IŞİD gelini olarak bilinen Zehra Duman şu anda Türkiye’de bir hapishanede ve soruşturma altında. SBS Haber’in elde ettiği belgeler, 4 yaşındaki oğlu ve bir yaşındaki kızının da, 17 Temmuz’dan beri Şanlıurfa Valiliği’ne bağlı Çocuk Koruma İlk Koruma ve Değerlendirme Birimi’nde kaldıklarını gösteriyor.
Duman’ı Türkiye’de temsil eden avukat da, SBS Haber’e verdiği demeçte, Duman’ın Şanlıurfa’da bir hapishanede olduğunu ve soruşturma altında olduğunu doğruladı. Avukat, çocuklar üzerinde yapılan DNA testi ile Duman’ın anneleri olup olmadığının kontrol edildiğini belirtti.
Duman 2020 başında Avustralya vatandaşlığından çıkarılmasına karşı Avustralya Yüksek Mahkemesi’ne itirazda bulunmuştu. Duman’a, vatandaşlıktan çıkarıldığı 2019 Temmuz ayında ibraz edilmişti.
Duman's two children are being held at a child protection centre in Turkey. Source: Supplied/Dateline
2015’ye yürürlüğe giren vatandaşlık yasası kapsamında, IŞİD’in 2016’da terrorist grup olarak ilan edilmesinden sonra Duman “otomatik” olarak vatandaşlıktan çıkarılmıştı. 26 yaşındaki Duman’ın Türkiye vatandaşı olduğuna inanılıyor.
Avustralya’nın ilk IŞİD gelini
2014 yılı sonlarında Suriye’ye gidip Melbournelu IŞID savaşçısı Mahmud Abdullatif’le evlenen Duman, Avustralya’nın ilk IŞİD gelini olarak biliniyor. Abdullatif’in Ocak 2015’te öldürüldüğü açıklanmıştı.
Suriye’deyken internette son derece aktif olan Duman, kendisine kayıtlı Twitter hesabı üzerinden IŞİD’ı destekleyen mesajlar atıp Batı’ya karşı şiddet çağrısında bulunmuştu. 2015 tarihli bir Twitter mesajının İngilizcesi: “Kocalarımız cephede ölüyor ancak bu Batı’daki kadınların kafirleri öldürmek için kocaları göndermesini engellemiyor. Saldır: Britanya, Avustralya ve ABD.”
Aynı hesaptan yapılan bir başka paylaşımda, silah tutup IŞİD bayrağı sallayan kara çarşaflı kadınların fotoğrafı paylaşılmıştı..
Daha sonra büyük yenilgiler alan IŞİD, elindeki son bölge olan Suriye’deki Bağuz kentini de Mart 2019’da kaybetti. Kenten yaklaşık 20 bin sivilin kaçtığı ve Suriye ve Irak’taki mülteci kamplarına sığındıkları belirtilmişti.
A post from an account linked to Duman. Source: Twitter
Duman’ın Melbourne’da yaşayan annesi Özlem Coşkun, kızının 2017 ortalarında bağlantıya geçip Suriye’den kaçıp Avustralya’ya dönmek istediğini söylediğini belirmişti. da Avustralya hükümetinden kızını ve iki torununu geri getirmesini istemişti. Torunlarına kendisinin bakacağını söylemişti.
Aynı röportajda, Zehra’nın kızının babasının da bir başka Avustralya vatandaşı olduğunu ifade etmişti. Coşkun geçmişte Zehra’nın oğlu’nun babasının Abdullatif olduğunu söylemişti. Çocukların vatandaşlık durumunun ne olduğu bilinmiyor.
Vatandaşlık karmaşası
Nisan ayında kendisi ve çocukları adına Yüksek Mahkeme’ye başvuran Duman, Avustralya’nın otomatik olarak vatandaşlığını iptal etmesinin anayasaya aykırı olduğunu iddia etmişti. SBS Haber’in elde ettiği bilgiye göre, Duman’ın avukatları, müvekkillerinin Avustralya’nın uyguladığı “aliens power” kuralının dahilinde olmadığını çünkü doğuştan ve aileden Avustralya vatandaşı olduğunu belirtiyor. Duman doğduğunda anne ve babası Avustralya vatandaşıydı. 
Yüksek Mahkeme’nin baktığı dava, bu kapsamda açılan ilk dava. Dava çifte vatandaşlığı olanların bir düşman gücü veya terörist grup için savaşması, çeşitli yasadışı eylemler yapması veya belirli suçlardan ceza alması durumunda, hükümetin kişiyi vatandaşlıktan çıkarabilmesini sorguluyor.
Duman as a teenager with her mother. Source: Supplied/Dateline
Kanuna göre, İçişleri Bakanı’nın kişinin vatandaşlığı düşürülünce vatansız kalmayacağına inanması gerekiyor.
2015’de onaylanan kanuna Parlamento İstihbarat ve Güvenlik Komitesi’nin önerdiği bazı değişikliklerin geçen hafta onaylanması bekleniyordu. Değişikliklere göre, otomatik olarak vatandaşlıktan atmak kalkacak ve İçişleri Bakanı’na, kişinin vatansız kalmayacağına yönelik güvencesi olması durumunda vatandaşlıktan atma yetkisi verilecekti.
2015’te onaylanan yasa kapsamında, terörizmle bağları yüzünden en az 12 Avustralyalı vatandaşlıklarını kaybetti. Bunlar arasında, Melbourne doğumu IŞİD’e üye bulan Neil Prakash da var. Parakash 2019’da terörist gruba üye olmaktan aldığı 7.5 yıl hapis cezası kapsamında Türkiye’de bir cezaevinde.
El Hol mülteci kampında, eskiden IŞİD işgali altında olan Suriye’nin kuzeydoğusundan kaçan 70 bin kadın ve çocuk yaşıyor. Kalanların yaklaşık yüzde 15’ı yabancı ülke vatandaşı. Kampta yaşayan ve yaklaşık 50 farklı ülkeden gelen kadın ve çocuklara vatanlarından pek bir yardım yok. Örneğin Britanya hükümetinin, çift vatandaş olan 20 yaşındaki Shamima Begum’ün vatandaşlığını iptal etme girişimi şu anda mahkemede.
El Hol kampında en az 65 Avustralyalı kadın ve çocuk olduğuna inanılıyor. Avustralya hükümeti geçmişte defalarca kez, tehlikeli bölgelerde kalan insanları çıkarmak için hiçbir Avustralyalı yetkilinin hayatının riske atılmayacağını söyledi.
El Hol’da yaşayan Avustralyalı aileleri temsil eden Sydney’den Kamalle Dabboussy, Duman’ın küçük çocuklarının güvenliğinin öncelik olması gerektiğini söyledi. “Anladığım kadarıyla Avustralya vatandaşlığına hakkı olan çocukların fiziksel ve duygusal durumları hakkkında endişelerim var. Avustralya hükümeti kuzeydoğu Suriye’deki diğer çocukların güvenliğini ne kadar çabuk sağlarsa o kadar iyi” diye konuştu.
Duman married fellow Melbournian and IS fighter Mahmoud Abdullatif. Source: Supplied/The Feed
Duman’ın Türkiye’ye kaçmasının, başlı başına El Hol mülteci kampında ne kadar çaresiz hissettiğini gösterdiğini belirtti. Dabboussy’nin kızı Mariam ve torunları da kampa kalan Avustralyalılar arasında.
Geçen Temmuz ayında Dışişleri Bakanı Marise Payne, ABD’ye yaptığı bir gezi sırasında verdiği demeçte, COVID-19 seyahat yasaklarının zaten son derece karmaşık olan bir durumu daha da karmaşık bir hale getirdiğini söylemişti. “Geri getirilecek kişilerin topluma tekrar entegre edilmesi, izlenmesi, güvenliği ve rehabilitasyonuna ayrılacak kaynak normal zamanda olmayacağı kadar baskı altında” diye konuşmuştu.
Suriye’de ve genel olarak bölgede durumun her zamankinden çok daha karmaşık olduğunu, ve Avustralya’da da, eyalet ve bölge hükümetlerinin tüm kaynaklarını COVID-19 krizi için kullandıklarını söylemişti.
Avustralya’daki Türkiye Büyükelçiliği ve Türkiye İçişleri Bakanlığı, Duman ve çocukları hakkında yorumda bulunma isteğine cevap vermedi.
Avustralya Dışişleri Bakanlığı, SBS Haber’in konu hakkındaki sorularını İçişleri Bakanlığı’na yöneltmesi gerektiğini belirtti. İçişleri Bakanlığı, Duman, çocuklarının Avustralya vatandaşlığı statüsü ve elçilik desteği alıp almadıklarına yönelik soruları cevapsız bıraktı. Bakanlık sözcüsü, mahkemede olan bir konu hakkında yorum yapmayacaklarını belirtti.
SBS Türkçe’den Nejat Başar katkıda bulundu.
