Page 100 - 9_tum_dersler_konu

236 TİYATRO
ZARFLAR (BELİRTEÇLER) 3. Yer-Yön Zarfı: Fiile ya da yükleme sorulan “Nereye?”
sorusunun cevabı olan zarflardır. Bu zarflar yalın
Ɖ Fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ya da kendileri gibi zarf olan durumda kullanılarak fiilin yönünü (öznenin yöneldiği
sözcükleri türlü yönlerden (yer-yön, zaman, durum, yeri) belirtir. “İleri, geri, öte, beri, doğru, içeri, dışarı,
miktar, soru) etkileyen, belirten, dereceleyen söz- aşağı, yukarı” gibi.
cüklere zarf (belirteç) denir. Zarf türündeki sözcükler
cümlede genellikle öge olarak zarf tümleci görevinde
kullanılır. Zarflar görev ve anlam bakımından; durum I ÖÖREK
zarfı, zaman zarfı, yer - yön zarfı, miktar zarfı ve soru Tüm öğrenciler içeri girsin! (Bu cümlede “girsin” fiiline
zarfı olmak üzere beş başlıkta incelenir. “Nereye?” sorusunu sorduğumuzda “içeri” cevabını
Türk Dili ve Edebiyatı 1. Durum Zarfı: Fiile sorulan “Nasıl?” sorusunun cevabı Sarsıntı bittikten sonra hepimiz dışarı çıktık. (Bu cüm-
almaktayız.)

olan zarflardır. Fiilin nasıl yapıldığını ve ne durumda
lede “çıktık” fiiline “Nereye?” sorusunu sorduğumuzda
olduğunu belirten durum zarfları aynı zamanda tavır
“dışarı” cevabını almaktayız.)
ifade eder. Durum zarfları kimi zaman da kendisi gibi
zarfların durumunu belirtir.
Arabayı biraz daha ileri park eder misiniz? (Bu cümlede
“park eder misiniz” fiiline “Nereye?” sorusunu sorduğu-
I ÖÖREK
muzda “ileri” cevabını almaktayız.)
Düşüncelerini yazarak ifade ediyor. (Bu cümlede “ifade
etmek” fiiline (yüklemine) “Nasıl?” sorusunu sorduğu- ŗ ROT
muzda “yazarak” cevabını almaktayız.) YAYINEVİ
Ɖ Yer - yön zarflarının her zaman yalın halde kulla-
Otomobili oldukça dikkatli kullanıyordu. (Bu cümlede nıldığı unutulmamalıdır. Bu zarflar hâl eklerinden
“kullanıyordu” fiiline “Nasıl?” sorusunu sorduğumuzda herhangi birini aldığında zarf olmaktan çıkar ve tür
“dikkatli” cevabını almaktayız.) olarak isimleşir.
EDİTÖR
Ý Hep birlikte yukarı çıkalım. (“Yukarı” sözcüğü
Damat çekine çekine odaya girdi. (Bu cümlede “girdi” yer - yön bildirir, yalın haldedir ve fiile sorulan
fiiline “Nasıl?” sorusunu sorduğumuzda “çekine çekine” “nereye’’ sorusunun cevabıdır. Dolayısıyla bu
cevabını almaktayız.) sözcük yer - yön zarfıdır.)
Ý Hep birlikte yukarıya çıkalım. (“Yukarıya” söz-
2. Zaman Zarfı: Fiile ya da yükleme sorulan “Ne zaman?” cüğü yalın halde olmadığından, hâl eklerinden
sorusunun cevabı olan zarflardır. Zaman zarfları fiilin birini aldığından bu sözcüğün, “Nereye?” soru-
anlamını zaman bakımından tamamlar, eylemin yapılma suna cevap verse de yer - yön zarfı olduğu söy-
zamanını belirtir. lenemez.)
Ɖ Yer - yön bildiren sözcükler, isimleri niteleyip belirt-
tiğinde bu sözcüklerin türü zarf değil sıfat olur.
I ÖÖREK
Ý Aşağı sokakta kavga çıkmış. (“Aşağı” sözcüğü
Seni ziyarete gelen kişi az önce çıktı. (Bu cümlede sokak ismini nitelediğinden sıfattır.)
“çıktı” fiiline (yüklemine) “Ne zaman?” sorusunu sordu-
ğumuzda “az önce” cevabını almaktayız.)
4. Ölçü / Miktar Zarfı: Fiillere, fiilimsilere, sıfatlara ve
Önümüzdeki yıl askere gideceğim. (Bu cümlede “gide- zarflara sorulan “Ne kadar?” sorusunun cevabı olan
ceğim” fiiline “Ne zaman?” sorusunu sorduğumuzda zarflardır. Bu zarflar; fiillerin, fiilimsilerin, sıfatların ve
“önümüzdeki yıl” cevabını almaktayız.) zarfların anlamını ölçü / miktar bakımından tamamlar.
En fazla kullanılan miktar zarfları arasında “en, daha,
Kardeşimi karşımda görünce çok şaşırdım. (Bu cüm- pek, çok, hep, hiç, az, biraz, kadar, denli, gibi, fazla...”
lede “şaşırdım” fiiline “Ne zaman?” sorusunu sorduğu- sözcükleri yer alır.
muzda “kardeşimi karşımda görünce” cevabını almakta-
yız.)
I ÖÖREK
ŗ ROT Maç uzayınca çok yoruldum. (Bu cümlede miktar zarfı
olan "çok" sözcüğü "yorulmak" fiilinin anlamını ölçü bakı-
Zaman bildiren sözcükler cümlede “zaman zarfı” göre- mından tamamlamıştır.)
vinde kullanılmayabilir.
Çok güzel bir elbise aldım. (Bu cümlede miktar zarfı olan
Ɖ Dünü bilmeyen, bugünü ve yarını anlayamaz. "çok" sözcüğü "güzel" sıfatının anlamını ölçü bakımın-
dan tamamlamıştır.)