SOSYALİZMİN ALFABESİ (The ABC of Socialsim)

Nurnisa Erismis

Endüstri ilişkileri’ kavramının ve günüm üzde karşı karşıya olduğumuz boyutu ve anlamıyla ‘çevre sorunsalının’ doğuşu Sanayi Devrimiyle gerçekleşm iştir1. Sanayi devriminden günümüze dek endüstri ilişkileri ve çevre birbirini önemli düzeyde etkilemiş ve birbiri üzerinde sonuçlar doğurmuştur. Ancak kapitalist üretim sürecinin endüstri ilişkileri ve çevre arasında dengeli bir ilişki kurulmasını engellemesi, bıı iki kavramın yan yana kullanımından bile kaçınılmasına ve çevre sorunsalının endüstri ilişkileri literatüründen, endüstri ilişkilerinin ise çevre literatüründen kovulmasına yol açmıştır. Genel olarak çevrenin üretim sürecinin ve endüstri ilişkilerinin bir bileşeni olduğunun göz ardı edilmesi, çevrenin sanayi politikalarından, işçi ve işverenlerin de çevre politikalarından dışlanması, endüstri ilişkileri ve çevrenin çoğunlukla birbirine karşıt cephelerde ele alınmasını beraberinde getirmektedir. Oysa küresel kapitalizm, iki alanın birbiriyle barışmasını giderek daha gerekli kılmaktadır. Artık ne üretim sürecinin ekolojik sonuçlarını bir fabrikanın çevresiyle sınırlı bir biçimde değerlendirmek mümkündür, ne de çevre politikalarının endüstri ilişkileri üzerindeki etkilerini tek bir fabrikadaki üretim, istihdam ve emek- sermaye ilişkileri ile değerlendirmek mümkündür. Tüm dünyanın ortak sorunu haline gelen küresel ısınmayı önlemek üzere emisyonları azaltma hedefi, sanayiye enerji ve kaynak tüketimi ile üretimin küresel ve sektörel dağılımında belirleyici olacağı gibi, emisyonları bir piyasa unsuru haline de getirmiştir. Yeni uluslararası işbölümü, sermayenin endüstriyel üretimi güney ülkelerine kaydırarak yalnızca emek maliyetlerini düşürmesini değil, çevresel maliyetlerden de kaçınmasını sağlamıştır. Küreselleşme süreci endüstri ilişkileri ve çevrenin etkileşimini giderek daha yakıcı ve geniş çaplı bir gündem haline getirm ekle birlikte, üretim ve tüketim süreçlerinin yarattığı büyük ekolojik sorunlar; işçi sağlığı ve iş güvenliği sorunları ile çevre sorunları arasındaki yakın ilişki; çevre sorunları ve çevre politikalarının istihdam üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkileri; uluslararası rekabet, uluslararası ticaret ve uluslararası çevre sözleşmelerinin yatırım, üretim ve istihdam üzerindeki etkileri, endüstri ilişkileri ve çevre arasındaki görmezden gelinen bağlantının açık biçimde kurulmasını ve tüm çevresel önlemlerle ekolojik sorunların çözümü yolunda geliştirilen tüm politikaların sınıfsal arka planının çözümlenmesini başından beri gerekli kılmaktadır. Bu çalışmada endüstri ilişkileri ve çevre arasındaki yakın ve tezat ilişkiyi gözler önüne seren temel unsurlar Türkiye’den ve dünyadan örnekler verilerek açıklanmaya çalışılacaktır. S. 577- 622 arası

During 1960's "Third World" emerged as countries/societies outside of capitalist first world and socialist second world. In this book I attempted to develop a theory of "underdeveloped capitalism" to study third world countries such as Turkey. This theoretical attempt had been attempted to be tested with field work in the villages in Turkey

"Kadınlar, tıpkı işçilerin sömürücülerin zorbalığı altında olmaları gibi, erkeklerin örgütlü zorbalığı altındalar. Her iki baskı gören kesim de, kurtuluşları için mücadelerini kendilerinin vermelerinin gerektiğini öğrenmeliler. Kadınlar, bilinçli erkekler, işçiler, düşünürler, sanatçılar ve şairler arasında müttefikler bulacaklardır. Fakat bir tarafın erkekler den, diğerininse burjuvaziden bekleyecekleri hiç bir şeyleri yoktur."

Leo H u ber m an SOSYALİZMİN ALFABESİ SOL Y A Y I N L A R I SO SY A LİZ M İN AL FA B E Sİ LEO HUBERMAN L eo H u b e rm a n 'in "T he A B C o f S o c ialism " (In tro d u c tio n to S o c ia lism , M o d e rn R e a d e r P a p e rb a c k s , N e w Y o rk a n d L o n d o n , 1 9 6 8 ) a d lı y a p ıtın ı, İn g iliz c e a s lın d a n A la a ttin B Agi d ilim iz e ç e v irm iş v e k ita p , S o s y a liz m in A lfa b e s i a d ı ile Sol Y a y ı n la r ı t a r a f ı n d a n E y lü l 1 9 7 6 ( B i r in c i B a s k ı: Ş u b a t 1 9 6 6 ; İ k in c i B a s k ı: O c a k 1970; Ü ç ü n c ü B ask ı: O c a k 1971; D ö rd ü n c ü B a sla: A ğ u sto s 1974; B e şin c i B a sk ı: N isa n 19 75; A ltın c ı B a sk ı: K a sım 1975) ta rih in d e , A n k a ra 'd a , Ç a ğ M a tb a a sî'n d a . d iz d ir ilip b a s tırılm ış tır. İ Ç İ N D E K İ L E R 7 Önsöz B İR İN C İ B Ö L Ü M K A PİT A L İZ M İN SO SY A L İST A Ç ID A N T A H LİL İ 9 9 11 13 15 19 22 24 26 1. S ı n ı f M ü c a d e le s i 2. A r tı- D e ğ e r 31 S e r m a y e B i r i k i m i 4. T e k e l 5. G e l i r D a ğ ı l ı m ı 6. B u n a lı m v e D e p r e s y o n 7. E m p e r y a l i z m v e S a v a ş 8. D e v le t İKİNCİ BÖLÜM KAPİTALİZMİN SOSYALİSTÇE SUÇLANM ASI 30 34 38 43 9. 10. 11. 12. K a p ita liz m K a p ita liz m K a p ita liz m K a p ita liz m V e r im s iz v e M ü s r if tir A k la A y k ırıd ır A d a le tsiz d ir Ö m rü n ü T ü k e tm iş tir ÜÇÜNCÜ BÖLÜM D EĞ İŞ M E Y İ SA V U N A N LA R 46 46 48 13. Ü to p y acı S osyalistler 14. K arl M a rx v e F rie d ric h E n g els DÖ RDÜ NC Ü BÖLÜM S O S Y A L İ Z M 58 58 66 66 67 70 71 73 73 15. 16. S o s y a lis t P la n lı E k o n o m i S o s y a liz m Ü z e r in e S o ru la r E k o n o m i k s i s t e m i m i z k a p i t a l i s t l e r o l m a k s ı z ı n i ş l e y e b i l i r m i? İ n s a n l a r k â r t e ş v i k i o l m a d a n d a ç a l ı ş ı r l a r m ı? S o s y a lis t to p lu m d a h e r k e s a y n ı ü c r e ti m i a lır? S o s y a liz m ile k o m ü n iz m a r a s ın d a k i f a r k n e d ir ? S o s y a liz m h a l k ı n ö z e l m ü l k i y e t i n i e l i n d e n a l m a k m ı d e m e k tir ? S o s y a l i s t l e r s ı n ı f s a v a ş ı ö ğ ü t l e m e z l e r m i? A m erik a B irle şik D e v le tle ri h alk ı, S o v y etler B irliğ i h a lk ın d a n d a h a iy i d u ru m d a d e ğ il m id ir? B u , k a p ita liz m in , s o sy a liz m d e n d a h a iy i o ld u ğ u n u k a n ıtla m a z m ı? S.osyalizm a n tı-A m e rik a n d e ğ il m id ir? "İnsan ta b ia tın ı d e ğ iştirem ey eceğ im ize göre" so sy alizm o lan ak şız b ir şey d e ğ il m id ir? Ö zgürlük İk tid a r Y olu S o sy a liz m in H a y a tım ız d a k i E tk is i n e O la c a k tır? ÖNSÖZ A M E R İK A L IL A R IN ç o ğ u n u n so sy a liz m k o n u s u n d a b il d ik le r i te k şe y , o n d a n h o ş la n m a d ık la r ıd ır . B u n la r s o s y a liz m in , y a u y g u la n a m a z o ld u ğ u iç in g ü lü n ç y a d a şe y ta n işi o l d u ğ u iç in k o r k u la c a k b i r ş e y o l d u ğ u n a i n a n d ır ılm ış la r d ır . B u d u ru m , k a y g ı v e ric id ir. A m e rik a B irle şik D e v le tle ri'n d e, şu g ü n le rd e , ç o k y a y g ın o la n b u d e re c e ö n e m li b ir k o n u y u , p e k ü s tü n k ö rü v e t a r a f tu tu c u g ö rü şle re d a y a n a ra k , g ö rm e z lik te n g e lm e k y a d a su ç la m a k y a n lıştır. S o sy a liz m , d ü n y a ö l ç ü sü n d e b ir h a re k e ttir. O n d a n , b u ü lk e d e n e fre t e d e n m ily o n l a r a k a r ş ı l ı k , b a ş k a ü l k e l e r d e ç o k m e m n u n o la n m il y o n la r B u k i ta p t a s u n u la n b ilg ile r , L e o H u b e rm a n 'm T h e T r u th A b o u t S o c ia lis m a d lı k ita b ın d a n ö z e tle n e re k h a z ırla n m ış tır. v a rd ır. Ş im d iy e k a d a r h iç b ir d ü ş ü n c e , b u k a d a r k ıs a z a m a n d a , b ö y le s in e ç o k in s a n ın h a y a lg ü c ü n e e g e m e n o lm a m ış tır . S osyalizm d a h a şim d id en 2 0 0 .0 0 0 .0 0 0 in sa n ın y a şa m a b iç i m i o lm u ş tu r; b u , y e r y ü z ü n d e y a ş a y a n la r ın a lt ıd a b ir i d e m ek tir. D a h a 6 0 0 .0 0 0 .0 0 0 in sa n ın y a ş a m a b iç im i o lm a y a d o ğ ru d a h ız la g itm e k te d ir. B u ik i g ru p , b ira ra d a , d ü n y a n ü f u s u n u n a ş a ğ ı y u k a rı ü ç te b irin i o lu ş tu ru r. B u n e d e n le , so sy a liz m in b irç o k A m e rik a lı iç in p is b ir sö z d e n ö te b ir şe y sa y ılm a m a s ı a c ın a c a k b ir d u ru m d u r, îy i o lsu n k ö tü o lsu n , o n u n la s a v a ş ıls ın y a d a o n a u la ş ılm a y a ç a lış ıls ın , ilk in s o s y a liz m in iy ic e b ilin m e s i, a n la ş ılm a s ı g e re k ir. K ita b ın ilk y a rısın d a , a n a ç iz g ile riy le , k a p ita liz m in so sy a lis t e k o n o m i a ç ısın d a n ta h lili y a p ılm ış, ö z e llik le A m e rik a B ir le ş ik D e v le tle rin in b u g ü n k ü d u ru m u g ö z ö n ü n d e b u lu n d u ru la ra k , k a p ita liz m in y a p ıs ı v e k u s u rla rı in c e le n m iştir. K ita b ın ik in c i y a rıs ın d a — e n b ü y ü k d ü şü n ü rle riy le v e b u n la rın ö ğ re t tik le riy le b irlik te — so s y a liz m te o r is i e le a lın m a k ta d ır. T e m e l s o s y a lis t ö ğ re tin in g e liş m e s in d e e n ö n e m li v e e tk ili ik i k işi, K a rl M a rx v e F rie d ric h E n g e ls o lm u ş la rd ır. G ü n ü m ü z e k a d a r y a ş a y a ra k g e le n v e b u g ü n de h e r k ıta d a h a re k e tin te m e l ta ş ı o la n — v e b u k ita p ç ığ ın d a te m e lin i o lu ş tu r a n — b u ik i in s a n ın so s y a liz m a n la y ış ıd ır. B ir u y a r ıd a b u lu n m a k iste rim : b u r a d a ç iz d iğ im iz ta b lo , y a lın v e k a tıd ır. B u , b a z ı o k u rla rı y ıld ıra c a k , b a z ıla rın ı d a ö f k e le n d ire c e k tir. B u n u o la ğ a n k a rş ıla m a k g e re k ir. B ir in sa n ın d a v ra n ış v e in a n ç la r ın a b ö y le s in e k a rş ı ç ık ılm a s ı d a im a b ir şo k e tk isi y a p a r. B u n u n iç in a k lı b a ş ın d a o k u r, s o s y a lis t f e l se fe k o n u s u n d a b e lirli b ir s o n u c a v a rm a d a n ö n c e , k ita p ç ığ ın b ü tü n ü n ü o k u m a lıd ır, S o n o la ra k şu d a u n u tu lm a m a lı: b u k ü ç ü k k ita p , y a ln ız c a so sy a liz m e b ir g iriş , so s y a liz m in a n a ç iz g ile rin i b e lirte n b ir ta s la k tır. B u k o n u d a k i y a z ın ç o k g e n iş tir; k o n u y a ilg i d u y a n o k u r, b u a lfa b e ile y e tin m e m e li, k o n u y u lâ y ık o ld u ğ u d e rin lik v e g e n iş lik le e le a la n b a ş k a b ir ç o k y a p ıt a e l a tm a lıd ır . BİRİNCİ BÖLÜM K A PİT A L İZ M İN S O SY A L İST A Ç ID A N T A H LİLİ 1. SINIF MÜCADELESİ Z e n g in v e y a y o k s u l, g ü ç lü v e y a z a y ıf , s iy a h , b e y a z , s a rı v e y a e s m e r o lsu n , in s a 'n la r h e r y e rd e y a ş a m a k iç in g e re k sin d ik le ri ş e y le ri ü re tm e k v e b u n la rın d a ğ ıtım ın ı y a p m a k z o ru n d a d ırla r. A m e rik a B irle ş ik D e v le tle ri'n d e k i ü re tim v e d a ğ ıtım s is te m in e k a p ita liz m d e n ir. D ü n y a n ın b irç o k ö te k i ü lk e le rin d e a y n ı s is te m v a rd ır . E k m e k , g iy e c e k , k o n u t, o to m o b il, r a d y o , g a z e te , ila ç , o k u l v e d iğ e r h e r şe y i ü r e tm e k v e d a ğ ıtm a k iç in şu ik i e s a s u n s u ru n b u lu n m a s ı g e re k ir: 1. T o p r a k , m a d e n le r , h a m m a d d e le r , m a k in e le r , f a b r i k a la r — y a n i ik tis a tç ıla r ın " ü re tim a ra ç la r ı" d iy e a d la n d ır d ık la r ı ş e y le r. 2. E m e k — g e re k li m a lla rı m e y d a n a g e tirm e k iç in g ü ç le r in i v e h ü n e r le r in i ü r e tim a ra ç la r ı ü z e rin d e v e b u a r a ç la r la b irlik te k u lla n a n is ç ile r. D iğ e r k a p it a li s t ü l k e le r d e o ld u ğ u g ib i, A m e r ik a 'd a d a ü r e tim a r a ç la r ı, k a m u m ü lk ü d e ğ ild ir . T o p r a ğ a , h a m m a d d e le r e , f a b r ik a la ra , m a k in e le r e , b ire y le r , y a n i k a p ita lis tle r s a h ip tir . B u , p e k ö n e m li b i r o lg u d u r. Ç ü n k ü , ü r e tim a r a ç la rın a sah ip o lu p o lm a m a n ız , sizin to p lu m d a k i k o n u m u n u z u b e lirle r. E ğ e r ü re tim a ra ç la r ın a sa h ip k ü ç ü k g ru b a — y a n i k a p ita lis t s ın ıfa — d a h ils e n iz , ç a lış m a d a n y a s a y a b ilirs in iz . Ü r e ti m a r a ç l a r ı n a s a h ip o l m a y a n b ü y ü k g r u b a — y a n i iş ç i s ın ıfın a — d a h ils e n iz , ç a lış m a d a n y a s a y a m a z s ın ız . B ir s ın ıf sa h ip o la ra k , ö te k i s ın ıf ç a lış a ra k y a ş ıy o r. K a p ita lis t sın ıf, g e lirin i, b a ş k a la rın ı k e n d i h e s a b ın a ç a lış tıra ra k e ld e e d e r; o y s a iş ç i s ın ıf ı, g e lir in i, y a p tığ ı iş iç in a ld ığ ı ü c r e t b iç im in d e s a ğ la r. Y a ş a m a k iç in g e r e k li m a lla r ın ü r e tim in d e e m e k b a ş y e ri t u tt u ğ u n a g ö r e , e m e ğ i s a ğ la y a n ın — iş ç i s ın ıf ın ın — b u n u n k a rş ılığ ın d a ç o k c ö m e rtç e ö d ü lle n d irild iğ in i sa n a b ilirs in iz . O y sa h iç de b ö y le d e ğ ild ir. K a p ita lis t to p lu m d a e n b ü y ü k g e liri eld e e d e n en ç o k ça lışa n d eğ il, e n fa z la şeye sa h ip olandır. K a p ita lis t to p lu m d a ç a rk la rı d ö n d ü re n k â rd ır. A ç ık g ö z işa d a m ı d e m e k , sa tın a ld ığ ı şe y iç in e ld e n g e ld iğ in c e a z ö d e y e n , s a ttığ ı ş e y le r iç in s e k o p a r a b ile c e ğ i e n b ü y ü k m ik ta r ı a la n a d a m d e m e k tir. Y ü k s e k k â rla ra g id e n y o lu n ilk a d ım ı m a s r a f l a r ı a z a l t m a k t ı r . Ü r e ti m m a s r a f l a r ı n d a n b i r i , e m e ğ e ö d e n e n ü c r e ttir . B u n e d e n le , e ld e n g e ld iğ in c e d ü ş ü k ü c r e t ö d e m e k iş v e r e n in ç ık a rm a d ır. A y n ı ş e k ild e , iş ç ile r in i e l d e n g e ld iğ in c e ç o k ç a lış tır m a k d a o n u n ç ık a r ın a d ır . Ü r e tim a r a ç l a r ı n a s a h ip o l a n l a r ı n ç ık a r l a r ı ile b u n l a r iç in ç a lış a n in s a n la r ın ç ık a r la r ı b i r b ir in e k a r ş ı tt ır . K a p i ta lis tle r iç in ö n c e m ü lk iy e t s o n ra in sa n lık , iş ç ile r iç in ise ö n c e i n s a n lık — y a n i k e n d il e r i — s o n r a m ü lk iy e t g e lir . K a p ita lis t 10 to p lu m d a ik i s ı n ı f a r a s ı n d a d a im a b i r ç a tış m a o lm a s ın ın n e d e n i d e iş te b u d u r . S ı n ı f s a v a ş ı n d a ik i t a r a f ı n d a d a v r a n ı ş ı, z o r u n lu o l d u k l a r ı d a v r a n ı ş tı r . K a p i t a l i s t , k a p i t a l i s t o l a r a k k a l a b i l m e k iç in k â r e tm e k z o ru n d a o ld u ğ u g ib i, iş ç i d e y a ş a y a b il m e k iç in d o ğ r u d ü r ü s t b i r ü c r e t a lm a y a ç a b a la m a k z o r u n d a d ır . T a r a f la r a n c a k k a r ş ı s ın d a k i n in z a ra r ı p a h a s ı n a b a ş a r ıy a u la ş a b ilir . S e r m a y e ile e m e k a r a s ı n d a " u y u m " k o n u s u n d a s ö y l e n e n b ü tü n s ö z le r, g e v e z e lik te n b a ş k a b ir şe y d e ğ ild ir . K a p i t a l i s t to p lu m d a , b i r s ın ıf ın y a r a r ı, ö te k in in z a r a r ın a o ld u ğ u i ç in b ö y le b i r u y u m o la m a z ; v e b u n u n te r s i. B u n u n iç in k a p it a li s t to p lu m d a , ü r e tim a r a ç la r ı s a h ip le ri ile iş ç ile r a r a s ın d a v a ro lm a s ı z o r u n lu iliş k i, b ıç a k la g ı r t la k a r a s ın d a k i iliş k i g ib id ir . 2. A R T I— D E Ğ E R K a p ita lis t to p lu m d a , in sa n , k e n d i g e re k s in m e le rin i s a ğ la m a k i s te d iğ i ş e y le r i d e ğ il, b a ş k a l a r ı n a s a ta c a ğ ı ş e y le r i ü r e tir. E s k id e n in s a n la r, k e n d i k u lla n ım la r ı iç in m a l ü r e t i r k e n , b u g ü n p a z a r iç in m e ta ü r e tiy o r la r . K a p i ta l is t s is te m , m e ta ü r e tim i v e d e ğ iş im i ile ilg ile n ir . İ ş ç i, ü r e tim a r a c ın a s a h ip d e ğ ild ir . H a y a tın ı a n c a k te k b i r y o ld a n k a z a n a b ilir : ü r e tim a r a ç la r ın a s a h ip o la n la r a k e n d is in i ü c r e t k a rş ılığ ı k ira la m a k y o lu y la . İş ç i p a z a r a b i r m e ta ile g e lir: ç a lış m a k a p a s ite s iy le , iş g ü c ü y le . İ ş v e r e n in o n d a n s a tın a ld ığ ı ş e y , b u d u r . İ ş v e r e n , iş ç iy e , iş te b u n u n iç in ü c r e t ö d e r. İşç i, m e ta ın ı, y a n i iş g ü c ü n ü , ü c r e t k a r ş ılığ ı p a tr o n a s a ta r. İ ş ç i, n e k a d a r ü c r e t a la c a k tır ? Ü c r e tin in n e k a d a r o l a c a ğ ın ı b e li r le y e c e k ş e y n e d ir ? B u s o ru n u n y a n ıtın ın a n a h ta rı, iş ç in in s a tm a k z o ru n d a o ld u ğ u şe y in , b ir m e ta o lm a s ı o lg u s u n d a y a ta r. O n u n iş g ü c ü 11 n ü n d e ğ e ri, h e r h a n g i b i r b a ş k a m e ta d a o ld u ğ u g ib i, o n u ü r e tm e k iç in to p lu m s a l o la ra k : z o ru n lu e m e k z a m a n ı m ik ta rı ile b e lir le n ir . A m a iş ç in in iş g ü c ü , k e n d is in in b ir p a rç a s ı o l d u ğ u iç in , işg ü c ü n ü n d e ğ e ri, k e n d is in in (ve e m e k a rz ın ın s ü re k li o la b ilm e s i z o ru n lu lu ğ u b a k ım ın d a n a ile s in in ) y a ş a y a b ilm e s i iç in g e re k li y iy e c e k , g iy e c e k v e b a rın m a g id e rle rin e e ş ittir. B a ş k a b i r d e y iş le , b i r f a b r ik a , a te ly e y a d a m a d e n s a h ib i, k ır k s a a tlik b i r iş in y a p ılm a s ın ı is tiy o r s a , b u iş i y a p a c a k k im se y e y a s a m a s ın a y e te c e k v e ö ld ü ğ ü v e y a ç a lış a m a y a c a k k a d a r ih tiy a r la d ığ ı z a m a n o n u n y e rin i a la b ile c e k ç o c u k la r y e tiş tirm e s in e y e te b ile c e k b ir ü c r e t v e rm e k z o r u n d a d ır. D e m e k k i işç ile r, k e n d i işg ü ç le ri k a rş ılığ ın d a , a n c a k y a ş a y a b ile c e k le r i k a d a r b i r ü c r e t a lır la r ; b a z ı ü l k e le r d e ise a y rıc a b ir ra d y o y a d a b u z d o la b ı y a d a a r a s ır a s in e m a b ile ti s a tın a la b ile c e k b i r f a z la lık e ld e e d e rle r . İşç i ü c r e tle r in in , iş ç in in a n c a k y a ş a y a b ile c e ğ i d ü z e y e y ö n e lm e e ğ ilim in i ifa d e e d e n b u İk tis a d î y a s a , iş ç ile r in s iy a s a l v e s e n d ik a l e y le m le r in in y a r a r s ız o ld u ğ u a n la m ın a m ı g e lir? H a y ır, k e s in lik le g e lm e z . T e rsin e , işç ile r, se n d ik a la rı y o lu y la , A m e rik a d a h il b a z ı ü lk e le rd e , ü c re tle rin i b u a sg a rî y a ş a m a d ü z e y in in ü z e rin e ç ık a ra b ilm iş le rd ir. Şu ö n e m li n o k ta y ı d a u n u tm a m a k g e re k ir k i, işç ile rin , b u İk tis a d î y a s a n ın d u rm a d a n is le m e s in e e n g e l o lm a la rı iç in a ç ık o la n te k y o l b u d u r. K â r n e r e d e n g e liy o r ? B u s o ru n u n k a r ş ılığ ın ı, m e ta la r ın d e ğ iş im s ü re c in d e d e ğ il, ü re tim s ü re c in d e b u lu ru z . K a p ita lis t s ın ıfa g id e n k â rla r, ü r e tim d e n d o ğ a r. işç ile r, h a m m a d d e y i, m a m u l n e s n e h a lin e d ö n ü ş tü rm e k le y e n i b i r s e r v e t v a r e tm iş le r , y e n i b i r d e ğ e r y a r a tm ış la r d ır , iş ç iy e ü c r e t o la r a k ö d e n e n ile iş ç in in h a m m a d d e y e k a ttığ ı d e ğ e r a r a s ın d a k i f a r k ı, i ş v e r e n k e n d is in e a lık o y a r. 12 iş te k â r b u r a d a n g e lir . is ç i, k e n d is in i, b i r iş v e r e n e k i r a la d ığ ı z a m a n , o n a ü r e t t iğ i ş e y i d e ğ il, ü r e tm e g ü c ü n ü s a ta r. iş v e r e n , iş ç iy e s e k iz s a a tlik ç a lış m a s ı ile y a r a ttığ ı ü r ü n ü n k a r ş ı lı ğ ın ı ö d e m e z , s e k iz s a a t ç a lış m a s ı iç in p a r a v e rir , işç i, b ü tü n işg ü n ü — d iy e lim se k iz sa a t— s ü re s in c e , iş g ü c ü n ü s a ta r . Ş im d i v a r s a y a lım k i iş ç in in a ld ığ ı ü c r e tin d e ğ e r in i ü r e tm e k iç in g e r e k li z a m a n , d ö r t s a a ttir , iş ç i, b u d ö r t s a a tin s o n u n d a , işi b ıra k ıp e v in e g itm e z . G id e m e z , ç ü n k ü o n u se k iz s a a t ç a lış m a s ı iç in k ira la m ış la rd ır. B ö y le c e d ö rt s a a t d a h a ç a lı ş m a y a d e v a m e d e r . V e b u d ö r t s a a t s ü r e s in c e k e n d is i için d eğ il, işv e re n için ç a lışır. E m e ğ in in b ir k ısm ı ö d e n m iş e m e k tir; ö te k i k ısm ı ö d e n m e m iş e m e k tir, işte iş v e r e n in k â r ı, b u ö d e n m e m iş e m e k te n g e lir . i s ç iy e v e r ile n ü c r e t le , ü r e t t iğ i d e ğ e r a r a s ı n d a b i r f a r k o lm a sı g e rek ir, y o k s a işv e re n o n u k ira la m a z d ı. iş ç in in ü c re t o la r a k a ld ığ ı ile ü r e ttiğ i m e ta ın d e ğ e r i a r a s ın d a k i fa r k a , a r tî-d e ğ e r d e n ir. A rtı-d e ğ e r, işv e re n e g id e n k â rd ır, işv e re n , iş g ü c ü n ü , b ir f iy a tta n s a tın a lı r v e e m e ğ in ü r ü n ü n ü d a h a y ü k s e k b i r f i y a t a s a ta r . F a r k ı, y a n i a r t ı - d e ğ e r i , k e n d is i n e a lı k o y a r . 3. S E R M A Y E B İR İK İM İ K a p ita lis t, işe , p a r a ile b a s la r . Ü re tim a ra ç la r ın ı v e i ş g ü c ü n ü s a tın a lır, iş ç i, iş g ü c ü n ü , ü r e tim a ra ç la r ı ü z e rin d e k u lla n a r a k , m e ta la r ü r e tir . K a p i ta l is t , b u r n e ta la r ı v e b u n l a r ı p a r a k a r ş ı lı ğ ın d a s a ta r . B u s ü r e c in s o n u n d a e ld e e ttiğ i p a r a m ik ta r ın ın , b a ş la n g ıç ta k i p a r a m ik ta r ın d a n f a z la o l m a sı g e re k ir. B u fa rk , o n u n k â rıd ır. E ğ e r ü r e t i m s ü r e c i s o n u n d a , p a r a m ik t a r ı , b a ş l a n g ı ç ta k i p a r a m ik ta r ın d a n f a z la d e ğ ils e , k â r y o k d e m e k tir ve k a p ita lis t, ü re tim i d u rd u ru r. K a p ita lis t ü re tim , h a lk ın g e r e k s i n m e l e r i y l e b a ş l a y ı p b i tm e z . P a r a ile b a s l a r , p a r a ile b ite r. P a r a , o l d u ğ u y e r d e d u r a r a k , i d d i h a r e d il e r e k d a h a f a z la p a ra h a lin e g e le m e z . P a ra , a n c a k se rm a y e o la ra k k u lla n ıl m a k la , y a n i ü r e tim a r a ç la r ı v e iş g ü c ü s a tın a la r a k v e b ö y le c e y ılın h e r g ü n ü n ü n h e r s a a tin d e iş ç ile rin y a ra ttığ ı y e n i z e n g in lik te n b i r h is s e a lm a k la b ü y ü r. B u , g e rç e k b ir a tlı k a rın c a d ır. K a p ita lis t, d a h a fa z la s e r m a y e ( ü re tim a r a ç la r ı v e iş g ü c ü ) b i r i k ti r e b i ls i n d iy e g i t t i k ç e d a h a ç o k k â r e tm e y e , d a h a ç o k k â r e d e b i l s i n d iy e d a h a d a ç o k s e rm a y e b ir ik tir m e y e , d a h a ç o k s e rm a y e b i r i k ti r s i n d iy e d a h a d a ç o k k â r e tm e y e , v b ., v b ., ç a lış ır . Ş im d i k â r l a r ı a r t ı r m a n ı n y o lu , i ş ç i l e r e , g i tt ik ç e d a h a f a z la m e ta ı, g ittik ç e a rta n b ir h ız la , g ittik ç e a z a la n b ir m a l iy e tle ü r e ttir m e k tir . İy i b ir fik ir, a m a b u n u n a s ıl y a p m a lı? M a k in e le r v e b i lim sel y ö n e tim — y a n ıt b u y d u ve b u d u r. D a h a b ü y ü k b ir iş b ö lü m ü . Y ığ ın ü r e tim i, [îsi] h ız la n d ır m a . F a b r ik a d a d a h a b ü y ü k etk in lik . D a h a ç o k m ak in e . B ir işç iy e , d a h a ö n c e , b e ş iş ç in in , o n iş ç in in , o n s e k iz iş ç in in , y ir m iy e d i iş ç in in y a p t ığ ı k a d a r b i r ü r e tm e g ü c ü v e r e n , m o to r lu m a k in e le r ... M a k in e le r t a r a f ı n d a n " g e r e k s iz le ş tir ile n " i ş ç ile r , y a y a v a ş y a v a ş a ç lık ta n k ırıla n , y a d a k e n d i v a rlığ ı ile b ir iş b u la b ilm iş o la n la r ın ü c r e t le r in i n d ü ş m e s in e y a r d ım c ı o la n b ir " y e d e k s a n a y i o r d u s u " h a li n e g e li r le r . V e m a k in e le r , y a ln ı z c a f a z la b i r is ç i n ü f u s u y a r a tm a k la k a lm a z la r, a y n ı z a m a n d a , e m e ğ in n ite liğ in i d e d e ğ iş tir ir le r . H ü n e r s iz d ü ş ü k ü c r e tli e m e k , d a h a ö n c e le r i h ü n e r v e y ü k s e k ü c re t g e re k tire n e m e ğ in y a p tığ ı işi y a p a b ilir. F a b r i k a la rd a , ç o c u k la r b ü y ü k le rin , k a d ın la r e rk e k le rin y e rin i a la b ilirle r. R e k a b e t, h e r k a p ita lis ti, d iğ e r k a p ita lis tte n d a h a u c u z a m e ta ü re tm e n in y o lla rım a ra m a y a z o rla r. " B irim e m e k m a liy e ti" n e k a d a r d ü ş ü k o lu rs a , ra k ip le r in d e n o k a d a r u c u z a s a tm a s ı v e g e n e d e k â r e tm e s i m ü m k ü n o lu r. M a k in e k u lla - 14 n ım m ın y a y g ın la ş m a s ı ile , k a p ita lis t, iş ç ile r in e , g ittik ç e d a h a ç o k m a lı, g ittik ç e d a h a h ız lı v e d a h a u c u z a ü r e ttir e b ile cek tir. N e v a r k i, b u n u b a ş a ra b ile n y e n i v e g e liş tirilm iş m a k in e , ç o k b ü y ü k p a r a l a r a m a l o lu r. B u , ö n c e k in d e n d a h a b ü y ü k ö lç e k li ü r e tim , g itg id e b ü y ü y e n f a b r i k a l a r d e m e k tir . B a ş k a b ir d e y iş le , g itg id e d a h a fa z la s e rm a y e n in b irik m e s i d e m e k tir. K a p ita lis t iç in b a ş k a b ir se ç e n e k y o k tu r. K â rın en b ü y ü k k ısm ı, e n ile ri v e e n e tk in te k n ik y ö n te m le ri k u lla n a n k a p ita lis te g id e r . B u n d a n d o la y ı, b ü tü n k a p it a li s tl e r , i y il e ş t ir m e le r iç in u ğ r a ş ı r d u r u r la r . A m a b u iy il e ş t ir m e l e r g id e r e k d a h a f a z la s e rm a y e y i g e re k tir ir , îş a la n ın d a k a la b ilm e k , ö t e k ile r in r e k a b e tle rin e d a y a n a b ilm e k v e e lin d e k in i k o r u y a b il m e k iç in , k a p ita lis t, se rm a y e sin i d u rm a d a n g e n iş le tm e k z o ru n d a d ır. K a p ita lis t, d a h a ç o k k â r e tm e y i d a h a ç o k b irik tirm e k ve b ö y le c e d a h a d a ç o k k â r e tm e k iç in iste m e k le k a lm a z , s is te m in d e k e n d is in i b ö y le d a v ra n m a y a z o r la d ığ ım g ö rü r. 4. TEKEL A m e rik a n h a lk ın a y u ttu ru lm a k iste n e n e n b ü y ü k y a la n la r d a n b iri d e , e k o n o m ik s is te m im iz in , " h ü r ö z e l te ş e ıb b ü s " o l d u ğ u id d ia s ıd ır. B u , d o ğ ru d e ğ ild ir. E k o n o m ik siste m im iz in y a ln ız b ir k ıs mı, r e k a b e tç i, s e rb e s t v e b ire y c id ir. G e ri k a la n ı — v e ç o k d a d a ö n e m li k ısm ı— ta m te rs id ir: te k e lle ş tirilm iş , d e n e tim a ltı n a a lın m ış v e k o le k tiv is ttir . R e k a b e t, te o riy e g ö re , g ü z e l b ir şe y d i. A m a k a p ita lis tle r, u y g u la m a n ın , te o riy e u y g u n d ü şm e d iğ in i g ö rd ü le r. R e k a b e tin k â rı a z a lttığ ım , b irle ş m e n in ise k â rı a rtırd ığ ın ı g ö rd ü le r. A m a ç la rı k â r o ld u ğ u n a g ö re , re k a b e te n e g e re k v a rd ı? B ir le ş m e k , o n la r ın a ç ıs ın d a n , ç o k d a h a iy iy d i. V e b i r l e ş t i l e r d e : p e tr o ld e , ş e k e r d e , v is k id e , d e m ir d e , 15 ç e lik te , k ö m ü rd e v e d a h a b i r s ü rü m e ta la r d a . " S e rb e st re k a b e t te şe b b ü sü "n ü n sonu, d a h a 1875 y ılın d a g ö rü n m ü ştü . 1888 y ılın d a trö s tle r ile te k e lle r, A m e rik a n e k o n o m ik h a y a tın ı ö y le sin e k ıs k ıv ra k b a ğ la m ış la rd ı k i, b a ş k a n G ro v e r C le v e la n d , K o n g re y e , b ir u y a n d a b u lu n m a k g e re ğ in i d u y m u ş tu : " B ira r a y a g e lm iş s e rm a y e n in b a ş a r ıs ın a b ir g ö z a ta r s a k , t r ö s t l e r i n , b i r l e ş m e l e r i n v e t e k e l l e r i n v a r l ı k l a r ı n ı k e ş f e d e r i z , o y s a v a ta n d a ş ç o k d a h a g e r i l e r d e ç a b a la y ıp d u rm a k ta , y a d a d e m ir b ir ö k ç e n in a ltın d a ö ld ü r e siy e e z ilm e k te d ir. Y a s a la rın sık ı d e n e tim i a ltın d a v e h a lk ın h iz m e tin d e b u lu n m a s ı g e r e k e n ş ir k e tle r , h ı z l a h a lk ın e f e n d is i h a lin e g e lm e k te d ir." S a n a y i v e b a n k a se rm a y e s in in b irle ş m e s i y o lu y la , b a z ı ş irk e tle r ö y le sin e b ü y ü y e b ilm iş le rd ir k i, b a z ı sa n a y i k o lla r ın d a , b u g ü n , b ir a v u ç firm a , to p la m ü r e tim in y a rıs ın d a n f a z la s ın ı v e y a n e re d e y s e h e p s in i ü re tm e k te d ir. B u sa n a y ile rd e , " g e le n e k se l s e rb e s t re k a b e t te ş e b b ü s ü n e d a y a n a n A m e rik a n s is te m i" a r t ı k e lb e tte m e v c u t d e ğ ild ir . O n u n y e r in i, e k o n o m ik g ü c ü n b ir k a ç e ld e y o ğ u n la ş m a s ı, y a n i t e k e l a lm ış tır . B u ra d a , T e m s ilc ile r M e c lisi K ü ç ü k T ic a re t v e S a n a y i K o m ite sin in 1946 ta rih li ve E k o n o m ik Y o ğ u n la şm a ya ve T e k e lc iliğ e K a r s ı B ir le ş ik D e v le tle r b a ş lık lı r a p o r u n d a n b a z ı b e lir li ö r n e k le r v e re lim : G e n e r a l M o to r s , C h r y s le r v e F o r d , b i r lik te , A m e r ik a B irle şik D e v le tle ri'n d e y a p ıla n h e r o n o to m o b ild e n d o k u z u n u ü r e tirle r . 19 3 4 'te d ö rt b ü y ü k tü tü n şirk e ti — A m e ric a n T o b a c c o C o m p a n y , R . J. R e y n o ld s, L ig g e tt & M y e rs v e P. L o rilla rd — ü re tile n " sig a ra la rın y ü z d e 8 4 'ü n ü , iç ile n tü tü n ü n y ü z d e 7 4 'ü n ü , ç iğ n e n e n tü tü n ü n y ü z d e 7 0 'in i iş le m iş le r d ir " . D ö r t b ü y ü k la s tik ş irk e ti — G o o d y e a r, F ire s to n e , U . S. R u b b e r v e G o o d ric h — a şa ğ ı y u k a n " la stik s a n a y iin in to p la m n e t s a tı ş la r ın ı n y ü z d e 9 3 'ü n ü " y a p m ış la r d ır . S a v a ş ta n ö n c e , s a b u n s a n a y iin in e n b ü y ü k ü ç ş ir k e ti 16 — P r o c t o r & G a m b le , L e v e r B r o s ., v e C o l g a t e - P a l m o l i ve P e e t C o .— b u iş a la n ın ın y ü z d e 8 0 'in i d e n e tim le ri a ltın d a b u lu n d u rm u şla rd ır: Ö tek i y ü z d e o n b a ş k a ü ç şirk e t ta ra fın d a n sa ğ la n m ış v e g e ri k a la n y ü z d e o n ise y a k la şık o la ra k 1.200 sa b u n im a lâ tç ıs ı a r a s ın d a p a y la ş ılm ış tır . îk i Ş irk e t — L ib b y -O w e n -F o rd v e P ittsb u rg h P la te G lass C o .— b irlik te ü lk e d e k i to p la m d ü z c a m la rın y ü z d e 9 5 'ini y a p m a k ta d ırla r. T h e U n ite d S ta te s S h o e M a c h in e ry C o ., A m e rik a 'd a k i to p la m a y a k k a b ı m a k in e s i s a n a y iin in y ü z d e 9 5 'in d e n f a z la s ın ı d e n e tim i a ltın a a lm ış tır. B u k a d a r g e n iş b ir e g e m e n liğ e sa h ip b u lu n a n te k e lc i k a p ita lis tle rin , fiy a tla rı d ile d ik le ri g ib i s a p ta m a k d u ru m u n d a o ld u k la rın ı g ö rm e k g ü ç d e ğ ild ir. V e b ö y le y a p ıy o rla r. F iy a t l a r ı , e n f a z l a k â r ı e ld e e d e c e k n o k t a d a s a p t ı y o r l a r . B u n u , y a k e n d i a r a l a r ı n d a a n la ş a r a k y a p ıy o r l a r , v e y a e n g ü ç lü ş irk e t, fiy a tı ilâ n e d iy o r, ö te k ile r d e " k a p ta n ı izle " o y u n u n a k a tılıy o rla r. B ir d e sık sık o ld u ğ u g ib i, te m e l p a te n tle ri d e n e tim le ri a ltın d a b u lu n d u r u y o r la r v e g e re k li ü r e tim lis a n s la rın ı, a n c a k k e n d i ç iz g ile rin d e g itm e y i k a b u l e d e n le re v e ri y o rla r. T e k e l, te k e lc ile re a m a ç la rın ı g e rç e k le ş tirm e k , y a n i ç o k b ü y ü k k â rla r s a ğ la m a k o la n a ğ ın ı h a z ırlıy o r. R e k a b e tç i s a n a y ile r, iy i z a m a n la r d a k â r e d e r, k ö tü z a m a n la r d a a ç ık v e rir. A m a te k e lc i s a n a y ile r iç in iz le n e n m o d e l fa rk lıd ır: iy i z a m a n l a r d a m u a z z a m k â r l a r s a ğ la r la r , k ö tü z a m a n la r d a ise b i r m ik t a r k â r e d e r l e r . T e k e lc i g ü ç le r e v e k â r l a r a k a r ş ı h a r e k e t, 19. y ü z y ıl ın so n ç e y re ğ in d e b a ş la m ış , 2 0 . y ü z y ıla k a d a r d e v a m e tm iş tir. N e v a r k i, " b ü y ü y e n b e lâ " h a k k ın d a ç o k l a f e d ild iğ i h a ld e p e k a z şe y y a p ılm ış tır . F e d e ra l T ic a r e t K o m is y o n u ile A d a le t B a k a n lığ ın ın trö s tle re k a rs ı k u ru la n şu b e sin e , b ir ş e y le r y a p m a k n iy e tin d e o ld u k la rı z a m a n la rd a b ile , g ö re v le rin i y e rin e g e tir m e le r i iç in , n e ö d e n e k v e r ilm iş tir , n e d e p e r s o n e l. 17 A s lın a b a k ılır s a b u k o n u d a p e k b ir ş e y d e y a p ıla m a z d ı. 1911 y ılın d a S ta n d a rd O il C o m p a n y " d a ğ ıld ığ ın d a " , J. P. M o r g a n 'ın şu y e r in d e y o r u m u y a p tığ ı b ild i r i ld i : " H iç b ir y a sa , in sa n ı, k e n d is i ile re k a b e te z o rla y a m a z ." S o n ra k i o la y la r, B a y M o rg a n 'ın h a k lı o ld u ğ u n u g ö s te rd i. 1 9 3 5 't e : B ir le ş ik D e v le tle r 'd e k i b ü tü n ş ir k e tle r in b i n d e - b ir i, b ü tü n b u ş ir k e tle rin to p la m v a r lık la r ın ın y ü z d e 5 2 's in e sa h ip ti. B ü tü n ş irk e tle rin b in d e -b iri, b u n la rın n e t g e lirin in y ü z d e 5 0 'sin i e ld e etti. B ü tü n im a lâ tç ı ş irk e tle rin ' y ü z d e d ö rd ü n d e n a z ı, b ü tü n b u n la r ın n e t k â r la r ın ın y ü z d e 8 4 'ü n ü k a z a n d ı. "Y o k su lu d a h a y o k su l, z e n g in i d a h a z e n g in y a p m a k için b u n d a n d a h a y e tk in b ir m e k a n iz m a z o r b u lu n u rd u ." îş te T N E C r a p o r u n d a te k e l iç in s ö y le n e n s ö z le r b u n la r dır. R a p o r d a , t e k e lin , i ş ç ile r , h a m m a d d e ü r e t i c i le r i, t ü k e t ic ile r v e h iss e se n e d i s a h ip le ri ü z e rin d e k i e tk ile ri, k a n ıt o la ra k v e rilm e k te d ir. i ş ç i le r d a h a d a y o k s u lla ş tıla r , ç ü n k ü " te k e lc ile r , i ş ç i l e re , ü r e tk e n lik le r in e e ş it b i r ü c r e t ö d e m iy o r la r d ı" . H a m m a d d e ü r e tic ile r i ( ö rn e ğ in ç if tç ile r ), " te k e lc ile r in , b a z a n ö d e d ik le ri d ü ş ü k fiy a tla r" y ü z ü n d e n d a h a d a y o k s u l la ş tıla r. T ü k e tic ile r, " te k e lc ile rin k o y d u k la rı y ü k s e k fiy a tla r y ü z ü n d e n " d a h a d a y o k s u lla ş tıla r . Ö te y a n d a n ise h is s e s e n e d i s a h ip le ri, " te k e lc ile r in b u ş e k ild e e ld e e tt ik l e r i g e r e ğ in d e n f a z la y ü k s e k k â r la r " d a n d o la y ı, d a h a d a z e n g in o ld u la r. N e z a m a n k u d re t v e s e rv e tin b irk a ç e ld e te h lik e li b ir b i ç im d e to p la n d ığ ı ö n e s ü rü ls e , B ü y ü k İs Ç e v re le rin in s a v u n u c u l a r ı , m a n z a r a n ı n ç iz i ld i ğ i k a d a r k a r a n l ı k o lm a d ığ ın ı ö n e s ü r e r le r . B u n la r , k â r l a r ı n g e r e k s iz ş e k ild e y ü k s e k o l m a sı h a lin d e b ile , b u k â rla rın , k ü ç ü k b ir g r u b a d e ğ il, m ily o n l a r c a i n s a n a d a ğ ı t ı l d ı ğ ı n ı s a v lm u r la r . B u n la r , h is s e s e n e t 18 le r in in g e n iş b i r k itle y e d a ğ ıtıld ığ ın ı v e d e v te k e lc i ş ir k e tle r in h is s e s e n e tle r in in , y a ln ız B a y K o d a m a n d a d e ğ il, T o m 'd a , D ic k 'te , H a r r y 'd e v e m ily o n la r c a b a ş k a k ü ç ü k i n s a n l a r d a b u lu n d u ğ u n u ile r i s ü r e r le r . B u , a k la y a tk ı n b i r k a n ı t t ı r v e p e k ç o k k iş iy i a ld a tır. A n c a k , A m e rik a n s a n a y iin e " h a lk ın " s a h ip o ld u ğ u s a v ı, b o ş l a f t ır . H e r h a n g i b i r ş ir k e tt e , h i s s e s e n e d i s a h i p le rin in sa y ısı b ü y ü k o la b ilir. A m a b u , ö n e m li d e ğ ild ir. A sıl ö n e m li o la n ka ç k işin in ne k a d a r h isse sen ed in e sa h ip o ld u ğ u d u r. V e g e n e ö n e m li o la n , k â rın o rta k la r a ra s ın d a n a sıl b ö lü sü ld ü ğ ü d ü r. B u ra k a m la rı g ö rd ü ğ ü m ü z d e , b ir b ü tü n o la r a k " h a lk ın " A m e rik a n s a n a y iin d e m ik r o s k o b ik b ir h is s e y e sa h ip o ld u ğ u a n la ş ılır; o y s a b ir a v u ç K o d a m a n o n u n b ü y ü k b i r k ıs m ın a s a h ip tir , k o r k u n ç k â r la r ı c e b e in d ir m e k te d ir . B u k o n u ile ilg ili en e tk ili v e en k o la y a n la ş ılır rak a m la r, B a ş k a n R o o s e v e lt ta r a fın d a n 19 3 8 'd e K o n g re y e v e rile n le rd ir: "1 9 2 9 y ılı h is s e s e n e tle r in in d a ğ ılım ı b a k ım ın d a n ö rn e k b ir y ıl o ld u . A m a a y n ı y ıld a n ü fu s u m u z u n b in d e -ü ç ü , b ire y le rc e b ild ir ile n te m e ttü le r in y ü z d e 7 8 'in i a ld ıla r . B u , a ş a ğ ı y u k a rı şu d e m e k tir ki, n ü fu su m u z u n h e r 30 0 k işisin d e n b irisi, ş irk e t k â rla rın ın h e r d o la rın d a n 78 s e n tin i a ld ığ ı h a ld e , g e ri k a la n 2 9 9 k iş i, ö te k i 2 2 s e n ti a r a la r ın d a p a y la ş m a k ta d ır la r .'1 G e rç e k m a n z a ra K o n g re y e 1941 y ılın d a s e n a tö r O 'M a h o n e y t a r a f ın d a n s u n u la n G e ç ic i U lu s a l E k o n o m i K o m ite s i n in (T N E C ) n ih a î ra p o ru v e ta v s iy e le rin d e ç iz ild iğ i ş e k ild e d ir: " B iliy o r u z k i, ü lk e n in s e r v e t v e g e li r le r i n i n ç o ğ u , b i r k a ç b ü y ü k şirk e tin e lin d e d ir; b u ş irk e tle r ise , so n d e re c e a z s a y ıd a in s a n ın m a l ıd ı r v e b u n la r ın ç a lı ş m a la r ın d a n d o ğ a n k â r l a r ç o k k ü ç ü k b i r g r u b a g itm e k te d ir ." 5. GELİR DAĞILIMI B iz A m e rik a lıla r ın iy i y a ş a d ığ ı d o ğ ru d e ğ ild ir. G e rç e k ş u d u r k i, v a ta n d a ş la r ım ız ın m u tlu b i r a z ın lığ ın ın lü k s i ç i n d e y a ş a m a la r ın a k a rş ın , A m e rik a lıla r ın ç o ğ u s e f a le t iç in d e d ir. G e rç e k te "b iz im y ü k s e k h a y a t sta n d a rd ım ız " b o ş b ir ö v ü n m e d ir , h a lk ım ız ın ç o ğ u n lu ğ u ile b i r iliş k is i y o k tu r. B a ş k a n R o o s e v e lt, ik in c i g ö re v d ö n e m in e b a ş la rk e n y a p tığ ı k o n u ş m a d a , y ü k s e k h a y a t s ta n d a r d ım ız k o n u s u n d a k i y a la n p e r d e s in i su s ö z le r iy le y ı r t ın ı ş tı r : " U lu s u n ü ç te - b ir i- n in k ö tü k o n u tla rd a o tu rd u ğ u n u , k ö tü g iy in d iğ in i ve k ö tü b e s le n d iğ in i g ö r ü y o r u m .” B ü tü n ö te k i k a p ita lis t ü lk e le rd e o ld u ğ u g ib i A m e rik a 'd a d a, y ılla r b o y u n c a , ü re tile n m a lla r v e h iz m e tle r m ik ta rın d a d e v a m lı b ir a rtış o lm u ş tu r. G e r ç e k te n g e re k li g e re k s in m e m a lla r ı ile s o n d e re c e lü k s m a lla r, s o n u g e lm e z b ir a k ın tı h a lin d e , h a lk ın y a ra r la n m a s ın a s u n u lm u ş tu r. N e v a r k i, m a lla r ın b u b o llu ğ u n u n g e ç e r li o lm a s ı, h a l k ın g e re k s in m e le r i ile d e ğ il, o n la r ın s a tın a lm a g ü c ü ile ö l ç ü lü r. A m e rik a n h a lk ın ın ç o ğ u n lu ğ u n u n u lu s a l g e lir d e n a l d ığ ı p a y , h a y a tla rın ı d a h a z e n g in v e d o y u m lu h a le g e tir e b i l e c e k ş e y le r i s a tın a lm a la r ın ı s a ğ la m a k ta n u z a k tır. R e s m î is ta tis tik le r b u n o k ta y ı k a n ıtla m a k ta d ır . Ö rn e k o la ra k , a ş a ğ ıd a , N ü f u s S a y ım ı B ü r o s u n u n y a y ım la d ığ ı r a p o r d a y e r a la n , 1 9 6 6 'd a, A m e rik a 'd a a ile le re g ö re g e lir d a ğ ı lım ı ta b lo s u n u v e riy o ru z (C u rren t P o p u la tio n R eports, series P -6 0 , n °5 3 , 1967, s. 1): T o p la m p a r a s a l a ile g e lir i ($) 1 .0 0 0 d o la r d a n az A ile Sayısı 1 .0 0 0 — 1 .9 9 D 1 .1 4 9 .0 0 0 2 .0 0 0 — 2 .9 9 9 2 .6 3 5 .0 0 0 3 .0 0 0 — 3 .9 9 9 3 .1 9 7 .0 0 0 4 .0 0 0 — 4 .9 9 9 3 .3 4 1 .0 0 0 5 .0 0 0 — 5 .9 9 9 3 .4 7 4 .0 0 0 6 .C € 0 — 6 .9 9 9 4 .1 0 8 .0 0 0 7 .0 0 0 — 7 .9 9 9 4 .5 7 4 .0 0 0 8 .0 0 0 — 9 .9 9 9 1 0 .0 0 0 — 1 4 .9 9 9 1 5 .0 0 0 v e y u k a r ı s ı 4 .5 4 2 .0 0 0 7 .4 0 8 .0 0 0 T o p l a m 1 0 .0 0 8 .0 0 0 4 .4 8 6 .0 0 0 20 48422,000 D ik k a t e d ilirse , 1966 y ılın d a , 1 0 .3 2 2 .0 0 0 aile, y a n i to p la m a ile sa y ısın ın y ü z d e 2 1 'in d e n faz lası, b ir y ıld a , 3 .9 9 9 d o la rd a n d a h a a z g e lir s a ğ la m ış tır. B u , A m e r ik a 'd a h e r b eş a ile d e n b iris in in eline, h a fta d a , y e m e k , iç m e k ve e ğ le n m e k için 80 d o la rd a n d a h a a z p a r a g e ç tiğ i a n la m ın a g elir. H a fta d a 80 d o la rın b ir a ile y e . 1 9 6 6 'd a k i fiy a tla rla n a s ıl b ir h a y a t s ü rd ü rd ü ğ ü n ü siz d ü şü n ü n . A m a fa z la k a fa y o rm a m ız a d a g e re k y o k . B u g ü n ü n " b o l lu k iç in d e y ü z e n " A m e rik a 's ın d a ç o k s a y ıd a se fil in sa n b u lu n d u ğ u g e rç e ğ i B a ş k a n J o h n s o n 'u n 1967 b a h a rın d a K o n g re y e s u n d u ğ u m e s a jla k a n ıtla n m ış d u ru m d a d ır. B a ş k a n ın ra p o ru n a g ö re: (1) y o k su l ç o c u k la rın y ü z d e 60'ı — y a n i h e r b e şin d e n ü ç ü — b o llu k için d e y ü z e n A m e rik a 'd a h iç d işç iy e g it m iy o r ; (.2 ) s a k a t v e k u s u r lu y o k s u l ç o c u k la r ın y ü z d e 6 0 'ı, g e n e b u " m ü r e f f e h " A m e r ik a 'd a , t ı b b î b a k ım d a n y o k s u n ; (3) y a şa m la rın ın ilk y ılın d a y o k su l b e b e k le r a ra sın d a k i ö lü m o ran ı, b o llu k iç in d e y ü z e n A m e rik a 'd a , y o k su l o lm a y a n la rd a n y ü z d e 50 fazla. A m e rik a lıla r ın ç o ğ u , in s a n g ib i b ir ö m ü r s ü rm e le rin e y e te c e k k a d a r p a r a k a z a n a m a z k e n , te p e d e k i a z ın lık , g e r e k e n d e n de ç o k fa z la e ld e e tm iştir. 1966 y ılın d a , S ay ım B ü ro su n u n y a y ın la d ığ ı, C u rre n t P o p u la tio n R e p o rts a g ö re (s. 7), g e lir m e rd iv e n in in ü s t b a s a m a ğ ın d a k i a ile le rin y ü z d e 2 0 'si, b ü tü n a ile le rin to p la m g e lirle rin in y ü z d e 4 0 ,7 's in i a ld ığ ı h a l d e, m e rd iv e n in a lt b a sa m a ğ ın d a k i a ile le rin y ü z d e 60'ı y a ln ız y ü z d e 3 5 ,5 'in i a lm ıştır. Y a n i g e lird e n , te p e d e k i b e ş te -b ir, ta b a n d a k i b e ş te -ü ç te n d a h a fa z la a lm ış o lu y o r. Y a ln ız , b u , te p e d e k i ç o k z e n g in le r, p a ra la rın ın ç o ğ u n u a lıp g ö tü re n p e k y ü k s e k v e rg ile r ö d e m iy o rla r m ı? B ö y le d iy o rla r a m a , d o ğ ru değil. T e n n e s s e e S e n a tö rü G o re 'u n 11 N is a n 1965 g ü n lü N e w Y o rk T im es M a g a z in e ”de y a y ın la n a n y a z ıs ın a g ö re d e s ö y le n e n le r d o ğ ru d eğ il. "V erg i Ö d e m e d e n N a sıl Z e n g in O lu n u r" b a ş lı k lı m a k a le d e s e n a tö r d iy o r k i, "... Ş im d i, v e rg i r e f o r 21 m u n u ö n e re n le r ta r a fın d a n b u g ib i ö rn e k le r a y d ın lığ a ç ık a r tıld ığ ı z a m a n , p e k ç o k k im s e b u n la r ı tip ik d e ğ il d iy e b ir y a n a itiy o rla r; b u n la r, h â lâ , b iz im , ö d e m e g ü c ü n e d a y a n a n m ü te r a k k i b ir v e rg ile n d irm e s is te m im iz o ld u ğ u n a in a n ıy o rla r. A m a iş in a s lı, y ıllık k a z a n c ı b ir m ily o n d o la r v e y a d a h a fa z la o la n "tipik" b ir v e rg i y ü k ü m lü sü n ü n fa b rik a işç isi ve ö ğ re t m e n d e n , g e lirin in d a h a k ü ç ü k b ir y ü z d e sin i v e rg i o la ra k ö d ü y o r o lm a s ıd ır. Ö te k i ç o ğ u ü lk e le r in h a lk la r ın a g ö re , b iz im h a lk ım ız ın , d a h a y ü k s e k b i r h a y a t s ta n d a r d ı o l d u ğ u d o ğ r u d u r . A n c a k b u , b izim , v a rlık iç in d e o ld u ğ u m u z u d e ğ il, o n la rın y o k su llu k iç in d e o ld u ğ u n u g ö s te r ir . P r o p a g a n d a c ıla rın , A m e rik a 'n ın " y ü k se k h a y a t sta n d a rd ın d a n " sö z a ç a rk e n , b iz i in a n d ırm a k is te d ik le r i şe y , h iç d e d o ğ ru d e ğ ild ir. 6. B U N A L IM V E D E P R E S Y O N G e l ir d a ğ ılım ı ( y a d a d a h a d o ğ r u s u g e lir in k ö tü d a ğ ı l ı m ı) k o n u s u n d a k i g e rç e k le r, k a p ita lis t s iste m ile b u siste m in te m e ld e k i z a y ıf lığ ın ın e k o n o m ik y a n ın ı o r ta y a k o y a r. B ü y ü k h a lk k itle s in in g e liri, h e m e n h e r z a m a n s ın a î ü r e tim i tü k e te m e y e c e k k a d a r k ü ç ü k tü r. Z e n g in le rin g e liri, ç o ğ u n lu ğ u n y o k s u llu ğ u y ü z ü n d e n s ı n ır lı o la n b i r p i y a s a iç in y a p ıl a b il e c e k k â r lı y a tır ım la r d a n ç o ğ u z a m a n k a t k a t b ü y ü k tü r. H a lk ın b ü y ü k b i r k ıs m ı, s a tın a lm a k i s t e r a m a p a r a s ı y o k tu r. Z e n g in a z ın lığ ın ise , p a ra s ı, h a rc a m a k la b itm e y e c e k k a d a r ç o k tu r. S a n a y i, d e v a d ım la r la b ü y ü r ; a m a tü k e t ic i n in s a tın a l m a g ü c ü , k a p lu m b a ğ a h ı z ı y la ile r le r . Y ığ ın ü re tim i so ru n u ç ö z ü lm ü ştü r, a m a ü re tile n m a lla rın y ığ ın h a lin d e s a tış ı s o ru n u ç ö z ü m le n e m e m iş tir. iş ç ile r in g e re k s in m e le r in i k a r ş ıla y a c a k m a lla r iç in p a z a r v a r d ır ; a m a iş ç i le r in g e r e k s in d ik le r i m a lla r ı s a tın a lm a g ü ç 22 l e r i a ç ıs ın d a n b ö y le b i r p a z a r y o k tu r. B u n u n so n u c u , siste m d e , b izim b u n a lım ve d e p re sy o n d e d iğ im iz d ö n e m s e l ç ö k ü ş le rd ir. K â r sa ğ la m a k için, ka p ita list, işç ile rin e o la b ild iğ in c e a z ö d e m e y a p m a k zo ru n d a d ır. Ü rü n le rin i s a tm a k için, ka p ita list, işç ile r in e o la b ild iğ in ce ç o k ö d e m e y a p m a k zo ru n d a d ır. İ k is in i b ird e n y a p a m a z . D ü ş ü k ü c re t y ü k s e k k â r sa ğ la r, a m a a y n ı z a m a n d a m a l t a l e b in i a z a lttığ ı iç in k â rı o la n a k s ız h a le g e tir ir . Ç ö z ü m le n e m e z b ir çe lişk i. K a p ita lis t siste m ç e rç e v e si iç in d e ç ık a r y o l y o k tu r. D e p re sy o n k a ç ın ılm a zd ır. 1929 b u n a lım ın d a n so n ra , B irle şik D e v le tle rd in , k a p ita liz m in h â lâ g e n iş le y e b ile c e ğ i d ö n e m i, e b e d iy e n a r d ın d a b ı r a k tığ ı iz le n im i d o ğ d u . A rtık g e n iş le m e y e d e ğ il, d a ra lm a y ı a s g a rî ç iz g id e tu tm a y a ç a lış ıla c a k tı. H a lk iş is tiy o rd u , iş b u lm a o la n a ğ ı a z d ı. T a n ın m ış İn g i liz ik tis a tç ıs ı J. M . K e y n e s 'e g ö re , " E ld e k i k a n ıtla r , ta m v e y a h a tta ta m a y a k la ş a n is tih d a m ın e n d e r g ö r ü le n v e k ıs a s ü re li b ir d u ru m o ld u ğ u n u g ö s te r iy o r d u ." G e n e d e k a p ita lis t s is te m in iş s a ğ la y a b ile c e ğ i y a ln ız te k y o l v a rd ı. K a p ita liz m i k ö tü rü m le ş tir e n k u s u r la r ın , y a n i d ü şü k tü k e tim v e a ş ırı ü re tim in g id e rile b ile c e ğ i te k y o l v a rd ı. T e p e d e sa lla n a n a ş ırı ü re tim k o rk u s u n d a n k u rtu lm a n ın , ü r e t il e n h e r ş e y i k â r l a s a ta b ilm e n in te k y o lu v a rd ı. K a p ita liz m in ö ld ü rü c ü h a s ta lığ ı o la n b u n a lım v e d e p r e s y o n u te d a v i e tm e n in te k y o lu v a rd ı: SAVAŞ. 1 9 2 9 'd a n s o n ra , k a p ita lis t s is te m in , in s a n la r a ta m i s tih d a m , m a lz e m e , m a k in e v e p a r a s a ğ la m a k iç in , a n c a k b ir sa v a ş h a z ırlığ ı v e g iriş im i ile , iş le m e s in e d e v a m e d e b ile c e ğ i gö rü ld ü . 23 7. E M P E R Y A L İZ M VE SA V A Ş B ü y ü k ö lç e k li te k e lc i sa n a y i, ü re tic i g ü ç le ri, d a h a ö n c e g ö rü lm e d ik b ir ö lç ü d e g e liş tird i. S a n a y ic ile rin m a l ü re tm e g ü ç l e r i , y u r t t a ş l a r ı n t ü k e t im g ü ç le r in d e n d a h a b ü y ü k b i r h ız la a rtıy o rd u . B u , o n la rı, m a lla rın ı a n a y u rd u n d ış ın d a sa tm a k z o ru n d a b ıra k ıy o rd u . Ü re tim fa z la s ın ı e m e b ile c e k y a b a n c ı p a z a rla r b u lm a k zo ru n d a yd ıla r. B u n la rı n e r e d e n b u la c a k la r d ı? B u so ru y a v e rile b ile c e k te k b ir k a rş ılık v a rd ı: s ö m ü rg e lerd e. Ü re tile n fa z la m a m u l m a lla r iç in p a z a r la r b u lm a k z o ru n lu lu ğ u , sö m ü rg e le r e d in m e k o n u s u n d a d u y u la n b a s k ın ın a n c a k b ir k ısm ıy d ı. B ü y ü k ö lç e k li y ığ ın ü re tim i g e n iş h a m m a d d e ik m a lle rin i g e re k tir ir . K a u ç u k , p e tr o l, n itr a t, k a la y , b a k ır, n ik e l v e b u n la r a b e n z e r d a h a b ir y ığ ın şe y , te k e lc i k a p it a li s tl e r e h e r y e rd e g e r e k li o la n h a m m a d d e le r d i. B u n la r, b u g e r e k li h a m m a d d e le r in k a y n a k la r ın a s a h ip o lm a k v e y a b u n la rı d e n e tim le ri a ltın d a b u lu n d u rm a k istiy o rla rd ı. E m p e ry a liz m i y a r a ta n ik in c i e tk e n d e b u y d u . A m a b u ik i b a s k ıd a n d a h a d a ö n e m l is i , b i r b a ş k a f a z l a ş e y iç in d e p a z a r b u lm a k z o r u n lu lu ğ u y d u : s e rm a y e f a z la s ı. E m p e ry a liz m in a n a n e d e n i b u y d u . T e k e lc i s a n a y i, s a h ib in e ç o k b ü y ü k k â r l a r g e tir m iş ti. A ş ır ı k â r la r . S a h ib in in n e y a p a c a ğ ın ı b ile m e y e c e ğ i k a d a r ç o k p a ra . H a r c a y a b ile c e k le r in d e n d a h a ç o k p a ra . B u p a ra , y u r t iç in d e g e lir g e tir ic i y a tır ım iç in k u lla n a b ile c e k le r in d e n d e fa z la y d ı. A ş ır ı b i r s e rm a y e b irik im i. M a l v e s e rm a y e iç in p a z a r la r d a k â r l a r a r a y a n b u s a n a y i v e b a n k a i ttif a k ı, e m p e r y a liz m in b a ş lı c a k a y n a ğ ı o lm u ş tu r. J. A . H o b so n , d a h a 1902 y ılın d a, b u k o n u y a ö n cü lü k eden in c e le m e sin d e şö y le d iy o rd u : "E m p ery alizm , sa n a y iin b ü y ü k d e n e tç il e r i n i n a n a y u r t ta s a ta m a d ık la r ı y a d a k u lla n a m a d ık - 24 la n m a lla r ı v e s e rm a y e y i e ld e n ç ık a r tm a k iç in d ış p a z a r la r v e y a tır ım a la n la r ı a ra y a ra k , s e rv e t f a z la la r ın ın y a ta ğ ın ı g e n iş le tm e d ir /' S ö m ü rg e h a lk la rın a k a rş ı tu tu m , z a m a n a v e y e re g ö re d e ğ işm iştir. A m a z u lü m v e b a sk ı g e n e l y a sa y d ı — h iç b ir e m p e r y a l is t u lu s m a s u m d e ğ ild i. B u k o n u d a u z m a n k a b u l e d i le n L é o n a rd W o o lf şö y le y a z ıy o rd u : " A v ru p a 'd a u lu s a l t o p lu m d a n a s ıl s o n y ü z y ıld a a ç ık ç a b e lir li s ın ıf la r , k a p ita lis tle r ile işç ile r, s ö m ü re n le r ile s ö m ü rü le n le r o rta y a ç ık m ışsa , u lu s la r a ra s ı to p lu m d a d a b iri e g e m e n v e s ö m ü re n ö te k i g ü d ü le n v e sö m ü rü le n , g e n e a y n ı d e re c e d e b e lirli s ın ıfla r, B a tın ın e m p e r y a lis t g ü ç le r i ile A f r ik a v e D o ğ u n u n u y ru k ırk la rı o r ta y a ç ık m ış tır. Ö te k i e m p e ry a lis t u lu s la r n e ise , A m e rik a B irle ş ik D e v le tle r i d e ö y le d ir. Ö z e l y a tır ım la r d a n g e le n b ü tü n k â rla r, i l g ili m a lî g r u p la r a g itm iş , a m a h ü k ü m e t p o litik a s ı, h ü k ü m e t p a ra s ı v e h ü k ü m e t k u v v e ti, b u n la r ın ö z e l ç ık a r la r ın ı s a ğ la m a k v e k o ru m a k iç in k u lla n ılm ıştır. B a şk a n T a ft, te k e lc i k a p ita liz m in g e re k le ri ile h ü k ü m e t p o litik a s ı a ra s ın d a k i b a ğ k o n u s u n d a a ç ık s ö z lü y d ü : " D ış p o l itik a m ız ın h a k v e a d a le tin d ü z y o lu n d a n k ıl p a y ı s a p tır ılm a m a s ı g e re k m e k le b ir lik te , b u p o litik a , e m tia m ız v e k a p ita lis t f ırs a tla rım ız iç in k â rlı y a t ır ım la r s a ğ la m a k ü z e re e tk in m ü d a h a le y i d e iç e r e c e k h a le p e k â lâ g e tir ile b ilir ." 20 . y ü z y ıld a , h e r b ü y ü k sa n a y i ü lk e s in d e , te k e lc i k a p ita liz m g e liş m iş v e o n u n la b irlik te s e rm a y e f a z la s ı ile ü rü n fa z la s ın ın n e y a p ıla c a ğ ı s o ru n u d a o r ta y a ç ık m ış tır . K e n d i u lu s a l p a z a rla rın ı d e n e tim a ltın d a b u lu n d u ra n ç e şitli d e v le r, u lu s la r a r a s ı p a z a r la r d a k a rş ı k a r ş ıy a g e ld ik le r i z a m a n ö n c e u z u n , z o rlu , a c ı b ir re k a b e te , a rd ın d a n u lu s la ra ra s ı b ir te m e l ü z e r in d e a n la ş m a la r a , b i r le ş m e le r e , k a r te lle r e g i r i ş ir le r . D ü n y a p a z a r ın ı b ö lü ş m e k ü z e re a r a la r ın d a a n la ş m a la r y a p a n b u b ü y ü k u lu s la ra ra s ı b irle ş m e le r ile , r e k a b e tin s o n a e re c e ğ i v e u z u n s ü re li b ir b a r ış d ö n e m in in b a ş la y a c a ğ ı s a n ı- 25 lir. A m a b ö y le o lm az, ç ü n k ü k u v v e t o ra n la rı d u rm a d a n d eğ iş m e k te d ir. B a z ı ş ir k e tle r g itg id e b ü y ü r v e g ü ç le n irk e n , ö te k ile r g e rile r. B ö y le c e b ir z a m a n la r h a k k a n iy e t ö lç ü le ri iç in d e y a p ılm ış o la n b ö lü şü m so n ra d a n h a k k a n iy e ts iz o lu r. G ü ç lü g r u p t a r a f ı n d a b i r h o ş n u ts u z lu k b a ş la r v e b u n u d a h a b ü y ü k b ir p a y a lm a s a v a şım ı iz le r. H e r h ü k ü m e t, k e n d i u y ru k la n n ı k o ru m a k iç in a y a ğ a k a lk a r. B u n u n k a ç ın ılm a z so n u c u sa v a ştır. E m p e r y a liz m s a v a ş a y o l a ç a r . N e v a r k i, s a v a ş d a h iç b ir şey i k e sin o la ra k çö z em e z. A rtık b ir m a s a ç e v re sin d e ç ö z ü m le n e m e z h a le g e le n d ü ş m a n lık la r, şim d i p a z a rlık , g ü ç lü p a tla y ıc ıla r , a to m b o m b a la rı, s a k a t in s a n la r v e p a rç a la n m ış c e s e tle r le y a p ıl ıy o r d iy e o r ta d a n k a lk m a z . H a y ır! P a z a r a v ı s ü rü p g itm e lid ir . T e k e lc i k a p ita liz m , m a l v e se rm a y e fa z la s ı iç in a la n b u lm a k z o ru n d a d ır v e te k e l c i k a p ita liz m v a r o ld u k ç a y e n i s a v a ş la r s ü r e c e k tir . 8. D EV LET Ü re tim a ra ç la r ın d a k i ö z e l m ü lk iy e t, ö z e l tü r d e n b ir m ü lk iy e ttir . B u m ü lk iy e t, o n a s a h ip o la n s ın ıfa , s a h ip o lm a y a n s ın ı f ü z e rin d e b ir g ü ç v e rir. S a h ip o la n ın y a ln ız ç a lış m a d a n y a ş a m a s ın ı sa ğ la m a k la k a lm a z , b ir y a n d a n d a, sa h ip o lm a y a n la rın ç a lış ıp ç a lış m a y a c a ğ ı v e h a n g i k o ş u lla r a ltın d a ç a lı ş a c a k la r ın ı s a p ta m a o la n a ğ ın ı d a v e rir . Y a n i b i r ç e ş it e f e n d i v e h iz m e tç i i liş k is i k u r a r ; k a p it a li s t s ın ıf , e m ir le r v e rm e m e v k iin d e , işç i sın ıfı ise b u n la rı y e rin e g e tirm e d u ru m u n d a d ır. B u d u ru m d a , h a liy le , ik i s ın ıf a ra s ın d a sü rü p g id e n b ir ç a tış m a v a rd ır. K a p i ta l is t s ın ıf , is ç i s ın ıf ım s ö m ü r e re k , s e r v e tle , g ü ç le v e itib a r la c ö m e rtç e ö d ü lle n d irilm iş ; o y s a işç i s ın ıfı, g ü v e n s iz lik , y o k s u llu k , s e fil h a y a t k o ş u lla r ı iç in e itilm iş tir . B u d u ru m d a , m e v c u t m ü lk iy e t iliş k is in in — a z ın lığ ın b u 26 d e n li y a ra r ın a , ç o ğ u n lu ğ u n b u d e n li z a r a r ın a o la n b u m ü l k iy e t ilişk isin in — d e v a m ın ı sa ğ la m a k iç in b ir y ö n te m b u lu n m ası g e re k ir. Z e n g in a z ın lığ ın , e m e k ç i ç o ğ u n lu k ü z e rin d e , to p lu m sa l v e e k o n o m ik e g e m e n liğ in in sü rü p g itm e sin i sa ğ la y a c a k g ü c e s a h ip b ir k u r u m u n v a r lığ ı z o ru n lu d u r . B ö y le b i r k u r u m v a rd ır : b u , d e v le ttir . K a p ita lis t s ın ıf ın iş ç i s ın ıfı ü z e rin d e e g e m e n lik k u r m a sın ı s a ğ la y a n b u ö z e l m ü lk iy e t iliş k ile rin i k o ru m a k v e s ü r d ü rm e k d e v le tin işle v id ir. B ir s ın ıf ın ö te k is in i b a s k ı a lt ın d a tu ttu ğ u s is te m i y a ş a tm a k d e v le tin iş le v id ir. Ü re tim a ra ç la rın ın ö z e l m ü lk iy e tin e sa h ip o la n la r ile o lm a y a n la r a ra s ın d a k i ç a tış m a d a m ü lk sa h ip le ri, d e v le tin k iş ili ğ in d e , m ü lk s ü z le r e k a r ş ı g ü ç lü b i r s ila h b u lu r la r . D e v le tin , s ın ıfla r ü stü o ld u ğ u n a — h ü k ü m e tin z e n g in y o k sul, y ü k se k a lç a k b ü tü n h a lk ı te m sil e ttiğ in e — in a n m a y a ite len iy o ru z. A m a a slın d a , k a p ita lis t to p lu m , ö z e l m ü lk iy e te d a y a n d ığ ın d a n , ö z e l m ü lk iy e te k a rş ı y a p ıla c a k h e r d a v ra n ış , g e re ğ in d e ş id d e t k u lla n m a y a k a d a r v a ra n d e v le tin d ire n c iy le k a r ş ıla ş a c a k tır . B u n u n iç in , a s lın d a , s ın ıfla r v a ro ld u k ç a , d e v le t, sın ıfla rü s tü o la m a z , e g e m e n s ın ıf ta n y a n a o lm a k z o ru n d a d ır. D e v le tin e g e m e n s ın ıf ın b ir s ila h ı o ld u ğ u n u , A d a m S m ith , d a h a 1776 y ılın d a fark e tm işti. Ü n lü k ita b ı, The W ealth o f N a tio n s d a şö y le y a z ıy o rd u : "S iv il h ü k ü m e t, m ü lk iy e tin g ü v e n liğ in i k o ru m a k iç in k u ru ld u ğ u sü re c e , a s lın d a z e n g in in y o k s u la k a r şı v e y a b ira z m a lı m ü lk ü o la n ın o lm a y a n a k a rş ı s a v u n u lm a s ı iç in k u ru lm u ş tu r." İ k tis a d e n e g e m e n o la n s ı n ı f — ü r e tim a r a ç la r ın a s a h ip o la n s ın ı f — s iy a s a l o la r a k d a e g e m e n d ir. B irle ş ik D e v le tle r'd e k i g ib i b ir d e m o k ra s id e h a lk ın , o y l a r ı y la k e n d i a d a y la r ın ı iş b a ş ın a g e tir d iğ i d o ğ r u d u r. D e m o k r a t X ile C u m h u r iy e tç i Y a r a s ın d a b i r s e ç m e y a p m a h a k la r ı v a r d ır . A m a b u , h iç b ir z a m a n s ı n ı f m ü c a d e le s in in 27 b u y a n ın d a y a d a ö te k i y a n ın d a y e r a la n b ir a d a y ın se çim i d e ğ ild ir . A n a p a r t i le r i n a d a y la r ı a r a s ın d a ö z e l m ü lk iy e t ilişk ile ri siste m i k o n u s u n d a ç o k az te m e l d a v ra n ış fark ı v ard ır. B u a y r ılık la r d a h e p a y r ın tıla r k o n u s u n d a d ır ; h e m e n h iç b i r is i, te m e l s o r u n la r la ilg ili d e ğ ild ir. İsin a s lı a ra n ırs a , iş ç ile r iç in D e m o k ra t X y a d a C u m h u r iy e t ç i Y a r a s ın d a b i r s e ç im y a p m a k , k a p it a li s t s ın ıf ın h a n g i ö z e l te m s il c is i n in , K o n g r e d e , k a p it a li s t s ın ıf ın y a r a r ın a y a s a la r y a p a c a ğ ı k o n u s u n d a b ir se ç im y a p m a ö z g ü rlü ğ ü n d e n b a ş k a b i r ş e y d e ğ ild ir . Y a s a la r ı y a p a n la r ile y a s a la rın ç ık a r la r ı iç in y a p ıld ığ ı a d a m la r a r a s ın d a k i b a ğ , ö y le s in e s ık ıd ır k i, d e v le t ile e g e m e n s ın ıf a ra s ın d a k i iliş k i k o n u s u n d a h iç b ir k u ş k u y a y e r b ıra k m a z . U lu s u m u z u n e n ile ri g e le n le rin d e n b iris in in , İk ti s a d î e g e m e n liğ i e lin d e b u lu n d u r a n s ın ıfın , s iy a s a l e g e m e n liğ i de e lin d e b u lu n d u rd u ğ u d ü ş ü n c e s in d e o ld u ğ u şu s a tırla r d a a ç ık ç a g ö r ü lü r : " D iy e lim k i, W a s h in g to n 'a g id iy o rs u n u z v e h ü k ü m e tin iz le g ö rü şm e k istiy o rs u n u z . S izi n e z a k e tle d in le s e le r b ile , a sıl s ö z ü g e ç e r k im s e le r in b ü y ü k b a n k e rle r , b ü y ü k im a lâ tç ıla r , b ü y ü k tü c c a rla r, d e m iry o lu ş ir k e tle ri ile d e n iz y o lla r ı ş ir k e tl e r i n in b a ş ın d a k i k i m s e le r o ld u ğ u n u g ö r e c e k s in iz . ... B ir le ş ik D e v le tle r H ü k ü m e tin in e f e n d ile r i, B ir le ş ik D e v le t l e r k a p it a li s tl e r i v e i m a lâ tç ıla r ıd ır ." G e rç e k le ri o rta y a d ö k e n b u tü m c e le r, W o o d ro w W ils o n 'ın, 1913 y ılın d a y a z d ığ ı b ir k ita p ta y a y ın la n m ıştır. Y a z a r n e s ö y le d iğ in i b ile c e k b ir y e rd e b u lu n u y o rd u . O s ıra B irle ş ik D e v le tle r'in b a ş k a n ıy d ı. Ş u so ru o rta y a ç ık ıy o r: m a d e m k i d e v le t m e k a n iz m a sı k a p ita lis t s ın ıfın d e n e tim i a ltın d a d ır v e o n u n ç ık a rın a iş le m e k te d ir, k a p ita lis tle r in g ü c ü n ü d ü z e n le m e k v e s ın ır la n d ır m a k iç in h a z ırla n a n y a s a la r, n a s ıl o lu y o r d a k a ra k a p lı k ita p ta y e r a la b iliy o r? Ö r n e ğ in b u g ib i ş e y le r , F r a n k lin D . R o o s e v e lt y ö n e tim i 28 s ıra s ın d a o lm u ştu r. A m a n iç in ? D e v le t, a n c a k z o r la n d ığ ı t a k d ir d e , m ü lk s ü z le r a d ın a , m ü lk sa h ip le rin e k a rş ı h a re k e te g e ç e r. Ş u v e y a b u ç a tış m a n o k t a s ı n d a b o y u n e ğ m e k z o r u n d a k a lır , ç ü n k ü iş ç i s ı n ı f ı n d a n g e le n b a s k ı o d e n li b ü y ü k tü r k i, ö d ü n v e rm e k z o r u n lu d u r; y o k s a " y a s a v e d ü z e n " te h lik e y e g ird iğ i g ib i, d a h a d a k ö tü s ü (e g e m e n s ı n ı f a c ıs ın d a n d a h a k ö tü s ü ) , d e v rim b ile o la b ilir . A m a u n u tu lm a m a s ı g e r e k e n ö n e m li n o k ta s u d u r: b ö y le d ö n e m le rd e e ld e e d ile n b ü tü n ö d ü n le r, m e v c u t m ü lk i y e t iliş k ile ri s ın ırla rı iç e ris in d e d ir. K a p ita lis t s is te m in a n a ç e rç e v e s i, h iç d o k u n u lm a d a n ö y le c e d u ru r. Ö d ü n le r h e r z a m a n b u ç e rç e v e iç in d e v e r ilm e k te d ir . E g e m e n s ın ıf ın a m a c ı, b ü tü n ü k u r ta r m a k iç in b i r n o k ta d a b o y u n e ğ m e k tir . B a ş k a n R o o s e v e lt y ö n e tim i s ır a s ın d a isç i s ın ıfı t a r a f ı n d a n e ld e e d ile n b ü tü n k a z a n ım la r — k i b u n la r e p e y c e f a z la y d ı™ , ü re tim a ra ç la rı ü z e rin d e k i ö z e l m ü lk iy e t sis te m in i d e ğ iş tirm e m iş tir. B u k a z a n ım la r b ir s ın ıf ın b ir b a ş k a s ı t a r a fın d a n d e v rilm e s in i s a ğ la m a m ış tır. B a ş k a n R o o s e v e lt ö ld ü ğ ü z a m a n , i ş v e r e n le r d e , i s ç i le r d e e s k i y e r le r in d e id ile r . D e v le t, b ir s ın ıfın ö te k i s ın ı f ü z e rin d e e g e m e n liğ in i k u r m a k v e s ü rd ü rm e k iç in b ir a ra ç o ld u ğ u n a g ö re , e z ile n ç o ğ u n lu k iç in g e rç e k ö z g ü rlü k v a r o la m a z . D u ru m a v e k o ş u l la r a b a ğ lı o la r a k şu y a d a b u d e r e c e d e ö z g ü r lü k v e r i l e c e k tir , a m a so n ta h lild e , " ö z g ü rlü k " v e " d e v le t" s ö z c ü k le ri, s ı n ıflı b ir to p lu m d a b ir a r a y a g e tirile m e z . D e v le t, h ü k ü m e ti d e n e tim i a ltın d a b u lu n d u ra n sın ıfın k a ra rla rın ı u y g u la m a k iç in v a rd ır. K a p ita lis t to p lu m d a d e v le t, k a p it a li s t s ın ıf ın k a r a r la r ın ı, d a y a ta r a k y ü r ü tü r . B u k a r a r la r, iş ç i s ın ıf ın ın , ü r e tim a r a ç la r ın ı n s a h ip le r in in h iz m e tin d e ç a lış tığ ı k a p it a li s t s is te m i s ü r d ü r m e k iç in a lın m ış tır . 29 ÎKÎNCÎ BÖLÜM K A PİTA LİZM İN SO SY A LİSTÇ E SU Ç LA N M A SI 9. K A P İT A L İZ M V E R İM S İZ V E M Ü S R İF T İR İ n s a n ın ü r e tm e g ü c ü n d e k i a r tış , y o k s u llu ğ u n v e s e f a l e tin o rta d a n k a lk m a s ın ı s a ğ la m ış o lm a lıy d ı. B u so n u c u y a r a ta m a m ış tır: d ü n y a n ın e n g ü ç lü , e n z e n g in v e e n ü re tk e n k a p ita lis t ü lk e s i o la n B ir le ş ik D e v le tle r 'd e b ile . Ö te k i b ü tü n k a p ita lis t ü lk e le rd e o ld u ğ u g ib i B irle şik D e v letle r'd e de, b o llu ğ u n o rta s ın d a açlık , v a rlığ ın için d e k ıtlık , z e n g in liğ in g ö b e ğ in d e y o k su llu k v a rd ır. B ö y le s in e ç e liş k ile rle n ite le n d irile n b ir e k o n o m ik s is te m d e , t e m e ld e n h a ta lı b i r ş e y in b u lu n m a s ı g e r e k ir . E v e t b ö y le b ir b o z u k lu k v a rd ır. K a p ita lis t s is te m , v e r im s iz , m ü s r if , a k ıld ış ı v e a d a le ts iz d ir . V e r im s iz v e m ü s r if tir , ç ü n k ü , e n iy i iş le d iğ i y ı ll a r d a b i 30 le , ü r e tim m e k a n iz m a s ın ın b e ş te - b ir i k u lla n ılm ıy o r. V e rim siz ve m ü sriftir, çü n k ü , d ev re d e v re ç ö k ü n tü le r o lu y o r v e o z a m a n ü r e tim k a p a s ite s in in d e ğ il b e ş te - b ir i, y a rıs ı a tıl k a lıy o r. B ro o k in g s E n s titü s ü n e g ö re : " E k o n o m ik c a n lı lığ ın d o r u ğ u n d a b ile , a tıl k a p a s ite m ik ta rı, g e n e l b ir ra k a m la ifa d e e tm e k g e re k irse y ü z d e 20 k a d a rd ır. D e p re sy o n d ö n e m le rin d e ise , b u o ran , h a liy le ç o k fa z la a rtm ış, 1930 d e p re s y o n u n d a y ü z d e S O 'y e k a d a r y ü k s e lm iş tir." V e rim s iz v e m ü s riftir, ç ü n k ü , ç a lış m a k iste y e n h e rk e se d a im a y a ra rlı iş sa ğ la y a m a d ığ ı g ib i, b e d e n c e v e k a fa c a s a p a s a ğ la m b in le r c e in s a n ın ç a lış m a d a n y a ş a m a la r ın a y e r v e rir. R e k la m c ıla r , s a tıc ıla r , a c e n te le r , p a z a r a r a ş tır m a c ıla r ı v e b e n z e ri b ir y ığ ın in sa n ı, m a lla rın , sa ğ lık lı ve a k la -u y g u n ü r e tim in i v e d a ğ ıtım ın ı s a ğ la m a k iç in d e ğ il d e , m ü ş te rin in a y n ı m a lı .A şirk e tin d e n d e ğ il, B y a d a C, D ? E , F şirk e tle rin d e n s a tın a lm a s ın ı s a ğ la m a k iç in ç ılg ın c a b ir re k a b e t a la n ın d a is tih d a m e ttiğ i iç in v e r im s iz v e m ü s r if tir . V e rim siz ve m ü sriftir, ç ü n k ü in sa n ın g e re k sin m e le riy le il g ile n m e k y e rin e , g itg id e a rta n f iy a tla r la v e k â r la ilg ile n d iğ i iç in , e k in le rin v e m a lla rın g ö z g ö re g ö re y o k e d ilm e s m e iz in v e rir. N ih a y e t, v e rim siz v e m ü sriftir, ç ü n k ü , d ö n e m s e l o la ra k s a v a ş a y o la ç a r v e sa v a ş , y a ş a m d a g ü z e l o la n h e r şe y i i n s a f s ız c a v e ş e y ta n c a y o k e ttiğ i g ib i, y a ş a m ın k e n d is in i de o r ta d a n k a ld ır ır . B u v e rim s iz lik v e is ra f, d ü z e ltilm e s i m ü m k ü n o la n k ö tü b i r y ö n e tim d e n g e lm iy o r ; b u , k a p it a li s t s is te m in a y r ılm a z b ir p a rç a s ıd ır. S iste m sü rü p g ittik ç e d e , d e v a m e tm e k z o ru n d ad ır. 1 9 3 0 'lard ak i d e p re sy o n sıra sın d a , B irle şik D e v le tle r'd e ç a lı ş m a k z o r u n d a v e is t e ğ in d e o la n iş e y a r a r i ş ç i l e r i n d ö rtte -b iri, y ılla rc a , is b u la m a d ı. B u in s a n la r, a ç k a ld ıla r, y a r d ım la y a ş a m la r ın ı s ü r d ü r d ü le r v e y a k a m u k u r u lu ş la r ın d a ic a t e d ile n iş le r d e ç a lı ş tı la r . H e r k e n tte , k a d ın , e rk e k , ç o lu k ç o c u k e k m e k k u y ru ğ u n a g ird i. B u işg ü c ü is ra fın ın b ü y ü k lü ğ ü , şu u n u tu lm a z ta b l o d a c a n la n d ır ılm ış tır : " O n b ir m ily o n is s iz k a d ın - e r k e k , e k m e k iç in t e k b i r k u y r u k ta b ir k o l b o y u a ra ile d iz ils e le r, b u h a t, N e w Y o rk 'ta n C h ic a g o 'y a , S t. L o u is 'e , S a lt L a k e C ity 'y e v e h a tt a S a n F r a n c is c o 'y a u z a n ır . D a h a s ı d a v a r: b u k u y r u k b i r d e g e r i d ö n e r , y a n i k ıta y ı b i r u ç ta n ö b ü r u c a ik i d e f a d o la n m ış o lu r." B u m ily o n la rc a a ç -s e fıl in sa n , y e te n e k le ri ile g ü ç le rin i y a ş a m a y a y e te c e k k a d a r b i r ş e y le r e ld e e tm e k iç in k u l l a n m a f ır s a tı a ra r la r k e n , ç a lış m a n ın n e d e m e k o ld u ğ u n d a n h a b e ri b ile o lm a y a n v e b u n u ö ğ re n m e k iç in h iç b ir iste k t a ş ı m a y a n d a h a ş a n s lı e rk e k v e k a d ın la r, s ı r f ü r e tim a ra ç la r ın a s a h ip o ld u k la r ı iç in , k o n f o r v e lü k s iç in d e y a ş ıy o r la r d ı. B u n la r u t a n m a z c a b i r a y la k lık iç in d e y a ş a y a b iliy o r la r d ı, ç ü n k ü k a p ita lis t siste m in d ü z e n le d iğ i, b e lk i de a d ın ı b ile d u y m a d ık la r ı s a n a y i y a tı r ım la r ın d a k i h is s e s e n e tle r i, b u n la r a b ö y le y a ş a y a b ile c e k b ir g e lir s a ğ lıy o rd u . Ç a lış m a k is te y e n a m a iş b u la m a y a n in s a n la rın s e fa le ti, e lle rin i işe s ü rm e d e n te m e ttü a la n b ir a v u ç z e n g in n e d e n iy le , d a h a d a a lç a ltıc ı oluyordu. B o llu k o rta s ın d a s e fa le t a ç m a z ı ile y ü z y ü z e g e le n k a p i t a l i s t s is te m , b u s o ru n u ç ö z ü m le m e k iç in b i r p la n y a p ıy o r . B o llu ğ u o r ta d a n k a ld ır m a k p la n ı. Y e n ile m e y e c e k h a le g e tirm e k iç in p a ta te s in ü z e rin e g a z y a ğ ı d ö k ü ld ü , k a h v e ü rü n ü n ü n y ü z d e 3 0 'u y o k e d ild i, sü t ı r m a ğ a d ö k ü ld ü , m e y v e le r y e rle rd e ç ü rü m e y e b ıra k ıld ı. B u ç ılg ın lık , k a p ita lis t s is te m d e , p e k d e g ö rü n d ü ğ ü g ib i b ir d e lilik d e ğ ild ir . H a lk ı, g e r e k s in m e le r i o la n p a ta te s le , k a h v e y le , s ü tle , m e y v e y le b e s le m e k le d e ğ il d e , e ld e n g e l d iğ in c e y ü k s e k f iy a t v e k â r e ld e e tm e k le ilg ile n e n b ir e k o n o m i iç in s ıra s ı g e lin c e a rz ı s ın ırla m a k , a m a c ın a u la ş m a n ın b ir b a ş k a y o lu d u r. A m a b u , u y g u la m a y ı h a k lı g ö s te rm e z , s a d e c e s a v ım ız ı k a n ıtla r: k a p ita lis t s is te m ö z ü g e re ğ i v e rim s iz 32 v e m ü sriftir. K a p ita liz m in e n b ü y ü k is r a f ı d a s a v a ş tır . K a p i t a l i s t e k o n o m id e b a r ı ş z a m a n ın d a u l a ş ı la m a y a n ta m ü r e tim e , s a v a ş z a m a n ın d a u l a ş ı lı r , iş te o z a m a n , e v e t a n c a k o za m a n , k a p ita liz m , in sa n la rın , m a lz e m e le rin , m a k in e le r in , p a r a n ın ta m is tih d a m s o r u n u n u ç ö z ü m le r . H a n g i a m a ç la ? Y a ln ız c a y a k ıp y ık m a k a m a c ıy la , in s a n o ğ lu n u n u m u tla rın ı, h a y a lle rin i v e h a y a tın ı y o k e tm e k ; b in le r c e o k u lu , h a s ta n e y i, f a b r ik a y ı, d e m ir y o lu n u , k ö p rü y ü , lim a n ı, m a d e n o c a ğ ın ı, e n e rji m e rk e z in i y e rle b ir e tm e k ; b i n le r c e m il k a re e k ili to p r a ğ ı v e o r m a n ı k ö k ü n d e n k u r u tm a k . Y a r a lıla r ın a c ıla r ı, s a k a t v e k ö tü rü m le r in ıs tıra b ı, y a k ın la r ın ı k a y b e d e n le rin ö z le m le r i, h e s a b a k ita b a s ığ a r m ı? A m a b iz s a v a ş ın n e y e m a lo ld u ğ u n u b iliy o ru z . Y a p ıla n is r a fın m ik ta rın ı lira sı lira sın a , k u ru ş u k u ru ş u n a b iliy o ru z , B u r a k a m la r , k a p ita liz m in e n b ü y ü k i s r a f ın ın s a v a ş o ld u ğ u n u g ü n g ib i a ç ığ a ç ık a rtıy o r. B irin c i D ü n y a S av aşı, 2 0 0 m ily a r d o la ra m a lo ld u , 1935 y ılın d a , R ic h M a n , P o o r M a n y a p ıtın ın y a z a r la r ı b u n u n n e d e m e k o ld u ğ u n u n ö lç ü tü n ü v e rd ile r. Ö lç ü t şu: "E ıı p a r a , A m e rik a , İ n g ilte r e , B e lç ik a , F r a n s a , A v u s tu ry a , M a c a r is ta n , A lm a n y a ve İta ly a 'd a h e r a ile y e [ e n f la s y o n ö n c e si d o la rla ] 3 .0 0 0 d o la rlık b ir e v v e b ir b a h ç e y e ri v e rm e y e y e te r liy d i. " Y a d a b u p a ra y la , A m e rik a 'd a k i b ü tü n h a s ta n e le r in m a s ra fın ı 2 0 0 y ıl sü re y le k a rş ıla y a b ilird ik . D e v le t o k u lla r ı m ız ın 80 y ıllık b ü tü n g id e rle rin i k a rşıla y a b ilird ik . V e y a , e ğ e r 2 .1 5 0 işç i 4 0 y ıl sü re y le h e rb iri y ıllık 2 .5 0 0 d o la r ü c re tle ç a lış s a y d ı, to p la m k a z a n ç la rı, D ü n y a S a v a ş ın ın a n c a k b ir g ü n lü k m a s r a f ın ı k a r ş ıla y a b ilir d i! " i k in c i D ü n y a S a v a ş ı is e , b u n u n b e ş k a tm a m a lo lm u ş tu r. K a p ita lis t s is te m in is ra fç ıh ğ ın ı, h iç b ir şey , sa v a ş k a d a r g ö z le r ö n ü n e se re m ez . 33 10. K A P İT A L İZ M A K IL D IŞID IR K a p ita lis t s is te m , a k ıld ış ıd ır . B u siste m , işa d a m ın ın k iş is e l ç ık a rın ın , u lu s u n y a ra rın a o ld u ğ u ,; e ğ e r k iş ile r , is te d ik le ri g ib i k â r e tm e k o n u s u n d a s e rb e s t b ıra k ıls a la r, b ü tü n to p lu m u n d a h a iy i b ir d u ru m a g e le c e ğ i; iş le r i y ü r ü tm e n in e n iy i y o lu n u n , k a p it a li s tl e r i , e n b ü y ü k k â r ı s a ğ la y a c a k ş e k ild e iş le r in d e s e r b e s t b ır a k m a k o ld u ğ u v e, b u sü re c in b ir y a n ü rü n ü o lara k , h a lk ın g e re k s in m e le rin in s a ğ la n a c a ğ ı ö n e rm e s in e d a y a n ır. B u ö n e rm e k e se n k e s h e r z a m a n iç in d o ğ ru d e ğ ild ir. H ele te k e l, re k a b e tin y e rin i a lın c a , d o ğ ru lu ğ u d a h a d a a z a lır. K â r p e ş in d e k o ş a n la rın ç ık a rı ile to p lu m u n ç ık a rı, y a u y u ş u r, y a u y u ş m a z . A s lın d a ç o ğ u z a m a n ç a tış ır. K a p ita lis t s is te m , ü re tim i, h e rk e s in g e re k s in m e s in e d e ğ il, a z ın lığ ın k â r ı n a d a y a n d ır d ığ ı iç in a k ıld ış ıd ır . K a p ita lis t s iste m , d o ğ ru d a n d o ğ ru y a g e re k s in m e y e g ö re ü re tim d e b u lu n m a k g ib i sa ğ d u y u y a d a y a n a n b ir y ö n te m u y g u la y a c a ğ ın a , g e re k s in m e le rin d e b u a ra d a n a s ıl o ls a k a r ş ı la n a c a ğ ı g ib i b e lir s iz b ir u m u tla , d o la y lı b i r y ö n te m le k â ra g ö re ü r e tim y a p tığ ı iç in , a k ıld ış ıd ır . K a p ita liz m , N e w Y o rk 'ta n C h ic a g o 'y a g itm e k iç in d o s d o ğ ru y o l v a rk e n , N e w O rle a n s ü z e rin d e n d o la n m a k k a d a r m a n tık s ız v e sa ç m a d ır. A y r ıc a , k â r p e ş in d e k o ş a n b i r a v u ç s a n a y ic in in ik tid a r ı ile , u lu s u n g e re k s in m e le rin in k a rş ıla n ıp k a rşıla n m a y a c a ğ ın a , v e n e y in p a h a s ın a k a rş ıla n a c a ğ ın a b a k ılm a k s ız ın b u n la rın ta m a m ıy la k e n d i b a ş la r ın a v e k e n d i ç ık a rla rı d o ğ ru ltu s u n d a k a ra r v e re c e k le ri d e m o k ra s iy e iliş k in b ir s o ru n ç ık m ış tır o r ta y a . H a lk ın e k o n o m iy i d e n e tim i a ltın d a tu tm a d ığ ı y e rd e , e k o n o m ik d e m o k ra sin in y e rin i, e k o n o m ik d ik ta tö rlü ğ ü n a la c a ğ ın ı sö y le m e k h iç d e y a n lış o lm a z . B a r ış z a m a n ın d a ü lk e n in r e f a h ı iç in ç o k t e h l ik e l i o la n b u e k o n o m ik d ik ta tö r lü k , s a v a ş z a m a n ın d a ü lk e n in v a r lığ ın a 34 y ö n e lm iş b ir te h d it h a lin i a lır. B u n a lım ın a ğ ırlığ ın a a ld ırm a k s ız ın e k o n o m ik d ik ta tö r le r , k â rın , ö d e v d e n ö n c e g e ld i ğ in d e a y a k d ire r le r v e ü s te lik h e r tü rlü ç ık a rla rın ın fiy a tın ı ü lk e y e ö d e ttir e c e k d u ru m d a d ırla r. B u d a y a n a k s ız b ir s u ç la m a d e ğ ild ir; B irin c i v e İk in c i D ü n y a sa v a ş la rın d a , B irle ş ik D e v le tle r'in d e n e y im le riy le b u d o ğ ru la n m ıştır. 1941'de y a y ım la n a n b i r T N E C r a p o r u , h ik â y e y i ş ö y le a n la tm a k ta d ır : " A ç ık k o n u ş m a k g e r e k ir s e , s a v a ş y a d a b u n a lım s ı r a sın d a , is ç e v re le rin e k a rş ı ta k ın ıla c a k tu tu m s o ru n u o rta y a ç ık tığ ın d a h ü k ü m e t ve k a m u o y u d ik e n ü stü n d e d irle r. İş ç e v r e le ri, d a y a ttık la r ı k o ş u lla r d ış ın d a , ç a lış m a y ı re d d e d e r. D o ğ a l k a y n a k la r, lik it d e ğ e rle r, ü lk e e k o n o m is in d e k i s tra te jik n o k ta la r, te k n ik a ra ç la r ile b ilg ile r, o n u n d e n e tim i a ltın d a d ır. "Ş im d i te k ra rla n m a k ta o ld u ğ u g ö rü le n B irin c i D ü n y a S a v a ş ı d e n e y im i iş ç e v re le rin in b u d e n e tim in i a n c a k 'u y g u n b ir fiy a t' ö d e n irs e k u lla n a c a ğ ın ı g ö s te rm e k te d ir. A s lın d a b u , p e k d e k a p a lı o lm a y a n b ir te h d ittir. ... B u d u ru m d a so rm a k g e r e k ir: b u n la r ın y u r ts e v e r l ik l e r i n in b e d e li n e d ir ? " S iste m d e k i a y n ı a k ıld ış ılık d o ğ a n ın , h a lk ın y a ra r ın a o la r a k d e n e tim a lt ın a a lın m a s ın d a , b ü y ü k iş ç e v r e le r in in k a z a n ç h ır s ıy la b u n a e n g e l o lm a s ın d a n d a g ö r ü lm e k te d ir . H e m e n h e r b a h a r O h io n e h ri ta şa r, b ir y ığ ın in sa n ın ö lü m ü n e , m ily o n la rc a d o la rlık m a lın z a ra ra u ğ ra m a s ın a y o la ç a r. Ü rü n m a h v o lu r, e v le r y ık ılır, k e n tle ri se l b a s a r. B ö y le b ir şe y in o lm a s ın a h iç g e re k y o k tu r. B u g ü ç lü n e h ir y o la g e tirile b ilir. V a h ş î e n e r j is i d iz g i n le n e b i li r , m e v s im lik d a lg a la n m a la r ı b ü tü n y ıl g ü v e n ilir b ir u la ş tırm a y a e lv e re c e k b ir d ü z e y d e t u tu la b ilir, e ro z y o n ile y o k o la n to p ra k , ta m a m e n v e y a k ısm e n k u r ta r ıla b ilir . B u n u n n a s ıl y a p ıla c a ğ ın ı b iliy o ru z . Y a p ıla b ilir d e. B u T V A 'd a y a p ılm ış tır da. Ö y le y se n iç in y a p ılm ıy o r? B ö lg e se l p la n la m a d a A m e ri k a 'n ın b a ş a rılı b ir d e n e m e s i o la n T V A (T e n e s s e e V a d i P r o je s i) , O h io V a d i P r o je s i , M is s o u r i V a d i P r o je s i o l a r a k n i ç i n 35 te k r a rla n m ıy o r? N iç in ? Ç ü n k ü k a p ita lis t siste m , a k ıld ış ıd ır d a o n d a n . B e lâ lı n e h ir , h e r y ıl ö lü m e v e y ık ım a y o la ç a n t a ş m a la r ın a d e v a m e tm e lid ir , ç ü n k ü b i r O h io P r o je s i ile h a lk ın y a r a r ın a o la ra k g e rç e k le ş tirile c e k ta ş k ın ın d e n e tim i, e n e rji ü re tim i, u la ş tır m a s iste m i, to p ra k k o ru n m a s ı, k a m u h iz m e ti ş irk e tle rin in , k ö m ü r v e d e m iry o lu ş ir k e tle rin in k â rla rın ı a z a lta b ilir . B u b ü y ü k iş ç e v re le ri, T V A s ıra s ın d a , e n e rji ü re tim i v e u c u z su n a k li ile m ü c a d e le e tti v e b u sa v a şı ö te k i n e h ir y a ta ğ ı p r o je le r in d e d e s ü rd ü r ü y o r la r . Ö z e l ç ık a r la r ile k a m u r e f a h ın ın z o ru n lu o la r a k ç a k ış a c a ğ ın ı s ö y le y e n k a p ita liz m in t e m e l ö n e r m e s in in s a ç m a lığ ın ın iş te b i r k a n ıtı d a h a . K a p ita lis t siste m in a k ıld ışılığ ı, h iç b ir y e rd e , p la n d a n y o k su n o lu şu k a d a r a p a ç ık d e ğ ild ir. H e r işle tm e d e , b ir siste m , ö r g ü tle n m e , p la n la m a v a r d ır ; a m a ik i iş le tm e a r a s ın d a k i iliş k id e , n e siste m , n e p la n , n e de ö rg ü tle n m e v a rd ır sa d e c e a n a r ş i v a rd ır . U lu su n e k o n o m ik re fa h ın ın , e n iyi şek ild e, u lu su n refah ı a m a c ın a y ö n e lik , g e n iş k a p s a m lı v e iy i h a z ırla n m ış p la n la rla d e ğ il, h e r k a p ita lis te k e n d i işin e g e le n i y a p m a s ın a iz in v e re re k s a ğ la n a c a ğ ı k o n u s u n d a s a n a y ic ile r b iz e te m in a t v e riy o r la r. B ü tü n b u te k te k v e rile n k a ra rla rın to p la m ı d a to p lu m u n y a r a r ın a o la c a k m ış . B u n la r, h iç a n la m ı o lm a y a n s ö z le r. K a p ita lis t s is te m , h a lk ı b irb iriy le ç a tış a n s ın ıf la r a b ö l d ü ğ ü iç in de a k la a y k ırıd ır. "Bölünmez* h e rk e se ö z g ü rlü k ve a d a le t s a ğ la y a n te k b ir u lu s" y e rin e , k a p ita liz m , y a p ıs ı g e re ğ i, b ir s ın ıfa ö z g ü rlü k v e a d a le t g e tirip , ö te k in e g e tirm e y e n b ö lü n m ü ş ik i u lu s y a r a tıy o r . H a lk ın k a r d e ş lik v e d o s tlu k iç in d e b ira r a d a y a ş a y a c a ğ ı b irle ş m iş b ir to p lu m y e rin e , k a p ita lis t siste m , b ü tü n le ş m e m iş b ir to p lu lu k y a ra tıy o r v e b u to p lu lu k ta , ç a lış a n s ın ıf ile m ü lk iy e t s a h ib i sın ıf, u lu s a l g e l ir d e n b ü y ü k b i r p a r ç a k o p a r m a k iç in , z o r u n lu o la r a k s a v a şıp d u ru y o rla r. 36 M ü lk iy e t s a h ib i s ın ıfın g e lirin e , k â ra , s a n a y iin a m a c ı k â r e ld e e tm e k o ld u ğ u iç in , iy i b ir ş e y g ö z ü y le b a k ılıy o r. O y sa , iş ç i s ın ıf ın ın g e lir in e , ü c r e te , k â r la r ı a z a lttığ ı iç in k ö tü b ir şe y g ö z ü y le b a k ılıy o r. "Y ü k se k ü c re t te o risin in " e rd e m le ri k o n u s u n d a n e k a d a r la fe b e liğ i e d ilirs e e d ils in , k o n u n u n ö z ü b u d u r. K â r, e ld e n g e ld iğ in c e b ü y ü k tu tu lm a s ı g e re k e n 'k e s in o la r a k iy i b i r ş e y , ü c r e t l e r is e , ü r e tim m a liy e tin in d ü ş ü k o lm a sı iç in e n az d ü z e y d e tu tu lm a sı g e re k e n k e sin o la ra k k ö tü b i r ş e y g ib i g ö r ü lü y o r . B u n u n so n u c u , iş ç ile rin k e n d i ü re ttik le ri m e ta la rı sa tın a la m a m a la rı b u n a lım a v e d e p re sy o n a — siste m d e d ö n e m se l ç ö k ü ş le re — y o la ç ıy o r. B u n d a n d a h a a k ıld ış ı b ir e k o n o m ik siste m o lu r m u ? S a n a y iin g e liş m e s in d e e s a s d ü rtü o la ra k k â rın v u rg u la n m a s ın d a n d o ğ a n b ir b a ş k a a k ıld ış ılık d a in s a n la rın sa h ip o l d u ğ u d e ğ e r le r d e y a r a ttığ ı k a r g a ş a lık tır . K a p ita lis t to p lu m d a , tu tu m v e d a v ra n ış la rın k ıla v u z u ne o la c a k tır ? B u s o ru n u n k a r ş ılığ ı d u r u m a g ö re d e ğ iş iy o r: îş d ü n y a s ın d a , re k a b e t, im a n s ız c a ç ık a r c ılık , sık ı p a z a r lık , k a r ş ıd a k in in g ı r t la ğ ı n a s a rılm a , r a k ib i k ö ş e y e s ı k ı ş t ı r m a y a k a y ı ele v e rm e d ik ç e h e r şe y in m u b a h o lu şu . K a z a n d ı k la r ın ı z l a n e y a p a c a ğ ın ız ö n e m li d e ğ il; b ü tü n z a m a n ın ız ı ve g ü c ü n ü z ü se rv e t p e şin d e k a n te r iç in d e k o şm a k la g e ç irm e lis in iz . N a s ıl e le g e ç ir d iğ in iz e h iç a ld ır m a k s ız ın , n e k a d a r f a z la y ığ a r s a n ız , o k a d a r b a ş a r ı lı s a y ılır s ın ız . A ile v e d o s tla r d ü n y a s ın d a , d in d ü n y a s ın d a ise , b a ş k a ö lç ü le r e g e m e n d ir. R e k a b e t y e rin e iş b ir liğ i; k in y e rin e s e v g i; k e n d in iç in k o p a r t y e r in e b a ş k a l a r ı n a h iz m e t; b a ş k a s ı n ın s ır tın d a n te p e y e tır m a n m a y e rin e y a n ın d a k ile r e y a rd ım ; "n e k a d a r ı b e n im o la c a k " y e r in e , " b a ş k a la r ın a y a r a r ı o l a c a k im ? " " ; z e n g in lik tu tk u s u y e rin e , h iz m e t a rz u s u . îk i a y rı d e ğ e r l e r s is te m i — b ir b i r l e r i n d e n g e c e y le g ü n dü z k a d a r a y rı. 37 11. K A PİT A L İZ M A D A LE TSİZ D İR K a p ita lis t s is te m , a d a le ts iz d ir . T e m e l ta şı e şitsiz lik o ld u ğ u için , a d a le tsiz o lm a k z o ru n d ad ır. H a y a tın g ü z e l ş e y le ri, b itip tü k e n m e z b ir d e re g ib i, k ü ç ü k , a y rıc a lık lı, z e n g in b ir s ın ıfa a k tığ ı h a ld e , d e h ş e t v e ric i g ü v e n s iz lik , in s a n ı a ş a ğ ıla tıc ı s e f a le t v e f ır s a t e ş its iz liğ i, b ü y ü k , a y rıc a lık sız , y o k s u l s ın ıfın y a z g ıs ıd ır. B u , k a p it a li s t s is te m in te m e lin i t e ş k il e d e n , ü r e tim a ra ç la rın ın ö z e l m ü lk iy e tin in s o n u ç la rın d a n b iris id ir. D iğ e r ö n e m li b i r s o n u ç , ü r e tim a r a ç la r ın a s a h ip o lm a y a n la r ile o l a n l a r a r a s ın d a k i, k iş is e l ö z g ü r lü k e ş its iz liğ id ir . İşç i, te o rid e , is te d iğ in i y a p a b ile n "ö zg ü r" b ir k işid ir. O y sa a s lın d a , ö z g ü rlü ğ ü , ç o k sın ırlıd ır. İşç i, y a ln ız işv e re n in ö n e rd iğ i e z ic i k o ş u lla n k a b u lle n m e k — y a d a a ç lık ta n ö lm e k — ö z g ü rlü ğ ü n e sa h ip tir. B a şk a n R o o se v e lt'in 11 O c a k 1944'te K o n g re y e su n d u ğ u m e s a jd a s ö y le d iğ i g ib i, " z a ru re t iç in d e o la n in sa n la r, ö z g ü r d e ğ ild ir." . K a p ita lis t s is te m in y a p ıs ı ö y le d ir k i, h a lk ın ç o ğ u n lu ğ u , d a im a " z a r u r e t iç in d e " o lm a k d u r u m u n d a d ır v e b u n u n iç in d e ö z g ü r d e ğ ild ir. B u n la rın , e lle rin d e n b a ş k a b ir ş e y le ri y o k tu r. D ü n k a z a n d ık la r ın ı b u g ü n y e m e k z o ru n d a d ırla r. K ırk y a s m a g e ld ik le ri z a m a n , y ığ ın ü re tim i sa n a y iin d e ç a lış a m a y a c a k k a d a r "y aslı" s a y ılırla r. V e te p e le rin d e d a im a işle rin i k a y b e tm e k k o rk u su a s ılıd ır. K a p ita lis t s is te m in b a ş k a b ir a d a le ts iz liğ i d e , ç a lış m a k s ı z ın y a şa m a k ta n u ta n ç d u y m a k şö y le d u rsu n , b u n u n la ö v ü n e n a s a la k b ir s ın ıf ın v a r lığ ın a g ö z y u m m a s ıd ır. K a p ita lis t s is te m in sa v u n u c u la rı, b u a s a la k la rın te m b e l o lm a k la b irlik te , p a ra la r ın ın te m b e l o lm a d ığ ın ı s ö y le rle r. B u a s a la k la rın , iş ç i le r d e n a ld ık la r ı h a ra ç , g ö z e a ld ık la r ı " ris k in " ö d ü lü d ü r. B u , b i r d e r e c e y e k a d a r d o ğ r u d u r. G e r ç e k te n p a r a l a r ı n ın b a tın a o la s ılığ ı v a rd ır. A m a o n la r p a ra la rım te h lik e y e a ta rk e n , iş ç ile r d e h a y a t la rın ı te h lik e y e a tm a k ta d ırla r. İş ç ile rin g ö z e a ld ık la rı te h l i k e n in b ü y ü k lü ğ ü a c a b a n e d ir? R a k a m la r a k la d u rg u n lu k v e ri y o r. "S a v a ş s ıra s ın d a sa n a y i k u ru lu ş la rın d a k i ö lü m v e y a r a la n m a la r, sa v a ş a la n la rın d a k i k a y ıp la rd a n ç o k d a h a fa z la d ır." 19 4 6 y ılın d a , h a fta n ın y e d i g ü n ü n ü n y ir m id ö r t s a a tin d e , h e r o tu z d a k i k a d a , b i r A m e r i k a l ı i ş ç i , iş b a ş ı n d a k i k a z a d a ö lm ü ştü r. H e r 17,5 s a n iy e d e , b i r A m e r ik a lı iş ç i y a r a la n m ış tır . S a n a y id e g e r ç e k te n te h lik e y i g ö z e a la n k im d ir? V e iş ç ile rin b u te h lik e y i g ö z e a lm a la rın ın k a rş ılığ ın d a a ld ık la r ı ö d ü l n e d ir ? İş te k a p it a li s t s a n a y i iç in t ip i k b i r ö rn e k : 1946 y ılın d a B e th le h e m Ç e lik Ş irk e tin in te rsa n e işç ile ri s e n d ik a s ı, i ş ç ile r in a s g a r î s a a t ü c r e tle r in i 1 ,04 d o la r a ç ık a ra c a k y ü z d e 15 o ra n ın d a b ir a rtış iç in m ü c a d e le e tm iş ve k a z an m ıştır. B u , h a fta d a 4 1 ,6 0 d o lar, y ıld a 2 .1 6 3 ,2 0 d o la r d em ek tir. 194 6 y ılın d a , B e th le h e m y ö n e tic ile r in in m a a ş la r ı y ü z d e 4 6 o r a n ı n d a a r t ı r ı l m ı ş t ı r . İ ş ç i ü c r e t l e r i n d e y a p ıl a c a k t e ş v ik a r tış ın ın d ü ş ü k tu tu lm a s ı iç in ıs r a r e d e n B e th le h e m b a ş k a n y a rd ım c ıs ı B a y J. M . L a rk in 'e y ıllık 1 3 8 .4 1 6 d o la r lık m a a ş ın a e k o la r a k 3 8 .7 6 4 d o la r lık b i r ik ra m iy e v e r ilm iş tir . B u, y ıld a 177.180, h a fta d a 3.407,30, saatte 85,18 d o lar d e m ek tir. Y a n i B a y L a r k in , B e th le h e m 'd e k i b i r is ç in in b ir y ıl d a a ld ığ ı a s g a r î ü c r e t to p la m ın ın b ir- b u ç u k k a tın d a n f a z la p a r a y ı b ir h a fta d a a lıy o r d u . B a y L a rk in , b ir sa a tte , iş ç ile r in b ir h a fta d a a ld ık la r ın ın ik i k a tın d a n f a z la p a r a a lıy o r d u . İ ş ç ile r in k in e k ıy a s la B a y L a r k in 'in g e lir i n e k a d a r b ü y ü k o lu rs a o ls u n , b u g e lir k a z a n ılm ış o lm a e rd e m in e s a h ip t ir . B a y L a r k in z o r u n lu b i r i ş l e v i y e r i n e g e t i r m i ş t i r v e b u 39 y ü z d e n de a ld ığ ı g e lir ü z e rin e m e ş ru b ir h a k k a sa h ip tir. A m a b ir m ir a s a k o n m u ş v e ö m rü b o y u n c a e lin i işe b ile s ü rm e m iş b i r in s a n ın , b u m ü lk iy e t ü z e r in d e a y n ı m e ş r u h a k id d ia s ın ı ö n e s ü rm e s i m ü m k ü n m ü d ü r? K a p ita lis t s iste m d e m ira s k u ru m u n u n n e o ld u ğ u n u a y d ın la tm a m ız y e r in d e o la c a k tır . B ir in s a n , b i r m ily o n d o l a r lık m ira s a k o n d u ğ u z a m a n , b u , k ö k ü n ü k u ru ta n a k a d a r ç e k e b ile c e ğ i b ir p a r a y ığ ın ın d a n ib a r e t d e ğ ild ir. E v e t h iç de b u n d a n ib a r e t d e ğ ild ir . B u b ir m ily o n d o la r ç o ğ u z a m a n , s a n a y i k u r u lu ş la r ın d a v e y a b a n k a la r d a h is s e s e n e tle r i v e y a t a h v ille r ş e k lin d e b u lu n u r. B u n la r d a n h i s s e l e r i n b a z ıla r ı y ü z d e 8, b a z ıla r ı y ü z d e 2 v b ., te m e ttü ö d er. D iy e lim ki, b u k işi [bu b ir m ily o n d o la r ü z e rin d e n ] o r ta la m a y ü z d e 4 'lü k b ir g e lir e ld e e tm e k te d ir. B u n u n a n la m ı, b u h is s e s e n e tle r in e s a h ip o ld u ğ u iç in y ıld a 4 0 .0 0 0 d o la rlık g e liri o lm a s ıd ır. B u ü lk e d e ü r e tile n b ü tü n s e rv e tte n , h e r y ıl 4 0 .0 0 0 d o la r, b u a d a m ın c e b in e a k m a k ta d ır. B u y ıl, g e le c e k y ıl, d a h a s o n ra k i y ıl, b u k işi, b u 4 0 .0 0 0 d o la rı h a rc a r. Y irm i y ıl s o n ra ö lü r ve o ğ lu m ira sın a k o n a r. O z a m a n d a o ğ lu n u n h e r y ıl h a rc a y a c a k 4 0 .0 0 0 d o la rı v a r d e m e k tir. V e o n d a n s o n ra d a o n u n o ğ lu — b u b ö y le sü re r gider. K u şa k lar b o y u h e r yıl 4 0 .0 0 0 d o la r h a r c a n ır a m a , b ir m ily o n d o la r h â lâ ö y le c e d u rm a k ta d ır! K im d e m iş p a s ta y ı h e m y iy ip , h e m s a k la y a m a z s ın ı z d iy e ? N e b u a d a m , n e o ğ lu , n e t o r u n u , e l l e r i n i iş e b u l a ş t ı r m a k z o r u n d a k a lm a m ış la r d ır . Ü r e tim a r a ç la r ın a s a h ip o l m a la rı b u n la r a , b a ş k a la rın ın s ır tın d a n a s a la k g ib i y a ş a m a o la n a ğ ın ı sa ğ la m ıştır. K a p i ta l is t s is te m d e , d i ğ e r b i r b ü y ü k a d a le ts i z li k d e f ı r s a t e ş its iz liğ id ir . D iy e lim , y ıld a 2 .0 0 0 d o la r k a z a n a n b ir işç in in ev i ile b ir m ily o n e rin e v in d e a y n ı z a m a n d a b ire r b e b e k d ü n y a y a g eld i. B u n la r a y n ı h a k v e f ır s a tla r d a n y a r a r la n a b ile c e k le r m id ir? B ir is in in y iy e c e ğ i, g iy im i, o tu rd u ğ u e v ö te k is i k a d a r iy i o la - 40 ç a k m ıd ır? T ıb b î b a k ım , o y u n v e e ğ le n c e , e ğ itim o la n a k la rı a y n ı o la c a k m ıd ır? " A m e r ik a 'n ın f ı r s a t l a r ü l k e s i" o l d u ğ u n u , e ğ e r i ş ç i n in o ğ lu d a y e te n e k li ise , t a te p e y e k a d a r y ü k se le b ile c e ğ in i sö y le m e k iy i b ir y a n ıt d e ğ ild ir. Y e te n e k e p e y ş e y d ir a m a , d o ğ u m , s o s y a l k o n u m v e s e rv e t, ç o k d a h a f a z la ş e y d ir. B u , y e te n e k , ç a lışm a v e ta lih le y o k su l b ir ç o c u ğ u n z e n g in o la m a y a c a ğ ı, d e m e k d e ğ ild ir. N e v a r k i, b ir s ı n ı f o la r a k y o k s u lla r ın , y ü k s e lm e o la n a ğ ı d a im a a z d ı v e g id e r e k d e a z a lm a k ta d ır . F ırs a tın o lm a d ığ ı y e rd e , y e te n e k li o lm a k y e tm e z . V e f ır s a t d a , g e r ç e k te n y o k . Y ü k s e k M a h k e m e Y a r g ıc ı J a c k s o n , b ir k a ç y ıl ö n c e , A m e rik a S iy asal B ilim le r D e m e ğ in d e şö y le d iy o rd u : *'B u g ü n ö z e l te şe b b ü s siste m im iz in g e rç e k y ık ım ı, a slın d a te şe b b ü sü y o k e tm iş o lm a sıd ır. Y e te n e k li in sa n la ra y ü k se lm e o lan a ğ ı v e rm e m e k te d ir. ... Y e te n e k le te p e y e y ü k se lm e d ü şü n a d ire n g e rç e k le şir. ... A n a -b a b a , ç o c u k la rın ı o k u ta b ilm e k iç in d id i n i r l e r , b i r i k t i r i r l e r , v e b u e ğ itim t a m a m l a n ı n c a ç o c u k la r iç in , A m e rik a 'n ın a ltm ış b ü y ü k a ile s in in e g e m e n o ld u ğ u b ir k a ç b ü y ü k ş ir k e tte k i tırm a n ıla m a y a c a k k a d a r u z u n m e r d i v e n in ilk b a s a m a ğ ın d a n b a ş la m a k ta n b a ş k a g i d e b ile c e k le r i y e r y o k tu r." Ü lk e d e k i e ğ itim d u ru m u ü z e rin e B a şk a n Jo h n so n 1965 y ı lın d a ş ö y le d iy o rd u : "N e k a d a r g e n ç in s a n b o ş u b o ş u n a h a r c a n ıp g itm iş tir ; k a ç a ile şim d i s e fa le t iç in d e y a ş a m a k ta d ır; A m e rik a , b ü tü n ç o c u k la r ın a ö ğ re n im f ır s a tı v e re m e d iğ i iç in , b u g ü ç lü u lu s , n ic e y e te n e k le r y i tir m iş tir . ... " G e ç e n y ıl a s k e r e a lın a c a k la r d a n a ş a ğ ı y u k a r ı h e r ü ç k iş id e n b iris i, s e k iz in c i s ın ı f d ü z e y in d e o k u y u p y a z a m a d ık la rı iç in sila h lı k u v v e tle rc e g e ri ç e v rilm iş tir. ... B u g ü n s ö y le d iğ im g ib i 54 m ily o n in sa n lise y i b itirm e m iştir. B u k o rk u n ç b i r i n s a n k a y n a ğ ı i s r a f ı d ı r ." 41 E ğ itim d e fır s a t e ş its iz liğ i d a h a d a ö te le re u z a n m a k ta d ır. C u m h u rb a ş k a n lığ ı Y ü k s e k E ğ itim K o m isy o n u 1 9 4 7 'd e şu n la rı b ild iriy o rd u : " A m erik an to p lu m u n u n h e d e f o ld u ğ u en a ğ ır s u ç la m a la rd a n b iris i, g e n ç liğ e a k la y a tk ın b ir e ğ itim e şitliğ i s a ğ la y a m a m a s ıd ır. O ğ u lla rım ız la k ız la rım ız ın b ü y ü k ç o ğ u n lu ğ u iç in , e ld e e tm e y i u m a b ile c e k le ri e ğ itim tü rü v e m ik ta rı, y e te n e k le rin e d e ğ il, te s a d ü fe n d o ğ d u k la rı a ile y e v e y a to p lu lu ğ a y a d a d a h a b e te r i, a n a -b a b a la r ın ın d e r ile r in in re n g in e v e y a d in le r in e b a ğ lı k a lm a k ta d ır ." " D e r ile r in in r e n g i" d e m e k , z e n c i le r d e m e k tir . S iy a h la r a s a ğ la n a n d ü ş ü k n ite lik te k i e ğ itim i g ö s te r e n p e k ç o k is ta tis tik v a rd ır. S a y ım B ü ro s u ile îş İs ta tis tik le ri B ü ro s u n u n , A m e r ik a n d a k i Z e n c ile r in T o p lu m sa l ve E k o n o m ik K o ş u lla n b a şlık lı ve 1967 ta rih li ra p o ru n d a n ç o k ö n e m li iki o lg u y u b u r a y a a k ta r ıy o r u z : " L is e n in s o n s ın ıf ın d a k i o r ta la m a b i r z e n c i d e lik a n lın ın b a ş a r ıs ı d o k u z u n c u s ı n ı f d ü z e y in d e d ir . ... 1 963'te 25-34 y aşın d ak i z e n cilerd en aşağı y u k arı y ü zd e 7'si, ü n i v e rs ite e ğ itim in i ta m a m la y a b ilm iş tir, o y s a a y n ı y a ş g r u b u n d a k i b e y a z la r iç in b u o r a n , y ü z d e 14 d o la y ın d a d ır ." E ğ e r d e rin k a ra ise, y a ln ız e ğ itim in d ü şü k o lm a k la k a l m ay a c a k , d a h a d o ğ a rk e n ölm e o la sılığ ın d a h a fa z la o lac a k , h a sta lığ ın b ü y ü k o la s ılık la ö ld ü rü c ü o lac a k , ö m rü n d a h a k ısa, o tu rd u ğ u n e v d a h a k ö tü , iş b u lm a v e işte k a lm a o la n a ğ ın d a h a a z , g e lir in d a h a d ü ş ü k o la c a k tır. 19 6 6 y ılın d a s iy a h a ile le rin — sınırlarımız iç in d e k i sö m ü rg e h a lk ın ın — o rta la m a g e liri, b e y a z a ile le r in a n c a k y ü z d e 6 ö 'ı k a d a rd ı. M a lla rın ü re tim in d e b a ş lıc a a m a c ın k â r o ld u ğ u b ir s is te m d e , k â rın h e r şe y d e n d a h a ö n e m li g ö rü lm e si — h a tta , h a y a tta n b ile — k a ç ın ılm a z b ir so n u ç tu r. V e d u ru m , b u g ü n de b ö y le d ir . K a p ita lis t to p lu m d a , d o la r ın , in s a n h a y a tın d a n d a h a d e ğ e r li tu tu l d u ğ u ç o k g ö r ü lü r . 19 4 7 y ılın ın 25 M a rtın d a , C e n tr a lia m a d e n in d e k i p a t la m a d a ö le n 111 k iş in in c e s e d i, b u g e rç e ğ in a c ık lı k a n ıtıd ır. B u 111 k işi ö lm e y e b ilir di. 42 M a d e n i iş le te n le r , o c a ğ ın g ü v e n li o lm a d ığ ım b iliy o r la r d ı, ç ü n k ü , h e m d e v le t, h e m fe d e ra l m a d e n m ü fe ttiş le ri, b u d u ru m u te k r a r te k r a r b ild irm iş le rd i. Illin o is e y a le ti v a lisi D w ig h t G re e n de m a d e n d e ç a lışm a g ü v e n liğ in in o lm a d ığ ın ı b iliy o rd u . B iliy o rd u ç ü n k ü 1946 y ılı 9 M a rtın d a , B irle şm iş M a d e n iş ç ile ri Y e re l S e n d ik a sı y e tk ilile rin d e n b ir m e k tu p a lm ıştı, m e k tu p , m a d e n d e ç a lış a n la rın is te ğ i ü z e rin e y a z ılm ış tı, v e ş ö y le d iy o rd u : "... V a li G re e n , c a n ım ız ı k u r ta r m a n ız iç in siz e y a lv a rıy o ru m ; lü tfe n , m a d e n v e m in e ra lle r şu b e sin in , C e n tra lia K ö m ü r Ş irk e tin in 5 n u m a ra lı o c a ğ ın d a y a s a la rı u y g u la tm a s ın ı s a ğ la y ın ız . ... B u n u , K e n tu c k y v e B a tı V ir g in ia 'd a o ld u ğ u g ib i b i r p a tla m a o lm a d a n s a ğ la y ın ız . ..." B ir y ü s o n r a b u m e k tu b u i m z a la y a n la r d a n d ö r t k iş id e n ü ç ü ö ld ü . E v e t, v a liy e ö n le n m e s i iç in y a lv a r d ık la rı p a tla m a d a ö ld ü le r. P a tla m a d a n so n ra , b ir D e v le t a ra ş tırm a k o m is y o n u , m a d e n i d e n e tle m e k te n s o ru m lu W illia m H . B ro w n 'a , o c a ğ a n i ç in b i r h a v a la n d ır m a d o n a n ım ı k o n m a d ığ ın ı s o rd u . A lm a n k a rşılık , "B u n u n , b iz im m a d e n im iz iç in e k o n o m ik o lm a d ığ ın ı d ü ş ü n m ü ş tü k ." id i. K o m ite , " Y a n i m a s r a f a k a tla n m a k is te m e d iğ in iz i m i s ö y le m e k is tiy o rs u n u z ? " d iy e so rd u . B r o w n , " E v e t, ö y le ." d iy e k a r ş ı lı k v e rd i. D o la r ile h a y a t k a r s ı k a r ş ıy a g e ld i le r — d o la r k a z a n d ı. 12. K A P İT A L İZ M Ö M R Ü N Ü T Ü K E T M İŞT İR K a p ita lis t siste m y a ln ız v e rim siz , m ü srif, a k ıld ışı ve a d a le ts iz d e ğ il, a y n ı z a m a n d a ç ö k ü n tü h a lin d e d ir . B u n a lım d ö n e m in d e s is te m ö y le s in e ç ö k e r k i, to p lu m , k e n d i iç in d e k i iş ç ile r ta r a fın d a n d u y u ru la c a ğ ın a , g iy in ip k u ş a n a c a ğ ın a v e b a rın a c a ğ ın a , s a d a k a la r la , y a r d ım la r la u y d u r m a iş le rle v e b u n a b e n z e r y o lla r la , iş s iz le r i d o y u rm a , g iy d ir 43 m e , b a r ın d ır m a y ü k ü n ü y ü k le n ir . S iste m in ü re tim i tık a n ık lığ a u ğ ra tm a sı, y a ln ız b u n a lım d ö n e m le rin d e o ls a y d ı, k a p ita liz m in , ü r e tic i g ü ç le r in g e li ş m e s in i sü re k li d e ğ il, sa d e c e g e ç ic i b ir sü re e n g e lle d iğ i ö n e sü rü le b ilird i. A m a d u ru m b u d e ğ ild ir. H a rv a rd İşle tm e c ilik Y ü k s e k O k u lu P ro fe s ö rü S c h lic te r d iy o r ki: " S a n a y iin ta m k a p a s ite ile ü re tim y a p a m a m a s ı y a ln ız d e p re s y o n z a m a n la r ın a ö z g ü d e ğ ild ir . B u g ü n k ü e k o n o m ik d ü z e n le m e le r a l t ı n d a , te ş e b b ü s le r in ç o ğ u , ö d e m e y a p a b ilm e d u ru m la rın ı k o r u m a k iç in n o r m a l o la r a k ü r e tim i s ın ır la m a k z o r u n d a d ır ia r ." S a v a şın ç o k b ü y ü k s a y ıd a in sa n k a y b ın a v e m u a z z a m e k o n o m ik z a r a r la r a y o la ç m a s ın a k a rş ın , k a p ita lis t ü lk e le r, g e n e d e s a v a ş a g id e n y o l ü z e rin d e y ü rü m e y e d e v a m e d iy o r lar. B ö y le o lu n c a d a s is te m in s ü re k liliğ in in te h lik e y e g irm e sin e, in sa n so y u n u n y o k o lm a sı o la sılığ ın ın b ir g e rç e k o lara k b e lirm e s in e k a rş ın , k a p ita liz m , b ir sa v a ş b ite r b itm e z b ir b a ş k a s ın ın h a z ır lığ ın a b a ş lıy o r. B a şk a se çe n e ğ i y o k tu r. İçin d e y u v a rla n d ığ ı ç e lişk ile r, o n u b a r ış z a m a n ın d a ü r e tim k a p a s i t e s i n i y a y a n lış k u lla n m a y a , y a d a e k s ik k u lla n m a y a s ü rü k lü y o r . S a d e c e s a v a ş s ır a s ın d a y a d a s a v a ş a h a z ırlık s ıra s ın d a , b o llu k ü re te b iliy o r. K e n d i ölü m ü n e y o la ç a c a k sila h la n h a zırla m a d a n ka p ita lizm y a ş a ya m a z. K a p ita liz m , d e ğ iş m e k iç in o lg u n h a le g e lm iş tir . Y e n i sistem , "sip ariş" e d ile m e z . O d a tıp k ı k a p ita liz m in fe o d a liz m d e n d o ğ u p g e lişm e si g ib i, esk i siste m d e n d o ğ m a k z o ru n d a d ır. Y e n i to p lu m sa l siste m in to h u m la rım , k a p ita list to p lu m u n k e n d is in in g e liş m e s i iç in d e a ra m a m ız g e re k ir. Ç o k ö tele re b a k m a m ız a g e re k y ok. K a p ita liz m , ü re tim i, b ire y s e l b ir s ü re ç o lm a k ta n ç ık a rtıp , k o le k tif b ir sü re c e d ö n ü ş tü rd ü . E s k id e n m a lla r ı, k e n d i d ü k k â n la r ın d a k e n d i a r a ç la rı ile ç a lış a n te k te k z a n a a tç ıla r y a p a rd ı. B u g ü n ise ü re tile n n e s n e le r, d e v f a b r ik a la rd a , k a rm a ş ık m a k in e le r d e , b ir a r a d a ç a lış a n b in le r c e is ç i t a r a f ı n d a n y a p ılm a k ta d ır . G ittik ç e b ü y ü y e n fa b rik a la rd a , h e r a n a rta n in s a n la rın b i r a r a y a g e lm e s iy le ü r e tim s ü re c i d u r m a d a n t o p lu m s a l la şıyor. K a p ita lis t to p lu m d a , ş e y le r e lb irliğ iy le is le tilir v e e lb irliğ iy le y a p ılır , a m a b u n la r , y a p a n la r ın o r ta k la s a m a lı ( m ü l k ü ) d e ğ ild ir. M a k in e y i k u lla n a n la r, o n u n s a h ib i o lm a d ığ ı g i b i, s a h ip le ri d e m a k in e le r i k u lla n m a z la r. K a p ita lis t to p lu m u n te m e l ç e liş k is i de b u ra d a y a ta r: ü r e tim , to p lu m sa l o ld u ğ u , k o le k tif ç a b a v e e m e ğ in b ir so n u c u o l d u ğ u h a ld e ; ü rü n ü n m ü lk iy e ti, ö z e l, b ire y s e ld ir. T o p lu m s a l o la ra k ü re tile n ü rü n le r, ü re te n le re a it o lm a y ıp , ü re tim a ra ç la r ın ın s a h ip le rin in , k a p ita lis tle r in m a lıd ır. B u n u n ç a r e s i o r ta d a d ır : ü r e tim in t o p lu m s a l la ş t ır ıl m a s ı n ı, ü re tim a ra ç la rı m ü lk iy e tin in to p lu m s a lla ş m a s ı ile b ir le ş tirm e k . T o p lu m s a l ü re tim ile ö z e l m ü lk e d in m e a ra s ın d a k i ç e lişk iy i ç ö z ü m le m e n in y o lu , k a p ita lis t to p lu m sa l ü re tim sü re c in in g e lişm e sin i m a n tık î so n u c u n a g ö tü rm e k , y a n i to p lu m sa l m ü lk iy e te u la ş m a k tır. B u g ü n B irle şik D e v le tle r'd e k i işy e rle rin in ço ğ u , şirk e tle r ta r a fın d a n y ü rü tü lü r v e b u ş irk e tle rin s a h ip le rin in o rta k o l m a la rın a v e k â rla rı k e n d ile rin in a lm a la rın a k a rs ın isle tm e y i y ö n e tm e işi ü c re tli y ö n e tic ile r ta r a fın d a n y e rin e g e tirilir. B u ş irk e tle rin s a h ip le rin in y ö n e tim v e is le tm e y le iliş k is i y a p e k a z d ır y a d a h iç y o k tu r. M ü lk iy e tin b i r z a m a n la r b i r iş le v i v a rd ı, ş im d i a s a la k lık e d iy o r. K a p ita lis tle r e b ir s ın ı f o la r a k a r tık h iç g e r e k k a lm a d ı. B u n la r t o p ta n a y a t a ş ı n s a , ü r e tim b i r d a k ik a b ile d u rm a z . Ü re tim a r a ç la r ın ın ö z e l m ü lk iy e ti v e k â r d ü r tü s ü n ü n s o n u g e ld i. K a p ita liz m , y a r a r lı lı ğ ı n ı t ü k e tti. O n u n y e rin e y e n i b ir to p lu m s a l d ü z e n d o ğ u y o r: S o s y a lizm . 45 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM D E Ğ İŞM E Y İ S A V U N A N L A R 13. Ü T O PY A C I SOSY A LİST LER S o sy a liz m , k a p ita liz m in te rs in e , ü re tim a ra ç la rın d a ö z e l m ü lk iy e tin y e rin e o rta k m ü lk iy e tin , k â r iç in a n a rş ik ü re tim in y e rin e k u lla n ım iç in p la n lı ü r e tim in b u lu n d u ğ u b ir s is te m d ir. S o sy a liz m fik ri, y e n i d e ğ ild ir. K a p ita lis t sistem , san ay i d e v rim in in b a ş la m a s ı v e f a b r ik a s is te m in in g e liş m e s i ile d a h a y e n i g ü ç le n m e y e b a ş la d ı ğ ı z a m a n , v e r i m s i z li ğ i, i s r a f ı , ' a k ıld ış ı o lu ş u v e a d a le ts iz liğ i, d ü ş ü n e n in s a n la r iç in a p a ç ık o rta d a y d ı. A ş a ğ ı y u k a rı 180 0 y ılın d a n b a ş la y a ra k , İ n g ilte re ile F ra n s a 'd a k a p ita liz m in k ö tü lü k le ri, b ro ş ü rle r, k ita p la r ve k o n u ş m a la rla h a lk a a n la tılm a y a b a ş la n m ış tı. B ö y le e le ş t ir i l e r d a h a ö n c e d e n , 16. y ü z y ıld a v e b u n u iz le y e n y ü z y ıl la r d a 46 d a v a rd ı. N e v a r k i, b u k o n u y u ilk e le a la n la r , h iç b ir z a m a n b ir ta r a f ta r y a ra ta m a m ış , y a lıtla n m ış d ü şü n ü rle rd i. A rtık d u ru m d e ğ iş m iş t i. İ n g il te r e 'd e R o b e r t O w e n 'a , F r a n s a 'd a C h a rle s F o u rie r ile C o m te H e n ri de S a in t-S im o n 'a b ir b a k ım a ö n c ü s o s y a lis tle r d e n e b ilir. Ç ü n k ü b u n la rın h e rb irin in ç e v re s in d e , ö n e m li ö lç ü d e , b ir h a re k e t g e liş m iş tir. B u n la rın k i ta p la rı g e n iş ö lç ü d e o k u n m u ş, k o n u şm a la rı b ü y ü k d in le y ic i t o p lu lu k la r ın ı ç e k m iş v e b u n la r ın a r a c ılığ ı ile s o s y a liz m f ik ri, A m e rik a g ib i u z a k ü lk e le r d e d a h il o lm a k ü z e re , b a ş k a y e rle re d e y a y ılm ış tır. B u n la r, to p lu m u n o g ü n k ü d u ru m u n u su ç la m ak la , k ö tü le m e k le y e tin m iy o r la r , d a h a d a ile r i g id e r e k , to p lu m u n n a s ıl o lm a sı k o n u s u n d a h e rb iri k e n d in e g ö re, ö z e n le d ü şü n ü lm ü ş p l a n l a r ü z e r in d e e p e y c e z a m a n v e ç a b a h a r c ıy o r la r d ı. H e rb iri, g e le c e ğ in id ea l to p lu m u n u n , k e n d ile rin e g ö re g ö r ü n tü s ü n ü c a n la n d ır a n v e e n u f a k a y r ı n t ıl a r a k a d a r in e n b ir m a n z a ra s ın ı ç iz m iştir. B u n la rın k e n d ile rin e ö z g ü ü to p y a la rı, b e lirli a y rın tıla rd a , b irb irin e h iç b e n z e m e m e k v e fa rk lı o l m a k la b i r l ik t e h e p s in d e o r ta k b i r t e m e l b u l u n m a k ta y d ı . B u n la rın ü to p ik ta s a rıla rın ın h e p sin d e , e n ö n e m li ilk ilk e, k a p ita liz m in o rta d a n k a ld ırılm a s ıy d ı. B u n la r k a p ita lis t s is te m d e , y a ln ız k ö tü lü k b u lu y o rla rd ı. B u siste m , m ü srif, a d a l e ts iz v e p la n s ız d ı. O y s a b u n la r , v e r im li v e a d a le tli o la n p la n lı b ir to p lu m istiy o rla rd ı. K a p ita liz m d e , ç a lış m a y a n b ir a z ın lık , ü r e tim a r a ç la r ın a s a h ip o ld u ğ u iç in k o n f o r v e lü k s iç in d e y a ş ıy o rd u . Ü to p y a c ıla r, ü re tim a ra ç la rın ın o rta k m ü l k iy e tin d e g ü z e l b ir h a y a ta g id e n y o lu g ö rd ü le r. B ö y le c e h a y a lî to p lu m la n n d a , ç a lış a n ç o ğ u n lu ğ u n ü re tim a ra ç la rın ın sa h ip liğ i y o lu y la k o n fo r ve lü k s iç in d e b ir h a y a t sü rm e le rin i d ü şü n d ü le r. B u so s y a liz m d i — v e b u , ü to p y a c ıla rm d ü şü y d ü . B u , Ü to p y a c ıla r iç in b ir d ü ş o la ra k k a ld ı, ç ü n k ü b u n la r n e r e y e g itm e k is te d ik le r in i b iliy o r o lm a k la b irlik te ; b u r a y a n a s ıl g id ile c e ğ i k o n u s u n d a k i fik irle ri p e k b u la n ık tı. İd e a l b ir 47 to p lu m u n b i r p la n ım y a p m a n ın , g ü ç lü le r i y a d a z e n g in le r i (y a d a h e r ik isin i) y e n i d ü z e n in d o ğ ru lu ğ u n a v e g ü z e lliğ in e in a n d ır a r a k ç e k m e n in , b u d ü z e n in k ü ç ü k b ir d e n e m e s in i y a p m a n ın , v e iş in b u n d a n ö te s in i, o n u g e r ç e k le ş tir e c e k o la n b u u y s a l k im s e le r in s a ğ d u y u s u n a b ıra k m a n ın y e te r li o la c a ğ ın a in a n ıy o r la rd ı. Ü to p y a c ıla n n sa flık la rı ş u ra d a y d ı k i, p la n la rın ı g e rç e k le ş tirm e k iç in b a ş v u rd u k la rı g ru p la r, ç ık a rla rı, d ü z e n i d e ğ i ş t i r m e k ş ö y le d u r s u n , o n u o l d u ğ u g i b i k o r u m a k t a y a ta n g ru p la rd ı. İs ç i s ın ıf ın ın g iriş e c e ğ i p o litik ve e k o n o m ik h a re k e tle ri k a b u l e tm e m e k le , y e n i to p lu m a iş ç ile r in s ı n ı f o la r a k ö r g ü tle n m e s i ile d e ğ il b ü tü n in s a n la rın iy i n iy e ti v e a n la y ış lılığ ı ile u la ş ıla c a ğ ın d a d ire tm e k le to p lu m d a k i e tk in g ü ç le r k o n u s u n d a d a a y n ı y a n lış a n la y ış ı g ö s te r iy o r la r dı. H a y a lî ö rn e k le re g ö re , m in y a tü r to p lu m s a l d e n e y le re g i r iş m e k le b a ş a r ıy a u la ş a b ile c e k le r i d ü ş ü n c e s i d e , a y n ı d e r e c e d e g e r ç e k d ış ıy d ı. O s ır a d a b ile , ö n c e d e n g ö r ü le b ile c e ğ i g ib i, " k a p ita lis t s e fa le tin b u la n ık d e n iz i o rta s ın d a k i m u tlu lu k a d a la rı" b a ş a r ıs ı z l ığ a u ğ r a m a y a m a h k û m d u , k a p it a li s t s is te m d ü n y a n ın g e ri k a la n k ısm ı ile ilişk ile ri k e silm iş, k ü ç ü k , y a lıtılm ış to p lu lu k la ra b ö lü n e m e z d i. Ü to p y a c ı s o s y a lis tle r , k a p ita liz m in y a r a ttığ ı s e rt v e i n s a fs ız ç e v re y e ş id d e tle te p k i g ö s te rm iş in sa n s e v e rle rd i. K a p ita lis t s is te m e k a rş ı g e ç e r li v e y e rin d e e le ş tir ile r y ö n e lt m iş le r, d a h a iy i b ir d ü n y a n ın k u ru lm a sı iç in p la n la r h a z ır la m ış la rd ır. B u n la r y e n i k u ts a l k ita p la r ın ı y a y a rla r k e n , s o r u n a b a ş k a b i r a ç ıd a n y a k la ş a n ik i a d a m d ü n y a y a g e liy o r d u . B u ik i k iş in in a d la rı K a rl M a rx v e F r ie d r ic h E n g e ls 'ti. 14. K A R L M A R X V E F R ÎE D R ÎC H E N G E L S Ü to p y a c ıla n n s o s y a liz m i, a d a le ts iz liğ e k a rş ı in s a n c a b ir 48 d u y g u ü z e rin e k u ru lm u ştu . M a rx ve E n g e ls'in so sy alizm i ise, in s a n ın ta rih î, e k o n o m ik v e to p lu m s a l g e liş m e s in in in c e le n m e s i ü z e rin e k u ru lm u ştu r.* K a rl M a rx , h iç b ir ü to p y a ta s a rla m a m ış tır. G e le c e ğ in T o p lu m u n u n n a sıl işle y e c e ğ i k o n u s u n d a h e m e n h e m e n h iç b ir şe y y a z m a m ıştır. G e ç m iş in T o p lu m u n u n , B u g ü n k ü T o p lu m h a lin e g e le n e k a d a r, n a s ıl d o ğ d u ğ u , g e liş tiğ i v e ç ü rü d ü ğ ü k o n u s u n a b ü y ü k b ir ilg i d u y m u ş tu r. B u g ü n k ü T o p lu m a b ü y ü k b ir ilg i d u y m a sın ın n e d e n i ise , b u n d a n , G e le c e ğ in T o p lu m u n a d ö n ü ş m e y i s a ğ la y a c a k g ü ç le r i b u lu p ç ık a r m a k i ç i n di. Ü to p y a c ıla rd a n fa rk lı o la ra k M a rx , Y a r ın ın e k o n o m ik k u r u m l a n ü z e r in d e z a m a n h a r c a m a m ış tır . Z a m a n ın ın h e m e n h e m e n h e p sin i, B u g ü n ü n e k o n o m ik k u ra m la rın ın in c e le n m e s in e v e rm iş tir. M a rx , k a p ita lis t to p lu m d a ç a rk la r ı d ö n d ü r e n ş e y in n e o ld u ğ u n u b ilm e k istiy o rd u . E n ö n e m li k ita b ın ın b a şlığ ı, K a p i t a l — K a p i t a l i s t T o p lu m u n E l e ş t i r e l B i r T a h lili, i l g i s i n in ve d ik k a tin in h a n g i n o k ta d a to p la n d ığ ın ı g ö ste rir. O, k a p i ta li s t ü r e tim in s is te m a tik , z e k ic e v e e le ş tir ic i b ir ta h lilin i y a p a n ilk b ü y ü k to p lu m c u d ü ş ü n ü rd ü r. Ü to p y a c ıla r iç in so sy alizm , b ir h a y a l ü rü n ü , b u y a d a su p a rla k z e k â n ın b ir b u lu şu y d u . M a rx , so s y a liz m i b u lu tla r ü z e * B iz , b u r a d a , d a im a M a r x 'in d ü ş ü n c e le r in e a t ı f y a p a c a ğ ız , a m a E n g e ls 'in s o s y a lis t d ü ş ü n c e n in g e liş m e s in e k a tk ıs ı k ü ç ü m s e n m e m e lid ir. İlk k e z k a rş ı l a ş t ı k l a r ı n d a M a r x v e E n g e ls , y ir m i y a ş l a r ı n d a i d il e r v e b ü tü n ö m ü r le r i b o y u n c a d o s t v e ç a l ı ş m a a r k a d a ş ı o l a r a k k a ld ı l a r . B u d u r u m , h iç k u ş k u s u z d ü n y a n ın g ö r d ü ğ ü e n b ü y ü k e n te l e k t ü e l o r t a k l ı k tı . E n g e ls h e r n e k a d a r k e n d i b a ş ı n a s e ç k in b î r d ü ş ü n ü r v e k e n d i te m e l f e ls e f e s i n e M a r x 'ta n b a ğ ım s ız o l a r a k v a r m ı ş i s e d e , u z u n s ü r e n i l i ş k i l e r i n d e d a im a i k i n c i p l a n d a k a l m a k l a y e t i n m i ş t i r . 1 8 8 8 'd e a l a r m d a k i i l i ş k i y i ş u s ö z l e r l e ö z e t l e m iş ti r : " M a r x 'la o la n 4 0 y ı l l ı k i ş b i r l i ğ i s ü r e s i n c e t e m e lle r in a tı l m a s ı n d a v e ö z e l lik le t e o r i n i n i ş l e n m e s i n d e , ö z e l b i r p a y ım o ld u ğ u n u y a d s ıy a m a m . A m a t e o r i n in te m e l i lk e l e r i n i n b ü y ü k k ı s m ı, h e le e k o n o m i v e t a r i h a l a n l a r ı n a a i t o la n la r ı v e b u n l a r d a n d a ö te , o n u n s o n ş e k lin i a ç ık v e s e ç ik o la r a k a lı ş ı , M a r x 'a a i t t i r . M a rx d a h a y u k a r d a d u r u y o r , d a h a ile r i y i g ö r ü y o r v e d a h a g e n iş b i r a la n ı h e p im iz d e n d a h a h ız lı k a v r ıy o r d u . B iz , h e p im iz , o ls a o ls a y e te n e k liy d ik , M a rx is e b ir d â h i id i." 49 r in d e n y e re in d ir d i, o n u n b e lir s iz b ir u m u t o lm a y ıp , in s a n s o y u n u n ta r ih î g e liş im in d e b ir so n ra k i a d ım , k a p ita lis t t o p lu m u n e v rim in in z o ru n lu ve k a ç ın ılm a z b ir so n u c u o ld u ğ u n u g ö s te rd i. M a rx , s o s y a liz m i, b ir ü to p y a o lm a k ta n ç ık a r tıp , b ilim h a lin e g e tir d i. Y e tk in b ir to p lu m s a l d ü z e n in d ü ş s e l se m a s ı y e rin e , a y a k la rı y e rd e b ir to p lu m s a l ile rle m e te o r is i g e ti r m iş tir ; to p lu m u n d e ğ iş tir ilm e s i iç in , ü s t s ın ıf ın m e r h a m e t i n e , iy i n iy e tin e v e a n la y ış ın a s ığ ın m a k y e rin e , işç i s ın ıfın ın k e n d i k e n d is in i k u rta rm a s ın a v e y e n i d ü z e n in m im a rı o lm a s ın a b e l b a ğ la m ış tır . M a rx 'm so sy alizm i — b ilim se l so sy alizm — , ilk k ez, y ü z y irm i y ıl k a d a r ö n c e 1848 Ş u b a tın d a , E n g e ls ile b irlik te k a lem e a lm a n K o m ü n is t M a n ife sto 'd a . ifa d e e d ilm iştir. Ö ğ re ti le rin in ö z ü n ü n y o ğ u n la ş tırıld ığ ı, ilk b a s k ıs ı sa d e c e 23 s a y fa tu ta n b u k ita p ç ık , o z a m a n d a n b e ri y e ry ü z ü n ü n h e r k ö ş e s in d e k i s o s y a lis t h a re k e tin te m e l ta ş ı o lm u ş tu r, İn cil d ışın d a , y a b a n c ı d ille re e n ç o k ç e v rile n k ita p h a lin e g e lm iş tir. D ü n y a n ın h e r y e rin d e , işç i sın ıfı h a re k e tin in g ü ç lü e s in k a y n a ğ ı o lm a sı y ö n ü n d e n , h iç k u şk u su z, şim d iy e k a d a r y a z ıla n b ro şü rle rin en e tk ilis id ir. M a rx ile E n g e ls, to p lu m u n b u h a ld e b u lu n m a sın ın n e d e n le ri, d e ğ iş m e sin d e k i n e d e n le r, h a n g i y ö n d e g ittiğ i k o n u s u n d a k i-y o ğ u n ç a lış m a la rın d a , ta r ih b o y u n c a a k ıp g id e n b ir le ş ti ric i b ir ö ğ e n in v a rlığ ın ı b u ld u la r. O la y la r, b irb irle rin d e n b a ğ ım s ız d e ğ ild i; ta r ih , k a rm a k a r ış ık o lg u la r v e o la y la r y ığ ın ı g ib i g ö r ü n ü y o r d u a m a , a s lı n d a h iç d e b ö y le d e ğ ild i: t a r ih , b i r k e ş m e k e ş d e ğ il o r ta y a ç ı k a r t ı l a b i l e c e k b e l l i y a s a l a r a u y a n b ir b ilim d i. tşte K a rl M a rx , in s a n to p lu m u n u n b u g e liş m e y a s a la rın ı b u lm u ş tu r. O n u n , in s a n lığ a y a p tığ ı b ü y ü k k a tk ı b u d u r. H e r u y g a rlık ta e k o n o m i, p o litik a , y a sa la r, d in , e ğ itim b ir b irin e b a ğ lıd ır; h e rb iri ö te k in e d a y a n ır v e o lu ş n e d e n i ö te k ile rin e b a ğ lıd ır. B ü tü n b u g ü ç le r iç in d e e k o n o m i e n ö n e m li-. 50 sid ir, te m e l e tm e n d ir. Y a p ın ın te m e l d ire ğ i, ü r e tic ile r o la ra k in s a n la r a ra s ın d a v a ro la n iliş k id ir. İ n s a n la rın y a ş a m a b iç im i n i, g e ç im le r in i s a ğ la m a b iç im le r i, b e li r li b i r to p lu m d a , b e lir li b i r a n d a h ü k ü m s ü re n ü r e tim b iç im i, b e lir le r . İn s a n ın d ü ş ü n c e b iç im in i, y a ş a m a b iç im i b e lir le r. M a rx 'ın s ö z le riy le : " M a d d î y a ş a m d a k i ü r e tim b iç im i, y a ş a m ın to p lu m sa l, siy a sa l ve d ü şü n se l sü re c in in g e n e l n ite liğ in e e g e m e n d ir. İn s a n la rın v a rlık la rın ı b e lirle y e n şe y , b ilin ç le ri d e ğ ild ir; ta m te rs in e , o n la rın b ilin ç le rin i, to p lu m s a l v a rlık la rı b e lir le r." H a k , a d a le t, ö z g ü rlü k v e b e n z e ri k a v ra m la r, y a n i h e r t o p lu m d a b u lu n a n fik irle r d izisi, o to p lu m u n u la ştığ ı e k o n o m ik g e liş im in b e lir li a ş a m a s ın a u y g u n d ü ş e r. Ö y le y s e , to p lu m s a l ve p o litik d e v rim i o lu ştu ra n şe y n e d ir? A c a b a y a ln ız c a in sa n la r ın d ü ş ü n c e le rin d e k i b ir d e ğ iş m e d e n m i ib a r e ttir ? H a y ır, ç ü n k ü b u fik irle r, h e r şe y d e n ö n c e e k o n o m id e k i d e ğ iş ik liğ e — y a n i ü re tim ve d e ğ işim b iç im in d e k i d e ğ işik liğ e — b a ğ lıd ırla r. İn sa n d o ğ a y a e g e m e n o lm a y o lu n d a ile rle r; m a lla rın ü r e tim i v e d e ğ iş im i iç in y e n i v e d a h a iy i y ö n te m le r b u lu n u r, y a d a ic a t e d ilir. B u d e ğ iş m e le rin te m e ld e n v e g e n iş ç a p ta o ld u ğ u z a m a n la r, to p lu m s a l ç a tış m a la r d o ğ a r. E sk i ü re tim b iç im i ile b irlik te g e liş e n iliş k ile r k e m ik le ş m iş tir. E sk i to p lu c a y a şa m a b iç im i, y a s a d a , p o litik a d a , d in d e v e e ğ itim d e s a b itle ş m iş tir . İ k tid a rı e lin d e b u lu n d u ra n s ın ıf, ik tid a r ın ı k o ru m a k is te r v e y e n i ü re tim b iç im i ile u y u m h a lin d e k i s ın ıfla ç a tışır. B u n u n so n u c u d ev rim d ir. T a r ih e b u ş e k ild e y a k la ş ım , m a r k s is tle r e g ö r e , b a ş k a tü rlü k a v ra n ıla m a z o la n b ir d ü n y a y ı a n la m a y ı o la n a k lı k ıla r. T a r ih s e l o la y la r a , in s a n la r ın h a y a tl a r ı n ı k a z a n m a b i ç i m le r in d e n d o ğ a n s ı n ı f iliş k ile r i a ç ıs ın d a n b a k m a k la , k a v ra n a m a z şe y le r, ilk k e z k a v ra n ır h a le g e lm iştir. B u n e d e n le , M an i /e s to 'd a y a p ıla n ta h lille r , şu tü m c e ile b a s la r: " Ş im d iy e k a d a rk i b ü tü n to p lu m la n n ta rih i, s ın ı f m ü c a d e le le ri ta rih id ir." 51 S ın ıf la r a ra s ı m ü c a d e le d e d e v le tin y e ri, r o lü n e d ir ? D e v let, e g e m e n sın ıfın y a ra ttığ ı b ir şey d ir. O, m e v c u t siste m i k o ru m a k iç in k u ru lm u ş tu r v e b u a m a ç la sü rd ü rü lm e k te d ir. K a p ita lis t to p lu m d a , d e v le tin ro lü , M a n ife sto m d a şö y le a ç ık la n m ıştır: " M o d e m D e v le tin y ö n e tim i, tü m b u rju v a z in in o rta k iş le r in i y ö n e te n b ir k o m ite d e n b a ş k a b ir ş e y d e ğ ild ir." K a p ita lis t to p lu m d a d e v le tin ilk g ö re v i, k a p ita lis t s ın ıfın işç i sın ıfı ü z e rin d e k i e g e m e n liğ in in te m e lin i te ş k il e d e n ü r e tim a r a ç la r ı ü z e rin d e k i ö z e l m ü lk iy e ti s a v u n m a k tır. B u n d a n şu so n u ç ç ık a r k i, e ğ e r işç i s ın ıfın ın a m a c ı, ü re tim a ra ç la rı ü z e rin d e k i özel m ü lk iy e ti o rta d a n k a ld ırm a k sa e g e m e n sın ıf la rın d e v le tin i y ık m a lı v e o n u n y e rin e k e n d i d e v le tin i k o y m a lıd ır. A n c a k , e g e m e n s ın ıfın d e v le ti y e rin e b ir işç i sın ıfı d e v le ti k u ru lm a s ıy la d ır ki* işç i sın ıfı ik tid a ra g e le b ilir, d e v rim b a ş a r ılı o la b ilir. İlk b a k ış ta b u , s a d e c e , k a p ita lis t s ın ıfın d ik ta tö rlü ğ ü n ü n y e rin i işç i s ın ıfı d ik ta tö r lü ğ ü n ü n a lm a s ı g ib i g ö rü n e b ilir , i ş ç i sın ıfı d e v rim in in e re ğ i b u m u d u r? Y a n i işç ile ri, d a h a ö n c e u y ru k la rı o ld u k la rı s ın ıf ü z e rin d e e g e m e n k ılm a k m ıd ır? H a y ır . P r o l e t a r y a d i k t a tö r l ü ğ ü , to p lu m u , s ı n ı f l a r a b ö le n k o ş u lla r a s o n v e re re k , s ı n ı f e g e m e n liğ in i b ü s b ü tü n o r ta d a n k a ld ırm a s ü re c in d e sa d e c e g e re k li ilk a d ım d ır. S o s y a liz m in am a c ı, b ir sın ıfın e g e m e n liğ i y e rin e b ir b a ş k a sın ıfın e g e m e n liğ in i k o y m a k d e ğ il, b ü tü n s ın ıfla rın b ü sb ü tü n o rta d a n k a ld ırılm a s ıd ır. S o sy a liz m in a m a c ı, h e r tü rlü sö m ü rü y e so n v e re n sın ıfsız b ir to p lu m k u rm a k tır. M a n ife s to 'd a k i sö zlerle: " S ın ıf la r ıy la v e s ın ı f k a r ş ılık la r ıy la b ir lik te e s k i b u r ju v a to p lu m u n y e rin i, k işin in ö z g ü r g e lişim in in , h e rk e sin ö z g ü r g e liş im in in k o ş u lu o ld u ğ u b ir b ir lik a la c a k tır." M a rx , h e r z a m a n v e h e r y e r d e , şu n o k ta y ı b e lir tm iş tir : e sk i sın ıflı to p lu m d a n y e n i s ın ıfsız d ü z e n e g e ç işi, işçi sın ıfı, p r o le ta r y a b a ş a ra c a k tır. M a rx , s o sy a liz m i k u rm a d a , p r o le ta r y a y a e tk in u n s u r g ö z ü y le b a k m ış tır; ç ü n k ü o, y a n i n ü f u s u n ç o ğ u n lu ğ u , k a p ita liz m in ç e li ş k il e r i n d e n e n ç o k ıs tır a p 52 ç e k e n d ir, ç ü n k ü d u ru m u n u d ü z e lte b ilm e s i iç in d e b a ş k a ç ı k a r y o lu y o k tu r . İç in d e y a ş a d ık la r ı k o rk u n ç k o ş u lla r, iş ç ile r i, b ir a r a y a g e lm e y e , ö rg ü tle n m e y e v e ç ık a rla rı u ğ ru n a m ü c a d e le e tm e k iç in s e n d ik a la r k u rm a y a z o rla d ı. G e n e d e s e n d ik a la rın k u ru lm a sı ö y le h e m e n b ir g e c e d e o lu p b itm e d i. S ın ıf o la ra k ç ı k a r b irliğ i d u y g u s u n u n g e liş m e s i, u z u n z a m a n a ld ı; b u n o k ta y a g e lin c e y e k a d a r d a u lu s ö lç ü s ü n d e g ü ç lü ö rg ü tle r k u r u l m a sı o la n a k sız d ı. S a n a y i d e v rim i v e fa b rik a siste m i ile k a p ita liz m in b ü y ü y ü p g e liş m e s i, s e n d ik a c ılığ ın d e v a d ım la rla ile rle m e s in i s a ğ la d ı. B u n u n b ö y le o lm a s ın ın n e d e n i, s a n a y i d e v rim i ile b ir lik te iş ç i le r in k e n tle r d e y o ğ u n la ş m a s ı, u lu s a l ö lç ü d e b i r ö r-' g ü tle n m e iç in b ü y ü k ö n e m i o la n ta ş ım a , u la ş tır m a v e h a b e rle ş m e a la n la rın d a k i ile rle m e le ri v e b ir işç i h a re k e tin i g e re k li k ıla n k o ş u lla rı b irlik te g e tirm e s id ir. B ö y le c e , isç i sın ıfı ö rg ü tle n m e si, sın ıfı, s ın ıf d u y g u su n u ve işb irliğ i ile h a b e rle ş m e n in fiz ik î a ra ç la rın ı y a ra ta n k a p ita lis t g e liş m e ile b irlik te b ü y ü m ü ştü r. Ö y le y se p ro le ta ry a , k a p ita liz m le d o ğ u y o r v e o n u n la b ir lik te g e lişiy o r. N ih a y e t, k a p ita liz m , işle m e z h a le g e ld iğ i, ç ö z e m e d iğ i ç e liş k ile r iç in e y u v a rla n d ığ ı, "to p lu m u n b u b u rju v a z in in e g e m e n liğ i a lt ın d a a r tık y a ş a m a y a z , b i r b a ş k a d e y iş le o n u n v a rlığ ı to p lu m la a rtık b a ğ d a ş a m a z " d u r u m a g e l d iğ i a n d a , k ıs a c a s ı, k a p ita liz m m e z a ra g irm e y e h a z ır o ld u ğ u z a m a n , o n u g ö m e c e k o la n p r o le ta r y a d ır . M a rx , b a ş k a la rın a , n e y in y a p ılm a s ın ı, n iç in y a p ılm a s ın ı a n la tm a k la y e tin e n b ir k o ltu k d e v rim c isi d eğ ild i. H a y ır, o, fe ls e fe s in i y a ş a y a n b ir in sa n d ı. F e ls e fe s i y a ln ız d ü n y a n ın b ir a ç ık la m a s ı o lm a y ıp , d ü n y a y ı d e ğ iş tir m e n in b ir a ra c ı d a o l d u ğ u için , içte n b ir d e v rim c i o la ra k m ü c a d e le n in d ışın d a k a l m a y ıp , o n u n s a v a ş k a n b i r p a r ç a s ı o lm a k z o r u n d a y d ı. Ö y le de o ld u . P r o le ta ry a n ın , k a p ita liz m in k a ld ır ılm a s ı a ra c ı o ld u ğ u in a n c ı ile , ç a lış m a la rın d a n a y ıra b ild iğ i b ü tü n z a m a n ın ı, işç i s ın ıf ın ın e k o n o m ik v e p o l it ik m ü c a d e le s i iç in e ğ itilm e s in e ve ö rg ü tle n m e sin e v e rd i. 28 E y lü l 18 6 4 'te L o n d ra 'd a k u ru la n U lu s la ra ra s ı iş ç ile r D e m e ğ in in (B irin c is i E n te rn a s y o n a lin ) e n fa a l v e e tk ili ü y e s iy d i. K u ru lu ş u n d a n ik i a y s o n ra M a rx , A l m a n a r k a d a ş ı D r. K u g e lm a n n 'a ş ö y le y a z ıy o r d u : " D e m e k , d a h a d o ğ ru su K o m ite ö n e m lid ir, ç ü n k ü L o n d ra İsçi S e n d ik a la r ın ın b a ş k a n la rı K o m ite d e d ir. ... P a ris isç i lid e r le r i d e b i r liğ e b a ğ lıd ır." îş ç i s e n d ik a la rı, o z a m a n la r b irç o k in sa n a , b u g ü n d e o l d u ğ u g ib i, iş ç in in g ü n lü k h a y a tın ı a z a r a z a r iy ile ş tire c e k ö r g ü t le r d e n i b a r e t g ib i g ö r ü n e n s e n d ik a l a r M a r x v e E n g e ls iç in d a h a d e r in b i r a n la m ta ş ıy o r d u : " îş ç i s ın ıf ın ın , b i r s ı n ı f o la ra k s e n d ik a la r y o lu y la k u rd u ğ u ö rg ü t ... p ro le ta ry a n ın g e rç e k s ın ıf ö rg ü tü d ü r v e se rm a y e ile g ü n lü k m ü c a d e le s in i b u n l a r a r a c ılığ ı ile v e r d iğ i g ib i, b u n la r ın iç in d e k e n d i k e n d in i e ğ it ir . ..." K e n d is in i n e iç in e ğ itir? D a h a y ü k s e k ü c re t, d a h a a z ç a lış m a s a a ti, d a h a iy i ç a lış m a k o ş u lla rı iç in m i? E v e t k u ş k u su z . A m a d a h a ö n e m lis i, ü r e tim a r a ç la r ı ü z e rin d e k i ö z e l m ü lk iy e tin k a ld ı r ıl a r a k iş ç i s ın ıf ın ın ta m k u r tu lu ş u a m a c ı ile m ü c a d e le iç in d e . M a rx , b u n o k ta y ı, 1865 H a z ira n ın d a , E n te rn a s y o n a lin G e n e l K o n s e y in d e y a p tığ ı b ir k o n u ş m a d a ö z e llik le b e lir tm iş tir. S e n d ik a la rın m ü c a d e le y i sü rd ü rm e le ri h a lin d e , " k u rtu lu şla rın d a n u m u t k e sile n s e fille r sü rü sü ile ay n ı d ü z e y e d ü ş e c e ğ in i" g ö s te r d ik te n s o n ra , b u n u d a a ş a n a m a ç la r ı o lm a s ı z o ru n lu lu ğ u n u şu s ö z le ri ile a ç ık la m a y a d e v a m e tm iştir: "A y n ı z a m a n d a v e ü c re t s is te m in in b irlik te g e tird iğ i g e n e l k ö le lik te n ta m a m e n a y rı o la ra k , isç i s ın ıfı, b u g ü n lü k m ü c a d e le n in so n u ç la rın ı g ö z ü n d e b ü y ü tm e m e lid ir. S o n u ç ları d o ğ u ra n n e d e n le re k a rş ı d e ğ il, s o n u ç la r a k a rş ı m ü c a d e le e tt ik l e rin i, a ş a ğ ı d o ğ ru h a re k e ti g e c ik tir m e m e k le b irlik te b u n u n y ö n ü n ü d e ğ iş tir m e d ik le r in i, y a tı ş tı r ı c ı i la ç la r k u l la n d ık l a r ı 54 n ı, a m a h a s ta lığ ı te d a v i e tm e d ik le rin i h a tırd a n ç ık a rm a m a lı d ırla r. B u n e d e n le , s e rm a y e n in b itip tü k e n m e z s a ld ırıla rı ile p iy a s a d e ğ iş ik lik le rin d e n d o ğ a n b u k a ç ın ılm a z g e rilla s a v a ş la r ın a k e n d ile rin i b ü s b ü tü n k a p tırm a m a la rı g e re k ir. Y ü r ü r lü k te k i s is te m in , k e n d ile r in i e z e n b ü tü n s e f a le tle r le b i r l i k te , to p lu m u n e k o n o m ik y a p ıs ın ın y e n id e n k u ru lm a sı iç in g e rek li m a d d î k o şu lla r ile to p lu m sa l b içim leri d e m e y d a n a g e tir d iğ in i a n la m a lıd ırla r. T u tu c u la rın p a ro la s ı o la n , 'Adil b ir iş g ü n ü iç in â d il b ir ü c re t' y e rin e b a y r a k la r ın a şu d e v rim c i p a r o l a y ı y a z m a lı d ı r l a r : 'Ü c r e t s is t e m i n in k a ld ı r ıl m a s ı! '." M a rx , su te m e l ö ğ r e tis in i d a im a v e h e r y e rd e t e k r a r l a m ıştır: to p lu m u n e k o n o m ik , p o litik v e to p lu m sa l y a p ısın d a te m e ld e n b i r d e ğ iş ik lik y a p ılm a s ı t e k ç ık a r y o ld u r , v e b u , a n c a k iş ç i s ın ıf ın ın y a p a c a ğ ı b i r d e v rim le g e r ç e k le ş e b ilir . B u g e n e llik le s a n ıld ığ ı g ib i, d e v rim e o k a d a r in a n a n M a rx 'm , h e r y e rd e v e h e r z a m a n d e v rim is te d iğ i a n la m ın a g e lir m i? A sla. M a rx , g e lişig ü z e l d e v rim e k a rşıy d ı. M arx , E n te r n a s y o n a ld e , ilk e o la r a k d e v rim i s t e y e n le r e , d e v rim y a p m ış o lm a k iç in d e v rim y a p ılm a s ın ı is te y e n le re ş id d e tle k a r ş ı ç ık m ış tır . M a r x 'm d ü ş ü n c e s in in ö z ü , d e v rim in b a ş a r ılı o lm a s ı iç in ta m z a m a n ın d a y a p ılm a s ıd ır ; e k o n o m ik g e liş im , d e ğ iş m e k iç in o lg u n la ş m a d a n , to p lu m , d e ğ iş tir ile m e z . S o sy alizm e d ö n ü şm e n in te m e li, k a p ita lis t to p lu m için d e b u lu n a n v e o n u n ç ö k ü ş ü n ü h a z ır la y a n d e rin ç e liş k ile r d e y a ta r ; ü r e tim in to p lu m s a lla ş m a s ı ile e s k i > d ü z e n in ra h m in d e y e n i d ü z e n in to h u m la rın ın y a ra tılm a s ın d a y a ta r; d e ğ iş ik liğ i g e rç e k le ş tirm e k iç in g e re k li d e v rim c i e y le m i y ü rü te n işç i s ı n ıf ın ın s ı n ı f b ilin c i ile ö rg ü tle n m e d e re c e s in in a r tış ın d a y a ta r . M a rx , k a p ita lis t s iste m i, in s a n lığ ın g e liş im ta r ih in in b ir p a rç a s ı o la r a k g ö rm ü ş tü r. B u n e k a lıc ı n e d e d e ğ iş tir ile m e z b ir siste m d ir. T e rsin e , k a p ita liz m , e sa s o la ra k g e ç ic i b ir t o p lu m sa l s iste m d ir ve b ü tü n d iğ e r to p lu m b iç im le ri g ib i b ir ö n c e k i s is te m d e n d o ğ m u ş v e g e liş m iş tir; z a m a n ı g e lin c e ç ö k e c e k 55 v e y e r in i b a ş k a b i r s is te m a la c a k tır . M a r x 'a g ö r e h iç b ir to p lu m d u ra ğ a n d e ğ ild ir, h e p s i de d e v a m lı b ir a k ış v e d e ğ iş m e için d e d ir. O n a g ö re y a p ıla c a k iş, k a p ita lis t to p lu m d a d e ğ işm e y i m e y d a n a g e tire n şe y i b u lm a k , k a p ita liz m in "h a re k e t y a s a s ı n ı" k e ş f e t m e k ti r . K a p i ta l iz m i a ç ık l a m a k ç a b a s ı ile ise g iriş m iş v e b u n u , ö te k i ik tis a tç ıla rın y a p tık la rı g ib i, k a p ita liz m i m a z u r g ö s te r m e ç a b a s ı ile d e ğ il, g e le c e k te d a h a iy i b ir to p lu m y a ra ta c a k g ü ç le r iç in b ir e y le m k ıla v u z u n u n , a n a ç iz g ile rin i o rta y a k o y m a k la s o n u ç la n d ırm ış tır. S o s y a lis tle r , M a r x 'ın ç iz d iğ i k a p it a li s t to p lu m t a b l o s u n u n s a ğ la m v e m a r k s is t o lm a y a n i k ti s a t ç ıl a r ı n ç iz d i k le r in d e n g e rç e ğ e d a h a y a k ın o ld u ğ u k a m sın d a d ırla r. B u k o n u d a H a r v a rd Ü n iv e rs ite s in d e n P r o f e s ö r L e o n tie f, k e n d is i m a r k s is t o lm a m a k la b irlik te , b irk a ç y ıl ö n c e , A m e rik a n ik tis a t D e rn e ğ i ü y e le r in e ş u n la rı s ö y le m iş tir: " K â rın , ü c re tin , k a p i ta li s t g iriş im le r in a s lın d a n e le r o ld u k la r ın ı ö ğ re n m e k i s t e y e n b ir k im s e n in K a p ita l'irı ü ç c ild in d e n ilk e ld e n e d in e c e ğ i b ilg i, A m e rik a n S a y ım v e İ s ta tis tik d e rg is in in b ir b ir in i iz le y e n o n s a y ıs ın d a y a d a ç a ğ d a ş e k o n o m ik k u ru m la r ü z e rin e y a z ılm ış b ir d ü z in e d e rs k ita b ın d a b u la c a ğ ın ı s a n d ığ ı b i lg i d e n d a h a g e r ç e k ç i v e d a h a u y g u n o la c a k tır ..." A y n ı m a k a le s in d e P r o f e s ö r L e o n tie f , M a rx 'm y a p tığ ı v e o z a m a n d a n b e ri g e rç e k le ş e n b ir ç o k ta h m in iç in şu ö v ü c ü S ö z le ri sö y lü y o r: " o la n la r g e rç e k te n e tk ile y ic id ir; g ittik ç e a rta n s e rv e t y o ğ u n la ş m a s ı, k ü ç ü k ve o rta g iriş im le rin h ı z l a ta s f iy e s i , r e k a b e tin g itg id e s ın ı r la n ış ı, s a b it s e r m a y e n in d u rm a d a n a rta n b ir ö n e m k a z a n m a s ı ile b irlik te , d e v a m lı te k n ik g e lişm e ve n ih a y e t b irb irin i iz le y e n ve g e n işle y e n e k o n o m ik ç e v rim le r — m o d e m ik tis a t te o risin in b ü tü n in c e lik le r in e k a rş ın k a r ş ıs ın a p e k b ir ş e y ç ık a r a m a y a c a ğ ı a ş ıl a m a z b i r ta h m in l e r d iz is i." Ş u ra sı d a ilg in ç tir k i, H a rv a rd lı P ro fe s ö rü n ik tis a tç ı m e s le k ta ş la rın a K a ri M a rx 'ta n ö ğ re n e b ile c e k le ri p e k ç o k şe y b u lu n d u ğ u n u s ö y le m e y i g e re k li g ö rd ü ğ ü s ır a la r d a , b a ş k a b ir 56 se ç k in b ilim a d a m ı, ta rih a la n ın d a , m e s le k ta ş la rın a b e n z e r t a v s iy e le r d e b u lu n u y o r d u . A m e r ic a n H is to r ic a l R e v i e w 'm 1935 E k im s a y ıs ın d a , A m e rik a 'n ın e n se ç k in ta rih ç ile rin d e n b irisi o la n m ü te v e ffa C h a rle s B e a rd şö y le y a z ıy o rd u : M a rx 'i sa d e c e b ir d e v rim c i y a d a a te ş li b ir p a rtiz a n o la ra k g ö rm e k e ğ ilim in d e o la n la ra , o n u n b u n d a n d a h a ö te b ir k işi o ld u ğ u n u h a tır la tm a k y e rin d e o la b ilir . B ir A lm a n ü n iv e r s ite s in d e f e l se fe d o k to ru o lm u ş, b ilim a d a m ı ö z e llik le rin i ta ş ıy a n b ir in sa n d ı. Y u n a n v e L a tin k ü ltü rü a ra ş tırıc ıs ı id i. A n a d ili A lm a n c a d a n b a ş k a , Y u n a n c a , L a tin c e , F ra n s ız c a , İ n g iliz c e , İ ta l y a n c a v e R u s ç a o k u rd u . Ç a ğ d a ş ta r ih v e e k o n o m i b ilim le ri a la n ın d a y a z d ık la rı, g e n iş ç e v re le rc e o k u n m u ştu r. B u n e d e n le, M a rx 'm k iş is e l g ö rü ş le rin d e n n e k a d a r h o ş la n m a z s a k h o ş la n m a y a lım , g e n iş v e d e rin b ilg is in i, k o rk u su z v e in s a n lı ğ a a d a n m ış h a y a tı n ı y a d s ıy a m a y ız . T a r ih y a z a n h e r h a n g i b ir k im s e n in y a p tığ ı g ib i, ta r ih i y a ln ız y o ru m la m a k la k a lm a m ış , ta r i h in y a p ılm a s ın a y a r d ım e tm iş tir . H e r h a ld e b ild iğ i b i r ş e y v a r d ı." D ü n y a n ın h e m e n h e m e n h e r ü lk e sin d e to p lu m sa l ve e k o n o m ik a d a le ti g e rç e k le ş tir m e y e ç a lış a n iş ç i s ın ıfı h a re k e ti, o n u n b ild iğ i b i r şe y o ld u ğ u n u h is s e tm e k te d ir. K u r tu lu ş v e b a ğ ım s ız lık m ü c a d e le le rin i o n u n ö ğ r e tile r i n e d a y a n d ır a n A s y a v e A f r ik a 'n ın s ö m ü rg e h a lk la rı, o n u n b ild iğ i b ir şe y o ld u ğ u d ü ş ü n c e s in d e d ir. K â r p e ş in d e k o ş a n a n a rş ik ü re tim y e rin e k u lla n ım a m a c ıy la p la n lı ü re tim i k o y m a ç a b a s ın d a o la n D o ğ u A v ru p a ü l k e le r i, o n u n b ild iğ i b i r ş e y o l d u ğ u n a in a n m a k ta d ır . S a lla n a n ik tid a r k o ltu k la r ın d a k a la b ilm e k iç in u m u ts u z c a ç ır p ın a n k a p ita lis t ü lk e le r in m u tlu a z ın lığ ı, o n u n b ir b i l d iğ i o lm a s ı k o r k u s u y la titre m e k te d ir le r . S o sy a liz m in s ın ıf a y rım ın ı so n a e rd ire c e ğ in i ve in sa n ın e k o n o m iy i b ilin ç li o la r a k h e rk e s in r e f a h ın a y ö n e lte b ile c e ğ in i u y g u la m a ile g ö s te r e n v e y e ry ü z ü n ü n a ltıd a - b ir in i k a p la y a n b i r ü lk e n in h a lk ı, o n u n b ir b ild iğ i o ld u ğ u n d a n e m in d ir.. 57 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM S O S Y A L İZ M 15. S O S Y A L İS T P L A N L I E K O N O M İ Ş im d i so sy a liz m in ta h lilin e g e lm iş b u lu n u y o ru z . Ş unu b a ş la n g ıç ta a ç ık ç a b e lir tm e k g e r e k ir k i, s o s y a liz m e in a n a n la r, ü re tim a ra ç la rı ü z e rin d e k i ö z e l m ü lk iy e tin k a m u m ü lk i y e tin e g e ç m e si ile in sa n ın tü m so ru n la rın ın ç ö z ü m le n e c e ğ in i id d ia e tm iy o rla r. S o sy a liz m , n e ş e y ta n la rı m e le ğ e d ö n ü ş tü r e c e k , n e d e c e n n e ti y e ry ü z ü n e in d ir e c e k tir . İ d d ia e d ile n şe y le r, so sy alizm in , k a p ita liz m in b e llib a şlı k ö tü lü k le rin e çare b u la c a ğ ı, sö m ü rü y ü , s e fa le ti, g ü v e n s iz liğ i, sa v a şı o rta d a n k a ld ır a c a ğ ı v e in s a n la r iç in d a h a b ü y ü k b ir re f a h v e m u t lu lu ğ u n k a p ıla rın ı a ç a c a ğ ıd ır. S o sy a liz m k a p ita liz m in y ırtık la rın ın y a m a n a ra k d ü z e ltil m e s i d e ğ ild ir . S o s y a liz m , d e v rim c i b i r d e ğ iş m e , to p lu m u n 58 b ü s b ü tü n f a r k lı b i r ç iz g id e y e n id e n k u r u lm a s ı d e m e k tir . B i r e y s e l k â r i ç in b i r e y s e l c a b a y e r i n e , k o l e k t i f y a r a r iç in k o l e k t i f ç a b a o la c a k tır . K u m a ş, p a ra k a z a n m a k iç in d e ğ il, in s a n la ra g iy si s a ğ la m a k iç in y a p ıla c a k tır ; b ü tü n ö te k i m a lla r d a ö y le . İn sa n ın in sa n ü z e rin d e k i g ü c ü a z a la c a k , in s a n ın d o ğ a ü z e r in d e k i g ü c ü a r ta c a k tır . B o llu k y a r a t ın a g ü c ü , k â r y a p m a d ü ş ü n c e s iy le k ıs ıla c a ğ ı y e rd e , h e rk e s e b o l m a l sa ğ la m a k iç in so n s ın ırın a k a d a r k u lla n ıla c a k tır. K u lla n ım iç in y a p ıla c a k p la n lı ü re tim in , h e rk e s e , h e r z a m a n iş sa ğ la y a c a ğ ın ın b ilin m e s i ile in s a n la rın iç in d e k i e k o n o m ik d e p re s y o n , iş s iz lik , y o k s u llu k v e g ü v e n s iz lik d u y g u su k a y b o la c a k , b u n u n y e rin i b e ş ik te n m e z a ra k a d a r e k o n o m ik g ü v e n lik d u y g u s u a la c a k tır . B a ş a r ın ın ö lç ü s ü , s e r v e tin m ik ta r ı ile d e ğ il d e in s a n l a r l a g iriş tiğ im iz iş b irliğ in in b ü y ü k lü ğ ü ile ö lç ü ld ü ğ ü z a m a n , a ltın ın e g e m e n liğ in in y e rin i a ltın y ö n e tim a la c a k tır. K â r p e ş in d e k o ş a n la rın , m a l " fa z la " s im s a ta b ile c e k ve s e rm a y e " fa z la " s ın ı y a tır a b ile c e k d ış p a z a r a v c ılığ ın d a n d o ğ a n e m p e r y a lis t s a v a ş la r s o n b u la c a k tır ; ç ü n k ü a rtık n e m a l n e d e s e rm a y e " fa z la " s ı o la c a k , n e d e g ö z ü n ü k â r h ırs ı b ü rü m ü ş s e r m a y e c ile r . Ü re tim a ra ç la rı ö z e l e lle rd e o lm a d ığ ı iç in to p lu m , a rtık , iş v e r e n le r v e iş ç ile r d iy e s ın ıf la r a b ö lü n m e y e c e k tir . B ir i n sa n b ir b a ş k a s ın ı s ö m ü re c e k d u r u m d a o lm a y a c a k , B 'n in e m e ğ in d e n A k â r s a ğ la y a m a y a c a k tır. K ıs a c a s ı, s o s y a liz m in ö z ü g e re ğ i, ü lk e b ir a v u ç in s a n ın m a lı o lm a k ta n v e b u n l a r ta r a f ı n d a n k e n d i ç ık a r la r ı iç in k ö tü y ö n e tilm e k te n k u r tu la c a k , b ü tü n h a lk ın m a lı o la c a k v e h a lk y a r a r ın a , h a lk t a r a f ı n d a n y ö n e tile c e k tir . Ş im d iy e k a d a r so s y a liz m in ö z ü n ü n a n c a k b ir y a n ın ı, ü l k e n in " h a lk ın m a lı" o lu ş u n u , y a n i ü r e tim a ra ç la r ın ın k a m u n u n m ü lk iy e tin d e b u lu n m a s ın ı e le a ld ık . Ş im d i ta n ım ın ik in c i k ısm ın a g e lm iş o lu y o ru z — "halk y a ra rın a , h a lk ta ra fın d a n y ö n e tilm e " k ıs m ın a . B u n a s ıl b a ş a r ıla c a k tır ? B u so ru n u n k a rşılığ ı, m e r k e zî p la n la m a d ır. Ü re tim a ra ç la r ın ın k a m u m ü lk iy e tin d e o lm a s ı, s o s y a liz m in n a s ıl b ir t e m e l ö z e lliğ i is e , m e rk e z î p la n la m a d a ö y le d ir. B ü tü n u lu s iç in m e rk e z î p la n la m a n ın g ü ç b ir iş o ld u ğ u b e s b e llid ir . B u , o d e n li g ü ç b i r i ş t i r k i, k a p it a li s t ü l k e l e r d e ki p e k ç o k k im se — ö z e llik le ü re tim a ra ç la rın ı e lle rin d e b u lu n d u ra n la r v e b u n e d e n le de k a p ita liz m i m ü m k ü n o la n d ü z e n le rin e n iy isi sa y a n la r— b u m e rk e z î p la n la m a n ın y ü rü y e m e y e c e ğ in d e n e m in d irle r. Ö rn e ğ in U lu s a l İ m a lâ tç ıla r D e r n e ğ i b u n o k ta ü z e rin d e , te k r a r te k r a r d u ru r. B irk a ç y ıl ö n c e y a p ıla n " A m e r ik a n S a n a y i P l a tf o r m u n d a k i b u k o n u ile i l g ili a p a ç ı k v e d o l a y s ı z t ü m c e l e r d e n b i r i s i ş ö y le d ir : " B ir a v u ç in s a n , b ü t ü n h a lk ı n f a a l i y e t l e r i n i b a ş a r ı l ı b i r b iç im d e p la n la m a k , y ö n e tm e k v e h ız la n d ır m a k iç in g e re k li b ilg iy e , g ö r ü ş g ü c ü n e v e k a v r a y ış a s a h ip o la m a z ." B u id d ia , e ğ e r d o ğ ru ise , so s y a liz m b a k ım ın d a n so n d e rec e ö n e m lid ir. Ç ü n k ü so sy a list e k o n o m i, p la n lı e k o n o m i o l m a k z o r u n d a d ır , v e e ğ e r p l a n la m a o la n a k s ız ise s o s y a liz m de o la n a k s ız d e m e k tir. M e rk e z î p la n la m a m ü m k ü n m ü d ü r? 1928 y ılın d a ö y le b ir şe y o ld u k i, p la n la m a s o ru n u , b i r ta h m in iş i o lm a k ta n ç ık tı ve a y ağ ı y e rd e b ir k o n u h a lin i aldı. 1928 y ılın d a S o v y e t S o s y a lis t C u m h u riy e tle r B irliğ i ilk B eş Y ıllık P la n ı y a p tı. B u t a m a m la n ın c a İk in c i B e ş Y ıllık P la n , o n u n a rd ın d a n d a Ü ç ü n cü B e ş Y ıllık P la n y a p ıld ı ve u y g u la n d ı. V e b u b ö y le c e sü rü p g id e c e k . (V e b u S S C B s o s y a lis t b ir ü lk e o ld u ğ u sü re c e s o n su z a d e k sü rü p g id e c e k , ç ü n k ü g ö rd ü ğ ü m ü z g ib i so sy a list b ir d e v le tin m u tla k a b ir p la n ı o lm a s ı g e re k ir.) A r tık , b i r u l u s i ç in m e r k e z î b i r p l a n l a m a n ı n m ü m k ü n o lu p o lm a d ığ ın ı d ü şü n m e m iz e g e re k k a lm a d ı. Ş im d i b u n u b i liy o ru z . S o v y e tle r B irliğ i b u n u d e n e d i. O lu y o r. M ü m k ü n d ü r. B ir k im s e , S o v y e t y a ş a m ın ın şu y a d a b u ö z e lliğ i ü z e r in d e n e d ü ş ü n ü rs e d ü ş ü n s ü n , S o v y e tle r B irliğ i'n in is te r h a y r a n ı o ls u n i s t e r s e d ü ş m a n ı, s u n u k a b u l e tm e k z o r u n d a d ı r k i — ç ü n k ü en a m a n sız d ü ş m a n la n b ile b u n u k a b u l e d iy o r— , b u ü lk e p la n lı b ir e k o n o m iy e sa h ip tir. B u n e d e n le , so sy a list b ir ü lk e d e p la n lı e k o n o m in in n a s ıl i ş le n d iğ in i a n la m a k iç in , S S C B m o d e lin i in c e le m e m iz g e re k ir. B ir p la n n e y i k a p s a r ? S e n , b e n y a d a h e r h a n g i b i r k im se p la n y a p a c a k s a k , o n u n ik i k ısm ı o ld u ğ u n u b ilm e m iz g e re kir: ne için ve nasıl, y a n i a m a ç v e y ö n te m k ısım la n . A m a ç p la n ım ız ın b ir k ıs m ı, o n a u la ş m a y o lu ö te k i k ıs m ıd ır. B u , s o s y a lis t p la n la m a iç in d e b ö y le d ir . O n u n d a b ir a m a c ı v e b ir y ö n te m i v a rd ır. M ü te v e ffa S id n e y v e B e a tric e W e b b (S o v y e t K o m ü n iz m i: Y en i B ir U y g a r lık m ı? a d ım t a ş ıy a n in c e le m e le ri o tu z y ıl k a d a r ö n c e y a y ın la n m ış o lm a k la b irlik te to p lu m s a l b ilim le rd e b ilim s e l ç a lış m a n ın ilk g ö rk e m li a n ıt la r ın d a n b i r i s i g ib i h â lâ a y a k ta d u r m a k ta d ır ) , s o s y a lis t p la n la m a n ın a m a c ı ile k a p ita lis t ü lk e le rd e u la ş ılm a y a ç a lış ıla n h e d e f a ra s ın d a k i te m e l a y rılığ ı şö y le a n la tıy o rla r: "K a p ita list b ir to p lu m d a , en b ü y ü k te ş e b b ü s le rin b ile a m a c ı, s a h ip le r in e y a d a o r ta k l a r ın a m a d d î k â r v e k a z a n ç s a ğ la m a k tır . ... S S C B 'n d e , p r o le t a r y a d ik ta tö r lü ğ ü ile y ö n e tile n b u ü lk e d e , p la n la n a c a k a m a ç b ü s b ü tü n b a ş k a d ır. K â r s a ğ la y a c a k n e m a l s a h ib i v a r d ır , n e d e o r ta k . M a d d î k â r v e k a z a n ç d ü şü n c e si d iy e b ir şey y o k tu r. H e d e f a lın a n te k a m a ç , u z u n v a d e d e , b ü tü n to p lu m u n a z a m î r e fa h ı v e g ü v e n liğ id ir ." S o s y a lis t e k o n o m id e p la n la m a n ın a m a c ı iç in b u s ö z le r y e te r. G e n e l a m a c ın k â r d e ğ il, h a lk ın g e re k sin m e le ri o ld u ğ u g e rç e ğ in i y u k a rd a g ö rm ü ş b u lu n u y o ru z . B u r a d a a s ıl k o n u m u z, ne için d e ğ il n a s ıl so ru n u , y a n i am aç d e ğ il, b u a m a c a u la ş m a n ın y ö n te m i o la c a k tır. B ilm e k is te d iğ im iz şe y , is t e n ile n h e d e fe u la şm a k iç in h a n g i p o litik a la n n u y g u la n m a sı g e re k tiğ id ir. G e re k s in m e le r s ın ırsız , a m a b u g e re k s in m e le ri k a rş ıla y a b ile c e k ü r e tk e n k a y n a k la r s ın ır lıd ır . B u n u n iç in b e n im s e n e - ç e k p o litik a la r, S o v y e t p la n c ıla r ın ın n e y a p m a k iste d ik le rin e d e ğ il, n e le rin y a p ılm a s ın ın m ü m k ü n o ld u ğ u n a d a y a n m a lıd ır. B u o la n a k d a, a n c a k , ü lk e n in ü re tk e n k a y n a k la rın ın ta m ve d o ğ r u b i r t a b l o s u n u n e ld e e d ilm e s i ile s a p ta n a b ilir . B u , D e v le t P la n la m a K o m isy o n u n u n (G o s p la n ) isid ir. B u k o m is y o n u n ilk g ö re v i, S S C B 'n d e k i h e r şe y k o n u s u n d a k im in , n e y i, n e r e d e , v e n a s ıl y a p tığ ın ı b u lm a k tır . Ü lk e n in d o ğ a l k a y n a k la rı n e d ir? E ld e n e k a d a r işç i v a rd ır? K a ç fa b rik a , m a d e n o c a ğ ı, iş y e ri, ç iftlik v a rd ır v e b u n la r n e r e le rd e d ir? G e ç e n y ıl n e ü re tm iş le rd ir? E k m a lz e m e , v e isç i v e r i l ir s e , n e ü r e t e b il ir l e r ? D a h a f a z la d e m ir y o lu n a v e l im a n a g e re k v a r m ıd ır? B u n la r n e re le rd e y a p ılm a lıd ır? E ld e k i o la n a k la r n e le r d ir ? N e le r e g e r e k s in m e v a rd ır ? D a ğ la r k a d a r o lg u la r , r a k a m la r , is t a ti s ti k le r . S S C B 'n in g e n iş to p ra k la n ü z e rin d e k i h e r k u ru m d a n , h e r f a b r ik a d a n , ç if tlik te n , i m a lâ th a n e d e n , m a d e n d e n , h a s ta n e d e n , o k u ld a n , a ra ş tırm a e n s titü s ü n d e n , s e n d ik a d a n , k o o p e ra tifte n , tiy a tro to p lu lu ğ u n d a n b u u ç su z b u c a k sız a la n ın en u ç k ö s e le rin d e n şu s o ru la ra k a rş ılık la r g e lir: G e ç e n y ıl n e y a p tın ız ? B u y ıl n e y a p ıy o rsu n u z ? Ö n ü m ü z d e k i y ıl n e y a p m a y ı u m u y o rs u n u z ? N e g ib i y a rd ım a ih tiy a c ın ız v a r? S iz n e y a r d ım d a b u lu n a b ilirs in iz ? V e y ü z le rc e b a ş k a so ru . B ü tü n b u b ilg ile r G o s p la n 'ın b ü r o la r ın a a k a r v e o ra d a u z m a n la rc a to p la n ır, d ü z e n e so k u lu r, y o ğ ru lu r. " H a le n S o v y e tle r B irliğ i'n d e , G o s p la n 'ın b ü tü n p e rs o n e li ik i b in k a d a r is ta tis tik u z m a n ı ile ç e ş itli b ilim d a lla rın d a k i te k n is y e n le rd e n o lu ş m u ş tu r . B ir b u k a d a r d a b ü r o g ö r e v lis i m e m u r v a rd ır . B u h a liy le G o s p la n , d ü n y a d a h iç k u ş k u s u z e n iy i d o n a tılm ış v e e n g e n iş d a im î i s t a ti s ti k a r a ş t ır m a m e r k e z id ir ." B u u z m a n la r, to p la n a n b ilg ile rin a y ık la n m a , d ü z e n le n m e v e d e n e tle n m e işin i b itirin c e , M e v c u t D u ru m u n b ir ta b lo s u n u e ld e e d e rler. A m a, b u , g ö re v in a n c a k b ir k ısm ıd ır. Ş im d i de d ü ş ü n c e le rin i D u ru m N e O la b ilir s o ru s u n a y ö n e ltirle r. B u n o k t a d a , p l a n l a m a c ı l a r ı n , h ü k ü m e t in b a ş l a r ı y l a b i r a r a y a 62 g e lm e le ri g e re k ir. "D e v le t P la n la m a K o m isy o n u n u n v a rd ığ ı s o n u ç la r ile h a z ırla d ığ ı p ro je le rin , h ü k ü m e tin o n a y ın d a n g e ç m e s i g e re k ir. P la n la m a iş le v i, ö n d e rlik iş le v in d e n a y r ılm ış t ır , v e ö n d e r lik p la n la m a y a b a ğ ım lı d e ğ ild ir ." P la n la m a , e lb e tte k i, p la n la u y g u la n a c a k p o litik k a r a r la rın z o ru n lu lu ğ u n u o rta d a n k a ld ırm a z . P o litik a , h ü k ü m e t t a r a f ın d a n s a p ta n ır, p la n c ıla r ın g ö re v i ise , to p la d ık la r ı b i lg i le re v e v e rile re d a y a n a ra k , b u p o litik a y ı e n e tk in b iç im d e u y g u la y a c a k y o lu b u lm a k tır. G o s p la n ile y ö n e tic ile r a ra s ın d a k i t a r t ı ş m a l a r s o n u c u , i lk P la n T a s la ğ ı o r ta y a ç ık a r . B u , sa d ec e ilk ta sla k tır. H e n ü z p la n d e ğ ild ir. Ç ü n k ü , so s y a lis t p la n lı e k o n o m id e , B e y in K u ru lu n u n h a z ırla d ığ ı p la n , k e n d i b a ş ın a y e te rli d e ğ ild ir. B u n u n , b ü tü n h a lk a su n u lm a sı g e re k ir. B u, ik in c i ad ım d ır. " G ö rü şle rin i ve y o ru m la rın ı b il d irm e le ri iç in , A ğ ır S a n a y i, H a f if S a n a y i, T ic a re t, U la ş tırm a , D ış T ic a re t ve b u n u n g ib i H a lk K o m ise rlik le ri v e u lu sa l e k o n o m i ile iliş k ili m e rk e z î o rg a n la ra , 'k o n tro l ra k a m la r ı' s u n u lu r. H e r m e rk e z î y e tk e k e n d is in e a it p la n ın ç e şitli b ö lü m le r in i y e tk e b a k ım ın d a n b ir a lt o r g a n a g ö n d e r ir v e b ö y le c e p la n ın ilg ili b ö lü m le ri te k b ir fa b rik a y a y a d a ç iftliğ e k a d a r in m iş o lu r. H e r a ş a m a d a , 'k o n tro l ra k a m la rı', ç o k sık ı b ir in c e le m e d e n g eçer. P la n , D e v le t P la n la m a K o m isy o n u n d a n b a ş la d ığ ı y o lc u lu ğ u n so n d u ra ğ ı o la n fa b rik a y a d a k o le k tif ç iftliğ e u la ş ın c a b ü tü n işç ile r v e k ö y lü le r in c e le m e ve p la n k o n u s u n d a ta r tış m a y a k a tılır, ö n e ri v e ta v s iy e le rd e b u lu n u rla r. B u n d a n so n ra , 'k o n tro l ra k a m la rı', a y n ı y o ld a n g e ç e re k , d e ğ iştirilm iş y a d a e k le n m iş b iç im i ile D e v le t P la n la m a K o m is y o n u n a d ö n e r." F a b r ik a d a i ş ç i l e r , ç i f t l i k t e k ö y l ü le r , p l a n ı n iy i y a n la r ı ve k u s u rla rı k o n u s u n d a d ü ş ü n c e le rin i sö y le rle r. B u d u ru m , S o v y e t h a lk ın ın h a k lı o la r a k g u r u r d u y d u ğ u b ir d u ru m d u r. Ç o ğ u z a m a n b u işç ile r v e k ö y lü le r, k e n d i ç a lışm a y e rle rin e a it ra k a m la rı k a b u l e tm e z le r. K e n d ile rin d e n b e k le n e n ü re tim i a r tır a b ile c e k le r in i g ö s te r m e k iç in ç o ğ u z a m a n , k e n d i r a k a m la r ın ı k a p s a y a n b i r k a r ş ı- p la n s u n a r la r . H e r y e rd e m ily o n la rc a v a ta n d a ş ın k a tıld ığ ı b u g e ç ic i p la n ta r tış m a la rın a ve g ö rü şm e le rin e , S o v y e t h a lk ı, g e rç e k b ir d e m o k ra si g ö z ü y le b a k a r. Y a p ıla c a k işin , e riş ile c e k h e d e fin p la n ı, te p e d e n in m e d e ğ ild ir. B u n d a iş ç ile rin v e k ö y lü le rin d e sö z h a k k ı v a rd ır. B u n u n so n u c u n e o lu r? U s ta b ir g ö z le m c i b u so ru y a su k a r şılığ ı v e riy o r: " N e re y e g id e rs e n iz g id in iz , h iç d e ğ ilse S S C B 'n in b e n im g ö r d ü ğ ü m y e r le r in d e , ş u n u g u r u r la s ö y le y e n iş ç ile r e r a s la r s ım z : 'B u b iz im f a b r ik a m ız , b u b iz im h a s t a n e m iz , b u bizim d in le n m e e v im iz / B ü tü n b u sö z k o n u su o lan şe y le rin b ire y o la ra k m ü lk iy e tin in k e n d ile rin e a it o ld u ğ u n u k a s te tm iy o r la r , a m a h e p s i d e , o n la r ın y a r a r ı iç in ç a lış m a k ta v e ü re tm e k te d ir. V e o n la r, b u n u b ild ik le ri g ib i, b u n la rın b a ş a r ılı o lm a la r ın d a k e n d ile rin in d e b ir s o ru m lu lu k la r ı o l d u ğ u n u b i l i y o r l a r .” P la n ın h a z ır la n m a s ın d a ü ç ü n c ü a ş a m a , g e le n r a k a m la rın s o n o la r a k in c e le n m e s id ir. G o s p la n ile h ü k ü m e t y e tk i lile ri, ta v s iy e le r ile d ü z e ltm e le ri in c e le rle r, g e re k li d e ğ iş ik lik le ri y a p a rla r v e p la n a rtık h a z ırd ır. S o n b iç im i ile te k r a r ü lk e n in d ö r t b i r y a n ın d a k i i ş ç ile r le k ö y lü le r e g ö n d e r i l ir v e tü m u lu s, b ü tü n g ü c ü n ü , g ö re v in ta m a m la n m a sın a y ö n e ltir. K o l e k t i f y a r a r iç in k o l e k t i f e y le m b i r g e r ç e k h a lin e g e lir . S o sy a liz m d e , ü re tim a ra ç la rın ın k a m u m ü lk iy e ti v e m e r k e z î p la n la m a y o lu ile in s a n la r, k e n d i k a d e rle rin i e lle rin d e b u lu n d u ru r la r ; in s a n e k o n o m ik g ü ç le r in e f e n d is id ir. Ü re tim ile tü k e tim , şu s o ru la rı s o ra n b ir p la n a d a y a n ır: E lim iz d e n e y im iz v a r? N e le re g e re k s in m e m iz v a r? G e r e k s in m e le rim iz i k a rş ıla y a b ilm e k iç in e lim iz d e k ile r ile n e le r y a p a b ilir iz ? B ö y le b ir p la n ile , ç a lış m a k is te y e n h e rk e s e y a ra r lı b i r iş s a ğ la m a k m ü m k ü n o l u r v e iş b u lm a h a k k ı g ü v e n c e a lt ın a a lın ır. S o v y e tle r B irliğ i A n a y a sa sın ın 118. m a d d e si şö y le der: " S S C B y u r tt a ş l a r ı ç a lış m a h a k k ın a s a h ip tir le r , y a n i ç a k ış m a v e y a p tık la rı işin n ic e lik v e n ite liğ in e g ö re u y g u n b ir ü c r e t a lm a h a k k ı h e r v a ta n d a ş iç in g ü v e n c e a lt ın a a lı n m ı ş t ı r .” 64 " Ç a lış m a h a k k ı, u lu s a l e k o n o m in in s o s y a lis t ö rg ü tle n m e s i ile, S o v y e t to p lu m u n u n ü re tk e n g ü ç le rin in d e v a m lı b ü y ü m e siy le , e k o n o m ik b u n a lım o la sılığ ın ın d ışta la n m a sıy la v e iş s iz liğ e s o n v e r ilm e s iy le g ü v e n c e a lt ın a a l ı n m ı ş tı r .” 1929 e k o n o m ik b u n a lım ın a , ç o ğ u za m a n , b ir d ü n y a e k o n o m ik b u n a lım ı d en ir. O y sa ö y le d e ğ ild ir. Ü re tim in felc e u ğ ra m a sı v e o n u n la b irlik te g e le n iş s iz lik v e h a lk k itle le rin in s e f a l e t i, d ü n y a n ın h e r t a r a f ı n a b u l a ş ı c ı b i r h a s t a l ı k g ib i y a y ıld ı a m a b ir ü lk e h a riç . B u b u n a lım S o v y e tle r B irliğ i'n in s ın ı r la r ın a ç a rp tı v e g e ri d ö n d ü . S o v y e t h a lk ı so sy a list p la n lı e k o n o m in in ö rd ü ğ ü se tle rin ar. k a s ın d a g ü v e n lik iç in d e y d i. M e rk e z î p la n la m a , so sy a liz m in b e lirg in b ir ö z e lliğ id ir. P la n la m a n ın n a s ıl i ş le d iğ in i a n la m a k iç in z o r u n lu o la r a k S S C B m o d e lin i in ce le d ik , ç ü n k ü S S C B , şu a n d a d ü n y a d a te k s o s y a lis t ü lk e d ir.* A n c a k , b a ş k a b ir ü lk e d e so sy alizm in , S o v y e tle r B irliğ i'n d e k in in a y n ısı o lrh a sı z o ru n lu lu ğ u g ib i b ir y a n ılg ıy a d ü ş m e m e liy iz . O lm a y a b ilir de. Ö rn e ğ in s o s y a lis t b ir A m e rik a B ir le ş ik D e v le tle ri'n d e , a ğ ır s a n a y iin h ız la k u ru lm a sı g ib i b ir z o ru n lu lu k la k a rşıla şm a y a c a ğ ız , çü n k ü , b u k o ld a, d ü n y a d a en b ü y ü k ve e n iy i sa n ay i z a te n b iz d e var. B iz im ilk g ö rev im iz , S o v y e tle r B ir liğ i'n in te r s in e tü k e tim m a lla r ın ın ü re tim in e a ğ ır lık v e rm e k o la c a k tır. Ö te k i ü lk e le r iç in d e a y n ı şe y g e ç e rli. D o ğ a l k a y n a k la r fa rk lı, ik lim fa rk lı, h a lk ın se v d iğ i v e se v m e d iğ i ş e y le r fa rk lı, sa ğ lık , e ğ itim v e k ü ltü r d ü z e y le ri fa rk lı, ö z g ü rlü k v e siy a sa l h a k la r a n la y ış ı fa rk lı, ta r ih v e g e le n e k le r fa rk lıd ır. S o v y e tle r B irliğ i'n i k e n d i g e re k s in m e le rin e e n iy i u y a n b ir s o sy a liz m i g e liştirm e y e y ö n e lte n ö z e l k o şu lla r, b a ş k a ü lk e le rd e ay n ı o lm a y a b ilir. Y a n i b u n la rın , so sy a liz m i u y g u la m a b iç im i b a ş k a t ü r l ü o la b ilir . A n c a k , a n a ç iz g ile r, s o s y a liz m i b e n im s e y e n b ü tü n ü lk e * B u s a tır la rın 1 9 4 9 y ılın d a y a z ılm ış o ld u ğ u n u o k u ra a n ım s a ta lım . — E d . 65 l e r iç in a y n ı o la c a k tır . H e p s in d e d e ü r e tim a r a ç la r ı k a m u m ü lk iy e tin d e o la c a k v e m e rk e z î b ir p la n la m a b u lu n a c a k tır . 16. SO SY A L İZ M Ü Z E R İN E SO R U L A R E K O N O M İK SİSTE M İM İZ KA PİT AL İST LE R OL M A KSIZIN İŞ L E Y E B İL İR M İ? B u s o ru d a k i k a p ita lis tle r s ö z c ü ğ ü n ü d e ğ iş tir in iz , ta r ih in h e r d ö n e m in d e s o ru lm u ş b e y lik b ir s o ru y u g ö rü rs ü n ü z . D ö rt y ü z y ıl ö n ce A v ru p a 'd a so ru şö y ley d i: e k o n o m ik siste m im iz fe o d a l b e y le r o lm a k sız ın işle y e b ilir m i? Y ü z y ıl ö n c e A m e ri k a 'd a so ru şö y ley d i: e k o n o m ik siste m im iz k ö le sa h ip le ri o l m a k s ız ın is le y e b ilir m i? T o p lu m , fe o d a l b e y le r v e k ö le s a h ip le ri o lm a k s ız ın d a p e k â lâ y a ş a y a b ile c e ğ in i n a s ıl g ö r d ü y s e , k a p it a li s tl e r o l m a d a n d a y a s a y a b i l e c e ğ i n i g ö r e c e k ti r . K a p ita lis tle r ile , b u n la r ın s e rm a y e o la r a k s a h ip o ld u k la rı ü r e tim a r a ç la r ı a r a s ın d a b i r a y rım y a p m a k g e r e k ir . T o p lu m , h iç k u s k u s u z , b u ü r e tim a r a ç la r ı, y a n i to p r a k , m a d e n le r , h a m m a d d e le r, m a k in e le r v e fa b rik a la r o lm a d a n e d e m e z . B u n l a r g e r e k l i d i r l e r . R o b e r t B l a tc h f o r d , M e r r i e E n g l a n d a d lı ta n ın m ış y a p ıt ın d a b u a y rım ı ş ö y le b e lir tir : 'S erm ay e o lm a k sız ın ç a lışa m a y a c a ğ ım ız ı sö y lem ek , tırp a n o lm a k sız ın ç a y ır b iç e m e y e c e ğ im iz i sö y le m e k k a d a r d o ğ ru d u r. O y s a , k a p ita lis t o lm a d a n ç a lış a m a y a c a ğ ım ız ı sö y le m e k , b ü tü n tır p a n la r te k b ir a d a m a a it o lm a d a n ç a y ır b iç e m e y e c e ğ im iz i sö y le m e k k a d a r sa ç m a d ır. B u n d a n d a ö te, b ü tü n tır p a n la r te k b ir k işiy e a it o lm a d a n v e b u a d a m , ü rü n ü n ü ç te -b irin i, tır p a n la rın ı ö d ü n ç v e rd iğ i iç in a lm a d a n , ç a y ır b iç e m e y e c e ğ im iz i s ö y le m e k k a d a r sa ç m a d ır." K a p ita lis t, z o ru n lu y ö n e tim işle v in i y ü rü ttü ğ ü , g e lirin i h a k e ttiğ i s ü re c e to p lu m iç in g e re k li b ir k im s e y d i, o y s a ş im d i tu tu lm u ş y ö n e tic ile r işi y ü rü tü rk e n k e n d is i sa d e c e h isse s e n e tle r in e v e ta h v i ll e r e s a h ip o ld u ğ u iç in V e h a k e tm e d iğ i b i r g e li r s a ğ la d ığ ı iç in g e r e k li d e ğ ild ir . B ir z a m a n la r y a ra r lı o la n m ü lk iy e t, a rtık a s a la k tır. E k o n o m ik s is te m im iz in , a s a l a k la r o lm a d a n i ş l e y e b ile c e ğ in i — h a tta ö n c e k in d e n d a h a d a iy i iş le y e c e ğ in i— k im y a d s ıy a b ilir? İşin a slı a ra n ırs a , b u g ü n b iz , to p lu m u n , k a p ita lis tle r o l m a d a n işle y e b ile c e ğ i n o k ta y a d e ğ il, işle m e k z o ru n d a o ld u ğ u n o k ta y a g e lm iş b u lu n u y o ru z , ç ü n k ü b u n la r ın , ü r e tim a r a ç la r ın a s a h ip o lm a la rı n e d e n iy le e lle rin d e b u lu n d u rd u k la rı g ü ç , iş s iz liğ e , g ü v e n s iz liğ e v e s a v a ş a y o la ç a c a k b iç im d e k u lla n ı lıyor, İN S A N L A R K Â R T E Ş V İK İ O L M A D A N D A Ç A L IŞ IR L A R M I? B u s o ru y a v e rile c e k e n iy i k a rş ılık , k a p ita lis t to p lu m d a , b u g ü n b ile p e k ç o k k im s e n in k â r t e ş v ik i o lm a d a n ç a l ı ş t ı ğ ı d ır. B ir ç e lik f a b r ik a s ın d a , b i r d o k u m a f a b r i k a s ı n d a y a d a b ir k ö m ü r m a d e n in d e ç a lış a n b ir işç iy e , e m e ğ in e k a rş ılık n e k a d a r k â r e ld e e ttiğ in i so ru n u z . S ize ç o k y e rin d e o la r a k b ö y le b i r k â r e ld e e tm e d iğ in i s ö y le y e c e k tir . B u k â r la r , f a b r ik a y a d a m a d e n o c a ğ ı sa h ib in e g itm e k te d ir. Ö y le y se işç i n iç in ç a lışıy o r? işç iy i te ş v ik e d e n , "kâr. d e ğ ils e n e d ir? K a p ita lis t to p lu m d a in s a n la rın ç o ğ u , ç a lış m a k z o ru n d a o ld u k la rı iç in ç a lışır.. Ç a lış m a z la rs a k a rın la r ın ı d o y u ra m a z la r. B u , b u k a d a r b a s it tir. B u n la r, k â r e ld e e tm e k iç in d e ğ il k e n d ile ri ile a ile le rin i d o y u rm a k , g iy d irm e k v e b a rın d ırm a k iç in g e re k li ü c re t iç in ç a lış ır la r . S o sy a liz m d e de a y n ı z o ru n lu lu k o la c a k tır, in s a n la r y a ş a y a b ilm e k iç in ç a lı ş a c a k la r d ır . S o sy a liz m d e , k a p ita liz m in sa ğ la y a m a d ığ ı b a z ı e k te ş v ik le r de v a rd ır, işç ile rd e n , k im in u ğ ru n a ü re tim i a rtırm a c a b & ~ s ın a g iriş m e le ri iste n e c e k ? S o sy a liz m d e d a h a fa z la v e c fe th a iy i ç a lış m a iste ğ i, h a k lı b ir te m e le , y a n i b u n d a n b ü tito t o p lu m u n y a ra r la n d ığ ı g e re k ç e s in e d a y a n ır. K a p ita liz w f e b ö y le 67 d e ğ il d ir . O r a d a f a z l a ç a b a n ı n s o n u c u , k a m u y a r a r ı d e ğ il, ö z e l k â rd ır. B u n la rd a n ilk in in b ir a n la m ı v a rd ır, İk in c isin in y o k tu r. İşç iy i, b iris i e lin d e n g e ld iğ in c e ç o k v e rm e y e ; ö te k isi ise e lin d e n g e ld iğ in c e a z v e rm e y e ö z e n d irir. B irisi, in sa n ın m a n e v î iste k le rin i d o y u ra n ve o n u h e y e c a n la n d ıra n b ir a m a ç t ır ; ö te k is i is e , y a ln ı z c a b a s it k a f a l ıl a r ı a y a r ta n b i r e r e k tir . B u n a k a r ş ı şu itir a z ö n e s ü rü lü r : k â r t e ş v i k in i n b ü y ü k ö lç ü d e z a te n b ir h a y a l o ld u ğ u o rta la m a işç i iç in b u d o ğ ru o la b ilir, a m a , k â r te ş v ik in in g e rç e k o ld u ğ u d e h a , m u c it y a d a k a p it a li s t g i r i ş im c i l e r iç in a y n ı ş e y s ö y le n e m e z . B ilim a d a m la rın ı v e m u c itle ri, d e n e m e le rin i b a ş a rıy a u la ş tırm a k iç in g e c e g ü n d ü z ç a lış m a y a ite n şe y in z e n g in lik h a y a li o ld u ğ u d o ğ ru m u d u r? B u sa v ı d e s te k le y e n p e k a z k a n ıt v a rd ır. Ö te y a n d a n , y a r a tıc ı d e h a la rın , b u lu ş la rın d a n d u y d u k la rı b ü y ü k h a z y a d a y a ra tıc ı g ü ç le rin in ta m v e s e r b e s tç e k u lla n ılm a s ın d a n d o ğ a n m u tlu lu k d ış ın d a b ir ö d ü l p e ş in d e o lm a d ık la r ın ı g ö s te r e n p e k ç o k k a n ıt v a rd ır . Ş u is im le re b a k ın ız : R e m in g to n , U n d e rw o o d , C o ro n a , S h o le s. B u n la rd a n ilk ü ç ü n ü , b a ş a r ılı d a k tilo y a p ım c ıs ı o l a ra k h e m e n ta n ır s ın ız . Y a d ö r d ü n c ü s ü , B a y C h r is to p h e r S h o les de k im d i? O d a d a k tilo y u ic a t e d e n zat! A c a b a o n u n b e y n in d e n d o ğ m u ş o la n y a ra tık , R e m in g to n 'a , U n d e r w o o d 'a v e y a C o r o n a 'y a g e t i r d i ğ i s e r v e ti o n a d a k a z a n d ı r m ı ş m ıd ır ? N e g ezer. O, b u lu şu ü z e rin d e k i h a k la rın ı, R e m in g to n 'a 12.000 d o l a r a s a tm ış tır! Ö y le y se , S h o le s'ı te ş v ik e d e n k â r m ıy d ı? O n u n h a y a tım y a z a n y a z a r a g ö re d e ğ il: " P a ra y ı p e k a z d ü ş ü n ü r , a s lın ı a ra rs a n ız , s ık ın tı v e ric i b ir şe y o ld u ğ u iç in , p a ra k a z a n m a k iste m e d iğ in i sö y le rd i. B u n e d e n le iş k o n u la rın a p e k a ld ır m a z d ı." S h o le s, y a ra tıc ı ç a lış m a la rın a k e n d ile rin i b ü s b ü tü n v e r d ik le r i iç in " p a r a y ı p e k a z d ü ş ü n e n " b in le r c e b ilim a d a m ı v e m u c itte n s a d e c e b i r is id ir . B u , e lb e tte , k â r ın te k te ş v ik u n su ru o ld u ğ u b a z ı k im se le rin b u lu n m a d ığ ı a n la m ın a g elm ezr. 68 A ltın a ta p a n to p lu m d a , b u d a b e k le n ir. A n c a k , b ö y le b ir to p lu m d a b ile , in s a n lığ a h iz m e tin te k te ş v ik u n s u ru o ld u ğ u b ü y ü k is im le rin lis te s i, d e h a la rın k â r te ş v ik i o lm a k s ız ın ç a lış t ık l a r ı n ı k a n ıtla y a c a k k a d a r u z u n d u r. E s k id e n b u k o n u d a b ir k u ş k u o ls a b ile b u g ü n o la m a z . Ç ü n k ü , b ilim a d a m la rın ın k e n d i h e s a p la rın a ç a lış tık la rı g ü n le r ç o k ta n g e rid e k a ld ı. B ilim d ü n y a sın d a k i y e te n e k li k işiler, a rtık b e lirli ü c re tle la b o ra tu v a rla rd a ç a lış m a k ü z e re b ü y ü k ş irk e tle r ta r a fın d a n k ira la n m a k ta d ır. G ü v e n lik , d ü şte g ö r ü le b ile c e k c in s te n b ir la b o r a tu v a r , k e n d in i işe v e rm e k te n g e le n t a tm in — b u n la r , b ilim a d a m ın ın a ra d ığ ı ş e y le r d ir , v e ç o ğ u z a m a n d a b u n l a r a k a v u ş u r la r , a m a k â r a d e ğ il. D iy e lim k i, y e n i b ir s ü re ç b u ld u la r. B u b u lu ş u n g e tird iğ i k â r o n la r a m ı g id e r ? H a y ır. E k p r e s tij, te r f i v e d a h a ç o k ü c r e t e ld e e d e b il ir le r a m a k â r d e ğ il. S o sy a list b ir to p lu m , b ilim a d a m la rım ve m u c itle ri n a sıl te ş v ik e d e c e ğ in i v e o n u rla n d ıra c a ğ ın ı b ilir. O n la ra , h e m p a r a c a ö d ü l, h e m d e lâ y ık o ld u k la rı sa y g ın lığ ı sa ğ la r. A y rıc a o n la r a , h e r ş e y d e n f a z d a d e ğ e r v e r d ik le r i b i r ş e y i v e rir: y a r a tıc ı f a a l iy e t le r in i e n g e n iş ö lç ü d e y ü r ü tm e o la n a ğ ın ı. K â r, ç o k e s k id e n k a p ita lis t g iriş im c i iç in g e rç e k te n t e ş v ik e d ic iy d i, a m a b u k işi a rtık sa n a y i a la n ın d a n ç e k ilm iştir. R e k a b e tç i s a n a y iin te k e lc i s a n a y ie d ö n ü ş m e s i ile , b u d u r u m a d a h a u y g u n o la n y e n i b i r tip y ö n e tic i, o n u n y e r in i a l m ış tır. E sk i tip g iriş im c in in ö z e llik le ri o la n a tılg a n lık , c e s a re t v e s a ld ırg a n lık , b u g ü n ü n te k e lc i s a n a y iin d e a r a n m a m a k ta d ır. B ü y ü k ş irk e tle r ris k a ltın a g irm e y i a sg a riy e in d i r m iş le r d ir , iş l e r i m e k a n ik v e p la n lıd ır . K a r a r la r ı, a rtık , s e z g iy e d e ğ il, is ta tis tik ! a r a ş t ır m a l a r a d a y a n m a k ta d ır . B u ş ir k e tle r, a rtık d ü n ü n m a l s a h ib i-g ir iş im c ile ri t a r a fın d a n y ö n e tilm iy o r. B u n la rın sa h ip le ri y ö n e tim e h iç k a rış m a z la r; b u n la r ı, k â r iç in d e ğ il, m a a ş la ç a lış a n ü c r e tli k im s e le r y ö n e tir . B u n la rın m a a ş la r ı ç o k y a d a a z o la b ilir. B u n d a n b a ş k a ik ra m iy e d e a la b i li r l e r . B a ş k a ö d ü lle r d e o la b i- 69 " îir:"ö v g ü ,"sa y g ın lık , k u d re t, işi iy i y a p m a zev k i. A m a A m e ri k a n iş h a y a tın ı y ö n e te n in s a n la rın ç o ğ u iç in k â r te ş v ik i ç o k ıta n o rta d a n k a lk m ış tır. P e k i, i n s a n l a r k â r d ü r tü s ü n d e n b a ş k a ş e y le r i ç i n d e ç a lış a b ilirle r m i? B u n u ta h m in e tm e y e g e re k y o k , b iz ç a lış tık la rın ı b iliy o ru z , S O S Y A L İS T T O P L U M D A H E R K E S A Y N I Ü C R E T İ M İ A L IR ? H a y ır, h e rk e s a y n ı ü c re ti a lm a z. U s ta işç i, u s ta o lm a y a n iş ç id e n , v e y ö n e tic i d e , iş ç id e n d a h a f a z la a lır. B ü y ü k m ü z is y e n , o r ta la m a b ir m ü z is y e n d e n d a h a f a z la a lır. 4 0 0 k ile b u ğ d a y ü re te n b ir ç iftç i, 3 0 0 k ile ü re te n d e n d a h a fa z la ; se k iz t o n m a d e n ç ık a r ta n b i r m a d e n c i, a ltı t o n ç ık a r ta n d a n d a h a f a z la p a r a a lır v e b u ö r n e k le r b ö y le s ü re r g id e r , in s a n la ra , y a p tık la r ı iş in n i c e lik v e n ite li ğ i n e g ö re p a r a ö d e n ir . S o s y a lis t t o p lu m d a e n y ü k s e k ü c r e ti a la n k im s e b ile , b u n u , ç a lış m a s ıy la h a k e ttiğ i s ü re c e a lır. B u n u , ü re tim a r a ç la rı s a tın a la ra k , b a ş k a la r ın ın e m e ğ in in s ır tın d a n , k a z a n ıl m a m ış p a r a y a ç e v ir e m e z . Z a te n ü r e tim a r a ç la r ı s a tın a lm a sı o la n a ğ ı y o k tu r , ç ü n k ü s o s y a lis t to p lu m d a , ü r e tim a r a ç la r ı h a lk a a ittir , s a tılık d e ğ ild ir. D a h a ç o k y a d a d a h a iy i ç a lış a r a k d a h a y ü k s e k ü c r e t a lm a s ı, o n u n b a ş k a la r ın d a n d a h a iy i y a ş a m a s ın ı s a ğ la r, a m a h iç k im s e y i s ö m ü rm e s in e e lv e r m ez. S o s y a lis t to p lu m d a ü c re t e şits iz liğ i o lm a k la b irlik te f ırs a t e ş i t l i ğ i v a r d ı r . U s ta iş ç i d a h a y ü k s e k ü c r e t a lı r , a m a h ü n e ri o lm a y a n iş ç in in ö n ü n d e d e u s ta o la b ilm e s i iç in g e re k li e ğ itim v e u y g u la m a o la n a k la rı d a a ç ık tır. H e r n e k a d a r m ü h e n d is le r, y ö n e tic ile r, y a z a r la r , s a n a tç ıla r d a h a ç o k k a z a n ırla rs a d a , h e rk e s e , y e te n e k le ri ile o ra n tılı ü c re ts iz e ğ itim s a ğ la n ı r ; h e r k e s e b u m e s l e k le r e g i r i ş k a p ı l a r ı a r d ı n a k a d a r a ç ık tu tu lu r. S o s y a lis t to p lu m d a " h e rk e s e " d e m e k s ö z c ü ğ ü n ta m a n la m ıy la h e rk e s e d e m e k tir, y o k s a , s a d e c e ü c r e t l e r i ö d e y e b il e n e , y a d a t u tu m v e d a v r a n ı ş l a r ı k u s u r s u z 70 o la n a , y a d a z e n c i v e y a y a h u d i o lm a y a n a d e m e k d e ğ ild ir. S O S Y A L İZ M İLE K O M Ü N İZ M A R A S IN D A K İ F A R K N E D İR ? S o sy a liz m ite k o m ü n iz m , h e r ik isi d e , k u lla n ım iç in ü r e tim y a p a n s is te m le r o lm a s ı v e ü r e tim a r a ç la r ın ın m ü lk iy e tin in k a m u y a a it b u lu n m a s ı v e m e rk e z î p la n la m a y a d a y a n m a sı b a k ım ın d a n b e n z e r siste m le rd ir. S o sy a liz m , d o ğ ru d a n d o ğ r u y a k a p ita liz m d e n d o ğ u p g e liş ir , y e n i to p lu m u n ilk b iç im id ir. K o m ü n iz m ç la h a ile ri b ir g e liş m e y a d a s o s y a liz m in " d a h a y ü k s e k b i r a ş a m a s ıd ır " . H e rk e s te n y e te n e ğ in e g ö re , h e rk e s e y a p tığ ı iş k a d a r (so sy a liz m ). H e r k e s t e n y e te n e ğ in e g ö r e , h e r k e s e g e r e k s i n m e s i k a d a r (k o m ü n iz m ). İşe g ö re , y a n i y a p ıla n iş in n ite lik v e n ic e liğ in e g ö re , s o s y a lis t d a ğ ıtım ilk e s i, h e m e n u y g u la n m a s ı m ü m k ü n v e p ra tik b ir ilk e d ir. Ö te y a n d a n , g e re k sin m e y e g ö re k o m ü n ist d a ğ ıtım ilk e s i, h e m e n u y g u la n m a s ı m ü m k ü n b i r ilk e d e ğ il, s o n b i r h e d e f tir . B e s b e ll id i r k i, b u a ş a m a d a n ö n c e ü r e tim in ç o k y ü k s e k b ir d ü z e y e e riş m e s i g e re k ir; h e rk e s in g e re k s in m e s in in k a r şıla n m a sı iç in h e r şey in ç o k b o l o lm a sı z o ru n lu d u r. A y rıca , in s a n la r ın işe k a rş ı tu tu m la r ın d a b ir d e ğ iş ik lik o lm a s ı g e r e k ir; z o r u n lu o ld u k la rı iç in ç a lış m a y e rin e , ç a lış m a , h e m to p lu m a k a r ş ı b i r s o r u m lu lu k d u y g u s u n u k a r ş ıla d ığ ın d a n , h e m de k e n d i h a y a tla rın d a b ir b o ş lu ğ u d o ld u rd u ğ u n d a n , in s a n la r a rz u e tt ik l e r i iç in ç a lış a c a k la r d ır . S o sy alizm , b o llu ğ u g e rç e k le ştirm e k ve h a lk ın z ih n î ve m a n e v î g ö rü n ü m ü n ü d e ğ iştirm e k iç in ü re tic i g ü ç le ri g e liştirm e sü re c in d e k i ilk ad ım d ır. Y a n i so sy alizm , k a p ita liz m d e n k o m ü n iz m e g e ç iş te z o r u n lu b i r a ş a m a d ır . S o sy a liz m ile k o m ü n iz m a ra s ın d a k i a y rım d a n , y e ry ü z ü n d e s o s y a lis t d iy e a d la n d ır ıla n p a r tile r in s o s y a liz m i s a v u n d u k la r ı, k o m ü n is t p a r tile r in ise k o m ü n iz m i s a v u n d u k la rı s o 71 n u c u ç ık a rtılm a m a lıd ır. D u ru m b u d e ğ ild ir. K a p ita liz m in y e rin e a n c a k s o s y a liz m g e ç e c e ğ i iç in , k o m ü n is t p a r tile r d e t ı p k ı s o s y a lis t p a r tile r g ib i s o s y a liz m in k u r u lm a s ın ı h e d e f o la r a k a lm ış la r d ır . B u d u ru m d a , s o s y a lis t v e k o m ü n is t p a r tile r a r a s ın d a b ir f a r k y o k m u d e m e k tir ? H a y ır, a r a d a b i r f a r k v a rd ır . K o m ü n istle r, işç i sın ıfı ile m ü tte fik le rin in , d u ru m u e lv e r ir e lv e rm e z , d e v le tin y a p ıs ın d a 'te m e lli b ir d e ğ iş ik lik y a p m a sı g e re ğ in e in a n ırla r; k a p ita lis tle rin b ir s ın ı f o la ra k (b ire y o la ra k d e ğ il) v a rlığ ın a so n v e rm e v e en s o n u n d a sın ıfsız b ir to p lu m a u la ş m a s ü re c in d e , işç i sın ıfı ü z e rin d e k a p ita lis t d ik ta tö rlü k y e rin e , k a p ita lis t s ın ı f ü z e rin d e işç i sın ıfı d ik ta tö r lü ğ ü n ü k u rm a lıd ırla r. S o sy a liz m , s a d e c e , e sk i k a p ita lis t h ü k ü m e t m e k a n iz m a sın ı d e v ra lm a k ve b u n u k u lla n m a k la k u ru la m a z . İşç ile r, e sk i d e v le t a y g ıtın ı p a rç a la m a k v e k e n d i y e n i d e v le t a y g ıtla rın ı k u rm a lıd ırla r, îş ç i d e v le ti, e sk i e g e m e n s ı n ıfa , b ir k a rş ı-d e v rim i ö rg ü tle m e fırs a tı v e rm e z . K a p ita lis t d ire n m e n in d o ğ d u ğ u y e rle rd e , b u n u e z m e k iç in , s ila h lı g ü c ü n ü k u lla n m a lıd ır. S o sy a listle r ise d e v le tin n ite liğ in d e te m e l b ir d e ğ işik lik y a p ılm a d a n k a p ita liz m d e n so sy alizm e g e ç ile b ile c e ğ in e in a n m a k ta d ır la r . B u g ö r ü ş te o lm a la r ın ın n e d e n i, k a p it a li s t d e v le ti e s a s o la r a k , k a p it a li s t s ın ıf ın d ik ta tö r lü ğ ü n ü n b i r k u r u m u o la ra k d e ğ il d e, d a h a ç o k o n u e le g e ç ire n s ın ıfın k e n d i y a ra r ın a k u lla n a b ile c e ğ i y e tk in b ir m e k a n iz m a o la ra k k a b u l e tm e le rid ir. B u d u ru m d a , ik tid a rd a k i işç i s ın ıfın ın e sk i k a p i ta lis t d e v le t a y g ıtın ı y ık m a s ın a v e k e n d is in in k in i k u rm a s ın a g e re k y o k tu r. S o sy a liz m e d o ğ ru y ü rü y ü ş, k a p ita lis t d e v le tin d e m o k ra tik ç e rç e v e s i iç in d e a d ım a d ım g e rç e k le ş tirile b ilir. H e r ik i p a rtin in d e, S o v y e tle r B irliğ i'n e k a rş ı tu tu m la rı, ( Jo ğ ru d a n d o ğ ru y a b u s o ru n a y a k la ş m a la rı a ç ıs ın d a n ile ri g e lm e k te d ir. G e n e l b ir d e y işle , k o m ü n ist p a rtile r S o v y e tle r B irliğ i'n i ö v m e k te , s o s y a lis t p a rtile r d e ğ iş ik ö lç ü le rd e o n u y e r m e k te d ir . K o m ü n is tle r iç in S o v y e tle r B ir liğ i, s o s y a liz m 72 d ü ş ü n ü g e rç e k le ş tird iğ i iç in b ü tü n g e rç e k s o s y a lis tle rin ö v g ü s ü n e h a k k a z a n m ış tır . S o s y a lis tle r iç in s e , S o v y e tle r B irliğ i so sy alizm i h iç k u ra m a d ığ ı iç in — h iç d e ğ ilse o n la rın h a y a l e tt ik l e r i s o s y a liz m i k u r a m a d ık la r ı i ç in — s a d e c e y e rg iy e lâ y ık tır. S O S Y ALİZM, HA LK IN Ö Z E L M Ü LK İY ETİNİ ELİN DE N A L M A K M I D E M E K T İR ? S o sy a listle r, h a lk ın özel m ü lk iy e tin i e lin d e n a lm a k şöyle d u rsu n , d a h a ç o k in sa n ın e sk isin d e n d a h a fa z la özel m ü lk iy eti o lm a s ın ı is te rle r. ik i ç e ş it ö z e l m ü lk iy e t v a rd ır. N ite liğ i g e re ğ i k işis e l o la n m ü lk iy e t v a rd ır: k iş is e l ta tm in iç in k u lla n ıla n tü k e tim m a l la rı. B ir d e , k iş is e l n ite lik te o lm a y a n ö z e l m ü lk iy e t tü rü v a r d ır: ü r e tim a r a ç la r ı m ü lk iy e ti. B u t ü r m ü lk iy e t k iş is e l t a t m in iç in d e ğ il tü k e tim m a lla r ın ın ü r e tim i iç in k u lla n ılır. S o sy a liz m , b irin c i ç e şit ö z e l m ü lk iy e ti, d iy e lim k i, g iy d i ğ in iz e lb ise le ri e lin iz d e n a lm a k d e ğ ild ir, ik in c i t ü r ö z e l m ü l k iy e ti, y a n i e lb is e y i y a p a n fa b rik a y ı a lm a k d e m e k tir. A z ın lı ğ ın e lin d e k i ü re tim a ra ç la rın ın ö z e l m ü lk iy e tin i k a ld ıra ra k , tü k e tim a ra ç la rın d a ç o ğ u n lu k iç in d a h a fa z la özel m ü lk iy eti s a ğ la r. S o s y a liz m d e , iş ç ile r ta r a f ın d a n ü r e tilm iş o lu p d a k a p it a li s ti n k â rı b iç im in d e e lle r in d e n a lın a n s e rv e t, d a h a fa z la ö z e l m ü lk iy et, y a n i d a h a ç o k e lb ise , d a h a ç o k m o b ily a, d a h a fa z la y iy e c e k iç e c e k , d a h a fa z la s in e m a b ile ti sa tın a la b ilm e le r i iç in g e n e iş ç ile r in o lu r. K u lla n ım v e e ğ le n c e iç in d a h a f a z la ö z e l m ü lk iy e t v a r d ır, a m a e z m e v e sö m ü rm e iç in ö z e l m ü lk iy e t y o k tu r, îste so sy a liz m b u d u r. S O S Y A L İS T L E R SIN IF SA V A Ş I Ö Ğ Ü T L E M E Z L E R M İ? T o p lu m , ç ık a rla rı k a rş ıt o la n s ın ıfla ra b ö lü n d ü ğ ü sü re c e s ı n ı f s a v a ş ın ın v a rlığ ı z o ru n lu d u r . K a p ita liz m , y a p ıs ı g e re ğ i b u b ö lü n m e y i y a ra tır. T o p lu m d ü ş m a n s ın ıf la r a b ö lü n m e d iğ i 73 an d a , s ın ıf sa v aşı d a so n a e rm e k z o ru n d a d ır. S o sy a liz m , ö zü g e r e ğ i s ın ıf s ız b i r to p lu m y a r a tır . S o s y a lis tle r s ı n ı f s a v a ş ı " ö ğ ü tle m e z le r" , z a te n v a r o la n s ın ıf sa v a şın ı a ç ık larlar. Z o ru n lu o la ra k s ın ıfla ra b ö lü n m ü ş b ir to p lu m u n , b ö y le b ir b ö lü n m e n in o la n a k sız h a le g e le c e ğ i b ir to p lu m a d ö n ü ş tü rü lm e s i işin d e , işç i s ın ıfın ı y a rd ım a ç a ğ ır ır lar. K a p ita liz m d e b ir h a y a l o la n v e a n c a k so sy alizm d e g e r ç e k le ş e b ile c e k o la n e v re n s e l k a rd e ş liğ in k u ru lm a sı iç in d ire tirle r. S o sy a listle rin ö ğ ü tle d iğ i şey, h ıristiy a n lığ ın a k id e sid ir, in s a n lığ ın k a rd e ş liğ id ir. S o s y a lis tle rin ö ğ re tile ri iç in E n c y c lo p e d ia B rita n n ica 'n m d a sö y le d iğ i b u d u r: " S o sy a list ah lâk , h ıris tiy a n a h lâ k ın a y n ıs ı o lm a s a b ile , o n a ç o k y a k ın d ır." A M E R İK A B İR L E Ş İK D E V L E T L E R İ H A L K I, S O V Y E T L E R B İR L İĞ İ H A L K IN D A N D A H A İY İ D U R U M D A D E Ğ İL M İD İR ? B U , KA PİT A L İZ M İN , S O S Y ALİZM D E N D A H A İY İ O L D U Ğ U N U KA NIT LA M A Z M I? B irle şik D e v le tle r'd e k a p ita liz m 150 y ıllık , S o v y e tle r B irliğ i'n d e so s y a liz m sa d e c e 50 y ıllık b ir g e ç m iş e sa h ip tir. B u n u n iç in , ik is i a r a s ın d a b i r k a r ş ı la ş t ır m a y a p m a k , y e tiş k in b ir in sa n ile h e n ü z y ü rü m e y e b a şla y a n b ir ç o c u ğ u n k u v v e ti a r a s ı n d a k a r ş ı la ş t ır m a y a p m a k g ib id ir . Ü ste lik , S o v y e tle r B irliğ i, d o ğ u şu sıra sın d a , sav aş ve k ıt lığ ın p e riş a n e ttiğ i g e ri b ir sa n ay i ü lk e siy d i. T a m g e lişm e y e b a ş la d ığ ı s ıra d a , ik in c i D ü n y a S a v a ş ın d a b ir k e re d a h a y a k ılıp y ık ıld ı. S o sy a liz m ile k a p ita liz m in b irb irle rin e g ö re ü s tü n lü k le ri, d ü n y a n ın e n z e n g in k a p ita lis t ü lk e s i o la n , s a n a y i d e e n ile r i v e ü s te l ik s a v a ş ın y ık ım ın d a n e n a z z a r a r g ö r e n b i r ü lk e y i ö r n e k a la r a k k a n ıtla n a m a z . D a h a â d il b ir k a rş ıla ş tır m a , Ç a rlık R u s y a s ı k a p ita liz m i ile S o v y e tle r B irliğ i s o s y a liz m i a ra s ın d a y a p ıla c a k k a rş ıla ş tır m a o lu r. B u n d a , ta ra fs ız h e r g ö z le m c i, s o s y a liz m in h e r b a k ım d a n ç o k ü s tü n o ld u ğ u n u k a b u l e d e r. B u n u n g ib i, g e n e â d il b i r k a r ş ı l a ş t ı r m a , k a p i t a l i s t B i r 74 le şik D e v le tle r ile s o sy a list B irle şik D e v le tle r a ra s ın d a y a p ıla c a k b i r k a r ş ı la ş t ır m a o la b ilir . D ü n y a n ın h iç b i r tik e s in d e m a d d î k o ş u lla r , s o s y a liz m iç in b u d e re c e o lg u n d e ğ ild ir. K a p ita liz m in g ü v e n siz liğ in d e n , y o k s u llu k ta n v e sa v a şta n , s o s y a liz m in g ü v e n liliğ in e , b o llu ğ a v e b a r ı ş a g e ç iş , h iç b i r y e rd e b u r a d a k i k a d a r h ız lı v e a s g a r î k a rışık lık v e h u z u rsu z lu k la o lam az. S o sy a liz m y o lu n d a o lan ö te k i ü lk e le r, s a n a y i k u r u lu ş la r ı, b ilim s e l v e te k n ik b ilg iy i e ld e e tm e k iç in b ü y ü k fe d a k â rlık la r y a p m a k z o ru n d a o ld u k la rı h a ld e , b iz d e b ü tü n b u n la r h a z ır d u ru m d a d ır. B a ş k a ü l k e le rd e , S o v y e tle r B irliğ i'n d e o ld u ğ u g ib i, b o llu k y a ra ta c a k ü re tim d ü z e y in e u la ş m a k iç in h a lk ın fe d a k â rlık y a p m a s ı g e re k ir, o y s a A m e rik a 'd a ü re tic i g ü ç le r h a z ır d u ru m d a d ır, te k y a p ıla c a k şe y , b u n la r ı k u r ta r m a k tır , îş te b u n u , k a p ita liz m d e ğ il, a n c a k s o s y a liz m y a p a b ilir. SO SY A LİZ M , A N T İ-A M E R İK A N D E Ğ İL M İD İR ? S o sy a liz m in , a n ti-A m e rik a n o lm a sı için , a m a ç la rın ın A m e ri k a n h a lk ın ın ru h u ve g e le n e k le riy le u y u m için d e o lm a m a sı g e rek ir. D u ru m b ö y le m id ir? S o sy a liz m in a m a ç la rı o la n so sy al a d a le t, fır s a t e ş itliğ i, e k o n o m ik g ü v e n v e b a rış ta n d a h a A m e rik a n n e o la b ilir? B ü tü n b u n la r, B a ğ ım sız lık B ild irisi ile A n a y a s a d a y e r a la n A m e rik a n ilk e le rin in t a k e n d is id ir. G e n e b ü tü n b u n la r e n b ü y ü k d e v le t a d a m la rım ız ın y a y m a y a ça lıştığ ı id e a lle r d e ğ il m id ir? K a ri M a rx 'm s o s y a liz m i b ir b ilim d ir. B ü tü n ö te k i b ilim le r g ib i e v re n s e ld ir v e A m e rik a d a d a h il, y e ry ü z ü n ü n h e r k ö ş e sin d e k i m ily o n la rc a in s a n ın d ü ş ü n c e s in i d o ğ ru d a n d o ğ ru y a y a d a d o la y lı o la ra k e tk ile m iştir. B ir fik rin A m e rik a n y a d a a n ti-A m e rik a n o lm a s ın ın ö lç ü sü , o fik rin n e re d e n g e ld iğ i d e ğ il, A m e rik a 'y a u y g u la n a b ilir o lu p o lm a m a s ıd ır. 75 "İN SA N TABİATINI DE Ğ İŞ T İR E M E Y E C E Ğ İM İZ E G Ö RE " O L A N A K S IZ B İR Ş E Y D E Ğ İL M İD İR ? S O S Y ALİZM " İ n s a n t a b i a t ı n ı d e ğ iş t ir e m e z s in i z " s a v ın ı ö n e s ü r e n le r, in sa n ın , k a p ita lis t to p lu m d a , b e lirli b ir b iç im d e d a v ra n m a s ın a b a k a r a k , b u n u , in s a n o ğ lu n u n t a b i a tı d iy e k a b u l e t m e v e b a ş k a tü r lü d a v ra n m a s ın a o la n a k o lm a d ığ ın ı v a r s a y m a h a ta s ın a d ü ş ü y o rla r. B u n la ra g ö re k a p ita lis t to p lu m d a in s a n , " h e p b a n a " d iy e n b i r t a b i a tt a d ır , o n u h a r e k e te g e tir e n ş e y , b e n c il b ir h ırs ile iy i y a d a k ö tü h e r y o la b a ş v u ra ra k , ö n e g e ç m e d ü rtü ş ü d ü r. B u n d a n d a şu so n u c u ç ık a r tı y o r la r : b u , b ü t ü n i n s a n l a r i ç in " d o ğ a l" b i r .d a v r a n ı ş t ı r v e ö z e l k a z a n ç iç in re k a b e tç i m ü c a d e le d ış ın d a h e rh a n g i b ir şey e d a y a n a r a k b ir to p lu m k u rm a k o la n a k s ız d ır. N e v a r k i, a n tro p o lo g la r, b u n u n s a ç m a o ld u ğ u n u s ö y lü y o r la r v e b u g ü n v a ro la n b a ş k a to p lu m la r d a in s a n d a v r a n ış ı n ın k a p ita lis t to p lu m la r d a k in e h iç b e n z e m e d iğ in i b e lir te r e k b u s ö z le r in i k a n ıtlıy o r la r . V e b u n la r a k a tıla n ta r i h ç i le r d e , g e n e b u sa v ın sa çm a o ld u ğ u n u sö y lü y o rla r ve k ö le liğ e v e fe o d a liz m e d a y a n a n to p lu m la rd a y a ş a y a n in s a n la rın d a v ra n ış la rın ın , k a p ita lis t to p lu m d a k in e h iç b e n z e m e d iğ in i b e lirte re k , b u s ö z le r in i k a n ıtlıy o r la r . B ü tü n in s a n la r d a , h a y a tta k a la b ilm e v e tü r ü n ü s ü r d ü r m e iç g ü d ü sü n ü n d o ğ u şta n v a ro ld u ğ u b e lk i de g e rç e k tir. B e s len m e , g iy in m e , b a rın m a ve c in se l a şk g e re k sin m e le ri, te m e l g e re k s in m e le rd ir. B u k a d a rı " in sa n ta b ia tı" d iy e k a b u l e d i le b ilir. A n c a k , b u is te k le rin i ta tm in e tm e k iç in se ç tik le ri y o lu n , k a p it a li s t t o p lu m d a a lı ş ıl a g e l e n y o l o lm a s ı g e re k m e z . B u , d a h a ço k , için d e d o ğ u p b ü y ü d ü k le ri k ü ltü re b a ğ lıd ır. E ğ e r b i r in s a n ın te m e l g e r e k s in m e le r i, b i r b a ş k a s ın ı y e re s e r m e k le k a rş ıla n a b iliy o rs a , in s a n la rın b irb irle rin i y e re s e re c e k le rin i v a rs a y a b ilir iz ; y o k e ğ e r, in s a n ın te m e l g e r e k s in m e le ri işb irliğ i ile d a h a iy i k a rş ıla n a b iliy o rs a , in s a n la rın iş b i r l iğ i y a p a c a k la r ım v a r s a y a b ilir iz . în s a n m b e n c illiğ i, d a h a ç o k v e 76 d a h a iy i y iy e c e k , g i y e cek, b a rın a k ve g ü v e n lik iste ğ in d e ifa d e sin i b u lu r. B u g e re k s in m e le rin , k a p ita liz m d e , s o s y a liz m d e k i k a d a r k a rş ıla n a m a y a c a ğ ın ı ö ğ r e n ir s e , g e r e k li d e ğ iş ik liğ i y a p a r. 17. Ö Z G Ü R L Ü K A m e rik a lıla rın ç o ğ u iç in ö z g ü rlü k , d e v le t m ü d a h a le si o l m a k sız ın iste d ik le rin i y a p m a k , d ile d ik le ri şey i sö y le m e k h a k k ıd ır. H e le , h ü k ü m e t ile h ü k ü m e ti y ö n e te n le ri e le ştirm e h a k l a r ın d a n d o la y ı, b ü y ü k g u r u r d u y a rla r. A m e rik a lıla rın h a k lı o la ra k g u ru r d u y d u k la rı b u ö z g ü r lü k le r , İn s a n H a k la rı B ild ir is i ile A n a y a s a n ın b a ş la n g ıc ın d a k i o n m a d d e d e s a y ılm ış tır. G ü v e n lik a ltın a a lın a n h a k la r şu n la rd ır: k o n u ş m a ö z g ü rlü ğ ü , k e y fî tu tu k la n m a m a ö z g ü rlü ğ ü , b ü tü n c e z a k o v u ş tu rm a la rın d a jü r in in b u lu n d u ğ u b ir m a h k e m e d e y a rg ıla n m a d a n m a h k û m e d ilm e m e ö z g ü rlü ğ ü . B u ö z g ü rlü k le r in ö n e m i k o n u s u n d a n e s ö y le n s e a z d ır. B u n la r ç o k d e ğ e rli ö z g ü rlü k le rd ir, îşç i sın ıfın ın d a h a iyi k o A s u lla r iç in v e rd iğ i m ü c a d e le d e , b u n la r , b a ş lıc a s ila h o lm u ş tu r. B ü y ü k A m e rik a 'n ın y a ra tılm a s ın a y a rd ım c ı o lm u şla rd ır. B u n la r, B ir le ş ik D e v le tle r 'i, d iğ e r ü lk e le r d e n g ö ç e d e c e k le rin ç e k im a la n ı h a lin e g e tire re k u lu s u n in ş a s ın a y a rd ım e t m işle rd ir. K a rd e şi J o s e f te n y e n i b u ld u ğ u ö z g ü rlü ğ ü ö v en şu m e k tu b u a ld ık ta n s o n ra M ise l a rtık e sk i y u rd u n d a k a la b ilir m iy d i? " M ise l, b u ra s ı g ö rk e m li b ir ü lk e . İste d iğ in h e r şey i y a p m a ö z g ü rlü ğ ü v a r. İ s te d iğ in şe y i o k u r, is te d iğ in i y a z a r, a k lın a g e le n h e r şey i k o n u şa b ilirsin ; b u n u n iç in k im se sen i tu tu k la m a z ." A m e rik a lıla r , h iç k u ş k u s u z , b u ö z g ü rlü k le r in ta d ın ı, ö te k i b irç o k ü lk e h a lk la rın d a n d a h a fa z la ç ık a rm ış la rd ır. A n c a k A n a y a s a ile b iz e v e rile n h a k la r ın g e rç e k h a y a tım ız d a d a im a v a r o ld u ğ u n u s a n m a k b u d a la lık o lu r. K ita p la rd a k i ö z g ü rlü k le r, g e rç e k h a y a tım ız d a h e r z a m a n b iz im o lm a m ış tır. B u n u n iç in , S e n a to A m e rik a n A le y h ta r ı F a a liy e tle r K o m ite s i, y u r t 77 ta ş la rı, în s a n H a k la rı B ild iris in e h iç a ld ırm a k s ız ın s u ç la m a k ta v e k o v u ş tu rm a k ta d ır. D e v le t m e m u rla rın ın d ü ş ü n c e ve ö rg ü tle n m e ö z g ü rlü k le ri, B a ş k a n lığ ın , A m e rik a 'n ın g e le n e k se l a n la y ış ın d a n u z a k , y e n i b ir s a d a k a t e m riy le , a y a k la r a l t ı n a a lın m ış tır. F e d e ra l A r a ş tırm a B ü ro s u (F B I), m ily o n la r c a A m e rik a lın ın in a n ç v e e y le m le ri h a k k ın d a b itip tü k e n m e z g iz li d o s y a la r d ü z e n le y e n siy a sî b ir p o lis d a ire sin e d ö n d ü rü lm ü ş tü r. F B I, g iriş tiğ i a ra ş tır m a la r d a , y e n i- " s a d a k a t" a n la y ış ı ç e rç e v e s i d a h ilin d e , ö rn e k te g ö rü le n y o ru m la rd a b u lu n m a y ı g ö re v i s a y m a k ta d ır. 19 4 8 ta r ih li b ir F B I r a p o r u n d a şu y o ru m y e r a la b ilm iş tir: " Z e n c i h iz m e tç is in in ö n k a p ıd a n e v e g ir m e s in e i z in v e r e c e k n i te li k t e b i r i n s a n d ı r . ” O la y la r , b iz im , y ü c e lttiğ im iz ö z g ü r lü k le r in ta n t a n a y l a ilâ n e d ilm e le ri ile b u n la r ın g e rç e k le ş m e le rin in b ir v e a y n ı ş e y le r o ld u ğ u k o n u s u n d a b e n im s e d iğ im iz in a n c ın h iç d e y e r in d e o lm a d ığ ın ı g ö s te r iy o r . D u r u p d in le n m e d e n b u n la r a o la n b a ğ lılığ ım ız ı ilâ n e ts e k d e , d u a o k u r g ib i h e r g ü n te k r a r la s a k d a , b u ö z g ü r lü k le r g e n e d e g e r ç e k le ş e m e z . Ü ste lik , ö z g ü rlü k le rim iz , d e v le tin d o ğ ru d a n z o rla m a sı o l m a d a n d a , e tk in b ir b iç im d e k ı s ıtla n a b ilir y a d a y o k e d ile b i lir. B u n u n ö r n e k le ri p e k ç o k tu r: g ü n e y d e z e n c ile r , b e y a z la r la e ş it y u r tt a ş l ık h a k la r ın a s a h ip d e ğ ild ir , v e ü lk e n in h e r y e rin d e , şu y a d a b u b iç im d e fa rk lı m u a m e le g ö rü rle r. Y a h u d ile r , k o le jle r e , o te lle r e , iş e , e ş it k o ş u lla r la g ire m e z le r. S a h n e y a z a rla rı, A n a y a s a n ın k e n d ile rin e sa ğ la d ığ ı k işis e l in a n ç la r ın ı, k a n a a tle r in i a ç ık la m a m a k h a k la r ın d a d ir e n d ik le r i iç in e k m e k le r in d e n e d ild ile r . Y o r u m c u la r , f a z la " lib e r a l ” g ö r ü ld ü k le ri iç in iş le rin d e n o ld u la r. İste d iğ im iz i sö y le m e k ö z g ü rlü ğ ü , ö v ü n d ü ğ ü m ü z ve in a n d ı ğ ım ız ö lç ü d e g ü v e n c e a lt ın d a m ıd ır? P o l it ik v e e k o n o m ik k a rş ı g ö rü şle re , g e rç e k te n h o ş g ö rü ile b a k a b iliy o r m u y u z ? O la ğ a n z a m a n la rd a lib e r a lle r ile ra d ik a lle ri h a p is a n e le re k a p a m a d ığ ım ız d o ğ ru d u r. Y a b ü y ü k g e rilim z a m a n la r ın d a n e l e r o lu y o r ? îş in , g ü c ü n v e s a y g ın lığ ın h e m e n h e r z a m a n 78 y u m u ş a k b a ş lıla r a , " s a ğ la m v e g ü v e n ilir" k iş ile r e n a s ip o l d u ğ u d o ğ ru d e ğ il m id ir? Ö rn e ğ in e ğ itim a la n ın ı ele alalım . Ü n iv e rs ite le rim iz d e k i a k a d e m ik ö z g ü rlü k le ö v ü n ü rü z . B ir le ş ik D e v le tle r 'd e k i y ü z le r c e ü n iv e r s ite d e b in le r c e p r o f e s ö r v a rd ır. G e n e llik le — ta b iî o la ğ a n z a m a n la rd a — b u n la rın , d ü ş ü n d ü k le rin i ö ğ re tm e ö z g ü rlü ğ ü v a rd ır. A m a b u n la rın , h e r şe y d e n ö n c e , ü n iv e rs ite y ö n e tic ile ri ile h e m e n a y n ı ç iz g id e d ü şü n d ü k le ri iç in se ç ild ik le ri d o ğ ru d e ğ il m id ir? A k a d e m ik y ö n d e n y e te rli k a ç so s y a list, fa k ü lte le re e k o n o m i p ro fe s ö rü o la r a k a ta n m ış tır ? B a sın ö z g ü rlü ğ ü , so y lu ve ta n ta n a lı b ir sö z d ü r v e A m e ri k a lıla rın k u la k la rın a p e k h o ş g elir. B u n u n , k a m u y a h e r şeyi r a h a tç a s ö y le m e k h a k k ı o ld u ğ u n u s a n ırız . B ir z a m a n la r b e lk i ö y le y d i, a m a a r tık d e ğ il. C h ic a g o Ü n iv e r s ite s i e s k i re k tö rü D r. R o b e rt H u t c h in s y ö n e tim in d e k i B a sın Ö z g ü rlü ğ ü K o m is y o n u , 194 7 ta r ih li r a p o r u n d a ş ö y le d iy o rd u : "H ü k ü m ete k a rsı k o ru n m u ş olm ak, a r tık sö y le y e c e k şe yi o la n b ir insanın, b u n u s ö y le m e k fır s a tın ı ve o la n a ğ ın ı b u lm a s ın a y e tm e m e k te dir. B a sın ın sa h ip le ri ile y ö n e tic ile ri, k im in , n e y i, n a sıl s ö y le y e c e ğ in i, h a n g i d ü ş ü n c e le rin h a lk a u la ş a c a ğ ın ı k a ra r la ş tı r ıy o r la r ." B iz , A m e rik a 'd a , tü m ö z g ü rlü k s o ru n u n u n , " h ü k ü m e te k a rsı k o ru n m a y a " b a ğ lı o ld u ğ u n u , sö y le y e c e ğ im iz y a d a y a p a c a ğ ım ız şe y le r ü z e rin e y a s a la rla k o n u la n z o ru n lu lu k la rın y a d a d e n e tim in s ın ırla n d ırılm a s ıy la so ru n u n ç ö z ü m le n e b ile c e ğ in i san ırız. A m a, K o m isy o n ra p o ru n u n d a g ö ste rd iğ i g ib i, k ıs ıtla m a n ın b u lu n m a y ış ı, te k b a ş ın a y e tm iy o r; " sö y le y e c e k şey i o la n b ir in sa n ın , b u n u sö y le m e k fırsa tı ve o la n a ğ ın ı b u l m a sı" y e tm iy o r. S o s y a lis tle r , b u n u n , tü m s o r u n u n c a n d a m a r ı o ld u ğ u n u ö n e s ü r ü y o r la r . Z o r v e b a s k ın ın b u lu n m a y ış ı, s o s y a l i s t l e r iç in , h iç k u ş k u s u z ç o k d e ğ e rli o lm a k la b irlik te , k e n d iliğ in d e n ö z g ü rlü ğ ü s a ğ la y a m ıy o r. S ize b ir şey i y a p m a y ı y a s a k la y a n b ir y a s a n ın b u lu n m a y ış ı, s iz in o n u y a p a b ile c e k d u ru m d a 79 o ld u ğ u n u z a n la m ın a g e lm e z . E n y a k ın h a v a a la n ın a g id e re k , N e w O rle a n s 'a , H o lly w o o d 'a v e y a N e w Y o r k 'a g id e c e k b ir u ç a ğ a b in m e k h a k k ın ız o l a b i li r a m a , e ğ e r c e b in iz d e b i le t a la c a k p a r a n ız y o k s a , a s lı n d a b u n u y a p m a k ö z g ü r lü ğ ü n ü z y o k d e m e k tir. K u lla n a m a d ık ta n s o n ra , h a k k in iz in b u lu n m a sı n e y e y a ra r ? Ö y le y se ö z g ü rlü k , z o r v e b a sk ın ın b u lu n m a m a sın d a n ço k d a h a f a z la b ir şe y d e m e k tir. Ö z g ü rlü ğ ü n , in s a n la rın ç o ğ u n lu ğ u iç in d e rin a n la m ve ö n e m i o la n o lu m lu b ir y a n ı v ard ır. Ö z g ü rlü k , h a y a tı b ü tü n ü y le y a ş a m a k d e m e k tir; y e te rli b e s len m e , g iy in m e ve b a rın m a k o n u su n d a , b e d e n in g e re k le rin i k a rş ıla m a k iç in e k o n o m ik o la n a k , a y rıc a a k lın f a a liy e t a la n ın ı g e n iş le tm e k , k iş iliğ i g e liş tirm e k v e k işiliğ im iz i o rta y a k o y m a k i ç i n e tk i n f ı r s a t v e o l a n a k l a r a s a h ip o lm a k d e m e k tir. B u ö z g ü rlü k a n la y ış ı, is te k le r in i d a im a ta tm in e tm e v e z ih n î y e tile rin i g e liş tirm e o la n a ğ ın a sa h ip o lm u ş k im s e le ri ş a ş ır ta b ilir . B u n la r iç in ö z g ü r lü k , s a d e c e h a k la r ın a m ü d a h a le e d ilm e m e si ile ö lç ü lü r. O y s a in s a n lığ ın b ü y ü k ç o ğ u n lu ğ u iç in ö z g ü rlü k h a k la r la d e ğ il, e k m e k , ta til v e d in le n m e , g ü v e n lik le ö lç ü lü r. B u d a h a g e n iş a n la y ış ın g e ç e rliğ in i s a p ta m a k iç in b ir k a ç s o ru s o rm a k y e te r li d ir , î ş s i z v e a ç b i r i n sa n ö z g ü r m ü d ü r? K ita p v e k ü ltü r d ü n y a s ın ın k a p ıla rı k e n d is in e k a p a n m ış o k u m a y a z m a b ilm e y e n c a h il b ir in s a n ö z g ü r m ü d ü r? Y ılın 52 h a fta s ın d a ç a lışm a k z o ru n d a o lan , d in le n m e , ta til, g e z m e k iç in b irk a ç g ü n ü b ir a r a y a g e tire m e y e n b ir in sa n ö z g ü r m ü d ü r? G e c e g ü n d ü z , ik i y a k a sın ı b ira ra y a g e tirm e ta s a s ın d a o la n b ir in s a n ö z g ü r m ü d ü r? H e r a n işin i k a y b e tm e k o rk u su iç in d e o la n b ir in s a n ö z g ü r m ü d ü r? Y e te n e k li a m a y e te n e k le rin i g e liş tire c e k ö ğ re n im o la n a k la rın d a n y o k s u n b i r in s a n ö z g ü r m ü d ü r? B o llu k , g ü v e n lik ve g e z ip to z m a a n la m ın d a k i b u g e n iş ö z g ü rlü ğ ü n ta d ın ı, s a d e c e z e n g in le r ç ık a r ta b ilir. Y o k s u lla r ö z g ü r d e ğ ild ir. A y r ıc a y u k a rd a g ö rd ü ğ ü m ü z g ib i, k a p ita liz m d e , ö z g ü rlü k le rin i de k a z a n a m a z la r. C o rliss L a m o n t'u n y e rin d e b ir d e y iş iy le so s y a liz m iç in m ü c a d e le , " ö z g ü rlü k te n p a y a lm a " m ü c a d e le s id ir . İş ç i s ın ıfı iç in ö z g ü rlü ğ e g id e n y o l, a ç ık ç a b e llid ir : ü r e tim a ra ç la rın ın ö z e l m ü lk iy e ti y e rin e k o le k tif m ü lk iy e ti k o y m a k , k a p ita liz m in y e rin e s o s y a liz m i k u rm a k . Ç o ğ u n lu ğ u n g e rç e k ö z g ü rlü ğ ü b u y o ld a d ır. J o h n S tra c h e y b u n u şö y le ifa d e ed iy o r: " K a p ita listle ri m ü lk sü z le ştirm e k o la n ilk ad ım , k a p ita liz m d e b ir ç ırp ıd a o g ü n e k a d a r v a ro lm u ş y a d a v a r o l a b i l e c e k l e r i h e p s in d e n d a h a fa z la ö z g ü rlü k y a ra tır; ta b iî k a p i t a l i s t l e r h a r i ç . H a y a t la r ı , g e ç im a r a ç la r ım e ll e r i n d e t u t a n k ü ç ü k b i r s ın ı f ın l ü t u f v e m e r h a m e tin e b a ğ lı k a l d ık ç a , n e a n a y a s a , n e in sa n h a k la rı, n e c u m h u riy e t, n e a n a y a s a l m o n a rş i, in s a n la rı ö z g ü r k ıla b ilir. İn g iliz v e A m e rik a n iş ç ile rin in sa d e c e b ir k ırın tıs ın a sa h ip o ld u k la rı ö z g ü rlü k le r, a n c a k s o s y a lis t b ir to p lu m d a b iç im v e ö z k a z a n a b ilir. S o s y a lis t b ir to p lu m d a işç ile r, y a ln ız te o rik h a k la ra d e ğ il, ö z g ü r lü k le r in i k u lla n m a d a g ü n lü k p r a tik f ır s a tla r a d a k a v u ş u rla r. S a d e c e ç a lış m a z la r, y a s a m a y a d a z a m a n b u lu rla r. S o s y a liz m d e ç a lış m a , ö z g ü r v e iy i b ir h a y a tın a ra c ı o lu r. K a p ita liz m d e ise iş ç in in h a y a tı, k e n d is in d e n e n f a z la işi k o p a rm a k iç in , g e r e k li b i r a ra ç o la r a k k o r u n u r." S o s y a liz m , h a lk y ığ ın la r ı iç in ö z g ü r lü ğ ü n k o ş u lu d u r , a m a k a p ita lis t sın ıfı d a k e y fin i s ü rd ü ğ ü ö z g ü rlü k te n y o k su n k ıla r. İşte b u n u n iç in , k a p ita lis tle r in , s o s y a liz m ile ö z g ü r lü ğ ü n b a ğ d a ş a m a z ş e y le r o ld u ğ u k o n u s u n d a k i ö fk e li ç ığ lık la r ın ı şu s o r u y la k a r ş ıla m a lıy ız : k im in ö z g ü rlü ğ ü ? S o s y a liz m in , o n la rın a lış tığ ı c in s te n ö z g ü rlü k le b a ğ d a şa m a y a c a ğ ı d o ğ r u d u r. S o s y a liz m , b u n la r ın k e n d i r e f a h la r ın ı, g e n e l r e fa h ın ü z e rin e k o y m a ö z g ü rlü k le rin e so n v e rir. B a ş k a la rın ı sö m ü rm e ö z g ü rlü k le rin e d e so n v e rir. Ç a lış m a d a n y a ş a m a ö z g ü rlü k le rin e de. A m a b ü tü n g e riy e k a la n la r ım ız iç in s o s y a liz m , d a h a a z d e ğ il, d a h a f a z la v e e tk in ö z g ü rlü k d e m e k tir. K a p ita lis tle r in ö z g ü rlü k le rin i y itire c e k le ri k o n u s u n d a fa z la ta s a la n m a k y e rin e , a z ıc ık ö z g ü rlü k le r i o la n la rın d a h a f a z la ö z g ü rlü ğ e , a n c a k , g e re ğ in d e n ç o k ö z g ü rlü ğ ü o la n la r z a ra rın a k a v u ş a b ile c e ğ in i u n u tm a y a lım . A b ra h a m L in c o ln 'ü n s ö z le riy le : " H e p im iz ö z g ü rlü k te n y a n a o ld u ğ u m u z u ilâ n e d iy o ru z ; a y n ı s ö z c ü ğ ü k u lla n ıy o r u z , a m a a y n ı şe y i k a s te tm iy o ru z . B a z ıla rı iç in ö z g ü rlü k , c a n ın ın ç e k tiğ i şe y i y a p m a k , e m e ğ i n in ü r ü n ü n ü d ile d iğ i g ib i k u lla n m a k tır . B u n a k a rş ılık , b a ş k a la r ı iç in a y n ı s ö z c ü k , b a z ı in s a n la r ın b a ş k a la r ın a is te d ik le r in i y a p m a la rı, b a ş k a la r ın ın e m e k le r in in ü r ü n ü n ü d ile d ik le r i g ib i k u lla n m a la r ı a n la m ın a g e le b ilir . B u r a d a , s a d e c e fa rk lı d e ğ il, u y u ş m a z ik i şe y e a y n ı a d v e rilm e k te , ö z g ü rlü k d e n ilm e k te d ir. B u n u n so n u c u , b u ş e y le rin h e rb irin e , ik i a y rı ta r a f, ik i fa rk lı v e b a ğ d a ş tırıla m a z a d v e rm e k te , ö z g ü rlü k ve z u lü m d e m e k te d irle r. " Ç o b a n , k o y u n u b o ğ a z la m a k ü z e re o la n k u rd u k o v a la r; k o y u n , k u r ta r ıc ıs ı o ld u ğ u iç in ç o b a n a t e ş e k k ü r e d e r; o y s a k u rt, a y n ı h a re k e tin d e n d o la y ı ç o b a n ı ö z g ü rlü ğ ü n y ık ıc ıs ı d i ye lan e tle r. ... A ç ık ç a sı, k o y u n ile k u rt, ö z g ü rlü k sö z cü ğ ü n ü n ta n ım ı ü z e rin d e a n la ş a m ıy o rla r." İşte tıp k ı b u n u n g ib i, s o s y a lis tle r le k a p ita lis tle r , s e r b e s t lik , ö z g ü rlü k sö z c ü k le ri ü z e rin d e a n la ş a m a z la r. S o s y a lis tle r iç in , u lu s u n b ü tü n ü re tim a ra ç la rın ın h a lk ın m a lı o lm a sı ve b u n la r ın m e rk e z î b ir p la n a g ö re y ö n e tilm e s i ö z g ü rlü k d e m e k tir, o y s a ö z g ü rlü ğ ü n a n la m ı k a p ita lis tle r iç in ta m t e r s i d ir. B u n la r ın h a n g is i d o ğ r u d u r ? S o s y a lis t g ö r ü ş a ç ıs ı, h iç d e ğ ils e , tu ta r lı o lm a k g ib i b ir e rd e m e sa h ip tir. E ğ e r siy a sa l d e m o k ra sid e n y a n a ise k — k i b u n u d ilim iz d e n h iç d ü şü rm ü y o ru z — a y n ı n e d e n le e k o n o m ik d e m o k ra s id e n de y a n a o l m alıyız. K a p ita lis tle r a rtık s iy a s a l d e m o k ra s iy e k a rş ı ç ık m a k c e s a re tin i g ö s te re m iy o rla r. A m a , e k o n o m ik d e m o k ra s iy e , ö z g ü rlü ğ e k a rş ı b ir d a rb e o ld u ğ u g e re k ç e s iy le k a rş ı ç ık ıy o rla r. G e n e a y n ı s o ru y u so rm a lıy ız : k im in ö z g ü rlü ğ ü ? B u n la r, h a 82 y a tın n im e tle rin i p a y la ş m a k iç in b ü tü n b ir e y le r in ö z g ü rlü ğ ü ile m i ilg ile n iy o rla r, y o k s a k e n d i a y rıc a lık lı d u ru m la rın ı s ü r d ü r m e k iç in s a d e c e ü r e tim a r a ç la r ı ü z e r in d e k i ö z e l m ü lk i y e t ö z g ü rlü ğ ü n ü m ü d ü şü n ü y o rla r? Ö z g ü rlü k , h a y a tı tü m ü y le y a ş a m a k d e m e k tir; y e te r li b e s le n m e , g iy in m e v e b a r ın m a k o n u s u n d a b e d e n in g e r e k le rin i k a rş ıla m a k iç in e k o n o m ik o la n a k , a y rıc a a k lın f a a liy e t a la n ın ı g e n işle tm e k , k işiliğ i g e liştirm e k ve k işiliğ im iz i o rta y a k o y m a k iç in e tk in fırs a tla r a s a h ip o lm a k d e m e k tir. B e s b e lli d ir k i, b u a n la m d a ö z g ü rlü k , en b ü y ü k b o llu ğ a k a v u şu lu n c a m ü m k ü n olur. T o p lu m s ı n ı f l a r a b ö l ü n m e s i, in s a n ı n i n s a n ı s ö m ü r m e s i v e ö z g ü rlü k te n k ü ç ü k b ir a z ın lığ ın y a ra rla n m a s ın ın ta r ih î g e re k ç e s i in sa n ü r e tk e n liğ in in d ü ş ü k d ü z e y i, a rtık o rta d a n k a lk m ıştır. Ş im d i in sa n lık ta rih in d e ilk k ez, işsiz liğ i y o k e tm e k , to p lu m sa l g ü v e n liğ i v e h u z u ru e k sik siz sa ğ la m ak , k ü ltü r d ü n y a sın a h e rk e sin g ire b ilm e sin i k o la y la ştırm a k , d in le n m e k , e ğ le n m e k , ç a lış m a k v e y a r a tıc ı e y le m le r e z a m a n a y ır m a k iç in s ın ıfla rı k a ld ırm a k , y e ry ü z ü n d e n s ö m ü rü y ü silm e k , in sa n y a ş a m ın ın n ite liğ in i z e n g in le ş tir m e k m ü m k ü n h a le g e lm iş tir. B u k o la y o lm a y a c a k tır, ç a b u k o lm a y a c a k tır, a m a b u so s y a liz m le g e rç e k le ş tirilir. în s a n m y ü z y ılla r b o y u s ü re n , in s a n lığ ın k u rtu lu ş u h a y a lin in g e rç e k le ş m e s in in e ş iğ in d e y iz ; y a ln ız c a b ir a v u ç in s a n iç in d e ğ il, tü m in s a n l a r iç in ö z g ü rlü k . 18. İK T İD A R Y O L U M a rk sistle r, to p lu m u d e ğ iştirm e k iç in d e v rim in z o ru n lu o ld u ğ u d ü ş ü n c e s in d e d ir le r . K a p ita liz m d e n s o s y a liz m e g e ç i şin, h e rh a n g i b ir a n d a d e ğ il, a n c a k d ö n ü şü m iç in k o şu lla rın o lg u n la ş tığ ı z a m a n o la b ile c e ğ i in a n c ın d a d ır la r , ik tid a r ın , b ir a z ın lık ta r a fın d a n e le g e ç irilm e s in d e n y a n a d e ğ ild irle r; d e v r im , a n c a k , n is p î b i r to p lu m s a l k a r ı ş ık l ık a n ın d a , e g e m e n s ın ıfın ö n d e rliğ i e tk is iz h a le g e ld iğ i v e ik tid a rın e le g e ç ir il m e sin d e h a lk ın ç o ğ u n lu ğ u n u n iy i ö rg ü tle n m iş isç i sın ıfım d e s te k le d iğ i z a m a n b a ş a r ılı o la b ilir. D e v rim , a y a k la n m a y a d a b a ş k a ld ırm a ile , h ü k ü m e t k a d ro la rın ın e g e m e n sın ıfın b irin in ü y e le rin in e lin d e n ö tek in e g e ç m e s in i s a ğ la y a n b ir n ö b e t d e ğ iş tirm e d e ğ ild ir . M a rk s is tle r iç in " d e v rim " te r i m i n in d a h a d e r in b i r a n la m ı v a rd ır . D e v rim , e k o n o m ik v e siy a sa l ik tid a rın , b ir s ın ıfta n d iğ e r b ir s ın ıfa g e ç m e s i d e m e k tir. M a rx 'm ö n g ö rd ü ğ ü d e v rim tü rü , s o s y a lis t d e v rim , ik tid a r ın k a p ita lis t s ın ıf ta n , iş ç i s ın ıf ın a g e ç m e s i a n la m ın a g e lir, îş ç i s ın ıfı ile . k a p ita lis tle r a ra s ın d a k i ilişk ile ri d e ğ iştire re k , işç i sın ıfın ın e g e m e n s ın ıf o lm ası d e m e k tir; ü re tim a ra ç la rın ın to p lu m s a lla ş tırılm a s ı y o lu y la , k a p ita liz m in o r ta d a n k a ld ır ılm a s ı d e m e k tir. S iy a sa l ik tid a r ın iş ç i s ın ıfı t a r a f ın d a n e le g e ç ir ilm e s i, d e v r im in ilk a d ım ıd ır . İ k in c i a d ım , to p lu m s a l d ü z e n e y e n i b i r b iç im v e rm e k v e k a p ita lis t s ın ıf ın d e ğ iş m e y e k a rş ı d i re n c in i e z m e k tir. M a rk s is tle r, b u n o k ta d a , ta r ih te n e d in ile n d e n e y le re d a y a n a ra k , d e v rim le rin k u v v e t v e ş id d e tle b irlik te y ü r ü d ü k le r in i h a tı r la tt ı k la r ı iç in h a lk a r a s ın d a , o n la r ın " k u v v e t v e şid d et" y a n lısı o ld u k la rı k a n ısı y a y g ın d ır. B u, d o ğ ru d eğ ild ir. M a r k s is tle r , ş id d e t k u lla n ılm a s ın d a n y a n a d e ğ il d ir l e r ; z a te n a k lı b a ş ın d a k im se ş id d e tte n y a n a o la m a z . M a rk s istle r, to p lu m u , k a p ita liz m d e n so sy alizm e , b a rışç ı v e d e m o k ra tik y ö n te m le r le d ö n ü ş tü r m e y i h e r k e s te n f a z la is te rle r. A n c a k , g e re k li d e ğ işik lik için , isç i sın ıfın ın ç o ğ u n lu ğ u n u n iste ğ in i g e rç e k le ş tir m e g iriş im in in , e s k i d ü z e n in s ü rü p g itm e s in i a r z u e d e n e g e m e n s ın ıf ın d ire n c iy le k a rş ıla ş a c a ğ ın ı h a tı r la tı r lar. A y rıc a , b ir k e z ik tid a ra g e le n işçi sın ıfın ın k u v v e t ve ş id d e te b a ş v u rm a s ın ın , m ü lk s ü z le ş tir ilm iş k a p ita lis tle r in ve b u n la r ın ö te k i ü lk e le r d e k i m ü tte f ik le r in in , k u v v e t v e ş id d e t 84 k u lla n a n b ir k a rş ı-d e v rim le k e n d i ik tid a rın ı d e v irm e s in i ö n le m e n in b ir a ra c ı o lm a s ı b a k ım ın d a n d a h a k lılığ ın d a d ir e tirle r. M a rk s is tle r, k a p ita liz m d e n so sy a liz m e g e ç iş i, " d e s p o tlu k ta n ö z g ü rlü ğ e " d ö n ü ş ü m o la r a k k a b u l e d e rle r . B u n u , z o ru n lu v e k a ç ın ılm a z o la r a k g ö r ü rle r. B u n u n te h lik e le r in in p e k â lâ f a r k ın d a d ır la r . K a n a k a b ile c e ğ in in , c a n k a y b ı o la b ile c e ğ in in f a r k ın d a d ır la r . A m a b u n u n b ir b a ş k a s e ç e n e ğ i v a r m ı d iy e s o r a r la r . S o s y a li s t d e v r im e e ş li k e d e b il e c e k c a n k a y b ın ın d ış ın d a k a la n s e ç e n e k , ıs tıra p o lm a m a s ı, k a n d ö k ü lm e m e s i, ş id d e t o lm a m a s ı, c a n k a y b ı o lm a m a s ı m ıd ır ? H iç d e d e ğ il. Ö te k i s e ç e n e k , k a p i t a l i s t s a v a ş l a r d a d a h a b ü y ü k ıs tıra p , d a h a f a z la k a n d ö k ü lm e s i, d a h a f a z la ş id d e t, d a h a f a z la c a n k a y b ı k a ç ın ılm a z d ır . T a r ih k ita p la r ı, F r a n s ız D e v r im i s ır a s ın d a ö le n b in le r c e in s a n ın ö y k ü s ü n ü d e h ş e tle a n la tm a k ta d ır . B u , g e r ç e k te n t r a j i k b i r ö y k ü d ü r . A m a b i r d e b u d e v rim d e k a y b e d ile n in sa n s a y ıs ın ı — 1 7 .0 0 0 k a d a r ta h m in e d ili y o r — so n d ü n y a s a v a ş ın ın te k b ir m u h a r e b e s in d e ö le n in s a n s a y ıs ı ile k a r ş ıla ş tır ın ız . 1 7 .0 0 0 in s a n ın h a y a tın a m a lo la n F ra n s ız D e v rim in in ş id d e ti ile -, a s k e r v e siv il 2 2 .0 6 0 .0 0 0 ö lü , 3 4 .4 0 0 .0 0 0 y a ra lı sa y ısı ile İk in c i D ü n y a S a v a ş ın ın ş id d e t ve d e h ş e tin i k a rş ıla ş tırın ız ! D ü n y a ç a p ın d a so s y a liz m i k u rm a k v e o n u n la b irlik te b a r ış a k a v u ş m a n ın k a rş ıs ın d a s e ç ile c e k y o l, k a p ita liz m i, g e tir e c e ğ i k a ç ın ılm a z s a v a ş la rla b irlik te o ld u ğ u g ib i y e rin d e b ıra k m a k tır. Y e p y e n i b ir h a y a t ta r z ın ın k u r u lm a s ın ın d ış ın d a k i s e ç e n e k , g e le c e k k a p ita lis t sa v a ş h e n g a m e s in d e b e lk i d e tü m in s a n lığ ın y o k o lu p g itm e s id ir. Y ü z y ıl ö n c e K a rl M a rx ile F rie d ric h E n g e ls K o m ü n is t M a n ife sto m d a , d ü n y a işç ile rin e , in sa n so y u n u n ta rih se l g e li şim in d e b ir so n ra k i a d ım o la n k a p ita liz m d e n so sy alizm e g e ç i şin n iç in g e re k tiğ in i v e b u n u n a sıl g e rç e k le ştire c e k le rin i a ç ık la m ış la rd ı. B u d e v rim b ilim c ile ri o b ü y ü k y a p ıtla rın ı y a y ın la 85 m a d a n b irk a ç h a fta ö n c e , 12 O c a k 1848'de, b ir b ü y ü k A m e rik a lı, T e m s ilc ile r M e c lis in d e , o n la r ın d ü ş ü n c e le r in i a y n e n y a n sıta n b a z ı ş e y le r s ö y lü y o rd u , îşte A b ra h a m L in c o ln 'ü n , h a lk ın d e v rim y a p m a h a k k ı ü z e rin d e s ö y le d iğ i sö z le r: " D ü n y a n ın h e r y e r in d e h a lk ın , e ğ e r i s t i y o r l a r s a v e g ü ç le r i y e tiy o r s a , a y a k la n m a , m e v c u t h ü k ü m e ti d e v ir m e v e k e n d i i s te k le r in e d a h a iy i u y a n b i r y e n i s i n i k u r m a h a k k ı v a r d ı r . B u e n d e ğ e r l i v e e n k u t s a l h a k t ı r — b i r h a k k i, d ü n y a y ı k u r ta r ıp ö z g ü r l e ş t i r e c e ğ in e u m u d u m u z v e in a n c ım ız v a r d ır . B u h a k , m evcut d e v le tin .b ü tü n h a lk ın ın k u lla n m a y a k a ra r v e re c e ğ i d u ru m la rla d a s ın ır lı d e ğ ild ir . ... B ö y le b i r h a lk ın ç o ğ u n lu k ta o la n b ir k e s im i, a r a s ı n a k a r ış m ış y a d a k e n d is iy le y a n y a n a d u r a n b ir a z ın lığ ı b u h a r e k e te k a r ş ı k o y d u ğ u iç in d e v ir e r e k , d e v rim y a p a b ilir . B iz im d e v r im im iz d e , T o r y le r in d u r u m u , iş te ta m b u a z ın lığ ın d u ru m u g ib iy d i. D e v r im le r in b ir n ite liğ i d e , e s k i y o l la r y a d a e s k i y a s a l a r d o ğ r u ltu s u n d a g itm e k d e ğ il, h e r ik is in i d e p a r ç a la y ıp y e n ile r in i y a p m a k tır ." 19. S O SY A L İZ M İN H A Y A T IM IZ D AK İ E T K İSİ N E OLACAKTIR? S o sy a liz m , y e tk in lik g e tirm e y e c e k tir. B ir c e n n e t y a ra tm a y a c a k tır. İn sa n lığ ın k a rş ı k a rş ıy a o ld u ğ u s o ru n la rın tü m ü n ü ç ö z m e y e ce k tir. G ü n a h k â rla rın e v liy a o lu v e rm e s i, c e n n e tin y e ry ü z ü n e in iv e r m e s i, tü m s o r u n la r a b ir ç ö z ü m b u lu n u v e r m e s i, ü to p y a c ı s o s y a lis tle r d e o ld u ğ u g ib i, s a d e c e s u n î o la r a k y a r a t ı l m ış h a y a lî to p lu m s is te m le r in d e o lu r. M a r k s is t s o s y a l i s t l e rin b ö y le h a y a lle r i y o k tu r. S o s y a liz m in , s a d e c e , in s a n lığ ın b e lir li g e liş m e a ş a m a s ın d a k i b e lir li s o ru n la rı ç ö z ü m le y e c e ğ in i b ilirle r. B u n d a n d a h a fa z la sın ı id d ia e tm e zle r. A m a b u k a d a rın ın b ile h a y a t d ü z e n im iz i g e n iş ö lçü d e iy ile ştire c e ğ in e in a n ırla r. O r ta k la ş a s a h ip o lu n a n ü r e tic i g ü ç le r in b ilin ç li v e p la n lı b ir şe k ild e g e liş tirilm e s iy le s o s y a lis t to p lu m , k a p ita lis t d ü z e n d e u la ş ıla b ile c e ğ in d e n ç o k d a h a y ü k s e k d ü z e y d e b ir ü r e tim e u la ş a c a k tır. S o sy a liz m , k a p ita lis t v e rim siz liğ i v e isra fı o rta d a n k a ld ıra c a k tır; ö z e llik le g e re k s iz d e p re s y o n la rd a k i a tıl in sa n , m a k in e v e p a ra isra fın ı. U lu s la ra ra s ı b a rış ın k u ru lm a sı y o lu y la , k a p ita lis t s a v a ş la rd a k i d a h a d a p a h a lıy a m a lo la n in s a n v e m a lz e m e i s r a f ın ı d a o r ta d a n k a ld ır ır . T e k n ik g e l i ş m e y i h ız la n d ır ır v e k â r sa ğ la m a y ı ilk v e e n ö n e m li a m a ç s a y a n k a p ita liz m in ö n ü n e ç ık a rd ığ ı e n g e lle rd e n a rm a n so sy a list b ilim , ile r iy e d o ğ r u b ü y ü k a d ım la r a ta r. Ü r e tim d e k i a r tış , m a l m ik ta rım ç o ğ a lttık ç a , h e rk e sin y a şa m d ü z e y in d e b ir y ü k se lm e o lu r. Y a ş a m a ta r z ın d a k i b u to p ta n d e ğ iş ik lik , b u h a y a tı y a ş a y a n in s a n la r d a d a b ir d e ğ iş m e y a ra tır. B a ş la n g ıç ta in s a n , so sy a list to p lu m a , k a p ita lis t d ü z e n d e a lışk ın o ld u ğ u h a y a t ve ç a lış m a a n la y ış ın ı d a b irlik te g e tirir. K a p ita liz m in re k a b e tç i h a v a s ın d a k a tıla ş tığ ı iç in , s o s y a liz m in iş b ir liğ i ru h u n a k o la y c a a lışa m a z . K a p ita lis t s is te m in b e n c il d ü z e n i b e n liğ in d e y e r e ttiğ i iç in , so s y a liz m in b ü tü n in s a n la ra y a rd ım ilk e sin i h e m e n b e n im se y e m e z . K a p ita liz m d e n so sy alizm e g e ç işle p e k ç o k şe y k a z a n a c a k o la n k im s e le r b ile , b u d e ğ iş ik liğ e h a z ır lık lı d e ğ ild ir le r . H e le , ü r e tim a r a ç la r ın ın ö z e l m ü lk iy e tte n k a m u m ü lk iy e tin e g e ç m e s iy le g ü ç le rin i v e s e rv e tle rin i k a y b e d e n esk i e g e m e n s ın ıf o la n k a p ita lis tle r için , b u s ö z le r ç o k d a h a f a z la d o ğ ru d u r. A m a , k u lla n ım iç in p la n lı ü re tim e d a y a n a n s o s y a lis t d ü z en k ö k sa ld ık ç a, in sa n la rın tu tu m v e g e lişm e le rin d e de d e ğ iş m e le r b a ş la r. Z ih n î v e ru h î g ö r ü n ü m le r in d e k i k a p ita lis t iz le r y o k o lu r ve b u n la r, so sy a liz m ru h u iç in d e y e n i b ir y ö n k a z a n ırla r. Y e n i to p lu m d a d o ğ u p b ü y ü y e n y e n i k u ş a k la r, t ı p k ı e sk i k u ş a ğ ın k a p ita lis t d ü z e n e a lış m a s ı g ib i, s o s y a lis t y a s a m a t a r z ı n a a lış ır la r . K a p ita liz m in p ro p a g a n d a c ıla rı, b izi, so sy alizm in , ö z g ü r l ü k le r in s o n u d e m e k o ld u ğ u n a in a n d ır m a y a ç a lı ş ır la r . O y s a 87 g e rç e k , ta m te rsid ir. S o sy a liz m , ö z g ü rlü ğ ü n b a şla n g ıc ıd ır. S o sy a liz m , in sa n lığ a en b ü y ü k a c ıla rı v e re n k ö tü lü k le rd e n k u r tu lm a k d e m e k tir ; ü c r e t li k ö le lik te n , s e f a le tte n , t o p l u m sa l e ş its iz lik te n , g ü v e n s iz lik te n , ırk a y rım ın d a n , s a v a ş ta n k u rtu lu ş d e m e k tir. S o s y a liz m , u lu s la r a r a s ı b i r h a re k e ttir. P ro g ra m ı d ü n y a n ın b ü tü n ü lk e le rin d e a y n ıd ır: b a rb a r re k a b e t siste m i y e rin e , işb irliğ in e d a y a n a n o rta k z e n g in lik iç in u y g a r işb irliğ in i k o y m a k tır. H e r in s a n ın re fa h ın ın b ü tü n in s a n la rın re fa h ı ile g e r ç e k le ş e b ile c e ğ i in s a n la rın k a rd e ş liğ in e d a y a n a n to p lu m u k u r m a k tır. S o sy a liz m , g e rç e k le ş e m e y e c e k b ir d ü ş d e ğ ild ir. T o p lu m sa l e v rim s ü re c in d e b ir ile r i a d ım d ır. V e g e rç e k le ş m e z a m a n ı g e lm iş tir. S O L Y A Y IN L A R I. S o ru m lu Y ö n e tm e n : M u z a ffe r E rd o st. Y ö n e tim Y e ri: Z a fe r Ç a rş ıs ı, 26, Y e n iş e h ir, A n k a ra .

RELATED PAPERS

RELATED TOPICS

Log In

SOSYALİZMİN ALFABESİ (The ABC of Socialsim)

SOSYALİZMİN ALFABESİ (The ABC of Socialsim)

SOSYALİZMİN ALFABESİ (The ABC of Socialsim)

SOSYALİZMİN ALFABESİ (The ABC of Socialsim)

SOSYALİZMİN ALFABESİ (The ABC of Socialsim)

Related Papers

RELATED PAPERS

RELATED TOPICS