Milas Halı ve Kilimleri için
Kullanılan Yanış (Motif) Adlarının
Dil İncelemesi
Linguistic Analysis o f th e
f a ş
M o tifs used in M ilas C arpets and Rugs
**
ÖZET
M ila s
h a lılar ı
k om p ozisy o n
ABSTRACT
öze llikleri,
re n k le
C o m p o sitio n
an
ch a ra cteristics
carp ets
T u rkish
c a r p e t s in t e r m s of t h e v a r ie ty of c o l o r s a n d
M ila s h a lıla rı n d a k i y a n ışla r , y ö r e in s a n ı t a r a f ın
m o t i f s . M o t i f s i n M i l a s c a r p e t s w e r e n a m e d in
d a n T ü r k ç e n i n i m k â n l a r ı i ç e r i s i n d e farklı y o l l a r
d iffe re n t w ays
la a d la n d ır ılm ış la r d ır. Y a p ıla n a r a ş t ı r m a d a M i
173 d if fe re n t m o t if n a m e s of M ila s m o t if s are
l a s y ö r e s i y a n ı ş l a r ı n ı n 1 73 fa rk l ı a d ı t e s p i t e d i l
id e n tifie d in t h e stu d y. T h e s e m o t if n a m e s a re
m i ş t i r . B u y a n ı ş a d l a r ı , " Y a p ı ", “K a y n a k " v e “A n
c l a s s i f i e d a c c o r d i n g t o " S t r u c t u r e " , “O r i g i n " a n d
la m O lay la rı" b a k ım ın d a n sın ıfla n d ır ılm ış tı r . Y a
“S i g n i f i c a t i o n P r o c e s s " . T h e m o r p h e m s o f m o t i f
p ıla rın a g ö r e y a p ıla n s ın ıfla n d ır m a d a y a n ış a d
nam es
ların ı o lu ş t u r a n yap ı b irim ler i, ka y n a k la rın a g ö r e
"S tr u c tu re ", t h e orig in of n a m e s a r e id e n tifie d
y a p ıla n s ın ıfla n d ır m a d a y a n ış la r ın a d la rın ı h a n g i
in
u n s u r d a n ald ıkları, a n l a m o la y la r ın a g ö r e y a p ı
p r o c e s s d u rin g t h e p r o c e s s of n a m i n g m o t if s are
la n s ın ıf la n d ır m a d a i s e y a n ış la r ın a d la n d ı r ıl m a
id e n tifie d in t h e c l a s s if i c a t io n of " S ig n ific a t io n
by th e
n a tiv e T u rkish s p e a k e r .
id en tified
cla ssifica tio n
in
M ila s
T ü rk h a l ı l a r ı i ç e r i s i n d e ö z g ü n b i r y e r e s a h i p t i r .
are
p lace
of
have
th e
o r ig in a l
A n a to lia n
ri v e y a n ı ş ç e ş i t l i l i ğ i a ç ı s ı n d a n A n a d o l u s a h a s ı
in
of
th e
cla ssifica tio n
" O ri g in " ,
of
s ig n ific a tio n
sı s ü r e c i n d e g e r ç e k l e ş e n a n l a m o l a y l a r ı b e l i r l e n
P rocess".
m iş tir . B ö y l e c e M ila s y ö r e s i y a n ışla rın ın , T ü r k ç e
th e
n in h a n g i im k â n la r ın ın k u lla n ıla ra k a d l a n d ı r d ı
n o m e n c l a t u r e of c a r p e t a n d rug m o t if s in M ila s
ğı t e s p i t e d i l m i ş t i r .
re g io n .
A n a h ta r K elim eler: Y a n ı ş A d l a rı , A d l a n d ı r m a ,
M i l a s , H a l ı, K i li m .
I . G ir iş
As
T u rkish
a
re su lt,
lin g u istic
th is
s tu d y
d eterm in e s
ch aracteristics
in
th e
K ey w ord s: T h e N a m e s o f M o t i f , S i g n i f i c a t i o n ,
M i l a s , c a r p e t , rug.
O rta A sy a 'd a n d o ğ u p A n a d o lu 'd a g e liş e n Türk h a
K o m p o z is y o n öze llikleri, re n kleri v e y a n ış ç e ş i t l il i
lıc ılığ ın ın e n ö n e m l i öze lliği, ü zerin d eki y a n ış la r v a
ği a ç ı s ı n d a n A n a d o l u s a h a s ı T ü rk h a l ı c ı l ı ğ ı i ç e r i s i n
s ı t a s ı y l a T ü rk m i l l e t i n i n d u y g u , d ü ş ü n c e v e g ö z l e m
d e ö z g ü n b i r y e r e s a h i p o l a n M i l a s h a l ı c ı l ı ğ ı n ı n , XVII.
lerin i, k ıs a c a s ı " a n la t m a k i s t e d i k l e r i n i so n ra k i n e s i l
y üzyıldan itib a r e n g e li ş m e y e b a ş la d ığ ı k a y d e d ilm e k
l e r e a k t a r m a s ı d ı r . “B ilin diği üzere sa n a t eseri h a n g i a la n a
t e d i r ( D e n i z 1 9 8 7 : 13).
ait olu rsa olsu n , yaln ızca görsel y an ıy la ön em li değildir, ay n ı
z a m a n d a y apıldığı d ön em in tüm sosy al ve kü ltü rel k o ş u lla r ıy
D oç. Dr., M u ğ la Ü n iv e rsite s i, E d e b iy a t F a k ü lte si, T ürk D ili ve E d e
b iy a tı B ö lü m ü , K ö tek li/M u ğ la, e - p o s ta : a lia k a r2 0 2 3 @ g m a il.c o m
Assoc. Prof. Dr., M uğla University Faculty o f Arts, Dept. o f Turkish L a n ди а де a n d Literature.
la da ilgili veriler taşır. B u verilerle eserin görsel y an ı b irle ş
tirildiğinde ya d a es er tüm bu a çıla rd a n değ erlen d irilip b e lg e
len d iğ in d e geleceğe veri a k ta r m a görevini yerin e g etirm iş olur."
( Y ı l m a z 1 9 9 9 , 3 2 9 ) . T ü rk k ü l t ü r ü n ü n a k t a r ı m ı k o n u
O k t., M u ğ la Ü n iv e rs ite s i, M ila s S ıtk ı K o ç m a n M e s le k Y ü k s e k o
k u lu , M ila s /M u ğ la , e - p o s ta : m u s ta f a k a r a ta s @ m u .e d u .tr
s u n d a M i l a s h a l ı l a r ı n d a k i y a n ı ş l a r ı n ö n e m l i b ir r o l ü
In struıtor, M uğla University, M ilas P rofessional Voıational S ıhool.
o ld u ğ u g ö rü lm ek ted ir.
a n ş i' ın
L in g u i s t i c A n a l y s i s o f t h e M o t i f s u s e d in M i l a s C a r p e t s A n d Ru g s
Ali A K A R - M u s t a f a KA RA T A Ş
H alılara d ok u n a n , ad ı o la n ve a n la m lı e n küçü k b e
"Ç a ğrışım lı U yaran lar", yan i g ö s t e r g e le r d e "d oğ a l" ve
z e m e u n s u r l a r ı i ç i n " y a n ı ş ", " n a k ı ş ", " d e s e n " , " m o d e l " ,
" y a p a y " o l m a k ü z e r e ik iy e ay rı lı rl ar. T a b i a t t a k e n d i l i
" y ağ n ı ç ", " y a g n ı ş ", " ö rn e k " , " m o t i f " , "o y u", " t a b a k ", "s u "
ğ i n d e n va r o l a n g ö s t e r g e l e r d o ğ a l u y a r a n l a r d ı r . B u n
ad ları ku llan ılm ak tad ır. M ila s h a lılar ın d a d e s e n e " m o
l a ra " b e l i r t i " ( i n d i c e ) a d ı v e r i l m e k t e d i r . İ n s a n t a r a f ı n
d e l " d e n d i ğ i k a y d e d i l m e s i y l e ( D e n i z 1 9 8 7 : 16) b ir l ik
da n y a p ılm ış g ö s te r g e le r e yapay dır ve b u n la r d a g ö
t e , M i l a s h a l ı l a r ı y l a ilgili ç a l ı ş m a l a r ı n b a z ı l a r ı n d a s a
rü n tü se l g ö s t e r g e (icon ) v e s im g e (s y m b o l) o lm a k
d e c e "yan ış" (G ü n gör, S e v in ç 2 0 0 8 : 6 3 6 ), b azıların d a
ü z e r e i kiye ay rı lı rl ar. B e n z e r l i k i l i ş k i s i n e d a y a n a n g ö s
h e m "m otif" h e m "d e s e n " (S e v in ç 2 0 0 5 b : 6 0 -6 1 ; 2 00 9),
t e r g e l e r e g ö r ü n t ü s e l g ö s t e r g e ( i c o n ) , "y a p a y " o l a r a k
b a z ı s ı n d a s a d e c e " m o t i f " ( B a y r a k t a r o ğ l u 1 9 8 8: 5 7 - 5 8 ) ,
ol u ş tu r u lm u ş , b e n z e rlik vey a p a r ç a - b ü t ü n iliş kisin e
b az ıs ın d a "n akış" ve "m otif" (C en giz 1998: 7 7 -7 9 ), b a
day an m ay an g ö ste rg e le re d e sim g e (se m b o l) adı v e
z ı s ı n d a d a " d e s e n " ( D e n i z 1 9 87 : 1 3 - 2 0 ) a d la r ı k u l l a n ı l
r i l m e k t e d i r . D o l a y ı s ı y l a , " ...b i r b a ş k a şeyin yerini a la b il
m ı ş t ı r . B iz b u ç a l ı ş m a m ı z d a " y a n ı ş " a d ı n ı k u l l a n a c a ğ ı z .
m esini sa ğ la y a n özellikler taşıdığın dan ken d i d ışın da b ir nesne,
olgu , varlık belirtebilen öge" o l a r a k t a n ı m l a n a n g ö s t e r g e
2 . A d la n d ır m a S ü r e c i
İ n s a n o ğ l u , y e r y ü z ü n d e va r o l d u ğ u n d a n b e ri ç e v r e s i n
d ek i n e s n e v e h a r e k e t l e r i a d l a n d ı r a r a k dil a d ı n ı v e r d i
ğim iz ya p ın ın te m e lin i a tm ış tır. N e sn e le r i isim , h a r e
k e tl e r i i s e fiil h a l i n e n e d e n s i z b ir ş e k i l d e g e t i r e n i n
s a n , b ö y l e c e b u a d l a n d ı r m a s ü r e c i n d e i n s a n l a r l a k u r
d u ğ u i l i ş k i l e r l e k o n u ş m a y ı , v a rl ık la rl a k u r d u ğ u i li şk i y
l e ö ğ r e n m e y i g e r ç e k l e ş t i r m i ş t i r ( K a r a a ğ a ç 2 0 0 2 : 9).
V arlı ğın , i n s a n t a r a f ı n d a n a n l a ş ı l m a s ı v e d i ğ e r i n s a n
l a r i le k u r u l a n i li ş k i d e s ö z ü n ö z n e s i v e y a n e s n e s i o l
m a s ı i n s a n ı n varlı kları a d l a n d ı r m a s ı y l a b a ş l a m ı ş t ı r .
" B ir n esn e ya d a varlığa a d verme" ş e k l i n d e t a n ı m l a
n a n v e d i l in , m a n t ı k s a l v e c o ş k u s a l i ş l e v l e r i n i y e r i
n e g e t ir m e s i n i s a ğ la d ığ ı k a y d e d ile n a d la n d ı r m a s ü
r e c i n d e ( V a rd a r 2 0 0 2 :
13), ö n c e l i k l e n e s n e k a v r a m -
l a ş t ı r ı l m a k t a d ı r . Z i h i n d e k i k a v r a m i l e b i r dil i ş a r e t i
n in b irb ir in e b a ğ la n m a s ı y la a d la n d ı r m a g e rç e k le şir.
B ö y l e c e " g ö s t e r g e " ya d a "iş a re t" a d ın ı v e rd iğ im iz b i
r i m l e r o r t a y a ç ı ka r. B u s ü r e ç , " b i r n e s n e y i , b i r va rl ığ ı ,
b ir k a v r a m ı , b i r o l a y ı , a n l a ğ ı m ı z d a c a n l a n d ı r ı l a b i l e c e k b ir g ö s t e r g e y e b a ğ l a y a n o l u ş , g ö s t e r e n l e g ö s t e r i
len in b ir le ş m e sü reci; a n la m a k tarm a ve a n la m v er
m e e y le m i; a n l a m ı n e k le m le n iş i; a n la m ı n ü r e tiliş ve
ka vran ışı" o ld u ğ u için b u n a " a n la m l a n d ır m a " ad ı d a
v e rilm e k te d ir . (V ardar 2 0 0 2 : 21)
A d lan d ırm a
süreci
ü zerin e
çalışan
a d b ilim in in
" ö z e l a d l a r a l a n ı " v e " t ü r a d l a r ı " a l a n ı o l m a k ü z e r e iki
a n a d a lı v a rd ı r. Ö z el a d l a r a l a n ı ; ki şi a d l a r ı , y e r a d l a
rı, c o ğ r a f y a a d l a r ı b a ş l ı k l a r ı n ı k a p s a m a k t a d ı r . T ü r a d
l a rı a l a n ı i s e s ö z - k a v r a m i l i ş k i s i ü z e r i n e ç a l ı ş m a k t a
dır. B u a l a n d a k a v r a m l a r ı n d i l l e r d e n a s ı l i f a d e e d i l d i
ği, a d l a n d ı r d ı ğ ı a r a ş t ı r ı l m a k t a d ı r . H e r k a v r a m ı n h e r
d i l d e k a rş ı l ı ğ ı o l m a m a k l a b ir l i k t e , o r t a k o l a n k a v r a m
l a r ı n d a i f a d e e d i l i ş i d i l d e n d i l e , h a t t a a y n ı dil i ç i n d e
b ö l g e d e n b ö l g e y e d e ğ i ş i k l i k g ö s t e r e b i l m e k t e d i r (A k
s a n 1 9 9 5 : 4 1 5 - 4 5 3 ) . T ü rk h a l ı v e k il im d o k u m a s a n a
tı n d a y a n ış la r ın a d la n d ır ılm a s ı d a tü r a d la r ın ın a d
la n d ır ılm a s ı a l a n ın a g ir m e k te d ir .
ler, b e l i r t i ( i n d i c e ) , g ö r ü n t ü s e l g ö s t e r g e ( i c o n ) v e s i m
g e ( s y m b o l ) o l a r a k ü ç e a y r ı l m a k t a d ı r ( A k şe h i r li 2 0 0 4 :
1 6 4 - 1 6 6 ) . B u n l a r a " B e n z e y e n İ ş a r e t l e r ( i k o n ) ", A l a m e t
İ ş a r e tle r (in d ic e )" ve "A n la şm a lı İş a re tle r (s y m b o le )"
a d l a r ı d a v e r i l m e k t e d i r ( F i l i z o k E .T . 2 0 0 9 ) .
B u n la r d a n g ö s t e r i le n ş e y ile g ö s t e r e n ş e y a r a s ı n
d a b ir b e n z e r l i k i l i ş k i s i n e d a y a n a n g ö r ü n t ü s e l g ö s
t e r g e le r (ic o n ), "ik on ik im a j" ad ıy la d ild eki s e s y a n s ı
m a lı k e lim e le r in vey a e d e b iy a t t a b ilin çli o la r a k o k u
y u c u n u n z i h n i n d e b ir s e s v e y a g ö r ü n t ü o l u ş t u r a n u n
s u r l a r o l a r a k d e ğ e r l e n d i r i l d i ğ i g i b i ( A k şe h i r l i 2 0 0 4 :
8 0 - 8 2 ) , g ö s t e r g e b ilim in in (s e m iy o tik ) i n c e l e m e a l a
n ı n a g i r e n r e s i m , f o t o ğ r a f , çizgi r o m a n , h a t t a m i m a r
lık a l a n ı n d a n s e ç i l m i ş e s e r l e r i n g ö s t e r g e t ü r ü o l a r a k
da in c e l e n e b il m e k t e d i r (K a r a h a n 2 0 0 4 : 75).
" S an atsal biçim , birbirin d en fa r k lı a m a d iy a lek tik o la r a k
birbiriy le bağın tılı iki işi g ö rm ek z o ru n d a d ır: birincisi, s a n a t
sal b ir içeriğe cisim verme,- ikin cisi, başlı b a şın a bu içeriği ilet
m e. D em ek, sa n a tın iletişim seI b ir işlevi olu şu , sa n a t b iç im i
nin yaln ızca ku ru lu şsa l-estetik b ir özellik değil a m a a y n ı z a
m a n d a , b ir g österg e özelliği d e taşıdığını o rta y a k o y m a k ta d ır .
B u n a g öre sa n a tın içeriği, on u dile getiren ve on u ileten g ö s
terge sistem i açısın d a n ele alın d ığ ın d a , s a n a tsa l bildirişim o la
ra k tan ım lan abilir" ( K a ğ a n 1 9 9 3 : 2 9 3 ) . D o l a y ı s ı y l a , d ı ş
d ü n y a a l g ı s ı n ı n n e s n e (f ig ü r) , çizgi, iplik, r e n k v b . u n
s u r l a r k u l l a n ı l a r a k o l u ş t u r u l a n v e g ö r ü n t ü l ü b ir s a n a t
o larak d e ğ e rlen d irile b ile ce k o la n yan ışlar da, h e m
b ir b i ç i m h e m d e b i r g ö s t e r g e ö z e l l i ğ i t a ş ı r .
Bu
b a k ım d a n , h a lı v e kilim s a n a t ı n d a
ku llan ı
lan y a n ışla r ın öz e llik le b e n z e rlik ilişk is iy le ü r e t il m iş
o la n la r ı birer g ö r ü n t ü s e l g ö s t e r g e (ico n )d ir. Y a n ış
ş ek l i b i r g ö s t e r g e o l a r a k k a b u l e d i l s e d e b u ş e k l i n a d ı
o l m a d ı ğ ı s ü r e c e b i r d il g ö s t e r g e s i ( s i m g e ) o l a r a k k a
bul e d ile m e z . B u n d a n dolay ı, y e ryü zü nd eki h e r v a r
l ık a d l a n d ı r ı l a b i l d i ğ i g i b i y a n ı ş l a r d a a d l a n d ı r ı l m ı ş t ı r .
B ö y l e c e d il d ı ş ı b ir g ö s t e r g e , b ir d il g ö s t e r g e s i ( s i m
ge) h a lin e g e tir ilm işt ir .
G ö s t e r g e b i l i m i n e g ö r e , g ö s t e r g e d e g ö s t e r e n i le
3 . Y a n ış la r ı n A d la n d ır ıl m a s ı
g ö s t e r i l e n a r a s ı n d a k i i li şk i b e n z e ş m e y e d e d a y a n s a ,
Y e r y ü z ü n d e v a r o l a n b ü t ü n va r lı kla r, i n s a n l a r i ç i n b i re r
to p lu m sa l a n la şm a y a da d a y a n sa te m e l v arolu ş n e
g ö s t e r g e (i ş a re tid ir ve bu g ö s t e r g e le r e "u ya ran " (sti-
d e n i a m a ç l ı l ı k t ı r . "G österge b ir a m a ç için ü retilm iş ve b e
m ilu s) ad ı ve rilm ek te d ir. B ü tü n u y a ra n la r "ç ağ rış ım lı"
lirli b ir toplu m ta ra fın d a n k u lla n ılm a k ta d ır. H e r türlü g ö s te r
v e " ç a ğ r ı ş ı m l ı o l m a y a n l a r " o l m a k ü z e r e i kiye ayrılırlar.
ge b ir iletişim olgu su için üretilm iştir." ( G ü n a y , 2 0 0 4 : 5 2 ) .
anş
/ 201!
M i l a s H al ı v e K i l im l e r i iç i n K u l l a n ıl a n Y a n ış (M o t i f ) A d l a r ın ın D il i n c e l e m e s i
Ali A K A R - M u s t a f a KA RA TA Ş
Gö st e r il e n
Gö st e r il e n
"a n a h t a r "
"a n a h t a r "
Gö st e r en
Gö n d er g e
a.n .a.h .t .a.r
Gö st e r en
Gö n d erg e
a.n .a.h .t .a.r
Л\
Ş ek il I.
B ir "y a n s ıt m a " ü rü n ü o l a n g ö r ü n t ü s e l g ö s t e r g e le r
4 .1 . Y a p ı l a r ı n a G ö r e Y a n ı ş A d l a r ı
d e is e A (g ö s t e r g e ) B y e (g ö n d e rg e ) b e n z e d iğ i o r a n
İn sa n la r arasın d ak i te m e l ile tişim ve d ü ş ü n m e v a s ı
d a b ir i l e t i ş i m ö z e l l i ğ i b u l u n m a k t a d ı r ( G ü n a y , 2 0 0 4 :
t a s ı o l a n d i l i n s e s v e a n l a m o l m a k ü z e r e iki k a n a l ı
64 ). D olay ısıy la, b e n z e rlik iliş kisiy le o r ta y a ç ık m ış ve
v ar d ı r. B i r d i l d e k i s e s l e r i n v e ş e k i l l e r i n o d i l i n k u r a l l a
g ö r ü n tü s e l g ö s t e r g e (ic o n ) o la r a k t a n ı m l a n a b i le c e k
r ı n a u y g u n ş e k i l d e b ir a r a y a g e l m e s i o d i l i n " y a p ı s ı n ı
y a n ış la r h a riç tu tu lu r sa , g e n e l o la r a k y a n ışla rın neyi
o lu ştu ru r. B u n a g ö re, "y an ış la r ın y a p ısı" d e m e k , y a
g ö ste rd iğ i veya g ö n d e rg e sin in n e o ld u ğ u n u n b ilin
n ış a d la r ın ın h a n g i k e lim e veya k e lim e g ru p la rın d a n ,
m e s i ç o k zordur; a n c a k y a n ış la r ın a d la n d ır ılm a s ıy la
h an g i ek ve k ö k lerd en o lu ş tu ğ u n u n in c e le n m e s i a n
o r t a y a ç ı k a n d il g ö s t e r g e l e r i n i n ( s i m g e ) ç ö z ü m l e n
la m ın a g elm ek ted ir.
m e s i m ü m k ü n d ü r : ( Ş e k i l I.)
G ö r ü l d ü ğ ü g i b i b u r a d a i k in c i b i r a d l a n d ı r m a y l a
4 .1 . 1 . B i r K e l i m e d e n O l u ş a n Y a n ı ş A d l a r ı
4 .1 .1 .1 . B a s it Y a n ış A dları
k a rş ıla ş ılm a k ta d ır:
S a d e c e b i r k e l i m e d e n o l u ş a n y a n ı ş a d l a r ı d ı r : a k re p ,
1. Nesneyi Adlandırm a:
a.n.a.h.t.a.r
a n a h ta r , a sla n , b u k a ğ ı, ca fa r, ç a m , çen g el, çizgi, ço cu k , d al,
d a lg a , d eleb ik , d oğ ru , ejder, el, elm a , g ö b ek , göl, göz, gü l, h e y
be, ib rik, k a b u k , k a lp , k a n c a , k a ra n fil, kib rit, kilim , k o z a k ,
2 .Yanlı; Adlandırm a:
a.n.a.h.t.a.r
kösele, ku ş, lale, m a d a ly o n , m ih rap , m u m , m u s k a , o k , p a tlı
ca n , p eşkil, rozet, s, ta r a k , testere, top, tu ru n ç, vazo, y a p r a k ,
yelpaze, yen geç, y ılan , yıldız, z a m b a k , zincir.
Ş ek il 2.
4 .1 . 1 . 2 . T ü r e m i ş Y a n ı ş A d l a r ı
4 . M ila s H a lıla r ın d a K u lla n ıla n Y a n ış la r ı n D ili
Y a p ım ekleriyle tü re tile n k e lim e le r e "tü re m iş k elim e "
M i l a s y ö r e s i h a l ı l a r ı y l a ilg ili t a r a n a n k a y n a k l a r 1 v e
a d ı v e r i l m e k t e d i r . T ü r e m i ş y a n ı ş a d la r ı , bir i s i m d e n ya
ka y n a k ş a h ı s l a r d a n 2 e ld e d ile n b ilg ile r e g ö r e M ila s
d a b ir f i i l d e n y a p ı m e k l e ri y l e t ü r e t i l m i ş y a n ı ş a d l ar ıd ı r.
h a l ı l a r ı n d a k u l l a n ı l a n 1 73 y a n ı ş a d ı t e s p i t e d i l m i ş
tir. B u b ö l ü m d e b u y a n ı ş a d l a r ı n ı n d ili " Y a p ı l a r ı n a " ,
"K ay n a k la rın a " v e "A n la m O la y la rı n a " g ö r e ü ç b a ş lık
altın d a in celen ecek tir.
4.1 .1 .2 .1 . İ s im d e n T ü r e m iş Y a n ış A dları
A n ah tarlı ( < a n a h t a r - l ı ) ; b o n cu k ( < b o y u n - c u k ) ; çın g ıllı ( < ç ı n g ı l - l ı ) ; feslice ( < f e s - l i - c e ) ; h a m a y lı ( < h a m a y
lı); k a b u k s u z ( < k a b u k - s u z ) ; kibritti ( < k i b r i t -l i ) ; k u r b a
ğ a cık ( < k u r b a ğ a - c ı k ) ; kü p eli ( < k ü p e - l i ) ; m a k a r n a c ı ( <
S e v in ç (2009, 2008, 2 0 0 5 a , 2 0 0 5 b , 2 0 0 1 ), C e n g iz (1 9 9 8 ), U zun
(1 9 8 7 ), D en iz (1 9 8 7 ), B a y ra k ta ro ğ lu (1 9 8 8 ), G ü n g ö r, S e v in ç
2 008).
K ay n ak Ş a h ıs la r: A y sel K ara, 75 Y a ş ın d a , K a r a c a h is a r K öyü, M i
las; A y şe T iirkel, 62 Y a ş ın d a , K oru K öyü, M ila s.
m a k a r n a - c ı k ) ; oklu ( < o k - l u ) ; p a ra c ık ( < p a r a - c ı k ) ; p aralı
( < p a r a - l ı ) ; s a k a r c ık ( < s a k a r - c ı k ) ; şişeli ( < ş i ş e - l i ) ; t a b a
kalı ( < t a b a k a - l ı ) ; taraklı ( < t a r a k - l ı ) ; vazolu ( < v a z o - l u ) ;
yıldızlı ( < y ı ld ız - lı ).
V / 2 OI
L in g u i s t i c A n a l y s i s o f t h e M o t i f s u s e d in M i l a s C a r p e t s A n d Ru g s
Ali A K A R - M u s t a f a KA RA T A Ş
4 .1 .1 .2 .2 . F iild e n T ü r e m iş Y a n ış A dları
4 . 1 .2 .8 . C ü m l e Ş e k l i n d e Y a n ı ş A d l a r ı :
Ç arpı ( < ç a r p - ı ) ; çen tik ( < ç e n t - i - k ) ; eğ m e ( < e ğ - m e ) ; e z
T ü r k çe , n e s n e y a d a v a r lı k l a r ı a d l a n d ı r ı r k e n c ü m l e
m eli ( < e z - m e l i ) ; k a y d ır m a h ( < k a y - d ı r - m a l ı ) ; sa r m a şık
l e r d e n y a r a r l a n a r a k , b ir c ü m l e y i d e a d l a ş t ı r a b i l m e k -
( < s a r - m a - ş - ı - k ) ; tü rtm eli ( < t ü r t - m e l i ) .
t e d i r . Y a n ı ş a d l a r ı n d a d a b u k o n u d a b ir ö r n e k g ö r ü l
4 .1 .2 . B i r d e n Ç o k K e l i m e d e n O l u ş a n Y a n ı ş A d l a r ı
m e k t e d i r : ked i bastı.
4 . 1 .2 . 1 . İ s i m T a m l a m a s ı Ş e k l i n d e Y a n ı ş A d l a r ı
4 2. K a y n a k l a r ı n a G ö r e Y a n ı ş A d l a r ı
T ü r k ç e d e b i r i n c i k e l i m e n i n ilgi h a l i eki - ( n )In, - ( n ) U n
A n a d o l u s a h a s ı T ü r k h a l ı v e k i li m s a n a t ı n d a k i y a
( B e l i r t i l i İ s i m T a m l a m a s ı ) ; i k in c i k e l i m e n i n i y e l i k eki
n ı ş a d l a r ı i n c e l e n d i ğ i n d e b u a d l a r ı n fa rk l ı k a y n a k l a
- ( s ) I a l m a s ı y l a v e y a s a d e c e i k in c i k e l i m e n i n i y e l i k eki
rı o l d u ğ u g ö r ü l m e k t e d i r . B u n l a r d a n b a z ıl a r ı a d l a r ı
a lm a s ıy la (B e lir tis iz İsim T a m l a m a s ı) o l u ş m u ş o la n
nı T ü r k ç e s ö z l ü k l e r d e y e r a l a n v e k e n d i b a ş ı n a b a ş
t a m l a m a l a r a " i s i m t a m l a m a s ı ” a d ı v e ri li r.
ka b ir n e s n e n i n v e y a v a r l ı ğ ı n a d ı o l a r a k k u l l a n ı l a n y a
A d a m ilas piçi, a d a kızı, a rm u t çiçeği, b a k la çiçeği, b u ğ
d a y b a şa ğ ı, c a fer su y u , ç ın a r y a p ra ğ ı, deve ta b a n ı, don a y a ğ ı,
d u lb ılla eğ m esi, g a v u r n acağ ı, g em i su y u , gem ici su y u , h a y a t
a ğ a c ı, h ey b e g ü lü , k a r a c a h is a r g öbeklisi, k a v a k y a p ra ğ ı, k a z
a y a ğ ı, ked i izi, k es ta n e k a b u ğ u , koç b oy n u zu , kol a s t a r dişi,
k ö p ek izi, m eşe y a p ra ğ ı, peşkil su y u , rozet çiçeği, sığ ır sidiği,
tav u k a y a ğ ı, T ü rkm en g ü lü , tütün y a p ra ğ ı, z a lm la r eğm esi.
4 . 1 .2 . 2 . S ı f a t T a m l a m a s ı Ş e k l i n d e Y a n ı ş A d l a r ı
T ü r k ç e d e h e r h a n g i b ir ç e k i m eki a l m a y a n k e l i m e l e r i n
b ir a r a d a k u l l a n ı l d ı ğ ı v e t a m l a y a n ı n t a m l a n a n ı n i t e
led iği k e lim e g r u b u n a "s ıfa t t a m l a m a s ı " d en ir.
n ı ş ad larıd ır. B a zıları i s e ad la rın ı, s ö z lü k te yer a la n ve
b ir n e s n e y i v e y a v a rl ığ ı i ş a r e t l e y e n a d d a n d e ğ i l , y e n i
ü r e t ilm iş bir k o d l a m a d a n a lm ış tır.
4 .2 .1 . A d ı n ı B a ş k a B i r U n s u r u n A d ı n d a n A l a n
Y a n ış A dları
4 . 2 .1 . 1 . Ş e k i l l e r i n A d l a r ı n d a n O l u ş a n l a r : Ç arp ı, çen tik,
çizgi, d oğ ru , ked i izi, k ö p ek izi, s.
4 .2 . 1 . 2 . H a y v a n A d l a r ı n d a n O l u ş a n l a r : A k rep , a s la n , e j
der, ku ş, yen geç, yılan .
A d a m ilas, a la b on cu k, alacalı m ilas, al bon cu k, altıgen göl,
4 .2 . 1 . 3 . B i t k i A d l a r ı n d a n O l u ş a n l a r : A rm u t çiçeği, b a k
a n ah tarlı su , b a k la çiçekli göl, boğu m lu m ihraplı, c a fa r h a lı, cıl-
la çiçeği, b u ğ d a y b a şa ğ ı, ç a m , ç ın a r y a p ra ğ ı, d a l, d eleb ik , deve
b a k eğm e, cıngıllı cafer, çatm alı eğ m e, çiçekli su , çift taraflı k a n
ta b a n ı, elm a , feslice, g ü l, k a ra n fil, k a v a k y a p ra ğ ı, k o z a k , lale,
calı m ihraplı, deli cafar, dipam yeli, direkli m ilas, dört y ap raklı
m eşe y a p ra ğ ı, p a tlıca n , s a k a r c ık , s a r m a ş ık , tu ru n ç, tütün
çiçek, elm alı su , gem li su , gül a rtm a , güllü su , ısparta gül, ince
y a p ra ğ ı, y a p r a k , z a m b a k .
bon cu k, kan dilli göl, k a r a c a h is a r göbekli, k a ra dizm e, karan filli
su , k a ra su, ka y d ırm a h su , koç boynuzlu göl, kü çü k çiçek, ladik
4 . 2 .1 . 4 . N e s n e A d l a r ı n d a n O l u ş a n l a r : A n a h ta r, b o n
m ilas, m inareli su, p ap aty alı su, paralı su , san dıklı m ilas, sekiz
cu k , b u k a ğ ı, çen g el, g a v u r n a ca ğ ı, h ey be, ib rik, k a b u k , k a r ı
d a lg a , sekizgen göl, sekizgen göllü m ilas, sekiz kollu yıldız, s e k -
ca, k es ta n e k a b u ğ u , kib rit, kilim , kösele, k u r b a ğ a c ık , m a d a l
tirm eli bon cu k, sü lü klü su , ta b a k a lı göl, testereli su , top çiçek,
yon , m ih rap , m u m , m u s k a , o k , o k , p eşkil, rozet, ta r a k , teste
top yıldız, turunçtu göl, yan h am ay lı, yatık s, yazılı su , yedi göl,
re, top, vazo, yelpaze, zincir.
yıldız m a d aly on , yıldızlı su , yıldızlı yörü k.
4 . 2 .1 . 5 . C a n l ı l a r a A i t U n s u r l a r d a n K a y n a k l a n a n A d
la n d ırm a
4 . 1 .2 . 3 . S ı f a t - F i i l G r u b u
T ü r k ç e d e sı f at -f i il eki a l m ı ş bir fiil i l e o n a b a ğ l ı ö g e l e r
d e n o l u ş a n g r u b a "sı f at - fi il g r u b u ” d e n i r: karı boşatan .
4 . 1 .2 . 4 . İ s n a t G r u b u
T ü r k ç e d e i y e l i k eki a l m ı ş y a d a y a l ı n b ir i s i m l e y i n e
4 . 2 . 1 .5 . 1 . O r g a n A d l a r ı n d a n O l u ş a n l a r : E l, g ö b ek , göz,
k a lp , k a z a y a ğ ı , koç b oy n u zu , tav u k a y a ğ ı.
4 2 . 1 .5.2. H a r e k e t A d l a r ı n d a n O l u ş a n l a r : E ğ m e, zikzak.
y a l ı n h a l d e k i b ir b a ş k a i s i m d e n o l u ş a n g r u b a " i s n a t
4 2 . 1 .5 . 3 . Ş a h ı s A d l a r ı n d a n O l u ş a n l a r : C afar, cıngıllı
g r u b u ” d e n i r : eli belin de, eli k o y n u n d a .
cafer, deli cafer.
4 . 1 .2 . 5 . B a ğ l a m a G r u b u
4 2 . 1 .5 . 4 . İ l i ş k i /N i t e l i k A d l a r ı n d a n K a y n a k l a n a n A d
Türkçede
b a ğ la m a
e d a tla rıy la
b ir b ir in e b a ğ la n m ı ş
l a n d ı r m a : Cıngıllı
is im le r in o lu ş tu r d u ğ u g ru b a " b a ğ la m a g r u b u ” ad ı v e
4 . 2 . 6 . 5 . 5 . D i ğ e r : S ığ ır sidiği, çocu k.
rilir: sü m b ü l ve gül.
4 1 2 6 T ekrar G rubu
4 2 .1 .6 . T a b i a t U n s u r l a r ı A d l a r ı n d a n O l u ş a n l a r : D a l
T ü r k ç e d e a y n ı k e l i m e l e r i n v e y a e ş a n l a m l ı y a d a zıt
g a , göl, yıldız.
a n l a m lı k e lim e le rin te kra rıyla o l u ş a n g ru b a "tekrar
4 .2 .2 . Y e n i B i r A d O l a r a k K u l l a n ı l a n Y a n ı ş A d l a r ı
g r u b u ” a d ı v e ri li r: zikzak.
4 .2.2.1. Ş e k i l l e r d e n K a y n a k l a n a n A d la n d ır m a la r : Yatık s.
4 . 1 .2 . 7 . K ı s a l t m a G r u b u
T ü r k ç e d e c ü m le veya k e lim e g r u p la r ın d a n kısala rak,
4 .2 .2 .2 . B i t k i A d l a r ı n d a n K a y n a k l a n a n A d l a n d ı r m a l a r
kelim e
D ört y a p ra k lı çiçek, h a y a t a ğ a cı, h ey b e g ü lü , ısp arta g ü l, k ü
g r u p l a r ı n a " k ı s a l t m a g r u b u ” a d ı v e ri li r: b a ca k lı ta b a k a lı.
çü k çiçek, rozet çiçeği, sü m b ü l ve gü l, top çiçek, tü rkm en gü lü .
y ıp ra n a r a k veya k a l ıp la ş m a y o lu y la o lu ş a n
anş
/го п
M i l a s H al ı v e K i l im l e r i iç i n K u l l a n ıl a n Y a n ış (M o t i f ) A d l a r ın ın D il i n c e l e m e s i
Ali A K A R - M u s t a f a KA RA TA Ş
4 .2 .2 .3 . N e s n e A d l a r ı n d a n K a y n a k l a n a n A d l a n d ı r m a l a r
s ın d a ya b e n z e rlik te n ya d a b itişik lik te n h a r e k e t e d e
Al b o n cu k , a la b o n cu k , a n a h ta r lı, b a ca k lı ta b a k a lı, b o ğ u m
r e k e s k i a d ı (ö r. a n a h t a r ) , y e n i b i l g i y e ( y a n ı ş ) verir.
lu m ih rap lı, c a fa r h a lı, çift taraflı ka n ca lı m ih rap lı, d ip am y eli,
B ö y l e c e ö r n e ğ i n a n a h ta r a d ı n ı n a n l a m ı d e ğ i ş m i ş o l u r .
h a m a y lı, ince b o n cu k , k a b u k su z , kibritti, kü p eli, m a k a r n a c ı ,
A n l a m d e ğ i ş m e l e r i “d il d ı ş ı v e d il i ç i" o l m a k ü z e r e
p a ra c ık , p a ra lı, sektirm eli b o n cu k , şişeli, ta b a k a lı, ta ra k lı, v a-
iki k ı s m a a yrılır. Dil d ı ş ı d e ğ i ş i m l e r d e s ö z d e ğ i l o n u n
zolu, y a n h a m a y lı, yıldız m a d a ly o n .
a n l a m ı , y a n i a d l a n d ı r ı l a n ş e y d e ğ i ş i m e u ğ ra r. Dil içi
4 .2 .2 .4 . C a n l ı l a r a A i t U n s u r l a r d a n
K a y n a k la n a n A d la n d ırm a la r
4 .2 .2 .4 .1 . O rgan A d ların d an
K a y n a k la n a n A d la n d ırm a la r
D on a y a ğ ı, eli belin de, eli k o y n u n d a , k a r a c a h is a r g ö b ek li, k a ra c a h isa r g öb eklisi, kol a s t a r dişi.
4 .2 .2 .4 2. H a r e k e t A d l a r ı n d a n
K a y n a k la n a n A d la n d ırm a la r
d e ğ i ş m e l e r i d e “B e n z e r l i k İ l i ş k i s i y l e A n l a m D e ğ i ş m e
leri ", “B i t i ş i k l i k İ l i ş k i s i y l e A n l a m D e ğ i ş m e l e r i " o l m a k
ü z e r e i k i y e a y rı lı r ( F i l i z o k E .T. 2 0 1 0 ) .
4 .3 . 2 . D e y i m A k t a r m a s ı ( İ ğ r e t i l e m e , İ s t i a r e ,
M e ta fo r) Y o lu y la A d la n d ırıla n Y a n ış A dları
“B irb iriy le ilgisiz gibi g örü n en a m a a ra la rın d a b ir ben zerlik ya
d a o r ta k h k o lan iki n esn e, ola y veya d u ru m u n "gibi "vb. e d a t
la r k u lla n ılm a d a n m u k a y e se edilm esiyle olu şan a n la m olayı"
o l a r a k t a n ı m l a n a n ( A k ş e h i r l i 2 0 0 4 : 1 0 6) d e y i m a k t a r
C ılbak eğ m e, ça tm a lı eğ m e, d u lbılla eğ m esi, ezm eli, gül a r t
m a s ı , y a n ı ş l a r ı n a d l a n d ı r ı l m a s ü r e c i n d e g ö r ü l e n bir
m a , k a r a dizm e, ka rı b o ş a ta n , k a y d ır m a k , ked i bastı, tü rtm e-
a n l a m o l a y ı d ı r.
li, z a lım la r eğm esi.
4 . 2 . 2 . 4 3. İ l i ş k i /N i t e l i k A d l a r ı n d a n K a y n a k l a n a n A d
l a n d ı r m a : A d a kızı, a d a m ilas piçi, çm g ıllı, yıldızlı yörü k.
4 .2 . 5 . Y e r A d l a r ı n d a n K a y n a k l a n a n A d l a n d ı r m a l a r :
Y an ışların
bir kısm ı b e n z e rlik d ola y ıs ıy la a d ın ı
b a ş k a b ir u n s u r u n a d ı n d a n a l m ı ş t ı r . B u t ü r y a n ı ş a d
la rın d ak i a n la m d e ğ iş im i "B e n z e r lik İlişk isiyle A n la m
D e ğ i ş m e l e r i n e örnek tir. B u n d a n dolay ı, bu y a n ış a d
la rın d a "d e y im a k ta r m a s ı" (istia re ) g ö r ü lm e k te d ir.
A d a m ilas, a la c a lı m ilas, direkli m ilas, lad ik m ilas, san d ıklı
m ilas, sekizgen göllü m ilas.
4 .2 .6 . T a b i a t U n s u r l a r ı A d l a r ı n d a n
kazayağı
K a y n a k la n a n A d la n d ırm a la r
A tıg e n göl, an ah tarlı su , b a k la çiçekli göl, cafer su yu , çiçekli su,
elm alı su, g em i su yu , gem ici su y u , gem li su , güllü su, kandilli
göl, karan filli su, k a ra s u , k a y d ır m a k su , koç boynuzlu göl, m i
nareli su, p ap aty alı su , p aralısu , peşkil su y u , sekiz d a lg a , sekiz
kollu yıldız, sekizgen göl, sü lü klü su , ta b a k a lı göl, testereli su,
1.Adlandırma
2. Adlandırma
Deyim Aktarımı (istiare)
top yıldız, turunçtu göl, yazılı su , yedi göl, yıldızlı, yıldızlı su.
4 3. Y a n ı ş A d l a n d ı r m a l a r ı n d a G e r ç e k l e ş e n
A n la m O la yla rı
4 .3 . 1 . A n l a m D e ğ i ş m e s i
Ş ek il 3.
B ir kısım y a n ış d a ad ın ı b a ş k a bir a d d a n d eğil,
y e n i b i r k o d l a m a d a n a l m ı ş t ı r . Ö r n e ğ i n , T ü r k ç e d e "e li
Y a n ış la r ın a d la n d ır ılm a s ıy la birlikte a n l a ş m a l ı iş a r e t
b e l i n d e " s ö z ü i l e k o d l a n m ı ş v e s ö z l ü k t e y e r a l a n bir
( s e m b o l ) o l a n y a n ı ş a d ı b ir a n l a m d e ğ i ş i m i n e u ğ r a
a d y o k t u r. B u r a d a h e r h a n g i b i r a d d a n y e n i b ir a d a a k
m a ktad ır. B ö y le c e , a d la n d ır m a s ü r e c i s o n u n d a ö r n e
t a r m a s ö z k o n u s u d e ğ i l , y e n i b ir a d l a n d ı r m a s ö z k o
ğin " a n a h ta r " s ö z ü n ü n a n la m ı d e ğ i ş m i ş olur:
n u su d u r. D ola yısıy la b u r a d a bir d e y im a k t a r m a s ı n
A n a h ta r: “ I. K ili di a ç ı p k a p a m a k i ç i n k u l l a n ı l a n
d an söz ed ilem ez:
a r a ç , a ç a r , a ç k ı. 2 ....... 3 ........ 9. B i r y a n ı ş a d ı ".
“K işi veya toplu m , yen i b ir bilg iy e ken disi u la şm ışsa , on u ,
h em en esk i bilgilerin den birin in ad ı o lan b ir sözü, biçim veya
a n la m c a değiştirerek a d lan d ırır. B öy lece esk i bilgilerin ad ları
ile yen i bilgilerin ad la rı a ra s ın d a b azıların ın 'di! içi d ü n y a g ö
rüşü ' d ed ikleri eski bilgi ile yeni bilgin in ilişkilen d irilm e z in c i
ell belinde
ri o rta y a çık a r. K ısa ca sı, dillerin biçim ve a n la m d eğ iştirm e
leri, eski bilg i-y en i bilgi ilişkisini ifad e etm ektedir." ( K a r a a
ğ a ç 2 0 0 9 , s. 2 9 ) . B ö y l e c e h a l ı v e y a k i li m d o k u y a n bir
d o k u y u c u y e n i b ir y a n ı ş ü r e t m e k i s t e d i ğ i n d e y e n i bir
b ilg iyle k a r ş ıla ş m ış o lu r v e o n u a d la n d ı r m a ih tiy acı
h is s e d e r . B u a d la n d ır m a y ı d a y a p a r k e n eski b ilg ile
rind en h a re k e t e d e r ve d a h a ö n c e sa h ip o ld u ğ u b il
g i l e r l e y e n i b il gi yi k a r ş ı l a ş t ı r ı r . B u k a r ş ı l a ş t ı r m a s ı r a
Y a n ış ad la rın d ak i d e y im a k ta r m a la rın ı şu b a ş l ık
lar a ltın d a in c e le y eb ilir iz :
anş
t
i ıı 11
L in g u i s t i c A n a l y s i s o f t h e M o t i f s u s e d in M i l a s C a r p e t s A n d Ru g s
Ali A K A R - M u s t a f a KA RA T A Ş
4 . 3 . 2 . 1 . Ş e k i l l e r i n A d l a r ı n d a n A k t a r ı m : Ç arp ı, çen tik,
b ir u n s u r u n a d ı n d a n a l a n y a n ı ş l a r ı n a d l a n d ı r ı l m a s ı
çizgi, d oğ ru , ked i izi, k ö p ek izi, s.
n ı n b ir d e y i m a k t a r m a s ı ( i s t i a r e , m e t a f o r ) o l d u ğ u s o
4 .3 . 2 . 2 . H a y v a n A d l a r ı n d a n A k t a r ı m : A k rep , a s la n , e j
n u c u n a var ılm ıştır.
Kaynaklar
d er, ku ş, yen geç, yılan .
A k s a n , D o ğ a n ( 1 9 9 5 ) , H er y ön ü y le Dil M a Ç izgileriyle D ilbilim ,
4 .3 . 2 . 3 . B i t k i A d l a r ı n d a n A k t a r ı m
A n k a r a : T D K Y a y ın la r ı: 4 3 9 .
A rm u t çiçeği, b a k la çiçeği, b u ğ d a y b a şa ğ ı, ç a m , ç ın a r y a p r a
A k ş e h ir li, S o n e r ( 2 0 0 4 ) , T e m e l A n la m b ilim ( S e m a n t i k ) K a v
ğı, d a l, d eleb ik , deve ta b a n ı, elm a , feslice, g ü l, k a ra n fil, k a v a k
r a m la r ı Ü z e r in e B ir İ n c e l e m e , E g e Ü n iv e r s it e s i; B a
s ı l m a m ı ş Y ü k s e k L is a n s T e z i: İzm ir.
y a p ra ğ ı, k o z a k , lale, m eşe y a p ra ğ ı, p a tlıca n , s a k a r c ık , s a r m a
şık , sü m b ü l ve gü l, tu ru n ç, tütün y a p ra ğ ı, y a p r a k , z a m b a k .
B a y r a k ta r o ğ lu , S u z a n , ( 1 9 8 8 ) , " M ila s H a lı la r ı n d a n D e ğ iş ik
Ö r n e k le r " , K ü ltü r ve S a n a t D ergisi, T ü r k iy e İş B a n k a s ı
4 .3 . 2 . 4 . N e s n e A d l a r ı n d a n A k t a r ı m
Y a y ın ı, Y ıl I, S a y ı I (A ra lık ), s. 5 6 - 5 9 .
A n a h ta r, b o n cu k , b u k a ğ ı, çen g el, g a v u r n a ca ğ ı, h ey be, ib rik,
C e n g iz , B e r n a , ( 1 9 9 8 ) , " M ila s H a lı la r ı n ı n R e n k , D e s e n v e
K o m p o z is y o n Ö z e llik le r i" , Türk S oy lu H a lk la rın H alı,
k a b u k , k a n c a , k es ta n e k a b u ğ u , kib rit, kilim , kösele, k u r b a ğ a
Kilim ve Cicim S a n a tı B ilgi Ş ölen i B ildirileri ( 2 7 - 3 1 M a
cık, m a d a ly o n , m ih rap , m u m , m u s k a , o k , p eşkil, rozet, ta r a k ,
yıs 1 9 9 6 , K a y seri), A n k a r a : A ta tü r k K ü ltü r M e r k e z i Y a
testere, top, vazo, yelpaze, zincir.
y ın ı, s .7 7 - 8 6 .
4 . 3 .2 .5 . C a n l ı l a r a A i t U n s u r l a r d a n A k t a r ı m
D e n iz , B e k ir ( 1 9 8 7 ) , " M ila s H a lıla r ı" , B ilim B irlik B a şa r ı D ergisi,
4 . 3 . 2 . 5 . 1 . O r g a n A d l a r ı n d a n A k t a r ı m : E l, g ö b ek , göz,
F iliz o k ,
Y ıl 12, S a y ı 4 9 , s . 1 3 -2 0 .
R ız a
(E .T .
2 0 0 9 ),
la m " :
k a lp , k a z a y a ğ ı, koç boy n u zu , tavu k a y a ğ ı.
"G ö s te r g e
( İ ş a r e t /S i g n )
ve A n
h t t p ://w w w .e g e - e d e b iy a t .o r g /m o d u l e s .
p h p ? n a m e =N e w s & n e w _ t o p i c =6 (E .T . 1 0 .0 7 .2 0 0 9 )
4 . 3 . 2 . 5 . 2 . H a r e k e t A d l a r ı n d a n A k t a r ı m : E ğ m e, zikzak.
4 . 3 . 2 . 5 . 3 . Ş a h ı s A d l a r ı n d a n A k t a r ı m : C afar, cıngıllı C a
fer, deli C afer.
F iliz o k , R ız a (E .T . 2 0 1 0 ) , " A n la m D e ğ iş m e le r i" : h ttp ://w w w .
e g e - e d e b iy a t .o r g /d o c s /4 4 3 .p d f , (E .T . 2 0 .0 6 .2 0 1 0 )
G ü n a y , V. D o ğ a n ( 2 0 0 4 ) , Dil ve İletişim , İ s t a n b u l: M u l t i l in g u
a l Y a y ın la r ı.
4 . 3 2 . 5 .4 . İ l i ş k i /N i t e l i k A d l a r ı n d a n K a y n a k l a n a n A d
G ü n g ö r , I. H u lu s i; S e v in ç ; B e r n a , ( 2 0 0 8 ) , " M ila s H a lı D e
s e n l e r i n i n S ı n ı f l a n d ı r ı lm a s ı v e Y a y ı n l a n m a m ı ş M a -
l a n d ı r m a : Cıngıllı
d a ly o n lu M ila s H a lı la r ı n ı n T a n ı t ı l m a s ı " , 3 8 . U lu sla r a
4 . 3 . 2 . 5 . 5 . D i ğ e r : Ç ocu k, sığ ır sidiği.
rası A sy a ve K u zey A frik a Ç a lışm a la rı K o n g resi (İC A N A S ,
4 . 3 2 . 6. T a b i a t U n s u r l a r ı A d l a r ı n d a n A k t a r ı m : D alg a,
göl, yıldız.
5.
1 0 - 1 5 .0 9 .2 0 0 7 ) , M a d d i K ü ltü r B ildirileri, A n k a r a : A t a
tü r k K ü ltü r, D il v e T a r ih Y ü k s e k K u r u m u Y a y ın la r ı,
C ilt 2, s. 6 3 5 - 6 4 4 .
K a ğ a n , M . ( 1 9 9 3 ) , E stetik ve S a n a t D ersleri (Ç ev . A ziz Ç a lı ş la r ) ,
Sonuç
A n a d o l u s a h a s ı T ü rk h a l ı l a r ı i ç e r i s i n d e k o m p o z i s y o n
öze llikleri, re n kleri v e y a n ış ç e şitliliğ i a ç ı s ı n d a n ö z
g ü n b ir y e r e s a h i p o l a n M i l a s h a l ı l a r ı n d a k i y a n ı ş l a
rın 1 73 fa rk l ı a d ı t e s p i t e d i l m i ş t i r . B u y a n ı ş a d l a r ı ,
"Yapı", "K ayn ak" v e "A n lam O lay la rı" b a k ım ın d a n s ı
İk in c i B a s k ı, A n k a r a : İm g e Y a y ın la r ı.
K a r a a ğ a ç , G ü n a y ( 2 0 0 9 ) , T ürkçenin S öz D z im i (2 . B a s k ı) , İ s t a n
b u l: K e s it Y a y ın la r ı: 12.
K a r a h a n , Ç a ğ a t a y ( 2 0 0 4 ) , "D il D ış ı G ö s t e r g e O la r a k S a n a t /
R e s im " , A ta tü r k Ü niversitesi S o sy a l B ilim ler E n stitü sü D er
gisi, C ilt 3, S a y ı I, s . 7 5 - 8 3 .
S e v in ç , B e r n a , ( 2 0 0 1 ) , M ila s C a m ile r in d e k i M ila s H a lıla r ı,
n ıflan d ırı lm ış tı r.
Y a p ı l a r ı n a g ö r e i n c e l e n d i ğ i n d e y a n ı ş a d l a r ı n ı n , ya
b ir k e l i m e d e n y a d a b i r d e n ç o k k e l i m e d e n o l u ş t u ğ u ;
b ir k e l i m e d e n o l u ş a n l a r ı n d a " b a s i t " y a d a " t ü r e m i ş "
yap ıd a olabild iğ i g ör ü lm ü ş tü r. B ir d e n ç o k k e lim e d e n
Y a y ı m la n m a m ı ş Y ü k s e k L is a n s T e z i, M u ğ la Ü n iv e r
s i t e s i , M u ğ la .
S e v in ç , B e r n a , ( 2 0 0 5 a ) , G eleneksel M ilas H alıları Desen ve K o m p o zis
yon K a talog u , M ila s : M ila s B e le d iy e s i K ü ltü r Y a y ın la r ı.
S e v in ç , B e r n a , ( 2 0 0 5 b ) , " M ila s H a lı la r ı n d a H a h R e s m i D ü
o l u ş a n y a n ı ş a d l a r ı n ı n a d t a m l a m a s ı , s ıf a t t a m l a m a
z e n le m e s i
sı, i s n a t g ru b u , b a ğ l a m a g ru b u , t e k ra r g r u b u , sıfat-fi il
K ocaeli Ü niversitesi I. H er ek e H a h K on g resi ( 2 3 - 2 4 E y lü l
gru bu ve c ü m le ya p ıların d a ola bild iğ i te s p it ed ilm iştir.
Y a n ış ad la rı k a y n a kla rın a g ö r e in c e le n ir k e n , a d ı
nı h a n g i u n s u r d a n a l d ı ğ ı n a b a k ı l m ı ş , b ö y l e c e ö r n e k
le r d e n h a r e k e t le y a n ış a d la r ın ın b az ılar ın ın a d ın ı ş e
kil, h a y v a n , b itk i , n e s n e , o r g a n , h a r e k e t , ş a h ı s , i l i ş
k i /n it e li k , t a b i a t u n s u r l a r ı a d l a r ı g i b i b ir b a ş k a u n s u
ru n a d ı n d a n a l d ı ğ ı , b a z ı l a r ı n ı n i s e y e n i b i r a d l a n d ı r
a d la n d ırılm a sı
G ünüm üzd eki
D e ğ iş im
N e d e n le r i" ,
2 0 0 5 ) , S em p o z y u m B ildirileri, K o c a e li, s . 5 9 - 6 2 .
S e v in ç , B e r n a , (2 0 0 9 ), "M ila s İlç e s i Ç a m o v a lı K ö y ü K ilim le ri",
A ta tü rk Ü n iv e r s ite s i, G ü z el S a n a t la r F a k ü lte s i, G e le n e k
s e l Türk S a n a t la r ı S e m p o z y u m u n d a ( 0 4 - 0 6 .0 6 .2 0 0 9 , E r
z u ru m ) S u n u lm u ş , B a s ı lm a m ış B ild iri.
U zun, N u r se l, (1 9 8 7 ), M ila s H a lıla rın d a M o tifle r, S e lç u k Ü n iv er
s it e s i, Y a y ım la n m a m ış Y ü k se k L is a n s T ezi, K o n y a.
V a rd a r, B e r k e (v d .) ( 2 0 0 2 ) , A çık la m a lı D lb ilim Terim leri S özlü ğü ,
İ s t a n b u l: M u ltilin g u a l Y a y ın la r ı.
m a s o n u c u o lu ş t u ğ u t e s p i t e d ilm iş tir.
Y an ışların
ve
sü recin d ek i
an lam
olay lar ı in c e l e n d i ğ i n d e , y a n ış la r ın a d la n d ır ılm a s ı s ü
Y ılm a z , N u ra y ( 1 9 9 9 ) , "E l D o k u m a la r ın d a k i M o t if l e r e tk o n o g r a f ik Y a k la ş ım " , 2 0 0 0 'li Yıllarda T ürkiye'de G e le n e k
sel Türk E l S a n a tla rın ın S a n a ts a l, T a sa rım sa I ve E k o n o m ik
r e c in d e y a n ı ş a v e rile n ad ın a n l a m d e ğ iş ik liğ in e u ğ r a
B o y u tu S em p o z y u m u B ildirileri, A n k a r a : K ü ltü r B a k a n l ı
dığı v e b u n la r d a n b e n z e rlik d o la y ıs ıy la a d ın ı b a ş k a
ğı Y a y ın la r ı, s. 3 2 9 - 3 3 2 )
a r ış
/ 2 0 1!
Doç. Dr. Mustafa Karataş