Yutma Bozukluğu ve Yutma Bozukluğu Terapisi
Yutma bozukluğu çeşitli nedenlerle oral alımın güçleşmiş olduğu klinik tablolara verilen genel addır. Yutmada güçlüğün oluşması ya da hiç yutamama gibi durumlar nörolojik hastalıklar, beyin hasarları, inme gibi çeşitli klinik tablolarda görülmektedir.
Yutmada yaşanan güçlükler ya da yutma bozuklukları besin alınımını etkilemektedir. Hayati sistemlerden birisi olan sindirim sistemini etkileyen bu hastalıkların ivedilikle tedavi edilmesi gerekmektedir. Çünkü yeterli besin alınamaması durumu başta beslenme kaynaklı sorunlara neden olsa da sonrasında diğer sistemik rahatsızlıklara da zemin hazırlayabilmektedir.
Yutma bireyin anne karnında kazandığı ve doğum itibariyle uygulamaya başladığı bir fonksiyondur. Bu fonksiyonun gerçekleşmesinde çene kasları, dil, tükürük, farenks ve özefagus unsurları bulunmaktadır. Beslenmenin sağlanabilmesi için yutma fonksiyonlarının kusursuz çalışmaya devam ediyor olması gerekir.
İncelendiğinde birey için refleks haline gelen yutma işlevindeki bozukluklar kişi sağlığını doğrudan etkilemektedir. Yutma bozukluğu çeşitli nedenlerle doğuştan ya da sonradan gelişebilmektedir. Farklı hastalıklar, travma ve kazalar yutma bozukluklarına neden olabilmektedir. Yutma bozukluklarına neden olan bazı tanılar ise şunlardır;
- Paralizi
- Felç (İnme)
- Amyotrofik Lateral Skleroz (ALS)
- Multiple Skleroz (MS)
- Serebrovasküler Hastalıklar (SVO)
- Beyin Kanaması
- Ezonifolik Özefajit
- Özefagusta Fırıklaşma
- Reflü Tipleri
- Gırtlak Kanseri Tipleri
- Demans (Bunama)
- Parkinson
- Özefagus Tümörleri
İlginizi Çekebilir;
Yutma Bozukluğu Nedir?
Yutma bozukluğu, çeşitli nedenlerle yutma fonksiyonunun geçici ya da tamamen ortadan kalktığı durumları ifade etmektedir. Yutma fonksiyonu istemli başlayan ama refleks olarak devam eden bir fonksiyondur. Bu refleksin kazanımı anne karnında başlar. Sağlıklı bir birey ise günde ortalama 1200 kez yutkunmaktadır.
Yutma bozukluğunun geliştiği durumlarda doktora başvurmak gerekmektedir. Kişi yutmada güçlük çekiyor ya da hiç yutamıyorsa besinleri aspire edip boğulma riski taşımaktadır. Yutma sorunu olan kişilerin beslenmelerinde farklı yollar izlenmektedir.
Yutma bozukluğunda herhangi bir adım atabilmek için öncelikle bireyin hastalığının teşhis edilmesi gerekmektedir. Kişide görülen bazı semptomlar kişiyi hastaneye girmeye sevk eder. Böylelikle gerekli tanılama testleri yapıldıktan sonra tanı alır. Kişide görülen semptomlar ise şunlardır;
- Çiğnemede güçlük çekme
- Geç yutma ya da hiç yutamama
- Beslenmede zorluk
- Kusma, bulantı
- Yiyecekleri aspire etmek
- Kilo kaybı
Yutma güçlüğüne tıp dilinde disfaji adı verilmektedir. Disfajinin üç türü bulunmaktadır. Bu türler yutma aşamaları bağlamında ortaya çıkmaktadır. Bunlar: oral disfaji, faringeal disfaji ve özefageal disfajidir.
Yutma bozukluğu geliştiği durumlarda vücutta ciddi bir besin gereksinimi ortaya çıkmaktadır. Bunun karşılanmaması kilo kaybı ve dehidratasyon gibi ciddi komplikasyonlara neden olmaktadır. Bunun önlenmesi için bu sağlık sorununun rehabilitasyonu gerekmektedir. Gerekli teknik ve yöntemler ile vücudun alması gereken besine ulaşması sağlanmalıdır.
Yutma bozukluklarının tedavi edilebilmesi için öncelikle tanımlanması gerekmektedir. Tanı koyarken çeşitli tıbbi aletler kullanılabileceği gibi kullanılmaksızın terapistlerce de tanımlanabilir. Yutma güçlüklerinde tanılama için en çok kullanılan teknik Videofloroskopi bir diğer adıyla Modifiye Baryum Yutma Çalışması (MBYÇ) olarak bilinmektedir.
Yutma Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Yutma bozukluğu tedavisinde tanılama sürecinde rol oynayan konuşma ve dil terapistleri rol almaktadır. Konuşma ve dil terapisti tarafından hasta detaylıca incelenir ve tedavi yöntem ve tekniklerine karar verilmektedir.
Hastanın mevcut tanıları, yutma bozukluğuna neden olan durum ve semptomlar değerlendirilmektedir. Detaylı anamnez alındıktan sonra fiziksel değerlendirilmeye geçilir. Fiziksel değerlendirilmede yutma sürecinde rol alan ağız ve çene kaslarının hareketleri izlenir. Çiğneme ve yutma sürecinin uzunluğu ve bu süreçteki zorlanmalar takip edilir. Tüm bu değerlendirilmelerden sonra gerekli ise Modifiye Baryum Yutma Çalışması (MBYÇ) yapılır. Bu test yutma bozukluklarının tanımlanmasında kullanılan ayırıcı tetkiklerin başında gelmektedir.
Yutma bozukluklarında kullanılan temel üç tip tedavi yöntemi vardır:
- Yutma bozukluğu terapileri
- Diyetler
- PEG ile beslenme
Bozukluk tanımlandıktan sonra derecesi doğrultusunda tedaviye başlanır. İleri seviyede olmayan yutma bozuklarında diyetler oluşturulur ve bir yandan yutma bozukluğunu ortadan kaldırmak amacıyla terapilere başvurulmaktadır.
Ancak ileri seviye bozukluklarda oral alım mümkün olmayacağından PEG (Perkütan Endoskopik Gastrostomi) tekniğine başvurulmaktadır. PEG uygulamasında batından mideye bir katater ile beslenme yolu açılır. Bu beslenme yolu uygun görülen besinler ile beslenmeyi sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.
PEG herhangi bir komplikasyon gelişmediği sürece aylarca kullanılabilmektedir. PEG ile besin direk mideye ineceğinden bu beslenme tipine uygun besinlerin hazırlanılmasına önem gösterilmelidir.
Yutma Bozukluğu İçin Kullanılan Değerlendirme Yöntemleri
Yutma bozukluğu değerlendirilmesi ve teşhis edilmesi genellikle konuşma ve dil terapistleri tarafınca gerçekleştirilmektedir. Terapist hastayı kas gücü, yutma süreci açısından detaylı bir şekilde takip eder ve değerlendirilir. Ancak tanı konulurken daha objektif bir değer elde edilmesi açısından bazı tekinkilere başvurulması gerekmektedir.
Yutma bozukluklarında tanımlama açısından objektif veriler elde etmek açısından Modifiye Baryum Yutma Çalışması (MBYÇ) kullanılmaktadır. Bu teknik videofloroskopi olarak da bilinmektedir. Bir diğer tercih edilen test ise Fiberoptik Endoskopik Yutma Çalışması (FEYÇ) tekniğidir. Bu teknikler görüntüleme yöntemleridir. Fiziksel açıdan değerlendirilen hasta bu görüntüleme teknikleri ile objektif tanımlama alır.
Yutma Bozukluğu Tedavisi İçin Kullanılan Terapi Yöntemleri
Yutma bozukluğu tedavisinde en çok tercih edilen tedavi yöntemi terapilerdir. Dil ve konuşma terapistleri çeşitli nedenlerle kaybedilen ya da zarar gören yutma yetisini geri kazandırmayı amaçlarlar. Bu bağlamda ise çeşitli terapilere başvurmaktadırlar.
Yutma güçlüğü yaşayan bireylerde öncelik beslenmenin sağlanmasıdır. Çünkü beslenme sağlanamadığı taktirde çeşitli komplikasyonlar gelişebilmektedir. Beslenmede güçlük yaşayan bu bireylerde amaç uygun besin tipi ile beslenmenin azar azar ve sık bir şekilde gerçekleştirilmesidir. Beslenme açısından sorunun en aza indirildiği ve kaldırıldığı durumda bir yandan da terapiler gerçekleştirilmelidir.
Yutma bozukluğu tedavisi için kullanılan terapi yöntemleri şunlardır;
- Duyusal uyarılmayı sağlamak
- Telefi edici manevralar
- Doğrudan terapi yöntemleri
- Dolaylı terapi yöntemleri
Yutma bozukluğu hakkında daha fazla bilgi almak için Youtube kanalımızı ziyaret edin.