HATAY BELEN
K U Ş G Ö Z L E M T E M A L I T A B İA T P A R K I
PR O JE R A P O R L A R I 2015
E D İT Ö R L E R
A b d u lla h Ö Ğ Ü N Ç - Ö z e r S. Ö Z G Ü Ç
K A P A K T A S A R IM
D r. O rh a n S E V İ N D İ K
A re l Ü n iv e rs ite s i
G R A F İK - T A S A R IM
T em O fse t
M a tb a a c ılık v e G ö r s e l T a n ıtım H iz m e tle ri
B A S IM Y E R İ
T em O fse t
M a tb a a c ılık v e G ö rs e l T a n ıtım H iz m e tle ri
A dres :
M er k e z : K e m a l p a ş a C a d . N o : 3 4 ( E s k i E m n i y e t B i n a s ı K a r ş ı s ı )
Ş u b e : Ü r g e n P a ş a M a h . 12. S k M .H e lv a c ı A p t. N o : 4 A n ta k y a /H A T A Y
T e l: 0 3 2 6 215 64 1 4 - 2 1 5 63 00
I .B A S K I - H A T A Y / E Y L Ü L 2 0 1 5
I S B N : 9 7 8 -9 7 5 -9 3 6 1 1 -9 -8
K U Ş G Ö Ç L E R İN İN H A V A C IL IK F A A L İY E T L E R İ V E U Ç U Ş G Ü V E N L İĞ İ
A Ç IS IN D A N İN C E L E N M E S İ V E K U Ş G Ö Z L E M R A D A R L A R I
A r a ş tır m a R a p o r u
D o ç . D r . H ü s e y in Ç E L İ K 1
P r o f. D r . G ü lc a n S E Ç K İ N 2
Y r d . D o ç . D r . V o lk a n T A T A R 3
İS T A N B U L -2 0 1 5
ıE . H v . T r f .Y z b ) İ s t a n b u l A r e l Ü n i v e r s i t e s i İ l e t i ş i m F a k ü lt e s i
V n k a ra G a z i Ü n i v e r s i t e s i İ l e t i ş i m F a k ü l t e s i
« ta n b u l A r e l Ü n i v e r s i t e s i İ İ B F
K U Ş G Ö Ç L E R İN İN H A V A C IL IK F A A L İY E T L E R İ V E U Ç U Ş G Ü V E N L İĞ İ
A Ç IS IN D A N İN C E L E N M E S İ V E K U Ş G Ö Z L E M R A D A R L A R I
İÇ İN D E K İL E R
1.
G İR İŞ
2.
K U Ş G Ö Ç Y O L L A R I V E T Ü R K İY E
3.
K U Ş G Ö Ç Y O L L A R I V E H A V A C IL IK F A A L İY E T L E R İ
4.
H A V A A L A N L A R I V E K U Ş U Ç A K Ç A R P IŞ M A L A R I
5.
H A T A Y H A V A L İM A N I V E K U Ş L A R L A M Ü C A D E L E Y Ö N T E M L E R İ
6.
KUŞ GÖZLEM RADARI
7.
SO NU Ç
8.
EKLER
E K -1 :
DÜNYADA
SO N
Y İR M İ
Y IL D A
KUÇ
UÇAK
Ç A R P IŞ M A SI
KUŞ
UÇAK
Ç A R P IŞ M A S I
O LAYLARI Ö RNEKLERİ
E K -2 :
TÜRK
HAVA
KUVVETLERİ
F -16
OLAYLARI
E K -3 : T Ü R K H A V A Y O L L L A R I K U Ş U Ç A K Ç A R P I Ş M A S I O L A Y L A R I
9.
KAYNAKÇA
1.
g ir iş
K u ş g ö ç l e r i D ü n y a ’d a d ü z e n l i v e m e v s i m l i k o l a r a k y a p d a n k u ş h a r e k e t l e r i d i r . K u ş l a r
b u e y le m le r i g ıd a b u lm a v e y a v ru la m a a m a c ıy la m e v s im le re b a ğ lı o la r a k b a h a r m e v s im in d e
ız u n g ü n e ş l i g ü n l e r d e n i s t i f a d e e t m e k i ç i n k u z e y y ö n ü n e y a p ı l ı r . G ü z d ö n e m i n d e g ü n l e r i n
■.ıs a lm a s ıy la g ü n e y e b i r h a r e k e t l e n m e . g ö r ü l ü r . K u ş l a r b u h a r e k e t i G ü n e ş ’e g ö r e y a p a r l a r ,
ıy n c a g ü v e rc in le r v e b e n z e r i k u ş la r d ü n y a n ın m a n y e tik k u z e y in e g ö re y a p a rla r. A y r ıc a d o ğ ru
>ta b u l m a y a y a r a y a n k o k u a l m a o r g a n l a r ı y l a k o o r d i n a t b u l u r l a r . Ö r n e ğ i n k o k u a l m a d u y u s u
'0 0
k i l o m e t r e y e k a d a r b i r a v a n ta j s a ğ l a r , b ö y l e c e k u ş l a r h a v a d a k i z e r r r e c i l e r y a r d ı m ı y l a
-ıe v k i ta y in i y a p a b ilirle r. K u ş la r g e n e llik le b ö c e k le b e s le n ir le r , b ö y le c e b ö c e k le rin d ü n y a y ı
r il a s ı n a v e b i t k i l e r e z a r a r v e r m e l e r i n i n ö n ü n e g e ç i l m i ş o l u r . K ı r l a n g ı ç l a r , s i n e k k a p a r l a r ;
jg u k K u ş la n , Ç a v u ş K u ş la n , B o y u n d ö n d ü re n , S a r ıa s m a K u ş la n b ö c e k le ri y e rle r; B a ta k lık
k u ş la n , S u K u ş la n , Y a b a n i K a z v e Ö rd e ğ i is e K u r b a ğ a , s o lu c a n v e s u la r d a k i k ü ç ü k c a n lıla r la
i s l e n ir .
G öç
ş e k ille r in e
b a k ıld ığ ın d a
k u ş la rın
A v r u p a ’n ı n
ılım lı
b ö lg e
göçm en
k u ş la rın ın
u k d e n iz v e A f r i k a ’y a g i t t i k l e r i g ö r ü l ü r . K u z e y A s y a ’d a k i l e r i s e H i m a l y a l a r g i b i y ü k s e k
s a ğ la r a , H i n t O k y a n u s u A d a l a n , A f r i k a ’n ı n g ü n e y b a t ı s ı n a g ö ç e d e r l e r .
B a z ı k u ş la r y e k b a ş ın a g ö ç h a r e k e tle rin e g iriş irle r. G u g u k k u ş la rı v e Ç a v u ş K u ş u
s a la r d a n b e s l e n m e k t e d i r . B a z ı l a r ı i s e t o p l u h a l d e g ö ç e d e r l e r . K ı r l a n g ı ç , Y a b a n i K a z , Y a b a n i
'd e k g i b i t o p l u g ö ç e d e r l e r . B i n l e r c e k i l o m e t r e y o l u d a h i k a t e d e b i l i r l e r . Ö r n e ğ i n Y a p r a k
u ıc ü s ü ,
İ s k a n d i n a v y a ’d a n
b a ş la y ıp
D oğu
S ib ir y a
ü z e rin d e n
M a l e z y a ’y a
veya
T e ta n u s
ı n u t i s i s m i n d e k i b i r s u k u ş u G r ö n l a n d ’d a n G ü n e y d o ğ u A f r i k a ’y a u ç a b i l i r l e r .
L e y l e k l e r k ı ş ı n G ü n e y A f r i k a ’d a b e s i n k a y n a k l a n o l a n k u r b a ğ a v e g ö ç m e n ç e k i r g e l e r i
ım a k
t
iç in
b u lu n u rla r.
B a tı
A v ru p a
L e y le k le ri
B a lk a n la r ü z e rin d e n
g e le re k
B o ğ a z la r
n n d e n A n a d o l u ’y u H a t a y ü z e r i n d e n M ı s ı r ’ı n N i l n e h r i n e y a k l a ş ı k o n b i n k i l o m e t r e u ç a r a k
r in d e ik i y ü z k ilo m e tr e m e s a fe k a t e d e re k v a n r la r . B a h a rd a is e a y n ı y o lu k a t e d ip A lp
_ « ğ la n n a u l a ş ı r l a r . B u u z u n g ö ç h a r e k e t l e r i n k u ş l a r b e l i r l i y ü k s e k l i k l e r i k u l l a n ı r l a r . S e y i r
l a i ın d e
hava
a ra ç la n n a
te h lik e
a rz
e d e rle r.
A ynca
d ü z lü k
y e rle rd e
k o n u ş la n a n
hava
d a n la n n d a m o la v e rir le r . B u n e d e n le m e y d a n c iv a r la r ın d a d a h a v a a ra ç la rı iç in te h lik e a rz
i ş e r le r . K u ş g ö ç y o l l a n ü z e r i n d e h a v a y o l u t a h s i s i v e h a v a m e y d a n ı i n ş a e d i l m e s i a y n ı
zam anda
k u ş la r a
ve
in sa n la ra
p o ta n s iy e l
te h d ittir.
H er
ik i
p o ta n s iy e l
te h d it
b ir
a ra y a
g e ld iğ in d e k a z a la r iç in u y g u n b ir o r ta m h a z ır la n m ış o lu r.
Y u k a r ı d a k i n e d e n l e r d e n d o l a y ı b u r a p o r d a k u ş g ö ç l e r i n i n h a v a c ı l ı k f a a l i y e t l e r i n e e tk i s i
o ld u ğ u v e u ç u ş g ü v e n liğ i a ç ıs ın d a n te h lik e a rz e ttiğ i v a rs a y ım ın d a n h a re k e tle H a ta y b ö lg e s i
v e H a t a y H a v a a l a n ı ’n ı n k u ş l a r l a i lg i s i o r t a y a k o n u l a c a k t ı r . H a t a y H a v a a l a n ı ’n ı n k o n u m u v e
k u ş la r la m ü c a d e le y ö n te m le r i a ç ık la n a c a k , a rd ın d a n b ir m ü c a d e le y ö n te m i o la r a k ih b a r v e
k o n tro l u n s u r u o la n K u ş G ö z le m R a d a r ın a d e ğ in ile c e k tir . B u r a p o r ö z e llik le g ö ç m e n k u ş la r
i ç i n b i r g e ç i ş a l a n ı o l a n T ü r k i y e v e H a t a y g i b i d a r b i r a l a n a s ı k ı ş m ı ş b ö l g e i ç in h a v a c ı l ı k i le
k u ş la r a ra s ın d a k i iliş k iy i o r ta y a k o y m a y ı h e d e fle m e k te d ir.
2.
K U Ş G Ö Ç Y O L L A R I V E T Ü R K İY E
K u ş l a r ı n y a p tı k l a r ı g ö ç h a r e k e tl e r i T ü r k i y e g i b i g e ç i ş s a h a s ın d a b u l u n a n
i
o lm a sın d a n d o la y ı s o n d e re c e d e ö n e m lid ir. Ç ü n k ü b u g ö ç h a re k e tle ri h e m e k o s is te m
d e k u ş ç e ş i t li l iğ in i n k o r u n m a s ı b a k ı m ı n d a n i n c e l e m e s i v e y a b u y ö n d e y a p ı la n a ra ştı!
a r a ş t ır ıl m a s ı g e r e k m e k t e d i r . K u ş g ö ç h a r e k e t l e r i n i n h a v a c ı l ı k f a a l i y e t l e r in i e tk ile ıru
k u ş la r ın
h a v a c ılık
f a a li y e tl e r i
n e d e n iy le
z a ra r
g ö rm esi
n e d e n iy le
bu
ro ta la n n
i
h a v a c ıl ık u n s u r l a r ı n ı n k o n u ş l a n m a s ı v e y a h a v a y o l u i h d a s ı k o n u l a r ı n a d i k k a t ed il]
g e r e k lilik tir .
T ü r k i y e ’d e k u ş g ö ç y o l la r ı a ç ı s ı n d a n ö n e m l i b i r ü l k e d i r . Ö r n e ğ i n E g e Ü n i
T a b ia t T a r i h i U y g u l a m a v e A r a ş t ı r m a M e r k e z i M ü d ü r Y a r d ı m c ı s ı P r o f . D r . M e h n
T ü r k i y e ’d e k u ş l a r ı n ü ç b ü y ü k g ö ç y o l u b u l u n d u ğ u n u v e b u g ö ç y o l la r ı n d a n e n ö n e
O rta A v r u p a - B a l k a n l a r , İ s t a n b u l B o ğ a z ı - A n a d o l u ’y u g e ç e r e k D o ğ u A k d e n i z ’e , o r a d a
Y a d i s i ’n e u la ş a n g ü z e r g a h o l d u ğ u n u , i k in c i g ö ç y o l u n u n K a f k a s l a r ü z e r i n d e n K a ra
Ç o r u h V a d i s i ’n i t a k ip e d e r e k B e l e n G e ç i d i ( H a ta y ) , S u r i y e v e M ı s ı r ü z e r i n d e n O r ta A
u z a n g e ç i ş o ld u ğ u n u s ö y le m i ş t i r . P r o f . D r . S ık ı, U k r a y n a ’d a k u l u ç k a y a y a ta n b ild i:
K a r a d e n iz ’i g e ç e r e k A n a d o l u ’y u b o y d a n b o y a g e ç i p M ı s ı r ’a u l a ş a n g ü z e r g a h ı n d a ü ç t
o ld u ğ u n u s ö y l e m i ş t i r 4. H e r s e n e d ü n y a d a y a k l a ş ık 5 0 m i l y a r k u ş g ö ç e tm e k t e , b u
m ily a rı A v r u p a ile A s y a a r a s ı n d a y a p ı lm a k ta d ı r .
T ü r k iy e Ü z e r in d e K u ş G ö ç H a r e k e t le r i
T ü r k i y e ’d e n h e r y ı l y a k l a ş ı k 5 0 0 b i n c i v a r ı n d a y ı r t ı c ı v e s ü z ü l e n k u ş t ü r ü n ü n g ö ç
e ttiğ in i ifa d e e d e n
S ık ı, İsta n b u l
B o ğ a z ı 'n d a n g e ç e n
y ılla r d a g e ç iş y a p a n k u ş tü rle ri v e
s a y ı l a r ı n ı ş u ş e k i l d e i f a d e e tm i ş t i r :
“ K a r a l e y l e k 8 b i n 3 1 8 , l e y l e k 3 3 8 b i n 3 5 3 , a r ı ş a h in i 2 4 b i n 5 7 1 , ş a h i n 3 2 b i n 8 9 5 , k a r a ç a y l a k 2 b i n
7 0 7 , k ü ç ü k o r m a n k a r t a l ı 18 b i n 8 9 8 o l a r a k t e s p i t e d i l m iş t i . S ü z ü l e n , y e l k e n u ç u ş u y a p a n y ı r tı c ı k u ş
s a y ı s ı n ı n d a 9 2 b i n c i v a r ı n d a o l d u ğ u b i l i n i y o r . B e l e n G e ç i d i ’n d e n g e ç e n g ö ç m e n k u ş l a r i s e a k p e l i k a n 6
b i n 2 0 3 , k a r a l e y l e k 3 b in 3 0 3 , le y le k 8 2 b i n 8 8 7 , t u r n a 3 b in , a r ı ş a h i n i , y o z a t m a c a v e k ü ç ü k o r m a n
k a r t a l ı o l a r a k 2 6 b i n 7 5 6 k u ş u n t ü r ü s a p t a n m ı ş t ı r 5 .”
G ö r ü ld ü ğ ü g ib i T ü rk iy e y o ğ u n b ir k u ş g ö ç h a re k e tin e s a h n e o lm a k ta d ır. B u k u ş la rın
h a r e k e t l e r i i k i t ü r l ü o l m a k t a d ı r . Ö r n e ğ i n l e y l e k , k a r t a l , ş a h i n g i b i g e n i ş k a n a tl ı v e iri k u ş l a r
g ö ç s ır a s ın d a s ü z ü le r e k u ç m a y ı te r c ih e d e rle r. Ç ü n k ü k a n a t ç ır p a ra k y a p ıla n b ir u ç u ş d a h a
fa z la
e n e rji
h a rc a n m a s ın a
neden
o lm a k ta d ır.
Bu
n e d e n le
bu
tü r
k u ş la r
ç e ş itli
hava
a k ım la r ın d a n f a y d a la n a r a k s ü z ü lm e y i te r c ih e d e rle r. B ir k u ş u n y ü k s e lm e s i g ü n e ş ış ığ ın ı y e re
ç a rp a ra k y e rin ıs ın m a s ı n e d e n iy le y ü k s e le n s ıc a k h a v a a k ım la r ı ( te r m a lle r) s a y e s in d e m ü m k ü n
o la b ilm e k te d ir. B u y ü k s e lm e s ır a s ın d a d ö n e re k s ıc a k h a v a s ü tu n u iç e ris in d e k a lm a y ı b a ş a r a n
k u ş la r b u te r m a lle r s a y e s in d e k ilo m e tr e le rc e y ü k s e le b ilm e k te d irle r. T e r m a lle r g ü n d ü z v a k ti v e
k a ra la r ü z e rin d e o lu ş tu ğ u iç in k u ş la r ın ro ta la rı k a ra la r ü z e rin d e v e b ü y ü k s u k itle le rin i en d a r
n o k t a d a n g e ç e n g ü z e r g a h l a r d a n o l u ş m a k t a d ı r . Ö r n e ğ i n D o ğ u A v r u p a i le A f r i k a ü z e r i n d e e n
k ıs a b a ğ la n tı T ü rk iy e ü z e rin d e n d ir . E n d a r y e r le r b o ğ a z la r, A rh a v i v e B o rç k a -A rtv in
ile
H a ta y -B e le n g ib i a lç a k g e ç itle r d ir (C a n , 2 0 0 4 :5 ).
K u ş la rın g ö ç h a re k e tle ri ta n ım la n m ış
ik i c o ğ ra fi b ö lg e a ra s ın d a d ü z e n li a ra lık la rla
te k ra rla n a n n ü fu s h a re k e tle ri o la ra k ta n ım la n m a k ta d ır (B ilg in , 2 0 0 4 :6 ). G ö ç r o ta la n ç o ğ u
z a m a n k u ş tü rle rin in u z a k g e ç m iş te k i y a y ılm a h a re k e tle rin i y a n s ıtm a k ta d ır (B ilg in , 2 0 0 4 :6 ).
Y a n i g e ç m i ş t e k u ş l a r ı n g e l d i k l e r i y e r l e r i le g ö ç h a r e k e t l e r i y l e b i r ili ş k i k u r u l m a k t a d ı r . B u
n e d e n l e k u ş l a r a t a l a r ı n ı n b i r z a m a n l a r g e ld i ğ i u z a k r o t a l a r ı s e ç m e k t e d i r l e r . G ö ç h a r e k e t l e r i n i n
ş e k il l e n m e s i B u z u l Ç a ğ ı n ı n s o n a e r m e s i y l e b e r a b e r o l m u ş t u r .
K u ş la r ü r e m e k , d a h a u y g u n k o ş u lla rd a k o la y b e s in b u lm a k v e k ış la m a k a m a c ıy la g ö ç
e tm e k te d irle r. F a rk lı tü rle rin k ış la m a v e ü r e m e a la n la rı a ra s ın d a iz le d ik le ri ro ta la rd a k ış la m a
a la n la r ı n d a y e r l e ş m e ş e k i l l e r i d e ğ i ş i k g ö ç ş e k i l l e r i n i o l u ş t u r m a k t a d ı r . Ö r n e ğ i n s ü z ü l e n k u ş l a r
: e r m a l le r e
b a ğ lı
o la ra k
y ü k s e ld iğ in d e
k ıy ı
k e n a rın ı,
yani
k a ra la r
i le
d e n iz in
en
çok
a k la ş tık la rı b ö lg e le ri te r c ih e tm e k te d irle r. F a k a t a k tif k a n a t ç ırp a n k u ş la r y e r ş e k ille r in i
d i k k a te a l m a d a n v e g e c e l e r i d e u ç a b i l m e k t e d i r l e r ( B i l g i n , 2 0 0 4 : 7 ) .
G ö ç e d e n k u ş la rın b ü y ü k ç o ğ u n lu ğ u b ir s e fe rd e u z u n m e s a fe le ri a ş m a k iç in d e ri
. d a rın a y a ğ d e p o la r la r . Y a ğ ın p a rç a la n m a s ı s o n u c u e n e rji o lu ş m a k ta d ır. B a z ı k u ş la r m o la la r
■e r e r e k b e s l e n i r l e r v e b ö y l e c e y a ğ l a n ı r l a r , d a h a s o n r a u ç m a y a v e g ö ç e t m e y e d e v a m e d e r l e r .
K u ş la r u ç m a k i ç i n b ü y ü k e n e r j i s a r f e t m e k t e d i r l e r . G ö ç m e n k u ş l a r ı n ç o ğ u ( ö z e l l i k l e k ü ç ü k
tü c ü k u ş la r ) g ö ç iç in g e re k li e n e rjiy i u z u n y o lc u lu ğ a ç ık m a d a n ö n c e n e b u lu rla rs a y iy e r e k
ü c u tla rın d a d e p o la d ık la r ı y a ğ d a n s a ğ la rla r. Y a ğ o n la r ın a d e ta y a k ıt ta n k ıd ır. B a z ıla r ı g ö ç te n
; m e n ö n c e a ğ ı r l ı k l a r ı n ı i k i k a t ı n a ç ı k a r t ı r l a r . N i j e r y a 'd a k ı ş l a y a n ö t l e ğ e n l e r i n a ğ ı r l ı ğ ı , E k i n ı s u b a t a y la r ı a r a s ı n d a 1 0 - 1 3 g r a m
g e li r . A v r u p a 'y a d ö n ü ş t e n ö n c e M a r t - N i s a n a y l a r ı n d a v e
-ılh a s s a M a y ıs b a ş ın d a 2 0 g ra m a u la ş ır.
Y a p ıla n h e s a p la m a la r d a , 8 g r y a ğ a s a h ip o la n b ir b ü lb ü lü n , 3 0 0 0 k m u ç a b ile c e k k a d a r
y a k ıta
s a h ip
o ld u ğ u
a n la ş ılm ış tır .
Bu
y a k ıtla
Büyük
S a h r a 'y ı
k o la y c a
a ş a b ilm e k te d ir.
K ır la n g ıç la r ise ö n c e d e n y a ğ d e p o la m a z la r. Y o l b o y u n c a ra s tla d ık la rı b ö c e k le ri a v la y a ra k
g e re k li e n e rji ik m a lin i y a p a rla r.
G öçün
yönü
k a lıtım la
a k ta rıla n
b ir
ö z e llik tir.
B azı
tü rle rd e
zam ana
g ö re
yönün
d e ğ iş e re k r o ta n ın a z ç o k d e ğ iş tirild iğ i g ö z le m le n m iş tir . F a k a t k u ş la r ın b e y n in d e b u r o ta la r
p r o g ra m la n m ış
ve
p la n la n m ış tır .
K u ş la rın
yön
b u lm a s ın d a
en
ö n e m li
a ra ç
güneş
ve
y ıld ız la rd ır . B u n la rın y a n ın d a z a m a n la m a h is s i, u ltr a v iy o le ış ın la r ı, p o la riz e ışık , ç o k d ü ş ü k
f r e k a n s l ı s e s l e r , ç o k u z a k l a r d a n g e l e n d a l g a s e s l e r i , D ü n y a n ı n m a n y e t i k a la n ı , y e r ç e k i m i , h a v a
d u ru m u
d e ğ e rle n d ir m e s i, u y g u n
rü z g a rla r, y e r ş e k ille ri v e in s a n
y a p ıla rı g ib i e tk e n le r d e
b u lu n m a k ta d ır. K u ş la r y e rin m a n y e tik a la n ın d a n y a ra r la n a ra k y ö n le r in i b u lm a la r ın ı s a ğ la y a n
m a n y e tik a la n a lg ıla y ıc ıs ın a s a h ip tirle r .
G ö ç m e n k u ş l a r a y n ı y e r d e n g ö ç e b a ş l a m a z l a r . H e r b i r i f a r k l ı b ö l g e l e r d e n g e li p b i r
y e rd e
to p la n ır la r v e b u r a d a n
g ö ç h a re k e tin e
b a ş la r la r .
G öç
s ır a s ın d a
ş e k ille n e n
u ç u ş la rı
s a y e s in d e ö n d e g id e n k u v v e tli v e b ü y ü k k u ş la r h a v a a k ım ın a k a rş ı b ir k a lk a n o lu ş tu r a r a k d a h a
z a y ıf o la n la rın fa z la e n e rji s a r f e tm e m e le rin i s a ğ la rla r.
A rı k u ş la rı, k ırla n g ıç la r v e le y le k le r g ü n d ü z le r i u ç a rla r . G ü n d ü z v a k ti g ü n e ş s a y e s in d e
y ö n b u la n k u ş la r a y n ı z a m a n d a d ü n y a n ın k e n d i e tra fın d a d ö n m e s in d e n k a y n a k la n a n g ü n e ş in
k o n u m u n u n h e r s a a t o n b e ş d e re c e k a d a r d e ğ iş m e s in i b ile d ik k a te a la b ilirle r (B ilg in , 2 0 0 4 :9 ).
B ö c e k le rle b e s le n e n k ü ç ü k k u ş la r v e ö r d e k le rin ç o ğ u g e c e u ç a rla r. G e c e u ç a n k u ş la r
is e y ıld ız la rın k o n u m u n a b a k a ra k y o lla rın ı b u lu rla r. Ö r n e ğ in k u ş la rla y a p ıla n g ö z le m le r d e
k u tu p y ıld ız ı y e rin e K ü ç ü k A y ı, B ü y ü k A y ı, E jd e rh a , K ra l v e K o ltu k T a k ım Y ıld ız la r ın a g ö re
k o n u m la r ın ı d a h a y a v ru y k e n e z b e r le d ik le r i g ö r ü lm ü ş tü r (B ilg in , 2 0 0 4 :9 ). G ü n d ü z le ri b irb irin i
g ö re n h a y v a n la r, g e c e le y in d e s e s le rle b irb irin d e n a y rılm a z la r. K ır la n g ıç la r h a y a tla rın ı s ıc a k
b ö lg e le rd e
g e ç irirle r.
K uzey
y a rım k ü re d e
ü r e d ik te n
so n ra
k ışla m a k
iç in
T e m m u z -E y lü l
a ra s ın d a g ü n e y y a rım k ü re y e g ö ç e d e rle r. Y u r d u m u z d a y a ş a y a n k ır la n g ıç la r N is a n a y ın d a
ik lim im iz e
g e ri
d ö n e rle r.
L e y le k le r, ü lk e m iz e
M a rt
a y ın d a n
itib a r e n
g e lm e y e
b a ş la r la r.
A ğ u s t o s s o n u n d a b ü y ü k t o p l u l u k l a r h a l i n d e , G ü n e y A f r i k a 'y a g ö ç e d e r l e r . D e n i z k ı r l a n g ı ç l a r ı ,
sen ede
ik i d e f a k u z e y k u t b u n d a y u m u r t l a d ı k t a n s o n r a k ı ş ı g e ç i r m e k i ç i n g ü n e y k u t b u n a
u ç a rla r. U z u n k a n a tlı y e lk o v a n k u ş la n , g ü n e y y a rım k ü r e y e m a h s u s g ö ç m e n k u ş la rd ır. Ü r e m e
o ö lg e le ri
o la n
A v u s t r a l y a 'n ı n
g ü n e y in d e n
göç
e d e re k ,
K uzey
P a s if ığ in
k u tu p
b ö lg e s in e
g e li r le r . G i d i ş - d ö n ü ş ü 3 0 .0 0 0 k m 'y i b u l a n b u g ö ç e 1 0 m i l y o n c i v a r ı n d a k u ş k a t ı l ı r . E n u z u n
göç
y o lu n u , d e n iz
k ıy ı k ırla n g ıc ı
k a t e tm e k te d ir.
K u lu ç k a
b ö lg e s i
o la n
K uzey
K anada
k ı y ı l a n n d a n s o n b a h a r d a g ö ç e b a ş l a r . A t l a n t i k 'i g e ç e r e k B a tı A f r i k a k ı y ı l a r ı b o y u n c a u ç a r a k
k ış ı g e ç i r e c e ğ i b ö l g e l e r i n e i n e r l e r .
K u ş g ö ç le r in in iz le n m e s i so n d e re c e ö n e m lid ir. Ç ü n k ü d ü z e n li g ö z le m le rle k u ş la rın
k o m p o z is y o n u , y o ğ u n lu k ta n v e g ö ç ta k v im le ri o rta y a ç ık a r a b i l m e k t e d i r . K u ş la rın g e n e llik le
b in m e t r e d e n d a h a a l ç a k t a u ç m a l a r ı n ı n n e d e n i r ü z g a r ı n y e r e y a k ı n a l a n l a r d a a z o l m a s ı d ı r .
H a ta y -B e le n g ib i d a r g e ç itle r d e r ü z g a r h a r e k e tle rin in fa z la o lm a s ı n e d e n iy le k u ş la r a lç a k ta
e y ir h a lin d e d irle r. K u ş g ö z le m le r in d e h a lk a la n a n v e te k r a r y a k a la n a n b ir e y le r s a y e s in d e
a lı ş la r ın ü r e m e , k ı ş l a m a v e k o n a k l a m a a l a n l a n n a b a ğ l ı l ı k l a n v e s o n u ç o l a r a k y ö n b u l m a
e te n e k l e r i
ö lç ü le b ilm e k te d ir
(K a s a p lı,
2 0 0 4 :1 1 ).
H a lk a la m a ,
b a c a k la n n a
h a lk a
ta k ıla n
.. u ş i a n n t ü r , y a ş , c i n s i y e t g i b i b i l g i l e r k a y d e d i l e r e k t e k r a r s a l ı v e r i l e m e i ş l e m i d i r . H a l k a l a r ı n
.s e r i n d e ü l k e l e r e ö z g ü s a b i t b i r a d r e s v e h e r b i r e y i ç in f a r k l ı b i r k o d n u m a r a s ı v a r d ı r . K o d
- ım a ra s ı, k u ş la r ın b ire y s e l o la r a k ta n ın m a s ın ı, a d re s le r is e te k r a r y a k a la n a n y a d a ö lü b u lu n a n
i lk a h b i r k u ş u n h a l k a l a m a b i l g i l e r i n e u l a ş ı l a b i l m e s i n i s a ğ l a m a k t a d ı r . K u ş ö l ü b u l u n d u y s a b u
- d r e s s a y e s i n d e b i l g i l e r i lg i li k i ş i l e r i n b u l u n d u ğ u m e r k e z e u l a ş t ı r ı l ı r v e k u ş u n n e r e d e , n e
n m a n h a lk a la n d ığ ı ö ğ re n ilir. B ö y le c e k u ş la rın g ö ç s tr a te jile ri k o n a k la m a , k ış la m a v e ü re m e
u a n la n , g ö ç tu tu m la rı v e p o p ü la s y o n d in a m ik le ri ö ğ r e n ilm e k te d ir.
» ır a s ın d a
h a v a c ılık
f a a liy e tle r in in
ic ra
e d ild iğ i
hava
K u ş la r b u g ö ç h a re k e tle ri
m e y d a n la r ın a
ve
bu
m e y d a n la r ın
is a f ın d a k i in iş - k a lk ış p a te m le r in e g ire b ilirle r. K u ş la r b u a la n la r d a k o n m a , k o n a k la m a v e
-» esle n m e f a a l i y e t l e r i n d e b u l u n u r l a r . H a v a c ı l ı k f a a l i y e t l e r i k u ş l a r ı n b i n l e r c e y ı l s ü r e g e l e n b u
a le m le r in e b ir m ü d a h a le o la r a k g ö rü le b ilir . B u n e d e n le h a v a c ılık f a a liy e tle rin in d ik k a tli v e
a o ğ a l y a ş a m i le u y u m l u b i r ş e k i l d e g e r ç e k l e ş t i r i l m e s i g e r e k m e k t e d i r .
3.
K U Ş G Ö Ç Y O L L A R I V E H A V A C IL IK F A A L İY E T L E R İ
T ü r k i y e A s y a , A v r u p a , A f r i k a k ı t a l a r ı n ı n a r a s ı n d a b i r g e ç iş ü l k e s i o l d u ğ u n d a n y o ğ u n
k u ş g ö ç h a re k e tle rin in o ld u ğ u k u ş g ö ç y o lla r ın ı b a rın d ırm a k ta d ır. H e r s e n e d ü n y a c a 5 0 m ily a r
k u ş u n g ö ç e tt i ğ i t a h m i n e d il ir . B u n l a r d a n 5 m i l y a r ı A v r u p a i le A f r i k a a r a s ı n d a g ö ç e t m e k t e d i r .
G öçm en
k u ş la r y ıld a
ik i d e fa
K u z e y v e G ü n e y y a r ı m k ü r e 'l e r i a r a s ı n d a g ö ç h a r e k e t i n d e
b u l u n u r l a r .. K ı ş a y l a r ı n d a h a v a l a r ı n s o ğ u m a s ı y l a , k u ş l a r ı n b e s i n b u l m a s ı z o r l a ş m a s ı n e d e n i y l e
K u z e y Y a r ı m k ü r e 'd e ü r e y e n g ö ç m e n k u ş l a r , h e r s o n b a h a r d a G ü n e y Y a r ı m k ü r e 'y e d o ğ r u g ö ç
h a r e k e t i n e g ir iş ir . G ü n e y d a h a s ı c a k v e b e s i n b a k ı m ı n d a n d a h a z e n g i n o l d u ğ u n d a n iy i b i r
k ış la m a
b a ş la rla r.
a la n ı
te ş k il
İlk b a h a rd a
e d er.
İ lk b a h a rın
b a ş la m a s ıy la
da
güneyden
k u z e y b ö lg e le ri k u ş a k ın la rın a u ğ r a r.
kuzeye
H e r y ıl b u
dönüş
iş le m
göçüne
te k r a rla n ır.
A ş a ğ ıd a k i h a rita d a g ö rü ld ü ğ ü g ib i T ü rk iy e k u ş g ö ç le r i iç in id e a l b ir p r o fil s e rg ile m e k te d ir.
K u ş la r d e n iz d e n g e ç m e k y e rin e d e n iz k ıy ıs ın d a g e ç m e y i te r c ih e d e rle r. B u n e d e n le H a ta y
b ö l g e s i k u ş l a r i ç i n i d e a l b i r g ö ç r o ta s ı d ı r .
H a v a m e y d a n la rın d a k u ş u ç a k ç a rp ış m a s ı o la y la rı o ld u ğ u n d a b ir ta k ım
ö n le m le r in
a l ı n m a s ı g e r e k m e k t e d i r . H a v a a r a ç l a r ı i le k u ş l a r ı n h a v a d a ç a r p ı ş m a s ı d u r u m u ( b i r d s t r i k e ) ,
u ç u ş g ü v e n liğ in i ö n e m li b iç im d e e tk ile m e k te d ir. K u ş u ç a k ç a rp m a s ı o la y la rı b ü y ü k m a d d i
h a s a r a v e b a z ı d u r u m la rd a , c a n k a y ıp la rın a y o l a ç a b ilir. B ir ç o k o la s ı k u ş ç a rp m a s ın ın , k u ş la r ın
s o n a n d a y ö n d e ğ iş tirm e le ri n e tic e s in d e ö n le n d iğ in e in a n ılm a k ta d ır. A n c a k , ö z e llik le k u ş la r a
y ö n d e ğ iş tir m e le ri iç in ç o k a z b ir z a m a n b ıra k a n u ç a k la r , y ü k s e k h ız la rd a h a re k e t e ttik le ri için
b ü y ü k b i r t e h l i k e i le k a r ş ı k a r ş ı y a d ı r . U l u s l a r a r a s ı S i v il H a v a c ı l ı k Ö r g ü t ü ( I n t e r n a t i o n a l C i v i l
A v ia tio n O r g a n iz a tio n / IC A O ) r a p o r la r ın a g ö re , k u ş ç a rp ış m a la r ın ın y ü z d e 9 0 g ib i b ü y ü k b ir
ç o ğ u n lu ğ u , h a v a a la n la rı
y a k ın ın d a
v e k a lk ış
ya
da
in iş
s ır a s ın d a
m eydana
g e lm e k te d ir.
Ç a rp m a la rın ç o ğ u n lu ğ u , e tk is in i h a v a a ra c ın ın ö n k ıs ım la rın d a g ö s te rir k e n , b irç o k d u ru m d a
d a k u ş , h a v a a ra c ın ın j e t m o to r a ta r a fın d a n e m ilir v e m o to r u n p a lle rin in v e g ö v d e s in in h a sa ra
u ğ r a m a s ın a n e d e n o lu r. K u ş la r g ö ç z a m a n ı 3 0 0 0 m e tr e y e k a d a r a m a g e n e llik le 1 5 0 -2 0 0 m e tre
y ü k s e k lik te u ç a rla r . B u n e d e n le , u ç a ğ a k u ş ç a rp m a s ı g e n e llik le k a lk ış v e in iş s ır a s ın d a o lu r.
U ç a ğ ın g ö v d e s in e ç a rp a n k u ş la r u f a k b a z ı m a d d i h a s a r la r a n e d e n o la b ilir . M o to ra g ire n k u ş u n
i lk ç a r p t ı ğ ı y e r m o t o r u n ö n ü n d e k i b ü y ü k f a n p a l l e r i d i r . H ı z l a d ö n e n b u p a l l e r ; m e r k e z k a ç
k u v v e t i i le k u ş u p a r ç a l a y a r a k d ı ş ç e v r e y e d o ğ r a a t a r . G e n e l d e k u ş p a r ç a l a r ı , d ı ş ç e v r e d e n
m o t o r u n f a n k ı s m ı n a g e ç e r e k a r k a d a n a t m o s f e r e a t ı lı r . B u d u r u m d a , i lk p a l l e r a z v e y a ç o k
h a s a r g ö re b ilir. K u ş ç a rp m ış b ir m o to ra , k o m p re s ö r k a d e m e s in e g irm e d iğ i k e s in b ile o ls a ,
m o to ra h o ro s k o p (b o re s c o p e ) m u a y e n e s i y a p ılır. E n k ö tü d u ru m
ise , b a z ı k u ş p a rç a la rın ın
m o to ru n
c o re
k ıs m ın d a
o la n
k o m p re sö r
ve
yanm a
o d a la rın a
o rad an
tü rb in
p a lle rin e
g e ç m e s i d i r . B u d u r u m d a , m o t o r d a a ğ ı r h a s a r m e y d a n a g e lir .
D a rb e n in k u v v e ti; ç a rp a n h a y v a n ın a ğ ırlığ ın a , y ö n ü n e v e d a rb e e s n a s ın d a k i h ız fa rk ın a
b a ğ lı d ı r .
A ra c ın
a ğ ır lığ ı
g e n e llik le
göz
a rd ı
e d ilir;
çünkü
ç o ğ u n lu k la
ç a rp a n
h a y v a n la
k ı y a s l a n d ı ğ ı n d a ç o k d a h a b ü y ü k t ü r . D a r b e n i n e n e ı j i s i n i n b ü y ü k l ü ğ ü , h ı z f a r k ı n ı n k a r e s i ile
o ra n tılı o la r a k a rta r. K u ş ç a rp m a s ın ın e tk ile rin in te s t o r ta m ın d a te k ra rla n a m ıy o r o lm a s ı, b u
e tk ile rin
b ilg is a y a r
k o ş m a k ta d ır.
d e ğ e rle rd e
Bu
o rta m ın d a
a n a liz le rin
tu tu lm a s ı
h e s a p la m a lı
ü rü n
a ç ıs ın d a n
g e liş tir m e
büyük
önem
m e k a n ik
y a rd ım ıy la
a ş a m a s ın d a
b e n z e tilm e s in i
k u lla n ılm a s ı,
ta ş ım a k ta d ır.
B ö y le
k a y ıp la rın
b ir
şart
a sg ari
d u ru m u
i lg i li
g ö s te rg e le rd e n s a p ta y a n p ilo t, m o to ru d u rd u ra c a k , d iğ e r m o to r la u ç u ş a d e v a m e d e c e k v e e n
y a k ın h a v a l i m a n ı n a i n i ş p l a n l a y a c a k t ı r . G ö ç z a m a n l a r ı n d a e n k ö t ü o l a y i k i m o t o r l u b i r u ç a ğ ın ,
h e r ik i m o to r u n m e r k e z k ıs m ın a ( k o m p r e s ö r b ö lü m ü /c o r e s e c tio n ) k u ş g irm e s id ir . B u n e d e n le ,
h e r h a v a lim a n ı id a re si tü rlü y o lla rla h a v a lim a n ı ç e v re s in d e k i k u ş la n r a h a ts ız e d e re k b ö lg e d e n
d z a k la ş m a la n n ı s a ğ la m a y a ç a lış a n p ro g r a m (b ird c o n tro l) y ö n e tirle r.
D e n iz e y a k ın h a v a lim a n la n n ın ( ö rn e ğ in İs ta n b u l A ta tü rk h a v a lim a n ı) e n b ü y ü k d e rd i
o n ik i a y b o y u n c a m a r tıla rd ır. K a lk ış s ır a s ın d a m o to ra k u ş g irm e s i, u ç a ğ ın y e rd e n k e s ilm e
h ız ın a e riş m e d e n ö n c e o lu r s a p ilo t k a lk ış ta n v a z g e ç e c e k tir (a b o r te d ta k e -o ff) . U ç a ğ ın y e rd e n
k e s i lm e h ı z ı n d a n s o n r a o l u ş u r s a , p i l o t t e k m o t o r l a k a l k ı ş a d e v a m e d e r , a l ç a k i r t i f a d a m e y d a n
tu ru a ta ra k k a lk tığ ı m e y d a n a in iş y a p a r.
Ç a r p ış m a la rın b ü y ü k b ir ç o ğ u n lu ğ u k u ş la rın ç o ğ u n u n b u lu n d u ğ u y e re y a k ın y e rle rd e
m e y d a n a g e lm e k te d ir. B u n d a n ö tü rü d e k u ş ç a rp m a la rın ın ç o ğ u n lu ğ u h a v a a ra ç la r ın ın k a lk ış
y a d a i n i ş l e r i e s n a s ı n d a o l u ş m a k t a d ı r . F a k a t y e r d e n 2 0 . 0 0 0 y a d a 3 0 .0 0 0 f e e t ( - 7 . 0 0 0 m 1 0 .0 0 0 m ) g i b i y ü k s e k i r t i f a l a r d a d a g e r ç e k l e ş m i ş k u ş ç a r p m a l a r ı r a p o r e d i l m i ş t i r . U ç a k v e
k u ş ç a rp ış m a la rın ın % 9 0 g ib i b ü y ü k b ir ç o ğ u n lu ğ u ( IC A O ra p o rla r ın a g ö re ) h a v a a la n la r ı
y a k ın ı n d a v e k a l k ı ş y a d a i n i ş l e i lg il i u ç u ş f a z l a r ı n d a m e y d a n a g e l m e k t e d i r .
Ç a rp m a la r ın
ç o ğ u n lu ğ u n u n
e tk is i
hava
a ra c ın ın
öne
bakan
k ıs ım la rın d a
k e n d in i
g ö ste rirk e n , b irç o k d u ru m d a d a k u ş, h a v a a ra c ın ın j e t m o to ru ta r a fın d a n e m ilir v e m o to r
p a ll e r i n i n v e g ö v d e s i n i n h a s a r a u ğ r a m a s ı n a n e d e n o l u r . D a r b e n i n k u v v e t i , ç a r p a n h a y v a n ı n
a ğ ı r lı ğ ı n a , d a r b e e s n a s ı n d a k i h ı z ı n f a r k ı n a v e y ö n ü n e b a ğ l ı d ı r . A r a c ı n a ğ ı r l ı ğ ı g e n e l l i k l e g ö z
a rd ı e d ilir ç ü n k ü ç o ğ u n lu k la k e n d is in e ç a rp a n h a y v a n la k ıy a s la n d ığ ın d a ç o k ç o k b ü y ü k tü r.
D a r b e n i n e n e ı j i s i n i n b ü y ü k l ü ğ ü h ı z f a r k ı n ı n k a r e s i i le o r a n t ı l ı o l a r a k a r t a r .
D a rb e n in ş id d e tin e b a ğ lı o la ra k , ç a rp ış m a n e tic e s in d e ç a rp a n h a y v a n ö lü rk e n , h a v a
a ra c ın ın d a d a rb e n in m e y d a n a g e ld iğ i b ö lü m ü h a s a r a u ğ ra y a b ilir. H a tta ç a rp m a n ın o ld u ğ u
y ü z e y e b a ğ lı o la r a k h a v a a ra c ın ın
iç in d e k i
in s a n la rın
y a ra la n m a la r ın a d a s e b e p
o la b ilir.
Ö z e l l i k l e ç a r p ı ş m a b i r k u ş s ü r ü s ü i le y a p ı l m ı ş i s e d u r u m u ç u ş g ü v e n l i ğ i a ç ı s ı n d a n ç o k d a h a
v a h im d ir, ç ü n k ü
aynı anda
b irç o k h a s a r m e y d a n a
g e le b ilir v e h a tta
hava
a ra c ın ın
tü m
m o to r la r ı b ird e n z a r a r g ö re b ilir. B ö y le b ir d u r u m m e y d a n a g e ld iğ in d e v e u ç a ğ ın tü m m o to rla rı
b ird e n
ha sara
to p a rla m a s ı
u ğ ra d ığ ın d a e ğ e r u ç a k
iç in
y e te r in c e
zam an
ve
y e re
çok
y a k ın
y ü k s e k lik
b ir k o n u m d a
m evcut
is e , p ilo tu n
o lm a d ığ ın d a n ,
kuş
d u ru m u
ç a rp m a sı
n e tic e s in d e u ç a ğ ın d ü ş m e s i d e o la s ıd ır.
K u ş Ç a rp m a s ı o la y la rın d a k i e tk iy i a z a ltm a k iç in h a v a c ılık ta 1 0 0 0 0 fe e t (3 0 0 0 m e tre )
a l tı u ç u ş l a r d a s a a t e 2 5 0 K n o t ( 4 5 0 k m ) h ı z s ı n ı r l a m a s ı g e t i r i l m i ş t i r .
M eydan
o to r ite le ri
k u ş la r ın
k o n tro lü n d e n
ve
y e te rli
kuş
k a ç ır m a
ö n le m le r in in
a lın m a s ın d a n s o ru m lu d u r . B u n e d e n le p is tle r d e k u ş ih la li m e v c u ts a k a lk ış y a p m a d a n ö n c e
k u le y e b ilg i v e rilm e s i v e m e y d a n o to r ite s in in h a re k e tin i b e k le n m e s i g e re k m e k te d ir.
K a lk ış ta n itib a r e n
1 0 .0 0 0 f i t e k a d a r , i n i ş i ç i n y a k l a ş ı r k e n i s e 1 0 .0 0 0 f e e t ’i n a l t ı n d a
u ç a k ış ık la rın ı y a k ılm a s ı g e re k m e k te d ir. I ş ık la r k u ş la n iç in e k b ir u y a n
s a ğ la r v e u ç a ğ ın
k o n u m u n u g ö r m e le r in e y a rd ım c ı o lu r. P ilo tla r k a lk ış ta b ir k u ş ç a rp m a s ı m e y d a n a g e ld iğ in d e
hem en
re a k s iy o n
g ö s te re b ilm e lid irle r.
Çünkü
a n a liz
yapacak
y e te r li
zam an
y o k tu r.
Bu
n e d e n le e k ip k a lk ış ta n ö n c e z ih in s e l o la r a k m u h te m e l d u r u m la ra iy i h a z ır la n m ış o lm a lıd ır.
İn iş s ıra s ın d a , s o n y a k la ş m a e v re s in d e , e ğ e r k u ş la r la k a rş ıla ş ılır s a , p a s g e ç ilm e m e li,
fa k a t s ü rü n ü n a ra s ın d a n u ç u lm a s ı v e in ilm e s i g e re k m e k te d ir. D ü ş ü k ta k a t d e v rin i m u h a f a z a y a
e d ilm e s i u y g u n o la c a k tır. İn işte k u ş ç a rp m a s ın ı ta k ib e n re v e r s e k u lla n ım ın d a n k a ç ın ılm a lıd ır.
Ö z e llik le m o to r titre m e s i b e lir le n m iş s e m o to r h a s a rın ı a rttır a b ilir .
K u ş ç a r p m a s ı t e y i t e d il d i i s e ü ç p o t a n s i y e l d u r u m m e v c u t t u r :
•
E ğ e r k u ş ç a rp m a s ı o n a y la n m ış s a , fa k a t m o to r a k u ş g irm e s i s a d e c e
ş ü p h e le n ild iy s e ; k a p ta n d iğ e r f a k tö rle ri d e ğ e rle n d ir m e lid ir:
•
K a ç m o to r e tk ile n d i? ( h e r h a n g i b ir k a ra r 2 v e y a 4 m o to r lu u ç a k la rd a
d e ğ iş e b ilir) İs ta tis tik o la ra k , k a lk ış a d e v a m e d ip u ç u ş ta n g e ri d ö n m e k te r c ih
e d ile n b ir s e ç e n e k tir .
•
E ğ e r k u ş ç a rp m a s ı k o n f ır m e e d ilm iş s e v e m o to r a k u ş g irm e s i o la s ı ise ,
k a lk ış ta n v a z g e ç m e iy i b ir k a ra r o la b ilir. B u k a r a r m o to r la r ın in c e le n m e s in e
o l a n a k s a ğ la r .
•
H e r d u ru m d a , e ğ e r g ü ç k a y b ı g ö r ü lm ü ş s e , k a lk ış ta n v a z g e ç ilm e lid ir.
•
K a p ta n u ç a ğ ın e m n iy e tle k a lk ış a d e v a m e d e m e y e c e ğ in e k a ra r v e rm e d ik ç e
k a lk ış a d e v a m e d ilm e lid ir , ( b ir d e n fa z la m o to r a rız a s ı v e y a to p la m ç e k iş g ü c ü
k a y b ı v .b .)
K u ş u ç a k ç a r p ı ş m a l a r ı n d a T ü r k H a v a K u v v e t l e r i ’n i n d e n e y i m l e r i s o n d e r e c e ö n e m l i d i r .
G e le c e k b ö lü m d e k u ş -u ç a k ç a rp ış m a la r ın d a k u ş la r ın e tk ile ri v e a lın m a s ı g e re k e n ö n le m le r le
i lg i ] : h u s u s l a r ı n ü z e r i n d e d u r u l a c a k t ı r .
4.
H A V A A L A N L A R I V E K U Ş U Ç A K Ç A R P IŞ M A L A R I
T ü rk H a v a K u v v e tle r i K o m u ta n lığ ı y a y ın la d ığ ı K u ş - U ç a k Ç a r p ış m a o la y la rın ın
g e n e l d a ğ ılım ın a b a k ıld ığ ın d a b u n la rın % 65 o ra n ın d a m e y d a n v e c iv a rın d a m e y d a n a
g e ld iğ i
g ö rü lm e k te d ir.
m eydana
g e lm e k te d ir.
o la y la rın ın
g e re k li
K a la n
a lç a k
m ik ta rın
B u ra d a
%
2 9 'u
d ik k a t e d ilm e s i
a lç a k
irtifa d a ,
g e re k e n
husus
%
6 's ı
is e
K u ş-U ç a k
R o ta d a
Ç a rp ış m a
irtifa la rd a m e y d a n a g e lm e s id ir. B u n e d e n le m e y d a n v e c iv a rın d a
ö n le m le rin
a lın m a s ı
d e ğ e rle n d irilm e k te d ir.
A lç a k
ile
kuş
te h d itle rin in
irtifa la rd a
kuş
sü rü sü
n is p e te n
ile
a z a ltıla b ile c e ğ i
k a rş ıla ş ıld ığ ın d a
kaçm a
m a n e v r a s ın ın z a m a n ın d a u y g u la n m a s ı g e re k m e k te d ir .
M e y d a n v e c iv a r ın d a m e y d a n a g e le n K u ş - U ç a k Ç a rp ış m a o la y la r ın ın d a ğ ılım ın a
b a k ıld ığ ın d a
b u n la rın
%
2 4 'ü n ü n
K a lk ış
% 2 1 'i n i n S o n Y a k l a ş m a p o z i s y o n u n d a , %
e s n a s ın d a
,
%
2 7 's i n i n
İn iş
s ıra s ın d a ,
1 7 's i n i n M e y d a n T r a f i k P a t e r n i n d e , %
11
'i n i n i s e H a t a l ı Y a k l a ş m a s ı r a s ı n d a m e y d a n a g e l d i ğ i t e s p i t e d i l m i ş t i r .
F A A , A m e r i k a ’d a k u ş l a r ı n
neden
o ld u ğ u
h a v a c ılık
k a z a la rın ın
y ıld a
600
m ily o n
d o l a r l ı k m a s r a f ç ı k a r d ı ğ ı n ı r a p o r e t m i ş t i r . Y a l n ı z 2 0 0 3 y ı l ı n d a H a v a K u v v e t l e r i 4 .3 0 0 , s i v i l
h a v a c ılık
5 .9 0 0
kuş
ç a rp m a sı
rap o r
e tm iş tir.
K uş
ç a rp m a la rı:
% 40
k a lk ış ta ,
% 10
i lk
y ü k s e lm e d e , % 1 3 s o n y a k la ş m a d a , % 3 5 in iş s ır a s ın d a o lm a k ta d ır. B ir F A A a ra ş tır m a s ın a
g ö re,
19 8 9 -19 9 1
a ra s ın d a
1 .5 5 6 u ç a ğ ı n y a p t ı ğ ı 3 . 1 6 3 .0 0 0 o p e r a s y o n s o n u n d a s a d e c e 6 4 4
m o t o r a k u ş ç a r p m a s ı o l a y ı t e s p i t e d i l m i ş t i r . B u d a , h e r 1 0 .0 0 0 u ç u ş t a 2 .0 4 o la y d e m e k t i r .
K uş
s ü r ü le rin in
k a la b a lık
o lm a s ı
d u ru m u n d a
r a d a r la r
ta r a fın d a n
g ö r ü le b ilm e k te ;
g e re k li u y a rıla r v e r o ta d e ğ iş ik lik le ri y a p ılm a k ta d ır. U ç a k la rın g ö v d e , m o to r v e c a m la r ı k u ş
ç a rp m a la rın a
d a y a n ık lı
o la r a k
ta s a r la n m a s ın a
ra ğ m e n
ö z e llik le
büyük
k u ş la rın
ç a rp m a sı
s o n u c u m o t o r l a r i le 6 c m k a l ı n l ı ğ ı n d a k i k o k p i t c a m l a r ı b ü y ü k h a s a r g ö r e b i l m e k t e d i r . K u ş
ç a rp m a s ı n e tic e s in d e m o to r d a n k o p a n p a lle rin m o to r k a p u tu n u d e le re k k a b in e g irm e s i v e y a
k a n a t t a k i y a k ı t t a n k l a r ı n a h a s a r v e r e r e k y a n g ın ç ı k a r m a s ı i h t i m a l i m e v c u t t u r . Ş i m d i y e k a d a r
o l a n e n y ü k s e k i r t i f a d a k i k u ş ç a r p m a s ı 3 9 b i n f e e t ’d e o l m u ş ; k u ş u n c i n s i b i l i n m e m e k t e d i r . S u
k u ş l a r ı n ı n g ö ç e d e r k e n 1 0 - 2 0 b i n f e e t y ü k s e k l i k t e u ç t u ğ u , d i ğ e r t ü r l e r i n i s e g e n e l l i k l e 2 .5 0 0
fe et
a ltın d a
u ç tu k la rı,
k a z la rın
H im a la y a
d a ğ la rın ın
b ile
ü s tü n d e n
u ç a ra k
göç
e tt iğ i
b ilin m e k te d ir.
-K u ş ç a rp m a k a z a s ı e ğ e r u ç a k k a lk a r k e n o lm u ş s a u ç a ğ ın g e ri d ö n ü p a y n ı h a v a a la n ın a
in m e s i, -e ğ e r d e p o la n d o lu y s a - fa z la y a k ıtın ı y e re b o ş a lttık ta n s o n ra m ü m k ü n o la b ilm e k te d ir.
M e s e l a U z a k d o ğ u ’y a g i t m e k i ç i n L o s A n g e l e s ’t e n k a l k a n b i r B - 7 4 7 - 4 0 0 u ç a ğ ı g e r i d ö n m e k
iste rs e ta m
u ç u ş la r d a
8 3 t o n y a k ı t ı P a s i f i k O k y a n u s u ’n a d ö k m e k z o r u n d a d ı r . B u d u r u m
o ld u ğ u n d a,
y a k ıtın
ş e h irle rin ,
o r m a n la rın
ve
in s a n la rın
ü z e rin e
k a ra ü z e ri
d ö k ü lm e s i
g e re k m e k te d ir.
T ü r k i y e ’n i n A s y a i le A f r i k a a r a s ı n d a g ö ç
y o lu ü z e rin d e o lm a s ı k u ş te h d id in i d e
a rtırm a k ta d ır. B u n u n iç in h e r h a v a a la n ın d a ö z e l g ö r e v lile r v a r v e e lle rin d e k i im k â n la ra g ö re
b u k u ş la rı u z a k la ş tır m a y a ç a lış m a k ta d ırla r.
U ç u ş k o n tro l k u le s in d e k i g ö re v lile r, h a v a tra fiğ i k a d a r b u k u ş la rın d a h a re k e tle rin i
g ö z le m le m e k
ve
te h lik e
y a ra ta n la rı
da
y e rd e k i
g ö re v lile re
ve
p ilo tla r a
b ild irm e k
z o ru n d a d ırla r. D ü n y a d a k i b irç o k h a v a lim a n ın d a k u ş la r la m ü c a d e le d e d o ğ a l y ö n te m le rin y a n ı
s ır a t e k n o l o j i
de
k u lla n ılm a k ta d ır.
Ö z e l e ğ itim li
y ırtıc ı
k u ş la r ,
u ç a k la rın
in iş v e
k a lk ı ş
a la n l a r ı n a y a k l a ş a n d i ğ e r k u ş l a r ı u z a k l a ş t ı r m a k t a d ı r . Ö z e l l i k l e a s k e r i a l a n l a r d a s i l a h l ı t i m l e r
g ö rev y a p a rk e n , k e s k in n iş a n c ıla r te h lik e o lu ş tu ra n k u ş la rı a v la m a k ta d ırla r . Z a m a n z a m a n d a
h e lik o p te r u ç u ş la rıy la k u ş la r ü r k ü tü lü p , u z a k la ş tırılm a k ta d ır. A y r ıc a k u ş la rı k o rk u tm a k iç in
ö zel s e s v e ış ık lı s is te m le r d e d e n e n m e k te d ir. A n c a k k u ş la rın z a m a n la b u s e s le re d e a lış ıp ,
epki v e rm e d ik le ri g ö z le n m e k te d ir.
M e y d a n c iv a rın d a y o ğ u n k u ş to p la n m a s ı o ld u ğ u n d a U ç u ş K u le s i ta ra fın d a n K u ş
d u ru m u K I R M I Z I ila n e d ilm e k te d ir . K ır m ız ı k u ş d u r u m u ila n e d ild iğ in d e K a lk ış la r
d u rd u ru lm a k ta ,
edek
havadaki
m eydana
u ç a k la r
b e k le tilm e k te
g ö n d e rilm e k te d ir.
d u ru m la rd a K u ş d u ru m u
S A R I ila n
ve
K u ş la rın
uçuş
e d ilm e k te
bu
y a k ıt
d u ru m u n a
e m n iy e tin i
esnada
b a ğ lı
k ıs m e n
K a lk ış v e
o la ra k
e tk ile d iğ i
in iş le r te k
te k
y a p tı r ıl m a k t a , p i s t i s t i k a m e t i d e ğ i ş t i r i l m e k t e v e tü m u ç a k l a r a k u ş d u r u m u S a r ı a n o n s
e d ilm e k te d ir. M A V İ k u ş d u r u m u n d a is e u ç u ş f a a liy e tle r in e b ir k ıs ıtla m a o lm a k s ız ın
d ev am e d ilm e k te d ir.
İrtifa la ra
g ö re
kuş
ç a rp m a
ris k le ri ta b lo s u n a
b a k ıld ığ ın d a
ris k
fa k tö rü n ü n
en
f a z la d ü ş ü k i r t i f a l a r d a o ld u ğ u v e i r t i f a y ü k s e l d i k ç e d ü ş tü ğ ü g ö r ü l m e k t e d i r .
T ü rk iy e ,
k u ş g ö ç y o lla rı ü z e r in d e o ld u ğ u n d a n ilk b a h a r v e s o n b a h a r a y la r ın d a
T ü r k iy e ü z e r i n d e y o ğ u n k u ş h a r e k e t l e r i o l m a k t a d ı r .
U ç a ğ a K u ş Ç a r p ış m a s ı Y ö n e tim T e k n ik le r i:
U ç a k la r ın k u ş la r la ç a r p ış m a la r ı u ç a k la rd a m ily a r la r c a lir a z a ra r la b e r a b e r u ç a k
ve
uçuş
e k ib in in
k a y b ın a
yol
a ç a b ilm e k te d ir.
K u ş la ra
ç a rp m a
te h lik e s in i
a z a ltm a
y o lla r ı 4 k a te g o r id e e le a lm a k m ü m k ü n d ü r .
1.
F a r k ın d a o lm a
2.
K u ş k o n tro lü
3.
K u ş ta n k a ç ın m a
4.
U çak
d iz a y n ı-K u ş
ç a rp m a
o la y ı y a ş a n d ığ ın d a
uçak
h a s a rla rın ın
a z a ltm a k
iç in m ü h e n d is lik g e liş tirm e le r
B u k a te g o r ile rin b iri v e y a b irk a ç ı b ird e n k u lla n ıla ra k k u ş te h d id i a z a ltıla b ilir.
K uş
te h d id i
k ü m e le r
her
h a lin d e
m e v s im s e l
veya
hava
m e y d a n ın a
b irik e b ilirle r
y ıl
boyunca
y iy e c e k le rin in
y ıllık
eden
k u ş la rı
p e rso n e l
g ö re
ve
o la s ı
o la b ilir.
d u ru m la rın a
cezbeden
fa rk lılık
g ö re
g ö s te rir.
te h lik e le re
K u ş la rın
ş e y le rin
neden
a k tiv ite s i
d e ğ iş e b ilir.
fa rk ın d a
K u ş la r
Bu
is tik a m e tin e
o la b ilirle r.
y e rd e k i
n e d e n le
o lm a lı
in iş
ve
T e h lik e le r
veya
havadaki
k u ş la rla
uygun
m ü c a d e le
kuş
k o n tro l
te k n ik le r in i b ilm e lid ir. B u n u n iç in k u ş la rın to p la n m a s ın ı e n g e lle y e n k a n ıtla n m ış k u ş
d a ğ ıtım ı, k u ş k a ç ın m a u s u lle ri v e y e r y ö n e tim te k n ik le ri u y g u la n m a lıd ır.
b . K u ş la r la M ü c a d e le P la n v e P r o g r a m la r ı:
(1 ).
K uş
te h lik e s in i
a z a ltm a
p la n la rı:
K u ş la rla
m ü c a d e le d e
kuş
te h lik e s in i
a s g a riy e in d irm e k e s a s tır. E k o lo jik d e n g e y i b o z m a m a k ş a rtıy la k u ş la rla m ü c a d e le d e ,
b ir p ro g ra m h a z ırla n m a lı v e b u p ro g ra m a a ş a ğ ıd a k i e s a s la r d â h il e d ilm e lid ir.
(a ) Y e r e l te h l ik e l e r ile ilg ili p e r s o n e li b i lg ile n d ir ic i b ilg ile r
(b ) P is tb a ş la rın d a
k u ş la rı
çeken
y e re l
d u ru m la r
k onusunda
k u ş la rı
c e z b e tm e y e c e k ö n le m le r in a lın m a s ı ( ö r n e ğ in g e n iş ç a y ır lık a la n , b ö c e k
a z lığ ı, su k a n a lı g ib i)
(c ) K u ş d a ğ ıtm a ö n le m le ri
(d ) K u ş g ö z e t le m e d u r u m k o d la r ı
(2 )
K u ş la r la m ü c a d e le ö n le m e k u ru lu :
K u ş la rla
m ü c a d e le
k a p s a m ın d a
uçuş
g ü v e n liğ i,
m eydan
y ö n e tim i,
k u ş la rla
m ü c a d e le Ü s o p e ra s y o n u h a v a tra f ik k o n tro lü , b in a te s is k o la y lık la rla ilg ili a tık la rın
te m iz le n m e s i
ile
ilg ili
o rg a n iz a s y o n la rın
te m s ilc ile rin d e n
o lu ş u r.
H er
ay
to p la n tı
y a p a r. K u ş la rla m ü c a d e le te d b irle ri k a p s a m ın d a k a ra rla r a lır. U y g u la m a la rı k o n tro l
e d e r.
(3 )
K u ş la r la m ü c a d e le ç e k lis ti: K u ş la rla m ü c a d e le f a a liy e tle r in e f iili o la r a k
k a tıla n h e r b ir e y in u ç a ğ a k u ş ç a rp m a te h lik e s in i ö n le m e iç in y a p ılm ış b ir ç e k lis ttir .
B u ç e k lis tte a ş a ğ ıd a k i h u s u s la r b u lu n m a k ta d ır:
(a ) H a v a m e y d a n ın d a k i d ü z e n le m e le rin g ü n c e l o lu p o lm a d ığ ı,
(b ) K u ş la rla m ü c a d e le p la n ın ın u y g u la n m a d u ru m u
(c ) B u p la n ın g ü n ü n ş a rtla rın a u y g u n lu ğ u
(d ) B u
p ro g ra m d a
kuş
te h lik e s i
ç a lış m a
g ru b u
o lu ş tu ru lu p
o lu ş tu ru lm a d ığ ı
(e ) K u ş p ro b le m le rin in b e lg e le n m e d u ru m u
(f) K u ş
te h lik e s i
iç in
hava
m e y d a n ın d a
y a p ılm ış
kuş
g ö z le m
rap o ru
v a rm ı?
(g ) B u
kuş
g ö z le m
ra p o ru n d a
k u ş la r
iç in
su
b e s in
k a y n a k la rı
k o ru n m a a la n la rı m e v c u t m u ?
(h ) M e y d a n d a k u ş la rı c e z b e d e n b itk ile r m e v c u t m u ?
( ı) Ç im le r 7 -1 4 in ç ( 1 8 - 3 6 c m ) u z u n lu ğ u n d a k e s iliy o r m u ?
veya
( i)
A ğ a ç v e ç a l ı l a r p i s t i n 1 0 0 0 f e e t d ı ş ı n d a m ı?
(j) M e y d a n d a s u la k a la n m e v c u t m u ? B u s u la k a la n d a n b e s le n e n k u ş la r
v a r m ı?
(k ) B u s u la k a la n la rın e tra fın d a b itk ile r m e v c u t m u ?
( l) B u ı s l a k a l a n l a r k a l ı c ı m ı?
(m )
K u ş la rın n e y in c e z b e ttiğ in e k a r a r v e r ile b iliy o r m u ?
(n ) P is tle rin y a k ın ın d a k u ş la rı c e z b e d e n h ip o d ro m
e ğ le n c e v e d in le n m e
m e r k e z le r i v a r m ı?
(o ) M e y d a n c iv a rın d a ta rım s a l a la n la r k u ş la rı ç e k iy o r m u ? B u ta rım s a l
a la n la rd a
to p ra ğ ın
iş le n m e s i
o la y ı
o ld u ğ u n d a
m e y d a n ın a
b ilg i
v e riliy o r m u ?
(p ) K u ş g ö z le m le m e s e v iy e s i ( B ir d W a tc h L e v e l)
C İD D Î
MAKUL
D Ü ŞÜ K
o la ra k
d e ğ e rle n d irilir.
S e v iy e le rin d e k i
d ö n ü ş le r
a ra s ın d a k i
o r ta la m a s e v iy e n e k a d a rd ır?
(r) K u ş la rı r a h a ts ız e tm e d o n a n ım ı m e v c u t m u ?
c.
K u ş T e h lik e le r in i B ilg ile n d ir m e
K u ş te h lik e s in i d e ğ e rle n d irm e n in b ir p a rç a s ı g e n e l k u ş h a re k e tle ri, k u ş g ö ç le ri,
k u ş k o n u ş la n m a a la n la r ı ile ilg ili b ir ş e y le r ö ğ r e n m e k tir . B u b ilg i le r m e v s im lik v e
y ıllık o la ra k b ir a ra y a g e tirilip to p la n d ığ ı z a m a n d a h a e tk ili b ir k u ş te h lik e s i a z a ltm a
p ro g ra m ın ın g e liş im i m ü m k ü n o la b ilir. K u ş g ö z le m le ri ş u n la rı iç e rm e k te d ir.
G ün ve zam an
H a v a k o ş u lla rı
K u ş ç e ş itle ri
P is t ü z e rin d e k i k u ş b ilg ile ri
K u ş u ç u ş f a a l i y e t i ( s ü z ü l e r e k y ü k s e l m e l e r i v e t ü n e m e l e r i , b e s l e n m e l e r i g i b i)
K u ş a k tiv ite s i (b o ş g e z m e le ri, b e s le n m e le ri, iç m e le ri)
M u h te m e l c a z ib e m e rk e z le ri
B u b e lg e le n d ir m e f a a liy e tle r in e ş u n o k ta la r d a e k le n m e lid ir .
E ğ e r k u ş la r o tla r b iç ilir k e n p is te
g e liy o r la rs a p is tte k u ş la n
cezbeden
b ö c e k le rd e k i
a rtış la r k a y d e d ilm e lid ir.
K u ş la n n y a ra ttığ ı te h lik e li d u r u m la r fo to ğ r a fla n m a lı. A y n c a k u ş la n n p is tte k i a k tiv ite s i
J e i l g i li f o t o ğ r a f l a r t ü m u ç u c u l a r a g ö s t e r i l m e l i d i r .
d.
M e y d a n K u ş T e h l ik e s i K o n t r o l Y ö n t e m le r i
K u ş la rla m ü c a d e le k a p s a m ın d a a k tif v e p a s if te k n ik le r k u ş y o ğ u n lu ğ u n u a z a ltm a d a
-ia ş a n lı o l a b i l m e k t e d i r .
A k t i f t e k n i k l e r m e v c u t t e h l i k e d e n k ı s a v a d e l i b i r r a h a t l a m a i ç in
t u ş l a r ı n p i s t t e n d a ğ ı t ı l m a s ı n ı i ç e r ir . P a s i f t e k n i k l e r d o ğ a l o l a r a k d a h a u z u n d ö n e m i k a p s a r .
J a s if te k n ik le r k u ş la n c e z b e d e n e tk e n le r i o r ta d a n k a ld ır m a y ı a m a ç la r.
(1 ) A k tif T e k n ik le r :
U ç u ş p is tin d e v e ta k s iy o lla rm d a k ı k u ş la r h a z ır te h lik e o lu ş tu m rla r v e b u k u ş la r u ç u ş
b a ş la m a d a n
önce
d a ğ ıtılm a lıd ır.
K u ş la r
o ld u k ç a
çabuk
ve
b e k le n m e d ik
ş e k ild e
h a re k e t
e d e rle r. U ç a ğ ın p is ti te r k e tm e s i g ü v e n li b ir ş e k ild e o ld u ğ u b ir z a m a n d a d a h i k u ş la r h a re k e t
e d e b ilir v e
te h lik e
d a v ra n a b ilirle r.
y a ra ta b ilirle r .
K u ş la n
d a ğ ıtıc ı
K u ş la r a y rıc a
h iç b ir te k n ik
d iğ e r k u ş la n
te k
b a ş ın a
cezbedecek
y e te rli
y e m le r o la ra k
o lm a y a b ilir.
B io a k u s tik
te d b irle r k u ş la rı d a ğ ıtm a k iç in k ıs a v a d e d e e tk ili o la b ilir.
( a ) P y r o t e k n ik t e d b i r le r ( f iş e k a t m a )
P a n ik y a ra ta n a v tü fe ğ i f iş e k le r k u ş la r ı d a ğ ıtm a d a e tk ili o la n g ü r ü ltü o lu ş tu r a n b ir
te k n ik tir.
m e tr e y e
12 k a l i b r e l i k a v t ü f e ğ i b u i s e y e t e r l i o l a b i l m e k t e d i r . F i ş e k l e r 5 0 m e t r e d e n
kadar
e tk ilid irle r.
F iş e k le rle
k u ş la r la
k o v u la b ilir.
K uş
s ü rü le ri
100
y ö n le n d ir ile b ilir
Ö r n e ğ in p is t y a k ın ın d a k i b ir m a r tı s ü rü s ü n e fiş e k a tıld ığ ın d a k u ş la r g ü rü ltü k a y n a ğ ın d a n
k a ç a rla r.
A ncak
p is ti
te rk
e tm e z le r.
A v c ıy ı
y ö n le n d irm e k
s u re tiy le
k u ş la r ın
p is tte n
u z a k la ş tırılm a s ı s a ğ la n a b ilir.
( b ) B io a k u s t ik le r
Bu
d a ğ ıtm a te k n iğ i k a y ıt e d ilm iş
kuş
s e s le rin in
yü k sek
ç ık ış v e r e n y ü k s e ltic ile r
a r a c ı l ı ğ ı i le k u ş l a r ı n k a ç ı r t ı l m a s ı e s a s ı n a d a y a n ı r . T ü r l e r e b a ğ l ı o l a r a k b u s e s l e r k u ş l a r ı n f a r i l
te p k ile r d e b u lu n m a s ın a n e d e n o la b ilir. B a z ıla n b u s e s le re g e lir k e n b a z ıla n
d a a la n ı te r k
e d e rle r . B u n e d e n d e n d o la y ı s e s k a y n a ğ ı m ü k e m m e l b ir y e re y e rle ş tir ilm e lid ir . B io a k u s tik
b a n t l a r d a n ı z d ı r a p v e r i c i s e s l e r i ç e r e n b a n t l a r k u l l a n ı l m a k t a d ı r . B u b a n t l a r 1 2 0 0 0 i le 1 4 0 0 0
H e r t z a r a s ı n d a k i f r e k a n s a s a h i p o l a n 3 0 - 1 0 0 d e s i b e l i ç i n d e 3 0 i le 5 0 W a t t g ü c ü n d e d a l g a s ı z
se s ü r e te n b ir a r a ç la b e r a b e r k u lla n ılır. O p e r a tö r d a ğ ıtılm a s ı g e re k e n k u ş la r b e lir tir v e k u ş la r a
g ö re u y g u n b a n d ı s e ç e r. A r a ç k u ş la r a 1 0 0 -2 0 0 m e tre k a d a r y a k la ş ır. 1 5 -2 0 s a n iy e y a y ın la n ır .
K u ş la r k a ç m a z is e y a y ın te k ra rla n ır. E n f a z la 3 d e n e m e y a p ılır. K u ş la r k a ç m a z is e d iğ e r
te k n ik le r e
b a ş v u ru lu r.
B a n tla r
ç a lın ır k e n
a ra ç
d u rd u ru lm a s ı
ve
b ir
s e s s iz lik
o rta m ı
s a ğ la n m a lıd ır. B io a k u s tik u s u lle r s ık te k ra rla n ırs a k u ş la r a a lış m a s a ğ la y a b ilir. B io a k u s tik
t e d b i r l e r a v f i ş e k l e r i i le b e r a b e r k u l l a n ı l d ı ğ ı n d a e t k i l i o l a b i l m e k t e d i r .
S e s b a n d ı k u ş l a r ı t o p l a m a k i ç i n ç a l ı n ı r . A v f i ş e ğ i d e k u ş l a n d a ğ ı t m a k i ç in k u l l a n ı l ı r .
B u te k n ik le r u ç u ş b a ş la m a d a n ö n c e v e y a u ç u ş a r a la n n d a k u lla n ılm a lıd ır . Iz d ır a p v e ric i s e s le r
i ç e r e n b a n t l a r m a r t ı , s ı ğ ı r c ı k , k a r a t a v u k v e k a r g a l a r ı n d a ğ ı t ı l m a s ı n d a e tk i l i o l a b i l m e k t e d i r .
P e t r o l g a z ı t o p l a r ı ( P a t la n g a ç la r ) : B u a l e t l e r k u ş l a n n b e s l e n m e k i ç i n g e l d i k l e r i g ü n
d o ğ a rk e n v e y a g ü n b a ta r k e n d ö n e m le rin d e k u lla n ılm a s ıd ır . T o p la rın a lış k a n lık p ro b le m in d e n
k a ç ı n m a k i ç i n s ı k s ık y e r l e r i d e ğ i ş t i r i l m e l i d i r . B u a l e t l e r d i ğ e r t e k n i k l e r l e b e r a b e r k u l l a n ı l m a l ı
s u k u ş l a n v e d i ğ e r a v k u ş l a r ı i le m a r t ı l a r v e k a r a t a v u k l a r ü z e r i n d e d i ğ e r t e k n i k l e r i le b e r a b e r
k u lla n ıld ığ ın d a e tk ilid irle r.
E ğ it ilm iş ş a h in le r : D i ğ e r t e k n i k l e r i le b e r a b e r k u l l a n ı l d ı ğ ı n d a e t k i l i o l a b i l m e k t e d i r .
Ş a h i n l e r iy i h a v a k o ş u l l a r ı n d a s a d e c e g ü n ı ş ı ğ ı n d a u ç a r l a r v e e ğ i t i l m e l e r i b e s l e n m e l e r i z o r d u r .
\ y n c a ş a h in le r b e s le n d ik te n s o n ra v e tü y d ö k m e d ö n e m le rin d e u ç u ru lm a z la r.
K ö p e k le r :
B e lir li
ş a rtla r
a ltın d a
k u ş la rı
d a ğ ıtm a k
iç in
BORDER
C O L L İE
¿ p e k l e r i n i n k u l l a n ı m ı v e r i m l i o l m u ş t u r . 18 i le 2 0 k i l o g r a m a ğ ı r l ı ğ ı n a s o n d e r e c e d u y a r l ı ,
z e k i, i s t e k l i , s a ğ l a m , k o l a y e ğ i t i l e b i l i r , g ü ç l ü , ç e v i k v e y o r u l m a k b i l m e z b i r ç o b a n k ö p e ğ i d i r .
K u şla rı k o v a la y a b ilir, k u ş la r ın a y n ı y e re k o n m a la rın ı v e y u v a la n m a la rın ı e n g e lle y e b ilir .
( c ) V e r im s iz A k t i f T e k n ik l e r
D o n d u ru lm u ş b a y k u ş la r, la s tik y ıla n la r, d ö n e r ış ık la r, u ç a k p a rç a la r ın d a k i g ö z le k e s i
ev e s p o ts ) v e rim s iz te k n ik le rd ir.
( 2 ) P a s i f T e k n ik le r :
K u ş la rın
a ş a m a s ın ı
p is tle r i
cezbedecek
k u lla n m a la rı
yer
o lm a k ta n
iç in
en
k a lıc ı
k u r ta r m a k tır.
y ö n te m le r
K uş
uçuş
ç e k ic iliğ in i
a la n la rın ın
a z a la n
o n la r ın
y ö n te m le r
ı n la r d ır :
Ç im e n Y ö n e t im i: T o h u m y i y e n k u ş l a r ı n p i s t i k u l l a n m a s ı n ı e n g e l l e m e k i ç i n ç i m e n
h u m a g itm e d e n ö n c e k e s ilm e lid ir. 7 -1 4 in ç (1 8 -3 6 c m ) ç im e n y ü k s e k liğ i s ü rü h a lin d e u ç a n
ış ia rın p is te g irm e s in i e n g e lle r. Ç ü n k ü s ü rü k u ş la r ın ın s ü rü iç in ile tiş im i v e y ır tıc ı h a y v a n
s p it i n i e n g e l l e r . 14 i n ç y ü k s e k l i ğ i a ş a n ç i m e n d a h a s o n r a y ı r t ı c ı h a y v a n l a n ç e k e c e k o l a n
ra z ı k u ş tü rle rin i v e k e m ir g e n le ri ç e k e r. Ç im e n le r u y g u n y ü k s e k liğ e u la ş ın c a k e s ilm e lid ir.
K e s m e iş le m in e p is tin k o m ş u k e n a rla r ın d a n b a ş la n m a lı v e ta k s ir a tla r c iv a rın d a b itir ilm e lid ir.
Ç im e n le r h e r y e rd e a y n ı s e v iy e d e k e s ilm e lid ir.
B i t k ile r i ö l d ü r e n i la ç la r v e y a b ü y ü m e g e c ik t i r ic ile r i: G e n i ş y a p r a k l ı o t l a r p i s t l e r e
e n a z s e v iy e d e tu tu lm a lıd ır. P is t k e n a rla rı ila ç la n m a lıd ır. B u ila ç la r k u lla n ılm a d a n ö n c e k ü ç ü k
te s t
b ö lg e le rin d e
te s t
e d ilm e lid ir.
Ü ssüm üzde
bu
y ö n te m
k ısm e n
u y g u la n m a k ta d ır.
A k a r y a k ıtla r d a n a lın a n y a k ıt a rtık la rı p is t k e n a r la n v e la m b a d ip le rin d e k u lla n ılm a k ta , b u
m a d d e o tla rın y e ş e n n e s in i e n g e lle m e k te d ir.
Ç ıp la k
a la n la r a
d ik im :
K u ş la r
p is tte k i
ç ıp la k
a la n la r ı
d in le n m e
y e ri
o la r a k
k u lla n d ık la rın d a n ç ıp la k a la n la r a ç im e n d ik ilm e s i g e re k lid ir.
A ğ a ç la r : K u ş t ü n e m e i ç i n u y g u n o r t a m o l u ş t u r u r l a r . B u n e d e n l e p i s t k e n a r l a n n a y a k ı n
a ğ a ç d ik ilm e m e lid ir.
P eyzaj
m im a r i:
P is t
k e n a rla rı
peyzaj
iç in
uygun
a la n la r
d e ğ ild ir le r .
P e y z a jın
o lu ş tu r d u ğ u y o ğ u n y a p ra k ö r tü s ü k u ş la rı ç e k e r v e b a rın a k , y iy e c e k , y u v a iç in u y g u n a la n
o lu ş tu ru r.
Ç a lı
e d ilm e lid ir le r.
fu n d a
K u ş la r
d ik e r k e n
g e n e llik le
ö z e llik le
k ış
a ğ a ç la rın
sezonunda
ve
ç a lıla rın
m eyve
v e rm e y e n
budanm ası
ve
tü rle r
te r c ih
in c e ltilm e s i
i le
u y a rıla b ilirle r.
K en ar
e tk i
a la n l a r ı
(E d g e
E ffe c t):
K uş
tü rle rin in
ç o ğ u n lu ğ u
b itk i
ö r tü s ü n ü n
o r m a n d a n ç a lılığ a , ç a lılık ta n ç im e n e d ö n d ü ğ ü y e rd e b u lu n u r. K u ş p ro b le m in i a z a ltm a k iç in b u
a la n la r m in im u m d a tu tu lm a lıd ır. E ğ e r m e y d a n d a ç im e n in e tr a fın d a ç a lıç ırp ı y ığ ın ı m e v c u ts a
d a h a f a z la k u ş u n to p la n m a s ın a u y g u n z e m in h a z ır la n m ış o lu r. M e y d a n d a k i te k a ğ a ç la r v e
ç itle r ş a h in le re , b a y k u ş la r a tü n e k a la n s a ğ la y a b ilir.
S u t a h liy e s in in k o n t r o lü : T a z e s u a k ı n t ı l a r ı v e s u l u a l a n l a r h a v a m e y d a n l a n n d a k u ş
ç e k e n e n ö n e m li b ö lg e le rd ir. S u b irik in tis i b ö c e k le r v e k u ş la r iç in y iy e c e k k a y n a ğ ı y a ra tırla r.
S a ğ a n a k y a ğ ış la rd a n s o n r a o lu ş a n s u b irik in tile ri iş a re tle n m e li v e b u a la n la r k u r u d u k ta n s o n ra
ıs la h e d ilm e lid ir. B u a la n la r a to h u m
e k ilm e li d re n a j k a n a lla rı a ç ılm a lıd ır. D r e n a j k a n a lla rı
k u ş la r ı e n g e lle m e k iç in d e rin tu tu lm a lıd ır.
K a n a l iz a s y o n
b i r ik in t il e r i
: B irik in tis i
o la n
la ğ ım la r s ık
s ık
su
k u ş la rı
v e k ıy ı
k u ş la rın ı k e n d ile rin e ç e k e r le r . K u ş la r s u y u h e m d in le n m e k h e m d e y iy e c e k k a y n a ğ ı o la r a k
k u lla n ırla r. B u b irik in tile r e n g e lle n m e li v e ü z e rle ri k a p a tılm a lıd ır.
D o lg u A la n la r ı: D o l d u r u l m u ş a r a z i l e r t e h l i k e l i k u ş t ü r l e r i i ç i n ç e k i c i a l a n l a r ı n e n
ö n e m lile rid ir.
m a lz e m e le rin
Bu
n e d e n le
ü z e rle ri
d o lg u
hem en
a la n la rı
k a p a tılm a lı,
uçuş
b ö lg e le rin in
a tık la r g e c e le ri v e
u z a ğ ın a
uçuş
y a p ılm a lı,
o lm a d ığ ı
a tık
z a m a n la rd a
b o ş a l t ı l m a l ı d ı r . Ü s d ı ş ı n d a k i d o l g u a l a n l a r ı n ı n y e r e l y ö n e t i m l e r v e k u r u l u ş l a r i le d e v a m l ı
ile tiş im k u r u lm a lı v e iş b ir liğ i y a p ılm a lıd ır.
T a r ım a la n la r ı: P i s t i n 1 0 0 0 f e e t 'd e n d a h a y a k ı n ı n d a t a h ı l ü r ü n l e r i y e t i ş t i r i l m e m e l i d i r .
D a h a u z a k ta y e tiş tir ile n ta h ıl ü rü n le ri ç e v r e d e b u lu n a n la rd a n ç o k fa rk lı o lm a m a lıd ır. T a rım
a la n l a r ı ç o k s a y ı d a b ö c e k v e s o l u c a n ı d o l a y ı s ı y l a k u ş l a r ı ç e k e b i l i r . E k i m , t a r ı m , ü r ü n t o p l a m a
ve y a k m a d ö n e m le ri g e ç ic i o la r a k k u ş la rı ç e k tiğ in d e n b u d ö n e m le rd e u ç u ş p la n la n m a s ın a
d ik k a t e d ilm e lid ir.
e.
U ç u ş F a a liy e t le r in d e K u ş T e h d iti:
K a lk ış d ü z e n i : K a l k ı ş y a p a n u ç a k l a r p i s t ü z e r i n d e v e k e n a r ı n d a b e s l e n m e v e y a b o ş
g e z in m e s ır a s ın d a k i k u ş ç a rp m a te h lik e s in i a rtırırla r. D ü z e n li v e te k u ç a k a ra lık lı k a lk ış la r d a
ıs in g le -s h ip
in te r v a ls )
lid e rin
k u ş la r la
k a rş ıla ş m a
o la s ılığ ı fa z la d ır.
Bu
n e d e n le
lid e r b u
d u r u m a h a z ı r l ı k o l m a l ı k u ş l a r ı u y a r m a k i ç in t e t i k t e o l m a l ı d ı r . K u ş l a r l a k a r ş ı l a ş m a d u r u m u
dah a ç o k p ilo tu n u ç a ğ a y o ğ u n la ş tığ ı b u a n d a o lm a s ı ö n e m li b ir h u s u s tu r.
G ö ç e b e k u ş p r o b le m i : D ü z e n l i v e t e k u ç a k o l a r a k a r a l ı k l ı y a p ı l a n k a l k ı ş l a r c i d d i k u ş
; a r p m a r i s k i n i a r t ı r m a k t a d ı r . K a l k ı ş l a r i l k k a l k a n u ç a k 2 0 0 0 i le 3 0 0 0 f e e t a r a s ı y ü k s e k l i ğ i
g e ç ti k te n s o n r a y e n i d e n
k a lk ış b a ş la y a c a k
ş e k ild e p e ş p e ş e p la n la n m a lıd ır. E ğ e r u ç a k la r
:m e n a lç a k s e v iy e d e r o ta y a g ire c e k s e v e y a o rta s e v iy e d e b ir s ü re u ç a c a k la r s a ta k tik d ü z e n
a d e rin k u ş la r d a n u z a k k a lm a s ın a m ü s a a d e e d e c e k k a d a r y e te r li u ç a k a ra lığ ı s a ğ la r. H a v a n ın
o lu m s u z
b ir fa k tö r o ld u ğ u
d u ru m la rd a
u ç a k la r,
y a k la ş m a la r v e
in iş le r a ra s ın d a
zam anı
ı rt ır ıl m ı ş t e k u ç a k a r a l ı k l ı k a l k ı ş l a r ( s i n g l e - s h i p t a k e o f f ) u ç a k l a r ı n b u l u t l u h a v a l a r d a b i r ç o k
u ış ç a r p m a s ı n a m a r u z k a l d ı k l a r ı n d a n t e r c i h e d i l m e k t e d i r .
Y o ld a k u ş ç a r p m a s ı: Y o l d a k u ş ç a r p m a s ı y l a k a r ş ı l a ş a n u ç u ş e k i b i g ö r e v i h e m e n
b ıra k m a lıd ır . M o to r v e y a c a m a ç a rp a n u ç a k la r u ç u ş k a b in in d e n g ö z ü k ü rk e n u ç a k g ö v d e , k a n a t
k u y ru k v e y a r a d o m ç a rp m a la rı y e te rin c e d e ğ e rle n d ir ilm e m e k te d ir.
D ü ş ü k ir t if a la r d a k u ş ç a r p m a la r ı: D ü ş ü k i r t i f a s e y r ü s e f e r u ç u ş l a r , h a v a i n d i r m e l e r i
v e b o m b a l a m a g ö r e v l e r i n d e k u ş ç a r p m a l a r ı d a h a ç o k g ö r ü l m e k t e d i r . B u u ç u ş l a r d a u ç u ş e k ib i
k o k p it f a a liy e tle r in e y o ğ u n la ş tık la rı iç in k u ş h a re k e tle rin i y a k ın d a n ta k ip e d e m e z le r.
A lç a k s e v iy e s e y r ü s e f e r u ç u ş la r ın d a k u ş ç a r p m a la r ı:
Y a z a y la rın d a
ö z e llik le
1 0 0 0 i le
1 7 0 0 s a a tle ri a ra s ın d a s ıc a k lığ ın
yüksek
o ld u ğ u
z a m a n la r d a y ırtıc ı h a y v a n la rın y o ğ u n o ld u ğ u b ö lg e le re u ç u ş p la n la n m a m a lıd ır .
S ırtla r, te p e le r v e s u y a k ın la rın d a k i a la n la r k u ş te h d id i fa z la o la n b ö lg e le rd ir.
P o ta n s iy e l z a ra rla rı a z a ltm a k iç in
gün
doğum u
ve gün
b a tın ım d a n
b ir sa a t ö n c e
u ç u l m a s ı s a k ı n c a l ı o l a n b ö l g e l e r ş u n la r d ı r :
B ü tü n k ıy ı b ö lg e le ri, tu z g ö lü v e b a ra jla r b ö lg e le rin d e (m a rtı te h lik e s i)
K a r a ta v u k v e k ırla n g ıç la r ın y o ğ u n o ld u ğ u b ö lg e le r
S u k u ş la rın ın b u lu n d u ğ u y e re l a la n la r n e h ir k e n a rla rı, g ö l v e d e n iz a la n la rı,
P o ta n s iy e l k u ş ç a rp m a z a ra r la r u y g u n r ü z g â r h ız ı v e g ö ç e d e n k u ş la r ın is tik a m e tin d e ,
irtifa la r d a g e ç iş te n 4 8 s a a t ö n c e v e 2 4 s a a t s o n ra y a k a d a r ö z e llik le E k im v e K a s ım a y la r ın d a
a rt a r .
D o l d u r u l m u ş a r a z i l e r , y i y e c e k s a ğ l a y a n b i t k i l e r i n b u l u n d u ğ u a r a z i l e r k u ş l a r ı n i l g i s in i
ç e k e n b ö lg e le rd ir.
U ç u c u la r
kuş
çarpm a
t e h li k e s in i
y a p m a lı d ı r la r :
A l ç a k i r t i f a u ç u ş s ü r e s i n i a z a l tı n .
a z a lt m a k
iç in
a ş a ğ ıd a k i
d e ğ i ş ik lik le r i
K o l u ç u ş u n u a z a lt ın .
A lç a k irtifa la r d a h ız ın ız ı a z a ltın
A l ç a k i r t i f a u ç u ş l a r ı n d a k u ş t e h l i k e s i o l d u ğ u n d a i r t i f a n ı z ı a r t ır ın .
B a ş y u k a rı " h e a d s-u p "
u ç u ş ş e k li ü z e rin d e
d u ru lm a lıd ır.
K u ş g ö r ü ld ü ğ ü n d e irtif a
a lı n m a lı d ı r . Ç ü n k ü k u ş l a r ı n t e h l i k e a n ı n d a a ş a ğ ı d o ğ r u u ç t u ğ u t e s p i t e d i l m i ş t i r .
U çuş
e k ib i
h a z ır lık la r ı :
K uş
ç a rp m a
b rif in g le rin d e
uçuşun
y a p ıla c a ğ ı
ro ta d a k i
jo ta n siy e l k u ş p r o b le m le ri iş le n m e lid ir. U ç u ş s ır a s ın d a g ü n d ü z ç if t v iz ö r lü g ü n e ş g ö z lü ğ ü
;ere n k a s k , d ü ş ü k s e v iy e u ç u ş la r iç in c le a r v iz ö r k u lla n ılm a s ı g e re k m e k te d ir. U ç u ş e k ib in in
n iş ç a r p m a s ı n a k a r ş ı v e r d i k l e r i t e p k i y e t e n e ğ i k u ş ç a r p m a s ı u s u l l e r i n i n
d e v a m lı
s u re tte
.•ğ itım i v e u ç u ş e m n i y e t b r i f i n g l e r i s ı r a s ı n d a p e r i y o d i k o l a r a k t e k r a r e d i l m e s i y l e a r t ı r ı l a b i l i r .
Y eni ta y in
o la n
p e rso n e l m e y d a n
k u ş d u ru m u
ve kuş
h a sa rla rı
h a k k ın d a
b ilg i v e rm e k
¿ e r e k lid ir .
U ç u ş e k i b i f a a liy e t l e r i :
U çuş
e k ib i
h a v a a la n ın d a k i v e
uçuş
r o ta s ın d a k i
k u ş la r
ık k ın d a k i b ilg ile r i u ç u ş k u le s in e b ild irm e li, u ç u ş k u le s i d e d iğ e r u ç a k la ra h a b e r v e rm e lid ir .
f.
M e y d a n C i v a r ı V a h ş i Y a ş a m Ö r n e k le r i:
K a r a b a t a k K u ş la r ı:
B u k u ş l a r g e n e l d e si b i r i k i n t i l e r i n e g e li r l e r . B u n e d e n l e s u
r i k i n ti le r in i y o k e t m e k y i y e c e k k a y n a ğ ı n ı k a l d ı r m a k a ç ı s ı n d a n ö n e m l i d i r . F i ş e k k u l l a n m a k
lire tiy le k o r k u t m a k e t k i l i b i r ç ö z ü m d ü r . G ü n d o ğ u m u v e b a t ı n ı m d a n d a h a ç o k g ö r ü l ü r l e r .
L e y le k le r :
■•ılu n u rlar.
Bu
B u k u ş la r b a lık , s ü r ü n g e n g ib i ş e y le rle b e s le n d ik le rin d e n s u k e n a rla rın d a
n e d e n le
su
k a y n a k la rın ı
k u ru tm a k
çukur
ve
su
b irik in tis i
k e n a rla rın ı
e k le ş t ir m e k ç e v r e d e ç ı k a n o t l a n k u r u t m a k b u k u ş l a n n y i y e c e k k a y n a k l a r ı n a u l a ş m a l a n n ı
¡ iç l e ş t ir ir . B u f a a l i y e t l e r d e n s o n r a f i ş e k k u l l a n m a k e tk i l i b i r ç ö z ü m o l a b i l i r .
M a r t ı la r : U ç a k l a r i ç i n e n b ü y ü k t e h l i k e y i o l u ş t u r u r l a r . G ü n d o ğ u m u n d a n h e m e n
o ra sı v e g ü n b a t ı m ı ö n c e s i e n a k t i f t i r l e r . D o l d u r u l m u ş a l a n l a r m a r t ı l a r i ç i n ç e k i c i d i r v e
h a v a a la n ı ç e v re s in d e b u
d u r u m a iz in v e rilm e m e lid ir.
B itk i u z u n lu ğ u
7 -1 4
in c h a ra sın d a
o lm a lıd ır. K ö tü h a v a la rd a m a r tıla r h a v a a la n ı ç e v re s in e y e rle ş e b ilirle r. F iş e k v e b io a k u s tik
y ö n t e m l e r i le d e v a m l ı t a c i z f a a l i y e t l e r i n d e b u l u n m a k g e r e k i r . S e y r e k o l a r a k g e r ç e k m e r m i d e
g e r e k e b i l i r . M a r t ı l a r ı ö n l e m e k i ç in b ö c e k l e r , k u r t l a r ö z e l l i k l e ç e k i r g e l e r i n k o n t r o l e d i l m e s i
g e re k lid ir. M a rtıla rın m e y d a n c iv a r ın d a y u v a la r ın a iz in v e rilm e m e li b u n u n iç in h e r tü rlü
te k n iğ e m ü ra c a a t e d ilm e lid ir.
G ü v e r c i n le r :
B u k u ş la r to h u m y iy ic id ir le r v e to h u m ü r e te n y a b a n i o tla r ç im e n le r v e
ç a lıla r ilg is in i ç e k e r. A ç ık a la n la r v e y a ç ıp la k m a h a lle r d in le n m e v e b e s le n m e a la n ı o la ra k
ç e k ic id ir. U y g u n ç im e n u z u n lu ğ u n u n a y a rla n m a s ı, s u la m a v e y a ç im e n in to h u m a g itm e d e n
b i ç i l m e s i g e r e k m e k t e d i r . G ü v e r c i n l e r e h a n g a r g i b i y a p ı l a r d a s ı k s ık r a s t l a n m a k t a d ı r . A ğ ö r m e ,
a v la m a ,
tu z a k
k u rm a
ve
z e h ir le m e
bu
g ib i
y a p ıla rd a
g ü v e rc in
s a y ıla rın ı
k e s in
o la r a k
a z a lta c a k tır.
B a y k u ş la r : Ç o ğ u n l u ğ u g e c e a v l a n ı r l a r v e y i y e c e k k a y n a ğ ı k e m i r g e n l e r i l g i d u y a r l a r .
K e m irg e n
k o n tro lü ,
ç im e n in
uygun
a y a rla n m a s ı
s a y ıla rın ı
s m ır la n d ıra b ilir.
T ü n e k le m e
y e rle rin i o r ta d a n k a ld ır m a k s u re tiy le b u k u ş la r u z a k la ş tırıla b ilir.
T a r la
y e d ik le rin d e n
k u ş la r ı:
Bu
k u ş la rın
k o n tro l
ç ıp la k a la n la r ilg ile rin i ç e k e r.
e d ilm e s i
o ld u k ç a
z o rd u r.
B u k u ş la r iç in e n
B öcek
ve
to h u m
i y i s a v u n m a ç ı p l a k a la n ı
o l m a y a n ç i m e n l e r i le u y g u n u z u n l u k t a t u t u l a n o t l a r d ır .
K ır l a n g ıç la r :
Bu
k u ş la r u ç u c u
b ö c e k le ri
y e rle r v e
m e y d a n la rd a
b u lu n u rla r. B u k u ş la r u ç a k ta n k a ç ın m a d a u s ta d ırla r. A n c a k p r o b le m
y a y g ın
o la r a k
y a ra ta b ilirle r . B ö c e k
k o n t r o l ü b u k u ş l a r ı n s a y ı l a r ı n ı a z a l t a c a k t ı r . B u k u ş l a r ı n y u v a l a r ı n ı h o r t u m l a d a ğ ı t m a k e tk i l i
b ir y o l o la b ilir. P y r o te k n ik le r b u k u ş la rı u ç u ş a la n la r ın d a n k a ç ır tm a k iç in k u lla n a b ilir.
K a r g a la r : B u o t o b u r k u ş l a r a ç ı k a l a n l a r v e d o l d u r m a a l a n l a r e t r a f ı n d a n y a y g ı n d ı r . B u
k u ş la r ö z e llik le g ü n b a tın ım d a tü n e k le m e tü n e k le m e y e rle rin e d ö n m e k iç in b ü y ü k s ü rü le r
h a lin d e g ö rü le b ilirle r. U y g u n ç im e n b o y u s a ğ la n m a s ı s a y ıla rın ı a z a lta c a k tır.
S ığ ır c ık la r :
B üyük
s ü rü le r h a lin d e b u lu n u rla r.
B azen
s a y ıla rı m ily o n la ra
u l a ş ır .
D ü z l ü k a ç ı k a l a n l a r b e s l e n m e k v e d i n l e n m e k i ç i n i l g i l e r i n i ç e k e r . O t u z u n l u ğ u n u n 7 - 1 4 a ra s ı
tu tu lm a s ı,
to h u m
v e re n
b itk ile r i
ve
ta h ılla rın
y e tiş m e s in in
e n g e lle n m e s i
ve
tü n e m e
b ö lg e le rin in
k a ld ır ılm a s ı b u
k u ş la r la m ü c a d e le d e e tk ili o la b ilir.
B u k u ş la r b io a k u s tik
ve
fiş e k le rle k o r k u tu lm a y a te p k i v e rirle r.
S e r ç e le r : S e r ç e l e r d a h a ç o k h a n g a r l a r d a , f u n d a l ı k l a r a v e a ğ a ç l a r a y u v a y a p a r l a r .
K o rk u tm a te k n ik le ri e tk is iz d ir. G e n e ld e u ç a ğ a d o la y lı y ö n d e n z a r a r v e rirle r.
5.
K uş
H A TA Y H AVAA LA NI VE K UŞLA RLA M Ü C A D ELE Y Ö N TEM LER İ
göç
ro ta la r ı
ü z e rin d e
k o n u ş lu
te s is le rd e n
göç
eden
k u ş la rın
e tk ile n m e s i
k a ç ın ılm a z d ır . K u ş g ö ç r o ta la r ın ın b irle ş tiğ i b ir b ö lg e o la n H a ta y b u n e d e n le h a s s a s b ir a la n
o lu ş tu rm a k ta d ır. Ç o k s a y ıd a k u ş a n g e ç tiğ i v e tü n e d iğ i b ir a la n o la n H a ta y b ö lg e s i ü z e rin d e b u
c a n lıla rı e tk ile y e c e k te s is le r y a p ılır k e n d ik k a t e d ilm e s i g e re k m e k te d ir.
Bu
b ö lg e d e
y a p ıla n
H a ta y
h a v a lim a n ı
9
A r a lık
2 0 0 7 'd e
a ç ılm ış tır.
H a v a lim a n ı
İs k e n d e r u n ilç e s in e 4 5 k ilo m e tr e , A n ta k y a ilç e s in e 2 5 k ilo m e tr e u z a k lık ta b u lu n m a k ta d ır.
A m ik
g ö lü n ü n
b ö lg e d e d ir.
ç a n a ğ ın d a
Z am an
zam an
y a p ıla n
bu
s e l a ltın d a
h a v a a la n ı
k a la n
bu
yoğun
kuş
m eydan
bu
f a a liy e tle r in in
d u ru m d an
o ld u ğ u
d o la y ı
b ir
g ü n le r c e
k a p a n m a k ta d ır. S u la k a la n o ld u ğ u n d a n k u ş la rın k o n m a v e s ü re li k o n a k la m a m
a la n ı o la n
h a v a lim a n ı p o ta n s iy e l k u ş u ç a k
zam an bu
ç a rp ış m a s ı te h d it a la n ı d u r u m u n d a d ır. Z a m a n
o la y la r y a ş a n m a k ta d ır. A y rıc a b u b ö lg e le rd e h a v a lim a n ın ın k u r u lm a s ın ın k u ş g ö ç h a re k e tin i
n a s ıl e tk ile d iğ i d e ta rtış ılm a k ta d ır.
H a t a y H a v a l i m a n ı U ç u ş P i s ti
K u ş la r ın g ö ç r o ta s ı
K u ş l a r A f r i k a 'd a n ç ı k t ı k l a r ı n d a 3 n o k t a d a n
g e ç m e k te d irle r. " B u n la rd a n b iri F a s v e
C e z a y i r a r a s ı n d a k i C e b e l i t a r ı k B o ğ a z ı , d i ğ e r i T u n u s , S i c il y a v e İ t a l y a , b i r d i ğ e r i i s e e n ö n e m l i
v e e n y o ğ u n g e ç i ş i n o l d u ğ u S i n a Y a r ı m A d a s ı ü z e r i n d e n İ s r a il , S u r i y e v e T ü r k i y e g ü z e r g a h ı .
B u k u ş l a r ı n T ü r k i y e 'y e g i r i ş y a p t ı ğ ı e n ö n e m l i y e r i s e H a t a y . K u ş l a r g ü n e y d e k i Z i y a r e t
D a ğ l a r ı 'n d a n v e A s i N e h r i v a d i s i n d e n H a t a y 'a g i r i ş y a p m a k t a d ı r l a r . B i r k ı s m ı k e n t t e k i s u l a k
a la n la rd a v e o r m a n lık b ö lg e le rd e g e ç ic i s ü re k o n a k la r k e n b ir k ısm ı tra n s it g e ç m e k te d ir"
B u b ö l g e n i n ö n e m i n i S u b a ş ı K u ş G ö z l e m T o p l u l u ğ u S ö z c ü s ü A l i A t a h a n H a t a y 'ı n
A m a n o s D a ğ l a r ı v e A m i k O v a s ı i le h e r y ı l ç o k s a y ı d a g ö ç m e n k u ş a e v s a h i p l i ğ i y a p t ı ğ ı n ı
b e lir te r e k ş u k o n u la r a d e ğ in m iş tir:
" A m i k O v a s ı , O r t a A f r i k a 'd a n b a ş l a y a n B ü y ü k R i f t V a d i s i 'n i n e n k u z e y in d e k i u z a n t ıs ı k o n u m u n d a d ı r .
D o l a y ı s ı y l a b u s ü z ü l e n k u ş l a r B ü y ü k R i f t V a d i s i 'n i t a k ip e d e r e k k u z e y e h a r e k e t e d i y o r . A m i k O v a s ı o
a ç ı d a n s o n d e r e c e ö n e m l i. 1 9 5 0 'y e k a d a r A m i k G ö lü b u k u ş l a r iç in b e s l e n m e v e k o n a k l a m a a ç ı s ı n d a n
s o n d e r e c e ö n e m li b i r a l a n d ı . T a b i i g ö l k u r u t u l d u k t a n s o n r a b u r a d a k i k u ş v a r lı ğ ı e p e y a z a l d ı , k u ş la r ı n
k o n a k l a y a c a ğ ı f a z la b i r y e r k a l m a d ı . B u n a r a ğ m e n k u ş l a r H a t a y s e m a l a r ı n ı h a l a g e ç iş g ü z e r g a h ı o l a r a k
k u ll a n ı y o r , b i r k ıs m ı b u r a d a k o n a k l ı y o r ." 6
H a ta y H a v a lim a n ı S u la r A lt ın d a
H a ta y
h a v a lim a n ı
k u ru ld u ğ u n d a n
itib a re n
kuş
göç
a la n ı
o ld u ğ u
ve
k u ş la rın b u r a d a k o n m a , k o n a k la m a y a p tığ ı b ilin m e k te d ir . M e y d a n y a p ıld ık ta n
so n ra
a rtık
m ü c a d e le
g iriş im i
k u ş la rla
p la n
ve
m ü c a d e le
p ro g ra m la rı
o lu ş tu ru lm a lıd ır.
y ö n te m le ri
k u ş la rla
in c e le n m e li
m ü c a d e le
tu tu lm a s ı,
ve
d o ğ ru ltu d a
Bu
bu
d o ğ ru ltu d a
d o ğ ru ltu d a
önce
iz a h
k a ra rla r
o lu ş tu ru lm a s ı
uçuş
ç e k lis ti
rap o rd a
daha
k u le s i
ve
tu tm a la rı
fa a liy e t
e d ile n
ve
fa a liy e t
M eydanda
kuş
k a y ıtla rın ın
uygun
o la c a ğ ı
k u ş la rla
m ü c a d e le
g e re k m e k te d ir.
ö n c e k i s a y fa la rd a
k u ş la rla
b ir
a lın m a lıd ır.
d e ğ e rle n d irilm e s in in
Ö z e llik le
o la ra k k u ş g ö z le m le m e
ve
daha
k u ru lu n u n
m ü c a d e le
o lm a s ı g e re k e n le r b u
rap o rd a
bu
so n ra d a n
k u ş la rla
b a ş la m ış tır.
h a z ırla n m a lı
Bu
ö n le m e
d e ğ e rle n d irilm e k te d ir.
b irim le rin
sa fh a sı
Bu
ç e k lis tte
a ç ık la n m ış tır.
s e v iy e s i ( C id d i, M a k u l, D ü ş ü k )
eden
G ü n lü k
ila n e d ilm e li v e b u
k o n u d a u ç u c u la r v e u ç u ş k u le s i u y a rılm a lıd ır. K u ş r a p o r la r ı H a ta y m e y d a n ın a
in e n k a lk a n u ç u c u la r ile h a v a y o lu ş ir k e t y e tk ilile r in e z a m a n ın d a ile tilm e lid ir .
M e y d a n k u ş te h lik e s i k o n tro l y ö n te m le rin d e n
a la n
p y ro te k n ik
k ö p e k le r
y ö n te m le r, b io a k u s tik le r, p a tla n g a ç la r, e ğ itilm iş ş a h in le r v e
k u ş la rla
A y rıc a
k u ş la rla
ö ld ü re n
ila ç la r
a k tif y ö n te m le r iç e ris in d e y e r
m ü c a d e le
m ü c a d e le
ve
e k ip le rin c e
p a s if
büyüm e
e tk in
b ir
te d b irle rin d e n
g e c ik tiric ile ri,
ç ıp la k
ş e k ild e
ç im e n
k u lla n ılm a lıd ır.
y ö n e tim i,
a la n la ra
d ik im ,
b itk ile ri
a ğ a ç la rın
u y g u n y e r le r e d ik ilm e s i, p e y z a j m im a r is i, k e n a r e tk i a la n la r ın ın m in im u m d a
tu tu lm a s ı, su ta h liy e s in in
a la n la rın ın
k o n tro l e d ilm e s i, k a n a liz a s y o n
u ç u ş b ö lg e le rin e
y a p ılm a m a s ı g ib i ö n le m le rd e
b ir ik in tile r i, d o lg u
a lın m a lıd ır. U ç u ş
f a a liy e tle r i s ır a s ın d a k u ş ç a rp ış m a la r ın d a n k a ç ın m a , k u ş -u ç a k ç a rp ış m a s ın d a n
s o n ra e n az z a ra r la ç ık m a k
iç in b u
rap o rd a
d a h a ö n c e b a h s e d ile n
ç ö z ü m le r
k u lla n ılm a lıd ır.
H a ta y
ç o k lu ğ u
e lv e riş li
M eydanı
k u ş la rın
b ir
a la n
s a y ıc a
A m ik
g ö lü
h a v z a s ın d a
b u b ö lg e le rd e
o lu ş tu rm a k ta d ır.
Bu
konm a
o ld u ğ u n d a n
v e k o n a k la m a
n e d e n le
bu
so ru n u
s u la k
a la n la rın
y a p m a la rı
b ilim s e l
iç in
o la ra k
ç ö z m e k g e re k m e k te d ir. K u ş g ö z le m ra p o rla rı tu tu lm a lı v e b u m e y d a n d a k i k u ş
d a v ra n ış la rı o rta y a k o n u lm a lıd ır.
A r d ın d a a la n ç a lış m a s ı y a p ıla r a k k u ş - u ç a k
ç a rp ış m a s ın ı ö n le m e n in a d ım la rı a tılm a lıd ır.
KUŞ GÖ ZLEM RA DA RLARI
6.
K u ş la rla m ü c a d e le y ö n te m le rin d e n b ir d iğ e ri ih b a r v e k o n tro l fa a liy e tle r i k a p s a m ın d a
k u ş g ö z le m
ra d a rla rı k u lla n m a k tır . B u r a d a r la r k u ş la rın
g ö ç a k t i v i t e l e r i k o n u s u n d a b i lg i
v e re b ilir. F a k a t b u g ö ç m e v s im le rin d e y o ğ u n k u ş h a re k e tle rin d e fa y d a s a ğ la y a b ilm e k te d ir.
M e y d a n v e c iv a rın d a k i a z s a y ıd a v e y a te k k u ş h a re k e tle ri k o n u s u n d a a n i k a ra r v e rm e k o n u s u
s o ru n lu o la b ilm e k te d ir. Ç ü n k ü k u ş la rın m e y d a n c iv a rın d a n a s ıl h a re k e t e d e c e k le ri b e lirs iz d ir.
K u ş te s p iti iç in ö z e lle ş m iş ra d a r la r , u ç u ş g ü v e n liğ i ( h a v a a la n ı y a k ın la rın d a k i o la s ı u ç a k -k u ş
ç a rp ış m a la r ın ın ö n le n m e s i), g ö ç m e n k u ş la rın g ö ç y o lla rın ın
a ra ş tır ılm a s ı, d e n iz k u ş la r ın ın
p o p ü la s y o n la rın ın ta k ib i g ib i p e k ç o k k o n u d a k u lla n ılm a k ta d ır. A ş a ğ ıd a T Ü B İ T A K ta ra fın d a n
g e liş tir ile n b ir k u ş ra d a rı h a k k ın d a b ir in c e le m e s o n u ç la n b u lu n m a k ta d ır.
UÇUŞ GÜVENLİĞİNİ OLUMSUZETKİLEYEN
KUŞ SÜRÜLERİNEÇÜZÜM:KUŞ RADARI
D H M İ K u ş G ö z l e m R a d a r ı P r o j e s i A f iş i
2 4 s a a t k e s in tis iz ç a lış a n b u s is te m 4 0 k m ç a p ın d a k i b ir a la n d a h a re k e tli o la n k u ş , k u ş
s ü rü le ri v e u ç a k h e d e fle r in i te s p it e d e b ilm e k te , u z a k lık , y ü k s e k lik , y ö n , h ız v e ro ta b ilg ile rin i
ç ı k a r a b i l m e k t e d i r . B u s i s t e m s i v i l h a v a c ı l ı k t a h a v a a l a n l a r ı c i v a r ı n d a k i k r i t i k s a h a l a r d a s ü z ü le n
göçm en
k u ş la r ın te s p iti, iz le n m e s i, u ç u ş g ü v e n liğ i a ç ıs ın d a n d e ğ e rle n d ir ilm e s i v e ta rife li
u ç u ş la r iç in e n u y g u n z a m a n d ilim le rin in b e lir le n m e s i a m a c ıy la g e liş tir ilm iş tir . B u n e d e n le
y o ğ u n k u ş h a re k e tle ri k o n u s u n d a e tk ili o la b ilm e k te d ir. B u r a d a r ın b irim le ri ş u ş e k ild e d ir:
•
A lg ıla y ıc ı Y e r le ş k e s i (Y a ta y R a d a r, D ik e y R a d a r , te s p it v e ta k ip d o n a n ım ı,
k o n f ig ü r a s y o n v e b a k ım d o n a n ım ı, G P S , m e te o ro lo jik ö lç ü m s is te m i, k e s in tis iz g ü ç
k a y n a ğ ı)
•
O p e r a s y o n M e rk e z i ( V id e o k a y ıt s is te m i, o p e ra tö r a ra y ü z k o n s o lla rı, s u n u c u v e
d e p o la m a ü n ite le ri, y a z ıc ı v e k e s in tis iz g ü ç k a y n a ğ ı)
B u ra d a r s is te m i a ş a ğ ıd a k i iş le m le ri y a p a b ilm e k te d ir:
•
H a v a h e d e fle r in in ü ç b o y u tlu h a c im s e l te s p it v e ta k ib i
•
H a v a h e d e fle r in in s ın ıf la n d ırılm a s ı (K u ş , k u ş s ü rü s ü v e u ç a k ) ( K u ş la r d a h a y a v a ş v e
fe v ri h a re k e t e ttik le rin d e n h a v a a ra ç la r ın d a n k o la y lık la a y rıla b ilir
•
K r itik s a h a la ra g ir e n k u ş v e k u ş s ü rü le rin in b e lir le n m e s i v e u y a n s is te m i
•
T e s p it v e ta k ip v e rile r in in k a y d ı v e is ta tis tik s e l a n a liz i (K a y ıtla n m a )
•
İ s ta tis tik s e l v e rile r e u z a k ta n e riş im v e a ğ b a ğ la n tıs ı
•
Y a ta y R a d a r v e D ik e y R a d a r v e ri k a y n a ş tır m a s ı ( H a v a c is im le rin in h e m m e s a fe , h e m
k e rte riz h e m d e irtifa b ilg is i)
•
V id e o k a y ıt v e y e n id e n o y n a tm a
•
M a k s im u m 5 0 0 h e d e fi k o n tro l e tm e k a p a s ite s i
K u ş s ü rü le rin in R a d a r K e s it A la n la rı (R K A ) v e ra d y a l h ız la n h a f i f h a v a a r a ç la n v e
h e lik o p te r le r ile k a r ş ı l a ş t ı r a b i l i r s e v iy e le rd e o ld u ğ u n d a n , h e d e f te s p iti y e te rli o lm a m a k ta ,
b u n u n y a n ın d a h e d e f s ın ıf la n d ır m a s ın ın d a y a p ılm a s ı g e re k m e k te d ir. A y n c a u y g u la m a la rd a ,
h a v a a ra c ı v e k u ş a y n m m ın y a n ı s ıra , b e lir le n e n h e d e fin te k k u ş m u y o k s a k u ş s ü rü s ü m ü
o ld u ğ u
k a ra n n ın
da
v e rilm e s i g e re k m e k te d ir.
A ynca
u y g u la m a la r d a , h a v a
a ra c ı v e
kuş
a y n m m ın y a n ı s ıra , b e lir le n e n h e d e fin te k k u ş m u y o k s a k u ş s ü rü s ü m ü o ld u ğ u k a r a n n ın d a
v e r i l m e s i g e r e k m e k t e d i r 7.
U ç a n k u ş l a r d a n g e r i y a n s ı y a n s i n y a l l e r e ş e v r e l i b i r r a d a r i le g ö z l e n e r e k D o p p l e r 8
f r e k a n s b i l g i l e r i e l d e e d i l e b i l i r . K u ş u n D o p p l e r i z g e s i n e b a k ı l d ı ğ ı n d a g ö v d e s i n i n y a n ı s ır a
k a n a t ç ır p m a s ın d a n d a k a y n a k la n a n
s a ç ılm a la r g ö r ü lm e k te d ir ( M ik r o -D o p p le r ). B u k a n a t
ç ır p m a la n b e lirli b i r ö rü n tü ( p a tte m ) o lu ş tu rm a k ta d ır. R a d a n n ö z e llik le rin e g ö re o r ta y a ç ık a n
b u ö rü n tü
ü z e rin d e ö z n ite lik le r in b e lir le n m e s i ile k u ş v e y a k u ş s ü rü le rin in
h ız b ilg ile ri,
h a c i m s e l b ü y ü k l ü k l e r i , h e d e f s a y ıs ı g i b i b i l g i l e r ç ı k a r ı l a b i l i r . R a d a r i le k u ş h e d e f l e r i n i n d i ğ e r
h e d e f l e r d e n a y r ı l m a s ı v e s ı n ı f l a n d ı r ı l m a s ı ü z e r i n e ç e ş i t l i ç a l ı ş m a l a r y a p ı l m ı ş t ı r 9.
K u ş g ö z le m r a d a n iç in k u b b e ş e k lin d e a n te n le r a ç ık d iz i a n te n g ib i k u ş la r iz le m e
itib a riy le u s ta d e ğ ild ir. A n te n r a d y a tö r u z u n lu ğ u a rttık ç a . ışın d e m e ti d a r o lu r, b ö y le c e d a h a
b ü y ü k b i r a n t e n d a h a f a z l a k u ş g ö r ü l m e s i n i s a ğ la r .
B u n e d e n le k u ş g ö z le m
ra d a rla rın ın
7 Ö z c a n A b d u lla h H ., S ü le y m a n B a y k u t, D e m e t S . A . Ş a h in k a y a , İlh a n K . Y a lç ın , “ D o ğ ru s a l F M C W R a d a rı iç in
T e k K u ş v e K u ş S ü rü s ü M ic r o - D o p p le r E tk is i A n a liz i”
.h t t p : //w w w .g o o g le .c o m .t r / 11 r l ? s a = t & r c t = j & q = & e s r c = s & f r m = l & s o u r c e = w e b & c d = 2 0 & v e d = 0 C F I Q F j A J O
A o & u r l= h t tp % 3 A % 2 F % 2 F w w w .r e s e a r c h g a t e .n e t % 2 F p r o f ile % 2 F A b d u lla h _ O z c a n 2 % 2 F p u b lic a t io n % 2
F 2 6 1 2 4 7 4 5 4 _ M ic r o d o p p le r _ e f le c t _ a n a ly s is _ o f _ s in g le _ b ir d _ a n d _ b ir d _ flo c k _ f o r _ lin e a r _ F lV lC V V _ r a d a r % 2 F lin k s % 2 F 5 4 7 6 f 5 5 8
0 c f 2 4 5 e b 4 3 7 2 9 3 0 a .p d f & e i= iq c v V d a r N t D k a K W K g J A B & u s g = A F Q j C N G 6 _ 4 o Z A X a x F P B K Y H J 7 S w O F e g x
P n A & s ig 2 = 6 iY M K X P U J u L j 7 s s e d v J I 8 Q , E riş im T a rih i: 2 2 .2 .2 0 1 5
’ D o p p le r: D a lg a ö z e lliğ i g ö s te r e n h e r h a n g i b ir f iz ik s e l v a rlığ ın f r e k a n s v e d a lg a b o y u 'n u n h a re k e tli
veya uzaklaşan) b ir g ö z le m c i ta r a f ın d a n fa rk lı z a m a n v e y a k o n u m la r d a fa rk lı a lg ıla n m a s ı o la y ıd ır.
9 A .g .e . s.2 .
(yakınlaşan
d e ğ iş ik a lte rn a tif le r k u lla n ıla ra k b ö lg e d e k i k u ş a k tiv ite s in e b a ğ lı o la ra k
b iç im le n d ir ilm e s i
g e re k m e k te d ir.
Ö z e tle b ö lg e d e k u r u la c a k k u ş g ö z le m ra d a r ın ın s a d e c e k u ş g ö ç le ri h a k k ın d a ih b a r
o la ra k b ilg i v e re c e ğ i fa k a t m e y d a n v e c iv a n k u ş h a re k e tle rin in ö n g ö r ü lm e s in in m ü m k ü n
a lm a d ığ ın d a n
k u ş ta n
d e ğ e rle n d irilm e k te d ir.
k a ç ın m a
iç in
o p e ra sy o n e l
o la ra k
s ın ır lı
o la ra k
k u lla n a b ile c e ğ i
7.
SO N UÇ
K u ş la rla m ü c a d e le g iriş im le r in in tü m ü d o ğ a l h a y a tta y a ş a y a n k u ş la rın k o n m a ,
k o n a k la m a ,
b e s le n m e
ve
göç
d a v ra n ış la rın a
b ir
m ü d a h a le
o la ra k
g ö rü lm e k te d ir.
K u ş la rın d ü n y a d a h e r c a n lı g ib i b e s le n m e y e v e ç o ğ a lm a y a ih tiy a c ı b u lu n m a k ta d ır. B u
n e d e n le h a y v a n h a k la n ç e rç e v e s in d e d o ğ a d a k i d e n g e y i b o z m a d a n h a re k e t e d ilm e li v e
d o ğ a n ın
b iç im le n d ir ilm e s in d e
ve
ş e k ille n d irm e s in d e
b ü tü n
b u n la r
göz
önüne
a lın m a lıd ır.
M e y d a n k u ru lu rk e n s a d e c e u ç a k f a a liy e tle r i, tic a ri a k tiv ite le r, u la ş ım k o la y lığ ı,
h ı z v e k o n f o r g i b i i n s a n a a i t i m k â n l a r ı n y a n ı n d a k u r u l a c a k o l a n ı n d o ğ a i le i l i ş k i s i v e
ç e v re d e ğ e rle n d ir m e e tk is i g ib i k o n u la r d a in c e le n m e lid ir .
H a t a y h a v a l i m a n ı H a t a y A m i k G ö l ü h a v z a s ı n a k u r u l m u ş t u r . B u n e d e n l e s ı k s ık
s e l b a s k ın la rın a m a ru z k a lm a k ta d ır. B u m e y d a n m e r k e z i g ö ç y o lla rı ü z e rin d e d ir. B u
n e d e n le b u h a v a lim a n ı ç e v r e s in d e k u ş f a a liy e tle r in in o lm a s ı o ld u k ç a d o ğ a l b ir g e rç e k
o la r a k k a r ş ım ız a ç ık m a k ta d ır. B u n e d e n le H a ta y m e y d a n ın ın v a rlığ ın ı k a b u l e ttik te n
s o n r a b u g e r ç e k i le m ü c a d e l e e t m e y o l l a r ı b u l u n m a l ı d ı r . Ö n c e l i k l e k u ş l a r l a M ü c a d e l e
Ö n le m e K u r u lu n u n o lu ş tu r u lm a s ı a rd ın d a n m ü c a d e le iç in ç e ş itli ta k tik v e te k n ik le rin
b e lir le n m e s i g e re k m e k te d ir.
K u ş la rla
M ü c a d e le
P la n
ve
P r o g ra m la rın ın
y a p ılm a s ı
s i s t e m a t i k ç a l ı ş m a n ı n i lk b a s a m a ğ ı o l a c a k t ı r . K u ş - u ç a k ç a r p ı ş m a s ı k o n u s u n d a ç e ş i t l i
y ö n e tim
te k n ik le r i v e
m ü c a d e le
y ö n te m le r i
ilg ili b irim le re
ö ğ r e tilm e lid ir .
Ç e ş i tl i
ç e k lis tle r h a z ırla n m a lı v e y o ğ u n ş e k ild e k u lla n ılm a lıd ır. M e y d a n K u ş te h lik e s i k o n tro l
y ö n te m le r in d e n
o la n
a k t i f v e p a s if te d b ir le r y o ğ u n
ş e k ild e
u y g u la n m a lıd ır .
U çuş
f a a l i y e t l e r i n d e k u ş - u ç a k ç a r p ı ş m a s ı n ı ö n l e m e k i ç in m e y d a n ı k u l l a n a n u ç u c u l a r a v e
f i r m a l a r a g e r e k l i b i l g i l e n d i r m e , b i l g i n o t l a r ı i le e ğ i t i m
v e rilm e s i u y g u n
o la c a k tır .
U ç u c u la r a m e y d a n k u ş f a a liy e tle r i, k u ş la rın h a re k e tle ri v e d a v ra n ış la rı, k u ş g ö ç y o lla rı
v e m e y d a n a g e le n o la y la r h a k k ın d a b ilg i v e rilm e li v e m e y d a n ın k u ş la r la m ü c a d e le
p o l i t i k a s ı i le f a a l i y e t l e r i h a k k ı n d a b i l g i v e r i l m e l i d i r .
K u ş la rla m ü c a d e le y ö n te m le r in d e n b ir ta n e s i o la n k u ş g ö z le m ra d a rı k u ş la rın
ih b a rı, k o n tro l e d ilm e s i v e k u ş ta n k a ç ın m a k o n u s u n d a b ilg i v e rm e s i a ç ıs ın d a n u y g u n
b ir te k n ik y ö n te m d ir. H a ta y m e y d a n ın a b u r a d a r ın k u r u lm a s ı h e m ih b a r v e k o n tro lü
s a ğ la y a c a k h e m d e k u ş g ö ç v e h a re k e tle ri k o n u s u n d a b ilg ile r s a ğ la y a c a k tır. B ö y le c e
k u ş g ö z le m ra d a rın ın m e y d a n ı k u lla n a n u ç u c u la r v e f ir m a la r iç in k u ş la rın h a re k e tle ri
konusunda
b ilg i
kaynağı
o la c a ğ ı
d e ğ e rle n d ir ilm e k te d ir .
A ncak
bu
ra d a r
s is te m i,
k u ş la rın m e y d a n c iv a rın d a k i fa a liy e tle ri s ır a s ın d a k u ş -u ç a k ç a rp ış m a la r ın ın ö n le n m e s i
k o n u s u n d a f a y d a la r ın ın s ın ırlı o la c a ğ ı d e ğ e rle n d ir ilm e k te d ir .
8.
EKLER
E K -2 :
DÜNYADA
SO N
Y İR M İ
Y IL D A
KUÇ
UÇAK
Ç A R P IŞ M A S I
OLAYLARI ÖRNEKLERİ
S o n 2 0 y ı l d a k u ş ç a r p m a s ı n e d e n i y l e s iv i l u ç u ş l a r d a 18 b ü y ü k k a z a m e y d a n a g e l d i v e
2 0 0 k iş i ö ld ü .
E k im 1 9 6 0 : B u g ü n e k a d a r k u ş l a r ı n n e d e n o l d u ğ u e n b ü y ü k k a z a , E a s t e m A i r l i n e s ’a
a it L o c k h e e d L -1 8 8 E le c tra tip i u ç a ğ ın B o s to n L o g a n H a v a a la n ı n d a n k a lk ış ın d a y a şa n d ı.
U ç a ğ ın d ö r t m o to ru d a iç in e k u ş la r ın g irm e s i n e d e n iy le d u rd u v e u ç a k 3 0 0 fe e t irtif a d a d e n iz e
ç a k ıld ı. 9 y o lc u k u r tu lu rk e n , 6 2 k iş i h a y a tın ı k a y b e tti. K u ş la rın a ğ ırlık la r ı s a d e c e 8 0 g ra m
o ld u ğ u h a ld e s a y ıla rın ın ç o k fa z la o lm a s ı v e m o to r u n d iz a y n ı, m o to rla rın d u r m a s ın a n e d e n
o ld u .
1 9 6 2 y ı l ı n d a U n i t e d A i r l i n e s ’a a i t V i c k e r s V i s c o u n t t ip i u ç a k 6 b i n f t ’t e k u ğ u l a r a
ç a r p t ı . U ç a ğ ı n k u y r u k k a n a t ç ı ğ ı k o p t u , k o n t r o l k a y b o l d u v e d ü ş tü . 17 k i ş i ö l d ü .
T e m m u z 1 9 6 2 : D C -8 tip i b ir u ç a k L a h o r ü z e rin d e y k e n b ir k a rta l c a m ı p a rç a la y a ra k
k o k p ite
g i r d i . 5 ,5
k ilo
a ğ ırlığ ın d a k i k u ş u n
ç a rp m a sı so n u c u
p ilo tla r d a n b iri ö ld ü , d iğ e ri
y a ra la n d ı.
12 K a s ım 1 9 7 5 : O v e r s e a s N a t i o n a l A i r l i n e s ’a a i t b i r D C - 1 0 u ç a ğ ı 1 3 9 y o l c u s u y l a J F K
N e w Y o r k ’t a n k a l k ı ş ı n d a m a r t ı s ü r ü s ü n e g i r d i . 3 n u m a r a l ı m o t o r y a n a r a k p a t l a d ı v e k a n a t t a k i
y a k ı t d e p o l a n a l e v a ld ı . K a l k ı ş t a n v a z g e ç e n u ç a k d u r d u k t a n s o n r a k ı s a s ü r e d e t a m a m e n y a n d ı .
U ç a k ta k ile r in
h e p s in in
h a v a y o lu
p e rs o n e li o lm a s ı
s a y e s in d e
u ç a ğ ın
çok
k ıs a
b ir s ü re d e
b o ş a l t ı l m a s ı s o n u c u n d a s a d e c e 11 k i ş i h a f i f y a r a l a n d ı .
15 E y lü l 1 9 8 8 : H a b e ş i s t a n ’d a B a h a r D a r H a v a a l a n ı ’n d a n k a l k a n b i r B o e i n g 7 3 7 2 0 0 'n i n
h e r ik i m o to ru n a
da
g ü v e rc in le r g ird i. 2 m o to r u
da
a r ız a la n a n
u ç a ğ ın
p ilo tla rı
h a v a a la n ın d a n 10 k m u z a k ta k i b ö lg e d e y e re a c il in iş y a p m a k iste d i. İn işte d e re y a ta ğ ın a g ire n
u ç a k y a n a r a k p a r ç a l a n d ı 1 0 4 y o l c u d a n 21 k i ş i y a r a l a n ı r k e n , 3 5 k i ş i ö l d ü .
2 6 E k im
1 9 9 2 : C a l g a r y I n t e r n a t i o n a l H a v a l i m a m ’n a i n i ş e g e ç e n b i r K L M
B -7 4 7
u ç a ğ ı K a n a d a ’d a n g ö ç e t m e k t e o l a n k a z s ü r ü s ü n e d a ld ı . O l a y t a m i n i ş s ı r a s ı n d a o l d u ğ u n d a n
u ç a k n o r m a l b i r ş e k i l d e i n d i.
1 9 9 5 y ılın d a A B D H a v a K u v v e tle r in e a it b ir A W A C S u ç a ğ ın ın m o to r la r ın a k a z la r ın
g irm e si s o n u c u u ç a k d ü ş tü , 2 4 k iş i ö ld ü .
9 O cak
1 9 9 8 : H o u s t o n ’d a n k a l k a n D e l t a A i r l i n e s ’a a i t B - 7 2 7 u ç a ğ ı , 6 b i n
f t ’d e
K a n a d a ’d a n g ü n e y e g ö ç e d e n k a z s ü r ü s ü n e g i r d i . H e r 3 m o t o r u , s l a t l e r i , r a d a r r a d o m u v e p i t o t
i p l e r i h a s a r g ö r m e s i n e r a ğ m e n m o t o r l a r ı ç a l ı ş m a y a d e v a m e t ti . U ç a k s a l i m e n y e r e in d i.
2 9 N is a n 2 0 0 7 : M a n c h e s t e r ’d e n k a l k a n B o e i n g 7 5 7 - 2 0 0 T h o m s o n F l y u ç a ğ ı n ı n s a ğ
m o to ru n a g ire n k u ş la r m o to r u n h a s a r g ö r m e s in e n e d e n o ld u . B ü y ü k b ir p a tla m a v e a rd ın d a n
_ e le n b ü y ü k b i r a l e v k ü m e s i ç ı k a r a n m o t o r p i l o t l a r t a r a f ı n d a n k a p a t ı l a r a k k a l k t ı ğ ı m e y d a n a
221 y o l c u s u y l a s a l i m e n g e r i d ö n d ü .
lO K a s ım 2 0 0 8 : R y a n a i r ’ in B o e i n g 7 3 7 - 8 0 0 u ç a ğ ı , R o m a ’d a k i C i a m p i n o H a v a a l a n ı ’n a
n iş i ç i n a l ç a l ı r k e n u ç a ğ a v e m o t o r l a r ı n a k u ş l a r ç a r p t ı . P i l o t l a r a c i l i n iş i b i r a z s e r t ç e y a p a r a k ,
t s o n u n a d o ğ r u a n c a k d u r a b ild i. U ç a ğ ın s o l in iş ta k ım ı d ik m e le r in in k a n a d ı p a rç a la y ıp
g eçerk en y a k ıt ta n k la rın ı d e lm e m e s i v e s o l m o to ru n p is tte k ıv ılc ım la r ç ık a rta ra k s ü rü k le n d iğ i
e a ld e y a n g ı n ç ı k m a m a s ı b ü y ü k ş a n s tı . U ç a k p i s t t e d u r u r d u r m a z h a v a y a s t ı k l a r ı n d a n k a y a r a k
j- a ğ ı te rk e d e n y o lc u la rd a n y a ra la n a n o lm a d ı.
15
O cak
2009:
K uzey
C a r o l i n a ’y a
g itm e k
ü z e re
N ew
Y o rk
La
G u a r d ia
- A v a a la m ’n d a n h a v a l a n a n U S A i r w a y s ’e a i t A i r b u s A 3 2 0 t i p i u ç a k , k a l k ı ş t a n k ı s a b i r s ü r e
.ra k a z
I
sü rü sü n e
g ird i.
U ç a ğ ın
her
ik i
m o to r u n d a
da
b irb iri
a rd ın a
m eydana
g e le n
- « u la m a la rın a r d ı n d a n y a n g ı n ç ık t ı. U ç a k b u s ı r a d a 3 0 0 0 f e e t i r t i f a d a b u l u n u y o r d u . P i l o t l a r
- u n d a k i b ir h a v a a la n ın a in m e y e n iy e tle n d ile r s e d e , b u n u n im k â n s ız o ld u ğ u n u a n la y ın c a
-'.u d so n
N e h r i ’n e
in m e y i
p lâ n la d ıla r.
K u le y e
d u ru m u
rap o r
e ttik te n
so n ra
y o lc u la ra
da
e rc e n si in iş b ilg is i v e rd ile r. Y o lc u la r d a n b a z ıla r ın ın “ T a n rım g ü n a h la rım ı a ff e t” b iç im in d e
z - 2. e tt i k l e r i b i l d i r i l d i .
C iv a rd a k i g ö k d e le n le r d e n o la y ı iz le y e n le r, in iş in a y n e n “ p is te in e r
r ? ı " k o n tro llü v e d ü z g ü n o ld u ğ u n u s ö y le d ile r. U z u n s ü re b a tm a d a n su ü s tü n d e k a la n u ç a k ta
I t u n l a r a ç ıld ı, y o lc u la r a c il in iş h a v a y a s tık la rı v e k a n a t ü s tü e m e rc e n s i ç ık ış la r k u lla n ıla ra k
iv e e d il d i. O s ı r a d a b i r y o l c u v a p u r u d a k u r t a r m a ç a l ı ş m a l a r ı n a k a t ı l d ı . H e l i k o p t e r l e k a z a
in e i n d i r i l e n d a l g ı ç l a r , b u z g i b i s u y a d ü ş e n i k i k a d ı n y o l c u y u k u r t a r d ı . K a p t a n p i l o t C h e s l y
B . S u l l e n b e r g e r d e n i z c i l i k k u r a l l a r ı n a u y g u n b i ç i m d e , u ç a ğ ı n i ç in d e k i d i z b o y u y ü k s e l e n s u y a
v e h e r a n b a t m a i h t i m a l i n e k a r ş ı n u ç a k t a y o l c u k a l m a d ı ğ ı n a e m i n o l m a k i ç i n k a b i n i ik i k e z
k o n tro l e ttik te n s o n r a u ç a k ta n a y rıld ı. 146 y o lc u v e 5 m ü re tte b a tın k u r tu ld u ğ u k a z a d a u ç a ğ ın
n e h re b a tış ın ı k a p ta n p ilo t b ir te k n e d e n
i z l e d i. A m e r i k a n H a v a K u v v e t l e r i n d e F - 4 p i l o t u
o l a r a k g ö r e v y a p t ı k t a n s o n r a e m e k l i o l a n v e 1 9 8 0 y ı l ı n d a n i t i b a r e n s iv i l h a v a c ı l ı k t a g ö r e v
y a p a n k a p t a n p i l o t S u l l e n b e r g e r A m e r i k a ’d a k a h r a m a n i la n e d i l d i v e k e n d i s i n e s e n a t ö r l ü k
t e k l i f e d i l d i . İ k in c i p i l o t u n , ç a r p m a d a n b i r a z ö n c e k a z s ü r ü s ü n ü f a r k e d e r e k , “ n e m ü k e m m e l
b i r V u ç u ş u d e ğ il m i ? ” d e d i ğ i , K a p t a n ’m 1 9 ,6 6 3 ; i k i n c i p i l o t u n 1 5 ,6 4 3 s a a t l i k u ç u ş t e c r ü b e s i
o l d u ğ u y a z ıl d ı . T o p l a m u ç u ş d e n e y i m l e r i 9 2 y ı l o l a n 3 k i ş i l i k k a b i n e k i b i is e s o ğ u k k a n l ı l ı k l a
y o lc u la rın c a n y e le ğ i g iy m e s in e y a rd ım c ı o ld u , k a p ıla r a ç ılın c a p a n ik le b irb irle rin i e z m e d e n
t a h l i y e l e r i n e y a r d ı m e tt il e r .
E K -2 :
TÜRK
HAVA
KUVVETLERİ
F -1 6
KUŞ
UÇAK
Ç A R P IŞ M A S I
OLAYLARI
7
M a y ıs
1991:
A n k a ra
-
A k ın c ı,
F -1 6 C
B lo k
30
E,
142.
F ilo ,
8 8 -0 0 2 2
E ğ itim u ç u ş u iç in A k ın c ı Ü s s ü n d e n h a v a la n a n u ç a k , y e r ta a rru z e ğ itim i s ır a s ın d a m e y d a n a
g e le n m o to r a rız a s ı s e b e b iy le S E C
[ S e c o n d a ry E n g in e C o n tro l] m o d u n a g e ç m iş tir. M o to r
d ü ş ü k p o w e r d a g ü ç ü r e tm e y e b a ş la y ın c a p ilo t a c il in iş iç in A k ın c ı Ü s s ü n e g e ri y ö n e lm iş fa k a t
ı .t i f a v e h ı z d o l a y ı s ı y l a m o t o r u n ü r e t t i ğ i g ü ç y e t e r s i z k a l ı n c a p i s t e 1 5 0 m e t r e m e s a f e d e u ç a ğ ı
te rk e tm e k z o ru n d a k a lm ış v e h a f if y a ra lı o la ra k k u rtu lm u ş tu r. Y a p ıla n in c e le m e le r s o n u c u
u ç a ğ ın m o to r a g ire n y a b a n c ı b ir c is im n e d e n iy le S E C m o d u n a g e ç tiğ i a n la ş ılm ış tır. B u k a z a d a
k a y b e d i l e n u ç a k T ü r k i y e 'd e ü r e t i l e n s ı f ı r h a t a l ı ü ç F - 1 6 'd a n b i r i d ir .
25
U çak,
H a z ir a n
A k ın c ı
1992:
Ü ssün den
A n k a ra
k a lk ış ın
-
A k ın c ı,
hem en
F -1 6 C
a rd ın d a n
B lo k
m o to ra
30
B,
kuş
y a k ın l a r ı n d a d ü ş t ü . İ s m i a ç ı k l a n m a y a n p i l o t f ı r l a t m a k o l t u ğ u
143.
g irm e s i
F ilo ,
8 7 -0 0 1 2
n e d e n iy le
p is t
i le a t l a y a r a k k a z a d a n
y a ra
a lm a d a n k u r t u l d u .
22
K a s ım
1994:
M anyas
G ö lü ,
F -16C
B lo k
40
D,
162.
F ilo ,
9 0 -0 0 0 3
B a n d ı r m a Ü s s ü n d e n g e c e e ğ i t i m u ç u ş u i ç in h a v a l a n a n u ç a k k a l k ı ş t a n k ı s a b i r s ü r e s o n r a s a a t
1 8 .3 0 s ı r a l a r ı n d a M a n y a s G ö l ü n e d ü ş t ü . U ç a k t a n a y n l a m a y a n P i l o t ş e h i t o l d u . K u ş ç a r p m a s ı
şü p h e si b u lu n m a k ta d ır.
11
E y lü l
2006:
K a z d a ğ la n ,
F -1 6 C
B lo k
50
R,
191.
F ilo ,
9 4 -0 0 8 7
E ğ i ti m u ç u ş u i ç i n B a l ı k e s i r Ü s s ü n d e n h a v a l a n a n u ç a k s a a t 1 2 .4 5 't e s e y i r h a l i n d e i k e n F O D
[ F o r e ig n O b j e c t D e m a g e ] n e d e n i y l e Ç a n a k k a l e 'n i n
B a y ra m iç
i l ç e s i n e b a ğ lı E v c i l e r k ö y ü
ü ıla k s u y u m e v k iin d e o r m a n lık a la n a d ü ş tü . U ç a k d ü ş m e d e n a y rılm a y ı b a ş a r a n P ilo t k a z a d a n
sa ğ k u r t u l d u .
1 6 E k im 2 0 0 6 : B i t l i s - M u t k i , F - 1 6 C B l o k 4 0 , 1 8 1 . F i l o ’y a a i t u ç a k D i y a r b a k ı r
s s ü n d e n l i d e r l i k e ğ i t i m s o r t i s i i ç i n s a a t 10 . 0 0 'd a h a v a l a n a n u ç a k b i l i n m e y e n b i r n e d e n l e s a a t
! 0 .3 8 'd e B i t l i s 'i n M u tk i i l ç e s i i l e S i i r t 'i n B a y k a n i lç e s i a r a s ı n d a k i S a r p k a y a m e v k i i n d e d ü ş tü .
U ,a k ta n a y n la m a y a n P ilo t ş e h it o ld u .
22
M a y ıs
2007:
K onya
-
A ltın a p a ,
F -1 6 C
B lo k
40
H,
132.
F ilo ,
9 1 -0 0 1 9
E ğ i t i m u ç u ş u i ç i n K o n y a Ü s s ü n d e n s a a t 1 1 .0 0 'd e h a v a l a n a n u ç a k k a l k ı ş t a n k ı s a b i r s ü r e s o n r a
m o to r a rız a s ı n e d e n iy le S E C m o d u n a g e ç m iş , irtifa a lıp ü s s e d ö n m e ç a b a la rın a r a ğ m e n m o to r
ta m a m e n g ü ç te n k e s ilm iş , p ilo tu n ik i k e z m o to r u y e n id e n ç a lış tır m a ç a b a s ı s o n u ç v e rm e m iş
v e K o n y a Ü s s ü n e 3 0 k m m e s a f e d e k i A ltın a p a B a ra jı y a k ın la rın d a d ü ş m ü ş tü r. P ilo t fır la tm a
k o ltu ğ u y la u ç a k ta n a y rılm ış tır.
15 N is a n 2 0 0 9 : B a l ı k e s i r 9 ’u n c u A n a J e t Ü s K o m u t a n l ı ğ ı n d a n h a v a l a n d ı ğ ı v e i ç i n d e
b i r p i l o t u n o l d u ğ u ö ğ r e n i l e n F - 1 6 t i p i b i r a s k e r i u ç a k B u r s a 'n ı n M u s t a f a k e m a l p a ş a i l ç e s i n e
b a ğ lı M u r a d i y e
S a rn ıç
K öyü
y a k ın la rın d a
ç a rp m a s ı ş ü p h e s i b u lu n m a k ta d ır.
d ü ş tü .
U ç a k ta
b u lu n a n
p ilo t ş e h it o ld u .
K uş
E K -3 T U R K H A V A Y O L L L A R I K U Ş U Ç A K Ç A R P IŞ M A S I O L A Y L A R I
13 E y l ü l 2 0 0 8 g ü n ü s a a t 2 0 . 2 0 'd e İ s t a n b u l - A d a n a s e f e r i n i y a p m a k ü z e r e İ s t a n b u l ’d a n
h a v a l a n a n T K 4 7 1 s e f e r s a y ıl ı B o e i n g - 7 3 8 t i p i y o l c u u ç a ğ ı A d a n a ’y a i n i ş e g e ç t i ğ i s ı r a d a ö n
ta r a fın a k u ş ç a rp tı; fu tb o l to p u b ü y ü k lü ğ ü n d e d e lik o lu ş tu . P a n ik y a ş a y a n y o lc u la r, p ilo t v e
h o s te s le r ta r a fın d a n s a k in le ş tirild i.
2 6 O c a k 2 0 0 9 : İs ta n b u l - K o p e n h a g s e fe rin i y a p a n A irb u s 321 tip i y o lc u u ç a ğ ı (T K
1 7 8 3 ) 1 4 2 y o l c u s u i le s a b a h s a a t 1 0 .3 0 'd a A t a t ü r k H a v a l i m a n ı n d a n k a l k t ı . U ç a k k a l k ı ş ı n d a n
k ı s a b i r s ü r e s o n r a m a r t ı s ü r ü s ü n e g i r d i . K a p t a n p i l o t U ç u ş K o n t r o l K u l e s i ’n e t e k n i k b i r a r ı z a
o l d u ğ u n u b e l i r t e r e k g e r i d ö n e c e ğ i n i s ö y l e d i . U ç a k , A t a t ü r k H a v a l i m a n ı ’n a t e k m o t o r l a a c i l
i n i ş y a p tı ; y a r a l a n a n o l m a d ı .
3 0 N is a n 2 0 1 4 : A t a t ü r k H a v a l i m a n f n d a b i r u ç a ğ ı n k u ş s ü r ü s ü n e ç a r p m a s ı s o n u c u
ö le n k u ş la r p is te y a y ıld ı. P ist k a p a tıla r a k te m iz le m e y e a lın ırk e n , u ç a k la r d a p a s g e ç m e k
z o r u n d a k a l d ı . P a s g e ç m e s i n i n a r d ı n d a n v a k it k r i t i ğ i n e g i r e n b i r u ç a ğ ı n p i l o t u , i n i ş ö n c e l i ğ i
iste d i.
2 0 A ğ u s t o s 2 0 1 4 : _ T K - 6 0 7 s e f e r s a y ı lı T C - J H T k u y r u k t e s c i l l i B o e i n g 7 3 7 - 8 0 0 t ip i
jç a k k a lk ış ın d a n k ıs a b ir s ü re s o n r a k u ş s ü rü s ü n e g ird i. B u n u n ü z e rin e , u ç a ğ ın k a p ta n p ilo tu
H a v a T r a f i k K o n t r o l K u l e s i i le b a ğ l a n t ı y a g e ç e r e k g e r i d ö n e c e ğ i n i b i l d i r d i . S o r u n s u z ş e k i l d e
s a a t 1 8 .5 5 ’d e A t a t ü r k H a v a l i m a n ı g e r i d ö n e n u ç a k b a k ı m a a l ı n ı r k e n y o l c u l a r a t a h s i s e d i l e n
b a ş k a b i r u ç a k l a g e c i k m e l i o l a r a k N a i r o b i 'y e g ö n d e r i l d i . T H Y u ç a ğ ı n ı n m o t o r p a n e l l e r i n d e v e
b u r n u n d a h a s a r o lu ş u r k e n u ç a ğ ın b a k ım a a lın d ığ ı ö ğ re n ild i.
2 7 O c a k 2 0 1 5 : T C - J P B k u y r u k t e s c i l l i A i r b u s A - 3 2 0 t i p i y o l c u u ç a ğ ı , K i ş i n e v s e f e r in i
y a p m a k ü z e r e s a a t 1 9 .2 0 ’d e A t a t ü r k H a v a l i m a m ’n d a n h a v a l a n d ı . U ç a ğ a h a v a l a n d ı k t a n k ı s a b i r
s ü re s o n r a k u ş ç a r p t ı . B u n u n ü z e r i n e u ç a ğ ı n k a p t a n p i l o t u A t a t ü r k H a v a l i m a n ı H a v a T r a f i k
K o n t r o l K u le s i i le i r t i b a t a g e ç e r e k , g e r i d ö n e c e ğ i n i s ö y le d i . K u l e 'd e n i n iş i z n i a l a n p i lo t , u ç a ğ ı
k ıs a s ü r e s o n r a A t a t ü r k H a v a l i m a n ı ’n a g ü v e n l i b i r ş e k i l d e i n d ir d i.
3 N is a n 2 0 1 5 : T H Y ’ n i n İ s t a n b u l - İ z m i r s e f e r i n i y a p a n y o l c u u ç a ğ ı , k a l k ı ş t a n k ı s a s ü r e
s o n r a k u ş s ü r ü s ü i ç i n e g i r i n c e , p i l o t 4 0 d a k i k a s o n r a A t a t ü r k H a v a l i m a n ı ’n a g e r i d ö n m e k
z o r u n d a k a l d ı . T H Y ’n i n T K - 2 3 2 6 s e f e r s a y ı lı “ H a t t u ş a ş ” a d l ı A - 3 3 0 t ip i y o l c u u ç a ğ ı , s a a t
1 6 .3 0 ’d a
İ s t a n b u l ’d a n
İ z m i r ’e h a r e k e t e t m e k
ü z e re
A ta tü r k
H a v a l i m a n ı ’n d a n
h a v a la n d ı.
İç in d e 2 5 0 y o lc u s u b u lu n a n u ç a k , k a lk ış ta n k ıs a s o n ra b ü y ü k b ir k u ş s ü rü s ü n ü n iç in e g ird i.
U ç a ğ a ç o k s a y ı d a k u ş u n ç a r p m a s ı ü z e r i n e , k a p t a n p i l o t k u l e y e b i l g i v e r e r e k g e ri d ö n e c e ğ i n i
i le tt i . T C - J N S
te s c illi
uçak, saat
1 7 .1 0 ’d a
A ta tü r k
H a v a l i m a n ı ’n a
i n d i . T H Y ’n i n
te k n ik
h a n g a rın a ç e k ile n u ç a k ta y a p ıla n in c e le m e d e , u ç a ğ ın s a ğ m o to r u n d a b ü y ü k h a s a r o lu ş tu ğ u
te s p it e d ild i.
1 3 N is a n 2 0 1 5 : T ü r k H a v a Y o l l a n 'n ı n A t a t ü r k H a v a l i m a m 'n a i n i ş y a p a n b i r u ç a ğ ı ,
k u ş a ç a r p t ı . T H Y p i l o t u , h a v a t r a f i k k o n t r o l m e r k e z i n i , " K u ş a ç a r p t ı k , p i s t t e ö l ü s ü o l a b i l i r ."
d iy e u y a rd ı.
KAYNAKÇA
A d a m c z y k , S l w i a K a c z y n s k a ( 2 0 1 1 ) A i r p o r t O p e r a t o r a n d A i r c r a f t O p e r a t o r in C a s e
O f B ir d S trik e R e la tio n s , o b lig a tio n s a n d L ia b ility , T r a n s p o r t P r o b le m s , V o lu m e 6
Is s u e 3 , C ic il A v ia tio n P e rs o n n e l E d u c a tio n C e n tre o f C e n r a l a n d E a s te r n E u ro p e :
K a to w ic e , P o la n d
B i l g i n C .C a n , ( 2 0 0 4 ) K u ş l a r ı n G i z e m l i Y o l c u l u ğ u : G ö ç , B i l im v e T e k n i k D e r g i s i ,
M a y ıs - 2 0 0 4 S a y ısı, T ü b ita k : A n k a ra .
C a n , O k a n (2 0 0 4 ) S ü z ü le n K u ş la rın G ö ç R o ta la rı, B ilim v e T e k n ik D e rg is i, M a y ıs 2 0 0 4 S a y ıs ı, T ü b i t a k : A n k a r a .
K a s a p lı C a n , Ö z g e ( 2 0 0 4 ) K u ş G ö ç ü A r a ş tır m a la r ı, B ilim v e T e k n ik D e rg is i, M a y ıs 2 0 0 4 S a y ıs ı, T ü b i t a k : A n k a r a .
K o rk m a z , H ü s e y in (2 0 0 8 ) A n ta k y a - K a h r a m a n M a ra ş G ra b e n
A la n ın d a K u ru tu la n
S u la k A la n la rın ( A m ik G ö lü , E m e n G ö lü v e G a v u r G ö lü B a ta k lığ ı) M o d e lle rin in
O lu ş tu ru lm a s ı, M u s ta fa K e m a l Ü n iv e rs ite s i
S o s y a l B ilim le r E n s titü s ü
D e r g is i Y ıl
2 0 0 8 , C i l t 5 , S a y ı , 9 , M u s t a f a K e m a l Ü n i v e r s i t e s i M a t.: H a ta y .
Ö z ş a h i n , E m r e ( 2 0 1 0 ) H a t a y H a v a l a n ı ’n ı n J e o m o r f o l o j i k Ö z e l l i k l e r v e R i s k A ç ı s ı n d a n
D e ğ e rle n d irilm e s i, T u rk is h S tu d ie s , V o lu m e 5 /4 F a ll 2 0 1 0 : A n k a ra .
huseyin celik