempati yoktu. Hatta kendi de ilerinde olmak zere kimseye sempati duymuyordu belki de. "Banza gelen felaket iin ok zldm." Bir kere daha sylersen belki inanrm, diye dndm. Ama ona ne kadar korktuumu gstermemeye de o anda karar verdim. Beni belki kstrmt, belki de kstramamt. Joe'yu le Hastanesinin bodrumundaki masaya yatrp da elini atklarnda beyaz bir naylon kuma parasnn kp kmadn bilmediimi unutmayn. Bu olabilirdi, ama ona karsnda ezilip bzldm grme tatminini verecek deildim. Ve o da insanlara yle bakt zaman ezilip bzlmelerine alknd; bunu hakk olarak gryor ve holanyordu. "ok teekkr ederim," dedim. "Oturmaz msnz, hanmefendi?" Sanki zavall Garrett'in deil de, kendi odasym gibi. Oturdum, o da bana sigara imesinin bir sakncas olup olmadn sordu. Ben de bana gre havann ho olduunu syledim. Sanki aka yapmm gibi ks ks gld... ama gzleri glmyordu. Ceketinin cebinden kocaman siyah bir pipo kartp doldurdu. Bunu yaparken gzlerini bir an bile zerimden ayrmamt. Pipoyu dileri arasna sktrdktan ve dumann tttrmeye baladktan sonra bile gzlerini zerimden ayrmad. yle dumanlar arasndan bana bakmas dm patlatmt ve yine Battiscan Fenerini hatrladm -hani elinizle youracanz kadar youn sis olsa bile iki mil tesini aydnlatt sylenen o feneri. Btn iyi niyetime karn ezilip bzlmeye balamtm ki, Vera Donovan'n, "Sama -kocalar her gn lr, Dolores," dediini hatrladm. McAuliffe'in gzleri dene kadar Vera'ya bakacan ama onun bacan teki bacann stne bile atmaya zorlayamayacan dndm. Bunu dnmek beni biraz rahatlatmt, yine sakinletim, ellerimi antamn stne kavuturup konumasn bekledim. Sonunda benim iskemlemden dp kocam ldrdm itiraf etmeyeceimi anladnda -ki bunu hngr hngr alayarak yapmam isterdi sanrm- piposunu azndan kartp, "Polise boynunuzdaki bereleri kocanzn yaptn sylemisiniz, Bayan St. George," dedi. "yle," dedim ben de. "Kocanzla gne tutulmasn seyretmek iin oturmusunuz ve sonra aranzda bir tartma balam." "Evet," dedim. "Bu tartmann nedenini sorabilir miyim?" "Para, sonra da iki." "Ama o gn itii ikiyi de siz almsnz, Bayan St. George. yle deil mi?" "Evet," dedim. Daha baka eyler sylemek, aklamalarda bulunmak isterdim, ama bunu yapabileceim halde yapmadm. McAuliffe'in istedii buydu -benim kendiliimden anlatmaya balamam. Kendi dilimle bir yerde hapse kadar gitmem. Sonunda beklemekten vaz geti. Sanki sklm gibi bir sre parmaklaryla oynad, sonra o fener gzlerini yine zerime evirdi. "Boaznz skmasndan sonra kocanz orada braktnz ve gne tutulmasn seyretmek iin tek banza Rus ayrna gittiniz." "Evet." Adam birden ne eildi, kk ellerini kk dizleri zerine dayad. "Bayan St. George, o gn rzgarn ne ynden estiini biliyor musunuz?'' 1962 Kasmnda kuyuyu az daha iine decekken bulunduum gn gibiydi -ayn atrty hissediyordum. "Dikkatli ol Dolores Claiborne, ok dikkatli ol," diye dndm. Burada her tarafta kuyular var bu herif onlardan herbirinin nerede olduunu iyi biliyor." "Hayr, bilmiyorum," dedim. "Ve rzgarn nereden estiini bilmiyorsam, bu genellikle havann sakin olduu demektir." "Aslnda hafif bir esintiden fazla bir ey yoktu..." diye Garrett sze baladysa da, McAuliffe elini kaldrp bak gibi kesti szn. "Batdan esiyordu," dedi. "Batdan bir esinti de diyebiliriz, saatte sekiz on mil, hzla esen bir rzgar. Bayan St. George o rzgarn kocanzn sesini Rus ayrna kadar tamamasna atm dorusu, aranzda sadece yarm mil vard." En az saniye bir karlk vermedim. Sorularndan herhangi birini yantlamadan nce kafamn iinde e kadar saymaya kararlydm. Bylece acele etmekten ve belki de onun bana hazrlad ukurlardan birine dmekten kurtulacaktm. Ama

McAuliffe beni daha ilk batan arttna inanm olmal ki, ne doru eildi. Gzlerinin bir an akkor haline geldiine yemin edebilirdim. "Hi amadm," dedim. "Bir kere saatte yedi mil, bulutlu bir gnde hafif bir esintiden baka bir ey deildir. Sonra denizde yzlerce tekne korna alp duruyorlard. Ayrca onun seslendiini nereden biliyorsunuz? Sizin bir ey duymadnzdan hi kukum yok." D krklna uram gibi arkasna yasland bunun zerine. "Bu mantkl bir varsaym," dedi. "Onun der dmez lmediini biliyoruz. Adli tp kantlarna gre uzun bir sre baygn kalm. Bayan St. George siz bir kr kuyuya dseydiniz ve diziniz, bileiniz ve drt kaburganz krlsayd yardm istemek iin barmaz mydnz?" Yine e kadar saydktan sonra, "Kuyuya den ben deildim, Dr. McAuliffe," dedim. "Kuyuya den Joe'ydu ve iki imiti." "Evet," dedi. "Herkes onun sarho olduu zamanlar ok kzdnz syledii halde ona bir ie viski almtnz ve o sadece iiyor deil, ok sarhotu. Az kanla doluydu ve gmleinde ta kemerine kadar kurumu kan lekeleri vard. Bu kan krk kaburgalarla ve ald cier yaralaryla birletirirseniz bunun ne anlama geldiini biliyor musunuz?" Bir iki ... bir iki ... "Hayr," dedim. "Kaburgalar cierlerini delmiti. Bu tr yaralar kanl olur ama bu kadar deil. Bence bu kadar kan akm olmasnn nedeni onun srekli olarak yardm istemek iin barmasdr." Bu bir soru deildi, ama ben yine e kadar saydktan sonra, "Onun imdat istediini mi dndnz sylemek istiyorsunuz?" dedim. "Hayr, hanmefendi, bunu dnyor deilim, bundan eminim." Bu kere beklemedim. "Dr. McAuliffe kocam o kuyuya benim ittiimi mi dnyorsunuz yoksa?" dedim. Bunun zerine biraz sarslr gibi oldu. O fener gzleri sadece krpmakla kalmayp bir iki saniye kadar kararm gibi oldu. Sonra yine bir sre piposunu kurcalad, azna sokup bir nefes ekti; bu arada hep bu soruma ne karlk vereceini dnyordu. Ama Garrett ondan nce davrand. Yz pancar gibi kpkrmz kesilmiti. "Dolores... kimse byle bir ey... yani demek istediim hi kimse bunu aklna bile getirmedi..." "Evet," diye McAuliffe yine onun szn kesti. Onu bir an artmtm ama hemen kendini toparlad da belliydi. "Evet, ben dndm," dedi. "Bayan St George benim grevim..." "Brakn bu Bayan St. Georgelar," dedim. "Eer beni kocam kuyuya itip de sonra imdat lklarn durup dinlediimi syleyecekseniz bana Dolores diyebilirsiniz." Onu artmak istememitim, Andy, ama iki saniyede ikinci kere afallamt herif. Tp fakltesinden bu yana byle bir eyle karlatn sanmyordum. "Size kimse bir eyle suluyor deil, Bayan St. George," dedi. Ama gzleri, "imdilik," diyordu. "ok iyi," dedim. "nk Joe'yu kuyuya itmi olmam fikri samayd, benden en az yirmi be kilo hatta belki de biraz fazla ard. Son birka yldr epey ya balamt. Ayrca biri kendisine kar kt m yumruklarn kullanmaktan bi kanmazd. Bunu on alt yllk kars olarak sylyorum ve ayn eyi syleyecek daha pek ok insan bulabilirsiniz." Joe beni uzun zamandr dvmyordu ama ben bunu adaya yaym deildim, herkesin bildii kadaryla srekli dayak yemekteydim. Ve McAuliffe'in o mavi gzleri beynimi delmeye alrken de byle yapm olduuma ok memnundum. "Kimse sizin onu kuyuya ittiinizi sylemedi," dedi skoyal. Artk hzla geriliyordu. Yznden gerilemekte olduunun farknda olduunu anlyordum; ancak bunu neden yaptn bilemiyor gibiydi. Yznde gerileyenin benim olmam gerektii ifadesi vard. "Ama barm olmal," dedi. "Ve saatlerce, hem de yksek sesle barm olmal." Bir iki ... bir iki ..."Ne demek istediinizi anlyorum galiba," dedim. "Onun kazayla kuyuya dtn ve benim de imdat arlarn bilerek duymadm sylyorsunuz. yle mi?"

Yznden hedefe tam isabet kaydettiimi anlamtm. Ayrca olayn kendi istedii gibi gitmiyor olmasna kzdn gryordum. Yanaklarnda kk birer krmz yuvarlak belirmiti. Bunu grdme memnun oldum, onun kzmasn istiyordum. McAuliffe gibi bir adam kzgnken daha kolay idare edilir, nk onun gibiler bakalar sinirlenirken sakin olmaya almlardr. "Bayan St. George sorularma soruyla yant verirseniz burada bir ey elde etmem ok g olacak," dedi. "Ama siz bana soru sormamtnz ki, Dr. McAuliffe," dedim. Gzlerimi masumlukla iri iri atm. "Bana Joe'nn bardn sylediniz, ben de size..." "Tamam tamam," diye piposunu Garrett'in bakr kl tablasna arparak brakt. Gzleri alev alevdi imdi, yanaklarndaki renkli toplara ek olarak alnnda da kzl bir izgi vard imdi. "Onun yardm istediini duydunuz mu, Bayan St. George?" Bir iki ... bir iki ... "John, kadn zorlamana hi gerek yok bence," diye Garrett atld. Ve o ufak tefek skoyalnn dnce dizinini yine darmadan etti. te orada az daha kahkahay basyordum. Bunu yapsaydm benim iin ok kt olacakt, bundan eminim, ama yine de kendimi glkle tutabilmitim. McAuliffe Garrett'e dnd, "Bu ii benim yrtmemi kabul etmitin." Zavall Garrett ylesine geriye yasland ki, az daha iskemlesiyle srtst devrilecekti. "Tamam tamam, kzmaya gerek yok," diye mrldand. McAuliff soruyu tekrarlamak iin bana dnd ama buna frsat brakmadm. O zaman artk ona kadar saymtm. "Hayr," dedim. "Denizdeki teknelerin grltsnden ve insanlarn gne tutulmasn grdkleri anda barmaya balamalarndan baka bir ey duymadm." Benim daha baka eyler sylememi bekledi -yine susup da karsndakini konuturma numaras- ve sessizlik giderek byd aramzda. Ben ellerimi antamn stnde kavuturmu bekliyordum. O bana bakt, ben de ona. Gzleri, "Benimle konuacaksn, kadn," diyorlard. Bana duymak istediim her eyi syleyeceksin... hem de istersem, iki kere syleyeceksin." Benim gzlerim de, "yle bir niyetim yok, ahbap," diyordu. "O elmas ulu gzlerinde beni cehennem donana kadar delebilirsin, ama sen azn ap sormadka benden tek kelime bile alamazsn." Bir dakika kadar gzlerimizle yle dello edip durduk. Sonunda zayfladm hissettim, ona, "Anan sana insann yle yzne bakmann ayp olduunu retmedi mi?" olsun bir eyler sylemek ihtiyacndaydm. Ama o srada Garrett konutu -daha dorusu karn konutu. Mthi bir ekilde guruldad. McAuliffe irenerek bakt ona, Garrett de hi umursamadan aksn kartp trnaklarnn altn temizlemeye koyuldu. McAuliffe yn ceketinin (Temmuzda yn!) cebinden bir not defteri kard, bir sre bakt, sonra yine cebine soktu. Bir insann, "le yemeine randevum var," diyebilecei kadar sradan bir sesle, "Kuyudan kmaya alm," dedi. Sanki biri Joe'nun odunu indirdii srtmdaki o yere bir atal sokmu gibi oldum, ama gstermemeye altm, "yle mi?" dedim. "Evet," dedi McAuliffe. "Kuyunun kenarlarnda iri talar var, bazlarnda kanl el izlerini bulduk Ayaa kalkp trmanmaya alm olmal. Tahmin bile edemeyeceim kadar byk bir ac ekerken buna kalkmak iin ok gl olmalyd." "Ac ektiini duyduuma zldm," dedim. Sesim her zamanki gibi sakindi -en azndan ben yle sanyordum- ama koltukaltlarmdan ter boandn hissediyordum. "Zavall Joe." "yle. Zavall... Joe. Bence kendi bana oradan kabilirdi. ksa bile ok gemeden lecekti nasl olsa; ama kabilirdi. Ancak bir ey dar kmasna engel olmu?" "Ne?" diye sordum. "Kafatas yarlm," dedi McAuliffe. Gzleri yine parlakt ama sesi bir kedi mrlts gibi yumuackt. "Bacaklar arasnda byk bir ta bulduk. zerinde kocanzn kan vard, Bayan St. George. Ve o kanda porselen paracklar bulduk. Bundan ne anlam kardm, biliyor musunuz?" Bir., iki... .

"Ta kafasn olduu gibi takma dilerini de paralam olmal," dedim. 'Yazk olmu -Joe onlar ok severdi, Lucien Mercier onu takma disiz nasl gsterecek acaba?" "Evet," dedi dilerini kklerine kadar gsteren bir srtmayla. "Benim vardm sonu da bu, Bayan St. George. O porselen paralar takma dilerindenmi. imdi, kuyudan kmak zere olan kocanzn kafasna o tan nasl indii hakknda bir fikriniz var myd acaba?" Bir... iki... . "Hayr" dedim. 'Ya sizin?" "Evet. Bence biri o ta topraktan ekip kard ve onun yardm istemek iin yukar evrilmi yzne kasten ve bilerek vurdu." Bundan sonra kimse konumad. Tanr bilir ya, ben konumak isterdim; yerimden frlayp, "Ben deildim. Belki biri yapt ama ben deildim," demek isterdim. Ama demedim, nk yine brtlen allklar iindeydim ve bu kere her admda bir kuyu vard. Konuacak yerde ona baktm ama yeniden terlemeye baladm hissediyordum, kavumu duran ellerimin birbirlerini skmak istediini hissediyordum. Bunu yaptm takdirde trnaklarm bembeyaz kesilecekti ve o da bunu grecekti. McAuliffe byle eyleri grmek zere yetitirilmi bir insand. Vera'y, onun ona nasl bakacan dndm -ayakkabsna bulam bir kpek bokuymu gibi. Ama onun gzleri kafam delip geerken bunu yapmak kolay deildi. Daha nce sanki Vera da benimle odadaym gibi hissediyordum, ama artk yle deildi. imdi odada benden ve skoyal doktordan baka kimse yoktu ve o da herhalde kendini dergilerdeki hikayelerdeki amatr detektifler gibi hissetmekteydi, (daha sonralar onun mahkemede verdii ifadeler sonunda on on be kiiyi hapse gnderdiini renecektim) ve ben her an kendimi tutamayp bir eyler syleyecek gibiydim. Ve Andy, iin kt yan, azm atmda neler kacan ben de kestiremiyordum. Ve tam bir ey syleyecektim ki, unuttuum tek kii -Garrett Thibodeau - konutu yine. Sanki o sessizlie daha fazla dayanamayacakm gibi, sanki gerilimi azaltmak iin birinin baracandan korkmu gibi, "John, Joe o ta tutup ekebildii takdirde yerinden kacan konumutuk seninle..." dedi. "Sen sesini kesecek misin, be adam!" diye McAuliffe bard ve ben de rahat bir soluk aldm. Her ey sona ermiti. Bunu biliyordum ve o ufak tefek skoyalnn bildiini de biliyordum. Sanki ikimiz karanlk bir odadaydk ve o yzm bir jiletle gdklyordu da... tam o srada sersem Thibadeau pencereye arpm ve perde almt ve ben de onun bana dokunduu eyin sadece bir ty olduunu grmtm. Garrett McAuliffe'in kendisiyle yle konumaya hakk olmad hakknda bir eyler mrldand ama doktor ona aldrmad bile. Bana dnerek sert bir sesle, "Eee, Bayan St. George?" dedi sanki beni keye kstrm gibi. Ama artk ikimiz de bunun byle olmadn biliyorduk. O benim bir yanl yapacam ummutu... ama benim ocuum vard ve ocuu olmak insan dikkatli olmaya zorlard. "Bildiklerimi anlattm," dedim. "Gne tutulmasn beklerken sarho oldu. Onu biraz kendine getirir umuduyla bir sandvi yaptm ama bir yarar olmad. Barp armaya balad, boazm skt. Ben de Rus ayrna gittim. Dndmde evde yoktu. Arkadalaryla gittiini sandm ama o srada kuyuya dm olduunu bilmiyordum. Yola kestirmeden kmaya alyordu herhalde. Hatta zr dilemek iin beni aramaya km bile olabilirdi. Bunu asla bilemeyeceim..." Sonra ben de serte baktm yzne. "Ayn eyi siz de arada srada deneyebilirsiniz, Dr. McAuliffe." "tlerinize ihtiyacm yok, hanmefendi." Yanaklarnda noktalar alev alev yanyordu artk. "ldne sevindiniz mi? Bana bunu syleyin!" "Bunun onun bana gelenlerle ne ilgisi var?" diye sordum. "Tanr akna, neyiniz var sizin?" McAuliffe yant vermedi -ok hafife titreyen eliyle piposunu alp yeniden yakmaya koyuldu. Baka soru sormad. Gnn son sorusunu Garrett Thibodeau sordu. Bunu McAuliffe sormamt nk kendisi iin nemli deildi. Ama bu Garrett iin nemliydi ve daha ok benim iin nemliydi; nk o gn oradan ktmda hibir ey sona erecek deildi; bir bakma her ey ancak ondan sonra balayacakt. O son soru ve benim ona vereceim yant ok nemliydi. nk mahkemede hibir ey

ifade etmeyen eyler kadnlar arka bahelerinde amarlarn asarken, ya da stakoz teknelerinde balklar srtlarn kpeteye dayayp le yemeklerini yerken konuulur. Bu eyler sizi cezaevine gndermeyebilir, ama kasabann gznde aslmanza yeter de artar bile. Garrett koyun melemesi gibi bir sesle, "Ona neden iki aldn? Sana ne olmutu yle, Dolores?" diye sordu. "ecek bir ey bulursa beni rahat brakr diye dnmtm. Birlikte huzur iinde oturur ve gne tutulmasn seyrederdik ve beni rahat brakr diye dnmtm." Aslnda alamadm ama yanamdan aa bir damla gzyann szldn hissettim. Bundan sonraki otuz yl boyunca Little Tall'da yaamaya devam etmemin nedeni o bir tek gzyadr sanrm. Eer o olmasayd arkamdan fsldayarak, beni elleriyle iaret ederek, dedikodular yaparak adadan kamaya zorlayabilirlerdi. Ben dayankl bir insanm ama kimsenin otuz yl sreyle dedikoduya, sylentilere, "cinayetten yakan syrdn" gibi notlara dayanabileceimi sanmyorum. Evet o notlardan bir ka tane gelmiti -kimin gnderdiini de tahmin ediyorum ama aradan bu kadar zaman getikten sonra bunu aklamaya hi gerek yok- ancak onlar da sonbaharda okullar baladnda sona ermiti. Onun iin yaammn geri kalan blmn o bir tek gzya damlasna borlu olduumu syleyebilirsiniz sanrm. Ve de Garrett'in benim Joe'nun ardndan alamayacak kadar tayrekli olmadm millete yaymasna. Bundan hesapl bir ey olduunu sanmayn sakn. O skoyalnn Joe'nun nasl ac ektiini anlatt zaman gerekten zlmtm. Onun yapt her eye karn, Selena'ya btn o yaptklarndan ve yapmak istediklerinden sonra kendisinden nefret etmisem de, ac ekmesini bir an bile istemi deildim. Onun kuyuya dnce leceini sanmtm, Andy -Tanrnn nnde yemin ederim ki, hemen leceini sanmtm. Zavall Garrett Thibodeau trafik gibi kpkrmz kesilmiti. Masas stndeki kutudan bir kat mendil kartp yzme bakmadan elime tktrd -o bir tek gzyann ardndan bir sel geleceini bekliyordu herhalde- ve beni "byle gerilimli bir sorguya" ekmi olduu iin zr diledi. McAuliffe bunu duyunca sadece, "Hah!" dedi ve ifademin alnmas srasnda mahkemede olacan syleyerek kp gitti. Ve de ardndan caml kapy arpt. Garrett onun uzaklamasna yetecek bir sre bekledikten sonra koluma girerek beni kapya kadar geirdi (hl yzme bakmyordu) ve bu srada da durmadan bir eyler mrldand. Ne sylediini bilmiyorum ama herhalde kendince zr dilemeye alyordu. Dorusu yumuack bir kalbi vard ve kimseyi mutsuz grmeye dayanamazd. Yine de Garrett"in kapsnn ardmdan kapandn duyduum o gn olduu kadar hibir kapnn kapanmasna sevinmemiimdir. Ertesi gnk soruturma buna kyasla hiti. McAuliffe bana yine ayn sorular sordu, evet hepsi etin sorulard ama artk zerimde bir gleri kalmamt ve bunu ikimiz de biliyorduk. Karar kaza ile lmd. McAuliffe bundan holanmad; en sonra kendi bulgularn ban bir kere bile kaldrmadan o tekdze sesiyle okudu, ama syledikleri de yeteri kadar resmiydi: Joe iyice sarhoken kuyuya dmt, bir sre imdat istemi olabilirdi, sonra kendi bana dar kmaya almt. Tepeye kadar kmay baarm, ama sonra arln yanl taa vermiti, ta yerinden kurtulmu, bana arpp yarm ve yeniden kuyunun dibine dmesine yol amt; orada da lmt. Belki de en byk ey -ve bunu ok sonralar fark etmitim- bana ykleyecek bir neden bulamamalaryd. Kasaballar (ve bu arada Dr. McAuliffe) bu ii eer ben yapmsam dayaktan kurtulmak iin yaptma inanyorlard, ama bu da tek bana fazla geerli bir neden deildi. Onu ldrmek iin ne kadar nemli nedenlerim olduunu sadece Selena ile Bay Pease biliyorlard. Ve kimse, hatta o akll Dr. McAuliffe bile, Bay Pease'i sorguya ekmeyi akl edememiti. Adam kendiliinden de ne km deildi. Bunu yapm olsayd o lokantadaki kk konumamz aa km olurdu ve bankayla ba belaya girerdi. Ne de olsa kurallar inemiti. Selena'ya gelince... Bence Selena beni kendi mahkemesinde yarglad. Arada srada o karanlk ve frtnal gzlerini zerimde grnce, "Ona sen bir ey yaptn m, anne? Yaptn m? Benim yzmden mi? Bunun bedelini deyecek ben miyim? " diye sorduunu duyar gibi olurum.

Ve onun bu bedeli dediine inanyorum ki - en kt yan da budur ite. On sekiz yanda bir yzme yarmasna katld Boston'a gidene kadar Maine eyaletinden kmam olan kk ada kz imdi akll ve baarl bir ikadn olmutur New York'ta - iki yl kadar nce New York Times'da onun hakknda bir yaz ktn biliyor muydunuz? Btn o dergilere yazlar yazar da, haftada bir kere bana yazmaya vakit bulur... ama bunlar grev savma kabilinden mektuplar, tpk telefonlarnn da olduu gibi. Sanrm o kk neeli notlaryla buraya hi gelmedii ve benimle balarn kestii iin kalbine sus pay dyordur. Evet, bence o dedi; aramzda en susuzu oydu ve en ar bedeli o dedi, hl da dyor. Selena imdi krk drt yanda, hi evlenmedi, arasra gnderdii resimlere baklrsa ok zayf, ve itiini sanyorum -bunu telefon ettiinde sesinden anlyorum zaman zaman. Eve dnmemesinin bir nedeninin de bu olduunu sanyorum; benim onun da babas gibi itiini grmemi istemiyor. Belki de ikiyi fazla kard bir anda ben de yaknndaysam neler syleyeceinden korkuyordur. Bo verin ama; bunlarn hepsi geti artk. nemli olan benim bu ii yapmam ve yakay syrmam. Eer yaam sigortas olsayd, ya da Pease konusayd imdi burada olmayabilirdim. Bu ikisinden, dolgunca bir sigorta poliesi daha ktyd sanrm. Yeryznde istediim en son ey kurnaz bir sigorta aratrmacsnn adal cahil bir kadn karsnda yenilgiye uramay bir trl hazmedemeyen o kurnaz sko doktorla ibirlii yapmasyd. Hayr, o ikisi bir araya gelselerdi yakay kurtaramazdm. Sonra ne oldu peki? Ne olacak, sanrm bir cinayet ilenip de failinin bulunmad zamanlar ne olursa o oldu. Yaam devam etti. Kimlerde olduu gibi son dakikada kimse yeni bir bilgi falan karmad ortaya. Ve ben baka kimseyi ldrmeye kalkmadm, aksini syleyen varsa Tanr beni yldrmla arpsn. Tanr herhalde Joe gibilerini ldrenlere yldrm gndermeyi elektrik israf saymt. Yaam devam etti. Ben Pinewood'a ve Vera'ya dndm. Selena okula dnd, eski arkadalaryla grmeye balad, hatta onun telefonda konuurken gldn bile duyuyordum arasra. Kk Pete ve Joe Junior durumu kolay kolay kabullenemediler. Joey iin darbe beklediimden de ar oldu. Biraz zayflad, karabasanlar grmeye balad, ama bir sonraki yaza kadar o da dzeldi. 1963'teki baka deiiklik Seth Reed'i artp eski kuyunun stn beton kapakla rttrmem oldu. ldkten alt ay sonra Joe'nun miras karara baland. Ben oraya gitmedim bile. Bir hafta sonra gelen bir katta her eyinin bana kald bildiriliyordu. Onun olan her eyi elden kardm ben de. Ancak bu arada artc bir ey renmitim: kocanz aniden lrse, arkadalarnn Joe'nunkiler gibi aptal olmalar ok yararl oluyordu. Joe'nun on yldr oynayp durduu eski ksadalga radyosunu yirmi be dolara Norris Pinette'e ve arka bahede duran hurda kamyoneti de Tommy Anderson'a sattm. O aptal onlar alnca sevinten havalara utu, ben de parayla elden dme bir 59 Chevrolet aldm. Joe'nun banka czdann da zerime yaptrttm ve ocuklarn ortak kolej hesaplarn yeniden atrdm. Ha, bir ey daha var -1964 Ocandan sonra yine kzlk soyadm kullanmaya baladm. Bunu ortala yle ilan falan etmedim ama, bir kpein kuyruuna balanan teneke kutu gibi St. George adn da mrmn sonuna kadar arkamda srkleyecek deildim. Ama adndan kurtulmann kendisinden kurtulmaktan kolay olduunu da sylemem gerek. Bunu beklemiyordum zaten; altm be yandaym ve en az elli yldr insan olmann gerekte, vadesi gelen faturalar demek ve seimleri yapmak olduunu bilirim. Bu seimlerden bazdan gayetle berbattr, ama bu durum insana onlardan kama iznini vermez -hele insanlar kendilerinin yapamadklar eyler iin bakalarna baml iseler. Bu durumda yapabileceiniz en iyi seimi yapar, sonra da bedelini dersiniz. Benim iin bu bedel geceleri souk terler dkerek uyanmak, ya da hi uyumamakt; tan yzne arpp kafasn ve dilerini krd anda kan sesti. Bunu otuz yldr duyarm. Kimi zaman beni uyandran bu olur, kimi zaman da uyutmayan; kimi zaman gn ortas arverir. Evde kapmn nn spryor, ya da Vera'da gmleri parlatyor, veya televizyonda Oprah programn seyrederken yemeime oturmu olurum ve birden o sesi duyuveririm. Ya

da dibe arpt zaman kan kt sesini. Ya da kuyudan ykselen, "Doooloreeees..." sesini. Kimi zaman duyduum bu seslerin Vera'nn oda kelerinde telleri ve yatan altnda toz cinlerini grmesinden farkl olduunu sanmam. Vera iyice hastalanmaya baladnda onu sakinletirmek iin yatana girip de gzlerimi kapattmda bir porselen taban yere dp parampara olduunu grrdm. Onu grnce Vera'ya sanki kardeimmi gibi, ya da benmiim gibi sarlrdm. O yatakta ikimiz de kendi korkumuza dalm olarak yatar ve birlikte uyuklardk -ben porselen tabak sesini duymamak, o da cinleri grmemek iin. Ve kimi zaman uyuya kalmadan nce yle dnrdm: "te byle. te domuzluk etmenin bedeli budur. Domuzluk etmeseydin bu bedeli demeyeceini dnmenin hi anlam yok, nk dnya kimi zaman insan domuzluk etmesi iin yaratr. Ama bunun bedeli... o korkun bedeli..." Andy, senin o ieden bir yudum daha iebilir miydim? Merak etme, kimseye sylemem. Teekkr ederim. Benim gibi enesi dk bir kocakarya katlandn iin sana da teekkr ederim, Nancy Bannister. Parmaklarn yoruldu mu? yle mi? Gzel. Sakn cesaretini kaybetme, biraz eskilere gittik ama artk duymak istediiniz yere de geldik. ok iyi de oldu aslnda, saat ok ge ve ok da yorgunum. Tm yaamm boyunca altm ama imdiki kadar yorgun olduumu hatrlamyorum dorusu. Dn sabah amarlar asyordum -sanki alt yl nceymi gibi geliyor ama sadece dnd- ve Vera parlak gnlerinden birindeydi. O yzden her ey o kadar beklenmedikti ve ben de bu yzden biraz telalydm. Parlak gnlerinde domuzluu tutard nk, ancak dn gerekten ldrd ilk ve son gn oldu. Ben arka bahedeydim, o da tekerlekli koltuunda amar asma iini denetliyordu. Arada srada, "Alt mandal, Dolores!" diye baryordu. "araflardan her birine alt mandal koyacaksn! Sakn drt tane koymaya alma nk gzlerim senin stnde." "Biliyorum," dedim. "Ama havann yirmi derece daha souk olmasn ve krk millik bir rzgar esmesini isterdim." "Ne dedin?" diye bard. "Ne dedin, Dolores Claiborne?" "Biri bahesini gbrelemi olmal, burnuma feci bir bok kokusu geliyor," dedim. "Kurnazlk etmeye mi alyorsun, Dolores?" diye bard o atlak sesiyle. Kafasna her zamankinden biraz daha fazla gne giriyormu gibi davranyordu. Daha sonra bir pislik yapabileceini dndm ama fazla aldr etmedim -o anda biraz mantkl olmasna seviniyordum aslnda. Dorusunu isterseniz, tpk eski gnlerde olduu gibi davranyordu. Son drt aydr kafas biraz uzaklardayd ve onun geri geldiini -ne kadar geri gelebilirse tabii- grmek ho bir eydi. "Hayr, Vera," diye seslendim. "Kurnaz olsaydm oktan senin yanndan ayrlrdm." Baka bir ey sylemesini bekledim ama bir daha sesi kmad. Ben de araflar, donlarn, bezlerini asmaya devam ettim. Daha yarm sepetim kalmt ki, birden durdum. ime kt bir his gelmiti. Bunun nedenini ya da nasl baladn bilemiyorum. Ama aniden oradayd ite. Ve bir an ok garip bir ey geldi aklma: "O kzn ba dertte... gne tutulduu gn grdm ve beni gren kzn ba dertte. imdi byd artk, neredeyse Selena'nn yana geldi, ama ba feci dertte." Dnp arkama baktm; o izgili elbisesi ve pembe dudak boyasyla o kk kzn bym eklini greceimi umuyordum ama kimseyi grmedim ve bu da hi iyi deildi. nk Vera orada olmalyd. Pencereden ban uzatm mandallarn saysna bakyor olmalyd. Ama yoktu ve bunu anlayamyordum, onu koltuuna ben oturtmu, sonra da pencerenin yanna getirip frenini elimle ekmitim. Sonra onun ln duydum. "Doooloreees!" Bunu duyunca srtmdan souk terler boand, Andy. Joe dirilmi gibi. Bir an orada donup kaldm. Sonra bir daha bard ve bu kere sesin ondan geldiini anladm. "Dooooloreees! Toz cinleri! Her yeri kapladlar! Tanrm! Dooloreees, Yardm et bana! Yardm et!"

Dnp eve doru koarken lanet amar sepetine takldm ve az nce astm araflarn stne dtm. yice dolanmtm araflara. Bir an araflarn elleri vard da, beni bomaya, ya da engellemeye alyorlard. Ve bu srada Vera barmaya devam ediyordu. Bir kere grdm o ryay hatrladm, hani uzun dileriyle o tozdan kafalar. Ama hayalimde o kafada Joe'nun yzn gryordum ve gzleri kapkarayd, sanki biri bir toz bulutuna iki para kmr sokmu gibi. "Dolores, abuk gel ltfen! abuk ol! Toz cinleri! Toz cinleri her yan kaplad!" Sonra bir lk att. Korkun bir eydi bu. En lgn ryalarnzda bile Vera Donovan gibi bir cadnn yle bardn duyamazdnz. araflardan her naslsa kurtuldum ve o anda kombinezonumun asklarndan birinin koptuunu hissettim, tpk o gne tutulmas gnnde olduu ve Joe'nun az daha beni ldrecei gnde olduu gibi. Hani insan daha nce de bir yerde olmu ve insanlarn neler syleyeceklerini daha azlarn amadan nce bilir ya, yle ite. O duygu zerime ylesine bir gle kmt ki, sanki evrem hayaletlerle evriliydi ve gremediim parmaklaryla beni gdklyorlard. Bir ey daha var. Hepsi de tozdan hayaletlerdi sanki. Mutfak kapsndan ieri dalp bacaklarmn olanca gcyle yukar kotum. Vera bu arada hi durmadan baryordu. Kombinezonum kaymaya balamt, sahanla kp da arkama baktmda Joe'nun hemen arkamda kombinezonumun eteini yakalamaya altn greceimi sandm. Sonra teki yana baknca Vera'y grdm. n merdivene doru gidiyordu koridorda. Srt bana dnkt ve hem gidiyor hem baryordu. Geceliinin arkasnda kocaman bir leke vard -yine altn pisletmiti, ama bu kere ktlkten deil de korkudan. Tekerlekli koltuu yatakodasnn kapsna skp kalmt. Kendini o kadar korkutan eyi grdnde freni am olmalyd. Daha nce byle korkuya kapldnda oturduu ya da yatt yerden sadece barrd, ve ok kimse size onun kendi bana hareket edemeyeceini syleyebilirdi. Ama dn kalkp yrd; yemin ederim ki, kalkp yrd. Koltuun frenini boaltm, kapya doru evirmi ve kapya arpp sknca da kalkp koridorda yrmeye balamt. Bir an orada donup kaldm ve onu yapt bu eyi yapmaya itecek kadar korkun olan ne grdn merak ettim. Ama onun nereye doru gitmekte olduunu fark etmitim -n merdivenlere. "Vera!" diye bardm. "Vera, brak bu samal! Deceksin! Dur!" Sonra kotum. Bunun ikinci kez olduunu dnyordum yine, ama bu kere koup yakalamaya altmn Joe olduunu hissediyordum. Beni duyup duymadn ve o zavall karmakark kafasnda benim arkasnda m, nnde mi olduumu fark edip etmediini bilemiyorum. Bildiim tek ey, "Dolores, yardm et bana! Dolores! Toz cinleri!" diye bard ve biraz daha hzlandyd. Koridorun sonuna gelmi gibiydi. Ben kapsnn yanndan geerken o lanet koltuun kenarna arptm -ite bakn izi bileimde hala. "Dur! Vera! Dur!" diye barmaktan sesim kslmt. Vera sahanl geti ve admn bolua att. Onu artk kurtaramazdm -yapabileceim tek ey onunla birlikte aa yuvarlanmakt- ancak byle bir durumda bunu dnecek ne zamannz vardr, ne de ne kaybedeceinizi hesaplayabilirsiniz. O bolua admn atp da yuvarlanmaya balad anda zerine atladm. Tam o anda bir an iin yzn grdm son kere. Aa dmekte olduunu fark edip etmediini bilemiyorum; ama yznde sadece korkun bir panik vard. O bak daha nce de grmtm ve size bunun dme korkusuyla ilgili olmadn syleyebilirim. O arkasnda olan dnyordu, nndekini deil. Elimi uzattm ama ancak havay tuttum, sol elimin ikinci ve nc parmaklar geceliinin kenarna ancak srtnm ve bir slk gibi aralarndan szlmt. "Dooolooo...." diye bard ve sonra bir kt sesi duyuldu. O sesi hatrladka kanm donacak gibi oluyor imdi bile; Joe'nun kuyunun dibine arptnda kan sesti bu. Vera'nn dt yerde yuvarlandn grdm, sonra da bir eyin krldn duydum. Dizinizin stnde krdnz bir dal parasnn kard sesti bu. Bann kenarndan kan fkrdn grdm ve bunu grmem bana yetti de artt bile yle hzla dndm ki, ayaklarm birbirine doland, dizst yuvarlandm. Koridora odasna baktmda grdm ey beni de lk la

bartmt. Joe duruyordu orada. Bir an iin onu seni imdi grdm gibi grdm, Andy. Tekerlekli koltuunun altndan bana bakan o yzn, srtn grdm. Kapya skm olan koltuun tekerleinin telleri arasndan bana bakyordu. Sonra yz kayboldu ve Vera'nn iniltilerini duydum. O dten sonra yayor olduuna inanamamtm; hala da inanamyorum. Joe da hemen lmemiti, ama Joe yaamnn en esasl anda olan bir erkekti ve Vera en az yarm dzine kk ve byk inme geirmi olan iman bir kadnd. Ayrca onun dn yumuatacak amurlu toprak yoktu aada. Yanna gitmek, onu krk ve kanlar iinde grmek istemiyordum, ama yapacak baka bir ey yoktu; evde bir tek ben vardm ve bu i bana verilmi demekti. Ayaa kalkarken (ki, bacaklarm yle titriyordu ki, kalkabilmek iin trabzana tutunmak zorunda kalmtm) kendi kombinezonumun eteine bastm. teki ask da koptu. Kombinezonu kartmak iin eteimi kaldrdm... bu da tpk teki sefer gibiydi. Brtlen allndan izilip kanyor mu diye bacaklarma baktm hatrlyorum. Ateim var gibiydi. Eer gerekten hasta olmusan ve atein iyice ykselmise ne denmek istediimi anlarsn sanrm; dnyann dndaymsn gibi hissetmezsin kendini, ama iinde de deilsindir. Sanki her ey cama dnmtr, ve tutunacak bir ey bulamyorsundur, ayann altnda her ey kaygandr, ite sahanlkta durup da trabzan lmne smsk kavrayp onun dt yere bakarken kendimi yle hissediyordum. Vera merdivenin yarsnda iki baca altna kvrlm bir halde yatyordu. Yanna kotuumda gzlerinden biri bana bakmak iin yuvasnda dnverdi. Bir kapana kstrlm hayvan gibi bakyordu. "Dolores, o orospu ocuu bunca yldr peimi brakmad," diye fsldad. "t! Konuma," dedim. "Brakmad," dedi sanki kendisine aksini sylemiim gibi. "Orospu ocuu." "Ben aa iniyorum," dedim. "Doktoru aracam." "Hayr," dedi. Elini uzatp bileimi tuttu. "Doktor, hastane istemem. Toz cinleri oraya da gelirler. Her yere." "yileeceksin, Vera," diyerek elimi ektim. "Kprdama sakn, iyileeceksin." "Dolores Claiborne iyileeceimi sylyor," dedi o felleri geirmeden ve kafas yerindeyken kulland o kupkuru sesle. "Mesleki bir fikir insan nasl da rahatlatyor." Onca yl sonra o sesi iitmek suratma vurulmu bir tokat gibiydi. Panikten kurtuldum o anda ve ilk kez gerekten yzne baktm. Karndakinin ne sylediini ok iyi bildiin bir insanm gibi baktm yzne. "Ben ldm saylr," dedi. "Ve bunu sen de benim kadar biliyorsun. Belim krld sanrm." "Bunu bilemezsin, Vera." Ama artk telefona komak iin eskisi kadar hevesli deildim. Sanrm arkadan ne geleceini biliyordum ve soracan sandm eyi sorarsa onu reddedemezdim. 1962'de nlmle yzm rtp yata zerinde aladm gnden beri bunu ona borluydum ve Claibornelar borlarn her zaman derlerdi. Bir daha konutuunda otuz yl nce Joe hayatta ve ocuklar evdeyken olduu zamanki gibi kafas yerindeydi. "Karar vermeye deer bir tek ey kaldn biliyorum," dedi. "O da benim zaman gelince mi, yoksa hastanede mi leceim. Onlar ii uzatacaklardr. Benim zamanm imdi geldi Dolores. Kafam allak bulakken ve zayf dtmde kelerde kocamn yzn grmekten bktm artk. Aynda o Corvette arabasn taocandan kardklarn, arabann ak camndan sularn nasl boaldn grmekten bktm artk..." "Vera, neden sz ettiini bilmiyorum," dedim. Elini kaldrp o eski sabrszlyla bir an sallad, sonra eli yanna dt. "Bacaklarmdan aa iemekten ve beni grmeye gelenlerin kim olduklarn yarm saat sonra unutmaktan bktm," dedi. "lmek istiyorum. Bana yardm edecek misin?" Yanna meldim, yana dm olan elini tutup gsme bastrdm. Tan Joe'nun yzne vurduunda kan sesi hatrladm -porselen bir taban yere dp krlmas sesini. O sesi bir daha duyup da aklm kaybetmememin mmkn olup

olmadn dndm. Ve ayn sesin kacan biliyordum, nk bana seslenirken sesi tpk Joe gibi kmt, dp de merdivenlere yuvarlandnda ve hizmetilerin kracaklarndan korktuu salondaki porselenlerinin karaca gibi bir ses kararak parampara olmutu. Ve merdivenin banda tpk eskisi gibi iki asks da kopuk bir naylon kuma yuma vard. Onun orada iini bitirirsem tpk Joe'nun iini bitirdiim zaman gibi olacakt ve bunu biliyordum. Elini tuttum ve dnyann halini, kt erkeklerin kimi zaman nasl kaza geirdiklerini ve iyi kadnlarn domuzlara dntn dndm. Yzme bakabilmek iin gzlerini o aresizce yukar kaldrna, bandaki yaradan szan kann yanandaki derin krklardan aa bahar yamurlarnn yoku aa akt gibi akna baktm. "stediin buysa, sana yardm edeceim, Vera," dedim. te o zaman alamaya balad. Kafas bulank olmad zaman aladn ilk kez gryordum. "Evet. Bunu istiyorum. Tanr senden raz olsun, Dolores," dedi. "Telalanma," dedim. Buruuk elini dudaklarma gtrp ptm. "abuk ol, Dolores," dedi "Bana gerekten yardm etmek istiyorsan elini abuk tut." Gzleri, "kimiz de cesaretimizi kaybetmeden," diyor gibiydi. Elini bir daha pp karnnn zerine yerletirdim, ayaa kalktm. Bu kere glk ekmemitim, bacaklarmn gc geri gelmiti. Merdivenden inip mutfaa gittim. amarlar asmaya gitmeden ekmek yapmak iin hazrlk yapmtm. Siyah damarl gri mermerden yaplma ar bir oklavas vard. Hala yksek atele yanyormuum ya da ryadaymm gibi onu alp salondan geerek hole dndm. Btn gzel eyalarnn bulunduu o odadan geerken elektrik sprgesiyle ona oyun oynadm o zamanlar, onun bir sre benden nasl intikam aldn dndm. Sonuta hep akllanp ste kard... zaten o nedenle burada deil miyim? Koridora ktm, sonra merdivenlerden ona doru yrdm. Oklavay tahta ucundan tutuyordum. Ba yere doru bacaktan altnda kvrlm olarak yatt yere geldiimde hi duraklamamam gerektiini biliyordum. Bunu yapm olsaydm o ii asla yapamazdm. Artk konuma falan da olmayacakt. Yanna varnca dizim stnde kecek ve o mermer oklavay olanca gcmle kafasna indirecektim. Belki dt zaman olan bir eye benzeyecekti, belki de benzemeyecekti, ama her ne olursa olsun, bunu yapacaktm. Yanna meldiimde buna gerek kalmadn grdm; yaamnda pek ok ey gibi bunu da kendisi yapmt. Ben mutfakta oklavay alrken, ya da salondan geip oraya dnerken gzlerini kapatm ve iini bitirmiti. Onun yanna oturdum, oklavay merdivene braktm, elini, tutup kucama yasladm. Bir insann yaamnda yle zamanlar vardr ki, bunlarn gerek dakikalar yoktur ve saylamaz. Bildiim tek ey bir sre ylece yannda oturduumdur. Bir ey syleyip sylemediimi bilemiyorum. Syledim sanrm -belki de ona ld iin, beni o ii yeni batan yapmaktan kurtard iin teekkr etmi olabilirim -ama bunu belki de sadece dnmmdr. Elini yanama srttm, evirip avu iini ptm hatrlyorum. Eline bakp da ne kadar temiz olduunu dndm hatrlyorum. Avcundaki izgilerin ou artk solup gitmiti ve artk bir bebek eline benziyordu. Kalkp birine telefon etmem gerektiini, olanlar anlatmam gerektiini biliyorum ama yle yorgundum ki. Orada oturup elini tutmak ok daha kolayd. Birden kap ald. almasayd sanrm orada daha bir sre oturacaktm. Ama kap zilini bilirsiniz -ald m amak zorunda olduunu hissedersiniz. Ben de kalkp kendimden on yl daha yal biri gibi (dorusu, kendimi gerekten on yl daha yal hissediyordum) trabzana tutunarak birer birer indim basamaklar. Dnyann hl camdan yaplm gibi olduunu ve trabzan brakp da kapya doru yrrken dp de bir yerimi krmamaya dikkat etmem gerektiini dndm hatrlyorum. Gelen, apkasn yine o aptalca bir ekilde bann gerisine atm olan Sammy Marchant'ti -herhalde bunun kendisini bir sinema artistine falan benzettiini sanrd. Bir elinde normal posta, dierinde hemen hemen her hafta New York'tan gelen o taahhtl mektuplardan biri vard. Mali durumunun ne durumda olduunu anlatan o mektuplar Greenbush adnda bir adam yazard, daha nce bunu sylemi miydim? Sylemitim demek? Teekkr ederim. O kadar ok konutum ki, neyi syleyip neyi sylemediimi bilemiyorum artk.

O taahhtl mektuplarda kimi zaman imzalanacak katlar olurdu ve Vera ancak kolunu tuttuum takdirde imzasn atard, ama birka keresinde de, kendinden iyice gemi olduu zamanlarda onun imzasn ben atmtm. Benim imzaladklarm konusunda sonradan hibir olay km deildi. Zaten son drt ylda imzas bir karalamadan baka bir ey deildi ya. Sammy kap alr almaz ikin zarf uzatt -her zaman olduu gibi taahhtl kadn imzalamam istiyordu -ama bana baknca gzleri irileti ve bir adm geriledi. Aslnda bir adm atm deil de, irkilmiti. "Dolores! yi misin? zerinde kan var!" dedi. "Benim kanm deil," dedim. Sesim televizyon seyrediyormuum gibi sakindi. "Vera'nn kan. Merdivenden aa dt. ld." "Aman Tanrm!" diye bararak yanmdan geip posta antasn kalasnn stnde hoplatarak kotu. Onu ieri sokmamak aklma bile gelmedi; zaten bunu yapsaydm da ne yarar olurdu ki? Ben ar ar ardndan yrdm. O her taraf sanki camdanm duygusu giderek kayboluyordu ama tabanlarmn alt da kurunla kapl gibiydi. Merdiven bana geldiimde Sammy yukar km, Vera'nn yanbanda melmiti. melmeden nce posta antasn karmt, anta birka basamak aa dm, iindekiler ortala salmt. Ayaklarm glkle sryerek yanna ktm. Hi bylesine bir yorgunluk duymu deildim o gne kadar. Joe'yu ldrdkten sonra bile dnk kadar yorgunluk hissetmemitim. "lm," dedi Sammy. "Sana ldn syledim ya." "Ben onun yryemediini sanyordum," dedi. "Bana onun hi yryemediini sylemitin, Dolores." "Yanlm olmalym." O yerde yle yatarken bunu sylemek aptalca bir eydi, ama baka ne syleyebilirdim ki? Bir bakma John McAuliffe'le konumak zavall Sammy ye konumaktan daha kolayd, nk McAuliffe'in yaptmdan kukuland eyi yapmtm. Masum olmann belas gerein aa yukar stnze kalmasdr. "Ya bu nedir?" diyerek oklavay gsterdi. Kap aldnda onu orada brakmtm. "Neye benziyor dersin?" dedim. "Ku kafesine mi?" "Oklavaya benziyor," dedi. "Aferin sana," dedim. Sesim uzaktan geliyor gibiydi, sanki sesim bir yerdeydi, ben ise ondan ok uzaktm. "Bu zekanla milleti artacaksn sonunda, Sammy," dedim. "Evet ama oklavann merdivende ne ii var?" diye sordu. Birden bana nasl baktn fark ettim. Sammy yirmi beinden fazla deildir; ama babas Joe'yu arayan o gruptayd ve Duke Merchant Sammy ile dier geri zekal ocuklarn Dolores Claiborne St. George'un kocasn ldrd hikayeleriyle bytm olmalyd. Masum oldunuz mu gerek stnze kalr dediimi hatrladnz m? Eh, Sammy'nin bana bakn grnce bunun daha az masum olmann daha gvenli olacana karar verdim. "Dtnde mutfakta ekmek yapmaya hazrlanyordum," dedim. Masum olmann bir yan daha vardr -sylemeye karar verdiiniz yalanlar genellikle planlanmam yalanlardr: benim gne tutulmasn seyir iin Rus ayrna gittiim ve kocam bir daha grmediim gibi. Ekmek yapma yalan azmdan ktnda bunun geri tepeceini biliyordum, ama onun gzlerindeki o bak -o karanlk, kukulu ve rkm bak grseydin, sen de yalan sylerdin, Andy. Sammy ayaa kalkp dnmeye balad, ama sonra olduu yerde durdu. Baklarn izleyince benim sahanlkta top halinde duran kombinezonuma baktn grdm. "Herhalde dmeden nce kombinozunu da karmt," dedi yine bana bakarak. "Ya da atlamadan nce. ya da yapt her neyse, ondan nce. yle deil mi, Dolores?" "Hayr, o benim kombinezonum," dedim. "Mutfakta ekmek yapyordu isen i amarlarnn merdivenin altnda ne ii var?" diye sordu. Tane tane konuuyordu, fazla zeki olmayan bir ocuun karatahta nnde bir matematik problemi zmesi gibi. Syleyecek tek ey bulamadm. Sammy geri geri bir adm att, eliyle trabzan tutarak, gzlerini benden bir kere bile ayrmadan geri geri inmeye balad merdivenden. Birden ne yapmakta olduunu anladm: aramza mesafe koyuyordu. Vera'y ittiim gibi onu da iterim korkusuyla. te o zaman ok gemeden u anda oturduum yerde oturacam ve anlatmakta olduklarm anlatacam anladm.

Gzlerinin ne syledii ak ak duyuluyordu: "Bundan bir kere yakan syrdn, Dolores Claiborne ve babamn Joe St. George'un nasl biri olduunu anlatmasna baklrsa bunda haklydn belki. Ama bu kadn sana bir yuva verip seni beslemekten ve bu arada eline iyi bir para vermekten baka ne yapt sana?" Ve gzlerinin dedii bir baka ey de, birini iterek paasn kurtaran bir kadnn bunu bir kere daha yapabileceiydi; eline uygun bir frsat verilirse iki kere de iterdi. Ve itmekle istediini baaramamsa, ii bitirmek iin baka bir yol dnmesi pek g olmazd. Mermer bir oklavayla rnein. "Bu i seni ilgilendirmez, Sam Marchant," dedim. "Sen iine gitsen iyi olur. Ben cankurtaran aracam. Ama sen gitmeden mektuplarn topla da sonradan ban armasn." "Bayan Donovan'n cankurtarana ihtiyac yok," dedi. Bir yandan da gzlerini benden ayrmadan iki basamak daha indi. "Ben de bir yere gidiyor deilim. Cankurtaran yerine nce Andy Bissette'i arasan daha iyi olur." Bunu da yaptm biliyorsunuz. Ben telefon ederken Sammy Marchant da bamda durup beni izledi. Telefonu kapatmamdan sonra dkt mektuplarn toplad (bu arada herhalde o oklavayla kendisine saldracamdan korktuundan ikide bir dnp bana bakyordu) ve sonra bir hrsz kstrm kpek gibi merdivenin banda durdu. Ne o konuuyordu ne de ben. Yemek odasndan ve mutfaktan geip arka merdivenden karak kombinezonumu alabileceim aklmdan gemedi deil. Ama bunun ne yarar olurdu ki? Grmt nasl olsa. Ve o oklava da hala merdivenin stnde duruyordu, deil mi? ok gemeden sen Frankla geldin, Andy, ve daha sonra da ben yeni karakolumuza gidip ifademi verdim. Bunlar dn leden sonra olduundan yeniden anlatmama gerek yok sanrm. Kombinezon hakknda bir ey sylemediimi biliyorsun, ve sen bana oklavay sorduunda ben onun nasl olup da oraya geldiini bilmediimi sylemitim. Syleyecek baka bir ey bulamamtm, ta ki biri gelip de beynimdeki o BOZUKTUR yaftasn kartana kadar. fademi imzaladktan sonra arabama binip evime geldim. Her ey o kadar abuk ve grltsz olmutu ki -yani ifade vermek falan neredeyse kayglanacak bir ey olmadma kendimi inandrmaya balamtm. Ne de olsa, onu ben ldrmemitim ve gerekten merdivenden aa yuvarlanmt. Bunu kendi kendime syleye syleye eve gelmitim ama her eyin yolunda gideceine inanmaktan da ok uzaktm. Bu duygu arabadan kp evimin arka kapsna gelene kadar srd. Kapda raptiyeyle tutturulmu bir kat vard. Yal bir kat paras, sanki bir adamn arka cebinde tad not defterinden kopartt bir yaprak falan gibi. BU KEZ KURTULAMAYACAKSIN diye yazyordu. Hepsi o kadar. O kadar da yeter diyeceksin, deil mi? eri girip o kf kokusunu datmak iin mutfak pencerelerini atm. O kokudan nefret ederim ve ne kadar havalandrsam da, ev bugnlerde hep kf kokuyor. Bu sadece arak Vera'nn evinde yaadmdan deildi; ev artk lmt de ondan... Joe ve Kk Pete kadar lyd evim. Evlerin ilerinde yaayan insanlardan aldklar kendi hayatlar vardr; ben buna gerekten inanrm. Bizim o tek katil evimiz Joe'nun lmn, iki byk ocuumun okula gidilerini grmtr; Selena bursla Vassar'a ve Joe Junior da Maine'de Orono niversitesine. Hatta Kk Pete'in Saygon'da bir patlamada lmn bile yaamt. Oraya gittikten hemen sonra, savan bitmesinden iki ay nce olmutu bu. Helikopterlerinin sonuncusunun elilik binasndan ayrldn Vera'nn oturma odasndaki televizyonda seyretmi ve hngr hngr alamtm. Vera o srada alveri iin Boston'a gitmi olduundan ne diyeceinden korkmadan kana kana alamtm o gn. Kk Pete'in cenazesinden sonra, konuklar gidip de biz mz ben, Selena ve Joe Junior- babaa kaldmzda ev de lmt. Joe Junior politikadan sz ediyordu. Machias'ta belediyede bir i bulmutu ki, daha kolej diplomasnn mrekkebi bile kurumam bir ocuk iin hi de kt deildi; bir iki yl sonra da Eyalet Meclisi seimlerine girmeyi dnyordu. Selena da Albany Kolejindeki retmenliinden sz etmiti biraz New York'a gidip kendini yazarla vermesinden nceydi bu- ama sonra o da susmutu. Birlikte bulak ykyorduk ki, birden bir ey hissettim. Hzla arkama dnnce onun o iri kara gzleriyle bana bakmakta olduunu grdm. Onun aklndan geenleri okumutum -anababalar bunu kimi zaman yapabilirler- ama gerek u ki, buna gerek yoktu. Ne

dndn biliyordum; o dncenin aklndan hi kmadn da. Gzlerinde on iki yl nceki sorular vard. Hani bahede fasulyeler ve salatalklar arasnda gelip de sorduu eyler: "Ona bir ey yaptn m? ve "Su benim mi?" ve "Bunu daha ne kadar deyeceim?" Andy, kzn yanna gidip kendisini kucakladm. O da beni kucaklad, ama vcudu kaskatyd ve ite o zaman evin hayatnn uup gittiini hissettim. len bir insann son soluu gibi. Bunu Selena da hissetmiti sanrm. Ama Joe Junior deil; o seim kampanyalarnda afilerine evin resmini koyard -bunun kendisine semenler gznde puan kazandrdn sanyor- ama evin ldn o asla hissetmedi, nk orasn zaten hi sevmi deildi. Neden sevsin ki? Joe Junior iin ev okuldan sonra geldii, babasnn kendisini durmadan azarlad bir yerdi. niversitede yaad Cumberland Yurdu onun East Lane'deki evimizden daha ok yuvasyd. Ama oras benim evimdi, ve de Selena'nn. Kzmn ayaklarndan Little Tall Adas tozunu silkeledikten ok sonra bile o evde yaadn dnrm; anlarnda yaard burada... kalbinde... ryalarnda. Karabasanlarnda. O kf kokusu bir kere yerleti mi, bir daha asla karamazsn ite. Ak pencerelerden birinin nnde oturup bir sre deniz kokusunu iime ektikten sonra birden kendimi bir garip hissettim ve kaplar kilitlemeye karar verdim. n kap kolayd, ama arka kapnn srgs yle zorluk kard ki, sonunda biraz yalamak zorunda kaldm. Srgy itince nedenini anladm: paslanmt. Ben kimi zaman be alt gn Vera'da kaldm halde evi kilitlemeyi bir kere bile aklma getirmi deildim. Bunu dnnce birden iim boalr gibi oldu. Yatak odasna gittim, bam yastn altna soktum, tpk kklmde yaramazlk yapp erkenden yatmaya gnderildiim zamanlarda yaptm gibi. Sonra uzun uzun aladm. imde bu kadar gzya olabilecei aklma gelmezdi. Vera ve Selena ve Kk Pete iin aladm; hatta Joe iin bile aladm sanrm. Ama en ok kendim iin aladm. Burnum tkanana, karnma sanclar girene kadar aladm. Sonra da uyuyakaldm. Uyandmda ortalk kararmt ve telefon alyordu. Kalkp el yordamyla oturma odasna gittim, telefonu atm. Ben alo! der demez bir kadn sesi, "Onu ldremezsin, bunu biliyorsun sanrm," dedi. "Eer yasalar seni yakalayamazsa, biz yakalarz. Burada katillerle birlikte oturmak zorunda deiliz, Dolores Claiborne. Adada namuslu Hristiyanlar yaadka buna izin veremeyiz." Kafam ylesine karkt ki, ilk bata rya gryorum sandm. Ama uyank olduumu fark ettiimde kadn telefonu kapatmt. Mutfaa gidip bir kahve imeye niyet ettiimde telefon bir daha ald. Bu da bir kadnd ama ayn kadn deildi. Azndan pislik dklmeye baladnda hemen kapattm telefonu. Yine alamak istiyordum ama alamadm. Telefonun fiini ektim alayacam yerde. Mutfaa gidip bir bira aldm ama tadn alamaynca ounu dktm. Aslnda bir viski isterdim ama Joe ldnden beri eve bir damla bile sert iki alm deildim. Bir bardak su doldurdum ama onun kokusuna da dayanamadm - o da bir ocuun terli elinde btn gn tad balar paralar gibi kokuyordu. Koku bana brtlen allnda o gece esen rzgarn kokusunu hatrlatmt ki, bunun zerine pembe dudak boyal ve izgili elbiseli o kk kz hatrladm.. Onun byyp ba dertte bir kadn olduunu dndm hatrladm sonra da. Onun nerede olduunu merak ettim, ama dikkatinizi ekerim, bir an bile onun varlndan kukulanm deildim. Onun var olduunu biliyordum nk. Ama nemi yok bunun; kafam karyor ve azm da onun ardndan gidiyor. Demek istediim u: musluk suyu Budweiser'in en iyi birasndan daha iyi gelmemiti -hatta iine attm buzlar bile o bakr tadn almamt- bunun zerine ben de o aptal komedi programlarndan birine bakmaya baladm. Yiyecek bir eyler de hazrlamtm ama itahm yoktu ve o da sonunda p tenekesini boylad. Ne yapacam dnyor deildim; insann geceleri dnmemesi gereken baz eyler vardr, nk geceleri insann kafas hi de iyi almaz. Gne battktan sonra dndn on eyin dokuzunu sabah yeniden dnrsn yoksa. Ben de ylece oturdum televizyonun karsnda, yerel haberler sona erip de Tonight program baladnda yine uyuya kalmtm. Bir rya grdm. Benimle Vera hakknda ama Vera onu ilk tandmda olduu gibiydi, Joe henz sad ve onun ve benim ocuklarmz henz ayak altnda

dolayorlard. Ryamda bulak ykyorduk -o ykyordu ben kuruluyordum. Ama bunu mutfakta yapmyorduk, benim evimin oturma odasnda sobann nnde yapyorduk. Ve bu da ok garipti, nk Vera yaamnda bir kere olsun benim evime ayak basm deildi. Ama ryamda evimdeydi ite. Tabaklar sobann stndeki bir plastik leende ykyordu -hem de ykad benim eski tabaklarm deil, onun porselenleriydi. Bir tabak ykayp bana uzatyor ve hepsi de teker teker elimden kayp yere dp krlyordu. "Dikkatli olmalsn, Dolores," diyordu Vera. "Kaza olur da dikkatli olmazsan ban mutlaka belaya girer." Ona dikkatli olacama sz veriyordum, dikkat ediyordum da, ama tabaklar yine de parmaklarmn arasndan dp ardarda krlyorlard. "Olmuyor," diyordu Vera. "Yaptn u ie bak!" Yere baktm ama tabak krklar yerine Joe'nun krk damak ve di paralarn grdm. Alamaya baladm. "Artk verme, Vera," dedim. "Bulak ykayacak zamanm geti galiba. Belki de ok yalandm, bilemiyorum, ama hepsini de krmak istemiyorum." Ama o yine de tabaklar bana uzatyor, ben de drp kryordum. Ve yere dtke kardktan grlt giderek artyordu. Birden rya grdm ve duyduum grltlerin bu ryann paras olmadn anladm. yle bir uyandm ki, az daha koltuktan yere dyordum. O gmbrtlerden birini daha duydum o anda ve ne olduunu anladm -silah sesiydi bu. Hemen pencereye kotum. Yoldan iki kamyon geti. Arkalarnda insanlar vard sanrm birincinin arkasnda bir, ikincinin arkasnda da iki kii. Hepsi de silahl gibiydi ve birka saniyede bir biri havaya ate ediyordu. Namludan parlak bir alev kyor, sonra gmbrt duyuluyordu. Adamlarn (emin deilim ama sanrm erkekti hepsi) sallanmalarndan ve kamyonlarn savrulmalarndan krktk sarho olduklarn anladm. Kamyonlardan birini de tanmtm. Ne? Hayr, bunu sana syleyecek deilim -zaten bam yeteri kadar belada. Sarho olup ate ettiler diye kimsenin ban belaya sokmak istemem. Belki de kamyonu tanmammdr. Her neyse, kurunlaryla sadece alaktan uan bulutlar deldiklerini grnce pencereyi atm. Dnmek iin bizim tepenin altndaki geni alandan yararlanacaklarn tahmin etmitim, yle de yaptlar. Biri az daha oraya saplanp kalyordu -bu da ok komik olurdu ama. Sonra kornalarn alp barp ararak geldiler yine. Ellerimi boru gibi azma gtrp, "Defolun buradan! Uyuyan insanlar var!" diye bardm. Kamyonlardan biri savruldu ve az daha hendee giriyordu, o yzden onlar korkuttum sanrm. O kamyonun arkasnda duran kst devrildi. Biri, "Adadan defol git, katil orospu!" diye barp birka el daha ate etti. Bu bana erkekliklerini gstermeleriydi sanrm, nk bir daha gelmediler. Onlarn kasabaya doru gittiklerini duydum -iddiaya girerim ki, nceki yl alan o lanet bara gitmilerdir. Neyse, benim havam dalmt. Artk korkmuyordum ve hi de alamakl deildim. ok iyiydim ve fkeliydim imdi; ama dnemeyecek kadar, ya da insanlarn bana bunlar neden yapaklarn anlamayacak kadar deil. Buraya tekrar geleceimi biliyordum, Andy, ama o adamlar gittikten sonra neyi anlatp neyi anlatmayacama karar verecek durumda olmadm anladm. Her eyi ak seik anlatmak zorunda olduumu grebiliyordum artk. Yataa dnp sabahn dokuzuna kadar bir gzel uyudum ondan sonra. Evlendiimden bu yana ilk kez bu kadar ge saate kadar uyumutum. ok iyi dinlendiim iin akama kadar koabilirim artk Kalktktan hemen sonra konumaya kararlydm -ac ilac fazla geciktirmeden almak gerekir- ama evden kmadan nce beni engelleyen bir ey oldu, yoksa btn bunlar size ok daha nce anlatacaktm. nce bir ykandm, giyinmeden nce de telefonun fiini yine prize soktum. Artk gece deildi ve rya falan grmyordum. Biri telefon edip de bana hakaret etmek isterse benim de ona syleyecek birka szm olurdu. Gerekten de daha oraplarm giymeden telefon ald, kar taraftaki her kimse tam okkal bir kfr savurmaya hazrlanmtm ki, bir kadn, "Alo? Dolores Claiborne Hanmefendi ile konuabilir miydim acaba?" dedi.

Telefonun ehirler aras olduunu anlamtm, ve sadece arayan uzak olduu zaman telefondaki o nlamadan deil; adada kimsenin kadnlara Hanmefendi demediklerini bildiim iin. "Benim," dedim. "Alan Greenbush, aryor" dedi. "ok garip," dedim. "Sesiniz hi de Alan Greenbush'un sesine benzemiyor." "Buras onun brosu," dedi sanki ben dnyann en aptalymm gibi. "Bir dakika." Beni yle artmt ki, bu ad pek hatrlayamamtm -daha nce duyduumu biliyordum ama nereden duyduumu karamyordum. "Ne konuda?" diye sordum. Bir duraklama oldu, sanki bu tr bilgileri vermeye yetkili deilmi gibi. Sonra, "Sanrm bayan Vera Donovan hakknda," dedi. "Ltfen bir dakika bekler misiniz, Bayan Claiborne?" O anda jeton dt -o ikin taahhtl mektuplar gnderen Greenbush. "Tamam," dedim. "Teekkr ederim," dedi o. Bir tkrt oldu ve ben orada stmde sadece i amarlarm olduu halde bekledim. Bunun Vera'nn imzasn atmamla ilgili bir ey olduunu tahmin ediyordum. Bir ey bir kere aksi gitmeye grsn, her eyin onu nasl izlediine hi dikkat etmi misindir, Andy? Sonra adam geldi. "Bayan Claiborne?" "Evet, ben Dolores Claiborne'um," dedim. "Dn Little Tall Adas polisinden beni arayp Vera Donovan'n ldn bildirdiler," dedi. "Haber geldiinde ok ge olduunu iin sizi bu sabah aryorum." Ona ada halknn beni aramak konusunda pek o kadar titiz olmadklarn sylemeyi dndm ama sylemedim tabii. Adam boazn temizledikten sonra, "Bayan Donovan'dan be yl nce bir mektup almtm," dedi. "lmnden yirmi drt saat sonra size miras hakknda baz bilgiler vermemi istemiti." Adam bir daha temizledi boazn. "Kendisiyle ondan sonra telefonda sk sk konumusam da, bu ondan aldm son mektuptu." Kupkuru bir sesi vard. Size bir ey sylediinde duyamayacanz trden bir ses. "Ne konuuyorsun sen, adam?" diye sordum. "Bunlar brak da ne syleyeceksen onu syle." "Size unu bildirmekten mutluluk duyarm: New England Little Wanderers yetimler evine kk bir ba dnda Bayan Donovan btn varln size brakt." Dilim damama yapmt ve tek aklma gelen ey onun ksa bir sre sonra elektrik sprgesi numarasn nasl fark etmi olduuydu. "Bunu dorulayan telgraf bugn alacaksnz, ancak telgraftan nce sizinle konutuuma ok memnun oldum -Bayan Donovan bu konuda ok titiz davranmt." "Doru, titiz olmay iyi bilirdi," dedim. "Bayan Donovan'n lmne zldnze eminim -hepimiz zldk- ama size ok zengin bir kadn olacanz bildirmek isterim, eer bu yeni durumunuzda size Bayan Donovan'a olduu gibi yardma olabilirsem bu beni mutlu edecektir. Kukusuz mirasn yasal ilemleri konusunda sizi haberdar edeceim, ama aslnda fazla bir sorun veya erteleme beklemiyorum. Hatta..." "Dur hele, ahbap," dedim. Sesim ok ksk kmt. Kuru bir havuzdaki kurbaa gibi. "Sen ka paradan sz ediyorsun bakalm?" Vera'nn zengin olduunu biliyordum elbette. Ve son birka yldr sadece pamuklu gecelik giymesi ve orba ile bebek mamas yemesi de bunu deitirmemiti. Evi, arabalar gryor, kimi zaman gelen o ikin zarflarn imza izgisinden baka yerlerine de bakyordum. Kimi hisse senedi sat emirleriydi ve iki bin Upjohn hissesi satp drt bin Mississippi Elektrik alyorsan dknler evine doru gitmekte deilsindir. Kredi kart istemek ya da Sear katalogundan sipari yapmak iin de soruyor deildim bunu, sakn aklna, yanl bir fikir gelmesin Bundan daha iyi bir nedenim vard. Onun bana brakt para arttka kendisini ldrdme inananlarn says da artacakt ve bu nedenle bamn ne kadar derde gireceini renmek istiyordum. Altm yetmi bin dolar tahmin ediyordum servetini... adam bir yetimler evine de para braktn syleyince bu biraz daha da azalm olmalyd.

Beni rahatsz eden bir ey daha vard. Bu ite bir bit yenii kokusu alyordum. Ama ne olduunu anlayamyordum bir trl. Adam pek anlayamadm bir eyler geveledi aznda. "Ne dediniz, anlamadm efendim," dedim. "eitli vergiler, masraflar ktktan sonra toplam otuz milyon dolar civarnda olacaktr sanyorum." Telefonu tutan elim sanki btn gece stnde yatmm gibi uyumu, kenarlar karncalanmaya balamt. Ayaklarm da karncalanyordu ve dnya yeniden camdanm gibi bir duyguya kaplmtm. "zr dilerim," dedim. Azmn alp kapanp sesler kardnn farkndaydm ama kan szcklerle bir ilgim yoktu sanki. Azm rzgarda savrulan bir panjur gibi kendi kendine alp kapanyordu. "Balant ok iyi deil sanrm," dedim. "Milyonlu bir ey sylediniz galiba." Sonra da gldm, sanki bunun ne kadar sama olduunu biliyormuum gibi. "Milyon dedim," dedi. "Otuz milyon dedim." Ve biliyor musunuz, o paray Vera Donovan'n lm olmas nedeniyle alyor olmasaydm gleceine de eminim. Onun heyecanl olduunu sanyorum -o kupkuru ve ukala sesi altnda mthi heyecanl olduunu hissediyorum. Kendini o eski televizyon programnda bir milyon dolar veren John Bearsford Tipton gibi hissettiine eminim. Benim iimi istiyordu, buras kesindi, ama benim byle davranm karsnda da elendii belliydi. "Anlayamadm," dedim. Artk sesim benim bile duyamayacam kadar zayf kyordu. "Neler hissettiinizi anlyorum," dedi. "ok byk bir paradr ve almas biraz zaman alr." "Gerekten ne kadar?" diye sordum ve bu kere adam gld. Andy, eer yaknmda olsayd herifin kna bir tekme indirirdim mutlaka. Bir daha syledi, otuz milyon dolar, ve elim biraz daha uyuursa telefonu drecektim artk. Ve korkmaya balamtm. Sanki kafamn iinde elik bir kablo sallanp duruyordu. Otuz milyon dolar, diye dnyordum ama bunlar sadece szcklerdi. Bunlarn ne anlama geldiini grmeye altmda kafamn iinde sadece Joe Junior'un Kk Pete drt yandayken kendisine okuduu resimli romanlar beliriyordu. i para dolu bir kasa gryordum, ama kasada burnunun tepesine ittii gzlkleriyle Varyemez Amca deil de, terliklerimle ben dolayordum. Sonra o resim kayboluyor ve Sammy Marchant'n o gn baklarnn nasl bir bana bir oklavaya gidip geldiini gryordum. O gn Selena'nn bahedeki baklar gibi karanlk ve soru doluydu gzleri. Sonra telefon edip adada hl namuslu Hristiyanlarn yaadn ve bunlarn bir katille bir arada yaamak istemediklerini syleyen kadn geldi aklma. Kadnla arkadalarnn Vera'nn lmyle bana otuz milyon kaldn rendiklerinde neler dnecekleri aklma geldi ve bu kez az daha panie kaplacaktm. "Bunu yapamazsnz!" dedim. "Duydunuz mu? Beni bu paray almaya zorlayamazsnz!" Bu kere iyi duymadn syleme, balantda bir kopukluk olduunu sanma sras ona gelmiti. Buna hi amamtm. Greenbush gibi bir adam birinin otuz milyon dolar istemediini duyunca makinelerde bir arza olduunu sanr. Paray geri almasn bir kere daha sylemek iin azm atmda birden aksiliin nerede olduunu fark ettim; gerek bir yk dolusu tula gibi indi tepeme. "Donald ve Helga!" dedim. kramiye turunun son saniyesinde doru yant bulmu bir televizyon yarmacsna benzemi olmalydm. "zr dilerim," dedi. "Vera'nn ocuklar. Olu ve kz! O para onlarndr, benim deil. Onlar onun akrabalardr. Ben khyasndan baka bir ey deilim!" yle uzun bir duraklama oldu ki, hattn kesildiini sandm ve buna hi de zlmedim. Ama dorusunu isterseniz baylacak gibiydim. Tam kapatacakken o garip sesiyle, "Bilmiyorsunuz," dedi. "Neyi bilmiyorum?" diye bardm. "Onun Donald adnda bir olu ve Helga adnda bir kz olduunu biliyorum! Onlarn buraya onu ziyarete gelemeyecek kadar burunlar havada olduunu da biliyorum. Ama artk ldne gre szn ettiiniz miktarda bir paray blecek kadar gururlu olmadklarndan da eminim." "Bilmiyorsunuz," dedi yine. Sonra sorular bana deil de kendisine soruyormu gibi devam etti. "Onun yannda altnz onca zamandan sonra bilmiyor

olabilir misiniz? Kenopensky size sylememi olabilir mi?" Ve ben araya bir sz sktramadan kendi sorularn yantlamaya balad. "Olabilir elbette. Yerel gazetenin i sayfalarnda kk bir haber dnda olay gizli tutmutu -otuz yl nce, bedelini dediiniz takdirde byle bir eyi yapabilirdiniz." Sustu, sonra tm yaam boyunca tand biri hakknda yeni -ve ok byk- bir ey kefetmi olan bir insann sesiyle devam etti: "Onlar hakknda sanki samlar gibi konuuyordu, deil mi? Bu kadar yl boyunca!" "Siz ne samalyorsunuz yle?" diye bardm. Sanki midemde bir asansr hzla aaya iniyor gibiydi ve birden kafamn iinde bir sr ey -kk eylerbirlemeye balamt. "Elbette samlar gibi konutu!" dedim. "Yayorlard! Donald'n Arizona'da bir emlak irketi var -Altn Bat Emlaklk! Helga San Francisco'da modelistlik yapyor ... Gaylord Modaclk!" Vera'nn okuduu zerlerinde dekolte tuvaletli kadnlarn belden yukars plak erkeklerin resimleri olan o tarihi romanlarn yaymcsnn ad Altn Bat'yd -her kitabn st banda yazard bu. Ve birden Vera'nn Missouri'de Gaylord kasabasnda doduunu hatrlamtm. Yine de, kz irketinin adn annesinin doum yerini koymu olabilirdi... "Bayan Claiborne," dedi Greenbush gayet alak ve biraz da sinirli bir sesle. "Donald on be ve Helga on yalarndayken Bayan Donovan'n kocas talihsiz bir trafik kazasnda lmt..." "Bunu biliyorum!" dedim sanki bunu biliyorsam her eyi bildiimi belirtmeye alan bir sesle. "... ve bunun ardndan Bayan Donovanla ocuklar arasnda geimsizlik balad." Onu da biliyordum. ocuklarn adada yazlarn geirmek iin 1961 Anma Gnnde geldiklerinde milletin onlarn o yl ne kadar sessiz olduklarn, nn artk bir arada hi grnmediklerini sylediini de hatrlyordum. Oysa Bay Donovan bir yl nce lmt ve byle bir ey genellikle insanlar birbirine yaklatrrd. Sonra Jimmy DeWitt'in o sonbaharda bana sylediklerini hatrladm. "1961'in 4 Temmuzunda bir lokantada mthi bir kavga etmilerdi," dedim. "Kzla olan ertesi gn gittiler. Kenopensky'nin onlar byk motorlaryla karaya gtrdn hatrlyorum." "Evet," dedi Greenbush. "Ben de Kenopensky'den o tartmann nedenini rendim. Donald o baharda src ehliyetini alm, Bayan Donovan da ona doum gnnde bir araba armaan etmiti. Helga da bir araba istiyordu. Vera -Bayan Donovan yanibunun sama olduunu, ehliyeti olmadan arabann bir yarar olmayacan ve ehliyeti de on be yana varana kadar alamayacan sylemiti. Helga bunun Maryland iin geerli olabileceini, ama Maine'de ehliyet alma yann on drt olduunu sylemiti. Bayan Claiborne, bu doru olabilir mi, yoksa kz uyduruyor muydu?" "O zaman doruydu sanrm," dedim. "Ama imdi ehliyet almak iin on be yana basmak gerekiyor artk. Bay Greenbush, Vera'nn oluna ald araba bir Corvette miydi?" "Evet," dedi. "Bunu nereden biliyorsunuz, Bayan Claiborne?" "Bir yerde resmini grm olmalym," dedim ama sesimi ben bile duyamyordum artk. Duyduum ses Vera'nnd. "Corvette'i aynda taocandan karmalarn grmekten bktm artk," demiti merdivende lmek zereyken, "Ak camdan dar sularn boaldn grmekten bktm artk." "Onun resmini saklamasna atm," dedi Greenbush. "Helga ile Donovan o arabada ldler. 1961'in Ekiminde, babalarnn lmnden hemen hemen tam bir yl sonra. Arabay kzn srd anlald." Konumaya devam etti ama ben artk onu duymuyordum, Andy. Boluklar yle bir hzla, dolduruyordum ki, onlarn lm olduklarn bildiime inanmaya balamtm... ta iimde bunu biliyor olmalydm. Greenbush ikisinin de itiklerini ve saatte yz mil yapmakta olduklarn syledi. Kz ters bir yne sapm ve taocana girmiti; araba suya gmlmeden nce ikisi de lm olmallard. Bunun bir kaza olduunu sylyordu ama belki de ben kazalar konusunda ondan daha fazla eyler bilirdim. Belki Vera da biliyordu bunu, belki de o yazn yaptklar tartmann Helga'nn Maine src ehliyeti alp alamayaca ile hibir ilgisi yoktu; bu rastlantyla

elleri altna gelmi olan bir konuydu. McAuliffe de bana Joe boazm skmadan nce ne tarttmz sormutu, ben de ona nce iki ve sonra para demitim. nsanlarn tartmalarnn yzeyinde olanla asl dibinde olan ok deiik eylerdir. Ve bence onlar o gn bir yl nce Michael Donovan'n bana gelenleri tartmaktaydlar. Vera ve sevgilisi adam ldrmlerdi, Andy -Vera bunu ak ak syleme dnda anlatmak iin her eyi yapmt. O da yakalanmamt, ama kimi ailelerde yasann elinde olmayan bilmece paralarna sahip insanlar vardr. Selena gibi insanlar... ve belki de Helga ile Donald gibiler. Harborside Lokantasnda o yemei yemeden ve Little Tall'dan son kez ayrlmalarndan nce annelerine ne gzle baktklarn merak ederim. Ona baktklarnda gzlerinin nasl olduunu hatrlamaya altm ama baaramadm. Belki zamanla hatrlarm bunu, ama bunun hevesle bekleyeceim bir ey olmadn da sylemek isterim. Onalt yan Donald Donovan gibi bir insann ehliyet almas iin ok erken bir ya olduunu biliyorum -ve buna bir spor araba da eklerseniz ite size bir felaket reetesi yazlm olur. Vera bunu bilecek kadar akllyd; ama o da ok korkuyor olmalyd; babasndan nefret ediyor olsa bile, olunu deliler gibi severdi. Ama yine de arabay verdi ona. Sanrm bunun nedeni sululuktu, Andy. Ve belki de bunu dnmemin nedeni, iin iinde korku da olduunu dnmek istememem, onlar gibi zengin iki ocuun istedikleri eyler iin annelerine babalarnn lmn ileri srerek antaj yaptklarn dnmek istemememdir. Bunu dnyor deilim... ama olabilirdi de. Bir adamn kzn yataa atmak iin aylarca urat bir dnyada her ey olabilir. "Onlar ld," dedim. "Bana bunu mu sylemek istiyorsunuz?" "Evet," dedi. "Otuz yl nce ldler hem de." "Evet," dedi yine. "Ve onlar hakknda bana btn syledikleri yaland." Adam yine boazn temizledi -eer o gnk konumam bir rnekse adam dnyann en byk boaz temizliyecilerinden biriydi- ve bir daha konutuunda artk insana benziyordu. "Size onlar hakknda ne dedi, Bayan Claiborne?" Ve bunu dnnce, Andy, onun 1962 yazndan, bir nceki yldan on yl daha yal ve yirmi kilo daha zayf grnd o yazdan balayarak pek ok ey sylemi olduunu fark ettim. Donald ile Helga'nn Austosu evde geirebileceklerini syleyerek kahvaltda yedikleri Quaker Rolled Oats'dan fazla miktarda almam sylemiti. Onun Ekimde geldiinde -o srada Kennedy ile Kruev tm dnyay havaya uurup uurmamay tartyorlard- bana gelecekte kendisini daha ok greceimi sylemiti. "Ve ocuklar da greceksin umarm," demiti. Ama sesinde bir eyler vard, Andy... ve de gzlerinde... Orada elimde telefonla dururken en ok gzlerini hatrlyordum. Bana yllar boyunca azyla pek ok ey sylemiti, hangi okullara gittiklerini, neler yaptklarn, kimlerle grtklerini (Donald evlenmi ve iki ocuu vard; Helga evlenmi ama boanmt), ancak 1962 yazndan beri gzlerinin durmadan ayn eyi tekrarlam olduunu anladm: ocuklar lmt. Evet... ama belki de tam olarak lm saylmazlard. Maine aklarndaki kk bir adada onlarn yaadklarna inanan irkin ve sska bir khya kadn olduu srece tam olarak ldkleri sylenemezdi. Ondan sonra 1963 yazn dndm -gne tutulmas yazn, Joe'yu ldrdm yaz. Gne tutulmas onu heyecanlandrmt, ama yaamda bir kere olacak bir ey olduu iin deil. Hayr, efendim. Gne tutulmasna ak olmutu, nk onun Donald ile Helga'y Pinewood'a getirecek tek ey olduuna inanyordu. Bunu bana defalarca sylemiti. Ve gzlerinde onlarn ldn bilen o ey o yln yaz balarnda artk kaybolmutu. Ne dnyorum, biliyor musunuz? 1963'n Mart ya da Nisanndan Temmuz ortalarna kadar Vera Donovan'n ldrm olduunu; bence o birka ay onlarn yaadklarna gerekten inanyordu. Corvette'in taocandan karlmas resmini belleinden silip atmt; onlar iradesinin gcyle canlandrabileceine inanyordu. ldrmt ve onun ldrm olarak kalmak istediine inanyorum belki onlar geri getirebilecei iin, belki de kendini cezalandrmak iin- ama sonunda akl banda olduu iin bunu becerememiti. Gne tutulmasndan bir hafta on gn

nce her ey yklmaya balamt. Hepimizin gne tutulmas partisi iin nasl altmz sanki dnm gibi hatrlyorum. Haziran boyunca ve Temmuz balarnda ok iyiydi, ama benim ocuklarm gndermemden sonra her ey birden tersine gitmeye balad. Vera Alis Harikalar Diyarnda'ki Kzl Kralie gibi davranmaya, kendisine yan bakanlar azarlamaya, hizmetileri birbiri ardndan kovmaya balad. Sanrm ocuklarnn yayor olmas hayalleri o srada yklmaya balamt. O zaman ve ondan sonra onlarn ldklerine artk inanmt, ama yine de planlad partiyi verdi. Bunun nasl bir cesaret gerektirdiini hayal edebiliyor musun? Syledii bir eyi daha hatrlyorum -bu, Jolanderter'in kzn kovmas zerine kendisine kar ktmdayd. Vera daha sonra yanma geldiinde beni de kovacan sanmtm. Ama bana gne tutulmasn seyretmem iin o kutular vermiti ve bu da -en azndan Vera Donovan iin- zr dilemek demekti. Bir kadnn kimi zaman merhametsiz bir cad olmas gerektiini sylemiti. "Baka tutunacak eyi olmadnda bir kadn ancak cad olabilir," demiti. Doru, diye dndm. Baka hibir ey kalmaynca o vardr. Bir ses kulamn dibinde, "Bayan Claiborne," deyince adamn hl telefonda olduunu hatrladm; onu tmyle unutmutum. "Bayan Claiborne, orada msnz?" "Buradaym," dedim. Bana Vera'nn ocuklar hakknda neler sylediini sormutu ve ben de o kederli gnlere dnvermitim... ama bunlar Little Tall'da nasl yaadmz bilmeyen New Yorklu birine nasl anlatacam bilemiyordum. Vera'nn Little Tall'da nasl yaadn ona nasl anlatabilirdim. Upjohn ve Mississippi Elektrik hakknda ok ey biliyordu kukusuz, ama odann kelerindeki tellerden ne anlard. Ya da toz cinlerinden. "Size ne sylediini sormutum," dedi. "Bana yataklarn yapmam ve Quaker Yulaf Gevrei almam sylemiti," dedim. "Her an gelebilecekleri iin hazrlkl olmak gerektiini sylemiti." ve Andy, bu da geree ok yaknd -Greenbush iin en azndan. "ok artc bir ey," dedi. Bir doktorun, "Bu bir beyin tmr," demesini duymaktan farkszd bu. Ondan sonra bir sre daha konutuksa da, aslnda neler sylediimizi pek hatrlamyorum. Sanrm ona o parann bir tek kuruunu bile istemediimi bir kere daha sylemitim. Onun konumasndan senin onunla konuurken Sammy Marchant'n sana sylemi olacaklarn sylememi olduunu da anlamtm. Herhalde, en azndan imdilik, bunun onu ilgilendirmediini dnm olmalydn. Parann tmn Little Wanderers yetimler evine vermesini sylediimi ve onun da bunu yapamayacam sylediini hatrlyorum. Sonunda onun deyimiyle "kafam toparladmda" onu arayacam syleyip telefonu kapattm. Uzun bir sre -on be dakika kadar sanrm- orada ylece durdum. Babamn ben kkken bahemizdeki tuvaletimize ast sinek kadna yapan sinekler gibi parann her yanma yaptn hissediyordum. Hareket edersem daha ok yapacaklarndan, sonunda bir daha kurtulamayacamdan korkuyordum. Hareket ettiimde seni grmek iin karakola gitme fikri tmyle aklmdan kmt Andy. Dorusunu istersen neredeyse giyinmeyi bile unutmutum. Sonunda bir blucinle bir kazak geirdim stme, hem de elbisemi yatan stnde hazrlam olmama karn. Odunluk ile brtlen allnn arasndaki byk beyaz tan yanndan geerken bir ara durdum ve o dikenli dallar arasndan esen rzgarn sesini dinledim. Beton kuyu kapan grebiliyordum. Ona baknca, grip olmakta olan biri gibi rperdim. Kestirmeden Rus ayrna gittim, oradan da yolun sonuna kadar yrdm. Bir sre orada durup okyanus rzgarnn salarm savurmasn ve kendimi temiz hissettirmesini bekledim, sonra da yolun sonundaki merdivenden aa indim. Ta aa, kayalarn yanna kadar indim, Andy. Orada eski iskele vardr -eskilerin Simmons skelesi dedikleri- ama artk bir iki direkle granite gmlm pasl iki demir halkadan baka bir ey kalmamtr. Kkken orada balk tutardm, Andy ve iskelenin hep orada kalacan dnrdm, ama sonunda deniz her eyi alp gtryor ite. Alt basamaa oturup ayaklarm aa sallandrdm ve yedi saat orada ylece durdum. Denizin alalmasn, sonra da ykselmeye balamasn seyrettim.

nce paray dnmeye altysam da, bir trl baaramadm. Belki yaamlar boyunca o kadar paras olanlar iin bu kolay bir eydir, ama ben beceremedim ite. Bunu her dnmeye altmda Sammy Marchant'in nce oklavaya, sonra da bana baktn gryordum. Para benim iin o zaman bu demekti, Andy -ve imdi de yle. Sammy Marchant'in o karanlk baklaryla yzme bakp, "Onun yryemediini sanyordum. Sen bana onun yryemediini sylemitin, Dolores" demesiydi. Sonra Donald'la Helga'y dndm. "Beni bir kere kandrrsan yuh olsun sana," dedim kendi kendime dalgalar ayaklarm slatrken "ki kere kandrrsan bana yuh olsun." Ama Vera beni asla kandrmamt... gzleri asla kandrmamt. ocuklar 1961'in o Temmuz gn gittiklerinden sonra bir kere bile grmediimi dndm hatrlyorum. Ve bu duruma o kadar telalanmtm ki, Vera sz amadka onlar hakknda konumama kuralm bozmu ve ona, "ocuklar nasllar, Vera?" diye sormutum. Tanr tanndr ki, dnmeden frlamt szckler azmdan. "Neler yapyorlar?" diye sormutum. O gn onun salonda pencere nnde oturmu rgsn rmekte olduunu hatrlyorum. Bunu sorduumda iini brakm ve yzme bakmt. O gn ok parlak gne vard ve yzne vuruyordu, bir an bana yle korkun bir ekilde bakmt ki, az daha dehetle baracaktm. imdeki o korku getikten sonra buna neden olann gzleri olduunu fark ettim. Gzleri gnein parlak ortasnda kapkara dairelerdi. Kuyunun dibinden baktnda, onun gzleriydi... beyaz hamura sokulmu kmr paralar ya da kk kara talar gibi. Bir an bir hayalet grdme inanmtm. Sonra ban hafife kprdatt ve yine bir gece nce ikiyi fazla karma benzeyen Vera oldu. Bunu da ilk kez yapyor deildi nasl olsa. "Dorusunu istersen bilmiyorum, Dolores," dedi. "Birbirimizden koptuk artk" Syledii bu kadard ve o kadar da yeterdi. Bana onlarn yaantlar hakknda syledii ey -imdi bunlarn hepsinin uydurma olduunu biliyorum artk- o szck kadar anlaml deildi: "Birbirimizden koptuk artk." Bugn Simmons iskelesinde otururken uzun bir sre onun ne kadar korkun bir szck olduunu dndm. Koptuk. Bunu dndke bile titriyorum. Orada oturup eski hikayeleri bir kere daha dndkten sonra hepsini bir yana brakp kalktm. Senin ya da bakalarnn ne dndklerini fazla umursamadma karar vermitim. Her ey bitmiti nk -Joe iin, Vera iin, Michael Donovan iin, Donald ve Helga iin... ve de Dolores Claiborne iin. O zamanla bu zaman arasndaki tm kprler u ya da bu ekilde yanmt. Zaman da adalar ve kara arasnda bir mesafedir nk, ve onu geen feribot sadece anlardr, ve bu da bir hayalet gemiye benzer -kaybolmasn istediin takdirde bir sre ortadan yok oluverir. Ama hepsi bir yana, olaylar ne kadar da garip bir sona vard, deil mi? O eski basamaklardan yukar ar ar karken Joe'nun kuyudan kolunu uzatp da az daha beni de aa ekecei zaman aklma gelen eyi hatrlamtm: Dmanlarma bir kuyu kazdm ve iine ben dtm. O khnemi basamaklardan o parampara olmu trabzana tutunarak karken bunun sonunda olduunu ve zaten byle olacan bildiimi dndm. Sadece benim ukuruma dmem Joe'nun kendi ukuruna dmesinden daha uzun bir zaman almt, hepsi bu ite. Vera'nn da decek bir ukuru vard -ve benim kran duymam gereken bir ey varsa, o da, onun gibi ocuklarm canlandrmaya almak zorunda olmaymd. Ho, kimi zaman telefonda Selena'yla konuurken ve onun dilinin dolandn duyunca yaammzn aclarndan ve kederlerinden gerekten kamamzn mmkn olup olmadn merak ederim ya. Onu kandramamtm, Andy. Ama yine de bama gelenleri dilerimi gacrdatarak karlarm, Andy ve bunun bir srtmaya benzemesine alrm. Her zaman yaptm gibi. ocuumdan ikisinin yaadn ve ikisinin de Little Tall'dakilerin beklediklerinden daha baarl olduklarn dnrm. Hatta o hibir ie yaramayan babalar 20 Temmuz 1963'te o kazay geirmemi olsayd olacaklarndan daha da baarl olduklarn. Yaam bir, ya bu ya u seimi deildir, Andy, eer Vera'nn oluyla kznn lmesine karn benim bir olumla kzmn yaadklarn bir an bile unutacak olursam bu nankrlmn hesabm Tanrnn nnde vermek zorunda kalacam bilirim. Bunu yapmak istemiyorum. Vicdanmda -ve de ruhumda- yeteri kadar yk var sanrm. Ama nz de beni dinleyin ve una inann: yaptm her eyi sevgi

iin yaptm... doal bir annenin ocuklarna duyduu sevgi yznden. Bu dnyann en gl ve de en ldrc sevgisidir. ocuklar iin korkan bir anneden daha dehetli bir ey olamaz dnyada. Merdivenin bana varp da, uuruma dmeyi nleyen o iple evrili dzlkte durup denize bakarken Vera'nn bana tabaklar verdii ve benim de hepsini teker teker elimden drp krdm ryay hatrladm. Tan Joe'nun yzne arpt sesle, krlan tabaklarn sesinin nasl ayn olduunu dndm. Ama en ok Vera ile beni dndm -Maine kylarnda bir kaya paras zerinde son yllarda birlikte yaayan iki kadn. Yals korktuu zaman nasl birlikte yattklarn, o byk evde yllarn nasl geirdiklerini ve sonunda zamanlarn birbirlerine domuzluk yapmay dnerek harcadklarn dndm. Onun beni kandrdn, arkasndan benim onu kandrdm ve kazandka her birimizin nasl mutlu olduumuzu dndm. Toz cinleri zerine gelirken nasl kendisini paralayacak byk bir yaratk tarafndan keye kstrlm bir hayvan gibi barp titrediini dndm. Yatana girip onu kucakladm, birinin bir ban ucuyla dokunduu kristal bir kadeh gibi titremesini hatrladm. Gzyalarn omzumda hissettim, "t! bak o toz cinleri gittiler artk, yanmda emniyettesin," diyerek salarn nasl okadm hatrladm. Ama bir ey renmisem, o da u, Andy: onlar aslnda hi gitmiyorlar. Onlardan kurtulduunu sanyorsun, hepsini temizlediine ve ortalkta bir tane bile brakmadna inanyorsun, ama sonra hepsi birden yzlere benzeyerek kveriyorlar. Ve ister uyank ol ister ryanda olsun, hi grmek istemediin yzlere benziyorlar. Onun merdivende yattn ve yorgun olup artk lmek istediini dndm sonra. Ve orada slak ayakkablarmla dururken, okul kaaklarnn bile artk gelmedikleri o rk merdivenlerde ne iim olduunu anladm. Ben de yorulmutum. Hayatm elimden geldii kadar iyi yaamtm, hibir iten kamamtm, yapmam gereken eyleri yapmaktan da kanm deildim, hatta bunlar korkun eyler olsa da. Vera bir kadnn ayakta kalabilmek iin cad olmas gerektiini sylediinde haklyd, ama cad olmak da g itir. Ve ben de ok yorgundum. Artk lmek istiyordum ve aaya geri dnmek iin ge olmadn dndm ve inerken bu kere en alt basamakta durmak zorunda deildim... eer istemiyorsam. O anda Vera'nn sesini duydum. Tpk o gece kuyunun yannda olduu gibi. Ve bamn iinde deil de, kulamn ta dibinde. Bu kere ok daha rktcyd ama; 1963'te sad nk. "Ne dnyorsun orada, Dolores?" diye sordu o Arka-Yanaklarm-p sesiyle. "Ben senden daha ar bir bedel dedim; kimsenin bilemeyecei kadar ar bir bedel dedim, ama yine de yaptm pazarla uydum. Bundan da fazlasn yaptm. Elimde kalanlar sadece toz cinleri ve ryalar olduunda ryalar alp onlar kendi ryalarma dntrdm. Toz cinleri mi? Onlar sonunda beni ele geireceklerdi ama ben bundan nce onlarla yllarca birlikte yaamay baardm. imdi senin kendi toz cinlerin var, ama o Jolander kzn kovduum gn bana kar ktnda sahip olduun cesareti kaybetmisen, istediini yapabilirsin. Git ve atla. nk cesaretin yoksa, Dolores Claiborne, sen aptal bir kocakardan baka bir ey deilsindir." Geri dnp evreme baktm, ama sadece rzgarl gnlerde kabaran dalgalarn serpintisiyle slak olan East Head'den baka bir ey gremedim. Grnrlerde bir tek canl bile yoktu. Orada bir sre daha kalp gkte uuan bulutlara baktm, sonra dnp eve doru yrdm. O rutubetli havada deniz kysnda oturma sonunda srtma arlar saplandndan yolda iki kere durup dinlendim. Ama sonunda eve varabilmitim. Hemen tane aspirin itim, arabama atladm gibi buraya geldim. Hepsi bu kadar ite. Nancy, o kk kasetlerden be alt tane doldurduunu gryorum, o kk makinen de artk yorulmu olmal. Ben de yoruldum, ama buraya anlattklarm anlatmaya geldim ve szm bitti artk. Sylediklerimin hepsi gerektir. Bana ne yapman gerekiyorsa yapabilirsin, Andy; ben kendime deni yaptm ve huzurluyum. Sanrm nemli olan da budur; bu ve kim olduunu tam olarak bilmen. Ben kim olduumu biliyorum: Dolores Claiborne, iki ay sonra altm alt yanda olacam, kaytl Demokratm ve doduumdan beri Little Tall Adasnda yayorum. Nancy, o aletinin

STOP dmesine basmadan iki ey daha sylemek istiyorum. Sonunda dayananlar dnyann cadlardr... ve toz cinlerine gelince... canlar cehenneme! NOT DEFTER 6 Kasm 1992 tarihli Ellsworth Amerikan gazetesinden: ADALI KADIN AKLANDI Bayan Vera Donovan'n uzun zamandr bakcln yapmakta olan Little Tall Adasndan Dolores Claiborne dn Machias'ta yaplan ilk soruturmada Bayan Donovan'n lmnden susuz bulunmutur. Soruturmann amac Bayan Donovan'n bir ihmal ya da kast sonucunda lp lmediini saptamakt. lm srasnda bunam olduu sylenen Bayan Donovan'n bakcs ve khyasna mirasnn byk bir ksmn brakm olmas nedeniyle Bayan Claiborne'un lmnde eli olduu iddia edilmekteydi. Baz kaynaklar mirasn on milyon dolardan fazla olduunu bildirmektedirler. 20 Kasm 1992 tarihli Boston Globe gazetesinden: SOMERVILLE'DE MUTLU BR KRAN GN ADINI VERMEYEN BR YARDIMSEVER YETMLER EVNE 30 MLYON DOLAR BAITA BULUNDU New England Little Wanderers Yetimler Evi yneticileri bugn bir basn toplants dzenleyerek yz elli yllk yetimler evine bu yl Noel'in erken geldiini bildirmilerdir. Kuruma adn aklamayan biri otuz milyon dolar bata bulunmutur. Ynetim Kurulu Bakan Brandon Jaeger, "Bu inanlmaz ba haberini New York avukatlarndan Alan Greenbush verdi," demitir. "Bu byk ban ardndaki kii -bu koruyucu melek demeliyim hatta- adnn aklanmamas konusunda ok ciddiymi." 14 Aralk 1992 tarihli The Weekly Tide gazetesinden: LTTLE TALL'DAN HABERLER Yazan 'Merakl Nettie' Geen hafta Jonesport taki Cuma gecesi Noel Tombalasn Bayan Lottie McCandless kazanmtr -dl tam 240 dolard. Merakl Nettie yle kskand ki. Neyse ciddiyete dnelim, kutlarz, Lottie! John Caron'un kardei Phlio Derr'den John'un Deep-star adndaki teknesini kalafatlamaya yardma geldi. Bu kutsal mevsimde biraz "karde sevgisi" kadar gzel hibir ey olamaz, deil mi, dostlar? Torunu ile yaayan Jlene Aubuchon geen Perembe 2000 paralk St. Helens tablosunu tamamlad. Jlene gelecek yl 90nc yan istine Kilisesinin 5000 paralk resmini tamamlayarak kutlayacan sylyor. Aferin, Jlene! Dolores Claiborne bu hafta konuu iin de alverie kacak. Olu Joe'nun -'Bay Demokrat'n- ailesiyle Augusta'dan bir 'Ada tatili' iin geleceini biliyordu, ama imdi nl dergi yazar kz Selena St. George'un da yirmi yldan beri ilk kez adaya geleceini renmi bulunuyoruz. Merakl kendisine Selena'nn Atlantic Monthly'deki son yazs zerinde konuup konumayacaklarn sorduunda Dolores sadece glm ve, "Konuacak ok ey bulacamzdan hi kukum yok," demitir. Merakl geen Ekim aynda futbol oynarken kolunu kran Vincent Bragg'n iyileme yolunda olduunuEkim 1989-ubat 1992 Stephen King - Dolores Claiborne Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr. UYARI: www.kitapsevenler.com Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar... Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz sitemizdeki tm e-kitaplar, 5846 Sayl Kanun'un ilgili maddesine istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekran

vebenzeri yardmc aralara, uyumluolacak ekilde, "TXT","DOC" ve "HTML" gibi formatlarda, tarayc ve OCR (optik karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grmeengelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki e-kitaplar, "Engelli-engelsiz elele"dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin, tamamen gnlllk esasna dayal olarak, engelli-engelsiz Yardmsever arkadalarmzn youn emei sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibirekilde ticari amala veya kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek tmyasalsorumluluklar kullanana aittir. Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir. www.kitapsevenler.com web sitesinin amacgrme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek ve kitap okuma alkanln pekitirmektir. Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyorum.Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri abalardan ve yaptklar katklardan tr teekkr ediyorum. Bilgi paylamakla oalr. Yaar MUTLU LGL KANUN: 5846 Sayl Kanun'un "altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar amagdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." bu e-kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir. Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grme engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu sevinci paylaabilmek tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz tarayp, kitapsevenler@gmail.com Adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz. Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfen bu aklamalar silmeyiniz. Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz... Teekkrler. Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara. Stephen King - Dolores Claiborne