d o s ya:
Ce z ae v j Öyh ü l e r i
51
H E C E Ö Y K Ü ’D E B U S A Y I
Ö YKÜ G ÜNDEM İ
N e c a t i M e r t ’e " F a h r i D o k to r a " U n v a n ı
3
C em a l Ş a k a r
E s e r in K im - l iğ i
6
M er v e K ıy a k Ş a h in
S a tr a n ç
7
O ğ u z Ö ca l
Y ıl d ı r ı m T ü r k ile A y r ı D ü ş m ü ş Z a m a n la r Ü z e r in e S ö y le ş i
R ıza ed d in F a h re d d in
A h m e t M i d h a t E f e n d i 'n i n S ü r g ü n lü ğ ü .. .
C em a l Ş a k a r
K ü ç ü k Ş e y l e r D ü e ti
9
11
ÖYKÜLER
M ih rib a n İ n a n K a r a te p e
Y a ğ m u r Y a ğ ıy o r
15
20
Y u n u s D ev eli
K ü ç ü k O y u n la r V a d is i
23
A h m et B ü k e
D ü ş e n /D ü ş ü n e n A d a m ın B i r G ü n ü
36
K a m il Y ıld ız
T a h ir S a m i B e y ' in N o tla r ı
39
H a y r iy e Ü n a l
U m ut
46
H a sib e Ç e rk o
G ü l p e r i 'n i n D ö n ü ş ü
56
G ü zid e E rt ü r k
B a k P o s ta c ı G id iy o r
61
H aşan H arm an cı
P a za rd ı Ö ğ le d en S o n ra yd ı
65
S ela h a ttin İ p e k
İ k i K ü ç ü k Ç iv i
68
C e la l G ü r
E s k iy e r
70
E rca n Y . Y ılm a z
Y a s tı k
78
H a ş a n A y cın
Ç iz g i
80
DOSYA
CEZAEVİ ÖYKÜLERİ
C a n a n O lp a k
T ü r k E d e b iy a tın d a C u m h u r i y e tte n B u g ü n e C e z a e v i Ö y k ü c ü l ü ğ ü
K a d ir C a n D ilb e r
Y e n i B i r C e z a e v i S i m ü la s y o n u : Ü to p y a 3 3 7 M il is a n iy e
G a y e B elk ız Y e te r
E r d a l Ö z ' ü n " G ü v e r c in " A d l ı Ö y k ü s ü n d e L a b ir e n t B i r M e k â n . ..
101
A y sel A s la n b o ğ a
D u r s u n A k ç a m ’ın E s e r l e r in d e A l g ıs a l B a ğ la m d a K a p a lı/ D a r ...
110
B iro l B u lu t
E r d a l Ö z ’ü n " K u r t" v e " S ığ ı r c ı k l a r " A d l ı H ik â y e le r in d e . ..
C a n a n O lp a k
A f e t İ lg a z il e C e z a e v i Ö y k ü c ü lü ğ ü Ü z e r i n e S ö y le ş i
120
Y av uz A hm et K oç
O b a m ız ın " H ü s e y i n " i
124
A y k u t E rtu ğ r u l
Ş iş le r i n U c u n d a Z a m a n
127
H a n d a n A ca r Y ıld ız
A s k e r l i k A r k a d a ş ı m A y ş e g ü l 'e M e k tu p
128
82
95
116
ÖYKÜLER
S elv ig ü l K a n d o ğ m u ş Ş a h in
A s k e r K ın a s ı
131
A y şe A ld e m ir
K a h v e n in T e lv e s i n d e Z a m a n
135
Z ey n ep D ela v
S IA n k i...
139
Z ey n ep H ic r et
B e y a z A lç ı
141
A li Işık
Ç e k m e c e le r
144
H a le S e r t
A d e m ' i n A y n a s ı H a v v a 'y a P s ik a n a li ti k B i r B a k ış
148
A y şe B a ğ civ a n
Ç iv i
152
155
A h m et H a y d a r A k
L â l- ll L â l- 2 I K a r ın c a la n m a /D ü ş ü ş
M ü z ey y e n Ç e lik
M ü s e v id B a h ç e si
158
F a tm a A tıcı
K a ç ış
161
N e cib M ü h fû z
U n u tu ş u n Y a n k ıs ı: H a fı z a d a K a la n la r
163
A y k u t E rtu ğ ru l
M ih r ib a n in a n K a r a te p e ’y l e A r a m ız d a Ü z e r i n e S ö y le ş i
166
N e cip T o su n
M ih r ib a n İ n a n K a r a te p e Ö y k ü le r i
172
J e k a t e r in a S a d o v sk a
Ç a ğ d a ş E d e b iy a t ta Ü s t k u r g u / Ü s t r o m a n
176
Ö z lem S ö n m e z Y a z ıc ı
A y f e r T u n ç ’u n S û z a n D e f t e r Ö y k ü s ü n d e B iç im v e İ ç e r ik
182
H a n d a n A c a r Y ıld ız
S a b a h le y in B i r T a n ta n a
189
Z ey n ep D ela y
K araduygun
190
A y şe B a ğ civ a n
A y r ı D ü ş m ü ş Z a m a n la r
191
Ö Y K Ü K İT A P L I Ğ I
H E C E Ö Y K Ü
K A D İR C A N D İL B E R
Y E N İ B İR C E Z A E V İ S İM Ü L A S Y O N U :
Ü T O P Y A 3 3 7 M İL İS A N İY E
“H e r d ü ş s e l ö y k ü n ü n g e r ç e k o l d u ğ u n u b e l i r t m e k
m o d a o ld u g ü n ü m ü z d e , a m a b e n im k i g e r ç e k "
J o rg e L u is B o rg e s
P a r a : A lt ın Ç a ğ ’ın S o n u
T h o m a s M o r e ’u n “ Ü t o p y a ” k i t a b ı n ı y a z a l ı y a r ı m
a s ır o lm a k ü z e r e y k e n
“ Ü to p y a ” k a v r a m m a 2 1 . y ü z y ıld a n a s ıl b a k ılıy o r ir d e le m e k g e re k ir. Ö n c e lik le
“ Ü t o p y a ” s ö z c ü ğ ü n ü n T ü r k ç e d e k i a n l a m ı n a b a k t ı ğ ı m ı z d a T D K ’r u n s ö z l ü ğ ü n e
g ö re , “ g e r ç e k le ş tir ilm e s i im k â n s ız ta s a n v e d ü ş ü n c e ” o la ra k ta n ım la n d ığ ın ı g ö
y e g e ç e m e y e n b ir d ü ş ü n c e o la ra k b ir k e n a r a a ta b ilir y a h u t ş ö y le b ir s o ru y u k e n
d in e v e y a ç e v r e s in e y ö n e lte b ilir: “ G e r ç e k le ş tir ilm e s i im k â n s ız b ir d ü ş ü n c e y i
in s a n n e d iy e ta s a r la r? ” “ Ü to p y a ” y a n i “ G e rç e k le ş tirilm e s i im k â n s ız d ü ş ü n c e ”
ilk k e z T h o m a s M o r e ta ra fın d a n d ile g e tir ils e d e k ö k e n le ri Y u n a n m ito lo jis in e
d a y a n ır. Y u n a n m ito lo jis in d e “ u to p ia ” v e y a “ o u to p ia ” k e lim e le ri “ h iç b ir y e r”
o la r a k g e ç e r k e n , T h o m a s M o r e b u k e l im e y i “ e u t o p ia ” iy i y e r , iy i m e k â n ( g o o d
p la c e ) a n l a m ı n d a k u lla n ır . 1 5 1 6 y ılı n d a y a z d ığ ı “ U to p ia ” ( Ü to p y a ) k ita b ı ile
b ir lik te “ v a r o la m a y a n , h a y a l e d ile n b ir ü lk e ” o la ra k lite ra tü rd e k i a n la m ı d e ğ i
ş ir. İ l k ü to p ik m e tin le r in s a n la r ın A ltın Ç a ğ ( G o ld e n A g e ) d e d ik le r i d ö n e m d e
y a z ılm a y a b a ş la r. B u d ö n e m d e in s a n la r m u tlu v e m e s u t y a ş a rk e n s u ç v e c e z a
k e lim e le ri h e n ü z
z ih in le rin d e b ile o lu ş m a m ış tır. H e s io d
“İ ş l e r v e G ü n l e r ”
( W o r k s a n d D a y s ) is i m li e s e r in d e b u d ü z e n i ş ö y le a ç ık la r:
T a n r ıla r O ly m p o s ’ta ö lü m s ü z y a ş a r k e n , ö lü m lü b ir A ltın I r k y a r a ttıla r
V e O n la r T a n r ıla r a b e n z e r şe k ild e y a ş a d ıla r , k a lp le r in e h iç h ü z ü n d ü ş m e d i.
A l t ı n ç a ğ d a y a ş a y a n i n s a n l a r H e s i o d ’u n t a s v i r i y l e T a n r ı l a r a b e n z e r ş e k i l - •
d e y a ş a m ış la r v e k a lp le r in e h iç b ir ş e k ild e k ö tü lü k n ü fu z e tm e m iş tir. H e s io d
b u m u tlu lu ğ u n in s a n la rın d e m iri e ld e e tm e s iy le b ir lik te b o z u ld u ğ u n u , D e m ir
Ç a ğ ile b ir lik te h e r ş e y in k a r a n lık iç e r is in e g ö m ü ld ü ğ ü n ü s ö y le r. Y in e a y n ı
dönem
iç e r is in d e
O v i d ’i n
y a z d ığ ı “ M e ta m o r p h o s e s ” k ita b ın ın
“C haos ve
C r e a t i o n ” ( K a o s v e Y a r a t ı l ı ş ) k ı s m ı n d a T a n n ’m n ö n c e d ü n y a y ı n a s ı l y a r a t t ı
ğ ı a n la tıld ık ta n s o n r a in s a n la r ın y a r a tılış ın a g e ç ilir. A ltın Ç a ğ d ö n e m in d e y a
r a tıla n in s a n la rın h a s ta la n m a d a n , h iç b ir k a n u n a u y m a d a n y a ş a d ık la rı a n c a k
DO SY A
re b iliriz . B ö y le b ir ta n ım ı o k u y a n o k u r, “ Ü to p y a ” y ı a b s ü rd b ir k a v r a m d a n ö te
H E C E Ö Y K Ü
s o n ra d a n s ila h a le tle r in in y a p ım ıy la b ir lik te p a r a n ın d a o r ta y a ç ık tığ ı v e b ir
d ö n e m in s o n a e r d iğ i s ö y le n ir.
P l a t o ’n u n “ D e v l e t ” i s i m l i e s e r i n d e p a r a n ı n v e m a l ı n i n s a n ı n i r a d e s i n i e l e
g e ç ird iğ i, a d il o la n ın d a b ir s ü re s o n ra a d illik te n u z a k la ş tığ ı ç o b a n h ik â y e s i
i l e a ç ı k l a n m a y a ç a l ı ş ı l ı r . P l a t o ’y a g ö r e i y i b i r d e v l e t , y a s a l a r ı n ı k o y m a l ı v e
ta v iz v e r m e d e n o n u u y g u la m a lıd ır . S u ç lu n u n c e z a s ı id a m s a id a m e d ilm e li,
h a p is is e h a p s e a tılm a lıd ır. M ü k e m m e l b ir d e v le t y a r a tım ın d a d e v le tin g ö r e v
l e r i n i e k s i k s i z y e r i n e g e t i r m e s i h u s u s u n u ö r n e k l e r l e d i l e g e t i r e n P l a t o ’n u n a k
sin e T h o m a s M o r e “ U to p ia ” is im li e s e r in d e fa r k lı b ir d ü n y a k u rg u la r.
Ü t o p y a ’d a p a r a k a z a n m a k v e m a l m ü l k e d i n m e k y e r i n e i n s a n l a r b e y i n l e
rin i b ilg iy le d o n a tm a y a ç a lış ırla r . U lu s a l s e rv e t e ş it b ir ş e k ild e d a ğ ıtıld ığ ı iç in
b u ü lk e d e s a v a ş , h ır s ız lık , g a s p g ib i d u r u m la r ile k a r ş ıla ş ılm a z . K im s e k e n d i
n e h a s ö z e l b ir e ş y a y a s a h ip o lm a d ığ ı iç in in s a n la r k o m ş u la r ın ın v e y a a r k a
d a ş la rın ın
y a ş a d ık la rı y e rle re ö z g ü rc e
g ire b ilir v e
is te d ik le r in i a la b ilirle r.
M o r e ’u n t e m e l i l k e s i , y a n i p a r a n ı n o l m a m a s ı Ü t o p i k a d a c ı ğ ı n ı n ö n k o ş u l u
d u r . Ü t o p y a ’n m p a r a ö n c e s i b i r t o p l u m o l a r a k i ç g ü d ü s e l s a v u n u s u i s e F r e u d ’u n b i l i n ç d ı ş m d a p a r a n ı n y o k l u ğ u n a i l i ş k i n i f a d e s i n i ( h a t t a p a r a y ı ö z ü i t i
L /U J
1 A
b a r i y l e i l e t i ş i m s e l b i r s i s t e m d e k i ‘ g ü r ü l t ü ’ d i y e a d l a n d ı r a n H a b e r m a s ’m ) i z a
h ın ı h a tır la tır. E d e b i m e tin le rd e is e p a r a n ın ta rifin i b e lk i d e e n g ü z e l B o rg e s
y a p a r: “ P a r a s o y u ttu r, p a r a g e le c e k z a m a n k i p id i r ... D e ğ iş k e n d ir o. Ö n c e d e n
k e s tir ile m e y e c e k z a m a n d ır, B e rg s o n c u z a m a n d ır.”
F r e u d ’u n b i l i n ç a l t ı , H a b e r m a s ’ m g ü r ü l t ü , B o r g e s ’i n i s e k e s t i r i l e m e y e c e k
z a m a n o la ra k n ite le n d ird iğ i p a r a n ın o lm a d ığ ı ü to p y a la r, ö z le m in v e e k s ik li
ğ in s o n u c u o la ra k o r ta y a ç ık a r. E ğ e r b ir k iş i y a ş a d ığ ı to p lu m iç e ris in d e ö z
g ü rc e is te d iğ i g ib i y a ş a y a m ıy o r s a v e b ir e k s ik lik d u y u y o r s a k a f a s ın d a b ir m e
k â n t a s a r l a y a r a k o r a d a y a ş a m a i s t e ğ i a r z u l a y a b i l i r . Ü t o p y a ’d a n s o n r a y a z ı l a n
“ G ü n e ş Ü lk e s i” , “ Y e n i A tla n tis ” v b . e s e r le r d e ö z le m y a h u t k a ç ış fa rk lı b ir
d ü n y a d ü z e n i ü z e r i n e t a s a r l a n ı r . D a n i e l D e f o e ’n i n “ R o b i n s o n C r u s o e ” i s i m l i
e s e ri f a rk lı b ir ta r z d a y a z ılm ış o ls a d a ö z le m d u y u la n a d a m e ta f o r u ü to p ik ü l
k e d e n f a r k l ı b i r y a p ı d a d e ğ i l d i r . A k ş i t G ö k t ü r k ’e g ö r e “ d ı ş a r ı y a k a p a l ı b i r
a d a , P la to n d a n b e r i to p lu m s a l ü to p y a la r iç in e n u y g u n y e r o la r a k g ö r ü lm ü ş ,
ü to p y a y a z a r la r ı ç o ğ u n lu k la b ir e r a d a y ı a n la tm ış la r d ır .” Ü to p y a , k a ç ıla n ,
s a k la n ıla n k â r g ü d ü le n v e y a g ü d ü lm e y e n b ir y a p ı iç e r is in d e h ü m a n is tik y a d a
d e ğ il, ö z le m d u y u la n m e k â n o la r a k k a r ş ım ız a ç ık m a k ta d ır . V a r o lm a y a n h a
y a l e d ile n y e r b e lk i d e h iç o lm a y a c a k m e k â n la r, to p lu m d ü z e n i iç e ris in d e h o ş
k a rş ıla n m a y a n , ç ü n k ü u la ş ılm a s ı z o r v e d ü z e n in g e le c e ğ in i te h lik e y e a ta n g i
r iş im le r d ir . J e a n B a u d r illa r d b u d u r u m u ş ö y le a ç ık la r: “ Ü to p y a a s la k o n u ş u l
m a z , g ü n d e m d e o lm a z h e r z a m a n s iy a s a l, ta r ih s e l, m a n tık s a l, d iy a le k tik d ü
z e n le r in k im liğ in d e o r ta y a ç ık a r . Ü to p y a g e le c e k te k e n d is in i y a z a m a z . O d a i
m a b u g ü n iç e r is in d e e k s ik k a la n ş e y le r in ta s v ir id ir .”
H E C E Ö Y K Ü
Ü to p y a 3 3 7 M ilis a n iy e
A l t ı n Ç a ğ ’d a n g ü n ü m ü z e k a d a r g e l i n e n s ü r e ç t e y a z ı l a n ü t o p i k m e t i n l e r i n y a
p ış m a b a k ü ğ ı m ız d a d e m ir in b u lu n m a s ıy l a b ir lik te in s a n la r ın h u z u r u n u n k a ç tığ ı
v e b u y ü z d e n e s k i y a ş a n tıla r ım , ö z l e m l e r in i, h iç v a r o la m a y a n b ir y e r ta s a r la y a
r a k g id e r d ik le r i g ö r ü le b ilir . Ç ü n k ü y a ş a d ık l a r ı d ü n y a p a r a iç in in s a n la r ın s a v a ş
t ı ğ ı , ö l d ü r d ü ğ ü v e s u ç o r a n l a r ı n ı n a r t t ı ğ ı b i r m e k â n d ı r . P l a t o ’n u n “ D ev /< ?t” i n d e
s u ç lu la r h a p is c e z a s ı ç e k e rk e n d iğ e r ü to p ik m e tin le rd e su ç o lm a d ığ ı iç in s u ç lu
la rın c e z a s m ı ç e k e c e ğ i c e z a e v le rin e y a d a h a p is h a n e le re g e re k k a lm a z .
F a r k lı b ir ü to p ik m e tin o la r a k ta s a r la n a n “ Ü to p y a : 3 3 7 M i l is a n i y e ” il k o l a
r a k o k u r u n ö z le m le rin i ta s a r la y a r a k b a ş la r. G ü n ü m ü z in s a n ın ın e n b ü y ü k p r o b
le m i o la n z a m a n , h ış ırtılı b ir ş e k ild e d e r in d e n h is s e d ile re k m e tn e y a n s ıtılm a k
ta d ır : “ B a ş k a b i r z a m a n d a s ın a r tık . Y a ş a d ığ ın ç a ğ ın h e m iç in d e s in , h e m d e b i
r a z ö te s in d e s in ." O k u r u n y ıll a r d ır k a v u ş m a y ı b e k le d iğ i o m e k â n , o n u b a ş k a b ir
ç a ğ a v e z a m a n ı n b i r a z ö t e s i n e g e ç i r e b i l i r . A h m e t H a m d i T a n p ı n a r ’ı n ş i i r i
“N e i ç i n d e y i m z a m a n ı n
N e d e b ü s b ü t ü n d ı ş ı n d a ’'
d iz e le rin in e tk is in d e f a rk lı b ir m e k â n ın , in s a n ın v a ro lu ş u n u n d e rin lik le r in e
k a d a r u z a n a n z a m a n ın b ir a z ö te s in d e , f a r k lı b ir ç a ğ d a , y e n i b ir y a ş a m o lg u s u
ta s a r la n ır. Y a z a r ın tü m b u z a m a n k u r g u s u n u n a ltın d a is e “ c e z a e v i k o ş u lla r ı-
^
n ın d e ğ iş tir ilm e s i p r o je s i" y a ta r . S u ç o r a n la rın ın ta v a n y a p tığ ı b ir d ö n e m in
>■
y a n s ım a s ı o la r a k o k u r u n z ih in s e l s e rü v e n in e m ü d a h a le e d e n a n la tıc ı, s u ç iş -
q
le y e n k iş in in b ir s ü re s o n r a d ö n ü ş ü m g e ç ir d iğ in e d e ğ in ir. C e z a e v in e g ir e n v e
O
k ıs a s ü re d e ç ık a n in s a n la rın te k r a r s u ç iş le m e p s ik o lo jis in i g id e rm e k v e u z u n
s ü re y a ta n s u ç lu n u n e k o n o m iy e o la n z a r a r ın ı k a r ş ıla m a k iç in g e liş tirile n p r o
je n in te m e lin e iy i b ir e ğ itim s ü r e c i d â h il e d ilir. B ilin d iğ i g ib i ü to p y a h a lk ı h e r
ş e y d e n ö n c e s u ç v e c e z a k a v r a m la r ın ı b ilm e d iğ i iç in h a y a tın ı m u tlu b ir a d a
d a b ilim le u ğ r a ş m a k la g e ç irir. A n c a k ü to p y a lı o lm a k iç in o a d a y a y a k ış ır ş e
k ild e d a v r a n m a k v e o a d a n ın ş a rtla rın ı k a b u l e d ip o n d a n s o n ra a d a y a y e r le ş
m e k g e re k ir. H a p is h a n e le r e g e tir ile n e ğ itim s is te m i b ir s ü re s o n ra a z ılı s u ç lu
la rı b ile to p lu m a f a y d a lı in s a n la r o la ra k h a y a ta d ö n d ü r m e y i b a ş a r ın c a b a ş k a
b ir s ık ın tı o r ta y a ç ık m a y a b a ş la r. T o p lu m d a k i su ç iş le m e y e n f a y d a lı in s a n la r
iş b u l a m a z k e n c e z a e v l e r i n d e k i s u ç l u l a r b i r e r iş s a h ib i o l a r a k h a p i s t e n ç ı k m a
y a b a ş la y ın c a d ü z e n b o z u lm a y a b a ş la r . D ış a n d a iş s iz g e z e n in s a n la r c in a y e t
y a d a h e r h a n g i b i r s u ç i ş l e y e r e k c e z a e v i n e g ir ip , iş b u l a c a k ş e k ild e n o r m a l
h a y a ta d ö n ü n c e ü to p ik b ir ta s a r ın ın d a s o n u n a g e lin ir. Ç ü n k ü s is te m c e z a e v i
n e g ir ip ç ı k t ı k t a n s o n r a h ü k ü m l ü k a r t ı y l a k o l a y c a iş b u la b i l e c e k ş e k i l d e ta s a r
la n ır. A r tık in s a n la r s o k a k la r d a iş le n e n fa ili m e ç h u l b ir c in a y e ti ü z e r le r in e
a la c a k v e y o lla r d a k e n d ile r in e k u r b a n a r a y a c a k d u r u m a g e lirle r.
B ir s ü re s o n r a p r o je n in g e ri ç e k ilip e s k i c e z a la n d ırm a y ö n te m le rin e d ö n ü ş
s ö z k o n u s u e d ilir. A n c a k d ö n ü ş ü m o k a d a r v a h im b ir h â l a lır k i s u ç lu la n n s u ç
H E C E Ö Y K Ü
iş le y ip s o n r a e ğ itilip to p lu m a s a lıv e r ilm e s i d in s e l a y r ılığ ı b a ş la ta r a k te rö r iz
m in y o lu n u d a a ç m ış o lu r . D e v l e t i n d ü z e n i b o z u l u r v e h e r k e s e v l e r i n e ç e k i l
m e y e b a ş l a r . B u r a d a y a z a r ı n n i y e t i M i c h e l F o u c a u l t ’n u n n i y e t i y l e ö r t ü ş ü r :
“Ö n e m li o la n h a p is h a n e d e r e fo r m y a p m a k d e ğ il, h a p is h a n e y le m ü c a d e le e t
m e k . C e z a s is te m i iç in d e b ir c e z a la n d ır m a s is te m i v a r lığ ım s ü r d ü r m e k te d ir ."
Y e n i r e f o rm la r iç in g e re k li a lt y a p ı s a ğ la n m a d ığ ı s ü re c e h e r z a m a n b a ş a r ıs ız
lığ a u ğ r a y a c a ğ ı m e tin d e a ç ık ç a b e lir tilir . Ü to p ik o la ra k ta s a rla n a n v e h a y a ta
g e ç ir ile n c e z a e v i p r o je s i b ir ü to p y a o lm a k ta n ile ri g id e m e z ç ü n k ü y a p ıla n r e
f o r m la r s is te m in ç ö k ü ş ü n e s e b e p o lu r.
B ilin d iğ i g ib i c e z a e v le r i s u ç lu la r ın c e z a la rım ç e k m e s i iç in ta s a r la n a n m e
k â n l a r d ı r . F o u c a u l t ’y a g ö r e c e z a e v l e r i s u ç o r a n l a r ı n ı n a z a l m a s ı n ı s a ğ l a m a d ı
ğ ı g ib i y a s a la rın ih la lin i ta h rik e tm e k te , c e z a e v i o r ta m ın d a b u lu n a n s u ç lu s u
ç a d a h a ç o k y ö n e lm e k te v e s e r b e s t k a ld ık ta n s o n ra te k r a r s u ç iş le m e k te d ir.
Y a z a rın k u r g u s u g e re ğ i c e z a e v le r in d e b a ş la tıla n ü to p ik p ro je b ir s ü re s o n ra
s u ç iş le m e k iç in p la n la r y a p ıla n b ir d ü n y a s is te m in e d ö n ü ş ü r. Ü to p y a h a lk la
r ın ın m u tlu v e h u z u r lu y a ş a n tıla r ı h iç g e r ç e k o lm a d ığ ı iç in y a n i ta rih te b ö y le
b ir ta s a r ıy la b ir ü lk e k u r u lu p p o z itif b ilim le rc e s is te m in iş le y iş i k a n ıtla n m a
X J\
d ığ ı iç in s o n u ç l a r ı n ı n n e o l d u ğ u k e s t i r i l e m e m e k t e d i r . B u m e t i n d e is e ü to p ik
b ir c e z a e v i s is te m i k u r u la r a k h a y a ta g e ç irilir, n a s ıl iş le d iğ i v e n a s ıl ç ö k tü ğ ü
UU3
iş le v s e l o la ra k y a z a r ta ra fın d a n k u r g u la n a ra k s o n u ç la n d ırılır.
B ir S im ü la s y o n o la r a k Ü t o p y a 3 3 7 M ilis a n iy e
M e tin , g e n e l o la ra k ü to p ik b ir c e z a e v i k u r g u s u o la ra k g ö r ü n s e d e a r k a p la
n ı n d a ç o k f a r k l ı b i r t a s a r ı m v a r d ı r . J e a n B a u d r i l l a r d ’a g ö r e “ ü t o p y a , h e r d ü
z e n , h e r r a s y o n a lite , h a tta d e v r im c i r a s y o n a lite , h e r p o z itiflik , h e r n e o lu r s a
o ls u n k a r a r s ız lığ ın ö te s in d e d ir v e o n la r ı o n la r ın y e r in d e o lm a y a n a d ö n ü ş tü
r ü r ." B u d ö n ü ş ü m ö y k ü iç e r is in d e h e r k e s in h ü k ü m lü k a r tı a la b ilm e k iç in su ç
i ş l e d iğ i b ir o r t a m a d ö n ü ş e r e k b i r c e z a e v i ü to p y a s ı y a d a a d a c ı ğ ı h â lin i a lır .
G e r ç e ğ in b ir h a y a l o la ra k d ü ş ü n ü ld ü ğ ü v e y e r in i a ld ığ ı b u d u r u m a s lın d a b ir
s im ü la s y o n d u r . C e z a e v le r in in g e r e k s iz liğ in i v e s u ç u a z a ltm a k iç in ta s a rla n a n
p r o je , m e tin d e o k u r u n d a h a y a l g ü c ü n ü iş g a l e ttiğ i iç in ik in c i b ir ö y k ü n ü n v a r
lığ ın a s ö z y o l a ç a r. B u ö y k ü d e is e s u ç iş le m e y e k a r a r v e r e n b ir g e n c in k e n d i
n e k u r b a n b u l m a d a k i b e c e r ik s i z li ğ i o k u r ta r a f ı n d a n e le a lın ır . G e r ç e k m iş g ib i
o k u n a n m e tin , m e tin iç e r is in d e o k u r u n ö y k ü s ü n d e te k r a r y a z ıla ra k s im ü la k r
( b ir g e r ç e k lik o la ra k a lg ıla n m a k is te y e n b ir g ö rü n ü m ) m e y d a n a g e tirilir.
Y a z a r, g e tirile n y e n ilik le re k a rş ı b ir e le ş tiri o la ra k h a z ırla d ığ ı m e tn in e o k u ru
d a d â h il e d e r e k b iz im g e rç e k o la ra k a lg ıla d ığ ım ız y a h u t k a b u l e ttiğ im iz c e z a e v
le r in in v a r lı ğ ın a f a r k lı b ir b a k ı ş a ç ıs ı g e tir ir . T o p lu m s a l d ü z e n e a l te r n a tif o la r a k
ta s a r la n a n ü to p y a la r y a d a ü to p ik m e tin le r , d ü z e n i y ık a r a k y e r in e y e n is in i d ik -
H E C E Ö Y K Ü
m e k is te r le r . B u y ü z d e n s im ü la s y o n o la r a k g e liş tir ile n m e tin ile iç e r is in d e k i ü to
p ik c e z a e v i p r o je s i e ş d e ğ e r n ite lik te d e ğ ild ir . Ç ü n k ü s im ü la s y o n o la r a k y a p ıla n
y a d a ta s a rla n a n h e r şe y g e rç e ğ e k a rş ı b ir s a ld ın y a p a ra k o n u n y e rin e g e ç m e e ğ i
lim in d e d ir . İ ş te b u y ü z d e n s im ü la s y o n h e r z a m a n iç in g e r ç e ğ e s a ld ır m a k ta n y a
n a d ır. B u r a d a s im ü la s y o n ile ü to p y a y ı b ir b ir in d e n a y ır m a k g e r e k ir .
Ö n c e lik le m e tin iç e ris in d e k u ru lm u ş c e z a e v i k u rg u s u b ir ü to p y a d a n b a ş k a
b ir şe y d e ğ ild ir. A n c a k to p lu m s a l d ü z e n d e k i b o z u lm a la r c e z a e v i ü z e rin d e n
y a n s ıtılm a s ı v e p ro je y e o k u ru n d a d â h il o lm a s ı m e tn in k u rm a c a lığ m ı b ir ü s t
s e v iy e y e ta ş ır. Y o z la ş m ış v e y ıp r a n m ış b ir k u r u m o la ra k ta s a r la n a n c e z a e v le
r in i d e ğ iş tirm e p ro je s i h ü s r a n la s o n u ç la n ırk e n in s a n la r e v le rin e ç e k ile re k to p
lu m d a n u z a k l a ş m a y a b a ş la r la r . B u n u n te k s e b e b i is e iş b u lm a , p a r a k a z a n m a
h ır s la rın d a n ib a re ttir. H e r k e s in d a h a r a h a t iş b u lm a k v e p a r a k a z a n a b ilm e k
i ç i n s u ç i ş l e m e y e y ö n e l m e s i i lk b a ş t a s ö z e t t i ğ i m A l t ı n Ç a ğ ’a d ö n ü ş h a y a l i n i n
b i r s o n u c u d u r . A l t ı n Ç a ğ ’d a k i i n s a n l a r g i b i k i m s e n i n s u ç i ş l e m e d i ğ i v e p a r a
n ı n s ö z k o n u s u o lm a d ığ ı b i r to p l u m in ş â e t m e k , m e tin d e d e s ö y le n d iğ i g ib i
ç o k z o r d u r ç ü n k ü g e r i y e d ö n ü ş s ö z k o n u s u d e ğ i l d i r . B a u d r i l l a r d ’a g ö r e “ p a r a
d o k s a l b ir ş e k ild e g e r ç e k b iz im iç in h a k ik i b ir ü to p y a y a d ö n ü ş m ü ş tü r o y s a b u
S im ü la s y o n is e g e r ç e ğ e s a ld ır a r a k o n u n y e r in e g e ç m e e ğ i lim i n d e o ld u ğ u
iç in m e tn in p a r ç a la rın a d e ğ il ta m a m ın a b a k m a y ı g e re k tirir. C e z a e v i p ro je s i
ü to p ik b ir d ü ş ü n c e d ir v e b u ra d a n v a r ılm a k is te n e n b ir g e rç e k lik o lg u s u s ö z k o
n u s u d u r . B u g e r ç e k l i k o l g u s u A r i s t o ’n u n t a r i f e t t i ğ i g i b i “ G e r ç e k t e n o l a n ş e y i
d e ğ il, te r s in e , o la b ilir o la n ş e y i, y a n i o la s ılık y a d a z o r u n lu lu k y a s a la r ın a g ö
r e o l a n a k l ı o l a n ş e y i a n l a t m a k t ı r .” Ö y l e y s e s i m ü l a s y o n y a n i g e r ç e k m i ş g i b i
a lg ıla m a m ız a y a n i s a h ip o lu n m a y a n ş e y e s a h ip m iş g ib i y a p m a m ız a y a r ıy o r s a
a y n ı z a m a n d a s a n a ts a l b i r iş le v i d e g e r ç e k le ş tir m iş o lu r . M e tin d e y a z a r ın k u r
g u la d ığ ı a n la tıc ı, m e tin d e n ç ık a ra k o k u ru n y a n ı b a ş ın a o tu r u r v e o n u n h is s e t
tik le r in i, y a z d ık la rın ı te k r a r o k u r a a n la tır. Y a z a r , k u r g u la d ığ ı m e tn i o k u ru n
z ih n in e y e rle ş tirip o n u k a ra k te r o la ra k m e tn e s o k u n c a , k a ra k te rin y a z d ığ ı ö y
k ü d e d e a y n ı ö y k ü n ü n y a n s ım a s ı g e r ç e k le ş ir . M u r a t G ü ls o y b u d u r u m u ş ö y le
a ç ı k l a r : “ K a h r a m a n ı n a y d ı n l a n m a s ı b i z i m a y d ı n l a n m a m ı z o l u y o r , o n u n ç ı k ış ı
b i z i m ç ı k ı ş ı m ı z g i b i . E v e t n e y a z ı k k i s a d e c e ‘g i b i ’ . B u a n l a m d a e d e b i y a t r u h
s a l b ir b e n z e tim o lu y o r . B ir s im ü la s y o n . Y a z a r k e n d i b e y n in d e s im ü le e d iy o r
k a h r a m a n ın ı v e o n u b u b iç im d e y a r a tm ış o lu y o r ; o k u r d a o n u o k u r k e n o k u
d u k la r ın ı s im ü le e d e r e k o n u te k r a r y a r a tıy o r . V e b u b ö y le s ü r ü p g id iy o r ."
E d e b iy a tı ru h s a l b ir b e n z e tim o la ra k g ö r e n v e m e tn in i b u ş e k ild e y a r a tm a
y ı d e n e y e n y a z a r ı n m e t n i B o r g e s e t k i s i n d e v a r l ı ğ ı n ı s ü r d ü r ü r . B o r g e s ’i n m e
tin le r i g e n e llik le s im ü la s y o n ü z e r in e k u r u lu d u r v e J e a n B a u d r illa r d s im ü la s
y o n t e r i m i n i B o r g e s ’i n “ B i l i m d e K u s u r s u z l u k Ü z e r i n e ” a d l ı h i k â y e s i i l e ö r -
DO SY A
ü to p y a n ın g e r ç e k le ş m e o la s ılığ ı s ıfır d ır ç ü n k ü b u ü to p y a y itir d iğ im iz b ir d a h a
a n c a k r ü y a m ız d a g ö r e b ile c e ğ im iz i s ö y le y e n tü r d e n b ir ş e y d ir ."
H E C E Ö Y K Ü
n e k le n d ir ir : “ O İm p a r a to r lu k ta H a r ita c ılık sa n a tı ö y le s in e b ir y e tk in liğ e e r iş
m iş ti k i, te k b ir e y a le tin h a r ita s ı b ü tü n b ir k e n tin k a p la d ığ ı a la n la ö r tü ş ü y o r d u , im p a r a to r lu ğ u n h a r ita s ı d a b ü tü n b ir e y a le tle .” M e tin d e d e c e z a e v i p r o
je s i o k u r u d a iç e r is in e a la r a k b ü tü n b ir m e tn i, iç e ris in d e k i ö y k ü y e , k ü ç ü k b ir
ö y k ü y ü is e m e tn in ta m a m ın a y a n s ıtır. Y a z a r d a n o k u ra , o k u rd a n k a ra k te re ,
k a r a k te r d e n m e tn in d ış ın a y a n s ıy a n b ir ö y k ü y le k a rş ıla ş ırız .
Y a z a rın m e tin d e k a ra k te r o la ra k k u rg u la d ığ ı o k u r b ir sü re s o n ra y a ş a n a n
d ü z e n in b o z u k lu ğ u n a d a y a n a m a z v e ç o k p o p ü le r b ir y ö n te m o la ra k a lg ıla n a n
3 3 7 m ilis a n iy e d e b e y in h ü c r e le r in i m ik r o d a lg a d a p iş ire re k m e tin s o n a e re r. B u
y ö n t e m B o r g e s ’i n “ Y o r g u n B i r A d a m ı n D ü ş Ü l k e s i n d e ” y a r a t t ı ğ ı ö l ü y ı k a m a f ı
r ı n ı i l e K a f k a ’n ı n “ C e z a K o l o n i s i ” n d e y a r a t t ı ğ ı ö l ü m m a k i n a s ı n d a n f a r k s ı z d ı r .
Y a n ıl s a m a la r d a n o lu ş a n m e tin iç e r is in d e o k u r u n d ü ş s e l y o lc u lu ğ u n u ç iz s e b ile
g e rç e k h a y a ta g ö n d e r m e le r iç e rir. Ö y k ü n ü n s o n u n d a k u m s a a tin e b a k m a m ız ı
s ö y l e y e n a n l a t ı c ı , b i z i “K u m K ita b T 'n a . s ü r ü k l e r : “ Ç i z g i s o n s u z s a y ı d a n o k t a l a r
d a n o l u ş u r ; d ü z l e m is e s o n s u z s a y ı d a ç i z g i l e r d e n , o y l u m s o n s u z s a y ı d a d ü z l e m
le r d e n , ü s t o y l u m d a s o n s u z s a y ı d a o y l u m l a r d a n . . . H e r d ü ş s e l ö y k ü n ü n g e r ç e k
DO SY A
o l d u ğ u n u b e l i r t m e k m o d a o l d u g ü n ü m ü z d e , a m a b e n i m k i g e r ç e k . ” e*
K AYNA KLAR
A r is to te le s , 2 0 0 6 , P o e tik a , (Ç e v . İ s m a il T u n a lı) , İs ta n b u l: R e m z i K ita b e v i.
B a u d r illa rd , J e a n , 2 0 0 7 , U to p ia D e fe r r e d , L o s A n g e le s .
, 2 0 1 1 , S im ü la k r la r v e S im ü la s y o n , (Ç e v . O ğ u z A d a n ır), A n k a ra : D o ğ u B a tı Y a y ın la n .
B o rg e s , J o r g e L u is , 2 0 0 5 , A lç a k lığ ın E v r e n s e l T a r ih i, (Ç e v . C e lâ l Ü s te r ), İs ta n b u l: İle tiş im Y a
y ın la n .
, 2 0 0 7 , K u m K ita b ı, (Ç e v . Y ıld ız E rs o y C a n p o la t), İs ta n b u l: İle tiş im Y a y ın la n .
, 2 0 0 8 , A le f, (Ç e v . T o m r is U y a r, F a tih Ö z g ü v e n , F a tm a A k e rs o n , P e ra l B e y a z ), İs ta n b u l:
İle tiş im Y a y ın la n .
G ö k tü rk , A k ş it, 1 9 8 2 , A d a , İ s ta n b u l: A d a m Y a y ın la n .
G ü ls o y , M u ra t, 2 0 0 0 , B e lk i d e G e r ç e k te n is tiy o r s u n , İs ta n b u l: A lt-K ita p .
F o u c a u lt, M ic h e l, 2 0 0 0 , H a p is h a n e n in D o ğ u ş u , (Ç e v . M e h m e t A li K ılıç b a y ), A n k a ra : İm g e
Y a y ın la n .
, 2 0 0 3 , İk tid a r ın G ö zü , (Ç e v . I ş ık E r g ü d e n ) , İs ta n b u l: A y rın tı Y a y ın la n .
H e s io d , 2 0 1 0 , T h e o g o n y a n d W o r k s A n d D a y s , (Ç e v . C a th e r in e M . S c h le g e l a n d H e n ry W e in fıe ld ) , M ic h ig a n .
J a m e s o n , F r e d r ic , 2 0 0 9 , Ü to p y a D e n e n A r z u ,
(Ç e v . F e r it B u r a k A y d a r), İs ta n b u l: M e tis Y a
y ın la n .
M o r e , T h o m a s , 2 0 0 0 , U to p ia , (Ç e v . V e d a t G ü n y o l, S a b a h a ttin E y u b o ğ lu , M in a U r g a n ) , İ s ta n
b u l: T ü r k iy e İş B a n k a s ı Y a y ın la n .
O v id , 1 9 5 8 , M e ta m o r p h o s e s , (Ç e v . H o ra c e G re g o ry ), C a n a d a .
P la to , 2 0 0 5 , D e v le t, ( Ç e v .C e n k S a r a ç o ğ lu - V e y s e l A ta y m a n ) , İ s ta n b u l: B o r d o S iy a h Y a y ın la n .
T a n p m a r , A h m e t H a m d i, 2 0 0 7 , B ü tü n Ş iir le r i, (H a z . İn c i E n g in ü n ), İs ta n b u l: D e rg â h Y a y ın la n .
Kadir Can Dilber