8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 TÜRKİYE VE FRANSA’DA HUKUK SEKRETERİ YETİŞTİREN EĞİTİM PROGRAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Eriman TOPBAŞ Adeviye KARAKÖSE Özet Bu çalışmanın amacı, Fransa ve Türkiye’de Hukuk Sekreteri yetiştiren eğitim programlarını karşılaştırmalı bir biçimde incelemektir. Bu amaç doğrultusunda Türkiye ve Fransa’da hukuk sekreteri yetiştiren eğitim programlarının; a) öğrenci kabul koşulları, b) öğretim hedefleri, c) öğretim içerikleri, d) öğretme-öğrenme süreçleri, e) değerlendirme düzenleri, f) program sonrası istihdam alanları, g) program sonrası eğitim imkanları arasındaki benzerlik ve farklılıkların neler olduğu araştırılmıştır. Bu çalışmada, karşılaştırmalı eğitim araştırmalarında sıkça kullanılan; (1) yatay, (2) dikey, (3) problem çözme ve (4) örnek olay yaklaşımlarından yatay yaklaşım kullanılmıştır. Verilerin toplanmasında nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Veri kaynağı olarak, konu alanı ile ilgili literatür, Fransa ve Türkiye’de yürürlükte olan mesleki eğitimle ilgili mevzuat ve eğitim sistemleriyle ilgili resmi ve bilimsel kaynaklardan yararlanılmıştır. Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının; incelemeye konu olan boyutları arasında belirgin farklılıklar olmasına rağmen bazı benzerliklerinin de olduğu gözlenmiştir. Anahtar kelimeler: Hukuk Sekreterliği, Sekreterlik, Büro Yönetimi, Karşılaştırmalı Eğitim. Yrd. Doç. Dr., Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Büro Yönetimi Eğitimi Bölümü, etopbas@gazi.edu.tr  * Yüksek Lisans, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Büro Yönetimi Eğitimi Bölümü, adeviyester@gmail.com  8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 1. Giriş Bilgi evrenindeki ve bununla ilişkili olarak teknolojideki gelişmeler toplumsal ve bireysel çerçevede yeni ihtiyaçların ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Dolayısıyla, toplumsal ve bireysel ihtiyaçların karşılanması eğitim sisteminin öncelikli sorunu haline gelmektedir. Bu bağlamda, eğitim programlarının yeni gelişmeler ve ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar doğrultusunda gözden geçirilmesi önem arz etmektedir. Yeni ihtiyaçların karşılanması yeni insan gücü anlamına gelmektedir. Yeni insan gücünün yetiştirilmesi yeni eğitim programlarının geliştirilmesi veya mevcut programların güncelleştirilmesi ile mümkündür. İnsan ilişkilerinin yoğun bir biçimde yaşandığı ortamlarda hizmet sunan bireylerin yeni koşullara uygun yeterlikler kazanmaları için güncellemeler veya yeni programlar geliştirmek önemli hale gelmektedir. Bu bağlamda, AB’ne üye ülkelerin eğitim sistemlerinin ve değişik alanlardaki eğitim programlarının incelenmesi, yeni program çalışmalarına veya mevcut programları güncellemede belli düzeyde katkı sağlayabilir. Dolayısıyla, AB’nin kurucu üyelerinden ve eğitim sistemini büyük ölçüde AB kriterleri çerçevesinde düzenlemiş olan Fransa’nın mesleki eğitimle ilgili düzenlemeleri, kendi mesleki eğitim sistemimizi ve bu sistem kapsamında yer alan programları gözden geçirmede bir fikir verebilir. Bu çalışma bu gerekçeyle gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, Fransa ve Türkiye’de Hukuk Sekreteri yetiştiren eğitim programları karşılaştırmalı bir biçimde incelenmiş ve bu süreçte aşağıdaki sorulara cevaplar aranmıştır: 1. Türkiye ve Fransa’da hukuk sekreteri yetiştiren eğitim programlarının öğrenci kabul koşulları arasındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir? 2. Türkiye ve Fransa’da hukuk sekreteri yetiştiren eğitim programlarının hedefleri arasındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir? 3. Türkiye ve Fransa’da hukuk sekreteri yetiştiren eğitim programlarının içerikleri arasındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir? 4. Türkiye ve Fransa’da hukuk sekreteri yetiştiren eğitim programlarının öğretme-öğrenme süreçleri arasındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir? 5. Türkiye ve Fransa’da hukuk sekreteri yetiştiren eğitim programlarının öğrenci başarısını değerlendirme biçimleri arasındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir? 6. Türkiye ve Fransa’da hukuk sekreteri yetiştiren eğitim programlarını başarıyla tamamlayan bireylerin çalışacakları iş alanları arasındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir? 7. Türkiye ve Fransa’da hukuk sekreteri yetiştiren eğitim programlarını başarıyla tamamlayan bireylerin devam edebilecekleri eğitim programları arasındaki 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 benzerlik ve farklılıklar nelerdir? Bu çalışmada, karşılaştırmalı eğitim araştırmalarında sıkça kullanılan; (1) yatay, (2) dikey, (3) problem çözme ve (4) örnek olay yaklaşımlarından yatay yaklaşım (Demirel, 1988:10; Erdoğan, 1998:36-37; Türkoğlu, 1998:70; Ültanır, 2000:24-25) kullanılmıştır. Bu çalışmanın verilerinin toplanmasında nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi yöntemi (Yıldırım ve Şimşek,1999:19) kullanılmıştır. Veri kaynağı olarak, konu alanı ile ilgili literatür, Fransa ve Türkiye’de yürürlükte olan mesleki eğitimle ilgili mevzuat ve eğitim sistemleriyle ilgili resmi ve bilimsel kaynaklardan yararlanılmıştır. 2. Kavramsal Çerçeve 2.1. Türk Eğitim Sisteminin Genel Yapısı Merkeziyetçi ve laik bir yapıya sahip olan Türk Milli Eğitim Sistemi 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Yasası çerçevesinde yapılandırılmış bir sistemdir. Yasaya göre, Türkiye’de eğitim 15 yaşına kadar zorunlu olup ortaöğretim tamamlanıncaya kadar ücretsizdir. Yüksek öğretim hariç, tüm devlet okullarında eğitim-öğretim hizmetleri, buna ders kitapları da dâhil, ücretsiz olarak karşılanır. Türk eğitim sistemi, milli eğitim bakanlığı merkez olmak üzere bir örgütlenme şemasına sahiptir. Bakanlık illerde il ve ilçelerde de ilçe milli eğitim müdürlükleri tarafından temsil edilmektedir. İl ve ilçe milli eğitim müdürleri bakanlık tarafından atanır ve banlık talimatlarına göre çalışmalarını sürdürürler. Türkiye’de eğitim politikasının belirlenmesi ve uygulamaya konulması Anayasa gereğince hükümetin yetkisindedir. Hükümet, bu yetkisini, Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla kullanır. Türk eğitim sistemi; okulöncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim olmak üzere dört kademeden oluşmaktadır. Türkiye’de mesleki eğitim ilköğretimden sonra başlayan bir süreçtir. 2. 1. 1. Türkiye’de Mesleki Eğitim Türk eğitim sisteminde mesleki eğitim ilköğretimden sonra başlamaktadır. İlköğretim 8 yıl sürmekte ve zorunlu eğitim kapsamı içine girmektedir. İlköğretim 6, 7, ve 8. sınıflarda tüm öğrenciler Seviye Belirleme Sınavına (SBS) girerler ve üç sınavdan aldıkları puanların ortalamalarına göre bir ortaöğretim kurumuna kayıt yaptırırlar. Türkiye’de ortaöğretim 4 yıl olup değişik alanlarda eğitim-öğretim hizmetleri verirler. Bu alanlar; Genel Lise, Fen Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi, Anadolu Lisesi, Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi, Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi, Kız Teknik ve Meslek Lisesi, Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi, Ticaret Meslek Lisesi, Anadolu 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 Öğretmen Liseleri, İmam Hatip Lisesi, Özel Eğitim Meslek Lisesi, Sağlık Meslek Lisesi, Çok Programlı Liselerdir (http://ogm.meb.gov.tr/). Tüm liselerde 9. sınıf ortak bir program uygulanır. Öğrenciler isterlerse ve koşulları uygun olursa, 10. sınıfta başka okullara kayıt yaptırtabilirler. Mesleki ve Teknik Eğitim bağlamında, ilköğretimi başarıyla tamamlayan öğrenciler 9.sınıfa kaydolurlar ve 9. sınıfta herhangi bir “alan” seçimi yapılmaz. 9.sınıf sonunda öğrenciler ilgili yönetmelikler çerçevesinde “alan” seçerler. Öğrenciler tüm okullarda 10. sınıfı “alan ortak” olarak okurlar. 10.sınıf sonunda öğrenciler ilgili yönetmelikler çerçevesinde “dal” seçerler. Okullarda “alan”a ait dalların hepsi bulunmak zorunda değildir. Öğrenciler “alan” ve “dal” seçimlerinde; seçmek istedikleri “alan” veya “dal” kendi okullarında yoksa başka bir okul seçip, o okulda eğitim ve öğretimlerine devam edebilirler (http://mesbil.meb.gov.tr/). 2. 1. 2. Türkiye’de Sekreterlik Mesleği ve Sekreterlik Eğitimi Türkiye’de sekreterlik mesleğini icra edenlerin büyük çoğunluğunu bayanlar oluşturmaktadır. Sekreterler, başta hizmet, sanayi, kamu, büyük/küçük işletmeler olmak üzere hemen tüm sektörlerde görev yapmaktadırlar. Sekreterlerin temel görevleri ana hatlarıyla; 1. İş yerinde iletişimi sağlamak. 2. Dosyalama ve arşivleme yapmak, 3. Yazışma yapmak, 4. İş programı hazırlamak ve uygulamak, 5. Toplantı organizasyonu yapmak, 6. Bilgisayarda dosya oluşturmak, 7. Bilgisayarda yazı hazırlamak, 8. Bildirimleri ve ödemeleri izlemek, 9. Seyahat organizasyonu yapmak olarak sıralanmaktadır (MEB, 2007:64-65-66). Sekreterlik mesleğinde çalışan kişilerin; 1. Türkçeyi iyi konuşma ve yazma, 2. İyi bir yazılı ve sözlü anlatım becerisine sahip olma, 3. Sabırlı ve düzenli olma, 4. Kuvvetli hafızaya sahip olma, 5. Düşüncelerini açık bir biçimde aktarabilme, 6. Güler yüzlü ve hoşgörülü olma, 7. Başkaları ile uyumlu olma, 8. Sorumluluk duygusuna sahip olma, 9. Soğukkanlı olma, 10. Sır saklayabilme, 11. Telefonla konuşabilme, 12. Bilgisayar, faks, fotokopi vb. makineleri etkili bir şekilde kullanabilme gibi özelliklere sahip olmaları beklenmektedir (MEB, 2007:67). Bir sekreterin belirtilen görevleri yerine getirebilmesi ve sayılan özellikleri kazanabilmesi için belirtilen görevler ve özellikler doğrultusunda hazırlanmış bir eğitim programını başarıyla tamamlaması gerekmektedir. Türkiye’de sekreterlik yapabilmek için en az ortaöğretim düzeyinde eğitim veren bir meslek lisesinin Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı altında yer alan sekreterlik dallarından birinden mezun olmak gerekmektedir. Türkiye’de sekreterlik eğitimi ağırlıklı olarak ortaöğretim ve ön lisans düzeyinde gerçekleşmektedir. Ortaöğretim düzeyinde; meslek ve Anadolu meslek liseleri ile teknik ve Anadolu teknik liselerinin büro yönetimi ve sekreterlik alanlarında sekreterlik eğitimi verilmektedir (MEGEP, 2007a:7-10). 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 Ön lisans düzeyinde ise meslek yüksek okullarının büro yönetimi ve sekreterlik programlarında büro yönetimi ve sekreterlik eğitimi gerçekleştirilmektedir. Türkiye’de lisans ve yüksek lisans düzeyinde sekreterlik eğitimi verilmemektedir. Ancak Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Büro Yönetimi Eğitimi Bölümünden mezun olan öğretmen adayları, öğretmenlik atamaları olmaması durumunda, üst düzey sekreterlik veya büro yönetimi görevlerinde çalışabilmektedirler. Milli Eğitim Bakanlığı, iş dünyasının ihtiyaçlarını dikkate alarak, MEGEP kapsamında, Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı altında hukuk, ticaret, tıp ve yönetici sekreterliği dallarında öğretim programları hazırlanmış ve uygulamaya koymuş bulunmaktadır. Bu çalışmada Hukuk Sekreterliği Öğretim Programı incelenmektedir. 2. 1. 3. Türkiye’de Hukuk Sekreterliği Hukuk sekreteri, “icra takibi ve yazışma, dosyalama ve arşivleme, ikram ve protokol, toplantı ve seyahat organizasyonu yapan, iletişimi kuran, evrak kıymetli evrak ve büro dava işlemlerini kendi başına ve belirli bir süre içerisinde yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişi” (MEB, 2007a:12) olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda da görüldüğü gibi, hukuk sekreteri, temel sekreterlik görevleri ve becerilerinin yanında basit hukuk işlemlerine ilişkin görevleri de yerine getirebilme özelliğine sahip bir sekreterdir. Bu bağlamda bir hukuk sekreteri; ayrıntılara dikkat eder, güçlü görsel ve işitsel belleğe sahiptir, sır saklayabilir, sorumluluk sahibidir, düzgün ve akıcı bir dille konuşur, nazik, güler yüzlü, problemler karşısında çabuk ve doğru karar verebilir, soğukkanlı, kendi alanıyla ilgili hukuki terminolojiyi bilir, yardımsever ve sabırlıdır, sezgi becerisi yüksek ve yaratıcıdır (MEB, 2007a:90). Avukat, savcı, hukuk müşaviri, büro çalışanı, kamu/özel sektör hukuk çalışanı, sekreterler, mali müşavir, baro çalışanı, mübaşir, zabıt kâtibi, icra memuru, noter memuru, muhasebeci, banka memuru, stajyer avukat, mahalli idare çalışanı hukuk sekreterinin işbirliği içinde olduğu kişiler arasında yer alırlar. Dolayısıyla hukuk büroları, barolar, adliyeler, icra müdürlükleri hukuk sekreterinin belli başlı çalışma ortamlarını oluşturmaktadır (MEB, 2007a:90). Hukuk sekreterliği meslek standardı tanımlamasında 4. seviye olarak belirlenmiştir. 4. seviyede bir meslek; geniş ölçüde karmaşık, teknik veya profesyonel meslekleri kapsar. Bu düzeyde çalışan kişiler, geniş çaplı teknik operasyonları gerçekleştirmek, önemli bir düzeyde bireysel sorumluluğa sahip olarak, kaynakların kullanılması (tahsis edilmesi) ve iş sürecindeki diğer çalışanların işlerinden sorumlu olmak gibi işleri yapabilirler. Bu düzeydeki aktiviteler, öncelikle denetlemeyi ve mesleğe ait farklı işleri yapan çalışanların/ çalışan gruplarının aktivitelerini koordine etmeyi kapsar. Bu düzeydeki beceriler, denetçilerin/nezaretçilerin sıklıkla kendisinden daha alt seviyelerde çalışanlara işi göstermeleri gerektiğinden, özellikle iş sürecindeki ilgili alanlarda materyallerin, araçların ve makinelerin pratik kullanımını kapsar (MEB, 2007a:4). 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 2. 1. 3. 1. Hukuk Sekreterliği Eğitim Programı Türkiye’de hukuk sekreterliği eğitimi, ilköğretimden sonra başlayan bir süreçtir. Hukuk sekreteri unvanını alabilmek için; adalet meslek, ticaret meslek, Anadolu meslek, sekreterlik meslek ve kız meslek liselerinin Hukuk Sekreterliği bölümünde eğitim görmek gerekmektedir. Eğitim süresi 4 yıldır. Eğitim teorik ve pratik olarak verilmektedir. Eğitimini tamamlayanlara meslek lisesi diploması verilmektedir (MEB, 2007a:90). Meslek liselerinin dışında, Halk Eğitim Merkezleri, Çıraklık Eğitim Merkezleri, bazı üniversitelerin uzaktan eğitim birimleri ile özel eğitim ve danışmanlık merkezleri de Hukuk Sekreterliği sertifika kursları açmaktadırlar (esertifika.anadolu.edu.tr). 2. 1.3.1. 1. Programın Öğrenci Kabul Koşulları Hukuk Sekreterliği programına kayıt yaptırmak isteyen öğrenciler şu şartları sağlamak zorundadırlar: 1. İlköğretim diplomasına sahip olmalı, 2. Yabancı dil ağırlıklı dallar için Seviye Belirleme Sınavı (SBS)’dan yeterli puana sahip olmalı 3. Öğrencilerin sağlık durumu, Hukuk Sekreterliğinin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olmalıdır (MEGEP, 2007a:5). 2. 1. 3. 1. 2. Öğretim Programın Hedefleri Hukuk sekreterliği öğretim programının hedefleri, hukuk sekreterinin görevlerinden hareketle şu şekilde sıralanabilir: 1. İş yerinde iletişimi sağlayabilme, 2. Dosyalama ve arşivleme işlemlerini yapabilme, 3. Alanıyla ilgili yazışmaları yapabilme, 4. Bir iş programı hazırlayabilme, 5. Hazır bir iş programını uygulayabilme, 6. Toplantı organizasyonu yapabilme, 7. Bilgisayarda dosya oluşturabilme, 8. Bilgisayarda yazı hazırlayabilme, 9. Dava dosyalarının hazırlanmasına yardımcı olabilme (MEGEP, 2007b:63). 2. 1. 3. 1. 3. Öğretim Programın İçerik Düzeni Büro Yönetimi ve Sekreterlik programının hukuk sekreterliği bölümünü tercih eden öğrencilerin, programın hedefleri kısmında belirtilen özellikleri kazanabilmeleri için, bu özellikleri içeren konuları çalışmaları gerekmektedir. MEGEP kapsamında hazırlanan Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı Çerçeve Öğretim Programı incelendiğinde, Hukuk Sekreterliği programda yer alan derslerin; ortak dersler, alan ortak dersleri, dal dersleri ve seçmeli dersler olmak üzere dört grupta toplandığı gözlenmektedir (MEGEP, 2007a:7-10). Ağırlıklı olarak 9. sınıfta okutulan ortak dersler kapsamında; Dil ve Anlatım, Türk Edebiyatı, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Tarih, T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük, Coğrafya, Matematik, Fizik, Kimya, Biyoloji, Sağlık Bilgisi, Felsefe, Yabancı Dil, Beden Eğitimi, Millî Güvenlik Bilgisi, Trafik ve İlk Yardım, Tanıtım 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 ve Yönlendirme dersleri yer almaktadır. Bu derslerden; Dil ve Anlatım dersi ile Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi 4 yıl boyunca okutulmaktadır (MEGEP, 2007a:7). Alan ortak dersleri kapsamında; Bilgi ve İletişim Teknolojisi, Matematik, Mesleki Gelişim, İletişim, İş Programı, Bilgisayarda Ofis Programları, Bilgisayarda Yazı, Yabancı Dil dersleri yer almaktadır. Bu derslerden; Bilgi ve İletişim Teknolojisi dersi yalnızca 9. sınıfta, Yabancı Dil dersi 11. ve 12. sınıflarda diğerleri ise 10. sınıfta okutulmaktadır (MEGEP, 2007a:7). Dal dersleri kapsamında; İşletmelerde Beceri Eğitimi, Diksiyon, Organizasyon, Dosyalama ve Arşivleme, Sunum, Yazışma, Hukuk Hizmetleri, Meslekî Yabancı Dil, Kişiler Arası İletişim, Web Uygulamaları, Tasarım Programları, İş Hayatı, 2. Yabancı Dil dersleri verilmektedir. Bu derslerle ilgili tüm faaliyetler 11. ve 12. sınıflarda gerçekleştirilmektedir (MEGEP, 2007a:7). Bunlardan Hukuk Hizmetleri dersi, hukuk sekreterinin alana özgü nitelikler kazanmasında belirleyici olmaktadır. 11. ve 12. sınıflarda okutulan bu ders; Hukuk Terminolojisi, Hukuk Dosyalama Sistemi, Dava Hizmetleri, Anayasal Hak ve Sorumluluklar modüllerinden oluşmaktadır (MEGEP, 2007a:19). 2. 1. 3. 1. 4. Programın Öğretme-Öğrenme Süreci Program 4 yıl olarak tasarlanmıştır. Programın temel yapısı oluşturulurken 9 ve 10. sınıflarda ortak dersler ile alan ortak dersleri, 11 ve 12. sınıflarda ise dallara özel derslerin öncelikli olarak okutulması planlanmıştır. Bu derslerin içerikleri belirlenirken ulusal ve uluslararası iş gücünden beklenen temel yeterlikler, sektör araştırmaları ve mesleki yeterlikler dikkate alınmıştır. Alan/Dal dersleri modüllerden oluşmaktadır. Bu derslerdeki her modülün içeriğini öğrencilere kazandırmak için tasarlanan toplam öğrenme süresi 40 saat olarak planlanmıştır. Bu süre; öğretmen rehberliğinde ve öğrencinin kendi kendine çalışacağı süreleri kapsamaktadır. Örneğin 40/32 olarak belirlenmiş bir modülün; 32 saati öğretmen rehberliğinde çalışılacak süreyi, kalan 8 saat ise öğrencinin kendi kendine bağımsız olarak çalışacağı süreyi göstermektedir (MEGEP,2007a:11). Açıklamalardan hareketle, 9. sınıfta dersler daha çok kavramsal ağırlıklı işlenirken, 10, 11 ve 12. sınıflarda uygulama ağırlıklı işlendiği söylenebilir. Ayrıca İşletmelerde Beceri Eğitimi dersi kapsamında yapılan uygulamalar, eğitim ve öğretimin okulla sınırlı kalmadığını sektörü de içine aldığını göstermektedir. 2. 1. 3. 1. 5. Programın Değerlendirme Düzeni Öğrencilerin başarıları, Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Sınıf Geçme ve Sınav Yönetmeliği’nin 5. maddesine göre değerlendirilmektedir. Bu bağlamda öğrenci başarısının tespiti; “derslerin özelliklerine göre yazılı, sözlü ve uygulamalı sınavlara, ödev, proje, ders içi ve ders dışı etkinliklere dayandırılır. Öğrencinin başarısı bir bütün olarak dikkate alınır ve sınıf geçmesi, bir sınıfta aldığı bütün derslerden başarılı olmasına ya da yılsonu başarı ortalamasına göre belirlenir.” 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 (http://ogm.meb.gov.tr/). Söz konusu yönetmelik çerçevesinde Hukuk Sekreterliği programında okuyan bir öğrencinin başarının değerlendirilmesinde; 1. Ders modüllerin işlenişi sırasında kazandıkları yeterlikler (bilgi, beceri ve tavırlar), 2. Okulda, işletmede ve kendi kendilerine yaptıkları tüm öğrenim faaliyetleri değerlendirme sürecinde dikkate alınır (MEGEP, 2007a:5). 2.1. 3. 1. 6. Mezunların İstihdamı Alanları ve Yükseköğretim İmkanları Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanından mezun olan öğrenciler, seçtikleri dal/meslekte kazandıkları yeterliklere paralel olarak tüm sektörlerin ofislerinde büro ve sekreterlik hizmetlerinde çalışabilirler (MEGEP, 2007a:5). Kamu Personeli Seçme Sınavını (KPSS) kazanmış olmak şartıyla, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışabilirler. Bir hukuk sekreteri için; adliye teşkilatı, barolar, avukatlık büroları, icra müdürlükleri, hukuk müşavirlikleri gibi kurum ve kuruluşlar eğitimine uygun istihdam alanlarıdır. Programı tamamlayarak mezun olan öğrenci, iş hayatına yönelebilir veya yüksek öğrenime devam edebilir. Öğretim programının herhangi bir yılından ayrılan öğrencinin kazandığı yeterlikler, sertifika programlarında değerlendirilir (MEGEP, 2007a:11). Hukuk Sekreterliği mezunları; Büro Hizmetleri ve Yönetici Asistanlığı, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, İnsan Kaynakları Yönetimi, İşletme Yönetimi önlisans programlarına sınavsız olarak kayıt yaptırabilmektedirler. Büro Yönetimi Öğretmenliği, Uygulamalı Bilimler Yüksekokullarının İnsan Kaynakları Yönetimi ile Sağlık Yönetimi, Sağlık Yüksekokullarının Sağlık Kurumları Yöneticiliği ile Sağlık Yönetimi bölümlerini tercih ettikleri takdirde ek puan alabilmektedirler (http://www.osym.gov.tr). 2. 2. Fransız Eğitim Sisteminin Genel Yapısı Fransız eğitim sisteminin üç belirleyici özelliği bulunmaktadır. Bunlar; laiklik, 16 yasına kadar zorunlu eğitim ve eğitimin ücretsiz kamu hizmeti olarak kabul edilmesidir. Yüksek öğretim hariç, tüm devlet okullarında eğitim-öğretim hizmetleri, buna ders kitapları da dâhil, ücretsiz olarak karşılanır (http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/eurybase/national_summar y _sheets/047_FR_FR.pdf ) Fransız eğitim sistemi, akademiler çerçevesinde örgütlenmiştir. Akademi çevresinde bulunan tüm üniversiteler ve diğer eğitim kurumları akademiye bağlı olarak hizmet verirler. Her akademinin başında bir rektör bulunur. Rektör, bakanlar kurulunun tavsiyesi ile Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Akademi çevresindeki eğitim kurumlarının tamamından rektör sorumludur. Rektör, ulusal yönlendirmeler çerçevesinde bir eğitim politikası belirleyerek akademide ve bölgede siyasi ve sosyo-ekonomik sorumlularla birlikte bakanlık talimatlarını uygular. Yani rektör bir 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 anlamda, bulunduğu akademi çevresinde milli eğitim bakanı gibi hareket eder (B.O. n° 3, du 16 janvier 1997). Fransa'da, eğitim politikasının belirlenmesi ve uygulamaya konulması Anayasa gereğince hükümetin yetkisindedir. Hükümet, bu yetkisini, Milli Eğitim Bakanlığı ile Yüksek Öğretim ve Araştırma Bakanlığı aracılığıyla kullanır. 1982’de başlayıp 1987’de tamamlanan yerinden yönetim çalışmalarıyla, Fransız eğitim sisteminin merkeziyetçi yapısı kontrollü bir biçimde değişikliğe uğramıştır (Topbaş, 2005: 26-35). Fransız eğitim sistemi; temel eğitim, ortaöğretim ve yükseköğretim olmak üzere üç kademeden oluşmaktadır. Fransa’da mesleki eğitim ortaöğretim birinci kademeden sonra başlayan bir süreçtir. 2. 2. 1. Fransa’da Mesleki Eğitim Fransız eğitim sisteminde mesleki eğitim ortaokuldan sonra başlamaktadır. Fransa’da ortaokul (kolej) ilkokuldan sonra 4 yıl sürmekte ve zorunlu eğitim kapsamı içine girmektedir. Ortaokulda sınıflar, Türkiye’dekinin tersine 6.sınıf, 5. sınıf, 4. sınıf ve 3. sınıf olarak isimlendirilmektedir. Dördüncü yıl (3. sınıf) "yönlendirme" devresi olarak adlandırılır. Dördüncü yılın sonunda, öğrenciler yıl içi ve yılsonu sınavlarındaki başarılarına göre “diplome national du brevet” diye adlandırılan ortaokul diploması alırlar (Türkoglu,1998:239). Öğrenciler, üçüncü sınıftan sonra, yönlendirme sonuçlarına göre, lise, meslek lisesi veya teknik liseden birisine kayıt yaptırırlar. Ortaokul son sınıfta ve üç aşamada sonuçlanan yönlendirme, Eğitimde Yönlendirme Yasasına göre yapılmaktadır. Yasaya göre yönlendirme sorumluluğu; "psikologlar, yönlendirme kurulları, eğitim personeli, teknik öğretim kurulları, meslek kuruluşları temsilcileri, ticaret ve sanayi odaları, meslek odaları, ziraat odaları temsilcilerine verilmiştir (http://www.education.gouv.fr/orient/default.htm). Meslek liselerine giden öğrenciler, değişik dallardan diploma alıp öğrenim hayatlarını noktalayabilirler. Bu öğrenciler iki tür belge alabilirler: Birincisi Mesleki yeterlilik sertifikası (CAP), diğeri Mesleki Eğitim Diploması (BEP). Meslek lisesini bitiren öğrenciler, eğer isterlerse öğrenimlerini sürdürebilirler, mesleki bakalorya (lise eğitiminden sonra olgunluk sınavına girilerek elde edilen diploma) programlarına katılabilirler ve mesleki bakaloryadan sonra Yüksek Teknisyen Diploması (BTS) programlarına kayıt yaptırabilirler (ONISEP, 2009:6). 2. 2. 2. Fransa’da Sekreterlik Mesleği ve Sekreterlik Eğitimi Fransa’da yaklaşık bir milyon kişi sekreterlik mesleğini icra etmektedir. Türkiye’de olduğu gibi mesleği icra edenlerin büyük çoğunluğunu bayanlar oluşturmaktadır. Sekreterler, başta hizmet, sanayi, kamu, büyük/küçük işletmeler olmak üzere hemen tüm sektörlerde görev yapmaktadırlar. Ayrıca belli alanlarda (hukuk, mediko-sosyal, tıp, vb.) uzmanlaşmış sekreterler de bulunmaktadır. 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 Fransa’da sekreterlik eğitimi ağırlıklı olarak ortaöğretim ve ön lisans düzeyinde gerçekleşmektedir. Lisans ve yüksek lisans düzeylerinde eğitim gerektiren sekreterlik meslekleri de bulunmaktadır. Örneğin, redaksiyon sekreterliği yüksek lisans düzeyinde bir eğitimi gerektirmektedir. Fransa’da sekreterlik eğitimi ile ilgili değişik alan ve düzeylerde 59 eğitim programı bulunmaktadır. (http://www.onisep.fr/onisep-portail/portal/mediatype/html/group/gp/page/interieur .espace.guide.formations.liste). Ortaöğretim düzeyindeki sekreterlik eğitimi, BEP (Brevet d'études professionnelles-Mesleki Eğitim Belgesi)/CAP (Certificat d’aptidute professionnellesMesleki Yeterlik Sertifikası) ve BAC PRO (Baccalauréat professionnel-Mesleki Bakalorya) olmak üzere kendi içinde iki grupta ele alınmaktadır. BEP/CAP düzeyi eğitimin süresi iki yıldır. BAC PRO düzeyi eğitimin süresi BEP + 2 yıldır. Brevet de technicien supérieur (Yüksek Teknisyenlik Belgesi), Diplôme d'études universitaires scientifiques et techniques (Bilim ve Teknik Eğitim Diploması), Diplôme de technicien supérieur (Yüksek Teknisyenlik Diploması), Diplôme universitaire (Üniversite Diploması) programları ön lisans düzeyinde eğitim veren programlardır. Bu düzeyde, yaygın olarak yönetici asistanlığı, küçük ve orta ölçekli işletmelerde yönetici asistanlığı ve üç dilli sekreterlik olmak üzere üç farklı program bulunmaktadır. Programlara bakalorya diploması olanlar kabul edilmekte ve eğitim süresi 2 yıldır (http://www.rhone-alpes.cci.fr/competences/ former/fiches/1metiersSecretariat.pdf). Ön lisans düzeyinde sekreterlik eğitimi almış olan bireyler, belli bir alana özgü bilgiler edinmek suretiyle ön lisans diplomalarını lisans diplomasına tamamlayabilmektedirler. 2.2. 3. Fransa’da Hukuk Sekreterliği Hukuk sekreterliği, geleneksel sekreterlik becerilerine ek olarak hukuk alanında da uzmanlaşmış sekreterlik kavramını işaret eder. Hukuk asistanı olarak da adlandırılan hukuk sekreteri, klasik sekreterlik becerileri bağlamında; müşterileri karşılar, telefonlara cevap verir, randevuları belirler, amirinin ajandasını tutar, gerekli yazışmaları yapar, faturaları takip eder, dosyaları tasnif eder ve arşivler, seyahatleri düzenler. Hukuk sekreterliği bağlamında ise; kanun metinlerini temin eder, hukuki işlemlerle ilgili dokümanları toplar ve dava dosyaları hazırlar. Savunma metinleri veya iddianamelerin yazılmasında görev alır. İş yerinde, şirketler hukuku ve sosyal hukukla (iş sözleşmeleri, lisans işlemleri, yönetim kurulu üyeleri için dosya hazırlama, mesleki formasyon vb) ilgili sorunları ele alır. Müşteriyi en iyi şekilde karşılar ve talebine uygun hukukçuya yönlendirir, amirinin olmadığı durumlarda dosyasının durumuyla ilgili bilgi verir (http://www.onisep.fr). Hukuk sekreterlerinin esas işverenleri avukatlık büroları olmakla birlikte, onlar hukukla bağlantılı diğer serbest mesleklere ait yerlerde de çalışırlar. Örneğin, 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 işletmelerin hukuk servisleri, halkla ilişkiler ve personel servisleri, bankalar, sigorta şirketleri vb. İşi gereği sürekli insanlarla yoğun iletişim içerisinde bulunan hukuk sekreteri (genellikle kadın); dakik, düzenli, özerk, inisiyatif sahibi, ihtiyatlı ve nazik olmalıdır. Etkili bir şekilde bilgisayar kullanabilmeli; akıcı şekilde konuşmalı ve yazmalı; hukuk bilgisinin yanında bir yabancı dili (İngilizce) konuşabilmelidir. Ayrıca her durumda diplomatik konuşmaya yatkın olmalı; hızlı ve kavrayıcı olmalı; öncelikleri ve stresi yönetebilmelidir (http://www.onisep.fr). 2. 2. 3. 1. Hukuk Sekreterliği Eğitim Programı Fransa’da hukuk sekreteri yetiştiren birçok formasyon programı bulunmaktadır. Hukuk sekreterliği, hukuk ve iletişim teknikleri alanlarında yeterlilik sahibi olmayı gerektirdiğinden eğitim programları da buna göre şekillenmektedir. Örneğin, bakalorya diploması olan bir öğrencinin kabul edileceği program, hukuk ve iletişim teknikleri alanlarına ait dersleri kapsamaktadır (http://www.univ-lyon2.fr/). Bu bağlamda, hukuk sekreterliği veya hukuk asistanlığı diploması veren eğitim programları şu şekilde sıralanabilir: DU (Diplôme d'université) secrétaire juridique, bakalorya diploması olan öğrencilerin kayıt yaptırdığı ve iki yıllık eğitim sonunda edindikleri bir diplomadır (http://www.univ-lyon2.fr/). Türkiye’deki meslek yüksekokullarının diplomalarına denk gelen bir diploma türü gibi kabul edilebilir. Önlisans düzeyinde; BTS (Brevet de technicien supérieur (Yüksek Teknisyenlik Belgesi) assistant de manager, DUT (Diplôme d'université technique) carrières juridiques, Diplôme d'études universitaires scientifiques et techniques (DEUST) assistanat juridique, Diplôme d'université (DU) assistant juridique diplomalarından birine sahip öğrenciler veya hukukla ilgili bir işte çalışan kişiler de hukuk sekreterliği veya hukuk asistanlığı programlarına kayıt yaptırabilirler. Belirtilen diplomalara sahip öğrenciler bir yıllık eğitim sonunda hukuk sekreteri veya hukuk asistanı olabilirler. Bu diplomaların dışında hukuk fakültesi ikinci sınıf öğrencileri de isterlerse bir yıllık ek eğitim almak suretiyle hukuk sekreteri veya hukuk asistanı olabilirler (http://www.onisep.fr/). Belirtilen programların dışında, L’Ecole nationale de droit et de procédure (Ulusal Hukuk ve Yargı Okulu) ve Le Centre national d’enseignement à distance (Ulusal Uzaktan Eğitim Merkezi) gibi eğitim kurumları da hukuk sekreterliği programları açmaktadırlar (http://www.jeunes.gouv.fr/). Bu çalışmada, karşılaştırma için Fransa’da L’Ecole nationale de droit et de procédure (Ulusal Hukuk ve Yargı Okulu) hukuk sekreterliği programlarından ikisine ait verileri esas alınmıştır. Adı geçen okulda üç ayrı eğitim programı bulunmaktadır. Birinci program hukuk sekreterliği, ikinci program hukuk asistanlığı mesleğine hazırlarken, üçüncü program (güçlendirme) alınmış eğitimleri ve mesleki 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 deneyimleri güçlendirmeyi hedeflemektedir. Üçüncü program hukuk sekreteri veya asistanı yetiştirmeyi amaçlamadığı için karşılaştırma dışında tutulmuştur. 2. 2. 3. 1. 1. Programın Öğrenci Kabul Koşulları Fransa’da hukuk sekreterliği mesleği lise sonrası eğitimi gerektiren bir meslek dalıdır. Bu nedenle genel veya mesleki bakaloryası olan her öğrenci hukuk sekreterliği programına kayıt yaptırabilir. Programlara öğrenci kabulü, öğrencilerin ön kayıt dosyaları incelenerek gerçekleşmektedir. Eğer belirlenen kontenjanlar dolmaz ise ikinci bir seçim daha yapılmaktadır (http://www.univ-lyon2.fr/UAFU 200_991/0/fiche___formation/&ONGLET=2). Karşılaştırmaya esas olan okulun birinci programı, “Hukuk Sekreterliği Sertifikası” programı olup, bu programa diploma, deneyim veya icra şartına bakılmaksızın bir hukuk mesleğinde çalışanlar ile mesleki sözleşme çerçevesinde “Hukuk Sekreterliği Sertifikası” onaylanmamış stajyerler katılabilirler (http://www.enadep.com/formations_progressives/1_cycle/1_cycle.html). Hukuk asistanlığı programına; lisans diploması olan stajyerler ile “Hukuk Sekreterliği Sertifikası” olan stajyerler katılabilirler. 2.2.3.1.2. Programın Öğretim Hedefleri “Hukuk Sekreterliği Sertifikası” programının belli başlı öğretim hedefleri; karalaması olan basit yazılar yazabilme, avukat talimatlarına göre bilgi verme ve mahkeme tebligatı hazırlayabilme, dava açma ve başvuru işlemlerinden sonra hukuk işlemlerini takip edebilme, şirketlerin kuruluşu, değişimi, dönüşümü ve kapatılmasına ilişkin basit işlemleri yapabilme olarak sıralanmaktadır (http://www.enadep.com/formations_progressives/1_cycle/1_cycle.html). Hukuk asistanlığı programının belli başlı öğretim hedefleri; müşterilere işveren tarafından izin verilen bilgileri verme, işlem gören dosyalar için gerekli evrakları bağımsız bir biçimde toplayabilme, farklı mahkemeler için dava dosyaları hazırlayabilme, değişik yargı işlemlerini bağımsız bir biçimde tamamlayabilme, hukuk işlemlerini takip edebilme olarak sıralanmaktadır (http://www.enadep.com/formations_progressives/2_cycle/2_cycle.html). 2. 2. 3. 1. 3. Programın İçerik Düzeni “Hukuk Sekreterliği Sertifikası” programı 15 modülden oluşmakta ve tüm modüller öğretim hedeflerine uygun bilgileri ve uygulamaları içermektedir. Formasyon iki yıl sürmekte ve üç buçuk saatlik 27 seanstan meydana gelmektedir (http://www.enadep.com/formations_progressives/1_cycle/1_cycle.html). Hukuk asistanlığı programının içeriği, birinci yıl 5 ve ikinci yıl 5 olmak üzere 10 modülden oluşmaktadır. Modüller; medeni hukuk, aile hukuku, sözleşmeler, medeni sorumluluklar, mülkiyet, idari hukuk, tüketici hakları, şirketler hukuku, işyeri uyuşmazlıkları, icra uygulamaları konularını kapsamaktadır. Formasyon iki yıl 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 sürmekte ve dörder saatlik 30 seanstan meydana gelmektedir (http://www.enadep. com/formations_progressives/2_cycle/2_cycle.html). 2. 2. 3. 1. 4. Programın Öğretme-Öğrenme Süreci Karşılaştırmaya esas olan her iki program da iki yıl olarak tasarlanmıştır. Modüllerden oluşan programlar, kavramsal bilgiler ve uygulamalı çalışmaları kapsamaktadır. Kavramsal bilgiler öğretmen rehberliğinde okul ortamında öğrenilirken uygulamalar iş ortamında gerçekleştirilmektedir. Örneğin Lyon 2 Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Sekreterliği programında öğrenciler haftanın 3 gününde işyerinde 2 gününde ise fakültede eğitim-öğretim faaliyetlerini gerçekleştirirler (http://www.univ-lyon2.fr/UAFU200_991/0/fiche___formation/ &ONGLET=3). Bazı programlar 10 haftalık bir staj öngörmektedirler (http://www. e-orientations.com/metiers/secretaire-juridique). 2. 2. 3. 1. 5. Programın Değerlendirme Düzeni Program içerikleri belli sayıda öğretim modüllerinden meydana gelmektedir. Modüler eğitimde, her modülün tamamlanmasından sonra ölçme değerlendirme yapılır ve modül içinde yer alan bilgi ve beceriler öğrenildikten sonra bir sonraki modüle geçilir. Dolayısıyla programın yapısı gereği sürekli kontrol söz konusudur. Kontroller, modülün özelliğine göre, yazılı, sözlü veya uygulamalı sınavlar yoluyla olabilir. Süreçte yapılan değerlendirme yanında dönem sonlarında da değerlendirme yapılmaktadır. Bu bağlamda, “Hukuk Sekreterliği Sertifikası” programında her yılın sonunda ikişer saatlik iki değerlendirme yapılmakta ve programı başarıyla tamamlayanlara “hukuk sekreterliği sertifikası” verilmektedir. Hukuk asistanlığı programında ise her yılın sonunda üçer saatlik iki değerlendirme yapılmaktadır. Programı başarıyla tamamlayanlara “hukuk asistanlığı diploması” verilmektedir (http://www.enadep.com/formations_progressives). 2. 2. 3. 1. 6. Mezunların İstihdamı Alanları ve Yükseköğretim İmkanları Hukuk sekreteri; avukat bürolarında, dava vekili bürolarında, noterlerde ve genelde işgörenleri fazla olan işyerlerinin hukuk servislerinde görev yapabilir. Buralarda işyerinin faaliyetine göre sosyal hukuk, çalışma hukuku, borsa hukuku, iş hukuku, şirketler hukuku vb. alanlara ilişkin görevleri yerine getirirler. Hukuk sekreteri bir bakanlığın veya yerel yönetimin hukuk servisinde sözleşmeli veya kadrolu (idari sekreterlik sınavında başarılı olursa) olarak da çalışabilir. Hukuk sekreteri, alanıyla ilgili sertifika programlarına katılmak suretiyle kendini geliştirip avukat yardımcısı olabilir. O zaman bir avukat gibi mahkemelere katılabilir, bilirkişilik işlemlerinde görev alabilir, iddianame vb hazırlayabilir ve ek eğitim almak suretiyle avukat olabilir (http://www.onisep.fr). 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 3. Bulgular ve Yorumlar Bu çalışmada, Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programları; öğrenci kabul koşulları, öğretim hedefleri, içerik, öğretme-öğrenme süreci, değerlendirme düzeni, istihdam alanları ve program sonrası gidilebilecek eğitim programları olmak üzere yedi boyutta karşılaştırılmaktadır. 3.1. Öğrenci Kabul Koşullarına İlişkin Bulgular ve Yorumlar Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının Öğrenci Kabul Koşulları Tablo 1’de görüldüğü gibidir. Tablo 1: Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının Öğrenci Kabul Koşulları Öğrenci Kabul Koşulları Türkiye Fransa 1. İlköğretim diplomasına sahip olma 1. Bakalorya diplomasına sahip olma 2. Yabancı dil ağırlıklı dallar için (Diplôme Universitair almak isteyenler) Seviye Belirleme Sınavı (SBS)’dan 2. Bir hukuk mesleğinde çalışma yeterli puan alma 3. Hukuk Sekreterliği Sertifikası 3. Sağlık durumu, Hukuk Sekreterliği onaylanmamış/onaylanmış stajyer olma yapmaya uygun olma 4. Lisans diplomasına sahip stajyer olma Tablo 1’de görüldüğü gibi programların öğrenci kabul koşulları birbirlerinden tamamen farklı bir durum arz etmektedirler. Bunun temel nedeninin ülkelerin hukuk sekreterliği programına farklı öğretim düzeylerine sahip öğrencileri kabul etmeleri olduğu söylenebilir. Hukuk sekreterliği programına Türkiye’de ilköğretimden, Fransa’da ise ortaöğretimden sonra öğrenci kabul edilmektedir. Türkiye’de programa sınavlı ve sınavsız olmak üzere iki şekilde öğrenci kabul edilirken Fransa’da dosya üzerinden bir inceleme sonucuna göre öğrenci kabul edilmektedir. 3.2. Öğretim Hedeflerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının Öğretim Hedefleri Tablo 2’de görüldüğü gibidir. Tablo 2: Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının Öğretim Hedefleri Öğretim Hedefleri Türkiye Fransa 1. İş yerinde iletişimi sağlayabilme, 1. Karalaması olan basit yazılar 2. Dosyalama ve arşivleme işlemlerini yazabilme, yapabilme, 2. Avukatın talimatlarına göre, 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 3. Alanıyla ilgili yazışmaları yapabilme, 4. Bir iş programı hazırlayabilme, 5. Hazır bir iş programını uygulayabilme, 6. Toplantı organizasyonu yapabilme, 7. Bilgisayarda dosya oluşturabilme, 8. Bilgisayarda yazı hazırlayabilme, 9. Dava dosyalarının hazırlanmasına yardımcı olabilme mahkeme tebligatı hazırlayabilme, 3. Dava açma ve başvuru işlemlerinden sonra hukuk işlemlerini takip edebilme, 4. Şirketlerin kuruluşu, değişimi, dönüşümü ve kapatılmasına ilişkin basit işlemleri yapabilme 5. Müşterilere işveren tarafından izin verilen bilgileri verme, 6. İşlem gören dosyalar için gerekli evrakları bağımsız bir biçimde toplayabilme, 7. Farklı mahkemeler için dava dosyaları hazırlayabilme, 8. Değişik yargı işlemlerini bağımsız bir biçimde tamamlayabilme, 9. Hukuk işlemlerini takip edebilme Tablo 2’de görüldüğü gibi, öğretim hedefleri miktar olarak aynı olmalarına rağmen muhteva olarak oldukça farklı oldukları gözlenmektedir. Türkiye’deki programın öğretim hedefleri ağırlıklı olarak büro içi faaliyetleri öne çıkartırken, Fransa’daki programınkiler büro içi faaliyetler kadar büro dışı faaliyetleri de kapsamaktadır. Ayrıca Fransa’daki programın öğretim hedeflerinden 1 ve 2 dışındaki hedefler Türkiy’deki öğretim programının hedeflerine göre daha üst düzey nitelikler kazandırabilecek hedeflerdir. Bu durum, ülkelerin hukuk sekreterliği alanındaki ihtiyaçlarıyla açıklanabilir. Türkiye’deki hukuk sekreterliği hizmetlerinin öğretim programının hedeflerinde yer alan özelliklere sahip hukuk sekreterleriyle karşılanabildiği düşünülebilir. 3.3. Program İçeriklerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının İçerikleri Tablo 3’de görüldüğü gibidir. Tablo 3: Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının İçerikleri Türkiye Ortak dersler Alan ortak dersler Dal dersleri Mesleki Uygulamalar Program İçerikleri Fransa Alan dersleri Dal dersleri Mesleki Uygulamalar 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 Tablo 3’de görüldüğü gibi, program içerikleri “ortak dersler” dışında benzerlik göstermektedir. Türkiye’deki programda “ortak dersler”in yer alması programa öğrenci kabul koşullarıyla açıklanabilir. Türkiye’de hukuk sekreteri unvanı ortaöğretim düzeyinde elde edilirken, söz konusu unvan Fransa’da en erken Bac+2 (önlisans) düzeyinde elde edilebilmektedir. Ayrıca benzer görünen derslerde de içerik bakımından farklılıklar gözlenebilir. Bu durum, öğretim düzeyi farklılığı ile açıklanabilir. 3. 4. Öğretme-Öğrenme Süreçlerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının ÖğretmeÖğrenme Süreçleri Tablo 4’de görüldüğü gibidir. Tablo 4: Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının Öğretme-Öğrenme Süreçleri Öğretme-Öğrenme Süreçleri Türkiye Fransa İlköğretim+4 yıllık öğretim süresi Ortaöğretim + 2/3 yıl bazı programlar 4 9. sınıf ortak derslerin öğretimi yıllık öğretim süresi 10. sınıf alan ortak derslerinin öğretimi Sınıf ortamında modüler öğretim 11 ve 12. sınıflar dal derslerinin İş ortamında mesleki uygulamalar öğretimi 10,11 ve 12. sınıflarda modüler öğretim İş ortamında mesleki uygulamalar Tablo 4’de görüldüğü gibi, Türkiye’deki program ilköğretimden sonra dört yıllık bir süreyi kapsarken, Fransa’daki program ortaöğretimden sonra en az iki yıllık bir süreyi kapsamaktadır. Bununla birlikte, programların modüler öğretim yaklaşımına uygun şekilde tasarlanmaları ve iş ortamında mesleki uygulamalara yer vermeleri öğretme-öğrenme süreçlerinin benzer yanlarını ortaya koymaktadır. 3. 5. Değerlendirme Düzenine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının Değerlendirme Düzenleri Tablo 5’de görüldüğü gibidir. Tablo 5: Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının Değerlendirme Düzenleri Türkiye Yazılı sınavlar Sözlü sınavlar Dosya değerlendirmesi Değerlendirme Düzeni Fransa Yazılı sınavlar Sözlü sınavlar Dosya (staj) savunma 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 Tablo 5’de görüldüğü gibi, programlardaki dosya değerlendirme biçimleri farklılık göstermektedir. Fransa’da aday staj sırasında hazırlamış olduğu dosyasını bir jüri önünde savunması gerekmektedir. 3. 6. İstihdam Alanlarına İlişkin Bulgular ve Yorumlar Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının İstihdam Alanları Tablo 6’da görüldüğü gibidir. Tablo 6: Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının İstihdam Alanları Türkiye İstihdam Alanları Adliye teşkilatı, Barolar Avukatlık büroları İcra müdürlükleri Hukuk müşavirlikleri Tüm sektörlerin sekreterlik hizmetleri Fransa Avukatlık büroları Hukuk büroları Noterler Sigorta şirketleri İşletmelerin hukuk servisleri, İşletmelerin halkla ilişkiler ve personel servisleri, Bankalar, Tablo 6’da görüldüğü gibi, hukuk sekreterlerinin istihdam alanları genel anlamda benzerlik göstermektedir. Ancak Türkiye’deki programda, hukuk sekreteri kendi alanında iş bulamaz ise diğer sektörlerin sekreterlik hizmetlerinde görev alabilmektedirler. 3. 7. Program Sonrası Eğitim İmkanlarına İlişkin Bulgular ve Yorumlar Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının program sonrası eğitim imkanları Tablo 7’de görüldüğü gibidir. Tablo 7: Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının Program Sonrası Eğitim İmkanları Program Sonrası Eğitim İmkanları Türkiye Fransa Önlisans programları; Hukuk fakültesi Büro Hizmetleri ve Yönetici Asistanlığı Tamamlayıcı eğitim (Avukat yardımcısı Büro Yönetimi ve Sekreterlik veya avukat olmak için) İnsan Kaynakları Yönetimi İşletme Yönetimi Lisans programları; Büro Yönetimi Öğretmenliği Uygulamalı Bilimler Yüksekokullarının 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 İnsan Kaynakları Yönetimi ile Sağlık Yönetimi Sağlık Yüksekokullarının Sağlık Kurumları Yöneticiliği ile Sağlık Yönetimi Tablo 7’de görüldüğü gibi, Türkiye’deki programın program sonrası eğitim imkanları Fransa’daki programa göre daha fazladır. Bu durum, Türkiye’deki programın ortaöğretim diploması, Frnasa’daki programın ise üniversite diploması vermesiyle açıklanabilir. 4. Sonuç ve Öneriler Türk eğitim sistemi ile Fransız eğitim sistemi; laik yapıları ve eğitimin ücretsiz kamu hizmeti kabul edilmesi bakımından benzerlik göstermektedir. Ayrıca süreleri farklı olsa da eğitimin belli bir yaşa kadar (Türkiye 15, Fransa 16) zorunlu olması bakımından da benzerdirler. Her iki ülkede de mesleki eğitim ortaokuldan sonra başlayan bir süreçtir. Ancak hukuk sekreterliği programı Türkiye’de ilköğretimden sonra öğrenci kabul ederken Fransa’da ortaöğretim sonrası gidilen bir programdır. Türkiye ve Fransa’daki Hukuk Sekreterliği Programlarının; öğrenci kabul koşulları, öğretim hedefleri, öğretim içerikleri, öğretme-öğrenme süreçleri, değerlendirme düzenleri, istihdam alanları ve program sonrası eğitim imkanları arasında belirgin farklılıklar olmasına rağmen bazı benzerliklerinin de olduğu gözlenmektedir. Bu farklılıkların, hukuk sekreterliği unvanının verilmesi için ülkelerin öngördüğü öğretim düzeylerinden kaynaklandığı söylenebilir. Türkiye’deki mevcut Hukuk Sekreterliği Öğretim Programının çıktılarının iş dünyasının ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadığının araştırılması ve duruma göre programın gözden geçirilmesi önerilebilir. Hukuk sekreterliği diplomasına sahip olan öğrencilerin hukuk fakültelerini tercih etmeleri halinde ek puan alamadıkları gözlenmektedir. Hukuk Sekreterliği Öğretim Programının bu olumsuzluğu giderecek şekilde yeniden düzenlenmesi önerilebilir. Fransa’da olduğu gibi, Türkiye’de de hukuk sekreterliği eğitimi ortaöğretim düzeyinden önlisans düzeyine çıkartılabilir. Ortaöğretim düzeyinde temel sekreterlik becerileri, önlisans düzeyinde alana özgü sekreterlik becerileri verilebilir. Böylece programlar arası devamlılık daha etkili bir biçimde sağlanmış olur. Fransa’da alana özgü sekreterlik eğitiminin önlisans ve bazı alanlarda lisans ve yüksek lisans düzeyinde gerçekleştiği gözlenmektedir. Türk iş dünyasının küresel 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 açılımları dikkate alınarak, Türkiye’deki alana özgü sekreterlik programlarının bu ihtiyaçları da karşılayabilecek düzeye getirilmesi önerilebilir. Kaynaklar Anadolu Üniversitesi (2009). E- Sertifika Programları, İnternet adresi: esertifika.anadolu.edu.tr/Images/HukukSekreterligi.pdf, Erişim Tarihi: 10.09.09. B.O. (1997). Bulltin Officiel. n° 3, du 16 janvier 1997. 26 Aralık 1996 tarih ve 96-1141 sayılı kararname. Paris. CCI de Rhône-Alpes (2009). Les Chambres de Commerce et d'Industrie Rhône-Alpes, Métiers, İnternet Adresi: http://www.rhonealpes.cci.fr/competences/former/ fiches/1metiersSecretariat.pdf, Erişim Tarihi: 10.09.2009 CID (2009). Le Centre d'Information et de Documentation Jeunesse, İnternet Adresi: http://www.jeunes.gouv.fr/, Erişim Tarihi: 10.09.2009. DEMİREL, Özcan (1998). Karşılaştırmalı Eğitim, Ankara: Kardeş Kitap ve Yayınevi. E-orientations (2009). Secretaire juridique, İnternet Adresi: http://www.eorientations.com/metiers/secretaire-juridique Erişim Tarihi: 11.09.2009. ERDOĞAN, İrfan (1998). Çağdaş Eğitim Sistemleri, İstanbul: Sistem Yayıncılık. Eurybase - Education systems in Europe (2009). Fiche nationale de synthèse des systèmes d'enseignement en Europe et des réformes en cours Édition 2009, İnternet Adresi: http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/eurybase/ national_summary_sheets/047_FR_FR.pdf, Erişim Tarihi: 11.09.2009 İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü, Mesleki Eğitim Bilgi Merkezi. İnternet adresi: http://mesbil.meb.gov.tr/meslek_liseler/alandal.asp?dal_id=2&alan_id=43, Erişim Tarihi: 10.09.09. L’Ecole Nationale de Droit et de Procédure (2009). İnternet Adresi: http://www.enadep.com/formations_progressives/1_cycle/1_cycle.html Erişim Tarihi: 08.07.2009. L’Ecole Nationale de Droit et de Procédure (2009). İnternet Adresi: http://www.enadep.com/formations_progressives/2_cycle/2_cycle.html Erişim Tarihi: 08.07.2009. MEGEP (2007a). Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı Çerçeve Öğretim Programı, Ankara. MEGEP (2007b). Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı, Ankara. MEN (2006). Ministere de l'Education Nationale. İnternet Adresi: http://www.education.gouv.fr/orient/default.htm, Erişim Tarihi: 9.05.2006. MEN (2006). Ministere de l'Education Nationale. İnternet Adresi: http://www.education.gouv.fr/orient/proc2.htm, Erişim Tarihi: 09.05.2006. Milli Eğitim Bakanlığı (2007). Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı, Hukuk Sekreteri, Ankara. 8.ULUSAL BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK KONGRESİ, 14-16 EKİM 2009, ANKARA Sayfalar: 345-366 ONISEP (2009). Office national d’information sur les enseignements et les professions. Guide après la troisième 2009. İnternet Adresi: http://www.onisep.fr/ onisepbackoffice/_onisep/upload/Guide3e_2009_BasseDef903.pdf, Erişim Tarihi: 10.09.2009 ONISEP (2006). Office national d’information sur les enseignements et les professions. İnternet Adresi: http://www.onisep.fr/onisep-portail/portal/mediatype/ html/group/gp/page/interieur.espace.guide.formations.liste, Erişim Tarihi: 07.08.06. ONISEP (2009). Office national d’information sur les enseignements et les professions. Secrétaire juridique. İnternet Adresi: http://www.onisep.fr/onisepportail/portal/mediatype/html/group/gp/page/interieur.espace.guide.metiers.detail/js_ peid/InitGuideResultatDetail/js_peid/GuideResultatMetiersDetail?typeRecherche=m etierParNom&ficheIdeo=100474&critere%28parFicheMetier%29=&critere%28parF icheEtablissement%29=&critere%28parFicheFormation%29=&critere%28parFiche Concours%29=&critere%28avantBac%29=, Erişim Tarihi: 08.07.2009. Ortaöğretim Genel Müdürlüğü (2008). 04.12.2008 tarih ve 1608 Ortaöğretimde Okul Çeşitliliğinin Azaltılması adlı genelge, İnternet adresi: http://ogm.meb.gov.tr/, Erişim Tarihi: 10.09.09. Ortaöğretim Genel Müdürlüğü (2008). Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Sınıf Geçme ve Sınav Yönetmeliği, İnternet adresi: http://ogm.meb.gov.tr/, Erişim Tarihi: 10.09.09. ÖSYS (2009) Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu, İnternet adresi: http://www.osym.gov.tr/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFD 4AF1EF75F7A796899C0BFC5783A0F4C, Tablo 6B-6C-7-8, Erişim Tarihi: 10.09.09. TÜRKOĞLU, Adil (1998). Karşılaştırmalı Eğitim, Dünya Ülkelerinden Örneklerle, Adana: Baki Kitabevi. Univeristé de Lyon2 (2009). D.U. Secrétaire Juridique, İnternet Adresi: http://www.univ-lyon2.fr/JURI1/0/fiche___formation/&ONGLET=1 Erişim Tarihi: 04.06.2009. Univeristé de Lyon2 (2009). D.U. Secrétaire Juridique, İnternet Adresi: http://www.univ-lyon2.fr/UAFU200_991/0/fiche___formation/&ONGLET=2, Erişim Tarihi: 04.06.2009. Univeristé de Lyon2 (2009). D.U. Secrétaire Juridique, İnternet Adresi: http://www.univ-lyon2.fr/UAFU200_991/0/fiche___formation/&ONGLET=3, Erişim Tarihi: 04.06.2009. ÜLTANIR, Gürcan (2000). Karşılaştırmalı Eğitim Bilimi, Kuram ve Teknikler, Ankara: Eylül Kitap ve Yayınevi. YILDIRIM, Ali ve ŞİMŞEK, Hasan (1999). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınları.