D Ü Z İÇ İ FO L K L O R K İT A P L A R I-2 TEKEDEN TELEME ÇALMAK B İR FO L K L O R G Ö N Ü L L Ü S Ü N Ü N Bekir İŞLEK D ER LEM E M A C ER A S I OD n> 7T wm m » m H m « m ö w Z H m t-1 m 2 m -n > t- * S > « T e k e d e n T e le m e Ç a lm a k Ç A T I K İT A P L A R I D ü z iç i Fo lk lo r K itap ları: 2 H a z iran 20 09 T e k e d e n T e le m e Ç alm a k : B ir Fo lk lo r G ö n ü llü s ü n ü n D e rle m e M a c e ras ı B e k ir İşle k ISBN : 9 7 8 - 9 75 -8 8 45 - 98 -9 Y a y ın c ı Se r tif ik a N o : 118 0 3 Ed itö r: İs m a il G ö rk e m K ap ak : D e n iz D o ğ an D iz g i- M iz an p a j: B ilg e G raf ik (352) 2 3 2 2 9 05 K a p a k Fo to ğ raf ı: O z a n T ü lü c e Fo to ğ ra f la r: Be k ir İşle k Ba sk ı- C ilt: Ö z K ara c an M atb a a c ılık T e l: (212) 5 15 4 9 4 7 Ç A T I K İT A P L A R I K lo d fa re r C ad . D o stlu k Y u r d u So k . 4/ 1 Su lta n a h m e t / İST A N B U L T e l . - F a k s : 0 .2 1 2 4 5 8 9 7 7 2 e - p o sta: in f o @ c atiy a y in c ilik . c o m . tr D Ü Z İ Ç İ F O L K L O R K İT A P L A R I - 2 Tekeden Teleme Çalm ak B ir Fo lk lo r G ö n ü llü sü n ü n D e rl e m e M a c e r a s ı B e k ir İŞ L EK Ç A T I K İT A P L A R I İÇ İN D E K İL E R S Ö Z B A Ş I_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 7 G e ç m iş t e G e le c e ğ i A r a m a k : T ü r k ü Ç a ğ ı r t m a k _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 13 İs p ir O n b a ş ı il e ‘ K a r a c a o ğ la n ’ Y o lc u lu ğ u . ....... . .. .... .......... ......... ................. 20 T a n D a v u lu .... .... .. .............. ............. ........ - ----- --------- ---- -------- ------ ----------- -- -----23 H â le t H a n ım a U l a ş m a k _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 25 ‘ R u h i S u A r ş iv i’ V a r m ı? ----------------------- _ _ _ D e r le m e Y a p m a k v e y a T ü r k ü Ç a ğ ır t m a k ------------- ---------------- 27 -- ------- ------ -- --------------------------- İ s p i r A m c a s ız O lu r m u ? ............. ................................ .... ....................... İS P İR O N B A Ş I’ D A N D E R L E M E L E R ______ ________ _ 30 .. ....— ... 31 ___________ _ _ _ _ _ _ _ 33 K a p lı c a E fs a n e s i_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 35 S o n u G e le n ’ in H ik â y e s i _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ - -------------------- 37 B e z ir g a n ın H ik â y e s i . - __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ — 42 K a n K a le s i C e n g i - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ --------- -----------------------B e r li n ’d e n T e k s a s ’ a : D ü z iç i F o lk lo r A r ş iv i----------- --------------- ------------- 49 ----------------- 58 K a r a y iğ i t O s m a n _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 59  ş ı k T u s M u s t a f a ( Ç a b u k ) _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ____ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ N ih a y e t ‘Ç u k u r o v a lı K a r a c a o ğ la n ’ K it a b ı __ - ______ . ......... — 6i ------ ------------------- 64 B a y r a m Y ü r ü y ü ş ü m ü , M a l a m a t l ı k m ı? _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _________ 74 B ir İn t e r n e t S ite s i v e Y o r u m l a r _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ - - - 78 Y o ru m 1: A c a r Y a z a r - H e m Y a z a r H e m Y o r u m la r _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 78 Y o ru m 2 v e y a 'V a r id â t- ı S â n i’ N a s ıl D o ğ d u ? _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _____ 79 P o s tm o d e rn B ir D e rv iş lik H ik â y e s i_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ____ - ---------------- 79 K a b u l E d ile n N iy a z v e Ö t e s i: B ü d ü r i is İn t e r n e t t e ------------------ ----------------------- 83 T U r k - E r m e n i İl i ş k i l e r i : B ü d ü r ü s T ü r k ü s ü n d e n “ K a ç k a ç ” a v e “ E lli k G â v u n f n a _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ________ ___ 84 B ü d ü r ü s ’ü n T ü r k ü s ü _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 84 K a ç k a ç ’ta n E llik G â v u r u 'n a _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 86 V e D ü ld ü l D a ğ ın ın T ü r k ü s ü _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 9i K a r a c a o ğ la n N e r e li? _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 93 ‘ ş ık M e h m e t D e m irc i’den [= K ö r o ğ lu ] K a r a c a o ğ la n T ü r k ü s ü '_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 93 K a r a c a o ğ la n T ü r k ü s ü n ü n “ H e y k â s l” [ = H ik â y e s i ] _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 95 T e k e d e n T e le m e Ç a lm a k m ı K o la y y o k s a T e le m e y i L is a n s la m a k m ı? ..... . . 1 0 0 İş t e S iz e G e lin Ö ğ ü d ü : B in Y a ş a , K a r a y iğ i t O s m a n ! ___ _ Ü ç ü n c ü K ita p H a z ı r l ı k l a r ı ___________ _ _ _ _ _ _ _ ___ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 104 _________ 106 ‘G ü n O lu r A s r a B e d e l’ H e r T ü r k ü T a r i h e ......... .. ........ ................ ...... ... . ..... . .. .... 107 R a y m a lı- A g a E fs a n e s i_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ I 0 9  ş ık H a c ı H ik â y e s i...... ............ ........ ...... ....... _... -... ............ . ........................ ........... m D ü z i ç i H a lk K ü lt ü r ü n d e T ü r k ü c ü lü k v e D in d a r l ık :  ş ık K a r a y iğ it O s m a n ’ ın ‘ H a c ı E m m i' il e İ m t i h a n ı __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ 117 M A H Ş E R İN A R A L A Y A C A Ğ I D A V A : Ö K S Ü Z A L İ Ş İİR L E R İ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ !_ _ _ _ _ _ _ _ 121 Ö k s ü z A li H ik â y e s i v e T ü r k ü l e r i Ü z e r i n e B ir D e n e m e _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ 123 Ö k s ü z A li T ü r k ü lü H ik â y e s i....... ..................... .......... ......... .. .......... . . . ..... ....... — 129 D ü z iç ili D iğ e r  ş ık la rd a n Ö k s ü z A li T ü r k ü le r i............ ............... ........... ........................  ş ık K a ra y iğ it O s m a n 'ın S ö y le d ik le r i_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 156  ş ık M e h m e t D e m ir c i’n in S ö y le d ik le ri............ ....... .... ........... ....... ..... . .. ........ 167 Ö k s ü z A li, C ü c ü k , Ç a lı v e ‘ D e v le t A n a ’ l a r ı m ı z __ _____ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 175 D a d a lo ğ lu ____ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 179 D a d a lo ğ lu ’ n u n S o n K o lu ____ __ _____ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 2_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 181 H a t ı r a l a r ı n v e M e n k ı b e le r i n Iş ığ ın d a : H ır a D a ğ ı’ n d a n D ü ld ü l D a ğ ı'n a E h l- i B e y t S e v g is i... .......... ................. ..... .................. ......................... .............. ......205 A lt a y la r ’ d a n T u n a ’y a _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 209 E ğ r i D ü ld ü l’ü n B o y n u ............................. ... . ......... .......................... .. .... . ......... _2I0 E ğ r i D ü ld ü l E fs a n e s i n in ‘ S o n u ’_ ._ ._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ____ _ _ _ _ _ __ _ 214 Eğri D ü ld ü l'ü n B e ş ik D ü ld ü l’e  ş ık O lu p B o y n u n E ğ m e s i B e y a n ın d a n d ır — 214 K a ra y iğ it O s m a n ’ın ‘M o lla K a s ım 'lığ ı......__ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ H a c _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ Ç a ğ rı m ı, N iy e t m i? _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ — .. - ... -.216 H a z ır lık la r __ _ ______ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ - _ ________ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ____ _ __ -.217 Y o lc u lu k B a ş lıy o r— _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 219 C id d e H a v a a la n ı.— _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ — V e M e d in e _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ - .... — -- -- -- ---------- 220 ..... .... ............... ..... — ............... .223 M e k k e _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 229 K a b e ----------------- ------------------------- ---------------------------------- - -------------------- 231 Z e m ze m _______________ _ _ _ _ ______ ________ - ----- ---------- — 234 S a y __________ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ -..-. 2 3 5 A r a fa t _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 236 Y e n id e n U m r e _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ______________ — ------------------- 242 R ü y a m ı U m r e m i? _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ______ ____ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 243 V e d a l a r v e A ğ ı t l a r . .-- ------ ------- ---------- ------------------- -- ---- - --- ------------------------ 245 Ana D uası ______________ ________ D u a İçin U m re .......................................................... _ — ------------------- 245 ------------------------------ 247 B a b a m ın A ğ ıtla r ı_____ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ E K L E R _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 257 T a ş l a m a _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _____ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ __ —  ş ık la r : T e k m il i B ir d e n _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ FO TO Ğ RAFLAR .... — 259 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ _ _ _ _ _ _ _ 260 263 SÖ Z BA ŞI Y a z a c a k la r ım l a s îz le r i 3 8 y ıll ık b i r z a m a n d il im i i ç e r is i n d e g e z i n ti y e ç ı k a r m a k a r z u s u n d a y ım . A n l a ta c a k l a r ı m ı ‘ k e s ti r m e ­ d e n ’ if a d e e tm e m , e l b e tte z o r o l a c a k tı ! D o la y ıs ıy la b u r a d a , h e m k i ta p ta n , h e m y a z a r ın d a n v e h e m d e - m a a l e s e f - k e n d im d e n s ö z e tm e k m e c b u r iy e tin d e y im . B u ta v r ım ı n b a ğ ış la n a c a ğ ın ı u m a r ım . O v a k i tl e r ‘ H a r u n iy e ’ , n a h iy e id i v e A d a n a n ı n B a h ç e il ç e s i n e b a ğ lıy d ı. S o n r a d a n is e , O s m a n i y e i l i n e b a ğ lı ‘ D ü z iç i’ il ç e s i o ld u . K ita b ın y a z a r ı N o te r B e k i r İş l e k il e a r a m ız d a , b u g ü n e k a d a r s a r s ıl m a y a n , b i r ‘h o c a - ta l e b e ’ i l i ş k i s i o l m u ş tu r . B u il i ş k i n i n b a ş ­ la n g ıc ı, 1 9 7 3 y ılm a k a d a r u z a n m a k ta d ır . B e n , m e k te b i y e n i b i t i r ­ m i ş , h e n ü z ç iç e ğ i b u r n u n d a , id e a l i s t b i r T ü r k ç e - E d e b iy a t ö ğ r e t­ m e n i o l a r a k A d a n a - D ü z iç i İl k ö ğ r e tm e n O k u l u n a ta y in e d i lm iş ­ ti m . B e k i r d e o y ıll a r d a ö ğ r e tm e n o k u lu s o n s ı n ı f ta l e b e s i id i. M e z u n i y e ti m ü te a k i p B e k i r , b i r k a ç y ı l i l k o k u l ö ğ r e tm e n ­ li ğ i y a p tı k ta n s o n r a , İs ta n b u l H u k u k F a k ü l te s i ’n i n g ir iş s ın a v ın ı k a z a n d ı v e n ih a y e tin d e b u f a k ü lte d e n b a ş a rı y la m e z u n o ld u . D ö n ü ­ ş ü n d e , O s m a n i y e v e D ü z iç i’n d e b i r m ü d d e t a v u k a tlık y a p tı. D a h a s o n r a d a ‘n o te r l i k ’ m e s l e ğ i n i te r c i h e t t i ! H â le n A y d m - D id im 'd e n o t e r o l a r a k g ö r e v y a p ıy o r. K e n d ile r i, o k u r - y a z a r , a y d ın b i r k iş id ir . V a k tiy le İs ta n b u l ’d a ü n i v e r s ite d e o k u r k e n , T ü r k m e n Y a y ı n e v i n i y ö n e tiy o r d u ; o r a d a , h a tı r ı m d a k a ld ığ ı k a d a r ıy la , Y a v u z B ü l e n t B â k i l e r ’i n ş i i r k ita p l a ­ r ı n ı b a s t ı r m ı ş t ı . Ş i ir e , e d e b iy a ta v e f o l k l o r a â ş ı k tı , h â l e n d e ö y le ­ d ir! İy i b i r K e m â l T a h i r o k u ru d u r. A y rıc a y a z d ık la r ın d a n C e n g iz A y tm a to v ’ u n e s e r l e r i n i v e ö z e l li k le D e d e K o r k u t H i k â y e l e r i n i d ik k a tl i b i r b iç im d e o k u d u ğ u a n la ş ıl ıy o r . D ü z iç i, b e n i m il k ö ğ r e tm e n l i k g ö r e v i n e b a ş la d ığ ım y e r d i. O z a m a n la r , y ö r e n i n e n m e ş h u r â ş ığ ı o l a n ‘ ş ı k M a h m u t’ s a ğ id i v e d ü ğ ü n le r d e h ik â y e li tü r k ü l e r s ö y le m e y e d e v a m e d iy o r d u ! A m a b e n i m ö ğ r e tm e n o l a r a k - i n a n ı n - b i r s e s k a y ı t a r a c ı [ = te y p ] a la ­ c a k p a r a m b ile y o k tu ! Ç ü n k ü b i r te y b i n o r ta l a m a f i y a tı , n e r e d e n b a k s a n ız , e n a z ik i m a a ş tu ta r ı n d a id i! Y a n i b i r te y p , n e r e d e y s e b i r ‘a t ’ il e b i r ‘d e v e ’ id i! 1 9 7 2 - 1 9 8 0 y ılla r ı a r a s ın d a , a r a lı k la r la D ü z iç i’n d e b u lu n d u m . A m a , h a y d i i t i r a f e d e y im , ‘v a ta n k u r ta r m a k ’ ta n tü r k ü d e r le m e y e , m a a l e s e f f ı r s a t b u la m a d ım ! 1 9 8 5 y ılın d a ü n iv e rs ite y e in tis a p e tti m . F ır a t Ü n iv e r s i te s in d e g ö r e v li ik e n , 1 9 8 6 y ılı n d a , E lâ z ığ e f s a n e l e r i n i d e r l e m e k m a k s a ­ d ıy la , e v s a h i b i m i z i n d ü k k â n ın d a n , r i c a - m i n n e t b e ş a y ta k s i tl e b i r te y p a la b il m iş id im ! B e n d a k til o m u d a b ö y l e s i n e h a y li m e ş a k ­ k a tli b i r ş e k ild e a lm ış tım ! Y in e 1 9 8 6 y ılı s o n l a n id i. K ır ta s iy e c iy e g i tti m . D ü k k â n s a h ib i, d a k til o y u e n f a z l a ik i t a k s i t t e v e r e b il e c e ­ ğ in i s ö y le d i. O z a m a n la r b i r d a k til o , b i r ‘e ş e k y ü k ü ’ p a r a id i. R a h ­ m e tl i d o k to r A li O z tü r k a ğ a b e y im k e f i l o ld u d a d a k til o y u a n c a k d ö r t t a k s i t t e a la b il d im . B u n l a r ı n iy e a n l a tı y o r u m , b i l i y o r m u s u n u z ? Y e n i y e ti ş e n f o l k l o r g ö n ü l l ü l e r i n i n b u a n l a t t ı k l a r ı m ı b i l m e y e h a k l a r ı o ld u ­ ğ u n u d ü şü n ü y o ru m d a o n d a n ! 1 9 8 0 y ılın d a n s o n r a d a , ö z e lli k le 1 9 8 7 y ı l ı n d a n iti b a r e n a r a ­ lık la rla D ü z iç i’n e y o lu m u s ık s ı k d ü ş ü rd ü m . Ö n c e k i z iy a r e tle r im d e , y ö re d e n ö z e llik le ‘a ğ ıt’ m e tin le r i d e r le d im . Bu d e rle m e le ri ‘d o k to ra ’ ç a lı ş m a m iç i n y a p ıy o rd u m . K ita p , 2 0 0 1 y ılın d a , A n k a r a ’d a , A k ç a ğ y a y ın la r ı ta r a f ı n d a n T ü r k E d e b iy a t ın d a A ğ ıt la r : Ç u ku r o v a A ğ ıt lar ı a d ıy la b a s ıld ı. D a h a s o n r a y ö r e n i n ö n e m l i â ş ı k l a r ın d a n M u s ta f a K ö s e ’y i ta n ıd ım . O n d a n d e r le d iğ im b i l i m d ü n y a s ın c a p e k b i l i n ­ m e y e n b e ş h ik â y e li tü r k ü ü z e r in d e , 1 9 8 7 y ılın d a b i r ‘d o ç e n tli k ’ ç a lış m a s ı h a z ır la d ım . B u e s e r d e a y n ı y a y ın e v i ta r a f ın d a n 2 0 0 0 y ılın d a H alk H ik ây e s i A r aş t ır m alar ı: Ç u ku r o v alı  ş ık M u s t afa K ö s e v e H ik ây e R e p e r t u v ar ı a d ıy la b a s ıld ı. S o n o l a r a k 2 0 0 8 y ılı n d a , ö ğ r e n ­ c im O z a n T ü lü c e ile b i r l i k te B iy o g r a fik T ü r kü lü H ik â y e : Ç u ku ro v alı K a r ac ao ğ lan is i m l i ç a lış m a m ız , İs ta n b u l ’d a Ç a tı Y a y ın la rı ta r a f m - d a n b a s ıld ı. S o n u ç o la r a k , D ü z iç i v e y ö r e s in e d a ir ü ç k ita p y a y ım ­ la m ış o ld u m . A y rıc a b u a la n d a n y a p ıla n d e r le m e le r ü z e r in d e ç a lış ıl a n m a s te r v e d o k to r a te z le r i y ö n e tti m . B u ta r z ç a lı ş m a l a r a h â le n d e v a m e tm e k te y i m . S o n u ç o la r a k , D ü z iç i b ö l g e s i n i n , f o l k lo r i k m e ti n l e r b a k ı m ı n ­ d a n b i r ‘h a z i n e ’ o l d u ğ u k a n ıs ın d a y ım . ** K i ta b ı n a d ı h a k k ı n d a d a b i r k a ç k e lâ m e tm e m i z g e r e k e c e k . N iç in k i ta b ın a d ı T e ke d e n T e le m e Ç alm ak o la ra k k o n d u ? T e k e , b ili n ­ d iğ i g ib i, k e ç i n i n e rk e ğ in e v e r il e n is im d ir v e te k e l e r s ü t v e rm e z le r. Ç o b a n l ık y a p m a k ta s ın ız ; k o y u n v e k e ç i l e r i n i z i d a ğ d a o t l a t ­ m a k ta s ı n ı z . K a r n ın ı z a c ık m ış tır . H e m e n b i r k o y u n u v e y a k e ç iy i s a ğ a r a k , s ü tü n ü a z ık to r b a n ı z d a k i s a h a n a k o y a r s ın ız . S o n r a b u s ü tü n iç i n e , y ö r e d e b o l m ik ta r d a b u l u n a n y a b a n î in c i r l e r d e n b i r i ­ n i n b i r k a ç ‘ h a m ’ [ = y e ş il/ o lm a m ış ] m e y v e s i n i k o p a r ır s ın ı z . A k a n s ıv ıy ı [ = s ü tü n ü ] , s ü tü s a ğ d ığ ın ız k a b a k o y a r s ın ız ! B ir a z b e k l e d i ­ ğ in i z d e , k a p ta k i s ü t, ‘a ğ ız ’ k ıv a m ın d a tu tu n m u ş o lu r. O ld u m u s i z e , b i r ta b a k te l e m e ! K i t a b a a d o l a r a k k o y d u ğ u m u z “ te k e d e n t e l e m e ç a l m a k " d e y im i, s ö z lü k le r d e ş ö y le y e r a lıy o r: 1 .“ T e k e d e n s ü t ç ık a r m a k ” : G e r ç e k le ş m e y e c e k g ib i g ö r ü n e n ş e y le ri g e r ç e k d u r u m a g e tir m e k .” ( b k . İs m a il P a r la tır, A t as ö z le r i v e D e y im le r S ö z lü ğ ü - Il, D e y im le r , Y a rg ı y a y ., A n k a r a 2 0 0 8 ) . 2 .” T e k e - d e n s ü t/ y a ğ ç ık a r m a k ” ( b k . A h m e t T u r a n S i n a n , T ü r kç e n in D e y im V arlığ ı, K u b b e a l tı y a y ın c ıl ık , M a l a ty a 2 0 0 1 , s . 4 9 1 ) . “ T e k e d e n te l e m e ç a lm a k ” d e y im in d e y e r a la n ‘ç a lm a k ’ k e l i ­ m e s i is e , b ili n d i ğ i g ib i, “ y o ğ u r t ç a lm a k ” if a d e s i n d e k i g ib i, ‘m a y a ­ la m a k ’ a n l a m ı n a g e l m e k te d ir . Ş u s o r u y u s o r a b i l i r s i n i z : T e k e d e n te l e m e ç a lm a k , g e r ç e k te n ç o k m e ş a k k a tl i b i r iş m id ir ? C e v a b ım ız , e l b e tte ö y le , o l a c a k tır .1 B ir f o l k l o r d e r l e y ic i s i o l a r a k , y a p ıla n iş i n n e d e n li z o r o ld u ğ u n u b i l ­ m e k te v e s a y ın y a z a r ı ta k d ir e tm e k te y iz ! S a h a d a n f o l k lo r ü r ü n le r i d e r le y e n le r, n e d e m e k is te d iğ im iz i, e l b e tte ç o k iy i a n la y a c a k l a rd ır! ** S o s y a l ş u u r a s a h ip o l a n b ir e y l e r in , m e m l e k e tl e r i n d e , ç e ş i tl i g ö n ü llü s o s y a l o r g a n iz a s y o n la r iç e r is in d e b ir a ra y a g e le r e k , T ü rk iy e ’n in h iç o lm a z s a y a ş a d ık la rı y ö re le rin e ^ m e m le k e tle ­ r i n e ] a i t m e s e l e l e r e s a h ip ç ık m a la r ı, g e r e k li d i r . R a h m e tl i P r o f . D r. M e h m e t K a p la n “ Y e n i B i r İn s a n T i p i Y a r a tm a k ” is im li m a k a ­ le s in d e , b u a n la m d a k i “ y e n i in s a n ti p i ’ n i n ö z e l li k le r i n i ş ö y le s ır a ­ la m a k ta d ır : “B e n , A n ad o lu kö y v e y a k a s a b a la r ın d a n ç ıkan , b i r A n ad o lu g e n c i­ n in b ü t ü n m a h r u m iy e t v e ız d ır ap lan n ı y a ş a y a n , f a k a t y ılm ay an , k ü l­ t ü r e b ü y ü k d e ğ e r v e r e n , o ku y an , ü n iv e r s it e y i b it ir e n , t e k r a r k ö y v e y a k a s a b a s ı n a d ö n e r e k o r a d a ç e v r e s i ile m ü s p e t m ü n a s e b e t l e r ku r an , b ü t ü n k a lb in i v e z e k â s ın ı k u llan ar ak , ç e v r e s in i y a v a ş y a v a ş d e ğ iş t ir e n b i r in s an t ip in i t a h ay y ü l e d iy o r u m .” ( B ü y ü k T ü r kiy e R ü y as ı, T ü r k iy e K ü l tü r E n s ti tü s ü Y a y ın la rı , İs ta n b u l 1 9 6 9 , s . 5 6 ) . B e k i r İş l e k ’i n d e , b u ö z e lli k le r e s a h ip b i r T ü r k a y d ın ı o l d u ­ ğ u n a , y ü r e k te n in a n ıy o r u m ! K i ta p ta a n l a tı l a n ‘h ik â y e ’ n i n b a ş ı n ­ d a n s o n u n a k a d a r , y a k ı n d a n ta n ı ğ ı y ı m . İş l e k , to p l a m 2 0 0 C D k a d a r t u t a n f o l k l o r k a y ıtla r ım , O s m a n i y e i l i n i n D ü z iç i il ç e s i v e k ö y l e r i n d e n ü ç b u ç u k - d ö r t y ı l l ık b i r z a m a n d i l i m i n d e d e r l e ­ m i ş v e d e r l e tm i ş ti r . ( D e r le m e m a c e r a s ıy l a , d e r l e n e n m a l z e m e ­ n i n b i r d ö k ü m ü iç i n , b u d iz id e n 2 0 0 8 y ılın d a b a s ı l a n Ç u ku r o v alı 1 B u m e s e le , e l in iz d e k i k i ta p ta , b ira z d a m iz a h î b i r ü s l û p l a “ T e k e d e n T e le m e Ç a lm a k m ı K o la y y o k s a T e le m e y i L is a n s la m a k m ı? " b a ş lı k lı y a z ıd a i ş l e n ­ m i ş tir . O k u rl a rı n ö n c e li k le b u y a z ıy a g ö z a tm a l a r ı y a r a rl ı o la c a k tı r. K a r a c a o ğ la r i ı n “ S ö z B a ş ı” o k u n m a lıd ır .) D e r l e n e n s ö z e l m e ti n l e ­ r i n [ = m a lz e m e n i n ] b a z ıl a r ı ‘m ü k e r r e r ’ o la b ili r . B ö y le o lm a s ı, b iz f o l k lo r c u la r iç i n b u m e ti n l e r i 'd a h a d e ğ e r li’ h â l e g e tir m e k te d ir . B ö y l e s i b i r i ş e g i r i ş m e k , a l k ı ş l a n a c a k , ta k d i r e d i l e c e k b i r ‘e y le m ’ o la r a k g ö r ü lm e lid ir . Ç ü n k ü b iz le r, T ü r k g ib i b a ş la r ız , f a k a t iş in s o n u n u d a b i r tü r lü g e tir e m e y iz ! B e n k e n d i p a y ım a , D ü z iç i İlk Ö ğ r e tm e n O k u l u n d a g ö re v y a p tığ ım 1 9 7 2 - 1 9 7 4 d ö n e m in d e k i e n b ü y ü k k a z a n c ım ı n B e k i r İ ş l e k g ib i b i r ‘f o l k l o r g ö n ü ll ü s ü ’n ü y e ti ş ­ ti r m e k o ld u ğ u n u , b u r a d a n g u r u r la h e r k e s e il â n e tm e k te y im ! T ü rk h a lk k ü l tü r ü v e d o la y ıs ıy la D ü z iç i, o n u n g a y r e t v e ç a b a s ıy la ç o k ş e y l e r k a z a n m ış tı r ! B u d u r u m , z a m a n l a d a h a iy i a n la ş ıl a c a k tır ! ** K i ta p ta k i m e ti n l e r , k a b a c a ü ç a n a b a ş l ı k h â li n d e to p l a n a b i ­ li r : B u n l a r d a n b i r i n c i g r u b a g ir e n y a z ıla r , f o l k l o r ü r ü n l e r i n i d e r ­ le m e m a c e r a s ı v e b u m e ti n l e r d e n b a z ıl a r ı h a k k ın d a ‘k a le m te c r ü ­ b e s i ’ n ite li ğ in d e d ir . İk in c i g r u p ta y e r a la n y a z ıla r is e , y ö re d e n d e r ­ le n e n m e ti n l e r i n n e ş r i ş e k lin d e d i r . Ü ç ü n c ü g r u p ta k i y a z ıla r d a , y a z a n n f o l k lo r d ış ı k o n u la r d a k i a n ı v e g ö z l e m le r in i iç e r m e k te d ir . K ita p , ü n i v e r s i te l e r d e l i s a n s ü s tü s e v iy e d e ö ğ r e n c i le r e o k u ­ tu l a n F o lk lo r D e r le m e v e A r a ş t ır m a T e k n ik le r i d e r s i iç i n , d e n e y i m ­ l e r i n a k ta r ı l m a s ı b a k ım ı n d a n , ö n e m l i k a tk ı l a r s a ğ la y a c a k tır . K i ta p ta a n l a tı l a n l a r , y e ti ş m e k te o l a n g e n ç b ili m i n s a n l a r ın a ö r n e k o l a b i le c e k n ite l i k te d i r . B u s e b e p le , k i ta b ı n b ir a z ‘g ü lü m ­ s e n e r e k ’ , b i r a z ‘ h ü z ü n l e n e r e k ’ a m a ‘ i b r e t ’ v e ‘g ı p ta ’ ile o k u n a c a ğ ı in a n c ın d a y ım . 1 9 M ay ıs 2 0 0 9 P r o f . D r. İs m a i l G Ö R K E M G E Ç M İŞ T E G E L E C E Ğ İ A R A M A K : T Ü R K Ü Ç A Ğ IR T M A K Ç u k u ro v a ’ y ı a n l a tı r k e n “ H e r t a r a f ın d a n k a lk ıp u ç an t u r aç k u ş ­ lar ı v e c e y lan s ü r ü le r i b u ku ş c e n n e t in e l e t â f e t v e r ir di" d iy e n A h m e t C e v d e t P a ş a , ş a y e t G â v u r D a ğ la rı [ = A m a n o s ] e te k le ri n e k a d a r ç ık a b ils e y d i, D ü z iç i’ li â ş ık la r ı g ö rü p “ h e r ç ın ar ın d ib in d e d e b i r â ş ık s ö y ­ leş ir di" d e m e k z o r u n d a k a lır d ı. İy i d e h e r ç ı n a r ı n d ib in d e b i r i s i s ö y le ş e n b u â ş ık la r d a n g e riy e n e k a l m ı ş tı ? A c a b a h e r â ş ık s ö y k e n d iğ i ç ın a r l a b i r l i k te g ö ç ü p g i t­ m iş m iy d i? Z a m a n z a m a n te z ç a lış m a l a r ı iç in ü n i v e r s ite l e r in T ü rk H a lk b il im i ö ğ r e n c i l e r i , d o k to r , d o ç e n t v e h a t t â p r o f e s ö r a d a y la n D ü z iç i’n e [ = O s m a n i y e ] g e lip a r a ş tı r m a v e k a y ı tl a r y a p m ış l a r d ı a m a b u k a y ıtla r , d e r l e n m e s i g e r e k e n e s e r l e r i n ç o k ç o k a z ıy d ı. B u d e r l e m e l e r i n e n k a y d a d e ğ e r in i h â l e n E rc iy e s Ü n iv e r s i te s i F e n E d e b iy a t F a k ü lte s i T ü r k D ili v e E d e b iy a tı B ö lü m ü n d e g ö r e v li o la n H o c a m P r o f . D r. İs m a i l G ö r k e m B e y y a p m ış tı. B e n i m D ü z iç i’ n d e a v u k a tlık y a p tığ ım 1 9 8 5 ’ li y ılla rd a , k a t ı r n i y e ti n e b in d iğ i m o to s i k l e tl e r l e d a ğ ta ş , k ö y k ö y d o la ş m ış ; te y ­ b i n e y a ş a y a n ç o ğ u â ş ı k ta n tü r k ü lü h ik â y e le r k a y d e tm iş v e s o n r a b u k a y ı t l a n y ö r e a ğ z ıy la d e ş i f r e e d ip k i t a p l a ş t ı r m ı ş t ı ( b k . H a lk H ik â y e s i A r a ş t ı r m a l a r ı : Ç u ku r o v alı  ş ı k M u s t a f a K ö s e v e H ik â y e R e p e r t u v a r ı, A k ç a ğ y a y ., A n k a r a 2 0 0 0 ) . A y rıc a Ç u k u ro v a a ğ ı tl a ­ r ı n ı d a ç o k a y r ın tılı v e ti ti z b ir ç a lı ş m a y la d e r le y ip k i ta p l a ş tır m ı ş tı ( b k . T ü r k E d e b iy a t ın d a A ğ ıt lar : Ç u ku r o v a A ğ ıt lar ı ( M e t in - İn c e le m e ) , A k ç a ğ y a y ., A n k a r a 2 0 0 1 ) . S o n r a k i y ıll a r d a A le v A la tlı’ n m “ O ’r d a K im s e V ar m ı? ” r o m a n d iz i s i b a ş l a d ı . A l a tl ı b i r y e r d e : “ B ir m ıh y i t i r d i k t i n a ld a n o ld u k ” d iy o r d u . İm p a r a to r l u k ’ t a n A n a d o lu ’y a s a v r u lm u ş k e n ; ş i m d i d e b ö l ü n m e t e h l i k e s i y l e y ü z y ü z e y d ik . B i r t a r a f t a n i m p a r a to r l u k s ı f a t l a n n ı h â l e n k o r u y a n d e v le tle r , Ir a k ’ ı iş g a l e d e r e k s m ı r l a r ı - m iz a d a y a n m ış tı. “ B ir g ü n m e m le k e t in b ü t ü n t e r s a n e l e r i iş g al e d il­ m iş , b ü t ü n k a l e l e r i z a p t e d ilm iş , h a t t â . . . ” ta r i f i y l e b a ş b a ş a y d ık . î ş t e ta m d a b u n o k ta d a A le v A la tlı, b a h s e tti ğ i m k ita p l a r s e r i ­ s i n d e v e d e v a m ın d a m e a l e n : “ iş g a ld e n v e e s a r e tte n k u r tu lm a ” m n b a n a g ö r e ç o k k o la y b i r y o lu n u g ö s te r iy o r d u : Ç o b an Y ıldız ı, d a ğ ­ lar, t u r n a la r v e t ü r kü le r . T u r n a la r h a r iç D ü z iç i m iz d e h e p s i v a rd ı. D ü ld ü l’ ü a n la tm a k la b i ti r e m i y o r u m . G â v u r D a ğ la r ım ız d a c a b a s ı. T u r n a l a r v e f a lıd ır ; d iğ e r ü ç ü n ü b u la b il ir s e k , g ittik l e r i â le m le rd e n s ü z ü lü p g e lirle r. B u d a ğ la r ım ız ın ü s tü n d e s a lın ıp d u ra n Ç o b a n Y ıld ız ım ız a h i ç b i r ş e y ­ ta n i m p a r a to r l u ğ u n u n g ü c ü y e te b il e m e z ! A y rıc a b a y r a k ş a i r im iz r a h m e tl i  r i f N i h a t A s y a ’n ı n “y ıld ız lar ın o lm ad ığ ı g ü n e s a k la d ığ ı y ıld ız lar " n e g ü n e d u r u y o r? T ü r k ü d e s e n b iz d e T u n a s e li g ib i b o l! Sa d e c e p e ş i n e d ü ş ü p d e r l e y e c e k s in . M e m l e k e t k u r ta r m a m e s e ­ le s i b u , d u r u l u r m u ? D ü ş tü k tü r k ü l e r i n p e ş in e ! D i ğ e r y a n d a n , “ y e r i n a l tı n ı k u r c a la m a k ” [ = a r k e o lo ji ] il e f o lk ­ l o r d e r l e m e k [ = tü r k ü ç a ğ ır tm a k ] b iz i a y n ı y e r e ç ık a r ıy o r : G e le ­ c eğ i ara m a k . B u h u s u s ta K e m â l T a h i r ’ i d in le y e li m i s te r s e n i z : “- K a r lo s Ç o r b ac ı b o ş u n a k u r c a la m a k t a s ı n y e r in a lt ın ı s e n , ü ç g ü n lü k ö m r ü n d e . . . S ık diş in i, c av lağ ı ç e k in c e t o p lar s ın b u t e s t i k ı r ı k ­ lar ın ı, b a k ı r p a r ç a la r ım . . . - Siz b e n im g e ç m iş i ar ad ığ ım ı s an ıy o r s u n u z a m a y an ılıy o r s u n u b e n s iz in g e le c e ğ in iz i a r a m a k t a y ım , y e r in a lt ın d a . . . " ( K e m a l T a h ir , Y o rg u n S av aş ç ı, A n k a r a 1 9 7 1 , s . 1 7 7 ) . İlk iş o l a r a k ; D ü z iç i’ n d e a n l a tı l a n h e r h a l k e d e b iy a tı ü r ü n ü , s o n s a t ı r ı n a k a d a r d e r l e n m e l i y d i . A r d ı n d a n d e r l e n i p d e k i ta p h â li n e g e tir ilm e m i ş o l a n l a r k ita p l a ş tın l m a lıy d ı. E s a s e n iş i d ü ğ ü n ­ le rd e v id e o k a y d ı y a p m a k o l a n a m c a o ğ lu n u g ö r e v le n d ir e r e k a l tı ay ö n c e k a y ı tl a r a b a ş l a m ı ş tı m . Ş i m d id e n a m c a m M e h m e t î ş l e k ’ te n ik i,  ş ı k K a r a y iğ it O s m a n ’d a n ik i v e İs p i r O n b a ş ı ’d a n ü ç tü r k ü lü h ik â y e n in v id e o k a y d ın ı ta m a m la m ış tık . A m c a o ğ lu a la c a ğ ı u y g u n b i r ü c r e tl e y a ş a y a n b ü tü n â ş ı k l a r ın a n la ta b i ld i ğ i b ü tü n tü r k ü v e tü r k ü lü h ik â y e le r i k a y d e d e c e k ti . K a ç a y v e y a k a ç y ıl s ü r e r s e ! .. 2 0 0 6 y ılı T e m m u z a y ın d a D ü z iç i’n e b ö y le d u y g u la rla g e ld im . İş e h e m e n G ö k ç a y ır k ö y ü n d e n b a ş la m a l ıy d ım . K ö ro ğ lu [ = M e h m e t D e m i r c i] , K ır İs m a i l [ = İs m a il T a b a k ] ,  ş ı k M a h m u t v e K ir ik A li v e f a t e tm i ş ti . G e r e k b u â ş ık la r v e g e r e k s e h â l e n s a ğ o la n H â f ız [ = M u s ta f a K ö s e ] v e d iğ e r â ş ı k l a r h e d e f l e r i m a r a s ın d a y d ı.  ş ı k M e h m e t O v a n ı n o ğ lu Z ü b e y ir H o c a y ı ö n c e d e n a r a m ı ş tım . G ö k ç a y ır k ö y ü n e g id e r g i tm e z , s o r d u ğ u m il k e v d e k a r ş ım a ç ık ıv e rd i! Z ü b e y i r H o c a y a , ö n c e d e n İ s p i r O n b a ş ı ’d a n t e m i n e t t i ­ ğ im b a b a s ı n ı n Ö k s ü z A li tü r k ü l ü h i k â y e s i n i n k a s e ti n i v e r d im . B a b a s ı d â h il e s k i â ş ı k l a r ım ı z ı n s e s l e r i n i v e k a y ı tl a r ı n ı a ra d ığ ım ı, D ü z iç i’n d e y a ş a m ış v e y a ş a y a n â ş ı k l a r ın e s e r l e r i n i n a r ş iv in i o l u ş ­ tu r m a k is te d iğ im iz i, b a b a s ın d a n k a la n b a ş k a k a y ıt b u lu n u p b u lu n ­ m a d ı ğ ın ı s o r d u m . Z ü b e y ir H o c a m a h c u b i y e ti n i v e “ a c ış m a m a k [ = ü z ü lm e m e k ] iç in b a b a la r ın ı n k a s e t le r i n i d in le m e d ik le r in i” a n l a ttı . K a rd e ş in in e v in d e k i y a p tığ ım ız a r a m a d a d e ğ i ş ik tü r k ü le r in b u lu n ­ d u ğ u b i r k a s e ti , b a n a s a n k i ‘ K â ş ık ç ı E l m a s ı n ı e m a n e t v e r ir m iş g ib i, b i n b i r te m b i h l e v e rd i. A r k a s ın d a n k o m ş u l a r ı e s k i b e k ç i M e h m e t ’i n e v in e g i tti k . M e h m e t b iz i iy i k a r ş ıl a d ı. A m a v a r i s e e l in d e k i k a s e tl e r d e n ö r n e k a l m a k i s te d i ğ i m i z i s ö y le y i n c e h e r ç e ş i t m e y v e l e r l e ç e v ri li y ü k ­ s e k ç e b i r y e r d e k i e v i â d e ta m u h k e m b i r k a le y e d ö n d ü . M e h m e t’ in e l in d e 3 0 y ıll ık e s k i p ü s k ü k a s e tl e r e ç e k i l m i ş K ö r o ğ lu k a y ı tl a n v a rd ı. B ir i G ü r c is t an S e f e r i’ n i a n la tıy o r d u . D i ğ e r i n d e s a d e c e tü r ­ k ü le r v a rd ı. Ç ü n k ü 3 0 y ıl ö n c e M e h m e t b i r b o ğ a b a h a s ın a ^ f i y a ­ tı n a ] te y p a l m ı ş tı a m a o z a m a n l a r e l e k tr i k y o k tu . P il v a rd ıy s a d a k a s e t y o k tu . M e h m e t i ç i n ö n c e l i k tü r k ü l e r o l d u ğ u iç i n h ik â y e le r tü r k ü lü o l s a b ile , s a d e c e tü r k ü le r i k a y d e tm i ş ti . E li n d e k i b ir ç o k k a s e ti k a y b e tm i ş ti . B iz im i s te ğ i m i z i d u y u n c a , M e h m e t s a v u n m a y a g e ç ti k i s iz d e y in A la m u t K a le s i s a v u n m a s ı, b e n d iy e y im K a n K a le s i s a v u n ­ m a s ı! E p e y d il d ö k tü k te n s o n r a , s o n y a v r u s u n u d a Y e m e n e g ö n ­ d e r e n b i r b a b a n ı n te v e k k ü l v e te s l i m i y e ti il e b i z e 1 5 a d e t k a s e t v e rd i. B e n b u n l a r ı A lla h e m a n e ti o la r a k a lıp D ü z iç i’n d e b i r e r a d e t f a z la s ıy l a - k e n d i s i n e d e b i r e r y e d e k - ç o ğ a l ttı r ı p e r t e s i g ü n e v in e te s l i m e tti m . K a r a y iğ it O s m a n , D ü ld ü l D a ğ ı n ı n s o k u l u n a b i l e n e n y ü k s e k b ö ğ r ü n d e K a r e s e 'd e im iş . E m e k ta r a r a b a m la h a m y o ld a tır m a n ı p g i tti k . A m a k e n d is i d a h a a ş a ğ ıd a , i n ş a a t t a im i ş . İn d i k . Ç ay i ç e r ­ k e n b u ld u m . D a h a ö n c e b ir k a ç h ik â y e s in i k a y d e ttir d i ğ im iç i n b e n k e n d is in i C D g ö r ü n tü l e r i n d e n ta n ıy o r d u m . O tu r d u k . B iz h e n ü z b e ş h ik â y e ç e k m i ş ti k . K e n d is i 1 7 h ik â y e b ili y o r m u ş . T a m a m ın ı ç e k m e k ü z e r e s ö z l e ş ti k . ‘A r a y a n s o r a n v a r m ı ’ d iy e s o r d u ğ u m d a , a l tı a y k a d a r ö n c e K ü l tü r v e T u r i z m B a k a n l ı ğ ı n d a n v e T R T I N T ’ t e n a y n ı g ü n d e g e l d ik l e r in i, k e n d i s i n i n b i r ‘d a m d ır a ’s ı n ın [ = ta m b u r a ] b u lu n d u ­ ğ u n u , b a k a n l ı ğ ın b u g e l e n e ğ in O s m a n i y e ’d e ö ğ r e ti l m e s i iç i n ta h ­ s i s a t a y ır ıp O s m a n i y e H a lk E ğ iti m M ü d ü r l ü ğ ü ’ n e ta l i m a t v e r ­ d iğ in i, m ü d ü r ü n i s e , g ö n ü llü , i s te k l i t a l e b e v e y e r b u l a m a d ığ ı i ç i n b u v a z if e y i y e r i n e g e ti r m e d i ğ i n i , e s a s e n d a m d ır a y ı ‘ T e s p i F a r s a ğ ı’n d a y a ş l ı b i r â ş ı k ta n 3 0 y ıl k a d a r ö n c e s a t ı n a lm a k i s te d i ­ ğ in i, a d a m ın ' p ar ay la s a t m a m a m a s e n b i r ç a l h e le ' d e d iğ in i, d a m d ır a n ın h a k k ı n ı v e r e c e ğ i n i a n la y ın c a â ş ı ğ ı n d a m d ır a y ı k e n d is in e ik i o ğ la k p a r a s ın a s a t t ı ğ ı n ı a n l a ttı . “ O z a m a n l a r ik i o ğ la k 1 5 li ra id i. S o n r a b e n s a z ı n y a p ıld ığ ı T ü r k o ğ l u ’ n u n k ö y ü n e g i tti m . Sa z u s ta s ı s a z ı b a ş k a b i r i n d e n a lm ış . B i r d a h a a y n ı d a m d ır a d a n b u l a ­ m a d ım . Ü ç te ll id ir ; p e r d e le r i n in ik i s i h â l e n k e ç i b a ğ ır s a ğ ın d a n . M e ğ e r b i z i m d a m d ır a h i ç b i l i n m e z m i ş . B u a d h i ç i ş i ti l m e m i ş . A z e r b a y c a n ’a k a d a r a r a ş tı r m ı ş l a r d a o r a d a d a ‘d a m d ır a ’ s ö z ü n ü b u lm u ş la r. B e n i m k ö tü d a m d ır a y ı ö l ç tü l e r b i ç ti l e r , f o to ğ r a f l a r ı n ı ç e k ip g i t t i l e r . . . ” d iy e d e v a m e tti . E r te s i g ü n A ta l a n k ö y ü n d e k i - h â l e n y a ş a y a n - ‘ Ç ö llo ’ lâ k a p lı  ş ık M e h m e t Ö z tü r k ’ ü a r a m a k ü z e r e g i tti k . H a s ta y m ış . B u la m a ­ d ık . Y a ş ı, 8 0 ’i n ü z e r in d e y m i ş . H a s ta n e y e k a ld ır m ış la r . B i r ç ın a r d a h a d e v ri lm e k ü z e r e ! .. S o n r a , iy ile ş m e y e b a ş la y ın c a , n e b il iy o rs a k a y d e tm e k ü z e r e p r o g r a m y a p tık . A y d m - D id im ’e d ö n d ü k te n s o n r a Ç ö llo ’y u ta k ip e tti k . H ik â y e a n l a ta c a k k a d a r iy i le ş in c e a n la ta b i ld i ğ i E s m a H an v e K am b e r o ğ lu h ik â y e le r i n i k a y d e ttik . D e r le m e y a p tığ ım ız â ş ı k l a r ın b a z ıl a r ın a h a tı r ı s a y ılı r ‘y e v m iy e le r ’ ö d ü y o rd u m . B i r s o n r a k i y a z k ö y e te k r a r u ğ ra d ığ ım d a , b e n i Ç ö ll o ’y a y ö n l e n d i r e n ş a h ı s l a k a r ş ıl a ş tık . “ ş ı k s e n d e n b i r ş e y l e r u m u y o r a b i” d e y in c e h e m e n e v in e g i tti k . Se v i­ n e c e ğ i n i z a n n e tti ğ i m i z b i r m i k ta r d a p a r a b ır a k a r a k a y r ıld ık . B ir k a ç a y s o n r a d a v e f a t ı n ı ö ğ r e n d i k . A lla h r a h m e ti n i o n d a n e s i r ­ g e m e s in ! .. K ö y d e b u d u r u m u ö ğ r e n d i ğ im i z Y u s u f ’a , y ö r e d e b a ş k a a ş ı k ’ o lu p o lm a d ığ ın ı s o rd u m . Y a z la m a z lı k ö y ü n d e  ş ık M u s ta f a Ç ab u k , D ü m b ü r d e k ’ te i s e b a ş k a b i r i n i n o ld u ğ u n u ö ğ r e n d i k . R a h m e tl i A li K ir ik ’ in k a s e ti n i n i s e k o m ş u la r ın d a b u lu n d u ğ u n u s ö y le y e re k , b u l m a k ü z e r e b i r ç o c u k g ö r e v le n d ir d i. Ç o c u k b i r i n c i s i n d e y a n lı ş k a s e t g e tir d i a m a İk in c is i n d e m u h te v i y a tı n ı b il m e d iğ im b i r k a s e t g e tir d i. B u a r a d a a z il e r d e d e m ir c i u s ta s ı Ö m e r ’d e d e k a s e t b u lu ­ n a c a ğ ın ı s ö y le d i. G i tti m , m e ğ e r Ö m e r U s ta ,  ş ı k K ir i k A li’n i n o ğ lu im i ş . Y a k ın d a n il g il e n d i. E v in d e n ç o ğ u b a b a s ı n a a i t b e ş a d e t k a s e ti n i n ç a lın d ığ ın ı, e ğ e r e r t e s i g ü n g e l e b i l i r s e k ü ç k a s e t d a h a h a z ır e d e c e ğ in i s ö y le d i. A y r ıld ık . E r te s i g ü n k a s e tl e r i ia d e e ttim . D ü m b ü rd e k k ö y ü n d e ik i, S o f t a l a r ’d a d a b i r k a s e t o l m a k ü z e r e K i r i k A li’ n i n tü r k ü lü h i k â y e l e r i n i n b u l u n d u ğ u ü ç k a s e ti b u l m a k ü z e r e e r t e s i a k ş a m b u l u ş m a k ü z e r e s ö z l e ş t i k . B u n l a r  ş ı k A li K i r i k ’ i n  ş ı k H a l il h i k â y e s in i a n l a ttı ğ ı h e r 2 0 d a k ik a d a b i r “ s i n k e f ’l e r k u ll a n d ığ ı ç o k d o ğ a l o r ta m d a y a p ılm ış to p l a m ü ç k a s e tl i k v e ü ç s a a t s ü r e n ç o k ç o k ö n e m l i b i r k a y ı ttı . D a h a ö n c e  ş ık M u s ta f a K ö s e ’d e n b u tü r k ü lü h ik â y e d e r l e n m i ş , G ö r k e m H o c a m ta r a f ın d a n y a y ın la n ­ m ı ş tı. B iz a y r ıc a M u s ta f a K ö s e ’d e n d o ğ a l o r ta m d a , y e n i b a ş ta n b i r v id e o k a y d ı d a h a y a p a c a k tık .  ş ık H a lil k a y ı tl a r ı n ı, k a y d ı y ı l l a r ö n c e b i z z a t y a p a n D ü m - b ü r d e k k ö y ü n d e k i tü r k ü tu tk u n u a d a m ın e v in d e b u ld u k . K ir ik A li’n in d e m ir c ili k y a p a n o ğ lu Ö m e r U s ta , b a b a s ın d a n e n ç o k k a y d ı K a ra te p e ’d e k i A s l a n ta ş K a lın tıla r ın ı o r ta y a ç ık a ra n P r o f . D r. H â le t Ç a m b e l H a n ım ’ı n y a p tığ ın ı, ş a y e t o n a u la ş ılır is e b a b a s ı n a a i t h e r ş e y e u l a ş ıla b il e c e ğ in i ö n e m l e v u rg u la d ı. B u a r a d a t a t i l b i tm i ş d ö n e r k e n k a s e tç i il e s o h b e t e s n a s ın d a ,  ş ık M a h m u t’ t a n 2 7 a d e t e s k i p ü s k ü k a s e t k a ld ığ ın ı s ö y le y in c e b a y a ğ ı h e y e c a n la n d ım . K a s e tl e r i n ta m a m ı n ı n ç o ğ a l tm a m a s r a f ­ l a r ı n ı ö d e y ip i ş i n c id d i y e tin i a n la tm a y a ç a l ı ş tı m . İn ş a l l a h k a y ıt­ l a r iy i ç ık a r ! K ır İs m a i l ’e a i t b i r k a y d ın v a r lığ ım d u y d u ğ u m R e m z i H o c a ’y ı D ü z iç i’n d e k i e v in d e b u ld u m . B a n a b i r z a m a n la r B iz im R a d y o ’d a n ç e k i lm iş t ü r k ü l e r o l a n a l t ı n d e ğ e r in d e b i r k a s e t v e r d i. H e m e n ç o ğ a l ttı m . B u k a s e tt e b e ş a d e t s ö z le r i z o r a n l a ş ı l a n tü r k ü v a rd ı. K ır İs m a il’ i n ü s lu b u v e s ö y le y iş i o k a d a r f a r k l ı v e g ü z e l k i, s a n k i b u d a b iz im M u h a r r e m E r t a ş ’ım ız d iy e b ilir iz ! R u h i Su b a z ı tü r ­ k ü le r i n i o n u n ü s lû b u n d a s ö y le m i ş . R u h i S u n u n B iz im R a d y o y a k a d a r g id e n k a y ı tl a r ı b i z i m r e s m î d a ir e k a y ıtla r ım ız a u la ş a m a m ış m ıd ır ? H a y d i d iğ e r d a i r e l e r “ b u t ü r k ü le r i k o m ü n is t le r ç alıp s ö y lü ­ y o r" d e d i le r, a c a b a T R T a r ş i v i n d e b i r ş e y l e r b u l u n a m a z m ı? B iz im R ad y o ’n u n a r ş i v i n e o l m u ş tu ? B u a r ş iv d e k im b i l i r n e l e r v a rd ı? H a y a tta , B iz im R a d y o y a , m u h ta ç o l m a k v e a r ş i v i i ç i n h a y ı f l a n ­ m a k d a v a r m ış ! S o n r a k a s e ti d in le y e n G ö rk e m H o c a , a n o n s v e ta n ı tı m ı y a p a n s e s i n R u h i S u y a a i t o ld u ğ u n u d e r h a l a n la d ı. B u , K ır İs m a i l ’ in s e s i n e b i r k a ç a d ı m l ı k m e s a f e d e y i z d e m e k d e ğ il m iy d i? E s a s e n d a h a ö n c e P r o f . G ö r k e m , K ü l tü r B a k a n l ı ğ ı n d a i l g il i b ir i m l e r l e g ö r ü ş e r e k s e s k a y ı tl a r ı n ı n m e v c u d i y e ti n i b i l d i ğ i A m e r i k a ’d a k i il g il i ü n i v e r s i te d e n b i r e r a d e t k o p y a la r ın ın g e ti r ti l m e s i n ! ta le p e tti ğ i n i v e ta le b in in c id d iy e a lı n a r a k y a z ış m a la r ın b a ş la d ığ ın ı s ö y ­ l e m i ş ti . B u iş i b i r z a m a n l a r ü s tl e n e n K ü l tü r v e T u r iz m B a k a n lı ğ ı M ü s te ş a r ı P r o f . D r. M u s ta f a İ s e n B e y id i. A m a b u p r o je d e n h â lâ b i r s o n u ç a l ı n a b i l m i ş d e ğ il! İS P İR O N B A Ş I İL E ‘K A R A C A O Ğ LA N ’ Y O LC U LU Ğ U K a r a c a o ğ la n u z m a n ı v e â ş ığ ı 8 2 y a ş ın d a k i İs p i r O n b a ş ı n ı n e v in e d e R e m z i H o c a il e g i tti k . B e n İs p i r O n b a ş ı ’y ı K a r a c a o ğ la n C D ’ l e r i n d e n d i n l e m i ş ti m . D a h a ö n c e d e n h a z ı r l a n m ı ş y a k l a ş ık ü ç s a a tl i k K a r a c a o ğ l a m n h a y a tın ı tü r k ü l e r i n i y e r l e r i n e o t u r ta ­ r a k h ik â y e e d e n b a z ı k a y ı tl a r b a n a u l a ş m ı ş tı. Ş i m d i y e k a d a r y a z ı l a n l a r d a K a r a c a o ğ l a n ’ m k ı s a c a h a y a tı a n l a tı l d ı k ta n s o n r a , ş i i r l e r i s ır a la n ıy o r d u . İs p i r O n b a ş ı is e h a n g i ş i ir i , n e r e d e v e h a n g i o l a y la ilg ili o l a r a k s ö y le d iğ in i h ik â y e e d e ­ re k a n la tıy o r d u . Y a n i K a r a c a o ğ la n ’ m h a y a tı il k d e f a  ş ık G ar ip , K ö r o ğ lu h ik â y e le r i g ib i g e l e n e k s e l a n l a tı m l a a n la tılıy o r d u . H a lk e d e b iy a tı d ü n y a s ın d a b u b i r il k ti. İs p i r O n b a ş ı K a r a c a o ğ la n ’ m b i r b ö lü m ü n ü b ır a k ıp d iğ e r b ir b ö lü m ü n ü a n la tıy o rd u . K a ra c a o ğ la n ’ m ö lü m ü il e ilg ili b i l i n m e y e n b i r r iv a y e ti n d e , T a r s u s ’ t a n ‘A s h a b - ı K e h f ’ m a ğ a r a s ın a g ir d iğ i v e G ö k s u n ’d a k i A s h a b - ı K e h f ’ te n ç ık tığ ı id i. İs p i r E m m i h i ç d e m ü te v a z ı d e ğ ild i. S o n r a , “ K a r a c a o ğ la n ’ m k a r ı s ı n ın n e r e y e g i tti ğ i n i b i r b e n b il i r i m b i r d e A lla h b ili r ; b e n ­ d e n b a ş k a s ı b i l m e z ” d e d i. B e n “ İs p i r E m m i b u d u r u m d a s e n i n h i k â y e e k s i k k a l m ı ş ” d e d i m . “ D o ğ r u s u n a m a , b e n n e k a d a r c id d i y e a l ı n ı y o r u m k i h ik â y e y i ta m a m la y a y ım ” d iy e k a h ır la n d ı. B u d u r u m d a , h ik â y e n i n y e n i b a ş ta n v e e k s ik s i z b i r k a y d ı iç in h a z ır lık y a p m a y a k a r a r v e rd ik . So n ra y ılla r ö n c e A d a n a v a lis i h u z u ­ r u n d a y a p ıla n y a r ı ş m a l a r ı, a ld ığ ı ö d ü ll e r i, A d a n a v a l i s i n i n k e n ­ d is in in K a r a c a o ğ la n ’ m D ü z iç ili o lu ş u n u i s p a tı k a r ş ıs ı n d a , “ Y a h u â ş ı k n ’o l u r d o ğ u m u F e k e ’d e o l s u n d a ö l ü m ü D ü z iç i’ n d e o l s u n ” d e d iğ in i v e “ â h n e y a p a y ım k i b ü tü n ş i ir d ili G â v u rd a ğ ı d ili” d e y ip p e s e tti ğ i n i v e s o n r a b u y a r ış m a la r ın A l tı n K o z a F il m F e s ti v a l i’ n e d ö n ü ş ü p k a y b o ld u ğ u n u s ö y le d i. İs p i r O n b a ş ı y a , a r ş i v o l u ş tu r m a k iç in y o la ç ık tığ ım ı, e s k i­ le r d e n k a s e t o lu p o l m a d ığ ın ı s o r d u ğ u m d a , iy ic e b u n a ld ı. D ö k tü ­ ğ ü m ü z b i n b i r d ild e n s o n r a , k a s e tl e r i s a k la d ığ ı s a n d ığ ın k i lid in i is te d i. A d e ta a s k e r î b i r z i m m e tl e v e - m e s l e ğ im o ld u ğ u i ç i n - n o te r s e n e d i e s p r is iy le , k e n d i s i n d e n s a d e c e y e d i a d e t k a s e t a la b il d ik .  ş ık M a h m u t’ t a n h e n ü z h i ç b i r k a y ıt b u l a m a m ı ş tı k . A b a c ı F a r s a ğ ı’n d a e v i o l a n tü r k ü v e h ik â y e m e r a k l ıs ı H a ş a n A m c a n ın e v in e b e r a b e r g i tti k . Ev , S a b u n Ç ay ı’n m y a r ıp a ç tığ ı k a n y o n u n b i r y a m a c ın d a u z a y ıp g id e n y e m y e ş il v a d iy e n â z ır ik i k a tl ı b i r e v d i. K a s e t i s te m e y e g e ld iğ im iz i d u y u n c a A la m u t k a le s i g ib i s a r p ­ l a ş tı . H a ş a n A m c a e lin d e k a la n t e k k a s e ti - K ö r o ğ l u [ = M e h m e t D e m i r c i’d e n ] k a y d e ttiğ i - h i ç k i m s e l e r e v e r e m e y e c e ğ in i, ş im d iy e k a d a r g id e n h i ç b i r k a s e ti n g e r i d ö n m e d iğ in i, ö y l e k e s i n b i r d ille a n l a ttı k i, d e ğ i l İs p i r E m m i, Z a lo ğ lu R ü s te m il e H z . A li E f e n d i­ m iz g e ls e k â r e tm e z d i! B e n b u d u r u m k a r ş ıs ı n d a g i r i ş te k i tü r k ü le r e D ü z iç ili’ l e r in n e k a d a r il g is iz o l d u k la r ı k a n a a ti m d e ta m a m e n y a n ıld ığ ım ı u ta n a ­ ra k v e b u a d a m la r ın h a s s a s i y e tl e r i n i b ü tü n k a lb im l e ta s d i k e d e ­ r e k f a r k e tti m . İs p ir O n b a ş ı, a r k a d a ş ın d a n e v in i b e le ş i s te s e , b e lk i d e d a h a k o la y a lır d ı. Ç o k ü z ü ld ü . B e n d e ö z ü r d il e d im . E r te s i g ü n a y n ı z a m a n d a d o s tu v e a rk a d a ş ı y a ş a y a n h a lk â ş ığ ı u n v a n ın ı h a k k ıy la ta ş ı y a n â ş ı k l a r d a n ,  ş ık M u s ta f a K ö s e y i b i r ­ li k te z iy a r e t e tm e k ü z e r e a y r ıld ık .  ş ık M u s ta f a K ö s e n i n k ö y ü o l a n K a r k m , D ü z iç i ilç e m e r k e ­ z in e te p e d e n b a k a n b i r y a y la d a y d ı. B i r k a z a d a g ö z l e r in i k a y b e t­ m i ş ti . M u n ta z a m o l a r a k tr a ş o l m u ş tu . M u s ta f a K ö s e , G ö r k e m H o c a ’y ı ç o k iy i ta n ı y o r v e c id d i y e a lıy o r d u . O n u n h a l k e d e b iy a tı a r a ş tı r m a c ıl a r ı y l a il g il i b i r ta k ı m ö z e l t e m b i h l e r i n i h â l e n t u t t u ­ ğ u n u s ö y le d i. B a z ı tü r k ü e z b e r l e r i n i n r ü y a la r ın a g i r d iğ in i, b ir k a ç ‘m e y e t’ [ = 'b e y i t’ - b u r a d a ‘d ö r tl ü k ’ -] tü r k ü i ç i n E l b i s ta n ’a k a d a r g id ip b ile n b i r â ş ı k ta n ö ğ r e n d i ğ in i a n l a tı n c a , b u i ş l e r i n e k a d a r c id d iy e a ld ığ ın ı a n la d ık . U z u n s o h b e ti m i z d e r a h m e t l i K ö r o ğ lu m a h l â s l ı A ş ı k M e h ­ m e t D e m i r c i’ n i n K ö r o ğ l u h i k â y e l e r i i ç i n , “ b e n i m h a tı r l a y a m a ­ d ığ ım y e r l e r i n i b il e  ş ık M u s ta f a K ö s e b i l i r ” s ö z ü n ü a k ta r ı n c a , ç o k s e v in d im . TA N D A V U LU O s m a n i y e - D ü z i ç i il ç e s i n d e , d a v u llu d ü ğ ü n le r, c u m a a k ş a m ı b a ş l a r v e ü ç g ü n s ü r e r . 3 1 . 7 . 2 0 0 6 g ü n ü D ü z iç i’ n d e y d im . A y n ı a k ş a m b iz im k ö y d e d a v u llu z u rn a lı g e le n e k s e l d ü ğ ü n v a rd ı. Ç o c u k ­ lu ğ u m d a , t a n v a k i tl e r i ç a lm a n , “ d a n [ = ta n ] d a v u l u n u ç o k ö z lü y o rd u m . K a m e r a ç e k im g ö re v lis in i d e a la ra k k ö y e g i tti k . D a v u lu a b d a l­ l a r ç a l ıy o r la r d ı. A b d a l a ğ a s ın d a n i z i n a la r a k , b i r d a v u l c u il e b i r z u r n a c ıy ı ç e k im i ç i n a y a r la d ık . S o k a k lâ m b a s ı n ın v e d u t d a lla rı a r a s ın d a n s ü z ü le n a y m ış ığ ın d a , b a ş ta “d a n d a v u lu ” o l m a k ü z e r e , H o y lu ’n u n Ö lü m ü n e A ğ ıt ,  ş ık G arip , C er en , B e y M ay ii v e A h m e t B e y i k a y d e ttik . B iz im P ir s u lta n lı k ö y ü m ü z d e c a m i y o k tu . K u r a n ı n h e r c u m a g e c e s i b i r c a m iy e in d iğ i b il g ile r iy le b ü y ü d ü k . B u h u s u s ta k a f a s ı k a r ı ş ı k o l a n b a ş k a l a n d a y o k d e ğ ild i: “ G ö ky ü z ü n d e n in e n k it a p G ü n d ü z m in di, g e c e m in d i? İ s t e r s e n â li m e d an ış , K u r a n m ’in d i h e c e m ’in di? M e le k l e r s a f s a f diz ilir, İb lis in b a ğ r ı e z ilir D ö r t k i t a p n e r d e y az ılır , Y o ks a g ö k t e n h o c a m ' in di? ” ( K a r a c a o ğ la n ) . E z a n ı d a , ş e h r e g id e n e k a d a r d u y a m a d ık . D ü ğ ü n g e c e le r in in s a b a h ın d a , d a n d a v u lla rı ile u y a n ırd ık . D a n d a v u lla rı s a n k i u z a k u z a a k u z a a a k tı! A ğ ıt m ıy d ı, m ü n â d i m iy d i, ‘S û r ’a m ı ü f l e n iy o r d u ? Is s ız b i r k ö y s e h e r in d e , y o r g u n v e u y k u s u z b i r a b d a lın , y in e y o r g u n v e u y k u s u z d a v u lu n u n a l a c a k a r a n l ık ta y a n k ı l a n a n s e s iy le , u y k u n u z u e n s ıc a k v e d ü ş lü b i r y e r in d e b ö l e ­ r e k u y a n m a d ıy s a m z , b e n s iz e ‘d a n d a v u l u n u n a s ı l a n la ta b i li r im ? A m a b e lk i s iz o n u , K e rk ü k ’ü n ılık b ir ç ö l g e c e s in d e v e y a B a k u n ü n rü z g â r u ğ u ltu la rı a ra s ı n d a v e y a B a lk a n l a r ’d a b i r M e lâ m î d e r v iş in in z i k r in d e y a d a y in e ıs s ız a m a b u z k e s m iş b i r A lta y , U ra l v e y a Is s ı k G ö l s e h e r i n i n ş a m a n â y in in d e d u y a b ili rs in iz ! İ ş te ş i m d i s a b a h e z a n ı o k u n u y o r. B e n il ç e d e y im . P ir s u lta n lı k ö y ü m ü z d e k i b iz im m a h a ll e d e y in e c a m i y o k . Y in e y o rg u n , u y k u ­ s u z ik i a b d a l, y o r g u n v e u y k u s u z , d a v u lla rı n a b ü tü n g ü ç le ri y le v u ra ra k d a n d a v u lla rın ı ç a lı y o rl a r m ıd ır ? Ç o c u k l u ğ u m d a v e ş im d i d a n d a v u lu , e z a n ın n e r e s i n e d ü ş e r? B ir i k a lk s a d a n d a v u lu ç a ls a , s a b a h e z a n ı v a k ti m i ç a la r, im s a k v a k ti m i ç a la r ? [D ü z içi- 3 1 T em m u z 2 0 0 6 ] H  L E T H A N IM A U L A Ş M A K K ir ik A li’n i n o ğ lu D e m i r c i Ö m e r U s ta d a n , b a b a s ın d a n e n ç o k d e r le m e k a y d ın ın K a r a te p e ’y e g ö tü r ü l e r e k o r a d a H â le t H a n ım v e a r k a d a ş l a r ı ta r a f ın d a n y a p ıld ığ ın ı ö ğ r e n d iğ im d e , n e k a d a r u z u n v e in c e b i r y o la ç ı k tı ğ ı m ı d o ğ ru s u ta h m i n e d e m e m i ş tim . H â le t H a n ım ı n a s ı l b u l a c a k tı k ? B u ld u k d iy e lim , n a s ı l d iy a­ lo g k u r a c a k tık ? K ız ım ın o k u l k a y d ı i ç i n İs ta n b u l ’d a id ik . H e m d e İs ti k l â l C a d d e s i’ n d e . N a s ıls a , G ö r k e m H o c a y ı a r a d ım . H o c a , O s m a n i y e l i s i n e m a y ö n e tm e n i A r if K e s k i n e r ’ i n h a tı r a k i ta p l a r ı y a z ıp y a y ım la d ığ ın ı, o k ita p l a r d a H â le t H a n ım ’d a n b a h s e tti ğ i n i s ö y le y in c e , e n y a k ın k ita p ç ıd a n Ç iç e k G ib i ( 3 2 7 s .) i s i m l i k i ta b ı b u ld u m . İk in c i k ita p E l b e t t e Ç iç e k’i d e ( 3 4 8 s .) o k u d u m . K ita p la r d a n H â le t H a n ım h a k ­ k ın d a ş u n la r ı ö ğ re n d im : H â le t H a n ım ’ın A ta tü r k ’ü n d e ta v s iy e s i ile a r k e o l o ji o k u d u ğ u , il k e s k r i m c i l e r i m i z d e n o ld u ğ u , Ç o ru m Ç a ta l h ö y ü k k a z ıla r ın a g id ip g e l i r k e n b i r a t a r a b a c ıs ın ı n ta s a l l u tu n u d e f e tm e k iç in ta b a n c a ç e k m e k z o r u n d a k a ld ığ ı... B i r b ili m i n s a n ı d i s i p l i n i n d e ç a l ı ş a n l a r ı n , h e r a d ım d a k a r ­ ş ı l a ş tı k l a r ı, ik i s a t ı r d i p n o t i ç i n y ü z le r c e s a y f a o k u m a k z o r u n d a k a lm a l a r ı g e r ç e ğ i il e y ü z y ü z e y d im . T a b ii b u , “ b a ş ı b o z u k ” - K u r ­ tu l u ş S a v a ş ı n d a d ü z e n l i o r d u n u n d ı ş ın d a k i ç e te l e r e , k u v v a c ıla r a d a ‘b a ş ı b o z u k ’ d e n i r - b i r d e r l e m e c i v e d e n e m e c i iç i n c id d i b i r z a h m e tti . A b d u r ra h m a n K e s k i n e r ’i n B e y o ğ lu ’n d a Ç iç ek B a r is im li b ir b a r i ş l e tti ğ i n i ö ğ r e n i n c e , a r a d ım , b a r ı b u ld u m a m a k e n d is i y o k tu . B ir m e k tu p y a z ıp b ır a k a r a k ; f o l k l o r d e r l e m e ç a lış m a l a r ım ı v e H â le t H a n ı m a u la ş m a k i ç i n y a r d ım c ı o l m a s ı n ı ta le p e tti m . K e s k i n e r ’d e n h i ç b i r h a b e r ç ık m a d ı. A r z e d e c e ğ im y o l la r l a u l a ş tı ğ ım d a H â l e t H a n ım , " A b d u r r a h m a n ç o k i ç e r , b e n i d e a z ta n ı r , y a z ıla n la r y a n l ı ş tı r , b e n k im s e y e ta b a n c a ç e k m e d im , m u h ­ te m e l e n s a r h o ş k e n y a z m ı ş tı r ” d iy e , y a z ıla n la r a k ı s a c a i ti r a z e tti . H â le t H a n ım ’ m , y a z la r ı K a r a te p e ’d e o ld u ğ u n u v e O s m a n iy e İl K ü l tü r M ü d ü r l ü ğ ü i l e g ö r ü ş tü ğ ü n ü ö ğ r e n d i m . M ü d ü r Y a r ­ d ım c ıs ı G a rip Y ıl B e y ’d e n y a r d ım c ı o l m a s ı n ı b i r m e k tu p l a i s te ­ d im . S a ğ o ls u n G a r ip B e y , ra n d e v u a la r a k b e n i a ra d ı v e b e r a b e r O s m a n i y e - K a d ir l i- K a r a te p e ’y e g i tti k . H â le t H a n ım b iz i ç o k iy i k a rş ıl a d ı. G e le m e y e c e ğ im d iy e k o r k ­ tu ğ u n u s ö y le d i. R u h i S u v e B o r a ta v ’ m y ı l l a r ö n c e K a r a te p e ’y e g e l e r e k s e s li k a y ı tl a r y a p tı k l a r ı n ı v e a y r ıc a y a z a r a k d a d e r le m e y a p tı k l a r ı n ı a n l a t t ı . R u h i S u ’ n u n o ğ l u Ilg ın B e y ’ i n te l e f o n u n u v e rd i. K e n d is i n i n d e a r a y a c a ğ ın ı b e l i r t t i . B o r a ta v A r ş i v i n in is e P a r is ’ te n İs ta n b u l ’a , E m i n ö n ü ’n e T ü r kiy e E k o n o m ik v e T o p lu m s al T ar ih V a k f ı n a g e tir ild i ğ in i v e a r a ş tı r m a y a h a z ır v e a ç ık h â l e g e ti ­ r il m e k te o ld u ğ u n u s ö y le d i. B iz m is a f ir le r in e , ç a m la r a r a s ın d a k i, b a r a j g ö lü n e n â z ır, e n te ­ le k tü e l b i r d a ğ ın ık lık iç in d e k i ( o n la rc a d o s y a , f iş , b e lg e v s .) e v in d e , ‘ ta v ş a n k a n ı ’ ç a y i k r a m e t t i . S o n r a e s k i d e n b e r i o r a d a ç a lış a n i k i k iş i ile k im d e n k a y ı t y a p tı k l a r ı n ı h a tır l a m a y a ç a lış tıla r . Ç o k y a k ın d a o tu r a n b i r i n i n e v in e g i tti k . 9 0 d a k ik a lı k b i r k a s e ti n a r a ­ b a s ı n d a o ld u ğ u n u v e a r a b a e v e g e l i r g e lm e z k a s e ti b iz e u l a ş tı r a ­ c a ğ ı s ö z ü n ü v e rd i, a y r ıld ık . S o n r a , g e r ç e k te n G a r ip B e y v a s ı ta s ı y l a M e h m e t Ö z tü r k ’e [ = Ç ö llo ] a i t 1 9 6 0 ’ la rd a y a p ılm ış - b i r te y p k a y d ı h â l i n d e - H an M ah ­ m u t tü r k ü lü h i k â y e s in i b a n a u la ş tır d ı. Y u k a r ıd a d a b a h s e t t i ğ i m ü z e r e , b e n M e h m e t Ö z tü r k ’ t e n e v v e lc e k a y ı tl a r y a p m ış id im . ‘ R U H İ S U A R Ş İV İ’ V A R M I? H â le t H a n ım ’m k u rd u ğ u d iy a l o g v a s ı ta s ıy l a u l a ş tığ ım R u h i S u n u n o ğ lu Ilg ın Be y , b il g i s i d â h il in d e b i r R u h i S u a r ş i v i b u l u n ­ m a d ı ğ ın ı a m a y in e d e e v e b i r d a h a b a k a c a ğ ın ı s ö y le m i ş ti. D a h a ö n c e K a r a te p e ’d e g ö rü ş tü ğ ü m ü z H â le t H a n ım ı, b u k e re İs ta n b u l’d a z iy a r e t e tm e k ü z e r e b i r g ü n ö n c e d e n ra n d e v u a ld ık . E v in a d r e ­ s i n i v e r d i. B o ğ a z ’d a A m a v u tk ö y ’d e k ı r m ı z ı a ş ı b o y a lı d iy e t a r i f e tti ğ i e v e , o ğ lu m F u r k a n v e k ız ım G ü ln u r il e b i r l i k te b i r b u k e t ç iç e k y a p tır a r a k g i tti k . A s lın d a m a h a ll e y e k a d a r e ş im İlk n u r H a n ım ı d a g ö tü r d ü k . B a ş ı s ı k ı s ık ıy a b a ğ lı o l a n H a c ı İlk n u r H a n ım ’d a n , R u h i Su , B o ra ta v , Y a ş a r K e m a l g ib i ‘e s k i t ü f e k ’l e r i n a r k a d a ş ı o la n H â le t H a n ım ı n r a h a ts ı z o l u p o l m a y a c a ğ ın ı b ile m e d iğ i m i z i ç i n , o n u b i r b a n k a o tu r tu p B o ğ a z ’ı s e y r e tm e y e t e r k e tti k . H â l e t H a n ı m ’ ı n e v i, R e ş a t N u r i v e Y a k u p K a d r i B e y l e r i n r o m a n l a r ın d a ta s v ir e d ile n g i r i ş te n s o n r a y u k a r ı ç i f t a h ş a p m e rd i­ v e n l e r l e ç ık ıl a n , ta m a m ı a n ti k a e ş y a la r la d ö ş e li , s a l o n d u v a rı n d a p a ş a d e d e s in in o r i ji n a l b ir ta b lo s u a s ı lı O s m a n lı e v le ri n d e n b iriy d i. H â le t H a n ım ’m a r a d ığ ı Ilg ın B e y , e v d e h e r h a n g i b i r s e s k a y ­ d ın a r a s tl a m a d ı ğ ı n ı s ö y le d i. S o n r a K a d ir li’ l i m e r h u m b i r e c z a c ı­ n ı n o ğ lu o l a n v e h â l e n Y e n i b o s n a ’d a b i r ş i r k e ti n y ö n e ti c i s i E m r e P a k s o y B e y i a ra d ı. M a h c u p o ld u ğ u m b i r ö v g ü y le , b e n d e n v e n e a r a d ığ ım d a n b a h s e t ti . B a n a y a r d ım c ı o l m a s ı n ı s ı k ı s ık ıy a te m ­ b ih le d i . E m r e B e y , b a n a te l e f o n u n u v e rd i; ç a l ı ş tı ğ ı y e r i t a r i f e d e ­ r e k e r t e s i s a b a h b e n i b e k le d i ğ in i s ö y le d i. M e ğ e r ö z e l lik le R u h i Su , d e r le m e iç in Ç u k u ro v a ’y a g e ld iğ in d e ç o ğ u z a m a n E m r e B e y l e r ’ i n K a d ir l i’d e k i e v le r in d e m i s a f i r o l u r ­ m u ş v e " a y la r c a K a r a c a o ğ la n d e r l e m e s i " y a p a r m ış . E m r e Be y , b a n a e lin d e b u l u n a n 16 a d e t C D ’y i v e r d i v e e r te s i g ü n b i r “ m a k a r a k a s e t ” - y a n i 4 0 - 5 0 y ıl ö n c e k u lla n ıla n , b a n d ı n s e r b e s t m a k a r a l a r a s a r ıld ığ ı z a m a n l a r d a n k a l m a k a s e t- g e ti r e ­ c e ğ i n i s ö y le d i. C D ’ le r i k o p y a la tm a k ü z e re b ir iş y e ri n e v e r ip e r te s i g ü n ü b e k ­ le d im . S a b a h y e n id e n , ö n c e tr a m v a y , a r k a s ın d a n m e tr o v e ta k s i ile b i r s a a tl i k b i r y o lc u l u k la Y e n ib o s n a ’y a g ittim . E m r e Be y , k a s e ti a r tı k a n ti k a s a y ıla c a k h â ld e k i, h â l e n ç a lış a n m u n ta z a m b i r te y p d e g e ti r m i ş . T e y b e h a y ra n o ld u k . K a s e ti, d i ji ta l o r ta m a a k ta r m a k ü z e r e te s l i m a ld ım . N e r e d e a k ta r a b ile c e ğ im i k o n u ş u r k e n , E m r e B e y , ş o f ö r ü n ü ç a ğ ır d ı. R u h i Su V a k f ı iç i n k a s e tl e r i n e r e d e ç o ğ a l ttı ğ ı n ı s o r d u v e a s l ın d a b u k a s e tl e r d e n b i r k o li d o lu s u o l d u ğ u n u v e R u h i Su V a k f ı iç in C D ’y e a k ta r ttı k ta n s o n r a e v e g ö tü r ü p g ö tü r m e d iğ in d e n e m in o lm a d ığ ın ı, s ır a d a n b i r ş e y a n l a tı r g ib i a n l a ttı . B e n ta b i i k i ç o k h e y e c a n la n d ım . M e ğ e r E m r e B e y ’d e b u k a s e tl e r d e n b i r k o li d o lu s u v a r m ış ! B u d u r u m d a ç o k ö n e m l i b i r ş e y o r ta y a ç ık ıy o rd u : R u h i S u V a k f ı b u k a s e tl e r i b u lu p i s te d iğ in e g ö r e b i r a r ş i v l e r i o l m a lı y d ı. V e b u a r ş iv d e h i ç b i r ş e y y o k s a b il e , h e r b i r i 5 - 1 0 s a a tl i k k a y ı t iç e r e n b i r k o li d o lu s u k a s e tte n a k ta r ılm ış C D ’ le r o lm a lıy d ı! A y rıc a e ğ e r b u lu ­ n a b i l i r s e E m r e B e y ’i n e v in d e b i r y e r l e r d e b i r k o l i d o lu s u ‘m a k a r a k a s e t’ d e c a b a s ı! Ç ö p e g itm iş o l m a s ı i h ti m a l i n i s ö y le m e y e d il im v a r m ıy o r . E m r e B e y e , b u k a s e tl e r i b u l m a k iç i n h i ç o l m a z s a e v e g e l e n y a r d ım c ı k a d ın a t a l i m a t v e r e b il ir s e v e k a s e tl e r b u l u n u r s a , Ç u k u ­ ro v a T ü r k h a l k k ü l tü r ü n ü n ç o k b ü y ü k b i r s ö z lü k a y n a ğ a s a h ip o la c a ğ ın ı, h e y e c a n la a n l a ttım . E m r e B e y a r a ta c a ğ ı s ö z ü n ü v e rd i. B e n d e k a s e ti C D v e t a ş ı n ı r b e l l e ğ e d e k a y d e tti r e r e k ia d e e d e ­ c e ğ i m s ö z ü n ü v e r d i k te n s o n r a , k a y ı t y a p a n i ş y e r i n i n T a k s i m S ı r a s e r v i l e r ’d e b i r f o to ğ r a f ç ı o ld u ğ u n u v e y a k l a ş ık a d r e s in i a la ­ ra k , o r a y a g i tm e k ü z e r e a y rıld ım . B i r s a a tl i k , g e l iş i n te r s i b i r y o lc u lu k la u la ş tığ ım T a k s im ’d e iş y e r i n i b ir a z a r a d ı k ta n s o n r a , k a y ı t y a p a n f o to ğ r a f ç ı y ı b u l a b il­ d im . K a s e ti te s l i m e tti m . K a y ıtta n s o n r a C D ’ l e r i n g ö n d e r i lm e s i iç i n a d r e s im i b ır a k ıp a y r ıld ım . B i r h a f ta k a d a r s o n r a C D ’ l e r g e ld i. C D ’ l e r i d in le d iğ im z a m a n a n la d ım k i k a s e tl e r d e k i k a y ıtla r d a ş u n l a r y e r a lı y o r d u : M a h a l­ li n d e k a y d e d i le n , s ö y l e y e n l e r i n i n s e s l e r i n i ç ı k a r a m a d ığ ım p e k ç o k tü r k ü , p a r ç a p a r ç a tü r k ü lü h i k â y e l e r ... İl g i n ç ti r b a z ı tü r k ü ­ l e r i n s e s l e n d i r i l d i ğ i ç o k g ü z e l b i r k a v a l s e s i k a y ı tl a r ı d a v a rd ı! K a s e tl e r d e k i o r i ji n a l k a y ı tl a r ı n ü z e r in e , y ü z d e a l tm ı ş o r a n ın d a ç o ğ u ra d y o k a y d ı, b i r o k a d a r d a R u h i Su tü r k ü l e r i o l m a k ü z e r e k a y ıt y a p ılm ış tı! D o la y ıs ı y la b u h â li y le k a y ı tl a r ö z g ü n b i r e r ‘k a y ­ n a k ’ o l m a k ta n b ü y ü k ö lç ü d e ç ı k m ış tı . K im li ğ in i ç ık a r a m a d ığ ım b i r ş a h ıs , tü r k ü l e r i ç o k g ü z e l s ö y le m i ş ti. D a h a ö n c e a r a ş tı r d ı ğ ı m i n t e r n e t s i te l e r i n d e B e y o ğ l u ’n d a k u r u lu R u h i Su V a k f ı n ı n b i n a s ı n ı k a p a ttı ğ ı n ı g ö rd ü m v e d o l a y ı­ s ı y la s a n a l o r ta m v a s ı ta s ıy l a h a b e r l e ş m e y i s a ğ la y a m a d ım . P e k i n e d e n i ş i b u k a d a r a y r ı n tı l ı b i r b iç im d e h ik â y e e d iy o ­ r u m ? B u n u n ik i s e b e b i o l a b i lir : B ir i n c i s i , b e n i m a ç ım d a n : Ç o c u k l u ğ u n u z d a ta r la d a ç a lı ş ır k e n Ç u k u ro v a ’n ı n s a r ı s ı c a ğ ı n ı b i r K a r a c a o ğ la n tü r k ü s ü y le s e r in li ğ e ç e v i r m i ş s e n i z ... H â le n r a h m e tl i D ü z iç ili  ş ık M a h m u t’ u n s e s i n ­ d e n H o y lu ’n u n Ö lü m ü n e A ğ ıt 'ı d i n l e r k e n b u r n u n u z u n d ire ğ i s ı z ­ l ı y o r s a ... E lli y a ş ın ü s tü n d e y s e n i z , m e v s im g ü z s e , Y a r b a ş ı’n d a n ö te s i n i Y e m e n k a d a r g u r b e t o l a r a k h i s s e d e r k e n 1 . 0 0 0 k i l o m e tr e u z a k ta y a ş a y a n b i r D ü z iç ili is e n iz ! İk in c is i, d e r le m e c il ik a ç ıs ın d a n : E ğ e r b e n y a p a m a z s a m , y a k a ­ la d ığ ım ı z a n n e tti ğ i m ‘a r ş i v ’ in iz le r in i, b e lk i b a ş k a b i r i s i ta k ip e d e ­ r e k , b u ‘y i ti k s e s l e r i ’ b u lu r , f o l k l o r v e e d e b iy a t d ü n y a s ın a k a z a n ­ d ı r ır d iy e ! .. D E R L E M E Y A PM A K V E Y A T Ü R K Ü Ç A Ğ IR T M A K G ö re v y e r i m D id im ’d e n y ıld a b i r i k i k e r e D ü z iç i’n e g itm e y e ç a lı ş ıy o rd u m . 2 0 0 8 p l i Ş u b a t’m d a y in e g i tti k . D ü z iç i’n d e a k ra b a z iy a r e tle ri d ış ın d a y a p tığ ım e n ö n e m li iş le r ; K a p l ı c a y a g itm e k v e k a la n d e r l e m e le r in g ö r ü ş m e l e r i n i v e p l a n ­ l a m a s ın ı y a p m a k tı. P l a n la m a d a n s o n r a A m c a o ğ lu A li, â ş ık la r d a n r a n d e v u la r a lıp , ç e k im i y a p ıp , v id e o k a s e ti , C D v e V C D f o r m a tl a r ın d a b a n a g ö n d e r iy o rd u . G ö r k e m H o c a ’ n m te ş v i k v e ö v g ü le r i v e i ş i n m a s r a f b o y u tu b i r y a n a b e n , d e r le m e k o n u s u n d a b a y a ğ ı ‘ h a v a y a d a g i r m i ş ti m . A n a m ın ta z i y e s i n i n ü ç ü n c ü g ü n ü n d e b i r m i s a f i r l e d e r l e m e l e r i k o n u ş tu ğ u m u z u d u y a n S u lta n Y e n g e m : “ E d e m g e n e tü r k ü ç a ğ ı r ttır ı c ı y m ış s m ; b a r i b u r a l a r d a ç a ğ ı r ttı r m a a y ıp o l u r ” d iy e re k , b e n i u y a r m a k z o r u n d a k a ld ı. İlk d e r le m e y e h e r z a m a n b a b a m d a n b a ş lı y o r d u m . D a h a ö n c e k a r d e ş im e v e a n a m a a ğ ı tl a r ı n ı k a y d e tm i ş ti k . B a b a m , a n a m ı h i ç u n u ta m a d ığ ın ı, h a n ı m ı o l m a k ta n ö te g e r e k ç e le r le a n la tıy o r d u . G e ç ti ğ im iz K u r b a n B a y r a m ın d a , y a k ı n ın d a k i ç o c u k l a r ı n ın b ü tü n ö z e n i n e r a ğ m e n h ü z ü n l e n m i ş v e h e m e n b i r d ö r tlü k s ö y ­ l e m i ş ti , k a y d e ttim : E r d e n y ay lay a ç ık ar d ık S o ğ u k d a s u la r iç e r d ik Ş im d i k a r ım o ls ay ıd ı Ç ift e k u r b a n la r k e s e r d ik D ü z iç i’n d e , b a b a m ın d ü ş le d iğ i z a m a n la r d a , e rd e n y a y la y a ç ık ­ m a k , ç i f te k u r b a n k e s m e k k a d a r ö n e m l i b i r z e n g in lik ö lç ü s ü y m ü ş ! İS P İR A M C A S IZ O L U R M U ? O ğ lu m li s e ta le b e s i o la n F u r k a n ’a E d e b iy a t d e rs i d ö n e m ö d e v i i ç in ‘d e r l e m e ’ k o n u s u n u s e ç m e s i n i s ö y le m i ş tim . İs p i r O n b a ş ı ’d a n H a r u n iy e K a p lıc a la r ın d a o n u n d e y im iy le “ s i f ta h ” H z . A li ’n i n y ı k a n d ığ ı n ı v e o n u n ta r a f ı n d a n k e ş f e d i l d i ­ ğ in i a n l a ta n e f s a n e y i d e r l e y e c e k ti k . Y u k a r ıd a d a a r z e tti ğ i m ü z e r e , T ü r k H a lk E d e b iy a tı d ü n y a ­ s ın d a K a ra c a o ğ la n h a k k ın d a y a p ıla n a r a ş tır m a v e ç a lış m a la r, h e p , b i r a z b iy o g r a f i k b ilg i v e s o n r a s ın d a te s p i t e d ile b ild iğ i k a d a r ş i i r l e r le d e v a m e d e r v e b i te r . İs p i r A m c a b u a la n d a b i r ilk i o r ta y a k o y u y o r v e il e r id e b u a la n d a s ö z s a h ib i o l a n l a r ı n d e ğ e r le n d ir e ­ c e ğ i ü z e r e , b i r  ş ık G ar ip , b i r K ö r o ğ lu tü r k ü lü h ik â y e s i g ib i, tü r ­ k ü lü K a r a c a o ğ la n h i k â y e s i a n la tıy o r d u . B u n u o k a d a r c id d i b i r ilg i, s e v g i v e s a m i m i y e tl e , s a h i p l e n i ş l e y a p ıy o rd u k i, k e n d i s i n e s a y g ı d u y m a m a k v e h a y r a n o l m a m a k e ld e d e ğ ild i! İle r l e y e n s a y ­ f a la r d a ta f s i l â tl ı o l a r a k a n l a tı l a c a ğ ı ü z e re , b iz d e o n u n b u a n l a tı ­ m ı n ı k i ta p l a ş tır m a y a ç a lı ş ıy o rd u k . İs p i r O n b a ş ı, O s m a n i y e ’d e K ü l tü r M ü d ü rl ü ğ ü ’ n ü n b i r k ita p ç ık a r d ığ ın ı v e ta n ı d ı ğ ı b ü tü n â ş ık la r d a n s ö z e d i ld iğ i h â ld e , k e n ­ d is in d e n h i ç b a h s e d i l m e d i ğ i n i a n l a ta r a k k a h ır la n d ı. “ K a r a c a o ğ ­ l a n k i ta b ı n ı n e z a m a n ç ık a r ıy o r s u n u z , b e n i m f a z l a v a k ti m k a l ­ m a d ı. Ö l m e d e n k i ta b ı g ö r e b i ls e y d im . S a n a g ü v e n i y o r u m ” d iy e s ız la n d ı. “A lla h g e ç i n d e n v e r s i n , İs p i r A m c a , a m a n s ık ı d u r, b ir a z d iş in i s ı k , ü ç - d ö r t a y a v a r m a z k i ta p h a z ır ” d e d im a m a , o n u n b u s ö z l e r i n e b a y a ğ ı d a ü z ü ld ü m . İ S P İ R O D N B A Ş I ’ D  N E R L E M E L E R K A P L IC A E FS A N E S İ İs p i r O n b a ş ı, K a r a c a o ğ la n ’d a n b a ş k a , e f s a n e v e h ik â y e le r d e a n la tıy o r d u . İs p i r O n b a ş ı ’y a , ç o c u k lu ğ u m d a n a k lım d a k a la n v e a ş a ğ ıd a o k u y a c a ğ ın ız E ğ r i D ü ld ü l E f s a n e s i n i ö z e tl e y ip b u e f s a n e h a k k ın d a s ö y le y e c e ğ i b i r ş e y o lu p o lm a d ığ ın ı s o rd u m . “ B u e f s a n e iç i n e k le y e c e ğ im b i r ş e y y o k a m a b e n s a n a b a ş k a b i r H z . A li e f s a ­ n e s i a n la ta y ım ” d e d i v e a n l a ttı : " P e y g am b e r im iz z am a n ın d a , b ü t ü n k a le le r i A li fe t h e d e r d i. A li bu t a r a f a ku z e y d e n g e lm iş . B ir k a l e v ar. B u k a l e D ü ld ü lü n h e m e n y a k ı ­ n ın d a, b ir t e p e n in ü s t ü n d e . K a le n in y e r i ç o k s ar p . N it e k im k a le y i f e t ­ h e t m iş . B ir y a r a alm ış k i M e k k e ' y e g it m e y e t a k a t i y o k ! - E m m io ğ lu , d iy e s e s le n m iş p e y g am b e r im iz e . - N ç d iy o n A li, d e m iş . - B e n filân k a le d e y im . K a le y i f e t h e t t i m a m m a ç o k y a r a ald ım , d e m iş . - O k ale n in g ü n e y in d e , C e y h an S u y u n u n k ö ş e s in d e b ir ka p lıc a v ar. B ir ş ifa lı su v ar. O r ay a in , h a m a m e t . O r ad a 2 - 3 g ü n h a m a m e diy o r . Y ar a kav u ş u y o r . I lıc a d a s i f t a h A li y ık an m ış . Y ar ad an k u r t u lm u ş . ” E ğ e r b u e f s a n e b i r Y u n a n m i to l o ji s i , K a p lı c a d a E g e ’d e b i r y e r o l s a id i , ç ı k a r tı l a c a k g ü m b ü r tü il e d ü n y a a y a ğ a k a lk a rd ı! B u m e ti n , s o m m e r m e r ü z e r i n e a l tı n l a i ş l e n i r d e v ir d - i z e b û n u o l u r ­ d u k ! B u n c a h a lk h ik â y e m iz in ç o ğ u n d a n k im s e n in h a b e ri o lm a ­ d ığ ı g ib i, K a p lıc a ’ m ı z d a n d a , e f s a n e s i n d e n d e k i m s e n i n h a b e r i o lm a y a c a k . G e rç i y ıll a r d ır Ö z e l İd a r e il e B e l e d iy e l e r a r a s ın d a k ir a la n ıp - y u v a rl a n ıp d e m e k d a h a d o ğ r u d u r - d u r a n v e b a k ım s ız l ık ta n h e r g ü n b ir a z d a h a ç e k i lm e z h â le g e l e n K a p l ı c a m ı z ö z e l l e ş ti r i l m i ş , y a n i b i r ş i r k e te k ir a la n m ış , b i r h a v u z ilâ v e e d ilm iş , s o n d a j il e k e ç i­ l e r i n b ile z o r g e z e c e ğ i u ç u r u m la r d a n ‘d ü z e ç ı k a r ıl m ış ’ ! A m a h a k e tti ğ i ilg i b u n u n b i n k a tı f a z l a o l m a lı d ır . B il in d iğ i g ib i, H a r u n iy e K a p l ı c a l a r ı C e y h a n n e h r i y a t a ğ ı n ı n 1 5 - 2 0 m e tr e y u k a r ı s ı n d a , s a r p b i r y a m a ç ta d ır . C e y h a n n e h r i n i n D ü ld ü l il e E ğ r i D ü ld ü l a r a ­ s ın d a k i d e r in k a y a lık v a d is i n d e U z a n la r ’ m i n ş a e tti ğ i 2 0 1 m e tr e g ö v d e d o lg u y ü k s e k liğ i o la n , d ü n y a n ın b u ö z e l li k te k i s a y ılı b a r a j­ la r ın d a n o la n B e r k e B a r a jı’ n ın g ö v d e k ıs m ı K a p lıc a ’d a n 3 0 0 m e tr e k a d a r y u k a rıd a d ır . S O N U G E L E N ’ İN H İK  Y E S İ B i r z e n g in a ğ a v a r id i. B u a ğ a İz m i r l i y d i . B i r d e o ğ l u v a n d ı . " U la n o ğ lu m s e n a d a m o l m a n ” d e d iy s e d e . " N iy e a d a m o lm a m y a v !” “ S e n b i r k e r e ö l b a k a lım , ö l h e le ö l.” A d a m a , o l s e n ’ d iy o y a n i. “ Ö l d e b e n i g ö r .” “ U la n ö l s e m d e a d a m o l m a n , ö l m e s e m d e a d a m o l m a n ! Y a ln ız d e f te r i n i ç ık a r. S a n a b i r is im v e ri y im . B e n ö l ü r s e m s e n f a k i r d ü ş e n , k a r a e k m e ğ e m u h ta ç o lu n , b e n i m i s m i n i v e rd iğ im a d a m ı b u l” d e d i. “ Sö y le b a k a lı m ” d e d i. " O ğ lu m M ı s ı r ’d a b i r a d a m v a r, M ı s ı r ’d a. A d ı S a r ı B e rb e r. B e r b e r l ik y a p a r. S e n o n u b u lm a z s a n a d a m o lm a n ” d e d i y a n i. N ite k im k a ç s e n e g e ç ti , a d a m ö ld ü . B u n u n a r k a s ı n a , b i r k ı s ı m k u m a r c ı, b i r k ı s ı m y iy ic i - iç ic i d ü ş tü le r . “ Y a v b u g ü n l o k a n ta y a g e d e k , y a r ı n f i l â n y e r e g id e k , b i r d a v a r a l” , d e r k e n d e r k e n b u n l a r a d a m ın b i r ş e y i n i g o m a d ıla r. B i r g ü n o n u te r g e d i le r . B a ş k a b i r a d a m d a h a b u ld u la r , o n u b u ld u la r a h m a k . Şim d i b u n d a d a o n u n a r k a s ın a d ü ş tü le r. B u d e d i k i “ b e n d e g id e r im ” d e d i. B u n u k o v d u la r. “ S e n b a b a y ın m a lın a m u k a y y e t o l s a n a u la n , n iy e g e l d in b iz im a r k a m ız s ı r a ! ” İk i d a ş a ttı l a r , k o v a la d ıla r . ( A d am ın b u r n u n u n ş u k e m iğ i y an ar . B u y a n d ı m ı ağ lar . B u r n u n y a n m a z s a ağ la y a m an . ) A d a m a ğ la m a y a b a ş la d ı. E v d e b i ş e y k a lm a d ı. A ta d a n b e k â r id i. E v d e y o k . B a b a s ı m a l ı n ı d a b i ti r d i . U la n , b i r g ü n b a b a s ı n ı n d e d iğ i a k l ı n a d ü ş tü . “ B a b a m b a n a v a s iy e t e d ik . D e f te r i ç ık a rd ı o k u d u k in e ; M ıs ır ’d a S a n B e r b e r ." M ıs ır n e r e , İz m i r n e r e ? G e tm e k l i ğ e m e c b u r k a l d ı . B i r g ü n - e f e n d i m - d ü ş tü y o l a . S a k a lı k ıll a n d ı, a y a ğ ı y a l ı n l a ş tı , e f e n d i m e s ö y le y i m , b o y n u k i r ­ le n d i. P is b i r a d a m o ld u a r k a d a ş ! A m a M ı s ı r ’a v a r d ı. So r d u ; ş e y i y a z ılı , n u m a r a s ı y a z ılı; s o k a k n u m a r a s ı, e v n u m a r a s ı y a z ılı. So r d u , " ş u r d a a d a m ” d e d ile r . V a rd ı k i a d a m b ili y o n m u , g a z ıy ıp g a z ıy ıp a tıy o , b i r b e r b e r ! G e ld i, ş ö y le o tu r d u k ö ş e y e . Ş ö y le , a d a m b a k d ı k i b a ş ı k ıll ı b ir a d a m . P e r iş a n b i r a d a m . Ö n ü n d e b e ş a ltı k i ş i v a r. O n l a r ı t r a ş e tti . S ır a a d a m a g e ld i. “ G e l” d e d i. G e ld i. B u n u tr a ş e tti . G e r i o tu r d u o ra y a . B a k ıy o g itm iy o , b a k ıy o g itm iy o , n e p a ra v e riy o n e d e g id iy o ! “ O ğ lu m s e n i n p a r a n y o k h e r h a l ” d e d i. “ B u d a h a y r ım a o l s u n , g e t ” d e d i. A d a m “ h u h u h u ” d e d i a ğ a , a ğ la m a y a b a ş la d ı. " U la n n 'o lu y o n o ğ lu m ? ” “ S e n in d e d i, a d ın S a r ı B e r b e r m i? ” “ E v e t!” “ So k a k n u m a r a n ş u m u ? ” " E v e t.” “ E v n u m a r a n ş u m u ? ” “ E v e t.” " B e n s e n i n y a n m a g e l d im ” d e d i. “ U la n , s e n k im s in k i b e n im y a n ım a g e l d in ? ” “ B e n te e İz m ir ’d e n f i l a n a ğ a n ı n o ğ l u y u m ” d iy o . " N e y e g e l d in u l a n ? ” “ İ f l â s e t t i m . B a b a m ö ld ü . B a b a m ın p a r a s ın ı d a b itir d im . B a b a m d a s e n i n is m in i v e rd i, b u r a y a g e ld im ” d e d i a ğ a . H e r i f ş e y i, k a p ıy ı k a p a t t ı " y ö r ü b a k a l ı m ! ” K a p ıy ı k a p a t t ı . B u n u g ö tü r d ü ş e y e , h a m a m a . B u n u g ıc ır d a d a g ıc ır d a d a y ı k a ttı a r k a d a ş . H a m a m e tti r d i . B u n a b i r k a t e l b i s e a ld ı. A y a k k a b ıs ın ı a ld ı. H e r ş e y in i m u a z z a m a ld ı. “ Y ö r ü b a k a lım ” d e d i, e v e g ö tü r d ü . ' İş t e d o s t b ö y le o lm alı.’ “ S e n d e d i, ş i m d iy e k a d a r n e r d e y d i n ? N e rd e ç a l ı ş tı n , n e iş y a p tı n o ğ lu m ” d e d i. “ S e n o k u m a d ın m ı ? ” " B e n li s e y i b i ti r d i m , ş u n u b i ti r d i m a m a a d a m o la m a d ım . B a b a m d a v e f a t e t t i ” d e d i. " Y a n m a g e l d im e f e n d im ” d e d i. " S e n d e d i, o k u ­ m a m ı ş s ı n , s e n a d a m o l m a m ı ş s ın . S e n i o k u la y a z d ıra y ım , o k u d a y ı m , a d a m e d iy im , d e d i. H e r m a s a r i f i n b a n a a i t, d e d i.” ‘İ ş t e d o s t b ö y le o lm alı.’ Şim d i a d a m ı v e r d i o k u la . G ö tü rd ü o k u la y a z d ır d ı. O z a m a n e s k i y a z ı, ş i m d ik i g ib i d e ğ i l y a ! H o c a y a d e d i k i, “ b u n u n h e r m a s a r i f i b a n a a i t, b u n u o k u d a c a k s ın . B u d e d i, s o n u g e l m e m iş , o k u m a m ış ” d e d i. “A ll a h b u n u , s o n u g e l e n k u ll a r ın d a n e ts i n ” d e d i b e r b e r . B u n u n a d ı g a ld ı, S o n u G e le n . A h m e t i s te d i, M e h m e t i s te d i, S o n u G e l e n g e l d i, S o n u G e l e n g i t t i . A d ı g a ld ı S o n u G e le n . B u o k u y o ş im d i. B u M ı s ı r ’ı n b i r v a lis i v a r id i. A n la d ın m ı, M ı s ı r ’ ı n b i r v a li s i v a n d ı . V a li n in e f e n d im h a n ım ı ç o k z e n g in id i. H a n ım ı a lm ış v a r lık lıy m ış a m a v a li o l m a y m a n z e n g in o l m a z k i, o k u m u ş , v a li o lm u ş a m m a b i ş e y s i y o k m a a ş ta n b a ş k a . H a n ım ı z e n g in im i ş , h a n ım ı n b a b a s ı ö lm ü ş , k ız ım ış a lm ış . H e r i f y e y ip iç ip g ö t a tıy o ! Şi m d i. ‘ B ir a ğ a c ı y o n tm a d a n k â ş ı k o l m a z ’ d e n m iş . B i r g ü n b u n l a r b i r b i r i n e v a r ı ş tı [ = k a v g a e tti l e r ] a ğ a ; h a n ım m a n v a li. S e n ş ö y l e s i n b e n b ö y le y im , s e n ş ö y le s in b e n b ö y le y e m d e r k e n h a m m ı d e d i k i “ u l a n s e n a d a m m ı s ı n ? " d e d i. “ B e n i m b a b a m ın m a lın ı y iy o n ” d e d i. “ B e n i m m a lı m ı y iy o n , s e n n e c i s i n l a n ? ” d e d i, a v ra t. İş te b u b i r a ta la f ı: H an ım ın d iy o , m alı d iy o h a m a m t o k m a ­ ğ ın a b e n z e r . B i r g ü n k a f a n a d e ğ m e z s e d iy o r, b i r g ü n d e ğ e r! B ö y le d e y i n c e k e f e n d im a d a m ı n b u r n u ‘c ız ’ d iy e y a n d ı. B i r a ğ la m a y a b a ş la d ı, b i d ü ş ü n d ü . (A llah k im s e y i ş e y t a n a u y d u r m as ın ! ) , b u r a d a n h a ş a , k iş k iş o l s u n ; “ s e n b e n d e n ü ç te n d o k u z a b o ş s u n ” d e d i a ğ a . Ş im d i b u r a d a d ö r t n e s n e v a r b a k . S e n b u n u b i l e m e n . B u n u A lla h h e r k e s iç i n u z a k e ts i n . B i r i s i H a n ım ı b ö y le b o ş a n g e r i a la m a n , a ls a n g e n e b ir b o k y e m e n . Y e n m i? B o ş a m k h a n ım ı a lır­ s a n b i r ş e y e b e n z e m e z . B u n d a n A ll a h h e r k e s i u z a k e ts i n . B ir i s i h a ş a h a ş a A lla h a k ü f ü r e d e n , d in d e n ç ık a n . İk i. B ir i s i d e d ö ğ ü ş ü n b i r i y n e n s e n i n a n a n ı a v r a d ın ı ‘ s in k e f ’ e d e r im , b e n d e s e n i n a n a n ı a v r a d ın ı ‘s i n k e f ’ e d e r i m , ç ı k a r ın d a b a n c a y ı ‘ t a a k ’ s ık a n , a d a m ı v u r u n , y ı k ı l ı r o ra y a . İ ş t e ö ld ü n . B u ü ç n e s n e d e n k o r k u l u r b a k . B u ü ç n e s n e y i A lla h k i m s e ­ n i n b a ş ı n a v e r m e s i n . H a n ım ı b o ş a d ı a m m a ‘d a v ş a n y a m a c a g e ç ti ’ d e m iş . N e y a p a k ş i m d i? B i r ş e y e g e ld i b o ş a d ık . B e n d e d i, b u n u n d a ş ın ı a tm a d ım b a ş ım d a n . E e h o c a y ı ç a ğ ır ır ım . B a k a lı m b i r s o r a ­ r ım : “ B u b o ş m u ? B o ş d e ğ i l m i ? ” Ö y le y a . V a li ç ü n k ü . İk i h o c a ç a ğ ırd ı; g e t i r tt i b u n la r ı. “ B u y u r b a k a lı m p a ş a m d e d i­ le r, v a li m ” d e d ile r. “ Y a a , b e n b i r g a z a b a g e l d im . H a n ım ı b o ş a d ım .” “ E e e ! ” “ B u b a n a g e r i d ü ş m e m i? Ö y le y a b u n u n ç a r e s i, k o l a y ı v a r m ı? O n u n iç in ç a ğ ırd ım ” d e d i. “ V a lla p a ş a m , d e d ile r. B u n u n k o la y ı, b u h a n ım ı b i r i n e v e r in , ü ç g ü n lü ğ ü n e , ü ç g ü n o n u n l a y a ta r k a l­ k a r , o n u d a te k r a r b o ş a r .” " E e e ! ” “ O n d a n k e lli , s e n g e r i a lır s a n , b u n a z e n c e v ir d e r l e r ” d e d i. “ D ö r t m e z h e p te b i r m e z h e p b u h a k ” d e d i. “ B a b a y a p ın d a , n e y a p a r s a n ız y a p ın ” d e d i a ğ a . O d a d e d i k i “ v a lla b e n im b i r ta l e b e v a r. A d ı So n u G e le n . K im ­ s e s i y o k . B u h a n ım ı d a o n a n i k â h e d e k . Ü ç g ü n d e o d a n d a y a ts ın k a lk s ın . D ö r d ü n c ü g ü n d e b o ş a s ı n g e r i a l ” d e d i le r . “ O lu r .” S o n u G e le n ’i g e tir d i le r . “ L a n o ğ lu m s a n a b ir , ü s tü n e b i r y ıl­ d ız d o ğ d u ." “ N e o ? ” d e d i. “ Ş u h a n ım ı s a n a n ik â h e d e c e ğ iz . Ü ç g ü n y a ta c a k s ın ; s a n a y ü z d e a l tı n v e r e c e ğ i z , b u n u g e r i b o ş a y a c a k s ın ;” “ O lu r ” d e d i a ğ a . D u ttu l a r a d a m a b u n u n i k â h e tti l e r . O d a n ın b i r i n e k a p a ttı ­ la r. Ü ç g ü n y a ttı a d a m , s a b a h ın a n d e d i k i h a m m : “ B e n i b e ğ e n d in m i ? ” “ B e ğ e n d i m .” “ B e n d e s e n i b e ğ e n d im .” “ N e v a r ! ” “ S e n b e n i te r k e t m e ” d e d i. “ S e n i k i m s e te r k e d e m e z .” “ S e n i n k im i n k i m ­ s e n v a r m ı h i ç ? ” “ S a r ı B e r b e r d e d i, d o s tu m , a r k a d a ş ım ız ” d e d i. S a b a h ın a n h a n ım o l a n c a p a ra y ı k o y d u ç a n ta y a . “ D ü ş ö n ü m e ” d e d i ağ a . “ D ü ş ö n ü m e .” Ö n ü n e d ü ş tü . D o ğ ru b e r b e r in e v in e v a rd ı­ la r . “ S e l â m ü n a le y k ü m ” , “ a le y k ü m s e lâ m .” “ U la n n e c i b u o ğ lu m ? ” “ E v le n d im ” d e d i. “ U la n b u k i m i n n e s i ? ” " V a li n in h a n ım ı .” “A lla h A ll a h . N e o l d u ? ” “ B ö l e b o l e o l d u ” d e d i. H a n ım “ b e n i te r g e m e [ = te r k e tm e ] , s e n b e n i m s i n b e n ş e n i n i m ” d e d i. “ N e g ü z e l” d e d i. B u n a b i r ev , k o n a k v e rd i. Şu rd a y e , iç , y a t s e n i n s o n u n g e ld i i ş te d e d i. A v ra t, e f e n d im e s ö y le y im o r d a y e d ird i iç ir d i. O r d a a d a m e tti . O rd a ö y l e m u r a d a e rd i. B E Z İR G A N IN H İK  Y ES İ E v v e ld e n , d ü n y a n ın a l ış v e r iş i b e z ir g â n a b a ğ lıy d ı; B e z i r g â n d e m e k , k ı r k k a tır , k ı r k d e v e , s e k s e n k a tır , s e k s e n d e v e , b u r a d a n ç e k e r d i e f e n d im ; d e e e B a ğ d a t, B a s r a , T a ra b u lu s , H in d , H in d is ta n g e d e r le r d i. B i r ç ık tı m ıy d ı, b e ş s e n e y e d i s e n e g e d e r le r d i b u n la r ; d ö n m e z d i. B u r a d a n M a r a ş ’a , M a r a ş ’ ta n M a l a ty a , M a l a ty a ’d a n D i y a r b e k ir ’e b ö y le g id e r d i b u n l a r ; a lıp s a ta s a ta . B e z i r g a n ın h u y u bu! B u B e z i r g â n e v le n d i. B ir te k o ğ l u o ld u . ( B u n d a d in le y e n le r e e y i b i r h ik â y e ! ) Ç o c u k e v d e , ta b i i b a b a ç a lı ş ıy o , g e n d i y iy ip iç i p g ö t a tıy o ! B e z i r g â n b i r g ü n g e l d i; g o c a d e d i; s e n g e t t i n m i y e d i s e n e g e d iy o n , b u ç o c u k y ir m i y a ş m a d e ğ d i. B u n u e v e r e k d e d i, b u n u n e v le n m e z a m a n ı g e ld i, d e d i. N ’o la c a k ? H a n ım d e d i b e n b u n u b u g ü n e v e r i r im . Y a lı n ız d e d i g o rk u y o m d e d i. B r e g o c a n e d e n g o rk u y o n ? B u a s ır d a d e d i, b u a s ır d a , p i s li k d e v ri v a r , d e d i. İş b i r g iz b u l s a k . G ız m h e p i d u l ç ık a r d e d i. B u r d a g i z y o k o n d a n g o rk u y o m d e d i. B re g o c a d e d i, g iz b u lu n m a z d e y i b u ç o c u k b ö y le g a la c a k m ı? M u h a k k a k b u n u e v e r e c â k . D ü ş ü n d a ş ın b i r g iz b u l, d e d i y a n i. T a b i i h e r k e s te n b i l g i l i y a . B e z i r g â n ’d a p a r a ç o k . K im o l s a v e r i r o n a k ız ı. B u n l a r g a r ı y m a n e f e n d i m b i r g iz g a r a r l a ş tı r d ı la r. G e tti , is te d i . B u g iz i v e r d ile r. E v e g e tir d i , g iz i g ü v e y o d a s ın a g o d u la r . G e l b a k a l ı m o ğ lu m d e d i. B a k , y a n m a v a r a c a k s ın , y a ta ­ c a k s ın . B e n s e n i n d e d i y a n m a s a a t d o k u z d a v a n r ı m . O ğ lu m d e y i ç a ğ ır ır ım . B u y u r b a b a , d e . O ğ lu m s e n i n d e d i ğ in m i, b e n i m d e d i­ ğ im m i d e r i m ? D u lu s a , b a b a s e n i n d e d i ğ in d e ; g ız ıs a b e n i m d e d i­ ğ im d e . B u y e te r d e d i. Ç o c u k g e rd e ğ e g ir d i k i, b o ş g u y u y a a y a ğ ın ı s a l l a m ı ş s ı n g ib i, b i r ş e y y o k g a r d a ş ım , b i ş e y y o k ! G o c a g e ld i g e c e . O ğ lu m . B u y u r b a b a . O ğ lu m s e n i n d e d iğ in m i, b e n i m d e d iğ im m i ? B a b a d e d i, s e n in d e d iğ in . S a b a h ın a n o n u g a p ıy a ç ık a rd ı. B ir m e r k e b e b in d ird i. Y ö n ü g e r i. Ev v e l ö y l e im iş . B i r s a n d ık d a s ığ ır m a y ıs ın ı [ = p is liğ in i] g a f a s m d a n d ö k tü . Ç a rş ıd a n d o la n d ırd ı, b a b a s ın ın e v in e g e r i e l e tti . G a n d e d i; b u n a b i r g iz b u l m a m ız ş a r t; b a ş la d ık . K im in g iz im is ti y e k ? B i r g iz d a h a b u la k , d e d i. G e n e g e tti l e r , g iz b u ld u la r b u n ­ la r. O ğ lu m b a k , b e n i m s e n i, ü ç s e f e r , b e ş s e f e r , y e d i s e f e r e v e re c e k p a r a m v a r, d e d i. A s l a d u lu g a b u l e tm e . O lu r b a b a . B u n u b i r d a h a e v e rd i g a r d a ş , b u o n d a n d a k ö t ü ç ık tı. G o c a g e ld i g e n e : O ğ lu m ! B u y u r b a b a ! S e n i n d e d iğ in m i, b e n i m d e d iğ im m i? B a b a s e n i n d e d iğ in . O n u d a g ö tü r d ü , ç e k ti , g e t t i b a b a s ı n a . G ö r ü y o n m u g a rı . B e n i m d e d iğ im ç ı k tı . N e y a p a c a ğ ız ? O d a d e d i: Ş e h r e g e d e k y a h u , k ö y d e n a lm a y a k , ş e h i r d e n a la k . O lu r . B e z i r g â n ’ ı b il m e y e n y o k . G e tti b i r y e r d e n b i r g iz b u l d u a m a to s u n g ib i. H a h , b u n u is ti y e k y a . B u n u i s te d i ş im d i. B u n u d a g e tir d i e v e . O ğ lu m b u ü ç o ld u . G o r k m a . B e n d e p a r a ç o k , a s l a d u l k a b u l e tm e . O lu r b a b a . Ş i m d i e f e n d i m , b u g e n e g e r d e ğ e g ir d i k i; b u o n la r d a n d a k ö tü . B u g iz d a o k u m u ş . A h m e t! H ı! B a k . E k m e ğ i n e g u r u d e m e m , a y r a n ın a d u r u d e m e m , a y a k k a b ın m a n s u iç e r im . T e k b e n i m a l a m a t e tm e , n ’o l u r ? B a b a n g e l ir . S e n i n d e d i ğ in m i, b e n i m d e d i ğ im m i d e r s e : B e n i m d e d iğ im d e b u iş i b u r a d a b i ti r , d e d i. Y o k d e d iy s e b u n l a r s a b a h a g a d a r c e n k e tti l e r . G iz y a lv a r ıy o , e f e n d i m , b i r k e n g e v ş i y o . B i r k e n s e r te l i y o d e r k e n e , u la n d a y a n a m a d ı ç o c u k . O ğ lu m ! B u y u r b a b a ! O ğ lu m s e n i n d e d iğ in m i, b e n i m d e d iğ im m i d e d i? S e s l e n e m e d i . D e , o ğ lu m g o n u ş s a n a . S e n i n d e d iğ in m i, b e n i m d e d iğ im m i ? B a b a b e n i m d e d i ğ im d e d i. T a m a m . G o c a g e tti . G u r tu l d u k d e d i g iz . ( Ş i m d i, d u r b a k a l ı m b u n d a n , n e ç ık ıc ı b u n u n a l tı n d a n ? Y a n i b u l a f ı a n la y a n a v e r iy o m b e n . N e ç ık ıc ı? ) Ç o c u ğ u e v e r d i, b i r a y m ı g a la n , g a ç g ü n g e ç tiy s e . O ğ lu m d e d i, b a k , b e n g o c a d ım . İş s a n a d ü ş tü . B e n i m k e r v a n b a ş ı m v a r, y ü k c ü m v a r , ş e h r i b ile n v a r, s a tı l a n y e r i b ile n v a r. S e n i n y ü k ü n ü d u tu y u m , e f e n d im , g e ç k e r v a n ın b a ş ı n a , g e t y a , s a t g e l d e d i. H e r z a m a n b e n m i s a ta c a ğ ı m ? A d a m o l d u n y a ! O lu r b a b a , d e d i. B u e f e n d im k ı r k g a tır ı y ü k le ti. Ç o c u ğ u n ö n ü n e g a ttı; ta b i i iş ç is i y le b e r a b e r a d a m ç e k ti , g e tti . Ç e k ti g e tti , a r a d a n b i r a y m ı g e ç ti n e g a d a r g e ç tiy s e , g o c a n m h a n ım ı ö ld ü , a n a s ı. G e lin g a ld ı g o c a y m a n . İk i s i g a ld ı. Ç if t o k İk in c id e d e k a ld ı. N e z a m a n g e l e ­ c e ğ in i k im b i l i r ? Ü ç s e n e , b e ş s e n e g e l m e z z a te n . B ö y l e y a ş ıy o r la r d ı, b ir g ü n g o c a d a h a s ta o ld u . U la n d e d i g o c a ; b e n ö l ü r s e m p a r a m d a ğ d a k a lı r , d e d i a ğ a . B e n b u p a r a y ı g e lin e g ö s te r iy i m y e r i n i, ( b u , b i r ö ğ ü t b a k ! ) b e n ö l ü r s e m , ç o c u k d a g e l ir, e f e n d im e s ö le y e y im ; k ı tı r k ı tı r y e r l e r d e d i. B e n i m p a ra y ı u n u t. B i r g ü n y a t t ı , ik i g ü n y a ttı , b e ş g ü n y a t t ı , g o c a g e tm e y e d u rd u e d e . G o c a iy i d e ğ il. G i z im d e d i; ş o g a z m a y ı g e t i r b a k a l ı m . B i r d e k ü r e k g e tir . O r a y a , p a r a y ı o c a ğ ın a l tı n a k ö m m ü ş . B i r te n e k e m i, b i r g a z a n m ı, a l tı n ? O ra y a k ö m m ü ş . Şu ra y ı e ş b a k a l ı m d e d i. G e lin e e ş ti r d i p a r a y ı, t a m b a ğ ı ş l ı k p a r a d e d i. B e n i m s e n d e n b a ş k a k i m s e m y o k . B i r o ğ l u m , b i r d e s e n s i n d e d i. S a b a h o ğ lu m g e l ir, b u p a ra y ı g ö s te r . K ı tı r k ı tı r y e y in d e d i a ğ a . O lu r b a b a . Ö r t g e r i. Ö r t, ö r t! T a m a m , o rd a! O d a g e t t i e d e . G e lm e k liğ e k a ld ı [ = o ğ l a n m g e l m e s i n e k a ld ş i m d i. G e li n d e d i k i ş i m d i z a m a n ı g e l d i, d o s tu m u b u l m a n ın , d e d i a ğ a . D o s t ç ı k tı id i y a ! G e y in d i, k u ş a n d ı. İk i d ir h e m b i r ç e k ird e k o l d u . Ş e h r e g e t t i . B i r m ü d ü r ü n e n a r a s ı iy i y iy m i ş , m ü d ü m e n , n a h iy e m ü d ü r ü y ü n e n . O n u b u ld u ; b u n a b i r g o l tu k v u rd u : N e v a r d e d i? U la n a d a m d e ğ il m i s i n d e d i ? G a y n a n a m ö ld ü , g a y ın b a b a m ö ld ü ; g o c a m d a d e d i, d a ğ a g e tti , d e d i. G e n e d e d e d i, i ş i n i y a p y a d e d i. N e y a p a r s a n y a p d e d i a ğ a . S a a t k a ç ta d e d i ? D o k u z d a g e l, d e d i a ğ a . M ü d ü r e f e n d im e s ö y le y im ; b i r h e y b e a ttı , a tı n ü s tü n e v a rd ı e v e . K a p ı a ç ıld ı. G e n d i b a lı, y a ğ ı g o m u ş te p s i n i n ü s tü n e ; ta v u ğ u b i ş i r m i ş . B i n b i r ç e ş i t y iy e c e k v a r a ğ a . Y e d i i ç ti. İş in i y a p tı, ta m a m . İş i b u ld u . B u n d a n iy i iş o l u r m u ? D e r k e n , d e r k e n ... B ir g ü n a d a m ın , b e z ir g â n ın ö n ü n e b ir K ö ro ğ lu g ib i e ş k ıy a ç ık tı. P a ra y ı d a a ld ıla r . M a lı d a a ld ıla r. A d a m ­ l a r d a ğ ıld ı g e tti . G e n d i d a ğ d a b i r y e r d e g a ld ı. K im s e g a lm a d ı. T e k b a ş ı n a g a ld ı. D ü ş tü y o la . A y a k k a b ıs ı y ı r tıl d ı. B a ş ı g ı ll a n d ı e f e n ­ d im , k ö tü b i r a d a m o ld u . P a ra y o k . B i r g ü n g a ç d ı, g e ld i. U la n A h m e t, n e t t i n s e n m a lı? E ş k ıy a a ld ı f a l a n y e rd e , s o y u l­ d u m . E y i. A h m e t d e d i b a k , a r a d a n b i r h a f t a g e ç m e d i, y a a v ra d o l, y a e r k e k o l d e d i. N e d iy o n a v r a t d e d i? Y a e r k e k o l, y a a v ra d o l d e d i. H e y le , y a a v ra d o l y a e r k e k o l ? Y a b e n i b e s l e , y a b e n s e n i b e ş l e y i m d e d i. A v ra d n e y a p a r s a n y a p , b e n g u r u b i r ta h ta y ı m [ = b e ş p a r a s ız ım ] d e d i. B e s l iy o n m u , ö ld ü r ü y o n m u , n e y a p a r s a n y a p , d e d i. O lu r. A v ra t ç e k ti g a le m i ş im d i: M ü d ü r B e y , A h m e t A ğ a g e ld i. E f e n ­ d im e s ö y le y im , A h m e t A ğ a g e ld i. Y a n m a s a lıy o m . B e ş k il o p i r in ç , ş u g a d a r y a ğ , ş u g a d a r ş u , ş u g a d a r ş u y a z d ı. O n a v e r, o b u r a y a g e ti r s i n d e d i, b a n a . S e n d e y e , b e n d e y iy im . O lu r . Y a z d ı, o n g r a m d a d e d i, b a n a h a ş h a ş s ü tü g ö n d e r d e d i, h a ş h a ş s ü tü . S e n b i l i n m i h a ş h a ş s ü tü n ü ? Y o k . İ ş te m o r f i n o n d a n ç ık ıy o . O n d a n m e r c i m e k g a d a r ç a y ın i ç i n e a t , y i r m i d ö r t s a a t y a ta n , m o r ­ f i n . A k ş a m s a a t d o k u z d a g e l , d e d i a ğ a . G e ld i, A h m e t A ğ a , h a n ım y e m e k le d i. B ir ç ay y a p tı. B a rd a ğ a a t tı o ra y a b ir n o h u t g ad ar. A h m e t A ğ a y a ttı o ra y a , h i ç g a lk m a im k â n ı y o k . Sü r ü k le d i, ş o ra y a y a tır d ı. M ü d ü r g e ld i, y e d i, i ç ti , s a b a h a g a r ş ı g o d u g e tti . B i r g ü n b ö y l e , b e ş g ü n b ö y l e . A h m e t A ğ a h a f ta d a g e d iy o , m ü d ü re d iy o k i m e k tu p ta : H e s a b ın ı y a p , h e s a b ı n ı y a p , ay b a ş ın d a t ı k p a r a n ı a l, d iy o . P a r a n ın y e r i n i g ö rd ü y a , o n a g ü v e n iy o . D e r k e n , d e rk e n , b i r m ü d d e t g e ç ti a r a d a n . A h m e t A ğ a p e r iş a n . B i r b e z i r g â n g e ld i Ş a m ’d a n . B u r a d a b e z i r g â n v a r id i, d e d i; m e s e lâ , f e l â n o ğ lu f e l â n . N e re g e t t i o , d e d i a d a m , d a h a s a ğ m ı? S e n s a ğ o l, d e d ile r . A d a m ö ld ü a m m a b i r ç o c u ğ u v a r, d e d ile r p e r i ­ ş a n h â ld e . N a s ıl p e r i ş a n h â ld e y a ? O rd a n p a ra is te d i, b i r ç u v al p a ra s ı v a rid i a d a m ın , d e d i. D e m e k k i d e d i, ç o c u ğ u n e l i n e g e ç m e d i b u p a r a , d e d i a ğ a . O ç o c u ğ u b a n a b u lu n , d e d i a ğ a . V e rd i b i r a l tı n . U la n ş u n u b u l[ u p ] g e l[ in ] d e d i a ğ a . G e ld ik i n e , k ö tü b i r ş a p k a s ı v a r , k ö tü b i r p a b u ç a y a ğ ın d a , s ı r t ı c ı l b a k , k ö t ü b i r a d a m . B u n u ç e k t i g a h v e y e : O ğ lu m d e d i, b a b a y m ö l d ü ğ ü n d e n e r d iy e d in ? E f e n d i m d e d i, b e z ir g a n a ç ı k tı m d e d i, s o y d u l a r, b i r ş e y im g a lm a d ı, d e d i. Şim d i h a n ım m a n d e d i, g ö t g ö te m i y a tıy o n , d ö ş d ö ş e m i y a tıy o n , d e d i. V a lla g e n d i b i r y e r d e y a tıy o , b e n d e b i r y e rd e y a tıy o m , d e d i. B e r a b e r y a ttığ ım ız y o k . H a a . B a b a y m p a r a s ı n e r d e , d e d i? B il m iy o m d e d i. O ğ lu m d e d i, b a b a y m p a r a s ı, d e d i h a n ı m ı n ı n e l i n e g e ç m i ş , d e d i. B a b a y ın p a r a s ı h a n ı m ı n ı n e l in e g e ç m i ş . B a n a b a b a d e r s e n p a r a n ı b u llu m , d e d i y a n i. ( İş t e d o s t b ö y le o lu r ! ) B e z i r g â n , b e n ç o k p e r iş a n ım , d e d i; n e y a p a r s a n y a p . Şim d i ç a rş ıy a ik i te ll â l ç ık a rd ı. F e l â n b e z ir g a n ın o ğ lu A h m e t’ in m a lı, m ü lk ü , d a m ı, h a n ı m ı ş a tl ı k . K im a lıy o r s a b u y u r s u n . P e r ­ ş e m b e g ü n ü s a a t d o k u z d a s a tı l a c a k . D e lla l la r b a r b a r b a ğ ır ış ıy o , p a ra y m a n d e ğ il m i g a rd a ş ım ? U la n b u n u m ü d ü r d u y d u h o ! H e m e n m ü d ü r b i r m e k tu p y a z d ı, A h m e t A ğ a ’y a v e r d i, h a n ım ı n a g ö tü r , d e d i a ğ a . H a n ım a d iy o k i: V a lla m e s e l e b ö y le b ö y le o ld u , s e n n e n d iy o d a m , d a ş h e p i n i s a tı y o d iy o , s e n i n a d a m d iy o , n e y a p a c a a k ? S e n a l, d iy o . Y a h u b e n i m s a n a g ü c ü m y e te r m i ? Y a h u s e n a l d iy o a l. P a ra b e n d e g o r k m a d iy o a v r a t. S e n a l. Ş i m d i b u ç ık ıy o m ü z a y e d e y e : E lli a l tı n a b e n d e , d iy o b a ş lı y o . E lli b ir e b e n d e . M ü d ü r d iy o k in e : A ltm ış a b e n d e ! A ltm ış b ir e b e n d e ! A ltm ış ik i y e b e n d e ! Y e tm i ş e b e n d e d iy o A h m e t A ğ a ! T a m a m d iy o b a b a v e r p a ra y ı. M ü d ü r b e y s a t t ı s a v d ı e f e n d i m , n e r d e n a ld ı, n e r d e n a ld ı p a ra y ı to p la d ı, a d a m a v e rd i. D e d ik in e s e r b u g ü n g e t. O ç a y ı iç m e d e d i . Y a ta ğ ın a l tı n a d ö k , o r a y a y a t, d e d i y a n i. H e ç s e s l e n m e , d e d i y a n i. B u g e c e y i g a y b e d e r s e k p a ra y ı b u l a m a k , d e d i. B u g ü n s e n i n h a n ım ı n k i m i n e n iy iy s e , p a r a y ı k im e v e r iy o r s a o n u b u la c a ğ ım , b e n b u g ü n d e d i. O lu r a ğ a , d e d i. A h m e t A ğ a b i r h e y b e y i y e c e k il e g e ld i. B i r d e m e k tu p v e rd i. V e rd i k in e m e s e le b ö y le b ö y le . H e m e n ç a y ı y a p tı. A h m e t A ğ a y a v e r d i ç a y ı. A h m e t A ğ a , g ö z ü n ü n g ıy ıy la [ = u c u y la ] b a k tı , h a n ım ı ö te d ö n ü n c e k ç a y ı y a ta ğ ı n a l tı n a d ö k tü , o r a y a y ık ıld ı. ‘Ç a k a l ö ld ü y e v u ru y o y an i! ’ A y a ğ ın d a n t u t t u s ü r ü k le d i ş o ra y a y a tır d ı, ü s tü n ü ö r t t ü . H a n ım g e y d i, e l b i s e y i , d o n u b ili y o n m u , ş o ra y a o tu rd u . M a s a y ı d ü z e ltti. M ü d ü r g e ld i. N e v ar, d e d i? V a lla h a s e n i , b a h ç e y i, d a m ı h e ç b i ş e g o m a d ı s a t t ı , d e d i a ğ a . A ld ım , d e d i s e n i , h e p s i n i a ld ım . Ç ık a r p a ra y ı, d e d i. Y o o k , d e d i. B e n i, ta m a ­ m e n s e n a lm a y ın c a ç ık a r a m a m . Y a h u , d e d i a ld ım , a ld ım . B o r ç e tti m , h a r ç e tt i m a ld ım , d e d i y a n i. S e n b a n a p a r a y ı v e r , s a b a h ın a n n i k â h ı m ız ı y a p tı n r ı k , e v le n i r ik , d e d i y a n i. A v ra t k a l k tı , ş u ra y ı e ş b a k a lım , d e d i. E ş ti l e r . T ö v b e , s a b a h v e r i r i m p a r a y ı d e d i , g ü n v e r d i. H e m e n b e z i r g a n g e ld i, A h m e t A ğ a y ı b u ld u . N e t ti n u la n ? V a lla p a ra y ı- y a ln ız p a ra y ı g ö s te r d e m iş m ü d ü r - b a n a g ö s te r v e r m e d e m iş y a n i. A h a p a r a , d iy o , g ö s te r iy o ; ç ık a r m ıy o p a ra y ı. Y a ln ız A h m e t A ğ a , p a r a n ı n y e r i n i b e lliy o . B e z i r g â n g e liy o , n e r d e p a r a ? A h a ş u rd a ! H e m e n p a ra y ı ik is i ç ık a r ıy o r la r , a v ra d ı y ık ıp b a ğ lı y o r la r . E y ic e b i r d ö v ü y o r la r, k a lk ­ m a z e d iy o rla r. P a ra y ı d a a lıy o rla r, h a y d i b a k a lı m . B e z irg â n , ç o c u ğ u d a a lı y o , p a r a y ı d a a lıy o , h a y d i b a k a lı m . M ü d ü r g e l i y o ş i m d i , p a r a y ı ç ı k a r ı c ı . G e liy o k ı n a , p o r s u k d e l iğ i g ib i o l m u ş , p a r a y ı ç ı k a r m ı ş l a r , a l m ı ş l a r g a r d a ş ım ! O o o , d iy o m ü d ü r , d ö ş ü n e v u r u y o . B o r ç e t t i m , h a r e e t t i m g ö r ü y o n m u b e n i m y e d iğ im b o k u , d iy o m ü d ü r. B e l i n i n ü s tü n d e d a b a n c a v a r ım ış , ç ık a n y o , ta a k , ta a k ik i ta n e s ı k tı a ğ a , a v ra d a . U la n g a til o ld u m g ö r ü y o n m u , d e d i. İk i d e , g e n d i g e n d in e s ı k tı . O ra y a y ık lıld ı. E f e n d im , ik i s i d e g e b e r d i. Ç o c u ğ u d a o b e z ir g â n a ld ı, g ö tü r d ü . G iz in i d a v e rd i, e v e rd i. İş te d o s t b ö y le o lm a lı . O rd a a d a m y a ş a d ı, g e ç ti. K A N K A L ES İ C EN G İ H z . A li e v d e o tu r u y o d u . B i r o k u n tu g e ld i. O z a m a n o k u n ­ tu y a ‘s a v tu r u k ’ d e r d i. A s h a b ( la r ) d a n b i r o k u n tu g e ld i. V e re c e k o n g u ru ş p a r a s ı y o k , A li E f e n d im i z in . O n g u ru ş p a r a s ı y o k ! K ö ş e y e y a s la n d ı, o tu r u y o ; b ö y le d ü ş ü n ü y o d u , a c a b a n e g ö tü r ü r ü m ? F a d ım a A n a m ız d e d i k i: - A li n e d ü ş ü n ü y o n , d e d i. - H e ç , d e d i. - Y o k y o k , s e n d e b i r d ü ş ü n g ü v a r, d e d i. - V a lla h a h a n ım d e d i, f i l a n a s h a b d a n b i r o k u n tu g e ld i. C e b im d e o n p a r a m y o k , n e a ta c a ğ ım ı d ü ş ü n ü y o m , d e d i. - A n a m ın m ü c e v h e r i v a r, o n u g ö tü r , d e d i. - Y a h u , d e d i; b e n , d e d i s e n i n a n a y m m ü c e v h e r i n i g ö tü r m e y i h a y a e d e r im , d e d i. N a s ıl g ö tü r ü y ü m b e n o n u d e d i. S a b a h o ls u n A lla h b ö y ü k , d e d i y a n i. H a n ım y a ttı. H a ş a n il e H ü s e y in v a r o z a m a n . Y a ttı. K a lk tı, a tı n e ğ e r i n i k o d u . G ılığ ın ı g ı y a f e ti n i d ü z e ltti. Y a y ın ı g ılıc m ı a ld ı. A tı ç e k ti b i n e k ta ş m a . B i r m a h m u z v u rd u , d o ğ u ta r a f ı n a g e tti . S a b a h m a n F a d ım a b a k tı k i A li y o k . İy i m i? - O ğ lu m H a ş a n , d e d i. G e t d e d e d e n g e l s i n , b a b a n g a y b o lm u ş o ğ lu m , d e d i. P e y g a m b e r im i z g e ld i. - N e v a r F a d ım a , d e d i? - V a ll a h a , d e d i A li g a y b o ld u . - N e d e d i d e g a y b o ld u , d e d i? - B i r o k u n tu g e ld i. O n p a r a m y o k , d e d i. B e n d e m ü c e v h e r im i g ö tü r d e d im . B e n g ö tü r m e y e h a y â e d e r im , d e d i. Sa b a h o l s u n A llah b ö y ü k d e d iy d i, g e c e g a y b o lm u ş , d e d i. İz ç a ld ı. İz ç a ld ı k i d o ğ u t a r a f ı n a b i n e k ta ş ı n d a n a ta b i r m a h m u z v u r u n c a d o k s a n a d ım a tl a tm ış a ta . O rd a b u l d u iz i n i. D o ğ u y a g i tm i ş d e d i. C a m iy e v a rd ı. - A rk a d a ş l a r, A li g e tm i ş , d e d i. Y a lı n ız , b u n u n a r k a s ır a k im g e d e r s e d e d i, o n u y a n ım a , d e d i y o ld a ş e d e c e ğ im c e n n e tte , d e d i. K im g e d e r s e , d e d i. A li’ n i n a r k a s ın d a n y a r d ım c ı, d e d i y a n i. B u l a ­ c a k , d e d i y a n i. O z a m a n b i r a s h a b v a rd ı; A b d u ll a Y e m e n i, d e rd i. O , b e n g id e r im y a R e s u lla h , d e d i. A tm a b in d i. O d a g e tti o ta r a f a . Şim d i A li b i r m ü d d e t g e tti . K ü f f a r to p r a ğ ı n a g e ç ti y a n i. B ir b a k tı k in e b i r b a h ç a v a r. Ç e ş m e a k ıy o r, b a ğ b a h ç a , b ilb il, g u ş ö tü y o , k im s e y o k ! A tta n e n d i. K a p ıy a b i r d e p ik v u rd u . G a p ıy ı y ık tı. A tı k o y v e rd i. Ç e ş m e n in b a ş ı n a o tu rd u . D e d i k i, o r a n ı n g r a l ı, b i r d u tm a s ı v a r id i: - G e t d e b a n a b i r s u g e ti r ç e ş m e d e n , d e d i. ( O z a m a n b u z d o ­ la b ı y o k ta b i i .) U la n g i z g e liy o d u , tü r k ü ç a ğ ı n ç a ğ ı n , ş i i r s ö y le ­ y e r e k g e liy o d u . B i r d e b a k tı k in e p m a n n b a ş ı n d a g o c a b i r a s la n g ib i b i ş e v a r. V ıy y ık , d e d i g e r i ç e k ild i, ş ö y le . - G e l h a tm g iz g e l , d e d i. G e l, d e d i. S e n n e r e l i s i n , d e d i? - B e n d e d i g r a l m , d e d i d u tm a s ıy ım , h a d e m e s i y im , d e d i. - S e n v a r d e k i, d e d i; p ı n a r ın b a ş ı n a A li g e l m iş d e , d e d i. H z . A li, T ü r k le r in , M ü s lü m a n la r ın A li’s i g e l m iş d e , d e d i. A m m a g ı z m d u d a ğ ı ç a tla d ı g ö r ü n c e k . S e n b ö y le d e y e te r , d e d i. G e r i v a rd ı, g iz . G iz a b b a a [ = b e m b e y a z ] g e ç m i ş , d o d a ğ ı ç a tla m ış . - A m a n h a n ım g iz s a n a n ’o ld u ? - V a lla o r a y a b i r a d a m g e lm iş p ı n a r ın b a ş ı n a o tu r m u ş . G o rk d u m . D o d a ğ ım d a ç a tla d ı. A z g a ld ı b a y ıl ıy o d u m . - N e c iy im iş s o r m a d ın m ı? - V a lla h a M u h a m m e tl e r in A li s iy im iş . A lis iy im , d e d i. O k a d a r, d e d i. - U la n b u n u k im b i l i r ? Y ü z y ir m i y a ş ı n d a b i r Y e m lih a v a n m ı ş , Y e m lih a . M ü n e c c im . D ö r t k i ta b ı o k u y a n a m ü n e c c i m d e n ir i m iş . - U la n ş u Y e m l ih a ’y ı ç a ğ ır d a g e l. Y e m lih a g e liy o . D iy o k i: - S e n , d ö r t k i ta b ı h a tm e tti n . - E v e t. - B u d iy o , b ö y le H z . A li, M u h a m m e tl e r i n A lis i v a r m ı, d iy o ; g e le c e k b ir ş e y d u y d u n m u ? - E v e t. B i r A li g e le c e k . Y a , d iy o h e p i n i z i g ır a c a k , y a d a d in in e d ö n e c e k s in iz , d iy o . B a ş k a g u r tu lu ş y o k . Y a lı n ız , d iy o ; s e n o n a , d iy o b i r te p s i y e m e k g ö n d e r. Y e m e ğ i y e r s e g o r k m a d iy o r. Y e rs e . Y e m e z s e s iz i tı r p a n d a n g e ç ir ir , d iy o y a n i. O z a m a n b i r te p s i d o n a ttı k i, a n c a g u ş u n s ü d ü y o ğ u d u . İk i k iş iy e v e rd i. B u n u g ö tü r ü n , d e d i d iy o . B u n u g ö tü r d ü l e r d iy o . A ç . Y e m e ğ i y e d i d iy o a ğ a . B i r a d a m g ö n d e r i y o , b u r a y a g e l s i n d iy o g ra l. G e liy o . - S a b a h l a r h a y ı r d o s tu m d iy o . - H a y ır, d o s tu m . A li, d iy o , s e n b u r a d a n e a r ıy o n ? M e k k e n e r e , b u r a n e r e , ö y l e y a ? G a ç b i n k i l o m e tr e y o l, d iy o . - V a ll a h a d iy o , b a n a b i r o k u n tu g e ld i a s h a b d a n . O n a d a m a l g ö tü r e c e e d i m . B e n k ü f f a r m a lı a la c a ğ ım , g ö tü r e c e e m . - A li, d iy o s a n a d iy o k ı r k g a tı r y ü k ü ş e y v e r iy im . Y iy e c e k , g iy e c e k , a l tı n v e r iy im g ö tü r . - Y o o k , d in im e d ö n m e z s e n d iy o , g ö tü r m e m , d iy o . - S e n i n d in in n e g a r d a ş ım ? - Ç o k g o la y , d iy o . B e n d e y im , s e n d e te k r a r e t d iy o : “ L â il â h e il la lla h , lâ i lâ h e il la l la h , lâ i lâ h e il la lla h , M u h a m m e d e n r e s u l u ll a h ” d e r s e n , d iy o i ş b i t e r d iy o . Ş a h a d e t g e ti tti r i y o , o n l a r h e p M ü s lü ­ m a n o lu y o . D iy o k i: - A li n e g a d a r m a l v a n s a g ö tü r , d iy o y a n i. - Y o k , d iy o s e n M ü s lü m a n o ld u n , b e n s e n i n m a lın ı a lm a m , d iy o . Y a ln ız s e n b a n a d iy o , e n z e n g in b i r g a le g ö s te r d iy o . E n z e n ­ g in k ü f f a r . - A li, d iy o , b i r g a le v a r a m m a , ç o k g u v v e tli d iy o . B u ra y a , d iy o ş u g a d a r ç e k e r u z a k lı ğ ı d iy o : G a n G a le s i . B i r y a n ı a l tı n , b i r y a n ı g ü m ü ş , b i r y a n ı z ü m r ü t, b i r y a n ı b a k ır . N e r d e n b a k s a n o r d a n p a rl a k , d iy o y a n i. Şim d i o r d a n ç ık a r. N e g a d a r g e tti y s e , ş ö y le b i r d e p e y e ç ık a r, D u m a n lı g ib i k i, ö te y ü z d e b i r o v a v a r. G r u p g ru p a s k e r. A t k i ş n e ­ m e s i , e f e n d im , ç a d ır la r d u tu lm u ş . M u a z z a m b i r o rd u . Şö y le b i r b a k ıy o , b i r ç a d ır y e ş il , b i r g ır m ız ı, ik i ç a d ır v a r. B u n u n , d iy o b i r i h a z in e , b i r i g ra l, d iy o y a n i. D a ğ d a n b a k ıy o a m m a ! O r d a a k ş a m l a r . Ş i m d i g e c e o ld u m u y u d u o v a y a in e r . B i r d e b a k a r k im s e y o k . B ir i n e v a rır . V a r ır k i m u m y a n ıy o , iç e r d e n b i r s e s g e liy o . B a z e n e r k e k s e s i g e l iy o i ç e r ­ d e n . Z ü l f i k a n ç ık a rd ı, e l i n e a ld ı; y o la ğ ın a ğ z ın a v a rd ı. D e d i k i, o h a n ım ı n a d ı n e y id i: - B e n d e n d e d i d a h a g u v v e tli, b e n d e n d a h a y iğ it b i r p e h l iv a n b i r i n d u y d u n m u , b il g in v a r m ı d iy e s o r d u h a n ım a ? H a n ım d e d i k i: - B a n a s o r m a m ı ş o l, d e d i. S e n d e n y iğ it, d e d i, s e n d e n v u r u ş ­ k a n , s e n d e n g ır ış g a n , d e d i M u h a m m e tl e r in A lis i v a r, d e d i. B i r d e , d e d i, n e r d e a n a r s a n o r d a b u l u n u r u m u ş , d e d i. S ı ğ ı r tm a k g ib i g ılıc ı ç e k ti. A d ı G ü ls ü m . Ç a ğ a r b a k a l ı m d e d i. G e l m e z s e d e d i, s e n i b u r a d a ç i n te r i m [ = d o ğ r a r ım ] d e d i. Ç a ğ a r b a k a lı m , d e d i. H a n ım M ü s lü m a n ım ış . - Y a a A li! Y a A li! Y a A li y e tiş ! O z a m a n , d iy o A li g ılıc m a n d iy o ş e y i g a ld ır d ı; ç a d ı r ın g a p ıs ın ı. - B u y u r k im b a n a ç a ğ ıra n , d e d i d iy o ? - B u y u r A li d e d i, d iy o . N e y s e b u n l a r g iz lic e g o n u ş tu la r , A li h e r d ili b iliy o . - S e n b u r a d a n e a n y o n , d e d i? - B e n , d e d i, k ü f f a r m a lı a n y o m . B e n k ü f f a r m a l ı a r ıy o m , o k u n tu g ö tü r e c e m , b i r a s h a b a d e d i. - A li, d e d i, s e n a l tı n m ı is ti y o n , k u m a ş m ı i s ti y o n , n e is ti y o s a n , g a ç y ü k d iy o s a n v e r iy im d e g ö tü r , d e d i. - Y o k , ş im d i M ü s l ü m a n o lu rs a n b i r te k a lm a m , d e d i. O lu rs a n . O lm a z s a n , b e n s i z in k ö k ü n ü z ü g e ç i r ir i m , m a l ı n ız ı a lır ım , d e d i. - Y a h u b u M ü s lü m a n d e m e k n e d e m e k , d e d i. - E n g o la y . G e n e b u n l a r a ş a h a d e t g e t i t t i r d i , g e n e M ü s lü ­ m a n o l d u o n la r. - A li, M ü s lü m a n o ld u k . Y a lın ız s e n m a l i s te b iz d e n . - Y o k , d e d i, s i z in m a lın ız ı a lm a m . Siz M ü s lü m a n o l d u n u z , d e d i. - S e n b a n a d e d i; b i r g a le g ö s te r . Z e n g in b i r k ü f f a r g a le s i. - V a ll a h a d e d i, b i r G a n G a l e s i v a r a m m a ç o k u z a k d e d i, ç o k u z a k . Ş u g a d a r s a a t ç e k e r , d e d i. B e n b i l i r i m a m m a ç o k m ü h i m a lm a s ı, d e d i. - Y e te r k i d e d i s e n , b e n d e g e d iy im s e n n e n , d e d i. - Y o k , d e d i, b e n y a lı n ız s e v e r im . O r d a n ç ı k tı . G e d iy o d u ; b i r ş ö y le d e p e y e ç ık ın c a k , ö n ü n e p i r s a k a l lı b i r a d a m ç ık tı. - Ee y , A li h o ş g e l d in . B e n s e n i , d e d i y e d i s e n e d i r b e k li y o r ­ d u m ; s e n i , d e d i. A li g e l e c e k d e d ile r , s e n i b e k li y o r d u m . S a n a y o l g ö s te re c e ğ im , s a n a y a rd ım e d e c e ğ im , d e d i. S e n n e r e g e d iy o n d e d i. - B e n G a n G a l e s i’n e g e d iy o m , d e d i. - Ö y le y s e s e n i g ö tü rü y ü m , d e d i. Ö n ü n e d ü ş tü . B ir a z g e ttil e r . - Y â s e n y a n lı ş g e d iy o n , d e d i. B i r o y a n a b a k tı , b i r b u y a n a b a k tı . - H a k ik a te n y a n lı ş g e d iy o m u ş u m d e y ip y o l u d ü z e ltti. B ir a z d a h a g e tti . G e n e y o lu ş a ş ı r ttı . - Y a h u s e n y o lu y a n lı ş g e d iy o n , d e d i. D e r k e n n e , A li E f e n d i­ m iz i y a n ı l ttı . R a k G a le s in e e l e tti , b a ş k a b i r g a le y e . G a l e n in s a h i b i n e d e d i k in e : - A li g e liy o , t e r t i b a tı n ı a l, d e d i. G ö z c ü le r, b i r a tl ı g e liy o ta b i i k im id iğ i b e ll i d e ğ il. G e ld i. So r d u la r : - S e n k im s in , n e s i n ? - B e n p e h l iv a n ım , d e d i. - S e n , d e d i b e n i m p e h l iv a n ım il e d ö ğ ü ş e b il in m i, d e d i? - G e ti r. O r d a b ilm i y o m ü ç , b ilm i y o m b e ş p e h l iv a n ı k ı l ı ç ta n g e ç ird i. - Y a h u s e n k im s in ? - B e n M u h a m m e d ’ i n A lis iy im , d e d i. - S e n n e a n y o n g a r d a ş ım ? - B e n m a l a r ıy o m , k ü f f a r m a lı . - B iz s a n a v e r e k . D e d i k i: - M ü s l ü m a n o l u r s a n a l m a m , k ü f f a r o l u r s a n a l ı r ı m , d e d i. Ş a h a d e t g e tir ip M ü s lü m a n o ld u la r. - B iz d e g e d e k s e n i n l e , d e d i le r. G e n e g a le y i s o rd u la r. G a le , d e d ile r b u ra y a k a ç s a a tl i k y o l , d e d i le r . G e n e y a lı n ız d ü ş tü y o la . Ş i m d i ş ö y le b a k tı k in e b i r s u a k ıy o a m m a k ıp k ırm ız ı, K ız ılırm a k o ls a g e re k . B ir K ız ılırm a k v a r d o ğ u d a. ( K ız ılı rm a k d iy e d u y u p d u r u y o k , g ö r m e d ik d e !) G a le y i b ö y le d o la ­ n ı n m ı ş , g ıy în d a n , a k a n m ı ş K ız ılır m a k . İs m i d e G a n G a le s i . Su , g a n g ib i o l d u ğ u n d a n G a n G a l e s i. B u n u S u lta n S ü le y m a n y a p tır ­ m ış , b u g a le y i z a m a n ın d a , p e r il e r e . Şim d i o z a m a n ın b e h ri n d e o g a le n in p a d iş a h ı K a h k a h a Su lta n . Şim d i e f e n d im b u ş ö y le a ş ş a in d i k i s u d a n g e ç m e im k â n ı y o k . Y alı­ n ız , b i r k ö p r ü s ü v a r, k ö p r ü y a p ılm ış , ü s tü n d e n b i r a r ş ı n s u a ş ıy o . K ö p rü g a y ıp ta y a n i. O g e ç e d e [ = ta r a f ta ] d e i ş a r e t v a r, b u g e ç e d e d e i ş a r e t v a r a m m a , b u n u A li d e b ile m e z , k i m s e b ile m e z , g e ç id i y o k , b a ş k a g e ç i t y o k . E f e n d im , o k ö p r ü y ü d e ç o ğ u a d a m b il e m e z . Şim d i g ö z c ü le r g ö rd ü le r, b u A li’y i. - P a ş a m , d e d ile r. B i r a tlı, k ö p r ü d e n a ş ş a d a n , b u g e ç e y e g e ç ti, d e d ile r. K ö p rü y e g e lm e d i. A ş ş a d a n g e ç ti. - U la n , b a k ın b a k a lım , ta k ip e d in , b u s u y u a c a b a k im g e ç e ­ b ili r ? D e r k e n n e , g e liy o a d a m a tm a n . G ra lım , y a k l a ş tı, g e ld i o ld u . - V a r ın s o r u n b a k a l ı m n e c iy i m iş ? N e a r ıy o m u ş ? G e ld ile r : - B a b a , se n n e c is in ? - B e n , d e r; g a le g a le g e z e r im . B e n , d e r s i l a h ş o r u m . G ılıç v u rm u y a , a t o y n a tm a y a , g ü le ş m e y e b e l l e d ir i m p e h l iv a n l a r a , ç e k e r g e d e rim . - V a ll a h a , d e d ile r , s u l ta n ım b u a d a m , p e h l iv a n ım ış . Y iğ itim iş . G a la la r d a d e rs v e r i r i m i ş , g e d e r im iş , d e d i le r . - O a d a m ı a l ı n , d e d i, s i f ta h c e h e n n e m i g e z d i r i n , g a la n ın c e h e n n e m i n i , d e d i. S o n r a d e d i, c e n n e ti g e z d ir in , b e n i m y a n ım a a lm g e lin , d e d i. C e h e n n e m i n b a ş ı n a v a rd ı b a k tı k in e , d ib i a ta ş , k ö m ü r y a n a y a n a , b ö y le b i r a d a m ı a ts a n b i r d a k k a d a e ri r. C e h e n n e m o ra s ı. Şö y le b a k tı k in e b i r l e v h a v a r o r d a y a z ılı: B u g a le y i, d iy o a n c a A li a lır. A h a r z a m a n n e b i s i n i n A li’s i g e l ir , b u g a le y i a lır , d iy e o ra y a l e v h a y a z m ış la r . S u l ta n S ü le y m a n z a m a n ın d a . O n u g ö r ü n c e k : - Y a R a b b i ş ü k ü r , d e d i. C e h e n n e m i g e z d i. C e n n e ti n i g e z d i k r a l ın h u z u r u n a g e tir d i­ le r. G e ti rd il e r. B u n u o t u r ttu . - S e n n e c i s i n , d e d i? - B e n , d e d i s i l a h ş ö r ü m d e d i. G a le le r i g e z e r im . B ir k a ç g ü n d e r s v e r ir im . G ü le ş b e l l e d i r i m , a t k o v m a b e ll e d ir i m . B a h ş iş im i d e a lır g id e r im , d e d i y a n i. - G ü z e l, d e d i. O tu r u y o r la r d ı. G a p ı ç a l ın d ı. - G e e l, d e d i. G e ld i k i n e g o c a b i r g â v u r. E f e n d im , s a b a n o k u g ib i b ir k e d iy e s o k m u ş , b o ğ a z ın d a n s o k m u ş , o n d a o m u z u n a a tm ış . - G ra lım d o s tu n d o s t o l s u n , d ü ş m a n ın d a b ö y le o l s u n , d e d i; g e tir d i o r ta y a a t tı . İ ş te A li’n i n k e l le s i b u d e d i. A li g ü ld ü . G ü lü n c e k , b e y n i b i r ş e y a lm a d ı g â v u r u n . - N e g ü lü y o n , d e d i? - B i ş e g ü lm ü y o m , d e d i. - N a s ıl ö ld ü rd ü n b u A li’y i, d e d i? - Fo d u y a ç ı k m ış ım ı ş , d e d i. O rd a ö l d ü r d ü m , d e d i. A li g e n e g ü ld ü . - N e g ü lü y o n , d e d i? - V a ll a h a , d e d i, b i r ş e y e g ü lm ü y o m . A li, d e d i, a y n ı b a n a b e n ­ z e r. A li’y i g ö rd ü n , b e n i g ö r d ü n , d e d i. D e y in c e k , g â v u r h u y l a n d ı b u n d a n , g e l d e d i g ü le ş e k ö y le y s e , d e d i. Y a la n o ld u ğ u b e ll i o ld u . B a n a b e n z e r , d e d i y a! K ra l d e d i k i: - S a b a h g ü le ş in , d e d i. Z a te n b u b u r a y a g ü le ş m e y e g e lm iş , d e d i. B u n a b i r g ü n v e rd il e r, s a a t v e r d ile r . M i lle t b i r i k ti . M e y d a n a ç ık tıla r . A d a m ı b i r d u ttu ç e lm e le d i. F ı r l a ttı , a ttı . - F e lâ n p e h l iv a n g e l s in ! O n u d a v u rd u , ş o n u d a v u rd u , d e r k e n , y e d i s e k iz p e h liv a n ö ld ü rd ü . O z a m a n b i r i n i n g u la ğ m ın d ib in e b a s tı: - B e n A li’y im , d e d i. B a ğ ırd ı. A li g e lm iş d e y i n c e k , g â v u rl a rı n h e p s i, A llah e tm e y e , h ü c u m e ttil e r. A li Z ü lf ik a n ç e k ti, ş im d i b iliy o n m u ? G ırm a y a b a ş la d ı. Ş o n u ş o r d a g ir ip , b u n u b u r a d a g ı r ı r k e n e : - M ü s l ü m d iy e ç a ğ ırd ı. - B u y u r A li, d e d i. - B e n d a ra d ü ş d ü m y e tiş , d e d i. O r d a g ö rd ü ğ ü , a d ı M ü s lü m , o d a g e ld i. G a le y i f e th e tti l e r . O ra y a ş e y in i d ik ti. K ır k g a tır m a l d a a ld ı. K a b e ’y e g e tir d i. B E R L İ N ’ D E N T E K S A S ’A : D Ü Z İ Ç İ F O L K L O R A R Ş İ V İ K a ra y iğ it O s m a n ile “ â ş ık lık g e le n e ğ i’ y le a n ti k a “ d a m d ır a ”s m ı k o n u ş a c a k tık . A y rıc a d a h a ö n c e k a y d e ttiğ im iz tü rk ü lü h ik â y e le ri n d e v a m ın ı t e s p i t e d ip p l a n l a y a c a k tık . B i r d e  ş ı k M a h m u t ’ u n k ö y ü n e g id ip a k r a b a la r ın d a n K ö ro ğ lu ’n u n T u r n a T e l i n d e n b a ş k a h ik â y e k a y d ı a r a y a c a k tık . Y a z la m a z lı k ö y ü n d e n T u s M u s ta f a [ = M u s ta f a Ç ab u k ] ile ta n ı ­ ş ıp , h ik â y e r e p e r tu v a n n ı ö ğ r e n e c e k ti k . D a h a tü r k ü lü h a la y la r ın ç e k i m i , k a y d ı v a rd ı! D ü ğ ü n e v in d e n g e l i n a lm a y a g id e n l e r d e n g e r iy e k a la n l a r ı e ğ l e n d ir m e k ü z e re , s a a tl e r c e b i r s a n d a ly e v e y a s ı r ı k l a k ır a n k ır a n a ‘g ü r e ş t u t a n ’ p a n d o m i m c i n i n ç e k im i, k a y d ı v a r d ı.  ş ık M u s ta f a K ö s e ’d e n ik i y ıld ır y a p tı ğ ım ı z k a y ı tl a r d a n b a ş k a , k a y ıt d ış ı h ik â y e v e y a y o z tü r k ü k a lm ış m ıy d ı? İ ş e ,  ş ı k M a h m u t ’a a i t k a s e t l e r i a r a m a k ü z e r e , G o l l ü l e r k ö y ü n d e n b a ş la d ık . K a y ın b ir a d e r i n d e n a l d ığ ım ız k a s e t m a a l e s e f v e e l b e tte T u r n a T eli h ik â y e s i ç ık tı. D a h a ö n c e , b e l k i b e ş a y r ı y e re b a ş v u r m u ş v e h e p a y n ı k a y d ı b u l m u ş tu k . B a k a lım B e r l i n ’d e n v e T e k s a s ’ ta n b e k le d iğ im iz 1 9 5 0 ’ li y ılla r a a i t d e r le m e le r d e n n e ç ık a ­ c a k ? G ö rk e m H o c a m , T e k s a s Ü n iv e r s i te s i W a lk e r le r A rş iv in d e d e k a y ıtla r b u lu n d u ğ u n u s ö y le y in c e d u r u lu r m u ? F a k a t T e k s a s n ir e , D ü z iç i n i r e ? B e n T e k s a s ’ t a k im i b u l a b il ir i z d iy e o r ta l ı ğ ı v e lv e le y e v e r ir k e n , o ğ lu m F u r k a n " n o lm u ş T e k s a s ’ t a ” d iy e s o rd u . D u ru m u a n l a tı n c a “ b iz im o k u ld a n b i r ç o c u ğ u n b a b a s ı T e k s a s ’ t a ” d e d i. T e k s a s ’ta k i E n g in B e y in te l e f o n u n u o ğ l u n d a n , i l e ti a d r e s in i k e n d is in d e n a lıp a r ş iv l i s te s i n i i l e tti m . M a s r a f ın ı s o rd u m . E n g in B e y , “ B e n İz m i r l i y i m , T e k s a s b iz e , İz m ir - D i y a r b a k ır a r a s ı k a d a r u z a k a m a m a d e m k i ç o c u k la r a r k a d a ş , ö n e m l i d e ğ il” d e d i d e , b e n b ö y le c e r a h a tla d ım . S o n u c u d u a e d e r e k b e k li y o r u m . K A R A Y İĞ İT O S M A N K a ra y iğ i t O s m a n ’ı e v in d e z iy a r e t e tti k . G e ç e n s e n e k a lp a m e ­ li y a tı o l m u ş tu . F u r k a n , ö d e v le r i iç i n s o r u l a r ın ı s o rd u . C e v a p la rı k a y d e tti. B e n “ d a m d ır a ’ s ı n m h i k â y e s in i b i r d a h a d in le d im . Ç a l­ g ıy ı a m a tö r c e ö lç ü p b i ç ti m . G ö r ü n tü s ü n ü v i d e o y a k a y d e ttim .  ş ık , " b e n a r t ı k tü r k ü m ü r k ü s ö y le m i y o r u m " d e y in c e h a s ­ ta l ı k l a il g il i z a n n e tti m . G a l ib a s ı k ı b i r p a z a r l ık l a b a ş b a ş a y d ık . K ü ltü r B a k a n lı ğ ı g ö r e v l il e r in in , ü ç g ü n lü k ç e k im y a p tı k l a r ı n ı v e ü c r e t y e ri n e v a ta n d a ş l ık g ö re v i is te d ik le r in i, k e n d is in in b i r i n ş a a t i ş ç is i o ld u ğ u n u v e d e v l e tte n d a h a z e n g in o l m a d ığ ın ı’ if a d e e t t i ­ ğ in i a n l a ttı . H e r g e c e i ç i n ik i y e v m i y e y e a n l a ş tı k . A n k a r a ’y a , T R T - IN T ’ t e k a y ıt iç i n ç a ğ ır m ış la r . Sa d e c e b i r k a ç tü r k ü k a y d e tm iş le r . E li n d e 1 7 tü r k ü lü h ik â y e v e p e k ç o k y o z tü r ­ k ü n ü n l i s te s i v a rd ı. T ü rk ü lü h ik â y e le r d e n ü ç ü n ü , g e ç e n s e n e k a y ­ d e tm i ş ti k . S ık ı b i r te m p o y l a k a y ı tl a r ik i a y d a b i t ti . 2008 T e m m u z ’u n d a te k r a r D ü z iç i’ n d e y d ik . K a ra y iğ it O s m a n ’d a n y a p tı ğ ım ı z d e r l e m e l e r d e , e n a z K a r a c a o ğ l a n a n l a ­ tım ı k a d a r il g in ç b i r D a d a lo ğ lu a n la tım ı v a rd ı. K a ra y iğ i t O s m a n 'ın a n l a ttığ ı v e D a d a lo ğ lu h i k â y e s i n i n b i r ‘ k o l’ u o l a r a k b e l i r tti ğ i tü r ­ k ü le r iy le b i r s a a te y a k l a ş a n b ö lü m K ö ro ğ lu ’n u n k o l la r ın d a n b ir i g ib id ir . B u h â li y le d e r l e n m iş o l s a b ile b i r k i ta p ta y e r a lm ış m ıd ır , b ile m i y o r u m ? 1 D ü z iç i’ n d e a n l a t ı l a n l a r , k e ş k e o n l a r c a ç a l ı ş m a y a v e e s e r e k o n u o l s a ! B e n c e b u a n l a tı m ı n C D - k ita p ş e k lin d e y a y ın la n m a s ı g e r e k ir . K a r a y iğ it O s m a n , a c a b a b ö y le b a ş k a D a d a lo ğ lu h ik â y e s i k o lu b il iy o r m u y d u ? K e n d is in i a ra d ım , e v in d e z iy a r e t e ttim . H e y e ­ c a n la b u h u s u s u s o r d u m a m a m a h z u n o ld u m . B a ş k a h ik â y e k o lu b il m iy o rd u . B a k a r s ı n ı z , B e r l i n v e y a T e k s a s a r ş i v l e r i n d e n b i r ş e y ­ 1 ( b k . B e k i r D a ğ s e v e r, “ D a d a lo ğ lu D e s ta n ı ” , E rc iy es, S. 3 5 1 , M a r t 2 0 0 7 , s .2 8 - 3 0 ) . l e r ç ık a r ?  ş ık il e b a s k ıd a o l a n Ç u ku r o v alı K ar ac ao ğ lar ı k i ta b ın ı v e b i r a y s o n r a y a p ıla c a k 1 1 . K a r a c a o ğ la n  ş ık la r B a y r a m ı n ı d a k o n u ş tu k . Â Ş IK T U S M U S T A FA (Ç A B U K )  ş ık T u s M u s ta f a , Y a z la m a z lı k ö y ü n d e n . B e n i m ta n ış m a y a v a k ti m o l m a d ı. 7 5 y a ş l a r ın d a . 3 0 y ıl ö n c e y a p ılm ış b i r k a y ı tta k i s e s i ,  ş ık M a h m u t’ u n h e m s e s i n e h e m d e ü s lû b u n a ç o k y a k ın d ı. H ik â y e k a y ı tl a r ı e l im e g e ç ti k ç e , s e y r e tm e y e b a ş l a d ı m . İlk k a y ı t ta ç o k h e y e c a n l ı y d ı .  d e ta e l i a y a ğ ın a d o l a ş ıy o r d u . S a z ı y o k tu . F ık a r a s a z y e r i n e b i r o k la v a i s te d i a m a b u la m a d ıla r . R a h a t z a m a n l a r ı n d a ra n d e v u a lıp k a y ıtla r y a p ılıy o r d u . S o n r a k i b ö lü m le r d e a r tı k b i r s a z ı v a rd ı. A n la tım ı v e d u r u ş u r a h a tl a m ı ş tı. K ö r o ğ lu n u n Ş am ’a. - K ö r o ğ l u ’n u n b u b ö lü m d e , a r tık s e f e r i y o k , s a d e b i r v a ta n d a ş v e f e n a h â ld e y a l n ı z d ı r - g id i ş in i a n l a ttı ğ ı h i k â y e n i n b a ş ta r a f ın d a k i tü rk ü y ü - k i a ğ ı t s a y ılı r - ç o k g ü z e l s ö y le m i ş ti. Sa d e c e b u a ğ ı tı n h a tı r ı n a b ile b ü tü n b il d i k le r i k a y d e d ilm e l iy d i. D e r le m e iç i n g i tti ğ i m i z â ş ık la r , k o n u y u a n l a y ı n c a y e n i b i r to r u n l a r ı o l m a s ın d a n d a h a ç o k m u tl u o lu y o rl a r v e ç o c u k la r g ib i s e v i n i y o r l a r . U s ta m a lı b i r h ik â y e v e y a tü r k ü b u ld u ğ u m z a m a n , b e n d e o n l a r k a d a r s e v in iy o r u m . 2 0 0 8 H a z ir a n ’ı n a g e ld iğ im iz d e , b a ş k a b i r h a b e r b iz i d a h a d a m u tl u e tti . G ö r k e m H o c a m b e n i a r a ­ y a ra k ,  ş ık M u s ta f a Ç a b u k ’u E m in e K a n a t is m in d e k i b ir ö ğ r e n c i­ s i n e y ü k s e k li s a n s te z k o n u s u o la r a k v e r d iğ in i v e E m in e H a n ım ’ın y a r d ım la ş m a k ü z e r e b e n i a r a y a c a ğ ın ı s ö y le d i. H e m e n a r k a s ın d a n d a , E m in e H a n ım a r a y a r a k k o n u y u b i r d a h a a n l a ttı . B iz , o ta r i h e k a d a r  ş ık T u s M u s ta f a ( Ç a b u k ) ’d a n ; G ü z e l A h m e t , H e lv ac ı G ü z e li, E s m an ile S e v c an [ = A s u m an ile Z e y c an ] v e K ö r o ğ lu n u n b e ş tü r k ü lü h ik â y e k o lu n u k a y d e tm iş ti k . Y a rd ım c ım A li’d e n , â ş ık m b a ş k a n e l e r a n l a ta c a ğ ı n ı ö ğ r e n m e ­ s i n i is te d i m . D a h a s ır a d a : H u r ş it , E lb e y lio ğ lu , M ay ii - tü r k ü s ü b i l i ­ n iy o r a m a h i k â y e s i n i n a n la tıld ığ ın ı il k d e f a d u y u y o ru m - , K a m ­ b e r O ğ lu , D ad alo ğ lu , E s m ah an ,  ş ık H alil, H an M ah m u t , B e y B ö y - r e k , G ü h e r i, K ar ac ao ğ lan , Ö ks ü z A li v e K ö r o ğ lu h ik â y e s in in ü ç k o lu d a h a v a r m ış ! E m in e H a n ım , 2 0 g ü n e k a d a r D ü z iç i’n e g id ip a r a ş tı r m a v e g ö r ü ş m e y a p a c a k . B iz d e k a la n k a y ı tl a n b u s ü r e d e ta m a m l a m a k ü z e r e h e m e n h a r e k e te g e ç e c e ğ iz . B il iy o r u m k i M u s ta f a A m c a , y ü z ü n ü b i l e g ö r m e d iğ i u z a k la r d a k i b i r e d e b i y a t h e v e s l i s i n d e n a ld ığ ı y e v m iy e le r d e n ç o k , a n l a t t ı k l a n n ı n z a p tı n a s e v i n i y o r d u . Şim d i b i r d e h a y a tın ın v e a n l a ttık l a r ı n ı n k i t a p l a ş tr ı l a c a ğ ı m ö ğ r e ­ n e c e k , b i r s ü r e in a n a m a y a c a k ! İn ş a lla h , İs p i r A m c a d a , M u s ta f a A m c a d a k ita p l a r ın ı s a ğ l ık la r ın d a g ö r ü r le r . 2008 y ılı T e m m u z ’ u n d a D ü z iç i’n e te k r a r g e ld im .  ş ı k M t a f a Ç a b u k ’ u z iy a r e t i ç i n v a k ti m v a r d ı. Y a z la m a z l ı k ö y ü n d e k i e v in d e z iy a r e t e tti m . H ik â y e le ri k o n u ş u r k e n ,  ş ık A li K ir ik ’i s o n g ü n l e r i n d e z iy a r e t e tti ğ i n i v e o n u n , s a z ı n ı k e n d i s i n e h e d iy e e t t i ­ ğ in i s ö y le d i. Sa z ı y a k ın d a n in c e le d ik . B u r a d a n , k o m ş u k ö y o l a n A ta la n ’d a A li K ir i k ’ i n o ğ lu Ö m e r U s t a y a u ğ ra d ık . Ö m e r U s ta b e n i m n e a ra d ığ ım ı ç o k iy i b iliy o rd u . K o m ş u la r ı r a h m e tl i K ö tü lü M u s tu k ’ u n [ = M u s ta f a Ö z tü r k ] a n l a t­ tığ ı ü ç s a a tl i k E lb e y lio ğ lu h ik â y e s i k a s e ti n i n ç o c u k l a n n d a o ld u ­ ğ u n u s ö y le d i. E v le r i n e g i tti k . S ö z le r i z o r a n l a ş ı l a n ik i k a s e t a l d ık . Ç o ğ a ltıp e r t e s i g ü n ia d e e tti m . Ö m e r U s ta b a b a s ı A li K ir i k ’i n ü ç s a a tte n f a z la tü r k ü lü K a r ac ao ğ lan h ik â y e s i a n l a ttı ğ ı n ı v e b u n l a n A s la n ta ş M ü z e s i n d e n g e lip b a b a s m ı g ö tü r e r e k b i r i l e r i n i n d e r le d iğ in i te k r a r a n l a ttı . R u h i S u n u n p e ş in d e k i k o ş u y u a rz e tm iş tim . P ro f . H â le t Ç a m b e l’d e d e k a y ıt b u l a m a m ış tık . M u h te m e l d e r le m e c il e r d e n b ir i o l a n P e r te v N a ili B o r a ta v ’m s ö z lü a r ş iv i, P a r is ’ t e n İs ta n b u l ’d a k i T ü r kiy e E k o n o m ik v e T o p lu m s al T ar ih V a k f ı n a g e ti r i l m i ş ti . D a h a ö n c e k i k a y ıt ta le p le ri m iz , v a k ıf ta r a f ın d a n , ta s n i f d e v am e ttiğ i iç in k a b u l e d i lm e m iş ti . Şim d ilik , b u iz d e n b a ş k a a ç ık y o l g ö rü n m ü y o r . [ D id im - 1 7 .8 .2 0 0 8 ] , N İH A Y E T ‘ Ç U K U R O V A L I K A R A C A O Ğ L A N ’ K İT A B I D ü z iç i’n d e il k d e f a K a r a c a o ğ la n  ş ık la r B a y r a m ı Ş e n l ik l e r i 2 0 0 7 y a z ın d a y a p ıld ı. B iz - E r c iy e s Ü n i v e r s i te s i ’ n d e n P r o f . D r. İs m a il G ö rk e m H o c a m , O z a n T ü lü c e B e y v e b e n d e n iz - İs p ir O n b a ş ı ile K a r a y iğ it O s m a n ’d a n d e r le d iğ im K a r a c a o ğ la n r i v a y e tl e r in in k i ta p l a ş m a s ı n ı, e s e r in 2 0 0 8 y ılı ş e n l i k l e r i n e k a d a r h a z ır o lm a ­ s ı n ı v e m ü m k ü n s e O s m an iy e v e Ç e v r e s i K ü lt ü r D e r n e ğ i, o l m a z s a D ü z iç i B e le d iy e s i ta r a f ın d a n , o d a o l m a z s a k e n d i i m k â n l a r ım ız la k i ta b ı b a s tır m a y ı d ü ş ü n d ü k . G ö r k e m H o c a , h ik â y e n i n s e s k a y d ın ın C D ’d e n y a z ıy a g e ç ir il ­ m e s i n i O z a n B e y m a rif e tiy le sa ğ la d ı. O z a n B e y ile b e n d e n iz d ü z e lt­ m e l e r i y a p m a y a ç a lış tık . Ç a lış tık a m a b a z ı s ö z le r i D ü z iç ili o l d u ­ ğ u m h â ld e b e n b ile a n la y a m ıy o rd u m ! B u y ü z d e n İs p i r O n b a ş ı ’y ı te l e f o n l a a ra d ım . İs p ir O n b a ş ı n ı n y a ş ı 8 0 'i n e p e y ü z e r in d e . T e le ­ f o n d a z o r d u y u y o rd u . A n la ş a b il d iğ i m iz k a d a r ıy la d ü z e ltm e le r i y a p tık . S o n r a O z a n B e y , h e m k ı s a b i y o g r a f i , h e m k a p a k ta k u ll a ­ n ıl m a k ü z e r e f o to ğ r a f ç e k im i, h e m d e ş i ir le r d e ta m a n la ş ıla m a y a n k e lim e le r in d ü z e ltilm e s i iç i n D ü z iç i’n e İs p ir O n b a ş ı ile g ö rü ş m e y e g i tti . K ita p k a p a ğ ın d a f o n d a m u tl a k a b i r D ü ld ü l r e s m i o l a c a k tı. B e n c e k i ta b ı n a d ı D ü z iç ili K a r a c a o ğ l a n o l m a lıy d ı. G ö r k e m H o c a is e k i ta b a Ç u ku r o v ah K a r a c a o ğ la n is m i n i u y g u n g ö r m ü ş v e g e r e k ç e s i n i , s o n r a d a n o k u y a b il e c e ğ im iz , k i ta b a y a z d ığ ı 3 5 s a y f a ­ lı k g ir iş y a z ıs ın d a u z u n u z a d ıy a a n l a tm ı ş tı . B e n is e h e y e c a n la D ü z iç ili K ar ac ao ğ lan is m in i s a v u n u y o rd u m . O h e y e c a n la H o c a y a ş u il e ti y i y a z d ım : D u r h e le am an B e y im ! B ü y ü k M al k it a p ad ı h iç o lam az . - N e d e n b a k a lım M u s t a fa Y ıldız A ğ a? - Ş u n d an k i. . . B iz im b u r a la r d a s ığ ır a n la m ın a g e l ir B ü y ü k M al B ildiğ in ö k ü z . . . ” ( K e m a l T a h ir , B ü y ü k M al, İs t. 1 9 7 3 - g ir iş .) Se lâ m H o c a m , D o sy a a d ın d a , k ita b ın a d ın ın Ç u ku rov alı K arac ao ğ lan o la c a ğ ı g ib i b i r ip u c u v ar. K i ta b ın ad ı Ç u ku rov alı K ar ac a­ o ğ lan o la b ile m e z H o c a m . Şu n d a n k i, b e n im İs p ir O n b a ş ı E m m im K a r a c a o ğ l a n ım ız ın D ü z iç ili o ld u ğ u n u is p a t e d e ­ b ilm e k iç in , A d a n a A ltın K o z a F ilm Fe s tiv a ll e r in d e H z . A li E f e n d im iz k a d a r o lm a s a d a Z a l o ğ l u R ü s te m P e h li­ v a n k a d a r g a z a e d ip , g a lip g e lip , k o s k o c a A d a n a v a l is i n e “ Y ahu A şık K arac ao ğ lan ın doğ u m y er i K oz an olsu n da, y aş a­ dığ ı v e ö ldü ğ ü y e r bar i D ü z içi o k u n ” d e d irtip , İs p ir O n b a ş ı E m m im in n a ra l a n a r a k ta n v e d e p a rm a k la rın ı h av a d a k ılıç g ib i s a lla y a r a k ta n “K es in likle kab u l e t m e m , K ar ac ao ğ lan D ü z içilidir v e d e ö z b e ö z Farsak' tır" c e v a b ın ı a lıp , f ık a r a , A d a n a v a lis i n i b u n altıp :"A / ı n o lay dı olay dı şiirlerin in ağ z ı az biraz K o z an ı an dıray dı, am a n e y ap ay ım ki he p G av u rdağ a ğ z ı" d e d irtip K a r a c a o ğ la n ım ız ın D ü z iç ili, h e m i d e Fa rsa k o ld u ğ u n u O s m a n lı ’n ın r e s m î k a y ıtl a rı n ın o r ta s ın a z a b t e tti r m i ş k e n ; d ü n y ad a v e d e T ü rk iy e m iz d e y az ılı k a y n a k ­ la ra g e ç e c e k y e g â n e h ik â y e li K a ra c a o ğ la n k ita b ım ız ın ad ı e l b e tte Ç u ku rov alı K ar ac ao ğ lan o la b ile m e z . İn ş a lla h İs p ir O n b a ş ı E m m im e k a rş ı b e n i m a h c u p e ttir m e z s in iz v e d e y e re b a k tır m a z s ın ız v e s s e la m . ( D idim - 1 6 .4 .2 0 0 8 ) . Y u k a r ıd a a r z e tti ğ i m h a z ır l ı k l a r d e v a m e d e r k e n , b i r y a n d a n d a y a y ın e v i a r a y ış la rım ız sü rü y o rd u . Y a y ın e v i e l b e tte İs ta n b u l’d a k i ‘ Ç a tı Y a y ın c ıl ık ’ o l a c a k tı . Ö ğ r e n c il iğ im d e y a r ım k a l m ı ş b i r y a y ın ­ c ılı ğ ım o l m u ş tu . Ç a lı ş tır d ığ ım B e y a z ıd B e y a z s a ra y ’d a k i T ü r k m e n Y a y ın e v in d e 1 9 8 0 ’le rd e Y av u z B ü l e n t B â k il e r ’i n Y aln ız lık v e D u v ak i s im li ş i i r k i ta p l a r ı il e Se y y id A h m e t A r v a s î H o c a n ı n D iy ale k t iğ i­ m iz v e E s t e t iğ im iz is i m l i k i ta b ın ı n il k b a s k ı s ı n ı n a s ı l b i r h e y e c a n la y a p tığ ım ı a n l a tm a k z o rd u r. Ç a tı Y a y ın la r ın ın s a h i b i N a z ım T e k t a ş A ğ a b e y o z a m a n l a r ‘ M ill î H a r e k e t Y a y ın e v i’ s a h i b i s ı f a tı y l a k a r ş ı k o m ş u m d u . K ita b ın b a s ıla c a ğ ı k â ğ ıd ın c in s i v e b a s k ı ü c r e t­ l e r i v e s a i r h u s u s l a r ın d a a n l a ş tı k . 1 0 0 0 a d e t b a s k ı y a p tık . A r k a k a p a k a l tı n a f i y a tı n y a z ıla c a ğ ı y e r e “ b e d e l ile s a t ılm a z , k ü lt ü r h iz ­ m e t id ir ” y a z m a y ı d a i h m â l e tm e d ik . 1 5 0 a d e t G ö r k e m H o c a m ile O z a n B e y e g ö n d e rd im . K a la n la rı e ş e d o s ta , ilg i le n e n le re d a ğ ı tt ı m . " K i ta p ta b a n a “ S ö z B a ş ı ” y a z m a ş a n s ı v e ş e r e f i v e ri ld iğ i i ç i n ç o k m u tl u o ld u m . H a z ır lık la r ım ız b ir a z d a K a r a c a o ğ la n B a y r a m ı iç i n d i . B a y r a m d a , T ü r k D il K u r u m u B a ş k a n ı P ro f . Ş ü k r ü H a lû k A k a lın il e P r o f . D r. İs m a il G ö r k e m k o n u ş m a y a p a c a k la r d ı. P r o g ­ r a m d a b e l i r l e n e n k o n u , “ K a r a c a o ğ la n m G e n ç liğ e E t k is i” o l m a s ın a r a ğ m e n G ö r k e m H o c a b a n a , “ b e n K a r a c a o ğ la n k i ta b ın d a k i G ir iş k ı s m ı n ı a n l a tı r ım , s e n d e k i ta b ı t a n ı t ” d e d i. F a k i r i n , k a r a b u d u n d a n , e d e b i y a t h e v e s l i s i b i r i o l m a k ta n ö te b i r s ıf a ta y o k k e n , p r o f e s ö r l e r i n h u z u r u n d a e d e b iy a t lâ k ır d ıs ı e tm e s i , e d e b i a ş a n b i r i ş ti . F a k a t b i r k e r e y o la ç ık m ış tık ! B e n d e tu ttu m , k ita p ta k i “ S ö z B a ş ı” n ı g e n iş le te r e k te n v e d a h i b a s b a y a ğ ı h e y e c a n l a n a r a k ta n “ y a A lla h , y a P îr ” d e y ip a ş a ğ ıd a k i k o n u ş m a y ı y a p tım : Sa y g ıd e ğ e r M i s a f i r l e r v e D ü z iç ilile r , H e p i n i z i s a y g ıy la s e lâ m la r , D ü z iç i k ü ltü r ü n e g ö s te r d iğ i n i z il g id e n d o la y ı te ş e k k ü r e d e r im . B u b a y r a m ın d ü z e n l e n m e s i n e v e s i le o ld u ğ u iç i n , O s m an iy e D ü z iç ilile r K ü lt ü r v e D ay an ış D ay a n ış m a D e r n e ğ i ’ n e v e y i n e h e r tü r l ü y a r d ım la r ın d a n d o l a y ı D ü z iç i B e le d iy e B a ş k a n lığ ın a , v e T. C . K ü lt ü r v e T u r iz m B a k a n l ı ğ ı n a a y rı a y r ı te ş e k k ü r e d e r im . B e n , D ü z iç i P ir s u lta n lı k ö y ü n d e n im . H â le n A y d ın - D i d i m ’d e n o te r l i k y a p m a k ta y ım . D ü z iç i H a lk E d e b iy a tı s ö z lü ü r ü n l e r i n i n d e r l e n m e s i, k i ta p l a ş m a s ı v e ö z e lli k le İs p i r O n b a ş ı il e K a r a y iğ it O s m a n ’ ı n a n l a tı m l a r ı n d a n o l u ş a n v e b a s ı m ı n ı g e r ç e k l e ş ti r m e y e ç a lı ş tığ ım ız b u Ç u ku ro v alı K ar ac ao ğ lan k ita b ım ız h a k k ın d a k o n u ş ­ m a k is ti y o r u m . Ç u k u ro v a ’y ı a n l a tı r k e n “ h e r t a r a f ı n d a n k a lk ıp u ç an t u r aç ku ş ­ l a n v e c e y lan s ü r ü le r i b u ku ş c e n n e t in e l e t â f e t v e r ir d i” d iy e n A h m e d C e v d e t P a ş a , ş a y e t G â v u r D a ğ la r ı e te k l e r i n e k a d a r ç ık a b ils e y d i, D ü z iç ili â ş ı k l a r ı g ö r ü p “ h e r ç m a n n d ib in d e d e b i r â ş ı k s ö y le ş ir d i ” d e m e k z o r u n d a k a lırd ı. İy i d e h e r ç ı n a r ı n d ib in d e b i r i s i s ö y le ş e n b u â ş ık la r d a n g e riy e n e k a l m ı ş tı ? A c a b a h e r â ş ık s ö y k e n d iğ i [ = y a s la n d ığ ı] ç ın a r l a b i r ­ li k te g ö ç ü p g i tm i ş m iy d i? G i tti y s e b ü y ü k v e b â l a ltın d a y d ık . Z ira m â lû m te s e l le m e d e : “ T e k b i r m ıh y it ir d ik t i, n ald an o ld u k, T e k b i r n al y it ir d ik t i, a t t a n o ld u k, T e k b i r a t y it ir d ik t i, a t lıd a n o ld u k, T e k b ir at lı y it ir d ik t i, z a fe r d e n o ld u k, T e k b i r z a f e r y it ir d ik t i, ü lk e d e n o ld u k ” d e n d iğ i g ib i, s ö z lü k ü ltü r ü m ü z d e n t e k b i r k e l im e y i , te k b i r tü r ­ k ü y ü y i ti r m e k , ü lk e y i y i ti r m e k k a d a r b ü y ü k k a y ıp tır , d iy e d e ğ e r ­ l e n d i r m e k z o r u n d a y ız . 1 9 8 5 y ılın d a D ü z iç i’n d e a v u k a tlık y a p a rk e n , D ü z iç i Ö ğ re tm e n O k u l u n d a n h o c a m P r o f . D r. İs m a i l G ö r k e m ’ in , e s k i ö ğ r e n c i le r i n ­ d e n b i r i s i n i n m o to s i k l e ti n i n te r k i s i n d e D ü z iç i’ n i k ö y k ö y d o la ­ ş ıp d e r l e m e le r y a p tı ğ ın ı g ö r m ü ş tü m . 2 0 0 0 v e 2 0 0 1 y ıll a r ın d a b u d e r l e m e le r in H alk H ik â y e s i A r a ş t ır m a la r ı: Ç u ku r o v alı  ş ık M u s t afa K ö s e v e H ik â y e R e p e r t u v a n ( A k ç a ğ y a y ., A n k . 2 0 0 0 ) v e T ü r k E d e b i­ y a t ın d a A ğ ıt lar : Ç u ku r o v a A ğ ıt lar ı ( A k ç a ğ y ay ., A n k . 2 0 0 1 ) v e Y en i B ilg ile r Iş ığ ın d a D ad alo ğ lu : B ü t ü n Ş iir le r i ( E y a y ., İs t. 2 0 0 6 ) i s i m ­ l e r iy le k i ta p l a ş tığ ım ta k d i r v e h a y r a n lık la ta k ip e tti m . N e y a z ık k i d e r l e m e s i a y r ı, b a s ılm a s ı a y r ı b i r e m e k v e g a y r e tl e o r ta y a k o n ­ m u ş b u k i ta p l a r D ü z iç i’ n d e h a k e tti ğ i ta k d i r v e y a n k ıy ı b u lm a d ı. B iz i m k ile r tü rk ü y ü , a ğ ıd ı s a d e c e “D av u t g ib i â le m e [ = g ö k k u b b e y e ] s alıp " b ır a k ıy o r la r d ı! Ç o c u k l u ğ u m h a lk h ik â y e le r i v e K a r a c a o ğ la n tü r k ü l e r i d in le ­ y e r e k g e ç m i ş ti . Y a rb a ş ı’n d a n b i r a d ım ö te s i n i Y e m e n k a d a r g u r­ b e t s a y a n b i r D ü z iç ili o la r a k , D ü z iç i’n d e n 1 0 0 0 k m . b a tı d a g ö re v y a p ıy o rd u m . M e m l e k e t h a s r e ti b i r b a k ım a tü r k ü le r e , D ü z iç i ş i v e ­ s i n d e k i, a k s a n ın d a k i tın ı l a r a , o g ü z e li m d a v u l v e z u m a s e s l e r i n e o l a n h a s r e te d ö n ü ş m e k te y d i.  ş ık A li K ir i k ’ te n b i r '  şık H alil’ h ik â y e s i d in le m e k i ç i n n e l e r v e r il m e z d i k i? H o c a m İs m a il G ö r k e m ’i n s ö z k o n u s u k i ta p l a r ı n ı o k u d u k ta n s o n r a , k e n d is in i te l e f o n l a a ra d ım v e k u tl a d ım . B u k o n u d a n e l e r y a p ıla b il e c e ğ i n i s o rd u m . K e n d ile r i d e , h iç v a k i t k a y b e tm e d e n i ş e b a ş la m a k g e r e k ti ğ in i, b a n a u z u n u z u n a n l a ttı . ‘ N e le r y a p a b il ir im ’i d ü ş ü n ü rk e n , a k lı m a , iş i, D ü z iç i d ü ğ ü n le ­ ri n d e v id e o k a y ıtç ılığ ı o l a n b i r y a k ın ım g e l d i. H iç o lm a z s a , y a ş a ­ y a n â ş ı k l a r il e ç e k i m l e r y a p ıp , s ö y le d i k le r i h e r ş e y i k a y d e d e b i­ lir d ik . H e r â ş ık la a y rı a y r ı g ö r ü ş e r e k b u p r o g r a m l a n [ = k a y ıtla n ] y a p tık . V id e o g ö re v lis i ç e k im le r i y a p ıp V C D v e M P 3 k a y ı tl a n o la ­ r a k b a n a g ö n d e r iy o r d u . İk in c i o la ra k , v e f a t e d e n â ş ık la r ın a ile le r in d e k a la n s e s k a y ıt­ l a n d e r le n e b ili r d i. 2 0 0 6 y ılı n d a D ü z iç i’ n d e k i ta ti l i m i n b ü y ü k b ir k ıs m ın ı k ö y l e r i d o la ş a ra k k a s e t to p la m a k la g e ç i rd im . K irik A li’d e n ,  ş ık M e h m e t O v a ’d a n , K ö r o ğ l u ’n d a n [ = M e h m e t D e m ir c i] v e  ş ık M a h m u t’ ta n p e k ç o k k a s e t b u ld u m . B e n d e b u k a y ı tl a n n b i r e r k o p y a s ın ı h o c a m a g ö n d e ri y o rd u m . D ü z iç i- D id im v e K a y s e r i a r a ­ s ın d a , p o s ta y la , te l e f o n l a v e e l e k tr o n i k p o s ta il e ti l e r i v a s ıta s ıy l a m e ş a k k a tl i , f a k a t z e v k li b i r i l e ti ş i m k ö p r ü s ü k u r m u ş id ik ! F a k a t a s ıl k e ş f i m İs p i r O n b a ş ı y ı [ = M e h m e t K o ç ] ta n ı m a k o ld u . İs p i r O n b a ş ı, 8 0 y a ş ın ü z e r in d e y d i. T a m b i r h ik â y e v e tü r k ü tu tk u n u y d u . P e k ç o k â ş ı k ta n h ik â y e v e tü r k ü k a y d e tm iş ti . A m a o n u n a s ıl d e r d i K a r a c a o ğ la n ’d ı. B a n a , “ K a r a c a o ğ la n il e ilg ili d e r li to p lu te k h ik â y e y i k e n d i s i n i n b il d iğ in i, K a r a c a o ğ la n ’ı n ‘ D ü z iç i’ li v e h a t t â ‘F a r s a k ’ l ı o l d u ğ u n u , b u n u A d a n a ’d a d ü z e n l e n e n A ltın K o z a Fi lm F e s ti v a l l e r i n d e ‘id d i a ’ e d ip k a b u l e ttir d iğ in i, a m a k i m ­ s e n i n k e n d is in i c id d iy e a l m a d ığ ım ” , b ir a z d a k a h ır la n a r a k a n l a ttı. S o n r a b iz le r e , K a r a c a o ğ la n ’ı n tü r k ü lü h ik â y e le r in i a n la ta r a k k a y ­ d e ttiğ i to p l a m ü ç s a a tl i k ik i s e s k a s e ti v e rd i. D iğ e r y a n d a n K a ra y iğ it O s m a n ' ı n a n l a ttı ğ ı h ik â y e le r a r a s ın d a n d a s o n d e r e c e d e ğ iş i k b i r K a r a c a o ğ la n h ik â y e s i ç ık ıp g e ld i. Y a ş a y a n â ş ık la r d a n M u s ta f a K ö s e , K a ra y iğ it O s m a n , M u s ta f a Ç a b u k v e M e h m e t Ö z tü r k ’ te n ik i y ıl b o y u n c a k a y ıtla r y a p tık . M e h m e t Ö z tü r k , y a p tığ ım ız k a y ıt­ l a r d a n b i r m ü d d e t s o n r a m a a l e s e f v e f a t e tti . İlk ü ç ü , 1 5 ’e y a k ın tü r k ü lü h ik â y e a n l a ttı. B u n l a r d a n K ö r o ğ lu h i k â y e s in in is e , o r ta l a m a b i r s a a t t e n f a z la s ü r e n p e k ç o k k o l l a r ı v ard ı. B iz i m k ile r , İs ta n b u l’u n B e y o ğ lu h ik â y e s in i b ile a n la tm ış la rd ı! K a y ıtl a r ı V C D v e M P 3 o l a r a k a r ş i v l e d ik . K a m e r a m ı z s o n d e r e c e a m a tö r d ü . G ö r ü n tü ç ö z ü n ü lü rl ü ğ ü e l b e tte i s te n e n n i t e ­ l i k te d e ğ ild i a m a o l s u n , b iz b u k a d a r ın a d a ra z ıy d ık ! D a h a ö n c e M e h m e t D e m ir c i, M u s ta f a K ö s e v e A li K ir ik ’ te n h o c a m P r o f . D r. İs m a i l G ö r k e m , o n u n d o k to r a ta l e b e s i - G a z i a n ­ te p Ü n i v e r s i te s i ’ n d e g ö r e v l i- Y rd . D o ç D r. K ü r ş a t M . K o r k m a z v e y ü k s e k l i s a n s ta l e b e s i T ü r k D ili v e E d e b iy a tı ö ğ r e tm e n i O z a n T ü lü c e b e y le r, y u k a r ıd a d a a rz e tti ğ i m ü z e r e , k a y ıtla r y a p m ış la rd ı. Y in e H a li l A tıl g a n B e y ’ i n d e D ü z iç i’ n d e n b a z ı d e r l e m e le r i­ n i n v e k i ta p h a z ı r l ı k l a r ı n ı n o l d u ğ u n u b i li y o r u z . B a r to k , R e i n h a r d v e E b e r h a r d ’ m D ü z iç i’n d e n 1 0 0 s a a ti b u l a n s ö z lü d e r l e m e ­ l e r i n i n b i r k ı s m ı n a u l a ş tı k , b i r k ı s m ı n ı n is e p e ş in d e y iz . B u n l a r ın b i r k ı s m ı T e k s a s T e c h Ü n i v e r s i te s i ’n d e , b i r k ı s m ı B e r l i n ’d e , b i r k ıs m ı İs ta n b u l ’d a v e ş a h ıs la r d a .  ş ık A li K iri k ’ i n o ğ l u Ö m e r A ltu n il e g ö r ü ş m e m i z d e , m ü z e c ile r in ( P r o f . H â le t Ç a m b e l , R u h i S u v e B o r a ta v ’m ) s a ğ lığ ın d a b a b a s ı n ı A s l a n ta ş M ü z e s i n e g ö tü r d ü k l e ­ r in i v e o r a d a g ü n l e r c e y a z ılı v e s ö z lü k a y ı t y a p tı k l a r ı n ı, b a b a s ı ­ n ı n ü ç s a a t K a r a c a o ğ la n ç a lıp s ö y le d iğ in i a n l a ttı . B o r a ta v d e r l e ­ m e l e r in d e n K a r a c a o ğ la n ’ı n ü ç ü n c ü b i r v a r y a n tın ın ç ık a b ile c e ğ in i d ü ş ü n m e k e l b e tte k i ç o k h e y e c a n v e ri c i! M e h m e t D e m i r c i v e A li K ir i k v e f a t e tti l e r . Ş i m d i, D ü z iç ili y a ş a y a n â ş ık la r ın a n la ttık la r ı b ü tü n h ik â y e le r v e s ö y le d ik le ri b ü tü n tü r k ü le r , ç o ğ u b i r k a ç â ş ı k ta n a y n a y r ı o lm a k ü z e r e k a y ıt a l tı n d a , d iy e b ili ri z . T a b i î k i b i z d e n ö n c e p e k ç o k d e r l e m e l e r y a p ı l m ı ş tı . A m a , b ir â ş ığ ın r e p e r tu v a r ı, h e r b ir i b ir s a a tte n f a z la s ü r e n 2 5 - 3 0 tü r k ü l ü h ik â y e y e u la ş a b il iy o r d u .  ş ı k l a r ı n g e l i r k a y n a ğ ı o l a n ‘ y e v m iy e ’ l e r i n i n ö d e n m e s i b i r y a n a , n e K ü ltü r B a k a n lığ ı, T R T v e b e n z e r i k u r u l u ş la r ın n e d e h a l k ı y a tç ıl a n n b u k a d a r s ü r e k ö y le rd e k a y ıt y a p m a l a r ı m ü m k ü n o l m a m ı ş tı . T R T ’d e d e , d e ğ iş ik z a m a n ­ la r d a n D ü z iç i 'l i â ş ık la r d a n y a p ılm ış p e k ç o k k a y d ın v a r lığ ın ı b i l i ­ y o r u z . A m a h e n ü z b u a r ş i v l e r e u l a ş a m a d ı k . İ n ş a l l a h T R T ’d e , T e k s a s ’ t a , B e r l i n ’d e , İs ta n b u l ’d a b u l u n a n b u a r ş i v l e r i m i z , o l u ş ­ t u r u l a c a k D ü z iç i B e l e d iy e m i z in K ü l tü r M ü d ü rl ü ğ ü a r ş i v l e r i n e k a z a n d ır ıl ıp , k a y ıp la r ö n le n ir . B e n d e n i z b u d e r l e m e v e k a y ıt ç a l ı ş m a s ı n ı ik i y ıld a b i ti r e b i l ­ d im . D e r le m e y a p ıla n â ş ı k l a r v e a n l a ttı k l a r ı tü r k ü lü h i k â y e le r i ş ö y le li s te le y e b i li r iz :  ş ık M u s ta f a K ö s e : 1 - H a n M a h m u t H ik â y e s i, 2 -  ş ık H a lil H ik â y e s i 3 - B e y o ğ lu H ik â y e s i, 4 - G ü h e r i H ik â y e s i, 5 - H u r ş it H ik â y e si, 6 - K ö re z e k A ğ ıd ı, 7 - K ö ro ğ lu K o ll a n ( İlk K o l, B o l u B e y i, G ü rc is ta n S e f e r i, T u r n a T e li, R e v a n S e f e r i , Ş a m S e f e r i ) , 8 -  ş ı k H a c ı 9 - G ü n d e ş lio ğ lu , 1 0 - B e y b ö y r e k , 1 1 - E lb e y lio ğ lu , 1 2 - Y o z tü r k ü le r . A ş ık K a ra y i ğ i t O s m a n : l - H ü s e y i n ’ i n H ik â y e s i 2 -  ş ık G a ri p H ik â y e s i 3 - E lb e y lio ğ lu H ik â y e s i 4 - E rz u r u m lu G ü v e y e A ğ ıt 5 - D e li B o r a n 6 - A h m e t B e y 7 - G ü h e r i 8 - A li P a ş a 9 - Ö k s ü z A li 1 0 - K ö ro ğ lu K o l l a n ( İlk K o l, T u r n a T e li, G ü r c is ta n Se f e r i, M o s k o v a S e f e r i, G ü z e l A y v az ı K a ç ır ­ m a s ı, K ır a tın K a ç ır ılm a s ı) , 1 1 - Y a z ıc ıo ğ lu , 1 2 - B e y B ö y re k , 1 3 - H a n M a h m u t 1 4 - E s m a h a n 1 5 - H u rş it, 1 6 - K a ra c a o ğ la n , 1 7 - G ü n d e ş l i­ o ğ lu , 1 8 - G ü z e l A h m e t, 1 9 - D a d a lo ğ lu , 2 0 - Y o z tü r k ü le r , 2 1 -  ş ık H a lil H ik â y e s i. I s p ir O n b aşı: 1 - K a n K a le s i C e n g i, 2 -  ş ık B e k ir ’i n H ik â y e si, 3 - Y a z ıc ıo ğ lu ’n u n H ik â y e s i, 4 - K a r a c a o ğ la n , 5 - B e z i r g â n ’m H ik â y e s i, 6 - S o n u G e le ­ n i n H ik â y e s i [ = K ar ac ao ğ lan an lat ım ı, 2 0 0 8 y ılın d a b a s ıla n ' Ç u ku rov alı K ar ac ao ğ lan k it a b ın d a y e r ald ı. K ar ac ao ğ lan d ış ın d ak i h ikây e le r , b u k i t a p t a y e r alm a k t a d ır , b k . ' İsp ir O n b a ş ı’ kıs m ı.]  ş ık M e h m e t Ö z tü rk : 1 - K a m b e r o ğ lu , 2 - G ü n d e ş li o ğ l u , 3 - E s m a h a n . A ş ık M u s ta f a Ç a b u k : 1 - G ü z e l A h m e t H ik â y e s i, 2 - K ö r o ğ l u K o l l a r ı ( Ş a m S e f e r i , T u r n a T e li, H o r a s a n S e f e r i, Y e m e n S e f e r i, M o s k o f S e f e r i, D a ğ ıs ta n S e f e r i, K ö ro ğ lu ’n u n A y v az ı K a ç ır m a s ı, K ö ro ğ lu ’n u n E s ir D ü ş m e s i,) 3 - H e lv a c ı G ü z e l i, 4 - E s m a n il e Z e y c a n , 5 - Ö k s ü z A li, 6 - E lb e y li­ o ğ l u , 7 - P a ş a o ğ lu N e c ip , 8 - H u r ş i t, 9 - B e y b ö y r e k , 1 0 -  ş ık H a lil, 1 1 - E s m a h a n , 1 2 - K a m b e r o ğ lu , 1 3 - G ü h e r i, 1 4 - H a n M a h m u t, 1 5 - M a il, 1 6 - G e n ç O s m a n . K a y ıt ç a l ı ş m a l a n m ı z h â l e n d e v a m e d iy o r. [ = E r c iy e s Ü n iv e r ­ s i t e s i n d e g ö r e v li P r o f. D r. İ s m a il G ö r k e m B e y , K ö r o ğ lu k o llar ın ı y ü k ­ s e k lis an s ö ğ r e n c is i A h m e t T ü r k e r A y d ın a , b u âş ığ ın d iğ e r b a z ı t ü r ­ kü lü h ik â y e le r in i is e y in e y ü k s e k lis an s ö ğ r e n c is i E m in e K a n a t a t e z o l a r a k v e r d i.] D ü z iç i’ n d e h e m e n k a y d e d ilm e s i g e r e k e n ş e y le r ş u n la r o lm a ­ lıd ır: D ü ğ ü n l e rd e g e lin a lm a y a g id e n le r d e n a r ta k a la n la r ı e ğ le n d i­ re n , b i r s o p a v e y a s a n d a ly e ile s a a tl e r c e s e y ir c iy i s ık m a d a n g ü re ş tu ta n v e y a b a ş k a c a m a r i f e tl e r g ö s te r e n ‘p a n d o m i m c i l e r ’ v e tü r ­ k ü lü h a l k o y u n la rı . S i n s i n ( d ü ğ ü n g e c e l e r i n d e d a v u l z u r n a e ş li ğ in d e b i r m e y d a n a t e ş i e tr a f ı n d a o y n a n a n o y u n ) . İn ş a l l a h , b u p r o g r a m a k ı ş ı n d a b u n la r ı i c r a c ıla r ın d a n s e y r e tm e f ı r s a tı b u la c a ğ ız . O s m a n iy e D ü z iç ilile r K ü ltü r v e D a y a n ış m a D e rn e ğ i, ilk i 2 0 0 7 y a z ın d a o l m a k ü z e r e , D ü z iç i’n d e K a r a c a o ğ la n  ş ık la r B a y r a m ı te r ti p e tm e y e b a ş l a d ı. D ü z iç i ile ilg ili b i r k ita p h a z ır l a n ır s a , b e l k i d e r n e k b a s tı r a b i ­ lir d i. H o c a m İs m a i l G ö r k e m v e ö ğ r e n c i l e r i il e , k a y ıt a l tı n a a l ı n ­ m ış b u a r ş iv d e n h e r y ıl b i r k ita p h a z ır la m a y a k a r a r v e r d ik . B u , Ç u ku r o v alı K a r ac ao ğ lan k i ta b ı b i r il k tir . D e m e k y e tk i l i l e r i n i n k a y n a k ta l e b i n i n , il g ili k a m u k u r u l u ş ­ la r ın c a k a r ş ıl a n a m a d ığ ın ı ö ğ r e n d ik . M a h c u b iy e tl e b e l i r te y i m k i k i ta b ı b a s m a ş e r e f i v e z e v k i b a n a k a ld ığ ı i ç i n , s o n d e re c e m u tl u o ld u m ! B ir b a ş k a m u tlu lu ğ u m d a İs p ir A m c a n ın - A llah u z u n ö m ü r­ le r v e r s i n - s a ğ lığ ın d a h ik â y e s in in k ita p l a ş tığ ım g ö rm ü ş o lm a s ıd ır. K ıs m e t o lu r s a , i ş e il k o l a r a k b u k i ta p il e b a ş lıy o r u z . H e r y ıl e n az b i r k ita p y a y ın ı o l m a k ü z e r e , D ü z iç i s ö z lü k ü l tü r ü r ü n l e r i n i k i ta p l a ş tır m a y a ç a lı ş a c a ğ ız . B il in d iğ i ü z e re K a r a c a o ğ la n h a k k ı n d a d a h a ö n c e y a y ın la n ­ m ış p e k ç o k k i ta p m e v c u ttu r . P e k i b u m i n i k k i ta b ı n d iğ e r le r i n ­ d e n f a r k ı n e d ir ? B u k i t a p t a İ s p i r O n b a ş ı y a v e K a r a y i ğ i t O s m a n ’a , y a n i D ü z iç i’m iz d e n ik i â ş ığ a a i t b i r e r tü r k ü lü h ik â y e b u lu n m a k ta d ır . B u tü r k ü lü h ik â y e le r K a r a c a o ğ la n ’m h a y a tın ı h ik â y e le ş ti r m e k v e b u h ik â y e le rd e b a ş ta n s o n a K a ra c a o ğ la n ’m D ü z iç ili o ld u ğ u n u v u r­ g u la m a la rı, Sa b u n Ç a y ı k ıy ıla r ın d a te le m e y iy ip , G â v u rd a ğ la n n d a k ız la r a tü r k ü s ö y le d i ğ in i, tü r k ü l e r i il e b i r l i k te b e l i r tm e l e r i a ç ı­ s ın d a n T ü r k H a lk E d e b iy a tı ta r i h i m i z d e b i r il k tir . Ö n c e k i k i ta p ­ la r, K a r a c a o ğ la n ’ m h a y a tı v e n e r e l i o ld u ğ u h a k k ın d a " a n s ik l o p e ­ d ik ” b i r g ir iş y a p tı k ta n s o n r a K a r a c a o ğ la n ’a a i t o l d u ğ u k a b u l e d i­ le n ş i ir l e r i y a y ın la y a r a k b itm e k te y d i . B u d a ta b i i k i ö n e m l id ir v e ta k d ir e ş a y a n d ır. K a r a c a o ğ la n ım ız y a k l a ş ık b i r if a d e ile : “ B e n s ö y le n e c e k b ü t ü n t ü r kü le r i s ö y le d im , b u n d an s o n r a t ü r kü s ö y le y e n , s ö y le m e s e d a h a iy i o lu r ” d e m iş . D ü z iç im iz d e n ö y l e â ş ı k l a r y e ti ş m i ş k i, k im i, “ s a z ı ö y le ç a la r ­ m ış k i u y u y am ay an ç o c u ğ u u y u t u r m u ş ” , k im i “A l l a h ’t an k o r k m a s a m bu s a z a S ü b h a n e k e ’y i o k u t u r u m ” d iy e c e k k a d a r u s ta y m ış , k im i b i r d ü ğ ü n d e s ö y le r k e n b i r d ö r tl ü k te u n u ttu ğ u ik i m ıs r a y ı ö ğ r e n m e k iç in , g e c e v a k ti k o m ş u k ö y e a t k o ş tu r m u ş , k im i “ â ş ı k k a s e t im iz k ıs a, b ir az ö z e t le " d iy e n d e r le m e c iy e , “ b ir c ü m le b ile k e s e m e m ” d iy e ­ r e k a n l a ttı k l a r ı n a s a y g ıs ın ı k o r u m u ş v e b i r ü lk e y e y e te c e k k a d a r h a lk e d e b iy a tı ü r ü n ü n ü b i z l e r e b ır a k ıp g itm iş le r . O n l a r a lâ y ık o l a b i l i r s e k n e m u tl u b iz le r e ! S a y g ıl a r ım la . BA YRA M Y Ü R Ü Y Ü Ş Ü M Ü , M A L A M A T LIK M I? 2 2 A ğ u s to s 2 0 0 8 g ü n k ü C u m a n a m a z ın d a n s o n r a , p r o g r a m g e r e ğ i b a y r a m y ü r ü y ü ş ü n ü ü ç d a v u l, ü ç z u m a , b e n d e n iz e d e b i­ y a t h e v e s l is i n o te r , h e m ş e r i b i r k a y m a k a m , b i r e d e b iy a t p r o f e ­ s ö rü , K a r a c a o ğ la n s e v d a l ıs ı b ir k a ç ö ğ r e tm e n , d e m e k g ö r e v lile r i v e k ü ltü r ü a d ın a y ü rü d ü ğ ü m ü z h a lk ım ız ın a n c a k b in d e b i r i n i o lu ş ­ tu r a n v e “ n e r d e d av u l t u m d e s e o r d a b it e n " , d ü ğ ü n e g id in c e “ b u r a b iz im e v d e n iy iy m iş b r e , h e p b u r d a d u r ak" d e y ip d u r a n b ir k a ç D ü z i- ç il i il e - E l l e k ’ l i le r i s a y a m a d ım - , “ G ö r e n b iz i s an ır v e l i / U s lu dan y e ğ ­ d ir d e lim iz " m is â li il ç e m e y d a n ın d a n b a ş l a ttı k . B iz i m k ü ltü rü m ü z d e ‘y ü rü y ü ş ’ k a v r a m ı b o ş l u k ta k a lır . K a r ş ı­ lığ ı y o k tu r . B a b a m a e v d e n h e r ç ık ış ım d a to p l a n tıy a g ittiğ i m i s ö y ­ lü y o rd u m . S o n u n d a : “ Ü ç g ü n d ü r to p l a n a m a d ın ız m ı b r e ? ” d e d i. B iz ö n d e , p a n k a r t v e a f i ş a r k a d a , g ü m b ü r g ü m b ü r d a v u l la r la y e r i g ö ğ ü i n l e te r e k y ü rü y o ru z . B e n 1 8 y ıl ö n c e , b e ş y ıl a v u k a tlı k y a p tığ ım ilç e y i n o te r o lm a k i ç i n te r k e tm i ş ti m . A v u k a tlı ğ ın ı y a p tığ ım z a m a n ın b e le d iy e b a ş k a n ı n m ‘d e m e k A lm a n y a 'y a g id iy o r s u n ’ s ö z ü h â lâ k u la k la r ım d a ! G ü m b ü rtü y ü d u y a n h e m ş e r i l e r i m i z d ü k k â n la r ın d a n f ır la y ıp a n la m s ız a n la m s ız b iz e b a k ıy o r la r . D i y a lo g la r ın ın y a k la ş ık o la ­ ra k ş ö y le o l d u ğ u n d a n e m i n i m : - U ş ak, 2 8 M a r t K u r t u lu ş u m u z A ğ u s t o s a m ı t aş ın ık ? - Y o k b r e , b u n lar ın d iş liğ i g e l m e m i ş t i r [ = y an i, c an s ık m t ıs m - d alar . ] - U lan g u d u r d u lar m ı T e m u s ’u n s ıc ağ ı 4 0 ’a ç ıkm ış . - U lan e lin d e lis i m i t ü k e n ir m i b r e ! Ş im d i b u t ü t ü n h a k i k i G ö k- ç ay ır m ı d e ğ il m i, s e n o n u s ö y le ? - Y ahu ş u b e y a z s aç lıs ı, a z b ir a z b iz im A v u k at B e kir ' e b e n z iy o r , 2 0 y ıl s o n r a ü ç d av u l, ü ç z u r n a ile h a s r e t g id e r m e y e m i g e lm iş fık a r a ! - B u n la r o k u m u ş ad a m la r , K a r ac ao ğ lar ı t ü r kü s ü ç a ğ ı r t t ı r m a ­ d a n ö n c e b ö y le ü ç d av u l ü ç z u m a ile y ü r ü m e d e n o lm a z m ış g ar d aş ım , s e n in an lay ac ağ ın . - A d a m o k u m ay la, a d a m l ık t a n ç ık m a z a m a , c a n l a n s a ğ o ls u n g ar d aş ! - O ku m u ş ad am K ar ac ao ğ lan t ü rkü sü n ü b ö y le ç ağ ır t t ır ır b ab aaa! .. P r o f e s ö r ü k im s e ta n ım ıy o r , o s ı k ı n tı s ı z y ü rü y o r. B iz g ö r d ü ­ ğ ü m ü z h e r ta n ı d ı ğ ı ' t am am b i r a d e r m a l a m a t o lu y o r u z a m a id ar e e d in b a k ış l a r ı y l a s e lâ m lıy o r u z . Ç a rş ıy ı b u s ı k ı n tı v e g e r ç e k te n 4 0 d e r e c e y i a ş a n A ğ u s to s s ıc a ğ ın d a k a n t e r iç i n d e , b i r u ç ta n b ir u c a y ü rü d ü k . E s a s e n o k u r - y a z a r o l m a y a n S u l ta n Y e n g e d u y s a y d ı, b ö y le b i r y ü rü y ü ş iç i n , b e n i h a l k ı m ı z a a i t o y a n ılm a z f e r a s e ti ile k e s i n ­ li k le u y a rır d ı. G ö r k e m H o c a m ’ m te ş v i k v e ö v g ü le ri , iş i n m a s r a f b o y u tu b i r y a n a , b e n d e r l e m e k o n u s u n d a b a y a ğ ı h a v a y a g i r m i ş ­ tim . A n a m ın ta z iy e s in in ü ç ü n c ü g ü n ü n d e b i r m is a f ir le d e r le m e le ri k o n u ş tu ğ u m u z u d u y a n S u l ta n Y e n g e : “ E d e m g e n e t ü r kü ç a ğ ır t t ın c ıy m ış s m ; b a r i b u r a la r d a ç a ğ ır t t ır m a ay ıp o lu r" d iy e b e n i u y a r m ış tı . C u m a r te s i g ü n ü b ilim a d a m la r ın ın k o n u ş tu ğ u s a lo n d a d a h e m ş e r i l e r i m i z y o k tu . H a y ır , b u k e s i n l i k l e k ü l tü r e , h e l e d e K a r a c a o ğ la n ’a ilg is iz lik le iz a h e d ile m e z d i. K o n u ş m a m d a d a b e l i r t­ ti m , d a h a ö n c e d e y a z d ım . D e r le m e y a p a r k e n İs p i r O n b a ş ı, k ı r k y ı l l ık d o s tu n d a n ç o ğ a l tıp ia d e e tm e k ü z e re b i r K ö r o ğ lu k a s e ti n i e m a n e t a la m a d ı. A y n ı a d a m d a n v a r ı y o ğ u , t e k in e ğ i n i is te s e y d i , b e l k i d a h a k o la y v e ri r d i ! D ü z iç i’ n d e h ır s ı z l ı k y o k tu r . G e c e d â h il ç o ğ u k a p ıla r k i l i ts i z ­ d ir. “ B a b a n d a n n iy e h i ç k a s e t y o k ” d iy e s o rd u ğ u m u z d a A ş ı k K ir ik A li’ n i n o ğ lu Ö m e r : “ B u m e m l e k e t t e t e k h ır s ız lık , b e n im e v d e n ç alı­ n an b a b a m ı n k a s e t l e r i g a l i b a ’’ d e d i. A k ş a m , y a y la g ö ç ü te m s i l e d i lir k e n ro l a la n Fa rs a k lı k a d ın la rın h e p s i h i ç d u r a k s a m a d a n v e b ü y ü k b i r u s ta lık la K a r a c a o ğ la n ’d a n tü r k ü le r s ö y le d ile r, k i m ik r o f o n u e l le r i n d e n z o r a ld ık . Ç a rş ıd a , s o h b e tte ta n ım a d ığ ım b i r i K a r a c a o ğ la n il e i l g il e n ­ d iğ im i g ö r ü n c e , “ G ü c ü k H o c a, ‘e ğ e r K u r a n o k u m ay ı b ilm iy o r s an ız K a r a c a o ğ la n k it a b ı o ku y u n d e r d i" d e d i. M u tl u l u k l a g ö z l e d i ğ i m e n g ü z e l il g i ö r n e ğ i i s e ş ö y le y d i : D ü z iç i’n d e d a ğ ıtm a k ü z e r e 1 5 0 a d e t k i ta p a y ı r m ış tı m . B u n l a r ı ilg il e n e n le r e , ta n ıd ık la r a v e riy o rd u m . B e lk i d e h a y a tın d a h iç k ita p s a tı n a la m a m ış e s m e r , k a v r u k , g a r i b a n b i r k ö y l ü , b a z e n y a n ım a y a k l a ş ıy o r v e “ S e n in K a r a c a o ğ la n k it a b ı b as t ır d ığ ın ı s ö y le d ile r , k a ç lir a is e b ir t a n e d e b a n a v e r ir m isin ? " d iy o rd u . S o n r a , h a s ta o ld u ğ u iç i n y ü r ü y ü ş ü m ü z e k a tıl a m a y a n İs p i r O n b a ş ı y ı z iy a r e t e tti k . Y a n ım d a k i k i ta p l a r ı v e r i n c e ç o k s e v in d i v e : “A d ım ız ı d ü n y ay a d u y u r d u n y a B e k ir B e y , A llah s e n d e n raz ı o ls u n ” d e d i. Y ıll a r d ır a n la tm a y a ç a lış tığ ı K a r a c a o ğ la n n i h a y e t k i ta p l a ş m ış tı. K a r a y iğ i t O s m a n k i ta p iç i n p e k h e y e c a n l ı g ö r ü n m ü y o r d u . D a h a ö n c e B e l â B a r to k k a y d ı o l a n , K ır İs m a i l ’i n tü r k ü l e r i n i k e n ­ d is in e d in le tm i ş v e b u n l a r ı y e n id e n s ö y le m e s in i r ic a e tm i ş ti m . Ç o k ilg is iz g ö r ü n m e s i n e ü z ü lm ü ş tü m . S o n r a b e n d e n tü r k ü le r in C D ’s i n i i s te d i. V e e n g ü z e l s ü r p r i z i i s e d a h a s o n r a y a p tı: K a r a y iğ it O s m a n , K ır İs m a il’i n K a ra c a o ğ la n ü s lu b u n u a y n e n u y g u l a y a b iliy o rd u . A ş ı tu tm u ş v e ış k ın s ü r m ü ş tü . G ö rk e m H o c a m ile ç o k ç o k s e v in d ik v e b a y r a m b o y u n c a h e r f ı r s a t ta K a r a y iğ it O s m a n ’ı s ö y le tm e y e ç a l ı ş ­ tık . K e n d is i d e b u il g id e n m u tl u g ö rü n ü y o rd u . G ö r k e m H o c a m d in le y ic ile r e v e d o l a y ıs ıy la b a n a n e d e n D ü z iç ili d e ğ il d e Ç u ku r o v alı K a r a c a o ğ la n s o r u s u n a k a r ş ıl ık ö y le d o y u ­ r u c u a ç ık la m a la r y a p tı k i, itir a z e d e c e k h â li m i z k a lm a d ı. B e n i m o y u m y in e d e İs p ir A m c a y a . S e b e b in i y u k a rıd a a rz e tm iş ti m . İs p ir O n b a ş ı’d a n f a r k lı g e r e k ç e le r le b e n c e d e K a ra c a o ğ la n , D ü z iç i li’d ir. ( b k . B u k i ta p ta y e r a la n “ T e le m e y i S a r ı m s a k la s a k d a m ı S ak las ak " y az ısı.,) B a y r a m g ö s te r i l e r i n i n e n ç o k s e y ir c i b u l a n ı A s ım K u z u lu k k o n s e r iy d i. U s ta ‘b a r a k ’ç ı g e c e n i n k a r a n lığ ın d a D ü z iç i y a m a ç la ­ r ı n ı g ü z e l b a r a k la r ıy la ç ı n l a tt ı d u rd u . B e n s e , y ıll a r d ır ‘d e r l e n m e l i ’ d e y ip d u r d u ğ u m s a n d a ly e il e g ü re ş g ö s te r i c i l e r i n i n i h a y e t s e y r e tm e z e v k in i v e k a y ıt e tm e f ı r ­ s a tı n ı y a k a l a d ım . D ü z iç i lil e r d â h il b ü tü n m i s a f i r l e r ç i f te d av u l v e z u m a e ş liğ in d e s e r g ile d ik l e r i o y u n la r ı, ik i a y rı g ü r e ş ç i v e h a k e m ­ le r i n d e n b ü y ü k b i r h e y e c a n v e c o ş k u y la s e y r e tti k . T ü rk ü lü h a la y l a r g ö s te r is i is e , d o ğ a l s e y r in in d ış ın d a u y g u la n ­ d ığ ı i ç i n g ü z e lim d a v u l v e z u r n a y a r a ğ m e n is te n d i ğ i g ib i o lm a d ı. O r g a n i z a s y o n u n s o n p r o g r a m ı o l a n b ö lg e â ş ı k l a r ın ı n K a r a ­ c a o ğ la n tü r k ü le r i s ö y le m e l e r i v e a tış m a b ö lü m ü d e g ü z e l g e ç ti. K a tılım c ı 1 5 â ş ık b ü y ü k b i r o lg u n lu k v e u s ta lı k la g e le n e ğ in b ü tü n c a n lı lı ğ ıy la y a ş a d ığ ın ı i s p a t e tti l e r . B i r K a r a c a o ğ la n b a y r a m ı d a b ö y le c e s o n a e rd i. D a n s ı , b a ş k a k i ta p l a n n v e d a h a g ü z e l b a y r a m l a r ı n b a ş ın a ! [ D ü z içi- 2 6 .8 .2 0 0 8 ] B İR İN T E R N E T S İT E S İ V E Y O R U M L A R E d e b iy a tla il g ili h e v e s l e r i m d e r l e m e le r le k a lm ıy o r , z a m a n z a m a n y a z ı y a z m a y ı d a d e n iy o rd u m . G ö rk e m H o c a m d a b a z ıl a r ım b e ğ e n iy o r v e ‘b u y a z ı l a n b i r y e rl e rd e y a y ın la s a k , iy i o lu r ’ d iy o rd u . Ç u ku ro v alı K ar ac ao ğ lan k i ta b ı v e b a y r a m iz le n im le r in i a n la ta n y u k a n d a k i y a z ıy ı - v e d iğ e r b ü tü n d e n e m e l e r i m i - b i r d e r v iş s a b n y la , im lâ h a ta l a r ı n d a n p a r a g r a f a , i ta l i k l e n m e s i g e r e k e n k ı s ı m ­ l a r d a n h a r f , k e l im e v e s a t ı r a r a l ı k l a n n a k a d a r in c e le y ip , d ü z e l­ tip h u z u r a ç ık a c a k h â le g e tir iy o r d u . A y rıc a b u y a z ıy ı k e n d is in in d e y a z a r k a d r o s u n d a b u lu n d u ğ u { w w w . h a b e r a k a d e m i . n e t ) is im li , h e m ş e r im iz , M a r m a r a Ü n iv e r s i te s i ö ğ r e ti m ü y e le r in d e n D r. M u s ­ ta f a A k s o y ’ u n h a z ır la d ığ ı s i te d e y a y ın la d ı. T a b ii, h o c a m il e a y n ı i n t e r n e t s i te s i n i n y a z a r k a d r o s u n d a y e r a lın c a , ‘f a k i r ’ b u ş e r e f l e ‘b a y ’ g ib i g e z ip to z m a y a b a ş la d ım . E r te s i a y “ D an D av u lu " , s o n r a “ B ü d ü r ü s ’ü n T ü r kü s ü v e H aç in A ğ ıd ı" y a z ıla r ı d a a y n ı s i te d e b o y g ö s te r d i. B u y a z ı l a n n a ltın d a , y a z ıla r h a k k ın d a y o r u m y a p a b il m e k ü z e r e , o k u y u c u la ra im k â n d a ta n ın m ış tı. B e n im s e y a z ıla n m iç in , d a h a s ö y le y e c e k le r im v a rd ı. D a y a n a m a d ım o tu r d u m k e n d i y a z ım a y o r u m la r y a z d ım . İş te o y o r u m la r : Y o ru m 1 : A ca r Y a z a r- H e m Y az ar H em Y o ru m l a r T o k a t’a , b i r e d e b iy a t k o n g r e s in e k a tıl m a y a g id e n N e c d e t K u rt B e y e , k a tıl ı m c ı l a r a il e tm e s i iç i n Ç u ku r o v alı K a r a c a o ğ la n k i ta p l a n v e r m i ş ti m . K a tı l ı m c ı l a r d a n b i r d o ç e n t, b i r d e r l e m e c i, d e r l e m e y a p a r k e n , k a y n a k k iş il e r e p a r a d a ö d ü y o r m u ş , d iy e h a y r e t e tm iş . F a k i r d e , b u h a y r e te h a y r e t e tti m . H e r k o n u d a y a n a r g o , y a rı A d a n a a ğ z ı b i r te k e r l e m e g e ti r e n b iz im D ü z iç ili le r im iz “ a r a k ıy a [ = r akı] v e r ip an ır m ay ın c a, c u v ar ay a [ = s ig ar a] v e r ip s av u r m ay ın c a, p a r a d e d iğ in n e iş e y a r a r b r e g a r d a ş ı m ” d e m e z l e r m i? H a c ıl ığ ım ik i d e u m r e il e ta ç l a n d ı r m ı ş D ü z iç i’n i n P i r s u l ta n l ı k ö y lü s ü , h e y e ­ c a n lı b i r e d e b iy a t h e v e s l i s i n i n ‘a r a k ı’s ı v e d a h i ‘c u v a ra ’s ı “ t ü r kü ç a ğ a r t t ır m a k " t a n b a ş k a n e o l a c a k tı k i? ( D ü z iç i’n d e d e r le m e y a p ­ m a n ın a d ı ‘tü r k ü ç a ğ ı r ttı r m a k ’tı r ) . K e n d i y a z ıs ın a , “ y o r u m " y a z a n i l k y a z ıc ın ın f a k i r o l m a s ın a g e l in c e : K e n d i c e n a z e n a m a z m ı, k e n d i k ıla n , il k f a n i d e , p i r im iz , e f e n d i m i z , i l im k a p ı s ı n ı n a n a h ta r ı ş a h - ı m e r d a n H z . A li d e ğ i l m id ir? O l m ü b a r e ğ i k m a y a b il e n , v a r s ın f a k ir i d e k ın a s ın v e s s e lâ m ! [ D idim - 1 4 .1 0 .2 0 0 8 ] Y o ru m 2 v e y a ‘ V a rid â t- ı S â n i’ N a s ıl D o ğ d u ? A ş a ğ ıd a k i y a z ıd a G ö rk e m H o c a m a a t ı f t a b u l u n d u ğ u m “ ş e y h ­ l i k ” i s n a d ı f a k i r i n iş b u y a z ıy ı k o ta r m a k v e d e rd in i d a h a b i r k o la y a n l a ta b i l m e k iç i n k u rg u la d ığ ı d ü z m e c e b i r ‘m e s e l’d ir. B u b ü h ta n ­ d a n d o la y ı k e n d is in d e n h e lâ l lik d ile d im . E s a s e n is n a d d a b u lu n s a m d a h i y a la n o lm a z . Ş u n d a n k i: S a d e c e f a k i r i n e z i y e tle r i n e “ t a h a m ­ m ü l” e tm e s i b il e h o c a y ı b ır a k ı n ş e y h e tm e y i , “ u ç u r u r ” b i l e , d iy e ­ y im d e a n la y ın . İş b u k i ta b ın h e r s a tı r ın d a d e ğ il, h a r f i n d e b ile e m e ğ i v e ç ile s i v a r. “ Ş e y h in i ç ile y e s o k a n d e r v iş ” s ı f a t ı n ı i k ti s a p e d e n il k d e r v iş b u t a l i h s i z k a r d e ş in iz d i r . ‘ P e k i, d e rd in n e k i ’ d e n il e c e k o l u r s a , i ş te b e n d e ta m o n u a n l a tm a k is ti y o r u m . B u y u ru n u z : P ostmodem Bir Dervişlik Hikâyesi Ç u ku ro v ah K ar ac ao ğ lan k ita b ım in c e le y e n h e rk e s in ilk te p k isi, “k itap ta se n in s ıf a tın n e k i” o lu y o r. D u ru m b il­ d iğ in iz g ib i d eğ il y âre n le r! D ü z iç i İlk ö ğ re tm e n O k u lu ’n d a o k u rk e n az ç o k e d e ­ b iy atç ı’ g e ç in ird ik . G ö rk em H o c am d a e d e b iy at ö ğ re tm e n le rim iz d e n d i. A y rıc a o z am an lar b ir silâh [= fikir] ark ad aş­ lığ ı v ard ı, say k i K u rtu lu ş Sav aşı c e p h e ark ad aşlığ ı! A d am ­ c ağ ız , ç o k sö y le d i e d e b iy at b ö lü m ü n ü s e ç ’ d iy e am a d in ­ le m e d ik ! Ü n iv e rsite y e g iriş te , iy i p u an alalım d iy e, m a te - m atik b ö lü m ü n ü s e ç tik k i, h âle n k âb u s o lu p u y k u larım ı b ö le r. G a f le t k i, Y u n u s’u n h im m e t y e rin e b u ğ d ay is te ­ m e si g a f le ti! K az an d ık . H u ku k o k u d u k . D e rk e n 5 0 y aşm a g eld ik. Y u k arıd a, sık sık e d e b iy at h e v e slisi o ld u ğ u m u z d an b a h ­ sed ip d u ru y o ru z y a, ah k e şk e h e v e s o lsay d ı! Ed e b iy atç ılık aşk ı, iç im iz d e h âlâ b ir k o r! Y an m ak ta k i b ild iğ in iz c e h e n ­ n e m a te şi, A llah M ü se lm an b a şın a v e rm e sin ! Y ıllar akıp g id e rk e n , H o c am b ir ü n iv e rsite d e T ü rk H alkb ilim i p ro fe sö rü o ld u . Be n ise o n u n Bed red d in lik s ıfa ­ tın ı n e ik tisap n e d e m u h af az a e tm e m e m e rağ m e n , h e p k e n d im i Bö rk lü c e M u staf a g ib i h is s e ttim . H o c am b ir y an ­ d an ‘tah am m ü l’, b ir y an d an d a ‘tasa rru f la rın a d ev am e tti. B ir ara ay ağ ım ız k ay ar g ib i o ld u ; o s s â t te p e m iz d e : “ Bre g afil, se n d e y a ta ğ ın a k ırg m ırm a k lara m ı k atılıy o r­ su n , u y an !” B e n k a y tarm a y a ç ab a la m a k tay ım . İle tile rle y a z ış ­ m a k tay ız v ız ır v ız ır. B a k tım , y ap ac ak f a z la b ir şe y k a l­ m ad ı; y o la g eld iğ im i aç ık ç a y az d ım v e d e in tis ap e ttim : “ H o c am , fa k irin sıd k ile m ü n te sip o ld u ğ u b ir d erg âh v a r is e b u , e d e b iy at ta r ik a tın ın ‘İs m a iliy e ’ d e rg âh ıd ır. L ü tfe d ilir ise so n su z lu k k e rv a n ın ın m ü te v az ı b ir d e rv işi o lm a k ta n ö te b ir n iy az ım ız y o k tu r ... Elle rin iz d e n b û s e d e rim . A m an m e d e t!!!” Şiir: “ S o n s u z lu k k e r v a n ı p e ş in iz d e b e n ..." Be k le , b e k le ; h im m e t h a k g e tire ! Biri d ed i k i: “ Bre y o ld aş, se n n e sö y le d in ! İsm ailiy e b a tın îd ir, b ild iğ in H aric ilik , v ah k i y az ık !..“ ‘ Bre n e y ap sak ’ d e rk e n , tu ttu k d ağ ların y o lu n u b aş ­ lad ık , ‘o d u n ’ -h ay A llah - y an i ‘d e rle m e ’ taşım ay a. Taşı taşı, d e rle m e le r k itap o ld u , b iz im ç ile d o lm ad ı. Bir y an d an , y az ılar d ö şe n ip , " biz d e k e n d im iz c e b ir B e d re ttin ’iz ic ab ın d a” d e m e k te y iz sağ d a so ld a. Bö rk lü c e M u staf a ile T o rlak K e m al, ç alım ım ız ı g ö rs e le r h a s e tle rin ­ d e n ç atlarlar. H âlâ ç ile m iz d o lm az ! D ö şe n d iğ im iz y az ılarla , B e d r e ttin ’ liğ im iz ö y le b ir y ere g eld i ki, b iz im y az ılar d a k ita p c e sa m e tin e u laştı. Say k i V âridât- ı Sân i. H ad i b ü y ü k s ırrı if ş a ed ey im : Bu k ita b ın g ö b e k ad ı V âridât -ı Sân i’d ir. P o stm o d e rn d e rv iş lik te , ‘e l a l m a n ın şe k li, ‘y az ı ile ’ o lm ak tad ır. Ba şın ız a g e lm e d iy se b ilm e z s in iz y o ld aşlar! K ay n ak k işid e n d e rle n e n , m a h a llî şiv e li b ir se s k ay ­ d ın ın y az ıy a a k tarılm as ı, ö y le s an ıld ığ ı g ib i k o lay b ir iş d eğ ild ir. Bir b ak ım a, p ö s te k i s a y m a k tır d iy ey im d e an la­ y ın ! H o c am , y u k arıd a ad ların ı say d ığ ım , y ü z le rc e say fa h ac im li d ö rt-b e ş k itap iç in b u ak tarm a la rı aln ın ın ak ıy la y a p m ış tır. ‘ Sa d e c e D ad alo ğ lu d ö r t y ılım ı ald ı’ d e m iş ti H o c am . D ad alo ğ lu k ita b ın ın c e s a m e ti y a n ın d a V aridat ç o c u k o y u n c ağ ı kalır. Fakir, şim d i ed eb i aşarak , G ö rk e m H o c am ın b u k itap ­ ların a g irm ey en , b in b ir z ah m e d e y az ıy a ak tarıp , Ç u ku ro v a Ü n iv e rsite si’n d e d ü z e n le n e n b ir se m p o z y u m d a su n d u ğ u ‘ Erm e n i Bü d ü rü s’ü n şiiri ile b iz im fu k ara P irsu ltan lı k ö y ü ­ m ü z ü d e a n la tan D ü ld ü l D ağ ı şiirin in p e şin d e y im v e d e ‘d e stu r’ ç ık arsa, o n la rı d a k ita b a k o y m ak arz u su n d ay ım . N iy az ım ın k ab u lü "el a lm a m d ır” , b ile sin iz . O z am an d e rle m e m e tin le ri b u s a tırla rd a n s o n ra y e r alac ak tır. Şiir: “Sen den e l aldığ ım g ü n , s an a v e rm işt im izin, H em m ü ridi, hem şe y hi o ldu k birbirim iz in " Red d i h alin d e , v ah ki, ç ile d ah a b itm e m iş d e m e k tir. B ilirsin iz d e rv işlik te asla v e k a ta şik ây e te m a h â l y o k tu r, f a k ir d ah i m ü ş te k i o lm ay ac ak tır. N ’o lu r f ak ire d u aları­ n ız ı e sirg e m e y in iz ! [ D i d im - 1 4 .1 0 .2 0 0 8 ] K A B U L E D İL B N N İY A Z V E Ö T E S İ: B Ü D Ü R Ü S İN T E R N E T T E A ll a h s i z d e n r a z ı o l s u n , n a s ı l d u a e tti y s e n i z , d u a l a r ın ız ın k a b u l ü n d e n d e ö te s i o ld u . H o c a m , i s te d iğ im y a z ıy ı b a ğ ış la m a k la k a lm a d ı, e l im iz d e n tu ttu ğ u g ib i w w w . h a b e r a k a d e m i. n e t n a m b i r ‘c i te ’y e s o k tu k im , - A la m u t K a le s in i d e n e r d e n ç ık a rd ın ız , lü tf e n “ç a ğ d a ş e d e b iy a t â le m in in İre m B a ğ la rı” d e s e m , b e lk i a z b ira z ta r if e y a k l a ş ı r ım . H â s ı lı , H o c a m B ü d ü r ü s tü r k ü s ü n ü b a ğ ış la d ığ ı g ib i f a k i r i n b u h u s u s ta k i â c iz a n e d e n e m e s i n i n m e z k û r s i te d e y a y ın ­ l a n m a s ı n a v e s i le o ld u . Şim d i B ö r k l ü c e ile T o r la k K e m a l h a s e d i n ­ d e n ç a tl a m a s ı n d a n e y a p s ın ? T Ü R K -ER M EN İ İL İŞ K İL E R İ: B Ü D Ü R Ü S T Ü R K Ü S Ü N D EN “ K A Ç K A Ç ”A V E “ E L L İ K G  V U R Ü ” N A T ü r k - E r m e n i i l i ş k i l e r i ü z e r i n e , k a r ş ıl ık l ı i th a m v e id d ia la r s ü rü p g id e c e ğ e b e n z e m e k te d ir . B u s i te d e , h o c a m P r o f . D r. İs m a i l G ö r k e m B e y ’ i n “ T ü r k le r v e E r m e n i l e r i n B i r l i k te Y a ş a m a S a n a tı ” b a ş lık lı y a z ıs ın ı o k u y u n c a , ta r i h iç in d e , t a r a f l a r ı “ b i r l i k te y a ş a m a k a d e r v e d r a m la r ı’ n m , e d e b iy a t v e s a n a t e s e r le r in d e s a n k i d a h a k o la y c a g ö r ü le b i le c e ğ i n i d ü ş ü n d ü m . Şiir, Ç u k u ro v a ’n ın g ü n e y in d e , O s m a n iy e - D ü z iç i’n in G ö k ç a y ır k ö y ü n d e s ö y le n m iş ; a ğ ıt is e , Ç u k u ro v a 'n ın k u z e y in d e Sa im b e y li’d e g e l iş e n ik i o l a y ü z e r in e y a k ılm ış tır . B e n , ş ü r i G ö rk e m H o c a m ın , d a h a ö n c e h a n g i z o r lu k la r la d e r ­ le y ip y a z ıy a a k ta r d ığ ın ı a n l a ttığ ı m ; D ü z iç i il ç e s i - e s k i a d ı H a r u n iy e - ç e v r e s i n d e y a p tığ ı d e r l e m e le r d e n o la n , a n c a k k ita p l a r ın d a y e r a lm a y a n , b i r b i l d i r i s i n d e n o k u m u ş tu m A s l ın d a ş i ir i , h o c a ­ n ı n o n l a r c a k a s e ti b u l a n v e y a k l a ş ık 1 0 0 s a a t i a ş a n d e r l e m e le ­ r in i, k a s e tt e n d i ji ta l o r ta m a a k ta r ı r k e n d e d in le m iş v e b u g ü z e l d e r l e m e d e n d o l a y ı h o c a y ı d a y ü r e k te n k u tl a m ış tı m . Şiir, b u k a d e r in , d il v e g ö n ü l p a y l a ş ım ı n o k ta s ın d a n a s ıl d e r in ­ l e ş ti ğ i n i if a d e e tm e s i b a k ım ın d a n g ü z e l b i r ö r n e k ti r . Ş iir , D ü z iç i il ç e s i G ö k ç a y ır k ö y ü n d e n o la n  ş ık K ö r o ğ lu ’n d a n [ = M e h m e t D e m irc i] d e r l e n m i ş ti r : B ü d ü rü s ’ ü n T ü rk ü s ü  ş ık M e h m e t D e m i r c i’n i n b a b a s ı , I. D ü n y a Sa v a ş ı y ıll a r ın d a H a y f a v e C id d e t a r a f l a r ı n d a a s k e r l i k y a p m a k ta d ır . M e m l e k e ti H a r u n i y e ’d e , E l i f i s i m l i d u l b i r g e l i n e â ş ı k tı r . Ü ç ç o c u ğ u o l a n K ö ro ğ lu ’n u n a n a s ı d a k o c a s ın ın b u g e l in i a lm a s ın ı is te m e k te , k ı s ­ k a n m a m a k ta v e h a t t â o n a b a z ı h e d iy e le r b i l e g ö n d e r m e k te d ir . K ö r o ğ l u ’n u n b a b a s ı , H a r u n i y e ’d e k i E r m e n i a s ı l l ı a r k a d a ş ı B ü d ü r ü s ’e b i r ş i i r y a z a r a k o n d a n E l i f ’i n d u r u m u n u s o ra r. B ü d ü - r ü s d e K ö ro ğ l u ’n u n b a b a s ı D e m irc io ğ lu ’n a y a z d ığ ı a ş a ğ ıd a k i ş i irl e - a y a k ta n b a ş a k a d a r b i r s ır a ta k ip e d e r e k - c e v a p v e r ir . B ü d ü rü s b u ş i i r i a lıp E l i f ’ in y a n ın a g id e r. O n a : “ M e h m e t’ te n b a n a m e k ­ tu p g e l d i; b e n d e ş u tü rk ü y ü s ö y le d im . S e n n e g ö n d e r i y o r s u n ? ” d e r . G e lin d e b i r tu t a m s a ç ı n ı k e s e r v e b i r d e ö r m e b ıç a k b a ğ ı v e r ir . Ş iir le b i r li k te b u h e d iy e le ri d e z a r f a k o y u p m e k tu p la H ay fa/ C id d e ’y e y o l la rl a r . A h n e y le y im D e m ire o ğ l u e lin d e n B u r d a d u r a m ıy o m â h u z â r ın d a n G a m k a s a v e t ç e k m e n a z lı y â r i n d e n D o s tu n s e lâ m e d e r g ıç la r ıy ın a n [ = g ıç : a y a k ] U z a k tı r g a r d a ş ım y o lla r ın u z a k B i r m e k tu p g ö n d e r d in a y n ın ı y a z a k B o z u lm u ş s iy a c i d ü ğ m e le r d ü z e k E l i f s e lâ m e d e r d ö ş le r i y in e n Y iti r d iğ in m o r s ü m b ü ll ü b a ğ l a n G ö r e s i n m i g e ld i y ü c e d a ğ l a n Y i n e G a r e s i’y e e n d i e v le ri D u d a k s e lâ m e d e r d iş le r i y in e n H e r h a f ta d a g i tti m b i r k e n y o k la d ım İş tu tm a d ı m h a s b a h ç a n ı b e k le d i m İ s k i f ç e k ti m e n g e l le r i n o k la d ım G ö z ü s e lâ m e d e r g a ş l a n y ın a n İs m i n i a n a r d a v u r u r d iz in e S ö y le r k e n d e l e z z e t k a ta r s ö z ü n e T o p z ü lü f ü n te l l e n d i r i r y ü z ü n e E l i f s e lâ m e d e r s a ç l a r ıy m a n K u l B ü d ü r ü s k e n d i s ö y le r s ö z ü n ü D e m i r e ’o ğ lu â h e d iy o g ö z ü n ü B e n l i E l i f s a n a s a ld ı n a z ın ı E l i f s e lâ m e d e r b a ş la r ıy ın a n K a çk a ç’ta n E l l ik G â v u ru ’ n a 1 9 9 5 y ılı n d a , C e lâ l B a y a r ’ı n B e n d e Y az d ım is im li k i ta b ın d a n a n ıl a r ın ı o k u r k e n - g a lib a o s e r id e y d i- , E r m e n i m e z a l im in i a n la ta n v e y ü r e k d a ğ la y a n b i r a ğ ıd a r a s tl a m ı ş tı m . A ğ ıt, y a b a n a d e ğ ild i. B e n d e , K a ç k a ç ’ ta , E r m e n i l e r ta r a f ı n d a n “ b e b e k l e r i n h a v a y a a tı ­ lıp , a l tı n a h a n ç e r tu tu l a r a k ” ö ld ü r ü ld ü ğ ü g ib i, p e k ç o k v a h ş e ti ç o c u k lu ğ u m d a d in le y e r e k b ü y ü m ü ş tü m . K aç kaç , K u r tu lu ş S a v a ş ın d a , s ilâ h s ız v e k o r u m a s ız Ç u k u ro v a- lıla r ın , s i lâ h d â h il h e r tü r l ü y a rd ım ı a ld ık la r ı F r a n s ı z g â v u rl a rı n ın ö n ü n e d ü ş e n ; b iz im k a d im d o s t v e k o m ş u l a r ım ı z E r m e n i l e r i n - o ta r i h te n s o n r a Ç u k u ro v a ’d a a r t ı k E r m e n i l e r e l lik g â v u r u ’ o la r a k a n ıl a c a k tır - ta s a l l u t v e z u lm ü n d e n k o r u n m a k , s a v u n m a ş a r t l a n a r a m a k i ç i n e v le r in i, b a r k l a n m te r k e d ip d a ğ la r a s ı ğ m m a l a n n m a d ıd ır. ‘ E ll ik g â v u r u ’ s ö z ü is e , ‘b ö y le g â v u r, d ü ş m a n b a ş ı n a o l s u n ’ te m e n n i s i y l e s ö y le n m iş o l m a lıd ır h e r h â ld e . B ir k a ç y ıl ö n c e , Z am an g a z e te s i n d e S e lç u k G ü lta ş l ı’n ı n b i r y a z ı s ı n ı o k u m u ş tu m . G ü l ta ş l ı, O r t a A v r u p a ü l k e l e r i n d e n b i r ş e h ir d e , ış ık la r d a k a r ş ıd a n k a r ş ıy a g e ç m e y e ç a lı ş a n y a ş lı b i r b a y a ­ n ın k o lu n a g ir m iş , y a r d ım c ı o l m u ş ; y a ş lı k a d ın E r m e n i’y m iş . T a n ı­ ş ın c a , f e v e r a n la , b i r T ü r k ’ t e n y a r d ım a ld ığ ın a b i n p i ş m a n o ld u ­ ğ u n u b e y a n e tm iş . G ü lta ş lı, k a d ın d a n d a h a ü z ü n tü lü b i r h â ld e , y a r d ım e tti ğ i E r m e n i k a d ın ı b u d u y g u la rd a n n a s ıl k u r ta n r ı z ’ d iy e h a y ıf l a n ıp d u ru y o rd u . B u g ü n le r d e is e , b i r ta k ım “ a y d ın la r ” ö z ü r d il e m e k a m p a n ­ y a s ın a k o ş u ld u la r . B e n d e ç o c u k lu ğ u m d a d in le d iğ im m e z a l i m i n v e o k u d u ğ u m a ğ ı tı n b ili n i p , d e ğ e r le n d ir i le m e m e s in e h a y ıf l a n ıy o r d u m . F a k a t a ğ ıtı, o k i ta p s e r i s i n d e v e y a z a r ın b a ş k a k i ta p l a r ı n d a b u la m ıy o r ­ d u m . A ğ ı tın K o z a n d a s ö y le n d iğ i n i z a n n e d e r e k , K o z a n d a k i b ir ta n ı d ı k ta n , b a n a b i r ta r i h ö ğ r e tm e n i b u l m a s ın ı is te d im . T a ri h ö ğ r e tm e n i A b d u r r a h m a n K ü tü k , a ğ ı tm K o z a n d e ğ il “ H a ç ın A ğ ıd ı” [ = Sa im b e y li] o ld u ğ u n u v e y a ş lı b i r k a d ın d a n ç e k ilm iş , c a n lı v id e o k a y d ı d a h i b u lu n d u ğ u n u a n la ta r a k , h e m a ş a ğ ıd a k i a ğ ıd ı, h e m d e v id e o k a y d ın ı g ö n d e rd i. K im , n e y e h a y ı f l a n a c a k ? K im , k im d e n ö z ü r d il e y e c e k ? T ü rk ­ l e r le , s a d e c e iy i b i r k o m ş u d e ğ il, d e r i n b i r d il v e g ö n ü l b ir li ğ i d e y a ş a m ış v e b iz im G ö k ç a y ır h b i r T ü r k m e n k ö y lü m ü z k a d a r g ü z e l v e i ç t e n t ü r k ü l e r s ö y l e m i ş B ü d ü r ü s ’ ü n , b u g ü z e l tü r k ü s ü n ü n , o k u n m a s ı b i l e , ü r k ü tü c ü H a ç ın a ğ ı tı n a d ö n ü ş m e s i n d e , d e d e l e r i K a ç k a ç ’ı y a ş a m a k z o r u n d a k a la n b i r T ü r k o l a r a k , n a s ı l b i r p a y ı­ m ın o ld u ğ u n u b u l a m ıy o r u m . A y n ı a ğ ı tı , â ş ı k H a c ı K a r a k ılç ık , b i r k a s e ti n d e d e o k u m u ş ­ tu r . İ ş t e o a ğ ı t: H a ç ın A ğ ıtı A m ir m e m u r d e m e y e r e k H e p b i r ip e b a ğ la d ıla r B e k i r o ğ lu D e d ’ A ğ a y ı D e m i r i n e n d a ğ la d ıla r F e k e ’y e s e v k e d e c e ğ iz d e y i D a ş K ö p rü y ü a ş ır d ıla r Y o l d a n g e r i k a ç tı n d e y i G u rş u n u n a n b iş ird ile r G a d a n ı a la y ım g a y ın ım So n g ö g ü n [= g ü n ü n ] d e b u m u y u d u Ç if te g u r ş u n s ık ılın c a D ö ş e k y e rin su m u y u d u M e y d a n g a z a n ı g u rd u la r B e b e k l e r i g a y n a ttı l a r G ü n g ö r m e d ik h a n ım l a r ı Ç a lg ıy ın a n o y n a ttı l a r K e le D u d u k e l e D u d u 'G a n lı g ö m l e k y u ’ d iy o rla r B e b e k l e r i g a y n a tm ış la r ‘ G u z u e ti y e ’ d iy o rl a r G a p ı g a p ı g e z iy o rl a r İf a d e y i y a z ıy o rl a r D ü ş m a n b a ş ın a v e rm e s in O ğ la k g ib i y ü z ü y o rl a r M u ş a m b a y a o tu r tm u ş l a r E tr a f ın d a g e z iy o r la r S e n ç e te to p l a d ın d e y i Ç a lg ıy ın a n y ü z ü y o r la r Z a b ıt K a ti b i M e m e d ’ i T o p u z u n a n d ö v ü y o rla r E n f iy e c i H ü s e y in ’ i T e l l e r i n e n b o ğ u y o r la r B a ş k â ti b i ö ld ü rd ü le r D e y n e ğ in e n d ö v e d ö v e K ü r t G e n c o ’y u y ü z ü y o rla r Ö z n e [ = d a m a t] g ib i ö v e ö v e Ö rf lü y ü d ü n G e n c o Ç av u ş G â v u rla ra e y le z a v ır B e b e ğ im i ö ld ü rü y o r Ç a m s a r ’ O ğ lu g o c a g â v u r Ş e f i k a ’m ı ö l d ü r m ü ş le r M e k te b i n ö n ü n d e y a ta r B a b a m o ğ l u g o ç B il â l’ im B u n u d u y sa n e le r y a p ar Y a ş a b a b a m o ğ lu y a ş a B u d a g e l ir i m i ş b a ş a G a y ta n c ı H ü s e y in E f e n d i’n in S a n ğ ı n s a r d ıla r d a ş a S e k iz g â v u r b i r g e lin c e O s m a n ’ ım ı ş a ş ır d ıla r ‘ B a b a n ç e te b a ş ı ’ d e y i H a c ı A h m e t’i b iş i r d ile r G a ra O s m a n ’ ım a ğ M e s u d ’u m O n l a r ı e lim le v e rd im B u n e h i k m e t e y A ll a h ’ım G â v u ra ‘e l a m a n ’ d e d i m A m a n b u n e a c ı iş le r B a b a s ın ı ö l d ü r m ü ş le r A d v iy e ’m e s e lâ m s ö y le n G ö ğ y ü z ü n d e u ç a n g u ş la r H a ç ın o l d u g a n lı g u y u U y u O s m a n o ğ lu m u y u H ü c u m u n a n a lı n m a d ı Y ık ıla s ın S u l ta n Su y u H a n ç e r b ıç a k a ç ıc ıl a r G a y rı b iz i k e s ic il e r A y a n o ls u n D o ğ a n B e y 'im U r u m lu ’y u b a s ı c ı l a r ' B o h ç a la r d a a l tı n s a a t Be n b u n la rı n e y le y im E l a m a n o l s u n A ra m Ç a v u ş İk i d e s ta n d a h a s ö y le y im [ D idim - 2 2 .1 2 .2 0 0 8 ] V E D Ü L D Ü L D A Ğ IN IN T Ü R K Ü S Ü 1 9 8 1 y ılın ın k ış m e v s im in d e b ir C u m a g ü n ü K ö ro ğ lu ’n u [ = M e h m e t D e m ir c i’y i] H a r u n iy e - Y e n ik ö y ’d e - ş i m d i k i D ü z iç i ilç e m e r k e z i- b i l e r e k g e c i k ti r i r l e r . K ö y ü n a r a b a s ı g i tm i ş ti r . B i r b a ş k a k ö y ü n - E lb e y l i k ö y ü - a r a b a s ı n a b i n e r v e k ö y ü n e y a k ın b i r y e rd e in e r . E p e y c e b i r y a y a y o l u v a r d ır v e ü s te l i k e l le r i d e d o lu d u r. K ış s e b e b iy l e D ü ld ü l D a ğ ı k ü k r e m iş o lu p d a ğ d a , ç ıv g ın , k a r , s e p k in .. h e p s i v a rd ır . E ll e r i d o n a c a k v a z iy e tte d ir , ç o k ü ş ü r. O s ıra d a b i r m a ğ a r a y a k e n d in i d a r a ta r . S a z ın ı k ılı f ın d a n ç ık a ­ r ı r v e D ü ld ü l D a ğ ı il e b u d a ğ ın e te ğ i n d e D ü ld ü l D a ğ ı n a b a k a n k ö y le r i d e k a ta r a k a ş a ğ ıd a k i tü r k ü y ü s ö y l e r . ' D ü ld ü l D a ğ ı d u m a n a l ı r b a ş ı n a D a y a n ılm a z b o r a m n a g ış ın a B a k ın g a rd a ş ş u M e v lâ ’n ın iş i n e Y a z g e l in c e g a r ı s ü z ü l ü r g id e r Ç itli, Ç o tlu , G u ş ç u k ö y ü d a ğ ılı r B i r ta r a f ı n Ilıc a ’y e e ğ ili r E lb e y li, G a ra g u z b i r k ö y s a y ılır B ü lk e , B a y ın d ır lı d iz ili r g id e r H e m e n le r , â h n e r e o r d a n B o y a lı G ü m ü ş , P i r s u l ta n l ı b u n a d a y a lı Ç e r ç ’o ğ lu k ö y ü d e e d e r h a y a li B ü tü n a r a z il e r b o z u l u r g id e r G ö k ç a y ır ’d a n A lib o z lu g ö r ü n ü r K ü llü le r ’d e n G o llü le r e v a r ıl ır B o s ta n l a r ’d a h e r ç e ş i d i b u l u n u r D ü z iç i ö n ü n e y a z ılır g id e r Z in d e g a n k ö y ü n d e n e n e n Ç a ta ğ ’a Ç a ta k g a rd a ş ik i s u y u n y a ta ğ ı G u r tla r , H a r u n iy e d a ğ ın e te ğ i A ra y e rd e f a k i r e z i lir g id e r Y e n ik ö y ’d e n G a r a c ’ö r e n ’e u z a n ır E ll e k k ö y ü ç a lı ş m a y a ö z e n i r B e l k i g a y ri Y a z m a z lı d ü z e lir A ta la n , D ü m b ü r d e k g e z i li r g id e r D e r M e m m e d i m v a r d ır d e rd i ç il e s i D ü ld ü l D a ğ ı D ü z iç i’ n i n g a le s i B i tm e z g a y ri b u m i l l e ti n b e lâ s ı A n n ım ız a g a r a y a z ılır g id e r K A R A C A O Ğ LA N N E R E L İ? ‘ ş ı k M e h m e t D e m i r c i ’ d e n [= K ö ro ğ l u ] K a ra c a o ğ l a n T ü rk ü s ü ’ B iz , ‘ K a r a c a o ğ l a n b u r a l ı ’ d iy o r u z . M e r s i n ’d e a n ı t ı n ı y a p tı ­ la r. M e r s i n l i l e r ‘o r a l ı ’ d iy o r. K a r a c a o ğ la n ’m tü r k ü l e r i n i n ç o ğ u b u m u h i ti n ü z e r in e . B u tü r k ü m d e K a r a c a o ğ la n ’ ı n b u r a lı o l d u ğ u n a d a ir i ş a r e tl e r v e r e c e ğ im . T o r o s l a r ’d a n E r c iy e s ’e s ö z ü v a r G ü n b ili y o n H a c D a ğ ı’ n d a iz i v a r H a m ıy a ’n i n D u m a n l ı s ı d ü z ü v a r B u r a d a ç o k e s e r i n v a r G a r a c ’o ğ la n G a ra g e d ik G a r a c ’ö r e n n ic e l e r B o d u r ’u n K a la s ın y o l u d ü z e le r H e m ite g a le s in g ö n ü l a r z u la r G a le d e n k ö p rü y ü g ö r G a r a c ’o ğ la n A n a v a r z a Y ıla n g a le k ö y le r i D i z ilm i ş ş u M i s i s ’i n k ö y le r i G e r i g e l C e y h a n ’a g ö r s e n h a l l a n B u a ş ı r a u y m a k z o r G a r a c ’o ğ l a n T o p r a k k a le D u tlu d a P a ş a K a le s i H e ç tü k e n m e z â ş ı k l a r ın ç il e s i Z o r k u n , C e b e l, O s m a n i y e y a y l a s ı G e l Ç u k u ro v a ’y ı g ö r G a r a c ’o ğ la n G a le c ik ’d e b a r a j o l d u g ö r m e d in A lm a n P ı n a r ı n ı n y o lu n b ilm e d i n B a h ç e d a ğ la r ın d a tü r k ü s ö y le d in G a r ş ıd a B ilâ li k v a r G a r a c ’o ğ la n  ş ık M e h m e t G ö k ç a y ır ’ ı n k ö y ü n d e n H e p in iz d e G a r a c ’o ğ la n s o y u n d a n H a b e r a ld ım y a ş l ıs ın d a n b e y in d e n S e n i n â ş ık lığ ın s ı r G a r a c ’o ğ la n D e m e k k i, K ö ro ğ lu ’n a g ö re d e K a r a c a o ğ la n , D ü z iç ilid ir. Y a ln ız o n a g ö re m i? İs p i r O n b a ş ı’ n ın f e r y a tl a r ın ı y u k a r ıd a a r z e tm iş ti m . D ü z iç ili â ş ık la r ın K a r a c a o ğ la n ım ız a g ö n ü ld e n s a h ip ç ık ış ın ı ö v ü n e r e k a n la ta b i li r iz . H e r k e s s a h ip ç ık a r d a K a r a y iğ it O s m a n d u ru r m u ? 2 1 B ü d ü rü s ’ ü n T ü r k ü s ü v e y u k a r ıd a k i ş ii r l e r ş u k a y n a k ta n a lın d ı: G ö rk e m , t. ( 1 9 9 9 ) “ Sö z lü K ü ltü r G e le n e ğ i A ç ıs ın d a n Ç u k u ro v a lı ‘ T ü r k ü lü H ik â y e ’ A n la tıc ıs ı K ö ro ğ lu (  ş ık M e h m e t D e m ir c i) “ , ¡11. U lu slararası Ç u ku rov a H alk K ü ltü rü Bilgi Şö le n i ( Sem p oz y u m u ) - ( 3 0 K asım - 2 A ralık 1 9 9 8 - A dan a) , B ildi­ riler, A d a n a : Ç u k u ro v a Ü n iv e r s ite s i Y a y ın la n , s . 3 5 8 - 3 8 8 . K A R A C A O Ğ LA N “ H EY K  S İ” TÜ RK Ü SÜ N Ü N [= H İK  Y E S İ]3 Y ıl 1 9 9 1 .  ş ı k K a r a y iğ it’e , b a ş k a b i r ik i t a n e â ş ı k a r k a d a ş a d a h a , il im iz A d a n a ik e n , A d a n a Î1 K ü l tü r M ü d ü r l ü ğ ü n d e n , U lu s ­ l a r a r a s ı K a r a c a o ğ la n G e c e s i h a k k ı n d a d a v e tiy e g e l ir. G e le n d a v e tiy e d e d iy o r k i, â ş ı k l a r ın g e n d i e s e r i o la c a k , K a r a ­ c a o ğ la n h a k k ın d a o la c a k . B u n u b i r m e k tu p u s u lü 2 0 g ü n ö n c e g ö n ­ d e r e c e k s in i z . B u n l a r o k u n a c a k , d e ğ e r le n d ir i le c e k . A y rıc a g e c e y e g e ld iğ in iz d e , g ö n d e r d iğ in iz b u e s e r i c a n lı o l a r a k o k u y a c a k s ın ız . E ğ e r ö d ü le lâ y ık g ö r ü lü r s e , ö d ü l a la c a k s ın ız . V e g ö n d e r d ik . O g ü n e g e l d i, d a h a o g e c e y e ü ç g ü n v a r. A ra d a ş e n l i k l e r y a p ı­ lıy o r , b a ş k a y e r le r d e . So n g e c e s i, A d a n a ’d a H a c ı Ö m e r Sa b a n c ı K ü ltü r S i te s i n d e o l a ­ c a k d e n iliy o r d u . B i r g ü n ö n c e d e d i le r k i, e l e m e d e n g e ç e c e k s in iz , ö n e le m e . S a y ın ız ç o k g e l iy o . B a z ı k o n f e r a n s l a r d a K a r a c a o ğ la n ’a s a h ip ç o ğ u m u ş . B iz im D ü z iç ili â ş ık a r k a d a ş la r , ‘b iz le r b o ş a K a r a c a o ğ la n b u r a lı d iy o m u ş u k .’ A z e r b a y c a n ’d a n g e l e n l e r d iy o r k i, g a r d a ş ım K a r a c a ­ o ğ l a n n a s ı l o lu y o r d a T ü r k iy e ’n i n o lu y o , K a ra c a o ğ la n b iz im , A z e r ­ b a y c a n k ü ltü r ü . T ü rk iy e , g ü ç lü y ü k d iy e b u n a s a h ip ç ık ıy o . Y u g o s la v y a ’d a n g e lm iş e k i p ; o n l a r d iy o k i b i z i m k ü ltü r ü m ü z . A m e r i k a v e y a f e l â n y e r l e r d e n g e l m iş . H e r k e ş s a h ip ç ık ıy o . N e tic e B a k a l ı A k e v le r ’d e , ‘k o k te y l ’ d e n il iy o r b i r y e rd e y d ik . K a d ir li’ li b i r e m e k li ö ğ r e tm e n a r k a d a ş d a ş i ir c i. O ö ğ r e tm e n a r k a ­ d a ş , A z e r b a y c a n ’d a n g e l e n i n b i r i s i n e s o rd u : - S i z K a r a c a o ğ la n ’ı n e r e y e u y g u n g ö r d ü n ü z , s iz d e m i k a ld d iy e . O d a d e d i k i, T ü r k ç e k o n u ş u y o r : 3  ş ık K a ra y iğ it O s m a n ’ın a n la tım ıy la ... - H o c a m K a r a c a o ğ la n , d e d i b iz im a r a ş tı r m a m ız a g ö r e , b y a n lış h a k a r e t y a p m ış s ık T ü r k iy e ’y e . B iz im o z a n ı m ız d e ğ ilm iş . K a ra c a o ğ la n T ü rk iy e ’n i n o z a n ıy ım ış . C e b in d e n b i r g a z e te ç ık a r d ı; b i r d e ‘K a r a c a o ğ la n u f a k k i ta b ı ç ık a rd ı. Ü ç a s ı r ö n c e , d e d i K a r a - c a o ğ l a n ’ m k i ta b a y a z m ış o ld u ğ u k e l im e l e r b u g ü n k ü g a z e te y n e n , d e d i u y u şu y o r. H a , b iz T ü r k iy e ’y e g e l d ik , d e d i. T ü r k iy e ’y e g e ld iğ i­ m iz d e d o ğ u d a n , b a tı d a n , k u z e y in d e n g ü n e y in e , d e d i b i r a y o ld u , a r a ş tı n y o k . B a ş k a y e r l e r i n d ili [ = ş iv e s i, a ğ z ı] f a r k l ı ç ık tı. B u Ç u k u ­ ro v a , A d a n a ’y a g e ld ik k i, A d a n a ’d a k i d il, g a z e te y i tu tu y o r . G a z e ­ te y i tu ttu ğ u n a g ö r e , d e d i K a r a c a o ğ la n ’m ş i i r i d e g a z e te y i d u tu y o r. K a r a c a o ğ la n ’ m d e d i Ç u k u ro v a lı o ld u ğ u k a n a tm a v a rd ık . B iz ra p o r u m u z u b ö y le d u ta c a a k d e d ile r. A k ş a m o ld u , jü r i k u r u l m u ş .  ş ık la r a s ır a v e r iy o r la r . B e ş i n ­ c iy e ,  ş ık K a r a y iğ it’ i o k u d u l a r. B iz im b u r a d a n y a z ıp g ö n d e r d iğ im iz ş i ir i n g ü n ü d e ğ il. O , b ir g ü n s o n r a y a o k u n a c a k tı.  ş ık K a r a y iğ it, b u g a z e te h e c e s i , K a r a ­ c ao ğ lan k i ta b ı d u y u n c a e f k â r l a n ır . D iğ e r T ü r k iy e ’n i n iç i n d e n o l a n â ş ık la r , y a h u Ç u k u ro v a lı d e ğ ild ir i ş te K a r s lı d ır , A n te p li d ir , T ra k y a lıd ır , K a r a d e n iz b ö lg e s id i r ; b ö y le s a h ip ç ık ıp s ö z d e l â f k o n u ­ ş a n la r o lu y o rd u . B a k a lım  ş ık K a r a y iğ i t’e s ı r a g e l in c e  ş ık K ar ay iğ it O s m an n e d iy e c e k : İl d ış ın d a n g e l e n â ş ı k D ü z iç i’n e v a r d ın ız m ı G e li r k e n F a r s a k k ö y ü n d e n K a r a c ’o ğ la n s o r d u n u z m u K a r a c ’o ğ l a n g e c e l e r i G a z te o l m u ş h e c e le r i E d e b iy a t h o c a l a r ı K a r a c ’o ğ la n b u ld u n u z m u ( K ü l tü r ü m ü z h o c a l a r ı K a r a c ’o ğ l a n ’ı b u ld u n u z m u ) K a r a y iğ it D ü z iç i’n d e n K a r a c ’o ğ l a n F a r s a k k ö y ü n d e n K ır İs m a i l ’i n iç i n d e n K a r a c ’o ğ l a n s o r d u n u z m u ( İs m a il , T a b a k k ö y ü n d e n K a r a c ’o ğ l a n s o r d u n u z m u ) K a r a y iğ i t O s m a n y a r ış m a y a g ö n d e r d iğ i ş i i r i m a a l e s e f k a y ­ b e tm i ş . B u y ü z d e n b u r a y a y a z a m a d ık . N e d e n k a y b e tm iş o l a b i­ li r ? V e y a ş i ir , b u k a d a r k o la y n iy e k a y b o lu r ?  ş ık lık g e le n e ğ in d e ‘ş i i r ’ y o k tu r d a o n d a n , d iy e b ili r iz b e lk i .  ş ık tü r k ü l e r i n i , s ı r a s ı v e y a ‘ h a v a s ı’ g e ld ik ç e b e l l i a r a lık l a r la s ö y le r. B u y ü z d e n d e k o la y k o la y u n u tu lm a z . Ş i m d i d e b a ş k a b i r F a r s a k lı’y a k u la k v e re lim : K a ra c a o ğ la n K a r a c ’o ğ l a n B a h ç e F a r s a k k ö y ü n d e n V a ta n m ı d e ğ i ş ti i l m i d e ğ iş ti Sa y ilo ğ u lla n Fa rs a k so y u n d a n B a h ç e m i d e ğ i ş ti g ü l m ü d e ğ iş ti N e r d e a r a ş tı r s a n F a r s a k ’a b a ğ lı H o ğ d u y a y la s ı n d a y ü r e k le r d a ğ lı K a r a H a lil A ta o n u n d a o ğ l u İs im m i d e ğ iş ti ‘ k u l’ m u d e ğ i ş ti K a r a c ’o ğ la n H a ş a n E l i f f e r y a d ı G e z e rd i d ü n y a y ı v a r id i a tı B in a ltıy ü z le r d e o n u n h a y a tı S e n e m i d e ğ i ş ti y ıl m ı d e ğ i ş ti B i r p o s ta e y le m iş tu r n a y ı k a z ı Ş i ir d e a n l a tı r b a h a n y a z ı ‘ E l i f E l i f ’ d iy e in l e r d i s a z ı M ız r a p m ı d e ğ i ş ti te l m i d e ğ i ş ti B ü tü n g ö n ü ll e r d e b ü tü n d il le r d e B ü tü n ç iç e k le r d e a ç a n g ü lle rd e G e z e r id i d a ğ d a ta ş ta e lle r d e Ç ığ ır m ı d e ğ i ş ti y o l m u d e ğ i ş ti K a r a c ’o ğ la n F a r s a k e tm e y i n y a s a n 4 A s l ı b u r a l ıd ır y o k b e n i m ta s a m A n a C e n n e t b a b a H a lil k e n d is i H a ş a n B e d e n m i d e ğ i ş ti b e l m i d e ğ iş ti H e r ş a i r i n k e n d in e h a s ö z ü v a r D i ll e r in d e tü r k ü e ld e s a z ı v a r H a z e r 5 b a lı g ib i ta tl ı s ö z ü v a r K a y m a k m ı d e ğ i ş ti b a l m ı d e ğ iş ti 4 y asan : ağ ız , d ü z en, o y u n, d alav ere. 5 h az er: an z e r D e r t O z an ı y a z a r F a r s a k s o y u n d a n B u i l h a m ı a lm ış id im d a y ım d a n S i z e s e lâ m o l s u n G ü m ü ş k ö y ü n d e n K a le m m i d e ğ i ş ti e l m i d e ğ iş ti ( K a y n a k : M u s ta f a A k p ın a r. 5 6 y a ş ın d a , D ü z iç i G ü m ü ş k ö y ü n d e n .) Şim d i, f a k i r i n d e , K a r a c a o ğ la n ım ız m D ü z iç ili o ld u ğ u h u s u ­ s u n d a k i, ş u f e v k a lâ d e ‘il im ( !) y a z ı s ı n a b a k a b i l i r m is in iz ? ( N o t: B u y a z ı d e r le m e le r e b a ş la n m a d a n 1 8 . 4 . 2 0 0 5 ’t e y a z ılm ış t ı. ) b ir k a ç y ıl ö n c e , T ER ED EN YO K SA T ELEM E Ç A LM A K M I K O LA Y T E L E M E Y İ L İS A N S L A M A K M I? K a ra c a o ğ la n ’ı n Sa b u n Ç ay ı k e n a r l a r ın d a te le m e y iy e r e k b ü y ü ­ d ü ğ ü n ü v e F a r s a k lı o ld u ğ u n u e s k i d e n b e r i d u y d u k , a n c a k p e k ü z e r in d e d u ru p , s a h i p l e n m e k i ç i n h i ç b i r g a y r e t g ö s te r m e d i k . B u g a y r e ts iz li k b e lk i d e D ü z iç iım z d e y ü z le rc e â ş ığ ın y e ti ş m i ş o l m a ­ s ın d a n il e r i g e l m e k te d ir . " A la g ö z le r in i s e v d iğ im k e l kız B e n im g ö n lü m , s a n a d ü ş t ü g ü r p e d e n E ğ il b i r k e n a l y a n a k t a n ö p e y im C am u z s u y a s ıç a r g i b i ş a r p a d a n ■ G ü p ü r tü , g ü p ü r d e m e k , ş a p ı r t ı , ş a p ı r d a tm a k . K e l i m e l e r i n s e s le r le f ii li if a d e e tm e s i n d e k i h â r ik u lâ d e l ik , b u ik i m ıs r a d a n e k a d a r c a n lı, g ü ç lü h is s e d il iy o r ! A d a n a - K a ra is a lı n e y s e d e M e r s in - M u t’ta c a m u z u n n e iş i v a r A ll a h a ş k ı n a ? K a r a c a o ğ la n s a d e c e b u d ö r tlü ğ ü n d e n d o l a y ı D ü z iç i’ n d e n b a ş k a b i r y e r e a i t o la m a z ! P e k i, K a r a c a o ğ la n ’ ı n s ö y le d iğ i b i l i n e n : " B u n dan s o n r a t ü r kü s ö y le y e n , a n a s ın ın ... s ö y le s in ” i f a d e s i n d e k i ‘a ğ z ı k ı z ıl l ı k ’ , n e r e l i b i r i n e a i t o la b ili r ? Y a ş u f e tv a ta l e b i n d e k i e d e p s iz liğ e n e d e m e l i: “K ız ın ad ı F a t m a ’n ı n / Y ağ ı b a l a k a t m a n ı n /R a m a z a n l ı k t a kız ın an y a t m a n ın /H o c a m v a r m ı b u n u n g ü n a h ı? ” H o c a n ın c e v a b ın d a k i p i ş k in l iğ e b a k a r m ıs ın ız ? “H e y b ir e d i n s i z / E li y ü z ü b e l l i s i z / B ir d e r i y ağ s ız /N a s ı l g e ld in y a n ım aT T a m a m , f e tv a ta l e b i n i n K a r a c a o ğ la n i l e b i r il g is i y o k , g ü h a m n ı a lm a y a lım a m a b e n b u n u b i z i m s e v g ili D ü z iç im iz e a i t if a d e “ m a s u m i y e t’ m d e k i p a r a le ll iğ i a r z e tm e k ü z e r e y a z ıy o ru m . K a r a c a o ğ la n ’ım ız ı n D ü z iç ili o ld u ğ u h u s u s u n d a d a h a “ c id d i” d e lille r g e tir m i ş v e g e tir e c e k o la n h e r k e s e s a y g ıl a rım ı s u n u y o ru m . E ğ e r y u k a r ıd a k i if a d e l e r D ü z iç i lil e r e a i t i s e a ş a ğ ıd a k i a ğ ıtç ı k a d ın ın 'y â r e n li ğ i' n e r e l i b i r i n e a i t o l a b i lir : " B e n ö lü y e ö lü d e m e m Ö lü b e n im o lm ay ın c a B ir ö lü y e a ğ ı t m ’o lu r K ır kı b ir d e n ö lm e y in c e ” K ız ı k a ç ırd ın ız v e d a ğ d a k e n d i b a ş ın ız a n ik â h k ı y m a k z o r u n d a k a ld ın ız ? “ C a n lı o l a n h e r ş e y ş a h i tl i k e d e r ” f e tv a s ı n ı d a b a s tın ı z . B u y u r u n u z n i k â h m e tn i n e :6 - Ç o b an a r t ığ ı ç alı y ır t ığ ı O c ak b a ş ın d a k a r g a V u r du m d ü ş ü r d ü m ar g a - K ab ü lü s m ü ? - K ab ü lü s ! İş te s iz e k a y a g ib i s a ğ l a m b i r n ik â h . ( B u k e r e k a y n a k d a h a z ır, b k . K ir ik A li n i n  ş ık H alil H ik ây e s i, s o n k ıs ım la r .) O te l e m e k i, D ü ld ü l D a ğ ın d a n C e y h a n n e h r i n e k a d a r, k e k ik , ç iğ d e m , m e n e k ş e h â s ı l ı b ü tü n ç iç e k l e r i n ı tı r ı n ı ta ş ıy a n k o y u n v e 6 D ü z iç ili le r e / T e c irlile re n o t: A h m e t C e v d e t P a ş a , b u h u s u s ta b iz im  ş ı k K ir ik A li g i b i d ü ş ü n m ü y o r a m a c a n ı s a ğ o ls u n ! M e s e le , “ H o c a g e lm iş k e n h e p im iz n ik â h o la k ” m e s e le s i g a r d a ş l a r! H a z re tle , b u k o n u d a k i h e s a p la ş ­ m a m ız b itm e d e n , m e s e le n in p e ş in e d ü ş m e m e n iz ta v s iy e o lu n u r. k e ç i s ü tl e r i n d e n y a p ıla n v e D ü z iç i’ n e h a s e n g ü z e l ü r ü n le rd e n d ir . B a ş k a y ö r e l e r i n - m e s e l â B a tı ’n m y ö r ü k l e r i, T ü r k m e n l e r i - ta r a ­ f ı n d a n b ili n m e m e k te d ir . A c a b a te l e m e y i l i s a n s l a s a k d a m ı s a k la s a k - t a n ı t s a k d iy e c e k tim - y o k s a y e r f ı s tı ğ ı n ı A n a m u r ’d a n f e s ­ tiv a ll e g e tir d i ğ im i z g ib i, f e s ti v a l le m i ta n ı ts a k ? D ü n y a ’d a in c i r i n e n k a l i te l i s i n i n y e ti ş ti ğ i A y d ın ç e v re s in d e , i n c i r r e ç e l i D ü z iç i’n d e k i k a d a r g ü z e l y a p ıla m ıy o r. H a n i o l g u n la ş ­ m ış in c ir to p la n ır , ta r h a n a g ib i g ü n e ş te g ü n le r c e k u r u tu lu r , s o n r a r e ç e l i y a p ılır . A y d ı n d a i n c i r o l g u n la ş ır , r ü z g â r k a r a d a n e s e r s e d a lı n d a k u r u r y e r e d ü ş e r, to p l a r la r . R ü z g â r d e n iz d e n e s e r s e i n c i r o lg u n la ş ır v e ç o ğ u d a lın d a ç ü r ü y e r e k y e r e d ü ş e r. F ık a r a A y d ın lıla r d a ş a n s l a r ı n a k ü s e r l e r . A lla h ’ı n b i r k u lu ç ık ıp d a o d ü n y a n ın e n g ü z e l i n c i r l e r i n i ç ü r ü m e d e n to p la y ıp , g ü n e ş te k u r u tu p o ş e k il d e v e y a r e ç e l y a p a r a k d e ğ e r le n d ir m e z . H a tı r l a ttı ğ ı n ı z d a ‘u z u n i ş ’ d e y ip o m u z s ilk e r le r . A s l a n ta ş v e B e r k e B a r a jl a r ı, D ü z iç i’n d e i n c i r n e s l i n i n o c a ğ ın a i n c i r d ik m e k ’ ü z e re ! B iz i n c i r r e ç e l im iz i l i s a n s la y a lım d a s e v a b ı­ m ız a A y d m lıla ra h e d iy e e d e lim . B a lık b i l m e z s e H â lık , A y d ın lıla r b ilm e z s e A lla h b ils in ! B ild iğ in iz g ib i G ö k ç a y ır’ lı K ö ro ğ lu r a h m e tli o ld u . K ö ro ğ lu ’n u n tü r k ü l e r i n i s a ğ lığ ın d a g ö r ü n tü lü k a y d a g e ç e n ö ğ r e ti m g ö r e v lis i­ n i n b u ç a l ı ş m a s ı n ı a ra y ıp b u l u p ‘ li s a n s l a y a m a z ’ i s e k v e y in e G ö r ­ k e m H o c a n ı n y ir m i y ıl ö n c e D ü z iç i’n i n y a ş a y a n b ü tü n â ş ık la r ın ın tü r k ü l e r i n i k a y d e ttiğ i s e s b a n tl a r ı m , k a s e tl e r i n i ‘ li s a n s la y a m a z ’ is e k , e s e r l e r i n v e â ş ı k l a r ın r u h l a r ı n a F a ti h a g ö n d e r e li m v e y in e b u g ö r ü n tü v e s e s k a y ıtla r ın ı k a y b o lm a d a n b i r g ü n D ü z iç im iz e v e m il lî k ü ltü r e k a z a n d ır ıl m a s ı iç i n Y ü c e A ll a h ’a d u a e d e l im ! A n a la r ım ız ın i n e k s a ğ a r k e n , u s lu d u r s u n d iy e v e y a ıs ır g a n y o l a r k e n e l l e r i n i ı s ı r m a s ı n d iy e s ö y le d iğ i tü r k ü l e r i r ü z g â r la r d a n i s te s e k g e r i g e ti r i r l e r m i d e r s in iz ? Is ır g a n la r a v e r m e y i v a a d e tti k ­ le r i k ö y ü m ü z ü n e n g ü z e l k ı z l a r ı n ı p e r i l e r n e r e l e r e s a k la d ıl a r? “ G e li n ö ğ ü tl e r i ” d iy e b i r h a l k e d e b iy a tı ü r ü n ü n v a r lı ğ ın ı k a ç k iş i f a r k e t t i v e h i ç d e r l e m e k o n u s u e d ild i m i ? T a m a m tu r n a l a r in s a f l ı v e v e f a lı d ır ; s e h e r y e lle r i v e ta n y ıld ız la rı d a ö y le , a m a b ir a z d a b iz i n s a f l ı v e v e f a lı o l a lı m ! T u r n a la r d a n , s e h e r y e lle r i v e y ıld ız ­ la r ı n d a n b a ş k a ö ğ ü tl e r i d e r le y e b ile c e ğ im iz â ş ık la r ım ız , n i n e l e r i ­ m iz , d e d e l e r im i z d e n d e d e r le y e b il e c e ğ im iz k a d a r g e lin ö ğ ü tle r i d e rl e y e lim ! ‘ K o c a ç ı n a r l a r ı m ız ’ il e g ö ç ü p g itm e s i n l e r ! B a ş k a b i r d e y i ş le “ te l e m e y i l i s a n s l a m a k ” , “ te k e d e n te l e m e ç a lm a k ” t a n d a h a k o l a y d ır . [ D idim - 1 8 .4 .2 0 0 5 ] İŞ T E S İZ E G E L İN B İN 2009 Ö Ğ Ü D Ü : Y A Ş A , K A R A Y İĞ İT O S M A N ! y ı l ı M a r t a y ın d a b u k i t a b ı n y a y ı n a h a z ır l ı k ç a l ı ş m la r ı s ü r e r k e n , K a r a y iğ it O s m a n ’d a n s o n k a y ı tl a r g e ld i. B u k a y ıt­ la rd a , ta m d a b e n i m a r a d ığ ım , â ş ığ ın k e n d i g e l in m e d e s ö y le d iğ i b i r ‘g e l in ö ğ ü t u v a r d ı.  ş ık ö ğ ü d ü n ‘ h e y k â s i n i ’ d e a n l a tı y o r v e b u h u s u s ta s ö y le n e ­ c e k s ö z b ır a k m ıy o r d u : D ü z iç i’ n d e ö y le b i r g e l e n e k v a r d ır k i e s k i g ü n le r d e , h e r h a n g i b ir, e s k id e n g e l in g e l d iğ i z a m a n y a ş lı b i r te y z e , a ğ z ı y a k ış a n , g e lin ö ğ m e â d e tl e r i v a r id i. İş te g e lin e v d e ğ i ş ti, y e r y u r t d e ğ iş ti, i ş te g e lin e ö ğ ü t v e r i l s i n k i a k ıll ı o ls u n d ü ş ü n c e s i v a r id i. B u n a b i r ç o k y e r d e ş a h i t o ld u m . B a ş k a l a r ı n a b e n y a p a m a ­ d ım a m m a b i r g e l in g e tir d i k , h a tı r ı m a g e lm e d i. 2 0 0 4 ’ te i k i n c i g e lin g e l in c e , b a k tı m k i e v d e o ğ l a n tü k e n i y o , b i r d a h a g e lin g e lm e y ic i! B u e s k i g e l e n e k a k lı m a g e ld i. G e li n g e l d iğ i z a m a n la r d a i ş te d ü ğ ü n e v i n i n a v lu la r ın d a h a la y l a r ç e k i liy o r ş e n l i k l e r y a p ı­ lıy o r. A y n e n b iz im b u r a d a d a u y g u la n m a y a b a ş la d ı b u . B u h a la y e s n a s ın d a ‘k a y ın b a b a d a g e l s in ’ d iy o la r, k o y m u y o rl a rd ı. K a r a y i­ ğ i t d e b u r a y a g e l in c e K a r a y iğ it’ in e f k â r ı a r ta r . D e r k i z u rn a c ıy a : - G a r d a ş ım b i r “ E lâ g ö z lü b e n li d il b e r ” m a k a m ı ç a l b a k a lım . O d a z a n n e tt i k i i ş te d e v a m lı h a la y la rd a s ö y le n e n e lâ g ö z lü b e n l i d ilb e ri m i s ö y le y ic i? - O l u r a ğ a , d e d i. B a k a l ı m ç a l g ı c ı o n d a n ç a l s ı n , K a r a y iğ i t O s m a n d a b u n d a n ç a ls ın . B u ik in c i g e lin e n e d e s in ? A m a n b iz d e o ld u ik i g e lin G e lin i m ta tl ı o la s e n i n d ilin Ö n ü n d e v a r u z u n y o lu n H a y ırlı o l s u n y o l g e l in im ( Ö n ü n d e v a r u z u n y o lu n H a y ırlı o l s u n y o l g e lin im ) A n a n b a b a n ı u n u tm a B iz l e r i k e n a r a a tm a S e n g o c a n d a n ö n c e y a tm a O ls u n d il in b a l g e lin im ( D i lin o l s u n b a l g e lin im S e n g o c a n d a n ö n c e y a tm a ) N ’o l s u n K ar ay iğ it n ’o ls u n ( K u z u m ) s e n i n d e b i r g e l in in o l s u n K a p ın d a m a ll a r ç o ğ a ls ın H iç g ü lm e s i n e l g e lin im ( K a p ın d a m a lın ç o k o ls u n H iç g ü lm e s i n e l g e lin im ) G e li n d e b u g ü n lü k b u s ö z e u y u y o r. A m m a i l e r is in i b il e m iy o k . İn ş a lla h c ü m le â le m in g e l in i d e b ö y le o lu r ! [ D idim - 2 1 .3 .2 0 0 9 ] Ü Ç Ü N C Ü K İT A P H A Z IR L IK L A R I H e r y ıl b i r k i ta p ç ık a r a b i lm e a rz u m u z u , M u s ta f a K ö s e a n l a ­ t ı m l a r ı n ı n G ö r k e m H o c a m ı n k i ta p l a r ı n d a y e r a l a m a y a n l a r ın ı k ita p la ş tır a r a k g e rç e k le ş ti rm e y e k a r a r v e rd ik . O z a n T ü lü c e , İs m a il G ö r k e m ’ i n e v v e lc e in c e le d iğ i G ü z el A h m e t ( = G A H ) , H an M ah m u t ( = H M H ) , B a l B ö y r e k [ = B e y B ö y r e k] ( = B B H ) , H elv ac ı G ü z eli ( = H G H ) v e  ş ık H alil (= A H H ) h ik â y e le r i n i k i ta b ı n a a l m a m ı ş tı . A y n ı â ş ık ta n d e rle d iğ im , B e y o ğ lu , Y az ıc ıo ğ lu ,  ş ık H a a h ik â y e s i v e b a z ı ‘y o z tü r k ü ’ [ = h ik â y e s iz tü r k ü ] v e a ğ ı tl a r ı d a b e n y a z ıy a a k ta r m a y a ç a l ı ş tı m . C D k a y ı tl a r ı n d a k i e k s i k v e a n l a ş ı l m a y a n k ı s ı m l a r iç i n d e M u s ta f a K ö s e il e g ö r ü ş m e k g e re k iy o rd u . 2008 y ılı A ra lık a y ın d a k i K u rb a n B a y ra m ın d a k i D ü z iç i z iy a tim d e ö n c e İs p i r O n b a ş ı y a u ğ r a d ım . Y u k a r ıd a a r z e tti ğ i m ü z e r e , M e h m e t O v a n ı n Ö ks ü z A li h ik â y e s in i, ç o k y a k ın d o s tu o l a n İs p i r O n b a ş ı’d a n d e r l e m iş ti m . A ş a ğ ıd a a rz e d e c e ğ im ü z e r e , b e n d e b u h ik â y e y i y a z ıy a a k ta r ­ m a y a ç a lış ıy o rd u m . C D ’d e s e s k a y d ın d a n , a n la y a m a d ığ ım p e k ç o k y e r v a rd ı. Y a z ıd a k u ll a n d ığ ım b il g is a y a r ı d a a l a r a k e v in e g i tti m . İs p i r O n b a ş ı il e y a z ı n ın ü s tü n e e ğ ilip , - h a y ır a b a n ıp - b i r tü r k ü y ü , b ir y a z ıy ı o k u y u p , g a y r e tli ik i ö ğ r e n c i h e y e c a n ıy la , a n la y a m a d ığ ı­ m ız y e rl e re h a y ıf l a n a r a k ç ö z m e y e ç a lı ş tık . K a y ıt e s k iy d i v e p e k ç o k y e r i ç ö z e m e d i k . İs p i r O n b a ş ı g ü z e l b i r s ü rp ri z le , M e h m e t O v a n ı n b i r f o to ğ r a f ı n ı s a n d ığ ın d a n b u l d u v e b a n a v e rd i. İs p i r A m c a v e a il e s i n i n r e s i m l e r i n i ç e k e r e k , o r a d a n a y rıld ım .  ş ı k M u s ta f a K ö s e n i n  ş ık H ac ı h i k â y e s i n i y a z ıy a a k t a r ­ m a y a ç a lış tığ ım g ü n le r d e , K ırg ız y a z a r C e n g iz A y tm a to v ’u n G ü n O lu r A s r a B e d e l is im li r o m a n ım d a o k u y o rd u m . O k i ta p ta a n l a tı ­ l a n b i r h ik â y e , b iz im  ş ık H ac ı h ik â y e s in e o k a d a r ç o k b e n z iy o rd u k i, s a n k i ik iz k a r d e ş s a n ır s ın ız ! B u k a r d e ş li ğ i v e b e n z e r li ğ i a n l a tm a k ü z e r e ş u y a z ıy ı k a le m e a lm a y ı d e n e d im : ‘ G Ü N O L U R A S R A B E D E L ’ H E R T Ü R K Ü T A R İH E S e n i , C e n g iz A ta ’m n G ü n O lu r A s r a B e d e l r o m a n ı n d a ta n ı ­ y ın c a , n a s ıl s e v in d im b ile m e z s in , d e r le m e c i A b u ta ü p K u ttu b a y e v ! T a r i h in e , k ü l tü r ü n e s a h ip ç ık m a y a ç a l ı ş tı ğ ın v e tü r k ü le r , e f s a n e ­ l e r d e r le d iğ in iç i n m a n k u r tl a n n ı z ta r a f ın d a n k a tl e d i l m e n e d e n e k a d a r ü z ü ld ü m b i l e m e z s i n ! Ş i m d i s i z i n - v e t a b i i k i a y n ı z a m a n d a b iz im o l a n - a v a z la r ın ın ç ık tığ ın c a M an as D e s t an ı s ö y le y e n b i r m il­ l e ti n i z v e K ır g ız i s ta n d iy e b i r d e v le ti n i z v a r. S a n a r a h m e t d iliy o ­ r u m K u ttu b a y e v . 2 0 0 8 . y ıld a C e n g iz A ta d a u ç m a ğ a v a rd ı. O n a d a r a h m e t d iliy o r u m . H a n i, d e r l e m e le r iç i n , C e n g iz A ta : “ K ale m in y az d ığ ın ı, n a c a k s ile m e z " d iy o r y a K u ttu b a y e v , k i s e n b u v a z if e y i h a y a tın p a h a ­ s ı n a i f a e t ti n ! B e n d e s e n i n g ib i d e r l e m e le r y a p m a y a ç a lı ş ı y o ru m . B iz im a k s a k a l la r ım ız d a “ ç o b an y ıld ız ı, d ağ lar , t u r n a la r v e t ü r k ü le ­ r in iz h â le n v a r s a , e n k ö t ü ş a r t l a r d a b il e E r g e n e k o n d a n ç ık ab ilir s in iz ” d iy o rla r . V e s e n i n d iğ e r s ö z ü n : “ N e g ü z e l t ü r k ü le r y a k a r m ış e s kile r ! H e r t ü r kü t e k b a ş ın a b ir t a r ih s a n k i . ” B iz o r a l a r d a n , 1 0 0 0 y ıl k a d a r ö n c e g e l d ik a m a “ m a n k u r t” u u n u tm a d ık ; s a d e c e " m a n k u r t” y e r i n e “ m a n k o lm u ş ” d iy o ru z C o lam a n la n m ız a . Siz in S a r ı- Ö z e k b o z k ır la r ın ız g ib i, b i r Ç u k u ro v a ’ m ız v e s i z i n y ı r c ıl a n n ı z g ib i o k a d a r ç o k y ır c ım ız , “ B e g im a y tü r k ü le ­ r i n i z ” g ib i o k a d a r ç o k tü r k ü m ü z v a r b iz im ! H a y â l i ş te - b a n a , s i z i n Is s ı k G o llü G a n ’ n ı n d e li o ğ l u d e m e z ­ s i n u m a r ım - b i r d ü ğ ü n d e , [ = S a r ı- Ö z e k ’ t e v e y a Ç u k u ro v a ’d a] s e n K u ttu b a y e v , k a r ı n Z a r i f e , ç o c u k l a r ı n ız E r m e k , Sa u la , d o s tl a r ın Y e d ik e , K a z a k e , b ü tü n B o r a n lıl a r , h a t t â C e n g iz A ta , b u l u ş s a k v e R a y m a l ı- A g a il e B e g im a y , A ş ık H a c ı il e h a s m ı y ır c ı k ız , k ır k g ü n , k ı r k g e c e y ı r l a r s ö y l e s e l e r , a tı ş s a l a r ! C e n g iz A ta , a k s a k a l o ls a , h a k e m li k e ts e . R a y m a lı- A g a o k a d a r ta l i h s i z ,  ş ık H a c ı o k a d a r i h ti y a tl ı o l m a s a . O n l a r e r s e m u r a d ın a ! .. B a n a , I s s ı k G ö llü G a n ’n ı n d e li o ğ lu d e m i y o r s u n d e ğ il m i K u ttu b a y e v ? K u ttu b a y e v , b e n R a y m a l ı- A g a il e B e g im a y ’ ı ta n ı y ı n c a Is s ı k G ö llü G a n ’ n m d e li o ğ lu g ib i s e v in d im . E ğ e r b i z i m  ş ık H a c ı ile h a s m ı y ır c ı k ız ı ta n ıs a y d m ız , s i z d e , C e n g iz A ta d a e n a z b e n im k a d a r s e v in ir d in iz . H a n i, y ı r a R a y m a lı- A ğ a il e r i y a ş la r ın d a , y ır c ı v e k e n d is in e â ş ık o la n 1 9 y a ş ın d a k i B e g im a y il e k a r ş ıla ş ıy o r. B e g im a y , R a y m a lıA g a’y a h e m a tış m a k , h e m d e e v le n m e k iç in m e y d a n o k u y o r. A n c a k a k r a b a la r ı b u n a ç o k b ü y ü k te p k i g ö s te r iy o r la r v e o n u b i r a ğ a c a b a ğ la y ıp h iç b ir ş e y y a p m a s ın a iz in v e r m iy o rla r. E f s a n e , R a y m a n lıA g a ’m n s ö y le d iğ i h a z i n tü r k ü le r le b itiy o r . B iz i m  ş ık H a a d a , il e r le m iş y a ş ın d a , g e n ç b i r y ır c ı k ız il e b i r d ü ğ ü n d e k ıy a s ıy a a tış ıy o r . B e n , b u ik i h ik â y e a r a s ın d a k i b e n z e r li ğ e h e m h a y r e t e tti m , h e m d e ç o k s e v in d im ! Is s ı k G ö llü G a r ı n ı n d e li o ğ lu o lm a y a ç o k t a a n ra z ıy d ım !.. A m a K u ttu b a y e v , s e n d e C e n g iz A ta d a b i l i r s i ­ n iz k i, b i z n e S a r ı- Ö z e k ’ te , n e d e Ç u k u ro v a ’d a y u k a r ıd a b e l i r ti ğ im , h a y â l e tti ğ i m g ib i b i r b u lu ş m a y ı s a ğ la y a m a y ız ! A m a b u ik i k a r d e ş h ik â y e y i d e , k a r d e ş li k le r in i d e , h e r k e s d in ­ le m e li , b i lm e l i d e ğ il m i K u ttu b a y e v ? B u y ü z d e n , b u ik i h ik â y e y i, k a le m im s ü r ç e r s e , h e r ik in iz d e n d e b a ğ ış la n m a m ı d il e y e r e k , b u r a d a y a z m a y a ç a lı ş a c a ğ ım : R a y m a l ı- A g a E f s a n e s i n i C e n g iz A ta , G ü n O lu r A s r a B e d e l k i ta b ın d a b a ş ta n s o n a a n l a tm ış . B u r a d a e f s a n e n i n tü r k ü l e r i n i n s a d e c e b i r k ı s m ı m k a y d e d ip ,  ş ık H ac ı h ik â y e s in i d e k a y d e d e lim .  ş ık H ac ı h ik â y e s in i b iz im y ır c ıl a rım ız d a n , 8 5 y a ş ın d a k i  ş ık M u s ­ ta f a K ö s e ’d e n a k ta r a c a ğ ız . R A Y M A L I-A G A E FS A N E S İ B e g i m a y , ta m b u r u n u n te l l e r i n e d o k u n a r a k R a y m a l ı- A g a ’y a h i ta p e tti : - D e r d im i b i l e s i n e y u lu â ş ı k , a d ım ım ı n a s ı l a ttı m , a y a ğ ın n a s ı l g e ld im b e n b u g ü n . K ü ç ü k lü ğ ü m d e n b e r i s e v iy o r u m s e n i R a y m a lı- A g a , e y T a n n v e r g is i, e y H a k â ş ığ ı! G ö lg e g ib i a r d ın a d ü ş ­ tü m s e n i n , e z g i le r i n i İlâ h i g ib i, d u a g ib i, m a n i l e r i n i s i h i r l i s ö z le r g ib i e z b e r l e d im . T a n r ı c ü r e ti m i b a ğ ış la s ın , s e n i n g ib i b i r m ü z ik u s ta s ı il e a t ı ş ­ m a k , y a r ı ş m a k i s te d i m . Y e n il s e m n e ç ık a r , r a m o l s a m n e g a m ! S a n a m e y d a n o k u y o r u m , b ü y ü k ü s ta d , h a y d i, s ö z s e n i n ! K o n u ş ­ s u n ta m b u r ! R a y m a l ı- A g a , ta m b u r u n u a ld ı, t e l l e r i n i a k o r d e t t i v e u s ta p a r m a k l a r ıy la d o k u n d u . O g ü n d e n b e r i y e r y ü z ü n d e s ö y le n e g e ­ l e n “ B e g i m a y T ü r k ü s ü ” i ş te b ö y le d o ğ d u : " ... U z a k la r d a n b u l a k b a ş ı n a s u s u z lu ğ u n u g id e r m e k iç i n g e l­ m i ş s e n , b e n d e r ü z g â r g ib i e s e r g e l ir, a y a k l a r ın a k a p a n ı r ı m B e g i­ m ay ! K a d e r im d e b u g ü n ü n s o n g ü n ü m o ld u ğ u y a z ılı y s a , ö l m e m e k iç i n d i r e n i r i m B e g im a y ! B u g ü n d e ğ il, y a r ın d e ğ il, s e n v a r o ld u k ç a h iç ö lm e m B e g im a y ! Ö lü r s e m d ir i li r im , ö lü r ö l ü r y in e d ir ili r im B e g im a y ! H e p s e n s iz k a lm a m a k iç in y a ş a r ım , s e n s iz k a lm a k k ö r o lm a k ­ tır , g ö z s ü z o l m a k tı r ...”  ş ık la r tü r k ü s ö y le m e y e d e v a m e d iy o r la r d ı. V e i ş te y e p y e n i b i r tü r k ü d a h a d o ğ m u ş , d u d a k la rd a d o l a ş m a y a b a ş l a m ı ş tı : “ .. A ş k o d u n a d ü ş e n m a ra l, s a b a h e r k e n m e le m e y e b a ş la y ın c a s e s i d a ğ la r d a , b o ğ a z la rd a y a n k ı y a n k ı d u y u lu r..” d iy o rd u R a y m a lı. K u ğ u k u ğ u s u n d a n a y rı d ü ş e n d e , g ü n e ş b ile g ö z ü n e k a p ­ k a r a b i r l e k e o l a r a k g ö r ü n ü r ...” d iy e c e v a p v e r iy o r d u B e g im a y . R a y m a lı- A g a : " .. B e n i m r u h u m r ü z g â r o lu p u z a k la r a g i tti , S o n r a y a ğ m u r o l u p to p r a ğ a k a r ı ş tı , Se v g il im d e n a s l a a y r ı d e ğ ilim , B e n o n u n s a ç l a r ıy ım , n e f e s i y i m ..” " .. Se v g il im g ü n d o ğ a r k e n u y a n d ığ ın d a B i r d a ğ k e ç i s i o lu p in e c e ğ im d a ğ la r d a n .. B i r k a y a y a ç ık ıp d ik ile c e k , O n u n ç a d ır d a n ç ı k m a s ı n ı b e k le y e c e ğ im .” " ... O o c a ğ ı y a k tı ğ ı z a m a n a te ş i n i n d u m a n ı o l a c a ğ ım , Ç e v re s i n d e d o la n a c a ğ ım ! A tım d ö r tn a l a s ü r ü p g id e r k e n D e r e g e ç id in i g e ç e r k e n S u o l u p a t ı n ı n to y n a k l a r ı a l tı n d a s ıç ra y a c a ğ ım . Y ü z ü n e , e l le r i n e s e r p il e c e ğ im .. Se v g il im tü r k ü s ö y le y e n d e O n u n s e s i, tü r k ü s ü o l a c a ğ ım ...” [ C e n g iz A y t m a t o v ’u n “G ü n O lu r A s r a B e d e l ", İ s t a n b u l 2 0 0 8 , s. 3 3 5 - 3 5 5 k i t a b ın d a n ö z e t le n m iş t ir .] Â Ş IK H A C I H İK  Y E S İ Şim d i, h e r y e rd e â ş ık y e tiş m iş , y a n i g e l iş m iş , ta b i i b a z ı â ş ık la r b e ll i y a n i, b e l i r s i z l e r d e v a r, ta n ı n m a m ı ş y a n i ; b e l i r s i z o l a n l a r ta n ı n m a m ış , ta n ı n a n l a r v a r. H a ta y ’ ın z a n n e d e r s e m K ı r ı k h a n ’a b a ğ l ı C e y la n lı k ö y ü v a r. B u C e y la n lı k ö y ü n d e d e b i r â ş ı k y e ti ş ti . N e r e v a r s a ç a la r s ö y le r , f a k ir am m a! G ü n ü n b ir in d e b ir a z b a ğ ç u b u ğ u h a z ır la m ış , e ş e ğ e d e - s ö z ü m o n a - s a r m ı ş , k ö y k ö y d o l a ş ı n m ı ş ; i ş te e k m e k p a r a s ı n e s a ta b i l i r ­ s e m d iy e ! H a ta y ’ ın D ö r ty o l ’d a d a b e ll i b i r a d a m ın d ü ğ ü n ü v a r m ış . O d a g e l m iş d ü ğ ü n e , â ş ık . G e lm iş o ra y a k i k ız la r o y n u y o , b a ş t a k ı z ın b i r i h e m i o y n u y o , h e m i s ö y lü y o . O z a m a n d a, e ş k ıy a , ç o k e ş k ıy a la r d a g e lm iş d ü ğ ü n e . D ü ğ ü n y e m e ğ i y e m e k m ü b a h [ = s e v a p ] ! D ü ğ ü n e g i tm e k d e v a c ip . U la n , e ş k ıy a l a r b a k m ış ım ı ş ,  ş ık H a c ı d a o rd a . - U la n H a c ı A ğ a ş u k ız ı g ö r ü y o n m u ? - H e !.. - U la n b u n a b i r c e v a p v e r ! H e r â ş ı k c e v a p v e r e m e z im i ş . - Ş u n u n la n a tış a m a n m ı? - Y a v a tı ş ı r ı m a m m a o b i r a ğ a g iz i, b e n i s e b i r f a k ir ! B e l k i b i r y e rd e , b i r g ü c e n d i r ir i m d e , b a n a b i r z a r a r ı o lu r. F a k ir li ğ im b a n a y e tiy o z a te n , d e d i a d a m . - Y o k , s a n a k im s e b iş e y d iy e m e z d e d i le r e ş k ıy a la r , y e te r k i ş u n a c e v a p v e r.  ş ı k ş ö y le o tu r d u , g iz h e m i o y n u y o h e m i d in e l ip [ = a y a ğ a k a lk ıp ] s ö y lü y o .  ş ık H a c ı a ld ı s a z ın ı, - b iz im A li g ib i- b i r d ü z e n v e r d i. Sa z ın g e ld iğ i ta r a f a g iz y ö n ü n ü d ö n d ü , d a ğ n iy o [ = d ik k a tlic e b a k ıy o r ] . A ld ı b a k a lı m , o r d a o â ş ığ m a n g iz b ir b ir i n e n e sö y lü y o , d e ğ e rli a r k a d a ş l a r b u r d a n e d in li y e : G ü z e lle re ş i r i n g e l ir s ö z le r i m S iz i g ö rd ü m d u tm a z o l d u d iz le ri m Ç o k ta n b e r i e s i r id i g ö z le r im İk i g ü z e l ı r a s t g e ld i g ö z ü m e K ız k a r a y ıla n g ib i b e li ğ i ö n ü n e d ü ş ü rd ü â ş ığ ı g a r ş ıs m a a ld ı, b a k a lı m : Y a k m a o ğ la n a ta ş ı n ı ö r d ü n ü 7 Is s ız k o r u m v a ta n ı n ı y u r d u n u E ğ e r â ş ı k i s e n k a ld ır p e r d e n i G e l o tu r g a r ş ım a y ü z ü m e s ö y le Y a n i ‘b e r i l l e k g e l, y a k l a ş ’ d iy o r. İh ti y a r l a r ı n y a n ın d a o tu r u ­ y o r ad am y a! Si z g ü z e ll e r o l u r b i z i m p i r im iz Y â d e lle r e ç ık a r m o l a s ı r r ı m ız B iz â ş ı ğ ız g ü z e l ö ğ m e k â r ım ız H a k k ’ı s e v e n g ü c e n m e s in s ö z ü m e Y ü k ü k u m a ş o l a n e le s a ta r m ı V a k ti g e lm e y in c e b ü l b ü l ö t e r m i B a n a b a h a y ın a n ( o ğ l a n ) g ü c ü n y e te r m i B a k m ıy o n m u a l tı n ım a g a z im e 7 A le v li b i r a te ş i n d e v a m e d e n k ıs m ı. S a ç ı n s ü m b ü l z ü lü f l e r i n s ı r m a m ı D ili n ş e k e r d u d a k la r ın h u r m a m ı S a n a v e r e n A ll a h b a n a v e r m e m i B a k m a z m ı s ı n a n lım d a k i y a z ıy a E li n d u r m a z g ü l d a lı m e ğ e r s in K im in ö ğ e r d e k im i n k a r a r s ın N e rd e g ü z e l g ö r s e n b o y u n e ğ e r s in B e n g id e r s e m u la ş a m a n to z u m a ‘ B e n g e n c im , s e n i h ti y a r s ın b a n a d e n k g e l e m e n ’ d iy o r k o c a ! M e v lâ ’m k a n a t v e r s e g ö k te u ç a r ım D o s tu m u n a n d ü ş m a n ım ı s e ç e r im S e n i n g ö y n ü n o ls a a l ı r g a ç a r ım S u n a b o y lu d ü ş e r m i s i n iz im e B e r i y a k la ş o ğ l a n ö te y ır a m a T a tlı s ö z l e r m e r h e m o l u r y a r a m a K u r b a n o la m â ş ı k b iz i k a r a m a K a d a n a la m k ö tü d e m e y ü z ü m e K ö tü y e y ö n e l m e z b e n i m a y a rım N e re v a r s a m h a tı r g ö n ü l s a y a r ım K im s e y i k a r a m a m g ü z e l ö ğ e ri m Y a v aş y a v a ş d ü z e n v e r ( i) r i m s a z ım a S e v e r im g ü z e li n g ö ğ s ü a ğ ın ı S e n i n g ib i g ü z e ll e r in ç o ğ u n u N e n e d ip d e u y u tm u ş u m d iz im e ( S e n i n g ib i g ü z e ll e r in ç o ğ u n u Sa z ç a b p d a u y u tm u ş u m d iz im e ) Y e ry ü z ü n d e a r ı l a r ı n b a lı y ım G ö k y ü z ü n d e h u r i l e r i n b ir iy im A n a m m e l e k , o ğ la n , b e n d e h u r iy im B e n g id e r s e m u l a ş a m a n to z u m a  ş ık H a c ı m s ö y le r s ö z ü n s a ğ ı n ı [ = e s s a h : d o ğ r u ] B u n u s ö y le y in c e , ‘u la n b ra v o H a a ’ d e d ile r. K ız ın b a b a s ı d a d ü ğ ü n e g e l m e m iş . B i r h a b e r o ld u k i, k ız ın ın a n [ = k ız ın ile ]  ş ık H a c ı is m in d e b i r â ş ı k ç a k ı ş tı [ = a tış tı ] . K ız ın ­ d a n ü s tü n g e ld i. A ra d a n b i r k a ç g ü n g e ç ti. D e d i k i: - U la n , o â ş ığ ı b a n a b u lu n , d e d i g ız m b a b a s ı. G ittile r, a d a m k ö y le rd e ç u b u k s a tıy o ; b u ld u la r â şığ ı, d e d ile r k i: - S e n i M e h m e t A ğ a is ti y o r . - N a s ıl M e h m e t A ğ a ? - D ö r ty o l ’d a g ı z ın a n tü r k ü s ö y le ş m i ş s i n iz y a ! -H e! - O n u n b a b a s ı M e h m e t A ğ a is tiy o . H a ta y ’ı n a ğ a s ı, o z a m a n . ‘ U la n , a ğ a n e d ic i b e n i ’ d iy e re k g e n e d e a d a m ç e k in iy o ! V a rd ı M e h m e t A ğ a n ın y a n m a , ‘s e lâ m - a le y k ü m s e lâ m ’ A k ş a m ın a n d o lm u ş iç e r i. E v e li â ş ığ a b i r d e ğ e r v a rd ı. Şim d i h i ç b i r d e ğ e r i k a lm a d ı! T e le v iz y o n ç ı k tı , k e y i f ç ık tı. T e le v iz y o n k e y i f o lu n c a ! K e y if d e , te le v i z y o n d a â ş ı ğ ıd ı! B i r d e ğ e ri v a rd ı. M i l l e t to p l a n m ı ş .  ş ı k H a c ı d a v a rd ı, s e l â m - a le y k ü m s e lâ m ’ , o tu r d u l a r ; h o ş b e ş e tti l e r . Y e m e ğ i n e y i y e d i k te n s o n r a : - U la n H a c ı, â ş ı k , d e d i. - N e v ar? - D ö r ty o l’d a b i z i m g iz d ü ğ ü n e g ittiy d i, o r d a s ö y le ş m i ş s i n iz . Ş u n la r a [ = m is a f ir le r e ] b i r tü r k ü s ö y le b a k iy im . B ir i g e l in b i r i g iz . A d a m ın o ğ l u n u n b i r i e v li y m iş ! G e lin i n e n g iz a m m a . G iz g e l in d e n y a k ış ık lı , g e l in g ız d a n y a k ış ık lı! İk i s i d e g ü z e l y a n i. M e th e d e c e k k a d a r v a r. H e r i n s a n m e th e d i l m e z . İk i ş e y d e n m e th e d i l i r i n s a n , y a k ö tü l ü k te n , y a i y i l i k te n ; b a ş k a ş e y ­ d e n m e th e d il m e z .  ş ık H a c ı a ld ı b a k a l ı m g e n e o r d a , M e h m e t A ğ a n ı n h a n e ­ s i n d e , n e s ö y le d i. D e ğ e r li a r k a d a ş l a r b u r a d a n e d in le d i: İk i g ü z e l ı r a s t g e ld i g ö z ü m e H ü r ü m ü m e l e k m i h e r h a l b o ş d e ğ il B ir i s i e lm a s d a ( a m a n ) b i r i c e v a h ir İk is i d e b i r a ta c a k ta ş d e ğ il G ü z e lle r i m e t h e tm e l i y e r in d e E ş i y o k tu r A n ta k y a 'n ın e l in d e S u ( u ) d i A r a b is ta n , U ru m e l in d e İk is i d e b i r g ö r ü lm ü ş iş d e ğ il İk i g ü z e l g ö rd ü m g a y e t d e g ü z e l G ö r e n y i ğ i tl e r i n b a ğ n n ı e z e r H a m e [ y ] li ta k ı n ı n d e ğ m e s in n a z a r G ö z le g ö rd ü m r ü y a d e ğ il d ü ş d e ğ il İk i g ü z e l g ö rd ü m s a ç l a r ı s ı r m a B ir i g ö v e l ö r d e k , b i r i s i tu r n a B ir i Ş a m b a s tığ ı , d u d a k la r h u r m a A ğ z ın d a k i in c i d e ğ il, d iş d e ğ il D iy o r  ş ık H ac ı ’m b u b ö y le o l s u n S a r a r s a d a s e n i b i r y iğ it s a r s ın G e li n i n s a h ib i h a y ır ın g ö r s ü n Şu g ü z e l k ız b i r k ö tü y e e ş d e ğ il S e n c e d e b u k a rd e ş i k i h ik â y e , k u tl u b i r s ö ğ ü d ü n ik i d a lı d e ğ il m i K u ttu b a y e v ? Sa n a , C e n g iz A ta y a , R a y m a lı- A ğ a y a , B e g im a y ’a ,  ş ık H a c ıy a , h a s m ı ‘y ı r c ı k ı z a r a h m e tl e r , b i z i m y ır c ı M u s ta f a K ö s e y e u z u n ö m ü r le r d il iy o r u m K u ttu b a y e v ! [ D idim - 1 0 .0 2 .2 0 0 9 ] D Ü Z İÇ İ H A L K K Ü L T Ü R Ü N D E T Ü R K Ü C Ü L Ü K V E D İN D A R L IK : Â Ş IK K A R A Y İĞ İT O S M A N ’ IN 'H A C I E M M İ* İ L E İ M T İ H A N I C D ’ l e r i y a z ıy a a k ta r ı r k e n Ö ks ü z A li h ik â y e s in in : “ D iv a n d e r l e r te l l i tu r n a d iv a n ım K a ç ın ı y e d in k a r a k u ş ta n s a y a n ın S a h i b i d e ğ i lis in ] s e n b u m a y a n ın Şa h in g e re k p e n ç e v u ru p av ala ” d ö r tlü ğ ü n ü n il k ik i m ıs r a s ın ı b i r tü r lü ç ö z e m iy o rd u m . İs p ir O n b a ş ı il e d e ç ö z e m e d ik . A y r ıc a , h e r â ş ı k f a r k l ı s ö y lü y o rd u . A s lın d a b u tü r k ü l ü h i k â y e n i n D ü z iç i’ l i â ş ı k l a r ta r a f ı n d a n ik i v a r y a n tı , b i r b u ç u k s a a tte n ik i, s e k iz v e o n s a a te k a d a r d e ğ iş ik s ü r e le r d e , a n l a ­ tıl m ış v e a n l a tı l m a k ta d ır . K a ra y iğ it O s m a n ’a d a b u h ik â y e v e a n l a ttığ ı D a d a lo ğ lu r iv a ­ y e tin d e k i ç ö z e m e d iğ im y e r l e r i s o r a c a k tım . K e n d i a n l a tı m l a r ı n ı n ç ö z ü m ü n ü y a p tık . S ö z n a s ı l s a , b a z ı h o c a l a r ı n - i m a m v s .- â ş ık lı ğ a b a k ış l a r ı n a g e ld i. G ü c ü k H o c a , “ K u r a n o ku m ay ı b ilm iy o r s an ız K ar ac ao ğ lan k it a b ı o ku y u n ” d e m iş ti a m a b ü tü n h o c a l a r v e y a k e n d in i d in d a r v e d in ­ d a r lı k ta o to r i te k a b u l e d e n l e r a y n ı h o ş g ö r ü d e o lm a y a b i liy o rla rd ı. ( H a y d i i f ş a e d e y im , l i s e y ı l l a r ın d a k i - 1 9 7 0 ’ l i y ı l l a r - V a r lı k Y a y ı n l a r ı n ı n c e p k i ta p l a r ı c e s a m e ti n d e k i , s o ğ u k y ü z lü K a r a c a ­ o ğ lan ş i i r l e r i k i ta b ı n a ş ö y le b i r b a k m ış v e d e r s l e r i n d ış ın d a b a ş ­ k a c a b il g i s a h i b i o l a m a m ı ş tı m . G e li n g ö r ü n k i c a h il c e s a r e ti y le v e e l y o rd a m ıy la y u k a r d a k i “ T e le m e y i L i s a n s l a s a k m ı T g ib i y a z ı­ l a r k a le m e a lm a k ta n d a g e r i d u rm u y o r d u m . C a h it Ö z te l li 'n in 4 8 0 s a y f a lık K a r ac ao ğ lan , B ü t ü n Ş iir le r i ( İs ta n b u l , 2 0 0 5 ) k i ta b ın ı in c e ­ l e y in c e k o ş m a la r , s e m a i l e r , tü r k ü l e r v e d e s ta n l a r b ö lü m le r i n d e n m e y d a n a g e ld iğ in i, i l k ü ç b ö lü m ü n b a s b a y a ğ ı m ü s te h c e n , n e r d e y s e “ p o ş e tl i k ” tü r k ü l e r o lu p , b i z i m G ü c ü k H o c a ’m n e l b e tte v e ta b i i k i S ü le y m a n Ç e le b i’ n i n m ü b a r e k M e v lid - i Ş e r i f i n i a r a tm a ­ y a c a k k ıv a m d a k i “ d e s ta n l a r " b ö lü m ü n ü k a s te tti ğ i m k a b u l e d ip , h o c a n ın s ö z ü n ü n n e d e n a b a r tı l ı o l m a d ığ ın ı a n la y ıp r a h a tla d ım .) M e ğ e r K a ra y iğ it O s m a n ’ı d a , b ir " h a c ı e m m i” f e n a h a ld e s ig a y a ç e k m i ş im iş ! G e r is i n i k e n d is in d e n d in le y e li m : “ ş ık T ü rl e rin d e D in İ m a n V a r m ı O la H iç? ” A ra d a n y ıll a r g e ç e r . Y i n e b i r g ü n b i r k ö y e b i r g ın a y a g i tm i ş ­ tik . B iz im y ö re d e ö y le b i r g e l e n e k v a r d ır k i, b a z ı y e r d e a k ş a m 6 ’d a o tu r u n , o ş e k li y le n , s a b a h 6 ’d a k a lk a r s ın . B iz d e o g ü n d a h a s a b a h 6 y a p a m a m a m ış tık . G e c e s a a t 1 - 2 ’ l e r e g e l m iş ti. B ir a z c ık d in le y e n m is a f ir im i z az a ld ı. B ir y a ş l ı a m c a v a rd ı to p lu m u m u z u n iç i n d e .  ş ık K a r a y iğ i t’e b i r s o r u s o r a r : - B a k h e le â ş ık , b u â ş ı k tü r l e r i n d e d in im a n v a r m ı o l a h iç , d iy e ? B u s o r u iy i d ü ş ü n d ü r ü r  ş ık K a r a y iğ it’i. A c a b a b i r h a ta m ı y a p tım d a b ö y le b i r s o r u s o ru ld u . ‘Y o k s a b i r h a ta m ı y a p tım b e y a m c a ’ d e d iğ in d e , b e y a m c a d e r k i: - G a r d a ş ım , h a ta y a g e r e k y o k . A k ş a m 6 ’d a b ö y le o tu r d u n , ‘A lla h ’ k e lim e s i, ‘k i ta p ’ k e lim e s i y o k . Sa z a , v u r A lla h v u r. V e r A lla h v e r. S a a t o lm u ş 1 2 . E n a z ın d a n s e k iz s a a t t i r b ö y le b a ğ ır ıp ç a ğ ır ı­ y o r s u n u z . N iy e a r a d a b i r A lla h k e l im e s i o l m a d ı, d e r ? - E lh a m d ü ll ü ll a h b iz M ü s lü m a n ık b e y a m c a , s e n d e M ü s l ü ­ m a n m ı s ı n , d iy e s o r a r . O d a d e r k i: - B e n d e M ü s lü m a n ım e l h a m d ü li ll a h . - Ö y le y s e tü r k ü y ü te r g e y e k [ = b ır a k a lım ] g a la n , b ir a z c ık d a İs l â m î s ö z le r d e n b a h s e d e k ! Y a ln ız b e n s e n i n s ö z ü n e k ız m a d ım , s e n d e b e n i m s ö z ü m e k ız m a y a s ın , o l u r m u ? - O lu r , d e d i; k ı z m a m d e r. A m m a  ş ık K a r a y i ğ i t d e n i l e n , ç o k z o r s u n u r b u ‘d in i m a n y o k ’ k e l i m e s i n i . B a k a l ı m b u a m c a ­ s ın a n e d e r? D i n l e b u s ö z ü m ü d e s e n A h m e t E m m i ( s e n A h m e t E m m i) Ö n c e ş u d ü n y a n ın ta d ım s ö y le (o y , n e o l u r s ö y le ) İs l â m ’ı n ö z ü n ü iy i b i l i r s i n ( b ili r s in ) H e le ş u a n a n ı b a b a m s ö y le ( İs l â m ’ı n ö z ü n ü iy i b i l i r s i n H e le n ’o l u r ş u a n a n ı b a b a n ı s ö y le , b a b a n ı s ö y le ) - O ğ lu m e v li m i s i n , d iy e s o r a r - E v e t a m c a , e v liy im . - B e ş i k te ç o c u ğ u n v a r i s e o n a s o r , ‘A d e m b a b a m ı z ’ , ‘ H a v v a a n a m ız ’ , o n u h e r k e s b iliy o . B a n a s o r u y o r s a n d ü z g ü n c e b i r M ü s ­ lü m a n l ı k s o r u s u s o r. B a b a n k a ç y ıl k u r u k ü tü k te k a ld ı ( k ü tü k te k a ld ı) K a ç y ıl s o n r a g e l ip d e r u h c e m o ld u H a n g i m e z h e p v a r id i o g ü n k im d e n ( m u r a d ın a ld ı, m u r a ­ d ın a ld ı) A n a n ı b il iy o n e b e n i s ö y le ( H a n g i m e z h e p v a r id i o g ü n l e r k im d e n m u r a d ın a ld ı, m u r a ­ d ın a ld ı E b e n i b ili y o n a n a n ı s ö y le ) O k im d i r k i a b d e s ti n i k a n m a n a la n ( k a n m a n a la n ) O k im d ir k i ( e m m i) n a m a z ı g ö n lü n d e k ıla n ( o g ö n lü n d e k ıla n ) A n a y ın g ö n lü n ü ç a lm a y a d ü ş m a n ı i ç e r i a la n C e n n e te d ü ş m a n ı a la m s ö y le ( a la n ı s ö y le ) ( O k im d i r k i d ü ş m a n ı iç e r i a la n , i ç e r i a la n D ü ş m a m iç e r iy e d e a la n ı s ö y le , a la n ı s ö y le ) N ’o l a c a k Â?z/ c O s m an n ’o la c a k ( o y n ’o la c a k ) D a h a b u d ü n y a y a b i r g u l g e l e c e k ( b ir k u l g e le c e k ) O k u l b u d ü n y a d a k a ç y ıl k a la c a k ( k a la c a k ) K a la c a k k u lu n d a a d ın ı s ö y le ( n e o l u r s ö y le ) ( O k u l b u d ü n y a d a k a ç y ıl k a la c a k , k a la c a k K a la c a k k u lu n d a a d ım s ö y le , a d ım s ö y le ) M A H Ş E R İ N A R A L A Y A C A Ğ I Ö K S Ü Z A L İ D A V A : Ş İ İ R L E R İ Ö K S Ü Z A L İ H İK  Y E S İ V E T Ü R K Ü L E R İ Ü Z ER İN E B İR D EN EM E E m ir K a lk a n B e y e s ay g ıy la M e m l e k e ti m , O s m a n iy e - D ü z iç i’ n d e k i d e r le m e m a c e r a l a r ım ı k i ta p l a ş tır m a k v e e k in d e d e , d e r le d ik le r im d e n te z k o n u s u e d ilm e ih ti m a l i g ö r m e d ik le r im i v e b e n i ç o k h e y e c a n la n d ır a n la r ı y a y ın ­ la m a k is ti y o r d u m . H o c a m P r o f . D r. İs m a i l G ö r k e m B e y , “m e ş a k ­ k a t l i b ir iş t ir b ile s in ” u y a r ıs ın ı, " p ö s t e ki s a y ac ak s ın b ile s in ” d iy e s ö y ­ l e s e y d i, y in e d e b a ş l a r m ıy d ım b ile m i y o r u m ? K ir ik A li’n in  ş ık H alil H ikây e s i a n la tm a s ı ile M e h m e t O v a n ı n Ö ks ü z A li a n l a tm a s ı b e n i ç o k e tk il iy o rd u .  ş ık H alil ü ç s a a t, Ö ks ü z A li b i r b u ç u k s a a t s ü rü y o rd u . H e r ik i s i d e â ş ık la r ın d o s tl a n ta r a f ın ­ d a n - 1 9 8 0 ’li y ı l l a r d a - “am an h a âş ık, b a ş k a k as e t im iz y o k, t e y b im iz in d e p ili t ü ke n e b ilir , ç o k u z a t m a ” te m b i h l e r i il e k a y d e d i lm iş . ( B u y ü z ­ d e n a ş a ğ ıd a k i Ö k s ü z A li a n l a tı m ı n a b a ş l a r k e n M e h m e t O v a " kıs a k e s e k , ö z e t v e r e k" d iy e r e k b a ş lıy o r ) . M e h m e t D e m ir c i’y e a i t k a s e t k a y d ın d a s a d e c e tü r k ü l e r v a rd ı. Ç ü n k ü k a y d e d e n m e r a k l ı k i ş i n i n t e k k a s e ti n e “ b a r i tü r k ü l e r s ığ s ın ” d iy e h ik â y e k a y d e d ilm e m iş ti. K a r a y iğ i t O s m a n , ü ç s a a t t e b iti r e b i l d i ğ i Ö k s ü z A li h ik â y e s in in , u s t a l a n n c a 8 - 1 0 - 1 2 s a a t a n l a tı l d ı ğ ın ı s ö y le d i. K ir i k A li’n i n  ş ık H alil h ik â y e s in in b i r te z v e s ile s iy le y a z ıy a a k ta r ılm a s ı te m e n n is iy le , b u y a z ıd a , M e h m e t O v a ’n ın Ö ks ü z A li h i k â y e s i n i y a z ıy a a k ta r m a y a ç a l ı ş tı m . A r k a s ın d a n d a d iğ e r â ş ı k l a n n s a d e c e Ö ks ü z A li tü r k ü l e r i n i e k l e d im . A s l ın d a h e r ik i â ş ığ ın a n l a tı m l a n n d a k i D ü z iç i a ğ z ım , s ö y le ­ y iş in i, to n l a m a s ı n ı, a n l a tı m ç e ş n i s i n i v e z e n g in liğ in i, d u y g u la n ı­ ş ı m - y o k s a ç o c u k lu ğ u m u m u , d a ü s s ıla m ı m ı - y a z ıy a a k ta r m a k i s ti y o r d u m . B u y ü z d e n d e tü r k ü l e r h a r i ç İs ta n b u l T ü r k ç e s i y le d e ğ il d e m a h a llî a ğ ız la h ik â y e le r i y a z ıy a a k ta r d ım . H e y h a t, b u n ­ la r y a z ıy a a s l a a k ta r ı l m a s ı m ü m k ü n o lm a y a n ş e y le r d ir : “A ş k, k â ğ ıd a y az ılm ıy o r M ih r ib an " d iy e n e g ü z e l s ö y le m iş K a ra - ko ç. Ö k s ü z A li tü r k ü l e r i n i , b ü tü n â ş ı k l a r ım ı z ( M u s ta f a Ç a b u k , K a r a y iğ it O s m a n , M e h m e t D e m ir c i, v e M e h m e t O v a ) ç o k g ü z e l s ö y le r le r . B i r Ö ks ü z A li tü r k ü s ü n ü , k i ta b a y a z d ım d iy e a s l a s e v in e m e z s i n i z . B i r tü r k ü y ü d in le r, b i r y a z d ığ ın ız ı o k u r s u n u z ; tü r ­ k ü d e d i n l e d i k l e r i n i z i , y a z d ığ ın ız d a a r a r d u r u r s u n u z ; y o r u l u r , n e d e n so n ra : “ E l l e r d o s ta y a z m ış a r z u h â lin i B e n i m k i n i ü rü z g â ra y a z m ış la r ” d e y ip y e n id e n tü rk ü y ü d in le m e y e k o y u lu r s u n u z . S ö y le y iş v e a n la tım d a k i g ü z e l liğ e d u y d u ğ u n u z s a y g ı v e h a y ­ r a n lı k , y a z m a iş in i, “p ö s t e k i s a y m a k t a n ” s a y g ın b i r iş e d ö n ü ş tü r ü r . H ik â y e n in b i r p a ra g r a f ın ı y a z ıy a a k ta r m a k iç in , d ö n ü p d ö n ü p b e ş k e r e d in le m e n iz g e r e k ir . T e z ç a lış m a s ı y a p a n la r , “ a ğ z ı” , y a n i “ s a ğ ı r n ” v e b e n z e r i s e s l e r i d e y a z ıy a a k ta r m a k z o r u n d a d ır la r . B e n i m k i a l t t a r a f ı h a tı r a v e d e n e m e y a z ıs ı; b i r te z d is ip l i­ n i n d e ç a lış m ıy o r u m . G ö r k e m H o c a m “ ö y le o ls ay d ın b e l k i e d e b i ­ y a t ı a ş k d e r e c e s in d e s e v e m e z d in " d iy o r. S e s k a y ı tl a r ı n d a , b i r m ıs r a y ı, b a z e n b i r k e lim e y i ç ö z e b il m e k i ç i n o n l a r c a k e r e d in le y ip ; y in e d e ç ı k a r m a y a b i l i r s i n i z . Ö k s ü z A li' n in : “ E l â g ö z le r in i s e v d iğ im d ilb e r S e n g ü lü n ü k im e v e rd in e v v e lâ ” tü r k ü s ü n d e ş u k ı ta n ı n â ş ık la r a g ö r e s ö y le y iş f a r k l ıl ık l a r ı n a b i r b a k a lı m : M e h m e t O v a: ( A h ) d ü v e n d e r le r , te l l i tu r n a m d ü v e n e A sil y e rd e n , k a ra k u ş la r so y u n a ( A h ) s a h i b i d e ğ i ls i n s e n b u m a y a n ın Ş a h a n g e r e k p e n ç e v u ra a v a la ( A h ) s a h i b i d e ğ i ls i n s e n b u m a y a n ın Ş a h a n g e r e k , p e n ç e v u r a a v a la T u s M u s ta f a : ( i l k iki m ıs r ay ı C D ’d e k i t ü r k ü d e n ç ık a r a m a d ım v e T u s M u s t afa b a n a d i k t e e t t ir d i.) D iv a n d e r l e r te l l i tu r n a d iv a n ım K a ç ın ı y e d in k a r a k u ş ta n s a y a n ın S a h i b i d e ğ il[ s i n ] s e n b u m a y a n ın Ş a h i n g e r e k p e n ç e v u r u p a v a la K a ra y i ğ i t O s m a n : K a r a d e r l e r d e k a r a m a n d a n e v v e le ( e v e l e , u y ) K a ç ın y e d in k a r a k u ş ta n s o y a la (u y , s o y a la ) Ş a h a n o l s a m ( ş im d i d e ta k s a m ) ç ı r n a ( ğ ı ) m a s e n i (u y , y â ri m i) T a k s a m ç ı r n a ğ ım a , ç ık a b i ls e m y o la b e n ( y o l a b e n , y o l a b e n ) Ş a h a n g e r e k p e n ç e v u r s a a v a la ( a v a la ) T a k s a m ç ı m a ğ ı m a d a ç ı k a b i ls e m y o la b e n ( y o l a b e n ) M e h m e t D e m i rc i : C iv a n d e r l e r te ll i tu r n a m c iv a n ım K a ç ın y e d in k a r a y ıla n k u ş ta n s o r a n ı n S a h i b i d e ğ ils in s e n b u m a y a m n Ş a h a n g e r e k p e n ç e v u r u p a v a la Y a ş a r K e m a l ’ in d e rl e m e s i : A v la tır la r y a v ru ş a h in d o ğ a n ım A lıp a lıp g ö k y ü z ü n e tü ğ e n i n A ğ z ın a b a k ta v u s k u ş u s e v e n i n Ş a h a n g e re k p e n ç e v u ru p av ala R u h i S u sö y lem e si: A ğ z ın a d a b a k ın ta v u s k u ş u n u n Ş a h i n g e r e k p e n ç e v u ru p a v a la K a y k a k i r p i k c a n a lm a y a k a s t e d e r Ş u s a l la n ıp g e l e n g ü z e l k im o la Ö ks ü z A Z i’n i n b u tü r k ü s ü n d e b u k ı t ’a h a k k ı n d a h a lk e d e b i­ y a tç ıl a r ı a r a s ın d a “ iç t ih a t b ir liğ i ” s a ğ l a n m a s ı k o la y o l m a s a g e r e k . “A n c ak m a h ş e r in a r a la y a c a ğ ı ” o k a d a r d a v a v a r k i, h a lk e d e b iy a t­ ç ıl a r ı n ın iş i g e r ç e k te n z o r ! K a r a c a o ğ la n ’ım ız m z o r u n a d a b a k a r m ı s ı n ı z ? “ B e n i m g ü z e ll e rl e b i r h e s a b ı m v a r Bu d av ay ı a n c a k m a h ş e r a r a la r ” H a lk e d e b iy a tç ıla r ın ın iş i z o r d e d im y a ; h e m e n K a y s e r i’d e a y n ı k o n u y u ta r tı ş a n ik i e d e b iy a tç ın ın - E m i r K a lk a n B e y il e P r o f . D r. İs m a il G ö r k e m B e y - ç a lış m a l a r ın a b a k a lı m : E m i r K a l k a n B e y e g ö re tü rk ü ş ö y l e o l m a l ı d ı r: G o a la g ö z ü n ü s e v d iğ im D ö n d ü S e n g ö n l ü n ü k im e v e r d in e v v e la K i r p i k le r in c a n a lm a y a k a s te d e r K e le n o l u r u ç l a r ı n ı a ğ a le B a k ı n h e le ta v u s k u ş u s e v e n e G ö z le r k a r a k a ş l a r b e n z e r ç ü v e n e Y a p a la ğ ı y a r a l a tm a n d o ğ a n a Ş a h i n g e l m iş p e n ç e v u ru p a v a la L e y lâ ’n ı n b e k ç i s i M e c n u n b e n o ld u m G a r k o ld u g e m i m d e d e ry a d a k a ld ım S ö y le n n a z lı y â r e i ş te b e n g e l d im A ğ l a m a s ın k ı n a y a k s ın a e l e G ö rk e m H o c a m a g ö re tü rk ü ş ö y l e o l a b il ird i: G o ğ a la g ö z ü n ü s e v d iğ im D ö n d ü [ = g o ğ : g ö k r e n g i, m a v i a n la ­ m ın d a ] S e n g ö n l ü n ü k im e v e r d in e v v e la [ = e w e l â : e v a lâ ] K ir p i k le r in c a n a lm a y a k a s t e d e r K e le n ’o l u r u ç l a r ı n ı a ğ a le [ = a ğ a le : ’e ğ h e l e ’ ] B a k ı n h e le ta v u s k u ş u s e v e n e G ö z le r k a r a k a ş l a r b e n z e r ç ü v e n e [ = ç ö v e n ] Y a p a la ğ ı y a r a l a tm a n d u v a n a [ = d o ğ a n ] Ş a h i n g e l m iş p e n ç e v u r u p a v a la L e y lâ ’n ı n b e k ç i s i M e c n u n b e n o ld u m G a r k o l d u g e m i m d e d e r y a d a k a ld ım S ö y le n n a z lı y â r e i ş te b e n g e l d im A ğ l a m a s ın k ın a y a k s ın a ğ e l e B i r s o n r a k i y a z ım ız d a D ü z iç ili  ş ık M e h m e t O v a n ı n a n l a t­ tığ ı Ö ks ü z A li tü r k ü lü h ik â y e s in i s e s k a y d ın d a n y a z ıy a a k ta r m a y a ç a lı ş a c a ğ ız . B ö y le c e s ö z k o n u s u tü r k ü n ü n d ö r d ü n c ü d ö r tlü ğ ü d e o r ta y a ç ık m ış o la c a k . 2 0 0 8 y ı lı A ğ u s to s u n d a E m ir K a lk a n B e y il e H o c a m P ro f . D r. İs m a il G ö r k e m B e y a r a s ı n d a k i Ö ks ü z A li h ik â y e s i il e il g il i i l e t i s o h b e ti n e k u la k m i s a f i r i o l m u ş tu m . Ö k s ü z A li’n i n a ş a ğ ıd a t a r t ı ­ ş ıla n tü r k ü s ü n ü in c e l i y o r l a r v e b u l a m a d ık l a r ı d ö r d ü n c ü k ı ta i ç i n h a y ıf la n ıy o r la r d ı. B e n s e ik i y ıld ır D ü z iç ili d ö r t â ş ık ta n d ö n e d ö n e Ö ksü z A li tü r k ü le r i d in liy o rd u m . G ö rk e m H o c a m a “ Ç o c u k lu ğ u m d a K a r ac ao ğ lan , E lb e y lio ğ lu , D ad alo ğ lu , K ö r o ğ lu v e Ö ks ü z A li tü r k ü le r i Ç u k u ro v a ’n ı n “ s a r ı s ıc a ğ ım ” , T o ro s y a y l a la r ın ın s e r in li ğ in e ç e v i­ rir d i. B u y ü z d e n b u â ş ık la r a ç o k ş e y b o r ç lu y u m . B u k ış te m b e l ­ li ğ im i y e n e b i l i r s e m Ö ks ü z A li iç i n b i r d e n e m e y a p m a y a ç a lış a c a ­ ğ ım ” d e m i ş ti m . B u y a z ı b i r y ö n ü y le d e b ö y le d o ğ d u . Ö K S Ü Z A L İ T Ü R K Ü L Ü H İK  Y ES İ Şim d i,  ş ık M e h m e t O v a n ı n Ö ksü z A li h ik â y e s in i o k u y a b iliriz .8 ( M e h m e t O v a ’n ın e v in d e s o h b e tte y e k . “ Ö k s ü z A li’y e b a ş la b a k a lım .” - İs p i r O n b a ş ı) Şi m d i, e f e n d im z a m a n ın d a ik i b e y v a r id i. K ıs a k e s e k ; ö z e t v e r e k , b u n l a r e v le n d i le r . K a d ın la r g e b e o ld u la r . V a a t e t t i l e r k i k im i n k ız ı k i m i n o ğ lu o l u r s a b i r b i r i n e v e r e c e k l e r . O la o la b ir in i n k ız ı o ld u , b i r i n i n o ğ lu o ld u . K ız ın a d ın ı D ö n d ü , o ğ l a n ın a d ı n ı A li k o d u la r . ( “ C ip d e ç a b u k k o ş m a c a n ı m ! ’’ - İs p i r O n b a ş ı) . Ş i m d i e f e n d im , g iz b ü y ü d ü g e l in li k o ld u . O ğ la n b ü y ü m e d e n , A li s e n b u g ü n d a v a rı iy i g ü tm e d in , d av arı, f a la n y e rd e su la m a d ın , b ir s ille ; b ir iy i lik g e tir m e d in , ik i s ille ; s ığ ırı g ü tm e d i n , b i r s ill e ; A li’y e v e r h a v u ru y o rl a r! Ş im d i h e r i f i n s a b a h ­ ta n [ = ile rid e , d a h a s o n r a ] h e r i f i n p a r a s ın a m a l ı n a s a h ip o la c a k , o r ta k o la c a k . A li a r a lı ğ a d ü ş tü s e f i l o ld u . D e lik a n l ı o ld u . G iz d a b ü y ü d ü g e lin li k o ld u . K ız ı, a ğ a la r - b e y l e r s a ğ d a n s o ld a n is te m e y e b a ş la d ıla r . G iz b ü y ü d ü . B i r k o c a k a r ı v a rd ı, ç a ğ ır d ı. H o ş - b e ş , o n b e ş te n s o n r a : - N e n e s a n a b i r a k ıl d a n ış ıc ım b e n , b a n a b i r ö ğ ü t v e r. - N e a k ıl i s ti y o n g u z u m , b e n d e n s e n ? - B e n i f e l â n a ğ a i s ti y o , f e l â n b e y is ti y o , f e l â n b e r d u ş la r d a is tiy o la r ! S e n b u k ö y ü b e n d e n iy i b i l i n . B u n l a r ın h a n g ıs m a v a r ­ s a m r a h a t o lu r u m , h a n g i s i e y i b a n a , b i r ö ğ ü t v e r , d e d i. - Se n ş im d i y a v ru m , b e n im ö ğ ü d ü m ü d in le y ic in d u tu c u n m u ? - H e e , o n u n iç i n g e l d im ! 8 S ö z k o n u s u tü r k ü lü h i k â y e n in d iğ e r m e ti n y a y ın la n h a k k ın d a b k . P e r te v N a ili B o ra ta v , H alk H ikây eler i v e H alk H ikây ec iliğ i, ( 3 . b a s k ı) ,( Y a y ım a H a z ır­ la y a n : M . S a b ri K o z ) ,, T .C . K ü ltü r B a k a n lığ ı v e T ü r k iy e E k o n o m ik v e T o p ­ lu m s a l T a ri h V a k f ı Y ay ., İs ta n b u l 2 0 0 2 . - S e n i n e m m iy in o ğ lu Ö k s ü z d e d i, b e ş i k k e r tm e n i ş a n l ın . B a b a y ın p a r a s ın ı n v a r iy e ti n i n y a r ıs ı o n u n . S e n v a r ıc ıy ıs a n o n a v a r, b a ş k a a d a m a v a r m a , d e d i. U la n , b u k ı z ın b i r h o ş u n a v a rd ı! B ir p o s ta g ö n d e rd i. So k a k la rd a g e z iy o m u ş ; y ö rü , s e n i e m m in g iz i ç a ğ ırıy o , d e d ile r - U la n , e m m im g iz i iy i b i r y e m e k v e r ic i , g a r n ım ı d o y u ru c u , s e v in d i. G e ld i, s e lâ m - a le y k ü m s e lâ m , h o ş b e ş te n s o n r a , g iz b u n u n ö n ü n e s o f r a y ı s e rd i, y e m e k le r i g o y d u . G a r ş ıs ın a d a g e ç ti Ö k s ü z e d ik k a tl e b a k ıy o ! Ö k s ü z d e g ıy a k d e l ik a n lı! ( S e f i l o l d u ğ u n a b a k m a , İs p ir! “ B e n d e g ıy a ğ ıd ım g o c a , z a m a n ın d a ” - İs p i r O n b a ş ı) . - U la n e m m io ğ lu , s e n i b u r a y a n iy e ç a ğ ır d ım b ili y o n m u ? - N iy e ç a ğ ır d ın e m m i g iz i? - B e n i f e l â n a ğ a la r is ti y o , f e l â n b e y l e r i s ti y o , f e l â n b e r d u ş ­ l a r is ti y o ! S e n b u ş e h e r i iy i b ili n . B u n u n h a n g ıs m a v a r s a m , r a h a t e d e r im o la ? G ız c a ğ ız d a , ‘ b a n a g e l e m m i g iz i’ d e r m i o la d iy o y a n i! - A h e m m i g iz i b e n n e b ili y im ? S e n b e ğ e n d iğ i n e v a r, d iy o . Y a n m e k m e ğ i o r ta d a n b ö lü y o , k o c a ö k ü z k u la ğ ı e d ip e d ip s o k u m u a tıy o ! ( “ Y ö rü ü , a ç lık ! ” - İs p i r O n b a ş ı) . G iz b a k tı k i ö k s ü z d e n h iç b i r ta v ır y o k . - U la n e m m io ğ lu b e n s e n i n e d iy e b u r a y a g e tir d i m b iliy o n m u? - N e d iy e g e tir d i n k i? - B e n i a lm a n m ı, b e n s a n a v a n a m , d e d i. H e m m e n Ö k s ü z , s o f r a y ı to p la d ı k a l k tı a ğ a . - Ş u y e d iğ im i d e k u ş u y u m d a g id iy im b e n , b e n i a la y e tm e y e m i g e tir d i n b u r a y a ? G i z , b u n u n a r k a s ın a y a p ış tı. - U la n e m m o ğ l u s e n d e l i m i s i n , d iv a n e m i s i n ? B e n s e n i n b e ş i k k e r tm e n iş a n l ım m . B a b a m ı n m ü l k iy e ti n in , m a lın ın , p a r a ­ s ın ın y a n s ı s e n in . - B a b a n v e r m e z k i! - G a ç a n k , d e d i. - H a , o o l u r, d e d i Ö k s ü z . G e c e s a a t 1 2 ’d e s e n i ş te e v in ö te y a n ın d a k i a ğ a lın d ib in e g e l. B e n d e g e lir im ; e m m i g iz i, g a ç a r g e d e r i k s e n n e n . B e ş o n g ü n s o n r a g e r i g e l ir i k b r e , n e d e y ic ile r! -O lu r! B u n l a r s ö z le ş ti le r . G e c e s a a t 1 2 o l u n c a , g iz g e l d i, o ğ la n g e ld i. B u n l a r g a ç tıl a r . [G ü n ] ış ı d ı. A z ık d a a lm a m ış la r . K u ş lu ğ a d o ğ ru a c ık tı la r . B a k ­ tı l a r k i ö te d e b i r d ü ğ ü n ö tü y o ! Ö k s ü z d e d i k i, e m m i g iz i, s e n ş u m e z a r ta ş ı n ı n b i r i n e o tu r . B e n ş u d ü ğ ü n e v a n y ım ; b ir a z e k m e k a lı y ım , g e l iy im . D ü ğ ü n e v a rd ı k i - b i z i m İ s p ir O n b aş ı g i b i - , k ız d a n iş a n l ıs ıy ­ m ı ş ; b u n u c a y m ış la r , b u n u a lıp g a ç m a y a b ir k a ç a d a m to p l a m ı ş ­ la r, d ü ğ ü n e v a r m ış . S e n g i z i g ü t, b iz e h a b e r v e r, d e m iş le r . Ö k s ü z - y a n i İ s p i r - v a r ­ m ış k i d ü ğ ü n ş e n ! Ö te o y n a y ıp , b e r i o y n a y ıp d e r k e n , b ir a z s o n r a b a k m ış k i g iz d a y o k , d ü ğ ü n d e d a ğ ılm ış . S e ğ i r tti , g e r i g e ld i a r k a d a ş l a r ! .. - U la a n , h a n i g iz ? - U la n g a r d a ş ım g i z g e tti ! .. - U la n e ş ş o ğ l u e ş ş e k , s a n a g iz i g ü t d e m e d ik m i? O n u n g ib i, Ö k s ü z d ü ğ ü n e v a r d ı k i ş e n l i k . Ö te o y n a y ıp b e r i o y n a y ıp d e r k e n , v a k i t a k ş a m s ı d ı . Ö k s ü z , g e r i d ö n d ü a m m a ! .. Ö k s ü z , u f a c ık b i r te p e v a n d ı o ra y ı a ş a r a ş m a z , K ır ş e h ir ’d e n M ü ş ü r P a ş a n ın , m ü ş ü r d e r le rd i p a ş a y a e s k id e n , p a ş a n ın o ğ l u b e z ir g â n lık y a p a n m ış . B a k tı k i m e z a r d a ş m ın d ib in d e b i r k ız o tu r u y o r k i a y g ib i p a rl ıy o ! - T u tu n ! K ız ı tu ttu l a r , b i r a t a b in d ir d ile r . E li n i k o l u n u b a ğ la d ıla r. - Sü r ü n ! Ö k s ü z a k ş a m m a n g e ld i k i k ız y o k ! - B e n i o y n a tm ış [ = e m m i k ız ın ın k e n d is in i k a n d ır d ığ ın ı s a n ı­ y o r ] , g ö r ü y o n m u ? Ş i m d i y a ta r ı m , s a b a h m a n b e n d e g id e r im g e r i, d e d i. K ız ın Ö k s ü z ’d e a ş k ı v a r ; ö lü y o a m m a ; Ö k s ü z ’ ü n b i r ş e y d e n h a b e ri y o k . G e c e , b i r i h ti y a r g e l d i. K ız ın e lin d e n b i r d o l u a ld ı. Ö k s ü z e iç ird i. Ö k s ü z s a b a h ın a n k a l k tı k i y ü re ğ in in b a ş ın d a b i r a ta ş y a n ıy o k in e , s o b a g ib i! - V a y e m m i m k ı z ı , b e n i te r g e y i p g e tm e z d i , g ö r ü y o n m u ; b u n d a b i r iş v a r, d e y ip ş ö y le ç ık tı k in e , b i r a tl ı iz i g id iy o k i tü k e ­ n e c e ğ i y o k ! H a h , b u n l a r g ö tü r d ü l e r iş te , d e d i. O ld u Ö k s ü z , b i r â ş ık ; a ld ı b a k iy im n e d e d i, n e sö y le d i ( “ D ilin e s a ğ lık g a r d a ş ım ” - İs p i r O n b a ş ı) : ( A h ) u z u n u z u n y a ta n h e c e t a ş l a n Ö k s ü z ’ü n M e v lâ ’y a k a ld ı iş le r i ( A h ) s i z e d e r im s i z e d in g a r d a ş l a n G ü c ü c e k te n ö k s ü z k a la n a ğ la m a [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] ( A h ) k ö p r ü l e r y a p tır d ım g e l ip g e ç m e y e Ç e ş m e l e r y a p tır d ım s u y u n iç m e y e ( A h ) ç o k e m e k s a r f e tti m a lıp k a ç m a y a G ü c ü c e k te n ö k s ü z k a la n a ğ la m a [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] [ = Ilk ik i m ıs r a an la ş ıla m a d ı. ] ( A h ) g e n d i y a v ru a m m a b i r h i l â l k a ş l ı B i r s u n a y iti r d im g ö r m e d in iz m i [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] E f e n d im , b u n l a r d a , g iz i h a k i k a t b e z ir g â n a k a r ş ı g e lm iş le r . B i r g iz b a ğ lı g id iy o n e b i ls in le r ! O a tl ı b a ş ı d e d i k i: - B u a d a m ın y a n i ş a n l ıs ı, y a b ilm e m b i r ş e y i, b u n u m u tl a b u n l a r a lıp g ö tü r d ü , d e d i. A tlı a ld ı: ( A m a n ) g ö r d ü k b i r b e z ir g â n g e ld i k a r ş ım d a B ile m e d im n e h a l v a rd ır b a ş ın d a ( A h ) g ö rd ü m b i r k ız c e v a h ir a s m ı ş d ö ş ü n d e O ğ la n o y â r in m i m u r a d a ld ın m ı [ = s o n ik i m ıs r a t e k r ar ] Ö k s ü z , y a ’ ll a h s e ğ ir tir s e , h e r i f i n a c ın ın a y a ğ ın ın d ib in e g e ld i: ( A h ) a m a n d e r im k u l o la y ım b e n s a n a O y â r i n a ş k ın d a n b e n k a ld ım d a n a ( A h ) d o ğ ru s ö y le s e n h a b e r in v e r b a n a N e r e g i tti ğ i n i s o r m a d ın ız m ı [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] A ld ı b e y : ( A m a n ) k a r ş ım ız d a n g e ld i o n la r ı g ö rd ü m N e r e g i tti ğ i n i o z a m a n b il d im ( A h ) K ır ş e h i r ’e d o ğ ru g i t t i b e n g ö r d ü m O ğ la n s e n b i l m e n m i o r a l a r ın ı [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] - O ğ lu m , o n u K ı r ş e h i r ’d e n M ü ş ü r P a ş a n ın o ğ l u a ld ı g e tti . B e y n in d e n , k e l le n d e n o l m a , ş u r d a n g e r i d ö n , e k m e c i ğ in i y e ! S e n i ö ld ü r ü r le r . - E f e n d im d ü n y a g ö z ü y n e n b i r k e n [= k e z ] o ls u n g ö re m e m m i? - B e l k i g ö r ü n , b e l k i g ö r e m e n d e l ik a n lı! Ö k s ü z ö te y a n a g e tti . ' Şim di e fe n d im h e r ş e y h ik ây e y le t e z b i t e r ’. Ö k s ü z , ş u rd a b u r a d a , B o z g e d ik d iy e b i r te p e v a r ım ış , te p e y e ç ık tı. T a b ii , s o r a s o ra g id iy o . K ır ş e h i r ’ i n y o l la r ı ı l g ı t, s a l g ıt b i r d u m a m n iç i n d e , g id iy o ! T e p e y e ç ık tı. O a n d a Ö k s ü z g e n e a ld ı b a k a lım n e d e d i, n e s ö y le d i; a r k a ­ d a ş l a r, n e d in le d i: ( A m a n ) k a r ş ı d a ğ la r ın a ç o k s e y r a n e tti m K ız ılır m a k g ib i ç a ğ la d ım a k tım ( A h ) a m a n ın B o z g e d ik b a ş m a ç ı k tı m S e y i r e t t i m y â r g i tti ğ i n y o lla ra [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] ( A m a n ) a h b i r d a h a g ö re y id im ö lm e d e n S ı r tı n d a k i m a v i ş a lı s o lm a d a n ( A m a n ) a h n e y le y im a l g e tm i ş l e r g ö r m e d e n D ü ş m ü ş n a z lı d o s tu m d ild e n d ille re [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] m ( A m a n ) s e v d a n e d i r b ilm e z i m i ş b a z ıs ı Ç ık m a z y ü r e ğ im d e n a ş k ın s ız ıs ı ( A h ) ş u s e f i l i n s ü tü n e m m iş k u z u s u ( A h ) n e y le y im d ü ş m ü ş d il d e n d ille re ( A m a n ş u S e f i l Ö k s ü z ü n e m m is i k ı z ı A h n e y le y im d ü ş m ü ş d ild e n d il le re ) D a ğ d a n i n d i ş e h e r i n y o l u n u d u ttu . Ş u r d a , b u r a d a ş e h r i n d ış ın d a b i r ç e ş m e v a n m ı ş , e l in i y ü z ü n ü y ık a d ı. B i r a ğ a c a b e li n i v e rd i o tu rd u . - N e c is in o ğ lu m ? - N e c i o lu y u m a n a ! B i r A lla h k u lu y u m i ş te , b a k s a n a ! B a k tı k i g a rı , s e f i l b i r a d a m . - S e n n e r e l i s i n o ğ lu m ? - B i r g a r i b i m a n a . Ş o rd a b u r d a e k m e k y a y ılır g e z e r im b e n . - B e n g a ri p a n a s ıy ım , g e l b a k iy i m , d e d i g a r ı. Şu rd a e ğ ild i, b u rd a b ü k ü ld ü . Y o la ğ ın a ğ z ın a v a r d ı k i ; ş u rd a b i r d ir e k v a r, o r ta d ire k ; o r t a d ir e k te ü ç k ılıç , ü ç d e ... a s ılı . K a n m n o ğ u lla rı, b o y b e y iy im iş . Ö k s ü z b u n u b ild iğ i iç in g ıç m la d ı [ = te r e d d ü t e tti/ y a v a şla d ı.] U la n , s e n b u g ız m a r k a s ır a m ı g e ld in d e r l e r b e lk i , b e n i ö ld ü r ü r ­ l e r m ’o la ? U la n k im b il i c i k i! İç e r i g ir d i k i, g a r ı d ö ş e ğ i a t t ı y a s tı k l a r ı n a ğ z ın ı ç e v ir m iş . H e m e n g a r ı y e m e ğ i h a z ır la d ı. Su f ra y ı Ö k s ü z ’ ü n ö n ü n e s e rd i, y em eğ i ko y d u . H e r if ta m d a , M ü ş ü rü n o ğ lu , g iz i e l e tm i ş [ = g ö tü rm ü ş ] ; g ö n lü v a r- y o k , d ü ğ ü n ü k u rm u ş . Y e m e k z a m a m y ım ış ta m d ü ğ ü n m a h a l­ li n e v a r m ış la r . A b d a ll a r g ir e m g ir e m , z o m z o m d a v u l v u rm a y a b a ş l a d ı. - A n a d ü ğ ü n ü n ü z d e v a r e l le h a m [ = A lla h u 1 - a le m ] . - H e v a r y a v n m , b iz im p a ş a n ı n o ğ lu g e l ir k e n b i r g iz b u lm u ş y o l d a d a o n u n d ü ğ ü n ü , d e d i. Ö k s ü z b i r lo k m a a ld ı, a ğ z ın d a g e v ş e ­ y ip d u ru y o rd u , y u d a m a d ı a ğ a . G ö z le ri n d e n ır m a k g ib i a k tı a şa ğ ıy a . - Y e m e m n e n e , g a ld ır g a ld ır , g e r i! - B r e o ğ lu m n e d ii y e m e n ? - B e n ş u rd a y e d im , b e n i m a ç lığ ım y o k ! - A m m a n e d ii n a ğ lı y o n ; d e r d in v a r s e n i n ? - H e ç d e rd im y o k n e n e ; b ö y le d ü ğ ü n ü m ü ğ ü n ü d u y d u m m u a ğ la y a s ım g e l ir b e n i m , d e d i. G a r ı y e m e ğ i k a ld ır d ı, n e b ils in ! K a r ın ın ç o c u k la r ı ö ğ l e y e m e ğ in e g e lirl e r im iş . H e r g ü n y e m e k le n i r le r im iş . Ç o c u k la r: - S e lâ m ! - A le y k ü m s e lâ m ! O tu r d u la r . H o ş b e ş, o n b e ş. - B a k a h e le o ğ lu m , d e d i g a r ı: B u ç o c u k ö k s ü z , k im i k im s e s i y o k . B e n b u n u e v lâ tlığ a k a b u l e d iy o m , s i z d e g a r d a ş h ğ a k a b u l e d e r m is in iz , d e d i g a r ı. - E b r e a n a , e k m e ğ im iz i m i tü k e d iy p ; e ttik ! B u n l a r g a rd a ş o ld u la r, g a n g a r d a ş ı o ld u la r. - B u g a r d a ş ı n ı z ın d e r d i n e b e l â s ı n a h e r b i ş e y i n e , h e p s i n e o r ta k s ın ız ! - H e , o r ta ğ ız ! Y e d ile r iç til e r . - G a rd a ş ım Ö k s ü z , a d ın n e ? - ‘ Ö k s ü z A li’, g a r d a ş ım . - Ö k s ü z , b i z d ü ğ ü n e v a r m a z s a k d ö ğ ü ş o l u r, k a v g a o lu r. B iz d ü ğ ü n e g e d e k . B u y u r e ğ e r g id ic iy s e n s e n d e g e l. B i r s o k a k ta n g id iy o r la r d ı, ş ö y le a d a m ı n b i r i , s a z ı y a p m ış , d u v a r d a n d u v a ra ıy m ış [ = s ır a la m ış ] b ö y le , d o lu ! Ö k s ü z , e li k u la ğ a d u tu p ç a ğ ın y o d u . U la n s a z ı g ö r ü n c e , s a z a k i m a d ü ş tü , h e m e n v a rd ı s a z m b i r i n e y a p ış tı. - L a n , e ş ş e k o ğ l u e ş e k , d e d i s a z c ı. Ç e k il! Ö k s ü z , g e r i ç e k ild i. B o y b e y i: - N e o g a r d a ş ım ? - U la n g a r d a ş ım s a z ın b i r i n e b a k ıc ım ıd ı, h e r i f b a n a ç a la z a r e t t i y a [ = ş id d e tle a z a rl a d ı] , - Ç a la n m ı , a ls a m ? - B e l k i ç a la r ım , d e d i. - U la n s a z c ı! U la n , s a z c ı b a k tı k i, b o y b e y i v a r k a r ş ıs ı n d a : - B u y u r e f e n d im , e f e n d im b u y u r ! B i r g u c a k a ld ıla r . B e ğ e n d i ğ i n i a l. ( “ Y ö r ü ü , g o r k u ! ” - İ s p i r O n b a ş ı) - A l Ö k sü z . N e b i l s i n . Ö k s ü z ç e k ti ald ı. B u n l a r d ü ğ ü n e v a r d ıl a r . A ğ a la r , a ğ a l a r ı n y a n m a , Ö k s ü z , d ü ğ ü n m e y d a n ın a v a rd ı. Sa z ı k u c a ğ ın d a . B e lli y o y a ! L a n g ır, l a n ­ g ır l a n g ı r ; ç a la r, ç a la r. B i r ö te g id iy o , b i r b e r i g e liy o . G a r ın ın b i r i b a k tı , b a k tı. - B r e o ğ lu m , d e d i. D e li d e s e m , s e n d e liy e b e n z e m iy o n , a k ıllı d e s e m a k ıll ıy a d a b e n z e m iy o n s e n , d e d i. - N ’o ld u , a n a k i? - Şu ç a lg ıd a , d a v u l d a , s e n i n s a z ın ı k im d in le y ic i? Y o k a r d a b e y in o ğ lu v a r, d e d i. G e ts e n d e o n a ik i ç a ls a n ç a ğ ır s a n , h e m [ d e ] b a h ş iş a ls a n o l m a m ı? G iz in y a n d a d iy o , g a rı. G iz b e k le r im iş o rd a . - N e r d e n g e d e r ik ? - A h a ş u m e r d i v e n o r a ç ık a r , d e d i g a rı . H e r if m e r d i v e n i tır m a n d ı a ğ a . V a rd ı k i a d a m o tu r u y o , ç e k iy o g a f ıy a . K e b a p d a g e l iy o . V a rd ı o tu r d u a ğ a . - S e lâ m ! - O o o , a le y k ü m s e lâ m â ş ı ğ ım ; s e n n e r d e n g e ld in u la n ? B e n im k e d e r li g ü n ü m d e g e l d in . Ç a l â ş ığ ım s a z ın ı d a , ik i d in li y e k b a k a ­ lım , d e d i. Ö k s ü z , s a z ı k u c a k la d ı, b a k a lı m n e d e d i.( “ D ilin e s a ğ lık :” - İs p ir O n b a ş ı) . ( A h ) a la g ö z l e r in i s e v d iğ im d ilb e r S e n g ü lü n ü k im e s u n d u n e v e lâ ( A h ) k i r p i k l e r i n o k ( o lm u ş ) d a b a ta r s i n e m e K ö m ü r g ö z l ü m u ç l a r ın ı iy a le (o y , iy a l e ) [ = e y e le ] [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] K ız k u la ğ ın ı k a b a r ttı : ( A h ) d ü v e n d e r le r te l l i tu r n a m d ü v e n e A s il y e r d e n k a r a k u ş l a r s o y u n a ( A h ) s a h ib i d e ğ ils in s e n b u m a y a n ın Ş a h a n g e r e k p e n ç e v u ra a v a la [ = s o n ik i m ıs r a t e k r ar ] H e r i f b i ş e a n la m ıy o , Ö k s ü z ’ ü n d e d ik le r in d e n : ( A h ) L e y lâ ’n ı n b e k ç i s i M e c n u n b e n o ld u m K ır ıld ı g e m i m d e d e ry a d a k a ld ım ( A h ) s ö y le n o y â r e d e i ş te b e n g e l d im A ğ l a m a s ın k ı n a y a k s ın a ğ e le (o y , a ğ e le ) [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] E f e n d im , g i z i n ö n ü n e i l â h e n l e r i n e n [ = le ğ e n ] k ın a y ı e z m i ş ­ le r , k o y m u ş la r. - B a c ım n e v a r ? Şu e lin e g ın a y a k ! Y a k m ıy o g iz . “ S ö y le n o y â r e d e iş t e b e n g e ld im /A ğ l a m a s ı n g ın a y a k s ın a ğ ele" d e y in c e Ö k s ü z , g iz , ik i e l in i b ir d e n g ı n a n ı n i ç i n e s o k tu . D e v a m e d iy o , Ö k s ü z : Ö ks ü z A li’m a v la ğ ın d a a v ın d a Z a li m d ü ş m a n g a y r e ti n d e g o v u n d a ( A m a n ) K ı r ş e h i r e l in d e M ü ş ir e v in d e K ö r g ö z e le h ım z 9 e d iy o r g ö ğ a la l= s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] - D i lin e s a ğ l ık â ş ığ ım !.. B i r a v u ç a l tı n k o y d u , â ş ığ ın ö n ü n e . - Y ö r ü g e t, h a tı m n d a v e r s i n b a h ş i ş i n i , d e d i. - Sa ğ o l e f e n d im ö m r ü n ç u v a la , d e d i. Ö m r ü n ç o k o ls u n s e n in d iy o , ö m r ü n ç u v a l a [ = k e lim e o y u n u il e , b e d d u a e d iy o r] d iy o . V ard ı: - E m m i g iz i! 9 h ım ız ( h ım - ı z ) : a ğ ız ( s ıf .) 1 .c im ri 2 . a ç g ö z lü 3 . d e d ik o d u c u , s ö z ta ş ıy a n , f i tn e c i . ( Y a ş a r Ç a ğ b a y ır, Ö t ü ken T ü rkçe Söz lü k, İs ta n b u l 2 0 0 7 ) - N e d iy o n e m m io ğ lu ? - G a ç d ın d a b u l a m a d ım m ı, g e n e b u ld u m , g ö r ü y o n m u ? - A lla h h a y r ım v e r e s e n i n , b e n m i g a ç tım ? H e y le [ = n a s ıl] g e l d in , n e o ld u n , d iy e d e r d in i s o r m a d ı. - H e y le d e k y a ? - H e y le d ic ik , s e n g e c e s a a t 1 2 ’d e g o n a ğ m f e l â n y e r i n e g e l. B iz g a ç m a y a a h ş k m ık , g a ç a k g e d e k , d e d i g iz . - O lu r, e m m i g iz i. Ö k s ü z d ı ş a n ç ık tı. - G a rd a ş y ö r ü e v e g e d e k , y e m e k y iy e k . Y ö r ü n b a k ıy ım ! G e tti l e r e v e v a rd ıla r. Y e m e k le r i n i y e d ile r, ç a y la r ın ı, k a h v e ­ l e r i n i iç til e r . - G a rd a ş , b iz d ü ğ ü n e g e d iy o k Ö k s ü z , s e n g e l ir s e n g e l, g e l­ m e z s e n e v e v in ! - B e n v a r ır s a m v a r ır ım ; v a r m a z s a m v a r m a m , d e d i. Ö k s ü z , g a f a y ı a ttı . G a rı, o ğ lu m ü ş ü r, d e d i; b i r d e y o r g a n ö r t t ü Ö k s ü z u n ü s tü n e . Ö k s ü z , s a b a h m a n u y a n d ı k i h o r o z l a r , g ıv g ıv , v iii k ’ d iy o la r. A m a n ın Ö k s ü z k a lk tı. V a r d ı k i k ı z g e z i n i y o , g o n a ğ ı n e t r a f ı n d a . G i z i, a l d ı y m a n g a ç ırd ı. Ş e h e r in d ış ın a ç ı k tı b u n la r ! S a b a h m a n , e r d e n g iz in ç a y ın ı g a h v a ltıs ım v e r e k d iy e h i z m e t­ ç il e r g e ld il e r k i, g iz y o k ! - A m a n e f e n d im g i z y o k , d e d i le r . - B in in ; b u , g e ld iğ i y e r e g a ç tı. A tlı, ç ı k tı a r k a s ın d a n . K e n g e r d ik e n l i b i r y e r e y o k a r ı g id iy o r la r, Ö k s ü z . B a k tıl a r k i, a tlı, g a ra g a r ı n ç a g ib i g e l iy o ! - Ö k s ü z s e n y a t, d e d i g iz . Ö k s ü z o r a y a ttı . G iz b u n u n ü s tü n ü k e n g e r ti k e n i il e k ö m d ü . Ü s tü n e d e ik i d a ş g o d u . G e n d i ş ö y le a tl a r d a n b a ş a , g e r i g e td i, a ş a ğ ıy a d o ğ ru . V a ’-d ı d a ş ın ü s tü n e o tu r d u . Şim d i e f e n d i m , Ö k s ü z g ım ıl d a d ık ç a d ik e n l e r k ir p i o k u g ib i b a tıy o ! - Y ö rü e m m i g iz i ! Y ü z d e d o k s a n ş e y i n , M ü ş ü r ü n o ğ l u n a g ö n lü v a n m ı ş , d e d i. U z a tm ıy a k , Ö k s ü z d id in e d id in e d ik e n in iç i n d e n ç ık tı; e v e g e l d i. Y e d i i ç ti d o ğ r u d ü ğ ü n e . A ğ a n ın y e r i n i b e ll e d i y a ! V a rd ı k i g iz in b a ş ı, g iz , g e l in m ık d a n l ı o lm u ş [ = b ir b ir i n e k a r ı ş m ı ş ] ; g ı z m g ö n l ü o l m u ş , d iy e a la y ı to p l a n m ış ! - G ö r ü y o n m u , d e d i Ö k s ü z . Şim d i b e n v a r ır ım , g ız a b i r ş e y d e d iy e m e m b u g ü n k a l a b a l ı k ta d e d i. - S e lâ m ! - O o o ! A le y k ü m s e lâ m â ş ı ğ ım ! S e n u la n g e ld in , s e n g e l d in , b u g i z in g ö n lü o l d u . H e le ş u s a z ın ı a l d a , g e n e k e d e r d e n d a ğ ıt, v a r d e d i. - H ay h a y d e d i, Ö k s ü z s a z ı k u c a k la d ı: ( A h ) k a r ş ıd a n d a g e lir y â r g ü le g ü le V a rd ır e n g e l le r i y a n ın d a b il e ( A h ) s e n i ç ık a r a y ım b i r te n h a y e re D a ğ l a r ın ın b a ş ı k a r n i c e y l e y i m ( A h ) f e l e ğ - i d ü n y a d a y â r b e n i m o ls a B ö ğ r ü m d e o tu r s a y ü z ü m e g ü ls e ( A m a n ) y a n ım d a d a e n g e l le r i n o lm a s a V a r ın s ö y le n ( d e r ) n e d e y i m n i c ’e y le y im ( A h ) y e l e s e r d e h a r m a n l a r ı s a v r u lu r Y a ğ m u r y a ğ a r g e m i le r i d e v ri lir ( A h ) Ö ks ü z A li’m d e r d e b a ş ı m ç e v r il ir B o l d ü n y a b a ş ı m a d a r n i c ’e y le y im [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] - Sa ğ o l â ş ığ ım , a l b a h ş i ş i n i ! G e t, h a tı n ı n d a v e r s in ! V a rd ı. - E m m i g ız ııı! .. B e n i ti k e n e k ö m e n d e ğ i l m i, o r d a ç ık a m a ­ s ın ö l s ü n d iy e ? - U la n ta m a n ö y le e tm e s e m s e n i g ö r ü r l e r ö ld ü r ü r le r d i. S e n n e d ii ı ş ı r k e n g e l iy o n , â ş a m d a n g e ls e n e ! - B u g ü n e r g e l ir i m e m m i g i z i d e d i, g a p ıy ı ç ık tı. - A ğ a , A lla h ’a ıs m a r la d ık ! - G ü le g ü le ! - S a ğ o l a ğ a m , A lla h ö r m e n i [ = ip in i] u z u n e ts i n ! - S a b a [ = y a n n ] , g e n e g e l in m i â ş ığ ım ? - G e n e g e lir im d e d i, g a p ıy ı ç ık tı. Şi m d i e f e n d im , g e n e b u n la r, e v e v a rd ıla r, y e m e k y e d ile r. A ğ a ­ l a r d ü ğ ü n e , g e n d i, e v d e g a ld ı g e n e . Ö k s ü z b i r y a ta r s a , b u g ü n d ü n ­ k ü n d e n d e g e tm iş v a k it! G e r i e v e g e ld i k i ış ıy o ! G iz i a ld ı ç ık tı. Ş e h e r i ç ık a r ç ık m a z , a d a m la r d ü n d e g ü c e n d i, b u g ü n g iz in y a n m a e r d e n g e ld il e r a m a , g iz y o k g e n e ! - A ğ a v a ll a h a g iz y o k ! - G e n e d ü n k ü y e r e d o ğ ru g e tti . G o p u n ! A tlıla r s e y i r tti l e r . G iz b a k tı k i g e liy o a tlıla r . Şö y le , b i r d e re v a n m ı ş . S e l b u r a ­ d a n v u ra v u ra b u ra y ı b u c a k la m ış . O rd a n d ö n e n m iş , o ra y ı d a m a ğ a r a g ib i e tm iş . - Ö k s ü z s e n ş u r a y a y a t! B e n a z ıc a k to p r a k ö r tü c ü y ü m , s e n k u r tu lu r s u n . Ö k s ü z o y a r m a n ı n a l tı n a s o k u l d u . G iz a y a ğ ıy la n y o k a r d a n k a l d ı n n c a d ü m d ü z o ld u . Ö k s ü z tu s b a ğ a g ib i to p r a ğ ı n a l tı n d a g a ld ı! ( “ D i p d iri k ö m d ü , a r k a d a ş ! ” - İs p i r O n b a ş ı) . G iz g i tti , a ş a ğ ı b i r d a ş a o tu r d u . A d a m la r g e l d ile r k i g iz o tu ru y o . - G i z n e d u tu y o n b u r a d a ? - B e n i ş te g a r ip s e r im , g e c e d a ğ a g e d e rim , b a ş ım e s e r li [ = r u h î h a s ta l ı ğ ı m v a r] . Y a ttın m ı a ğ z ı a ş ş â , s e s b e r k [= f az la ] d u y u lu r. G e p ir ti, z o p u rtu d in liy o Ö k s ü z ! H e ç b i ş e k a lm a m ış ! B u n d a d a [ = b u s e f e r d e ] , ç a l ı ş ı r ç a l ı ş ı r , ç ı k a m a z to p r a ğ ı n iç i n d e n ! U z a tm a y a lı m , e z a , c e f a ç ık tı. Şim d i e f e n d im , Ö k s ü z g e c e d a v a la ş a ra k [ = k a h ırla n a ra k ] , 'y a r ’ ı n a l tı n d a n ç ı k tı . B u r a d a n b i r ç ık s a m b i r d a h a v ö n ü m ü d ö n ­ m e m d iy o a m m a , y a la n ! U z a tm ıy a k , ç ık tı, g a r ı n ın e v in e v a rd ı. Y e d i, i ç ti . G e n e d o o ğ ru d ü ğ ü n e! V ard ı k i, ş im d i Ö k s ü z , g e n e g e lir e ş g e re e ş g e r e [ = â ş ik â re / a ç ık a ç ık ] s ö y le r b u ! E f e n d im e s ö y le n iy im , ( " B u n u d a b i l i r l e r ” - İs p i r O n b a ş ı) b u n u d a b i li r le r , ö l d ü r ü r le r d e d i. A ğ a y a p o z y a p m a k i ç i n g u c a ğ m a d a b i r ç o c u k a ld ı. B i r g e li­ n i n ç o c u ğ u v a r ım ış . O n u n la e ğ l e n iy o r d u . D ik ild i Ö k s ü z , s e lâ m s ız d ık ıl ıv e rd i k i, g iz , g u c a ğ m a b i r ç o c u k a lm ış g e z ip to z u y o ! - G ö rü y o n m u h ın z ı r ı g i tti k ç e a ğ a y a g ö n lü o l u y o r, d e d i. - S e lâ m ! - A le y k ü m s e lâ m ! O o o !  ş ığ ım ! E y i g e l d in . U la n s e n g e ld in g iz in g ö n lü o ld u h e le s a z ın ı a l d a â ş ığ ım ik i s ö y le , d e d i. Ö k s ü z , g e n e s a z ı g u c a ğ a a ld ı b a k a lım n e s ö y le d i: ( A h ) g iy d ic e ğ i n k e te n o l s u n k ö y n e ğ in E ld e n e l e g i ts i n s e n i n ö r n e ğ i n ( A h ) k a ş ıd ık ç a k a n g e ti r s i n tı r n a ğ ı n B e d d u a v e r m e m a lk ış o l s u n e y g e lin ( A m a n k a ş ıd ık ç a k a n g e ti r s i n tı r n a ğ ı n B e d d u a v e r m e m a lk ış o la h e y g e lin ) ( A h ) y a ttığ ı n y e r ç a y ır ç im e n o t o l s u n K o y n u n d o lu k u c a k la r ın b o ş o ls u n ( A h ) k u c a ğ ın d â ç o c u k b i r k a r a c a ta ş o l s u n B e d d u a v e r m e m a lk ış o l a e y g e lin ( e y g e lin ) ( A m a n k u c a ğ ın d a ç o c u k b i r k a r a c a ta ş o l s u n B e d d u a v e r m e m a lk ış o la e y g e lin , e y g e lin ) E f e n d im h e r s ö z ü n d e , “ b e d d u a v e r m e m , a lk ış o l s u n ” d iy o ! Y o k s a , Ö k s ü z ’ ü n h e r b e d d u a s ı, ‘ş a r p ş a r p ’ y a p ış ıy o ! ( A h ) a y a k u c u n d a k a r a y ı l a n l a r y a ts ın B a ş u c u n d a s e f i l b a y k u ş u n ö ts ü n (A h ) g ü n d e y e d i k e n n e [ = k e r e ] s ı tm a l a r tu ts u n B e d d u a v e r m e m a lk ış o l a e y g e l in ( A m a n g ü n d e y e d i k e n n e s ı tm a l a r tu ts u n B e d d u a v e r m e m a lk ış o la e y g e lin , e y g e lin ) ( A h ) b u n u s ö y le y e n d e , Ö ks ü z O ğ la n c ık B a c a ğ ın ı d a la s ın e n i k l i k a n c ık ( A m a n ) k o l la r ın to p to p o l s u n d i z in y ı la n c ık B e d d u a v e r m e m a lk ış o la e y g e lin ( A m a n k o l la r ın to p to p o l s u n d iz in y ıla n c ık B e d d u a v e r m e m a lk ış o la e y g e lin , e y g e lin ) - A l b a h ş i n i ; y ö r ü , h a tı n d a v e r s i n ! - S a ğ o l e f e n d im , A lla h ö m r ü n ç o ğ a la , d e d i. V a rd ı: - E m m i g ız u ! D i k e n e g ö m d ü n ç ık tım , to p r a ğ a g ö m d ü n ç ık ­ tım , g ö r ü y o n m u ? - B re e m m io ğ lu s e n n e d iy e e r d e n g e lm iy o n ? S e n e rd e n g e ls e n d e g a ç s a k g e ts e k o l m a m ı, k a b a h a t s e n i n , b e n i m d e ğ i l, d e d i a ğ a ! - B u g ü n e r g e l ir i m e m m i g i z i, h e ç u y u m a m ! Ö k s ü z e v e g e t t i . E f e n d i m e s ö y lü y e m , y e d ile r , iç ti l e r . H e r­ k e s d ü ğ ü n e ,, g e n d i e v d e g a ld 1.. O r ta l ı k g a r a n h k b a s tı m ı d e y in c e Ö k s ü z , b a c a ğ ı to p la d ı. O n l a r n e e tti l e r ! G i z k ü n d e , b u g iz d a ğ a g id iy o , d iy e g iz i b i r o d a y a g o y d u la r ; a ğ z ım k itl e d il e r . Ö k s ü z s a b a h a k a d a r b o c u [ = b ir c in s a v k ö p e ğ i] g ib i d o l a n d ı k o n a ğ ın e tr a f ı n d a , k ı z y o k ! - G ö rü y o n m u ? H e r i f i n e n b i r iş e d iy o , b u ra y a in e r i m i ş , ö y le r a s t g e l m iş i m b e ll i y a ! H a n i y a ? Iş ı r k a n g a ç tı. E v e v a rd ı. Y a ttı , m a ttı . G e r i g e l d i, a ğ a n ın y a n ın a . - S e lâ m ! - A le y k ü m s e la m ! G iz in y a n ın a g ird i. B a h ş i ş te n s o n r a : - U la n e m m i g iz i? - N e d iy o n e m m io ğ lu ? - A n a n a s e lâ m y o k m u ? - U la n e m m io ğ lu , n e d iy e g a y g ı e d iy o n ? B a n a s o r b a k iy im n e t t i l e r , n ’e y le d ile r ? - N e t ti l e r k i, s a b a h a g a d a r y a ttın ! - V a lla h a y a tm a d ım , b ill â h a y a tm a d ım ! B e n i b i r o d a y a g o y d u la r, a ğ z ım ı a n a h ta r la d ıl a r . B ir y e re ç ık a m a d ım . S e n n e r d e d u ru y o n n e r d e g a lıy o n , e ğ r a k [ = e ğ le n d iğ in ] y e r i n n e r e ? - B e n im d e v g ib i a d a m la r ım v a r y a a a ! - K im le r? - B o y b e y i n i n a d a m la r ı! - U la n A lla h b e l â n ı v e r e ! O n l a r a d e s e n ta m a n , ş i m d iy e b iz i ç o k ta n g u r ta r ır l a r d ı! - H ay d e s e m d e k e l le m i k e s ti r s e m . E li m d e n g u r tu lu r d u n . - U la n e m m io ğ lu , b ü y ü k a d a m ın g ö n lü a lç a k o lu r. K o r k m a , o n l a r s a n a b i r ş e y d e m e z le r . O n l a r a d e r d in i a ç , d e d i. - U la n a v r a t, b u d a h a k lı. - K o r k m a , d e r d in i a ç m a z s a n a n c a a h i r e tte b u lu ş u r u k . S e n ö l ü r s e n , b e n d e ö lü r ü m . - P e k i! Ö k s ü z e v e ç ık tı. - G a r d a ş , y ö r ü b a k a lım , g e d e k . G e d e k a m m a , d iy o Ö k s ü z , b u g ü n , m e lû l m e lû l. - U la n g a r d a ş ım s a n a b i ş e d iy e n m i o ld u y o k s a ? - Yo o k! - Y aa? - î ş t e , d iy o Ö k s ü z . B u n la r, b u d a v a y ın a n [ = ta r tış m a ile ] e v e v a rd ıla r; s o f r a s e rild i, y e m e k h a z ı r o ld u . Ö k s ü z y e m e k y e m e z ! - U la n g a r d a ş ım y e s e n e , s a n a b i r ş e y d iy e n o l u r s a , k e l l e s i n i a r m u t g ib i a lır ım o n u n ! - G a r d a ş ım , b a n a s a y e n iz d e k im s e b ir ş e y d e m e z a m m a , iş te ... - Ee e e ! - ( “ S e n i n b i r d o m u z lu ğ u n v a r.” - İs p i r O n b a ş ı .) H e e ç ! - Ö k s ü z s e n i n b i r i ş i n v a r ; b i z e a ç ı k l a , d e r k e n g a r ı o r ta y a ç ı k tı a ğ a : - O ğ lu m d o ğ ru s ö y le , s e n i n b i r d e r d i n v a r, d e d i g a n ; a n l a t b a k a lım . Ö k s ü z h e y k â y i [ = h ik â y e y i] d ip te n a ld ı. K ız ı n e m m i s i g iz i o l u p , o r a y a e k m e k d e y i g id ip , b u n l a r ı n g a ç ıp , a lıp g a ç ıp g e ld ik le rin i, k ü n d e g iz i g a ç ın p y o ld a tik e n e k ö m ü ld ü ğ ü n ü , d e r e l e r d e p u s tu ğ u n u , h e p i s i n i a n l a tı n c a , b o y b e y i n i n b i r i s i , c a y ıır a d a n ’ k ılıc ı ç e k ti. - V a ll a h e ş ş o ğ l u e ş e k , ş i m d i s e n i n te p e n d e n v u r u n c a , ö k s ü z k e m i ğ in i y a r a r ım s e n i n , d e d i. H em en g an : - Y a v ru u u m , o g iz i a lıp b u n a v e r m e z s e n i z ş u n d a n e m d iğ in iz g a n , ş u n d a n e m d iğ in iz i r i n , z e h ir ! - A n a o n u n iç i n d e ğ il, b u p e z e v e n k ş i m d iy e ç e e d e r d in i b iz e a ç s a b i z m e m l e k e ti ç ık a r ır d ık . Y e g a r d a ş ım y e ! H e ç g o r k m a s e n ! Y e d i le r iç til e r. Ö k s ü z , a k ş a m o ld u , d ü ğ ü n e v a r d ıla r. G iz i g e n e o d a y a k itl e d il e r . B o y b e y i, g o n a ğ m m e r d i v e n i n i a ld ı, p e n c e r e y e d a y a d ı d e m ir le r i ş ö y le y a s tıla y ıv e r d i, ç ık a rd ı g iz i. B i r e l b i s e g iy d ird ile r ; e r k e k e lb is e s i. - D o o ğ r u e v e g e d in ! G e n d i le r b ir a z s o n r a g e ld ile r. S a b a h m a n ış ıd ı. B a k tı l a r k ın a , g iz y o k g e n e . K a p ı ö r tü k . - A m a n a ğ a v a ll a h a g iz y o k . - H e y le y o k ? - B a k s a n a p e n c e r e n i n d e m ir le r i y a m y a s s ı o l m u ş , g e tm i ş g iz . - B e y l e r i ç a ğ ır ın ! B e y l e r g e ld i. - A m a n a ğ a la r , g iz y o k - H e y le y o k y a ? B a k , d e d ile r; p e n c e r e le r i a y ır ıp ç ı k a r tm ı ş l a r . - V a y g a rd a ş ım ! O b a p a lta y ı d iz in e v u ru r, s e n a y a ğ ın a v u r ­ m u şsu n ! - H e y le e ? - U la n g a b ır r ık d a [ = m e z a rlık ] g iz o lu r m u , g a b ır n k d a ? K ü n d e d a ğ a y o k a n g a ç ıy o d u . ( “ Y a c in , y a p e r i” - î s p i r O n b a ş ı ) . P e r i g ı z ıy ıd ı b u . S e n i o y n a ttı, o y n a ttı g ü n d e y a k l a ş ın c a u ç tu g o d u g e tti . - S a h i b r e ! .. B u n l a r ı ü ç g ü n , b e ş g ü n m i s a f i r e tti l e r . G e c e n i n b ir in d e b u n ­ l a r ı n g e n d il e r i n c ir i m in i [= y e tk i s ı n ı n ] ç ık a rd ıla r. B o y b e y i: - K o r k m a , b a ş ı n a b i r i ş g e l i r s e b i z i b u l! ( A d a m la rı n ti r i m i , d iy e lim , m e s e l â S a b u n Ç a y ı. O n d a n ö te y e tk i l e r i y o k ! ) B u n l a r y o la d ü ş tü le r a m m a : - Ö k s ü z , b e n i g ö r ü r l e r s e , s e n i n e l in d e n a lır l a r ; g e l, b iz d a ğ ­ d a n d a ğ a g id e k . - O lu r , e m m i g iz i! B u n l a r d a ğ d a n d a ğ a g i d e r k e n a c ı k tı l a r . D ü ş m a n , g a r n ıy m iç in d e . B i r d a ğ a g e ld il e r k i b i r ç o b a n . “ H e e e y ü ü ! O h o h i y o o o o o ” e t t i m i d a ğ la r in iliy o . - Ç o b aaan ü ! - B u y u r a ğ a , d e d i. - K im in ç o b a n ıs ı n o ğ lu m ? - D e v e lio ğ lu ’n u n . - N e r d e ç a d ır la r ? - H a a ş o d a ğ ın d ib in d e , o ç a d ır la r. E n d ile r. A ğ ırlık la rı ç e z d ile r. K ız , a v ra tla r ç a d ırın a , g e n d i e r k e k le r ç a d ırın a . H o ş b e ş o n b e ş . D e v e l io ğ lu ’n u n b i r y e ğ e n i v a r id i : H a lil. K a lk tı, a v r a tla r ın ç a d ır ın a g a h v e b iş i r m iy e g e tti . U la a n v a rd ı k i, h e r ş e y i g iy im g ö s te r iy o . N e g a d a r g ü z e l o l u r s a n , e l b i s e n y ır ­ tı k p ı r tı k o l u r s a h i ç b i r ş e y e b e n z e m e z ! B i r k ı z o tu r u y o r k in e a r k a d a ş - o m i s a f i r i n e n g e l m iş - a y la r a , s e n d o ğ m a b e n d o ğ u y u m , d iy o . H e r if i n i ç i n e b i r a ta ş d ü ş tü . G e ld i k a h v e y i Ö k s ü z u n e l in e v e r d i; d a y ıs ın ın k u la ğ ın a e ğ ild i: - U la n d a y ı, ş u a d a m b i r k ız g e ti r m i ş , g ö r s e n s e n ; e ğ e r o g iz i a lıp b a n a v e r m e z s e n ş o g a y a la rd a n a tl a r ı m , d e d i. - B re y a v ru m , o k ız g e ld i, a v u c u n u n iç in d e , ra h a tın a b a k , d e d i. Y e d ile r, iç ti l e r s a b a h o ld u . H e rk e s d a ğ ıld ı D a ğ lı H a lil’i n b a ş ın ­ d a n . S a b a h m a n o ld u : - Ö k s ü z , g a r d a ş ım , y iğ e n im , ç o c u ğ u m , s a n a b i r y u m u ş [ = iş] b u y u ru c u y u m a m m a m is a f ir s i n g u s u r a b a k m a ! B a k s a n a A li d a v a ra g i tti , V e li g o y u n a , H a ş a n s ığ ır a e f e n d i m , O s m a n d e v e le re , k im s e g a lm a d ı. B a k s a n a k im i g u z u y a g e tti , k i m i o ğ la ğ a . - Eeeeeü ! - Ş u Ç o tlu k ö y ü n e b i r m e k tu p s a l l a y ı m . S a n a b i r d e a t v e r i ­ y im a l tı n a . Şu n u e l e ti v e r g e l o ğ lu m b re ! Ö k s ü z d ü ş ü n d ü , d ü ş ü n d ü . U la n , g e tm e m d e s e m , ç ın g a r ç ık a r. G e n e d e g e d iy im b r e ! G e li r im s a h a r [ = b e lk i ] . B u n u n a l tı n a , a n a h a lın d a n g a lm a b i r k ıs ır a k v e rd i; g e n li ğ in ­ d e n ü ç ta n e .... [ = a n la ş ıla m a d ı] ç ık a r. B i r m e k tu p y a z d ı, a z d ı v e rd i. O rd a B e ly o z is m in d e b i r c e l­ la d ı v a n m ı ş . B u r a d a n a ğ a b i r a d a m g ö n d e r d i m i, c e ll â t o n u n b o y ­ n u n a l ı n m ış ! Ö k s ü z , v a rd ı k ö y e : - N e r d e B e ly o z ’u n e v i? - D e h a ş u ev , d e d i le r . V a rd ı: - B e l y o z ! B e ly o z !... - N e d iy o n d iy e , iç e r d e n b i r a d a m ç ık tı k i b i r d u d a ğ ı y e rd e b i r d u d a ğ ı g ö ğ d e , g ı lı ç b e li n d e y a lb ır d a k [ = y a l ın k ılıç / ç ıp la k ] s o k u lu . Ö k s ü z b u n u g ö r ü n c e , d u d a k la r ı ‘ç a t, ç a t’ , ç a tla d ı. - B i r m e k tu b u n v a r e f e n d im . M e k tu b u n v a r d iy o , z o r v e r d i Ö k sü z . Ö k sü z : - A h a , m e k tu b u a l d a o k u , d e d i. A ç ık ta n y a z m ış a d a m : " B u a d a m b i r k ı z g e tir d i . B iz im y e ğ e n b u n a â ş ık o ld u . B u n u n v a r a n a ta b o y n u n u a l; g iz i a lıp b e n im y e ğ e ­ n im e v e r e c e ğ e n , d iy o .” A d a m c a ğ ız b i r m e k tu b a b a k tı , b i r Ö k s ü z ’e b a k tı : - U la n o ğ lu m , b e n c e ll a tım a m m a b e n i m v ic d a n ım v a r, b a k . O p e z e v e n k s e n i n n i ş a n l ı n ı a lı p y i ğ e n i n e v e r ic i y im iş . B e l k i d e o r d a n g e tti l e r ; u la ş u la ş , d e d i a ğ a ! Ö k sü z : - S a ğ o l e f e n d im ! Ş im d i, ik i ü ç y a ş lı, b i r s a k ız lık k e s ti . O y a n n a v u r s a , g ıs ır a k [ = k ıs ra k ] o y a n n a y a m u lu y o ; b u y a n n a v u rs a , b u y a rm a y a m u lu y o ! Ö k sü z , şu d ağ ı a ş a r aşm az : - B e l k i n ’o l u r n ’o lm a z g ö ç ü n , d e d i D e v e lio ğ lu . B u r d a n g ö ç tü le r , K a r a g e d ik ’e a ş ş â g o y d u la r, g e ttil e r . Ö k s ü z g e ld i k in e , n e g ö rü n a rk a d a ş ! K a tır ın , p a la n ın ö l ü s ü n e k e r k e z l e r in i p in ip k a lk ıy o ! - V a y e m m im g ı z m ı b u n d a a ld ırd ım d e d i. İn d i, a ğ la y a ra k s a z ı k u c a k la d ı ( “ D ili n e s a ğ l ık ! ” - D i n l e y ic i ) : (A h ) y ü rü b [ i] r e H a şa n D ağ ı A rd ın a u ğ r a d ım a r d ın a ( A h ) e li g ö ç m ü ş ı s s ı z y a y la Y u rd u n ’ u ğ r a d ım y u rd u n a [ - s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] ( A h ) H a ş a n D a ğ ı s a ğ lı s o llu Y iğ itle r i m a v i d o n lu ( A h ) a v ın a lm ış a ğ z ı k a n lı K u rd u n ’ u ğ r a d ım k u r d u n a [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] (A m an ) H aşan D a ğ ın ın a r d a n S ı z ı l a ş ır b o z k u r tl a r ı ( A h ) e m m im k ı z ın ı n d e r tl e r i D e r d in ’ u ğ ra d ım d e r d i n e [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] E f e n d im , k a lk tı , k ıs ra ğ a b in d i b a k a lım . Y u r tta n y u r d a b i r d ağ ! V u ru y o , b i r o y a n a b ü k ü lü y o , b i r b u y a n a b ü k ü lü y o ! V a rd ı- g e ld i, d e r k e n ; b i r d a ğ a ç ık ın c a , h a rp a d a g a r a n ış tı ^ b i r ­ d e n b i r e k a r a n l ı k b a s tı.] B u k ıs r a ğ ı k u r t y e r d e , v a r ın c a b e n d e n s o r a r la r , d iy e , a y a ğ ın a b a ğ la d ı; d ü ş tü , y a ttı. S a b a h a k a r ş ı u y a n d ı k i, s a b a h r ü z g â n ç ık m ış ; c ü c ü k le r in h e r b ir i, b ir y e rd e n d il d ö k ü y o , ç iç e k le r k o k u y o , y a p ra k la r ş ip ir d e ş iy o ! K a lk tı, o tu r d u g e n e Ö k s ü z , k u la k l ı s a z ı a ld ı: ( A m a n ) ı l g ı t ı l g ı t e s e n s e h e r y e lle r i ( A m a n ) d o s tu m u n y a y la s ı p a r e k a r m o l a A h ç e k e r im k a n y a ş a k a r g ö z ü m d e n O y â r b e n i m g ib i i n ti z a r m ’o la ( a m a n e y ) [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] ( A h ) g ü l a ç ılır b a h r r m a n y a z m a n B ü l b ü l ö t e r iş v e y in e n n a z m a n ( A h ) te l a lış k ın b a ğ la m a s ı s a z m a n Ç alıp d o s tu n g ö n l ü n e ğ le r v a r m ’o la ( v a r m ’o la ) [ = so n ik i m ıs r a t e k r ar ] ( A m a n ) b e n ö m r ü m ü f e r y a t il e g e ç ir d im D o lu d o lu b a d e l e r i iç ir d im ( A h ) a v la n ır k e n g ö n ü l k u ş u m u ç u rd u m A c e p ş u d a ğ la r ın y o lu k a r m o l a ( k a r m o l a ) [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] ( A h ) u la m d a Ö k s ü z A li’ m u la m D ilim iz d e v a r d ır H a k k ’m k e l â m ı ( A h ) g e z s e m ş u d ü n y a y ı h a l k ı â le m i A c e p s e v d iğ im in e ş i v a r m o l a [ = s o n iki m ıs r a t e k r a r ] K a lk tı, k ıs r a ğ ı ç e k ti d a ğ d a n a ş ş a ğ a . ‘ Ş o r d a h a , b u r a h a ’ d e r­ k e n b i r y e re g e ld i k in e , b i r ç o b a n in ili y o : - Ee e y ! Ç o b a a a n ! - Bu y u r A ğ a. - K im in ç o b a n ıs ı n o ğ lu m ? - D e v e l io ğ lu ’n u n a ğ a . N e r d e a ğ a , u la n ş e y le r ? Ç o b an n e b ils in ? - D e y h a ğ ! O rd a y a y ılıy o , d a ğ ın d ib in d e . Ö k s ü z e n d i. K ıs r a ğ ı c e lb e n in i ç i n e k o y v e r d i. D o o ğ r u ç a d ıra ! Ç a d ır ın k a p ıs ın a v a rd ı. - S e lâ m ü n a l e y k ü ü m L - E e e ! A d a m g e r i g e ld i. ‘A le y k ü m s e lâ m ’ d iy e n o lm a d ı. - A ğ a la r, h a y v a n ın ız ı g e tir d im . M e k tu b u n u z u d a v e rd im , g e l­ d im ; s a ğ o l u n . H a y v a n ın ız ı d a g e tir d i m ; h a y v a n l a r ın iç i n e b ır a k ­ tım . B e n i m h a k k ı m ı a lıy ım . M ü s a a d e v a r m ı ? G e d e b ili r m iy im ? - N e h a y v a n ı, n e m e k tu b u , s . k t i r e ş ş o ğ lu e ş ş e k s e n i ! .. H ay d i b a k a lım ç ık !.. - İş te , a y ıy ı g a z a n a , m e y i n i m [ = m a y m u n u ] te n c e r e y e y e n i s ıç ır d ık , d e d i Ö k s ü z . Y o la ğ ın a ğ z ın a o tu r d u ; s a z ı g u c a k la d ı ( “ D ili n e s a ğ lık ” - İs p i r O n b a ş ı) : ( A h ) D e v e l’o ğ lu d e y i g e l d im y a n m a B ö y le i ş l e r y a k ış ır m ı ş a n ı n a ( A m a n ) a ld ın y â r i m i d e v e r d in y ( i ğ ) e n i n e V e r b e n i m y â r im i s e n D e v e l’o ğ lu ( v e r D e v e l’o ğ lu ) [ = s o n ik i m ıs r a t e k r ar ] ( A h ) ö ld ü m ’o la g ü l D ö n d ü ’ n ü n a n a s ı So ld u m ’o la a ğ e l i n i n k ın a s ı ( A m a n ) D a ğ l ı H a li l ö lü p ( y â ri ) b a n a k a la s ı V e r b e n i m y â r im i s e n D e v e l’o ğ lu ( v e r D e v e l’o ğ lu ) [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] U la n , b u n l a r a b i r d e d ir s e k g ö s te r i y i m b a k a lım y a h u ! B u n ­ l a r k ö p e k o ğ lu k ö p e k : ( A h ) d e r d e d e li g ö n ü l n ’o lu p n ’o lu r u m İf lâ h o l m a m b e n b u d e r tte n ö lü r ü m ( A m a n b i r d e ) G ü llü H a tm ’a ş i k â y e t e d e r im V e r b e n i m y â r i m i s e n D e v e l’o ğ lu ( v e r D e v e l’o ğ lu ) [ = s o n ik i m ıs r a t e k r ar ] - K ız la r, ç o c u k la r, n e y o ç a d ırd a b i r ç e n e v a r, b i r b a ğ ı r tı v a r n e y o , d e d i G ü llü H a tm . - V a lla H a tın ş u k ız c a ğ ız ın n i ş a n l ıs ı g e l m iş , o n u a ğ a a lıp y iğ e n i n e v e r ic i y m iş , d iy o rla r. B i r d e d ik o d u v a r, h e r h a l o n u k o ğ u y o r la r, d e d i. H e m m e n G ü llü H a tın ç ık tı: - D e v e lio ğ lu ! D e v e lio ğ lu ! D e v e l io ğ lu u L - A ğ a , H a tı n ç a ğ ın y o a ğ a . H e m e n a ğ a ç ık tı. - H a tı n b u y u r, n e d iy o n e m r i n m i v a r ? - P e z e v e n k , y a n ı n d â ş a p k a y ı b a n a v e r , d e d i. Ş u ş e ş i [ = b ir ç e ş i t b a ş ö r tü s ü ] b a ş ı n a a l! B i r c ü c ü k b i r ç a lıy a s ığ ın ır , s e n b i r ç a lı k a d a r d a o l a m a d ın ! S e n , b u o ğ l a n ın n i ş a n l ıs ın ı a l, y iğ e n in e v e r! B e n d e b u o ğ l a n il e g id e r im . E ş ş e k o ğ lu e ş ş e k l e r . H a y d i o ğ lu m h a y d i, h a y d i n i ş a n l ı n ı a l d a ç ık b a k iy i m . S a n a k im d e ğ ip , b i r ş e y d e y i d , k im d o k a n ıc ı? A li, D ö n d ü ’y ü a ld ı d a ç a d ır la r ı ç ı k tı m ı ç ık a m a d ı m ı: - C e n a z e e e ! D a ğ lı H a lil ö ld ü , d iy e ç a ğ ır d ıl a r . B e d d u a v e r ­ d iy d i y a h a n i. İ ş te Ö k s ü z s a ğ s a l im m e m l e k e te g e ld i k i, e m m i s i d e g e tm i ş , g a n s ı d a g e tm i ş , m a l m a le l is s iz g a lm ış ! G e ld i, m a lın m ü lk ü n b a ş ın a g e ç ti. B ir d ü ğ ü n k u rd u . D ö n d ü ’y le n e v le n d i, m u r a z ın a y e tti . D in le y e n le r , d in le y e c e k o l a n a r k a d a ş l a r d a m u r a z ın a y e ts i n ! ( “ D ili n e s a ğ l ık , g a r d a ş ım ! ” - D in l e y i c i le r ) . [ D ü z iç i- 2 8 .1 2 .2 0 0 8 ] D ü z içili D iğ e r  ş ık l a rd a n Ö k s ü z A li T ü rk ü le ri:  ş ık K a ra y i ğ i t O s m a n ’ ı n S ö y l e d ik l e ri: l .tö rk a E lâ g ö z l e r in i s e v d iğ im d ilb e r G ü lü n a la a la b il d iğ in y e te r D u rm a y ıp a k ıy o r g ö z ü m ü n y a ş ı T e lli m e k tu p l a r ı y a z d ığ ın y e te r E li m tu tm a z y a z a m ıy o m k a le m i K a d ir M e v lâ ’ m ç e k ti r i y o r ç il e m i G u r b e t e ld e e k s ik e tm e z k e l â m ı T e ll i m e k tu p l a r ı y a z d ığ ın y e te r Z a li m a n a n b e n i ç o b a n e y le d i C iğ e r im i d o ğ u m d o ğ u m d o ğ r a d ı A ttı g u r b e t e le M e c n u n e y le d i B o y u n b ü k tü ğ ü m ü s e z d iğ in y e te r B e n Ö ks ü z A li’y i m k a lm ış ım n a ç a r S a b r e y le d ü n y a n m b u g ü n ü g e ç e r B u d ü n y a y a g e l e n m u tl a k a g ö ç e r B a b a m ı n k ö ş k ü n d e g e z d iğ in y e te r 2 . tü rk ü A ld ı k ız : B iz e h a r a m b u r d a d u r m a k ( H a r a m o ld u g a y r ı b u r d a d u r m a k ) G id e rse n b a b a m ı g ö rm e k G e r i b i z M ı s ı r ’a v a r m a k A ll a h iç i n k a lk e m m ’o ğ l u ( Y e n id e n M ı s ı r ’a v a r m a k A lla h iç in k a lk e m m ’o ğ lu ) A ld ı Ö k s ü z : L e y lâ b a n a o l u r a y a n A r k a m ız a k o ş a r d u y a n ( E m m im k ız ı) s e n a tl ı s ı n b e n d e y a y a n B e n g id e m e m e m m im k ız ı ( S e n a tl ı s ı n b e n d e y a y a n B e n g id e m e m e m m i m k ız ı) A ld ı k ız : ( A m a n ın ) d ü ş ü n m e s e n o k o r k u y u ( E m im o ğ lu ) d ü ş ü n m e s e n o k o rk u y u M ı s ı r v e r m e z o b e r k iy i ( 1 ) S e n ö n e b i n b e n te r k iy e K a ç ır b e n i e m m im o ğ l u ( S e n ö n e b i n b e n te r k iy e K a ç ır n o l u r e m m im o ğ lu ) Ö k s ü z A li: ( A h ) k e ç e m i n b a ş lığ ı y o k tu r ( A h E m m im k ız ı) d o s tu m d a n d ü ş m a n ım ç o k tu r ( A h ) n e r e g id e m p a r a m y o k tu r B e n g a ç ır m a m e m m im k ız ı ( N a s ıl g id e m h a r ç l ı k y o k tu r B e n k a ç ı r m a m e m m im k ız ı) A ld ı k ız : ( A h ) D o n d u y ü m s ı ğ m ( ı n m ) M e v lâ ’y a ( A h ) D ö n d ü ’y ü m s ığ ın ( d ım ) M e v lâ ’y a Y ü z ü m ’ d ö n d e r d im K â b e ’y e ( E m m im o ğ l u ) y ü z a l tm k o y d u m h e y b e y e A lla h iç i n k a lk e m m ’o ğ lu ( Y ü z a l tm k o y d u m h e y b e y e K a ç ır b e n i e m m ’ m o ğ l u ) 3 . tü rk ü U z u n u z u n y a ta n h e c e t a ş l a n S i z e d e ri m s i z e d in g a r d a ş l a n B i r A lla h ’a k a ld ı Ö k s ü z ’ ü m ü n iş le r i K ü ç ü k y a ş ta ö k s ü z k a la n a ğ la m a [ = so rı iki m ıs r a t e k r a r ] Ç e ş m e l e r y a p tır d ım s u y u n iç m e y e K ö p r ü le r y a p tır d ım k o n u p g ö ç m e y e Ç o k e m e k s a r f e tti m a lıp k a ç m a y a K ü ç ü k y a ş ta ö k s ü z k a la n a ğ la m a [ = so rı iki m ıs r a t e k r ar ] N o l u r u m d a Ö k s ü z A li’ m n ’o lu r u m İf lâ h o l m a m b e n b u d e r t t e n ö l ü r ü m K a y b e tti m D ö n d ü ’y ü n a s ı l b u l u r u m K ü ç ü k y a ş ta ö k s ü z k a la n a ğ la m a [ = s o n iki m ıs r a t e k r a r ] 4 . tü rk ü ( Y a v ru m ) b i r b e z ir g a n g e ld i G â v u r D a ğ ı n d a n Ü ç ü a r k a s ın d a b i r i ö n ü n d e ( A h ) ik i n d in d e n s o n r a id i a k ş a m ç a ğ ın d a Ö y le b i r k ız b e n i ( b u r d a n ) y a k tı d a g i tti [ = s o n iki m ıs r a t e k r a r ] ( A m a n ) h a n a b a b a o k ız a t t a n in d i m i ( A h ) iç i p s u la r ım d a iç i p k a n d ı m ı ( U la n ) s o r m a d ın m ı k ız m a d ı D ö n d ü m ü D a h a d ö n ü p d ö n ü p s o r m a d ın ı z m ı ( S o r m a d ın m ı k ı z ın a d ı D ö n d ü m ü E m m im d a h a d ö n ü p d ö n ü p s o r m a d ın ı z m ı) [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] ( Y a v ru m ) b il m i y o m k i n e h a l v a r d ı b a ş ı n d a C e v a h ir ta ş ı ta k ıl ıy d ı d ö ş ü n d e ( O f ) o n ü ç ü n e n d a h a o n b e ş y a ş ın d a Ö y le b i r k ız b e n i y a k ıp d a g e ç ti ( D a h a ta z e o n ü ç o n b e ş y a ş ın d a Ö y le b i r k ız b e n i y a k tı d a g i tti ) 5 .tü rk ü ( A h ) k u r b a n ım B o z g e d ik b a ş ı n a ç ı k tı m ( A m a n ın ) b o z b u l a n ı k s e l l e r g ib i ç a ğ la y ıp c o ş tu m K ır ş e h ir e l in in y o l u n a b a k tı m S e y r a n e tt i m d o s t g i tti ğ i n y o lla r a [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] G ö re y id im e m m im k ız ın ı ö lm e d e n , S ı r tı n d a k i m a v i ş a lı s o lm a d a n ( O f ) b i r b e z ir g a n a lm ış g i tm i ş g ö r m e d e n Ş im d i d ü ş ü rd ü le r, d il d e n d ille re [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] Se v d a n e d i r b i l m e z i m i ş b a z ıs ı İç e r im d e n h i ç ç ık m ıy o r s ız ıs ı S e f i l Ö k s ü z ’ü m ü n e m m is i k ız ı S e n i d ü ş ü rd ü le r y o ld a n y o lla ra [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] 6 . tü rk ü Y e tti m ’o l a d a Ş a m e l i n i n h u r m a s ı ( A h ) g i tti m ’o la d a ( g ü z e l) e l â g ö z ü n s ü r m e s i M ı s ı r ’ ı n B a ğ d a d ’ı n te l l i tu r n a s ı G e li r y â r i n s e la m ı s e la m ı [ = so n iki m ıs r a t e k r a r ] A ç tı m o l a Ş a m e l i n i n g ü lle ri ( A h ) k ır ıls a y d ı s i y a c ın d a n d a l l a n B o ğ u m b o ğ u m k ı n a l a s a e lle r i Y â rim s e lâ m s a ld ı m ı s a ld ı m ı ( Y a v ru m e ğ l e n m e e ğ le n ip k a lm a B o ğ u m b o ğ u m k m a la s a e lle r i G e lir y â r i n s e l â m ı s e lâ m ı Y a v ru m e ğ l e n m e e ğ le n ip k a lm a ) Ü z ü m e ’ e m m im b u r d a k a ld ı a v a ra S i z i n i ş in iz i ( g a y ri) M e v lâ m o n a r a Ö ks ü z A li i m i ş g e ld i p ın a r a G e lir y â r i n s e lâ m ı, s e lâ m ı ( S a k ın e ğ l e n m e , e ğ le n ip k a lm a Ö k s ü z A li i m i ş d e a m a n ın y a r y a r g e ld i ç a ta l p ın a r a G e li r y a r i n s e lâ m ı s e lâ m ı S a k ın e ğ l e n m e e ğ le n ip k a lm a ) 7 . tü rk ü E lâ g ö z lü b e n l i d il b e r M e l ü l m ’o l d u n m e lü l m ’o ld u n S e n i b e n i m s a n ıy o rd u m E li n m ’o ld u n e l in m ’o l d u n [ = so rı ik i m ıs r a t e k r ar ] E ll e r in k o l la r k ın a lı D o ğ u ş ta n b a ş ım b e lâ lı B ü y ü m ü ş s ü n g e lin o la lı S e n g u r b e tte g e l in m i o l d u n ( G u r b e t e ld e e lin m i o l d u n ) Ö k s ü z A li' m b e n n ’e d e r im D ö n e r ( g e lir g a y ri) M ı s ı r ’a g id e rim B a b a n a ş i k â y e t e d e r im G u r b e t e ld e e l in m ’o l d u n [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] 8 . tü rk ü ( A h ) e lâ g ö z l e r in i s e v d iğ im d il b e r S e n g ü lü n ü k im e s u n d u n e v e la O k o l m u ş k i r p i k l e r b a tt ı s i n e m e N ’o l u r k e l e u ç l a n n ı iy e le ( n ’o l u r iy e le ) [ = s o n ik i m ıs r a t e k r ar ] ( A h ) L e y la ’n ı n b e k ç i s i M e c n u n b e n o l d u m G a r k o ld u g e m i m d e d e ry a d a k a ld ım S ö y le y in o y â re i ş te b e n g e l d im A ğ la m a s m k ı n a y a k s ın a ğ e le ( a ğ e le ) ( O f s ö y le y in o y â r e i ş te b e n g e l d im A ğ la m a s ın k ın a y a k s ın a ğ e l e a ğ e le o f ) ( A h ) p m a r a v a r m a d a n d o ld u r d u s u y u A ç ılm ış g e r d a n ı u s u ld u r b o y u S a n a d iy o m s a n a a ç k a b a d a y ı Ş u s a lla n ıp g e z e n s e n i n n e n o la ( y ü rü n e n o l a ) ( S a n a d e r im s a n a a ç k a b a d a y ı Ş u s a l la n ıp g e z e n s e n i n n e n o l a ) Ö k s ü z A li’ m a v lu ğ u n d a a v ın d a Z a li m d ü ş m a n g â y b e tin d e k o v u n d a K ır ş e h i r e lin d e M ü ş ir e v in d e A ğ la r g ö rd ü m b i r g ö z le r i g ö ğ a la ( g ö ğ a la ) [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] 9 . tü rk ü A k g ö ğ s ü y ü n ü s tü M u c u r y a y la s ı B a c a ğ ım k ö r ç ıb a n la r to y la s ın G e le n g e ç e n ( k ız ) b a ş ı d iy e s ö y l e s i n V e r e m iy o m b e d d u a a lk ış o l a h e y g e l in [ = s o n iki m ıs r a t e k r a r ] B a ş u c u n d a b a y k u ş la r ö ts ü n A y a k u c u n d a ş a h m e r a n y ıla n y a ts ın Y e d i s e n e s e n i s ı tm a l a r tu ts u n V e r e m e m b e d d u a a lk ış o l a h e y g e lin [ = so rı ik i m ıs r a t e k r a r ] B u n u s ö y le y e n d e Ö ks ü z O ğ la n c ık B a c a k la r ın ı d a la s ın e n ik l i k a n c ık D i lle r in to p o l a k o l la r y ıla n c ık V e r e m e m b e d d u a a lk ış o l a h e y g e l in ( D i lle r in to p o l s u n k o l la r y ıla n c ık V e r e m e m b e d d u a a l k ış o la h e y g e lin ) 1 0 . tü rk tt K a r a d e r l e r d e K a r a m a n ’d a n e v e le ( e v e le , u y ) K a ç ın y e d in k a r a k u ş ta n s o y a la ( u y s o y a la ) Ş a h a n o l s a m ( ş im d i d e ) ta k s a m ç ı m a ğ ı m a s e n i ( u y y a ri m i) T a k s a m ç ı m a ğ ım a , ç ık a b i ls e m y o la b e n ( y o la b e n ) ( Ş a h a n g e r e k p e n ç e v u r s a a v a la , a v a la T a k s a m ç ı m a ğ ım a d a ç ı k a b i ls e m y o la b e n , y o la b e n ) A lıp e k m e ğ im i ( d e ) a lıp y iy e m e m ( y iy e m e m o y ) A v ım y a r a la n d ı b u r d a k o y a m a m ( o y o y ) G iz li s ı r r ı m v a r iç i m d e ( b e n k im s e y e ) d iy e m e m ( d iy e m e m ) D iy e m iy o m s ır l a r ım ı e le b e n ( e le b e n ) ( G iz li s ır la r ım ı d iy e m iy o m e lle r e S ı r l a r ım ı d iy e m iy o m e l e b e n e l e b e n ) B e n Ö ks ü z A li’y i m ( d e a m a n ) ç ö k s e m o tu r s a m ( o tu r s a m ) A ğ la m a n m ı s e n s e v d iğ in ’ y i ti r s e n ( y i ti r s e n o y ) T a ş k ın s e le g i ts e m s e l l e r g ö tü r s e A z g ın s u la r d a g i ts e m s e le b e n ( s e l e b e n o y , s e le b e n ) ( Y a n d ım a m a n a lıp g ö tü r s e a z g ın s u la r b e n i s e le o y İlk b a h a r a y ın d a g i ts e m s e le b e n ) 1 1 . tü rk ü ( A m a n ) y ü rü b [ i ] r e H a ş a n D a ğ ı ( A h ) y u rd u n a u ğ ra d ım y u rd u n a A ld ıla r y â r i e l im d e n D e r d in e u ğ r a d ım d e rd in e [ = so n ik i m ıs r a t e k r a r ] G ü z e lle r i o y m a k o y m a k O lu r m ’o l a y â r e d o y m a k o y K ı s m e t v a r m ı ( b il m iy o m ) o n u b u l m a k ( o y ) D e r d in e u ğ r a d ım d e r d in e ( K ıs m e t v a r m ı o la y â ri b u l m a k D e r d in e u ğ r a d ım d e r d in e ) G ü z e lle r i m a v i d o n lu ( A m a n ın ) o ld u m ş i m d i y a r ı c a n lı A v ım ’ a ld ıla r ( e l im d e n ) a ğ z ı k a n lı K u rd u n a u ğ r a d ım k u rd u n a ( A v ım ı a ld ıla r a ğ z ı k a n lı K u rd u n a u ğ r a d ım k u rd u n a ) Ö k s ü z A li' m g a y ri b i tti m D ö n d ü ’ m ü b e n k a y ıp e tti m D e v e l’o ğ lu s a n a n ’e tti m D e r d in e u ğ r a d ım , d e r d in e [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] 1 2 . tü rk ü ( A h ) k u r b a n ı n o la y ım D e li M a h m u d ’u m H a ş a n D a ğ l a r ın a d o ğ ru g e l ( g a rd a ş ) D e v e l’o ğ lu a ld ı y â r i e lim d e n B e n ö l ü y o m b u r d a b ö y le b i l g a rd a ş ( D e v e l’o ğ l u y â r i a ld ı e l im d e n B e n i m ö l e c e ğ im i b u r d a b il g a rd a ş ) Y e tm i ş y e r i m d e n d e y a r a a ç tıl a r E ll e r im d e n a lıp b e n i m k a ç tıl a r B e n ö l m e d e n b a n a k e f e n b i ç ti l e r B e n b u r a d a ö l ü y o m b ö y le ( b il ) g a rd a ş ( B e n ö l m e d e n b a n a k e f e n b i ç ti l e r B e n i m ö ld ü ğ ü m ü b u r d a b i l g a r d a ş ) Ö ks ü z A li’ m D e li M a h m u t a r ıy o r G e le n d e n g e ç e n d e n s e n i s o r u y o r D e v e l’o ğ lu y iğ e n in e v e r iy o r G e l d e D ö d ü b a c ı m s e n a l g a rd a ş ( G e l d e D ö n d ü ’y ü s e n a l g a rd a ş ) 1 3 . tü rk ü ( A h ) D e v e l’o ğ l u d iy e g e l d im y a n m a B u y a p tığ ın y a k ış ır m ı ş a n ın a N iş a n lım ı v e r iy o r s u n D a ğ lı H a li l’e B e n i m n i ş a n l ım ı v e r D e v e lio ğ lu [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] D a ğ l a r ın d a b e ş y ü z ç a d ır e ğ l e n ir D ö r t k ö ş e d e ü n ü n ş a n ı n s ö y le n ir B i r k u ş g e l ir b i r ç a lıd a s ığ n a m r B e n i m n i ş a n l ım ı v e r G ü llü B a c ı [ = s o n ik i m ıs r a t e k r ar ] N o l u r s a d a Ö ks ü z A li’m n ’o lu r s a ( U la n ) e ğ e r e a h tı m ( d a ) y e r i n i b u l u r s a D e li M a h m u t b u r a l a r a g e lir s e K e ll e n i te r k i m d e b il D e v e l’o ğ lu [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] 1 4 . tü rk ü A m a n M e v lâ 'm b u n a n ’o ld u G ü l r e n g i s a r a r ıp s o ld u N ’o ld u y s a c ü l lü p te n o ld u Ö ld ü rd ü h a r tl a p c ü l lü b ü [ = s o n iki m ıs r a t e k r a r ] N a s ıl d e ş s e m m e z a r ı n ı B u ld u H a k k ’m h u z u r u n u Y a R a b g ö n d e r H ız ır ’ ın ı S e b e b i h a r tl a p c ü l lü b ü ( G ö n d e r A ll a h ’ ı m H ız ın n ı Ö ld ü r d ü h a r tl a p c ü llü b ü ) S ö y le Ö ks ü z A li’m s ö y le A ğ la g a la n h e r g ü n a ğ la Y a lv a n y o m s a n a M e v lâ Ö ld ü r d ü h a r tl a p c ü l lü b ü 10 [ = s o n iki m ıs r a t e k r a r ]  ş ık M e h m e t D e m irc i’n i n S ö y l e d ik l e ri: 1 . tü rk ü O ğ la n b i r b e z ir g â n g e ld i k a r ş ım d a n B il e m e d im n e h a l v a rd ır b a ş ın d a G ö rd ü m b i r k ız c e v a h ir ta k ıl ı d ö ş ü n d e O ğ la n o y â r i n m i m u r a t a ld ın m ı ( u y m u r a t a ld ın m ı) [ = s o n iki m ıs r a t e k r a r ] 10 H a rtla p : b i r a ğ a ç , c ü llü p : m e y v e s i ( B .l .) O b e z ir g â n b u r a la r d a k o n d u m u G ö rd ü n ü z m ü k ı z ın a d ı D ö n d ü m ü E m m im o ğ lu Ö k s ü z A li d iy e s o r d u m u B e y im d a h a h a b e r a lm a d ın ız m ı ( E m m im o ğ lu Ö k s ü z d iy e s o rd u m u B e y im iy i h a b e r a lm a d ın ız m ı) K a r ş ım d a n g e ld il e r o n la r ı g ö r d ü m N e re g i tti ğ i n i o z a m a n b i ld im K ır ş e h i r ’e d o ğ ru g id e r k e n g ö r d ü m O ğ lu m s e n b ili n m i o r a l a r ın ı [ = son iki m ıs ra t e kr ar ] 2. tü rk ü E lâ g ö z le r in i s e v d iğ im d ilb e r K ız g ü lü n ü k im e s u n d u n e v v e la O k o ld u k ir p iğ in b a ta r s i n e m e G ö z ü k a r a m u ç l a r ın ı iy a le ( iy a le ) ( O k o ld u k ir p iğ i n b a t t ı s i n e m e S u n a b o y lu m u ç l a r ın ı iy a l e ) C iv a n d e r l e r te ll i tu r n a m c iv a n ım K a ç m y e d in k a r a y ıla n ( k u ş ta n ) s o r a n ı n S a h i b i d e ğ ils i n s e n b u m a y a n ın Ş a h a n g e r e k p e n ç e v u r u p a v a la [= sorı iki m ıs ra t e kr ar ] E ğ ils e p ın a r d a n d o ld u r s a s u y u B i r k a r ış g e r d a n ı u s u ld u r b o y u Z o ru n a v a rm a s ın b e y k a b ay d ı K a r ş ın d a s a l l a n a n s e n i n n e n o la [ = s o n iki m ıs r a t e k r a r ] ö k s ü z A li’ m a v la ğ ın d a a v ın d a K o c a k a r ı g a y b e tin d e k o ğ u n d a K ır ş e h ir e l in d e M ü ş ir e v in d e A k l ım a la n ş u g ö z l e r i g ö v ala [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] 3 . tü rk ü E lâ g ö z l e r in i s e v d iğ im d il b e r H u b lu ğ u n d a b e n i m id in b i r z a m a n H a s b a h ç e d e g ü lle r in i d e r e r k e n C a n iç i n d e c a n ım id i n b i r z a m a n ( b ir z a m a n ) [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] K ö p r ü le r y a p tır d ım k o n u p g ö ç m e y e Ç e ş m e l e r y a p tı r s a m s u y u n iç m e y e Ç o k e m e k s a r f e t t i m a lıp k a ç m a y a S e n i n i ç i n b e n n e ç e k ti m b i r z a m a n ( b ir z a m a n ) ( Ç o k e m e k s a r f e tt i m a lıp k a ç m a y a S e n i n i ç i n n e l e r ç e k ti m b i r z a m a n b i r z a m a n ) K a lk g id e lim ş e n l e y ü c e d a ğ la r a M o r s ü m b ü ll ü b a h ç e l e r e b a ğ la ra S a m u r k ü r k lü a ğ c ü b b e li b a ğ le r e S e n i n i ç i n h i z m e t e t t i m b i r z a m a n ( b ir z a m a n ) ( S a m u r k ü r k lü c ü b b e g iy e n b a ğ le r e S e n in iç in h iz m e t e ttim b ir z a m a n b ir z a m a n ) D iy o r Ö ks ü z A li’ m a h tı n v a n m ı ş B e n i ö ld ü r m e y e k a s t ı n v a n m ı ş ( o y ) S e n i n b e n d e n b a ş k a d o s tu n v a n m ı ş S e v i lm iş s in s e n o n la r a b i r z a m a n ( b ir z a m a n ) ( S e n i n b e n g a y r i d o s tu n v a n m ı ş S e v i l m i ş s i n g ü z e ll e r e b i r z a m a n ) 5 .ta rk ö A n n a c ım d a n y â r g e ls e d e g ü lm e s e S e lâ m v e r s e m s e l â m ım ı a lm a s a ( o y o y ) Y a n ım d a d a ş u e n g e l le r o l m a s a M a v i d o n l u y â r i m ( d e ) d e r n 'i c e y le y im ( d e r n i c e y l e y i m ) ( Y a n ın d a d a e n g e l le r i o lm a s a M a v i d o n lu y â r i m d e d e r n ’ic e y le y im d e r n i c e y l e y i m ) Y a ğ m u r y a ğ a g e m i le r i n d e v rile Y e l e s e d e h a r m a n l a n n s a v ru la ( o y ) ( A n ) n a z l ı y â r i m s e n d e b i r a h tı m k a la B o l d ü n y a b a ş ı m a d a r n ’ic e y le y im ( o y d a r n ’ic e y le y im ) [ = so n iki m ıs ra t e kr ar ] A lm a c ım d a n g e l s e y â r g ü le g ü le L â le s i s ü m b ü lü y a n ın d a b ile o y S e n i ç ık a r a y ım b i r te n h a y e re D a ğ l a r ın ın b a ş ı d a k a r n i c e y l e y i m ( k a r n ’ ic e y le y im ) ( S e n i ç ık a ra y d ım b i r te n h a y e r e D a ğ l a r ın ın b a ş ı k a r n ’ ic e y le y im , o y k a r n ’ ic e y le y im ) Ö k s ü z A li d u r a m ıy o m k a h r ım d a n Ü m ü d ü k e s m i ş e m n a z lı y â r i m d e n ( A h ) d ü n y a d a a y r ıld ım b ü tü n v a r ım d a n B u y a la n d ü n y a d a z o r n ’ic e y le y im ( z o r n ’ ic e y le y im ) ( D ü n y a d a a y r ıld ım b ü tü n v a r ım d a n N a m u s k o ç y iğ id e a r n ’ ic e y le y im , a r n ’ic e y le y im ) 6 . tü rk ü ( A h ) y a s tı k y o r g a n d ö ş e k o l s u n y a n ın d a M a v i d o n lu k e k l ik iç e k a n ı n d a n K u rd a k u ş a n a s i p o l s u n te n i n d e n B e d d u a v e r m e m a lk ış o l s u n h e y g e lin ( h e y g e lin ) ( K u r d a k u ş a n a s ip o l s u n te n i n d e n B e d d u a v e r m e m b u d a a lk ış h e y g e lin h e y g e l in ) ( A h ) b a ş ı n d a n e k s ilm e z b o r a n k ış o ls u n K o y n u n d o l u k u c a c ığ ın b o ş o ls u n K u c a ğ ın d a k i ç o c u k k a r a d a ş o l s u n B e d d u a v e r m e m b u d a a lk ış h e y g e lin ( a y g e l in ) ( K u c a ğ ın d a k i ç o c u k k a r a ta ş o l s u n B e d d u a v e r m e m b u d a a lk ış h e y g e lin a y g e lin ) ( A h ) b a ş ı n d a d a iv e z s i n e k y a y la s ın H e r y a n ın ı k ö r ç ı b a n l a r s ıy la s ın 11 G ö r e n b u n u g iz b a ş ’ d iy e s ö y le s in B e d d u a v e r m e m b u d a a lk ış v a y g e lin ( G ö r e n b u n u g i z b a ş ı d iy e s ö y le s in B e d d u a v e r m e m b u d a a lk ış h e y g e l in h e y g e lin ) B u n u s ö y le y e n d e Ö ks ü z O ğ lan c ık B a c a ğ ın d a la s ın e n ik l i k a n c ık B ir y a n ın to p o la b i r y a n ı n y ıla n c ık B e d d u a v e r m e m b u d a a lk ış h e y g e lin ( v a y g e lin ) ( B ir y a n ın to p o la b i r y a n ın y ıla n c ık B e d d u a v e r m e m b u d a a lk ış h e y g e lin v a y g e lin ) 7 . tü rk ü ( H e y ) D e v e l'o ğ lu d iy e g e l d im y a n ın a B ö y l e i ş l e r h i ç y a k ış m a z ş a n ın a N a s ıl v e r in y â r i m i y iğ e n in e V e r b e n i m y â ri m i v e r D e v e l’o ğ l u ( v e r D e v e l’o ğ lu ) ( N a s ı l v e r in y â r im i y iğ e n in e V e r s e n e y â r im i s e n D e v e l'o ğ lu , h e y D e v e l’o ğ lu ) Y a ğ m u r y a ğ a y e l k e n li le r d e v rile A te ş d ü ş e h a r m a n l a r ı n k a v ru la D a ğ lı H a lil ö le y â r b a n a k a la V e r b e n i m y â r im i s e n D e v e l’o ğ l u ( v e r D e v e l’o ğ lu ) ( D a ğ l ı H a li l ö le y â r b a n a k a la V e r s e n e y â r i m i s e n D e v e l’o ğ l u , v a y D e v e l’o ğ lu ) 11 s ıy la : d a ls ız b u d a k s ız v e d ü z g ü n a ğ a ç , a g e . , c . IV , s . 4 2 2 4 . D iv a n e y im , g e ts e m g e n e g e lir im N e r e d e o l s a n ız a r a r b u l u r u m B e n b i r b e y o ğ lu y u m k e l le n a lır ım K e ll e n i te r k i m d e b il D e v e lio ğ lu ( b il D e v e l’o ğ lu ) ( B e n b i r b e y o ğ l u y u m k e l le n a lır u m , K e ll e n i te r k i m d e b i l D e v e l’o ğ lu , b i l D e v e l’o ğ lu ) D iy o r Ö ks ü z A li’ m n e y l e r n e d e r im B a ş ım a l ıp d iy a r d iy a r g id e r im ( o y ) S e n i G ü llü H a ta n a ş i k â y e t e d e r im V e r b e n i m y â r i m i s e n D e v e l’o ğ lu ( v e r D e v e l’o ğ lu ) ( S e n i G ü llü H a tı n ’a ş i k â y e t e d e r im . V e r s e n e y â r i m i s e n D e v e l’o ğ l u , v a y D e v e l o ğ l u ) 8 . tü rk ü Sa b a h ın a n b a n a k a rş ı Y ü rü b r e d ö n d e y ü r ü S e n i d ü ş ü r m ü ş l e r d ile B ö y le d e r im a n c a , y ü r ü [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] . G ü z e l , b a h ç e n e g ir m e d im A ç ılm ış g ü lü n , d e r m e d i m Z e v k i s e f a n ı s ü r m e d im C e f a ç e k ti m a n c a y ü r ü [ = so rı ik i m ıs r a t e k r a r ] P a r m a k la r ın g ü m ü ş e n li S u r a tl a r p ü s k ü r m e b e n l i S e n b u l u r s a n b e n i m d e n g im B e n d e b u llu m s e n c e y ü rü [ = s o n ik i m ıs r a t e k r a r ] A li' m d e r e r k i n l i y o llu A l y a n a ğ ı ç i f te b e n l i Se v g il im a s ıll ı s o y lu O d a i n c e b e ll i y ü r ü ( Se v g ili m e r k â n l ı y o l lu U s u l b o y lu , i n c e b e l l i y ü rü ) Ö K S Ü Z A L İ, C Ü C Ü K , Ç A L I V E ‘ D EV L ET A N A ’L A R IM IZ “M av r o t e p e d e n t ır n ağ a t it r e m iş , bu n u B ac ib e y y ar alı y ü r e ğ in de du y m u şt u . O sm an B e y iç in de bu lu n du kları du r u m da, b ir K ar ac ah is ar r eay asın a n asıl ar k a ç ıkabilec eğ in i hız la dü şü n erek g ö z lerin i M av ro ’nun d e h ş e t le aç ılm ış b akış lar ın d an kaç ır d ı... B e r e k e t B ac ib e y ke s t ir ip at t ı: - O ğ lu m u n y e r in e o ğ u l bu ldu m v e r m e m ... M av r o : - V er m e b e n i, D E V LET A N A !!! B ac ib e y ku m an d a e d e r g ib i b ağ ır d ı: - N e g ü n e d u r m akt as ın ız bac ılar ! Ö ldü n ü z m ü ? S ö ğ ü t un ü n lü b ac ı t akım ı, bir d e n kılıç ç e kip re is ler in in y an m a s ır alan d ı...’' ( K e m al T ahir, D e v le t A n a, A n kar a 1 9 7 3 , s. 2 4 0 - 2 4 1 . ) B u b ö lü m d e , Ö ksü z A li h ik â y e a n la tım l a r ın ın - m o d a d e y im le f in a lle r in d e , h a k lın ın y a n ın d a o lm a , h a k lıy ı k o r u m a v e b a z ı h ik â y e le rim iz d e k a d ın k a h r a m a n la r ın b u h u s u s la rd a k i d u ru ş ­ l a r ı h a k k ı n d a te s p i tl e r d e b u lu n m a y a ç a lı ş a c a ğ ız . " C ü cü k’’ s ö z ü , Ç u k u ro v a ’d a b a z e n k u ş l a r ı n e n z a y ıf ı, g ü ç s ü z ü iç i n k u ll a n ılı r . H ik â y e d e , “ç a lı”, z a v a llı c ü c ü ğ e g ö r e b i r a z d a h a g ü ç lü d ü r . C ü c ü k , ç a lıy a s ı ğ ı n d ı y s a , o n a g ö r e b i r a z d a h a g ü ç lü o l a n ç a lı, a v c ıs ı n e k a d a r z a li m , k a b a , g ü ç lü , b e d e li n e k a d a r a ğ ır o l u r s a o l s u n , o n u s a k l a m a d a n e d e m e z , o k a d a r c ık g ü c ü y le , z a li m e k a r ş ı d u r u ş u , c id d i b i r “hü kü m ifad e e d e r ” . Ö k s ü z A li: “ D e r d e d e li g ö n ü l n ’o lu p n ’o lu r u m İf lâ h o l m a m b e n b u d e r tte n ö lü rü m B i r d e G ü llü H a tı n ’a ş i k â y e t e d e r im V e r b e n i m y â r i m i s e n D e v e l( i) o ğ lu .” A ld ı G ü llü H a tın : - K ız la r, ç o c u k la r, n e y o ç a d ır d a b i r ç e n e v a r, b i r b a ğ ı r t ı v a r n e y o , d e d i G ü llü H a tın . - V a ll a H a tı n ş u k ı z c a ğ ız ı n n i ş a n l ı s ı g e l m i ş , o n u a ğ a a lı p y iğ e n in e v e r ic iy m iş d iy o rla r , b i r d e d ik o d u v a r h e r h â l o n u k o v u ­ y o rl a r , d e d i. H e m m e n G ü llü H a tın ç ık tı: - D e v e lio ğ lu ! D e v e l io ğ lu ! D e v e lio ğ lu ! - A ğ a , H a tın ç a ğ ır ıy o r ağ a ! H e m e n a ğ a ç ık tı . - H a tı n b u y u r, n e d iy o n e m r i n m i v a r? - P e z e v e n k , y a n ın d â ş a p k a y ı b a n a v e r d e d i; ş u ş e ş i [ = m a h a ll î b i r b a ş ö r tü s ü ] b a ş ı n a a l! B i r c ü c ü k b i r ç a lıy a s ığ ın ır , s e n b i r ç a lı k a d a r d a o la m a d ın ! S e n , b u o ğ l a n ın n i ş a n l ıs ın ı a l, y i ğ e n in e v e r , b e n d e b u o ğ l a n il e g id e r im . E ş ş e k o ğ lu e ş ş e k l e r . H a y d i o ğ l u m h a y d i, h a y d i n iş a n l ın ı a l d a ç ık b a k iy im . S a n a k im d e ğ ip , b i r ş e y d e y ic i, k im d o k a n ıc ı? A li, D ö n d ü ’y ü a ld ı ç a d ır la r ı ç ık tı.” B u c ü c ü k v e ç a lı te m a l a r ı ,  ş ı k M u s ta f a K ö s e ’n i n B e y o ğ lu h ik â y e s in d e d e b e n z e r b i r d u r u m d a k u lla n ılm ış tı: “ Z e k iy e d e s ö z le r i m i h a k h y o V a r n i ş a n l ım y o l la r ım ı b e k li y o B i r ç a lı d a b i r c ü c ü ğ ü s a k lıy o Ç a lı k a d a r h ü k m ü n ( d e ) y o ğ u m u ş ( ş a h ı m ) ’’ B i r d e M e h m e t D e m i r c i’n i n Ö ks ü z A li f i n a l i n e b a k a lım : " G ü ll ü H a tın , ç a d ır ın o r t a d ire ğ i o m u z u n d a ç ık tı. - D e v e l io ğ lu , d e y y u s , a lç a k ! N a s ıl v e r m e z s i n m i s a f i r i n s e v ­ g il is in i! .. E r k e k o l a n b e r i g e l s in ! .. - G e l la n b u ray a! K ız ı d a ç ık a rd ı. G ü llü H a tı n ’a ş i k â y e t e d e r im d e y in c e . G ü llü H a tm d a K o z a n lıy d ı, G ü ll ü H a tm o ğ l a n ı iy ic e y o lc u e tti , u z a k la ş tır d ı.” K a r a Y i ğ i t O s m a n ’ ı n a n l a t t ı ğ ı Ö k s ü z A li h i k â y e s i n d e d e “ c ü c ü k ” v e “ ç a lı ” b e n z e tm e s i g ü z e l b i r d ö r tl ü k te iş le n m iş : “ D a ğ la r ın d a b e ş y ü z ç a d ır e ğ l e n ir D ö rt k ö ş e d e ü n ü n ş a n ın s ö y le n ir B i r k u ş g e lir b i r ç a lı d a s ı ğ n a n ır B e n i m n i ş a n l ım ı v e r G ü llü b a c ı ” D e v l e t A / ıa’ l a r ı m ı z d a n s ö z e t m i ş k e n D a d a l o ğ lu ’ n u n ‘D iş i A s l a r ı m d a n n a s ıl b a h s e d il m e z ? ( K a r a y iğ it O s m a n a n l a tm a s ı n d a n ) : “ D a d a l o ğ lu , h a p i s t e n k a ç ı p , k ı l ı k d e ğ i ş ti r e r e k b i r a ğ a n ı n y a n ın d a ç o b a n lık y a p m a y a b a ş la r . H a y li z u lü m g ö r d ü k te n s o n r a , ta n ı r l a r v e a ğ a D a d a l o ğ lu ’ n u P a ş a ’ y a te s l i m e tm e k ü z e re y a k a l a ­ tıp k o l la r ın ı b a ğ la tır . E v in h a n ım ı b u h a k s ız lığ a d a h a f a z la d a y a ­ n a m a z v e D e v le t A n a l ı ğ ı n ı g ö s te r i r : “ Y o la d ü ş tü le r. Şö y le ç a d ır d a n b ir k a ç m e tr e a y r ılı n c a ev s a h i­ b i n i n h a n ım ı b a ğ la y a n la r a s o rd u : - B a k h e le , n iy e b a ğ la d ın ız b u n u n k o lu n u ? - H a tm n e y a p a k k i, a ğ a e m i r v e r iy o , b iz d e b a ğ lıy o k . - L a n , a ğ a k im o lu y o m u ş , b u ç o b a n b e n i m ç o b a n ım ! B u , a ğ a ­ n ın ç o b a n ı d e ğ ild ir. B e n i m k e n d i k o y u n u m a ç o b a n d u tm u ş s u m . B u tü r k ü c ü , â ş ık d e ğ i ld ir, b u ç o b a n d ır . Y a k o l la r ın ı ç ö z e n y a d a s a n a M a ra ş K a d ıo ğ lu ’y la n B in b o ğ a d a ğ la r ın ı a y ı r ttı r ı r ı m b a k . Ç ö z u la n ş u n u n k o l u n u ! B u n u n ü z e r in e , a ld ı D a d a l o ğ lu : E l l e r g ü lü ş ü y o r d a S e f i l A lı m a ğ la d ı K a d e r b e n i b ö y le b ö y le e y le d i E r k e k ç a k a l k o l l a r ı m ı b a ğ la d ı Ş ü k ü r d iş i a s l a n a f f e t t i b e n i *** “S e v d a n e y a n a d ü ş e r u s t a H ic r an n e y an a" S a h i , b ö y le b i r a tm o s f e r d e / to p l u m d a “ fe m i n i z m ” n e y a n a d ü şer? [D idim - 2 2 .3 .2 0 0 9 ] B e n i, Ö ks ü z A li k a d a r h e y e c a n la n d ır a n v e y a z ıy a a k ta r m a k ­ t a n v a z g e ç e m e d iğ im d iğ e r h ik â y e , K a r a y iğ it O s m a n ’ı n a n l a ttığ ı v e ç a lıp s ö y le d iğ i D ad alo ğ lu n u n y u k a rıd a b a h s e tti ğ i m riv a y e tiy d i. Y a z ıy a a k ta r m a d a k i z o rl u ğ u y u k a r ıd a a rz e tm i ş ti m . A y n ı te m e n n iy i b u h ik â y e iç in d e te k r a r e tm e k la z ım : C D + k itap h a li n d e y a y ın la n m a y ı b u h ik â y e le r k a d a r h a k e d e n b a ş k a e s e r o la ­ m a z . B u , ş im d ili k ü s te s i n d e n g e le m e y e c e ğ im iz k a d a r p a h a lı b i r iş ! B a k a lım il e r d e k im e k ı s m e t o la c a k ? H ik â y e y e g e ç m e d e n ö n c e , h i k â y e n i n ta r i h i n i y a z a n A h m e t C e v d e t P a ş a , b a k a l ı m b ö l g e y i v e h ik â y e k o n u s u o l a y la r ı n a s ı l a n l a tm ış :12 O s m a n l ı y ö n e ti m i , Ç u k u r o v a ’d a k i a ş i r e t i s y a n l a r ı n ı n t e h ­ li k e li s o n u ç l a r ı n ın f a r k ı n a v a r d ı. 1 8 6 5 y ılın d a A d a n a ’d a d e v le t d ü z e n i n i y e n id e n k u r m a k i ç i n F ı r k a - i İs l a h iy e o r d u s u n u b ö lg e y e g ö n d e r d i. F ır k a ’ n m id a r i v e r e f o r m a m ir i d u r u m u n d a b u l u n a n A h m e t C e v d e t P a ş a ’ n m T a c ir li a ş i r e ti h a k k m d a k i g ö z le m r a p o r ­ l a r ı b i r h a y li ş a ş ı r tı c ı id i. B a k ı n n e l e r s ö y lü y o r C e v d e t P a ş a : “ B u h a v a lid e k i a ş i r e tl e ­ r i n e n z a r a r l ıs ı T e c i r l i a ş i r e ti id i . T e c i r li k e th ü d a l a r ın d a n K a ra K e th ü d a b i r z a m a n d a n b e r i a ş i r e t iç i n d e ö n e ç ık a r a k a ş i r e ti n e n f a z la e ş k ıy a lık y a p a n l a n o n u n b a ş m a to p l a n ıp e tr a f a z a r a r v e r ­ m e k te n b o ş d u r m a z la r d ı. T e c i r li s ü v a r is i h e r t a r a f ta c e s a r e ti ile b ili n i p d a h a b ü y ü k a ş i r e tl e r o n la r d a n k o r k a r la r id i... T e c i r li a ş i ­ r e ti n i n ç o ğ u B u l a n ık ( B a h ç e ) k a z a s ın a b a ğ lı v e Ç u k u r o v a ’d a b u lu ­ n a n H a ru n iy e o r m a n l ı k l a r ı iç i n d e y a ş a r la r id i.” (A . C e v d e t P a ş a , T e z âk ir , c . III, n e ş r . C a v i t B a y s u n , A n k a r a 1 9 6 3 , s . 1 5 8 . ) O s m a n l ı “ F ı r k a " o r d u s u T e c i r li a ş i r e ti v e r e i s le r i K a r a K e t­ h ü d a b u l u n d u k l a r ı H a r u n iy e s a h r a s ı n d a n k a lk a r a k G â v u rd a ğ la n 12 C e z m i Y u r ts e v e r , T e c i r l i A ş i r e t i ( h ttp :/ / w w w . O s m a n i y e , w e b . tr/ / 0 7 .0 1 .2 0 0 9 ) y o lu n u iz le y ip T o r o s D a ğ l a n n a y a y la y a g ö ç y a p a c a k l a r ın ı h a b e r a ld ı. B u l a n ık ’ta k i O s m a n l ı ta b u r u a ş i r e ti n ö n ü n ü ç e v ird i. T e s lim o l m a la r ım is te d i. Ç a tış m a ç ık tı, T e c i r li ’n i n 2 2 a d a m ı e s ir a lın d ı. Ç o k s a y ıd a h a y v a n ın a d a e l k o n d u . T e c i r li e s i r l e r i v e m a l l a n K ıy ı [ = O s m a n iy e ] n a h iy e s in e g e tir ild i . O s m a n l ı o r d u s u n d a n H ü s e y in B e y , K ıy ı n a h iy e s in e g e l ir k e n K a ra K e th ü d a v e a d a m l a n m n s a ld ı n s m a u ğ rad ı. A s k e r le r d e n y a r a l a n a n l a r o ld u . T e c i r li’d e n d e ö lü v e y a r a l ıl a n n s a y ıs ı i s e 15’i b u lu y o rd u . O s m a n lı o rd u s u n u n T e c ir li ’d e n a ld ığ ı d a v a r v e m a l s ü rü s ü n e o la c a k tı? C e v d e t P a ş a , T e c ir li ’n i n b o y b e y i Sü le y m a n A ğ a ’y ı ç a ğ ırd ı v e s o rd u : “ K a r a K e th ü d a v e ta k ım ı n ı n h a y v a n l a n n ı n e y a p a c a ­ ğ ız . K e n d is i g e l m iy o r . B a r i s e n s a h ip le r i n i b u l s a n d a s a h ip le r i n e te s l i m e t s e n ! ” S ü le y m a n A ğ a : “ E f e n d im n i ç i n b ö y le o lm a y a c a k ş e y le r i s ö y ­ lü y o rs u n u z . B u h a y v a n l a n n k a n g ı s a h ip le r i n i s o r u y o r s u n u z . B u h a y v a n la r d a n , T e c i r li lil e r e l in d e y ıll a n m ış h a y v a n y o k tu r . Ş u n ­ d a n b u n d a n g a s b e d ilm iş m a ll a rd ır . A lla h ’d a n b a ş k a , a s ıl s a h ip ­ le r in i k im b ili r ? Ş im d i a s k e r in e l in e g e ç ti. A s k e r in o l m a k lâ z ım g e lir. F a k a t m a d e m k i b u k a d a r m e r a k e d iy o r s u n u z . P e k d e y a r ­ d ım a lâ y ık o l m a y a n T e c i r li a ş i r e ti n e b i r iy i li k e d e b il ir s in iz . Şö y le k i b u m a l l a r ı s a ta r s ı n ı z . P a r a l a r ı n ı a ş i r e ti n v e r g i d e n o l a n e s k i b o r ç l a r ı n a s a y a r s ın ı z ...” C e v d e t P aşa , T e c irlin in m a lla n n ın b ir k ıs m ın ı s a ttı “ v e rg i b o r c u n a ” s a y d ı. B i r k ı s m ı n a d a d e ğ e r b iç e r e k a s k e r i n e t ih tiy a c ı iç i n k u lla n ıld ı. G a r i p tir k i C e v d e t P a ş a ’m n a ç ık la m a s ın a g ö re , T e c ir li ’d e n b ir k a d ın , k o c a s ın d a n “ b e n o n d a n h o ş l a n m ıy o r u m ” d e r s e b o ş a n m ış o lu y o r. Y a n i a ş i r e t iç i n d e k a d ı n l a n n k o la y lı k la k o c a l a n n ı b o ş a d ı k l a n n ı a ç ık lıy o r . İş te D a d a lo ğ lu ’n a a i t y u k a rd a k i ta r i h î o l a y l a n h ik â y e le ş ti r e n riv a y e ti : B e y lik y a ş a m ı n ın , Ç u k u ro v a b ö lg e s i K a h r a m a n m a r a ş s ı n ı r ­ l a r ı iç e r is in d e k i 1 7 b e y d e n o lu ş u p , m e m le k e te h ü k m e ttiğ i d ö n e m ­ le r d e , b u d ö n e m d e E l b e y o ğ lu , D u lk a d ir o ğ lu , K o z a n o ğ lu , D a d a lo ğ lu g ib i b e y le r, ü ç a y d a b ir , a l tı a y d a b i r b i r a r a y a g e l ir le r . İş te g ü n h ü k m ü n e g ö re , k o n u ş a c a k s ö z le r d e n b a h s e d e r l e r d i. B il h a s s a y a z m , M a ra ş b ö lg e s i y a y l a y a e lv e r iş li; k ı ş ı n d a Ç u k u ro v a m a lc ı iç i n , k ış la ö n e m l i id i . Y a z m y a y la d a b i r o l u r la r , k ı ş ı n Ç u k u ro v a ’d a b i r a ra y a ç o k g e lir le rd i. B i r g ü n , b i r s o h b e t e s n a s ın d a , b e y in b i r ta n e s i , o r t a y e r e b i r s ö z a ta r , d e r k i: “ y a v b e y le r , k â r s ız e li k e s e r l e r ” d iy e b i r a ta s ö z ü v a rd ı. Y av b u b iz im b e y li k , y a z ın Ç u k u ro v a’ n ın m a l c ıla rı M a ra ş b ö l­ g e s i n e y a y la y a ç ık ıy o . A h ır d a ğ ı g ib i, B in b o ğ a d a ğ la r ı g ib i b u d a ğ ­ la r d a m e r a ç o k tu r. H iç b ir k ır ta s iy e p a ra s ı o la ra k , b i r g e l ir i, g e tir is i y o k . K ış ın M a ra ş b ö l g e s i n i n b e y le r i Ç u k u ro v a ’y a m a l o tla tm a y a g e l iy o r. H e rh a n g i b i r g e ti r i s i y o k . G e li n b u n a b i r ç ö z ü m b u l a lı m . A z d a o ls a b i r g e tir iy e b a ğ la y a lım b u n u , d iy e o r t a y e r e b i r s ö z a ttı . Y av b u a y ıp o lu r, i ş te . B u Ç u k u ro v a ’n ı n b e y l e r i b iz d e n a lır s a v e y a M a r a ş ’ ı n a ğ a s ı b e y i Ç u k u ro v a ’d a n g e l e n b e y le r d e n a lır s a ... O r ta y e r d e n ö b ü r ü d e r k i: A r k a d a ş l a r b e n b u n u n ç a r e s i n i b u l ­ d u m . N e ç a r e s i? K a r d e ş im , Ç u k u ro v a ’n ı n b e y le r i, y a z m y a y la y a g ö ç e c e ğ i z a m a n , ç o b a n l a r ı n a te m b i h e ts i n : O ğ lu m , y o l k ıy ı l a r ı n ­ d a k i g ö rd ü ğ ü n ü z m a l l a n , k im i n o l u r s a o l s u n s ü r ü y e k a ta c a k s ı ­ n ız , y a y la y a v a r a n a k a d a r o r a n ı n v e r g i s in i ö d e y e c e k m a lı , f a k i r ­ d e n a la c a k s ın ız , s a h ip ç ık a n o l u r s a y a v B u b e n i m d iy e m ü d a h a le e d e n o lu r s a , g e t l a n b u a ğ a n ın m a lı , d iy e c e k s in iz . K ış lığ a d a g e l ir k e n , M a r a ş b e y le r i ç o b a n l a r ı n a te m b i h e d e ­ c e k . İ ş te Ç u k u ro v a ’ n ı n b e y l e r i n i n b ö y le g e l i r i o lu r , M a r a ş ’a a i t b e y le r in d e g e lir i b ö y le o lu r ! 13 A ş ı k K a ra y iğ it O s m a n a n la tm a s ı. A y rıc a b k . B e k i r D a ğ s e v e r, " D a d a lo ğ lu d e s ta n ı” , Erciy es, S. 3 5 1 , M a r t 2 0 0 7 , s . 2 8 - 3 0 . B u ta k ti k u y g u la n m a y a b a ş la r . Y o l b o y u n d a k i f a k i r f u k a r a , a r k a d a ş , y o l u n k ı y ı s ı n d a b i r in e ğ i d a v a r ı y a y ılı y o r s a , h e r h a n g i b i r a ğ a n ın s ü r ü s ü g id e r k e n , ç o b a n ın g ö r e v l is i b u in e ğ i, b u k e ç iy i s ü rü y e g a tm a y a b a ş la d ı. K im s e m ü d a h a l e e d e m e z , a ğ a n ın e m ri! S ır a d a k i i n s a n , b u n u n iç i n d e n ç ık a m a z o ld u ; k a p ıs ın d a k i b i r in e ğ i d e b ö y le a lıp g ö tü r ü y o r la r . ‘N ’a p a k ’ d iy e g e n d i g e n d il e r i n e ç ö z ü m a r a m a y a b a ş la d ıla r . B a z ıla r ı d e d i k i: ‘A r k a d a ş la r g e lin , b i r im z a a ç a lı m , b i r d ile k ç e y a z a lı m İs ta n b u l p a d iş a h a . G o n u ş m a s ı g ü ç lü , g ö z ü a ç ığ ın d a n b i r k i ş i g ö r e v l e n d ir e l im , b u ş i k â y e tim iz i İs ta n b u l p a d i ş a h a i l e te li m . Y o k s a b u g ıy ıd a k i b u c a k ta k i g ö r e v li b u n a g ö z ü n ü m ü y u m u y o , g ü c ü m ü y e tm i y o ? N e d e n i s e b iz im ş i k â y e tim iz i k im s e g ü n d e m e a lm ıy o ? ’ V e b u ş i k â y e tle r İs ta n b u l p a d iş a h a il e til ir . P a d iş a h , 'y av , a c a b a b ö y le b i r ş i k â y e tle r g e l iy o r a m m a a c a b a d o ğ r u lu k d e r e c e s i n e d ir ? H e r d ile k ç e y i g ö z le g ö rü p s o r u ş tu r m a d a n , a r a ş tır m a d a n c e z a v e rip c e z a u y g u la y a c a k o lu r s a k ; b u o l m a z .’ D ü ş ü n ü r. D e rv iş P a ş a is m in d e a s k e riy e d e g ö r e v li b ir i v a rid i . B u n u ç a ğ ı­ rır. B u n a d e r k i: ‘ S a n a b i r g ö r e v v e r iy o r u m . S e n C e b e lib e r e k e t’e g id e c e k s i n ; ta y in in o ra y a ç ık ıy o r.’ O s m a n i y e ş e h r i y o k . Ü s tü n d e k i d a ğ ın ü s tü n d e , Z o r k u n b ö lg e s in d e . O z a m a n o r a n ı n v ilâ y e ti n in is m i C e b e lib e r e k e t. C e b e lib e r e k e t’ t e g ö r e v l is i n . Ç u k u ro v a b ö lg e ­ s i n e , - t e b d i l - i k ı y a f e t d e n il ir m iş o z a m a n ş i m d ik i i s ti h b a r a t is m i v e r i l e n e - te b d i l k ıy a f e t g iy e c e k s i n , h a l k ı d e n e tle y e c e k s i n , h a lk ı s o r u ş tu r a c a k s ın , b a k a lı m Ç u k u ro v a b ö lg e s in d e b ö y le b i r v u r g u n ­ c u lu k v a r m ı? Ş a y e t, b u v u rg u n c u lu ğ a d a k e s i n r a s tl a r s a n is k â n e m r i v e r e ­ c e k s in . Y a y la c ı, y a y la s ı n d a g a la c a k ; s e h i l c i [ = s a h il: d e n iz k e n a r ı , o v a ] s e h i lin d e k a la c a k . N e y a y la y a g ö ç m e v a r, n e d e g ış b ö lg e s in d e k in in s e h i l e g e l m e s i v a r! B u e m r i a l a n D e r v i ş P a ş a , g e lir ; ş i m - d ik i a d ı g e ç e n O s m a n iy e ’n i n C e b e li b e r e k e t o ld u ğ u ta r ih in d e , D e r ­ v iş P a ş a g ö re v e b a ş la r. D e r v i ş P a ş a , g ö re v e b a ş l a d ı k ta n s o n r a s ı r tın d a k i g ıy a f e tin i ç ı k a r ı r ; s ı r a d a n b i r ç o b a n g ı y a f e ti g iy e r , Ç u k u r o v a ’ n ı n k ö y l e ­ r i n i g e z m e y e b a ş la r . F a k a t h a lk a d a b i r d e d ik o d u y a y ılı r: ‘ Y av , b u s e n e Ç u k u ro v a ’d a k i m a lc ı y a y l a y a g ö ç m e y e c e k m iş , d iy e b ö y le b i r l â f v a r ; y a v b u n u k im ç ık a r d ı g e r ç e k m i g e r ç e k d e ğ i l m i ? ’ H a lk ta b u n u a r a ş tır ıy o r . D e r v i ş P a ş a g ü n ü n b ir is in d e , b u g ü n k ü a d ıy la O s m a n iy e 'y e b a ğ l ı D e r v i ş i y e k ö y ü n e g e ld i. D e r v i ş i y e k ö y ü n d e - g a r i p a d a m k ö y d e ç a b u k d ik k a ti ç e k e r - ‘n e c is in e m m io ğ lu , n e r d e n g e lip n e r e y e g i d iy o n ’ d iy e s o rd u l a r. O d a d e d i k i: ‘A rk a d a ş l a r, b e n g a r ib im i ş te , m a lc ı a r ıy o m ; ç o b a n ı o l m a y a n b i r i s i n i b u l a b il ir s e m , d e d i ç o b a n d u r a c a ğ ım .’ ‘ U la n g a r d a ş ım , s e n ç o b a n d u ra n b i r i n e b e n z e m iy o n , m a l a b irin e b e n z e m iy o n !’ A m m a iç in d e b i r b a ş k a tü r lü s i y a s e t d ü ş ü n c e s i o l m a s a y d ı ‘y o k a r k a d a ş ’ d e d i. E li f is m i n d e b i r y a ş l ı o r t a y a ş lı n i n e v a r. O n u n d a k o c a s ı ö l m ü ş , d u l. Ç o b a n ı d a g a ç tı. M a lı v a r ç o b a n s ız d ı. O d u y d u b u n u . K a d ın g e ld i o to p l u m a d e d i k i: ‘Y av , b u r a d a b i r i l e r i m a l a r ı ­ y o rm u ş g ü d e c e k , a c a b a d o ğ ru m u d u r ? ’ E v e t, d e d i le r ; b u a d a m b e n m a l g ü d ü c ü y ü m d iy o a m m a m a ld a n a n l a r m ı, a n la m a z m ı? H e r i n s a n ç o b a n c ı l ı k y a p m a d ıy s a m a ld a n a n la m a z . O n a s o r u ş tu r d u a n lı y o . Y ıll ık ü c r e ti a n la ş tıla r . M a l g ü tm e y e b a ş la d ı b u ç o b a n . Ç o b a n , a m m a b i r a y g ü ttü v e y a ik i a y m ı o ld tı, o la m a d ı. Y a y la n ın z a m a n ı g e l d i, y a y la y a g ö ç ­ m e k iş i y o k ! H a lk ı ö ğ r e n d i k i g e r ç e k te n b u g id iş g e l iş te g ü n g ü ç lü n ü n . A l tta k a la n ın , c a n ı ç ı k s ın , f a k ir ta b a k a s ı g ü n b e g ü n e z ilm e k te . D e rv iş P a ş a y a , E l i f H a tı n b i r a k ş a m d e d i k i: Ç o b a n , y a rı n d e d i g ö ç i ş i v a r. Y a y la y a g ö ç e c e e k . B e n , d e d i g ö ç ü n e n y o ld a n v a r ır ım , s e n m a l ı m ı z ı g ö tü r e c e k s i n , B a h ç e ’n i n a r k a s ın d a k i G ö k ç e D a ğ ’a ç ık a b ilir s e k , b u g ü n b ir g ü n d e , ik in c i g ü n d e b ö y le g o n a g o n a g id e c e k ! B i r g ü n d e , b u r a d a n d e d i B in b o ğ a ’y a , A h ır D a ğ ın a u la ­ ş ılm a z . Y a lı n ız d e d i; in e ğ i m i z y e n i d o ğ u rd u b u z a ğ ıy ı d e d i a n a ­ s ı n d a n a y ır m a ! Ç o k m a lc ı o lu r y o ld a , y o l a k ta ; b a ş k a s ü rü y e g a n ş ır s a , a n a s ın ı b u la m a z i n e k , b u z a ğ ıs ı z g a lır, d e d i. B u z a ğ ıy ı d a g ö rs e tti . Ç o b a n k o y u n g ü d ü y o d u , b u z a ğ ıd a n h a b a r y o k ; b u z a ğ ı d a a l ı n s a k a r , g u y r u ğ u n u n y a r ı y e r i a ğ , d e d i. E ğ e r k a r ış ığ a s a l a r s a n b ö y le b u l a c a k s ın , d e d i. A n la ş tıla r . E r k e n y a t; e r k a k a c a k ı s ıc a k k ız m a d a n y o la ç ık a ­ c a k m a l. Y a ttıl a r . D e r v iş P aş a h iç y a tm a d ı. G e c e b i r y a rıy ı b u l u n c a te r k e tti g a r ı­ n ı n y a n ın ı. Y e ti ş ti C e b e lib e r e k e t’e . C e b e lib e r e k e t’ te n e s a s g ıy a f e t i n i g iy d i, y a n m a y a n d a ş la r ın ı ald ı.- - G ü v e n liğ in i a ld ı. İk in c i g ü n e r k e n d e n o d a b in d i a tm a . A ta b in d i. K a n l ı g e ç i t’ te n B a h ç e i s ti k a ­ m e ti n e y o l a lm a y a b a ş la d ı k i.. A r k a d a ş o h o o o , Ç u k u ro v a ’d a n y a y ­ la y a g id e n o n la r c a i n s a n v a r. B a h ç e ’y e v a r m a d a n K ız ıld e re d iy e b i r k ö y d e b i r y o l a y rı m ı v a r. B u a y r ım a v a rd ı k i, o ra y a i s ti r a h a ta ç e k i lm iş le r . M a l s a h ip le r i , g o n a lg a y a p m ış l a r o ra y a . Ç o b a n m a lı a y r ı g ö tü r ü y o r , g ö ç ü a y r ı g ö tü r ü y o r . Ç o k i n s a n v a r b u r d a . Se lâ m ü n a le y k ü m a rk a d a ş la r, a le y k ü m s e lâ m b a b a . A ğ a m ı, n e b i a d a m g e ld i o ra y a . D e r v i ş P a ş a ’y ı k im s e ta m m ıy o ! A rk a ­ d a ş l a r h i z m e t n e d ir b ö y le , d iy e s o r a r D e r v i ş P a ş a . N e rd e n g e lip n e r e y e g id e r s in i z ? D e d ile r k i, e f e n d im b i r y a la n d u y d u k ; p a d iş a h b ir e m i r v e r m iş y a y la y a g itm e k y o k ! Ç u k u ro v a ’y a is k â n e m ri , d iy o . B iz d e , d e d ile r b u s ır a y a y la y a B in b o ğ a ’y a , A h ır D a ğ ın a g itm iy o k d a iş te b u B a h ç e ’n i n b ö lg e s in e G ö k ç e D a ğ ın b u r a s ın a , b u e te k l e r e g o n a s ım ız v a r! G i tm e y e c e e k ö te d o ğ ru ! B u a r a d a b i r y e r d e k e n d i ­ n i n ç o b a n d u rd u ğ u E l i f H a tın g ö z ü n e ç a r p tı. O n u n y a n ın a v a rır . O n a s o r d u : N e n e s e n n e h i z m e tte s i n ; n e r d e n g e ld in , n e r e g id i­ y o r s u n ? O , o lm a z o l a s ı k u z u m d e d i, h ö k ü m e t is k â n e m r i ç ık a r ­ m ış . S e n e d e y ıll a r d ır y a y la y a g ö ç e r d ik . Y a y la y a g ö ç m e y e c e k m iş - s i k ! B u s e n e d e , d e d i s i v r i s i n e e n h a s ta l ı ğ ı n a m a h k û m u k , g itm iy o k b i y e r l e r e .’ N e n e y a la n s ö y lü y o s u n , s e n y a y la y a g ö ç ü y o n . G ö ç m ü y o m , d e d i g a r ı. N e n e b a k , i s p a tl a r ı m b e n s e n i n y a y la y a g ö ç tü ğ ü n ü . İs p a tla , d e d i g a rı. S e n i n b i r ç o b a n ın v a rid i. S e n i n ç o b a n a a k ş a m k i t e m b i h i n , b u g e c e k i b u z a ğ ı y a m u k a y e t o l, d e d i n id i. N e r d e o ç o b a n ? Ç o b a n g a ç m ış , d e d i. O b u z a ğ ıy ı b u l u r g e ti r i r i m , b a k . V e g i t t i s ü r ü l e r i n iç i n i a r a d ı o b u z a ğ ıy ı a ld ırd ı g e ti tti r d i . A k ş a m k i te m b i h e ttiğ i n b u z a ğ ı, b u d e ğ il m iy d i, d e d i? B u y u d u , d e d i. B u z a ğ ı b u y u s a g a ç a n ç o b a n d a b u ! B a n a ‘ D e r v iş P a ş a ’ d e r le r. D e rv iş P a ş a n ın is m in i, Ç u k u ro v a b ö lg e s i d u y d u , f a k a t ş a h s e n h e r k e s ta n ım ıy o r d u . B u n u n D e r v i ş P a ş a o l d u ğ u n u h e r k e s t a n ı ­ y ın c a , D e r v i ş P a ş a n ı n c e z a s ın d a n h e r k e s k o r k u y o ! D e r v i ş P a ş a a m m a c e z a v e r d i, a m m a v e r m e d i. D e r h a l p a d i­ ş a h a a r a c ı g ö n d e rd i. D u r u m u i l e tti . B u d u r u m İs ta n b u l ’a v a r d ık ­ t a n s o n r a p a d iş a h te k r a r b i r y a z ı g ö n d e rd i k i D e r v i ş P a ş a y a . B e y ­ li ğ e s o n d e a r tık , d e d i. B e y l ik s o n o lu r s a , b u v u r g u n c u l u k b ite r . T e k te k n â m e y a z d ı, D e rv iş P a ş a , h e r b e y e ö z e l a d a m la r ı g ö n d e rd i. B e y lik i ş i n e p a y d o s . S i f ta h K o z a n o ğ lu d e d i k i y a z ıy la , b e n d e v le ­ t i n k a n u n u n a b o y n u m u e ğ e r im , b e n b e y li ğ im i p a y d o s e tti r i y o ­ r u m ; a tl ı m ı b a ş ım d a n d a ğ ı ttı r ı y o r u m . O d a a ğ a d ır , b u d a y a y ıld ı m e m l e k e te . B a b a , b e y li k d ü z e n i b o z u l a c a k h e r h â l d e K o z a n b e y i v a z g e ç m iş . D a d a l o ğ lu d a b i r y a z ı g ö n d e r d i k i; b e n b u c a n b u b e d e n d e n Ç ık m a d ığ ı s ü r e c e b e n b e y l i k te n v a z g e ç m e m ! D iğ e r b e y le r v a z g e ­ ç e r, D a d a lo ğ lu i n a tl a ş ır . D a d a lo ğ lu g a ç a k g o n u m u n a d ü ş e r. D e v ­ l e t g ü c ü D a d a lo ğ lu ’n u g o v u ş tu rm a y a , a r a ş tır m a y a b a ş la r. N ite k im d a h a ö n c e k i h a y a t s ü rd ü r d ü ğ ü n d e , 3 0 0 a tlıy a d a s a h ip o ld u , 5 0 0 a tlıy a d a s a h ip o ld u a m m a b a z ı k a v g a la rd a b a z ı g a y b e tti , b a z ıs ı g a ç tı. B a z ı a z a ld ı, b a z ı ç o ğ a l m ış tı. B u g ü n le r d e k ı r k a tl ı s a h ib iy d i. B u k ır k a tlıs ıy la n b e r a b a r D a d a l o ğ lu ’ n u K a y s e r i b ö lg e s in d e e tk i s i z h â le g e tir d ile r . D e v le t g ü c ü n ü n e l i n e g e ç e r . D a d a lo ğ lu ’n u , u la n ç o k ü n lü b il d i r iy o r la r d e v le t g ö r e v l is i n e , u la n b u n u g o y a c a k b i r c e z a e v i y o k . U la n n ’a p a r ık b u n u , g a ç ı r ır ık , b a ş ı m ı z a iş ç ı k a n r ı k b e y le r . D e d i k i, b e n b il iy o m D a d a l o ğ lu ’ n u P a y a s ’ ta d e n iz g ıy ıs m d a b i r g a le v a rd ır ; ö b ü r ta r a f ı d e n iz , g a le ta r a f ı n a b iz m u k a y e t o lu r u k , d e n iz ta r a f m d a n d a g a ç a m a z . Elem ek o ra y a h a p s e d e k . P ay a s k a le s in e h a p s e tm e y e k a r a r a v a r ı r l a r v e P a y a s k a le s in e D a d a lo ğ lu ’n u h a p s e tti l e r . D a d a lo ğ lu ’n u n d ü n y a b a ş ı n a z in d a n o l d u a r k a d a ş . İn ti h a r e ts e ö ls e d e te s l i m o l m a s a b u n d a n e y iy d i a m m a n e y a z ık k i b i r k e r e y a k a y ı e le v e r d i. B u k ı r k a tlıy a y a lv a r ır , y a h u b e n i ö ld ü r ü n , ş u d e n iz e a tın d a b a l ı k l a r a y e m e d i n . İç in d e n b i r ta n e s i d e d i k i, b e y im b u k a d a r ü z ü lm e n e d e ğ m e z . G e l, d e d i s e n b e y s i n , e m r i n s ö z ü n g e ç e r li . S e n , d e d i d ış g ö re v liy e d e k i, a r k a d a ş v a k it d e ğ e r le n d ir e li m , b a n a h a f i f k â ğ ı t g ib i k a r to n k o n tr a p l a k g ib i, d e d i y u k a m a d d e le r d e n b i r ş e y le r g e ti tti r . B u n u g e tti tti r e b i l i r s e n , b e n b u iş e ç ö z ü m b u l m a y a ç a lış ır ım . V e b u n u i s te d i. B u n u g e tti tti r d i . N e y a p a c â n , d e d i o ö n e ri s a h ib in e . Bu n u , d e d i g a n a t y ap a­ c a k , b a n a u y g u lu y a c a k s m ; b u g a n a d ı, b e n b u g a n a d m a n , d e d i ş u g a la n ın d u v a rı n d a n d e n iz e u ç a c â m ! B u g a n a t s a y e s in d e d e n iz ­ d e n y ü z e r g a ra y a ç ık a b i lir s e m s e n İk in c iy e g e n d in e u y g u la y a c a k ­ s ın . Y o k , b e n i ta k ip e t, b e n d e s u y a b a ta r s a m , s e n , d e d i h iç su y a d e n iz e a tla m a ! U la ıı, D a d a lo ğ lu d ü ş ü n d ü , a r k a d a ş o r d a b u iş k e n c e [y i] ç e k e ­ c e ğ im e , i n ti h a r e tm e k b u n d a n iy id ir. B u g a n a d ı b a n a u y g u la y ın , d e d i. G a n a t s a y e s in d e ç ık a b i li r s e m k u r tu lu r u m , ç ık a m a z s a m ö lü ­ r ü m , g e n e k u r tu lu r u m . G e n d i s in e u y g u la tır , g a le d e n s u y a u ç a r . G a n a t b u n u s u y a b a tı r m a z ç ı r p ı n ı r g o lla r ıy la , g a ra y a ç ık tı. Ç u k u ro v a ’n ı n ç ö lü [ = s is li , p u s lu o v a ] , o ta r i h t e b i r ç o k y e r l e r o r m a n lık im iş . Ç u k u ro v a ’n ın o z a m a n d ü n y a y a T ü r k iy e ’y e ü n s a l­ d ığ ı z a m a n la r , h a s ta l ı k s ı tm a o lu r u m u ş . B a ş k a h a s ta l ı k ta n k im s e k o r k m a z , s ı tm a d a n k o r k a r la r . S ı tm a y ı k im ü r e tiy o , k im a ş ılı y o ? S i v r is i n e k a ş ılıy o r . B u [ n u ] b ö y le b ili r le r . D a d a l o ğ lu ’n u b i r k o r k u a ld ı. B e n b u Ç u k u ro v a ’d a s i v r i s i n e k b e n i b ir ı s ı r ı r s a b e n s ı tm a o i u r s a m , ö l m e m d e ç o k ç e k e r im . G e n e d e b a n a n e o l u r s a o l s u n , te m i z y a y la y a ş a d ığ ım m e m l e k e te g id i­ y im ! N e y a ş a y a b il ir s e k b a n a k â rd ır . D a d a lo ğ lu b u r a d a y k e n b e y li k e l b i s e s i n i ç ık a rd ı, a ttı . Y o ld a y o l a k ta b i r ç o b a n a g a v u ş u n c a , o n u n e l b i s e s i n i te m i n e d e r ; s ı r tı n a b a ş ı n a y ü z ü n e g ö z ü n e m a l [ = h a y v a n ] p i s l iğ i s ü re r. A r a d a n a y la r g e ç e r ; s a k a lı u z a d ı, s a ç ı u z a d ı. B in b o ğ a D a ğ la r ın a d o ğ ru a y a k b a s ­ m a y a b a ş la r. B in b o ğ a D a ğ la n g e n d i m e m le k e ti o ld u ğ u iç in iy i b ilir! B i r g ü n P ı n a r b a ş ı y a k ı n ı n d a U z u n y a y la d iy e b i r y a y l a lığ ı v a r d ı, U z u n y a y la ’y a y a k ın n e r e g id e r im , n ’a p a r ım , d iy e ç o k d a l­ m ı ş g id iy o d u . Y o l u n g ıy ıs m d a n b i r i ç a ğ ır d ı, y o lc u d iy e . D a lg ın lık ­ t a n b u n u ç a ğ ır d ığ ın ı d u y m a z . İk in c iy e h ız l ı b a ğ ır d ı a d a m . U la n , g e r i b a k tı k i, a d a m g e r id e k a lm ış ! Y o lu n ç o k y a k ın ın d a d a lg ın lı k ­ t a n s e lâ m ü n a le y k ü m d e y ip g e ç m iy e u n u tm u ş , g ö r m e d iğ i iç in . G e l b a k a lım , u la n b u ra y a ! V a rd ı k i, h e r z a m a n ta n ıd ığ ı b ir is i, s e l â m ü n a l e y k ü m , d e d i. A l e y k ü m s e l â m , d e d i a m m a o ş a h ı s . D a d a lo ğ lu ’n a , u la n b e n in e n g a f a m ı b u lu y o n ? B e n b ö s b ü y ü k g ru p a ğ a s ı y ım . S e lâ m k a p ıd a n g i r i n c e v e r il ir , ş o ra y a o tu r d u k ta n s o n r a s e lâ m v e r il m e z . B u , b u n a g e l ir ; n iy e b u r a d a n g i tti n , s e lâ m v e r m e d in d e tâ o r d a n g e l d in , s e lâ m v e r iy o r s u n . U la n n e c i s i n s e n , iş k ıy a m ı s ı n , h ır s ı z m ı s ı n , m a l m ı ç a la c a k s ın , b u r a l ı d e ğ ils in ? Ç a b u c a k , o d a d e d i k i: E f e n d i m , b e n c a m i ç o c u ğ u y u m , d e d i. Ç u k u ro v a ’d a b e n i m m a l ı n ı g ü ttü ğ ü m a d a m ıla n , k a v g a y a p tı k , d e d i; a d a m b e n i k a p ıs ın d a n a ttı . B u s e z o n d a ç o b a n c ılık y a p a c a k a d a m b u la m a d ım . İ ş te b u y a y la lı k la r a m a lc ı a n y o m . - A d m ne? - A d ım , S e fil A li. B e n d e b i r ş a r tl ı m a l v a r, d e d i g ü d e c e k . Ş a r t n e y ? Ş a r tı m , d e d i 5 0 0 ta n e g o y u n v a r. B e n i m h a n ım a m ir a s v e ri ld i, b a b a s ı t a r a f ı n ­ d a n . B e n i m k e n d i m a l ı m ı n ç o b a n ı v a r, o n u n ç o b a n ı y o k . B u 5 0 0 k o y u n u s a n a te s l i m e d e r i m . Ş i m d i y a y la s e z o n u b i t e n e g a d a r , m a lın a ç k a l m a s ın a b a ğ lı, o tu n g u r u m a s m a b a ğ lı , a m m a ik i ay d u r u r u k b u y a y la d a , a m m a ü ç a y d u r u ru k ! B u s e z o n b i te n e k a d a r b i r ta n e s i ö lm e y e c e k , b i t a n e s i n i g ü rd a y e d i r m e y e c e n , h iç g ay ıp e tm e y e c e k s in . 5 0 0 ta m a lı r ım . O d e d i k i: E f e n d im , g u r t y e m e s i ta m a m , g a y b o lm a s ı k a b u l , a m m a ö l ü m e g e lin c e , d e d i; b e n ö l ü m e ç a re b u la m a m , b e n b u m a lı b ö y le ş a r tl ı g ü d e m e m . B i r d e b e n i g a n d ır m a y a ç a lı ş ıy o s u n s e n . S e n i n g ıy a f a tm , s e n i n v ü c u tu n ç o b a n a h i ç b e n z iy o r m u ? A n a s ın ­ d a n d o ğ a lı ç o b a n lı k y a p a n in s a n , m a la o tta n ç ö p te n il â ç y a p m a y ı, g e r e k ir s e a m e liy a t y a p m a y ı ö ğ r e n m e s i lâ z ım , b iz im A y d ın lı g r u ­ b u n d a . U la n , b e n l e n g a f a m ı b u lu y o n ? S e f i l A li’y e ik i ta n e to k a t v u ru r. S e f i l A li, b a k d ı k i, iş in ta d ı y o k . O d a , k a b u l d e d i, b a b a ö ld ü r m e y e c e m , te s l i m e d e c e m . B u ş a r tl a r g o n u ş u ld u . G e le lim ö b ü r ş a r ta d e d i. Ö b ü r ş a r t d a : Ş u ç a d ır b e n im ç a d ır ım , b ir ç a d ır g ö r s e tti . K o y u n k ö p e ğ i g ib i g e lip ç a d ır ım ­ d a n i ç e r i b a k m a y a c a k s ın . Y e m e k , iç m e k iç i n ş o p ı n a r ın b a ş ın d a g o y u n u g e tir e c e k s i n s ü tü s a ğ ıla c a k , y e m e ğ in i, a z ığ ın ı o r a y a e le ­ te c e k l e r . K o y u n , b u s ı c a k ta g ü n d ü z y a y ılm ıy o r . G e c e y a y a c a k s ın . G ü n d ü z d e d i b u r a d a k o y u n y a ta c a k , s e n d e y a n ın d a y a ta c a k s ın . A n la ş ırla r. Se f i l A li’y e s ay ıld ı; b i r b ir, 5 0 0 k o y u n te s lim o lu n d u . O m u z u n a b i r e k m e k to r b a s ı v e ri ld i, b i r d e k e p e n e k ! B u k e p e n e k , m a lc ı a rk a d a ş l a rd a k e ç e d e n y a p m a ö z e l b i r g iy s id ir ; b u is m i k e p e ­ n e k . K o y u n y ü n ü n d e n , ç o k ı s ı c a k o l u r, s o ğ u k iş le m e z . G e c e d e n y a ts a n ü ş ü tm e z i n s a n ı , b ö y le b i r ş e y d ir. S e f i l A li , k o y u n u n u ö n ü n e k a t t ı , o y a y l a la r d a k o y u n g ü t­ m e y e b a ş la r . S e f i l A li, d a ğ la r ın ı s s ı z y e r l e r i n e ç ı k tı m ıy d ı, b a ş k a m a l s a h i p l e r i n i n ç o b a n ıy n a n b a z ı b i r a ra y a g e lir le r. B ir b ir iy n e n s o r u p , s u a l e d e r le r. S e f i l A li h i ç a ç ık v e r m e z . S e f i l A li s a h a d a b a z ı b i r ta ş ı n ü z e r in e o tu r u r , h e m g ö z l e r in d e n a k a r, h e m d e b i ta n e , b i r d ö r tl ü k tü r k ü s ö y le r. U la n , b u n u n a ğ la m a s ı, b u tü r k ü s ö y le m e s i d ik k a t ç e k ti! B ir g ü n ö b ü r d in le y e n ç o b a n ın b i r i s i a k ş a m g e ld i, m a l s a h ib in e d e r k i: A ğ a , d e d i; A c a r A li v a r y a , b u l u n tu , d e d i. E e ! A rk a d a ş ! D a ğ ın b a ş ı n a ç ı k tı m ıy d ı, u la n b i r g ü z e l s e s i v a r, b u a d a m d a b i r d e r t v a r g a li b a , d e d i; b i r g ü z e l tü r k ü s ö y lü y o . F a k a t a ğ lıy o , d e d i. O ğ lu m b i r d e rd i v a r, s a h a r [ = b e lk i ] d e d i. B u g ü n le r e y a k ın , S e f i l A li’ n i n a ğ a s ı d a , D a d a lo ğ lu y a k a l a n ­ d ık ta n s o n r a , o m e m le k e tle r d e , g ru p a ğ a s ıy ım ’ d iy e o n la r c a in s a n m e y d a n a ç ık tı. G e n d i g a b in e s i n d e n [ = a ş ir e tin d e n ] h e r g a b in e d e n b i r k iş i, b e n s i z in a ğ a n ız ım , g r u p a ğ a s ı. B e y b a ş k a d ır ş i m d i, b e y ­ lik , a ğ a b a ş k a d ır ; a ğ a y ım d iy e i n s a n l a r ç ık tı. B u S e f i l A li’y e ç o b a n tu ta n k iş i d e , b ö y le b i r k e n d i g r u b u n u n a ğ a s ıy ım d iy e n b ir i id i. A ğ a , o n u n ç o b a n ın a d e d i k i, g ü n ü n b ir in d e g e t, d e d i; f i l â n y a y la d a i ş te A h m e t A ğ a , M e h m e t A ğ a is i m v e r d i. B u n l a r a s ö y le d e d e d i b u y u r s u n la r , b i r d a v e tli m o l s u n l a r , h e m ta n ı ş a l ı m , h e m k o n u ş a ­ lım . B i r z iy a f e t ç e k e lim . H a b e r c i g i t t i b u a ğ a la r a s e lâ m s ö y le d i. Y a rı n , d e d i b u y u r s u r , d iy e ! Y a r ın o ld u . B u d a v e t e d ile n k iş il e r , g e lir ç a d ır a . H o ş g e ld in b e ş g i t t i n f a s l ı b i t e r b i tm e z , i ç i n d e n b i r t a n e s i d e d i k i, a r k a d a ş ­ la r , b e n b i y a la n d u y d u m . N e y y a l a n ı ? D a d a lo ğ lu g a ç m ış d iy o l a r a r k a d a ş , d e d i. B u D a d a l o ğ lu g a ç tıy s a , b u ş i m d iy e B in b o ğ a ’y ı b u ld u . Y a g e c e g e l ir , y a g ü n d ü z g e l i r b u r a y a b u . Y av , b u y u r tta n g a ç a k m ı, g ö ç e k m i n ’a p a k ? B a ş k a b i r i d e r k i, l a n g a r d e ş im D a d a lo ğ lu k e ş k e g a ç s a y d ı! K e ş k e b u d a ğ la r d a o ls a y d ı. B i r a s l a n ı, n a s ıl o l s a b i z b i n l e r c e i n s a n b e s le r d ik ! A m m a y ü z le r c e , d e d i ç a k a l ç ık tı o r t a y e r e ; y a r ın d e d i g ö ç ü m z a m a n ın a , b u k o y u n u n f e t i l p a r a s ım k u r ta r a m a n b u ç a k a lın e l in d e n ; g ü n g e l ir s e g ö r ü ş ü r ü k s i z in e n . O r ta y e r d e b ö y le b i r t a r t ı ş m a ç ı k tı a r k a d a ş ! B u e s n a d a d a S e f i l A li d e g o y u n u s u y a g e tir d i . Y a r ım s a a t o l d u y d u z a te n . Ç a d ır y a k ı n c ık p ın a r a ; ç a d ırd a b u ta r tı ş m a y ı d in le d i. L a n b e n i m a le y ­ h im d e l a f g o n u ş u lu y o a m m a ! B u t a r tış m a d a S e f i l A li’y e e v s a h ib i­ n i n h a n ım ı b a ş ı n ı n ü s tü n e b i r te p s i a lm ış . G e le n m is a f ir le r e k u z u k e s il d i, k a v u r m a l a r y a p ıld ı, i ş te h a z ır lık y a p ıld ıy d ı. B u y e m e k le r ­ d e n S e f i l A li'y e d e , e v s a h i b i n i n h a n ım ı , b a ş ı m n ü s tü n d e b i r te p s i e l e tti , ö n ü n e g o y d u . B u y u r A lim , d e y i n c e ... O n d a n ö n c e k i g ü n ­ l e r in d e , S e f i l A li’y e b i r a v u ç ç ö k e l e k v e y a b i r a y ra n , b i r g a ç g u ru e k m e k g e liy o rd u . B u g ü n , b u ö z e l y e m e ğ in g e l m e s i , b u S e f i l A li’ n i n d ik k a ti n i ç e k e r v e s o r a r g e ti r e n e . D e d i k i: Y a v b a c ı, b a n a h e r g ü n i ş te b ö y l e s i g e l iy o r d u , b u g ü n s e n b u n u g e tir d i n , b u n d a k i s e b e p n e d ir ? O h a n ım d e d i k i: U la n D a d a lo ğ lu , s e n h e r y e r i n i s i y a s e te u y d u r­ m u ş s u n a m m a g ö z l e r in u y m a m ış d e d i. G ö z le r i n D a d a lo ğ lu ’y u m d iy o ! S e n i g e lir g e l m e z b e n b ild i m , s e n i n k im o l d u ğ u n u a m m a , b e n b i r e k s iğ im [ = e k s ik e te k : k a d ın ] d e d i. Y a lı n ız s a n a ş u n u s ö y le y im ; b a k b e n i m b e y im d ü r ü s t b i r i n s a n d e ğ ild ir. S e n i n D a d a ­ lo ğ lu o ld u ğ u n u a n l a r s a , h e m e n g id e r M a r a ş ’a , K a d ıo ğ lu ’n a s e n i ş i k â y e t e d e r! S e n i y a k a l a ttır ır . A m a n , d e d i o n u n te r s l i ğ i n e - m e r s l i ğ in e p e k a ld ırm a ! B u g o y u n , b e n i m b a b a m d a n m ir a s d ü ş tü . S e n , b e n i m ç o b a n ım s m . S a n a b u g ü n d e n s o n r a h e r y e m e k te b u ş e k il y e m e k g e tir e c e ğ e m . F a k a t g a tl a n m a n ı r ic a e d iy o m , s e n d e n . E ğ e r ih tiy a c ın o l u r s a , d e d i; b u 5 0 0 g o y u n u s a n a h i b e y a p a c a ğ a m . S a ta c a ğ a m , p a r a s ın ı v e r e c e ğ e m . Y av b a c ı, s e n b a ş k a i n s a n l a r ı D a d a lo ğ lu ’n a b e n z e ti y o s u n ; b e n D a d a lo ğ lu d e ğ i lim f i l â n , d e d i. A m m a b u k o n u b i t e r b i tm e z , ç a d ır d a n b i r i d e d i k i, y a v a r k a ­ d a ş ım , b ır a k ş u d e d ik o d u y u . B iz b u ra y a s o h b e te g e l d ik . Si z , D a d a ­ lo ğ lu g a ç m ış g a ç m a m ış b u n u ta r tı ş ı y o s u n u z . Y av , d e d i b e n i m ç o b a n d iy o k i, d a ğ ın b a ş ı n d a A c a r A li g ü z e l tü r k ü l e r s ö y lü y o k i, d in le n ir! E v s a h ib i, m ü s a a d e e d e r s e , ş u ç o b a n ı ç a ğ ır s ın . Yav , ş u rd a b i r ik i tü r k ü s ö y l e s i n d e b a r i s o h b e ti m i z d a tlı y a b a ğ la n s ın ! E v s a h i b i d e o r a d a . E v s a h i b i S e f i l A li ’y i ç a ğ ır d ı. S e f i l A li o n l a r ın s o h b e ti n i d in liy o d u . B u ç a ğ r ılm a y ı d u y a r d u y m a z k e ç e y i b a ş ı n a ç e k ti, h e m e n y a ttı . A ğ a s o r d u h i z m e tç i l e r e , n e o ld u d e d i? V a lla e f e n d im s e n ç a ğ ır m a d a n o tu r u y o r d u , s e n ç a ğ ır ın c a y a ttı. H a a , b u ç o b a n u k a la lık y a p ıy o ! B ir c e z a s o p a s ı v a n d ı, o n u alır, v a r ır S e f il A li’ n in y a n m a . K a lk b a k a lı m u la n ! S e f il A li, k e ç e y i b a ş ın ­ d a n ö te g o y d u , d e d i k i: E f e n d im , s e n i n il e b i r ş a r tı m ız v a r b iz im , s e n i n ç a d ır ın a , g a p m a v a r m a y a c a ğ ım . E e e , ş im d i v a rd ım m ıy d ı, g ö z ü m ü m ü b a ğ lı y a m ? G e lin i n i g ö r ü r ü m , k ı z ın ı g ö r ü r ü m , h a n ı ­ m ı n ı g ö r ü r ü m , s e n b ö y le d e d in , b a n a . B e n d e b u n e d e n d e n d o la y ı s e n i n ç a d ır ın a v a r a m a y a c a ğ ım ! U la n , b e n s a n a e k m e k v e r iy o m , b e n s a n a ü c r e t ö d e y e c e ğ im , y a r ın y ıl s o n u n d a . N a s ıl o lu r d a g e l­ m e s i n ! İs te r s e m b i n e r i m , i s te r s e m i n e r i m g ib i f i l â n te h d i tl i s ö z ­ l e r k o n u ş tu D a d a lo ğ lu ’n a . Y i n e r a h a ts ı z e d ic i e l h a r e k e ti y a p a r. S e f i l A li k a lk tı, ç a d ır ın k a p ıs ın d a n iç e r i g ir d i k i; iç e r d e k i d a v e tli ­ l e r i n h e p i s i n i ta n ı y o : S e lâ m ü n a l e y k ü m , d e d i; h iç y u k a r ı b a k m a d ı ta n ı r l a r d iy e , a ş ş a ğ ı b a k :y o ! B u y u r u n , d e d i b e n i n iy e ç a ğ ır d ın ız ? D e d i le r k i: A rk a d a ş s a ğ o l g e ld in , s e n g ü z e l tü r k ü ç a lıp s ö y lü y o rm u ş s u n . Y a h u ş u ra y a o tu r d a , b iz e e ğ le n c e o l s u n , b u g ü n b i z d a v e tti y e k , b iz e b i r ik i tü r k ü s ö y le , b il d iğ in k a d a r ıy la . O , d e d i k i; a r k a d a ş l a r b e n tü r k ü b il m i y o m , y a h u d a ğ d a u y k u m g e l ir u y u r u m d a , k o y u n u k u r d a y e d i- r ir ik , h ır s ı z a ç a l d ı r ı n k d iy e ö y le , ta ş ı n b a ş ı n a o tu r d u m m u y d u , d e d i k o y u n la r y a y ılı rk e n , i ş te ş o d a ğ ın ö te y a n ın d a b i r d a ğ g ö r ü n ü y o o , b u r a d a tü r k ü ç a ğ ır ıy o m . B ır a k la n , d e d i e v s a h ib i, k a r ş ın d a k i k iş il e r in h e p s i b i r g ru p a ğ a s ı, k i m i n l e g a f a b u l u y o n ! O tu r ş u r a y a ! G ü z e l tü r k ü s ö y le ! B u r a y a g e ld i m i, d a ğ ın ü s tü n d e ta ş v a n d ı ! Y a h u a ğ a m , d e d i o d a , y u m u ş a k y u m u ş a k ; y a h u d e d e m d e n b i r tü r k ü ö ğ r e n d i m a m m a u n u ttu k m u , u n u tm a d ı k m ı b i l m i y o m ? F a k a t b ö y l e to p l u m d a h i ç s ö y le m e d im , b e n u ta n ı r ım , s ı k ı l ı r ı m . İz in v e r i r s e n i z ö y le y s e d e d i. B e n y ö n ü m ü ç a d ır ın ta r a f ı n a d ö n ü y ü m , s i z e a r k a m ı d ö n ü ­ y ü m , a m m a a r k a n ı d ö n ü y o n d e m e z s e n iz ! S ö y le y e b i li r s e m s ö y ­ l e r i m , y o k s a y ö n ü m s i z e b a k a r a k s ö y l e r s e m , h i ç s ö y le y e m e m , u ta n ıy o r u m ! B a b a , s ö y le d e h e y le s ö y le r s e n s ö y le , d iy o a d a m la r! S e f i l A li’n i n k o y u n d e ğ n e ğ i v a rd ı e lin d e . S e f i l A li o tu rd u , b a k a ­ lı m b u b e y le r e b i r ik i m e y i t [ = k ıt’a] tü r k ü s ö y le y e c e k ; n e s ö y le s in : (A y d o s t, a m a n y a b r e b e y le r ) k a r d e ş te n k a r d e ş e ( d e ) k e m ­ li k m i g e lir ( A a h k a r d e ş te n k a r d e ş e k e m l ik m i g e l ir ) Ş a h a n m y u v a s ı ıs s ı z m ı k a lır ( o y ) ( A h d o s t) A d il b e y in ır a h a tı ç o k o l u r ( a m a n ç o k o lu r) K a b a a ğ a c ın d a , g ü r le m e s i d a lın a n ( d a lın a n ) ( A h A d il B e y ’i n d e ı r a h a tı ç o k o l u r, b e y le r ç o k o lu r K a b a a ğ a c ın g ü r le m e s i d a lın a n o y , d a lm a n .) ( A m a n b r e b e y le r ) s ı r r ı n ı v e r m e ( d e ) a v ra d a d o s ta ( Y a b r e b e y le r s ı r r ı n ı z ı v e r m e n a v ra d a d o s ta ) A r i f is e n s ö z ü m d e n a l ı r s ı n h ıs s a ( A h d o s t) ş e r l i ğ r e k o l u r s a n ç ı k a r s ı n ü s te ( a m a m n ü s te ) Z a m a n a n ın y a ş a m a s ı ( b ö y le ) ş e r i n e n ( ş e r i n e n o y ş e r in e n o y ) ( Ş e r li ğ r e k o l u r s a n d a ç ı k a r s ı n ü s te a m a m n ç ık a r s ın ü s te Z a m a n a n ın y a ş a m a s ı ş e r i n e n ) ( A m a n ) s ı r r ı n ı z ı v e r m e n ( d e b e y le r ) a v ra d a , y â d a ( A h s ı r r ı n ız ı v e r m e n d e a v ra d a y â d a ) B iz l e r i y a r a d a n e y B â r i H u d a ( A h b e y ) y a p tı r ır s a n y a p tı r ( d a ) k e n d in iç i n b i r o d a ( a m a n b ir o d a) Z a r a r e y le a d a m o l m a n k â r ı n a n ( Y a p tır ır s a n y a p tı r d a k e n d i n i ç i n b i r o d a a m a n b i r o d a Z a r a r e y le a d a m o l m a n k â n n a n o y k â r ı n a n o y ) ( A m a n ) d iy o r S e f i l A li' m d e k a y n a d ı y ü re k ( A m a n b r e S e f i l d e A li' m k a y n a d ı y ü r e k ) B a z e n a ğ lıy a k d a b a z e n d e g ü le k ( o y ) ( A h b e y ) ş im d i b a n a tu tk u n ( d a ) o n g a r d a ş g e r e k ( a m a n ın g e re k ) Sü r g ü n e ts e m ş u b e y le r i v a r m a n ( B e y ş i m d i b a n a d a tu tk u n o n g a rd a ş g e r e k , a m a n ın o y g e r e k Sü rg ü n e ts e k d e ş u b e y le ri v a rm a n ) D a d a lo ğ lu s ö z ü b i ti r d i . D e d i k i, a r k a d a ş la r , b e n b a ş k a tü r k ü b il m i y o m , iz i n v e r i n d e d e d i, g o y u n u n y a n m a g e d iy im ! A ğ a y ın a n ş a r t l ı g o y u n ç o b a n ı o ld u k . Ş i m d i g o y u n u n b i r i n i g a y b e d e ri k . H ır s ız a a l d ı n r ı k , g u r t y e r. Y e r i n e ö d e y e c e k h i ç b i ş e y im y o k ! Îç [ l e r ] i n d e n b i r k iş i d e d i k i, s e n i n a ğ a n b e n i m g o y u n u m u , b e n i m d e g e n d i g o y u n u m u b il d iğ im i b iliy o la r . B e n i m g o y u n u m u n ır k ı d a h a ü s tü n m ü ş y av , b a n a b ö le b i r tü r k ü d a h a s ö le ! U la n b i r g o y u n g a y b o lu r s a , o n ta n e g o y u n u n a n ö d e y e c e ğ im , d e d i. G o y u n a g e r e k y o k , n a s ıl s ö y le m e z , d e d i; e v s a h ib i te h d i t y a p tı. D e v a m . N e k a d a r ı s r a r e tti y s e ... S e f i l A li, n e ti c e a ğ a , a r k a d a ş , o to p lu m d a S e f i l A li’y e e lin d e k i d e ğ n e ğ i n e n v u ru r. S e f i l A li’n i n g i t g id e ta n s i y o n u a r tıy o , a r tıy o ; ‘b e n b u y u m ’ d iy e c e k a m m a , o b a y a n ın ‘s a b r e t’ d e m e s i ö n lü y o r o n u . İk in c iy e , y ö n ü n ü to p l u m a d ö n d ü ; b a k a lım n e d iy e c e k g e n e : (Y a r y a r y a r) b e n d e n s e lâ m o ls u n d a ( b e y le r a m a n ın ) M ü r s e lo ğ lu ’n a ( B e n d e n s e lâ m o l s u n d a M ü r s e l o ğ l u ’n a ) A f ş i n s u y u ( d a ) s e l g e l ip d a c o ş tu m u ( A h d o s t d o s t) ş i r i n o l u r d a B a h a d ı r ı n g ü z e li ( a m a n g ü z e li) Y a z g e l ip d e y a y la la r a g ö ç tü m ü ( A m a n y a b r e b e y le r ) A d a n a ’y a ( d a ) d iv a n h a r b i k u r u n c a O n y e d i b e y d e o d e s ti y e ( ? ) v a r ın c a ( A h ) D e v r iş P a ş a is k â n e m r i v e r in c e ( a m a n v e r in c e ) K o z a n o ğ lu b e y li ğ in d e n d ü ş tü m ü ( A m a n y a b r e ) h â l e n K a d ıo ğ lu m u d a M a ra ş v a lis i U s la n d ı m ı D a d a lo ğ lu d e lis i ( A h d o s t) E lb e y o ğ lu d a A h m e t B e y ’ in u lu s u ( O o f A h m e t B e y ’d ir d e E lb e y o ğ lu u lu s u ) F e r m a n g e lip İs ta n b u l ’a g e ç ti m i E lb e y o ğ lu d a o g ü n l e r e y a k ın s u ç iş le d i. M a r a ş ’ ta , İs ta n b u l ’a i s te n d i . İ s t a n b u l ’a g e t m i ş ti . O n u n i ç i n d iy o E lb e y o ğ lu A h m e t B e y ’ i n u lu s u . A h m e t B e y d iy e k a s t e t t i ğ i , E l b e y o ğ l u ’ n u n a s e s [ = e s a s ] i s m i A h m e t’t i . ‘ E l i n b e y i ’ d iy e d iy e E lb e y o ğ lu lâ k a b ı m a ld ı. İs m i h iç s ö y le n m iy o r d u . O n u n iç i n A h m e t B e y d iy o rd u . ( A m a n y a b r e ) e m r - i is k â n g e ld i d e a ş i r e t y a s ta K ız g e lin k a lm a d ı ( d a ) h e p o l d u h a s ta D ad alo ğ lu n u d a h a p is ( d iy o r la r ) P a y a s ’ ta K a n a t ta k ıp d a s u r d u v a rd a n u ç tu m u A r k a d a ş la r , ö z ü r d iliy e m , d e r. N e o lu r, b a n a iz i n v e r in . İz in v e r i n , d e m e s iy le e v s a h ib i, g e n d i n i n a ğ a s ı, k a lk tı. E li n d e k i d e ğ n e ğ i n e n b u S e f i l A li’y e b i k a ç d a n e v u ru r. L a n , s e n n a s ı l ç o b a n ­ s ı n , n a s ı l e m i r e r i s i n ? N a s ıl o l u y o r d a e f e n d im te h d i t y a p ıy o s u n , b e n g id e c e m . U la n a ğ a b a k , h e r d e liğ e d e ğ n e k d ü r tm e y e s in : B a z ı d e lik te a k r e p o lu r, b a z ıs m d a y ıla n o lu r, b a z ıs ın d a b ö ğ ü o lu r. Ç ık a r i n s a n ı s o k a r . F a k a t, s e n i n s a n l ık ta n a n la m ıy o r s u n , s ö z le r i n e d ik ­ k a t e t ; g ö z ü m e iy i b a k , d e d i. G a r ş ı g a r ş ıy a o tu r d u la r . B a k a lım n e s ö y le y e c e k : ( A m a n , y â r y â r b e y le r ) ş i k â y e tim v a r d ır d a b e n i m f e l e k te n D ilk i d e r i s in d e n t e f e t t i n b e n i ( A a h ) b e n m i b i l e m i y o ( r u ) m ( d a a m a n ın ) i m a m m ı y a n lış ( a m a n ın y a n lı ş ) A c e m i im a m a s a f e t t i n b e n i ( Y a b r e y a r y a r) b ö y le s i m e c l i s e ( d e a m a m n ) g e lip d u r u lm a z G a r ip o l a n ın ( d a ) h a tı r ( l a r ) ı s o r u l m a z . ( Y â r) i n s a n d e r i s in d e n d a v u l d ö v ü lm e z ( a m a n d ö v ü l m e z ) N e y le y im ( b u ) m e c l i s ( te ) m a h v e tti n b e n i ( y â r b e n i ) U la n a ğ a , iy ic e g ö z l e r im e d i k k a t e t, d e d i. D i k k a tle b a k ıy o d u . D i k k a tl e b a k tı k i, a r k a d a ş b u a d a m D a d a l o ğ lu ! D a d a l o ğ lu o ld u ­ ğ u n u h is s e d in c e b â r a d a k b a ğ ır d ı. Ö b ü r ç o b a n l a r ı n ı , k e n d i s e y i­ s i n i ç a ğ ır d ı. U la n , ş o g o la n ı, b u z a ğ ı b a ğ l a n a n ö r m e y i, b a n a g e tir ! B a ğ la n ş u n u n k o l l a r ı m a r k a y a b a k a lı m ! S e f il A li’n i n e lle r in i a r k a s ın a b a ğ la d ı, k o lu n d a n . K a lk b a k a lı m s e n i M a r a ş ’a g ö tü rü y ü m d e M a r a ş ’ t a k im o l d u ğ u n u , c a m i ç o c u ğ u m u s u n , g o y u n ç o b a n ı m ı s ı n , o rd a a ç ık la r s ın ! A ğ a s ı b e y le r i m i s a ­ f i r i , h e r k e s te d ir g i n o ld u . D a v e t d e b i r i ş e y a r a m a d ı, a r k a d a ş , b i te h d i t ç ı k tı o r ta y a . Y o l a d ü ş tü le r. Şö ö le , ç a d ır d a n b ir k a ç m e tr e a y r ılı n c a , e v s a h i ­ b i n i n h a n ım ı, b a ğ la y a n la ra s o rd u : B a k h e le n iy e b a ğ la d ın ız b u n u n k o l u n u ? D e d i l e r k i, b a ğ la y a n la r : H a tı n , n e y a p a k k i, a ğ a e m r i v e r iy o , b iz d e b a ğ lıy o k ! L a n a ğ a k im o lu y o m u ş , b u ç o b a n b e n i m ç o b a n ım ? B u , a ğ a n ı n ç o b a n ı d e ğ ild ir. B e n i m k e n d i g o y u n u m a ç o b a n d u tm u ş s u m . B u tü r k ü c ü â ş ı k d e ğ i ld ir, b u ç o b a n d ır . Y a k o l ­ l a r ı n ı ç ö z e n , y a d a s a n a M a r a ş K a d ıo ğ lu y la n B in b o ğ a d a ğ la r ım a y ı r ttı r ı r ı m b a k ! Ç ö z u la n , ş u k o lu n u ! E m ir k u lu ç o b a n la r , a ğ a y a b a k tıla r . A ğ a n e y a p a k ? A ğ a d e d i k i: A r k a d a ş la r - m i s a f i r l e r i n e - , b e n i m a ğ a lı ğ ım a g ü ç y e tm e z , e ğ e r b e n i m h a n ım b ö y le ö n ü m ü k e s m e s e ! A m m a d u r u m u g ö rü y o s u n u z . Ş im d i h a n ım ı d iy n e m e s e k , g ö tü r s e k g e r i g e ld iğ im iz d e b u d a ğ la r a s ığ m a k ! K a v g a m ız a k im s e b a k m a z . H iç o l m a z s a , ç ö z ü n , çö z ü n, çö z ün! K o ll a r ın ı ç ö z d ü le r a m m a o i n s a n l a r ın g ü lü ş m e s i ç o k a ğ ır ın a g i tti , d a h a ç o b a n ın . O n l a r d e d i k i, y av , m a d e m h a tı n b a c ı e v in r e i s i is e , s e n i n d a v e tli n o l a c a ğ ım ız a b u ı.u n d a v e tlis i o l s a k o lm u y o m u y d u d a , s e n n iy e d a v e t e t t i n b iz i? V e S e f i l A li d e v a m e tti : ( A m a n y a r y a r) e l l e r g ü lü ş ü y o r ( d a ) S e fil A li’m a ğ la d ı K a d e r b e n i b ö y le b ö y le e y le d i ( Y â r ) e r k e k ç a k a l k o l la r ım ı b a ğ la d ı Ş ü k ü r d iş i a s l a n a f f e t t i b e n i S ö z ü b i t t i a m m a , k a l k tı ; d e ğ n e k e lin d e . U la n A h m e t A ğ a , b u y a y l a y ı b u g ü n ü u n u tm a ! B u ö m ü r b e n d e s a ğ o l u r s a , s e n d e n b u n u s o r a c â m ! G e t K a d ıo ğ lu ’n a h a b a r v e r ; b e n b u y u m , d e d i. A h a b u d a ğ a g e d iy o m . G o y u n u n d a o r d a . D a d a lo ğ lu ü s t y a n m a y ö r ü d ü . O rd a k ile r, n ’o ld u ? B ir i n y e r in e o n g o y u n v e r ir im d iy e n : L a n s e n m a n y a k m ıs ın , la n b i in s a n d e n iz e b a ts a ç ık s a b e ll i o lu r. U la n , ta b i i g ö z ü n d e n b e lli, b u D a d a lo ğ lu ! L a n b o ş a m ı o n g o y u n v e r e c e k o ld u k , d e d i. Y o k y a ? Y o ğ u , v a rı g ö r ü r s ü ­ n ü z . D e m e k k i, y a la n s a h im i ş , “ s u r d u v ar d an g a n a t d a k ı p u çtu ğ u \ ” B u D a d a lo ğ lu ’n u n a tl ı s ı d a b u r a d a b i r y e rd e d ir . H â lâ g a ç a k b u ! H iç o l m a z s a b iz , y u rd u d e ğ i ş e k ! D ü ş m a n d ü ş m a n ın h a l ı n d a n b i l m e z , d iy e b i r a ta s ö z ü m ü z v a r d ır . D a d a lo ğ lu b u n la r d a n g o rk u y o . D e v le te h a b e r v e r il ir , d iy e g a ç ıy o . O n la r d a, D a d alo ğ lu a k ş a m g e lir d e , b iz i r a h a ts ız e d e r, d iy e . O n la r d a, ‘y ık b a b a ç a d ırı, y u r t d e ğ iş e k !’ O n la r d a b a ş k a y e re g id iy o . D a d a l o ğ lu , iy ic e b u n la r d a n u z a k la ş ır ; ı s s ı z b i r d a ğ ın b a ş ı n a ç ık a r . N e y a p s a m y a r a b b i? E n a l t s e v i y e d e ç o b a n lık y a p ıy ım b a b a , h e r ız d ır a b a g a tla n a y ım , b u g e ld i b a ş ı m a . B ir d a h a b i r y e r e ç o b a n d u r s a m o r d a n d a g e le b il ir. U la n , b ö y le s i g ru p a ğ a s ın d a n e k m e k y iy e c e ğ im e b i r b e y in g a p ıs m d a b u l a ş ık su y u i ç s e m b u n d a n r a h a t o lu ru m b e n ! Y o z g a t’t a Ç ap an o ğ lu is m in d e b i r b e y v a rd ı. A y n ı d e v re n in b e y ­ le r i. B u b e y in ik i b in a tl ı s ı v a n m ı ş , o ta r i h te . İk i b i n a tlı, a z b ir r a k a m d e ğ i l. D a d a lo ğ lu , b u b e y i b iliy o d u . İk i b i n a tl ı s ı o ld u ğ u n u b il iy o d u , b e y li ğ i z a m a n ın d a . B u n u n , d e v le t b e y l i k te n v a z g e ç e c e ­ ğ im d e m e d iğ in i b ili y o d u . D e v le tle o a n l a ş tı , y a z ı ş tıl a r , im z a l a ş tıl a r . D e v l e t d e d i k i: A s k e r g e r e k o lu r s a , s e n b u ik i b i n a tlıy ı b iz e g ü ç v e r i n m i ? V e r i r im , d e d i o d a . Ö y le y s e , s e n y e r i n d e b e y liğ e d e v a m e d e c e k s in ! A m m a , a s g e r g e r e k o l d u ğ u z a m a n g e le c e k s in . B ö y le a n l a ş tı l a r , o n u n b e y liğ i b o z u lm a d ıy d ı. H a tı r ı n a b u g e lir S e f i l A li’n in . S e f i l A li y o lu ç e v ir d i Y o z g a t’a! G ü n ü n b ir is in d e Y o z g a t’a v a r ır . Y o z g a t’a v a r d ığ ın d a il k g ö r­ d ü ğ ü n e s o ra r. D e r k i a rk a d a ş la r b e n Ç a p a n B e y le g ö rü ş e c e m ! N e y b a b a , d e rd in ? Y a b i is te ğ im , b i a r z u m v a rd ı, d e r. V e b u a r z u i s te k Ç a p a n b e y in e il e tild i . G e ls i n , g ö r e k b a k a lım , n e y m iş is te ğ i? S e f il A li, Ç a p a n o ğ lu ’n u n g a r ş ıs ın a v a rd ı. G e n d in i ta n ı ttı . D e d i k i: E f e n d im b e n D a d a lo ğ lu ’n u n a ş ç ıb a ş ıy ım . B e lk i d u y m u ş s u n u z ­ d u r, d u y m a m ış o la b i lir s in iz . D a d a lo ğ lu ’n u d e v le t y a k a la d ı g ö tü rd ü a m a b iz le r i, k a s a p b a ş m ı a ş ç ıb a ş m ı, g o y u n ç o b a n ın ı, h i z m e tç i s i n i g ö tü rm e d ile r . B iz d a ğ d a g a ld ık . B e n , d e r b e y , h iz m e tin d e o ld u ğ u m iç in , b i r tü rl ü g e n d im i d e d i, siv il y a ş a m a a lı ş tır a m a d ım . Ç o k r a h a t­ s ı z ım , ız d ıra p lıy ım ; n e o lu r, d e d i, s e v d iğ in a ş k ı n a b e n i , d e d i b u l a ­ ş ı k h a n e n e a l! B a b a , te k s e n i n g ib i b i r b e y li ğ in , ç o ğ u n lu ğ u n iç in d e y a ş a y a m ! B u la ş ık s u y u n u iç e c e m , s a n a s ö z v e ri y o ru m . T ü m e k m e ­ ğ in d e n b i r p a r ç a y e m e y e c e ğ im . O d a d e d i k i, b a k a s l a n ım , b e n i m d e v le tl e n a n la ş m a m v a r. B ö l e , ş u b u la ş ık ç ıy d ı, ş u a ş ç ıb a ş ıy d ı, ş u g a s a b ıd ı, b u g o y u n ç o b a n ıy d ı, b ö le b i ş e y y o k ! B e n i m a tl ı m d a, g a s a p b a ş ı d a e ğ iti m li d ir . A ş ç ıb a ş ı d a e ğ itim li d ir . D e v l e te g e r e k o ld u ğ u z a m a n d a h e p s i n i b i r g ö tü r e c e m . S e n b ö y le b i r e ğ i ti m d e n g e ç ti n m iy d i k i? D e d i k i, e f e n d im , b i z d e e ğ i ti m d e n g e ç tik . A m ı m a a l e s e f b iz i g ö tü rm e d ile r . N a s ıl is p a tla y a c â n , n a s ı l g a n ıtl a y a c â n e ğ i ti m d e n g e ç tiğ i n i? D e d i k i, e f e n d im s i z l e r b ö s b ü y ü k b i r b e y s i ­ n i z , te c r ü b e s a h ib is in iz . S e n i n ik i b i n a ti m v a r ım ış . İk i b i n k i ş i ­ n i n iç i n d e n d e m u tl a k a ç o k b ü y ü k b a ş a n g ö s te r e n v a r d ır . B e ğ e ­ n e b ild i ğ in , g ü v e n e b ild iğ in a tlıd a n , d e d i g a r ş ım a ik i k iş i s e ç e c e k ­ s i n . B a n a d a b i r a t, s i lâ h v e r e c e k s in . B e n i b i r d e n e tl e m e d e n g e ç i­ r e c e k s in . B e n im a t b in iş i m i d e s i lâ h g u ş a n m a m d a d a b a ş a r ılı o lu p o lm a d ığ ım ı, s e n b u n u b ili r s i n ! B i r d e n e b e n i . D e n i y e k , b a k a lı m . S e f i l A li’y e d e b i r a t v e r d ile r, s i lâ h v e rd il e r. İk i k iş i d e d i k i, v a r ık , g ö n ü llü ! İk i k i ş i y l e n e r m e y d a n ı n a ç ık a r ır la r . B u r a y a b i ş a r t k o ş a r ­ la r . S e f i l A li d e d i k i, a r k a d a ş l a r b a k ın i ş te e m i r v e k o m u ta v e r e n . S i z ik i g iş is i n iz b e n te k i m . B e n e lim d e n g e l ir s e m , b u r d a g e n d im i b a ş a r ı l ı o lu p o l m a d ığ ım ı g ö r s e tm e k iç i n , e l im d e n g e l ir s e , ik in iz i d e ö l d ü r ü r ü m , b a k ! S i z d e e lin iz d e n g e le n i g o y m a m a y a ç a lı ş ın , b e n i ö ld ü r ü n ! B ö y le ç a tış a c a k s ı n ı z , d e d i. B e y d e e m i r v e r d i. İk i k iş i b i k iş iy e s a ld ır ır. S o n u ç ta d a D a d a lo ğ lu b u n la r ın b ir in i ö ld ü rd ü . U la n b e y b a k tı k i, a r k a d a ş , a d a m ın ö te k i t e k k a ld ı z a te n ; o n u d a ö ld ü re c e k . O z a m a n Ç a p a n o ğ lu d u rd u rd u , b u d e n e tle m e y i. T a m a m , s e n i n b e ll i o ld u iş in . Silâ h g u ş a n ıp a t b in d iğ in . N e is te ğ e n ? İs te ğ e m h a n e n d e b u l a ş ık y ık a m a k , b a ş k a d a b i r is te ğ i m y o k . E m ir v e rd i y e tk i lil e r in e ; b u a d a m ı a lın , b u la ş ık h a n e y e g o y u n . B i r e r ta b a k o ls a ik i b i n ta b a k a r k a d a ş . İk iş e r i s e d ö r t b i n ta b a k ! B u n u b i r k i ş i n i n y ık a y ıp tü k e tm e s i k o l a y iş d e ğ il. A m m a S e f i l A li, a ra d a , h a y a tı y a ş a y a m a y a c a ğ ın ı ta h m i n e tti , b u U z u n y a y la’d a . O n u n iç in b u ra y a k a tla n m a y a ç a lış ıy o rd u . A m m a g a ç g ü n g a tla n a c a k ! B i r a y g e ç ti. İk i a y g e ç ti. A ltı a y g e ç ti a r k a d a ş , b u l a ş ık b i tti ğ i y o k ! A k ş a m o lu y o , s a b a h o lu y o . Ö ğ r e n d i k i o r a ­ n ın d u r u m u n u , h a r e k e ti n i , o r a n ı n g e le n e ğ in i, n e y s e . T a k ip e t t i k i Ç a p a n B e y in b i r g iş i s a d e k a h v e c is i v a r , b a ş k a b i r i ş i y o k . Ç ay o c a ğ ın d a d u ru r, Ç a p a n B e y k a h v e i s te r s e k a h v e g ö tü r ü r . U la n , b u n a b a ş la d ı y a lv a r m a y a . U la n h e m ş e r i m , b u k a h v e y i b e n g ö tü r e y im , n e o l u r a r k a d a ş ! O d e d i k i, k a r d e ş im , s e n k a h v e y i g ö tü r d ü n m ü , b e n i m k e lle y o k d e m e k ! Ç a p a n B e y i, y ıll a r d ır b e n ­ d e n b a ş k a s ı n ın e l in d e n g a h v e iç m e z . B u d a , ta h m i n i m g o rk u d a n d o la y ı, b e n i z e h ir l e r l e r ö ld ü r ü r le r d ü ş ü n c e s iy le , k im s e y e c a n ın ı g ü v e n m e z ! H a a b e n g ö tü ttü r m e z , s e n g ö tü ttü r d ü ğ ü n s ü r e c e d e b e n i ö l d ü rü r, d e d i. B e n , a s l a s a n a k a h v e e li d e ğ d irm e m ! O rd a n iz i n a la m a z . B u n u ta k ip e d e r . B i a r a b u a d a m h e r h a n g i b i r i h ti y a ç iç in la v a b o y a g ittiğ i z a m a n S e f i l A li o c a k ta n h e m e n b i f i n c a n k a h v e te m i n e t t i . O r d a n g a y b o lu r. Ç a p a n B e y i n i n g a p ıs ın ı b i ç a la n o ld u . G ir! E e e , g ir iv e r d i k i a r k a d a ş , b u la ş ık ç ı! U la a n , b a ğ ır d ı a m m a , g a h v e c iy i is te d i . D e d i k i, e f e n d im h i ç g a h v e c iy i i s te m e ! G a h v e c in in b e n d e n h a b e r i y o k , b e n g a ç a k g e ld im . N e is te ğ i n p e k i, n e d e n g e ld in ? B e n i m b u b u l a ­ ş ı k i ş i n e z a m a n a k a d a r s ü r e c e k ? B u n u ö ğ r e n m e y e g e l d im , d e d i. S e n i n b u l a ş ık iş i, s a n a y ü z a tl ı v e r ir s e m , s e n i n s e v iy e n d e y e ti ş ti r e b il in m i y e ti ş ti r e m e n m i ? Y e ti ş ti r e m e z s e n g a f a n ı k e s ti r e c e m , a s tır a c a m s e n i! Y e tiş ti r ir s e n , d e d i s e n i ‘b ö lü k b a ş ı’ y a p a c â m . B u la ­ ş ı k ta n b ö l e g u r tu lu n . G a b u l , d e d i S e f i l A li. S e f i l A li’y e y ü z a tl ı v e r d i, ik i b i n k i ş i n i n i ç i n d e n . D e d i k i, b u n l a r ı s e n i n g ib i y e ti ş ti r e c e k s i n . S e f i l A li, b ir a y u ğ r a ş tı b u n l a n n a n . B i r a y s o n r a Ç a p a n B e y i n e te k m il v e r d i. D e n e tl e y e b i l i r s i n . Ç a p a n B e y i d e n e tle d i k i, a r k a d a ş , g e r ç e k te n e ğ i ti m d e b i r d e ğ iş ik lik o lm u ş ! S a n a y ü z a tlı d a h a v e riy o m , b u n u d a y e tiş ti r . O n u d a b e ğ e n d i. Y ü z a tl ı d a h a v e ri y o m , o n u d a b e ğ e n d i: Ü ç y ü z a tlı . S e f il A li, b ö lü k b a ş ı S e f i l A li, b u l a ş ık ç ıl ığ ı te r k e tti . İk i b in k iş in in o n la r c a b ö lü k k o m u ta n l a r ı v a r. Ö b ü r le r i, a r k a ­ d a ş b u S e f i l A li’n i n d ü n g e lip b u l a ş ık h a n e d e b u l a ş ık y ık a y ıp , b i r a n d a d a ü ç y ü z a tlıy a s a h ip o l m a s ı ö b ü r l e r i n i n d ik k a ti n i ç e k ti. B ir b i r l e r i a r a la r ın d a d e d i k i, y a b u a d a m b ö y le y ü z y ü z a lır s a b u a d a m k ı s a z a m a n d a Ç a p a n B e y i n i n e m r i n d e n ç ık a r, b u a d a m ın e m r i n e k a l ı n k , d e d i. D ü n g e lip d e b u g ü n y e r a lm a k o lm a z . B iz b u n u n çö z ü m ü n e b akak. E e e , n ’a p a b ilirik ? B u n u n ç a re s i, ö ld ü rm e k . B u n u Ç a p a n B e y in e ş i k â y e t e ts e k , e m i r v e r e n Ç a p a n B e y i z a te n . A tlı y ı v e r e n b u n a . B u n u ö l d ü r ü r ü k Ç a p a n B e y i n e d e g a ç tı d e r ik , a ta r ı k d e re y e . Bu a d a m k a h v e y a p m ıy o e m i r s iz , b i z ik i g ru b a a y n la k . B i r g ru b u m u z y a ts ın . Y a tm a y a n k iş i, â ş a m b a ş l â s m , g e c e s a a t o n ik iy e k a d a r b u n ­ d a n k a h v e i s te s i n , s ı k s ık . O n ik id e s iz y a ta r s ı n ız , y a ta n k a lk a ­ c a k . B u m u tl a k a b i y e rd e z ıb a r a c a k ! Y av , m e c b u r m u y u m s a b a h a k a d a r k a h v e y a p m a y a , d iy e c e k . Y a p a n - y a p m a n , d a v ı [ = d av a] ç ık a ­ c a k . D a v ın ın ü s tü n e n e o la c a k , k a v g a y a d ö n ü ş e c e k . İ ş te b a h a ­ n e y i b ö le y a p a n k . A ş a m d a n k a h v e iş i b a ş la d ı, b u n a . B u d e d i k i, y a v k a r d e ş im , b e n g a h v e c i d e ğ ili m . D e ğ il s in d e n a s ı l Ç a p a n B e y i n e g a h v e g ö tü r ü y o n y a ? Y a p a n - y a p m a n ; y a p a r ım - y a p a rı m . D a d a l o ğ lu y ı l l a r c a b e y l i k y a p m ış , i n s a n t e c r ü b e e d i n m i ş ; b a k tı k i, i ş te h a i n b i r tu z a k v a r! H a a , b u n l a r b e n i b u r a d a ç e k e m iy o ! B u r a d a b e n d e , e n s o n r a g e lip d e b u r a d a g a v g a y a g ir iş m e m , t e k b a ş ı m a d o ğ r u d e ğ il. B e n i m b u ra d a y e r i m o lm a y ıc ı. G e c e n in g e ç s a a tı n d a , Ç a p a n o ğ lu ’n u n v e rd iğ i a tm a n , s i l â h m a n g e c e g a ç tı o r d a n ! Ç a p a n B e y i n i n h iç h a b e r i y o k ! B u , b ö l ü k k o m u ta n l a r ı n ı n k o r k u s u n d a n g a ç tı. Ç ık tı, h a v a ış ı d ı, u z a k b i r y e r l e r d e . N e re g e d i y im y a ra b b i! A k l ın a b i r y ıl ö n c e k i g o y u n g ü ttü ğ ü a d a m g e lir. U la n ş u g o y u n u n u g ü ttü ğ ü m ü z , b e n i m h a k k ı y iy e n a d a m ı, b i r y e r d e s o r a k b a k a lım , b u y ıl g e r i g e lm e m iş m i y a y la y a ? A ta b i n d i U z u n y a y la ’y a g e ld i. M a lc ıl a r ç ık m ış y a y la s ın a . So rd u b ir il e r i n d e n : Y av A h m e t A ğ a d iy e b ir i v a rid i , o n u n d e d i g id e n y ıl g o y u n u n u g ü ttü k . B e n im d e d i, y ıll ık ü c r e ti v e rm e d i, İk in ­ c iy e ö d e r im , d iy o d u . H iç b u n u b ile n , e d e n y o k ! B ir i d e d i k i, g a r d a ş ım d e d i, o a d a m d e d i, E r c iy e s ’te n d e d i, b u s e n e o t a ld ı, b u ra g e l m e d i. E rc iy e s ’e g id e rs e n b u lu rs u n ; g itm e z s e n , n e r d e b u l a c a k s ın . B u r a n e r e , E r c iy e s n e r e ! N iy e g e tm e y e k a r k a ­ d a ş , b i r y ı l g o y n u n u g ü t. B a b a g e t g e t, g o y u n g ü d e n e h i ç b e n z e m iy o ! A d a m ın a l tı n d a k i a t , s ı r tın d a k i e l b i s e , s i lâ h ı. S e f i l A li ç e v ird i y ö n ü n ü E rc iy e s D a ğ ın a d o ğ ru . S e f i l A li , g ü n ü n b i r i s i n d e , s o r u p s u a l e d e r e k ... İ ş te A h m e t A ğ a n ı n ç a d ır ı ş o , d iy e b ir i, p a rm a ğ ıy m a n g ö s te rd i. Y a k la ş tı ç ad ıra, s e s i d u y u la c a k k a d a r o lu n c a , ‘A h m e t A ğ a ’ d iy e ç a ğ ırır . A rk a d a ş ı m p u ş tlu k y a p tı, h a b e r i m o lm a d ıy d ı, s i lâ h ım e lim d e o ls a y d ı, a tım a b i n i k o ls a y d ım , b e n b u y e n ilg iy e u ğ r a m a z d ım d e m e , d e d i. Ç ık o ç a d ırd a n , b e k li y e m s e n i , b i n a tm a , s i l â h ı n v a r ış a a l! B u g ü n , y a s e n g a la c â n b u d ü n y a d a , y a d a b e n g a la c â m ! S a n a U z u n y a y la ’d a g o y u n g ü ttü r m e y i, tü r k ü s ö y le tm e y i, z o p a d ö ş e m e y i ö ğ r e te c e m ! H a n ım , b ir ş a k a c ı m is a f ir g e lir, d ış a rı ç ık b a k ıy ım , d e d i. H a n ım d ış a r ı ç ık tı k i D a d a l o ğ lu g e l m iş ! C ır d e d i, y a lv a r d ı, A h m e t A ğ a , c ır d e d i. D a d a lo ğ lu g e l i r s e n i ö ld ü r ü r b u n d a , o y a p tığ ın d a r b e ­ d e n d o la y ı a f f e tm e z , b a k ç a ğ ırıy o r d a! B a r i d ış a r ı ç ık d a ö z ü r d ile ! D a d a l o ğ lu lâ f ı n ı d u y u n c a A h m e t A ğ a [ m n ] , h ı ş ı ç ık tı [ = y ığ ıld ı k a ld ı.] D ış a rı ç ık m a d ı, y e ri n d e n k a lk a m a d ı. D a d a lo ğ lu ç a d ırın g iriş ta r a f ın a g e lir b a k a r , iç e r d e ; ç a ğ ır ır , ç ık a r k a d a ş ! S e s le n m i y o r . Ü ç d ö r t k e re ç a ğ ırd ı, ç ık a r k a d a ş b a k d e d i, b u e v d e n f i l â n s e n e e k m e k y e d im . B u ç a d ır ın iç i n d e s a n a k ö tü lü k y a p m a m . Ç a d ırın g a p ıs m d a k i a tm m b a ş ın a y a p ış tı, e v s a h ib in i n h a n ım ı. D e d i k i, b a k b e y im , g id e n s e n e d e k i b i r k e r e d e e l e tti ğ i m e k m e ğ in h a k k ın ı s a n a h e lâ l e tm e m . İn ş u ra y a , d e d i. B i r s u f r a m a o tu r . İk i lo k m a b i r y e m e ğ im i y e ! D a h a s o n r a d a , n e v i c d a n ın k a b u l e d i­ y o r s a o n u y a p , d e d i. O d e d i k i, y a v b a c ı , d ü ş m a n ın e k m e ğ i, o tu r u p s u f r a s m d a y e n i r m i ? G id e n s e n e k i b u n u n b a n a y a p tığ ı h a k a r e tl e r i , s e n i n g ö z ü n ü n ö n ü n d e o ld u . Y a h u , ç o b a n o ld u k ç a n e o l a b ili r ? B ir in s a n , f a k ir o ld u , ç o b a n o ld u , k a p ım a g e ld i, d iy e o k a d a r m ı ız d ır a p y a p ­ m a k lâ z ım ? Y a a , b e n tü r k ü c ü m ü y ü m a r k a d a ş ? A d a m b a n a , b e n g ru p a ğ a s ı y ım , d iy e ü ç b e ş m i s a f i r d a v e t e tm i ş , ş i ş ti k ç e ş iş iy o ! B il m iy o m d e r s e m , e lin d e k i s o p a y la v u r u y o r. Y a p a m a m d e r s e m , v u ru y o ! B e n i m a h c u p e t t i n b u r a d a , d iy o . N e k a d a r y ü k s e k b i r b e y s i n d e , m a h ç u p o ld u n ! G a r d e ş im h a k l ı s ı n a m m a o r t a y e r d e b i r h a k h u k u k v a rd ır. E ğ e r b i r lo k m a y e m e ğ im i y e m e z s e n , h a k k ım ı h e l â l e tm e m , d e d i k a d ın c a ğ ız ; a ğ la y ıp d u r u y o rd u . B e n im , d e d i h a d i d ü z e n im i b o z ­ d u n , b u n u ö l d ü r d ü n , b e n i m h a l ı m n ’o l a c a k ? O z a m a n , D a d a lo ğ lu d ü ş ü n d ü . A r k a d a ş g e r ç e k te n 5 0 0 g o y u n h i b a y a p a r ım s a n a d iy o d u , s u y u n b a ş ı n d a . B i r k a d ın , 5 0 0 g o y u n u s a n a h i b a y a p ıy o , s e n m a d e m b u d u r u m a d ü ş tü n , d iy e b u k a d a r g ıy a k lı k y a p a n ın d a e v in in d ü z e n i n i b o z m a k , h e r v ic d a n lı i n s a n y a p a m a z ! D a d a lo ğ lu in d i, s u f ra y a o tu r d u . O tu r d u a m m a o a d a m d a n ç e k tiğ i iç i n a d a m ın s u f r a s ı n d a n e k m e k y iy e m e z . O y e m e ğ i y iy e ­ m e z . D e d i k i, b a c ı ç o k s a ğ o l, y e d im . K a b u l e d iy o s a n , b e n d e k a b u l e d iy o m , y e d im d iy e . N e o l u r b e n i m k u s u r u m a b a k m a , d e r. D a d a ­ lo ğ lu ü z ü lü r. B a k a lım n e s ö y le s in D a d a l o ğ lu , y in e b u ra d a : Y ö r ü b [ i ] r e ( d e ) P ın a r b a ş ı A c e p k a r ı n k a l k tı m o l a ( A m a n ın ) h il â l k a ş l ı t o r s u n a la r ( B a c ım ) s u y o l u n a ç ık tı m o l a G e c e b i r ü rü y a g ö r d ü m G a y ri b e n i m a r t a r d e r d i m U z u n y a y la b a b a y u rd u m Ç e r k e z k a z ık ç a k tı m ’o la K a b a k te p e a s ıl k ö y ü m N a d ir Ş a h ’ ta n ( d a ) g e l ir s o y u m ( A m a n ın ) K o c a n a llı b ü y ü k d a y ım A v ş a r lık ’ t a n b ı k tı m ’o la D ad ao ğ lu ’ ( y u m d a ) k a ld ım y e ti m B u lu r m u y u m ( g a y r i) e s k i a tım B e n s i z k a la n a ş i r e ti m A v ş a rlık ’ t a n ç ı k tı m ’o l a D a d a lo ğ lu b u d ö r tl ü k l e r i s ö y le r. B a c ı n e o lu r, h a k k ı m h e lâ l e y le , d e r. H e lâ lla ş ırl a r. A d a m a b i r ş e y y a p m a z v e o r a d a n a y rılır . D a d a lo ğ lu ’n u n d a b u a y r ılı ş s o n u o lu r. B ö y le c e D ad alo ğ lu n u n S o n K o lu H ik ây e s i s o n a e r m i ş tir . [D idim - 7 .1 .2 0 0 9 ] H A T IR A L A R IN V E M EN K IB EL ER İN IŞ IĞ IN D A : H IR A D A Ğ I’N D A N D Ü L D Ü L D A Ğ I’ N A E H L - İ B E Y T S E V G İS İ A y r ın tıla r ı h a c b ö lü m ü n d e a n la tıla c a ğ ı ü z e r e , 2 0 0 2 y ılı n d a , h a c g ö r e v i n i i f a e t t i k . P r o g r a m g e re ğ i z iy a r e t e d e c e ğ im iz y e r l e r ­ d e n b i r i d e H ır a D a ğ ı id i . B i r g ü n , s a b a h a k a r ş ı H ır a D a ğ ın ı z iy a ­ r e t e tm e k ü z e r e b i r g r u p y o la ç ı k tı k . M e s c id - i H a r a m ’a y a k la ş ık 5 - 6 k m . k a d a r m e s a f e d e k i H ır a D a ğ ı, d ü z lü k te n b i r d e n b i r e y ü k ­ s e le n , o ld u k ç a d ik v e te k a d ım lık d a h i d ü z y e r i b u lu n m a y a n , k e ç i y o l la r ın d a n g e ç tiğ i n iz i b ile f a r k e d e m e d iğ in iz , ç ık ıl d ık ç a k a y a lığ ı a r t a n b i r k u tl u d a ğ ! A f g a n is ta n lI g a ri b a n la r, d ü z ü n d e b ile s u b u l u n m a y a n b u d ağ a n e r e d e n te m i n e d iy o r la r s a s u , ç im e n to v e k u m b u l u p , e n s a rp y e r ­ l e r in d e n b a ş la m a k ü z e r e m e r d i v e n le r, b a s a m a k la r y a p ıy o rla r. V ic ­ d a n s a h i b i h a c ıl a r d a b u n la r a b o z u k r iy a lle r in d e n g ö n ü lle r in d e n k o p a n ı v e r ip g e ç iy o r la r . 6 0 ’ ı n ü s tü n d e y a ş m a r a ğ m e n A b d u lla h A m c a v e g e n ç , y a ş lı p e k ç o k h a c ıy la , s a b a h a k a r ş ı H ır a y a tır m a n ıy o r u z . G e c e n in o s a a ­ ti n d e h e r y e r, b ü tü n k a y a lık la r in s a n d o lu ! H ır a ’d a n , k u tl u K â b e p ı r ı l p ır ıl! Ç o k ş ü k ü r o b e r b a t y a p ıla r b u g ö r ü n ü ş ü k a p a ta m a m ış ! K a y a la r ın ü s tü n d e s a b a h n a m a z ın ı e d a e d iy o ru z . K u tlu m a ğ a ­ r a y a i n m e k i ç i n ç o k ç e ti n b i r m ü c a d e le y i g ö z e a lm a k g e re k iy o r. Ö n ü n d e H a c e r ’ ü l- E s v e d ’ i n ç e v r e s i n d e k in e y a k ın b i r iz d ih a m v ar. K u tlu H ır a , a y n ı z a m a n d a , b i z i m k u ş a k g e n ç li ğ in in M ü s lü m a n lı k ö l ç ü le r in d e n d ir . B iz , b i r z a m a n la r , i ş te b u “ H ır a D a ğ ı k a d a r M ü s ­ lü m an , T an r ı D ağ ' t k a d a r T ü r k’ t ü k." A ll a h n a s ip e t t i ; ş im d i b i r M e k k e ş a f a ğ ın d a , a ş a ğ ıla r d a p ır ıl p ırı l g ö rü n e n , a p a y d ın lık K â b e ’y e k a r ş ı R e s u lu lla h ’m m ü b a re k a y a k i z l e r i n i ta ş ı y a n k a y a la r d a , s a b a h n a m a z ı k ılıy o r u z . H ır a m a ğ a ­ r a s ı n a i n m e k , b e l i r tti ğ i m iz d i h a m d a n d o la y ı im k â n s ı z g ib iy d i. Z iy a r e t iç i n s ır a y a g ir m e k is te s e n i z b il e , h a c d a p e k s ır a t e ş e k ­ k ü l e tm e z ! H a c e r ’ü l- E s v e d ’ i o l s u n , H ır a M a ğ a r a s ı’n ı o l s u n z iy a ­ r e t e tm e k “ â d e t" i k e n , b u z i y a r e tl e r d e i n s a n l a r a e z i y e t e t m e k " h a r a m ”d ır. B u y ü z d e n H ır a m a ğ a r a s ın a in m e d i m a m a , i n e n m e r ­ h u m M u h a m m e d H a m id u ll a h m a ğ a ra y ı ş ö y le a n l a tı y o r : “ H ır a m a ğ a r a s ı g ö ç m ü ş v e ü s tü s te y ığ ılm ış k a y a la r d a n o l u ş ­ m u ş ü ç y a n ı o la n v e k u b b e li b i r y a p ıy a s a h ip tir . İç e rid e k i b o ş lu k , b ir k im s e n in a y a k ta d u r m a s ın a y e te c e k k a d a r v e b a ş ı ta v a n a d e ğ m e y e ­ c e k y ü k s e k lik te v e a y n ı z a m a n d a y e re u z a n ıld ığ ın d a k â f i b o y d a d ır. Y in e g a ri p b i r k a d e r l e , m a ğ a r a iç i n d e u z u n lu ğ u n a d u r u ld u ğ u n d a K â b e ’y e y ö n e l ik o l u n m a k ta d ır . T a b a n ı te ş k i l e d e n k a y a lık y e te r d e r e c e d e d ü z v e b i r y a ta k e d i n m e k ü z e re o r a y a k a l ı n b i r k u m a ş s e r i l e b i l i r v a z iy e tte d ir .” ( İs lâm P e y g am b e r i, c . I, İs t . 1 9 9 3 , s . 7 3 ) . G ü n e ş d o ğ a r k e n H ır a ’d a n a y r ıld ık . D e m e k k u tl u k i ta p b u r a d a in m e y e b a ş l a d ı! Ç o c u k l u ğ u m d a , k ö y ü m ü z d e K u r ’a n b u l u n m a z d ı. B e n , e n e r k e n 15 y a ş ım d a n s o n r a K u r a n ı K e r i m i g ö r e b i ld im . K u r a n m n e r e d e n a lı n d ığ ın ı s o r d u ğ u m b a z ı b ü y ü k le r , “ h e r C u m a g e c e s i, c a m iy e b i r a d e t i n d i ğ i n i ” s ö y le r l e r d i. B ü y ü k l e r m i s ö y le r l e r d i, ç o c u k la r m ı u y d u ru rla rd ı? O ta r ih le rd e b iz im k ö y d e c a m i d e y o k tu . Y a ln ız c a R a m a z a n a y la r ın d a , 7 0 ’ i n ü s tü n d e y a ş ıy la , e lin d e b a s to n u k e l e b e k g ö z lü k l e r i, b ü k ü lm e y e y a k ın b e li , to m b u l k ü ç ü k , b e y a z s a k a lı, d a im a m ü te b e s s i m y ü z ü y le - h a c c a g i tm e m i ş ti a m a , a n a m a g ö r e g i d e n le r, d e d e m i b i r k a ç k e r e K â b e ’d e g ö r m ü ş l e r d is a n k i i l k o k u l a l f a b e k i ta p l a r ı m ı z d a n ç ık ıp g e l m i ş g i b i , d e d e m b i z e g e l ir v e b i r ay b o y u n c a te r a v ih n a m a z ı k ıld ın r d ı. K ıl d ır ır k e n y ö n ü n ü b iz im m a h a l l e n i n g ü n e y in d e k i m e z a r l ığ a d o ğ r u d ö n e r ­ le rd i. K ıb le k a v ra m ın ı b ilm e z d im a m a n a m a z k ılın ır k e n ‘m e z a rl ığ a d o ğ ru d ö n ü le c e ğ in i’ d ü ş ü n ü rd ü m . K ıb le o r a la r a d o ğ ru o lm a lıy d ı! K ö y d e c a m i o l m a m a s ın ı n b a ş k a p e k ç o k s o n u ç l a r ı d a v a r d ı ta b i i : “ H o c a g e lm iş ke n , h e p im iz n ikâh o lak" s ö z ü , y a ln ız c a , b i r iş i­ n i n e h li u z m a n ı b u l m u ş k e n , h e r k e s i ş i n i g ö r d ü r s ü n m a s u m iy e ­ ti n d e m iy d i? B u r d u r y ö r e s i n d e n b i r tü r k ü , o n l a r ı n d a h o c a l a r a m e s a f e le r i h a k k ın d a b e n z e r b i r ip u c u v e ri y o r: " A nan g e ldi, b ab an g e ld i/A r p a, bu ğ day , s am an g e ldi/ K ar ş ı kö y d e n im am g e ld i / H adi g ar i s en d e g el!" B iz d e n 1 0 0 k m . il e r d e k i y a y la la rd a s ö y l e n e n ş u s ö z e b a k a r m ı s ı n ı z ? " Bu raların kad ıs ı kam alak , m ü ft ü s ü çam dır." 14 A l ta n a l t a s ü r ü p g e l e n b i r ta s a v v u f k ü l tü r ü n ü n “ m alam at o lm ak ” g ib i d e y im le r i v e “b ir lik t e y e d i ad ım at an ın b ir i bir in de h akkı o lac ağ ı" g ib i y e r y e r h a y a ta s i n m i ş k a l ı n tıl a r ı d a v a rd ı. B u iz le r d e n d o l a y ı o l s a g e r e k , b a z ı h â ll e r d e , “ m a l a m a t o l m a k ” h a l i n e g e ti r ­ d ik le r i v e b e n i m n e d e n s o n r a “ M e l â m îl iğ i n ” k a s te d i ld iğ i n i ç ık a ­ ra b il d iğ im , b i r m e l â m î d e r v i ş i n i n , s a i r in s a n l a r a g ö r e , u ta n ıla c a k n e k a d a r h â l i v a r s a , o n l a r ı y a ş a d ığ ın ı a n l a tm a k ü z e r e , “ m a la m a t o ld u m ” d e rle r d i. “ Y ılan ağ z ın a a t a c a k k a d a r b ile e v d e un bu lu n m am ası" , s a d e c e b i r y o k s u llu k ö l ç ü s ü d e ğ ild i. Y ı l a n l a r e ş li o l u r d u v e e ğ e r b i r y ıla n ı ö l d ü r m e k z o r u n d a k a l m ı ş s a n ı z , a ğ z ın a m u tl a k a b i r m i k ta r u n k o y m a k z o r u n d a y d ım z . Sa ğ e ş b u u n u g ö r ü n c e , in s a n l a r ın , ‘e ş ’in e “ s u ç ü s tü ” y a p tığ ın ı k a b u l e d e r ö l d ü r e n i n p e ş i n e d ü ş m e z d i. H a r m a n s o n u c e c i n s a y ılm a s ı v e s ile s iy le o k u n a n ‘h a m d e le ’ v e ‘s a l v e le ’ p e k s e v im li b i r b u l u ş tu . B u ğ d a y y ığ ın ı [ = c e c ] s a y ılı r­ k e n , “A llah (c. c ) bir, R e s u l H ak, b e r e k e t i üç, d ö r t , b e ş ” d iy e ö lç ü m s ü r e r g id e rd i. T u r n a la r ın , s e h e r y e l in in s e lâ m g e tir ip g ö tü r m e s i n e y s e d e , le y le k le r im iz h â l e n v e k e s in li k le h a c ıy d ıla r . B u ö y le b i r K â b e v e 14 A li R ız a Y a lm a n , C en u p t a T ü rkm en O y m akları, ( H z . S a b a h a t E m ir ) , c . II, A nkara 1 9 7 7 , s. 3 7 2 . P e y g a m b e r ö z le m iy d i k i, l e y l e k l e r i n s a d e c e ‘g ü n e y ’e g i tm e l e r i , b iz im iç i n o n l a r ın ‘h a a ’ o l m a l a r ı n a y e te r d i . H iç k im s e b i z e ‘A ra ­ b i s ta n ç ö lü n d e le y le ğ in i ş i n e ’ d iy e m e z d i! A LT A Y LA R ’D A N T U N A ’Y A H a c d a n d ö n d ü k te n b ir k a ç ay s o n ra , k ıs m e tte ‘ T a n rı D a ğ la r ı n ı g ö r m e k d e v a r m ış ! K a z a k is ta n g e z i p r o g r a m ız m b ir b ö lü m ü T a n r ı D a ğ l a n ’ m n ş im d il e r d e K a z a k l a r ’m ‘A la ta v ’ d e d ik le ri ‘A lta y D a ğ l a r ı n d a p i k n i k y a p m a y a h a s r e d i lm iş ti . 2 0 0 2 y ı l ı n d a H ır a D a ğ ı n d a b u l u n m a k n e k a d a r r ü y a i s e , 1 9 7 8 ’ le r d e b iz im i ç i n A lta y l a r ’d a b u l u n m a k o k a d a r rü y a id i! B iz o z a m a n l a r i ş te b u A l ta y l a r d a n b i n d i ğ i m i z a t l a r ı m ı z ı T u n a ’d a s u la rd ık . Y a r ı k a r a n l ı k , s ig a r a d u m a n ıy la k a p lı k a n ti n l e r d e , k a n k o k a n a n f ile r d e : “A lt a y l a r ’dart T u n a’y a/Y e n id e n b ü t ü n dü n y a" d iy e b a ş la r d ı m a r ş l a r ım ız . EĞ R İ D Ü LD Ü L’Ü N BO YN U Ç o c u k lu ğ u m u z d a , P e y g a m b e r E f e n d im iz k a d a r H z . A li E f e n ­ d im iz i d e ta n ır d ık . N e d e n e f e n d i m i z ’ d e d iğ im iz i b il e m e s e k d e , b u m ü b a r e k is i m l e r s ö y le n d iğ in d e ‘e f e n d im i z ’ d e m e d e n v a z g e ç ­ m e z d ik . F id e le r i m iz i m u tl a k a , ‘ F a tım a A n a m ız ın e liy le ’ d ik e rd ik . V e b u n iy e tl e d ik e r s e k k u r u y a c a ğ ın a i h ti m â l v e r m e z d ik . B ü y ü k ­ le r i m i z i n ç o ğ u b e s m e l e y e " b e ” y e r i n e ‘m i m ' il e y a n i “ b i s m i l l a h ” y e r i n e “ m i s m i l l â h ” d iy e r e k b a ş l a s a d a , h a r m a n d a “ ç e ç ” i s a y a r k e n k i ‘ h a m d e le ’ v e ‘s a l v e le ’ m is â li , a c a b a T ü r k iy e ’d e v e y a b a ş k a M ü s lü m a n ü lk e le r d e v a r m ıy d ı? Ö z e lli k le H z . A li E f e n d im i z b iz e o k a d a r y a k ın d ı k i, b i z i m k ö y ü n 2 5 - 3 0 k m . d o ğ u s u n d a k i s i p s i v r i D ü ld ü l D a ğ ı ile , h e m e n k u z e y in d e k i E ğ r i D ü ld ü l d a ğ ın ın H z . A li E f e n d im i z le ilg ili k ı s k a ­ n a r a k a n l a tı l a n h a tı r a l a r ı v a rd ı. H z . A li E f e n d im i z , M ü b a r e k D ü l d ü l ü n e b in d iğ in d e , a n ın d a n e r e d e i s te r s e o ra d a b u l u n a b i li r d i. B i r k e r e s in d e a tıy l a D ü ld ü l D a ğ ın ın te p e s in d e n k u ş u ç u m u 1 0 k m . u z a k lık ta k i ‘E ğ r i D ü ld ü l’ ü n te p e s i n e u ç a r k e n , o z a m a n la r d im d ik d u r a n b u d a ğ h e y e c a n l a n ­ m ış v e e n d iş e y le e ğ i le r e k H z . A li E f e n d im i z i k a r ş ıl a m ış v e o n d a n s o n r a d a , b i r g a r ip d e rv iş g ib i b o y u n c u ğ u e ğ r i k a lm ış . V e a d ı o z a m a n l a r D ü ld ü l b ile d e ğ ilk e n ‘ E ğ r i D ü ld ü l’ o lu v e rm iş . G ü n e y ­ d e k i d a ğ ın a d ı is e , ‘ D ü ld ü l’ d iy e a n ıl m a y a b a ş la m ış . T o r o s l a r m , A m a n o s s ır a d a ğ l a r k o l u n u te ş k i l e d e n b u d a ğ ­ l a r ı n a d l a n , b u te p e l e r d e n s o n r a , g ü n e y e d o ğ ru ‘G â v u r D a ğ l a r ı’ o l a r a k a n ı l m a k ta d ı r . B i z i m D ü ld ü l i l e E ğ r i D ü ld ü l i s e H z . ¿\li E f e n d i m i z ’ i n h i m m e ti , k e n d i l e r i n i n i s e s a y g ı v e f e d a k â r l ık l a r ı s a y e s in d e , ‘ G â v u r’ g ib i b i r m ü n k i r i s i m d e n k u r tu lu p , “ D ü ld ü l” v e “ E ğ r i D ü ld ü l” s ı f a tl a r ı n a m a z h a r o lm u ş l a r! B u d a ğ la r a k a la n b a ş k a b i r ş e r e f is e te p e l e r in d e g id e n l e r i n h â le n v a r lı ğ ım g ö rd ü k ­ l e r i n i s ö y le d ik le r i, D ü ld ü l u n a y a k iz le r i! T e p e le r in e k a d a r ç ı k a n ­ la r, h e r ik i te p e d e d e D ü ld ü l’ ü n a y a k iz l e r i n i n h â l e n m e v c u t o l d u ­ ğ u n u s ö y le rl e r. E h l- i B e y t s e v g i s in e k a r ş ı, l ü tu f l a r d a h a b itm e d i! H a r u n iy e [ = D ü z iç i’n i n e s k i a d ıd ır] K a p lı c a la r ı h â l e n T ü r k iy e ’m iz i n e n ş i f a lı k a p lıc a la n n d a n d ır. B u k a p lıc a d a E ğ r i D ü ld ü l ile D ü ld ü l a ra s ın d a k i d e r i n y a r ı k ta b u l u n m a k ta o lu p , h e r y ıl b i n l e r c e i n s a n b u k a p lıc a ­ l a r a g e l e r e k , a y n ı z a m a n d a D ü ld ü l k a r d e ş l e r i z iy a r e t e tm e k te d ir . B iz i m k ile r [ = D ü z iç ili le r ] , h e r v e s i le y l e E h l - i B e y t s e v g i s in i i z h a r e tm e y e ç a lış m ış l a r . H a r u n iy e K a p lıc a la r ı d a b u s e v g id e n b a k ın n a s ı l n a s ip le n m iş : D ü z iç i d e r l e m e le r i b ö lü m ü n d e g ö r ü le c e ğ i ü z e r e , D ü z iç i f o l k ­ lo r u â ş ı k l a r ın d a n İs p i r O n b a ş ı y a D ü ld ü l e f s a n e s i n e e k le y e c e ğ i b i r ş e y o lu p o l m a d ığ ın ı s o rd u ğ u m d a , o l m a d ığ ım s ö y le d i. A n c a k K a p lı c a iç i n a ld ı s ö z ü İs p i r O n b a ş ı: “ P e y g a m b e rim iz z a m a n ın d a , b ü tü n k a le le r i A li f e th e d e rd i. A li b u ta r a f a k u z e y d e n g e lm iş . B i r k a le v ar. B u k a le D ü ld ü l’ ü n h e m e n y a k ın ın d a , b i r te p e n i n ü s tü n d e . K a l e n i n y e r i ç o k s a r p . N ite k im k a le y i f e th e tm i ş . B i r y a r a a lm ış k i M e k k e ’y e g itm e y e tâ k a ti y o k . - E m m o ğ lu , d iy e s e s l e n m i ş p e y g a m b e r i m iz e . - N e d iy o n A li, d e m iş . - B e n f ilâ n k a le d e y im . K a le y i f e th e tti m a m m a ç o k y ara a ld ım , d e m iş . - O k a le n i n g ü n e y in d e , C e y h a n S u y u n u n k ö ş e s i n d e b i r k a p ­ lı c a v a r. B i r ş i f a l ı s u v a r. O ra y a i n h a m a m e t. O r a d a 2 - 3 g ü n h a m a m e d i y o r. Y a r a k a v u ş u y o r [ = iy ile ş iy o r] . Ilı c a d a s i f ta h A li y ık a n m ış . Y a ra d a n k u r tu lm u ş .” 15 Siz b i r a d ım a ta r s a n ı z l ü tu f l a r b in le r c e g e l ir : A s ır la r s o n r a b i r g ü n , D ü ld ü l k a r d e ş le r i n e te ğ i n d e v a h ş i ta y l a r g ib i k o ş u p d u r a n 15 b k . İs p ir O n b a ş ı’d a n D e r le m e le r : K a p l ıc a E f s a n e s i. C e y h a n n e h r i n e , ü z e r in e y a p ıla n b a r a j il e b i r g e m v u r u ld u . B u g e m s a d e c e b i r b a r a j d e ğ il, D ü ld ü l k a r d e ş le r i n g ö ğ ü s le r in d e a s ılı z ü m r ü t b i r k o ly e d ir ş im d i! Ç o c u k lu ğ u m d a , h e n ü z b u l u tl a r ı n h a r e k e tl e r i n i b ile m e z k e n , b a z ı s a b a h l a r u y a n d ığ ım d a D ü ld ü l’ü n te p e s i n i b u l u tl a r ı n a r k a ­ s ı n d a k a y b e d e r d im . B i r d a h a h i ç g ö r e m e y e c e ğ i m d iy e h a y ı f l a n ır d ım . B i r s ü r e s o n r a b u l u tl a r g id e r, D ü ld ü l te k r a r g ö r ü n ü rd ü . N e d e n s o n r a D ü ld ü l il e b u l u tl a r ı n b e n i m l e s a k l a m b a ç o y n a ­ m a k is te d ik le ri n i a n la d ım . B e n d e o y u n a k o ş u ld u m v e b ö y le c e h ü z ­ n ü m s e v in c e d ö n ü ş tü . D ü ld ü le b ü tü n k ı ş k a r y a ğ a r, k a r to p u n u o r a d a k i ç o c u k la r o y n a r, b iz e s o ğ u ğ u y la ü ş ü m e k d ü ş e rd i. H â s ılı, D ü ld ü l il e b u lu tla r, b a n a a z o y u n e tm e d il e r ! S o n r a b ü y ü d ü m , e d e ­ b iy a ta m e r a k s a rd ım . D ü ld ü l i ç i n y u k a r ıd a k ile r i y a z d ım . Sa d e c e A lta y la r ’d a n T u n a ’y a d e ğ i l, K a z a n ’d a n C a p e T o w n ’a u ç a k la r la s e y a h a t e t t i m . B u u ç a k la r , b u l u tl a r ı n k il o m e tr e l e r c e y u k a r ıla r ın d a n , s a a tte 1 0 0 0 k m . h ız l a u ç u y o rl a r d ı. B u lu tla r , b e n i k im b i l i r n a s ı l k ıs k a n m ış la r d ır ? O r ta l ı k ta k u ş la r d a n e s e r y o k tu . H a y re t ‘K ü ç ü k P r e n s ’ d e y o k tu . O y ü k s e k l ik te n , A ğ u s to s s ı c a ğ ın d a te p e m i z i p i ş i r e r e k to p la d ığ ım ız m ü te v a z ı p a m u k y ı ğ ı n l a r ı m ı z ­ d a n , o n k e r e y ü z m il y o n d a h a b ü y ü k o l a n b u l u tl a r ı n f o to ğ r a f l a ­ r ın ı ç e k tim . E s a s e n n e b e n b ü y ü d ü m , n e d e b u l u tla r ın ş a k a s ı b i tti ! 2 0 0 6 s e n e s in d e T a b le M o u n ta i n [ = M a s a D a ğ ı, a d ın ı 1 8 0 0 ’lü y ılla rd a E b u B e k i r E f e n d i k o y m u ş tu r , b k . ‘A f r ik a G e z is i’ k ıs m ı.) A tla s O k y a n u s u n a b a k a n e te k l e r i n d e p i k n i k y a p a r k e n , b u l u tla r a ş a ğ ıd a , o k y a n u s u n ü z e r in d e â ı ıi d e n ’ o lu ş u p , ü s tü m ü z d e n d a ğ ın te p e s i n e d o ğ ru tır m a n ı p , d a ğ il e ş e h i r a r a s ın d a ‘k ö r d u m a n ’ o lu ­ y o rl a r d ı. D a ğ ın z ir v e s in i g ö r m e m iz e v e o r a d a n d a ş e h r i s e y r e t­ m e m iz e , a n c a k b i r g ü n s o n r a iz i n v e r e b il d il e r . A la c a k la r ı o l s u n ! K ö y ü m ü z ü n h e m e n b a tıs ın d a k i, k ü ç ü k b i r d a ğ ın ad ı is e , ta b i i k i ‘D ü ld ü lc ü k ’ tü . B ü y ü k b a b a m ın v e o n u n d a b a b a s ın ın , d e d e m in , d a y ım ın b i r in i n v e o ğ l u n u n , a ğ a b e y im in , b ü y ü k a ğ a b e y im in o ğ lu ­ n u n b i r i n i n i s i m l e r i h e p A li’d ir. D ü ld ü lc ü k il e D ü ld ü l d a ğ la r ı a r a ­ s ın d a k a la n b iz im ‘ P ir s u lta n lı’ k ö y ü m ü z d e , f e r tl e r i n d e n e n a z b ir i­ n i n a d ı A li o lm a y a n a il e , h e m e n h e m e n y o k tu r ! M e r h u m S. A h m e t A r v a s i H o c a y a a i t o ld u ğ u n u z a n n e t t i ­ ğ im " biz m ille t o l a r a k A le v i - m e ş r e p S ü n n île r iz ” te s p i ti g a li b a ta m b iz im b ö lg e y e g ö re y d i! T a r i h te n i c e b ü y ü k k a h r a m a n la r , H z . A li E f e n d im i z e g ıp ta e tm iş le r d i . F u k a r a Z a lo ğ lu R ü s te m n e d e m iş ti : “A lla h , H z . A li’y e a s l a n ım d e m iş , b a n a p ü s ü ğ ü m [ = k e d im ] d e s e y d i, ş u d a ğ ı k a ld ı­ r ır , ö b ü r d a ğ ın ü z e r in e k o n d u r u r d u m ! ” B u d ö r tlü k d e , b ö lg e a ğ ıtla r ım ız d a n , E r m e n il e r in if tir a la r ıy la C e m â l P a ş a n ı n a s tır d ığ ı B a h ç e M ü f tü s ü ’n ü n a ğ ıd ın d a n a l ı n m ış ­ tır . H e r s ı k ı n tı l ı â n ım ız d a , H z . A li’y i h e p y a k ın ım ız d a h is s e tiğ i m iz i n ö r n e k l e r i n d e n : “ E r z in ’in d e iç i s u lu , S e n ’ a s tı r a n g â v u r d ö lü S a n a a y a n o lm a d ı m ı S e n u la ş H a z r e ti A li” Be n c e d e: “ Y e m e n d e n ö te b i r y e rd e D a h a D ü ld ü l s a v a ş ta d ı r ” EĞ R İ D Ü LD Ü L E FS A N E S İN İN ‘SO N U ’ E ğ ri D ü l d ü l 'ü n B e ş i k D ü l d ü l ’e  ş ı k O lu p B o y n u n E ğ m e si B e y an ın d an d ır " Y u n u s E m r e bu sö z ü , e ğ r i bü ğ rü s ö y le m e S e n i sig ay a ç e ke n b ir M o lla K as ım g e lir ”  ş ı k K a r a y iğ it O s m a n h i ç d e b e n i m g ib i d ü ş ü n m ü y o r. B iz , H a c ı s ı f a t ı m ı z l a , E ğ r i D ü ld ü l e f s a n e s i n i y u k a r ıd a k i m in v a l v e f i n a l ü z e r e v e c d iç i n d e v e d a h i, d in î v e c i b e s i n i c id d iy e tle y e r i n e g e tir m iş b i r ‘h e te r e d o k s d e r v iş ’ s a m im iy e tiy le b itir m iş k e n , k a lk ıp â d e ta “ b a n a e f s a n e o k u m a b ira d e r, E ğ r i D ü ld ü l’ ü n b o y n u m e n e v ş e g ib i s e v d a d a n e ğ ri , n e r d e n ç ı k a r ıy o r s u n H z . A li’y i v e D ü ld ü l’ü n ü ” d e m e z m i ? H e m i d e tü r k ü y ü n e n , s a z l ı s ö z lü . E ğ r i D ü ld ü l B e ş i k D ü l d ü l e â ş ı k o l a s ı y m ış , b o y n u n u e ğ ip “ c ı r ” [ = im d a t] d iy e s iy m iş . B u y u r u n u z v e d e A lla h iç i n h a k e m l i k e d in iz : E ğ r i D ü ld ü l’ü n b o y n u n e d e n e ğ ri? K a ra y iğ it O s m a n ’ın ‘M o lla K a s ım ’ lığ ı A ld ı s ö z ü K a r a y iğ it O s m a n : H a y a t d e v a m e d e r.  ş ık K a r a y iğ i t’e ş i ir y a z s a n v e y a b e n im ü z e r im e , b a n a g ö re s e v d a m a d iy e n ç o k o lu r a m m a ,  ş ı k K a r a y i­ ğ it, b u n la r a p e k b i r ş e y y a k ı ş tı r m a z , y a k ış tır a m a z ! A m a h e r h a n g i b ir , b ö y le b i r e f k â r o ld u ğ u z a m a n , i ş te g ü c ü n i s b e ti n d e k e l im e ­ l e r s ö y lü y o r d u . B i r g ü n i l ç e m iz i n e n y ü k s e k d a ğ ı o l a n B e ş i k D ü ld ü lü is m iy le y ü k s e l e n D ü ld ü l D a ğ ı g ö z ü n e d o k a n ır . Ç o k d a b u D ü ld ü l D a ğ l a ­ r ı n a a v la n m a y a g i tti ğ i iç i n , b i r k a ç y ıl d a o ld u g id e m iy o r d u , b i r g ü n D ü ld ü l’e b a k ın c a e f k â r b a s a r . E v d e id i , e v d e s a z ın ı a ld ı. Y ö n ü D ü ld ü le d o ğ r u , b a k a lım D ü l­ d ü l D a ğ ı n a n e d e r? : ( A m a n ) y in e e f k â r b a s tı d e li g ö n lü m ü ( A h ) g ö n lü m e n e ş e v e r i r s i n D ü ld ü l ( o y a h D ü ld ü l) E ğ r i D ü ld ü l b a ş ı n e ğ m iş ö n ü n e ( s e n i n ö n ü n e o y ) . ( A m a n ) g a li b a d a ğ la r ın y â r i s in D ü ld ü l ( o y a h D ü ld ü l o y ) Ö z le y e n l e r d e ç ık a b i ls e b a ş ı n a G e r d a n l ık y a k ış ır ( d a ) s e n i n d ö ş ü n e ( o y â h d ö ş ü n e ) İm a g e y ik le r in ( d e ) y a y ılıy o r d ö ş ü n e ( o y ) Ç iç e k li ç im e n l i k o r u s u n D ü ld ü l ( o y â h k o r u s u n D ü ld ü l) ( A h ) b o y u ç ık m ış ( d a ) ik i b i n i n ü s tü n e N e ş e v e r iy o r s u n ( d a ) p i k n i k ç in e d o s tu n a K ış g ü n ü k a r l a r y a ğ a r ü s tü n e ( o y o y ) İlk b a h a r a y la rı k a n n e r i s in D ü ld ü l ( o y a h e r i s i n D ü ld ü l) F a r ıs ın d a K ar ay iğ it f a r ı s ı n B il e n o ls a ( d a ) k a ç a s ı r d a n b e r i s i n D ü z iç i’n i n y ü k s e k d a ğ la r v a r ıs ın ( v a r ıs ın ) G a lib a d a ğ la r ın p i r i s i n D ü ld ü l ( â h p i r i s i n D ü ld ü l) B iz , e ş im İlk n u r h a n ım l a b e n , h a c c a 3 1 . 0 1 . 2 0 0 2 ta r ih in d e g i tti k ; 0 1 . 0 3 . 2 0 0 2 ta r ih in d e d ö n d ü k . B e n h a c d a h i ç b i r te s p i tte b u lu n m a k is te m iy o rd u m : N e f o to ğ r a f m a k in e s i, n e k a m e r a , n e d e g ü n lü k v e n o tl a r . D ö n d ü ğ ü m ü z d e , a n l a tı l a c a k p e k ç o k a n ı v ard ı. B i r k ı s m ı n ı te l e f o n d a a n la tm a y a ç a l ı ş tı ğ ım li s e e d e b iy a t h o c a m - e v e t , y in e o - P ro f . D r. İs m a i l G ö r k e m B e y , ‘s e n i d in le m iy o r u m , b u n la r ı m u tl a k a y a z m a lıs ın ’ d e y in c e , a r t ı k y a z m a m a k o lm a z d ı. Y a z a c a ğ ım ı d u y u n c a, ç o c u k la r d a , h e m e n y az ıp b i ti r m e m iç in ıs r a r e tm e y e b a ş l a d ıla r. D ö n ü ş te n s o n r a k i b i r ik i a y iç in d e , d a ğ ı­ n ık d a o ls a b i r ta k ım n o t l a r y a z d ım , b ır a k tı m . S o n r a to p a r la d ım . G ü n e y li T ü r k m e n l e r , b i r i s i i ç i n d u a e tm e y e ‘a lk ış e tm e k ’ , d u a e d ilm e y e ‘a lk ış a lm a k ’ d e rle r. A n a m , s o n b i r k a ç y ıld ır , b e n im h a c c a g itm e m iç i n a lk ış e d iy o rd u . O s m a n i y e - D ü z iç i’n d e b e ş y ıl­ lık a v u k a tlık ta n s o n r a , 19 M a r t 1 9 9 0 g ü n ü b a ş la d ığ ım n o te r l i k te 1 2 y ılım b itiy o r d u . D e n i z l i ’n i n K a le i l ç e s i n d e n 2 4 E k im 1 9 9 4 ta r ih in d e g e l d iğ im iz D id im ’d e a r s a a lm ış , e v y a p m ış tık . O n y ıl­ lık e m e k ta r a r a b a m ız d a n s o n r a ‘s ı f ı r ’ b i r a r a b a m ız d a o lm u ş tu . V e a n a m a lk ış a h â le n d e v a m e d iy o rd u ! Ç a ğ rı m ı, N iy e t m i? “ İ n s a n l a r iç in h a c a d u y u r ; g e r e k y a y a , g e r e k u z a k y o lla r d a n ( d e r in v ad ile r d e n ) g e le n y o r g u n ar g ın d e v e l e r ü s t ü n d e s a n a g e ls in ­ ler " ( K u r a n - ı K e r im , H a tc S u r e s i, 2 7 ) . A c a b a h a c c a ç a ğ r ılm ış m ıy d ık ? A d a y la r c a , z a m a n z a m a n ç o k r a h a t s a r f e d ile n b u ‘ç a ğ r ılm a ’ if a d e s i, s a n k i b ir a z g u ru r, e n â n iy e t k o k u s u ta ş ıy o r . T e v a z u s a h i b i a d a y la r h e r h a l d e , ç a ğ r ıld ık la r ı, ö z e lli k le ç a ğ rı ld ık la rı iç i n h a c c a g id e b ild ik le r in i d ü ş ü n e m e z le rd i! K a y n a k la r a g ö re , H z İb r a h i m ( a . s ) K a b e ’y i i n ş a a e t ti k te n s o n r a A lla h ( c . c .) : “ Y a İb r a h i m i n s a n l a r ı ç a ğ ır ” d iy e b u y u rm u ş , H z . İb r a h im d e : “ Y a R a b b i o n l a r b e n i n a s ı l d u y a r la r ” d iy e c e v a p v e r in c e , A lla h ( c . c .) , “ b e n d u y u r u r u m ” b u y u r m u ş tu . B u y ü z d e n b iz h a c y o lc u lu ğ u n a ç ık tığ ım ız d a K â b e ’ y e k a d a r “ L e b b e y k A lla h ü m m e le b b e y k ” d i y e re k b u e z e lî ç a ğ rı y a “ g e l d im , b u y u r A lla h ’ım g e l d im ” d iy e c e v ap v e r e c e k ti k . Y a n i, b i r z a m a n la r, a y n ı a n d a v e b ir k e r e d e b ü tü n M ü s lü m a n la r ç a ğ r ılm ış tı. E s a s e n h a c c a g itm e n in , n i y e t v e a z m e m i y o k s a ç a ğ r ılm a y a m ı b a ğ lı o ld u ğ u , h e r z a m a n s o h b e t k o n u s u o l a g e lm i ş tir . B e y i t: “ H e r k im e K â b e n a s ib o ls a H u d a r a h m e t id e r S e v d iğ i kiş iy i H a k h a n e s in e d a v e t id e r .” H a z ırl ık l a r A y d ın M ü f tü lü ğ ü n ü n a ç tığ ı k u r s la r d a “m e n a s i k te n ” [ = h a c d a y a p ı la c a k la r] d a h a ç o k iz d ih a m , g ü m rü k le rd e y a ş a y a c a ğ ım ız g ü ç ­ l ü k le r v e ö z e lli k le p r o f e s y o n e l h ır s ız la r d a n n a s ı l k o r u n a c a ğ ım ız a n la tılı y o r d u . İh r a m l a r iç i n h a z ır l a n a n k e m e r le r e , d o la r la r iç in a y r ı, r i y a l l e r i ç i n a y r ı z u l a l a r y a p t ı r m ı ş tı k . H ır s ı z l ı k b i r y a n a , b o y u n a a s ılı b i r c ü z d a n ı a lm a k i ç i n a tı l a n b ıç a k l a y a r a l a n a n l a r b ile o la b ili r d i. K i b iz M e k k e ’d e y k e n ta v a f h e y e c a n v e te lâ ş ın d a H a c e r - ü ’ l- E s v e d ’ i n h e m e n y a n ın d a , iz d ih a m s ü s ü v e r il e r e k , b ir h a c ı a d a y ı, ü ç k iş il ik b i r ç e te ta r a f ın d a n b o ğ u lm u ş tu . H a ttâ , b u n ­ l a r ı n p o lis ta r a f ın d a n y a k a la n d ığ ı a n la tıld ı. D ö n ü ş te b iz im g r u ­ b u n , k a f il e b a ş k a n ın ı n c ü z d a n ın d a n b a ş k a , z a y ia tı y o k tu . H a c ’d a n h u rm a ile z e m z e m d e n - k i h a c ıl a r iç in z e m z e m in v a z ­ g e ç ilm e z a d ı â b - ı z e m z e m y e r i n e e b u z e m z e m d i r - b a ş k a k e s i n ­ li k le h e d iy e a lm a y a c a k tık . H e le o h a c ıl a r ı n a l m a k ta n i m ti n a e d e ­ m e d ik le r i b a tta n i y e l e r e , k im i n h a tı r ı iç i n o lu r s a o l s u n y ü z v e r il ­ m e y e c e k ti . Z ir a d ö n ü ş te u ç a k b a g a jın d a v u k u b u la c a k e ş y a f a z ­ la lığ ı, b ü tü n h a c ıl a r ı m a ğ d u r e d e c e k ti . H a c s a d e c e A r a f a t d e ğ il, a y n ı z a m a n d a s a b ırd ı. K u rs to p l a n tı s ı n d a , h a c d a b e r a b e r k a la c a ğ ım ız o d a a r k a d a ş ­ l a r ım ız ı b e li r l e m e k ü z e r e g ö r e v lil e r e y e d i k iş il ik b i r l i s te v e rd ik . E rz u r u m ’ lu F a h r i, B o z d o ğ a n ’ lı A b d u lla h A m c a la r la h a c a r k a d a ş la ğ ım ız b ö y le b a ş la d ı. U y a c a ğ ım ız ç o k ö n e m l i b i r y a s a k d a Su u d K ra llığ ı a le y h in d e k e s in li k le k o n u ş m a m a k tı. H e r y e rd e s iv il p o l is ­ l e r v a rd ı v e n e y e u ğ r a d ığ ım ız b i l e m e d e n h a p s i b o y la y a b ilir d ik ! A m a s e y a h a t b o y u n c a b u k u r a la h iç u y u lm a d ığ ı g ib i, n e z a m a n b ir b a k ım s ız m e k â n g ö r ü ls e , h e m e n “ b u r ay ı a l a k d a, ş ö y le ih y a e d e k , b ö y le im ar e d e k" d iy e n v e b u “ f e t i h ” r u h u n u n a k s i n e , y o lc u l u ğ u n M e k k e k ıs m ım y a ta k ta g e ç i r e n F a h r i A m c a y ı b ile a ş a n if a d e l e r l e v e k a f il e d u y a b ils in d iy e z a m a n z a m a n m e g a f o n l a r la b ile Su u d H ü k ü m e ti ş i d d e tle k ın a n d ı. H a c c ın e n z o r y a n ı, g a li b a , v e d a e tm e k . Ö z e ll ik le ç o c u k la rl a v e d a la ş m a k n e z o r b i r iş ! B iz e , h e m D id im h e m d e S ö k e c a m il e ­ r in d e d u a lı, h a tt a il â h ili v e d a tö r e n l e r i d ü z e n le n d i. S ö k e h a c ıl a ­ r ın ı u ğ u r la m a y a g e l e n y a k ın la r l a b e r a b e r c a m i a v lu s u d o lu p ta ş ı ­ y o rd u . B u v e d a la r d a y a ş l ı- g e n ç , g id e m e y e n p e k ç o k M ü s lü m a n b ü y ü k b i r h a y r a n lı k v e s a y g ıy la , h a ttâ g ö z y a ş la r ıy la s a rıla r a k , ö p e ­ re k d u a la rla h a c c a h a s r e tl e r i n i if a d e e d iy o r la r d ı. B e n b u te b r i k ­ l e r v e u ğ u r la m a la r a r a s ın d a b i r s e f e r i ’ g ib i d e ğ i l d e ‘m u k îm ’ g ib i d u r u r k e n , g ö r e v l in in “ h a c ı s e n i n h â l â b u r a d a n e iş i n v a r ” u y a rı­ s ıy la , b ü tü n h a c ı a d a y la r ın ın o to b ü s l e r e b in d ik l e r in i f a r k e tti m . İlk n u r H a n ım la b e n k a f il e n in e n g e n ç le ri n d e n d ik . H a c ı a m c a la rı n v e d a b u r u k lu ğ u n u a t l a t t ı k t a n s o n r a k i h â ll e r i ç o k n e ş e l i v e k e y if ­ liy d i. A k ın la ra , d ü ğ ü n e g id e r g ib i, g id e n le ri d ü ş ü n ü y o rd u m . H âs ılı: “B in at lı a k m l a r d a ç o c u k l ar g ib i ş e n d i k . ” B u n u n n a s ıl d r a m a tik b i r ş e n lik o ld u ğ u n u , M e d in e ’d e n y a k ın ­ la r la y a p ıla n il k te l e f o n g ö r ü ş m e l e r i n d e T ü r k iy e ’d e n k a r ş ıl a r ın a ç ı k a n - e ş , g e l i n , t o r u n - k o n u ş tu k l a r ı h e r k i m s e , ç o c u k l a r g ib i a ğ la y a r a k , h a t t â g ö r ü ş m e y i ö y l e k e s e r e k ‘d a ğ ıtm a l a r ın d a n ’ a n la ­ y a c a k tım . H a c d a g ö r ü le n o l u m s u z lu k la r ın a n l a tı l m a s ı d o ğ ru d e ğ ild ir. F a k a t h a c d a y a ş a n a n h i ç b i r z o r lu k , g itm e m e k i ç i n b a h a n e o lm a ­ m a lıd ır. M e k k e v e M e d in e ’y i, M e s c id - i N e b e v i v e M e s c id - i H a ra m ’ ı, K â b e ’y i g ö r e n , o r a la r d a k i m u h te ş e m h a v a y ı y a ş a y a n b i r M ü s lü ­ m a n i ç i n , y a ş a n a n v e a n la tıla c a k , te l â f i s i , d ü z e ltil m e s i a r z u e d i­ l e c e k b a z ı g ü ç lü k le r d e v e d e k u la k b ile d e ğ ild ir! D ü n y a n ın h iç b ir t a ti l b e ld e s i, s a r a y ı, k a ç y ıld ız lı o lu rs a o l s u n , o te l v e b e n z e r i y e rl e ri , s a y d ığ ım y e rle r d e k i h a z z ı, itm in a n ı, h u z u ru v e r e m e z ! “ Ç ö le İn e n N u r" s iz i ö y le b i r s a r m a l a r k i, b a ş k a tü r lü h i s s e d e m e z s in iz ! K ald ı k i s o n r a k i y ılla rd a g e r e k Su u d K ra llığ ı g e re k s e D i y a n e t İş l e r i B a ş k a n lığ ı, h a c c ı k o l a y l a ş tı r ı c ı p e k ç o k u y g u la m a ­ l a r v e d e ğ i ş ik l ik l e r g e l iş tir m i ş l e r d ir . Y o lcu lu k B a ş lıy o r U ç a ğ a il k b i n i ş te k i te d ir g i n lik , u ç a ğ ı b a ş a r ı y l a h a v a la n d ır a n p i l o tu b ü y ü k b i r c o ş k u y la a lk ış la y a r a k d a ğ ıld ı. B u t ü r b i r te b r i k , y a ln ız b iz e h a s o lm a lıy d ı! H a y ır, ‘a r a b e s k ’ o l a m a z . D i ğ e r ü lk e h a c ı­ la r ı n ı n , b iz i ta n ı m l a m a l a r ı g ib i:” T ü r k î” . K e n d i m i z i y e te r i n c e g ü v e n d e h i s s e t t i k t e n s o n r a , p e n c e r e ö n l e r i n d e n a ş a ğ ıla r ı s e y re d ip ö z e lli k le d ö n ü ş te , y e d i y ıll ık v a ta n h a s r e t i n d e n s o n r a , Y e m e n ’d e n d ö n e n d e d e l e r i m i z i n , o u ç s u z b u c a k s ız h a s r e tl e r i n i a r a tm a y a c a k b i r h a s r e tl e , A n ta ly a ’y ı, T o r o s l a n , M u ğ la ’n ı n B e ş p a r m a k d a ğ la r ın ı s e y r e tti k . M e m l e k e te g e r ­ ç e k te n y a k l a ş m a k ta o ld u ğ u m u z u g ö r e r e k ç o c u k la r g ib i s e v in d ik . H e r h â ld e M ıs ır ü z e r in d e s e y r e d iy o rd u k k i, k o ltu ğ u n d a s ık ın ­ tıy l a d ö n ü p d u r a n v e b ir a z f a z l a c a a ld ığ ı b a tta n i y e l e r i n g ü m rü k ­ te k i â k ı b e ti h a k k m d a k i e n d i ş e l e r i n i d a h a f a z l a ta ş ıy a m a y a n b i r h a c ı a m c a , b ir a z d a h a k ı d e m li , d a h a ö n c e b i r k a ç k e re h a c c a g itm iş g e lm iş o l a n y a n ın d a k i h o c a y a , d u r u m u f ıs ıld a d ı. H o c a b a y a ğ ı s a f o ld u ğ u a n la ş ıl a n ç iç e ğ i b u r n u n d a k i h a c ıy a : Ü ç İh l â s il e b i r F a ti h a o k u m a s ı h a li n d e , h i ç b i r t a k ı n t ı s ı n ı n o l a m a y a c a ğ ın ı z e k ic e b u l­ d u ğ u m u z ip li ğ in i te b e s s ü m l e g iz le y e r e k f ıs ıld a d ı. B a tta n i y e l e r i n h â m ili h a c ı a m c a , b ü tü n s a m i m i y e tiy l e h e m e n s u r e l e r i o k u m a y a k o y u lu rk e n , h o c a M ıs ır s e m a l a r ın d a n k e y i f le N il d e l ta s ın ı s e y r e t­ m e y e b a ş la d ı. D ö n ü ş te b a tta n i y e l e r d â h il g ü m r ü k te h iç b i r g ü ç lü k y a ş a n m a z k e n , h a c ı te y z e le r d e n b ir i ‘x - ra y ’, y a n i e l e k tr o n ik k o n tr o l c ih a z la r ın d a n g e ç e r k e n , d e v a m lı ‘te h l i k e ’ s in y a li v e ri y o rd u . H a c ı te y z e d u r m a d a n , c e p l e r in d e a n a h ta r g ib i m e ta l d e n i m â l e d ilm iş b i r ş e y a rıy o rd u . G e ç iş , b i r k a ç k e r e te k r a r e tti r i l d i . N e d e n s o n r a , te y z e n i n s a ğ b a c a ğ ın d a k i ç e li k p r o te z l e r a k ıll a r ın a g e ld i. A lk ış la rın a rd ın d a n , k a f il e b a ş k a n ı u ç a ğ ın m ik r o f o n u n a g e ç e ­ r e k , k a p ta n p i lo tu m u z u ‘ş i f a h î ’ o l a r a k d a k u tl a d ık ta n s o n r a , h o s ­ te s k ız la r ım ız a - g iy d ik le ri p a n to l o n l a r l a k ıy a f e tle r i , h a c ıl a r ım ız ı id a r e e d e c e k k a d a r k a p a l ıy d ı- iy i k ı s m e t l e r d i l e k l e r i n i , b ir g ü n o n l a r ın d a e f e n d i l e r i n i n h i z m e ti n d e v e o n la r la b e r a b e r , m u tlu o l m a la r ı d u a la r ın ı if a d e e tti . F e m in is t o lm a s a d a ç a ğ d a ş k ü ltü r le y e tiş e n , y e n i n e s il k ız la r ım ız a ,’e ş ’l e r i y e r i n e e f e n d i ’ l e r i if a d e s i n i n n e y i ç a ğ r ı ş tır a ­ c a ğ ı, k e n d il e r i n i G ü n e y A m e r ik a p e m b e d iz ile r in d e k i ‘k ö l e Is a u r a ’ g ib i h is s e d ip e tm e y e c e k l e r i , ‘e f e n d i ’ n i n ı s tı l a h ta k i y e r i n in , b u k ız la r a , b i r k a ç s a a tl i k v a a z la r l a b i l e a n l a tı l ı p a n l a tı l a m a y a ­ c a ğ ı a y rı b i r k o n u y d u ! C id d e H a v a a l a n ı B u m in v a l ü z e r e , C id d e h a v a a l a n ın a ü ç s a a t k a d a r s o n r a v â s ı l o ld u k . B iz h a v a a la n ı d ış ın a n e ç ık a b ild ik , n e d e b i r y e r i g e z e b ild ik ! H a c c ım 1 6 1 2 y ılı n d a e d a e d e n m e r h u m E v liy a Ç e le b i, o z a m a n ­ l a r C id d e ’y i g e z e b i lm iş , b u y ü z d e n C id d e ’y i - i s t e r s e n i z - o n d a n d in le y e lim : “ C id d e aç ık lar ın d a H av v a A n am ız ın in diğ i y e r v ardır. B u m ak am a IV . M u r at k ız ı K ay a S u lt an , 7 k u b b e in ş a e t t ir m iş t ir . A y n ı z a m a n d a C id d e ’y e s u g e t i r t e c e k t i. F a k a t d o ğ u r u r k e n g e n ç y a ş ın d a ö lü n c e bu h ay ır lı iş i y a p a m a d ı . C id d e k a le s in i, M e m lü k l e r ’in s o n y ılla r ın d a , S u lt an K a n s u n u n e m r iy le O s m an lı T ü r kle r i in ş a e t m iş le r d ir . Ş im d i C id d e ’y e d a h a ç o k M ıs ır S an c ak B e y le r in d e n b ir i t ay in e d ilm e kt e , b az e n k e n d is in e b e y le r b e y i p a y e s i d e v e r ilm c k t e d i. : Ş e h i. d e 3 0 9 d ü kliân v a r ­ dır. B e d e s t e n i y o kt u r . B ir k a ç m e k t e p v e t e k k e , c am i v e m e s c it v ar dır. A m a m e d r e s e , im ar e t v e h am am y o kt u r . D e r y ay a g ir ip y ıkan ır lar . ( Y ıl­ m a z Ö z tu n a , B ü y ü k T ü r kiy e T ar ih i, c . 14, s . 4 0 ) . C id d e h a v a a l a n ı, d ü n y a n ı n s a y ı l ı b ü y ü k l ü k te k i a l a n l a r ı n d a n m ış . B u r a d a , u z u n d ir e k le r ü z e r i n e g e r i lm iş , s a r m a ş ık ç iç e k ­ l e r i n i a n d ır a n b e y a z g ö l g e li k le r h e m e n g ö z e ç a rp ıy o r d u . B u g ö l­ g e l ik l e r d e n M e s c id - i N e b e v î’d e d e g ö r e c e k tik . G ü m r ü k te y a ş a y a ­ c a k la r ım ız , ö n c e d e n a n la td d ığ ı iç i n , b iz le r e h iç b i r z o r lu k , s ü rp riz o lm a d ı. G ü m r ü k te n , k a d ın la r la [ = n is a ] , e r k e k le r [ = ric a l] a y rı ay rı g r u p la r h a li n d e g e ç tik . Ç a n ta la r ım ız d a k i m a s u m , b u lg u r, p i r in ç , z e y tin y a ğ ı, ç o r b a lık n e v a r s a , s ü z ü l m ü ş a y ra n , ta h i n v e b a l k a v a ­ n o z la r ım ız , y a n i b i r z a m a n l a r y a y l a y a g id e r k e n , d e v e s ı r tl a r ı n d a n e g ö tü r ü r id i is e k , y a k l a ş ık o l a r a k h a c c a d a g ö tü r d ü ğ ü m ü z , o m a lz e m e le r i n ta m a m ı d id ik d id ik a r a n d ı. A s lın d a D i y a n e t İş le r i B a ş k a n lığ ın ın y e m e k li’ ,’ h e m y e m e k li, h e m d e ik i k iş il ik o d a lı’ , b e l k i ‘M e s c id - i N e b e v i’ , h a t t a ‘ K â b e ’ m a n z a r a lı o d a la r ı d a v a rd ı. T a b ii k i, o n a g ö re d e f i y a t y ü k s e liy o r d u . B ir a z f e d a k â r lık la , b u ta r i f e l e r d e n b ir iy le g id e b i lir d ik . A n c a k b iz h a c c a , y u k a rıd a a rz e tti ğ i m ü z e re , m o m le k s tin e n g a ri b a n g ı u b u y la g id iy o r d u k . E n s a d e , e n s ır a d a n , b ir a z id d a lı o l a c a k a m a ‘i n s a n l a r d a n b i r i n s a n ’ o la ra k h a c c e tm e li y d ik . N e b i r p o z f o to ğ r a f , n e d e k a m e r a ile ç e k ilm iş b i r g ö r ü n tü ! B a ğ ış la n m a d a n b a ş k a h iç b i r ta le p , iz , i ş a r e t is te n m e m e liy d i . B u n iy e t, y ü z ü n d e n , ‘h a tıra * y a z m a k , a k lı m d a n b i l e g e ç m iy o rd u . S o n r a k i y ılla rd a b e ş y ıld ız lı o te l u m r e le r i n in b a ş lı ğ ı b u y ü z d e n m i “ U m r e m i R ü y a m ı ? ” o l a ­ c a k tı. ( b k . B u b ö lü m ü n s o n u .) V a k it, s a b a h n a m a z ı v a k ti id i. Şi d d e tli b ir rü z g â rla g e le n k u m ­ la r d a n , n e f e s a la m ıy o rd u k . M e d i n e y o l u n d a k u m f ı r tı n a s ı o l d u ­ ğ u n u v e b ir k a ç s a a t b e k le m e m iz g e r e k ti ğ in i a n la d ık . B iz e g ö re b u , a n c a k f ilm le r d e o la b i lir d i. B ir d e , K ö r f e z Sa v a ş la r ın d a b u k u m f ı r ­ tın a l a r ı, m ü ş r ik o r d u l a r ı m ü z ü n s ü r e o ld u k la r ı y e r e ç ıv ile m iş ti. Y o la ç ık tığ ım ız z a m a n b ile , y e r y e r o to b ü s ü n b i r k a ç m e tr e il e r i ­ s in i z o r g ö rü y o rd u k . B iz im k il e r in ‘ K o c a A ra p ’ d iy e ta k ıl m a y a ç a lış ­ tık l a r ı , ir i y a n M ıs ır lı s ü r ü c ü m ü z , s ö z ü n ‘k o c a ’ k ı s m ı n ı a n la y a ­ m a d ığ ı iç i n , b i z im k i le r i n b u ş a k a s ın a k a r ş ıl ık “A r ap , T ü r k m afiş , kü llî m ü s lü m an ” d iy e re k d e rs v e r m e y e ç a lı ş tı. C id d e , M e d in e a r a s ı 4 0 0 k m . k a d a rd ı. B iz e ta h s i s e d ile n o to b ü s , M ı s ı r ’d a n s a d e c e h a c m e v s im i n d e y o l c u n a k li i ç i n g e ti r ti l m i ş , 1 9 7 0 m o d e l, h e r y e r i n ­ d e n k u m la r d o lu ş a n k ü l ü s tü r b i r ş e y d i. Y o lc u lu k , ç o k a z ı k u m o lm a k ü z e re , ç o ğ u ta ş l ı k k a y a lık v e y e r y e r h u r m a k ü m e le r in in y e ş e r tti ğ i m a n z a r a la r ı s e y re d e re k ik in d iy e k a d a r s ü rd ü . A m a , h i c r e t y o lc u lu ğ u n u n ş a r tla r ın ı d ü ş ü n e n b i r h a c ı a d a y ın ın , k e n d i y o lc u lu ğ u n u n h i ç b i r z o r lu ğ u n d a n ş i k â y e te h a k k ı o la m a z d ı. O s a h a b e le r k i, R e s u llu la h ’ m b i r k a ç m e tr e g id ip , v a z g e ­ ç ip d e ğ iş tird iğ i y o lu b ile , a y n e n ta k l i t e tm iş le r v e a d ım a d ım O ’n u n iz i n i s ü r m e y e g a y re t e tm i ş l e r d i . S ü n n e te s a d a k a tle r in i h e r v e s ile il e s e rg il e m iş le rd i. H a c ı a d a y la r ı, a r e f e g ü n ü n d e n ö n c e M e d i n e ’y e g id ip , o r a d a s e k iz g ü n , y a n i H z . P e y g a m b e r i n “ M e s c id im d e k ır k v a k it n a m a z kılan ın b ü t ü n g ü n a h la r ı b ağ ış lan ır ...” m ü jd e s i g e r e ğ in i y e r i n e g a tir m a k ü z e re , k a lı p , o ı a d a n A r a f a t’a ç ık m a k ü z e re , a r e f e g ü n ü M e k k e ’d e b u lu n a b ile c e k k a d a r v a k ti v a r s a , M e d in e ’y e g id e r; s o n r a M e k k e ’y e in tik a l e d e r. D o ğ r u d a n , M e k k e ’y e g id e c e k o la n la r, T ü r k iy e ’d e n h a r e k e t e d e c e ğ i h a v a a l a n ın d a ih r a m a g ir e r e k u ç a ğ a b in e r , k i u ç a k ta g e ç e c e ğ i ‘m i k a t’ s ı n ı r ı m ih r a m l ı g e ç s in . ‘U ç a k ta ih r a m a g i r e c e ğ im ’ d iy e z o r l a n ıp s ık ış m a s ın ! İh r a m l a b i r l i k te y a s a k la r b a ş la r . V e M e d in e M e d i n e ’y e ik in d i ü z e ri v a r a b ild ik . A r a b i s ta n ’d a b i r ş e h i r d e n b a ş k a b i r ş e h r e b i l e y o l c u l u k ta v iz e a lm ıy o rd u . Y o lc u lu k ta , b iz e r e f a k a t e d e n b i r d e g ö r e v lim iz v a rd ı. B ü tü n k a f i l e n i n p a s a p o r tla r ı b u g ö re v l id e y d i . T e k r a r g ü m r ü k te n ç ık a n a k a d a r , b i r d a h a p a s a ­ p o r tl a r ı m ı z ı h i ç g ö r m e d ik . M e d i n e ’d e ö n c e k o c a m a n b i r g a r a jı a n d ır a n b u v iz e a l a n ı n a g ö tü r ü l d ü k . B u r a d a u z u n c a b i r s ü r e , M e d i n e ’y e g ir iş i ç i n v iz e iş l e m l e r i n i n b i tm e s i n i b e k le d i k . E v liy a Ç e le b i m e r h u m u v e h a c k a f i l e s i n i k a r ş ıl a y a n to p s e s l e r i a s ı r l a r ö n c e s i n d e k a l m ı ş tı . B iz e y e m e k m a l z e m e l e r i m i z i n t o p a r l a n a ­ b i l e c e k k a d a r a z d ö k ü lü p s a ç ılm ış o l m a s ı s e v i n c i m iz y e tiy o rd u . “Z ilh ic c e y e b ir g ü n k a l a M e d in e ’y e v ar ıld ı. Ş am B e y le r b e y i v e h a c e m ir i V e z ir S a n H ü s e y in P aş a, a s k e r i a la y la ş e h r e g ir d i. A r d ın d an o n b in le r c e h ac ı, alay ı t a k ip e t t i. M e d in e k ale s in d e n , 8 0 p a r e t o p at ılıp , h ac ı n a m z e d le r i v e v e z ir h a z r e t le r i s e lâ m la n d ı. ” ( Ö z tu n a , ag e . , s .3 0 ) . V iz e i ş l e m l e r i n d e n s o n r a 8 g ü n s ü r e y l e k a l a c a ğ ı m ı z o te l e g ö tü r ü l d ü k . Y e n i h i z m e te a ç ı l a n o t e l i n i l k s a k i n l e r i b iz le r d ik . M e s d d - i N e b e v i y e ç o k y a k ın d ı. B ü tü n v a k it n a m a z la r ın d a , m e s ­ c id e y ü r ü y e r e k g id e b ili y o r d u k . M e d i n e , g e r ç e k te n h u z u r ş e h r i id i. B u r a d a k i h u z u r a n la tıla m a z , a m a s i n i r l e r i s a ğ la m , s i g a r a v s. ti r y a k i l i k l e r i o lm a y a n , s a h u r u n u y a p m ış , ‘o r u ç lu ’ , o r ta l a m a b i r M ü s lü m a n ın i f t a r v a k ti n e ç o k a z b i r z a m a n k a l a y a ş a d ığ ı h u z u ­ ru n o n k a tıy la ö lç ü le b ilir ! K â b e ’n i n ç e v re s i n d e is e b u h u z u ru b e lk i 2 0 k a tıy la ö l ç e b i l i r a m a K â b e ’n i n k e n d i s i n i s e y r e d e r k e n h i ç b i r ş ° y le ö lç e m e z s in iz ! M e d i n e ’d e her an ‘s e k in e 'le r a ra s ın d a ve â d e ta H z. P e y g a m b e r ’ in h u z u r u n d a o ld u ğ u n u z u h i s s e d e r s i n i z v e d u r m a ­ d a n s e lâ m g ö n d e r ir s in iz . B u n a k a r ş ılık “b a n a s a la v a t g e t ir e n e b e n , - r u h u m la v e v ü c u d u m la d ir ile r e k - m u k a b e l e e d e r i m ” b u y u ra n , R e s u lu lla h ’ı n b u lü tf u n a n a il o lu rs u n u z . M e s c id - i N e b e v î’ n in c e n ­ n e t b a h ç e le r in d e n o la ra k v a s f e d il e n , il k i n ş a e d ile n k ı s m ı n a g ir e r ­ s e n i z , g ir e b i li r s e n iz , s iz i a n c a k z o r l a ç ık a r ır la r . B e n i m b u r a y a g i r e b i ld iğ im v e i k i n d i n a m a z ı n d a n y a ts ı y a k a d a r k a ld ığ ım ş a n s l ı z a m a n l a r ı m o ld u ! M e s c i d - i N e b e v î, 1 0 0 d ö n ü m a la n ın d a k i iç i, h e r n o k ta s ı y l a i ş l e n m i ş , f e r a h , s e s d ü z e n i v e ı ş ık la n d ır m a s ı v e te m iz liğ iy le m ü k e m m e l b i r c a m i! A v lu s u d a , i ç i k a d a r te m i z , f e r a h v e g ü z e l. İk i n c i k a ta m e r d i v e n l e r le ç ık ıl a b iliy o r . M e r k e z e g ö re , s a ğ d a v e s o ld a b a z ı k u b b e le r , ra y l a r ü z e r in d e h a r e k e t e d e r e k y e r d e ğ iş tir e b il iy o r . B i r b a k ıy o r s u n u z z e m i n k a t­ ta y s a n ız , ü s tü n ü z d e k i, ü s t k a tta y s a n ız , y a n ın ız d a k i k u b b e , y a v a ş y a v a ş y e r d e ğ iş tir iy o r. B u k u b b e le r in iç i a h ş a p v e s o n d e re c e z a r i f d e s e n l e r l e iş le m e l i! H ü c r e - i S a a d e t’ i n ü z e r in d e k i K u b b e - i H a d ra [ = y e ş il k u b b e ] , s a n k i a r ş ta n i n d ir ilm i ş z ü m r ü tte n b i r k a n d il . B u İs lâ m â le m in in y ü z a k ı m e s c i d in a v lu s u n d a n d ış a r ı ç ık ın c a y a p ı­ la ş m a c in a y e tle r i b a ş lı y o r . H e m e n a v lu n u n b i t ti ğ i y e rd e , a ra d a d a r a c ık b i r s o k a k b ır a k a r a k b a ş la y a n v e y ü k s e k l ik l e r i, o g ü z e lim m e s c i d i ü ç e , b e ş e k a tla y a n o te l le r ! F a h r i A m c a , b u d u r u m k a r ş ı s ı n d a t a b i i k i s e s s i z k a la m a z : “ B u r ay ı a la k , b ü t ü n b u o t e l le r i h e m e n y ık ak l" H a c c m M ü s l ü m a n l a r ı n ş û r a s ı o l m a s ı h a s e b i y l e , b e n ö z e l­ li k le O r ta A s y a lı h a c ıl a r la ta n ı ş m a y ı ç o k i s ti y o r v e n e k a d a r a n la ­ ş a b i l e c e ğ i m i z i m e r a k e d iy o r d u m . M e d i n e ’d e ç a r ş ı e s n a f ı n d a n D e n iz li - Ç a ll ı, M o ll a M u s ta f a ’ n ın d ü k k â n ın d a ta n ı ş tı ğ ı m ız A f g a ­ n is ta n lI Ö z b e k E k b e r, ç o k ta tlı ş iv e s iy le , k ı s a k ıs a c ü m le le ri y le , R u s l a r la y ? d i y ıl s a v a ş tığ ın d a n , s :r a d a r .b i r ş e y a n h tı y o r g ib i b a h ­ s e tti . A y n ı d ü k k â n d a K o n y a ’n ı n b i r k ö y ü n d e n g e l d iğ in i z a n n e t­ tiğ i m o r ta y a ş ın ü s tü n d e k i k a r ı k o c a n ı n ik r a m e tti ğ i m h u r m a ­ l a r a ‘ş ü k r a n ’ k e lim e s iy le te ş e k k ü r e tm e s i n d e n , o n l a r ın d a A f g a ­ n i s ta n l I Ö z b e k le r d e n o ld u ğ u n u a n la d ım . A y rıc a ç a r ş ıd a b i r iş h a n ı n ı n b ü y ü k b i r b ö lü m ü Ö z b e k l e r ta r a f ı n d a n iş le til iy o r d u . B u n - l a n n ç o ğ u R u s i ş g a li n d e n s o n r a h i c r e t e d e n le rd i. B u r a d a iş g ü ç s a h ib i o lm u ş la r. M e d i n e ’d e o l s u n , M e k k e ’d e o l s u n , k o k u s u n d a iy ic e ta n ıd ık g e l e n , l a v a ş ta n b ü y ü k , i n c e , t a n d ı r ı n g ö v d e s in e y a p ı ş tı r ı l a r a k p i ş ir i le n v e ö z e lli k le ta z e y k e n ta d ı n a d o y u m o lm a y a n , p id e tü r ü e k m e k le r i d e im â l e d e n l e r i n ta m a m ı Ö z b e k f ır ın c ıla r d ı. G ü n e y A z e r b a y c a n l I b i r g r u p l a n a m a z d a n b e r a b e r ç ı k tı k . O r ta y a ş l ı, n e ş e l i v e ç o k c a n a y a k ın d ıl a r . S iy a h p a n to l o n b e y a z g ö m l e k g iy ­ m iş le r d i. B ü tü n İr a n h a c ıl a r ı n ı n f o r m a l a r ı b ö y le y d i. H iç ta k ıl m a ­ d a n a n la ş a b il iy o rd u k . B e n G ü n e y A z e r b a y c a n ’ı n v e T ü r k d ü n y a s ı­ n ın e n b ü y ü k ş a i r le r i n d e n o l a n Ş e h r iy a r ’m “ H ay d ar B a b a y a S e lâm ” ş i i r i n i n il k m ı s r a s ı m “ H e y d e r B a b a y ıld ır ım la r ç a k a n d a ” d iy e o k u ­ m a y a b a ş la d ım v e d e v a m e tm e s i i ç i n b i r i n e b a k tı m . B ir is i, k a l ­ d ığ ım y e r d e n o k u m a y a d e v a m e t t i . B iz im İs ti k l â l M a r ş ı n ı o k u ­ m a m ız k a d a r r a h a t o k u y o rd u . 7 6 b e ş l i k te n o lu ş a n v e h e c e v e z ­ n iy le y a z ıla n b u ş i ir , İs ti k l â l M a r ş ım ız d a n y e d i k a t d a h a u z u n ­ d u r. ‘ H e r h a ld e e d e b iy a t ö ğ r e tm e n i o l m a lı’ d iy e d ü ş ü n e r e k , m e s ­ le ğ in i s o r d u ğ u m d a , m e s l e ğ i n i n ‘ş o f ö r l ü k o ld u ğ u n u s ö y le y in c e , d a h a ç o k ş a ş ır d ım . M e s c id - i N e b e v î’d e , k u z u p o s tu n d a n b e y a z k a lp a k la r ı, ç e k i k g ö z l e r i v e te b e s s ü m l e r i y l e , T ü r k m e n l e r l e y a n y a n a n a m a z k ıld ık . M u h a m m e d O ru ç , B u r s a - U lu d a ğ Ü n iv e r s ite s i İla h iy a t F a k ü l te s i n i b i ti r m i ş . D e v l e t B a ş k a n ı n m il a h iy a t d a n ış ­ m a n ı o lm u ş g e n ç b i r h a c ı a d a y ı id i. T ü r k iy e ’d e o k u d u ğ u i ç i n ç o k iy i a n la ş ıy o r d u k . G e r ç i b e n b i r y ıl s o n r a A ş k a b a t’ ta k i e v le r in d e n te l e f o n l a g ö r ü ş tü ğ ü m d e , M u h a m m e d ’i n ç o c u k la r ı v e a n n e s iy le d e a n la ş a b il iy o r d u m . T ü r k m e n i s ta n D i y a n e t İ ş l e r i B a ş k a m ’ m n d a b u l u n d u ğ u g r u p ta , “ k e l l e v e s i n i r ” u z m a n ı, b i r d e d o k to r v a rd ı. İh ti s a s ı n ı “ k e lle v e s i n i r ” o l a r a k v a s ı f l a n d ır a n d o k to r u n o l s u n , d iğ e r le r i­ n in o l s u n , s e v i m l i b i r T ü r k ç e l e r i v a r d ı. “ Y iğ itle r i” , y a n i g e n ç le r i, T ü r k i ş a d a m l a r ı n ı n a ç t ı ğ ı o k u ll a r d a o k u y o r m u ş . A r a b i s ta n ’ ın s ıc a ğ ın d a b a ş l a r ı n d a k i k a lp a ğ ı n a s ı l ta ş ıd ık l a r ım s o r d u m . K a lp a ­ ğ ı n ç o k s o ğ u k v e ç o k s ı c a k ta b il e a y n ı ıs ıy ı k o r u d u ğ u n u s ö y le d i­ le r . H â ll e r in d e n , g a y e t m e m n u n o ld u k la r ı a n la ş ılıy o rd u . D i y a n e t İ ş l e r i B a ş k a m ’n a , y a n ım d a b u l u n a n b i r e s a n s ı h e d iy e e d e b il d im . G r u b a y e m e k te k l i f e tti m . K a b u l e tm e d il e r . M u h a m m e t O r u ç ’ la a d r e s v e te l e f o n te a ti s i n d e b u lu n d u k v e a y r ıld ık . M e d i n e ’y i ta n ım a y a b a ş l a m ı ş tı k . G id e r k e n A li U lv i K u ru c u H o c a n ı n M e d i n e ’d e y a ş a d ığ ın ı ö ğ r e n m i ş ti m . B u m ü b a r e k , ş a ir, â li m v e f â z ı l ş a h s ı m u tl a k a z iy a r e t e tm e li y d ik . K a f ile b a ş k a n m a n a s ıl b u la b ile c e ğ im iz i s o rd u m . V e f a t e ttiğ i n i z a n n e d iy o rd u . Ö ğ re n ­ d iğ im iz e g ö re , B ilâ l- i H a b e ş i C a m ii m ü e z z in i T ü r k ’tü v e o b iliy o rd u . B i r d e , M e s c id - i N e b e v i n i n b a tı s ı n d a b i r ç a r ş ıd a d ü k k â n ı o la n , Ç a llı M o lla M u s ta f a b iz e y a r d ım c ı o la b ili r d i. M o ll a M u s ta f a ’y a h o c a y ı s o rd u ğ u m u z d a : " B u s a b a h n a m a z ın d a M e s c id - i N e b e v î’d e d e ğ il m iy d i n i z ? ” d e d i v e e k le d i: “ İn n a lill a h i v e in n a il e y h i ra c iu n .” K u ru c u H o c a ’n m a n c a k c e n a z e n a m a z ın ı k ıla b il m e k k ı s m e tm i ş ! M e d in e ’d e z a m a n z a m a n k a f il e h â lin d e , z a m a n z a m a n m ü n f e ­ r id e n g e z e b i le c e ğ im iz y e rl e ri g e z d ik . K u b a M e s c id i, m im a r ! o la ra k s a d e , ö n k ıs m ın d a b ir k a ç s a f l ı k k a p a lı a la n ı, d iğ e r k ı s m ı n ı n ü s tü a ç ık o l a n , ç o k g ü z e l h a tl a r l a b e z e n m i ş , ç o k e tk il e y i c i b i r m e s c i t! M e d in e T r e n İs ta s y o n u , M e s c id - i N e b e v i n i n g ü n e y b a tı s ı n d a v e m e s c i d e ç o k y a k ın b i r m e s a f a d e y d i. 5 0 0 m e tr e k a d a r u z a n a n ra y l a r ın ö n ü n ü ç ıp la k , z a li m d u v a rl a r v e il e r is in d e b i n a l a r ç e v ir ­ m i ş ti . B ü tü n y o lla rı k a p a tılm ış , ç ı k ış la r ı tu tu lm u ş , ç a r e l e r i tü k e n ­ m i ş k ü r k ü n T,e h e r t a ş ı r d a y ı l l a r ın k ı r g ın l ığ ı o k u n a n i s t 2 s y o n , s a n k i b i n l e r c e a v c ı ta r a f ın d a n k u ş a tıl m ış , y a r a k b i r a s l a n g ib iy d i. Siz d e y in F a h r e tti n P a ş a n ı n ta k e n d is iy d i. D e v a m e d e n ta m i r a tta ç a lış a n la r d a n Y o z g a t’ h b i r m a r a n g o z , b i z e s a b ır la r e h b e r l i k e t t i . İs ta s y o n l a a r a s ın d a b i r c a d d e m e s a f e s i b u l u n a n A m b e riy e C a m ii, n e k a d a r te n h a , g a ri p v e h ü z ü n lü y d ü ! K a p ış ım a ç tır m a k i ç i n o r a ­ d a k i b i r ç o c u ğ a p a r a v e r d ik . U m re z iy a r e tim iz d e o k a d a r r e s m i n i ç e k ti m a m a , is ta s y o n u n r e s i m l e r i n i n H a y d a r p a ş a il e v u s l a tın ı s a ğ l a m a k n e m ü m k ü n ? B u v u s la t, m ü m k ü n a s lın d a : M e d in e İs ta s y o n u n d a n b a ş la m a k ü z e re H ic a z D e m i r y o l u n d a n k a la n b ü tü n e s e r l e r i n , is ta s y o n l a r ı n , k ö p ­ rü le rin r e s im le rin d e n H a y d a rp a şa İs ta s y o n u n d a b ir s e rg i a ç a ­ r a k , b i r z a m a n la r b a z ı v e f a lı v e f e d a k â r i n s a n l a r ı n ç e k tiğ i H ic a z D e m i r y o l u B e l g e s e l i n i , H a y d a r p a ş a Is ta s y o n u ’n d a b e l l i a r a lık ­ l a r l a g ö s te r i m e s u n a r a k ! H â le n M e d i n e İ s t a s y o n u n d a s o n ik i k a ta r y a n m ış , y ık ılm ış v a z i y e tte s ız la y a n b ü tü n y a r a la r ıy la , n ic e ş e h i t v e g a z il e r i n a c ıla r ı, h a s r e tl e r i s i n m i ş v a g o n la r ıy la , r a y l a r ın ­ d a n a y r ıla r a k , b i r g ü n ç ö p lü ğ e g ö tü r ü l m e k ü z e r e b e k le m e k te d ir . B u n e b ü y ü k b i r ta r i h î e m a n e tti r , h a z in e d ir ! Y a p a n la r a h a k k ın ı v e r m e k lâ z ım d ır , k i b ü tü n b i r k a t a r v a g o n la r , m a k i n e d a ir e v e a k ş a m l a n k e s i tl e r i d e g ö s te r i l m e k ü z e r e v e a s ı l l a n g ib i h a z ır l a n ­ m ış v e s e r g ile n m e k te d ir . İs lâ m d ü n y a s ın ın , M e d i n e İs ta s y o n u m e r k e z o l m a k ü z e re , b ü tü n b a ş k e n tle r i n in h a ttâ ş e h i r le r i n in b ir ‘H a y d a rp a ş a İs ta s y o n u ’ s e v d a s ı o lm a lı d ır ! K a z a n ’d a n , B a k u d e n , A lm a tı’d a n , B u h a r a ’d a n , T a ş k e n t’te n , Y e s i’d e n , P e ş a v e r ’d e n , h â s ı l ı b ü tü n İs la m c o ğ r a f y a ­ s ın d a n , s e s te n h ız l ı t r e n l e r M e d i n e İ s t a s y o n u n a a k m a lı d ır. G ö k S u l ta n ı m ı z , r u h u n ş a d o ls u n ! “ H ic a z D e m ir y o lu n u n 1 0 0 . y ılı f o to ğ r a f s e r g is i, b u g ü n H a y d a r p a ş a G a n ’ n d a a ç ılı y o r . S e r g id e , İs ta n b u l ’d a n M e k k e v e M e d i n e ’y e k a d a r u z a n a n d e m ir y o lu n u n 1 0 0 y ıll ık d e ğ iş im in i d ile g e ti r e n e s k i v e y e n i f o t o ğ r a f l a r a y e r v e r il iy o r . B u n u n y a n ı n d a s e rg id e T C D D ’n i n H ic a z D e m i r y o l la r ı v e h ız l ı tr e n l e ilg ili t a n ı ­ t ı m f i l m l e r i g ö s te r i l e c e k v e P T T G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü ’ n ü n H ic a z D e m i r y o l u n u n h a y a ta g e ç m e s i a n ıs ın a b a s tır d ı ğ ı p u ll a r y e r a la ­ c a k ...” ( " II. A b d ü lh a m id ’i n R ü y a s ı 1 0 0 Y a ş ın d a " , Z am an , 1 E y lü l 2 0 0 8 , s. 1 9 ) . A y rıc a a y n ı g ü n l e r d e b i r k a ç k i ta p b i r d e n b a s ıld ı. “2 8 M a r t 1 3 3 4 ’d e [ = 1 9 1 8 ] b iz d e M e d i n e ’m iz d e n m e d e n i y e t â le m in e b i r t r e n h a r e k e t e t t ir m iş t ik . B u d a b iz im s o n s e lâm lar ım ız ı, m e k t u p la r ı m ı z ı g ö t ü r ü y o r v e b i r d a h a d ö n m e y e c e ğ i n i b iliy o r m u ş g ib i h ır ç ın v e h a ş in b ağ ır ıy o r d u . F a k a t s e f e r i k u v v e t a r k a d a ş l a r ı n ­ d an h iç k im s e b u ç e lik v e d e m ir y ığ ın ın ın m a d e n î s a y h a s ın a e h e m m i ­ y e t v e r m iy o r d u . O n lar a n c a k m u k a d d e s m ü d a f a a v a z ife le r in i d ü ş ü ­ n ü y o r lar d ı. B u n d a h a k lı id ile r. Ç ü n kü m ü u afiile r , v ü c u d lar m ı Y e ş d K u b b e n in m u h a f a z a s ı n a v a k fe t m iş , o r d u n u n as ır lar d an b e r i y ap t ığ ı h iz m e t i i d a m e y e a z m e t m iş k a h r a m a n l a r d ı . . . ” ( N a c i K â ş i f K ıc ım a n , M e d in e M ü d a fa a s ı, s . 1 7 8 . ) B i r y a n d a n d a ü r k e k li ğ im iz h e r k o n u d a d e v a m e d iy o r d u T â k i, M e d i n e ’d e s e k iz g ü n g e ç ti. T e m i z li k y a p tık . G u s l e tti k . İh r a m a g ird ik . İh r a m a M e d in e ’n i n ç ık ış ın d a k i Z ü lh u l e y f e C a m iin d e , y a n i b u r a d a k i ‘m i k a t ’ s ı n ı r ı n d a g i r m e m i z g e r e k iy o r d u . H a c c a v e y a u m r e y e n i y e t e d e n b i r M ü s lü m a n b u s ı n ır l a r d a ih r a m a g ir m e k v e n i y e t e tm e k z o ru n d a y d ı. İh r a m ı o te l im iz d e k u ş a n m ış tı k . K u ş a n m a d a n ö n c e in s a n ı n , k e n d i s i n i y ü z d e y ü z ç ıp la k h is s e d e c e ğ i n i z a n n e tti ğ i , i h r a m l ıl ık h â l i , h i ç d e z a n n e d ild i ğ i g ib i t e h l i k e l i g ö r ü n m ü y o r d u . İh r a m l ı h â li m i z e k ı s a s ü r e d e a l ı ş tı k . H e n ü z k e f e n d u y g u s u v e r m iy o rd u . A n c a k , A r a f a t ik lim in d e v e k a la b a lı ğ ın d a ih r a m ' m ah ş e r ’ h a v a s ım d a h a b i r c a n lı y a ş a tıy o rd u . Ö y le s in e m a h ş e r h a v a s ın ı o l u ş tu r u ­ y o rd u k i, z e n g in - f a k i r, g e n ç - ih tiy a r h e rk e s a y n ı d u ru m d a o lu y o rd u . B u d u r u m , i h r a m a g i r m e y e n v e g ü n l ü k k ı y a f e tle r i y le o la n k a d ı n l a r d ı d a f a r k l ı d e ğ ild i. Ç o ğ u b e y a z a ya.’ c ın t o n l a r d ı ta m a m ı b a ş ö r tü lü o l a n k a d ın la rı d a a y ırm a k o k a d a r k o la y d e ğ ild i. İlg in ç tir k i b iz le r ih r a m lıy k e n k a d ın la r y ü z le r i v e e lle r i a ç ık o l m a k z o r u n ­ d a d ır la r . Y a n i b a y a n l a r ih r a m l ıy k e n , y ü z le r i n i v e e l le r i n i a ç ık ta b ır a k m a k z o r u n d a d ır l a r . S o n r a , C id d e ’d e n g e l ir k e n b iz e ta h s i s e d ile n d e n d e k ü lü s tü r b i r o to b ü s l e , y a ts ıd a n s o n r a M e k k e ’y e g i t­ m e k ü z e re y o la k o y u ld u k . M ek k e ‘ T a v a f ’ v e ‘s a y ’d a n s o n r a , tr a ş o lu p ih r a m d a n ç ı k tı k . A r tı k y a r ı h a c ı o lm u ş , u m r e m iz i ta m a m l a m ış tı k . Ü s te l ik M e k k e ’y i d e ta n ı m ı ş tık . A b d u lla h A m c a , F a h ri A m c a y a a s k e r lik te n k a lm a “ s e n c it , m e n c e h r e m ” ta k ıl m a l a r ı n a b a ş l a m ı ş tı b il e ! B i r d e g ö z ü m ü z d e b ü y ü y ü p d u r a n , A r a f a t v e s o n r a s ın d a k i M ü z d e lif e , M i n a v e s ı r a t­ ta n b e te r o ld u ğ u a n la tıla n “C e m a ra t” iz d ih a m ın ı aş ıp , ş e y ta n ı ta ş ­ l a r s a k , h a c ı s ı f a tı n ı k a z a n ıy o rd u k ! T a b ii , h e r ş e y b i r k a ç c ü m le y le a n la tıld ığ ı k a d a r s a d e d e ğ ild i. M e k k e ’y e g ir iş d e , y in e v iz e y le b a ş la d ı. S a b a h ın e r k e n b i r s a a ti o ld u ğ u i ç i n ç a b u k b i t ti . " M e kke g ö r ü ld ü . M e h t e r - h â n e - i H a k a a n i ç a la r a k ş e h r e g ir ilm e y e b aş lan d ı. Z ilh ic c e n in 9 . a r i f e g ü n ü id i.” ( Ö z tu n a , ag e . , s . 3 4 ) M e k k e ’d e D i y a n e t İş l e r i B a ş k a n lığ ım ız ın , b i r k a ç m a h a ld e k ir a la d ığ ı e v le r b u l u n m a k ta d ır . B iz , K â b e ’n i n g ü n e y b a tı s ı n d a k i , y a r ım s a a tl i k y ü r ü m e m e s a f e s in d e k i M e s f e le m a h a lle s in e g ö tü ­ rü ld ü k . B u m a h a lle n i n b ü y ü k b i r k e s im in d e k i b ü tü n a p a r tm a n la r b iz im B a ş k a n lık ç a k ir a la n m ış tı. B u m a h a lle d e â d e ta a h a liy i T ü rk l e r o l u ş tu ru y o rd u . B iz im k a f il e c a d d e y e c e p h e li, ö n ü n d e y e ş il a la n b il e b u l u n a n - y a ş a tı l a b i l e n a ğ a ç la r ın h e r b i r i n i n a l tı n d a b i r m u s ­ lu k m e v c u ttu - a l tı k a d ı b i r a p a r tm a n a y e r l e ş ti. B i r k a tı n y a n s ı e r k e k le r e , y a n s ı b a y a n l a r a ta h s i s e d i lm iş ti . Y e m e k le r i m ü ş te r e k m u tf a k l a r d a , b a z e n iz d ih a m la , b a z e n s a k in , h a z ır la y ıp y iy o rd u k . M ü ş te r e k tu v a le tle r v e b a n y o la n k u llan ıy o rd u k . A p a rtm a n a d a im a v e ü c r e ts i z z e m z e m s e r v i s i y a p ılıy o r d u . O d a la ra 6 ’ş a r , 7 ’ş e r k i ş i ­ li k g r u p la r h a li n d e y e r l e ş tik . H e p im iz , K a b e ’y i il k d e f a g ö r e c e k o l m a n ın h e y e c a n ı n ı y a ş ıy o r d u k . A k ş a m a y a k ın h a z ır la n ıp , p a ra s ız v e g e c e g ü n d ü z d e v am e d e n , o to b ü s le rl e K â b e ’y e g ittik . M e k k e ’d e , H ıra D ağ ı h a r iç , g a lib a h iç b ir n o k ta d a n K â b e g ö r ü le m e z . H e r k e s te h e r a n K â b e - i M u a z z a m a ’y ı g ö r e b i le c e k o l m a n ın k a lp ç a r p ın tıs ı! O to b ü s le r K â b e ’ n i n d ış a v lu ­ s u n a y a k ın y e rl e re k a d a r b iz i g e tir d i. A v lu b a z ı y e rle r d e s ı f ı r o lm a k ü z e r e , y e r y e r 2 0 , 3 0 , 5 0 m e tr e g e n iş li k le r d e , K â b e ’y i ç e v re liy o r. A v lu d a n s o n r a k a le d u v a rl a rı g ib i y ü k s e k v e m u a z z a m d ış y a p ıy a m u h te l i f y e r l e r i n d e k i k a p ıla r d a n g iriliy o r. M e r d iv e n v e y ü r ü y e n m e r d i v e n l e r le , b o d r u m , z e m i n , b i r i n c i k a t v e te r a s o l m a k ü z e r e k a tl a r a ç ık ılıy o r. H e r k a t y in e a v lu d a o ld u ğ u g ib i, y e r y e r s ı f ı r d a n b a ş la y a r a k 2 0 , 3 0 , 5 0 m e tr e g e n iş li k le r i n d e , d a h a d o ğ r u s u d e r i n ­ l i k l e r i n d e iç e r iy e ç ık ış ı K â b e ’y e o l m a k ü z e r e n a m a z k ıl ı n m a y a a y r ılm ış , f e v k a lâ d e g ü z e l m im a r i y e s a h ip , k li m a v e p e r v a n e l e r le ç o k iy i s e r i n l e ti l m i ş , a y n ı d e r e c e d e iy i s e s d ü z e n i d e y a p ılm ış ! “ H a r e m - i Ş e r i f e t o p k o n s a , k a l e o lu r. M e t in [ = s a ğ l a m / d a y a ­ n ıklı] s u r lar la ç e v r ilm iş t ir . K a b e o r t a s m d a d ır . ” ( Ö z tu n a , a g e . , s . 3 5 ) . H e r k e s b i r a z s o n r a K â b e ’y i g ö r e c e k , d u a la r ın e n s a m i m i s i n i e d e c e k , b e lk i d e b ü y ü le n e c e k !.. K â b e ’n i n il k g ö r ü ld ü ğ ü n d e e d i­ l e n d u a la r ın k a b u l g ö re c e ğ i in a n c ıy la e n s a m i m i d u a la r h a z ır la ­ n ıy o r . K a b e ’y i g ö r ü n c e s o n v e r e c e ğ im iz ‘ te lb iy e ’l e r i m i z i g ö n ü l­ d e n te k r a r l ıy o r u z : “ L e b b e y k A lla h ü m m e le b b e y k l. . ” H a n i H z . İb r a ­ h im ç a ğ ı r m ış tı y a , b iz d e ç a ğ rı y a i c a b e t e ttiğ i m i z i b e y a n v e b u n a h a m d e d i y o ru z . B i z i m g r u b u n h o c a s ı b i z i , ü ç ü n c ü k a ta ç ı k a r ıy o r . O r a d a n “ a ltm o lu k ’ u a n la tıy o r. T a v a f ta g r u p ta n k o p a n la r, k a y b o la n la r ta v a f b i ti n c e m u tl a k a b u a l tm o l u k ’ u n k a r ş ıs ı n a g e l e c e k l e r v e o n l a r ı o r a d a m u tl a k a b u la c a ğ ız ! T a v a f i ç i n y a ts ı n a m a z ın d a n s o n r a a ş a ­ ğ ıy a , K â b e ’n i n ç e v r e s i n e in e c e ğ iz . T a v a f ta g r u b u n b ö lü n ü p p a r ­ ç a la n m a m a s ı, g ü ç lü k u v v e tli o l a n l a r ın ö n d e v e a r k a d a y e r a la r a k ta v a f ı n b ü tü n l ü k iç i n d e z a y ia ts ız v e k a y ıp s ız b i ti r i l m e s i g e r e k i­ y o r. Ç ü n k ü k a d ın , y a ş lı v e h a s ta l a r ı n b a ş k a tü r l ü k o r u n m a s ı v e k a y ıp s ız ta v a f ı ta m a m la m a la r ı m ü m k ü n d e ğ il! D u r u m d e r h a l b i r a ta s ö z ü h a l i n e g e tir ilm i ş : “K ay b o lm a d a n h ac ı o lu n m az ." H e m d e ‘ T ü r k ’ a ta s ö z ü . K âb e K â b e n a s ı l a n la tılır ? A n la f ıla b il ir m i? K â b e s a d e c e b i r p ri z m a d e ğ il. M ily o n la rc a z iy a r e tç is i iç in , m il y o n la r c a d u y g u , m ily o n la rc a m â n â v e d u a , d u a y a ic a p u m u d u ! K â b e , d e r tl i l e r i ç i n ş a k ır ş a k ır g ö z y a ş ı. Y a n a y a k ıla a ğ la m a . B a ğ ış u m u d u , d e v a u m u d u . D e rd i­ n i z , n e k a d a r b ü y ü k s e , K â b e o k a d a r s o n s u z ? K â b e ’n i n ç e v r e ­ s i n d e , h e m e n d u v a r la r ın a , ö r tü s ü n e y a p ış ıp k a tı l a k a tı l a a ğ la ­ y a r a k g ö z y a ş ı d ö k e n , k e z a i k i n c i k a t t a , ü ç ü n c ü k a t t a , K â b e ’n in g ö r ü le b i ld iğ i h e r y e r d e , d ü n y a n ın h e r y a n ı n d a n , b e y a z , s i y a h , s a r ı ş ı n , y a ş lı, g e n ç , k a d ın , e r k e k , s a k a t, s a ğ la m , g ö r e m e y e n , h e r tü r l ü i n s a n ı , M ü s lü m a n ı g ü n ü n h e r s a a ti n d e b u h â ll e r d e g ö r e ­ b i l i r s i n i z . V e b ü tü n b u M ü s lü m a n la r ın , d il le ri n e o l u r s a o ls u n , d u a la r ın a k a tıl a b i li r , a m in ’ d iy e b ili r s in iz . B e l d e n a ş a ğ ıs ı o lm a ­ y a n b ir i, ta v a f ı n b a ş la m a ç iz g is in d e , y ö n ü n ü K â b e ’y e d ö n d ü r tm ü ş , y a r ım b e d e n in i, ta ş ın d ığ ı s a k a t a r a b a s ı n d a n d a y e re i n d i r t­ m iş , ç ıp la k m e r m e r ü z e r in d e , ik i b ü k l ü m v e s a n k i o r a d a y a p a y a l­ n ız , k e n d is i v e A lla h ( c . c .) , e lle r i h a v a d a , g ö z y a ş la r ı p ı n a r la r g ib i! B i r g r u p s iy a h k a d ın , ş e h a d e t p a r m a k l a n h a v a d a “ L â i la h e illal­ lah" d iy e d ü n y a y a m e y d a n o k u y o r. Y i n e b i r z e n c i n i n g ö z y a ş la rı, b e lk i A f r ik a ’n ı n k u r tu lu ş u i ç i n ! S i y a h ı b i r g r u p , K â b e ’n i n ç e v re ­ s i n d e t a v a f s e lin d e : Ö n c e “ v a v ” , s o n r a “ m i m ” ş e k lin e g ir iy o r . V e h e r k e s i n d il in d e te k b ir , s a l â t; h e r d ild e d u a ! B i l i n d i ğ i g ib i K â b e ’y e b a k m a k i b a d e t t i r . B a ş k a y e r l e r d e , n a m a z e s n a s ın d a , b a ş ın s e c d e y e ri n e b a k m a k g e r e k ir k e n , K â b e ’n in g ö rü ld ü ğ ü y e r d e , K â b e ’y e b a k ıl m a s ı g e r e k ir . O g ü n le rd e İl M ü f tü ­ lü ğ ü g ö r e v in i i f a e d e n k a f il e b a ş k a n ım ız b u id ra k le K â b e ’y e b a k a ­ r a k n a m a z k ıla r k e n , y a n d a n b iz im h a c ıl a r d a n b a z ıl a r ın ı n , ‘a d a m ö n ü n e b a k m a d a n n a m a z k ılıy o r ’ m e a l in d e e l e ş ti r i l e r i n i d u y u y o rm u ş . H â f ız o l a n b a ş k a n ım ız m ta v a f ı n ı i s e “ h a ti m ” il e v e te r a s ta y a p tığ ın ı, y a n i ta v a f ta b a ş ta n s o n a K u r ’an - ı K e r i m i o k u y u p b i t i r ­ d iğ in i g ı p ta il e ö ğ r e n d ik . K â b e ç e v re s i n d e , h e r tü r l ü m e z h e b in ib a d e t u y g u la m a la rın ı, d a h a ç o k d a n a m a z d a k i tâ d i l - i e r k â n ın ı g ö r e b i lir s in iz . Ö z e ll ik le a r e f e g ü n ü n e y a k ın , e ğ e r M e s c id - i H a r a m a e r k e n g id e m e z i s e ­ n i z , n a m a z k ıla c a k y e r b u l m a n ız im k â n s ız l a ş ır . G e ç k a ld ığ ım ız b i r ik i n d i n a m a z ın d a m e z h e b i m i z i n " y e r y o k s a , ö n s a f ta k i n i n s ı r tı n a s e c d e e d e b il e c e ğ im iz ” r u h s a tı n ı k u lla n a r a k n a m a z k ılm a k z o ru n d a k a ld ım . N a m a z d a n s o n r a , s e c d e m e m a r u z k a la n h a c ın ın - k im b i l i r ü lk e s i n e r e s iy d i v e m e z h e b i n e y d i- ş a ş k ın l ık l a k a r ış ık b i r h a y r a n lı k la y ü z ü m e b a k tı ğ ı n ı g ö rd ü m . T a v a f ta , d u a n ın m u h te v i y a tı n ı b e l i r l e m e k b i r a z z o r. O r ta A n a d o lu lu b ir T ü rk m e n Y u n u s ta n İlâ h i o k u y o r. “A lla a h ” d iy e c o ş u ­ y o r . M e s d d - i H a ra m ’d a e n f a z i l e tl i i b a d e t, ta v a f tır . S o n r a n a m a z v e K u r ’a n o k u m a , z ik ir , s a i r i b a d e tl e r g e l iy o r. T a v a f ta k e n d il iğ i n ­ d e n o lu ş a n b i r " m e ta f i z i k g e r i li m ” , M e v le v île r in d ö n ü ş ü n d e k in e b e n z e r b i r v e c d h â l i o l u ş u y o r . H a c e r ’ ü l- E s v e d h i z a s ı n d a , m e r ­ m e r z e m in d e b i r ç iz g i, b i r i n c i , i k i n c i v e ü ç ü n c ü k a tla r d a y e ş il b i r lâ m b a ile , ta v a f ı n b a ş la d ığ ı v e b i r d ö n ü ş le o lu ş a n ‘ş a v t’m b i tti ğ i n o k ta l a r b e li r le n m iş . Y e d i ş a v t b i r ta v a f e d iy o r. H e r â n ta z e le n e n b i r h e y e c a n v e â d e ta a r t a n b i r g ü ç le d ö n ü y o rs u n u z . S a l a n o la İd b i r g ü n , m e m l e k e ti n i z e d ö n ü ş te b i r y e r s e ç ip , ta v a f a b e n z e r b i r y ü rü y ü ş , o â n ı y e n id e n y a ş a m a k iç i n b i r ç a b a y a g ir iş m e y in ! İş in g ü n a h b o y u tu b i r y a n a , iç in iz d e k o c a m a n b ir b o ş ­ lu k la ş a k ır ş a k ır g ö z y a ş la r ın a b o ğ u ld u ğ u n u z u g ö r ü r s ü n ü z . H a y a ­ tın ız d a k i e n b ü y ü k m a h r u m i y e tle r d e n b i r i n i y a ş a d ığ ın ız ı a n la r, k e n d in iz i u ç s u z b u c a k s ız b i r ‘s ıla ’ ö z le m i iç in d e h i s s e d e r s in iz . T e k b ir, k e lim e - i te v h id , s a l â t v e s e lâ m la r la b ü tü n ü m m e t a y n ı d ili k o n u ş u y o r u z . B i r C u m a n a m a z ı ö n c e s i n d e , y a n ım d a o tu r a n h a c ıy a , i ş a r e tle n e r e l i o ld u ğ u n u s o rd u m . ‘İn d ia ’, y a n i H i n d i s ta n l ı im i ş . G ü lü m s e y ip n a m a z ı b e k le d i k . N a m a z b a ş l a d ı. C u m a n a m a ­ z ın ı k ıld ıra n , o g ü n k ü g ö re v l i K â b e im a m ı, d iğ e r im a m la rd a n f a rk lı v e ö y le d o k u n a k lı b i r k ı r a a tl a s u r e l e r i o k u d u k i, n a m a z b i ti n c e H in d u il e b i r b ir im i z e s a r ılıp d a k ik a la r c a a ğ la d ık . S a n k i y ıll a rd ır ta n ış ıy o r d u k . B u h ü z ü n , b u s a a d e t, b u g ö z y a ş la rı , H in d u , s iy a h s a r ış ın , h e r k im i s e , y a n m ız d a k ile r le m u tl a k a p a y l a ş ılır d ı. " H ar e m - i Ş e r i f t e c u m a h u t b e s i o ku y an h at ib , y ü k s e k r ü t b e li u le ­ m ad an bir id ir . E lin d e k ılıç la m in b e r e ç ıkar ... B ir h u t b e d ir ki, b ü t ü n İs lâm a l e m i y e k v ü c u dd ü r . H at ib , ç o k y a v a ş ad ım la r la , h e r a d ım d a b ir m ü d d e t d u r ar ak m in b e r in m e r d iv e n le r in i in e r ke n , I t r în in K u r b an B ay r am ı T e k b i r ’in i 7 0 . 0 0 0 h ac ı b ir d e n o ku r." ( Ö z tu n a , ag e ., s . 3 7 ) . K â b e , 2 0 0 - 3 0 0 m e tr e l i k c e p h e s i, K a b e ’n i n y ü k s e k liğ in i, b e ş , o n k a t a ş a n y ü k s e ld iğ i, b i r d u v a r g ib i r u h s u z z e v k m a h r u m i y e ti K r al S ar ay ı v e H ilt o n , In t e r c o n t in e n t al g ib i d ü n y a o te l d e v le ri ta r a ­ f ı n d a n k u ş a tıl m ış . K a p ı l a n K a b e ’ n i n a v lu s u n a a ç ılıy o r. M e d i n e ’d e z iy a r e t e tm e k i s te y i p d e c e n a z e n a m a z ın ı k ı lm a k n a s ip o l a n r a h m e tl i A li U lv i K u ru c u ’ n u n Z e k a i H o c a ’d a n n a k l e t­ tiğ i ş u a n ıy ı o z a m a n la r b il m iy o r d u m : “İlk d e f a K â b e - i M u a z z a m a ’y ıg ö r ü n c e , kar ş ıs ın d a o t u r du m . İç im ­ d e n ' Y a R a b b i, in s a n la r K a b e ’n in e t r a f ı n d a k i b u b in alar ı n iy e b ö y le y ü k s e k in ş a e t m iş , B e y t u l l a h a s a y g ıs ı z l ık e t m iş le r ' d iy e d ü ş ü n ü r ­ k e n , y a n ım d a u z u n b o y lu , iri y ap ılı, s a k a llı, n u r ş im ali, ih r am lı b ir is i b e lir d i. O m z u m a d o k u n u p A r ap ç a o l a r a k : ' baş ın ı kald ır , y u k ar ı b a k ’ d e d i. B e n g a y r i ih t iy ar i b a ş ım ı k ald ır d ım . B a k t ım K â b e g ö k y ü z ü n e d o ğ r u u z ay ıp g id iy o r . D e r k e n s ı r t ü st ü d ü ş ü p b ay ıld ım , k e n d im i k a y ­ b e t m iş t im . K e n d im e g e lin c e , y a n ım d a g ö r d ü ğ ü m o z a t ı ar ad ım , a m a n a file ! M e k k e ’d e k a ld ığ ım ik i h a f t a z a r f ı n d a , h e r v a k i t a r ad ıy s am d a b u lam ad ım . K e n d i k t n d i m e ş ö y le d e m iş t im : T ö v b e y a r a b b i, d ilim le s ö y le m e d im , s a d e c e k a lb im d e n g e ç ir d im . ” (B ir Ö m ü r d e n S a y fa la r : A li U lv i K u r u c u d an H at ır a la r , M a r i f e t Y a y ın la r ı, İs ta n b u l 2 0 0 2 , s . 141). H a v a d a k ü ç ü k k u ş la r , ta v a f u ç u ş u y a p ıy o r. K a r a d e n iz l i b i r h a c ı, ‘b u n la r e b â b il’ d iy o r v e 'ç ü n k ü k ır la n g ıç la r ın k u y ru k la rı ç a ta l o lu r ‘ d iy e te r e d d ü ts ü z e k liy o r. E v e t, e b a b i lle r g ö re v b e k liy o r. K âb e , ö y le b i r m e k â n k i, h iç b i r k u ş , b i r â n l ı k b ile o ls a d a m ın a k o n m u ­ y o r, p i s le m iy o r . G ü v e r c in iy le , e b a b ili y le , k ır la n g ıc ıy la ö y l e e d e p ­ li l e r k i, o n c a a la n a s a h ip M e s c id - i H a r a m ’ı n h iç b i r n o k ta s ı n d a e n k ü ç ü k b i r k u ş p i s l iğ i g ö r ü le m e z . B ü tü n m e n f i l i k l e r in s a n l a r d a n k a y n a k la n ıy o r. B u ç ir k in , b u a r s ız s a ray , b u p is k u ş a tm a , m u tl a k a o r ta d a n k a ld ır ılm a lı. ( 2 0 0 7 y ılı n d a b u b i n a l a r ı n b i r ç o ğ u n u n y ık tır ı l d ığ ı n ı d u y d u k .) N e v a r k i, b u h a c m e v s im i n d e n ö n c e y e rl e b i r e d ile n , e d e b le u z a k b i r te p e y e k u r u l m u ş E c y ad K a l e s i n i n k a l ı n tıl a r ı, k a n a y a n b i r y a r a o l a r a k iç b u r k u y o r. O s m a n l ı, H ic a z D e m i r y o l u n u n , H z . P e y g a m b e r ’i n m e z a r ı n a y a k l a ş ılıy o r d iy e , M e d in e İs ta s y o n u n a y a k l a ş ır k e n , b e ll i b i r m e s a f e d e n s o n r a r a y l a r ın ı k e ç e il e k a p l a tm ı ş tı . T a b ii , F a h r i A m c a y i n e a y a k ta : “ B u r alar ı a la k , o t e l l e r i v e s ar ay ı y ıkak\ ” Z em zem Z e m z e m k u y u s u . K â b e ’n in k u z e y in d e . A y n ı z e m in d e n a ş a ğ ıy a g e n iş ç e b i r m e r d i v e n l e in ili y o r. Ç e v r e d e ç o k s a y ıd a m u s lu k m e v ­ c u t. H a c ıla r, a b d e s t a lıy o r, iç iy o rl a r. B iz e h a c k u r s la r ın d a , z e m ­ z e m i k o l tu k l a r ım ı z ş i ş e n e k a d a r iç m e m i z ta v s iy e e d i lm iş ti . D a h a f a z la d a i ç s e n i z i d r a r o l u ş m u y o r. D il e d iğ in iz k a d a r z e m z e m iç ip , i k i n d i a b d e s ti il e y a ts ı n a m a z ın ı k ıla b il iy o r s u n u z . Ü s ta d , m e r ­ h u m , E v liy a Ç e le b i o ls a , b e lk i d e b e ş v a k i t d e rd i. Z e m z e m l e ilg ili, A s h a b ’ t a n E b u Z e r il e H z . P e y g a m b e r a r a ­ s ın d a k i d iy a lo g la r d a n b i r i n i n ş ö y le o ld u ğ u a n l a tı l m a k ta d ır ; k a r ­ ş ıla ş m a K â b e ç e v r e s i n a e v u k u b u lu r: - N e z a m a n d ı r b u r ad as ın ? - O t u z g ü n dü r . - N e y i y i p iç d in ? - Z e m z e m ku y u s u n d an g e c e g ü n d ü z iç t iğ im s u d an b a ş k a b i r ş e y y iy ip iç m e d im v e h a t t â ş iş m an lad ım . (B u h a r î , 6 3 / 3 1 ) . A h o y a ts ı n a m a z la r ı! K a b e ’n i n ç e v r e s in d e k i ü ç ü n c ü k a tta k i , a ç ık h a v a d a k i y a ts ı n a m a z la r ı! .. Y u k a rıd a u ç s u z b u c a k s ız g ö k y ü z ü , y ıld ız la r, a ş a ğ ıd a K â b e L V e k ır la n g ıç m ı, e b a b il m i, k u ş la r ... Z e m ­ z e m o l m a s a , h a c d a v e K â b e ’d e n e ç o k ş e y e k s il ir , z e m z e m s iz h a c v e K â b e n a s ı l d ü ş ü n ü lü r? S ay S a f a il e M e r v e , K â b e ’n i n k u z e y in d e ik i y ü k s e l ti . S a f a d a h a b e li r g in , M e r v e s a n k i d a h a e n g in . A n c a k h e r ik i s i d e K â b e ç e v re ­ s in d e k i b e d e n e , y a p ıy a b i ti ş i k , a y n ı ş e k ild e k a tla r h a l in d e , g id iş v e d ö n ü ş y o l l a n a y n l m ı ş , y o l l a n n o r t a s ı y ü r ü y e m e y e n le r iç i n , s a k a t a r a b a la n n a ta h s is e d i lm iş . O ğ lu H z . İs m a il ile H z . H a c e r 'i n A lla h ’a ( c . c .) e m a n e t e d ile r e k , H z . İb r a h i m ta r a f ın d a n , b u ra y a b ır a k ı l ­ d ığ ı z a m a n , H z . H a c e r ’ i n te l â ş l a s u a r a m a k ü z e r e b u ik i te p e a r a ­ s ın d a k o ş m a s ı, a n ıs ın ı ta z e l e m e k v e A lla h ’a g ü v e n v e te s l im iy e ti if a d e e tm e k ü z e r e y a p ı l ı r ‘s a y ’ ! S a y y a p a r k e n s a n k i H a c e r A n a , a z ö n c e b u m e s a f e y i k o ş m u ş , o l a n l a r ı y a ş a m ış , h e y e c a n la n m ış , k o r k m u ş , te s l i m o l m u ş , y a v r u s u n a v e z e m z e m e k a v u ş m u ş h is s i u y a n ıy o r . H a c e r A n a , k o ş tu r m a d a n , y a n i ‘s a y ’d a n d ö n d ü ğ ü n d e , Y ü c e A ll a h ’ ı n ( c . c .) l ü tf u y l a H z . İs m a i l ’i n to p u ğ u n u n k u m la r a d o k u n m a s ıy la , b i r b a ş k a r iv a y e te g ö r e i s e C e b ra il ( a . s .) ’ m k a n a ­ d ın ı k u m la r a v u r m a s ıy l a , y e r d e n f ı ş k ı r a n s u , d e r e g ib i, b e lk i d e ı r m a k g ib i a k m a k ta d ır . H a c e r A n a h e y e c a n la s u y a : “Z e m ! Z e m ! ” y a n i “du r, d u r ! ” d iy e s e s l e n m i ş . S e s l e n m e s e y m i ş b e lk i d e z e m z e m b i r a k a r s u , b i r n e h i r ş e k lin d e a k ıp d u r a c a k m ış ! Say , b u ik i te p e a r a s ın d a , d ö r t g id iş , ü ç g e liş le y a p ıla n b i r ib a ­ d e ttir . H e r tu r a b ir ‘ ş a v t ’ d e n ir. B u y o lu n ik i ta r a f ın d a k i iş a r e tli y e r ­ l e r a r a s ın d a k o ş a r g ib i g id ilir . B u n a ‘h e r v e l e ’ d e n ir . K â b e ’y e g id il­ d iğ i n d e il k ö n c e ta v a f y a p ılır. S o n r a , z e m z e m iç ili r , d a h a s o n r a , ik i r e k â t t a v a f n a m a z ı k ı l ı n d ı k ta n s o n r a , s a y i ç i n b i r k a ç m e r d i­ v e n ç ık ıl a r a k S a f a te p e s i n e u la ş ılır . G e r e k u m r e , g e r e k s e h a c iç in , m i k a t s ı n ır ın d a n ih r a m a g ir ild i k te n s o n r a , s ıra y la b u n la r y a p ılıp , y a n i s a y d a n s o n r a tr a ş o l u n u p , g u s ü l il e ih r a m d a n ç ık ılır . A ra f a t H ac iç in , ih r a m d a n ç ık m a k iç in a y rıc a k u r b a n k e s il m iş o l m a s ı g e r e k ir . Y in e b i r T ü r k a ta s ö z ü : “A r a f a t v a k f e s i n d e n s o n r a s ı; ta ş , b a ş , tı r a ş ” . Y a n i, ş e y ta n ta ş l a m a , k u r b a n k e s m e , tr a ş o lm a !.. K u rb a n b a y r a m ın ın a r e f e g ü n ü n d e , b ü tü n h a c ı a d a y la r ı b u la ­ b ild i k le r i b ü tü n v a s ı ta l a r l a A r a f a t’a y ö n e l ir l e r . H a c ıl a r ın k a la c a k ­ la r ı ç a d ır la r ö n c e d e n b e ll id ir . B u ç a d ır la r ın ö n c e p h e l e r i a ç ık , a l t­ la r ın d a h a lı , k il im v e b e n z e r i s e r g ile r v a rd ır. B e l li k ıs ım la r d a iz d i­ h a m a y o l a ç m a y a c a k s a y ıd a tu v a l e tl e r v e a b d e s t a lm a y e r l e r i d e m e v c u ttu r . A r a f a t’ t a b i r a z d ik k a t e d in c e , T ü r k iy e ’d e a lış tığ ım ız ‘k ı b l e n i n , g ü n e y d e n k u z e y e d ö n d ü ğ ü n ü f a r k e d e r s in iz . K a b e ’n in ç e v r e s in d e i s e t e k y ö n K â b e - i M u a z z a m a ’d ır. A r a f a t’ ı n b ü y ü k b i r b ö lü m ü , D i y a n e t İş le r i B a ş k a n lığ ım ız c a ta k d ir e ş a y a n b i r g a y re t v e b a ş a r ıy la a ğ a ç la n d ır ılm ış tır . M e k k e ’d e , b i r b itk iy i y e ş il v e c a n lı tu tm a k , ö y l e k o l a y b i r iş d e ğ ild ir. B u ağ a ç ­ l a r ı n h e r b i r i n i n a l tı n d a , b i r m u s l u k m e v c u t o lu p , a y r ıc a b e ll i z a m a n l a r d a k u r u m a s ı n l a r d iy e y u k a r ı d a n , te p e d e n d e a ğ a ç la r y a ğ m u r la m a u s u lü y l e s u la n m a k ta d ır . Ç a d ırla r b u a ğ a ç la r ın a ltla ­ r ı n d a o lu p , z e m i n ta m a m e n k u m la r la k a p lıd ır . S a b a h o l d u k ta n s o n r a , ö ğ le n a m a z ın d a n s o n r a d u r a c a ğ ım ız ‘v a k f e ’y i b e k le m e y e b a ş la d ık . B ö y le c e h a c c m e n ö n e m l i v e h e y e ­ c a n lı r ü k ü n le r in d e n b i r i n i i f a e tm i ş o la c a ğ ız . B iz im v a k f e g ü n ü ­ m ü z C u m a y a d e n k g e l m i ş ti . B u y ü z d e n b i z “ h ac c - ı e k b e r ” y a p ­ m ış o l a c a k tık . A r a f a t’a in ti k a l d e n v a k f e y e , h a tt â a y n l a n a k a d a r b u r a d a h a c ıl a r ı n y ü k s e k s e s li v e c e z b e li z ik i r v e s a l â t, s e l â m l a n e k s ik o lm a d ı. Ö ğ le e z a n ın d a n s o n r a , n a m a z ı m ü te a k ip v a k f e b a ş ­ la d ı. H e r k e s a y a k ta , b a ş l a r a ç ık , a l t t a k u m , ü s t te g ü n e ş , h e r ta r a f ­ t a n d u a , y a k a r ış s e s le r i, g ö z l e r y a ş l a r la d o lu , y a n i m a h ş e r ! H e r­ k e s d u a s ın ı e t t i , d e r d in i d ö k tü . A k ş a m g id i lm e s i g e r e k e n , M ü z d e lif e y o lc u lu ğ u n u b e k le m e y e b a ş la d ık .16 B u r a d a n 5 k m ’y e y a k ın m e s a f e d e o la n M ü z d e li f e ’y e a k ş a m v a k tin d e n e p e y s o n r a g ittik . İn tik a l o to b ü s le rl e o ld u . M ü z d e li f e ’d e a k ş a m v e y a ts ı n a m a z l a r ı n ı c e m - i te h i r il e v e te k e z a n , t e k k a m e t il e k ıld ık ta n s o n r a , b u ra d a d a h a c c ın r ü k ü n le r in d e n o la n ‘ v a k f e y e d u r d u k . B u r a d a n , e n e r k e n g e c e y a r ı s ı n d a n s o n r a a y r ılm a m ız g e r e k iy o r d u . B iz , ö y l e b i r y ü rü y ü ş v e m a h ş e r te lâ ş m d a y d ık k i, z a m a n ın f a r k ı n d a d e ğ ild ik . E m ir k o m u ta , k a f i l e b a ş k a m n d a y d ı. S o n r a ş e y ta n ı ta ş l a m a k ü z e r e to p la d ığ ım ız 7 0 a d e t ta ş l a r ı m ı z ı ö n c e d e n h a z ır la d ığ ım ız to r b a l a r ı m ız a y e r l e ş ti r e r e k , b u r a d a n a ltı k m . g ib i b i r m e s a f e d e b u l u n a n M i n a ’y a d o ğ ru y ü r ü y ü ş e ç ık tık . M i n a ’d a k i ç a d ır la r ım ız ı g ü ç lü k le b u ld u k . Ö y le y o r g u n d u k k i, u y u ­ d u ğ u m u z d a b a ş ım ız y a s tığ a s a n k i d e ğ m e m i ş ti! B iz i m b u l u n d u ­ ğ u m u z a la n d a â d e ta b i r ç a d ır d e n iz i v a rd ı. A r a la r ın d a n ik i i n s a ­ n ın y a n y a n a g e ç e m e d iğ i b i n le r c e ç a d ır ! B i r k a ç y ıl ö n c e , b u r a d a p a tla y a n b i r tü p te n d o l a y ı ç ık a n y a n g ın d a , ç o k s a y ıd a h a c ı h a y a ­ t ı n ı k a y b e tm i ş ti . Ş i m d i b u r a l a r d a y e m e k y a p m a k y a s a k l a n m ış tı . Z a te n A r a f a t’a ç ı k tı k ta n s o n r a b ü tü n ö ğ ü n le rd e k u m a n y a la r d a ğ ı­ tıl ıy o r , z e m z e m b i d o n l a r ı b iz i ta k ip e d iy o rd u . S a b a h ta n s o n r a , h a c c ı n e n z o r l u k ı s m ı m b e k l e m e y e b a ş la d ık . B u n d a n s o n r a s ı, ş e y ta n ta ş la m a k ! A n c a k , ş e y ta n ta ş l a m a b ö lg e s in d e [ = C e m a ra t] ik in d i v a k ti n e k a d a r iz d i h a m d e v a m e d e c e ğ in d e n , b i z i m k a f il e , a k ş a m ü z e ri y ü rü y ü ş e g e ç e c e k ti . 2 4 0 k iş il ik k a f il e m iz d e , b i r a m b u ­ 16 A y n c a h k . “ B u v a k a d a n b i r k a ç z a r r a n s o n r a L o k m a n , h a c c a g i tti . A r a f a t’a ç ık ıp k ıb le y e d o ğ ru d ö n d ü k le ri e s n a d a L o k m a n , m ü ri tle ri n e d e d i k i: ‘Y a ra n ­ la r! B u g ü n a r e f e g ü n ü d ü r. Şim d i b iz im ille rd e y e m e k l e r p i ş i r i l ir !' B u s ö z , A lla h ’ ın k u d re tiy le , B e k ta ş ’a m a l û m o ld u . T a m b u s ır a d a Ş e y h ’ in e v in d e d e y e m e k le r p iş ir il iy o rd u . B e k ta ş , h e m e n b i r te p s i y e m e ğ i a ld ığ ı g ib i o a n d a L o k m a n a s u n u v e rd i. O d a , N iş a b u r ’a d ö n d ü k le ri z a m a n ç o c u ğ u n b u k e r a ­ m e ti n i h e r k e s e s ö y le d i v e H A C I lâ k a b ın ı v e rd i.” ( M . Fu a d K ö p rü lü , T ü rk E debiy at ın da İlk M u t as av v ıflar, D iy a n e t İş le ri B a ş k a n lığ ı y a y ., A n k a r a 1 9 8 4 , s. 5 0 ). l a n s ı n ta ş ıy a c a ğ ın d a n ç o k s a y ıd a , y a ş lı v e h a s ta v a rd ı. B u n l a r ın d u r u m u iy ic e o l a n l a r ı, h a r e k e t s a a ti n d e n e p e y ö n c e ş e y ta n t a ş ­ la m a g ö r e v in i y e r l e r i n e y a p m a k ü z e re , k a f il e d e k i d in g ö r e v lil e r i­ m iz ta r a f ın d a n ‘v e k â l e tl e r i ’ a lı n a r a k , a m b u la n s l a o te l e g ö n d e r i l­ d ile r. B iz im k a f il e y e ta h s i s e d ile n b u t e k a m b u la n s , b i z y o la ç ık ­ tığ ım ız d a d ö n ü ş y a p a m a d ığ ı iç i n , b iz k a f i l e n i n e n z a y ı f h a s ta l a ­ rı y la y ü rü y ü ş e k o y u ld u k . B u e jn a d a , r a h a ts ı z o l a n y a ş l ıl a r ın , h e i' a d ım d a k il o la rc a a ğ ır la ş a n m ü te v a z ı ç a n ta v e e ş y a la r ın a a tıl a n e n k ü ç ü k e l, y a p ıla n y a rd ım , k e n d il e r in i s ı r t t a ta ş ım ış k a d a r m a k b u le g e ç iy o r d u . M i n a ’d a n ‘c e m a r a t’a y ü r ü y ü ş ü m ü z , 4 - 5 k m . k a d a r d ı. A r a f a t’a ç ı k ış ta n b i r k a ç g ü n ö n c e y a p tı ğ ım ı z ta n ı m a g e z i­ s in d e , A r a f a t’t a n ‘ C e m a r a t’a , y a n i te m s i l i ş e y ta n l a r ı n b u lu n d u ğ u y e re k a d a r k i 1 5 k m ’ li k m e s a f e d e k i m s e c ik l e r y o k tu . Şim d i is e , y e r y e r tü n e l le r d e n g e ç ile r e k k a te d il e n , g id iş g e liş li b i r o to b a n d u r u ­ m u n d a k i y o lu n ç e v re s in d e , ç a d ır la r d a v e y a a ç ı k ta , a y a k ta , o tu ­ ra n , u y k u d a , b i r ç o ğ u s a n k i k a z a y a p m ış b i r k a m y o n u n k a s a s ın ­ d a n s a v ru lm u ş g ib i d a ğ ın ık v e p e r iş a n b in le r c e i n s a n v a rd ı. H â s ılı, m a h ş e r i g e ri d e b ır a k ıy o r d u k . E s a s e n b u s e f i l g ö r ü n ü ş lü in s a n l a r , b u r a l a r a k im b il ir n e g ü ç lü k le re k a tl a n a r a k , h a n g i im k â n l a r ı z o r ­ la y a r a k g e lm iş le rd i! Y a ln ız c a h a c c ı g a y e e d i n e r e k y o la ç ık a n b u M ü s lü m a n la r ın , b u r a y a u l a ş tı k ta n s o n r a n e r e d e y a tıp k a lk tık la r ı, n e y iy ip iç ti k l e r i , n a s ı l y a ş a d ık l a r ı o n l a r ı f a z l a m e ş g u l e tm e m e k ­ te y d i. K a r ş ıla ş a n la r ın a n la ttık l a r ın a g ö re , k im i, d ö r t ü lk e d e n g e ç e ­ r e k , y a y a , a y a k k a b ı n i y e ti n e s a h ip o l d u k la r ı te r l i k l e r i n i y a ln ız c a d ik e n l i y o lla r d a g iy e b ilm iş , b a s ı l a b i l e c e k y o l la r d a y a y a y ü rü y e ­ r e k , 4 4 g ü n d e M e k k e ’y e u la ş a b il m iş im a n ¿ a h ib i M ü s lü m a n la rd ı! B i r d e h a c c a y a y a g e l e n Ç e ç e n le r i n h ik â y e s i v a r İd , e n a z T ü rk i s ta n l ıl a r ın k i k a d a r ç a r p ıc ı! E s a d C o ş a n m e r h u m u n n a k l e tti ğ i n e g ö r e , Ç e ç e n le r b ü tü n h a c y o lu n u y a y a o l a r a k k a te d ip M e k k e ’y e y a k la ş m ış la r . D u ru m u ö ğ r e n e n b i r z e n g in b u n l a r ı e v in d e m i s a f i r e tm i ş , y e m e k v e r m iş , ik r a m d a b u l u n m u ş . S o n r a d a , ‘y o lu n b u n ­ d a n s o n r a s ın ı s i z e ta h s i s e d e c e ğ im a r a ç la r l a g i ts e n i z ’ d iy e te k l i f te b u lu n m u ş . Ç e ç e n le r, ‘b iz , b u n d a n s o n r a s ın ı d a y ü r ü y e r e k g id e c e ­ ğ iz , s a ğ o l u n ’ d iy e re k y o l l a r ı n a d e v a m e tm iş le r . İ ş t e y u k a r ıd a p e r i ş a n l ı ğ ı n ı a n l a tı p d u r d u ğ u m k a l a b a l ı ğ ı n ç o ğ u n u n g e liş h ik â y e s i, y a k la ş ık b u n l a r o lu n c a , b u r a d a k i h â l le ri n i, s e f i ll ik le ta v s i f e tm e l e r i m ü m k ü n m ü ? H a c c a g id ip A ra p l a r a b o ş y e r e p a r a b ır a k tı ğ ı m ız ı s ö y le y e n ­ le r e b u a ş k , ş e v k n a s ı l a n l a tı l ı r ? B iz , a s k e r i b i r d ü z e n e y a k ı n s ı k ı l ı k ta , d ö r d e r li k o l la y ü r ü ­ y ü ş ü m ü z e d e v a m e t t i k . E s a s e n h a c , a s k e r m i l l e t’ o l a n T ü r k iy e li M ü s lü m a n la r iç i n ,’s ık ı b i r a s k e r lik ’ , h e m d e b a ş ta n s o n a ‘ t a tb i k a t’ o l m a k ü z e r e y a p ıla n b i r a s k e r l i k o l a r a k d a t a r i f e d ile b il ir . B u y ü z ­ d e n h a c c a , ö m r ü n ‘t a h m i n e n ’ s o n y ıll a r ın d a , a r t ı k g ü n a h iş le m e ş a n s ı n ı n a z a ld ığ ı, b e lk i k a lm a d ığ ı y a ş la r d a d e ğ il, a s k e r liğ in ‘t a t ­ b i k a t’ k ı s m ı n ı y a p a c a k k a d a r z in d e v e g e n ç y a ş la r d a g id ilm e lid ir . C e m a r a t’a y a k l a ş tık ç a e n d i ş e m i z a r tıy o r d u . N e y s e k i y o ğ u n lu k a z a lm ış , iz d ih a m k a l m a m ı ş tı . A r a f a t, n a s ıl “ m a h ş e r ” b e n z e tm e s i n i h a k e d iy o r is e , C e m a ra t d a ta m o l a r a k ‘s ı r a t ’ b e n z e tm e s i n i h a k e tm e k te d ir . B e l li b i r m e s a f e d e y o lu m u z , a l tl ı v e ü s tlü b ir o to b a n a d ö n ü ş tü . B iz ş e y ta n ı ü s t y o ld a n g id e r e k ta ş l a y a c a k tı k . B u n o k ta d a n s o n r a , g ru p e n g e n ç le r in d e n b i r i n i n , e n ö n d e ta ş ıd ığ ı f l â m a m ı z ı ta k ip e d e c e k ti . G a lib a k a y b o lm a i h ti m a l i n i h iç h e s a b a k a tm a m ı ş tı k k i, b i r b u l u ş m a y e r i b e li r le m e d ik . C e m a r a t’ t a v a r m ıy d ı b ile m iy o r u m a m a g e r e k M e d in e , g e r e k s e M e k k e ’d e D i y a n e t’ in p e k ç o k n o k ta d a 'k a y ıp b ü r o l a r ı’ .v e ö z e l k ıy a f e tl i g ö r e v lil e r i y ir m i d ö r t s a a t h i z m e t h â li n d e y d il e r. E n k ö tü i h ti m â l l e , e ğ e r b o y u n la r d a a s ılı d u r u y o rs a i ç i n d e k a f il e s i , k a n g r u b u , b e l i r l i h a s ta l ı k l a r ı d â h il k a y ıp h a li n d e g ru b u b u la c a k k a d a r b i lg i n in y e r a ld ığ ı b i r ‘k ü n y e ’, k o ly e ş e k li n d e h e r k e s te v a rd ı.17 Ş e y ta n ta ş l a m a n ı n b i r i n c i g ü n ü o ld u ğ u iç i n , b iz y e d i ta ş l a ‘b ü y ü k ş e y ta n ’ı ta ş la y a c a k tık . G i tti k ç e a r ta n b i r h e y e c a n la y a k ­ l a ş tı k . O to b a n ı n o r ta s ı n d a e n f a z l a b e ş m e tr e ç a p lı b i r d e l iğ in iç i n d e n , tu ğ l a d a n b ir a z k ü ç ü k ta ş l a r l a , ö z e n s iz ö r ü lm ü ş b i r k u le y ü k s e liy o r d u . B iz , ş e y ta n ı h e d e f a ıa r a k , b ü tü n k ö tü a lış k a n l ık ­ l a r ım ız ı, k ib r im iz i, n a m a z s ız lığ ım ız ı, g e ç m i ş te k i v e g e l e c e k te k i b ü tü n g ü n a h l a r ım ız ı h â s ılı , b a ş e tm e k te z o r lu k ç e k tiğ im iz v e b iz i g ü n a h a g ö tü r m ü ş v e g ö tü r e c e k h e r ş e y i ta ş la d ık ! V e k il o l a n l a r b u iş i v e k â le te n d e y a p tıla r . F lâ m a m ız ı ta k ip e d e r e k , s e l â m e t b ir y e r d e to p l a n d ık . 4 6 y a ş ın d a y d ım v e e n g e n ç le r d e n sa y ılıy o rd u m . B u y ü z d e n , b i r m ü d d e t f l â m a m ı z ı b e n ta ş ı d ım . H e r k e s k a b a c a e tr a f ı n a b a k tı . Z a y ia t o l m a d ığ ın a k a n a a t g e ti r i n c e , o te l le r e g it­ m e k ü z e re d u r a k la r ın o l d u ğ u y e r e g i tti k . A n c a k d u r a k , i z d i h a m ­ d a n d o la y ı, s a n k i a n a b a b a g ü n ü y d ü . H e r k e s , b a ş ı n ı n ç a r e s i n e b a k m a k z o r u n d a y d ı. B u a ra d a , A r a f a t’ ta n k u z e y e d o ğ ru , y u k a r ıd a ta s v ir e ç a l ı ş tı ­ ğ ım p e r i ş a n k a la b a lı k , e n k e s i f h â ld e b u r a d a d a d e v a m e d iy o rd u . B iz , b i r g r u p , t a r i f ü z e r e g i tti ğ i m i z b i r m a h â ld e n , k ir a la d ığ ım ız b i r d o lm u ş la , s a l im e n o te l i m i z e k a v u ş tu k . K a p ıd a k u r b a n la r ım ı­ z ın k e s il d iğ i il â n ı v a rd ı. B u tr a ş o l u p ih r a m d a n ç ık a b ile c e ğ im iz a n la m ın a g e liy o rd u : ‘‘ T a ş , b a ş , tı r a ş ! ..” 17 X II. y ü z y ı'd a y a ş a n a n b e n z e r b ; r o la y ı a k ta r m a k is tiy o ru z : “ Ç a d ır k a m p ır d a k i y e r in i m e c b u r iy e tte n d o la y ı iş a r e t b ır a k m a d a n te r k e d e n b iri , y o lu n u k a y b e d e r v e y o rg u n lu k ta n b îta p d ü ş e n e k a d a r, o ray a b u ray a k o ş tu ru p d u ru r. S o n u n d a E m ir ’ i n ç a d ır ın a g id ip d u r u m u n u a n la tm a y a m e c b u r k a lır. E m ir te llâ lla r ın d a n b iri n e , a d a m ı b i r d e v e y e b in d ir ip k a m p ın iç in d e d o la ş tırm a ­ s ın ı s ö y le r. B u a ra d a d a k a y b o la n ş a h s ı n , d e v e c is in in v e g e ld iğ i m e m le k e ­ ti n is im le ri ilâ n e d ilir. B u l u n a m a z s a , a d a m y o l a r k a d a ş la rın ı b i r d a h a g ö re ­ m e z , o la y ü m its iz b i r v a k ’a o la r a k k a p a n ır." ( Ib n Z ü b e y r’d e n n a k il. M ic h a e la M ih r ib a n Ö z e ls e l, K alb e Y olculuk, İs ta n b u l 2 0 0 3 , s . 1 3 7 .) B iz , b a y r a m ın b i r i n c i g ü n ü , h a c c ı n e n z o r s a y ıla n m e n a s i k le r in d e n ‘ş e y ta n t a ş l a m a y ı h a k k ıy la y e r i n e g e tir m e te lâ ş v e e n d iş e ­ s i n d e o ld u ğ u m u z iç i n , b a y r a m ı f a r k e d e m e d ik . H e r k e s b i r b i r i n i n h a c ıl ığ ın ı te b r i k e tti . A y n ı ş e k il d e , k u r b a n k e s m e il e d e il g im iz , D ü n y a B a n k a s ı n a 3 5 0 riy a l k u r b a n b e d e l i ö d e y ip m a k b u z u n u a lm a k ta n ib a r e tti . K a f il e d e n a y r ıla r a k , k u r b a n lık h a y v a n v e k e s e ­ c e k u y g u n y e r b u l u p , k u r b a n k e s ip , a y n ı g ü n ş e y ta n d a ta ş la y a b il ­ m e k , b i r h a c ı a d a y ı iç in , g ü n ü m ü z ş a r tl a r ın d a â d e ta im k â n s ı z d ır.18 E v liy a Ç e l e b i n i n z a m a n ın a d ö n e r s e k , o z a m a n ın is e ş ö y le a n la tıld ığ ın ı g ö r ü r ü z : “A r a p la r b u r ay a ko y u n lar ım g e t i r m e z l e r s e u y u z o lu r. B u r ay a b e ş k e r e y ü z b in h ac ı g e lir . H e r h a c ı b ir k u r b a n k e s s e , b u k a d a r ku r b an kes ilir . H e r k e s k u r b an lar ın ı ç a d ır ö n ü n e b ır akır . T aif, H ic az , M e k k e f u k a r a la r ı b u n lar ı y ü z ü p , e t in i k a y a l a r a ko y ar , g ü n e ş in ş id d e t in d e n ik i s a a t t e p iş e r , alıp e v in e g ö t ü r ü r .’’ ( S e y a h a t n a m e , c . IX - X , s . 161). T a ş l a m a n ın i k i n c i g ü n ü , y in e b i r ik i n d i ü z e r i k ir a la n a n b i r T ü r k s ü r ü c ü n ü n o to b ü s ü il e C e m a r a t’a d o ğ r u y o la ç ı k tı k . A m a n e ç ık ış ! Y a k la ş ık 15 k m . m e s a f e d e k i ta ş l a m a y o lu n u a n c a k s e k iz s a a tte a la b il d ik ! B u s ü r e d e k i e n g ü z e l ş e y , k a f i l e b a ş k a n ım ı z m g e r ç e k te n h a k k ı n ı v e r e r e k s ö y le d iğ i, H ü s e y n î İl â h i id i: 18 “ e l B e y h a k î v e D iy a rı b e k rî ’n i n v e r d iğ i b ilg ile re g ö r e , o s ır a d a R e s u l u l la h 'm e li a ltın d a 1 0 0 k a d a r d e v e b u lu n u y o rd u v e b u n la r d a n 6 3 d e v e y i b iz z a t k e n d i e lle ri y l e b o ğ a z la y a r a k k u rb a n e t t i v e k a la n ı ile m e ş g u l o lm a k ü z e re H z A li ( r.a .) ’ı m e m u r e tti. Y i n e k a y n a k la rın v e rd iğ i b ilg ile re g ö re , H z . M u h a m m e d ( s .a .v .) E f e n d im iz a y m g ü n 6 3 k ö le y i d e a z a t e tm i ş b u l u n u y o rla r d ı k i b u k a y n a k la r: ' Ö m r ü n ü n h e r b i r s e n e s i i ç i n b i r d e v e v e b i r k ö l e ’ d e m e k te d ir ­ le r . M ü s lim v e E b u D a v u d ile d iğ e r b i r ç o k k ıy m e tl i k a y n a k e s e r d e , h e r k e ­ s in g ö z le ri ö n ü n d e ş u m u c iz e d e c e r e y a n e tm i ş ti : B u k u r b a n lık d e v e le r, a z s o n r a b a ş la r ı n a g e le c e k ş e y i ta m a m e n h i s s e tm i ş v a z iy e tte , ilk o la ra k k e n ­ d is in i k u r b a n e tm e s in i s a ğ la m a k iç in R e s u lu lla h ’ m ü z e r in e d o ğ r u a c e le v e te lâ ş l a ü ş ü ş m e k is tiy o rl a rd ı. ( M u h a m m e d H a m id u lla h , İs lâm P ey g am beri, c . I, s . 2 7 7 ) . " Şu b e n im d iv an e g ö n lü m Y in e h u b d an h u b a d ü ş t ü ” B u r a d a ö y l e b i r m a n e v î h a v a v a r d ır k i, b u s e k iz s a a t s i z e 8 0 d a k ik a k a d a r b il e z o r g e lm e z ! B u s e f e r ‘k ü ç ü k ’, ‘o r t a ’ v e ‘b ü y ü k ’ ş e y ta n l a r ı ta ş la d ık . B u g ü n h a s ta v e y a ş l ıl a r ın y e r i n e v e k il le r t a ş ­ la d ığ ı i ç i n , h e r ş e y d a h a k o la y o ld u . Ü ç ü n c ü g ü n ü , M ı s ı r l ı s ü r ü c ü l e r i n l i d e r li ğ in d e h e r ş e y i b i r s a a te y a k ın b i r z a m a n d a b itir d ik . Y e n id e n U m re A r tık d önüş h a z ır lık la r ı b a ş lıy o rd u . H acı o lm u ş tu k . M e k k e ’d e k i b i r i , b i r b e le d i y e o to b ü s ü n e b ile b in ip u la ş a b il e c e ğ i, ş e h r i n d ış ın a d o ğ ru , b a tı d a b u l u n a n H z . A iş e C a m i i n e g i d e re k o r a d a n i h r a m a g irip , n i y e t e d ip , b i r k e z d a h a u m r e y a p a b il ir . B iz d e b ö y le b i r u m r e y a p tık . H z . A iş e C a m ii ç o k ta tl ı , a h ş a p a ğ ır lı k lı , g ü z e l b i r c a m i. İh r a m l ı o l a r a k g i tti ğ i m i z b u c a m id e k ıld ığ ım ız i k in d i n a m a z ın d a n s o n r a , g ru p h â li n d e M e s c id - i H a r a m a g i tti k . T a v a f , n a m a z , s a y v e t r a ş t a n s o n r a g u s ü l e d e r e k i h r a m d a n ç ık ­ tı k . T ı r a ş iç i n h e r z a m a n s a ç b u l m a k d a ö y l e k o la y iş d e ğ ild i. B u y ü z d e n h e r ih r a m d a n ç ı k ı ş ta b e ll i b i r m i k ta r s a ç k e s tir iy o r d u k . H a c d a g ö r ü le n o lu m s u z lu k la r ın a n la tılm a s ı k o n u s u n d a i h t i ­ y a tlı d a v r a n ıl m a k d ır a m a h a c ıl a r ı n h a y â l k ır ık lığ ı y a ş a m a m a l a r ı i ç i n d e b a z ı ş e y le r i b i l m e l e r i g e r e k m e z m i ? 19 19 " Z a m a n ım ız d a k a d ın ta i f e s i n i n K a b e ’s i d o ğ u p b ü y ü d ü ğ ü k a p ıs ın ın e ş iğ i­ n i n iç y ü z ü d ü r. D ış a r ı ç ık m a y a . Ç ü n k ü b u K â b e y o lu n a ç ı k a n la r, k a d ın la ­ r ın n e l e r ç e k tiğ in i b ili r le r . M e s e lâ K o n a k ç ı A li P a ş a s e n e s i n d e R e ş it o ğ lu a d lı A ra p la r, h a c ıl a r ı v u r u p , n ic e e h l- i ır z k a d ın la r ı, c a riy e le ri, ü r y a n e d ip , g ö tü rü p i n c ite r e k o n a z lı h a tu n l a r a h i z m e t e ttir d ile r . N ic e s i ö ld ü , n ic e s i p a ra v e rip k u rtu ld u . N ic e s i o ra d a k a l ıp e v lâ t s a h ib i o ld u la r. F a k ir in b u ta s ­ v ir i f a r z a a y k ır ıd ır a m a y ü re ğ i m y a n ık tır ...” ( S e y ah at n am e , c . IX - X , s . 1 6 5 ) . “ B a z ı to p ra k la r v a rd ır d e d i d e d e m : A y ağ ın ı b i r k e z b a s tı k ta n s o n ra m ü p te lâs ı o lu r; a r t ı k h e r â n o r a y ı ö z le r , h e r f ı r s a t t a o to p r a k la r a g e ri d ö n m e k i s te r ­ s in ." ( C e m R e n , D e rg âh, S . 2 0 7 , s . 7 ) R Ü Y A M I U M R E M İ? 2 2 M a r t 2 0 0 4 , a n a m ın d u a la r ı t e k r a r y e r i n i b u lu y o r v e 1 6 k i ş i n i n i ş ti r a k e tti ğ i u m r e y o lc u lu ğ u m u z b a ş lı y o r . B u k e s in li k le b i r r ü y a o l m a lı. F a k a t y a z d ığ ım b u iz i n d il e k ç e s i , b iz i Y e ş il k ö y H a v a l i m a n ı n a g ö tü r e c e k . İ z m i r u ç a ğ ı n ı n v a k ti n d e k a l k m a s ı, M a r m a r a ’ n ın b u in a n ılm a z m a v iliğ i g e c e y a n s ı n a y a k m in d iğ im iz M e d i n e n a v a a l a n m d a k i b u t a t l ı ç ö l r ü z g â n , M e s c id - i N e b e v i n i n b u s ü k û n e ti , H z P e y g a m b e r ’i n m e z a r ı n ı ç e v re le y e n d u v a rl a n e lle ­ r im le o k ş a y a b ilm e m , M e s c id - i N e b e v i b a h ç e s in d e k i ş u b iz im B e y a z ıd M e y d a n ı n ı n g ü v e r c in le r i, K u b a M e s c i d i n d e k i b u k û f i y a z ıla ­ r ı n g ü z e lliğ i , M e d i n e İ s t a s y o n u n u n c e n n e t te n b i r b a h ç e y e d ö n ­ m ü ş o l m a s ı, g e c e le y in C id d e ’ n i n u ç a k ta n m u h te ş e m g ö r ü n ü ş ü , K â b e n i n e tr a f ın d a k i b u te n h a l ık , d ile d iğ im z a m a n K â b e ’n in ö r tü ­ s ü n e y ü z s ü r ü ş ü m v e H a c e ru 1 - E s v e d ’e b u k a d a r y a k la ş a b ilm e k , d o k u n u p ö p e b i lm e k h e p s i r ü y a o l a b ili r d i. A m a d il e k ç e g e r ç e k ti . Y e ş ilk ö y ’d e k a l k ış a b i r s a a t k a l a a n c a k v i z e l e r i m i z i n ta m a m l a ­ n a b i l m e s i , b iz i M e d i n e ’y e g ö tü r e c e k u ç a ğ ın ‘te k n i k â n z a ’ s e b e ­ b iy le b i r s a a t b e k le y e c e ğ in i n a n o n s e d i lm e s i , a r k a s ın d a n Su u d î b i r b a k a n ı n ı n y e ti ş e b i l m e s i i ç i n , b e k l e m e n i n ü ç s a a te ç ık m a s ı, K â b e ’n i n ö r tü s ü n e , y ü z s ü r e n v e k a p ıs ın d a b e l k i s a a tl e r c e a s ılı d u r a n v e g ö z y a ş la n d ö k e n o z e n c i k a r d e ş i m i z i n h ıç k ı n k l a r ı g e r ­ ç e k ti . B u r a d a b u l u n m a m b i r r ü y a o l s a y d ı K â b e ’y i s a ğ y a n m a a lıp y ü r ü y e n le r in ta v a f a te r s b u y ü r ü y ü ş l e r in i v e b u r a d a y ü rü y ü ş l e r in K â b e ’y i s o la a la r a k y a p ı l m a m a s ı n ı n g a r ip li ğ in i d e ğ e r le n d ir m e m , f a r k e tm e m g e r ç e k ti . B u n l a r n e k a d a r g e r ç e k s e , b a n a v e r il e n v e d u a e d i le c e k l e r in l i s te s i n i n b u lu n d u ğ u b u k â ğ ıd a A ltın o lu k k a r ş ı­ s ı n d a 2 6 N is a n g ü n ü s a a t 1 3 .1 5 ’ te b u s a tı r l a r ı n y a z ı lm a s ı g e r ç e k ti . F a k a t f e c r d e n ö n c e , ç ö l s e s s iz l iğ i n d e s e h e r y e l in in g e tir d iğ i b u K â b e k o k u s u n a s ı l h a k i k a t o l a b i lir ? V e a y n ı s e r i n l i k v e k o k u ­ l a r iç i n d e H a c e r ü ’ l- E s v e d e d o k u n a n e l, k o n a n b u s e ? A ltın o lu k k a r ş ıs ı n d a k i m e r d i v e n l e r d e n K â b e ’y e D a v u d i e z a n l a r e ş li ğ in d e b a k a b i lm e k , rü y a d e ğ ils e n e ? H e r n e k a d a r h e r ş e y r ü y a g ib i o l s a d a , u m r e y a p a r k e n h a c ­ d a k i h e y e c a n ı, m e ta f iz i k g e ri li m i, ib a d e t a ş k ın ı, g ü n a h la rd a n k u r­ tu lu ş ü m i t v e h e y e c a n ın ın d o ğ u rd u ğ u s a a d e te , a n c a k y a k l a ş ıla b ilin iy o r ! S a n k i b i r g a z a d a n s o n r a , s a v a ş a l a n ı n ın y e n id e n g e z ilm e s i, y ıll a r d a n s o n r a te k r a r s ı la - y ı r a h im y a p m a k g ib i b i r ş e y u m r e ! B u f a r k ı , A r a f a t’ta n C e m a r a t’a o m a h ş e r i k a la b a lı ğ ı, g e r ili m i v e a k s i y o n u y a ş a m a d a n a n la m a k m ü m k ü n o l a m a z . V E D A L A R V E A Ğ IT L A R B u b ö lü m d e , “ c u v ar ay a v e r ip s a v u r m a k ” y e r i n e “ t ü r kü ç a ğ ır t ­ m ay ı” te r c i h e d e n , K a z a n ’d a n G ü n e y A f r ik a ’y a s e y a h a tle r le “ s e f a ­ h a t” s ü re n d e rl e m e c in in , “s e f a l e tin i” n i d e o k u rk e n ; a il e s i n d e n b a z ı­ la r ı n ı n v e k e n d i s i n i n y a k tığ ı a ğ ı tl a r ı v e b u a ğ ı tl a r ı n h ik â y e le r i n i b u l a c a k s ın ız . E ğ e r b ö lü m ü s o n u n a k a d a r o k u m a y a d a y a n a b ili r ­ s e n i z , b a z ı T ü r k f i l m l e r i n e b a ş l a r k e n a l m a n te d b i r i a ls a n ız , y a n ı­ n ız d a b i r m e n d i l b u l u n d u r s a n ız , iy i o lu r. A n a m ın k ö y ü C e y h a n n e h r i n i n k a r ş ı y a k a s ın d a , o v a n ın b i t ­ ti ğ i y e r l e r d e , a l f a b e l e r i m i z d e k i m u tl u , m a s a l la r d a n k o p u p g e l­ m i ş i ç i n d e a l a b a l ı k l a r k a y n a ş a n b i r ç a y ın m e n d e r e s l e r , k ü ç ü k a d a c ık la r o l u ş tu r a r a k a k ıp g ittiğ i , k o c a m a n a ğ a ç la r ın d a ll a r ın d a v e d a m la r d a k i y u v a l a r ın d a s a b a h ta n a k ş a m a k a d a r l e y le k l e r i n ‘ ta k t a k ’l a r ı n ı n e k s i k o l m a d ığ ı, h e m e n y a n ı n d a k i k o c a ç ı n a r ı n a l tı n d a a y n ı ş e k il d e a k ıp d u r a n ç e ş m e s iy l e c a m is i , k ö y d e k il e r in , h e m e n h e p s i n i n a k r a b a o lu p , t e k a ile h a v a s ıy la y a ş a y ıp g id e n b i r m asal kö y ü y d ü . A n a D u ası A n a m , d e d e m i n o m a s a l k ö y ü n d e n , b iz im k ö y e g e lin g e lm iş , ç o c u k s u z g e ç e n y e d i y ıld a n s o n r a d o k u z u y a ş a y a n 13 d o ğ u m y a p ­ m ı ş , r o m a ti z m a l ı b a b a m ı n d a y e r i n e o l m a k ü z e r e , h a y a tla b o ğ u ­ ş u p d u r m u ş tu . S o n u n d a s ü rü p g id e n a ğ ıtl a r la r u h h a s ta s ı o l m u ş , k e n d i n d e n g e ç ip y ı l l a r c a a ğ l a m ı ş tı . O n a s ı l y a ş a m a s e v i n c i y d i A ll a h ’ı m ? B ü tü n e lle r i v e tır n a k l a r ıy la h a y a ta c a n h ır a ş s a r ılm ış tı! H e p s i n e y s e d e , p a m u k to p l a m a k ü z e re , b iz im b i r k a ç k iş iy le g e c e n i n y a r ı s ı n d a ü r p e r e r e k g id e b ild iğ im iz b i r y o ld a n , ta n v a k ti ­ n i n ‘g â v u r b e l l i s i z , m ü s lü m a n b e l l i s i z ’ b i r v a k tin d e , " g ü n ı ş ı m ı ş ’ z a n n e d e r e k a t s ı r tın d a a rk a m ız d a n a z ık g e ti r m i ş ti . B u y o lc u lu k ta h e r k ö y l ü n ü n d in le y e r e k b ü y ü d ü ğ ü c i n - p e r i k o r k u v e v e s v e s e ­ le r iy le k o r k m u ş tu . A t s ı r tı n d a o l m a s a b e lk i d e o r a la r d a b i r y e r ­ l e r e y ı ğ ılır k a l ı r m ıy d ı, k im b il ir ? H a s ta lığ ın ın b u k o r k u d a n k a l ­ d ığ ın ı d ü ş ü n ü rd ü . A n a m , d a h a s o n r a k i y ıll a r d a a s tı m o l d u , k a lp h a s t a s ı o ld u , g ö z ü b o z u l d u , s a r a s ı, r u h h a s t a l ı ğ ı y ı l l a r c a s ü r d ü , h e p a ğ la d ı. Sa y ıs ız il â ç k u lla n d ı, iğ n e v u ru ld u . A ra d a n o tu z y ıl g e ç ti. H e p s iy le k a h r a m a n c a b o ğ u ş tu . A n a m ın k o c a m a n a y a k l a r ın a a y a k k a b ı o l m a z , ç o ğ u z a m a n y a lı n a y a k g e z e rd i. A y a k a l tl a r ın d a p a r m a k k a lın lığ ın d a n a s ı r l a r o lu ş u rd u . K ö y ü n ta ş ı to p r a ğ ı, d ik e n le r i b u a y a k l a n ta n ı r d ı . A n a ­ m ı n h a s ta l ı k l a r ı n d a d o k to r a g i tm e k i ç i n b e l k i p a r a b u lu n u r d u , k ö y d e n ş e h r e a r a ç d a b u lu n u rd u . Ş e h r e s a d e c e d o k to r iç i n g id e n a n a m ın a y a k l a n n a a y a k k a b ı b u lu n a m a z d ı! A ğ a b e y im i n k a s a b a ­ d a k i k ö ş k e r l e r e ö l ç ü s ü z , p ro v a s ız d ik tir d iğ i a y a k k a b ıla r a y a ğ ın a u y m a z , a y a k k a b ı m e s e l e s i h a s ta l ı k ta n z o r ç ö z ü lü rd ü . Şu k a d a r y ıld ır , h e r tü r l ü h a s ta l ı k l a b o ğ u ş a n , y a ş a m a s e v i n ­ c i n i a y n ı t a z e l i k l e k o r u y a n K o c a H ay r iy e , 2 0 0 2 y ılı b a ş l a r ı n d a d u y d u k k i, s a n l ı k o l m u ş . H e m d e e n te h l i k e l i s i v e a ğ ı r o l a n c i n ­ s i n d e n . B il e m e d in b i r k a ç a y ö m ü r b iç tile r . H e p im iz ş o k o ld u k . H e r ş e y o l a b ili r d i a m a b u te lâ f f u z u b ile p is h a s ta l ı k ta n ö le m e z d i. H e m e n h a s ta n e y e g ö tü rm ü ş l e r . A m a g ü y a o ğ lu d o k to r o ld u ğ u iç in ö z e l o d a y a a lm ış la r . T e c r i t e tm i ş l e r y a n i. A n la m a z m ı? N e y s e k i te v e k k ü lü s ın ır s ız d ı. Ş i m d i d u a z a m a n ıy d ı. D u a z a m a n ı. A m a n a s ı l d u a ? B iz a n a ­ m ı n b iz e d u a s ın a k a r ş ıl ık v e r e m e z d i k k i! Z a te n k i m s e , k im s e y e ö y le d u a e tm e m i ş ti r . A n a m b i z e d u a e d e r k e n u lu rd u . D u a l a n n ı b i t i r i r k e n b i r e n i k s a f f e ti n d e u lu rd u . Ö y le s a m i m i , ö y le i ç te n ! A n a m ‘k ı t m i r ’ i b i l i r m iy d i , E s h a b - ı K e h f ’ i b i l i r m iy d i? B iz o k u ­ y a n la r , Y u n u s ( a . s .) il e b iz im Y u n u s E m r e ’y i, S ü le y m a n ( a . s .) il e K a n u n î S u lta n Sü le y m a n ’ı y ıll a r s o n r a a y ır d e d e b ild ik . B iz im b il g i­ le r im iz e g ö r e K u r ’an - ı K e r im g e c e b i r c a m iy e in e r d i , c a m id e b u lu ­ n u rd u . N e v a h y i b il i r d ik , n e d e n ü z u lü ! E n a z ın d a n , b iz ç o c u k la r ö y l e y d ik . T a r la d a ç a lış ır k e n b ü tü n g ü n tü r k ü l e r s ö y le y e n H a la o ğ l u İb r a h im a ğ a b e y d e n : “ Y u s u f' u ku y u d an ç ık ar an M e v l a m B iz i d e bu d a r d a k o y a r m ı d e r s in ? ” tü r k ü s ü n ü s ı k s ı k d in le rd ik , a m a b i z i m Y u s u f i le Z ü le y h a b a ş ­ k ay d ı. K u r’a n ’ la ilg im iz y u k a r ıd a b e li r ttiğ im g ib i o ld u ğ u iç i n , n e y in ‘m a s a l’ , n e y i n ‘k ı s s a ’ o ld u ğ u n u b ile m e z d ik ! B iz , a n a m ın b a ş ı n a g e l e n g ib i b i r m u s i b e tl e k a r ş ıl a ş s a y d ık , a n a m ın b ö y le s a m i m i d u a la rı y la , k e s i n l i k l e iy ile ş ir d ik . Z a te n b u d u a l a r s a y e s i n d e , m u s i b e tl e r , b i z e u l a ş a m a z d ı ! B e n K a b e ’d e k i d u a la r ım d a d a h i k e n d im e g ü v e n e m e d iğ i m d e n v e a n a m ın d u a la ­ r ı n ın g ü c ü n ü b il d iğ im d e n “ a n a m ın a ğ z ıy n a n ” d u a e d e rd im . B iz n e k a d a r d u a e d e b il d ik , o n u n h e r z a m a n k i d e v le r d e v i y a ş a m a s e v in c i, te v e k k ü lü , y ı l l a r ın g e r i s in d e k a l a n b a b a s ı n ı n d u a la rı n e k a d a r e tk i l i o ld u b il i n m e z , b i r ta h l i l d e n s o n r a ö ğ r e n d i k k i, K o c a H ay riy e , o s e f i l m ik r o p la r ı d e v le r g ib i y e n m iş ! O h e r z a m a n k i g ib i n e z a f e r i n i n f a r k ın d a y d ı, n e d e b u n u b i r z a f e r k a b u l e d iy o rd u ! D u a İ ç i n U m re H a c c a g id e n le r , te k r a r te k r a r u m r e y e g i tm e k is te r k e n , g i t­ m e y e n b a z ıl a r ı v e y a b i r ta k ım i n s a n l a r d a n iy e b a ş k a h a y ır y a p ıl­ m a z d a il lâ te k r a r e n g i tm e k i s t e n i r d iy e k ı n a r l a r v e y a f i k i r y ü r ü ­ tü r l e r . T a b ii b i r d e " A ra p la r’a p a r a k a p tı r m a k ” e d e b iy a tı v a rd ır. Ç o c u k lu ğ u m u z d a b i r n i n e m i z v a r d ı. A d a k la r ı i ç i n ö y le z o rl u m e k â n la r s e ç e rd i k i e d a s ı k a b il d e ğ il: “ Şö y le o l u r s a . D ü ld ü l D a ğ ın ın b a ş ın d a b i r k u r b a n k e s e r i m ! ” B iz i m D ü ld ü l D a ğ ı n a b ır a k ın k u r ­ b a n ç ık a r m a y ı, d e ğ m e d a ğ c ı b ile tır m a n a m a z ! N in e n in y e te r i n c e c id d iy e a l d ığ ı b i r h o c a d a n a lın a c a k “y e t e r k i k u r b a n ı ke s , y e r i fa r k e t m e z ” f e tv a s ı n a r a ğ m e n z a r z o r i k n a il e k u r b a n g ö re v i i f a e d ilird i! B e n a r t ı k a n a m i ç i n , K â b e ’d e n b e r i d e d u a e d e m e z d im . Y u k a rıd a y ıll a r ö n c e s i n i n y iğ itli ğ in i, b e lk i ç a r e s iz li ğ in i a n l a t­ m a k la b i ti r e m e ğ i m K o c a H a y riy e , ‘h e p a t i t c ’y i b ile y e n m i ş k e n ş im d i b i r b a ş k a d e rd in p e n ç e s in d e h e r g ü n b ir a z d a h a e r i m e k te k i y ü re k d a y a n ır g ib i d e ğ il! Ş im d ili k te m e l ih ti y a ç l a r ın ı g ö r e b i liy o r a m a d a h a k a ç g ü n ? Y u k a r ıd a a n a m ın b iz e d u a s ın a , b i z i m n e d e n a y n ı s a m i m i y e tle c e v a p v e r e m e y e c e ğ im iz i a n la tm a y a ç a lış m ış tım . D u a n ın ş e k li b ir y a n a , d u a e d e n a n a is e , o n u n l a b u h u s u s ta y a r ış ıla m a z ! F a k a t b ir a z b iz im n i n e n i n a d a ğ ı g ib i o ld u a m a b e n d e a n a m a d u a iç i n K â b e , s o n r a M e s c id - i N e b e v i y e g i tm e l iy d im ! T a b ii b a ş k a d u a la rı m d a v a rd ı. Siz s a d e c e b u n u n iç in y o la ç ık a r s ın ız a m a b u z iy a r e tin iz m ü b a ­ re k R a m a z a n g ü n l e r i n e r a s tla y a b ili r . Ş a n s lıy s a n ız m a s m a v i g e c e d e , u ç a ğ ın ız M e d in e s e m a l a r ı n d a y k e n ış ı l ış ıl M e s c id - i N e b e v î’y i s e y r e d e r , o r a d a n s a l â t ü s e lâ m g ö n d e rirs in iz . Ş a n s lıy s a n ız v e y a k ı s m e ti n i z v a r s a , M e k k e ’y e b e lk i y ıld a b i r k e re y a ğ a n y a ğ m u r y a ğ a r, s a a tle r e v a r a n s a ğ a n a k la r a ltın d a , ta v a f ­ la r y a p a r s ın ız v e g ö z y a ş la r m ız y a ğ m u r s u la r ıy la b ir le ş ir . Ş a n s lı y s a n ız d ü n y a n ın e n k a la b a lı k c e m a a tıy la m a s m a v i g ö k ­ y ü z ü v e p ır ıl p ı r ı l y ıld ız la r a l tı n d a ta r i f i im k â n s ı z K u r ’a n z iy a f e t­ le ri y le te r a v ih k ıla r s ın ız . Ş a n s lıy s a n ız ş ö y le m a n z a r a la r l a k a r ş ıl a ş ır s ın ız : M e s c id - i N e b e v î’d e R a v z a ’d a b i r y e r b u l a b i l m e k iç i n â d e ta h e r k e s b i r b ir i y le y a r ı ş ı r k e n B il â l- i H a b e ş î’n i n ( r .a .) h e m ş e h r i l e ­ rin d e n b ir g e n ç , iz d ih a m a k a rış m a d a n , H z . P e y g a m b e r’in k a b ­ r in i g ö r e c e k k a d a r b i r m e s a f e d e n O ’n u n k a b r in e b a k ıy o r. H a y ır k a b r in e d e ğ il, t â k e n d i s i n e b a k ıy o r . H iç k i m s e k im s e y e , ö y l e s e v ­ g iy le , e d e p le , c a n d a n , h a y r a n , s a m i m i b a k a m a z ; h iç k im s e k i m ­ s e y e , ö y l e t e s l i m i y e tl e b o y u n b ü k e m e z ; k i m s e k im s e y e ö y l e e l k a v u ş tu r a m a z . M e c n u n u n , L e y lâ ’y a e n c e z b e li b a k ış ın d a b ile b u b a k ış ın z e r r e s i y o k tu r ! B a b a m ın A ğ ıtl a n B a b a m r o m a ti z m a d a n r a h a ts ı z o ld u ğ u iç i n y ü r ü m e g ü ç lü ğ ü ç e k e r v e k ö y d e h e r tü r l ü iş te - b e n im a n ıl a r ım d a b ile - ik in c i p l â n d a k a lı rd ı. H â lb u k i o , k e n d i i f a d e s i il e “ b ir y ar ım c a n ı” il e ö y le ç a l ı ş ­ k a n d ı k i, y a p a b il d iğ i iş le r d e y o r u lm a k b il m e z d i! Ç o k iç li o ld u ğ u h a ld e , a n a m ın “ c e h r i” d u a la rı n ın a k s i n e , d u y g u la rın ı b e ll i e tm e z d i. B iz im k i ta p o k u m a m ız ı f u z u li b i r g ö z y o rg u n lu ğ u k a b u l e d e r d i . B a b a m ü m m î id i. B iz i ç o k s e v e r d i d e y o r u lm a m ız ı m ı is te m e z d i! B ir g ü n , 1 8 y a ş m a tr a f i k k a z a s ın d a k a y b e ttiğ im iz , o s e n e ‘z ir a a tç i’ o l a n v e ö l ü m ü n d e n - K a s ı m 1 9 8 1 - s o n r a ta y in e m r i g e le n , a l tı n c ı k a r d e ş im iz H a c ı n ı n r e s m i n i b a b a m ı n y o k s u l c ü z d a n ın d a g ö rd ü ­ ğ ü m d e , y ü r e ğ im c ız ’ e tti ! Ö lü m ü n ü s a n k i y e n id e n y a ş a d ım . H a c ı, a n a m ın k ö y ü n d e d a y ım ın t r a k tö r ü n ü s ü r e c e ğ i m d e r k e n , k a z a y a p m ış tı. S o n r a , H a c ı i ç i n b a b a m ın y a k tığ ı a ğ ıt d a e lim e g e ç ti. M e z a r ın d a g ü lle r b i te r D a l ın d a b ü l b ü lle r ö te r H a c ı’ m ı n d il le r i d a tlı A n a s ın ı ç o k d a y a k a r H a c ı m ı n y o l la r ı ta ş l ı B a b a s ı n ı n g ö z ü y a ş lı S e n d e g iy d in G a d ir M e v lâ ’ m Z ir a a tç i iş i b a ş lı G a b ır h ğ m y o lu d a ş lı B e n a ğ la n m g ö z ü m y aşlı B e n i m o ğ lu m z ir a a tç ı H e r iş i b i r y a n d a b a ş lı H a c ı'm y e r i n d e n k a lk s a n a B e n im h â lim e b a k s a n a H o c a la r e z a n o k u y o r H a c ı’m n a m a z a g e ts e n e ( S e n n a m a z d a n h a z la n ır d m H a c ı’ m n a m a z a g e ts e n e ) G e l C e n n e t y a n ım a o tu r B e n s ö y le y e y im s e n y e ti r H a c ı k ü s m ü ş d ay ’la rm a M i n n e t e t d e g e r i g e ti r A d ad ak i k o c a ç m ar D a im d a la k a v u ş tu m u S a n a b i r ç i f t s u a li m v a r H a c ı o r d a n s a v u ş tu m u M o to r g id e r y ö n ü ö te İs li m le r i t ü t e tü te D a y ın a e tm e m a h a n a H a c ı’m v â d e n o rd a y e te S ıd ık a A b la , o r ta n c a d a y ım A li’n i n h a n ım ıd ır . U s ta m a lı a ğ ıt­ l a r s ö y le d iğ in i b iliy o r d u m a m a H a c ı i ç i n a ğ ıd ın ın o ld u ğ u n u b il­ m iy o rd u m . İ ş te S ıd ık a A b la ’m n H a c ıy a a ğ ıd ı: A n d ır ın s u y u n u n y o lu G e d e r d o la n ı d o la n ı A n a n d u y a r g e lir g u z u m A ğ la r b e l e n i b e l e n i A n n ın d a g a r a k e k i l i B iz d e g o y m a d ı a k ılı Z ir a a tç ı o lm u ş g u z u m Y a g u b ’u e tm i ş v e k il i V a ra v a r a y o l e y le d ik U lu s u y u n a d a s ın ı İn e k l e r i g u r b a n e tt i m S a v a m a m ış g a d a s ın ı A n n ın d a d a g a ş ı g a r a K e n d i b e n z e r d o ğ an ay a A ç ın ş u n u n ta b u tu n u B a k a m a d ım d o y a d o y a B u n e z a m a n o l m u ş h a s ta İs ta n b u l ’a g i tm i ş p o s ta . Y a n e d e y i m G a d ir M e v lâ 'm G a ş g a r a d a k e k i l d e s te G a p ım ız d a n a r a ğ a c ı K im i d a tlı k im i a c ı H a c ı’ m d a g i tti g e l m e d i A ğ la ş ıy o r ik i b a c ı D ü z iç i’n d e h e r k e s b ir a z şa ird ir. H e le , a ğ ıtl a r ı ç o k k o la y y a k a r­ la r. K ız k a r d e ş im in k a y m b a b a s ı A li S a r ı n ı n d a H a c ı iç i n a ğ ıt y a k ­ tığ ı n ı 2 0 0 8 y ılı A ra lık a y ın d a ö ğ r e n e b i ld im . A ğ ıd m , “ O ku n t u s u z dü ğ ü n ku r d u k / T o p lan d ı e m m i u ş ağ ı” m ı s r a l a r ı b a n a ç o k d o k u n d u . İş te o a ğ ıt: Y ü c e le rd e b i t e r y o n c a Ç iç e k a ç a r g o n c a g o n c a N a s ıl k ıy d ın G a d ir M e v lâ ’m O n s e k iz y a ş ın d a g e n c e E v im iz in y a n ı d e re C iğ e r o ld u p e r e p e r e H a c ı’ m d a g i tti g e lm e d i G i t d e Y e n ik ö y u a ra E v im iz d e y o la y a k ın G e le n b e lâ l a r d a n s a k ın H a c ı’m d a g i tti g e lm e d i D a y ıs ın a b i r te l ç e k i n G id e r C e y h a n ’a a ş a ğ ı K a lın m ’ a ttı l a r d ö ş e ğ i O k u n tu s u z d ü ğ ü n k u rd u k T o p la n d ı e m m i u ş a ğ ı A n d ın n ’ m y e r i d ü z g ü n Y ü c e le rd e ö t e r k u z g u n A ç ın d a b a k ın y ü z ü n e H a c ı’ m ı n y a r a s ı a z g ın U lu s u y u g e ç ti m ’o l a Şo d a ğ la r d a n a ş tı ı n ’o la B i r te l ç e k i n d a y ıs ın a O m o to r d a n d ü ş tü m ’o l a Y o l ü s tü n d e ç i f te m e z a r Y e l e s e r to p r a ğ ı to z a r B e y g a r d a ş ım A n d ır ın ’d a D e ğ m iş o n a ç i f te n a z a r ** B a b a m ı n , a n a m i ç i n d e a ğ ı d ı m n o ld u ğ u n u ö ğ r e n d i ğ im d e b a y a ğ ı ş a ş ır d ım v e m e r a k e tti m . M e ğ e r b e ş y ıl k a d a r ö n c e , a n a m ın g a li b a a ğ ır b i r k r i z in d e , a lı p d o k to r k a r d e ş im Y a k u p ’u n o z a m a n ­ la r ç a lış tığ ı Y o z g a t’a g ö tü r m ü ş l e r . B a b a m i s e u m u d u n u k e s ti ğ i iç in o tu r u p a ğ ıd ın ı y a k m ış . H e m e n b i r k a m e r a h a z ır la d ım . B e n im b a b a m ın a ğ ıtl a r ın ı a ğ la m a d a n k a y d e tm e m m ü m k ü n d e ğ ild i. K a y ıt i ş i n i k a r d e ş im H a r u n ’a b ır a k ıp , il k k ı t a n ı n s o n u n a k a d a r d in le ­ m e y e ç a l ı ş tı m a m a h e m e n k e n d i m i d ış a r ı a ttı m . A n a m a r t ı k b e s ­ l e n m e s i n i s a ğ la y a n b u r n u n d a k i h o r tu m l a p e n c e r e s i n i n ö n ü n d e o tu ru y o rd u . B a b a m i s e k a r ş ıs ı n d a a ğ ıd ın ı y a k tığ ı 5 0 y ıll ık h a n ım ı iç in y a k tığ ı a ğ ıd ın ı o k u y o r d u . O n l a r ın h u z u r u n d a a ğ la y a m a z d ım . İş te b a b a m ı n a n a m a a ğ ıd ı: G ü z g e ld i e k i n e k ild i E ll e r iç e r i ç e k ild i S e n g id iy o n b e n k a lı y o m Y e n ic e b e li m b ü k ü ld ü D o k to r l a r s e n i ta n ı y o r Ir a p o r l a r ın y a z ıy o r Ç ık ıp y o lu n u d a ğ n iy o m [ = g ö z lü y o m ] Y ır a k y o l la r ın g e lm iy o r ( G ö z ü m e u y k u g ir m iy o r ) Ç if te f i s ta n ı n a s ılı S a n d ı k ta p ı r t ı n b a s ı l ı S e n g id iy o n b e n g a lı y o m N e rd e n b u l u y u m a s ılı S a a ti d u v a r a a s tı n K ö k ü n d e n b e l i m i b ü k tü n S e n g id iy o n b e n k a lı y o m E m a n e ti k im e a t tı n T e le f o n u n ç a lış ıy o C iğ e rl e ri m a lış ıy o Şim d i ç o c u k la r ın g e lir ‘A n a m ’ d iy e a ğ la ş ıy o ** M e ğ e r a n a m iç i n b e n d e a ğ ı t y a k a c a k m ış ım : Ö lü m h a b e r i n i ö ğ r e n d iğ im d e İz m ir ’d e y d im . Ö ğ le v a k tiy d i. A d a n a ’y a il k u ç a k g e c e 2 2 . 0 0 ’d e y d i. G e c e 0 1 . 3 0 ’d a e v e u la ş a b il d ik . B a b a m b iz i g ö r ü n c e ö k s ü z k a lm ış ç o c u k la r g ib i a ğ la d ı, a ğ la d ı. A ğ ıd ım , b e ş y ıl ö n c e y a k m ış tı. B e n i s e ta ş k e s ilm i ş g ib iy d im . B e n d e İz m ir ’d e n D id im ’e a r a b a m la d ö n e r k e n , b a b a m k a d a r a ğ la d ım v e b a b a m ın b e lk i h iç h a b e r d a r o lm a y a c a ğ ı a ş a ğ ıd a k i a ğ ıd ı y a z d ım : A n am a A ğ ıt A n a m g i tti d ö n e r m ’o l a H â lim iz i s o r a r m ’o la K a d ir li’d e H a tm T e y z e B iz e a n a o l u r m ’o la A n a m a d a o ld u d e m e n A n a m c e n n e t te y a ş ıy o r B a b a m ın g ö z ü n ü n y a ş ı S a k a lla r ın d a n a k ıy o r B a b a m a ğ ıd m o k u m u ş B e ş y ıl ö n c e d e n b il i y o r G a r d a ş la r ı ç o c u k la r ı B a k ı n n e r e d e n g e liy o r A n am b e n n a s ıl o k u y u m S a n a d u a y ı Y â s i n ’i İk i b a c ı y e d i g a rd a ş T u tu n a n a m ın y a s ım ( D o k u z g a r d a ş ın a n a s ı T u tu n a n a m ın y a s ın ı) D o k u z ç o c u ğ u b ü y ü ttü n H e lâ l e k m e k h e lâ l s u y n a n A n a m S ı r a t ’t a n g e ç iy o r M e l e k l e r in o r d u s u y n a n A n am a d u a o ku d u m P e y g a m b e r ’i n h u z u r u n d a Y â ra b b i b iz i b u l u ş tu r K e v s e r ’i n i n h a v u z u n d a B e n a n a m a a ğ ı t y a z d ım G ö z le r i m in y a ş ıy m a n R a b b im c e n n e tte b u l u ş tu r A n a m ı b a b a s ıy ın a n E K L E R T A ŞLA M A A la d a ğ ’d a b i r iv e z e r a s tla d ım A ltm ış a r ş ın a y a ğ ın ın u z u n u Y o la d ü ş m ü ş tö m tö m ü y e g id i y o r D u m a n s a n d ım b u h a y v a n ın to z u n u ( Z e k e r iy a A tm a c a , D ü z iç i, Ç e r ç io ğ lu k ö y ü n d e n , 5 2 y a ş ın d a .) Â Ş IK L A R : T E K M İL İ B İR D EN D ü z iç i’n d e d e rl e m e y a p a r k e n e lim e g e ç e n k a s e tl e r in b ir in d e n ç ık a n a ş a ğ ıd a k i tü r k ü b e n i ç o k ş a ş ı r ttı . K a s e ti n ü s tü n d e s a d e c e  ş ık V eli y a z ıy o rd u . Ş i ir i n s o n k ı ta s ın d a k i “D iy o r K u l M u s t a f a ’m ” i f a d e s in d e n is e ş a i r in in is m i o r ta y a ç ık ıy o rd u . B a ş k a k a y n a k la rd a y e r a ld ı m ı b ile m iy o ru m a m a , ş i ir o k a d a r g ü z e l k i, b e n c e , b ö lg e y le ilg ili b ü tü n k a y n a k la r d a y e r a lm a lı! Ş i ir ç o ğ u h a lk â ş ık la r ım ız ın k a d e r i n i ö z e tliy o r :  ş ı k l a rı n K a d e ri H e le b a k ın d a ş u f e l e ğ in iş in e N e b e lâ l a r g e lm iş s e f i l k u lu n b a ş ı n a M e c n u n u L e y la y a h a s i r e t e tm iş K e r e m y a n m ış A s lı H an m a ş k ın a F e r h a t , Ş ir in iç i n k a y a y ı d e ld i L e y lâ, M e c n u n iç i n u m m a n a d a ld ı D ü n y a d a m u r a d a Ş a h s e n e m e rd i Y a tır d ı G ar ih ’i d iz in ü s tü n e M ây il b i r y â r iç i n y a y a n y ö r ü d ü K o ç k a r a d u m a n a ‘g a r d â ş ık ’ d e d i E lb ’o ğ lu m d a h a p is le r d e ç ü rü d ü E rd i m u r a d ın a o n u n ü s tü n e K o ç K ö r o ğ lu m Ç a m lı b e l’e o tu r d u E m r e tti d e a r z e tti ğ i n g e tir d i G ü n d e ş l’o ğ lu ’m s ü r ü l e r i n b a tır d ı Y a tır d ı ç o c u k la r ’ ç u lu n ü s tü n e E s m a h a n d a ğ la r d a ç ı n a r a ç ık tı Z alim A r ap o c a ğ ı n a s u d ö k tü H an M a h m u t d e r y a d a s u la r a a k tı S a r ıl d ı ü ç ü d e k o l u n ü s tü n e K ra l, B a l b ö r e ğ i z i n d a n ’ a ttı r d ı Y e d i y ıl y a tır d ı i ş i n b itir d i G ö z e l A h m e t t a h t k u r d u d a o tu r d u Y e tti s a l ta n a tı g ö z ü n ü s tü n e H u r ş it , M ah u m i ç i n a tı b a tı r d ı G e tti a rd ı s ır a d a g e r i g e tir d i K a r a c ’o ğ lan e k m e ğ in i y itir d i A ttı g e ç i m in i e l in ü s tü n e ( D iy o r ) K u l M u s t a fa ’ m b u l a m a d ım ö te s i n H e r k e s b i l i r k u l e tti ğ i n h a ta s ı n B i r g ü n o lu r te n e ş i r e y a ta r s ı n D ö k e r le r s u y u n u y ü z ü n ü s tü n e [ D id im - 2 3 N is an 2 0 0 9 ] F O T O Ğ R A F L A R İs p ir O n b a şı is p ir O n b a şı e şi v e t o r u n la r ı İs p ir O n b a ş ı, e şi v e y a z a r B e k ir iş le k A ş ık K a r a y iğ it O s m a n v e B e k ir İşle k  § ık K a r a y iğ it O s m a n  § ık  ş ık M u s t a f a K ö se M u s t a f a K ö se P r o f . D r . İs m a il G ö r k e m Fotoğraf: S. Burhanettin AKBAŞ ''f f e K o c a H a y r iy e ( B e k ir İ ş le k ’ in a n a s ı) D Ü Z İÇ İ FO L K L O R K İT A P L A R I-2 T ER ED EN T ELEM E Ç A LM A K BİR FOLKLOR GÖNÜLLÜSÜNÜ DERLEME MACERASI Bekir İŞLEK D ü z i ç i F o lk lo r K it a p la r ı s e r is in in b ir in c i k i t a b ı Ç u k u r o v alı K a r a c a o ğ l a n id i. S e r in in b u i k in c i k i t a b ı n d a , D ü z iç i- Ç u k u r o v a f o l k l o r d e r ­ l e m e le r i n d e n b i r k ıs m ın ı, d e r l e n m e m a c e r a l a r ı n ı v e b u n l a r a i li ş k i n b a z ı y o r u m v e d e n e m e l e r i b u l a c a k s ı n ı z . D ü z iç i- Ç u k u r o v a f o l k l o r ü r ü n le r in in , b u k i t a p c e s a m e ­ t in d e , o n l a r c a k i t a b a b i l e s ı ğ m a y a c a ğ ı b ilin m e lid ir . Y e rin a l t ı n ı k u r c a l a m a k ( = a r k e o l o j i ) i l e f o l k l o r d e r l e m e k ( —t ü r k ü ç a ğ ı r t m a k ) b i z i a y n ı y e r e ç ı k a r ı y o r : ( ¡ e ç m iş t e g e l e ­ c e ğ i ar am ak! G e ç m iş t e n ; ç o b a n y ı l d ı z ı n ı z ı , d a ğ l a r ı n ı z ı , t u r n a l a r ın ız ı v e t ü r k ü l e r in iz i m u h a f a z a e d e b i l d i y s e n i z , “ b i r g ü n m e m le k e ­ t in b ü t ü n t e r s a n e l e r i i ş g a l e d il m iş , b ü t ü n k a l e l e r i z a p t e d i l ­ m iş " o l s a b i l e “ i l e l e b e t p â y i d â r k a l a b i l i r ” , h e r z a m a n - y e n i ­ d e n - E r g e n e ko n ’ d a n ç ık ab ilir s in iz ! O n lar, t ü r k ü l e r i “ D av u t g i b i â l e m e s a l ı p ” g it m iş l e r ! B iz le r in h is s e s in e d ü ş e n i s e , b i l e n l e r e , b u t ü r k ü le r i ç a ğ ı r t ı p , o n la r ı k a y ıt alt ın a alm ak ! Z ir a, b ir T ü r k a t a s ö z ü , “ k a l e m i n y a z d ı ğ ı m , n a c a k s i l e ­ m e z ! ” d iy o r . N e v a r k i , h e r h a n g i b i r t ü r k ü y ü ‘ k i t a b a y a z d ı m ’ d i y e a s l a s e v i n e m e z s in iz ! Ö n c e t ü r kü y ü d in le r s in iz , s o n r a y a z ı y a a k t a r d ı ğ ı n ı z m e t n i t e k r a r o k u r s u n u z . T ü r kü d e d in le d ik le r i n iz i y a z d ı ğ ı n ı z d a a r a r d u r u r s u n u z . Y o ru lu rs u n u z v e n e d e n s o n r a : “ E ller d o s t a y a z m ış ar z u h alin i / B e n im k in i ü r ü z g â r a y a z m ı ş l a r ” d e y i p , y e n id e n t ü r k ü y ü d in le m e y e ko y u lu r s u n u z . T ü r kü ç a ğ ı r t m a k , b ö y l e m e ş a k k a t l i v e h ü z ü n lü b i r iş t ir v e s s e la m ! Bedel ile sat ılmaz, kült ür hizmet idir.