CHARLES WELLS’İN A PRACTICAL GRAMMAR OF THE TURKISHLANGUAGE ADLI ESERİNDEKİ ATASÖZLERİ ÖRNEĞİNDE TÜRKÇEDEKİ ATASÖZLERİNİN KALIPLAŞMA DERECELERİ ÜZERİNE BİR DENEME

Şermin  Kalafat

Öz 1928 Harf İnkılabı'ndan önce Avrupalı bilginler tarafından Latin harfleriyle yazılan transkripsiyon metinleri (transcribed texts), Türk dili araştırmaları için oldukça önemlidir. Ana dili Türkçe olmayanların elinden çıkması sebebiyle birtakım yanlışları ihtiva edebileceği hatırdan uzak tutulmaması gereken transkripsiyon metinlerinin yazılış amaçları farklı farklı olsa da bunlar-özellikle sözcüklerin telaffuzlarına yani konuşma diline de yer verdikleri için-ses bilgisi ve başka açılardan önemli birer kaynaktır. Bu türden eserler üzerinde Batı'da 1900'lü yılların başında birtakım incelemeler yapılmaya başlanmışken Türkiye'deki araştırmalar 1990'lı yıllara kadar sarkmıştır. Günümüzde Almanca, Fransızca, İtalyanca, İngilizce yazılmış birtakım transkripsiyon metinleri üzerinde yapılan çalışmalar hâlâ devam etmektedir. Burada konu edinilen atasözlerine kaynaklık eden Osmanische Sprichwörter (Osmanlı Atasözleri) 1865'te Viyana'da yayımlanmış transkripsiyon metinlerindendir. Eserde 500 atasözü bulunmaktadır. Bilindiği gibi Arap alfabesi ile yazılan sözcükler genellikle kalıplaşmış bir imlaya sahip oldukları için çoğu zaman telaffuzu örter, tam olarak göstermezler. Osmanische Sprichwörter'de hem Alman ve hem de Fransız transkripsiyon sistemine göre atasözlerinin telaffuzları yazıya yansıtılmaya çalışılmış, böylelikle bizler için imla ile telaffuz arasındaki farklılıkların görülmesi imkânı ortaya çıkmıştır. Makalede Osmanische Sprichwörter'de bulunan 100 (101-200 arası) atasözü değerlendirilmiş, bu atasözlerinde yer alan sözcük ve eklerin telaffuzları ele alınmıştır.

Anadili öğretiminin temel aracı olan Türkçe ders kitaplarının, dil öğretimi yanında, en temel görevlerinden biri de kültür aktarımıdır. Atasözleri ise sözlü kültürümüzün en değerli hazinelerindendir. Dolayısıyla anadili kitaplarımızın bu kültür hazinelerini en etkili ve en geniş şekliyle öğrencilere aktarması beklenir. Kültürün içselleştirilmesi ve anlatımın güçlendirilmesi amacıyla okuma, konuşma, yazma ve dinleme becerilerinde atasözlerinin kullanılması gelişigüzel değil, belli bir plan dahilinde olmalıdır. Bu çalışmada yurt dışındaki Türk öğrenciler için hazırlanmış olan Türkçe ve Türk Kültürü ders ve öğrenci çalışma kitaplarında bulunan atasözlerinin nicel ve nitel açıdan ne durumda olduğu incelenmiştir. Atasözleri, anlatımı zenginleştiren, duygu ve düşünceyi etkili kılan ata yadigârı sözlerimizdir. Nitel bir araştırma olan çalışmanın sonuçları, bu hazinenin ilgili ders ve öğrenci çalışma kitaplarında yeterince yer alamadığını; yer alan atasözlerinin amaca uygun bir şekilde seçilemediğini, modern yaklaşımlar doğrultusunda gerektiği gibi ele alınamadığını ortaya koymaktadır. Çalışma atasözleri açısından Türkçe ve Türk Kültürü ders kitaplarındaki yetersizliği ortaya koymakla kalmayıp bu yetersizliğin nedenlerini tartışmaya açması bakımından da önemlidir.

Türk kültürünün ve sözlü edebiyatımızın zengin ürünlerinden biri de atasözleridir. Bugüne kadar atasözleri üzerine oldukça fazla sayıda çalışma yapılmıştır. Atasözlerimiz Türkçe öğretiminde anonim bir ürün olarak yer alırlar. Türkçe programında atasözlerimiz ile ilgili genel amaç, özel amaç ve hedef davranışlar bulunmaktadır. Türkçenin dört temel dil becerisi olan dinleme, konuşma, okuma ve yazma çalışmalarında, atasözlerimizden faydalanılmalıdır. One of the rich components of the oral literature and Turkish culture are proverbs. To date, there have been numerous studies in the literature on Turkish proverbs. Proverbs take their place in the education of Turkish language as anonymous products. There are general objectives, specific objectives and target behavio(u)rs in the curriculum of Turkish education. Proverbs should be utilized in the four general skills of Turkish which are listening, speaking, reading, and writing skills.

Pr o f . D r . HİDAYET KEMAL BAYATLI H A T IR A K İT A B I İstanbul - 2019 Y a y ın N u : 7 8 T ü rk ç e S e r i N u : 5 8 T .C . K Ü L T Ü R V E T U R İZ M B A K A N L IĞ I S E R T İF İ K A N U M A R A S I 0 9 0 7 -3 4 - 0 0 9 0 3 3 I S B N 9 7 8 - 9 7 5 - 6 8 4 9 -7 8 -1 Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabı Kerkük Vakfı İktisadi İşletmesi (İzzettin Kerkük Kültür ve Araştırma Vakfı İktisadi İşletmesi) İletişim Y a z ış m a a d re s i: P. K . 2 0 - C e r r a h p a ş a - İ s ta n b u l H a s e k i S u lt a n M a h a ll e s i K u k a S o k a ğ ı H u z u r A p t. N u : 1/1 F ın d ı k z a d e F a tih -İs ta n b u l T el: ( 0 2 1 2 ) 5 8 4 0 0 7 5 - F a k s : (0 2 1 2 ) 5 8 4 0 0 7 6 web: w w w .k e r k u k v a k f i.c o m Birinci Baskı N is a n 2 0 1 9 Kapak ve Sayfa Tasarımı E r c a n Ş İM Ş E K Baskı Ş e n y ıld ız Y a y ın c ıl ık H e d . E ş y a T e k s . S a n . T ic . L td . Ş ti. G ü m ü ş S u y u C a d d e s i I ş ı k S a n a y i S ite s i N o : 19 C B l o k 10 2 T o p k a p ı / İ s ta n b u l T e le fo n : 0 2 1 2 4 8 3 4 7 91 - 0 2 1 2 4 8 3 4 8 23 w w w .s e n y i l d i z m a t b a a c i l ik .c o m .t r İs ta n b u l - 2019 EDİTÖRLER P ro f. D r. A li İh sa n Ö b e k P ro f. D r. Y ü k s e l T o p a lo ğ lu D r. Ö ğr. Ü y e si F a tm a S ibel B a y ra k ta r A rş. G ör. A y şe N u r Ö z d e m ir SEKRETERYA A rş. G ör. D r. H ü ly a U z u n ta ş A rş. G ör. B a rış B e rh e m A c a r A rş. G ör. E . S e rap B o z k u rt A rş. G ör. S e d a Ç e tin A rş. G ör. H a lil K a ra b u lu t A rş. G ör. A y şe N u r Ö z d e m ir A rş. G ör. B ü ş ra T o p u z A rş. G ör. C e m a le ttin Y av u z BİLİM KURULU P ro f. D r. M e h m e t A ç a P ro f. D r. R ıd v a n C a n ım P ro f. D r. Ö m ü r C e y la n P ro f. D r. A h m e t G ü n ş en P ro f. D r. A li İh sa n Ö b e k P ro f. D r. Y a şa r Ş e n ler P ro f. D r. Y ü k s e l T o p a lo ğ lu P ro f. D r. V a h it T ü rk D o ç . D r. B ü le n t B a y ra m D o ç . D r. M e h m e t G ü n e ş D r. Ö ğr. Ü y e si C e v d e t Ş anlı 164 CHARLES WELLS’İN A PR A C TIC A L GRAM M AR O F TH E T U R K ISH L A N G U A G E ADLI ESERİNDEKİ ATASÖZLERİ ÖRNEĞİNDE TÜRKÇEDEKİ ATASÖZLERİNİN KALIPLAŞMA DERECELERİ ÜZERİNE BİR DENEME D r. Ö ğ r. Ü y e si Ş e rm in K A L A F A T İ s t a n b u l M e d e n i y e t Ü n iv e r s ite s i G iriş A t a s ö z ü k a v r a m ı e v r e n s e ld ir. H e r m i ll e t i n k e n d i t e c r ü b e v e d e n e y im l e r in i a k ta r d ığ ı, ö ğ ü t v e r e n s ö z le r i v a r d ır . B u s ö z l e r s a y e s in d e n e s i l l e r a r a s ı n d a k ü l t ü r e l b i r a k t a n m s a ğ la n ır. E v re n s e l o l a n b u k a v r a m ı n h e r t o p l u m u n k e n d i k ü l t ü r e l d e ğ e r le r i ü z e r in d e n ş e k ille n m e s i s e b e b iy le , m i ll î b i r y ö n ü d e v a r d ır . B u n d a n ö t ü r ü a ta s ö z l e r i b i r b a k ı m a k ü l t ü r e l d e ğ e r a k t a r ı c ı la r ı d ı r v e a i t o l d u ğ u to p l u m h a k k ı n d a b i r k a n a a t o lu ş tu ru rl a r. D e y im v e k a l ı p s ö z le r e g ö re d a h a k o l a y t a n ı n a n a t a s ö z le ri , “ B e l i r l i y a p ı s a l k u r a ll a r ı ta k i p e d e n , s o s y a l h e d e f l e r i o la n , a ta la r ın u z u n z a m a n a y a y ı l a n g ö z l e m v e d e n e y im l e r in i y a n s ı t a n k ıs a , ö z lü , a n o n i m v e ç o ğ u n l u k l a d e ğ i ş m e c e a n l a m l ı k a l ı p l a ş m ı ş s ö z l e r d ir ” (G ö k d a y ı, 2 0 1 5 : 3 4 ). D i l d e k i h e m e n h e r t ü r l ü v e r i ö n c e s ö z lü o l a r a k m e y d a n a g e lm iş ti r. B u n l a r y a z ıy a g e ç i r ile n e k a d a r b u v e r il e r i n k a y d ı n ı n t u t u ld u ğ u y e r h a f ız a d ır. T e c rü b e le r in h a f ız a d a k a l ı c ı l ı ğ ın ı s a ğ l a m a n ın v e d i ğ e r n e s i l l e r l e b u n u p a y l a ş m a n ın e n k o l a y y o l u o n u t ı p k ı ş i i r g ib i b e l l i b i r a h e n k v e ri t i m iç in d e s ö y le m e k tir. A t a s ö z le r i b u y o l l a h a f ız a d a t u t u lu p z a m a n l a k a l ı p l a ş m ı ş d i l b i r i m l e r i d i r (Ç o b a n o ğ lu , 2 0 0 4 : 2 ) . B u b a k ı m d a n d e y im v e k a l ı p s ö z l e r g ib i a t a s ö z l e r i d e a n l a t ı l m a k i s t e n e n ç o k u z u n b i r k o n u n u n k ıs a , p r a tik v e o l d u k ç a s o m u t b i r y o l l a a n la ş ılm a s ın ı s a ğ la rla r. B i r a n l a m ı i l e t m e k ü z e r e b i ç i m e g i r e n b u s ö z l e r in s ü re k li l i k le r i d e k a l ı p l a ş m a l a r ı y l a i l iş k ilid ir . K a lı p l a ş m a s ü r e c i n in u z u n v e y a k ı s a o l u ş u k a l ı p l a ş a c a k d il b i r i m in e , d i l in y a p ı s a l ö z e ll ik le r in e v e t o p l u m s a l u z l a ş ı y a b a ğ l ı d ı r (G ö k d a y ı, 2 0 1 5 : 2 4 ) N ih a y e ti n d e a ta s ö z ü n ü m e y d a n a g e t i r e n y a p ı l a r b i ç i m s e l d e ğ i ş i k l iğ e i z i n v e r m e y i p d o n m u ş b i r y a p ı d a g ö r ü n e b il e c e ğ i g ib i b u n u n t e r s i b i r d u r u m d a o la b ilir . Ö y le k i b a z ı a ta s ö z l e r i h iç b o z u l m a d a n d u r u r k e n b a z ı l a r ı n ı n is e t o p l u m d a f a r k l ı e k v e y a k e l i m e l e r l e k u l l a n ı m ı n a d a ş a h it o lu n u r. G ö k d a y ı (2 0 1 2 : 6 6 4 -6 6 6 ; B k . 2 0 1 5 : 2 6 ; 3 6 ) k a l ı p l a ş m ı ş d i l b i r i m l e r i n i n k a l ı p l a ş m a d e r e Dr. Öğr. Üyesi Şermin KALAFAT / 165 c e le r i n i n ö l ç ü l e b i l i r o l d u ğ u n u g ö s t e r m e k a d ı n a b i r t a s n i f y a p m ı ş t ı r v e b u t a s n if te d il b i r i m l e r i n i k a l ı p l a ş m a d e r e c e le r in e g ö r e t e m e ld e ik iy e a y ırm ış tır : T a m a m e n k a lıp la ş a n la r , ç e k ir d e k k a lı p la ş a n la r . S ö z c ü k v e d i z i m in d e h e r h a n g i b i r d e ğ i ş i k l ik g ö s t e r m e y i p a y n ı ş e k ild e k o r u n a n d i l b i r i m le r i t a m a m e n k a l ı p l a ş m ı ş , g e r e k e k g e r e k s ö z c ü k a r tı r ıp e k s i l t e r e k e s n e k le ş e b i l e n v e y a d iz im s e l d e ğ i ş e b i l e n d il b i r i m le r i d e ç e k ir d e k o l a r a k k a l ı p l a ş m ı ş t ı r . B u t a s n i f b i ç i m s e l d e ğ iş i k l ik l e r e i z i n v e r m e (A d ç e k im e k l e r i n in d e ğ iş e b ilm e s i, e y l e m ç e k im e k l e r i n in d e ğ i ş e b ilm e s i), d i z i m s e l d e ğ iş ik lik le r e i z i n v e r m e ( S ö z c ü k e k le m e /ç ık a r m a , s ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i, s ö z c ü k le r in y e r d e ğ iş tir m e s i) ş e k lin d e a l t b a ş l ı k l a r a a y r ıl ır. T a s n if k a l ı p l a ş m ı ş b ü t ü n d i l b i ri m l e r i i ç i n u y g u l a n a b i l i r o l d u ğ u n d a n a ta s ö z le r in e u y a r la n a b ilm e k te d ir . T ü r k ç e d e k i a t a s ö z l e r i n i n k a l ı p l a ş m a d e r e c e le r i n i n t e s p i t i i ç i n u z u n v e d e t a y l ı b i r ç a l ı ş m a y a ih t iy a ç v a r d ır . A n c a k y i n e d e b u k o n u d a b i r ö r n e k o l u ş t u r m a k a m a c ı y la k ü ç ü k ö lç e k li b i r i n c e l e m e y a p ı l m a s ı d ü ş ü n ü lm ü ş tü r . O s m a n l ı d ö n e m in d e B a t ı lı s ö z l ü k ç ü v e g r a m e r c i l e r ta r a f ı n d a n y a z ı l a n g r a m e r k i t a p l a r ı n ı n ( m ü k â le m e d e f te r le r in in ) d il, T ü r k ç e ö ğ r e ti m i v e k ü l t ü r t a r i h i a ç ıs ı n d a n ö n e m li b i r y e r e s a h ip o l d u ğ u s o n d ö n e m ç a lı ş m a l a r la o r t a y a k o n u l m u ş tu r . O s m a n l ı d ö n e m in d e y a z ıl m ı ş b u t ü r g r a m e r k i t a p l a r ı n ı n b a z ıl a r ı n d a g e n iş a t a s ö z ü l i s te le r i y e r a l m a k t a d ı r (B k . Y e ş i ly u rt v e Ş a h in ). B u a ta s ö z le r in e d i k k a t ç e k e n b i r k a ç a r a ş t ır m a d a t e m a t i k t a s n i f v e y a m e v c u t a t a s ö z l e r i n i n b i r s ıra la m a s ı ü z e r in e i n c e l e m e le r v a r d ır . B u n l a r a r a s ı n d a e n k ı y m e t li ç a lı ş m a l a r d a n b i r i o l a r a k D u r m u ş ’u n “ T ü rk iy e T ü r k ç e s i n i n B a s ı l ı İ l k A ta s ö z le ri : H . M e g i s e r ’i n P a r e o m i o l o g i a P o ly g l o t t o s A d l ı E s e r in d e Y e r A l a n A t a s ö z le r i ” is i m l i m a k a l e s i z ik r e d ile b ilir. M e g i s e r ’i n b u e s e r i n in 1 6 0 5 t a r i h l i b a s k ı s ı n d a T ü rk ç e a ta s ö z le r in e y e r v e r i l m i ş t i r (D u r m u ş , 2 0 1 7 : 6 6 2 ). B u r a d a k i v e r il e r, a t a s ö z l e r i n i n k a l ı p l a ş m a d e r e c e le r i n i n t e s p itin d e a r t z a m a n l ı s ü re c i ta k i p e d e b il m e k a d ı n a y a r d ım c ı b i r m a te r y a l o l a r a k k u l la n ıla b ili r . Ç a l ı ş m a m ı z d a 19. y ü z y ı l d a C h a rl e s W e lls t a r a f ı n d a n y a z ıl m ı ş A P r a c tic a l G r a m m a r o f T h e T u rkish L a n g u a g e a d lı e s e r i n d e k i a t a s ö z l e r i n d e n h a r e k e tle T ü r k ç e d e k i a t a s ö z l e r i n i n k a l ı p la ş m a d e r e c e le r i t e s p i t e d ilm e y e ç a lı ş ıla c a k tır . B u t e r c ih te e s e r i n M e g i s e r ’d e n s o n r a y in e O s m a n l ı d ö n e m in d e k a l e m e a l ın m ış o l m a s ı v e g ü n ü m ü z e d a h a y a k ı n b i r ta r ih e s a h ip o lm a s ı e tk ili o lm u ş tu r . A P r a c tic a l G r a m m a r o f T h e T u rk is h L a n g u a g e Ç e l i k ’in (19 9 6 ) T ü r k d o stu o la r a k n ite le n d ir d iğ i İ n g iliz T ü r k o lo g C h a r le s W e lls ’in A P r a c tic a l G r a m m a r o f T h e T u rkish L a n g u a g e a d lı e s e r i 1 8 8 0 ’d e L o n d r a ’d a y a y ım la n m ış tı r. E s e r d e a lf a b e v e t e l a f f u z k o n u l a r ı n d a n s o n r a is im , fiil, z a m ir , b a ğ l a ç , e d a t, b i r l e ş i k k e l i m e l e r v s . g r a m e r k o n u l a r ı n a y e r v e r il m i ş ti r . A y rıc a s e n ta k s i ç i n d e b i r b ö l ü m a y r ıl m ış tı r . K it a p t a s e n ta k s b ö l ü m ü n d e n ö n c e u z u n b i r i m l a b ö l ü m ü k o n u lm u ş tu r . S o n k ı s ı m d a T u rkish P r o v e r b s b a ş l ı ğ ı a l t ı n d a 110 T ü r k a t a s ö z ü v e r i l m i ş t i r (W e lls, 1 8 8 0 : 2 6 4 ). E s e r d e d i y a l o g b ö l ü m ü y o k tu r. A n c a k g r a m e r k o n u l a r ı a n l a t ı l ı r k e n b i r k a ç y e r d e h â l e k l e r i n in k u l l a n ı m ı n ı n g ö z l e m l e n m e s i i ç i n d i y a l o g ş e k lin d e ö r n e k le r v e r i l m i ş t i r (W e lls, 1 8 8 0 : 2 3 1 ). Ö rn e k le m v e Y ö n te m W e lls e s e ri n d e a t a s ö z l e r i n i n h e r b i r i n i A r a p h a r fli, L a t i n h a r fl i o l a r a k y a z ı p İ n g iliz c e k a r ş ılık la r ın ı v e r m iş tir . Ç a l ı ş m a n ın k a p s a m ı y a p ı s a l d e ğ e r le n d ir m e le r e d a y a n d ığ ı n d a n e s e rd e k i a t a s ö z l e r i n i n s a d e c e L a t i n h a r f l i y a z ım l a r ı k u l l a n ı lm ı ş v e İ n g iliz c e k a r ş ıl ı k l a r ı n ı n v e r il m e s i n e g e r e k d u y u lm a m ış tır. B u n a g ö r e , W e ll s ’t e k i 110 a t a s ö z ü h e r b i r i n e s a y ı s ı r a n u m a r a s ı v e r i l e 166 / Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabı r e k a l f a b e t i k d iz ilm iş , H . M e g i s e r ’i n P a r e o m io lo g ia P o ly g lo tto s 1 i s im li e s e r in d e k i a ta s ö z le r i y a n ı n d a T ü r k ç e d e h a z ır la n m ış a ltı a t a s ö z ü s ö z l ü ğ ü ile k ı y a s e d i l m iş v e h e r a t a s ö z ü n ü n a ltın a K D : K a lıp la ş m a D e re c e s i k ı s a l t m a s ıy l a a t a s ö z ü n ü n t a m v e y a ç e k ir d e k k a l ı p l a ş m a s ı n ı n t e s p i t i v e r ilm iş tir . S o n u ç b ö l ü m ü n d e n ö n c e t e s p i t e d i l e n k a l ı p l a ş m a d e r e c e le r i S a y ıs a l D e ğ e r le r b a ş l ı ğ ı a lt ı n d a ta b lo ş e k lin d e g ö s te ri lm iş tir. A ta s ö z le ri , a ta s ö z ü n ü n W e lls ’t ek i L a tin h a r fli ş e k li ^ G ü n ü m ü z T ü r k ç e s in d e k i ka rşılığ ı [ M e g is e r v e A ta s ö z ü s ö z lü k le r in d e ilg ili a ta s ö z ü n ü n şekli]. K D : Tam v e y a Ç e k ir d e k k a lıp la şm a : B iç im s e l v e y a D iz im s e l D e ğ iş ik lik ^ A d v e y a E y le m ek le r in in d e ğ işik liğ i; S ö z c ü k d e ğ işik liğ i, S ö z c ü k e k le m e vb. ş e k lin d e b i r g ö s te r im le s ıra la n m ış tır. B u lg u la r: 1. Â d â m â d â m a g h erekd ir. ^ A d a m a d a m a g e r e k d ir. [D E O ‘A d a m a d a m a l a z ı m o l u r ’ 8 9 /4 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 :4 5 ; A S ‘A d a m a d a m a g e r e k o lu r, ik i s e r ç e d e n b ö r e k o l u r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 9 4 ; Ş H D A D ‘A d a m a d a m a g e r e k o lu r, (ik i s e r ç e d e n b ö r e k o l u r ) ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 3; A A S ‘A d a m a d a m a g e r e k o l u r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 15; A D S ‘A d a m a d a m a (g e n e , h e r z a m a n ) g e r e k o l u r (ik i s e r ç e d e n b ö r e k o l u r ) ’ A k s o y 1 9 9 3 : 5 3 67; S A S ‘A d a m a d a m a g e n e /y i n e /h e r z a m a n g e r e k / l a z ı m o lu r, ik i s e r ç e d e n b ö r e k o l u r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 5 6 4 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : B i ç i m s e l d e ğ i ş i k l ik ^ r e k d i r ~ g e r e k o lu r. D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik ^ E y l e m ç e k im e k l e r i n in d e ğ iş im i: g e S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: g e r e k o lu r ~ la z ım o lu r. ^ C ü m le e k le m e : İ k i s e r ç e d e n b ö r e k o lu r. 2 . Â d â m â d â m ı s a lt b ir k e re âldadir. ^ A d a m a d a m ı s a l t b i r k e r e a ld a d ır. [D E O ‘A d a m a d a m ı b i r k e r e a l d a t ı r ’ 9 0 / 4 7 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 4 5 ; A S ‘A d a m a d a m ı b i r k e r e a l d a t ı r ’ D u y m a z 2 0 0 5 :9 4 ; Ş H D A D ‘A d a m a d a m ı (s a lt) b i r k e r e a l d a t ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 3; A A S ‘A d a m a d a m ı b i r k e r e a l d a t ı r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 16; A D S ‘A d a m a d a m ı b i r k e r e a l d a t ı r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 5 3 71; S A S ‘A d a m a d a m ı b i r k e r e a l d a t ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 5 6 4 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik ^ 3. S ö z c ü k ç ık a r m a : salt. Â d â m o ld ir ki ik r a r in d e n d eu n m a z. ^ A d a m o l d u r k i i k r a r ın d a n d ö n m e z . [D E O ‘A d a m o l d u r k i i k r a r ın d a n d ö n m e y e ’ 1 3 1 /2 9 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 :5 8 ; A S ‘A d a m o l d u r k i i k r a r ın d a n d ö n m e y e ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 9 4 ; Ş H D A D ‘A d a m o l d u r k i i k r a r ın d a n d ö n m e y e ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 3; S A S ‘A d a m o l d u r k i i k r a r ın d a n d ö n m e y e ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 1 7 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 4 . A g h la m a y a n c h o jo u g h a m e m e verm ezler. ^ A ğ l a m a y a n ç o c u ğ a m e m e v e r m e z le r . [D E O ‘A ğ l a m a y a n ç o c u ğ a m e m e v e r m e z l e r ’ 1 9 7 /8 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 4 6 ; A S ‘A ğ l a m a y a n ç o c u ğ a m e m e v e r m e z l e r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 9 6 ; Ş H D A D ‘A ğ l a m a y a n ç o c u ğ a m e m e v e r m e z l e r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 5; A A S ‘A ğ l a m a y a n ç o c u ğ a m e m e v e r m e z l e r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 2 0 ; A D S ‘A ğ l a m a y a n ç o c u ğ a m e m e v e r m e z l e r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 5 7 127; S A S ‘A ğ l a m a y a n ç o c u ğ a m e m e v e r m e z l e r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 5 6 9 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 5. Â k h s h a m isse y a t s a b â h isse g h it. ^ A k ş a m is e y a t, s a b a h is e g i t [D E O ‘A k ş a m is e y a t, s a b a h is e g i t ’ 2 1 0 /1 5 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 5 1 ; A S ‘A k ş a m is e y a t, s a b a h is e g i t ’ D u y m a z 1 D u r m u ş “ T ü r k i y e T ü r k ç e s i n i n B a s ı l ı İ l k A t a s ö z l e r i : H . M e g i s e r ’i n P a r e o m i o l o g i a P o l y g l o t t o s A d l ı E s e r i n d e Y e r A la n A ta s ö z le r i” ( 2 0 1 7 ) b a ş lık lı y a z ıs ın d a k i a ta s ö z le ri, e n e s k i ta r ih li b e lg e o lm a s ı s e b e b iy le ç a lış m a m ız d a k u l l a n ı l m ı ş t ı r . E s e r h a k k ı n d a a y r ı n t ı l ı b i l g i i ç i n D u r m u ş ’u n ç a l ı ş m a s ı n a b a k ı l m a l ı d ı r . Dr. Öğr. Üyesi Şermin KALAFAT / 167 2 0 0 5 : 9 8 ; Ş H D A D ‘A k ş a m is e y a t, s a b a h is e g i t ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 9 ; A D S ‘A k ş a m is e y a t, s a b a h is e g i t ’ A k s o y 1 9 9 3 : 6 1 197; S A S ‘A k ş a m is e y a t, s a b a h is e g i t ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 9 7 5 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 6 . Â l c h a k y e r d e te p e je k k e n d is s in i d â g h sanır. ^ A lç a k y e r d e t e p e c i k k e n d i s i n i d a ğ s a n ır [D E O ‘A l ç a k y e r d e te p e c i k k e n d i s i n i d a ğ s a n ı r ’ 2 4 6 /1 7 3 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 5 1 ; A S ‘A l ç a k y e r d e k i te p e c i k k e n d i n i d a ğ s a n ı r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 9 9 ; A A S ‘A l ç a k y e r d e t e p e c i k k e n d i s i n i d a ğ s a n ı r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 2 7 ; A D S A lç a k y e r d e te p e c ik k e n d i s i n i d a ğ s a n ı r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 6 2 211; S A S ‘A l ç a k y e r d e t e p e c i k k e n d i s i n i d a ğ s a n ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 5 7 9 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 7 . Â llâ h d e y e n m a h r o u m kâ lm a z. ^ A l l a h d i y e n m a h r u m k a l m a z . [D E O ‘A l l a h d i y e n m a h r u m k a l m a z ’5 0 2 /1 9 7 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 5 2 ; A S ‘A l l a h d i y e n a ç ık t a k a l m a z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 0 0 ; Ş H D A D ‘A l l a h d i y e n m a h r u m ( a ç ık ta ) k a l m a z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 11; S A S ‘H a k d i y e n m a h r u m k a l m a z ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 7 0 3 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik —> S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: A lla h ~ H a k ; m a h r u m ~ a çıkta . 8. A r ı k ta w o u k d a n s e m iz tir id o lm a z. ^ A r ı k t a v u k t a n s e m iz t i r i d o lm a z . [D E O ‘A r ı k a t t a n s e m iz t i r i t o l m a z 1 3 1 /2 9 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 5 8 ; A S ‘A r ık t a v u k t a n ( u c u z e t te n ) ta ts ız t i r i t o l u r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 0 3 ; Ş H D A D ‘A r ı k e t t e n s e m iz (y a ğ lı) t i r i t o l m a z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 17; A A S ‘A r ı k e t t e n y a ğ l ı t i r i t o l m a z ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 3 7 ; S A S ‘A r ık t a v u k t a n (u c u z e t te n ) t a t s ı z t i r i t o l u r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 2 4 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik ^ S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: a r ık e t ~ u c u z et, s e m iz ~ ta ts ız ~ ya ğ lı. 9. A s s ila ja k â d â m s o u d a b o g h o u lm a z. ^ A s ı l a c a k a d a m s u d a b o ğ u l m a z . [D E O ‘A s ı l a c a k a d a m b o ğ u l m a z ’ 1 5 8 /3 2 8 ; ‘A s ı l a c a k a d a m s u y a b o ğ u l m a z ’ 1 5 9 /3 2 9 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 5 9 ; A S ‘A s ı l a c a k s u d a b o ğ u l m a z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 0 5 ; Ş H D A D ‘A s ı l a c a k s u d a b o ğ u l m a z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 18; S A S ‘A s ı l a c a k s u d a b o ğ u l m a z ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 5 9 6 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k ç ık a r m a : a dam . 10. A s h ig h a B a g h d a d o u z â k d e ild ir ^ A ş ı ğ a B a ğ d a t u z a k d e ğ ild ir. [D E O ‘A ş ı k a B a ğ d a t ı r a k d e ğ i l d i r ’ 2 5 2 5 / 3 5 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 6 0 ; A S ‘A ş ı ğ a g ö re B a ğ d a t ı r a k d e ğ i l ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 0 5 ; Ş H D A D ‘A ş ı ğ a B a ğ d a t ı r a k d e ğ i l ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I:2 0 ; A A S ‘A ş ı ğ a B a ğ d a t u z a k d e ğ i l ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 3 9 ; A D S ‘A ş ı k a B a ğ d a t ı r a k (u z a k ) d e ğ i l d i r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 7 2 358; S A S ‘A ş ı ğ a g ö r e B a ğ d a t ır a k / u z a k d e ğ i l ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 1 3 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: ı r a k ~ uzak. 11. A tıla n o k g h e r i d eu n m a z. ^ A t ı l a n o k g e r i d ö n m e z . [P P A t h l a n o c k d u n m e s . ‘A t ı l a n o k d ö n m e z ’ [M e g is e r 1 6 0 5 -1 6 0 6 : 1 7 /X X II] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 4 ; D E O ‘A t ı l a n o k g e r i d ö n m e z ’5 2 / 4 0 4 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 6 3 ; A S ‘A t ı l a n o k (y a y d a n ) g e r i d ö n m e z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 0 7 ; Ş H D A D ‘A t ı l a n o k g e r i d ö n m e z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 7 ; A A S ‘A t ı l a n o k g e r i d ö n m e z ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 4 3 ; A D S ‘A t ı l a n o k g e r i d ö n m e z ’ A k s o y 1 9 9 3 : 7 4 395; S A S ‘A t ı l a n o k g e r i d ö n m e z ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 9 4 1 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 12. A tın ız ı ib tid a s a g h le m k â z ıg h a b â g h la y ın ız s o r a je n â b - i h â k k â h a w a le edin iz. ^ 168 / Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabı A t ın ız ı i p t id a s a ğ la m k a z ığ a b a ğ l a y ı n ı z s o n r a c e n a b - ı h a k k a h a v a le e d in iz [ D E O ‘E ş e ğ in i e v v e l b a ğ la , s o n r a T a n n y a ı s m a r l a ’ 4 2 8 /1 5 1 7 ; ‘E ş e ğ i n i e v v e l s a ğ k a z ığ a b a ğ l a s o n r a T a n n y a ı s m a r l a ’ 4 1 2 / 1 5 1 9 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 116; A S ‘İ ş i n i / e ş e ğ in i s a ğ k a z ı ğ a b a ğ l a s o n r a ta lih e ı s m a r l a D u y m a z ’ 2 0 0 5 : 1 6 0 ; Ş H D A D ‘E ş e ğ i b a ğ la , iş in i s a ğ l a ’, ‘E ş e ğ i n i b e r k b a ğ l a , a n d a n T a n n y a ı s m a r l a ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 9 4 ; A A S ‘E ş e ğ i n i s a ğ l a m b a ğ la , s o n r a A l l a h ’a ı s m a r l a ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 0 3 ; A D S ‘E ş e ğ i b a ğ la , iş i n i s a ğ l a ’, ‘E ş e ğ i n i s a ğ l a m b a ğ la , s o n ra A l l a h ’a ı s m a r l a ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 2 4 1157- 1 2 5 1161; S A S ‘E ş e ğ i b a ğ la , iş in i s a ğ l a ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 7 4 1 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: a t ~ e ş e k ~ iş; T a n rı ~ A lla h . 13. A y p s iz y a r is s te y e n y a r s iz kalır. ^ A y ıp s ız y a r i s t e y e n y a r s ı z k a lır. [D E O ‘A y ıp s ız d o s t a r a y a n d o s t s u z k a l ı r ’ 2 6 1 3 /4 5 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 6 5 ; Ş H D A D ‘A y ıp s ız y a r i s t e y e n (a ra y a n ) y a r s ı z k a l ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 3 0 ; A A S ‘A y ıp s ız y a r (k u s u r s u z d o s t) a r a y a n y a r s ız k a l ı r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 4 7 ; A D S ‘A y ıp s ız y a r a a r a y a n ( d o s t is te y e n ), y a r s ı z (d o s ts u z ) k a l ı r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 7 7 443; S A S ‘A y ıp s ız d o s t a r a y a n d o s t s u z k a l ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 0 8 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: y a r ~ dost. 14. B a k h s h is h â tın d is h in e b â kılm a z. ^ B a h ş i ş a t ı n d iş in e b a k ılm a z . [A S ‘B a h ş i ş a t ı n d iş in e b a k ı l m a z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 110; Ş H D A D ‘B a h ş i ş a t ı n d iş in e b a k ı l m a z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 3 3 ; A A S ‘B e l e ş a t ı n d iş in e b a k ı l m a z ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 5 6 ; A D S ‘B a h ş i ş a t ı n d iş in e b a k ı l m a z ’ A k s o y 1 9 9 3 : 8 1 490; S A S ‘B e l e ş / B a h ş i ş / H e d iy e / B e y i n v e r d iğ i a t ı n d iş in e b a k ı l m a z ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 2 8 ]. K D : Ç e k ir d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: B a h ş iş ~ b e le ş / h e d iy e / bey. 15. B â k k â l b ir â d â m ic h in d u k k ia n a ch m a z. ^ B a k k a l b ir a d a m iç im d ü k k a n açm a z. [D E O ‘B a k k a l b i r m ü ş te r i i ç i n d ü k k â n a ç m a z ’ 1 0 6 4 /5 2 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 6 8 ; A S ‘B a k k a l b i r m ü ş te r i i ç i n d ü k k â n a ç m a z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 1 1 ; Ş H D A D ‘B a k k a l b i r m ü ş te r i i ç i n d ü k k â n a ç m a z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 3 4 ; S A S ‘B a k k a l b i r m ü ş t e r i i ç i n d ü k k â n a ç m a z ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 1 7 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: a d a m ~ m ü şteri. 16. B e n i sa y a n in ko u lo u y o u m , b en i s a y a m a y a n in so u ltâ n iy ım . ^ B e n i s a y a n ın k u l u y u m b e n i s a y m a y a n ı n s u lta n ıy ım . [D E O ‘S e v e n i n k u l u y u m s e v m e y e n i n s u l t a n ı ’ 2 1 9 2 /3 3 3 1 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 0 6 ; Ş H D A D ‘S e v e n i n k u l u y u m s e v m e y e n i n s u l t a n ı ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 0 7 ; A A S ‘S e v e n in k u l u y u m s e v m e y e n i n s u l t a n ı ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 8 6 ; A D S ‘S e v e n i n k u l u y u m s e v m e y e n i n s u l t a n ı ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 9 2 2258; S A S ‘S e v e n in k u lu y u m , s e v m e y e n i n s u l t a n ı ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 9 0 0 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a . D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: s e v - ~ sa y-. 17. B e y le r e in a n m a , s o u y a d a ya n m a , g h e c h g h iu n e in a n m a , a v r e t s e u z u n e a ld a n m a , â tın y u r e y in e d a y a n m a . ^ B e y l e r e i n a n m a , s u y a d a y a n m a , g e ç g in e i n a n m a , a v r a t s ö z ü n e a l d a n m a , a t ı n y ü r e ğ in e d a y a n m a . [A S ‘B e y l e r e i n a n m a , s u y a d a y a n m a , g e ç k in e g ü v e n m e , k a r ı s ö z ü n e k a n m a ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 114; Ş H D A D ‘B e y l e r e in a n m a , s u y a d a y a n m a , g e ç g in le k a r ı s ö z ü n e k a n m a ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 4 0 ; S A S ‘B e y l e r e i n a n m a , s u y a d a y a n m a , g e ç g ü n e g ü v e n m e , k a r ı s ö z ü n e a l d a n m a ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 3 3 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: a v r a t ~ ka rı; g e ç - Dr. Öğr. Üyesi Şermin KALAFAT / 169 g in ~ g e ç g ü n . — C ü m le e k le m e : a tın y ü r e ğ in e d a y a n m a . 18. B in is h it b ir su w ey le . ^ B i n i ş i t b i r s ö y le . [D E O ‘B i n iş i t b i r s ö y l e ’ 1 2 2 8 /6 6 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 7 5 ; A S ‘B i n i ş i t b i r s ö y l e ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 115; Ş H D A D ‘B i n i ş i t b i r s ö y l e ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 4 1 ; S A S ‘B i n iş i t b i r s ö y l e ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 3 8 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 19. B in tâ sse b ir b o r j eu d e m a z. ^ B i n t a s a b i r b o r ç ö d e m e z . [P P Iu s t a l f a b i r b o rt fc h i u d e r m e s . ‘Y ü z t a s a b i r b o r ç ö d e m e z ’ [ M e g is e r 1 6 0 5 -1 6 0 6 : 7 6 /L X X X I ] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 7 1 ; D E O ‘B i n t a s a b i r b o r ç ö d e m e z ’ 1 2 2 9 /6 6 5 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 7 5 ; A S ‘B i n t a s a b i r b o rç ö d e m e z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 115; Ş H D A D ‘B i n t a s a b i r b o r ç ö d e m e z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 4 1 ; A D S ‘B i n t a s a b i r b o r ç ö d e m e z ’ A k s o y 1 9 9 3 : 8 1 603; S A S ‘B i n t a s a b i r b o r ç ö d e m e z ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 1 9 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 2 0 . B ir ei s h e r a b ve d ilb e r a v r e t iki tâ tlı z e h ir dir. ^ B i r iy i ş a r a p v e d i l b e r a v r a t ik i ta tlı z e h ird ir. [P P G iu f e l a u u r e t h h e m fc h a r a p t a t l u a g u d u r . ‘G ü z e l a v r a t h e m ş a r a p ta t l ı a ğ u d u r ’ [M e g is e r 1 6 0 5 -1 6 0 6 : 9 0 /X C IV ] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 6 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: d ilb e r ~ g ü zel; z e h ir ~ a ğ u . 2 1 . B o u g h iu n k i y im o u r ta y â r ın k ı ta w o u k d a n y e k d ir . ^ B u g ü n k ü y u m u rta y a n n k i ta v u k t a n y e ğ d i r. [P P B u g i u n k i i m u r t a j a r u n k i t a u k t a n j e g d u r ‘B u g ü n k ü y u m u r t a y a n n k i t a v u k t a n y e ğ d i r ’ [M e g is e r 1 6 0 5 -1 6 0 6 : 8 6 / X C ] ’ D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 7 ; D E O B u g ü n k ü y u m u r t a y a n n k i t a v u k t a n i y i d ir B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 8 3 ; A S ‘B u g ü n k ü y u m u r t a y a n n k i t a v u k t a n y e ğ d i r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 2 0 ; Ş H D A D ‘B u g ü n k ü y u m u r t a y a n n k i t a v u k t a n i y i d i r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I:4 9 ; A A S ‘B u g ü n k ü t a v u k y a n n k i k a z d a n y e ğ d i r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 6 8 ; A D S ‘B u g ü n k ü ta v u k y a n n k i k a z d a n i y i d i r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 9 5 709; S A S ‘B u g ü n k ü y u m u r t a y a n n k i t a v u k t a n y e ğ d i r ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 2 4 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: y u m u r ta ~ ta vu k , ta v u k ~ kaz. 2 2 . J â n j â n ı n y o ld a s h ıd ır . ^ C a n c a n ın y o ld a ş ıd ır . [D E O ‘C a n c a n ı n y o l d a ş ı d ı r .’ 1 4 9 3 /8 8 3 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 8 5 ; A S ‘C a n c a n ın y o l d a ş ı d ı r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 2 1 ; Ş H D A D ‘C a n c a n ı n y o l d a ş ı d ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 5 3 ; A D S ‘C a n c a n ı n y o l d a ş ı d ı r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 9 7 740; S A S ‘C a n c a n ı n y o l d a ş ı d ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 5 5 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 2 3 . C h o k y a s h a y a n c h o k b ilm e z c h o k g h e z e n ç o k bilir. ^ Ç o k y a ş a y a n ç o k b ilm e z , ç o k g e z e n ç o k b ilir. [D E O ‘Ç o k y a ş a y a n ç o k b ilm e z , ç o k g e z e n ç o k b i l i r ’ 1 6 5 4 /1 0 3 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 9 1 ; A S ‘Ç o k y a ş a y a n b ilm e z , ç o k g e z e n b i l i r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 2 5 ; Ş H D A D ‘Ç o k y a ş a y a n b i l m e z , ç o k g e z e n b i l i r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 6 0 ; A A S ‘Ç o k y a ş a y a n b ilm e z , ç o k g e z e n b i l i r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 7 8 ; A D S ‘Ç o k y a ş a y a n ( o k u y a n ) b ilm e z , ç o k g e z e n b i l i r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 0 3 825; S A S ‘Ç o k y a ş a y a n (ç o k ) b ilm e z , ç o k g e z e n (ç o k ) b i l i r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 6 4 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k e k le m e : ç o k . — S ö z c ü k d e ğ i ş ik liğ i: y a ş a y a n ~ o ku ya n . 2 4 . C h o g h a ta lib o lâ n â z a y e tis h ir ^ Ç o ğ a t a l i p o l a n a z a y e tiş ir. [D E O ‘A z ı b i l m e y e n 170 / Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabı ç o ğ u h iç b i l m e z ’ 1 4 2 /4 6 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 6 6 ; A S ‘A z ı b i l m e y e n ç o ğ u h iç b i l m e z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 0 9 ; Ş H D A D ‘A z a k a n a a t e t m e y e n ç o ğ u b u l m a z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 3 1 ; A A S ‘A z a k a n a a t e t m e y e n ç o ğ u b u l m a z ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 4 8 ; A D S ‘A z ı b i l m e y e n ç o ğ u h iç b i l m e z ’ A k s o y 1 9 9 3 : 7 8 460; S A S ‘A z ı b i l m e y e n ç o ğ u h iç b i l m e z ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 3 7 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: ç o ğ a ~ az; ta lip o la n ~ b ilm ey e n ; a z a y e tiş ir ~ h iç b ilm ez . — S ö z c ü k l e r i n y e r d e ğ iş tirm e s i: ç o k ^ 2 5 . D â g h d â g h a o u ls a h m a z in sa n in s a n e o ulashır. ^ az. D a ğ d a ğ a u l a ş m a z i n s a n in s a n a u la ş ır. [D E O ‘D a ğ d a ğ a k a v u ş m a z , i n s a n i n s a n a k a v u ş u r ’ 2 3 9 7 /1 0 5 0 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 9 2 ; A S ‘D a ğ d a ğ a k a v u ş m a z , i n s a n i n s a n a k a v u ş u r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 0 8 ; Ş H D A D ‘D a ğ d a ğ a k a v u ş m a z , i n s a n i n s a n a k a v u ş u r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 6 1 ; A A S ‘D a ğ d a ğ a k a v u ş m a z , i n s a n i n s a n a k a v u ş u r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 8 0 ; A D S ‘D a ğ d a ğ a k a v u ş m a z , i n s a n i n s a n a k a v u ş u r ’ A k s o y 1 9 9 3 :1 0 4 843; S A S ‘D a ğ d a ğ a k a v u ş m a z / u la ş m a z , i n s a n i n s a n a k a v u ş u r / u l a ş ı r ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 :6 7 6 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 2 6 . D e li o ld ir ki z e n g h in d ir ve la kin f o u k e r a g h ib i g h ec h en ir. ^ D e l i o l d u r k i z e n g in d i r v e l a k i n f u k a r a g i b i g e ç in ir. [S ö z l ü k le r d e h e r h a n g i b i r k a r ş ıl ı ğ ı b u lu n a m a m ış tır ] . 2 7 . D e lin in y u r e y i â g h z ın d a d ir â kılın d ili y r e yin d ed ir . ^ D e l i n i n y ü r e y i a ğ z ın d a d i r a k ı l ı n d ili y ü r e y in d e d ir. [D E O ‘D e l i n i n y ü r e ğ i a ğ z ın d a d ır , a k ı l l ın ı n d ili y ü r e ğ i n d e d i r ’ 1 8 9 7 /1 1 9 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 9 6 ; A S ‘D e l i n i n y ü r e ğ i a ğ z ın d a d ır, a k ı l l ın ı n d ili y ü r e ğ i n d e d i r ’D u y m a z 2 0 0 5 : 1 2 8 ; S A S ‘D e l i n i n y ü r e ğ i a ğ z ın d a d ır , a k ı l l ın ın d ili y ü r e ğ i n d e d i r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 8 7 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 2 8 . D il â d â m ı b e y a n eder. ^ D i l a d a m ı b e y a n e d e r. [D E O ‘D i l a d a m ı b e y a n e d e r ’ 1 9 7 5 /1 2 0 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 0 1 ; A S ‘D i l a d a m ı b e y a n e d e r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 3 0 ; Ş H D A D ‘D i l a d a m ı b e y a n e d e r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 7 1 ; S A S ‘D i l a d a m ı b e y a n e d e r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 5 6 4 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 2 9 . D il k ılıjd a n c h o k euldurur. ^ D i l k ı l ıç d a n ç o k ö ld ü rü r. [D E O ‘D i l k ı l ı ç t a n k e s k i n d i r ’ 1 9 7 9 / 1 2 1 0 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 0 1 ; A S ‘D i l k ı l ı ç t a n ç a b u k ö l d ü r ü r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 130; Ş H D A D ‘D i l k ı l ı ç t a n k e s k i n d i r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 7 1 ; S A S ‘D i l k ı l ı ç t a n ç a b u k ö l d ü r ü r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 7 1 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: ç o k ö l d ü r ü r ~ k e s k in d ir ; ç o k ~ ç a b u k . 3 0 . D o g h r o u su w e y le y e n i d o k o u z sh e h ir d e n surerler. ^ D o ğ r u s ö z e y l e y e n i d o k u z ş e h ir d e n s ü re rle r. [D E O ‘D o ğ r u s ö y l e y e n i d o k u z k ö y d e n k o v a r l a r ’ 2 4 5 2 /1 2 4 8 ; ‘D o ğ r u s ö y le y e n i d o k u z ş e h i r d e n k o v a r l a r ’ 2 4 5 1 /1 2 4 9 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 0 3 ; A S ‘D o ğ r u y u s ö y le y e n i d o k u z k ö y d e n k o v a r l a r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 3 2 ; A A S ‘D o ğ r u s ö y l e y e n i d o k u z k ö y d e n k o v a r l a r ’ Ö z d e m i r 1 9 9 0 : 9 0 ; A D S ‘D o ğ r u y u s ö y le y e n i d o k u z k ö y d e n k o v a r l a r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 11 2 973; S A S ‘D o ğ r u y u s ö y le y e n i d o k u z k ö y d e n k o v a r l a r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 :7 0 4 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: ş e h i r ~ kö y. 3 1 . D o s s t b in is se â z d ır d u s h m e n b ir isse c h o k dour. ^ D o s t b i n is e a z d ır, d ü ş m a n b i r is e ç o k tu r. [D E O ‘D o s t b i n is e a z d ır, d ü ş m a n b i r is e ç o k t u r ’ 2 0 0 4 / 1 2 7 9 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 :1 0 5 ; Dr. Öğr. Üyesi Şermin KALAFAT / 171 Ş H D A D ‘D o s t b i n is e a z d ır, d ü ş m a n b i r is e ç o k t u r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 7 5 ; A D S ‘D o s t b i n is e a z d ır, d ü ş m a n b i r is e ç o k t u r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 1 3 992]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 3 2 . D o s s t f e n a v â k itd a bilenir. ^ D o s t f e n a v a k i t t e b ilin ir. [D E O ‘D o s t k a r a g ü n d e b e l l i o l u r ’ 2 0 0 7 /1 2 8 3 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 0 5 ; A S ‘D o s t k a r a g ü n d e b e l l i o l u r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 132; Ş H D A D ‘D o s t k a r a g ü n d e b e l l i o l u r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 7 5 ; A A S ‘D o s t k a r a g ü n d e b e l l i o l u r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 9 2 ; A D S ‘D o s t (iy i d o s t) k a r a g ü n d e b e l l i o l u r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 1 3 998; S A S ‘D o s t k a r a g ü n d e b e l l i o l u r ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 6 2 9 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l i k ^ S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: f e n a ~ k a ra , v a k it ~ gün. 3 3 . D o s s t ile y e ich â lis h v e r is h etm a . ^ D o s t ile y e iç , a lış v e ri ş e tm e . [D E O ‘D o s t ile y e iç a l ış v e r iş e t m e ’ 2 0 0 1 /1 2 8 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 0 5 ; A S ‘D o s t ile y e iç a lış v e ri ş e t m e ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 3 2 ; Ş H D A D ‘D o s t ile y e iç a lış v e r i ş e t m e ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 7 5 ; A A S ‘D o s t ile y e iç a l ış v e r iş e t m e ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 9 2 ; A D S ‘D o s t / A k r a b a ile y e iç a lış v e ri ş e t m e ’ A k s o y 1 9 9 3 : 6 1 192; S A S ‘D o s t il e y e iç a lış v e ri ş e t m e ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 5 8 1 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 3 4 . D o s s ta c h o c k v a r a n ek sh i s o u r e tg h ie u r u r . - ^ D o s t a ç o k v a r a n e k ş i s u re t g ö rü r. [D E O ‘D o s t a ç o k v a r a n e k ş i y ü z g ö r ü r ’ 2 0 1 1 /1 2 8 4 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 0 5 ; A S ‘D o s t u n a ç o k v a r a n e k ş i y ü z g ö r ü r ’; D u y m a z 2 0 0 5 : 1 3 3 ; Ş H D A D ‘D o s t a ç o k v a r a n e k ş i y ü z g ö r ü r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 7 6 ; S A S ‘D o s t a ç o k v a r a n k i ş i e k ş i y ü z g ö r ü r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 7 0 9 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: s u r e t ~ y ü z . 3 5 . D u s h m e n k â r ın je isse f i l g h ib i z a n eile. ^ D ü ş m a n k a n n c a is e fi l g ib i z a n n e y le . [ P P D u f c h m e n k a r i n g e ife d a h i f u l je r in e f a i. ‘D ü ş m a n k a n n c a is e d a h i f i l y e r in e s a y ’ [M e g i s e r 1 6 0 5 -1 6 0 6 : 7 0 /L X X I I] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 5 ; D E O D ü ş m e n k a n n c a is e k e n d i n i m e rd a n e b i l ’2 0 2 8 /3 4 1 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 0 7 ; A S ‘D ü ş m a n k a n n c a is e s e n f i l g ib i s a n ’; ‘D ü ş m a n k a n n c a is e s e n k e n d i n i m e r d a n e t u t ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 3 4 ; Ş H D A D ‘D ü ş m a n k a n n c a is e d e h o r b a k m a ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 8 1 ; A A S ‘D ü ş m a n k a n n c a is e d e h o r b a k m a ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 9 4 ; S A S ‘D ü ş m a n k a n n c a is e s e n f i l g i b i s a n ’, ‘D ü ş m a n k a n n c a d a o l s a s e n o n u f i l g ib i s a y ’, ‘D ü ş m a n k a n n c a is e s e n k e n d i n i m e r d a n e t u t ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 5 0 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: z a n n e y le ~ san ; f i l g ib i z a n n e y le ~ h o r b a km a . — C ü m le d e ğ iş ik liğ i: k e n d in i m e rd a n e b il / tut. 3 6 . E g h r i o to u r d o g h ro u su w ee y le . ^ E ğ r i o t u r d o ğ r u s ö y le . [D E O ‘E ğ r i o t u r d o ğ r u s ö y l e ’ 4 5 1 /1 3 7 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 0 9 ; A S ‘E ğ r i o t u r a l ı m d o ğ r u s ö y l e ş e l i m ’ D u y m a z 2 0 0 5 :1 3 5 ; A A S ‘E ğ r i o tu r, d o ğ r u s ö y l e ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 9 6 ; S A S ‘E ğ r i o t u r / o tu r a lım , d o ğ r u s ö y l e / s ö y l e ş e l i m ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 7 0 4 . K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : B i ç i m s e l d e ğ i ş i k l ik — E y l e m ç e k im e k l e r i n in d e ğ iş im i: o tu r ~ o tu r a lım ; s ö y le ~ sö yleş e lim . 3 7 . E ilik b ilm e y e n â d â m sa yilm a z. ^ İ y i l i k b i l m e y e n a d a m s a y ılm a z . [D E O ‘İ y i l i k b i l m e y e n a d e m , a d e m s a y ı l m a z ’ 7 5 9 /2 3 0 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 5 6 ; A S ‘İy i l i k b i l m e y e n a d a m , a d a m s a y ı l m a z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 6 1 ; Ş H D A D ‘İ y i l i k b i l m e y e n a d a m s a y ı l m a z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I:1 4 3 ; S A S ‘İ y i l i k b i l m e y e n a d a m , a d a m s a y ı l m a z ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 3 7 ]. 172 / Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabı K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: a d a m ~ a dem . — S ö z c ü k ç ık a r m a : a d am . 3 8 . E ilik eile d e n iz e b ra k, d e n iz b ilm a z isse k h a lık bilir. ^ İ y i l i k e y le d e n iz e b ı r a k d e n iz b i l m e z is e h a l ı k b ilir. [P P E ilu c E ile . d e g n ifi b r a c k b a l l u c k b i l m e ü a h a l i c k b ilu r. ‘İ y i l i k e y le d e n iz e b ır a k , b a l ı k b i l m e z s e h a l ı k b i l i r ’ [ M e g i s e r 1 6 0 5 -1 6 0 6 : 2 /II] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 8 ; D E O ‘İy i l i k e t d e n iz e a t b a l ı k b i l m e z s e h a l ı k b i l i r ’ 7 5 7 /2 3 0 9 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 5 6 ; A S ‘İy i l i k iş le a t d e n iz e , b a l ı k b i l m e z s e h a l ı k b i l i r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 6 1 ; Ş H D A D ‘İ y i l i k e t d e n iz e a t ( s u y a s a l), b a l ı k b i l m e z s e h a l ı k b i l i r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 4 4 ; A A S ‘İy i l i k e t d e n iz e a t, b a l ı k b i l m e z s e h a l ı k b i l i r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 3 5 ; A D S ‘İy i l ik e t d e n iz e a t, b a l ı k b i l m e z s e h a l ı k b i l i r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 5 3 1622; S A S ‘İ y i l i k e t d e n iz e a t, b a l ı k b i l m e z s e h a l ı k b i l i r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 3 1 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: e y le ~ e t ~ işle; b ır a k ~ a t~ sal. 3 9 . E y u k ilic h y a r a m a z d em ird e n . ^ İy i k ı l ıç y a r a m a z d e m i r d e n (o lm a z ). [D E O ‘E s k i p a m u k t a n b e z , k ö t ü d e m i r d e n k ı l ıç o l m a z ’ 3 9 7 /1 4 9 5 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 115; A S ‘E s k i p a m u k t a n b e z , k ö t ü d e m i r d e n k ı l ı ç ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 3 9 ; Ş H D A D ‘E s k i p a m u k t a n b e z , k ö t ü d e m i r d e n k ı l ı ç ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 9 4 ; S A S ‘E s k i p a m u k t a n b e z , k ö t ü d e m i r d e n k ı l ıç o l m a z ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 7 4 0 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: y a r a m a z ~ kö tü . — S ö z c ü k e k l e m e : o lm az. ^ C ü m le ç ık a r m a : E s k i p a m u k ta n b e z (olm a z). 4 0 . F a i d e z a r a r in ka rn d a sh îd îr. ^ “F a y d a z a r a r ın k a r ın d a ş ıd ı r .’ [D E O ‘F a i d e z a r a r ın k a r d e ş i d i r ’ 2 6 6 6 /1 5 8 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 118; A S ‘F a y d a z a r a r ın k a r d e ş i d i r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 4 2 ; S A S ‘F a y d a z a r a r ın k a r d e ş i d i r ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 9 2 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 4 1 . F a k ir le r in te s e llis s i eu lm ed ir. ^ F a k i r l e r i n t e s e l l i s i ö lm e d ir. [D E O ‘F a k i r i n te s e l l i s i ö l ü m d ü r ’ 2 6 7 8 /1 5 8 4 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 118; A S ‘F a k i r i n te s e l l i s i ö l ü m d ü r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 4 2 ; Ş H D A D ‘F a k i r i n te s e l l i s i ö l ü m d ü r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 9 8 ; S A S ‘F a k i r i n te s e l l i s i ö l ü m d ü r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 2 8 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : B i ç i m s e l d e ğ i ş i k l ik ^ E y l e m ç e k im e k l e r i n in d e ğ iş im i: ö l m e d i r ~ ö lü m d ü r. 4 2 . G e lm e k ir a d et, g h itm e k ija zet. ^ G e lm e k ira d e t, g i t m e k ic a z e t. [D E O ‘G e lm e k ira - d e t, g i t m e k i c a z e t t i r ’ 3 2 3 1 /1 6 8 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 2 3 ; A S ‘G e lm e k ira d e t, g i t m e k i c a z e t ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 4 5 ; S A S ‘G e lm e k ira d e t, g i t m e k i c a z e t ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 7 6 1 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 4 3 . G h iu m le k k â ftâ n d a n ya k ın d ır. ^ G ö m le k k a f ta n d a n y a k ın d ır. [P P G iu m le c k k h a f f ta n - d a n j a k in d u r . ‘G ö m le k k a f ta n d a n y a k ı n d ı r ’ [ M e g is e r 1 6 0 5 - 1 6 0 6 : 3 9 /X X X I X ] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 6 ; D E O ‘G ö m l e k k a f t a n d a n y a k ı n d ı r ’ 3 3 2 7 /1 7 2 7 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 2 5 ; A S ‘G ö m le k k a f t a n d a n y a k ı n ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 4 6 ; Ş H D A D ‘G ö m l e k k a f t a n d a n y a k ı n d ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 0 5 ; S A S ‘G ö m le k k a f ta n d a n y a k ı n d ı r ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 7 7 2 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 4 4 . G h i e u z p e n je r e d ir g h ie u n u le bâkar. ^ G ö z p e n c e re d ir , g ö n ü le b a k a r. [D E O G ö z b i r p e n c e r e d ir g ö n ü le b a k a r ’ 3 2 1 5 /1 7 4 9 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 :1 2 6 ; A S ‘G ö z b i r p e n c e r e d ir g ö ğ e Dr. Öğr. Üyesi Şermin KALAFAT / 173 b a k a r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 4 7 ; S A S ‘G ö z b i r p e n c e re d ir , g ö n ü le b a k a r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 9 6 8 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 4 5 . G h ie u zd e n o u z a k o la n g h iu n u ld e n d a k h i o u za k. ^ G ö z d e n u z a k o la n g ö n ü ld e n d ah i u z a k . [D E O ‘G ö z d e n ı r a k o l a n g ö n ü l d e n d a h i ı r a k o l u r ’ 3 2 7 9 /1 7 6 0 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 127; A S ‘G ö z d e n ı r a k o l a n g ö n ü l d e n ı r a k o l u r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 2 7 ; Ş H D A D G ö z d e n ı r a k o l a n g ö n ü l d e n d e ı r a k ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 110; A A S ‘G ö z d e n ı r a k (u z a k ) o l a n g ö n ü l d e n g ö n ü l d e n d e ı r a k (u z a k ) o l u r Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 114; A D S ‘G ö z d e n ı r a k o l a n g ö n ü l d e n d e ı r a k o l u r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 3 3 1299; S A S ‘G ö z d e n u z a k o l a n g ö n ü l d e n d e u z a k o l u r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 7 7 3 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: u z a k ~ ıra k . 4 6 . G h ie u z u m u z u a c h a lim y o k h s a a cha rlar. ^ G ö z ü m ü z ü a ç a l ı m y o k s a a ç a rla r. [A S ‘G ö z ü m ü z ü a ç a l ı m (A ç g ö z ü n ü ) y o k s a a ç a r l a r D u y m a z 2 0 0 5 : 1 4 7 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: g ö z ü m ü z ü ~ a ç g ö zü n ü . 4 7 . G h iu lu is s te y e n d ik e n le r i d a k h ı is s te m e k g h er e k. ^ G ü lü i s t e y e n d i k e n l e r i d a h i i s t e m e k g e r e k . [D E O ‘G ü lü s e v e n d ik e n in e k a t l a n ı r ’ 3 3 3 4 /1 7 8 4 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 2 9 ; A S ‘G ü lü n ü s e v e n d ik e n i n i d e s e v e r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 4 7 ; Ş H D A D ‘G ü lü s e v e n d ik e n in e k a t l a n ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 113; A A S ‘G ü l ü s e v e n d ik e n in e k a t l a n ı r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 115; S A S ‘G ü lü n ü s e v e n d i k e n in i d e s e v e r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 2 6 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: istey e n ~ seven ; d ik e n le r i d a h i is te m e k g e r e k ~ d ik e n in e k a tla n ır , d ik e n in i d e sever. 4 8 . G h iu n e g h ie u r e k ie u r k g h e m e k g h er e k. ^ G ü n e g ö r e k ü r k g i y m e k g e r e k . [D E O ‘G ü n e g ö re k ü r k g i y i n m e k g e r e k ’ 3 3 5 0 /1 7 9 3 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 2 9 ; Ş H D A D ‘G ü n e g ö re k ü r k g i y m e k g e r e k ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 115; A A S ‘G ü n e g ö r e k ü r k g i y m e k g e r e k ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 115; A D S ‘G ü n e g ö re k ü r k g i y m e k g e r e k ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 3 5 1319; S A S ‘G ü n e g ö re k ü r k g i y m e k g e r e k ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 9 1 0 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 4 9 . H â k s e u z z e h ir d e n âjidir. ^ H a k s ö z z e h ir d e n a c ıd ır. [D E O ‘H a k s ö z a c ı d ı r ’ 1 6 9 5 /1 8 2 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 3 1 ; A S ‘H a k s ö z a c ı g e l i r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 4 9 ; Ş H D A D ‘H a k s ö z a ğ u d a n a c ı d ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 118; A D S ‘D o ğ r u (H a k ) s ö z (a ğ ız d a n ) a c ıd ı r ( a c ı g e lir ) A k s o y 1 9 9 3 : 1 1 2 976; S A S ‘H a k s ö z a c ı g e l i r ’Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 7 9 1 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: h a k ~ d o ğru . D i z im s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k ç ık a r m a : zehir. ^ S ö z c ü k e k le m e : a ğ ız d a n . B i ç i m s e l d e ğ i ş i k l ik — E y l e m ç e k im e k l e r i n in d e ğ iş im i: a c ıd ır ~ a cı gelir. 5 0 . H a iw â n e u lu r s e m e r i k â lir in sa n e u lu r a d i kâlir. ^ H a y v a n ö l ü r s e m e r i k a lır, is a n ö l ü r a d ı k a lır. [D E O ‘H a y v a n ö l ü r s e m e r i k a l ı r i n s a n ö l ü r a d ı k a l ı r ’ 1 7 2 0 /1 9 0 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 3 5 ; A S ‘H a y v a n ö l ü r s e m e r i k a lır, i n s a n ö l ü r e s e r i( ü n ü ) k a l ı r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 151; Ş H D A D ‘H a y v a n ö l ü r s e m e r i k a lır, i n s a n ö l ü r e s e r i k a l ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 2 2 ; A A S ‘H a y v a n ö l ü r s e m e r i k a lır, i n s a n ö l ü r e s e r i k a l ı r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 2 0 ; S A S ‘H a y v a n ö l ü r s e m e r i k a lır, i n s a n ö l ü r e s e r i k a l ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 6 2 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: a d ~ e s e r ~ ü n . 5 1 . H e p is in d e n e id ir b e s h ik d e o lan . ^ H e p s i n d e n i y i d ir b e ş i k t e o la n . [D E O ‘H e p s i n d e n 174 / Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabı b a h t l ı b e ş i k t e o l a n ’ 3 6 0 5 /1 9 3 0 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 3 6 ; A S ‘H e p s i n d e n b a h t l ı s ı b e ş i k t e o l a n ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 5 1 ; Ş H D A D ‘H e p s i n d e n b a h t l ı b e ş i k t e o l a n ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 2 2 ; S A S ‘H e p s i n d e n b a h t l ı s ı b e ş i k t e o l a n ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 1 5 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: iyi ~ b ah t. 5 2 . H e r â g h â jm g h iu le s s i var. ^ H e r a ğ a c ı n g ö l g e s i v a r [D E O ‘H e r a ğ a c ı n g ö l g e s i v a r ’ 3 6 0 9 /1 9 3 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 3 6 ; A S ‘H e r a ğ a c ı n g ö l g e s i v a r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 5 2 ; Ş H D A D ‘H e r a ğ a c ı n g ö l g e s i v a r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 2 2 ; S A S ‘H e r a ğ a c ı n g ö l g e s i v a r ’ Y u rt b a ş ı 2 0 1 2 : 5 6 7 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 5 3 . H e r â g h la m a m n g h iu lm e s s i var. ^ H e r a ğ l a m a n ın g ü lm e s i v a r. [D E O ‘H e r a ğ l a m a n ı n g ü lm e s i v a r ’ 3 6 1 1 /1 9 3 4 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 3 6 ; A S ‘H e r a ğ l a m a n ın g ü lm e s i v a r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 5 2 ; Ş H D A D ‘H e r a ğ l a m a n ın g ü lm e s i v a r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 2 3 ; S A S ‘H e r a ğ l a m a n ın g ü l m e s i v a r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 5 6 9 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 5 4 . H e r u s su r d a n s o r a y u s s r vardir. ^ H e r ü s ü r d e n s o n r a y ü s ü r v a r d ır. [D E O ‘H e r ü s r ü n b i r y ü s r ü v a r ’ 3 6 5 8 /1 9 9 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 4 0 ; Ş H D A D ‘H e r ü s r ü n b i r y ü s r ü v a r d ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 2 7 ; S A S ‘H e r ü s r ü n b i r y ü s r ü v a r d ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 8 9 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : B i ç i m s e l d e ğ iş ik lik : A d ç e k im e k l e r i n in d e ğ iş im i: ü s ü r d e n s ö z c ü ğ ü n d e k i + d e n ç ı k m a d u r u m u e k i + ü n ilg i d u r u m u e k in e d ö n ü ş m ü ş tü r . A d ç e k im e k i e k le n m e s i: y ü s r ü i f a d e s in d e (d iz im e b a ğ l ı o la ra k ) 3. t e k i l ş a h ıs i y e l i k e k i e k le n m iş tir. 5 5 . K ir fiz k h ir fiz e y o ld a fh dur. ^ H ırs ız , h ır s ız e y o l d a ş d u r. [P P H irf is h irfifle j o l d a f e d u r. ‘H ı r s ı z h ı r s ı z a y o l d a ş t ı r ’ [M e g is e r 1 6 0 5 -1 6 0 6 : 3 0 / X X IX ] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 7 ; D E O ‘H ı r s ız h ı r s ı z a y o l d a ş t ı r ’ 1 7 9 8 / 2 0 6 5 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 4 2 ; Ş H D A D ‘H ı r s ı z h ı r s ı z a y o l d a ş t ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 3 0 ; A S ‘H ı r s ı z h ı r s ı z a y o l d a ş t ı r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 5 4 ; S A S ‘H ı r s ı z h ı r s ız a y o l d a ş t ı r ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 8 0 6 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 5 6 . H iz m e t etm e y i e u r e n m e y e n e fe n d ilik d a k h ı etm a z. ^ H iz m e t e tm e y i ö ğ re n e m e y e n e f e n d i l ik e tm e z . [D E O ‘H i d m e t ö ğ r e n m e y e n e f e n d i l ik e t m e z ’ 1 8 0 5 /2 0 7 5 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 4 3 ; A S ‘H i z m e t e tm e s in i ö ğ r e n m e y e n e f e n d i l ik e d e m e z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 5 5 ; Ş H D A D ‘H i z m e t ö ğ r e n m e y e n e f e n d i l ik e d e m e z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 : 1 3 1 ; S A S ‘H i z m e t e t m e s i n i b i l m e y e n / ö ğ r e n m e y e n e f e n d i l ik e d e m e z ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 0 8 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : B i ç i m s e l d e ğ i ş i k l ik — E y l e m ç e k im e k l e r i n in d e ğ iş im i: e tm e z ~ ed e m e z. D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: ö ğ r e n m e y e n ~ b ilm ey e n . 5 7 . İ k i r e “is s b ir g h e m i b â tm r . ^ İk i re is b i r g e m i b a t ı r ı r [D E O ‘B i r g e m iy i ik i re is b a - t ı r ı r ’ 1 1 9 4 /7 0 4 ; B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 7 7 ; A S ‘İ k i k a p t a n b i r g e m iy i b a t ı r ı r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 157; Ş H D A D ‘İk i k a p t a n b i r g e m i y i b a t ı r ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 3 5 ; A A S ‘İk i k a p t a n b i r g e m iy i b a t ı r ı r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 2 8 ; S A S ‘İk i k a p t a n b i r g e m i y i b a t ı r ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 4 6 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: k a p ta n ~ reis. 5 8 . İn s a n in s a n in a ınessidir. ^ İ n s a n i n s a n ı n a y in e s id ir. [Ş H D A D ‘İ n s a n in s a n ı n a y n a s ı d ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 3 8 ; S A S ‘İ n s a n in s a n ı n a y n a s ı d ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 2 3 ]. Dr. Öğr. Üyesi Şermin KALAFAT / 175 K D : T a m k a lıp la ş m a . 5 9 . I s h in i b ilen es h in i b ile n â sh in i b ilen f a k ı r o lm a z. ^ İş in i b i l e n e ş in i b i l e n a ş ın ı b i l e n f a k i r o l m a z . [D E O ‘İ ş i n b ile n , e ş i n b ile n , a ş ı n b i l e n f a k i r o l m a z ’ 6 9 1 /2 2 9 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 5 4 ; Ş H D A D ‘İş i n i b ile n , a ş ın ı b ile n , e ş in i b i l e n f a k i r o l m a z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 140; S A S ‘İş in i b i l e n , a ş ın ı b ile n , e ş in i b i l e n f a k i r o l m a z ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 2 7 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 6 0 . I t h a v la r k ia r v a n g h ech er. ^ İ t h a v l a r k e r v a n g e ç e r. [D E O ‘İ t ü r ü r k e r v a n g ö ç e r ’ 6 4 8 /2 2 9 0 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 5 6 ; A S ‘İ t ü rü r , k e r v a n g ö ç e r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 6 0 ; Ş H D A D ‘İ t ü r ü r k e r v a n g ö ç e r ( y ü r ü r ) ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 4 1 ; A A S ‘İ t ü r ü r k e r v a n y ü r ü r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 3 4 ; A D S ‘İ t ü rü r, k e r v a n y ü r ü r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 5 2 1610; S A S ‘İ t ü rü r, k e r v a n y ü r ü r ’ Y u rt b a ş ı 2 0 1 2 : 8 2 9 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: h a v la r ~ ü rü r, g e çer ~ g ö çe r. 6 1 . K â r a y a s â b o u n d e liy e u y u t n e eile sin ? ^ K a r a y a s a b u n , d e liy e ö ğ ü t n e y le s in ? [D E O ‘K a r a y a s a b u n d e liy e ö ğ ü t n e y l e s i n ’ 2 7 6 1 /2 4 0 7 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 6 1 ; A S ‘K a r a y a s a b u n d e liy e ö ğ ü t n e y l e s i n ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 6 4 ; Ş H D A D ‘K a r a y a s a b u n d e liy e ö ğ ü t n e y l e s i n ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 4 9 ; A D S ‘K a r a y a s a b u n d e liy e ö ğ ü t n e y l e s i n ’ A k s o y 1 9 9 3 :1 5 6 1167; S A S ‘K a r a y a s a b u n d e liy e ö ğ ü t / k u r u y a s o m u n n e y l e s i n ’ 2 0 1 2 : 7 4 4 ]. K D : Ç e k ir d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — C ü m le d e ğ iş ik liğ i: k u r u y a s o m u n n e y lesin . 6 2 . K â n ev i y a p a r k â n ev i yıka r. ^ K a r ı e v i y a p a r, k a r ı e v i y ık a r. [ S ö z lü k le rd e h e r h a n g i b i r k a r ş ıl ı ğ ı n a ra s tl a n m a m ış tır] . 6 3 . K â z a g h e ld ik d e d a n ish g h e u z u k ie u r olour. ^ K a z a g e ld ik d e d a n iş g ö z ü k ö r o lu r. [D E O ‘K a z a g e lin c e d â n iş g ö z ü k ö r o l u r ’ 2 8 3 0 /2 4 6 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 6 4 ; A S ‘K a z a g e l d ik ç e d â n iş g ö z ü k ö r o l u r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 6 7 ; Ş H D A D ‘K a z a g e lin c e d â n iş g ö z ü k ö r o l u r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 5 2 ; S A S ‘K a z a g e lin c e u s p u s a r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 2 9 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : B i ç i m s e l d e ğ i ş i k l ik — e y l e m ç e k im e k i n i n d e ğ iş im i: g e ld ik d e ~ g e ld ik ç e ~ g e lin c e . D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik ^ S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: d a n iş g ö z ü k ö r o lu r ~ u s p u sa r. 6 4 . K e d i b o u ls u n m a d ıg M y e r d e s ıc h â n le r b â sh k â ld m r . ^ K e d i b u lu n m a d ığ ı y e rd e s ı ç a n la r b a ş k a ld ırır. [D E O ‘K e d i b u l u n m a y a n y e r d e f a r e l e r b a ş k a l d ı r ı r ’ 3 0 1 6 /2 4 8 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 6 5 ; A S ‘K e d i b u l u n m a y a n h a n e d e f a r e b a ş k a l d ı r ı r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 6 7 ; Ş H D A D ‘K e d i b u l u n m a d ı ğ ı y e r d e f a r e l e r b a ş k a l d ı r ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 5 3 ; S A S ‘K e d in i n o l m a d ığ ı y e r d e f a r e l e r c i r i t a t a r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 6 2 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: s ıç a n ~ f a r e , y e r ~ h a ne. 6 5 . K e n d in d e n d u s h e n â g h la m a z. ^ K e n d in d e n d ü ş e n a ğ la m a z . [D E O ‘K e n d i d ü ş e n a ğ la m a z , ik i g ö z d e n ç ı k a r ’ 3 0 7 5 /2 5 1 7 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 6 6 ; A S ‘K e n d i d ü ş e n a ğ la m a z , ik i g ö z ü b i r d e n ç ı k a r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 6 8 ; Ş H D A D ‘K e n d i d ü ş e n a ğ l a m a z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 5 5 ; A A S ‘K e n d i d ü ş e n a ğ l a m a z ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 4 4 ; A D S ‘K e n d i d ü ş e n a ğ l a m a z ’ A k s o y 1 9 9 3 :1 6 3 1778; S A S ‘K e n d i d ü ş e n a ğ la m a z , ik i g ö z d e n o l u r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 7 2 0 ]. 176 / Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabı K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : B i ç i m s e l d e ğ i ş i k l ik — A d ç e k im e k l e r i n in d e ğ iş m e s i: K e n d in d e n s ö z c ü ğ ü n d e k i + d e n a y r ıl m a d u r u m u e k i d ü ş m ü ş tü r . 6 6 . K e s s e m e d iy in eli eup. ^ K e s e m e d i y i n e li ö p . [D E O ‘K e s e m e d i ğ i n e li ö p d e b a ş ı n a k o y ’3 0 4 0 /2 5 4 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 6 8 ; A S ‘K e s e m e d i ğ i n e l i ö p ü p b a ş ı n a k o y ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 6 9 ; Ş H D A D ‘K e s e m e d i ğ i n e li ö p d e b a ş ı n a k o y ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 5 7 ; A A S ‘B ü k e m e d i ğ i n e l i ö p b a ş ı n a k o y ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 6 9 ; A D S ‘B ü k e m e d i ğ i n (ı s ır a m a d ığ ın ) e l i ö p , b a ş ı n a k o y ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 4 5 1490; S A S ‘B ü k e m e d i ğ i n e li ö p , b a ş ı n a k o y ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 4 7 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: K e s e m e d i ğ i n ~ b ü k e m e d iğ in . D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — C ü m le ç ık a r m a : b a ş ın a koy. 6 7 . K is h i k e n d iy i m e d h e tm e k ei s h e i deildir. ^ K işi(n in ) k e n d in i m e th e tm e (s i) iyi ş e y değildir. [S ö z lü k le rd e h e r h a n g i b i r k a r ş ıl ı ğ ı n a r a s tl a n m a m ış tır] . 6 8 . K is h in in h ü r m e ti k e n d i elin d ed ir. ^ K i ş i n i n h ü r m e t i e lin d e d ir. [D E O ‘K i ş i n i n h ü r m e t i d e z i l l e t i d e k e n d i e l i n d e d i r ’ 3 1 1 6 /2 6 5 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 7 3 ; A S ‘K i ş i n i n h ü r m e ti d e z i lle ti d e k e n d i e l i n d e d i r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 7 3 ; Ş H D A D ‘K i ş i n i n h ü r m e t i d e z ille ti d e k e n d i e l i n d e d i r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 6 6 ; S A S ‘K i ş i n i n h ü r m e t i d e z i lle ti d e k e n d i e l i n d e d i r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 8 1 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k e k le m e : zillet. 6 9 . K ie u p e k s iz c h o b â n m k o y o u n o u k o u r t âttr. ^ K ö p e k s i z ç o b a n ın k o y u n u n u k u r t alır. [A S ‘K ö p e k s i z s ü rü y e k u r t i n e r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 7 4 ; A D S ‘K ö p e k s i z s ü rü y e (k ö y e ) k u r t g i r e r ( i n e r ) ’ A k s o y 1 9 9 3 :6 9 1181; Ş H D A D ‘K ö p e k s i z ç o b a n ın k o y u n u n u k u r t y e r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 7 0 ; S A S ‘K ö p e k s i z s ü rü y e k u r t i n e r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 9 3 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: ç o b a n ın k o y u n u ~ sü rü ; a lır ~ iner. 7 0 . K ie u r k o u s h o u n y ıw a s ın ıta n g r iy a p a r . ^ K ö r k u ş u n y u v a s ı n ı t a g n y a p a r . [D E O ‘G a ri p k u ş u n y u v a s ı n ı A l l a h y a p a r 2 6 4 0 / 1 6 4 1 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 2 1 ; A S ‘K ö r k u ş u n y u v a s ı n ı A l l a h y a p a r ’; ‘G a ri p k u ş u n y u v a s ı n ı t a n r ı y a p a r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 4 4 ; Ş H D A D ‘K ö r (G a rip ) k u ş u n y u v a s ı n ı A l l a h y a p a r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 7 1 ; A A S ‘G a ri p k u ş u n y u v a s ı n ı A l l a h y a p a r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 0 9 ; A D S ‘G a ri p k u ş u n y u v a s ı n ı A l l a h y a p a r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 7 0 1892; S A S ‘G a ri p k u ş u n y u v a s ı n ı A l l a h y a p a r ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 :7 5 5 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: K ö r ~ g a r ip , Tanrı ~ A lla h . 7 1 . K ie u r u n is s te d iy i iki g h ie u z dir. ^ K ö r ü n i s te d iy i ik i g ö z d ü r. [D E O ‘K ö r ü n is te d iğ i b i r g ö z ik is i d e o l s a n e s ö z ’ 3 1 8 7 /2 7 1 7 ; ‘K ö r ü n i s te d iğ i b i r g ö z ’ 3 1 8 6 /2 7 1 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 :1 7 6 ; A S ‘K ö r ü n i s te d iğ i b i r g ö z ik i o l s a n e s ö z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 7 5 ; A A S ‘K ö r ü n i s t e d iğ i b i r g ö z ik is i d e o l s a n e s ö z ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 5 3 ; Ş H D A D ‘K ö r ü n is t e d i ğ i b i r g ö z ik i o l s a n e s ö z ’ ; ‘K ö r ü n i s t e d iğ i b i r g ö z , A l l a h v e r d i ik i g ö z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 7 1 ; A D S ‘K ö r ü n i s t e d iğ i b i r g ö z ik i o l s a n e s ö z ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 7 0 1897; S A S ‘K ö r ü n i s t e d i ğ i b i r g ö z ik i o l s a n e s ö z ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 8 9 5 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: iki ~ bir; C ü m le e k le m e : ik isi d e o ls a n e sö z; A lla h ve rd i iki g ö z. 7 2 . K o u r t tu y u n u d e y is h d ir ir k h o u y o u n o u d e y is h d irm a z. ^ K u r t t ü y ü n ü d e ğ iş tirir, h u Dr. Öğr. Üyesi Şermin KALAFAT / 177 y u n u d e ğ iş tirm e z . [P P C u rt t u g i n d e i t t e r u r h u i n i d e ittir m e s . ‘K u r t t ü y ü n ü d e ğ iş tirir, h u y u n u d e ğ i ş t i r m e z ’ [M e g is e r 1 6 0 5 -1 6 0 6 : 3 6 /X X X I II ] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 8 ; D E O ‘K u r t t ü y ü n ü d e ğ i ş tir ir, h u y u n u d e ğ i ş t i r m e z ’ 2 9 4 3 /2 7 7 2 ; B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 7 9 ; A S ‘K u r t t ü y ü n ü d e ğ iş tirir , h u y u n u d e ğ i ş t i r m e z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 7 7 ; Ş H D A D ‘K u r t t ü y ü n ü ( k ö y ü n ü ) d e ğ i ş t i r i r h u y u n u d e ğ i ş t i r m e z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 7 4 ; A A S ‘K u r t k ö y ü n ü / t ü y ü n ü d e ğ i ş t i r i r h u y u n u d e ğ i ş t i r m e z ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 5 6 ; A D S ‘K u r t k ö y ü n ü / t ü y ü n ü d e ğ i ş t i r i r h u y u n u d e ğ i ş t i r m e z ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 7 2 1930; S A S ‘K u r t t ü y ü n ü d e ğ iş tirir, h u y u n u d e ğ i ş t i r m e z ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 3 7 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: tü y ~ kö y. 7 3 . K o u r d o u o rm â n d a n a c h lık c h ıka n r . ^ K u r d u o r m a n d a n a ç lı k ç ık a rır. [D E O ‘K u r d u o r m a n d a n a ç lı k ç ı k a r ı r ’2 9 5 7 /2 7 5 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 7 9 ; A S ‘K u r d u o r m a n d a n a ç lı k ç ı k a r ı r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 7 6 ; Ş H D A D ‘K u r d u o r m a n d a n a ç lı k ç ı k a r ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 174; S A S ‘K u r d u o r m a n d a n a ç lı k ç ı k a r ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 9 0 1 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 7 4 . K o u z g h o u n a y a v r is s ı b u lb u lg h e lir . ^ K u z g u n a y a v r u s u b ü l b ü l g e lir. [D E O ‘K u z g u n a s o r m u ş l a r g ü z e l k im d ir , y a v r u la r ı m d e m i ş ’ 2 9 6 6 /2 7 9 3 ; ‘K u z g u n a y a v r u s u a n k a g ö r ü n ü r ’ 2 9 6 6 /2 7 9 3 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 :1 8 1 ; A S ‘K u z g u n a g ü z e l k i m d e m iş le r, b e n i m y a v r u la r ı m d e m i ş ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 7 8 ; Ş H D A D ‘K u z g u n a y a v r u s u a n k a (g ü z e l, ş a h in ) g ö r ü n ü r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 7 7 ; A D S ‘K u z g u n a y a v r u s u a n k a (g ü z e l, ş a h in ) g ö r ü n ü r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 7 3 1951; A A S ‘K u z g u n a y a v r u s u g ü z e l (a n k a ) g ö r ü n ü r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 5 7 ; S A S ‘K u z g u n a g ü z e l k i m d e m iş le r, b e n i m y a v r u l a r ı m d e m i ş ’; ‘K u z g u n a y a v r u s u g ü z e l / a n k a / ş a h i n g ö r ü n ü r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 9 0 8 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: b ü lb ü l ~ a n k a ~ g ü z e l ~ ş a h in . — C ü m le k u r u l u ş u n u n d e ğ iş m e s i: K u z g u n a g ü z e l k im dem işler, b e n im y a v r u la r ım d em iş. ~ K u z g u n a y a v r u s u g ü z e l / a n k a / ş a h in g örü nü r. 7 5 . K u c h u k b u y u k e ta b i o lm a li. ^ K ü ç ü k b ü y ü ğ e t a b i o lm a lı. [D E O ‘K ü ç ü k b ü y ü ğ e t a b i o l m a l ı ’ 3 2 0 9 /2 7 9 5 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 8 1 ; S A S ‘K ü ç ü k b ü y ü ğ e t a b i d i r / t a b i o l m a l ı ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 6 5 1 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 7 6 . L a k ır d ı ile p la w o lm a z. ^ L a k ı r d ı il e p i l a v o lm a z . [D E O L a k ı r d ı ile iş b i t m e z ’ 3 3 6 1 /2 8 1 6 ; ‘L a k ı r d ı ile p e y n i r g e m i s i y ü r ü m e z ’ 3 3 6 2 /2 8 1 7 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 8 3 ; A S ‘L a k ı r d ı ile p i l a v o l m a z ’ D u y m a z 2 0 0 5 :1 6 8 ; Ş H D A D ‘L a f l a p e y n i r g e m i s i y ü r ü m e z ’; ‘L a f la p i l a v p i ş e r s e d a ğ k a d a r y a ğ b e n d e n ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 7 8 ; A A S ‘L a f l a p e y n i r g e m is i y ü r ü m e z ’; ‘L a f l a p i l a v p iş e r s e d a ğ / d e n i z k a d a r y a ğ b e n d e n ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 5 9 ; A D S ‘L a f la / L a k ı r d ı p e y n i r g e m i s i y ü r ü m e z ’; ‘L a f l a p i l a v p iş e r s e d a ğ / d e n i z k a d a r y a ğ b e n d e n ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 7 4 1963-1964; S A S ‘L a f la / L a k ı r d ı p e y n i r g e m is i y ü r ü m e z ’; ‘L a f l a p i l a v p iş e r s e d a ğ /d e n iz k a d a r y a ğ b e n d e n ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 9 1 2 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: L a k ı r d ı ~ la f; — C ü m le d e ğ iş ik liğ i: p i l a v o lm a z ~ p e y n ir g e m is i y ü r ü m e z ; p iş e r s e d a ğ /d e n iz k a d a r y a ğ b en d en . 7 7 . M a h a b b e t iki b âsh d a n d fr. ^ M u h a b b e t i k i b a ş ta n d ır . [D E O ‘M u h a b b e t ik i b a ş t a n o l u r ’ 3 4 0 9 /2 9 2 3 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 8 8 ; A S ‘M u h a b b e t ik i b a ş t a n o l u r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 183; Ş H D A D ‘M u h a b b e t ik i b a ş t a n o l u r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 8 3 ; A A S ‘İ y i l i k / M u h a b b e t ik i b a ş t a n ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 3 5 ; A D S ‘D e ğ ir m e n ik i t a ş t a n m u h a b b e t ik i b a ş t a n ’ A k s o y 1 9 9 3 :1 0 5 866; 178 / Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabı S A S ‘M u h a b b e t i k i b a ş ta n , d e ğ i r m e n ik i t a ş t a n o l u r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 2 4 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: m u h a b b e t ~ iyilik. 7 8 . M â lım ız y o g h o u s s a ir z im iz o lso u n . ^ M a l ı m ız y o k s a ır z ım ız o ls u n . [D E O ‘M a l ı m ız y o k is e ı r z ı m ı z v a r o l s u n ’ 3 4 0 3 /2 8 5 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 8 4 ; A S ‘M a l ı m ız y o k s a ırz ım ız o l s u n ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 8 0 ; Ş H D A D ‘M a l ı m ız y o k s a ır z ı m ı z o l s u n ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 7 9 ; S A S ‘M a l ı m ız y o k s a ır z ı m ı z o l s u n ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 9 1 6 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 7 9 . M e s h a k â ta s â b r e tm e k r a h a t g h ettirir. ^ M e ş a k k a t e s a b r e t m e k ra h a t g e tirir. [S ö z lü k l e r d e h e r h a n g i b i r k a r ş ıl ı ğ ı n a ra s tl a n m a m ış tır] . 8 0 . M u f t s ir k e b â ld a n tâtlıdır. ^ M ü f t s irk e b a l d a n ta tlıd ır . [P P M u f f t tü rc k h e b a ld a n ta tl i. ‘M ü f t s irk e b a l d a n t a t l ı ’ [ M e g is e r 1 6 0 5 -1 6 0 6 : 7 7 /L X X X I I] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 9 ; A S ‘M ü f t s ir k e b a l d a n t a t l ı d ı r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 8 4 ; Ş H D A D ‘B e d a v a s irk e b a l d a n t a t l ı d ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 3 8 ; A A S ‘B e d a v a s ir k e b a l d a n t a t l ı d ı r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 5 6 ; A D S ‘B e d a v a s irk e b a l d a n t a t l ı d ı r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 8 4 553; S A S ‘B e d a v a s ir k e / p e k m e z b a l d a n t a t l ı d ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 2 6 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: M ü f t ~ b ed a va . 8 1 . M o u h ib -i s â d ık e id ir k is h in in â kr a b a s s m d a n . ^ M e h i b - i s a d ı k i y i d ir k i ş i n i n a k r a b a s ın d a n . [D E O M u h i b b - i s a d ık y e ğ d i r k i ş i n i n a k r a b a s ı n d a n ’ 3 4 6 8 /2 9 2 7 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 8 8 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 8 2 . N a s l k i y a s h a r s a k e u ile eu lu ru z. ^ N a s ı l k i y a ş a r s a k ö y le ö lü rü z . [D E O ‘N a s ı l y a ş a r s a k ö y le ö l ü r ü z ’ 3 4 9 2 /2 9 5 9 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 9 0 ; A S ‘N a s ı l k i y a ş a r s a k ö y le ö l ü r ü z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 8 5 ; Ş H D A D ‘N a s ı l y a ş a r s a k ö y le ö l ü r ü z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 8 5 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 8 3 . N e ek e r s e n o n o u b ich ers in . ^ N e e k e r s e n o n u b iç e r s in . [D E O ‘N e e k e r s e n o n u b i ç e r s i n ’ 3 5 2 3 /2 9 7 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 9 1 ; A S ‘N e e k e r s e n o n u b i ç e r s i n ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 185; Ş H D A D ‘N e e k e r s e n o n u b i ç e r s i n ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 8 7 ; A D S ‘N e e k e r s e n o n u b i ç e r s i n ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 7 9 2043; A A S ‘N e e k e r s e n o n u b i ç e r s i n ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 :1 6 6 ; S A S ‘N e e k e r s e n o n u b i ç e r s i n ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 9 3 5 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 8 4 . O g h ro u o l k M r sız o l in sâ fı eld en ko m a . ^ O ğ r u o l h ır s ı z o l i n s a f ı e l d e n b ıra k m a . [D E O ‘U ğ r u o l h a r a m i o l d o ğ r u l u ğ u e l d e n b ı r a k m a ’ 8 4 6 /3 6 0 1 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 2 2 ; A S ‘U ğ r u o l, h a r a m i o l, in s a f ı e l d e n k o m a ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 0 8 ; Ş H D A D ‘U ğ r u o l h a r a m i o l d o ğ r u l u ğ u e l d e n k o m a ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 3 0 ; S A S ‘U ğ r u o l, h a r a m i o l, d o ğ r u l u ğ u / in s a fı e l d e n k o m a ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 4 2 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: h a r a m i ~ h ırsız; d o ğ r u lu k ~ in s a f ; k o m a ~ b ıra km a . 8 5 . E u lu m k â r a d e v e d ir k i h e r k â p ıd e cheuker. ^ Ö l ü m k a r a d e v e d ir k i h e r k a p ı d a ç ö k e r [D E O ‘Ö l ü m b i r d e v e d ir k i h e r k e s i n k a p ı s ı n a ç ö k e r ’ 8 9 3 /3 1 2 4 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 9 7 ; A S ‘Ö l ü m b i r k a r a d e v e h e r k a p ı y a ç ö k e r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 9 0 ; Ş H D A D ‘Ö l ü m b i r (k a ra ) d e v e d ir k i h e r k e s i n k a p ı s ı n a ç ö k e r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 19 5 ]. Dr. Öğr. Üyesi Şermin KALAFAT / 179 K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k ç ık a r m a : kara . — S ö z c ü k e k le m e : bir. 8 6 . E u ile â s h ih ı b e r m u r a d e tm e k m a h z a in sa n iyetd ir. ^ Ö y le a ş ığ ı b e r - m u r a d e tm e k m a h z a in s a n iy e td ir . [S ö z l ü k le r d e h e r h a n g i b i r k a r ş ıl ı ğ ı n a r a s tl a n m a m ış tır] . 8 7 . R a h a t is s te y e n â d â m sagM r, kieur, d ils iz o lm a lı. ^ R a h a t is te y e n a d a m s a ğ ır k ö r d i l s iz o l m a l ı [D E O ‘R a h a t i s t e y e n k ö r s a ğ ı r d i l s iz o l m a l ı d ı r ’ 2 0 8 5 /3 2 1 7 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 0 1 ; A S ‘R a h a t ı n ı i s t e y e n k ö r, s a ğ ır, d ils iz o l m a l ı ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 9 2 ; Ş H D A D ‘R a h a t i s t e y e n k ö r s a ğ ı r d ils iz o l m a l ı d ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 9 8 ; S A S ‘R a h a t ı n ı i s t e y e n k ö r, s ağ ır, d i l s iz o l m a l ı ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 9 7 3 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k ç ık a r m a : a d a m . ^ r i n y e r d e ğ iş tirm e s i: s a ğ ır ^ S ö z c ü k le kör. 8 8 . R o u z g h ia r e tu kiu r en y u z u n e tu kiurur. ^ R ü z g â r a t ü k ü r e n y ü z ü n e tü k ü rü r. [D E O ‘R ü z g â r a t ü k ü r e n y ü z ü n e t ü k ü r ü r ’ 2 0 9 7 /3 2 2 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 :2 0 2 ; A S ‘R ü z g â r a t ü k ü r e n y ü z ü n e t ü k ü r ü r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 9 2 ; Ş H D A D ‘R ü z g â r a t ü k ü r e n y ü z ü n e t ü k ü r ü r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 9 9 ; A A S ‘R ü z g â r a t ü k ü r e n k e n d i y ü z ü n e t ü k ü r ü r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 7 8 ; A D S ‘R ü z g â r a t ü k ü r e n k e n d i y ü z ü n e t ü k ü r ü r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 8 8 2179; S A S ‘R ü z g â r a t ü k ü r e n y ü z ü n e t ü k ü r ü r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 9 7 5 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 8 9 . S â b r e ile m e k s h a z lık a n a kh ta rid ir. ^ S a b ır e y l e m e k ş a d lık a n a h ta rıd ır. [P P S a b u r e y l e m e c k f c h e n lig u n g a n a a c h ta rid u r . ‘S a b ır e y l e m e k ş e n l i ğ i n a n a h t a r ı d ı r ’ [ M e g is e r 1 6 0 5 1 6 0 6 : 5 0 /L II I] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 9 ; D E O ‘S a b ır ş a d lık a n a h t a r ı d ı r ’2 2 9 9 /3 2 3 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 0 2 ; A S ‘S a b r e y le m e k ş e n lik a n a h t a r ı d ı r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 9 3 ; Ş H D A D ‘S a b ır ş a d lık a n a h t a r ı d ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 0 0 ; S A S ‘S a b r e y le m e k g ö n ü l / ş e n l ik a n a h t a r ı d ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 9 7 6 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: ş a d ~ ş e n lik . 9 0 . S a k k â l b â s h a k o u r b â n o lso u n . ^ S a k a l b a ş a k u r b a n o ls u n . [D E O ‘S a k a l b a ş a k u r b a n o l s u n ’ 2 3 0 3 /3 2 6 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 0 3 ; Ş H D A D ‘S a k a l b a ş a k u r b a n o l s u n ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 0 2 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 9 1 . S e r v e r m e k olour, s ir v e r m e k o lm a z. ^ S e r v e r m e k o lu r, s ır v e r m e k o lm a z . [D E O ‘S e r v e r i p s ı r v e r m e m e l i ’ 2 1 6 5 /3 3 2 0 ; ‘S e r v e r ir , s ır v e r m e z ’ 2 1 6 4 /3 3 2 1 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 0 5 ; A S ‘S e r v e r i p s ı r v e r m e y e n s e r v e r d i r ’; ‘S e r v e r i r s ı r v e r m e z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 9 6 ; Ş H D A D ‘S e r v e r , s ı r v e r m e ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 0 6 ; S A S ‘S e r v e r i p s ı r v e r m e m e l i /v e r m e y e n s e r v e r d i r ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 9 8 9 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : B i ç i m s e l d e ğ i ş i k l ik — E y l e m ç e k im e k l e r i n in d e ğ iş im i: v e r m e k o lu r ~ v e r ip ; v e r m e k o lm a z ~ v e r m e m e li , v e r m e y e n . D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k e k le m e : serverdir. 9 2 . S e r t s ir k e k e n d i k â b ın a z a r a r eder. ^ S e r t s ir k e k e n d i k a b ı n a z a r a r e d e r. [P P S a rb s ü rc k e g e n d u k h a b i n a g id u r. ‘S a r p s ir k e k e n d i k a b ı n ı a c ı t ı r ’ [M e g is e r 1 6 0 5 -1 6 0 6 : 2 2 /X X V ] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 9 ; D E O ‘K e s k i n s irk e k a b ı n a z a r a r e d e r ’ 3 0 3 7 /2 5 5 1 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 6 8 ; A S ‘K e s k i n s irk e k a b ı n a z a r a r d ı r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 6 9 ; Ş H D A D ‘K e s k i n s irk e k a b ı n a 180 / Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabı z a r a r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 1 5 7 ; A A S ‘K e s k i n s ir k e k a b ı n a z a r a r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 4 5 ; A D S ‘K e s k i n s i rk e k a b ı n a ( k ü p ü n e ) z a r a r d ı r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 6 3 1784; S A S ‘K e s k i n s irk e k a b ı n a z a r a r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 6 8 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: s e r t ~ ke skin ; k a p ~ küp. 9 3 . T â k d ır te d b ir i bozar. ^ T a k d ir t e d b i r i b o z a r. [P P A d a m t e t b ü r e d e r a l l a h t a l a t a c t ü r e d e r. ‘A d a m t e d b i r e d e r, A l l a h t e a l a t a k d i r e d e r ’ [1 /I] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 6 4 ; D E O ‘T a k d ir d e y a z ı l a n t e d b i r l e b o z u l m a z ’ 1 4 2 6 / 3 4 5 7 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 1 5 ; A S ‘T a k d ir t e d b i r i b o z a r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 0 3 ; Ş H D A D ‘T a k d ir t e d b i r i b o z a r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 2 1 ; S A S ‘T a k d ir t e d b i r i b o z a r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 6 9 ]. K D : Ç e k ir d e k k a lıp la ş m a : B i ç i m s e l d e ğ i ş i k l ik — E y l e m ç e k im e k l e r i n in d e ğ iş im i: b o z a r ~ b o z u lm a z . — D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k l e r i n y e r d e ğ iş tirm e s i: T a kd ir te d b iri b o z a r ~ T a kd ird e y a z ıla n te d b ir le b o zu lm a z; A d a m te b ir eder, A lla h T eala ta k d ir eder. ^ Sözcük ç ık a r m a : A d a m , A lla h u Teala. 9 4 . T â tlı d il y e r d e n y i l â m c h ıka n r . ^ T a tlı d il y e r d e n y ı l a n ı ç ık a rır. [D E O T a tlı d i l y ı l a n ı d e l i ğ i n d e n ç ı k a r ı r 2 3 6 9 /3 4 9 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 1 7 ; A S ‘T a tlı d i l y ı l a n ı d e l i ğ i n d e n ç ık a rır, a c ı s ö z i n s a n ı d i n i n d e n ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 0 4 ; Ş H D A D ‘T a tlı d il y ı l a n ı in in d e n , a c ı s ö z in s a n ı d i n i n d e n ç ı k a r ı r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 2 4 ; A A S ‘T a tlı d il y ı l a n ı d e l i ğ i n d e n ç ı k a r ı r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 1 9 7 ; A D S ‘T a tlı d il y ı l a n ı d e l i ğ i n d e n ç ık a r ır, a c ı s ö z d i n i n d e n ’ A k s o y 1 9 9 3 : 2 0 0 2380; S A S ‘T a tlı d i l / s ö z y ı l a n ı i n i n d e n ç ık a r ır, a c ı/ k ö t ü s ö z i n s a n ı d i n i n d e n ç ı k a r ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 2 1 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: d i l ~ s ö z ; y e r d e n ~ i n i n d e n ~ d e liğ in d e n ; a c ı ~ k ö t ü . C ü m le ç ık a r m a : a c ı/k ö tü s ö z in sa n ı d in in d e n çıkarır. 9 5 . T eh i d e s s t k â p ıy a v a r s a n e ffe n d i o u y o u r d e r le r e lin d e b ir p is h k e s h o lsa e ffe n d im b o u y o u r derler. ^ T e h i d e s t k a p ı y a v a r s a n e f e n d i u y u r d e r le r; e lin d e b i r p i ş k e h o l s a e f e n d im b u y u r d e rle r. [S ö z lü k le rd e h e r h a n g i b i r k a r ş ıl ı ğ ı n a r a s tl a n m a m ış tır] . 96. T en b ele h e r g h iu n B a y r a m dir. ^ T e m b e le h e r g ü n b a y r a m d ır . [D E O ‘D e li y e g ö re h e r g ü n b a y r a m ’ 1 9 0 1 /1 1 2 0 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 9 6 ; A S ‘T e m b e le h e r g ü n b a y r a m d ı r ’ ‘D e li y e h e r g ü n b a y r a m ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 0 5 ; 1 2 8 ; Ş H D A D ‘D e li y e h e r g ü n b a y r a m ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 6 6 ; A A S ‘D e li y e h e r g ü n b a y r a m ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 8 4 ; A D S ‘D e li y e g ö re h e r g ü n b a y r a m ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 0 6 883; S A S ‘D e li k ı z a h e r g ü n b a y r a m / d ü ğ ü n ’, ‘T e m b e le h e r g ü n b a y r a m ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 6 2 6 ; 1 0 2 5 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: d eli ~ tem b el. 9 7 . T ez g h id e n te z y o r o u lo u r ^ T e z g i d e n t e z y o ru lu r. [D E O ‘T e z g i d e n t e z y o r u l u r ’ 1 4 6 3 /3 5 4 2 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 1 9 ; A S ‘T e z g i d e n t e z y o r u l u r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 0 6 ; Ş H D A D ‘T e z g i d e n t e z y o r u l u r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 2 7 ; A D S ‘Ç o k k o ş a n ç a b u k (ç o k , te z ) y o r u l u r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 8 2 0 102; S A S ‘Ç o k k o ş a n / t e z g i d e n ç a b u k /ç o k / te z / y o r u l u r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 2 8 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: te z ~ ç o k ; g id e n ~ ko şa n ; ç a b u k — ç o k ~ tez. 9 8 . T ilki â ld a m lm a z ^ m a m ış tır ] . T i l k i a ld a n ılm a z . [S ö z lü k le rd e h e r h a n g i b i r k a r ş ıl ı ğ ı n a r a s tl a n Dr. Öğr. Üyesi Şermin KALAFAT / 181 9 9 . T o u to u lm a y a n o g h ro u b e y d e n d o g h ro u . ^ T u t u l m a y a n o ğ r u / u ğ r u b e y d e n d o ğ ru . [D E O ‘T u l m a y a n u ğ r u b e y d e n d o ğ r u ’ 2 4 7 4 /3 5 7 5 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 1 7 ; A S ‘T u tu lm a y a n u ğ r u b e y d e n d o ğ r u ’; ‘T u t u l m a y a n h ırs ız , b e y d e n a z i z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 0 7 ; Ş H D A D ‘T u t u l m a y a n u ğ r u b e y d e n d o ğ r u ( y e ğ d ir ) ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 2 8 ; A A S ‘T u t u l m a y a n h ırs ız b e y d e n b ü y ü k t ü r ; ‘T u t u l m a y a n u ğ r u b e y d e n d o ğ r u ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 2 0 1 ; A D S ‘T u tu lm a y a n h ır s ız b e y d e n b ü y ü k t ü r ’; ‘T u t u l m a y a n u ğ r u b e y d e n d o ğ r u ’ A k s o y 1 9 9 3 : 2 0 3 2431-2432; S A S ‘T u t u l m a y a n h ır s ı z b e y d e n b ü y ü k t ü r ’; ‘T u t u l m a y a n u ğ r u b e y d e n d o ğ r u ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 3 4 ] K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: u ğ ru ~ h ırsız; d o ğ ru ~ a z iz / b ü yük. 1 0 0 . T ouz e k m e k b ilm e y e n itd e n keutu d u r. ^ T u z , e k m e k b i l m e y e n i t te n k ö tü d ü r. [D E O ‘T u z e k m e k h a k k ın ı b i l m e y e n a k ı b e t g ö z d e n ç ı k a r ’ 2 4 8 1 /3 5 7 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 2 1 ; A S ‘T u z e k m e k h a k k ın ı b i l m e y e n i t te n d e k ö t ü d ü r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 0 7 ; Ş H D A D ‘T u z e k m e k b i l m e z d e n it y e ğ d i r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 2 8 ; A D S ‘T u z e k m e k h a k k ı b i l m e y e n k ö r o l u r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 2 0 3 2433; S A S ‘T u z e k m e k h a k k ı n ı b i l m e y e n ( i t t e n d e k ö t ü d ü r ) ik i g ö z d e n o l u r a k ı b e t ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 3 5 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k ç ık a r m a : h a k k ı. — C ü m le e k le m e : iki g ö z d e n o lu r a kıb et; a k ıb e t g ö z d e n çıkar. 1 0 1 . T u tu n d en k o u r to u lm a k ich in â te s h ic h in e d u sh m a . ^ T ü t ü n d e n k u r t u l m a k i ç i n a te ş i ç in e d ü ş m e . [A S ‘T ü t ü n d e n k u r t u l m a k i ç i n a te ş i ç in e d ü ş m e ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 0 8 ; S A S ‘T ü t ü n d e n k u r t u l m a k i ç i n a te ş iç in e d ü ş m e ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 3 6 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 1 0 2 . Veren eli k im s e ke ssm e z. ^ V e r e n e li k i m s e k e s m e z . [D E O ‘V e re n e li k im s e k e s - m e z ’3 5 9 6 /3 6 7 5 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 2 7 ; A S ‘V e r e n e li k im s e k e s m e z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 1 0 ; Ş H D A D ‘V e re n e li k im s e k e s m e z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 3 5 ; A D S ‘V e r e n e li k i m s e k e s m e z ’ A k s o y 1 9 9 3 : 2 0 7 2483; S A S ‘C ö m e r t /V e r e n e li k im s e k e s m e z ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 8 7 9 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 1 0 3 . Ya z o r y a z e r y a s h e h r id e n sefer. ^ Y a z o r y a z e r y a ş e h i r d e n s e f e r [A S ‘Y a s a b ı r y a z a r y a ş e h i r d e n s e f e r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 1 1 ; Ş H D A D ‘Y a z o r y a z e r y a ş e h i r d e n s e f e r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I :2 3 7 ; S A S ‘Y a z o r y a z e r / y a z a r y a ş e h i r d e n s e f e r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 1 2 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: z o r ~ sa b ır. 1 0 4 . Y a g h m o u rd a n k â c h a n d o lo u y a o g h ra d i. ^ Y a ğ m u r d a n k a ç a n d o l u y a u ğ ra d ı. [D E O ‘Y a ğ m u r d a n k a ç a r k e n d o l u y a t u t u l d u ’ 3 8 2 0 /3 7 8 0 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 2 8 ; A S ‘Y a ğ m u r d a n k a ç a r k e n d o l u y a t u t u l d u ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 1 2 ; Ş H D A D ‘Y a ğ m u r d a n k a ç a n , d o l u y a u ğ r a r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 3 7 ; S A S ‘Y a ğ m u r d a n k a ç a r k e n d o l u y a t u t u l d u ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 7 0 7 ]. K D : Ç e k ir d e k k a lıp la ş m a : B i ç i m s e l d e ğ i ş i k l ik — E y l e m ç e k im e k l e r i n in d e ğ iş im i: k a ç a n ~ ka ç a r ke n . — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: u ğ ra d ı ~ tu tu ld u . 1 0 5 . Ya tan a r s s la n d a n d iri tilk i yekd ir. ^ Y a ta n a s l a n d a n d iri t i lk i y e ğ d ir. [D E O ‘Y a ta n a r s la n d a n g e z e n t i l k i y e ğ d i r ’ 3 7 6 4 /3 7 8 6 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 3 2 ; A S ‘Y a ta n a r s la n d a n g e z e n t i lk i y e ğ d i r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 1 4 ; Ş H D A D ‘Y a ta n a r s la n d a n g e z e n tilk i y e ğ d i r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 4 1 ; A D S ‘Y a ta n a r s la n d a n g e z e n t i lk i y e ğ d i r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 2 1 0 2537; S A S ‘Y a ta n a r s la n d a n g e z e n ti lk i y e ğ d i r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 6 5 ]. 182 / Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabı K D : T a m k a lıp la ş m a . 1 0 6 . Y o u rg h â n m a g h ie u r e a y a g h in i o uzâ t. ^ Y o rg a n ın a g ö re a y a ğ ın ı u z a t. [P P Io r g a - n u n g e g io re k h i o fu n . ‘Y o rg a n ın a g ö re k ö s ü n ’ [ M e g is e r 1 6 0 5 -1 6 0 6 : 8 5 /L X X X I X ] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 7 1 ; D E O ‘Y o r g a n ın a g ö re a y a ğ ın ı u z a t m a l ı d ı r ’3 9 4 5 /3 8 9 1 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 3 7 ; A S ‘Y o r g a n ın a g ö r e u z a t a y a ğ ı n ı ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 1 6 ; A A S ‘A y a ğ ın ı y o r g a n ı n a g ö re u z a t ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 4 6 ; Ş H D A D ‘A y a ğ ın ı y o r g a n ın a g ö re u z a t ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 9 ; A D S ‘A y a ğ ın ı y o r g a n ı n a g ö re u z a t ’ A k s o y 1 9 9 3 : 7 7 1433; S A S ‘A y a ğ ın ı y o r g a n ın a g ö re u z a t ’ Y u rt b a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 8 3 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k y e r d e ğ iş tirm e s i: a y a k ^ y o r g an . 1 0 7 . Y u rekd en y u r e y e y o l var. ^ Y ü r e k t e n y ü r e ğ e y o l v a r. [D E O ‘G ö n ü l d e n g ö n ü le y o l v a r d ı r ’ 3 3 1 5 /1 7 3 8 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 1 2 6 ; A S ‘G ö n ü l d e n g ö n ü le y o l v a r d e m i ş l e r ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 1 4 6 ; Ş H D A D ‘Y ü r e k t e n y ü r e ğ e y o l v a r ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 4 8 ; A A S ‘G ö n ü l d e n g ö n ü le ( k a p te n k a l b e ) y o l v a r d ı r ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 112; A D S ‘G ö n ü l d e n g ö n ü le (k a lp t e n k a lb e ) y o l v a r d ı r ’ A k s o y 1 9 9 3 : 1 3 2 1278; S A S ‘G ö n ü l d e n g ö n ü le y o l v a r d ı r ’ Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 : 7 7 3 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: y ü r e k ~ g ö n ü l ~ kalp. 1 0 8 . Z a h m e ts iz b â l y e n m e z . ^ Z a h m e ts i z b a l y e n m e z . [D E O ‘Z a h m e ts i z b a l y e n m e z ’ 2 1 0 5 /3 9 4 0 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 4 0 ; A S ‘Z a h m e ts i z b a l y e n m e z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 1 7 ; Ş H D A D ‘Z a h m e ts i z b a l y e n m e z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 4 9 ]. K D : T a m k a lıp la ş m a . 1 0 9 . Z a h m e ts iz b ir s h e i o lm a z. ^ Z a h m e ts i z b i r ş e y o lm a z . [D E O ‘Z a h m e ts i z b i r ş e y o l m a z ’ 2 1 0 6 /3 9 4 1 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 4 0 ; A S ‘Z a h m e ts i z b i r ş e y o l m a z ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 1 7 ; Ş H D A D ‘Z a h m e ts i z b i r ş e y o l m a z ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 4 9 ; A A S ‘Z a h m e ts i z r a h m e t o l m a z ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 2 1 9 ; A D S ‘Z a h m e ts i z ra h m e t o l m a z ’ A k s o y 1 9 9 3 :2 1 6 2636]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — S ö z c ü k d e ğ iş ik liğ i: b ir ş e y ~ r a h m et. 110. Z e m â n e o u im a k g h e r e k dir. ^ Z a m a n a u y m a k g e r e k tir. [P P S e m a n i v i m a k g e re c k h . ‘Z a m a n a u y m a k g e r e k ’ [ M e g is e r 5 6 /L V II] D u r m u ş 2 0 1 7 : 6 7 1 ; D E O ‘Z a m a n a u y m a k g e r e k ’ 2 1 1 5 /3 9 4 9 B e y z a d e o ğ l u 2 0 0 3 : 2 4 1 ; A S ‘Z a m a n s a n a u y m a z s a s e n z a m a n a u y ’ D u y m a z 2 0 0 5 : 2 1 8 ; Ş H D A D ‘Z a m a n a u y m a k g e r e k ’ E y ü b o ğ l u 1 9 7 3 C . I: 2 5 1 ; A A S ‘Z a m a n s a n a u y m a z s a s e n z a m a n a u y ’ Ö z d e m ir 1 9 9 0 : 2 1 9 ; A D S ‘Z a m a n s a n a u y m a z s a s e n z a m a n a u y ’ A k s o y 1 9 9 3 : 2 1 7 2637; S A S ‘Z a m a n s a n a u y m a z s a s e n z a m a n a u y ’ Y u r tb a ş ı 2 0 1 2 : 1 0 9 1 ]. K D : Ç e k i r d e k k a lıp la ş m a : D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik — C ü m le e k le m e : S a n a u y m a z s a sen z a m a n a uy. S a y ıs a l D e ğ e r le r T a b l o 1. K a l ı p l a ş m a D e r e c e l e r i B a k ı m ı n d a n C h a r l e s W e l l s ’t e k i A t a s ö z l e r i 1. Tam K a lıp la şm a 35 2. Ç ekird ek K a lıp la şm a 67 2.1. B içim se l D eğ işiklik 11 2.1.1 A d çekim eklerin in d eğ işim i 3 Dr. Öğr. Üyesi Şermin KALAFAT / 183 2 .1 .2 E ylem çekim eklerin in d eğ işim i 8 2.2. D izim se l D eğ işiklik 65 2 .2.1. S ö zc ü k eklem e 6 2 .2.2. S ö zc ü k çıkarm a 8 2 .2.4. S ö zc ü k d eğ işikliği 53 2 .2.5. S ö zcü klerin y e r d eğ iştirm esi 3 2 .2.6. C ü m le eklem e 5 2 .2.7. C ü m le çıkarm a 3 3. S özlüklerd e K arşılığ ı O lm a ya n la r 7 Sonuç B u ç a lı ş m a d a C h a rl e s W e ll s ’i n e s e r in d e k i a ta s ö z l e r i ö r n e ğ in d e 110 a t a s ö z ü k a l ı p l a ş m a d e r e c e le r in e g ö re s ın ıf la n d ır ılm ış tır. B u n a g ö re , 1. A P r a c tic a l G r a m m a r O f T h e T u rkish L a n g u a g e " d e k i a t a s ö z l e r i n d e n h a r e k e tle g ü n ü m ü z d e k i a t a s ö z l e r i n i n k a l ı p l a ş m a d e r e c e le r i t e s p i t e d ilm e y e ç a lı ş ılm ış v e b u n l a r t a b l o d a ü ç a n a b a ş l ı k t a t o p l a n m ı ş t ı r (T a m k a l ıp la ş m a , D i z i m s e l d e ğ iş ik lik , S ö z lü k le rd e k a r ş ıl ı ğ ı o l m a y a n la r ) . T a s n ifte 103 t a n e s i n i n s ö z lü k le r d e k a r ş ıl ık l a r ı b u l u n a b i l d iğ i i ç i n k a l ı p l a ş m a d e r e c e l e r i h a k k ı n d a b i r y o r u m y a p ıla b ilm iş tir. A n c a k 7 t a n e s i s ö z lü k le rd e g e ç m e d i ğ in d e n h e r h a n g i b i r y o r u m y a p ıla m a m ış tır . K a r ş ı lı k l a r ı b u l u n a m a y a n b u a t a s ö z le r in i ik i y e a y ı r m a k m ü m k ü n d ü r. B i r i n c i s i b i r v e c i z s ö z ö z e ll iğ i ta ş ıy a n , u z u n a m a k a l ı p l a ş m a ö z e ll i ğ i g ö s t e r m e y e n s ö z le r: B k . 6 7 ., 7 9 ., 8 6 . a t a s ö z le ri . İ k i n c i s i k a l ı p l a ş m ı ş v e a k ı l d a k a l ı c ı l ı ğ ı o lu p a t a s ö z ü ö z e ll iğ i g ö s t e r m e s i n e r a ğ m e n s ö z lü k le r d e g e ç m e y e n s ö z le r: B k . 2 6 ., 6 2 ., 9 5 . v e 9 8 . a ta s ö z le ri. 2 . K a lı p l a ş m a d e r e c e le r i b a k ı m ı n d a n a t a s ö z l e r i n i n 3 5 t a n e s i n d e t a m k a l ıp la ş m a , 6 7 t a n e s i n d e d e ç e k ir d e k k a l ı p l a ş m a o l d u ğ u t e s p i t e d ilm iş tir. 3. Ö r n e k l e r i n b a z ı s ı n d a h e m b i ç i m s e l h e m d e d i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik l e r b i r a r a d a g ö r ü l m e k t e d i r (B k . 1., 4 9 ., 5 6 ., 6 3 ., 9 1 . A ta s ö z le ri). 4 . Ç e k i r d e k k a l ı p l a ş m a l a r d a k i d e ğ i ş i m le r i n a t a s ö z l e r i n h a f ız a d a k a l ı c ı l ı ğ ın ı a r tt ı r m a k i ç i n a h e n k v e r itim e d a h a u y g u n o la n s ö z c ü ğ ü s e ç m e y e y ö n e l i k o l d u ğ u s ö y le n e b ilir. Ö r. I t h a v la r k ia r v a n g h ech er. ‘İ t h a v l a r k e r v a n g e ç e r ’ a t a s ö z ü g ü n ü m ü z d e ‘İ t ü r ü r , k e r v a n y ü r ü r ’ ş e k lin d e k a f iy e l i b i r s ö y l e n i ş t e d i r ( D e ğ i ş im l e r i ç i n b k . 6 0 . a ta s ö z ü ). 5. Ç e k i r d e k k a l ı p l a ş m a l a r d a k i d i z i m s e l s ö z c ü k d e ğ i ş i m le r i n i n y a b a n c ı s ö z c ü ğ e k a r ş ıl ı k T ü r k ç e s i n i n v e y a T ü r k ç e s in e k a r ş ı l ı k y a b a n c ı o l a n ı n ı n k u l l a n ı m ı n ı n t e r c i h e d i l m e s i ş e k lin d e ik i y ö n l ü o l d u ğ u g ö rü lm ü ş tü r. Ö r. H e p is in d e n e id ir b e s h ik d e o lan. ‘H e p s i n d e n i y i d ir b e ş ik te o l a n ’ ö r n e ğ in d e k i g ib i T ü rk ç e iyi s ö z c ü ğ ü y e r in e A r a p ç a b a h t s ö z c ü ğ ü t e r c i h e d i l e r e k ‘H e p s i n d e n b a h t l ı s ı b e ş i k t e o l a n ’ ş e k li g ö r ü le b ilir k e n , D o s s ta c h o c k v a r a n e k s h i s o u r e t g hieu ru r. ‘D o s t a ç o k v a r a n e k ş i s u re t g ö r ü r ’ ö r n e ğ in d e k i g i b i s u r e t s ö z c ü ğ ü y e r in e T ü r k ç e s i y ü z s ö z c ü ğ ü t e r c i h e d i l e r e k ‘D o s t a ç o k v a r a n k i ş i e k ş i y ü z g ö r ü r ’ ş e k lin d e b i r k a l ı p l a ş m a d a g ö r ü l e b ilm e k te d ir . 6 . Ç a lış m a d a k i t e s p i t l e r n e tic e s in d e G ö k d a y ı ’n ı n ta s n i f i n e y e n i b a ş l ı k l a r e k le n m iş tir: D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik l e r b a ş l ı ğ ı a l t ı n a C ü m le ek lem e , C ü m le ç ık a r m a g ib i a l t b a ş l ı k l a r ila v e e d ilm iş v e ta s n i f t e g ö s te rilm iş tir. B ö y l e l ik l e b u t a s n i f i n b ü y ü k ö l ç e k l i b i r ç a lı ş m a d a d a h a d a g e l i ş t ir il e r e k g e n i ş l e t i l e b i le c e ğ i s ö y le n e b ilir. 7 . T a b lo y a b a k ı l d ı ğ ın d a Ç e k i r d e k k a l ıp la ş m a , D i z i m s e l d e ğ i ş i k l ik v e S ö z c ü k d e ğ i ş i m i n i n d iğ e r le r in e o r a n la k a y d a d e ğ e r s a y ı d a f a z l a o l d u ğ u g ö z l e n m e k te d ir . B u b i z e a t a s ö z l e r i n i n 184 / Prof. Dr. Hidayet Kemal Bayatlı Hatıra Kitabı d a h a g ü z e le , d a h a a h e n k li v e d a h a a k ı l d a k a l ı c ı o l a n a u l a ş m a k i ç i n d u r m a d a n e v r il e n d il m a l z e m e le r i o ld u ğ u n u g ö s te rir. K ıs a ltm a la r A ta la r S ö zü M ü n te h a b â t-ı D u rû b -ı E m sâ l. A S A h m e t V e fik P a ş a , A A S A çıkla m a lı A ta sö zle ri S ö zlü ğü . A D S A ta sö zle ri ve D e y im le r S ö zlü ğ ü C I - I I . D EO Ş in a s i- Bk. D uym az 2005. B k . Ö z d e m ir 1 9 9 0 . D u rû b -ı E m sâ l-i O sm ân iyye. B k. A ksoy 1993. B k . B e y z a d e o ğ lu 2 0 0 3 . K D K a lıp la ş m a D e re c e s i. PP P a re o m io lo g ia P o lyg lo tto s. SA S S ın ıfla n d ırılm ış A ta sö zle ri Sö zlüğ ü . ŞH D A D 13. Y üzyıldan G ü n üm ü ze K a d a r Şiirde ve H a lk D ilin d e A ta sö zle ri ve D e y im le r B k . B k. D u rm u ş 2 0 0 7 . B k . Y u rtb a ş ı 2 0 1 2 . E y ü b o ğ lu 1 9 7 3 . iş a re tle r ^ A ta s ö z ü n ü n o rijin a l ş e k lin d e n o k u n u ş u n a g e ç iş i — K a l ıp l a ş m a d e r e c e l e r i b e li r t il i r k e n b i ç i m s e l v e y a d iz im s e l a lt b a ş l ık l a r ın a g e ç iş i g ö s te r ir . ~ S ö z c ü k d e ğ iş im le r in i g ö s te rir. K A Y N A K Ç A A k s o y , Ö m e r A s ım (1 9 9 3 ). A ta sö zle ri ve D e y im le r S ö zlü ğ ü C I-II. B e y z a d e o ğ lu , S ü re y y a (2 0 0 3 ). İs ta n b u l: İn k ıla p Y a y ın e v i. Ş in a si- D u rû b -ı E m sâ l-i O sm âniyye. İs ta n b u l: M illi E ğ itim B a s ım E v i. T ü rk D o stu , İn g iliz T ürko lo g C h a rles W ells H a ya tı-E serle ri ve O sm a nlı Ç e lik , H ü s e y in (1 9 9 6 ). T ürkleri ile İlg ili D üşü n celeri. A n k a r a : T .C . K ü l t ü r B a k a n l ı ğ ı Y a y ın la r ı. Ç o b a n o ğ lu , Ö z k u l (2 0 0 4 ). T ü rk D ü n ya sı O rta k A ta sö zle ri Sözlü ğü . A n k a ra : A ta tü rk Y ü k s e k K u ru m u A ta tü r k K ü ltü r M e r k e z i B a ş k a n lığ ı Y a y ın la rı. D u r m u ş , O ğ u z h a n ( 2 0 1 7 ) . “ T ü r k i y e T ü r k ç e s i n i n B a s ı l ı İ l k A t a s ö z l e r i : H . M e g i s e r ’i n P a r e o m i o l o g ia P o ly g lo tto s A d lı E s e rin d e Y e r A la n A ta s ö z le r i” . Vefatının 20. Yılı M ü n a se b e tiy le P rof. Dr. N e cm et tin H a cıe m in o ğ lu H a tıra K ita b ı içinde (ss. 659-678). D u y m a z , R e c e p (2 0 0 5 ). İ s ta n b u l: T ü r k E d e b i y a t ı V a k fı. A h m e t Vefik P aşa, A ta la r S ö zü M ü n te h a b â t-ı D u rû b -ı E m sâ l. İs ta n b u l: G ö k k u b b e Y a y ın la rı. E y ü b o ğ lu , E . Z e k i (1 9 7 3 ). D e y im le r 13. Y üzyıldan G ün üm üze K a d a r Şiirde ve H a lk D ilin d e A ta sö zle ri ve C . I- A ta s ö z le r i- . İs ta n b u l: D o ğ a n K a r d e ş M a tb a a c ılık . G ö k d a y ı, H ü rriy e t (2 0 1 2 ). “ D ild e K a lıp la ş m a D e re c e le ri” . S em p o zyu m u B ild irile ri (20-22 E k im 2011), A ___________________ ( 2 0 1 5 ) . Ö z d e m ir, E m in (1 9 9 0 ). W e lls , C h a rle s (1 8 8 0 ). P rof. Dr. M in e M e n g i A d ın a T ürkoloji dana. T ürkçede K a lıp S ö zler. İs ta n b u l: K r ite r Y a y ın la rı. A çıkla m a lı A ta sö zle ri S özlüğ ü. A n k a ra : R e m z i K ita b e v i. A P ra c tic a l G ra m m a r O f The T urkish L a n gu ag e. L o n d ra : B e r n a r d Q u a rıtc h . Y e ş ily u rt, E r h a n v e Ş a h in , A b d u lla h (2 0 1 5 ). “ O s m a n lı D ö n e m i İ n g iliz le r e T ü r k ç e Ö ğ re tim in d e D e y im le r v e A ta s ö z le ri” . In tern a tio n a l Jo u rn a l o f L a n g u a g e sE d u c a tio n a n d T eaching, V o lu m e 3 , Is s u e 3 , p. 1 7 2 -1 9 4 . Y u rtb a ş ı, M e tin (2 0 1 2 ). S ın ıfla n d ırılm ış A ta sö zle ri S özlüğ ü. İs ta n b u l: E x c e lle n c e p u b lis h in g .

RELATED PAPERS

RELATED TOPICS

Log In

CHARLES WELLS’İN A PRACTICAL GRAMMAR OF THE TURKISHLANGUAGE ADLI ESERİNDEKİ ATASÖZLERİ ÖRNEĞİNDE TÜRKÇEDEKİ ATASÖZLERİNİN KALIPLAŞMA DERECELERİ ÜZERİNE BİR DENEME

CHARLES WELLS’İN A PRACTICAL GRAMMAR OF THE TURKISHLANGUAGE ADLI ESERİNDEKİ ATASÖZLERİ ÖRNEĞİNDE TÜRKÇEDEKİ ATASÖZLERİNİN KALIPLAŞMA DERECELERİ ÜZERİNE BİR DENEME

Related Papers

RELATED PAPERS

RELATED TOPICS