BİTKİLERDE   KALSİYUM   NOKSANLIĞI,BELİRTİLERİ  VE  ÇİÇEK  BURNU  ÇÜRÜKLÜĞÜ

BİTKİLERDE   KALSİYUM   NOKSANLIĞI,BELİRTİLERİ  VE  ÇİÇEK  BURNU  ÇÜRÜKLÜĞÜ

       ÖNCE  KALSİYUMU  TANIYALIM

       Toprak  alkalileri  grubundan  metalik  bir  elementtir.Sembolü  Ca;  ismi  Latince’ de  “kireç”  anlamına  gelen “calx”  sözcüğünden  gelmektedir..Özgül  ağırlığı  1,55 gr/cm3 , 851 C0    de  erir.

1439  C0  de  kaynar.Vücudumuzda  makro  yapıda  bulunur.Oksidasyon  değeri   +2  dir.Atom  numarası  20,atom  ağırlığı  40,078 ‘dir.Kalsiyum  yeryüzünde  en  bol   bulunan   beşinci  elementtir.

Kimyevi  reaktivitesi  yüksek  olduğundan  serbest  halde  bulunmaz.Yer  kabuğunda  genellikle  karbo-

nat,sülfat,silikat  ve  fosfat   bileşikleri  şeklinde  bulunur.En  çok  rastlanan  minareleri  kireçtaşı,mer-

mer , kalsit   CaCO3,dolomit  (  MğCO3 CaCO3),fluorit,fluspat (CaF2),apatit,jips (CaSO4.H2O),  ve  fosfrittir  ( Ca3(PO4) ).

        BİTKİLERDE    KALSİYUMUN  İŞLEVLERİ  VE  ALINMA  ŞEKİLLERİ

Bitliler  kalsiyumu  Ca+  iyonu  şeklinde  alır.Yurdumuzda  aşırı  derecede yıkanmış  (Karadeniz  Bölge-

Si) ve  kireçleme  yapılmamış   asit  topraklar  dışında bitkilerin  ihtiyacından  fazla   kalsiyum  kök  bölgesine  taşınır.Kök alanında  çok  fazla  kalsiyum   bulunmasına  karşın , bunun  bitkiler  tarafından

alınan  miktarı  çok  azdır.Toprak  çözeltisinde  kalsiyum  (Ca+)  konsantrasyonu  K+   dan  daha  fazla  olmasına  rağmen   bitkiler  tarafından   Ca+  daha  az  alınır.Bunun  sebebi  kalsiyum (Ca+)  alımının

yalnızca  endodermis   hücre  duvarı  henüz  mantarlaşmamış   genç  kök  uçları  tarafından    gerçekleşmesi  olarak  açıklanmaktadır.Bitkiler  tarafından  alınan   kalsiyum  miktarı    bitkilerin  genetik  yapılarıyla  yakından  ilgilidir.Kök  katyon  değişim  kapasitesi  (KDK)  yüksek  olan  bitkiler daha  fazla  Ca+  alırlar.Kalsiyum   alımı  üzerine  Mğ+2 , NH4+,K+,NO3-   ve  toprak   PH ‘sı  etkilidir.Ya-pılan  bir  araştırma da Mğ  miktarı  arttıkça  Ca  ve  Na’ un  alımı  düşmüştür,K+  alımı  artmıştır.(Scharrer   ve   Jung)Yüksek  tuzluluk,su   dolayısıyle  Ca   alımını  azaltır.Bu  tür  problemin

olduğu  yerlerde  güneşli  devrede ki  çiçek  burnu  çürüklüğü  artar;bulutlu  dönemlerde  azalır.Tuz-

luluk  kaynağıda  önemlidir.Domates te  yapılan  çalışmada  sadece NaCl  kullanılarak  tuzluluk  sağlandığında  (17 ms/cm )  çiçek  burnu  çürüklüğü  görülmemiş,fakat  ana  elementler  artırıldığın-

da   (N,K  gibi)   ÇBÇ  görülmüştür.ÇBÇ  ‘lüğü  yüksek  oranda  meyve  tutan  iri,etli  meyveli  çeşitlerde

daha  fazla  görülmektedir.Meyveye   Ca   nakli,besin  çözeltisinde  tuzluluğun  artması  ve  bitkide

bol  miktarda  yaprak  bırakılmasıyla da  kısıtlanmaktadır.Bu  durumda  yaprak  budamasının  fay-

dalı  olduğu  görülmüştür.Aşırı  yaprak  budaması  sakıncalıdır.Domateste  çatlamanın  sebeplerinden  biridir.Bu da  kalsiyum  transferi  ile  ilgili  bir  durumdur.

         Bitkilerde  kalsiyum  fazlalığından  dolayı  zehir  etkisi  görülmediği  gibi   bitki  gelişmesinde  olumsuz  bir  etkide  görülmez.Bitki  dokularında  toplam  kalsiyumun  büyük  bir  bölümü;diğer

makroelementlerden   ayrımlı  olarak  hücre  duvarlarında  yer  alır.Bunun  temel  nedeni  hücre duvarlarında  kalsiyumu  bağlama  yerlerinin  fazla  olması  ve  stoplazma  içerisinde   kalsiyumun  hareketinin  sınırlı  bulunmasıdır.Elma  meyvesinin  depo  dokularında  toplam  kalsiyumun  %  90 ı

hücre  duvarlarında  bağlı  olarak  bulunmaktadır(Faust  ve  Klein).Hücre  duvarlarında  yer  alan  kalsiyum  pektatlar  bitki  dokularını  ve  meyveleri  mantar  ve  bakteri  enfeksiyonuna  karşıda  korurlar.Meyvelerde  kalsiyum  içeriğinin  artması  dokuların  daha  güçlü  olmasına ve  olgunlaşma  süresinin de  bir  ölçüde  uzamasına  neden  olur (Wills  ve  ark.)

          Kalsiyum  bitkilerde  kök  uzamasına  ve  hücre  bölünmesine  (Schit 1981)  etki  yapar.Kalsiyum

Pektik   zincirin  çapraz  bağlantı  oluşturması  nedeniyle  hücre  duvarlarının  sertleşmesini  ve  güçlenmesini  sağlar.Kalsiyum  bitkilerde  kök  salgısı  üzerine de   etkilidir.Noksanlığında  kök  uçlarında  salgı  miktarı  önemli  derecede  azalır  (Bennet  ve  ark.) Kalsiyum  bitki  dokularını

donma-çözülme  stresine  karşı  korur.Kalsiyum  hücreden  madde  çıkışını olağanüstü   düzeyde

azaltarak   don  zararını  önler.Hücre  vakuollerinde  biriken  kalsiyum  katyon-anyon  dengesinin

sağlanmasında  rol  oynar.Bitkilerde  metabolik  ve  fizyolojik  etkinliklerinin  bir  sonucu  olarak

kalsiyum , bitkileri  bazı  hastalıklara  karşı  dayanıklı  kılar.(Çizelge 1) Kök  faaliyetlerini  etkileyen  bir  faktörde  havalanmadır.Kötü  havalanma  Ca’ un  alımını  %  35  azaltmıştır.

         Kalsiyumun  Alınabilirliğine   Oransal    Nem’ in  Etkisi

Genç  yapraklarda ki  Ca  içeriği  %  95  oransal  nemde  ;%  de  50  oransal  nemdekinden  çok daha

düşüktür.Sürekli  oransal  nemin  düşük  olduğu  seralarda  (özellikle  jeotermal   enerji  ile  ısıtılan  se-

ralarda) suyun  çoğu  transpirasyon  hızını  karşılamak  için  yapraklara  gider  ve  Ca  burada  depolanır.Dolayısıyle  yaprak  analizleri  burada  bize  doğru  ölçüyü  vermez.Yapraktan  kalsiyum  lu

gübrelerden  mutlaka  kullanmamız  gerekir.Genç  yapraklarda  kuru  maddededeki  Ca  içeriği  çok

düşüktür.(%  1-2);ama  buna  karşın   yaşlı  yapraklarda ki Ca  içeriği  ( %  6-7)   çok  yüksektir.Sebebi  transpirasyonun  daha  fazla  olduğu  yaşlı  yapraklarda   Ca’ un  birikmesidir.Yapraklarda ki  Ca  %  1 ‘ in   altına  düştüğünde  noksanlık  belirtileri  görülür.Normal  seviye  %2-4   Ca ‘dır.Yapraklarda  Ca  olması  meyvede de olması  manasında  değildir.Çünkü  yaprakta ki  depolanan  Ca  meyveye  taşınamaz.Yüksek  oransal  nemde;transpirasyon  azaldığından  çok  az  su  dolayısıyle  Ca  üst  yapraklara  taşınır.Bu  durumda  meyveye  daha  çok  Ca  gider,düşük  oransal  nemde  ise  su   ve  kal-

siyumun  çoğu  yapraklara  nakledildiğinden   meyveye  çok  azı  ulaşır.Serada  geceleri    oransal  nem  yükselir,traspirasyon  azalır,dolayısıyle  kök  basıncıyla  meyveye  daha  çok  Ca  taşınır.

ÇİÇEK  BURNU   ÇÜRÜKLÜĞÜ(ÇBÇ)

Meyvelerin  çiçek  burnunda  ya da  uç kısmında  sulu  bir  bölge  olarak  başlayıp,zamanla  pörsüyen  ve  içbükey,siyah,sert  ve  kuru  hale  gelen  bir  çürümedir.Belirtileri  bazen  meyve  içinde de  olabilir.

Meyvenin  çürümemiş  kısımları  ,sap  kısmı  hızlı  bir  şekilde  olgunlaşır.ÇBÇ’ nün  sebebi   meyvede ki

Ca  noksanlığıdır.Kalsiyum,aktif  hücre  bölünmesi  sırasında ,kalsiyum  pektat  şeklinde  hücre  duvarlarının  yapımında  gereklidir..Ayrıca  karbonhidrat  ve  aminoasitlerin  bitkide ki  naklinde  ve  yeni  köklerin  gelişmesinde de görev  alır.Meyve de Ca seviyesi   düşükse  olgunlaşma  hızlanır.Ca  noksanlığında  bitki  bodurlaşır,yapraklar  küçülür,kıvrılır,kenarları  sararır  ve  kahverengileşir.İç

Çiçek burnu  çürüklüğü   dıştan  görülmez ve  plasentanın  çiçekucu    bölgesiyle  sınırlıdır.Bu durum

genellikle  bitkinin  kısa bir  süre  Ca  eksikliğine  maruz  kaldığında  görülür.Belirtileri  domateslerde 

az miktarda   siyah  tohum,meyvelerde(elma,armut,ayva)  çekirdek  etrafında  gri-siyah  bir  tabaka  olabilir.Meyve  tasnif  sırasında  dıştan  görülmediği  için  ;satış  sonrası  kendini  gösterir.Raf  ömründe  azalma,yumşama,meyve   etinin   siyahlaşması  gibi  belirtilerle  kendini  gösterir.ÇBÇ  domateslerde  yapılan  bir  araştırmada  tohumlara  göre  farklılık  arzetmiştir.Bunun  sebebi  hücre  büyümesi  ile  Ca’un   ksilem  kanalıyla  taşınma  oranının  eşit  olmamasından  kaynaklanır.

               ÇBÇ  topraksız  kültürde,sera  toprağındakine  göre  daha  fazla  görülür.Bunun  nedeni  top-

rakta  kök  büyümesinin    sınırlandırılmaması bol  Ca  bulunmasıdır.