KUMARBAZDostoievski Kumarbaz €eviren: Nesrin ALTINOVA 2. Basım BEYAZIT DEVLE T K‚T‚PHANESİ Tasnif No. Demirbaş No. 891.733 327855 Remzi Kitabevi Ankara Caddesi, 93 — istanbulMICHEL BUTOR'UN †NS†Z‚ 2. Basım: Temmuz 1993 ISBN975-14-0399-5 KTB 93.34.Y.0030.0600 Remzi Kitabevi A.Ş. Selvili Mescit S.3 Cağaloğlu-Istanbul, 1993 Tel. 522 0583 - 522 7248 Evrim Matbaacılık Ltd. Şti. Selvili Mescit S.3 Cağaloğlu-Istanbul, 1993 Dostoievski Batı'ya ilk kez 1862 yılının haziran başlarında gitti. Planladığı ilk uğrağı Paris'tir ama, o g‰nlerde Alman kaplıcalarından Baden-Baden, Hombourg ye Ems gibi, Avrupanın kumar başkentlerinden biri olan Wiesbadenden geŠerken, trenden iner, Rus gazetelerinde okuduğu ve kahramanının daha sonra acı acı yakınacağı, betimlemelere aldanarak rulette şansını denemeye gider. ' Kahramanı ş‹yle der ya: ŒB‰t‰n d‰nya gazetelerinin, ‹zellikle de bizim Rus gazetelerinin, ve hemen hemen her yılın ilkbahar başlarında makale yazarlarımızın g‰nl‰k yazılarında daima iki konuyu ele almalarındaki o k‹le ruhluluğa dayanamıyorum: †nce Rhin' in kaplıca kentlerindeki oyun salonlarının g‹rkem ve l‰ks‰, ikinci olarak da, s‹z‰mona masaların ‰zerine yığılan altın k‰meleri. Oysa onlara bunun iŠin para da ‹denmiyor: Onlar sadece Šıkar g‰tmeyen bir dostluk kanıtı veriyorlar. Bu berbat salonlar her t‰rl‰ ihtişamdan yoksundurlar ve altın oralarda masaların ‰zerine yığılmadığı gibi. ucundan kıyısından ya g‹r‰n‰r, ya g‹r‰nmez.• Bir s‰re geŠince, sara n‹betleri gitgide sıklaşan Dostoievski hekimin ‹ğ‰tleri ‰zerine yeniden Avrupa gezisine Šıkmaya karar verir. Verem olan karısı ‹lmek ‰zeredir, yazar da Paris' te dostu Pauline Souslova'nın yanına gitmek zorundadır. Yolculuk hep ertelendiğinden Pauline sabırsızlanır ve bir İspanyol ‹ğrenciye Žşık olur. Fena halde ‹fkelenen Dostoievski yola koyulur ama, VViesbaden'den geŠerken, yeniden gidip rulette şansını denemekten kendini alamaz. Parise geldiğinde onu mutlu bir s‰rpriz bekler: İspanyol ‹ğrenci, Paulineden ayrılmıştır. B‹ylece, kazanma başarısını g‹sterdiği b‰t‰n parayı Šok doğaldır ki yitirdiği Wiesbaden ve Baden-Baden'den geŠerek, birlikte İtalya'ya gidebileceklerdir. 6 " KUMARBAZ işte o zaman kumar konusunda bir roman yazmayı d‰ş‰n‰r. 18 Eyl‰l 1863'de Roma'dan arkadaşı Strakhov'a şunları yazar: ŒŞimdilik elimde hazır hiŠbir şey yok ama, (bana g‹re) oldukŠa mutlu bir ‹yk‰ planı tasarladım. B‰y‰k b‹l‰m‰n‰ kŽğıt parŠalarının ‰zerine not ettim. Hatta yazmaya bile başladım. Ama, ‹nce burası Šok sıcak: İkincisi de, Romada ancak sekiz g‰n kalabileceğim; insan Roma gibi bir kentte bir hafta geŠirecekse, roman yazmayı d‰ş‰nebilir mi? B‰t‰n bu gidiş gelişler beni son derece yoruyor. Konu şu: Bir tip, gurbetteki Rus. Biliyorsunuz, geŠen yaz, bizim gazetede yabancı ‰lkelerde yaşayan Ruslardan sık sık s‹z edildi. Romana b‰t‰n bunlar da alınacak. Yurt iŠi yaşamımızın bug‰nk‰ halinin olabildiğince oraya yansıdığını g‹rmeleri gerek. ApaŠık karakterli bir adamı Šiziyorum, pek Šok konuda yetenekli ama, her şeyde yarım kalmış bir adam bu. B‚t‚n inancını yitirmiş, aynı zamanda da, imansız, inanƒsız olmaya cesaret edemiyor. Yetkiye karşı hem isyan ediyor, hem de onun karşısında korkuyor. Rusyada kendisi iƒin yapacak hiƒbir şey bulunmadığını d‚ş‚nerek avunuyor, bu y‚zden de yabancı ‚lkelerde yaşayan Rusları vatanlarına geri ƒağırmak isteyen herkesi acımasızca mahk…m ediyor. Ama, sana hepsini burada anlatamam. †Asıl kahraman ƒok canlı, onu karşımda g‡r‚r gibiyim. ˆyk‚m bittiği zaman okunmaya değecektir. Temel nokta şu ki, b‚t‚n yaşamsal ‡zsuyunu, taşkınlığını, b‚t‚n c‚retini rulet soğurmuş. Bu bir kumarbaz ama, Pouchkine'in Cimri އvalyesi alelade bir cimri olmadığı gibi, bu da sıradan bir kumarbaz değil. Kendimi Pouchkine'le karşılaştırmak istediğimi sanma sakın, bu karşılaştırmayı sadece olayı daha iyi aydınlatmak iƒin yaptım. Kahraman kendine g‡re bir ozan ama, bayalığını derinlemesine hissettiği bu şiirden utanıyor. Bununla birlikte, bir şeyleri tehlikeye atma gereksinimi onu kendi g‡z‚nde y‚kseltiyor. ˆyk‚ sadece rulet oynadığı ‚ƒ yılı işleyecek. †ˆl‚ler Evi, daha ‡nce hiƒ kimsenin g‡z‚yle g‡r‚p de anlatmadığı forsaların bir resmi gibi halkın dikkatini ƒek-tiyse. bu ‡yk‚ de hiƒ kuşkusuz ruletin g‡zle g‡r‚ld‚kten sonra, ayrıntılı anlatılması olarak dikkati ƒekecektir. Bu t‚r ‡yk‚lerin bizde her zaman iyi karşılandığını saymazsak, şu da MICHEL BUTOR'UN ˆNSˆZŠ var ki, kumar sahneleri bir yabancı ‚lkenin kaplıca kentinde geƒiyor ve yabancı bir ‚lkede yaşayan bir Rus s‡z konusu ediliyor. Bu ayrıntının, evet doğrudur, ikinci derecede ama, gerƒek bir ‡nemi vardır. †Kısacası, işte ilginƒ şeyler. Duygu ve akılla, fazla 'uzatmadan, bunları ƒizmeyi başaracağımı umabilirim. †Ola ki romanım ƒok iyi olur. Benim ‡l‚ler Evi gerƒekten ilginƒti. †K‚rek mahk…mluğu et‚v‚ t‚r‚nden bir ƒeşit cehennemin tarifi bu. B‚t‚n bunlara ƒarpıcı bir biƒim vermeye ƒalışacağım.‹ Dostoievski bunu ancak yıllar sonra, dış ‚lkelere bir hayli gidip geldikten, Almanya'daki kumar masalarında bir hayli zaman geƒirdikten, karısının ve erkek kardeşinin ‡l‚m‚nden sonra gerƒekleştirebildi. Alacaklıları sıkıştırınca, yayımcısı Stel-lowski'yle t‚m yapıtlarının yayınlanması iƒin anlaşma imzalayarak, hen‚z basılmamış bir romanı l kasım 1866'dan ‡nce vermek ‚zere anlaştı tersi bir durumda bu basım ‚zerindeki b‚t‚n haklarım yitirecekti ve aldığı paraların da hepsini geri ‡deyecekti. Oysa, Suƒ ve Ceza iƒin başka bir yayımcıdan avans aldığı iƒin, her iki kitabı da en kısa s‚rede tamamlamak zorunda kalıyordu. İşte o zaman 17 Haziran 1866'da Bn. Corvine-Kroukovskaia' ya şunları yazar: †•ok garip ve şimdiye kadar hiƒ g‡r‚lmemiş bir şey yapacağım. Tam d‡rt ayda, birini sabah, ‡b‚r‚n‚ akşam yazacağım iki ayrı roman iƒin otuz baskı provası yazacağım; ancak b‡ylelikle zamanında bitirmiş olabileceğim... Eminim ki geƒmiş ve şimdiki yazarlarımızdan hiƒbiri benim s‚rekli iƒinde yaşadığım koşullarda yazmamıştır; bunun sadece 'd‚ş‚ncesi bile Tourgueniev'i ‡ld‚r‚rd‚. Ama, iƒinizde doğan, sizi coşkuyla, heyecanla dolduran d‚ş‚nceyi baştan savma yapıp berbat etmek bilseniz ne kadar ‚z‚c‚d‚r... Onun g‚zel olduğunu biliyorsunuz... ve onu bile bile berbat etmek zorundasınız.‹ Dostoievski, bu akıl almaz ƒılgınca işin altından kalkabilmek iƒin, arkadaşlarının ‡ğ‚tleri ‚zerine, bir stenograf tutmaya karar verir: Anna Grigorievna Snitkine. Kumarbaz'ın kesin metnini ona 4-29 Ekim 1866'da yazdırır. Yayıncı Stel8 KUMARBAZ lowski yolculuğa ƒıktığından, yazı polis komiserine teslim edilir, o da bu veriliş tarihini belgelerle doğrular. 8 kasımda Dostoievski, Anna Snitkine'e evlenme teklifinde bulunur, 15 Şubat 1867'de evlenirler. Demek ki, Dostoievski ‹yk‰s‰n‰ en sonunda yazmaya koyulduğunda, son kozunu oynuyordu. Eğer bu metni yazma bahsini kazanamazsa, her şeyi yitiriyordu. Onun iŠin ele aldığı tema yazma koşullarıyla Šok iyi uyum sağlıyordu. B‹ylesine bir konuyu ele almayı uzun yıllardan beri tasarlıyordu, bunu da salt biraz para kazanma umuduyla değil de asıl para yitirmeye son vermek umuduyla yapıyordu: Š‰nk‰ bu kitap bir beladan kurtulma yoluydu. GerŠi bu Œtecimsel• bir d‰ş‰n‰yd‰. Rus halkının hoşlanacağı bir d‰ş‰n‰. Dostoievski bu d‰ş‰n‰y‰ anlatırken kendisini s‰r‰kleyen kumar tutkusunu felce uğratmaya, etkisiz hale getirmeye Šabalıyor. Bizim iŠin bu sayfalarda yaşamadan ‹nce yazarı iŠin ‹ylesine g‰Šl‰ biŠimde yaşayan (Œonu karşımda g‹r‰yor gibiyim•) kişiliği, kendisininkinden ayırmak istiyor, onu kemiren, onu mahveden bu kopyadan, tıpatıp benzerden kurtulmak istiyordu. Elbette ki konuşan kendisidir ama, kahramanını sakınanla ayırt edecektir, onu belirleyecek, kendinden ayıracak pek belirgin durumlarla Ševreleyecektir, ‹yle ki, kitabın son satırlarında, ‹yk‰y‰ askıda bırakarak, bize: ŒYarın, yarın, her şey bitmiş olacak!..• diyecektir, bu s‹zc‰klerin Piodor Dostoievski iŠin gerŠek olacağını umut edebilir, yani o andan sonra, nihayet bir daha kumar oynamama akıllılığını g‹sterecektir, oysa, o ana kadar kurtulmak iŠin boş yere Šabaladığı ruletin b‰t‰n uğursuzluğu o zavallı vur abalıya Alexis Ivanovitch'in ‰zerine yıkılmıştır. €‰nk‰ o s‹zc‰kleri yazarken kendini aldattığından emin olabilirsiniz; o her zamankinden daha bağımlıdır, daha aldanmıştır. Demek ki, Dostoievski. Kumarbaz'ı yazarken kumar oynuyor, kumardan kurtulmak iŠ4n kumar oynuyor, iŠindeki kumarbazı yatıştırmak iŠin, susturmak iŠin kumar oynuyor. O da bunu Šok iyi biliyor. Değişmek iŠin insanın kendini suŠlaması yeterli değildir. İŠinizdeki Œ‹b‰r‰• b‹ylece daha g‰Šlenmek, sizin nedenlerinizle alay etmek olanağını bulur. Onun hakkım teslim etmek, yakınmalarını, sitemlerini b‰t‰n g‰Šleriyle aŠıklamasına izin vermek gereklidir. Doğal olarak buMICHEL BUTOR'UN †NS†Z‚ 9 n‰n sonucunda da suŠlu, suŠlayıcı kimliğine b‰r‰n‰r ve en sonunda kaŠınılmaz olarak ‰zerine y‰klenecek olan mahk•miyette, bizler hepimiz bir parŠa mahk•m olacağız, yani biraz maskeleri d‰şecek olan b‰t‰n namuslu kişiler, ve s‹z konusu edilip sarsılacak olan iŠinde bulunduğumuz durum mahk•m olacak. Kurtulma bizi iblisten ancak bunun aŠıklanmasını bulduğumuz oranda kurtaracaktır. Yıkımında yanılsamalarımızın kimi kırpıntılarını da s‰r‰kleyerek kaybolacaktır ancak. Dostoievski iŠin s‹z konusu olan, kumarbazın deneysel g‹r‰n‰ş‰n‰, y‰ksek sosyetedeki kişilerin, onun deyimiyle Œcentilmenlersin değer vermek istemedikleri ve varlığı kendilerine pek y‰z kızartıcı g‹r‰nd‰ğ‰nden olabildiğince k‰Š‰ltmek istedikleri bu kahramanın katkısını g‹zlerimizin ‹n‰ne sermektir: ŒElbette ya, b‰t‰n bu ayak takımının iŠinde Šırpındığı Šamuru ve dekoru bilmezlikten gelmek son derece soylu bir davranıştır. Bununla birlikte, karşıt davranış da kimi zaman onun kadar kibardır: Fark etmek, yani cep d‰rb‰n‰n‰n ucuyla da olsa, b‰t‰n bu haşarata bakmak ve hatta onu incelemek ama, b‰t‰n bu kalabalığı ve b‰t‰n bu Šamuru bir Šeşit eğlence gibi, centilmenlerin dinlenmesi iŠin d‰zenlenmiş bir temsil gibi g‹rerek. İnsan kendisi de bu kalabalığa karışabilir ama, orada bir seyirci olarak bulunduğu ve onun bileşimine zerre kadar katılmadığı kesin inancıyla Ševresine bakabilir. Zaten, aşırı ısrarla incelemek de uygun d‰şmez: Bu da gene bir centilmene yakışmaz, Š‰nk‰ her ne olursa olsun, bu g‹steri s‰rekli bir dikkate değmez.• Elbette ki s‹ylemeye bile gerek yok: Alexis Ivanovitch, ya da Dostoievski, tamamiyle farklı bir kanı belirtir: ŒOysa bana ‹yle geliyordu ki, tam tersine, b‰t‰n bunlar son derece ısrarlı bir dikkate değerdi, ‹zellikle de sadece incelemek iŠin değil de, kendisi de iŠtenlikle ve iyi niyetle b‰t‰n bu ayak takımına katılmaya gelen bir kimse iŠin.• Az sonra yazarımız iƒin onun kumarbaz yaşamını tanıtlayan şu olgudur: Bu. onun bir g‚n kumarbazın romanını yazmasını sağlayacaktır ama, bu geƒişimi ancak, kumarda insan yaşamının ayrıcalıklı bir eğretileme bulabilecek hale geldiği, kumarbazın kumarbaz olmayanı ortaya ƒıkardığını fark ettiği, birini incelerken ‡b‚r‚n‚n gizlediğini ortaya ƒıkarmaya . başladığı andan itibaren gerƒekleştirebildi.10 KUMARBAZ MICHEL BUTOR'UN ˆNSˆZŠ 11 Centilmenler kumarbazın kendilerinden tamamiyle, dipten doruğa farklı bir kişi olduğunu ileri s‚rerler, o kadar apayrı, o kadar uzaktır ki bir temsil gibi onunla eğlenebilirler, hatta hiƒbir bulaşma tehlikesiyle karşı karşıya kalmadan onun hareketlerine ve davranışlarına ‡yk‚nebilirler. İşte Dostoievski dikkati ƒekecek etkin bir sahne d‚zenlemesiyle bu k‡kten ayrılığın yalanını aƒıkƒa ortaya serecektir. Ruletin bilyesinin ‡zelliği, onu b‚t‚n g‡zlerin hedefi haline getirecek olan şey, hareketinin kesinlikle ‡nceden kestirilemez olmasıdır. Oysa, kişi bu fikre alışamaz, gerƒekliğe karşı d‚ş‚nmekten kendini alamaz, kaƒınılmaz olarak hiƒe inecek y‡ntemler hazırlamaktan kendini alamaz. O kadar ki, o k‚ƒ‚c‚k nesne b‚y‚lediği g‡zlere durmadan bitmez t‚kenmez bir acı alay fırlatır. Kitabın başlangıcında bu alƒalmalara aƒıkƒa boyun eğenlerle, —kumarbazlarla— bu alƒalmanın kendilerine ulaşamayacağım iddia edenler, —centilmenler— arasındaki ayırım son derece belirgindir. Kumar salonuna ilk kez girdiğinde Alexis Ivanovitch'i en ƒok etkileyen bu oldu işte., O sırada, kendi iƒin değil, generalin ‚vey kızı Pauline Alexandrovna iƒin oynuyordu. Kuramsal olarak, o anda tanımladığı ve ƒıkar g‚tmeden kumar oynayan o centilmenler durumundadır. Ne var ki, genƒ kızın kazanacağı paraya ne kadar ‡nem verdiğini ƒok iyi bildiğinden, o da bulaşıcı kumar hastalığına yakalanır. Hizmet ettiği ve kendisini sinsice .yetkilendiren o aile iƒinde ona kumarbaz, dolayısıyla da kuşkulu yoldan ƒıkmış bir insan g‡z‚yle bakılıyor. O aile ki aslında tıpkı onun gibi yapıyor, istencinin tamamiyle dışında bir olaydan, —bir b‚y‚kannenin ‡l‚m‚nden— para bekleyen, bu bekleyişte parayı tehlikeye • atan, her şeyi o iskambilin ‚zerine oynayan o aile tıpkı onun gibi davranıyor. ˆnce general ve onun ƒevresindekiler hoş g‡r‚nmeyi, aklı başında insanlar gibi davranmayı başarırlar. Oysa, hiƒ umulmadık ama, yine de ruletin kararından ƒok daha az ‡nceden kestirilemeyen bir olay gelip b‚t‚n hesapları alt‚st eder: B‚y‚kanne hiƒ haber vermeden ƒıkagelir ve yapacak başka işi yokmuş gibi, alelacele koşup kumar oynar. O andan sonra ve b‚t‚n orada kaldığı s‚rece onu o tutkusundan ayırmak olanaksız hale gelir, b‚t‚n aile bireylerinin aynı doymak bilmeyen g‡zlerle, masalarının ƒevresindeki kumarbazlarla aynı korkularla izlediği davranışlarım ‡nceden kestirmek olanaksız hale gelir. Sehpanın ‚zerinde d‡nen k‚ƒ‚k bilyenin bir acı alay olduğu gibi, b‚y‚kanne de bir acı alaya d‡n‚ş‚r. Onun gelişiyle kumar masasının insanları generalin ailesini tamamiyle ele geƒirir. Kumarbazlarla kumarbaz olmayanlar arasındaki fark artık yok olmuştur. Gazinoda yaşlı hanıma eşlik eden Alexis, sakınımlı olması iƒin onu h•l• inandırmaya ƒalışır ama, o hep aklına eseni yaptığından, Alexis'nin b‚t‚n ‡ğ‚tlerine karşın, bir kez daha sıfırın ‚zerine koyar ve hiƒ umulmadığı halde kazanır. Nesnede bulunan acı alay şimdi kendini duyurmak iƒin bir ses sahibidir: †B‚y‚kanne utkulu ve saldırgan bir halle bana doğru d‡nerek: †Bak, g‡rd‚n m‚!‹ dedi.‹ O da şunu belirtir: †Ben bir kumarbazdım: Bunu tam o anda kesinlikle hissettim.‹ G‡r‚p işittiği şeyler y‚z‚nden, koşulların oluşturduğu surat y‚z‚nden, tutkusunun doğmasına engel olan b‚t‚n karşı ƒıkmalar ağırlıklarını yitirirler. •‚nk‚ Dostoievski, Alexis'sini hemen kumarbazlar takımına katmaktan kaƒınır. Gerƒekten de, generalin ailesinin b‚t‚n ‡b‚r bireylerinin sinsi sinsi yaptığını onun herkesin iƒinde, aƒıkƒa, kumar salonunun şiddetli ışığı altında ve kaba topluluğu altında yaptığını, gazino masasında olup bitenlerin, mirasları ve işleriyle, korkunƒ aynasının karşısında g‡zlerini kapatan bu y‚ksek sosyetenin dayandığı sistemin ƒıplak simgesi olduğunu g‡stermek ona yetmez, ‚stelik de bize falan, ya da filan kişinin, Alexis, ya da Fiodor'un rahat karanlıktan o mahvolma aydınlığına nasıl geƒtiğini de g‡stermek ister. Sorumluluk tamamiyle paylaşılmıştır, ƒ‚nk‚ kumar ancak kendini ona kaptıran ihtiyaƒ iƒinde olduğu zaman, sefalet iƒinde, ya da sefaletin tehlikesi altında bulunduğu zaman ciddi ve korkunƒ bir hal alır, gerƒekten kumara d‡n‚ş‚r ve işte kumarın y‚zkarası vurguladığı bu sefaletten gelir. Kumar, saygıyla para arasındaki ilişkiyi, —bu paranın ƒoğu zaman ƒevrelendiği akla aykırı gelen karanlık— en kuvvetli ışık altında ortaya serer. Alexis'nin gerƒekten kumar oynaması, mah12 KUMARBAZ cubiyettendir, general tarafından kovulmuş olmasındandır ve k‚ƒ‚k bilyenin kararlaştırdığı b‚y‚k paralar sayesinde saygının kumar masası ƒevresinde nasıl hızla elde edildiğini g‡rmesindendir. Servetle birlikte saygınlığın da yıkılmasında ve şanssız kumarbazın talihsizliğine karşı artık gene ruletten başka ƒare bıılamamasındandır. Kendisini mahcubiyetten kurtaracak parayı yeteri kadar ƒabucak elde etmek iƒin bir tek ƒaresi vardı: Son meteliğine kadar şansını denemek. Kumarın kendini ona kaptırmaya başlayan bir kimse iƒin uğursuz hale gelmesi, birkaƒ saat iƒinde toplumsal konumu değiştirdiğini g‡z kamaştırıcı bir gerƒeklikle saptamış olmasıdır, yitirdiğine, ya da kazandığına g‡re onun gazinodan ƒıkışına bakanlar iƒin artık gerƒekten aynı insan olmamasındandır. Saygınlığın, paranın nereden geldiği sorulmadan, bu derece paraya bağlı olan bir toplumda, kumar masası ƒok kısa bir zamanda ƒok para kazanılan tek yer olduğundan, onuru kırılan, aşağılanan bir kimse iƒin başvurulacak tek yer olduğu s‡ylenebilir. Centilmerılerse, onlar bu şekilde oynamadıklarından (onlar ancak servetleri tehlikeye d‚şt‚ğ‚ zaman gerƒekten kumar oynamaya başlarlar) durumlarını yitirenleri, sefalete doğru yuvarlanmalarının iƒerdiği o utancın yaklaştığını hissedenleri saygılarını yeniden kazanmaları iƒin beğenme-yip kınadıkları ve asla dikkate almak istemedikleri bu ƒıkar yola sapmaya zorlarlar. Ama, bu ƒıkar yol bir tuzaktır, bir ılgım bataklığıdır ki bu rahatsız ediciler iƒine batıp g‡m‚l‚rler. Dostoievski iƒin ruletle k‚rek mahk…mluğu arasındaki karşılaştırma işte bunun iƒin zorunlu hale gelir. Kumarbazlar, gerƒek kumarbazlar oraya asla kendi istekleriyle gelmemişlerdir, onları oraya b‚t‚n bunlarda bir eğlenceden başka bir şey g‡rmeyen o centilmenler getirmiştir, talihleri ters d‡nme suƒunu işledikleri iƒin onları o işkence ƒarkına zincirle bağlayan o centilmenler. Kumar oynuyorsa, bir oyuncak olduğu iƒin oynuyordur. Onunla oynarlar, onunla alay ederler ve orıu oynatırlar. Alexis gazinoya sadece, generalin ‚vey kızı Pauline'in eğer gerƒekten kendisi oynarsa utanca g‡m‚leceğinden kendi yerine oynamakla onu g‡revlendirdiği iƒin gider, sonra da b‚y‚kanneye eşlik ettiği iƒin ve b‡ylece de o canlı ruletin karşısında geneM1CHEL BUTOR'UN ˆNSˆZŠ 13 ralin b‚t‚n ailesinin delegesi haline gelir. Artık kazansa bile bir t‚rl‚ paƒasını kurtaramayacağı o ƒarka herkes onu itmişti, ƒ‚nk‚ bu haksız, para, ƒ‚nk‚ ona onca saygınlık kazandıran o para onu eski kişiliğinden tamamiyle koparır, alƒalmanın, mahcubiyetin başlattığı o.kopmayı bu para tamamlar. B‡yle saygı g‡sterilen kişi kendisi değildir, sadece en ufak ‡yk‚n‚n, en ufak bir ilintinin, en ufak bir gerƒek sahip ƒıkma onu kendisine bağlamaksmn. rastlantıyla g‡kten, ya da cehennemden d‚şen o b‚y‚k paranın taşıyıcısıdır. Demek ki, kendini g‚ƒlendirmek iƒin, kişiliğini sağlamlaştırmak iƒin, †y‚ksek sosyetenin‹ iƒinde yer alabilmek iƒin o paradan yararlanmayı başaramaz, ƒ‚nk‚ kapısını aƒtığı o †y‚ksek sosyetes>nin hiƒ mi hiƒ ‡nem vermediği o paranın k‡keni, b‚t‚n bu †y‚ksek sosyete‹nin g‡zden geƒirilmesi ve mahk…m edilmesidir ona g‡re. istencinin bir bakıma boynu vurulmuştur, kendisi kendi iƒin hareketi ‡nceden kestirilemeyen bilyeye d‡n‚şm‚şt‚r. Generalin dairesine gider. O b‡lmeye yerleşeceğini herkes d‚ş‚nebilirdi, kendisi de bunu d‚ş‚n‚yor: †Ama... o zaman başıma d‚nyanın en garip ve en aptal ser‚veni geldi. †Acele acele generalin dairesine giderken, ansızın onların dairesinin hemen yakınında bir kapı aƒıldı ve birisi bana seslendi. Dul Bayan Cominges'di bu. Mile Blanche'm emri ‚zerine beni ƒağırmıştı. Genƒ kadının dairesine girdim.‹ Bilye yandaki b‡lmeye yerleşti ve bunu kendisine fırlatan toplumun suratına fırlatmaktan başka bir şey yapamayacağı bir parayı gidip o Fransız kadınıyla har vurup harman savurdu. †Yaşamım ikiye parƒalanıyordu ama, bir g‚n ‡nceden beri, bir k•ğıt ‚zerine oynamaya alışmıştım.‹ •‚nk‚ kumar, Dostoievski'y e g‡re yalnızca parasal ilişkilerle saygınlık ilişkilerinin bir yansıması değildir; Batı Avrupa'da ise bu ilişkiler yalnızca parasal ilişkilere indirgenmiştir. Kumar aydınlatıcı g‚c‚n‚ genel olarak insan ilişkilerine, ‡zel olarak da erkeklerle kadınlar arasındaki ilişkilere yayar ve Dostoievski'de de son aƒıklamasını aşkın eğretilemesi olarak bulur. Demek ki, kumar masası bahsinin yerine bir g‡lgesi olduğu evlilik bahsini koyarak paƒasını kurtarmayı umabilir. Aslında, Alexis her şeyden ‡nce Pauline kendisiyle oyna-14 KUMARBAZ dığı iƒin kumar salonuna doğru gidiyor. Yaşamım Pauline ‚zerine oynamıştır; ister istemez makul b‚t‚n tahminleri aşan bir eylemdir bu. †Geƒen g‚n bana, Schlangenberg'de benim bir tek s‡z‚m ‚zerine kendinizi tepetaklak aşağı atmaya hazır olduğunuzu s‡ylediniz ve biz de ş‡yle bir bin ayak y‚kseklikte bulunuyorduk. Sadece s‡ylediklerinizi gerƒekleştirip gerƒekleştirmediğinizi g‡rmek iƒin, bu s‡z‚ bir g‚n size s‡yleyeceğim ve emin olun ki y‚rekli davranacağım.‹ işte verilen bu s‡z nedeniyle, oyun olsun diye, Alman barona hakaret etmesini istediği zaman ona boyun eğer, bu da onun b‚y‚k mahcubiyetine, onurunun kırılmasına neden olur. Kumar hapishanesinin kilidini onun ‚zerine kapatan Pauline'dir. kendisi de kumar oynadığı, k‚ƒ‚k Fransızdan, İngiliz centilmenine geƒtiğinden, kendisi de onu ƒirkeften kurtaracak durumda değildir. Alexis bu kumarda yitirdi, onu ‡b‚r‚ne mahk…m eden de budur işte. Dostoievski'nin kızı Aimee, anılarında, babasının yaşamında kumar tutkusuyla gerƒek Pauline arasında var olan yakın ilişkiyi vurgular: †Dostoievski daha ilk Avrupa yolculuğunda ruletle tanışmıştı, hatta pek ‡nemli bir para da kazanmıştı. Başlangıƒta kumar onu pek ƒekmiyordu. Ancak, Pauline'le birlikte yaptığı ikinci yolculukta kumar tutkusu onu kıskıvrak yakaladı.‹ Eğer Alexis kitabın sonunda kurtulmadıysa, kumar cehennemine g‡m‚ld‚yse, Pauline'in kendisine h•l• g‡sterdiği kaprisli ve uzak bağlılığa karşın yapayalnız olmasındandır. Dostoievski, yazıyı tamamlarken, başka bir kadın ‚zerine oynadı, kendisine stenograftık eden ve ‚ƒ ay sonra evleneceği şu Anna ‚zerine oynadı. Son noktayı koyduğu, el yazmalarını polis komiserine emanet ettiği zaman, bahtsız kopyasını ona kurduğu kafes iƒinde hapis bıraktığını ve kendisinin kurtulacağını umar. MICHEL BUTOR'UN ˆNSˆZŠ 15 mekten kendini alamaz ve b‡ylece kumarbaz yaşamı yeniden başlar. 1871 yılına kadar s‚rer bu. 28 Nisanda, Wiesbaden' de, kendisine g‡nderdiği b‚t‚n parayı yitirdikten sonra karısına şunları yazar. ŒAnia, Ania, namussuz alŠağın biri olmadığımı, kumar tutkusunun kemirdiği bir adam olmadığımı iyice aklına koy; ama, bu ılgımın şimdi artık kesinlikle dağıldığını, yok olduğunu da aklından Šıkarma... O dişten kurtulduğumu hissediyorum...• GerŠekten de bir daha kumar oynamayacaktır. Beladan kurtulma yolu en sonunda etkisini g‹stermişti. MICHEL BUTOR * ** Bununla birlikte, evlendiğinden iki ay sonra, borŠ y‰z‰nden hapisle tehdit edilince, Rusya'dan kaŠmak zorunda kaldı. Hasta, zavallı ve s‰rg‰n olduğu Dresden'den Hombourg'a git-BİRİNCİ B†L‚M Neyse, on beş g‰n ayrılıktan sonra işte d‹nd‰m. Bizimkiler Roulettenbourg'a (1) geleli ‰Š g‰n oldu bile. Beni b‰y‰k bir sabırsızlıkla beklediklerini sanıyordum ama, yanılmışım. Generalin son derece rahat, serbest bir hali vardı; tepeden bakarak, b‰y‰klenerek konuştu benimle, sonra da kız-kardeşine g‹nderdi. †d‰nŠ para almanın bir yolunu buldukları aŠıkŠa belli. General benim varlığımdan rahatsız oluyormuş gibi geldi bana. Maria Philippova telaşlı, Šok huzursuzdu; bana birkaŠ s‹zc‰k ya s‹yledi, ya s‹ylemedi ama, hemen parayı aldı, saydı ve s‹ylediklerimi sonuna kadar dinledi. Me-zeıılzov'ıı, k‰Š‰k Fransızı ve bir de İngiliz! akşam yemeğine bekliyorlardı. Her zamanki gibi, ellerine para geŠer geŠmez hemen onu-bunu yemeğe Šağırırlar: Moskova alışkanlığınca. Paulinc Alexandrovna beni g‹r‰nce, neden o kadar uzun zaman ortalarda olmadığımı sordu ve yanıtımı beklemeden Šekilip gitti. Elbette ki bunu bilerek yaptı. Bununla birlikte bir hesaplaşmamız gerek. €‰nk‰ y‰reğime oturdu bu. Otelin d‹rd‰nc‰ katında bana k‰Š‰k bir oda verdiler. GENERALİN MAİYETİNDE olduğumu biliyorlar burada. Dikkati Šekmeyi başarmışlar, apaŠık belli. Burada herkes generali altın babası zengin bir Rus soylusu sanıyor. Yemekten ‹nce, daha başka bir s‰r‰ iş arasında, bozdurmam iŠin (1) Dostoievski ‹nce başlık olarak: Roulettenbourg'‰ seŠmişti, yayımcısının ısrarı ‰zerine bunu değiştirdi. F. 218 KUMARBAZ KUMARBAZ 19 bin franklık iki banknot verdi. Onları otelin b‰rosunda bozdurdum. Şimdi artık, hiŠ değilse, tam bir hafta bize milyoner g‹z‰yle bakacaklar. Gezmeye g‹t‰rmek iŠin gidip Micha'yla Nadia'yı aldım ama, tam merdivendeyken, general beni Šağırttı; Šocukları nereye g‹t‰rd‰ğ‰m‰ ‹ğrenmesinin uygun olduğunu d‰ş‰nm‰şt‰. Hep s‹ylerim ya, bu adam dosdoğru y‰z‰me bakamaz; bunu o da isterdi ama, her seferinde ona ‹ylesine ısrarlı, yani k‰stah bir bakışla yanıt veririm ki, soğukkanlılığını yitirir, eli ayağına dolaşır. Tumturaklı, parantezlerle dolu, sonunda iyice Arap saŠına d‹nd‰r‰p bir t‰rl‰ iŠinden Šıkamadığı bir konuşmayla, Šocukları gazinodan oldukŠa uzakta, parkta gezdirmem gerektiğini anlattı. En sonunda da, ‹fkelendi ve sert bir sesle bana: ŒYoksa, onları belki de rulete g‹t‰r‰rd‰n‰z.• dedi. Sonra da: ŒBağışlayın beni ama,• diye ekledi, Œhen‰z pek aklınız yerinde değil de oyun sizi Šekebilir, kendinizi kap-tırabilirsiniz. Her ne kadar, sizin akıl hocanız değilsem, b‹yle bir rol‰ ‰stlenmeye de hiŠ niyetli olmasam da, gene de beni lekelememenizi istemek hakkımdır, hani dilim varıp da s‹y-leyebilsem...• ŒAma, pekŽlŽ biliyorsunuz ki param yok benim• diye yanıt verdim sakin sakin; Œkumarda yitirebilmek iŠin insanın parası olmalı.• HafifŠe kızaran general: †Size hemen para veririm‹ diye yanıtladı; bir s‚re ƒekmecelerini karıştırdı, defterine baktı: Bana y‚z yirmi rubleye yakın borcu olduğu ortaya ƒıktı. †Bu hesabı nasıl kapatacağız?‹ diye s‚rd‚rd‚. †Bunları "taler"e (1) ƒevirmeli. Bakın, şimdilik şu y‚z taleri alın, yuvarlak bir hesap olur b‡ylece; gerisini daha sonra veririm.‹ Tek s‡z s‡ylemeden parayı aldım. †Sakın benim s‡zlerimden alınmayın, rica ederim, o kadar alıngansınız ki... Size bu uyarıda bulımdumsa, bu, denebilir ki, dikkatli olmanızı sağlamak iƒindi; buna da biraz hakkım vardır...‹ Akşam yemeğinden az ‡nce, ƒocuklarla d‡nerken atlı, arabalı bir kafileye rastladım. Bizimkiler bilmem hangi ‡reni gezmeye gidiyorlardı. Şahane iki araba, g‡rkemli atlar! Madeınoiselle Blanche (1), Marie Philippovna ve Pauline'le birlikte arabaların birindeydi; k‚ƒ‚k Fransız, İngiliz ve bizim general atla onlara eşlik ediyorlardı. Yoldan gelip geƒenler onlara bakmak iƒin duruyorlardı; b‚y‚k etki yapmışlar, dikkatleri ‚zerlerine ƒekmişlerdi; ne var ki bu general iƒin k‡t‚ sonuƒ verecek. Ben hesapladım: Benim getirdiğim d‡rt bin franga, ‡d‚nƒ almayı başardıkları aƒıkƒa belli olan parayı da ekleyerek şimdi yaklaşık yedi, sekiz bin frankları vardı; Madenıoisellc Blanche iƒin bu ƒok azdı. Mile Blanche annesiyle birlikte, bizim kaldığımız otele indi; bizim k‚ƒ‚k Fransız da orada kalıyor. Garsonlar ona Sayın Kont diyorlar; Mile Blanche'ın annesi kendine Sayın Kontes dedirtiyor. Sonunda, kimbilir, belki gerƒekten de kont ve kontestirler, belli olmaz. Yemekte bir araya geleceğimiz zaman Sayın Kont'un beni tanımayacağından kesinlikle emindim. Elbette ki, general tanışmamızı, ya da en azından beni ona tanıtmayı aklının ucuna bile getirmeyecekti; Sayın Kont Rusya'da yaşamıştı, orada (1) Eski bir g‚m‚ş Alman parası. (•eviren) (1) Konuşmaların akışına bağlı kalarak, yabancı dilden s‡zc‚kleri italik olarak belirttik. Yazarın vurgulamak istediği kesimler b‚y‚k hamilerle belirtilmiştir. (•eviren)20 KUMARBAZ dedikleri gibi, bir "oııtchitel'in (1) ‹e ‡nemsiz bir kişi olduğunu bilir. Hem zaten, .beni ƒok iyi tanır. Ama, şurası bir gerƒek ki, beni yemeğe beklemiyorlardı; general hiƒ kuşkusuz emir vermeyi unutmuştu, yoksa beni mutlaka otelin tabldotuna g‡nderirdi. Ben kendiliğimden geldim ve generalin hiƒ de hoşnut olmayan bakışıyla karşılaştım. Zavallı Marie Philip-povna bana hemen bir yer g‡sterdi; ne var ki B. Astley'le karşılaşmam beni bu k‡t‚ durumdan kurtardı, olayların zoruyla, ben de onların toplumuna katılmak zorunda kaldım. Bu garip adamla ilk kez Prusya'da karşılaştım; bir kompartımanda karşılıklı oturuyorduk; arkadaşlarımın yanına gidiyordum; sonra onu Fransız sınırında, sonra da İsviƒre'de gene g‡rd‚m: Demek ki on beş g‚nde iki kez, işte şimdi de Roulettenbourg'da onu yeniden bulmuştum! Ben ‡mr‚mde onun kadar utangaƒ bir adam g‡rmedim; aptallığa vardıracak derecede utangaƒtır, bunu da ƒok iyi bilir, ƒ‚nk‚ hiƒ de aptal değildir. Zaten son derece sakin huylu ve pek sevimlidir. Prus-ya'daki ilk karşılaşmamızda onu konuşturmuştum. Bana o yaz Kuzey Burnu'nu gezdiğini ve Nijni-Novgorod fuarını g‡rmeyi pek arzu ettiğini s‡ylemişti. Generalle nasıl ilişki kurduğunu bilmiyorum; Paulinc'e deliler gibi •şık olduğunu sanıyorum. Paııline iƒeri girince adam pancar gibi kıpkırmızı oldu. Sofrada benim yanımda oturmaktan pek memnun ve ‡yle sanıyorum ki daha şimdiden beni yakın bir dostu gibi g‡r‚yor. Yemek sırasında k‚ƒ‚k Fransız aşın derecede kasılıp kurumlandı. Herkese karşı horg‡r‚yle ve saygısızca davranıyor. •ok iyi anımsarım, Moskova'da g‡z boyamaktan pek hoşlanırdı. Rus maliyesi ve siyasası ‚zerine bitmez t‚kenme/, konuşmalar yaptı. General bir-iki kez ona karşı ƒıkmaya yel(1) Oıılchitel: Evlerde eskiden genƒleri yetiştiren ‡ğretmen ve eğitici. (•eviren) KUMARBAZ 21 tendi ama, onun g‡z‚ndeki saygınlığını b‚sb‚t‚n yitirmemek iƒin pek ƒekinerek ve belli belirsiz bir biƒimde. •ok garip bir ruh durumu iƒinde bulunuyordum. S‡ylemeye gerek yok: Daha yemeğin ortasına varmadan kendi kendime şu alışılmış ve ezeli soruyu sormuştum bile: †Şu generalin peşinden ne diye s‚r‚klenip duruyorum, kuzum? Bit hayli zaman var ki onlardan ayrılmış olmalıydım!‹ Arada sırada Pauline Alexandrovna'ya bir g‡z atıyordum; onun benimle zerre kadar ilgilendiği yoktu. En sonunda, sabrım taştı, tepemin tası attı, bir saygısızlık yapmaya karar verdim. ˆnce, pat, diye tepeden inme bir biƒimde, bana soru y‡neltilmeden, avaz avaz konuşarak s‡yleşiye katıldım. ˆzellikle de k‚ƒ‚k Fransızla dalaşmaya ƒalışıyordum. Generale doğru d‡nd‚m ve bir giriş yapmadan, y‚ksek ve anlaşılır bir sesle (hatta ‡yle sanıyorum ki onun s‡z‚n‚ bile kestim), ona bu yaz Rusların hemen hemen tabldotta yemek olanağından yoksun bulunduklarını belirttim. General şaşkın bakışlarını bana dikti. †Eğer kendinize şu kadarcık saygınız varsa‹ diye s‚rd‚rd‚m, †kaƒınılmaz biƒimde hakaretlere uğrarsınız, aƒık aƒık hakaretlere katlanmalısınız. Paris'te, Rhin kıyılarında ve hatta İsviƒre'de, lokanta masalarım Polonyalılar ve tıpatıp onların benzeri olan k‚ƒ‚k Fransızlar ‡ylesine kapışmışlar ki, eğer Rııssanız, bir tek s‡zc‚k s‡yleme olanağını bulamazsınız bile.‹ Bunları Fransızca s‡ylemiştim. General şaşırıp kalmış bir durumda bana bakıyordu, kızması mı, yoksa sadece bu derece kendimden geƒmiş olmama şaşması mı gerektiğini bilemiyordu. †Hiƒ kuşkusuz, birisi size bir ders vermiş olmalı!‹ dedi k‚ƒ‚k Fransız horg‡ren ve ilgisiz bir tavırla. †Paris'te ‡nce bir Polonyalıyla, sonra da Polonyalıyı destekleyen bir Fransız subayıyla kavga ettim‹ diye yanıt ver-22 KUMARBAZ dini. †Sonra da, bir monsignor'un kahvesine t‚k‚rmeme ramak kaldığım anlatınca Fransızların bir b‡l‚m‚ benden yana oldu.‹ General azametli bir şaşkınlıkla: †T‚k‚rmek mi?‹ diye sordu; hafta bakışlarını odanın ƒevresinde dolaştırdı. K‚ƒ‚k Fransız kuşkulu bir g‡zle beni s‚zd‚. †Elbette ya‹ diye yanıt verdim. †Kırk sekiz saat s‚resince, bizim olay iƒin belki de Roma'ya bir sıƒramam gerekeceğini sandım, bu nedenle de pasaportumu vize ettirmek amacıyla Paris'teki Papalık b‚y‚kelƒiliğine gittim. Orada, sıska mı sıska, ellisine merdiven dayamış don yağı suratlı k‚ƒ‚k bir papaz karşıladı beni. Beni dinledikten sonra, terbiyeli ama, son derece soğuk ve sert bir sesle beklememi rica etti. Acelem vardı ama, elbette ki oturdum, cebimden "Opinıon nationale" gazetesini ƒıkarıp, Rusya aleyhine zehir zemberek bir eleştiriyi okumaya başladım. Bu arada, birisinin yandaki odadan monsignor'un yanına gittiğini işittim; benim rahibin ona kandilli temennalar yaptığını g‡rd‚m. İsteğimi yineledim; daha da sert bir sesle, bana beklememi rica etti. Bir s‚re sonra iƒeri bir ziyaretƒi girdi, bu bir Avusturyalıydı; onu dinledikten sonra, hemen, hiƒ bekletmeden yukarı g‡t‚rd‚ler. O zaman sinirlendim; ayağa kalktım, rahibe yaklaşıp, itiraz g‡t‚rmez bir sesle mademki monsignor gelenleri kabul ediyordu, benim de işimi yapıverir, dedim. Bunun ‚zerine, rahip sonsuz bir şaşkınlık haliyle d‡nd‚. Beş para etmez bir Rus nasıl olur da kendini monsignor'un konuklarıyla bir tutar, işte adamın aklı bunu bir t‚rl‚ almıyordu. Daha k‚stah bir sesle ve bana hakaret edebilmekten zevk alıyormuş gibi, beni tepeden tırnağa s‚zd‚ ve: †Monsignor'un sizin hatırınız iƒin kahvesinden vazgeƒeceğini sanmıyorsunuzdur, herhalde?‹ diye diye haykırdı. Bunun ‚zerine ben de bağırdım, hem de ondan daha da y‚ksek sesle: †Bilin ki sizin monsignor'unuzun kahvesinin iƒine t‚k‚r‚r‚m ben! Umrumda bile değil! Eğer beKUMARBAZ 23 nim pasaport işini bir an ‡nce bitirmezseniz, onu kendim gidip g‡r‚r‚m!‹ †Nasıl! Tam da bir kardinali huzuruna kabul ettiği anda mı!‹ diye ciyak ciyak bağıran rahip dehşetle yanımdan uzaklaştı; hemen kapıya koştu ve beni iƒeri bırakmaktansa ‡lmeyi yeğlediğini anlatmak iƒin kollarını haƒ gibi iki yana aƒtı. O zaman ben de sapkın mezhepli ve barbar olduğumu, b‚t‚n piskoposları, kardinalleri, monsignor'ları gecelik kavuğuma dinletmesini haykırdım y‚z‚ne karşı. Kısacası, boyun eğmediğimi g‡sterdim. Rahip bana sonsuz kin dolu bir bakış fırlattı, pasaportumu kaptı, yukarı g‡t‚rd‚. Bir dakikaya kalmadan, vizemi almıştım. †Şurada, yanımda, g‡rmek ister misiniz?‹ Pasaportumu ƒıkarıp papalık vizesini g‡sterdim. †Bununla birlikte...‹ diye başladı general. †Sizi asıl kurtaran, sapkın mezhepli ve barbar olduğunuzu s‡ylemenizdir‹ dedi k‚ƒ‚k Fransız hafif bir g‚lmeyle. †Bu hiƒ de aptalca değildi.‹ †Canım, elbette ki dut yemiş b‚lb‚l gibi duran, daha da olmazsa, vatanlarını yadsımaya hazır, dikilip kalan şu sizin Ruslar gibi yapamam ya. Hiƒ değilse Paris'te, rahiple dalaşmalarımı kendilerine anlattığımda, benim oteldeki kimseler bana daha da fazla saygı g‡sterdiler. Otelin lokantasında bana karşı en sevimsiz davranan kişi, ƒam yarması Polonyalı, arka planda kayboldu. Bir Fransız avcısının sadece t‚feğini ateşleyip kurşunlan boşaltmak amacıyla 1812'de silah ƒektiği bir adamı iki yıl ‡nce g‡rd‚ğ‚m‚ s‡ylediğim zaman Fransızlar gık bile diyemediler. Bu adam o zamanlar on yaşında bir ƒocukmuş; ailesi Moskova'dan ayrılmaya vakit bulamamıştı.‹ †Olmaz ‡yle şey!‹ diye patladı k‚ƒ‚k Fransız; †bir Fransız askeri bir ƒocuğa ateş etmez.‹ †Ama, yine de b‡yle bir şey oldu‹ diye yanıtladım, †bunu24 KUMARBAZ KUMARBAZ 25 bana saygıdeğer bir emekli binbaşı anlattı, yanağındaki yara izini de kendi g‡z‚mle g‡rd‚m.‹ Fransız ağız kalabalığıyla konuşmaya başladı. General onu desteklemek istedi ama, bir ‡rnek olarak, 1812'de Fransızlar tarafından tutsak edilen General Perovski'nin (1) Anılarını okumasını ‡ğ‚tledim ona. Sonunda, Marie Philippovna konuşmayı ƒevirmek amacıyla başka bir konuya geƒti. General bana fena halde ‡fkelenmişti, ƒ‚nk‚ Fransızla ben neredeyse avaz avaz bağırmaya başlıyorduk. Buna karşılık, kavgamız B. Astley' in pek hoşuna gitmişe benziyordu; sofradan kalkınca kendisiyle birlikte bir kadeh iƒki iƒme ‡nerisinde bulundu bana. Gece, Pauline Alexandrovna'yla istediğim gibi on beş dakika konuşabildim. S‡yleşimizi gezinti sırasında yaptık. Herkes parktan geƒerek gazinoya gitmişti. Pauline fıskiyenin karşısındaki sıraya oturdu, Nadia'nın da gidip biraz uzakta ‡b‚r ƒocuklarla oyun oynamasına izin verdi. Ben de Micha'yı havuzun yanına g‡nderdim, b‡ylece en sonunda yalnız kalabildik. Başlangıƒta, elbette ki, işlerden s‡z ettik. Kendisine topu topu yedi y‚z florin verince, Pauline bir iyice kızdı. Paris' te elmaslarına karşılık en azından iki bin florin ‡d‚nƒ alabildiğime kesinlikle inanmıştı. †Her ne pahasına olursa olsun, paraya ihtiyacım var* dedi. †Ne yapıp edip, mutlaka para bulmalı, yoksa mahvolurum.‹ Yokluğum sırasında nelerin olup bittiğini sordum ona. †Hiƒbir şey olmadı, sadece Petersburg'dan iki haber aldık: ˆnce, b‚y‚kannenin ağır hasta olduğunu, iki g‚n sonra da, belki ‡lm‚ş olduğunu. Bunları Timothee Petrovitch'den (1) Dorodino savaşından sonra Fransızlara tutsak d‚şm‚şt‚, Anı-hin o sıralarda Moskova'da yayınlanmıştı. ‡ğrendik‹ diye ekledi Pauline, †yalan yanlış konuşmayan bir adamdır o. Haberin doğrulanmasını bekliyoruz.‹ †Demek ki burada herkes bekleyiş iƒinde?‹ dedim. †Evet, her şey ve herkes; altı aydan beri bundan başka umudumuz kalmadı.‹ †Siz de mi bunu umuyorsunuz?‹ diye sordum. †Oh! Ben onun akrabası filan değilim ki, generalin ‚vey kızıyım ben. Ama, eminim, vasiyetnamesinde beni unutmaz.‹ †ˆyle sanıyorum ki elinize b‚y‚k bir miktarda para geƒecek,‹ dedim destekleyici bir sesle. †Evet, beni ƒok severdi ama, bu g‚vence nereden geliyor, kuzum?‹ †Buraya bakın‹ diye sorusunu soruyla yanıtladım. †Bana ‡yle geliyor ki, markimiz sizin b‚t‚n aile gizlerinizi biliyor, ne dersiniz?‹ †Bu sizi ilgilendiriyor mu?‹ diye soran Pauline bana soğuk ve ‡fkeli bir halle baktı. †Elbette ilgilendirir; eğer yanılmıyorsam, general ondan ‡d‚nƒ para almanın bir yolunu buldu bile.‹ †Tahminleriniz doğru.‹ †Eğer b‚y‚kanne ‡yk‚s‚n‚ bilmeseydi, ona para verir miydi? Sofrada farkına vardınız mı? B‚y‚kanneden s‡z ederken tam ‚ƒ kez ona babou‚nka (1) dedi. Ne sevimli bir iƒtenlik, ne yakınlık!‹ †Evet, hakkınız var. Benim de mirasa konacağımı ‡ğrenir ‡ğrenmez bana evlenme ‡nerisinde bulunacak. ˆğrenmek istediğiniz buydu, değil mi?‹ †Hen‚z size evlenme ‡nerisinde bulunma aşamasında mı? Uzun zamandan beri bu işe aday olduğunu sanıyordum.‹ Pauline: †B‡yle olmadığını siz de pek•l• biliyorsunuz!‹ diye kar(1) B‚y‚kannenin sevecen k‚ƒ‚lt‚lm‚ş‚. 26 KUMARBAZ şılık verdi ‡fkeyle. Bir dakika suskunluktan sonra: †Bu İn-gilize nerede rastladınız?‹ diye s‚rd‚rd‚. †Bu soruyu bana soracağınıza kesinlikle emindim.‹ B. Astley'le, yolculuk sırasında, daha ‡nceki karşılaşmalarımı ona anlattım. †•ok ƒekingen ve duygusaldır, elbette ki size de deli gibi •şık.‹ Pauline: †Evet, bana •şık‹ diye yanıt verdi. '†Šstelik Fransızdan da on kez daha zengin. Hem bakalım Fransızın gerƒekten serveti var mı? Bu hiƒ de kuşku dışı değil.‹ †Kesinlikle. Bir şatosu var. General d‚n bunu bana doğruladı. Eh, ‡yleyse, bu size yeterli mi?‹ †Sizin yerinizde olsam, İngilizle evlenirdim.‹ †Neden?‹ diye sordu Pauline. †Fransız daha yakışıklı bir genƒ ama, soysuz kopuğun biri; oysa İngiliz d‚r‚st bir adam, ‚stelik de on kez daha zengin‹ dedim kesin bir sesle. †Orası doğru ama, Fransız marki, daha da kafalı‹ diye karşılık verdi sakin sakin. †Buna kesinlikle emin misiniz?‹ diye s‚rd‚rd‚m aynı tonla. †Kesinlikle eminim.‹ Sorularım Pauline'in hiƒ hoşuna gitmiyordu, yanıtının tonu ve garipliğiyle beni ‡fkelendirmek istediğini anlıyordum; bunu hemen ona s‡yledim. †Doğru, sizi kudurtmak hoşuma gidiyor. Sadece b‚t‚n bu soruları ve varsayımları bana y‡neltmekte bir sakınca g‡rmemiş olmanızla bana bir ‡d‚n vermeniz gerekiyor.‹ †İşte ben de istediğim b‚t‚n sorulan size sorma hakkını kendimde g‡r‚yorum‹ diye karşılık verdim sakin sakin, †ƒ‚nk‚ onlara istediğiniz fiyatı ‡demeye hazırım ve ƒ‚nk‚ artık kendi yaşamıma hiƒ mi hiƒ ‡nem vermiyorum.‹ KUMARBAZ 27 Pauline kahkahayla g‚ld‚: †Geƒen g‚n bana, Schlangenberg'de, benim bir tek s‡z‚m ‚zerine kendinizi tepetaklak aşağı atmaya hazır olduğunuzu s‡ylediniz ve biz de ş‡yle bir bin ayak y‚kseklikte bulunuyorduk. Sadece s‡ylediklerinizi gerƒekleştirip gerƒekleştirmediğinizi g‡rmek iƒin, bu s‡z‚ bir g‚n size s‡yleyeceğim ve emin olun ki y‚rekli davranacağım. İşte tam da size onca şeye izin verdiğim iƒin sizden nefret ediyorum, bir de bana kaƒınılmaz derecede gerekli olduğunuz iƒin daha da nefret ediyorum. Ama, size gene ihtiyacım var. Demek ki sizin canınızı bağışlamalıyım.‹ Pauline ayağa kalktı. Pek ‡fkelenmişe benziyordu. Son zamanlarda konuşmalarımızı hep bu ‡fke ve kin, yapmacıksız kin havasıyla noktalıyordu. Durumu aƒıklığa kavuşturmadan gitmemesi isteğiyle ona: †Mile. Blanche'm kim olduğunu sormama izin verir misiniz?‹ dedim. †Bunu pek•l• biliyorsunuz. Yeni hiƒbir şey yok. Mile. Blanche hiƒ kuşkusuz generalle evlenecek, elbette ki b‚y‚kannenin ‡l‚m‚ doğrulanırsa. •‚nk‚ hem Mile Blanche, hem annesi, hem de kardeş torunu olduğu marki, hepsi ifl•s ettiğimizi pek•l• biliyorlar.‹ †General de ona ƒılgınlar gibi •şık, değil mi?‹ †Şimdi s‡z konusu olan o değil. Beni dinleyin ve şunu iyice aklınızda tutun: Şu yedi y‚z florini alın, gidip kumar oynayın; rulette benim iƒin elinizden geldiğince kazanın; şimdi her ne pahasına olursa olsun bana para gerek.‹ Bu s‡zlerden sonra, Pauline, Nadia'yı ƒağırdı ve b‚t‚n bizim kumpanyanın bulunduğu gazinoya gitti. Ben soldaki ilk patikaya saptım. Dalgındım, şaşkınlıktan bir t‚rl‚ kendimi kurtaramıyordum. Bu gidip rulet oynama buyruğu beni adeta ser-semietmişti. Garip ama, d‚ş‚necek onca konu varken, kendimi b‚t‚n‚yle Pauline'e karşı olan duygularımın incelenme-30 KUMARBAZ KUMARBAZ 31 Oyun salonuna girdiğim zaman (‡mr‚mde ilk kez), oynamaya karar veremeden bir s‚re kalakaldım. Šstelik, kalabalık da beni durduruyordu. Ama, kimse olmayıp da yalnız başıma kalsaydım bile, ‡yle sanıyorum ki oyuna başlayacak yerde ƒekilip giderdim. Y‚reğim ƒarpıyordu, itiraf ediyorum, soğukkanlılığımı da yitirmiştim. Uzun zamandan beri inanmış ve karar vermiştim ki Roulettenbourg'a geldiğim gibi oradan gitmeyecektim; yazgımda kaƒınılmaz olarak k‡kten ve kesin bir olay meydana gelecekti. Bu gereklidir ve ‡yle de olacak. Rulete bağladığım bu umut ne kadar g‚l‚nƒ olursa olsun, kumardan herhangi bir şey beklemeyi saƒma bulan o genellikle kabul edilen kanıyı daha da g‚l‚nƒ buluyorum. Neden kumar para bulmanın herhangi bir başka yolundan, s‡zgelimi ticaretten, daha k‡t‚, daha beter olacakmış? Y‚z kişiden birinin kazandığı bir gerƒek. Ama, b‚t‚n bunlar benim umurumda mı, kuzum! Her ne olursa olsun, o akşam ‡nce iyice g‡zleyip incelemeye, ciddi hiƒbir girişimde bulunmamaya karar vermiştim. Eğer bir şey olursa, bu sadece rastlantıyla, ayak‚st‚ geƒerken olabilirdi, umduğum buydu benim. Šstelik de, asıl oyunu incelemem gerekiyordu; ƒ‚nk‚ ruletin sayısız tanımlamalarına karşın —bunları her zaman ‡yle b‚y‚k bir doymazlıkla okumuşumdur ki—, kendi g‡zlerimle g‡rmeden kullanılışından hiƒbir şey anlayamazdım. İlk anda, her şey bana pis, tinsel olarak pis ve iğrenƒ g‡r‚nd‚. Kumar masalarına onlarca, hatta y‚zlerce saldıran o aƒg‡zl‚ ve kaygılı suratlardan s‡z etmek istemiyorum. Doğrusu ya, en kısa zamanda ve olabildiğince ƒok kazanma isteğinde kirli hiƒbir şey g‡rm‚yorum. Kendisine k‚ƒ‚k paralarla kumar oynadıklarını s‡yledikleri zaman: †Bu daha da beter, ƒ‚nk‚ bu aşağılık bir doymazlıktan gelir‹ yanıtını veren o karnı tok sırtı pek ahlakƒının fikrini hep aptalca bulmuşıtm-dur. Sanki aşağılık doymazlıkla, ‚st‚n doymazlık tek ve aynı şey değilmiş gibi! Bu bir orantı sorunudur. Rothschild'in g‡z‚nde aşağılık ve adi olan benim g‡z‚mde b‚y‚k zenginliktir, kazanƒlarla yitiklere gelince de, kişilerin, sadece rulette değil ama, her yerde, bir tek nedeni vardır: Kazanmak, ya da başkasından bir şey almak. Kazanƒ ve ƒıkarın kendisi iğrenƒ midir? Bu da başka bir sorun. Bunu burada ƒ‡z‚mleyecek değilim. Ben kendim de kazanma isteğine en ‚st‚n derecede tutkun olduğumdan, b‚t‚n bu aƒg‡zl‚l‚k, ya da isterseniz aƒg‡zl‚l‚ğ‚n b‚t‚n o iğrenƒliği, alƒaklığı, daha kumar salonuna adım attığım anda, denebilir ki, bana daha yakın, daha aşinaydı. Başkalarının ‡n‚nde sıkılıp rahatsız olmadan, aƒıkƒa ve ‡lƒ‚s‚zce davranmaktan daha g‚zel bir şey yoktur. Kendi kendini aldatmak neye yarar ki? İşte bu uğraşıların en yararsızı, en yersizidir. B‚t‚n bu ayak takımı arasında ilk bakışta en hoşa gitmeyen şey ağırbaşlılık, ciddiyet, hatta kumar masalarını ƒevrelemekte b‚t‚n bu insanların g‡sterdikleri saygıydı. İşte bu y‚zdendir ki burada k‡t‚ t‚rden kumarla, rabıtalı bir adam iƒin sakıncası bulunmayan kumar arasında pek belirli bir ayrım vardır. İki t‚r kumar vardır: Centilmenlerin kumarıyla halk tabakasının kumarı, ayak takımına yaraşan aƒg‡zl‚ kumar. Burada sınır ƒizgisi pek belirlidir, temelde o kadar da iğrenƒ ve utanƒ vericidir ki! S‡zgelimi, bir centilmen beş, ya da on altın s‚rebilir, pek ender olarak daha fazlasını oynar; eğer ƒok zenginse bin franga kadar ƒıkabilir ama, bu sadece kumar iƒindir, eğlenmek iƒin, kazanƒ, ya da yitik s‚recini izlemek iƒindir; asıl kazanma olgusuyla zerre kadar ilgilenmez. Eğer kazanırsa, s‡zgelimi, kahkahayla g‚lmeye, ƒevresinde bulunanlardan birine d‚ş‚ncelerini s‡ylemeye, ya da hatta s‚r‚len parayı iki katına ƒıkararak bir kez daha oynamaya başlayabilir ama, sadece merak ettiği iƒin, şansları g‡zlemek iƒin, hesaplar yapmak iƒindir, adi bir kazanma isteğiyle değil. Kısacası, rulette, ya da otuz ve kırk'ia, b‚t‚n kumar masalarını sadece kendi keyfi iƒin d‚zenlenmiş bir eğlence 32 KUMARBAZ KUMARBAZ 33 gibi g‡r‚r. Bankonun dayandığı istekleri ve tuzakları aklına bile getirmiyordur. Hatta b‚t‚n ‡b‚r kumarbazların, bir tek florin iƒin tirtir titreyen b‚t‚n o cebi delik insanların kendisi gibi zengin olduklarını ve sadece oyalanmak ve vakit geƒirmek iƒin oynadıklarını d‚ş‚nmek onun iƒin ƒok şık olurdu. Gerƒeğin bu kesin bilisizliği, insanlar konusunda bu yalın g‡r‚şler, kuşkusuz ki en soylu g‡r‚şler ve d‚ş‚nceler olurdu. Kızlarını, on beş, on altı yaşlarında dal gibi narin, masum ƒocukları, ‡ne doğru iten, elerine birkaƒ altın sıkıştırıp* onlara kumarın gidişini ‡ğreten anneler g‡r‚yordum. K‚ƒ‚k hanım kazanıyor, ya da yitiriyordu ve sevinƒten etekleri zil ƒalarak, dudaklarında hep g‚l‚msemeyle ƒekiliyordu. Bizim general sağlam gerƒeklere dayanan bir g‚venle kumar masasına yaklaştı; kendisine bir sandalye uzatmak iƒin bir uşak atıldı ama, aldırış etmedi; ağır ağır para kesesini ƒıkardı, iƒinden ağır ağır ‚ƒ y‚z frank tutarında altın alıp karanın ‚zerine koydu ve kazandı. Kazancını toplamadı, masada bıraktı. Yeniden kara ƒıktı; bu kez de gene s‚rd‚ğ‚ parayı bıraktı ve ‚ƒ‚nc‚ seferinde kırmızı ƒıkınca, bir ƒırpıda bin iki y‚z frank yitirdi. Kendine son derece hakim, g‚l‚mseyerek ƒekildi. Kesinlikle eminim ki y‚reği allak bullaktı ve s‚r‚len para iki, ya da ‚ƒ katına ƒıkmış olsaydı buna dayanamaz, heyecanım belli ederdi. Zaten, benim yanımdaki bir Fransız dingin bir y‚zle, kılı bile kıpırdamadan yaklaşık otuz bin frangı ‡nce kazandı, sonra da yitirdi. Gerƒek bir centilmen b‚t‚n servetini yitirse bile, kesinlikle heyecanlanmamalıdır. Para centilmenin o kadar altında kalmalıdır ki bununla ilgilenmeyi hemen hemen d‚ş‚nmez bile. Elbette ya, b‚t‚n bu ayak takımının iƒinde ƒırpındığı ƒamuru ve dekoru bilmezlikten gelmek son derece soylu bir davranıştır. Bununla birlikte, karşıt davranış da kimi zaman onun kadar kibardır: Fark etmek, yani cep d‚rb‚n‚n‚n ucuyla da olsa, b‚t‚n bu haşarata bakmak ve hatta onu incelemek ama, b‚t‚n bu kalabalığı ve b‚t‚n bu ƒamuru bir ƒeşit eğlence gibi, centilmenlerin dinlenmesi iƒin d‚zenlenmiş bir temsil gibi g‡rerek. İnsan kendisi de bu kalabalığa karışabilir ama, orada bir seyirci olarak bulunduğu ve onun bileşimine zerre kadar katılmadığı kesin inancıyla ƒevresine bakabilir. Zaten, aşırı ısrarla incelemek de uygun d‚şmez: Bu da gene bir centilmene yakışmaz, ƒ‚nk‚ her ne olursa olsun, bu g‡steri s‚rekli bir dikkate değmez. Genellikle de, bir centilmen iƒin fazla s‚rekli bir dikkate değer pek az g‡steri vardır. Oysa, bana ‡yle geliyordu ki, tanı tersine, b‚t‚n bunlar son derece ısrarlı bir dikkate değerdi, ‡zellikle de sadece incelemek iƒin değil de kendisi de iƒtenlikle ve iyi niyetle b‚t‚n bu ayak takımına katılmaya gelen bir kişi iƒin. Benim en gizli tinsel inanƒlarıma gelince, s‡z‚n‚ ettiğim inanƒlar iƒinde elbette ki onların yeri yok. Kabul; bunu vicdanımı rahatlatmak iƒin s‡yl‚yorum. Ama, şunu belirteceğim: Şu son zamanlarda, d‚ş‚ncelerimle eylemlerimi herhangi bir tinsel ‡lƒ‚te uydurmakta şiddetli bir isteksizlik duyuyordum. Başka bir y‡ne s‚r‚kleniyorum... Ayak takımı gerƒekten de pek ahlaksız biƒimde oynuyor. Hatta kumar masasının ƒevresinde en adi gizli k‚ƒ‚k hırsızlıkların sık sık meydana geldiğini d‚ş‚nmekten bile geri kalmıyorum. Masanın uƒlarında oturan krupiyeler s‚r‚len paraları g‡zetiyorlar ve hesaplar yapıyorlar, ezici bir ƒalışma iƒindeler. İşte .bunlar da eşsiz ahlaksızlardandır! •oğunluğu Fran-sızdır bunların. Hani bu g‡zlemleri yapıyorsam, ruletin bir tanımlamasını vermek iƒin değil; gelecekte nasıl davranacağımı bilmek iƒin ortama uymaya ƒalışıyorum. S‡zgelimi, bir elin masanın ‚zerinden ansızın uzanıp sizin kazandıklarınızı kendine mal ettiğini g‡rmekten daha olağan bir şeyin bulunamayacağım fark ettim. Ardından 'bir kavga ƒıkıyor, ƒoğu zaman da ƒığlıklar kopuyor ve... siz siz olun sakın tanık filan g‡stererek paranın size ait olduğunu kanıtlamaya kalkışmayın, sonra karışmam haa! F. 334 KUMARBAZ KUMARBAZ 35 Başlangıƒta b‚t‚n bu komedi benim iƒin anlaşılmaz, iƒinden ƒıkılmaz bir şeydi; sadece iyi k‡t‚ anladım ki, sayıların ‚zerine, tek ve ƒiftlerin ‚zerine, bir de renklerin ‚zerine para konuyordu. O akşam Pauline Alexandrovna'nm parasından aldığım y‚z florini s‚rmeye karar verdim. Kumara kendimden başkaları iƒin yaklaştığım d‚ş‚ncesi beni şaşkına ƒeviriyordu. Bu son derece can sıkıcı bir duyguydu, bundan bir an ‡nce kurtulmak istiyordum. Her an, Pauline iƒin başlamakla kendi şansımı baltaladığım izlenimine kapılıyordum. Hemencecik boş inanƒ salgınına yakalanmadan kumar masasına yaklaşmak gerƒekten de olanaksız mıydı, kuzum? İlk olarak, beş frederik, yani elli florin ƒıkarıp ƒift sayının ‚zerine koydum. Sehpa d‡nd‚ ve on ‚ƒ ƒıktı... yitirmiştim. Acılı bir duygunun penƒesinde kıvranarak, sadece bu işi bir an ‡nce bitirip de ƒekilip gitmek amacıyla kırmızının ‚zerine gene beş frederik koydum. Kırmızı ƒıktı. On frederik koydum... Gene kırmızı ƒıktı. B‚t‚n parayı bıraktım... Gene kırmızı kazandı. Kırk frederik aldım, bunlardan yirmi tanesini ne ƒıkacağını bilmeden, ortadaki on iki numaranın ‚zerine koydum. Bana ‚ƒ katını ‡dediler. Benim on frederik ansızın seksen oluvermişti. Ama, o zaman ‡ylesine dayanılmaz garip bir duyguya kapıldım ki, hemen oradan ayrılmaya karar verdim. Kendim iƒin oynaşanı b‡yle oynamazdım gibi geliyordu bana. Bununla birlikte seksen frederikimi gene ƒift sayının ‚zerine koydum. Bu kez d‡rt ƒıktı: Bana gene seksen frederik verdiler, ben de y‚z altmış frederiki cebime koyarak Pauline Alexandrovna'yı aramaya gittim. Hepsi parkta geziniyorlardı, Pauline'i ancak akşam yemeğinde g‡rebildim. Bu kez Fransız orada yoktu, general de rahat rahat keyfine bakabildi; bu arada, beni kumar masasında g‡rmek istemediğini bana bir kez daha belirtmeyi gerekli g‡rd‚. Ona g‡re, eğer b‚y‚k para yitirirsem saygınlığı ağır şekilde lekelenirdi. †•ok kazansaydınız, ben gene lekelenirdim‹ diye ekledi b‚y‚k bir ciddiyet havası takınarak. †Elbette ki, işlerinize karışmaya hakkım yok ama, kabul edin ki...‹ Her zaman yaptığı gibi, t‚mceyi havada bıraktı. Ona sert bir şekilde ƒok az param olduğunu, bu nedenle de, kumar oynamaya başlasam bile, ‡yle g‡sterişli biƒimde yitiremeyeceğimi s‡yledim. Odama, ƒıkarken, kazandığı parayı Pauline'e verme fırsatını buldum ve bir daha onun iƒin kumar oynamayacağımı kendisine bildirdim. Kaygılı bir sesle: †Neden, a canım?‹ diye sordu. Ona şaşkınlıkla bakarak: †•‚nk‚ kendim iƒin oynamak istiyorum‹ diye karşılık verdim, †hem de bu beni rahatsız ediyor.‹ †Demek ki ruletin sizin tek kurtuluş ƒareniz olduğuna inanmakta ayak diriyorsunuz, ‡yle mi?‹ diye sordu alaycı bir halle. Ben de ona b‚y‚k bir ciddiyetle, bunun gerƒek olduğunu s‡yledim; benim kesinlikle, şaşmaz bir biƒimde kazanma inancıma gelince, bunun g‚l‚nƒ g‡r‚neceğini kabul ediyordum, †ama, beni rahat bıraksınlar, kuzum!‹ Pauline Alexandrovna o g‚n‚n kazancını benimle b‡l‚şmek iƒin direndi ve bu koşullar altında kumar oynamayı s‚rd‚rmemi ‡nererek bana seksen frederik uzattı. Kesinlikle reddettim ve ona aƒıkƒa anlattım ki, başkaları iƒin oynayamadığım istemediğimden değil de yitireceğimden emin olduğum iƒindi. †Oysa, ben de ne kadar aptal olursam olayım, artık ruletten başka hiƒbir umudum yok‹ dedi d‚ş‚nceli bir halle. †İşte bu y‚zden mutlaka kumarı s‚rd‚rmelisiniz, benimle ortaklaşa oynarsınız, bunu elbette ki yapacaksınız.‹ Bu s‡zler ‚zerine, itirazlarımı dinlemeden, yanımdan ayrıldı.36 KUMARBAZ Š•ŠNCŠ BˆLŠM Bununla birlikte, d‚n, kumardan bana tek s‡z bile etmedi. Genellikle de benimle konuşmaktan kaƒındı. Bana karşı tutumunu değiştirmedi. Karşılaştığımız zaman hor g‡ren ve kinci, bilmem nasıl bir şeyle karışık hep o aynı mutlak patavatsız, beni adam yerine koymayan davranış. Kısacası, bana karşı duyduğu tiksintiyi gizlemeye bile uğraşmıyor, bunu ƒok iyi g‡r‚yorum. Buna karşın, bana ihtiyacı olduğunu ve bilmediğim bir amaƒla beni elinin altında bulundurduğunu da gizlemiyor. Aramızda garip ilişkiler kuruldu, herkese karşı g‡sterdiği kendini beğenmişlik ve hor g‡rme g‡z ‡n‚ne alınırsa, bu ilişkilerin ƒoğuna hiƒbir anlam veremiyorum. S‡zgelimi, kendisini ƒılgınlar gibi sevdiğimi ƒok iyi biliyor; hatta kendisine yakıcı tutkumdan s‡z etmeme bile izin veriyor; ona sevgimden serbestƒe ve hiƒbir engelsiz s‡z etmeme izin vermekle de beni adam yerine koymadığını, hor g‡rd‚ğ‚n‚ pek g‚zel belli ediyordu. †Senin duygularına o kadar ‡nem vermiyorum ki, b‚t‚n s‡ylediklerin, b‚t‚n hissettiklerin umurumda bile değil der gibiydi. Eskiden de bana . işlerinden s‡z ederdi ama, hiƒbir zaman b‚t‚n‚yle aƒık y‚rekli değildi. Dahası, bana olan hor g‡r‚s‚ne şu t‚rden incelikler de katardı: S‡zgelimi, yaşamındaki filan olaydan, ya da kendisine ciddi korkular veren bir durumdan haberim olduğunu bilirdi; eğer amacına ulaşmak iƒin beni tutsak, ya da ulak olarak kullanma gereksinimini duyarsa bu olayların bir b‡l‚m‚n‚ kendisi anlatırdı bana. Ama, bana sadece ulak gibi kullanılan bir adamın bilmesi gereken kadarını aƒıklıyordu, olayların b‚t‚n bağlantısını hen‚z bilmiyorsam, onun sıkıntıları ve kaygılarıyla ‚z‚l‚p tasalandığımı g‡rse de dostƒa bir aƒık s‡zl‚l‚kle beni tamamiyle rahatlatma tenezz‚l‚nde bulunmazdı hiƒbir zaman. Oysa, bana sık sık nazik ve hatta tehlikeli g‡revKUMARBAZ ler y‚klediğine g‡re, bana kalırsa, benimle aƒık s‡zl‚ olmalıydı. Ama, benim duygularım, onun korku ve telaşlarına y‚rekten katılmanı, onun tasa ve başarısızlıklarının bana belki de onunkinin ‚ƒ katını ƒektirdiği kaygılar onun umurunda mıydı! Onun rulet oynama tasarısını ‡ğreneli ‚ƒ hafta olmuştu. Hatta kendi yerine oynamam gerektiğini bana bildirmişti, ƒ‚nk‚ bunu onun yapması uygun d‚şmezdi. Sesinin tonundan sadece kumar oynama isteği değil de ciddi kimi kaygıları bulunduğunu fark etmiştim. Aslında para onu hiƒ ilgilendirmez. Bunun iƒinde tahmin edebileceğim ama, hen‚z bilmediğim bir amaƒ, ayrıntılar var. Kuşkusuz ki, beni iƒinde tuttuğu k‚ƒ‚k d‚şme ve tutsaklık durumları ona dolaysız ve ƒekinmeden soru y‡neltme olanağını verebilirdi (sık sık da verir). Mademki ben onun iƒin bir tutsağım, mademki onun g‡z‚nde bir hiƒim, ne kabalığım, ne de merakım onu incitebilir. Ama, gerƒekte, ona soru sormama izin vermekle birlikte, sorularıma karşılık vermiyor. Kimi zaman da bunlara hiƒ dikkat bile etmiyor! İşte bizim ilişkilerimiz bu durumda! D‚n, d‡rt g‚n ‡nce Petersbourg'a ƒekilen ve karşılıksız kalan bir telgraftan ƒok s‡z edildi. Generalin heyecanlı ve d‚ş‚nceli olduğu aƒıkƒa g‡r‚l‚yor. Bu hiƒ kuşkusuz b‚y‚kanne konusuyla ilgili. Fransız da heyecanlı. S‡zgelimi, d‚n, yemekten sonra, uzun bir s‚re b‚y‚k bir ciddiyetle konuştular. Fransız bize karşı akıl almaz derecede gururlu, azametli ve umursamaz havalar takınıyor. Hani atas‡z‚n‚n dediği gibi: †Dağdan gelen, bağdakini kovar.‹ Hatta Pauline'e karşı bile patavatsızlığı kabalığa kadar varıyor. Bu arada, gazinonun parkındaki aile gezintilerine, dolaylardaki at ve kır gezintilerine seve seve katılıyordu. Generalle Fransızı birbirine bağlayan olayların bir b‡l‚m‚n‚ bir hayli zamandır biliyorum: Rusya'da, birlikte bir fabrika kurmaya niyetlenmişlerdi; bu tasan y‚z‚st‚ bırakıldı mı, yoksa ondan h•l• s‡z ediliyor38 KUMARBAZ mu, bilmiyorum. Bundan başka, onların aile gizlerinden bir b‡l‚m‚n‚ yakaladım: Fransız gerƒekten de, geƒen yıl g‡revinden istifa ettiği zaman ƒar'a borƒlu olduğu miktarı tamamlaması iƒin generale otuz bin ruble ‡d‚nƒ vererek onu sıkıntıdan kurtarmış. Ve işte general onun ellerinde; ama, şimdi b‚t‚n bu oyunda baş rol Mile Blanche'da, bunu ileri s‚rerken yanılmadığımdan kesinlikle eminim. Bu Mile Blanche kim? Burada, bizde, onun annesiyle yolculuk eden ve hesapsız bir servete sahip olan soylu bir Fransız hanımı olduğu s‡yleniyor. Bizim markinin uzak bir akrabası olduğu da biliniyor; kardeş torunları gibi bir şey hani. Anlattıklarına g‡re, benim Paris yolculuğumdan ‡nce Fran-sızla Mile Blanche'ın ilişkileri daha t‡rensel ve daha incey-miş; oysa şimdi, dostlukları ve akrabalıkları daha dolaysız biƒimde ve daha yakın ve teklifsiz gibi g‡r‚n‚yor. Belki de işlerimiz onlara o kadar k‡t‚ durumda g‡r‚n‚yordur ki, artık bundan b‡yle yapmacıklı olmayı ve bizlere saygılı davranmayı gereksiz buluyorlardır, kimbilir. ˆnceki g‚n, B. Astley' in Mile Blanche'la annesine bakış biƒimini fark ettim. O ikisini tanıyormuş gibi geldi bana. Hatta bizim Fransızın da B. Astley'e daha ‡nce rastlamış olduğunu anlar gibi oldum. B. Astley ‡ylesine ƒekingen, utangaƒ ve sessizdir ki, insan ondan bir şey koparmayı hiƒ mi hiƒ umamaz: Yine †baş kırılır fes iƒinde, kol kırılır yen iƒinde‹ deyimince işler s‚r‚p gidecekti. Bu arada, Fransız ona ş‡yle bir isteksizce selam veriyor, hemen hemen y‚z‚ne bile bakmıyordu. Demek oluyor ki ondan bir korku'su yoktu. Gene bu anlaşılabilir; ama, neden Mile Blanche da onu bilmezlikten geliyor? Šstelik de marki d‚n kendini ele verdi: Konuşma sırasında, ansızın, şimdi anımsayamadığım bir konuda, B. Astley'in son derece zengin olduğunu, bunu ƒok iyi bildiğini s‡yleyiverdi. Mile Blanche işte o zaman B. Astley'e bakmalıydı! S‡z‚n kısası, general kaygılı. Teyzesinin ‡l‚m‚n‚ bildiren bir telgrafın şimdi onun iƒin ne ‡nem taşıyacağı iyice anlaşılıyor! Pauline'in benimle bir konuşmadan bilerek kaƒındığına kesinlikle emin olmakla birlikte, soğuk ve ilgisiz bir hava takındım: Ansızın gelip beni bulmaya karar vereceğini d‚ş‚n‚yordum. B‡ylece, d‚n ve bug‚n b‚t‚n dikkatimi Mile Blanche'a y‡nelttim. Zavallı general, gerƒekten de mahvoldu demektir! İnsanın elli beş yaşında b‡ylesine şiddetle •şık olması, hiƒ kuşkusuz b‚y‚k bir felakettir. Bir de buna dul oluşunu, ƒocuklarını, iflas durumunu, borƒlarını, en sonunda da tutulduğu kadını ekleyin. Mile Blanche son derece g‚zel. Ama,, insana korku veren o y‚zlerden birine sahip dersem, bilmem ne dediğimi anlatabilir miyim? Hiƒ değilse ben, bu t‚r kadınlardan hep korkmuşumdur. Yaklaşık yirmi beş yaşlarında. Uzun boylu, şahane omuzları var, g‡rkemli bir boynu ve g‡ğ‚sleri, esmer bir teni, abanoz gibi kapkara ve g‚r (hemen hemen iki başa yetecek kadar g‚r) saƒları vardı. Kapkara g‡zleri, —g‡zlerinin beyazı sarımtıraktı—, k‚stah bir bakışı, pırıl pırıl dişleri, hep boyalı dudakları var; misk kokuyor. •arpıcı ve zengin biƒimde ama, b‚y‚k bir zarafet ve zevkle giyiniyor. Elleri ve ayakları harikulade. Sesi boğuk bir kontralto. Kimi zaman b‚t‚n dişlerini g‡stererek kahkahayla g‚ler ama, ƒoğunlukla k‚stah bir halle —hiƒ değilse Pauline'le Marie Philippovna'nın yanında— suskun durur. (Ortalıkta garip bir s‡ylenti dolaşıyor: Maria Philippovna Rusya'ya d‡n‚yormuş.) Bana ‡yle geliyor ki, Mile Blanche hiƒbir eğitim g‡rmemiş, hatta belki aptal da ama, buna karşılık kuşkulu, g‚vensiz ve hilek•rdı. Yaşamının oldukƒa ser‚venli geƒtiğini sanıyorum. Yani kısacası, belki de marki akrabası filan değildi, annesi de gerƒekten annesi değildi. Ama, g‚ya kendilerine rastladığımız Berlin'de, onun ve annesinin rabıtalı birkaƒ ahbapları varmış. Markiye gelince, şimdiye kadar onun markiliğinden kuşkulanmış olmama karşın, bizde, s‡zgelimi Moskova'da olduğu40 KUMARBAZ KUMARBAZ 41 kadar Almanya'da da y‚ksek sosyeteden olduğu kuşkusuz gibi g‡r‚n‚yor. Fransa'da durumun ne merkezde olduğunu bilmiyorum. Bir şatosu olduğu s‡yleniyor. ˆyle sanıyorum ki şu on beş g‚n iƒinde k‡pr‚lerin altından ƒok sular akacak ama, gene de Mile Blanche'la generalin kesin s‡zleri s‡yleyip s‡ylemediklerini h•l• tam olarak bilemiyorum. Sonunda, şimdi her şey durumumuza, yani generalin onların ‡n‚nde parıldatabileceği paranın miktarına bağlı. Eğer, s‡zgelimi, b‚y‚kannenin h•l• hayatta olduğunu ‡ğrenirlerse, hiƒ kuşkum yok Mile Blanche hemen ortadan yok olur. Bu kadar dedikoducu olduğuma ben bile hem şaşıyorum, hem de bunu pek g‚l‚nƒ buluyorum, doğrusu ya. Ah, bilseniz b‚t‚n bunlardan ne kadar iğreniyorum! B‚t‚n bu insanlardan ve b‚t‚n bunlardan ne b‚y‚k bir sevinƒle ayrılırdım, bir bilseniz! Ama, Patıline' den ayrılabilir miyim, ƒevresini ispiyonlamadan durabilir miyim? İspiyonlamak aşağılık, iğrenƒ bir şey hiƒ kuşkusuz ama, umurumda bile değil! D‚n ve bug‚n, B. Astley de bana bir garip g‡r‚nd‚. Evet, kesinlikle inanıyorum ki Pauline'e •şık! ‘şık, ƒekingen ve hastalık derecesinde utangaƒ bir adamın tam da bir s‡zc‚k, ya da bir bakışla kendini ele vermektense y‚z ayak yerin altında olmayı yeğleyeceği bir anda bu adamın bakışının kimi zaman ifade ettiği şey pek acayip ve g‚l‚nƒt‚r. Gezintide sık sık B. Astley'le karşılaşıyoruz. Muhakkak ki bize katılma isteğiyle yanıp tutuşarak, şapkasını ƒıkarıyor ve yolunu s‚rd‚r‚yor. Ve eğer birlikte gezinmek ricasında bulunulursa, hemen ‡neriyi reddediyor. Gazinoda, konserde, ya da fıskiyenin ‡n‚nde dinlenilen yerlerde, hep bizim sıranın yakınlarında duruyor. Nerede olursak olalım, parkta, ormanda, Schlangenberg'in ‚zerinde, en yakın patikada, ya da bir ƒalılığın ardında B. Astley'in karaltısının kaƒınılmaz biƒimde belirdiğini g‡rmek iƒin insanın g‡zlerini ƒevresinde gezdirmesi yeterliydi. Bana ‡yle geliyor ki, benimle ‡zel olarak konuşmak iƒin fırsat arıyor bu adam. Bu sabah karşılaştık ve bir iki s‡z konuştuk. Kimi zaman, kesik t‚mcelerle konuşuyor. Daha bana g‚naydın bile demeden, hemen: †Ah, Mile Blanche!..‹ diye haykırdı. †Mile Blanche gibi ƒok kadın g‡rd‚m!‹ Bana anlamlı bir bakış y‡nelterek sustu. Bu s‡zlerle ne demek istiyordu, bilemiyorum, ƒ‚nk‚ benim: †Ne demek istiyorsunuz?‹ diye sormam ‚zerine ƒok bilmiş bir g‚l‚msemeyle başını sallayarak şunları ekledi: †İşte b‡yle. Mile Pauline ƒiƒekleri ƒok mu sever?‹ †Hiƒ bilmiyorum‹ diye karşılık verdim. †Nasıl! Bunu bilmiyor musunuz?‹ diye haykırdı şaşkınlıktan neredeyse k‚ƒ‚k dilini yutarak. †Hayır, hiƒbir .fikrim yok, hiƒ dikkat etmedim‹ diye yineledim, g‚lerek. †Hımmm! Bu aklıma bir fikir getirdi.‹ Bunun ‚zerine, bana bir baş işareti yapıp yolunu s‚rd‚rd‚. Zaten pek hoşnut bir hali vardı. İkimiz de berbat bir Fransızca konuşuyoruz. DˆRDŠNCŠ BˆLŠM O g‚n pek g‚l‚nƒ, rezil ve saƒmaydı. Akşamın saat on biri. K‚ƒ‚k odamda oturmuş, anılarımı d‚zene sokmaya ƒalışıyorum. Her şey bu sabah başladı: Pauline Alexandrovna adına oynamak ‚zere rulete gitmem gerekti. Onun y‚z altmış frederikini aldım ama, iki koşulla: Birincisi, yarı yarıya, ortaklaşa oynamayı kabul etmiyordum, b‡ylece de eğer kazanırsam kendim iƒin hiƒbir şey almayacaktım; ikincisi de, akşama, 42 KUMARBAZ KUMARBAZ 43 Pauline neden kazanmaya bu kadar ihtiyacı olduğunu ve tam ne kadar para gerektiğini bana anlatacaktı. Bunun sadece para iƒin olduğunu d‚ş‚nemezdim. İvedi bir ihtiyacı olduğu aƒıkƒa belliydi ama, hangi amaƒla olduğunu bilmiyordum. Aƒıklama yapacağına s‡z verdi, ben de gittim. Kumar salonlarında herkes birbirini ƒiğniyordu. Hepsi de ne kadar k‚stah ve aƒg‡zl‚! Kalabalığı yardım ve krupiyenin yanma yerleştim. Sonra da, her seferinde sadece iki ‚ƒ altın s‚rerek, ƒekine ƒekine başladım. Bu sırada inceliyordum ve g‡zlemlerde bulunuyordum. Bana ‡yle geliyor ki, b‚t‚n bu hesapların pek bir anlamı yok, pek ƒok kumarbazın onlara verdiği ‡nemden de yoksundurlar. Orada oturmuşlar, ellerinde sayılarla kaplı k•ğıtlar, notlar alıyorlar, hesaplıyorlar, şansları kestirmeye ƒalışıyorlar, son bir işlem daha yapıp en sonunda paralarını s‚r‚yorlar... ve yitiriyorlardı tıpkı hiƒbir hesap yapmadan oynayan fani kullar gibi. Buna karşılık, doğruya benzeyen bir sonuƒ elde ettim: Gerƒekten de, beklenmedik şansların ard arda gelişinde bir sistem değilse de bir ƒeşit d‚zen var; bu elbette ki'ƒok garip. S‡zgelimi, ortadaki on iki sayıdan sonra son on iki sayının ƒıktığı oluyordu; diyelim ki, iki kez bu son on iki sayı ƒıkıyor ve ilk on ikiye geƒiyor. İlk on ikinin ‚zerine d‚şt‚kten sonra, yeniden ortadaki on ikiye d‡n‚yor; ‚ƒ, d‡rt kez ‚st ‚ste ortadaki sayılar ƒıkıyor, sonra yeniden son on iki ƒıkıyor; iki turdan sonra, yeniden ilk sayılara d‡n‚l‚yor, bunlar sadece bir kez ƒıkıyorlar, ortadakiler ise ‚ƒ kez ‚st ‚ste ƒıkıyor. Bu b‡ylece bir buƒuk, iki saat kadar s‚r‚yor. Bir, ‚ƒ ve iki; bir, ‚ƒ ve iki. •ok garip bir şey. Falan ‡ğle sonrasında, ya da filan sabah, siyah hemen hemen d‚zensiz bir biƒimde ve her an kırmızıyla n‡betleşe geliyor; her renk ‚st ‚ste sadece iki, ya da ‚ƒ kez ƒıkar. Ertesi g‚n, ya da akşam, s‡zgelimi, ‚st ‚ste yirmiye kadar sadece kırmızı ƒıkar ve bu b‡ylece bir s‚re, kimi zaman b‚t‚n g‚n boyu s‚rer gider. Bu g‡zlemlerin ‡nemli bir b‡l‚m‚n‚, ‡ğleye kadar b‚t‚n zamanını hiƒ para s‚rmeden kumar masalarının yanında geƒiren B. Astley'e borƒluyum. Bana gelince, hepsini son meteliğe kadar ve pek kısa bir zamanda yitirdim. ˆnce ƒift sayıya yirmi frederik koydum ve kazandım; bunları yeniden koydum ve gene kazandım, bu b‡ylece iki ‚ƒ kez s‚rd‚. ˆyle sanıyorum ki elimdeki paramın miktarı bir beş dakikanın iƒinde d‡rt y‚z frederike y‚kseldi. İşte o anda gitmem gerekirdi ama, iƒimde garip bir duygu uyandı: Yazgıya meydan okumak, ona bir ƒimdik atmak, dilimi ƒıkarmak, nanik yapmak isteği kabardı. İzin verilen en y‚ksek parayı s‚rd‚m: D‡rt bin florin ve yitirdim. Sonra da iyice coşarak, elimde kalanın hepsini ƒıkardım, bir ‡nceki gibi yerleştirdim ve yeniden yitirdim. Bunun ‚zerine, adeta sersemlemiş bir halde masadan ayrıldım. Başıma geleni anlayamıyordum bile, talihsizliğimi ancak yemekten ‡nce Pauline Alexandrovna'ya bildirdim. O zamana kadar parkta dolanıp durdum. Yemekte, gene ‚ƒ g‚n ‡nceki gibi coşmuştum. Fransız-la Mile Blanche gene bizimle yemek yiyorlardı. O sabah Mile Blanche da gazinodaydı ve benim g‡sterilerimi seyretmişti. Bu kez, daha saygılı bir biƒimde konuştu benimle. Fransız daha bir kestirmeden giderek yitirdiğimin kendi param olup olmadığını sordu. Galiba Pauline'den kuşkulanıyor. Kısacası, işin iƒinde iş vardı. Hemen bir yalan uydurdum ve bunun kendi param olduğunu s‡yledim. General son derece şaşırmıştı: Bu kadar parayı nereden bulmuştum? On frederikle başladığımı, altı yedi kez ‚st ‚ste iki katına ƒıkararak beş, altı bin florine kadar y‚kseldiğimi ve hepsini iki elde yitirdiğimi anlattım. Elbette ki b‰t‰n bunlar akla yakındı. Bu aŠıklamayı yaparken Pauline'e bakıyordum ama, y‰z‰nden hiŠbir şey oku-yamadım. Bununla birlikte, hiŠ s‹z‰m‰ kesmedi, ben de konuşmamı s‰rd‰rd‰m. Bundan, yalan s‹ylemem ve onun adına 44 KUMARBAZ KUMARBAZ 45 oynadığımı gizlemem gerektiği sonucunu Šıkardım. Her ne olursa olsun, diyordum iŠimden, bu sabah s‹z verdiği aŠıklamayı mutlaka yapmalı. †yle sanıyorum ki, general biraz bana Šıkışacaktı ama, sesini Šıkarmadı. Ama, ben gene de y‰z‰nden onun heyecanlı ve kaygılı olduğunu anladım. Belki de şu iŠinde bulunduğu sıkıntılı durumda oldukŠa hatırı sayılır bir altın yığınının, kaşla g‹z arasında, benim gibi b‹ylesine ihtiyatsız bir sersemin elinden akıp gittiğini işitmek onu ‰z‰yordu. Galiba d‰n akşam Fransızla oldukŠa şiddetli bir ağız dalaşı yaptılar. Uzun zaman hararetli hararetli konuştular; kapıyı da kilitlemişlerdi. Fransız Šıktığında pek ‹fkeliydi; bu sabah erkenden gelip generali buldu... hiŠ kuşkusuz d‰nk‰ konuşmayı s‰rd‰rmek iŠin. Kumarda yitirdiğimi ‹ğrenince, Fransız alaycı bir sesle, birazcık da k‹t‰ y‰reklilikle, daha makul davranmam gerektiğini belirtti. Ardından da bilmem neden, Rusların genellikle kumarbaz olmakla birlikte, onun g‹r‰ş‰ne g‹re, kumar oynama yeteneğinden bile yoksun, olduklarını ekledi. ŒBana kalırsa, rulet ‹zellikle Ruslar iŠin icat edildi• diye karşılık verdim. Fransızdan hor g‹ren k‰Š‰k bir kahkaha y‰kselince, gerŠeğin muhakkak ki benden yana olduğunu belirttim, Š‰nk‰ Rusların kumarbaz olduklarını s‹ylerken onları ‹vmekten daha da Šok yeriyordum; demek ki s‹z‰me inanılabilirdi. ŒD‰ş‰ncenizi neye dayandırıyorsunuz?• diye sordu Fransız. ŒŞuna dayandırıyorum ki, tarih boyunca anamal edinme ‹zg‰rl‰ğ‰ uygar Batılı insanın erdem ve saygınlık kutsal kitabına girmiştir; hatta belki de bunun en ‹nemli b‹l‰m‰n‰ oluşturur. Oysa Rus sadece anamal edinme yeteneğinden yoksun olmakla kalmaz, aynı zamanda da eline geŠeni d‰ş‰ncesizce gelişig‰zel ŠarŠur eder. Her ne olursa olsun, biz Rusların da paraya ihtiyacı vardır• diye ekledim. ŒB‹ylece de, Šalışmadan, iki saat iŠinde ansızın b‰y‰k servetler kazamla-bilen rulet gibi y‹ntemlere susamışızdır. Bu bizi hayran eder, kendimizi zora sokmadan, gelişig‰zel oynadığımız iŠin de, yitiriyoruz!• ŒKısmen doğru• diye kabul etti Fransız kendini beğenmiş bir tavırla. ŒHayır, yanlış, ‰lkeniz hakkında b‹yle konuştuğunuz iŠin utanmalısınız• diye Šıkıştı general ‹fkeli ve kasıntılı bir ciddiyetle. Ben de ona: Œİzin verirseniz• diye karşılık verdim, Œkuşların yakışıksız davranışları mı, yoksa d‰r‰st bir Šalışmayla d‰ğ‰m ‰st‰ne d‰ğ‰m atıp para biriktirmekten ibaret olan Alman sisteminin mi daha iğrenŠ olduğu hen‰z s‹ylenemez.• ŒNe yakışıksız bir d‰ş‰nce!• diye haykırdı general. ŒNe kadar da tam Ruslara yaraşır d‰ş‰nce! diye haykırdı Fransız da. G‰l‰yordum; onları iğnelemek iŠin yanıp tutuşuyordum. ŒAlman tanrısına tapmaktansa, b‰t‰n ‹mr‰mce bir Kırgız Šadırında g‹Šebe yaşamı s‰rmeyi yeğlerim!• diye bağırdım. ŒNe tanrısıymış o?• diye bağıran general bu kez ciddi alarak ‹fkelenmeye başlıyordu. ŒAlmanların servet biriktirme biŠimi. Buraya geleli pek oldu ama, yapmak ve doğrulamak zamanını bulduğum g‹zlemler benim Tatar kanımı isyan ettiriyor. Vallahi, b‹yle er-iemleri istemem ben! D‰n, Ševrede on verst kadar dolaştım. Tıpkı o resimli k‰Š‰k Alman ahlak kitapları gibi: Burada, her evin korkunŠ derecede erdemli ve olağan‰st‰ biŠimde namuslu Vater'ı var. O kadar namuslu ki, insan yaklaşmaya korkuyor. İnsanın yaklaşmaya korktuğu namuslu kişilere dayanamam ben. Her Vater'm bir ailesi var, akşam olunca da hepsi y‚ksek sesle eğitici kitaplar okuyorlar. Minik evin ‚ze46 KUMARBAZ KUMARBAZ 47 rinde karaağaƒlar ve kestane ağaƒlan hışırdıyor. G‚neşin ba* tısı, damın ‚st‚nde bir leylek... B‚t‚n bunlar son derece şiirsel ve dokunaklı... ˆfkelenmeyin general, izin verin de acıklı biƒimde konuşayım. ˆlm‚ş babamın, akşamları k‚ƒ‚k bahƒemizin ıhlamur ağaƒları altında annemle bana buna benzer kitaplar okuduğunu anımsıyorum. Demek ki bu konuda ne dediğimi bilecek durumdayım. Burada, her aile tamamiyle Va-ier'in kulu k‡lesi. Hepsi ‡k‚zler gibi ƒalışıyorlar, Yahudiler gibi de para biriktiriyorlar. Diyelim ki baba bir miktar para biriktirdi de, mesleğini, ya da toprağım b‚y‚k oğluna devretmek istiyor: •eyiz parası vermeyeceği iƒin kızı evlenemez. K‚ƒ‚k oğlanı uşak, ya da asker olarak satarlar, parayı da baba malına katarlar. Bu gerƒek, burada yapılageliyor; sorup ‡ğrendim. B‚t‚n bunların bir tek kaynağı var: D‚r‚stl‚k, aşırı dereceye vardırılan bir d‚r‚stl‚k, ‡yle ki, satılan k‚ƒ‚k oğlan, kendisini d‚r‚stl‚k uğruna sattıklarına kesinlikle inanıyor. İşte ideal bu, kurban bile kendisini sunağa g‡t‚rd‚kleri iƒin seviniyor! Peki, sonra? Eh, ne olsun, b‚y‚k oğlanın da yaşamı pek ‡yle g‚ll‚k g‚listanlık değil: Orada bir Amalchen'i, g‡nl‚n‚n bir arkadaşı var ama, onunla evlenemez ki, ƒ‚nk‚ hen‚z yeteri kadar florin biriktiremediler. Onlar da, erdemle, iƒtenlikle beklerler ve g‚l‚mseyerek sunağa giderler. Amalchen'in yanakları ƒukurlaşır, kız kurur kalır. En sonunda, yirmi yıldan sonra, varlıkları artar, florinler namuslu ve erdemli biƒimde birikmiştir... Vater kırkına merdiven dayamış b‚y‚k oğlunu kutsar, otuz beş yaşını s‚ren Amalchen'in de g‡ğs‚ p‡rs‚m‚şt‚r, burnu kıpkırmızıdır... Yaşlı adam bu fırsatla ağlar, ahlak dersi verir ve ‡l‚r. Bu kez de b‚y‚k oğlan erdemli Vater'o, d‡n‚ş‚r ve ‡yk‚ yeniden başlar. Elli ya da yetmiş yıl sonra, ilk Vater'm torunu gerƒekten de ‡nemli bir anamal gerƒekleştirir, onu oğluna, o da kendi oğluna bırakır, beş altı kuşak sonra da Rothschild baronu, ya da Hoppe ve ˆrt., ya da şeytan bilir kim ortaya ƒıkar. Bu gerƒekten de g‡rkemli bir g‡steri değil mi? İki, ‚ƒ y‚zyıllık ƒaba,' sabır, emek, zek•, d‚r‚stl‚k, enerji, metanet, ileri g‡r‚şl‚k, damın ‚st‚nde leylek! Daha fazla ne istersiniz? Bundan daha y‚ce bir şey olamaz: Bu bakış aƒısından, b‚t‚n d‚nyayı yargılamaya ve suƒluları, yani az buƒuk onlardan farklı olanları cezalandırmaya başlarlar. İşte b‡yle: Ben Rus y‡ntemince sefahata dalmayı, ya da rulette servet kazanmayı yeğlerim! Beş kuşak sonra Hoppe ve ˆrt. olmaya hiƒ de niyetim yok! Kendim iƒin paraya ihtiyacım var, kendimi hiƒbir anamala bağlı hissetmiyorum. Bir s‚r‚ saƒmalıklar s‡ylediğimi biliyorum ama, bana ne. Benim inanƒlarım bu.‹ †S‡ylediklerinizde b‚y‚k bir gerƒek payı var mı bilmem ama‹ dedi general d‚ş‚nceli bir halle, †kesinlikle1 bildiğim bir şey var, o da başınızı biraz boş bıraktılar mıydı, dayanılmaz derecede kurumlanıyorsunuz...‹ Her zamanki alışkanlığıyla, gene t‚mcesini tamamlamadı. Bizim general alelade konuşmanın sınırlarını birazcık aşan bir konuya yaklaştığı zaman t‚mcelerini hiƒ tamamlamaz. Fransız g‡zlerini faitaşı gibi aƒarak, gevşek bir duruşla dinliyordu. Pauline azametli bir ilgisizlik havası takınmıştı. Bu kez sofrada konuşulanlardan hiƒbir şey işitmemiş gibi g‡r‚n‚yordu. BEŞİNCİ BˆLŠM Pauline her zamankinden daha dalgındı ama, sofradan kalkar kalkmaz, gezintiye kendisiyle birlikte gelmemi s‡yledi. •ocukları aldık, parkta fıskiye y‡n‚ne gittik. Ben ‡zellikle pek heyecanlı olduğumdan, damdan d‚şer48 KUMARBAZ KUMARBAZ 49 cesine, aptalca ve pek kaba bir biŠimde neden bizim Deş Grieux Markisi k‰Š‰k Fransızın artık onunla dışarı Šıkmadığını ve g‰nler boyunca bir tek s‹z s‹ylemediğini sordum. Pauline de bana garip bir sesle: ŒKaba adamın biri de ondan!• diye karşılık verdi. Onun Deş Grieux'den bu biŠimde s‹z ettiğini şimdiye kadar hiŠ işitmemiştim, bu ‹fkeyi anlama korkusuyla, sustum. ŒBug‰n generalle hiŠ anlaşamıyor, fark ettiniz mi?• Pauline kuru bir sesle, ‹fkeyle: ŒNeyin s‹z konusu olduğunu ‹ğrenmek istiyorsunuz?• diye karşılık verdi. ŒBiliyorsunuz ki, b‰t‰n varlığının ipoteğine karşılık generale borŠ para verdi; eğer b‰y‰kanne ‹lmezse, Fransız hemen b‰t‰n rehinlerin sahibi olacak.• ŒHer şeyin ipotek edildiği doğru mu, kuzum? S‹ylemişlerdi ama, bu kadar kesin olduğunu bilmiyordum.• ŒElbette ya!• Œ†yleyse, elveda Mile Blanche!• dedim. ŒGeneral eşi olamayacak! Biliyor musunuz, general o kadar Žşık ki, eğer Mile Blanche onu bırakırsa canına kıyar gibi geliyor bana. Onun yaşında b‹ylesine Šılgınca tutulmak tehlikelidir.• Pauline Alexandrovna da dalgın bir halle: ŒBen de başına bir şeyler geleceğini sanıyorum• dedi. ŒNe harikulade, değil mi?• diye haykırdım. ŒOnunla para iŠin evlenmeye razı olduğu bundan daha Šarpıcı bir biŠimde g‹sterilemezdi. Kurallara bile uyulmadı, t‹renlerden b‰sb‰t‰n vazgeŠildi. Harikulade! B‰y‰kanne konusuna gelince, Œ†ld‰ m‰? GerŠekten ‹ld‰ m‰?• diye sormak iŠin telgraf ‰st‰ne telgraf Šekilmesi kadar g‰l‰nŠ ve aşağılık bir şey olabilir mi? Evet, bu konuda siz ne d‰ş‰n‰yorsunuz, Pauline Alexandrovna?• ŒB‰t‰n bunlar saŠma şeyler• dedi s‹z‰m‰ keserek nefretle. ŒBen asıl sizin pek neşeli olmanıza şaşıyorum. Sizi bu kadar sevindiren nedir kuzum? Belki de benim paramı yitirmiş olmanız?• ŒYitirmem iŠin neden paranızı bana verdiniz? Başkalarının adına kumar oynamayacağımı s‹yledim size, ‹zellikle de sizin adınıza. Her ne olursa olsun b‰t‰n buyruklarınıza uyuyorum; ama, sonuŠ benim elimde değil. Yararlı hiŠbir şey olamayacağını ben size haber vermiştim. Buraya bakın, bu kadar para yitirmek sizi sarstı mı? Kazanmış olsaydım, ne işinize yarayacaktı bu?• ŒNeden b‰t‰n bu sorular?• Œİyi ama, bana anlatacağınızı s‹z vermiştiniz ya... Bakın dinleyin: Kendi adıma oynamaya başladığım zaman (on iki frederikim var) kazanacağıma kesinlikle inanıyorum. B‹ylece, size istediğiniz kadar para veririm.• K‰Š‰mseyerek dudak b‰kt‰. ŒCanım,• diye s‰rd‰rd‰m, Œsize b‹yle bir ‹neride bulunduğum iŠin bana hemen kızmayın. Sizin g‹z‰n‰zde bir hiŠ olduğum bilinci iŠime ‹ylesine k‹k salmıştır ki, benden para bile kabul edebilirsiniz. Size bir armağan versem g‰ceııemez-siniz. ‚stelik de sizin paranızı yitirdim.• €abucak bana bir g‹z attı, alaycı bir sesle ve ‹fkeyle konuştuğumu fark edince, konuşmanın konusunu bir kez daha değiştirdi. ŒBenim işlerimde sizi ilgilendirecek hiŠbir şey yok. Eğer ‹ğrenmek istiyorsanız, s‹yleyeyim: Borcum var. BorŠ para aldım, bunu ‹demek istiyordum. Burada kumarda kazanacağını fikrine kapıldım, Šılgınca ve pek garip bir d‰ş‰nceydi bu. Neden b‹yle d‰ş‰nd‰m? HiŠ bilmiyorum ama, buna inanıyordum. Kimbilir, belki de hiŠbir seŠeneğim bulunmadığından ve bunun son şansım olduğundan bu umuda yapıştım.• ŒYa da her ne pahasına olursa olsun, mutlaka kazanmanız GEREKİYORDU. Tıpkı denize d‰şenin yılana sarıldığı F. 4 50 KUMARBAZ KUMARBAZ 51 gibi. Kabul edin ki, eğer boğulmak ‰zere bulunmasaydı, ağaŠ k‹k‰ diye yılana sarılmazdı.• Pauline şaşırdı: ŒNasıl?• diye sordu. ŒSiz de aynı umudu beslemiyor musunuz? On beş g‰n ‹nce bana burada rulette kazanacağınıza kesinlikle inandığınızı uzun uzun anlattınız ve size deli g‹z‰yle bakmamamı rica ettiniz benden. O zaman şaka mı yapıyordunuz yani? Oysa, Šok iyi anımsıyorum, o kadar ciddi konuşuyordunuz ki, bunun şaka olduğuna d‰nyada kimse inanmazdı.• ŒDoğru• diye karşılık verdim dalgın dalgın. ŒGene bug‰n de kazanacağıma kesinlikle inanıyorum. Hatta size şunu itiraf edeyim ki, şimdi kendi kendime şu soruyu y‹neltme zorunda bıraktınız beni: Neden bug‰nk‰ o aptalca, rezil yitiğim, ruhuma kuşku d‰ş‰rmedi? Kendi hesabıma oynarsam mutlaka kazanacağıma kesinlikle inanıyorum.• ŒNeden bundan o kadar eminsiniz?• Œ†ğrenmek istiyorsanız s‹yleyeyim: Ben de bilmiyorum. Sadece kesinlikle kazanmanı GEREKTİĞİNİ, benim iŠin de tek kurtuluş yolunun bu olduğunu biliyorum. Belki de bunun iŠin kesin olarak kazanmam gerektiği duygusuna kapılıyorum.• ŒŞu halde siz de her ne pahasına olursa olsun kazanmalısınız, bu kadar k‹r‰ k‹r‰ne bir inancınız olduğuna g‹re!• ŒBahse girerim ki benim b‹ylesine ciddi bir zorunluluk duyabileceğimden ş‰phe ediyorsunuz.• Pauline sakin ve ilgisiz bir sesle: ŒB‰t‰n bunlar umurumda bile değil• yanıtını verdi. ŒMademki sordunuz, evet, herhangi bir şeyin sizi aşırı derecede kaygılandırabileceğinden kuşku duyuyorum. ‚z‰lebilirsiniz ama, pek ‹yle ciddi şekilde değil. Siz d‰zensiz ve kararsız bir adamsınız. Paraya neden ihtiyacınız var? GeŠen g‰n bana g‹sterdiğiniz b‰t‰n nedenlerde ben ‹nemli hiŠbir şey g‹remedim.• ŒDurun bakayım• diye s‹z‰n‰ kestim, Œs‹ylediniz de aklıma geldi, bir borcu ‹demek zorunda olduğunuzu s‹ylemiştiniz bana. €ok ‹nemli bir borŠ olmalı bu, bana ‹yle geliyor! Fransıza, değil mi?• ŒNe demek oluyor bu? Bakıyorum da bug‰n pek k‰stahsınız! İŠtiniz mi yoksa?• ŒBilirsiniz ki ben her şeyi s‹ylerim, hatta kimi zaman da dolambaŠsız, pat diye sorular sorarım. Bir kez daha yineliyorum, sizin tutsağınızın! ben; bir tutsak sizi şaşırtamaz, bir tutsak incitemez, onurunuzu kıramaz.• ŒNedir b‰t‰n bu saŠmalıklar, kuzum! Sizin şu "tutsaklık" kuramınıza dayanamıyorum ben.• ŒDikkat ederseniz, sizin tutsağınız olmayı istediğim iŠin tutsaklığımdan s‹z ediyor değilim, sadece istencimin tama-miyle dışında bir olgu olarak s‹z ediyorum ondan.• ŒŞimdi bana aŠıkŠa s‹yleyin: Neden paraya ihtiyacınız var?• ŒPeki, ya siz, neden bunu ‹ğrenmek istiyorsunuz?• ŒCanınız isterse• diye karşılık verdi azamet dolu bir baş hareketiyle. ŒTutsaklık kuramına dayanamıyorsunuz ama, insanı tutsağınız olmaya zorluyorsunuz: "Tartışmadan yanıt verin!" PekŽlŽ, ‹yle olsun. Neden paraya ihtiyacım olduğunu soruyorsunuz bana. Ne soru! Para... Her şey demektir!• ŒAnlıyorum ama, bunu isterken insan b‹yle bir Šılgınlığa d‰şmemeli! €‰nk‰ siz işi kendinden geŠmeye kadar, yazgıcılığa kadar vardırıyorsunuz. Burada bir iş var, kesin bir amaŠ var. Kem k‰m etmeden, aŠık aŠık konuşun, ‹yle istiyorum.• Sanırsınız ki ‹fkelenmeye başlıyordu. Hiddetli bir sesle bana sorular sormayı s‰rd‰rmesi beni pek sevindiriyordu. ŒElbette ki bir amacım var,• dedim, Œama, bunun ne olduğunu size anlatamam. Sadece şu var ki, parayla ben b‰s-52 KUMARBAZ b‰t‰n başka bir adam olacağım, hatta sizin g‹z‰n‰zde bile, b‹ylece de tutsak olmaktan kurtulacağım.• ŒPeki, nasıl? Bunu nasıl başaracaksınız?• ŒNasıl mı başaracağım? Beni bir tutsaktan başka t‰rl‰ g‹rebileceğiniz bir duruma ulaşabileceğimi bile anlayamıyorsunuz! İşte benim asıl hiŠ istemediğim de bu, bu şaşkınlıkları ve bu anlayışsızları istemiyorum artık.• ŒBu tutsaklığın size b‰y‰k zevk verdiğini s‹yl‰yordunuz. Ben de bunun b‹yle olduğunu sanıyordum.• Garip bir zevkle: ŒSanıyordunuz• diye haykırdım. ŒNe saflık bu b‹yle!, PekŽlŽ, evet, sizin uğrunuza katlandığım tutsaklık benim iŠin bir zevktir. AlŠalmanın ve k‰Š‰k d‰şmenin en son derecesinde insan b‰y‰k bir tat bulur!• diye saŠmalamayı s‰rd‰rd‰m. ŒKimbilir, topuz uŠlu kırbaŠ da sırtınıza inip etinizi parŠaladığı zaman da belki bu zevki duyuyordur insan... Ama, ben belki de başka zevkler duymak istiyorum. Demin, sofrada, general sizin ‹n‰n‰zde belki de hiŠbir zaman alamayacağım yıllık yedi y‰z ruble iŠin beni azarladı. Deş Grieux Markisini sizin ‹n‰n‰zde burnundan yakalamak iŠin şiddetli bir istek duyuyorum, kim bilir?• ŒToy delikanlı zırvaları! Bizim durumumuzda insan onurlu davranabilir. Savaşım y‰celtir, alŠaltmaz.• Œ†z deyişlerle konuşuyorsunuz! Siz sadece benim saygınlık g‹stermesini bilmediğimi sanıyorsunuz. Saygın bir kişi olmakla birlikte saygınlıkla davranmasını bilmediğimi sanıyorsunuz. B‹yle olabileceğini anlıyor musunuz? Ama, b‰t‰n Ruslar b‹yledir, nedenini biliyor musunuz? €‰nk‰ Ruslar, kendilerine uyan bir biŠimi Šabucak bulabilmek iŠin pek bol ve pek değişik yeteneklere sahiptirler. Burada, ‹nemli olan biŠimdir. Biz Ruslar Šoğunlukla ‹yle bol yeteneklere sahibiz ki, kendimize uygun bir biŠim bulabilmemiz iŠin deha gerektir. €oğu zaman da dehadan yoksunuzdur, Š‰nk‰ bu genellikle pek KUMARBAZ 53 ender rastlanan bir şeydir. Fransızlarda, belki de daha başka kimi Avrupalılarda biŠim o kadar iyi belirlenmiştir ki, insan d‰nyanın en alŠak adamı olduğu halde son derece saygın halleri olabilir. İşte bu nedenle biŠim onlar iŠin son derece ‹nemlidir. Bir Fransız bir hakarete, derin ve gerŠek bir hakarete katlanır da, kabul edilen g‹rg‰ ve terbiye kurallarına ve geleneksel biŠime uymadığı iŠin burnunun ‰zerine k‰Š‰k bir fiskeye katlanamaz. Fransız erkeklerinin kızlarımızın yanında o kadar başarı sağlamalarının nedeni, g‰zel bir biŠimleri olmasıdır. Bana gelince, ben zaten bunda hiŠbir biŠim g‹rm‰yorum, sadece bir horoz, galya horozu g‹r‰yorum. Aslında ben bunu anlayamam, kadın değilim ki. Kim bilir, belki horozların da iyi yanı vardır. Aman canım, ben de tutmuş bir yığın saŠmalar s‹yl‰yorum, beni durdurmuyorsunuz. Beni daha sık durdurun, sizinle konuşurken, iŠimde ukde olan ne varsa hepsini, hepsini s‹ylemek istiyorum. BiŠimi filan yitiriyorum. Sadece biŠimin olmadığını değil, her t‰rl‰ değerden de yoksun okluğumu kabul ediyorum. Bunu size aŠıkŠa bildiriyorum. Hatta hiŠbir değer umurumda bile değil. Şimdi, bende her şey Šakılıp kaldı, kımıldamaz halde. Bunun nedenini biliyorsunuz. Kafamda artık bir tek d‰ş‰nce var. Uzun zamandan beri d‰nyada, Rusya'da da, burada da, neler olup bittiğinden haberim yok. S‹zgelimi, bakın, Dresden'den geŠtim ama, bu kentin neye benzediğini unuttum gitti bile. Kafamı neyin kurcaladığını biliyorsunuz. Sizin g‹z‰n‰zde bir hiŠ olduğumdan ve hiŠbir umudum da olmadığından, aŠık aŠık konuşuyorum: Her yanda sizi g‹r‰yorum, geri kalanı umurumda bile değil. Sizi neden ve nasıl sevdiğimi bilmiyorum. Biliyor musunuz, belki de hiŠ g‰zel değilsiniz? D‰ş‰n‰n bir kere, sadece y‰z‰n‰z‰n bile g‰zel olup olmadığını bilmiyorum. Y‰reğiniz kuşkusuz k‹t‰d‰r, ruhunuz b‰y‰k bir olasılıkla soyluluktan yoksundur.• †Belki de benim soyluluğuma inanmadığınız iƒin beni parayla satın almayı tasarlıyorsunuz?‹54 KUMARBAZ KUMARBAZ 55 †Sizi satın almayı ne zaman tasarladım ki?‹ diye haykırdım. †Şaşırdınız ve ipin ucunu kaƒırdınız. Beni değilse bile sevgimi, saygımı satın almayı umuyorsunuz.‹ †Hayır, tam olarak bu değil. Ne demek istediğimi anlatmanın ƒok zor olduğunu s‡ylemiştim size. Beni eziyorsunuz. Gevezeliğime kızmayın. Bana neden kızmamak gerektiğini anlıyorsunuz: Deliyim ben, sadece. Aslına bakarsanız umurumda bile değil ya, canınız istiyorsa kızın. Yukarda, o k‚ƒ‚k odamda parmaklarımı ısırmaya hazır olmam iƒin elbisenizin fısırtısını anımsamam, ya da d‚ş‚nmem yetiyor bana. Bana neden kızıyorsunuz? Tutsağınız olduğumu s‡ylediğim iƒin mi? Yararlanın, tutsaklığımdan yararlanın! Bir g‚n sizi ‡ld‚receğimi biliyor musunuz? Kıskanƒlıktan değil, artık sizi sevmeyeceğim iƒin de değil; hayır, sadece sizi ƒıtır ƒıtır yemek istediğim g‚nler var da onun iƒin sizi ‡ld‚receğim. G‚l‚yorsunuz...‹ †Hayır, hiƒ de g‚lm‚yorum‹ dedi ‡fkeli bir sesle. †Size susmanızı emrediyorum.‹ ˆfkeden boğularak sustu. Tanrı tanığımdır ki g‚zel mi değil mi, bilmem ama, karşımda b‡yle durduğu zaman ona bakmaktan ƒok hoşlanıyorum, işte bu y‚zden de onun ‡fkesini kışkırtmaktan zevk alıyorum. Kimbilir, belki o da bunun farkına varmıştı da bile bile kızmıştı. Bunu ona s‡yledim. †Ne alƒaklık bu b‡yle!‹ diye haykırdı nefretle. †Hiƒ ‡nemi yok,‹ diye s‚rd‚rd‚m. †Bir de şunu bilin ki, birlikte gezinmemiz tehlikeli: Sık sık sizi d‡vmek, y‚z‚n‚z‚ g‡z‚n‚z‚ parƒalamak, gırtlağınızı sıkmak iƒin karşı konulmaz bir istek duyuyorum. Bunun oraya kadar varmayacağını sanıyorsunuz, değil mi? Beni kudurtuyorsunuz. Kuşkusuz bir rezalet ƒıkarmaktan ƒekinirim, değil mi? Sizin hiddetiniz mi? Ama, sizin ‡fkeniz zerre kadar umurumda değil! Sizi umutsuz bir aşkla seviyorum, bundan sonra da sizi bin kez daha fazla seveceğimi biliyorum. Eğer bir g‚n sizi ‡ld‚r‚rsem kendimi de ‡ld‚rmem gerekir; pek•l• ama, bu dayanılmaz acıyı siz olmadan hissetmek amacıyla kendimi olabildiğince geƒ ‡ld‚r‚r‚m! Size inanılmaz bir şey s‡yleyeyim mi? Sizi her g‚n daha fazla seviyorum, oysa bu hemen hemen olanaksız bir şey. Bundan sonra da yazgıcı olmaz mıyım ben! Anımsıyor musunuz: ˆnceki g‚n, Schlangenberg'in ‚zerinde, beni kışkırttığınız zaman size alƒak sesle: "Bana bir tek s‡zc‚k s‡yleyin, kendimi uƒuruma atayım" dedim. O s‡zj c‚ğ‚ s‡yleseydiniz, atlardım. Buna inanıyorsunuz, değil mi?‹ †Ne saƒma sapan gevezelik!‹ diye haykırdı. †Saƒma olup olmaması umurumda bile değil!‹ diye haykırdım ben de. †Bildiğim bir tek şey var, siz burada olduğunuz zaman konuşmak, konuşmak, konuşmak ihtiyacını duyuyorum... ve konuşuyorum. Karşınızda b‚t‚n ‡zsaygımı yitiriyorum, butta da metelik bile vermiyorum!‹ Pauline soğuk ve ‡zellikle kırıcı bir sesle: †Neden sizi Schlangenberg'in tepesinden atlamaya zor-layacakmışım?‹ dedi. †Tamanıiyle yararsız bu.‹ †M‚kemmel!‹ diye haykırdım. †Şu harikulade "yararsız" s‡zc‚ğ‚n‚ sırf beni mahvetmek iƒin kullandınız. ݃y‚z‚n‚z‚ anladım şimdi. Yararsız dediniz, değil mi? Ama, zevk her zaman yararlıdır ve sınırsız, mutlak bir etki, bir sinek ‚ze-rinde bile olsa, bir ƒeşit zevktir. İnsan, yaradılıştan zorbadır: Acı ƒektirmeyi sever. Bunu siz her şeyden fazla seviyorsunuz.‹ Beni ‡zel bir dikkatle incelediğini ƒok iyi anımsıyorum. Y‚z‚m o anda hiƒ kuşkusuz duyduğum b‚t‚n o akıl almaz, ipe sapa gelmez hisleri yansıtıyordu. Şimdi ƒok iyi anımsıyo-irum, konuşmamız hemen hemen şu anlattığım s‡zc‚klerle geƒ-ti. G‡zlerim kan ƒanağı gibiydi. Dudaklarımdan k‡p‚kler salgılıyordu. Schlangenberg konusuna gelince, şu anda bile na-56 KUMARBAZ KUMARBAZ 57 muşum ‰zerine yemin ederim ki, eğer o anda kendimi aşağı atmamı emretseydi, hemen atardım! Hatta hakaretle, suratıma t‰k‰rerek, şaka olsun diye de s‹yleseydi, gene atlardım! ŒYo, neden, kuzum? Size inanıyorum• dedi. Ama, bunu ancak onun yapabileceği ‹yle bir tonla, ‹yle bir hor g‹rme ve k‹t‰l‰kle, ‹yle bir k‰stahlıkla s‹yledi ki, Tanrı bilir onu o anda ‹ld‰rebilirdim. B‹yle bir tehlikeyle burun burunaydı. Ve bunu ona s‹ylerken hiŠ de yalan s‹ylememiştim. Ansızın bana: ŒKorkak değil misiniz siz?• diye sordu. ŒBilmem, belki de ‹yleyimdir, bilmiyorum... Uzun zaman var ki bu soruyu kendime y‹neltmedim.• ŒSize: "Şu adamı ‹ld‰r‰n!" desem... †ld‰r‰r m‰yd‰n‰z onu?• ŒKimi?• ŒKimi istersem.• ŒFransızı mı?• ŒBana soru sormayın da yanıt verin. Kimi g‹sterirsem. Demin s‹ylediklerinizin ciddi olup olmadığını ‹ğrenmek istiyorum.• Yanıtımı ‹yle bir ciddiyet ve sabırsızlıkla bekliyordu ki bana garip g‹r‰nd‰ bu. ŒSonunda burada neler olup bittiğini s‹yleyecek misiniz bana, kuzum!• diye haykırdım. ŒYoksa benden korkuyor musunuz? İŠinde Šırpındığınız b‰t‰n sıkıntıları g‹r‰yorum. İflas etmiş, Šılgın, şu iblisin... Blanche'm tutkusuyla mahvolmuş bir adamın ‰vey kızısınız; sonra sizin ‰zerinizdeki o gizemli etkisiyle Fransız da var; en sonunda da, şu anda bana bu soruyu soruyorsunuz. HiŠ değilse bileyim, yoksa şimdi he- ' men Šıldıracağım ve beklenmedik herhangi bir davranışta bulunacağım. Belki de aŠıks‹zl‰l‰ğ‰n‰zle beni onurlandırmaktan utanıyorsunuzdur? Aman canım, benim karşımda utana-fmazsınız.• ŒBen hiŠ de size bundan s‹z etmiyorum. Size bir soru sorduın ve yanıtını bekliyorum.• ŒElbette• diye haykırdım, Œbana g‹stereceğiniz kimse-lyi ‹ld‰r‰r‰m ama, acaba siz bunu yapabilir misiniz... b‹yle bir şeyi bana emredebilir misiniz?• ŒSizi b‹yle bir şeyden sakınacağımı sanmazsınız, inşal-Slah? Size bir emir vereceğim ve ben bir kenarda kalacağım. Buna katlanabilir misiniz? Yok canım, ama, sonra da sizi bir cinayet işlemeye g‹nderme c‰retinde bulunduğum iŠin gelip beni ‹ld‰r‰rd‰n‰z.• Bu s‹zler ‰zerine beynime bir balyoz yemiş gibi oldum. Elbette ki o zaman bile sorusunu yarı şaka, yarı kışkırtma Solarak kabul etmiştim, oysa Pauline Šok ciddi konuşmuştu. Bu şekilde konuşmuş olmasına, ‰zerimde b‹yle bir hak id-idiasında bulunmuş olmasına, b‹yle bir g‰ce sahip olduğunu sanıp bana aŠıkŠa: ŒGit kendini mahvet, ben kenarda kala-Icağım• demiş olmasına şaşıyordum. Bu s‹zc‰klerde ‹yle bir •hayasızlık, ‹yle aŠıks‹zl‰l‰k vardı ki, benim g‹r‰ş‰me g‹re, Pauline ‹lŠ‰y‰ aşıyordu. Peki, ondan sonra bana karşı na-isıl davranacaktı acaba? Tutsaklığın ve alŠalmanın b‰t‰n sı-Inırlarını aşıyordu bu. Bu g‹r‰ş tarzı beni onun d‰zeyine kadar y‰kseltiyordu. Konuşmamızın b‰t‰n saŠmalığına ve ina-Inılmazlığına karşın, y‰reğim eziliyordu. Pauline ansızın bir kahkaha kopardı. Oynayan Šocukların karsısında, arabaların yolcularını gazinoya giden yolun ağzına bırakmak iŠin durdukları yerin tam karşısında, bir sıpada oturuyorduk. Pauline: ŒŞu şişman baronesi g‹r‰yor musunuz?• diye haykırdı. ŒWurmerhelm Baronesi. Buraya geleli hen‰z ‰Š g‰n oldu. •Kocasına bakın: Bastonunu elinde tutan şu sıska, sarsak y‰-58 KUMARBAZ r‰y‰şl‰ Prusyalı. †nceki g‰n bize nasıl bakmıştı, anımsıyor musunuz? Hemen baronese yetişin, şapkanızı Šıkarıp, ona Fransızca bir şeyler s‹yleyin.• ŒNeden?• ŒSchlangenberg'in tepesinden kendinizi aşağı atacağınıza yemin ettiniz bana; size emredecek olsam, adam ‹ld‰rmeye hazır okluğunuza da yemin ediyorsunuz. B‰t‰n bu cinayetler ve trajediler yerine, canım sadece bir parŠa eğlenmek istiyor. Karşılık vermeden s‹z dinleyin. Baronun sizi bastonla d‹vd‰ğ‰n‰ g‹rmek istiyorum.• ŒBeni kışkırtıyorsunuz; yapmayacağımı mı sanıyorsunuz?• ŒEvet, sizi kışkırtıyorum. Hadi, gidin, istiyorum.• ŒPekŽlŽ, işte gidiyorum ama, pek garip bir heves bu, doğrusu ya. •İnşallah bu olay generalin başına, dolayısıyla da sizin başınıza dert aŠmaz. Tanrı adına, ben kendim iŠin kaygılanmıyorum, sizi... ve generali d‰ş‰n‰yorum. Ne garip bir fikir gidip de bir kadına hakaret etmek!• Pauline k‰Š‰mseyerek bana: ŒPekŽlŽ, g‹rd‰ğ‰me g‹re, sadece gevezenin birisiniz siz• dedi. ŒDemin g‹zleriniz kan Šanağı gibiydi... zaten, kimbilir, bu belki de yemekte Šok iŠmiş olmanızdan geliyordu. Bunun saŠma ve adi bir şey olduğunu, generalin de pek kızacağını biliyorum. Ben sadece eğlenmek istiyorum. Hepsi bu. Bir kadına hakaret etmenize gerek kalmaz. Daha ‹nce size bir temiz sopa Šekerler.• Ayağa kalktım ve tek s‹z s‹ylemeden g‹revimi yapmaya gittim. Kuşkusuz saŠma bir şeydi bu, kaŠınmasını becere-memiştim ama, baronese yaklaştığım sırada, bir haşarılık yapma isteğiyle s‰r‰klendiğimi hissettim. Zaten, sarhoş olduğum kadar da coşmuştum. KUMARBAZ ALTINCI B†L‚M 59 Aradan iki g‰n geŠti bile. Şu aptalca g‰n yok mu! Ne Šığlık, ne g‰r‰lt‰, ne şamata, ne uluorta konuşmalar! Ve b‰t‰n bu hayhuyun, b‰t‰n bu karışıklığın, b‰t‰n bu aptallığın ve adiliğin nedeni benim! Gerisi, hiŠ değilse benim g‹r‰ş‰me g‹re, zaman zaman g‰l‰nŠ geliyor. Neyin olup bittiğini kavrayamıyorum: Acaba aşırı bir coşkunluk d‹neminde miyim, yoksa sadece aklımı mı kaŠırdım da beni kapatacakları ana kadar densizlikler mi yapıyorum? Kimi zaman gerŠekten aklımı kaŠırır gibi oluyorum. Kimi zaman da, Šocukluktan, okuldan hen‰z Šıkmışım da, kabaca okul yaramazlıkları yapı-yormuşum gibi geliyor bana. B‰t‰n suŠ Pauline'de, hep onun suŠu. Belki de o orada olmasa ŠocukŠa haşarılıklar yapmayı aklıma bile getirmezdim. Kimbilir, belki de b‰t‰n bunları umutsuzluktan yaptım (b‹yle d‰ş‰nmenin aptalca bir şey olduğunu biliyorum yŽ) ve anlıyorum, hayır, gerŠekten de Pauline'in ne gibi iyi bir yanı olduğunu anlamıyorum. G‰zel, daha doğrusu, ben ‹yle sanıyorum. €ılgına d‹nd‰rd‰ğ‰ de yalnız ben değilim. Uzun boylu, g‰zel endamlı. Ama, Šok zayıf. Bana ‹yle geliyor ki insan onu d‰ğ‰mleyebilir, ya da ikiye katlayabilir. Ayağının izi dar ve uzun... kıvrandırıcı. Kıvrandırıcı, bu tam deyimi. SaŠlarının kızıl pırıltıları var. G‹zlerine gelince, gerŠek kedi g‹zleri bunlar, onlara ‹yle bir azamet ve k‰stahlık katmasını biliyor ki! Aşağı yukarı d‹rt ay ‹nce, bunların hizmetine yeni girdiğim sıralarda, salonda Deş Grieux ile uzun bir konuşma yapmıştı; her ikisi de iyice heyecanlıydılar. Ve Pauline adama ‹yle bir bakış bakıyordu ki... daha sonra yatmaya yukarı Šıktığımda, adama bir tokat attığını, -az ‹nce onu tokatladığını ve karşısına dikilip suratına baktığım d‰ş‰nd‰m... Ve işte o akşam ona Žşık oldum.60 KUMARBAZ Biz gene de konumuza d‹nelim. B‰y‰k yola ulaşan patikaya saptım, b‰y‰k yolun ortasında durup baronla baronesi bekledim. Aramızda beş adımlık bir mesafe kalınca, şapkamı Šıkarıp onları selamladım. €ok iyi anımsıyorum, baronesin sırtında aŠık kurşuni ipekliden, şaşılacak kadar bol, kırmalarla, bir sepet-eteklikle ve bir de kuyrukla s‰slenmiş, elbise vardı. Kısa boylu, Šok şişmandı, dolgun ve iŠeri Šekik, hemen hemen yanaklarıyla birleşmiş bir Šenesi vardı. Kıpkırmızı bir y‰z‰, k‹t‰ bakışlı, k‰stah minicik g‹zleri vardı. Y‰r‰y‰ş‰ alŠakg‹n‰ll‰l‰k doluydu. Barona gelince, kupkuru, upuzun boyluydu. Yampiri suratı sayısız minicik kırışıklarla oyulmuşttı: Almanya'daki alışkanlığa uyarak, g‡zl‚k de takıyordu; kırk beş yaşındaydı. Ba-cakları neredeyse g‡ğs‚nden başlıyordu. Soyluluk simgesi. Bir tavus kuşu kadar kendini beğenmiştir. Biraz da ağırdır. İfadesinde koyunsu bir şey ona g‡re derinlik yerine geƒerdi. B‚t‚n bunları kaşla g‡z arasında, birkaƒ saniye iƒinde fark ettim. Selamını ve elimdeki şapkam ‡nce dikkatleri pek ƒekmedi bile. Baron hafifƒe kaşlarım ƒatmakla yetindi. Barones, azametli bir y‚r‚y‚şle ‚zerime doğru geldi. Ben, her hecenin ‚zerine basarak, tane tane, y‚ksek ve iyice anlaşılır bir sesle. †Sayın Barones, kulunuz olmak onuruna eriştim‹ dedim. Sonra, şapkamı başıma geƒirdim, sevimli bir g‚l‚msemeyle y‚z‚ne bakarak, yanından geƒtim. Pauline şapkamı ƒıkarmamı buyurmuştu ama, bel kırarak temennalarla şımarıklıklar benim buluşumdu. Beni iten neydi, Tanrı bilir. Y‚ce bir dağın tepesinden d‚şermişim gibi geliyordu bana. Baron ‡fkeli bir şaşkınlıkla bana doğru d‡nerek: †Haaa!‹ diye bağırdı, daha doğrusu ciyakladı. KUMARBAZ 61 Ben d‡nd‚m, hep g‚l‚msemeyle ona bakarak, saygılı bir bekleyişle durdum. Ne yapacağını şaşırdığı aƒıkƒa belliydi, ncc plus ultra (1) kaşlarını ƒatmıştı. Y‚z‚ gitgide kararıyordu. Barones de fena halde ‡fkeli bir şaşkınlık durumuyla benden yana d‡nd‚. Gelip geƒenler bizi incelemeye başlamışlardı. Hatta kimisi durdu bile. Baron bu kez .iki kat daha cırlak, iki kat daha ‡fkeli bir sesle: †Haaa?‹ diye yeniden ciyakladı. Ben de s‡zc‚klerimi s‚r‚kleyerek ve hep doğruca onun g‡zlerinin iƒine bakarak: †Ja wolıl‹ (2) dedim. †Sind Sie rasend?‹ (3), diye bağırdı bastonunu sallayarak. Galiba tir tir titremeye başlıyordu. Belki de onu heyecanlandıran benim giysilerimdi. Pek uygun bir biƒimde, hatta y‚ksek sosyeteden birisi gibi, pek zarif giyinmiştim. Ansızın b‚t‚n g‚c‚mle: †Ja wo-o-ohl!‹ diye bağırdım, Berlinlilerin yaptığı gibi †o‹yu uzatarak. Berlinliler konuşma sırasında her an bu †ja wohl!‹u kullanırlar, hem de şu veya bu d‚ş‚nceyi, ya da duygu ayrımını belirtmek istedikleri zaman †o‹ harfini az-ƒok uzatırlaı. Baronla barones birdenbire arkalarını d‡nd‚ler ve hemen hemen koşarak uzaklaştılar. Pek korkmuşlardı. Orada biriken halk arasında kimileri konuşmaya başladılar, daha başkaları şaşkın şaşkın bana bakıyordu. Zaten aslına bakarsanız, pek iyi anımsamıyorum. (1) Latince: †Daha ‡tesi olamaz‹, yani, son derece. (•eviren) (2) Vurgulanınca, evet canım, elbette anlamına gelen evet. (3)' †Deli misiniz, siz?‹64 KUMARBAZ KUMARBAZ 65 olamıyorum. Gerƒekten de, defalarca Deş Grieux Markisine sert bir s‡z s‡ylemek iƒin şiddetli bir istek kapladı iƒimi ve... Aman canım, s‚rd‚rmek yararsız: Belki de bundan alınır. Kısacası, b‚t‚n bunlar bir hastalık belirtileri. Kendisinden ‡z‚r dilediğim zaman Wurmerhelm Baronesi bunları dikkate alır mı bilmem ama, b‡yle bir niyetim var. Bu durumu g‡z ‡n‚n-de bulundurmayacak gibi geliyor bana, ƒ‚nk‚ bildiğim kadarıyla şu son g‚nlerde adliye ƒevresinde bu durumu s‡m‚rmeye, k‡t‚ye kullanmaya başladılar bile: Avukatlar, ağır ceza davalarında, m‚vekkillerinin cinayeti işledikleri anda bilinƒlerini yitirdiklerini ve bunun bir hastalık okluğunu ileri s‚rerek onları aklamaya ƒalışıyorlar. "Vurdu ama, artık hiƒbir şey anımsamıyor" diyorlar. Ve d‚ş‚n‚n general, tıp da onlarla ağız birliği ediyor... ve b‡yle bir hastalığın bal gibi bulunduğunu, adına geƒici cinnet dediklerini ve buna yakalanan kimsenin o anda hiƒbir şeyi anımsamadığını, ya da yarım yamalak anımsadığını destekliyorlar. Ne var ki, baronla barones eski kuşaktan insanlar; ‚stelik bunlar Prusyalı toprak ağalan ve k‚ƒ‚k kasaba soylularıdır. Adli tıptaki bu gelişmeden kuşkusuz ki haberleri yoktur, bu y‚zden benim aƒıklamalarımı kabul etmeyeceklerdir. Siz ne dersiniz, general?‹ General ansızın, zor zaptettiği bir ‡fkeyle: †Yeter, efendi, yeter!‹ dedi. †Sizin yaramaz ƒocuk haylazlıklarınızdan kesin olarak kendimi korumaya ƒalışacağım. Baronla baronesten ‡z‚r dilemenize gerek yok. Sizinle her t‚rl‚ ilişki, sadece ‡z‚r dilemenizle sınırlansa bile, onlara pek y‚z kızartıcı gelecektir. Benim maiyetimde olduğunuzu ‡ğrendiği zaman baron gazinoda benimle konuştu ve size itiraf ederim ki, beni d‚elloya ƒağırmasına neredeyse ramak kaldı. Beni ne zor bir duruma soktuğunuzu, nelere zorladığınızı anlıyor musunuz, efendi? Barondan ‡z‚r dilemek ve hemen bug‚n maiyetimden ayrılacağınıza s‡z vermek zorunda kaldım... †ˆz‚r dilerim, ‡z‚r dilerim, general ama, sizin devimlinizle maiyetinizden ayrılmamı o mu istedi?‹ †Hayır ama, ben bu onarımı ona sunmak zorunda his-Isettim kendimi ve elbette ki baron buna pek sevindi. Artık ayrılıyoruz, aziz Bayım. D‡rt frederik ve ‚ƒ florin alacağınız [kalıyor. İşle paranız, ve işle hesabınız: Doğru olup olmadığına [bakabilirsiniz. Elveda; bundan b‡yle artık iki yabancıyız. Ba-ia hep sıkıntı ve dert getirdiniz. Şimdi garsonu ƒağırıp yarından itibaren sizin otel harcamalarınızdan sorumlu olmadığımı s‡yleyeceğim. G‚le g‚le, Bayım.‹ Parayı, kurşunkalemle hesabımın yazıldığı k•ğıdı aldım, generali selamladım ve ƒok ciddi bir sesle ona: †General, bu b‡yle sonuƒlanılmaz‹ dedim. †Baronun kı-rıcı eleştirileriyle karşılaşmış olmanıza ƒok ‚z‚ld‚m, beni bağışlayın ama, bu sizin suƒunuz. Neden benim yerime barona yanıt vermeyi ‚stlendiniz? †Sizin maiyetinizde olmam‹ deyimi ne anlama geliyor? Ben ƒocuklarınızın ‡ğretmeniyim, hepsi bu kadar. Ne sizin oğlunuzum, ne siz benim vasimsiniz, benim davranışlarımdan da siz sorumlu değilsiniz. T‚zel bir kişiliğim var benim. Yirmi beş yaşındayım, ‚niversite ‡ğrencisiyim, soylu bir kişiyim, sizin tamamiyle yabancınızın Sadece size olan sonsuz saygım benim yerime. karşılık verme hakkını kendinize mal ettiğiniz iƒin sizi d‚elloya zorlamaktan beni alıkoyuyor.‹ General ‡yle şaşırdı ki, kolları iki yanına d‚şt‚; sonra birdenbire Fransıza doğru d‡nd‚ ve ona kısaca kendisini hemen hemen d‚elloya davet ettiğini anlattı. Fransız g‚r‚lt‚l‚ bir kahkaha kopardı. †Ama, baron bu kadarla kurtulduğunu sanmasın‹ diye konuşmamı b‚y‚k bir soğukkanlılıkla s‚rd‚rd‚m. B. Deş Gricııx'n‚n kahkahaları beni hiƒ de heyecanlandırıp şaşırtmamıştı. †Mademki bug‚n baronun yakınmalarını dinlemeye razı olup, onun tarafını tutarak bir bakıma bu işe burnunuzu F. 5 66 KUMARBAZ KUMARBAZ 67 soktunuz, size şunu bildirmekle onur duyarım, general: Yarından tezi yok, benimle işi olduğu halde, sanki davranışlarımın hesabını veremezmişim, ya da buna layık değilmişim gibi, beni bilmezlikten gelip de onu bir ‚ƒ‚nc‚ kişiye başvurmaya iten nedenlerin kesin bir aƒıklamasını kendi adıma, barondan isteyeceğim.‹ D‚ş‚nd‚ğ‚m gibi oldu. Bu yeni saƒmalıkları işitince general korkuya kapıldı. †Nasıl, bu lanet işi s‚rd‚rmeye niyetli değilsiniz ya, inşallah!‹ diye haykırdı. †Kendinizi ƒok g‚ƒ durumlara sokuyorsunuz. Ah! Tanrım! Sakın yapmayın, Bayım, sakın b‡yle bir şey yapmayın, yoksa, şerefim ‚zerine s‡yl‚yorum ki... Burada da yetkililer var ve ben... ben... kısacası... Benim mev-k‚mi... baronunkini de elbette... g‡z ‡n‚ne alarak... Kısacası, sizi tutuklarlar ve bir rezalet ƒıkarmanıza engel olmak iƒin sizi polis marifetiyle ‚lkeden kovarlar! Bunu iyice aklınızda tutun, sakın demediydi, demeyin!‹ ˆfkeden boğulur gibi olmasına karşın, son derecede korkuyordu. İnsanı ƒıldırtan bir soğukkanlılık ve s‚kunetle: †General‹ diye karşılık verdim, †bir insanı rezalet meydana gelmeden rezalet y‚z‚nden tutuklayamazlar. Ben hen‚z baronla kozumu paylaşmadım, bu konuya ne şekilde ve hangi temellere dayanarak yaklaşmak niyetinde olduğumu da hen‚z hiƒ bilmiyorsunuz. Ben sadece, benim iƒin aşağılayıcı olan, c‚zi irademe baskı yapacak nitelikte bulunan bir kimsenin vesayeti altında bulunduğum varsayımını ortadan kaldırmak istiyorum. Siz boş yere telaşlanıp kaygılanıyorsunuz.‹ †Tanrı adına, Alexis Ivanovitch, Tanrı adına, bu saƒma sapan tasarıdan vazgeƒin!‹ diye kekelemeye başlayan general, birdenbire o azametli havalarını bırakıp yalvaran bir tavır takındı, halta ellerimi bile tuttu. †Canım, bunun ne gibi sonuƒlar doğuracağını bir d‚ş‚nsenize, kuzum! Başımıza yeniden bir s‚r‚ dert aƒılacak! Siz de kabul edersiniz ki, ben ‡zellikle şimdi, pek bambaşka bir biƒimde davranmalıyım!.. Ya, ‡zellikle şimdi! B‚t‚n durumu bilmiyorsunuz! Buradan gider gitmez sizi yeniden yanıma almaya hazırım. Ama, bug‚n, sadece •det yerini bulsun diye, yani, kısacası... Beni buna s‚r‚kleyen nedenleri anlıyorsunuz, elbette!‹ diye haykırdı umutsuz bir ‚z‚nt‚yle. †Alexis Ivanovitch, Alexis Ivanovitch! L‚tfen!‹ Yanından ayrılırken, ona bir kez daha kaygılanmamasını ısrarla rica ettim, her şeyin yolunda gideceğine s‡z verdim ve alelacele odadan ƒıktım. Yabancı ‚lkelerde Ruslar kimi zaman aşırı derecede korkak olurlar; kendileri hakkında neler s‡yleneceğinden, kendilerine ne g‡zle bakılacağından dehşetli korkarlar, muaşeret kurallarında kusur etmekten ‡dleri patlar! Kısacası, sanırsınız ki sımsıkı bir korse iƒindedirler, ‡zellikle ‡nemli kişi olma savında olanlar. Otellerde, gezintilerde, toplantılarda, yolculukta, ‡nyargıya dayalı ve kesin olarak yerleşmiş bir biƒimi k‡r‚ k‡r‚ne benimsemeye ‡nemle ‡zen g‡sterirler... Ama kimi durumların, kendisini †‡zel bir biƒimde davranmaya‹ zorladığını general ağzından kaƒırmıştı. İşte bu y‚zden ansızın ,kor-kuya kapılmış ve bana olan tavrını değiştirmişti. Bunu iyi bir işaret olarak kabul ettim. Yetkililere başvuracak kadar aptaldı, ƒok sakınımlı davranmam gerekiyordu. Aslına bakarsanız, generali kızdırmaya hiƒ de niyetim yoktu; şimdi asıl Pauline'i ‡fkelendirmek hoşuma gidecekti benim. Bana ‡yle acımasızca davranmış, ‡yle saƒma, iƒinden ƒıkılmaz bir yola itmişti ki, durmam iƒin bana yalvar yakar olmasını, ayaklarıma kapanmasını istiyordum. •ocukƒa davranışlarım sonunda onu da lekeleyebilirdi. Šstelik de, yeni duygular, yeni istekler uyanıyordu iƒimde: S‡zgelimi, onun ‡n‚nde seve seve kendimi k‚ƒ‚lt‚yorsam da, hiƒ de başkalarının karşısında korkak davrandığım anlamına gelmezdi bu ve el68 KUMARBAZ belle ki beni †kırbaƒlatmak‹ baronun haddine d‚şmemişti. B‚t‚n bu insanlarla alay etmek ve bu işin iƒinden de y‚z‚m‚n akıyla ƒıkmak istiyordum. G‡receklerdi g‚nlerini onlar. Korkulacak hiƒbir şey yok! Pauline rezaletten korkup beni gc-ri ƒağıracaktır. Beni geri ƒağırmasa bile, hiƒ de korkak olmadığımı pek•l• g‡recekti..! Şaşırtıcı bir haber: Marie Philippovna'nın bug‚n yalnız başına akşam treniyle Carlsbad'a kuzininin yanına gittiğini merdivende rastladığım ƒocukların dadısından ‡ğrendim. Ne demek oluyor bu b‡yle? Dadı uzun zamandan beri gitmeye niyetlendiğini s‡yledi; peki, nasıl oluyordu da hiƒ kimse bunu bilmiyordu? Zaten kimbilir, bunu bilmeyen bir bendim belki de. Dadıdan ‚st‚ kapalı biƒimde ‡ğrendiğime g‡re, Marie Philip-povna ‡nceki g‚n generalle şiddetli bir ağız dalaşı yapmıştı. Anladım. Hiƒ kuşkusuz... Mile Blanche. Evet, kesin bir şey olacağa benziyor, bir şeyler hazırlanıyor. YEDİNCİ BˆLŠM Bu sabah garsonu ƒağırıp, benim hesabımı ayrı tutmalarını s‡yledim. Odam korkup b‚sb‚t‚n otelden ayrılmamı gerektirecek kadar pahalı değildi. On altı frederikim vardı ve orada da... orada, belki, bir servet! Garip bir şey, hen‚z kazanmadım ama, sanki zengin birisiymişim gibi davranıyorum, hissediyorum, d‚ş‚n‚yorum, kendimi başka t‚rl‚ g‡remiyorum. Vaktin ƒok erken olmasına karşın, hemen B. Astley'e, bizimkinin pek yakınında bulunan İngiltere Oteli'n‡ gitmeyi tasarlarken odama ansızın Deş Grieux giriverdi. O ana kadar KUMARBAZ 69 b‡yle bir şeyi hiƒ yapmamıştı, ‚stelik de şu son g‚nlerde bu efendiyle ilişkilerim son derece mesafeli ve son derece gergindi. Adam sadece beni aƒıktan aƒığa k‚ƒ‚mseyip hor g‡rmekle kalmıyor, bunu dobra dobra herkese g‡stermeye de ƒalışıyordu; benim de... onu sevmemek iƒin nedenlerim var-dı. Kısacası, ondan ‡lesiye nefret ediyordum. Odama gelişi jeni ƒok şaşırttı. Hemen garip bir şeyler olduğunu tahmin ettim. Pek sevimli davrandı, odam iƒin beni kutladı. Şapkamın elimde olduğunu g‡r‚nce, bu kadar erken saatte gezintiye git-Imeme şaştı. Bazı işler iƒin B. Astley'i g‡rmeye gideceğimi s‡yleyince, bir s‚re d‚ş‚nd‚, y‚z‚n‚ tasalı bir ifade b‚r‚d‚. Deş Grieux b‚t‚n Fransızlar gibiydi, yani gerektiği ve bunun kendisine yararlı olduğu zaman nazik, tatlı dilli ve neseliydi, sevimli ve neşeli olma zorunluluğu ortadan kalkınca da dayanılmaz derecede can sıkıcı. Fransız pek ender olarak ilk bakışta sevimlidir; onun her zaman buyruk ‚zerine, hesaplayarak sevimli olduğu s‡ylenebilir. Eğer her zamankinin tersine, maymun iştahlı, acayip g‡r‚nmek zorunluluğunu duyarsa, geƒici hevesin en akıl almazı, en yapmacığı onda ‡nceden kabul edilmiş ve uzun zamandan beri alelade şeyler d‚zeyine getirilmiş biƒimlere b‚r‚n‚r. Fransız doğal halinde, pozitivizmin (olguculuk) eri tutucusuna, en bayağısına, en onursuzuna bağlıdır. Kısacası, d‚nyanın en can sıkıcı yaratığıdır. Bana kalırsa, acemiler, Hanya'yı Konya'yı bilmeyenler, ‡zellikle de Rus kızları Fransızların b‚y‚s‚ne kapılabilir. Aklı başında her adam salon nezaketinin, rahat davranışların ve neşenin kesinlikle saptanan biƒimlerinin bir dizi halindeki yinelenişini hemen fark eder ve nefret eder. Deş Grieux nazik olmakla birlikte rahat bir halle: †İş iƒin sizi g‡rmeye geldim‹ diye başladı. †Elci, ya da arabulucu niteliğiyle, general tarafından geldiğimi sizden gizleyecek değilim. Rusƒayı pek iyi bilmediğim iƒin, d‚n hemen70 KUMARBAZ KUMARBAZ 71 hemen hiƒbir şey anlamadım ama, general b‚t‚n ayrıntılarıyla her şeyi anlattı, itiraf ederini ki...‹ †Dinleyin, Bay Deş Grieux‹ diye s‡z‚n‚ kestim, †yani bu olayda da da mı arabulucu rol‚n‚ siz ‚zerinize alıyorsunuz? , Elbette ki ben olup olacağı bir "outchitel"\m, hiƒbir zaman da ne bu ailenin,, ne de ‡zellikle yakın ahbaplarının teklifsiz bir dostu oldum, bu nedenle bilmediğim pek ƒok durum vardır ama, bir şeyi bana aƒıklar mısınız, l‚tfen: Acaba şimdi siz tamamiyle aileden sayılabilir misiniz? •‚nk‚ en sonunda, her şeye artık ‡yle yakın bir ilgi duyuyorsunuz ki, her yana arabulucu olarak giriyorsunuz ki...‹ Sorum hiƒ hoşuna gitmedi. Fazlasıyla saydamdı, beriki de her ne olursa olsun, kendini ele vermek istemiyordu. Soğuk bir sesle: †Generale kısmen işler nedeniyle, kısmen de bazı ‡zel durumlar nedeniyle yakından bağlıyım‹ dedi sertƒe. †General beni d‚nk‚ tasarılarınızdan vazgeƒmenizi rica etmem iƒin g‡n derdi. Kuşkusuz ki b‚t‚n tasarladıklarınız ƒok ince d‚ş‚nceli ama, general hiƒbir sonuca ulaşamayacağınızı size bildirmemi rica etti; ‚stelik de... baron sizi kabul etmeyecek, bir de' her ne olursa olsun, daha sonra sizden gelecek sıkıntılardan korunma olanaklarına sahip. Siz de kabul edin bunu. Ayak diremek neye yarar ki, s‡yler misiniz? General durum elverdiği zaman sizi hemen yanına alacağına, o zamana kadar da aylığınızı, ‡deneğinizi size vereceğine s‡z veriyor. Oldukƒa k•rlı, ne dersiniz?‹ Son derece sakin bir sesle ona biraz yanıldığını, belki de baronun beni kovdurmayacağını, tam tersine dinleyeceğini bildirdim ona. Tam olarak nasıl davranacağımı ‡ğrenmeye geldiğini itiraf etmesini rica ettim. †Aman canım, mademki general bu olayla bu kadar ilgileniyor, neler yapmaya kalkışacağınızı ‡ğrenmek elbette ki hoşuna gider. Bu ƒok doğaldır!‹ Anlatmaya bağladım; bir koltuğa yığılmış, başı hafifƒe benden yana eğilmiş, g‡zlerinde gizlemeye gerek g‡rmediği bir alayla beni dinliyordu. Kısacası, bana pek bir kendini beğenmişlikle davranıyordu. Elimden geldiğince bu olaya b‚y‚k bir ‡nem verirmiş gibi yapmaya ƒalışıyordum.' Baron, sanki ben generalin uşağıymışım gibi, beni onu şik•yet etmesi, ‡nce beni işimden etmişti, ikincisi de, bana davranışlarının sorumluluğunu y‚klenme yeteneğinden yoksun, kendisiyle konuşmaya bile gerek olmayan bir kimse muamelesi yapmıştı. Demek ki haklı olarak kendimi hakarete • uğramış kabul ediyordum; bununla birlikte, aramızdaki yaş farkına, toplum iƒindeki mevkiine vb., vb... saygı duyduğumdan, yeniden bir d‚ş‚ncesizliğe kalkışmayacaktım, başka bir deyimle, baronu aƒıkƒa d‚elloya zorlamayacaktım (bunları s‡ylerken g‚lmekten kendimi zorla alıkoyuyordum). Ama, her ne olursa olsun, kendisinden (‡zellikle de baronesten) pek•l• ‡z‚r dileyebileceğimi s‡yledim, ƒ‚nk‚ gerƒekten de, şu son zamanlarda kendimi rahatsız ve bitkin, bir bakıma ne yapacağı belli olmayan bir kimse gibi hissediyordum vb., vb. Bu arada, asıl baron benim iƒin o kadar k‚ƒ‚k d‚ş‚r‚c‚ olan bu girişimde bulunup, generalin beni işten ƒıkarması iƒin ısrar etmekle beni ‡yle bir duruma sokmuştu ki, artık ne ondan, ne de baronesten ‡z‚r dileyebilirdim. •‚nk‚, hem kendisi, hem barones, hem de herkes korkudan ve yeniden işe alınmak, isteğiyle gelip ‡z‚r dilediğimi d‚ş‚n‚rlerdi. B‚t‚n bunların sonucu olarak, şimdi artık barondan, ‡nce kendisinin, en ılımlı s‡zc‚klerle, s‡zgelimi, bana asla hakaret etmek istemediğini s‡yleyerek benden ‡z‚r dilemesini istemek zorunda kalmıştım. Baron benim isteğimi yerine getirince, ben de ellerim serbest, iƒtenlikle ve b‚t‚n y‚reğimle ondan ‡z‚r dilerim. Kısacası, dedim son olarak, †benim b‚t‚n istediğim, baronun ellerimi ƒ‡zmesi.‹ †Tuh, yazıklar olsun! Ne alınganlık, ne incelik! Peki, ne diye ‡z‚r dileyeceksiniz? Hadi bakalım. Bayım... Bayım...72 KUMARBAZ Siz b‚t‚n bunları generali zor duruma d‚ş‚rmek iƒin d‚zenlediniz... kimbilir, belki de kişisel amaƒlarınız bile vardır... Azizim huy... ‡z‚r dilerim, adınızı unuttum, Hay Alexis, değil mi?‹ †İyi ama, izin verirseniz, azizim Marki, bu neden sizi ilgilendiriyor?‹ †Ama, general...‹ †Generalin ne ‚st‚ne vazife, efendim? D‚n bana belirli bir tutum takınmak zorunda olduğunu s‡yledi... pek kaygılı bir hali vardı... ama, hiƒbir şey anlamadım ben.‹ Deş Grieux kızgınlığın gitgide kendini belli ettiği yal-varıcı bir sesle karşılık verdi: †İşte tam da burada ‡ze! bir durum bulunuyor. Mademoi-selle de Cominges'i tanıyorsunuz, değil mi?‹ †Mile Blanche mı demek istiyorsunuz?‹ †Pek•l•, evet, Mile Blanche de Comingcs... ve saygıdeğer annesi... Siz de kabul edersiniz ki general... Kısacası, general •şık ve hatta... hatla d‚ğ‚n belki de burada olacak. D‚ş‚n‚n bir kez, bu fırsatla, rezaletler, dedikodular...‹ †Bu evlilikle ilgili hiƒbir rezalet, hiƒbir dedikodu g‡remiyorum ben.‹ †Ama, baronun ‡yle ‡fkesi burnunda ki. Prusyalı tabii, biliyorsunuz, kısacası bir Alınan kavgası ƒıkarır.‹ †Artık işten ƒıktığıma g‡re, sizinle değil, benimle kavga edecek demektir. (Elimden geldiğince aptal g‡r‚nmeye ƒalışıyordum.) Ama, izin verirseniz, şu halde kesin karar verildi, Mile Blanche, generalle evleniyor, ‡yle mi? Peki, ne bekliyorlar, kuzum? Yani demek istiyorum ki, neden bunu gizli tutuyorlar, hiƒ değilse bizlerden, evin insanlarından?‹ †Olmaz, bunu size... Zaten, hen‚z tamaıniyle... Bununla birlikte... biliyorsunuz ki Rusya'dan haber bekliyorlar; generalin işlerini d‚zene koyması gerek...‹ †Aa, yaa! Baboulinka!‹ Des Grieux kin dolu bir bakış fırlattı bana. KUMARBAZ 73 †Kısacası‹ diye s‡z‚m‚ kesti, †sizin zek•nıza, sezginize, yaradılıştan inceliğinize kesinlikle g‚veniyorum... Sizi bir akraba gibi bağrına basan, sevip sayan bu aileye bunu mutlaka yaparsınız...‹ †ˆz‚r dilerim, beni kovdular! Şimdi bunun •det yerini bulsun diye yapıldığını ileri s‚r‚yorsunuz ama, kabul edin ki bu tıpkı: "Elbette canım, kulaklarını ƒekmek istemiyorum ama, izin ver de •det yerini bulsun diye onları ƒekeyim..." demek gibi bir şey. Hepsi aynı kapıya ƒıkmaz mı?‹ †Eğer durum b‡yleyse, hiƒbir rica sizi etkileyemiyorsa‹ diye s‚rd‚rd‚ k‚stah bir sesle, †şunu size kesinlikle s‡yleyebilirim ki, gerekli ‡nlemler alınacaktır.' Burada da yetkililer var, bug‚nden tezi yok sizi kovarlar... Aman canım! Sizin gibi bir zibidi bir de kalkmış da baron gibi ‡nemli bir kişiyi d‚elloya davet ediyor! Sanıyor musunuz ki sizi rahat bırakırlar! Şuna iyice emin olun ki, burada hiƒ kimse sizden korkmuyor! Size bu ricada bulunuşum kendi d‚ş‚ncem, ƒ‚nk‚ generali kaygılandırdınız. Baronun sizi d‚ped‚z bir uşağıyla kovdurmayacağını nasıl bilebilirsiniz?‹ Son derece sakin bir sesle: †İyi ama, gidip onu kendim g‡recek değilim ki‹ diye karşılık verdim. †Yanılıyorsunuz, Bay Deş Grieux, b‚t‚n bunlar sizin sandığınızdan ƒok daha uygun bir biƒimde olacak. Bakın, şimdi hemen B. Astley'e gidip aracım, kısacası, sağdıcım olmasını rica edeceğim. Bu adam beni sever; eminim ki reddetmez. Gidip baronu bulur, baron da onu kabul eder. Ben bir ontclıitel olabilirim, maiyette bir kimse, savunmasız bir yaratık g‡r‚n‚ş‚nde olabilirim ama, B. Astley bir lordun, gerƒek bir lordun, Lord Peabroke'un yeğeni, bunu herkes biliyor, o lord da burada. Emin olun ki baron, B. Aslley'e kibar davranacaktır, onu dinleyecektir. Eğer dinlemeyecek olursa, B. Astley buma kişisel bir hakaret olarak kabul edecektir, İngilizlerin ne kadar dik kafalı olduklarını bilirsiniz; arkadaş-74 KUMARBAZ KUMARBAZ 75 farından birini barona g‡nderir, pek ƒok yakın arkadaşı da var. Şimdi g‡r‚yorsunuz ya, sonuƒ belki de sizin d‚ş‚nd‚ğ‚n‚zden başka t‚rl‚ olacaktır.‹ Fransız lam olarak dehşete kapıldı; gerƒekten de, b‚t‚n bunlar gerƒeğe pek yakındı, ben de sahiden bir rezalet ƒıkaracağa benziyordum. Tamamiylc yalvaran bir sesle: †•ok rica ederim‹ diye s‚rd‚rd‚, †bırakın b‚t‚n bunları! Sanki bir rezalet ƒıkarmak hoşunuza gidecekmiş gibi davranıyorsunuz! Size gereken bir d‚ello değil, bir rezalet! Size s‡yledim, b‚t‚n bunlar pek eğlenceli, hatta n‚kteli de olabilir, belki de bu amaca ulaşırsınız ama... s‡z‚n kısası‹ diye konuşmasını sonuƒlandırdı şapkamı alıp ayağa kalktığımı g‡r‚nce, †size birisinin su pusulasını vermek iƒin geldim... Okuyun... Yanıtı beklememi rica ettiler de.‹ Bu s‡zler ‚zerine, cebinden katlanmış, m‚h‚rl‚ k‚ƒ‚k bir pusulayı ƒıkarıp uzattı. Pauline'in eli buna şunları yazmıştı: †S‡ylediklerine bakılırsa, şu ‡yk‚y‚ uygulamayı ta-sarlıyonnuşsunuz. Kızdınız ve arsız ƒocuk gibi davranmaya başlıyorsunuz. Ama, ‡zel durumlar var, bunları belki bir g‚n size anlatırım; ƒok rica ederim, vazgeƒin, aklınızı başınıza toplayın. Ne saƒma b‚t‚n bunlar! Siz bana gereklisiniz, bana itaat edeceğinize de s‡z verdiniz. Schlangenberg'i anımsayın. Sizden uysal olmanızı istiyorum, bu gerekiyor da, bunu size emrediyorum. Sizin P.‹ †H. D‚n olanlar iƒin bana kızdınızsa, bağışlayın beni.‹ Bu satırları okurken her şeyin d‡nd‚ğ‚n‚ g‡rd‚m. Dudaklarım soldu, tir tir titremeye başladım. Lanet olasıca Fransız saygılı davranır g‡r‚nerek g‚ya heyecanımı g‡rmemek iƒin g‡zlerini ƒeviriyordu. Suratıma karşı kahkahalarla g‚lmesini yeğlerdim. †Pek•l•‹ dedim, †K‚ƒ‚k hanıma g‡nl‚n‚n rahat etmesini s‡yleyin. Bununla birlikte, izin verirseniz size şunu sorayım‹ diye s‚rd‚rd‚m ansızın, †bu pusulayı bana vermek iƒin neden o kadar beklediniz? Bir s‚r‚ saƒmalıklar s‡yleyecek yerde, işe buradan başlamanız gerekirdi gibime geliyor... eğer gerƒekten de buraya bunun iƒin geldiyseniz...‹ †Oo! İstiyorum ki... S‡z‚n kısası, b‚t‚n bu olup bitenler o kadar garip ki pek doğal olan sabırsızlığımı bağışlarsınız. Tasarılarınızı kendi ağzınızdan bir an ‡nce duymak istiyordum. Zaten bu pusulada yazılanları bilmiyorum ve ne zaman olsa size verebileceğimi d‚ş‚n‚yordum.‹ †Anlıyorum, size sadece bunu başka ƒare kalmadığı zaman bana vermeniz, olayı konuşarak yoluna koyarsanız bundan hiƒ s‡z etmemeniz emredildi. ˆyle değil mi? Bana aƒıkƒa yanıt verin, B. Deş Grieux.‹ †Belki‹ dedi garip bir halle bana bakıp ve ƒok b‚y‚k bir sakınım iƒinde g‡r‚nerek. Şapkamı aldım: bana bir baş işareti yaptı, ƒıktı. Dudaklarında alaycı bir g‚l‚mseme g‡r‚r gibi oldum. Başka t‚rl‚s‚ olabilir miydi? †Daha g‡r‚lecek hesabımız var, seni k‚ƒ‚k acemi ƒapkın, boy ‡lƒ‚şeceğim seninle‹ diye mırıldandım merdivenleri inerken. H•l• d‚ş‚ncelerimi toparlayamıyordum, adeta tepeme balyoz yemiş gibiydim. Serin hava iyi geldi. İki dakika sonra, biraz kafamı toparlamaya başlayınca, iki d‚ş‚nce aƒıkƒa belirdi; birincisi şuydu: D‚n bir ƒocuğun laf olsun diye s‡ylediği akıl almaz birkaƒ tehdit, ƒocukƒa bir eğlence evrensel bir korku ve telaş yaratmıştı! İkincisi: Bu Fransızın Pauline ‚zerinde ne gibi bir etkisi vardı? Adamın bir tek s‡z‚... Ve Pauline gerekli olan her şeyi yapıyor, bir pusula yazıyor, bana rica etmeye kadar varıyor. Kuşkusuz,76 KUMARBAZ onları tanıdığım andan beri ilişkileri benim iƒin hep bir muamma olmuştu ama, gene de şu son g‚nlerde Pauline'de adama karşı gerƒek bir tiksinme ve hatta hor g‡rme fark etmiştim. Fransıza gelince, Pauline'in y‚z‚ne bile bakmıyordu ve ona karşı sadece kaba davranıyordu. Bu da pek•l• hiƒ g‡z‚mden kaƒmamıştı. Ondan nefret ettiğini Pauline kendi ağzıyla bana itiraf etmişti; son derece anlamlı itiraflar kaƒırmıştı ağzından... Demek ki, adam onu avuƒlarının iƒinde tutuyor, Pauline onun sultası altında... SEKİZİNCİ BOLUM Burada dedikleri gibi, "gezinti"de, kestane ağaƒlarının yolunda benim İngilize rastladım. Beni g‡r‚r g‡rmez: †Oh! Oh!‹ diye başladı. †Ben size gidiyorum, siz de bana geliyorsunuz! Demek arkadaşlarınızdan ayrıldınız, ‡yle mi?‹ †ˆnce s‡yler misiniz, kuzum, olup bitenleri nereden ‡ğrendiniz?‹ diye sordum hayretle. †Herkes biliyor demek ki?‹ †Yoo! Hayır, herkes değil, bu kadarına değmez, hiƒ kimse bundan s‡z etmiyor.‹ †Peki, siz nereden biliyorsunuz?‹ †Biliyorum, ya da daha doğrusu ‡ğrenme fırsatını- buldum. Şimdi nereye gideceksiniz? Size karşı bir sevgim var, işte bunun iƒin size geliyordum.‹ †Siz mert bir insansınız, B. Astley‹ dedim. Doğrusu pek şaşırmıştım, nasıl haber almıştı acaba? †Ben hen‚z kahvemi iƒmediğime g‡re, siz de kuşkusuz yalan yanlış kahvaltı ettiKUMARBAZ 77 ğinizden, gazinoya gidelim; birer sigara iƒeriz, her şeyi size anlatırım... sizin de bana anlatacak bir şeyleriniz olur herhalde.‹ Kahve y‚z adım ‡tedeydi. Ismarladığımız şeyleri getirdiler, rahatƒa yerleştik, ben bir sigara yaktım. B. Astley sigara iƒmiyordu, g‡zlerini bana dikmiş, s‡yleyeceklerimi dinlemeye hazırlanıyordu. †Hiƒbir yere gitmiyorum, burada kalıyorum‹ diye başladım. B. Astley onaylayıcı bir sesle: †Burada kalacağınızdan emindim‹ dedi. M. Astley'e giderken ona, Pauline'e olan sevgimden s‡z etmeye hiƒ de niyetim yoktu. Hatta bu konudan kaƒınmak bile istiyordum. Şu son g‚nlerde ona bundan tek s‡zc‚k bile s‡ylememiştim. Šstelik de ƒok utangaƒtı zaten. Pauline'in onu ƒok etkilediğini hemen fark etmiştim ama, adını hiƒ ağzına almıyordu. Garip şey, daha oturur oturmaz, donuk ve ısrarlı bakışlarını ‚zerime dikince, Tanrı bilir neden, ona her şeyi, yani b‚t‚n ayrıntılarıyla sevgimi anlatmak isteğini duydum. Tam yarım saat konuştum, bu bana ƒok iyi geldi: Bu konuyu ilk kez birisine aƒıyordum! B. Astley'in ‡zellikle can alıcı b‡l‚mlerde heyecanlandığını fark edince, anlatımın ateşini bilerek artırdım. Pişman olduğum bir şey vardı: Belki de Fran-sızdan fazlasıyla s‡z etmiştim... B. Astley, kımıldamadan, tek s‡zc‚k s‡ylemeden, bir tek ses bile ƒıkarmadan, g‡zlerini bana dikmiş, karşımda oturup beni dinliyordu. Ama, Fransıza anıştırmada bulununca, beni birdenbire durdurdu ve sert bir sesle ikinci derecedeki ayrıntıdan s‡z etmeye hakkım olup olmadığını sordu. B. Astley'in her zaman ƒok garip bir soru sorma biƒimi vardır. †Haklısınız, korkarım ki hayır‹ diye karşılık verdim. †Bu markiyle Bayan Pauline konusunda, basit varsayımlar dışında, kesin hiƒbir şey s‡yleyemez misiniz?‹ 78 KUMARBAZ KUMARBAZ 79 †Hayır, kesin hiƒbir şey s‡yleyemem elbette ki‹ diye karşılık verdim. †Eğer ‡yleyse, sadece bundan bana s‡z etmekle değil, bunu d‚ş‚nmekle bile hata ettiniz.‹ †Pek•l•, pek•l•! Kabul ediyorum,‹ diye s‡z‚n‚ kestim iƒimden şaşırarak. †Ama, şimdi s‡z konusu olan bu değil.‹ Bunun ‚zerine ona, d‚nk‚ olayı b‚t‚n ayrıntılarıyla anlattım, Paulinc'in ƒılgınlıklarını, baronla olan ser‚venimi, kovulmamı, generalin olağan‚st‚ korkaklığını, en sonunda da Deş Grieux' n‚n ziyaretini en ince ayrıntılarına varıncaya kadar, bir bir anlattım, sonunda da. pusulayı ona g‡sterdim. †Bundan ne sonuƒ ƒıkarıyorsunuz?‹ diye sordum. †İşte ben tam da sizin d‚ş‚ncenizi sormak iƒin geldim. Bana gelince, o k‚ƒ‚k acemi Fransız ƒapkınını seve seve ‡ld‚r‚rd‚m, belki de bunu yaparım.‹ †Ben de aynı şeyi yapardım‹ dedi B. Astley. †Bayan Pauline'e gelince... Bilirsiniz, insan zorunluluk karşısında, nefret ettiği kimselerle de ilişki 'kurar. Burada ikinci derecede ayrıntılara bağlı, sizin bilmediğiniz uygunluklar bulunabilir. Bana ‡yle geliyor ki, g‡nl‚n‚z‚ rahat tutabilirsiniz... elbette, kısmen. D‚nk‚ davranışına gelince, ƒok garip doğrusu, sadece sizi baronun bastonu altına g‡ndererek sizden kurtulmayı istemesi değil ama, —baronun da baston' elinin altında bulunduğuna g‡re neden ondan yararlanmadığını bir t‚rl‚ anlayamıyorum ya, neyse—, bu biƒim bir ƒılgınlık onun "kadar fevkal•de bir genƒ kız iƒin hiƒ de yakışık alır bir şey değil. Tabii ki sizin, muzip isteğini harfi harfine uygulayacağınızı aklına getiremezdi...‹ Dikkatle B. Astley'e bakarak birdenbire haykırdım: †Buraya bakın, bana ‡yle geliyor ki siz b‚t‚n bunlardan s‡z edildiğini daha ‡nce işittiniz, hem de kimden biliyor musunuz? Tam da Bayan Pauline'in ağzından!‹ B. Astley şaşkın şaşkın y‚z‚me baktı. †G‡zleriniz parlıyor, onlarda kuşku ve g‚vensizlik okuyorum:‹ dedi hemen sakinliğine kavuşarak. †Kuşkularınızı g‡stermeye hiƒ hakkınız yok. Size bu hakkı tanıyamam, sorunuzu yanıtlamayı da kesinlikle reddediyorum.‹ †Pek•l•, geƒelim! Zaten, hiƒ yararı yok!‹ diye haykırdım. Garip şekilde heyecanlanmış!un, neden bu d‚ş‚ncenin kafama takıldığını da bir t‚rl‚ bilemiyordum. Sonra Pauline, B. Astley'i ne zaman, nerede ve nasıl sırdaş olarak seƒebilirdi ki? Zaten şu son g‚nlerde B. Astley'i biraz g‡zden yitirmiştim; Pauline ise benim iƒin hep bir muamma olmuştu. O kadar ki, s‡zgelimi, B. Astley'e b‚t‚n aşk ‡yk‚m‚ anlatmaya kararlıyken, şimdi anlatmaya tam başlayacağını sırada, onunla olan ilişkilerim konusunda olumlu hemen hemen hiƒbir şey s‡yleyemeyeceğime şaşıyordum. Tam tersine, her şey d‚şsel, garip, kararsızdı ve hiƒbir şeye benzemiyordu. †Pek•l•, pek•l•; işin ucunu kaƒırdım, hen‚z d‚ş‚necek durumda bulunmadığım daha pek ƒok şey de var‹ diye karşılık verdim adeta soluk soluğa. †Siz zaten iyi bir insansınız. Şimdi başka bir konuya geƒelim: Sizden bir ‡ğ‚t değil, d‚ş‚ncenizi isteyeceğim.‹ Bir s‚re sustum, sonra konuşmamı s‚rd‚rd‚m: †Sizin g‡r‚ş‚n‚ze g‡re, general neden o kadar korktu? Benim g‚l‚nƒ ƒocukluğumu neden bir facia haline getirdiler? O kadar ki, Deş Grieux bile araya girmesinin zorunlu olduğunu sanmış (hem de en ciddi durumlarda araya girdi); beni g‡rmeye geldi —evet ya!—, bana rica etti, yalvardı, o, Deş Grieux! Bir de, iyi dikkat edin, saat dokuzdan az ‡nce geldi ve Bayan Pauline'in pusulası elindeydi bile. Bu pusula ne zaman yazılmıştı? İnsan bunu aklına getirebilir. Belki de Bayan Paııline'i ‡zellikle uyandırmışlardır? Benden ‡z‚r dilediğine g‡re, Bayan Pauline'in onun tutsağı olduğu sonucuna vardığımdan başka, onun kişisel olarak bu işin iƒinde ne aradığını d‚ş‚n‚yorum. Neden bununla bu kadar ilgileniyor? Neden 80 KUMARBAZ KUMARBAZ 81 ‡nlerine ƒıkan ilk barondan b‡ylesine korktular? Generalin Mile Blanche de Cominges'le evlenmesinden ne ƒıkar ki? Bu durum nedeniyle ‡zel biƒimde davranılması gerektiğini s‡yl‚yorlar ama, bu siz de kabul edersiniz ki, fazlasıyla ‡zel. Ne dersiniz? Bu konuda da benden ƒok bildiğinizi g‡zlerinizden okuyorum.‹ B. Astley g‚l‚msedi ve başını salladı: †Evet, gerƒekten de ‡yle sanıyorum ki bu konuda da sizden daha fazla şey biliyorum‹ dedi. †B‚t‚n olay sadece Mile Blanche'ı ilgilendiriyor ve •bunun mutlak gerƒek olduğuna kesinlikle inanıyorum.‹ Sabırsızlıkla: †Mile Blanche'ın burada ne işi var şimdi?‹ diye haykırdım. Ansızın Bayan Pauline konusunda bir şeyler bulacağımı ummuştum. †ˆyle sanıyorum ki, Mile Blanche'ın şu sırada baron ve baronesle her ne olursa olsun karşılaşmaktan kaƒınmakta ‡zel bir ƒıkarı var; b‡yle olunca, sevimsiz, daha da beteri, utanƒ verici bir karşılaşmadan haydi haydi kaƒınır.‹ †Hadi canım, amma da yaptınız!‹ †Mile Blanche iki yıl ‡nce, mevsim sırasında, gene burada, Roulettenbourg'daydı. Ben de burada bulunuyordum. O zaman adı Mile de Cominges değildi, annesi, dul Bayan Co-minges de o d‡nemde ortada g‡r‚nm‚yordu. Hiƒ değilse s‡z konusu edilmiyordu. Des .Grieux de buralarda yoktu. Onların akraba değil, ancak pek kısa bir zamandan beri tanıştıkları inancını besliyorum. Deş Grieux'n‚n markiliği daha pek yeni, bunu bir vesileyle ‡ğrendim. Hatta Deş Grieux adım pek uzun zamandan beri taşımadığı da d‚ş‚n‚lebilir. Ona bir başka ad altında rastlamış olan birisini tanıyorum burada.‹ †Bununla birlikte, gerƒekten de. sağlam temellere dayanan bir ahbap ƒevresi var.‹ †Oo, bu hiƒbir anlam taşımaz ki. Mile Blanche'ın bile ahbapları olabilir. Ama, iki yıl ‡nce. Mile Blanche gene bu aynı baronesin şik•yetleri ‚zerine polis tarafından kenti terk etmeye davet edildi, o da bunu hemen yerine getirdi.‹ †Nasıl yani?‹ †ˆnce burada bir İtalyanla, tarihsel adlı bir prensle, Bar-berini prensi, ya da ona benzer biriyle g‡r‚nd‚, gerƒek pırlantalar ve y‚z‚kler iƒinde bir adamdı. Akılları durduracak g‚zellikte bir arabayla dolaşırlardı. Mile Blanche oluz. ve kırk oynardı. ˆnce kazandı, sonra şansı d‡nd‚, anımsayabildiğim kadarıyla. Hiƒ unutmam bir gece, inanılmaz miktarda yitirdi. Ama, daha da beteri şu oldu, g‚n‚n birinde prensi ortadan yok oluverdi, atlar, araba, hepsi yok oldu, sanki yer yarıldı yere battılar. Otele muazzam borcu vardı. Mile Zelma —Bar-berini'den ansızın Mile Zelma'ya d‡n‚ş‚vermişti— umutsuzluğun doruğundaydı. Hıƒkıra hıƒkıra ağlıyor, b‚t‚n otelde ƒığlıklar koparıyor, ‡fkesinin iƒinde giysilerini yırtıyordu. O sıralarda otelde bir Polonyalı kont vardı —yolculukta b‚t‚n Polonyalılar konttur—, giysilerini yırtan, o g‚zel ve mis kokulu elleriyle kedi gibi suratını tırmalayan Mile Zelma, onu bir hayli etkiledi. Bir s‚re konuştular, akşam yemeğinde Mile Zelma avunmuştu bile. Gece, kontun kolunda gazinoda g‡r‚nd‚. Mile Zelma, her zamanki gibi, kahkahalarla g‚l‚yordu, hareketlerinde de biraz daha fazla kendini koyuverme g‡steriyordu. Onu hemen, kumar masasına doğru kendine yol aƒarken, bir yer edinmek iƒin omzuyla bir kumarbazı iten o rulet masası m‚davimi hanımlar takımına yerleştirdiler. Buradaki hanımlara ‡zg‚ bir ustalıktır bu. Kuşkusuz, siz de fark etmişsinizdir.‹ ı †Aa! Evet ya.‹ †Bu kadar zahmete değmez. Rabıtalı halkın ‡fkesine kar-Şm, bunlara, hiƒ değilse her g‚n bin franklık banknotlar bozduran kadınlara katlanıyorlar. Ama, bin franklık banknotları bozdurmaz oluverince, uzaklaşmalarını rica ederler kendilerinF. 6 82 KUMARBAZ KUMARBAZ 83 den. Mile Zelma binlikleri bozdurmayı s‚rd‚rd‚ ama, kumarda şansı daha da kapandı. Dikkat ederseniz bu t‚r hanımların ƒoğunlukla kumarda ƒok şansları vardır; olağan‚st‚ derecede kendilerine egemendirler. Zaten, benim ,‡yk‚m de bitti. G‚n‚n birinde, kont da prens gibi, ortadan yok oldu. Mile Zclma akşam kumara yalnız geldi. Bu kez hiƒ kimse ƒıkıp da ona kolunu uzatmatnıştı. İki g‚n iƒinde b‚t‚n elin-dekini, avcundakini yitirmişti. Son altını da s‚r‚p yitirince, ƒevresine bakındı, yanındaki Wurmerhelm baronu g‡z‚ne ƒarptı, adam son derece ‡fkeli bir halle, dikkatle ona bakıyordu. Ne var ki, Mile Zelma ‡fkeyi fark etmedi, hiƒbir kuşkuya yer bırakmayan bir g‚l‚msemeyle barona d‡nerek, kendisi iƒin kırmızının ‚zerine on altın koymasını rica etti. İşte bundan sonra, baronesin bir şikayetiyle, bir daha gazinoda g‡r‚nmemeye davet ettiler onu. Bu kadar aşağılık ve son derece uygunsuz b‚t‚n bu ayrıntıları bilmem sizi şaşırtıyorsa, şunu bilin ki bunları akrabanı B. Fieder'den ‡ğrendim. B. Fieder hemen o aksam Mile Zelma'yı kendi arabasıyla Spa'ya g‡t‚r‚r. Şimdi iyice anlamışsınızdır: Mile Blanche kuşkusuz gelecekte bir daha buna benzer davetlerle karşılaşmamak iƒin generalin eşi olmak istiyor. Artık kumar oynamıyor ama, b‚t‚n belirtilere g‡re, şimdi buradaki kumarbazlara faizle ‡d‚nƒ verdiği bir anamalı var da ondan. Bu ƒok daha sakınımlı. Halta zavallı generalin de onun borƒluları arasında olmasından kuşkulanıyorum. Belki Deş Grieux'n‚n de ona borcu vardır. Ya da onunla ortak olabilirler. Kabul edersiniz ki, hiƒ değilse evlenineeye kadar baronla baronesin dikkatlerini ‚zerine ƒekmeyi hiƒ islemiyor. S‡z‚n kısası, iƒinde bulunduğu durumda bir rezalet ona en b‚y‚k k‡l‚l‚ğ‚ yapar. Siz onların yanındasınız, Mile Blanclıe, generalin, ya da Bayan Pauline' in kolunda her g‚n orlalıkta g‡r‚nd‚kƒe, sizin davranışlarınız bir rezalete yol aƒabilir. Şimdi durumu anladınız mı?‹ †Hayır, anlamadım!‹ diye haykırırken masaya ‡yle bir şiddetle vurmuşum ki, garson korkarak koşup geldi. Bir ‡fke coşkunluğuyla: †Bana bakın, B. Astley‹ diye s‡zlerimi s‚rd‚rd‚m, †b‚t‚n bu ‡yk‚y‚ daha ‡nceden biliyordunuz ve Mile Blanche' m kim olduğundan pek•l• haberiniz vardı da, nasıl oldu da beni, generali, ‡zellikle de, evet ‡zellikle de Mile Blanche' in kolunda her g‚n burada, gazinoda halk iƒinde g‡r‚nen Bayan Paulinc'i neden uyarmadınız? Olacak şey mi bu?‹ †Sizi uyaramazdım, ƒ‚nk‚ elinizden hiƒbir şey gelmezdi, bir şey yapamazdınız ki‹ diye karşılık verdi B. Astley sakin sakin. †Hem zaten sizi neye karşı uyaracaktım ki? General, Mile Blanche konusunda belki de benden daha fazlasını biliyordur ama, bu onunla ve Bayan Pauline'le gezinmesine engel olmuyor. General şanssız bir adam. D‚n Mile Blanche'ı B. Deş Grieux ve şu k‚ƒ‚k Rus prensiyle birlikte şahane bir at sırtında d‡rtnala giderken g‡rd‚m, general de bir al atla onları izliyordu. Sabahleyin bacaklarının ağrısından ya-kınmıştı, bununla birlikle al ‚st‚nde pek•l• duruyordu. İşte tanı o anda, onun kesinlikle mahvolmuş bir adam olduğu fikri birdenbire akıma geliverdi; hem zaten b‚t‚n bunlar beni ilgilendirmez, Bayan Pauline'i lamına şerefine ereli de pek az bir zaman oldu.‹ Bir s‚re sonra B. Aslley ansızın: †Size iƒten bir dostluk duymama karşın, daha ‡nce de s‡ylediğim gibi, bana kimi soruları y‡neltme hakkını size tanıyamazdım ki...‹ †Burada keselim‹ dedim ayağa kalkarak; †şimdi artık Bayan Pauline'in de Mile Blanche konusunda iyice fikir sahibi olduğunu ama, Fransızından ayrılamadığı iƒin onunla dolaşmayı kabul ettiğini aƒıkƒa g‡r‚yorum. Emin olun ki başka hiƒbir g‚ƒ onu Mile Blanche'la gezinmeye ve barona dokun-nıaınam iƒin o pusulada bana yalvarmaya zorlayamazdı. Karşısında her şeyin boyun eğdiği o etki işte tam da burada ara84 KUMARBAZ ya giriyor! Bununla birlikte, beni baronun ‚zerine o saldırt-tı! Hey Tanrım, hiƒbir şey anlaşılır gibi değil!‹ '†Siz bir kere bu Bayan de Cominges'in generalin nişanlısı olduğunu, ikincisi, generalin ‚vey kızı olan Bayan Pauline' in generalin ƒocukları olan, o d‚ş‚ncesizin lamamiyle y‚z‚st‚ bıraktığı ve hiƒ kuşkusuz beş parasız da kalan biri kız, biri erkek iki k‚ƒ‚k kardeşi olduğunu unutuyorsunuz.‹ †Evet, evet, ƒok doğru, o ƒocuklardan ayrılmak onları b‚sb‚t‚n y‚z‚st‚ bırak anlamına gelir; kalmak, onların ƒıkarını savunmak, belki de servetlerinden birkaƒ kırıntıyı kurtarmak demektir. Evet, evet, b‚t‚n bunlar gerƒek ama, gene de, gene de! Ah! Şimdi hepsinin b‚y‚kanneyle neden bu kadar ilgilendiklerini ƒok iyi anlıyorum!‹ †Kiminle?‹ diye sordu B. Astley. †Bir t‚rl‚ ‡lmeye karar veremeyen şu Moskova'deki ihtiyar b‚y‚c‚yle; ‡l‚m‚n‚ -bildiren telgrafı bekliyorlar d‡rt g‡zle.‹ †Elbette ki, b‚t‚n ilgi onun ‚zerinde yoğunlaşmış, ƒok iyi anlıyorum. Her şey mirasa bağlı. Vasiyetname aƒılınca, general evlenir; Bayan Pauline'in de elini kolunu bağlayan kal-rr’az, tam ‡zg‚rl‚ğe kavuşur, Deş Grieux de...‹ †Nasıl, Deş Grieux m‚?‹ †Deş Grieux'n‚n alacakları ‡denmiş olur; onun b‚t‚n beklediği bu.‹ †B‚t‚n beklediğinin bu olduğunu mu sanıyorsunuz?‹ †Daha fazlasını bilmiyorum‹ diye karşılık veren B. Astley inatƒı bir suskunluğun iƒine kapandı. †Ama, ben biliyorum, ben biliyorum!‹ diye haykırdım fena halde ‡fkelenerek. †O da mirası bekliyor, ƒ‚nk‚ Pauline de ƒeyiz parası alacak bundan, onu elde eder etmez de hemen Deş Gricux'n‚n boynuna atılacak. B‚t‚n kadınlar bir ‡rnektir! En gururluları en aşağılık tutsak haline d‡n‚ş‚rler! Pauline ancak tutkuyla sevebilir, isle hepsi bu! Benim d‚ş‚nKUMARBAZ 85 cem bu!.. Ona bir bakın hele, ‡zellikle yalnız başına, d‚ş‚nceli oturduğu zaman: Yaşamın ve tutkunun b‚t‚n iğrenƒliklerine, b‚t‚n zul‚mlerine ‡nceden hazırlanmış, mahk…m edilmiş, adanmışa benzer!.. O... O... Ama, kim ƒağırıyor beni?‹ diye haykırdım ansızın. †Kim bağırıyor? Rusƒa "Alexis Ivanovitch!" diye bağırıldığını işittim. Bir kadın sesiydi. Bakın, dinleyin, dinleyin!‹ O sırada otelimize yaklaşıyorduk. Hemen hemen hiƒ farkında olmadan kahveden ayrılalı bir hayli zaman olmuştu. †Bir kadının bağırdığını işittim ama, kimi ƒağırdığını bilmiyorum, Rusƒa konuşuyordu. Şimdi bunun nereden geldiğini anlıyorum‹ diyen B. Astley elini uzattı. †Seslenen b‚t‚n şu uşakların az ‡nce taraƒaya taşıdıkları kocaman bir koltukta oturan şu kadındı. Ardından da bavullar taşıyorlar, demek ki tren az ‡nce gelmiş.‹ †İyi ama, neden beni ƒağırıyor? Yeniden bağırmaya başladı: Bakın,' bize işaret ediyor.‹ †G‡r‚yorum‹ dedi B. Astley. †Alexis Ivanovitch! Alexis Ivanovitch! Ah, Tanrım, ne sersem şey!‹ Tiz bir sesle s‡ylenen bu haykırmalar otelin ta-raƒasından bize kadar geliyordu. Merdivene kadar hemen hemen koşarak gittik. Sahanlığa ƒıktım... Şaşkınlıktan kollarım iki yanıma d‚şt‚, ayaklarım yere mıhlandı. DOKUZUNCU BˆLŠM Geniş merdivenin ‚st sahanlığında, koltuğunu taşıdıkları yerde, ƒevresinde uşaklar, hizmetƒiler, otelin sayılamayacak kadar kalabalık, yaltaklanıp duran, dalkavuk uşak takımı, adam-86 KUMARBAZ lan ve sayısız bavulu ve sandıklarıyla b‡ylesine g‚r‚lt‚l‚ bir biƒimde otele inen bu seƒkin konuğu bizzat karşılamaya gelen metrdotel... T‚m bunların arasında BŠYŠKANNE kurulmuş oturuyordu! Evet ta kendisiydi, korkunƒ, zengin Antonine Vassilievna Tarassevitch, yetmiş beş yaşında, mal m‚lk sahibi ve Moskova'nın soylu hanımefendisi, baboulinka, b‚t‚n o telgrafların gidiş gelişlerinin konusu, ‡ld‚ ‡lecek derken, h•l• canlı,'†sapasağlam, birdenbire, haber vermeden kalkıp kendisi gelmiş, aramızda ortaya ƒıkıvermişti. Beş yıldan beri hep olduğu gibi, ayaklarını kullanamadığından, koltukla dolaştırılıyordu ama, gene her zamanki alışkanlığıyla, h•l• diri, ƒevik, saldırgan, kendinden memnun, dimdik oturuyor, y‚ksek sesle konuşuyor, buyurgan bir sesle bağırıyor, herkesi haşlıyordu. Kısacası, tıpkı generalin ƒocuklarının ‡ğretmeni olarak yanlarına girdiğimde iki kez kendisini g‡rme onuruna eriştiğim zamanki gibiydi. Onun karşısında şaşkınlıktan taş kesilip kalmam pek doğaldı. Koltukla kendisini ƒıkarırlarken o pek keskin g‡zleriyle y‚z adım ‡teden beni fark etmiş, tanımış, her zaman olduğu gibi, kesinlikle aklına ƒakılan adım ve soya-dımla ƒağırmıştı. †ˆld‚ ‡lecek diye bekledikleri, mezarda g‡rmeyi umdukları ve mirasına konmayı tasarladıkları b‡yle bir kadın mıydı?‹ diye aklımdan geƒirdim. †Aman kuzum, o bizim hepimizi, otelin adamları da dahil, hepimizi g‡mer! Tanrım, şimdi ‡b‚rleri ne olacak, şimdi general ne yapacak? Evin altını ‚st‚ne getirecektir!‹ †Ee, azizim, nedir o, g‡zlerini faltaşı gibi aƒıp da orada neden dikilip duruyorsun?‹ diye bana haykırmayı s‚rd‚r‚yordu b‚y‚kanne. †Selam vermesini, hoş geldiniz demesini bilmiyor musun, h•a? Belki de b‡yle davranmayacak kadar gururlusun? Yoksa beni. tanımadın mı? G‡r‚yor musun, Po-tapytch,‹ dedi beyaz saƒlı, fraklı ve beyaz kravatlı, tepesinin dazlaklığı pespembe k‚ƒ‚c‚k bir ihtiyara, yolculukta hep yaKUMARBAZ 87 nında bulundurduğu sofracıbaşısına d‡nerek, †g‡r‚yor musun, bizi tanımıyor! Beni ƒoktan g‡mm‚şlerdi bile! "ˆld‚ m‚, daha ‡lmedi mi?" diye telgraf telgraf ‚st‚ne g‡nderiyorlardı. •‚nk‚ ben her şeyi biliyorum! Bak, g‡r‚yorsun ya, hen‚z damarlarımda kan var!‹ Biraz aklımı başıma toplayınca, neşeli bir sesle: †L‚tfen, Antonine Vassilievna, neden sizin k‡t‚l‚ğ‚n‚z‚ isteyeyim ben?‹ diye karşılık verdim. †Ben... sadece şaşırmıştım... Şaşırmamak elde mi?.. O kadar beklenmedik bir anda...‹ †Bunda seni şaşırtan ne var ki? Trene bindim ve yola ƒıktım. Trenler pek rahat, hiƒ sarsıntı filan yapmıyorlar. Gezinmeye mi gitmiştin?‹ †Evet, gazinoda ş‡yle bir dolaştım.‹ †Burası ƒok g‚zel‹ dedi b‚y‚kanne ƒevresine bakına-rak. †Hava sıcak, ağaƒlar da g‡z kamaştırıcı. İşte ben bunu severim! Bizimkiler dairelerinde mi? Ya general?‹ †Oh! General dairesinde, •, bu saatte hepsi buradadırlar.‹ †Ya! Demek burada da saatlerini ayarlıyorlar, pozlar takınıyorlar. Demek herkese ‡rnek oluyorlar. Rus seny‡rlerinin bir de arabaları varmış, bana s‡ylediklerine bakılırsa! Servetlerini ƒarƒur edip savurduktan sonra, yabancı, ‚lkelere sıvıştılar. Prascovia da onlarla birlikte mi?‹ †Evet, Pauline Alexandrovna da burada.‹ †Ya k‚ƒ‚k Fransız? Aman canım, hepsini kendim g‡r‚r‚m. Alexis Ivanovitch, beni generalin dairesine g‡t‚r. Ya sen, burada rahat mısın?‹ †Ş‡yle b‡yle, Antonine Vassilievna.‹ †Potapytch, sen de şu hantal garsona s‡yle de bana birinci katta, rahat, g‚zel bir daire versinler, eşyalarımı da hemen oraya g‡t‚rs‚nler. İyi ama, beni taşımak iƒin neden hepsi birden saldırıyorlar? Ne var hu kadar telaş edecek, ku-88 KUMARBAZ KUMARBAZ 89 zum? Bu ne dalkavukluk, bu nasıl yaltaklanma! Yanındaki kim?‹ diye sordu bana doğru d‡nerek. †B. Astley‹ diye yanıtladım. †Hangi B. Astley?‹ †Bir yolcu, benim yakın bir dostum; generali de tanıyor.‹ †Bir İngiliz. İşte onun iƒin ağzını aƒıp tek s‡zc‚k s‡ylemeden, 'g‡zlerini dikmiş bana bakıyor. Zaten İngilizleri severim. Eh, hadi bakalım, beni yukarı g‡t‚r‚n, hemen generalin dairesine gidelim. Nereye yerleştiler?‹ B‚y‚kanneyi yerden kaldırdılar. Ben ‡ne atılıp otelin merdivenlerini ƒıkmaya başlamıştım. Bizim kafile b‚y‚k heyecan yaratıyordu. Karşılaştığımız herkes durup g‡zlerini fal-taşı gibi aƒarak bize bakıyordu. Bizim otelimiz kentin en g‚zel, en pahalı, en soylu oteli olarak kabul edilir. Merdivende, koridorlarda insan her zaman g‚zel hanımlara, azametli İngilizlere rasttar. Bunların pek ƒoğu hemen aşağı koşup metrdotelden bir şeyler ‡ğrenmeye ƒalıştılar, aslında o da pek etkilenmiş, pek heyecanlanmıştı. Kendisine b‚t‚n soru soranlara elbette ki gelenin seƒkin bir yabancı olduğunu, bir Rus, bir kontes, soylu bir hanımefendi olduğunu, bir hafta ˆnce N. grand‚şesinin kaldığı daireye yerleşeceğini s‡yl‚yordu. ˆzellikle de koltuğuna kurulan b‚y‚kannenin buyurgan ve egemen halleri dikkati ƒekiyordu. Birisiyle karşılaştığımızın her seferinde kılı kırk yaran bakışıyla hemen ‡lƒ‚p biƒiyor ve bana herkesle ilgili y‚ksek sesle sorular y‡neltiyordu. B‚y‚kannenin ƒok sağlam bir b‚nyesi vardı, artık koltuğundan hiƒ kalkmamasına karşın, ƒok uzun boylu olduğu bir bakışta anlaşılıyordu. Hiƒbir zaman koltuğun arkalığına yaslanmadan, direk gibi dimdik dururdu. Kalın ve belirgin ƒizgili, ak saƒlı geniş başını hep dik tutardı. Size azametli, hatta kışkırtıcı bir biƒimde bakardı; bakışının ve hareketlerinin tamamiyle doğal olduğu g‡r‚l‚rd‚. Yetmiş beş yaşına karşın, y‚z‚ taptazeydi, hemen hemen b‚t‚n dişleri de sapasağlam yerindeydi. Sırtında siyah ipekliden bir giysi, başında beyaz başlık vardı. Benim yanım sıra yukarı ƒıkan B. Astley bana: †Beni son derece ilgilendirdi,‹ diye mırıldandı. †Telgraflardan haberi var‹ diye geƒiriyordum aklımdan. †Deş Grieux'y‚ tanıyor ama, Mile Blanche'ı hen‚z bilmiyor gibi g‡r‚n‚yor.‹ D‚ş‚nd‚klerimi hemen B. Astley'e de bildirdim. Utanarak itiraf edeyim ki, ilk şaşkınlık durumum geƒtikten sonra, hemen şimdi generale indireceğimiz darbeden sonsuz bir sevinƒ duydum. Bu bende uyarıcı bir ilaƒ etkisi yapıyordu, b‚y‚k bir neşeyle ‡nden y‚r‚yordum. Bizimkiler ‚ƒ‚nc‚ kata yerleşmişlerdi; haber vermeden, hatta kapıyı bile vurmadan, kapının iki kanadını da ardına kadar aƒtım, b‚y‚kanne de pek g‡rkemli bir giriş yaptı. Sanki ‡zellikle yapılmış gibi, hepsi generalin ƒalışma odasında toplanmışlardı. Saat on .ikiydi ve g‡r‚n‚şe g‡re, kimi arabayla, kimi atla, birlikte bir gezinti tasarlıyorlardı; konuklar da vardı. General, Pauline, ƒocuklar ve dadılarından başka odada, Deş Grieux, gene binici giysileri iƒinde Mile Blanche, annesi dul Bn. Cominges, k‚ƒ‚k prens, daha ‡nce bir kez gene onların dairesinde g‡rd‚ğ‚m bir Alman bilgini bulunuyordu. B‚y‚kannenin koltuğunu odanın ortasına doğru, generalin ‚ƒ adım, yakınına kadar getirdiler. Ulu Tanrım, o ifadeyi ‡mr‚m oldukƒa unutamam! Biz iƒeri girdiğimizde general bir şeyler anlatıyordu, Deş Grieux eksiklerini tamamlıyordu. Şunu belirtmek gerekir ki, Mile Blanche'la Deş Gricux zavallı generalin g‡z‚n‚n ‡n‚nde, iki ‚ƒ g‚nden beri k‚ƒ‚k prensin ƒevresinde pervane gibi d‡n‚yorlardı. B‡ylece topluluk belki yapma ama, neşeli, iƒten ve teklifsiz bir havayı benimsemişti. B‚y‚kanneyi g‡r‚nce, general s‡zc‚ğ‚n‚ tamam-layamadan, ağzı bir karış aƒık kalakaldı.. Bakışlarıyla insanı 90 KUMARBAZ KUMARBAZ 91 ‡ld‚ren bir masal ejderinin g‡r‚n‚ş‚yle b‚y‚lenmişcesine, g‡zleri yuvalarından fırlamış, ona bakıyordu. B‚y‚kanne de hiƒbir şey s‡ylemeden ona bakıyordu, hiƒ kımıldamıyordu ama, ‡yle bir utkulu, meydan okuyucu ve alaycı bakışı vardı ki! Genel sessizlik iƒinde b‡ylece bir on saniye kadar bakıştılar. Deş Grieux ‡nce şaşırdı ama, hemen sonra y‚z‚nde sonsuz bir kaygı belirdi. Mile Blanche kaşlarını kaldırmıştı, ağzı aralık, aptal aptal b‚y‚kanneye bakıyordu. Prensle bilgin, bu tabloyu b‚y‚k bir ilgiyle seyrediyorlardı. Pauline'in bakışlarında sonsuz bir şaşkınlıkla ne yapacağını bilmezlik okunuyordu, sonra ansızın k•ğıt gibi bembeyaz oldu; kısa bir s‚re sonra da y‚z‚ne kan h‚cum etti, yanakları kıpkırmızı oldu. Evet, bu herkes iƒin b‚y‚k bir felaketti! Ben sadece g‡zlerimi b‚y‚kanneden orada bulunanlara ve onlardan b‚y‚kanneye g‡t‚r‚p getiriyordum. B. Astley, her zamanki gibi, vakur ve sakin, geride duruyordu. †Eh, işte b‡yle, geliverdim! Telgramın yerini ben aldım!‹ diye en sonunda patlayıveren b‚y‚kanne, sessizliği bozdu. †Beni beklemiyordunuz, değil mi?‹ †Antonine Vassilievna... Benim iyi teyzeciğim... hangi r‚zg•r sizi...‹ diye bir şeyler kekeledi, zavallı general. Eğer b‚y‚kanne birkaƒ saniye daha konuşmasaydı, belki de bir yerine inme inecekti. †Ne demek, hangi r‚zg•r? Trene bindiğim gibi yola ƒıktım! Demiryolları ne işe yarıyor, kuzum? Siz hepiniz ayaklarım ‡nde, d‡rt kolluyla ƒıkıp, mirasımı size bırakacağımı d‚ş‚n‚yordunuz, değil mi? •‚nk‚, telgraf ‚st‚ne telgraf g‡nderdiğinizi ƒok iyi biliyorum. Bu sana pek pahalıya patlamıştır. Buradan oraya, ucuz olmamalı. Ama, b‚t‚n cesaretimi topladım ve işte karşınızdayım. Bu, Fransız değil mi? B. Deş Grieux'ydu galiba?‹ †.Evet, Hanımefendi‹ diye yanıtladı Deş Grieux, †inanın ı kadar sevindim ki... Sağlığınız— Bu bir mucize... Sizi burada g‡rmek... Pek sevimli bir s‚rpriz...‹ †Sevimli olmasına, sevimli de; seni iyi tanıyorum, zirzop soytarı ve sana şu kadar bile (ve ona k‚ƒ‚k parmağının ucunu g‡sterdi) inanmıyorum.‹ Sonra da Mile Blanche'ı g‡stererek: †Bu kim, bu?‹ diye s‡zlerini s‚rd‚rd‚. Binici giysili, elinde kamƒı, g‡sterişli haliyle, cafcaflı Fransız onun iikkatini ƒekmişti besbelli. †Bu hanım buralardan mı?‹ †Mile de Cominges, bu da annesi Bn. de Cominges; bu otele indiler‹ diye aƒıkladım. †Evli mi bu?‹ diye sordu yaşlı hanını patavatsızca. †Hayır, evli değil‹ diye karşılık verdim elimden geldiğince saygılı davranmaya ƒalışarak ve bilerek sesimi alƒaltarak. †Neşeli mi bari?‹ Soruyu kavrayamadım. †İnsanın onunla canı sıkılır mı sıkılmaz mı? Rusƒa biliyor mu? Moskova'da Deş Grieux birkaƒ s‡zc‚k geveliyordu.‹ Ona, Mile de Cominges'in Rusya'ya hiƒ gitmediğini anlattım. B‚y‚kanne bir giriş yapmadan sertƒe Mile Blanche'a pat diye: †G‚naydın!‹ dedi. †G‚naydın, efendim‹ diyen Mile Blanche da tumturaklı ve ‡zentili, hesaplı bir reveransla yerlere kadar eğildi, derin bir nezaket perdesi altından y‚z‚n‚n b‚t‚n ifadesiyle, b‡yle bir sorudan ve bu biƒim davranıştan duyduğu şaşkınlığı belli etti. †Ah! G‡zlerini indiriyor, cilveler yapıyor: İnsanın ne gibi bir kuşla karşı karşıya bulunduğu hemen belli oluyor: Sapma kadar oyuncu, ya da ona benzer bir şey bu. Bu otele 92 KUMARBAZ KUMARBAZ 93 indim, aşağı katta kalıyorum‹ dedi ansızın generale doğru d‡nerek; †komşu olacağız. Buna sevindin mi, sevinmedin mi?‹ †Ah! Teyzeciğim, iƒten... memnunluk duygulanma inanın,‹ diye yanıt verdi general. Kendini biraz toparlamıştı bile. Ve fırsat d‚şt‚ğ‚nde, duruma uygun d‚şen ciddi deyimleri bulmasını ƒok iyi bildiğinden, hemen parlak s‡zlere başladı: †Rahatsızlığınızı haber alınca o kadar telaşlandık, o kadar merak ettik ki... ˆyle umutsuz telgraflar alıyorduk ki, bir de ansızın...‹ †Yalan s‡yl‚yorsun, yalan s‡yl‚yorsun‹ diye hemen onun s‡z‚n‚ kesti b‚y‚kanne. General de sesini y‚kseltip işitmemezlikten gelerek onun s‡z‚n‚ kesti: †Ama, nasıl oldu da b‡yle bir yolculuğa karar verebilirsiniz? Siz de kabul edersiniz ki, sizin yaşınızda ve sizin sağlık durumunuzda... hiƒ değilse, b‚t‚n bunlar o kadar beklenmedik şeyler ki, ne diyeceğimizi bilemiyoruz, şaşkınlığımız pek akla yakın. Ama, bilseniz ne kadar memnunum... Hepimiz (burada, duygulu bir sevinƒ ifadesiyle g‚l‚msemeye başladı) burada kaldığınız s‚rece size en g‚zel. g‚nleri geƒirtmek iƒin elimizden gelen ƒabayı g‡stereceğiz...‹ †Hadi, hadi,'bu kadarı yeter, yararsız gevezelikler b‚t‚n bunlar. Sen her zamanki gibi saƒma sapan şeyler s‡yl‚yorsun. Zamanı nasıl geƒireceğimi ben kendim pek•l• bilirim. Zaten size kızgın değilim, kinci değilim ben. Bu yolculuğa girişmeye nasıl karar verdiğimi soruyorsun bana? En yalın biƒimde. Ne oluyor da herkes şaşıyor buna? G‚naydın, Pras-covia (1), ne yapıyorsun burada?‹ (1) •oğu zaman Fransız ya da İngiliz eğitimi g‡ren ƒocuklara kendi adlarına yaklaşan, Fransız, ya da ingiliz adları takarlar. Burada Prascovia da Pauline'e d‡n‚ş‚yor. †G‚naydın, B‚y‚kanne,‹ dedi Pauline yaklaşarak. †Siz yola ƒıkalı ƒok oldu mu?‹ †İşte, b‚t‚n o ahlar, oh!har yerine hiƒ değilse, akıllıca bir soru. Pek•l•, işte b‡yle, pek uzun zamandan beri yataktaydım, tedavi g‡r‚yordum. Bunun ‚zerine, b‚t‚n hekimleri kovdum, Saint-Nicolas'nın papazını getirttim. Daha ‡nce de saman tozuyla bir kadıncağızı aynı hastalıktan iyileştirmişti. Beni de rahatlattı. İki g‚n sonra, her yanımdan dereler gibi ter d‡kt‚m ve ayağa kalktım. Bunun ‚zerine, benim Almanlar yeniden gene kafa kafaya tartıştılar, g‡zl‚klerini taktılar ve şu kararı bildirdiler: "Şimdi gidip yabancı ‚lkelerdeki bir kaplıcada k‚r yaparsanız, tıkanma tamamiyle geƒer" dediler. "Neden olmasın?" diye d‚ş‚nd‚m. Dour-Za-jiguine'ler avaz avaz kıyameti kopardılar: "Oraya kadar gitmek deliliktir!" dediler. Hadi canım! Yirmi d‡rt saat iƒinde ƒıkınlarımı hazırlattım, geƒen hafta da yanıma bir oda hiz-metƒisiyle. Potapytch'i, bir de Berlin'e geri g‡nderdiğim (ƒ‚nk‚ ona ihtiyacım olmadığını, yalnız başıma da pek•l• yolculuk edebileceğimi g‡rd‚m) Fedor'u aldım... ˆzel bir kompartıman kiraladım. Her istasyonda, yirmi k‡pek karşılığında sizi istediğiniz yere g‡t‚ren hamallar var. G‚zel bir daireniz var‹ diye s‡zlerini tamamladı ƒevresine bakarak. †Parayı nereden buluyorsun, azizim? Yanılmıyorsam, her şeyi ipotek ettin. Sadece şu k‚ƒ‚k Fransıza bir yığın borcun var! Darılma ama, her şeyi biliyorum, her şeyi!‹ Şaşkınlığın, mahcubiyetin doruğuna ulaşan general: †Teyzeciğim‹ diye başladı, †şaşırdım doğrusu... ˆyle sanıyorum ki, hiƒ kimsenin kontrol‚ olmaksızın... Zaten harcamalarım gelirimi aşmıyor ve biz burada...‹ †Gelirini geƒmiyormuş, doğrusu pek de y‚zs‚zs‚n ya! ˆyleyse, ƒocuklarının son meteliğine kadar hepsini ellerinden aldın, sen, onların vasisi olan sen!‹94 KUMARBAZ KUMARBAZ 95 †Bundan sonra, b‡yle s‡zlerden sonra...‹ diye s‚rd‚rd‚ general ‡fkeyle. †Bilmem...‹ †Neyi bilmiyorsun? ˆyle sanıyorum ki rulet masasından kalkmıyorsun! İyice batağa saplandın!‹ General utancından yerin dibine ‡ylesine geƒti ki, heyecandan az kalsın boğulacaktı. †Rulet masasından mı? Benim gibi ‡nemli bir kimse!.. Kendinize gelin, teyzeciğim, hen‚z iyileşmemişsiniz...‹ †B‚t‚n bunların hepsi yalan! Bahse girerim ki seni oradan ƒekip alamıyorlardır! Sayıklayıp duruyorsun sen.! Bug‚nden tezi yok, gidip şu rulet denen şeyin ne mene bir şey olduğunu g‡receğim. Prascovia, anlat bana bakayım, burada g‡r‚lecek neler var? Aleixis Ivanovitch beni oraya g‡t‚r‚r. Sen de Potapytch, g‡r‚p gezilecek yerlerin listesini ƒıkar.‹ Pauline'e d‡nerek: †Burada g‡r‚lecek neler var?‹ diye yineledi. †•evrede, bir şatonun yıkıntıları var, bir de Schlangen-berg var.‹ †Nedir bu Schlangenberg? Orman mı?‹ †Hayır, bir dağ; orada bir de zirve var...‹ †Hangi zirve?..‹ †Dağın en y‚ksek yeri. Orasını bir ƒitle ƒevirdiler. Eşsiz bir manzarası var.‹ †Koltuğumu oraya ƒıkarmak mı gerekecek? Yapılabilir mi bu?‹ †Oo! Merak etmeyin, efendim, hamal bulunabilir‹ diye yanıt verdim. Bir aralık dadı Fedossia gelip b‚y‚kanneyi selamladı. Ona generalin ƒocuklarını getirmişti. †Yoo! Kucaklaşıp ‡p‚şmek yok. •ocukları ‡pmesini hiƒ sevmem. Hepsi de s‚m‚kl‚d‚r. Burada rahat mısın, Fedossia?‹ †Burada ƒok iyiyiz, iyi y‚rekli Antonine Vassilievna‹ karşılığını verdi Fedossia. †Ya siz, benim sevgili Hanımcığım, siz nasılsınız? Sizi o kadar ƒok merak ettik ki!‹ †Biliyorum; sen hiƒ değilse, saf bir cansın. B‚t‚n bu insanlar sizin konuklarınız mı?‹ diye sordu yeniden Pauline'e d‡nerek. †Şu g‡zl‚kl‚ sıska kim?‹ Pauline alƒak sesle: †O prens Nilski, b‚y‚kanne‹ dedi. †Ya, Rus demek ki? Ben de onun konuştuklarımızı anlamadığını sanıyordum! Belki de işitmemiştir! B. Astley'i daha ‡nce g‡rd‚m. İşte gene burada‹ dedi b‚y‚kanne -, onu g‡r‚r g‡rmez. †G‚naydın!‹ diye sesleniverdi B. Astley'e ansızın. B. Astley tek s‡z s‡ylemeden eğildi. †Hadi bakalım, bana ne gibi g‚zel şeyler s‡yleyeceksiniz? Bir şeyler s‡yleyin. Pauline bunu ona ƒeviriyor.‹ Pauline konuşmayı ƒevirdi. Astley de ciddi bir sesle ama,' son derece iƒtenlikle: †Sizi b‚y‚k bir zevkle seyrettiğimi, sağlığınızın yerinde olmasına pek sevindiğimi s‡yleyeyim‹ diye karşılık verdi. Bu s‡zleri b‚y‚kanneye ƒevirdiler, pek hoşuna gittiği aƒıkƒa belliydi. †Şu İngilizler nasıl da her şeye bir yanıt bulurlar!‹ dedi. †Neden bilmem, İngilizleri hep sevmişimdir; Fransızlarla aralarında dağlar kadar fark vardır!‹ Gene B. Astley'e: †Beni g‡rmeye gelin, emi?‹ dedi. †Sizi fazla sıkmamaya gayret ederim. Bunu ona ƒeviriver ve birinci katta kaldığımı s‡yle. Birinci katta, anlıyor musunuz? Aşağıda,‹ diye yineledi B. Astley'e parmağıyla d‡şemeyi g‡stererek. B. Astley bu ƒağrıdan pek memnun oldu. Yaşlı kadın, Pauline'i tepeden tırnağa dikkatli ve hoşnut bir bakışla sardı. †Seni ƒok sevebilirim, Prascovia‹ dedi birdenbire. †Sen 96 KUMARBAZ iyi bir kızsın, hepsinin en iyisisin ama, ‡yle bir huyun var ki!.. Hoş, ben de ‡yleyimdir ya... D‡n bakayım biraz; başındakiler takma saƒ değil ya?‹ †Hayır, b‚y‚kanne, kendi saƒlarım.‹ †Allahtan, yoksa bu aptalca modadan nefret ediyorum. •ok g‚zel bir kızsın. Eğer genƒ bir erkek olsam, sana •şık olurdum. Neden evlenmiyorsun? Aman, artık gitmeliyim. Trende geƒen o uzun g‚nlerden sonra gezinmek istiyorum... Ee, ne haber, h•l• kızgın mısın?‹ dedi generale. †•ok rica ederim, teyzeciğim, bırakın bunları!‹ dedi general de g‡nl‚ rahatlayarak. †Tabii anlıyorum, sizin yaşınızda...‹ †Bu kocakarı bunamış‹ diye fısıldadı Deş Grieux. †Burada her şeyi g‡rmek istiyorum. Alcxis Ivanovitch'i bana bırakırsın, değil mi?‹ diye generale sordu b‚y‚kanne. †Oo! Lafı mı olur, istediğiniz kadar ama, ben de... Paulinc de, hatta Bay Deş Grieux de... size eşlik etmekten b‚y‚k bir zevk duyarız.‹ †Aman, Hanımefendi, bu b‚y‚k bir zevktir...‹ diye atıldı Deş Grieux g‡z boyayıcı bir g‚l‚msemeyle. †Hımmm, bir zevkmiş! Beni g‚ld‚r‚yorsun, azizim.‹ Sonra da generale d‡nerek-ansızın: †Zaten sana para filan vermeyeceğim‹ diye ekledi. †Beni daireme g‡t‚rs‚nler, ‡nce oraya bir g‡z atayım, sonra her yere gideriz. G‡t‚r‚n beni.‹ B‚y‚kanneyi yeniden kaldırdılar, hepimiz kafile halinde, koltuğunun ardında, merdivenden aşağı indik. General başına inen bir balyozla sersemlemiş gibi y‚r‚yordu. Deş Grieux d‚ş‚n‚yordu. Mile Blanche ‡nce kalmak istedi, sonra da bizi izlemeyi yeğledi. Onun hemen ardından prens geliyordu; generalin dairesinde sadece Almanla dul Bayan Cominges kaldı. KUMARBAZ ONUNCU BˆLŠM 97 Kaplıcalarda, b‚y‚k bir olasılıkla • da b‚t‚n Avrupa'da, y‡neticilerle metrdoteller bir m‚şteriye bir daire verirken, onun zevk ve isteklerinden ƒok, kendilerinin onun hakkında edindikleri kanıya g‡re davranırlar. Ve kabul etmek gerekir ki, bu konuda pek seyrek olarak yanılırlar. Ama, b‚y‚kanneye, Tanrı bilir neden, ‡yle debdebeli, şatafatlı bir daire verirler ki bu kez sının iyice aşarlar: G‡rkemli eşyalarla d‡şenmiş banyolu d‡rt oda, uşaklar iƒin m‚ştemil•t, oda hizmetƒisi iƒin ayrı oda, vb., vb... Gerƒekten de bu odalarda bir hafta ‡nce bir grand‚şes kalmıştı ve telaşla bunu, oraların değerini daha da artırmak amacıyla hemen yeni gelenlere bildirmekten geri kalmadılar. B‚y‚kanneyi b‚t‚n odalara taşıdılar, daha doğrusu g‡t‚rd‚ler, o da her yeri dikkatli ve sert bir g‡zle inceledi. Orta yaşlı, dazlak kafalı bir adam olan metrdotel daire gezilirken hep kibarca ona eşlik etti. Bunların hepsi b‚y‚kanneyi kim sanıyorlardı bilmem; besbelli ƒok soylu ve kibar, ‡zellikle de pek zengin birisi sanıyorlardı. Otel defterine hemen: Bayan General, Tarassevitcheva prensesi yazdılar, oysa b‚y‚kanne ‡mr‚nde prenses olmamıştı. Uşaklar, ‡zel vagon, yararsız bir yığın paket, bavullar, hatta sandıklar yaşlı hanımla birlikte gelmişti, kuşkusuz bunlar onun saygınlığına basamak oluşturmuştu. B‚y‚kannenin koltuğu, kestirip atan tonu, sesi, tamamiyle patavatsız bir halle sorulan ve en k‚ƒ‚k bir karşılığa katlanamayan garip soruları, kısacası, b‚y‚kannenin dimdik, sert, buyurgan kişiliği ona genel sevgi ve saygıyı sağlamayı tamamladı. Dairesini denetimden geƒirirken, yaşlı hanım ansızın koltuğunu durdurtuyor. herhangi bir eşyayı g‡steriyor ve metrdotele beklenmedik so- ' rulan y‡neltiyordu, o da saygılı saygılı g‚l‚ms‚yordu ama, titremeye başlıyordu bile. Adama soruları Fransızca soruyordu F. 7 98 KUMARBAZ KUMARBAZ 99 ki bu dili iyi konuşamadığından ƒoğu zaman s‡ylediklerini ƒevirmek zorunda kalıyordum. Metrdotelin yanıtlan ƒoğunlukla hoşuna gitmiyor ve ona yetersiz g‡r‚n‚yordu. Zaten her t‚rl‚ anlamdan yoksun, ‡yle rasgele aklına esen sorular y‡neltiyordu. S‡zgelimi, ansızın bir tablonun karşısında duruyordu: Mitolojik konulu, ‚nl‚ aslının oldukƒa zayıf bir kopyası. †Bu resim kimin?‹ Metrdotel, bunun muhtemelen bir kontesin resmi olduğunu s‡yl‚yordu. †Nasıl, bilmiyor musun? Burada yaşıyorsun da bilmiyorsun! Neden bu tablo burada? Neden kontesin g‡zleri şaşı?‹ B‚t‚n bu sorulara metrdotel tatmin edici karşılıklar veremeyince bir hayli utandı. †Ne sersem' şey bu!‹ dedi b‚y‚kanne Rusƒa. Kendisini daha uzağa g‡t‚rd‚ler. Aynı şey k‚ƒ‚k bir Saksonya heykelcikle yeniden meydana geldi: Yaşlı hanım bunu uzun uzun seyrettikten sonra, neden bilinmez, alıp g‡t‚rmelerini buyurdu. En sonunda, metrdoteli soru yağmuruna tuttu: Yatak odasındaki halı kaƒ paraya mal olmuştu, bunları nerede dokuyorlardı? Metrdotel hepsini sorup ‡ğreneceğine s‡z verdi. B‚y‚kanne: †Ne eşek şeyler!‹ diye homurdandı ve b‚t‚n dikkatini karyolanın ‚zerine yoğunlaştırdı. †İşte şahane bir cibinlik tavanlığı! Aƒın şunu.‹ Yatağı aƒtılar. †Daha, daha, hepsini aƒın. Yastıkları kaldırın, kılıfları, kuşt‚y‚ yatak ‡rt‚s‚n‚ kaldırın.‹ Hepsinin altını ‚st‚ne getirdiler. B‚y‚kanne dikkatle inceledi. †Bereket versin ki tahtakurusu yok. B‚t‚n ƒarşaflan, ƒamaşırları g‡t‚r‚n. Kendi ƒarşaflarımı, yastıklarımı koyarlar. Zaten b‚t‚n bunlar aşırı derece l‚ks; benim yaşamda, b‡yle bir daireye ne gerek var. İnsan yalnız başına sıkılır. Alexis Iva-novitch, sık sık beni g‡rmeye gel emi, ƒocukların dersini bitirir bitirmez gelirsin.‹ †D‚nden beri generalin hizmetinde değilim artık‹ diye yanıt verdim. †Otelde kendi hesabıma kalıyorum.‹ †O da neden ‡yle?‹ †ˆnceki g‚n Berlin'den seƒkin bir Alman, bir baron geldi eşiyle. D‚n, gezintide ona, Berlin şivesini g‡zetmeden Almanca bir s‡z s‡yledim.‹ †Ee, ne varmış bunda?‹ †O, bunu bir terbiyesizlik, saygısızlık olarak kabul etmiş ve gidip generale yakınmış. O da hemen beni kovdu.‹ †Ne yani, şu barona hakaret mi ettin? ˆyle bir şey yapsan bile, bunda bir k‡t‚l‚k yok ki, d‚nya yıkılmaz ya!‹ †Yoo, hayır! Tersine, asıl o bana bastonunu kaldırdı.‹ †Sen de, s‚m‚kl‚, ƒocuklarının ‡ğretmenine bu şekilde davranılmasma izin verdin‹ dedi ansızın generale d‡nerek sert bir sesle, †‚stelik de onu kovdun! G‡rd‚ğ‚m kadarıyla, hiƒbiriniz bir işe yaramazsınız.‹ †Hiƒ merak etmeyin, teyzeciğim,‹ diye karşılık verdi general kendini beğenmiş bir teklifsizlik tonuyla, †kendi işlerimi kendim y‚r‚tmesini bilirim. Šstelik de, Alexis Ivanovitch olayı size tam olarak anlatmadı.‹ †Sen buna nasıl katlanabildin?‹ diye bana sordu. Ben de d‚nyanın en alƒakg‡n‚ll‚ ve en sakin haliyle: †Baronu d‚elloya davet etmek istiyordum‹ diye karşılık verdim, †ama, general buna engel oldu.‹ †Neden?‹ diye s‚rd‚rd‚ b‚y‚kanne. Sonra da metrdotele: †Sen, azizim, hadi git, seni ƒağırdıkları zaman gelirsin"‹ dedi. †Bu Nuremberg'li patates surata dayanamıyorum!‹ Beriki, elbette ki b‚y‚kannenin iltifatım anlamadan, selam verip ƒıktı. General k‚ƒ‚k bir g‚l‚şle: 100 KUMARBAZ †İzin verirseniz, teyzeciğim,‹ dedi, †d‚ellolar yapılabilir mi?‹ †Neden yapılmasın? Erkekler hep horozlar gibidir; d‡v‚ş‚rlerdi, hepsi bu. Hepiniz korkaksınız, aƒıkƒa g‡r‚l‚yor, mal meydanda, ‚lkenizin onurunu korumaktan acizsiniz. Hadi bakalım, g‡t‚r‚n beni! Potapytch, s‡yle de her zaman emrimde iki hamal bulundursunlar. Adamları tut, koşulları sapta. İki tane yeter. Beni sadece merdivenlerden indirip ƒıkarmaları gerekecek; d‚z yolda, sokakta, beni iterler, bunu onlara anlat. Adamlara bir de avans ver, daha terbiyeli davra-nırlar. Sen hep benim yanımda kalacaksın, sen de Alexis Iva-novitch, gezintide bana şu baronu g‡ster: Şu "von Baron" ne menem şeymiş hele bir g‡reyim. Hadi bakalım, nerede kuzum şu rulet?‹ Ruletlerin gazino salonlarında bulunduğunu anlattım. Ardından da sorular yağmaya başladı: †•ok rulet var mı? Kumar oynayan ƒok kimse var mı? B‚t‚n g‚n kumar oynanıyor mu? Nasıl şey bu?‹ Ben de en iyisinin gidip hepsini kendi g‡zleriyle g‡rmesi olacağını, onları anlatmanın ƒok zor olduğunu s‡yledim. †Pek•l•, ‡yleyse beni hemen oraya g‡t‚rs‚nler! Alexis Ivanovitch, sen ‡ne geƒip yol g‡ster!‹ General b‚y‚k bir ilgiyle ‚zerine titreyerek: †Aman teyzeciğim, nasıl olur, biraz dinlenmeden mi?‹ diye sordu. Biraz heyecanlıya benziyordu; zaten, hepsi sıkıntılı g‡r‚n‚yordu, s‚rekli birbirlerine bakıyorlardı. Besbelli b‚y‚kanneyle birlikte gazinoya gitmekten ƒekiniyorlar ve belki de utanıyorlardı: Hiƒ kuşkusuz yaşlı hanım, hem de bu kez herkesin iƒinde gene acayiplikler yapmaya kalkışacaktı. Bununla birlikte, ona eşlik etmek amacıyla atıldılar. †Neden dinlenecekmişim, kuzum? Hiƒ yorgun değilim ki; tam beş g‚nd‚r kımıldamadan durdum. Sonra da gidip kayKUMARBAZ 101 nakları, kaplıcaları g‹receğiz. Daha sonra da... şu... adı ne demiştin sen Pascovia? Şu zirve'yı, hah, tamam değil mi?• ŒEvet, b‰y‰kanne.• ŒHadi zirve olsun. Burada daha başka ne var?• ŒPek Šok şey var, b‰y‰kanne,• dedi Paulinc sıkıntıyla. Œİyi, iyi, senin pek bir şey bildiğin yok! Marthe, sen de benimle gel,• dedi oda hizmetŠisine. General ansızın kaygılanarak: ŒOnu neden g‹t‰rmek istiyorsunuz, teyzeciğim?• dedi. ŒOlanaksız bir şey bu; hatta Polapytch'in bile gazinonun iŠine girmesine izin vereceklerini sanmıyorum.• ŒSaŠma! Yani bu bir hizmetŠi olduğu iŠin dışarda mı bırakacaklar! Oysa o da canlı bir yaratık; tam bir haftadır yollarda s‰rt‰yoruz, onun da canı elbette bir şeyler g‹rmek isler. Benimle olmazsa, kiminle gidebilir ki? Yalnız başına sokakta bir adım atmaya bile cesaret edemez o.• ŒAma, b‰y‰kanne..• ŒBelki de benimle gelmekten utanıyorsundur? †yleyse kal burada, senden bir şey isteyen yok ki. Bir general, aman sevsinler! Ben de general karışıyım. Hem zaten b‰t‰n bu kafileyi peşimde taşımaya hiŠ de gerek yok! Her şeyi Alexis Iva-novitch'le g‹r‰r‰m...• Ama, Deş Grieux herkesin sefere katılmasında ayak di-• i'edi, onunla birlikte gitmenin zevkini ‹yle bir ballandıra ballandıra ‹vd‰ ki, herkes y‰r‰y‰şe geŠti. Deş Grieux, generale: ŒBunamıs zavallı• diye yineledi. ŒYalnız gitse, kimbilir ne saŠmalıklar yapar...• Ben daha fazlasını işitemedim ama, hiŠ kuşkusuz kafasında bir d‰ş‰nce vardı, hatta belki de yeniden umuda bile kapılmıştır. Gazinoya kadar yaklaşık beş y‰z metre vardı. Kestane ağaŠlı yoldan Ševresinde bir tur attığımız alana kadar gitlik, doğruca gazinoya girdik. Generalin g‹nl‰ biraz rahatlamıştı,102 KUMARBAZ KUMARBAZ 103 Š‰nk‰ bizim kafile, oldukŠa acayip olmakla, hiŠ de saygınlıktan yoksun değildi. Hasta, zayıf, bacaklarını kullanamayan bir kimsenin kaplıcalara gelmesinde şaşılacak hiŠbir şey yoktu. Ama, aŠıkŠa g‹r‰l‰yordu ki, general gazinodan korkuyordu; sakat, ‰stelik de yaşlı bir kadın neden rulete gidiyordu? Pauline'le Mile Blanche tekerlekli koltuğun iki yanında y‰r‰yorlardı. Mile Blanche g‰l‰yor, Šekingen bir neşe g‹steriyor, hatta arada sırada, b‰y‰kanneyle şakacı bir iki s‹zc‰k konuşuyordu, o kadar ki, yaşlı kadın sonunda ona ‹v‰c‰ s‹zler s‹yledi. †b‰r yandaki Pauline, yaşlı kadının bitip t‰kenmek bilmeyen sayısız sorularına yanıt vermek zorundaydı. S‹zgelimi: ŒDemin yanımızdan geŠen kimdi? Arabadaki şu kadın kim? Kent b‰y‰k m‰? BahŠe geniş mi? Bunlar ne ağaŠlan? Şu dağların adı ne? Buralarda kartal var mı? Ne garip Šatı bu b‹yle!• Yanımda y‰r‰yen B. Astley bug‰nden Šok şey umduğunu fısıldadı bana. Potapytch'le Marthc arkada, hemen koltuktan sonra y‰r‰yorlardı. Potapytch fraklı ve beyaz kravatlıydı ama, başında kasket vardı, kırk yaşlarında al yanaklı, kır saŠlı bir kız olan Marthe'ın da başında başlık, sırtında alacalı basmadan entari, ayaklarında gıcırdayan oğlak derisi pabuŠlar vardı. B‰y‰kanne onlara bir şeyler s‹ylemek iŠin sık sık arkasına d‹n‰yordu. Deş Grieux ile general biraz geride kalmışlar, hararetli hararetli konuşuyorlardı. General bitkindi; Deş Grieux kararlı bir halle konuşuyordu. Belki de arkadaşını cesaretlendirmeye Šalışıyordu; ona ‹ğ‰tler verdiği aŠıkŠa belli oluyordu. Ama', b‰y‰kanne o uğursuz t‰mceyi s‹ylemişti bir kere: ŒSana para vermeyeceğim.• Bu haber belki de Deş Grieux'ye inanılmaz gibi g‹r‰n‰yordu ama, general, teyzesini iyi tanırdı. Bu • arada Deş Grieux ile Mile Blanche'ın birbirlerine g‡z kırpıp durduklarını fark ettim. Yolun ta ucunda prensle Alman g‡z‚me ilişti: Bizi ‡ne geƒirmişlerdi, kendileri başka bir y‡ne gittiler. Gazinoya g‡rkemli bir giriş yaptık. İsviƒreli kapıcıyla uşaklar da oteldeki uşak takımıyla aynı candan yakınlığı g‡sterdiler. Bununla birlikte bize merakla bakıyorlardı. B‚y‚kanne ‡nce kendisine salonları gezdirmelerini buyurdu. Kimi zaman iltifat ediyordu, kimi zaman ilgisiz kalıyordu ama, her şeyi sorup ‡ğreniyordu. En sonunda, kumar salonuna ulaştık. Kapalı kapının ‡n‚nde n‡bet tutan uşak, sanki şaşırıp kalmış gibi, hemen iki kanadı birden ardına kadar aƒtı. B‚y‚kannenin rulet salonunda belirişi kalabalığın ‚zerinde derin bir etki yarattı. Rulet masalarında ve otuz ve kırk masasının bulunduğu salonun ‡b‚r ucunda, birƒok sıra halinde, y‚z elli, iki y‚z kadar kumarbaz yığılıydı. Masaya kadar sokulmayı başaranlar, her zaman olduğu gibi, durumlarını zerre kadar bozmuyorlardı ve ancak b‚t‚n paralarını yitirdikten sonra yerlerinden kımıldayıp ayrılıyorlardı. •‚nk‚ orada sadece seyirci olarak kalmaya ve bir oyuncunun yerini bedavadan işgal etmeye izin verilmiyordu. Masanın ƒevresinde sandalyeler bulunmasına karşın, oturan pek azdı, ‡zellikle de kalabalık yoğunlaştığı zaman, ƒ‚nk‚ ayakta durunca insan daha az yer kaplar, sonra da para s‚rmek iƒin b‡ylesi daha rahattır. İkinci, ‚ƒ‚nc‚ sıralarda bulunanlar sıralarını bekleyerek, ilk sıradakilerin arkasına yığılırlar. Ama, kimi zaman kumarbazların arasından ellerini kaydırıp paralarını ortaya s‚rerler. Šƒ‚nc‚ sırada mizaları yeşil ƒuhaya ulaştırmak iƒin de aynı biƒimde paralanırlar. Bu y‚zden her on, ya da hatta beş dakikada bir masanın bir ucundan bir itiraz y‚kselirdi. Gazinonun g‚venliği zaten oldukƒa iyi d‚zenlenmişti. Elbette ki itişip kakışmayı, hay huyu ‡nleyemezler ama, kalabalık ‚ş‚şt‚ğ‚ zaman memnun olurlar, ƒ‚nk‚ bundan onlar kazanƒlı ƒıkar; ama, masanın ƒevresinde oturan sekiz kru-piye, mizaları b‚y‚k bir dikkatle g‡zlerler; ‡deyen onlardır ve bir anlaşmazlık ƒıktığı zaman bunu ƒ‡z‚mleyen de onlardır. Aşırı durumlarda, polis ƒağırılır, olay da o anda ka-104 KUMARBAZ KUMARBAZ 105 panır. G‚venlik g‡revlileri sivil olarak salonda, halk arasındadır, ‡yle ki onları hiƒ kimse tanıyamaz. Bunlar ‡zellikle k‚ƒ‚k hırsızlarla, h‚nerlerinin uygulanması ‡zellikle pek kolay olan rulette ƒok rastlanan profesyonel hırsızları g‡zetlerler. Gerƒekten de, her yerde, cepleri karıştırmak, ya da kilitleri kırmak gerekir, başarı sağlanamadığı zaman da, bu insanın başına dert aƒar. Oysa burada sadece rulete yaklaşmak, kumara başlamak yeterlidir. Sonra da ansızın, saklanıp gizlenmeden, herkesin g‡zleri ‡n‚nde bir başkasının kazancına el koyup bunu cebe indirmek işten bile değildir; bir tartışma ƒıktığı zaman hırsız y‚ksek ve anlaşılır bir sesle bu paranın kendine ait olduğunu haykırır. Eğer darbe ustaca indirildiy-se, tanıklar da kararsızlıkla duraksıyorsa, hırsız, ƒoğu zaman parayı alıkoymayı başarır. B‚t‚n bunlar elbette ki para pek ‡nemli miktarda değilse y‚r‚r, yoksa b‚y‚k bir parayı krupiyeler, ya da bir başka kumarbaz fark etmiş olabilir. Eğer .miktar pek y‚ksek değilse, paranın gerƒek sahibi kimi zaman kavgayı s‚rd‚rmekten kendiliğinden vazgeƒer ve bir rezalet korkusuyla ƒekilir. Ama, eğer hırsızın kimliği ortaya ƒıkarılırsa, hiƒ g‡z‚n‚n yaşına bakmadan hemen kovarlar. B‚y‚kanne b‚t‚n bunları uzaktan, doymak bilmeyen bir aƒg‡zl‚l‚kle seyretti. Bir hırsız kovulduğu zaman pek seviniyordu. Otuz ve kırk onun pek merakını ƒekmedi; rulet hoşuna gitmişti, ‡zellikle de bilye d‡nd‚ğ‚ zaman. En sonunda oyunu daha yakından g‡rmek istedi. Bilmem nasıl oldu ama, garsonlarla yaltaklanan birkaƒ kişi (ƒoğu zaman, kumarda kazananlara ve b‚t‚n yabancılara hizmetlerini sunan kumarda iflas etmiş Polonyalılar) masanın ortasına doğru, birinci krupiyenin yanında ƒabucak ona bir yer aƒtılar ve kalabalığa karşın koltuğunu oraya s‚rd‚ler. Oynamayıp da sadece bakan (‡zellikle aileleriyle gelmiş İngilizler) kalabalık bir ziyaretƒi topluluğu kumarbazların arkasından b‚y‚kanneyi seyretmek amacıyla masaya doğru ‚ş‚şt‚ler. Krupiyeler umuda kapıldı- lar: Bu kadar garip bir kumarbaz kadın elbette ki olağan‚st‚ bir şeyler vaat ediyordu. Yetmiş beş yaşında, sakat bir kadın kumar oynamak istiyordu... Bu ‡yle her g‚n rastlanan bir olay değildi. Ben de ne yapıp edip masanın yanına s‚z‚ld‚m ve b‚y‚kannenin yanına yerleştim. Potapytch'le Marthe bir kenarda, kalabalığın iƒinde kaldılar. General, Pauline, Deş Grieux, Mile Blanche da seyircilere katıldılar. B‚y‚kanne, ‡nce ƒevresindeki oyuncuları seyretti. Alƒak sesle bana ƒabucak sorular y‡neltiyordu: †Şu adam kim? Bu kadın kim?‹ Masanın ucunda bulunan, b‚y‚k kumar oynayan, binlerce frank s‚ren gencecik bir adam ‡zellikle ilgisini ƒekti. Genƒ adam yanımızdakilerin fısıldaştıklarına g‡re yaklaşık kırk bin frank kazanmıştı, bunlar altın ve banknot yığınları halinde ‡n‚nde duruyordu. Y‚z‚ sapsarıydı; g‡zleri parlıyor, elleri titriyordu; paralan avuƒ avuƒ alarak hiƒ hesaplamadan ortaya koyuyordu, bununla birlikle de durmadan kazanıyordu, ‡n‚ndeki altın yığını kabardıkƒa kabarıyordu. Garsonlar ƒevresinde pervane gibi d‡n‚yorlar, ona bir koltuk getiriyorlar, daha geniş bir yeri olması ve halkın kendisini sıkıştırmaması iƒin yanındakileri uzaklaştırıyorlardı. B‚t‚n bunlar elbette ki y‚kl‚ bir bahşiş umuduyla yapılıyordu. Kazanan kimi kumarbazlar arada sırada parayı avuƒlarıyla ceplerinden ƒıkararak hiƒ hesaplamadan onlara verirler. Genƒ adamın yanına bir Polonyalı yerleşmişti bile, yerinde duramıyordu, saygılı bir halle her an kulağına bir şeyler s‡yl‚yordu, hiƒ kuşkusuz ona ‡ğ‚t veriyor ve oyununu y‡netiyordu: B‚t‚n bunlar elbette ki bir bahşiş koparmak iƒindi. Ama, kumarbaz ona hemen hemen hiƒ aldırış etmiyordu, gelişig‚zel, rasgele para koyuyor ve durmadan ‡n‚ndeki altın yığınını kabartıyordu. Besbelli aklını kaƒırrnıştı. B‚y‚kanne bir s‚re onu inceledi. Ansızın telaşlanarak dirseğimi d‚rtt‚ ve: †S‡yle ona da bıraksın artık‹ dedi. †•abucak parasını106 KUMARBAZ KUMARBAZ 107 toplasın ve sıvışsın. Yitirecek, bir saniye iƒinde hepsini yitirecek‹ diye kaygılandı adeta heyecandan boğularak. †Potapytch nerede? Ona Potapytch'i g‡ndersinler! Canım, s‡ylesene şuna,‹ diyordu habire b‡ğr‚m‚ dirsekleyerek. †Potapytch nerede, kuzum? •ıkın! •ıkın!‹ diye genƒ adama bağırmaya başladı. Kendisine doğru eğildim ve buyurgan bir sesle, yavaşƒa, burada b‡yle bağırmanın uygun olmadığını, hatta y‚ksek sesle değil de, sadece alƒak sesle konuşmaya izin verildiğini s‡yledim; ƒ‚nk‚ hesaplarını engelliyordu, b‡yle s‚rerse bizi ƒıkaracaklarını da ekledim. †•ok yazık! Bu adam mahvoldu! Hiƒ kuşkusuz b‡yle olmasını istiyor... ݃im alt‚st oldu, ona bakamıyorum. Ne sersem şey!‹ Ve b‚y‚kanne hemen başka bir yana d‡nd‚. Orada, solda, kumarbazlar arasında, yanında bir ƒeşit c‚ce bulunan genƒ bir hanım g‡r‚n‚yordu. Bu c‚ce kimdi, bilmiyorum: Kadının bir akrabası mıydı, yoksa ilgi uyandırmak iƒin mi getirmişti? Bu genƒ kadını daha ‡nce de fark etmiştim; her g‚n, ‡ğleden sonra saat birde gazinoya geliyor, tam ikide gidiyordu. Her g‚n bir saat s‚resince oynuyordu. Onu tanıyor ve kendisine hemen bir koltuk getiriyorlardı. Kadın cebinden birkaƒ altınla binlik birkaƒ banknot ƒıkardı, acele etmeden, heyecanlanmadan, soğukkanlılıkla ortaya para s‚rmeye başladı, bir yandan da bir k•ğıdın ‚zerine numaralan yazıyor, şansların belirli bir anda toplanmasını sağlayan sistemi keşfetmeye ƒalışıyordu. B‚y‚k paraları tehlikeye atıyordu. Her g‚n en fazla bin, iki bin, ‚ƒ bin frank kazanıyordu, daha fazla değil, bunları kazanır kazanmaz da hemen oyundan kalkıyordu. B‚y‚kanne uzun bir s‚re onu inceledi. †Bak s‡yleyeyim, bu kadın yitirmeyecek! Bu kadın yitirmeyecek! Kim, biliyor musun?‹ †Bir Fransız, besbelli o biƒimlerden biri‹ diye fısıldadım kulağına. †Ya! Kuş, uƒuşundan bellidir! Keskin penƒeleri olduğu g‡r‚l‚yor. Her turun ne anlama geldiğini ve nasıl para s‚r‚leceğini anlat bakayım şimdi bana.‹ Ortaya konan paranın sayısız bileşimlerinin anlamını elimden geldiğince b‚y‚kanneye anlattım: Kırınızı ve kara, tek ve ƒift, eksik ve pas, en sonunda numaralar sisteminin kimi ayrıntılarını aƒıkladım. Yaşlı hanım beni dikkatle dinliyor, aklında tutuyor, yeni sorular y‡neltiyor ve ‡ğreniyordu. Ona her para s‚rme sisteminden oracıkta bir ‡rnek g‡sterilebilirdi, b‡ylelikle de ders daha kolay akılda kalıyordu. B‚y‚kanne pek sevindi. †Peki, sıfır ne anlama geliyor? Şuradaki, hani kıvırcık saƒlı krupiye sıfır diye bağırdı. Ve masanın ‚zerindekilerin hepsini neden topladı? O yığınla parayı kendine aldı! Ne demek oluyor bu?‹ †B‚y‚kanne, sıfır bankonun k•rı. Eğer bilye sıfırın ‚zerine d‚şerse, masanın ‚zerindekilerin hepsi, ayrım g‡zetmeden, bankoya aittir. Gerƒeği s‡ylemek gerekirse, ‡deşmek iƒin bir tur daha yapılır ama, banko hiƒbir şey ‡demez.‹ †Aa, olur şey değil, doğrusu! Ve ben bir şey almıyorum!‹ †Hayır; eğer daha ‡nce sıfırın ‚zerine para koydunuz da ƒıktıysa, size koyduğunuzun otuz beş katını veriyorlar.‹ †Nasıl, otuz beş katını mı! Peki, sık sık ƒıkar mı bu? ˆyleyse neden bu sersemler sıfıra para koymuyorlar?‹ †•‚nk‚ otuz altı karşı şans var da ondan, b‚y‚kanne.‹ †Ne saƒma şeyler! P…tapytch! Potapytch! Dur bakayım, yanımda para var... İşte, işte!‹ Cebinden şişkin bir kese ƒıkardı, iƒinden bir frederik aldı. †Al, bunu hemen sıfırın ‚st‚ne koy.‹ †B‚y‚kanne, sıfır az ‡nce ƒıktı‹ dedim, †onun iƒin uzun zaman ƒıkmaz artık. Aşın tehlikeye atılıyorsunuz: Biraz bek- • leyin.‹ †Hayır, saƒmalıyorsun, koy şunu!‹108 KUMARBAZ KUMARBAZ 109 †ˆz‚r dilerim ama, bin kez de koysanız, belki akşama kadar ƒıkmaz; ƒok g‡r‚lm‚şt‚r bu.‹ †Saƒma, saƒma b‚t‚n bunlar, kurttan korkan ormana gitmez. Ne? Vitirdin mi? Gene koy!‹ İkinci frederiki de yitirdik; bir ‚ƒ‚nc‚s‚n‚ koyduk. B‚y‚kanne yerinde duramıyordu; d‡nen tablanın b‡lmeleri arasında zıplayan bilyeyi parlak g‡zleriyle yiyecek gibi bakıyordu. Šƒ‚nc‚ frederiki de yitirdik. B‚y‚kanne kendinden geƒmişti; bir t‚rl‚ rahat duramıyordu, hatta krupiye beklenen .†-fır yerine otuz altı'yı bildirince yumruğuyla masaya vurdu. †Eh, hadi bakalım!‹ diye kızdı b‚y‚kanne, †şu lanet olasıca sıfır yakında ƒıkacak mı, ƒıkmayacak mı? Eğer sıfır ƒıkıncaya kadar buradan Kalkarsam ‡leyim daha iyi. B‚t‚n kabahat şu kıvırcık saƒlı krupiye d‚zenbazında, onunla, hiƒ ƒıkmıyor bu sıfır! Alexis İvanovitch iki altın birden koy! O kadar az para koyuyorsun ki, sıfır ƒıksa hiƒbir şey kazanamayacağız.‹ †B‚y‚kanne!‹ †Koy dedim, koy! Senin paran değil ya.‹ İki frederik koydum. Bilye tablanın ‚zerinde uzun zaman yuvarlandı ve en sonunda b‡lmelerin ‚st‚nden zıplamaya başladı. B‚y‚kanne kendinden geƒerek kolumu sıkıyordu ve ansızın tok! †Sıfır!‹ diye bildirdi krupiye. †G‡rd‚n m‚, bak g‡rd‚n m‚!‹ dedi b‚y‚kanne hızla bana doğru d‡nerek. †Ben sana s‡ylemiştim, ben sana s‡ylemiştim! İki altın koymayı bana Tanrı esinlendirdi! Şimdi ne kadar alacağım? Neden parayı ‡demiyorlar? Potapytch, Marthe, nerede bunlar, kuzum? Ya b‚t‚n bizimkiler, nereye gittiler? Potapytch, Potapytch!‹ †Daha sonra, b‚y‚kanne, birazdan‹ diye fısıldadım. †Po-lapytch kapıda, onu buraya geƒirmezler. Bakın, b‚y‚kanne, paranızı ‡d‚yorlar, alın!‹ B‚y‚kanneye, koyu mavi k•ğıdın iƒine sarılı, damgalı, elli frederiklik ağır bir deste attılar, bir de k•ğıda sarılmamış yirmi frederik saydılar. Ben de bir k‚rekle hepsini b‚y‚kannenin ‡n‚ne ƒektim. †Oyun başlıyor, baylar! Oyun başlıyor, baylar!‹ diye bağıran krupiye para koymaya davet ederek bilyeyi atmaya hazırlandı. †Tanrım, geƒ kaldık! Hemen başlayacaklar! Koy, koy!‹ diye ƒırpındı b‚y‚kanne, †ƒabuk, zaman yitirme‹ dedi, kendinden geƒip b‡ğr‚me şiddetli dirsekler vurarak. †İyi ama, nereye, b‚y‚kanne?‹ †Sıfırın ‚st‚ne! Sıfırın ‚st‚ne! Gene sıfırın ‚st‚ne! Olabildiğince ƒok koy! Topu* topu kaƒ paramız var? Yetmiş frederik mi? Cimrilik etmenin yaran yok, bir ƒırpıda yirmi tane koy!‹ †Makul olun, b‚y‚kanne! Kimi zaman tam iki y‚z tur geƒer de gene ƒıkmaz! Yalvarırım size, varınızı, yoğunuzu burada bırakacaksınız!‹ †Saƒma, saƒma, ƒabuk koy paraları! İşte, ƒekiƒ indi! Ne yaptığımı biliyorum ben‹ diyen b‚y‚kanne sinirden tirtir titriyordu. †Kurallar/ sıfır ‚zerine on iki frederikten fazlasının konmasını yasaklıyor. İşte ben de onları koydum.‹ †O da ne demek ‡yle? Doğru mu bu?‹ Sol yanında oturan ve bilyeyi atmaya hazırlanan krupiyeyi dirseğiyle iterek: †M‚s‚! M‚s‚!‹ dedi. †Sıfır kaƒ tane? On iki? On iki?‹ Ben atılıp hemen aceleyle soruyu Fransızca anlattım. Krupiye de: †Evet, Hanımefendi‹ diye yanıtladı terbiyeli terbiyeli. Son-'ra da bilgi vermek amacıyla: †Kişisel hiƒbir miza da d‡rt bin florini aşmamalıdır; kural b‡yle‹ diye ekledi. †Pek•l•, yapacak bir şey yok, ‡yleyse, on. iki koyalım.‹ 110 KUMARBAZ †Oyun başladı!‹ diye bağırdı krupiye. Tabla d‡nd‚ ve on ‚ƒ ƒıktı. Yitirmiştik! †Hadi gene! Gene! Koy gene!‹ diye haykırıyordu b‚y‚kanne. Bu kez ona hiƒ karşı ƒıkmadım ve omuzlarımı sil-kerek gene on iki frederik koydum. Sehpa uzun zaman d‡nd‚. B‚y‚kanne g‡zleriyle izlerken tirtir titriyordu. Hayretle ona bakarak:. †Acaba sıfırın ƒıkacağına gerƒekten inanıyor mu?‹ diye geƒiriyordum aklımdan. Y‚z‚nde kazanacağının mutlak inancı, az sonra: Sıfır! diye bağırıldığını işiteceğinin kesin umudu parlıyordu. Bilye bir b‡lmeye zıpladı. †Sıfır!‹ diye bağırdı krupiye. B‚y‚kanne utkulu ve saldırgan bir halle bana doğru d‡nerek: †Bak, g‡rd‚n m‚!‹ dedi. Ben bir kumarbazdım: Bunu tam o anda kesinlikle hissettim. Kollarım, bacaklarım titriyordu, şakaklarım zonkluyor-du. Elbette ki, on oyunda sıfır'ın ‚ƒ kez ƒıkması ƒok enderdi ama, bunda ‡zellikle şaşılacak hiƒbir şey yoktu. Ben de ‡nceki g‚n sıfır'm ‚st ‚ste ‚ƒ kez ƒıktığını g‡rm‚şt‚m ve bu fırsatla, ƒıkan numaralan ‡zenle bir k•ğıda yazmış olan kumarbazlardan biri daha bir g‚n ‡nce, bu aynı sıfır'ın yirmi d‡rt saatte sadece bir kez ƒıktığını y‚ksek sesle belirtmişti. B‚y‚kanneye parasını en b‚y‚k kazancı gerƒekleştiren kimseye g‡sterilmesi gereken ‡zel saygı ve ‡zenle verdiler. Kuruşu kuruşuna tam d‡rt y‚z yirmi frederik, yani d‡rt bin florin ve yirmi frederik. Yirmi frederiki altın olarak, d‡rt bin florini de banknot olarak ‡dediler. Ama, bu kez b‚y‚kanne artık Potapytch'i ƒağırmadı; kafasında ƒok başka şeyler vardı! Artık ƒırpınmıyordu, eli ayağı titremiyordu. Ama, deyim yerindeyse, iƒten iƒe titriyordu. B‚t‚n dikkati bir tek noktada toplanmıştı, sanki bir tek hedefi amaƒlıyormuş gibi: †Alexis Ivanovitch, bir seferde sadece d‡rt bin florin koKUMARBAZ 111 nabileceğini s‡ylemişti, değil mi? Hadi bakayım, al da şu d‡rt bini kırmızının ‚zerine koy!‹ diye karar verdi. Onu kararından d‡nd‚rmeye ƒalışmak yararsızdı. Sehpa d‡nmeye başladı. †.Kırınızı!‹ diye bağırdı krupiye. Yeniden d‡rt bin florin daha kazanmıştı, b‡ylece hepsi sekiz bin florin olmuştu. †D‡rt binini burada bana bırak, geri kalanını gene kırmızının ‚zerine koy!‹ diye buyurdu b‚y‚kanne. Bir kez daha d‡rt bin florini tehlikeye attım. †.Kırının!‹ diye yeniden bildirdi krupiye. †Toplam on iki! Hepsini ver bana. Altınları kesemin iƒine d‡k, banknotları topla. Bu kadarı yeter! Hadi gidelim! Koltuğumu itin.‹ ON BİRİNCİ BˆLŠM Koltuğu salonun ‡b‚r ucundaki kapıya doğru s‚rd‚ler. B‚y‚kanne sevinƒten uƒuyordu. B‚t‚n bizimkiler, onu kutlamak iƒin hemen ƒevresine ‚ş‚şt‚ler. B‚y‚kannenin davranışı ne kadar garip olursa olsun, başarısı pek ƒok şeyi ‡rt‚yordu, general de b‡ylesine garip bir kadının akrabalığıyla kendini halk iƒinde lekelemekten artık korkmuyordu. Alƒakg‡n‚ll‚ bir g‚l‚msemeyle ve teklifsiz bir neşeyle b‚y‚kanneyi kutladı, tıpkı bir ƒocuğu eğlendirirken yapıldığı gibi. Zaten o da, b‚t‚n ‡b‚r seyirciler gibi, aƒıktan aƒığa heyecanlanmıştı. Olay yorumlanıyordu, herkes b‚y‚kanneyi birbirine g‡steriyordu. Pek •ok kimse, onu daha yakından g‡rebilmek iƒin yanından geƒiyordu. B. Astley bir kenarda arkadaşlarından iki İngilizle on-116 KUMARBAZ KUMARBAZ 117 de hoşa gitmeye uğraşmasını bilen kibirli Pauline'in tam tersine, şuhluğunun b‚t‚n ƒekiciliklerini kullanacaktı. Ama, şimdi, b‚y‚kanne rulette b‡yle başarıları gerƒekleştirdiği şu sırada, kişiliği (inatƒı, otoriter ve buııamış bir ihtiyar kadın) karşılarında b‡yle bir belirlilikte ortaya ƒıktığı şu anda belki de her şey yitirilmişti. •‚nk‚ her şeyle b‚t‚n bağlarını koparmış bir kolej ‡ğrencisi gibi mutluydu ve kumarda kaƒınılmaz olarak yolunacaktı. Tanrım! diye d‚ş‚n‚yordum (Tanrı beni bağışlasın, k‡t‚ bir sevinƒle!) Tanrım! Demin b‚y‚kannenin tehlikeye attığı her frederik altını generalin y‚reğini deliyordu, Deş Grieux'y‚ kudurtuyor, dolu kaşığın burnunun ucundan geƒtiğini g‡ren Mile de Cominges'i ƒılgına d‡nd‚r‚yordu! Bir başka olgu: Kazanmış olmanın sevinciyle b‚y‚kanne herkese para dağıtırken, gelip geƒen herkesi dilenci sanıp eline bir şeyler sıkıştırırken bile generale: †Ama, sana zırnık, bile vermeyeceğim!‹ demekten kendini alamamıştı'. Demek oluyor ki, bu fikirde kesin kararlıydı, bunda direniyor, bunu kendi kendine s‡z vermişti; bu tehlikeliydi, tehlikeli!.. B‚y‚kanneden ayrılıp şatafatlı merdivenden en ‚st kattaki k‚ƒ‚k odama ƒıkarken b‚t‚n bu d‚ş‚nceler kafamda kaynaşıyordu. B‚t‚n bunlar beni son derece ilgilendiriyordu; g‡z‚m‚n ‡n‚ndeki akt‡rleri birbirine bağlayan en sağlam ipleri ‡nceden talimin edebilmeme karşın, bu oyunun gizli nedenlerini ve gizlerini bilmiyordum. Pauline hiƒbir zaman bana tam bir g‚ven g‡stermemişti. Kimi zaman, gerƒekten de, adeta elinde olmadan, bana y‚reğini aƒmıştı ama, ƒoğu zaman ve halta hemen hemen, her zaman, bu iƒ d‡kmelerden sonra, ya b‚t‚n s‡yledikleriyle alay ediyordu, ya da her şeyi karıştırıyor ve her şeyi bile bile yanlış bir ışık altına tutuyordu! Oh! Pe'k ƒok şeyi benden saklıyordu! Her ne olursa olsun, b‚t‚n hu gizemli ve gergin durumun son perdesinin yaklaştığını seziyordum. Bir darbe daha ve her şey bitecek, maskeler d‚şecekti. Benim yazgıma gelince, o da b‚t‚n bunlarla ilgiliydi biliyorum ama, onu hemen hemen hiƒ dert edinmiyordum. Garip bir ruh hali benimki de: Cebimde olsun ‡ls‚n sadece yirmi frederik; işsiz g‚ƒs‚z, geƒim olanaklarından yoksun, umutsuz, tasarısız, vb. ‚lkemden pek uzaklardaydım... Ama, hiƒ umursamıyordum! Pauline'i d‚ş‚nmesem, kendimi sadece pek yakındaki sonucun g‚l‚nƒ ilginƒliğine bırakır, kahkahalarla g‚lerdim. Ama, Pauline beni heyecanlandırıyor; onun yazgısı kararlaştırılacak bunu ƒok iyi hissediyorum, bununla birlikte itiraf edeyim ki, beni d‚ş‚nd‚ren hiƒ de bu değil. Onun b‚t‚n gizlerini ‡ğrenmek isterdim; bana gelip de: †Seni sevdiğimi pek•l• biliyorsun‹ demesini isterdim, yoksa, bu delilik gerƒekleşcmeyecekse... o zaman neyi istemeli? Neyi istediğimi biliyor muyum ben? •ılgın gibiyim; b‚t‚n istediğim, ;onsuza dek, b‚t‚n ‡mr‚mce onun yanında kalmak, onun ay-jlasında, pırıltısında kalmak. Başka hiƒbir şey biliniyorum! On-jdan uzaklaşabilir miyim? Šƒ‚nc‚ katta, onların koridorunda aniden bir şey hissettim. D‡nd‚m ve yirmi adım ‡tede, koridora ƒıkan Pauline'i g‡rd‚m. Beni bekliyor, beni g‡zctliyormuşa benziyordu, bana hemen yaklaşmamı işaret etti. †Pauline Alexandrovna...‹ †Daha yavaş!‹ diye tembih etli. †D‚ş‚n‚n ki‹ dedim alƒak sesle, †bir saniye ‡nce sanki b‡ğr‚me bir darbe inmiş gibi geldi bana: D‡nd‚m, sizdiniz! Sanki sizden bir akım yayılmış gibi!‹ Pauline kaygılı ve d‚ş‚nceli bir halle: †Şu mektubu alın‹ dedi, kuşkusuz ne dediğimi iyi işit-emişti, †hemen elden onu B. Astley'in kendisine verin. Eli-izi ƒabuk tutun, rica ederim. Yanıt beklenmeyecek. O...‹ S‡zlerini tamamlamadı. Ben hayretle: †B. Astley'e mi?‹ .diye yineledim. Ama, Pauline g‡zden kaybolmuştu bile.112 KUMARBAZ dan s‡z ediyordu. G‡sterişli iki hanım azametli bir hayretle ona bakıyordu, acayip bir şeymiş gibi. Deş Grieux kutlama ve g‚l‚c‚kler saƒıyordu. †Ne zafer!‹ dedi. †Aman, Hanımefehdiciğim, harikulade bir şey bu!‹ diye ekledi Mile Blanche b‚y‚leyici bir g‚l‚msemeyle. , †Evet ya, bir iki demeden, kaşla g‡z arasında on iki bin florin kazandım! On iki bin ne demek, bir de altın paralar var! Hepsi birden yaklaşık on ‚ƒ bin florin ediyor. Rubleye ƒevirirsek, ne eder? Altı bin filan mı?‹ Ben de ona yedi binden fazla ettiğini, hatta g‚ncel kurla belki de sekiz bin bile ettiğini bildirdim. †Sekiz bin mi, şaka mı ediyorsun! Nedir o' ‡yle, hepiniz cini k‡pek heykelcikleri gibi kakılıp duruyorsunuz! Potapytch, Marthe, g‡rd‚n‚z m‚?‹ †Ah, benim iyi y‚rekli hanımcığım, nasıl yaptınız bunu b‡yle? Sekiz bin ruble!‹ diye haykırdı Marthe yaltaklanarak. †Alın, bakayım, her birinize beşer altın, alın hadi!‹ Polapytch'le Marthe ellerini ‡pmek iƒin atıldılar.' †Hamalların her birine birer frederik verilsin. Her birine bir frederik ver, Alexis Ivanovitch. Ne oluyor bu garsona da b‡yle kandilli temennalar yapıyor yere kapanırcasına, ya ‡teki? Beni kutlamak iƒin mi bunlar? Onlara da birer frederik ve-river.‹ †Sayın prenses... zavallı yoksul bir s‚rg‚n... s‚rekli felaket... Rus prensleri ‡yle c‡merttir ki...‹ diye yalvar yakar dileniyordu koltuğun hemen yanı başında yıpranmış, havı d‡k‚lm‚ş redingotlu, alacalı yelekli, bıyıklı, aşağılık bir g‚l‚msemeyle kasketini kalkık tutan birisi. †Ver şuna da bir frederik. Hayır, ona iki tane ver; tamam, artık yeter, yoksa bunun sonunu d‚nyada alamayız. Kaldırın beni, g‡t‚r‚n beni! Prascovia‹ dedi Pauline Alexan-drovna'ya, †yarın sana bir elbise alacağım, Mile... neydi onun KUMARBAZ 113 adı canım, Mile Blanche, değil mi? Ona da elbise alacak bir şeyler vereceğim. Bunu ona ƒevir, Prascovia!‹ †Teşekk‚r ederim, Hanımefendi,‹ dedi Mile Blanche derin bir reverans yapıp Deş Grieux'den ve generalden yana alaycı bir g‚l‚msemeyle. General biraz sıkılmıştı, yola ulaştığımız zaman b‚y‚k bir rahatlama duydu. †Ya Fedossia, Fedossia! Kulaklarına inanamayacak!‹ dedi b‚y‚kanne ansızın ƒocukların dadısını anımsayarak. †Ona bir elbise alacak bir şeyler vermeli. Hey, Alexis Ivanovitch, Alexis Ivanovitch, şu dilenciye bir şey ver.‹ Bize bakarak, yırtık pırtık giyinmiş, sırtı kamburlaşmış biri geƒiyordu yoldan. †Belki bir dilenci değil, haşarının biridir, b‚y‚kanne.‹ †Ver! Ver! Bir florin ver ona!‹ Adama yaklaşıp parayı uzattım. Şaşkın şaşkın suratıma baktı ama, hiƒ sesini ƒıkarmadan parayı aldı. Şarap kokuyordu. †Ya sen Alexis Ivanovitch, hen‚z şansını denemedin mi?‹ †Hen‚z denemedim, b‚y‚kanne.‹ †G‡zlerin parlıyordu, g‡rd‚m.‹ †Hiƒ kuşkusuz deneyeceğim, b‚y‚kanne ama, daha sonra.‹ †Ve hiƒ korkmadan sıfırın ‚zerine koy. Bak g‡receksin! Ne kadar paran var?‹ †Yirmi frederik, b‚y‚kanne.‹ †Pek fazla değil. Eğer istersen, sana elli frederik borƒ veririm. Hadi al bakayım şu desteyi... Sana gelince, azizim, sakın d‚şlere kapılma, sana zırnık bile vermeyeceğim!‹ dedi sert bir sesle generale. Beriki allak bullak olmuş g‡r‚nd‚ ama, sustu. Deş Grieux kaşlarını ƒattı. †T‚h, Allah kahretsin, korkunƒ bir ihtiyar bu!‹ diye fısıldadı generale dişlerinin arasından. †Bir dilenci, bit dilenci, bir dilenci daha!‹ diye haykırdı F. 8114 KUMARBAZ KUMARBAZ 115 b‚y‚kanne. †Alexis Ivanovitch, şu adama da bir florin ver.‹ Bu kez ak saƒlı, bir bacağı tahtadan, sırtında lacivert. bir ƒeşit uzun pelerin, elinde kocaman bir sopayla yaşlı bir adam bize doğru geliyordu. Yaşlı bir askere benziyordu. Ona bir florini uzatınca geriye doğru ƒekildi, korkutucu bir halle y‚z‚me baktı: †Was ist's, der Teııfel!‹ (1) diye bağırdı buna bir dizi de k‚f‚r‚ ekleyerek. †Ne sersem şey!‹ diye haykıran b‚y‚kanne eliyle ona hor g‡ren bir işaret yaptı. †Beni daha uzağa g‡t‚r‚n! Aƒlıktan ‡l‚yorum! Hemen yemek yiyeceğim, sonra biraz dinlenip gene oraya d‡neceğim.‹ †Gene mi oynamak istiyorsunuz, b‚y‚kanne?‹ diye haykırdım. †Ne sanıyordun ya? Siz burada dur,up ƒ‚r‚yorsunuz diye, benim de sizi seyretmem mi gerekiyor yani?‹ Deş Grieux yaklaşarak: †Ama, Hanımefendi!‹ dedi, †şanslar d‡nebilir, bir tek k‡t‚ şans, her şeyi yitirirsiniz, ‡zellikle de sizin oyununuzla... Korkunƒtu!‹ †.Mutlaka yitirirsiniz‹ dedi yayvan yayvan Mile Blanche. †Sizin ne ‚st‚n‚ze vazife, kuzum? Yitireceğim sizin paranız değil, benim param! İyi ama, B. Astley nerede?‹ diye sordu bana. †Gazinoda kaldı, b‚y‚kanne.‹ †Yazık, gerƒekte ƒok iyi bir ƒocuk o.‹ Otele d‡nd‚ğ‚m‚zde, b‚y‚kanne merdivende metrdotele rastlayınca, yanma ƒağırdı, kazancıyla ‡v‚nd‚; sonra Fedossia' yi ƒağırttı, ona ‚ƒ frederik verip kendisine yemek getirmesini buyurdu. Fedossia'yla Marthe b‚t‚n yemek boyunca sevinƒ ƒığlıkları kopardılar. (1) Almanca: †Hay şeytan! Nedir bu b‡yle?‹ †Hep g‡z‚m sizdeydi, sevgili hanımcığım‹ diyordu Marthe, †ve Potapytch'e: "Bizim hanım ne yapmak istiyor, kuzum?" diyordum. Masanın ‚zerinde ne kadar da ƒok para vardı! Ey cennetin melekleri! Ben ‡mr‚mde o kadar ƒok parayı bir arada g‡rmemiştim! .Ve ƒepeƒevre beyefendiler, sadece beyefendiler! "B‰t‰n bu beyefendiler nereden geliyor ki, Potapytch?" diyordum. "Ulu Tanrım, ona yardım eder inşallah!" diye d‰ş‰n‰yordum. Hep sizin iŠin dua ediyordum, hanımcığım; y‰reğim duruyordu adeta, tıpkı kuru bir yaprak gibi titriyordum. "Tanrım, ona yardım et!" diyordum hep, eh işte, Tanrı da sizi korudu! HŽlŽ elim ayağım tirtir titriyor, sevgili hanımcığım, hŽlŽ tirtir titriyorum!• ŒAlexis Ivanovitch, yemekten sonra, hazırlan. Saat d‹rde doğru gene oraya gideceğiz. O zamana kadar, hoşŠakal ve şu doktor haytalarından birini bana g‹ndermeyi unutma sakın; kaplıcalara da gitmem gerek. Unutabilirdin.• B‰y‰kannenin yanından sersemlemiş gibi ayrıldım. B‰t‰n bizimkilerin ne olacağını ve işlerinin hangi şekle gireceğini g‹z‰m‰n ‹n‰ne getirmeye Šalışıyordum. AŠıkŠa g‹r‰yordum ki, daha ilk etkiden bile kurtulamamışlardı (‹zellikle de general). Her saat beklenen ve ‹l‰m‰n‰ (dolayısıyla vasiyetnamesinin aŠılışını) bildiren telgraf yerine b‰y‰kannenin Šıkagelmesi, kurdukları b‰t‰n tasarı ve kararları ‹yle bir sıfıra indirmişti ki, yaşlı hanımın daha sonraki ruletteki başarılarını gerŠek bir şaşkınlıkla izliyorlardı. Bununla birlikte, bu ikinci olgu belki de birincisinden daha da ‹nemliydi, Š‰nk‰ b‰y‰kanne her ne kadar generale zırnık bile vermeyeceğini iki kez bildirdiyse de, kimbilir, belli olmaz ki, hen‰z b‰t‰n umudu yitirmemeliydiler. Generalin b‰t‰n işlerine karışan Deş Grieux, muhakkak ki vazgeŠmiyordu. Eminim ki bu işlerle pek ilgili olan Mile Blanche da (nasıl olmasın, hem general e’i olacaktı, hem de g‰zel bir miras elde edecekti!) umudunu yitirmeyecekti ve b‰y‰kanneyi etkilemek iŠin, ne boyun eğmesini, ner 118 KUMARBAZ Şu işe bakın hele siz, demek ki mektuplaşıyorlar! Elbette ki, ben hemen B. Astley'i aramaya koştum. †nce oteline gittim, orada yoktu, sonra gazinoya koşup b‰t‰n salonları dolaştım, yoktu. En sonunda kızgın, hemen hemen ‰zg‰n otele d‹nerken, bir rastlantı sonucu, kadınlı erkekli İngiliz atlılarının arasında onu g‹rd‰m. Ona işaret ettim; durdu, ben de mektubu verdim. Birbirimize bir g‹z atmaya bile vakit bulamadık. Ama, ‹yle sanıyorum ki B. Astley bile bile atını hızlandırdı. KıskanŠlık mı kıvrandırıyordu beni? Tamamiyle bitkin haldeydim. Mektuplaşmalarının konusunu ‹ğrenmek bile istemiyordum. Demek b‹yle, onun g‰vendiği adam oydu! Dostu, ‹yleydi, bu aŠıkŠa belliydi (acaba ne zamandan beri?) ama, acaba işin iŠinde aşk var mıydı bakalım? ŒElbette ki hayır• diyordu mantığım. Ama, b‹yle bir durum karşısında sadece mantık pek ağır basmaz. Ne olursa olsun, bu işi aydınlatmam gerekiyordu. Durum tatsız biŠimde karmaşıklaşıyordu. Otele adımımı atar atmaz beni karşılamaya gelen kapıcıyla metrdotel, beni istediklerini, beni aradıklarını, ‰Š kez gelip nerede olduğumu sorduklarını, en kısa zamanda generalin dairesine gitmemi rica ettiklerini bildirdiler. Suratımdan d‰şen bin parŠaydı. Generali Šalışma odasında Deş Grieux ve Mile Blanche'la birlikte buldum. Mile Blanche yalnızdı, annesi yoktu. Dedim ya, bu anne yararlı roller oynuyordu ve sadece g‹steriş iŠin, mostra olarak kullanılıyordu; gerŠek bir iş s‹z konusu olduğu zaman Mile Blanche yalnız Šalışıyordu. Hatta o kadının s‹z‰m ona kızının işlerinden haberdar olduğundan bile kuşkuluyum. Œ‚Š‰ başbaşa vermiş ateşli ateşli tartışıyorlardı, hatta Šalışma odasının kapısı kilitlenmişti, bu da hiŠ yapılmayan bir şeydi. Yaklaşınca, "bağırışmalar, Deş Grieux'n‰n k‰stah ve alaycı sesini, Mile Blanche'ın ‹fkeli ve kaba Šığlıklarını, g‹r‰n‰şe g‹re kendini aklamaya Šalışan generalin ağlamaklı sesiKUMARBAZ 119 ni işittim. Ben iŠeri girince, kendilerini toparladılar, davranışlarını d‰zelttiler. Deş Grieux saŠım d‰zeltti, g‰l‰mseyen bir y‰z takındı: Nefret ettiğim o kibar ve resmi Fransız g‰l‰msemesi. Bitkin, perişan bir halde olan general doğruldu ama. hemen hemen bilinŠsiz bir biƒimde. Sadece Mile Blanche ‡fkeli ifadesini,hemen hemen değiştirmedi ve sabırsız bakışlarını bana dikerek sustu. Şunu belirtmek isterim ki, şimdiye kadar bana karşı inanılmaz bir aldırmazlıkla davranırdı, selamlanma karşılık bile vermezdi, kısacası beni bilmezlikten gelirdi. General sevecen bir ƒıkışma tonuyla: †Alexis Ivanovitch‹ diye başladı, †izin verirseniz şunu belirteyim ki garip, son derece garip... kısacası, sizin bana ve aileme karşı davranışınız... tek s‡zc‚kle, son derece garip.‹ †Eh! Bu da değil‹ diye onun s‡z‚n‚ hor g‡ren bir ‡fkeyle kesen Deş Grieux (dedim ya, her yere burnunu sokuyor!) konuşmasını ş‡yle s‚rd‚rd‚: '†Aziz Beyim, sevgili generalimiz bu tonla konuşmakla yanılıyor, demek istiyor ki... yani sizi uyarmak, ya da daha doğrusu, kendisini mahvetmemenizi sizden ısrarla rica ediyor, evet, kendisini mahvetmemenizi! Bu deyimi kesinlikle kullanıyorum...‹ †İyi ama, nasıl, nasıl yani?‹ diye onun s‡z‚n‚ kestim. †İzin verin, şu yaşlı hanımın, şu zavallı korkunƒ ihtiyarın kılavuzluğunu ‚stlendiniz‹ diye ne diyeceğini bilemeden kekeleyip duruyordu Deş Grieux, †ama, ihtiyar yitirecek, son meteliğine kadar yitirecek! Nasıl oynadığını kendi g‡zlerinizle g‡rd‚n‚z, tanık oldunuz!Eğer yitirmeye başlarsa, inattan, ‡fkeden kumar masasından d‚nyada kalkmaz, her şeyini oynar, her şeyini oynar! Bu durumda da, d‚nyada aƒık kapanmaz, o zaman da... o zaman da...‹ †O zaman da‹ diye destekledi general, †o zaman da b‚t‚n aileyi mahvedersiniz! Ailem ve ben onun varisleriyiz, bizden daha yakın akrabası yok. Bakın, size aƒıkƒa s‡yl‚yorum:120 KUMARBAZ İşlerim bozuk, son derece bozuk. Bunları kısmen biliyorsunuz... Eğer b‚y‚k bir para yitirirse, ya da hatta b‚t‚n servetini yitirirse (Tanrı korusun!‹, ƒocuklarımın geleceği ne olur! (general, Deş Grieux'ye bir g‡z attı), benim halim ne olur! (k‚ƒ‚mseyerek başım ƒeviren Mile Blanche'a baktı). Alexis Ivanovitch, kurtarın bizi!‹ †İyi ama, general, nasıl, bunu nasıl yapabileceğimi s‡yleyin bana... Onun yanında benim ne saygınlığım var ki?‹ †Reddedin, reddedin, ayrılın ondan!‹ †O zaman başkası bulunur!‹ diye haykırdım. †Hay Allahın cezası, o değil, o değil!‹ diye yeniden konuşmayı kesti Deş Grieux. †Hayır, ondan ayrılmayın ama, hiƒ değilse, onu teşvik edin, ‡ğ‚t verin ona, onu d‡nd‚r‚n... Kısacası, fazla yitirmesine izin vermeyin, herhangi bir şekilde oyalayın onu.‹ '†İyi ama, bunu nasıl yapabilirim? Bu işi siz ‚zerinize alsanız ya, Bay Deş Grieux?‹ diye ekledim en saf halimle. , Burada, Mile Blanche'ın Deş Grieux'ye hızlı, yakıcı, soruşturan bir bakışını yakaladım. Adamın y‚z‚ bir saniye iƒin gizleyemediği garip, iƒtenlikli bir ifadeye b‚r‚nd‚. †Şimdi artık beni kabul etmez ki, b‚t‚n felaket işte burada!‹ diye haykırdı Deş Grieux eliyle bir g‚ƒs‚zl‚k hareketi yaparak. †Eğer... Daha sonra...‹ Deş Grieux, Jvllle Blanche'a anlamlı bir bakış fırlattı. †Ah, azizim Bay Alexis, ne olur bir iyilik edin‹ dedi Mile Blanche kendiliğinden, b‚y‚leyici bir g‚l‚msemeyle bana doğru gelerek. İki elimi tuttu, avuƒlarının iƒinde sıktı. Hay Allah! Bu şeytansı surat bir an iƒinde değişmesini biliyordu. O anda ƒocuksu, hatta- muzip bir g‚l‚msemeyle ‡yle yalva-rıcı, ‡yle zarif bir hal aldı ki! T‚mcenin sonunda, gizlice, bana ƒapkınca bir g‡z kırptı: Hemen o anda beni fethetmek mi istiyordu, nedir? Hiƒ de k‡t‚ davranmıyordu ama, y‡ntem fazlasıyla kabaydı! KUMARBAZ 121 General onun arkasından fırladı (fırladı, tam deyimi): †Alexis Ivanovitch, az ‡nce ‡yle konuştuğum iƒin beni bağışlayın, tam olarak ‡yle demek istemiyordum... Rica ederim, yalvarırım, ‡n‚n‚zde Rus y‡ntemince bel kırar, eğilirim; sadece siz, sadece siz bizi kurtarabilirsiniz! Bayan de Cominges ve ben, size yalvarıyoruz; anlıyorsunuz, anlıyorsunuz, değil mi?‹ diye yalvarıyordu g‡z‚yle bana Mile Blanche'ı g‡stererek. Gerƒekten acınacak haldeydi. Tam o sırada, kapıdan hafif ve saygılı ‚ƒ vuruş işitildi. Kanat aƒıldı, kat garsonuydu; onun . arkasında, birkaƒ adım geride, Potapytch duruyordu. Onları b‚y‚kanne g‡ndermişti. Onlara beni aramalarını ve hemen kendisine getirmelerini bu-' yurmuştu. †Kızıyor‹ diye belirtti Potapytch. †Ama, saat daha ‚ƒ buƒuk!‹ †Uyuyamadı, sağa sola d‡n‚p durdu, sonra birdenbire kalktı, benden koltuğunu istedi, bizi de sizi aramaya g‡nderdi. Merdivenin başına vardı bile.‹ †Ne cadı!‹ diye haykırdı Deş Grieux. Gerƒekten de, b‚y‚kanneyi benim yokluğuma ‡fkelenmiş Alarak, sahanlıkta buldum. Saat d‡rde kadar dayanamamıştı. †Hadi bakalım, g‡t‚r‚n beni!‹ diye bağırdı †yeniden fulete gidiyoruz.‹ ON İKİNCİ BˆLŠM B‚y‚kanne sinirli, ‡fkeliydi; kafasına ruletin saplandığı belliydi. Artık hiƒbir şeye ‡nem vermiyor, genellikle ƒok dalgın g‡r‚n‚yordu. S‡zgelimi, yol boyunca, sabahleyin yaptığı gibi sorular sormuyordu. ˆn‚m‚zden hızla geƒen şahane bir 122 KUMARBAZ arabayı g‡r‚nce, eliyle ş‡yle bir harekette bulundu ve bana sahibini sordu ama, yanıtımı işitmedi bile. Dalgınlığı s‚rekli olarak kesik, sabırsız el hareketleriyle, sert ƒıkışlarla b‡l‚n‚yordu. Gazinoya yaklaşırken, ona uzaktan Wurmerhelm baron ve baronesini g‡sterdiğim zaman, onlara dalgın ve tama-miyle ilgisiz g‡zlerle baktı ve: †Ya!‹ diyerek hemen biraz geriden gelen Potapytch'Ie Marthe'a d‡n‚p, onlara: †Ee, ne diye eteğime yapışıyorsunuz b‡yle? Her seferinde sizi de g‡t‚recek değilim ya! •abuk geri d‡n‚n!‹ ˆb‚rleri selam verip aceleyle geriye ƒark ettikleri zaman da bana d‡n‚p: †Sen bana yetersin‹ diye ekledi. Gazinoda b‚y‚kanneyi bekliyorlardı bile. Ona hemen krupiyenin yanındaki aynı yeri ayırdılar. Her zaman pek rabıtalı olan, bankonun kazanmasıyla yitirmesini umursamayan basit g‡revliler gibi g‡r‚nen krupiyeler hiƒ de bankonun yaz-gısıyla ilgisiz değillermiş gibi geliyor bana. Kuşkusuz kumarbazları ƒekmek ve vergi dairesinin ƒıkarlarını g‡zetmek iƒin y‡nerge almışlardır, bu da onlara prim ve ikramiye sağlıyordun Hiƒ değilse, b‚y‚kanneye bir kurban g‡z‚kle bakıyorlardı bile. Ardından, bizimkilerin tahmin ettikleri oldu. Bakın nasıl: B‚y‚kanne hemen sıfıra g‡z dikti ve oraya on iki fre-derik birden koymamı buyurdu. Bir kez, iki kez, ‚ƒ kez koyduk... Sıfır ƒıkmıyordu. †Devam et! Devam et!‹ diye yineliyordu b‚y‚kanne, sabırsızlıkla beni dirseğiyle iterek. S‡z dinledim. En sonunda, ‡fkeden dişlerini gıcırdatarak bana: †Kaƒ kez oynadık?‹ diye sordu. †On iki kez, b‚y‚kanne. Y‚z kırk d‡rt frederik yitirdik. Size yineliyorum, belki de akşama kadar...‹ †Kes sesini!‹ diye-s‡z‚m‚ kesti. †.Sıfır'a koy, kırmızının ‚zerine hemen bin florin koy. Al, işte bin banknot.‹ KUMARBAZ 123 Kırmızı ƒıktı ama, sıfır gene bu kez de ƒıkmadı; bin florin aldım. †G‡rd‚n m‚, bak g‡rd‚n m‚!‹ dedi b‚y‚kanne alƒak sesle, †hemen hemen hepsini geri aldık. Gene sıfır'm ‚zerine koy; on tur daha, sonra gideriz.‹ Ama, beşinci turda yaşlı hanım usandı. †G‡nder cehennemin dibine şu lanet olasıca sıfır'ı. Al, kırmızıya d‡rt bin florin koy!‹ diye buyurdu. †B‚y‚kanne! Bu kadarı ƒoktur,' ya bir de kırmızı ƒıkmazsa?‹ diye yalvardım; ama umurunda bile değildi, az kalsın beni d‡vecekti. Zaten indirdiği dirsekler şiddetli yumruklar gibiydi. Yapılacak hiƒbir şey yoktu. Sabahleyin kazanılan d‡rt bin florini kırmızının ‚zerine koydum. Sehpa d‡nmeye başladı. B‚y‚kanne sakindi, kazanacağından emin, gururlu bir halle dikiliyordu. †Sıfır!‹ diye bağırmaz mı krupiye. B‚y‚kanne ‡nce anlamadı ama, krupiyenin masanın ‚st‚nde bulunanların hepsiyle birlikte kendi d‡rt bin florinini de k‚rekle ƒektiğini g‡r‚p de, o kadar uzun zaman ƒıkmayan ve ‚zerine iki y‚z florine yakın para koyduğumuz sıfır' in inadına yapar gibi, tam da ona hakaret edip bıraktığı anda ƒıktığını ‡ğrenince, bir ƒığlık kopardı, g‚r‚lt‚yle ellerini birbirine vurmaya başladı. •evresindekiler g‚l‚şt‚ler. †Hey Ulu Tanrım! Durdu durdu da, namussuz, şimdi ƒıktı!‹ diye ciyak ciyak bağırıyordu b‚y‚kanne. †Ah! Alƒak sefil! Senin kabahatin! B‚t‚n bunlar, senin kabahatin!‹ diyerek ‡fkeyle ‚zerime atılıp beni yumrukladı. †Beni ondan sen, sen caydırdın.‹ †B‚y‚kanne, ben sizi mantıklı olmaya davet etmek istiyordum, her şansa da ben kefil olamam ya.‹ †Şansı g‡steririm ben sana‹ diye homurdandı tehdit edici bir sesle. †Defol!‹124 KUMARBAZ KUMARBAZ †Elveda, b‚y‚kanne!‹ dedim ve gidecekmiş gibi, arkamı d‡nd‚m. †Alexis Ivanovitch, Alexis Ivanovitch, dur, gitme! Nereye gidiyorsun? Hadi, hadi! İşte şimdi de kızıyor! Sersem! Dur, dur, yanımda biraz daha dur, hemen kızma canım, asıl aptal benim! S‡yle bakalım bana, şimdi ne yapmamız gerekiyor?‹ †Size artık ‡ğ‚t vermek istemiyorum, b‚y‚kanne, sonra bana kızarsınız. Kendiniz bildiğiniz gibi oynayın, siz s‡yleyin, ben parayı koyarım.‹ †Pek•l•, pek•l•: Gene kırmızının ‚zerine d‡rt bin florin koy! Al, işte c‚zdanım.‹ Cebimden c‚zdanını ƒıkardı, bana uzattı. †•abuk ol, orada yirmi bin ruble var.‹ †B‚y‚kanne,‹ diye mırıldandım, †bu kadar b‚y‚k paralar...‹ †Eğer zararımı ƒıkarmazsam, beni assınlar. Koy dedim!‹ Koyduk ve yitirdik. †Gene, gene! Bir ƒırpıda sekiz bin koy!‹ †Olanaksız, b‚y‚kanne, en y‚ksek miza d‡rt bin!‹ †ˆyleyse d‡rt bin koy!‹ Bu kez kazandık. B‚y‚kanne cesaretlendi. †Bak, g‡rd‚n m‚, g‡rd‚n m‚!‹ dedi gene beni dirse-ğiyle iterek. †Gene d‡rt bin koy!‹ Koyduk... ve yitirdik; yeniden koyduk... ve yeniden yitirdik. †B‚y‚kanne, on iki bin florin gitti‹ diye haber verdim ona. †Gittiklerini pek•l• g‡r‚yorum‹ diye karşılık verdi bana deyim yerindeyse adeta duygusuz, katı bir ƒeşit ‡fkeyle. †Pek•l• g‡r‚yorum, azizim, g‡r‚yorum‹ diye mırıldandı g‡zlerini kırpmadan ve sanki bir şeyler d‚ş‚n‚rm‚ş gibi. †Hey! ˆlsem ƒekilmem, umurumda bile değil! Gene d‡rt bin florin koy!‹ †Hiƒ paramız kalmadı, b‚y‚kanne; c‚zdanınızda sadece 125 y‚zde beş faizli Rus tahvilleriyle birkaƒ da poliƒe var ama, para yok.‹ †Peki, ya para kesemde?‹ †Biraz bozuk para var, b‚y‚kanne.‹ ŒSarraf yok mu burada? Bizim b‰t‰n tahvillerimizi bozabileceklerini s‹ylemişlerdi bana• diye sordu b‰y‰kanne kararlı bir tonla. ŒOo, elbette, istediğiniz kadar bozarlar! Ama, bu işte siz zararlı Šıkarsınız... Bir Yahudi bile bundan ‰rperirdi!• ŒSaŠma şeyler bunlar! Paramı geri almak istiyorum ben. G‹t‰r beni. €ağır bakayım bana şu namussuzları!• Koltuğu y‰r‰tt‰m, hamallar yanımıza geldi ve gazinodan ayrıldık. ŒDaha Šabuk, daha Šabuk, daha Šabuk!• diye emrediyordu b‰y‰kanne. ŒSen yolu g‹ster bana, Alexis Ivanovitch, en yakın olanına gidelim... €ok uzak mı?• Œİki adım ‹tede, b‰y‰kanne.• Ama, d‹nemeŠte, alandan ayrılıp da ağaŠlı yola saparken, bizim b‰t‰n kumpanyayla karşılaştık: General, Deş Grieux, Mile Blanche ve annesi. Pauline Alexandrovna onlarla birlikte değildi, B. Astley de yoktu. ŒHadi, hadi! Durmayalım!• diye haykırdı b‰y‰kanne. ŒNe istiyorsunuz? Sizinle uğraşacak vaktim yok!• Ben arkadan y‰r‰yordum. Deş Grieux yanıma geldi. ŒBu sabah kazandıklarının hepsini yitirdi, on iki bin florinden fazla. Y‰zde beş faizli tahvillerini bozdurmaya gidiyo-az• dedim Šabucak alŠak sesle. Deş Grieux ayağını yere vurdu, koşup haberi generale bildirdi. Biz hep b‰y‰kannenin koltuğunu itiyorduk. ŒTutun onu! Tutun onu!• diye ‹fkeyle fısıldadı general. ŒKendiniz denesenize!• diye yanıt verdim ben de. ŒTeyzeciğim• dedi general yaklaşarak, Œbenim iyi teyze-ciğim... şimdi... şimdi... (titreyen sesi kısılıverdi) at kiralayıp126 KUMARBAZ KUMARBAZ 127 kırlarda bir gezinti yapacağız... harikulade bir g‹r‰n‰m... Zirve... Biz de sizi almaya geliyorduk!• ŒCehennem ol başımdan sen zirve'nle!• dedi b‰y‰kanne sabırsız bir el hareketiyle onu iterek. General bu kez iyice umutsuz, yeniden s‰rd‰rd‰: ŒOrada bir k‹y var... €ay iŠeriz...• ŒYemyeşil Šayırların ‰zerinde taze s‰t iŠeriz.• diye ekledi Deş Grieux de korkunŠ derecede d‰şmanca bir tonla. Taze s‰t, yemyeşil Šayırlar, bir Paris kentsoylusu iŠin bundan daha g‰zel bir kır yaşamı olamazdı; onun, bilindiğ.] gibi, b‰t‰n doğa ve gerŠek anlayışı ve g‹r‰ş‰ işle buydu. ŒUmurumda bile değil senin s‰t‰n. Onu sen kendin iŠ bol bol, benim midemi ağrıtır. Ne diye ısrar ediyorsunuz, kuzum? Zamanım olmadığını s‹yl‰yorum size!• Œİşte geldik, b‰y‰kanne!• diye haykırdım. ŒBurası.• Sarraf d‰kkŽnının bulunduğu eve kadar b‰y‰kanneyi ittik. Tahvili bozdurmak iŠin ben gittim: B‰y‰kanne kapının yanında kalıp beni bekledi. Deş Gricux, general, Mile Blanche ne yapacaklarını bilemeden, geride duruyorlardı. B‰y‰kanne ‹fkeli bir g‹zle onlara bakınca, d‹n‰p gazinonun yolunu tuttular. Tahvilleri ‹ylesine zararına bozmaya kalkıştılar ki, danışmak iŠin b‰y‰kannenin yanma d‹nd‰m. ŒAh, haydutlar!• diye bağırdı ellerini birbirine vurarak. ŒOlsun varsın, ne yapalım, kabul et! dedi buyurgan bir sesle. ŒDur, dur, sarrafı Šağır bana!• ŒDaha doğrusu kŽtiplerden birini, b‰y‰kanne!• ŒHadi, kŽtip olsun, bana g‹re hepsi bir. Ah, haydutlar!• G‡revli, kendisini ƒağıranın halsiz, sakat yaşlı bir kontes olduğunu ‡ğrenince dışarı ƒıkmaya razı oldu. B‚y‚kanne ‡fkeyle, kendisinin bir dolandırıcı olduğunu s‡yleyerek, sıkı bir pazarlığa girdi, uzun uzun konuştu; istediklerini Rusƒa, İngilizce ve Almanca karışımıyla anlattı, ben de terc‚manlık g‡revini y‚klenmiştim. Sert y‚zl‚ g‡revli her ikimize bakıyor, hiƒ sesini ƒıkarmadan başım sallıyordu. Hatta terbiyesizliğe varan ısrarlı bir merakla b‚y‚kanneyi s‚z‚yordu; en sonunda g‚l‚msemeye başladı. †Pek•l•, pek•l•, defol karşımdan!‹ diye bağırdı b‚y‚kanne. †Param seni boğsun, inşallah! Bunda bozdur, AIexis Ivanovitch, vaktimiz yok, yoksa başka sarrafa gitmemiz gerekecek...‹ †ˆb‚r sarrafların daha da az vereceklerini s‡yl‚yor.‹ Tahvilleri kaƒa bozdurduğumuzu şimdi anımsamıyorum ama, felaket bir şeydi. Altın ve banknot olarak on iki bin florin verdiler, makbuzu da aldım, .hepsini getirip b‚y‚kanneye verdim. †Pek•l•, pek•l•! Saymaya gerek yok!‹ dedi kollarını sallayarak. †•abuk, ƒabuk!‹ †O lanet olasıca sıfırın ‚zerine de, kırmızının ‚zerine de bir daha d‚nyada para koymam‹ diye mırıldanıyordu gazinoya yaklaşırken. Bu kez olabildiğince k‚ƒ‚k paralar koymaya onu ikna etmek iƒin b‚t‚n g‚c‚mle ƒırpındım, eğer şans d‡nerse, ne zaman olsa b‚y‚k para kazanabileceğine inandırmaya ƒalışıyordum onu. Ne var ki, ƒok sabırsızdı ve ‡nce s‡ylediklerime hak vermekle birlikte, oyun sırasında onu tutamadım. On, yirmi frederik kazanmaya başlar başlamaz, bana dirsek vurmaya başladı. †G‡rd‚n m‚, bak g‡rd‚n m‚!‹ diyordu, †kazandık işte. On yerine d‡rt bin florin koymuş olsaydık, d‡rt bin kazanacaktık, oysa şimdi! Hep senin kabahatin!‹ Onun oynamasını g‡rd‚kƒe iƒimi kaplayan ‡fkeye karşın en sonunda susup ona hiƒbir ‡ğ‚tte bulunmamaya karar verdim. Ansızın Deş Grieux ƒıkageldi. Her ‚ƒ‚ de o yakınlarda bulunuyorlardı. Mile Blanche, annesiyle birlikte biraz geride 128 KUMARBAZ KUMARBAZ 129 duruyor, k‚ƒ‚k prense cilveler yapıyordu. Generalin g‡zden d‚şt‚ğ‚ aƒıkƒa g‡r‚l‚yordu, hemen hemen onu s‚rg‚n etmişlerdi. General ƒevresinde pervane gibi d‡nmesine karşın, Mile Blanclıe ona bakmak bile istemiyordu. Zavallı general! Sara-rıyor, kızarıyor, ‚rperiyor, b‚y‚kannenin oyununu bile artık g‡zleyemiyordu. En sonunda Mile Blanclıe'la k‚ƒ‚k prens dışarı ƒıktılar; general de peşlerinden koştu. Deş Grieux tatlı bir sesle b‚y‚kannenin kulağına: †Hanımefendi, Hanımefendi...‹ diye fısıldadı. †Hammefcn-diciğim, bu miza olmaz... hayır, hayır, olanaksız...‹ diyordu berbat bir Rusƒayla, †hayır.‹ †ˆyleyse, nasıl olacak? Ne yapmak gerektiğini s‡yle bana!‹ dedi b‚y‚kanne. Deş Grieııx ağız dolusu, coşkuyla Fransızca konuşmaya başladı; ‡ğ‚tler veriyor, ƒırpınıyor, şansın gelmesini beklemek gerektiğini s‡yl‚yordu, hesaplar yapıyordu... B‚y‚kanne hiƒbir şey anlamıyordu. Beriki her an bana doğru d‡n‚yordu s‡zleri ƒevirmem iƒin; b‚y‚kanneye g‡stermek iƒin parmağını masaya doğru uzatıyordu; en sonunda kalemi alıp k•ğıdın ‚zerine sayılar yazdı. B‚y‚kannenin sabrı t‚kendi. †Hadi bakalım, defol, defol! Zırvalayıp duruyorsun sen. "Hanımefendi, Hanımefendi!" dediklerinden sen bile bir şey anlamıyorsun. Git hadi!‹ Deş Grieux yeniden g‡sterip anlatmaya başlayarak: †Ama, Hanımefendi‹ diye kekeledi. Fena halde g‚cen-mişti. †Pek•l•, pek•l•, bir kez de onun dediği, gibi koy bakalım‹ diye buyurdu b‚y‚kanne. †Belki de başarılı olur.‹ Deş Grieux sadece onun b‚y‚k oynamasına engel olmak istiyordu: Seri halinde ve ayrı sayılar ‚zerine oynamasını ‡neriyordu. Onun ‡ğ‚tleri ‚zerine ilk on ikinin iƒinde bir dizi tek sayı ‚zerine birer frederik koydum, beş frederik de on ikiden on sekize, on sekizden yirmi d‡rde kadar bir sayılar topluluğuna koydum: Toplam olarak on altı frederiki tehlikeye atmıştık. Sehpa d‡nmeye başladı. †Sıfır!‹ diye bağırdı krupiye. Hepsini yitirmiştik: †Ne sersem şey!‹ diye bağıran b‚y‚kanne, Deş Grieux' ye doğru d‡nd‚. †Pis k‚ƒ‚k Fransız seni! Şu eciş b‚c‚ş şey kalkmış da bir de bize ‡ğ‚t veriyor! Defol, defol! Hiƒbir şeyden anladığı yok, bir de kalkmış burnunu sokuyor her yere!‹ Fena halde kırılan Deş Grieux omuzlarını silkti, b‚y‚kanneye k‚ƒ‚mseyen bir bakış fırlattı ve ƒekilip gitti. Onunla g‡r‚şmekten utanıyordu, ne var ki kendini tutamamıştı. Bir saat sonra, umutsuz ƒabalara karşın, her şeyi yitirmiştik. †D‡nelim!‹ diye haykırdı b‚y‚kanne. Ağaƒlı yola kadar tek s‡zc‚k s‡ylemedi. Ağaƒlı yola sapınca, tam otele yaklaşırken, ƒığlıklar koparmaya başladı. †Kaz kafalı! Sersem! Koca aptal, sen de, koca aptal!‹ Dairesine girer girmez, bağırdı: †•ay getirin! Ondan sonra da hemen hazırlanalım! Gidiyoruz!‹ †Nereye gitmek istiyorsunuz, hanımcığım?‹ diye korkarak sordu Marthe. †Senin ‚st‚ne vazife mi? Sen kendi işlerine bak! Po-tapytch, b‚t‚n eşyaları hazırla. Moskova'ya d‡n‚yoruz! On beş bin g‚m‚ş ruble yitirdim!‹ †On beş bin mi, hanımcığım! Ulu Tanrım!‹ diye haykıran Potapytch, besbelli hanımına, yaranacağını sanarak, sızlanan bir halle ellerini birbirine vurmaya başladı. †Hadi, hadi, sersem sen de! İşte şimdi de zırlamaya başladı! Sus bakayım! Hazırlık yap! Hesabımı en kısa zamanda •ıkarıp getirsinler bana!‹ Ben de onun ‡fkesini yatıştırmak amacıyla: †İlk tren saat dokuz buƒukta kalkıyor, b‚y‚kanne‹ de-I dim. F. 9 136 KUMARBAZ •abucak Moskova'mıza d‡nelim! Bizim oralarda nemiz eksik, ne yok ki bizde? Bahƒe, ƒiƒek dersen, burada bile g‡r‚lmeyenler var, hava, ‡zsuyu y‚r‚yen elma ağaƒlan, aƒıklık, nemiz eksik... Hayır... İlle de el memleketlerine gidilecek! Ah! Ah! Ah!‹ • ON Š•ŠNCŠ BˆLŠM D‚zensiz ama, şiddetli duyguların etkisiyle başlamış olduğum notlara, hemen hemen bir aydır hiƒ el s‚rmedim. Yaklaştığını ‡nceden sezdiğim felaket geldi ama, benim d‚ş‚nd‚ğ‚m‚n y‚z kez daha şiddetli ve daha ani bir biƒimde. B‚t‚n bunlar, hiƒ değilse beni ilgilendiren konularda, garip, utanƒ verici ve hatta feci oldu. Başıma hemen hemen mucizevi birƒok ser‚ven geldi; daha doğrusu, bir başka g‡r‚ş aƒısından ye ‡zellikle de o zaman iƒinde s‚r‚klendiğim kasırga d‚ş‚n‚lecek olursa bunların olağan‚st‚ olmasına karşın, ben onları ‡yle g‡r‚yorum. Ama, benim iƒin mucize, o olayların ortasında benim davranış biƒinıimdi. Kendimi h•l• anlamıyorum! Ve b‚t‚n bunlar, hatta aşkım bile, bir d‚ş gibi geƒti; oysa tutkum g‚ƒl‚ ve iƒtenlikliydi ama... O şimdi ne oldu? Gerƒekten de, arada sırada aklıma ansızın bir d‚ş‚nce geliyor: †Acaba o zaman deli miydim ben? B‚t‚n o zamanı acaba bir akıl hastanesinde mi geƒirdim? Belki de h•l• oradayım, belki de b‚t‚n bunlar sadece bir g‡r‚n‚şt‚, belki h•l• da ‡yledir...‹ Notlarımı bir araya getirip yeniden okudum, kimbilir, belki de onları bir akıl hastanesinde yazmadığıma kendimi inandırmak iƒin. Şimdi, d‚nyada yapayalnızım. Sonbahar yaklaşıyor, yapraklar sararıyor. Bu ağlamış suratlı k‚ƒ‚k kentteKUMARBAZ 137 yim, ah! Bilseniz k‚ƒ‚k Alman kentleri ne kadar y‚rek karartıcı olabilirler! Ben de geleceği d‚ş‚necek yerde, hen‚z belli belirsiz silinen duyguların, izlenimlerin, pek yeni anıların etkisi altında, ƒevrintisinde bir s‚re beni s‚r‚kleyip sonra da atan daha pek yakın b‚t‚n o fırtınanın etkisi altında yaşıyorum. Zaman zaman gene o kasırgaya kapıldığımı, fırtınanın patlayacağını, geƒerken beni kanadına alacağını ve 'dengeyi, ‡lƒ‚ bilincini yitirip, ben de d‡nmeye, d‡nmeye, d‡nmeye, başlayacağımı sanıyorum... Zaten eğer bu ay b‚t‚n olup bitenleri olabildiğince doğru ve kesin bir ‡zetini yapabilirsem, belki dururum ve d‡nmeyi bırakırım. Yeniden kalemi elime almak istiyorum; kimi zaman akşamları yapacak hiƒbir şeyim olmuyor. Garip bir şey, oyalanmak iƒin buranın pek cılız olan kitaplığından hiƒ sevmediğim Paul de Kock'un Alrnancaya ƒevrilmiş kitaplarını alıyorum; ama, bunları okuyorum ve kendim de buna şaşıyorum: Sanki ciddi bir okumayla, ya da bir. işle dağılacak bir sihiri bozmaktan korkuyor gibiydim. Sanki bu tutarsız d‚ş ve bende bıraktığı b‚t‚n izlenimler benim iƒin pek de-ğerliymiş de, duman olup dağılacakları korkusuyla her t‚rl‚ yeni temastan ƒekiniyordu m! B‚t‚n bunlar bu kadar mı iƒime işlemişti, kuzum? Evet, elbette ya; bunları belki kırk yıl sonra da anımsayacağım... İşte b‡ylece, yeniden kalemi elime aldım. Zaten, şimdi artık b‚t‚n bu olup bitenler kısaca anlatılabilir: Duygularım artık hiƒ de aynı değil... Her şeyden ‡nce b‚y‚kannenin ‡yk‚s‚n‚ bitirelim. Ertesi g‚n, her şeyi yitirmişti. Bunun b‡yle olması gerekiyordu: Onun'gibi, o yola sapan bir kimse sanki karlı bir dağın tepesinden kızakla kayıyormuş gibi, gitgide daha hızla aşağı iner. Akşamın sekizine kadar, b‚t‚n g‚n boyu oynadı; ben orada yoktum, b‚t‚n bildiklerim de ortalarda dolaşan s‡ylentilerden derlenmedir.130 KUMARBAZ KUMARBAZ 131 †Peki, şimdi saat kaƒ?‹ †Yedi buƒuk.‹ †Ne fena! Aman, ne yapayım! Alexis Ivanovitch, tek "meteliğim kalmadı. Al, işte iki tahvil daha, oraya koşup bunları bana bozduruver. Yoksa, d‡nmek iƒin yol param bile kalmayacak.‹ •ıktım. Yarım saat sonra geri d‡nd‚ğ‚mde, dostlarımızı b‚y‚kannenin dairesinde buldum. B‚y‚kannenin Moskova'ya kesin d‡n‚ş haberi onları kumardaki kayıplarından ƒok daha fazla etkilemişe benziyordu. Bu gidişin servetini kurtardığım kabul etsek bile, general ne olacaktı? Deş Grieux'ye olan borƒlan kim ‡deyecekti? Mile Blanche, b‚y‚kannenin ‡l‚m‚n‚ beklemeyecek ve hiƒ kuşkusuz k‚ƒ‚k prensle, ya da bir başkasıyla kaƒacaktı. Orada ‡yle durmuş, b‚y‚kanneyi avutmaya ve ikna etmeye ƒalışıyorlardı. Pauline h•l• ortalarda yoktu. B‚y‚kanne hepsine kaba kaba s‡v‚p sayıyordu. †Yıkılın karşımdan, iblisler! Siz ne karışıyorsunuz, kuzum? Bu teke sakallı ne diye gelip bana s‚rt‚n‚yor?‹ diye bağırdı Deş Grieux'ye. †Ya sen, ƒalƒene geveze, sen ne istiyorsun?‹ diye haykırdı Mile Blanche'a. †Ne diye tepinip duruyorsun?‹ †Vay canına!‹ diye mırıldandı g‡zlerinde ‡fke şimşekleri ƒakan Mile Blanche;' ama, ansızın bir kahkaha kopararak odadan ƒıktı. Kapının eşiğinden generale: †Y‚z yıl yaşar bu!‹ diye bağırdı. †Ya! Demek ki sen benim ‡l‚m‚me g‚veniyorsun, ha?‹ diye ciyak ciyak bağırdı b‚y‚kanne generale d‡nerek. †Defol! . Alexis Ivanovitch, şunların hepsini kapı dışarı at! Sizin ne ‚st‚n‚ze vazife? Yitirdiğim kendi param, sizinki değil!‹ General omuzlarını silkti, belini kırdı ve ƒıktı. Deş Grieux onun peşinden gitti. B‚y‚kanne, Marthe'a: †Prascovia'yı ƒağır!‹ diye buyurdu. Beş dakika sonra, Marthe, Pauline'le birlikte d‡nd‚. B‚t‚n bu s‚re iƒinde Pauline ƒocuklarla birlikte odasında kalmıştı (kuşkusuz, bile bile b‚t‚n g‚n dışarı ƒıkmamaya karar vermişti). Šzg‚n ve tasalı g‡r‚n‚yordu. B‚y‚kanne: †Prascovia‹ diye s‡ze başladı, †demin dolaylı olarak ‡ğrendiklerim doğru mu? Senin sersem ‚vey baban şu fırıldakla, şu Fransız kadınıyla, bir aktris, ya da daha beteri olan şu kadınla evleniyormuş? S‡yle, doğru mu.bu?‹ †Kesin hiƒbir şey bilmiyorum, b‚y‚kanne‹ diye yanıt verdi Pauline, †ama, gizlemekte artık hiƒbir yarar g‡rmeyen Mile Blanche'ın s‡zlerinden, ‡yle anlıyorum ki...‹ B‚y‚kanne enerjik bir sesle onun s‡z‚n‚ kesti: †Yeter! Her şeyi anlıyorum! Bu adamın b‡yle bir sonuca ulaşacağını hep d‚ş‚nm‚şt‚m ve onu d‚nyanın en boş, en havai insanı olarak g‡rm‚ş‚md‚r. General r‚tbesiyle ‡v‚n‚yor, onu da albay olarak emekliye ayrılırken y‚kselttiler, bir de kalkmış b‚y‚k b‚y‚k havalar takınıyor. Ama, ben her şeyi biliyorum, g‚zelim, Moskova'ya telgraf telgraf ‚st‚ne g‡nderdiğinizi biliyorum. "İhtiyar b‚y‚kanne yakında ‡b‚r yana atlayacak mı?" İşte onların anlamı buydu. Mirasımı bekliyordunuz; o para olmazsa, bu yaratık (neydi adı onun: de Cominges'di galiba?) onu o takma dişleriyle kapısına uşak bile' almazdı. Faizle borƒ verdiği bir yığın parası olduğunu s‡yl‚yorlar, kendisine bir anamal edinmiş. Ben seni suƒlamıyorum, Prascpvia, telgrafları sen yollamadın ki, zaten geƒmişe d‡nmek istemiyorum. K‡t‚ huylu olduğunu bilirim... Akrep gibisindir! Soktuğun zaman şişer! Ama, sana acıyorum, ƒ‚nk‚ ‡lm‚ş annen Catherine'i ƒok severdim. Bak dinle beni, eğer istersen, b‚t‚n bunlardan ayrıl, benimle gel. Gidecek hiƒbir yerin yok, şimdi de onların yanında kalman 'hiƒ yakışık almaz. Dur, bekle!‹ diye haykırdı b‚y‚kanne bir karşılık ver132 KUMARBAZ meye hazırlanan Pauline'e. †Daha bilirmedim. Senden hiƒbir şey istemiyorum. Moskova'daki evimi biliyorsun, bir saray gibi. Eğer istersen b‚t‚n bir katı • sana veririm, huyumdan hoşlanmıyorsan, haftalarca gelip beni g‡rmeyebilirsin. Kabul ediyor musun, etmiyor musun?‹ †ˆnce izin verirseniz size bir şey sormak istiyorum: Gerƒekten de hemen gitmek istiyor musunuz?‹ †Yavrucuğum, şaka edermiş gibi bir halim var nıı benini? Gideceğimi s‡yledim ve gidiyorum. Šƒ kere lanet olasıca ruletinizde bug‚n tam on beş bin ruble yitirdim! Beş yıl ‡nce, Moskova'daki malik•nemin yakınlarındaki ahşap kiliseyi yeniden taştan yaptırmak iƒin adakta bulunmuştum, burada kumarda her şeyimi yitirdim. İşte şimdi, g‚zelim, kilisemi inşa etmeye gidiyorum.‹ †Ya kaplıcalar, b‚y‚kanne? Kaplıcalar iƒin gelmiştiniz ya!‹ †Rahat bırak beni o kaplıcalarla! ˆfkelendirme beni, Prascovia; bilerek mi yapıyorsun? Daha bakalım, geliyor musun, gelmiyor musun?‹ †B‚y‚kanne, bana ‡nerdiğiniz barınak iƒin size ƒok, ƒok minnettarım‹ diye s‡ze başlayan Pauline pek heyecanlıydı. †Durumumu kısmen tahmin ettiniz. Size o kadar minnettarım ki, inanın bana, belki de pek yakında gelip sizi bulacağım; ama, şimdilik ciddi... nedenlerim var... hemen karar veremem. Siz hiƒ değilse on beş g‚n kalabilseydiniz...‹ †Demek ki, istemiyorsun?‹ †Yapamam. Šstelik de, kardeşlerimden ayrılamam, yalnız kalabilecekleri iƒin de... Eğer beni ƒocuklarla birlikte kabul etseydiniz, b‚y‚kanne, elbette size gelirdim ve inanın, buna layık olmasını bilirdim!‹ diye ekledi coşkun bir iƒtenlikle. †Ama, ƒocuklar olmazsa, yapamam, b‚y‚kanne.‹ †Pek•l•, pek•l•, pırlama! (Pauline zırlamayı aklına bile getirmiyordu, zaten o bir damla g‡zyaşı d‡kmezdi ki.) CivKUMARBAZ 133 civlere de bir yer buluruz: K‚mes nasıl olsa yeteri kadar b‚y‚k. Šstelik de, okula başlamalarının zamanı geldi. Demek, şimdi gitmiyorsun, ‡yle mi? Dikkatli ol, Prascovia! Senin iyiliğini istiyorum, şimdi neden gitmediğini de biliyorum! Her şeyi biliyorum, Prascovia! O berbat k‚ƒ‚k Fransızdan sana hiƒbir iyilik gelmez.‹ Pauline kıpkırmızı oldu. Ben ‚rperdim. (Hepsi biliyorlardı! Bilmeyen bir bendim!) †Hadi, hadi, surat asma. Bu konuda fazla aƒılmayacağını. Ama, dikkat et de başına bir felaket gelmesin... Dediğimi anlıyor musun? Akıllı bir kızsın; buna ƒok ‚z‚l‚r‚m. Hadi bakalım, bu kadarı yeter. Sizi bir daha g‡z‚m g‡rmesin. Elveda!‹ †Sizi geƒiririm, b‚y‚kanne ‹dedi Pauline. †Yararı yok, beni rahatsız edersin, hem de hepinizden pek bıktım, burama geldi artık.‹ Pauline, b‚y‚kannenin elini ‡pt‚ ama, beriki elini ƒekti, genƒ kızın yanağını ‡pt‚. Pauline, ‡n‚mden geƒerken hızla bana bir g‡z attı ve hemen bakışlarını ƒevirdi. †Sana da elveda diyorum, Alexis Ivanovitch! Trenin kalkmasına sadece bir saat kaldı. Senin de benden usandığını sanırım. Al şu elli frederiki, al.‹ †Size ƒok teşekk‚r ederim, b‚y‚kanne ama, cesaret edemem...‹ †Pek•l•, pek•l•!‹ diye bağırdı b‚y‚kanne, sesi' ‡yle sert ve korkutucuydu ki reddetmeye cesaret edemedim, parayı aldım. †Eğer Moskova'da işsiz kalırsan, gel beni bul. Sana tavsiye mektupları veririm. Hadi, git artık!‹ Odama ƒıkıp, yatağıma uzandım. Kollarımı başımın arkasında kavuşturup, sırt‚st‚ yaklaşık yarım saat kadar yatmış olmalıyım. Felaket patlak vermişti, d‚ş‚nmeye değerdi. Ertesi g‚n Paulinc'le ciddi şekilde konuşmaya karar verdim.134 KUMARBAZ Hey, k‚ƒ‚k Fransız! Demek doğruydu ha? Ama, neler geƒmiş olabilirdi? Pauline ve Deş Grieux! Ulu Tanrım, ne yakınlaşma, ne koşutluk! B‚t‚n bunlar tam anlamıyla inanılmaz şeylerdi. Kendim den geƒerek, ansızın ayağa kalkarak, hemen koşup B. Astley'i aramaya ve her ne pahasına olursa olsun onu konuşturmaya karar verdim. Bu konuda da, hiƒ kuşkusuz, benden daha fazlasını biliyordu. B. Astley mi? İşte bir muamma daha! Ama, ansızın kapım vuruldu. Gidip baktım: Potapytch'ti. †Alexis Ivanovitch, iyi y‚rekli beyciğim, Hanımefendi sizi istiyor.‹ †Ne oldu? Gidiyor mu? Tren saatine daha yirmi dakika var.‹ †•ok heyecanlı, beyciğim, yerinde duramıyor: "•abuk! •abuk!" diyor. Sizi istiyor. Tanrı aşkına, sakın gecikmeyin!‹ Hemen aşağı indim. B‚y‚kanneyi koridora ƒıkarmışlardı bile. Para c‚zdanı elindeydi. †Alexis Ivanovitch, sen ‡nden y‚r‚, oraya gidiyoruz!‹ †Nereye, b‚y‚kanne?‹ †ˆlsem bile, paramı geri alacağım! Hadi bakalım, y‚r‚, soru sormak yok! Gece yarısına kadar kumar oynanıyor, değil mi?‹ Taş kesilmiş gibi donakaldım, d‚ş‚nd‚m, hemen bir karara vardım. †Siz nasıl isterseniz, Antonine Vassilievna ama, ben gitmem.‹ †O da neden ‡yle? Gene ne oldu? Ne oluyor hepinize birden b‡yle?‹ †Siz nasıl isterseniz ‡yle yapın. Sonra ilerde ben kendi kendimi suƒlarım, istemiyorum! Ne tanık olmak istiyorum, ne de ortak: Beni mazur g‡r‚n, Antonine Vassilievna. İşte elli frederikiniz de,j elveda!‹ Ve b‚y‚kannenin koltuğunun hemen KUMARBAZ 135 yanında bulunan sehpanın ‚zerine altın destesini bırakarak selam verip gittim. †Ne sersemlik!‹ diye arkamdan bağırdı b‚y‚kanne. †Canın isterse, sen gelmezsen gelme, ben pek•l• kendi başıma yolu bulurum. Potapytch, yanımdan ayrılma. Hadi bakalım, g‡t‚r beni!‹ B. Astley'i bulamadım ve otele d‡nd‚m. Geƒ vakit, sabahın birine doğru, b‚y‚kannenin g‚n‚n‚n nasıl sona erdiğini Potapytch'den ‡ğrendim. Onun adına bozdurduklarımın hepsini, yani yirmi bin ruble daha yitirmişti. İki frederik verdiği o Polonyalı onun peşine takılıp hep oyununu y‡netmişti. B‚y‚kanne ‡nce Potapytch'e başvurmuştu ama, onu hemen geri g‡ndermişti; işte o zaman Polonyalı ortaya ƒıkmıştı. Sanki bilerekmiş gibi, Rusƒa anlıyordu, iyi k‡t‚ ‚ƒ dili birbirine karıştırarak başım g‡z‚n‚ yara yara konuşuyordu, b‡ylece de sonunda anlaşabiliyorlardı. Beriki, †hanımın ayaklarının dibinde s‚r‚nd‚ğ‚ halde‹ b‚y‚kanne hiƒ acımadan ona hep sert davranmıştı. †Sizinle onun arasında dağlar kadar fark vardı, Alexis Ivanovitch‹ diyordu Potapytch. †Size bir beyefendi gibi davranıyordu, oysa ‡b‚r‚, —şurada Tanrı'nın gazabına uğraya-yım ki, kendi g‡zlerimle g‡rd‚m!— hanımın g‡z‚n‚n iƒine baka baka parasını ƒalıyordu. Hatta bir iki kez hanım onu suƒ‚st‚ yakaladı ve her t‚rl‚ adı y‚z‚ne s‡yleyerek ona hakaret etti; hatta adamın saƒlarını bile ƒekti. Doğruyu s‡yl‚yorum, yalanım varsa Tanrı ƒarpsın, bu.da herkesi g‚ld‚rd‚. Ah, beyciğim, hanım hepsini yitirdi: Ne kadar parası varsa, b‚t‚n •sizin bozdurduklarınızı da yitirdi. Sevgili hanımcığımı buraya getirdik. Sadece bir bardak su istedi, istavroz ƒıkardı ve gidip yattı. Besbelli iyice yorulmuş, t‚kenmişti, ƒ‚nk‚ başını yastığa koyar koymaz uyudu. Tanrı ona meleksi d‚şler g‡ndersin! Ah! El memleketleri!‹ diye s‚rd‚rd‚ Potapytch, †bundan yararlı hiƒbir şey. ƒıkmayacağını ona pek•l• s‡ylemiştim ben!138 KUMARBAZ Potapytch b‚t‚n g‚n gazinoda onun yanında n‡bet tutar. B‚y‚kanneyi y‡neten Polonyalılar defalarca yer değiştirirler. ˆnce, saƒını ƒektiği o bir g‚n ‡nceki Polonyalıyı yanından kovar, bir başkasını alır ama, bu ikincisi ilkinden daha da baskın ƒıkar. Bunu savdıktan sonra gene ilkini alır, zaten o da oralardan ayrılmamış, b‚t‚n g‡zden d‚şt‚ğ‚ s‚rece, her an omuzunun ‚zerinden başını uzatarak, koltuğunun arkasında dolanıp durur. En sonunda, b‚y‚kanne gerƒek bir umutsuzluğa kapılır. İkinci Polonyalı da d‚nyada yerinden kıpırdamak (istemez: B‡ylece, biri yaşlı hanımın sağına, ‡b‚r‚ de soluna yerleşir. Ortaya konan paralar ve oyunun gidişi konusunda durmadan kavga edip birbirlerine k‚f‚r ederler, birbirlerine ağıza alınmaz iltifatlarda bulunurlar, sonra barışırlar ve parayı gelişig‚zel atarlar. Kavga ettikleri zaman, her biri kendi keyfince para koyuyordu, s‡zgelimi, biri kırmızının ‚zerine, ‡b‚r‚ karanın ‚zerine koyuyordu. En sonunda, b‚y‚kannenin ‡yle aklını başından alırlar ki, neredeyse g‡zlerinden yaşlar boşanarak yaşlı bir krupiyeden kendini korumasını ve Polonyalıları kovmasını ister. Berikilerin bağırışmalanna ve itirazlarına karşın, bunu hemen yerine getirirler. Her ikisi, de, b‚y‚kannenin kendilerine borƒlu olduğunu, kendilerini aldattığını, onlara ƒok ahlaksızca davrandığını iddia ederek avaz avaz bağırırlar. Zavallı. Potapytch b‚t‚n bunları ağlayarak hemen o akşam anlatmıştı bana ve berikilerin ceplerini doldurduklarını, utanmadan para aşırıp bunları ceplerine tıktıklarını g‡zleriyle g‡rd‚ğ‚n‚ s‡yleyerek itiraz ediyordu. ݃lerinden biri, s‡zgelimi, b‚y‚kanneden zahmetine karşılık beş frcderik istiyordu ve • bunları b‚y‚kannenin mizasının yanına koyuyordu. Eğer b‚y‚kanne kazanjr!sa, adam kendisinin kazandığım ve onun yitirdiğini s‡yl‚yordu avaz avaz bağırarak. Polonyalıları kovarlarken, Potapytch araya girip ceplerinia altınlarla dolu olduğunu bildirir. B‚y‚kanne ‡nlem alması iƒin hemen krupiyeye rica eder ve KUMARBAZ 139 Polonyalıların keskin Šığlıklarına karşın, polis gelir, adamların cepleri b‰y‰kanne yararına boşaltılır. Parası olduğu s‰rece yaşlı hanım gerek krupiyelerden, gerek gazino y‹netiminden b‰y‰k saygı g‹r‰r. Yavaş yavaş ‰n‰ b‰t‰n kente yayılır. B‰t‰n ‰lkelerden kaplıcaya gelenler, en basitinden en ‰nl‰s‰ne kadar şimdiye kadar Œmilyonlar• yitiren Œbunamış yaşlı bir Rus kontesini• g‹rmek iŠin akın akın koşup gelirler. Ama, b‰y‰kanne, Polonyalılardan kurtulmakla pek, pek az kazanŠlı Šıkar. Bir ‰Š‰nc‰s‰ atılıp hemen onların yerine ona hizmetlerini sunar: Bu ‰Š‰nc‰ Polonyalı Šok g‰zel RusŠa konuşuyordu, bir uşağa benzemesine karşın, centilmenler gibi giyinmişti; kocaman bir bıyığı ve pek Šok ‹zsaygısı vardı. O da hanımefendinin Œayaklarının izini ‹p‰yordu• ve Œayaklarının dibinde s‰r‰n‰yordu• ama, Ševrede bulunan herkese k‰stahŠa davranıyor, herkese bir zorba gibi buyruklar veriyordu. Kısacası, adam ortalarda uşak gibi değil de b‰y‰kannenin efendisi gibi salınıyordu. Her an, her oyundan sonra, b‰y‰kanneye doğru . d‹n‰yor, en korkunŠ yeminleri ederek namuslu bir insan olduğunu, onun bir tek meteliğini bile almayacağına ant iŠiyordu. Bu g‰venceleri ‹yle sık sık yinelemeye başlar ki, b‰y‰kanne gerŠekten korkmaya başlar. Ne var ki, başlangıŠta bu efendi oyununu d‰zeltir ve kazanır gibi g‹r‰nd‰ğ‰nden, b‰y‰kanne onu başından atmaya bir t‰rl‰ karar veremez. Bir saat sonra, gazinodan kovulan iki Polonyalı, b‰y‰kannenin koltuğunun arkasında belirip ona yeniden hizmetlerini sunarlar, hatta ufak tefek işlerini de g‹receklerini bildirirler. Potapytch o namuslu efendinin berikilerle kaş g‹z işareti yaptığını, hatta elden ele onlara bir' şey geŠirdiğini de yemin billah ederek bana s‹yledi. B‰y‰kanne yemek yemediğinden, koltuğundan da hemen hemen hiŠ kalkmadığından, Polonyalılardan biri gerŠekten yararlı olabilirdi: Gazinonun b‰fesine koşup ona bir kŽse et suyu, sonra da140 KUMARBAZ KUMARBAZ 141 cay getirir. Zaten oraya da ikisi birden koşarlar. Ama, akşama doğru, b‰y‰kannenin son banknotunu yitirdiğini herkesin g‹rebildiği bir sırada, koltuğunun arkasında daha ‹nce hiŠ kimsenin g‹rmediği tam altı kadar Polonyalı vardı. B‰y‰kanne son paralarını da yitirdiğinde, berikiler onun s‹ylediklerini dinlemedikleri gibi, artık ona kulak da asmıyorlardı bile, omuzunun ‰zerinden masaya doğru eğiliyorlar, paralan topluyorlar, buyruklar veriyorlar, para s‰r‰yorlar, kavgaya tutuşuyorlar, namuslu efendiye teklifsizce, laubali bir şekilde sesleniyorlardı. Ona gelince, o .b‰y‰kannenin varlığını unutmuştu bile. Ve b‰y‰kanne her şeyini iyice batırdıktan sonra, akşamın saat sekizine doğru otele' d‹nd‰ğ‰nde, ‰Š d‹rt Polonyalı bir t‰rl‰ onun yanından ayrılamıyorlardı; b‰y‰kannenin kendilerini aldattığını, kendilerine borcu olduğunu avaz avaz bağırarak kanıtlamaya Šalışarak, koltuğunun yanında koşuyorlardı. Otele işte bu şekilde d‹nerler, orada onları tekme tokat, zor bela kovarlar. Potapytch'in hesabına g‹re, b‰y‰kanne o g‰n, bir g‰n ‹nce yitirdiğinden başka, seksen altı bin ruble yitirmişti. Yanındaki y‰zde beş faizli b‰t‰n devlet tahvillerini birbiri ardından bozdurmuştu. Onun yedi sekiz saat s‰reyle, masanın başından ayrılmadan koltuğunda oturmasına şaşıyordum ama, Potapytclı bana onun iki ‰Š kez gerŠekten b‰y‰k kazanŠlar elde etmeye başladığını anlattı. Yeniden umuda kapılarak, Šekilip gitmeye cesaret edememişti. Zaten, kumarbazlar bir adamın yirmi d‹rt saat boyunca, elinde iskambiller, g‹zlerini sağa sola bile oynatmadan aynı yerde oturabileceklerini Šok iyi bilirler. Bununla birlikte, o g‰n, bizim otelde de kesin sonuca g‹t‰ren olaylar meydana geliyordu. Sabahleyin, saat on birden ‹nce, b‰y‰kanne daha dairesindeyken, bizimkiler, yani general, Deş Grieux, son bir girişimde bulunmaya karar verirler. B‰y‰kannenin gitmek ş‹yle dursun, tam tersine, yeni- den gazinoya d‡neceğini ‡ğrenince, onunla kesin olarak ve iƒtenlikle g‡r‚şmek ‚zere topluca (Pauline'in dışında) gelirler. Kendisi iƒin bundan ƒıkacak korkunƒ sonuƒları d‚ş‚nerek tir tir titreyen ve adeta baygınlıklar geƒiren general dozu artırır bile: Yarım saat rica ve yalvarmalardan sonra, hatta Mile Blanche'a olan tutkusunu bile itiraf ettikten sonra (tamamiyle aklını yitirmişti), general ansızın tehdit edici bir tonla, ayağını yere vurarak bağırıp ƒağırmaya bile başlar; avaz avaz bağırarak b‚t‚n ailenin şerefini lekelediğini, b‚t‚n kentte bir rezalet konusu olduğunu ve en sonunda... en sonunda da: †Siz Rus s‡zc‚ğ‚n‚ kirletiyorsunuz, Hanımefendi!‹ diye bağırır. †Bunun iƒin g‚venlik ‡rg‚t‚ vardır!‹ En sonunda da b‚y‚kanne (s‡zc‚ğ‚n tam anlamıyla) onu bastonla d‡verek kapı dışarı eder. Generalle Deş Gricııx ‡ğleye kadar bir iki kez daha g‡r‚ş‚rler. ˆzellikle de gerƒekten polise başvurup vuramayacak-lannı d‚ş‚n‚yorlardı. Bunamış, zavallı ama, saygıdeğer yaşlı bir hanımın kumarda b‚t‚n parasını yitereciğini vb., s‡yleyerek, ş‡yle ya da b‡yle bir g‡zetim, ya da bir yasaklama elde edemezler miydi acaba? Ama, Deş Grieux omuzlarını silker ve generalle aƒıkƒa alay eder, o da ne s‡yleyeceğini, ne yapacağını bilemeden ƒalışma odasında bir aşağı bir yukarı gidip gelir. En sonunda, Deş Grieux eliyle hor g‡ren bir hareket yapar, bir daha da onu g‡rmez. Akşam, Mile Blanche'ia kesin ve gizemli bir konuşma yaptıktan sonra otelden b‚sb‚t‚n ayrıldığını ‡ğrenirler. Mile Blanche'a gelince, o daha sabahtan kesin ‡nlemler almıştı: Generali kesin olarak başından savmıştı, onu karşısında g‡rmeye bile dayanamıyordu. General peşinden gazinoya koşup da onu k‚ƒ‚k prensin kolunda g‡r‚nce, ne kendisi, ne de dul Bayan Cominges onu tanırlar. K‚ƒ‚k prens bile ona selam vermez... B‚t‚n g‚n Mile Blanche, duygularını en sonunda kesinlikle aƒığa vurması iƒin k‚ƒ‚k prensin nabzını yoklar, manevralar ƒevirir.142 KUMARBAZ KUMARBAZ 143 Ama, ne yazık ki, Mile Blanche hesaplarında korkunƒ şekilde yanılıyordu. Bu k‚ƒ‚k felaket ancak akşam ‚zeri patlak verdi; ansızın k‚ƒ‚k prensin beş parasız bir dilenci gibi yoksul olduğunun ve rulet oynamak iƒin emre muharrer bir senet karşılığında borƒ para almayı d‚ş‚nd‚ğ‚n‚n farkına varırlar. Mile Blanche ‡fkeyle onu kovar ve odasına kapanır. Aynı g‚n sabahı, B. Astley'e gittim, ya da daha doğrusu B. Astley'i aradım ama, ne yazık ki bulamadım. Ne odasında, ne gazinoda, ne de parktaydı. Bu kez otelde yemek yememişti. Saat beşte, onu birdenbire istasyondan İngiltere Oteli'ne giderken g‡rd‚m. Acelesi vardı, y‚z‚nden ka-- fasını kurcalayan d‚ş‚nce, ya da herhangi bir sıkıntı belirtisi okumak olanaksız olmasına karşın, kaygılıya benziyordu. O her zamanki haykırışıyla: †Ah!‹ diyerek bana iƒtenlikle elini uzattı ama, durmadı ve hızlı adımlarla yoluna devam etti. Hemen peşinden yetiştim, ne ƒare k’ bana ‡yle bir karşılık verdi ki, ona herhangi bir şey sormaya vakit bulamadım. Šstelik de konuşmayı Pauline'e getirmekte korkunƒ derecede bir g‚ƒl‚k ƒekiyordum. B. Astley onu da merak etmedi. Ben ona, b‚y‚kannenin başına gelenleri anlattım: Beni dikkat ve ciddiyetle dinledi, sonra omuzlarını silkti. Ben, ona: †Hepsini yitirecek!‹ dedim. †Evet, ya!‹ diye karşılık verdi. †Ben giderken o kumara başlamıştı bile, yitireceğinden emindim. Vakit bulursam, bir ara gazinoya uğrayıp, onu g‡r‚r‚m, ƒ‚nk‚ ƒok ilginƒ bir şey...‹ Soruyu hen‚z kendisine y‡neltmediğime kendim de şaşarak: †Siz nereye gittiniz, kuzum?‹ diye haykırdım. †Frankfurt'a.‹ †İş iƒin mi?‹ †Evet.‹ Ona daha fazla ne sorabilirdim ki? Zaten, ben hep onun yanından y‚r‚yordum ama, o ansızın yol ‚st‚nde bulunan Quatre-Saisons Oteli'ne doğru kıvrıldı, başıyla beni selamlayıp g‡zden kayboldu. D‡nerken yavaş yavaş bir kesinliğe ulaştım: Onunla iki saat boyunca konuşmuş olsaydım bile; hiƒbir şey ‡ğrenemezdim, ƒ‚nk‚... ona soracak hiƒbir şeyim yoktu! Evet, tam da b‡yleydi işte! Hiƒbir şekilde ona sorumu y‡nel-temezdim. Pauline'b‚t‚n g‚n ƒocuklar ve dadılarıyla parkta gezin di, ya da iƒerde kaldı. Bir hayli zamandan beri generalden kaƒıyordu, pek ‡nemli şeyler dışında da onunla hemen hemen artık hiƒ konuşmuyordu. Bir s‚reden beri bunun farkmday-dım. Ama, generalin bug‚n ne durumda, bulunduğunu bildiğimden, genƒ kızdan kaƒınamadığını, başka bir deyişle, aralarında mutlaka ‡nemli ailevi tartışmalar geƒtiğini d‚ş‚nm‚şt‚m. Bununla birlikte, B. Astley'le yaptığım konuşmadan sonra otele d‡nd‚ğ‚m zaman, Pauline'le ƒocuklara rastladım. Genƒ kızın y‚z‚nde derin bir sakinlik ve huzur okunuyordu, sanki aile fırtınaları sadece onu esirgemiş gibi. Selamıma bir baş hareketiyle karşılık verdi. ˆfkeyle odama ƒıktım. Elbette ki, onunla konuşmaktan kaƒındım, Wurmerhelm olayından beri onunla bir kez bile karşılaşmamıştım: Bunu bir onur.konusu yapıyordum. Ama, zaman geƒtikƒe, iƒimdeki ‡fke daha ƒok kabarıyordu. Beni hiƒ sevmese bile, duygularımı ayaklar altına alamazdı, itiraflarımı b‡yle bir hor g‡rmeyle karşılayamazdı. Kendisini gerƒekten • sevdiğimi biliyordu; onunla ‡yle konuşmama katlanmıştı, buna izin vermişti! Bunun, aramızda pek garip bir biƒimde başladığı bir gerƒektir. Bir s‚re ‡nce (bir hayli oldu bile, tam iki ay!) onun benimle dost olmak, bana iƒini d‡kmek isteğini ve hatta bu y‡nde girişimlerde bulunduğunu fark etmiştim. Ne var ki, bu başarılı olmadı; onun yerine, acayip ilişkiler s‚rd‚rd‚k; 144 KUMARBAZ 145 işte bu y‚zden onunla o şekilde konuşmaya başladım. İyi ama, mademki sevgimden hoşlanmıyordu, neden kendisine ondan s‡z etmeme d‚ped‚z engel olmuyordu? Oysa, bu konuda hiƒbir şey yapmıyordu; h'atta kimi zaman beni konuşmam iƒin kışkırtıyordu bile... elbette benimle alay etmek iƒindi bu. Bundan kesinlikle eminim, ƒ‚nk‚ bunu ƒok iyi hissettim: Beni dinledikten ve acı ƒektiresiye kadar beni ƒileden ƒıkardıktan sonra, apaƒık herhangi bir hor g‡rme, ya da ilgisizlik belirtisiylc. ansızın keyfimi kaƒırmaktan pek hoşlanıyordu. Bununla birlikte onsuz yaşayamayacağımı da ƒok iyi biliyor. B‡ylece, baron olayı geceli ‚ƒ g‚n oldu, ayrılığımıza artık dayanamıyorum. Demin gazinonun yakınlarında ona rastladığım zaman, y‚reğim ‡yle şiddetle ƒarpmaya başladı ki, y‚z‚m sapsarı kesildi. Aslına bakarsanız, o da bensiz yaşayamaz! Ben, onun iƒin zorunluyum... Beni sadece soytarı olarak d‚ş‚nebilmesi olası mıdır? Onun bir gizi var... Aƒıkƒa belli oluyor bu! B‚y‚kanneyle aralarında geƒen konuşma y‚reğimi parƒaladı. •‚nk‚ ona benimle aƒıky‚rekli ve aƒıks‡zlii olmasını bin kez rica ettim, onun uğruna gerƒekten canımı vermeye hazır olduğumu ƒok iyi biliyor. Ama, beni hep hor g‡rerek uzaklaştırdı, ya da kendisine sunduğum yaşamımın feda edilmesi yerine beni, geƒen g‚n baronla olduğu gibi, ipe sapa gelmez, deli saƒması eylemlere zorladı. İsyan ettirici değil midir bu? O zibidi Fran-sızın onun iƒin her şey olmasını akıl alır mıydı? Ya B. Astley? Doğrusu işte burada olay iƒinden ƒıkılmaz hale geliyordu ve bununla birlikte... Tanrım, ne işkenceler ƒekiyordum! Odama d‡n‚nce, bir ‡fke n‡betine kapılarak, hemen kalemi yakaladım ve şu satırları karaladım: †Pauline Alexandrovna, sonun pek yaklaştığını aƒıkƒa g‡r‚yorum; bunun ucu elbette ki size de dokunacaktır. Size son kez yineliyorum: Yaşamıma gereksinim duyuyor musunuz? Herhangi bir şeye yararım, beni kullanın: Şimdilik adamdayım, hiƒ değilse, ƒoğu zaman oradayım; hiƒbir yere gittiğim yok. Gerekirse, bana bir iki satır yazın, ya da beni ƒağırtın.‹ Pusulayı nı‚h‚rlcdim ve elden vermek emriyle kat hiz-nıetƒisiyle g‡nderdim. Yanıt beklemiyordum ama, ‚ƒ dakika sonra garson d‡nd‚ ve bana †teşekk‚r ettiklerini‹ bildirdi. Saat yediye doğru beni generalin yanına ƒağırdılar. •alışma odasındaydı ve sanki dışarı ƒıkmaya hazırlanıyormuş gibi giyinmişti. Şapkasıyla bastonu divanın ‚zerindeydi. ݃eri girince, onu odanın ortasında bacakları ayrılmış, başı an‚ne eğik, kendi kendine konuşur halde g‡r‚r gibi oldum. 3eni fark edince adeta bir ƒığlık kopararak ‚zerime atıldı: ilimde olmadan geriye doğru bir adım altım ve odadan ƒıkmak istedim ama, general iki elimi yakaladı ve beni divana loğru ƒekti. Kendisi oraya oturdu, beni de tam karşısındaki coltuğa oturttu ve ellerimi bırakmadan, g‡zlerinde yaşlar parlarken, dudakları titreyerek, yalvaran bir sesle bana şunları s‡yledi: ' †Alexis Ivanovitch, kurtarın beni, kurtarın beni, acıyın jana!‹ Uzun bir s‚re hiƒbir şey anlayamadım; general hiƒ durmadan konuşuyor, her dakika da: †Bana acıyın!‹ diye yine-.liyordu. En sonunda benden ‡ğ‚t gibi bir şeyler beklediğini, ya da daha doğrusu herkes tarafından terk edilince, kaygı ve umutsuzluğun penƒesinde kıvranırken beni anımsadığını ve sadece konuşmak, konuşmak, konuşmak iƒin beni ƒağırttığını tahmin ettim. Artık aklı başında değildi, ya da en azından iyice soğukkanlılığım yitirmişti. Ellerini kavuşturuyordu, neredeyse ayaklarıma kapanacaktı (ne iƒin hem de bilir misiniz?) hemen F. 10 146 KUMARBAZ KUMARBAZ 147 Mile Blanche'a gidip, ona yalvarmam, kendisine geri d‡n‚p evlenmeye ikna etmem iƒin. †ˆz‚r dilerim, general ama,‹ diye haykırdım, †Mile Blanche beni bug‚ne kadar belki fark etmedi bile? Ben ne yapabilirim ki?‹ İtiraz etmek yararsızdı, kendisine s‡ylenenleri anlamıyor-du bile. Tutarsız s‡zler s‡yleyerek b‚y‚kanne konusunda da konuşmaya başladı; polise başvurma fikrinden bir t‚rl‚ vazgeƒmiyordu. †Bizde, bizde‹ diye başladı ansızın .‡fkeyle k‡p‚rerek, †kısacası... bizde, yetkililerin bulunduğu iyi d‚zenlenmiş bir Devlette, bu t‚r ihtiyar kadınları da vesayet altına alırlardı! Evet, azizim, evet‹ diye s‚rd‚rd‚ ansızın ayağa kalkıp odayı arşınlayarak. Bilgiƒ bir sesle konuşuyordu: †Siz daha bunu bilmiyordunuz, azizim‹ diyordu bir k‡şedeki hayali bir muhataba seslenerek, †‡yleyse ‡ğrenin ki... evet... bizde, bu t‚r yaşlı kadınları b‚kerler, b‚kerler... ta ki dize getirinceye kadar... evet, Bayım... Ah! Nedir başıma gelen felaket!‹ Kendini yeniden divana attı ve bir saniye sonra, hemen hemen hıƒkırıklarla ağlayarak, soluk soluğa. Mile Blanche'ın kendisiyle evlenmek istemediğini anlattı: •‚nk‚ telgrafın yerine b‚y‚kanne ƒıkagelmişti -ve şimdi artık mirasa konamayacağı da aƒıkƒa ortaya ƒıkmıştı. Hen‚z bunlardan hiƒ haberim olmadığını sanıyordu. Ona Deş Grieux'den s‡z etmek istedim ama, bir el hareketiyle beni durdurdu. †O gitti! B‚t‚n mal varlığım, ona rehinli, bir solucan gibi ƒırƒıplak kaldım! Sizin getirdiğiniz şu para var ya... Hani şu para... Zaten ne kadar olduğunu bilmiyorum, galiba yedi y‚z frank, işte elimde avucumda kalan hepsi o kadar, şimdi de, bilmiyorum, bilmiyorum!..‹ †Otelin hesabını nasıl ‡deyeceksiniz?‹ diye haykırdım dehşetle, †ya... sonra?‹ General d‚ş‚nceli bir halle bana baktı ama, besbelli s‡zlerimden hiƒbir şey anlamamıştı, s‡ylediklerimi iyi duyamamıştı bile. Konuşmaya Pauline Alexandrovna'yla ƒocuklara getirmeye ƒalıştım, bana acele acele: †Evet, evet!‹ diye karşjlık verdi ama, gene Mile Blanche'la gitmeye hazırlanan, prensten s‡z etmeye başladı hemen ve o zaman... ve o zaman... †Benim halim ne olacak, Alexis Ivanovitch?‹ dedi ansızın bana doğru d‡nerek; †Tanrı adına, benim halim ne olacak? S‡ylesenize, nank‡rl‚k değil mi bu, nank‡rl‚k değil mi, ne dersiniz?‹ En sonunda da kanlı g‡zyaşlarıyla ağlamaya koyuldu. B‡yle bir adama yapılacak hiƒbir şey yoktu. Onu yalnız bırakmak da bir o kadar tehlikeliydi: Başına bir şey gelebilirdi. İyi k‡t‚ onu başımdan savdım ama, ne halde olduğuna bakmak iƒin arada sırada uğramasını da dadıya tembih ettim; ayrıca, ƒok akıllı bir delikanlı olan kat garsonuyla da konuştum, o da g‡z kulak olacağına s‡z verdi bana. Generalin yanından hen‚z ayrılmıştım ki Potapytch gelip, b‚y‚kannenin dairesine gitmemi rica etti. Saat sekizdi ,ve b‚y‚kanne son meteliğine kadar yitirdiği gazinodan hen‚z d‡nm‚şt‚. Aşağı indim: Yaşlı hanını yorgun, bitkin, g‡r‚n‚şe g‡re hasta, koltuğunda oturuyordu. Marthe ona neredeyse zorla iƒirdiği bir bir fincan ƒay getirdi. B‚y‚kannenin sesi de, tonu da aƒıkƒa değişmişti. †G‚naydın, sevgili Alcxis Ivanovitch,‹ dedi ağır ağır ve ciddi bir halle başını eğerek. †Sizi bir kez daha rahatsız ettiğim iƒin bağışlayın ama, yaşlı bir kadını hoş g‡r‚rs‚n‚z. Dostum, her şeyi orada bıraktım, yaklaşık y‚z bin ruble. D‚n benimle gelmemekte haklıymışsın. Şimdi artık hiƒbir şeyim yok, meteliksiz kaldım. Bir saniye bile -gecikmek istemiyorum, saat dokuz buƒukta gidiyorum. Senin İngilizi, Astley'di galiba, ƒağırttım; bir hafta iƒin ondan ‚ƒ bin frank ‡d‚nƒ almak istiyorum. Aklına bir şeyler esip de beni reddetmemesini s‡yle148 KUMARBAZ ona. Ben h•l• oldukƒa zengin bir kadınım, azizim, ‚ƒ k‡y‚m, iki evim var, daha param da var, hepsini getirmemiştim. B‚t‚n bunları kaygılanmaması iƒin s‡yl‚yorum... Aa! İşte geldi! Mert bir insan olduğu belli.‹ B. Astley, b‚y‚kannenin ilk ƒağrısına hemen koşup gelmişti. Hiƒ duraksamadan, l‚zumsuz konuşmalara kalkışmadan, b‚y‚kannenin imzaladığı bir k•ğıt karşılığında hemen onun avucuna ‚ƒ bin frangı şıp diye sayıverdi. Bu iş bittikten sonra, selam verip ƒıktı. †Şimdi artık beni yalnız bırak, Alexis Ivanovitch, bir saatten biraz fazla zamanım var: Biraz uzanacağım, kemiklerim sızlıyor. Sakın bana kızma, ihtiyar bdr aptalım ben. Şimdi artık genƒleri hafiflikle suƒlamayacağım. Hatta şu sizin zavallı generali kınamaya ƒekineceğim. Ama, hiƒ kusura bakmasın, ona beş para bile vermeyeceğim, ƒ‚nk‚ g‡r‚ş‚me g‡re, son derece kaz kafalı bir adam, hoş bende, sersem tavuk, ondan daha akıllı değilim ya, neyse. Aslına bakarsan, Tanrı kendini beğenmişliği er geƒ cezalandırıyor. Eh, hadi bakalım, elveda. Marthe, kaldır beni!‹ Oysa b‚y‚kanneyi uğurlamaya niyetleniyordum. Bundan başka da, bekleyiş iƒindeydim; her an bir şey olacakmış gibi geliyordu bana. Odamda duramadım. Koridora ƒıktım, gidip bir s‚re ağaƒlı yolda gezindim. Pauline'e yazdığım mektup aƒık ve kesindi, varolan felaket de kesindi. Otelde Deş Grieux' n‚n gidişinden s‡z edildiğini işittim. Kısacası, Pauline beni dost olarak geri itse bile, belki de uşak olarak kabul ederdi. •‚nk‚ ona gerekliyim, işlerini g‡rmek 'iƒin bile olsa! Evet, bana ihtiyacı var, bu besbelli! Trenin hareket saatinde istasyona koştum ve b‚y‚kanneyi kompartımana yerleştirdim. Hepsi ‡zel kompartımana yerleştiler. †•ıkar g‚tmeyen yakınlığın iƒin sana teşekk‚r ederim, dosKUMARBAZ 149 t‚m,‹ dedi veda ederken. †D‚n ona s‡ylediklerimi Prascovia' ya yinele. Onu bekleyeceğim.‹ Odama d‡nd‚m. Generalin dairesinin ‡n‚nden geƒerken, dadıyla 'karşılaştım, ona efendisini sordum. †Fena değil, Bcyciğim‹ diye karşılık verdi ‚zg‚n bir 'halle. Bununla birlikte iƒeri girdim ama, ƒalışma odasının kapısında, şaşırarak durdum. Mile Blanche'la general kahkahalarla g‚l‚yorlardı. Dul bayan •ominges de oradaydı, divanda oturuyordu. G‡r‚n‚şe g‡re, sevinƒten ƒılgına d‡nen general bir s‚r‚ saƒına sapan şeyler s‡yl‚yordu, y‚z‚n‚ bin bir kırışıkla buruşturan ve g‡zlerini kapatan sinirli ve .uzun kahkahalarla g‚l‚yordu. Olanları daha sonra bizzat Mile Blanclıe'ın ağzından ‡ğrendim: Prensi kovduktan sonra generalin umutsuz ‚z‚nt‚s‚n‚ ' ‡ğrenince, onu avutmak istemiş ve gelip ona k‚ƒ‚k bir ziyarette bulunmuştu. Ama, zavallı general o anda yazgısının kesinleştiğinden ve Mile Blanche'ın ertesi sabah ilk trenle Paris'e gitmek ‚zere eşyalarını toplamaya bile başladığından habersizdi. •alışma odasının eşiğinde bir dakika durduktan sonra, iƒeri girmekten vazgeƒtim ve g‡r‚nmeden ƒekilip gittim. Odama ƒıktım. Kapıyı aƒınca, alacakaranlıkta, pencerenin yanında, bir k‡şede iskemlede oturan bir karaltı g‡z‚me ƒarptı. Ben iƒeri girince karaltı ayağa kalktı. •abucak yaklaşıp baktım ve... .soluğum kesildi: Pauline'di bu! ON DˆRDŠNCŠ BˆLŠM Ağzımdan bir ƒığlık kaƒtı. Pauline, bana: †Ne o, neniz var?‹ diye sordu garip bir sesle. Y‚z‚ sapsarıydı ve ‚z‚nt‚l‚ g‡r‚n‚yordu.150 KUMARBAZ KUMARBAZ †Neyim mi var? Siz! Burada, benim odamda!‹ †Ben gelirsem, toptan gelirim. Bu benim huyumdur. Bunu hemen g‡receksiniz; bir mum yakın,‹ dedi. İtaat ettim. Pauline ayağa kalktı, masaya yaklaştı, ‡n‚me aƒılmış, bir mektup koydu. †Okuyun!‹ diye de buyurdu. †Deş Grieux'n‚n yazısı bu!‹ diye haykırdım mektubu. alırken. Ellerim titriyordu, satırlar g‡zlerimin ‡n‚nde dans ediyordu. Mektuptaki s‡zleri tam olarak unuttum ama, s‡zc‚k s‡zc‚k değilse de,- en azından d‚ş‚nce olarak ş‡yleydi: †K‚ƒ‚k hamın‹ diye yazmıştı Deş Grieux, †pek ‚z‚c‚ olaylar beni hemen gitmek zorunda bıraktı. Kuşkusuz siz de fark etmişsinizdir ki, her şey iyice aydınlanmadan sizinle kesin bir aƒıklamadan bilerek kaƒındım. Akrabanız olan o yaşlı hanımın gelişi, akıl almaz davranışı duraksamalarıma son verdi. Benim kendi işlerimin d‚zensizliği elbette ki, bir s‚reden beri kendimi kaptırdığım tatlı umutlar beslemekten beni engelliyor. Olanlara ‚z‚l‚yorum ama, davranışımda bir centilmene ve d‚r‚st bir adama yakışmayan hiƒbir şey bulmayacağınızı umarım. Hemen hemen b‚t‚n paramı ‚vey babanızın borƒlarım ‡demek iƒin yitirdiğimden, elimde kalanları kullanmak zorunda kaldım. Bana rehin edilen malların satışına hiƒ gecikmeden girişmelerini Petersboıırg'daki dostlarıma bildirdim bile. Bununla birlikte, sizin d‚ş‚ncesiz, uƒarı ‚vey babanızın b‚t‚n servetinizi har vurup harman savurduğunu bildiğimden, ona elli bin frank bağışlamaya karar verdim ve bu miktar tutarındaki senetlerin bir b‡l‚m‚n‚ ona geri veriyorum; b‡ylece şimdi malınızın hukuk yoluyla geri verilmesini isteyerek yitirdiklerinizi yeniden elde edebilirsiniz. İşlerinizin bug‚nk‚ durumuyla girişimimin size yararlı olacağını umarım. Bu davranışla da şerefi bir adamın g‡revlerini yerine getirdiğimi umarım. Emin olun ki anınız ebediyen kalbimde kazılı kalacak.‹ †Pek•l•, her şey aƒık‹ dedim Pauline'e doğru d‡nerek. †Gerƒekten de başka bir şey mi bekliyordunuz?‹ diye s‚rd‚rd‚m ‡fkeyle. Pauline de g‡r‚n‚şte sakin bir halle: †Hiƒbir “ey beklemiyordum‹ diye karşılık verdi ama, sesinde belli belirsiz bir titreme vardı. †Uzun zamandan beri ne d‚ş‚neceğimi biliyordum: D‚ş‚ncelerini okuyordum onun. O aradığımı... ısrar edeceğimi... sanıyordu...‹ Durdu ve t‚mcesinin ortasında dudaklarını ısırarak sustu. †Ona karşı bilerek hor g‡rmemi ve nefretimi artırdım‹ diye s‚rd‚rd‚; †ne yapacağını bekliyordum. Telgraf gelseydi, o sersemin (‚vey babamın) ona borƒlu olduğu parayı kafasına fırlatıp onu kovacaktım! Bir hayli, oh! Bir hayli zamandan beri ona tahamm‚l edemiyordum. Ah! Eskiden bambaşka bir adamdı, bambaşka! Şimdiyse, şimdi!.. O elli bin frangı, ‚stelik de y‚z‚ne t‚k‚rerek, ne b‚y‚k bir sevinƒle şimdi kafasına fırlatırdım!‹ †Ama, o k•ğıt, geri verdiği o elli bin franklık senet generalin elinde değil mi? Onu alıp Deş Grieux'ye geri g‡nderin.‹ †Oo! Bu aynı şey değil ki! Aynı şey değil!‹ †Evet, doğru! Şimdi general ne işe yarar ki?‹ diye bağırdım ansızın. Pauline dalgın ve sabırsız bir halle y‚z‚me baktı. †Neden b‚y‚kanne?‹ dedi ‡fkeyle. †Onun evine gidemem... Hiƒ kimseden de ‡z‚r dilemek istemiyorum‹ diye ekledi hiddetli bir sesle. †Ne yapabiliriz?‹ diye haykırdım. †Ama, Deş Grieux'y‚ nasıl, nasıl sevebildiniz! Alƒağın biri, alƒağın! Onu d‚elloda ‡ld‚rmemi ister misiniz? Nerede şimdi?‹ 152 KUMARBAZ †Frankfurt'ta, orada ‚ƒ g‚n kalacak.‹ †Siz bir tek s‡z s‡yleyin, yarın ilk trenle giderim!‹ dedim aptal bir coşkuyla. G‚lmeye başladı. †Evet ve belki de size: "ˆnce bana elli bin frangı geri verin" der.-Sonra da ne diye d‚ello etsin? Ne aptallık!‹ . †İyi ama, şu elli bin frangı nereden bulmalı, nereden?‹ diye yineleyip duruyordum dişlerimi gıcırdatarak, sanki o parayı ansızın yerden toplamak olasıymış gibi. †Bana bakın, ya B. Astley?‹ diye ona sordum: Tam .o sırada aklıma garip bir fikir gelmişti. Pauline'in g‡zleri parlamaya başladı. †Demek ki şu İngiliz iƒin senden ayrılmamı istiyorsun, ‡yle mi?‹ dedi acı bir g‚l‚msemeyle, iƒe işleyen bakışlarını bana dikerek. İlk kez bana 'sen' diyordu. Hiƒ kuşkusuz o anda heyecandan başı d‡nd‚: Birdenbire divana oturdu. B‚t‚n g‚c‚ t‚kenmişe benziyordu. Sanki bir şimşek ƒakmış gibi g‡zlerim kamaştı; g‡zlerime ve kulaklarıma inanamadan, orada ‡ylece dikilip duruyordum! Demek beni seviyordu! B. Astley'e değil, bana gelmişti! O, bir genƒ kız, bir başına otelde, benim odama gelmişti. B‡ylece herkesin g‡z‚nde kendini lekeliyordu, ben de orada ‡yle karşısında hiƒbir şey anlamadan kazık gibi dikilmiş duruyordum! Beynimde ƒılgın, bir fikir parladı. †Pauline! Bana sadece bir saat izin ver! Sadece bir saat burada bekle ve... hemen d‡neceğim! Bu... bu zorunlu! Bak g‡receksin! Dur burada, dur bekle!‹ Ve koşarak odadan ƒıktım, soruşturan bakışlarına yanıt bile vermedim. Arkamdan bir şeyler bağırdı ama, ben geri d‡nmedim. Evet, kimi zaman en ƒılgın, g‡r‚n‚şte en olanaksız d‚ş‚nce kafamıza ‡yle kuvvetle saplanır ki, en sonunda onun gerKUMARBAZ 153 ƒekleşebileceğine inanırız... Dahası: Eğer bu d‚ş‚nce şiddetli, tutkulu bir istekle bağlantılıysa, en sonunda onu kaƒınılmaz, zorunlu, ‡nceden saptanmış, alnımıza yazılmış bir şey gibi, var olmaması, oluşamaması olanaksız bir şey gibi kabul ederiz! Belki burada daha fazla bir şey vardır: Bir ‡nseziler bileşimi, istencin olağan‚st‚ bir ƒabası, imgeleme yetisiyle bir kendi kendini zehirleme, ya da daha başka bir şey vardır, kim-bilir... Ne olduğunu bilmem ama, o akşam (p akşamı ‡mr‚m oldukƒa unutamam) başıma mucizevi bir ser‚ven geldi. Her ne kadar aritmetikle m‚kemmelen aƒıklanabilirse de, benim g‡z‚mde gene de mucizedir o ser‚ven. Peki, bu kesin g‚ven o kadar uzun zamandan beri neden bu -kadar derin, bu kadar sağlam biƒimde, o kadar k‡k saldı bende? •‚nk‚, size bir kez daha s‡yl‚yorum, olası bir ihtimal gibi (dolayısıyla da belirsiz) değil de, başıma gelmemezlik edemez bir şey gibi d‚ş‚n‚yordum bunu! Saat onu ƒeyrek geƒiyordu; gazinoya sarsılmaz bir umutla, aynı zamanda da o ana kadar hiƒ hissetmediğim bir heyecanla girdim; Sabahkinden iki kat daha az olmakla birlikte oyun salonlarında h•l• kalabalık vardı. Saat on birde masaların ƒevresinde sadece gerƒek kumarbazlar kalır, kendileri iƒin kaplıcada ruletten başka bir şey bulunmayan kaşarlanmış kumarbazlar kalır. Onlar buraya salt rulet iƒin gelmişlerdir, ƒevrelerinde olup bitenleri fark etmezler bile ve b‚t‚n mevsim boyunca kumardan başka hiƒbir şeyle ilgilenmezler; sabahtan akşama kadar kumar oynarlar, eğer olanak bulabilseler, b‚t‚n gece şafak s‡k‚nceye kadar da oynarlardı. Bunlar, gece yarısı olup da gazino kapandığı zaman hep istemeye istemeye, ayaklan geri geri giderek dağılırlar. Ve krupiyelerin en kıdemlisi kapanıştan ‡nce, yani gece yarısından az ‡nce: †Son ‚ƒ oyun, Beyler!‹ diye bildirdiğinde kimi zaman bunlar ceplerindekinin hepsini bu son ‚ƒ oyunda ortaya s‚rmeye hazırdırlar, gerƒekten de154 KUMARBAZ KUMARBAZ 155 en b‚y‚k paralar bu saatte yitirilir. Doğruca b‚y‚kannenin oturmuş olduğu masaya y‡neldim. Pek fazla kalabalık yoktu, onun iƒin az sonra masanın yanında, kendime ayakta bir yer bulabildim. Tam ‡n‚mde, yeşil ƒuhanın ‚zerinde: Pas s‡zc‚ğ‚ ƒizilmişti. Pas.se, on dokuzdan otuz altıya kadar bir sayılar dizisidir. Birden on sekize olan ilk dizinin adı Manque'tır; ama, umurumda mı benim? Ben hesap kitap yapmıyordum, ƒıkan son numarayı bile işitmemiştim; en sakınmışız kumarbazın yapacağı gibi, başlarken bunu sorup ‡ğrenmedim bile. Yirmi frederikimi ƒıkarıp pas'm ‚zerine attım. Krupiye: †Yirmi iki!‹ diye bağırdı. Kazanmıştım. Yeniden hepsini s‚rd‚m: Hem ilk mizamı, hem de kazancımı. †Otuz bir!‹ diye haykırdı krupiye. Yine kazanmıştım! B‡ylece toplam seksen frederik ediyordu! Hepsini ortadaki on iki sayının ‚zerine koydum (‚ƒ kat kazanƒ ama, iki karşıt şans); sehpa d‡nmeye başladı ve yirmi d‡rt ƒıktı. Bana elli frederiklik ‚ƒ desteyle on da altın verdiler; şimdi toptan iki y‚z frederikim olmuştu. Adeta 'ateşli bir kendimden geƒmeyle, b‚t‚n bu parayı kırmızının ‚zerine ittim... ve ansızın, aklım başıma geldi! B‚t‚n gece boyunca korkunun beni dondurduğu bu tek seferde ƒilerim, ayaklarım tir tir titriyordu. Bir bilinƒ şimşeği iƒinde, o anda yitirmenin benim iƒin ne anlam taşıyacağını dehşetle hissettim! S‡z konusu olan b‚t‚n yaşamımdı! , Krupiye: †Kırmızı!‹ diye bağırdı. Geniş bir soluk aldım: B‚t‚n v‚cudumda kızgın karıncalar dolaşıyordu. Bana banknotla ‡deme yaptılar; bu kez d‡rt bin florin ve yirmi frederik olmuştu (h•l• hesaplayabiliyordum). Ondan sonra, ortadaki on iki sayının ‚zerine iki bin florin koyup yitirdiğimi anımsıyorum; altınımla seksen frederikimi oynadım ve yitirdim. ݃imi ‡fke kapladı: Kalan iki bin florini aldım ve ilk on iki sayının ‚zerine koydum... ˆyle,' rastlantıyla, kararlamadan, hesaplamadan! Zaten bir bekleme anı, belki de, Bn. Blanchard'ın (1), Paris'te balonundan yere fırlatıldığı zaman duyduğuna benzer bir heyecan oldu. †D‡rt!‹ diye bağırdı krupiye. Bir ‡nceki mizayla birlikte, peniden altı bin florinim oldu. Muzaffer havaları takınmaya başlamıştım bile ve artık hiƒbir şeyden korkum kalmamıştı. Karanın ‚zerine d‡rt bin florin attım. On kadar oyuncu aceleyle benim gibi karanın ‚zerine para koydular. Krupiyeler bakıştılar ve aralarında konuştular. •epeƒevre herkes konuşuyor ve bekliyordu. Kara ƒıktı. O andan sonra, artık ne, ne kadar kazandığımı, ne de s‚rd‚ğ‚m paraların miktarını anımsıyorum. Sadece, adeta 'd‚şte gibi, yaklaşık on altı bin florin kazandığımı anımsıyorum. Ansızın, şanssız ‚ƒ oyun bana on iki bin yi-irtti; bunun ‚zerine, son d‡rt bini passe'ın ‚zerine koydum ma, o anda hiƒbir şey hissetmedim; hiƒbir'şey d‚ş‚nmeden, bilinƒsizce bekliyordum. Yeniden kazandım, d‡rt oyun ‚st ‚s-:e kazandım. Sadece florinleri binlerle topladığımı anımsıyo-um; bir de pek bağlandığım o ortadaki sayıların daha sık ƒıktığını anımsıyorum. D‚zenli olarak, hep ‚ƒ d‡rt kez ‚st ‚ste ƒıkıyorlardı, sonra iki tur iƒin ortadan siliniyorlardı, sonra gene ‚ƒ d‡rt kez peşpeşe, geliyorlardı. Bu şaşılacak d‚zenliliğe zaman zaman rastlanır, kalem elde, hesap kitap yapan profesyonel kumarbazların kafalarını karıştıran da işte budur. Burada yazgının nasıl korkunƒ cilveleri ortaya ƒıkmaz ki? Gazinoya geldiğimden beri galiba yarım saatten fazla olmuştu. Ansızın, krupiye bana otuz bin florin kazandığımı, bankonun bir seansta sadece bu kadarını karşıladığını ve b‡y(1) Paraş‚t‚n mucidi havacının karısı olan Bn. Blancharcl, 1819'da havai fişeği attığı balon patlayınca Paris'te ‡ld‚.156 KUMARBAZ KUMARBAZ 157 lece ruleti yarın sabaha kadar kapatacaklarını s‡yledi. B‚t‚n altınımı aldım, ceplerime tıktım, banknotlarımı aldım ve hemen bir başka rulet bulunan bir başka salona gittim; kalabalık peşimden koşuştu. Orada, bana hemen bir yer aƒtılar, ben de yeniden hesaplamadan, kararlamasına, gelişig‚zel para s‚rmeye başladım. Beni neyin kurtardığını bir t‚rl‚ anlayamıyorum! Zaten arada sırada hesaplama fikri aklıma geliyordu. Kimi sayılara, kimi şanslara bağlanıyordum ama,' az sonra onları bırakıyordum ve gene hemen hemen bilinƒsiz biƒimde oynamaya başlıyordum. Kuşkusuz ƒok dalgındım; krupiyelerin birƒok defa oyunumu d‚zelttiklerini ƒok iyi anımsıyorum. Akıl almaz hatalar yapıyordum. Şakaklarım nemlenmişti, ellerim titriyordu. Polonyalılar hemen koşup bana hizmetlerini sundular ama, benim kimseyi dinlediğim yoktu. Şans beni bırakmıyordu! Ansızın, ƒevremde haykırışmalar ve kahkahalar y‚kseldi. †Bravo, bravo!‹ diye bağırışiyorlardı; hatta birkaƒ kişi alkışladı bile. Ben yeniden otuz bin florini cebe indirmiştim ve bankoyu -yarın sabaha kadar kapatıyorlardı. Sağ yanımdan biri: †Gidin, gidin!‹ diye fısıldadı bana. Frankfurt'lu bir Yahudiydi bu; yanımdan hiƒ ayrılmamıştı ve galiba bir iki kez de bana yardım etmişti. †Tanrı aşkına, gidin!‹ diye fısıldadı bu kez de başka bir ses sol kulağıma. •abucak bir g‡z attım. M‚tevazi ama, rabıtalı biƒimde giyinmiş, otuz yaşlarında kadar bir hanımdı bu; yorgun y‚z‚, hastalıklı solukluğu gene de vaktiyle son derece g‚zel olduğunu belli ediyordu. O sırada ben banknotları buruşturarak ceplerime dolduruyordum ve masanın ‚zerinde kalan altınları topluyordum. Elli frederiklik son desteyi aldım ve hiƒ kimseye belli etmeden, soluk y‚zl‚ hanımın avu-cuna sıkıştırdım. Bunu yapmayı şiddetle istemiştim, onun ince uzun parmaklarının, b‚y‚k bir minnetle elimi sıktığını anımsıyorum. B‚t‚n bunlar ancak bir saniyenin iƒinde olup bitmişti. Hepsini topladıktan sonra, hemen-otuz ve kırk'a gittim. Otuz ve kırk'a soylu kişiler sık gider. Bu artık rulet değil, bir iskambil oyunudur. Orada, banko y‚z bin taleri karşılar. En b‚y‚k miza burada da d‡rt bin florindir. Oyunun nasıl bir şey olduğunu hiƒ bilmiyordum, gene burada da bulunan kırmızı ve karanın dışında hemen hemen hiƒbir mizayı bilmiyordum. Onun iƒin, ben de onlara bağlandım. B‚t‚n gazino ƒevreme toplanmıştı. B‚t‚n o gece s‚resince Pauline'i bir tek kez olsun d‚ş‚nd‚ğ‚m‚ hiƒ anımsamıyorum. ˆn‚me yığılan banknotları yakalamaktan, kendime ƒekmekten korkunƒ ve karşıkonulmaz bir zevk hissediyordum. Gerƒekten de yazgının beni ittiği s‡ylenebilir. Sanki bile bile yapılmış gibi, gene bu kez de, kumarda sık sık yeniden meydana gelen bir durum belirdi. Şans, s‡zgelimi, kırmızıya yapışır ve on, hatta on beş tur boyunca onu bırakmaz. ˆnceki g‚n, kırmızının bir hafta ‡nce peş peşe tam yirmi iki kez ƒıktığını işitmiştim; buna benzer bir olayı rulette hiƒ kimse anımsamıyordu ve herkes hayretle bundan s‡z ediyordu. Elbette ki, herkes hemen kırmızıyı bırakıyor, s‡zgelimi, on turdan sonra hiƒ kimse onun ‚zerine para koymaya cesaret edemiyor. Ama, o zaman deneyimli hiƒbir kumarbaz, kırmızının karşıtı karaya oynamayacaktır. Alışkın bir kumarbaz †rastlantının kaprisinin‹ ne anlama geldiğini bilir. S‡zgelimi, sanılabilir ki on altı oyundan sonra, on yedinci kaƒınılmaz biƒimde karanın ‚zerine d‚şecektir. Acemiler s‚r‚ gibi bu şansın ‚zerine atılırlar, mizalarını iki katına, ‚ƒ katına ƒıkarırlar ve korkunƒ yitiklere uğrarlar. Tersine, garip bir kaprisle, kırmızının yedi kez ‚st ‚ste ƒıktığını g‡r‚nce, ben ona bağlandım. Bunda yarı yarıya ‡zsaygının rol oynadığına kesinlikle eminim; akıl almaz bir tehlikeye girerek seyircileri şaşırtmak istiyordum ve (garip duy-158 KUMARBAZ gu!) ansızın, ‡zsaygının hiƒbir d‚rt‚s‚ olmaksızın, tehlikenin susuzluğuna kapıldığımı belirli bir biƒimde anımsıyorum. Belki de, ruh o kadar ƒok sayıda duygudan geƒtikten sonra doymuyor da sadece bundan sinirleniyor ve ta ki kesin bitkinliğe varıncaya kadar gitgide artan şiddette yeni duygular istiyor. Ve gerƒekten de, yalan s‡ylemiyorum, eğer y‡netmelik bir seferde elli bin florin s‚rmeme izin verseydi, onları tehlikeye atardım. •evremde, bunun mantıksız bir şey olduğu, kırmızının tam on d‡rd‚nc‚ kez ƒıktığını bağırıp duruyorlardı! Yanımda biri: †Beyefendi .şimdiye kadar y‚z bin florin kazandı‹ dedi. Ansızın uyamverdim. Nasıl? Bir gecede y‚z bin florin kazanmıştım! Ama, daha fazlasına ihtiyacım yoktu ki! Hemen banknotların ‚zerine atıldım,'bunları saymadan gelişig‚zel ceplerime tıktım, hepsi deste halindeki altınlarımı aldım ve aceleyle gazinodan dışarı fırladım. Ağzına kadar dolduğundan aƒık duran ceplerim ve altının ağırlığı y‚z‚nden dengesiz y‚r‚y‚ş‚mle kumar salonlarından geƒtiğimi g‡ren herkes halime g‚l‚yordu. Galiba ‚zerimdeki y‚k sekiz kilodan fazlaydı. Bana doğru birkaƒ el uzandı; parayı elimin alabildiğince, avuƒ avuƒ dağıttım. •ıkış kapısının yakınında iki Yahudi beni durdurdu. Bana: †C‚retlisiniz, ƒok c‚retlisiniz!‹ dediler. Ama, yarın sabah, olabildiğince erken saatte gidin, yoksa hepsini yitirirsiniz...‹ Onları dinlemedim bile. Ağaƒlı yol o kadar karanlıktı ki burnumun ucunu g‡remiyordum. Otele kadar da yarını verst kadar mesafe vardı. •ocukluğumda bile hiƒbir zaman ne hırsızlardan, ne de haydutlardan korkardım; o anda da bundan kaygılanmadım. Zaten yol boyu ne d‚ş‚nd‚ğ‚m‚ de anımsamıyordum; kafam bomboştu. Sadece şiddetli bir zevk duyuyordum, başarının, utkunun, g‚ƒl‚ olmanın zevkini; nasıl anlatacağımı bilemiyorum. Pauline'in hayali g‡zlerimin ‡n‚nKUMARBAZ 159 den geƒiyordu, onun yanına gideceğimi, s‚rekli olarak onu bulacağımı, olup bitenleri ona anlatacağımı, ona paramı g‡stereceğimi d‚şl‚yordum... Ama, demin bana s‡ylediklerini, gazinoya gidişimin nedenini, belli belirsiz anımsıyordum ve ancak bir buƒuk saat ‡nce duyulan b‚t‚n o taptaze duygular gelmiş geƒmiş, hatta artık hiƒ anıştırmada bulunmayacağımız bir geƒmişe aitmiş gibi geliyordu bana, ƒ‚nk‚ her şey yeniden başlayacaktı. Ancak hemen hemen ağaƒlı yolun ucuna geldiğim zaman iƒimi bir korku kapladı: †Ya şimdi beni ‡ld‚r‚p de paramı ƒalarlarsa!‹ Her adımda .korkum daha da artıyordu. Koşuyordum adeta. .Ansızın yolun ucunda, bizim otelin bin bir ışıkla parıldayan ‡ny‚z‚ ışıl ışı! beliriverdi. Tanrı'ya ş‚k‚rler olsun,, gelmiştim! Merdivenleri d‡rder d‡rder atlayarak benim kata ƒıktım, birdenbire kapıyı aƒtım. Pauline ellerini kavuşturmuş, yanan mumun kacşısında, divanın ‚zerinde oturuyordu. Hayretle y‚z‚me baktı, kuşkusuz o anda pek garip bir suratım olmalıydı. Onun karşısında durdum ve b‚t‚n paramı masanıtı ‚zerine attım. . ON BEŞİNCİ BˆLŠM Hiƒ kımıldamadan, oturuşunu bile değiştirmeden, g‡zleğini bana dikmiş, bakıyordu. Cebimden son altın destesini de ƒıkararak, ona: †İki y‚z bin frank kazandım!‹ diye bağırdım. Bir yığın banknot ve altın para b‚t‚n masayı kaplıyordu. G‡zlerimi oradan ayıramıyordum;, zaman zaman Pauline'i ta-mamiyle unutuyordum. Kimi zaman tomar halinde bir araya160 KUMARBAZ KUMARBAZ 161 getirerek banknotları d‚zene koymaya başlıyordum, kimi zaman altınları ayrı bir yana yığıyordum, kimi zaman da hepsini dağıtıp saƒıyor ve derin derin kendi d‚ş‚ncelerime dalarak, hızlı adımlarla odayı arşınlamaya başlıyordum; -yahut da ansızın masaya geri d‡n‚p paramı saymaya başlıyordum. Bir ara aklım başıma gelince, birdenbire kapıya atılıp anahtarı kilitte iki kez ƒevirdim. Daha sonra kararsız bir halde, k‚ƒ‚k bavulumun ‡n‚nde durdum. Birden Pauline'in varlığını anımsayıp ansızın ona doğru d‡nerek: †Acaba yarın sabaha kadar bavula mı koysam bunları?‹ diye sordum. Pauline hiƒ kıpırdamadan hep aynı yerde oturuyordu ama, g‡zlerini de benden ayırmıyordu. Hiƒ de hoşuma gitmeyen garip bir ifadesi vardı. Orada kin okunduğunu s‡ylersem hiƒ de yanılmış olmam. •abucak ona yaklaştım: †Pauline, işte yirmi beş bin florin, bu elli bin frank, hatta daha da fazla eder. Onları alın ve yarın gidip onun suratına atın.‹ Hiƒ karşılık vermedi. †Eğer isterseniz, yarın sabah ben kendim g‡t‚r‚r‚m ona. Olur mu?‹ Pauline birden g‚lmeye başladı. Uzun bir s‚re g‚ld‚. Šz‚nt‚l‚ bir şaşkınlıkla ona bakıyordum. Bu g‚l‚ş benim en ateşli aşk ilanlarımı sık sık (ve daha pek yakında) karşıladığı o alaycı g‚l‚şe pek benziyordu. En sonunda g‚lmeyi kesti ve kaşlarını ƒattı. Bana sert sert bir yan bakış fırlattı. †Sizin paranızı almam‹ dedi k‚ƒ‚mseyerek. †Nasıl? Ne oldu ki?‹ diye haykırdım. †Pauline, bu da ne demek oluyor?‹ †Karşılıksız para kabul etmem.‹ †Bunu size bir arkadaş olarak veriyorum, size canımı ve-Irırim.‹ Sanki ruhumu okumak istermiş gibi, araştırıcı g‡zlerle bana uzun uzun baktı. K‚ƒ‚k bir g‚l‚şle: †•ok c‡mertsiniz‹ dedi. †Deş Grieux'n‚n metresi elli bin frank etmez.‹ †Pauline, benimle nasıl b‡yle konuşabilirsiniz?‹ diye ba-| girdim ƒıkışarak. †Ben Deş Grieux değilim!‹ †Sizden nefret ediyorum! Evet... Evet!.. Sizi de, Deş |Grieux'y‚ sevdiğimden fazla sevmiyorum!‹ diye bağırdı, ve g‡zlerinde şimşekler ƒakmaya başladı. Y‚z‚n‚ ellerinin arasına gizledi ve bir sinir krizi geƒirdi. Ben, ona doğru atıldım. Benim yokluğumda başından bir şeyler geƒtiğini anladım. Aklı tam olarak yerinde değilmiş gibiydi. †Beni satın al, ister misin? İster misin? Deş Grieux gibi, elli bin franga, ha?‹ diye haykırdı meydan okurcasına sarsın-jtılı hıƒkırıklar arasından. Pauline'i kucakladım, ellerini, ayaklarını ‡pt‚m, karşı-jsında diz ƒ‡kt‚m. Sinir krizi geƒiyordu. Ellerini omuzlarıma koyup beni dik-katle seyretti. Sanki y‚z‚mden bir şey okumak istermiş gibiydi. Beni dinliyordu ama, g‡r‚n‚şe g‡re s‡ylediklerimi işitmiyordu bile. Y‚z‚nde tasalı, d‚ş‚nceli bir ifade belirdi. Ben kaygılıydım; doğrusu ya, onun ƒıldırdığını sanıyordum. Beni usulca kendine doğru ƒekti, dudaklarında g‚ven dolu bir g‚l‚mseme dolaşıyordu; sonra, ansızın beni geri itiyor ve ka-jranlık bir ifadeyle y‚z‚m‚ incelemeye başlıyordu. Birdenbire beni kucakladı: †Beni seviyorsun, değil mi, beni seviyor musun?‹ di-' yordu. †Mademki... Mademki... benim uğruma baronla d‚ello etmek istiyordun!‹ F. 11 162 KUMARBAZ KUMARBAZ 163 Sonra ansızın, sanki g‰l‰nŠ ve, hoş bir anı aklına gelmiş gibi, bir kahkaha attı. Hem g‰l‰yor, hem de ağlıyordu. Ne yapabilirdim ki, elimden ne gelirdi? Ben de ateşliydim. Benimle konuşmaya başladığını Šok iyi anımsıyorum... Ama, hemen hemen hiŠbir şey anlayamadım, bu bir Šeşit sayıklama gibi bir şeydi: Sanki Šabuk Šabuk bana bir şeyler anlatmak istermişŠesine kekeleyip duruyordu; bu sayıklama arada sırada, beni iyiden iyiye korkutmaya başlayan neşeli bir kahkahayla kesiliyordu. ŒHayır, hayır, kibarsın, naziksin!• diye yineliyordu, Œsen benim sadık dostumsun!• Ve yeniden ellerini omuzlanma koyup gene beni seyretmeye koyuluyordu, bir yandan da durmadan: ŒBeni seviyorsun... Beni seviyorsun... Beni sevecek misin?• diye yineliyordu. G‹zlerimi ondan ayırmıyordum; onu şimdiye kadar b‹yle sevecenlik ve aşk taşkınlıkları iŠinde hiŠ g‹rmemiştim; bunların sayıklama olduğu bir gerŠekti ama... benim tutkulu bakışımı g‹r‰r g‹rmez, dudaklarında k‹t‰ bir g‰l‰mseme belirdi; damdan d‰şercesine, B. Astley'den s‹z etmeye başladı. Zaten, konuşmayı durmadan B. Astley ‰zerine getiriyordu (‹zellikle de demin, bana bir şeyler anlatmaya Šalıştığı sırada) ama, bunun ne anlama geldiğini bir t‰rl‰ kavrayamı-yorduın. Hatta onunla alay ettiğini sanıyorum. Her dakika onun beklediğini... belki de penceremin altında beklediğini bilmediğimi yineliyordu. ŒEvet, evet, pencerenin altında, aŠ da bak, bak, orada!• Beni pencereye doğru itiyordu ama, ben oraya gitmek iŠin bir hareket yapar yapmaz, Šılgınca bir kahkaha koparı-yordu, ben de onun yanından ayrılamıyordum; o zaman, ‰zerime atılıyor, beni kollarının arasında sıkıyordu. ŒGidecek miyiz? Yarın, gider miyiz?..• Bu d‰ş‰nce ansızın onu kaygılandırmışa benziyordu. ŒVe (d‰ş‰nceli bir hal alıyordu) b‰y‰kanneye yetişiriz, ne dersin? Onu Berlin'de yakalayacağımızı sanıyorum. Ona yetişip de bizi karşısında g‹r‰nce ne der acaba, sen ne d‰ş‰n‰yorsun bu konuda? Ya B. Astley?.. Bak o Schlangenberg' in tepesinden kendini aşağı atmazdı, değil mi?• Bir kahkaha altı. ŒBak dinle: Gelecek yaz nereye gidecek biliyor musun? Bilimsel araştırmalar yapmak iŠin Kuzey Kutbu'na gidecek, beni de davet etti... Hah! Halı! Hay! Avrupalılar olmasa biz Rusların hiŠbir şey bilmeyeceğimizi ve hiŠbir işe yaramadığımızı s‹yl‰yor... Ama, bak o da iyidir! Biliyor musun, generali hoş g‹r‰yor, bağışlıyor; Blanche'ın... tutkunun... Her neyse, bilmiyorum, bilmiyorum• diye yineledi, sanki şaşırmış da ne diyeceğini bilemezmiş gibi. ŒZavallılar, onlara o kadar acıyorum ki, b‰y‰kanneye de acıyorum... Bak, bak dinle. Deş Gricux'y‰ nasıl ‹ld‰rebilirdin? Ama, sen baronu bile ‹ld‰remezdin!• diye ekledi yeniden g‰lmeye başlayarak. ŒGeŠen g‰n, baronla, o kadar g‰l‰nŠt‰n ki! Oturduğum sıradan ikinize de bakıyordum; seni yolladığım zaman oraya gitmek sana ne kadar da zor geliyordu! O kadar g‰ld‰m, o kadar g‰ld‰m ki!• diye ekledi yeniden kahkahalar kopararak. Yeniden beni kucaklayıp g‹ğs‰nde sıkmaya, tutkulu bir sevecenlikle y‰z‰m‰ y‰z‰ne bastırmaya başladı. Artık hiŠbir şey d‰ş‰nm‰yordum, hiŠbir şey duymuyordum, başım d‹n‰yordu... Aklımı başıma toparladığımda saat sabahın yedisi olmalıydı; g‰neş odayı aydınlatıyordu. Pauline yanıma oturmuş, garip bir halle g‹zlerini Ševrede dolaştırıyordu sanki karanlıktan Šıkmış da, anılarını toparlıyormuş gibi. O da uyanmış ve g‹zlerini masaya ve paraya dikmişti. Başım kurşun gibi ağır ve sancılıydı. Pauline'in elini tutmak istedim: Beni itip birdenbire divandan kalktı. Başlayan g‚n karanlıktı; şafaktan az ‡nce yağmur yağmıştı. Pauline pencereye yaklaştı, kanadı aƒtı, yarı beline kadar aşağı sarktı ve dirseklerini peı164 KUMARBAZ KUMARBAZ 165 vaza dayayarak, d‡n‚p bana bakmadan, kendisine s‡ylediklerimi dinlemeden, birkaƒ dakika ‡ylece kaldı. Aklıma korkunƒ bir d‚ş‚nce geldi: Şimdi ne olacaktı, b‚t‚n bunlar nasıl sonuƒlanacaktı? Pauline ansızın pencereden ayrılıp masaya geri geldi ve sonsuz bir kin ifadesiyle bana baktı ve dudakları ‡fkeden titreyerek: †Eh, hadi bakalım, şimdi elli bin frangımı ver bana!‹ dedi. †Pauline, yeniden mi başlıyorsun!‹ dedim. †Yoksa fikir mi değiştirdin? Hah! Hah! Hay! Belki pişman bile olmuşsundur?‹ Bir g‚n ‡nce sayılan yirmi beş bin florin masanın ‚zerinde duruyordu: Onları alıp ona uzattım. †Yani, şimdi bunlar benim mi? ˆyle mi? ˆyle mi?‹ diye sordu hırƒın bir sesle parayı eline alarak. †Onlar h•l• senin‹ dedim ben de. †İyi, pek•l•, al bakalım, elli bin frangını!‹ Kolunu kaldırıp paralan suratıma fırlattı. Suratıma ƒarpan tomar d‡şemeye saƒıldı. Ondan sonra da Pauline koşarak odadan ƒıktı. O anda bilincinin tam olarak yerinde olmadığını biliyorum ama, gene de bu geƒici ƒılgınlığı bir t‚rl‚ anlayamıyorum. H•l• hasta olduğu bir gerƒek ve aradan da hen‚z bir ay geƒti. Bununla birlikte, bu halin nedeni neydi, ‡zellikle de o ƒıkışın nedeni neydi? Hiƒ anlayamıyorum. Gururu mu yaralanmıştı? Yoksa gelip beni bulmaya karar vermesi mi onu bu umutsuz ‚z‚nt‚ye itmişti? Ben de mutluluğumla b‡b‚rlenmişe, tıpkı Deş Grieux gibi, eline elli bin frank vererek başımdan savmışa benzememiş miydim? Oysa, aƒıkƒa s‡ylemek gerekirse, hiƒ de ‡yle değildi. ˆyle sanıyorum ki, kabahatin bir b‡l‚m‚ onun boş gururundaydı; b‚t‚n bunlar, kuşkusuz, ona , pek bulanık biƒimde g‡r‚nm‚ş olmasına karşın, bana g‚venmemesine ve beni kırmasına onun o boş gururu neden oldu. Bu durumda, ben elbette ki Deş Grieıu'‚n cezasını ƒektim belki de, benim pek fazla suƒum olmamakla birlikte suƒlu durumda kaldım. Doğruyu s‡ylemek gerekirse, b‚t‚n bunlar sadece sayıklamaydı, benim de onun sayıkladığını bildiğim ve... benim de bu ayrıntıya dikkat etmediğim bir gerƒektir. Belki le şimdi bu hatamı bağışlamayacaktır? Evet ama, bu şimdi, ya geƒen g‚n, geƒen g‚n? Sayıklaması ve hastalığı, Deş Grieux' n‚n mektubuyla gelip beni bulurken ne yaptığını unutturacak kadar şiddetli değil miydi? Demek ki, ne yaptığını pek•l• biliyordu. B‚t‚n banknotlarımı ve yığınla altınımı, ƒabucak, gelişig‚zel yatağımın iƒine tıktım, ‚zerine de ‡rt‚y‚ ƒekip, Pauline* len yaklaşık on dakika sonra,. odadan ƒıktım. Kendi odasına 'saƒtığından kesinlikle emindim, onun iƒin sessizce onların dairesine s‚z‚l‚p sofada, dadıdan K‚ƒ‚k hanımın sağlığını sormak istiyordum. Merdivende rastladığım dadı, Pauline'in he-l‚z d‡nmediğini, onu benim odamda aramaya gittiğini s‡yle-iiği zaman ne kadar şaşırdığımı bilemezsiniz. †Az ‡nce ayrıldı‹ dedim, †on dakika ya oldu ya olmadı, bereye gitmiş olabilir acaba?‹ Dadı kınayan bir g‡zle bana baktı. Bu arada, ‡yk‚ b‚t‚n otele yayılmıştı bile. Kapıcının b‡lmesinden metrdotele kadar Fraulein'in sabahın saat altısında, yağmur altında koşarak ƒıktığı ve İngiltere Oteli'ne doğru gittiği anlatılıyordu alƒak sesle. Konuşmalarından ve anıştırmalarından, b‚t‚n geceyi benim odamda geƒirdiğini ƒoktan ‡ğrendiklerini anladım. Zaten, generalin ailesi ‚zerine ‡yk‚ler d‚zmeye başlamışlardı bile; generalin bir g‚n ‡nce aklını oynattığını ve b‚t‚n otelden işitilecek biƒimde hıƒkıra hıƒ-kıra ağladığını biliyorlardı. Bu fırsatla, b‚y‚kannenin onun annesi olduğunu, oğlunun Mile de Cominges'le evlenmesine engel olmak ve s‡z dinlemediği takdirde onu mirasından ƒıkarmak iƒin ‡zel olarak Rusya'dan geldiğini anlatıyorlardı. General boyun eğmeyi reddettiği iƒin de kontes, onun g‡zleri166 KUMARBAZ KUMARBAZ 167 nin ‡n‚nde, ona hiƒbir şey bırakmamak iƒin, kasten rulette varını yoğunu yitirmişti. †Diese Russen!‹ (1) diye yineliyordu metrdotel ‡fkeyle, başını sallayarak. ˆb‚rleri g‚l‚yorlardı. Metrdotel hesabı hazırlıyordu. Benim kumarda kazandığımı ‡ğrenmişlerdi bile: Kari, benim katın garsonu, beni ilk kutlayanlardandı. Ama, benim aklım başka yerdeydi. İngiltere Ote-li'ne koştum. Vakit hen‚z erkendi; B. Astley hiƒ kimseyi kabul etmiyordu. Bununla birlikte gelenin ben olduğunu ‡ğrenince, beni karşılamak ‚zere koridora ƒıktı ve ne s‡yleyeceğimi bekleyerek, donuk bakışını bana dikerek, karşımda dikilip kaldı. Ona hemen Pauline'in nasıl .olduğunu sordum. †Rahatsız‹ diye karşılık verdi B. Astley hep dosdoğru g‡zlerimin iƒine bakarak. †Demek ki gerƒeklen de sizin yanınızda?‹ †Evet, burada.‹ , †Peki, ya siz, onu alıkoyma niyetinde misiniz?‹ †Evet.‹ †B. Astley, bu bir rezalete neden olur; olmaz ‡yle şey. Šstelik, ağır hasta, bunu belki fark etmediniz.‹ †Yoo! Fark ettim, hasta olduğunu daha ‡nce size s‡ylemiştim. Hasta olmasa, geceyi odanızda geƒirmezdi.‹ †Ya, bunu da mı biliyorsunuz?‹ †Evet. D‚n bana gelecekti, onu akrabalarımdan bir hanımın yanına g‡t‚recektim ama, hasta olduğu iƒin şaşırdı ve size gitti.‹ †Şu işe bakın siz! Eh, pek•l•,-B. Astley, sizi candan kutlarım. Sahi, dediniz de aklıma geldi: B‚t‚n geceyi penceremin altında geƒirmediniz mi? Bayan Pauline her an pencereyi aƒ(1) Almanca: †Ah! Şu Ruslar!‹ mamı ve sizin orada olup olmadığınıza bakmamı s‡yl‚yordu; bu, onu pek g‚ld‚r‚yordu.‹ †Olacak şey mi hiƒ? Hayır, pencerenin altında değildim; ama, koridorda bekliyordum, oralarda gidip geliyordum.‹ †Onu tedavi etmek gerek, B. Astley.‹ †Evet, bir doktor ƒağırttım bile. Eğer ‡l‚rse, ‡l‚m‚n‚n hesabını vereceksiniz bana.‹ Şaşırıp kaldım. †Rica ederim, B. Astley, ne demek istiyorsunuz siz?‹ †D‚n kumarda iki y‚z bin taler -kazandığınız gerƒek mi?‹ •†Sadece y‚z bin florin.‹ †Bakın, g‡rd‚n‚z m‚? Ve az sonra Paris'e gideceksiniz, değil mi?‹ †Neden?‹ †B‚t‚n Ruslar, ceplerine para doldurdular mıydı, soluğu Paris'te alırlar‹ diye aƒıkladı B. Astley, bu s‡zleri sanki bir kitapta okumuş gibi s‡yl‚yordu. †Şimdi bu Allanın yazında Paris'te ne yapayım? B. Astley, onu seviyorum! Bunu siz de biliyorsunuz!‹ †Gerƒekten mi? Ben tersine inanıyordum. Šstelik, burada kalırsanız, elinizdeki, avucunuzdakinin hepsini kesinlikle yitirirsiniz ve Paris'e gidecek paranız kalmaz. Hadi, g‚le g‚le, bug‚nden tezi yok, gideceğinize kesinlikle inanıyorum.‹ †Pek•l•, elveda ama, gitmeyeceğim. B. Astley, neler olup biteceğini siz d‚ş‚n‚n!.. Kısacası, general... Şimdi de Bayan Pauline'le bu olay... B‚t‚n kentin ağzına d‚şecek.‹ †Evet, b‚t‚n kent bundan s‡z edecektir ama, generalin buna pek kulak astığı yok gibime geliyor, onun d‚ş‚necek ƒok • daha başka şeyleri var. Ayrıca, Bayan Pauline istediği yerde oturma hakkına kesinlikle sahiptir. Ailesi konusuna gelince, haklı olarak, artık ailesi bulunmadığı s‡ylenebilir.‹ Oradan uzaklaşırken, Paris'e gideceğimi ileri s‚ren şu 168 KUMARBAZ KUMARBAZ 169 İngilizin garip g‚venine g‚l‚yordum. Bununla birlikte, eğer Bayan Pauline ‡lecek olursa, bu beni d‚elloda ‡ld‚rmek istiyor, diye d‚ş‚n‚yordum, bu da gene bir şey! Yemin ederim ki Pauline'e acıyordum ama, garip şey, d‚n kumar masasına yaklaştığım ve banknot destelerini toplamaya başladığım o belirli andan beri, aşkım bir bakıma ikinci plana d‚şm‚şt‚. Bunu şimdi s‡yl‚yorum; o anda bunu kesin olarak hissetmemiştim. Ben gerƒekten de kumarbaz mıydım? Pauline'i bu kadar... garip biƒimde mi seviyordum, kuzum? Hayır. Tanrı tanığımdır ki onu h•l• seviyorum! B. Astley'in dairesinden ayrıldığım zaman gerƒekten acı ƒekiyordum, odama d‡nerken de her şeyden kendimi suƒluyordum. Ama... o zaman başıma d‚nyanın eri garip ve en aptal ser‚veni geldi. Acele acele generalin dairesine giderken, ansızın onların dairesinin hemen yakınında bir kapı aƒıldı ve birisi bana seslendi. Dul Bn. Cominges'di bu. Mile Blanche'ın emri ‚zerine beni ƒağırmıştı. Genƒ kadının dairesine girdim. İki odalı k‚ƒ‚k bir daireleri vardı. Yatak odasında Mile Blanohe'ın kahkahaları ve y‚ksek sesle konuşmaları işitiliyordu. Yataktan kalkıyordu. †Ya, o mu! Gel buraya, koca sersem! Dağ gibi altınla g‚m‚ş kazandığın doğru mu? Ben altını yeğlerim.‹ †Evet, kazandım‹ dedim g‚lerek. †Ne kadar?‹ †Y‚z- bin florin.‹ †Ben de ne aptalım ya! Girsene iƒeri, hiƒbir şey işitmiyorum. Bol bol yiyip bir iyice eğleniriz, değil mi?‹ Girdim. Yuvarlak, esmer harikulade omuzlarını aƒıkta bırakan pembe atlastan bir ƒarşafın altında yatıyordu: Ancak d‚şte g‡r‚lebilen, yanık tenini şaşırtacak derecede ortaya koyan g‡z 'kamaştırıcı beyazlıktaki dantellerle s‚sl‚ patiska bir geceliğin hafifƒe ‡rtt‚ğ‚ omuzlar. †.Oğlum, y‚rekli misin?‹ (1) diye haykırdı beni g‡r‚nce l ve ardından da bir kahkaha attı. Hep neşeyle, hatta kimi za-I man da aƒık y‚rekle g‚lerdi. †Babamdan başka biri...‹ diye başladım Corneille'i s‚r-d‚rerek. †Bak g‡rd‚n m‚, g‡rd‚n m‚?‹ diye gevezeliğe başladı; j †‡nce git ƒoraplarımı getir ve onları giymeme- yardım et; sonra da, eğer pek fazla aptal değilsen, seni Paris'e g‡t‚r‚r‚m. Biliyorsun ki hemen gidiyorum.‹ †Hemen mi?‹ †Yarım saat sonra.‹ ' Gerƒekten de, her şey paketlenmişti. Eşyalar hazırdı. Kah-jvaltı ƒoktan bitmişti. †İşte, b‡yle, eğer istersen, Paris'i g‡r‚rs‚n. Buraya bak, \outchitel nedir, kuzum? Sen autchitel'keıı pek aptaldın! •o-jraplarım nerede? Giydir şunları ayağıma, canım!‹ Gerƒekten tapılacak kadar g‚zel k‚ƒ‚k bir ayak uzattı: i Esmer, minicik, potinlerin iƒinde o kadar sevimli g‡r‚nen hemen hemen b‚t‚n o k‚ƒ‚k ayaklar gibi asla biƒimsizleşme-miş bir ayak. G‚lmeye başladım ve ipek ƒorabı bacağında iyice gerdim. Bu arada, Mile Blanche, yatağında oturmuş, ge-Jvezelik ediyordu. †S‡yle bakalım, .seni yanıma alırsam, ne yaparsın? ˆnce, ben elli bin frank isterim. Onları bana Frankfurt'ta verirsin, j Paris'e gideriz; orada birlikte yaşarız ve g‚n ortasında sana yıldızlar g‡steririm. ˆmr‚nde hiƒ g‡rmediğim t‚rden kadınlar (g‡steririm sana. Dinle...‹ ŒDur hele! Sana elli bin frank verirsem, bana ne kalır?• ŒPeki, ya unuttuğun y‰z elli bin frank? ‚stelik de, şe(1) ‚nl‰ Fransız trajedi yazarı Corneille'in (XVII. yy.) yapıtı ŒLe Cid•in kahramanı Cid'İn babasının bit sorusu. (€eviren) 170 KUMARBAZ KUMARBAZ 171 ninle, ne bileyim, bir iki ay yaşamaya razı oluyorum! Elbette ki, o iki ayda bu y‰z elli bin frangı yer bitiririz. G‹r‰yor musun, iyi insanım, sana haber veriyorum; ama, yıldızlar g‹receksin!• ŒNasıl? Hepsi iki ayda mı?• ŒNe? Seni korkutuyor mu bu! Ah! Sefil tutsak! Ama, biliyor musun ki bu yaşamın bir ayı senin b‰t‰n ‹mr‰nden daha iyidir? Bir ay... ve sonra, tufan! Ama, sen bunu anlayamazsın ki, canım! Hadi, hadi, sen buna layık değilsin! Ayy, ne yapıyorsun?• Onun ‹b‰r Šorabını giydirmeye Šalışıyordum ama, kendimi tutamadım ve ayağını ‹pt‰m. Hemen Šekti ve ayağının ucuyla y‰z‰me vurmaya başladı. En sonunda beni savdı. Œİşte b‹yle, ontchitel'im, eğer istersen, seni bekliyorum; bir Šeyrek saat sonra gidiyorum! •diye haykırdı arkamdan. Odama d‹nd‰ğ‰mde, adeta başım d‹n‰yordu. Eh, ne yani, Bayan Pauline banknot tomarlarını suratıma atıp da, hemen o akşam B. Astley'i yeğlediyse, benim suŠum değildi ya! D‹şemenin ‰zerinde hŽlŽ birkaŠ banknot s‰r‰n‰yordu. Onları yerden aldım. Tam o sırada, kapı aŠıldı ve (daha ‹nce y‰z‰me bile bakmak istemeyen) metrdotel iŠeri girdi ve beni aşağıda, V... Kontu'nun Šıktığı şahane daireye yerleşmeye davet etti. Bir s‰re d‰ş‰nd‰kten sonra: ŒHesabımı verin!• diye haykırdım, Œon dakika sonra Paris'e gidiyorum. ŒHaydi, Paris olsun• dedim iŠimden. ŒHiŠ kuşkusuz, yazgımda bu da vardı!• Bir Šeyrek saat sonra, gerŠekten de ‰Š‰m‰z bir aile kompartımanında oturuyorduk: Mile Blanche, dul Bayan Cominges ve ben. Mile Blanche bana bakarak kahkahalarla g‰l‰yordu. Dul Bayan Cominges de ona katılıyordu. Neşeli olduğumu s‹yleyemem. Yaşamım ikiye parŠalanıyordu ama, bir g‰n ‹nceden beri, bir kŽğıt ‰zerine oynamaya alışmıştım. Belki de paraya dayanamadığını ve aklımın başımdan gittiği bir gerŠekti. Belki de canıma minnetti, benim de istediğim buydu, kimbilir. Bana ‹yle geliyordu ki, bir an iŠin ama, sadece bir an iŠin, dekor değişmişti. ŒAma, bir ay sonra d‹nm‰ş olacağım, o zaman... ve o zaman, B. Astley'Ie benim gene paylaşacak kozumuz olacak!• Evet, anımsayabildiğim kadarıyla, bu Blanche sersemiyle kahkahalarla g‰lerken korkunŠ derecede ‰zg‰nd‰m. Blanche g‰lmeyi kesip beni ciddi şekilde azarlamaya başlayarak: Œİyi ama, ne istiyorsun? Ne kadar aptal şeysin!• diye bağırıyordu. ŒAh, ne kadar da aptalsın! Evet, evet, iki y‰z bin frangı harcayacağız ama, sen k‰Š‰k bir kral kadar mutlu olacaksın; kravatlarını ben kendi elimle bağlayacağım ve seni Hortense'la tanıştıracağım. B‰t‰n paramızı har vurup harman savurduktan sonra, sen gene buraya gelirsin, yeniden bankoları iflas ettirirsin. Ne dedi Yahudiler sana? †nemli olan c‰rettir, o da sende var, daha defalarca Paris'e bana para getireceksin sen. Bana gelince, ben elli bin franklık bir gelir istiyorum ve o zaman...• ŒPeki, ya general?• diye sordum. ŒGeneral mi? Biliyorsun ki, her g‰n bu saatte bana ŠiŠek almaya gider. Bu kez ona mahsustan en nadir ŠiŠeklerden almasını s‹yledim. Zavallıcık, d‹nd‰ğ‰nde bir de bakacak ki, kuş uŠmuş! Peşimizden koşacaktır, bak g‹r‰rs‰n. Hah! Hah! Hay! Pek sevineceğim. Paris'te Šok işime yarayacaktır; B. Astley burada onun cezasını Šekecek...• Ve işte Paris'e b‡yle gittim... 172 KUMARBAZ ON ALTINCI BˆLŠM KUMARBAZ 173 Paris, onun iƒin ne diyebilirim? B‚t‚n bunlar, elbette ki, saƒmalıktı, ƒılgınlıktı. Orada ‚ƒ haftadan fazla kalmadım, bu s‚renin sonunda, y‚z bin frangım uƒup gitmişti. Sadece y‚z bin frank diyorum; ‡b‚r y‚z bin frangı Mile Blanche'ın hesabına aktardım: Elli binini Frankfurt'ta, ‚ƒ g‚n sonra, Paris'te de, zaten onun bir hafta iƒinde paraya ƒevirdiği emre muharrer senet halinde elli bin frank daha verdim. †Elimizde kalan y‚z bin frangı da benimle birlikte yi-. yeceksin, outchitel'im!‹ Bana hep bu adı veriyordu. Kendi paralarını ilgilendiren konularda, Mile Blanche t‚r‚nden insanlardan daha kuşkulu, daha g‚vensiz, daha cimri, daha pinti bir şey d‚ş‚nmek zordur. Benim y‚z bin franga gelince, daha sonra, Paris'te ev aƒıp yerleşmek iƒin bu paraya ihtiyacı olduğunu bana aƒıkƒa s‡yledi. †İşte şimdi artık kesin olarak l‚ks bir şekilde yerleştim, uzun zaman kimse beni buradan koparamaz; hiƒ değilse gerekli ‡nlemleri aldım‹ diye ekledi. Zaten, o y‚z bin frangın rengini bile g‡rmedim: Kesenin ağzı onun elindeydi, her g‚n denetlediği para c‚zdanımda hiƒbir zaman y‚z franktan fazla olmazdı, hemen hemen hep daha azdı. En saf haliyle: †Paraya ne ihtiyacın var?‹ diyordu bana kimi zaman, ben de tartışmıyordum. Buna karşılık, o parayla ƒok g‚zel bir apartmana yerleşti ve beni yeni konutuna g‡t‚rd‚ğ‚nde, orayı gezdirirken, bana: †En k‚ƒ‚k olanaklarla bile tutumluluk ve ince zevk bak neler yapabiliyor‹ dedi. Bu ‡nemsiz olanak, net olarak tam elli bin frank ediyordu. Geriye kalan elli bin frankla kendine arabayla atlar aldı; sonra iki balo verdik, yani pek ƒok bakımdan ‚nl‚, ‚stelik de iyi kızlar olan Hortense'ın, Lisette'in ve Cleop•tre'ın da katıldıkları iki suare. Bu iki suare boyunca ben o saƒma evin efendisi rol‚n‚ oynamak, yeni zengin t‚ccarların o son derece dar g‡r‚şl‚, g‡rg‚s‚z eşlerini, dayanılmaz derecede bilgisiz ve kaba k‚ƒ‚k r‚tbeli askerleri, son moda giysilerle, gıcır gıcır eldivenlerle, bizim oralarda, Petersbourg'da kimsenin aklının ucuna bile gelmeyen, —bu da hani, az şey değildir-—,, bir kendini beğenmişlik ve kasılmayla gelen iƒler acısı k‡t‚ yazarları, değersiz gazetecileri kabul etmek ve konuşmak zorunda kaldım. Hatta bunların aklına benimle alay etmek bile geldi ama, ben şampanyayla iyice sarhoş olarak, gidip yandaki odada bir g‚zel uyudum. B‚t‚n bunlar beni son derece iğrendiriyordu. †Bir outchitel‹ diyordu Mile Blanche, †kumarda iki y‚z bin frank kazandı, ben olmasam onları nasıl harcayacağını bilemezdi. Daha sonra, yeniden mesleğine d‡necek; boş bir yerden s‡z edildiğini işiteniniz var mı aranızda? Onun iƒin bir şeyler yapmalıyız.‹ Şampanyaya ƒok sık başvuruyordum, ƒ‚nk‚ hep ‚zg‚nd‚m, korkunƒ derecede de canım sıkılıyordu. D‚nyanın en bayağı, en parag‡z ortamında yaşıyordum, orada her metelik hesaplanıp tartılıyordu. İlk on beş g‚nde Blanche benden nefret etti, bunu pek•l• fark ettim; beni ƒok şık giydirdiği, kravatımı her g‚n kendi elleriyle bağladığı gerƒekti ama, aslında beni b‚t‚n g‚c‚yle hor g‡r‚yordu. Ben buna zerre kadar aldırış etmiyordum. Šzg‚n ve tasalı, sokağa ƒıkmaya başladım; ƒoğunlukla Ch•teau deş Fleurs'e gidiyordum, orada her akşam d‚zenli biƒimde sarhoş oluyor ve son derece aƒık saƒık biƒimde oynadıkları kankan dansını ‡ğreniyordum, daha sonraları bu t‚rde bir ‚ne bile kavuştum. En sonunda Blanche kiminle işi olduğunu anladı: B‚t‚n ilişki174 KUMARBAZ miz s‚resince, ben elimde kalem k•ğıtla, ne harcadığını, benden ne ƒaldığını, daha ne harcayacağını, ya da benden daha ne ƒalacağını hesaplayarak peşinden gideceğimi d‚ş‚nm‚şt‚. Her frangı benden boğuşa boğuşa almak zorunda kalacağına emindi. Varsaydığı saldırılarımın her biri iƒin bir karşılık hazırlamıştı; ben saldırıya geƒmediğim iƒin, ‡nden davranmak istedi. Kimi zaman k‚plere biniyor, dalaşmaya başlıyordu ama, benim sustuğumu g‡r‚nce, ƒoğunlukla şezlongun ‚zerine yığılıyor ve g‡zlerini tavana dikerek, sonunda kendi de şaşıp kalıyordu. Başlangıƒta benim sadece bir sersem, bir outchitel olduğumu sanıyordu ve besbelli: †Aman canım, sersemin biri, eğer kendiliğinden anlamazsa, şimdi oturup da kulağına kar suyu kaƒırmanın hiƒ gereği yok‹ diye d‚ş‚nerek, aƒıklamalarını yarıda kesmekle yetiniyordu. Kimi ,zaman, sokağa ƒıkıyor, on dakika sonra d‡n‚yordu, bu en ƒılgın harcamaları, olanaklarımızın elvermediği harcamaları yaptığı zaman oluyordu: S‡zgelimi, atlarını on altı bin frank değerindeki bir ƒift atla değiştirdiğinde ‡yle yapmıştı. †Ee, nonoş, kızmadın, değil mi?‹ dedi bana yaklaşarak: †Yoo! Haa-yıır! Can-nımı sıkıyorsun!‹ dedim elimle onu iterek. Ama, bu ona o- kadar ilginƒ g‡r‚nd‚ ki, hemen yanıma oturuverdi. †Bak canım, onları o kadar pahalıya satın almaya karar verdim, ƒ‚nk‚ bu bir fırsattı. Satmaya kalksak, su iƒinde yirmi bin frank ederler.‹ †Sana inanıyorum, inanıyorum; gerƒekten ƒok g‚zel atlar, işte şimdi artık şahane bir arabayla atların var. Bu sana ƒok yararlı olacaktır, artık bunun s‡z‚n‚ etmeyelim.‹ †Demek ki, kızmadın, ‡yle mi?‹ †Neden kızacakmışım ki? Sana zorunlu olanları edinmekte ƒok haklısın. B‚t‚n bunlar daha sonra sana ƒok yararlı olacak. Gerƒekten, l‚ks iƒinde yerleşmenin senin iƒin gerekli olduğunu g‡r‚yorum; yoksa d‚nyada milyona erişeKUMARBAZ 175 mezsin. Bizim y‚z bin frangımız burada sadece bir başlangıƒ, umman iƒinde bir damla su.‹ Bu t‚r d‚ş‚ncelerden başka her şeyi, daha doğrusu bağırmaları ve ƒıkışmaları bekleyen Blanche, şaşkınlıktan donup kaldı. †İşte... İşte, sen b‡ylesin işte! Ama, anlamak iƒin aklın var senin! Bak, biliyor musun, oğlum, outchitel olmana karşın, sen prens doğmuş olmalısın! Demek ki, paramızın bu kadar ƒabuk uƒup gitmesine ‚z‚lm‚yorsun, ‡yle mi?‹ †Hayır canım, paranın canı cehenneme, istediği kadar ƒabuk uƒup gitsin.‹ †Ama... Biliyor musun ki... Ama, buraya baksana sen, yoksa zengin misin sen? Ama, biliyor musun, sen parayı fazlasıyla hor g‡r‚yorsun. Sonra ne yapacaksın, s‡yler misin, kuzum?‹ †Ben mi? Sonra Hombourg'a giderim, orada gene y‚z bin frank kazanırım.‹ †Evet, evet, ƒok doğru, harikulade bir şey bu! Kazanacağına ve parayı buraya bana getireceğine y‚zde y‚z eminim. Buraya bak, ‡yle davranacaksın ki, en sonunda seni gerƒekten seveceğim! Pek•l•, mademki sen b‡ylesin, b‚t‚n bu s‚re iƒinde ben de seni severim, bir kez bile seni aldatmam. Şu son g‚nlerde seni sevmiyordum, ƒ‚nk‚ senin sadece bir outchitel olduğunu sanıyordum (uşak gibi bir şey bu, değil mi?) ama, gene de sana sadık kaldım, ƒ‚nk‚ ben iyi y‚rekli bir kızım.‹ †Gecelik k‚lahıma anlat sen onu! Ya Albert'le, hani şu k‚ƒ‚k zenci subayı, geƒen sefer g‡rmedin mi sanıyorsun?‹ †Oo! Oo! Ama, sen...‹ †Yalan s‡yl‚yorsun, yalan s‡yl‚yorsun ama, bunun beni kızdırdığını d‚ş‚nmeye kalkma sakın. Umurumda bile değil; genƒliğin de sırasını savması gerek. Şimdi, elbette ki tutup176 KUMARBAZ KUMARBAZ 177 onu kovacak değilsin, ƒ‚nk‚ benden ‡nce vardı, ƒ‚nk‚ de sen onu seviyorsun, yalnız sakın ona para verme, anladın mı?‹ †Yani. buna da mı kızmadın sen şimdi? Ama, biliyor musun, sen gerƒek bir filozofsun! Gerƒek bir filozof!‹ diye haykırdı coşkuyla. †Eh, pek•l•, seni seveceğim, seni seveceğim... Bak g‡r‚rs‚n, memnun olacaksın!‹ Ve gerƒekten de, o g‚nden sonra bir bakıma bana bağlandı, bana yakınlık bile g‡sterdi; son on g‚n‚m‚z işte b‡yle geƒti. S‡z verdiği †yıldızlar‹! g‡rmedim ama, kimi konularda s‡z‚n‚ tuttu. Šstelik, beni Hortense'la, kendi t‚r‚nde son derece ilginƒ bir kadın olan ve bizim ƒevrede Filozof Therese adı verilen Hortense'la tanıştırdı. Hem zaten, bunun ‚zerinde uzun uzun durmaya gerek yok; b‚t‚n bunlar bu ‡yk‚ye vermek istemediğim ‡zel bir renklilikte ayrı bir ‡yk‚n‚n konusu olabilir. Gerƒek şu ki, b‚t‚n bunların en kısa zamanda sona ermesini b‚t‚n g‚c‚mle istiyordum. Ama, daha yukarda da s‡ylediğim gibi, bizim y‚z bin frank hemen hemen bir ay dayandı, buna ben de iƒtenlikle pek şaştım; Blanche en azından seksen bin franklık alışveriş yapmıştı; biz topu topu yirmi bin frank harcamıştık ve... bu da yeterliydi. Sonlarına doğru benimle gerƒekten aƒıks‡zl‚ davranan (ya da daha doğrusu, tamamen yalan s‡ylemiyordu) Blanche, her ne olursa olsun, yapmak zorunda kaldığı borƒlan karşılamak zorunda kalmayacağımı kabul etti. Bana: †Sana imzalaman iƒin ne fatura verdim, ne de bono‹ dedi, †ƒ‚nk‚ acıdım sana; benim yerimde bir başkası olsa, bunu mutlaka yapardı ve seni cezaevine g‡nderirdi. G‡r‚yor musun, g‡r‚yor musun bak, seni ne kadar sevdim, ne kadar da iyi y‚rekliyim! Sadece bu Allahın cezası evlenme bana korkunƒ bir paraya patlayacak!‹ Gerƒekten de bir d‚ğ‚n yapıldı, birlikte geƒirdiğimiz ayın ta sonunda oldu bu iş ve ‡yle sanıyorum ki, benim y‚z bin frangın son kırıntıları da b‡yle uƒup gitti. ˆyk‚, yani demek istiyorum ki, ortak yaşamımız b‡yle sona erdi; ondan sonra ben resmen emekliye ayrıldım. İşler şu şekilde gelişti: Paris'e yerleşmemizden sekiz g‚n sonra general ƒıkageldi. Trenden iner inmez doğruca Blanche'a geldi ve daha ilk ziyarette, az kalsın oraya yerleşecekti. Doğruyu s‡ylemek gerekirse, bir yerlerde k‚ƒ‚k bir dairesi vardı. Blanche onu ƒığlıklar gibi kahkahalarla, neşeyle karşıladı, hatta boynuna bile sarıldı; işler o hale geldi ki Blanche, generali alıkoydu. General her yere onunla gitmek zorunda kaldı: Bulvarlara, gezintilere, tiyatrolara, arkadaşların evine. General bu işin h•l• ‚stesinden gelebilecek durumdaydı; gerektiği gibi heybetli, uzun boyluydu, boyalı bıyıkları ve yan sakallan (zırhlı s‚vari alayında hizmet yapmıştı), biraz yıpranmış olmakla birlikte, g‚zel bir y‚z‚ vardı. Davranışları, nezaketi kusursuzdu. Her giydiğini pek yakıştırırdı. Paris'te madalyalarını takardı. B‡yle bir erkekle bulvarlarda gezinmek sadece olası değil, aynı zamanda da, deyim yerindeyse, salık da verilebilirdi. Saf ve ahmak generalin ayaklan yere basmıyordu artık; Paris'e geldiği zaman, evimizin kapısını ƒaldığında bu kadarını hiƒ ummuyordu. Blanche'ın ƒığlıklar kopararak kendisini kapı dışarı edeceğini sanarak, adeta korkudan titreyerek gelmişti. Olayların aldığı şekil onu pek sevindirdi ve b‚t‚n o ayı mutlu bir kendinden geƒme iƒinde geƒirdi. Ondan ayrıldığımda aynı durumdaydı. Biz ansızın Roulettenbourg'dan ayrıldıktan sonra, hemen o sabah onun bir kriz geƒirdiğini ancak buraya geldikten sonra ‡ğrendim. Kendini kaybederek d‚şm‚şt‚; b‚t‚n bir hafta, adeta deli gibi olmuş, ipe sapa gelmez, saƒma sapan şeyler s‡ylemiş. Onu tedavi ediyorlarmış ama, birdenbire her şeyi orada y‚z‚st‚ bırakıp trene atladığı gibi doğruca Paris'e kaƒmıştı. S‡ylemeye hiƒ gerek yok: Blanche' m onu karşılayış biƒimi ona en iyi ilaƒ yerine geƒmişti. Ama, F. 12 l178 KUMARBAZ bu mutlu ruhsal duruma karşın hastalığının belirtileri uzun zaman varlığını s‚rd‚rd‚. Bundan b‡yle d‚ş‚nmek, ya da biraz ciddi bir konuşmayı bile izlemek yeteneğinden yoksundu; b‡yle hallerde her s‡zc‚kte sadece: †Humm!‹ diye eklemek ve başını sallamakla yetiniyordu. Ancak b‡ylelikle işin iƒinden ƒıkabiliyordu. Sık sık g‚l‚yordu ama, kesik, sinirli, hastalıklı bir g‚l‚şle g‚l‚yordu. Kimi zaman, kalın kaşlarını ƒatarak, zifiri bir gece gibi kapkaranlık, saatlerce ‡yle oturuyordu. Tamamiyle unuttuğu pek ƒok şey vardı. Saygısızlığa varacak kadar dalgınlaştı ve kendi kendine konuşma alışkanlığını edindi. Sadece Blanche, onu yaşama d‡nd‚rebiliyordu; bir k‡şeye oturduğu zamanki huysuzluğu, neşesizliği sadece ya Blanche'ı uzun zamandır g‡rmediğindendi, ya da Blanche, onu da g‡t‚rmeden sokağa ƒıktığındandı, yahut da gitmeden ‡nce onu okşamayı unuttuğu iƒindi. B‡yle anlarda ne istediğini s‡ylemesini bilemezdi, ‚zg‚n ve tasalı olduğunu kendi bilmiyordu ki. Bir, iki saat hiƒ kımıldamadan oturunca (Blanche hiƒ kuşkusuz Albert'le buluşmaya gittiği zamanlarda, bunu birkaƒ kez g‡zledim), birdenbire ƒevresine bakınmaya, kıpırdanmaya, sağa sola d‡nmeye başlıyordu, bir şeyi anımsamaya, birisini bulmak istermişe benziyordu; ama, hiƒ kimseyi g‡remeyince, neyi sormak istediğini anımsayamayınca, Blanche kahkahalarla g‚lerek, iki dirhem,bir ƒekirdek, neşeli, canlı geri . d‡n‚nceye kadar yeniden uyuşukluğuna g‡m‚l‚yordu. Blanche hemen ona koşuyor, onu azarlıyor, ona bu l‚tf‚ pek ender g‡stermesine karşın, boynuna sarılıp ‡p‚yordu bile. Bir keresinde general, onu g‡r‚nce o kadar mutlu oldu ki, h‚ng‚r h‚ng‚r ağlamaya başladı; buna şaşıp kaldım. Blanche, general gelir gelmez, davasını savunmaya başladı. Hatta b‚y‚k b‚y‚k s‡zler etti, benim y‚z‚mden ona ihanet ettiğini, hemen hemen onunla nişanlı olduğunu, ona s‡z verdiğini, generalin kendisi uğruna ailesini bıraktığım, en sonunda da onun hizmetinde olduğumu ve anlayış g‡stermem KUMARBAZ 179 gerektiğini anımsattı... Vicdan azabı da mı ƒekmiyordum... filan falan... O bir yığın şey s‡ylerken, ben ağzımı bile aƒmıyordum. En sonunda bir kahkaha kopardım, her şey de orada kaldı, yani ‡nce beni bir sersem sandı, benim mert, iyi huylu bir ƒocuk olduğum fikrinde karar kıldı. Kısacası, sonuna doğru bu saygıdeğer kızın (ƒ‚nk‚, gerƒekten de Blanche iyi bir kızdı... kendi t‚r‚nde elbette ki! Başlangıƒta onun değerini tam olarak anlayamamıştım) b‚t‚n tevecc‚h‚n‚ kazanmıştım. Sonuna doğru, bana: †Sen akıllı ve iyi y‚reklisin‹ diyordu, †ve... ve... bu kadar aptal olmak ƒok yazık! Gerƒek bir Rus, bir Kalmuk!‹ K‡peğine hava aldırması iƒin uşağını g‡ndereceği gibi, beni birkaƒ kez generali gezdirmeye g‡nderdi. Ben de onu tiyatroya, Bal Mabille'c, lokantalara g‡t‚r‚yordum. Generalin parası olmasına ve herkesin iƒinde c‚zdanını ƒıkarmaktan pek hoşlanmasına karşın, bu gezintiler iƒin Blanche, bana para veriyordu. Bir g‚n, generalin Palais-Royal'de g‡r‚p beğendiği ve her ne pahasına olursa olsun, Blanclıe'a armağan etmek istediği yedi y‚z franklık bir iğneyi almasına engel ol-mak iƒin adeta zor kullanmam gerekti. Yedi y‚z franklık bir iğne Blanche iƒin neydi ki? Generalin olup olacağı sadece bin frangı vardı. Bunun ona nereden geldiğini bir t‚rl‚ ‡ğrenemedim. ˆyle sanıyorum ki, bunu ona B. Astley vermişti, ‚stelik otel hesaplarını da o ‡demişti. B‚t‚n bu s‚re iƒinde bana g‡sterdiği ilgiye gelince, ‡yle sanıyorum ki, general, Blanche'la ilişkilerimi anlamadı bile. Kumarda bir servet kazandığımdan s‡z edildiğini ş‡yle belli belirsiz işitmişti ama, Blanclıe'm yanında kuşkusuz ‡zel sekreter, hatta belki de uşak sıfatıyla bulunduğumu sanıyordu. Hiƒ değilse bana emir verircesine, y‚ksekten alarak konuşmayı s‚rd‚r‚yordu, hatta arada sırada beni azarlamakta bile sakınca g‡rm‚yordu. Bir sabah kahvaltı yaparken, Blanche'la beni pek eğlendirdi. Alıngan değildi; benim varlığım birden180 KUMARBAZ KUMARBAZ 181 bire neden onu incitti acaba? Bunu hŽlŽ bilmiyorum. Kuşkusuz kendisi de nedenini bilmiyordu. S‹z‰n. kısası, dereden tepeden konuşarak, başı sonu olmayan bir s‹yleve girişti, benim haylaz bir sokak Šocuğu olduğumu, bana yaşamasını ‹ğreteceğini... bana d‰nyanın kaŠ bucak olduğunu... vb., vb., ‹ğreteceğini s‹yledi avaz avaz bağırarak. Ama, s‹zlerinden hiŠ. kimse bir şey anlamadı. Blanche g‰lmekten katılıyordu; en sonunda generali iyi k‹t‰ yatıştırdık, sokağa Šıkarıp biraz gezdirdik. BirŠok defalar ‰z‰nt‰ye kapıldığını, birini, ya da bir şeyi ‹zlediğini, Blanche'ın varlığına karşın birisinin eksikliğini hissettiğini fark ettim. Bir iki kez bana iŠini d‹kt‰ ama, ondan hiŠbir zaman kesin bir şey ‹ğrenemedim: Askerlikten, ‹lm‰ş eşinden, malikŽnesinden, servetinden s‹z ediyordu bana. Hoşuna giden bir s‹zc‰ğe rastladığı zaman, duygularını ve d‰ş‰ncelerini yansıtmamasına karşın, onu g‰nde y‰z kez yineliyordu. Konuşmayı Šocuklarına getirmek istiyordum ama, o zaman da, tıpkı eskiden yaptığı gibi, ağız kalabalığına getiriyor ve hemen konuyu değiştiriyordu. ŒEvet, evet, Šocuklar, haklısınız, Šocuklar ya!• Yalnız, bir kez tiyatroya giderken duygulandı: ŒBahtsız Šocuklar, onlar• diye başladı ansızın, Œevet, Bayım, evet, bahtsız Šocuklar!• O akşam artık defalarca: ŒBahtsız Šocuklar!• diye yineledi. Pauline'den s‹z etmek istediğim zaman fena halde ‹fkelendi. ŒNank‹r bir kız o!• diye bağırdı. ŒK‹t‰ y‰rekli ve nank‹r bir kız! Ailemizi lekeledi! Burada da yasalar olsa, ben onu yola -getirirdim! Evet, evet!• Deş Grieux'ye gelince, onun adının anıldığını işitmeye bile dayanamıyordu: ŒO, beni mahvetti• dedi, Œbeni soydu soğana Ševirdi, varımı yoğumu elimden aldı, gırtlağımı kesti! Tam iki yıl boyunca benim karabasanım oldu! Aylarca d‰şlerime girdi o adam! O... O adam... Yoo, sakın bana ondan s‹z etmeyin!• Bu ikisinin arasında bir ilişki bulunduğunu g‹r‰yordum ama, her zamanki alışkanlığımla, susuyordum. Olup bitenleri ilk olarak Blanche'tan ‹ğrendim: Ayrılmamızdan tam bir hafta ‹nceydi. ŒTalihi varmış• diye ‹t‰p duruyordu; Œ.babuşka gerŠekten hasta ve her an ‹lebilir. B. Astley bize bir telgraf g‹nderdi; sen de kabul edersin ki, her şeye karşın onun varisi. Olmasa bile, hiŠbir konuda beni rahatsız etmezdi. †nce, emekli maaşı var, sonra da son derece mutlu olacağı o arka odada-oturacak. Ben general eşi olacağım. Y‰ksek sosyeteye rahatŠa girebileceğim (Blanche'ın en b‰y‰k d‰ş‰yd‰ bu), sonra da, bir Rus toprak ağası olacağım, bir şatom, mujiklerim olacak, daha sonra da nasıl olsa milyonumu elde ederim!• ŒYa kıskanŠlığa, huysuzluğa başlarsa... Tanrı bilir neleri... ille de tutturmaya başlarsa?.. Anladın mı ne dediğimi?• ŒO mu? Aa, yoo! O olmaz! Buna cesaret edemez! Ben ‹nlemlerimi aldım, sen hiŠ merak etme! Albert adına ona birŠok nama muharrer senetler imzalattım bile. En ufak bir karardan d‹nmede... Hemen cezalanacak... Ama, buna cesaret edemez!• Œ†yleyse, evlen onunla...• †zel t‹renlere kalkışmadan, aile arasında sade bir d‰ğ‰n yapıldı. Albert'le birkaŠ yakın dost Šağırılmıştı. Hortense, CleopŽtre ve ‹b‰rleri kesinlikle uzaklaştırıldılar. Damat adayı durumunu pek ciddiye alıyordu. Blanche, onun kravatını kendi elleriyle bağladı, saŠlarına pomatlar s‰rd‰; frak ve beyaz yelekle gerŠekten, pek rabıtalı bir hali vardı. Sanki bu fikir onu şaşırtıyormuşcasına: ŒDoğrusu, pek rabıtalı• dedi. Blanche, generalin odasından Šıkınca. Ayrıntılara girmediğim ve b‰t‰n bunlara sadece ilgisiz bir seyirci gibi katıldığım iŠin, o zaman olup bitenlerin pek 182 KUMARBAZ ƒoğunu unuttum bile. Sadece, Blanche'ın soyadının Cominges değil, du Placet olduğu, dul Bayan Cominges'in de annesi olmadığı aklımda kaldı. Neden o ikisi o g‚ne kadar o adı almışlardı... hiƒ bilmiyorum. Ama, general bundan pek memnun g‡r‚nd‚, hatta du Placet adı de Cominges'den daha ƒok hoşuna gitti. D‚ğ‚n sabahı, giyinip kuşanmış, hem salonu arşınlıyor, hem de son derece ciddi bir halle, durmadan: †Madernoiselle Blanche du Placet! Blanche du Placet! Du Placet! Mademouazelle dioıı Placette!‹ diye yineleyip duruyordu ve y‚z‚nde belirli bir kendini beğenmişlik parlıyordu. Kilisede, belediyede ve evdeki yemek sırasında, sadece mutlu değil, aynı zamanda da gururlu g‡r‚nd‚. Blanche da saygın havalar takınmaya başladı. B‚y‚k bir ciddiyetle, bana: †Şimdi artık tamamiyle başka t‚rl‚ davranmalıyım‹ dedi. †Ama, biliyor musun, daha ‡nce hiƒ aklıma bile gelmeyen pek sevimsiz bir şey var: D‚ş‚n bir kere, yeni soyadımı bir t‚rl‚ anımsamayı başaramıyorum! Zagorianski, Zagorianski, Sayın Bayan General de Sago... Sago... şu kahrolasıca Rus adları yok mu! Her neyse, on d‡rt sessiz harfli Sayın Bayan General! Ne kadar hoş, değil mi?‹ En sonunda, ayrıldık ve hatta Blanche, o Blanche aptalı, veda ederken birkaƒ damla g‡zyaşı bile d‡kt‚. Burnunu ƒeke ƒeke ağlayarak: †İyi bir insandın‹ dedi. †Seni aptal sanıyordum, senin de ‡yle bir halin vardı ama, bu sana yakışıyor.‹ Elimi son bir kez daha sıktıktan sonra, birdenbire: †Dur, bekle!‹ diye haykırdı. Hemen k‚ƒ‚k salonuna koştu, bir dakika sonra bin franklık iki banknotla d‡nd‚. B‡yle bir • şey yapacağını d‚nyada sanmazdım! †Al, bu senin işine yarar; bir outchitel olarak belki ƒok bilgilisin ama, erkek olarak, ƒok aptalsın. Sana daha fazlasını vermiyorum, ƒ‚nk‚ nasıl olsa yitireceksin. Hadi, hoşƒa kal! KUMARBAZ 183 Hep iyi dost olarak kalacağız; eğer gene kazanırsan, mutlaka beni g‡rmeye gel, mutlu olursun!‹ Cebimde daha beş y‚z franga yakın para vardı; ayrıca bin frank kadar eden ƒok g‚zel bir saatimle pırlanta kol d‚ğmelerim var; demek ki hiƒ kaygılanmadan, hiƒbir şeye kulak asmadan oldukƒa uzun bir s‚re yaşayabilirim. D‚ş‚ncelerimi bir araya getirmek, ‡zellikle de B. Astley'i beklemek iƒin bu berbat k‚ƒ‚k kente yerleştim. Buradan mutlaka geƒeceğini ve iş iƒin yirmi d‡rt saat kalacağını g‚venilir bir kaynaktan ‡ğrendim. B‡ylece, her şeyi ‡ğrenebileceğim... sonra da... sonra da dosdoğru Hombourg'a gideceğim. Roulettenbourğ'a d‡nmeyeceğim, hiƒ değilse gelecek yıldan ‡nce değil. Aynı masada şansı iki kez aramanın k‡t‚ bir hesap olduğunu s‡yl‚yorlar, Hombourg'da da, gerƒekten kumar oynanıyor. ON YEDİNCİ BˆLŠM Bu notlara bakmayalı tam yirmi ay oldu. Ancak bug‚n, kaygılarımdan ve ‚z‚nt‚mden kendimi avutabilmek iƒin onları yeniden okumak aklıma geldi. Hombourg'a gidişimde kalmışım. Ulu Tanrım! Karşılaştırarak s‡ylersek, son satırları ne kadar da g‡n‚l rahatlığıyla yazmışım! Ya da, g‡n‚l rahatlığıyla değilse bile, ne kendini beğenmişlikle, ne sarsılmaz umutla! Şu kadar olsun kendimden kuşku ediyor muydum? Şimdi on sekiz aydan fazla geƒti ve kendi g‡r‚ş‚me g‡re, dilenciden daha beter bir durumdayım! Peki, neden bir dilenci? Dilencilik umurumda bile değil! Ben d‚ped‚z kendimi yitirdim, mahvoldum! Zaten bu hemen hemen hiƒbir şeyle karşılaştırılamaz, oturup da kendime ahlak dersi verecek de184 KUMARBAZ değilim! B‡yle bir durumda ahlak dersinden daha saƒma, daha mantıksız bir şey olamaz! Ah! O kendinden memnun insanlar! Bu ƒalƒeneler nasıl da b‡b‚rlenen bir kendini beğenmişlikle cevherlerini yumurtlamaya hazırdırlar! ݃inde bulunduğum durumun berbatlığının ne derece bilincinde olduğumu bilseler, bana ders vermek iƒin s‡z bulamazlardı. Zaten benim bilmediğim yeni neyi s‡yleyebilirler ki bana? İşte asıl s‡z konusu olan bu! Kesin olan bir şey varsa o da... bir tekerlek d‡n‚ş‚yle her şey değişebilir ve o aynı ahlak hocaları o zaman dostƒa şakalaşarak beni kutlamaya ilk koşanlar olacaktır, bundan kesinlikle eminim. O zaman şimdi yaptıkları gibi, beni g‡r‚nce artık arkalarını d‡nmezler. Ama, ben b‚t‚n bu insanların kafasına t‚k‚r‚yorum! Ben şimdi neyim? Bir sıfır. Yarın ne olabilirim? ˆl‚leri diriltip, yeniden yaşamaya başlayabilirim! B‚sb‚t‚n kaybolmadan ‡nce, iƒimdeki insanı bulabilirim! Gerƒekten de Hombourg'a gittim ama... daha'sonra Rou-lettenbourg'a da, Spa'ya da gittim, hatta, burada efendim olan bir alƒağın, meclis ‚yesi Hinze'nin, uşağı olarak Baden'e de gittim. Evet, tam beş ay uşaklık ettim! Bu, cezaevinden hemen sonra oldu. •‚nk‚ Roulettenbourg'daki borƒlarım iƒin hapse de girdim. Bir yabancı benim yerime borƒlarımı ‡dedi. Kimdi bu? B. Astley mi? Pauline mi? Bilmiyorum ama, borcum ‡dendi: Topu topu iki y‚z talerdi, sonra beni salıverdiler. Nereye gidebilirdim ki? İşte o zaman Hinze'nin hizmetine girdim. Tembellik etmesini seven genƒ d‚ş‚ncesizin biridir, ben de ‚ƒ dilden'okuyup yazmasını biliyorum. Başlan-gıƒta otuz florin aylıkla sekreter gibi bir şeydim; ama sonunda, gerƒekten onun uşağı oldum: Bir sekreter tutacak olanağı yoktu artık bu y‚zden .maaşımı azalttı; benim de gidecek hiƒbir yerim yoktu, onun iƒin kaldım ve b‡ylece kendi kendimi uşak olarak değiştirdim. Onun yanında doyasıya ne yiyebiliyor, ne de iƒebiliyordum ama, buna karşılık beş ayda KUMARBAZ 185 yetmiş florin biriktirdim. Baden'de, bir akşam ondan ayrılmak istediğimi bildirdim. Ve hemen o akşam rulete gittim. Ah! Bilseniz y‚reğim nasıl ƒarpıyordu! Hayır, paraya ‡nem verdiğim yoktu. Ben sadece ertesi g‚nden tezi yok, Baden' deki b‚t‚n bu Hinze'lerin, b‚t‚n bu metrdotellerin, b‚t‚n bu g‚zel hanımların benden s‡z etmesini, ‡yk‚m‚ anlatmasını, beni kutlamasını Ve kumardaki yeni şansım karşısında yerlere kadar eğilmesini istiyordum. Bunlar hep ƒocukƒa d‚şler ve d‚ş‚ncelerdi ama... kimbilir? Belki Pauline'e de rastlardım, ona ser‚venlerimi anlatırdım ve b‚t‚n bu saƒma'yazgı', oyunlarının ‚zerinde olduğumu g‡r‚rd‚... Yoo! Hayır! Benim paraya ‡nem verdiğim yoktu! Kesinlikle inanıyorum ki, parayı ka-zansam gene har vurup harman savurması iƒin herhangi bir Blanche'a verirdim ve on altı bin franga satın alınan bir ƒift atın ƒektiği arabada, yeniden tam ‚ƒ hafta Paris'te boy g‡sterirdim. Cimri olmadığımı ƒok iyi biliyorum; hatta eli aƒık, savurgan bir insan olduğumu bile sanıyorum... Bununla birlikte, krupiyenin bildirilerine ne heyecanla, ne y‚rek daral-malarıyla kulak kabarttığımı bir bilseniz: Otuz bir, kırmızı, tek ve pas, ya da: D‡rt, kara, ƒift ve eksik! Krupiyenin k‚reği altında kor gibi parıldayan yığınlar halinde ƒ‡ken ‚st ‚ste yığılmış altın paraların, lui altınlarının, frederiklerin ve talerlerin saƒıldığı kumar masasına, ya da uzun g‚m‚ş tomarlarının ƒevrelediği sehpaya nasıl bir doymazlıkla baktığımı bilseniz. Daha kumar salonuna bile ulaşmadan, altın ve g‚m‚ş paraların şıkırdadığını işitir işitmez, adeta baygınlıklar geƒiriyorum. Kumar masasına yetmiş florinimi g‡t‚rd‚ğ‚m gece gerƒekten harikulade oldu. Pas'm ‚zerine koyduğum on florinle başladım. Pas iƒin benim olumlu bir ‡nyargım vardır. Yitirdim. G‚m‚ş para olarak altmış florinim kalmıştı. D‚ş‚nd‚m... Sı-fır'a g‡z koydum. Sıfır ‚zerine bir- kerede beş florin koyuyordum; ‚ƒ‚nc‚ oyunda sıfır ƒıktı. Y‚z yetmiş beş florini alırken sevinƒten ‡leceğimi sandım; y‚z bin florin kazandığım186 KUMARBAZ zaman bu kadar mutlu olmamıştım. Hemen kırmızı'nın ‚zerine y‚z florin koydum... ve kazandım; kırmızı'nın ‚zerine iki y‚z florin... Kazandım; kara'mn ‚zerine d‡rt y‚z florin... kazandım, eksik ‚zerine sekiz y‚z florin... kazandım. Toplam bin yedi y‚z florinim vardı... Ve b‚t‚n bunlar beş dakikadan daha kısa bir zamanda gerƒekleşmişti! B‡yle anlarda insan b‚t‚n geƒmiş başarısızlıklarım unutuyor! •‚nk‚ yaşamımdan fazlasını tehlikeye atarak bunu elde etmiştim, bir tehlikeyi g‡ze almaya cesaret etmiştim ve... işte gene insan sırasına girmiştim! Bir otelde oda tuttum, kapımı anahtarla kilitleyip iƒeri kapandım ve tam saat ‚ƒe kadar paramı saydım. Uyandığımda artık uşak değildim. Hemen o g‚n Hombourg'a gitmeye karar verdim: Orada ne kimsenin hizmetinde ƒalışmıştım, ne de hapishanede yatmıştım. Trenin hareketinden yarım saat ‡nce, yeniden gidip kumar oynadım, sadece iki oyun, daha fazla değil ve bin beş y‚z florin yitirdim. Gene de Hombourg'a gittim, iki aydan beri de oradayım. S‚rekli bir y‚rek sıkıntısı ve korku iƒinde yaşıyorum; az para s‚rerek oynuyorum ve bekliyorum, hesaplar yapıyorum; g‚nlerce kumar masasının yanında g‡zlemler yapıyorum, d‚şlerimde bile kumar g‡r‚yorum... Ama, bu arada kaşarlanmışım, ƒirkefe bulanmışım gibi geliyor bana. B. Astley'le karşılaşmamın bende yaptığı etkiden bu sonucu ƒıkardım. •oktandır birbirimizi g‡rmemiştik, bir rastlantıyla karşılaştık. Bakın nasıl oldu: Bahƒede y‚r‚yordum ve hemen hemen beş parasız olduğumu, sadece elli florinim kaldığını hesaplıyordum, ‚stelik de kaldığım k‚ƒ‚k otel odasının hesabını da iki g‚n ‡nce ‡demiştim. Demek ki gidip rulette bir el daha oynayacak olanağa sahiptim; eğer kazanırsam, kumarı s‚rd‚rebilirdim; yitirirsem... Beni ‡ğretmen olarak hemen yanına alacak bir Rus ailesi bulamazsam, yeniden birinin yanına uşak olmam gerekecekti... B‚t‚n bu d‚ş‚nceleri kafamda evirip ƒeKUMARBAZ 187 virerek komşu eyalette, park ve ormanda her g‚nk‚ gezintimi yapmaya gidiyordum. Kimi zaman b‡yle tam d‡rt saat y‚r‚yordum ve Hombourg'a yorgun ve aƒ d‡n‚yordum. Tam parka girdiğim anda, ansızın bir sıranın ‚st‚nde oturan B. Astley g‡z‚me aƒıktı. O da beni g‡rm‚şt‚, bana seslendi. Yanına oturdum. Y‚z‚n‚ oldukƒa ciddi g‡r‚nce, ben de hemen neşemi azalttım; onu g‡rd‚ğ‚me pek sevinmiştim. †Demek, buradasınız siz de? Sizinle karşılaşacağımı d‚ş‚nm‚şt‚m‹ dedi. †Olup bitenleri bana anlatma zahmetine katlanmayın, biliyorum, hepsini biliyorum. Şu son yirmi ay iƒindeki b‚t‚n yaşamınızı biliyorum.‹ †Ya! Bakın hele! Demek ki eski dostlarınızı b‡yle g‡zetletiyorsunuz!‹ diye karşılık verdim ben de. †Bu size onun kazandırır, dostlarınızı unutmuyorsunuz... Durun bakayım, aklıma bir şey getirdiniz: İki y‚z florinlik bir borƒ y‚z‚nden girdiğim Roulettenbourg cezaevinden beni ƒıkaran siz değil miydiniz? Bilinmeyen biri borcumu ‡dedi.‹ †Hayır, hayır, ben değilim ama, borƒ y‚z‚nden Rouletten-bourg'da hapse girdiğinizi biliyorum.‹ †ˆyleyse beni kurtaranı da biliyorsunuzdur?‹ †Hayır, bildiğimi s‡yleyemem.‹ †•ok garip, doğrusu; buradaki Rusların hiƒbirini tanımıyorum, zaten tanısam da bana b‡yle bir iyilikte bulunmazlardı; bizim oralarda, Rusya'da, ancak Ortodokslar kardeşlerini kurtarırlar. Onun iƒin ben, tuhaflık olsun diye, bunun herhangi acayip bir İngiliz olduğunu d‚ş‚nm‚şt‚m.‹ B. Astley beni az ƒok bir şaşkınlıkla dinliyordu. Hiƒ kuşkusuz beni ‚zg‚n ve bitkin bulacağını d‚ş‚nm‚şt‚. †Her neyse, sizi b‚t‚n fikir ‡zg‚rl‚ğ‚n‚zle ve hatta neşenizle yeniden g‡rd‚ğ‚me ƒok sevindim‹ dedi oldukƒa hırƒın bir halle. †Yani demek oluyor ki, beni bitkin ve mahcup olmuş188 KUMARBAZ g‡remediğiniz iƒin iƒten iƒe ‡fkeden. kuduruyorsunuz‹ dedim g‚lerek. S‡zlerimi hemen kavrayamadı ama, anladığı zaman g‚l‚msemeye başladı. †Eleştirileriniz hoşuma gidiyor. Bu s‡zlerde geƒmiş g‚nlerdeki coşkulu, akıllı ve aynı zamanda da edepsiz eski dostumu buluyorum. Bunca ƒelişkiyi ancak Ruslar aynı zamanda kendilerinde toplayabilirler. Kişinin en iyi dostunun ‡n‚nde mahcup olduğunu g‡rmekten hoşlandığı bir gerƒektir: Dostluk ƒoğu zaman işte bu mahcubiyetin ‚zerine oturur; b‚t‚n akıllı kişilerin bildiği ƒok eski bir gerƒektir bu. Ama, şu iƒinde bulunduğumuz durumda, size kesinlikle s‡yleyeyim ki, sizi bitkin g‡rmediğime iƒtenlikle memnunum. Buraya baksanıza, kumardan vazgeƒmeye hiƒ niyetiniz yok mu?‹ †Oo! Kumarın canı cehenneme! Hiƒ d‚ş‚nmeden hemen bırakırdım eğer...‹ †Eğer şimdi paranızı yeniden kazansaydınız, değil mi? Ben de aynen b‡yle d‚ş‚nm‚şt‚m, sonunu getirmeyin... biliyorum... bunu hiƒ d‚ş‚nmeden s‡ylediniz... ˆyleyse gerƒeği s‡ylediniz. Bana bakın, kumardan başka bir şeyle ilgilenmiyor musunuz?‹ †Hayır...‹ Beni bir sınavdan geƒirdi. Hiƒbir şey bilmiyordum, şu son g‚nlerde ancak gazetelere ş‡yle bir g‡z atmıştım, bir tek kitabın kapağını bile aƒmamıştım. †Katılaşmışsınız‹ diye belirtti, †sadece yaşamdan, kendi kişisel ƒıkarlarınızdan ve toplumunkilerden, insanlık ve yurttaşlık g‡revlerinizden, dostlarınızdan (ƒ‚nk‚, dostlarınız vardı) uzaklaşmamışsınız, sadece kazanƒ dışında her t‚rl‚ amaƒtan uzaklaşmamasınız, siz aynı zamanda kendi anılarınızdan da uzaklaşmışsınız... Ben sizi yaşamınızın tutkulu ve yoğun bir zamanında anımsıyorum ama, kesinlikle eminim ki siz o d‡nemdeki b‚t‚n en iyi izlenimlerinizi, duygularınızı unutKUMARBAZ 189 muşsunuzdur; d‚şleriniz, g‚nl‚k istekleriniz şimdi artık ƒift ve tek, kırmızı, kara, ortadaki on iki sayı, vb., vb., ileri git-miyordur. Buna kesinlikle inanıyorum.‹ †Yeter, B. Astley, rica ederim, rica ederim, bana geƒmişten s‡z etmeyin!‹ diye haykırdım kızgınlıkla, adeta ‡fkeyle. †Şunu iyi bilin ki, ben hiƒbir şeyi unutmuş değilim; ama, bir s‚re iƒin b‚t‚n bunları, hatta anılarımı bile kafamdan kovdum... ta ki durumumu iyice d‚zeltinceye kadar, İşte o zaman... o zaman, g‡receksiniz, ‡l‚leri dirilteceğim!‹ †On yıl sonra da siz burada olacaksınız‹ dedi. †Bahse girerim ki, eğer yaşarsam, size bunu yine bu sıranın ‚zerinde anımsatırım.‹ †Pek•l•, pek•l•, bu kadarı yeter‹ diye s‡z‚n‚ festim sabırsızlıkla. †Pek de o kadar unutkan olmadığımı size kanıtlamak iƒin, izin verin de Bayan Pauline'in şimdi nerede olduğunu sorayım size? Borƒlarımı ‡deyen siz değilseniz, mutlaka odur. Ondan hiƒ haber alamadım.‹ †Hayır, yoo, hayır! Borƒlarınızı ‡deyenin o olduğunu hiƒ sanmıyorum. Şimdi İsviƒre'de bulunuyor, Bayan Pauline ‚zerine soru sormamakla da beni pek memnun edersiniz‹ dedi buyurgan ve hatta ‡fkeli bir sesle. †Demek ki sizi de son derece yaraladı,, ‡yle mi?‹ dedim elimde olmadan g‚lmeye başlayarak. †Bayan Pauline d‚nyanın en saygın kişilerinin en iyisidir ama, size bir kez daha s‡yl‚yorum, onun hakkında soru sormayı kesmekle beni ƒok memnun edersiniz. Siz, onu hiƒ tanımadınız, onun adını sizin ağzınızdan işitince, bunu kendi ahlak anlayışıma bir hakaret olarak kabul ediyorum.‹ †Sahi mi? Hata ediyorsunuz; ƒ‚nk‚ bir d‚ş‚nsenize, sizinle başka neden s‡z edebilirim ki? B‚t‚n anılarımız hep onunla ilişkili. Hiƒ korkmayın, sizin mahrem ‡yk‚lerinizi ‡ğrenmeye hiƒ de meraklı değilim. Ben, eğer deyim yerindeyse, sadece Bayan Pauline'in dış durumuyla, şimdi iƒinde bulun-190 KUMARBAZ d‚ğ‚ dış koşullarla ilgileniyorum. Bu da iki s‡zc‚kle anlatı-labilir.‹ †Pek•l•, ‡yle olsun; ama, bu iki s‡zc‚kten sonra kesmek koşuluyla. Bayan Pauline uzun zaman hasta yattı, şimdi de hasta sayılır. Bir s‚re, İngiltere'nin kuzeyinde, annemle kızkardeşimin yanında kaldı. Altı ay ‡nce, b‚y‚kannesi (anımsarsınız, hani şu tamamiyle aklını kaƒıran yaşlı kadın), sırf Bayan Pauline'in kendisine yedi bin lira bırakarak ‡ld‚. Şimdi de 'Bayan Pauline evlenen kızkardeşimle birlikte yolculuk yapıyor. B‚y‚kannenin vasiyetnamesi kızkardeşiyle erkek kardeşinin geleceğini de g‚vence altına alıyor, onlar da Londra'da okuyorlar. Generale, ‚vey babasına gelince, bir ay ‡nce beyin kanamasından Paris'te ‡ld‚. Mile Blanche ona ƒok iyi baktı ama, b‚y‚kannenin generale bıraktıklarının hepsini ‚zerine ƒe-virtmeyi başardı. Sanırım hepsi bu kadar.‹ †Peki, ya Deş Grieu*? O da İsviƒre'de yolculuk yapmıyor mu?‹ †Hayır, Deş Grieux İsviƒre'de yolculuk yapmıyor, nerede olduğunu da bilmiyorum. Šstelik de, bir daha b‡yle anıştırmalar ve yaklaştırmalar yapmamanızı kesinlikle ‡neririm, yoksa vay halinize, elimden ƒekeceğiniz var demektir.‹ †Nasıl? Kırk yıllık dostluğumuza karşın mı?‹ †Evet...‹ †Bin kez ‡z‚r dilerim, B. Astley. Ama, bununla birlikte izin verirseniz şunu belirteyim: Bunda kırıcı, ya da yersiz hiƒbir şey yok ki. Bayan Pauline'i hiƒbir şeyle suƒlamıyorum ki ben. Bundan başka da... Genel olarak ele alırsak, bir Fran-sızla bir Rus k‚ƒ‚k hanımı, bu ne sizin, ne de benim ne aydınlatabileceğimiz, ne de iyice anlayabileceğimiz bir yakınlaşmadır.‹ †Deş Grieux'n‚n adını bir başka adla birlikte anmasay-dınız, 'bir k‚ƒ‚k Fransızla bir Rus k‚ƒ‚k hanımı deyimiyle ne anlatmak istediğinizi sorardım size. Burada ne gibi bir KUMARBAZ 191 †yaklaşım‹ var? Neden tam da bir Fransızla bir Rus k‚ƒ‚k hanımı?‹ †Bakın, g‡rd‚n‚z m‚, bu sizi ilgilendiriyor. Ama, bu uzun bir ‡yk‚d‚r, B. Astley. Daha ‡nce bilinmesi gereken pek ƒok şey var. Zaten, bu ‡nemli bir sorundur, o kadar da g‚l‚nƒ ki daha ilk bakışta g‡ze' ƒarpıyor. B. Astley, Fransız eksiksiz ve zarif bir biƒimdir. Bir İngiliz olarak siz belki aynı kanıda değilsiniz; bir Rus olarak, ben de aynı kanıda değilim, kıskanƒlık nedeniyle olsa bile. Ama, bizim Rus kızları belki de başka t‚rl‚ d‚ş‚n‚yorlardır. Siz Racine'i yapmacıklı, ‡zentili, mis kokulu bulabilirsiniz, belki onu elinize alıp okumazsınız bile. Ben de onu yapmacıklı, ‡zentili, mis kokulu, hatta belirli bir bakış aƒısından g‚l‚nƒ bile bulurum. Ama, Racine gene de sevimlidir, B. Astley, ‡zellikle de, biz istesek de istemesek de, b‚y‚k bir şairdir. Fransızın, yani Parislinin ulusal biƒimi, biz daha ayıyken zarif bir kalıba d‡k‚ld‚. Fransız Devrimi soyluluğa varis oldu. Bug‚n, k‚ƒ‚k Fransızların en adisinde bile, girişiminin, ruhunun, ya da y‚reğinin en ufak bir katkısı olmaksızın son derece zarif tavırlar, davranışlar, ifadeler ve hatta d‚ş‚nceler bulunabilir. B‚t‚n bunlar miras yoluyla ona geƒmiştir. Kendileri kişisel olarak d‚nyanın en boş, en adi, en aşağılık yaratıkları olabilirler. Balem,1 B. Astley, size bir şey s‡yleyeyim mi, d‚nya y‚z‚nde iyi y‚rekli, akıllı ve fazla yapmacıklı olmayan bir Rus kızından daha g‚venen ve daha aƒık bir yaratık olamaz. Herhangi bir rolde bir maske altında beliriveren bir Deş Grieux inanılmaz bir kolaylıkla onun g‡nl‚n‚ fethedebilir; zarif bir şekli vardır, B. Astley, k‚ƒ‚k hanım da bu şekli kalıtım yoluyla ona geƒen bir giysi gibi değil de, onun ruhu, ruhunun ve y‚reğinin doğal şekli sanır. Hiƒ hoşunuza gitmese de, size şunu itiraf etmek zorundayım ki, İngilizler ƒoğunlukla, sıkıcı biƒimde d‚zenli ve zarafetten yoksundurlar. Oysa, Ruslar g‚zelliği iƒg‚d‚yle ayırdetmesini bilirler ve buna susamışlardır. Ama, ruh g‚zel-192 KUMARBAZ ligini ve kişiliğini ‡zg‚nl‚klerini ayırt etmek iƒin bizim kadınlarımızda, haydi haydi genƒ kızlarımızda bulunandan ƒok daha fazla bağımsızlık ve ‡zg‚rl‚k, ‡zellikle de ƒok daha fazla deneyim gerektir. Bayan Pauline, (‡z‚r dilerim, adı ağzımdan kaƒtı), sizi bir Deş Grieux alƒağına yeğlemeye karar vermek iƒin daha ƒok zaman bekleyecektir. Size ƒok saygısı var, arkadaşınız olur, size b‚t‚n y‚reğini aƒar; ama, bu y‚rekte gene de o nefret edilen alƒak h‚k‚m .s‚recektir, o Deş Grieux adındaki aşağılık ve adi tefeci egemen olacaktır... Hatta bu inattan, bir bakıma da, ‡zsaygıdan 's‚r‚p gidecektir, ƒ‚nk‚ o aynı Deş Grieux bir g‚n ona, zarif bir marki, d‚ş kırıklığına uğramış bir liberal, ailesine ve bu d‚ş‚ncesiz generale yardım etmek istediği, iƒin, s‡z‚mona mahvolmuş biri olarak ortaya ƒıktı. B‚t‚n d‚zenler sonradan ortaya ƒıktı. Ama, iş işten geƒmişti artık, şimdi hiƒbir şey umurunda değil: Ona eski g‚nlerin Deş Grieux's‚n‚ geri verin, b‚t‚n istediği işte bu! Bug‚n‚n Deş Grieux's‚nden nefret ettiği oranda, sadece onun hayalinde yaşamış olmasına karşın, eskisini ‡zl‚yor. Arıtımevi sahibisiniz, değil mi, B. Astley?‹ †Evet, b‚y‚k Lowel ve ˆrt. arıtımevinin ortağıyım.‹ †Ya, g‡rd‚n‚z m‚, B. Astley. Bir yanda, bir arıtımevi sahibi... ˆb‚r yanda Belvedere'in Apollon'u; ikisi birlikte gitmez. Ya ben, ben bir arıtımevi sahibi bile değilim: Sadece k‚ƒ‚k bir rulet oyuncusuyum, uşaklık bile yaptım, kuşkusuz Bayan Pauline'in bundan da haberi vardır, ƒ‚nk‚ iyi kurulmuş bir polisi var gibi g‡r‚n‚yor.‹ †Hırƒın olmuşsunuz, işte bunun iƒin b‚t‚n bu saƒmalıkları s‡yl‚yorsunuz‹ dedi B. Astley soğukƒa, bir s‚re d‚ş‚nd‚kten sonra. †Šstelik s‡zleriniz ‡zg‚nl‚kten de yoksun.‹ †Bunu kabul ediyorum! Ve işte asıl korkunƒ olanı da şu ki, benim soylu dostum, benim suƒlamalarım ne kadar y‚r‚rl‚kten d‚şm‚ş, yavan ve vodvillere yaraşır t‚rden olursa KUMARBAZ 193 olsunlar, gene de gerƒektirler! Bakın g‡rd‚n‚z, siz ve ben hiƒbir şey elde edemedik!‹ †•ok iğrenƒ ve aptalca bir şey bu... •‚nk‚... ƒ‚nk‚... şunu iyi bilin ki‹ diye haykıran B. Astley'in sesi titriyor, g‡zleri parlıyordu, †şunu iyi bilin ki, nank‡r, k‡t‚, değersiz ve zavallı adam, Hombourg'a onun emriyle, sizi g‡r‚p, sizinle aƒık y‚rekle uzun uzun konuşmak ve b‚t‚n... duygularınızı, d‚ş‚ncelerinizi, umutlarınızı ve... anılarınızı ona anlatmak iƒin geldim!‹ †Olur şey değil! Olur şey değil!‹ diye haykırdım ve g‡zlerimden yaşlar boşandı Onları tutamamıştım ve ‡yle sanıyorum ki ‡mr‚mde ilk kez b‡yle bir şey başıma geliyordu. †Evet, zavallı adam, sizi seviyordu, mahvolmuş bir adam olduğunuza g‡re bunu size aƒıklayabilirim! Dahası da var, sizi h•l• sevdiğini s‡ylesem bile, siz... gene de burada kalırsınız! Evet, kendi kendinizi mahvettiniz. Kimi yetenekleriniz, canlı bir yaradılışınız vardı, hiƒ de k‡t‚ bir insan değildiniz; hatta, insana onca gereksinimi olan ‚lkenize yararlı bile olabilirdiniz ama... siz burada kalacaksınız, sizin yaşamınız bitti. Sizi suƒlamıyorum. D‚ş‚nceme g‡re, b‚t‚n Ruslar b‡yledir, ya da b‡yle olma eğilimindedirler. Rulet olmazsa ona yakın başka bir şey olur. Ayrıklıklar (istisnalar) ƒok ender. •alışmanın, emeğin değerini bilmeyen ilk siz değilsiniz (sizin milletinizden s‡z etmiyorum). Rulet ‡zellikle bir Rus kumarıdır. Şimdiye kadar d‚r‚st ve namuslu kaldınız, ƒalmaktansa uşaklığı yeğlediniz... Ama, gelecekte neler olabileceğini d‚ş‚nd‚kƒe tir tir titriyorum. Eh, bu kadarı yeter, elveda! Paraya ihtiyacınız vardır, elbette değil mi? İşte alın, size on lui altını. Daha fazlasını vermiyorum, ƒ‚nk‚ nasıl olsa yitireceksiniz. Alın şunu ve elveda! Alsanıza canım!‹ †Hayır, B. Astley, b‚t‚n o s‡ylediklerinizden sonra...‹ †A-lın!‹ diye haykırdı. †Sizin h•l• soylu bir kişi olduğuF. 13194 KUMARBAZ nuza kesinlikle inanıyorum ve bu parayı size bir dostun gerƒek bk dosta verebileceği gibi veriyorum. Kumardan ve Hom-bourg'dan' vazgeƒip de ‚lkenize geri d‡neceğinize emin olabilseydim, yepyeni bk mesleğe başlamanız iƒin size şimdi hemen bin İngiliz lirası vermeye hazırım. Ama, bin İngiliz lirası yerine sadece on altın veriyorum, ƒ‚nk‚ sizin iƒin bug‚n artık bin lirayla on altının pek bir farkı yok: Onları yitireceksiniz. Alın ve hoşƒa kalın.‹ †Eğer sizi kucaklamama izin verirseniz, kabul ederim.‹ † Memnuniyetle!‹ ݃tenlikle kucaklaştık ve B. Astley gitti. Hayır, yanılıyor! Pauline'le Deş Grieux konusunda sert ve ahmakƒa konuştuysam, o da Ruslar konusunda sert ve ahmakƒa konuştu. Beni ilgilendiren konuya gelince, ben bir şey demiyorum. Zaten... zaten, şu anda s‡z konusu olan hiƒ de bu değil: B‚t‚n bunlar sadece s‡z, s‹z ve s‹z, oysa eylem gerek! †nemli olan şimdi İsviŠre! Yarından tezi yok... Ah! Hemen yarın gidebilseydim! Yeniden doğmak, dirilmek! Onlara kanıtlamak gerek... Benim hŽlŽ bir erkek olabileceğimi Pauline mutlaka bilmeli. Yeter ki... Zaten şimdi artık Šok geŠ ama. yarın... Ah! İŠime doğuyor, başka t‰rl‰s‰ olamaz! Şimdi on beş lui altınım, on beş florinle başlamıştım! İnsan sakınımla başlarsa... Minicik bir Šocuk muyum ben? Mahvolmuş bir adam olduğumu anlamıyor muyum yani ben? Evet! †mr‰mde bir kez, sakınımlı ve sabırlı olmam'yeter... Ve hepsi bu kadar işte! Bir kez olsun karakter sahibi olmam yeter, bir saatte b‰t‰n yazgımı değiştirebilirim. †nemli olan karakterdir. Sadece, yedi ay ‹nce, Roulettenbourg'da kesinlikle mahvolmadan ‹nce, başıma neler geldiğini bir anımsamam yeter. Oo! Olağan‰st‰ bir kararlılık ‹rneği olmuştu bu: Her şeyi yitirmiştim, her şeyi... Gazinodan Šıktım, bakındım... Yeleğimin cebinde hŽlŽ bir florin dolaşıyordu: ŒAa! Yemek yiyecek param varmış hŽlŽ!• dedim kendi kendime ama, y‰z adım kadar gitKUMARBA.Z 195 tikten sonra, kararımı değiştirip geri d‹nd‰m. O bir tek florini manque'm ‰zerine koydum (bu kez, manque ‰zerine koymuştum) ve, gerŠekten de, insan yabancı bir ‰lkede, yapayalnız, vatanından, dostlarından uzakta, o g‰n ne yiyeceğini bile bilmeden, son, son, en son florinini tehlikeye attığı zaman ‹zel bir duyguya kapılır! Kazandım ve yirmi dakika sonra, cebimde y‰z yetmiş florinle gazinodan Šıktım. Bu bir olgudur! İşte kimi zaman son florin bu anlama gelir! Ya ben umutsuzluğa kapılsaydım, bir t‰rl‰ karar verme cesaretini g‹s-teremeseydim?.. Yarın, yarın, her şey bitecek!..KUMARBAZDostoievski Kumarbaz €eviren: Nesrin ALTINOVA 2. Basım BEYAZIT DEVLE T K‚T‚PHANESİ Tasnif No. Demirbaş No. 891.733 327855 Remzi Kitabevi Ankara Caddesi, 93 — istanbulMICHEL BUTOR'UN †NS†Z‚ 2. Basım: Temmuz 1993 ISBN975-14-0399-5 KTB 93.34.Y.0030.0600 Remzi Kitabevi A.Ş. Selvili Mescit S.3 Cağaloğlu-Istanbul, 1993 Tel. 522 0583 - 522 7248 Evrim Matbaacılık Ltd. Şti. Selvili Mescit S.3 Cağaloğlu-Istanbul, 1993 Dostoievski Batı'ya ilk kez 1862 yılının haziran başlarında gitti. Planladığı ilk uğrağı Paris'tir ama, o g‰nlerde Alman kaplıcalarından Baden-Baden, Hombourg ye Ems gibi, Avrupanın kumar başkentlerinden biri olan Wiesbadenden geŠerken, trenden iner, Rus gazetelerinde okuduğu ve kahramanının daha sonra acı acı yakınacağı, betimlemelere aldanarak rulette şansını denemeye gider. ' Kahramanı ş‹yle der ya: ŒB‰t‰n d‰nya gazetelerinin, ‹zellikle de bizim Rus gazetelerinin, ve hemen hemen her yılın ilkbahar başlarında makale yazarlarımızın g‰nl‰k yazılarında daima iki konuyu ele almalarındaki o k‹le ruhluluğa dayanamıyorum: †nce Rhin' in kaplıca kentlerindeki oyun salonlarının g‹rkem ve l‰ks‰, ikinci olarak da, s‹z‰mona masaların ‰zerine yığılan altın k‰meleri. Oysa onlara bunun iŠin para da ‹denmiyor: Onlar sadece Šıkar g‰tmeyen bir dostluk kanıtı veriyorlar. Bu berbat salonlar her t‰rl‰ ihtişamdan yoksundurlar ve altın oralarda masaların ‰zerine yığılmadığı gibi. ucundan kıyısından ya g‹r‰n‰r, ya g‹r‰nmez.• Bir s‰re geŠince, sara n‹betleri gitgide sıklaşan Dostoievski hekimin ‹ğ‰tleri ‰zerine yeniden Avrupa gezisine Šıkmaya karar verir. Verem olan karısı ‹lmek ‰zeredir, yazar da Paris' te dostu Pauline Souslova'nın yanına gitmek zorundadır. Yolculuk hep ertelendiğinden Pauline sabırsızlanır ve bir İspanyol ‹ğrenciye Žşık olur. Fena halde ‹fkelenen Dostoievski yola koyulur ama, VViesbaden'den geŠerken, yeniden gidip rulette şansını denemekten kendini alamaz. Parise geldiğinde onu mutlu bir s‰rpriz bekler: İspanyol ‹ğrenci, Paulineden ayrılmıştır. B‹ylece, kazanma başarısını g‹sterdiği b‰t‰n parayı Šok doğaldır ki yitirdiği Wiesbaden ve Baden-Baden'den geŠerek, birlikte İtalya'ya gidebileceklerdir. 6 " KUMARBAZ işte o zaman kumar konusunda bir roman yazmayı d‰ş‰n‰r. 18 Eyl‰l 1863'de Roma'dan arkadaşı Strakhov'a şunları yazar: ŒŞimdilik elimde hazır hiŠbir şey yok ama, (bana g‹re) oldukŠa mutlu bir ‹yk‰ planı tasarladım. B‰y‰k b‹l‰m‰n‰ kŽğıt parŠalarının ‰zerine not ettim. Hatta yazmaya bile başladım. Ama, ‹nce burası Šok sıcak: İkincisi de, Romada ancak sekiz g‰n kalabileceğim; insan Roma gibi bir kentte bir hafta geŠirecekse, roman yazmayı d‰ş‰nebilir mi? B‰t‰n bu gidiş gelişler beni son derece yoruyor. Konu şu: Bir tip, gurbetteki Rus. Biliyorsunuz, geŠen yaz, bizim gazetede yabancı ‰lkelerde yaşayan Ruslardan sık sık s‹z edildi. Romana b‰t‰n bunlar da alınacak. Yurt iŠi yaşamımızın bug‰nk‰ halinin olabildiğince oraya yansıdığını g‹rmeleri gerek. ApaŠık karakterli bir adamı Šiziyorum, pek Šok konuda yetenekli ama, her şeyde yarım kalmış bir adam bu. B‰t‰n inancını yitirmiş, aynı zamanda da, imansız, inanŠsız olmaya cesaret edemiyor. Yetkiye karşı hem isyan ediyor, hem de onun karşısında korkuyor. Rusyada kendisi iŠin yapacak hiŠbir şey bulunmadığını d‰ş‰nerek avunuyor, bu y‰zden de yabancı ‰lkelerde yaşayan Rusları vatanlarına geri Šağırmak isteyen herkesi acımasızca mahk•m ediyor. Ama, sana hepsini burada anlatamam. ŒAsıl kahraman Šok canlı, onu karşımda g‹r‰r gibiyim. †yk‰m bittiği zaman okunmaya değecektir. Temel nokta şu ki, b‰t‰n yaşamsal ‹zsuyunu, taşkınlığını, b‰t‰n c‰retini rulet soğurmuş. Bu bir kumarbaz ama, Pouchkine'in Cimri Ş‹valyesi alelade bir cimri olmadığı gibi, bu da sıradan bir kumarbaz değil. Kendimi Pouchkine'le karşılaştırmak istediğimi sanma sakın, bu karşılaştırmayı sadece olayı daha iyi aydınlatmak iŠin yaptım. Kahraman kendine g‹re bir ozan ama, bayalığını derinlemesine hissettiği bu şiirden utanıyor. Bununla birlikte, bir şeyleri tehlikeye atma gereksinimi onu kendi g‹z‰nde y‰kseltiyor. †yk‰ sadece rulet oynadığı ‰Š yılı işleyecek. Œ†l‰ler Evi, daha ‹nce hiŠ kimsenin g‹z‰yle g‹r‰p de anlatmadığı forsaların bir resmi gibi halkın dikkatini Šek-tiyse. bu ‹yk‰ de hiŠ kuşkusuz ruletin g‹zle g‹r‰ld‰kten sonra, ayrıntılı anlatılması olarak dikkati Šekecektir. Bu t‰r ‹yk‰lerin bizde her zaman iyi karşılandığını saymazsak, şu da MICHEL BUTOR'UN †NS†Z‚ var ki, kumar sahneleri bir yabancı ‰lkenin kaplıca kentinde geŠiyor ve yabancı bir ‰lkede yaşayan bir Rus s‹z konusu ediliyor. Bu ayrıntının, evet doğrudur, ikinci derecede ama, gerŠek bir ‹nemi vardır. ŒKısacası, işte ilginŠ şeyler. Duygu ve akılla, fazla 'uzatmadan, bunları Šizmeyi başaracağımı umabilirim. ŒOla ki romanım Šok iyi olur. Benim ‹l‰ler Evi gerŠekten ilginŠti. ŒK‰rek mahk•mluğu et‰v‰ t‰r‰nden bir Šeşit cehennemin tarifi bu. B‰t‰n bunlara Šarpıcı bir biŠim vermeye Šalışacağım.• Dostoievski bunu ancak yıllar sonra, dış ‰lkelere bir hayli gidip geldikten, Almanya'daki kumar masalarında bir hayli zaman geŠirdikten, karısının ve erkek kardeşinin ‹l‰m‰nden sonra gerŠekleştirebildi. Alacaklıları sıkıştırınca, yayımcısı Stel-lowski'yle t‰m yapıtlarının yayınlanması iŠin anlaşma imzalayarak, hen‰z basılmamış bir romanı l kasım 1866'dan ‹nce vermek ‚zere anlaştı tersi bir durumda bu basım ‚zerindeki b‚t‚n haklarım yitirecekti ve aldığı paraların da hepsini geri ‡deyecekti. Oysa, Suƒ ve Ceza iƒin başka bir yayımcıdan avans aldığı iƒin, her iki kitabı da en kısa s‚rede tamamlamak zorunda kalıyordu. İşte o zaman 17 Haziran 1866'da Bn. Corvine-Kroukovskaia' ya şunları yazar: †•ok garip ve şimdiye kadar hiƒ g‡r‚lmemiş bir şey yapacağım. Tam d‡rt ayda, birini sabah, ‡b‚r‚n‚ akşam yazacağım iki ayrı roman iƒin otuz baskı provası yazacağım; ancak b‡ylelikle zamanında bitirmiş olabileceğim... Eminim ki geƒmiş ve şimdiki yazarlarımızdan hiƒbiri benim s‚rekli iƒinde yaşadığım koşullarda yazmamıştır; bunun sadece 'd‚ş‚ncesi bile Tourgueniev'i ‡ld‚r‚rd‚. Ama, iƒinizde doğan, sizi coşkuyla, heyecanla dolduran d‚ş‚nceyi baştan savma yapıp berbat etmek bilseniz ne kadar ‚z‚c‚d‚r... Onun g‚zel olduğunu biliyorsunuz... ve onu bile bile berbat etmek zorundasınız.‹ Dostoievski, bu akıl almaz ƒılgınca işin altından kalkabilmek iƒin, arkadaşlarının ‡ğ‚tleri ‚zerine, bir stenograf tutmaya karar verir: Anna Grigorievna Snitkine. Kumarbaz'ın kesin metnini ona 4-29 Ekim 1866'da yazdırır. Yayıncı Stel8 KUMARBAZ lowski yolculuğa ƒıktığından, yazı polis komiserine teslim edilir, o da bu veriliş tarihini belgelerle doğrular. 8 kasımda Dostoievski, Anna Snitkine'e evlenme teklifinde bulunur, 15 Şubat 1867'de evlenirler. Demek ki, Dostoievski ‡yk‚s‚n‚ en sonunda yazmaya koyulduğunda, son kozunu oynuyordu. Eğer bu metni yazma bahsini kazanamazsa, her şeyi yitiriyordu. Onun iƒin ele aldığı tema yazma koşullarıyla ƒok iyi uyum sağlıyordu. B‡ylesine bir konuyu ele almayı uzun yıllardan beri tasarlıyordu, bunu da salt biraz para kazanma umuduyla değil de asıl para yitirmeye son vermek umuduyla yapıyordu: ƒ‚nk‚ bu kitap bir beladan kurtulma yoluydu. Gerƒi bu †tecimsel‹ bir d‚ş‚n‚yd‚. Rus halkının hoşlanacağı bir d‚ş‚n‚. Dostoievski bu d‚ş‚n‚y‚ anlatırken kendisini s‚r‚kleyen kumar tutkusunu felce uğratmaya, etkisiz hale getirmeye ƒabalıyor. Bizim iƒin bu sayfalarda yaşamadan ‡nce yazarı iƒin ‡ylesine g‚ƒl‚ biƒimde yaşayan (†onu karşımda g‡r‚yor gibiyim‹) kişiliği, kendisininkinden ayırmak istiyor, onu kemiren, onu mahveden bu kopyadan, tıpatıp benzerden kurtulmak istiyordu. Elbette ki konuşan kendisidir ama, kahramanını sakınanla ayırt edecektir, onu belirleyecek, kendinden ayıracak pek belirgin durumlarla ƒevreleyecektir, ‡yle ki, kitabın son satırlarında, ‡yk‚y‚ askıda bırakarak, bize: †Yarın, yarın, her şey bitmiş olacak!..‹ diyecektir, bu s‡zc‚klerin Piodor Dostoievski iƒin gerƒek olacağını umut edebilir, yani o andan sonra, nihayet bir daha kumar oynamama akıllılığını g‡sterecektir, oysa, o ana kadar kurtulmak iƒin boş yere ƒabaladığı ruletin b‚t‚n uğursuzluğu o zavallı vur abalıya Alexis Ivanovitch'in ‚zerine yıkılmıştır. •‚nk‚ o s‡zc‚kleri yazarken kendini aldattığından emin olabilirsiniz; o her zamankinden daha bağımlıdır, daha aldanmıştır. Demek ki, Dostoievski. Kumarbaz'ı yazarken kumar oynuyor, kumardan kurtulmak iƒ4n kumar oynuyor, iƒindeki kumarbazı yatıştırmak iƒin, susturmak iƒin kumar oynuyor. O da bunu ƒok iyi biliyor. Değişmek iƒin insanın kendini suƒlaması yeterli değildir. ݃inizdeki †‡b‚r‚‹ b‡ylece daha g‚ƒlenmek, sizin nedenlerinizle alay etmek olanağını bulur. Onun hakkım teslim etmek, yakınmalarını, sitemlerini b‚t‚n g‚ƒleriyle aƒıklamasına izin vermek gereklidir. Doğal olarak buMICHEL BUTOR'UN ˆNSˆZŠ 9 n‚n sonucunda da suƒlu, suƒlayıcı kimliğine b‚r‚n‚r ve en sonunda kaƒınılmaz olarak ‚zerine y‚klenecek olan mahk…miyette, bizler hepimiz bir parƒa mahk…m olacağız, yani biraz maskeleri d‚şecek olan b‚t‚n namuslu kişiler, ve s‡z konusu edilip sarsılacak olan iƒinde bulunduğumuz durum mahk…m olacak. Kurtulma bizi iblisten ancak bunun aƒıklanmasını bulduğumuz oranda kurtaracaktır. Yıkımında yanılsamalarımızın kimi kırpıntılarını da s‚r‚kleyerek kaybolacaktır ancak. Dostoievski iƒin s‡z konusu olan, kumarbazın deneysel g‡r‚n‚ş‚n‚, y‚ksek sosyetedeki kişilerin, onun deyimiyle †centilmenlersin değer vermek istemedikleri ve varlığı kendilerine pek y‚z kızartıcı g‡r‚nd‚ğ‚nden olabildiğince k‚ƒ‚ltmek istedikleri bu kahramanın katkısını g‡zlerimizin ‡n‚ne sermektir: †Elbette ya, b‚t‚n bu ayak takımının iƒinde ƒırpındığı ƒamuru ve dekoru bilmezlikten gelmek son derece soylu bir davranıştır. Bununla birlikte, karşıt davranış da kimi zaman onun kadar kibardır: Fark etmek, yani cep d‚rb‚n‚n‚n ucuyla da olsa, b‚t‚n bu haşarata bakmak ve hatta onu incelemek ama, b‚t‚n bu kalabalığı ve b‚t‚n bu ƒamuru bir ƒeşit eğlence gibi, centilmenlerin dinlenmesi iƒin d‚zenlenmiş bir temsil gibi g‡rerek. İnsan kendisi de bu kalabalığa karışabilir ama, orada bir seyirci olarak bulunduğu ve onun bileşimine zerre kadar katılmadığı kesin inancıyla ƒevresine bakabilir. Zaten, aşırı ısrarla incelemek de uygun d‚şmez: Bu da gene bir centilmene yakışmaz, ƒ‚nk‚ her ne olursa olsun, bu g‡steri s‚rekli bir dikkate değmez.‹ Elbette ki s‡ylemeye bile gerek yok: Alexis Ivanovitch, ya da Dostoievski, tamamiyle farklı bir kanı belirtir: †Oysa bana ‡yle geliyordu ki, tam tersine, b‚t‚n bunlar son derece ısrarlı bir dikkate değerdi, ‡zellikle de sadece incelemek iƒin değil de, kendisi de iƒtenlikle ve iyi niyetle b‚t‚n bu ayak takımına katılmaya gelen bir kimse iƒin.‹ Az sonra yazarımız iƒin onun kumarbaz yaşamını tanıtlayan şu olgudur: Bu. onun bir g‚n kumarbazın romanını yazmasını sağlayacaktır ama, bu geƒişimi ancak, kumarda insan yaşamının ayrıcalıklı bir eğretileme bulabilecek hale geldiği, kumarbazın kumarbaz olmayanı ortaya ƒıkardığını fark ettiği, birini incelerken ‡b‚r‚n‚n gizlediğini ortaya ƒıkarmaya . başladığı andan itibaren gerƒekleştirebildi.10 KUMARBAZ MICHEL BUTOR'UN ˆNSˆZŠ 11 Centilmenler kumarbazın kendilerinden tamamiyle, dipten doruğa farklı bir kişi olduğunu ileri s‚rerler, o kadar apayrı, o kadar uzaktır ki bir temsil gibi onunla eğlenebilirler, hatta hiƒbir bulaşma tehlikesiyle karşı karşıya kalmadan onun hareketlerine ve davranışlarına ‡yk‚nebilirler. İşte Dostoievski dikkati ƒekecek etkin bir sahne d‚zenlemesiyle bu k‡kten ayrılığın yalanını aƒıkƒa ortaya serecektir. Ruletin bilyesinin ‡zelliği, onu b‚t‚n g‡zlerin hedefi haline getirecek olan şey, hareketinin kesinlikle ‡nceden kestirilemez olmasıdır. Oysa, kişi bu fikre alışamaz, gerƒekliğe karşı d‚ş‚nmekten kendini alamaz, kaƒınılmaz olarak hiƒe inecek y‡ntemler hazırlamaktan kendini alamaz. O kadar ki, o k‚ƒ‚c‚k nesne b‚y‚lediği g‡zlere durmadan bitmez t‚kenmez bir acı alay fırlatır. Kitabın başlangıcında bu alƒalmalara aƒıkƒa boyun eğenlerle, —kumarbazlarla— bu alƒalmanın kendilerine ulaşamayacağım iddia edenler, —centilmenler— arasındaki ayırım son derece belirgindir. Kumar salonuna ilk kez girdiğinde Alexis Ivanovitch'i en ƒok etkileyen bu oldu işte., O sırada, kendi iƒin değil, generalin ‚vey kızı Pauline Alexandrovna iƒin oynuyordu. Kuramsal olarak, o anda tanımladığı ve ƒıkar g‚tmeden kumar oynayan o centilmenler durumundadır. Ne var ki, genƒ kızın kazanacağı paraya ne kadar ‡nem verdiğini ƒok iyi bildiğinden, o da bulaşıcı kumar hastalığına yakalanır. Hizmet ettiği ve kendisini sinsice .yetkilendiren o aile iƒinde ona kumarbaz, dolayısıyla da kuşkulu yoldan ƒıkmış bir insan g‡z‚yle bakılıyor. O aile ki aslında tıpkı onun gibi yapıyor, istencinin tamamiyle dışında bir olaydan, —bir b‚y‚kannenin ‡l‚m‚nden— para bekleyen, bu bekleyişte parayı tehlikeye • atan, her şeyi o iskambilin ‚zerine oynayan o aile tıpkı onun gibi davranıyor. ˆnce general ve onun ƒevresindekiler hoş g‡r‚nmeyi, aklı başında insanlar gibi davranmayı başarırlar. Oysa, hiƒ umulmadık ama, yine de ruletin kararından ƒok daha az ‡nceden kestirilemeyen bir olay gelip b‚t‚n hesapları alt‚st eder: B‚y‚kanne hiƒ haber vermeden ƒıkagelir ve yapacak başka işi yokmuş gibi, alelacele koşup kumar oynar. O andan sonra ve b‚t‚n orada kaldığı s‚rece onu o tutkusundan ayırmak olanaksız hale gelir, b‚t‚n aile bireylerinin aynı doymak bilmeyen g‡zlerle, masalarının ƒevresindeki kumarbazlarla aynı korkularla izlediği davranışlarım ‡nceden kestirmek olanaksız hale gelir. Sehpanın ‚zerinde d‡nen k‚ƒ‚k bilyenin bir acı alay olduğu gibi, b‚y‚kanne de bir acı alaya d‡n‚ş‚r. Onun gelişiyle kumar masasının insanları generalin ailesini tamamiyle ele geƒirir. Kumarbazlarla kumarbaz olmayanlar arasındaki fark artık yok olmuştur. Gazinoda yaşlı hanıma eşlik eden Alexis, sakınımlı olması iƒin onu h•l• inandırmaya ƒalışır ama, o hep aklına eseni yaptığından, Alexis'nin b‚t‚n ‡ğ‚tlerine karşın, bir kez daha sıfırın ‚zerine koyar ve hiƒ umulmadığı halde kazanır. Nesnede bulunan acı alay şimdi kendini duyurmak iƒin bir ses sahibidir: †B‚y‚kanne utkulu ve saldırgan bir halle bana doğru d‡nerek: †Bak, g‡rd‚n m‚!‹ dedi.‹ O da şunu belirtir: †Ben bir kumarbazdım: Bunu tam o anda kesinlikle hissettim.‹ G‡r‚p işittiği şeyler y‚z‚nden, koşulların oluşturduğu surat y‚z‚nden, tutkusunun doğmasına engel olan b‚t‚n karşı ƒıkmalar ağırlıklarını yitirirler. •‚nk‚ Dostoievski, Alexis'sini hemen kumarbazlar takımına katmaktan kaƒınır. Gerƒekten de, generalin ailesinin b‚t‚n ‡b‚r bireylerinin sinsi sinsi yaptığını onun herkesin iƒinde, aƒıkƒa, kumar salonunun şiddetli ışığı altında ve kaba topluluğu altında yaptığını, gazino masasında olup bitenlerin, mirasları ve işleriyle, korkunƒ aynasının karşısında g‡zlerini kapatan bu y‚ksek sosyetenin dayandığı sistemin ƒıplak simgesi olduğunu g‡stermek ona yetmez, ‚stelik de bize falan, ya da filan kişinin, Alexis, ya da Fiodor'un rahat karanlıktan o mahvolma aydınlığına nasıl geƒtiğini de g‡stermek ister. Sorumluluk tamamiyle paylaşılmıştır, ƒ‚nk‚ kumar ancak kendini ona kaptıran ihtiyaƒ iƒinde olduğu zaman, sefalet iƒinde, ya da sefaletin tehlikesi altında bulunduğu zaman ciddi ve korkunƒ bir hal alır, gerƒekten kumara d‡n‚ş‚r ve işte kumarın y‚zkarası vurguladığı bu sefaletten gelir. Kumar, saygıyla para arasındaki ilişkiyi, —bu paranın ƒoğu zaman ƒevrelendiği akla aykırı gelen karanlık— en kuvvetli ışık altında ortaya serer. Alexis'nin gerƒekten kumar oynaması, mah12 KUMARBAZ cubiyettendir, general tarafından kovulmuş olmasındandır ve k‚ƒ‚k bilyenin kararlaştırdığı b‚y‚k paralar sayesinde saygının kumar masası ƒevresinde nasıl hızla elde edildiğini g‡rmesindendir. Servetle birlikte saygınlığın da yıkılmasında ve şanssız kumarbazın talihsizliğine karşı artık gene ruletten başka ƒare bıılamamasındandır. Kendisini mahcubiyetten kurtaracak parayı yeteri kadar ƒabucak elde etmek iƒin bir tek ƒaresi vardı: Son meteliğine kadar şansını denemek. Kumarın kendini ona kaptırmaya başlayan bir kimse iƒin uğursuz hale gelmesi, birkaƒ saat iƒinde toplumsal konumu değiştirdiğini g‡z kamaştırıcı bir gerƒeklikle saptamış olmasıdır, yitirdiğine, ya da kazandığına g‡re onun gazinodan ƒıkışına bakanlar iƒin artık gerƒekten aynı insan olmamasındandır. Saygınlığın, paranın nereden geldiği sorulmadan, bu derece paraya bağlı olan bir toplumda, kumar masası ƒok kısa bir zamanda ƒok para kazanılan tek yer olduğundan, onuru kırılan, aşağılanan bir kimse iƒin başvurulacak tek yer olduğu s‡ylenebilir. Centilmerılerse, onlar bu şekilde oynamadıklarından (onlar ancak servetleri tehlikeye d‚şt‚ğ‚ zaman gerƒekten kumar oynamaya başlarlar) durumlarını yitirenleri, sefalete doğru yuvarlanmalarının iƒerdiği o utancın yaklaştığını hissedenleri saygılarını yeniden kazanmaları iƒin beğenme-yip kınadıkları ve asla dikkate almak istemedikleri bu ƒıkar yola sapmaya zorlarlar. Ama, bu ƒıkar yol bir tuzaktır, bir ılgım bataklığıdır ki bu rahatsız ediciler iƒine batıp g‡m‚l‚rler. Dostoievski iƒin ruletle k‚rek mahk…mluğu arasındaki karşılaştırma işte bunun iƒin zorunlu hale gelir. Kumarbazlar, gerƒek kumarbazlar oraya asla kendi istekleriyle gelmemişlerdir, onları oraya b‚t‚n bunlarda bir eğlenceden başka bir şey g‡rmeyen o centilmenler getirmiştir, talihleri ters d‡nme suƒunu işledikleri iƒin onları o işkence ƒarkına zincirle bağlayan o centilmenler. Kumar oynuyorsa, bir oyuncak olduğu iƒin oynuyordur. Onunla oynarlar, onunla alay ederler ve orıu oynatırlar. Alexis gazinoya sadece, generalin ‚vey kızı Pauline'in eğer gerƒekten kendisi oynarsa utanca g‡m‚leceğinden kendi yerine oynamakla onu g‡revlendirdiği iƒin gider, sonra da b‚y‚kanneye eşlik ettiği iƒin ve b‡ylece de o canlı ruletin karşısında geneM1CHEL BUTOR'UN ˆNSˆZŠ 13 ralin b‚t‚n ailesinin delegesi haline gelir. Artık kazansa bile bir t‚rl‚ paƒasını kurtaramayacağı o ƒarka herkes onu itmişti, ƒ‚nk‚ bu haksız, para, ƒ‚nk‚ ona onca saygınlık kazandıran o para onu eski kişiliğinden tamamiyle koparır, alƒalmanın, mahcubiyetin başlattığı o.kopmayı bu para tamamlar. B‡yle saygı g‡sterilen kişi kendisi değildir, sadece en ufak ‡yk‚n‚n, en ufak bir ilintinin, en ufak bir gerƒek sahip ƒıkma onu kendisine bağlamaksmn. rastlantıyla g‡kten, ya da cehennemden d‚şen o b‚y‚k paranın taşıyıcısıdır. Demek ki, kendini g‚ƒlendirmek iƒin, kişiliğini sağlamlaştırmak iƒin, †y‚ksek sosyetenin‹ iƒinde yer alabilmek iƒin o paradan yararlanmayı başaramaz, ƒ‚nk‚ kapısını aƒtığı o †y‚ksek sosyetes>nin hiƒ mi hiƒ ‡nem vermediği o paranın k‡keni, b‚t‚n bu †y‚ksek sosyete‹nin g‡zden geƒirilmesi ve mahk…m edilmesidir ona g‡re. istencinin bir bakıma boynu vurulmuştur, kendisi kendi iƒin hareketi ‡nceden kestirilemeyen bilyeye d‡n‚şm‚şt‚r. Generalin dairesine gider. O b‡lmeye yerleşeceğini herkes d‚ş‚nebilirdi, kendisi de bunu d‚ş‚n‚yor: †Ama... o zaman başıma d‚nyanın en garip ve en aptal ser‚veni geldi. †Acele acele generalin dairesine giderken, ansızın onların dairesinin hemen yakınında bir kapı aƒıldı ve birisi bana seslendi. Dul Bayan Cominges'di bu. Mile Blanche'm emri ‚zerine beni ƒağırmıştı. Genƒ kadının dairesine girdim.‹ Bilye yandaki b‡lmeye yerleşti ve bunu kendisine fırlatan toplumun suratına fırlatmaktan başka bir şey yapamayacağı bir parayı gidip o Fransız kadınıyla har vurup harman savurdu. †Yaşamım ikiye parƒalanıyordu ama, bir g‚n ‡nceden beri, bir k•ğıt ‚zerine oynamaya alışmıştım.‹ •‚nk‚ kumar, Dostoievski'y e g‡re yalnızca parasal ilişkilerle saygınlık ilişkilerinin bir yansıması değildir; Batı Avrupa'da ise bu ilişkiler yalnızca parasal ilişkilere indirgenmiştir. Kumar aydınlatıcı g‚c‚n‚ genel olarak insan ilişkilerine, ‡zel olarak da erkeklerle kadınlar arasındaki ilişkilere yayar ve Dostoievski'de de son aƒıklamasını aşkın eğretilemesi olarak bulur. Demek ki, kumar masası bahsinin yerine bir g‡lgesi olduğu evlilik bahsini koyarak paƒasını kurtarmayı umabilir. Aslında, Alexis her şeyden ‡nce Pauline kendisiyle oyna-14 KUMARBAZ dığı iƒin kumar salonuna doğru gidiyor. Yaşamım Pauline ‚zerine oynamıştır; ister istemez makul b‚t‚n tahminleri aşan bir eylemdir bu. †Geƒen g‚n bana, Schlangenberg'de benim bir tek s‡z‚m ‚zerine kendinizi tepetaklak aşağı atmaya hazır olduğunuzu s‡ylediniz ve biz de ş‡yle bir bin ayak y‚kseklikte bulunuyorduk. Sadece s‡ylediklerinizi gerƒekleştirip gerƒekleştirmediğinizi g‡rmek iƒin, bu s‡z‚ bir g‚n size s‡yleyeceğim ve emin olun ki y‚rekli davranacağım.‹ işte verilen bu s‡z nedeniyle, oyun olsun diye, Alman barona hakaret etmesini istediği zaman ona boyun eğer, bu da onun b‚y‚k mahcubiyetine, onurunun kırılmasına neden olur. Kumar hapishanesinin kilidini onun ‰zerine kapatan Pauline'dir. kendisi de kumar oynadığı, k‰Š‰k Fransızdan, İngiliz centilmenine geŠtiğinden, kendisi de onu Širkeften kurtaracak durumda değildir. Alexis bu kumarda yitirdi, onu ‹b‰r‰ne mahk•m eden de budur işte. Dostoievski'nin kızı Aimee, anılarında, babasının yaşamında kumar tutkusuyla gerŠek Pauline arasında var olan yakın ilişkiyi vurgular: ŒDostoievski daha ilk Avrupa yolculuğunda ruletle tanışmıştı, hatta pek ‹nemli bir para da kazanmıştı. BaşlangıŠta kumar onu pek Šekmiyordu. Ancak, Pauline'le birlikte yaptığı ikinci yolculukta kumar tutkusu onu kıskıvrak yakaladı.• Eğer Alexis kitabın sonunda kurtulmadıysa, kumar cehennemine g‹m‰ld‰yse, Pauline'in kendisine hŽlŽ g‹sterdiği kaprisli ve uzak bağlılığa karşın yapayalnız olmasındandır. Dostoievski, yazıyı tamamlarken, başka bir kadın ‰zerine oynadı, kendisine stenograftık eden ve ‰Š ay sonra evleneceği şu Anna ‰zerine oynadı. Son noktayı koyduğu, el yazmalarını polis komiserine emanet ettiği zaman, bahtsız kopyasını ona kurduğu kafes iŠinde hapis bıraktığını ve kendisinin kurtulacağını umar. MICHEL BUTOR'UN †NS†Z‚ 15 mekten kendini alamaz ve b‹ylece kumarbaz yaşamı yeniden başlar. 1871 yılına kadar s‰rer bu. 28 Nisanda, Wiesbaden' de, kendisine g‹nderdiği b‰t‰n parayı yitirdikten sonra karısına şunları yazar. ŒAnia, Ania, namussuz alŠağın biri olmadığımı, kumar tutkusunun kemirdiği bir adam olmadığımı iyice aklına koy; ama, bu ılgımın şimdi artık kesinlikle dağıldığını, yok olduğunu da aklından Šıkarma... O dişten kurtulduğumu hissediyorum...• GerŠekten de bir daha kumar oynamayacaktır. Beladan kurtulma yolu en sonunda etkisini g‹stermişti. MICHEL BUTOR * ** Bununla birlikte, evlendiğinden iki ay sonra, borŠ y‰z‰nden hapisle tehdit edilince, Rusya'dan kaŠmak zorunda kaldı. Hasta, zavallı ve s‰rg‰n olduğu Dresden'den Hombourg'a git-BİRİNCİ B†L‚M Neyse, on beş g‰n ayrılıktan sonra işte d‹nd‰m. Bizimkiler Roulettenbourg'a (1) geleli ‰Š g‰n oldu bile. Beni b‰y‰k bir sabırsızlıkla beklediklerini sanıyordum ama, yanılmışım. Generalin son derece rahat, serbest bir hali vardı; tepeden bakarak, b‰y‰klenerek konuştu benimle, sonra da kız-kardeşine g‹nderdi. †d‰nŠ para almanın bir yolunu buldukları aŠıkŠa belli. General benim varlığımdan rahatsız oluyormuş gibi geldi bana. Maria Philippova telaşlı, Šok huzursuzdu; bana birkaŠ s‹zc‰k ya s‹yledi, ya s‹ylemedi ama, hemen parayı aldı, saydı ve s‹ylediklerimi sonuna kadar dinledi. Me-zeıılzov'ıı, k‰Š‰k Fransızı ve bir de İngiliz! akşam yemeğine bekliyorlardı. Her zamanki gibi, ellerine para geŠer geŠmez hemen onu-bunu yemeğe Šağırırlar: Moskova alışkanlığınca. Paulinc Alexandrovna beni g‹r‰nce, neden o kadar uzun zaman ortalarda olmadığımı sordu ve yanıtımı beklemeden Šekilip gitti. Elbette ki bunu bilerek yaptı. Bununla birlikte bir hesaplaşmamız gerek. €‰nk‰ y‰reğime oturdu bu. Otelin d‹rd‰nc‰ katında bana k‰Š‰k bir oda verdiler. GENERALİN MAİYETİNDE olduğumu biliyorlar burada. Dikkati Šekmeyi başarmışlar, apaŠık belli. Burada herkes generali altın babası zengin bir Rus soylusu sanıyor. Yemekten ‹nce, daha başka bir s‰r‰ iş arasında, bozdurmam iŠin (1) Dostoievski ‹nce başlık olarak: Roulettenbourg'‰ seŠmişti, yayımcısının ısrarı ‰zerine bunu değiştirdi. F. 218 KUMARBAZ KUMARBAZ 19 bin franklık iki banknot verdi. Onları otelin b‚rosunda bozdurdum. Şimdi artık, hiƒ değilse, tam bir hafta bize milyoner g‡z‚yle bakacaklar. Gezmeye g‡t‚rmek iƒin gidip Micha'yla Nadia'yı aldım ama, tam merdivendeyken, general beni ƒağırttı; ƒocukları nereye g‡t‚rd‚ğ‚m‚ ‡ğrenmesinin uygun olduğunu d‚ş‚nm‚şt‚. Hep s‡ylerim ya, bu adam dosdoğru y‚z‚me bakamaz; bunu o da isterdi ama, her seferinde ona ‡ylesine ısrarlı, yani k‚stah bir bakışla yanıt veririm ki, soğukkanlılığını yitirir, eli ayağına dolaşır. Tumturaklı, parantezlerle dolu, sonunda iyice Arap saƒına d‡nd‚r‚p bir t‚rl‚ iƒinden ƒıkamadığı bir konuşmayla, ƒocukları gazinodan oldukƒa uzakta, parkta gezdirmem gerektiğini anlattı. En sonunda da, ‡fkelendi ve sert bir sesle bana: †Yoksa, onları belki de rulete g‡t‚r‚rd‚n‚z.‹ dedi. Sonra da: †Bağışlayın beni ama,‹ diye ekledi, †hen‚z pek aklınız yerinde değil de oyun sizi ƒekebilir, kendinizi kap-tırabilirsiniz. Her ne kadar, sizin akıl hocanız değilsem, b‡yle bir rol‚ ‚stlenmeye de hiƒ niyetli olmasam da, gene de beni lekelememenizi istemek hakkımdır, hani dilim varıp da s‡y-leyebilsem...‹ †Ama, pek•l• biliyorsunuz ki param yok benim‹ diye yanıt verdim sakin sakin; †kumarda yitirebilmek iƒin insanın parası olmalı.‹ Hafifƒe kızaran general: †Size hemen para veririm‹ diye yanıtladı; bir s‚re ƒekmecelerini karıştırdı, defterine baktı: Bana y‚z yirmi rubleye yakın borcu olduğu ortaya ƒıktı. †Bu hesabı nasıl kapatacağız?‹ diye s‚rd‚rd‚. †Bunları "taler"e (1) ƒevirmeli. Bakın, şimdilik şu y‚z taleri alın, yuvarlak bir hesap olur b‡ylece; gerisini daha sonra veririm.‹ Tek s‡z s‡ylemeden parayı aldım. †Sakın benim s‡zlerimden alınmayın, rica ederim, o kadar alıngansınız ki... Size bu uyarıda bulımdumsa, bu, denebilir ki, dikkatli olmanızı sağlamak iƒindi; buna da biraz hakkım vardır...‹ Akşam yemeğinden az ‡nce, ƒocuklarla d‡nerken atlı, arabalı bir kafileye rastladım. Bizimkiler bilmem hangi ‡reni gezmeye gidiyorlardı. Şahane iki araba, g‡rkemli atlar! Madeınoiselle Blanche (1), Marie Philippovna ve Pauline'le birlikte arabaların birindeydi; k‚ƒ‚k Fransız, İngiliz ve bizim general atla onlara eşlik ediyorlardı. Yoldan gelip geƒenler onlara bakmak iƒin duruyorlardı; b‚y‚k etki yapmışlar, dikkatleri ‚zerlerine ƒekmişlerdi; ne var ki bu general iƒin k‡t‚ sonuƒ verecek. Ben hesapladım: Benim getirdiğim d‡rt bin franga, ‡d‚nƒ almayı başardıkları aƒıkƒa belli olan parayı da ekleyerek şimdi yaklaşık yedi, sekiz bin frankları vardı; Madenıoisellc Blanche iƒin bu ƒok azdı. Mile Blanche annesiyle birlikte, bizim kaldığımız otele indi; bizim k‚ƒ‚k Fransız da orada kalıyor. Garsonlar ona Sayın Kont diyorlar; Mile Blanche'ın annesi kendine Sayın Kontes dedirtiyor. Sonunda, kimbilir, belki gerƒekten de kont ve kontestirler, belli olmaz. Yemekte bir araya geleceğimiz zaman Sayın Kont'un beni tanımayacağından kesinlikle emindim. Elbette ki, general tanışmamızı, ya da en azından beni ona tanıtmayı aklının ucuna bile getirmeyecekti; Sayın Kont Rusya'da yaşamıştı, orada (1) Eski bir g‚m‚ş Alman parası. (•eviren) (1) Konuşmaların akışına bağlı kalarak, yabancı dilden s‡zc‚kleri italik olarak belirttik. Yazarın vurgulamak istediği kesimler b‚y‚k hamilerle belirtilmiştir. (•eviren)20 KUMARBAZ dedikleri gibi, bir "oııtchitel'in (1) ‹e ‡nemsiz bir kişi olduğunu bilir. Hem zaten, .beni ƒok iyi tanır. Ama, şurası bir gerƒek ki, beni yemeğe beklemiyorlardı; general hiƒ kuşkusuz emir vermeyi unutmuştu, yoksa beni mutlaka otelin tabldotuna g‡nderirdi. Ben kendiliğimden geldim ve generalin hiƒ de hoşnut olmayan bakışıyla karşılaştım. Zavallı Marie Philip-povna bana hemen bir yer g‹sterdi; ne var ki B. Astley'le karşılaşmam beni bu k‹t‰ durumdan kurtardı, olayların zoruyla, ben de onların toplumuna katılmak zorunda kaldım. Bu garip adamla ilk kez Prusya'da karşılaştım; bir kompartımanda karşılıklı oturuyorduk; arkadaşlarımın yanına gidiyordum; sonra onu Fransız sınırında, sonra da İsviŠre'de gene g‹rd‰m: Demek ki on beş g‰nde iki kez, işte şimdi de Roulettenbourg'da onu yeniden bulmuştum! Ben ‹mr‰mde onun kadar utangaŠ bir adam g‹rmedim; aptallığa vardıracak derecede utangaŠtır, bunu da Šok iyi bilir, Š‰nk‰ hiŠ de aptal değildir. Zaten son derece sakin huylu ve pek sevimlidir. Prus-ya'daki ilk karşılaşmamızda onu konuşturmuştum. Bana o yaz Kuzey Burnu'nu gezdiğini ve Nijni-Novgorod fuarını g‹rmeyi pek arzu ettiğini s‹ylemişti. Generalle nasıl ilişki kurduğunu bilmiyorum; Paulinc'e deliler gibi Žşık olduğunu sanıyorum. Paııline iŠeri girince adam pancar gibi kıpkırmızı oldu. Sofrada benim yanımda oturmaktan pek memnun ve ‹yle sanıyorum ki daha şimdiden beni yakın bir dostu gibi g‹r‰yor. Yemek sırasında k‰Š‰k Fransız aşın derecede kasılıp kurumlandı. Herkese karşı horg‹r‰yle ve saygısızca davranıyor. €ok iyi anımsarım, Moskova'da g‹z boyamaktan pek hoşlanırdı. Rus maliyesi ve siyasası ‰zerine bitmez t‰kenme/, konuşmalar yaptı. General bir-iki kez ona karşı Šıkmaya yel(1) Oıılchitel: Evlerde eskiden genŠleri yetiştiren ‹ğretmen ve eğitici. (€eviren) KUMARBAZ 21 tendi ama, onun g‹z‰ndeki saygınlığını b‰sb‰t‰n yitirmemek iŠin pek Šekinerek ve belli belirsiz bir biŠimde. €ok garip bir ruh durumu iŠinde bulunuyordum. S‹ylemeye gerek yok: Daha yemeğin ortasına varmadan kendi kendime şu alışılmış ve ezeli soruyu sormuştum bile: ŒŞu generalin peşinden ne diye s‰r‰klenip duruyorum, kuzum? Bit hayli zaman var ki onlardan ayrılmış olmalıydım!• Arada sırada Pauline Alexandrovna'ya bir g‹z atıyordum; onun benimle zerre kadar ilgilendiği yoktu. En sonunda, sabrım taştı, tepemin tası attı, bir saygısızlık yapmaya karar verdim. †nce, pat, diye tepeden inme bir biŠimde, bana soru y‹neltilmeden, avaz avaz konuşarak s‹yleşiye katıldım. †zellikle de k‰Š‰k Fransızla dalaşmaya Šalışıyordum. Generale doğru d‹nd‰m ve bir giriş yapmadan, y‰ksek ve anlaşılır bir sesle (hatta ‹yle sanıyorum ki onun s‹z‰n‰ bile kestim), ona bu yaz Rusların hemen hemen tabldotta yemek olanağından yoksun bulunduklarını belirttim. General şaşkın bakışlarını bana dikti. ŒEğer kendinize şu kadarcık saygınız varsa• diye s‰rd‰rd‰m, ŒkaŠınılmaz biŠimde hakaretlere uğrarsınız, aŠık aŠık hakaretlere katlanmalısınız. Paris'te, Rhin kıyılarında ve hatta İsviŠre'de, lokanta masalarım Polonyalılar ve tıpatıp onların benzeri olan k‰Š‰k Fransızlar ‹ylesine kapışmışlar ki, eğer Rııssanız, bir tek s‹zc‰k s‹yleme olanağını bulamazsınız bile.• Bunları Fransızca s‹ylemiştim. General şaşırıp kalmış bir durumda bana bakıyordu, kızması mı, yoksa sadece bu derece kendimden geŠmiş olmama şaşması mı gerektiğini bilemiyordu. ŒHiŠ kuşkusuz, birisi size bir ders vermiş olmalı!• dedi k‰Š‰k Fransız horg‹ren ve ilgisiz bir tavırla. ŒParis'te ‹nce bir Polonyalıyla, sonra da Polonyalıyı destekleyen bir Fransız subayıyla kavga ettim• diye yanıt ver-22 KUMARBAZ dini. ŒSonra da, bir monsignor'un kahvesine t‰k‰rmeme ramak kaldığım anlatınca Fransızların bir b‹l‰m‰ benden yana oldu.• General azametli bir şaşkınlıkla: ŒT‰k‰rmek mi?• diye sordu; hafta bakışlarını odanın Ševresinde dolaştırdı. K‰Š‰k Fransız kuşkulu bir g‹zle beni s‰zd‰. ŒElbette ya• diye yanıt verdim. ŒKırk sekiz saat s‰resince, bizim olay iŠin belki de Roma'ya bir sıŠramam gerekeceğini sandım, bu nedenle de pasaportumu vize ettirmek amacıyla Paris'teki Papalık b‚y‚kelƒiliğine gittim. Orada, sıska mı sıska, ellisine merdiven dayamış don yağı suratlı k‚ƒ‚k bir papaz karşıladı beni. Beni dinledikten sonra, terbiyeli ama, son derece soğuk ve sert bir sesle beklememi rica etti. Acelem vardı ama, elbette ki oturdum, cebimden "Opinıon nationale" gazetesini ƒıkarıp, Rusya aleyhine zehir zemberek bir eleştiriyi okumaya başladım. Bu arada, birisinin yandaki odadan monsignor'un yanına gittiğini işittim; benim rahibin ona kandilli temennalar yaptığını g‡rd‚m. İsteğimi yineledim; daha da sert bir sesle, bana beklememi rica etti. Bir s‚re sonra iƒeri bir ziyaretƒi girdi, bu bir Avusturyalıydı; onu dinledikten sonra, hemen, hiƒ bekletmeden yukarı g‡t‚rd‚ler. O zaman sinirlendim; ayağa kalktım, rahibe yaklaşıp, itiraz g‡t‚rmez bir sesle mademki monsignor gelenleri kabul ediyordu, benim de işimi yapıverir, dedim. Bunun ‚zerine, rahip sonsuz bir şaşkınlık haliyle d‡nd‚. Beş para etmez bir Rus nasıl olur da kendini monsignor'un konuklarıyla bir tutar, işte adamın aklı bunu bir t‚rl‚ almıyordu. Daha k‚stah bir sesle ve bana hakaret edebilmekten zevk alıyormuş gibi, beni tepeden tırnağa s‚zd‚ ve: †Monsignor'un sizin hatırınız iƒin kahvesinden vazgeƒeceğini sanmıyorsunuzdur, herhalde?‹ diye diye haykırdı. Bunun ‚zerine ben de bağırdım, hem de ondan daha da y‚ksek sesle: †Bilin ki sizin monsignor'unuzun kahvesinin iƒine t‚k‚r‚r‚m ben! Umrumda bile değil! Eğer beKUMARBAZ 23 nim pasaport işini bir an ‡nce bitirmezseniz, onu kendim gidip g‡r‚r‚m!‹ †Nasıl! Tam da bir kardinali huzuruna kabul ettiği anda mı!‹ diye ciyak ciyak bağıran rahip dehşetle yanımdan uzaklaştı; hemen kapıya koştu ve beni iƒeri bırakmaktansa ‡lmeyi yeğlediğini anlatmak iƒin kollarını haƒ gibi iki yana aƒtı. O zaman ben de sapkın mezhepli ve barbar olduğumu, b‚t‚n piskoposları, kardinalleri, monsignor'ları gecelik kavuğuma dinletmesini haykırdım y‚z‚ne karşı. Kısacası, boyun eğmediğimi g‡sterdim. Rahip bana sonsuz kin dolu bir bakış fırlattı, pasaportumu kaptı, yukarı g‡t‚rd‚. Bir dakikaya kalmadan, vizemi almıştım. †Şurada, yanımda, g‡rmek ister misiniz?‹ Pasaportumu ƒıkarıp papalık vizesini g‡sterdim. †Bununla birlikte...‹ diye başladı general. †Sizi asıl kurtaran, sapkın mezhepli ve barbar olduğunuzu s‡ylemenizdir‹ dedi k‚ƒ‚k Fransız hafif bir g‚lmeyle. †Bu hiƒ de aptalca değildi.‹ †Canım, elbette ki dut yemiş b‚lb‚l gibi duran, daha da olmazsa, vatanlarını yadsımaya hazır, dikilip kalan şu sizin Ruslar gibi yapamam ya. Hiƒ değilse Paris'te, rahiple dalaşmalarımı kendilerine anlattığımda, benim oteldeki kimseler bana daha da fazla saygı g‡sterdiler. Otelin lokantasında bana karşı en sevimsiz davranan kişi, ƒam yarması Polonyalı, arka planda kayboldu. Bir Fransız avcısının sadece t‚feğini ateşleyip kurşunlan boşaltmak amacıyla 1812'de silah ƒektiği bir adamı iki yıl ‡nce g‡rd‚ğ‚m‚ s‡ylediğim zaman Fransızlar gık bile diyemediler. Bu adam o zamanlar on yaşında bir ƒocukmuş; ailesi Moskova'dan ayrılmaya vakit bulamamıştı.‹ †Olmaz ‡yle şey!‹ diye patladı k‚ƒ‚k Fransız; †bir Fransız askeri bir ƒocuğa ateş etmez.‹ †Ama, yine de b‡yle bir şey oldu‹ diye yanıtladım, †bunu24 KUMARBAZ KUMARBAZ 25 bana saygıdeğer bir emekli binbaşı anlattı, yanağındaki yara izini de kendi g‡z‚mle g‡rd‚m.‹ Fransız ağız kalabalığıyla konuşmaya başladı. General onu desteklemek istedi ama, bir ‡rnek olarak, 1812'de Fransızlar tarafından tutsak edilen General Perovski'nin (1) Anılarını okumasını ‡ğ‚tledim ona. Sonunda, Marie Philippovna konuşmayı ƒevirmek amacıyla başka bir konuya geƒti. General bana fena halde ‡fkelenmişti, ƒ‚nk‚ Fransızla ben neredeyse avaz avaz bağırmaya başlıyorduk. Buna karşılık, kavgamız B. Astley' in pek hoşuna gitmişe benziyordu; sofradan kalkınca kendisiyle birlikte bir kadeh iƒki iƒme ‡nerisinde bulundu bana. Gece, Pauline Alexandrovna'yla istediğim gibi on beş dakika konuşabildim. S‹yleşimizi gezinti sırasında yaptık. Herkes parktan geŠerek gazinoya gitmişti. Pauline fıskiyenin karşısındaki sıraya oturdu, Nadia'nın da gidip biraz uzakta ‹b‰r Šocuklarla oyun oynamasına izin verdi. Ben de Micha'yı havuzun yanına g‹nderdim, b‹ylece en sonunda yalnız kalabildik. BaşlangıŠta, elbette ki, işlerden s‹z ettik. Kendisine topu topu yedi y‰z florin verince, Pauline bir iyice kızdı. Paris' te elmaslarına karşılık en azından iki bin florin ‹d‰nŠ alabildiğime kesinlikle inanmıştı. ŒHer ne pahasına olursa olsun, paraya ihtiyacım var* dedi. ŒNe yapıp edip, mutlaka para bulmalı, yoksa mahvolurum.• Yokluğum sırasında nelerin olup bittiğini sordum ona. ŒHiŠbir şey olmadı, sadece Petersburg'dan iki haber aldık: †nce, b‰y‰kannenin ağır hasta olduğunu, iki g‰n sonra da, belki ‹lm‰ş olduğunu. Bunları Timothee Petrovitch'den (1) Dorodino savaşından sonra Fransızlara tutsak d‰şm‰şt‰, Anı-hin o sıralarda Moskova'da yayınlanmıştı. ‹ğrendik• diye ekledi Pauline, Œyalan yanlış konuşmayan bir adamdır o. Haberin doğrulanmasını bekliyoruz.• ŒDemek ki burada herkes bekleyiş iŠinde?• dedim. ŒEvet, her şey ve herkes; altı aydan beri bundan başka umudumuz kalmadı.• ŒSiz de mi bunu umuyorsunuz?• diye sordum. ŒOh! Ben onun akrabası filan değilim ki, generalin ‰vey kızıyım ben. Ama, eminim, vasiyetnamesinde beni unutmaz.• Œ†yle sanıyorum ki elinize b‰y‰k bir miktarda para geŠecek,• dedim destekleyici bir sesle. ŒEvet, beni Šok severdi ama, bu g‰vence nereden geliyor, kuzum?• ŒBuraya bakın• diye sorusunu soruyla yanıtladım. ŒBana ‹yle geliyor ki, markimiz sizin b‰t‰n aile gizlerinizi biliyor, ne dersiniz?• ŒBu sizi ilgilendiriyor mu?• diye soran Pauline bana soğuk ve ‹fkeli bir halle baktı. ŒElbette ilgilendirir; eğer yanılmıyorsam, general ondan ‹d‰nŠ para almanın bir yolunu buldu bile.• ŒTahminleriniz doğru.• ŒEğer b‰y‰kanne ‹yk‰s‰n‰ bilmeseydi, ona para verir miydi? Sofrada farkına vardınız mı? B‰y‰kanneden s‹z ederken tam ‰Š kez ona babou‰nka (1) dedi. Ne sevimli bir iŠtenlik, ne yakınlık!• ŒEvet, hakkınız var. Benim de mirasa konacağımı ‹ğrenir ‹ğrenmez bana evlenme ‹nerisinde bulunacak. †ğrenmek istediğiniz buydu, değil mi?• ŒHen‰z size evlenme ‹nerisinde bulunma aşamasında mı? Uzun zamandan beri bu işe aday olduğunu sanıyordum.• Pauline: ŒB‹yle olmadığını siz de pekŽlŽ biliyorsunuz!• diye kar(1) B‰y‰kannenin sevecen k‰Š‰lt‰lm‰ş‰. 26 KUMARBAZ şılık verdi ‹fkeyle. Bir dakika suskunluktan sonra: ŒBu İn-gilize nerede rastladınız?• diye s‰rd‰rd‰. ŒBu soruyu bana soracağınıza kesinlikle emindim.• B. Astley'le, yolculuk sırasında, daha ‹nceki karşılaşmalarımı ona anlattım. Œ€ok Šekingen ve duygusaldır, elbette ki size de deli gibi Žşık.• Pauline: ŒEvet, bana Žşık• diye yanıt verdi. 'Œ‚stelik Fransızdan da on kez daha zengin. Hem bakalım Fransızın gerŠekten serveti var mı? Bu hiŠ de kuşku dışı değil.• †Kesinlikle. Bir şatosu var. General d‚n bunu bana doğruladı. Eh, ‡yleyse, bu size yeterli mi?‹ †Sizin yerinizde olsam, İngilizle evlenirdim.‹ †Neden?‹ diye sordu Pauline. †Fransız daha yakışıklı bir genƒ ama, soysuz kopuğun biri; oysa İngiliz d‚r‚st bir adam, ‚stelik de on kez daha zengin‹ dedim kesin bir sesle. †Orası doğru ama, Fransız marki, daha da kafalı‹ diye karşılık verdi sakin sakin. †Buna kesinlikle emin misiniz?‹ diye s‚rd‚rd‚m aynı tonla. †Kesinlikle eminim.‹ Sorularım Pauline'in hiƒ hoşuna gitmiyordu, yanıtının tonu ve garipliğiyle beni ‡fkelendirmek istediğini anlıyordum; bunu hemen ona s‡yledim. †Doğru, sizi kudurtmak hoşuma gidiyor. Sadece b‚t‚n bu soruları ve varsayımları bana y‡neltmekte bir sakınca g‡rmemiş olmanızla bana bir ‡d‚n vermeniz gerekiyor.‹ †İşte ben de istediğim b‚t‚n sorulan size sorma hakkını kendimde g‡r‚yorum‹ diye karşılık verdim sakin sakin, †ƒ‚nk‚ onlara istediğiniz fiyatı ‡demeye hazırım ve ƒ‚nk‚ artık kendi yaşamıma hiƒ mi hiƒ ‡nem vermiyorum.‹ KUMARBAZ 27 Pauline kahkahayla g‚ld‚: †Geƒen g‚n bana, Schlangenberg'de, benim bir tek s‡z‚m ‚zerine kendinizi tepetaklak aşağı atmaya hazır olduğunuzu s‡ylediniz ve biz de ş‡yle bir bin ayak y‚kseklikte bulunuyorduk. Sadece s‡ylediklerinizi gerƒekleştirip gerƒekleştirmediğinizi g‡rmek iƒin, bu s‡z‚ bir g‚n size s‡yleyeceğim ve emin olun ki y‚rekli davranacağım. İşte tam da size onca şeye izin verdiğim iƒin sizden nefret ediyorum, bir de bana kaƒınılmaz derecede gerekli olduğunuz iƒin daha da nefret ediyorum. Ama, size gene ihtiyacım var. Demek ki sizin canınızı bağışlamalıyım.‹ Pauline ayağa kalktı. Pek ‡fkelenmişe benziyordu. Son zamanlarda konuşmalarımızı hep bu ‡fke ve kin, yapmacıksız kin havasıyla noktalıyordu. Durumu aƒıklığa kavuşturmadan gitmemesi isteğiyle ona: †Mile. Blanche'm kim olduğunu sormama izin verir misiniz?‹ dedim. †Bunu pek•l• biliyorsunuz. Yeni hiƒbir şey yok. Mile. Blanche hiƒ kuşkusuz generalle evlenecek, elbette ki b‚y‚kannenin ‡l‚m‚ doğrulanırsa. •‚nk‚ hem Mile Blanche, hem annesi, hem de kardeş torunu olduğu marki, hepsi ifl•s ettiğimizi pek•l• biliyorlar.‹ †General de ona ƒılgınlar gibi •şık, değil mi?‹ †Şimdi s‡z konusu olan o değil. Beni dinleyin ve şunu iyice aklınızda tutun: Şu yedi y‚z florini alın, gidip kumar oynayın; rulette benim iƒin elinizden geldiğince kazanın; şimdi her ne pahasına olursa olsun bana para gerek.‹ Bu s‡zlerden sonra, Pauline, Nadia'yı ƒağırdı ve b‚t‚n bizim kumpanyanın bulunduğu gazinoya gitti. Ben soldaki ilk patikaya saptım. Dalgındım, şaşkınlıktan bir t‚rl‚ kendimi kurtaramıyordum. Bu gidip rulet oynama buyruğu beni adeta ser-semietmişti. Garip ama, d‚ş‚necek onca konu varken, kendimi b‚t‚n‚yle Pauline'e karşı olan duygularımın incelenme-30 KUMARBAZ KUMARBAZ 31 Oyun salonuna girdiğim zaman (‡mr‚mde ilk kez), oynamaya karar veremeden bir s‚re kalakaldım. Šstelik, kalabalık da beni durduruyordu. Ama, kimse olmayıp da yalnız başıma kalsaydım bile, ‡yle sanıyorum ki oyuna başlayacak yerde ƒekilip giderdim. Y‚reğim ƒarpıyordu, itiraf ediyorum, soğukkanlılığımı da yitirmiştim. Uzun zamandan beri inanmış ve karar vermiştim ki Roulettenbourg'a geldiğim gibi oradan gitmeyecektim; yazgımda kaƒınılmaz olarak k‡kten ve kesin bir olay meydana gelecekti. Bu gereklidir ve ‡yle de olacak. Rulete bağladığım bu umut ne kadar g‚l‚nƒ olursa olsun, kumardan herhangi bir şey beklemeyi saƒma bulan o genellikle kabul edilen kanıyı daha da g‚l‚nƒ buluyorum. Neden kumar para bulmanın herhangi bir başka yolundan, s‡zgelimi ticaretten, daha k‡t‚, daha beter olacakmış? Y‚z kişiden birinin kazandığı bir gerƒek. Ama, b‚t‚n bunlar benim umurumda mı, kuzum! Her ne olursa olsun, o akşam ‡nce iyice g‡zleyip incelemeye, ciddi hiƒbir girişimde bulunmamaya karar vermiştim. Eğer bir şey olursa, bu sadece rastlantıyla, ayak‚st‚ geƒerken olabilirdi, umduğum buydu benim. Šstelik de, asıl oyunu incelemem gerekiyordu; ƒ‚nk‚ ruletin sayısız tanımlamalarına karşın —bunları her zaman ‡yle b‚y‚k bir doymazlıkla okumuşumdur ki—, kendi g‡zlerimle g‡rmeden kullanılışından hiƒbir şey anlayamazdım. İlk anda, her şey bana pis, tinsel olarak pis ve iğrenƒ g‡r‚nd‚. Kumar masalarına onlarca, hatta y‚zlerce saldıran o aƒg‡zl‚ ve kaygılı suratlardan s‡z etmek istemiyorum. Doğrusu ya, en kısa zamanda ve olabildiğince ƒok kazanma isteğinde kirli hiƒbir şey g‡rm‚yorum. Kendisine k‚ƒ‚k paralarla kumar oynadıklarını s‡yledikleri zaman: †Bu daha da beter, ƒ‚nk‚ bu aşağılık bir doymazlıktan gelir‹ yanıtını veren o karnı tok sırtı pek ahlakƒının fikrini hep aptalca bulmuşıtm-dur. Sanki aşağılık doymazlıkla, ‚st‚n doymazlık tek ve aynı şey değilmiş gibi! Bu bir orantı sorunudur. Rothschild'in g‡z‚nde aşağılık ve adi olan benim g‡z‚mde b‚y‚k zenginliktir, kazanƒlarla yitiklere gelince de, kişilerin, sadece rulette değil ama, her yerde, bir tek nedeni vardır: Kazanmak, ya da başkasından bir şey almak. Kazanƒ ve ƒıkarın kendisi iğrenƒ midir? Bu da başka bir sorun. Bunu burada ƒ‡z‚mleyecek değilim. Ben kendim de kazanma isteğine en ‚st‚n derecede tutkun olduğumdan, b‚t‚n bu aƒg‡zl‚l‚k, ya da isterseniz aƒg‡zl‚l‚ğ‚n b‚t‚n o iğrenƒliği, alƒaklığı, daha kumar salonuna adım attığım anda, denebilir ki, bana daha yakın, daha aşinaydı. Başkalarının ‡n‚nde sıkılıp rahatsız olmadan, aƒıkƒa ve ‡lƒ‚s‚zce davranmaktan daha g‚zel bir şey yoktur. Kendi kendini aldatmak neye yarar ki? İşte bu uğraşıların en yararsızı, en yersizidir. B‚t‚n bu ayak takımı arasında ilk bakışta en hoşa gitmeyen şey ağırbaşlılık, ciddiyet, hatta kumar masalarını ƒevrelemekte b‚t‚n bu insanların g‡sterdikleri saygıydı. İşte bu y‚zdendir ki burada k‡t‚ t‚rden kumarla, rabıtalı bir adam iƒin sakıncası bulunmayan kumar arasında pek belirli bir ayrım vardır. İki t‚r kumar vardır: Centilmenlerin kumarıyla halk tabakasının kumarı, ayak takımına yaraşan aƒg‡zl‚ kumar. Burada sınır ƒizgisi pek belirlidir, temelde o kadar da iğrenƒ ve utanƒ vericidir ki! S‡zgelimi, bir centilmen beş, ya da on altın s‚rebilir, pek ender olarak daha fazlasını oynar; eğer ƒok zenginse bin franga kadar ƒıkabilir ama, bu sadece kumar iƒindir, eğlenmek iƒin, kazanƒ, ya da yitik s‚recini izlemek iƒindir; asıl kazanma olgusuyla zerre kadar ilgilenmez. Eğer kazanırsa, s‡zgelimi, kahkahayla g‚lmeye, ƒevresinde bulunanlardan birine d‚ş‚ncelerini s‡ylemeye, ya da hatta s‚r‚len parayı iki katına ƒıkararak bir kez daha oynamaya başlayabilir ama, sadece merak ettiği iƒin, şansları g‡zlemek iƒin, hesaplar yapmak iƒindir, adi bir kazanma isteğiyle değil. Kısacası, rulette, ya da otuz ve kırk'ia, b‚t‚n kumar masalarını sadece kendi keyfi iƒin d‚zenlenmiş bir eğlence 32 KUMARBAZ KUMARBAZ 33 gibi g‡r‚r. Bankonun dayandığı istekleri ve tuzakları aklına bile getirmiyordur. Hatta b‚t‚n ‡b‚r kumarbazların, bir tek florin iƒin tirtir titreyen b‚t‚n o cebi delik insanların kendisi gibi zengin olduklarını ve sadece oyalanmak ve vakit geƒirmek iƒin oynadıklarını d‚ş‚nmek onun iƒin ƒok şık olurdu. Gerƒeğin bu kesin bilisizliği, insanlar konusunda bu yalın g‡r‚şler, kuşkusuz ki en soylu g‡r‚şler ve d‚ş‚nceler olurdu. Kızlarını, on beş, on altı yaşlarında dal gibi narin, masum ƒocukları, ‡ne doğru iten, elerine birkaƒ altın sıkıştırıp* onlara kumarın gidişini ‡ğreten anneler g‡r‚yordum. K‚ƒ‚k hanım kazanıyor, ya da yitiriyordu ve sevinƒten etekleri zil ƒalarak, dudaklarında hep g‰l‰msemeyle Šekiliyordu. Bizim general sağlam gerŠeklere dayanan bir g‰venle kumar masasına yaklaştı; kendisine bir sandalye uzatmak iŠin bir uşak atıldı ama, aldırış etmedi; ağır ağır para kesesini Šıkardı, iŠinden ağır ağır ‰Š y‰z frank tutarında altın alıp karanın ‰zerine koydu ve kazandı. Kazancını toplamadı, masada bıraktı. Yeniden kara Šıktı; bu kez de gene s‰rd‰ğ‰ parayı bıraktı ve ‰Š‰nc‰ seferinde kırmızı Šıkınca, bir Šırpıda bin iki y‰z frank yitirdi. Kendine son derece hakim, g‰l‰mseyerek Šekildi. Kesinlikle eminim ki y‰reği allak bullaktı ve s‰r‰len para iki, ya da ‰Š katına Šıkmış olsaydı buna dayanamaz, heyecanım belli ederdi. Zaten, benim yanımdaki bir Fransız dingin bir y‰zle, kılı bile kıpırdamadan yaklaşık otuz bin frangı ‹nce kazandı, sonra da yitirdi. GerŠek bir centilmen b‰t‰n servetini yitirse bile, kesinlikle heyecanlanmamalıdır. Para centilmenin o kadar altında kalmalıdır ki bununla ilgilenmeyi hemen hemen d‰ş‰nmez bile. Elbette ya, b‰t‰n bu ayak takımının iŠinde Šırpındığı Šamuru ve dekoru bilmezlikten gelmek son derece soylu bir davranıştır. Bununla birlikte, karşıt davranış da kimi zaman onun kadar kibardır: Fark etmek, yani cep d‰rb‰n‰n‰n ucuyla da olsa, b‰t‰n bu haşarata bakmak ve hatta onu incelemek ama, b‰t‰n bu kalabalığı ve b‰t‰n bu Šamuru bir Šeşit eğlence gibi, centilmenlerin dinlenmesi iŠin d‰zenlenmiş bir temsil gibi g‹rerek. İnsan kendisi de bu kalabalığa karışabilir ama, orada bir seyirci olarak bulunduğu ve onun bileşimine zerre kadar katılmadığı kesin inancıyla Ševresine bakabilir. Zaten, aşırı ısrarla incelemek de uygun d‰şmez: Bu da gene bir centilmene yakışmaz, Š‰nk‰ her ne olursa olsun, bu g‹steri s‰rekli bir dikkate değmez. Genellikle de, bir centilmen iŠin fazla s‰rekli bir dikkate değer pek az g‹steri vardır. Oysa, bana ‹yle geliyordu ki, tanı tersine, b‰t‰n bunlar son derece ısrarlı bir dikkate değerdi, ‹zellikle de sadece incelemek iŠin değil de kendisi de iŠtenlikle ve iyi niyetle b‰t‰n bu ayak takımına katılmaya gelen bir kişi iŠin. Benim en gizli tinsel inanŠlarıma gelince, s‹z‰n‰ ettiğim inanŠlar iŠinde elbette ki onların yeri yok. Kabul; bunu vicdanımı rahatlatmak iŠin s‹yl‰yorum. Ama, şunu belirteceğim: Şu son zamanlarda, d‰ş‰ncelerimle eylemlerimi herhangi bir tinsel ‹lŠ‰te uydurmakta şiddetli bir isteksizlik duyuyordum. Başka bir y‹ne s‰r‰kleniyorum... Ayak takımı gerŠekten de pek ahlaksız biŠimde oynuyor. Hatta kumar masasının Ševresinde en adi gizli k‰Š‰k hırsızlıkların sık sık meydana geldiğini d‰ş‰nmekten bile geri kalmıyorum. Masanın uŠlarında oturan krupiyeler s‰r‰len paraları g‹zetiyorlar ve hesaplar yapıyorlar, ezici bir Šalışma iŠindeler. İşte .bunlar da eşsiz ahlaksızlardandır! €oğunluğu Fran-sızdır bunların. Hani bu g‹zlemleri yapıyorsam, ruletin bir tanımlamasını vermek iŠin değil; gelecekte nasıl davranacağımı bilmek iŠin ortama uymaya Šalışıyorum. S‹zgelimi, bir elin masanın ‰zerinden ansızın uzanıp sizin kazandıklarınızı kendine mal ettiğini g‹rmekten daha olağan bir şeyin bulunamayacağım fark ettim. Ardından 'bir kavga Šıkıyor, Šoğu zaman da Šığlıklar kopuyor ve... siz siz olun sakın tanık filan g‹stererek paranın size ait olduğunu kanıtlamaya kalkışmayın, sonra karışmam haa! F. 334 KUMARBAZ KUMARBAZ 35 BaşlangıŠta b‰t‰n bu komedi benim iŠin anlaşılmaz, iŠinden Šıkılmaz bir şeydi; sadece iyi k‹t‰ anladım ki, sayıların ‰zerine, tek ve Šiftlerin ‰zerine, bir de renklerin ‰zerine para konuyordu. O akşam Pauline Alexandrovna'nm parasından aldığım y‰z florini s‰rmeye karar verdim. Kumara kendimden başkaları iŠin yaklaştığım d‰ş‰ncesi beni şaşkına Ševiriyordu. Bu son derece can sıkıcı bir duyguydu, bundan bir an ‹nce kurtulmak istiyordum. Her an, Pauline iŠin başlamakla kendi şansımı baltaladığım izlenimine kapılıyordum. Hemencecik boş inanŠ salgınına yakalanmadan kumar masasına yaklaşmak gerŠekten de olanaksız mıydı, kuzum? İlk olarak, beş frederik, yani elli florin Šıkarıp Šift sayının ‰zerine koydum. Sehpa d‹nd‰ ve on ‰Š Šıktı... yitirmiştim. Acılı bir duygunun penŠesinde kıvranarak, sadece bu işi bir an ‹nce bitirip de ƒekilip gitmek amacıyla kırmızının ‚zerine gene beş frederik koydum. Kırmızı ƒıktı. On frederik koydum... Gene kırmızı ƒıktı. B‚t‚n parayı bıraktım... Gene kırmızı kazandı. Kırk frederik aldım, bunlardan yirmi tanesini ne ƒıkacağını bilmeden, ortadaki on iki numaranın ‚zerine koydum. Bana ‚ƒ katını ‡dediler. Benim on frederik ansızın seksen oluvermişti. Ama, o zaman ‡ylesine dayanılmaz garip bir duyguya kapıldım ki, hemen oradan ayrılmaya karar verdim. Kendim iƒin oynaşanı b‡yle oynamazdım gibi geliyordu bana. Bununla birlikte seksen frederikimi gene ƒift sayının ‚zerine koydum. Bu kez d‡rt ƒıktı: Bana gene seksen frederik verdiler, ben de y‚z altmış frederiki cebime koyarak Pauline Alexandrovna'yı aramaya gittim. Hepsi parkta geziniyorlardı, Pauline'i ancak akşam yemeğinde g‡rebildim. Bu kez Fransız orada yoktu, general de rahat rahat keyfine bakabildi; bu arada, beni kumar masasında g‡rmek istemediğini bana bir kez daha belirtmeyi gerekli g‡rd‚. Ona g‡re, eğer b‚y‚k para yitirirsem saygınlığı ağır şekilde lekelenirdi. †•ok kazansaydınız, ben gene lekelenirdim‹ diye ekledi b‚y‚k bir ciddiyet havası takınarak. †Elbette ki, işlerinize karışmaya hakkım yok ama, kabul edin ki...‹ Her zaman yaptığı gibi, t‚mceyi havada bıraktı. Ona sert bir şekilde ƒok az param olduğunu, bu nedenle de, kumar oynamaya başlasam bile, ‡yle g‡sterişli biƒimde yitiremeyeceğimi s‡yledim. Odama, ƒıkarken, kazandığı parayı Pauline'e verme fırsatını buldum ve bir daha onun iƒin kumar oynamayacağımı kendisine bildirdim. Kaygılı bir sesle: †Neden, a canım?‹ diye sordu. Ona şaşkınlıkla bakarak: †•‚nk‚ kendim iƒin oynamak istiyorum‹ diye karşılık verdim, †hem de bu beni rahatsız ediyor.‹ †Demek ki ruletin sizin tek kurtuluş ƒareniz olduğuna inanmakta ayak diriyorsunuz, ‡yle mi?‹ diye sordu alaycı bir halle. Ben de ona b‚y‚k bir ciddiyetle, bunun gerƒek olduğunu s‡yledim; benim kesinlikle, şaşmaz bir biƒimde kazanma inancıma gelince, bunun g‚l‚nƒ g‡r‚neceğini kabul ediyordum, †ama, beni rahat bıraksınlar, kuzum!‹ Pauline Alexandrovna o g‚n‚n kazancını benimle b‡l‚şmek iƒin direndi ve bu koşullar altında kumar oynamayı s‚rd‚rmemi ‡nererek bana seksen frederik uzattı. Kesinlikle reddettim ve ona aƒıkƒa anlattım ki, başkaları iƒin oynayamadığım istemediğimden değil de yitireceğimden emin olduğum iƒindi. †Oysa, ben de ne kadar aptal olursam olayım, artık ruletten başka hiƒbir umudum yok‹ dedi d‚ş‚nceli bir halle. †İşte bu y‚zden mutlaka kumarı s‚rd‚rmelisiniz, benimle ortaklaşa oynarsınız, bunu elbette ki yapacaksınız.‹ Bu s‡zler ‚zerine, itirazlarımı dinlemeden, yanımdan ayrıldı.36 KUMARBAZ Š•ŠNCŠ BˆLŠM Bununla birlikte, d‚n, kumardan bana tek s‡z bile etmedi. Genellikle de benimle konuşmaktan kaƒındı. Bana karşı tutumunu değiştirmedi. Karşılaştığımız zaman hor g‡ren ve kinci, bilmem nasıl bir şeyle karışık hep o aynı mutlak patavatsız, beni adam yerine koymayan davranış. Kısacası, bana karşı duyduğu tiksintiyi gizlemeye bile uğraşmıyor, bunu ƒok iyi g‡r‚yorum. Buna karşın, bana ihtiyacı olduğunu ve bilmediğim bir amaƒla beni elinin altında bulundurduğunu da gizlemiyor. Aramızda garip ilişkiler kuruldu, herkese karşı g‡sterdiği kendini beğenmişlik ve hor g‡rme g‡z ‡n‚ne alınırsa, bu ilişkilerin ƒoğuna hiƒbir anlam veremiyorum. S‡zgelimi, kendisini ƒılgınlar gibi sevdiğimi ƒok iyi biliyor; hatta kendisine yakıcı tutkumdan s‡z etmeme bile izin veriyor; ona sevgimden serbestƒe ve hiƒbir engelsiz s‡z etmeme izin vermekle de beni adam yerine koymadığını, hor g‡rd‚ğ‚n‚ pek g‚zel belli ediyordu. †Senin duygularına o kadar ‡nem vermiyorum ki, b‚t‚n s‡ylediklerin, b‚t‚n hissettiklerin umurumda bile değil der gibiydi. Eskiden de bana . işlerinden s‡z ederdi ama, hiƒbir zaman b‚t‚n‚yle aƒık y‚rekli değildi. Dahası, bana olan hor g‡r‚s‚ne şu t‚rden incelikler de katardı: S‡zgelimi, yaşamındaki filan olaydan, ya da kendisine ciddi korkular veren bir durumdan haberim olduğunu bilirdi; eğer amacına ulaşmak iƒin beni tutsak, ya da ulak olarak kullanma gereksinimini duyarsa bu olayların bir b‡l‚m‚n‚ kendisi anlatırdı bana. Ama, bana sadece ulak gibi kullanılan bir adamın bilmesi gereken kadarını aƒıklıyordu, olayların b‚t‚n bağlantısını hen‚z bilmiyorsam, onun sıkıntıları ve kaygılarıyla ‚z‚l‚p tasalandığımı g‡rse de dostƒa bir aƒık s‡zl‚l‚kle beni tamamiyle rahatlatma tenezz‚l‚nde bulunmazdı hiƒbir zaman. Oysa, bana sık sık nazik ve hatta tehlikeli g‡revKUMARBAZ ler y‚klediğine g‡re, bana kalırsa, benimle aƒık s‡zl‚ olmalıydı. Ama, benim duygularım, onun korku ve telaşlarına y‚rekten katılmanı, onun tasa ve başarısızlıklarının bana belki de onunkinin ‚ƒ katını ƒektirdiği kaygılar onun umurunda mıydı! Onun rulet oynama tasarısını ‡ğreneli ‚ƒ hafta olmuştu. Hatta kendi yerine oynamam gerektiğini bana bildirmişti, ƒ‚nk‚ bunu onun yapması uygun d‚şmezdi. Sesinin tonundan sadece kumar oynama isteği değil de ciddi kimi kaygıları bulunduğunu fark etmiştim. Aslında para onu hiƒ ilgilendirmez. Bunun iƒinde tahmin edebileceğim ama, hen‚z bilmediğim bir amaƒ, ayrıntılar var. Kuşkusuz ki, beni iƒinde tuttuğu k‚ƒ‚k d‚şme ve tutsaklık durumları ona dolaysız ve ƒekinmeden soru y‡neltme olanağını verebilirdi (sık sık da verir). Mademki ben onun iƒin bir tutsağım, mademki onun g‡z‚nde bir hiƒim, ne kabalığım, ne de merakım onu incitebilir. Ama, gerƒekte, ona soru sormama izin vermekle birlikte, sorularıma karşılık vermiyor. Kimi zaman da bunlara hiƒ dikkat bile etmiyor! İşte bizim ilişkilerimiz bu durumda! D‚n, d‡rt g‚n ‡nce Petersbourg'a ƒekilen ve karşılıksız kalan bir telgraftan ƒok s‡z edildi. Generalin heyecanlı ve d‚ş‚nceli olduğu aƒıkƒa g‡r‚l‚yor. Bu hiƒ kuşkusuz b‚y‚kanne konusuyla ilgili. Fransız da heyecanlı. S‡zgelimi, d‚n, yemekten sonra, uzun bir s‚re b‚y‚k bir ciddiyetle konuştular. Fransız bize karşı akıl almaz derecede gururlu, azametli ve umursamaz havalar takınıyor. Hani atas‡z‚n‚n dediği gibi: †Dağdan gelen, bağdakini kovar.‹ Hatta Pauline'e karşı bile patavatsızlığı kabalığa kadar varıyor. Bu arada, gazinonun parkındaki aile gezintilerine, dolaylardaki at ve kır gezintilerine seve seve katılıyordu. Generalle Fransızı birbirine bağlayan olayların bir b‡l‚m‚n‚ bir hayli zamandır biliyorum: Rusya'da, birlikte bir fabrika kurmaya niyetlenmişlerdi; bu tasan y‚z‚st‚ bırakıldı mı, yoksa ondan h•l• s‡z ediliyor38 KUMARBAZ mu, bilmiyorum. Bundan başka, onların aile gizlerinden bir b‡l‚m‚n‚ yakaladım: Fransız gerƒekten de, geƒen yıl g‡revinden istifa ettiği zaman ƒar'a borƒlu olduğu miktarı tamamlaması iƒin generale otuz bin ruble ‡d‚nƒ vererek onu sıkıntıdan kurtarmış. Ve işte general onun ellerinde; ama, şimdi b‚t‚n bu oyunda baş rol Mile Blanche'da, bunu ileri s‚rerken yanılmadığımdan kesinlikle eminim. Bu Mile Blanche kim? Burada, bizde, onun annesiyle yolculuk eden ve hesapsız bir servete sahip olan soylu bir Fransız hanımı olduğu s‡yleniyor. Bizim markinin uzak bir akrabası olduğu da biliniyor; kardeş torunları gibi bir şey hani. Anlattıklarına g‡re, benim Paris yolculuğumdan ‡nce Fran-sızla Mile Blanche'ın ilişkileri daha t‡rensel ve daha incey-miş; oysa şimdi, dostlukları ve akrabalıkları daha dolaysız biƒimde ve daha yakın ve teklifsiz gibi g‡r‚n‚yor. Belki de işlerimiz onlara o kadar k‡t‚ durumda g‡r‚n‚yordur ki, artık bundan b‡yle yapmacıklı olmayı ve bizlere saygılı davranmayı gereksiz buluyorlardır, kimbilir. ˆnceki g‚n, B. Astley' in Mile Blanche'la annesine bakış biƒimini fark ettim. O ikisini tanıyormuş gibi geldi bana. Hatta bizim Fransızın da B. Astley'e daha ‡nce rastlamış olduğunu anlar gibi oldum. B. Astley ‡ylesine ƒekingen, utangaƒ ve sessizdir ki, insan ondan bir şey koparmayı hiƒ mi hiƒ umamaz: Yine †baş kırılır fes iƒinde, kol kırılır yen iƒinde‹ deyimince işler s‚r‚p gidecekti. Bu arada, Fransız ona ş‡yle bir isteksizce selam veriyor, hemen hemen y‚z‚ne bile bakmıyordu. Demek oluyor ki ondan bir korku'su yoktu. Gene bu anlaşılabilir; ama, neden Mile Blanche da onu bilmezlikten geliyor? Šstelik de marki d‚n kendini ele verdi: Konuşma sırasında, ansızın, şimdi anımsayamadığım bir konuda, B. Astley'in son derece zengin olduğunu, bunu ƒok iyi bildiğini s‡yleyiverdi. Mile Blanche işte o zaman B. Astley'e bakmalıydı! S‡z‚n kısası, general kaygılı. Teyzesinin ‡l‚m‚n‚ bildiren bir telgrafın şimdi onun iƒin ne ‡nem taşıyacağı iyice anlaşılıyor! Pauline'in benimle bir konuşmadan bilerek kaƒındığına kesinlikle emin olmakla birlikte, soğuk ve ilgisiz bir hava takındım: Ansızın gelip beni bulmaya karar vereceğini d‚ş‚n‚yordum. B‡ylece, d‚n ve bug‚n b‚t‚n dikkatimi Mile Blanche'a y‡nelttim. Zavallı general, gerƒekten de mahvoldu demektir! İnsanın elli beş yaşında b‡ylesine şiddetle •şık olması, hiƒ kuşkusuz b‚y‚k bir felakettir. Bir de buna dul oluşunu, ƒocuklarını, iflas durumunu, borƒlarını, en sonunda da tutulduğu kadını ekleyin. Mile Blanche son derece g‚zel. Ama,, insana korku veren o y‚zlerden birine sahip dersem, bilmem ne dediğimi anlatabilir miyim? Hiƒ değilse ben, bu t‚r kadınlardan hep korkmuşumdur. Yaklaşık yirmi beş yaşlarında. Uzun boylu, şahane omuzları var, g‡rkemli bir boynu ve g‡ğ‚sleri, esmer bir teni, abanoz gibi kapkara ve g‚r (hemen hemen iki başa yetecek kadar g‚r) saƒları vardı. Kapkara g‡zleri, —g‡zlerinin beyazı sarımtıraktı—, k‚stah bir bakışı, pırıl pırıl dişleri, hep boyalı dudakları var; misk kokuyor. •arpıcı ve zengin biƒimde ama, b‚y‚k bir zarafet ve zevkle giyiniyor. Elleri ve ayakları harikulade. Sesi boğuk bir kontralto. Kimi zaman b‚t‚n dişlerini g‡stererek kahkahayla g‚ler ama, ƒoğunlukla k‚stah bir halle —hiƒ değilse Pauline'le Marie Philippovna'nın yanında— suskun durur. (Ortalıkta garip bir s‡ylenti dolaşıyor: Maria Philippovna Rusya'ya d‡n‚yormuş.) Bana ‡yle geliyor ki, Mile Blanche hiƒbir eğitim g‡rmemiş, hatta belki aptal da ama, buna karşılık kuşkulu, g‚vensiz ve hilek•rdı. Yaşamının oldukƒa ser‚venli geƒtiğini sanıyorum. Yani kısacası, belki de marki akrabası filan değildi, annesi de gerƒekten annesi değildi. Ama, g‚ya kendilerine rastladığımız Berlin'de, onun ve annesinin rabıtalı birkaƒ ahbapları varmış. Markiye gelince, şimdiye kadar onun markiliğinden kuşkulanmış olmama karşın, bizde, s‡zgelimi Moskova'da olduğu40 KUMARBAZ KUMARBAZ 41 kadar Almanya'da da y‚ksek sosyeteden olduğu kuşkusuz gibi g‡r‚n‚yor. Fransa'da durumun ne merkezde olduğunu bilmiyorum. Bir şatosu olduğu s‡yleniyor. ˆyle sanıyorum ki şu on beş g‚n iƒinde k‡pr‚lerin altından ƒok sular akacak ama, gene de Mile Blanche'la generalin kesin s‡zleri s‡yleyip s‡ylemediklerini h•l• tam olarak bilemiyorum. Sonunda, şimdi her şey durumumuza, yani generalin onların ‡n‚nde parıldatabileceği paranın miktarına bağlı. Eğer, s‡zgelimi, b‚y‚kannenin h•l• hayatta olduğunu ‡ğrenirlerse, hiƒ kuşkum yok Mile Blanche hemen ortadan yok olur. Bu kadar dedikoducu olduğuma ben bile hem şaşıyorum, hem de bunu pek g‚l‚nƒ buluyorum, doğrusu ya. Ah, bilseniz b‚t‚n bunlardan ne kadar iğreniyorum! B‚t‚n bu insanlardan ve b‚t‚n bunlardan ne b‚y‚k bir sevinƒle ayrılırdım, bir bilseniz! Ama, Patıline' den ayrılabilir miyim, ƒevresini ispiyonlamadan durabilir miyim? İspiyonlamak aşağılık, iğrenƒ bir şey hiƒ kuşkusuz ama, umurumda bile değil! D‚n ve bug‚n, B. Astley de bana bir garip g‡r‚nd‚. Evet, kesinlikle inanıyorum ki Pauline'e •şık! ‘şık, ƒekingen ve hastalık derecesinde utangaƒ bir adamın tam da bir s‡zc‚k, ya da bir bakışla kendini ele vermektense y‚z ayak yerin altında olmayı yeğleyeceği bir anda bu adamın bakışının kimi zaman ifade ettiği şey pek acayip ve g‚l‚nƒt‚r. Gezintide sık sık B. Astley'le karşılaşıyoruz. Muhakkak ki bize katılma isteğiyle yanıp tutuşarak, şapkasını ƒıkarıyor ve yolunu s‚rd‚r‚yor. Ve eğer birlikte gezinmek ricasında bulunulursa, hemen ‡neriyi reddediyor. Gazinoda, konserde, ya da fıskiyenin ‡n‚nde dinlenilen yerlerde, hep bizim sıranın yakınlarında duruyor. Nerede olursak olalım, parkta, ormanda, Schlangenberg'in ‚zerinde, en yakın patikada, ya da bir ƒalılığın ardında B. Astley'in karaltısının kaƒınılmaz biƒimde belirdiğini g‡rmek iƒin insanın g‡zlerini ƒevresinde gezdirmesi yeterliydi. Bana ‡yle geliyor ki, benimle ‡zel olarak konuşmak iƒin fırsat arıyor bu adam. Bu sabah karşılaştık ve bir iki s‡z konuştuk. Kimi zaman, kesik t‚mcelerle konuşuyor. Daha bana g‚naydın bile demeden, hemen: †Ah, Mile Blanche!..‹ diye haykırdı. †Mile Blanche gibi ƒok kadın g‡rd‚m!‹ Bana anlamlı bir bakış y‡nelterek sustu. Bu s‡zlerle ne demek istiyordu, bilemiyorum, ƒ‚nk‚ benim: †Ne demek istiyorsunuz?‹ diye sormam ‚zerine ƒok bilmiş bir g‚l‚msemeyle başını sallayarak şunları ekledi: †İşte b‡yle. Mile Pauline ƒiƒekleri ƒok mu sever?‹ †Hiƒ bilmiyorum‹ diye karşılık verdim. †Nasıl! Bunu bilmiyor musunuz?‹ diye haykırdı şaşkınlıktan neredeyse k‚ƒ‚k dilini yutarak. †Hayır, hiƒbir .fikrim yok, hiƒ dikkat etmedim‹ diye yineledim, g‚lerek. †Hımmm! Bu aklıma bir fikir getirdi.‹ Bunun ‚zerine, bana bir baş işareti yapıp yolunu s‚rd‚rd‚. Zaten pek hoşnut bir hali vardı. İkimiz de berbat bir Fransızca konuşuyoruz. DˆRDŠNCŠ BˆLŠM O g‚n pek g‚l‚nƒ, rezil ve saƒmaydı. Akşamın saat on biri. K‚ƒ‚k odamda oturmuş, anılarımı d‚zene sokmaya ƒalışıyorum. Her şey bu sabah başladı: Pauline Alexandrovna adına oynamak ‚zere rulete gitmem gerekti. Onun y‚z altmış frederikini aldım ama, iki koşulla: Birincisi, yarı yarıya, ortaklaşa oynamayı kabul etmiyordum, b‡ylece de eğer kazanırsam kendim iƒin hiƒbir şey almayacaktım; ikincisi de, akşama, 42 KUMARBAZ KUMARBAZ 43 Pauline neden kazanmaya bu kadar ihtiyacı olduğunu ve tam ne kadar para gerektiğini bana anlatacaktı. Bunun sadece para iƒin olduğunu d‚ş‚nemezdim. İvedi bir ihtiyacı olduğu aƒıkƒa belliydi ama, hangi amaƒla olduğunu bilmiyordum. Aƒıklama yapacağına s‡z verdi, ben de gittim. Kumar salonlarında herkes birbirini ƒiğniyordu. Hepsi de ne kadar k‚stah ve aƒg‡zl‚! Kalabalığı yardım ve krupiyenin yanma yerleştim. Sonra da, her seferinde sadece iki ‚ƒ altın s‚rerek, ƒekine ƒekine başladım. Bu sırada inceliyordum ve g‡zlemlerde bulunuyordum. Bana ‡yle geliyor ki, b‚t‚n bu hesapların pek bir anlamı yok, pek ƒok kumarbazın onlara verdiği ‡nemden de yoksundurlar. Orada oturmuşlar, ellerinde sayılarla kaplı k•ğıtlar, notlar alıyorlar, hesaplıyorlar, şansları kestirmeye ƒalışıyorlar, son bir işlem daha yapıp en sonunda paralarını s‚r‚yorlar... ve yitiriyorlardı tıpkı hiƒbir hesap yapmadan oynayan fani kullar gibi. Buna karşılık, doğruya benzeyen bir sonuƒ elde ettim: Gerƒekten de, beklenmedik şansların ard arda gelişinde bir sistem değilse de bir ƒeşit d‚zen var; bu elbette ki'ƒok garip. S‡zgelimi, ortadaki on iki sayıdan sonra son on iki sayının ƒıktığı oluyordu; diyelim ki, iki kez bu son on iki sayı ƒıkıyor ve ilk on ikiye geƒiyor. İlk on ikinin ‚zerine d‚şt‚kten sonra, yeniden ortadaki on ikiye d‡n‚yor; ‚ƒ, d‡rt kez ‚st ‚ste ortadaki sayılar ƒıkıyor, sonra yeniden son on iki ƒıkıyor; iki turdan sonra, yeniden ilk sayılara d‡n‚l‚yor, bunlar sadece bir kez ƒıkıyorlar, ortadakiler ise ‚ƒ kez ‚st ‚ste ƒıkıyor. Bu b‡ylece bir buƒuk, iki saat kadar s‚r‚yor. Bir, ‚ƒ ve iki; bir, ‚ƒ ve iki. •ok garip bir şey. Falan ‡ğle sonrasında, ya da filan sabah, siyah hemen hemen d‚zensiz bir biƒimde ve her an kırmızıyla n‡betleşe geliyor; her renk ‚st ‚ste sadece iki, ya da ‚ƒ kez ƒıkar. Ertesi g‚n, ya da akşam, s‡zgelimi, ‚st ‚ste yirmiye kadar sadece kırmızı ƒıkar ve bu b‡ylece bir s‚re, kimi zaman b‚t‚n g‚n boyu s‚rer gider. Bu g‡zlemlerin ‡nemli bir b‡l‚m‚n‚, ‡ğleye kadar b‚t‚n zamanını hiƒ para s‚rmeden kumar masalarının yanında geƒiren B. Astley'e borƒluyum. Bana gelince, hepsini son meteliğe kadar ve pek kısa bir zamanda yitirdim. ˆnce ƒift sayıya yirmi frederik koydum ve kazandım; bunları yeniden koydum ve gene kazandım, bu b‡ylece iki ‚ƒ kez s‚rd‚. ˆyle sanıyorum ki elimdeki paramın miktarı bir beş dakikanın iƒinde d‡rt y‚z frederike y‚kseldi. İşte o anda gitmem gerekirdi ama, iƒimde garip bir duygu uyandı: Yazgıya meydan okumak, ona bir ƒimdik atmak, dilimi ƒıkarmak, nanik yapmak isteği kabardı. İzin verilen en y‚ksek parayı s‚rd‚m: D‡rt bin florin ve yitirdim. Sonra da iyice coşarak, elimde kalanın hepsini ƒıkardım, bir ‡nceki gibi yerleştirdim ve yeniden yitirdim. Bunun ‚zerine, adeta sersemlemiş bir halde masadan ayrıldım. Başıma geleni anlayamıyordum bile, talihsizliğimi ancak yemekten ‡nce Pauline Alexandrovna'ya bildirdim. O zamana kadar parkta dolanıp durdum. Yemekte, gene ‚ƒ g‚n ‡nceki gibi coşmuştum. Fransız-la Mile Blanche gene bizimle yemek yiyorlardı. O sabah Mile Blanche da gazinodaydı ve benim g‡sterilerimi seyretmişti. Bu kez, daha saygılı bir biƒimde konuştu benimle. Fransız daha bir kestirmeden giderek yitirdiğimin kendi param olup olmadığını sordu. Galiba Pauline'den kuşkulanıyor. Kısacası, işin iƒinde iş vardı. Hemen bir yalan uydurdum ve bunun kendi param olduğunu s‡yledim. General son derece şaşırmıştı: Bu kadar parayı nereden bulmuştum? On frederikle başladığımı, altı yedi kez ‚st ‚ste iki katına ƒıkararak beş, altı bin florine kadar y‚kseldiğimi ve hepsini iki elde yitirdiğimi anlattım. Elbette ki b‚t‚n bunlar akla yakındı. Bu aƒıklamayı yaparken Pauline'e bakıyordum ama, y‚z‚nden hiƒbir şey oku-yamadım. Bununla birlikte, hiƒ s‡z‚m‚ kesmedi, ben de konuşmamı s‚rd‚rd‚m. Bundan, yalan s‡ylemem ve onun adına 44 KUMARBAZ KUMARBAZ 45 oynadığımı gizlemem gerektiği sonucunu ƒıkardım. Her ne olursa olsun, diyordum iƒimden, bu sabah s‡z verdiği aƒıklamayı mutlaka yapmalı. ˆyle sanıyorum ki, general biraz bana ƒıkışacaktı ama, sesini ƒıkarmadı. Ama, ben gene de y‚z‚nden onun heyecanlı ve kaygılı olduğunu anladım. Belki de şu iƒinde bulunduğu sıkıntılı durumda oldukƒa hatırı sayılır bir altın yığınının, kaşla g‡z arasında, benim gibi b‡ylesine ihtiyatsız bir sersemin elinden akıp gittiğini işitmek onu ‚z‚yordu. Galiba d‚n akşam Fransızla oldukƒa şiddetli bir ağız dalaşı yaptılar. Uzun zaman hararetli hararetli konuştular; kapıyı da kilitlemişlerdi. Fransız ƒıktığında pek ‡fkeliydi; bu sabah erkenden gelip generali buldu... hiƒ kuşkusuz d‚nk‚ konuşmayı s‚rd‚rmek iƒin. Kumarda yitirdiğimi ‡ğrenince, Fransız alaycı bir sesle, birazcık da k‡t‚ y‚reklilikle, daha makul davranmam gerektiğini belirtti. Ardından da bilmem neden, Rusların genellikle kumarbaz olmakla birlikte, onun g‡r‚ş‚ne g‡re, kumar oynama yeteneğinden bile yoksun, olduklarını ekledi. †Bana kalırsa, rulet ‡zellikle Ruslar iƒin icat edildi‹ diye karşılık verdim. Fransızdan hor g‡ren k‚ƒ‚k bir kahkaha y‚kselince, gerƒeğin muhakkak ki benden yana olduğunu belirttim, ƒ‚nk‚ Rusların kumarbaz olduklarını s‡ylerken onları ‡vmekten daha da ƒok yeriyordum; demek ki s‡z‚me inanılabilirdi. †D‚ş‚ncenizi neye dayandırıyorsunuz?‹ diye sordu Fransız. †Şuna dayandırıyorum ki, tarih boyunca anamal edinme ‡zg‚rl‚ğ‚ uygar Batılı insanın erdem ve saygınlık kutsal kitabına girmiştir; hatta belki de bunun en ‡nemli b‡l‚m‚n‚ oluşturur. Oysa Rus sadece anamal edinme yeteneğinden yoksun olmakla kalmaz, aynı zamanda da eline geƒeni d‚ş‚ncesizce gelişig‚zel ƒarƒur eder. Her ne olursa olsun, biz Rusların da paraya ihtiyacı vardır‹ diye ekledim. †B‡ylece de, ƒalışmadan, iki saat iƒinde ansızın b‚y‚k servetler kazamla-bilen rulet gibi y‡ntemlere susamışızdır. Bu bizi hayran eder, kendimizi zora sokmadan, gelişig‚zel oynadığımız iƒin de, yitiriyoruz!‹ †Kısmen doğru‹ diye kabul etti Fransız kendini beğenmiş bir tavırla. †Hayır, yanlış, ‚lkeniz hakkında b‡yle konuştuğunuz iƒin utanmalısınız‹ diye ƒıkıştı general ‡fkeli ve kasıntılı bir ciddiyetle. Ben de ona: †İzin verirseniz‹ diye karşılık verdim, †kuşların yakışıksız davranışları mı, yoksa d‚r‚st bir ƒalışmayla d‚ğ‚m ‚st‚ne d‚ğ‚m atıp para biriktirmekten ibaret olan Alman sisteminin mi daha iğrenƒ olduğu hen‚z s‡ylenemez.‹ †Ne yakışıksız bir d‚ş‚nce!‹ diye haykırdı general. †Ne kadar da tam Ruslara yaraşır d‚ş‚nce! diye haykırdı Fransız da. G‚l‚yordum; onları iğnelemek iƒin yanıp tutuşuyordum. †Alman tanrısına tapmaktansa, b‚t‚n ‡mr‚mce bir Kırgız ƒadırında g‡ƒebe yaşamı s‚rmeyi yeğlerim!‹ diye bağırdım. †Ne tanrısıymış o?‹ diye bağıran general bu kez ciddi alarak ‡fkelenmeye başlıyordu. †Almanların servet biriktirme biƒimi. Buraya geleli pek oldu ama, yapmak ve doğrulamak zamanını bulduğum g‡zlemler benim Tatar kanımı isyan ettiriyor. Vallahi, b‡yle er-iemleri istemem ben! D‚n, ƒevrede on verst kadar dolaştım. Tıpkı o resimli k‚ƒ‚k Alman ahlak kitapları gibi: Burada, her evin korkunƒ derecede erdemli ve olağan‚st‚ biƒimde namuslu Vater'ı var. O kadar namuslu ki, insan yaklaşmaya korkuyor. İnsanın yaklaşmaya korktuğu namuslu kişilere dayanamam ben. Her Vater'm bir ailesi var, akşam olunca da hepsi y‚ksek sesle eğitici kitaplar okuyorlar. Minik evin ‚ze46 KUMARBAZ KUMARBAZ 47 rinde karaağaƒlar ve kestane ağaƒlan hışırdıyor. G‚neşin ba* tısı, damın ‚st‚nde bir leylek... B‚t‚n bunlar son derece şiirsel ve dokunaklı... ˆfkelenmeyin general, izin verin de acıklı biƒimde konuşayım. ˆlm‚ş babamın, akşamları k‚ƒ‚k bahƒemizin ıhlamur ağaƒları altında annemle bana buna benzer kitaplar okuduğunu anımsıyorum. Demek ki bu konuda ne dediğimi bilecek durumdayım. Burada, her aile tamamiyle Va-ier'in kulu k‡lesi. Hepsi ‡k‚zler gibi ƒalışıyorlar, Yahudiler gibi de para biriktiriyorlar. Diyelim ki baba bir miktar para biriktirdi de, mesleğini, ya da toprağım b‚y‚k oğluna devretmek istiyor: •eyiz parası vermeyeceği iƒin kızı evlenemez. K‚ƒ‚k oğlanı uşak, ya da asker olarak satarlar, parayı da baba malına katarlar. Bu gerƒek, burada yapılageliyor; sorup ‡ğrendim. B‚t‚n bunların bir tek kaynağı var: D‚r‚stl‚k, aşırı dereceye vardırılan bir d‚r‚stl‚k, ‡yle ki, satılan k‚ƒ‚k oğlan, kendisini d‚r‚stl‚k uğruna sattıklarına kesinlikle inanıyor. İşte ideal bu, kurban bile kendisini sunağa g‡t‚rd‚kleri iƒin seviniyor! Peki, sonra? Eh, ne olsun, b‚y‚k oğlanın da yaşamı pek ‡yle g‚ll‚k g‚listanlık değil: Orada bir Amalchen'i, g‡nl‚n‚n bir arkadaşı var ama, onunla evlenemez ki, ƒ‚nk‚ hen‚z yeteri kadar florin biriktiremediler. Onlar da, erdemle, iƒtenlikle beklerler ve g‚l‚mseyerek sunağa giderler. Amalchen'in yanakları ƒukurlaşır, kız kurur kalır. En sonunda, yirmi yıldan sonra, varlıkları artar, florinler namuslu ve erdemli biƒimde birikmiştir... Vater kırkına merdiven dayamış b‚y‚k oğlunu kutsar, otuz beş yaşını s‚ren Amalchen'in de g‡ğs‚ p‡rs‚m‚şt‚r, burnu kıpkırmızıdır... Yaşlı adam bu fırsatla ağlar, ahlak dersi verir ve ‡l‚r. Bu kez de b‚y‚k oğlan erdemli Vater'o, d‡n‚ş‚r ve ‡yk‚ yeniden başlar. Elli ya da yetmiş yıl sonra, ilk Vater'm torunu gerƒekten de ‡nemli bir anamal gerƒekleştirir, onu oğluna, o da kendi oğluna bırakır, beş altı kuşak sonra da Rothschild baronu, ya da Hoppe ve ˆrt., ya da şeytan bilir kim ortaya ƒıkar. Bu gerƒekten de g‡rkemli bir g‡steri değil mi? İki, ‚ƒ y‚zyıllık ƒaba,' sabır, emek, zek•, d‚r‚stl‚k, enerji, metanet, ileri g‡r‚şl‚k, damın ‚st‚nde leylek! Daha fazla ne istersiniz? Bundan daha y‚ce bir şey olamaz: Bu bakış aƒısından, b‚t‚n d‚nyayı yargılamaya ve suƒluları, yani az buƒuk onlardan farklı olanları cezalandırmaya başlarlar. İşte b‡yle: Ben Rus y‡ntemince sefahata dalmayı, ya da rulette servet kazanmayı yeğlerim! Beş kuşak sonra Hoppe ve ˆrt. olmaya hiƒ de niyetim yok! Kendim iƒin paraya ihtiyacım var, kendimi hiƒbir anamala bağlı hissetmiyorum. Bir s‚r‚ saƒmalıklar s‡ylediğimi biliyorum ama, bana ne. Benim inanƒlarım bu.‹ †S‡ylediklerinizde b‚y‚k bir gerƒek payı var mı bilmem ama‹ dedi general d‚ş‚nceli bir halle, †kesinlikle1 bildiğim bir şey var, o da başınızı biraz boş bıraktılar mıydı, dayanılmaz derecede kurumlanıyorsunuz...‹ Her zamanki alışkanlığıyla, gene t‚mcesini tamamlamadı. Bizim general alelade konuşmanın sınırlarını birazcık aşan bir konuya yaklaştığı zaman t‚mcelerini hiƒ tamamlamaz. Fransız g‡zlerini faitaşı gibi aƒarak, gevşek bir duruşla dinliyordu. Pauline azametli bir ilgisizlik havası takınmıştı. Bu kez sofrada konuşulanlardan hiƒbir şey işitmemiş gibi g‡r‚n‚yordu. BEŞİNCİ BˆLŠM Pauline her zamankinden daha dalgındı ama, sofradan kalkar kalkmaz, gezintiye kendisiyle birlikte gelmemi s‡yledi. •ocukları aldık, parkta fıskiye y‡n‚ne gittik. Ben ‡zellikle pek heyecanlı olduğumdan, damdan d‚şer48 KUMARBAZ KUMARBAZ 49 cesine, aptalca ve pek kaba bir biƒimde neden bizim Deş Grieux Markisi k‚ƒ‚k Fransızın artık onunla dışarı ƒıkmadığını ve g‚nler boyunca bir tek s‡z s‡ylemediğini sordum. Pauline de bana garip bir sesle: †Kaba adamın biri de ondan!‹ diye karşılık verdi. Onun Deş Grieux'den bu biƒimde s‡z ettiğini şimdiye kadar hiƒ işitmemiştim, bu ‡fkeyi anlama korkusuyla, sustum. †Bug‚n generalle hiƒ anlaşamıyor, fark ettiniz mi?‹ Pauline kuru bir sesle, ‡fkeyle: †Neyin s‡z konusu olduğunu ‡ğrenmek istiyorsunuz?‹ diye karşılık verdi. †Biliyorsunuz ki, b‚t‚n varlığının ipoteğine karşılık generale borƒ para verdi; eğer b‚y‚kanne ‡lmezse, Fransız hemen b‚t‚n rehinlerin sahibi olacak.‹ †Her şeyin ipotek edildiği doğru mu, kuzum? S‡ylemişlerdi ama, bu kadar kesin olduğunu bilmiyordum.‹ †Elbette ya!‹ †ˆyleyse, elveda Mile Blanche!‹ dedim. †General eşi olamayacak! Biliyor musunuz, general o kadar •şık ki, eğer Mile Blanche onu bırakırsa canına kıyar gibi geliyor bana. Onun yaşında b‡ylesine ƒılgınca tutulmak tehlikelidir.‹ Pauline Alexandrovna da dalgın bir halle: †Ben de başına bir şeyler geleceğini sanıyorum‹ dedi. †Ne harikulade, değil mi?‹ diye haykırdım. †Onunla para iƒin evlenmeye razı olduğu bundan daha ƒarpıcı bir biƒimde g‡sterilemezdi. Kurallara bile uyulmadı, t‡renlerden b‚sb‚t‚n vazgeƒildi. Harikulade! B‚y‚kanne konusuna gelince, †ˆld‚ m‚? Gerƒekten ‡ld‚ m‚?‹ diye sormak iƒin telgraf ‚st‚ne telgraf ƒekilmesi kadar g‚l‚nƒ ve aşağılık bir şey olabilir mi? Evet, bu konuda siz ne d‚ş‚n‚yorsunuz, Pauline Alexandrovna?‹ †B‚t‚n bunlar saƒma şeyler‹ dedi s‡z‚m‚ keserek nefretle. †Ben asıl sizin pek neşeli olmanıza şaşıyorum. Sizi bu kadar sevindiren nedir kuzum? Belki de benim paramı yitirmiş olmanız?‹ †Yitirmem iƒin neden paranızı bana verdiniz? Başkalarının adına kumar oynamayacağımı s‡yledim size, ‡zellikle de sizin adınıza. Her ne olursa olsun b‚t‚n buyruklarınıza uyuyorum; ama, sonuƒ benim elimde değil. Yararlı hiƒbir şey olamayacağını ben size haber vermiştim. Buraya bakın, bu kadar para yitirmek sizi sarstı mı? Kazanmış olsaydım, ne işinize yarayacaktı bu?‹ †Neden b‚t‚n bu sorular?‹ - †İyi ama, bana anlatacağınızı s‡z vermiştiniz ya... Bakın dinleyin: Kendi adıma oynamaya başladığım zaman (on iki frederikim var) kazanacağıma kesinlikle inanıyorum. B‡ylece, size istediğiniz kadar para veririm.‹ K‚ƒ‚mseyerek dudak b‚kt‚. †Canım,‹ diye s‚rd‚rd‚m, †size b‡yle bir ‡neride bulunduğum iƒin bana hemen kızmayın. Sizin g‡z‚n‚zde bir hiƒ olduğum bilinci iƒime ‡ylesine k‡k salmıştır ki, benden para bile kabul edebilirsiniz. Size bir armağan versem g‚ceııemez-siniz. Šstelik de sizin paranızı yitirdim.‹ •abucak bana bir g‡z attı, alaycı bir sesle ve ‡fkeyle konuştuğumu fark edince, konuşmanın konusunu bir kez daha değiştirdi. †Benim işlerimde sizi ilgilendirecek hiƒbir şey yok. Eğer ‡ğrenmek istiyorsanız, s‡yleyeyim: Borcum var. Borƒ para aldım, bunu ‡demek istiyordum. Burada kumarda kazanacağını fikrine kapıldım, ƒılgınca ve pek garip bir d‚ş‚nceydi bu. Neden b‡yle d‚ş‚nd‚m? Hiƒ bilmiyorum ama, buna inanıyordum. Kimbilir, belki de hiƒbir seƒeneğim bulunmadığından ve bunun son şansım olduğundan bu umuda yapıştım.‹ †Ya da her ne pahasına olursa olsun, mutlaka kazanmanız GEREKİYORDU. Tıpkı denize d‚şenin yılana sarıldığı F. 4 50 KUMARBAZ KUMARBAZ 51 gibi. Kabul edin ki, eğer boğulmak ‚zere bulunmasaydı, ağaƒ k‡k‚ diye yılana sarılmazdı.‹ Pauline şaşırdı: †Nasıl?‹ diye sordu. †Siz de aynı umudu beslemiyor musunuz? On beş g‚n ‡nce bana burada rulette kazanacağınıza kesinlikle inandığınızı uzun uzun anlattınız ve size deli g‡z‚yle bakmamamı rica ettiniz benden. O zaman şaka mı yapıyordunuz yani? Oysa, ƒok iyi anımsıyorum, o kadar ciddi konuşuyordunuz ki, bunun şaka olduğuna d‚nyada kimse inanmazdı.‹ †Doğru‹ diye karşılık verdim dalgın dalgın. †Gene bug‚n de kazanacağıma kesinlikle inanıyorum. Hatta size şunu itiraf edeyim ki, şimdi kendi kendime şu soruyu y‡neltme zorunda bıraktınız beni: Neden bug‚nk‚ o aptalca, rezil yitiğim, ruhuma kuşku d‚ş‚rmedi? Kendi hesabıma oynarsam mutlaka kazanacağıma kesinlikle inanıyorum.‹ †Neden bundan o kadar eminsiniz?‹ †ˆğrenmek istiyorsanız s‡yleyeyim: Ben de bilmiyorum. Sadece kesinlikle kazanmanı GEREKTİĞİNİ, benim iƒin de tek kurtuluş yolunun bu olduğunu biliyorum. Belki de bunun iƒin kesin olarak kazanmam gerektiği duygusuna kapılıyorum.‹ †Şu halde siz de her ne pahasına olursa olsun kazanmalısınız, bu kadar k‡r‚ k‡r‚ne bir inancınız olduğuna g‡re!‹ †Bahse girerim ki benim b‡ylesine ciddi bir zorunluluk duyabileceğimden ş‚phe ediyorsunuz.‹ Pauline sakin ve ilgisiz bir sesle: †B‚t‚n bunlar umurumda bile değil‹ yanıtını verdi. †Mademki sordunuz, evet, herhangi bir şeyin sizi aşırı derecede kaygılandırabileceğinden kuşku duyuyorum. Šz‚lebilirsiniz ama, pek ‡yle ciddi şekilde değil. Siz d‚zensiz ve kararsız bir adamsınız. Paraya neden ihtiyacınız var? Geƒen g‚n bana g‡sterdiğiniz b‚t‚n nedenlerde ben ‡nemli hiƒbir şey g‡remedim.‹ †Durun bakayım‹ diye s‡z‚n‚ kestim, †s‡ylediniz de aklıma geldi, bir borcu ‡demek zorunda olduğunuzu s‡ylemiştiniz bana. •ok ‡nemli bir borƒ olmalı bu, bana ‡yle geliyor! Fransıza, değil mi?‹ †Ne demek oluyor bu? Bakıyorum da bug‚n pek k‚stahsınız! ݃tiniz mi yoksa?‹ †Bilirsiniz ki ben her şeyi s‡ylerim, hatta kimi zaman da dolambaƒsız, pat diye sorular sorarım. Bir kez daha yineliyorum, sizin tutsağınızın! ben; bir tutsak sizi şaşırtamaz, bir tutsak incitemez, onurunuzu kıramaz.‹ †Nedir b‚t‚n bu saƒmalıklar, kuzum! Sizin şu "tutsaklık" kuramınıza dayanamıyorum ben.‹ †Dikkat ederseniz, sizin tutsağınız olmayı istediğim iƒin tutsaklığımdan s‡z ediyor değilim, sadece istencimin tama-miyle dışında bir olgu olarak s‡z ediyorum ondan.‹ †Şimdi bana aƒıkƒa s‡yleyin: Neden paraya ihtiyacınız var?‹ †Peki, ya siz, neden bunu ‡ğrenmek istiyorsunuz?‹ †Canınız isterse‹ diye karşılık verdi azamet dolu bir baş hareketiyle. †Tutsaklık kuramına dayanamıyorsunuz ama, insanı tutsağınız olmaya zorluyorsunuz: "Tartışmadan yanıt verin!" Pek•l•, ‡yle olsun. Neden paraya ihtiyacım olduğunu soruyorsunuz bana. Ne soru! Para... Her şey demektir!‹ †Anlıyorum ama, bunu isterken insan b‡yle bir ƒılgınlığa d‚şmemeli! •‚nk‚ siz işi kendinden geƒmeye kadar, yazgıcılığa kadar vardırıyorsunuz. Burada bir iş var, kesin bir amaƒ var. Kem k‚m etmeden, aƒık aƒık konuşun, ‡yle istiyorum.‹ Sanırsınız ki ‡fkelenmeye başlıyordu. Hiddetli bir sesle bana sorular sormayı s‚rd‚rmesi beni pek sevindiriyordu. †Elbette ki bir amacım var,‹ dedim, †ama, bunun ne olduğunu size anlatamam. Sadece şu var ki, parayla ben b‚s-52 KUMARBAZ b‚t‚n başka bir adam olacağım, hatta sizin g‡z‚n‚zde bile, b‡ylece de tutsak olmaktan kurtulacağım.‹ †Peki, nasıl? Bunu nasıl başaracaksınız?‹ †Nasıl mı başaracağım? Beni bir tutsaktan başka t‚rl‚ g‡rebileceğiniz bir duruma ulaşabileceğimi bile anlayamıyorsunuz! İşte benim asıl hiƒ istemediğim de bu, bu şaşkınlıkları ve bu anlayışsızları istemiyorum artık.‹ †Bu tutsaklığın size b‚y‚k zevk verdiğini s‡yl‚yordunuz. Ben de bunun b‡yle olduğunu sanıyordum.‹ Garip bir zevkle: †Sanıyordunuz‹ diye haykırdım. †Ne saflık bu b‡yle!, Pek•l•, evet, sizin uğrunuza katlandığım tutsaklık benim iƒin bir zevktir. Alƒalmanın ve k‚ƒ‚k d‚şmenin en son derecesinde insan b‚y‚k bir tat bulur!‹ diye saƒmalamayı s‚rd‚rd‚m. †Kimbilir, topuz uƒlu kırbaƒ da sırtınıza inip etinizi parƒaladığı zaman da belki bu zevki duyuyordur insan... Ama, ben belki de başka zevkler duymak istiyorum. Demin, sofrada, general sizin ‡n‚n‚zde belki de hiƒbir zaman alamayacağım yıllık yedi y‚z ruble iƒin beni azarladı. Deş Grieux Markisini sizin ‡n‚n‚zde burnundan yakalamak iƒin şiddetli bir istek duyuyorum, kim bilir?‹ †Toy delikanlı zırvaları! Bizim durumumuzda insan onurlu davranabilir. Savaşım y‚celtir, alƒaltmaz.‹ †ˆz deyişlerle konuşuyorsunuz! Siz sadece benim saygınlık g‡stermesini bilmediğimi sanıyorsunuz. Saygın bir kişi olmakla birlikte saygınlıkla davranmasını bilmediğimi sanıyorsunuz. B‡yle olabileceğini anlıyor musunuz? Ama, b‚t‚n Ruslar b‡yledir, nedenini biliyor musunuz? •‚nk‚ Ruslar, kendilerine uyan bir biƒimi ƒabucak bulabilmek iƒin pek bol ve pek değişik yeteneklere sahiptirler. Burada, ‡nemli olan biƒimdir. Biz Ruslar ƒoğunlukla ‡yle bol yeteneklere sahibiz ki, kendimize uygun bir biƒim bulabilmemiz iƒin deha gerektir. •oğu zaman da dehadan yoksunuzdur, ƒ‚nk‚ bu genellikle pek KUMARBAZ 53 ender rastlanan bir şeydir. Fransızlarda, belki de daha başka kimi Avrupalılarda biƒim o kadar iyi belirlenmiştir ki, insan d‚nyanın en alƒak adamı olduğu halde son derece saygın halleri olabilir. İşte bu nedenle biƒim onlar iƒin son derece ‡nemlidir. Bir Fransız bir hakarete, derin ve gerƒek bir hakarete katlanır da, kabul edilen g‡rg‚ ve terbiye kurallarına ve geleneksel biƒime uymadığı iƒin burnunun ‚zerine k‚ƒ‚k bir fiskeye katlanamaz. Fransız erkeklerinin kızlarımızın yanında o kadar başarı sağlamalarının nedeni, g‚zel bir biƒimleri olmasıdır. Bana gelince, ben zaten bunda hiƒbir biƒim g‡rm‚yorum, sadece bir horoz, galya horozu g‡r‚yorum. Aslında ben bunu anlayamam, kadın değilim ki. Kim bilir, belki horozların da iyi yanı vardır. Aman canım, ben de tutmuş bir yığın saƒmalar s‡yl‚yorum, beni durdurmuyorsunuz. Beni daha sık durdurun, sizinle konuşurken, iƒimde ukde olan ne varsa hepsini, hepsini s‡ylemek istiyorum. Biƒimi filan yitiriyorum. Sadece biƒimin olmadığını değil, her t‚rl‚ değerden de yoksun okluğumu kabul ediyorum. Bunu size aƒıkƒa bildiriyorum. Hatta hiƒbir değer umurumda bile değil. Şimdi, bende her şey ƒakılıp kaldı, kımıldamaz halde. Bunun nedenini biliyorsunuz. Kafamda artık bir tek d‚ş‚nce var. Uzun zamandan beri d‚nyada, Rusya'da da, burada da, neler olup bittiğinden haberim yok. S‡zgelimi, bakın, Dresden'den geƒtim ama, bu kentin neye benzediğini unuttum gitti bile. Kafamı neyin kurcaladığını biliyorsunuz. Sizin g‡z‚n‚zde bir hiƒ olduğumdan ve hiƒbir umudum da olmadığından, aƒık aƒık konuşuyorum: Her yanda sizi g‡r‚yorum, geri kalanı umurumda bile değil. Sizi neden ve nasıl sevdiğimi bilmiyorum. Biliyor musunuz, belki de hiƒ g‚zel değilsiniz? D‚ş‚n‚n bir kere, sadece y‚z‚n‚z‚n bile g‚zel olup olmadığını bilmiyorum. Y‚reğiniz kuşkusuz k‡t‚d‚r, ruhunuz b‚y‚k bir olasılıkla soyluluktan yoksundur.‹ †Belki de benim soyluluğuma inanmadığınız iƒin beni parayla satın almayı tasarlıyorsunuz?‹54 KUMARBAZ KUMARBAZ 55 †Sizi satın almayı ne zaman tasarladım ki?‹ diye haykırdım. †Şaşırdınız ve ipin ucunu kaƒırdınız. Beni değilse bile sevgimi, saygımı satın almayı umuyorsunuz.‹ †Hayır, tam olarak bu değil. Ne demek istediğimi anlatmanın ƒok zor olduğunu s‡ylemiştim size. Beni eziyorsunuz. Gevezeliğime kızmayın. Bana neden kızmamak gerektiğini anlıyorsunuz: Deliyim ben, sadece. Aslına bakarsanız umurumda bile değil ya, canınız istiyorsa kızın. Yukarda, o k‚ƒ‚k odamda parmaklarımı ısırmaya hazır olmam iƒin elbisenizin fısırtısını anımsamam, ya da d‚ş‚nmem yetiyor bana. Bana neden kızıyorsunuz? Tutsağınız olduğumu s‡ylediğim iƒin mi? Yararlanın, tutsaklığımdan yararlanın! Bir g‚n sizi ‡ld‚receğimi biliyor musunuz? Kıskanƒlıktan değil, artık sizi sevmeyeceğim iƒin de değil; hayır, sadece sizi ƒıtır ƒıtır yemek istediğim g‚nler var da onun iƒin sizi ‡ld‚receğim. G‚l‚yorsunuz...‹ †Hayır, hiƒ de g‚lm‚yorum‹ dedi ‡fkeli bir sesle. †Size susmanızı emrediyorum.‹ ˆfkeden boğularak sustu. Tanrı tanığımdır ki g‚zel mi değil mi, bilmem ama, karşımda b‡yle durduğu zaman ona bakmaktan ƒok hoşlanıyorum, işte bu y‚zden de onun ‡fkesini kışkırtmaktan zevk alıyorum. Kimbilir, belki o da bunun farkına varmıştı da bile bile kızmıştı. Bunu ona s‡yledim. †Ne alƒaklık bu b‡yle!‹ diye haykırdı nefretle. †Hiƒ ‡nemi yok,‹ diye s‚rd‚rd‚m. †Bir de şunu bilin ki, birlikte gezinmemiz tehlikeli: Sık sık sizi d‡vmek, y‚z‚n‚z‚ g‡z‚n‚z‚ parƒalamak, gırtlağınızı sıkmak iƒin karşı konulmaz bir istek duyuyorum. Bunun oraya kadar varmayacağını sanıyorsunuz, değil mi? Beni kudurtuyorsunuz. Kuşkusuz bir rezalet ƒıkarmaktan ƒekinirim, değil mi? Sizin hiddetiniz mi? Ama, sizin ‡fkeniz zerre kadar umurumda değil! Sizi umutsuz bir aşkla seviyorum, bundan sonra da sizi bin kez daha fazla seveceğimi biliyorum. Eğer bir g‚n sizi ‡ld‚r‚rsem kendimi de ‡ld‚rmem gerekir; pek•l• ama, bu dayanılmaz acıyı siz olmadan hissetmek amacıyla kendimi olabildiğince geƒ ‡ld‚r‚r‚m! Size inanılmaz bir şey s‡yleyeyim mi? Sizi her g‚n daha fazla seviyorum, oysa bu hemen hemen olanaksız bir şey. Bundan sonra da yazgıcı olmaz mıyım ben! Anımsıyor musunuz: ˆnceki g‚n, Schlangenberg'in ‚zerinde, beni kışkırttığınız zaman size alƒak sesle: "Bana bir tek s‡zc‚k s‡yleyin, kendimi uƒuruma atayım" dedim. O s‡zj c‚ğ‚ s‡yleseydiniz, atlardım. Buna inanıyorsunuz, değil mi?‹ †Ne saƒma sapan gevezelik!‹ diye haykırdı. †Saƒma olup olmaması umurumda bile değil!‹ diye haykırdım ben de. †Bildiğim bir tek şey var, siz burada olduğunuz zaman konuşmak, konuşmak, konuşmak ihtiyacını duyuyorum... ve konuşuyorum. Karşınızda b‚t‚n ‡zsaygımı yitiriyorum, butta da metelik bile vermiyorum!‹ Pauline soğuk ve ‡zellikle kırıcı bir sesle: †Neden sizi Schlangenberg'in tepesinden atlamaya zor-layacakmışım?‹ dedi. †Tamanıiyle yararsız bu.‹ †M‚kemmel!‹ diye haykırdım. †Şu harikulade "yararsız" s‡zc‚ğ‚n‚ sırf beni mahvetmek iƒin kullandınız. ݃y‚z‚n‚z‚ anladım şimdi. Yararsız dediniz, değil mi? Ama, zevk her zaman yararlıdır ve sınırsız, mutlak bir etki, bir sinek ‚ze-rinde bile olsa, bir ƒeşit zevktir. İnsan, yaradılıştan zorbadır: Acı ƒektirmeyi sever. Bunu siz her şeyden fazla seviyorsunuz.‹ Beni ‡zel bir dikkatle incelediğini ƒok iyi anımsıyorum. Y‚z‚m o anda hiƒ kuşkusuz duyduğum b‚t‚n o akıl almaz, ipe sapa gelmez hisleri yansıtıyordu. Şimdi ƒok iyi anımsıyo-irum, konuşmamız hemen hemen şu anlattığım s‡zc‚klerle geƒ-ti. G‡zlerim kan ƒanağı gibiydi. Dudaklarımdan k‡p‚kler salgılıyordu. Schlangenberg konusuna gelince, şu anda bile na-56 KUMARBAZ KUMARBAZ 57 muşum ‚zerine yemin ederim ki, eğer o anda kendimi aşağı atmamı emretseydi, hemen atardım! Hatta hakaretle, suratıma t‚k‚rerek, şaka olsun diye de s‡yleseydi, gene atlardım! †Yo, neden, kuzum? Size inanıyorum‹ dedi. Ama, bunu ancak onun yapabileceği ‡yle bir tonla, ‡yle bir hor g‡rme ve k‡t‚l‚kle, ‡yle bir k‚stahlıkla s‡yledi ki, Tanrı bilir onu o anda ‡ld‚rebilirdim. B‡yle bir tehlikeyle burun burunaydı. Ve bunu ona s‡ylerken hiƒ de yalan s‡ylememiştim. Ansızın bana: †Korkak değil misiniz siz?‹ diye sordu. †Bilmem, belki de ‡yleyimdir, bilmiyorum... Uzun zaman var ki bu soruyu kendime y‡neltmedim.‹ †Size: "Şu adamı ‡ld‚r‚n!" desem... ˆld‚r‚r m‚yd‚n‚z onu?‹ †Kimi?‹ †Kimi istersem.‹ †Fransızı mı?‹ †Bana soru sormayın da yanıt verin. Kimi g‡sterirsem. Demin s‡ylediklerinizin ciddi olup olmadığını ‡ğrenmek istiyorum.‹ Yanıtımı ‡yle bir ciddiyet ve sabırsızlıkla bekliyordu ki bana garip g‡r‚nd‚ bu. †Sonunda burada neler olup bittiğini s‡yleyecek misiniz bana, kuzum!‹ diye haykırdım. †Yoksa benden korkuyor musunuz? ݃inde ƒırpındığınız b‚t‚n sıkıntıları g‡r‚yorum. İflas etmiş, ƒılgın, şu iblisin... Blanche'm tutkusuyla mahvolmuş bir adamın ‚vey kızısınız; sonra sizin ‚zerinizdeki o gizemli etkisiyle Fransız da var; en sonunda da, şu anda bana bu soruyu soruyorsunuz. Hiƒ değilse bileyim, yoksa şimdi he- ' men ƒıldıracağım ve beklenmedik herhangi bir davranışta bulunacağım. Belki de aƒıks‡zl‚l‚ğ‚n‚zle beni onurlandırmaktan utanıyorsunuzdur? Aman canım, benim karşımda utana-fmazsınız.‹ †Ben hiƒ de size bundan s‡z etmiyorum. Size bir soru sorduın ve yanıtını bekliyorum.‹ †Elbette‹ diye haykırdım, †bana g‡stereceğiniz kimse-lyi ‡ld‚r‚r‚m ama, acaba siz bunu yapabilir misiniz... b‡yle bir şeyi bana emredebilir misiniz?‹ †Sizi b‡yle bir şeyden sakınacağımı sanmazsınız, inşal-Slah? Size bir emir vereceğim ve ben bir kenarda kalacağım. Buna katlanabilir misiniz? Yok canım, ama, sonra da sizi bir cinayet işlemeye g‡nderme c‚retinde bulunduğum iƒin gelip beni ‡ld‚r‚rd‚n‚z.‹ Bu s‡zler ‚zerine beynime bir balyoz yemiş gibi oldum. Elbette ki o zaman bile sorusunu yarı şaka, yarı kışkırtma Solarak kabul etmiştim, oysa Pauline ƒok ciddi konuşmuştu. Bu şekilde konuşmuş olmasına, ‚zerimde b‡yle bir hak id-idiasında bulunmuş olmasına, b‡yle bir g‚ce sahip olduğunu sanıp bana aƒıkƒa: †Git kendini mahvet, ben kenarda kala-Icağım‹ demiş olmasına şaşıyordum. Bu s‡zc‚klerde ‡yle bir •hayasızlık, ‡yle aƒıks‡zl‚l‚k vardı ki, benim g‡r‚ş‚me g‡re, Pauline ‡lƒ‚y‚ aşıyordu. Peki, ondan sonra bana karşı na-isıl davranacaktı acaba? Tutsaklığın ve alƒalmanın b‚t‚n sı-Inırlarını aşıyordu bu. Bu g‡r‚ş tarzı beni onun d‚zeyine kadar y‚kseltiyordu. Konuşmamızın b‚t‚n saƒmalığına ve ina-Inılmazlığına karşın, y‚reğim eziliyordu. Pauline ansızın bir kahkaha kopardı. Oynayan ƒocukların karsısında, arabaların yolcularını gazinoya giden yolun ağzına bırakmak iƒin durdukları yerin tam karşısında, bir sıpada oturuyorduk. Pauline: †Şu şişman baronesi g‡r‚yor musunuz?‹ diye haykırdı. †Wurmerhelm Baronesi. Buraya geleli hen‚z ‚ƒ g‚n oldu. •Kocasına bakın: Bastonunu elinde tutan şu sıska, sarsak y‚-58 KUMARBAZ r‚y‚şl‚ Prusyalı. ˆnceki g‚n bize nasıl bakmıştı, anımsıyor musunuz? Hemen baronese yetişin, şapkanızı ƒıkarıp, ona Fransızca bir şeyler s‡yleyin.‹ †Neden?‹ †Schlangenberg'in tepesinden kendinizi aşağı atacağınıza yemin ettiniz bana; size emredecek olsam, adam ‡ld‚rmeye hazır okluğunuza da yemin ediyorsunuz. B‚t‚n bu cinayetler ve trajediler yerine, canım sadece bir parƒa eğlenmek istiyor. Karşılık vermeden s‡z dinleyin. Baronun sizi bastonla d‡vd‚ğ‚n‚ g‡rmek istiyorum.‹ †Beni kışkırtıyorsunuz; yapmayacağımı mı sanıyorsunuz?‹ †Evet, sizi kışkırtıyorum. Hadi, gidin, istiyorum.‹ †Pek•l•, işte gidiyorum ama, pek garip bir heves bu, doğrusu ya. ‹İnşallah bu olay generalin başına, dolayısıyla da sizin başınıza dert aƒmaz. Tanrı adına, ben kendim iƒin kaygılanmıyorum, sizi... ve generali d‚ş‚n‚yorum. Ne garip bir fikir gidip de bir kadına hakaret etmek!‹ Pauline k‚ƒ‚mseyerek bana: †Pek•l•, g‡rd‚ğ‚me g‡re, sadece gevezenin birisiniz siz‹ dedi. †Demin g‡zleriniz kan ƒanağı gibiydi... zaten, kimbilir, bu belki de yemekte ƒok iƒmiş olmanızdan geliyordu. Bunun saƒma ve adi bir şey olduğunu, generalin de pek kızacağını biliyorum. Ben sadece eğlenmek istiyorum. Hepsi bu. Bir kadına hakaret etmenize gerek kalmaz. Daha ‡nce size bir temiz sopa ƒekerler.‹ Ayağa kalktım ve tek s‡z s‡ylemeden g‡revimi yapmaya gittim. Kuşkusuz saƒma bir şeydi bu, kaƒınmasını becere-memiştim ama, baronese yaklaştığım sırada, bir haşarılık yapma isteğiyle s‚r‚klendiğimi hissettim. Zaten, sarhoş olduğum kadar da coşmuştum. KUMARBAZ ALTINCI BˆLŠM 59 Aradan iki g‚n geƒti bile. Şu aptalca g‚n yok mu! Ne ƒığlık, ne g‚r‚lt‚, ne şamata, ne uluorta konuşmalar! Ve b‚t‚n bu hayhuyun, b‚t‚n bu karışıklığın, b‚t‚n bu aptallığın ve adiliğin nedeni benim! Gerisi, hiƒ değilse benim g‡r‚ş‚me g‡re, zaman zaman g‚l‚nƒ geliyor. Neyin olup bittiğini kavrayamıyorum: Acaba aşırı bir coşkunluk d‡neminde miyim, yoksa sadece aklımı mı kaƒırdım da beni kapatacakları ana kadar densizlikler mi yapıyorum? Kimi zaman gerƒekten aklımı kaƒırır gibi oluyorum. Kimi zaman da, ƒocukluktan, okuldan hen‚z ƒıkmışım da, kabaca okul yaramazlıkları yapı-yormuşum gibi geliyor bana. B‚t‚n suƒ Pauline'de, hep onun suƒu. Belki de o orada olmasa ƒocukƒa haşarılıklar yapmayı aklıma bile getirmezdim. Kimbilir, belki de b‚t‚n bunları umutsuzluktan yaptım (b‡yle d‚ş‚nmenin aptalca bir şey olduğunu biliyorum y•) ve anlıyorum, hayır, gerƒekten de Pauline'in ne gibi iyi bir yanı olduğunu anlamıyorum. G‚zel, daha doğrusu, ben ‡yle sanıyorum. •ılgına d‡nd‚rd‚ğ‚ de yalnız ben değilim. Uzun boylu, g‚zel endamlı. Ama, ƒok zayıf. Bana ‡yle geliyor ki insan onu d‚ğ‚mleyebilir, ya da ikiye katlayabilir. Ayağının izi dar ve uzun... kıvrandırıcı. Kıvrandırıcı, bu tam deyimi. Saƒlarının kızıl pırıltıları var. G‡zlerine gelince, gerƒek kedi g‡zleri bunlar, onlara ‡yle bir azamet ve k‚stahlık katmasını biliyor ki! Aşağı yukarı d‡rt ay ‡nce, bunların hizmetine yeni girdiğim sıralarda, salonda Deş Grieux ile uzun bir konuşma yapmıştı; her ikisi de iyice heyecanlıydılar. Ve Pauline adama ‡yle bir bakış bakıyordu ki... daha sonra yatmaya yukarı ƒıktığımda, adama bir tokat attığını, -az ‡nce onu tokatladığını ve karşısına dikilip suratına baktığım d‚ş‚nd‚m... Ve işte o akşam ona •şık oldum.60 KUMARBAZ Biz gene de konumuza d‡nelim. B‚y‚k yola ulaşan patikaya saptım, b‚y‚k yolun ortasında durup baronla baronesi bekledim. Aramızda beş adımlık bir mesafe kalınca, şapkamı ƒıkarıp onları selamladım. •ok iyi anımsıyorum, baronesin sırtında aƒık kurşuni ipekliden, şaşılacak kadar bol, kırmalarla, bir sepet-eteklikle ve bir de kuyrukla s‚slenmiş, elbise vardı. Kısa boylu, ƒok şişmandı, dolgun ve iƒeri ƒekik, hemen hemen yanaklarıyla birleşmiş bir ƒenesi vardı. Kıpkırmızı bir y‚z‚, k‡t‚ bakışlı, k‚stah minicik g‡zleri vardı. Y‚r‚y‚ş‚ alƒakg‡n‚ll‚l‚k doluydu. Barona gelince, kupkuru, upuzun boyluydu. Yampiri suratı sayısız minicik kırışıklarla oyulmuşttı: Almanya'daki alışkanlığa uyarak, g‡zl‚k de takıyordu; kırk beş yaşındaydı. Ba-cakları neredeyse g‡ğs‚nden başlıyordu. Soyluluk simgesi. Bir tavus kuşu kadar kendini beğenmiştir. Biraz da ağırdır. İfadesinde koyunsu bir şey ona g‡re derinlik yerine geƒerdi. B‚t‚n bunları kaşla g‡z arasında, birkaƒ saniye iƒinde fark ettim. Selamını ve elimdeki şapkam ‡nce dikkatleri pek ƒekmedi bile. Baron hafifƒe kaşlarım ƒatmakla yetindi. Barones, azametli bir y‚r‚y‚şle ‚zerime doğru geldi. Ben, her hecenin ‚zerine basarak, tane tane, y‚ksek ve iyice anlaşılır bir sesle. †Sayın Barones, kulunuz olmak onuruna eriştim‹ dedim. Sonra, şapkamı başıma geƒirdim, sevimli bir g‚l‚msemeyle y‚z‚ne bakarak, yanından geƒtim. Pauline şapkamı ƒıkarmamı buyurmuştu ama, bel kırarak temennalarla şımarıklıklar benim buluşumdu. Beni iten neydi, Tanrı bilir. Y‚ce bir dağın tepesinden d‚şermişim gibi geliyordu bana. Baron ‡fkeli bir şaşkınlıkla bana doğru d‡nerek: †Haaa!‹ diye bağırdı, daha doğrusu ciyakladı. KUMARBAZ 61 Ben d‡nd‚m, hep g‚l‚msemeyle ona bakarak, saygılı bir bekleyişle durdum. Ne yapacağını şaşırdığı aƒıkƒa belliydi, ncc plus ultra (1) kaşlarını ƒatmıştı. Y‚z‚ gitgide kararıyordu. Barones de fena halde ‡fkeli bir şaşkınlık durumuyla benden yana d‡nd‚. Gelip geƒenler bizi incelemeye başlamışlardı. Hatta kimisi durdu bile. Baron bu kez .iki kat daha cırlak, iki kat daha ‡fkeli bir sesle: †Haaa?‹ diye yeniden ciyakladı. Ben de s‡zc‚klerimi s‚r‚kleyerek ve hep doğruca onun g‡zlerinin iƒine bakarak: †Ja wolıl‹ (2) dedim. †Sind Sie rasend?‹ (3), diye bağırdı bastonunu sallayarak. Galiba tir tir titremeye başlıyordu. Belki de onu heyecanlandıran benim giysilerimdi. Pek uygun bir biƒimde, hatta y‚ksek sosyeteden birisi gibi, pek zarif giyinmiştim. Ansızın b‚t‚n g‚c‚mle: †Ja wo-o-ohl!‹ diye bağırdım, Berlinlilerin yaptığı gibi †o‹yu uzatarak. Berlinliler konuşma sırasında her an bu †ja wohl!‹u kullanırlar, hem de şu veya bu d‚ş‚nceyi, ya da duygu ayrımını belirtmek istedikleri zaman †o‹ harfini az-ƒok uzatırlaı. Baronla barones birdenbire arkalarını d‡nd‚ler ve hemen hemen koşarak uzaklaştılar. Pek korkmuşlardı. Orada biriken halk arasında kimileri konuşmaya başladılar, daha başkaları şaşkın şaşkın bana bakıyordu. Zaten aslına bakarsanız, pek iyi anımsamıyorum. (1) Latince: †Daha ‡tesi olamaz‹, yani, son derece. (•eviren) (2) Vurgulanınca, evet canım, elbette anlamına gelen evet. (3)' †Deli misiniz, siz?‹64 KUMARBAZ KUMARBAZ 65 olamıyorum. Gerƒekten de, defalarca Deş Grieux Markisine sert bir s‡z s‡ylemek iƒin şiddetli bir istek kapladı iƒimi ve... Aman canım, s‚rd‚rmek yararsız: Belki de bundan alınır. Kısacası, b‚t‚n bunlar bir hastalık belirtileri. Kendisinden ‡z‚r dilediğim zaman Wurmerhelm Baronesi bunları dikkate alır mı bilmem ama, b‡yle bir niyetim var. Bu durumu g‡z ‡n‚n-de bulundurmayacak gibi geliyor bana, ƒ‚nk‚ bildiğim kadarıyla şu son g‚nlerde adliye ƒevresinde bu durumu s‡m‚rmeye, k‡t‚ye kullanmaya başladılar bile: Avukatlar, ağır ceza davalarında, m‚vekkillerinin cinayeti işledikleri anda bilinƒlerini yitirdiklerini ve bunun bir hastalık okluğunu ileri s‚rerek onları aklamaya ƒalışıyorlar. "Vurdu ama, artık hiƒbir şey anımsamıyor" diyorlar. Ve d‚ş‚n‚n general, tıp da onlarla ağız birliği ediyor... ve b‡yle bir hastalığın bal gibi bulunduğunu, adına geƒici cinnet dediklerini ve buna yakalanan kimsenin o anda hiƒbir şeyi anımsamadığını, ya da yarım yamalak anımsadığını destekliyorlar. Ne var ki, baronla barones eski kuşaktan insanlar; ‚stelik bunlar Prusyalı toprak ağalan ve k‚ƒ‚k kasaba soylularıdır. Adli tıptaki bu gelişmeden kuşkusuz ki haberleri yoktur, bu y‚zden benim aƒıklamalarımı kabul etmeyeceklerdir. Siz ne dersiniz, general?‹ General ansızın, zor zaptettiği bir ‡fkeyle: †Yeter, efendi, yeter!‹ dedi. †Sizin yaramaz ƒocuk haylazlıklarınızdan kesin olarak kendimi korumaya ƒalışacağım. Baronla baronesten ‡z‚r dilemenize gerek yok. Sizinle her t‚rl‚ ilişki, sadece ‡z‚r dilemenizle sınırlansa bile, onlara pek y‚z kızartıcı gelecektir. Benim maiyetimde olduğunuzu ‡ğrendiği zaman baron gazinoda benimle konuştu ve size itiraf ederim ki, beni d‚elloya ƒağırmasına neredeyse ramak kaldı. Beni ne zor bir duruma soktuğunuzu, nelere zorladığınızı anlıyor musunuz, efendi? Barondan ‡z‚r dilemek ve hemen bug‚n maiyetimden ayrılacağınıza s‡z vermek zorunda kaldım... †ˆz‚r dilerim, ‡z‚r dilerim, general ama, sizin devimlinizle maiyetinizden ayrılmamı o mu istedi?‹ †Hayır ama, ben bu onarımı ona sunmak zorunda his-Isettim kendimi ve elbette ki baron buna pek sevindi. Artık ayrılıyoruz, aziz Bayım. D‡rt frederik ve ‚ƒ florin alacağınız [kalıyor. İşle paranız, ve işle hesabınız: Doğru olup olmadığına [bakabilirsiniz. Elveda; bundan b‡yle artık iki yabancıyız. Ba-ia hep sıkıntı ve dert getirdiniz. Şimdi garsonu ƒağırıp yarından itibaren sizin otel harcamalarınızdan sorumlu olmadığımı s‡yleyeceğim. G‚le g‚le, Bayım.‹ Parayı, kurşunkalemle hesabımın yazıldığı k•ğıdı aldım, generali selamladım ve ƒok ciddi bir sesle ona: †General, bu b‡yle sonuƒlanılmaz‹ dedim. †Baronun kı-rıcı eleştirileriyle karşılaşmış olmanıza ƒok ‚z‚ld‚m, beni bağışlayın ama, bu sizin suƒunuz. Neden benim yerime barona yanıt vermeyi ‚stlendiniz? †Sizin maiyetinizde olmam‹ deyimi ne anlama geliyor? Ben ƒocuklarınızın ‡ğretmeniyim, hepsi bu kadar. Ne sizin oğlunuzum, ne siz benim vasimsiniz, benim davranışlarımdan da siz sorumlu değilsiniz. T‚zel bir kişiliğim var benim. Yirmi beş yaşındayım, ‚niversite ‡ğrencisiyim, soylu bir kişiyim, sizin tamamiyle yabancınızın Sadece size olan sonsuz saygım benim yerime. karşılık verme hakkını kendinize mal ettiğiniz iƒin sizi d‚elloya zorlamaktan beni alıkoyuyor.‹ General ‡yle şaşırdı ki, kolları iki yanına d‚şt‚; sonra birdenbire Fransıza doğru d‡nd‚ ve ona kısaca kendisini hemen hemen d‚elloya davet ettiğini anlattı. Fransız g‚r‚lt‚l‚ bir kahkaha kopardı. †Ama, baron bu kadarla kurtulduğunu sanmasın‹ diye konuşmamı b‚y‚k bir soğukkanlılıkla s‚rd‚rd‚m. B. Deş Gricııx'n‚n kahkahaları beni hiƒ de heyecanlandırıp şaşırtmamıştı. †Mademki bug‚n baronun yakınmalarını dinlemeye razı olup, onun tarafını tutarak bir bakıma bu işe burnunuzu F. 5 66 KUMARBAZ KUMARBAZ 67 soktunuz, size şunu bildirmekle onur duyarım, general: Yarından tezi yok, benimle işi olduğu halde, sanki davranışlarımın hesabını veremezmişim, ya da buna layık değilmişim gibi, beni bilmezlikten gelip de onu bir ‚ƒ‚nc‚ kişiye başvurmaya iten nedenlerin kesin bir aƒıklamasını kendi adıma, barondan isteyeceğim.‹ D‚ş‚nd‚ğ‚m gibi oldu. Bu yeni saƒmalıkları işitince general korkuya kapıldı. †Nasıl, bu lanet işi s‚rd‚rmeye niyetli değilsiniz ya, inşallah!‹ diye haykırdı. †Kendinizi ƒok g‚ƒ durumlara sokuyorsunuz. Ah! Tanrım! Sakın yapmayın, Bayım, sakın b‡yle bir şey yapmayın, yoksa, şerefim ‚zerine s‡yl‚yorum ki... Burada da yetkililer var ve ben... ben... kısacası... Benim mev-k‚mi... baronunkini de elbette... g‡z ‡n‚ne alarak... Kısacası, sizi tutuklarlar ve bir rezalet ƒıkarmanıza engel olmak iƒin sizi polis marifetiyle ‚lkeden kovarlar! Bunu iyice aklınızda tutun, sakın demediydi, demeyin!‹ ˆfkeden boğulur gibi olmasına karşın, son derecede korkuyordu. İnsanı ƒıldırtan bir soğukkanlılık ve s‚kunetle: †General‹ diye karşılık verdim, †bir insanı rezalet meydana gelmeden rezalet y‚z‚nden tutuklayamazlar. Ben hen‚z baronla kozumu paylaşmadım, bu konuya ne şekilde ve hangi temellere dayanarak yaklaşmak niyetinde olduğumu da hen‚z hiƒ bilmiyorsunuz. Ben sadece, benim iƒin aşağılayıcı olan, c‚zi irademe baskı yapacak nitelikte bulunan bir kimsenin vesayeti altında bulunduğum varsayımını ortadan kaldırmak istiyorum. Siz boş yere telaşlanıp kaygılanıyorsunuz.‹ †Tanrı adına, Alexis Ivanovitch, Tanrı adına, bu saƒma sapan tasarıdan vazgeƒin!‹ diye kekelemeye başlayan general, birdenbire o azametli havalarını bırakıp yalvaran bir tavır takındı, halta ellerimi bile tuttu. †Canım, bunun ne gibi sonuƒlar doğuracağını bir d‚ş‚nsenize, kuzum! Başımıza yeniden bir s‚r‚ dert aƒılacak! Siz de kabul edersiniz ki, ben ‡zellikle şimdi, pek bambaşka bir biƒimde davranmalıyım!.. Ya, ‡zellikle şimdi! B‚t‚n durumu bilmiyorsunuz! Buradan gider gitmez sizi yeniden yanıma almaya hazırım. Ama, bug‚n, sadece •det yerini bulsun diye, yani, kısacası... Beni buna s‚r‚kleyen nedenleri anlıyorsunuz, elbette!‹ diye haykırdı umutsuz bir ‚z‚nt‚yle. †Alexis Ivanovitch, Alexis Ivanovitch! L‚tfen!‹ Yanından ayrılırken, ona bir kez daha kaygılanmamasını ısrarla rica ettim, her şeyin yolunda gideceğine s‡z verdim ve alelacele odadan ƒıktım. Yabancı ‚lkelerde Ruslar kimi zaman aşırı derecede korkak olurlar; kendileri hakkında neler s‡yleneceğinden, kendilerine ne g‡zle bakılacağından dehşetli korkarlar, muaşeret kurallarında kusur etmekten ‡dleri patlar! Kısacası, sanırsınız ki sımsıkı bir korse iƒindedirler, ‡zellikle ‡nemli kişi olma savında olanlar. Otellerde, gezintilerde, toplantılarda, yolculukta, ‡nyargıya dayalı ve kesin olarak yerleşmiş bir biƒimi k‡r‚ k‡r‚ne benimsemeye ‡nemle ‡zen g‡sterirler... Ama kimi durumların, kendisini †‡zel bir biƒimde davranmaya‹ zorladığını general ağzından kaƒırmıştı. İşte bu y‚zden ansızın ,kor-kuya kapılmış ve bana olan tavrını değiştirmişti. Bunu iyi bir işaret olarak kabul ettim. Yetkililere başvuracak kadar aptaldı, ƒok sakınımlı davranmam gerekiyordu. Aslına bakarsanız, generali kızdırmaya hiƒ de niyetim yoktu; şimdi asıl Pauline'i ‡fkelendirmek hoşuma gidecekti benim. Bana ‡yle acımasızca davranmış, ‡yle saƒma, iƒinden ƒıkılmaz bir yola itmişti ki, durmam iƒin bana yalvar yakar olmasını, ayaklarıma kapanmasını istiyordum. •ocukƒa davranışlarım sonunda onu da lekeleyebilirdi. Šstelik de, yeni duygular, yeni istekler uyanıyordu iƒimde: S‡zgelimi, onun ‡n‚nde seve seve kendimi k‚ƒ‚lt‚yorsam da, hiƒ de başkalarının karşısında korkak davrandığım anlamına gelmezdi bu ve el68 KUMARBAZ belle ki beni †kırbaƒlatmak‹ baronun haddine d‚şmemişti. B‚t‚n bu insanlarla alay etmek ve bu işin iƒinden de y‚z‚m‚n akıyla ƒıkmak istiyordum. G‡receklerdi g‚nlerini onlar. Korkulacak hiƒbir şey yok! Pauline rezaletten korkup beni gc-ri ƒağıracaktır. Beni geri ƒağırmasa bile, hiƒ de korkak olmadığımı pek•l• g‡recekti..! Şaşırtıcı bir haber: Marie Philippovna'nın bug‚n yalnız başına akşam treniyle Carlsbad'a kuzininin yanına gittiğini merdivende rastladığım ƒocukların dadısından ‡ğrendim. Ne demek oluyor bu b‡yle? Dadı uzun zamandan beri gitmeye niyetlendiğini s‡yledi; peki, nasıl oluyordu da hiƒ kimse bunu bilmiyordu? Zaten kimbilir, bunu bilmeyen bir bendim belki de. Dadıdan ‚st‚ kapalı biƒimde ‡ğrendiğime g‡re, Marie Philip-povna ‡nceki g‚n generalle şiddetli bir ağız dalaşı yapmıştı. Anladım. Hiƒ kuşkusuz... Mile Blanche. Evet, kesin bir şey olacağa benziyor, bir şeyler hazırlanıyor. YEDİNCİ BˆLŠM Bu sabah garsonu ƒağırıp, benim hesabımı ayrı tutmalarını s‡yledim. Odam korkup b‚sb‚t‚n otelden ayrılmamı gerektirecek kadar pahalı değildi. On altı frederikim vardı ve orada da... orada, belki, bir servet! Garip bir şey, hen‚z kazanmadım ama, sanki zengin birisiymişim gibi davranıyorum, hissediyorum, d‚ş‚n‚yorum, kendimi başka t‚rl‚ g‡remiyorum. Vaktin ƒok erken olmasına karşın, hemen B. Astley'e, bizimkinin pek yakınında bulunan İngiltere Oteli'n‡ gitmeyi tasarlarken odama ansızın Deş Grieux giriverdi. O ana kadar KUMARBAZ 69 b‡yle bir şeyi hiƒ yapmamıştı, ‚stelik de şu son g‚nlerde bu efendiyle ilişkilerim son derece mesafeli ve son derece gergindi. Adam sadece beni aƒıktan aƒığa k‚ƒ‚mseyip hor g‡rmekle kalmıyor, bunu dobra dobra herkese g‡stermeye de ƒalışıyordu; benim de... onu sevmemek iƒin nedenlerim var-dı. Kısacası, ondan ‡lesiye nefret ediyordum. Odama gelişi jeni ƒok şaşırttı. Hemen garip bir şeyler olduğunu tahmin ettim. Pek sevimli davrandı, odam iƒin beni kutladı. Şapkamın elimde olduğunu g‡r‚nce, bu kadar erken saatte gezintiye git-Imeme şaştı. Bazı işler iƒin B. Astley'i g‡rmeye gideceğimi s‡yleyince, bir s‚re d‚ş‚nd‚, y‚z‚n‚ tasalı bir ifade b‚r‚d‚. Deş Grieux b‚t‚n Fransızlar gibiydi, yani gerektiği ve bunun kendisine yararlı olduğu zaman nazik, tatlı dilli ve neseliydi, sevimli ve neşeli olma zorunluluğu ortadan kalkınca da dayanılmaz derecede can sıkıcı. Fransız pek ender olarak ilk bakışta sevimlidir; onun her zaman buyruk ‚zerine, hesaplayarak sevimli olduğu s‡ylenebilir. Eğer her zamankinin tersine, maymun iştahlı, acayip g‡r‚nmek zorunluluğunu duyarsa, geƒici hevesin en akıl almazı, en yapmacığı onda ‡nceden kabul edilmiş ve uzun zamandan beri alelade şeyler d‚zeyine getirilmiş biƒimlere b‚r‚n‚r. Fransız doğal halinde, pozitivizmin (olguculuk) eri tutucusuna, en bayağısına, en onursuzuna bağlıdır. Kısacası, d‚nyanın en can sıkıcı yaratığıdır. Bana kalırsa, acemiler, Hanya'yı Konya'yı bilmeyenler, ‡zellikle de Rus kızları Fransızların b‚y‚s‚ne kapılabilir. Aklı başında her adam salon nezaketinin, rahat davranışların ve neşenin kesinlikle saptanan biƒimlerinin bir dizi halindeki yinelenişini hemen fark eder ve nefret eder. Deş Grieux nazik olmakla birlikte rahat bir halle: †İş iƒin sizi g‡rmeye geldim‹ diye başladı. †Elci, ya da arabulucu niteliğiyle, general tarafından geldiğimi sizden gizleyecek değilim. Rusƒayı pek iyi bilmediğim iƒin, d‚n hemen70 KUMARBAZ KUMARBAZ 71 hemen hiƒbir şey anlamadım ama, general b‚t‚n ayrıntılarıyla her şeyi anlattı, itiraf ederini ki...‹ †Dinleyin, Bay Deş Grieux‹ diye s‡z‚n‚ kestim, †yani bu olayda da da mı arabulucu rol‚n‚ siz ‚zerinize alıyorsunuz? , Elbette ki ben olup olacağı bir "outchitel"\m, hiƒbir zaman da ne bu ailenin,, ne de ‡zellikle yakın ahbaplarının teklifsiz bir dostu oldum, bu nedenle bilmediğim pek ƒok durum vardır ama, bir şeyi bana aƒıklar mısınız, l‚tfen: Acaba şimdi siz tamamiyle aileden sayılabilir misiniz? •‚nk‚ en sonunda, her şeye artık ‡yle yakın bir ilgi duyuyorsunuz ki, her yana arabulucu olarak giriyorsunuz ki...‹ Sorum hiƒ hoşuna gitmedi. Fazlasıyla saydamdı, beriki de her ne olursa olsun, kendini ele vermek istemiyordu. Soğuk bir sesle: †Generale kısmen işler nedeniyle, kısmen de bazı ‡zel durumlar nedeniyle yakından bağlıyım‹ dedi sertƒe. †General beni d‚nk‚ tasarılarınızdan vazgeƒmenizi rica etmem iƒin g‡n derdi. Kuşkusuz ki b‚t‚n tasarladıklarınız ƒok ince d‚ş‚nceli ama, general hiƒbir sonuca ulaşamayacağınızı size bildirmemi rica etti; ‚stelik de... baron sizi kabul etmeyecek, bir de' her ne olursa olsun, daha sonra sizden gelecek sıkıntılardan korunma olanaklarına sahip. Siz de kabul edin bunu. Ayak diremek neye yarar ki, s‡yler misiniz? General durum elverdiği zaman sizi hemen yanına alacağına, o zamana kadar da aylığınızı, ‡deneğinizi size vereceğine s‡z veriyor. Oldukƒa k•rlı, ne dersiniz?‹ Son derece sakin bir sesle ona biraz yanıldığını, belki de baronun beni kovdurmayacağını, tam tersine dinleyeceğini bildirdim ona. Tam olarak nasıl davranacağımı ‡ğrenmeye geldiğini itiraf etmesini rica ettim. †Aman canım, mademki general bu olayla bu kadar ilgileniyor, neler yapmaya kalkışacağınızı ‡ğrenmek elbette ki hoşuna gider. Bu ƒok doğaldır!‹ Anlatmaya bağladım; bir koltuğa yığılmış, başı hafifƒe benden yana eğilmiş, g‡zlerinde gizlemeye gerek g‡rmediği bir alayla beni dinliyordu. Kısacası, bana pek bir kendini beğenmişlikle davranıyordu. Elimden geldiğince bu olaya b‚y‚k bir ‡nem verirmiş gibi yapmaya ƒalışıyordum.' Baron, sanki ben generalin uşağıymışım gibi, beni onu şik•yet etmesi, ‡nce beni işimden etmişti, ikincisi de, bana davranışlarının sorumluluğunu y‚klenme yeteneğinden yoksun, kendisiyle konuşmaya bile gerek olmayan bir kimse muamelesi yapmıştı. Demek ki haklı olarak kendimi hakarete • uğramış kabul ediyordum; bununla birlikte, aramızdaki yaş farkına, toplum iƒindeki mevkiine vb., vb... saygı duyduğumdan, yeniden bir d‚ş‚ncesizliğe kalkışmayacaktım, başka bir deyimle, baronu aƒıkƒa d‚elloya zorlamayacaktım (bunları s‡ylerken g‚lmekten kendimi zorla alıkoyuyordum). Ama, her ne olursa olsun, kendisinden (‡zellikle de baronesten) pek•l• ‡z‚r dileyebileceğimi s‡yledim, ƒ‚nk‚ gerƒekten de, şu son zamanlarda kendimi rahatsız ve bitkin, bir bakıma ne yapacağı belli olmayan bir kimse gibi hissediyordum vb., vb. Bu arada, asıl baron benim iƒin o kadar k‚ƒ‚k d‚ş‚r‚c‚ olan bu girişimde bulunup, generalin beni işten ƒıkarması iƒin ısrar etmekle beni ‡yle bir duruma sokmuştu ki, artık ne ondan, ne de baronesten ‡z‚r dileyebilirdim. •‚nk‚, hem kendisi, hem barones, hem de herkes korkudan ve yeniden işe alınmak, isteğiyle gelip ‡z‚r dilediğimi d‚ş‚n‚rlerdi. B‚t‚n bunların sonucu olarak, şimdi artık barondan, ‡nce kendisinin, en ılımlı s‡zc‚klerle, s‡zgelimi, bana asla hakaret etmek istemediğini s‡yleyerek benden ‡z‚r dilemesini istemek zorunda kalmıştım. Baron benim isteğimi yerine getirince, ben de ellerim serbest, iƒtenlikle ve b‚t‚n y‚reğimle ondan ‡z‚r dilerim. Kısacası, dedim son olarak, †benim b‚t‚n istediğim, baronun ellerimi ƒ‡zmesi.‹ †Tuh, yazıklar olsun! Ne alınganlık, ne incelik! Peki, ne diye ‡z‚r dileyeceksiniz? Hadi bakalım. Bayım... Bayım...72 KUMARBAZ Siz b‚t‚n bunları generali zor duruma d‚ş‚rmek iƒin d‚zenlediniz... kimbilir, belki de kişisel amaƒlarınız bile vardır... Azizim huy... ‡z‚r dilerim, adınızı unuttum, Hay Alexis, değil mi?‹ †İyi ama, izin verirseniz, azizim Marki, bu neden sizi ilgilendiriyor?‹ †Ama, general...‹ †Generalin ne ‚st‚ne vazife, efendim? D‚n bana belirli bir tutum takınmak zorunda olduğunu s‡yledi... pek kaygılı bir hali vardı... ama, hiƒbir şey anlamadım ben.‹ Deş Grieux kızgınlığın gitgide kendini belli ettiği yal-varıcı bir sesle karşılık verdi: †İşte tam da burada ‡ze! bir durum bulunuyor. Mademoi-selle de Cominges'i tanıyorsunuz, değil mi?‹ †Mile Blanche mı demek istiyorsunuz?‹ †Pek•l•, evet, Mile Blanche de Comingcs... ve saygıdeğer annesi... Siz de kabul edersiniz ki general... Kısacası, general •şık ve hatta... hatla d‚ğ‚n belki de burada olacak. D‚ş‚n‚n bir kez, bu fırsatla, rezaletler, dedikodular...‹ †Bu evlilikle ilgili hiƒbir rezalet, hiƒbir dedikodu g‡remiyorum ben.‹ †Ama, baronun ‡yle ‡fkesi burnunda ki. Prusyalı tabii, biliyorsunuz, kısacası bir Alınan kavgası ƒıkarır.‹ †Artık işten ƒıktığıma g‡re, sizinle değil, benimle kavga edecek demektir. (Elimden geldiğince aptal g‡r‚nmeye ƒalışıyordum.) Ama, izin verirseniz, şu halde kesin karar verildi, Mile Blanche, generalle evleniyor, ‡yle mi? Peki, ne bekliyorlar, kuzum? Yani demek istiyorum ki, neden bunu gizli tutuyorlar, hiƒ değilse bizlerden, evin insanlarından?‹ †Olmaz, bunu size... Zaten, hen‚z tamaıniyle... Bununla birlikte... biliyorsunuz ki Rusya'dan haber bekliyorlar; generalin işlerini d‚zene koyması gerek...‹ †Aa, yaa! Baboulinka!‹ Des Grieux kin dolu bir bakış fırlattı bana. KUMARBAZ 73 †Kısacası‹ diye s‡z‚m‚ kesti, †sizin zek•nıza, sezginize, yaradılıştan inceliğinize kesinlikle g‚veniyorum... Sizi bir akraba gibi bağrına basan, sevip sayan bu aileye bunu mutlaka yaparsınız...‹ †ˆz‚r dilerim, beni kovdular! Şimdi bunun •det yerini bulsun diye yapıldığını ileri s‚r‚yorsunuz ama, kabul edin ki bu tıpkı: "Elbette canım, kulaklarını ƒekmek istemiyorum ama, izin ver de •det yerini bulsun diye onları ƒekeyim..." demek gibi bir şey. Hepsi aynı kapıya ƒıkmaz mı?‹ †Eğer durum b‡yleyse, hiƒbir rica sizi etkileyemiyorsa‹ diye s‚rd‚rd‚ k‚stah bir sesle, †şunu size kesinlikle s‡yleyebilirim ki, gerekli ‡nlemler alınacaktır.' Burada da yetkililer var, bug‚nden tezi yok sizi kovarlar... Aman canım! Sizin gibi bir zibidi bir de kalkmış da baron gibi ‡nemli bir kişiyi d‚elloya davet ediyor! Sanıyor musunuz ki sizi rahat bırakırlar! Şuna iyice emin olun ki, burada hiƒ kimse sizden korkmuyor! Size bu ricada bulunuşum kendi d‚ş‚ncem, ƒ‚nk‚ generali kaygılandırdınız. Baronun sizi d‚ped‚z bir uşağıyla kovdurmayacağını nasıl bilebilirsiniz?‹ Son derece sakin bir sesle: †İyi ama, gidip onu kendim g‡recek değilim ki‹ diye karşılık verdim. †Yanılıyorsunuz, Bay Deş Grieux, b‚t‚n bunlar sizin sandığınızdan ƒok daha uygun bir biƒimde olacak. Bakın, şimdi hemen B. Astley'e gidip aracım, kısacası, sağdıcım olmasını rica edeceğim. Bu adam beni sever; eminim ki reddetmez. Gidip baronu bulur, baron da onu kabul eder. Ben bir ontclıitel olabilirim, maiyette bir kimse, savunmasız bir yaratık g‡r‚n‚ş‚nde olabilirim ama, B. Astley bir lordun, gerƒek bir lordun, Lord Peabroke'un yeğeni, bunu herkes biliyor, o lord da burada. Emin olun ki baron, B. Aslley'e kibar davranacaktır, onu dinleyecektir. Eğer dinlemeyecek olursa, B. Astley buma kişisel bir hakaret olarak kabul edecektir, İngilizlerin ne kadar dik kafalı olduklarını bilirsiniz; arkadaş-74 KUMARBAZ KUMARBAZ 75 farından birini barona g‡nderir, pek ƒok yakın arkadaşı da var. Şimdi g‡r‚yorsunuz ya, sonuƒ belki de sizin d‚ş‚nd‚ğ‚n‚zden başka t‚rl‚ olacaktır.‹ Fransız lam olarak dehşete kapıldı; gerƒekten de, b‚t‚n bunlar gerƒeğe pek yakındı, ben de sahiden bir rezalet ƒıkaracağa benziyordum. Tamamiylc yalvaran bir sesle: †•ok rica ederim‹ diye s‚rd‚rd‚, †bırakın b‚t‚n bunları! Sanki bir rezalet ƒıkarmak hoşunuza gidecekmiş gibi davranıyorsunuz! Size gereken bir d‚ello değil, bir rezalet! Size s‡yledim, b‚t‚n bunlar pek eğlenceli, hatta n‚kteli de olabilir, belki de bu amaca ulaşırsınız ama... s‡z‚n kısası‹ diye konuşmasını sonuƒlandırdı şapkamı alıp ayağa kalktığımı g‡r‚nce, †size birisinin su pusulasını vermek iƒin geldim... Okuyun... Yanıtı beklememi rica ettiler de.‹ Bu s‡zler ‚zerine, cebinden katlanmış, m‚h‚rl‚ k‚ƒ‚k bir pusulayı ƒıkarıp uzattı. Pauline'in eli buna şunları yazmıştı: †S‡ylediklerine bakılırsa, şu ‡yk‚y‚ uygulamayı ta-sarlıyonnuşsunuz. Kızdınız ve arsız ƒocuk gibi davranmaya başlıyorsunuz. Ama, ‡zel durumlar var, bunları belki bir g‚n size anlatırım; ƒok rica ederim, vazgeƒin, aklınızı başınıza toplayın. Ne saƒma b‚t‚n bunlar! Siz bana gereklisiniz, bana itaat edeceğinize de s‡z verdiniz. Schlangenberg'i anımsayın. Sizden uysal olmanızı istiyorum, bu gerekiyor da, bunu size emrediyorum. Sizin P.‹ †H. D‚n olanlar iƒin bana kızdınızsa, bağışlayın beni.‹ Bu satırları okurken her şeyin d‡nd‚ğ‚n‚ g‡rd‚m. Dudaklarım soldu, tir tir titremeye başladım. Lanet olasıca Fransız saygılı davranır g‡r‚nerek g‚ya heyecanımı g‡rmemek iƒin g‡zlerini ƒeviriyordu. Suratıma karşı kahkahalarla g‚lmesini yeğlerdim. †Pek•l•‹ dedim, †K‚ƒ‚k hanıma g‡nl‚n‚n rahat etmesini s‡yleyin. Bununla birlikte, izin verirseniz size şunu sorayım‹ diye s‚rd‚rd‚m ansızın, †bu pusulayı bana vermek iƒin neden o kadar beklediniz? Bir s‚r‚ saƒmalıklar s‡yleyecek yerde, işe buradan başlamanız gerekirdi gibime geliyor... eğer gerƒekten de buraya bunun iƒin geldiyseniz...‹ †Oo! İstiyorum ki... S‡z‚n kısası, b‚t‚n bu olup bitenler o kadar garip ki pek doğal olan sabırsızlığımı bağışlarsınız. Tasarılarınızı kendi ağzınızdan bir an ‡nce duymak istiyordum. Zaten bu pusulada yazılanları bilmiyorum ve ne zaman olsa size verebileceğimi d‚ş‚n‚yordum.‹ †Anlıyorum, size sadece bunu başka ƒare kalmadığı zaman bana vermeniz, olayı konuşarak yoluna koyarsanız bundan hiƒ s‡z etmemeniz emredildi. ˆyle değil mi? Bana aƒıkƒa yanıt verin, B. Deş Grieux.‹ †Belki‹ dedi garip bir halle bana bakıp ve ƒok b‚y‚k bir sakınım iƒinde g‡r‚nerek. Şapkamı aldım: bana bir baş işareti yaptı, ƒıktı. Dudaklarında alaycı bir g‚l‚mseme g‡r‚r gibi oldum. Başka t‚rl‚s‚ olabilir miydi? †Daha g‡r‚lecek hesabımız var, seni k‚ƒ‚k acemi ƒapkın, boy ‡lƒ‚şeceğim seninle‹ diye mırıldandım merdivenleri inerken. H•l• d‚ş‚ncelerimi toparlayamıyordum, adeta tepeme balyoz yemiş gibiydim. Serin hava iyi geldi. İki dakika sonra, biraz kafamı toparlamaya başlayınca, iki d‚ş‚nce aƒıkƒa belirdi; birincisi şuydu: D‚n bir ƒocuğun laf olsun diye s‡ylediği akıl almaz birkaƒ tehdit, ƒocukƒa bir eğlence evrensel bir korku ve telaş yaratmıştı! İkincisi: Bu Fransızın Pauline ‚zerinde ne gibi bir etkisi vardı? Adamın bir tek s‡z‚... Ve Pauline gerekli olan her şeyi yapıyor, bir pusula yazıyor, bana rica etmeye kadar varıyor. Kuşkusuz,76 KUMARBAZ onları tanıdığım andan beri ilişkileri benim iƒin hep bir muamma olmuştu ama, gene de şu son g‚nlerde Pauline'de adama karşı gerƒek bir tiksinme ve hatta hor g‡rme fark etmiştim. Fransıza gelince, Pauline'in y‚z‚ne bile bakmıyordu ve ona karşı sadece kaba davranıyordu. Bu da pek•l• hiƒ g‡z‚mden kaƒmamıştı. Ondan nefret ettiğini Pauline kendi ağzıyla bana itiraf etmişti; son derece anlamlı itiraflar kaƒırmıştı ağzından... Demek ki, adam onu avuƒlarının iƒinde tutuyor, Pauline onun sultası altında... SEKİZİNCİ BOLUM Burada dedikleri gibi, "gezinti"de, kestane ağaƒlarının yolunda benim İngilize rastladım. Beni g‡r‚r g‡rmez: †Oh! Oh!‹ diye başladı. †Ben size gidiyorum, siz de bana geliyorsunuz! Demek arkadaşlarınızdan ayrıldınız, ‡yle mi?‹ †ˆnce s‡yler misiniz, kuzum, olup bitenleri nereden ‡ğrendiniz?‹ diye sordum hayretle. †Herkes biliyor demek ki?‹ †Yoo! Hayır, herkes değil, bu kadarına değmez, hiƒ kimse bundan s‡z etmiyor.‹ †Peki, siz nereden biliyorsunuz?‹ †Biliyorum, ya da daha doğrusu ‡ğrenme fırsatını- buldum. Şimdi nereye gideceksiniz? Size karşı bir sevgim var, işte bunun iƒin size geliyordum.‹ †Siz mert bir insansınız, B. Astley‹ dedim. Doğrusu pek şaşırmıştım, nasıl haber almıştı acaba? †Ben hen‚z kahvemi iƒmediğime g‡re, siz de kuşkusuz yalan yanlış kahvaltı ettiKUMARBAZ 77 ğinizden, gazinoya gidelim; birer sigara iƒeriz, her şeyi size anlatırım... sizin de bana anlatacak bir şeyleriniz olur herhalde.‹ Kahve y‚z adım ‡tedeydi. Ismarladığımız şeyleri getirdiler, rahatƒa yerleştik, ben bir sigara yaktım. B. Astley sigara iƒmiyordu, g‡zlerini bana dikmiş, s‡yleyeceklerimi dinlemeye hazırlanıyordu. †Hiƒbir yere gitmiyorum, burada kalıyorum‹ diye başladım. B. Astley onaylayıcı bir sesle: †Burada kalacağınızdan emindim‹ dedi. M. Astley'e giderken ona, Pauline'e olan sevgimden s‡z etmeye hiƒ de niyetim yoktu. Hatta bu konudan kaƒınmak bile istiyordum. Şu son g‚nlerde ona bundan tek s‡zc‚k bile s‡ylememiştim. Šstelik de ƒok utangaƒtı zaten. Pauline'in onu ƒok etkilediğini hemen fark etmiştim ama, adını hiƒ ağzına almıyordu. Garip şey, daha oturur oturmaz, donuk ve ısrarlı bakışlarını ‚zerime dikince, Tanrı bilir neden, ona her şeyi, yani b‚t‚n ayrıntılarıyla sevgimi anlatmak isteğini duydum. Tam yarım saat konuştum, bu bana ƒok iyi geldi: Bu konuyu ilk kez birisine aƒıyordum! B. Astley'in ‡zellikle can alıcı b‡l‚mlerde heyecanlandığını fark edince, anlatımın ateşini bilerek artırdım. Pişman olduğum bir şey vardı: Belki de Fran-sızdan fazlasıyla s‡z etmiştim... B. Astley, kımıldamadan, tek s‡zc‚k s‡ylemeden, bir tek ses bile ƒıkarmadan, g‡zlerini bana dikmiş, karşımda oturup beni dinliyordu. Ama, Fransıza anıştırmada bulununca, beni birdenbire durdurdu ve sert bir sesle ikinci derecedeki ayrıntıdan s‡z etmeye hakkım olup olmadığını sordu. B. Astley'in her zaman ƒok garip bir soru sorma biƒimi vardır. †Haklısınız, korkarım ki hayır‹ diye karşılık verdim. †Bu markiyle Bayan Pauline konusunda, basit varsayımlar dışında, kesin hiƒbir şey s‡yleyemez misiniz?‹ 78 KUMARBAZ KUMARBAZ 79 †Hayır, kesin hiƒbir şey s‡yleyemem elbette ki‹ diye karşılık verdim. †Eğer ‡yleyse, sadece bundan bana s‡z etmekle değil, bunu d‚ş‚nmekle bile hata ettiniz.‹ †Pek•l•, pek•l•! Kabul ediyorum,‹ diye s‡z‚n‚ kestim iƒimden şaşırarak. †Ama, şimdi s‡z konusu olan bu değil.‹ Bunun ‚zerine ona, d‚nk‚ olayı b‚t‚n ayrıntılarıyla anlattım, Paulinc'in ƒılgınlıklarını, baronla olan ser‚venimi, kovulmamı, generalin olağan‚st‚ korkaklığını, en sonunda da Deş Grieux' n‚n ziyaretini en ince ayrıntılarına varıncaya kadar, bir bir anlattım, sonunda da. pusulayı ona g‡sterdim. †Bundan ne sonuƒ ƒıkarıyorsunuz?‹ diye sordum. †İşte ben tam da sizin d‚ş‚ncenizi sormak iƒin geldim. Bana gelince, o k‚ƒ‚k acemi Fransız ƒapkınını seve seve ‡ld‚r‚rd‚m, belki de bunu yaparım.‹ †Ben de aynı şeyi yapardım‹ dedi B. Astley. †Bayan Pauline'e gelince... Bilirsiniz, insan zorunluluk karşısında, nefret ettiği kimselerle de ilişki 'kurar. Burada ikinci derecede ayrıntılara bağlı, sizin bilmediğiniz uygunluklar bulunabilir. Bana ‡yle geliyor ki, g‡nl‚n‚z‚ rahat tutabilirsiniz... elbette, kısmen. D‚nk‚ davranışına gelince, ƒok garip doğrusu, sadece sizi baronun bastonu altına g‡ndererek sizden kurtulmayı istemesi değil ama, —baronun da baston' elinin altında bulunduğuna g‡re neden ondan yararlanmadığını bir t‚rl‚ anlayamıyorum ya, neyse—, bu biƒim bir ƒılgınlık onun "kadar fevkal•de bir genƒ kız iƒin hiƒ de yakışık alır bir şey değil. Tabii ki sizin, muzip isteğini harfi harfine uygulayacağınızı aklına getiremezdi...‹ Dikkatle B. Astley'e bakarak birdenbire haykırdım: †Buraya bakın, bana ‡yle geliyor ki siz b‚t‚n bunlardan s‡z edildiğini daha ‡nce işittiniz, hem de kimden biliyor musunuz? Tam da Bayan Pauline'in ağzından!‹ B. Astley şaşkın şaşkın y‚z‚me baktı. †G‡zleriniz parlıyor, onlarda kuşku ve g‚vensizlik okuyorum:‹ dedi hemen sakinliğine kavuşarak. †Kuşkularınızı g‡stermeye hiƒ hakkınız yok. Size bu hakkı tanıyamam, sorunuzu yanıtlamayı da kesinlikle reddediyorum.‹ †Pek•l•, geƒelim! Zaten, hiƒ yararı yok!‹ diye haykırdım. Garip şekilde heyecanlanmış!un, neden bu d‚ş‚ncenin kafama takıldığını da bir t‚rl‚ bilemiyordum. Sonra Pauline, B. Astley'i ne zaman, nerede ve nasıl sırdaş olarak seƒebilirdi ki? Zaten şu son g‚nlerde B. Astley'i biraz g‡zden yitirmiştim; Pauline ise benim iƒin hep bir muamma olmuştu. O kadar ki, s‡zgelimi, B. Astley'e b‚t‚n aşk ‡yk‚m‚ anlatmaya kararlıyken, şimdi anlatmaya tam başlayacağını sırada, onunla olan ilişkilerim konusunda olumlu hemen hemen hiƒbir şey s‡yleyemeyeceğime şaşıyordum. Tam tersine, her şey d‚şsel, garip, kararsızdı ve hiƒbir şeye benzemiyordu. †Pek•l•, pek•l•; işin ucunu kaƒırdım, hen‚z d‚ş‚necek durumda bulunmadığım daha pek ƒok şey de var‹ diye karşılık verdim adeta soluk soluğa. †Siz zaten iyi bir insansınız. Şimdi başka bir konuya geƒelim: Sizden bir ‡ğ‚t değil, d‚ş‚ncenizi isteyeceğim.‹ Bir s‚re sustum, sonra konuşmamı s‚rd‚rd‚m: †Sizin g‡r‚ş‚n‚ze g‡re, general neden o kadar korktu? Benim g‚l‚nƒ ƒocukluğumu neden bir facia haline getirdiler? O kadar ki, Deş Grieux bile araya girmesinin zorunlu olduğunu sanmış (hem de en ciddi durumlarda araya girdi); beni g‡rmeye geldi —evet ya!—, bana rica etti, yalvardı, o, Deş Grieux! Bir de, iyi dikkat edin, saat dokuzdan az ‡nce geldi ve Bayan Pauline'in pusulası elindeydi bile. Bu pusula ne zaman yazılmıştı? İnsan bunu aklına getirebilir. Belki de Bayan Paııline'i ‡zellikle uyandırmışlardır? Benden ‡z‚r dilediğine g‡re, Bayan Pauline'in onun tutsağı olduğu sonucuna vardığımdan başka, onun kişisel olarak bu işin iƒinde ne aradığını d‚ş‚n‚yorum. Neden bununla bu kadar ilgileniyor? Neden 80 KUMARBAZ KUMARBAZ 81 ‡nlerine ƒıkan ilk barondan b‡ylesine korktular? Generalin Mile Blanche de Cominges'le evlenmesinden ne ƒıkar ki? Bu durum nedeniyle ‡zel biƒimde davranılması gerektiğini s‡yl‚yorlar ama, bu siz de kabul edersiniz ki, fazlasıyla ‡zel. Ne dersiniz? Bu konuda da benden ƒok bildiğinizi g‡zlerinizden okuyorum.‹ B. Astley g‚l‚msedi ve başını salladı: †Evet, gerƒekten de ‡yle sanıyorum ki bu konuda da sizden daha fazla şey biliyorum‹ dedi. †B‚t‚n olay sadece Mile Blanche'ı ilgilendiriyor ve •bunun mutlak gerƒek olduğuna kesinlikle inanıyorum.‹ Sabırsızlıkla: †Mile Blanche'ın burada ne işi var şimdi?‹ diye haykırdım. Ansızın Bayan Pauline konusunda bir şeyler bulacağımı ummuştum. †ˆyle sanıyorum ki, Mile Blanche'ın şu sırada baron ve baronesle her ne olursa olsun karşılaşmaktan kaƒınmakta ‡zel bir ƒıkarı var; b‡yle olunca, sevimsiz, daha da beteri, utanƒ verici bir karşılaşmadan haydi haydi kaƒınır.‹ †Hadi canım, amma da yaptınız!‹ †Mile Blanche iki yıl ‡nce, mevsim sırasında, gene burada, Roulettenbourg'daydı. Ben de burada bulunuyordum. O zaman adı Mile de Cominges değildi, annesi, dul Bayan Co-minges de o d‡nemde ortada g‡r‚nm‚yordu. Hiƒ değilse s‡z konusu edilmiyordu. Des .Grieux de buralarda yoktu. Onların akraba değil, ancak pek kısa bir zamandan beri tanıştıkları inancını besliyorum. Deş Grieux'n‚n markiliği daha pek yeni, bunu bir vesileyle ‡ğrendim. Hatta Deş Grieux adım pek uzun zamandan beri taşımadığı da d‚ş‚n‚lebilir. Ona bir başka ad altında rastlamış olan birisini tanıyorum burada.‹ †Bununla birlikte, gerƒekten de. sağlam temellere dayanan bir ahbap ƒevresi var.‹ †Oo, bu hiƒbir anlam taşımaz ki. Mile Blanche'ın bile ahbapları olabilir. Ama, iki yıl ‡nce. Mile Blanche gene bu aynı baronesin şik•yetleri ‚zerine polis tarafından kenti terk etmeye davet edildi, o da bunu hemen yerine getirdi.‹ †Nasıl yani?‹ †ˆnce burada bir İtalyanla, tarihsel adlı bir prensle, Bar-berini prensi, ya da ona benzer biriyle g‡r‚nd‚, gerƒek pırlantalar ve y‚z‚kler iƒinde bir adamdı. Akılları durduracak g‚zellikte bir arabayla dolaşırlardı. Mile Blanche oluz. ve kırk oynardı. ˆnce kazandı, sonra şansı d‡nd‚, anımsayabildiğim kadarıyla. Hiƒ unutmam bir gece, inanılmaz miktarda yitirdi. Ama, daha da beteri şu oldu, g‚n‚n birinde prensi ortadan yok oluverdi, atlar, araba, hepsi yok oldu, sanki yer yarıldı yere battılar. Otele muazzam borcu vardı. Mile Zelma —Bar-berini'den ansızın Mile Zelma'ya d‡n‚ş‚vermişti— umutsuzluğun doruğundaydı. Hıƒkıra hıƒkıra ağlıyor, b‚t‚n otelde ƒığlıklar koparıyor, ‡fkesinin iƒinde giysilerini yırtıyordu. O sıralarda otelde bir Polonyalı kont vardı —yolculukta b‚t‚n Polonyalılar konttur—, giysilerini yırtan, o g‚zel ve mis kokulu elleriyle kedi gibi suratını tırmalayan Mile Zelma, onu bir hayli etkiledi. Bir s‚re konuştular, akşam yemeğinde Mile Zelma avunmuştu bile. Gece, kontun kolunda gazinoda g‡r‚nd‚. Mile Zelma, her zamanki gibi, kahkahalarla g‚l‚yordu, hareketlerinde de biraz daha fazla kendini koyuverme g‡steriyordu. Onu hemen, kumar masasına doğru kendine yol aƒarken, bir yer edinmek iƒin omzuyla bir kumarbazı iten o rulet masası m‚davimi hanımlar takımına yerleştirdiler. Buradaki hanımlara ‡zg‚ bir ustalıktır bu. Kuşkusuz, siz de fark etmişsinizdir.‹ ı †Aa! Evet ya.‹ ŒBu kadar zahmete değmez. Rabıtalı halkın ‹fkesine kar-Şm, bunlara, hiŠ değilse her g‰n bin franklık banknotlar bozduran kadınlara katlanıyorlar. Ama, bin franklık banknotları bozdurmaz oluverince, uzaklaşmalarını rica ederler kendilerinF. 6 82 KUMARBAZ KUMARBAZ 83 den. Mile Zelma binlikleri bozdurmayı s‰rd‰rd‰ ama, kumarda şansı daha da kapandı. Dikkat ederseniz bu t‰r hanımların Šoğunlukla kumarda Šok şansları vardır; olağan‰st‰ derecede kendilerine egemendirler. Zaten, benim ,‹yk‰m de bitti. G‰n‰n birinde, kont da prens gibi, ortadan yok oldu. Mile Zclma akşam kumara yalnız geldi. Bu kez hiŠ kimse Šıkıp da ona kolunu uzatmatnıştı. İki g‰n iŠinde b‰t‰n elin-dekini, avcundakini yitirmişti. Son altını da s‰r‰p yitirince, Ševresine bakındı, yanındaki Wurmerhelm baronu g‹z‰ne Šarptı, adam son derece ‹fkeli bir halle, dikkatle ona bakıyordu. Ne var ki, Mile Zelma ‹fkeyi fark etmedi, hiŠbir kuşkuya yer bırakmayan bir g‰l‰msemeyle barona d‹nerek, kendisi iŠin kırmızının ‰zerine on altın koymasını rica etti. İşte bundan sonra, baronesin bir şikayetiyle, bir daha gazinoda g‹r‰nmemeye davet ettiler onu. Bu kadar aşağılık ve son derece uygunsuz b‰t‰n bu ayrıntıları bilmem sizi şaşırtıyorsa, şunu bilin ki bunları akrabanı B. Fieder'den ‹ğrendim. B. Fieder hemen o aksam Mile Zelma'yı kendi arabasıyla Spa'ya g‹t‰r‰r. Şimdi iyice anlamışsınızdır: Mile Blanche kuşkusuz gelecekte bir daha buna benzer davetlerle karşılaşmamak iŠin generalin eşi olmak istiyor. Artık kumar oynamıyor ama, b‰t‰n belirtilere g‹re, şimdi buradaki kumarbazlara faizle ‹d‰nŠ verdiği bir anamalı var da ondan. Bu Šok daha sakınımlı. Halta zavallı generalin de onun borŠluları arasında olmasından kuşkulanıyorum. Belki Deş Grieux'n‰n de ona borcu vardır. Ya da onunla ortak olabilirler. Kabul edersiniz ki, hiŠ değilse evlenineeye kadar baronla baronesin dikkatlerini ‰zerine Šekmeyi hiŠ islemiyor. S‹z‰n kısası, iŠinde bulunduğu durumda bir rezalet ona en b‰y‰k k‹l‰l‰ğ‰ yapar. Siz onların yanındasınız, Mile Blanclıe, generalin, ya da Bayan Pauline' in kolunda her g‰n orlalıkta g‹r‰nd‰kŠe, sizin davranışlarınız bir rezalete yol aŠabilir. Şimdi durumu anladınız mı?• ŒHayır, anlamadım!• diye haykırırken masaya ‹yle bir şiddetle vurmuşum ki, garson korkarak koşup geldi. Bir ‹fke coşkunluğuyla: ŒBana bakın, B. Astley• diye s‹zlerimi s‰rd‰rd‰m, Œb‰t‰n bu ‹yk‰y‰ daha ‹nceden biliyordunuz ve Mile Blanche' m kim olduğundan pekŽlŽ haberiniz vardı da, nasıl oldu da beni, generali, ‹zellikle de, evet ‹zellikle de Mile Blanche' in kolunda her g‰n burada, gazinoda halk iŠinde g‹r‰nen Bayan Paulinc'i neden uyarmadınız? Olacak şey mi bu?• ŒSizi uyaramazdım, Š‰nk‰ elinizden hiŠbir şey gelmezdi, bir şey yapamazdınız ki• diye karşılık verdi B. Astley sakin sakin. ŒHem zaten sizi neye karşı uyaracaktım ki? General, Mile Blanche konusunda belki de benden daha fazlasını biliyordur ama, bu onunla ve Bayan Pauline'le gezinmesine engel olmuyor. General şanssız bir adam. D‰n Mile Blanche'ı B. Deş Grieux ve şu k‰Š‰k Rus prensiyle birlikte şahane bir at sırtında d‹rtnala giderken g‹rd‰m, general de bir al atla onları izliyordu. Sabahleyin bacaklarının ağrısından ya-kınmıştı, bununla birlikle al ‰st‰nde pekŽlŽ duruyordu. İşte tanı o anda, onun kesinlikle mahvolmuş bir adam olduğu fikri birdenbire akıma geliverdi; hem zaten b‰t‰n bunlar beni ilgilendirmez, Bayan Pauline'i lamına şerefine ereli de pek az bir zaman oldu.• Bir s‰re sonra B. Aslley ansızın: ŒSize iŠten bir dostluk duymama karşın, daha ‹nce de s‹ylediğim gibi, bana kimi soruları y‹neltme hakkını size tanıyamazdım ki...• ŒBurada keselim• dedim ayağa kalkarak; Œşimdi artık Bayan Pauline'in de Mile Blanche konusunda iyice fikir sahibi olduğunu ama, Fransızından ayrılamadığı iŠin onunla dolaşmayı kabul ettiğini aƒıkƒa g‡r‚yorum. Emin olun ki başka hiƒbir g‚ƒ onu Mile Blanche'la gezinmeye ve barona dokun-nıaınam iƒin o pusulada bana yalvarmaya zorlayamazdı. Karşısında her şeyin boyun eğdiği o etki işte tam da burada ara84 KUMARBAZ ya giriyor! Bununla birlikte, beni baronun ‚zerine o saldırt-tı! Hey Tanrım, hiƒbir şey anlaşılır gibi değil!‹ '†Siz bir kere bu Bayan de Cominges'in generalin nişanlısı olduğunu, ikincisi, generalin ‚vey kızı olan Bayan Pauline' in generalin ƒocukları olan, o d‚ş‚ncesizin lamamiyle y‚z‚st‚ bıraktığı ve hiƒ kuşkusuz beş parasız da kalan biri kız, biri erkek iki k‚ƒ‚k kardeşi olduğunu unutuyorsunuz.‹ †Evet, evet, ƒok doğru, o ƒocuklardan ayrılmak onları b‚sb‚t‚n y‚z‚st‚ bırak anlamına gelir; kalmak, onların ƒıkarını savunmak, belki de servetlerinden birkaƒ kırıntıyı kurtarmak demektir. Evet, evet, b‚t‚n bunlar gerƒek ama, gene de, gene de! Ah! Şimdi hepsinin b‚y‚kanneyle neden bu kadar ilgilendiklerini ƒok iyi anlıyorum!‹ †Kiminle?‹ diye sordu B. Astley. †Bir t‚rl‚ ‡lmeye karar veremeyen şu Moskova'deki ihtiyar b‚y‚c‚yle; ‡l‚m‚n‚ -bildiren telgrafı bekliyorlar d‡rt g‡zle.‹ †Elbette ki, b‚t‚n ilgi onun ‚zerinde yoğunlaşmış, ƒok iyi anlıyorum. Her şey mirasa bağlı. Vasiyetname aƒılınca, general evlenir; Bayan Pauline'in de elini kolunu bağlayan kal-rr’az, tam ‡zg‚rl‚ğe kavuşur, Deş Grieux de...‹ †Nasıl, Deş Grieux m‚?‹ †Deş Grieux'n‚n alacakları ‡denmiş olur; onun b‚t‚n beklediği bu.‹ †B‚t‚n beklediğinin bu olduğunu mu sanıyorsunuz?‹ †Daha fazlasını bilmiyorum‹ diye karşılık veren B. Astley inatƒı bir suskunluğun iƒine kapandı. †Ama, ben biliyorum, ben biliyorum!‹ diye haykırdım fena halde ‡fkelenerek. †O da mirası bekliyor, ƒ‚nk‚ Pauline de ƒeyiz parası alacak bundan, onu elde eder etmez de hemen Deş Gricux'n‚n boynuna atılacak. B‚t‚n kadınlar bir ‡rnektir! En gururluları en aşağılık tutsak haline d‡n‚ş‚rler! Pauline ancak tutkuyla sevebilir, isle hepsi bu! Benim d‚ş‚nKUMARBAZ 85 cem bu!.. Ona bir bakın hele, ‡zellikle yalnız başına, d‚ş‚nceli oturduğu zaman: Yaşamın ve tutkunun b‚t‚n iğrenƒliklerine, b‚t‚n zul‚mlerine ‡nceden hazırlanmış, mahk…m edilmiş, adanmışa benzer!.. O... O... Ama, kim ƒağırıyor beni?‹ diye haykırdım ansızın. †Kim bağırıyor? Rusƒa "Alexis Ivanovitch!" diye bağırıldığını işittim. Bir kadın sesiydi. Bakın, dinleyin, dinleyin!‹ O sırada otelimize yaklaşıyorduk. Hemen hemen hiƒ farkında olmadan kahveden ayrılalı bir hayli zaman olmuştu. †Bir kadının bağırdığını işittim ama, kimi ƒağırdığını bilmiyorum, Rusƒa konuşuyordu. Şimdi bunun nereden geldiğini anlıyorum‹ diyen B. Astley elini uzattı. †Seslenen b‚t‚n şu uşakların az ‡nce taraƒaya taşıdıkları kocaman bir koltukta oturan şu kadındı. Ardından da bavullar taşıyorlar, demek ki tren az ‡nce gelmiş.‹ †İyi ama, neden beni ƒağırıyor? Yeniden bağırmaya başladı: Bakın,' bize işaret ediyor.‹ †G‡r‚yorum‹ dedi B. Astley. †Alexis Ivanovitch! Alexis Ivanovitch! Ah, Tanrım, ne sersem şey!‹ Tiz bir sesle s‡ylenen bu haykırmalar otelin ta-raƒasından bize kadar geliyordu. Merdivene kadar hemen hemen koşarak gittik. Sahanlığa ƒıktım... Şaşkınlıktan kollarım iki yanıma d‚şt‚, ayaklarım yere mıhlandı. DOKUZUNCU BˆLŠM Geniş merdivenin ‚st sahanlığında, koltuğunu taşıdıkları yerde, ƒevresinde uşaklar, hizmetƒiler, otelin sayılamayacak kadar kalabalık, yaltaklanıp duran, dalkavuk uşak takımı, adam-86 KUMARBAZ lan ve sayısız bavulu ve sandıklarıyla b‡ylesine g‚r‚lt‚l‚ bir biƒimde otele inen bu seƒkin konuğu bizzat karşılamaya gelen metrdotel... T‚m bunların arasında BŠYŠKANNE kurulmuş oturuyordu! Evet ta kendisiydi, korkunƒ, zengin Antonine Vassilievna Tarassevitch, yetmiş beş yaşında, mal m‚lk sahibi ve Moskova'nın soylu hanımefendisi, baboulinka, b‚t‚n o telgrafların gidiş gelişlerinin konusu, ‡ld‚ ‡lecek derken, h•l• canlı,'†sapasağlam, birdenbire, haber vermeden kalkıp kendisi gelmiş, aramızda ortaya ƒıkıvermişti. Beş yıldan beri hep olduğu gibi, ayaklarını kullanamadığından, koltukla dolaştırılıyordu ama, gene her zamanki alışkanlığıyla, h•l• diri, ƒevik, saldırgan, kendinden memnun, dimdik oturuyor, y‚ksek sesle konuşuyor, buyurgan bir sesle bağırıyor, herkesi haşlıyordu. Kısacası, tıpkı generalin ƒocuklarının ‡ğretmeni olarak yanlarına girdiğimde iki kez kendisini g‡rme onuruna eriştiğim zamanki gibiydi. Onun karşısında şaşkınlıktan taş kesilip kalmam pek doğaldı. Koltukla kendisini ƒıkarırlarken o pek keskin g‡zleriyle y‚z adım ‡teden beni fark etmiş, tanımış, her zaman olduğu gibi, kesinlikle aklına ƒakılan adım ve soya-dımla ƒağırmıştı. †ˆld‚ ‡lecek diye bekledikleri, mezarda g‡rmeyi umdukları ve mirasına konmayı tasarladıkları b‡yle bir kadın mıydı?‹ diye aklımdan geƒirdim. †Aman kuzum, o bizim hepimizi, otelin adamları da dahil, hepimizi g‡mer! Tanrım, şimdi ‡b‚rleri ne olacak, şimdi general ne yapacak? Evin altını ‚st‚ne getirecektir!‹ †Ee, azizim, nedir o, g‡zlerini faltaşı gibi aƒıp da orada neden dikilip duruyorsun?‹ diye bana haykırmayı s‚rd‚r‚yordu b‚y‚kanne. †Selam vermesini, hoş geldiniz demesini bilmiyor musun, h•a? Belki de b‡yle davranmayacak kadar gururlusun? Yoksa beni. tanımadın mı? G‡r‚yor musun, Po-tapytch,‹ dedi beyaz saƒlı, fraklı ve beyaz kravatlı, tepesinin dazlaklığı pespembe k‚ƒ‚c‚k bir ihtiyara, yolculukta hep yaKUMARBAZ 87 nında bulundurduğu sofracıbaşısına d‡nerek, †g‡r‚yor musun, bizi tanımıyor! Beni ƒoktan g‡mm‚şlerdi bile! "ˆld‚ m‚, daha ‡lmedi mi?" diye telgraf telgraf ‚st‚ne g‡nderiyorlardı. •‚nk‚ ben her şeyi biliyorum! Bak, g‡r‚yorsun ya, hen‚z damarlarımda kan var!‹ Biraz aklımı başıma toplayınca, neşeli bir sesle: †L‚tfen, Antonine Vassilievna, neden sizin k‡t‚l‚ğ‚n‚z‚ isteyeyim ben?‹ diye karşılık verdim. †Ben... sadece şaşırmıştım... Şaşırmamak elde mi?.. O kadar beklenmedik bir anda...‹ †Bunda seni şaşırtan ne var ki? Trene bindim ve yola ƒıktım. Trenler pek rahat, hiƒ sarsıntı filan yapmıyorlar. Gezinmeye mi gitmiştin?‹ †Evet, gazinoda ş‡yle bir dolaştım.‹ †Burası ƒok g‚zel‹ dedi b‚y‚kanne ƒevresine bakına-rak. †Hava sıcak, ağaƒlar da g‡z kamaştırıcı. İşte ben bunu severim! Bizimkiler dairelerinde mi? Ya general?‹ †Oh! General dairesinde, •, bu saatte hepsi buradadırlar.‹ †Ya! Demek burada da saatlerini ayarlıyorlar, pozlar takınıyorlar. Demek herkese ‡rnek oluyorlar. Rus seny‡rlerinin bir de arabaları varmış, bana s‡ylediklerine bakılırsa! Servetlerini ƒarƒur edip savurduktan sonra, yabancı, ‚lkelere sıvıştılar. Prascovia da onlarla birlikte mi?‹ †Evet, Pauline Alexandrovna da burada.‹ †Ya k‚ƒ‚k Fransız? Aman canım, hepsini kendim g‡r‚r‚m. Alexis Ivanovitch, beni generalin dairesine g‡t‚r. Ya sen, burada rahat mısın?‹ †Ş‡yle b‡yle, Antonine Vassilievna.‹ †Potapytch, sen de şu hantal garsona s‡yle de bana birinci katta, rahat, g‚zel bir daire versinler, eşyalarımı da hemen oraya g‡t‚rs‚nler. İyi ama, beni taşımak iƒin neden hepsi birden saldırıyorlar? Ne var hu kadar telaş edecek, ku-88 KUMARBAZ KUMARBAZ 89 zum? Bu ne dalkavukluk, bu nasıl yaltaklanma! Yanındaki kim?‹ diye sordu bana doğru d‡nerek. †B. Astley‹ diye yanıtladım. †Hangi B. Astley?‹ †Bir yolcu, benim yakın bir dostum; generali de tanıyor.‹ †Bir İngiliz. İşte onun iƒin ağzını aƒıp tek s‡zc‚k s‡ylemeden, 'g‡zlerini dikmiş bana bakıyor. Zaten İngilizleri severim. Eh, hadi bakalım, beni yukarı g‡t‚r‚n, hemen generalin dairesine gidelim. Nereye yerleştiler?‹ B‚y‚kanneyi yerden kaldırdılar. Ben ‡ne atılıp otelin merdivenlerini ƒıkmaya başlamıştım. Bizim kafile b‚y‚k heyecan yaratıyordu. Karşılaştığımız herkes durup g‡zlerini fal-taşı gibi aƒarak bize bakıyordu. Bizim otelimiz kentin en g‚zel, en pahalı, en soylu oteli olarak kabul edilir. Merdivende, koridorlarda insan her zaman g‚zel hanımlara, azametli İngilizlere rasttar. Bunların pek ƒoğu hemen aşağı koşup metrdotelden bir şeyler ‡ğrenmeye ƒalıştılar, aslında o da pek etkilenmiş, pek heyecanlanmıştı. Kendisine b‚t‚n soru soranlara elbette ki gelenin seƒkin bir yabancı olduğunu, bir Rus, bir kontes, soylu bir hanımefendi olduğunu, bir hafta ˆnce N. grand‚şesinin kaldığı daireye yerleşeceğini s‡yl‚yordu. ˆzellikle de koltuğuna kurulan b‚y‚kannenin buyurgan ve egemen halleri dikkati ƒekiyordu. Birisiyle karşılaştığımızın her seferinde kılı kırk yaran bakışıyla hemen ‡lƒ‚p biƒiyor ve bana herkesle ilgili y‚ksek sesle sorular y‡neltiyordu. B‚y‚kannenin ƒok sağlam bir b‚nyesi vardı, artık koltuğundan hiƒ kalkmamasına karşın, ƒok uzun boylu olduğu bir bakışta anlaşılıyordu. Hiƒbir zaman koltuğun arkalığına yaslanmadan, direk gibi dimdik dururdu. Kalın ve belirgin ƒizgili, ak saƒlı geniş başını hep dik tutardı. Size azametli, hatta kışkırtıcı bir biƒimde bakardı; bakışının ve hareketlerinin tamamiyle doğal olduğu g‡r‚l‚rd‚. Yetmiş beş yaşına karşın, y‚z‚ taptazeydi, hemen hemen b‚t‚n dişleri de sapasağlam yerindeydi. Sırtında siyah ipekliden bir giysi, başında beyaz başlık vardı. Benim yanım sıra yukarı ƒıkan B. Astley bana: †Beni son derece ilgilendirdi,‹ diye mırıldandı. †Telgraflardan haberi var‹ diye geƒiriyordum aklımdan. †Deş Grieux'y‚ tanıyor ama, Mile Blanche'ı hen‚z bilmiyor gibi g‡r‚n‚yor.‹ D‚ş‚nd‚klerimi hemen B. Astley'e de bildirdim. Utanarak itiraf edeyim ki, ilk şaşkınlık durumum geƒtikten sonra, hemen şimdi generale indireceğimiz darbeden sonsuz bir sevinƒ duydum. Bu bende uyarıcı bir ilaƒ etkisi yapıyordu, b‚y‚k bir neşeyle ‡nden y‚r‚yordum. Bizimkiler ‚ƒ‚nc‚ kata yerleşmişlerdi; haber vermeden, hatta kapıyı bile vurmadan, kapının iki kanadını da ardına kadar aƒtım, b‚y‚kanne de pek g‡rkemli bir giriş yaptı. Sanki ‡zellikle yapılmış gibi, hepsi generalin ƒalışma odasında toplanmışlardı. Saat on .ikiydi ve g‡r‚n‚şe g‡re, kimi arabayla, kimi atla, birlikte bir gezinti tasarlıyorlardı; konuklar da vardı. General, Pauline, ƒocuklar ve dadılarından başka odada, Deş Grieux, gene binici giysileri iƒinde Mile Blanche, annesi dul Bn. Cominges, k‚ƒ‚k prens, daha ‡nce bir kez gene onların dairesinde g‡rd‚ğ‚m bir Alman bilgini bulunuyordu. B‚y‚kannenin koltuğunu odanın ortasına doğru, generalin ‚ƒ adım, yakınına kadar getirdiler. Ulu Tanrım, o ifadeyi ‡mr‚m oldukƒa unutamam! Biz iƒeri girdiğimizde general bir şeyler anlatıyordu, Deş Grieux eksiklerini tamamlıyordu. Şunu belirtmek gerekir ki, Mile Blanche'la Deş Gricux zavallı generalin g‡z‚n‚n ‡n‚nde, iki ‚ƒ g‚nden beri k‚ƒ‚k prensin ƒevresinde pervane gibi d‡n‚yorlardı. B‡ylece topluluk belki yapma ama, neşeli, iƒten ve teklifsiz bir havayı benimsemişti. B‚y‚kanneyi g‡r‚nce, general s‡zc‚ğ‚n‚ tamam-layamadan, ağzı bir karış aƒık kalakaldı.. Bakışlarıyla insanı 90 KUMARBAZ KUMARBAZ 91 ‡ld‚ren bir masal ejderinin g‡r‚n‚ş‚yle b‚y‚lenmişcesine, g‡zleri yuvalarından fırlamış, ona bakıyordu. B‚y‚kanne de hiƒbir şey s‡ylemeden ona bakıyordu, hiƒ kımıldamıyordu ama, ‡yle bir utkulu, meydan okuyucu ve alaycı bakışı vardı ki! Genel sessizlik iƒinde b‡ylece bir on saniye kadar bakıştılar. Deş Grieux ‡nce şaşırdı ama, hemen sonra y‚z‚nde sonsuz bir kaygı belirdi. Mile Blanche kaşlarını kaldırmıştı, ağzı aralık, aptal aptal b‚y‚kanneye bakıyordu. Prensle bilgin, bu tabloyu b‚y‚k bir ilgiyle seyrediyorlardı. Pauline'in bakışlarında sonsuz bir şaşkınlıkla ne yapacağını bilmezlik okunuyordu, sonra ansızın k•ğıt gibi bembeyaz oldu; kısa bir s‚re sonra da y‚z‚ne kan h‚cum etti, yanakları kıpkırmızı oldu. Evet, bu herkes iƒin b‚y‚k bir felaketti! Ben sadece g‡zlerimi b‚y‚kanneden orada bulunanlara ve onlardan b‚y‚kanneye g‡t‚r‚p getiriyordum. B. Astley, her zamanki gibi, vakur ve sakin, geride duruyordu. †Eh, işte b‡yle, geliverdim! Telgramın yerini ben aldım!‹ diye en sonunda patlayıveren b‚y‚kanne, sessizliği bozdu. †Beni beklemiyordunuz, değil mi?‹ †Antonine Vassilievna... Benim iyi teyzeciğim... hangi r‚zg•r sizi...‹ diye bir şeyler kekeledi, zavallı general. Eğer b‚y‚kanne birkaƒ saniye daha konuşmasaydı, belki de bir yerine inme inecekti. †Ne demek, hangi r‚zg•r? Trene bindiğim gibi yola ƒıktım! Demiryolları ne işe yarıyor, kuzum? Siz hepiniz ayaklarım ‡nde, d‡rt kolluyla ƒıkıp, mirasımı size bırakacağımı d‚ş‚n‚yordunuz, değil mi? •‚nk‚, telgraf ‚st‚ne telgraf g‡nderdiğinizi ƒok iyi biliyorum. Bu sana pek pahalıya patlamıştır. Buradan oraya, ucuz olmamalı. Ama, b‚t‚n cesaretimi topladım ve işte karşınızdayım. Bu, Fransız değil mi? B. Deş Grieux'ydu galiba?‹ †.Evet, Hanımefendi‹ diye yanıtladı Deş Grieux, †inanın ı kadar sevindim ki... Sağlığınız— Bu bir mucize... Sizi burada g‡rmek... Pek sevimli bir s‚rpriz...‹ †Sevimli olmasına, sevimli de; seni iyi tanıyorum, zirzop soytarı ve sana şu kadar bile (ve ona k‚ƒ‚k parmağının ucunu g‡sterdi) inanmıyorum.‹ Sonra da Mile Blanche'ı g‡stererek: †Bu kim, bu?‹ diye s‡zlerini s‚rd‚rd‚. Binici giysili, elinde kamƒı, g‡sterişli haliyle, cafcaflı Fransız onun iikkatini ƒekmişti besbelli. †Bu hanım buralardan mı?‹ †Mile de Cominges, bu da annesi Bn. de Cominges; bu otele indiler‹ diye aƒıkladım. †Evli mi bu?‹ diye sordu yaşlı hanını patavatsızca. †Hayır, evli değil‹ diye karşılık verdim elimden geldiğince saygılı davranmaya ƒalışarak ve bilerek sesimi alƒaltarak. †Neşeli mi bari?‹ Soruyu kavrayamadım. †İnsanın onunla canı sıkılır mı sıkılmaz mı? Rusƒa biliyor mu? Moskova'da Deş Grieux birkaƒ s‡zc‚k geveliyordu.‹ Ona, Mile de Cominges'in Rusya'ya hiƒ gitmediğini anlattım. B‚y‚kanne bir giriş yapmadan sertƒe Mile Blanche'a pat diye: †G‚naydın!‹ dedi. †G‚naydın, efendim‹ diyen Mile Blanche da tumturaklı ve ‡zentili, hesaplı bir reveransla yerlere kadar eğildi, derin bir nezaket perdesi altından y‚z‚n‚n b‚t‚n ifadesiyle, b‡yle bir sorudan ve bu biƒim davranıştan duyduğu şaşkınlığı belli etti. †Ah! G‡zlerini indiriyor, cilveler yapıyor: İnsanın ne gibi bir kuşla karşı karşıya bulunduğu hemen belli oluyor: Sapma kadar oyuncu, ya da ona benzer bir şey bu. Bu otele 92 KUMARBAZ KUMARBAZ 93 indim, aşağı katta kalıyorum‹ dedi ansızın generale doğru d‡nerek; †komşu olacağız. Buna sevindin mi, sevinmedin mi?‹ †Ah! Teyzeciğim, iƒten... memnunluk duygulanma inanın,‹ diye yanıt verdi general. Kendini biraz toparlamıştı bile. Ve fırsat d‚şt‚ğ‚nde, duruma uygun d‚şen ciddi deyimleri bulmasını ƒok iyi bildiğinden, hemen parlak s‡zlere başladı: †Rahatsızlığınızı haber alınca o kadar telaşlandık, o kadar merak ettik ki... ˆyle umutsuz telgraflar alıyorduk ki, bir de ansızın...‹ †Yalan s‡yl‚yorsun, yalan s‡yl‚yorsun‹ diye hemen onun s‡z‚n‚ kesti b‚y‚kanne. General de sesini y‚kseltip işitmemezlikten gelerek onun s‡z‚n‚ kesti: †Ama, nasıl oldu da b‡yle bir yolculuğa karar verebilirsiniz? Siz de kabul edersiniz ki, sizin yaşınızda ve sizin sağlık durumunuzda... hiƒ değilse, b‚t‚n bunlar o kadar beklenmedik şeyler ki, ne diyeceğimizi bilemiyoruz, şaşkınlığımız pek akla yakın. Ama, bilseniz ne kadar memnunum... Hepimiz (burada, duygulu bir sevinƒ ifadesiyle g‚l‚msemeye başladı) burada kaldığınız s‚rece size en g‚zel. g‚nleri geƒirtmek iƒin elimizden gelen ƒabayı g‡stereceğiz...‹ †Hadi, hadi,'bu kadarı yeter, yararsız gevezelikler b‚t‚n bunlar. Sen her zamanki gibi saƒma sapan şeyler s‡yl‚yorsun. Zamanı nasıl geƒireceğimi ben kendim pek•l• bilirim. Zaten size kızgın değilim, kinci değilim ben. Bu yolculuğa girişmeye nasıl karar verdiğimi soruyorsun bana? En yalın biƒimde. Ne oluyor da herkes şaşıyor buna? G‚naydın, Pras-covia (1), ne yapıyorsun burada?‹ (1) •oğu zaman Fransız ya da İngiliz eğitimi g‡ren ƒocuklara kendi adlarına yaklaşan, Fransız, ya da ingiliz adları takarlar. Burada Prascovia da Pauline'e d‡n‚ş‚yor. †G‚naydın, B‚y‚kanne,‹ dedi Pauline yaklaşarak. †Siz yola ƒıkalı ƒok oldu mu?‹ †İşte, b‚t‚n o ahlar, oh!har yerine hiƒ değilse, akıllıca bir soru. Pek•l•, işte b‡yle, pek uzun zamandan beri yataktaydım, tedavi g‡r‚yordum. Bunun ‚zerine, b‚t‚n hekimleri kovdum, Saint-Nicolas'nın papazını getirttim. Daha ‡nce de saman tozuyla bir kadıncağızı aynı hastalıktan iyileştirmişti. Beni de rahatlattı. İki g‚n sonra, her yanımdan dereler gibi ter d‡kt‚m ve ayağa kalktım. Bunun ‚zerine, benim Almanlar yeniden gene kafa kafaya tartıştılar, g‡zl‚klerini taktılar ve şu kararı bildirdiler: "Şimdi gidip yabancı ‚lkelerdeki bir kaplıcada k‚r yaparsanız, tıkanma tamamiyle geƒer" dediler. "Neden olmasın?" diye d‚ş‚nd‚m. Dour-Za-jiguine'ler avaz avaz kıyameti kopardılar: "Oraya kadar gitmek deliliktir!" dediler. Hadi canım! Yirmi d‡rt saat iƒinde ƒıkınlarımı hazırlattım, geƒen hafta da yanıma bir oda hiz-metƒisiyle. Potapytch'i, bir de Berlin'e geri g‡nderdiğim (ƒ‚nk‚ ona ihtiyacım olmadığını, yalnız başıma da pek•l• yolculuk edebileceğimi g‡rd‚m) Fedor'u aldım... ˆzel bir kompartıman kiraladım. Her istasyonda, yirmi k‡pek karşılığında sizi istediğiniz yere g‡t‚ren hamallar var. G‚zel bir daireniz var‹ diye s‡zlerini tamamladı ƒevresine bakarak. †Parayı nereden buluyorsun, azizim? Yanılmıyorsam, her şeyi ipotek ettin. Sadece şu k‚ƒ‚k Fransıza bir yığın borcun var! Darılma ama, her şeyi biliyorum, her şeyi!‹ Şaşkınlığın, mahcubiyetin doruğuna ulaşan general: †Teyzeciğim‹ diye başladı, †şaşırdım doğrusu... ˆyle sanıyorum ki, hiƒ kimsenin kontrol‚ olmaksızın... Zaten harcamalarım gelirimi aşmıyor ve biz burada...‹ †Gelirini geƒmiyormuş, doğrusu pek de y‚zs‚zs‚n ya! ˆyleyse, ƒocuklarının son meteliğine kadar hepsini ellerinden aldın, sen, onların vasisi olan sen!‹94 KUMARBAZ KUMARBAZ 95 ŒBundan sonra, b‹yle s‹zlerden sonra...• diye s‰rd‰rd‰ general ‹fkeyle. ŒBilmem...• ŒNeyi bilmiyorsun? †yle sanıyorum ki rulet masasından kalkmıyorsun! İyice batağa saplandın!• General utancından yerin dibine ‹ylesine geŠti ki, heyecandan az kalsın boğulacaktı. ŒRulet masasından mı? Benim gibi ‹nemli bir kimse!.. Kendinize gelin, teyzeciğim, hen‰z iyileşmemişsiniz...• ŒB‰t‰n bunların hepsi yalan! Bahse girerim ki seni oradan Šekip alamıyorlardır! Sayıklayıp duruyorsun sen.! Bug‰nden tezi yok, gidip şu rulet denen şeyin ne mene bir şey olduğunu g‹receğim. Prascovia, anlat bana bakayım, burada g‹r‰lecek neler var? Aleixis Ivanovitch beni oraya g‹t‰r‰r. Sen de Potapytch, g‹r‰p gezilecek yerlerin listesini Šıkar.• Pauline'e d‹nerek: ŒBurada g‹r‰lecek neler var?• diye yineledi. Œ€evrede, bir şatonun yıkıntıları var, bir de Schlangen-berg var.• ŒNedir bu Schlangenberg? Orman mı?• ŒHayır, bir dağ; orada bir de zirve var...• ŒHangi zirve?..• ŒDağın en y‰ksek yeri. Orasını bir Šitle Ševirdiler. Eşsiz bir manzarası var.• ŒKoltuğumu oraya Šıkarmak mı gerekecek? Yapılabilir mi bu?• ŒOo! Merak etmeyin, efendim, hamal bulunabilir• diye yanıt verdim. Bir aralık dadı Fedossia gelip b‰y‰kanneyi selamladı. Ona generalin Šocuklarını getirmişti. ŒYoo! Kucaklaşıp ‹p‰şmek yok. €ocukları ‹pmesini hiŠ sevmem. Hepsi de s‰m‰kl‰d‰r. Burada rahat mısın, Fedossia?• ŒBurada Šok iyiyiz, iyi y‰rekli Antonine Vassilievna• karşılığını verdi Fedossia. ŒYa siz, benim sevgili Hanımcığım, siz nasılsınız? Sizi o kadar Šok merak ettik ki!• ŒBiliyorum; sen hiŠ değilse, saf bir cansın. B‰t‰n bu insanlar sizin konuklarınız mı?• diye sordu yeniden Pauline'e d‹nerek. ŒŞu g‹zl‰kl‰ sıska kim?• Pauline alŠak sesle: ŒO prens Nilski, b‰y‰kanne• dedi. ŒYa, Rus demek ki? Ben de onun konuştuklarımızı anlamadığını sanıyordum! Belki de işitmemiştir! B. Astley'i daha ‹nce g‹rd‰m. İşte gene burada• dedi b‰y‰kanne -, onu g‹r‰r g‹rmez. ŒG‰naydın!• diye sesleniverdi B. Astley'e ansızın. B. Astley tek s‹z s‹ylemeden eğildi. ŒHadi bakalım, bana ne gibi g‰zel şeyler s‹yleyeceksiniz? Bir şeyler s‹yleyin. Pauline bunu ona Ševiriyor.• Pauline konuşmayı Ševirdi. Astley de ciddi bir sesle ama,' son derece iŠtenlikle: ŒSizi b‰y‰k bir zevkle seyrettiğimi, sağlığınızın yerinde olmasına pek sevindiğimi s‹yleyeyim• diye karşılık verdi. Bu s‹zleri b‰y‰kanneye Ševirdiler, pek hoşuna gittiği aŠıkŠa belliydi. ŒŞu İngilizler nasıl da her şeye bir yanıt bulurlar!• dedi. ŒNeden bilmem, İngilizleri hep sevmişimdir; Fransızlarla aralarında dağlar kadar fark vardır!• Gene B. Astley'e: ŒBeni g‹rmeye gelin, emi?• dedi. ŒSizi fazla sıkmamaya gayret ederim. Bunu ona Ševiriver ve birinci katta kaldığımı s‹yle. Birinci katta, anlıyor musunuz? Aşağıda,• diye yineledi B. Astley'e parmağıyla d‹şemeyi g‹stererek. B. Astley bu Šağrıdan pek memnun oldu. Yaşlı kadın, Pauline'i tepeden tırnağa dikkatli ve hoşnut bir bakışla sardı. ŒSeni Šok sevebilirim, Prascovia• dedi birdenbire. ŒSen 96 KUMARBAZ iyi bir kızsın, hepsinin en iyisisin ama, ‡yle bir huyun var ki!.. Hoş, ben de ‡yleyimdir ya... D‡n bakayım biraz; başındakiler takma saƒ değil ya?‹ †Hayır, b‚y‚kanne, kendi saƒlarım.‹ †Allahtan, yoksa bu aptalca modadan nefret ediyorum. •ok g‚zel bir kızsın. Eğer genƒ bir erkek olsam, sana •şık olurdum. Neden evlenmiyorsun? Aman, artık gitmeliyim. Trende geƒen o uzun g‚nlerden sonra gezinmek istiyorum... Ee, ne haber, h•l• kızgın mısın?‹ dedi generale. †•ok rica ederim, teyzeciğim, bırakın bunları!‹ dedi general de g‡nl‚ rahatlayarak. †Tabii anlıyorum, sizin yaşınızda...‹ †Bu kocakarı bunamış‹ diye fısıldadı Deş Grieux. †Burada her şeyi g‡rmek istiyorum. Alcxis Ivanovitch'i bana bırakırsın, değil mi?‹ diye generale sordu b‚y‚kanne. †Oo! Lafı mı olur, istediğiniz kadar ama, ben de... Paulinc de, hatta Bay Deş Grieux de... size eşlik etmekten b‚y‚k bir zevk duyarız.‹ †Aman, Hanımefendi, bu b‚y‚k bir zevktir...‹ diye atıldı Deş Grieux g‡z boyayıcı bir g‚l‚msemeyle. †Hımmm, bir zevkmiş! Beni g‚ld‚r‚yorsun, azizim.‹ Sonra da generale d‡nerek-ansızın: †Zaten sana para filan vermeyeceğim‹ diye ekledi. †Beni daireme g‡t‚rs‚nler, ‡nce oraya bir g‡z atayım, sonra her yere gideriz. G‡t‚r‚n beni.‹ B‚y‚kanneyi yeniden kaldırdılar, hepimiz kafile halinde, koltuğunun ardında, merdivenden aşağı indik. General başına inen bir balyozla sersemlemiş gibi y‚r‚yordu. Deş Grieux d‚ş‚n‚yordu. Mile Blanche ‡nce kalmak istedi, sonra da bizi izlemeyi yeğledi. Onun hemen ardından prens geliyordu; generalin dairesinde sadece Almanla dul Bayan Cominges kaldı. KUMARBAZ ONUNCU BˆLŠM 97 Kaplıcalarda, b‚y‚k bir olasılıkla • da b‚t‚n Avrupa'da, y‡neticilerle metrdoteller bir m‚şteriye bir daire verirken, onun zevk ve isteklerinden ƒok, kendilerinin onun hakkında edindikleri kanıya g‡re davranırlar. Ve kabul etmek gerekir ki, bu konuda pek seyrek olarak yanılırlar. Ama, b‚y‚kanneye, Tanrı bilir neden, ‡yle debdebeli, şatafatlı bir daire verirler ki bu kez sının iyice aşarlar: G‡rkemli eşyalarla d‡şenmiş banyolu d‡rt oda, uşaklar iƒin m‚ştemil•t, oda hizmetƒisi iƒin ayrı oda, vb., vb... Gerƒekten de bu odalarda bir hafta ‡nce bir grand‚şes kalmıştı ve telaşla bunu, oraların değerini daha da artırmak amacıyla hemen yeni gelenlere bildirmekten geri kalmadılar. B‚y‚kanneyi b‚t‚n odalara taşıdılar, daha doğrusu g‡t‚rd‚ler, o da her yeri dikkatli ve sert bir g‡zle inceledi. Orta yaşlı, dazlak kafalı bir adam olan metrdotel daire gezilirken hep kibarca ona eşlik etti. Bunların hepsi b‚y‚kanneyi kim sanıyorlardı bilmem; besbelli ƒok soylu ve kibar, ‡zellikle de pek zengin birisi sanıyorlardı. Otel defterine hemen: Bayan General, Tarassevitcheva prensesi yazdılar, oysa b‚y‚kanne ‡mr‚nde prenses olmamıştı. Uşaklar, ‡zel vagon, yararsız bir yığın paket, bavullar, hatta sandıklar yaşlı hanımla birlikte gelmişti, kuşkusuz bunlar onun saygınlığına basamak oluşturmuştu. B‚y‚kannenin koltuğu, kestirip atan tonu, sesi, tamamiyle patavatsız bir halle sorulan ve en k‚ƒ‚k bir karşılığa katlanamayan garip soruları, kısacası, b‚y‚kannenin dimdik, sert, buyurgan kişiliği ona genel sevgi ve saygıyı sağlamayı tamamladı. Dairesini denetimden geƒirirken, yaşlı hanım ansızın koltuğunu durdurtuyor. herhangi bir eşyayı g‡steriyor ve metrdotele beklenmedik so- ' rulan y‡neltiyordu, o da saygılı saygılı g‚l‚ms‚yordu ama, titremeye başlıyordu bile. Adama soruları Fransızca soruyordu F. 7 98 KUMARBAZ KUMARBAZ 99 ki bu dili iyi konuşamadığından ƒoğu zaman s‡ylediklerini ƒevirmek zorunda kalıyordum. Metrdotelin yanıtlan ƒoğunlukla hoşuna gitmiyor ve ona yetersiz g‡r‚n‚yordu. Zaten her t‚rl‚ anlamdan yoksun, ‡yle rasgele aklına esen sorular y‡neltiyordu. S‡zgelimi, ansızın bir tablonun karşısında duruyordu: Mitolojik konulu, ‚nl‚ aslının oldukƒa zayıf bir kopyası. †Bu resim kimin?‹ Metrdotel, bunun muhtemelen bir kontesin resmi olduğunu s‡yl‚yordu. †Nasıl, bilmiyor musun? Burada yaşıyorsun da bilmiyorsun! Neden bu tablo burada? Neden kontesin g‡zleri şaşı?‹ B‚t‚n bu sorulara metrdotel tatmin edici karşılıklar veremeyince bir hayli utandı. †Ne sersem' şey bu!‹ dedi b‚y‚kanne Rusƒa. Kendisini daha uzağa g‡t‚rd‚ler. Aynı şey k‚ƒ‚k bir Saksonya heykelcikle yeniden meydana geldi: Yaşlı hanım bunu uzun uzun seyrettikten sonra, neden bilinmez, alıp g‡t‚rmelerini buyurdu. En sonunda, metrdoteli soru yağmuruna tuttu: Yatak odasındaki halı kaƒ paraya mal olmuştu, bunları nerede dokuyorlardı? Metrdotel hepsini sorup ‡ğreneceğine s‡z verdi. B‚y‚kanne: †Ne eşek şeyler!‹ diye homurdandı ve b‚t‚n dikkatini karyolanın ‚zerine yoğunlaştırdı. †İşte şahane bir cibinlik tavanlığı! Aƒın şunu.‹ Yatağı aƒtılar. †Daha, daha, hepsini aƒın. Yastıkları kaldırın, kılıfları, kuşt‚y‚ yatak ‡rt‚s‚n‚ kaldırın.‹ Hepsinin altını ‚st‚ne getirdiler. B‚y‚kanne dikkatle inceledi. †Bereket versin ki tahtakurusu yok. B‚t‚n ƒarşaflan, ƒamaşırları g‡t‚r‚n. Kendi ƒarşaflarımı, yastıklarımı koyarlar. Zaten b‚t‚n bunlar aşırı derece l‚ks; benim yaşamda, b‡yle bir daireye ne gerek var. İnsan yalnız başına sıkılır. Alexis Iva-novitch, sık sık beni g‡rmeye gel emi, ƒocukların dersini bitirir bitirmez gelirsin.‹ †D‚nden beri generalin hizmetinde değilim artık‹ diye yanıt verdim. †Otelde kendi hesabıma kalıyorum.‹ †O da neden ‡yle?‹ †ˆnceki g‚n Berlin'den seƒkin bir Alman, bir baron geldi eşiyle. D‚n, gezintide ona, Berlin şivesini g‡zetmeden Almanca bir s‡z s‡yledim.‹ †Ee, ne varmış bunda?‹ †O, bunu bir terbiyesizlik, saygısızlık olarak kabul etmiş ve gidip generale yakınmış. O da hemen beni kovdu.‹ †Ne yani, şu barona hakaret mi ettin? ˆyle bir şey yapsan bile, bunda bir k‡t‚l‚k yok ki, d‚nya yıkılmaz ya!‹ †Yoo, hayır! Tersine, asıl o bana bastonunu kaldırdı.‹ †Sen de, s‚m‚kl‚, ƒocuklarının ‡ğretmenine bu şekilde davranılmasma izin verdin‹ dedi ansızın generale d‡nerek sert bir sesle, †‚stelik de onu kovdun! G‡rd‚ğ‚m kadarıyla, hiƒbiriniz bir işe yaramazsınız.‹ †Hiƒ merak etmeyin, teyzeciğim,‹ diye karşılık verdi general kendini beğenmiş bir teklifsizlik tonuyla, †kendi işlerimi kendim y‚r‚tmesini bilirim. Šstelik de, Alexis Ivanovitch olayı size tam olarak anlatmadı.‹ †Sen buna nasıl katlanabildin?‹ diye bana sordu. Ben de d‚nyanın en alƒakg‡n‚ll‚ ve en sakin haliyle: †Baronu d‚elloya davet etmek istiyordum‹ diye karşılık verdim, †ama, general buna engel oldu.‹ †Neden?‹ diye s‚rd‚rd‚ b‚y‚kanne. Sonra da metrdotele: †Sen, azizim, hadi git, seni ƒağırdıkları zaman gelirsin"‹ dedi. †Bu Nuremberg'li patates surata dayanamıyorum!‹ Beriki, elbette ki b‚y‚kannenin iltifatım anlamadan, selam verip ƒıktı. General k‚ƒ‚k bir g‚l‚şle: 100 KUMARBAZ Œİzin verirseniz, teyzeciğim,• dedi, Œd‰ellolar yapılabilir mi?• ŒNeden yapılmasın? Erkekler hep horozlar gibidir; d‹v‰ş‰rlerdi, hepsi bu. Hepiniz korkaksınız, aŠıkŠa g‹r‰l‰yor, mal meydanda, ‰lkenizin onurunu korumaktan acizsiniz. Hadi bakalım, g‹t‰r‰n beni! Potapytch, s‹yle de her zaman emrimde iki hamal bulundursunlar. Adamları tut, koşulları sapta. İki tane yeter. Beni sadece merdivenlerden indirip Šıkarmaları gerekecek; d‰z yolda, sokakta, beni iterler, bunu onlara anlat. Adamlara bir de avans ver, daha terbiyeli davra-nırlar. Sen hep benim yanımda kalacaksın, sen de Alexis Iva-novitch, gezintide bana şu baronu g‹ster: Şu "von Baron" ne menem şeymiş hele bir g‹reyim. Hadi bakalım, nerede kuzum şu rulet?• Ruletlerin gazino salonlarında bulunduğunu anlattım. Ardından da sorular yağmaya başladı: Œ€ok rulet var mı? Kumar oynayan Šok kimse var mı? B‰t‰n g‰n kumar oynanıyor mu? Nasıl şey bu?• Ben de en iyisinin gidip hepsini kendi g‹zleriyle g‹rmesi olacağını, onları anlatmanın Šok zor olduğunu s‹yledim. ŒPekŽlŽ, ‹yleyse beni hemen oraya g‹t‰rs‰nler! Alexis Ivanovitch, sen ‹ne geŠip yol g‹ster!• General b‰y‰k bir ilgiyle ‰zerine titreyerek: ŒAman teyzeciğim, nasıl olur, biraz dinlenmeden mi?• diye sordu. Biraz heyecanlıya benziyordu; zaten, hepsi sıkıntılı g‹r‰n‰yordu, s‰rekli birbirlerine bakıyorlardı. Besbelli b‰y‰kanneyle birlikte gazinoya gitmekten Šekiniyorlar ve belki de utanıyorlardı: HiŠ kuşkusuz yaşlı hanım, hem de bu kez herkesin iŠinde gene acayiplikler yapmaya kalkışacaktı. Bununla birlikte, ona eşlik etmek amacıyla atıldılar. ŒNeden dinlenecekmişim, kuzum? HiŠ yorgun değilim ki; tam beş g‰nd‰r kımıldamadan durdum. Sonra da gidip kayKUMARBAZ 101 nakları, kaplıcaları g‹receğiz. Daha sonra da... şu... adı ne demiştin sen Pascovia? Şu zirve'yı, hah, tamam değil mi?• ŒEvet, b‰y‰kanne.• ŒHadi zirve olsun. Burada daha başka ne var?• ŒPek Šok şey var, b‰y‰kanne,• dedi Paulinc sıkıntıyla. Œİyi, iyi, senin pek bir şey bildiğin yok! Marthe, sen de benimle gel,• dedi oda hizmetŠisine. General ansızın kaygılanarak: ŒOnu neden g‹t‰rmek istiyorsunuz, teyzeciğim?• dedi. ŒOlanaksız bir şey bu; hatta Polapytch'in bile gazinonun iŠine girmesine izin vereceklerini sanmıyorum.• ŒSaŠma! Yani bu bir hizmetŠi olduğu iŠin dışarda mı bırakacaklar! Oysa o da canlı bir yaratık; tam bir haftadır yollarda s‰rt‰yoruz, onun da canı elbette bir şeyler g‹rmek isler. Benimle olmazsa, kiminle gidebilir ki? Yalnız başına sokakta bir adım atmaya bile cesaret edemez o.• ŒAma, b‰y‰kanne..• ŒBelki de benimle gelmekten utanıyorsundur? †yleyse kal burada, senden bir şey isteyen yok ki. Bir general, aman sevsinler! Ben de general karışıyım. Hem zaten b‰t‰n bu kafileyi peşimde taşımaya hiŠ de gerek yok! Her şeyi Alexis Iva-novitch'le g‹r‰r‰m...• Ama, Deş Grieux herkesin sefere katılmasında ayak di-• i'edi, onunla birlikte gitmenin zevkini ‹yle bir ballandıra ballandıra ‹vd‰ ki, herkes y‰r‰y‰şe geŠti. Deş Grieux, generale: ŒBunamıs zavallı• diye yineledi. ŒYalnız gitse, kimbilir ne saŠmalıklar yapar...• Ben daha fazlasını işitemedim ama, hiŠ kuşkusuz kafasında bir d‰ş‰nce vardı, hatta belki de yeniden umuda bile kapılmıştır. Gazinoya kadar yaklaşık beş y‰z metre vardı. Kestane ağaŠlı yoldan Ševresinde bir tur attığımız alana kadar gitlik, doğruca gazinoya girdik. Generalin g‹nl‰ biraz rahatlamıştı,102 KUMARBAZ KUMARBAZ 103 Š‰nk‰ bizim kafile, oldukŠa acayip olmakla, hiŠ de saygınlıktan yoksun değildi. Hasta, zayıf, bacaklarını kullanamayan bir kimsenin kaplıcalara gelmesinde şaşılacak hiŠbir şey yoktu. Ama, aŠıkŠa g‹r‰l‰yordu ki, general gazinodan korkuyordu; sakat, ‰stelik de yaşlı bir kadın neden rulete gidiyordu? Pauline'le Mile Blanche tekerlekli koltuğun iki yanında y‰r‰yorlardı. Mile Blanche g‰l‰yor, Šekingen bir neşe g‹steriyor, hatta arada sırada, b‰y‰kanneyle şakacı bir iki s‹zc‰k konuşuyordu, o kadar ki, yaşlı kadın sonunda ona ‹v‰c‰ s‹zler s‹yledi. †b‰r yandaki Pauline, yaşlı kadının bitip t‰kenmek bilmeyen sayısız sorularına yanıt vermek zorundaydı. S‹zgelimi: ŒDemin yanımızdan geŠen kimdi? Arabadaki şu kadın kim? Kent b‰y‰k m‰? BahŠe geniş mi? Bunlar ne ağaŠlan? Şu dağların adı ne? Buralarda kartal var mı? Ne garip Šatı bu b‹yle!• Yanımda y‰r‰yen B. Astley bug‰nden Šok şey umduğunu fısıldadı bana. Potapytch'le Marthc arkada, hemen koltuktan sonra y‰r‰yorlardı. Potapytch fraklı ve beyaz kravatlıydı ama, başında kasket vardı, kırk yaşlarında al yanaklı, kır saŠlı bir kız olan Marthe'ın da başında başlık, sırtında alacalı basmadan entari, ayaklarında gıcırdayan oğlak derisi pabuŠlar vardı. B‰y‰kanne onlara bir şeyler s‹ylemek iŠin sık sık arkasına d‹n‰yordu. Deş Grieux ile general biraz geride kalmışlar, hararetli hararetli konuşuyorlardı. General bitkindi; Deş Grieux kararlı bir halle konuşuyordu. Belki de arkadaşını cesaretlendirmeye Šalışıyordu; ona ‹ğ‰tler verdiği aŠıkŠa belli oluyordu. Ama', b‰y‰kanne o uğursuz t‰mceyi s‹ylemişti bir kere: ŒSana para vermeyeceğim.• Bu haber belki de Deş Grieux'ye inanılmaz gibi g‹r‰n‰yordu ama, general, teyzesini iyi tanırdı. Bu • arada Deş Grieux ile Mile Blanche'ın birbirlerine g‹z kırpıp durduklarını fark ettim. Yolun ta ucunda prensle Alman g‹z‰me ilişti: Bizi ‹ne geŠirmişlerdi, kendileri başka bir y‹ne gittiler. Gazinoya g‹rkemli bir giriş yaptık. İsviŠreli kapıcıyla uşaklar da oteldeki uşak takımıyla aynı candan yakınlığı g‹sterdiler. Bununla birlikte bize merakla bakıyorlardı. B‰y‰kanne ‹nce kendisine salonları gezdirmelerini buyurdu. Kimi zaman iltifat ediyordu, kimi zaman ilgisiz kalıyordu ama, her şeyi sorup ‹ğreniyordu. En sonunda, kumar salonuna ulaştık. Kapalı kapının ‹n‰nde n‹bet tutan uşak, sanki şaşırıp kalmış gibi, hemen iki kanadı birden ardına kadar aŠtı. B‰y‰kannenin rulet salonunda belirişi kalabalığın ‰zerinde derin bir etki yarattı. Rulet masalarında ve otuz ve kırk masasının bulunduğu salonun ‹b‰r ucunda, birŠok sıra halinde, y‰z elli, iki y‰z kadar kumarbaz yığılıydı. Masaya kadar sokulmayı başaranlar, her zaman olduğu gibi, durumlarını zerre kadar bozmuyorlardı ve ancak b‰t‰n paralarını yitirdikten sonra yerlerinden kımıldayıp ayrılıyorlardı. €‰nk‰ orada sadece seyirci olarak kalmaya ve bir oyuncunun yerini bedavadan işgal etmeye izin verilmiyordu. Masanın Ševresinde sandalyeler bulunmasına karşın, oturan pek azdı, ‹zellikle de kalabalık yoğunlaştığı zaman, Š‰nk‰ ayakta durunca insan daha az yer kaplar, sonra da para s‰rmek iŠin b‹ylesi daha rahattır. İkinci, ‰Š‰nc‰ sıralarda bulunanlar sıralarını bekleyerek, ilk sıradakilerin arkasına yığılırlar. Ama, kimi zaman kumarbazların arasından ellerini kaydırıp paralarını ortaya s‰rerler. ‚Š‰nc‰ sırada mizaları yeşil Šuhaya ulaştırmak iŠin de aynı biŠimde paralanırlar. Bu y‰zden her on, ya da hatta beş dakikada bir masanın bir ucundan bir itiraz y‰kselirdi. Gazinonun g‰venliği zaten oldukŠa iyi d‰zenlenmişti. Elbette ki itişip kakışmayı, hay huyu ‹nleyemezler ama, kalabalık ‰ş‰şt‰ğ‰ zaman memnun olurlar, Š‰nk‰ bundan onlar kazanŠlı Šıkar; ama, masanın Ševresinde oturan sekiz kru-piye, mizaları b‰y‰k bir dikkatle g‹zlerler; ‹deyen onlardır ve bir anlaşmazlık Šıktığı zaman bunu Š‹z‰mleyen de onlardır. Aşırı durumlarda, polis Šağırılır, olay da o anda ka-104 KUMARBAZ KUMARBAZ 105 panır. G‰venlik g‹revlileri sivil olarak salonda, halk arasındadır, ‹yle ki onları hiŠ kimse tanıyamaz. Bunlar ‹zellikle k‰Š‰k hırsızlarla, h‰nerlerinin uygulanması ‹zellikle pek kolay olan rulette Šok rastlanan profesyonel hırsızları g‹zetlerler. GerŠekten de, her yerde, cepleri karıştırmak, ya da kilitleri kırmak gerekir, başarı sağlanamadığı zaman da, bu insanın başına dert aŠar. Oysa burada sadece rulete yaklaşmak, kumara başlamak yeterlidir. Sonra da ansızın, saklanıp gizlenmeden, herkesin g‹zleri ‹n‰nde bir başkasının kazancına el koyup bunu cebe indirmek işten bile değildir; bir tartışma Šıktığı zaman hırsız y‰ksek ve anlaşılır bir sesle bu paranın kendine ait olduğunu haykırır. Eğer darbe ustaca indirildiy-se, tanıklar da kararsızlıkla duraksıyorsa, hırsız, Šoğu zaman parayı alıkoymayı başarır. B‰t‰n bunlar elbette ki para pek ‹nemli miktarda değilse y‰r‰r, yoksa b‰y‰k bir parayı krupiyeler, ya da bir başka kumarbaz fark etmiş olabilir. Eğer .miktar pek y‰ksek değilse, paranın gerŠek sahibi kimi zaman kavgayı s‰rd‰rmekten kendiliğinden vazgeŠer ve bir rezalet korkusuyla Šekilir. Ama, eğer hırsızın kimliği ortaya Šıkarılırsa, hiŠ g‹z‰n‰n yaşına bakmadan hemen kovarlar. B‰y‰kanne b‰t‰n bunları uzaktan, doymak bilmeyen bir aŠg‹zl‰l‰kle seyretti. Bir hırsız kovulduğu zaman pek seviniyordu. Otuz ve kırk onun pek merakını Šekmedi; rulet hoşuna gitmişti, ‹zellikle de bilye d‹nd‰ğ‰ zaman. En sonunda oyunu daha yakından g‹rmek istedi. Bilmem nasıl oldu ama, garsonlarla yaltaklanan birkaŠ kişi (Šoğu zaman, kumarda kazananlara ve b‰t‰n yabancılara hizmetlerini sunan kumarda iflas etmiş Polonyalılar) masanın ortasına doğru, birinci krupiyenin yanında Šabucak ona bir yer aŠtılar ve kalabalığa karşın koltuğunu oraya s‰rd‰ler. Oynamayıp da sadece bakan (‹zellikle aileleriyle gelmiş İngilizler) kalabalık bir ziyaretŠi topluluğu kumarbazların arkasından b‰y‰kanneyi seyretmek amacıyla masaya doğru ‰ş‰şt‰ler. Krupiyeler umuda kapıldılar: Bu kadar garip bir kumarbaz kadın elbette ki olağan‰st‰ bir şeyler vaat ediyordu. Yetmiş beş yaşında, sakat bir kadın kumar oynamak istiyordu... Bu ‹yle her g‰n rastlanan bir olay değildi. Ben de ne yapıp edip masanın yanına s‰z‰ld‰m ve b‰y‰kannenin yanına yerleştim. Potapytch'le Marthe bir kenarda, kalabalığın iŠinde kaldılar. General, Pauline, Deş Grieux, Mile Blanche da seyircilere katıldılar. B‰y‰kanne, ‹nce Ševresindeki oyuncuları seyretti. AlŠak sesle bana Šabucak sorular y‹neltiyordu: ŒŞu adam kim? Bu kadın kim?• Masanın ucunda bulunan, b‰y‰k kumar oynayan, binlerce frank s‰ren gencecik bir adam ‹zellikle ilgisini Šekti. GenŠ adam yanımızdakilerin fısıldaştıklarına g‹re yaklaşık kırk bin frank kazanmıştı, bunlar altın ve banknot yığınları halinde ‹n‰nde duruyordu. Y‰z‰ sapsarıydı; g‹zleri parlıyor, elleri titriyordu; paralan avuŠ avuŠ alarak hiŠ hesaplamadan ortaya koyuyordu, bununla birlikle de durmadan kazanıyordu, ‹n‰ndeki altın yığını kabardıkŠa kabarıyordu. Garsonlar Ševresinde pervane gibi d‹n‰yorlar, ona bir koltuk getiriyorlar, daha geniş bir yeri olması ve halkın kendisini sıkıştırmaması iŠin yanındakileri uzaklaştırıyorlardı. B‰t‰n bunlar elbette ki y‰kl‰ bir bahşiş umuduyla yapılıyordu. Kazanan kimi kumarbazlar arada sırada parayı avuŠlarıyla ceplerinden Šıkararak hiŠ hesaplamadan onlara verirler. GenŠ adamın yanına bir Polonyalı yerleşmişti bile, yerinde duramıyordu, saygılı bir halle her an kulağına bir şeyler s‹yl‰yordu, hiŠ kuşkusuz ona ‹ğ‰t veriyor ve oyununu y‹netiyordu: B‰t‰n bunlar elbette ki bir bahşiş koparmak iŠindi. Ama, kumarbaz ona hemen hemen hiŠ aldırış etmiyordu, gelişig‰zel, rasgele para koyuyor ve durmadan ‹n‰ndeki altın yığınını kabartıyordu. Besbelli aklını kaŠırrnıştı. B‰y‰kanne bir s‰re onu inceledi. Ansızın telaşlanarak dirseğimi d‰rtt‰ ve: ŒS‹yle ona da bıraksın artık• dedi. Œ€abucak parasını106 KUMARBAZ KUMARBAZ 107 toplasın ve sıvışsın. Yitirecek, bir saniye iƒinde hepsini yitirecek‹ diye kaygılandı adeta heyecandan boğularak. †Potapytch nerede? Ona Potapytch'i g‡ndersinler! Canım, s‡ylesene şuna,‹ diyordu habire b‡ğr‚m‚ dirsekleyerek. †Potapytch nerede, kuzum? •ıkın! •ıkın!‹ diye genƒ adama bağırmaya başladı. Kendisine doğru eğildim ve buyurgan bir sesle, yavaşƒa, burada b‡yle bağırmanın uygun olmadığını, hatta y‚ksek sesle değil de, sadece alƒak sesle konuşmaya izin verildiğini s‡yledim; ƒ‚nk‚ hesaplarını engelliyordu, b‡yle s‚rerse bizi ƒıkaracaklarını da ekledim. †•ok yazık! Bu adam mahvoldu! Hiƒ kuşkusuz b‡yle olmasını istiyor... ݃im alt‚st oldu, ona bakamıyorum. Ne sersem şey!‹ Ve b‚y‚kanne hemen başka bir yana d‡nd‚. Orada, solda, kumarbazlar arasında, yanında bir ƒeşit c‚ce bulunan genƒ bir hanım g‡r‚n‚yordu. Bu c‚ce kimdi, bilmiyorum: Kadının bir akrabası mıydı, yoksa ilgi uyandırmak iƒin mi getirmişti? Bu genƒ kadını daha ‡nce de fark etmiştim; her g‚n, ‡ğleden sonra saat birde gazinoya geliyor, tam ikide gidiyordu. Her g‚n bir saat s‚resince oynuyordu. Onu tanıyor ve kendisine hemen bir koltuk getiriyorlardı. Kadın cebinden birkaƒ altınla binlik birkaƒ banknot ƒıkardı, acele etmeden, heyecanlanmadan, soğukkanlılıkla ortaya para s‚rmeye başladı, bir yandan da bir k•ğıdın ‚zerine numaralan yazıyor, şansların belirli bir anda toplanmasını sağlayan sistemi keşfetmeye ƒalışıyordu. B‚y‚k paraları tehlikeye atıyordu. Her g‚n en fazla bin, iki bin, ‚ƒ bin frank kazanıyordu, daha fazla değil, bunları kazanır kazanmaz da hemen oyundan kalkıyordu. B‚y‚kanne uzun bir s‚re onu inceledi. †Bak s‡yleyeyim, bu kadın yitirmeyecek! Bu kadın yitirmeyecek! Kim, biliyor musun?‹ †Bir Fransız, besbelli o biƒimlerden biri‹ diye fısıldadım kulağına. †Ya! Kuş, uƒuşundan bellidir! Keskin penƒeleri olduğu g‡r‚l‚yor. Her turun ne anlama geldiğini ve nasıl para s‚r‚leceğini anlat bakayım şimdi bana.‹ Ortaya konan paranın sayısız bileşimlerinin anlamını elimden geldiğince b‚y‚kanneye anlattım: Kırınızı ve kara, tek ve ƒift, eksik ve pas, en sonunda numaralar sisteminin kimi ayrıntılarını aƒıkladım. Yaşlı hanım beni dikkatle dinliyor, aklında tutuyor, yeni sorular y‡neltiyor ve ‡ğreniyordu. Ona her para s‚rme sisteminden oracıkta bir ‡rnek g‡sterilebilirdi, b‡ylelikle de ders daha kolay akılda kalıyordu. B‚y‚kanne pek sevindi. †Peki, sıfır ne anlama geliyor? Şuradaki, hani kıvırcık saƒlı krupiye sıfır diye bağırdı. Ve masanın ‚zerindekilerin hepsini neden topladı? O yığınla parayı kendine aldı! Ne demek oluyor bu?‹ †B‚y‚kanne, sıfır bankonun k•rı. Eğer bilye sıfırın ‚zerine d‚şerse, masanın ‚zerindekilerin hepsi, ayrım g‡zetmeden, bankoya aittir. Gerƒeği s‡ylemek gerekirse, ‡deşmek iƒin bir tur daha yapılır ama, banko hiƒbir şey ‡demez.‹ †Aa, olur şey değil, doğrusu! Ve ben bir şey almıyorum!‹ †Hayır; eğer daha ‡nce sıfırın ‚zerine para koydunuz da ƒıktıysa, size koyduğunuzun otuz beş katını veriyorlar.‹ †Nasıl, otuz beş katını mı! Peki, sık sık ƒıkar mı bu? ˆyleyse neden bu sersemler sıfıra para koymuyorlar?‹ †•‚nk‚ otuz altı karşı şans var da ondan, b‚y‚kanne.‹ †Ne saƒma şeyler! P…tapytch! Potapytch! Dur bakayım, yanımda para var... İşte, işte!‹ Cebinden şişkin bir kese ƒıkardı, iƒinden bir frederik aldı. †Al, bunu hemen sıfırın ‚st‚ne koy.‹ †B‚y‚kanne, sıfır az ‡nce ƒıktı‹ dedim, †onun iƒin uzun zaman ƒıkmaz artık. Aşın tehlikeye atılıyorsunuz: Biraz bek- • leyin.‹ †Hayır, saƒmalıyorsun, koy şunu!‹108 KUMARBAZ KUMARBAZ 109 †ˆz‚r dilerim ama, bin kez de koysanız, belki akşama kadar ƒıkmaz; ƒok g‡r‚lm‚şt‚r bu.‹ †Saƒma, saƒma b‚t‚n bunlar, kurttan korkan ormana gitmez. Ne? Vitirdin mi? Gene koy!‹ İkinci frederiki de yitirdik; bir ‚ƒ‚nc‚s‚n‚ koyduk. B‚y‚kanne yerinde duramıyordu; d‡nen tablanın b‡lmeleri arasında zıplayan bilyeyi parlak g‡zleriyle yiyecek gibi bakıyordu. Šƒ‚nc‚ frederiki de yitirdik. B‚y‚kanne kendinden geƒmişti; bir t‚rl‚ rahat duramıyordu, hatta krupiye beklenen .†-fır yerine otuz altı'yı bildirince yumruğuyla masaya vurdu. †Eh, hadi bakalım!‹ diye kızdı b‚y‚kanne, †şu lanet olasıca sıfır yakında ƒıkacak mı, ƒıkmayacak mı? Eğer sıfır ƒıkıncaya kadar buradan Kalkarsam ‡leyim daha iyi. B‚t‚n kabahat şu kıvırcık saƒlı krupiye d‚zenbazında, onunla, hiƒ ƒıkmıyor bu sıfır! Alexis İvanovitch iki altın birden koy! O kadar az para koyuyorsun ki, sıfır ƒıksa hiƒbir şey kazanamayacağız.‹ †B‚y‚kanne!‹ †Koy dedim, koy! Senin paran değil ya.‹ İki frederik koydum. Bilye tablanın ‚zerinde uzun zaman yuvarlandı ve en sonunda b‡lmelerin ‚st‚nden zıplamaya başladı. B‚y‚kanne kendinden geƒerek kolumu sıkıyordu ve ansızın tok! †Sıfır!‹ diye bildirdi krupiye. †G‡rd‚n m‚, bak g‡rd‚n m‚!‹ dedi b‚y‚kanne hızla bana doğru d‡nerek. †Ben sana s‡ylemiştim, ben sana s‡ylemiştim! İki altın koymayı bana Tanrı esinlendirdi! Şimdi ne kadar alacağım? Neden parayı ‡demiyorlar? Potapytch, Marthe, nerede bunlar, kuzum? Ya b‚t‚n bizimkiler, nereye gittiler? Potapytch, Potapytch!‹ †Daha sonra, b‚y‚kanne, birazdan‹ diye fısıldadım. †Po-lapytch kapıda, onu buraya geƒirmezler. Bakın, b‚y‚kanne, paranızı ‡d‚yorlar, alın!‹ B‚y‚kanneye, koyu mavi k•ğıdın iƒine sarılı, damgalı, elli frederiklik ağır bir deste attılar, bir de k•ğıda sarılmamış yirmi frederik saydılar. Ben de bir k‚rekle hepsini b‚y‚kannenin ‡n‚ne ƒektim. †Oyun başlıyor, baylar! Oyun başlıyor, baylar!‹ diye bağıran krupiye para koymaya davet ederek bilyeyi atmaya hazırlandı. †Tanrım, geƒ kaldık! Hemen başlayacaklar! Koy, koy!‹ diye ƒırpındı b‚y‚kanne, †ƒabuk, zaman yitirme‹ dedi, kendinden geƒip b‡ğr‚me şiddetli dirsekler vurarak. †İyi ama, nereye, b‚y‚kanne?‹ †Sıfırın ‚st‚ne! Sıfırın ‚st‚ne! Gene sıfırın ‚st‚ne! Olabildiğince ƒok koy! Topu* topu kaƒ paramız var? Yetmiş frederik mi? Cimrilik etmenin yaran yok, bir ƒırpıda yirmi tane koy!‹ †Makul olun, b‚y‚kanne! Kimi zaman tam iki y‚z tur geƒer de gene ƒıkmaz! Yalvarırım size, varınızı, yoğunuzu burada bırakacaksınız!‹ †Saƒma, saƒma, ƒabuk koy paraları! İşte, ƒekiƒ indi! Ne yaptığımı biliyorum ben‹ diyen b‚y‚kanne sinirden tirtir titriyordu. †Kurallar/ sıfır ‚zerine on iki frederikten fazlasının konmasını yasaklıyor. İşte ben de onları koydum.‹ †O da ne demek ‡yle? Doğru mu bu?‹ Sol yanında oturan ve bilyeyi atmaya hazırlanan krupiyeyi dirseğiyle iterek: †M‚s‚! M‚s‚!‹ dedi. †Sıfır kaƒ tane? On iki? On iki?‹ Ben atılıp hemen aceleyle soruyu Fransızca anlattım. Krupiye de: †Evet, Hanımefendi‹ diye yanıtladı terbiyeli terbiyeli. Son-'ra da bilgi vermek amacıyla: †Kişisel hiƒbir miza da d‡rt bin florini aşmamalıdır; kural b‡yle‹ diye ekledi. †Pek•l•, yapacak bir şey yok, ‡yleyse, on. iki koyalım.‹ 110 KUMARBAZ †Oyun başladı!‹ diye bağırdı krupiye. Tabla d‡nd‚ ve on ‚ƒ ƒıktı. Yitirmiştik! †Hadi gene! Gene! Koy gene!‹ diye haykırıyordu b‚y‚kanne. Bu kez ona hiƒ karşı ƒıkmadım ve omuzlarımı sil-kerek gene on iki frederik koydum. Sehpa uzun zaman d‡nd‚. B‚y‚kanne g‡zleriyle izlerken tirtir titriyordu. Hayretle ona bakarak:. †Acaba sıfırın ƒıkacağına gerƒekten inanıyor mu?‹ diye geƒiriyordum aklımdan. Y‚z‚nde kazanacağının mutlak inancı, az sonra: Sıfır! diye bağırıldığını işiteceğinin kesin umudu parlıyordu. Bilye bir b‡lmeye zıpladı. †Sıfır!‹ diye bağırdı krupiye. B‚y‚kanne utkulu ve saldırgan bir halle bana doğru d‡nerek: †Bak, g‡rd‚n m‚!‹ dedi. Ben bir kumarbazdım: Bunu tam o anda kesinlikle hissettim. Kollarım, bacaklarım titriyordu, şakaklarım zonkluyor-du. Elbette ki, on oyunda sıfır'ın ‚ƒ kez ƒıkması ƒok enderdi ama, bunda ‡zellikle şaşılacak hiƒbir şey yoktu. Ben de ‡nceki g‚n sıfır'm ‚st ‚ste ‚ƒ kez ƒıktığını g‡rm‚şt‚m ve bu fırsatla, ƒıkan numaralan ‡zenle bir k•ğıda yazmış olan kumarbazlardan biri daha bir g‚n ‡nce, bu aynı sıfır'ın yirmi d‡rt saatte sadece bir kez ƒıktığını y‚ksek sesle belirtmişti. B‚y‚kanneye parasını en b‚y‚k kazancı gerƒekleştiren kimseye g‡sterilmesi gereken ‡zel saygı ve ‡zenle verdiler. Kuruşu kuruşuna tam d‡rt y‚z yirmi frederik, yani d‡rt bin florin ve yirmi frederik. Yirmi frederiki altın olarak, d‡rt bin florini de banknot olarak ‡dediler. Ama, bu kez b‚y‚kanne artık Potapytch'i ƒağırmadı; kafasında ƒok başka şeyler vardı! Artık ƒırpınmıyordu, eli ayağı titremiyordu. Ama, deyim yerindeyse, iƒten iƒe titriyordu. B‚t‚n dikkati bir tek noktada toplanmıştı, sanki bir tek hedefi amaƒlıyormuş gibi: †Alexis Ivanovitch, bir seferde sadece d‡rt bin florin koKUMARBAZ 111 nabileceğini s‡ylemişti, değil mi? Hadi bakayım, al da şu d‡rt bini kırmızının ‚zerine koy!‹ diye karar verdi. Onu kararından d‡nd‚rmeye ƒalışmak yararsızdı. Sehpa d‡nmeye başladı. †.Kırınızı!‹ diye bağırdı krupiye. Yeniden d‡rt bin florin daha kazanmıştı, b‡ylece hepsi sekiz bin florin olmuştu. †D‡rt binini burada bana bırak, geri kalanını gene kırmızının ‚zerine koy!‹ diye buyurdu b‚y‚kanne. Bir kez daha d‡rt bin florini tehlikeye attım. †.Kırının!‹ diye yeniden bildirdi krupiye. †Toplam on iki! Hepsini ver bana. Altınları kesemin iƒine d‡k, banknotları topla. Bu kadarı yeter! Hadi gidelim! Koltuğumu itin.‹ ON BİRİNCİ BˆLŠM Koltuğu salonun ‡b‚r ucundaki kapıya doğru s‚rd‚ler. B‚y‚kanne sevinƒten uƒuyordu. B‚t‚n bizimkiler, onu kutlamak iƒin hemen ƒevresine ‚ş‚şt‚ler. B‚y‚kannenin davranışı ne kadar garip olursa olsun, başarısı pek ƒok şeyi ‡rt‚yordu, general de b‡ylesine garip bir kadının akrabalığıyla kendini halk iƒinde lekelemekten artık korkmuyordu. Alƒakg‡n‚ll‚ bir g‚l‚msemeyle ve teklifsiz bir neşeyle b‚y‚kanneyi kutladı, tıpkı bir ƒocuğu eğlendirirken yapıldığı gibi. Zaten o da, b‚t‚n ‡b‚r seyirciler gibi, aƒıktan aƒığa heyecanlanmıştı. Olay yorumlanıyordu, herkes b‚y‚kanneyi birbirine g‡steriyordu. Pek •ok kimse, onu daha yakından g‡rebilmek iƒin yanından geƒiyordu. B. Astley bir kenarda arkadaşlarından iki İngilizle on-116 KUMARBAZ KUMARBAZ 117 de hoşa gitmeye uğraşmasını bilen kibirli Pauline'in tam tersine, şuhluğunun b‚t‚n ƒekiciliklerini kullanacaktı. Ama, şimdi, b‚y‚kanne rulette b‡yle başarıları gerƒekleştirdiği şu sırada, kişiliği (inatƒı, otoriter ve buııamış bir ihtiyar kadın) karşılarında b‡yle bir belirlilikte ortaya ƒıktığı şu anda belki de her şey yitirilmişti. •‚nk‚ her şeyle b‚t‚n bağlarını koparmış bir kolej ‡ğrencisi gibi mutluydu ve kumarda kaƒınılmaz olarak yolunacaktı. Tanrım! diye d‚ş‚n‚yordum (Tanrı beni bağışlasın, k‡t‚ bir sevinƒle!) Tanrım! Demin b‚y‚kannenin tehlikeye attığı her frederik altını generalin y‚reğini deliyordu, Deş Grieux'y‚ kudurtuyor, dolu kaşığın burnunun ucundan geƒtiğini g‡ren Mile de Cominges'i ƒılgına d‡nd‚r‚yordu! Bir başka olgu: Kazanmış olmanın sevinciyle b‚y‚kanne herkese para dağıtırken, gelip geƒen herkesi dilenci sanıp eline bir şeyler sıkıştırırken bile generale: †Ama, sana zırnık, bile vermeyeceğim!‹ demekten kendini alamamıştı'. Demek oluyor ki, bu fikirde kesin kararlıydı, bunda direniyor, bunu kendi kendine s‡z vermişti; bu tehlikeliydi, tehlikeli!.. B‚y‚kanneden ayrılıp şatafatlı merdivenden en ‚st kattaki k‚ƒ‚k odama ƒıkarken b‚t‚n bu d‚ş‚nceler kafamda kaynaşıyordu. B‚t‚n bunlar beni son derece ilgilendiriyordu; g‡z‚m‚n ‡n‚ndeki akt‡rleri birbirine bağlayan en sağlam ipleri ‡nceden talimin edebilmeme karşın, bu oyunun gizli nedenlerini ve gizlerini bilmiyordum. Pauline hiƒbir zaman bana tam bir g‚ven g‡stermemişti. Kimi zaman, gerƒekten de, adeta elinde olmadan, bana y‚reğini aƒmıştı ama, ƒoğu zaman ve halta hemen hemen, her zaman, bu iƒ d‡kmelerden sonra, ya b‚t‚n s‡yledikleriyle alay ediyordu, ya da her şeyi karıştırıyor ve her şeyi bile bile yanlış bir ışık altına tutuyordu! Oh! Pe'k ƒok şeyi benden saklıyordu! Her ne olursa olsun, b‚t‚n hu gizemli ve gergin durumun son perdesinin yaklaştığını seziyordum. Bir darbe daha ve her şey bitecek, maskeler d‚şecekti. Benim yazgıma gelince, o da b‚t‚n bunlarla ilgiliydi biliyorum ama, onu hemen hemen hiƒ dert edinmiyordum. Garip bir ruh hali benimki de: Cebimde olsun ‡ls‚n sadece yirmi frederik; işsiz g‚ƒs‚z, geƒim olanaklarından yoksun, umutsuz, tasarısız, vb. ‚lkemden pek uzaklardaydım... Ama, hiƒ umursamıyordum! Pauline'i d‚ş‚nmesem, kendimi sadece pek yakındaki sonucun g‚l‚nƒ ilginƒliğine bırakır, kahkahalarla g‚lerdim. Ama, Pauline beni heyecanlandırıyor; onun yazgısı kararlaştırılacak bunu ƒok iyi hissediyorum, bununla birlikte itiraf edeyim ki, beni d‚ş‚nd‚ren hiƒ de bu değil. Onun b‚t‚n gizlerini ‡ğrenmek isterdim; bana gelip de: †Seni sevdiğimi pek•l• biliyorsun‹ demesini isterdim, yoksa, bu delilik gerƒekleşcmeyecekse... o zaman neyi istemeli? Neyi istediğimi biliyor muyum ben? •ılgın gibiyim; b‚t‚n istediğim, ;onsuza dek, b‚t‚n ‡mr‚mce onun yanında kalmak, onun ay-jlasında, pırıltısında kalmak. Başka hiƒbir şey biliniyorum! On-jdan uzaklaşabilir miyim? Šƒ‚nc‚ katta, onların koridorunda aniden bir şey hissettim. D‡nd‚m ve yirmi adım ‡tede, koridora ƒıkan Pauline'i g‡rd‚m. Beni bekliyor, beni g‡zctliyormuşa benziyordu, bana hemen yaklaşmamı işaret etti. †Pauline Alexandrovna...‹ †Daha yavaş!‹ diye tembih etli. †D‚ş‚n‚n ki‹ dedim alƒak sesle, †bir saniye ‡nce sanki b‡ğr‚me bir darbe inmiş gibi geldi bana: D‡nd‚m, sizdiniz! Sanki sizden bir akım yayılmış gibi!‹ Pauline kaygılı ve d‚ş‚nceli bir halle: †Şu mektubu alın‹ dedi, kuşkusuz ne dediğimi iyi işit-emişti, †hemen elden onu B. Astley'in kendisine verin. Eli-izi ƒabuk tutun, rica ederim. Yanıt beklenmeyecek. O...‹ S‡zlerini tamamlamadı. Ben hayretle: †B. Astley'e mi?‹ .diye yineledim. Ama, Pauline g‡zden kaybolmuştu bile.112 KUMARBAZ dan s‡z ediyordu. G‡sterişli iki hanım azametli bir hayretle ona bakıyordu, acayip bir şeymiş gibi. Deş Grieux kutlama ve g‚l‚c‚kler saƒıyordu. †Ne zafer!‹ dedi. †Aman, Hanımefehdiciğim, harikulade bir şey bu!‹ diye ekledi Mile Blanche b‚y‚leyici bir g‚l‚msemeyle. , †Evet ya, bir iki demeden, kaşla g‡z arasında on iki bin florin kazandım! On iki bin ne demek, bir de altın paralar var! Hepsi birden yaklaşık on ‚ƒ bin florin ediyor. Rubleye ƒevirirsek, ne eder? Altı bin filan mı?‹ Ben de ona yedi binden fazla ettiğini, hatta g‚ncel kurla belki de sekiz bin bile ettiğini bildirdim. †Sekiz bin mi, şaka mı ediyorsun! Nedir o' ‡yle, hepiniz cini k‡pek heykelcikleri gibi kakılıp duruyorsunuz! Potapytch, Marthe, g‡rd‚n‚z m‚?‹ †Ah, benim iyi y‚rekli hanımcığım, nasıl yaptınız bunu b‡yle? Sekiz bin ruble!‹ diye haykırdı Marthe yaltaklanarak. †Alın, bakayım, her birinize beşer altın, alın hadi!‹ Polapytch'le Marthe ellerini ‡pmek iƒin atıldılar.' †Hamalların her birine birer frederik verilsin. Her birine bir frederik ver, Alexis Ivanovitch. Ne oluyor bu garsona da b‡yle kandilli temennalar yapıyor yere kapanırcasına, ya ‡teki? Beni kutlamak iƒin mi bunlar? Onlara da birer frederik ve-river.‹ †Sayın prenses... zavallı yoksul bir s‚rg‚n... s‚rekli felaket... Rus prensleri ‡yle c‡merttir ki...‹ diye yalvar yakar dileniyordu koltuğun hemen yanı başında yıpranmış, havı d‡k‚lm‚ş redingotlu, alacalı yelekli, bıyıklı, aşağılık bir g‚l‚msemeyle kasketini kalkık tutan birisi. †Ver şuna da bir frederik. Hayır, ona iki tane ver; tamam, artık yeter, yoksa bunun sonunu d‚nyada alamayız. Kaldırın beni, g‡t‚r‚n beni! Prascovia‹ dedi Pauline Alexan-drovna'ya, †yarın sana bir elbise alacağım, Mile... neydi onun KUMARBAZ 113 adı canım, Mile Blanche, değil mi? Ona da elbise alacak bir şeyler vereceğim. Bunu ona ƒevir, Prascovia!‹ †Teşekk‚r ederim, Hanımefendi,‹ dedi Mile Blanche derin bir reverans yapıp Deş Grieux'den ve generalden yana alaycı bir g‚l‚msemeyle. General biraz sıkılmıştı, yola ulaştığımız zaman b‚y‚k bir rahatlama duydu. †Ya Fedossia, Fedossia! Kulaklarına inanamayacak!‹ dedi b‚y‚kanne ansızın ƒocukların dadısını anımsayarak. †Ona bir elbise alacak bir şeyler vermeli. Hey, Alexis Ivanovitch, Alexis Ivanovitch, şu dilenciye bir şey ver.‹ Bize bakarak, yırtık pırtık giyinmiş, sırtı kamburlaşmış biri geƒiyordu yoldan. †Belki bir dilenci değil, haşarının biridir, b‚y‚kanne.‹ †Ver! Ver! Bir florin ver ona!‹ Adama yaklaşıp parayı uzattım. Şaşkın şaşkın suratıma baktı ama, hiƒ sesini ƒıkarmadan parayı aldı. Şarap kokuyordu. †Ya sen Alexis Ivanovitch, hen‚z şansını denemedin mi?‹ †Hen‚z denemedim, b‚y‚kanne.‹ †G‡zlerin parlıyordu, g‡rd‚m.‹ †Hiƒ kuşkusuz deneyeceğim, b‚y‚kanne ama, daha sonra.‹ †Ve hiƒ korkmadan sıfırın ‚zerine koy. Bak g‡receksin! Ne kadar paran var?‹ †Yirmi frederik, b‚y‚kanne.‹ †Pek fazla değil. Eğer istersen, sana elli frederik borƒ veririm. Hadi al bakayım şu desteyi... Sana gelince, azizim, sakın d‚şlere kapılma, sana zırnık bile vermeyeceğim!‹ dedi sert bir sesle generale. Beriki allak bullak olmuş g‡r‚nd‚ ama, sustu. Deş Grieux kaşlarını ƒattı. †T‚h, Allah kahretsin, korkunƒ bir ihtiyar bu!‹ diye fısıldadı generale dişlerinin arasından. †Bir dilenci, bit dilenci, bir dilenci daha!‹ diye haykırdı F. 8114 KUMARBAZ KUMARBAZ 115 b‚y‚kanne. †Alexis Ivanovitch, şu adama da bir florin ver.‹ Bu kez ak saƒlı, bir bacağı tahtadan, sırtında lacivert. bir ƒeşit uzun pelerin, elinde kocaman bir sopayla yaşlı bir adam bize doğru geliyordu. Yaşlı bir askere benziyordu. Ona bir florini uzatınca geriye doğru ƒekildi, korkutucu bir halle y‚z‚me baktı: †Was ist's, der Teııfel!‹ (1) diye bağırdı buna bir dizi de k‚f‚r‚ ekleyerek. †Ne sersem şey!‹ diye haykıran b‚y‚kanne eliyle ona hor g‡ren bir işaret yaptı. †Beni daha uzağa g‡t‚r‚n! Aƒlıktan ‡l‚yorum! Hemen yemek yiyeceğim, sonra biraz dinlenip gene oraya d‡neceğim.‹ †Gene mi oynamak istiyorsunuz, b‚y‚kanne?‹ diye haykırdım. †Ne sanıyordun ya? Siz burada dur,up ƒ‚r‚yorsunuz diye, benim de sizi seyretmem mi gerekiyor yani?‹ Deş Grieux yaklaşarak: †Ama, Hanımefendi!‹ dedi, †şanslar d‡nebilir, bir tek k‡t‚ şans, her şeyi yitirirsiniz, ‡zellikle de sizin oyununuzla... Korkunƒtu!‹ †.Mutlaka yitirirsiniz‹ dedi yayvan yayvan Mile Blanche. †Sizin ne ‚st‚n‚ze vazife, kuzum? Yitireceğim sizin paranız değil, benim param! İyi ama, B. Astley nerede?‹ diye sordu bana. †Gazinoda kaldı, b‚y‚kanne.‹ †Yazık, gerƒekte ƒok iyi bir ƒocuk o.‹ Otele d‡nd‚ğ‚m‚zde, b‚y‚kanne merdivende metrdotele rastlayınca, yanma ƒağırdı, kazancıyla ‡v‚nd‚; sonra Fedossia' yi ƒağırttı, ona ‚ƒ frederik verip kendisine yemek getirmesini buyurdu. Fedossia'yla Marthe b‚t‚n yemek boyunca sevinƒ ƒığlıkları kopardılar. (1) Almanca: †Hay şeytan! Nedir bu b‡yle?‹ †Hep g‡z‚m sizdeydi, sevgili hanımcığım‹ diyordu Marthe, †ve Potapytch'e: "Bizim hanım ne yapmak istiyor, kuzum?" diyordum. Masanın ‚zerinde ne kadar da ƒok para vardı! Ey cennetin melekleri! Ben ‡mr‚mde o kadar ƒok parayı bir arada g‡rmemiştim! .Ve ƒepeƒevre beyefendiler, sadece beyefendiler! "B‚t‚n bu beyefendiler nereden geliyor ki, Potapytch?" diyordum. "Ulu Tanrım, ona yardım eder inşallah!" diye d‚ş‚n‚yordum. Hep sizin iƒin dua ediyordum, hanımcığım; y‚reğim duruyordu adeta, tıpkı kuru bir yaprak gibi titriyordum. "Tanrım, ona yardım et!" diyordum hep, eh işte, Tanrı da sizi korudu! H•l• elim ayağım tirtir titriyor, sevgili hanımcığım, h•l• tirtir titriyorum!‹ †Alexis Ivanovitch, yemekten sonra, hazırlan. Saat d‡rde doğru gene oraya gideceğiz. O zamana kadar, hoşƒakal ve şu doktor haytalarından birini bana g‡ndermeyi unutma sakın; kaplıcalara da gitmem gerek. Unutabilirdin.‹ B‚y‚kannenin yanından sersemlemiş gibi ayrıldım. B‚t‚n bizimkilerin ne olacağını ve işlerinin hangi şekle gireceğini g‡z‚m‚n ‡n‚ne getirmeye ƒalışıyordum. Aƒıkƒa g‡r‚yordum ki, daha ilk etkiden bile kurtulamamışlardı (‡zellikle de general). Her saat beklenen ve ‡l‚m‚n‚ (dolayısıyla vasiyetnamesinin aƒılışını) bildiren telgraf yerine b‚y‚kannenin ƒıkagelmesi, kurdukları b‚t‚n tasarı ve kararları ‡yle bir sıfıra indirmişti ki, yaşlı hanımın daha sonraki ruletteki başarılarını gerƒek bir şaşkınlıkla izliyorlardı. Bununla birlikte, bu ikinci olgu belki de birincisinden daha da ‡nemliydi, ƒ‚nk‚ b‚y‚kanne her ne kadar generale zırnık bile vermeyeceğini iki kez bildirdiyse de, kimbilir, belli olmaz ki, hen‚z b‚t‚n umudu yitirmemeliydiler. Generalin b‚t‚n işlerine karışan Deş Grieux, muhakkak ki vazgeƒmiyordu. Eminim ki bu işlerle pek ilgili olan Mile Blanche da (nasıl olmasın, hem general e“i olacaktı, hem de g‚zel bir miras elde edecekti!) umudunu yitirmeyecekti ve b‚y‚kanneyi etkilemek iƒin, ne boyun eğmesini, ner 118 KUMARBAZ Şu işe bakın hele siz, demek ki mektuplaşıyorlar! Elbette ki, ben hemen B. Astley'i aramaya koştum. ˆnce oteline gittim, orada yoktu, sonra gazinoya koşup b‚t‚n salonları dolaştım, yoktu. En sonunda kızgın, hemen hemen ‚zg‚n otele d‡nerken, bir rastlantı sonucu, kadınlı erkekli İngiliz atlılarının arasında onu g‡rd‚m. Ona işaret ettim; durdu, ben de mektubu verdim. Birbirimize bir g‡z atmaya bile vakit bulamadık. Ama, ‡yle sanıyorum ki B. Astley bile bile atını hızlandırdı. Kıskanƒlık mı kıvrandırıyordu beni? Tamamiyle bitkin haldeydim. Mektuplaşmalarının konusunu ‡ğrenmek bile istemiyordum. Demek b‡yle, onun g‚vendiği adam oydu! Dostu, ‡yleydi, bu aƒıkƒa belliydi (acaba ne zamandan beri?) ama, acaba işin iƒinde aşk var mıydı bakalım? †Elbette ki hayır‹ diyordu mantığım. Ama, b‡yle bir durum karşısında sadece mantık pek ağır basmaz. Ne olursa olsun, bu işi aydınlatmam gerekiyordu. Durum tatsız biƒimde karmaşıklaşıyordu. Otele adımımı atar atmaz beni karşılamaya gelen kapıcıyla metrdotel, beni istediklerini, beni aradıklarını, ‚ƒ kez gelip nerede olduğumu sorduklarını, en kısa zamanda generalin dairesine gitmemi rica ettiklerini bildirdiler. Suratımdan d‚şen bin parƒaydı. Generali ƒalışma odasında Deş Grieux ve Mile Blanche'la birlikte buldum. Mile Blanche yalnızdı, annesi yoktu. Dedim ya, bu anne yararlı roller oynuyordu ve sadece g‡steriş iƒin, mostra olarak kullanılıyordu; gerƒek bir iş s‡z konusu olduğu zaman Mile Blanche yalnız ƒalışıyordu. Hatta o kadının s‡z‚m ona kızının işlerinden haberdar olduğundan bile kuşkuluyum. †Šƒ‚ başbaşa vermiş ateşli ateşli tartışıyorlardı, hatta ƒalışma odasının kapısı kilitlenmişti, bu da hiƒ yapılmayan bir şeydi. Yaklaşınca, "bağırışmalar, Deş Grieux'n‚n k‚stah ve alaycı sesini, Mile Blanche'ın ‡fkeli ve kaba ƒığlıklarını, g‡r‚n‚şe g‡re kendini aklamaya ƒalışan generalin ağlamaklı sesiKUMARBAZ 119 ni işittim. Ben iƒeri girince, kendilerini toparladılar, davranışlarını d‚zelttiler. Deş Grieux saƒım d‚zeltti, g‚l‚mseyen bir y‚z takındı: Nefret ettiğim o kibar ve resmi Fransız g‚l‚msemesi. Bitkin, perişan bir halde olan general doğruldu ama. hemen hemen bilinƒsiz bir biƒimde. Sadece Mile Blanche ‡fkeli ifadesini,hemen hemen değiştirmedi ve sabırsız bakışlarını bana dikerek sustu. Şunu belirtmek isterim ki, şimdiye kadar bana karşı inanılmaz bir aldırmazlıkla davranırdı, selamlanma karşılık bile vermezdi, kısacası beni bilmezlikten gelirdi. General sevecen bir ƒıkışma tonuyla: †Alexis Ivanovitch‹ diye başladı, †izin verirseniz şunu belirteyim ki garip, son derece garip... kısacası, sizin bana ve aileme karşı davranışınız... tek s‡zc‚kle, son derece garip.‹ †Eh! Bu da değil‹ diye onun s‡z‚n‚ hor g‡ren bir ‡fkeyle kesen Deş Grieux (dedim ya, her yere burnunu sokuyor!) konuşmasını ş‡yle s‚rd‚rd‚: '†Aziz Beyim, sevgili generalimiz bu tonla konuşmakla yanılıyor, demek istiyor ki... yani sizi uyarmak, ya da daha doğrusu, kendisini mahvetmemenizi sizden ısrarla rica ediyor, evet, kendisini mahvetmemenizi! Bu deyimi kesinlikle kullanıyorum...‹ †İyi ama, nasıl, nasıl yani?‹ diye onun s‡z‚n‚ kestim. †İzin verin, şu yaşlı hanımın, şu zavallı korkunƒ ihtiyarın kılavuzluğunu ‚stlendiniz‹ diye ne diyeceğini bilemeden kekeleyip duruyordu Deş Grieux, †ama, ihtiyar yitirecek, son meteliğine kadar yitirecek! Nasıl oynadığını kendi g‡zlerinizle g‡rd‚n‚z, tanık oldunuz!Eğer yitirmeye başlarsa, inattan, ‡fkeden kumar masasından d‚nyada kalkmaz, her şeyini oynar, her şeyini oynar! Bu durumda da, d‚nyada aƒık kapanmaz, o zaman da... o zaman da...‹ †O zaman da‹ diye destekledi general, †o zaman da b‚t‚n aileyi mahvedersiniz! Ailem ve ben onun varisleriyiz, bizden daha yakın akrabası yok. Bakın, size aƒıkƒa s‡yl‚yorum:120 KUMARBAZ İşlerim bozuk, son derece bozuk. Bunları kısmen biliyorsunuz... Eğer b‚y‚k bir para yitirirse, ya da hatta b‚t‚n servetini yitirirse (Tanrı korusun!‹, ƒocuklarımın geleceği ne olur! (general, Deş Grieux'ye bir g‡z attı), benim halim ne olur! (k‚ƒ‚mseyerek başım ƒeviren Mile Blanche'a baktı). Alexis Ivanovitch, kurtarın bizi!‹ †İyi ama, general, nasıl, bunu nasıl yapabileceğimi s‡yleyin bana... Onun yanında benim ne saygınlığım var ki?‹ †Reddedin, reddedin, ayrılın ondan!‹ †O zaman başkası bulunur!‹ diye haykırdım. †Hay Allahın cezası, o değil, o değil!‹ diye yeniden konuşmayı kesti Deş Grieux. †Hayır, ondan ayrılmayın ama, hiƒ değilse, onu teşvik edin, ‡ğ‚t verin ona, onu d‡nd‚r‚n... Kısacası, fazla yitirmesine izin vermeyin, herhangi bir şekilde oyalayın onu.‹ '†İyi ama, bunu nasıl yapabilirim? Bu işi siz ‚zerinize alsanız ya, Bay Deş Grieux?‹ diye ekledim en saf halimle. , Burada, Mile Blanche'ın Deş Grieux'ye hızlı, yakıcı, soruşturan bir bakışını yakaladım. Adamın y‚z‚ bir saniye iƒin gizleyemediği garip, iƒtenlikli bir ifadeye b‚r‚nd‚. †Şimdi artık beni kabul etmez ki, b‚t‚n felaket işte burada!‹ diye haykırdı Deş Grieux eliyle bir g‚ƒs‚zl‚k hareketi yaparak. †Eğer... Daha sonra...‹ Deş Grieux, Jvllle Blanche'a anlamlı bir bakış fırlattı. †Ah, azizim Bay Alexis, ne olur bir iyilik edin‹ dedi Mile Blanche kendiliğinden, b‚y‚leyici bir g‚l‚msemeyle bana doğru gelerek. İki elimi tuttu, avuƒlarının iƒinde sıktı. Hay Allah! Bu şeytansı surat bir an iƒinde değişmesini biliyordu. O anda ƒocuksu, hatta- muzip bir g‚l‚msemeyle ‡yle yalva-rıcı, ‡yle zarif bir hal aldı ki! T‚mcenin sonunda, gizlice, bana ƒapkınca bir g‡z kırptı: Hemen o anda beni fethetmek mi istiyordu, nedir? Hiƒ de k‡t‚ davranmıyordu ama, y‡ntem fazlasıyla kabaydı! KUMARBAZ 121 General onun arkasından fırladı (fırladı, tam deyimi): †Alexis Ivanovitch, az ‡nce ‡yle konuştuğum iƒin beni bağışlayın, tam olarak ‡yle demek istemiyordum... Rica ederim, yalvarırım, ‡n‚n‚zde Rus y‡ntemince bel kırar, eğilirim; sadece siz, sadece siz bizi kurtarabilirsiniz! Bayan de Cominges ve ben, size yalvarıyoruz; anlıyorsunuz, anlıyorsunuz, değil mi?‹ diye yalvarıyordu g‡z‚yle bana Mile Blanche'ı g‡stererek. Gerƒekten acınacak haldeydi. Tam o sırada, kapıdan hafif ve saygılı ‚ƒ vuruş işitildi. Kanat aƒıldı, kat garsonuydu; onun . arkasında, birkaƒ adım geride, Potapytch duruyordu. Onları b‚y‚kanne g‡ndermişti. Onlara beni aramalarını ve hemen kendisine getirmelerini bu-' yurmuştu. †Kızıyor‹ diye belirtti Potapytch. †Ama, saat daha ‚ƒ buƒuk!‹ †Uyuyamadı, sağa sola d‡n‚p durdu, sonra birdenbire kalktı, benden koltuğunu istedi, bizi de sizi aramaya g‡nderdi. Merdivenin başına vardı bile.‹ †Ne cadı!‹ diye haykırdı Deş Grieux. Gerƒekten de, b‚y‚kanneyi benim yokluğuma ‡fkelenmiş Alarak, sahanlıkta buldum. Saat d‡rde kadar dayanamamıştı. †Hadi bakalım, g‡t‚r‚n beni!‹ diye bağırdı †yeniden fulete gidiyoruz.‹ ON İKİNCİ BˆLŠM B‚y‚kanne sinirli, ‡fkeliydi; kafasına ruletin saplandığı belliydi. Artık hiƒbir şeye ‡nem vermiyor, genellikle ƒok dalgın g‡r‚n‚yordu. S‡zgelimi, yol boyunca, sabahleyin yaptığı gibi sorular sormuyordu. ˆn‚m‚zden hızla geƒen şahane bir 122 KUMARBAZ arabayı g‡r‚nce, eliyle ş‡yle bir harekette bulundu ve bana sahibini sordu ama, yanıtımı işitmedi bile. Dalgınlığı s‚rekli olarak kesik, sabırsız el hareketleriyle, sert ƒıkışlarla b‡l‚n‚yordu. Gazinoya yaklaşırken, ona uzaktan Wurmerhelm baron ve baronesini g‡sterdiğim zaman, onlara dalgın ve tama-miyle ilgisiz g‡zlerle baktı ve: †Ya!‹ diyerek hemen biraz geriden gelen Potapytch'Ie Marthe'a d‡n‚p, onlara: †Ee, ne diye eteğime yapışıyorsunuz b‡yle? Her seferinde sizi de g‡t‚recek değilim ya! •abuk geri d‡n‚n!‹ ˆb‚rleri selam verip aceleyle geriye ƒark ettikleri zaman da bana d‡n‚p: †Sen bana yetersin‹ diye ekledi. Gazinoda b‚y‚kanneyi bekliyorlardı bile. Ona hemen krupiyenin yanındaki aynı yeri ayırdılar. Her zaman pek rabıtalı olan, bankonun kazanmasıyla yitirmesini umursamayan basit g‡revliler gibi g‡r‚nen krupiyeler hiƒ de bankonun yaz-gısıyla ilgisiz değillermiş gibi geliyor bana. Kuşkusuz kumarbazları ƒekmek ve vergi dairesinin ƒıkarlarını g‡zetmek iƒin y‡nerge almışlardır, bu da onlara prim ve ikramiye sağlıyordun Hiƒ değilse, b‚y‚kanneye bir kurban g‡z‚kle bakıyorlardı bile. Ardından, bizimkilerin tahmin ettikleri oldu. Bakın nasıl: B‚y‚kanne hemen sıfıra g‡z dikti ve oraya on iki fre-derik birden koymamı buyurdu. Bir kez, iki kez, ‚ƒ kez koyduk... Sıfır ƒıkmıyordu. †Devam et! Devam et!‹ diye yineliyordu b‚y‚kanne, sabırsızlıkla beni dirseğiyle iterek. S‡z dinledim. En sonunda, ‡fkeden dişlerini gıcırdatarak bana: †Kaƒ kez oynadık?‹ diye sordu. †On iki kez, b‚y‚kanne. Y‚z kırk d‡rt frederik yitirdik. Size yineliyorum, belki de akşama kadar...‹ †Kes sesini!‹ diye-s‡z‚m‚ kesti. †.Sıfır'a koy, kırmızının ‚zerine hemen bin florin koy. Al, işte bin banknot.‹ KUMARBAZ 123 Kırmızı ƒıktı ama, sıfır gene bu kez de ƒıkmadı; bin florin aldım. †G‡rd‚n m‚, bak g‡rd‚n m‚!‹ dedi b‚y‚kanne alƒak sesle, †hemen hemen hepsini geri aldık. Gene sıfır'm ‚zerine koy; on tur daha, sonra gideriz.‹ Ama, beşinci turda yaşlı hanım usandı. †G‡nder cehennemin dibine şu lanet olasıca sıfır'ı. Al, kırmızıya d‡rt bin florin koy!‹ diye buyurdu. †B‚y‚kanne! Bu kadarı ƒoktur,' ya bir de kırmızı ƒıkmazsa?‹ diye yalvardım; ama umurunda bile değildi, az kalsın beni d‡vecekti. Zaten indirdiği dirsekler şiddetli yumruklar gibiydi. Yapılacak hiƒbir şey yoktu. Sabahleyin kazanılan d‡rt bin florini kırmızının ‚zerine koydum. Sehpa d‡nmeye başladı. B‚y‚kanne sakindi, kazanacağından emin, gururlu bir halle dikiliyordu. †Sıfır!‹ diye bağırmaz mı krupiye. B‚y‚kanne ‡nce anlamadı ama, krupiyenin masanın ‚st‚nde bulunanların hepsiyle birlikte kendi d‡rt bin florinini de k‚rekle ƒektiğini g‡r‚p de, o kadar uzun zaman ƒıkmayan ve ‚zerine iki y‚z florine yakın para koyduğumuz sıfır' in inadına yapar gibi, tam da ona hakaret edip bıraktığı anda ƒıktığını ‡ğrenince, bir ƒığlık kopardı, g‚r‚lt‚yle ellerini birbirine vurmaya başladı. •evresindekiler g‚l‚şt‚ler. †Hey Ulu Tanrım! Durdu durdu da, namussuz, şimdi ƒıktı!‹ diye ciyak ciyak bağırıyordu b‚y‚kanne. †Ah! Alƒak sefil! Senin kabahatin! B‚t‚n bunlar, senin kabahatin!‹ diyerek ‡fkeyle ‚zerime atılıp beni yumrukladı. †Beni ondan sen, sen caydırdın.‹ †B‚y‚kanne, ben sizi mantıklı olmaya davet etmek istiyordum, her şansa da ben kefil olamam ya.‹ †Şansı g‡steririm ben sana‹ diye homurdandı tehdit edici bir sesle. †Defol!‹124 KUMARBAZ KUMARBAZ †Elveda, b‚y‚kanne!‹ dedim ve gidecekmiş gibi, arkamı d‡nd‚m. †Alexis Ivanovitch, Alexis Ivanovitch, dur, gitme! Nereye gidiyorsun? Hadi, hadi! İşte şimdi de kızıyor! Sersem! Dur, dur, yanımda biraz daha dur, hemen kızma canım, asıl aptal benim! S‡yle bakalım bana, şimdi ne yapmamız gerekiyor?‹ †Size artık ‡ğ‚t vermek istemiyorum, b‚y‚kanne, sonra bana kızarsınız. Kendiniz bildiğiniz gibi oynayın, siz s‡yleyin, ben parayı koyarım.‹ †Pek•l•, pek•l•: Gene kırmızının ‚zerine d‡rt bin florin koy! Al, işte c‚zdanım.‹ Cebimden c‚zdanını ƒıkardı, bana uzattı. †•abuk ol, orada yirmi bin ruble var.‹ †B‚y‚kanne,‹ diye mırıldandım, †bu kadar b‚y‚k paralar...‹ †Eğer zararımı ƒıkarmazsam, beni assınlar. Koy dedim!‹ Koyduk ve yitirdik. †Gene, gene! Bir ƒırpıda sekiz bin koy!‹ †Olanaksız, b‚y‚kanne, en y‚ksek miza d‡rt bin!‹ †ˆyleyse d‡rt bin koy!‹ Bu kez kazandık. B‚y‚kanne cesaretlendi. †Bak, g‡rd‚n m‚, g‡rd‚n m‚!‹ dedi gene beni dirse-ğiyle iterek. †Gene d‡rt bin koy!‹ Koyduk... ve yitirdik; yeniden koyduk... ve yeniden yitirdik. †B‚y‚kanne, on iki bin florin gitti‹ diye haber verdim ona. †Gittiklerini pek•l• g‡r‚yorum‹ diye karşılık verdi bana deyim yerindeyse adeta duygusuz, katı bir ƒeşit ‡fkeyle. †Pek•l• g‡r‚yorum, azizim, g‡r‚yorum‹ diye mırıldandı g‡zlerini kırpmadan ve sanki bir şeyler d‚ş‚n‚rm‚ş gibi. †Hey! ˆlsem ƒekilmem, umurumda bile değil! Gene d‡rt bin florin koy!‹ †Hiƒ paramız kalmadı, b‚y‚kanne; c‚zdanınızda sadece 125 y‚zde beş faizli Rus tahvilleriyle birkaƒ da poliƒe var ama, para yok.‹ †Peki, ya para kesemde?‹ †Biraz bozuk para var, b‚y‚kanne.‹ †Sarraf yok mu burada? Bizim b‚t‚n tahvillerimizi bozabileceklerini s‡ylemişlerdi bana‹ diye sordu b‚y‚kanne kararlı bir tonla. †Oo, elbette, istediğiniz kadar bozarlar! Ama, bu işte siz zararlı ƒıkarsınız... Bir Yahudi bile bundan ‚rperirdi!‹ †Saƒma şeyler bunlar! Paramı geri almak istiyorum ben. G‡t‚r beni. •ağır bakayım bana şu namussuzları!‹ Koltuğu y‚r‚tt‚m, hamallar yanımıza geldi ve gazinodan ayrıldık. †Daha ƒabuk, daha ƒabuk, daha ƒabuk!‹ diye emrediyordu b‚y‚kanne. †Sen yolu g‡ster bana, Alexis Ivanovitch, en yakın olanına gidelim... •ok uzak mı?‹ †İki adım ‡tede, b‚y‚kanne.‹ Ama, d‡nemeƒte, alandan ayrılıp da ağaƒlı yola saparken, bizim b‚t‚n kumpanyayla karşılaştık: General, Deş Grieux, Mile Blanche ve annesi. Pauline Alexandrovna onlarla birlikte değildi, B. Astley de yoktu. †Hadi, hadi! Durmayalım!‹ diye haykırdı b‚y‚kanne. †Ne istiyorsunuz? Sizinle uğraşacak vaktim yok!‹ Ben arkadan y‚r‚yordum. Deş Grieux yanıma geldi. †Bu sabah kazandıklarının hepsini yitirdi, on iki bin florinden fazla. Y‚zde beş faizli tahvillerini bozdurmaya gidiyo-az‹ dedim ƒabucak alƒak sesle. Deş Grieux ayağını yere vurdu, koşup haberi generale bildirdi. Biz hep b‚y‚kannenin koltuğunu itiyorduk. †Tutun onu! Tutun onu!‹ diye ‡fkeyle fısıldadı general. †Kendiniz denesenize!‹ diye yanıt verdim ben de. †Teyzeciğim‹ dedi general yaklaşarak, †benim iyi teyze-ciğim... şimdi... şimdi... (titreyen sesi kısılıverdi) at kiralayıp126 KUMARBAZ KUMARBAZ 127 kırlarda bir gezinti yapacağız... harikulade bir g‡r‚n‚m... Zirve... Biz de sizi almaya geliyorduk!‹ †Cehennem ol başımdan sen zirve'nle!‹ dedi b‚y‚kanne sabırsız bir el hareketiyle onu iterek. General bu kez iyice umutsuz, yeniden s‚rd‚rd‚: †Orada bir k‡y var... •ay iƒeriz...‹ †Yemyeşil ƒayırların ‚zerinde taze s‚t iƒeriz.‹ diye ekledi Deş Grieux de korkunƒ derecede d‚şmanca bir tonla. Taze s‚t, yemyeşil ƒayırlar, bir Paris kentsoylusu iƒin bundan daha g‚zel bir kır yaşamı olamazdı; onun, bilindiğ.] gibi, b‚t‚n doğa ve gerƒek anlayışı ve g‡r‚ş‚ işle buydu. †Umurumda bile değil senin s‚t‚n. Onu sen kendin iƒ bol bol, benim midemi ağrıtır. Ne diye ısrar ediyorsunuz, kuzum? Zamanım olmadığını s‡yl‚yorum size!‹ †İşte geldik, b‚y‚kanne!‹ diye haykırdım. †Burası.‹ Sarraf d‚kk•nının bulunduğu eve kadar b‚y‚kanneyi ittik. Tahvili bozdurmak iƒin ben gittim: B‚y‚kanne kapının yanında kalıp beni bekledi. Deş Gricux, general, Mile Blanche ne yapacaklarını bilemeden, geride duruyorlardı. B‚y‚kanne ‡fkeli bir g‡zle onlara bakınca, d‡n‚p gazinonun yolunu tuttular. Tahvilleri ‡ylesine zararına bozmaya kalkıştılar ki, danışmak iƒin b‚y‚kannenin yanma d‡nd‚m. †Ah, haydutlar!‹ diye bağırdı ellerini birbirine vurarak. †Olsun varsın, ne yapalım, kabul et! dedi buyurgan bir sesle. †Dur, dur, sarrafı ƒağır bana!‹ †Daha doğrusu k•tiplerden birini, b‚y‚kanne!‹ †Hadi, k•tip olsun, bana g‡re hepsi bir. Ah, haydutlar!‹ G‡revli, kendisini ƒağıranın halsiz, sakat yaşlı bir kontes olduğunu ‡ğrenince dışarı ƒıkmaya razı oldu. B‚y‚kanne ‡fkeyle, kendisinin bir dolandırıcı olduğunu s‡yleyerek, sıkı bir pazarlığa girdi, uzun uzun konuştu; istediklerini Rusƒa, İngilizce ve Almanca karışımıyla anlattı, ben de terc‚manlık g‡revini y‚klenmiştim. Sert y‚zl‚ g‡revli her ikimize bakıyor, hiƒ sesini ƒıkarmadan başım sallıyordu. Hatta terbiyesizliğe varan ısrarlı bir merakla b‚y‚kanneyi s‚z‚yordu; en sonunda g‚l‚msemeye başladı. †Pek•l•, pek•l•, defol karşımdan!‹ diye bağırdı b‚y‚kanne. †Param seni boğsun, inşallah! Bunda bozdur, AIexis Ivanovitch, vaktimiz yok, yoksa başka sarrafa gitmemiz gerekecek...‹ †ˆb‚r sarrafların daha da az vereceklerini s‡yl‚yor.‹ Tahvilleri kaƒa bozdurduğumuzu şimdi anımsamıyorum ama, felaket bir şeydi. Altın ve banknot olarak on iki bin florin verdiler, makbuzu da aldım, .hepsini getirip b‚y‚kanneye verdim. †Pek•l•, pek•l•! Saymaya gerek yok!‹ dedi kollarını sallayarak. †•abuk, ƒabuk!‹ †O lanet olasıca sıfırın ‚zerine de, kırmızının ‚zerine de bir daha d‚nyada para koymam‹ diye mırıldanıyordu gazinoya yaklaşırken. Bu kez olabildiğince k‚ƒ‚k paralar koymaya onu ikna etmek iƒin b‚t‚n g‚c‚mle ƒırpındım, eğer şans d‡nerse, ne zaman olsa b‚y‚k para kazanabileceğine inandırmaya ƒalışıyordum onu. Ne var ki, ƒok sabırsızdı ve ‡nce s‡ylediklerime hak vermekle birlikte, oyun sırasında onu tutamadım. On, yirmi frederik kazanmaya başlar başlamaz, bana dirsek vurmaya başladı. †G‡rd‚n m‚, bak g‡rd‚n m‚!‹ diyordu, †kazandık işte. On yerine d‡rt bin florin koymuş olsaydık, d‡rt bin kazanacaktık, oysa şimdi! Hep senin kabahatin!‹ Onun oynamasını g‡rd‚kƒe iƒimi kaplayan ‡fkeye karşın en sonunda susup ona hiƒbir ‡ğ‚tte bulunmamaya karar verdim. Ansızın Deş Grieux ƒıkageldi. Her ‚ƒ‚ de o yakınlarda bulunuyorlardı. Mile Blanche, annesiyle birlikte biraz geride 128 KUMARBAZ KUMARBAZ 129 duruyor, k‰Š‰k prense cilveler yapıyordu. Generalin g‹zden d‰şt‰ğ‰ aŠıkŠa g‹r‰l‰yordu, hemen hemen onu s‰rg‰n etmişlerdi. General Ševresinde pervane gibi d‹nmesine karşın, Mile Blanclıe ona bakmak bile istemiyordu. Zavallı general! Sara-rıyor, kızarıyor, ‰rperiyor, b‰y‰kannenin oyununu bile artık g‹zleyemiyordu. En sonunda Mile Blanclıe'la k‰Š‰k prens dışarı Šıktılar; general de peşlerinden koştu. Deş Grieux tatlı bir sesle b‰y‰kannenin kulağına: ŒHanımefendi, Hanımefendi...• diye fısıldadı. ŒHammefcn-diciğim, bu miza olmaz... hayır, hayır, olanaksız...• diyordu berbat bir RusŠayla, Œhayır.• Œ†yleyse, nasıl olacak? Ne yapmak gerektiğini s‹yle bana!• dedi b‰y‰kanne. Deş Grieııx ağız dolusu, coşkuyla Fransızca konuşmaya başladı; ‹ğ‰tler veriyor, Šırpınıyor, şansın gelmesini beklemek gerektiğini s‹yl‰yordu, hesaplar yapıyordu... B‰y‰kanne hiŠbir şey anlamıyordu. Beriki her an bana doğru d‹n‰yordu s‹zleri Ševirmem iŠin; b‰y‰kanneye g‹stermek iŠin parmağını masaya doğru uzatıyordu; en sonunda kalemi alıp kŽğıdın ‰zerine sayılar yazdı. B‰y‰kannenin sabrı t‰kendi. ŒHadi bakalım, defol, defol! Zırvalayıp duruyorsun sen. "Hanımefendi, Hanımefendi!" dediklerinden sen bile bir şey anlamıyorsun. Git hadi!• Deş Grieux yeniden g‹sterip anlatmaya başlayarak: ŒAma, Hanımefendi• diye kekeledi. Fena halde g‰cen-mişti. ŒPekŽlŽ, pekŽlŽ, bir kez de onun dediği, gibi koy bakalım• diye buyurdu b‰y‰kanne. ŒBelki de başarılı olur.• Deş Grieux sadece onun b‰y‰k oynamasına engel olmak istiyordu: Seri halinde ve ayrı sayılar ‰zerine oynamasını ‹neriyordu. Onun ‹ğ‰tleri ‰zerine ilk on ikinin iŠinde bir dizi tek sayı ‰zerine birer frederik koydum, beş frederik de on ikiden on sekize, on sekizden yirmi d‹rde kadar bir sayılar topluluğuna koydum: Toplam olarak on altı frederiki tehlikeye atmıştık. Sehpa d‹nmeye başladı. ŒSıfır!• diye bağırdı krupiye. Hepsini yitirmiştik: ŒNe sersem şey!• diye bağıran b‰y‰kanne, Deş Grieux' ye doğru d‹nd‰. ŒPis k‰Š‰k Fransız seni! Şu eciş b‰c‰ş şey kalkmış da bir de bize ‹ğ‰t veriyor! Defol, defol! HiŠbir şeyden anladığı yok, bir de kalkmış burnunu sokuyor her yere!• Fena halde kırılan Deş Grieux omuzlarını silkti, b‰y‰kanneye k‰Š‰mseyen bir bakış fırlattı ve Šekilip gitti. Onunla g‹r‰şmekten utanıyordu, ne var ki kendini tutamamıştı. Bir saat sonra, umutsuz Šabalara karşın, her şeyi yitirmiştik. ŒD‹nelim!• diye haykırdı b‰y‰kanne. AğaŠlı yola kadar tek s‹zc‰k s‹ylemedi. AğaŠlı yola sapınca, tam otele yaklaşırken, Šığlıklar koparmaya başladı. ŒKaz kafalı! Sersem! Koca aptal, sen de, koca aptal!• Dairesine girer girmez, bağırdı: Œ€ay getirin! Ondan sonra da hemen hazırlanalım! Gidiyoruz!• ŒNereye gitmek istiyorsunuz, hanımcığım?• diye korkarak sordu Marthe. ŒSenin ‰st‰ne vazife mi? Sen kendi işlerine bak! Po-tapytch, b‰t‰n eşyaları hazırla. Moskova'ya d‹n‰yoruz! On beş bin g‰m‰ş ruble yitirdim!• ŒOn beş bin mi, hanımcığım! Ulu Tanrım!• diye haykıran Potapytch, besbelli hanımına, yaranacağını sanarak, sızlanan bir halle ellerini birbirine vurmaya başladı. ŒHadi, hadi, sersem sen de! İşte şimdi de zırlamaya başladı! Sus bakayım! Hazırlık yap! Hesabımı en kısa zamanda €ıkarıp getirsinler bana!• Ben de onun ‹fkesini yatıştırmak amacıyla: Œİlk tren saat dokuz buŠukta kalkıyor, b‰y‰kanne• de-I dim. F. 9 136 KUMARBAZ €abucak Moskova'mıza d‹nelim! Bizim oralarda nemiz eksik, ne yok ki bizde? BahŠe, ŠiŠek dersen, burada bile g‹r‰lmeyenler var, hava, ‹zsuyu y‰r‰yen elma ağaŠlan, aŠıklık, nemiz eksik... Hayır... İlle de el memleketlerine gidilecek! Ah! Ah! Ah!• • ON ‚€‚NC‚ B†L‚M D‰zensiz ama, şiddetli duyguların etkisiyle başlamış olduğum notlara, hemen hemen bir aydır hiŠ el s‰rmedim. Yaklaştığını ‹nceden sezdiğim felaket geldi ama, benim d‰ş‰nd‰ğ‰m‰n y‰z kez daha şiddetli ve daha ani bir biŠimde. B‰t‰n bunlar, hiŠ değilse beni ilgilendiren konularda, garip, utanŠ verici ve hatta feci oldu. Başıma hemen hemen mucizevi birŠok ser‰ven geldi; daha doğrusu, bir başka g‹r‰ş aŠısından ye ‹zellikle de o zaman iŠinde s‰r‰klendiğim kasırga d‰ş‰n‰lecek olursa bunların olağan‰st‰ olmasına karşın, ben onları ‹yle g‹r‰yorum. Ama, benim iŠin mucize, o olayların ortasında benim davranış biŠinıimdi. Kendimi hŽlŽ anlamıyorum! Ve b‰t‰n bunlar, hatta aşkım bile, bir d‰ş gibi geŠti; oysa tutkum g‰Šl‰ ve iŠtenlikliydi ama... O şimdi ne oldu? GerŠekten de, arada sırada aklıma ansızın bir d‰ş‰nce geliyor: ŒAcaba o zaman deli miydim ben? B‰t‰n o zamanı acaba bir akıl hastanesinde mi geŠirdim? Belki de hŽlŽ oradayım, belki de b‰t‰n bunlar sadece bir g‹r‰n‰şt‰, belki hŽlŽ da ‹yledir...• Notlarımı bir araya getirip yeniden okudum, kimbilir, belki de onları bir akıl hastanesinde yazmadığıma kendimi inandırmak iŠin. Şimdi, d‰nyada yapayalnızım. Sonbahar yaklaşıyor, yapraklar sararıyor. Bu ağlamış suratlı k‰Š‰k kentteKUMARBAZ 137 yim, ah! Bilseniz k‰Š‰k Alman kentleri ne kadar y‰rek karartıcı olabilirler! Ben de geleceği d‰ş‰necek yerde, hen‰z belli belirsiz silinen duyguların, izlenimlerin, pek yeni anıların etkisi altında, Ševrintisinde bir s‰re beni s‰r‰kleyip sonra da atan daha pek yakın b‰t‰n o fırtınanın etkisi altında yaşıyorum. Zaman zaman gene o kasırgaya kapıldığımı, fırtınanın patlayacağını, geŠerken beni kanadına alacağını ve 'dengeyi, ‹lŠ‰ bilincini yitirip, ben de d‹nmeye, d‹nmeye, d‹nmeye, başlayacağımı sanıyorum... Zaten eğer bu ay b‰t‰n olup bitenleri olabildiğince doğru ve kesin bir ‹zetini yapabilirsem, belki dururum ve d‹nmeyi bırakırım. Yeniden kalemi elime almak istiyorum; kimi zaman akşamları yapacak hiŠbir şeyim olmuyor. Garip bir şey, oyalanmak iŠin buranın pek cılız olan kitaplığından hiŠ sevmediğim Paul de Kock'un Alrnancaya Ševrilmiş kitaplarını alıyorum; ama, bunları okuyorum ve kendim de buna şaşıyorum: Sanki ciddi bir okumayla, ya da bir. işle dağılacak bir sihiri bozmaktan korkuyor gibiydim. Sanki bu tutarsız d‰ş ve bende bıraktığı b‰t‰n izlenimler benim iŠin pek de-ğerliymiş de, duman olup dağılacakları korkusuyla her t‰rl‰ yeni temastan Šekiniyordu m! B‰t‰n bunlar bu kadar mı iŠime işlemişti, kuzum? Evet, elbette ya; bunları belki kırk yıl sonra da anımsayacağım... İşte b‹ylece, yeniden kalemi elime aldım. Zaten, şimdi artık b‰t‰n bu olup bitenler kısaca anlatılabilir: Duygularım artık hiŠ de aynı değil... Her şeyden ‹nce b‰y‰kannenin ‹yk‰s‰n‰ bitirelim. Ertesi g‰n, her şeyi yitirmişti. Bunun b‹yle olması gerekiyordu: Onun'gibi, o yola sapan bir kimse sanki karlı bir dağın tepesinden kızakla kayıyormuş gibi, gitgide daha hızla aşağı iner. Akşamın sekizine kadar, b‰t‰n g‰n boyu oynadı; ben orada yoktum, b‰t‰n bildiklerim de ortalarda dolaşan s‹ylentilerden derlenmedir.130 KUMARBAZ KUMARBAZ 131 †Peki, şimdi saat kaƒ?‹ †Yedi buƒuk.‹ †Ne fena! Aman, ne yapayım! Alexis Ivanovitch, tek "meteliğim kalmadı. Al, işte iki tahvil daha, oraya koşup bunları bana bozduruver. Yoksa, d‡nmek iƒin yol param bile kalmayacak.‹ •ıktım. Yarım saat sonra geri d‡nd‚ğ‚mde, dostlarımızı b‚y‚kannenin dairesinde buldum. B‚y‚kannenin Moskova'ya kesin d‡n‚ş haberi onları kumardaki kayıplarından ƒok daha fazla etkilemişe benziyordu. Bu gidişin servetini kurtardığım kabul etsek bile, general ne olacaktı? Deş Grieux'ye olan borƒlan kim ‡deyecekti? Mile Blanche, b‚y‚kannenin ‡l‚m‚n‚ beklemeyecek ve hiƒ kuşkusuz k‚ƒ‚k prensle, ya da bir başkasıyla kaƒacaktı. Orada ‡yle durmuş, b‚y‚kanneyi avutmaya ve ikna etmeye ƒalışıyorlardı. Pauline h•l• ortalarda yoktu. B‚y‚kanne hepsine kaba kaba s‡v‚p sayıyordu. †Yıkılın karşımdan, iblisler! Siz ne karışıyorsunuz, kuzum? Bu teke sakallı ne diye gelip bana s‚rt‚n‚yor?‹ diye bağırdı Deş Grieux'ye. †Ya sen, ƒalƒene geveze, sen ne istiyorsun?‹ diye haykırdı Mile Blanche'a. †Ne diye tepinip duruyorsun?‹ †Vay canına!‹ diye mırıldandı g‡zlerinde ‡fke şimşekleri ƒakan Mile Blanche;' ama, ansızın bir kahkaha kopararak odadan ƒıktı. Kapının eşiğinden generale: †Y‚z yıl yaşar bu!‹ diye bağırdı. †Ya! Demek ki sen benim ‡l‚m‚me g‚veniyorsun, ha?‹ diye ciyak ciyak bağırdı b‚y‚kanne generale d‡nerek. †Defol! . Alexis Ivanovitch, şunların hepsini kapı dışarı at! Sizin ne ‚st‚n‚ze vazife? Yitirdiğim kendi param, sizinki değil!‹ General omuzlarını silkti, belini kırdı ve ƒıktı. Deş Grieux onun peşinden gitti. B‚y‚kanne, Marthe'a: †Prascovia'yı ƒağır!‹ diye buyurdu. Beş dakika sonra, Marthe, Pauline'le birlikte d‡nd‚. B‚t‚n bu s‚re iƒinde Pauline ƒocuklarla birlikte odasında kalmıştı (kuşkusuz, bile bile b‚t‚n g‚n dışarı ƒıkmamaya karar vermişti). Šzg‚n ve tasalı g‡r‚n‚yordu. B‚y‚kanne: †Prascovia‹ diye s‡ze başladı, †demin dolaylı olarak ‡ğrendiklerim doğru mu? Senin sersem ‚vey baban şu fırıldakla, şu Fransız kadınıyla, bir aktris, ya da daha beteri olan şu kadınla evleniyormuş? S‡yle, doğru mu.bu?‹ †Kesin hiƒbir şey bilmiyorum, b‚y‚kanne‹ diye yanıt verdi Pauline, †ama, gizlemekte artık hiƒbir yarar g‡rmeyen Mile Blanche'ın s‡zlerinden, ‡yle anlıyorum ki...‹ B‚y‚kanne enerjik bir sesle onun s‡z‚n‚ kesti: †Yeter! Her şeyi anlıyorum! Bu adamın b‡yle bir sonuca ulaşacağını hep d‚ş‚nm‚şt‚m ve onu d‚nyanın en boş, en havai insanı olarak g‡rm‚ş‚md‚r. General r‚tbesiyle ‡v‚n‚yor, onu da albay olarak emekliye ayrılırken y‚kselttiler, bir de kalkmış b‚y‚k b‚y‚k havalar takınıyor. Ama, ben her şeyi biliyorum, g‚zelim, Moskova'ya telgraf telgraf ‚st‚ne g‡nderdiğinizi biliyorum. "İhtiyar b‚y‚kanne yakında ‡b‚r yana atlayacak mı?" İşte onların anlamı buydu. Mirasımı bekliyordunuz; o para olmazsa, bu yaratık (neydi adı onun: de Cominges'di galiba?) onu o takma dişleriyle kapısına uşak bile' almazdı. Faizle borƒ verdiği bir yığın parası olduğunu s‡yl‚yorlar, kendisine bir anamal edinmiş. Ben seni suƒlamıyorum, Prascpvia, telgrafları sen yollamadın ki, zaten geƒmişe d‡nmek istemiyorum. K‡t‚ huylu olduğunu bilirim... Akrep gibisindir! Soktuğun zaman şişer! Ama, sana acıyorum, ƒ‚nk‚ ‡lm‚ş annen Catherine'i ƒok severdim. Bak dinle beni, eğer istersen, b‚t‚n bunlardan ayrıl, benimle gel. Gidecek hiƒbir yerin yok, şimdi de onların yanında kalman 'hiƒ yakışık almaz. Dur, bekle!‹ diye haykırdı b‚y‚kanne bir karşılık ver132 KUMARBAZ meye hazırlanan Pauline'e. †Daha bilirmedim. Senden hiƒbir şey istemiyorum. Moskova'daki evimi biliyorsun, bir saray gibi. Eğer istersen b‚t‚n bir katı • sana veririm, huyumdan hoşlanmıyorsan, haftalarca gelip beni g‡rmeyebilirsin. Kabul ediyor musun, etmiyor musun?‹ †ˆnce izin verirseniz size bir şey sormak istiyorum: Gerƒekten de hemen gitmek istiyor musunuz?‹ †Yavrucuğum, şaka edermiş gibi bir halim var nıı benini? Gideceğimi s‡yledim ve gidiyorum. Šƒ kere lanet olasıca ruletinizde bug‚n tam on beş bin ruble yitirdim! Beş yıl ‡nce, Moskova'daki malik•nemin yakınlarındaki ahşap kiliseyi yeniden taştan yaptırmak iƒin adakta bulunmuştum, burada kumarda her şeyimi yitirdim. İşte şimdi, g‚zelim, kilisemi inşa etmeye gidiyorum.‹ †Ya kaplıcalar, b‚y‚kanne? Kaplıcalar iƒin gelmiştiniz ya!‹ †Rahat bırak beni o kaplıcalarla! ˆfkelendirme beni, Prascovia; bilerek mi yapıyorsun? Daha bakalım, geliyor musun, gelmiyor musun?‹ †B‚y‚kanne, bana ‡nerdiğiniz barınak iƒin size ƒok, ƒok minnettarım‹ diye s‡ze başlayan Pauline pek heyecanlıydı. †Durumumu kısmen tahmin ettiniz. Size o kadar minnettarım ki, inanın bana, belki de pek yakında gelip sizi bulacağım; ama, şimdilik ciddi... nedenlerim var... hemen karar veremem. Siz hiƒ değilse on beş g‚n kalabilseydiniz...‹ †Demek ki, istemiyorsun?‹ †Yapamam. Šstelik de, kardeşlerimden ayrılamam, yalnız kalabilecekleri iƒin de... Eğer beni ƒocuklarla birlikte kabul etseydiniz, b‚y‚kanne, elbette size gelirdim ve inanın, buna layık olmasını bilirdim!‹ diye ekledi coşkun bir iƒtenlikle. †Ama, ƒocuklar olmazsa, yapamam, b‚y‚kanne.‹ †Pek•l•, pek•l•, pırlama! (Pauline zırlamayı aklına bile getirmiyordu, zaten o bir damla g‡zyaşı d‡kmezdi ki.) CivKUMARBAZ 133 civlere de bir yer buluruz: K‚mes nasıl olsa yeteri kadar b‚y‚k. Šstelik de, okula başlamalarının zamanı geldi. Demek, şimdi gitmiyorsun, ‡yle mi? Dikkatli ol, Prascovia! Senin iyiliğini istiyorum, şimdi neden gitmediğini de biliyorum! Her şeyi biliyorum, Prascovia! O berbat k‚ƒ‚k Fransızdan sana hiƒbir iyilik gelmez.‹ Pauline kıpkırmızı oldu. Ben ‚rperdim. (Hepsi biliyorlardı! Bilmeyen bir bendim!) †Hadi, hadi, surat asma. Bu konuda fazla aƒılmayacağını. Ama, dikkat et de başına bir felaket gelmesin... Dediğimi anlıyor musun? Akıllı bir kızsın; buna ƒok ‚z‚l‚r‚m. Hadi bakalım, bu kadarı yeter. Sizi bir daha g‡z‚m g‡rmesin. Elveda!‹ †Sizi geƒiririm, b‚y‚kanne ‹dedi Pauline. †Yararı yok, beni rahatsız edersin, hem de hepinizden pek bıktım, burama geldi artık.‹ Pauline, b‚y‚kannenin elini ‡pt‚ ama, beriki elini ƒekti, genƒ kızın yanağını ‡pt‚. Pauline, ‡n‚mden geƒerken hızla bana bir g‡z attı ve hemen bakışlarını ƒevirdi. †Sana da elveda diyorum, Alexis Ivanovitch! Trenin kalkmasına sadece bir saat kaldı. Senin de benden usandığını sanırım. Al şu elli frederiki, al.‹ †Size ƒok teşekk‚r ederim, b‚y‚kanne ama, cesaret edemem...‹ †Pek•l•, pek•l•!‹ diye bağırdı b‚y‚kanne, sesi' ‡yle sert ve korkutucuydu ki reddetmeye cesaret edemedim, parayı aldım. †Eğer Moskova'da işsiz kalırsan, gel beni bul. Sana tavsiye mektupları veririm. Hadi, git artık!‹ Odama ƒıkıp, yatağıma uzandım. Kollarımı başımın arkasında kavuşturup, sırt‚st‚ yaklaşık yarım saat kadar yatmış olmalıyım. Felaket patlak vermişti, d‚ş‚nmeye değerdi. Ertesi g‚n Paulinc'le ciddi şekilde konuşmaya karar verdim.134 KUMARBAZ Hey, k‚ƒ‚k Fransız! Demek doğruydu ha? Ama, neler geƒmiş olabilirdi? Pauline ve Deş Grieux! Ulu Tanrım, ne yakınlaşma, ne koşutluk! B‚t‚n bunlar tam anlamıyla inanılmaz şeylerdi. Kendim den geƒerek, ansızın ayağa kalkarak, hemen koşup B. Astley'i aramaya ve her ne pahasına olursa olsun onu konuşturmaya karar verdim. Bu konuda da, hiƒ kuşkusuz, benden daha fazlasını biliyordu. B. Astley mi? İşte bir muamma daha! Ama, ansızın kapım vuruldu. Gidip baktım: Potapytch'ti. †Alexis Ivanovitch, iyi y‚rekli beyciğim, Hanımefendi sizi istiyor.‹ †Ne oldu? Gidiyor mu? Tren saatine daha yirmi dakika var.‹ †•ok heyecanlı, beyciğim, yerinde duramıyor: "•abuk! •abuk!" diyor. Sizi istiyor. Tanrı aşkına, sakın gecikmeyin!‹ Hemen aşağı indim. B‚y‚kanneyi koridora ƒıkarmışlardı bile. Para c‚zdanı elindeydi. †Alexis Ivanovitch, sen ‡nden y‚r‚, oraya gidiyoruz!‹ †Nereye, b‚y‚kanne?‹ †ˆlsem bile, paramı geri alacağım! Hadi bakalım, y‚r‚, soru sormak yok! Gece yarısına kadar kumar oynanıyor, değil mi?‹ Taş kesilmiş gibi donakaldım, d‚ş‚nd‚m, hemen bir karara vardım. †Siz nasıl isterseniz, Antonine Vassilievna ama, ben gitmem.‹ †O da neden ‡yle? Gene ne oldu? Ne oluyor hepinize birden b‡yle?‹ †Siz nasıl isterseniz ‡yle yapın. Sonra ilerde ben kendi kendimi suƒlarım, istemiyorum! Ne tanık olmak istiyorum, ne de ortak: Beni mazur g‡r‚n, Antonine Vassilievna. İşte elli frederikiniz de,j elveda!‹ Ve b‚y‚kannenin koltuğunun hemen KUMARBAZ 135 yanında bulunan sehpanın ‚zerine altın destesini bırakarak selam verip gittim. †Ne sersemlik!‹ diye arkamdan bağırdı b‚y‚kanne. †Canın isterse, sen gelmezsen gelme, ben pek•l• kendi başıma yolu bulurum. Potapytch, yanımdan ayrılma. Hadi bakalım, g‡t‚r beni!‹ B. Astley'i bulamadım ve otele d‡nd‚m. Geƒ vakit, sabahın birine doğru, b‚y‚kannenin g‚n‚n‚n nasıl sona erdiğini Potapytch'den ‡ğrendim. Onun adına bozdurduklarımın hepsini, yani yirmi bin ruble daha yitirmişti. İki frederik verdiği o Polonyalı onun peşine takılıp hep oyununu y‡netmişti. B‚y‚kanne ‡nce Potapytch'e başvurmuştu ama, onu hemen geri g‡ndermişti; işte o zaman Polonyalı ortaya ƒıkmıştı. Sanki bilerekmiş gibi, Rusƒa anlıyordu, iyi k‡t‚ ‚ƒ dili birbirine karıştırarak başım g‡z‚n‚ yara yara konuşuyordu, b‡ylece de sonunda anlaşabiliyorlardı. Beriki, †hanımın ayaklarının dibinde s‚r‚nd‚ğ‚ halde‹ b‚y‚kanne hiƒ acımadan ona hep sert davranmıştı. †Sizinle onun arasında dağlar kadar fark vardı, Alexis Ivanovitch‹ diyordu Potapytch. †Size bir beyefendi gibi davranıyordu, oysa ‡b‚r‚, —şurada Tanrı'nın gazabına uğraya-yım ki, kendi g‡zlerimle g‡rd‚m!— hanımın g‡z‚n‚n iƒine baka baka parasını ƒalıyordu. Hatta bir iki kez hanım onu suƒ‚st‚ yakaladı ve her t‚rl‚ adı y‚z‚ne s‡yleyerek ona hakaret etti; hatta adamın saƒlarını bile ƒekti. Doğruyu s‡yl‚yorum, yalanım varsa Tanrı ƒarpsın, bu.da herkesi g‚ld‚rd‚. Ah, beyciğim, hanım hepsini yitirdi: Ne kadar parası varsa, b‚t‚n •sizin bozdurduklarınızı da yitirdi. Sevgili hanımcığımı buraya getirdik. Sadece bir bardak su istedi, istavroz ƒıkardı ve gidip yattı. Besbelli iyice yorulmuş, t‚kenmişti, ƒ‚nk‚ başını yastığa koyar koymaz uyudu. Tanrı ona meleksi d‚şler g‡ndersin! Ah! El memleketleri!‹ diye s‚rd‚rd‚ Potapytch, †bundan yararlı hiƒbir şey. ƒıkmayacağını ona pek•l• s‡ylemiştim ben!138 KUMARBAZ Potapytch b‚t‚n g‚n gazinoda onun yanında n‡bet tutar. B‚y‚kanneyi y‡neten Polonyalılar defalarca yer değiştirirler. ˆnce, saƒını ƒektiği o bir g‚n ‡nceki Polonyalıyı yanından kovar, bir başkasını alır ama, bu ikincisi ilkinden daha da baskın ƒıkar. Bunu savdıktan sonra gene ilkini alır, zaten o da oralardan ayrılmamış, b‚t‚n g‡zden d‚şt‚ğ‚ s‚rece, her an omuzunun ‚zerinden başını uzatarak, koltuğunun arkasında dolanıp durur. En sonunda, b‚y‚kanne gerƒek bir umutsuzluğa kapılır. İkinci Polonyalı da d‚nyada yerinden kıpırdamak (istemez: B‡ylece, biri yaşlı hanımın sağına, ‡b‚r‚ de soluna yerleşir. Ortaya konan paralar ve oyunun gidişi konusunda durmadan kavga edip birbirlerine k‚f‚r ederler, birbirlerine ağıza alınmaz iltifatlarda bulunurlar, sonra barışırlar ve parayı gelişig‚zel atarlar. Kavga ettikleri zaman, her biri kendi keyfince para koyuyordu, s‡zgelimi, biri kırmızının ‚zerine, ‡b‚r‚ karanın ‚zerine koyuyordu. En sonunda, b‚y‚kannenin ‡yle aklını başından alırlar ki, neredeyse g‡zlerinden yaşlar boşanarak yaşlı bir krupiyeden kendini korumasını ve Polonyalıları kovmasını ister. Berikilerin bağırışmalanna ve itirazlarına karşın, bunu hemen yerine getirirler. Her ikisi, de, b‚y‚kannenin kendilerine borƒlu olduğunu, kendilerini aldattığını, onlara ƒok ahlaksızca davrandığını iddia ederek avaz avaz bağırırlar. Zavallı. Potapytch b‚t‚n bunları ağlayarak hemen o akşam anlatmıştı bana ve berikilerin ceplerini doldurduklarını, utanmadan para aşırıp bunları ceplerine tıktıklarını g‡zleriyle g‡rd‚ğ‚n‚ s‡yleyerek itiraz ediyordu. ݃lerinden biri, s‡zgelimi, b‚y‚kanneden zahmetine karşılık beş frcderik istiyordu ve • bunları b‚y‚kannenin mizasının yanına koyuyordu. Eğer b‚y‚kanne kazanjr!sa, adam kendisinin kazandığım ve onun yitirdiğini s‡yl‚yordu avaz avaz bağırarak. Polonyalıları kovarlarken, Potapytch araya girip ceplerinia altınlarla dolu olduğunu bildirir. B‚y‚kanne ‡nlem alması iƒin hemen krupiyeye rica eder ve KUMARBAZ 139 Polonyalıların keskin ƒığlıklarına karşın, polis gelir, adamların cepleri b‚y‚kanne yararına boşaltılır. Parası olduğu s‚rece yaşlı hanım gerek krupiyelerden, gerek gazino y‡netiminden b‚y‚k saygı g‡r‚r. Yavaş yavaş ‚n‚ b‚t‚n kente yayılır. B‚t‚n ‚lkelerden kaplıcaya gelenler, en basitinden en ‚nl‚s‚ne kadar şimdiye kadar †milyonlar‹ yitiren †bunamış yaşlı bir Rus kontesini‹ g‡rmek iƒin akın akın koşup gelirler. Ama, b‚y‚kanne, Polonyalılardan kurtulmakla pek, pek az kazanƒlı ƒıkar. Bir ‚ƒ‚nc‚s‚ atılıp hemen onların yerine ona hizmetlerini sunar: Bu ‚ƒ‚nc‚ Polonyalı ƒok g‚zel Rusƒa konuşuyordu, bir uşağa benzemesine karşın, centilmenler gibi giyinmişti; kocaman bir bıyığı ve pek ƒok ‡zsaygısı vardı. O da hanımefendinin †ayaklarının izini ‡p‚yordu‹ ve †ayaklarının dibinde s‚r‚n‚yordu‹ ama, ƒevrede bulunan herkese k‚stahƒa davranıyor, herkese bir zorba gibi buyruklar veriyordu. Kısacası, adam ortalarda uşak gibi değil de b‚y‚kannenin efendisi gibi salınıyordu. Her an, her oyundan sonra, b‚y‚kanneye doğru . d‡n‚yor, en korkunƒ yeminleri ederek namuslu bir insan olduğunu, onun bir tek meteliğini bile almayacağına ant iƒiyordu. Bu g‚venceleri ‡yle sık sık yinelemeye başlar ki, b‚y‚kanne gerƒekten korkmaya başlar. Ne var ki, başlangıƒta bu efendi oyununu d‚zeltir ve kazanır gibi g‡r‚nd‚ğ‚nden, b‚y‚kanne onu başından atmaya bir t‚rl‚ karar veremez. Bir saat sonra, gazinodan kovulan iki Polonyalı, b‚y‚kannenin koltuğunun arkasında belirip ona yeniden hizmetlerini sunarlar, hatta ufak tefek işlerini de g‡receklerini bildirirler. Potapytch o namuslu efendinin berikilerle kaş g‡z işareti yaptığını, hatta elden ele onlara bir' şey geƒirdiğini de yemin billah ederek bana s‡yledi. B‚y‚kanne yemek yemediğinden, koltuğundan da hemen hemen hiƒ kalkmadığından, Polonyalılardan biri gerƒekten yararlı olabilirdi: Gazinonun b‚fesine koşup ona bir k•se et suyu, sonra da140 KUMARBAZ KUMARBAZ 141 cay getirir. Zaten oraya da ikisi birden koşarlar. Ama, akşama doğru, b‚y‚kannenin son banknotunu yitirdiğini herkesin g‡rebildiği bir sırada, koltuğunun arkasında daha ‡nce hiƒ kimsenin g‡rmediği tam altı kadar Polonyalı vardı. B‚y‚kanne son paralarını da yitirdiğinde, berikiler onun s‡ylediklerini dinlemedikleri gibi, artık ona kulak da asmıyorlardı bile, omuzu- nun ‚zerinden masaya doğru eğiliyorlar, paralan topluyorlar, buyruklar veriyorlar, para s‚r‚yorlar, kavgaya tutuşuyorlar, namuslu efendiye teklifsizce, laubali bir şekilde sesleniyorlardı. Ona gelince, o .b‚y‚kannenin varlığını unutmuştu bile. Ve b‚y‚kanne her şeyini iyice batırdıktan sonra, akşamın saat sekizine doğru otele' d‡nd‚ğ‚nde, ‚ƒ d‡rt Polonyalı bir t‚rl‚ onun yanından ayrılamıyorlardı; b‚y‚kannenin kendilerini aldattığını, kendilerine borcu olduğunu avaz avaz bağırarak kanıtlamaya ƒalışarak, koltuğunun yanında koşuyorlardı. Otele işte bu şekilde d‡nerler, orada onları tekme tokat, zor bela kovarlar. Potapytch'in hesabına g‡re, b‚y‚kanne o g‚n, bir g‚n ‡nce yitirdiğinden başka, seksen altı bin ruble yitirmişti. Yanındaki y‚zde beş faizli b‚t‚n devlet tahvillerini birbiri ardından bozdurmuştu. Onun yedi sekiz saat s‚reyle, masanın başından ayrılmadan koltuğunda oturmasına şaşıyordum ama, Potapytclı bana onun iki ‚ƒ kez gerƒekten b‚y‚k kazanƒlar elde etmeye başladığını anlattı. Yeniden umuda kapılarak, ƒekilip gitmeye cesaret edememişti. Zaten, kumarbazlar bir adamın yirmi d‡rt saat boyunca, elinde iskambiller, g‡zlerini sağa sola bile oynatmadan aynı yerde oturabileceklerini ƒok iyi bilirler. Bununla birlikte, o g‚n, bizim otelde de kesin sonuca g‡t‚ren olaylar meydana geliyordu. Sabahleyin, saat on birden ‡nce, b‚y‚kanne daha dairesindeyken, bizimkiler, yani general, Deş Grieux, son bir girişimde bulunmaya karar verirler. B‚y‚kannenin gitmek ş‡yle dursun, tam tersine, yeniden gazinoya d‡neceğini ‡ğrenince, onunla kesin olarak ve iƒtenlikle g‡r‚şmek ‚zere topluca (Pauline'in dışında) gelirler. Kendisi iƒin bundan ƒıkacak korkunƒ sonuƒları d‚ş‚nerek tir tir titreyen ve adeta baygınlıklar geƒiren general dozu artırır bile: Yarım saat rica ve yalvarmalardan sonra, hatta Mile Blanche'a olan tutkusunu bile itiraf ettikten sonra (tamamiyle aklını yitirmişti), general ansızın tehdit edici bir tonla, ayağını yere vurarak bağırıp ƒağırmaya bile başlar; avaz avaz bağırarak b‚t‚n ailenin şerefini lekelediğini, b‚t‚n kentte bir rezalet konusu olduğunu ve en sonunda... en sonunda da: †Siz Rus s‡zc‚ğ‚n‚ kirletiyorsunuz, Hanımefendi!‹ diye bağırır. †Bunun iƒin g‚venlik ‡rg‚t‚ vardır!‹ En sonunda da b‚y‚kanne (s‡zc‚ğ‚n tam anlamıyla) onu bastonla d‡verek kapı dışarı eder. Generalle Deş Gricııx ‡ğleye kadar bir iki kez daha g‡r‚ş‚rler. ˆzellikle de gerƒekten polise başvurup vuramayacak-lannı d‚ş‚n‚yorlardı. Bunamış, zavallı ama, saygıdeğer yaşlı bir hanımın kumarda b‚t‚n parasını yitereciğini vb., s‡yleyerek, ş‡yle ya da b‡yle bir g‡zetim, ya da bir yasaklama elde edemezler miydi acaba? Ama, Deş Grieux omuzlarını silker ve generalle aƒıkƒa alay eder, o da ne s‡yleyeceğini, ne yapacağını bilemeden ƒalışma odasında bir aşağı bir yukarı gidip gelir. En sonunda, Deş Grieux eliyle hor g‡ren bir hareket yapar, bir daha da onu g‡rmez. Akşam, Mile Blanche'ia kesin ve gizemli bir konuşma yaptıktan sonra otelden b‚sb‚t‚n ayrıldığını ‡ğrenirler. Mile Blanche'a gelince, o daha sabahtan kesin ‡nlemler almıştı: Generali kesin olarak başından savmıştı, onu karşısında g‡rmeye bile dayanamıyordu. General peşinden gazinoya koşup da onu k‚ƒ‚k prensin kolunda g‡r‚nce, ne kendisi, ne de dul Bayan Cominges onu tanırlar. K‚ƒ‚k prens bile ona selam vermez... B‚t‚n g‚n Mile Blanche, duygularını en sonunda kesinlikle aƒığa vurması iƒin k‚ƒ‚k prensin nabzını yoklar, manevralar ƒevirir.142 KUMARBAZ KUMARBAZ 143 Ama, ne yazık ki, Mile Blanche hesaplarında korkunƒ şekilde yanılıyordu. Bu k‚ƒ‚k felaket ancak akşam ‚zeri patlak verdi; ansızın k‚ƒ‚k prensin beş parasız bir dilenci gibi yoksul olduğunun ve rulet oynamak iƒin emre muharrer bir senet karşılığında borƒ para almayı d‚ş‚nd‚ğ‚n‚n farkına varırlar. Mile Blanche ‡fkeyle onu kovar ve odasına kapanır. Aynı g‚n sabahı, B. Astley'e gittim, ya da daha doğrusu B. Astley'i aradım ama, ne yazık ki bulamadım. Ne odasında, ne gazinoda, ne de parktaydı. Bu kez otelde yemek yememişti. Saat beşte, onu birdenbire istasyondan İngiltere Oteli'ne giderken g‡rd‚m. Acelesi vardı, y‚z‚nden ka-- fasını kurcalayan d‚ş‚nce, ya da herhangi bir sıkıntı belirtisi okumak olanaksız olmasına karşın, kaygılıya benziyordu. O her zamanki haykırışıyla: †Ah!‹ diyerek bana iƒtenlikle elini uzattı ama, durmadı ve hızlı adımlarla yoluna devam etti. Hemen peşinden yetiştim, ne ƒare k’ bana ‡yle bir karşılık verdi ki, ona herhangi bir şey sormaya vakit bulamadım. Šstelik de konuşmayı Pauline'e getirmekte korkunƒ derecede bir g‚ƒl‚k ƒekiyordum. B. Astley onu da merak etmedi. Ben ona, b‚y‚kannenin başına gelenleri anlattım: Beni dikkat ve ciddiyetle dinledi, sonra omuzlarını silkti. Ben, ona: †Hepsini yitirecek!‹ dedim. †Evet, ya!‹ diye karşılık verdi. †Ben giderken o kumara başlamıştı bile, yitireceğinden emindim. Vakit bulursam, bir ara gazinoya uğrayıp, onu g‡r‚r‚m, ƒ‚nk‚ ƒok ilginƒ bir şey...‹ Soruyu hen‚z kendisine y‡neltmediğime kendim de şaşarak: †Siz nereye gittiniz, kuzum?‹ diye haykırdım. †Frankfurt'a.‹ †İş iƒin mi?‹ †Evet.‹ Ona daha fazla ne sorabilirdim ki? Zaten, ben hep onun yanından y‚r‚yordum ama, o ansızın yol ‚st‚nde bulunan Quatre-Saisons Oteli'ne doğru kıvrıldı, başıyla beni selamlayıp g‡zden kayboldu. D‡nerken yavaş yavaş bir kesinliğe ulaştım: Onunla iki saat boyunca konuşmuş olsaydım bile; hiƒbir şey ‡ğrenemezdim, ƒ‚nk‚... ona soracak hiƒbir şeyim yoktu! Evet, tam da b‡yleydi işte! Hiƒbir şekilde ona sorumu y‡nel-temezdim. Pauline'b‚t‚n g‚n ƒocuklar ve dadılarıyla parkta gezin di, ya da iƒerde kaldı. Bir hayli zamandan beri generalden kaƒıyordu, pek ‡nemli şeyler dışında da onunla hemen hemen artık hiƒ konuşmuyordu. Bir s‚reden beri bunun farkmday-dım. Ama, generalin bug‚n ne durumda, bulunduğunu bildiğimden, genƒ kızdan kaƒınamadığını, başka bir deyişle, aralarında mutlaka ‡nemli ailevi tartışmalar geƒtiğini d‚ş‚nm‚şt‚m. Bununla birlikte, B. Astley'le yaptığım konuşmadan sonra otele d‡nd‚ğ‚m zaman, Pauline'le ƒocuklara rastladım. Genƒ kızın y‚z‚nde derin bir sakinlik ve huzur okunuyordu, sanki aile fırtınaları sadece onu esirgemiş gibi. Selamıma bir baş hareketiyle karşılık verdi. ˆfkeyle odama ƒıktım. Elbette ki, onunla konuşmaktan kaƒındım, Wurmerhelm olayından beri onunla bir kez bile karşılaşmamıştım: Bunu bir onur.konusu yapıyordum. Ama, zaman geƒtikƒe, iƒimdeki ‡fke daha ƒok kabarıyordu. Beni hiƒ sevmese bile, duygularımı ayaklar altına alamazdı, itiraflarımı b‡yle bir hor g‡rmeyle karşılayamazdı. Kendisini gerƒekten • sevdiğimi biliyordu; onunla ‡yle konuşmama katlanmıştı, buna izin vermişti! Bunun, aramızda pek garip bir biƒimde başladığı bir gerƒektir. Bir s‚re ‡nce (bir hayli oldu bile, tam iki ay!) onun benimle dost olmak, bana iƒini d‡kmek isteğini ve hatta bu y‡nde girişimlerde bulunduğunu fark etmiştim. Ne var ki, bu başarılı olmadı; onun yerine, acayip ilişkiler s‚rd‚rd‚k; 144 KUMARBAZ 145 işte bu y‚zden onunla o şekilde konuşmaya başladım. İyi ama, mademki sevgimden hoşlanmıyordu, neden kendisine ondan s‡z etmeme d‚ped‚z engel olmuyordu? Oysa, bu konuda hiƒbir şey yapmıyordu; h'atta kimi zaman beni konuşmam iƒin kışkırtıyordu bile... elbette benimle alay etmek iƒindi bu. Bundan kesinlikle eminim, ƒ‚nk‚ bunu ƒok iyi hissettim: Beni dinledikten ve acı ƒektiresiye kadar beni ƒileden ƒıkardıktan sonra, apaƒık herhangi bir hor g‡rme, ya da ilgisizlik belirtisiylc. ansızın keyfimi kaƒırmaktan pek hoşlanıyordu. Bununla birlikte onsuz yaşayamayacağımı da ƒok iyi biliyor. B‡ylece, baron olayı geceli ‚ƒ g‚n oldu, ayrılığımıza artık dayanamıyorum. Demin gazinonun yakınlarında ona rastladığım zaman, y‚reğim ‡yle şiddetle ƒarpmaya başladı ki, y‚z‚m sapsarı kesildi. Aslına bakarsanız, o da bensiz yaşayamaz! Ben, onun iƒin zorunluyum... Beni sadece soytarı olarak d‚ş‚nebilmesi olası mıdır? Onun bir gizi var... Aƒıkƒa belli oluyor bu! B‚y‚kanneyle aralarında geƒen konuşma y‚reğimi parƒaladı. •‚nk‚ ona benimle aƒıky‚rekli ve aƒıks‡zlii olmasını bin kez rica ettim, onun uğruna gerƒekten canımı vermeye hazır olduğumu ƒok iyi biliyor. Ama, beni hep hor g‡rerek uzaklaştırdı, ya da kendisine sunduğum yaşamımın feda edilmesi yerine beni, geƒen g‚n baronla olduğu gibi, ipe sapa gelmez, deli saƒması eylemlere zorladı. İsyan ettirici değil midir bu? O zibidi Fran-sızın onun iƒin her şey olmasını akıl alır mıydı? Ya B. Astley? Doğrusu işte burada olay iƒinden ƒıkılmaz hale geliyordu ve bununla birlikte... Tanrım, ne işkenceler ƒekiyordum! Odama d‡n‚nce, bir ‡fke n‡betine kapılarak, hemen kalemi yakaladım ve şu satırları karaladım: †Pauline Alexandrovna, sonun pek yaklaştığını aƒıkƒa g‡r‚yorum; bunun ucu elbette ki size de dokunacaktır. Size son kez yineliyorum: Yaşamıma gereksinim duyuyor musunuz? Herhangi bir şeye yararım, beni kullanın: Şimdilik adamdayım, hiƒ değilse, ƒoğu zaman oradayım; hiƒbir yere gittiğim yok. Gerekirse, bana bir iki satır yazın, ya da beni ƒağırtın.‹ Pusulayı nı‚h‚rlcdim ve elden vermek emriyle kat hiz-nıetƒisiyle g‡nderdim. Yanıt beklemiyordum ama, ‚ƒ dakika sonra garson d‡nd‚ ve bana †teşekk‚r ettiklerini‹ bildirdi. Saat yediye doğru beni generalin yanına ƒağırdılar. •alışma odasındaydı ve sanki dışarı ƒıkmaya hazırlanıyormuş gibi giyinmişti. Şapkasıyla bastonu divanın ‚zerindeydi. ݃eri girince, onu odanın ortasında bacakları ayrılmış, başı an‚ne eğik, kendi kendine konuşur halde g‡r‚r gibi oldum. 3eni fark edince adeta bir ƒığlık kopararak ‚zerime atıldı: ilimde olmadan geriye doğru bir adım altım ve odadan ƒıkmak istedim ama, general iki elimi yakaladı ve beni divana loğru ƒekti. Kendisi oraya oturdu, beni de tam karşısındaki coltuğa oturttu ve ellerimi bırakmadan, g‡zlerinde yaşlar parlarken, dudakları titreyerek, yalvaran bir sesle bana şunları s‡yledi: ' †Alexis Ivanovitch, kurtarın beni, kurtarın beni, acıyın jana!‹ Uzun bir s‚re hiƒbir şey anlayamadım; general hiƒ durmadan konuşuyor, her dakika da: †Bana acıyın!‹ diye yine-.liyordu. En sonunda benden ‡ğ‚t gibi bir şeyler beklediğini, ya da daha doğrusu herkes tarafından terk edilince, kaygı ve umutsuzluğun penƒesinde kıvranırken beni anımsadığını ve sadece konuşmak, konuşmak, konuşmak iƒin beni ƒağırttığını tahmin ettim. Artık aklı başında değildi, ya da en azından iyice soğukkanlılığım yitirmişti. Ellerini kavuşturuyordu, neredeyse ayaklarıma kapanacaktı (ne iƒin hem de bilir misiniz?) hemen F. 10 146 KUMARBAZ KUMARBAZ 147 Mile Blanche'a gidip, ona yalvarmam, kendisine geri d‡n‚p evlenmeye ikna etmem iƒin. †ˆz‚r dilerim, general ama,‹ diye haykırdım, †Mile Blanche beni bug‚ne kadar belki fark etmedi bile? Ben ne yapabilirim ki?‹ İtiraz etmek yararsızdı, kendisine s‡ylenenleri anlamıyor-du bile. Tutarsız s‡zler s‡yleyerek b‚y‚kanne konusunda da konuşmaya başladı; polise başvurma fikrinden bir t‚rl‚ vazgeƒmiyordu. †Bizde, bizde‹ diye başladı ansızın .‡fkeyle k‡p‚rerek, †kısacası... bizde, yetkililerin bulunduğu iyi d‚zenlenmiş bir Devlette, bu t‚r ihtiyar kadınları da vesayet altına alırlardı! Evet, azizim, evet‹ diye s‚rd‚rd‚ ansızın ayağa kalkıp odayı arşınlayarak. Bilgiƒ bir sesle konuşuyordu: †Siz daha bunu bilmiyordunuz, azizim‹ diyordu bir k‡şedeki hayali bir muhataba seslenerek, †‡yleyse ‡ğrenin ki... evet... bizde, bu t‚r yaşlı kadınları b‚kerler, b‚kerler... ta ki dize getirinceye kadar... evet, Bayım... Ah! Nedir başıma gelen felaket!‹ Kendini yeniden divana attı ve bir saniye sonra, hemen hemen hıƒkırıklarla ağlayarak, soluk soluğa. Mile Blanche'ın kendisiyle evlenmek istemediğini anlattı: •‚nk‚ telgrafın yerine b‚y‚kanne ƒıkagelmişti -ve şimdi artık mirasa konamayacağı da aƒıkƒa ortaya ƒıkmıştı. Hen‚z bunlardan hiƒ haberim olmadığını sanıyordu. Ona Deş Grieux'den s‡z etmek istedim ama, bir el hareketiyle beni durdurdu. †O gitti! B‚t‚n mal varlığım, ona rehinli, bir solucan gibi ƒırƒıplak kaldım! Sizin getirdiğiniz şu para var ya... Hani şu para... Zaten ne kadar olduğunu bilmiyorum, galiba yedi y‚z frank, işte elimde avucumda kalan hepsi o kadar, şimdi de, bilmiyorum, bilmiyorum!..‹ †Otelin hesabını nasıl ‡deyeceksiniz?‹ diye haykırdım dehşetle, †ya... sonra?‹ General d‚ş‚nceli bir halle bana baktı ama, besbelli s‡zlerimden hiƒbir şey anlamamıştı, s‡ylediklerimi iyi duyamamıştı bile. Konuşmaya Pauline Alexandrovna'yla ƒocuklara getirmeye ƒalıştım, bana acele acele: †Evet, evet!‹ diye karşjlık verdi ama, gene Mile Blanche'la gitmeye hazırlanan, prensten s‡z etmeye başladı hemen ve o zaman... ve o zaman... †Benim halim ne olacak, Alexis Ivanovitch?‹ dedi ansızın bana doğru d‡nerek; †Tanrı adına, benim halim ne olacak? S‡ylesenize, nank‡rl‚k değil mi bu, nank‡rl‚k değil mi, ne dersiniz?‹ En sonunda da kanlı g‡zyaşlarıyla ağlamaya koyuldu. B‡yle bir adama yapılacak hiƒbir şey yoktu. Onu yalnız bırakmak da bir o kadar tehlikeliydi: Başına bir şey gelebilirdi. İyi k‡t‚ onu başımdan savdım ama, ne halde olduğuna bakmak iƒin arada sırada uğramasını da dadıya tembih ettim; ayrıca, ƒok akıllı bir delikanlı olan kat garsonuyla da konuştum, o da g‡z kulak olacağına s‡z verdi bana. Generalin yanından hen‚z ayrılmıştım ki Potapytch gelip, b‚y‚kannenin dairesine gitmemi rica etti. Saat sekizdi ,ve b‚y‚kanne son meteliğine kadar yitirdiği gazinodan hen‚z d‡nm‚şt‚. Aşağı indim: Yaşlı hanını yorgun, bitkin, g‡r‚n‚şe g‡re hasta, koltuğunda oturuyordu. Marthe ona neredeyse zorla iƒirdiği bir bir fincan ƒay getirdi. B‚y‚kannenin sesi de, tonu da aƒıkƒa değişmişti. †G‚naydın, sevgili Alcxis Ivanovitch,‹ dedi ağır ağır ve ciddi bir halle başını eğerek. †Sizi bir kez daha rahatsız ettiğim iƒin bağışlayın ama, yaşlı bir kadını hoş g‡r‚rs‚n‚z. Dostum, her şeyi orada bıraktım, yaklaşık y‚z bin ruble. D‚n benimle gelmemekte haklıymışsın. Şimdi artık hiƒbir şeyim yok, meteliksiz kaldım. Bir saniye bile -gecikmek istemiyorum, saat dokuz buƒukta gidiyorum. Senin İngilizi, Astley'di galiba, ƒağırttım; bir hafta iƒin ondan ‚ƒ bin frank ‡d‚nƒ almak istiyorum. Aklına bir şeyler esip de beni reddetmemesini s‡yle148 KUMARBAZ ona. Ben h•l• oldukƒa zengin bir kadınım, azizim, ‚ƒ k‡y‚m, iki evim var, daha param da var, hepsini getirmemiştim. B‚t‚n bunları kaygılanmaması iƒin s‡yl‚yorum... Aa! İşte geldi! Mert bir insan olduğu belli.‹ B. Astley, b‚y‚kannenin ilk ƒağrısına hemen koşup gelmişti. Hiƒ duraksamadan, l‚zumsuz konuşmalara kalkışmadan, b‚y‚kannenin imzaladığı bir k•ğıt karşılığında hemen onun avucuna ‚ƒ bin frangı şıp diye sayıverdi. Bu iş bittikten sonra, selam verip ƒıktı. †Şimdi artık beni yalnız bırak, Alexis Ivanovitch, bir saatten biraz fazla zamanım var: Biraz uzanacağım, kemiklerim sızlıyor. Sakın bana kızma, ihtiyar bdr aptalım ben. Şimdi artık genƒleri hafiflikle suƒlamayacağım. Hatta şu sizin zavallı generali kınamaya ƒekineceğim. Ama, hiƒ kusura bakmasın, ona beş para bile vermeyeceğim, ƒ‚nk‚ g‡r‚ş‚me g‡re, son derece kaz kafalı bir adam, hoş bende, sersem tavuk, ondan daha akıllı değilim ya, neyse. Aslına bakarsan, Tanrı kendini beğenmişliği er geƒ cezalandırıyor. Eh, hadi bakalım, elveda. Marthe, kaldır beni!‹ Oysa b‚y‚kanneyi uğurlamaya niyetleniyordum. Bundan başka da, bekleyiş iƒindeydim; her an bir şey olacakmış gibi geliyordu bana. Odamda duramadım. Koridora ƒıktım, gidip bir s‚re ağaƒlı yolda gezindim. Pauline'e yazdığım mektup aƒık ve kesindi, varolan felaket de kesindi. Otelde Deş Grieux' n‚n gidişinden s‡z edildiğini işittim. Kısacası, Pauline beni dost olarak geri itse bile, belki de uşak olarak kabul ederdi. •‚nk‚ ona gerekliyim, işlerini g‡rmek 'iƒin bile olsa! Evet, bana ihtiyacı var, bu besbelli! Trenin hareket saatinde istasyona koştum ve b‚y‚kanneyi kompartımana yerleştirdim. Hepsi ‡zel kompartımana yerleştiler. †•ıkar g‚tmeyen yakınlığın iƒin sana teşekk‚r ederim, dosKUMARBAZ 149 t‚m,‹ dedi veda ederken. †D‚n ona s‡ylediklerimi Prascovia' ya yinele. Onu bekleyeceğim.‹ Odama d‡nd‚m. Generalin dairesinin ‡n‚nden geƒerken, dadıyla 'karşılaştım, ona efendisini sordum. †Fena değil, Bcyciğim‹ diye karşılık verdi ‚zg‚n bir 'halle. Bununla birlikte iƒeri girdim ama, ƒalışma odasının kapısında, şaşırarak durdum. Mile Blanche'la general kahkahalarla g‚l‚yorlardı. Dul bayan •ominges de oradaydı, divanda oturuyordu. G‡r‚n‚şe g‡re, sevinƒten ƒılgına d‡nen general bir s‚r‚ saƒına sapan şeyler s‡yl‚yordu, y‚z‚n‚ bin bir kırışıkla buruşturan ve g‡zlerini kapatan sinirli ve .uzun kahkahalarla g‚l‚yordu. Olanları daha sonra bizzat Mile Blanclıe'ın ağzından ‡ğrendim: Prensi kovduktan sonra generalin umutsuz ‚z‚nt‚s‚n‚ ' ‡ğrenince, onu avutmak istemiş ve gelip ona k‚ƒ‚k bir ziyarette bulunmuştu. Ama, zavallı general o anda yazgısının kesinleştiğinden ve Mile Blanche'ın ertesi sabah ilk trenle Paris'e gitmek ‚zere eşyalarını toplamaya bile başladığından habersizdi. •alışma odasının eşiğinde bir dakika durduktan sonra, iƒeri girmekten vazgeƒtim ve g‡r‚nmeden ƒekilip gittim. Odama ƒıktım. Kapıyı aƒınca, alacakaranlıkta, pencerenin yanında, bir k‡şede iskemlede oturan bir karaltı g‡z‚me ƒarptı. Ben iƒeri girince karaltı ayağa kalktı. •abucak yaklaşıp baktım ve... .soluğum kesildi: Pauline'di bu! ON DˆRDŠNCŠ BˆLŠM Ağzımdan bir ƒığlık kaƒtı. Pauline, bana: †Ne o, neniz var?‹ diye sordu garip bir sesle. Y‚z‚ sapsarıydı ve ‚z‚nt‚l‚ g‡r‚n‚yordu.150 KUMARBAZ KUMARBAZ †Neyim mi var? Siz! Burada, benim odamda!‹ †Ben gelirsem, toptan gelirim. Bu benim huyumdur. Bunu hemen g‡receksiniz; bir mum yakın,‹ dedi. İtaat ettim. Pauline ayağa kalktı, masaya yaklaştı, ‡n‚me aƒılmış, bir mektup koydu. †Okuyun!‹ diye de buyurdu. †Deş Grieux'n‚n yazısı bu!‹ diye haykırdım mektubu. alırken. Ellerim titriyordu, satırlar g‡zlerimin ‡n‚nde dans ediyordu. Mektuptaki s‡zleri tam olarak unuttum ama, s‡zc‚k s‡zc‚k değilse de,- en azından d‚ş‚nce olarak ş‡yleydi: †K‚ƒ‚k hamın‹ diye yazmıştı Deş Grieux, †pek ‚z‚c‚ olaylar beni hemen gitmek zorunda bıraktı. Kuşkusuz siz de fark etmişsinizdir ki, her şey iyice aydınlanmadan sizinle kesin bir aƒıklamadan bilerek kaƒındım. Akrabanız olan o yaşlı hanımın gelişi, akıl almaz davranışı duraksamalarıma son verdi. Benim kendi işlerimin d‚zensizliği elbette ki, bir s‚reden beri kendimi kaptırdığım tatlı umutlar beslemekten beni engelliyor. Olanlara ‚z‚l‚yorum ama, davranışımda bir centilmene ve d‚r‚st bir adama yakışmayan hiƒbir şey bulmayacağınızı umarım. Hemen hemen b‚t‚n paramı ‚vey babanızın borƒlarım ‡demek iƒin yitirdiğimden, elimde kalanları kullanmak zorunda kaldım. Bana rehin edilen malların satışına hiƒ gecikmeden girişmelerini Petersboıırg'daki dostlarıma bildirdim bile. Bununla birlikte, sizin d‚ş‚ncesiz, uƒarı ‚vey babanızın b‚t‚n servetinizi har vurup harman savurduğunu bildiğimden, ona elli bin frank bağışlamaya karar verdim ve bu miktar tutarındaki senetlerin bir b‡l‚m‚n‚ ona geri veriyorum; b‡ylece şimdi malınızın hukuk yoluyla geri verilmesini isteyerek yitirdiklerinizi yeniden elde edebilirsiniz. İşlerinizin bug‚nk‚ durumuyla girişimimin size yararlı olacağını umarım. Bu davranışla da şerefi bir adamın g‡revlerini yerine getirdiğimi umarım. Emin olun ki anınız ebediyen kalbimde kazılı kalacak.‹ †Pek•l•, her şey aƒık‹ dedim Pauline'e doğru d‡nerek. †Gerƒekten de başka bir şey mi bekliyordunuz?‹ diye s‚rd‚rd‚m ‡fkeyle. Pauline de g‡r‚n‚şte sakin bir halle: †Hiƒbir “ey beklemiyordum‹ diye karşılık verdi ama, sesinde belli belirsiz bir titreme vardı. †Uzun zamandan beri ne d‚ş‚neceğimi biliyordum: D‚ş‚ncelerini okuyordum onun. O aradığımı... ısrar edeceğimi... sanıyordu...‹ Durdu ve t‚mcesinin ortasında dudaklarını ısırarak sustu. †Ona karşı bilerek hor g‡rmemi ve nefretimi artırdım‹ diye s‚rd‚rd‚; †ne yapacağını bekliyordum. Telgraf gelseydi, o sersemin (‚vey babamın) ona borƒlu olduğu parayı kafasına fırlatıp onu kovacaktım! Bir hayli, oh! Bir hayli zamandan beri ona tahamm‚l edemiyordum. Ah! Eskiden bambaşka bir adamdı, bambaşka! Şimdiyse, şimdi!.. O elli bin frangı, ‚stelik de y‚z‚ne t‚k‚rerek, ne b‚y‚k bir sevinƒle şimdi kafasına fırlatırdım!‹ †Ama, o k•ğıt, geri verdiği o elli bin franklık senet generalin elinde değil mi? Onu alıp Deş Grieux'ye geri g‡nderin.‹ †Oo! Bu aynı şey değil ki! Aynı şey değil!‹ †Evet, doğru! Şimdi general ne işe yarar ki?‹ diye bağırdım ansızın. Pauline dalgın ve sabırsız bir halle y‚z‚me baktı. †Neden b‚y‚kanne?‹ dedi ‡fkeyle. †Onun evine gidemem... Hiƒ kimseden de ‡z‚r dilemek istemiyorum‹ diye ekledi hiddetli bir sesle. †Ne yapabiliriz?‹ diye haykırdım. †Ama, Deş Grieux'y‚ nasıl, nasıl sevebildiniz! Alƒağın biri, alƒağın! Onu d‚elloda ‡ld‚rmemi ister misiniz? Nerede şimdi?‹ 152 KUMARBAZ †Frankfurt'ta, orada ‚ƒ g‚n kalacak.‹ †Siz bir tek s‡z s‡yleyin, yarın ilk trenle giderim!‹ dedim aptal bir coşkuyla. G‚lmeye başladı. †Evet ve belki de size: "ˆnce bana elli bin frangı geri verin" der.-Sonra da ne diye d‚ello etsin? Ne aptallık!‹ . †İyi ama, şu elli bin frangı nereden bulmalı, nereden?‹ diye yineleyip duruyordum dişlerimi gıcırdatarak, sanki o parayı ansızın yerden toplamak olasıymış gibi. †Bana bakın, ya B. Astley?‹ diye ona sordum: Tam .o sırada aklıma garip bir fikir gelmişti. Pauline'in g‡zleri parlamaya başladı. †Demek ki şu İngiliz iƒin senden ayrılmamı istiyorsun, ‡yle mi?‹ dedi acı bir g‚l‚msemeyle, iƒe işleyen bakışlarını bana dikerek. İlk kez bana 'sen' diyordu. Hiƒ kuşkusuz o anda heyecandan başı d‡nd‚: Birdenbire divana oturdu. B‚t‚n g‚c‚ t‚kenmişe benziyordu. Sanki bir şimşek ƒakmış gibi g‡zlerim kamaştı; g‡zlerime ve kulaklarıma inanamadan, orada ‡ylece dikilip duruyordum! Demek beni seviyordu! B. Astley'e değil, bana gelmişti! O, bir genƒ kız, bir başına otelde, benim odama gelmişti. B‡ylece herkesin g‡z‚nde kendini lekeliyordu, ben de orada ‡yle karşısında hiƒbir şey anlamadan kazık gibi dikilmiş duruyordum! Beynimde ƒılgın, bir fikir parladı. †Pauline! Bana sadece bir saat izin ver! Sadece bir saat burada bekle ve... hemen d‡neceğim! Bu... bu zorunlu! Bak g‡receksin! Dur burada, dur bekle!‹ Ve koşarak odadan ƒıktım, soruşturan bakışlarına yanıt bile vermedim. Arkamdan bir şeyler bağırdı ama, ben geri d‡nmedim. Evet, kimi zaman en ƒılgın, g‡r‚n‚şte en olanaksız d‚ş‚nce kafamıza ‡yle kuvvetle saplanır ki, en sonunda onun gerKUMARBAZ 153 ƒekleşebileceğine inanırız... Dahası: Eğer bu d‚ş‚nce şiddetli, tutkulu bir istekle bağlantılıysa, en sonunda onu kaƒınılmaz, zorunlu, ‡nceden saptanmış, alnımıza yazılmış bir şey gibi, var olmaması, oluşamaması olanaksız bir şey gibi kabul ederiz! Belki burada daha fazla bir şey vardır: Bir ‡nseziler bileşimi, istencin olağan‚st‚ bir ƒabası, imgeleme yetisiyle bir kendi kendini zehirleme, ya da daha başka bir şey vardır, kim-bilir... Ne olduğunu bilmem ama, o akşam (p akşamı ‡mr‚m oldukƒa unutamam) başıma mucizevi bir ser‚ven geldi. Her ne kadar aritmetikle m‚kemmelen aƒıklanabilirse de, benim g‡z‚mde gene de mucizedir o ser‚ven. Peki, bu kesin g‚ven o kadar uzun zamandan beri neden bu -kadar derin, bu kadar sağlam biƒimde, o kadar k‡k saldı bende? •‚nk‚, size bir kez daha s‡yl‚yorum, olası bir ihtimal gibi (dolayısıyla da belirsiz) değil de, başıma gelmemezlik edemez bir şey gibi d‚ş‚n‚yordum bunu! Saat onu ƒeyrek geƒiyordu; gazinoya sarsılmaz bir umutla, aynı zamanda da o ana kadar hiƒ hissetmediğim bir heyecanla girdim; Sabahkinden iki kat daha az olmakla birlikte oyun salonlarında h•l• kalabalık vardı. Saat on birde masaların ƒevresinde sadece gerƒek kumarbazlar kalır, kendileri iƒin kaplıcada ruletten başka bir şey bulunmayan kaşarlanmış kumarbazlar kalır. Onlar buraya salt rulet iƒin gelmişlerdir, ƒevrelerinde olup bitenleri fark etmezler bile ve b‚t‚n mevsim boyunca kumardan başka hiƒbir şeyle ilgilenmezler; sabahtan akşama kadar kumar oynarlar, eğer olanak bulabilseler, b‚t‚n gece şafak s‡k‚nceye kadar da oynarlardı. Bunlar, gece yarısı olup da gazino kapandığı zaman hep istemeye istemeye, ayaklan geri geri giderek dağılırlar. Ve krupiyelerin en kıdemlisi kapanıştan ‡nce, yani gece yarısından az ‡nce: †Son ‚ƒ oyun, Beyler!‹ diye bildirdiğinde kimi zaman bunlar ceplerindekinin hepsini bu son ‚ƒ oyunda ortaya s‚rmeye hazırdırlar, gerƒekten de154 KUMARBAZ KUMARBAZ 155 en b‚y‚k paralar bu saatte yitirilir. Doğruca b‚y‚kannenin oturmuş olduğu masaya y‡neldim. Pek fazla kalabalık yoktu, onun iƒin az sonra masanın yanında, kendime ayakta bir yer bulabildim. Tam ‡n‚mde, yeşil ƒuhanın ‚zerinde: Pas s‡zc‚ğ‚ ƒizilmişti. Pas.se, on dokuzdan otuz altıya kadar bir sayılar dizisidir. Birden on sekize olan ilk dizinin adı Manque'tır; ama, umurumda mı benim? Ben hesap kitap yapmıyordum, ƒıkan son numarayı bile işitmemiştim; en sakınmışız kumarbazın yapacağı gibi, başlarken bunu sorup ‡ğrenmedim bile. Yirmi frederikimi ƒıkarıp pas'm ‚zerine attım. Krupiye: †Yirmi iki!‹ diye bağırdı. Kazanmıştım. Yeniden hepsini s‚rd‚m: Hem ilk mizamı, hem de kazancımı. †Otuz bir!‹ diye haykırdı krupiye. Yine kazanmıştım! B‡ylece toplam seksen frederik ediyordu! Hepsini ortadaki on iki sayının ‚zerine koydum (‚ƒ kat kazanƒ ama, iki karşıt şans); sehpa d‡nmeye başladı ve yirmi d‡rt ƒıktı. Bana elli frederiklik ‚ƒ desteyle on da altın verdiler; şimdi toptan iki y‚z frederikim olmuştu. Adeta 'ateşli bir kendimden geƒmeyle, b‚t‚n bu parayı kırmızının ‚zerine ittim... ve ansızın, aklım başıma geldi! B‚t‚n gece boyunca korkunun beni dondurduğu bu tek seferde ƒilerim, ayaklarım tir tir titriyordu. Bir bilinƒ şimşeği iƒinde, o anda yitirmenin benim iƒin ne anlam taşıyacağını dehşetle hissettim! S‡z konusu olan b‚t‚n yaşamımdı! , Krupiye: †Kırmızı!‹ diye bağırdı. Geniş bir soluk aldım: B‚t‚n v‚cudumda kızgın karıncalar dolaşıyordu. Bana banknotla ‡deme yaptılar; bu kez d‡rt bin florin ve yirmi frederik olmuştu (h•l• hesaplayabiliyordum). Ondan sonra, ortadaki on iki sayının ‚zerine iki bin florin koyup yitirdiğimi anımsıyorum; altınımla seksen frederikimi oynadım ve yitirdim. ݃imi ‡fke kapladı: Kalan iki bin florini aldım ve ilk on iki sayının ‚zerine koydum... ˆyle,' rastlantıyla, kararlamadan, hesaplamadan! Zaten bir bekleme anı, belki de, Bn. Blanchard'ın (1), Paris'te balonundan yere fırlatıldığı zaman duyduğuna benzer bir heyecan oldu. †D‡rt!‹ diye bağırdı krupiye. Bir ‡nceki mizayla birlikte, peniden altı bin florinim oldu. Muzaffer havaları takınmaya başlamıştım bile ve artık hiƒbir şeyden korkum kalmamıştı. Karanın ‚zerine d‡rt bin florin attım. On kadar oyuncu aceleyle benim gibi karanın ‚zerine para koydular. Krupiyeler bakıştılar ve aralarında konuştular. •epeƒevre herkes konuşuyor ve bekliyordu. Kara ƒıktı. O andan sonra, artık ne, ne kadar kazandığımı, ne de s‚rd‚ğ‚m paraların miktarını anımsıyorum. Sadece, adeta 'd‚şte gibi, yaklaşık on altı bin florin kazandığımı anımsıyorum. Ansızın, şanssız ‚ƒ oyun bana on iki bin yi-irtti; bunun ‚zerine, son d‡rt bini passe'ın ‚zerine koydum ma, o anda hiƒbir şey hissetmedim; hiƒbir'şey d‚ş‚nmeden, bilinƒsizce bekliyordum. Yeniden kazandım, d‡rt oyun ‚st ‚s-:e kazandım. Sadece florinleri binlerle topladığımı anımsıyo-um; bir de pek bağlandığım o ortadaki sayıların daha sık ƒıktığını anımsıyorum. D‚zenli olarak, hep ‚ƒ d‡rt kez ‚st ‚ste ƒıkıyorlardı, sonra iki tur iƒin ortadan siliniyorlardı, sonra gene ‚ƒ d‡rt kez peşpeşe, geliyorlardı. Bu şaşılacak d‚zenliliğe zaman zaman rastlanır, kalem elde, hesap kitap yapan profesyonel kumarbazların kafalarını karıştıran da işte budur. Burada yazgının nasıl korkunƒ cilveleri ortaya ƒıkmaz ki? Gazinoya geldiğimden beri galiba yarım saatten fazla olmuştu. Ansızın, krupiye bana otuz bin florin kazandığımı, bankonun bir seansta sadece bu kadarını karşıladığını ve b‡y(1) Paraş‚t‚n mucidi havacının karısı olan Bn. Blancharcl, 1819'da havai fişeği attığı balon patlayınca Paris'te ‡ld‚.156 KUMARBAZ KUMARBAZ 157 lece ruleti yarın sabaha kadar kapatacaklarını s‡yledi. B‚t‚n altınımı aldım, ceplerime tıktım, banknotlarımı aldım ve hemen bir başka rulet bulunan bir başka salona gittim; kalabalık peşimden koşuştu. Orada, bana hemen bir yer aƒtılar, ben de yeniden hesaplamadan, kararlamasına, gelişig‚zel para s‚rmeye başladım. Beni neyin kurtardığını bir t‚rl‚ anlayamıyorum! Zaten arada sırada hesaplama fikri aklıma geliyordu. Kimi sayılara, kimi şanslara bağlanıyordum ama,' az sonra onları bırakıyordum ve gene hemen hemen bilinƒsiz biƒimde oynamaya başlıyordum. Kuşkusuz ƒok dalgındım; krupiyelerin birƒok defa oyunumu d‚zelttiklerini ƒok iyi anımsıyorum. Akıl almaz hatalar yapıyordum. Şakaklarım nemlenmişti, ellerim titriyordu. Polonyalılar hemen koşup bana hizmetlerini sundular ama, benim kimseyi dinlediğim yoktu. Şans beni bırakmıyordu! Ansızın, ƒevremde haykırışmalar ve kahkahalar y‚kseldi. †Bravo, bravo!‹ diye bağırışiyorlardı; hatta birkaƒ kişi alkışladı bile. Ben yeniden otuz bin florini cebe indirmiştim ve bankoyu -yarın sabaha kadar kapatıyorlardı. Sağ yanımdan biri: †Gidin, gidin!‹ diye fısıldadı bana. Frankfurt'lu bir Yahudiydi bu; yanımdan hiƒ ayrılmamıştı ve galiba bir iki kez de bana yardım etmişti. †Tanrı aşkına, gidin!‹ diye fısıldadı bu kez de başka bir ses sol kulağıma. •abucak bir g‡z attım. M‚tevazi ama, rabıtalı biƒimde giyinmiş, otuz yaşlarında kadar bir hanımdı bu; yorgun y‚z‚, hastalıklı solukluğu gene de vaktiyle son derece g‚zel olduğunu belli ediyordu. O sırada ben banknotları buruşturarak ceplerime dolduruyordum ve masanın ‚zerinde kalan altınları topluyordum. Elli frederiklik son desteyi aldım ve hiƒ kimseye belli etmeden, soluk y‚zl‚ hanımın avu-cuna sıkıştırdım. Bunu yapmayı şiddetle istemiştim, onun ince uzun parmaklarının, b‚y‚k bir minnetle elimi sıktığını anımsıyorum. B‚t‚n bunlar ancak bir saniyenin iƒinde olup bitmişti. Hepsini topladıktan sonra, hemen-otuz ve kırk'a gittim. Otuz ve kırk'a soylu kişiler sık gider. Bu artık rulet değil, bir iskambil oyunudur. Orada, banko y‚z bin taleri karşılar. En b‚y‚k miza burada da d‡rt bin florindir. Oyunun nasıl bir şey olduğunu hiƒ bilmiyordum, gene burada da bulunan kırmızı ve karanın dışında hemen hemen hiƒbir mizayı bilmiyordum. Onun iƒin, ben de onlara bağlandım. B‚t‚n gazino ƒevreme toplanmıştı. B‚t‚n o gece s‚resince Pauline'i bir tek kez olsun d‚ş‚nd‚ğ‚m‚ hiƒ anımsamıyorum. ˆn‚me yığılan banknotları yakalamaktan, kendime ƒekmekten korkunƒ ve karşıkonulmaz bir zevk hissediyordum. Gerƒekten de yazgının beni ittiği s‡ylenebilir. Sanki bile bile yapılmış gibi, gene bu kez de, kumarda sık sık yeniden meydana gelen bir durum belirdi. Şans, s‡zgelimi, kırmızıya yapışır ve on, hatta on beş tur boyunca onu bırakmaz. ˆnceki g‚n, kırmızının bir hafta ‡nce peş peşe tam yirmi iki kez ƒıktığını işitmiştim; buna benzer bir olayı rulette hiƒ kimse anımsamıyordu ve herkes hayretle bundan s‡z ediyordu. Elbette ki, herkes hemen kırmızıyı bırakıyor, s‡zgelimi, on turdan sonra hiƒ kimse onun ‚zerine para koymaya cesaret edemiyor. Ama, o zaman deneyimli hiƒbir kumarbaz, kırmızının karşıtı karaya oynamayacaktır. Alışkın bir kumarbaz †rastlantının kaprisinin‹ ne anlama geldiğini bilir. S‡zgelimi, sanılabilir ki on altı oyundan sonra, on yedinci kaƒınılmaz biƒimde karanın ‚zerine d‚şecektir. Acemiler s‚r‚ gibi bu şansın ‚zerine atılırlar, mizalarını iki katına, ‚ƒ katına ƒıkarırlar ve korkunƒ yitiklere uğrarlar. Tersine, garip bir kaprisle, kırmızının yedi kez ‚st ‚ste ƒıktığını g‡r‚nce, ben ona bağlandım. Bunda yarı yarıya ‡zsaygının rol oynadığına kesinlikle eminim; akıl almaz bir tehlikeye girerek seyircileri şaşırtmak istiyordum ve (garip duy-158 KUMARBAZ gu!) ansızın, ‡zsaygının hiƒbir d‚rt‚s‚ olmaksızın, tehlikenin susuzluğuna kapıldığımı belirli bir biƒimde anımsıyorum. Belki de, ruh o kadar ƒok sayıda duygudan geƒtikten sonra doymuyor da sadece bundan sinirleniyor ve ta ki kesin bitkinliğe varıncaya kadar gitgide artan şiddette yeni duygular istiyor. Ve gerƒekten de, yalan s‡ylemiyorum, eğer y‡netmelik bir seferde elli bin florin s‚rmeme izin verseydi, onları tehlikeye atardım. •evremde, bunun mantıksız bir şey olduğu, kırmızının tam on d‡rd‚nc‚ kez ƒıktığını bağırıp duruyorlardı! Yanımda biri: †Beyefendi .şimdiye kadar y‚z bin florin kazandı‹ dedi. Ansızın uyamverdim. Nasıl? Bir gecede y‚z bin florin kazanmıştım! Ama, daha fazlasına ihtiyacım yoktu ki! Hemen banknotların ‚zerine atıldım,'bunları saymadan gelişig‚zel ceplerime tıktım, hepsi deste halindeki altınlarımı aldım ve aceleyle gazinodan dışarı fırladım. Ağzına kadar dolduğundan aƒık duran ceplerim ve altının ağırlığı y‚z‚nden dengesiz y‚r‚y‚ş‚mle kumar salonlarından geƒtiğimi g‡ren herkes halime g‚l‚yordu. Galiba ‚zerimdeki y‚k sekiz kilodan fazlaydı. Bana doğru birkaƒ el uzandı; parayı elimin alabildiğince, avuƒ avuƒ dağıttım. •ıkış kapısının yakınında iki Yahudi beni durdurdu. Bana: †C‚retlisiniz, ƒok c‚retlisiniz!‹ dediler. Ama, yarın sabah, olabildiğince erken saatte gidin, yoksa hepsini yitirirsiniz...‹ Onları dinlemedim bile. Ağaƒlı yol o kadar karanlıktı ki burnumun ucunu g‡remiyordum. Otele kadar da yarını verst kadar mesafe vardı. •ocukluğumda bile hiƒbir zaman ne hırsızlardan, ne de haydutlardan korkardım; o anda da bundan kaygılanmadım. Zaten yol boyu ne d‚ş‚nd‚ğ‚m‚ de anımsamıyordum; kafam bomboştu. Sadece şiddetli bir zevk duyuyordum, başarının, utkunun, g‚ƒl‚ olmanın zevkini; nasıl anlatacağımı bilemiyorum. Pauline'in hayali g‡zlerimin ‡n‚n- KUMARBAZ 159 den geŠiyordu, onun yanına gideceğimi, s‰rekli olarak onu bulacağımı, olup bitenleri ona anlatacağımı, ona paramı g‹stereceğimi d‰şl‰yordum... Ama, demin bana s‹ylediklerini, gazinoya gidişimin nedenini, belli belirsiz anımsıyordum ve ancak bir buŠuk saat ‹nce duyulan b‰t‰n o taptaze duygular gelmiş geŠmiş, hatta artık hiŠ anıştırmada bulunmayacağımız bir geŠmişe aitmiş gibi geliyordu bana, Š‰nk‰ her şey yeniden başlayacaktı. Ancak hemen hemen ağaŠlı yolun ucuna geldiğim zaman iŠimi bir korku kapladı: ŒYa şimdi beni ‹ld‰r‰p de paramı Šalarlarsa!• Her adımda .korkum daha da artıyordu. Koşuyordum adeta. .Ansızın yolun ucunda, bizim otelin bin bir ışıkla parıldayan ‹ny‰z‰ ışıl ışı! beliriverdi. Tanrı'ya ş‰k‰rler olsun,, gelmiştim! Merdivenleri d‹rder d‹rder atlayarak benim kata Šıktım, birdenbire kapıyı aŠtım. Pauline ellerini kavuşturmuş, yanan mumun kacşısında, divanın ‰zerinde oturuyordu. Hayretle y‰z‰me baktı, kuşkusuz o anda pek garip bir suratım olmalıydı. Onun karşısında durdum ve b‰t‰n paramı masanıtı ‰zerine attım. . ON BEŞİNCİ B†L‚M HiŠ kımıldamadan, oturuşunu bile değiştirmeden, g‹zleğini bana dikmiş, bakıyordu. Cebimden son altın destesini de Šıkararak, ona: Œİki y‰z bin frank kazandım!• diye bağırdım. Bir yığın banknot ve altın para b‰t‰n masayı kaplıyordu. G‹zlerimi oradan ayıramıyordum;, zaman zaman Pauline'i ta-mamiyle unutuyordum. Kimi zaman tomar halinde bir araya160 KUMARBAZ KUMARBAZ 161 getirerek banknotları d‰zene koymaya başlıyordum, kimi zaman altınları ayrı bir yana yığıyordum, kimi zaman da hepsini dağıtıp saŠıyor ve derin derin kendi d‰ş‰ncelerime dalarak, hızlı adımlarla odayı arşınlamaya başlıyordum; -yahut da ansızın masaya geri d‹n‰p paramı saymaya başlıyordum. Bir ara aklım başıma gelince, birdenbire kapıya atılıp anahtarı kilitte iki kez Ševirdim. Daha sonra kararsız bir halde, k‰Š‰k bavulumun ‹n‰nde durdum. Birden Pauline'in varlığını anımsayıp ansızın ona doğru d‹nerek: ŒAcaba yarın sabaha kadar bavula mı koysam bunları?• diye sordum. Pauline hiŠ kıpırdamadan hep aynı yerde oturuyordu ama, g‹zlerini de benden ayırmıyordu. HiŠ de hoşuma gitmeyen garip bir ifadesi vardı. Orada kin okunduğunu s‹ylersem hiŠ de yanılmış olmam. €abucak ona yaklaştım: ŒPauline, işte yirmi beş bin florin, bu elli bin frank, hatta daha da fazla eder. Onları alın ve yarın gidip onun suratına atın.• HiŠ karşılık vermedi. ŒEğer isterseniz, yarın sabah ben kendim g‹t‰r‰r‰m ona. Olur mu?• Pauline birden g‰lmeye başladı. Uzun bir s‰re g‰ld‰. ‚z‰nt‰l‰ bir şaşkınlıkla ona bakıyordum. Bu g‰l‰ş benim en ateşli aşk ilanlarımı sık sık (ve daha pek yakında) karşıladığı o alaycı g‰l‰şe pek benziyordu. En sonunda g‰lmeyi kesti ve kaşlarını Šattı. Bana sert sert bir yan bakış fırlattı. ŒSizin paranızı almam• dedi k‰Š‰mseyerek. ŒNasıl? Ne oldu ki?• diye haykırdım. ŒPauline, bu da ne demek oluyor?• ŒKarşılıksız para kabul etmem.• ŒBunu size bir arkadaş olarak veriyorum, size canımı ve-Irırim.• Sanki ruhumu okumak istermiş gibi, araştırıcı g‹zlerle bana uzun uzun baktı. K‰Š‰k bir g‰l‰şle: Œ€ok c‹mertsiniz• dedi. ŒDeş Grieux'n‰n metresi elli bin frank etmez.• †Pauline, benimle nasıl b‡yle konuşabilirsiniz?‹ diye ba-| girdim ƒıkışarak. †Ben Deş Grieux değilim!‹ †Sizden nefret ediyorum! Evet... Evet!.. Sizi de, Deş |Grieux'y‚ sevdiğimden fazla sevmiyorum!‹ diye bağırdı, ve g‡zlerinde şimşekler ƒakmaya başladı. Y‚z‚n‚ ellerinin arasına gizledi ve bir sinir krizi geƒirdi. Ben, ona doğru atıldım. Benim yokluğumda başından bir şeyler geƒtiğini anladım. Aklı tam olarak yerinde değilmiş gibiydi. †Beni satın al, ister misin? İster misin? Deş Grieux gibi, elli bin franga, ha?‹ diye haykırdı meydan okurcasına sarsın-jtılı hıƒkırıklar arasından. Pauline'i kucakladım, ellerini, ayaklarını ‡pt‚m, karşı-jsında diz ƒ‡kt‚m. Sinir krizi geƒiyordu. Ellerini omuzlarıma koyup beni dik-katle seyretti. Sanki y‚z‚mden bir şey okumak istermiş gibiydi. Beni dinliyordu ama, g‡r‚n‚şe g‡re s‡ylediklerimi işitmiyordu bile. Y‚z‚nde tasalı, d‚ş‚nceli bir ifade belirdi. Ben kaygılıydım; doğrusu ya, onun ƒıldırdığını sanıyordum. Beni usulca kendine doğru ƒekti, dudaklarında g‚ven dolu bir g‚l‚mseme dolaşıyordu; sonra, ansızın beni geri itiyor ve ka-jranlık bir ifadeyle y‚z‚m‚ incelemeye başlıyordu. Birdenbire beni kucakladı: †Beni seviyorsun, değil mi, beni seviyor musun?‹ di-' yordu. †Mademki... Mademki... benim uğruma baronla d‚ello etmek istiyordun!‹ F. 11 162 KUMARBAZ KUMARBAZ 163 Sonra ansızın, sanki g‚l‚nƒ ve, hoş bir anı aklına gelmiş gibi, bir kahkaha attı. Hem g‚l‚yor, hem de ağlıyordu. Ne yapabilirdim ki, elimden ne gelirdi? Ben de ateşliydim. Benimle konuşmaya başladığını ƒok iyi anımsıyorum... Ama, hemen hemen hiƒbir şey anlayamadım, bu bir ƒeşit sayıklama gibi bir şeydi: Sanki ƒabuk ƒabuk bana bir şeyler anlatmak istermişƒesine kekeleyip duruyordu; bu sayıklama arada sırada, beni iyiden iyiye korkutmaya başlayan neşeli bir kahkahayla kesiliyordu. †Hayır, hayır, kibarsın, naziksin!‹ diye yineliyordu, †sen benim sadık dostumsun!‹ Ve yeniden ellerini omuzlanma koyup gene beni seyretmeye koyuluyordu, bir yandan da durmadan: †Beni seviyorsun... Beni seviyorsun... Beni sevecek misin?‹ diye yineliyordu. G‡zlerimi ondan ayırmıyordum; onu şimdiye kadar b‡yle sevecenlik ve aşk taşkınlıkları iƒinde hiƒ g‡rmemiştim; bunların sayıklama olduğu bir gerƒekti ama... benim tutkulu bakışımı g‡r‚r g‡rmez, dudaklarında k‡t‚ bir g‚l‚mseme belirdi; damdan d‚şercesine, B. Astley'den s‡z etmeye başladı. Zaten, konuşmayı durmadan B. Astley ‚zerine getiriyordu (‡zellikle de demin, bana bir şeyler anlatmaya ƒalıştığı sırada) ama, bunun ne anlama geldiğini bir t‚rl‚ kavrayamı-yorduın. Hatta onunla alay ettiğini sanıyorum. Her dakika onun beklediğini... belki de penceremin altında beklediğini bilmediğimi yineliyordu. †Evet, evet, pencerenin altında, aƒ da bak, bak, orada!‹ Beni pencereye doğru itiyordu ama, ben oraya gitmek iƒin bir hareket yapar yapmaz, ƒılgınca bir kahkaha koparı-yordu, ben de onun yanından ayrılamıyordum; o zaman, ‚zerime atılıyor, beni kollarının arasında sıkıyordu. †Gidecek miyiz? Yarın, gider miyiz?..‹ Bu d‚ş‚nce ansızın onu kaygılandırmışa benziyordu. †Ve (d‚ş‚nceli bir hal alıyordu) b‚y‚kanneye yetişiriz, ne dersin? Onu Berlin'de yakalayacağımızı sanıyorum. Ona yetişip de bizi karşısında g‡r‚nce ne der acaba, sen ne d‚ş‚n‚yorsun bu konuda? Ya B. Astley?.. Bak o Schlangenberg' in tepesinden kendini aşağı atmazdı, değil mi?‹ Bir kahkaha altı. †Bak dinle: Gelecek yaz nereye gidecek biliyor musun? Bilimsel araştırmalar yapmak iƒin Kuzey Kutbu'na gidecek, beni de davet etti... Hah! Halı! Hay! Avrupalılar olmasa biz Rusların hiƒbir şey bilmeyeceğimizi ve hiƒbir işe yaramadığımızı s‡yl‚yor... Ama, bak o da iyidir! Biliyor musun, generali hoş g‡r‚yor, bağışlıyor; Blanche'ın... tutkunun... Her neyse, bilmiyorum, bilmiyorum‹ diye yineledi, sanki şaşırmış da ne diyeceğini bilemezmiş gibi. †Zavallılar, onlara o kadar acıyorum ki, b‚y‚kanneye de acıyorum... Bak, bak dinle. Deş Gricux'y‚ nasıl ‡ld‚rebilirdin? Ama, sen baronu bile ‡ld‚remezdin!‹ diye ekledi yeniden g‚lmeye başlayarak. †Geƒen g‚n, baronla, o kadar g‚l‚nƒt‚n ki! Oturduğum sıradan ikinize de bakıyordum; seni yolladığım zaman oraya gitmek sana ne kadar da zor geliyordu! O kadar g‚ld‚m, o kadar g‚ld‚m ki!‹ diye ekledi yeniden kahkahalar kopararak. Yeniden beni kucaklayıp g‡ğs‚nde sıkmaya, tutkulu bir sevecenlikle y‚z‚m‚ y‚z‚ne bastırmaya başladı. Artık hiƒbir şey d‚ş‚nm‚yordum, hiƒbir şey duymuyordum, başım d‡n‚yordu... Aklımı başıma toparladığımda saat sabahın yedisi olmalıydı; g‚neş odayı aydınlatıyordu. Pauline yanıma oturmuş, garip bir halle g‡zlerini ƒevrede dolaştırıyordu sanki karanlıktan ƒıkmış da, anılarını toparlıyormuş gibi. O da uyanmış ve g‡zlerini masaya ve paraya dikmişti. Başım kurşun gibi ağır ve sancılıydı. Pauline'in elini tutmak istedim: Beni itip birdenbire divandan kalktı. Başlayan g‚n karanlıktı; şafaktan az ‡nce yağmur yağmıştı. Pauline pencereye yaklaştı, kanadı aƒtı, yarı beline kadar aşağı sarktı ve dirseklerini peı164 KUMARBAZ KUMARBAZ 165 vaza dayayarak, d‡n‚p bana bakmadan, kendisine s‡ylediklerimi dinlemeden, birkaƒ dakika ‡ylece kaldı. Aklıma korkunƒ bir d‚ş‚nce geldi: Şimdi ne olacaktı, b‚t‚n bunlar nasıl sonuƒlanacaktı? Pauline ansızın pencereden ayrılıp masaya geri geldi ve sonsuz bir kin ifadesiyle bana baktı ve dudakları ‡fkeden titreyerek: †Eh, hadi bakalım, şimdi elli bin frangımı ver bana!‹ dedi. †Pauline, yeniden mi başlıyorsun!‹ dedim. †Yoksa fikir mi değiştirdin? Hah! Hah! Hay! Belki pişman bile olmuşsundur?‹ Bir g‚n ‡nce sayılan yirmi beş bin florin masanın ‚zerinde duruyordu: Onları alıp ona uzattım. †Yani, şimdi bunlar benim mi? ˆyle mi? ˆyle mi?‹ diye sordu hırƒın bir sesle parayı eline alarak. †Onlar h•l• senin‹ dedim ben de. †İyi, pek•l•, al bakalım, elli bin frangını!‹ Kolunu kaldırıp paralan suratıma fırlattı. Suratıma ƒarpan tomar d‡şemeye saƒıldı. Ondan sonra da Pauline koşarak odadan ƒıktı. O anda bilincinin tam olarak yerinde olmadığını biliyorum ama, gene de bu geƒici ƒılgınlığı bir t‚rl‚ anlayamıyorum. H•l• hasta olduğu bir gerƒek ve aradan da hen‚z bir ay geƒti. Bununla birlikte, bu halin nedeni neydi, ‡zellikle de o ƒıkışın nedeni neydi? Hiƒ anlayamıyorum. Gururu mu yaralanmıştı? Yoksa gelip beni bulmaya karar vermesi mi onu bu umutsuz ‚z‚nt‚ye itmişti? Ben de mutluluğumla b‡b‚rlenmişe, tıpkı Deş Grieux gibi, eline elli bin frank vererek başımdan savmışa benzememiş miydim? Oysa, aƒıkƒa s‡ylemek gerekirse, hiƒ de ‡yle değildi. ˆyle sanıyorum ki, kabahatin bir b‡l‚m‚ onun boş gururundaydı; b‚t‚n bunlar, kuşkusuz, ona , pek bulanık biƒimde g‡r‚nm‚ş olmasına karşın, bana g‚venmemesine ve beni kırmasına onun o boş gururu neden oldu. Bu durumda, ben elbette ki Deş Grieıu'‚n cezasını ƒektim belki de, benim pek fazla suƒum olmamakla birlikte suƒlu durumda kaldım. Doğruyu s‡ylemek gerekirse, b‚t‚n bunlar sadece sayıklamaydı, benim de onun sayıkladığını bildiğim ve... benim de bu ayrıntıya dikkat etmediğim bir gerƒektir. Belki le şimdi bu hatamı bağışlamayacaktır? Evet ama, bu şimdi, ya geƒen g‚n, geƒen g‚n? Sayıklaması ve hastalığı, Deş Grieux' n‚n mektubuyla gelip beni bulurken ne yaptığını unutturacak kadar şiddetli değil miydi? Demek ki, ne yaptığını pek•l• biliyordu. B‚t‚n banknotlarımı ve yığınla altınımı, ƒabucak, gelişig‚zel yatağımın iƒine tıktım, ‚zerine de ‡rt‚y‚ ƒekip, Pauline* len yaklaşık on dakika sonra,. odadan ƒıktım. Kendi odasına 'saƒtığından kesinlikle emindim, onun iƒin sessizce onların dairesine s‚z‚l‚p sofada, dadıdan K‚ƒ‚k hanımın sağlığını sormak istiyordum. Merdivende rastladığım dadı, Pauline'in he-l‚z d‡nmediğini, onu benim odamda aramaya gittiğini s‡yle-iiği zaman ne kadar şaşırdığımı bilemezsiniz. †Az ‡nce ayrıldı‹ dedim, †on dakika ya oldu ya olmadı, bereye gitmiş olabilir acaba?‹ Dadı kınayan bir g‡zle bana baktı. Bu arada, ‡yk‚ b‚t‚n otele yayılmıştı bile. Kapıcının b‡lmesinden metrdotele kadar Fraulein'in sabahın saat altısında, yağmur altında koşarak ƒıktığı ve İngiltere Oteli'ne doğru gittiği anlatılıyordu alƒak sesle. Konuşmalarından ve anıştırmalarından, b‚t‚n geceyi benim odamda geƒirdiğini ƒoktan ‡ğrendiklerini anladım. Zaten, generalin ailesi ‚zerine ‡yk‚ler d‚zmeye başlamışlardı bile; generalin bir g‚n ‡nce aklını oynattığını ve b‚t‚n otelden işitilecek biƒimde hıƒkıra hıƒ-kıra ağladığını biliyorlardı. Bu fırsatla, b‚y‚kannenin onun annesi olduğunu, oğlunun Mile de Cominges'le evlenmesine engel olmak ve s‡z dinlemediği takdirde onu mirasından ƒıkarmak iƒin ‡zel olarak Rusya'dan geldiğini anlatıyorlardı. General boyun eğmeyi reddettiği iƒin de kontes, onun g‡zleri166 KUMARBAZ KUMARBAZ 167 nin ‡n‚nde, ona hiƒbir şey bırakmamak iƒin, kasten rulette varını yoğunu yitirmişti. †Diese Russen!‹ (1) diye yineliyordu metrdotel ‡fkeyle, başını sallayarak. ˆb‚rleri g‚l‚yorlardı. Metrdotel hesabı hazırlıyordu. Benim kumarda kazandığımı ‡ğrenmişlerdi bile: Kari, benim katın garsonu, beni ilk kutlayanlardandı. Ama, benim aklım başka yerdeydi. İngiltere Ote-li'ne koştum. Vakit hen‚z erkendi; B. Astley hiƒ kimseyi kabul etmiyordu. Bununla birlikte gelenin ben olduğunu ‡ğrenince, beni karşılamak ‚zere koridora ƒıktı ve ne s‡yleyeceğimi bekleyerek, donuk bakışını bana dikerek, karşımda dikilip kaldı. Ona hemen Pauline'in nasıl .olduğunu sordum. †Rahatsız‹ diye karşılık verdi B. Astley hep dosdoğru g‡zlerimin iƒine bakarak. †Demek ki gerƒeklen de sizin yanınızda?‹ †Evet, burada.‹ , †Peki, ya siz, onu alıkoyma niyetinde misiniz?‹ †Evet.‹ †B. Astley, bu bir rezalete neden olur; olmaz ‡yle şey. Šstelik, ağır hasta, bunu belki fark etmediniz.‹ †Yoo! Fark ettim, hasta olduğunu daha ‡nce size s‡ylemiştim. Hasta olmasa, geceyi odanızda geƒirmezdi.‹ †Ya, bunu da mı biliyorsunuz?‹ †Evet. D‚n bana gelecekti, onu akrabalarımdan bir hanımın yanına g‡t‚recektim ama, hasta olduğu iƒin şaşırdı ve size gitti.‹ †Şu işe bakın siz! Eh, pek•l•,-B. Astley, sizi candan kutlarım. Sahi, dediniz de aklıma geldi: B‚t‚n geceyi penceremin altında geƒirmediniz mi? Bayan Pauline her an pencereyi aƒ(1) Almanca: †Ah! Şu Ruslar!‹ mamı ve sizin orada olup olmadığınıza bakmamı s‡yl‚yordu; bu, onu pek g‚ld‚r‚yordu.‹ †Olacak şey mi hiƒ? Hayır, pencerenin altında değildim; ama, koridorda bekliyordum, oralarda gidip geliyordum.‹ †Onu tedavi etmek gerek, B. Astley.‹ †Evet, bir doktor ƒağırttım bile. Eğer ‡l‚rse, ‡l‚m‚n‚n hesabını vereceksiniz bana.‹ Şaşırıp kaldım. †Rica ederim, B. Astley, ne demek istiyorsunuz siz?‹ †D‚n kumarda iki y‚z bin taler -kazandığınız gerƒek mi?‹ •†Sadece y‚z bin florin.‹ †Bakın, g‡rd‚n‚z m‚? Ve az sonra Paris'e gideceksiniz, değil mi?‹ †Neden?‹ †B‚t‚n Ruslar, ceplerine para doldurdular mıydı, soluğu Paris'te alırlar‹ diye aƒıkladı B. Astley, bu s‡zleri sanki bir kitapta okumuş gibi s‡yl‚yordu. †Şimdi bu Allanın yazında Paris'te ne yapayım? B. Astley, onu seviyorum! Bunu siz de biliyorsunuz!‹ †Gerƒekten mi? Ben tersine inanıyordum. Šstelik, burada kalırsanız, elinizdeki, avucunuzdakinin hepsini kesinlikle yitirirsiniz ve Paris'e gidecek paranız kalmaz. Hadi, g‚le g‚le, bug‚nden tezi yok, gideceğinize kesinlikle inanıyorum.‹ †Pek•l•, elveda ama, gitmeyeceğim. B. Astley, neler olup biteceğini siz d‚ş‚n‚n!.. Kısacası, general... Şimdi de Bayan Pauline'le bu olay... B‚t‚n kentin ağzına d‚şecek.‹ †Evet, b‚t‚n kent bundan s‡z edecektir ama, generalin buna pek kulak astığı yok gibime geliyor, onun d‚ş‚necek ƒok • daha başka şeyleri var. Ayrıca, Bayan Pauline istediği yerde oturma hakkına kesinlikle sahiptir. Ailesi konusuna gelince, haklı olarak, artık ailesi bulunmadığı s‡ylenebilir.‹ Oradan uzaklaşırken, Paris'e gideceğimi ileri s‚ren şu 168 KUMARBAZ KUMARBAZ 169 İngilizin garip g‚venine g‚l‚yordum. Bununla birlikte, eğer Bayan Pauline ‡lecek olursa, bu beni d‚elloda ‡ld‚rmek istiyor, diye d‚ş‚n‚yordum, bu da gene bir şey! Yemin ederim ki Pauline'e acıyordum ama, garip şey, d‚n kumar masasına yaklaştığım ve banknot destelerini toplamaya başladığım o belirli andan beri, aşkım bir bakıma ikinci plana d‚şm‚şt‚. Bunu şimdi s‡yl‚yorum; o anda bunu kesin olarak hissetmemiştim. Ben gerƒekten de kumarbaz mıydım? Pauline'i bu kadar... garip biƒimde mi seviyordum, kuzum? Hayır. Tanrı tanığımdır ki onu h•l• seviyorum! B. Astley'in dairesinden ayrıldığım zaman gerƒekten acı ƒekiyordum, odama d‡nerken de her şeyden kendimi suƒluyordum. Ama... o zaman başıma d‚nyanın eri garip ve en aptal ser‚veni geldi. Acele acele generalin dairesine giderken, ansızın onların dairesinin hemen yakınında bir kapı aƒıldı ve birisi bana seslendi. Dul Bn. Cominges'di bu. Mile Blanche'ın emri ‚zerine beni ƒağırmıştı. Genƒ kadının dairesine girdim. İki odalı k‚ƒ‚k bir daireleri vardı. Yatak odasında Mile Blanohe'ın kahkahaları ve y‚ksek sesle konuşmaları işitiliyordu. Yataktan kalkıyordu. †Ya, o mu! Gel buraya, koca sersem! Dağ gibi altınla g‚m‚ş kazandığın doğru mu? Ben altını yeğlerim.‹ †Evet, kazandım‹ dedim g‚lerek. †Ne kadar?‹ †Y‚z- bin florin.‹ †Ben de ne aptalım ya! Girsene iƒeri, hiƒbir şey işitmiyorum. Bol bol yiyip bir iyice eğleniriz, değil mi?‹ Girdim. Yuvarlak, esmer harikulade omuzlarını aƒıkta bırakan pembe atlastan bir ƒarşafın altında yatıyordu: Ancak d‚şte g‡r‚lebilen, yanık tenini şaşırtacak derecede ortaya koyan g‡z 'kamaştırıcı beyazlıktaki dantellerle s‚sl‚ patiska bir geceliğin hafifƒe ‡rtt‚ğ‚ omuzlar. †.Oğlum, y‚rekli misin?‹ (1) diye haykırdı beni g‡r‚nce l ve ardından da bir kahkaha attı. Hep neşeyle, hatta kimi za-I man da aƒık y‚rekle g‚lerdi. †Babamdan başka biri...‹ diye başladım Corneille'i s‚r-d‚rerek. †Bak g‡rd‚n m‚, g‡rd‚n m‚?‹ diye gevezeliğe başladı; j †‡nce git ƒoraplarımı getir ve onları giymeme- yardım et; sonra da, eğer pek fazla aptal değilsen, seni Paris'e g‡t‚r‚r‚m. Biliyorsun ki hemen gidiyorum.‹ †Hemen mi?‹ †Yarım saat sonra.‹ ' Gerƒekten de, her şey paketlenmişti. Eşyalar hazırdı. Kah-jvaltı ƒoktan bitmişti. †İşte, b‡yle, eğer istersen, Paris'i g‡r‚rs‚n. Buraya bak, \outchitel nedir, kuzum? Sen autchitel'keıı pek aptaldın! •o-jraplarım nerede? Giydir şunları ayağıma, canım!‹ Gerƒekten tapılacak kadar g‚zel k‚ƒ‚k bir ayak uzattı: i Esmer, minicik, potinlerin iƒinde o kadar sevimli g‡r‚nen hemen hemen b‚t‚n o k‚ƒ‚k ayaklar gibi asla biƒimsizleşme-miş bir ayak. G‚lmeye başladım ve ipek ƒorabı bacağında iyice gerdim. Bu arada, Mile Blanche, yatağında oturmuş, ge-Jvezelik ediyordu. †S‡yle bakalım, .seni yanıma alırsam, ne yaparsın? ˆnce, ben elli bin frank isterim. Onları bana Frankfurt'ta verirsin, j Paris'e gideriz; orada birlikte yaşarız ve g‚n ortasında sana yıldızlar g‡steririm. ˆmr‚nde hiƒ g‡rmediğim t‚rden kadınlar (g‡steririm sana. Dinle...‹ †Dur hele! Sana elli bin frank verirsem, bana ne kalır?‹ †Peki, ya unuttuğun y‚z elli bin frank? Šstelik de, şe(1) Šnl‚ Fransız trajedi yazarı Corneille'in (XVII. yy.) yapıtı †Le Cid‹in kahramanı Cid'İn babasının bit sorusu. (•eviren) 170 KUMARBAZ KUMARBAZ 171 ninle, ne bileyim, bir iki ay yaşamaya razı oluyorum! Elbette ki, o iki ayda bu y‚z elli bin frangı yer bitiririz. G‡r‚yor musun, iyi insanım, sana haber veriyorum; ama, yıldızlar g‡receksin!‹ †Nasıl? Hepsi iki ayda mı?‹ †Ne? Seni korkutuyor mu bu! Ah! Sefil tutsak! Ama, biliyor musun ki bu yaşamın bir ayı senin b‚t‚n ‡mr‚nden daha iyidir? Bir ay... ve sonra, tufan! Ama, sen bunu anlayamazsın ki, canım! Hadi, hadi, sen buna layık değilsin! Ayy, ne yapıyorsun?‹ Onun ‡b‚r ƒorabını giydirmeye ƒalışıyordum ama, kendimi tutamadım ve ayağını ‡pt‚m. Hemen ƒekti ve ayağının ucuyla y‚z‚me vurmaya başladı. En sonunda beni savdı. †İşte b‡yle, ontchitel'im, eğer istersen, seni bekliyorum; bir ƒeyrek saat sonra gidiyorum! ‹diye haykırdı arkamdan. Odama d‡nd‚ğ‚mde, adeta başım d‡n‚yordu. Eh, ne yani, Bayan Pauline banknot tomarlarını suratıma atıp da, hemen o akşam B. Astley'i yeğlediyse, benim suƒum değildi ya! D‡şemenin ‚zerinde h•l• birkaƒ banknot s‚r‚n‚yordu. Onları yerden aldım. Tam o sırada, kapı aƒıldı ve (daha ‡nce y‚z‚me bile bakmak istemeyen) metrdotel iƒeri girdi ve beni aşağıda, V... Kontu'nun ƒıktığı şahane daireye yerleşmeye davet etti. Bir s‚re d‚ş‚nd‚kten sonra: †Hesabımı verin!‹ diye haykırdım, †on dakika sonra Paris'e gidiyorum. †Haydi, Paris olsun‹ dedim iƒimden. †Hiƒ kuşkusuz, yazgımda bu da vardı!‹ Bir ƒeyrek saat sonra, gerƒekten de ‚ƒ‚m‚z bir aile kompartımanında oturuyorduk: Mile Blanche, dul Bayan Cominges ve ben. Mile Blanche bana bakarak kahkahalarla g‚l‚yordu. Dul Bayan Cominges de ona katılıyordu. Neşeli olduğumu s‡yleyemem. Yaşamım ikiye parƒalanıyordu ama, bir g‚n ‡n- ceden beri, bir k•ğıt ‚zerine oynamaya alışmıştım. Belki de paraya dayanamadığını ve aklımın başımdan gittiği bir gerƒekti. Belki de canıma minnetti, benim de istediğim buydu, kimbilir. Bana ‡yle geliyordu ki, bir an iƒin ama, sadece bir an iƒin, dekor değişmişti. †Ama, bir ay sonra d‡nm‚ş olacağım, o zaman... ve o zaman, B. Astley'Ie benim gene paylaşacak kozumuz olacak!‹ Evet, anımsayabildiğim kadarıyla, bu Blanche sersemiyle kahkahalarla g‚lerken korkunƒ derecede ‚zg‚nd‚m. Blanche g‚lmeyi kesip beni ciddi şekilde azarlamaya başlayarak: †İyi ama, ne istiyorsun? Ne kadar aptal şeysin!‹ diye bağırıyordu. †Ah, ne kadar da aptalsın! Evet, evet, iki y‚z bin frangı harcayacağız ama, sen k‚ƒ‚k bir kral kadar mutlu olacaksın; kravatlarını ben kendi elimle bağlayacağım ve seni Hortense'la tanıştıracağım. B‚t‚n paramızı har vurup harman savurduktan sonra, sen gene buraya gelirsin, yeniden bankoları iflas ettirirsin. Ne dedi Yahudiler sana? ˆnemli olan c‚rettir, o da sende var, daha defalarca Paris'e bana para getireceksin sen. Bana gelince, ben elli bin franklık bir gelir istiyorum ve o zaman...‹ †Peki, ya general?‹ diye sordum. †General mi? Biliyorsun ki, her g‚n bu saatte bana ƒiƒek almaya gider. Bu kez ona mahsustan en nadir ƒiƒeklerden almasını s‡yledim. Zavallıcık, d‡nd‚ğ‚nde bir de bakacak ki, kuş uƒmuş! Peşimizden koşacaktır, bak g‡r‚rs‚n. Hah! Hah! Hay! Pek sevineceğim. Paris'te ƒok işime yarayacaktır; B. Astley burada onun cezasını ƒekecek...‹ Ve işte Paris'e b‡yle gittim... 172 KUMARBAZ ON ALTINCI BˆLŠM KUMARBAZ 173 Paris, onun iƒin ne diyebilirim? B‚t‚n bunlar, elbette ki, saƒmalıktı, ƒılgınlıktı. Orada ‚ƒ haftadan fazla kalmadım, bu s‚renin sonunda, y‚z bin frangım uƒup gitmişti. Sadece y‚z bin frank diyorum; ‡b‚r y‚z bin frangı Mile Blanche'ın hesabına aktardım: Elli binini Frankfurt'ta, ‚ƒ g‚n sonra, Paris'te de, zaten onun bir hafta iƒinde paraya ƒevirdiği emre muharrer senet halinde elli bin frank daha verdim. †Elimizde kalan y‚z bin frangı da benimle birlikte yi-. yeceksin, outchitel'im!‹ Bana hep bu adı veriyordu. Kendi paralarını ilgilendiren konularda, Mile Blanche t‚r‚nden insanlardan daha kuşkulu, daha g‚vensiz, daha cimri, daha pinti bir şey d‚ş‚nmek zordur. Benim y‚z bin franga gelince, daha sonra, Paris'te ev aƒıp yerleşmek iƒin bu paraya ihtiyacı olduğunu bana aƒıkƒa s‡yledi. †İşte şimdi artık kesin olarak l‚ks bir şekilde yerleştim, uzun zaman kimse beni buradan koparamaz; hiƒ değilse gerekli ‡nlemleri aldım‹ diye ekledi. Zaten, o y‚z bin frangın rengini bile g‡rmedim: Kesenin ağzı onun elindeydi, her g‚n denetlediği para c‚zdanımda hiƒbir zaman y‚z franktan fazla olmazdı, hemen hemen hep daha azdı. En saf haliyle: †Paraya ne ihtiyacın var?‹ diyordu bana kimi zaman, ben de tartışmıyordum. Buna karşılık, o parayla ƒok g‚zel bir apartmana yerleşti ve beni yeni konutuna g‡t‚rd‚ğ‚nde, orayı gezdirirken, bana: †En k‚ƒ‚k olanaklarla bile tutumluluk ve ince zevk bak neler yapabiliyor‹ dedi. Bu ‡nemsiz olanak, net olarak tam elli bin frank ediyordu. Geriye kalan elli bin frankla kendine arabayla atlar aldı; sonra iki balo verdik, yani pek ƒok bakımdan ‚nl‚, ‚stelik de iyi kızlar olan Hortense'ın, Lisette'in ve Cleop•tre'ın da katıldıkları iki suare. Bu iki suare boyunca ben o saƒma evin efendisi rol‚n‚ oynamak, yeni zengin t‚ccarların o son derece dar g‡r‚şl‚, g‡rg‚s‚z eşlerini, dayanılmaz derecede bilgisiz ve kaba k‚ƒ‚k r‚tbeli askerleri, son moda giysilerle, gıcır gıcır eldivenlerle, bizim oralarda, Petersbourg'da kimsenin aklının ucuna bile gelmeyen, —bu da hani, az şey değildir-—,, bir kendini beğenmişlik ve kasılmayla gelen iƒler acısı k‡t‚ yazarları, değersiz gazetecileri kabul etmek ve konuşmak zorunda kaldım. Hatta bunların aklına benimle alay etmek bile geldi ama, ben şampanyayla iyice sarhoş olarak, gidip yandaki odada bir g‚zel uyudum. B‚t‚n bunlar beni son derece iğrendiriyordu. †Bir outchitel‹ diyordu Mile Blanche, †kumarda iki y‚z bin frank kazandı, ben olmasam onları nasıl harcayacağını bilemezdi. Daha sonra, yeniden mesleğine d‡necek; boş bir yerden s‡z edildiğini işiteniniz var mı aranızda? Onun iƒin bir şeyler yapmalıyız.‹ Şampanyaya ƒok sık başvuruyordum, ƒ‚nk‚ hep ‚zg‚nd‚m, korkunƒ derecede de canım sıkılıyordu. D‚nyanın en bayağı, en parag‡z ortamında yaşıyordum, orada her metelik hesaplanıp tartılıyordu. İlk on beş g‚nde Blanche benden nefret etti, bunu pek•l• fark ettim; beni ƒok şık giydirdiği, kravatımı her g‚n kendi elleriyle bağladığı gerƒekti ama, aslında beni b‚t‚n g‚c‚yle hor g‡r‚yordu. Ben buna zerre kadar aldırış etmiyordum. Šzg‚n ve tasalı, sokağa ƒıkmaya başladım; ƒoğunlukla Ch•teau deş Fleurs'e gidiyordum, orada her akşam d‚zenli biƒimde sarhoş oluyor ve son derece aƒık saƒık biƒimde oynadıkları kankan dansını ‡ğreniyordum, daha sonraları bu t‚rde bir ‚ne bile kavuştum. En sonunda Blanche kiminle işi olduğunu anladı: B‚t‚n ilişki174 KUMARBAZ miz s‚resince, ben elimde kalem k•ğıtla, ne harcadığını, benden ne ƒaldığını, daha ne harcayacağını, ya da benden daha ne ƒalacağını hesaplayarak peşinden gideceğimi d‚ş‚nm‚şt‚. Her frangı benden boğuşa boğuşa almak zorunda kalacağına emindi. Varsaydığı saldırılarımın her biri iƒin bir karşılık hazırlamıştı; ben saldırıya geƒmediğim iƒin, ‡nden davranmak istedi. Kimi zaman k‚plere biniyor, dalaşmaya başlıyordu ama, benim sustuğumu g‡r‚nce, ƒoğunlukla şezlongun ‚zerine yığılıyor ve g‡zlerini tavana dikerek, sonunda kendi de şaşıp kalıyordu. Başlangıƒta benim sadece bir sersem, bir outchitel olduğumu sanıyordu ve besbelli: †Aman canım, sersemin biri, eğer kendiliğinden anlamazsa, şimdi oturup da kulağına kar suyu kaƒırmanın hiƒ gereği yok‹ diye d‚ş‚nerek, aƒıklamalarını yarıda kesmekle yetiniyordu. Kimi ,zaman, sokağa ƒıkıyor, on dakika sonra d‡n‚yordu, bu en ƒılgın harcamaları, olanaklarımızın elvermediği harcamaları yaptığı zaman oluyordu: S‡zgelimi, atlarını on altı bin frank değerindeki bir ƒift atla değiştirdiğinde ‡yle yapmıştı. †Ee, nonoş, kızmadın, değil mi?‹ dedi bana yaklaşarak: †Yoo! Haa-yıır! Can-nımı sıkıyorsun!‹ dedim elimle onu iterek. Ama, bu ona o- kadar ilginƒ g‡r‚nd‚ ki, hemen yanıma oturuverdi. †Bak canım, onları o kadar pahalıya satın almaya karar verdim, ƒ‚nk‚ bu bir fırsattı. Satmaya kalksak, su iƒinde yirmi bin frank ederler.‹ †Sana inanıyorum, inanıyorum; gerƒekten ƒok g‚zel atlar, işte şimdi artık şahane bir arabayla atların var. Bu sana ƒok yararlı olacaktır, artık bunun s‡z‚n‚ etmeyelim.‹ †Demek ki, kızmadın, ‡yle mi?‹ †Neden kızacakmışım ki? Sana zorunlu olanları edinmekte ƒok haklısın. B‚t‚n bunlar daha sonra sana ƒok yararlı olacak. Gerƒekten, l‚ks iƒinde yerleşmenin senin iƒin gerekli olduğunu g‡r‚yorum; yoksa d‚nyada milyona erişeKUMARBAZ 175 mezsin. Bizim y‚z bin frangımız burada sadece bir başlangıƒ, umman iƒinde bir damla su.‹ Bu t‚r d‚ş‚ncelerden başka her şeyi, daha doğrusu bağırmaları ve ƒıkışmaları bekleyen Blanche, şaşkınlıktan donup kaldı. †İşte... İşte, sen b‡ylesin işte! Ama, anlamak iƒin aklın var senin! Bak, biliyor musun, oğlum, outchitel olmana karşın, sen prens doğmuş olmalısın! Demek ki, paramızın bu kadar ƒabuk uƒup gitmesine ‚z‚lm‚yorsun, ‡yle mi?‹ †Hayır canım, paranın canı cehenneme, istediği kadar ƒabuk uƒup gitsin.‹ †Ama... Biliyor musun ki... Ama, buraya baksana sen, yoksa zengin misin sen? Ama, biliyor musun, sen parayı fazlasıyla hor g‡r‚yorsun. Sonra ne yapacaksın, s‡yler misin, kuzum?‹ †Ben mi? Sonra Hombourg'a giderim, orada gene y‚z bin frank kazanırım.‹ †Evet, evet, ƒok doğru, harikulade bir şey bu! Kazanacağına ve parayı buraya bana getireceğine y‚zde y‚z eminim. Buraya bak, ‡yle davranacaksın ki, en sonunda seni gerƒekten seveceğim! Pek•l•, mademki sen b‡ylesin, b‚t‚n bu s‚re iƒinde ben de seni severim, bir kez bile seni aldatmam. Şu son g‚nlerde seni sevmiyordum, ƒ‚nk‚ senin sadece bir outchitel olduğunu sanıyordum (uşak gibi bir şey bu, değil mi?) ama, gene de sana sadık kaldım, ƒ‚nk‚ ben iyi y‚rekli bir kızım.‹ †Gecelik k‚lahıma anlat sen onu! Ya Albert'le, hani şu k‚ƒ‚k zenci subayı, geƒen sefer g‡rmedin mi sanıyorsun?‹ †Oo! Oo! Ama, sen...‹ †Yalan s‡yl‚yorsun, yalan s‡yl‚yorsun ama, bunun beni kızdırdığını d‚ş‚nmeye kalkma sakın. Umurumda bile değil; genƒliğin de sırasını savması gerek. Şimdi, elbette ki tutup176 KUMARBAZ KUMARBAZ 177 onu kovacak değilsin, ƒ‚nk‚ benden ‡nce vardı, ƒ‚nk‚ de sen onu seviyorsun, yalnız sakın ona para verme, anladın mı?‹ †Yani. buna da mı kızmadın sen şimdi? Ama, biliyor musun, sen gerƒek bir filozofsun! Gerƒek bir filozof!‹ diye haykırdı coşkuyla. †Eh, pek•l•, seni seveceğim, seni seveceğim... Bak g‡r‚rs‚n, memnun olacaksın!‹ Ve gerƒekten de, o g‚nden sonra bir bakıma bana bağlandı, bana yakınlık bile g‡sterdi; son on g‚n‚m‚z işte b‡yle geƒti. S‡z verdiği †yıldızlar‹! g‡rmedim ama, kimi konularda s‡z‚n‚ tuttu. Šstelik, beni Hortense'la, kendi t‚r‚nde son derece ilginƒ bir kadın olan ve bizim ƒevrede Filozof Therese adı verilen Hortense'la tanıştırdı. Hem zaten, bunun ‚zerinde uzun uzun durmaya gerek yok; b‚t‚n bunlar bu ‡yk‚ye vermek istemediğim ‡zel bir renklilikte ayrı bir ‡yk‚n‚n konusu olabilir. Gerƒek şu ki, b‚t‚n bunların en kısa zamanda sona ermesini b‚t‚n g‚c‚mle istiyordum. Ama, daha yukarda da s‡ylediğim gibi, bizim y‚z bin frank hemen hemen bir ay dayandı, buna ben de iƒtenlikle pek şaştım; Blanche en azından seksen bin franklık alışveriş yapmıştı; biz topu topu yirmi bin frank harcamıştık ve... bu da yeterliydi. Sonlarına doğru benimle gerƒekten aƒıks‡zl‚ davranan (ya da daha doğrusu, tamamen yalan s‡ylemiyordu) Blanche, her ne olursa olsun, yapmak zorunda kaldığı borƒlan karşılamak zorunda kalmayacağımı kabul etti. Bana: †Sana imzalaman iƒin ne fatura verdim, ne de bono‹ dedi, †ƒ‚nk‚ acıdım sana; benim yerimde bir başkası olsa, bunu mutlaka yapardı ve seni cezaevine g‡nderirdi. G‡r‚yor musun, g‡r‚yor musun bak, seni ne kadar sevdim, ne kadar da iyi y‚rekliyim! Sadece bu Allahın cezası evlenme bana korkunƒ bir paraya patlayacak!‹ Gerƒekten de bir d‚ğ‚n yapıldı, birlikte geƒirdiğimiz ayın ta sonunda oldu bu iş ve ‡yle sanıyorum ki, benim y‚z bin frangın son kırıntıları da b‡yle uƒup gitti. ˆyk‚, yani demek istiyorum ki, ortak yaşamımız b‡yle sona erdi; ondan sonra ben resmen emekliye ayrıldım. İşler şu şekilde gelişti: Paris'e yerleşmemizden sekiz g‚n sonra general ƒıkageldi. Trenden iner inmez doğruca Blanche'a geldi ve daha ilk ziyarette, az kalsın oraya yerleşecekti. Doğruyu s‡ylemek gerekirse, bir yerlerde k‚ƒ‚k bir dairesi vardı. Blanche onu ƒığlıklar gibi kahkahalarla, neşeyle karşıladı, hatta boynuna bile sarıldı; işler o hale geldi ki Blanche, generali alıkoydu. General her yere onunla gitmek zorunda kaldı: Bulvarlara, gezintilere, tiyatrolara, arkadaşların evine. General bu işin h•l• ‚stesinden gelebilecek durumdaydı; gerektiği gibi heybetli, uzun boyluydu, boyalı bıyıkları ve yan sakallan (zırhlı s‚vari alayında hizmet yapmıştı), biraz yıpranmış olmakla birlikte, g‚zel bir y‚z‚ vardı. Davranışları, nezaketi kusursuzdu. Her giydiğini pek yakıştırırdı. Paris'te madalyalarını takardı. B‡yle bir erkekle bulvarlarda gezinmek sadece olası değil, aynı zamanda da, deyim yerindeyse, salık da verilebilirdi. Saf ve ahmak generalin ayaklan yere basmıyordu artık; Paris'e geldiği zaman, evimizin kapısını ƒaldığında bu kadarını hiƒ ummuyordu. Blanche'ın ƒığlıklar kopararak kendisini kapı dışarı edeceğini sanarak, adeta korkudan titreyerek gelmişti. Olayların aldığı şekil onu pek sevindirdi ve b‚t‚n o ayı mutlu bir kendinden geƒme iƒinde geƒirdi. Ondan ayrıldığımda aynı durumdaydı. Biz ansızın Roulettenbourg'dan ayrıldıktan sonra, hemen o sabah onun bir kriz geƒirdiğini ancak buraya geldikten sonra ‡ğrendim. Kendini kaybederek d‚şm‚şt‚; b‚t‚n bir hafta, adeta deli gibi olmuş, ipe sapa gelmez, saƒma sapan şeyler s‡ylemiş. Onu tedavi ediyorlarmış ama, birdenbire her şeyi orada y‚z‚st‚ bırakıp trene atladığı gibi doğruca Paris'e kaƒmıştı. S‡ylemeye hiƒ gerek yok: Blanche' m onu karşılayış biƒimi ona en iyi ilaƒ yerine geƒmişti. Ama, F. 12 l178 KUMARBAZ bu mutlu ruhsal duruma karşın hastalığının belirtileri uzun zaman varlığını s‚rd‚rd‚. Bundan b‡yle d‚ş‚nmek, ya da biraz ciddi bir konuşmayı bile izlemek yeteneğinden yoksundu; b‡yle hallerde her s‡zc‚kte sadece: †Humm!‹ diye eklemek ve başını sallamakla yetiniyordu. Ancak b‡ylelikle işin iƒinden ƒıkabiliyordu. Sık sık g‚l‚yordu ama, kesik, sinirli, hastalıklı bir g‚l‚şle g‚l‚yordu. Kimi zaman, kalın kaşlarını ƒatarak, zifiri bir gece gibi kapkaranlık, saatlerce ‡yle oturuyordu. Tamamiyle unuttuğu pek ƒok şey vardı. Saygısızlığa varacak kadar dalgınlaştı ve kendi kendine konuşma alışkanlığını edindi. Sadece Blanche, onu yaşama d‡nd‚rebiliyordu; bir k‡şeye oturduğu zamanki huysuzluğu, neşesizliği sadece ya Blanche'ı uzun zamandır g‡rmediğindendi, ya da Blanche, onu da g‡t‚rmeden sokağa ƒıktığındandı, yahut da gitmeden ‡nce onu okşamayı unuttuğu iƒindi. B‡yle anlarda ne istediğini s‡ylemesini bilemezdi, ‚zg‚n ve tasalı olduğunu kendi bilmiyordu ki. Bir, iki saat hiƒ kımıldamadan oturunca (Blanche hiƒ kuşkusuz Albert'le buluşmaya gittiği zamanlarda, bunu birkaƒ kez g‡zledim), birdenbire ƒevresine bakınmaya, kıpırdanmaya, sağa sola d‡nmeye başlıyordu, bir şeyi anımsamaya, birisini bulmak istermişe benziyordu; ama, hiƒ kimseyi g‡remeyince, neyi sormak istediğini anımsayamayınca, Blanche kahkahalarla g‚lerek, iki dirhem,bir ƒekirdek, neşeli, canlı geri . d‡n‚nceye kadar yeniden uyuşukluğuna g‡m‚l‚yordu. Blanche hemen ona koşuyor, onu azarlıyor, ona bu l‚tf‚ pek ender g‡stermesine karşın, boynuna sarılıp ‡p‚yordu bile. Bir keresinde general, onu g‡r‚nce o kadar mutlu oldu ki, h‚ng‚r h‚ng‚r ağlamaya başladı; buna şaşıp kaldım. Blanche, general gelir gelmez, davasını savunmaya başladı. Hatta b‚y‚k b‚y‚k s‡zler etti, benim y‚z‚mden ona ihanet ettiğini, hemen hemen onunla nişanlı olduğunu, ona s‡z verdiğini, generalin kendisi uğruna ailesini bıraktığım, en sonunda da onun hizmetinde olduğumu ve anlayış g‡stermem KUMARBAZ 179 gerektiğini anımsattı... Vicdan azabı da mı ƒekmiyordum... filan falan... O bir yığın şey s‡ylerken, ben ağzımı bile aƒmıyordum. En sonunda bir kahkaha kopardım, her şey de orada kaldı, yani ‡nce beni bir sersem sandı, benim mert, iyi huylu bir ƒocuk olduğum fikrinde karar kıldı. Kısacası, sonuna doğru bu saygıdeğer kızın (ƒ‚nk‚, gerƒekten de Blanche iyi bir kızdı... kendi t‚r‚nde elbette ki! Başlangıƒta onun değerini tam olarak anlayamamıştım) b‚t‚n tevecc‚h‚n‚ kazanmıştım. Sonuna doğru, bana: †Sen akıllı ve iyi y‚reklisin‹ diyordu, †ve... ve... bu kadar aptal olmak ƒok yazık! Gerƒek bir Rus, bir Kalmuk!‹ K‡peğine hava aldırması iƒin uşağını g‡ndereceği gibi, beni birkaƒ kez generali gezdirmeye g‡nderdi. Ben de onu tiyatroya, Bal Mabille'c, lokantalara g‡t‚r‚yordum. Generalin parası olmasına ve herkesin iƒinde c‚zdanını ƒıkarmaktan pek hoşlanmasına karşın, bu gezintiler iƒin Blanche, bana para veriyordu. Bir g‚n, generalin Palais-Royal'de g‡r‚p beğendiği ve her ne pahasına olursa olsun, Blanclıe'a armağan etmek istediği yedi y‚z franklık bir iğneyi almasına engel ol-mak iƒin adeta zor kullanmam gerekti. Yedi y‚z franklık bir iğne Blanche iƒin neydi ki? Generalin olup olacağı sadece bin frangı vardı. Bunun ona nereden geldiğini bir t‚rl‚ ‡ğrenemedim. ˆyle sanıyorum ki, bunu ona B. Astley vermişti, ‚stelik otel hesaplarını da o ‡demişti. B‚t‚n bu s‚re iƒinde bana g‡sterdiği ilgiye gelince, ‡yle sanıyorum ki, general, Blanche'la ilişkilerimi anlamadı bile. Kumarda bir servet kazandığımdan s‡z edildiğini ş‡yle belli belirsiz işitmişti ama, Blanclıe'm yanında kuşkusuz ‡zel sekreter, hatta belki de uşak sıfatıyla bulunduğumu sanıyordu. Hiƒ değilse bana emir verircesine, y‚ksekten alarak konuşmayı s‚rd‚r‚yordu, hatta arada sırada beni azarlamakta bile sakınca g‡rm‚yordu. Bir sabah kahvaltı yaparken, Blanche'la beni pek eğlendirdi. Alıngan değildi; benim varlığım birden180 KUMARBAZ KUMARBAZ 181 bire neden onu incitti acaba? Bunu h•l• bilmiyorum. Kuşkusuz kendisi de nedenini bilmiyordu. S‡z‚n. kısası, dereden tepeden konuşarak, başı sonu olmayan bir s‡yleve girişti, benim haylaz bir sokak ƒocuğu olduğumu, bana yaşamasını ‡ğreteceğini... bana d‚nyanın kaƒ bucak olduğunu... vb., vb., ‡ğreteceğini s‡yledi avaz avaz bağırarak. Ama, s‡zlerinden hiƒ. kimse bir şey anlamadı. Blanche g‚lmekten katılıyordu; en sonunda generali iyi k‡t‚ yatıştırdık, sokağa ƒıkarıp biraz gezdirdik. Birƒok defalar ‚z‚nt‚ye kapıldığını, birini, ya da bir şeyi ‡zlediğini, Blanche'ın varlığına karşın birisinin eksikliğini hissettiğini fark ettim. Bir iki kez bana iƒini d‡kt‚ ama, ondan hiƒbir zaman kesin bir şey ‡ğrenemedim: Askerlikten, ‡lm‚ş eşinden, malik•nesinden, servetinden s‡z ediyordu bana. Hoşuna giden bir s‡zc‚ğe rastladığı zaman, duygularını ve d‚ş‚ncelerini yansıtmamasına karşın, onu g‚nde y‚z kez yineliyordu. Konuşmayı ƒocuklarına getirmek istiyordum ama, o zaman da, tıpkı eskiden yaptığı gibi, ağız kalabalığına getiriyor ve hemen konuyu değiştiriyordu. †Evet, evet, ƒocuklar, haklısınız, ƒocuklar ya!‹ Yalnız, bir kez tiyatroya giderken duygulandı: †Bahtsız ƒocuklar, onlar‹ diye başladı ansızın, †evet, Bayım, evet, bahtsız ƒocuklar!‹ O akşam artık defalarca: †Bahtsız ƒocuklar!‹ diye yineledi. Pauline'den s‡z etmek istediğim zaman fena halde ‡fkelendi. †Nank‡r bir kız o!‹ diye bağırdı. †K‡t‚ y‚rekli ve nank‡r bir kız! Ailemizi lekeledi! Burada da yasalar olsa, ben onu yola -getirirdim! Evet, evet!‹ Deş Grieux'ye gelince, onun adının anıldığını işitmeye bile dayanamıyordu: †O, beni mahvetti‹ dedi, †beni soydu soğana ƒevirdi, varımı yoğumu elimden aldı, gırtlağımı kesti! Tam iki yıl boyunca benim karabasanım oldu! Aylarca d‚şlerime girdi o adam! O... O adam... Yoo, sakın bana ondan s‡z etmeyin!‹ Bu ikisinin arasında bir ilişki bulunduğunu g‡r‚yordum ama, her zamanki alışkanlığımla, susuyordum. Olup bitenleri ilk olarak Blanche'tan ‡ğrendim: Ayrılmamızdan tam bir hafta ‡nceydi. †Talihi varmış‹ diye ‡t‚p duruyordu; †.babuşka gerƒekten hasta ve her an ‡lebilir. B. Astley bize bir telgraf g‡nderdi; sen de kabul edersin ki, her şeye karşın onun varisi. Olmasa bile, hiƒbir konuda beni rahatsız etmezdi. ˆnce, emekli maaşı var, sonra da son derece mutlu olacağı o arka odada-oturacak. Ben general eşi olacağım. Y‚ksek sosyeteye rahatƒa girebileceğim (Blanche'ın en b‚y‚k d‚ş‚yd‚ bu), sonra da, bir Rus toprak ağası olacağım, bir şatom, mujiklerim olacak, daha sonra da nasıl olsa milyonumu elde ederim!‹ †Ya kıskanƒlığa, huysuzluğa başlarsa... Tanrı bilir neleri... ille de tutturmaya başlarsa?.. Anladın mı ne dediğimi?‹ †O mu? Aa, yoo! O olmaz! Buna cesaret edemez! Ben ‡nlemlerimi aldım, sen hiƒ merak etme! Albert adına ona birƒok nama muharrer senetler imzalattım bile. En ufak bir karardan d‡nmede... Hemen cezalanacak... Ama, buna cesaret edemez!‹ †ˆyleyse, evlen onunla...‹ ˆzel t‡renlere kalkışmadan, aile arasında sade bir d‚ğ‚n yapıldı. Albert'le birkaƒ yakın dost ƒağırılmıştı. Hortense, Cleop•tre ve ‡b‚rleri kesinlikle uzaklaştırıldılar. Damat adayı durumunu pek ciddiye alıyordu. Blanche, onun kravatını kendi elleriyle bağladı, saƒlarına pomatlar s‚rd‚; frak ve beyaz yelekle gerƒekten, pek rabıtalı bir hali vardı. Sanki bu fikir onu şaşırtıyormuşcasına: †Doğrusu, pek rabıtalı‹ dedi. Blanche, generalin odasından ƒıkınca. Ayrıntılara girmediğim ve b‚t‚n bunlara sadece ilgisiz bir seyirci gibi katıldığım iƒin, o zaman olup bitenlerin pek 182 KUMARBAZ ƒoğunu unuttum bile. Sadece, Blanche'ın soyadının Cominges değil, du Placet olduğu, dul Bayan Cominges'in de annesi olmadığı aklımda kaldı. Neden o ikisi o g‚ne kadar o adı almışlardı... hiƒ bilmiyorum. Ama, general bundan pek memnun g‡r‚nd‚, hatta du Placet adı de Cominges'den daha ƒok hoşuna gitti. D‚ğ‚n sabahı, giyinip kuşanmış, hem salonu arşınlıyor, hem de son derece ciddi bir halle, durmadan: †Madernoiselle Blanche du Placet! Blanche du Placet! Du Placet! Mademouazelle dioıı Placette!‹ diye yineleyip duruyordu ve y‚z‚nde belirli bir kendini beğenmişlik parlıyordu. Kilisede, belediyede ve evdeki yemek sırasında, sadece mutlu değil, aynı zamanda da gururlu g‡r‚nd‚. Blanche da saygın havalar takınmaya başladı. B‚y‚k bir ciddiyetle, bana: †Şimdi artık tamamiyle başka t‚rl‚ davranmalıyım‹ dedi. †Ama, biliyor musun, daha ‡nce hiƒ aklıma bile gelmeyen pek sevimsiz bir şey var: D‚ş‚n bir kere, yeni soyadımı bir t‚rl‚ anımsamayı başaramıyorum! Zagorianski, Zagorianski, Sayın Bayan General de Sago... Sago... şu kahrolasıca Rus adları yok mu! Her neyse, on d‡rt sessiz harfli Sayın Bayan General! Ne kadar hoş, değil mi?‹ En sonunda, ayrıldık ve hatta Blanche, o Blanche aptalı, veda ederken birkaƒ damla g‡zyaşı bile d‡kt‚. Burnunu ƒeke ƒeke ağlayarak: †İyi bir insandın‹ dedi. †Seni aptal sanıyordum, senin de ‡yle bir halin vardı ama, bu sana yakışıyor.‹ Elimi son bir kez daha sıktıktan sonra, birdenbire: †Dur, bekle!‹ diye haykırdı. Hemen k‚ƒ‚k salonuna koştu, bir dakika sonra bin franklık iki banknotla d‡nd‚. B‡yle bir • şey yapacağını d‚nyada sanmazdım! †Al, bu senin işine yarar; bir outchitel olarak belki ƒok bilgilisin ama, erkek olarak, ƒok aptalsın. Sana daha fazlasını vermiyorum, ƒ‚nk‚ nasıl olsa yitireceksin. Hadi, hoşƒa kal! KUMARBAZ 183 Hep iyi dost olarak kalacağız; eğer gene kazanırsan, mutlaka beni g‡rmeye gel, mutlu olursun!‹ Cebimde daha beş y‚z franga yakın para vardı; ayrıca bin frank kadar eden ƒok g‚zel bir saatimle pırlanta kol d‚ğmelerim var; demek ki hiƒ kaygılanmadan, hiƒbir şeye kulak asmadan oldukƒa uzun bir s‚re yaşayabilirim. D‚ş‚ncelerimi bir araya getirmek, ‡zellikle de B. Astley'i beklemek iƒin bu berbat k‚ƒ‚k kente yerleştim. Buradan mutlaka geƒeceğini ve iş iƒin yirmi d‡rt saat kalacağını g‚venilir bir kaynaktan ‡ğrendim. B‡ylece, her şeyi ‡ğrenebileceğim... sonra da... sonra da dosdoğru Hombourg'a gideceğim. Roulettenbourğ'a d‡nmeyeceğim, hiƒ değilse gelecek yıldan ‡nce değil. Aynı masada şansı iki kez aramanın k‡t‚ bir hesap olduğunu s‡yl‚yorlar, Hombourg'da da, gerƒekten kumar oynanıyor. ON YEDİNCİ BˆLŠM Bu notlara bakmayalı tam yirmi ay oldu. Ancak bug‚n, kaygılarımdan ve ‚z‚nt‚mden kendimi avutabilmek iƒin onları yeniden okumak aklıma geldi. Hombourg'a gidişimde kalmışım. Ulu Tanrım! Karşılaştırarak s‡ylersek, son satırları ne kadar da g‡n‚l rahatlığıyla yazmışım! Ya da, g‡n‚l rahatlığıyla değilse bile, ne kendini beğenmişlikle, ne sarsılmaz umutla! Şu kadar olsun kendimden kuşku ediyor muydum? Şimdi on sekiz aydan fazla geƒti ve kendi g‡r‚ş‚me g‡re, dilenciden daha beter bir durumdayım! Peki, neden bir dilenci? Dilencilik umurumda bile değil! Ben d‚ped‚z kendimi yitirdim, mahvoldum! Zaten bu hemen hemen hiƒbir şeyle karşılaştırılamaz, oturup da kendime ahlak dersi verecek de184 KUMARBAZ değilim! B‡yle bir durumda ahlak dersinden daha saƒma, daha mantıksız bir şey olamaz! Ah! O kendinden memnun insanlar! Bu ƒalƒeneler nasıl da b‡b‚rlenen bir kendini beğenmişlikle cevherlerini yumurtlamaya hazırdırlar! ݃inde bulunduğum durumun berbatlığının ne derece bilincinde olduğumu bilseler, bana ders vermek iƒin s‡z bulamazlardı. Zaten benim bilmediğim yeni neyi s‡yleyebilirler ki bana? İşte asıl s‡z konusu olan bu! Kesin olan bir şey varsa o da... bir tekerlek d‡n‚ş‚yle her şey değişebilir ve o aynı ahlak hocaları o zaman dostƒa şakalaşarak beni kutlamaya ilk koşanlar olacaktır, bundan kesinlikle eminim. O zaman şimdi yaptıkları gibi, beni g‡r‚nce artık arkalarını d‡nmezler. Ama, ben b‚t‚n bu insanların kafasına t‚k‚r‚yorum! Ben şimdi neyim? Bir sıfır. Yarın ne olabilirim? ˆl‚leri diriltip, yeniden yaşamaya başlayabilirim! B‚sb‚t‚n kaybolmadan ‡nce, iƒimdeki insanı bulabilirim! Gerƒekten de Hombourg'a gittim ama... daha'sonra Rou-lettenbourg'a da, Spa'ya da gittim, hatta, burada efendim olan bir alƒağın, meclis ‚yesi Hinze'nin, uşağı olarak Baden'e de gittim. Evet, tam beş ay uşaklık ettim! Bu, cezaevinden hemen sonra oldu. •‚nk‚ Roulettenbourg'daki borƒlarım iƒin hapse de girdim. Bir yabancı benim yerime borƒlarımı ‡dedi. Kimdi bu? B. Astley mi? Pauline mi? Bilmiyorum ama, borcum ‡dendi: Topu topu iki y‚z talerdi, sonra beni salıverdiler. Nereye gidebilirdim ki? İşte o zaman Hinze'nin hizmetine girdim. Tembellik etmesini seven genƒ d‚ş‚ncesizin biridir, ben de ‚ƒ dilden'okuyup yazmasını biliyorum. Başlan-gıƒta otuz florin aylıkla sekreter gibi bir şeydim; ama sonunda, gerƒekten onun uşağı oldum: Bir sekreter tutacak olanağı yoktu artık bu y‚zden .maaşımı azalttı; benim de gidecek hiƒbir yerim yoktu, onun iƒin kaldım ve b‡ylece kendi kendimi uşak olarak değiştirdim. Onun yanında doyasıya ne yiyebiliyor, ne de iƒebiliyordum ama, buna karşılık beş ayda KUMARBAZ 185 yetmiş florin biriktirdim. Baden'de, bir akşam ondan ayrılmak istediğimi bildirdim. Ve hemen o akşam rulete gittim. Ah! Bilseniz y‚reğim nasıl ƒarpıyordu! Hayır, paraya ‡nem verdiğim yoktu. Ben sadece ertesi g‚nden tezi yok, Baden' deki b‚t‚n bu Hinze'lerin, b‚t‚n bu metrdotellerin, b‚t‚n bu g‚zel hanımların benden s‡z etmesini, ‡yk‚m‚ anlatmasını, beni kutlamasını Ve kumardaki yeni şansım karşısında yerlere kadar eğilmesini istiyordum. Bunlar hep ƒocukƒa d‚şler ve d‚ş‚ncelerdi ama... kimbilir? Belki Pauline'e de rastlardım, ona ser‚venlerimi anlatırdım ve b‚t‚n bu saƒma'yazgı', oyunlarının ‚zerinde olduğumu g‡r‚rd‚... Yoo! Hayır! Benim paraya ‡nem verdiğim yoktu! Kesinlikle inanıyorum ki, parayı ka-zansam gene har vurup harman savurması iƒin herhangi bir Blanche'a verirdim ve on altı bin franga satın alınan bir ƒift atın ƒektiği arabada, yeniden tam ‚ƒ hafta Paris'te boy g‡sterirdim. Cimri olmadığımı ƒok iyi biliyorum; hatta eli aƒık, savurgan bir insan olduğumu bile sanıyorum... Bununla birlikte, krupiyenin bildirilerine ne heyecanla, ne y‚rek daral-malarıyla kulak kabarttığımı bir bilseniz: Otuz bir, kırmızı, tek ve pas, ya da: D‡rt, kara, ƒift ve eksik! Krupiyenin k‚reği altında kor gibi parıldayan yığınlar halinde ƒ‡ken ‚st ‚ste yığılmış altın paraların, lui altınlarının, frederiklerin ve talerlerin saƒıldığı kumar masasına, ya da uzun g‚m‚ş tomarlarının ƒevrelediği sehpaya nasıl bir doymazlıkla baktığımı bilseniz. Daha kumar salonuna bile ulaşmadan, altın ve g‚m‚ş paraların şıkırdadığını işitir işitmez, adeta baygınlıklar geƒiriyorum. Kumar masasına yetmiş florinimi g‡t‚rd‚ğ‚m gece gerƒekten harikulade oldu. Pas'm ‚zerine koyduğum on florinle başladım. Pas iƒin benim olumlu bir ‡nyargım vardır. Yitirdim. G‚m‚ş para olarak altmış florinim kalmıştı. D‚ş‚nd‚m... Sı-fır'a g‡z koydum. Sıfır ‚zerine bir- kerede beş florin koyuyordum; ‚ƒ‚nc‚ oyunda sıfır ƒıktı. Y‚z yetmiş beş florini alırken sevinƒten ‡leceğimi sandım; y‚z bin florin kazandığım186 KUMARBAZ zaman bu kadar mutlu olmamıştım. Hemen kırmızı'nın ‚zerine y‚z florin koydum... ve kazandım; kırmızı'nın ‚zerine iki y‚z florin... Kazandım; kara'mn ‚zerine d‡rt y‚z florin... kazandım, eksik ‚zerine sekiz y‚z florin... kazandım. Toplam bin yedi y‚z florinim vardı... Ve b‚t‚n bunlar beş dakikadan daha kısa bir zamanda gerƒekleşmişti! B‡yle anlarda insan b‚t‚n geƒmiş başarısızlıklarım unutuyor! •‚nk‚ yaşamımdan fazlasını tehlikeye atarak bunu elde etmiştim, bir tehlikeyi g‡ze almaya cesaret etmiştim ve... işte gene insan sırasına girmiştim! Bir otelde oda tuttum, kapımı anahtarla kilitleyip iƒeri kapandım ve tam saat ‚ƒe kadar paramı saydım. Uyandığımda artık uşak değildim. Hemen o g‚n Hombourg'a gitmeye karar verdim: Orada ne kimsenin hizmetinde ƒalışmıştım, ne de hapishanede yatmıştım. Trenin hareketinden yarım saat ‡nce, yeniden gidip kumar oynadım, sadece iki oyun, daha fazla değil ve bin beş y‚z florin yitirdim. Gene de Hombourg'a gittim, iki aydan beri de oradayım. S‚rekli bir y‚rek sıkıntısı ve korku iƒinde yaşıyorum; az para s‚rerek oynuyorum ve bekliyorum, hesaplar yapıyorum; g‚nlerce kumar masasının yanında g‡zlemler yapıyorum, d‚şlerimde bile kumar g‡r‚yorum... Ama, bu arada kaşarlanmışım, ƒirkefe bulanmışım gibi geliyor bana. B. Astley'le karşılaşmamın bende yaptığı etkiden bu sonucu ƒıkardım. •oktandır birbirimizi g‡rmemiştik, bir rastlantıyla karşılaştık. Bakın nasıl oldu: Bahƒede y‚r‚yordum ve hemen hemen beş parasız olduğumu, sadece elli florinim kaldığını hesaplıyordum, ‚stelik de kaldığım k‚ƒ‚k otel odasının hesabını da iki g‚n ‡nce ‡demiştim. Demek ki gidip rulette bir el daha oynayacak olanağa sahiptim; eğer kazanırsam, kumarı s‚rd‚rebilirdim; yitirirsem... Beni ‡ğretmen olarak hemen yanına alacak bir Rus ailesi bulamazsam, yeniden birinin yanına uşak olmam gerekecekti... B‚t‚n bu d‚ş‚nceleri kafamda evirip ƒeKUMARBAZ 187 virerek komşu eyalette, park ve ormanda her g‚nk‚ gezintimi yapmaya gidiyordum. Kimi zaman b‡yle tam d‡rt saat y‚r‚yordum ve Hombourg'a yorgun ve aƒ d‡n‚yordum. Tam parka girdiğim anda, ansızın bir sıranın ‚st‚nde oturan B. Astley g‡z‚me aƒıktı. O da beni g‡rm‚şt‚, bana seslendi. Yanına oturdum. Y‚z‚n‚ oldukƒa ciddi g‡r‚nce, ben de hemen neşemi azalttım; onu g‡rd‚ğ‚me pek sevinmiştim. †Demek, buradasınız siz de? Sizinle karşılaşacağımı d‚ş‚nm‚şt‚m‹ dedi. †Olup bitenleri bana anlatma zahmetine katlanmayın, biliyorum, hepsini biliyorum. Şu son yirmi ay iƒindeki b‚t‚n yaşamınızı biliyorum.‹ †Ya! Bakın hele! Demek ki eski dostlarınızı b‡yle g‡zetletiyorsunuz!‹ diye karşılık verdim ben de. †Bu size onun kazandırır, dostlarınızı unutmuyorsunuz... Durun bakayım, aklıma bir şey getirdiniz: İki y‚z florinlik bir borƒ y‚z‚nden girdiğim Roulettenbourg cezaevinden beni ƒıkaran siz değil miydiniz? Bilinmeyen biri borcumu ‡dedi.‹ †Hayır, hayır, ben değilim ama, borƒ y‚z‚nden Rouletten-bourg'da hapse girdiğinizi biliyorum.‹ †ˆyleyse beni kurtaranı da biliyorsunuzdur?‹ †Hayır, bildiğimi s‡yleyemem.‹ †•ok garip, doğrusu; buradaki Rusların hiƒbirini tanımıyorum, zaten tanısam da bana b‡yle bir iyilikte bulunmazlardı; bizim oralarda, Rusya'da, ancak Ortodokslar kardeşlerini kurtarırlar. Onun iƒin ben, tuhaflık olsun diye, bunun herhangi acayip bir İngiliz olduğunu d‚ş‚nm‚şt‚m.‹ B. Astley beni az ƒok bir şaşkınlıkla dinliyordu. Hiƒ kuşkusuz beni ‚zg‚n ve bitkin bulacağını d‚ş‚nm‚şt‚. †Her neyse, sizi b‚t‚n fikir ‡zg‚rl‚ğ‚n‚zle ve hatta neşenizle yeniden g‡rd‚ğ‚me ƒok sevindim‹ dedi oldukƒa hırƒın bir halle. †Yani demek oluyor ki, beni bitkin ve mahcup olmuş188 KUMARBAZ g‡remediğiniz iƒin iƒten iƒe ‡fkeden. kuduruyorsunuz‹ dedim g‚lerek. S‡zlerimi hemen kavrayamadı ama, anladığı zaman g‚l‚msemeye başladı. †Eleştirileriniz hoşuma gidiyor. Bu s‡zlerde geƒmiş g‚nlerdeki coşkulu, akıllı ve aynı zamanda da edepsiz eski dostumu buluyorum. Bunca ƒelişkiyi ancak Ruslar aynı zamanda kendilerinde toplayabilirler. Kişinin en iyi dostunun ‡n‚nde mahcup olduğunu g‡rmekten hoşlandığı bir gerƒektir: Dostluk ƒoğu zaman işte bu mahcubiyetin ‚zerine oturur; b‚t‚n akıllı kişilerin bildiği ƒok eski bir gerƒektir bu. Ama, şu iƒinde bulunduğumuz durumda, size kesinlikle s‡yleyeyim ki, sizi bitkin g‡rmediğime iƒtenlikle memnunum. Buraya baksanıza, kumardan vazgeƒmeye hiƒ niyetiniz yok mu?‹ †Oo! Kumarın canı cehenneme! Hiƒ d‚ş‚nmeden hemen bırakırdım eğer...‹ †Eğer şimdi paranızı yeniden kazansaydınız, değil mi? Ben de aynen b‡yle d‚ş‚nm‚şt‚m, sonunu getirmeyin... biliyorum... bunu hiƒ d‚ş‚nmeden s‡ylediniz... ˆyleyse gerƒeği s‡ylediniz. Bana bakın, kumardan başka bir şeyle ilgilenmiyor musunuz?‹ †Hayır...‹ Beni bir sınavdan geƒirdi. Hiƒbir şey bilmiyordum, şu son g‚nlerde ancak gazetelere ş‡yle bir g‡z atmıştım, bir tek kitabın kapağını bile aƒmamıştım. †Katılaşmışsınız‹ diye belirtti, †sadece yaşamdan, kendi kişisel ƒıkarlarınızdan ve toplumunkilerden, insanlık ve yurttaşlık g‡revlerinizden, dostlarınızdan (ƒ‚nk‚, dostlarınız vardı) uzaklaşmamışsınız, sadece kazanƒ dışında her t‚rl‚ amaƒtan uzaklaşmamasınız, siz aynı zamanda kendi anılarınızdan da uzaklaşmışsınız... Ben sizi yaşamınızın tutkulu ve yoğun bir zamanında anımsıyorum ama, kesinlikle eminim ki siz o d‡nemdeki b‚t‚n en iyi izlenimlerinizi, duygularınızı unutKUMARBAZ 189 muşsunuzdur; d‚şleriniz, g‚nl‚k istekleriniz şimdi artık ƒift ve tek, kırmızı, kara, ortadaki on iki sayı, vb., vb., ileri git-miyordur. Buna kesinlikle inanıyorum.‹ †Yeter, B. Astley, rica ederim, rica ederim, bana geƒmişten s‡z etmeyin!‹ diye haykırdım kızgınlıkla, adeta ‡fkeyle. †Şunu iyi bilin ki, ben hiƒbir şeyi unutmuş değilim; ama, bir s‚re iƒin b‚t‚n bunları, hatta anılarımı bile kafamdan kovdum... ta ki durumumu iyice d‚zeltinceye kadar, İşte o zaman... o zaman, g‡receksiniz, ‡l‚leri dirilteceğim!‹ †On yıl sonra da siz burada olacaksınız‹ dedi. †Bahse girerim ki, eğer yaşarsam, size bunu yine bu sıranın ‚zerinde anımsatırım.‹ †Pek•l•, pek•l•, bu kadarı yeter‹ diye s‡z‚n‚ festim sabırsızlıkla. †Pek de o kadar unutkan olmadığımı size kanıtlamak iƒin, izin verin de Bayan Pauline'in şimdi nerede olduğunu sorayım size? Borƒlarımı ‡deyen siz değilseniz, mutlaka odur. Ondan hiƒ haber alamadım.‹ †Hayır, yoo, hayır! Borƒlarınızı ‡deyenin o olduğunu hiƒ sanmıyorum. Şimdi İsviƒre'de bulunuyor, Bayan Pauline ‚zerine soru sormamakla da beni pek memnun edersiniz‹ dedi buyurgan ve hatta ‡fkeli bir sesle. †Demek ki sizi de son derece yaraladı,, ‡yle mi?‹ dedim elimde olmadan g‚lmeye başlayarak. †Bayan Pauline d‚nyanın en saygın kişilerinin en iyisidir ama, size bir kez daha s‡yl‚yorum, onun hakkında soru sormayı kesmekle beni ƒok memnun edersiniz. Siz, onu hiƒ tanımadınız, onun adını sizin ağzınızdan işitince, bunu kendi ahlak anlayışıma bir hakaret olarak kabul ediyorum.‹ †Sahi mi? Hata ediyorsunuz; ƒ‚nk‚ bir d‚ş‚nsenize, sizinle başka neden s‡z edebilirim ki? B‚t‚n anılarımız hep onunla ilişkili. Hiƒ korkmayın, sizin mahrem ‡yk‚lerinizi ‡ğrenmeye hiƒ de meraklı değilim. Ben, eğer deyim yerindeyse, sadece Bayan Pauline'in dış durumuyla, şimdi iƒinde bulun-190 KUMARBAZ d‚ğ‚ dış koşullarla ilgileniyorum. Bu da iki s‡zc‚kle anlatı-labilir.‹ †Pek•l•, ‡yle olsun; ama, bu iki s‡zc‚kten sonra kesmek koşuluyla. Bayan Pauline uzun zaman hasta yattı, şimdi de hasta sayılır. Bir s‚re, İngiltere'nin kuzeyinde, annemle kızkardeşimin yanında kaldı. Altı ay ‡nce, b‚y‚kannesi (anımsarsınız, hani şu tamamiyle aklını kaƒıran yaşlı kadın), sırf Bayan Pauline'in kendisine yedi bin lira bırakarak ‡ld‚. Şimdi de 'Bayan Pauline evlenen kızkardeşimle birlikte yolculuk yapıyor. B‚y‚kannenin vasiyetnamesi kızkardeşiyle erkek kardeşinin geleceğini de g‚vence altına alıyor, onlar da Londra'da okuyorlar. Generale, ‚vey babasına gelince, bir ay ‡nce beyin kanamasından Paris'te ‡ld‚. Mile Blanche ona ƒok iyi baktı ama, b‚y‚kannenin generale bıraktıklarının hepsini ‚zerine ƒe-virtmeyi başardı. Sanırım hepsi bu kadar.‹ †Peki, ya Deş Grieu*? O da İsviƒre'de yolculuk yapmıyor mu?‹ †Hayır, Deş Grieux İsviƒre'de yolculuk yapmıyor, nerede olduğunu da bilmiyorum. Šstelik de, bir daha b‡yle anıştırmalar ve yaklaştırmalar yapmamanızı kesinlikle ‡neririm, yoksa vay halinize, elimden ƒekeceğiniz var demektir.‹ †Nasıl? Kırk yıllık dostluğumuza karşın mı?‹ †Evet...‹ †Bin kez ‡z‚r dilerim, B. Astley. Ama, bununla birlikte izin verirseniz şunu belirteyim: Bunda kırıcı, ya da yersiz hiƒbir şey yok ki. Bayan Pauline'i hiƒbir şeyle suƒlamıyorum ki ben. Bundan başka da... Genel olarak ele alırsak, bir Fran-sızla bir Rus k‚ƒ‚k hanımı, bu ne sizin, ne de benim ne aydınlatabileceğimiz, ne de iyice anlayabileceğimiz bir yakınlaşmadır.‹ †Deş Grieux'n‚n adını bir başka adla birlikte anmasay-dınız, 'bir k‚ƒ‚k Fransızla bir Rus k‚ƒ‚k hanımı deyimiyle ne anlatmak istediğinizi sorardım size. Burada ne gibi bir KUMARBAZ 191 †yaklaşım‹ var? Neden tam da bir Fransızla bir Rus k‚ƒ‚k hanımı?‹ †Bakın, g‡rd‚n‚z m‚, bu sizi ilgilendiriyor. Ama, bu uzun bir ‡yk‚d‚r, B. Astley. Daha ‡nce bilinmesi gereken pek ƒok şey var. Zaten, bu ‡nemli bir sorundur, o kadar da g‚l‚nƒ ki daha ilk bakışta g‡ze' ƒarpıyor. B. Astley, Fransız eksiksiz ve zarif bir biƒimdir. Bir İngiliz olarak siz belki aynı kanıda değilsiniz; bir Rus olarak, ben de aynı kanıda değilim, kıskanƒlık nedeniyle olsa bile. Ama, bizim Rus kızları belki de başka t‚rl‚ d‚ş‚n‚yorlardır. Siz Racine'i yapmacıklı, ‡zentili, mis kokulu bulabilirsiniz, belki onu elinize alıp okumazsınız bile. Ben de onu yapmacıklı, ‡zentili, mis kokulu, hatta belirli bir bakış aƒısından g‚l‚nƒ bile bulurum. Ama, Racine gene de sevimlidir, B. Astley, ‡zellikle de, biz istesek de istemesek de, b‚y‚k bir şairdir. Fransızın, yani Parislinin ulusal biƒimi, biz daha ayıyken zarif bir kalıba d‡k‚ld‚. Fransız Devrimi soyluluğa varis oldu. Bug‚n, k‚ƒ‚k Fransızların en adisinde bile, girişiminin, ruhunun, ya da y‚reğinin en ufak bir katkısı olmaksızın son derece zarif tavırlar, davranışlar, ifadeler ve hatta d‚ş‚nceler bulunabilir. B‚t‚n bunlar miras yoluyla ona geƒmiştir. Kendileri kişisel olarak d‚nyanın en boş, en adi, en aşağılık yaratıkları olabilirler. Balem,1 B. Astley, size bir şey s‡yleyeyim mi, d‚nya y‚z‚nde iyi y‚rekli, akıllı ve fazla yapmacıklı olmayan bir Rus kızından daha g‚venen ve daha aƒık bir yaratık olamaz. Herhangi bir rolde bir maske altında beliriveren bir Deş Grieux inanılmaz bir kolaylıkla onun g‡nl‚n‚ fethedebilir; zarif bir şekli vardır, B. Astley, k‚ƒ‚k hanım da bu şekli kalıtım yoluyla ona geƒen bir giysi gibi değil de, onun ruhu, ruhunun ve y‚reğinin doğal şekli sanır. Hiƒ hoşunuza gitmese de, size şunu itiraf etmek zorundayım ki, İngilizler ƒoğunlukla, sıkıcı biƒimde d‚zenli ve zarafetten yoksundurlar. Oysa, Ruslar g‚zelliği iƒg‚d‚yle ayırdetmesini bilirler ve buna susamışlardır. Ama, ruh g‚zel-192 KUMARBAZ ligini ve kişiliğini ‡zg‚nl‚klerini ayırt etmek iƒin bizim kadınlarımızda, haydi haydi genƒ kızlarımızda bulunandan ƒok daha fazla bağımsızlık ve ‡zg‚rl‚k, ‡zellikle de ƒok daha fazla deneyim gerektir. Bayan Pauline, (‡z‚r dilerim, adı ağzımdan kaƒtı), sizi bir Deş Grieux alƒağına yeğlemeye karar vermek iƒin daha ƒok zaman bekleyecektir. Size ƒok saygısı var, arkadaşınız olur, size b‚t‚n y‚reğini aƒar; ama, bu y‚rekte gene de o nefret edilen alƒak h‚k‚m .s‚recektir, o Deş Grieux adındaki aşağılık ve adi tefeci egemen olacaktır... Hatta bu inattan, bir bakıma da, ‡zsaygıdan 's‚r‚p gidecektir, ƒ‚nk‚ o aynı Deş Grieux bir g‚n ona, zarif bir marki, d‚ş kırıklığına uğramış bir liberal, ailesine ve bu d‚ş‚ncesiz generale yardım etmek istediği, iƒin, s‡z‚mona mahvolmuş biri olarak ortaya ƒıktı. B‚t‚n d‚zenler sonradan ortaya ƒıktı. Ama, iş işten geƒmişti artık, şimdi hiƒbir şey umurunda değil: Ona eski g‚nlerin Deş Grieux's‚n‚ geri verin, b‚t‚n istediği işte bu! Bug‚n‚n Deş Grieux's‚nden nefret ettiği oranda, sadece onun hayalinde yaşamış olmasına karşın, eskisini ‡zl‚yor. Arıtımevi sahibisiniz, değil mi, B. Astley?‹ †Evet, b‚y‚k Lowel ve ˆrt. arıtımevinin ortağıyım.‹ †Ya, g‡rd‚n‚z m‚, B. Astley. Bir yanda, bir arıtımevi sahibi... ˆb‚r yanda Belvedere'in Apollon'u; ikisi birlikte gitmez. Ya ben, ben bir arıtımevi sahibi bile değilim: Sadece k‚ƒ‚k bir rulet oyuncusuyum, uşaklık bile yaptım, kuşkusuz Bayan Pauline'in bundan da haberi vardır, ƒ‚nk‚ iyi kurulmuş bir polisi var gibi g‡r‚n‚yor.‹ †Hırƒın olmuşsunuz, işte bunun iƒin b‚t‚n bu saƒmalıkları s‡yl‚yorsunuz‹ dedi B. Astley soğukƒa, bir s‚re d‚ş‚nd‚kten sonra. †Šstelik s‡zleriniz ‡zg‚nl‚kten de yoksun.‹ †Bunu kabul ediyorum! Ve işte asıl korkunƒ olanı da şu ki, benim soylu dostum, benim suƒlamalarım ne kadar y‚r‚rl‚kten d‚şm‚ş, yavan ve vodvillere yaraşır t‚rden olursa KUMARBAZ 193 olsunlar, gene de gerƒektirler! Bakın g‡rd‚n‚z, siz ve ben hiƒbir şey elde edemedik!‹ †•ok iğrenƒ ve aptalca bir şey bu... •‚nk‚... ƒ‚nk‚... şunu iyi bilin ki‹ diye haykıran B. Astley'in sesi titriyor, g‡zleri parlıyordu, †şunu iyi bilin ki, nank‡r, k‡t‚, değersiz ve zavallı adam, Hombourg'a onun emriyle, sizi g‡r‚p, sizinle aƒık y‚rekle uzun uzun konuşmak ve b‚t‚n... duygularınızı, d‚ş‚ncelerinizi, umutlarınızı ve... anılarınızı ona anlatmak iƒin geldim!‹ †Olur şey değil! Olur şey değil!‹ diye haykırdım ve g‡zlerimden yaşlar boşandı Onları tutamamıştım ve ‡yle sanıyorum ki ‡mr‚mde ilk kez b‡yle bir şey başıma geliyordu. †Evet, zavallı adam, sizi seviyordu, mahvolmuş bir adam olduğunuza g‡re bunu size aƒıklayabilirim! Dahası da var, sizi h•l• sevdiğini s‡ylesem bile, siz... gene de burada kalırsınız! Evet, kendi kendinizi mahvettiniz. Kimi yetenekleriniz, canlı bir yaradılışınız vardı, hiƒ de k‡t‚ bir insan değildiniz; hatta, insana onca gereksinimi olan ‚lkenize yararlı bile olabilirdiniz ama... siz burada kalacaksınız, sizin yaşamınız bitti. Sizi suƒlamıyorum. D‚ş‚nceme g‡re, b‚t‚n Ruslar b‡yledir, ya da b‡yle olma eğilimindedirler. Rulet olmazsa ona yakın başka bir şey olur. Ayrıklıklar (istisnalar) ƒok ender. •alışmanın, emeğin değerini bilmeyen ilk siz değilsiniz (sizin milletinizden s‡z etmiyorum). Rulet ‡zellikle bir Rus kumarıdır. Şimdiye kadar d‚r‚st ve namuslu kaldınız, ƒalmaktansa uşaklığı yeğlediniz... Ama, gelecekte neler olabileceğini d‚ş‚nd‚kƒe tir tir titriyorum. Eh, bu kadarı yeter, elveda! Paraya ihtiyacınız vardır, elbette değil mi? İşte alın, size on lui altını. Daha fazlasını vermiyorum, ƒ‚nk‚ nasıl olsa yitireceksiniz. Alın şunu ve elveda! Alsanıza canım!‹ †Hayır, B. Astley, b‚t‚n o s‡ylediklerinizden sonra...‹ †A-lın!‹ diye haykırdı. †Sizin h•l• soylu bir kişi olduğuF. 13194 KUMARBAZ nuza kesinlikle inanıyorum ve bu parayı size bir dostun gerƒek bk dosta verebileceği gibi veriyorum. Kumardan ve Hom-bourg'dan' vazgeƒip de ‚lkenize geri d‡neceğinize emin olabilseydim, yepyeni bk mesleğe başlamanız iƒin size şimdi hemen bin İngiliz lirası vermeye hazırım. Ama, bin İngiliz lirası yerine sadece on altın veriyorum, ƒ‚nk‚ sizin iƒin bug‚n artık bin lirayla on altının pek bir farkı yok: Onları yitireceksiniz. Alın ve hoşƒa kalın.‹ †Eğer sizi kucaklamama izin verirseniz, kabul ederim.‹ † Memnuniyetle!‹ ݃tenlikle kucaklaştık ve B. Astley gitti. Hayır, yanılıyor! Pauline'le Deş Grieux konusunda sert ve ahmakƒa konuştuysam, o da Ruslar konusunda sert ve ahmakƒa konuştu. Beni ilgilendiren konuya gelince, ben bir şey demiyorum. Zaten... zaten, şu anda s‡z konusu olan hiƒ de bu değil: B‚t‚n bunlar sadece s‡z, s‡z ve s‡z, oysa eylem gerek! ˆnemli olan şimdi İsviƒre! Yarından tezi yok... Ah! Hemen yarın gidebilseydim! Yeniden doğmak, dirilmek! Onlara kanıtlamak gerek... Benim h•l• bir erkek olabileceğimi Pauline mutlaka bilmeli. Yeter ki... Zaten şimdi artık ƒok geƒ ama. yarın... Ah! ݃ime doğuyor, başka t‚rl‚s‚ olamaz! Şimdi on beş lui altınım, on beş florinle başlamıştım! İnsan sakınımla başlarsa... Minicik bir ƒocuk muyum ben? Mahvolmuş bir adam olduğumu anlamıyor muyum yani ben? Evet! ˆmr‚mde bir kez, sakınımlı ve sabırlı olmam'yeter... Ve hepsi bu kadar işte! Bir kez olsun karakter sahibi olmam yeter, bir saatte b‚t‚n yazgımı değiştirebilirim. ˆnemli olan karakterdir. Sadece, yedi ay ‡nce, Roulettenbourg'da kesinlikle mahvolmadan ‡nce, başıma neler geldiğini bir anımsamam yeter. Oo! Olağan‚st‚ bir kararlılık ‡rneği olmuştu bu: Her şeyi yitirmiştim, her şeyi... Gazinodan ƒıktım, bakındım... Yeleğimin cebinde h•l• bir florin dolaşıyordu: †Aa! Yemek yiyecek param varmış h•l•!‹ dedim kendi kendime ama, y‚z adım kadar gitKUMARBA.Z 195 tikten sonra, kararımı değiştirip geri d‡nd‚m. O bir tek florini manque'm ‚zerine koydum (bu kez, manque ‚zerine koymuştum) ve, gerƒekten de, insan yabancı bir ‚lkede, yapayalnız, vatanından, dostlarından uzakta, o g‚n ne yiyeceğini bile bilmeden, son, son, en son florinini tehlikeye attığı zaman ‡zel bir duyguya kapılır! Kazandım ve yirmi dakika sonra, cebimde y‚z yetmiş florinle gazinodan ƒıktım. Bu bir olgudur! İşte kimi zaman son florin bu anlama gelir! Ya ben umutsuzluğa kapılsaydım, bir t‚rl‚ karar verme cesaretini g‡s-teremeseydim?.. Yarın, yarın, her şey bitecek!..KUMARBAZDostoievski Kumarbaz •eviren: Nesrin ALTINOVA 2. Basım BEYAZIT DEVLE T KŠTŠPHANESİ Tasnif No. Demirbaş No. 891.733 327855 Remzi Kitabevi Ankara Caddesi, 93 — istanbulMICHEL BUTOR'UN ˆNSˆZŠ 2. Basım: Temmuz 1993 ISBN975-14-0399-5 KTB 93.34.Y.0030.0600 Remzi Kitabevi A.Ş. Selvili Mescit S.3 Cağaloğlu