%A ■ v- / / í V H,„. " P ia r A t a o l Y a y i n c i l i k : 15 K R O NSTAD T A ATAOL 1. B a s k ı : E k im , 1 9 9 2 IS B N : 975 - 7387 - 05 - 3 O f s e t H a z ır lık : A ta o l Y a y ın c ılık B ask ı C ilt K a p a k (a fiş ) : G ü l o fse t : E m e k M ü c e llit : V .I .K o z lın s k y A T A O L Y a y ı n c ı l ı k : H a m a m S o k a k , Y a v u z H a n , N o :2 /1 5 C a ğ a lo ğ lu - İsta n b u l T e l: 5 2 6 5 8 89 L E N IN - T R O Ç K l K RO NSTADT İ n g iliz c e d e n Ç e v ir e n le r : E .O ğ u z - O .A k ın h a y - M .G ü n e ş d o ğ d u A ATAOL İÇ İN D E K İL E R G ir iş : P ie r r e F r a n k 7 V . I .L e n i n K ö tü le ş e n D u r u m , 2 4 Ş u b a t 1 9 2 1 38 P a r ti B ir liğ i Ü z e r in e , 5 M a r t 1 9 2 1 40 K r o n s ta d t'd a n Ç ık a r ıla n D e r s le r , 8 M a r t 1 92 1 41 S a f la r ım ız ı S ık la ş tır a lım , 9 M a r t 1 9 2 1 45 K r o n s ta d t'm T a r ih i Y e ri, 15 M a r t 1 9 2 1 46 Y a la n ’K a m p a n y a s ı, 16 M a r t 1 9 2 1 47 P r o le te r D a y a n ış m a Ç a ğ r ıs ı, 2 7 M a r t 1 92 1 51 S ın ıf G e r ç e ğ i, 2 1 N is a n 192 1 55 R u s K o m ü n is t P a r tis i'n in T a k tiğ i Ü z e r in e , 5 T e m m u z 1921 58 L eon T roçki S a b ık G e n e r a l K o z lo v s k y 'n in İ s y a n ı v e P e tr o p a v lo v s k S a v a ş G e m is i, 2 M a r t 1 9 2 1 62 Ü ltim a to m , 5 M a r t 1921 64 K r o n s ta d t O la y la r ı H a k k ın d a Y a b a n c ı B a s ın a Y a p ıla n Y o r u m la r , 16 M a r t 1921 65 K r o n s ta d t v e B o r s a , 2 3 M a rt 1 9 2 1 68 K r o n s ta d t K a h r a m a n la rı O n u r u n a , 3 N is a n 1 92 1 71 D e v r im c i G e n ç liğ e H ita p , 14 T e m m u z 1 92 1 73 W e n d e lin T h o m a s ’ın S o ru la rı, 6 T e m m u z 1 9 3 7 75 İ s p a n y o l D e v r im i S ıra s ın d a , 79 K r o n s ta d t Ü z e r in e B ir B r o ş ü r Y a z m a Z o r u n lu lu ğ u , 19 K a s ım ı 9 3 7 K r o n s ta d t E tr a f ın d a K o p a n la n G ü r ü ltü , 15 O c a k 1 9 3 8 80 83 K r o n s ta d t’m B a s tır ılm a s ı Ü z e r in e B i r K e z D a h a , 6 T em m u z 1938 T r a jik B i r Z o r u n lu lu k , A ğ u s to s 1 9 4 0 96 ' 99 E k B e lg e le r K r o n s ta d t H a k k ın d a k i G e r ç e k le r, J o h n G . W r ig h t K r o n s ta d t Ü z e r in e Y a z ış m a la r, 102 126 G İR İŞ R u s d e v r im in in a k ış ı iç in d e k i K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı ( M a r t 1 9 2 1 ) dönem sel a r a lık la r la güncel ta r tış m a n ın o d a ğ ın a o tu r m u ş tu r . B u, K r e m lin v e o n u n u y d u d e v le tle r in in p o litik a la r ı, K o m ü n is t p a r tile r v e y a n d a ş la r ı a r a s ın d a r a h a ts ız lık y a d a k r iz ö ğ e le r i y a r a ttığ ın d a m u tla k a m e y d a n a g e le n b ir d u r u m d u r . Ö r n e ğ in , 1 9 6 8 A ğ u s to s 'u n d a Ç e k o s lo ­ v a k y a 'n ın S o v y e t b ir lik le r i ta r a f ın d a n iş g a l e d ild iğ i d ö n e m d e o la n b u d u r. " K r o n s ta d t" ü z e r in e k a m p a n y a y ü r ü te n le r in iz le d ik le r i te m a g e ­ n e ld e o ld u k ç a b a s ittir: K o r k u n ç b o lş e v ik le r , k o r k u n ç k o m ü n is tle r , ç a lış a n la r ı v e ö z g ü r lü ğ ü k a tle tm e k te d ir le r ; b u , K r o n s ta d t'la b a ş la m ış ­ tır: iş in s o r u m lu la r ı L e n in v e T r o ç k i'd ir . S ta lin v e iz le y ic ile r in in y a p tı­ ğ ı. y a ln ız c a o n la r ın y o lu n d a n g itm e k tir . K r o n s ta d t’la ilg ili b u tü r k a m ­ p a n y a la r b a ş la d ığ ın d a , b u n la r ın , b e lli ö lç ü d e g e ri p la n a i t ile n z a m a n ın S ta lin is t c in a y e tle r in d e n ç o k d a h a f a z la L e n in v e T r o ç k i'y e k a r ş ı k u lla ­ n ılm ış o lm a s ı p a r a d o k s a l g ö r ü n e b ilir . A n c a k p a r a d o k s y a ln ız c a g ö r ü ­ n ü r d e d ir . K o m ü n is t ç e v r e le r d e b ir r a h a ts ız lık v e y a k r iz g e liş tiğ in d e , b u k a m p a n y a la r ta r ih s e l g e r ç e k liğ i g ö s te r m e y i g ü d e n b ilim s e l a m a ç ç e r ç e v e s in d e d e ğ il, te r s in e k riz d e n e tk ile n e n le r in D ö r d ü n c ü E n te r n a s ­ y o n a l v e o n u n s e k s iy o n la r ı ta r a f ın d a n y a ş a tıla n g e r ç e k b o lş e v iz m e y ö ­ n e lm e le rin i ö n le m e v e b u n u n y e rin e o n la r ı r e fo rm iz m y a d a k ü ç ü k b u rju v a lib e ra liz m in e y ö n e ltm e a m a c ı ç e rç e v e s in d e o r ta y a ç ık m a k ta d ır. 7 B u k i ta p ta L e n in 'in s e k iz , T r o ç k i'n in a ltı m e tn in i y a y ım lıy o r u z . L e n in 'in m e tin le r i k u ş k u s u z a y a k la n m a d ö n e m in d e y a z ılm ış tır v e e s a s o la r a k a y a k la n m a n ın i ç e r d iğ i te h lik e le r in a ltın ı ç iz m e k te d ir . T r o ç ­ k i'n in m e tin le r in in y a k la ş ık y a n s ı d a a y a k la n m a d ö n e m in d e k a l e m e a lın m ış tır ; d iğ e r m e tin le r , " K r o n s ta d t m e s e le s i" k e n d is in e k a r ş ı k u l l a ­ n ıld ığ ın d a S ta lin ta r a f ın d a n s a h n e y e k o n a n v e T r o ç k i'n in b a ş lıc a s a ­ n ı k o ld u ğ u " M o s k o v a D u r u ş m a la n " d ö n e m in d e y a z ılm ış la r d ır * . M e ­ t in le r a y n ı z a m a n d a , h e r ş e y d e n ö n c e K r o n s ta d t s a v u n u c u la n n ın a r g ü m a n la r ın ı y a n ıtla m a k ta d ır . O k u d u ğ u n u z g ir iş b ö lü m ü n d e , K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın ö z lü b ir y e n id e n in c e le n m e s in e g ir iş e c e ğ iz . R u s D e v r im in in T a r i h i n d e T r o ç k i, F r a n s ız D e v r im in in -v e s o n r a s ın d a d a R u s d e v r im in in - b ir " b ü tü n " o l ­ d u ğ u n u b e lir te n le r e , b u b a k ış a ç ıs ın ın " o ls a o l s a z e k ic e b ir y a n ç iz m e " o ld u ğ u y a n ıtın ı v e r iy o r d u . R u s d e v r im i d e ğ iş ik e v r e le r d e n g e ç ti: İ k ti­ d a r ın a lın m a s ın a u z a n a n y ü k s e liş , iç s a v a ş d ö n e m i, Y e n i E k o n o m ik P o litik a v e h a tta d e je n e r a s y o n u n ç e ş itli e v r e le r i. D e v r im in e n ş a n lı d ö ­ n e m le r i s ır a s ın d a , o n a ö n d e r lik e d e n k iş ile r , y a n lış la r v e h a ta la r y a p ­ m ış o ld u k la r ım s ö y le m e k te te r e d d ü t e tm e d ile r : T ıp k ı L e n in 'in 1 9 2 0 ’d e V a r ş o v a ü z e r in e y ü rü y ü ş le ilg ili o la ra k b e lir ttiğ i g ib i* * . B u y ü z d e n , L e n in v e T r o ç k i’n in y a p ıtın a tü m ü y le b a ğ lılığ ım ız ı ifa d e e tm e k le b irlik te , K ro n s ta d t o la y la rı d ö n e m in d e S o v y e t y ö n e tic ile ri ta ra fın d a n y a p ılm ış a n a liz le r v e v e rilm iş k a r a r la n e lim iz d e k i ta r ih s e l d ö k ü m ış ığ ın d a e le ş ti­ rel b iç im d e ir d e le m e k te h iç b ir te re d d ü t d u y m u y o r u z . B ö y le b ir in c e le ­ m e n in E k im D e v rim i'n in m e ş r u iy e tin e z a r a r v e re c e ğ in e y a d a o n u n ö n ­ d e r le r in in a m la n n ı le k e le y e b ile c e ğ in e d a ir b ir k a y g ı ta şım ıy o ru z . K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı g e r ç e k le ş tiğ in d e s ır a d a S o v y e t C u m h u r iy e ti'n in iç in d e b u lu n d u ğ u d u r u m u v e r e n ö z lü b ir ta b lo d a n s o n r a , a n a r ­ ş is tle r ta r a f ın d a n K r o n s ta d t ü z e r in e y a z ılm ış ik i k ita p ta y e r a la n an tib o lş e v ik a r g ü m a n la r ı in c e le y e c e ğ iz . B u n la r , I d a M e tt'in ilk o la ra k * F r a n s ı z c a b a s k ı d a T r o ç k i ' n i n a y a k l a n m a d ö n e m i n d e s a d e c e t e k b ir r ö p o r ta j v e r m i ş o l ­ d u ğ u n u b e lir te n b ilg i, İ n g iliz c e b a s k ıd a d ü z e ltiliy o r . -T ü r k ç e e d . n o tu . * * V a r ş o v a ü z e r in e K ız ıl O r d u s a ld ır ıs ı 1 9 2 0 T e m m u z u n u n s o n u n d a b a ş la d ı. B u n u n ö n ­ c e s i n d e S o v y e t P o l i t b ü r o s u ' n u n i ç i n d e b ir i h t i l a f b u l u n u y o r d u . L e n i n . P o l o n y a l ı i ş ç i l e r i n K ız ıl O r d u 'y u k u r t a r ıc ıla r o la r a k k a r ş ıla y a c a k la n n a i n a n ı y o r d u . T r o ç k i , İ m p a r a to r lu k R u s y a 's ın ın o y n a m ış o ld u ğ u b a s k ıc ı r o lü n P o lo n y a lı iş ç ile r in S o v y e t k u v v e t le r in e i ş g a lc i­ l e r o l a r a k b a k m a l a n n ı e t k i l e y e c e ğ i g ö r ü ş ü n ü s a v u n u y o r d u . T r o ç k i , a s k e r i b ir b a k ı ş a ç ı ­ s ın d a n s a ld ır ıy a d a k a r ş ı ç ık ıy o r d u . S o v y e t k u v v e t le r i k ö t ü b ir ş e k ild e y e n ilg iy e u ğ r a d ıla r v e L e n in 'd e d a h il o lm a k ü z e r e , s a ld ır ıd a n y a n a o la n la r f ik ir le r in i d e ğ iş t ir d ile r . H a ta lı p o ­ li t i k a P o l o n y a i l e 1 8 M a r t 1 9 2 1 ' d e R i g a ' d a i m z a l a n a n , k u ş k u s u z S o v y e t C u m h u r i y e t i i ç i n u y g u n o l m a y a n b ir a n l a ş m a y a y o l a ç t ı - İ n g i l i z c e e d . n o t u . 8 1 9 3 8 'd e y a y ım la n a n , 1 9 4 8 'd e g ö z d e n g e ç ir ilm iş b ir b a s k ıs ı y a p ıla n L a C o m m u n e d e C r o n s ta d t ( K r o n s ta d t K o m ü n ü ) v e A le x a n d e r S k ir d a 'n ın 1 9 7 1 'd e y a y ın la n a n C r o n s ta d t 1 9 2 1 , P r o le ta r ia t c o n tr e b o ts h e v is m e <l> ( K r o n s ta d t 1 9 2 1 , P r o le ta r y a B o lş e v iz m e K a r ş ı) is im li k ita p la r ıd ır * . B u ik i k ita p k o n u y l a ilg ili e n y a y g ın y a p ıtla r d ır . A r d ın d a n , A m e r ik a lı b ilim a d a m ı P a u l A v r ic h ta r a f ın d a n y a z ılm ış v e g ö r e c e ğ im iz g ib i s o n d e r e c e ö n e m li o la n L a tr a g e d ie d e K r o n s ta d t ( K r o n s ta d t T r a je d is i) * * is im li k ita b ın a y r ın tılı b ir ta r tış m a s ın a g e ç e c e ­ ğ iz . V e s o n o la r a k , K r o n s ta d t d e n iz ü s s ü n d e k i a y a k la n m a n ın R u s p r o ­ le te r d e v r im in in g e r ç e k y a n d a ş la r ı iç in o r ta y a k o y a b ile c e ğ i h a k lı s o r u ­ y u y a n ıtla m a y a ç a lış a c a ğ ız . 1 9 2 0 s o n u v e 1 9 2 1 b a ş ın d a R u s y a 'd a d u r u m B o lş e v iz m i K r o n s ta d t " k o rk u lu ğ u " y la te h d it e d e n le r in ç o ğ u o la y ı k e n d i ö z g ü lü n d e n s o y u tla m a k ta , K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ı ö n c e le y e n v e o n u k u ş a ta n d ö n e m d e S o v y e t C u m h u r iy e ti’n in iç in d e b u lu n d u ğ u k o ş u l l a n g ö r m e z d e n g e lm e k le y a d a k ü ç ü m s e m e k te d ir le r . D ö n e m , iç s a v a ş ın s o n b u lm a k ta o ld u ğ u d ö n e m d i. Y in e d e iç s a v a ş ın s o n a e r d i­ ğ in d e n , y a ln ız c a B e y a z g e n e r a lle rin ö r g ü tle n d ir d iğ i v e k a p ita lis t g ü ç ­ le r ta r a f ın d a n d e s te k le n e n o r d u la r ın y e n ilg iy e u ğ r a tılm ış y a d a g e ç ic i v e y a k e s in o la r a k s a v a ş m a y ı b ır a k m ış o ld u k la r ı a n la m ın d a s ö z e d ile b i­ lird i. S a v a ş ı b ır a k m a la r ın ın g e ç ic iliğ i v e y a k e s in liğ i h a k k ın d a h iç k im ­ se h e n ü z b ir ş e y s ö y le y e m e z d i, ç ü n k ü b u o r d u la r tü m ü y le o r ta d a n k a lk ­ m ış d e ğ ild i. G ü r c is ta n y a k ın la r ın d a k i K a r a d e n iz k ıy ıla r ın d a h a la B e y a z b ir lik le r v a rd ı. J a p o n o r d u la r ın ın a n c a k 1 9 2 2 s o n la r ın d a b o ş a lt­ tığ ı S ib ir y a 'd a d a b u lu n u y o r la r d ı. G e n e r a l W r a n g e l'in o r d u s u n u n g eri k a la n ı - 7 0 0 0 0 ile 8 0 0 0 0 'k iş i- h a le n s a v a ş a h a z ır d u r u m d a T ü r k i­ y e 'd e y d i v e F r a n s ız h ü k ü m e ti s a y e s in d e W r a n g e l, B iz e r te (T u n u s ) a ç ık la r ın d a d e m ir le m iş R u s f ilo s u n u n b ü y ü k b ir b ö lü m ü n ü is te d iğ i g i­ b i k u lla n a b ilir d i. B ir I n g iliz - R u s tic a r i a n la ş m a s ı v e S o v y e t R u s y a ile P o lo n y a a r a s ın d a b ir b a r ış a n la ş m a s ı k o n u s u n d a ile rle m e k a y d e d e n m ü z a k e r e le r , o la s ı b i r b a r ış d ö n e m in in iş a r e tin i v e r iy o r d u . B u n u n la b ir lik te , o d ö n e m s a y ıla r ı ç o k fa z la o la n g ö ç m e n le r v e g ü ç lü k a p ita lis t (1 ) Id a M e t t , E d itio n s S p a r ta c u s . A . S k ir d a , E d it io n s d e la t e te d e f e n il le s . * Id a M e t t 'in k it a b ın ın ik i b a s k ıs ı S o lid a r it y P r e s s ta r a fın d a n : B u k it a p t a a k t a n l a n İ n g i l i z c e o l a r a k y a y ı m l a n d ı ; b i r i 1 9 6 7 ' d e L o n d r a 'd a , d iğ e r i 1 9 7 1 'd e M o n tr e a l'd e , B la c k R o s e B o o k s ta r a fın d a n . İ k in c is id ir -ln g . e d . n o tu . * * İ n g iliz c e b a s k ıd a , K r o n s t a d t ¡ 9 2 1 . -T ü r k ç e e d , n o tu . 9 k u v v e t l e r ( ö z e llik le d e e lle r in d e n a lın m ış o la n H a z a r D e n iz i m ü lk le r i­ n i b ır a k m a k i s te m e y e n p e tr o l ş ir k e tle r i) b u a n la ş m a la r ın im z a la n m a s ı­ n ı ö n le m e k iç in ç a b a h a r c ıy o r la r v e d ü n y a ü z e r in d e k i h e r tü r lü o la y ı ta h r i k e tm e y e ç a lış ıy o r la r d ı. 1 9 2 3 g ib i ile ri b ir ta rih te , I n g iliz d ış iş le r i b a k a n ı L o r d C u r z o n , S o v y e t h ü k ü m e tin e y ö n e lik b i r ü ltim a to m y a ­ y ım la d ı. B u n d a n d o la y ı, 1921 b a ş la r ın d a B o lş e v ik ö n d e r le r , h a k lı o l a ­ r a k , iç s a v a ş ın ü lk e iç in d e y a d a ü lk e s ın ır la n ü z e r in d e y e n id e n o la y la ­ r a y o l a ç a c a ğ ın a in a n m a e ğ ilim in d e y d ile r . i ç e r id e , ü lk e n e r e d e y s e ta m b i r d ü z e n s iz lik d u r u m u n d a y d ı. S a n a y i h e m e n h e m e n ç ö k m e n o k ta s ın d a y d ı; ta rım y ılla r d ır ih m a l e d ilm iş ti, ö y le k i b u ih m a l K r o n s ta d t'd a n b ir k a ç a y s o n r a ü lk e n in b ü y ü k k e s i ­ m in d e ç o k b ü y ü k b i r k ıtlığ a y o l a ç a c a k tı. 1 9 2 0 s o n u v e 1 9 2 1 b a ş la r ın ­ d a ü lk e n in h e m e n h e m e n he» y a n ın d a y a ğ m a c ılık y a p a n s ila h lı ç e te le r tü r e d i. B u ç e te le r , h a y li ö z e l n ite lik ta ş ıy a n b u y ö n te m le S o v y e t d e v le ­ tin e k a r ş ı m ü c a d e le y i d e v a m e ttir m e k is te y e n S o s y a lis t D e v r im c i P a rti'n in g e r id e k a la n k e s im in d e n d e s te k g ö r ü y o r la r d ı. B u k ita p ta , L e n in 'in 24 Şubat 1 9 2 1 'd e , y a n i, K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın p a t l a k v e r m e s in d e n o n ik i g ü n ö n c e y a p tığ ı v e ü lk e n in y ık ım s a l d u r u m u n u , y a ğ m a c ılığ ı v e d e v r im in d ü ş m a n la n ta r a f ın d a n k ış k ır tıla n a y a k la n m a ­ la r ı k e s in b iç im d e o r ta y a k o y d u ğ u k o n u ş m a s ın d a n b ir a lın tıy ı y a y ım lı­ y o r u z . A n to n o v - O v s e e n k o ta r a f ın d a n L e n in 'e s u n u la n v e T a n b o v b ö l ­ g e s in d e o lu p b ite n le r i a ç ık la y a n uzun b ir ra p o ru da a n m a m ız g e r e k iy o r .'21 B u r a p o r b ir p r o p a g a n d a m a lz e m e s i d e ğ il, e n ü s t S o v y e t m a k a m la r ın a b ilg i v e r m e k ü z e r e ö n e m li b i r y ö n e tic i ta r a f ın d a n y a p ıl­ m ış b ir d u r u m d e ğ e r le n d ir m e s iy d i. D iğ e r b ö lg e le r e o r a n la ç o k d a h a f a z la s a ld ır ıy a u ğ r a m ış o la n T a n b o v b ö lg e s i y in e d e b i r is tis n a o lu ş tu r ­ m u y o rd u . S o v y e t h ü k ü m e ti, ü re tim i, ş e h ir le r i b e s le m e y i v e a s g a r i b ir to p lu m s a l ö r g ü tle n m e s a ğ la m a y ı b ü tü n ü y le o la n a k s ız k ılm a n o k ta s ın a v a rm ış v e y a y ılm a k ta o la n b ir a n a r ş in in te h d id i a ltın d a y d ı. K r o n s ta d t is y a n ı b u g e n e l d u r u m iç in d e g e r ç e k le ş ti. A s lın d a K r o n s ta d t, b ü tü n ü l­ k e y e y a y ılm ış b u g e n e l d u r u m iç in d e m e y d a n a g e le n b ir ç o k o la y d a n b iriy d i v e ö n e m i, k a tılım c ıla r ın ın d ü ş ü k s a y ıs a l to p la m ın d a d e ğ il, o la ­ y a k a rış a n k iş ile r d e - K r o n s ta d t d e n iz c ile r i- v e d a h a s ı, o la y ın P e tro g ra d ’m B a lü k k ıy ıla r ın ı k o r u y a n k a le d e g e r ç e k le ş m e s in d e d ir . ( 2 ) B u r a p o r u n t a m m e t n i , A m s t e r d a m U l u s l a r a r a s ı T o p l u m s a l T a r i h E n s t i t i i s ü ’n d e n t a ­ r ih ç i la n M .M e ij e r 'in ç a b a la r ıy la y a y ın la n a n T h e T r o t s k y P a p e r s , 1 9 1 7 - 1 9 2 2 , c i l t 2 'd e , R u s ç a v e İ n g i l i z c e o la r a k y a y ın l a n d ı. 10 T e h lik e li b iç im d e g e liş e n v e y ü z b in le r c e in s a n ın te r h is e d ilm e s in in a ğ ır la ş tır d ığ ı d u r u m k a r ş ıs ın d a , B o lş e v ik P a r ti y ö n e tim i N E P 'e ( Y e n i E k o n o m ik P o litik a ) g e ç m e k iç in " s a v a ş k o m ü n iz m i” n i te r k e tm e y e k a ­ r a r v e r m iş ti. Ö z e llik le , k ö y le r d e ta r ım s a l ü r ü n e e lk o y m a y a s o n v e r i l ­ m e s i, iç p a z a r ın b e lli ö lç ü d e y e n id e n k u r u lm a s ı v e k ır s a l k e s im d e a y n i v e r g ile n d ir m e y e g e ç ilm e s i s ö z k o n u s u y d u . S o n r a k i ik i y ılın g ö s te r e c e ­ ğ i g ib i, tü m b u ö n le m le r , y u k a r ıd a b a h s e d ile n v e u m u t k i n c i b ir h a s a ­ d ın s o n u c u o la n , b e lir li b ir c o ğ r a f i a la n la s ın ır lı k ıtlık h a r ic in d e e k o n o ­ m in in y o la k o n u lm a s ın a , ş e h ir le r d e ve k ır s a l k e s im d e n ü fu su n b e s le n m e d ü z e y in in y ü k s e lm e s in e k a tk ıd a b u lu n d u . K r o n s ta d t is y a n ı S o v y e t h ü k ü m e tin in N E P 'i u y g u la m a y a b a ş la d ığ ı dönem de m eydana g e ld i.(3) T am o la r a k K o m ü n is t P a r ti'n in X .K o n g r e s i'n in a ç ılış ı s ır a s ın d a p a tla k v e r d i o la y . A y a k la n m a , p a r ti s a f la r ın d a N E P 'e k a r ş ı d ir e n iş le r i a z a lta n b ir e tk id e b u lu n d u . T e p k ile r ­ d e k i b u a z a lm a , y a ln ız c a " İ ş ç i M u h a le f e ti" a ç ıs ın d a n d e ğ il, a y n ı z a ­ m a n d a h a le n s a v a ş k o m ü n iz m in d e n g e r ç e k b ir s o s y a lis t to p lu m a d o ğ ­ r u d a n g e ç m e n in m ü m k ü n o la c a ğ ı y a n ıls a m a s ın ı ta ş ıy a n , d ü ş m a n b ir k a p ita lis t d ü n y a ta r a f ın d a n k u ş a tılm a m ış b ile o ls a g e ri k a lm ış b i r ü l­ k e d e s o s y a liz m e g e ç iş in b iz z a t b ü y ü k m a r k s is t d ü ş ü n ü r le r in d a h i ö n ­ c e d e n ta h m in e d e m e d ik le r i z o r lu k la r g e tir e c e ğ in i k a v r a m a y a n d a h a g e n iş ç e v r e le r a r a s ın d a d a g e ç e r liy d i. Ö z c e s i, K r o n s ta d t'ı, is y a n ın m e y d a n a g e ld iğ i u lu s a l v e u lu s la r a r a s ı b a ğ la m d ış ın d a a n la m a k m ü m k ü n d e ğ ild ir ; S o v y e t y ö n e tim in in K r o n s ­ ta d t o la y ın ı ç ö z ü m le m e s i v e a ld ığ ı k a r a r la r d a y a ln ız c a b u b a ğ la m iç in ­ d e a n la ş ıla b ilir . S ü r e k li te h d itle r b a r ın d ır a n b i r u lu s la r a r a s ı o r ta m la ç e v r e le n m iş o la n ü lk e iç e r d e h a tırı s a y ılır te h lik e le r le k a r ş ı k a r ş ıy a y d ı. P r o le ta r y a z a y ıf la m ış tı. E n b ü y ü k te h lik e iç s a v a ş ın y e n id e n b a ş la m a s ı v e s a v a ş ın a k ış ı iç in d e , d e v rim v e iç s a v a ş d ö n e m le r in d e p r o le te r y a y ı iz le m iş o la n k ö y lü k e s im in in p r o le ta r y a d a n k o p a r a k S o v y e t ik tid a r ın ı d e v ir m e k is te y e n k a r ş ı- d e v r im ta r a f ın d a n k u lla n ılm a s ıy d ı. E ğ e r u z u n b ir s ü r e c e y a y ıls a y d ı, K r o n s ta d t is y a n ı b a r u t f ıç ıla r ın ı tu tu ş tu r a c a k b ir k ıv ılc ım h a lin e g e le b ilir d i. B o lş e v ik le r şu ik ile m le k a r ş ı k a r ş ıy a y d ı: Y a k e n d i y ö n e tim le r i a ltın d a k i iş ç i d e v le tin in v a r lığ ın ı k o r u m a k , y a d a d e m o k r a s iy e e n k ü ç ü k y e r b ile b ır a k m a y a c a k b i r k a r ş ı- d e v r im c i te r ö r ( 3 ) G e n e llik le , N E P 'e K r o n s ta d t 'm y o l a ç l ı ğ ı y a z ılır . B u , y a n lı ş t ı r . N E P 'i o lu ş tu r a n ö n ­ l e m l e r K P ( B o l ş e v i k ) ' i n 2 4 Ş u b a t t a r ih l i o t u r u m u n d a , d o l a y ı s ı y l a a y a k l a n m a d a n ö n c e k a r a r l a ş t ı n l m ı ş t ı . N E P t e r i m i , tı r n a k i ç i n d e y a d a o l m a k s ı z ı n , a n c a k 1 9 2 1 M a y ı s s o n l a n n d a n i t i b a r e n k u l l a n ı l m a y a b a ş l a n d ı , ( b k z . E .H . C a r r , B o l ş e v i k D e v r i m T a r i h i , c i l t 2 . ) 11 d a lg a s ın ı g e tir e c e k o la n , ş u v e y a b u s iy a s a l k is v e y e b ü r ü n m ü ş b i r k a r ­ ş ı d e v r im b a ş la n g ıc ı. F a ş iz m h e n ü z " ic a t e d ilm e m iş " ti a m a , K a r a Y ü z ­ le r ö r n e ğ in d e o n u n e m b r iy o n ik b iç im in i y a ş a m ış o la n R u s y a 'd a S o v ­ y e t ik tid a rın a k a r ş ı a y a k la n m a n ın k a ç ın ılm a z s o n u c u , i c a t b e lg e s in d e n ö n c e d o ğ m u ş d e v a s a b ir fa ş iz m o lu r d u . B o lş e v ik lid e r le r e g ö r e , e ğ e r K r o n s ta d t s ü r a tle b a s t ı n l m a s a y d ı , ü lk e iç in d e k i k a r ş ı- d e v r im c i g ü ç le r b u r a y a a ç ık ç a y e r le ş e c e k le r v e u lu s la r a r a s ı k a r ş ı- d e v r im in d o ğ ru d a n d e s te ğ in i a la c a k la r d ı. K r o n s ta d t, ü lk e ç a p ın d a k a r ş ı- d e v r im c i a y a k la n ­ m a l a r iç in b i r h a r e k e t iş a r e ti h a lin e g e le c e k ti. D a h a s o n ra g ö r e c e ğ im iz g ib i, b u d ü ş ü n c e te m e ls iz d e ğ ild ir v e d e s ­ te k le y ic i m e tin le r m e v c u ttu r . O d ö n e m S o v y e t R u s y a 'd a y a ş a m a k ta o la n v e a ç ık n e d e n le r le a n a r ş is tle r in te z le r in e d ik k a tle k u la k v e re n A lf r e d R o s m e r v e V ic to r S e r g e g ib i k iş ile r 'in y ılla r s o n r a f o r m ü le e t­ tik le r i g ö r ü ş ü n d e b u o ld u ğ u n u b e lir te lim . D e v r im c i s e n d ik a l k ö k e n d e n g e le n R o s m e r , b u ç e v r e le r le b a ğ la n tı­ la r ın ı s ü r d ü r m ü ş tü . K e n d is i b ü r o k r a tik d e je n e r a s y o n a te p k i g ö s te r e n ilk k iş ile r d e n b ir iy d i. O la y la r d a n y a k la ş ık o tu z y ıl s o n r a y a z d ığ ı M o s cow U n d e r L e n in (L e n in D ö n e m in d e M o s k o v a ) is im li k ita b ın d a * , K r o n s ta d t'la ilg ili o d ö n e m ta ş ıd ığ ı g ö rü ş le ri s a v u n m a k ta v e Id a M e tt'in k ita b ın ı e le ş tirm e k te d ir. R o s m e r 'in T ro ç k i'y e d u y d u ğ u s e v g i n e d e n iy le g e rç e k liğ i g ö z a rd ı e tm iş o ld u ğ u s ö y le n e m e z ; k e n d is i h iç k im s e y e k o ş u l­ s u z d e s te k v e re c e k b ir i d e ğ ild i v e e ğ e r o la y k a rş ıs ın d a k i g ö rü ş le rin i d e ­ ğ iş tirm e y i z o ru n lu g ö r m ü ş o ls a y d ı b u n d a n k a ç m m a z d ı. H a r e k e tin d o ğ a s ın ı v e h e r ş e y d e n ö n c e b a z ıla r ı a p a ç ık b e lli o la n n e d e n le r in i i n c e le m e k v e b e l ir le m e k g e r e k liy d i. 1 9 2 1 'i n K r o n s ta d t'ı a r tık 1 9 1 7 'd e k i K r o n s t a d t d e ğ ild i; S o v y e t h ü k ü m e tin in M o s k o v a 'y a n a k li ö n e m li s a y ıd a m ilita n ın d a b u k e n t e a k m a s ın a y o l a ç m ış tı; iç s a ­ v a ş ta y itir ile n le r in s a y ı s ı ç o k d a h a f a z l a y d ı . K a y ıp la r ın y e r in i iş ç ile r in o tu r d u ğ u k e n a r s e m tle r d e n g e le n y e n i ö ğ e l e r d o ld u r m u ş tu . E k im a y a k ­ la n m a s ın ın P e tr o g r a d 'ı, d e v r im in b ü tü n e v r e le r in in y a ş a n d ığ ı P e tr o g ­ ra d , a r t ı k k u l la n ılm a y a n , e s k i k o n u m u n u n g e r i s i n e d ü ş m ü ş b ir k e n t i z ­ le n im in i v e r iy o r d u ... K a r ş ı - d e v r i m c i ö ğ e le r in d u r u m d a n y a r a r l a n m a y a ç a lış m a la r ı d o ­ ğ a ld ı. H o ş n u ts u z lu k la r ı k ış k ır tm a k , y a k ın m a la r ı k ız ış tır m a k , h a r e k e ti b u s o r u n l a r ü z e r in d e y o ğ u n la ş tır m a k o n la r ın iş iy d i. " B o lş e v ik s iz S o v - * F r a n s ı z c a b a s k ıd a k i t a p i s m i v e r i l m i y o r . - T ü r k ç e E d . n o t u . 12 y e l l e r " s lo g a n ın ın k a y n a ğ ı n e y d i? B u n u b e lir le m e k k o la y d e ğ ild ir , a n ­ c a k b u s lo g a n , in tik a m d u y g u la r ıy la d o l u o la n h e r k e s i, t ü m r e jim m u ­ h a lifle r in i, ö z e llik le s o s y a lis t d e v r i m c i l e r , k a d e tle r v e m e n ş e v ik le r i b ir a r a y a g e tir m e k iç in ö y le s in e e lv e r i ş l i y d i k i, b u d ü ş ü n c e n in o n la r ın k a fa s ın d a n ç ık tığ ı k a b u l e d ile b ilir b i r v a r s a y ım d ır . B u n la r , " B o lş e v ik s i z S o v y e tle r " ta le b i ç e v r e s in d e s ü r d ü r d ü k l e r i p r o p a g a n d a n ın , h ü k ü ­ m e tin ü r ü n e el k o y m a s ın a ö fk e le n e n a ile le r in in ş id d e tli ş ik a y e tle r iy le d o lu m e k tu p la r la z a te n k a fa s ı k a r ı ş m ı ş o la n v e ç o ğ u b ir lik le r in e h e n ü z k a t ı l m ı ş k ö y k ö k e n li g e n ç le r d e n o lu ş a n d e n iz c ile r v e a s k e r le r ü z e r in d e e tk i y a p a c a ğ ın ı b iliy o r la r d ı... A y a k la n m a n ın ta m a m e n b a ğ ım s ız v e k e n d i i n s iy a tifle r iy le h a r e k e t e d e n k a r ş ı- d e v r im c ile r le h e r h a n g i b i r i liş k is i b u lu n m a y a n iş ç ile r v e d e n iz c ile r ta r a fın d a n g e r ç e k le ş tir ild iğ i k a b u l e d ils e b ile , b a ş la tıld ığ ı a n d a n itib a r e n , B o lş e v ik le r in tü m d ü ş m a n la r ın ın , s o l v e s a ğ k a n a t s o s y a lis t- d e v r im c ile r , a n a r ş is tle r r e m e n ş e v ik le r in is y a n a k a tılm a k iç in k o ş u ş tu r d u k la r ı k a b u l e d ilm e lid ir : Y a b a n c ı b a s ın a d e ta b a y r a m e d i­ y o r d u ; a y a k la n m a h a b e r in i, a k t i f ç a tış m a e v r e s in i b ile b e k le m e d e n ile tti. A s ile r in p r o g r a m la r ıy la ilg ile n m e d i, a m a is y a n ın b i r le ş m iş u lu s ­ l a r a r a s ı b u r ju v a z in in b a ş a r a m a m ış o l d u ğ u ş e y i g e r ç e k l e ş tir e b ile c e ğ i­ n i a n la d ı: Y ık ılm a s ın ı y ıl l a r d ı r s a b ır s ız lık la b e k le d ik le r i la n e tle n m iş b i r r e jim in d e v r ilm e s i... 1 da M e tt'in b r o ş ü r ü n d e a n la tıla n o l a y la r , a s k e r i ö n le m le r in s iy a tif i n i a la n ın g e ç ic i d e v r im c i k o m ite o l d u ğ u n u g ö s te r iy o r . K o m ite y a n lış b i r h a b e r e d a y a n a r a k , s tr a te jik n o k t a l a n iş g a l e d ilm e s i iç in h e r a k e te g e ç ti v e d e v le t b in a la r ın ı e le g e ç i r d i v .s. B u o p e r a s y o n la r ın m e y d a n a g e ld iğ i ta r ih 2 M a r t'tır v e b ü tü n u z l a ş t ı r m a g ir iş im le r in d e n s o n u ç a la ­ m a y a n h ü k ü m e t a n c a k a y ın 7 's in d e s a ld ır ı e m r in i v e r m e k z o r u n d a k a l­ m ış tır . S o s y a l i s t - d e v r i m c i l e r , a n l a ş m a z lığ a b a r ış ç ıl b ir ç ö z ü m b u lu n ­ m a s ın ı ö n le m e k iç in e lle r in d e n g e l e n i y a p m ış la r d ı. S o s y a lis t- d e v r im c i ö n d e r le r d e n b ir i v e Ş u b a t D e v r i m i 'n i K o r n i l o v i l e K e r e n s k y 'y e te s lim e tm iş o la n k o a lis y o n k a b in e le r in in e s k i b a k a n ı C h e r n o v ç ığ lığ ı b a s ı­ y o r d u : " B o lş e v ik y e tk i l i l e r l e m ü z a k e r e le r e g ir m e k s iz i a ld a tm a s ın ; o n ­ la r , b u n u y a ln ız c a z a m a n k a z a n m a k iç in y a p ıy o r la r " . E y le m e g e ç m e k k a ç ın ılm a z h a le g e ld iğ in d e , " iş ç i M u h a l e f e t i " l i d e r le r in d e n b ir i o la n L u to v in o v 'u n ta n ık lığ ıy la d o ğ r u la n d ığ ı g ib i, h ü k ü m e t b u n u is te k s iz c e y e r in e g e tir d i. 21 M a r t 't a B e r lin 'e g e l i ş i n d e L u t o v i n o v ş u n la r ı s ö y lü ­ 13 y o r d u : " Y a b a n c ı b a s ın d a K r o n s t a d t o la y la r ı h a k k ın d a y a y ı n l a n a n h a ­ b e r l e r ç o k f a z l a a b a r tılm ış tır . S o v y e t h ü k ü m e ti a s ile r in h a k k ı n d a n g e ­ l e b i l e c e k k a d a r g ü ç lü d ü r ; o p e r a s y o n la r ın y a v a ş ile r le m e s i ş e h i r h a l k ı ­ n a z a r a r v e r m e k is te n m e m e s in d e n k a y n a k la n ıy o r ." "L u tin o v g ö z d e n d ü ş tü ğ ü iç in B e rlin 'e g ö n d e r ilm iş ti v e k e n d is in in 'İş­ çi M u h a le fe ti'n d e n o lm a s ı a ç ık la m a s ın a ö z e l b ir d e ğ e r k a tm a k ta d ır ." (4) (.M o s c o w U n d e r L e n in , M o n th ly R e v ie w P r e s s , p . 1 1 9 -2 1 ). V ic to r S e r g e , B o lş e v iz m 'e y ö n e le n v e E k im D e v r im in in r a d ik a liz ­ m in e k a tılım ı s a ğ la n m ış a n a r ş i s t ç e v r e le rd e n g e liy o r d u ; e s k i d ö n e m d o s tla r ıy la b a ğ la n tıla r ım s ü r d ü r m ü ş tü . B ir a r a s o l m u h a le f e t s a f la r ın ­ d a y d ı. 1 9 3 6 T e m m u z u n d a k i b i r u lu s la r a r a s ı k o n f e r a n s ta D ö r d ö n c ü E n te r n a s y o n a l H a r e k e ti ( M F I ) G e n e l K o n s e y i'n e s e ç ild i* . İ s p a n y o l d e v r im i s ır a s ın d a D ö r d ü n c ü E n te m a s y o n a l'd e n u z a k la ş tı v e ta m o la r a k T r o ç k i'n in K r o n s ta d t’la ilg ili k e n d is in e y ö n e ltile n s u ç la m a la r ı y a n ıtla ­ m a k z o r u n d a k a ld ığ ı s ır a d a , o n u n ç o k s e r t e le ş tir ile r in e k o n u o la n ta ­ v ır la r g ö s te r d i. B u n u n la b ir lik te , V ic to r S e r g e , A n ı l a r ' ın d a K r o n s ta d t s o r u n u n u şu ş e k ild e o r ta y a k o y m a k ta d ır : " K a fa la r ı çocukça h a y a lle r le tık a b asa d o lu ba zı a n a r ş is tle r " Ü ç ü n c ü D e v r i m ! ” d iy o r la r d ı. O y s a ü lk e ta m a m e n tü k e n m iş v e ü r e tim n e r e d e y s e d u r m u ş tu ; h i ç b ir a l a n d a h iç b ir r e z e r v k a lm a m ış tı, k itle r u ­ h u n u n s i n i r s e l ( d ir e n ç ) r e z e r v le r i d a h i tü k e n m iş d u r u m d a y d ı. E s k i r e ­ j i m e k a r ş ı m ü c a d e le iç in d e o lu ş m u ş o la n y ü k s e k n ite lik li p r o le ta r y a ta m a n la m ıy la y itip g itm iş ti. T o p a r la n a n la r ın ik tid a r a a k m ı y l a b ü y ü ­ m ü ş o la n P a r ti f a z l a g ü v e n v e r m iy o r d u . D i ğ e r p a r t i l e r s o n d e r e c e k u ş ­ k u v e r ic i k a p a s ite le r e s a h ip a lt d ü z e y k a d r o l a r d a n o lu ş u y o r d u . B u g r u p la r b ir k a ç h a fta i ç i n d e e lb e tte k e n d ile r in i y e n id e n y a p ıla n d ır a b ilir le r d i; a m a b u a r tık 1 9 1 7 'd e o ld u ğ u g ib i g e n ç d e v r im in tu tk u n la r ın ı d e ğ il, a n c a k b in le r c e b ık k ın , h o ş n u ts u z v e ö f k e l i k iş iy i b ir a r a y a g e t i ­ re re k y a p ıla b ilir d i. S o v y e t d e m o k r a s is i ö n d e r le r d e n , ö r g ü tle r d e n ve a tılım g ü c ü n d e n y o k s u n d u v e a r k a s ın d a y a l n ı z c a a ç lık ç e k e n ü m its iz k itle le r b u lu n u y o r d u . P o p ü l e r k a r ş ı - d e v r i m ö z g ü r c e s e ç ile n S o v y e t l e r ş e k lin d e k i ta le b i, " k o m ü n is ts iz s o v y e tle r " e ç e v ir m iş ti. E ğ e r B o l ş e v i k d ik ta tö r lü k d ü ş e r s e , (4 ) P e t i t e c o l l e c t i o n M a s p e r o , t. I I , p . 1 4 - 1 7 , <* V S e r g e ’in S o l m u h a l e f e t t e k i k o n u m u F r a n s ı z c a b a s k ı d a , M F I ' d e k i k o n u m u y s a İ n g i l i z ­ c e b a s k ı d a a t la n m a k t a d ır . - T ü r k ç e e d . n o t u . 14 a r d ın d a n k ü ç ü k b i r a d ım la k a o s a , k a o s y o lu y la b i r k ö y lü a y a k la n m a s ı­ n a , k o m ü n is tle r in k a tle d ilm e s in e g i d ile c e k , m ü lte c ile r in g e r i y e d ö n ü ş ü g e r ç e k l e ş e c e k ve s o n u n d a , k a ç ın ılm a z o la r a k , b a ş k a b i r a n ti- p r o le te r d ik ta tö r lü ğ e * v a r ıla c a k tı. S to c k h o lm v e T a l l i n n ’d e n g e le n r e s m i y a z ı­ la r m ü lte c ile r in a y n ı p e r s p e k t i f l e r iç in d e d ü ş ü n d ü k le r in i d o ğ r u lu y o r ­ d u . B u b ilg ile r in , B o lş e v ik lid e r le r in K r o n s t a d t ı s ü r a tle v e h e r n e p a ­ h a s ın a o lu r s a o ls u n b a s tır m a n iy e tle r in i g ü ç le n d ir d iğ in i b u a r a d a b e lir tm e k g e r e k ir . S o y u t g e r e k ç e le r e d a y a n m ıy o r d u k . S a d e c e A v r u p a R u s y a 's ı n d a e n a z ın d a n e lli ta n e k ö y lü a y a k la n m a m e r k e z i b u lu n d u ğ u ­ n u b iliy o r d u k . S o v y e t r e jim in in y ü r ü r lü k te n k a ld ır ıld ığ ın ı v e K u r u c u M e c lis in y e n id e n k u r u ld u ğ u n u ila n e tm iş o la n sa ğ cı s o s y a lis t- d e v r im c i e ğ itm e n A n to n o v , M o s k o v a 'n ın g ü n e y in d e k i T a n b o v b ö lg e ­ s in d e s a y ıc a o n b in le r i b u la n f e v k a l a d e ö r g ü tle n m iş b i r k ö y l ü o r d u s u ­ n a s a h ip ti. B e y a z la r d a g ö r ü ş m e l e r y a p m ış tı. T u k h a c h e v s k y , b u V e n d e e 'y i* * 1 9 2 1 'in o r ta la r ın d a b a s tır d ı. B u k o ş u lla r a ltın d a h ü k ü m e t a ltta n a la b ilir , e k o n o m ik r e jim in ta h a m m ü l e d ilm e z o ld u ğ u n u k a b u l e d e b ilir , a n c a k y ö n e tim i te r k e d e m e z d i. " H a ta la r ı v e s u is tim a lle r i o lm a k la b ir ­ lik te " d iy e y a z d ım , " B o lş e v ik p a r t i h a lih a z ır d a , e n ü s t d ü z e y d e ö r g ü t­ lü , z e k i, s a ğ la m v e h e r ş e y e r a ğ m e n g ü v e n i l m e s i g e r e k e n k u v v e ttir . D e v r im 'in b a ş k a h iç b ir d o n a n ım ı y o k t u r ve a r tık k e n d in i b ü tü n ü y le y e ­ n ile m e o la n a ğ ın a s a h ip d e ğ ild ir s B u g ü n K r o n s ta d t'ı T r o ç k i v e D ö r d ü n c ü E n te r n a s y o n a l'e k a r ş ı k u l­ la n a n u ltr a - s o lc u la r v e k e n d iliğ in d e n c ile r , a y n ı ş e k ild e B o lş e v ik P a r ti iç in d e k i 1921 y ılla r ın ın İ ş ç i M u h a le f e ti'n i d e k e ş f e ttile r v e b u n u b iz e k a r ş ı k u lla n m a y a ç a lış ıy o r la r . P e k i, L e n in 'in k e n d ile r in e k a r ş ı m ü c a d e ­ le e ttiğ i v e K o m ü n is t P a r ti'n in X . K o n g r e s i ( K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı es* İ n g iliz c e b a s k ıd a , " b a ş k a b ir d ik t a t ö r lü ğ e , b u k e z a n t i- p r o le t e r b ir d ik t a t ö r lü ğ e " if a d e s i k u lla n ılm a k ta d ır . -T ü r k ç e E d . n o t u . ** V a n d e e : G ü n e y b a t ı F r a n s a 'd a , F r a n s ı z d e v r i m i s ı r a s ı n d a k a r ş ı - d e v r i m c i d u y g u l a r ı n k a le s i o la n b ir e y a le t t ir . -I n g . E d . n o t u . (5 ) B ir D e v r im c in in A n ıla r ı 1 9 0 1 -1 9 4 1 , E d itio n s du S e v il, 1 9 5 1 , p .1 4 2 -1 4 3 . S erge, K r o n s t a d t h a k k ı n d a k i g ö r ü ş ü n ü k u ş k u s u z b a ş k a b i r d i z i m e t i n d e d e i f a d e e tti ; b k z . ö z e ­ l i k l e , L a V i e o u v r i è r e : n o . 1 5 2 , 3 1 M a r t 1 9 2 2 : " L e t r a g i q u e d 'u n e r e v o l u t i o n ” ; n o . 1 5 9 , 1 9 M a y ı s 1 9 2 2 : " L e p r o b l e m e d e l a d ic ta t u r e " ; n o . 1 8 2 , 3 K a s ı m 1 9 2 2 :" D ic ta t u r e e t c o n t r e - r e v o lu tio n é c o n o m iq u e ." B u n u n y a n ın d a , L a R e v o lu tio n p r o lé ta r ie n n e 'd e y a y ın la n a n m a ­ k a le le r e b a k ın ız : 2 5 4 v e 2 5 7 . s a y ıla r , 1 0 E y lü l 1 9 3 7 v e 2 5 E k im 1 9 3 7 , "La V ie et la s f a ­ its " b a ş l ı ğ ı a l t ı n d a ; n o . 2 7 7 , 2 5 A ğ u s t o s 1 9 3 8 , " S u r C r o n s t a d t 1 9 2 1 e t q u e l q u e s a u t r e s s u ­ je ts" ; v e no. 281, 25 E k im 1 9 3 8 , " C r o n sta d t 1921: D e fe n se de T ro tsk y , r é p o n se a T r o t s k y ," (" L a V i e e t l e s fa i t s " b a ş l ı ğ ı a l t ı n d a ) . S o n o l a r a k , N a t a l i a S e d o v a T r o ç k i ' y l e b ir lik t e y a z ıla n V ie e l m o r ı d e L e o n T r o ts k y ( L e o n T r o ç k i'n in Y a ş a m ı v e Ö lü m ü ) is im li k it a p t a d a S e r g e 1 2 4 - 1 2 5 . s a y fa la r d a K r o n s ta d t s o r u n u n a e ğ ilm e k t e d ir . ( Y e n id e n b a s ım , F . M a s p e r o , C i l t I ). İ n g i l i z c e b a s ı m , B a s i c B o o k s l n c . 1 9 7 5 , N e w Y o r k . 15 n a s ı n d a d ü z e n le n e n k o n g re ) ta r a f ın d a n s iy a s a l o la r a k m a h k u m e d ile n , K o l l a n t a i v e C h ilia p n ik o v ö n d e r liğ in d e k i i ş ç i M u h a le f e ti'n in K r o n s ta d t 'a k a r ş ı tu tu m u n e y d i? B u e ğ ilim ta r a f ın d a n y a p ıla n e le ş tir ile r in b ir ç o ğ u n u n b ü r o k r a s in in te h lik e le r i ü z e r in e b ir ç o k d o ğ r u g ö z le m in b u lu n d u ğ u d o ğ r u d u r . L e n in , X . K o n g r e d e d a h il o lm a k ü z e r e ç e ş itli v e s ile le r le , b u g ö z le m le r in d o ğ r u lu ğ u n u k a b u l e tm e k te d ir . B ü r o k r a tik d e f o r m a s y o n la r a u ğ ra m ış iş ç i D e v le ti'n d e n s ö z e d e c e k tir a m a , iş ç i M u h a le f e ti ta ra fın d a n d u r u ­ m a ç a r e o la r a k ö n e r ile n y ö n e lim e k a r ş ı d a m ü c a d e le v e r m iş tir . A y a k ­ la n m a y ı d e s te k le m e k te n u z a k o la n m u h a le le f e t, X . K o n g r e d ö n e m in ­ d e , K r o n s ta d t'a k a r ş ı a ç ık ç a d ü ş m a n b i r tu tu m a ld ı v e te r s in e ç o k s a y ıd a ü y e s iy le is y a n ın e z ilm e s i iç in ç a r p ış m a la r a k a tıld ı ( A lf r e d R o s m e r 'in y u k a r ıd a y e r a la n m e tin d e b a h s e ttiğ i g ib i) .(6) I d a M e tt v e A le x a n d r e S k ir d a 'n ın a r g ü m a n la r ı B u ik i y a z a r ın k ita p la r ı b ü y ü k ö lç ü d e K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın a k a tıla n la r y a d a b u n u d e s te k le y e n R u s a n a r ş is tle r i ta r a f ın d a n a n la tıla n h i­ k a y e v e ta n ık lık la r d a n o lu ş m a k ta d ır . Y a z a r la r, k ita p la r ın d a y e r a la n b u h ik a y e v e iç e r d ik le r i id d ia la r ı h iç b ir b iç im d e e n u f a k b i r e le ş tir e l in c e ­ le m e d e n g e ç ir m e d e n s u n m a k ta d ır la r . O y s a ta n ık la r ın iy i n iy e tle r i so rg u la n m a k s ız ın , a n la tıla n h ik a y e le r in h iç b ir z a m a n k e s in g e r ç e k le r o la ­ r a k a lın a m a y a c a ğ ı b ilin iy o r . A n a rş is t y a z a r la rın k e n d i a ç ım la m a la r ın d a d a b ir a z k o la y c ılığ a k a ç m a k ta d ır la r . Ö r n e ğ in , K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı p a tla k v e rm e d e n b i r ­ k a ç g ü n ö n c e g r e v e g itm iş o la n P e tr o g r a d iş ç ile r in in a y a k la n m a y ı h a ­ b e r a ld ık ta n s o n r a e y le m le r in i u z a tm a k y e r in e d u r d u r m u ş o lm a la r ın ın n e d e n in i, y a ln ız c a te h d ite m a r u z b ır a k ılm a la r ın a v e a y n ı z a m a n d a k e n ­ ( 6 ) İ şç i M u h a le f e t i b u g ir iş b ö lü m ü n ü n k o n u s u d e ğ ild ir . B u y ü z d e n b u ra d a s a d e c e , İ ş ç i M u h a le fe ti'n in b ü r o k r a s iy le m ü c a d e le d e , m ü c a d e le n i n a ğ ır lık m e r k e z i n i, ç a lış a n s ın ıf ın g e r ç e k t e m s i l c i s i o la r a k g ö r d ü ğ ü s e n d i k a y ö n e t i m l e r i n e y ü k l e d i ğ i d i r - o y s a b ü r o k r a s i , b u ­ r a la r d a d a t ı p k ı d i ğ e r a y g ı t l a r d a o l d u ğ u g i b i g e l i ş m e k t e y d i . S e n d i k a l a y g ı t S o v y e t b ü r o k ­ r a s is in i n b i r p a r ç a s ı h a l i n e g e l e r e k , o n u o l d u k ç a s a ğ c ı b ir y o l a s o k t u . İ ş ç i M u h a l e f e t i l i ­ d e r le r in in p o l i t i k z a y ı f l ı k l a r ı k ı s a s ü r e d e o n a y a ç ı k t ı . N e S h l y a p n i k o v n e d e K o l l o n t a i d a h a s o n r a h e r h a n g i b ir m u h a l e f e t i ç i n d e y e r a l m a d ı l a r v e h a t t a S t a l i n ' i n i d a r e s i n d e b i l e ç a lı ş tı la r . K o l l o n t a i , S o l M u h a l e f e t ' i n X V . K o n g r e t a r a f ı n d a n i h r a c ı n ı h a k l ı g ö s t e r e n b i r m a k a le y a z d ı ( L ' H u m a n i t e ' d e b a s ı l d ı , 2 1 K a s ı m 1 9 2 7 ) v e S t a l i n ’in i d a r e s i a l t ı n d a y ı l l a r c a S t o k h o l m b ü y ü k e l ç i s i o l a r a k h i z m e t v e r d i . S h l y a n i k o v , e s k i b o l ş e v i k p a r t iy i y o k e d e n t e ­ m iz lik h a r e k a tı s ır a s ın d a o r ta d a n k a y b o ld u . 16 d ile r in e a y r ıc a lık la r v e r ilm iş o lm a s ın a b a ğ lıy o r la r . P e tr o g r a d iş ç ile r i­ n in , r e jim i d e v ir m e n iy e ti ta ş ım a k s ız ın e k o n o m ik n e d e n le r d e n ö tü r ü g re v e g itm iş o ld u k la r ı v e ta m d a r e jim i d e v ir m e y i a m a ç la y a n b ir m ü ­ c a d e le y e o r ta k o lm a m a k iç in g r e v le r in i d u r d u k la r ı y a z a r la r ın a k lın a g e lm iy o r . B a ş k a b i r ö r n e k d e , K r o n s ta d t a s ile r in in s a f ö z g ü r lü k ç ü id e ­ a liz m d e n e s in le n m iş o ld u ğ a , o y s a P e tr o g r a d iş ç ile r in in s a d e c e e k o n o ­ m ik a r z u la r ı b u lu n a n k o r k a k la r d a n b a ş k a b u - ş e y o lm a d ık la r ı d ü ş ü n c e ­ s id ir . Id a M e tt'in k ita b ı, S k ir d a 'n ın k in d e n d a h a ö lç ü lü o lm a s ın a k a r ş ın , o d ö n e m P e tr o g r a d 'd a b i r m ik ta r ta k ip ç is i b u lu n a n m e n ş e v ik le r a r a s ın ­ d a b ö lü n m e le r o ld u ğ u n u iş a re t e tf n e k te n g e ri d u r m u y o r ; b o lş e v ik le r e d ü ş m a n lık b e s le m e le r in e k a r ş ın b u n la r d a n b a z ıla r ı, K r o n s ta d t'd a h a z ır la n m a k ta o la n k a r ş ı- d e v r im c i te h lik e d e n b a h s e d iy o r la r d ı. Y a z a r la rım ız , e ğ e r a y a k la n m a d e v a m e tm iş y a d a ik i h a f ta s o n r a p a tla k v e r m iş o ls a y d ı, K r o n s ta d t'ın P e tr o g r a d iç in b i r te h d it h a lin e g e l­ m iş o la c a ğ ım if a d e e d iy o r la r . M e tt ş ö y le y a z ıy o r , " A s k e r i a ç ıd a n , K r o n s ta d tlıla r ın k a z a n m a s ı o la n a k s ız d ı. U m u t e d e b ile c e k le r in in en f a z la s ı ik i h a f ta d a y a n m a k tı k i, b u s o n d e r e c e ö n e m li o lu r d u ; ç ü n k ü b ir k e z b u z la r ç ö z ü ld ü ğ ü n d e , K r o n s ta d t k e n d i k e n d in i s a v u n a b ile c e k b ir k a le h a lin e g e lir d i" .( p .5 5 ) S k ir d a is e ş ö y le y a z ıy o r , " E ğ e r ö n c e d e n k a r a r la ş tır m a y a d a b ir k o m p lo o lm u ş o ls a y d ı, k e s in lik le d a h a s o n r a k i b i r ta rih s e ç ilm iş o lu r d u , ç ü n k ü M a r t s o n u n d a n itib a r e n ç ö z ü lm e b a ş ­ la y a c a k , b u z la r e riy ip s e lle r e y o l a ç a c a k , b u d a K r o n s ta d t'ı f e th e d il­ m e z h a le g e tir e c e k ti" (p .6 7 ) . A y a k la n m a n ın b a ş la tılm a s ı ile k o m p lo h a z ır lığ ı a r a s ın d a b e k le n ­ m e d ik b ir ş e y m e y d a n a g e lm iş o lm a lı; b u n d a n d a h a s o n r a y e n id e n sö z e d e c e ğ iz . A n c a k h e r ik i y a z a r d a b u tip b ir k a le n in , d ış d e s te k le r o l­ m a k s ız ın n a s ıl f e th e d ilm e z h a le g e tir ile b ile c e ğ in i a ç ık la m ıy o r . B u d ış d e s te k y a ln ız c a B e y a z la r v e k a p ita lis t g ü ç le r d e n g e le b ilird i. S k ird a , b e lk i d e g ö r ü ş le r in in z a y ıf lığ ın ı h is s e d e r e k , b u te h lik e n in ö n e m in i şu k ıy a s la m a a r a c ılığ ıy la k ü ç ü ltm e y e ç a b a lıy o r : " U lu s la r a r a s ı g e r ic iliğ in -h e r f ır s a tta o ld u ğ u g ib i- a y a k la n m a ü z e r in e y a p tığ ı s p e k ü la s y o n in k a r e d ile m e z . R u s y a 'y a d ö n m e k ü z e r e ü n lü m ü h ü r lü v a g o n iç in d e A lm a n c e p h e s in in b ü tü n h a tla r ın ı g e ç tiğ i z a m a n , L e n in h a k k ın d a d a s p e k ü la s ­ y o n y a p m a m ış m ıy d ı? " ( p .6 8 ). " A lm a n c e p h e s in in b ü tü n h a tla r ın ı g e ç e n " h e r h a n g i b i r m ü h ü r lü 17 v a g o n a s la o lm a d ı.* A n c a k , d e v rim i h a r e k e te g e ç ir m e k ü z e r e ü lk e s in e d ö n m e k te o la n L e n iıı ile E k im D e v r im in in k u rd u ğ u h ü k ü m e te k a r ş ı b i r a y a k la n m a y ı a y n ı k e f e y e k o y m a k iç in ilg in ç b ir z e k a k ıv r a k lığ ın a i h tiy a ç v a rd ır! S k ir d a 'n ın id d ia la r ın ı d o ğ r u la m a k k o n u s u n d a ç o k titiz o lm a d ığ ı d a d o ğ r u d u r . H a n g i ta r a f ta n o lu r s a o lsu n b a ş k a h iç b ir ta r ih ç i­ n in h e n ü z o r ta y a ç ık a r m a m ış o ld u ğ u b i r ş e y i ilk k e z ö ğ r e n m e k iç in o n u n k ita b ın ı o k u m a k g e re k ir: " P a r ti'n in X . K o n g r e s i'n d e ç o ğ u n lu k K r o n s ta d t'a h a k v e rd i, a n c a k y in e d e L e n in 'in , T r o ç k i, Z in o v ie v v e d i­ ğ e r 'r e h b e r le r 'in p e ş in d e n g itti.” (p .7 0 -7 1 ). H e r ik i a n a r ş is t y a z a r d a b ir k e z o ls u n S o v y e t R u s y a 'n ın o d ö n e m iç in d e b u lu n d u ğ u d u r u m u n b ir ç ö z ü m le m e s in i y a p m a y a g iriş m iy o r. D ış te h lik e le r h a k k ın d a b i r te k k e lim e b ile s ö y le n m iy o r . E n ç o ğ u , I d a M e tt d e m o r a liz a s y o n u n p r o le ta r y a n ın b i r b ö lü m ü n ü d a h i e tk ile d iğ i b ir d u r u m u , iç te k i z o r lu k la r ın v a r lığ ın ı k a b u l e tm e k te d ir.: " g ü lü n ç d e r e c e ­ d e d ü ş ü k ü c r e t a la n iş g ü c ü iç in b ir tü r ta z m in a t h a lin e g e lm iş h ır s ız lık ­ la r, f a b r ik a la r d a h e r g ü n r a s tla n a n o la y la r d ı." (p .3 4 ). T r o ç k i'n in , a s i K r o n s ta d t d e n iz c ile r in in 1 91 7 ç a r p ış m a s ın ın ö n s a ­ f ın d a b u lu n m u ş v e b u n u ta k ib e n b ü tü n c e p h e le r d e s a v a ş m ış o la n la r d e ğ il, s iy a s a l o la r a k d a h a g e ri k a lm ış , h a tta g e ric i b ir k e s im i o ld u k la rı y o lu n d a k i d ü ş ü n c e s in e , I d a M e tt s a d e c e b u n u n h e r y e r d e a y n ı o ld u ğ u y a n ıtın ı v e riy o r. " T r o ç k i'n in , K r o n s ta d t'ın e n iy i ö ğ e le r in d e n y o k s u n k a lm ış o ld u ğ u n u s a v la y a n te o ris i m a n tık d ış ıd ır . K r o n s ta d t, iç s a v a ş ­ ta n g ü ç lü k le ç ık m ış o la n R u s y a 'n ın b ü tü n ü y le a y n ı y o k s u n lu k k o ş u lla ­ rı iç in d e y d i." ** B ü tü n in s a n la r iy id ir , b ü tü n in s a n la r k ö tü d ü r -h a n g i id d ia n ın s a ­ v u n m a k is te d iğ in iz ş e y e d a h a u y d u ğ u n u s e ç m e k s iz e k a lm ış ! B u yol h e r d u r u m d a S o v y e t to p lu m u n u n y a ln ız c a e n iy i ö ğ e le r in d e n y o k s u n b ır a k ılm ış o lm a k la k a lm a y ıp , b u n u n y a n ıs ır a k iş is e l ç ık a r p e ş in d e k i in s a n la r ın d e v le t m e k a n iz m a s ın a s ız m ış o l d u ğ u n u d a k a b u l e d e n v e b u d u r u m d a n ç ık ış iç in ç a r e le r ö n e r e n L e n in 'in y a p tığ ı t ü r d e b ir a z d a h a d e r in lik li ç ö z ü m le m e le r e g ir iş m e k te n d a h a k o la y d ır. * Ş u b a t d e v r i m i n i t a k i b e d e n g ü n l e r d e R u s y a ' y a d ö n e b i i m e l e r i i ç i n , L e n i n v e İ s v i ç r e ’d e b ı r a k ı l m ı ş o l a n d i ğ e r R u s m ü l t e c i l e r i t a ş ı y a n " m ü h ü r lü v a g o n " A l m a n y a ü z e r i n d e h iç b i r a s k e r i c e p h e d e n g e ç m e d i . Y o l c u d a n ta r a k s ız İ s v i ç r e ' d e n a la r a k , o d ö n e m d e h a le n R u s y a 'n ın b ir p a r ç a s ı o l a n F i n l a n d i y a ' d a n g e ç i p , t a r a f s ı z İ s v e ç ' e g ö t ü r d ü . -İ n g . E d . n o t u . * * B u a l ı n t ı M e t t' in k i t a b ı n ı n B l a c k R o s e b a s k ı s ı n d a y e r a l m ı y o r . P i e r r e F r a n k 'ın s u n u ş u ­ n u n g e r i k a la n ıy la b ir lik t e b u k it a p iç in F r a n s ız c a 'd a n t e r c ü m e e d ild i. F r a n s ız c a b a s k ıs ın ­ da 2 0 . s a y f a d a y e r a lıy o r , - t n g .e d it ö r ü n n o t u . 18 M e tt'in k ita b ın d a k i " ö z g ü n b o lş e v ik a h la k ı" y la (I.M . p .3 8 ) ilg ili c ılk ı ç ık m ış b o ş la k ır d ıla r a y a n ıt v e r m e k g e r e k li m i? B u a h la k S k ird a ' n ı n , a ç ık la m a la r ın ı o n a y la y a r a k a k ta r d ığ ı b ir a n a r ş is t ta r a f ın d a n b e tim ­ le n m iş o la n a h la k tır : " B o lş e v ik le r , B a k u n in 'in if a d e s iy le , " h e r z a m a n y a la n s ö y le r le r , o n la r ın g ü ç le ri, h a y a tla r ı, v a r o lu ş la r ın ın b ü tü n s ır r ı b u d u r . Y a la n ı b ir s is te m /y ö n te m h a lin e g e tir d ile r v e g e r ç e k le rin ta h r if e d ilm e s in d e d ü n y a ü z e r in d e o n la r a r a k ip o la b ile c e k b a ş k a h iç b ir h ü k ü ­ m e t y o k tu r." * B u g ü n a h la k a la n ın d a R u s o r to d o k s v e s la v o f ili S o lz h e n its y n 'd e B o lş e v ik le r e k a r ş ı k e n d ile r in e d e s te k b u lm u ş y a z a r la r ım ız y a la n s ö y ­ l e m iy o r la r , b o lş e v ik le r in k o n u m u n u ç a r p ıtm a k la y e tin iy o r la r . B o lş e ­ v ik le r , g e n e r a lle r in v e k a r ş ı- d e v r im c ile r in a s ile r i k u lla n m a y a ç a lış tık ­ la r ın ı d ile g e tir d ik le r in d e , a n a r ş is t k a le m le r bunu, " a y a k la n m a y ı g e n e r a lle r b a ş l a t m ı ş t ı r 'a ç e v ir iy o r v e " L e n in , T r o ç k i v e b ü tü n p a r ti y ö n e tim in in o la y ın 'g e n e r a lle r ' a y a k la n m a s ı o lm a d ığ ın ı ç o k iy i b ild ik l e r i ”n i y a z ıy o r la r . (I .M e tt, s .4 7 ) G e r ç e k le r le b a ğ la n tılı h e r h a n g i b ir ş e y , b u y a z a r la r d a n a z y a d a ç o k b u ş e k ild e m u a m e le g ö rü y o r. B u n u n ­ la b ir lik te , d u r u m u n c id d i b i r ç ö z ü m le m e s in i y a p m a d ık la r ı g ib i, y a p ıt­ la r ın d a b a ş k a b ir d ü z e n e a it te o r ik o lm a s a v ın d a k i d ü ş ü n c e le r e r a s tla n m a k ta d ır . D e v r im c i m a r k s iz m in b u d ü ş m a n la r ın ın d ü ş ü n c e ta rz ın ı s e r g ile m e k iç in b u n la r ı a k ta r ıy o r u z . Ö n c e lik le I d a M e tt'i d in le y e lim , " ih a n e te U ğ r a y a n D e v r im " d e T r o ç k i'n in " b ü ro k ra s in in k a y n a ğ ın ı" a n la m a m ış o ld u ğ u n u g ö s te rd iğ in i ifa d e e d e n M e tt, k o n u y a te o rik k a tk ıs ın ı su n u y o r: " B ü ro k ra tiz m iıı k ö ­ k e n le r i, h e rş e y d e n ö n c e b iz z a t k e n d is i b ü r o k r a tik v e m u tla k ç ı ( a b s o lu ­ tis te ) te m e lle rd e ö rg ü tle n m iş o la n b ir p a rti ta ra fın d a n k u m a n d a v e k o n t­ ro l e d ile n b o lş e v ik m u tla k ç ı J.< vk t k a v r a m ın d a y a tm a k ta d ır." (s.8 7 ). T ıp k ı u y k u - v e r ic i ö z e llik le r in d e n ö tü r ü a fy o n u n u y k u y a n e d e n o l ­ m a s ı g ib i, b ü r o k r a tik k a v r a y ış d a b ü r o k r a s iy e n e d e n o lu r. T ro ç k i, b ü ­ ro k r a s in in d o ğ u ş u v e y ü k s e liş in i ü lk e n in g e r i k a lm ış lığ ı, d ü ş ü k k ü ltü ­ r e l d ü z e y v e d e v r im in te c rit e d ilm iş liğ in e d a y a n d ır a r a k a ç ık la r k e n y a n ılıy o r d u ; h a y ır, b u s ta lin iz m g ib i to p lu m s a l b ir o la y a y o l a ç a n b ir k a v r a y ış , b ir d ü ş ü n c e y d i. Ş u n a k u ş k u y o k k i 1 da M e tt, n e d e n î s a v e B u d a ’d a ıı s o n r a , B a k u n in , T o ls to y . G a n d i v e o n c a iy ilik h a v a r is in d e n * A .S k ir d a , p . 1 8 5 , E d itio n s d e la t e te d e f e m i l l e s , p . 1 5 5 . İ n g i l i z c e b a s k ıd a , P ie r r e F r a n k 'ı n g i r i ş i n i n b u p a r a g r a f ı n d a , B a k u n i n ' i n b u i f a d e l e r i 1 9 . y y ' d a m a r k s i s t l e r i n i t e l e ­ m e k iç in k u lla n d ığ ı e k le n iy o r . -T ü r k ç e E d . n o tu . 19 s o n r a h a le n m u tlu lu k d o lu b ir d ü n y a d a y a ş a m a d ığ ım ız ı h i ç b i r z a m a n m e r a k e tm iş d e ğ ild ir , in s a n lık ta rih in in ta m a m ım iy ile r v e k ö t ü l e r a r a ­ s ı n d a k i b i r m ü c a d e le y e in d ir g iy o r la r . B u n u n la b ir lik te , I d a M e tt, T ro ç k i 'n i n k ö y lü lü ğ ü n tu tu m la r ı h a k k ın d a k i ( a s lın d a k e n d is in in a n la m a d ı­ ğ ı) d ü ş ü n c e s in e s a ld ır m a y ı g e r e k li g ö r ü y o r v e ş u n la n y a z ıy o r : B a z ı k i ş i l e r h e m b ü r o k r a s iy e k a r ş ı g e r ç e k le ş tir ile n K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı­ n ın k ö y lü k ö k e n li o ld u ğ u n u h e m d e b iz z a t b ü r o k r a tik le ş m e n in k ö y lü n i t e l i k ta ş ıd ığ ım s ö y lü y o r la r . K ö y lü lü ğ ü n ro lü b u ş e k ild e k a v r a n d ığ ın ­ d a , B o l ş e v i k k r m b i r ta n ırı ü lk e s in d e to p lu m s a l d e v r im d ü ş ü n c e s in i y a y m a k v e b u n u n h a y a ta g e ç ir ilm e s i iç in m ü c a d e le e tm e k c e s a r e tin i n e r e d e n b u ld u k la r ı s o r u la b ilir . K u ş k u s u z k i, ö n c ü s ü o l d u k la r ın ı v a r s a y d ık la r ı b ir d ü n y a d e v r im i u m u d u y la , b ö y le s i e y le m le r e ( K r o n s ta d t'ın b a s tır ılm a s ı g ib i) g i r i ş m e k ­ te s a k ın c a g ö r m ü y o r la r d ı. A n c a k b a ş k a b ir ü l k e d e g e r ç e k l e ş e c e k d e v ­ r im R u s D e v r im i'n in r u h u n d a n e t k ile n m e y e c e k m iy d i? R u s D e v r i- m i'n i n d ü n y a ç a p ın d a k i m u a z z a m a h la k i e tk is i d ü ş ü n ü ld ü ğ ü n d e , in s a n b u " s a p m a l a r ı n ” d e v r im i ç in d e k i b a ş k a ü lk e le r e d a m g a s ın ı v u r u p v u r ­ m a y a c a ğ ın ı k e n d is in e s o r m a d a n e d e m iy o r , (s .8 7 - 8 8 ) . D e v r im le r in k a r a k te r in i b e lir le y e n ş e y b u r a d a y in e d ü ş ü n c e le r y a d a o n la r d a n s a p m a la r d ır . F e ls e f i id e a liz m in e n b a s it tü rü , ta r ih i m a te r ­ y a liz m i y e r le b ir e d i y o r . E ğ e r I d a M e tt'i b ır a k ır v e S k ir d a 'y a g e ç e r s e k , k a r ş ı k a r ş ıy a b u lu n ­ d u ğ u m u z ş e y a r tık z a v a llı b ir k a f a k a r ış ık lığ ı d e ğ il, s ın ır s ız b i r s a y ık ­ la m a d ır: "K a p ita liz m e a ç ık v e k e s in b i r d ö n ü ş o la n N E P , K r o n s ta d t'd a p r o ­ l e ta r y a n ın s o n d e v r im c i s o lu ğ u b a s tır ılm a k s ız ın k u ş k u s u z k i m ü m k ü n o la m a z d ı, "(p. 1 0 ) " R u s k ö y lü v e iş ç ile r in in E k im 'i ile B o lş e v ik le r 'in k i k a r ş ıla ş tır ıla ­ m a z ...B o lş e v ik k a r ş ı d e v r i m ,...1 9 1 7 E k i m i n d e k i b u e k ip d e ğ iş ik liğ i y a ln ız c a y ö n e tim t a r z ın ı d e ğ iş tir d i; k a r a r n a m e l e r d ö n e m i b a ş la m ış ­ t ı...1 9 1 8 H a z i r a n ı n d a e n b ü y iik f a b r i k a l a r k a m u la ş tır ıld ı; b u , o n la r ın d o ğ r u d a n h ü k ü m e t v e e k o n o m i k o m is e r liğ in in d e n e tim i a ltın a g ir d iğ i a n la m ın a g e l iy o r d u ..." ( p . 1 4 - 1 5 ) " K ö y lü le r in n ü fu s u n o n d a d o k u z u n u o l u ş t u r d u ğ u b ir ü lk e d e b ir " p r o le te r y a d i k t a t ö r l ü ğ ü " y a n ılg ıs ı..." ( p .2 0 ) 20 " İ ç s a v a ş , ş e h ir le r v e k ır s a l k e s im a r a s ın d a k i b u y a p a y k a r ş ıtlığ ın ş id d e t l e n m e s i iç in f ı r s a t y a r a tır d ı." ( p .2 0 ) N E P ile "L e n i n , b ö y le e e t u h a f k u m a r ın d a b a ş a r ılı o l m u ş tu : K a p ita ­ l iz m i a r t ı k b u lu n m a d ığ ı b ir y e r d e y e n i d e n c a n l a n d ır m a k ! A ld a tm a c a ö y l e s in e k u r n a z lık la y a p ılm ış tı k i, b ü tü n m u h a lifle r i y o lu n d ış ın a a ta c a k tı." ( p .8 1 - 8 2 ) B ö y le e e , E k im b ir to p lu m s a l d ü z e n d e ğ iş ik liğ i o lm a y ıp b ir e k ip d e ğ iş ik liğ in d e n ib a r e t k a ld ı. A m a , L e n in N E P ile , k a p ita liz m i " c a n la n ­ d ır m a y ı" o k a d a r u s ta c a b a ş a r d ı k i, X . K o n g r e 'd e b ü tü n B o lş e v ik P a rti, y a n d a ş la r v e m u h a lif le r in tü m ü o la y a a k ıl e r d ir e m e d ile r . A y n ı S k ir d a 'n m b u ta b lo s u n u ta m a m la m a k iç in , k e n d is in in B o lş e v iz m 'e k a r ş ı s ın ır ta n ım a z b i r n e f r e t k u s tu ğ u e k le n m e lid ir : " O n u n ( D y b e n k o 'n u n ) 1 9 3 8 'd e 'te m iz le n iş i' k a r ş ıs ın d a ü z ü n tü d u y a n b irk a ç k a n a y a n k a lp h a la b u lu n a c a k tır " ( p ,5 3 ) K e n d is i b u ş e k ild e S ta lin 'in b o lş e v ik le r i im h a e tm e s i k a r ş ıs ın d a s e ­ v in ç d u y m a k ta d ır ; tıp k ı B e y a z m ü lte c ile r in y a p tık la r ı g ib i. P a u l A v r ic h 'in k ita b ı v e b u lu n a n b ir b e lg e Ş im d i P a u l A v r ic h 'in L a T r a g e d ie d e C r o n s t a d t {1' ( K r o n s ta d t T r a ­ je d i s i ) k ita b ın a g e ç e lim : S k ir d a k ita b ı o k u d u k ta n s o n r a ş u n la r ı y a z a r: " Ç o k s a y ıd a b e l g e y l e d o n a tılm ış , İ n g iliz c e d e y a y ın la n a n e n e k s ik ­ s iz in c e le m e . N e y a z ı k k i, y a z a r K r o n s t a d t h a r e k e tin in n ite liğ i v e ö n e ­ m i h a k k ın d a h iç b ir ş e y a n la m a m ış v e y u r t d ış ın d a k i B e y a z R u s la r 'ı a y a k la n m a y a d ik k a ts iz c e k a r ış tır a r a k k a fa k a r ış ık lığ ın a y o l a ç ıy o r . B u , b ö y le b i r k o n u h a k k ın d a k i b ü tü n " a k a d e m ik " ç a lış m a la r ın s ın ır la ­ rın ı o r ta y a k o y u y o r ." (p .2 6 1 ) . P a u l A v ric h 'in B e y a z m ü lte c ile r i n a s ıl " d ik k a ts iz c e " iş e k a r ış tır d ı­ ğ ın ı g ö rm e d e n ö n c e , o n u n h a n g i n o k ta d a d u r d u ğ u n a b a k m a lı v e k ita ­ b ın b ü tü n ü ü z e r in e b ir f ik ir e d in m e liy iz . N e w Y o r k 'd a k i C o lu m b ia Ü n iv e r s ite s i'ııd e * p r o f e s ö r o la n A v r ic h b o lş e v ik y a d a tr o ç k is t d e ğ il­ d ir. K ita p a ç ık b ir s iy a s a l tu tu m s u n m u y o r , a n c a k ç e ş itli c ü m le le r d e b e lir li b ir s iy a s a l e k le k tiz m i y a n s ıtıy o r. Ö r n e ğ in R u s ta r ih in d e ik i d e v ­ (7 ) E d it io n s d u S e v i] , P a r is 1 9 7 5 . * In g . b a s k ıd a , N e w Y o r k , Q u e e n C o lle g e - T ü ık ç e E d . n o tu . 21 r i m c i a k ım g ö r ü y o r : B ir is i, L e n in v e p a r tis i ta r a f ın d a n te m s il e d ile n m e r k e z iy e tç i a k ım ; d iğ e r i, b ü tü n y ö n e ts e l o to rite le re d ü ş m a n o la n s o s y a lis t- d e v r im c ile r v e a n a r ş is tle r d e n o lu ş a n a k ım , ( p .1 8 1 - 1 8 3 ) . O n a g ö ­ r e N E P , M e n ş e v ik le r 'in E k im d e v r im in in s o s y a lis t b ir d e v r im o la r a k " p r e m a tü r e " (e rk e n d o ğ m u ş ) o ld u ğ u n u ö n e s ü r e n e le ş tir is in in h a k lılığ ı­ n ı n L e n in ta r a f ın d a n ü stü ö rtü lü k a b u lü y d ü , (p .2 1 2 - 2 1 3 ) . A n c a k A v r ic h 'in s iy a s a l ö z e llik le ri n e t d e ğ ils e d e k e n d is in in K ro n s ­ ta d t h a k ın d a ç ık a rd ığ ı s o n u ç la r, k ita b ın ın g iriş b ö lü m ü n d e ç o k a ç ık b i­ ç im d e f o r m ü le e d ilm e k te d ir: " K ro n s ta d t, ta rih ç in in a sile re s e m p a tiy le b a k a b ile c e ğ i v e y in e d e B o lş e v ik le r'in o n la rı d iz e g e tirm e k te h a k lı o ld u k la n n ı k a b u l e d e b ile c e ğ i b ir d u ru m u g ö s te riy o r. B u n u k a b u l e tm e k , a s lın d a , K r o n s ta d t'm tra je d is in i b ü tü n y ö n le riy le k a v ra m a k tır." (p .6 ). A v r ic h , o la y la r ı a lla m a k s ız ın , d ik k a tli b ir ç a lış m a s o n u n d a b u s o ­ n u c u ç ık a r d ı. B ir in c i b ö lü m d e , iç v e d ış d u r u m u o d ö n e m B o lş e v ik ­ le r'in y a p ü ğ ı g ib i v e ta r tış m a g ö tü r m e z b iç im d e t a r i f e d iy o r. N E P v e b u n u n v e r d iğ i s o n u ç la r a a c ile n ih tiy a ç d u y u ld u ğ u n u v u r g u lu y o r . T a n b o v b ö lg e s in d e g ö rü le n tü r d e n k a r ış ık lık la r ın h a y li y a y g ın la ş m ış b u ­ lu n d u ğ u n a iş a r e t e d iy o r v e b u k a r ış ık lık la r la b ir lik te Y a h u d i v e a y d ın d ü ş m a n lığ ı b e lir lile r in in o r ta y a ç ık tığ ın ı, b u tü r b e lir tile r in K r o n s ta d t o la y la r ı s ır a s ın d a d a g ö r ü le c e ğ in i b e lirtiy o r. K r o n s ta d t'd a n ö n c e k i P e t ­ r o g r a d g r e v le r in i ta r tış tık ta n s o n r a şu s o n u c a u la ş ıy o r: " B ir ç o k iş ç i v e a y d ın ın v e d a h a b a ş k a la r ın ın g ö z ü n d e B o lş e v ik le r , b ü tü n k u s u r la r ıy la b ir lik te h a le n b e y a z la r ın d ö n ü ş ü v e d e v r im in ç ö k ü ­ ş ü k a r ş ı s ı n d a k i e n e tk in e n g e li o l u ş tu r u y o r la r d ı. B ü tü n b u n la r d a n ö tü ­ rü , P e tr o g r a d 'd a k i g r e v le r k ı s a s ü r e d e s o n a e r m e y e y a z g ılıy d ı v e g e r ­ ç e k te n de b u n la r r e jim e karşı s ila h lı b ir a y a k la n m a n o k ta s ın a u la ş m a k s ız ın s o n a e r d i k ' " (p .5 0 - 5 1 ) . Y a z a r , K r o n s ta d t ü z e r in e u z u n c a b ir s o s y o lo jik ç ö z ü m le m e v e ta ­ r ih s e l a n ım s a tm a la r la d e v a m e d iy o r . T r o ç k i'n in ç ık a rd ığ ı s o n u ç la ra b e n z e y e n v a r g ıla n ö z e llik le i k i n o k ta d a f a r k lılık g ö s te riy o r: a ) A v r ic h , K r o n s ta d t d e n iz c ile r in i tü m e l b iç im d e e le a la ra k b u n la r a r a s ın d a T r o ç k i'n in y a p tığ ı tü r d e n k a lif iy e iş ç ile r , g eri k a lm ış k ö y lü le r v e b u ik is in in a r a s ı n d a d a lg a la n a n b ir o r ta k a tm a n şe k lin d e h a rh a n g i b ir a y r ı m a g itm iy o r. b ) D e n iz c ile r i b i r b ü tü n o la r a k e le a lır k e n , h e m 1 9 0 5 ’d e v e h e m d e 22 1 9 1 7 'd e , ik tid a r ın e le g e ç ir ilm e s in d e h e r k e s ç e ç o k iy i b ilin e n k a tk ıla r ı­ n ı g e tir d ik le r i E k im D e v r im i'n d e , K r o n s ta d t'ın b ü tü n ta r ih in in ö z e lliğ i o la n a ş ır ı s o lc u , d is ip lin s iz k a r a k te r in ö n e m in i v u r g u lu y o r . A v r ic h , bu ru h h a lin in E k im s o n r a s ın d a d a g ö r ü ld ü ğ ü n e v e 1921 M a r t a y a k la n ­ m a s ın d a n h e m e n ö n c e d e g ö r ü le c e ğ in e iş a r e t e d iy o r. A v r ic h , b ir k a ç k a y d a ra ğ m e n , iç s a v a ş s ır a s ın d a K r o n s ta d t g a r n iz o ­ n u n u n b ile ş im in d e m e y d a n a g e le n d e ğ iş ik lik le r i d o ğ r u lu y o r . H a tta a y a k la n m a n ın b a ş lıc a lid e r i P e tr ic h e n k o 'ııu n , a y a k la n m a n ın b a s tır ıl­ m a s ın d a n s o n r a k a ç m ış o ld u ğ u F in la n d iy a 'd a y a p tığ ı b ir a ç ık la m a d a n d a s ö z e d iy o r . A .B .D . D e v le t B a k a n lığ ı U lu s a l A r ş i v i n d e b u lu n a n bu a ç ık la m a y a g ö re , " K r o n s ta d t g a r n iz o n u n u n d ö r tte ü ç ü , b a z ıla r ı S o v y e t d e n iz k u v v e tle r in e g ir m e d e n ö n c e g ü n e y d e a n ti- b o lş e v ik k u v v e tle r le b ir lik te ç a lış m ış o la n U k ra y n a lIla rd a n o lu ş u y o r d u ." ( p .9 3 ) . A v ric h , a y a k la n m a n ın ö n c e s in d e b a ş la y a n v e a y a k la n m a n ın g e liş im i iç in d e h ız la ç o ğ a la n , " a s ıls ız s ö y le n tile r d e n " b a h s e d iy o r . H a re k e tin id e o lo ji­ sin i " a n a r k o - p o p ü liz m " o la r a k n ite liy o r , (p . 1 6 4 -1 6 7 ) G e n e r a l K o z lo v s k y 'n in K r o n s ta d t'd a k i r o lü g ib i b iz z a t h a r e k e t k a ­ d a r ö n e m li o lm a s a b ile y in e d e o ld u k ç a ilg in ç o la n a y r ın tıla r a g iriy o r; b u g e n e r a lin a y a k la n m a p a tla d ık ta n h e m e n s o n r a d e n iz c ile r e , s a ld ırıy a g e ç m e ta v s iy e s in d e b u lu n d u ğ u n u , a n c a k h e r tü rlü o to r ite y e k a r ş ı y e r­ le ş m iş g ü v e n s iz lik le r in d e n ö tü r ü d e n iz c ile r in b u ta v s iy e c e u y m a d ık la ­ rın ı b e lir tiy o r , (p . 1 0 0 v e 1 37 ) " K o m ü n is tle r in a lm a d ık la r ı s o v y e tle r " s lo g a n ın a g e lin c e , y a z a r b u ­ n u n K r o n s ta d t'ın d e ğ il, S ib ir y a 'lı k ö y lü le r le N e s to r M a k lın o y a n d a ş la ­ r ın ın s lo g a n ı o ld u ğ u n u s ö y lü y o r , (p . 17 3) V e n ih a y e t A v r ic h , şu k a n ıy ı d a ta ş ım a k ta d ır : " îç s a v a ş ın b ü y ü k a n ti- S o v y e t h a r e k e tle r iy le k a r ş ıla ş tır ıld ığ ın d a , K r o n s ta d t o la y ı m ü te v a z i b o y u tla r d a y d ı" , a n c a k "ü c ra iç b ö lg e le r d e d e ğ il d e B a ltık b ö lg e s in d e b u lu n d u ğ u n d a n k e n t s ila h lı b ir iş g a l iç in s ıç r a m a ta şı h iz m e ti g ö r e b ilir d i." ( p .2 0 7 ) P a u l A v ric lı'in k ita b ı ş u s o ru y u ta r tış m a s ın d a n ö tü rü h a y li ilg i ç e k i­ c i o lm a k ta d ır : K a r ş ı- d e v r im c i m ü lte c ile r le iş b ir liğ i iç in d e h a z ır la n a n b ir k o m p lo s ö z k o n u s u m u y d u v e b u n u n a y a k la n m a d a k i ro lü n e y d i? Y a z a r , L e n in 'in , 19 21 'in ilk b ir k a ç a y ı s ır a s ın d a m ü lte c i ç e v r e l e ­ 23 r i n d e d o ru k n o k ta s ın a u la ş a n a jita s y o n h a k k ın d a k i b ü tü n g ö z le m le r in i d o ğ r u lu y o r . M ü lte c ile r in a y a k la n m a n ın p a tla k v e r iş in d e n s o n r a k i ç e ­ ş i t l i m ü d a h a le le r in d e n b a h s e d iy o r : U lu s la r a r a s ı b a s ın a y a p ıla n a ç ı k l a ­ m a l a r , F i n la n d iy a 'd a b ir k o m ite n in k u r u lm a s ı, R u s K ı z ı l H a ç 'ın ın k u l ­ la n ılm a s ı, y iy e c e k v e s ila h y a rd ım ı ç a ğ n la n , b a n k a la r v e s ig o r ta ş ir k e tle r in e y a p ıla n fo n b a ş v u r u la n v .s ... M ü lte c ile r, k e n d ile r in e g ıd a y a r d ım ı sö z ü v e re n v e Fin m a k a m la n n e z d in d e g ir iş im d e b u lu n a n F r a n ­ s ız h ü k ü m e tiy le s ü re k li b a ğ la n tı iç in d e y d ile r. F in lile r a y a k la n m a n ın h iç ­ b i r b a ş a n u m u d u n u n o lm a d ığ ın ı g ö re re k , o n la n d u y m a z lık ta n g e ld ile r. A m e rik a n h ü k ü m e ti d e , a y n ı n e d e n le r d e n ö tü rü a y n ı tu tu m u a ld ı. B u n la rın h iç b ir in in m ü lte c ile r in a jita s y o n u n d a n d a h a ile riy e g itm e ­ d iğ i, y a n i ç a b a la r d a n a r k a s ın ın g e lm e d iğ i v e tü m b u n la r ın K r o n s ta d t'd a b ir k o m p lo n u n v a r lığ ın ı k a n ıtla m a d ığ ı id d ia e d ile b ilir d i. N e v a r k i A v ric h , h ik a y e s in i y e n id e n a n la ttığ ı v e p e k d e m a s u m o lm a y a n b i r m ü lte c i ö r g ü tü n ü n , R u s U lu s a l K o m ite s i'n in a r ş iv le r in d e b u ld u ğ u b ir b e l g e s u n u y o r . B u a r ş iv le r ş im d i C o lu m b ia Ü n iv e r s ite s i'n d e b u lu n ­ m a k ta d ır . H iç k im s e b u b e lg e n in d o ğ r u lu ğ u n d a n ş ü p h e e d e m e z . P a u l A v r ic h o r ta y a ç ık a r a n a k a d a r b u b e lg e n in v a r lığ ı b ilin m e m e k te y d i. E ğ e r S o v y e t h ü k ü m e ti b u b e lg e n in v a r lığ ın ın f a r k ın d a o ls a y d ı, b u n ­ d a n y a r a r la n m a k iç in h e r tü r lü y o la b a ş v u r u r d u . B e lg e o d e n li ç a r p ıc ı k i, b ü tü n ü y le a k ta r ıy o r u z . B iz z a t b a ş lığ ı b ile ö n e m ta ş ıy a n b u " M e m o r a n d u m " u n m e tn i ş ö y le : Çok Gizli Kronstadt'ta Bir Ayakianma Örgütlendirilmesi Üzerine Memorandum 1921 K ro n s ta d t’dan ge le n haberler, b izi g e le c e k ilk b a h a rd a ora d a bir a y a k la n m a n ın p a tla k v e re c e ğ in i d ü ş ü n m e y e z o rlu y o r. H a zırla n ışın d a d ı­ şarıdan o lası b ir m ik ta r d e s te k a la b ilirs e , a ş a ğ ıd a k i ko şu lla rın da k a tk ı­ sıyla a y a k la n m a n ın b a ş a rıy la s o n u ç la n a c a ğ ın d a n tü m ü y le em in o lu n a ­ bilir. 24 B altık F ilo su 'n u ri aske ri ö n e m ta ş ıy a n bütün g e m ile ri hale n K ro n s ta d t li­ m a n ın d a to p la n m ış d ü rü m d a la r. Bu d u ru m d a , K ro n s ta d t'd a k i te m e l kuv­ ve t d e n iz c ile rd ir; g e re k g e m id e k ile r, g e re k s e d e K ro n sta d t k a le sin d e ka ra g ö re v i ya p a n la r. Bütün 91 ç, a z s a y ıd a k o m ü n is t d e n iz c in in (yerel so v y e t, C h e ka , d e v rim c i m a h ke m e , ko m ise rle r, g e m ile rd e k i p a rti kollektifleri, v .b .) e lin d e y o ğ u n la ş m ış tır. G a rn iz o n u n g e ri kalan kısm ı ve K ro n s ta d t iş çile ri h e rh a n g i b ir k a y d a d e ğ e r rol o yn a m ıyo rla r. Bu arada, d e n iz c ile r a ra s ın d a m e vcu t d ü z e n h a k k ın d a ç o k s a y ıd a ve a ş ik a r k itle ­ se l h o ş n u ts u z lu k işa retle ri fa rk e d ile b ilir. K ü çü k b ir g ru p b ir d izi ke sin ve süra tli o p e ra s y o n la K ro n s ta d t'd a y ö n e tim i ele g e ç irm e y i b a şa rırsa , d e ­ n izcile r hep b irlik te asile rin s a fla rın a k a tıla ca kla rd ır. En e n e rjik e y le m le r y a p m a y e te n e ğ in e sa h ip ve b u n la ra h a zır b ö y le s i b ir gru p d e n iz c ile r a ra s ın d a d a h a ş im d id e n o lu ş tu ru lm u ş d u ru m d a d ır. S ovye t h ü kü m e ti, d e n iz c ile rin d ü ş m a n c a tu tu m u h a kkın d a b ilg i s a ­ hibidir. Bu n e d e n le d a h a ö n c e le ri K ro n sta d t a m b a rla rın d a b ir a y lık g ıd a ih tiya cın ın d e p o la n m a s ın a izin v e rm e s in e karşın, a rtık b u ra ya h e r d e fa ­ sınd a b ir h a fta lık g ıd a d a n d a h a fa z la s ın ın s e v k e d ilm e s in e izin v e rm e ­ ye n ö n le m le r alm ıştır. S o v y e t m a k a m la rın ın d e n iz c ile re d u y d u ğ u g ü ­ v e n s iz lik o d e n li b ü y ü k tü r ki, h a lih a z ırd a Fin K ö rfe zi'n i k a p la y a n b u z la r ü z e rin d e n K ro n s ta d t'a g id e n bü tü n yo lla rı d e n e tle m e g ö re v i K ızıl O r­ du 'n u n b ir p iy a d e a la yın a v e rilm iş tir. Ne v a r ki, b ir a y a k la n m a d u ru m u n ­ d a bu alay, d e n iz c ile re ka rşı cid d i b içim d e d ire n iş g ö s te re m e y e c e k tir, çün kü iş g e re k tiğ i gibi ö rg ü tle n irs e , h a zırlıksız y a k a la n m ış o la ca ktır. S a d e ce filo la r ve K ro n s ta d t ka le sin in d e n e tim in in ele g e ç irilm e s i b i­ le, asile re d o ğ ru d a n Kotlin A d a s ı’nın y a k ın ın d a b u lu n m a y a n b ü tü n k a le ­ ler k a rş ıs ın d a ü stü n lü k s a ğ la r. Bu k a le le rd e k i to p la r K ron stadt'ı v u rm a ­ ya izin v e rm e y e n ateş a ç ıla rın a s a h ip ke n , K ro n s ta d t b a ta ry a la rı bu ka le le ri a te ş a ltın d a tu ta b ilir (19 19 M a y ıs 'ın d a b ir a y a k la n m a y a g iriş e n O b ru c h e v K alesi, K ro n s ta d t b a ta ry a la rın ın ateş a çm a sı üze rin e ya rım saa t için d e teslim o lm u ş tu ). A y a k la n m a b a ş la d ık ta n he m e n so n ra g e lm e s i d ü ş ü n ü le b ile c e k te k askeri d ire n iş, Fin K ö rfe z i'n in gü ne y sa h ille rin d e a n a kara üze rin d e b u ­ luna n K ra s n a y a G o rk a k a le s i b a ta ry a la rın d a n a ç ıla c a k ate ştir. A n c a k K ra sn a ya G o rk a 'n ın to p la rı, g e m ile rin ve K ro n s ta d t ka le s in in k ile rin k a r­ ş ıs ın d a ta m a m e n g ü ç s ü z d ü r. K ro n s ta d t'd a k i g e m ile rd e en az 3 2 a d e t o n iki in çlik v e sekiz a d e t on in ç lik to p b u lu n m a k ta d ır (da h a k ü ç ü k k a lib ­ 25 reli to p la r ve d u ru m la rı h a k k ın d a g ü v e n ilir bilgiye sahip o lm a d ık la rım ız ı s a y m ıy o ru z ). K ra s n a y a G o rk a 'd a y a ln ız c a 8 ta n e o n lk i in ç lik v e 4 ta n e d e s e k iz in çlik to p b u lu n m a k ta d ır. B u ra d a k i silahların g e ri ka la n ı, d ü şü k k a lib re le rin d e n ötü rü K ro n s ta d t için te h d it o lu ş tu ra b ile c e k d u ru m d a d e ­ ğ ild ir. Kronstadt, K ra sn a ya G o rk a v e B a ltık filo s u n a a y rılm ış bütün c e p ­ h a n e stokla rın ın K ro n s ta d t'd a k l d e p o la rd a bu lu n d u ğ u v e b ö y le c e a s ile ­ rin e lin e g e ç m iş o la c a ğ ı e kle n m e lid ir. Bu n e d e n le , B o lşe vikle r K ro n s ta d t'd a k i a y a k la n m a y ı K ra sn a ya G o rka b a ta ry a la rın d a n to p çu a te ş i aça ra k b a s tıra m a z la r; a ksin e K ra n s n a y a G o rka v e K ro n s ta d t ara ­ s ın d a bir to p çu m u h a re b e s i halinde, z a fe r kaza na n ta ra fın K ro n sta d t o la c a ğ ı kabul e d ilm e lid ir (1 9 1 9 M a y ıs -H a z ira n 'ın d a k a 'd a k i a ya kla n m a K ro n s ta d t'd a n a çıla n K ra s n a y a G or- ve b ö lg e d e k i tü m bina ların y e rle b ir o lm a s ın a ye te n dört s a a tlik b ir a te ş s o n u n d a b a s tırılm ış tı B o lş e v ik le r'in d o ğ ru d a n K ra s n a y a G o rk a b a ta rya la rın ı h e d e f a la ra k a te ş etm eleri, b u nları ç a lış ır d u ru m d a ele g e ç irm e k a m a c ıy la y a s a k la n ­ m ıştı). Bu a n la tıla n la ra b a k ıld ığ ın d a , K ro n s ta d t'd a b ir a y a k la n m a n ın b a ş a rı­ sı İçin ko şu lla rın so n d e re c e e lve rişli o ld u ğ u a çıktır: I- a y a k la n m a için e n e rjik b ir ö rg ü tç ü le r g ru b u n u n b irle ş ik va rlığ ı ; 2 - p e şisıra , d e n izcile r a ra s ın d a a y a k la n m a y a e ğ ilim in v a rlığ ı; 3- o p e ra s y o n a la n ın ın b izzat K ro n sta d t'ın s ın ırla rıy la b e lirle n m iş d a rlık ta o lm a sı ve b u n u n a y a k la n ­ m a n ın ke sin ba şa rısın ı g ü v e n c e y e a lm a s ı; ve 4- K ro n sta d t'ın R usya'dan te c rit o lm u ş lu ğ u n u n v e d e n iz c ile r a ra s ın d a g ö rü le n b irlik ve d a y a n ış m a ­ nın aya kla n m a yı b ü y ü k g izlilik için d e h a z ırla m a o la n a ğ ın ı su n m a sı. A y a k la n m a b a ş a rıy a ulaştığı ta k d ird e , K ro n s ta d t'ın d ış ın d a sava ş g e m is in e sah ip o lm a d ık la rı ve K ro n s ta d t b a ta ry a la rın d a n açılan ateşi b a s tırm a y a y e te c e k s a y ıd a k a ra to p u y ığ m a im ka n la rı b u lu n m a d ığ ı için, B o lş e v ik le r (öze llikle K ra s n a y a G o rk a b a ta ry a la rın ın e tkis iz liğ i an ım sa nırsa) ne sahilden b o m b a la m a y o lu y la ne de s a h ild e n a te şle birlikte bir ç ık a rm a kuvve ti k u lla n a ra k K ro n s ta d t'ı ele g e ç ire c e k d u ru m d a o lm a y a ­ ca k la rd ır. Bunun d a ö te s in d e , K ro n s ta d t ka le si ve aktif filo, her türlü ç ı­ k a rm a y a karşı ö n ü n e g e ç ilm e s i z o r b ir ateş e n g e liy le d ire n m e yi olanaklı kılan ç o k sayıda hafif to p la d o n a tılm ıştır. B ir ç ık a rm a hareke tine girişm ek için, ö n c e lik le adı g e çe n topları e tkisiz hale g e tirm e k g e reke cektir ki, bu da ka le d e ve g e m id e k i ağır sila h la rın d e s te ğ i s ö z konusu olduğundan B olşeviklerin b a şara m ayaca ğı b ir şeydir. 26 Y u k a rıd a ifa d e e d ile n le rin ışığ ın da , a y a k la n m a d a n so n ra *Kronsta d t'ın a s k e rik o n u m u n u n ta m a m e n g ü v e n altın d a o la c a ğ ı v e üssün g e ­ re ktiğ i ka d a r uzu n sü re a ya kta k a la b ile c e ğ i ka b u l e d ile b ilir. B u n u n la b irlik te , a y a k la n m a n ın a rd ın d a n iç e rid e ki y a ş a m koşuları K ro n s ta d t a ç ıs ın d a n ö ld ü rü c ü o la b ile c e k tir. G ıd a s to k la rı a n cak a ya k­ la n m a s o n ra s ın d a k i ilk b irk a ç g ü n için y e te rlid ir. E ğer isya n ın hem en a rd ın d a n K ro n s ta d t'a yard ım u la ş tırılm a z ve bu d ü z e n li k ılın m a z s a a çlık k a ç ın ılm a z o la ra k K ron stadt'ı y e n id e n b o lşe vikle rin k u c a ğ ın a d ü şm e ye z o rla y a c a k tır. A n ti-b o lş e v ik R us ö rg ü tle ri g ıd a s o ru n u n u te k b a şla rın a ç ö z e b ile c e k k a d a r g ü ç lü d e ğ ille r v e bu k o n u d a F ra n sız hüküm e tinin y a rd ım ın a b a ş v u rm a k zo ru n d a ka la c a k la rd ır. A y a k la n m a n ın he m e n a rd ın d a n g e re ksin ile n g ıd a m a d de lerinin K ro n s ta d t'a se vke d ilm e sin d e ki g e cikm e le ri en ge lle m ek için, ön ced en b e ­ lirlen en m iktard aki g ıd a karg osu nun B a ltık lim a n la rın d a K ron stadt'a ha re ­ ket em rini b e kle ye ce k olan ge m ile re y ü kle n m e si zoru nludu r. K ro n s ta d t'ın , g ıd a e ks ik liğ in d e n ö tü rü b o lş e v ik le re te s lim o lm a sı d ı­ şın d a , g e riye is y a n c ıla rın m o ra lle in d e k i b o z u lm a d a n d o la y ı b o lşe vikle re k a tıla b ile c e k le ri ka yg ısı kalıyor. E ğer asi d e n izcile r, d ışa rın ın , ö ze llikle d e G en e ra l W ra n g e l k o m u ta s ın d a k i R us o rd u s u n u n s e m p a ti ve d e ste ğ i ko n u s u n d a g ü v e n c e a la m a z la r ve y in e a y a k la n m a n ın g e lişim in in R u s ­ y a 'd a k i S ovye t y ö n e tim in i d e v irm e y e y e tm e y e c e ğ in i ve k e n d ile rin in R u sya 'n ın geri ka la n ın d a n te c rit e d ild ik le rin i h is s e d e rle rs e , böyle b ir m o ra l b o zu klu ğ u k a ç ın ılm a z o la ca ktır. Bu d u ru m d a , F ra n sız d e s te ğ in in s im g e s i o la ra k F ra n sız a ske ri g e ­ m ile rin in a y a k la n m a n ın s o n u ç la n m a s ın d a n s o n ra m ü m kü n olan en kısa s ü re içinde K ro n sta d t'a gelm esi ç o k y e rin d e olaca ktır. D aha çok azrulanır olansa, R us o rd u su n a bağlı b ir k a ç birliğ in K ro n sta d t'a gelm esidir. Bu birlikler, tercih en şu an B ize rte 'd e bulunan Rus K ara de niz Filosu'ndan seçilm elid ir, çünkü K aradeniz de n izcile rin in B altık Filosu d e nizcile rinin ya rd ım ın a koşm ası o n la r için eşsiz b ir heyecan kaynağı olacaktır. Ö ze llikle d a rb e d e n hem en s o n ra k i ilk g ü n le r içinde , K ro n s ta d t'd a d ü z e n li bir ku m a n d a ö rg ü tle n e b ile c e ğ in e g ü v e n m e n in m ü m kü n o lm a d ı­ ğı d a aynı şe kild e h e sab a k a tılm a lıd ır. Bu açıd an, G e n e ra l W ra n g e l'in kom utası altın daki Rus ordu y a d a d o n a n m a birlikle rin in gelişleri son d e ­ rece yararlı s o n u çla r verebilir, ç ü n kü K ro n sta d t'd a ki bütün yetki o to m a tik- 27 m a n adı ge çen birim lerin kıd e m li su b a yla rın a geçecektir. D ahası, e ğ e r R u sya 'd a ki S o vye t y ö n e tim in i d e v irm e y e y ö n e lik o p e ­ ra s y o n la r K ro n s ta d t'd a n y ü rü tü le c e k s e , b u du rum G e n e ra l W ra n g e l'e b a ğ lı Rus sila h lı ku v v e tle rin in K ro n sta d t'a na kli için ek b ir n e d e n d ir. Bu d u ru m d a , bu tü r o p e ra s y o n la r y a d a y a ln ız c a o p e ra syo n te h d id i için bi­ le, K ro n sta d t'ın s a rs ılm a z b ir üs o la ra k h izm e t v e re b ile c e ğ in e işa re t e t­ m e k uygun olur; bunun da ö te sin d e , K ron stadt'a en yakın eylem hedefi, e le g e çirilm e si b o lşe vikle re k a rşı top yekün zafere giden y o lu n y a rıs ın ı a ş­ m a k an la m ın a g e le c e k sa vu n m a sız P etrograd olacaktır. B u n u n la birlikte, K ro n s ta d t'd a n S ovye t R u sya'nın iç le rin e d a h a s o n ­ ra ki b ir k a m p a n y a şu ya d a bu ne de nle va k its iz b u lu n s a bile, K ron sta d t'ın F ransız k o m u ta n lığ ıy la uyum için d e ha reke t ed en a n ti-b o lş e v ik k u v v e tle rc e ta k v iy e e d ilm e s i, ö n ü m ü z d e k i ilk b a h a rd a A v ru p a 'd a k i ge n e l a s k e ri-p o litik d u ru m u n g e liş im i üstü nde h is s e d ilir e tk ile r y a ra tm a k ta n ge ri d u rm a y a c a k tır. Y in e, K ro n s ta d t'd a k i a y a k la n m a n ın b a ş la n g ıç ta k i b a şa rısı e ğ e r s o n ­ rad an ye te rs iz g ıd a stokları y a d a h iç b ir m a n e vi ve askeri d e ste kle ri k a l­ m ayan B altık de n izcile ri ve K ronstadt g a rn izo n u n u n uğ raya cağı m oral bo zu klu ğ u n d a n ötürü te rs in e dö ne rse, o rta ya çık a c a k so n u ç S ovye t ikti­ darını za yıfla tm a ya ca ğ ı gibi, aksine onu gü çle n d ire ce k, ka rşıtla rın ın sa iti­ bar y itirm e sin e neden o la ca ktır. Bu, akıldan çıkarılm am a lıdır. S özü e d ile n le r ış ığ ın d a , a n ti-b o lş e v ik R us ö rg ü tle ri eğ e r F ra n sız h ü ­ kü m e tin d e n bu k o n u d a g e re kli ö n le m le ri a lm a yı k a ra rla ş tırd ığ ın a da ir kesin g ü v e n c e a la m a z la rs a , K ro n s ta d t a y a k la n m a s ın ın b a ş a rıs ın a k a t­ kıda b u lu n m a k u ğ ra ş ın d a n b ü tü n ü y le k a ç ın m a k z o ru n d a ka la c a k la rd ır. Bu ö n le m le r, F ransız h ü k ü m e tin in ö z e llik le : 1. a ya kla n m a yı h a zırla m a sü re cin d e , başarılı bir s o n u ç için e sa se n son d e re c e d ü şü k b ir top lam ı içeren -y a k la ş ık 20 0 0 fra n k lık *- m a d d i d e s te ğ i ü stle n d iğ in i, 2. a y a k la n ­ m adan s o n ra tam b a ş a rı elde e d ile n e k a d a r K ro n s ta d t'ı fin a n s e etm eyi sü rd ü rm e yi üstlendiğini; 3. K ranstadt'a gıd a m a d d e le ri s a ğ la m a k için ö n ­ lemler a lm a yı ve ilk g ıd a karg olarının K ro n sta d t'd a ki eylem ta m a m la n d ık ­ tan hem en sonra g e lişin i ga ra n ti ettiğ ini; 4. F ra n sız a ske ri ge m ile rin in ve G eneral VVrangel'in silahlı kuvve tlerine bağlı k a ra ya d a deniz birim lerinin isyandan so n ra K ro n s ta d t'a g e lm e lerini kabul e ttiğ in i... içerm elidir. * In g . b a s k ıd a 2 0 0 0 0 0 F r a n k . -T ü r k ç e E d . n o tu . 28 S özü e d ile n le rle b a ğ la n tılı o la ra k, F ransız k o m u ta n lığ ı v e Rus an tib o lş e v ik ö rg ü tle ri h a zırla n m a sı v e y ö n e tilm e s in d e y e r a lm a s a la r dahi, K ro n s ta d t'd a g e le c e k ilkb a h a r ne o lu rs a olsun b ir isya nın p a tla k v e re c e ­ ğ i a m a bu isya n ın kısa b ir ba şarı d ö n e m i sd n ra s ın d a ye n ilg iy e m ahkum o la c a ğ ı u n u tu lm a m a lıd ır. S o v y e t y ö n e tim in in p re s tijin i b ü y ü k ölçü d e g ü ç le n d ire c e k ve m u h a lifle rin i K ro n sta d t'ı e n d e r ra s tla n a c a k ve gü çlü o la s ılık la y e g a n e ele g e çirm e fırs a tın d a n m ahrum k ıla c a k o la n yen ilg i, b ö y le c e b o lş e v iz m e belki d e b ir d a h a y e rin d e n d o ğ ru la m a y a c a ğ ı çok s e rt b ir d a rb e in d irm e fırs a tın ın d a k a ç ırılm a s ı a n la m ın a g e le cektir. E ğ e r F ra n sız h ü k ü m e ti y u k a rıd a s ıra la n a n d ü ş ü n c e le ri p re n s ip te ka.bu l e d erse , a y a k la n m a y ı ö rg ü tle y e n le rin ke n d is iy le bu k o n u d a d a h a a y ­ rıntılı ilişkiye g ire b ile c e k le ri ve a y a k la n m a ile bu n u ta k ip e d e ce k eylem • le r h a kkın d a ki p la n ın a y rın tıla rın ın y a n ıs ıra işin ö rg ü tle n m e s i v e s o n ra ki fin a n s m a n ı için ih tiy a ç d u y u la n fo n la rla ilgili d a h a .Kesin b ilg ile ri iletebi/y | le c e k le ri b ir te m s ilc i ta yin e tm e si uyg u n o la c a k tır.' ' A n a r ş is t S k ir d a 'n ın id d ia e ttiğ in in a k s in e , " y u rt d ış ın d a k i B e y a z R u s la r 'ı d ik k a ts iz c e a y a k la n m a y a k a r ış tır a n " P a u l A v r ic h d e ğ il, B e y a z m ü lte c ile r in K r o n s ta d t'd a g e liş m e k te o la n d u r u m u h a tırı s a y ılır b ir i l ­ g iy le iz le d ik le r in i g ö s te r e n , o n u n o r ta y a ç ık a r d ığ ı b u m e m o r a n d u m ­ d u r . A s lın d a y a p tık la r ı, s a d e c e ilg i g ö s te r m e k te n d a h a f a z la y d ı. B u m e m o r a n d u m , K r a n s ta d t'd a d ış k u v v e tle r le iliş k i h a lin d e k i b ir k o m p ­ lo n u n r e d d e d ilm e z k a n ıtı o la r a k h e r h a n g i b ir m a h k e m e y a d a s o r u ş tu r ­ m a k o m is y o n u n u n ö n ü n e ç ık a r ıla b ilir . B u r d a h e r ş e y v ar: D u ru m , a m a ç la r , s iy a s a l, a s k e r i v e m a li b ir p la n ; h a re k a tı u y g u la m a y a h a z ır la ­ n a n k ü ç ü k b ir " g ru p " . P a u l A v r ic h m e m o r a n d u m u n a y a k la n m a d a n h a f ta la r ö n c e H a ç 'ın ın y a z ılm ış o ld u ğ u n u ( p .1 0 3 ) v e y a z a r ın ın R us K ız ıl - F in la n d iy a 'y a g ö ç e tm iş o la n G .F .T s e id le r is im li b ir ü y e s i- o ld u ğ u n u b iz e in a n d ır ıc ı g ö rü n e n b ir ş e k ild e a ç ık la d ı, (p .1 0 6 -1 0 7 ) O la y n e o lu r s a o ls u n , m e m o r a n d u m o k u n d u ğ u n d a , y a z a rın ın k o m p lo ­ la r k o n u s u n d a p e k d e a c e m i o lm a d ığ ı g ö r ü lm e k te d ir . B u b e lg e n in m e t­ n i, y a z a r la r ıy la K r o n s ta d t'd a k i b i r y a d a d a h a ç o k k iş i a r a s ın d a e tk in b a ğ la n tıla r b u lu n d u ğ u k o n u s u n d a h iç b ir k u ş k u b ır a k m ıy o r . A m e r ik a n ta r ih ç i, h a n g i ş a h ıs la r ın K r o n s ta d t'd a k i b u k o m p lo g r u ­ b u n u n ü y e si o ld u k la r ı y a d a o la b ile c e k le r in i b u lm a y a ç a b a lıy o r. T s e id le r v e G e n e r a l K o z lo v s k y k o n u s u n d a k u ş k u d u y u la b ilir , a n c a k a y a k ­ ( 8 ) B k z . P a u l A v r ic h 'in k it a b ı, e k I , P .2 2 3 - 2 2 7 . 29 l a n m a n ın b a s tır ılm a s ın d a n s o n r a F in la n d iy a 'y a g ö ç e d e r e k b u " R u s U l u s a l K o m ite s i" * ile b a ğ la n tı k u r a n b a z ı k a tılım c ıla r d a d a h il o lm a k ü z e r e , h a n g i ş a h ıs la r ın a y a k la n m a y a ö n a y a k o ld u k la rın ı is im is im s a p ­ ta m a y a k e s in b iç im d e im k a n v e re n h iç b ir k a n ıt b u lu n m a m a k ta d ır . K o m p l o ü y e le r in in , b i r g r u p o la r a k v a r lık la r ın ı a ç ık ç a g ö s te r m e m e k le b i r l i k t e K r o n s ta d t o la y la r ın d a b ir e y s e l o la r a k y e r a ld ık la r ı d a h a a k la y a k m b ir o la s ılık tır . B u g r u b u n a y a k la n m a n ın o d a k n o k ta s ın d a o ld u ­ ğ u n u g ö s te re n h e r h a n g i b ir k a n ıt y o k tu r; h a tta a y a k la n m a n ın k e n d ili­ ğ i n d e n b a ş la m ış o lm a s ı d a o ld u k ç a m u h te m e ld ir . M e m o r a n d u m u o k u ­ m a k , P a u l A v r ic h g ib i b iz i d e şu in a n c a g ö tü rü r: " M e r k e z 'in p la n ı u y g u la m a y a k o y m a y a v a k it b u la m a d ı. A y a k la n ­ m a ç o k e r k e n d e n , k o m p lo n u n te m e l k o ş u lla r ın ın -b u z la r ın e r im e s i, b ir te d a r ik h a ttın ın k u r u lm a s ı, F r a n s ız y a r d ım ın ın te m in e d ilm e s i v e W r a n g e l'in d a ğ ın ık o r d u s u n u n o la y y e r in e y a k ın b ir ü s s e n a k le d ilm e ­ si- y e r in e g e tir ilm e s in d e n h a f ta la r ö n c e p a tla k v e rd i." (s . 1 2 6 -2 7 ) H a z ır lık h a lin d e k i b ir k o m p lo n u n v a r h ğ ı a ç ık tı. K o m p lo c u la r ın d e s te k le m e k is te d iğ i a y a k la n m a y in e b u n la r ın g ö z le r i ö n ü n d e ç o k e r ­ k e n d e n p a tla k v e rd i; b u , o la s ılık o lm a k ta n d a h a ö te b i r ş e y d ir. B e lk i m e m o r a n d u m d a n d e ğ il a m a m ü lte c ile r v e o n la r ın R u s y a 'd a k i s u ç o r ­ ta k la r ın ın e n tr ik a la r ın d a n m u tla k a k i h a b e r d a r o la n S o v y e t lid e r le r i, k a y b e d e c e k z a m a n la r ı o lm a d ığ ın ı b iliy o r la r d ı; b u z la r ç ö z ü lü r ç ö z ü l­ m e z , K r o n s ta d t d ü n y a k a r ş ı- d e v r im in y a r d ım ın ı a la c a k tı. N E P 'in s o ­ n u ç la r ın ı e ld e e tm e y e z a m a n k a lm a y a c a k tı. K ö y lü lü ğ ü n te r e d d ü tle r i o n u iş ç i s ın ıf ıy la a n la ş m a z lığ a d ü ş ü r e b ilir d i. D o la y ıs ıy la , S o v y e t lid e r ­ le rin in a ld ık la r ı k a r a r m ü d a h a le e tm e k v e a y a k la n m a y ı m ü m k ü n o ld u ­ ğ u n c a ç a b u k b a s tır m a k o ld u . A s ıl S o r u n P a u l A v ric h 'in k ita b ın d a y e r a la n ta r tış m a g ö tü rm e z a ç ık la m a la r ­ d a n s o n r a , b iz e ö y le g e liy o r k i, u c u z a n ti- k o m ü n iz m y a p m a k is te m e ­ y e n y a d a k e n d i g e liş im le r in d e b i r g e r ile m e y i " h a k lı g ö s te r m e " ç a b a s ı g ü tm e y e n le r iç in K r o n s ta d t h a k k ın d a k i ta r tış m a s o n u c a b a ğ la n m ış tır : L e n in v e T r o ç k i K r o n s ta d t'la ilg ili ç ö z ü m le m e h a ta s ı y a p m a m ış la r d ır ve is y a n ın b a r ın d ır d ığ ı te h lik e li k a r ş ı- d e v r im c i p o ta n s iy e ld e n k o rk * In g , b a s k ıd a e k , ( U lu s a l M e r k e z 'in b ir g r u b u ). 30 m a k t a b ü tü n ü y le h a k lıy d ıla r .(9) Y in e d e , b i r s o r u v a r lığ ın ı k o r u y o r . B u , b i r ta r a f ta S ta lin v e d iğ e r t a r a f ta L e n in v e T r o ç k i'n in a r a la r ın a e ş itlik iş a r e ti k o y m a y a n s o s y a lis t d e v r im y a n d a ş la r ın ın g ü n d e m e g e tird iğ i s o ru d u r. K r o n s ta d t s o r u n u n d a k i ç ö z ü m le m e le r in d e y a m lm a m a k la b irlik te , L e n i n v e T r o ç k i'n in y a p tık la r ı iş e S ta lin iz m e y o lu a ç a n s ü r e c i b a ş la tıp k o la y la ş tır m a k d e n e m e z s e b ile , b ir e r c a d ı y a m a ğ ı d e ğ il m id ir le r ? K ı­ s a c a s ı, K r o n s ta d t'a b a s tır m a k la L e n in v e T r o ç k i a c a b a E k im d e v r im in i is te m e k s iz in v e g ö n ü ls ü z c e d e o ls a k e n d i T h e r m id o r 'u n a * g id e n y o la s o k m a m ış la r m ıd ır? B u ta r tış ılm a y ı h a k e d e n c id d i b ir s o ru d u r. Hi<J k im s e , d ö n e m in S o v y e t lid e r le r in in -L e n in v e T r o ç k i b a ş ta o l­ m a k ü z e r e - d ü n y a s o s y a lis t d e v r im in in s a d ık y a n d a ş la r ı o ld u k la r ın ı v e b u n u m e v c u t b ü tü n s iy a s a l v e m a d d i k a y n a k la r ıy la s a v u n d u k la r ın ı c id ­ d iy e tle y a d s ıy a m a z ..., d ö r t y ıl s o n r a o r ta y a ç ık a c a k o la n " te k ü lk e d e s o s y a liz m " ( a n la y ış ı) h iç b ir b iç im d e o n la r ın m e s e le s i d e ğ ild i. Ö te y a n ­ d a n , h e n ü z b ir s iy a s a l y ö n e tim e v e f o r m ü le e d ilm iş b ir id e o lo jiy e s a ­ h ip o lm a m a s ın a k a r ş ın S o v y e t C u m h u r iy e ti'n d e b ü r o k r a s in in iş a r e tle r i v e s u is tim a lle r h a lih a z ır d a o r ta y a ç ık m ış v e k e s in lik le g ö r m e z d e n g e li­ n e m e y e c e k d u r u m d a y d ı. A n c a k b u d u r u m b o lş e v ik le r v e a s ıl o la r a k d a L e n in ta r a f ın d a n , ö z e llik le K r o n s ta d t'ı d a ta r tış tığ ı X . K o n g r e d e a ç ık ç a k a b u l e d iliy o r d u . L e n in 'in y a ş a m ın ın s o n d ö n e m in i, b ü r o k r a s in in g e li­ ş im in i te ş h ir e d ip ü n le m e y e , d a h a s ı X II. K o n g r e d e S ta lin 'e k a r ş ı m ü ­ c a d e le e tm e k ü z e r e T r o ç k i ile b ir lik te h a z ır la m a y a g ir iş tiğ i b ir f r a k s i­ y o n s a y e s in d e p a r tin in z ir v e le r in d e d e d a r b e v u r a c a k y o lla r a r a m a y a a d a d ığ ın ı b iliy o r u z . Ö z c e s i, K r o n s ta d t d ö n e m in d e b o lş e v ik y ö n e tim i, id e o lo jik y a d a s iy a s a l o la r a k b ü r o k r a s iy i te m s il e tm e d iğ i g ib i, te r s in e o n a k a r ş ı s a v a ş ıy o r d u . A y a k la n m a y ı b a s tır m a d a k u lla n ıla n y ö n te m le r d e n d o la y ı K r o n s ­ ta d t ö r n e ğ in in , B o lş e v ik P a rti iç in d e k i so l y a d a s a ğ m u h a lif le r e v e d a h a s o n r a la r ı S ta lin 'in p a r ti iç in d e k i z a f e r in i te m in e tm iş o la n f r a k s i­ y o n u n ü y e le rin e k a r ş ı b u a y n ı y ö n te m le r e b a ş v u r m a k o n u s u n d a b ü r o k ­ (9 ) A y a k la n m a n ın b a s ü n lı ş ın ı iz le y e n b a s k ın ın b o y u tu y la ilg ili d o ğ ru lu k d e re c e s i b e lir le ­ n e m e y e c e k ç e ş i t l i y o r u m l a r b u l u n m a k t a d ı r , i r o ç k i 1 9 3 8 'd e k i m a k a l e l e r i n d e , b u k o n u h a k k ın d a e lin d e b a şk a h iç b ir k a n ıt b u lu n m a d ığ ın ı a ç ık lıy o r. B u k o n u d a s p e k ü la s y o n a g i r ­ m e y e c e ğ iz . * T h e rm id o r: F ra n s ız d e v r im ta k v im in d e . 2 0 T e m m u z d a n 18 A ğ u s to s a d e k s ü re n o n b ir in c i a y . - T ü rk ç e E d m o tu , 31 r a s i y i c e s a r e tle n d ir d iğ i ö n e s ü r ü le b ilir . A n c a k b u id d ia s o y u tlu k la m a ­ lu l b i r y a n ılg ıd ır : S ın ıf la r y a d a fa rk lı to p lu m s a l k a tm a n la r a r a s ın d a k i m ü c a d e le le r d e a y n ı a r a ç la rın d e ğ iş ik p a r tile r c e k u lla n ılm a s ı k a ç ı n ı l ­ m a z d ır . B u b ö y le d ir d iy e , d e v r im c i p a r ti, d a h a s o n r a k e n d i i ç in d e k i b ir g r u b u n d e v r im c i p r o g r a m a b a ğ lı k a la n k a n a d a k a r ş ı k u v v e te b a ş v u r a ­ b i l e c e ğ i o la s ılığ ın d a n ö tü r ü k u v v e t k u lla n ım ın ı y a d s ım a k m ıd ır? H e m e n h e m e n a y n ı s o y u tlu k la , K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın b a s t ı r ı l ­ m a s ı n d a y e r a lm ış o la n X 'in d a h a s o n r a tr o ç k is tle r e k a r ş ı a c ım a s ız b ir G P U a ja n ı o lm a y ı d o ğ a l k a r ş ıla d ığ ı s ö y le n e b ilir . A n c a k b u o la y la r a k i ­ ş is e l p s ik o lo jin in b a k ış a ç ıs ıy la y a k la ş m a k v e te k g e ç e rli ö lç ü tü , y a n i s ö z ü e d ile n o la y la r d a e tk in lik g ö s te re n to p lu m s a l g ü ç le ri b ir k e n a r a i t ­ m e k o l a c a k t a . N a p o ly o n 'u n h a y a tta k a lm ış c u m h u r iy e tç ile r e k a r ş r y ü ­ r ü ttü ğ ü b a s k ıy ı, h e r ik i ö r n e k te d e b ir F o u c h e * v e b a z ı d iğ e r le r in e ra s la n ıy o r d iy e , k a r ş ı- d e v r im e y ö n e lik Jakoben te r ö r o la r a k mı a ç ık la y a c a ğ ız ? K e n d is in in a d ın ı k u lla n ıp , ö ğ r e tile r in i ç a r p ıta n S ta lin 'in y a p tık la r ın d a n L e n in n a s ıl s o r u m lu tu tu la b ilir? B u , S ta lin 'i L e n in 'in y a r a ttığ ın ı id d ia e d e n le r in " m a n tığ ın ı" b e n im s e m e k a n la m ın a g e lir. K u ş k u s u z , b ü r o k r a s iy e k a r ş ı d u r m a la r ın a v e o n u m a h k u m e tm e le ­ rin e k a r ş ın , B o lş e v ik le r in o d ö n e m d e b ü r o k r a s in in a ltta n a lta b a r ın d ır ­ d ığ ı v e s ta lin iz m le b ir lik te L e n in v e T r o ç k i'n in h iç b ir z a m a n d ü ş ü n m e ­ d ik le r i s o n u ç la r ü r e te c e k o la n te h lik e le r i ta h m in e tm e k te n uzak k a ld ık la r ı s a v la n a b ilir . B u d o ğ r u d u r , a n c a k h i ç b i r ş e y i k a n ıtla m a z . Ç ü n k ü 1 9 2 1 'd e , sta lin iz m g ib i y e n i b ir o la y ı h iç k im s e ö n c e d e n g ö rm e d i v e g ö re m e z d i. Y ılla r s o n ra b ile -1 9 2 0 'le rin s o n la r ın a d o ğ ru - s e z iş y e te ­ n e ğ in d e n k im s e n in k u ş k u d u y a m a y a c a ğ ı T r o ç k i, sta lin iz m in g e r ç e k te d a y a n d ığ ı k a d a r u z u n s ü re a y a k ta k a la b ile c e ğ in i ta h m in e tm iy o rd u . B e lli ö lç ü d e a k la y a k ın o la n te k ş e y , K r o n s ta d t'ın b a s tır ılm a s ın ın S o v y e t ik tid a r ın ın y a ş a m a s ın ı g a ra n ti a ltın a a lır k e n , b o lş e v ik p a r tin in iç k u v v e tle r in in b ir d e r e c e y e k a d a r z a y ıf la m a s ın a d a y o l a ç tığ ıd ır . Ö r ­ n e ğ in d ö n e m i y a ş a y a n la r d a n b ir ç o ğ u , K o m ü n is t E n te r n a s y o n a l'in III. * J o s e p h F o u c h e ( 1 7 7 2 - 1 8 2 0 ) F r a n s ız U lu s a l M e c lis i ü y e s i ( 1 7 9 2 - 9 5 ) v e d e v r im in e n r a ­ d ik a l d ö n e m i n d e e n a t e ş li J a k o b e n l e r d e n b i r i . T h e r m i d o r ' d a a n a h t a r b i r r o l o y n a d ı v e D i r e k tu v a r y ö n e t i m i n d e p o l i s b a k a n ı o l a r a k J a k o b e n K lü b ü 'n ü k a p a t ı p k u l ü b ü n y a z a r l a n n ı v e y a y m c ı l a n n ı t u t u k l a t t ı . N a p o l y o n ' u n h ü k ü m e t d a r b e s i n e ( 1 8 . B r u m a i r e ) y a r d ı m e tt i v e K o n s ü l l ü k v e im p a r a t o r l u k d ö n e m i n d e k e n d i s i n e p o l i s ş e f i o l a r a k h i z m e t v e r d i . W a te r lo o 'n u n a r d ı n d a n B o u r b o n ' l a n n d ö n ü ş ü n ü k o l a y l a ş t ı r d ı v e 1 8 . L o u i s ' e b a k a n h k y a p t ı. P o lis i s iy a s a l d e n e t im v e z u lü m iç in k u lla n m a s ı, c a s u s la r v e a ja n p r o v a k a tö r le r s is t e ­ m in d e n ö tü r ü m o d e m p o l i s d e v l e t i n i n b a b a s ı o la r a k a n ı l ı r , - l n g . e d n o t u . 32 k o n g r e s in d e , K r o n s ta d t g ü n d e m e g e ld iğ in d e b o lş e v ik le r in h is s e ttik le ­ r i r a h a ts ız lık ta n s ö z e tm e k te d ir . Iç s a v a ş s ır a s ın d a ç o k z o r a m a ç o k c o ş k u lu d ö n e m le r y a ş a m ış la r d ı; K r o n s ta d t'd a k a r ş ıla ş ıla n g ü ç lü k le r s e ta m te r s in e h iç b ir c o ş k u e s in le m iy o r d u . B u n u n la b ir lik te , L e n in 'in s u ç la d ığ ı g e liş m e y o lu n d a k i b ü r o k r a s i­ n in g ü ç le n m e s i, A lm a n d e v r im in in d ü n y a d e v r im in d e k i g e r i ç e k iliş ve 1 9 2 3 'd e m ü c a d e le s iz y e n ilg is i; a r d ın d a n , h e p s in in ö te s in d e , 1 9 3 3 'd e n a z iz m in A lm a n y a 'd a y in e k a v g a s ız ik tid a r a g e liş i g ib i d a h a g e n iş ç a p ta k i o la y la r d a n , h e r ş e y e k a r ş ın b i r v a k a o la n K r o n s ta d t’ın b a s tır ılm a s ın ın e tk is in e k ıy a s la ç o k d a h a fa z la e tk ile n m iş tir . Ü m its iz ­ lik s ö z ü e d ile n o la y la r la b ir lik te , S o v y e tle r B ir liğ i'n d e k i y ö n e tim k a t­ m a n la r ı iç in d e g itg id e d a h a d a d e r in le ş m iş tir . t S o n o la r a k , y a n ıtla m ış o ld u ğ u m u z itir a z la r ı g e tir e n le r ş u s o r u y a d a k e n d ile r i y a n ıt v e r m e lid ir : L e n in v e T r o ç k i a y a k la n m a y ı b a s tır m a k ta n b a ş k a y a p a b ilir le r d i y a d a n e y a p m a lıy d ıla r ? İ k tid a r ı te r k e d e b ilir le r m iy d i? D e ğ ils e , b a ş k a n e y a p a b ilir le r d i? D ö n e m in S o v y e t y ö n e tim i, s o n d e r e c e d e te h lik e li k o ş u lla r a ltın d a , k a p ita lis t g ü ç le r v e B e y a z k u v ­ v e tle r ta r a f ın d a n ö n ü n e ç ık a r ıla n h e r tü rlü e n g e l k a r ş ıs ın d a ç a r e s iz o l­ m a d ığ ın ı g ö s te r m iş tir . B u y ö n e tim in b a s tır m a d ış ın d a b i r b a ş k a ç ö z ü ­ m ü te r c ih e tm iş o lm a s ı g e r e k tiğ i d ü ş ü n ü le b ilir . E s a s e n , ö n c e lik le m ü z a k e r e y o lu a r a d ığ ı k a n ıtla n m ış d u r u m d a d ır . B u ç a b a h iç b ir s o n u ç v e r m e d i v e a y n c a z a m a n ın s ın ır lı o l d u ğ u d a u n u tu lm a m a lıd ır . O k o ­ ş u lla r d a a r tık B o lş e v ik lid e r le r in k u lla n ıla c a k y o l l a n s e ç m e ş a n s l a n y o k tu . B u g ü n e k a d a r , " im k a n s ız lık " s ın ır la n iç in d e b u lu n m a y a n h iç b ir ç ö z ü m ö n e r ilm e d i. T r o ç k i b u k ita b a a ld ığ ım ız m a k a le le r in ç o ğ u n u y a z d ığ ın d a o la y ın ü z e r in d e n y e d i s e k iz y ıl g e ç m iş , S ta lin 'in d ü n y a s ı b ü tü n ç ir k in liğ iy le g ö r ü n ü r h a le g e lm iş ü . T r o ç k i, E k im 1 9 1 7 'd e n b e r i m e y d a n a g e le n o la y la r z in c ir in i m ü m k ü n o la n e n d e r in e le ş tir e l y o ­ r u m l a b ir ç o k k e r e le r y e n id e n k u r m u ş tu . E ğ e r b a ş k a b i r ç ö z ü m ü n m ü m k ü n o ld u ğ u n u d ü ş ü n m ü ş o ls a y d ı, b u n u g ö s te r ir v e k a le n in a s ile r e te r k e d ilm e s in in im k a n s ız lığ ı k o n u s u n d a ıs r a r e tm e z d i. T r a jik B ir Z o r u n lu lu k T o p a r la y a lım v e b itir e lim . U lu s la r a r a s ı d u r u m te h lik e liy d i v e ü lk e y e d i y ıl s ü r e n d ış v e iç s a v a ş ın s o n u n d a f e la k e tin o r ta s ın d a y d ı. D ü ş ­ m a n lık la r ın s ü r ü p s ü r m e y e c e ğ i k u ş k u lu v e b e lir s iz d i. S ila h lı ç e te le r ü lk e y i y a ğ m a lıy o r la r d ı. 33 E ğ e r K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı d a h a f a z la u z a s a y d ı, b u , iç s a v a ş ın h a ­ l e n s ıc a k o la n k ü lle r in i a le v le n d ir ir v e -is y a n ın d o ğ r u d a n m e r k e z in d e o l m a m ı ş o ls a b ile - K r o n s ta d t'd a d a h il o lm a k ü z e r e ü lk e d e y e n id e n h a ­ z ı r l ı k l a r a g ir iş e n k a r ş ı- d e v r im e e y le m e g e ç m e im k a n ı v e r m iş o lu r d u . B u ta r tış ılm a z g e r ç e k le r , P a u l A v r ic h 'in d a h a ö n c e a k ta r ıla n i l g i l i b ö ­ l ü m d e n e d e n " B o lş e v ik le r K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ı d iz e g e tir m e k te h a k lıy d ıla r " d e d iğ in i a ç ık la m a k ta d ır . A n c a k k o m p lo c u o lm a y a n d e n iz c ile r d e v a rd ı. B u n la r , u z u n s ü r e ­ d i r s ık ın tı ç e k e n v e d u r u m la r ın d a n h o ş n u t o lm a y a n k ö y lü v e iş ç ile r in g ü ç lü k le r d o la y ıs ıy la a y a k la n m a n o k ta s ın a g e le n ç o c u k l a n y d ı l a r v e iş ­ te s o n u ç b ö lü m ü n ü n d iğ e r k ıs m ın d a P a u l A v r ic h 'in " a s ile r e s e m p a ti ile " b a k a b ile c e ğ in i a ç ık la r k e n k a s te ttiğ i k iş ile r d e b u n la r d ır . B a z ıla n , titiz c e d e n g e le n m iş b ir y a k la ş ım d iy e c e k le r d ir. Ö y le o l­ m a d ığ ı g ib i, a y n c a B o lş e v ik lid e r le r in , S o v y e t ik tid a r ın ın y a z g ıs ı s ö z k o n u s u y k e n b i l e ta ş ı d ı k l a n g ö r ü ş e d e ç o k u z a k d e ğ ild ir . İ s y a n c ıla n n , b e y a z l a n b o lş e v ik le r in ik tid a n n d a n d a h a f a z la is te m e d ik le r in i k a b u l e d e n v e K r o n s ta d t'ı a ç ık la r k e n iş ç ile r v e k ö y lü lr in h o ş n u ts u z y o r g u n , tü k e n m iş d u r u m d a o ld u k la n n ı v e in s a n g ü c ü n ü n b e lir li s ın ır la r ı b u lu n ­ d u ğ u n u s ö y le y e n b iz z a t L e n in 'd i. Y in e a y n ı d o ğ r u ltu d a T r o ç k i, a y a k la n m a d a n o n d o k u z y ıl s o n r a S ta ­ lin h a k k ın d a k i k ita b ın ın ta m a m la n m a m ış m ü s v e d d e s in d e , a s ile rin b e lk i d e iy i n iy e t ta ş ıd ık la rın ı, f a k a t y a n lış y o la s a p m ış o ld u k la n n ı v e a y a k ­ la n m a y ı b a s tır m a n ın " tra jik b ir z o ru n lu lu k " o ld u ğ u n u sö y le y e c e k ti. B u b a ğ la m d a , b iz im " K r o n s ta d tlıla r " I d a M e tt v e A le x a n d e r S k ird a , T r o ç k i'n in b u s ö z le r in in " o n u n a d ın a k a y d a d e ğ e r b ir n e s n e llik " ç a ­ b a s ı ( M e tt, F r .b a s k ı, p .7 9 ) v e " o la ğ a n ü s tü b i r z ih in a ç ık h ğ ı" n ı (S k ir d a , p .9 0 ) te m s il e ttiğ in i y a z a r a k k a v r a y ış y o k s u n lu k la n n ı b ir k e z d a h a s e r­ g iliy o rla r. N e s n e llik v e z ih in a ç ık lığ ı! - T r o ç k i'n in , b u ö z e llik le r d e n t a ­ m a m e n y o k s u n ş a h ıs la r d a n b u tü r b i r o n a y b e lg e s i a lm a y a h iç k u ş k u s u z k i ih tiy a c ı y o k tu (lO ). (1 0 ) T r o ç k i'n in b u r a d a k i t e s p it le r e y o la ç a n if a d e le r i S t a lin is im li k it a b ın ın F r a n s ız c a b a ­ s ım ın d a d e ğ i l , İ n g iliz c e b a s ım ın d a y e r a lm a k ta d ır . B ir t e k fır s a tı b ile k a ç ır m a y a n S k ir ­ d a , n e y i im a e ttiğ i a n la ş ılm a y a n b iç im d e b u k o n u d a ş ö y le y a z ıy o r : " T u h a f b ir ş e k ild e , b u m e tin F r a n s ız c a ç e v i r id e y ç r a lm ıy o r ." T r o ç k i'n in S t a lin h a k k ın d a k i k it a b ın ın , y a z a n n b iy o g r a fis in i y a z m a k ta o ld u ğ u k iş in in ta h r ik iy le iş le n m iş c in a y e t n e d e n iy le ta m a m ­ la n m a m ış o ld u ğ u S k ir d a 'n ın a k lın a g e l m e m i ş . K e n d i s in in i s t e ğ i v e T r o ç k i'n in d ü ş ü n c e ­ s in e k a r ş ın , y a y ın c ıla r t a r a fın d a n y a p ıla n " e k le m e le r i" p r o te s to e d e n N a ta lia S e d o v a T r o ç k i, b u b a s ım la r d a n s o r u m lu d e ğ ild ir , tıp k ı h e r h a n g i b ir tr o ç k is tin F r a n s ız c a y a da İ n g iliz c e b a s ım la r d a n d o la y ı s o r u m lu t u t u la m a y a c a ğ ı g ib i . B u g ü n b u ih m a lin n e r e d e n k a y n a k la n d ığ ın ı b e lir le m e n in m ü m k ü n o lu p o lm a d ığ ın ı b ilm iy o r u m . A n c a k S k ir d a g ib i b ir i, b o l ş e v i k l e r i n t a n ı m y e r i n d e y s e g e r ç e ğ i t a h r i f e t t i ğ i n i b i l d i ğ i h a l d e , n i ç i n o l a y l a n b ö y le " d ik k a ts iz c e k a n ştın r " 34 H e r d u r u m d a , K r o n s ta d t h a k k ın d a k i g e r ç e k le r b iz im y a p a b ile c e ğ i­ m iz d e n b in k e z d a h a iy i b iç im d e d e s e r g ile n s e , b u n u n , g e le c e k te k i S k ir d a la r ’ı tıp k ı g ü n ü m ü z d e k ile r e g ib i, a n ti- k o m ü n is t v e a n ti- tr o ç k is t s a ld ır ıla r ın ı y in e le m e k te n a lık o y a m a y a c a ğ m ı z a te n b iliy o r u z . D e v le ti y a d s ıy o r la r . S o s y a lis t to p lu m u in ş a e tm e k iç in b i r iş ç i ik tid a r ın ın z o ­ r u n lu lu ğ u n u y a d s ıy o r la r . K a p ita liz m in y ık ılm a s ın ın b ir s tr a te jiy i v e z a m a n ın y ö n e lim le r in e v e g ü ç iliş k ile r in e v .s . te k a b ü l e d e n ta k tik le r i s a p ta y ıp u y g u la y a c a k , c id d iy e tle y a p ıla n d ır ılm ış ö r g ü tle r g e r e k tir d iğ i­ n i h i ç b i r z a m a n a k ılla r ın a g e tir m iy o r la r . S ın ıf d ü ş rfıa n ın ın n e y a p tığ ın a a ld ır m a k s ız ın h e r tü rlü is y a n ı ta h r ik e tm e k v e s ın ıf b ilin c in in , m ü c a d e ­ le y e n ilg iy e u ğ r a s a b ile o r a d a n g ü ç le n e r e k ç ık ıp ç ık m a y a c a ğ ıy la iş ti­ g a l e tm e k o n la r a y e tm e k te d ir . V e n ih a y e t, k a p ita lis t d e v le tin y a n ıs ır a iş ç i d e v le tin i d e y a d s ıd ık la r ı iç in , s tr a te ji, ta k tik , ö r g ü tle n m e v e y ö n e ­ tim g ib i ş e y le r e z e r r e c e ih tiy a ç d u y m u y o r la r . İs y a n iç in is y a n , o n la rın tü m f ik r iy a tın ın a b e c e s id ir . A m a d e v le t, p a r ti, v .s . k o n u s u n d a k i g ıd a la r ın ı b ö y le s in e iç i b o ş b ir lite r a tü r d e n a lm a y a n la r , s o s y a lis t d e v r im in a m a ç s ız a y a k la n m a la r la d e ğ il a n c a k d ik k a tle h a z ır la n m ış v e ö r g ü tle n m iş m ü c a d e le le r y o lu y la y a p ıla c a ğ ın ı b ile n le r iç in , a ç ık la m a m ız ın ta n ıtla y ıc ı o ld u ğ u n a in a n ıy o ­ ru z . O n la r , K ro n s ta d t'm B o lş e v ik le r iç in d e v r im ta r ih in d e a c ı d o lu b ir s a y f a y ı, " tr a jik b ir z o r u n lu lu ğ u " te m s il e ttiğ in i a n la y a c a k la r d ır . P ie r r e F r a n k E y lü l 1 9 7 6 K Ö TÜ LEŞEN DURUM * 24 Ş u b a t 1921 (...) G e r e k iç e r id e v e g e r e k s e d e u lu s la r a r a s ı a la n d a k ö tü y e g id e n m e v ­ c u t d u r u m la b a ş a ç ık m a m ız g e r e k iy o r . P o lo n y a ile b a r ış h e n ü z s o n u c a b a ğ la n m ış d e ğ il; iç e r id e h a y d u tlu k v e k u la k a y a k la n m a la r ın d a a rtış g ö z le n iy o r . G ıd a v e y a k ıt s o r u n u n a g e lin c e , d u r u m d ik k a t ç e k ic i b i­ ç im d e a ğ ır la ş tı. G e ç tiğ im iz y ılın ilk y a r ıs ın d a 15 m ily o n , ik in c i y a r ı­ s ın d a is e 8 m ily o n p o u d * * b u ğ d a y tü k e ttik . B u y ılın ilk y a r ıs ın d a 2 5 m ily o n p o u d tu ta n b ir d a ğ ıtım g e r ç e k le ş tir d ik , ş im d iy s e e k m e k p a y la ­ rın ı a z a ltm a k z o r u n d a y ız v e b u n u d ü z e n li b iç im d e s a ğ la y ıp s a ğ la y a ­ m a y a c a ğ ım ız d a k u ş k u lu . Y ılın ilk y a r ıs ın d a b u ğ d a y ı k ö tü b iç im d e d a ­ ğ ıta ra k çok a ç ık b ir h a ta iş le d ik ; tü k e tim i 25 m ily o n pouda ç ık a r m a m a m ız g e r e k ir d i. Ş im d ile r d e y s e k u la k a s ile r d e m ir y o lu n u k e s ­ tik le ri iç in S ib ir y a ’d a n h iç b ir s e v k iy a t y a p ıla m ıy o r . S ib iry a lI y o ld a ş la ­ rım ız b i z e o la s ı b i r k u l a k a y a k la n m a s ın d a n s ö z e tm iş le r d i, a m a b u n u n ç a p ın ı ö n c e d e n b e lir le m e k ç o k g ü ç tü . B u , k iş in in b u n a k a r ış a n k u v v e t­ le ri ta r ta b ile c e ğ i b i r s a v a ş d e ğ il. A v r u p a R u s y a s ı'n d a k i k ö y lü le r e k ı­ y a s la d a h a a z z o rlu ğ a k a tla n m a s ın a k a r ş ın S ib ir y a k ö y lü s ü h e n ü z y o k ­ s u n lu k la r a a lış a m a d ı ve ş im d i S ib ir y a ile ile tiş im d e k o p u k lu k , s e v k iy a tla r d a y s a k e s i l m e g ö rü lü y o r. Y a k la ş ık o la r a k 1 ile 10 M a rt a ra - * B u b ö l ü m , L e n in 'i n R u s K o m ü n i s t P a r t i s i ' n i n M o s k o v a K o m i t e s i ' n i n ç a ğ r ı s ı y l a g e r ç e k ­ l e ş e n b i r t o p l a n t ı d a m i l i t a n l a r a y a p t ığ ı b ir k o n u ş m a d a n a l ı n m ı ş t ı r . C o l l e c t e d W o r k s v o l . 4 2 , p .2 7 2 -7 3 . * * P o u d , 4 5 3 , 5 9 g r a m tu ta n b i r R u s a ğ ı r l ı k b ir i m i d i r . - T ü r k ç e E d . n o t u , s m d a g ıd a d u r u m u n d a h iç b ir iy ile ş m e o lm a y a c a k . E lim iz d e s to k k a l ­ m a d ı. Ş im d i tü m g ü c ü m ü z le a y a k ta d u r m a y a , m e v c u t d u r u m a o la b ild i­ ğ in c e d ir e n ç le d a y a n m a y a ç a lış m a lıy ız . K a f k a s la r 'd a n y a p ıla n n a k li­ y a tta b e lir li b ir g e liş m e v a r , a m a d u r u m u n d a h a k ö tü y e g itm e s i r is k i h a la g id e r ilm iş d e ğ il. G ö r ü n ü ş e g ö r e E r m e n is ta n 'd a k i a y a k la n m a * y a ­ tış a c a k . n e v a r k i k a y ı p l a n te la f i e tm e k iç in G ü n e y - D o ğ u d e m ir y o lu ü z e r in d e ç o k f a z la d u r m a m ız a k a r ş ın K a f k a s la r 'd a n y a p ıla n s e v k iy a tla r h iç b ir ş e k ild e S ib ir y a 'n ın y o l a ç tığ ı a ç ığ ı k a p a ta m a z . B u n la r ü z ü c ü h a b e r le r d ir , a m a d u r u m b u . İ n s a n , h a y d u tlu k o la y la r ın d a s o s y a lis t- d e v r im c ile r in e tk is in in b u ­ lu n d u ğ u n u h is s e d iy o r . B a ş lıc a k u v v e tle r i y u r t d ış ın d a d ır v e h e r ilk b a ­ h a r d a S o v y e tle r ik tid a r ın ı d e v ir m e y i h a y a l e d iy o r la r . T c h e m o v , s o n z a m a n la r d a y u r t d ış ın d a k i b i r R u s g a z e te s in d e b u k o n u d a y a z d ı. S o s ­ y a lis t d e v r im c ile r k ö y le r d e k i k u n d a k ç ıla r la b a ğ la n ü iç in d e le r . B u b a ğ ­ la n tı, a y a k la n m a la r ın ta m d a b u ğ d a y a ld ığ ım ız b ö lg e le r d e m e y d a n a g e lm e s in d e n a ç ık ç a b e lli o lm a k ta d ır . B u r a la r d a ih tiy a ç f a z la s ın ın z o r a lım ı, d ü ş ü n ü le m e y e c e k g ü ç lü k le r le k a r ş ıla ş tı. A y n ı s is te m S ib ir y a 'd a d a u y g u la n m a k ta d ır . A n c a k o r a d a h a le n ö n c e k i y ılla r d a n k a la n s to k la r b u lu n u y o r . K ö tü y e g id iş y a k ıt s o r u n u n a d a y a n s ıd ı. E lim iz d e k e s in r a k a m la r y o k , a ç ık s o n u ç la r a v a r a m ıy o r u z , n e d e b u y ü z d e n y a k ıt k r iz in in n e ­ d e n le r in i b e lir le y e b iliy o r u z . S o n u ç o la r a k h o ş n u ts u z lu ğ u n g e n e l b i r k a r a k te r h a lin e g e ld iğ i g ö ­ rü lü y o r . B u h o ş n u ts u z lu ğ u te m e ld e k a v r a m a k g e re k ir; e ğ e r b u S o v y e t­ le r a y g ıtı a r a c ılığ ıy la s ü r a tle y a p ıla m a z s a , d o ğ r u d a n p a rti a y g ıtı a r a c ı­ lığ ıy la y a p ılm a lıd ır ... * E r m e n i k ü ç ü k b u r j u v a m i l l i y e t ç i l e r i T a ş n a k l a n n 1 3 Ş u b a t 1 9 2 1 ’d e b a ş l a t t ı ğ ı a y a k l a n ­ m a. 39 P A R T İ B İR L İĞ İ Ü Z E R İN E * 5 M art 1921 (...) P r o le ta r y a d ü ş m a n la r ın ın tu ta rlı k o m ü n is t ç iz g id e k i h e r s a p m a d a n y a r a r la n m a ç a b a la r ı, b u r ju v a k a r ş ı d e v r im i v e d ü n y a n ın b ü tü n ü lk e le ­ r in d e k i b e y a z m u h a f ız la r ın b iz z a t s o v y e t r e jim in in s lo g a n la r ın ı k u lla n ­ m a y ı k a b u le d a h i n a s ıl h a z ır o ld u k la r ın ı g ö s te r d ik le r i K r o n s ta d t o la ­ y ın d a ç a r p ıc ı b iç im d e s e r g ile n m iş tir ; y e te r k i R u s y a 'd a k i p r o le ta r y a d ik ta tö r lü ğ ü y ık ıls ın . B u r a d a s o s y a lis t d e v r im c ile r v e g e n e l o la r a k b u r ju v a k a r ş ı d e v r im c ile r i - s ö z ü m o n a S o v y e tle r ik tid a r ı a d ın a R u s ­ y a 'd a k i S o v y e t h ü k ü m e tin e k a r ş ı a y a k la n m a ç a ğ r ıs ı iç e re n s lo g a n la r a b a ş v u r d u la r . B u o la y la r , s ır f R u s y a 'd a p r o le te r d e v r im in s ip e r in i z a y ıf ­ la tm a k v e ta h r ip e tm e k a m a c ıy la , B e y a z m u h a f ız la r ın k e n d ile r in i k o ­ m ü n is tle r v e h a tta a ş ır ı so l k a n a t k o m ü n is tle r o la r a k g ö s te r m e k v e k a ­ m u fle e tm e k için n a s ıl ç a b a h a r c a d ık la r ın ı, b u n u n a s ıl b a ş a r d ık la r ın ı b ü tü n ü y le k a n ıtlıy o r . K r o n s ta d t is y a n ın ın a r if e s in d e P e tr o g r a d 'd a d a ğ ı­ tıla n m e n ş e v ik b ild ir ile r i d e a y n ı ş e k ild e b u n la r ın b ir k a ç itir a z d ış ın d a S o v y e t ik tid a r ın ı a y a k la n m a c ıla r a k a r ş ı d e s te k le r g ö r ü n ü r k e n , p ra tik te a y a k la n m a c ıla r ı te ş v ik e tm e k v e d e s te k le m e k a m a c ıy la R u s k o m ü n is t P a rtisi iç in d e k i a n la ş m a z lık la r v e b e lir li f r a k s iy o n to h u m la rın d a n n a sıl y a r a r la n d ık la r ın ı g ö s te r m e k te d ir . * L e n i n ' i n , 8 - 1 6 M a r t 1 9 2 1 ' d e d ü z e n l e n e n X . P a r t i K o n g r e s i ' n e p a r ti i ç i n d e k i b ir li k ü z e ­ r in e k a r a r t a s l a ğ ı n d a n a l ı n m ı ş t ı r . C o l l e c t e d W o r k s v o l . 3 2 , p . 2 4 1 - 4 2 . 40 K R Ö N S T A D T 'D A N Ç I K A R I L A N D E R S L E R * 8 M a rt 1921 Ş im d i K r o n s ta d t o la y la r ı ü z e r in e b ir k a ç s ö z s ö y le m e k is tiy o r u m . H e n ü z e n s o n h a b e r le r i a lm a d ım , a n c a k iş in iç in d e ç o k iy i ta n ıd ığ ım ız b e y a z g e n e r a lle r in p a r m a ğ ın ın b u lu n d u ğ u h e m e n b e lli o la n b u a y a k ­ la n m a n ın ö n ü m ü z d e k i b ir k a ç g ü n iç in d e , h a tta Ö n ü m ü z d e k i b ir k a ç s a ­ a t iç in d e b a s tır ıla c a ğ ın d a n h iç k u ş k u m y o k . B u k o n u d a k im s e n in k u ş ­ k u s u o lm a s ın . A n c a k b u o la y d a n ç ık a n s iy a s a l v e e k o n o m ik d e r s le r in k a p s a m lı b ir d e ğ e r le n d ir m e s in i y a p m a k g e r e k iy o r . O la y n e a n la m a g e liy o r? B o lş e v ik le r in e lin d e k i İk tid a r, g ö rü n ü şe g ö re B o lş e v ik le r in b ir a z s a ğ ın d a , h a tta b e lk i d e d a h a " s o l" u n d a y e r a la n -y ö n e tim i e le g e ç ir m e y e ç a lış a n p o litik g ru p la ş m a la r ın b ile ş im le r i b e lir s iz o ld u ğ u iç in b u b ilin e m iy o r - k a r ış ık b ir k ü tle n in y a d a b ir b ir in i tu tm a y a n , u y u m s u z b ir to p lu lu ğ u n e lin e g e ç m iş tir. A y n ı z a m a n d a B e ­ y a z g e n e r a lle rin ö n e m li r o l o y n a d ık la r ın ı h e p in iz h iç k u ş k u s u z k i b i l i ­ y o r s u n u z d u r . B u tü m ü y le m e y d a n a ç ık m ış tır. K r o n s ta d t o la y la r ın d a n ik i h a fta ö n c e , P a r is g a z e te le r i K ro n s ta d t'd a b ir a y a k la n m a o la c a ğ ın ı ila n e d iy o r la r d ı. B u n u n s o s y a lis t-d e v rim c ile r: Ve d ış a r d a k i b e y a z m u * L e n i n ' i n , K ı z ı l O r d u k u v v e t l e r i n i n K r o n s t a d t ’d a k i a y a U la n m a y ı b a s t ı r m a k i ç i n o p e r a s ­ y o n l a r a b a ş l a m a s ı n d a n b i r g ü n s o n r a K o m ü n i s t P a r ti 'n in X . K o n g r e s i n e s u n d u ğ u f a a l i y e t ra p o ru n d a n a lın m ış tır . C o lle c t e d W o r k s , v o l. 4 2 , p .2 7 8 -2 ? 9 41 h a f ı z l a r ı n işi o l d u ğ u k e s in k e s a ç ık ; h a r e k e t d e a s lın d a b i r k ü ç ü k b u r j u ­ v a k a r ş ı d e v rim i, a n a r ş is t b i r k ü ç ü k b u r ju v a h a re k e ti b o y u t u n a u la ş tı. B u o ld u k ç a y e n i b i r ş e y . B ü tü n (d iğ e r ) k r iz le r le k ıy a s la n d ığ ın d a , b u o l a y tit i z b ir i l g iy le e l e a lın m a lı v e s iy a s a l a ç ıd a n ç o k k a p s a m lı b ir a n a l i z e ta b i tu tu lm a lıd ır . P r o le ta r y a d ik ta tö r lü ğ ü n e h e p d ü ş m a n c a b a ­ k a n a n a r ş is t k ü ç ü k b u ıju v a u n s u r la r tic a r e t ö z g ü rlü ğ ü ta le b in i ö n e s ü r ­ d ü le r . B u r u h h a li p r o le ta r y a ü z e rin d e g e n iş e tk id e b u lu n d u . M o s k o v a v e b i r d iz i k ö y v e k a s a b a y a y a n s ıd ı. B u k ü ç ü k b u r ju v a k a r ş ı- d e v r im , h i ç k u ş k u s u z k i b ir le ş m iş D e n ik in , Y u d e n ic h v e K o lc h a k 'ta n ç o k d a h a te h lik e lid ir . Ç ü n k ü y a ş a d ığ ım ız ü lk e , p r o le ta r y a n ın a z ın lık ta o ld u ğ u , k ö y l ü m ü lk iy e tin in y ık ım d a n p a y ın ı a ld ığ ı v e ü s tü n e ü s tlü k o r d u d a k i t e r h is le r le ç o k s a y ıd a p o ta n s iy e l is y a n c ın ın o r ta lık ta d o la ş tığ ı b i r ü lk e ­ d ir . K r o n s ta d t d e n iz c ile r i v e iş ç ile r in in ile r i s ü r d ü k le r i b u - n a s ıl s ö y le ­ m e li- y ö n e tim i d e n g e le m e , b a ş la n g ıç ta ç o k k ü ç ü k v e ö n e m s iz g ö r ü n ü ­ y o rd u . T ic a r e t ö z g ü r lü ğ ü ö n e r m e s iy le B o lş e v ik le r in h a ta s ın ı d ü z e ltm e k is tiy o r la r d ı v e b u h e z e y a n ın p e k ö n e m li o lm a d ığ ı, " S o v y e t i k tid a r ı" s lo g a n ın ın d a b ir k a ç d e ğ iş ik lik v e ıs la h ta n ib a r e t o ld u ğ u s ö y ­ le n e b ilir d i. N e v a r k i, p a r tis iz u n s u r la r g e r ç e k te B e y a z m u h a f ız la r için b i r s ıç r a m a ta ş ı, b i r b a s a m a k v e k ö p r ü iş le v i g ö r d ü le r . S iy a s a l a ç ıd a n b u k a ç ın ılm a z d ır . K ü ç ü k b u r ju v a u n s u r la r ı, a n a r ş is t u n s u r la r ı b iz R u s d e v r im in d e g ö r d ü k v e o n y ılla r d ır o n la r la m ü c a d e le e d iy o r u z . Ş u b a t 1 9 1 7 'd e n s o n r a , b ü y ü k d e v r im s ır a s ın d a o n la r ı e y le m d e g ö r d ü k v e k ü ­ ç ü k b u r ju v a p a r tile r in in k e n d i p r o g r a m la r ın ın b o lş e v ik le r in k in d e n f a z ­ la fa rk lı o lm a d ığ ın ı, a n c a k b u n u fa rk lı y ö n te m le r le g e r ç e k le ş tir m e k is ­ te d ik le r in i k a n ıtla m a , a ç ık la m a ç a b a s ın a ta n ık o ld u k . B u n u y a ln ız c a E k in i d e v r im i d e h e y im in d e n d e ğ il, a y n ı z a m a n d a b a ş k a b ir ik tid a rın te m s ilc ile r in in S o v y e t y ö n e tim in in y e r in i a ld ığ ı e s k i R u s im p a r a to r lu ­ ğ u s ın ırla rı iç in d e k i d e ğ i ş i k b ö lg e v e a la n la r d a k i d e n e y im le r d e n d o la y ı d a b iliy o ru z . S a m a r a 'd a k i D e m o k r a tik K o m ite ( ! ) y i h a tır la y a lım .* H e p ­ si e ş itlik , ö z g ü r lü k v e k u r u c u m e c lis ta le p le r iy le g e ld ile r v e h e r d e fa ­ s ın d a b u n la r ın B e y a z m u h a fız ik tid a r ın ı k u r m a k iç in b ir k ö p r ü , b i r g e ­ ç itte n b a ş k a b i r şe y o lm a d ık la r ı a n la ş ıld ı. S o v y e t y ö n e tim i e k o n o m ik * 8 H a z ir a n 1 9 1 ' 8 ' d e Ç e k o s l o v a k a s k e r i k u v v e t l e r i V o l g a b ö l g e s i n d e k i Ş a m a r a k a s a b a s ı ­ n ı e le g e ç i r d ile r . S o s y a lis t d e v r im c ile r , Ç e k le r in y o lu n u iz le r k e n , h e r ik i k u v v e t d e s o v y e t l e r i n d a ğ ı t ı l m a s ı , b ir k u r u c ü m e c l i s o l u ş t u r u l m a s ı v e ş i d d e t l i b i r a n t i - k o m ü n i s t k a m ­ p a n y a n ın “ b a ş l a t ı l m a s ı k o n u stjn d a ö n a y a k o ld u la r . S o s y a lis t-d e v r im c ile r , k e n d ile r in i K u m c u M e c l i s K o m i t e s i o la r a k a d l a n d ı r ı p Ç e k a s k e r i z a f e r l e r i n i n p e ş i s ı r a V o l g a b o y u v e U r a ll a r b ö l g e s i n d e S a m a r a ’d a k i ı ı i n b e n z e r i h ü k ü m e t l e r k u r d u la r . S o n b a h a r l a b i r l i k t e b u k u v v e ü e r K ız ıl O r d u ta r a fın d a n y e n ilg iy e u ğ r a tıld ıla r . -I n g . E d . n o tu . 42 d u ru m n e d e n iy le s a r s ılm a y a b a ş la d ığ ı iç in , tü m d e n e y im i h e s a b a k a t ­ m a lı v e b i r m a r k s is tin k a ç a m a y a c a ğ ı te o r ik s o n u ç la n ç ık a rm a lıy ız . B ü tü n A v r u p a d e n e y im i, ik i a r a d a b i r d e r e d e k a lın d ığ ın d a iş le r in k ö tü b ittiğ in i g ö s te r m e k te d ir . İ ş te b u y ü z d e n , ta m d a b u k o n u d a p o litik s ü r tü ş m e le r in ç o k b ü y ü k b ir te h lik e o lu ş tu r d u ğ u n u s ö y le m e k d u r u ­ m u n d a y ız . T ic a r e t ö z g ü r lü ğ ü ç a ğ n s m d a b u lu n a n b u k ü ç ü k b u r ju v a k a r ş ı d e v r im i d ik k a tle ir d e le m e k z o ru n d a y ız . S ın ır la n m a m ış tic a r e t K r o n s ta d t ö r n e ğ in d e o ld u ğ u g ib i b a ş la n g ıç ta B e y a z m u h a f ız la r a b a ğ lı b u lu n m a s a b ile - B e y a z m u h a f ız u n s u r iç in h a le n h a n ç e r in k e s k in u c u , s e r m a y e v e o n u n k e s in r e s to r a s y o n u iç in b ir z a f e r d ir . T e k r a r lıy o r u m , b u s iy a s a l te h lik e n in ü z e r in e h a s s a s iy e tle e ğ ilm e liy iz . T e h lik e , p r o g r a m ta r tış m a la r ım ız la ilg ili s ö y le d ik le r im i a ç ık lıy o r ; b u te h lik e k a r ş ıs ın d a , p a r ti iç i ta r tış m a la r ı s a d e c e b iç im s e l p la n d a b i­ tir m e k le y e tin m e m e m iz g e r e k tiğ in i a n la m a lıy ız -b u n u y a p a c a ğ ız e l­ b e tte , a m a b u y e te r s iz d ir . B u s o r u n a d a h a c id d i y a k la ş m a k g e r e k tiğ in i u n u tm a m a lıy ız . K ö y lü e k o n o m is in in k r iz iç in d e b u lu n d u ğ u d ö n e m d e , a n c a k k ö y lü ­ le re k a s a b a v e k ır s a l k e s im le r e y a rd ım e tm e le r i ç a ğ r ıs ın d a b u lu n a r a k a y a k ta k a la b ile c e ğ im iz i a n la m a m ız g e r e k iy o r . B u r ju v a z in in , k ö y lü le r i iş ç ile r in k a r ş ıs ın a ç ık a r m a n ın y o lla r ın ı a r a d ığ ın ı iş ç i s lo g a n la rı a r d ın a s ığ ın a r a k a n a r ş is t k ü ç ü k b u r ju v a u n s u r la r ı iş ç ile r e k a r ş ı k ış k ır tm a y a ç a lış tığ ın ı, b u n u y a p a r k e n d e d o ğ r u d a n d o ğ r u y a p r o le ta r y a d ik ta tö r lü ­ ğ ü n ü n y ık ılm a s ın ı v e s o n u ç ta k a p ita liz m in r e s to r a s y o n u y la e s k i to p r a k s a h ip le r i v e k a p ita lis tle r in e s k i ik tid a r ın ın y e n id e n k u r u lm a s ın ı h e d e f ­ le d iğ in i a k lım ız d a n ç ık a r m a m a lıy ız . B u r a d a k i s iy a s a l te h lik e a p a ç ık ö r ta d a d ır . B ir ç o k d e v r im ç o k a ç ık b iç im d e b u y o ld a n g e ç m iş tir; b iz b u o la s ılık k a r ş ıs ın d a h e r z a m a n d ik k a tli o ld u k v e b u n a k a rş ı u y a n d a b u lu n d u k . H iç k u ş k u s u z k i b u d u r u m , y ö n e tim d e k i k o m ü n is t p a r tis in ­ d e n , y ö n e tic i p r o le te r u n s u r la r d a n g e ç tiğ im iz y ıl s ık ç a s e r g ile d iğ im iz tu tu m d a n d a h a f a r k lı b ir ta v ır a lm a la r ın ı' g e r e k tir ir . K a rş ı k a r ş ıy a b u ­ lu n d u ğ u m u z te h lik e k e s in lik le d a h a fa z la k a y n a ş m a , k e s in lik le d a h a f a z la d is ip lin v e k e s in lik le ç a lış m a d a d a h a f a z la b ir l i k is te m e k te d ir . B u n u b a ş a r a m a z s a k , ö n ü m ü z d e k i z o r lu k la r ın ü s te s in d e n g e le m e y iz . A r d ın d a n , e k o n o m ik s o r u n la r v a r. K ü ç ü k b u r ju v a u n s u r la r ın ö n e sü rd ü ğ ü b u tic a r e t ö z g ü r lü ğ ü n e a n la m a g e liy o r ? P r o le te r y a n ın k ü ç ü k ç if tç ile r le i liş k ile r in d e h a le n ç ö z m e m iz g e r e k e n z o r s o r u n la r v e g ö re v 43 le r im ız in b u lu n d u ğ u a n la m ın a g e liy o r. B u r a d a p r o le te r y a d e v r im in in p r o le ta r y a n ın a z ın lık ta v e k ü ç ü k b u r ju v a z in in ç o ğ u n lu k ta o ld u ğ u k o ­ ş u lla r d a g e liş tiğ i b i r ü lk e d e , z a f e r e u la ş m ış p r o le ta r y a ile k ü ç ü k m a l s a h ip le r i a r a s ın d a k i iliş k ile r d e n b a h s e d iy o r u m . B ö y le b ir ü lk e d e p r o le ­ ta r y a n ın ro lü , b u k ü ç ü k ta r ım ü r e tic ile r in in to p lu m s a lla ş tır ılm ış , k o lle k tif , c o m m u n a n ta ir e * ç a lış m a y a g e ç iş in i y ö n e tm e k tir . T e o r ik o la r a k b u ta r tış m a g ö tü r m e z . B ir d iz i y a s a l e y le m le b u g e ç iş s o r u n u n a e ğ il­ d ik , a n c a k b u k o n u d a y a s a l m e v z u a tta n ç o k p r a tik u y g u la m a n ın ö n e m ta ş ıd ığ ım v e b u g e ç iş in k ü ç ü k ü r e tic iy e b ü y ü k ü r e tim in fa y d a la r ın ı p r a t i k t e k a n ıtla y a c a k s o n d e r e c e g ü ç lü v e g e n iş ç a p lı b i r e n d ü s tr iy e s a ­ h ip o ld u ğ u m u z d a g ü v e n c e a ltın a a lın a b ile c e ğ in i b iliy o r u z . M a r k s is tle r v e y a n ıs ır a s o s y a l d e v r im v e o n u n g ö r e v le r i h a k k ın d a d ü ş ü n e n b ü tü n s o s y a lis tle r s o r u n u te o rid ö h e r z a m a n b u ş e k ild e d ik k a ­ te a ld ıla r . A n c a k , b a h s e ttiğ im g ib i, R u s y a 'n ın en f a z la te la f f u z e d ile n k a r a k te r is tiğ i, b ir ta r a f ta s a d e c e a z ın lık d e ğ il a m a h a tır ı s a y ılır b ir a z ın lık d u r u m u n d a k i p r o le te r le r le y e d iğ e r ta r a f ta g e n iş b ir k ö y lü ç o ­ ğ u n lu ğ u n a s a h ip o lu ş u m u z d u r . D e v r im i s a v u n m a k d u r u m u n d a o ld u ­ ğ u m u z m e v c u t k o ş u lla r s o r u n la r ım ız ın ç ö z ü m ü n ü in a n ılm a z ö lç ü d e z o r la ş tır d ı. G e n iş ç a p lı ü r e tim in b ü tü n f a y d a la r ın ı g ö s te r m e y i b a ş a r a ­ m a d ık , ç ü n k ü ü r e tim e n k a z h a lin d e v e v a r lığ ın ı g ü ç lü k le s ü r d ü r ü y o r B u d u r u m , y a ln ız c a y in e k ü ç ü k ç if tç ile r d e n f e d a k a r lık y a p m a la r ın ı is ­ te y e r e k e s k i h a lin e d ö n ü ş tü r ü le b ilir . * to p l u l u k l a r a d e ğ g i n . 44 S A F L A R IM IZ I S IK L A Ş T IR A L IM * 9 M a rt 1921 (...) "İş ç i m u h a le f e ti " n e k a r ş ı, K o llo n ta i y o ld a ş ın İ ş ç i M u h a le fe ti is im li b r o ş ü r ü n d e n d a h a iy i b ir b e lg e b u lu n a m a z . S o r u n a g e r ç e k te n d e b u y o lla y a k la ş ıla m a y a c a ğ ın ı g ö r e c e ğ iz . B ü r o k r a s in in h a s s a s b ir s o r u n o l ­ d u ğ u n u h e p im iz k a b u l e d iy o r u z ; b iz z a t p a r ti p r o g r a m ım ız d a d a if a d e e d ilm iş tir . G e n e l k o m ite le r i v e u lu s a l e k o n o m i k o n s e y le r in i e le ş tir ­ m e k ç o k k o la y d ır , a n c a k e le ş tir iy i b ö y le y a p tığ ın ız d a p a r tili o lm a y a n iş ç i k itle le r i s iz in s ö y le d ik le r in iz i b u n la r ın d a ğ ıtılm a la r ı g e r e k tiğ i ş e k ­ lin d e a n lıy o r la r ! S o s y a lis t- d e v r im c ile r b u n u b u lu n m a z f ır s a t s a y ıy o r ­ la r. B a z ı U k r a y n a lI y o ld a ş la r b a n a , k e n d i k o n f e r a n s la r ın d a so l s o s y a lis t- d e v r im c ile r in ö n e r ile r in i ta m o la r a k aym ş e k ild e f o r m ü le e ttik le r in i s ö y le d ile r . D a h a s ı, K r o n s ta d t k a r a r n a m e le r in e n e d e m e li? H e p in iz o k u m a d ın ız m ı? B u n la r ı s iz e g ö s te r e c e ğ iz : A y n ı ş e y i s ö y lü ­ y o rla r. K r o n s ta d t te h lik e s in i v u r g u la y ış ım , b u r a d a , g ö r ü n ü r d e k ü ç ü k b ir d e n g e le m e n in ta le p e d iliy o r o lu ş u d u r : " B o lş e v ik le r d e f o ls u n " , " ik ­ tid a rı b ir a z d ü z e lte c e ğ iz ." K r o n s ta d t’ta is te n e n b u d u r. N e v a r k ı s o ­ n u ç ta o la n , S a v in k o v 'u n R e v e l’e g e lm e s i, P a r is g a z e te le r in in o la y la r ı ik i h a f ta ö n c e d e n h a b e r v e r m e s i v e b ir b e y a z g e n e ra lin o la y d a b o y g ö s te r m e s id ir . B u d u r iş te o la n . B u y ü z d e n ş u n u s ö y lü y o r u z : M a d e m k ı b ö y le b ir s o r u n la k a r ş ı k a r ş ıy a y ız , ilk k o n u ş m a m d a d a b e lir ttiğ im g ib i, n e k a d a r m a s u m g ö r ü n s e d e o n a s ila h e ld e k a r ş ılık v e rm e liy iz . * P a r ti b i r l i ğ i i ç i n y a p ı l a n b u ç a ğ r ı , L e n i n ' ı n X . P a r t i K o n g r e s i ’n e s u n d u ğ u r a p o r u n ö z e ­ t in d e y e r a lıy o r . C o lle c t e d W o r k s , v o . 3 2 , p . 2 0 3 - 2 0 4 . 45 K R Ö N S T A D T 'I N T A R Î H t Y E R İ * 1 5 M a rt 1921 K a n ım c a R u s y a 'd a y a ln ız c a ik i tü r h ü k ü m e t m ü m k ü n d ü r : S o v y e t h ü k ü m e ti y a d a ç a r c ı h ü k ü m e t. K r o n s ta d t'd a b a z ı b u d a la la r y a d a h a in ­ le r b ir k u r u c u m e c lis te n s ö z e ttile r . A m a a k lı b a ş ın d a b ir i, R u s y a ’n ın iç in d e b u lu n d u ğ u b u a n o r m a l d u r u m d a k u r u c u m e c lis te n s ö z e d e r m i? B u g ü n k ü k o ş u lla r d a b ir k u r u c u m e c lis , ç a r c ı g e n e r a lle r in b u r n u n d a h a lk a y la o y n a ttık la r ı b ir a y ıla r to p lu lu ğ u n d a n b a ş k a b ir ş e y o lm a y a c a k ­ tır. K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı a s lın d a ö n e m s iz b i r o la y d ır . V e S o v y e t ik ti­ d a r ı a ç ıs ın d a n ta ş ıd ığ ı te h d it, î r la n d a 'lı is y a n c ıla r ın I n g iliz İ m p a r a to r ­ lu ğ u için o lu ş tu r d u ğ u te h d itte n d a h a a z d ır . A m e r ik a 'd a , b o lş e v ik le r in s o v y e t r e jim i d e v r ild iğ i a n k e n d i a r a la ­ r ın d a m ü k e m m e l b i r h ü k ü m e t o lu ş tu r a b ile c e k ç o k b ü y ü k s a y ıd a k i e ğ i­ tilm iş in s a n ü z e r in d e z o r b a c a e g e m e n lik k u r m u ş k ö tü n iy e tli k ü ç ü k b ir g r u p o ld u ğ u d ü ş ü n ü lü y o r . B u k a n ı k e s in lik le y a n lış tır . Y ö n e tm e k o n u ­ s u n d a k i b ü tü n b e c e r ik s iz lik le r in i ş im d iy e k a d a r z a te n k a n ıtla m ış k a s a p g e n e ra lle r v e ç a r e s iz b ü r o k r a ü a r d ış ın d a h iç k im s e b o lş e v ik le r in y e rin i a la c a k d u r u m d a d e ğ ild ir. E ğ e r y u r t d ış ın d a K r o n s ta d t'd a k i a y a k la n m a n ın ö n e m i a b a r tılıy o r v e d e s te k le n iy o r s a , b u n u n n e d e n i d ü n y a n ın ik i k a m p a a y r ılm ış o lm a s ı­ d ır: K a p ita lis t d ü n y a v e k o m ü n is t R u s y a . * L e n i n t e N e w Y o r k H e r a l d T r i b u n e ’ün b ir m u h a b i r i a r a s ı n d a k i k o n u ş m a n ı n 2 6 M a ı t 1 9 2 1 ta r ih li P e t r o g r a d s k a y a P r a v d a ' d a y a y ı n l a n a n 46 ö z e tid ir . C o lle c t e d W o r k s , v o l. 3 6 , p .5 3 8 Y A L A N K A M P A N Y A S I* 1 6 M a rt 1921 D ü n y a k a p ita liz m in in b iz e k a r ş ı in a n ılm a z d e r e c e d e ç ılg ın c a , is te ­ r i k b ir k a m p a n y a b a ş la ttığ ı şu s ıra , p a n iğ e k a p ılm a k b iz im y a p a c a ğ ı­ m ız ş e y d e ğ ild ir v e b u n u n iç in h iç b ir n e d e n d e y o k tu r . D ü n , C h ic h e rin Y o ld a ş la g ö r ü ş m e m d e , b u s o r u n h a k k ın d a k i h a b e r le r in b i r ö z e tin i a l ­ d ım v e b u n u ö ğ r e tic i b u la c a ğ ın ız ı d ü ş ü n ü y o r u m . B u r a d a , R u s y a 'd a k i d u r u m la ilg ili y a la n k a m p a n y a s ın d a n s ö z e d iliy o r . Ö z e ti h a z ırla y a n y o ld a ş , B a tı A v r u p a b a s ın ın d a d a h a ö n c e h iç b ir d ö n e m s o n ik i h a f ta d a o ld u ğ u tü r d e n b ir y a la n b o llu ğ u g ö r ü lm e d iğ in i, S o v y e t R u s y a h a k k ın ­ d a b ö y le s in e b e r e k e tli b ir f a n ta s tik z ır v a la m a d a lg a s ıy la k a r ş ıla ş ılm a d ığ ın ı y a z ıy o r . B ü tü n B a tı A v r u p a b a s ın ı M a rt b a ş ın d a n b e r i h e r g ü n R u s y a 'd a k i a y a k la n m a la r h a k k ın d a f a n ta s tik h a b e r le r y a ğ d ırıy o r: K a rş ı d e v r im in z a f e r i; L e n in v e T r o ç k i'n in K ır ım a k a ç ış ı; K r e m lin b u r ç la ­ r ın d a d a lg a la n a n b e y a z b a y ra k ; P e tr o g r a d v e M o s k o v a 'd a b a r ik a tla r v e c a d d e le r b o y u n c a s e l g ib i a k a n k a n ; S o v y e t h ü k ü m e tin i d e v ir m e k iç in te p e le r d e n M o s k o v a 'y a in e n k a la b a lık : B u d e n n y 'n in a s ile r in ta ra fın a g e ç m e s i; b ir d iz i R u s k e n tin d e k a r ş ı d e v r im in z a f e r i - b ir g ü n b irin d e , b ir g ü n d iğ e r in d e a m a g e n e l o la r a k ta ş r a n ın n e r d e y s e tü m b a ş k e n tle r i b u lis te y e d a h il e d iliy o r . B u k a m p a n y a n ın u lu s la r a r a s ı v e e ş g ü d ü m lü n ite liğ i, b ü y ü k g ü ç le r ta ra fın d a n b e n im s e n e n u z u n v a d e li b ir p la n la k a r ş ı k a r ş ıy a o ld u ğ u m u z u k a n ıtla m a k ta d ır . 2 M a r t'ta , İ n g iliz D ış iş le r i * L e n in 'in 1 6 M a r t 1 9 2 1 'd e X .P a r t i K o n g r e s i'n d e y a p t ığ ı k a p a n ış k o n u ş m a s ın d a n a lın ­ m ış tır . C o lle c t e d W o r k s , v o l . 3 2 , p. 2 6 7 - 2 7 0 . 47 B a k a n lığ ı, P r e s s A s s o c ia tio n a r a c ılığ ıy la b u h a b e rle rin d o ğ r u lu ğ u n u m ü m k ü n g ö r m e d iğ in i a ç ık la d ı, a m a h e m e n a r d ın d a n P e tr o g r a d 'd a k i b i r a y a k la n m a d a n , K ro n sta d t f ilo s u n u n b u k e n ti b o m b a la m a s ın d a n v e M o s k o v a 'd a k i s o k a k ç a tış m a la rın d a n s ö z e d e n k e n d i b ü lte n in i y a y ın la d ı. 2 M a r t'ta b ü tü n I n g iliz g a z e te le r i P e tr o g r a d v e M o s k o v a 'd a a y a k ­ l a n m a l a r o ld u ğ u n u b ild ir e n b i r te lg r a f h a b e r in i y a y ın la d ıla r : L e n in v e T r o ç k i K ın m 'a k a ç tıla r ; M o s k o v a 'd a o n d ö r tb in iş ç i k u r u c u m e c lis is ti­ y o r ; M o s k o v a c e p h a n e liğ i v e K u r s k g a rı is y a n c ı iş ç ile r in e lin d e ; P e tr o g r a d 'd a V a s ily e v s k y a d a s ı b ü tü n ü y le a s ile r in d e n e tim in d e . S o n r a k i g ü n le r d e a lın a n r a d y o y a y ın la n v e te lg r a f la r d a n b ir k a ç ö r ­ n e k d a h a : 3 M a r t'ta , K ly s h k o , R e u te r a ja n s ın ın P e tr o g r a d 'd a b i r a y a k ­ la n m a d a n b a h s e d e n b a z ı s a ç m a s ö y le n tile r d e r le m iş o ld u ğ u n u v e b u n l a n e ld e n e le d a ğ ıttığ ın ı L o n d r a 'd a n te lg r a f la b ild iriy o r. 6 M a rt. M a y s o n a ja n s ın ın B e r lin m u h a b ir i, N e w Y o r k 'a te lg r a f la A m e r ik a lı iş ç ile r in P e tr o g r a d d e v r im in d e ö n e m li b i r r o l o y n a d ık la r ın ı v e C h ic h e r in 'in , A m e r ik a d a n g e le n m ü lte c ile r e s ı n ı n k a p a tm a s ı iç in r a d y o a r a c ılığ ıy la G e n e r a l H a n e c k i'y e e m ir v e r d iğ in i b ild ir iy o r . 6 M a r t. Z in o v ie v , O r a n ie n b a u m 'a k a ç tı; K ız ıl b a ta r y a la r M o s k o ­ v a 'd a iş ç i m a h a lle le r in i b o m b a lıy o r . P e tr o g r a d b ü tü n y ö n le r d e n k u ş a t­ m a a ltın d a . ( W ie g a n d R a d y o s u ) 7 M a rt. K ly s h k o , R e v e l’d e n g e le n h a b e r le r e g ö re , M o s k o v a c a d d e ­ le rin d e b a r ik a tla r k u r u ld u ğ u n u te lg r a f la b ild ir iy o r ; g a z e te le r a n ti- b o lş e v ik b ir lik le r in C h e m ig o v 'u iş g a l e ttiğ i y o lu n d a k i H e ls in k i k a y ­ n a k lı h a b e r le r e y e r v e riy o rla r. 7 M a rt. P e tr o g r a d v e M o s k o v a is y a n c ıla r ın e lin d e ; O d e s s a 'd a a y a k ­ la n m a ; S e m y o n o v , y ir m ib e ş b in K a z a k ın b a ş ın d a S ib ir y a 'y a ile rliy o r; P e tr o g r a d 'd a b i r d e v rim c i k o m ite is tih k a m la r v e f ilo n u n d e n e tim in i e le a lıy o r ( P o ld e w 'd e k i I n g iliz r a d y o s u n u n h a b e r le r i) . N a u e n , 7 M a rt. P e tr o g r a d ’d a m a h a lle le r v e f a b r ik a la r a y a k la n d ı; V o lh y n ia 'd a a n ti- b o lş e v ik b ir a y a k la n m a p a tla k v e rd i. P a ris , 7 M a rt. P e tr o g r a d d e v r im c i k o m ite n in e lin d e ; L e M a tin , L o n d ra 'd a n a lın a n h a b e r le r e g ö r e K r e m lin ü z e r in d e b e y a z b a y ra ğ ın d a lg a la n d ığ ım y a z ıy o r. P a ris, 8 M a rt. A s ile r K r a s n a y a G o r k a 'y ı e l e g e ç ir d ile r ; P s k o v b ö l­ g e sin d e K ız ıl O rd u a la y la r ı is y a n e ttile r; B o lş e v ik le r P e tr o g r a d 'a B a ş ­ k a l a r ) y o llu y o r la r . 48 10 M a r t. K ly s h k o te lg r a f la b ild ir iy o r : G a z e te le r P e tr o g r a d 'ın d ü ş ü p d ü ş m e d iğ in i s o r u y o r la r . H e ls in k i'd e n g e le n h a b e r le r e g ö r e , P e tr o g r a d 'ın d ö r tte ü ç ü a s ile r in e lin d e b u lu n u y o r . T r o ç k i, y a d a b a z ı y a z a r la ­ r a g ö r e Z in o v ie v o p e r a s y o n la r ı T o s n a y a d a P e te r P a u l K a le s i'n d e b iz ­ z a t y ö n e tiy o r . B a ş k a h a b e r k a y n a k la r ın a g ö r e , B r u s ilo v b a ş k o m u ta n lık g ö r e v in e a ta n d ı. R ig a 'd a n a lm a n h a b e r le r e g ö r e , d e m ir y o lu is ta s y o n la ­ rı d ış ın d a tü m P e tr o g r a d a y ın d o k u z u n d a e le g e ç ir ild i. K ız ıl O rd u , G a tc h in a 'y a g e ri ç e k ild i. P e tr o g r a d g r e v c ile r i ş u s lo g a n ı a ttıla r: " K a h ­ r o ls u n S o v y e tle r v e K o m ü n is tle r " . I n g iliz s a v a ş b a k a n lığ ı, K ro n s ta d t'd a k i a s ile r in P e tr o g r a d 'd a k i a s ile r le b ir le ş m e y i s a ğ la y ıp s a ğ la m a ­ d ık la r ın ın h e n ü z b ilin m e d iğ in i b ild ir iy o r , a n c a k s a h ip o ld u ğ u b ilg iy e g ö r e , Z in o v ie v , S o v y e t b ir lik le r in e k u m a n d a e ttiğ i P e te r P a u l K a le ­ s i'n d e b u lu n m a k ta d ır . B u d ö n e m d e k i s a y ıs ız s a f s a ta a r a s ın d a a ş a ğ ıd a k ile r i a k ta r m a k la y e tin e c e ğ im : S a r a to v o to n o m b i r a n ti- b o lş e v ik c u m h u r iy e t h a lin e g e l­ d i ( N a u e n A ja n s ı, 11 M a r t) . V o lg a b o y la r ın d a k i k a s a b a la r d a k o r k u n ç a n ti- k o m ü n is t p o g r o m la r (a y n ı k a y n a k ) . M in s k b ö lg e s in d e B e y a z R u s m ü f r e z e le r le K ız ıl O r d u a r a s ın d a ç a tış m a la r ( a y n ı k a y n a k ) . P a r is , 15 M a rt. L e M a tin , K u b a n v e D o n k a z a k la r ın ın k itle h a lin d e a y a k la n d ık la r ın ı b ld ir iy o r . N a u e n , 14 M a r t'ta B u d e n n y 'n in s ü v a r ile r in in O r e l y a k ın la r ın d a a s i ­ le r le b ir le ş tiğ in i b ild ird i. P s k o v , O d e s s a v e d iğ e r k e n tle r d e ç e ş itli k e r e ­ le r a y a k la n m a la r o ld u ğ u n u b i r ç o k k e z y in e le d i. 9 M a r t'ta K ra s in , W a s h in g to n 'd a k i T im e s m u h a b ir in in S o v y e t r e ji­ m in in s o n u n u n y a k la ş tığ ın ı v e A m e r ik a 'n ın b u n d a n d o la y ı s ın ır d e v le t­ le riy le iliş k ile r k u r u lm a s ın ı e r te le m iş o ld u ğ u n u b e lir ttiğ in i te lg r a f la b ild ir d i. Ç e ş itli z a m a n la r d a , A m e r ik a n b a n k a c ılık ç e v r e le rin in m e v c u t k o ş u lla r a l tın d a R u s y a ile tic a r e t y a p m a n ın k u m a r o la c a ğ ın ı s ö y le d ik ­ le r in i a k ta r a n h a b e r le r y a y ın la d ı. D a ily C h r o n ic le 'ın N e w Y o r k m u h a b ir i 4 M a r t'ta n b u y a n a A m e r i­ k a 'd a k i iş ç e v r e le r i v e C u m h u r iy e tç i P a r ti'n in R u s y a ile şu s ır a la r tic a ri iliş k ile r d e b u lu n m a n ın k u m a r o la c a ğ ın ı d ü ş ü n d ü k le r in i b ild iriy o r. B u y a la n k a m p a n y a s ı h iç k u ş k u s u z y a ln ız c a A m e r ik a 'y ı d e ğ il, L o n d r a 'd a k i T ü r k d e le g a s y o n u v e S ile z y a 'd a k i p le b is iti d e g ö z e te re k y a p ılıy o r . 49 Y o ld a ş la r , t a b l o s o n d e r e c e a ç ık tır. U lu s la r a r a s ı b a s ın k o n s o r s iy u ­ m u - b u ü lk e le r d e k i b a s ın ö z g ü r lü ğ ü o la ğ a n ü s tü d ü r ; s iz b u n u b a s ın ın % 9 9 'u n u n y ü z m ily o n la r c a r u b le y i e lle r in d e tu ta n p a r a b a b a l a n t a r a f ın ­ d a n s a tın a lın m ış o ld u ğ u ş e k lin d e o k u y u n - e m p e r y a lis tle r in d ü n y a ç a ­ p ı n d a k i H a ç lı s e f e r in i b a ş la tm ış tır . E m p e r y a lis tle r h e r ş e y d e n ö n c e , K r a s s in e 'in ö n a y a k o ld u ğ u I n g i l t e r e ile tic a r e t a n la ş m a s ın ı, a y n ı ş e k il­ d e A m e r ik a ile g ö r ü ş m e s a f h a s ın d a o la n v e k o n g re s ır a s ın d a u n s u r la r ı­ n a d e ğ in d iğ im iz g e le c e k te k i a n la ş m a y ı b o z m a k is tiy o r la r . B u d a g ö s ­ te riy o r k i a sk e ri m ü d a h a le o la n a ğ ın ı y itir m iş o la n ç e v r e m iz d e k i d ü ş m a n la r ş im d i u m u tla r ın ı b i r a y a k la n m a y a b a ğ lıy o r la r . K r o n s ta d t o la y la r ı u lu s la r a r a s ı b u r ju v a z iy le b i r g iz li a n la ş m a n ın v a r lığ ın ı a ç ığ a ç ık a r d ı. B u n u n d a ö te s in d e , e n f a z l a k o r k tu k la r ı ş e y in , u lu s la r a r a s ı s e r ­ m a y e n in p r a tik b a k ış a ç ıs ıy la , n o r m a l tic a r i iliş k ile r in b a ş la m a s ı o ld u ­ ğ u n u g ö rü y o ru z. 50 P R O L E T E R D A Y A N IŞ M A Ç A Ğ R IS I* 2 7 M a rt 1921 G e ç tiğ im iz h a f ta la r ın s o n d e r e c e ö n e m li d e r s le r v e r e n , d ö n ü m n o k ­ ta s ı n ite liğ in d e k i o la y ı K r o n s ta d t, g e r ç e k liğ i b a ş k a ş e y le r d e n d a h a f a z ­ la a y d ın la ta n b ir ş im ş e k g ib iy d i. A r tık A v r u p a 'd a b e lli s a y ıd a B e y a z m u h a f ız a r a s tla n m a y a n h iç b ir ü lk e y o k tu r . A v r u p a 'd a k i R u s g ö ç m e n le r in to p la m sa y ıs ı y e d iy ü z b in o la r a k h e s a p la n m a k ta d ır . B u n la r , S o v y e t y ö n e tim in e u y u m g ö s te r e m e ­ y e n b ü r o ç a lış a n la r ıy la k a ç a k k a p ita lis tle r d ir . B u ü ç ü n c ü g ü ç o r ta lık ta g ö r ü n m ü y o r ; g ö ç e tm iş le r d ir , a m a e lle r in d e u lu s la r a r a s ı s e n e tle r b u ­ lu n d u ğ u iç in p a r a y la o ls u n b a ş k a y o lla r la o ls u n , K o lç a k 'a , Y u d n iç 'e v e W r a n g e l" e y a rd ım e ttik le r i g ib i o n la r a d a y a r d ım e d e n d ü n y a k a p i t a ­ lis tle r iy le itttif a k iç in d e y a ş a m a k ta v e b ir lik te h a r e k e t e tm e k te d ir le r . B u a d a m la r ın h iç b ir in i u n u tm a d ık . S o n b ir k a ç g ü n d ü r g a z e te le r im iz ­ d e , B e y a z m u h a f ız b a s ın d a n a lın m ış , K r o n s ta d t'd a k i o la y la r ı a ç ık la y a n a lın tıla r ın b o llu ğ u d ik k a tin iz i ç e k m iş o lm a lıd ır . B u h a b e r le r b ir k a ç g ü n ö n c e , P a r is 'te b ir g a z e te y a y ım la y a n B u r ts e v 'in a ğ z ın d a n a k ta r ılm ış ­ tı v e M iliu k o v ta ra fın d a n d e ğ e rle n d iriliy o rd u ; b u n la r ı d a o k u m u ş o lm a ­ lıs ın ız . G a z e te le r im iz d e b u k o n u y a n iç in b u k a d a r ç o k a ğ ırlık v e r ilm iş ti? D o ğ ru m u y d u b u ? D o ğ ru y d u , ç ü n k ü d ü ş m a n ım ız h a k k ın d a k e s in b i r g ö ­ r ü ş ü m ü z o lm a lıd ır. D ü ş m a n la rım ız y u rt d ış ın d a f a z la d ik k a t ç e k m e z le r , a m a b u r a d a n f a z la u z a ğ a g itm e d ik le rin i, o ls a o ls a b i r k a ç b in v e r s tlik b i r m e s a fe d e b u lu n d u k la r ın ı g ö rü rs ü n ü z ; ta b ii b u l u n d u k la n y e rd e k e n d ile r i* L e n in 'in T ü m - R u s y a U la ş ım İ ş ç ile r i K o n g r e s i'n d e y a p t ığ ı ( C o lle c t e d W o r k s , v o l.3 2 , p .2 7 9 - 8 4 ) k o n u ş m a d a n a lın m ış tır . 51 n i g iz le m e y e d e ç a lış m a k ta d ır la r. C a p c a n lı a y a k ta , b ite v iy e h a r e k e t iç in ­ d e , p u s u d a b e k le m e k te d ir le r . B u n e d e n le , ö z e llik le d e b a s it s ığ ın m a c ıla r o lm a d ık la r ı iç in , g ö z ü m ü z ü ü z e rle rin d e n a y ırm a m a lıy ız . O n la r a s lın d a ç o k y a k ın iliş k i iç in d e o ld u k la rı d ü n y a s e r m a y e s in in a ja n la r ıd ır la r. Y u r t d ış ın d a y a y ım la n a n B e y a z m u h a f ız g a z e te le r d e n y a p ıla n a lın t ü a n n , y in e İ n g iliz v e F r a n s ız g a z e te le r in d e n y a p ılm ış a lın tıla r la y a n y a n a ç ık tığ ım f a r k e tm iş s in iz d ir . T e k b i r k o ro , te k b i r o r k e s tr a g ib i. G e r ç i b u tü r o r k e s tr a la n te k b i r a d a m y ö n e tm e z . U lu s la r a r a s ı s e r m a y e b i r y ö n e tm e n in b a lo n u n d a n d a h a a z d ik k a t ç e k e n a r a ç la r k u lla n ır , g e ­ n e d e b u a lın tıla r ın h e r h a n g i b ir in e b a k tığ ın ız d a o o r k e s tr a y ı fa rk e d e b ilir s in iz . B u n la r ın tü m ü , " B o lş e v ik le r s iz s o v y e t ik tid a r ı" s lo g a n ı g ü n ­ d e m e g e ld iğ in d e , b u n a e v e t d iy e c e k le r in i i tir a f e tm iş le r d ir . M iliu k o v b u n u a p a ç ık s ö z le r le d ile g e tir m e k te d ir . T a r ih i y a k ın d a n in c e le m iş o l­ m a s ı, M iliu k o v 'u n R u s ta r ih in e i l k e ld e n b a k m a s ın ı s a ğ lıy o r d u . K ita p ­ l a r la y irm i y ılık h a ş ir n e ş ir liğ in i y ir m i a y lık k iş is e l d e n e y im iy le z e n g in le ş tir m iş ti. M iliu k o v , " B o lş e v ik le rs iz so v y e t ik tid a rı" slo g a n ın ı k a b u lle n m e y e h a z ır o ld u ğ u n u s ö y le m e k te d ir. P a ris 'te k i y e rin d e n , b u n u n s a ğ a d o ğ ru m u y o k s a s o la -a n a rş is tle re - d o ğ ru m u h a f if b i r k a y m a o la c a ­ ğ ın ı g ö re m e z . O ra d a n K r o n s ta d t'ta o lu p b ite n le ri g ö r e m e z , a m a m o n a rş is tle rd e n o la y ın ü s tü n e a le la c e le ü ş ü ş ü p iş le ri b o z m a m a la r ın ı r ic a e d e r. K a y m a n ın s o la d o ğ ru o lm a s ın a b ile ra z ıd ır; s o v y e t ik tid a rın ı b o lş e v ik le r e k a rş ı s a v u n m a y a b u d u r u m d a d a h i h a z ır o ld u ğ u n u a ç ık la m a k ta d ır. M iliu k o v ’u n s ö y le d ik le r i b u n la r d ır v e k e s in lik le d o ğ r u d u r . M iliu ­ k o v , K r o n s ta d t o la y la r ın ın b o lş e v ik s iz b ir s o v y e t r e jim i k u r m a d ü r tü ­ s ü n ü a ç ığ a ç ık a r d ığ ın ı s ö y le d iğ in d e , R u s ta r ih in d e n , to p r a k s a h ip le r i v e k a p ita lis tle r d e n e p e y b ir ş e y ö ğ r e n m iş o ld u ğ u n u o r ta y a k o y m a k ta ­ d ır: B u , b ü a z s ın ır la m a s ız tic a r e t v e h a f if b i r k u r u c u m e c lis y o lu y la s a ğ a d o ğ r u k ü ç ü k b ir a d ım a tm a is te ğ id ir ; h e r h a n g i b ir m e n ş e v iğ e k u ­ la k v e r in - b e lk i b u s a lo n d a n a y r ılm a y a b ile g e r e k k a lm a d a n - a y n ı la f ­ l a n iş itir s in iz . E ğ e r K r o n s ta d t o la y la n n ın s lo g a n ı s o la d o ğ ru h a f if b ir s a p m a y ı - y ık ım ın , s a v a ş ın , o r d u n u n te rh is e d ilm e s in in s o n u c u o la n v e a n a r ş is tle r in d e iç in d e y e r a ld ığ ı b i r s o v y e t ik tid a r ı- te m s il e d iy o rs a , M iliu k o v n iç in o n d a n y a n a d ır ? Ç ü n k ü M iliu k o v , b ir s a p m a n ın y a p r o ­ le ta ry a d ik ta tö r lü ğ ü n e y a da k a p ita lis tle r e g ö tü r e c e ğ in i b ilm e k te d ir. S iy a s a l ik tid a r b a ş k a b ir b iç im d e v a r o la m a z . Ş u a n d a s o n s a v a ş ı­ m ız ı d e ğ il, y a ln ız c a s o n v e k e s in s a v a ş la r d a n b ir in i y ü rü ttü ğ ü m ü z h a l­ 52 d e , " B u g ü n k ü k e s in s a v a ş la r d a n b ir in i k im e k a r ş ı y ü r ü tü y o r u z ? " s o r u ­ s u n u n te k d o ğ r u y a n ıtı,. " İ ç e r id e k i k ü ç ü k b u r ju v a a n a r ş iy e k a r ş ı" ş e k ­ lin d e d ir . ( A lk ış la r .) T o p r a k s a h ip le r in e v e k a p ita lis tle r e g e lin c e , o n la r a h e n ü z y a ln ız c a ilk k a m p a n y a d a d a r b e in d ir d ik ; İk in c is i u lu s la r a r a s ı d ü z le m d e s ü r d ü r ü lm e lid ir . M o d e r n k a p ita liz m b i n k a t d a h a k u v v e tli o ls a b ile b iz im le d ö ğ ü ş e m e z , ç ü n k ü o r a d a k i, ile ri ü lk e le r d e k i iş ç ile r o n la r ın s a v a ş ın ı d ü n n a s ıl b a lta la m ış la r s a , b u g ü n d a h a d a e tk ili b iç im ­ d e b a lta la y a c a k la r d ır , ç ü n k ü o r a d a k i s a v a ş ın s o n u ç l a n g ü n g e ç tik ç e d a h a fa z la şe y a n la tm a y a b a ş la m a k ta d ır . İ ç e r d e k i k ü ç ü k b u r ju v a u n s u r l a n y e n ilg iy e u ğ r a ttık , a m a k e n d ile r in i y e n id e n h is s e ttir e c e k le rd ir. V e to p r a k s a h ip le r iy le k a p ita lis tle r , ö z e llik le d e " Y e r in iz d e o tu r u n , s a ­ k in o lu n , y o k s a S o v y e t ik tid a r ın ı k u v v e tle n d ir m e k te n b a ş k a s o n u ç e l ­ d e e d e m e z s in iz " d iy e ö ğ ü t v e r e n M iliu k o v g ib i z e k i o la n la r ı b u n u n f a r k ın d a d ır la r. E m e k ç ile r in v e k ö y lü le r in g e ç ic i d e s te ğ in e s a h ip d e v r im le r in , k ıs a ö m ü r lü d ik ta tö r lü k le r k u r a n a m a ik tid a r ı s a ğ la m la ş tır a m a y a n , s o n u ç ta k ıs a b i r d ö n e m in a r d ın d a n h e r ş e y in e s k i d u r u m u n a d ö n d ü ğ ü d e v r im le r in g e n e l s e y ri b u n u d o ğ r u la m ış tır . B u n u n n e d e n i, k ö y lü le r in , e m e k ç ile r in , k ü ç ü k m ü lk s a h ip le r in in k e n d ile r in e ö z g ü b ir p o litik a la r ın ın o lm a m a s ı, b ir k a r a r s ız lık d ö n e m in d e n s o n r a g e r i ç e k il­ m e k z o r u n d a k a lm a la r ıy d ı. B ü y ü k F r a n s ız D e v r im i'n d e v e d a h a k ü ç ü k ç a p lı b ü tü n d e v r im le r d e o la n b u y d u . V e b u d e r s i k u ş k u s u z h e r k e s ö ğ ­ r e n m iş tir . B iz im B e y a z m u h a f ız la r ım ız s ı n ı n a ş tıla r , ü ç g ü n lü k b i r y o ­ lu k a te ttile r v e ş im d i, B a tı A v r u p a s e r m a y e s in in d e s te ğ in d e p u s u y a y a tm ış b iz i g ö z lü y o r la r . D u ru m b ö y le d ir . B u d u r u m d a p r o le ta r y a n ın g ö r e v le r i v e s o r u m lu lu k la r ı b e r r a k la ş m a k ta d ır . Y o r g u n lu k v e tü k e n iş b e lirli b ir r u h h a li y a r a tır v e b a z e n ç e r e s iz lik d o ğ u r u r . H e r z a m a n k i g ib i b u e ğ ilim d e v r im c i u n s u r la r a r a s ın d a a n a r ­ ş iz m i b e s le r. B ü tü n k a p ita lis t ü lk e le r d e b ö y le o lm u ş tu v e ş im d i b iz im ü lk e m iz d e d e b ö y le o lm a k ta d ır . K ü ç ü k b u r ju v a z i, s o n b i r k a ç y ılın ç o k a ğ ır g e ç m e s i n e d e n iy le k r iz iç in d e d e b e le n iy o r ; b u k r iz p r o le ta r y a n ın 1 9 1 9 ’d a y a ş a d ığ ı k a d a r o lm a s a b ile g e n e d e a ğ ır d ır . K ö y lü lü k k a r ş ılı­ ğ ın ı a la m a d a n ü r ü n f a z la s ın a e l k o n u lm a s ın ı k a b u lle n m e k le d e v le ti k u r ta r m a k z o r u n d a k a lm ış tır , a m a a r tık s ık ın ü la r a d a y a n a m a m a k ta d ır . K ü ç ü k b u r ju v a z id e k i k a r ış ık lık v e k a r a r s ız lığ ın b u r a d a n k a y n a k la n d ı­ ğ ın ı b ile n k a p ita lis t d ü ş m a n , b u y ü z d e n , " B ü tü n g e r e k e n b ir a z c ık it­ m e k , s o n ra s ı b ir ç ığ g ib i b ü y ü y e c e k ," d e m e k te d ir . R u s y a 'd a k i v e u lu s ­ la r a r a s ı d ü z le m d e k i s ın ıf s a l g ü ç le r in m e v z ile n m e s i a ç ıs ın d a n 53 b a k ı l d ı ğ ı n d a K r o n s ta d t o la y la r ın ın a n la m ı b u d a r . B iz im s o n v e k e s in ö n e m d e k i s a v a ş la r ım ız d a n b ir in in a n la m ı b u d u r, ç ü n k ü b iz k ü ç ü k b u r ­ j u v a a n a r ş iz m in i h e n ü z y e n ilg iy e u ğ r a ta m a d ık v e d e v r im in y a z g ıs ı ş im d i d o ğ r u d a n d o ğ r u y a b u g ö re v i y e r in e g e tirip g e tir e m e m e m iz e b a ğ l ı d ı r . B a ş a r a m a z s a k , F r a n s ız D e v r im i'n in d u r u m u n a d ü ş e r iz . B u k a ç ı n ı l m a z d a v e k e n d im iz i s ö z le r le v e ö z ü r le r le k a n d ır m a m a lıy ız . K i t l e l e r i n k o ş u lla r ın ı h a f if le tm e k v e p r o le te r ö n d e rliğ i k o r u m a k iç in e l i m i z d e n g e le n i y a p m a lıy ız . B u n u b a ş a r ır s a k , A v r u p a 'd a k i g e liş e n k o m ü n i s t d e v rim h a r e k e ti d e d a h a fa z la g ü ç le n ir. O r a d a b u g ü n h e n ü z g e r ç e k le ş m e m iş o la n b e lk i y a r ın y a d a e r te s i g ü n g e r ç e k le ş e b ilir , a m a d ü n y a ta r ih in d e , b u g ü n ile y a r ın a r a s ın d a k i z a m a n ı ta n ım la y a n b ö y le s i d ö n e m l e r b ir k a ç y ıld a n u z u n d e ğ ild ir . B u g ü n , so n v e k e s in ö n e m d e k i s a v a ş la r ım ız d a n b ir in d e , n e y in u ğ ­ r u n a d ö ğ ü ş tü ğ ü m ü z s o r u s u n a b e n im y a n ıtım b u d u r. S o n o la y l a r a v e R u s y a 'd a s ın ıf m ü c a d e le s in in a n la m ın a iliş k in y o ru m u m b u d u r . B a ş d ü ş m a n ın n iç in Y u d e n iç , K o lç a k y a d a D e n ik in d e ğ il d e , k e n d i k o ş u ­ la r ım ız o ld u ğ u n u g ö r m e k te z o r la n m a m ız ın n e d e n i ş im d i a ç ık tır ... K e n d i d e v r im im iz in v e b iz d e n ö n c e k i tü m d e v r im le r in d e r s le r in i ö ğ r e n e n s iz le r , b u g ü n k ü d u r u m u n c id d iliğ in i k a v r a m a lıs ın ız . " Ö z g ü r ­ lü k " . " k u m c u m e c lis " , " ö z g ü r s o v y e tle r" g ib i h e r tü rd e n s lo g a n ın g ö ­ z ü n ü z ü k ö r e tm e s in e iz in v e r m e z s e n iz ( g ö ğ ü s le r e M iliu k o v 'u n b ile b ir K r o n s ta d t s o v y e tle r c u m h u r iy e ti d e s te k ç is i o la r a k g ö rü n d ü ğ ü tü rd e n e tik e tle r y a p ış tır m a k ç o k k o la y d ır ) , s ın ıf g ü ç le r in in m e v z ile n m e s in e g ö z le r in iz i k a p a tm a z s a n ız , v a ra c a ğ ın ız b ü tü n s iy a s a l s o n u ç la r a ç ıs ın ­ d a n s a ğ la m v e k e s in b ir te m e le s a h ip o lu r s u n u z . O z a m a n , s o n u c u n , p r o le te r d e v r im in in z a f e r y ü r ü y ü ş ü n ü ö n c e d e n o ld u ğ u g ib i e m in b i­ ç im d e s ü r d ü r ü p s ü r d ü r m e m e s in e , k a r a r s ız lık la r la d a lg a la n m a la r ın d u ­ ru m u h a f if le te c e k , a m a R u s y a 'y ı d a o n y ılla r c a d e v r im d e n u z a k la ş tır a ­ c a k b iç im d e B e y a z m u h a f ız la r ın z a f e r in e y o l a ç ıp a ç m a m a s ın a b a ğ lı o ld u ğ u b i r k r iz d ö n e m in d e n g e ç m e k te o ld u ğ u m u z u g ö rü r s ü n ü z . S iz d e m iry o lu v e d e n iz u la ş ım iş ç ile rin in ç ık a r a b ile c e ğ i v e ç ık a r m a s ı g e ­ re k e n tek s o n u ç , ç o k d a h a fa z la p r o le te r d a y a n ış m a s ı v e d is ip lin in e s a ­ h ip o lm a k tır . Y o ld a ş la r, b u n u n e p a h a s ın a o l u r s a o ls u n b a ş a r m a lı v e k a z a n m a lıy ız . ( C o ş k u lu a lk ış la r ) . 54 S IN IF G E R Ç E Ğ İ* 21 N is a n 1 9 2 1 E k o n o m im iz in 1 9 2 l 'd e k i b a ş lıc a ö z e llik le r in in 1 9 1 8 'd e k ile r le a y n ı o l d u ğ u n u s ö y le m iş tik . 1921 ilk b a h a r ı ö z e llik le k ö tü m a h s u l v e s ü r ü le ­ r in te le f in e b a ğ lı o la r a k , k ö y lü le r in s a v a ş v e a b lu k a d a n ö tü r ü z a te n y e ­ te r in c e k ö tü o la n d u r u m la r ım e z ic i b ir b iç im d e a ğ ır la ş tır d ı. B u a ğ ır k o ­ ş u lla r , k ü ç ü k ü r e tic in in g e n e l d e y iş le " ta b ia tın ı" if a d e e d e n siy a s a l t e r e d d ü tle r i b e r a b e r in d e g e tird i. B u n la r ın e n ç a r p ıc ı if a d e s i K r o n s ta d t a y a k la n m a s ıy d ı. K r o n s ta d t o la y la r ın ın e n b e lir g in ö z e lliğ i k ü ç ü k b u r ju v a ö ğ e n in k e n d in e ö z g ü k a r a r s ız lığ ıd ır . A ç ık , b e lir li v e ta n ım la n m ış ç o k a z şe y v a r d ı. " Ö z g ü r lü k " , " tic a re t ö z g ü r lü ğ ü " , " tu ts a k lık ta n k u r tu lm a " , "B o lş e v ik s iz s o v y e tle r " , " y a y e n i so v y e t s e ç im le r i y a d a p a r ti d ik ta tö r lü ğ ü ­ n ü n k a ld ır ılm a s ı" v b . g ib i m u ğ la k s lo g a n la r . M e n ş e v ik le r v e s o s y a lis t- d e v r im c ile r , K r o n s ta d t h a r e k e tin e sa h ip ç ık tıla r . V ic to r C h e r n o v , K r o n s ta d t'a b ir h a b e r c i g ö n d e r iy o r ; b u ş a h s ın ö n e r is i ü z e r in e , K r o n s ta d t is y a n ın ın lid e r le r in d e n M e n ş e v ik V a lk , K u ­ ru c u M e c lis le h in d e o y k u lla n ıy o r. B e y a z m u h a f ız la r , n e r e d e y s e ış ık h ız ıy la b ü tü n k u v v e tle r in i " K ro n s ta d t i ç i n ” s e f e r b e r e d iy o r la r . K ro n sta d t’ın b e y a z a s k e ri u z m a n la r ı, ü s te lik y a ln ız c a K o z lo v s k y d e ğ il, b ir * L e n i n ’i n Y e n i E k o n o m i k P o l i t i k a ' y ı ( N E P ) S o v y e t h a l k ı n a a ç ı k l a m a k i ç i n 1 9 2 1 y ıs 'ın d a y a y ım la n a n "The W o r k s v o l. 3 2 , p . 3 5 8 -6 0 . T ax in K in d " b a ş lık lı k ita p ç ığ ın d a n a lın m ış tır . M a- C o lle c te d - t n g . E d .n o tu . I d a M e t t'in T ü r k ç e d e d e y a y ım l a n a n k it a b ın d a , b u m e t n in X .P a i t i K o n g r e s i'n e s u n u la n ra p o rd a y e r a ld ığ ı ifa d e e d ilm e k te d ir . Sokak Y a y ın la n , 1 9 8 5 , 1 s t. s .7 7 - 7 9 . -T ü r k ç e E d .n o tu . 55 d i z i u z m a n , O r a n ie n b a u m 'a b i r ç ık a r m a p la n ı h a z ır lıy o r la r ; m e n ş e v ik , s o s y a lis t- d e v r im c i v e p a r tis iz ö ğ e le r in o lu ş tu r d u ğ u te r e d d ü t h a lin d e k i k i t l e b u n u n ü z e r in e k o rk u y a k a p ılıy o r . Y u r t d ış ın d a y a y ın la n a n e llid e n f a z l a R u s B e y a z m u h a f ız g a z e te s i " K r o n s ta d t iç in " a z g ın b i r k a m p a n ­ y a y a g ir iş iy o r . B ü y ü k b a n k a la r , m a li s e r m a y e n in ila h la r ı K r o n s ta d t'a y a r d ım e tm e k iç in f o n la r o lu ş tu r u y o r la r . B u r ju v a z i v e b ü y ü k to p r a k s a h ip le r in in z e k i l id e r i k a d e t M iliu k o v , V ic to r C h e m o v a h m a ğ ın ın y ü ­ z ü n e k a r ş ı ( K r o n s ta d t'la iliş k ile r in d e n ö tü rü P e tr o g r a d 'd a h a p is te b u l u ­ n a n M e n ş e v ik D a n v e R o z h k o v 'a d a d o la y lı o la r a k ) K u r u c u M e c lis k o ­ n u s u n d a a c e le e tm e y e h iç g e r e k o lm a d ığ ın ı v e b o ly e v ik le r in yer a l m a d ı ğ ı b i r S o v y e t l e r ik tid a r ın ın p e k a l a d e s te k le n e b ile c e ğ im v e d e s ­ te k le n m e s i g e r e k tiğ in i s a b ır la a ç ık lıy o r . E lb e tte k i, k ü ç ü k b u r ju v a l a f e b e s i C h e m o v y a d a " m a r k s iz m " k ı l ı ­ ğ ın a b ü r ü n m ü ş k ü ç ü k b u r ju v a re f o r m iz m in in ş ö v a ly e s i M a r to v g ib i k i ­ b ir li a h m a k la r d a n d a h a a k ıllı o lm a k o k a d a r z o r d e ğ ild ir . S o n u ç ta , s o ­ r u n M iliu k o v 'u n k iş is e l o la r a k d a h a a k ıllı o lu p o lm a m a s ı d e ğ il, s ın ıf s a l k o n u m u d o la y ıs ıy la b ü y ü k b u r ju v a z in in b u s iy a s a l ş e f in in , o la y la r ın s ın ıf s a l ö z ü n ü v e s iy a s a l g ü ç le r d e n g e s in i k ü ç ü k b u r ju v a z in in lid e r le r i C h e r n o v v e M a r to v 'la r d a n d a h a a ç ık b iç im d e g ö r ü p a n la m a s ıd ır . Ç ü n ­ k ü b u ıju v a z i g e r ç e k b i r s ı n ı f g ü c ü d ü r v e k a p ita lis t r e jim k o ş u lla r ın d a tıp k ı m o n a r ş id e o ld u ğ u g ib i d e m o k r a tik c u m h u r iy e t a ltın d a d a k a ç ı n ı l ­ m a z o la r a k e g e m e n liğ in i s ü r d ü r ü r v e y in e k a ç ın ılm a z o la r a k d ü n y a b u r ju v a z is in in d e s te ğ in i a lır . K üçük b u r ju v a z iy e , yani I L E n te m a s y o n a l v e " İk i b u ç u k u n c u " E n te m a s y o n a l'in b ü tü n k a h r a ­ m a n la r ın a g e lin c e , o n la r e k o n o m ik te m e ld e n ö tü r ü , b u s ın ıfın g ü ç s ü z ­ lü ğ ü n ü n , d o la y ıs ıy la d a te r e d d ü t, la f e b e liğ i v e ç a r e s iz liğ in in if a d e s in ­ d e n b a ş k a b ir şe y d e ğ ild ir le r . 1 7 8 9 'd a , k ü ç ü k b u ıju v a la r h a la b ü y ü k d e v r im c ile r o la b iliy o r la r d ı; 1 8 4 8 'd e g ü lü n ç v e a c ın a c a k d u r u m d a y d ı­ la r; 1 9 1 7 -2 1 'd e y s e , g ö r d ü k le r i g e r ç e k iş le v le , g e r ic iliğ in iğ r e n ç y a r ­ d a k ç ıla rı, d o ğ r u d a n u ş a k ta n d ır la r ; a d la r ı is te r C h e r n o v v e M a r to v o l­ su n , is te rs e d e K a u ts k y , M a c D o n a ld v b . M a r to v , B e r lin 'd e k i d e r g is in d e K r o n s ta d t'ın y a ln ız c a m e n ş e v ik s l o ­ g an ları b e n im s e m e k le k a lm a y ıp a y n ı z a m a n d a b ü tü n ü y le B e y a z m u ­ h a fız la r, k a p ita lis tle r v e to p r a k s a h ip le r in in ç ık a r la r ın a h iz m e t e tm e ­ y en b ir a n ti- b o lş e v ik h a re k e tin o la b ilir liğ in i de k a n ıtla d ığ ın ı a ç ık la rk e n , k e n d in i b e ğ e n m iş b i r k ü ç ü k - b u r ju v a N a r k is o s o ld u ğ u n u 56 g ö s te r iy o r . S ö y le d iğ in in ö z ü ş u d u r : B ü tü n g e r ç e k B e y a z m u h a f ız la r ın K r o n s ta d t a s ile r in i s e la m la d ık la r ı v e K r o n s ta d t'a d e s te k iç in b a n k a la r a r a c ılığ ıy la f o n to p la d ık la n g e r ç e ğ in e g ö z le r im iz i k a p a y a lım ! M iliu k o v , C h e m o v v e M a r to v 'la r la k a r ş ıla ş tın ld ığ m d a h a k l ı d a , ç ü n k ü k e n ­ d is i g e r ç e k b e y a z m u h a f ız la r ın , k a p ita lis tle r v e b ü y ü k to p r a k sa h ip ile r in in g e r ç e k ta k tik le r in i a ç ığ a ç ık a r ıy o r . Ş u n u s ö y lü y o r : K im o lu r s a o ls u n - a n a r ş is tle r d e d a h il- d e s te k le y e lim ; h e r tü r lü s o v y e t ik tid a r ın ı d e s te k le y e lim , y e t e r k i b o lş e v ik le r d e v r ils in , y e t e r k i b ir ik tid a r d e ğ i­ ş ik liğ i g e r ç e k le ş s in ! İ s te r s a ğ d a o ls u n is te r s o ld a ; i s te r m e n ş e v ik le r e is ­ te r s e a n a r ş is tle r e y a k ın ; ö n e m li o la n ik tid a r ın b o lş e v ik le r in a y a k la r ın ın a ltın d a n k a y m a s ıd ır ! G e ri k a la n ın a g e lin c e , "b iz " M iliu k o v la r , "b iz " k a p ita lis tle r v e b ü y ü k to p r a k s a h ip le r i, g e ri k a la n ı " b iz k e n d im iz " h a l­ le d e r iz ; S ib ir y a 'd a C h e m o v v e M a is k y 'e y a p tığ ım ız g ib i M a c a r is ta n 'd a M a c a r C h e m o v l a n v e M a r to v la n n a , A lm a n y a 'd a K a u ts k y , V iy a n a 'd a F r ie d r ic h A d le r s v e h a m p a l a n n a y a p ıld ığ ı g ib i, a n a r ş is tle r i, C h e r n o v l a n v e M a r to v la r ı ik i to k a tta e n s e le r in d e n tu tu p a ta r ız . B u N a r k is o s la r , m e n ş e v ik le r , s o s y a lis t d e v r im c ile r , p a r tis iz le r .. İ ş in i b ile n g e r ç e k b u r ­ ju v a z i b u n la r ı b ü tü n ü lk e le r d e b ü tü n d e v r im le r d e y ü z le r c e k e z a ld a t­ m ış v e o n la r c a k e z a v la m ış tır . T a r ih b u n u k a n ıtlıy o r . O la y la r b u n u d o ğ r u lu y o r . N a r k is o s la r g e v e z e liğ e d e v a m e d e c e k , M iliu k o v la r v e b e ­ y a z m u h a f ız la r s a iş le r in e b a k a c a k la r d ır . " B o lş e v ik le r d e n u z a k b i r y ö n e tim g e ls in d e , b ir a z s a ğ y a d a b ir a z s o ld a o lm a s ı m e s e le d e ğ il, a r k a s ı n a s ıls a g e le c e k tir ." M iliu k o v ta m a ­ m e n h a k lıd ır . B u , b ü tü n ü lk e le r d e k i d e v r im le r in ta r ih i v e O r ta Ç a ğ 'd a n b u y a n a m o d e m ta r ih in k a te ttiğ i y ü z y ılla r ta r a f ın d a n d o ğ r u la n m ış b ir s ın ıf g e r ç e ğ id ir . 57 R U S K O M Ü N İ S T P A R T İ S t'N İ N T A K T IĞ I Ü Z E R İ N E * 5 T e m m u z 1921 (...) S o s y a lis t d e v r im c ile r i v e m e n ş e v ik le r i s ö y le d ik le r in e d e ğ il d e y a p ­ tık la r ın a b a k a ra k d e ğ e r le n d ir e c e k o lu r s a k , o n la n n k ü ç ü k b u r ju v a " s a f d e tn o k r a s i" n in te m s ilc ile r in d e n b a ş k a b ir ş e y o lm a d ık la r ın ı g ö rü rü z . D e v r im im iz in a k ış ı iç in d e v e K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı g ü n le r in d e k i so n k r i z s ır a s ın d a " s a f d e m o k r a s in in " n e a n la m a g e ld iğ in i k la s ik b ir s a f lık ­ la ö r n e k le d ile r . K ö y lü le r a r a s ın d a c id d i b ir h u z u r s u z lu k b u lu n u y o r d u v e iş ç ile r d e d e a y n ı ş e k ild e h o ş n u ts u z lu k v a r d ı. Y o r g u n v e tü k e n m iş ­ le rd i. N e d e o ls a , in s a n d ir e n c in in b ir s ı n ı n v a rd ır. Ü ç y ıl b o y u n c a a ç ­ lık ç e k m iş le r d i, a m a b u d ö r t y a d a b e ş y ıl b o y u n c a d a d e v a m e d e m e z ­ d i. S ö y le m e k b ile g e r e k s iz k i, a ç lığ ın s iy a s a l fa a liy e t ü z e r in d e d e rin e tk is i v a rd ır. S o s y a lis t d e v r im c ile r v e m e n ş e v ik le r n a s ıl d a v r a n d ıla r ? B itm e k b ilm e z k a r a r s ız lık la rı b u r ju v a z iy i g ü ç le n d ir m e k te n b a ş k a iş e y a r a m a ­ d ı. B ü tü n R u s p a r tile r in in y u r t d ış ın d a k i ö r g ü tle n m e le r i b u g ü n k ü d u r u ­ m u n n e o ld u ğ u n u g ö s te r d i. R u s b ü y ü k b u r ju v a z is in in k u r n a z lid e rle ri k e n d i k e n d ile r in e ş ö y le d e d ile r: " R u s y a 'd a z a fe re h e m e n u la ş a m a y ız . D o la y ıs ıy la s lo g a n ım ız ş ö y le o lm a lıd ır . 'B o lş e v ik s iz s o v y e tle r '." K ad e tle rin lid e r i M iliu k o v , S o v y e t ik tid a r ın ı s o s y a lis t d e v r im c ile r e k a rş ı sa v u n u y o rd u . B u ç o k tu h a f g ö rü n ü y o r. N e v a r k i, b iz im v e k a r ş ıtla r ı­ m ız ın p ra tik m ü c a d e le le r i iç in d e d e v r im im iz in a k ış ı b o y u n c a o rjin a l b iç im d e ö ğ r e n d iğ im iz p r a t i k d iy a le k tik b u n u s ö y lü y o r . K a d e tle r , "B o l* L e n i n ’in K o m ü n i s t E n t e r n a s y o n a l IV . K o n g r e s i ' n e , R u s y a ' d a k i d u r u m ü z e r i n e s u n d u ğ u rapordan a lın m ış tır . C o lle c te d W o r k s , v o l. 3 2 , p . 4 9 4 - 4 9 5 . 58 ş e v ik s iz s o v y e tle r " i s a v u n u y o r la r . Ç ü n k ü d u ru m u ç o k iy i a n lıy o r la r v e h a lk ın b i r b ö lü m ü n ü n z o k a y ı y u ta c a ğ ın ı u m u t e d iy o rla r. A k ıllı K a d e tle r in s ö y le d iğ i b u d u r. T ü m K a d e tle r a k ıllı d e ğ il e lb e tte , a m a b i r k ıs m ı ö y le v e b u n la r F r a n s ız d e v r im in d e n b a z ı ş e y le r ö ğ r e n d ile r . Ş im d ik i s lo g a n , n e p a h a s ın a o lu r s a o ls u n , h e r n e o lu r s a o ls u n b o lş e v ik le r e k a r ­ şı s a v a ş m a k tır . Ş im d i b ü tü n b u r ju v a z i m e n ş e v ik le r e v e s o s y a lis t- d e v r im c ile r e y a r d ım e d iy o r . O n la r b u g ü n h e r tü rd e n g e r ic iliğ in ö n c ü s ü d u ru m u n d a d ır la r . İlk b a h a r d a b u k a r ş ı d e v rim c i k o a lis y o n u n m e y v e le ­ r in i g ö rm e f ır s a tım ız o ld u . İş te b u y ü z d e n b u ö ğ e le r e k a r ş ı a m a n s ız m ü c a d e le m iz e d e v a m e t ­ m e liy iz . D ik ta tö r lü k ş id d e tli b ir s a v a ş d u ru m u d u r. B iz im iç in d e b u lu n ­ d u ğ u m u z d u ru m d a b u d u r . Ş u a n d a a s k e r i b ir iş g a l y o k ; a n c a k iz o le e d ilm iş d u r u m d a y ız . Y in e d e ö te y a n d a n , ç o ğ u n lu ğ u h e n ü z k o m ü n is t d e ğ ils e b ile iş ç i s ın ıf ın ın m ü d a h a le y i ö n le m e y e y e te c e k d e r e c e d e s ın ıf b ilin c in e s a h ip o lm a s ı n e d e n iy le u lu s la r a r a s ı b u r ju v a z i b iz e k a r ş ı a ç ık b i r s a v a ş a g ir e m e d iğ i iç in , tü m ü y le te c r it d u r u m u n d a d e ğ iliz . B u r ju v a ­ z i, h e n ü z k o m ü n iz m le ta m a m e n a y n ı ta r a f ta o lm a s a la r d a , k itle le r in ö f k e s in i h e s a p e tm e k z o r u n d a k a lm ış tır , iş te b u y ü z d e n , z o ru n lu o lm a ­ d ık ç a b u r ju v a z i b iz e k a rş ı b ir s a ld ır ı b a ş la ta m a z . N ih a i m e s e le k a r a r ­ la ş tır ıla n a k a d a r b u k o r k u n ç s a v a ş d u r u m u d e v a m e d e c e k tir . V e b iz ş u n u s ö y lü y o r u z : "A la g u e rre c o m m a a la g u e r r e * ; h e rh a n g i b ir ö z ­ g ü r lü k y a d a h e r h a n g i b ir d e m o k r a s i s ö z ü v e r m iy o r u z . " K ö y lü le r e o la ­ b ild iğ in c e a ç ık b iç im d e b u r ju v a z in in y ö n e tim i y a d a b o lş e v ik le r in y ö ­ n e tim i a r a s ın d a b i r s e ç im y a p m a la r ı g e r e k tiğ in i s ö y lü y o r u z . E ğ e r b iz i te rc ih e d e r le r s e , y ö n e tim i e ld e tu tm a n ın s ın ırla rı iç in d e m ü m k ü n o la n h e r ta v iz d e b u lu n u r u z v e o n la rı s o s y a liz m e g ö tü r ü r ü z . B u n u n h a r ic in ­ d e k i h e r şe y a ld a tm a v e s a f d e m a g o jid ir . B u a l d a t m a v e d e m a g o jiy e k a r ş ı a m a n s ız c a s a v a ş ila n e d ilm e lid ir . B iz im b a k ış a ç ım ız ş ö y le d ir: iç in d e b u lu n d u ğ u m u z d ö n e m d e e s a s ta b e lirli b ir d e n g e k u ru ld u ğ u iç in , e s a s ta b ir le ş ik d ü ş m a n la r ım ız d a n d a h a z a y ıf o ld u ğ u m u z iç in v e e k o ­ n o m ik z e m in im iz ç o k z a y ıf o ld u ğ u v e g ü ç lü b ir z e m in e ih tiy a ç d u y d u ­ ğ u m u z iç in , b ü y ü k ta v iz le r v e a z a m i d ik k a t. Y o ld a ş la r , ta k tik le r im iz , R u s K o m ü n is t P a r tis i'n in ta k tik le ri h a k ­ k ın d a s iz le re a n la tm a k is te d ik le r im b u n la r d ır . (U z u n a lk ış la r .) * " H e r ş e y e k a t la n m a k g e r e k ; b u n a d a k a t la n a c a ğ ız " a n la m ın d a . -T ü r k ç e E d . n o tu . 59 TROÇKÎ S A B I K G E N E R A L K O Z L O V S K Y ’N t N İ S Y A N I V E P E T R O P A V L O V S K S A V A Ş G E M İS İ* (H ü k ü m e t B ild ir is i) 2 M a rt 1921 P a r is g a z e te s i L e M a tin , d a h a 13 Ş u b a t 1 9 2 1 'd e K r o n s ta d t'ta d e n iz ­ c ile rin S o v y e t ik tid a r ın a b a ş k a ld ır d ığ ın ı a k ta r a n , 11 Ş u b a t H e ls in k i ç ı­ k ış lı b ir m e k tu p y a y ın la m ış tı. F r a n s ız k a r ş ı- is tih b a r a tı o la y la r ın y a ln ız ­ c a b ir a z ile r is in d e g id iy o r d u . G ü n le r s o n r a , F r a n s ız k a r ş ı is tih b a r a tın ın b e k le d iğ i v e k u ş k u s u z k e n d is in in h a z ır la d ığ ı o la y la r g e r ç e k te n p a tla k v e rd i. K r o n s ta d t v e P e tr o g r a d ’d a B e y a z m u h a f ız la r ın b r o ş ü r le r i d o la ş ı­ y o rd u . B u n u iz le y e n tu tu k la m a la r s ır a s ın d a b a z ı ü n lü c a s u s la r ın y a k a ­ la n d ığ ı g ö r ü ld ü . A y n ı z a m a n d a S a ğ s o s y a lis t- d e v r im c ile r , y iy e c e k v e y a k ıt s ık ın tıs ın d a n y a r a r la n a r a k iş ç ile r a r a s ın d a k i a jita s y o n u b ir k a t d a h a a r ttır d ıla r . 28 Ş u b a t ’ta K r o n s ta d t'ta P e tr o p a v lo s k s a v a ş g e m is in d e k a r ış ık lık la r ç ık tı, s o s y a lis t- d e v r im c ile r ile K a r a Y ü z le r 'in o r ta k la ş a a ld ık la r ı b ir k a ra r b e n im s e n d i. 1 M a r t'ta P e tr o p a v lo v s k 'd a k i k a r ış ık lık la r s ü r ü y o r ­ d u . Y a p ıla n g e n e l b i r to p la n tıd a a y n ı k a r a r b i r k e r e d a h a k a b u l e d ild i. 2 M a r t s a b a h ı s a b ık g e n e r a l K o z lo v s k y (to p ç u b ir lik le r in in b a ş ı) * B u . b ild ir iy i h e m L e n in h e m T r o ç k i im z a la m ış la r d ı. B ild ir i, P r a v d a 'n m 2 M a r t 1 9 2 1 t a ­ r ih li s a y ı s ı n d a y a y ı m l a n d ı . B u k i t a p i ç i n K a k v o o r u j a l a s ’ r e v o l i u t s i a ' d a n ( D e v r i m K e n d i ­ n i N a sıl S ila h la n d ır d ı) ç e v r ilm iş t ir . V o l. 3 , p. 2 0 1 . 62 ç e v r e s in d e k i g r u p a ç ık ç a s a h n e y e ç ık m ış tı. S a b ık g e n e r a l K o z lo v s k y i le is im le r in i h e n ü z e ld e e d e m e d iğ im iz ü ç s u b a y ı* a ç ık ç a a s i r o lü n ü ü s tle n m iş le r d i. B a ltık F ilo s u k o m is e r i K u z m in y o ld a ş , K r o n s ta d t S o v y e ti b a ş k a n ı V a s ilie v y o ld a ş v e s o r u m lu d ü z e y d e k i b a ş k a in s a n la r b u a s ile r in y ö n e tim in d e tu tu k la n d ıla r . B ö y le c e e n s o n o la y la r ın a n la m ı d e a ç ık lığ a k a v u ş m u ş b u lu n u y o r . S o s y a lis t- d e v r im c ile r in a r k a s ın d a y in e b i r ç a r lık g e n e r a li d u rm a k ta d ır. Ç a lış m a v e S a v u n m a K o n s e y i b ü tü n b u n la r ı d e ğ e r le n d ir e r e k ş u k a ­ r a r la r ı a lm ış tır : 1. S a b ık g e n e r a l K o z lo v s k y ile s u ç o r ta k la n b u n d a n b ö y l e y a s a d ış ı ila n e d ilm iş le r d ir ; 2 . P e tr o g r a d k e n ti i l e P e tr o g r a d g u b e r n iy a s ın d a şu a n d a n itib a re n s ık ıy ö n e tim ila n e d ilm iş tir ; 3. P e tr o g ­ r a d m ü s ta h k e m b ö lg e s in d e k i b ü tü n y e tk i P e tr o g r a d k e n tin i s a v u n m a k o m ite s in e d e v r e d ilm iş tir . * " İsm i h e n ü z e ld e e d ile m e y e n " ü ç s u b a y , Y ü z b a ş ı A .S . B u r k s e r . K o s t r o m it in o v v e S h ir m a n o v s k y 'y d i. 63 Ü L T İM A T O M * 5 M a r t 1 9 2 1 , S a a t 1 4 .0 0 ( K r o n s ta d t G a r n iz o n u v e H a lk ı ile A s i K a le le r e ) tş ç i v e K ö y lü H ü k ü m e ti, K r o n s ta d t ile is y a n c ı s a v a ş g e m ile r in in g e c ik m e k s iz in S o v y e t C u m h u r iy e ti'n in y e tk i a la n ın a d e v r e d ilm e s in i k a r a r la ş tır m ış tır . B u y ü z d e n , şu e m r i v e riy o ru m : S o s y a lis t a n a v a ta n a k a r ş ı a y a k la n m ış h e r k e s d e r h a l s ila h la n ın b ı­ r a k a c a k tır . S ila h b ır a k m a m a k ta ıs r a r e d ip S o v y e t m a k a m la r ın a ç e v i­ r e n le r i s ila h s ız la n d ır ın . T u tu k lu k o m is e r le r (v e d iğ e r h ü k ü m e t te m s il­ c ile r i) d e r h a l s e r b e s t b ır a k ıla c a k tır . Y a ln ız c a k a y ıts ız ş a r ts ız te s lim o la n la r S o v y e t C u m h u r iy e ti'n in a f ­ f ın a s ığ ın a b ilir le r . B u u y a r ıy la a y n ı a n d a , is y a n ın v e i s y a n c ıla n n s ila h z o r u y la b a s tı­ r ılm a s ı iç in b ü tü n h a z ır lık la r ın y a p ılm a s ı ta lim a tın ı v e r iy o r u m . B u o p e r a s y o n d a siv il h a lk ın b a ş ın a g e le c e k f e la k e tle r in b ü tü n s o ­ r u m lu lu ğ u B e y a z m u h a f ız is y a n c ıla r a a ittir. B u s o n u y a n d ır . * B u e m i r , s a v a ş k o m i s e r i T r o ç k i , K ız ıl O r d u b a ş k o m u t a n ı S . S . K a m e n e v , P e t r o g r a d 'd a k i Y e d in c i O r d u k o m u ta n ı M .N . T u k a ç e v s k i v e C u m h u r iy e t K u r m a y b a ş k a n ı P .L e b e d e v t a ­ r a fın d a n P e l r o g r a d ' d a ç ı k a n l m ı ş t ı r . N a s ıl S ila h la n d ır d ı) ç e v r ilm iş tir , 64 K ak v o o r u ja la s ' r e v o liu ts iia 'd a n v o l.3 , b o o k I , p .2 0 2 . (D e v r im K e n d in i K R O N S T A D T O L A Y L A R I H A K K IN D A Y A B A N C I B A S IN A Y A P IL A N Y O R U M L A R * 1 6 M a rt 1921 K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın P o lo n y a ile b a rış a n la ş m a s ı v e İ n g ilte r e ile b ir tic a r i s ö z le ş m e im z a la n m a s ın ın h e m e n e ş iğ in d e p a tla k v e r m e s i k u ş k u s u z k i r a s tla n tı e s e ri d e ğ ild ir . F r a n s a 'd a R u s m ü lte c ile r a r a s ın d a v e y in e P o lo n y a ile İ n g ilte r e 'd e b a r ış a n la ş m a s ın ı v e tic a ri s ö z le ş m e y i e n g e lle m e k te ç ık a r ı b u lu n a n , s a y ıla r ı itib a r iy le o lm a s a d a s iy a s a l a ğ ır ­ lık la r ı a ç ıs ın d a n ö n e m li g ü ç le r m e v c u ttu r. A r a la r ın d a L e M a tin m d e b u lu n d u ğ u b ir d iz i y a b a n c ı g a z e te d e . Ş u ­ b a t o r ta la r ın d a , b ir b a ş k a d e y iş le K r o n s ta d t'm ta m a n la m ıy la s a k in o l ­ d u ğ u b ir z a m a n d a , K r o n s ta d t'd a b ir a y a k la n m a o la c a ğ ın a d a ir h a b e r le r y e r a ld ığ ın ı m u h te m e le n b iliy o r s u n u z d u r . B u n a s ıl a ç ık la n a b ilir ? Ç o k b a s it. K a r ş ı d e v r im c i k o m p lo m e r k e z le ri y u r t d ış ın d a b u lu n u y o r la r . B u R u s m ü lte c i m e r k e z le riy le r c e r y a l i z a .i ü v e b a s ın ın y a b a n c ıs ı o lm a ­ d ığ ım ız A v ru p a lı g r u p la r ı a r a s ın d a k u ş k u s u h iç d e p la to n ik o lm a y a n so n d e r e c e s ık ı b a ğ la n tıla r b u lu n u y o r . R u s k a r ş ı- d e v r im te r tip ç ile r i b ir a y a k la n m a ö r g ü tle m e v a a d in d e b u lu n m u ş la r v e s a b ır s ız s k a n d a l b a s ı­ n ıy la B o r s a g a z e te le r i b u n u d a h a ş im d id e n m e y d a n a g e lm iş b i r o la y g ib i y a z m ış tır . L e M a tin 'û c ç ık a n h a b e r ü z e r in e P e tr o g r a d 'd a k i d e n iz k u v v e tle r in * T r o ç k i 'n in y a b a n c ı m u h a b i r l e r l e y a p ı ı ğ ı b u r ö p o r ta j il k o l a r a k P r a v d a ' n ın 1 6 M art 1 9 2 1 g ü n k ü s a y ı s ı n d a y a y ı n l a n d ı . J o h n G . W r i g h t b u n u n i l k y a n s ı n ı " K r o n s ta d t H a k k ı n d a k i G e r ç e k le r " b a ş lık lı m a k a le s i iç in ç e v ir d i. G e o r g e S a u n d e r s b u n u n g e r i k a la n ın ı K a k v o o r u z h a la s r e v o liu t s iia 'd a n ( D e v r im K e n d in i N a s ı l S ila h la n d ır d ı) ç e v ir d i. V o l. 3 , B o o k 1, p . 2 0 3 - 4 . 65 d e n y o ld a ş la r ım ı u y a rd ım ; ç ü n k ü g e ç tiğ im iz y ıl iç in d e y a b a n c ı b a s ın b i z i ta m a m e n ş a ş ır tır c a s m a N iz h n y - N o v g o r o d 'd a b ir d a r b e y a p ıld ığ ın ı v e b i r C h e r n o v - S p ir id o n o v a h ü k ü m e tin in k u r u ld u ğ u n u y a z m ış . B u h a ­ b e r i n y a y ın la n m a s ın d a n y a k la ş ık b i r a y s o n r a d a N iz h n y - N o v g o r o d 'd a g e r ç e k te n b i r d a r b e g ir iş im in d e b u lu n u lm u ş tu . E m p e r y a lis t b a s ın b ö y le c e , y a ln ız c a R u s y a h a k k ın d a b ilin ç li o la r a k ç o k s a y ıd a u y d u r m a h i­ k a y e y a y ın la m a k la k a l m ı y o r , a y r ıc a z a m a n z a m a n S o v y e t R u s y a 'n ın d e ğ i ş i k y e r le r in d e k i d a r b e g ir iş im le r in i d e k e s in b e lir le m e le r le ila n e d iy o r . B a s ın d a k i e m p e r y a lis t a ja n la r , b a ş k a e m p e r y a lis t a ja n la r ın g e r ­ ç e k le ş tir m e k le y ü k ü m lü o ld u k la r ı şe y h a k k ın d a " k e h a n e tte b u lu n ­ m u ş " o lu y o r la r . K r o n s ta d t, A v r u p a v e P e tr o g r a d 'a e n y a k ın n o k ta o la r a k s e ç ilm iş ti. C u m h u r iy e tin k a r ş ı k a r ş ıy a b u lu n d u ğ u u lu s la r a r a s ı d u ru m iç in d e a z d a o ls a a k t i f b i r r o l ü s tle n e m e y e c e ğ i iç in , B a l tık f ilo s u n u n m e v c u d u k a ­ d a r k a ç ın ılm a z o la r a k a z a lm ış tı. 1 9 1 7 E k im d e v r im in d e ö n e m li b ir r o l o y n a y a n ç o k s a y ıd a d e v r im c i d e n iz c i b u e s n a d a b a ş k a f a a liy e t m e r k e z ­ le r in e a k ta r ılm ış la r d ı. B u n la r ın y e r le r in i b ü y ü k ö lç ü d e , a r a la r ın d a g ö ­ r e v le r in i g e ç ic i b i r iş o la r a k k a b u l e d e n v e ç o ğ u d e v r im c i m ü c a d e le y e k a r ş ı k a y ı t s ı z g ö r e c e f a z la s a y ıd a L e to n y a lı, E s to n y a lı v e F in li d e n iz c i­ n in b u lu n d u ğ u d e r m e ç a tm a u n s u r la r d o ld u rm u ş tu . B u d u r u m k u ş k u s u z k i k o m p lo te rtip ç ile rin in iş in i k o la y la ş tırd ı. K ıs m i b ir y e re l a n la ş m a z lık ­ ta n y a r a r la n d ıla r v e b u n u o ş e k ild e y a y d ıla r k i d e n iz c ile r in b ü y ü k b ir b ö ­ lü m ü iç in a r tık g e ri ç e k ilm e o la n a ğ ı k a lm a m ış tı. N e o lu p b ittiğ in i a n la ­ m a y a d a h i z a m a n b u la m a y a n g a rn iz o n v e s iv il h a lk p a s if k a lın c a , a s ile r k a le n in g ü ç lü to p la rın ı v e ik i s a v a ş g e m is in i e l e g e ç ird ile r. P e tr o g r a d 'd a b i r d a r b e y a p ıld ığ ı v e P e tr o g r a d 'ın K r o n s ta d t'd a n b o m b a la n d ığ ı y o lu n d a k i h a b e r le r s a ç m a s a p a n u y d u r m a la r d ır . P e tr o g ra d , k a r ş ı d e v r im c i b ir d a r b e y e o ld u ğ u k a d a r K r o n s ta d t to p la r ın a k a r ş ı d a g e ç it v e r m e z o la r a k d u r m a k ta d ır . K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın b a s tır ılm a s ın d a k i g e c ik m e n in n e d e n i, b ir im le r im iz d e g e re k s iz k a y ıp la r ın ö n ü n e g e ç m e k v e a y a k la n m a y a k a ­ tılm a y a n s iv il h a lk la K r o n s ta d t g a r n iz o n u n u m ü m k ü n o ld u ğ u n c a k o r u ­ m a k iç in a l m ı ş o ld u ğ u m u z ö n le m le r d ir . K r o n s ta d t to p la r ın ın şu a n a k a d a r y o l a ç t ı ğ ı k a y ıp la r ö n e m s iz n ite lik te d ir . S o s y a lis t- d e v r im c ile r in , a y a k la n m a n ın s o r u m lu lu ğ u n u a ç ık ç a ü s t­ len en te r tip ç ile r i o la r a k g ö r ü n d ü k le r in i, a n c a k o n la r ın a r k a s ın d a n ç o k 66 d a h a c id d i ş a h s iy e tle r in g e c ik m e k s iz in o r ta y a ç ık tığ ın ı b e lir tm e liy im : B u n la r , b a ğ la n tıla r ı F in la n d iy a v e E s to n y a a r a c ılığ ıy la e m p e r y a lis t m e r k e z le r e kadar u la ş a n k a r ş ı- d e v r im c i g e n e r a lle rd ir . S o s y a lis t- d e v r im c ile r in ( y a d a m e n ş e v ik le r in ) R u s y a 'd a b ir h ü k ü m e t k u r m a y e ­ te n e ğ in e s a h ip o ld u k la r ın ı d ü ş ü n m e k , ü lk e m iz in iç e r id e k i v e u lu s la r a ­ r a s ı d u r u m u h a k k ın d a M r .P ic k w ic k * s e v iy e s in d e f ik ir le r e s a h ip o lm a k d e m e k tir . S o s y a lis d e v r im c ile r v e m e n ş e v ik le r in ta r ih i iş le v le r i, d ü n y a e m p e r y a liz m in in a ja n ı o la r a k R u s k a r ş ı- d e v r im in in k o ş u m ta k ım la r ın ı h a z ır la m a y a ç a lış m a k ta . R u s y a , iş ç i c u m h u r iy e tin e d a r b e v u r m a a r z u la r ın ı k e n d ile r in i h iç ­ b i r ş e y in d u r d u r a m a d ığ ı g ü ç lü k lik le r b a r ın d ır a n b u r ju v a ü lk e le r ta r a ­ f ın d a n k u ş a tıld ığ ı s ü re c e , K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın a b e n z e r » o laylar k e ­ s in lik le k a ç ı n ı l m a z d a ve g ö rü n e n o k i g e le c e k te de b ir ç o k k e z te k r a r la n a c a k tır . A m a , p r o le ta r y a d e v r im in in , b u tü r d e n g ir iş im le r i tıp k ı b u g ü n e k a ­ d a r o ld u ğ u g ib i g e le c e k te d e g e ri p ü s k ü r tm e y i b a ş a r a c a ğ ın d a n k u ş k u d u y m a m ız iç in h iç b ir n e d e n y o k tu r. * S a m u e l P i c k w i c k , C h a r l e s D i c k e n s ’ı n P i c k w i c k P a p e r s i s i m l i r o m a n ı n d a k i g e r ç e k , s a f k a r a k t e r d ir - t n g . e d . n o t u . 67 K R O N ST A D T VE BO R SA * 23 M a rt 1921 P a r is 'in m a li v e e k o n o m ik g a z e te s i L 'I n fo r m a tio n ' d a K r o n s ta d t o la y la r ıy la ilg ili o ld u k ç a ö ğ r e tic i y a n k d a r a r a s tla m a k ta y ız . B u o rg a n , F r a n s ız v e u lu s la r a r a s ı m a li p iy a s a la r ın e ğ ilim le r in i e n e k s ik s iz v e d o ğ r u d a n b iç im d e y a n s ıtır . K r o n s ta d t o la y la r ı, if a d e s in i s iy a s a l m a k a ­ le le rd e y a d a ş u v e y a b u tü r " s lo g a n la r ”d a d e ğ il, b o r s a la r d a k i e ğ ilim le r ve b o rsa iş le m le r iy le ilg ili k u ru r a p o r la r d a b u lm u ş tu r . L l n f o r m a t i o n 'n n 8 M a rt s a y ıs ın d a ç ık a n 5 M a r t ta r ih li, B r ü k s e l k a y ­ n a k lı b ir h a b e r i s ö z c ü ğ ü s ö z c ü ğ ü n e a k ta r a lım : " R u s y a 'd a S o v y e t ik ti­ d a r ın a k a r ş ı b ü y ü k ç a p lı h u z u r s u z lu k la r y a ş a n d ığ ı h a b e r le r i - e lb e tte h e n ü z r e s m i o lm a m a k la b ir lik te - h is s e s e n e d i p iy a s a s ın ı c id d i b iç im d e e tk ile m iş tir . R u s y a 'd a k i S o v y e t re jim in in y ık ılış ın ın b ü tü n d ü n y a d a d o ğ u r a c a ğ ı s o n u ç la r ı h e r k e s a n lıy o r ...G e le c e k te , e s k i ç a r lık im p a r a to r ­ lu ğ u n d a , s a v a ş s o n ra s ı ç a ğ ın g e r e k s in im le r in e d e n k d ü ş e n a k ılc ı b ir e k o n o m ik ö r g ü tle n m e k u r u la c a ğ ın ı u m a b ilir iz . B u , R u s y a 'd a k i B e lç i­ k a lı s a n a y i iş le tm e le r in in p e k ç o ğ u n u n e s k i d u r u m u n a k a v u ş m a s ın ı s a ğ la y a c a k v e a y n ı z a m a n d a g e r e k B e lç ik a 'd a k i, g e r e k s e g e n e ld e d ü n ­ y a d a k i B o l ş e v i k e n tr ik a la r a ö lü m c ü l b ir d a r b e in d ir ilm e s i a n la m ın a g e le c e k tir." D e m e k ki B rü k s e l b o r s a s ı, s o s y a lis t- d e v r im c i P e trıc h e n k o 'n u n s l o g a n l a n n ı n G e n e r a l K o z lo v s k y 'n in a m a ç la r ın d a n v e m e n ş e - * P r a v d a ’n m 6 3 . s a y ı s ı n d a y a y ı m l a n d ı . K a k v o o r u z h a l a s ' r e v o l i n s i s m ’d a n ( D e v r i m K e n ­ d in i N a s ı l S i l a h l a n d ı r d ı ) ç e v r i l m i ş t i r . V o l . 3 , b o o k 1, p . 2 0 5 - 2 0 6 . - I n g . E d . n o t u . 68 v ik D a n 'ın ta rih f e ls e f e s in d e n n e k a d a r f a r k lı o ld u ğ u y la h i ç ilg ile n m i­ y o rd u . B o rs a s o ru n u n k ü ç ü k a y r ın tıla r d a v e l a f k a la b a lığ ın d a y a tm a d ı­ ğ ın ı a n la y a c a k k a d a r a k ıllıy d ı. B o rs a , R u s y a 'd a ik i r e jim d e n a n c a k b i­ r in in o la n a k lı o ld u ğ u n u s o n d e r e c e iy i a n la m ış tı: Y a ta r ih s e l o la ra k d e v r im e ö n c ü lü k e d e b ile c e k b ir ic ik p a r ti o la n K o m ü n is t P a r ti'n in ö n ­ d e r liğ in d e k i s o v y e tle r in d ik ta tö r lü ğ ü , y a d a b ir ta k ım R u s k a r ş ı d e v rim ­ c ile ri a ra c ılığ ıy la F r a n s ız , B e lç ik a y a d a d iğ e r y a b a n c ı k a p ita lis t ü lk e le ­ r in d ik ta tö rlü ğ ü . P e tric h e n k o , D a n , K o z lö v s k y , C h e m o v , M akhno, b u n la rın h e p si d e ik tid a r ı p ro le ta ry a d ik ta tö r lü ğ ü n ü n e lle r in d e n a lıp e m ­ p e r y a liz m in e lle rin e v e r m e k is te y e n m e k a n iz m a d a k i k ü ç ü k d iş lile r o l­ m a k ta n ö te y e g itm e z le r. A y n ı L 'ln fo r m a tio n 'u n 9 M a rt s a y ıs ın d a , P a ris B o r s a s ı'y la ilg ili 8 M a rt ta rih li b ir b ü lte n g ö rü y o ru z . Y a z ın ın b a ş ın d a B o rs a 'n ın so n z a m a n ­ la ra k a d a r "h e r z a m a n k i d e rtle ri" n in (h a re k e ts iz lik , z a y ıflık , h a n ta llık ) s ık ın tıs ın ı ç e k tiğ i, a m a so n g ü n le rd e -ö n c e lik le R u s y a 'd a n g e le n , B o lş e ­ v ik y ö n e tim i te h d it e d e n y a y g ın ra h a ts ız lık la r la ilg ili " o lu m lu h a b e rle r" s a y e s in d e - h e re k e tle n m e y e b a ş la d ığ ı b e lirtilm e k te d ir: " B o rs a n ın b ü tü n s e k tö rle ri a z ç o k c a n la n m ış tı. A m a g ittik ç e d a h a h is s e d ilir g ö rü n e n n e ­ d e n le r le en ç o k ilg iy i, R u s h is s e se n e tle ri g ru b u to p lu y o r d u .” O g ü n le rd e P a ris B o rs a s ı'n d a R u s s e n e tle rin e k o ta la r a y rılm ış tı. R a k a m la r ın m e n ş e v ik le r in d ili, R e v e l'd e k i ( M a r to v ve s o s y a lis t- d e v r im c ile r in , A b r o m o v ic h ) ya da B e rlin 'd e k i m ü tte f ik le r in in - M a k h n o 'n u n a n a r ş is tle r i- z ih in le r in d e g e liş tir d ik le r i s lo g a n la r d a n ç o k d a h a a ç ık , k e s in , c id d i v e in a n d ırıc ıd ır. M a k h n o , ö z g ü r h a lk s o v y e tle ri is te m e k te d ir (d a h a d o ğ r u s u , is te m iş ti). M a r to v v e D a n , b a ğ ım s ız s e n ­ d ik a la r v e d ik ta tö r lü ğ ü n h e r y ö n d e n g e v ş e tilm e s in i is te m e k te d ir le r . P e tr ic h e n k o k o m ü n is ts iz s o v y e tle r is te r. C h e r n o v k u r u c u m e c lis i ö n e ç ık a r ır . G e n e ra l K o z lo v s k y m o n a r ş id e n s ö z e tm e y e k a lk m a z a m a b o lş e v ik le r e a te ş a ç tır m a iş in d e ü s tü n e d ü ş e n i b a ş a r ıy la y e r in e g e tirir. M iliu k o v ş im d ilik , P a r is 'te k i g a z e te s iy le , P e tr ic h e n k o v e D a n 'ın o r ta y a a ttığ ı s lo g a n la r la ilg ile n m e z , a m a u y g u n z a m a n ı b e k le y ip , g ö ç m e n R u s k a p ita lis tle r i v e m a liy e c ile r in d e n a s ile r e y a r d ım fo n u iç in m ily o n ­ la r to p la r ( n e y a z ık k i, ç o k g e ç k a l m ı ş t a ) . A y n ı z a m a n d a A v r u p a b o rs a s ı e ld e k a le m , s a k in c e ş u y o r u m d a b u lu n u r: " P e tr o g r a d 'd a m e n ş e v ik le r h a re k e te g e ç m e y e b a ş la y ın c a , P u tilo v F a b rik a s ı s e n e tle r in in f iy a tı o n f r a n k y u k a r ı f ır la d ı. C h e r n o v k u r u c u m e c lis to p la m a y ı v a a d e d iy o r - 69 b e ş f r a n k d a h a y a tır a lım . K r o n s ta d t'ta to p ç u b irlik le ri k o m ü n is ts iz s o v y e t l e r a d ın a k o n u ş m a y a b a ş la d ıla r ; d e m e k k i B e lç ik a lı k a p ita lis tle r D o n e t z f a b r ik a la n v e m a d e n le r in e * te k ra r k a v u ş a c a k la r - y ir m i, o tu z f r a n k d a h a y a tır a lım ." A v r u p a , ö z e llik le F r a n s ız b o r s a la r ın d a k i Ş u b a t v e M a r t a y ı k a y ıtla ­ r ı n ı b i r a r a y a g e tir ip R u s h is s e s e n e tle r in in d u ru m u y la i l g i l i b i r ç iz e lg e ç ık a r ır s a n ız , B e y a z M u h a f ız , m e n ş e v ik v e s o s y a lis t- d e v r im c ile r in s lo ­ g a n la r ın ın , ö n e m s iz f a r k lılık la n d ik k a te a lm a z s a k , ta m a m e n y ü r ü r lü k ­ t e k i f iy a tla r la iş le m g ö r d ü ğ ü n ü ( a lın ıp s a tıld ığ ın ı) o ld u k ç a k e s in b ir b i ­ ç i m d e o r ta y a k o y a b ilir s in iz . A m a b u s lo g a n la r ın to p ç u b ir lik le r iy le b a ğ l a n t ı s ı k u r u lu r k u r u lm a z , f iy a tla r d a a n s ız ın ta v a n a v u r u r . K a r ş ı- d e v r im c i a y a k ta k ım ı, s o s y a lis t- d e v r im c i p a la v r a c ıla r v e b u ­ d a l a l a r , m e n ş e v ik s ü p r ü n tü le r v e y a y g a r a c ı a n a r ş is t y iğ itle r -b u n la r ın h e p s i, b ilin ç li y a d a b ilin ç s iz , k u r n a z lık ta n y a d a a p ta llık ta n , b ir v e a y ­ n ı ta r ih s e l iş le v i g ö r ü r le r : D ü n y a e m p e r y a liz m in in h a y d u tla r ın ın iş ç i ­ l e r v e b ü tü n d o ğ a l k a y n a k la r ü z e r in d e k i s ın ır s ız e g e m e n liğ in i y e r le ş ­ tir m e y e y ö n e lik h e r tü r lü g ir iş im i d e s te k le r le r . R u s y a 'n ın e k o n o m ik , s iy a s a l v e u lu s a l b a ğ ım s ız lığ ı y a ln ız c a s o v y e tle r in d ik ta tö r lü ğ ü a ltın d a o la n a k lıd ır . D ik ta tö r lü ğ ü n o m u r g a s ı K o m ü n is t P a r ti'd ir . B u ro lü o y n a ­ y a b ile c e k b a ş k a b ir p a r ti y o k tu r v e o la m a z . M e n ş e v ik v e s o s y a lis t- d e v r im c i p a r tile r in a z iz e f e n d ile r i, s iz b u o m u r g a y ı k ır m a k is tiy o r s u n u z , d e ğ il m i? D ö r t y ıllık d e v r im d e n e y im i s iz e y e tm e d i, ö y le m i? O z a m a n , ç ık ın o r ta y a . B iz s iz e y e n i d e n e y im ­ le r ö ğ r e tm e y e h a z ır ız . * U k r a y n a 'd a k i D o n e t z N e h r i h a v z a s ı z e n g in k ö m ü r y a ta k la r ın ın b u lu n d u ğ u y o ğ u n b ir s a n a y i b ö l g e s i d i r . -I n g . E d . n o t u 70 K RO N STA D T K AH R A M A N LA R I O NURUNA* 3 N is a n 1 9 2 1 K r o n s ta d t o la y la r ı, b ü tü n ü lk e le r in e m p e r y a lis tle r in in S o v y e t ik ti­ d a r ın a k a r ş ı o lu ş tu r d u k la r ı ç e lik z in c irin b ir h a lk a s ıd ır . Y e rli b u ıju v a z im iz v e u lu s la r a r a s ı b u r ju v a z i, S o v y e t y ö n e tim in d e k ü ç ü k d ü z e ltm e le r y a p ılm a s ı y a d a k o m ü n is ts iz s o v y e tle r s lo g a n la r ıy ­ la iş ç ile r le k ö y lü le r i S o v y e t ik tid a r ın a k a rş ı ç ık a r m a y ı is tiy o rd u . P a r is v e F in la n d iy a 'd a k i b o r s a la r K r o n s ta d t'm a n la m ı ü z e r in e h e ­ m e n k e s in b ir h e s a p la m a y a g ittile r . S a d ık s ö z c ü le r i M iliu k o v ’d a ş u n la ­ rı s ö y le m e k te n b ık m ıy o r d u : K im s e y i İirk ü tm e m e li, s o v y e tle r e k a r ş ı ç ık m a m a lıy ız . S o v y e t ik tid a r ın ı y ık m a k iç in p a r tis iz s o v y e tle r s lo g a n ı­ n ı k u lla n m a lıy ız . D e n iz c ile r in b ir b ö lü m ü b u o lta y a ta k ıld ı. B iz im k ö r d e n iz c i y o l­ d a ş la r ım ız b a ş k a ld ır m a n ın o n la r ı n e re y e s ü r ü k le d iğ in i k e n d i g ö z le r iy ­ le g ö r s ü n le r d iy e , b e k le y e b ild iğ im iz k a d a r b e k le d ik . A n c a k b u z la r ın e r im e s i te h lik e s iy le y ü z y ü z e g e lin c e , k ıs a , s e r t v e k e s in b ir d a r b e v u r ­ m a k z o r u n d a k a ld ık . * B u k o n u ş m a K r o n s t a d t 't a k i b a ş k a l d ı r ı y ı b a s tı r a n b i r l i k l e r o n u r u n a d ü z e n l e n m i ş b ir g e ­ ç it tö r e n in d e y a p ıld ı. P a u l A v r ic h , K r o n s ta d t 1 9 2 1 'd e , k o m ü n is t le r in k a y ıp la n n ı b ir k a y ­ n a ğ ın 1 0 .0 0 0 , b a ş k a b ir k a y n a ğ ı n s i n d e n K ı z ı l O r d u b ir lik le r in e 2 5 . 0 0 0 o l a r a k h e s a p l a d ı ğ ı n ı y a z a r . ' X .P a r t i K o n g r e ­ k a t ılm a k ü z e r e a y n la n 320 d e le g e d e n 1 5 'in in ö ld ü ğ ü b ild ir ilm iş ti ( A v r ic h , p .2 1 1 ). T r o ç k i'n in k o n u ş m a s ı I z v e s t ia 'n ın 5 N is a n 1 9 2 1 t a r ih li 7 3 . s a y ıs ın d a y a y ım la n d ı. K a k v o o n ı z j a l a s ’ r e v o l i u t s i i a , v o l . 3 , b o o k I , p . 2 0 7 ’d e n ç e v r i l m i ş t i r . 71 E ş i n e r a s tla n m a d ık b ir k a h r a m a n lık la , a s k e ri ta rih te b e n z e r i g ö r ü l­ m e d i k d e s ta n s ı b i r b a ş a rıy la K u rs a n ti'm iz (a s k e ri ö ğ r e n c ile r ) - v e o n l a ­ r ı n e s in le n d ir d iğ i K ız ıl O r d u b ir lik le r i- b ir in c i s ın ıf b ir d e n iz ü s s ü n ü b a s k ı n l a e le g e ç ir d ile r . tş ç i- k ö y lü R u s y a 's ın ın d e v r i m e s a d ık e v l a d a n te k b ir m e r m i sık ­ m a d a n b u z ü s tü n d e ile r le d ile r ; b a z ıla rı s e s s iz s e d a s ız ö lü r k e n , g e r i k a ­ l a n l a r k e s in z a f e r e k a d a r ile r le m e y i s ü r d ü r ü y o r la r d ı. R u s y a 'n ın v e b ü ­ tü n d ü n y a n ın e m e k ç ile r i o n la r ı a s la u n u tm a y a c a k la r. B u b a y r a ğ a h i ç b i r le k e n in d e ğ m e y e c e ğ in d e n e m in im . V e z o r z a ­ m a n la r d a , z ih n in iz d e n y ılg ın c a b ir k u ş k u g e ç e r s e e ğ e r, K r o n s ta d t'ı v e b u b a y r a ğ ı h a tır la y ın v e c e s a r e tle z a f e r e d o ğ r u ile rle y in . 72 D E V R İM C İ G E N Ç L İĞ E H İT A P * 1 4 T e m m u z 1921 Y o ld a ş la r , Y u d e n ic h 'in P e tr o g r a d ö n le rin e d a y a n d ığ ı R u s d c v rim in in e n te h lik e li g ü n le r in d e v e b u k a le n in P e tr o g r a d 'a k a r ş ı n e re d e y s e P r a n s ı z e m p e r y a liz m in in b ir k a le s in e d ö n ü ş tü ğ ü z o r lu K ro n s ta d t g ü n ­ le r in d e , d e v r im i k u r ta r a n R u s iş ç i-k ö y lü g e n ç liğ i o ld u . B u r ju v a g a z e ­ te le r in d e Y u d e n ic h 'e v e K r o n s ta d t'a k a r ş ı Ç in , K a lm u k v e d iğ e r a la y la ­ r ın g e tir ild iğ in i o k u y a b ilir s in iz . E lb e tte y a la n b u . B iz o n la rın k a r ş ıs ın a g e n ç liğ im iz i ç ık a r d ık . K r o n s ta d t b a s k ın ı a s lın d a s im g e s e l b ir s a ld ır ıy ­ d ı. K ro n s ta d t, s ö y le d iğ im g ib i, F ra n s ız v e İn g iliz e m p e r y a liz m in in e li­ n e g e ç m e k ü z e r e y d i, ik i ü ç g ü n d a h a g e ç s e B a ltık D e n iz i'n d e k i b u z la r e r iy e c e k ti; y a b a n c ı e m p e r y a lis tle r in s a v a ş g e m ile ri K ro n s ta d t v e P e t ­ ro g ra d k a le le r in e g ir e b ilir le r d i. O z a m a n P e tr o g r a d ’ı te s lim e tm e k z o ­ r u n d a k a ls a y d ık M o s k o v a y o lu n u a ç m ış o lu r d u k , ç ü n k ü P e tr o g r a d ’la M o s k o v a a r a s ın d a g e rç e k te te k b i r s a v u n m a n o k ta s ı y o k tu . D u ru m b ö y le y d i. Y ü z ü m ü z ü k i m e d ö n d ü k ? K ro n s ta d t d ö r t ta r a f ı d e n iz le k u ş a tılm ış b ir y e rd ir; d e n iz , b u z v e k a r la k a p lıy d ı. T o p la r la v e m a k in e li tü fe k le rle y e te r in c e d o n a tılm ış k a le y e g e lm e k is te y e n b iri, ç ır ılç ıp la k o r ta d a , b u z la r v e k a r la r ü z e r in d e y ü rü m e k z o ru n d a y d ı. B iz g e n ç liğ im iz e , a s ­ * B u p a r ç a , T r o ç k i'n in K o m ü n is t G e n ç lik E n t e r n a s y o n a li İ k in c i K o n g r e s i'n d e y a p t ığ ı b ir k o n u ş m a d a n a lın m ış t ır . Y e n id e n b a s ım ı: T h e F ir s t F iv e Y e a r s o f th e C o m m u n is t I n te r ­ n a t i o n a l , M o n a d P r e s s , N e w Y o r k 1 9 7 2 , C . 1. s . 3 1 1 - 3 1 2 . 73 k e r i e ğ itim i b iz im o k u lla r ım ız d a a la n iş ç ile r le k ö y lü le r e d ö n d ü k . V e o n l a r ç a ğ r ım ız a k a r a r lılık la , " H a z ır ız ! " d iy e y a n ıt v e rd ile r. A ç ık a l a n ­ d a , h iç b i r k o ru m a o lm a d a n K r o n s ta d t'm to p l a n v e m a k in e li tü f e k le r i­ n in ü s tü n e y ü r ü d ü le r . D a h a ö n c e P e te r o g r a d ö n le rin d e o ld u ğ u g ib i, ş im d i d e B a ltık D e n iz i'n in b u z l a n g e n ç R u s iş ç i v e k ö y lü le r in in c e s e t ­ le r iy le d o lu y d u . D e v r im iç in d ö ğ ü ş m ü ş le r d i; h e m ö y le s in e d ö ğ ü ş m ü ş le r d i k i b u k o n g r e b u g ü n o n la r s a y e s in d e to p la n a b iliy o r . V e e m in im , A v r u p a v e A m e r ik a 'n ın b iz im g e n ç le r im iz d e n ç o k d a h a g e liş k in v e e ğ itilm iş d e v r im c i g e n ç liğ i, g e r e k li o ld u ğ u a n d a d a h a az d e ğ il, ç o k d a ­ h a b ü y ü k b ir d e v r im c i e n e r ji s e r g ile y e c e k tir ; R u s K ız ıl O r d u s u a d ın a d iy o r u m k i. Y a ş a s ın u lu s la r a r a s ı d e v rim c i g e n ç lik - d ü n y a d e v rim in in K ız ıl O rd u s u . 74 W E N D E L l N T H O M A S ’I N S O R U L A R I * 6 T em m u z 1937 S a y g ıd e ğ e r Y o ld a ş , B a n a s o r d u ğ u n u z s o r u la r ın N e w Y o r k K o m is y o n u 'n u n s o r u ş tu r m a ­ s ıy la d o ğ r u d a n b i r b a ğ la n tıs ı o ld u ğ u n u v e b u n u n s o n u ç la n ü z e r in d e e t­ k id e b u lu n a b ile c e ğ in i s a n m ıy o r u m . Y in e d e şu a n k i g ö r ü ş ü m le ilg ile ­ n e n le r i b ilg ile n d ir m e k iç in , s o r u la r ın ız ı y a n ıtla m a y a ta m a m e n h a z ın m . D iğ e r b ir ç o k la r ı g ib i, k ö tü lü ğ ü n k a y n a ğ ın ı " s o n u ç a r a ç la n h a k lı g ö s te r ir " ilk e s in d e g ö r ü y o r s u n u z . B u ilk e k e n d i iç in d e ç o k s o y u t v e ç o k r a s y o n a lis ttir . Ç o k d e ğ iş ik y o r u m la r a a ç ık tır. A n c a k b u f o r m ü lü n s a v u n m a s ın ı ü s tle n m e y e h a z ırım -m a te r y a lis t v e d iy a le k tik b ir b a k ış a ç ıs ın d a n . E v e t, h iç b ir a r a c ın k e n d i iç in d e y a d a b e lir li b ir ta r ih ü s tü m u tla k ilk e y le b a ğ lı o la r a k iy i y a d a k ö tü ş e k lin d e n ite le n e m e y e c e ğ in i d ü ş ü n ü y o r u m . İ n s a n ın d o ğ a k a r ş ıs ın d a k i e g e m e n liğ in i a r ttır a n v e in s a ­ n ın in s a n ü z e r in d e k i e g e m e n liğ in i o r ta d a n k a ld ıra n a r a ç la r iy id ir. B u * W e n d e lin T h o m a s ( 1 8 8 4 - ) A l m a n R e i c h s t a g ’ı n d a e s k i b ir k o m ü n i s t m i l l e t v e k i l i ( 1 9 2 0 - 2 4 ) v e b u m a k a l e n i n y a z ı l d ı ğ ı s ır a d a M o s k o v a y a r g ı l a m a l a r ı n ı s o r u ş t u r a n k o m i s ­ y o n u n ( D e r v e y K o m is y o n u ) b ir ü y e s iy d i. T h o m a s , b o l ş e v i z m l e S t a l i n i z m a r a s ın d a t e m e l b i r a y n i y e t o l d u ğ u n u v e b u n u n M e n ş e v i k le r , K r o n s t a d t i s y a n c ı l a n v e M a k h n o 'n u n U k r a y n a 'd a k i b a ğ ı m s ı z ç e t e l e r g i b i m u h a l i f l e r k a r ş ı s ı n d a L e n in 'i n g ö s t e r d i ğ i t a v ır la a ç ı k ç a o r t a y a ç ı k t ı ğ ı n ı s a v u n u y o r d u . -F r . E d . n o t u . M e k t u p , S o c i a l i s t A p p e a l ’i n 2 1 A ğ u sto s 1 9 3 7 ta r ih li s a y ıs ın d a y a y ın la n d ı. P a t h fin d e r P r e s s t a r a f ı n d a n y a y ı n l a n a n W r i t i n g s o f L e o n T r o t s k y ( 1 9 3 6 - 3 7 ) i s i m l i k it a p t a y e r a l ­ m a k ta d ır . T r o ç k i b u m e k t u b u s o n s ü r g ü n ü n ü g e ç i r d iğ i M e k s ik a 'd a k i C o y o a c a n 'd a n y a z ­ m ış tır . 75 g e n i ş ta rih s e l a n la m d a , a r a ç la r y a ln ız c a s o n u ç la h a k lı g ö s te r ile b ilir . P e k i b u , e ğ e r " s o n u ç " a g ö tü r ü y o r la r s a , y a la n ın , k a lle ş lik v e ih a n e ­ t i n , i z i n v e r ile b ilir v e h a k lı ç ık a r ıla b ilir ş e y le r o ld u ğ u a n la m ın a m ı g e ­ lir ? H e r şey a m a c ın d o ğ a s ın a b a ğ lıd ır. E ğ e r a m a ç in s a n lığ ın k u r tu lu ş u is e , o z a m a n y a la n , ih a n e t v e k a lle ş lik h iç b ir ş e k ild e u y g u n a r a ç la r o la ­ m a z l a r . E p ik ü r y e n le r " m u tlu lu ğ u " s a v u n d u k la r ın d a k a r ş ıtla r ı ta r a f ın ­ d a n s e f ih id e a lle r b a ta ğ ın a s a p la n m a k la s u ç la n m ış la r d ı. E p ik ü r y e n le r b u s a v a k a rşı h a k lı o la r a k , k a r ş ıtla r ın ın m u tlu lu ğ u tıp k ı d o m u z la r g ib i a lg ıla d ık la r ı y a n ıtın ı v e r iy o r la r d ı.* L e n in 'in , d e v r im c i b ir p a r tin in , m u h a lif le r in i k itle le r in g ö z ü n d e n e f r e t e d ile n v e k ü ç ü k g ö rü le n k o n u m a d ü ş ü r m e " h a k k ın a " s a h ip o ld u ­ ğ u y o lu n d a k i s ö z le r in e b a ş v u r u y o r s u n u z . B u s ö z le rd e a m o r a liz m * * i l ­ k e s in in b ir s a v u n u s u n u g ö r ü y o r s u n u z . B u n u n la b ir lik te , y ü c e a h la k ın te m s ilc ile r in in n e r e d e , h a n g i s iy a s a l k a m p ta y e r a ld ık la r ın ı b e lir tm e y i u n u tu y o r s u n u z . G ö z le m le r im b a n a , s iy a s a l m ü c a d e le n in a b a r tm a , ç a r ­ p ıtm a , y a la n v e if tir a y ı g e n e ld e g e n iş ç a p ta k u lla n d ığ ın ı ö ğ re tiy o r. D e v r im c ile r h e r z a m a n e n f a z la if tir a y a u ğ r a m ış o la n la r d ır : K e n d i d ö ­ n e m le r in d e M a r k s , E n g e ls v e y o ld a ş la r ı; d a h a s o n ra B o lş e v ik le r , K a ri L ie b k n e c h t v e R o s a L u x e m b u r g ; g ü n ü m ü z d e tr o ç k is tle r . M ü lk s a h ip ­ le r in in d e v r im e k a rş ı n e fre ti, k ü ç ü k b u r ju v a z in in d a r k a f a lı m u h a fa z a ­ k a r lığ ı, e n te le k tü e lle rin k ib ir v e k a y ıts ız lık la rı, iş ç i b ü ro k ra tla rın m a d d i ç ık a rla rı; b ü tü n b u e tk e n le r d e v rim c i m a rk s is tle rin a z g ın c a z u lm e u ğ ra tılm a s ın d a b irle ş m e k te d ir. İftira c ı b a y la r , a y n ı z a m a n d a , m a rk sistle rin a m o r a liz m in e ö f k e le n m e y i d e u n u tm a z la r . B u ik iy ü z lü ö fk e sın ıfla r m ü ­ c a d e le s in in b i r s ila h ın d a n b a ş k a b i r ş e y d e ğ ild ir. L e n in 'in k o n u m u A k ta r d ığ ın ız s ö z le r d e , L e n in b a s itç e a r tık m e n ş e v ik le r i p r o le te r s a ­ v a ş ç ıla r o l a r a k g ö r m e d iğ in i s ö y le m e k is tiy o r v e o n la rı ç a lış a n la r ın g ö ­ z ü n d e n e f r e t e d ilir k o n u m a g e tir m e y i k e n d is in e g ö r e v s a y ıy o r. D ü ş ü n ­ c e s in i a lış ıla g e lm iş tu tk u s u y la d ış a v u r u r k e n L e n iıı, d e ğ iş ik a n la m la r a ç e k ile b ile n v e tik s in ti v e r ic i y o r u m la r a im k a n v e r m iş tir . A n c a k tü m * p o rc : d o m u z ; m e c a z i o la r a k s e f ih , p is , o b u r a n la m ın d a da k u lla n ılm a k la d ır . - T ü rk ç e E d .n o t u . * * 76 a h la k d ış ılık . tö re ta n ım a z lık . - T ü rk ç e E d . n o tu . y a p ıtı v e d a v r a n ış ta rz ı te m e lin d e , b u u z la ş m a z s a v a ş ç ın ın b ü tü n a b a r tı v e a ş ır ılık la r a k a rş ın ç o k d ü r ü s t v e n a m u s lu b i r r a k ip o ld u ğ u n u if a d e e d iy o r u m : k itle le r e n e y s e o o ld u ğ u n u a n la tm a k iç in h e r z a m a n y o ğ u n ç a b a h a r c a m ış tır . R e f o r m is tle r in L e n in 'e k a r ş ı m ü c a d e le le r iy s e , te r s i­ n e , e v r e n s e l g e r ç e k le r k ılıf ı a ltın d a b a ş ta n s o n a ik iy ü z lü lü k , y a la n , h i­ le k a r lık v e ç a r p ıtm a la rla d o lu d u r . 1 9 21 K r o n s ta d t a y a k la n m a s ıy la ilg ili d e ğ e r le n d ir m e n iz te m e ld e n y a n lış tır . E n n ite lik li, e n f e d a k a r d e n iz c ile r b ü tü n ü y le K r o n s ta d t'd a n g e ri ç a ğ r ılm ış la r d ı v e ü lk e ç a p ın d a , c e p h e le r d e v e y e re l s o v y e tle r d e ö n e m li b ir ro l o y n u y o r la r d ı. G e r id e k a la n la r , büyük id d ia la r la ( " K r o n s ta d t'ın y e r lis iy iz " ) h a r e k e te g e ç e n , a n c a k siy a s a l e ğ itim d e n y o k s u n v e d e v rim c i f e d a k a r lık la r iç in h a z ır o lm a y a n g ri b ir k itle y d i. Ü lk e a ç lık iç in d e y d i. K r o n s ta d tlıla r a y r ıc a lık ta le p e d iy o r la r d ı. A y a k ­ la n m a , a y r ıc a lık lı g ıd a p a y la r ı e ld e e tm e k a r z u s u n a d a y a tılm ış tı. D e ­ n iz c ile r in to p la r ı v e s a v a ş g e m ile r i v a rd ı. R u s y a 'd a k i v e y u r t d ış ın d a k i b ü tü n g e r ic ile r d e r h a l b u a y a k la n m a y ı s a h ip le n d ile r . B e y a z m ü lte c ile r , a s ile r e y a rd ım e d ilm e s in i is te d ile r . B u a y a k la n m a n ın z a fe ri, d e n iz c ile ­ r in k a f a la r ın d a k i d ü ş ü n c e le r e b ü tü n ü y le y a b a n c ı b ir k a rş ı d e v r im in z a ­ f e r in d e n b a ş k a b i r şe y g e tire m e z d i. N e v a r k i b iz z a t d ü ş ü n c e le r i d e d e ­ r in d e n g e ric i ö z e llik te y d i; g e ri k a lm ış k ö y lü lü ğ ü n iş ç ile r e d ü ş m a n lığ ın ı, a s k e r y a d a d e n iz c in in " s iv il" P e tr o g r a d k a r ş ıs ın d a k e n ­ d in i g ö s te r m e is te ğ in i, k ü ç ü k b u rju v a n ın d e v r im c i d is ip lin e d u y d u ğ u n e fre ti y a n s ıtıy o r la r d ı. H a r e k e t, tü m b u n la r d a n d o la y ı k a r ş ı- d e v r im c i b i r k a r a k te r e s a h ip ti v e a s ile r k a le le r d e k i s ila h la r ı e le g e ç ir m iş o ld u k ­ la rı iç in , y a ln ız c a sila h y o lu y la d iz e g e tir ile b ilir le r d i. M a k h n o h a k k ın d a k i d e ğ e r le n d ir m e n iz d e d a h a a z h a ta lı d e ğ il. M a k h n o , h e m b ir f a n a tiğ in h e m d e b ir s e r ü v e n c in in ö z e llik le r in i ta ş ı­ y o rd u . K r o n s ta d t is y a n ın a y o l a ç a n tü rd e n e ğ ilim le r iç in b ir ç e k im m e r k e z i h a lin e g e ld i. S ü v a r ile r g e n e ld e o r d u n u n en g e ric i k e s im id ir . A t s ır tın d a g id e n , y a y a d o la ş a n ı k ü ç ü m s e r . M a k h n o , k e n d i a tla r ın ı y i­ n e b iz z a t k e n d ile r i te m in e d e n k ö y lü le r d e n o lu ş m u ş b ir s ü v a ri b ir liğ i k u r d u . B u n la r E k im d e v r im in in ö n c e lik le u y a n d ır d ığ ı e z ilm iş v e y o k ­ su l k ö y lü le r d e ğ il, s a h ip o ld u k la r ın ı k a y b e tm e k te n k o rk a n g ü ç lü v e tu ­ z u k u r u k ö y lü le r d i. M a k h n o 'n u n a n a rş is t d ü ş ü n c e le r i (d e v le tin y a d s ın ­ m a s ı, m e rk e z i ik tid a rın ta n ın m a m a s ı) h e rşe y d e n fa z la bu k u la k s ü v a r ile r in f ik r in e d e n k d ü ş ü y o r d u . M a k h n o y a n d a ş la r ın ın k e n t e v e 77 k e n t e m e k ç ile rin e - d u y d u k la r ı n e f r e tin m ilita n b ir a n ti- s e m itiz m le ik iy e k a t l a n d ı ğ ı n ı d a e k le m e m g e r e k ir . D e n ik in v e W r a n g e l'e k a r ş ı b ir ö lü m k a l ı m m ü c a d e le s i s ü r d ü r d ü ğ ü m ü z s ır a d a b ile M a k h n o c u la r b a ğ ım s ız b i r p o litik a y ü r ü tm e y i d e n iy o r la r d ı, ip le r i e lin d e tu ta n ( k u la k ) k ü ç ü k b u r j u v a z i , ç e liş k ili g ö r ü ş le r in i b i r ta r a f ta n k a p ita lis tle r e v e d iğ e r ta r a f ­ t a n d a iş ç ile re z o r l a k a b u l e ttir e b ile c e ğ in i d ü ş ü n ü y o r d u . B u k u la k s i­ l a h l ı y d ı ; o n u s ila h s ız la n d ır m a m ız g e r e k iy o r d u . Y a p tığ ım ız d a ta m o la ­ r a k b u d u r. S ta lin ve B o lş e v ik le r S ta lin 'in ç a r p ıtm a la n n ın b o lş e v ik le r in " a m o r a liz m in d e n " k a y n a k ­ la n d ı ğ ı ş e k lin d e k i s o n u ç ç ık a r m a ç a b a n ız te m e ld e n y a n lış tır . B a s k ı a l ­ tın d a k i k itle le r in k u r ta r ılm a s ı iç in s a v a ş tığ ı d ö n e m b o y u n c a d e v r im h e r ş e y i k e n d i a d ıy la a n ıy o r d u v e ç a r p ıtm a y a ih tiy a c ı y o k tu . T a h r if a t s is te m i, s ta lin c i b ü r o k r a s in in a z ın lığ ın a y r ıc a lık la r ı iç in s a v a ş ıy o r o l­ m a s ın d a n v e g e r ç e k a m a ç la r ın ı g iz le m e k v e m a s k e le m e k z o r u n lu lu ­ ğ u n d a n k a y n a k la n m a k ta d ır . O la y ın a ç ık la m a s ın ı ta r ih s e l g e liş im in s o ­ m u t k o ş u lla r ın d a a r a m a k y e r in e , K i ü s e iç in u y g u n a m a s o s y a lis t c u m h u r iy e t iç in u y g u n o lm a y a n b i r " ilk g ü n a h " te o r is i o lu ş tu r u y o r s u ­ nuz. S a y g ıy la , C oyoacan, 6 T em m uz 1937 78 İS P A N Y O L D E V R İM İ S IR A S IN D A (...) K r o n s ta d t v e M a k h n o iç in v a a z la r v e r e n a n a r ş iz m in a v u k a tla r ı k im s e y i y a n ılta m ıy o r la r . K r o n s ta d t d ö n e m in d e v e M a k h n o 'y a k a r ş ı m ü c a d e le d e b iz , k ö y lü k a r ş ı- d e v r im in e k a r ş ı p r o le te r d e v rim irii s a v u n ­ m u ş tu k . İ s p a n y o l a n a r ş is tle r i p r o le te r d e v r im in e k a r ş ı b u r ju v a k a r ş ı d e v r im in i s a v u n d u la r v e h a la s a v u n u y o r la r . D e v r im c i k itle le r v e m a rk s is tle r in b a r ik a tın b ir y a n ın d a , a n a rş iz m v e s ta lin iz m in is e d iğ e r y a n ın ­ d a b u lu ş tu k la r ın ı h iç b ir s a f s a ta ta r ih te n s ile m e y e c e k tir . is p a n y a d a n ç ık a r ıla n d e r s , s o n u y a r ı * 1 7 A r a lık 1 9 3 7 (...) B ir ç o k a n a r ş is t e lb e tte k i k e n d ile r in i p e k r a h a t h is s e tm iy o r la r . A n c a k , s ık ın tıla r ın ü s te s in d e n g e lm e k iç in k o n u y u d e ğ iş tir iy o r la r . G e r ç e k te n K r o n s ta d t v e M a k h n o (g ib i) a te ş li k o n u la r h a k k ın d a la k ır d ı e tm e k v a r k e n , n e d iy e I s p a n y a 'd a n v e A I T 'm P a r is K o n g r e s i'n d e n b a h ­ s e d e lim , d e ğ il m i? * L a c in q u iè m e r o u e ** Şubat 1938 * B u b ö lü m le r , T r o t s k y 'n in " L a R é v o lu t io n e s p a g n o le , 1 9 3 0 - 1 9 4 0 , E d itio n s d e m in u it , p .4 8 8 v e 5 0 6 - 5 0 7 'd e n a lın m ış t ır . İ s p a n y o l d e v r im i s ır a s ın d a a n a r ş is t lid e r le r G a r c ia O li ­ v e r v e F e d e r ic o M o n t s e n y b u r ju v a h ü k ü m e tle r in e k a t ıld ıla r . A I T (U lu s la r a r a s ı İ ş ç ile r , B ir liğ i) İ s p a n y o l a n a r ş is t ö r g ü tü y d ü -F r a n s ız c a E d .N o t u . ** L a c in q u iè m e r o u e (d e la c h a r e tte , d u c a r o s s e ): F r a n s ız c a d a c iğ e r i b e ş para e tm e y e n k im s e , h iç b ir i ş e y a r a m a y a n ş e y g ib i a n la m la r a g e lm e k t e d ir . T r o t s k y 'n in ö z g ü n " L a R é ­ v o l u t i o n e s p a g n o l e " m e t n i e l i m i z d e o l m a d ı ğ ı i ç in b u m a k a l e n i n b a ş l ı ğ ı n ı k a r ş ı l a m a m a y ı te r c ih e ttik . -T ü r k ç e E d . n o tu . 79 K R O N S T A D T Ü Z E R İN E B İR B R O Ş Ü R Y A Z M A Z O R U N L U L U Ğ U * 1 9 K a s ım 1 9 3 7 S e v g ili D o st, K r o n s ta d t ü z e r in e k ıs a b ir b r o ş ü r y a z m a k m u tla k b i r z o r u n lu lu k tu r . A n a r ş is t m a te r y a lle r in s iz e g ö n d e r ild iğ in i u m a r ım . B u n u n a s ıls a ö ğ r e ­ n irim . B e n c e d e ğ in ilm e s i g e re k e n ö n e m li n o k ta la r ş u n la rd ır: 1) K r o n s ta d t p r o le te r u n s u r la r d a n ta m a m e n y o k s u n k a lm ış tır . M a s h in n y e A o m a W y 'y e (g e m ile rd e k i ta y f a la r ) a it b ü tü n d e n iz c ile r , k o m i­ s e r, k o m u ta n y a d a y e r e l s o v y e t b a ş k a n la n o lm u ş la r d ır . 1 9 1 9 s o n u y a d a 1 9 2 0 'd e n e z a m a n "ş u y a d a b u n o k ta y a b ir g ru p K r o n s ta d t d e n iz c i­ si g ö n d e r ilm e s i" n i i s te s e m , a ld ığ ım y a n ıt " g ö n d e r ile c e k k im s e k a lm a ­ d ı" ş e k lin d e o lu y o r d u . H a tta b a z ı o r d u la r K r o n s ta d t'ta n ( a y r ıc a k ıs m e n P e tr o g r a d 'd a n ) so n g e le n ta k v iy e le r i k a b u l e tm e m e y e b a ş la m ış la r d ı. B u k o n u d a f a z la b e lg e b u lu n u p b u lu n m a d ığ ın ı b ilm iy o r u m , a m a b u n o k ta ü z e r in e b a s a b a s a v u r g u la n m a lıd ır . 2) A n la d ığ ım k a d a r ıy la V ic to r S e rg e ş u n u sö y lü y o r: " A m a K ro n s­ tad t s e rb e s t tic a re t is tiy o r d u , B o lş e v ik le r Y e n i E k o n o m ik P o litik a 'y ı a s ıl a y a k la n m a s ıra s ın d a y ü rü rlü ğ e k o y m a k z o r u n d a y d ıla r . Y a n i K ro n s ta d t h a k lıy d ı. Ö y le y s e n iç in e z ild i? " B u s a v ik i, h a tta ü ç a ç ıd a n y a n lış tır. * B u m e k t u p T r o ç k i ’n in o ğ l u L e o n S e d o v ’a y a z ı l m ı ş t ı . S e d o v , T r o ç k i ’n in K r o n s t a d t ü z e ­ r in e y a z m a is t e ğ in i y e r in e g e t ir e n ıe y in c e bu k it a p ta d a b a s ıla n " K r o n s ta d t H a k k ın d a G e ı ç e k l e r ' i A m e r i k a n S o s y a l i s t İ ş ç i l e r P a r ti s i l i d e r l e r i n d e n J o h n G . W r i g h t k a l e m e a l d ı . 80 a. K r o n s ta d t to p r a k s a h ib i k ö y lü n ü n , k ü ç ü k s p e k ü la tö r ü n , k u la k la ­ r ı n e ğ ilim le r in i te m s il e d iy o r d u . B u b u r ju v a e ğ ilim le r e b a z ı ö d ü n le r v e r m e k z o r u n d a k a ld ık . A n c a k b u h iç b ir ş e k ild e b iz im p r o g r a m ım ız ın k ü ç ü k b u r ju v a z in in p r o g r a m ıy la ö z d e ş o ld u ğ u - iş ç ile r in k ü ç ü k b u r ju v a e ğ ilim le r e ö d ü n v e r d iğ i- a n la m ın a g e lm iy o r d u . İ k is i a r a s ın d a ç o k g e ­ n iş b i r u ç u r u m v a rd ır. b . P r o le ta r y a , ta m d a b u e k o n o m ik ö d ü n le r i v e r d iğ i iç in , p o litik ik ­ tid a r ı k e n d i e lle r in d e ik i k a t d a h a f a z la e n e r jiy le tu tm a k z o r u n d a y d ı. Y a n i k a le y i is y a n c ı k ü ç ü k b u r ju v a z iy e te s lim e tm e y e e n k ü ç ü k b ir h a k k ı b ile y o k tu . c . E n a n ti- p r o le te r u n s u r la r ın ö n d e r liğ in d e k i k ö y lü d e n iz c ile r , ik ti­ d a r ı o n la r a te s lim e ts e k b ile , k u lla n a m a z la r d ı, i k t i d a r o n la r ın e lle rin d e b u r ju v a r e jim e g e ç iş in b ir k ö p r ü s ü - ü s te lik k ıs a b i r k ö p r ü s ü - o lm a k ta n b a ş k a iş le v g ö r m e z d i. 3 ) V ic to r S e r g e , p a r ti b e n im (e k o n o m ik ) ö n e r im i b i r y ıl ö n cft b e ­ n im s e m iş o ls a y d ı K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın g e r ç e k le ş m e y e b ile c e ğ im s ö y lü y o r g ib id ir . B u n u k a b u l e d e lim . A m a ö n c ü p a r tin in b ir h a ta s in d a n d o la y ı k a le y i d e n iz c ile r e te s lim e d e m e z d ik . 4 ) A y a k la n m a d a n ö n c e ta r tış m a la r , g ö r ü ş m e le r v b . y a p ılm ış ü . î l ­ k in s ila h la r p a tla m a d ı. A n c a k h o ş n u ts u z lu k ç o k b ü y ü k tü . A n a r ş is t v e m e n ş e v ik u n s u r la r , k ılık d e ğ iş tir m iş k a r ş ı d e v r im c ile r ( o n la rd a n b i r k a ç ta n e v a r d ı) o la y la r ı b ir a y a k la n m a y a ç e v ir m e k iç in e lle r in d e n g e le ­ n i y a p tıla r . V e b u n u b a ş a r d ıla r . D o la y ıs ıy la s ila h lı m ü c a d e le d e n b a ş k a y o l k a lm a m ış tı. 5 ) B u z ü z e r in d e k a le y e y ü r ü y e n iş ç ile r , p a r tin in b ü tü n h a ta la r ın a k a r ş ın , p r o le te r d e v r im in i te m s il e d iy o r la r d ı. B a ş k a ld ır a n d e n iz c ile r k ö y lü T h e r m id o r 'u n u te m s il e d iy o r la r d ı. 6 ) P a rti k o n g r e s in d e k a le y le ilg ili o la r a k n e y a p ıla c a ğ ın ı ta r tış tık . S ta lin -ç o k ıs r a r lı b iç im d e o lm a s a d a - is y a n c ıla r ın k a d e r le r iy le b a ş b a ş a b ır a k ılm a la r ın ı ö n e r d i; y a r ı a ç d u r u m d a , ik i ü ç h a f ta iç in d e b o y u n e ğ e r le r d i. B e n b u ö n e r iy e k a r ş ı ç ık tım . E r z a k y ü k l ü b ir ç o k k ız a k ç o k ­ t a n F in la n d iy a 'd a n g e lm iş ti b ile . B ir k a ç h a f ta s o n r a b u z la r e r i y e c e k v e A v ru p a 'd a n k o la y c a g e m i g e le b ile c e k ti. O z a m a n k a le y e v e s a v a ş g e ­ m ile r i a ç ıs ın d a n s o n d e r e c e te h lik e li b a ş k a b i r m ü d a h a le y le k a r ş ı l a ş ­ m ış o la c a k tık . S o n u ç ta k a le y e h e m e n s a ld ır m a k a r a n a h n d ı. 81 7) D a n , e s k i g e v e z e K u s k o v a g ib i, K r o n s ta d t'ı s a v u r m a y a k a lk ış ı­ y o r . B u ç o k ö ğ r e tic i b i r d u r u m . M e n ş e v ik le n n , K r o n s ta d t'ın ç a lış a n k i t l e l e r i n ö n c ü lü ğ ü n d e g e r ç e k te n d e v r im in b a ş ın d a o ld u ğ u 1 9 1 7 ’d e k i k o n u m u n a k a r ş ı tu tu m la r ın ı h a tır la m a k y e te r. B e lle ğ im d e n s iz in iç in ç ık a r a b ild iğ im y o r u m la r b u n la r . A m a en ö n e m l i s i , o lg u la r ı, k e n d ile r in in k o n u ş a b ile c e ğ i ş e k ild e b ir a r a y a g e tir ­ m ek. Ç a lış m a n ız ile r le d ik ç e b a n a e ly a z m a s ım , h a tta b e lli b a ş lı p a r ç a l a n g ö n d e r e b ilir s e n iz m e m n u n o lu r u m . O n d a n b iz im b a s ın ım ız iç in k ıs a b i r m a k a le b ile ç ık a r ta b ilir im v e b u siz in b r o ş ü r ü n ü z e b i r s u n u ş iş le v i g ö rü r. P .S . U m a n m W a s s e r m a n Y o ld a ş s iz e b ü tü n a n a r ş is t b e lg e le r i g ö n d e r iy o r d u r . 82 K R O N S T A D T E T R A F IN D A K O P A R IL A N G Ü R Ü L T Ü 15 O cak 1938 S u ç l a y ı c ı b ir " h a l k c e p h e s i " K r o n s ta d t e tr a f ın d a k i k a m p a n y a b e lir li ç e v r e le rd e a z a lm a y a n b ir e n e r jiy le s ü r d ü r ü lü y o r . B u n u g ö re n , K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın o n y e d i y ıl ö n c e d e ğ il d e , s a n k i d a h a d ü n m e y d a n a g e ld iğ in i s a n ır. A n a r ş is tle r , R u s m e n ş e v ik le r , L o n d r a B ü ro s u 'n u n * s o l s o s y a l- d e m o k r a tla n , k a f a s ı k a r ış ık a p ta l k iş ile r , M iliu k o v 'u n g a z e te s i* * v e b u v e s ile y le b ü y ü k k a ­ p i t a l i s t b a s ın b u k a m p a n y a y a a y n ı g a y r e tk e ş lik le v e a y n ı s lo g a n a ltın ­ d a k a tılıy o r la r . N e v i ş a h s ın a m ü n h a s ır b ir " h a lk c e p h e s i" ! H e m k a to lik h e m d e g e r - " d e m o k r a tik " ¡S ilim le r ta ş ıy a n h a f ta lık b i r M e k s ik a d e r g is in d e d a h a d ü n te s a d ü f e n şu s a tır la r a r a s tla d ım : " T r o ç k i, e n u z la ş m a z b in b e ş y ü z K r o n s ta d tlı d e n iz c in in ö ld ü r ü lm e le r i­ n i e m r e tti. O n u n y ö n e tim d e b u lu n d u ğ u ş u a d a iz le m iş o ld u ğ u p o litik a , S ta lin 'in m e v c u t p o litik a s ın d a n h iç b ir ş e k ild e f a r k lı d e ğ ild i. B ilin d iğ i g ib i, b u e n "s o l" a n a r ş is tle r in ö n e s ü r d ü ğ ü g ö r ü ş tü r . N e w Y o r k s o r u ş ­ tu r m a k o m is y o n u ü y e s i W e n d e lin T h o m a s 'ın s o r u la r ın ı b a s ın d a ilk k e z k ıs a c a y a n ıtla d ığ ım d a M iliu k o v 'u n g a z e te s i a y n ı m a n tık la ta r tış m a y a * L o n d r a B ü r o s u , 1 9 3 0 'la r d a n e İ k in c i n e d e Ü ç ü n c ü E n t e m a s y o n a l'e b a ğ lı o lm a y a n , a n ­ c a k b ir D ö r d ü n c ü E n t e r n a s y o n a l o lu ş t u r u lm a s ın a d a k a r ş ı ç ık a n m e r k e z iy e t ç i p a r tile r in g e v ş e k b i r u lu s l a r a r a s ı b i r l i ğ i y d i . B u b ü t ü n ü n p a r ç a l a n a r a s ı n d a İ n g i l t e r e B a ğ ı m s ı z İ ş ç i P a r t is i, I s p a n y a 'd a n P O U M (M a r k s is t B ir lik i ş ç i P a r t is i) , A lm a n y a 'd a n S A P ( S o s y a lis t İ ş ç i P a r t i s i ) v e F r a n s a 'd a n P S O P ( S o s y a l i s t İ ş ç i v e K ö y l ü P a r t i s i ) b u l u n u y o r d u , - t n g . E d . N o tu . ** M iliu k o v 'u n g a z e t e s i, P a r is 'te y a y ın la n a n P ö s le d n ie N o v o sti (S o n H aber) id i . I n g .E d .N o t u . 83 k a r ı ş t ı . R u s m e n ş e v ik le r in in g a z e te s i d e r h a l K r o n s ta d t d e n iz c ile r in i v e ...W e n d e lin T h o m a s 'ı s a v u n m a y a b a ş la d ı.* A n a r ş is tle r d a h a b ü y ü k b i r e n e r jiy le ü z e r im e ç u lla n d ıla r . B ü tü n b u o to r ite le r y a n ıtım ın b ü tü ­ n ü y l e d e ğ e rs iz o l d u ğ u n u id d ia e tm e k te y d ile r . A n a r ş is tle r , K ro n s ta d t is y a n c ıla r ın ın ş a h s ı n d a d e v le t k a r ş ıtı ( a n ti- e ta tiq u e ) o ta n tik k o m ü n iz ­ m i s a v u n d u k la r ı s ü r e c e , b u ittifa k ç o k d a h a d ik k a t ç e k ic i o lm a k ta d ır; K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı d ö n e m in d e m e n ş e v ik le r k a p ita lis t re s to r a s y o n u ­ n u n a le n i y a n d a ş la n y d ıla r ve M iliu k o v ş im d i b ile k a p ita liz m d e n y a n a . K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı n a s ıl o lu y o r d a a y n ı a n d a h e m a n a r ş is tle r in , h e m m e n ş e v ik le r in , h e m d e " lib e r a l" k a r ş ı- d e v r im c ile r in y ü r e ğ in i h o p ­ l a t ı y o r ? Y a n ıt b a s i t ü r : B ü tü n b u g r u p la r ın , b a y r a ğ ın ı a s l a te r k e tm e ­ m iş , d ü ş m a n la a s l a u z la ş m a m ış v e g e le c e ğ i te m s il e d e n g e r ç e k te n d e v ­ rim c i b ir ic ik a k ım ın itib a r y itir m e s in d e ç ık a rla n v a r d ır . B eni K r o n s ta d t " c in a y e ti" n d e n ö tü r ü s u ç la y a n la r a ra s ın d a , p r o g r a m la r ın ı v e ilk e le r in i te r k e tm iş v e d ik k a tle r i i k i n c i E n te m a s y o n a l'in a lç a k lık la r ı y a d a I s p a n y o l a n a r ş is tle r in in ih a n e tin d e n u z a k la ş tır m a g e r e ğ in i g ö r e n ç o k s a y ıd a e s k i d e v r im c i y a d a y a r ı- d e v r im c in in b u lu n m a s ın ın n e d e n i b u d u r . S ta lin y a n lıla r ı K r o n s ta d t e tr a f ın d a k i b u k a m p a n y a y a h e n ü z a ç ık ç a k a n la m a z la r , a n c a k o n la r d a k u ş k u s u z h o ş n u tlu k iç in d e e lle r in i o v u ş tu r m a k ta d ır la r ; ”tr o ç k iz m " e k a r ş ı, d e v r im c i m a r k s iz m e k a r ş ı, IV . E n te m a s y o n a l'e k a r ş ı d a r b e in d ir m e g ir iş im le r id ir b u ç a b a la r . P e k i b u r e n g a r e n k ta r ik a t n iç in ö z e llik le K r o n s ta d t'a s a rılıy o r? D e v r im y ılla r ı s ır a s ın d a K a z a k la r la , k ö y lü le r le , h a tta b e lir li iş ç i g r u p ­ la r ıy la ( U r a lla r 'd a b a z ı iş ç ile r K o lc h a k 'ın o r d u s u n d a b i r g ö n ü llü b ir lik ö r g ü ü e d ile r ! ) a z ç a tış m a y a ş a m a d ık . B u ç a ü ş m a la n n te m e lin i e s a s o la ­ r a k tü k e tic i k o n u m u n d a k i iş ç ile r ile e k m e k ü r e tic is i v e s a tıc ıs ı k o n u ­ m u n d a k i k ö y lü le r a r a s ın d a m e v c u t k a r ş ıtlık o lu ş tu r u y o r d u . G e r e k s i­ n im v e y o k s u n lu ğ u n b a s k ıs ı a ltın d a iş ç ile r k ö y le iliş k ile r in in g ü ç lü y a d a z a y ıf o lm a s ın a b a ğ lı o la r a k o la y la r ın a k ış ı iç in d e k e n d i a r a la r ın d a d ü ş m a n k a m p la r a b ö lü n ü y o r la r d ı. B iz z a t K ız ıl O r d u d a k ır s a l k e s im in e tk is i a l tın d a y d ı. Iç s a v a ş y ılla rın d a b ir ç o k k e r e le r h o ş n u ts u z a la y la r ı s ila h s ız la n d ır m a k g e r e k m iş ti. " Y e n i e k o n o m ik p o litik a " y a (N E P ) g e ­ ç iş s ü r tü ş m e le r i h a f if le tti a m a t ü m ü y le o r ta d a n k a ld ır m a d ı. A k s in e , k u la k la r ın y e n id e n o r ta y a ç ık m a s ın ın k o ş u lla r ın ı h a z ır la d ı v e b u o n y ılın b a ş m d a , k ö y d e iç s a v a ş ın y e n id e n d o ğ u ş u n a y o l a ç tı. K r o n s ta d t * B u c ü m le , F r a n s ız c a b a s k ıd a y e r a lm ıy o r . -T ü r k ç e E d . n o tu . 84 a y a k la n m a s ı, p r o le te r ş e h ir ile k ü ç ü k - b u r ju v a k ö y a r a s ın d a k i iliş k ile r ta r ih in d e n b ir s a y f a d a s a d e c e . B u s a y f a a n c a k s ın ıf la r m ü c a d e le s in in d e v r im in a k ış ı iç in d e g e n e l g e liş im iy le b a ğ ın tılı o la r a k a n la ş ıla b ilir . D iğ e r k ü ç ü k - b u r ju v a h a r e k e t v e a y a k la n m a la r d iz in i iç in d e K r o n s ­ ta d t, s a d e c e y a r a ttığ ı e tk in in d a h a s a n s a s y o n e l o lu ş u n d a n d o la y ı a y n b i r y e r d e d u r m a k ta d ır . P e tr o g r a d 'ın h e m e n a ş a ğ ıs ın d a k i b i r d e n iz k a le s iy d i s ö z k o n u s u o la n . A y a k la n m a b o y u n c a b ild ir ile r y a y ım la n d ı v e r a d y o y a y ın la n y a p ıld ı. P e tr o g r a d 'd a n y e tiş m e k iç in k o ş u ş tu r a n S o s y a lis t- d e v r im c ile r v e a n a r ş is tle r , "a sil" if a d e le r v e je s t l e r l e a y a k la n m a y a r e n k k a ttıla r . B ü tü n b u f a a liy e t g e r id e y a z ılı iz le r b ır a k tı. B u " b e lg e ­ se l" m a te r y a lin , ( y a n i s a h te e tik e tle r in ) y a r d ım ıy la K r o n s ta d t a d ın ın d e v r im c i b ir h a le y le s a r m a la n m ış o ld u ğ u 1 9 1 7 'd e k in d e n ç o k d a h a h e ­ y e c a n lı b ir e f s a n e y a r a tm a k z o r d e ğ ild ir . Y u k a n d a a d ı g e ç e n M e k s ik a d e r g is i K r o n s ta d t d e n iz c ile r in i ir o n ik b iç im d e " e n u z la ş m a z la r" d iy e b o ş u b o ş u n a a d la n d ır m ıy o r . K r o n s ta d t'ın d e v r im c i ü n ü ü z e r in e y a p ıla n s p e k ü la s y o n , b u g e r ç e k ­ te n ş a r la ta n c a k a m p a n y a n ın b e lir le y ic i ö z e llik le r in d e n b ir id ir . A n a r ­ ş is tle r , m e n ş e v ik le r , lib e r a lle r v e g e r ic ile r m e s e le y i s a n k i 1 92 1 b a ş ın ­ da b o lş e v ik le r in s ila h la r ın ı y ö n e lttik le r i d e n iz c ile r E k im a y a k la n m a s ın ın z a f e r in i g ü v e n c e y e a lm ış o la n a y n ı K r o n s ta d t d e n iz c i­ le r iy m iş g ib i s u n m a y a ç a lış ıy o r la r . S o n ra k i b ü tü n y a la n la r ın ç ık ış >‘n o k ta sı iş te b u r a d a d ır . B u y a la n la r ın b o y u tu n u a n la m a k is te y e n h e r k e s , h e r ş e y d e n ö n c e J o h n G .W r ig h t y o ld a ş ın N e w I n t e r n a t i o n a l 'd e k i ( Ş u ­ b a t 1 9 3 8 ) m a k a le s in i o k u m a lıd ır .* B e n im s o r u n u m fa rk lı: K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın ö z g ü l n ite liğ in i d a h a g e n e l b ir b a k ış a ç ıs ıy la b e tim le ­ m e k is tiy o r u m . K r o n s ta d t'd a k i to p lu m s a l v e P o litik G r u p la r D e v rim d o ğ ru d a n b ir a z ın lık ta ra fın d a n " y a p ıld ı" . B u n u n la b irlik te , e ğ e r b u a z ın lık az y a d a ç o k d e s te k b u lm a z y a d a e n a z ın d a n ç o ğ u n lu k ta ­ ra fın d a n d o s ta n e b ir ta ra fsız lık la k a rş ıla n m a z s a d e v rim in b a ş a rıs ı m ü m ­ k ü n d e ğ ild ir. D e v rim in fa rk lı a ş a m a la rın ın b irb iri p e ş is ıra g e liş m e s i, k e z a d e v rim d e n k a rş ı-d e v rim e g e ç iş , d o la y sız b iç im d e a z ın lık v e ç o ğ u n lu k a ra s ın d a k i, ö n c ü v e s ın ıf a ra s ın d a k i d e ğ iş k e n s iy a s a l ilişk ile rc e b e lirle n ir . * B u m a k a le k ita b ın " E k b e lg e le r " b ö lü m ü n d e y e r a lm a k ta d ır . 85 K r o n s ta d t d e n iz c ile r i a r a s ın d a ü ç s iy a s a l ta b a k a b u lu n u y o r d u : B a z ı l a n c id d i b i r m ü c a d e le g e ç m iş in e v e d e v rim c i b i r n ite liğ e s a h ip o la n p r o l e t e r d e v r im c ile r i; d a h a z iy a d e k ö y lü k ö k e n d e n g e le n o r ta d a k i ç o ­ ğ u n l u k ; v e s o n o l a r a k d a k u l a k l a n n , d ü k k a n s a h ip le r in in v e p a p a z la r ın ç o c u k la r ı o la n g e r ic i b ir ta b a k a . Ç a r d ö n e m in d e s a v a ş g e m ile r in d e v e k a l e d e d ü z e n , a n c a k su b a y k ü tle s in in k ü ç ü k r ü tb e li s u b a y la r v e d e n iz ­ c i l e r i n g e ric i k e s i m l e r i a r a c ılığ ıy la g e n iş o r ta ta b a k a y ı k e n d i e tk i y a d a te r ö r le r in e m a r u z b ır a k ıp , b u a r a d a m e k a n is y e n , to p ç u v e e le k tr ik ç i, y a n i h e r ş e y d e n ö n c e ş e h ir iş ç ile r i o la n d e v r im c ile r i te c r it d u r u m u n d a tu ta b ild ik le r i ö lç ü d e k o r u n a b iliy o r d u . 1 9 0 5 'd e P o te m k in z ır h lıs ın d a k i a y a k la n m a n ın s e y r i b ü tü n ü y le b u ü ç ta b a k a a r a s ın d a k i iliş k ile r ü z e r in d e , y a n i s a y ıc a d a h a f a z la o la n k ö y l ü o r ta ta b a k a s ın ı e tk ile m e k iç in ik i u ç ta y e r a la n p r o le te r v e g e r ic i k ü ç ü k - b u r ju v a ta b a k a la r a r a s ın d a k i m ü c a d e le ü z e r in d e y ü k s e lm iş ti. F ilo d a k i h e r d e v r im c i h a r e k e tte r a s tla n a n b u s o r u n u a n la m a m ış o la n ­ la r , g e n e ld e R u s d e v r im in in s o r u n la r ı h a k k ın d a ç e n e le r in i k a p a tm a y ı y e ğ le m e lid ir le r . Ç ü n k ü b u d e v r im , b ü tü n ü y le p r o le ta r y a v e b u r ju v a z i a r a s ın d a k ö y lü lü k ü z e r in d e e g e m e n b ir e tk i k u r m a m ü c a d e le s iy d i v e b ü y ü k ö lç ü d e h a le n d e ö y le d ir . B u r ju v a z i s o v y e tle r d ö n e m i b o y u n c a e s a s o la r a k k u l a k l a n n (y a n i, k ü ç ü k b u r ju v a z in in e n ü s t ta b a k a la n n ın ) v e " s o s y a lis t" e n te lija n s iy a n m ş a h s ın d a o r ta y a ç ık tı; ş im d i d e " k o m ü ­ n is t" b ü r o k r a s i ş e k lin d e o r ta y a ç ık ıy o r . D e v r im in b ü tü n b u s a f h a la r d a ­ k i te m e l m e k a n iz m a s ı b u d u r . F ilo d a b u m e k a n iz m a , d a h a y o ğ u n la ş m ış v e b u y ü z d e n d e d a h a d r a m a tik b ir if a d e y e b ü r ü n d ü . K r o n s ta d t s o v y e tin in s iy a s a l b ile ş im i, g a r n iz o n u n v e ta k ım la r ın to p lu m s a l b ile ş im in i y a n s ıtıy o r d u . S o v y e tin y ö n e tim i 1 9 1 7 y a z ın d a n itib a re n d e n iz c ile r in e n iy i k e s im in e d a y a n a n v e z o r lu m ü c a d e le le r d e n g e ç m iş , ille g a lite d e n g e lm e b ir ç o k d e v r im c iy i s a f la r ın d a b a r ın d ır a n B o lş e v ik p a r tis in d e y d i. A m a , e ğ e r y a n lış a n ım s a m ıy o r s a m , b o lş e v ik le r E k im a y a k la n m a s ı g ü n le r in d e b ile K r o n s ta d t s o v y e tin in y a rıd a n d a h a a z ın ı o lu ş tu r u y o r la r :.;. Ç o ğ u n lu k , s o s y a lis t- d e v r im c ile r v e a n a r ­ ş is tle rd e n o lu ş m u ş tu . K r o n s ta d t'd a h iç m e n ş e v ik b u lu n m u y o r d u . M e n ­ şe v ik p a r t i s i , K r o n s ta d t'd a n n e f r e t e d iy o r d u . R e s m i s o s y a lis t d e v r im c i­ le rin ta v r ı d a z a te n d a h a iyi d e ğ ild i. K r o n s ta d t s o s y a lis t- d e v r im c ile r i h ızla K e r e n s k y 'e k a r ş ı m u h a le f e te g e ç m iş le r d i v e "s o l" s o s y a lis t- d e v r im c ile r o la r a k a d la n d ır ıla n k e s im in ş o k m ü f r e z e le r in d e n b ir in i 86 o lu ş tu r m a k ta y d ıla r . F ilo n u n v e g a r n iz o n u n k ö y lü k e s im in e d a y a n ıy o r ­ la rd ı. A n a r ş is tle r e g e lin c e , e n k a r ış ık g r u p la r d a n b ir iy d ile r . A r a la r ın d a Z h u k v e Z h e le z n ia k o v g ib i g e rç e k d e v r im c ile r b u lu n u y o r d u , a n c a k b u n la r b o lş e v ik le r le s ık ı b a ğ l a n o la n y a lıtılm ış k iş ile r d i. K r o n s ta d t " a n a r ş is tle r in in " ç o ğ u n lu ğ u k e n t k ü ç ü k b u r ju v a z is in i te m s il e d iy o r d u v e s o l s o s y a lis t- d e v r im c ile r in d a h a a ltın d a b i r d e v r im c i d ü z e y e s a h ip ­ tile r. S o v y e tin b a ş k a n ı, " a n a r ş is tle r e s e m p a ti d u y a n ” b i r p a r tis iz , a m a te m e ld e d a h a ö n c e ç a r lık m a k a m la n n a k a r ş ı h ü r m e tte k u s u r e tm e m iş v e ş im d i d e v r im e k a r ş ı d a a y n ı ta v ır d a o la n u y s a l b i r k ü ç ü k m e m u r d u . M e n ş e v ik le r in tü m d e n y o k lu ğ u , s o s y a lis t d e v r im c ile r in "s o l" k a r a k te ­ r i v e k ü ç ü k b u r ju v a z in in a n a r ş is t r e n g i, f ilo d a k i d e v r im c i m ü c a d e le n in k e s k in liğ in in v e d e n iz c ile r in p r o le te r k e s im le r in in e g e m e n e tk is in in sonucuydu. t ç s a v a ş s ü r e c in d e o lu ş a n d e ğ iş ik lik le r K r o n s ta d t'ın ö z e llik le r in d e n e ğ e r is te n ir s e , b ir ç o k o la y v e b e lg e y le d e s te k le n e b ile c e k v e d o ğ r u la n a b ile c e k b u to p lu m s a l v e s iy a s a l ta n ım ­ la n ış ı, d a h a ş im d id e n , iç s a v a ş s ır a s ın d a K r o n s ta d t'd a m e y d a n a g e lm iş v e o n u n f iz y o n o m is in i ta n ın m a z h a le g e tire n d e ğ iş ik lik le r i a y d ın la t­ m a y a y e te r . G e c ik m iş s u ç la y ıc ıla r , k ıs m e n b ilg is iz lik te n , k ıs m e n d e a r t n iy e tle r in d e n ö tü r ü , k o n u n u n ta m d a b u ö n e m li y ö n ü h a k k ın d a te k la f e tm iy o r la r . E v e t, K r o n s ta d t d e v r im ta r ih in d e k a h r a m a n c a b i r s a y f a y a z d ı. A n ­ c a k iç s a v a ş , K r o n s ta d t v e b ü tü n B a ltık f ilo s u n d a s is te m a tik b i r n ü fu s e r im e s in e y o la ç tı. E k im a y a k la n m a s ı g ü n le r in d e b ile K r o n s ta d th d e ­ n iz c ile r d e n o lu ş a n m ü f r e z e le r M o s k o v a 'y a y a r d ım a g ö n d e r ilm iş le r d i. B a ş k a c a y e n i m ü f r e z e le r d a h a s o n ra e k m e k m ü s a d e r e s i v e y e re l y ö n e ­ tim le r i ö r g ü tle m e k ü z e r e D o n 'a , U k r a y n a 'y a g ö n d e r ild ile r , i l k b a ş la r ­ d a K r o n s ta d t s a n k i tü k e n m e z g ib i g ö r ü n m e k te y d i. D e ğ iş ik c e p h e le r ­ d e n , P e tr o g r a d lı iş ç ile r v e B a ltık lı d e n iz c ile r d e n o lu ş tu r u lm u ş y e n i " g ü v e n ilir " m ü f r e z e le r in s e f e r b e r e d ilm e le r in i is te y e n d ü z in e le r c e te lg r a f g ö n d e r d iğ im o ld u . A n c a k 1 9 1 8 'd e v e h e r k o ş u ld a 1 9 1 9 s o n r a s ı­ n a k a lm a d a n , c e p h e le r K r o n s ta d t'ta n g e le n y e n i a s k e r le r in s a v a ş ta y e ­ t e r s iz , d a y a tm a c ı, d is ip lin s iz , g ü v e n ilm e z o ld u k la r ı v e y a ra rd a n ç o k 87 z a r a r g e tir d ik le r in d e n y a k ın m a y a b a ş la d ıla r . Y u d e n ic h 'in 1 9 1 9 k ış ın d a ta s fiy e s i s o n r a s ın d a , B a ltık f ilo s u v e K ro n s ta d t g a r n iz o n u d e v r im c i k u v v e tle r d e n t ü m ü y l e y o k s u n d u r u m d a y d ı. B e lir li n i te liğ e s a h ip k im v a rsa , güneyde D e n ik in 'e k a rş ı m ü c a d e le y e a tılm ış tı. 1 9 1 7 -1 8 'd e K r o n s ta d t d e n iz c ile r i K ız ıl O r d u 'n u n o r ta la m a s e v iy e s in in o ld u k ç a ü s ­ t ü n d e y d ile r v e o n u n ilk m ü f r e z e le r in in is k e le tin i, k e z a b ir ç o k b ö lg e d e S o v y e t re jim in in is k e le tin i o lu ş tu r u y o r la r d ı. B u n a k a r ş ılık 1921 b a ş la n n a k a d a r iç s a v a ş c e p h e le r in d e n h iç b ir in d e g ö re v a lm a y ıp " h u z u rlu " K r o n s ta d t'd a k a lm ış o la n d e n iz c ile r s e , g e n e ld e b ü y ü k ö lç ü d e K ız ıl O r ­ d u 'n u n o r ta la m a s e v iy e s in in a ltın d a y d ıla r v e b u n la r ın b ü y ü k b ö lü m ü ­ n ü , g ö s te r iş li b o l p a n to lo n la r g iy e n v e s p o r s a ç k e s im li, t ü m ü y le d e m o r a liz e u n s u r la r o lu ş tu r u y o r d u . A ç lık v e s p e k ü la s y o n a d a y a n a n m o r a l b o z u k lu ğ u , g e n e ld e iç s a v a ­ ş ın s o n u n a d o ğ r u k o r k u n ç ö lç ü d e a r tm ış tı. M e c h o t c h itc h e c tv o d iy e a d ­ la n d ır ıla n o lg u ( k ü ç ü k tic a re t) d e v r im i b o ğ m a te h d id i g e tir e n b i r to p ­ lu m s a l h a s ta lık n ite liğ in e b ü r ü n m ü ş tü . Ö z e llik le g a r n iz o n u n h iç b ir şe y y a p m a d ığ ı v e g e r e k s in im d u y d u ğ u h e r ş e y e s a h ip o ld u ğ u K r o n s ta d t'd a m o r a l b o z u k lu ğ u s o n d e r e c e ö n e m li b o y u tla r a u la ş m ış d u r u m d a y d ı. A ç lık iç in d e k i P e tr o g r a d 'd a d u r u m d a h a d a z o r la ş ın c a , h e r ç e ş it e r z a k ­ ta n h a le n b e lli m ik ta r d a e s k i s to ğ u n b u lu n d u ğ u K r o n s ta d t’d a n b ir "iç b o rç " te m in e tm e y o lu n a g id ilip g id ilm e m e s i s o r u n u p o litb ü r o d a d e f a ­ la r c a ta r tış ıld ı. A n c a k P e tr o g r a d iş ç ile r in in d e le g e le r i şu y a n ıtı v e r iy o r ­ la rd ı: " B iz e g ö n ü l r ız a s ıy la h iç b ir ş e y v e rm e z le r.. G iy e c e k , k ö m ü r v e e k m e k s to k lu y o r la r . K r o n s ta d t’d a ş u a n h e r tü rlü a y a k ta k ım ı b a ş k a ld ırm ış d u r u m d a ." G e r ç e k d u ru m iş te b u y d u v e o la y ın a r d ın d a n ç iz ile n h o ş id e a l ta b lo d a n f a r k lıy d ı. C e p h e y e g ö n d e r ilm e k te n k o r k a n v e y e n i b u r ju v a ü lk e le ri, L e to n y a v e E s to n y a 'y a g e ç m e y e h a z ırla n a n L e to n v e E s to n y a lı k im i d e n iz c ile ­ rin d e " g ö n ü llü le r " o l a r a k B a ltık F ilo s u 'n a k a tılm ış o ld u ğ u n u e k le m e k g e r e k iy o r . B u u n s u r la r S o v y e t ik tid a r ın a te m e ld e n d ü ş m a n d ıla r v e K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı g ü n le r in d e b u d ü ş m a n lığ ı tü m b o y u tu y la a ç ığ a v u r d u la r ...B u n la r ın y a n ın d a , ç o ğ u n lu ğ u e s k i g ü n d e lik ç i o la n b in le r c e v e b in le r c e L e to n y a lı i ş ç i iç s a v a ş ın b ü tü n c e p h e le r in d e e ş s iz b ir k a h ­ r a m a n lık ö rn e ğ i s e r g ile m iş tir . B ü tü n L e to n y a lı iş ç ile r i v e " K ro n s ta d tın k ile r " i a y n ı k e fe y e k o y a m a y ız . T o p lu m s a l v e s iy a s a l fa r k lılık la r ı k a b u l e t m e k g e re k ir. 88 A y a k la n m a n ın T o p lu m s a l N e d e n le r i C id d i b ir a r a ş tır m a c ın ın g ö r e v i K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın to p lu m ­ sa l v e s iy a s a l ö z e lliğ in i v e d e v r im in g e liş im i iç in d e k i y e r in i n e s n e l v e ­ r ile r te m e lin d e b e lir le m e k tir . B u y a p ılm a d ığ ı ta k d ir d e , " e le ş tir i” A le ­ xander B erk m an , E m m a G o ld m a n ve o n la r ın so n ta k litç ile r in d e g ö r ü ld ü ğ ü g ib i b a rış ç ı tü r d e n d u y g u s a l s ız la n m a la r d ü z e y in e d ü ş m e k ­ te d ir. B u b a y la r b ilim s e l a r a ş tır m a n ın ö lç ü t v e y ö n te m le r i k o n u s u n d a e n k ü ç ü k b ir fik re s a h ip d e ğ ild ir le r . A s ile r in ila n la r ın ı, K u ts a l K ita p la r'ı a k ta r a n so fu v a iz le r g ib i a k ta r ıy o r la r . B u n u n d a ö te s in d e , b e n im " b e lg e le r i" , y a n i M a k h n o v e d iğ e r h a v a r ile r in I n c il'in i g ö z ö n ü n e a lm a ­ d ığ ım d a n y a k ın ıy o r la r . B e lg e le r i " g ö z ö n ü n e a lm a k " , la fta s ö y le n e n le ­ r e h e m e n in a n m a k a n la m ın a g e lm e z . M a r k s , n e p a r tile r n e d e in s a n la r h a k k ın d a k e n d ile r iy le ilg ili s ö y le d ik le r in e g ö r e y a rg ı g e tir ile m e y e c e ğ i­ n i b e lir tm iş ti. B ir p a r tin in n ite liğ i, y a p m ış o ld u ğ u s ö z lü v e y a z ılı a ç ık ­ la m a la r la , ö z e llik le d e b i r iç s a v a ş ın e n k r itik a n ın d a k i a ç ık la m a la r ıy la d e ğ il, to p lu m s a l b ile ş im i, g e ç m iş i, d e ğ iş ik to p lu m s a l s ın ıf v e k a tm a n ­ la r la iliş k ile r i ta r a f ın d a n b e lir le n ir . E ğ e r , ö r n e ğ in N e g r in , C o m p a n y s , G a r c ia O liv e r v e C ie 'n in * s a y ıs ız a ç ık la m a la r ın ı g e ç e r a k ç e s a y s a y d ık , b u b a y la r ın s o s y a liz m in a te ş li d o s tla r ı o ld u k la r ım k a b u l e tm e k d u r u ­ m u n d a k a lırd ık . N e v a r k i, o n la r g e r ç e k te s o s y a liz m in ih a n e t iç in d e k i d ü ş m a n la r ıd ır la r . 1 9 1 7 -1 8 'd e d e v r im c i iş ç ile r y a ln ız c a f ilo d a d e ğ il, a y n ı z a m a n d a b ü tü n ü lk e d e k ö y lü k itle le r in i p e ş le r in d e n s ü r ü k le d ile r . K ö y lü le r t o p ­ r a ğ ı d a h a z iy a d e e v le r in e d ö n e n a s k e r v e d e n iz c ile r in y ö n e tim i a ltın d a e le g e ç ir d ile r v e p a y la ş tır d ıla r . E k m e k m ü s a d e r e s i d a h a y e n i b a ş la m ış v e e s a s e n d e n e r e d e y s e tü m ü y le to p ra k s a h ip le r i v e k u la k la r la s ın ır la n ­ m ış d u r u m d a y d ı. K ö y lü le r m ü s a d e r e y e g e ç ic i b i r k ö tü lü ğ e k a tla n ır g i­ b i k a tla n d ıla r . N e v a r k i, iç s a v a ş ü ç y ıl s ü r d ü . K e n t k ö y e h e m e n h iç b ir ş e y v e r m e d i v e o n d a n , e s a s ta s a v a ş g e r e k s in im le r i iç in , n e r e d e y s e h e rş e y i a ld ı. K ö y lü le r " b o lş e v ik le r " i o n a y la m ış la r d ı, a m a g id e re k a rta n o r a n d a " k o m ü n is tle r " e d ü ş m a n h a le g e liy o r la r d ı. N a s ıl k i iş ç ile r b ir * J u a n N e g r i n L o p e z ( 1 8 8 9 - 1 9 5 6 ) I s p a n y o l C u m h u r i y e t i ’n i n s o n b a ş b a k a n ı y d ı ( 1 9 3 7 M a y ıs 'ın d a g ö r e v e b a ş la d ı) . L u is C o m p a n y s y J o v e r ( 1 8 8 3 - 1 9 4 0 ) İ s p a n y o l İ ç S a v a ş ı s ır a s ın ­ d a y e r e l K a ta lo n y a h ü k ü m e tin e b a ş k a n lık e tti ( 1 9 3 6 - 3 9 ) . P a r tisi b u rju v a m il liy e t ç i C a ta ­ la n E s q u e r r a id i. J o s e G a r c ia O liv e r ( 1 9 0 1 - ) v a ta n p e r v e r le r in d e v r im c i k a n a d ın ı e z m e k iç in S t a lin is t le r le iş b ir liğ i y a p a n b ir s a ğ k a n a t İ s p a n y o l a n a r ş is tti. - ln g .E d .N o t u 89 ö n c e k i d ö n e m d e k ö y l ü l e r i i le r i ta ş ım ış la r s a , ş im d i d e k ö y lü le r iş ç ile r i g e r i y e d o ğ ru ç e k iy o r la r d ı. B e y a z la r ın , k ö y lü le r i v e h a tta U r a ila r 'ın y a n - k ö y l ü y a n - iş ç ile r in i k ıs m e n k e n d i s a f la n n a ç e k m e y i b a ş a r m a la r ı s a ­ d e c e b u tü r b ir r u h h a li d e ğ iş im in in s o n u c u d u r . F a b r ik a la r a , iş le tm e le ­ re ve K ız ıl O r d u 'y a a y a lm iş tr e n le r i e le g e ç irip y a ğ m a la y a n ; d e m ir y o lla r ın ı ta h r ip e d e n v e k o m ü n is tle r i k u r ş u n a d iz e n v b . g ib i M a k h n o h a re k e ti d e g ıd a s ın ı b u m h h a lin d e n , y a n i k e n te k a r ş ı d ü ş ­ m a n lık ta n a lm a k ta y d ı. T a b ii k i , M a k h n o b u n u " D e v le t" e k a r ş ı a n a r ş is t m ü c a d e le o la r a k a d la n d ır ıy o r d u . G e r ç e k te b u , ö f k e li k ü ç ü k m a l s a h ib i­ n in p r o le ta r y a d ik ta tö r lü ğ ü n e k a r ş ı m ü c a d e le s iy d i. B e n z e r b ir h a r e k e t b a ş k a b ö lg e le r d e , ö z e llik le d e " s o s y a lis t-d e v r im c ile r " in b a y r a ğ ı a ltın ­ d a T a m b o v 'd a g e r ç e k le ş ti. S o n o la ra k , ü lk e n in ç e ş itli k e s im le r in d e " y e ­ ş ille r" d iy e a d la n d ırıla n k ö y lü m ü fre z e le ri fa a liy e t g ö s te riy o rla rd ı. B u n ­ la r n e k ız ılla rı n e d e b e y a z la n ta n ım a k is te m iy o r la r v e ş e h ir p a r tile r in e k a r ş ı m e s a fe li d u r u y o rla rd ı. " Y e ş ille r" b a z e n b e y a z la r la k a rş ıla ş ıy o rla rd ı v e o n la rd a n ş id d e tli d a r b e le r a ld ıla r; a n c a k k u ş k u s u z k i k ız ılla rd a n d a m e r h a m e t g ö rm e d ile r. N a s ıl k i k ü ç ü k b u rju v a z i e k o n o m ik o la ra k b ü y ü k s e r m a y e v e p ro le ta r y a n ın ç a rk la rı a r a s ın d a e z iliy o r s a k ö y lü p a rtiz a n m ü fre z e le ri d e K ız ıl O r d u v e b e y a z la r a r a s ın d a u n u f a k o lm u şla rd ı. Y a ln ız c a tü m d e n y ü z e y s e l b i r m a n tık , M a k h n o 'n u n ç e te le r i y a d a K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı o la y ın d a a n a r ş iz m v e " d e v le t s o s y a l i z m i n i n s o y u t ilk e le r i a r a s ın d a g e r ç e k le ş m iş b i r m ü c a d e le g ö r e b ilir . G e r ç e k te b u h a r e k e tle r, k e n d in i k u ş k u s u z k i s e r m a y e d e n k u r ta r m a k is te y e n , a m a a y n ı z a m a n d a h iç b ir b iç im d e p r o le ta r y a d ik ta tö r lü ğ ü a ltın a g ir m e ­ y e ra z ı o lm a y a n k ü ç ü k b u r ju v a z in in ç ır p ın ış la r ıy d ı. N e is te d iğ in i k e n ­ d is i d e s o m u t o la r a k b ilm iy o r d u v e k o n u m u n u n ö z e lliğ in d e n d o la y ı b i ­ le m e z d i d e . B u y ü z d e n is te k v e b e k le n tile r in d e k i k a r ış ık lığ ı k o la y lık la b a z a n a n a r ş is t, b a z e n p o p ü lis t, b a z e n d e s a d e c e " y e ş il" b a y r a k la ö r tü ­ y o rd u . P r o le ta r y a y a k a r ş ı ç ık a r k e n , b ü tü n b u b a y r a k la r a ltın d a d e v r i­ m in te k e r in i g e riy e ç e v ir m e y e ç a lış m a k ta y d ı. K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın k a r ş ı-d e v r im c i n i t e l i ğ i . K u ş k u s u z k i K ro n s ta d t'ın ç e ş itli to p lu m s a l v e s iy a s a l ta b a k a la r ın ı b ir b ir in d e n a y ır a n g e ç it v e r m e z ç itle r y o k tu . M a k in e le r in b a k ım ın ı y a ­ p a c a k b e l i r l i s a y ıd a k a lif iy e iş ç i v e te k n is y e n K r o n s ta d t'ta k a lm ış tı. A n c ak o n l a r b ile , e le m e y le s e ç ilm iş le r d i v e s iy a s a l o la r a k e n a z g ü v e ­ 90 n ilir v e iç s a v a ş a e n a z y a tk ın o la n la r d ı. A y a k la n m a n ın b ir ç o k "şefi" d a h a s o n r a b u u n s u r la r iç in d e n ç ık m ış tır . A n c a k s u ç la y ıc ıla r d a n b a z ı­ la r ın ın z a f e r k a z a n m ış ç a s ın a iş a re t e ttik le r i b u k e s in lik le d o ğ a l v e k a ­ ç ın ılm a z d u r u m , a y a k la n m a n ın a n ti- p r o le te r g ö r ü n ü m ü n d e e n u f a k b ir d e ğ iş ik lik y a p m ıy o r. T u m tu r a k lı s lo g a n la r a , s a h te e tik e tle r e v b . a ld a ­ n ılm a d ık ç a , K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın s o s y a lis t d e v r im in z o r lu k la r ı v e p r o le ta r y a d ik ta tö r lü ğ ü n ü n s e r tliğ in e k a r ş ı k ü ç ü k b u r ju v a z in in s ila h lı te p k is in d e n b a ş k a b ir ş e y o lm a d ığ ı g ö rü lü r. K r o n s ta d t'ın , s a d e c e s o s y a lis t d e v r im c ile r c e d e ğ il b u r ju v a lib e r a lle ­ r in c e d e a n ın d a s a h ip le n ile n " K o m ü n is ts iz s o v y e tle r" s lo g a n ın ın a n la ­ m ı ta m o la r a k b u y d u . S e r m a y e n in e n ile r i g ö r ü ş lü te m s ilc is i o la r a k P r o f e s ö r M iliu k o v s o v y e tle r i b o lş e v ik le r in y ö n e tim in d e n k o p a r m a n ın o n la r ı k ıs a z a m a n d a ta h r ip e tm e k a n la m ın a g e le c e ğ in i b iliy o r d u . R u s S o v y e tle rin in m e n ş e v ik le r v e s o s y a lis t- d e v r im c ile r in e g e m e n liğ i a ltın ­ d a b u lu n d u ğ u d ö n e m d e k i te c r ü b e v e d a h a a ç ık o la r a k A lm a n v e A v u s ­ tu r y a S o v y e tle rin in s o s y a l d e m o k r a t y ö n e tim a ltın d a k i te c r ü b e le ri b u ­ nu d o ğ r u la m a k ta y d ı. S o s y a lis t- d e v r im c ile r ve a n a r ş is tle r in e g e m e n liğ in d e k i s o v y e tle r s a d e c e p r o le ta r y a d ik ta tö r lü ğ ü n d e n k a p ita ­ lis t r e s to r a s y o n a g e ç iş te b ir k ö p r ü iş le v i g ö r e b ilir d i. K a tılım c ıla r ın ın " d ü ş ü n c e le r i" ne o lu r s a o ls u n , b a ş k a h iç b ir r o l o y n a y a m a z la r d ı. K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı b ö y le c e k a r ş ı- d e v r lm c i b i r n ite liğ e s a h ip ti. E k le k tik b a y la r a s a ld ır ı s a y ılm a s ın , a m a y a ln ız c a p o litik a iç in d e ­ ğ il, a y n ı z a m a n d a ta rih iç in d e te m e l k r ite r o lm a y ı s ü rd ü re n s ı n ı f b a k ı­ şı a ç ıs ın d a n K r o n s ta d t'ın tu tu m u n u , P e tr o g r a d 'ın o k r itik g ü n le r d e k i tu ­ tu m u y la k ıy a s la m a k s o n d e r e c e ö n e m ta ş ım a k ta d ır . P e tr o g r a d 'd a d a iş ç ile r in b ü tü n ö n d e r ta b a k a s ı d ış a r ıy a g ö n d e r ilm iş ti. T e r k e d ilm iş b a ş ­ k e n tte a ç lık v e s o ğ u k b e lk i d e M o s k o v a 'd a o ld u ğ u n d a n d a h a ş id d e tli b i­ ç im d e h ü k ü m s ü rü y o rd u . K a h ra m a n c a v e tra jik b i r d ö n e m ! H e ik e s aç v e sin irliy d i. H e rk e s h o ş n u ts u z lu k iç in d e y d i. F a b r ik a la r a ltta n a lta k a y n ı­ y o rd u . S o s y a lis t-d e v rim c ile r v e b e y a z s u b a y la r ın sa fla rın d a n g e le n tertip ç ile r, a s k e r i a y a k la n m a y ı h o ş n u ts u z iş ç i h a re k e tiy le b ir le ş tir m e g iriş i­ m in d e b u lu n d u la r. K ro n s ta d t g a z e te s i P e tr o g r a d 'd a k u ru lm u ş b a r ik a tla r d a n v e ö ld ü r ü lm e k te o la n b in le r c e k iş id e n s ö z e d iy o rd u . B ü tü n d ü n y a b a s ın ı a y n ı şe y i d u y u m y o rd u . G e r ç e k te o la n b u n u n ta m te rs iy d i. K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı P e tr o g r a d iş ç ile rin i c e z b e tm e k b ir y a n a , o n la r a 91 i t ic i g e ld i. H a tla r s ın ıf s a l ç iz g ile re g ö re b e lirle n d i. İ ş ç ile r K ro n s ta d t a s i ­ l e r i n i n b a rik a tın k a r ş ı ta ra fın d a y e r a ld ığ ın ı d e rh a l h is s e ttile r v e S o v y e t ik t i d a r ı n a d e s te k v e r d ile r . K ro n s ta d t'm s iy a s a l y a ln ız lığ ı, o n u n iç d e s te k y o k s u n lu ğ u n u n v e a s k e r i y e n ilg is in in n e d e n in i o lu ş tu rd u . N E P v e K r o n s t a d t A y a k la n m a s ı " A n a r ş iz m ," p o u m iz m v e m a r k s iz m in b ir ç e ş it s e n te z in i ü r e tm e y e ç a l ı ş t ı ğ ı g ö rü le n V ic to r S e rg e , K r o n s ta d t h a k k ın d a k i ta r tış m a y a n e y a ­ z ı k k i iy ic e b ıilh ş tı, K e n d is in e g ö re , N E P 'e b ir y ıl ö n c e g e ç ilm e s i K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ı ö n le y e b ilir d i. H a d i b u n u k a b u l e d e lim . A n ­ c a k o la y ın a r d ın d a n $ u tü r d e n ö ğ ü tle r v e r m e k ç o k k o la y d ır . K u ş k u s u z , S e r g e 'in d e a n ım s a ttığ a g ib i 1 9 2 0 'd e N E P 'e g e ç ilm e s in i ö n e r m iş tim . N e v a r k i, ö n c e d e n b u n u n b a ş a r ılı o la c a ğ ın d a n h iç m i h iç e m in d e ğ il­ d im . ila c ın e n a z h a s ta lık k a d a r te h lik e li o la b ile c e ğ i b e n im iç in su - d e ­ ğ ild i. P a r ti y ö n e tic ile r in in itir a z la r ıy la k a r ş ıla ş tığ ım d a , k ü ç ü k b u r ju v a ­ z in in iş ç ile r e k a r ş ı s e f e r b e r e d ilm e m e s i iç in , ta b a n a a ç ık ta n ç a ğ r ıd a b u lu n m a d ım . P a r tiy i y e n i b ir y o lu n g e r e k liliğ in e i k n a e tm e k , d a h a s o n r a k i o n ik i a y ın te c r ü b e s in in y a ş a n m a s ın ı geTekli k ıld ı. A n c a k d i k ­ k a t ç e k ic i o la n , N E P ’i k o m ü n iz m in b ı r d h a n e ti o la r a k k a rş ıla y a n la rın a ç ık ç a tü m ü lk e le r in a n a r ş is tle r in d e n o lu ş m a lıd ır . Ş im d iy s e a n a r ş is tle ­ r in a v u k a tla r ı b iz i N E P 'i b ir y ıl ö n c e b a ş la tm a m ış o ld u ğ u m u z iç in s u ç ­ lu y o rla r. 1921 y ılı iç in d e L e n in , p a r tin in s a v a ş k o m ü n iz m i y ö n te m le r in i s a ­ v u n m a d a k i ıs r a r ın ın a ğ ır b ir h a ta T ia lin e g e ld iğ in i b irÇ o k k e r e le r a ç ık ç a k a b u l e tti. A n c a k b u , d u r u m u d e ğ iş tir ir m i? D o ğ r u d a n y a d a d o la y lı n e d e n le ri n e o lu r s a o ls u n , K ro ıista d t a y a k la n m a s ı e s a s ta p r o le ta r y a d ik ta tö r lü ğ ü n e k a rş ı ö ld ü rü c ü b i r te h lik e y d i. P r o le ta r y a d e v rim i, s ır f p o litik b i r h a ta iş le d i d iy e , k e n d i k e n d in i c e z a la n d ır m a k iç in in tih a rı m ı te rc ih e tm e liy d i? Y a d a b e lk i, k e n d ile r in i y a tış tır a c a ğ ın ı d ü ş ü n e r e k N E P h ü k ü m le r i­ n i K ro n s ta d t is y a n c ıla r ın a ile tm e k , y e te r li o la c a k tı? H a y a ü A s ile r b i ­ lin ç li b ir p r o g r a m a s a h ip d e ğ ille r d i v e b iz z a t k ü ç ü k b u r ju v a z in in d o ğ a ­ sın d a n ö tü rü b ö y le b ir p r o g r a m la n da o l a m a z d ı. B a b a la n ve k a rd e ş le rin in h e rş e y d e n ö n c e tic a r e t ö z g ü r lü ğ ü n e g e r e k s in im d ü y d u k la n n ı k e n d ile r i d e a ç ık ç a a n la m ıy o r la r d ı. H o ş n u t s u z v e ş a ş k ın d ıla r , 92 a m a b i r ç ık ış y o lu d a b ilm iy o r la r d ı. D a h a b ilin ç li o la n la r , y a n i s a h n e a r k a s ın d a k i s a ğ c ı u n s u r la r , b u r ju v a r e jim in in r e s to r a s y o n u n u is tiy o r ­ la rd ı. A n c a k b u n u y ü k s e k s e s le d ile g e tir m iy o r la r d ı. " S o l" k a n a t, d i­ s ip lin in k a ld ır ılm a s ın ı, " ö z g ü r s o v y e tle r " i v e d a h a iy i is tih k a k k o ş u lla ­ r ı ta le p e d iy o r d u . N E P r e jim i k ö y lü le r i v e a r d ıs ır a o rd u v e filo n u n h o ş n u ts u z k e s im le r in i a n c a k a ş a m a lı o la r a k y a tış tır a b ilir d i. N e v a r k i, b u n u n iç in z a m a n v e te c r ü b e g e r e k iy o r d u . B ü tü n b u s a v la r iç in d e e n ç o c u k ç a o la n ı d a o r ta d a h e r h a n g i b ir a y a k la n m a o lm a d ığ ı, d e n iz c ile r in h iç b ir te h lik e o lu ş tu r m a d ık la r ı, " y a l­ n ız c a " k a le y i v e s a v a ş g e m ile r in i e le g e ç ir d ik le r i y o lu n d a k i g ö rü ş tü r. B u g ö r ü ş e k a lır s a , b o lş e v ik le r in b u z la n g e ç e r e k y a lın k ılıç k a le y e sald ı r m a l a n , s a n k i s a d e c e o r ila n n o lu m s u z k a r a k te r in d e n , y a p a y ç a tış m a ­ la r y a r a tm a e ğ ilim le r in d e n v e K r o n s ta d t d e n iz c ile r in e y a d a a n a rş is t d o k tr in e d u y d u k la n n e f r e tte n ö tü r ü d ü r . ( Y e r i g e lm iş k e n , o g ü n le rd e k e s in lik le h iç k im s e n in a n a r ş is t d o k trin k o n u s u n d a k u r u n tu s u y o k tu .) B u , ç o c u k ç a b ir g e v e z e lik d e ğ ils e n e d ir? Z a m a n v e m e k a n d a n b a ğ ım ­ s ız o la r a k (a r a d a n o n y e d i y ı l g e ç tik te n s o n r a ! ) , m e ra k lı e le ş tir m e n le r b iz e , e ğ e r d e v r im a s i d e n iz c ile r i k e n d i h a lle r in e b ıra k m ış o ls a y d ı h e r ş e y in g e n e l b ir ta tm in le s o n u ç la n m ış o la c a ğ ın ı te lk in e tm e y e ç a lış ıy o r ­ la r. B u r d a k i ta lih s iz lik , k a r ş ı d e v r im in o n la r ı h iç b ir b iç im d e k e n d i h a l­ le r in e b ır a k m a y a c a ğ ıy d ı. M ü c a d e le n in m a n tığ ı k a le d e k i e n a ş ır ı u ç ta k ile r e , y a n i e n k a r ş ı d e v r im c i ö ğ e le r e ü s tü n lü k s a ğ la y a c a k tı. Y iy e c e k ih tiy a c ı k a le y i d o ğ r u d a n y a b a n c ı b u r ju v a z i v e o n la r ın a ja n la r ın a , b e ­ y a z m ü lte c ile r e b a ğ ım lı h a le g e tire c e k ti. B u k o n u d a g e r e k li b ü tü n h a ­ z ır lık la r z a te n y a p ılm a k ta y d ı. B e n z e r k o ş u lla r a lü n d a m u tlu b ir so n u ç u m u t e d e r e k , p a s if ş e k ild e b e k le m e k , y a ln ız c a İ s p a n y o l a n a r ş is tle r i y a d a p o u m is tle r g ib ile r in in y a p a c a ğ ı b ir ş e y d i. B o lş e v ik le r , b e r e k e t v e r ­ s in k i, b a ş k a b i r o k u la a ittile r . Y a n g ın ı d a h a b a ş la d ığ ı a n d a v e e n az k a y ıp la s ö n d ü r m e y i k e n d ile r in e g ö re v b iliy o r la r d ı. K a l e l e r i e l i n d e n a l ı n m ı ş " K r o n s t a d t İ s y a n c ıl a r ı" A s lın d a , e le ş tir m e n b a y la r p r o le ta r y a d ik ta tö r lü ğ ü n ü n k a r ş ı t l a n v e o b a ğ la m d a d e v r im in d e k a r ş ıd a n d ır la r , i ş i n b ü tü n s i m b u ra d a d ır. B u n la r d a n b a z ıla r ın ın la f ta d e v r im i v e d ik ta tö r lü ğ ü ta n ıd ık la n k u ş k u ­ s u z k i d o ğ r u d u r . A n c a k b u n u n h iç b ir d e ğ e r i y o k tu r. D ik ta tö r lü ğ e g ö ­ tü r m e y e c e k b i r d e v r im y a d a z o r k u lla n m a k s ız ın iş le y e c e k b i r d ik ta ­ 93 t ö r l ü k is tiy o r la r . T a b ii k i , b u ç o k " h o ş " b ir d ik ta tö r lü k o lu r d u ; a m a b u , y i n e d e b irk a ç ö n e m s iz ş e y g e r e k tir ir : Ç a lış a n k itle le r d e d ü z e n li v e b u a r a d a i le r i d ü z e y d e b ir g e liş m e . N e k i , b u k o ş u lla r d a d ik ta tö r lü k , g e n e l o l a r a k a rtık g e r e k s iz h a le g e le c e k tir . A s lın d a lib e r a l p e d a g o g la r o la n b a z ı a n a r ş is tle r , y ü z y a d a b in y ıl iç in d e e m e k ç ile r in z o r k u lla n m a n ın g e r e k s i z k a la c a ğ ı y ü k s e k b ir d ü z e y e u la ş m ış o la c a k la n n ı u m u y o r la r . K u ş k u s u z ; e ğ e r k a p ita liz m b ö y l e b i r g e liş m e y e g ö tü r e b ile c e k o ls a , o n u d e v ir m e k g e r e k s iz o lu r d u . Ş id d e te d a y a n a n d e v r im e y a d a d e v ­ r i m c i z a f e r in k a ç ın ılm a z b ir s o n u c u o la n d ik ta tö r lü ğ e h iç ih tiy a ç d u ­ y u lm a z d ı. B u n u n la b ir lik te , g ü n ü m ü z ü n ç ü r ü y e n k a p ita liz m i, h ü m a n is te r v e b a rış ç ı h a y a lle r e h iç y e r b ır a k m ıy o r . Ç a lış a n s ın ıf ı, y ığ ın la r ı b i r y a n a k o y a lım , p r o le te r le r , s iy a s a l a ç ı­ d a n o ld u ğ u g ib i to p lu m s a l a ç ıd a n d a tü r d e ş ( h o m o je n ) d e ğ ild ir . S ın ıf ­ l a r m ü c a d e le s i, s ın ıfın e n iy i ö ğ e le r in i k e n d in e ç e k e n b i r ö n c ü o r ta y a ç ık a r ıy o r . D e v r im , ö n c ü n ü n p r o le ta r y a n ın ç o ğ u n lu ğ u n a ö n d e r lik e d e ­ b ild iğ i d u r u m d a m ü m k ü n d ü r . A n c a k b u , h iç b ir b iç im d e e m e k ç ile r a r a ­ s ın d a k i iç ç e liş k ile r in o r ta d a n k a lk tığ ı a n la m ın a g e lm e z . D e v r im in d o ­ r u k n o k ta s ın d a b u lu n d u ğ u a n d a b u n la r k u ş k u s u z k i a z a lır la r; a n c a k d a h a s o n r a la r ı y e n i b i r s a f h a d a b ü tü n ş id d e tle r iy le o r ta y a ç ık m a k ü z e ­ r e . D e v r im in s e y r i, k e n d i b ü tü n ü iç in d e b ö y le d ir . K r o n s ta d t ö z g ü lü n ­ d e k i s e y r i d e b ö y le o ld u . Ç o k b ilm iş b a y la r ım ız iş o lu p b ittik te n s o n r a E k im d e v r im i iç in b a ş k a b i r r o ta b u y u r d u k la r ın d a , b iz im y a p a b ile c e ğ i­ m iz şe y s a d e c e b ü y ü k ilk e le r in in p r a tik te n e r e d e v e n e z a m a n , h iç d e ­ ğ ils e k ıs m e n , h iç d e ğ ils e e ğ ilim d ü z e y in d e d o ğ r u la n m ış o ld u ğ u n u b iz e g ö s te r m e le r in i s a y g ıy la k e n d ile r in d e n r ic a e tm e k tir . N e r e d e , b u ilk e le ­ r in g e le c e k te k i z a f e r in i b e k le m e m iz i s a ğ la y a c a k iş a r e tle r ? T a b ii k i y a ­ n ıts ız k a la c a ğ ız . D e v r im in k e n d i y a s a la r ı v a rd ır. B iz , E k im 'in s a d e c e R u s y a ö z g ü ­ lü n d e d e ğ il, a m a u lu s la r a r a s ı p la n d a d a ö n e m ta ş ıy a n " d e rs le rin i" ç o k ö n c e le ri f o r m ü l e e ttik . H iç k im s e b a ş k a " d e r s le r " ö n e r m e g ir iş im in d e b u lu n m a d ı. İ s p a n y o l d e v r im i " E k im 'in d e r s le r in i" a c o n tr a r io (te rs te n ) d o ğ r u la m a k ta d ır . A m a a ğ ır b a ş lı e le ş tir m e n le r b u k o n u d a y a s u s k u n k a lıy o r y a d a k ö ş e y e ç e k iliy o r la r . İ s p a n y o l " H a lk C e p h e s i" h ü k ü m e ti so sy a lis t d e v r i m i b o ğ u y o r v e d e v r im c ile r i k u r ş u n a d iz iy o r . A n a r ş is tle r b u h ü k ü m e te k a tılıy o r la r y a d a o r a d a n s e p e tle n d ik le r in d e , c e lla tla r ı d e s te k le m e y i s ü r d ü r ü y o r la r . V e o n la r ın d ış m ü tte f ik le r i v e a v u k a tla r ı 94 d a b u a r a d a z a lim b o lş e v ik le r e k a rş ı K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın s a v u ­ n u lm a s ıy la iş tig a l e d iy o r la r . N e iğ re n ç b i r k o m e d i! K r o n s ta d t k o n u s u n d a b u g ü n k ü ta r tış m a la r , d e n iz c ile r in g e r ic i k e s i­ m i n i n p r o le ta r y a d ik ta tö r lü ğ ü n ü d e v ir m e y e ç a lış tığ ı K r o n s ta d t a y a k ­ l a n m a s ı ile a y n ı s ın ıf s a l e k s e n ç e v r e s in d e d ö n m e k te d ir . G ü n ü m ü z d e v ­ r i m c i p o litik a a r e n a s ın d a k i g ü ç s ü z lü k le r in in f a r k ın d a o la n d ü ş ü n c e s iz ve e k le k tik küçük b u r ju v a la r , eski K r o n s ta d t o la y ın ı I V .E n te r n a s y o n a l'e , y a n i p r o le ta r y a d e v r im in in u lu s la r a r a s ı p a r tis in e k a r ş ı m ü c a d e le a m a c ıy la k u lla n m a y a y e lte n iy o r la r . B u ç a ğ d a ş " K ro n s t a d t l ı l a r ” d a tıp k ı ö te k ile r g ib i e z ile c e k le r d ir - e lle r in d e b i r k a le b u lu n ­ m a d ığ ın a g ö re , k u ş k u s u z k i s ila h a b a ş v u r m a k s ız ın . 95 K R O N S T A D T 'IN B A S T I R I L M A S I Ü Z E R İ N E B İR K E Z D A H A * 6 T em m u z 1938 K r o n s ta d t ü z e r in e s o n m a k a le m d e s o r u n u s iy a s a l d ü z le m d e e le a l­ m a y a (k o y m a y a ) ç a lış tım . A n c a k , s a d e c e k iş is e l " s o ru m lu lu k " k o n u ­ s u y la ilg ile n e n b ir ç o k k iş i v a r. T e m b e l b i r m a r k s is t ik e n h e y e c a n lı b ir d a lk a v u k h a lin e g e le n S o u v a r in e ,* * S ta lin ü z e r in e y a z d ığ ı k ita p ta , o to b iy o g r a f im d e b e n im K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı h a k k ın d a b ilin ç li o l a ­ r a k s u s k u n k a ld ığ ım ı id d ia e d iy o r ; in s a n ın ö v ü n e m e y e c e ğ i m a r if e tle r v a r d ır d iy o r a la y c ı b i r if a d e y le . İ n th e C o u n tr y o f th e B ig L ie (B ü y ü k Y a la n ın Ü lk e s in d e ) is im li k ita b ın d a C ilig a ,* * * " o n b in d e n f a z la d e n iz ­ c in in " b e n im ta r a f ım d a n ö ld ü r ü ld ü ğ ü n ü if a d e e d iy o r ( o d ö n e m d e b ü ­ tü n B a ltık f ilo s u n d a b ile b u k a d a r d e n iz c in in b u lu n u p b u lu n m a d ığ ı k o ­ n u s u n d a k u ş k u lu y u m ) . B a ş k a e le ş tir m e n le r d e ş ö y le d iy o r la r : E v e t, a y a k la n m a n e s n e l o la ra k k a r ş ı d e v r im c i b ir k a r a k te r e s a h ip ti, a n c a k T r o ç k i d a h a s o n r a k i b a s tır m a s ü r e c in d e n iç in b ö y le s in e a c ım a s ız b ir b a s k ı u y g u la d ı? * B u m a k a le N e « j f ¡ f ı t e m a t i o n a l ' ı n A ğ u s t o s 1 9 3 8 s a y ı s ı n d a y e r a l d ı . P a th fin d e r P r e s s ta r a fı n d a n y a y ı n l a n a n W r i t i n g s o f L e o n T r o t s k y ( 1 9 3 7 - 3 8 ) i s i m l i k i t a p t a n a l ı n m ı ş t ı r . I n g . E d . n o tu . * * B o r is S o u v a r in e (1 8 9 3 - ) F r a n s ız K o m ü n is t P a r tis i'n in k u r u c u la r ın d a n v e S t a lin 'in i l k c i d d i b i y o g r a f l a r ı n d a n b ir i. 1 9 2 4 ' t l e b ir t r o ç k i s t o l a r a k F r a n s ı z K P ' s i n d e n ih r a ç e d i l ­ d i . 1 9 3 0 'l a r d a m a r k s ı z ı r i e c e p h e a l d ı . - l n g . E d . N o t u . * * * A n to n C ilig a ( 1 8 9 6 - ) Y u g o s l a v K o m ü n is t P a r tis i'n in S t a lin ta r a fın d a n h a p s e d i­ l e n , a n c a k o t u z l a n n o r ta s ın d a S .S .C .B .'d e n a y r ılm a s ın a i z i n v e r i le n b ir lid e r i. M a r k s iz m d e n k o p m a d a n ö n c e S o v y e t h a p is a n e le r in d e k i k o ş u lla r h a k k ın d a ç o k ş e y i a ç ığ a ç ı ­ k a r d ı. - l n . E d . N o t u 96 B u k o n u y a h iç b ir z a m a n d e ğ in m e d im . G iz le y e c e k h e r h a n g i b i r ş e ­ y im o ld u ğ u iç in d e ğ il, a n c a k te r s in e , s ö y le y e c e k h iç b ir ş e y im o lm a d ığ ı iç in . B u o la y d a g e r ç e k ş u d u r k i, b e n n e K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın b a s tır ılm a s ın a , n e d e b u n u ta k ip e d e n b a s k ıla r a k iş is e l o l a r a k z e r r e c e k a r ış m a d ım . B u o la y b e n im g ö z ü m d e h i ç b i r s iy a s a l ö n e m ta ş ım a m a k ­ ta d ır. H ü k ü m e tin ü y e s iy d im , a y a k la n m a y ı e z m e n in z o r u n lu o ld u ğ u n u d ü ş ü n ü y o r d u m v e b u y ü z d e n d e b a s tır ılm a s ın ın s o r u m lu lu ğ u n u ta ş ıy o ­ r u m . Ş im d iy e k a d a r e le ş tir ile r e y a ln ız c a b u s ın ır la r iç in d e y a n ıt v e r ­ d im . A n c a k b ir k ıs ım a h la k ç ı g e lip d e b e n i k o ş u lla r ın d a y a tm a d ığ ı s ı­ n ırs ız z a lim lik le s u ç la d ık la r ın d a şu n u s ö y le m e y e h a k k ım o ld u ğ u n u d ü ş ü n ü y o r u m : " S a y ın a h la k ç ıla r , b ir a z p a la v r a s ık ıy o r s u n u z ." A y a k la n m a b e n U r a lla r 'd a y k e n p a tla k v e rd i. U r a lla r 'd a n p a r tin in X . K o n g r e s i iç in d o ğ r u d a n M o s k o v a 'y a g e ld im . K a le ö n c e b a r ış g ö ­ r ü ş m e le r i, a r d ın d a n d a b i r ü ltim a to m y o lu y la te s lim o lm a y a ik n a e d i­ le m e d iğ i ta k d ir d e a y a k la n m a n ın a s k e r i k u v v e tle b a s tır ılm a s ı k a r a n , b u g e n e l k a r a r , b e n im d o ğ r u d a n k a tılım ım la b e n im s e n d i. A n c a k k a r a r a lın d ık ta n s o n r a d a M o s k o v a 'd a k a lm a y a d e v a m e ttim v e d o la y lı y a d a d o la y s ız o la r a k a s k e r i o p e r a s y o n la r d a y e r a lm a d ım . S o n r a k i b a s k ıla r a g e lin c e , b u n la r ta m a m e n C h e k a 'n m iş iy d i. N e o ld u d a k iş is e l o la r a k K r o n s ta d t’a g itm e d im ? B u n u n n e d e n i s i­ y a s a ld ı. A y a k la n m a , " s e n d ik a la r s o ru n u " d iy e a d la n d ın la n ta r tış m a sı­ r a s ın d a p a tla k v e rd i* K r o n s ta d t’d a k i s iy a s a l ç a lış m a b ü tü n ü y le b a ş ın ­ d a Z in o v ie v 'in b u lu n d u ğ u P e tr o g r a d k o m ite s in in e lin d e y d i. A ynı Z in o v ie v , s e n d ik a la r ta r tış m a s ı ş u a s ın d a b e n im e n y o r u lm a z v e e n a te ş li b a ş lıc a k a r ş ıtım d ı. U r a lla r 'a h a r e k e tim d e n ö n c e P e tr o g r a d 'a g it­ m iş v e k o m ü n is t d e n ız c ıi.:-m !: u to p la n tıs ın d a s ö z a lm ış tım . T o p la n tı­ n ın g e n e l h a v a s ı b e n im ü z e r im d e s o n d e r e c e o lu m s u z b ir iz le n im b ı­ r a k m ış tı. Z ü p p e g iy im li v e b e s ili d e n iz c ile r o d ö n e m in iş ç ile r i v e K ız ıl * R us K o m ü n i s t P a r ti s i iç in d e k i " iş ç i s e n d ik a s ı ta r tış m a s ı" 1920 K a s ım 'm d a n 1921 M a r t' ın a k a d a r d e v a m e t t i . S e n d i k a l a n n f o n k s i y o n u k o n u s u e t r a f ı n d a y o ğ u n l a ş t ı . T r o ç k i , s a v a ş k o m ü n iz m in in k o ş u lla n a ltın d a , s e n d ik a la n n , iş g ü c ü k u v v e t in i s e f e r b e r e t m e k v e ü r e tk e n f a a liy e t i c a n la n d ır m a k a m a c ıy la , d e v l e t v e p a r ti y ö n e t im le r in e b a ğ la n m a la n n ın g e r e k t iğ in i s a v u n d u . L e n in , iş v e r e n in ş im d i d e v le t o lm a s ın a r a ğ m e n , s e n d ik a la n n , i ş ç i ­ le r in ç ık a r l a r ı n ı s a v u n m a k a m a c ıy la b a ğ ım s ız ö r g ü t le r o la r a k k a lm a la r ın ın g e r e k t iğ in i b e li r tt i. Z i n o v i e v , L e n i n ’in g ö r ü ş ü y l e i t t i f a ğ a g i r d i . S e n d i k a c ı İ ş ç i M u h a l e f e t i ü r e t i m i n s e n d ik a la n n y e g a n e g ö r e v i o lm a s ın ı is te d i. K o n u , h e m Y E P 'in v e h e m d e L e n in in s e n d i­ k a la r h a k k ın d a k i t a v n ç e r ç e v e s i n d e b ir k a r a r n a m e n in b ü y ü k ç o ğ u n lu k la b e n im s e n d iğ i p a r ti n in 1 9 2 1 M a r t 'ı n d a k i X . K o n g r e s i ' n d e k a r a r a b a ğ l a n d ı . S e n d i k a l a r k o n u s u n d a L e n i n v e T r o ç k i a r a s ın d a k i a n la ş m a z lık d a h a s o n r a T r o ç k i v e S o l c u M u h a l e f e t e k a r ş ı if t ir a k a m p a n y a s ın d a c e p h a n e o la r a k k u lla n ıld ı, - t n g . e d . n o t u 97 O r d u e rle rin in y a n ı n d a p a r a z it iz le n im i b ır a k ıy o r la r d ı. P e tr o g r a d k o ­ m i t e s i p a y ın a , k a m p a n y a s o n d e r e c e d e m a g o jik b iç im d e s ü r d ü r ü ld ü . F i l o n u n k u m a n d a k a d e m e s i te c rit e d ilm iş v e y ıld ın lm ış tı. Z in o v ie v 'in t e k l i f i o y la n n y a k l a ş ı k o la r a k y ü z d e d o k s a n ın ı a ld ı. B u v e s ile y le Z in o v i e v 'e şö y le d e d i ğ i m i h a tır lıy o r u m : " B u ra d a h e r ş e y ç o k iy i, ta k i ç o k k ö t ü o lu n c a y a k a d a r . ” B u n u ta k ib e n , Z in o v ie v b e n im le b i r lik te U ra ll a r 'a g e ld i. B u r a d a , K r o n s ta d t'ta iş le r in ç o k k ö tü y e g ittiğ in i b e lir te n a c i l b i r m e sa j a ld ı. Z in o v ie v 'in te k lif in i d e s te k le y e n " k o m ü n is t" d e ­ n iz c ile r in e z ic i ç o ğ u n lu ğ u a y a k la n m a c ıl a r a r a s ın d a y d ı. D e n iz c ile r le g ö r ü ş m e le r i y ü r ü tm e v e z o ru n lu o ld u ğ u ta k d ir d e o n la r ı e tk is iz le ş tir m e g ö r e v in in , d a h a b i r g ü n ö n c e s in e k a d a r o n la rın s iy a s a l g ü v e n in e s a h ip d u r u m d a k i lid e r le r e v e r ilm e s i g e r e k tiğ in i d ü ş ü n d ü m ( P o litb ü r o d a b u ­ n a h i ç b i r iü r a z d a b u lu n m a d ı) . A k s in e d a v r a n m ış o ls a y d ım , K r o n s ta d tl ı l a r p a r ti iç in d e k i ta r tış m a d a a le y h im d e o y k u lla n d ık la r ı iç in k e n d ile ­ r i n e d ö n ü k b i r ö c ü n s ö z k o n u s u o ld u ğ u n u d ü ş ü n e c e k le r d i. D o ğ r u y a d a y a n lış , b e n im ta v r ım ı b e lir le y e n h e r k o ş u ld a b u d ü ­ ş ü n c e le r d i. T a m a m e n v e a ç ık b iç im d e b u m e s e le n in d ış ın d a d u r d u m . B a s k ıla r a g e lin c e , a n ım s a d ığ ım k a d a r ıy la D z e r z h in s k y k iş is e l o la r a k s o r u m lu lu ğ u a lm ış tı v e k e n d i g ö r e v le r in e m ü d a h a le e d ilm e s i k o n u s u n ­ d a ( h a k lı o la r a k ) e n k ü ç ü k h o ş g ö r ü g ö z te r m e z d i. G e r e k s iz k u rb a n la r, o lm u ş m u d u r , h iç b ilm iy o r u m . B u k o n u d a D z e r z h in s k y 'e , o n u n g e c ik m iş m u a r ız la r ın d a n d a h a ç o k g ü v e n iy o r u m . B ilg i e k s ik liğ in d e n ö tü r ü , k im in v e n a s ıl c e z a la n d ır ılm a s ı g e re k tiğ i k o n u s u n d a şu a n a p o s te r ıo r ı* k a r a r v e r e m e m . V ic to r S e r g e 'in b u k o ­ n u d a v a r d ığ ı - ü ç ü n c ü e ld e n - s o n u ç la r b e n im g ö z ü m d e h iç b ir d e ğ e r ta ­ ş ım ıy o r . A n c a k iç s a v a ş ın b ir h ü m a n iz m o k u lu o lm a d ığ ın ı k a b u l e tm e ­ y e h a z ın m . id e a lis tle r v e b a r ış ç ıla r d e v r im i h e r z a m a n " a ş ırılık la rla " s u ç la m ış la r d ır . A n c a k e s a s o la n n o k ta şu k i, " a ş ır ılık la r " b iz z a t d e v r i­ m in d o ğ a s ın d a n k a y n a k la n m a k ta d ır v e y in e d e v r im in b iz z a t k e n d is i ta rih in b ir " a ş ır ılığ ın d a n " b a ş k a b ir ş e y d e ğ ild ir . A r z u e d e n h e rk e s b u te m e l ü z e r in d e d e v r im i g e n e ld e r e d d e d e b ilir ( k ü ç ü k m a d d e le r h a lin ­ d e ). B e n r e d d e tm iy o r u m . B u a n la m d a , K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın b a s ­ tır ılm a s ın ın ta m v e e k s ik s iz s o r u m lu lu ğ u n u ü z e r im e a lıy o r u m . * s o n sa l, s o n u c a g ö r e 98 T R A J İK B İR Z O R U N L U L U K * A ğ u s to s 1 9 4 0 S ta lin is t ta h r if a t o k u lu b u g ü n R u s ta r ih i a la n ın d a g e liş e n te k o k u l d e ğ ild ir . A s lın d a ta h r if a t, g ıd a s ın ı b ir ö lç ü d e K r o n s ta d t, M a k h n o v e d e v r im in d iğ e r o la y la r ıy la ilg ili k a r a n lık h ik a y e le r g ib i b ilg is iz lik v e d u y g u s a llık ü z e r in e k u r u lu k im i e f s a n e le r d e n a lıy o r. S o v y e t h ü k ü m e ti­ n in K r o n s ta d t'd a is te k s iz c e y a p tığ ı ş e y in tr a jik b ir z o r u n lu lu k o ld u ğ u ­ n u s ö y le m e k y e te rlid ir; a ç ık tır k i, d e v r im c i h ü k ü m e t s ır f b i r k ıs ım k u ş ­ k u c u a n a r ş is t v e s o s y a lis t- d e v r im c i b ir a v u ç a y a k la n m ış g e r ic i k ö y lü v e a s k e r in d e s te ğ in i s a ğ la d ı d iy e P e tr o g r a d 'ı k o r u y a n k a le y i is y a n c ı d e n iz c ile r e " h e d iy e e d e m e z d i" . B e lk i iy i n iy e tle r ta ş ıy a n a n c a k k e s in o la r a k k ö tü h a r e k e t e d e n M a k h n o v e f iiliy a tta d e v r im c i d iğ e r u n s u r la ­ r ın d u r u m u k o n u s u n d a d a a y n ı tü rd e n a k ıl y ü r ü tm e le r e r a s tla n m ış tır . * B u p a r a g r a f T r o ç k i'n in M a c G ib b o n a n d K e e ta r a fın d a n y a y ın la n a n S t a lin is im li k it a ­ b ın d a n a lın m ış t ır . " K a n ş ık lık t a n Ü ç A d a m H ü k ü m e t in e " b a ş lık l ı 1 1 . b ö lü m d e y e r a lıy o r , p .3 3 7 . -I n g . E d . n o tu . 99 E k B e lg e le r K R O N S T A D T H A R K IN D A K İ G E R Ç E K L E R J o h n G . W r ig h t A r a lık 1 9 2 0 'd e , ü ç y ılı a ş k ın b ir s ü r e d ir S o v y e tle r B ir liğ i'n i p e n ç e ­ s in e a lm ış o la n iç s a v a ş ta k i c e p h e le r ta s f iy e e d ilm iş ti. A r tık c e p h e y o k tu , a m a te h lik e f iile n o rta d a n k a lk m ış d e ğ ild i. A s y a tik ç a r lığ ın b a r ­ b a r m ir a s ım ta ş ıy a n ü lk e , e m p e r y a lis t s a v a ş ın , iç s a v a ş y ılla r ın ın v e e m p e r y a lis t a b lu k a n ın y o l a ç tığ ı y ık ım la ta m b ir h a r a b e d u r u m u n d a y ­ d ı. G ıd a m a d d e le r in d e g ö r ü le n k r iz y a k ıt k r iz iy le b ir lik te d a h a d a a ğ ır ­ la ş m ış tı. N ü f u s u n g e n iş k e s im le r i y a ln ız c a a ç lık ta n ö lm e d e ğ il, b u n u n y a n ın d a d o n a r a k ö lm e te h lik e s iy le d e y ü z y ü z e y d ile r . E n k a z h a lin d e k i s a n a y i, a k s a y a n ta ş ım a c ılık , o r d u d a n te r h is e d ile n m ily o n la r c a e r k e k v e tü k e n m e n o k ta s ın d a k i k itle le rle , a s lın d a y a ln ız c a k a r ş ı- d e v r im in e n tr ik a la r ın a e lv e r iş li b ir z e m in v a rd ı. Y e n ilg iy i k a b u lle n m e y e n b e y a z m u h a f ız la r ile e m p e r y a lis t m ü tte ­ fik le ri, b o lş e v ik le r in k a r ş ı k a r ş ıy a o ld u ğ u n e s n e l g ü ç lü k le r d e n y a ra rla ­ n a ra k y e n i e y le m le r e k a lk ış tıla r . P r o l e t e r d e v r im in in d o ğ u r d u ğ u g ü ç ­ lü k ve s ık ın tıla r n e d e n iy le a ğ ır lık la d e s te ğ in e g ü v e n e re k , ü s t ü s te " iç e r id e n " küçük b u r ju v a g e ric iliğ in g e d ik a ç m a g ir iş im le r in d e b u lu n d u la r. O c a k - M a r t 1921 'd e S ib iry a 'd a k i T o b o ls k b ö lg e s in d e T y u m e n a y a k ­ la n m a sı p a tla k v e rd i. A s ile r in s a y ıs ı y irm i b in e v a rıy o rd u . M a y ıs 1 921'de J a p o n la r ın y a rd ım ettiğ i b e y a z m u h a f ız m ü fre z e le ri V la d iv o s to k 'a b ir b a s k ın d ü z e n le y ip şeh ri k ı s a b ir s ü r e e lle rin d e tu ttu la r. R ig a 102 a n tla ş m a s ın ın im z a la n ış ın ın (1 8 M a r t 1 9 2 1 ) a rd ın d a n b e y a z m u h a fız ç e ­ te le ri -b a z ıla rın ın sa y ısı b in le ri b u lu rk e n , b a z ıs ı b ir a v u ç k iş id e n o lu ş u y o r­ d u - U k ra y n a 'y ı v e S o v y e t b ö lg e s in in d iğ e r n o k ta la rın ı iş g a l ettile r. B u n u K a re lia 'y a y a p ıla n , 2 3 E k im 1 9 2 1 'd e b a şla y ıp a n c a k Ş u b a t 1 9 2 2 'd e so n v e rile b ile n b ir d iz i b a sk ın izle d i. E k im 1 9 2 2 'd e b ile S o v y e t to p ra k la rın d a b a şıb o ş d o la şa n k a rş ı d e v rim c i g e rilla ç e te le ri g ö rü lü y o rd u . Bu s ü r e ç te k i en ö n e m li o la y d e v r im in k a le s in d e g e r ç e k le ş ti: K r o n s ta d t d e n iz ü s s ü n d e , 2 M a r t 1 9 2 1 'd e b ir a y a k la n m a ç ık tı. B u a y a k la n m a ü z e r in e , b ir y a n d a m e n ş e v iz m , a n a r ş iz m v e d iğ e r id e o lo jik k a r ş ıtla r ın y a n d a ş la n ile d iğ e r y a n d a b o lş e v ik le r v e b o lş e v iz m in k a r a r ­ lı s a v u n u c u la r ı (d e v r im c i m a r k s is tle r ) a r a s ın d a y ılla r c a " h a r a r e tli b ir ta r tış m a " s ü r e g e lm iş tir . D e v r im c i h a r e k e tin k a b a n ş y ı l l a n n d a a n a r ş is tle r , m e n ş e v ik le r , s o s y a lis t- d e v r im c ile r v e d iğ e r to p lu lu k la r s a v u n m a d a y d ı. B u g ü n b u e ğ i­ lim le r , K r o n s ta d t o la y ın d a n b o lş e v iz m in te m e l ilk e le r in e s a ld ır m a k ü z e r e y a r a r la n m a k ta d ır la r . S ta lin iz m , o n la r a te k b a ş ın a E k im 'i o la n a k lı k ıla n ilk e le r e d a r b e in d ir m e k te d e m a g o jik b ir k ı l ı f s a ğ la m ış tı. S ö z k o ­ n u s u e ğ ilim le r b o lş e v iz m i g ö z d e n d ü ş ü r m e n in v e s ta lin iz m le b o lş e v iz m i ö z d e ş le ş tir e r e k k e n d i if la s v e ih a n e tle r in i g iz le m e n in y o lla r ın ı a r a r ­ k e n , K r o n s ta d t b u ç a b a la r ın d a b i r ç ık ış n o k ta s ı iş le v i g ö r m e k te d ir . Ö n e s ü r d ü k le r i s a v is e ç o k b a s ittir : " S ta lin iş ç ile r e a te ş a ç ıy o r v e b u ­ n u n te k n e d e n i B o lş e v iz m in ö z ü n ü n iş ç ile r i k u r ş u n la m a k o lu ş u d u r ; ö r ­ n e ğ in , K r o n s ta d t! L e n in 'le S ta lin b ir d ir ." Q u a d e r a t d e m o n s tr a d u m .* Y ü z e y s e l b i r b a k ış la , b u a k ıl y ü r ü tm e ç iz g is in i d e s te k le m e k n e rd e y s e o la n a k s ız g ö rü n e b ilir. S o v y e t ik tid a r ın a k a r ş ı s ila h a s a r ılın d ığ ı g e r ç e ğ in in ö n e m s e n m e m e s i n a s ıl d ü ş ü n ü le b ilir ? S ta lin is t re jim ile L e n in 'in v e B o lş e v ik le r in r e jim i a r a s ın d a b ir b e n z e r lik k u r m a k n e k a d a r a k ılc ı o la b ilir? M a r if e t, ta r ih s e l g e r ç e k le ri ç a r p ıtm a k ta , B o lş e v ik le r in y a n ılm ış y a d a y a n ılm a m ış o la b ile c e k le ri h e r ik in c il s o r u n u k o r k u n ç d e r e c e d e a b a r tm a k ta v e S o v y e t ik tid a r ın a k a r ş ı g iriş ile n s ila h lı b a ş k a ld ır ın ın , a y a k la n m a n ın g e r ç e k p ro g ra m v e a m a ç la r ın ın ü z e r in e b ir ö rtü ö r tm e k ­ te d ir. B iz ş im d i ç a r p ıtm a la n b ir e r b ir e r e le a lm a y ı v e o n la rı y a k a n ıtla ­ r a , y a d a y a ln ız c a b o lş e v ik le r in d e ğ il, a y r ıc a o n la r ın s iy a s a l k a r ş ıtla r ı­ * k a n ıt la n m a s ı g e r e k e n b ir s a v . - T ü r k ç e E d . n o t u . n ı n ( y a n i, a y a k la n m a y ı ç ık a r a n , ö n c ü lü k e d e n v e g e n iş le tm e y e k a l k ı ­ ş a n in s a n la r ın ) d a ta n ık lık la r ın a b a ş v u r a r a k ç ü rü tm e y i ö n e r iy o r u z . B i z i m ü z e r in d e d u r a c a ğ ım ız y a n la r ş u n la r o la c a k : 1. A y a k la n m a ­ n ı n g e r ç e k k o ş u l l a n , y a n i m e k a n iz m a s ı, a rk a s ın d a k i g e r ç e k g ü ç le r, k ış k ı r t a n l a r v e p r o v o k a s y o n u n n a s ıl g e rç e k le ş tiğ i; 2 . k a r ş ı d e v r im ile a y a k la n m a a r a s ın d a k i f iili b a ğ ; 3. k a r ş ı d e v r im c ile r in , b i l h a s s a G e n e ­ r a l K o z lo v s k y 'n in a y a k la n m a y a d o ğ r u d a n k a tılm a s ı: 4 . z a m a n u n s u ru ( ş ö y le k i, b o lş e v ik le r a s ile r le " g ö rü ş m e k " y e r in e a y a k la n m a y ı e z m e k te a c e le c i m i d a v r a n m ış la r d ı, y o k s a d u r u m u k o n tr o l a ltın a a lm a la r ı d a h a y e r in d e b ir tu tu m m u y d u ? ) ; 5 . a s ile r in 1 9 1 7 ’n in d e v r im c i d e n iz c ile r i m i y o k s a "g ri b ir k itle " ( S o v y e t ü lk e s in in ü z e r in d e s a lla n a n u ğ u rs u z s o ğ u k v e a ç lık te h d id iy le d e m o r a liz e o lm u ş , tü rd e ş o lm a y a n v e s iy a s a l b a k ım d a n g e ri b ir k e s im ) m i o ld u ğ u s o r u n u . S ır a la d ığ ım ız b u ö z e llik ­ le r k o n u n u n ş im d ile r d e a r t n iy e tle ç a r p ıtıla n y ö n le r in i o lu ş tu r d u ğ u n ­ d a n , e lin iz d e k i b r o ş ü r ü n s ın ırlı k a p s a m ın d a y a ln ız c a b u n la r ı e l e a la c a ­ ğ ız . O k u r , g ü n d e m d e k i te m e l s iy a s a l s o r u n la r a ( ta r tış ılm a k ta o la n g e rç e k v e y a ş a m s a l k o n u la r ) d o ğ r u d a n e ğ ilin m e d iğ in i a k im d a tu tm a lı­ d ır; ç ü n k ü b u , ç o k d a h a g e n iş b ir in c e le m e y i g e re k tirir. Y in e le r s e k , b i ­ z im g ö r e v im iz , a s ıl o la r a k , b o lş e v iz m e y ö n e lik s u ç la m a la r ın ı d a y a n ­ d ır d ık la r ı ta r ih s e l ”o lg u la r " ı ç a r p ıta n la rı te ş h ir e tm e k tir. 1 9 2 1 'd e s o s y a lis t- d e v r im c ile r in v e m e n ş e v ik le r in r e z ilc e ih a n e ti işç i-s ın ıfı h a r e k e tin in z ih n in d e d a h a o k a d a r ta z e y d i k i, K r o n s ta d t o la y ­ la rın d a k i r o lle r i r a h a tç a m a h k u m e d ile b ilm iş ti. B u g ü n le r d e D a n b ile d o n u k b i r if a d e y le ş u n u s ö y le m e k te d ir : " is y a n ı K r o n s ta d th la r b a ş la t­ m a d ı. U y d u r u k b ir m a s a ld ır b u .” (S o ts ia lis tic h e s k y V e s tn ik , 2 5 A ğ u s ­ to s 1 9 3 7 ). O y s a m e n ş e v ik le r , 1 9 2 1 'd e , a y a k la n m a y a v e o n u n iç e rd iğ i h e rşe y e , a ld ır ış b ile e tm e y e c e k k a d a r s o ğ u k b a k ıy o r la r d ı. S o s y a lis td e v r im c ile r , " K ro n s ta d t h a r e k e tin in b a r ış ç ıl k a r a k te r in d e n k u ş k u d u ­ y u la m a z d ı," d iy e y e m in e d iy o r la r d ı. İ s y a n k a r a d ım la r a tılm ış s a b ile , b u y a ln ız c a " k e n d in i s a v u n m a ö n le m le r i" n d e n ib a re tti. B u e s k i s ü p r ü n tü le r ü z e r le r in d e k i k ü f k o k u s u g id e r ilip b u g ü n y e n i­ d en s u n u lm a k ta d ır . P e k i, b u n u n k a y n a ğ ı n e d ir ? R u s y a 'd a k i te m s ilc ile ­ rin in is y a n a ö n a y a k o l d u ğ u R u s s o s y a lis t- d e v r im c ile r i, 1 9 2 1 ’d e K ro n s ­ tad t a y a k la n m a s ın ın G e r ç e k le r b a ş lık lı b a s tın lış ın d a n b ir k ita p so n ra, ç ık a r d ıla r . K r o n s ta d t Y u rt H akkm daki d ış ın d a k i s o s y a li st- d e v r im c ile r -V o lia R o s s i i - bu k ita b ı y a y ım la m a k la , y a ln ız c a , h e r n e k a d a r R u s y a 'd a k i s ö z c ü le r i o g ü n le r d e o la y d a k i ta r a f o l m a k o n u m la r ı­ n ı g iz le y e n b ir m a s k e y le d o la ş ıy o r la r d ıy s a d a , a y a k la n m a d a s iy a s a l r o l o y n a d ık la r ın ı g e c ik m iş b iç im d e d o ğ r u la m ış o lu y o r la r d ı. S ö z k o n u s u k ita p , b o lş e v iz m in g e ç m iş te k i v e g ü n ü m ü z d e k i e le ş tir ic ile r in in h e p s i­ n in d a y a n d ığ ı b a ş lıc a - te k d e ğ ils e b ile - k a y n a k d u r u m d a d ır . S ö z g e lim i a n a r ş is tle r , B e ık m a n 'ı a k ta r m a k la k e n d i y o r u m la r ın ı p a z a r la d ık la r ın a y o b a z c a in a n m a k ta d ır la r . O y s a B e r k m a n 'ın K r o n s ta d t İ s y a n ı (1 9 2 2 ) b a ş lık lı k ita p ç ığ ı, k ıs a c a d e ğ in e c e ğ im iz b i r k a ç ö n e m li d e ğ iş ik lik d ış ın ­ d a , s o s y a lis t-d e v rim c ile rin y o r u m la n v e o la y la rla ilg ili id d ia la rın ın y e n i b i r k ılıfla s u n u lm a s ın d a n ö te y e g itm e z . A y n ı d u ru m , D a v id L a w re n c e g ib i g ü n ü m ü z ü n " ta rih ç ile r" in i s a y m a z s a k , b ü tü n m e n ş e v ik ta rih ç ile r a ç ıs ın d a n d a g e ç e rlid ir. 1 9 2 1 ’d e a y a k la n m a y ı K r o n s ta d t’ın b a ş la ttığ ın d a n k u ş k u d u y m a y a n m e n ş e v ik le r , o la y ı u m u r s a m a y ıp g e r ç e k te n ö n e m s iz b ir ş e y o la r a k a ç ık la m a y a ç a lış m ış la r d ı. Ş u s a tır la n 1 9 3 7 y ılın d a d e ğ il, o l a y l a n n h e ­ n ü z ta z e o ld u ğ u 1 9 2 1 ’d e k a le m e a lm ış la r d ı: " K r o n s ta d t'ın S o v y e t ik tid a n n d a n k o p u ş u n u n s ila h lı b i r b a ş k a ld ın n ite liğ in e b ü r ü n m e s i v e k a n lı b ir tr a je d iy le s o n u ç la n m a s ı, k e n d i b a ş ın a ik in c il ö n e m i o la n v e b e lli ö lç ü le r d e te s a d ü fi b ir o la y d ır. S o v y e t ik tid a r ı K r o n s ta d t'a k a r ş ı o k a d a r k a tı v e s a ld ır g a n b iç im d e d a v r a n m a m ış o ls a y d ı, d e n iz c ile r le g ird iğ i ç a ü ş m a d a o k a d a r c id d i b o y u tla r a v a r m a z d ı. A n c a k b u , h iç b i r b iç im d e o la y m ta rih s e l ö n e ­ m in i d e ğ iş tir m e z ...F ilo , k a y ıts ız ş a r ts ız b o y u n e ğ m e y ö n ü n d e k i b a s k ı, te h d it v e e m ir le r e a n c a k 2 M a r t ’ta , S o v y e t ik tid a r ın ı ta n ım a ­ m a v e ik i k o m is e r i tu tu k la m a k a r a r ıy la k a r ş ılık v e r d i. ”( S o s tia lis tic h e s k y V e s tn ik , 5 N is a n 1 9 2 1 , v u r g u la r b e n im d ir - J .G .W .) D e m e k k i, m e n ş e v ik le r K r o n s ta d t o la y la r ın a iliş k in y o r u m la r ın ı ilk k e z d ile g e tir d ik le r in d e , a y a k la n m a y ı K r o n s ta d tlıla n n b a ş la ttığ ın ı h iç d e r e d d e tm e m iş le r d i. E lb e tte , s ö z d e " b a s k ı, t e h d it v e e m ir le r " d e n s ö z e d e r e k a y a k la n m a iç in y e te r li g e r e k ç e b u lu n d u ğ u iz le n im in i y a y m a y a ç a lış tıla r . A m a , a y n ı z a m a n d a p e k ö n e m i o lm a y a n -ik in c il, h a tta " te s a ­ d ü f i" - b ir o lg u d i y e n ite le y ip s o r u n u n ö z ü n d e n , a y a k la n m a d a n k a ç m a ­ y a ç a lış tık la r ın ı d a g ö z le y e b ilir s in iz . B u a p a ç ık ç e liş k in in k a y n a ğ ı n e ­ d ir ? Y a n ıtı d a k e n d ile r i v e r ir le r . A y a k la n m a n ın a n ti- S o v y e t a m a ç la r v e p r o g r a m la r te m e lin d e g e liş tiğ in i a ç ık ç a i t i r a f e d e r le r . M e n ş e v ik le rin b u d o ğ r u ltu d a s ö z le r s ö y le d ik le r in i b iliy o r u z . S o s y a lis t- d e v r im c ile r is e a y a k la n m a n ın p o litik v e s e v im s iz ta r a f ın a d a h a ö z e n s iz y a k la ş ıy o r ­ la r v e ş ö y l e d iy o rla rd ı: " i ş ç i sın ıfı ö r g ü tle r i - b a z ıs ı ö z g ü rc e s e ç ilm iş S o v y e tle r , b a z ı l a n K u r u c u M e c lis 'in to p la n tıy a ç a ğ rılm a s ı b iç im in d e - k ö k lü b ir ik ti­ d a r d e ğ iş ik liğ i is tiy o r la r d ı" . ( K r o n s ta d t H a k k ın d a k i G e r ç e k le r , V o lia R o s s i i , P ra g , 1 9 2 1 , s.5 ). G e r ç e k le r d e ğ iş m e y e c e ğ in d e n , B e r k m a n 'ın , 1921 K r o n s ta d t is y a n ­ c ıla r ın ın " S o v y e t s is te m in in in a n ç lı y a n d a ş la r ı o l d u k la n n a v e g ü n ü n y a k ıc ı s o r u n la r ın a s a m im i v e b a r ış ç ıl a r a ç la r la ç ö z ü m b u lm a y a c a n a t­ tık la r ın a " (K r o n s ta d t İ s y a n ı, R u s D e v rim i D iz is i, N o :3 , 1 9 2 2 , s .1 2 , v u r g u la r ö z g ü n y a p ıtta d ır ) y e m in e tm e k te d u r a k s a m a m a s ı p e k ş a ş ırtıc ı g e lm e m e lid ir . N e fo lu rs a o ls u n , b u "g e rç e k " p a z a r la y ıc ıla r ın ın h e p s i d e b ir n o k ta d a , y a n i S o v y e t ik tid a n n ın " in a n ç lı" y a n d a ş la r ın ın tü m ü n ü n " S o v y e t ik tid a r ın ı ta n ım a m a " k a r a r ıy la s ila h a s a r ılır k e n e n iç te n b a r ış ­ ç ı d u y g u la r la h a r e k e t e ttik le r in d e h e m f ik ir d ir le r . A m a b u n u , g ö r ü y o r ­ s u n u z , " a n c a k 2 M a rt'ta " y a p m ış la r d ı. " A n c a k 2 M a rt'ta !" B u n o k ta d a ilg ili h e r a y r ın tın ın s ü s le n ip p ü sle n m e s i g e r e k m e k te d ir, y o k s a g e rç e k le r f a z la h o ş a g itm e y e b ilir . Y a l­ n ız c a s o s y a lis l- d c v r im c ile r in v e a n a r ş is tle r in s ö z le r in i y in e le y e n M e n ş e v ik le r, b u fo rm ü la s y o n la , o lm a s a b ile , e n a z ın d a n o k u ru n z ih n in d e , h a f ta la r c a s ü re n y ılla r c a v e a y la rc a " p r o v o k a s y o n " , " te h d it" , "e m ir" v e " b a s k ıla n " v b . ç a ğ r ış tır m a y ı a m a ç la m a k ta d ır la r . N e v a r k i b u ta r ih ç ile r , (y e n i y e tm e ö ğ r e n c ile r iy le b ir lik te ) k r o n o lo jile r in i is te ­ d ik le ri k a d a r u z a ts ın la r , " Ş u b a t s o n la r ın a d o ğ ru " m e y d a n a g e le n g e liş ­ m e le re d e ğ in m e d e n 2 M a r t'a a tla y a m a z la r . O n la r ın K r o n s ta d t ta r ih i -o d a K r o n s ta d t'ta k i d e ğ il, P e tr o g r a d 'd a k i o la y la r d a n ö tü r ü - 2 2 Ş u b a t'a k a d a r u z a n ır . K r o n s ta d t'a g e lin c e , 2 M a r t'ı a n c a k 2 8 Ş u b a t'a d e ğ in e re k s e z in le y e b ilirle r! İs te d ik le ri k a d a r ş e y s ır a la s ın la r , e lle r in d e k i ş u n d a n ib a re ttir: ü ç g ü n v e üç k a r a r n a m e . S o v y e t i k t i d a n n ı n ta n ın m a m a k a r a ­ rın ın a lın d ığ ı 2 M a rt'ta n ö n c e , y a ln ız c a " ö z g ü r c e s e ç ilm iş s o v y e tle r" iste y e n 1 M a r t k a ra rn a m e s i v a r d ır . Y ir m id ö r t s a a tte n a z b ir z a m a n d ili­ m in d e , s a r k a c ı sö z d e b e lir li b ir k u tu p ta n ta m z ıttı k u tb a g ö tü r e c e k n e o lm u ştu ? D ü ş m a n la n n a ğ ı z l a n n d a n a l d ığ ım ız te k y a n ıt şö y le d ir: K ro n s ta d t'ta b ir k o n fe ra n s y a p ıld ı. P e k i, o r a d a n e o ld u ? H e r "ta rih ç i" n in k e n d in e g ö r e b ir a ç ık la m a s ı v a r d ır . ilk sö z ü D a v id L a w r e n c e 'a v e re lim : ( K o n f e r a n s ta - ç .n .) O n a ltıb in d e n iz c i, K ız ılo r d u a s k e r i v e iş ç i h a z ır b u lu n d u . T o p la n tı b a ş k a n ı k o m ü n is t V a s s iliy e v 'd i. R .S .F .S .R . B a ş ­ k a n ı K a lin in ile B a ltık F ilo s u ’n u n k o m ü n is t k o m is e r i K u z m in d e k o n f e r a n s a k a tılıp b ir e r k o n u ş m a y a p tıla r . B u to p la n tıd a b ir k a ra r ta s la ğ ı h a z ır la n ıp e z ic i b ir ç o ğ u n lu k la k a b u l e d ild i... B u k a h r a m a n ­ la r a n a s ıl y a n ıt v e rd in iz ? S a y ıs ız d e f a ö lü m le b u ru n b u r u n a g e lm iş b u in s a n la r ın , k o m ü n is t k o m is e r in iz in te h d itle r iy le s in e c e k le r in e g e r ç e k te n in a n d ın ız m ı? S ö z c ü n ü z , " A ç ık s a v a ş is liy o r s a n ız , o la ­ c a k , ç ü n k ü k o m ü n is tle r h ü k ü m e tin d iz g in le r in i b ır a k m a y a c a k la r . A c ı s o n a k a d a r d ö ğ ü ş e c e ğ iz ," d e d i. K r o n s ta d t d e n iz c ile r i y a ş lı k a ­ d ın la r d e ğ ild i. B ö y le s i b ir p r o v o k a s y o n d a n s o n ra k o m ü n is tle r i k a p ı d ış a r ı e ttile r v e ik i k o m is e r in iz i r e h in o la r a k a lık o y d u la r . S o n r a y e ­ n i b ir K r o n s ta d t S o v y e ti s e ç ip k e n d ile r in i s a v u n m a y a b a ş la d ıla r . ( V a n g u a r d , C .3 , N o .6 , Ş u b a t- M a r t 1 9 3 7 )* G e r e k to p la n tın ın a m a c ın a v e k a tıla n la r a . g e re k s e d e k o n u ş m a c ıla ­ r a iliş k in (L a w r e n c e 'in s ö z ü n ü e ttiğ i to p la n tıy a K a lin in k a tılm a m ış tı) a b a r tılı b ir l a f k a la b a lığ ıy la v e a y n ı ö lç ü d e c a n s ık ıc ı h a ta la r la d o lu bu a n la tım ın ö z ü n e in e lim v e; s o v y e t s e ç im i y a p ılm a y ıp , o n u n y e r in e G e ­ ç ic i D e v r im c i K o m ite a d ıy la b ir p r e z id y u m a ta n d ığ ı ( y a ln ız c a b u k a ­ d a r ! ) h a ld e , y e n i b i r s o v y e t s e ç ild iğ in i b e lir te n b u u ta n m a z c a y a la n ı g ö z le r ö n ü n e s e r e lim . L a w r e n c e ’in a n la tım ı şu " p r o v o k a s y o n " I a ö z e t­ le n e b ilir : İk i ( s ö z d e ) c ü m le , ( y a p ıld ığ ı id d ia e d ile n ) b ir k o n u ş m a d a n ( g ü y a ) a lın m ış ta ! L a w r e n c e ’a in a n a c a k o lu r s a k , a y a k la n m a n ın ta rih s e l s o r u m lu lu ğ u K u z m in 'in o m u z la r m d a d ır .* * T a r ih ç i b u in c iy i n e r e d e n b u lu p ç ık a r m ış tı? A ç ık k i L a w r e n c e , y a l­ n ız c a B e r k m a n 'ı g e liş tir m iş ti: B e r k m a n , L a w r e n c e 'd a n ç o k d a h a b e c e ­ r ik liy d i v e L a w r e n c e 'ın "y a şlı k a d ın " o lm a y a n la r a d ın a k e s in b ir p r o ­ v o k a s y o n iş a r e ti s a y ıp g ö n ü l r a h a tlığ ıy la tır n a k iç in e a ld ığ ı ik i c ü m le y i a ğ z ın d a n k a ç ır a c a k k a d a r k ırılg a n b ir p s ik o lo jiy e s a h ip ti. B u y ü z d e n B e r k m a n 'ın b u k r itik to p la n tıy la ilg ili g e n iş a ç ık la m a s ın ı v e en ö n e m li c ü m le le r in i a k ta r a lım : K o n f e r a n s ta ilk o la r a k B a ltık F ilo s u k o m is e r i K u z m in k o n u ş a c a k tı. B ir se z g i a d a m ı o lm a k ta n ç o k e n e r jik b iris i o la n K u z m in , o a n ın * V a n q u a r d , N e w Y o r k 't a 1 9 3 2 - 3 9 ' d a y a y ı m l a n a n a y l ı k b ir a n a r ş i s t d e r g i y d i . * * V i c t o r S e r g e lıe r ş e y in K a lin in in h a t a s ı o ld u ğ u n a in a n m a k t a d ır . " M e r k e z K o m i t e s i k a ­ tı v e b e c e r i k s i z b i r b ü r o k r a t o l d u ğ u ö n c e d e n g ö r ü l m ü ş o l a n K a l i n i n ' i g ö n d e r m e k l e k o r ­ k u n ç b ir y a n lış y a p m ış t ı" .( R e v o lu t io n P r o l é t a r i e n n e . E y lü l 1 9 3 7 ) . im b ü y ü k ö n e m in i h iç k a v r a y a m a m ış tı. D u r u m a u y g u n b ir is i d e ğ ild i. D e v r i m u ğ ru n a m ü th iş f e d a k a r lık la r a k a tla n m ış , o a n d a ç a r e s i z l i k d e r e c e s in d e tü k e n m iş b u lu n a n b a s it in s a n la r , d e n iz c ile r v e iş ç ile r in k a l p l e r i v e z ih in le r in d e n g e ç e n ş e y le re n a s ıl u la ş ıla c a ğ ın ı b il m i y o r ­ d u . D e le g e le r , h ü k ü m e t te m s ilc ile r in e d a n ış m a k iç in to p la n m ış tı. O y s a K u z m in 'in k o n u ş m a s ı a te ş e k ö r ü k le g itm e k g ib i o ld u . K ib ir li­ liğ i v e k ü s ta h lığ ıy la k o n f e r a n s a k a tıla n la n k ü p le r e b in d ir d i. Ş e h r in s a k in , iş ç ile rin s e m e m n u n o ld u k la r ın ı b ild ir e r e k P e tr o g r a d 'd a k i iş ç i o la y la r ım r e d d e tti. K o m is e r le r in ç a lış m a s ın ı ö v d ü , K r o n s ta d t'ın d e v r im c i g ü d ü le r in i s o r g u la d ı v e P o lo n y a 'd a n g e le b ile c e k te h d itle r ­ le ilg ili u y a n la r d a b u lu n d u . D e ğ e rs iz im a la r d a b u lu n a c a k k a d a r a l ­ ç a ld ı, te h d itle r sa v u r d u . S o n u n d a s ö z le rin i, " A ç ık sa v a ş is tiy o rs a n ız , o la c a k , ç ü n k ü k o m ü n is tle r h ü k ü m e tin d iz g in le rin i b ıra k m a y a c a k la r. A c ı s o n a k a d a r d ö ğ ü ş e c e ğ iz ," d iy e b itird i. B a ltık F ilo s u k o m is e r in in p a ta v a ts ız v e k ış k ırtıc ı k o n u ş m a s ı d e le g e le ri in c itti v e ö fk e le n d ird i. K ü r s ü y e o n d a n s o n ra g e le n K ro n s ta d t S o v y e ti B a ş k a m , K o m is e r V a s s iliy e v 'in k o n u ş m a s ı d in le y ic ile r d e h iç b ir e tk i b ıra k m a d ı'. R e n k ­ s iz , n e k o n u ş tu ğ u b e lli o lm a y a n b ir a d a m d ı. T o p la n tı ile rle d ik ç e , g e ­ n e l h a v a d a h a a ç ık b iç im d e B o lş e v ik le rin a le y h in e d ö n m e y e b a ş la d ı. (B e rk m a n , s.1 2 -1 3 , v u r g u la r b e n im d ir -J .G .W .) B e r k m a n ’ın a n la tım ın d a n B e rk m a n 'ın p s ik o lo jis in i ç ık a rıp , " b a s it ins a n la r”ın r u h h a lin i a n la y a n , to p la n tın ın b ü y ü k ö n e m in i K u z m in 'd e n d a ­ h a iy i k a v r a m ış o la n v b . v b . B e rk m a ıı'ı a lır s a n ız , o lu p b ite n le re ilişk in n a s ıl b ir a ç ık la m a y la k a rş ıla ş ırs ın ız ? B e r k m a n 'a in a n ırs a k , d e le g e le rin "h ü k ü m e t te m s ilc ile r in e d a n ış m a k iç in " b ir a r a y a g e ld iğ i b ir to p la n tıd a , te m silc ile rd e n b ir i " k ış k ırtıc ı" b ir k o n u ş m a y a p m ış , d iğ e ri "re n k s iz v e n e d e d iğ i b e lli o lm a y a n " b ir i ç ık m ış v e a n s ız ın h e rş e y a ltü s t o lu v e rm iş ti. Ş u a n lık B e rk m a n 'ın s ö z d e a lın tıs ın ı, K u z m in 'in " d e ğ e r s iz im a la r"ın ın a y r ın tıs ın ı d e ğ ils e b i l e ö z ü n ü a n la ta m a m a s m ı b i r k e n a r a b ır a ­ k a lım . B e r k m a n 'ın sö z le ri b i z e K u z m in 'in k o n u ş m a s ın ın g e rç e k iç e riğ i h a k k ın d a b i r a z d a h a fa z la b ilg i sa ğ la r: 1. K u z m in P e tr o g r a d 'ın k a rış ık o ld u ğ u n u r e d d e tm iş ; 2 . K r o n s ta d t’ın d e v r im c i g ü d ü le r in i s o rg u la m ış ; 3. P o lo n y a te h lik e s in e k a r ş ı u y a r ıla r d a b u lu n m u ş ; 4 . k o n u ş m a s ın ın so ­ n u n d a k e s in b i r a ç ık la m a y a p m ış tı. Ş im d i d e k o n u ş m a n ın v e to p la n tın ın b ü y ü k ö n e m in i n a sıl a ç ık la - d ı k l a n n ı g ö r m e k iç in s o s y a lis t- d e v r im c ile r in a n la tım la r ın a d ö n e lim . H e m e n ö ğ r e n iy o r u z k i, s o s y a lis t- d e v r im c ile r e g ö r e k o n f e r a n s , L a w r e n c e 'ın d e d iğ i g ib i b i r k a r a r a lm a y a d a B e r k m a n 'ın ıs r a r la v u r g u la d ı­ ğ ı g ib i d a n ış m a a m a c ın a y ö n e lik o la r a k d e ğ il, iş b a ş ın d a k i s o v y e tin g ö ­ r e v s ü r e s i h e n ü z d o lm a m ış o l d u ğ u h a ld e y e n i s o v y e ti s e ç m e k g ib i ö z e l b i r g ö r e v le to p la n m ış b ir s e ç im o r g a n ıy d ı. K r o n s t a d t H a k k ı n d a k i G e rç e k le r 'd e n a k ta ra lım : - G ü n d e m d e k i e s a s k o n u K r o n s ta d t S o v y e ti s e ç im le r in in d a h a a d il k o ş u lla r d a y a p ılm a s ıy d ı. K a ld ı k i, n e r e d e y s e b ü tü n ü y le k o m ü n is t­ le r in o lu ş tu r d u ğ u e s k i s o v y e tin y e tk i s ü r e s i z a te n s o n a e r m e k ü z e ­ r e y d i. K u z m in 'le V a s iliy e v 'in k o n u ş m a la r ı to p la n tıy ı y a tış tıra m a m a k la k a lm a d ı, b ila k is iç in iç in y a n a n k o r u iy ic e tu tu ş tu rd u . K u z m in P e tr o g r a d ’d a h e r ş e y in s a k in o ld u ğ u y o lu n d a te m in a t v e r­ m e y e b a ş la d ı, P o lo n y a 'd a n g e le b ile c e k te h lik e y le te h d it e tti( ! ) , ik ili ik tid a r d a n v b .v .b . b a h s e tti. K o n u ş m a s ın ı b itir ir k e n , k o m ü n is tle r in i k tid a r d a n g ö n ü l r ız a s ıy la v a z g e ç m e y e c e k le r in i, s o n s ip e r e k a d a r d ö ğ ü ş e c e k le r in i b ild ir d i. V a s iliy e v 'in k o n u ş m a s ı d a r u h o la r a k a y ­ n ıy d ı. B u k o n u ş m a la r to p la n tıy a , K u z m in 'le V a s iliy e v 'e g ü v e n m e ­ n in o la n a k s ız o ld u ğ u n u ...v e o n la r ı a lık o y m a n ın z o r u n lu lu ğ u n u g ö s ­ te r d i (s. 1 1, v u r g u la r b e n im - J .G .W .) S o s y a lis t- d e v r im c ile r in a y n ı k o n u ş m a n ın iç e r iğ in i n iç in B e rk - m a n 'd a n f a r k lı b i r ta r z d a e le a lm a y ı s e ç tik le r i v e K u z m in 'in b itiriş a ç ık la m a s ın a d e ğ in ir k e n n iç in tır n a k iş a r e ti k u lla n m a k ta n k a ç ın d ık la r ı k o n u s u n d a k a r a r v e r m e y i g e le c e ğ in p s ik o lo g la r ın a b ır a k a lım , s o s y a ­ lis t- d e v r im c ile r in V a s iliy e v 'in K u z m in 'le ta m a m e n a y n ı tü r d e n b ir k o ­ n u ş m a y a p tığ ın a in a n m a la r ın ı s a y m a z s a k , o la y la r la ilg ili s ö y le n e n le r e k b ir b ilg i ( y a n i, K u z m in 'in k o n u ş m a s ın d a " ik ili ik tid a r v b . v b ." ü z e ­ r in d e d u r m a s ı) d ış ın d a B e r k m a n 'ın k iy le a y n ıd ır . B e r k m a n b u n o k ta y ı s u s k u n lu k la g e ç iş tir m e y i v e " d e ğ e rs iz i m a l a r ” d e m e y i y e ğ le m iş ti. Ö y ­ le g ö r ü n ü y o r k i, L a w r e n c e 'ın g e liş tir m ş o ld u ğ u B e r k m a n 'ın k e n d is i d e y a ln ız c a s o s y a lis t- d e v r im c ile r in s ö y le d ik le r in i g e liş tirm iş ti. Ş im d i d e en " g ü v e n ilir " k a y n a ğ ı, y a n i b u to p la n tıy la ilg ili K r o n s ­ ta d t I z v e s tia ' n ıtı h a b e r in i, b a ş k a b ir d e y iş le o la y ın g ö rg ü ta n ık la r ı ve b a ş lıc a a k tö r le r in in a n la tım la r ın ı a k ta ra lım : K u z m in y o ld a ş to p la n tıy ı y a tış tır m a k y e r in e ta h rik e tti. K r o n s ­ ta d t'in k a r ış ık d u r u m u n d a n , d e v r iy e le r d e n , ik ili ik tid a rd a n , P o lo n y a 109 te h lik e s in d e n v e b ü t ü n A v r u p a 'n ın g ö z le r in in ü s tü m ü z d e o l d u ğ u n d a n b a h s e tti; b iz e P e tr o g r a d 'd a h e r ş e y i n sak in o ld u ğ u n a iliş k in te m in a t v e r d i; k e n d i y a z g ıs ın ın ta m a m e n d e le g e le r in in s a fın a k a ld ığ ın ın v e e ğ e r is te rle rs e o n u k u r ş u n a d i z m e y e tk is in e sa h ip o ld u k la rın ın a ltın ı ç iz d i v e k o n u ş m a s ın ı, d e le g e le r a ç ık b ir s ila h lı m ü c a d e le d e n y a n a o lu r la r s a , b u n u n g e r ç e k le ş e c e ğ in i, k o m ü n is tle r in ik tid a r ı g ö n ü l r ı z a ­ s ıy la b ır a k m a y a c a k la r ı v e s o n s ip e r e k a d a r d ö ğ ü ş e c e k le r i y o lu n d a k i b ir a ç ık la m a y la b i t i r d i . (I z v e s tiy a , K ro n s ta d t G e ç ic i D e v rim K o m i- t e s i 'n d e n , N o : l l , 13 M a rt 1 9 2 1 , v u rg u la r b e n im d ir-J .G .W .) K u z m in 'in k o n u ş m a s ıy la ilg ili n e k a d a r ç o k b ilg i e d in ir s e k , şu s o r u k e n d in i o k a d a r k e s k in b iç im d e g ü n d e m e g e tiriy o r; K r o n s ta d t'ta k i t o p ­ la n tıd a p r o v o k a tö r r o lü n ü k im o y n a m ış tı? B o lş e v iz m in d ü ş m a n la n b u ç o k ö n e m li to p la n tıd a k i y e r e l y e tk ilile r in k o n u ş m a y e te n e ğ in d e n y o k ­ s u n o lu ş la r ıy la ilg ili is te d ik le r i k a d a r g e v e z e lik y a p a b ilir le r , a m a ş im d i o n la r a s o r m a k is te d iğ im iz b i r k a ç s o r u y u y a n ıtla m a y ı d e n e s in le r : K u z m in P o lo n y a te h lik e s i u y a n l a n y l a k im i te h d it e d e b ilir d i? B ö y ­ le b ir te h lik e y o k m u y d u ? O la y h a k k ın d a k i b ü tü n y o r u m la r d a , K u z ­ m in 'in P e tr o g r a d 'd a h e r ş e y in s a k in o ld u ğ u n d a ( B e r k m a n -h a n g i o to r i­ te y e d a y a n a r a k ? - K u z m in 'in , " v e iş ç ile r m e m n u n " d e d iğ in i e k le r) ıs r a r e ttiğ i ö z e llik le b e lir tilir . B u s ö z le r p r o v o k a s y o n a k a p ılm a y a c a k b ir in i n iç in k ış k ır ts ın ? K u z m in 'in s ö y le d iğ i d o ğ ru m u y d u ? Y o k s a K r o n s ta d t I z v e s tia , e r te s i g ü n k ü ilk s a y ıs ın d a , s a n s a s y o n e l b ir ş e k ild e " P e tr o g ­ r a d 'd a G e n e l A y a k la n m a m ı? " m a n ş e tin i a ta r k e n y a la n m ı s ö y lü y o r d u ? D a h a s ı, K r o n s t a d t I z v e s tia b u v e d iğ e r s ö z d e b a ş k a ld ır ıla r la ilg ili y a ­ la n h a b e r v e r m e y i n iç in s ü r d ü r m ü ş v e k e n d i i f t i r a k a m p a n y a s ın ı d o ğ ­ r u la m a k a m a c ıy la H e ls in k i v e b a ş k a y e r le r d e n g e le n m e k tu p la r ı n iç in y e n id e n b a s m ış tı? K ıs a c a s ı, K u z m in 'in k o n u ş m a s ın ı K r o n s ta d t I z v e s - f ia 'd a (y a d a K r o n s ta d t'a iliş k in b a ş k a s ö z d e ö z e t h a b e r le r d e v e ta b ii B e rk m a n 'ın k u r n a z c a tır n a k iş a r e tle r i o ls u n o lm a s ın ) b ild ir ile n h a liy le m a d d e m a d d e a lırs a n ız ; ( b a s it in s a n la r , " y a ş lı k a d ı n l a r d e ğ il, e r k e k le r " v b . v b . o lu p o lm a d ığ ın ız d a n ç o k ) k e n d in iz b u to p la n tıy a " y e n i s o v y e t'i s e ç m e k ü z e r e g e lm iş d e le g e le r o ls a y d ın ız , o r a d a k a la r a k " G e ç ic i D e v ­ rim c i K o m ite ’y i se ç ip s e ç m e y e c e ğ in iz i b iz e s ö y le y e b ilir m is in iz ? D a ­ h a sı, S o v y e t d e v le ti a le y h in d e k i a y a k la n m a y a k a tılıp s ila h a s a rılıp san lm a y a c a ğ ın ız ı s ö y le y e b ilir m is in iz ? Ö y le d ü ş ü n m e z s e n iz n iç in b u s o s y a lis t- d e v r im c ile r p is liğ in i y a y m a ­ 110 y a v e K r o n s ta d t'ta k i -v e ö z e llik le b u to p la n tıd a k i- g e rç e k o la y la r k o n u ­ su n d a iş ç i s ın ıfın ın ö n c ü s ü n ü n k a fa s ın ı k a r ış tır m a y a ç a lış ıy o r s u n u z ? B u to p la n tıd a g e r ç e k le ş e n , K u z m in 'in s ö y le m iş y a d a s ö y le m e m iş o la b ile c e ğ i ş e y le r d e n ç o k d a h a ö n e m li v e a y d ın la tıc ı, b ü tü n B e rk m a n 'l a n n ç o k d e d ik o d u c u b iç im d e ş ö y le b ir d e ğ in d iğ i b ir o la y v a rd ı. K o n f e r a n s , K u z m in y a d a V a s iliy e v 'in ( y a d a to p la n tıd a h a z ı r b u lu n ­ m a y a n K a lin in 'in ) s ö y le d iğ i b i r ş e y d e n d o la y ı d e ğ il, b o lş e v ik le r in to p ­ la n tıy a s a ld ır m a k ü z e re s ila h e ld e y ü r ü y ü ş e g e ç tik le ri ş e k lin d e ü y e le r ­ den ç ık a n b i r a ç ık la m a y la ana baba gününe d ö n m ü ş tü ? G e ç ic i D e v r im c i K o m ite " s e ç im " in i h ız la n d ır a n b u g e liş m e y d i. B u n u h a n g i o to r ite y e d a y a n a r a k s ö y lü y o r u z ? B u o la y ı şu ş e k ild e a n la ta n s o s y a lis td e v r im c ile r e d a y a n a r a k : " Ç ık a n s ö y le n tile r n e d e n iy le ta m b ir p a n ik h a v a s ı d o ğ d u v e K a lin in 'in , K u z m in 'in , V a s iliy e v 'in te h d itle r in i h a tır ­ la y a n d e le g e le r b ir G e ç ic i D e v r im c i K o m ite k u r m a y ı k a r a r la ş tır d ıla r " ( K r o n s ta d t Iz v e s tia , N o : 11, s. 12, v u r g u la r b e n im -J .G .W .) S ö y le n tiy i k im v e n iç in y a y m ış tı? B iz e g ö re , s ö y le n tiy i y a y a n la r P e tr o g r a d 'd a k i a y a k la n m a y la ilg lili y a la n la r ı y a y a n a y n ı b a y la r d ı. B a ş ­ la n g ıç ta k u r u c u m e c lis s lo g a n ın ı a tıp , s o n r a d a n " d a h a g e r ç e k ç i" b u l­ d u k la r ı " K a h r o ls u n if la s e tm iş k o m ü n ! " s lo g a n ın a (7 M a r t'ta K ro n s ta d t'ta b e n im s e n e n k a r a r ) ) ç a r k e d e n a y n ı b a y la r d ı; " B o lş e v ik ik tid a rın b iz i a ç lığ a , s o ğ u ğ a v e k a o s a s ü rü k le d iğ i" s u ç la m a s ın ı g e tir e n , p a r tis iz u n s u r la r k ılığ ın a g ı n p K r o n s ta d t’ta k i k a r a r s ız k itle y i a ld a ta n , iç s a v a ­ şın y ık ın tıla r ın d a n d o ğ a n S o v y e t ik tid a r ın ın g ü ç lü k le r in d e n y a r a r la n ­ m a n ın y o lla r ım a r a y a n v e h u z u r s u z lu ğ u k a r ş ı d e v r im in k a n a lla r ın a a k ıtm a k ü z e re h a r e k e tin b a ş ın a g e ç e n a y n ı k iş ile r d i. B u s ö y le n tin in k a y n a ğ ın ı k e ş f e tm e k iç in " d o ğ r u s ö z lü ” ta r ih ç ile r in y a z ıla r ın a b a k m a k b o ş u n a d ır . D a h a s ı " d o ğ r u s ö z lü " ta r ih ç ile r (B e rk m a n d a h il o lm a k ü z e re ) G e ç ic i D e v rim K o m ite s i'n in b u s ö y le n tiy i r e s ­ m e n B o lş e v ik le r in k e n d ile r in in y ık tık la rın ı k o la y c a " u n u tu r la r " . "B u s ö y le n ti k o m ü n is tle r ta r a f ın d a n to p la n tıy ı d a ğ ıtm a k a m a c ıy la y a y ıl­ m ış tı" (K r o n s t a d t I z v e s t i a , N o : l 1). B e rk m a ıı o la y ı T h e K r o n s ta d t R e b e llio n , s ,1 4 ’te ş ö y le a n la tır: O a n d a k o n f e r a n s ta , b i r d e le g e n in * ( ! ) , B o lş e v ik le r in to p la n tıy a s a ld ır m a k ü z e r e o ld u k la r ın ı, tü f e k v e m a k in e li s ila h la r la d o n a n m ış , * I z v e a i y a , b u " h a b eri" v e r e n i n " S i v a s t o p o V lu b ir d e l e g e o l d u ğ u n u b ild ir iy o r d u . 111 o n b e ş v a g o n d o l u s u a s k e r v e k o m ü n is tin b u a m a ç la y o la ç ık tığ ın ı b ild ir m e s iy le b i r h e y e c a n d a lg a s ı e sm işti. I z v e s tia ' n ın h a b e r i ş ö y le d e v a m e d e r: " D e le g e le r b u h a b e re ö fk e y le te p k i g ö s te r d ile r . H e m e n (? ) y a p ıla n a ra ş tırm a s o n u n d a h a b e rin d a y a n a k s ız o ld u ğ u a n la ­ ş ıld ı, a m a n a m l ı Ç e k is t D u lk is s 'in b a ş ın d a b u lu n d u ğ u b i r k u r s a n ti a la y ın ın K r a s n a y a G ro k a k a l e s i y ö n ü n d e y ü rü y ü ş e g e ç tiğ i s ö y le n ti­ l e r i k e s ilm e d i." K o n f e r a n s , b u y e n i g e liş m e le r ış ığ ın d a ( B e r k m a n k ış k ır tıc ı b i r y a l a n ı u s ta lık la b ir g e liş m e y e d ö n ü ş tü r e r e k s ü r d ü r ü r s ö z le rin i) v e K u z m in ile K a lin in ’in (p e k i, y a V a s iliy e v ? ) te h d itle r i­ n i h a tır la y a r a k , h e m e n B o lş e v ik s a ld ırıs ın a k a r ş ı K r o n s ta d t'ın s a v u ­ n u lm a s ı s o r u n u n u e le a ld ı. Z a m a n d a ra ld ığ ı iç in , K o n f e r a n s P r e z id y u m u 'n u n ş e h r in d ü z e n i v e g ü v e n liğ in i k o r u m a k la g ö re v li b ir G e ç ic i D e v r im c i K o m i te 'y e d ö n ü ş tü r ü lm e s i k a r a r la ş tır ıld ı. K o m ite , K r o n s ta d t S o v y e ti’n e y e n i s e ç im le r y a p d m a s ı iç in g e r e k li h a z ır lık ­ la r ı d a ü s tle n e c e k ti ( v u r g u la r b e n im -J .G .W .) E lb e tte , B e r k m a n 'ın p s ik o lo ji o k u lu n u n p o litik a a la n ın d a k i b u g e ­ v e z e lik le r in i a n c a k b a s it d ü ş ü n c e li, y a n i s iy a s a l a ç ıd a n g e ri in s a n la r c id d iy e a lırla r. S o s y a lis t- d e v r im c ile r a y a k la n m a b a s tır ıld ık ta n s o n r a b ile , " K r o n s ta d t h a r e k e tin in y e tk ili lid e r le r in d e n b ir in in ta n ık lığ ın a g ö ­ r e " D u lk is s v e k u r s a n ti a la y ıy la ilg ili s ö y le n tin in d o ğ r u o ld u ğ u n d a ıs ­ r a r e tm iş le r d i. S ö y le n tile r y a ln ız c a s a lo n d a k i d e le g e le r d e n y a y ılm ıy o r ­ d u , b a ş k a n lık k ü rsü sü de tıp a tıp a y n ı b ir a ç ık la m a y la b itir m iş ti to p la n tıy ı. K r o n s t a d t I z v e ş a d d a k i h a b e r d e n ş u n u ö ğ r e n iy o r u z : " S o n a n d a b a ş k a n y o ld a ş , 2 .0 0 0 k iş ilik b ir m ü f r e z e n in to p la n tıy a s a ld ır m a k ü z e re y ü r ü y ü ş e g e ç tiğ i a ç ık la m a s ın ı y a p tı, b u n u n ü z e r in e k o n f e r a n s a k a tıla n la r s a lo n d a n te la ş , h e y e c a n v e k ız g ın lık d u y g u la r ıy la d o lu o la ­ r a k a y r ıld ıla r ..." (N o :9 , 11 M a rt 1 9 2 1 ). S o s y a lis t- d e v r im c ile r in , b ö y le ta ts ız b ir s o n la s o n u ç la n a n " s ö y le n ­ tile r" k a m p a n y a s ın ın , te k o lm a s a b ile , b a ş lıc a k ış k ır tıc ıla r ı o ld u k la r ın ­ d a n e n u f a k b ir k u ş k u d u y u la m a z . K a le d e ik ili ik tid a r k u r u lu n c a , K ro n s ta d t k r iz in e b a r ış ç ı b ir ç ö z ü m b u lm a o la n a ğ ı k a lm a m ış tı. A z so n ra g ö s te r e c e ğ im iz g i b i , z a m a n g e r ç e k te n d a r a lıy o r d u . K a n d ö k ü l­ m e sin i ö n le m e o la s ılığ ı k o n u s u n d a n e k a d a r s p e k ü la s y o n y a p ıla b ilir s e y a p ılsın , a y a k la n m a n ın lid e r le r in in y a n d a ş la r ın ı ( v e k a n d ır d ık la r ı k i ş i ­ le ri) S o v y e t l e r l e d o ğ r u d a n b ir ç a tış m a y a s ü r ü k le m e le r i iç in y e tm iş ik i sa a tin y e ttiğ i g e rç e ğ i d e ğ iş m e z . 1 12 K r o n s ta d t'ta k i y e re l y e tk ilile r in d u ru m u y ü z le rin e g ö z le r in e b u la ş tır ­ d ık la r ın a d a d e ğ in ilm e lid ir. E n iy i d e v r im c i v e sa v a ş ç ıla rın a c il o la ra k e n d u y a r lı n o k ta la r a g ö n d e rilm e s i, K r o n s ta d t g ib i g ö re c e " g ü v e n li" b i r b ö lg e y e a ta n a n la rın ç a rp ıc ı y e te n e k le r e s a h ip o lm a y a n k iş ile r d e n o lu ş tu ­ ğ u id d ia s ın ı d o ğ r u la m a y a y a rd ım e d e r. B ıra k ın k o m is e r K u z m in ’i, K a lin in 'in b ile L e n in ’le y a k ın a r k a d a ş la r ın ın p e k itib a r e tm e d iğ i in s a n la r d a n b iri o ld u ğ u s n d e ğ ild ir . Y a p ıla n " h a ta la r” ile K a lin in g ib i b ir e y le r in k iş i­ lik le ri a r a s ın d a ç o k y a k ın b i r b a ğ v a rd ı, a m a b u , s iy a sa l ç ö z ü m le m e n in y e rin i tu ta c a k b ir v e ri o la m a z . Y e r e l y e tk ilile r k r iz te h lik e s in in b o y u tla r ı k a r ş ıs ın d a k ö r k a ld ık ç a y a d a k riz le b a ş a ç ık m a k ta d o ğ ru v e e tk ili ö n ­ le m le r a lm a y ı b a ş a r a m a d ık ç a , y a p tık la rı g a fla r d a b u ö lç ü d e , a n la tıla n g e liş m e le r d e b i r r o l o y n a m ış , y a n i k a r ş ı d e v rim c ile rin a m a ç la r ın a u la ş ­ m a k iç in n e s n e l g ü ç lü k le rd e n y a ra rla n m a ç a b a la r ın ı k o la y la ş tırm ış tı. S iy a s a l lid e r le r K r o n s ta d t'ı ç o k ç a b u k b iç i m d e E k im d e v r im i a le y ­ h in d e k i b i r s ila h lı k a m p a n a s ıl ç e v ir e b ild ile r ? İ s y a n c ıla r ın g e r ç e k a m a ­ c ı n e y d i? A s k e r le r le d e n iz c ile r in s o y u t b ir s iy a s a l s lo g a n o la n " ö z g ü r s o v y e tle r " s lo g a n ıy la b i r a y a k la n m a y a k a lk ış a b ile c e k le r i v a r s a y ım ı b a ş ta n a ş a ğ ı s a ç m a lık tır . K r o n s ta d t g a r n iz o n u n u n g e r id e k a la n k e s i m i ­ n in iç s a v a ş ta iş e y a r a m a y a c a k g e ri v e e d ilg e n in s a n la r d a n o lu ş tu ğ u d ü ş ü n ü lü r s e , ik i k a t s a ç m a lık tır . B u in s a n la r ı a n c a k d e r in e k o n o m ik g e r e k s in im v e ç ık a r la r a y a k la n d ır a b ilir le r d i v e b u n la r d a o d e n iz c i v e a s k e r le r in b a b a la r ıy la k a r d e ş le r in in , y a n i g ıd a m a d d e le r i v e h a m m a d ­ d e tü c c a r la r ı o la n k ö y lü le r in g e re k s in im v e ç ık a r la r ıy d ı o lu r d u . B a ş k a b ir d e y iş le a y a k la n m a , k ü ç ü k b u r ju v a z in in , p r o l e t e r d e v r im in in g e tir ­ d iğ i g ü ç lü k v e y o k s u n lu k la r a te p k is in in if a d e s iy d i. İk i k a m p ın b u s ın ıf k a r a k te r in i k im s e r e d d e d e m e z . D iğ e r b ü tü n s o r u n la r a n c a k ik in c il d e ­ r e c e d e ö n e m ta ş ıy a b ilir . B o lş e v ik le r in g e n e l y a d a s o m u t h a ta la r a d ü ş ­ m ü ş o la b ilm e le r i, p r o le te r d e v r im in in k a z a n ı m l a n n ı b u r ju v a ( v e k ü ç ü k b u r ju v a ) g e r ic iliğ e k a r ş ı s a v u n d u k la r ı g e r ç e ğ in i d e ğ iş tir e m e z . B u n u n iç in , h e r b ir e le ş tir m e n , ö n c e lik le a te ş h a ttın ın h a n g i ta r a f ın d a d u r d u ­ ğ u n a b a k a r a k in c e le n m e lid ir ; e le ş tir m e n le r g ö z le r in i K r o n s ta d t a y a k ­ la n m a s ın ın to p lu m s a l v e ta r ih s e l ö z ü n e k a p a tır la r s a , k e n d ile r i p r o le te r d e v r im e k a r ş ı k ü ç ü k b u r ju v a g e r ic iliğ in in b i r u n s u r u o lu rla r. (A le k s a n d r B e r k m a n , R u s m e n ş e v ik le r i v b . b u s ın ıf a g ire rle r.) D ile y e lim , ta rım e m e k ç ile r i s e n d ik a s ı, ç if tç ile r e k a r ş ı b ir g r e v d e b a z ı h a ta la r y a p ­ sın . B iz o n la r ı e le ş tir e b ilir iz , a n c a k e le ş tir im iz e s a s o la r a k iş ç i s e n d i­ k a s ıy la d a y a n ış m a y a , s ö m ü r ü c ü le r k ü ç ü k ç if tç ile r o ls a b ile , iş ç ile r i s ö ­ m ü r e n le r e k a r ş ı ç ık m a y a te m e lle n m e lid ir . 113 B o lş e v ik le r k e n d i p o litik a la r ın ın y a n ılm a z o ld u ğ u id d ia s ın d a a s la b u lu n m a m ış la r d ı. B u , s ta lin is t b ir in a n ç tır. V ic to r S e r g e , N E P 'in ( b u r ­ j u v a z i n i n s ın ırs ız is te m le r in e s ın ır lı b i r ö d ü n o la ra k ) y ü r ü r lü ğ e k o n m a ­ s ı n d a g e c ik ild iğ i s a v ı y l a , y a ln ız c a L e n in 'in 1921 i lk b a h a r ın d a a ç ık ç a k a b u l e ttiğ i ö n e m li b i r s iy a s a l h a ta n ın e le ş tiris in i ılım lı b i r d ille y in e le ­ m i ş o l u r . B iz y a n l ı ş ı k a b u lle n m e y e h a z ır ız . A n c a k b u , t e m e l f ik r im iz i n a s ı l d e ğ iş tir e b ilir .? S e r g e ’in y a d a b a ş k a s ın ın , b o lş e v ik le r K r o n s ta d t'a N E P ö d ü n ü n ü v e r m iş o ls a la r d ı, a y a k la n m a n ın ö n ü n e g e ç ile b ilir d i d ü ­ ş ü n c e s i n i ö n e ç ık a r m a la r ı: A s ıl b u a y a k la n m a d ır v e . n ite k im , K r o n s ­ t a d t I z v e s tia 'm n , i s y a n c ıla r " s e r b e s t tic a r e t d e ğ il, g e r ç e k b i r S o v y e t ik ­ tid a r ı" is tiy o rla rd ı ş e k lin d e k i k e s in a ç ık la m a la rı d a b u a n la m a g e lir ( N o : 1 2 , 14 M a r t 1 9 2 1 ). " G e r ç e k S o v y e t ik tid a n " n e y e iş a r e t e d e b ilir d i v e n e y e iş a r e t e d i­ y o r d u ? S o s y a lis t- d e v r im c ile rin v e m e n ş e v ik le r in a y a k la n m a n ın te m e ­ l iy le ilg ili d ü ş ü n c e le r in i d in le m iş b u lu n u y o r u z . S o s y a lis t- d e v r im c ile r v e m e n ş e v ik le r d a im a , a m a ç la r ın ın b o lş e v ik le r in k iy le a y n ı o ld u ğ u n u , y a ln ız k e n d ile r in in a y n ı a m a ç la r a " fa rk lı" b i r y o ld a n u la ş m a y ı ta s a r la ­ d ık la r ın ı s a v u n u y o r la r d ı. O y s a b iz , b u " f a r k h lık ”ın s ın ıf s a l ö z ü n ü b ili­ y o r u z . L e n in v e T r o ç k i, " ö z g ü r s o v y e tle r " s lo g a n ın ın m a d d i v e p r a tik o la r a k , h e m ilk e h e m d e ö z o la r a k , b o lş e v ik p a r ti'n in k u r d u ğ u v e te m ­ s il e ttiğ i p r o le ta r y a d ik ta tö r lü ğ ü n ü n k a ld ır ılm a s ın a iş a r e t e ttiğ in i b e ­ lir tm iş le r d i. B u n u a n c a k , b o lş e v ik le r in p o litik a la r ın ın , b ü tü n k ıs m i y a n lış la r ıy la b ir lik te , d a im a p r o le te r d e v r im in in h iz m e tin e k o ş u ld u ğ u n u y a d s ıy a n la r r e d d e d e b ilir . S e r g e b u n u r e d d e d e c e k m i? S e r g e , b ilim ­ se l ç ö z ü m le m e n in te m e l g ö r e v in in f a r k lı g ru p la r ın s o y u t s lo g a n la r ın ı e le a lm a k d e ğ il, o n la r ın g e r ç e k to p lu m s a l ö z le r in i a ç ı ğ a ç ık a r m a k o l­ d u ğ u n u u n u tu y o r .* B ö y le b ir ç ö z ü m le m e n in b e n im s e n m e s i h a lin d e h iç b ir c i d d i g ü ç lü k le k a r ş ıla ş ılm a z . * V i c t o r S e r g e , K r o n s ta d t ü z e r i n e s o n y o r u m l a r ı n d a , b o l ş e v i k l e r i n , a y a k l a n m a y l a k a r ş ı k a r ­ ş ı y a k a l ı n c a , o n u e z m e k t e n b a ş k a ç ık a r y o l l a n n m b u l u n m a d ı ğ ı n ı k a b u l e t m i ş t i . S e r g e , b u k o n u d a a n a r k o - m e n ş e v i z m i n ç e ş i t l i t ü r le r in d e n a y r ıl ır . A n c a k S e r g e ' i n t a r t ış m a y a k a t k ı s ı ­ n ın ö z ü , o n l a n b i r M a r k s i s t o l a r a k a n la m a y a ç a l ı ş m a k y e r i n e , t a r i h s e l d e n e y i m l e r e y a s t u t ­ m a k tır . S e r g e , a y a k l a n m a n ı n ç ık m a s ın ı ö n le m e n in 'k o la y " o la c a ğ ın d a ıs r a r lıd ır - k e ş k e M e r k e z K o m i t e s i d e n iz c ile r le k o n u ş m a k ü z e r e K a lin in 'i g ö n d e r m e s e y d i! A y a k la n m a p a t ­ la k v e r d i ğ i n d e d e d a h a k ö t ü b i r s o n a g i t m e s i n i ö n l e m e k " k o l a y ''d ı - k e ş k e B e r k m a n d e n i z c i ­ le r le k o n u ş s a y d ı ! K r o n s t a d t o l a y l a n n a b ö y l e b i r y a k l a ş ı m ı b e n i m s e m e k a m a tö r b ir b a k ı ş l a b a k m a k tır : " A h , ta rih b i z i K r o n s ta d t 'd a n e s i r g e s e y d i i ” B u y a k l a ş ı m y a l n ı z c a e k l e k t i z m e , h e r tü rlü s i y a s a l p e r s p e k ti fi n k a y b e d i l m e s i n e y o l a ç a b i l i r v e a ç a r . F a t ih ( y a d a k e n d i a n n e b a b a s ı) b i z i M o s k o v a l I K a l i n i n ' d e n e s i r g e m i ş o l s a y d ı , P O U M ’u n k i l c r d a h i l h i l b ü tü n K a l ı n in ’l e r i ç i n b i r ö r tü i ş l e v i g ö r e n S e r g e ' i n c e s a r e t i v e y e t e n e k l e r i n e s a h i p b ir a d a m ın a c a i p d a v r a n ış la r ın d a n d a k o r u m u ş o lu r d u . S e r g e , c i d d i s o r u n l a r g ü n d e m e g e l d i ğ i n d e , d a h a " a ç ık fik ir li' b ir b a k ı ş ı y e ğ l e y e r e k m a r k s i z m d e n a y n l ı r . 114 R u s k a r ş ı d e v r im in in e n y e tk in s ö z c ü s ü n ü n K r o n s ta d t o la y la r ıy la ilg ili d e ğ e r le n d ir m e s in i d in le y e lim . 11 M a r t 1 9 2 1 d e , a y a k la n m a n ın e n s ıc a k g ü n le r in d e , M iliu k o v ş u s o n u ç la n ç ık a r tm ış tı: " K r o n s ta d t v e P e tr o g r a d 'd a k i d a r b e n in k ı ş k ı r t ı c ı l a n , g e liş m e le r in a ld ığ ı y ö n e b a k ılır s a , a s k e r i a la n d a b ile o la y la r a y ö n v e r e b ile c e k y e te n e k te o ld u k la r ın ı k a ­ n ıtla m ış la r d ır ." M iliu k o v , s ö z le r in i ö z g ü r c e s e ç ilm iş s o v y e tle r s lo g a n ı­ n a g ö z u c u y la b a k a n , a ş ırı s a b ır s ız v e o ld u k ç a m iy o p " ik tid a r a d a y la n"m a z a r la y a r a k s ü r d ü r ü p o n la r a d e r s v e r iy o r d u : " A s ıl o la n - n a if in s a n la r ın b ir h a y li c a n ın ı s ık a n ş e y d e b u d u r - k e n d i p r o g r a m l a n n a s a ­ h ip o lm a la r ıd ır ." N e y d i b u ? M iliu k o v ş ö y le a ç ık lıy o r d u : B u p r o g r a m k ıs a b ir s lo g a n la ifa d e e d ile b ilir : " K a h r o ls u n b o lş e v ik ler! Y a ş a s ın s o v y e tle r ! ..." Ş u a n d a " Y a ş a s ın S o v y e tle r ! " s lo g a n ı b ü y ü k o la s ılık la ik tid a r ın b o lş e v ik le r d e n , s o v y e tle r d e ç o ğ u n lu ğ u k a z a n a c a k o la n ılım lı s o s y a lis tle r e g e ç e c e ğ in i g ö s te r ir . I lım lı s o s ­ y a lis tle r i B o lş e v ik le r le a y n ı d o ğ r u ltu d a d e ğ e r le n d ir e n p e k ç o k in ­ s a n v a r d ır e lb e tte . B u b a k ış a ç ıs ın ı p a y la ş m a y ış ım ız b i r y a n a , b i­ z im K r o n s ta d t'ın s lo g a n ın ı p r o te s to e tm e m e k iç in başka n e d e n le r im iz d e v a r d ır . İ lk o la r a k , b u s lo g a n ç o k g ü n c e lle ş m iş o la n , L lo y d G e o r g e ile VVells'in d e a n la m s ız c a , " B o lş e v ik le r a n a r ş i­ y e y e ğ le n e b ilir" d iy e y in e le y ip d u rd u k la rı itir a z ı o rta d a n k a ld ırır... ik tid a ra s a ğ ın y a d a s o lu n y e rle ş m e s in i b ir k e n a r a b ıra k ırs a k , e lb e tte g e ç ic i o la c a k o la n b u o n a y ın (y e n i ik tid a rın o n a y ın ın ) a n c a k s o v y e t­ le r tip i k u r u m la r a r a c ılığ ıy la g e rç e k le ş e b ile c e ğ i b iz im g ö z ü m ü z d e ç o k a ç ık tır. G e ç iş a n c a k b u y o lla sa n c ıs ız b iç im d e g e rç e k le ş e b ilir v e b ir b ü tü n o la ra k ü lk e ta ra fın d a n k a b u l e d ile b ilir. 'S ö y le n e n le rd e n b i­ zim ç ık a r d ığ ım ız s o n u ç , “y -isan a a m o o a rs is d e rin d e ğ il, y u r t d ış ın d a y a ş a y a n d iğ e r ik tid a r a d a y la r ın ın d a a c e le e tm e k iç in m a n tık i; b ir n e ­ d e n le rin in b u lu n m a d ığ ıd ır" ( P o s le d n ie N o v o s ti, 11 M a rt 1 9 2 1 ). M iliu k o v 'u n P o s le d n ie N o v o s t i 's in in s o n r a k i b i r s a y ıs ın d a , b o lş e v ik le rin y ık ılış ın d a n s o n r a R u s y a ’d a k u r u la c a k y ö n e tim b iç im iy le ilg ili ta r tış m a la r d a , s o v y e tle r s o r u n u n u n g ö z a rd ı e d ilm e s in e iz in v e r ile m e ­ y e c e ğ in i, ç ü n k ü " a y a k la n m a c ıla r ın g ö z le r in d e , 's o v y e tle r 'in y a ln ız d a ­ n ışm a y a d a y a s a m a n ite liğ in d e k i k u r u m la r d e ğ il, a y n ı z a m a n d a g e n e l­ d e ik tid a r o r g a n la r ı o ld u k la r ın ı, a n c a k bu n ite lik le r iy le B o lş e v ik ik tid a r ın y e r in i a la b ile c e k le r in i" v u rg u la y a n , " S o v y e tle r " b a ş lık lı b ir m a k a le y e r a lm ış tı ( 1 8 M a r t 1 9 2 1 ). 115 D e v r im in iç s a v a ş s o n u n d a k i d u r u m u n a b a k a n m e n ş e v ik le r , h e r z a ­ m a n k in d e n d a h a k e s in b i r d ille , " B o lş e v ik le r in R u s y a 'd a s o s y a lis t ü r e ­ t i m i y a r a tm a d ık la r ın ı v e z a te n y a r a ta m a y a c a k la r ın ı” ile r i s ü r m e k te y d i­ l e r (S o ts ia lis tic h e s k y V e s tn ik , 16 Ş u b a t 1 9 2 1 ). K a p ita lis t r e s to r a s y o n u n s a d ı k y a n d a ş la n * o l a r a k m e n ş e v ik le r , K ro n s ta d t a y a k la n m a s ın ı s a v u ­ n u r k e n ö z ü n d e M iliu k o v 'la a y n ı a ç ıd a n b a k ıy o rla r; M iliu k o v 'la b e r a ­ b e r , K r o n s ta d t'ta k a p ita liz m in r e s to r a s y o n u n a d o ğ ru b ir a d ım a tılm a s ı­ n ı s a v u n u y o r la r d ı. S o n r a k i y ılla r d a d a , S ta lin 'in '" d ü n y a d e v r im i'n in y a y ılm a s ıy la i l g ili b ü tü n m a c e r a c ı p l a n l a n k e s in o la r a k b ır a k m a k " v e o n u n y e r in e te k ü lk e d e s o s y a liz m in in ş a s ın a g ir iş m e k d o ğ r u ltu s u n d a k i te m e l ç iz g is in i ( A b r a m o v iç 'le d iğ e r le r in in 1921 'd e ö n e r d ik le r i b ir ç iz ­ g i) s a v u n m a k z o r u n d a y d ıla r . N e k a d a r a ğ la y ıp s ız la s a la r d a b u g ü n ta m a m e n S ta lin 'in te k ü lk e d e s o s y a liz m ö ğ r e tis in in y a n ın d a y e r a lm a k ta d ır la r . S o v y e tle r B ir liğ i’n d e k a p ita liz m in r e s to r a s y o n u v e d ü n y a n ın d iğ e r b ö lg e le r in d e k a p ita liz ­ m in is tik r a r k a z a n m a s ı d o ğ r u ltu s u n d a k i a ç ık y a d a g iz li h e r e ğ ilim in b a ş d e s te k ç ile r i o la r a k , K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın y ü k s e lttiğ i b a y r a ğ a s a d ık k a ld ık la r ı g ib i, b u k o n u d a d a k e n d ile r in e s a d ık tır la r . K a r ş ı d e v r im ile K ıo n s ta d t a r a s ın d a k i b a ğ , y a ln ız c a d ü ş m a n la r ın d u d a k la r ın d a n d ö k ü le n s ö z le r e b a k a r a k d e ğ il, ç ü r ü tü le m e z o lg u la r te ­ m e lin d e d e k u ru la b ilir. Ş u b a t’ın b a ş ın d a P e tr o g r a d 'd a o ls u n , o n u n y a n ıb a ş ın d a k i K r o n s ­ ta d t'ta o ls u n te k b ir r a h a ts ız lık b e lir tis i d a h i y o k tu . A y ın o r ta la r ın d a , s o n ra k i g e liş m e le r d e n e p e y c e ö n c e , k a p ita lis t b a s ın f ilo d a k i b ir a y a k ­ la n m a y a v e B a ltık k o m is e r in in tu tu k la n m a s ın a iliş k in , K r o n s ta d t'ta c id d i b ir k a r ış ık lık ç ık tığ ın ı a n la ta n a y r ın tılı m e k tu p la r y a y ım la m a y a b a ş la m ış tı. B u m e k tu p la r , o g ü n le r d e s a h te o lm a k la b ir lik te , b ir k a ç h a fta s o n r a k i g e liş m e le r d e ş a ş ır tıc ı b i r is a b e tle s o m u tla ş a c a k la r d ı. 14 Ş u b a t 1921 ta r ih li L 'E c h o d e P a r i s , " B a ltık F ilo s u n u n S o v y e t H ü k ü m e tin e B a ş k a ld ır ıs ı" b a ş lığ ıy la , im z a lı b i r m a k a le y e y e r v e rm iş ti. A y n ı g ü n , b a ş k a b ir P a ris g a z e te s i o la n L e M a t i n 'd t " M o s k o v a K ro n s ­ ta d t A s ile r in e K a r ş ı Ö n le m le r A lıy o r " b a ş lık lı b i r m e k tu p ç ık m ış tı. * M e n ş e v i k M e r k e z K o m i t e s i ’n i n 1 9 2 1 ' d e ö n e r d i ğ i R u s y a ' y l a i l g i l i p r o g r a m a t i k t e z l e r d e ş u s a t ır la r ın y e r a l d ı ğ ı n ı g ö r ü r ü z : " Ö n ü m ü z d e k i y a k ı n d ö n e m d e d ü n y a e k o n o m i s i n d e k a ­ p ita lis t b i ç i m l e r e g e m e n liğ in i k o r u y a c a ğ ın a g ö r e , R u s C u m h u r iy e t i'n in e k o n o m ik s i s t e ­ m i , A v r u p a v e A m e r ik a 'n ı n i l e r i ü l k e l e r i n d e e g e m e n o l a n k a p i t a l i s t i l i ş k i l e r l e u y u m l u o l ­ m a k z o r u n d a d ır ” ( S o t s i a l i s t i c h e s k y V e s tn i k , A r a lık 1 9 2 1 ) . 116 B e n z e r m e k tu p la r a R u s b e y a z m u h a f ız b a s ın d a d a ra s tla n d ı. B e lir tile n k a y n a k , S o v y e t k a r ş ıtı p r o p a g a n d a n ın m e r k e z i o la n H e ls in k i'y d i; m e k ­ tu p la r 11 Ş u b a t'ta o r a d a n g ö n d e r ilm iş ti. B u t u h a f " t e s a d ü f e d e ğ in e n L e n in , X . P a rti K o n g r e s in e s u n d u ğ u r a p o r u n d a ş u s ö z le r i s ö y le y e c e k ti (8 M a r t 1 9 2 1 'd e ): G ö r ü n ü ş e b a k ılır s a B o lş e v ik le r in s a ğ ın d a k a la n , b e lk i d e k e n d i " s o fla rın d a o la n - K r o n s ta d t'ta ik tid a r ı a lm a y a k a lk ış a n p o litik g r u p la ş m a la r ın b ile ş im i o k a d a r a m o r f k i, n a s ıl k o n u m la n d ık la r ın ı ta m o la r a k s ö y le y e m e z s in iz - ç o k f a r k lı u n s u r la r ın o lu ş tu r d u ğ u r e n ­ g a r e n k b i r k a la b a lık y a d a ittif a k , p o litik ik tid a r ı B o lş e v ik le r in e lin d e n a lm a y a y ö n e lik b i r g ir iş im d e b u lu n d u . K u ş k u s u z h e p in iz b ilir s in iz k i, a y n ı g ü n le r d e o r a d a B e y a z M u h a f ız g e n e r a lle r d e ç o k a k tifti. B u n u n la ilg ili f a z la s ıy la k a n ıt v a rd ır. K r o n s ta d t o la y la r ın ­ d a n ik i h a f ta ö n c e , P a r is g a z e te le r i K r o n s ta d t'ta b i r a y a k la n m a ç ık ­ tığ ı h a b e r in i g e ç tile r . B u n u n , S o s y a lis t D e v r im c ile r le B e y a z M u h a ­ f ız m ü lte c ile r in iş i o ld u ğ u ç o k a ç ık tır ; a y n ı z a m a n d a h a r e k e tim iz d e b ir k ü ç ü k b u r ju v a k a r ş ı d e v r im in e v e k ü ç ü k b u r ju v a a n a r ş iz m i­ n e in d ir g e n m iş ti ( C o lle c te d W o r k s , C .3 2 , s . 1 8 3 ). T r o ç k i'n in , b u m e k tu p la r d ik k a tin i ç e k e r ç e k m e z , K r o n s t a d t 'tâ k i p a tla m a la r d a n ö n c e h e m e n B a ltık F ilo s u k o m is e r i K u z m in 'e ile te r e k g e r e k li ö n le m le r i a lm a s ı iç in u y a r d ığ ı b ilin e n b ir o lg u d u r . B u r ju v a b a ­ s ın ın d a b a ş k a s ö z d e a y a k la n m a la r a d a d e ğ in e n b e n z e r m e k tu p la r ın ç ık m a s ın ın p e ş in d e n , s ö z ü g e ç e n b ö lg e le r d e k a r ş ı d e v r im c i g ir iş im le r e ta n ık lık e d ilm iş ti. B a ltık F ilo s u k o m is e r in in tu tu k la n d ığ ı v e b ir a y a k ­ la n m a p a tla k v e r d iğ i h a b e rin in h a f if e a lın m a m a s ın d a ıs r a r lıy d ı T r o ç k i. B u o la y a d a h a s o n r a 2 M a r t'ta M o s k o v a 'd a y a p ıla n b ir h ü k ü m e t a ç ık ­ la m a s ın d a v e y in e 1 6 M a r t 1 9 2 1 'd e b a s ın te m s ilc ile r iy le s ö y le ş is in d e d e d e ğ in m iş ti. D o ğ r u d a n b u k o n u y la ilg ili b u s ö y le ş in in i l k b ö lü m ü n ü b u r a y a a lı­ y o ru z : (W r ig h t, T r o ç k i'n in s ö y le ş is in in ilk b e ş p a r a g r a f ı n ı a k ta r ıy o r ; s ö y ­ le ş in in ta m m e tn i iç in b k z . T r o ç k i b ö l ü m ü ) S ö y le m e y e g e re k y o k k i, B e r k m a n 'd a n I n t e r n a t i o n a l R e v i e w 'w k ü ­ f ü r b a z y a z a r la r ın a k a d a r b ü tü n " d o ğ ru s ö z lü " ta r ih ç ile r b u " t e s a d ü f ü s u s k u n lu k la g e ç iş tir m e y i y e ğ le m e k te d ir le r . 117 K a p ita lis t b a s ın , k a r ş ı d e v r im in fa a liy e tle rin e y a rd ım c ı o l m a k a m a ­ c ıy l a , e n b ü y ü k S o v y e t k a r ş ıtı s ö y le n ti v e if tir a k a m p a n y a la r ın d a n b i r i ­ n i y ü r ü tm e k ü z e re K ro n s ta d t o la y la r ın a s a n ld ı.U lu s la r a r a s ı e m p e r y a ­ liz m in " b e n z e rin e r a s tla n m a d ık , h is te r ik k a m p a n y a s ı" n a d e ğ in e n L e n i n , 1 6 M a rt 1 9 2 1 'd e k i X .P a r ti K o n g re s i k a p a n ış k o n u ş m a s ın d a a ş a ­ ğ ıd a k i g e r ç e k le r i g ö z le r ö n ü n e se rm iş ti: ( L e n in 'in k o n u ş m a s ı n ı n W r ig h t'in a k ta r d ığ ı b ö lü m ü - i l k o n b i r p a ­ r a g r a f - iç in b k z . L e n in b ö lü m ü ) H e r s a y ıy a b e n z e r n ite lik li h a b e r le r d e e k le n e b ilir d i, a n c a k K r o n s ­ ta d t I z v e s tia 'd a a y n ı k o n u d a ç ık a n h a b e r le r e k le n m e d ik ç e h iç b i r lis te ta m o lm a y a c a k tır . B u g a z e te n in 3 M a rt ta r ih li ilk s a y ıs ı " P e tr o g r a d 'd a G e n e l A y a k la n m a ''y ı b ild ir iy o r d u . 7 M a r t ta r ih li b e ş in c i s a y ıs ın d a " P e tr o g r a d 'd a n S o n D a k ik a H a b e r ­ le ri" b a ş lığ ıy la şu h a b e r g e ç iliy o r d u : " iş ç ile r le d e n iz c ile r in k itle s e l tu ­ tu k la n m a v e id a m la rı s ü r ü y o r . D u ru m ç o k g e rg in . B ü tü n e m e k ç i k itle ­ le r h e r a n b ir y ö n e tim d e ğ iş ik liğ i b e k l i y o r l a r ." 8 M a r t Ja rih li a ltın c ı s a y ıd a , " P e tr o g r a d 'd a O lu p B ite n le r" b a ş lığ ıy ­ la şu h a b e r ç ık m ış tı: " H e ls in g f o r s g a z e te s i H u f v u d s ta d s b la d e t 6 0 . s a y ı­ s ın d a P e tr o g r a d 'd a n g e le n h a b e r le r e y e r v e r m e k te d ir ...P e tr o g r a d iş ç ile ­ ri g re v e g id ip ç e k in m e d e n fa b r ik a la r ı te r k e d iy o r la r , k ız ıl b a y r a k la r ta ş ıy a n k a la b a lık la r y ö n e tim d e ğ iş ik liğ i - k o m ü n is tle r in d e v r ilm e s in iis tiy o rla r." * K r o n s ta d t I z v e s tia 11 M a rt s a y ıs ın d a k i " H ü k ü m e t P a n ik te " b a ş lık lı y a z ıs ın d a ş u n la r ı b e lir tiy o r d u : " F e r y a d ım ız d u y u ld u ! D e v r im c i d e n iz ­ c ile r, K ız ıl O r d u a s k e r le r i v e P e tr o g r a d iş ç ile r i y a r d ım ım ız a k o ş u y o r ­ la r ...B o lş e v ik ik tid a r a y a ğ ın ın a ltın d a k i to p r a ğ ın k a y d ığ ın ı h is s e d in c e , * R u s y a 'd a k i m e n ş e v ik le r v e o n ls ~ in K r o n s ta d t'ta k i s o s y a lis t d e v r im c i m ü t t e f ik le r i, y u r t d ış ın d a k i e m p e r y a lis t le r in k u d u r m u ş ç a k a m p a n y a la r ın a k e n d i k a t k ıla r ın ı y a p m a k t a g e ri k a lm ıy o r la r d ı. K e n d i b a s ın la r ı o lm a d ığ ı iç in , k a m p a n y a la r ım is t e r is t e m e z g i z l i y ü r ü t­ m e k t e y d i l e r . 8 M a r t 1 9 2 1 t a r ih i n i t a ş ı y a n v e P e t e r o g r a d ' d a a y a k l a n m a n ı n e n k r it i k g ü n l e ­ r in d e d a ğ ı t ı l a n " R . S . D . t . P . P e t e r s b u r g K o m i t e s i " i s i m l i b r o ş ü r l e r i n d e n b i r i n i n i l k p a r a g ­ r a fı ş ö y l e d i r : " B o l ş e v i k d i k t a t ö r l ü ğ ü n y a p ı s ı ç a t ı r d ı y o r v e ç ö k ü y o r . K ö y l ü a y a k l a n m a l a n -U k r a y n a ' d a , S i b i r y a ' d a . G ü n e y b a t ı R u s y a ' d a . .. G r e v l e r v e k a r ı ş ı k l ı k l a r - P e t e r s b u r g v e M o s k o v a ' d a k i i s ç i l e r a r a s r n d a .. .K r o n s t a d t d e n i z c i l e r i a y a ğ a k a l k t ı . . . R u s y a ' n ı n d i ğ e r b ö l ­ g e le r in d e k i h a lk a ç lık , s o ğ u k , s e f a le t iç in d e , e ş in e r a s t l a n m a d ı k b i r k ı z g ı n l ı k l a d o l u .. . B o lş e v ik le r in ik tid a r ı e le g e ç i r m e le r in d e n ü ç y ı l s o n r a S o v y e t C u m h u r iy e t in in iç a ç ıc ı o l m a y a n t a b l o s u b ö y l e d i r . B o l ş e v i k d i k t a t ö r l ü ğ ü n y a p ı s ı ç a t ı r d ı y o r v e ç ö k ü y o r . .. " Y u r t d ı ş ın d a k i M e n ş e v i k l e r " i y i u y d u r u l m u ş " b u b i l d i r i y i 2 0 N i s a n h e s k y V e s t n i k ' d e g u r u r la y e n i d e n b a s m ı ş l a r d ı r . 118 1 9 2 1 ta r ih l i S o t s i a l i s t i c - P e tr o g r a d 'd a s o k a k ta to p la n a n b e ş li y a d a d a h a k a la b a lık g r u p la r a a te ş a ç m a e m r i v e rd i." Y u r t d ış ın d a k i b e y a z m u h a f ız b a s ın ın " K r o n s ta d t İ ç in ! " s lo g a n ıy la p a r a , g iy e c e k , y iy e c e k v b . to p la m a k iç in y o ğ u n b ir k a m p a n y a b a ş la t­ m a s ı ş a ş ır tıc ı d e ğ ild ir . B u o lg u la r ı v e ç ü r ü tü le m c z k a n ıtla r ı n a s ıl a ç ık la m a lı. Ç o k b a s it: B o lş e v ik le r i if tir a a tm a k la s u ç la y a ra k ! D a n b ile ," G e r e k R u s y a 'd a g e r e k s e y u r t d ış ın d a g e r ic i u n s u r la r ın a y a k la n m a y a b ü y ü k ilg i g ö s te r d ik le r i e lb e tte d o ğ r u d u r " d e m e k z o r u n ­ d a k a lm ış tır (S o ts ia lis tic h e s k y V e s tn ik , 2 5 A ğ u s to s 1 9 3 7 ). I n t e r n a t i o n a l R e v i e w 'd a k i (N o :8 , 1 9 3 7 ) k ü f ü r b a z ik in c i s ın ıf y a z a r d a b u k o r o y a k a tılm a k ta d ır : " G e r ç e k te n , 'g e r e k R u s y a 'd a k i g e r e k s e y u r t d ış ın d a k i b ü tü n g e r ic i u n s u r la r b u a y a k la n m a y a h e m e n s a r ıld ıla r .' B e n z e r y o lla r la k ış k ır tıla n B a r c e lo n a M a y ıs G ü n le r i'n e s a r ılm a d ıla r m ı? B u u n s u r la r T r o ç k i'n in , S ta lin 'in if tir a y la v e in s a n la r ı y o k e d e r e k y ü r ü ttü ğ ü 'a n ti- T r o ç k is t- G e s ta p o " k a m p a n y a s ın a y ö n e lttiğ i k a r ş ı s u ç ­ la m a la r a s a r ılm a z la r m ı? K e r e n s k y d e 'g e r ic ilik ’in s ila h la r ıy la o y n a m a ­ m a u y a r ıs ın d a b u lu n m u ş tu ." B ir A lm a n ö z d e y iş i, y e r g iy i a ş a n ş e y le r b u lu n d u ğ u n u s ö y le r . D iy e ­ lim , k a r ş ı d e v r im c i H a lk C e p h e s i'n e k a r ş ı y a p ıla n B a r c e lo n a a y a k la n ­ m a s ın a g ö s te r ile b ile c e k " y a ra rlı" te p k i ile k a r ş ı d e v r im c i g ü ç le r in m u ­ z a f f e r d e v r im i h e d e f a la n b i r a y a k la n m a y a d o ğ ru d a n k a tılm a la r ı a r a s ın d a n a s ıl b e n z e r lik k u r u la b ilir ? Y a ln ız c a a k lı h a v a d a k i ş i l e r v e a l­ ç a k la r b u tü r d e m a g o jile r d e n m e d e t u m a r. A n a r ş is tle r v e m e n ş e v ik le r g ib i. H a lk C e p h e s i ç iz g is in d e s ta lin iz m in o r ta k lığ ın ı y a p a n , İ s p a n y a p r o le ta r y a s ın ın e n s e ç k in k a d r o la r ın ın k a tle d ilm e s in d e d o ğ r u d a n s o r u m lu lu k ta ş ıy a n , ’H e r ş e y b o lş e v ik le r in s u ç u y d u . K r o n s ta d tlıla n o n la r k ış k ır ttıla r , v b . v b .' d iy e r e k d e v r im e k a r ş ı b ir a y a k la n m a y ı b a s tır d ık la r ı iç in E k im D e v r im i'n in lid e r le r in i s u ç la y a n in s a n la r ın d a v r a n ış ın d a n d a h a is y a n e ttir ic i b ir tu tu m o la m a z . S o s y a lis t- d e v r im c ile r le m e n ş e v ik le r in p ro v o k a sy o n k o n u su n d a, o to r ite d e ğ ille r s e b ile , u z m a n o ld u k la r ı y a d s ın m a z b ir g e rç e k tir. K e ­ r e n s k y v e o r ta k la r ın ın y a p tığ ı h iç b ir ş e y , o n la r ı g e ç ic i h ü k ü m e t'e k a r ş ı s ila h a s a r ılm a y ı h a k lı g ö s te r m e y e k ış k ır tm a m ış tı. T a m te r s in e , m e n ş e - 119 v i k l e r 1 9 1 7 'd e , d e v r im c i K r o n s ta d t'ın v e g e n e ld e b o lş e v ik le r in d u r d u ­ r u l m a s ı is te m le r in d e ç o k ıs r a r lıy d ıla r . S o s y a lis t- d e v r im c ile r e g e lin c e , o n l a r E k im D e v r im i'n e k a rş ı m ü c a d e le d e s ila h a s a r ılm a k ta d u r a k s a m a m ış la r d ı. B o lş e v iz m , d e ğ iş m e z b iç im d e b a r ik a tla r ın ö b ü r ta r a f ın d a m e v z ile n e n b u b a y la r ı d a im a " k ış k ırtm ış tı" . K a r ş ı d e v r im c i u n s u r la r ın -ö z e llik le e s k i ç a r c ı G e n e r a l K o z lo v s k y ile s u b a y la r ın d a n o lu ş a n b ir g r u b u n - a y a k la n m a y a d o ğ r u d a n k a t ı l ı ş l a ­ r ı , e ğ e r k a ç a m a k lı b i r d ille g e ç iş tir ilm iy o r s a , d ü p e d ü z r e d d e d ilir . K im ­ s e , ç o k k e s in b i r if a d e y le , " O (K o z lo v s k y ) K r o n s ta d t o la y la r ın d a h iç b i r r o l o y n a m a d ı" ( B e r k m a n , s. 1 5 ) d iy e n B e rk m a n 'd a n d a h a y ü z s ü z o la m a z . B e r k m a n 'a in a n a c a k o lu r s a k , K o z lo v s k y , k a le y e " T r o ç k i'n in " y e r le ş tir d iğ i b a s i t b ir to p ç u u z m a n ıy d ı. Y in e b u a ç ık la m a d a B e rk m a n 'ın s o s y a lis t- d e v r im c ile r in y o r u m u n u g e liş tir m e s iy le o r ta y a ç ık ­ m ış tır. îlk in , K o z lo v s k y 'n in s ta tü s ü n ü s a p ta y a lım . B u a m a ç la b o lş e v ik le r i d e ğ il, o n la r ın en a c ım a s ız d ü ş m a n la r ın ı a k ta r a c a ğ ız . S o s y a lis t- d e v r im c ile r K o z lo v s k y 'n in r o lü n ü ş ö y le a n la tm ış la r d ı: B o lş e v ik k a le k o m u ta n ı " f ir a r e tm iş " , b u n u n ü z e r in e g ö r e v le r i d e to p ç u la r ın b a ş ın a , y a n i G e n e r a l K o z lo v s k y 'y e d e v r e d ilm iş ti. A n c a k K o z lo v s k y , " D e v ­ r im c i K o m ite d e n e tim i e le a ld ığ ı iç in e s k i d ü z e n le m e le r e a r tık u y u l­ m a d ığ ı d ü ş ü n c e s iy le " g ö r e v le r i ü s tle n m e y i " re d d e tti" . D e v r im c i K o ­ m ite s o n u ç ta , y in e b ir s u b a y o la n S o lo v y a n o v a d lı b ir in i a ta r k e n , K o z lo v s k y " b ir u z m a n o la r a k , to p ç u la r ın te k n ik ç a lış m a s ın ı d e n e tle ­ m e k le g ö r e v le n d ir ilm iş ti" ( K r o n s t a d t H a k k ın d a k i G e r ç e k le r , s. 14). B u o la y ın 2 M a r t1ta g e ç tiğ i id d ia e d ilir. E r te s i g ü n , 3 M a r t'ta " a s k e ­ ri b ir s a v u n m a k o n s e y i s e ç ilip , k a le y i s a v u n m a p la n ı h a z ır la n m ış tı" (.K r o n s ta d t H a k k ın d a k i G e r ç e k le r , s .1 5 , v u rg u b e n im -J .G .W .) " S a v u n m a K o n s e y i" n e k im s e ç ilm iş ti? K o n s e y n e tü r " s a v u n m a " p la n la rı h a z ır lıy o r d u ? B u k o n u d a , y u r t d ış ın a k a ç tık ta n k ıs a s ü r e s o n r a b a s ın a a ç ık la m a ­ la rd a b u l u n a n G e n e ra l K o z lo v s k y 'n in k e n d i ta n ık lığ ın a b a ş v u r a c a ğ ız . B u s ö y le ş iy i a k ta ra n la r a r a s ın d a m e n ş e v ik le r d e v a rd ır. K o z lo v s k y 'y i şö y le a k ta r ır la r : " A s k e ri U z m a n la r K o n s e y i, a y a k la n m a n ın d a h a ilk g ü n ü n d e h ü k ü m e t h a z ırlık s ız y a k a la n d ığ ı v e z a m a n ın d a g ü v e n ilir b i r ­ lik le r g e tir e m e y e c e ğ i iç in o g ü n le r d e ta m b a ş a r ı ş a n s ı o la n , O ra n ie n b a 120 u m 'a h e m e n s a ld ır m a y a y ö n e lik b ir p la n h a z ırla m ış tı... A y a k la n m a n ın s iy a s a l lid e r le r i s a ld ır ıy a g e ç m e y i k a b u l e tm e y in c e , f ır s a t k a ç ır ılm ış o l­ d u " (S o ts ia lis tic h e s k y V e s tn ik , 5 N is a n 1 9 2 1 , v u r g u la r b e n im -J .G .W .) K e n d is in in v e m e s le k ta ş la r ın ın a y a k la n m a y a d a h a i l k g ü n d e n iti­ b a r e n a ç ık ç a k a tıld ık la r ın ın , P e tr o g r a d 'ı e le g e ç ir m e k iç in "e n iy i" p l a n l a n h a z ır la d ık la r ın ın v e b ü tü n b u n la r ın " h ü k ü m e t h a z ır lık s ız y a k a ­ l a n m ış k e n " y a p ıld ığ ın ın ik ir c im s iz b ir a ç ık la m a s ın ı k a r ş ı d e v r im c i g e ­ n e r a lin k e n d i if a d e le r in d e (v e m e n ş e v ik le r in a k ta r d ığ ı b iç im iy le ) b u lu ­ y o ru z . P la n f iy a s k o y la s o n u ç la n d ıy s a , b u n u n te k n e d e n i, K o z lo v s k y ile m e s le k ta ş la r ın ın " s iy a s a l lid e r le r i" , y a n i s o s y a lis t d e v r im c i m ü tte ­ f ik le r in i, g e r ç e k y ü z le r i v e p r o g r a m la r ın ı s e r g ile m e le r i iç in u y g u n a n ın g e ld iğ in e in a n d ır a m a m a la r ıy d ı. S o s y a lis t- d e v r im c ile r , e n iy i tu tu m u n " s a v u n m a " m a s k e s in i k o r u m a k v e d u r u m a a y a k u y d u r m a k o la c a ğ ın ı d ü ş ü n ü p ; n a s ıl V ic to r T c h e m o v 'u n y a r d ım ö n e r is in i " ş im d ilik " k a b u l e tm e k te n " k a ç ın d ıla r s a " * , K o z lo v s k y 'n in p la n ın ı d a r e d d e ttile r . T r o ç k i 2 M a rt 1 9 2 1 'd e ş u n la r ı k a le m e a lıy o rd u : " S a b ık g e n e ra l K o z lo v s k y ile is im le r in i h e n ü z ö ğ r e n e m e d iğ im iz ü ç s u b a y ı a ç ık ç a a s i r o lü n ü ü s tle n m iş le r d ir ... B ö y le c e en s o n o la y la r ın a n la m ı k a v u ş m u ş b u lu n u y o r . d a a ç ık lığ a S o s y a lis t- d e v r im c ile r in a r k a s ın d a y in e b i r ç a r ­ lık g e n e r a li d u r m a k ta d ır ." S o s y a lis t- d e v r im c ile r in v e G e n e r a l K o z ­ lo v s k y 'n in d o ğ r u la y ıc ı if a d e le r i b u s ö z c ü k le r i so n n o k ta s ın a k a d a r k a ­ n ıtla r. B erk m a n b ro şü rü n ü y a z d ığ ın d a , y u k a r ıd a a k ta r ıla n g e r ç e k le r in h e p s in i b iliy o r d u . G e r ç e k te n d e , k e n d in c e b i r k a ç ö n e m li d e ğ iş ik lik y a p a r a k v e s ö z d e k e n d i d e ğ e r le n d ir m e s in in a s ıl k a y n a ğ ın ı g iz le y e r e k , K o z lo v s k y 'n in s ö y le ş is in i n e r e d e y s e s ö z c ü ğ ü s ö z c ü ğ ü n e y e n id e n a k ­ ta rm ış tı. B e r k m a n ’ı d in le y e lim : B ir k a ç k o m is e r i tu tu k la y a n d e n iz c ile r , s a ld ır ıy a k a rş ı k e n d ile r in i * B e r k m a n , T c h e m o v 'u n ö n e r is in in ilk e ld e n r e d d e d ild iğ in i k o y u b ir in a n ç la o r ta y a a t t ık ­ ta n s o n r a . K r o n s t a d t G e ç i c i D e v r i m c i K o m i t e s i ' n i n b a ş k a n ı P e t r i c h e n k o ' n u n , a n a r ş i s t s a ­ v u n u cu su n u ç ü r ü ttü ğ ü y a n ıtın ın m e tn in i a k ta r ır . P e tr ic h e n k o , " sem p a ti d u y g u la n i ç i n . . . y u r t d ı ş ı n d a k i b ü t ü n k a r d e ş l e r i m i z e " d e r in ş ü k r a n l ı k l a n n ı i f a d e e t t i k t e n s o n r a , s ö z ­ le r i n i ş ö y l e s ü r d ü r ü r : " G e ç i c i D e v r i m c i K o m i t e . T c h e m o v y o l d a ş a t e ş e k k ü r e d e r , a n c a k ö n e r is in i ş im d ilik , y a n i y e n i g e liş m e le r in o r ta y a ç ık m a s ın a k a d a r g e r i ç e v ir ir . B u a r a s ü ­ r e d e h e r ş e y d ik k a te a lın a c a k tır ." (B e r k m a n . s. 1 6 , v u r g u b e n im - J . G .W . ) Y i n e l i y o r u z , " s i y a s a l l i d e r l e r " , g e r e k K o z l o v s k y ' n i n g e r e k s e T c h e m o v ' u n " ö n e r il e r in i" k a b u l e t m e l e r i , y a n i p a r t i z a n c a o l m a y a n m a s k e l e r i n i in d i r i p g e r ç e k r e n k l e r i n i o r t a y a s e r m e l e r i i ç i n " p s i ­ k o lo j ik a n " ın h e n ü z o lg u n la ş m a d ığ ın d a n k o r k u y o r la r d ı. 121 savunm aya h a z ır la n d ıla r . K r o m t a d t , askeri u z m a n la r ın hem en O r a n ie n b a u m 'u e le g e ç i r m e ö n e r ile r in e u y m a y ı r e d d e tti. O r a n ie n - b a u m 'u n , K r o n s ta d t'a a it 5 0 .0 0 0 p u d lu k b u ğ d a y a s a h ip o lm a n ın d ı ­ ş ı n d a , so n d e r e c e b ü y ü k b i r a s k e r i ö n e m i v a rd ı. B o lş e v ik le r f a k a b a s t ı r ı l d ı ğ ı v e ta k v i y e g e t i r e c e k z a m a n l a n o lm a d ığ ı iç in O r a n ie n b a u m 'a ç ık a r m a y a p ıla b ilir d i. A n c a k d e n iz c ile r s a ld ır ıy a g e ç m e y i is te m e y in c e , p s i k o l o j i k m o m e n t k a ç ır ılm ış o ld u . ( B e r k m a n , s .4 0 , v u r g u l a r b e n im - J .G .W .) M u c iz e y e b a k ın ! Y a ln ız c a " S a v u n m a K o n s e y i" y le " a s k e r i u z m a n la r " ı, " s iy a s a l l i d e r l e r l e " K r o n s ta d t" y a d a " d e n iz c ile r ”i d e ğ iş tir e r e k o k u m a n ız y e te r: o z a m a n , b ü tü n B e r k m a n 'la r - L a tv r e n c e 'la r - A y r e 'la r la b ir l i k t e , b o lş e v ik le r i " if tir a v e k a r a ç a lm a k a m p a n y a s ı y l a s u ç la m a k ta ö z g ü r o lu r s u n u z . D a h a s ı, b u h o k u s p o k u s s is te m in d e n K r o n s ta d t'ı P a r is K o m ü n ü 'y le , K o z lo v s k y 'n in s o n u ç la r ın ı M a r x 'ın ç ö z ü m le m e s iy le d e ğ iş tir m e k te y a ­ r a r la n a b ilir v e B e r k m a n 'la (v e b u n u o n d a n ö n c e s ö y le y e n m e n ş e v ik le rle ) b irlik te , " A y n ı şe y P a ris K o m ü n ü 'n ü n b a ş ın a d a g e ld i. K ro n s ta d t a y a k la n m a s ın d a o ld u ğ u g ib i P a r is K o m ü n ü 'n d e d e p a s if, s a v u n m a c ı ta k ­ tik le r d o ğ r u ltu s u n d a k i e ğ ilim in ö lü m c ü l b ir s o n la n o k ta la n d ığ ı k a n ıtla n ­ d ı" d iy e b ilirs in iz (K r o n s ta d t i s y a n ı , s .4 0 , v u rg u la r ö z g ü n y a p ıtta d ır). B e r k m a n 'la yeni y e tm e le r in in , s ö y le y e c e k le r in i, b ü tü n K oz- lo v s k y ’le r, s o s y a lis t- d e v r im c ile r v e m e n ş e v ik le r d e n ç a lm a k z o r u n d a k a lm a la r ı te s a d ü f d e ğ ild ir. A n a r ş is tle r in m a r k s iz a n d e v le t ç ö z ü m le m e ­ sin i r e d d e tm e le r i, o n la rı k a ç ın ılm a z o la ra k , h e m b ü tü n d iğ e r g ö rü ş le ri h e m d e h e r k r itik a n d a b u rju v a d e v le te k a tılm a y ı k a b u l e tm e y e g ö tü ­ rü r. A n a rş is tle rin K ro n s ta d t'ta k i k a r ş ı d e v rim c i a y a k la n m a y a k a tılm a la rı, b ü tü n te m e l n o k ta la rd a , I s p a n y a 'd a k i k a r ş ı d e v rim c i H a lk C e p h e s i’n e k a ­ tılm a la rıy la a y n ı k a p ıy a ç ık a r . O n la r ın K ro n s ta d t'ı s a v u n m a s ı, I s p a n ­ y a ’d a tu tu la n y ö n ü ik iy ü z lü b iç im d e s a v u n m a la r ıy la a y n ı k a p ıy a ç ık a r. A y a k la n m a n ın " s iy a sa l lid e r le r i" n in K r o n s ta d t'ı E k im D e v r im i'n e k a rş ı ç ık a n s ila h lı b ir k a m p a ç e v ir m e le r i 2 8 Ş u b a t'ta n 2 M a r t'a k a d a r g e r ç e k le ş m iş ti. P e tr o g r a d 'ın d e n iz y o lu n a h a k im , b ir in c i s ın ıf b ir d e n iz ü s s ü n ü n d e n e tim in i e l e g e ç ir m iş o la n a s ile r in k o n u m u s o n d e r e c e e l­ v e riş liy d i. E l l e r i n i n a ltın d a s a v a ş g e m ile r i, a ğ ır to p ç u s ila h la r ı, m a k i­ n e li tü f e k le r v b . v a rd ı. K o z lo v s k y d e B e r k m a n d a , b o lş e v ik le r in " f a k a b a s tığ ın ı” d o ğ r u la r la r . T r o ç k i P e tr o g r a d 'a a n c a k 5 M a r t'ta g e lm iş ti. 122 K o ııs ta d t'a ilk s a ld ırı is e 8 M a r t'ta b a ş la d ı. B o lş e v ik le r d a h a fa z la b e k ­ le y e b ilir le r m iy d i? K o z lo v s k y K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın y e n ilg is in i O r a n ie n b a u m 'u n a lın a m a m a s ın a v e b ö y le c e P e te r o g r a d 'ın y a z g ıs ın ın a s ile r in e lin e g e ç ­ m e m e s in e b a ğ la r ( B e r k m a n d a a y n ı d ü ş ü n c e d e d ir ) . P e k ç o k a s k e r i u z ­ m a n , a y a k la n m a n ın y e n ilg is in e b ü y ü k ö lç ü d e b u z u n e r im e m e s in in y o l a ç tığ ı g ö r ü ş ü n ü s a v u n u rla r. K r o n s ta d t ile P e tr o g r a d a r a s ın d a k i s u la r iy ic e e r im e y e b a ş la m ış o ls a y d ı, S o v y e t h ü k ü m e ti k a r a b ir lik le r in i k u l­ la n a m a z v e d e n iz d e k i ta k v iy e g ü ç le r d e a s ile r in y a r d ım ın a y e tiş e b ilir ­ d i. B ö y le b ir te h lik e n in v a r lığ ı b i r " e fs a n e " y a d a " B o lş e v ik y a la n ı" d e ­ ğ ild ir.. K r o n s ta d t s o k a k la r ın d a b u z la r ç ö z ü lm e y e b a ş la m ış tı. 15 M a r t'ta , X . P a rti K o n g r e s i'n in ü ç y ü z ü a ş k ın d e le g e s in in k a tıld ığ ı k a h ­ r a m a n c a b i r s a ld ırıy la k a le n in z a p te d iliş in d e n ü ç g ü n ö n c e , K r o n s ta d t I z v e s tia o n ü ç ü n c ü s a y ıs ın ın ö n s a y f a s ın d a , s o k a k la r ın " b u z la r ın e r im e o la s ılığ ın a k a r ş ı ” te m iz le n m e s i ta lim a tın ı v e r e n b i r e m r i y a y ım la d ı. B o lş e v ik le r a ğ ır d a v r a n m ış o ls a la r d ı, b ır a k ın d e v r im in y a z g ıs ın ı te h li­ k e y e s o k m a y ı, ö lç ü lm e z d e r e c e d e d a h a f a z la c a n k a y b ın a v e f e d a k a r lı­ ğ a y o l a ç a c a k b ir d u r u m u h ız la n d ır ır la r d ı.* K r o n s ta d t is m i, o k u r la r ın z ih n in d e g e n e ld e 1 9 2 1 K r o n s ta d t a y a k ­ la n m a s ın ı d e ğ il, 1 9 1 7 'n in d e v r im c i d e n iz c ile r in in ( D a n 'la k a r d e ş le r in in o g ü n le r d e z o r la b a s tır ılm a s ın ı is te d ik le r i d e v r im c ile r ) ş a n lı g e ç m iş in i ç a ğ r ış tır ır . B ü tü n b u ta r ih ç ile r k a le n in is m i ile P e tr o p a v lo v s k v e S e v a s to p o l s a v a ş g e m ile r in in ( " 1 9 1 7 'd e B o lş e v ik le r in a s ıl d e s te k le r in i a l ­ d ık la rı g e m ile r " - B e r k m a n , s .8 ) is im le r in i a n d ık la r ı z a m a n , g e r e k k a le g e r e k s e s a v a ş g e m ile r in in p e r s o n e lin in 1 9 1 7 -1 9 2 1 y ılla r ı a r a s ın d a a y n ı k a la m a y a c a k la r ın a d e ğ in m e k te n d ik k a tle k a ç ın ır la r . K a le y le g e m ile r * V ic t o r S e r g e . K r o n s ta d t g ib i c id d i b ir s o r u n a y a k la ş ır k e n , K a lin in 'in g ö n d e r ilm e s in e a ğ ıt y a k t ık ta n s o n r a , a y a k la n m a n ın b a s tır ılm a s ın d a k i s ö z d e " a ş ın lık la r 'a h a y ıf la n a r a k sü r d ü r ü r s ö z le r in i. A y n ı z a m a n d a S e r g e , d e v r im c ile r in " k a n a s u s a m ış lığ ı" n a k a r a tın ı y i ­ n e l e m e k t e n a s l a t a k m a y a n l a r ı n y a n ı n d a t a v ı r a lır . B u s o f u i k i y ü z l ü l e r i v e r e z i l d a r k a f a l ı la n a ş a ğ ıla m a k ta n b a ş k a b ir ş e y g e l m e z e lim iz d e n . A m a S e r g e 'in , iç s a v a ş ın ö lü m s ü z s a y f a l a r ı n ı , e v e t , b ü t ü n " a ş ı n l ı k l a n " y l a b i r l i k t e , b ü y ü k b ir u s t a l ı k l a k a y d e t m i ş o l a n k a l e ­ m iy le e lin i d e r in le r e d a ld ır m a s ı b iz i u ta n ç ta n k ıp k ır m ız ı e d e r . Ç o k i n a t ç ı v e k a r a r lı b ir d i r e n i ş t e n s o n r a , n i h a y e t s o n b ir ta a r r u z la e l e g e ç i r i l m i ş t i k a le . Ö n c e k i s a ld ır ıla r a ğ ır k a y ıp la r v e r e r e k p ü s k ü r t ü lm ü ş t ü . A r tık s a v a ş b lo k b lo k , e v e v , s o ­ k a k la r a k a y m ı ş t ı . M o d e m s a v a ş ı n e n v a h ş i b i ç i m i o l a n g ö ğ ü s g ö ğ ü s e ç a r p ı ş m a s ü r ü y o r ­ d u . Ö ğ ü tle r iy le k u ş k u s u z b iz i g e le c e k t e k i k a n d ö k ü lm e le r in d e n e s ir g e d iğ in i u m u t e d e n , o y s a g e r ç e k lik t e s ın ıf ın ö n c ü s ü n ü n d a h a f a z la k a y ıp v e r m e s in e v e fe d a k a r lık ta b u lu n m a ­ s ın a z e m in h a z ır la m a k t a n b a ş k a b ir ş e y y a p m a y a n S e r g e , " K a tlia m !" d iy e f e r y a t e d iy o r . Ş im d ilik S e r g e 'in , a y a k la n m a c ıla r ın m erm i ve s ü n g ü le r in e hedef o la n s a v a ş ç ıla r a - o n la r ın k a n ı n e d e o ls a B o lş e v ik le r in k a n ıd ır , d e m e k k i s o n s u z a k a d a r a k a b ilir - i l g i s i z l i ­ ğ in e a ld m ş e t m e y ip , S e r g e 'le b ir lik te , o n u n b u o la y d a d ik k a t e d e ğ e r s a y d ığ ı c e s e t le r i e le 123 f i z i k s e l o la ra k ta b ii k i d o k u n u lm a d a n k a lm ış tı, a n c a k p r a tik o la r a k h e r a l a n ı n d a k a h r a m a n c a r o l o y n a d ık la n iç s a v a ş d ö n e m in d e d e v r im c i d e ­ n i z c i l e r i n b a ş ın a p e k ç o k ş e y g e lm iş ti. K r o n s ta d t d e n iz c ile r i 1 9 1 7 E k im D e v r im i'n e , y o ld a ş la n s ila h e ld e W f a n g e l'le r le , K o l ç a k l a r l a , D e n ik in 'le r le , Y u d e n iç 'le r le v b . d ö g ü ş ü r k e n , k e n d ile r i y a ln ız c a k a le d e v e g e m ile r d e b e k l e m e k ü z e re k a t ı l m ı ş o ls a la rd ı, n a s ıl b ir d u n ım o r ta y a ç ı k a r d ı , b u n u n t a b lo s u n u ç iz e b ilm e k e lb e tte o la n a k s ız d ır . A n c a k , p r a ­ ti k t e B o lş e v iz m in k a r ş ıtla r ın ın h iç d ille r in d e n d ü ş ü r m e d ik le r i K r o n s ­ t a d t , d e v r im c i d e n iz c ile r v b . s ö z c ü k le r iy le im a e tm e y e ç a lış tık la rı b u n ­ d a n b a ş k a b ir ş e y d e ğ ild ir. O y u n ç o k a ç ık tır. T r o ç k i'n in W e n d e lin T h o m a s 'a v e rd iğ i v e b u o y u n u n f o y a s ın ı o rta y a d ö k tü ğ ü y a n ıtı, o n la n ö f k e le n d ir m e k te n b a ş k a so n u ç d o ğ u ra m a z d ı. D a n 'd a n L a w r e n c e 'a k a d a r h e p s i d e , re z ilc e b i r ik iy ü z lü lü k le , T ro ç k i'n in a ğ z ın d a n ç ık a n " (g ri)k itle " s ö z le r in e s a h te b i r k ız g ın lık la a y a k la n ır la r. O y s a T r o ç k i, T h o m a s 'ı y a ­ n ıtla r k e n , y u k a r ıd a a k ta rıla n 16 M a r t 1 9 2 1 'd e k i s ö y le ş is in d e o r ta y a k o y d u ğ u o lg u la r ı y in e le m iş ti y a ln ız c a : K r o n s ta d t ( k a r ş ı d e v r im c ile r ta r a f ın d a n - J .G .W ) A v r u p a v e P e tr o g r a d 'a e n y a k ın n o k ta o la r a k s e ç ilm iş ti. C u m h u r iy e t'in k a r ş ı k a r ş ıy a b u lu n d u ğ u u lu s la r a r a s ı d u r u m iç in d e a z d a o ls a a k t i f b i r r o l ü s tle ­ n e m e y e c e ğ i iç in , B a ltık f ilo s u n u n m e v c u d u k a d a r k a ç ın ılm a z o la ­ r a k a z a lm ış tı. 1 9 1 7 E k im D e v r im i'n d e ö n e m li b i r r o l o y n a y a n ç o k s a y ıd a d e v r im c i d e n iz c i b u e s n a d a b a ş k a f a a liy e t a la n la r ın a a k ta r ıl­ m ış la rd ı. B u n la r ın y e r le r in i b ü y ü k ö lç ü d e a r a la r ın d a g ö r e v le r in i g e ç ic i b ir iş o la r a k k a b u l e d e n v e ç o ğ u d e v r im c i m ü c a d e le y e k a r ş ı k a y ıts ız g ö r e c e f a z la s a y ıd a L e to n y a lı, E s t o n y a h v e F in li d e n iz c i­ n in b u lu n d u ğ u d e r m e ç a tm a u n s u r la r d o ld u r m u ş tu . B u d u r u m k u ş k u s u z k i k o m p lo te r tip ç ile r in in iş in i k o la y la ş tır d ı. K ıs m i b i r y e r e l a n la ş m a z lık ta n y a r a r la n d ıla r v e b u n u o ş e k ild e y a y d ıla r k i d e n iz ç ile r in b ü y ü k b ir b ö lü m ü iç in a r t ı k g e r i ç e k ilm e o la n a ğ ı k a lm a m ış tı. a l m a y a g i r i ş e l i m . '' K a ü ia m '' ın y a n s ı y a d a o n d a b i r i S e r g e ' i y a t ı ş t ı n r m ı y d ı ? O n u n a r it ­ m e t iğ i h a n g i n o k t a d a k o r k u n ç f a r k lılık t a n e l ç a b u k lu ğ u y la e ş i t l e m e s i n i s a ğ la r d ı? Ç i z g i ­ y i , y a l n ı z c a s o r u n u n ç o k d a h a d e r i n l e ş t i ğ i K r o n s t a d t ’ta d e ğ i l , s ö z g e l i m i g r e v h a t t ı n d a d a m ı ç i z e c e k t i ? S e r g e ' i n " a lt ın k u r a l ı n ı ’' u y g u l a m a k z o r u n d a k a l s a y d ı k , e y l e m e g e ç m e l e r i n i i s t e y i p o n l a r a ö n c ü l ü k e t m e y e k a l k m a d a n ö n c e i ş ç i l e r i n p a y m a d ü ş e n b ü t ü n " g e r e k s iz " T e d a k a r ilk la n e ld e k a ğ ıt k a le m , d a h a b a ş t a n o r ta y a d ö k m e m iz g e r e k ir d i. B u d u n u n d a o r ­ ta y a t ü k e t ic i, a c ım a s ız b ir m ü c a d e le t a b lo s u ç ık a r s a d a , e lle r im iz i k a v u ş tu r u p g r e v le r d e k i o ls u n b a r ik a t la r d a k i o ls u n " a ş m lık la r " d a n k a ç ın m a m ız m ı g e r e k e c e k ? S e r g e 'in K r o n s ta d t ü z e r in e g ö r ü ş le r in in , s o n u ç la r ın a k a d a r g ö t ü r ü lm ü ş s iy a s a l m a n t ığ ı b u r a y a , y a ln ı z c a b u ­ r a y a ç ık a r . 124 N e o lu p b ittiğ in i a n la m a y a d a h i z a m a n b u la m a y a n g a r n iz o n v e s i­ v il h a l k p a s if k a lın c a , a s i l e r k a le n in g ü ç lü to p la r ın ı v e i k i s a v a ş g e ­ m is in i e le g e ç ird ile r. B u n l a r ta r tış m a g ö tü r m e z o lg u la r d ır . A s i g ü ç le rin b ü y ü k b ö lü m ü n ü d e n iz c ile r o lu ş tu r u y o r d u ; g a r n iz o n ile s iv il h a l k p a s if k a lm ış tı. A y a k ­ la n m a y a h a z ır lık s ız y a k a la n a n K ız ıl O r d u k o m u ta n lığ ı ilk ö n c e , a s ile ­ r in r u h h a lle r in in d e ğ iş e c e ğ in i u m a r a k , a ğ ır d a n a lm a y a ç a lış tı. Z a m a n d a r a lıy o r d u . " G ri k itle " y i s o s y a lis t- d e v r im c ile r in lid e r le r i v e u ş a k la r ın ­ d a n a y ır m a o la n a ğ ın ın k a lm a d ığ ı a ç ığ a ç ık ın c a , K r o n s ta d t ta a r r u z la e le g e ç ir ild i. B o lş e v ik le r b ö y l e c e g ö r e v le r in i y a p m ış la r; k a r ş ı d e v rim in s a ld ır ıla r ın a k a r ş ı d e v r im in k a z a n ım la n n ı s a v u n m u ş la r d ı. T a r ih in v e ­ r e b ile c e ğ i v e v e r e c e ğ i te k y a r g ı b u d u r 125 K R O N S T A D T Ü Z E R İN E Y A Z IŞ M A L A R V ic to r S e r g e 'in M e k tu b u * : D e r g in iz i b ü y ü k b ir s e v in ç le a lıy o r u m . A ç ık k i b u g ü n k ü en iy i d e v r im c i m a r k s is t o r g a n . E m in o lu n s iz e b ü y ü k s e m p a ti d u y u y o r u m v e s iz in iç in y a p a b ile c e ğ im b ir ş e y v a r s a s e v e s e v e y e r in e g e tiririm . W r ig h t ile L .D . T r o ç k i'n in K r o n s ta d t ü z e r in e m a k a le le r in i b ir g ü n y a n ıtla y a c a ğ ım . B u ö n e m li k o n u b a ş ta n s o n a y e n id e n e le a lın m a y ı h a k e d iy o r v e s iz in b a s tığ ın ız ik i in c e le m e d o y u r u c u o lm a k ta n u z a k , ç o k u z a k . İlk o la r a k , W r ig h t ile L .D . T r o ç k i y o ld a ş la r ım ız ın , b e n c e f a r k ın ­ d a o lm a m ız v e s a k ın m a n jız g e r e k e n b ir ş e k ild e m a n tık y ü r ü ttü k le r in i g ö rm e k b e n i ç o k ş a ş ırttı. 19 21 K r o n s ta d t d r a m ın ın h e m e n s o s y a lis td e v rim c i, m e n ş e v ik , a n a r ş is t v e d iğ e r le r in in y o r u m la r ım a k la g e tir d i­ ğ in i b e lirtip , b u o lg u d a n h a r e k e tle , id e o lo jik k a r ış ık lık ç a ğ ın d a , d e ğ e r ­ le rin g ö z d e n g e ç ir ild iğ i v e h iz ip ğ a l o la r a k b i r tü r k a r ış ım k a v g a la r ın ın ç o ğ a ld ığ ı b ir ç a ğ d a d o ­ e ld e e d iy o r la r . K a r ış ım la r a v e b ö y le s i m e k a n ik a k ıl y ü r ü tm e le r e b e l b a ğ la m a y a lım . B u tü r y a k la ş ım la r R u d e v rim in d e f a z la s ıy la i s tis m a r e d ild i v e n e r e y e v a r d ık la r ın ı g ö rü y o ru z . * B u li te r a tü r t a r t ı ş m a s ı 3 0 ' l a n n i k i n c i y a n s ı n ı n b ü y ü k b ö l ü m ü n d e A m e n k a n t r o ç k i s t l e r i n in a y lı k k u r a m s a l d e r g i s i o l a n N e w I n t e r n a t i o n a I s a y f a l a n n d a s ü r d ü . B i r y a n d a L e n i n ' l e T r o ç k i ’y i s a v u n a n d e r g i n i n y a y ı m c ı l a n , J a m e s B u m h a m i l e M a x S h a c h t m a n ; ö b ü r y a n d a B o lş e v ik d e v r im in d e n s o n r a S o v y e t l e r B ir liğ i'n d e y a ş a y a n B e l ç ik a lı y a z a r V ic t o r S e r g e 1 1 8 9 0 -1 9 4 7 ) ile P a r tis a n R e v ie w 'u n y a y ın y ö n e t m e n i D w ig h t M a c d o n a ld ( 1 9 0 6 S erge, 19 3 6 ' d a IV . E n te r n a s y o n a l h a r e k e tin in lid e r le r in d e n d i. M a c d o n a ld ) v a r d ı. 1 9 3 9 -4 0 'd a S t P 'n e ü y e o l m u ş t u . ti k ik i m e k t u p i l e y a y ı m c ı l a r ı n y a n ı t l a n N ew I n te m a tio n a l'ın T e m m u z 1 9 3 8 s a y ıs ın d a ç ık tı. S e r g e n in T r o ç k i ile A n to n C ilig a 'y a a ç ık la m a la r ın ın y e r a ld ığ ı ik in c i m e k t u b u ile y a y ım c ıla r ın y a n ıt ı Ş u b a t 1 9 3 9 s a y ıs ın d a ç ık t ı. 1 26 B ü tü n e le ş tir e l z ih in le r i te k b i r b a ş lık a ltın d a to p la m a k v e h e p s in i b o lş e v iz m e a y n ı b iç im d e d ü ş m a n c a y a k la ş ıy o r s a y m a k ta n s a , b u r j u v a l i ­ b e r a lle r , M e n ş e v ik le r , a n a r ş is tle r v e d e v r im c i M a r k s is tle r in K r o n s ta d t d r a m ın ı f a r k lı a ç ıla r d a n v e f a r k lı n e d e n le r le e l e a ld ık la r ın ı a k ıld a tu t­ m a m ız g e r e k iy o r . S o r u n , a s lın d a , te k b ir o la y d a n ib a r e t o la n K r o n s ta d t o la y ın d a n ç o k d a h a g e n iş tir .W r ig h t ile L .D . T r o ç k i o ld u k ç a b a s it b ir te z i s a v u n u y o r ­ la r: K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın n e s n e l a ç ıd a n k a r ş ı d e v r im c i o lm a s ı v e o g ü n le r d e k i L e n in 'le T r o ç k i'n in M e r k e z K o m ite s i'n in p o litik a la r ın ın o la y ö n c e s in d e , o la y s ır a s ın d a v e o la y s o n r a s ın d a d o ğ r u o ld u ğ u . T r a jik v e te h lik e li d e r e c e d e h a ta lı o lm a s ın a iz in v e r ile n b u p o l i t i ­ k a y ı ta r ih s e l a n la m d a d o ğ r u la m a y a k a lk m a k ç e ş itli a ç ıla r d a n y a n lış tı. 1 9 1 7 - 2 3 'd e k i g e n e l ç iz g in in y a n ılm a z lığ ın ı o lu m la m a k y e r in e , b u g ü n f a r k ın a v a r ılm a s ın d a y a r a r o la n v e c e s a r e t g e r e k tir e n ş e y b u d u r. K r o n s ta d t ile d iğ e r y e r le r d e k i a y a k la n m a la r ın , p a r tiy e s a v a ş k o m ü n iz ­ m i y o lu n d a ıs r a r e tm e n in k e s in lik le o la n a k s ız o ld u ğ u n u g ö s te r d iğ i g e ­ n e l o la r a k h a la d o ğ r u d u r . Ü lk e , d e v le tle ş tir m e n in a c ı s o n u n a y a k la ş ı­ y o rd u . Ö y le y s e k im h a k lıy d ı? S o r u n s u z , h a tta k itle le r s iz b i r y o la ç a k ılıp k a la n M e r k e z K o m ite s i'n i a ş ır ılık la r a a ç lık m ı s ü r ü k le m iş ti? L e n in 'in o s ır a d a y a ş a m ın ın e n b ü y ü k h a ta s ın ı y a p tığ ı b e n c e ta r tış ıl­ m a z b ir g e r ç e k tir . N E P 'in k a b u l e d ilm e s in d e n b ir k a ç h a f ta ö n c e , B u h a r in 'in e k o n o m i ü z e r in e b ir ç a lış m a y a y ım la y ıp , iş le r lik te k i s is te m in a s lın d a s o s y a liz m in ilk a ş a m a s ı o ld u ğ u n u g ö s te r d iğ in i h a tır la m a m ız g e r e k ir m i? T a r ih ç i R o jk o v , L e n in 'e y a z d ığ ı m e k tu p la r d a k ö y lü le r le u z la ş m a ö n le m le r in i s a v u n d u k ta n s o n ra , h e m e n P s k o v ’a s ü r ü lm ü ş tü . K r o n s ta d t is y a n e d in c e , k u ş k u s u z b o y u n e ğ d ir ilm e k z o r u n d a y d ı. P e k i, a y a k la n m a y ı ö n le m e k iç in n e y a p ılm ış tı? P e tr o g r a d a n a r ş is tle r in in a r a ­ c ılığ ı n iç in r e d d e d ilm iş ti? S o n o la r a k , a y a k la n m a n ın b itiş in d e n ü ç a y s o n ra b ile P e tr o g r a d h a p is a n e s in d e h a la g r u p g ru p k u r ş u n a d iz ile n K r o n s ta d t m a ğ lu p la r ın ın in s a f s ız c a v e - y in e liy o r u m - iğ re n ç b iç im d e k a tle d ilm e le r in i h a k lı g ö r e b ilir m iy iz ? O n la r , b e lk i g e r iy d ile r a m a , d e v r im in k itle le r in e a it o la n R u s h a lk ın d a n in s a n la r d ı. L .D . T r o ç k i, 1 9 2 1 'in K r o n s ta d t'ın ın d e n iz c i v e a s k e r le r in in d e v r im ­ c i b ilin ç a ç ıs ın d a n 1 9 1 8 'd e k ile r le a y n ı in s a n la r o lm a d ık la r ın ı v u r g u la ­ m a k ta d ır. B u d o ğ r u d u r . A m a , 1 9 2 1 'in p a r tis i 1 9 1 8 'd e k i p a r ti m iy d i? O n u k itle le r d e n u z a k la ş tır a n v e k itle le r e k a r ş ı in s a n lık d ış ı d a v r a n ış la ­ 12 7 r a s ü r ü k le y e n b ü r o k r a tiz m p is liğ in e b u la ş m a m ış m ıy d ı? İ ş ç i M u h a le f e t i ’n in ç o k ö n c e le ri f o r m ü le e ttiğ i b ü r o k r a tik re jim e y ö n e lik e le ş tir ile ­ r i b u b a ğ la m d a y e n id e n d e ğ e r le n d ir m e k v e b u n u n y a n ın d a , 1 9 2 0 'd e s e n d i k a l a r ta r tış m a s ı s ır a s ın d a o r t a y a ç ık a n k ö tü u y g u la m a la r ı h a tır la ­ m a k iy i o lu r. B e n , k e n d i p a y ım a , ç o ğ u n lu ğ u n P e tr o g r a d 'd a T r o ç k is tl e r l e iş ç i M u h a le f e ti'n in (ta b a n ta b a n a z ıt te z le r s a v u n u y o r la r d ı) s e s le ­ r in in b o ğ u lm a s ı a m a c ıy la y ü r ü tü le n m a n e v ra la rı g ö r ü n c e ö f k e d e n ç ı l g ı n a d ö n m ü ş tü m . Ö z ü n d e b ü tü n ta r tış m a y a e g e m e n o la n s o ru b u g ü n b ile a y n ıd ır: B o lş e v iz m n e z a m a n v e n a s ıl y o z la ş m a y a b a ş la d ı? B o lş e v iz m , p r o le ta r y a k a r ş ıs ın d a b ü r o k r a s in in z a f e r in i p e r ç in le d i­ ğ i iç in m a h k u m e d ilm e s i g e r e k e n s o s y a lis t o lm a y a n y ö n te m le r i e n e r ji­ s in i v e e n y ü k s e k b ilin ç le r in i y a n s ıttığ ı e m e k ç i y ığ ın la r a k a r ş ı k u lla n ­ m a y a n e z a m a n v e n a s ıl b a ş la d ı? B u s o r u n u n g ü n d e m e g e tir d iğ i k ö tü lü ğ ü n ilk b e lir tile r in in o r ta y a ç ık ış ta rih i o ld u k ç a g e r ile r e g ö tü r ü le b ilir . 1 9 2 0 'd e m e n ş e v ik s o s y a l d e ­ m o k r a tla r , Ç e k a 'n ın b ir b ild ir is in d e , d ü ş m a n a b ilg i v e r m e k , s a b o ta j v b . g ib i s a h te s u ç la m a la r la k a r ş ıla ş m ış la r d ı. B a ş ta n s o n a u y d u r m a o la n b u b ild ir i o n la r ı y a s a d ış ı ila n e tm e y e y a r a m ış tı. A y n ı y ıl, h a r e k e ti y a sa lla ş tır m a y a y ö n e lik r e s m i v a a tle r d e n v e K a r a O r d u 'y a g e r e k k a lm a y ın ­ c a M e rk e z K o m ite s i'n in M a h n o 'y la im z a la n a n b a r ış a n tla ş m a s ın ı b ile ­ rek y ır ü p a tış ın d a n so n ra, b ü tü n R u s y a 'd a a n a r ş is tle r e y ö n e lik tu tu k la m a la r b a ş la d ı. B e n im g ö z ü m d e , b i r p o litik a n ın b ü tü n s e l k a p ­ s a m d a d e v r im c i a ç ıd a n d o ğ r u o lm a s ı b u a lç a k ç a u y g u la m a la r ı m a z u r g ö s te re m e z . Ü s te lik b e n im b u r a d a s ır a la d ığ ım o lg u la r , n e y a z ık k i te k ö r n e k le r d e d e ğ ild ir . B ira z d a h a g e r i g id e lim . P a r ti M e r k e z K o m ite s i'n in O la ğ a n ü s tü K o m is y o n la r 'a , g iz li b ir iş le y iş le , k e n d ile r in i s a v u n a m a y a n s a n ık la r ı d in le m e k s iz in ö lü m c e z a s ı u y g u la m a iz n in i v e r m e y i k a r a r la ş tır d ığ ı, şa n lı 191 8 y ılın d a k i o g ü n ü k a r a b i r g ü n o la r a k ila n e tm e z a m a n ı g e l­ m e m iş m id ir? O g ü n M e r k e z K o m ite s i, A v r u p a u y g a r lığ ın ın a rtık u h u ttu ğ u b ir e n g iz is y o n iş le y iş in i is te r s e y e n id e n g ü n d e m e g e tir e c e k , iste m e z s e d e g e tir m e y e c e k b i r k o n u m d a y d ı. N e o l u r s a o ls u n , M e rk e z K o m ite si b i r h a t a y a p m ış tı v e m u z a f f e r b ir s o s y a lis t p a r ti b u h a ta y ı m u tla k a y a p m a k z o ru n d a d e ğ ild i. D e v r im k e n d in i ö lü m c e z a s ı o lm a ­ d a n d a d a h a iy i s a v u n a b ilir d i. 128 R u s d e v r im in in b ü tü n ta r ih s e l k a z a m m ın ın ta r tış m a y a a ç ık o ld u ğ u ­ n u b u g ü n k e n d im iz d e n g iz le m e k g e r ç e k te n y a n lış o lu r . D e v r im c i m a r k s is tle r , b o lş e v iz m in e n g in d e n e y im in d e n ö z lü v e k a lıc ı o la n ı, a n ­ c a k h a k ik i b i r d ü ş ü n c e ö z g ü r lü ğ ü y le , p a r ti k ib ir liliğ in e k a p ılm a d a n , iş ­ ç i h a r e k e tin in d iğ e r e ğ ilim le r i k a r ş ıs ın d a ( ö n c e lik le ta r ih s e l a r a ş tır m a ­ la r a la n ın d a ) k o y u b ir d ü ş m a n lık b e s le m e d e n , b ü tü n s o r u n la r ı y e n id e n , e n b a ş ın d a n e le a la r a k k u r ta r a c a k la r d ır . B u n u n te r s in e , ta r ih in ö n p la n ­ d a tu tm a k ta n v a z g e ç m e d iğ i e s k i h a ta la r ı k a b u l e tm e z s e k , b o lş e v iz m in b ü tü n k a z a n a n ı n ı te h lik e y e a tm a r is k in d e n k u r tu la m a y ız . K r o n s ta d t o la y ı, a y n ı z a m a n d a , p r o le ta r y a p a r tis i ile k itle le r a r a s ın d a k i iliş k ile r , p a r tin in iç r e jim i ( iş ç i M u h a le f e ti e z ilm iş ti) , s o s y a lis t e tik ( K ro n s ta d t'ta B e y a z h a r e k e tin v a r o ld u ğ u a ç ık la m a s ıy la b ü tü n P e tr o g r a d a ld a ­ tılm ış tı) , s ı n ı f m ü c a d e le s in d e v e ö n c e lik le s ın ıf la r iç i m ü c a d e le d e i n s a ­ n i tu tu m u n y e r i g ib i s o r u n la r ı d a g ü n d e m e g e tir ir . S o n o la r a k , b u g ü n k e n d i ö z e le ş tir i y e te n e ğ im iz k o n u s u n d a b iz i s ın a v d a n g e ç irir. W r ig h t v e L .D . T r o ç k i y o ld a ş la r a şu a n d a h a ta m b ir y a n ıt v e r e m e ­ m e k le b ir lik te , s iz in b u m p k tu b u N e w I n t e r n a t i o n a l o k u r la r ın a s u n a c a ­ ğ ın ız ı u m u y o r u m . S a ğ lık lı b i r d e v r im c i y o ld a ş lık r u h u y la b a ş a r ılı b ir s o n u c a n a s ıl u la ş tır ıla c a ğ ın ı b ilm e m iz g e r e k e n b i r ta r tış m a b a ş la tm a y a b e lk i k a tk ıs ı o lu r. P a r is 2 8 N is a n 1 9 3 8 D w ig h t M a c d o n a ld 'ın M e k tu b u : T r o ç k i'n in N is a n s a y ın ız d a ç ık a n K r o n s ta d t ü z e r in e m a k a le s i b e n ­ d e h a y a l k ır ık lığ ın a y o l a ç tı v e d o ğ r u s u c a n ım ı s ık tı. H a y a l k ır ıc ı o ld u , ç ü n k ü K r o n s ta d t'a iliş k in s a m im i v e a k la u y g u n d e r e c e d e n e s n e l b i r a ç ık la m a u m m u ş tu m . C a n s ık ıc ı o ld u , ç ü n k ü T r o ç k i'y e h a y r a n lık d u ­ y a r v e k u r a m la r ın d a n b ir ç o ğ u n u k a b u l e d e r im . B ö y le b ir m a k a le - n e k a d a r p a r la k o lu r s a o ls u n , Ö z ü n d e ö z e l b ir s u ç la m a ö rn e ğ i- T r o ç k i'y i, o n a s ık s ık y ö n e ltile n , s e k te r v e k a tı b ir d ü ş ü n m e ta r z ın a s a h ip o ld u ğ u 129 s u ç la m a s ın a k a r ş ı s a v u n m a y ı z o r la ş tır m a k ta d ır . B e n im g ib i p r o l e t e r d e v r im in s o s y a liz m in te k y o lu o l d u ğ u n a in a ­ n a n l a r a ç ıs ın d a n g ü n d e m d e k i s o ru n . S S C B 'd e k i g ib i b i r y o z la ş m a d a n n a s ı l s a k m a b ile c e ğ im iz d ir ? B o l ş e v i k k u ra m s ta lin iz m in y ü k s e liş in in s o r u m lu lu ğ u n u n e ö lç ü d e p a y la ş m a k ta d ır ? T r o ç k i, ih a n e t e U ğ r a m ış D e v r i m 'f k ., s ta lin iz m in e s a s o la r a k R u s y a 'n ın e k o n o m ik g e liş m e s in in v e d ü ş ü k ü r e tk e n lik d ü z e y in in b ir y a n s ım a s ı o ld u ğ u n u k a n ıtla r . B u ç ö ­ z ü m l e m e ö n e m li b i r k a t k ı o la r a k k a b u l e d ils e b ile , n e d e n le r in b i r k ıs ­ m ı h a l a b o lş e v ik p o l i t i k a k u r a m ın ın b e lli z a y ıf lık la r ın d a b u lu n a b ilir . B u z a y ıf lık la r ın p e ş in i b ır a k m a m a k , b ü tü n b o lş e v ik h a ttı b ilim s e l b ir ta r a f s ız lık la y e n id e n e le a lm a k b u g ü n k ü m a r k s is tle r in g ö r e v i d e ğ il m i ­ d ir ? B e n im iz le n im im o k i, T r o ç k i b u ö lç ü d e k ö k lü b i r y e n id e n d e ğ e r ­ le n d ir m e y e p e k ilg i g ö s te r m e m iş tir . T r o ç k i, h a ta la r ın d a n d e r s ç ık a r m a k ta n s a , le n in iz m i s a v u n m a y a d a h a ç o k ilg i d u y a r g ö r ü n m e k te d ir . N e d e m e k is te d iğ im in iy i b i r ö r n e ğ i K r o n s ta d t ü z e r in e m a k a le d ir . B u m a k a le h e y e c a n lı, p a r la k a m a in a n d ır ıc ı o lm a y a n b i r d ille y a z ıl­ m ış tır . T r o ç k i'n in b ü tü n s a v l a n d o ğ r u o la b ilir . A n c a k k o n u y a ö y le b ir ş e k ild e y a k la ş ır k i ta r a f s ız g ö z le m c ile r in b ilg iy e d a y a lı b i r d ü ş ü n c e o lu ş tu r m a la n o la n a k s ız d ır . B u r a d a K r o n s ta d t s o r u n u n u ta r tış m a y a n e z a m a n ım n e d e b ilg im v a r ; e m in im N e w I n te r n a tio n a l'in d e y e r i y o k ­ tu r. A n c a k T r o ç k i’n in m a k a le s in in to n u h a k k ın d a b ir k a ç k u ş k u y u g ö s ­ t e r m e k is te r im . B e n c e g e n e ld e , d u y g u l a n n e s ir i o lm a d a n , b i r b a k ım a ö te k i ta r a f a ç ıs ın d a n b a k a r a k e le a lın m a s ı g e r e k e n b ir s o r u n a p o le m ik ç i b ir a ç ıd a n y a k la ş m a k ta d ır T r o ç k i. B a ş lık a ş a ğ ıla y ıc ıd ır : " K r o n s ta d t e tr a f ın d a k o p a r ıla n g ü r ü l t ü . " M u h a le f e t, p o lis te v e m a h k e m e d e k u lla ­ n ılm a y a y a r a ş ır s ö z le r le " r e n g a r e n k ta r ik a t" , " g e r ç e k ş a r la ta n la r k a m ­ p a n y a s ı” d iy e n ite le n ir . T r o ç k i s ö y le d ik le r in i h a k lı g ö s te r m e k iç in , S e r g e , T h o m a s , B e r k m a n v e S o u v a r in e 'in a ç ık la m a la r ın ı d e n g e le m e k a m a c ıy la , k e n d is in in (y a d a W r ig h t'in ) b u g ü n e k a d a r g e tir d ik le r in d e n ç o k d a h a k u v v e t l i k a n ıtla r o r ta y a k o y m a k d u r u m u n d a d ır . T r o ç k i m a k a le s in e V iş in s k y 'y e * y a k ış ır b i r k a r ış ım la b a ş la r: " a n a r­ şis tle r, R u s m e n ş e v ik le r i, L o n d r a B ü r o s u n u n so l s o s y a l- d e m o k r a tla n , k a f a s ı k a r ış ık a p ta l k iş ile r , M iliu k o v 'u n g a z e te s i v e b u v e s ile y le b ü y ü k * A ndrey V iş in s k y (1 8 8 3 -1 9 5 4 ) 1 9 0 2 'd e n , K o m ü n is t P a r t i y e k a t ıld ığ ı m e n ş e v ik ti. M o s k o v a y a r g ıla m a la n n ın z a lim 1 9 2 0 'y e k a d a r s a v c ı s ı o l a r a k u l u s l a r a r a s ı b ir ş ö h r e t e k a ­ v u ş tu v e d a h a s o n r a S o v y e t d ış iş le r i b a k a n ı o ld u , 1 9 4 9 - 1 9 5 3 . -t n g . E d . n o tu . 130 k a p ita lis t b a s ın b u k a m p a n y a y a a y n ı g a y r e tk e ş lik le v e a y n ı s lo g a n a l ­ tın d a k a tılıy o r la r . N e v i ş a h s ın a m ü n h a s ır b ir 'H a lk C e p h e s i'! " ( B a n a u y g u n d ü ş e n b ir ic ik k a te g o r i a p t a l k iş ile r o lu y o r . T r o ç k i, o y n a tıla c a k b i r k u k l a y a d a a ld a tıla c a k b i r a l ı k o lm a d ık ç a K r o n s ta d t’ı e le ş tir e c e k b ir in i ta s a v v u r e d e m e z g ö r ü n ü r k e n , s ta lin is tle r M o s k o v a y a r g ıla m a la ­ r ın d a k i b ü tü n e le ş tir ic ile r i tr o ç k is tle r , f a ş is tle r , k a tille r v e - b e n im k e n ­ d i e tik e tim - tr o ç k is t y a r d a k ç ıla r o la r a k a y m b iç im d e s ın ıf la n d ır ır la r .) B e n , T r o ç k i'n in 'd e v r im in d ü ş m a n la n K r o n s ta d t o la y ın d a n B o lş e v iz m i g ö z d e n d ü ş ü r m e k a m a c ıy la y a r a r la n d ık la n iç in , K r o n s ta d t’ta n k u ş k u d u y a n h e r k e s in ( " n e s n e l a ç ıd a n 1' d ü ş ü n ü ld ü ğ ü n d e ) k a r ş ı d e v r im in m ü t­ te f ik le r i o ld u ğ u n d a ıs r a r e tm e s iy le , V iş in s k y 'n in h e r ik is i d e s ta lin is t r e jim e k a r ş ı o l d u k la n n d a n 'I V . E n te r n a s y o n a l ile G e s ta p o 'n u n s ila h a r ­ k a d a ş la r ı o ld u k l a n 'n d a ıs r a r e tm e s i a r a s ın d a , g ö r m e k is te d iğ im k a d a r b ü y ü k b i r f a r k lılık g ö r e m iy o r u m . Ö z n e l g ü d ü le r i ilg is iz d iy e d ış la y a n , a m a ç l a n , p r o g r a m l a n , k u r a n d a n , n e s n e l k a r ş ı ç ık ış o lg u s u d ı ş ın d a h iç ­ b i r şe y i d ik k a te a lm a y a n b u d ü ş ü n c e ta r z ı b a n a te h lik e li v e g e r ç e k ç i o lm a y a n b i r b a k ış o la r a k g ö r ü n ü y o r . B e n , y a b i r h ile k a r y a d a a p ta l o l­ m a d a n d a K r o n s ta d t'ta n k u ş k u d u y u la b ile c e ğ in d e ıs r a r e d iy o ru m . T r o ç k i, k a n ş ı m ı n ı y a r a ttık ta n s o n r a , e n k ü ç ü k o r ta k p a y d a y ı - ç o k k ü ç ü k b i r d e ğ e r o la r a k - ta n ım la y ıp , " K r o n s ta d t a y a k la n m a s ı n a s ıl o lu y o r d a a y n ı a n d a h e m a n a r ş is tle r in , h e m m e n ş e v ik le r in h e m d e 'lib e r a l' k a r ş ı- d e v r im c ile r in y ü r e ğ in i h o p la tıy o r ? " d iy e s o r a r . Y a n ıt b a s ittir : " B ü tü n b u g r u p la r ın , b a y r a ğ ın ı a s l a te rk e tm e m iş , d ü ş m a n la a s la u z la ş ­ m a m ış v e g e le c e ğ i te m s il e d e n g e r ç e k te n d e v r im c i b ir ic ik a k ım ın iti­ b a r y itir m e s in d e ç ık a r la r ı v a r d a ." Y a n ıt b e lk i d e ç o k b a s ittir ; a s lın d a , T r o ç k i'n in y a n ıtla r ın d a b e n i ç o k s ık a n ş e y le r d e n b ir i b u d u r. B ild iğ im k a d a r ıy la b e n b o lş e v iz m i " g ö z d e n d ü ş ü r m e k " le u ğ r a ş m ıy o r u m ; ta m te rs in e , k e ş k e o n u y ü z d e y ü z k a b u l e d e b ils e y d im . N e y a z ık k i b a z ı k u ş k u , itir a z v e e le ş tir ile r im v a r. B u n la r ı k a r ş ı d e v r im le s u ç la n m a d a n v e a n a r ş is tle r d e n , m e n ş e v ik le r d e n , k a p ita lis t g a z e te c ile r d e n o lu ş a n b ir k a r ış ım a d a h il e d ilm e d e n d ile g e tir e b ilm e m o la n a k s ız m ı? T r o ç k i, m a k a le s in in b ü y ü k b ö lü m ü n d e , K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın to p lu m s a l ta b a n ın ın küçük b u r ju v a o ld u ğ u n u g ö s te r m e y e ç a lış ır . Ö n e m li b ir n o k ta y a d e ğ in ir : 1 9 2 1 'in K r o n s ta d t d e n iz c ile r i 1 9 1 7 'n in d e v r im c i k a h r a m a n la r ın d a n b a m b a ş k a b i r g r u p tu . N e v a r k i o ld u k ç a u z u n a r g ü m a n ın ın g e r i k a la n k ıs m ı, b o lş e v ik le r e k a r ş ı d u r a n b ü tü n u n ­ 131 s u r l a r ı " k ü ç ü k b u r ju v a " o l a r a k ö z d e ş le ş tir m e y e v a rır. Ü s te lik , h e p s in in z a t e n a n ti- b o lş e v ik o lm a la r ı g ib i y a d s m m a z b i r o lg u d ış ın d a , b u e tik e ti y a p ış tır m a s ın ı d e s t e k l e y e c e k fa z la k a n ıt g ö s te r m e z . T r o ç k i'n in m a n tık y ü r ü tm e s i ş ö y le d ir: D e v r im i y a ln ız c a b o lş e v ik p o litik a k u r ta r a b ilir ; M a h n o c u ç e te le r , Y e ş ille r , S o s y a lis t- D e v r im c ile r , K r o n s ta d tlıla r v b . B o lş e v ik le r in k a r ş ıs ın d a y d ı; d o la y ıs ıy la n e s n e l a ç ıd a n k a r ş ı d e v r im ­ c iy d ile r ; d o la y ıs ıy la n e s n e l a ç ıd a n b u r ju v a z i a d ın a ç a lış ıy o r la r d ı. B u m a n t ı k y ü r ü tm e y le b ü tü n s o r u n ç ö z ü lm ü ş v a r s a y d m a k ta d ır . O y s a ilk b a ş t a k i v a rs a y ım k a b u l e d ils e b ile , h a la te h lik e li b i r e n te le k tü e l s ü re ç s ö z k o n u s u d u r . B u m a n tık , h o ş o lm a y a n b i r y ö n e ts e l z o r u n lu lu ğ u k i t l e l e r i n e n iy i ç ık a r la r ı o la r a k k a v r a d ık la r ı ş e y le r u ğ r u n a ç a b a h a r c a ­ y a n s iy a s a l k a r ş ıtla r ın s u s tu r u lm a s ı- iy i ile k ö tü a r a s ın d a k i b i r m ü c a ­ d e l e ş e k lin d e a k ılc ıla ş tin r . P o lis iy e b i r ö n le m , ö z n e l ile n e s n e l k a te ­ g o r ile r i so y g u n cusunun a y ır m a y ı re d d e d e re k -sa n k i b ir banka k a p ita liz m i d e v ir m e y e ç a lış ıy o r m u ş g ib i s u ç la n m a s ın a b e n z e r b iç im ­ d e - s iy a s a l b ir h a ç lı s e f e r in e d ö n ü ş ü r ! S ta lin o y u n u ç o k i y i ö ğ r e n m iş ­ tir. T r o ç k i'n in , b o lş e v ik le r in K r o n s ta d t o la y ın ı k e n d i k u lla n ış ta r z la r ı­ n a iliş k in s ö y le y e c e k s ö z ü ç o k a z d ır . V ic to r S e r g e 'e g ö r e is y a n c ıla r ın e z ilm e s in d e n s o n r a a y la r c a s ü r e n k itle s e l id a m la r ı s a v u n m a y a k a lk ış ­ m a z . A s lın d a T r o ç k i b u k o n u y a h iç d e ğ in m e z . Ş u k r itik s o r u y a d a f a z ­ l a ö n e m v e r m e z : B o lş e v ik le r m a k in e li tü f e k le r i o r ta y a ç ık a r m a d a n ö n ­ c e b a r ış ç ı b i r ç ö z ü m b u lm a ç a b a la r ın d a n e k a d a r c id d iy d ile r ? Ş u s o r u y u d a g ö r m e z lik te n g e lir: " Y a d a b e lk i, k e n d ile r in i y a tış tır a c a ğ ın ı d ü ş ü n e r e k N E P h ü k ü m le ­ r in i K r o n s ta d t is y a n c ıla r ın a ile tm e k y e te r li o la c a k tı? H a y a l! A s ile r b i ­ lin ç li b i r p r o g r a m a s a h ip d e ğ ille r d i v e b iz z a t k ü ç ü k b u r ju v a z in in d o ğ a ­ sın d a n ö tü r ü b ö y le b i r p r o g r a m la n d a o la m a z d ı." T r o ç k i b u ra d a , S o u v a r in e 'in b e lir ttiğ i n o k ta y ı, d e le g e le r in K r o n s ta d t s a ld ır ıs ın a k a tıla ­ b ilm e le r i iç in a ra v e r ile n X .P a rti K o n g r e s i s ır a s ın d a L e n in 'in N E P 'e so n f ır ç a d a r b e le r in i v u r d u ğ u n u k a b u l e d e r . L e n in 'le T r o ç k i c id d i b ir k a r a r a lıy o r la r d ı: N E P 'in r e s m e n a ç ık la n m a s ın ı, N E P 'le ta n ın a n ö d ü n ­ le rin b ir k ıs m ın ı is te y e n b i r is y a n ın k a n l a b a s tın lış ın d a n s o n r a y a e r te ­ le m e k . K r o n s ta d tlıla n N E P 'le y a tış tır m a n ın o la n a k s ız o la c a ğ ın d a n n a ­ sıl e m in o la b ilm iş le r d ir ? T r o ç k i, b ir k a ç c ü m l e ö n c e s in d e , " N E P 'in b ir y ıl ö n c e u y g u la m a y a k o n u lm a s ı K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ı ö n le rd i" d e ­ 132 m iş ti o y s a . G e lg e le lim K r o n s ta d tlıla r , d iy e y a z a r T r o ç k i, k ü ç ü k b u r ju ­ v a o ld u k la r ın d a n , " b ilin ç li b ir p r o g r a m " a s a h ip d e ğ ille r d i v e b u y ü z ­ d e n p r o g r a m a tik ö d ü n le r le o n la r a h ita p e tm e k o la n a k s ız d ı. K ü ç ü k b u r ­ ju v a o ls u n la r o lm a s ın la r , K r o n s ta d tlıla r ın b ir p ro g ra m ı v a rd ı. S o u v a r in e , S ta lin 'in y a ş a m ın ı a n la tır k e n , b u p r o g r a m ı ş ö y le a ç ık la r: " S o v y e tle r iç in ö z g ü r s e ç im le r ; ö z g ü r c e k o n u ş m a h a k k ı v e iş ç ile re , k ö y lü le r e , so l s o s y a lis tle r e , a n a r ş is tle r e v e s e n d ik a lis tle r e ö z g ü r b a s ın ; s iy a s a l tu tu k lu o la r a k h a p s e d ile n iş ç ile r le k ö y lü le r in s a lıv e r ilm e s i; K o ­ m ü n is t P a r ti'n in a y r ıc a lık la r ın ın k a ld ır ılm a s ı; b ü tü n iş ç ile r e e ş it ta y ın ; k ö y lü le r le k e n d i b a ş ın a ç a lış a n z a n a a tk a r la r a ç a lış m a la r ın ın ü r ü n le r in i ta s a r r u f e tm e h a k k ı." B e lk i d e T r o ç k i " b ilin ç li p r o g r a m " te r im in i ö z e l b i r a n la m d a k u lla n m a k ta d ır . M a k a le d e k i e n ilg in ç a ç ık la m a b e n c e ş u d u r; " K u ş k u s u z , 1 9 2 0 'd e N E P 'e g e ç ilm e s in i ö n e r m iş tim ...P a r ti y ö n e tic ile r in in itir a z la r ıy la k a r ş ı­ la ş tığ ım d a , k ü ç ü k b u r ju v a z in in iş ç ile r e k a r ş ı s e f e r b e r e d ilm e m e s i iç in , ta b a n a a ç ık ta n ç a ğ r ıd a b u lu n m a d ım ." T r o ç k i'n in b e lir ttiğ i g ib i, L e n in , s a v a ş k o m ü n iz m i p o litik a s ın ın o lm a s ı g e r e k e n d e n d a h a fa z la s ü r d ü ğ ü ­ n ü k a b u l e d iy o r d u . B u - T r o ç k i'n in im a e ttiğ i g ib i- b a s itç e b i r d e ğ e r le n ­ d ir m e h a ta s ı m ıy d ı, y o k s a ik tid a r ı k itle le r in g e r e k s in im le r in e - ç o k g e ç o l a n a k a d a r- y a n ıt v e r e m e d ik le r i iç in k iü e le r d e n d ış la n a n b ir g r u p p o ­ litik a c ın ın ( h iy e r a r ş ik , b ü r o k r a tik b i r p a r ti a y g ıtın ın ) e lle r in d e to p la ­ y a n b o lş e v ik s iy a s a l ö r g ü tle n m e ta r z ın ın d o ğ a s ın d a n k a y n a k la n a n b ir h a ta m ıy d ı? L id e r le r d e n b iri k itle le r in g e r e k s in im le r in i d o ğ r u d e ğ e r le n d ir e b ils e b ile , g ö r ü ş le r in in d o ğ r u lu ğ u n a iliş k in m e s le k ta ş la r ın ı ik n a e tm e s i g e r e k m e k te d ir . İ k n a o lm a z la r s a , o k iş in in d e s iy a s a l fe ls e fe s i g e r e ğ id e s te k a r a m a k iç in ta b a n a b a ş v u r m a y o lu n u n ö n ü k a p a lıd ır . T r o ç k i'n in y a z d ığ ı g ib i, b u r ju v a z in in b o lş e v ik le r in s a f la r ın d a k i b ir b ö ­ lü n m e d e n y a r a r la n m a y a ç a lış a c a ğ ı d o ğ r u d u r . A n c a k k itle le r in b a s k ıs ı k a r ş ıs ın d a te c r it o lm u ş k u s u r s u z b ir d ik ta tö r lü ğ ü n te h lik e le r i d a h a f a z ­ la d e ğ il m id ir? B ö y le s i k o ş u lla r d a K r o n s ta d t g ib i o la y la r k a ç ın ılm a z d e ğ il m id ir? V e s ta lin is t b ir k lik , e g e m e n p a r tin in h e m iç in d e h e m d e d ı ş ın d a so l m u h a le f e te d a h a fa z la ö z g ü r lü k ta n ıy a n v e k itle le r e d a h a a ç ık b i r p a r tiy i k o l a y c a d e n e tim i a ltın a a la m a z m ı? K r o n s ta d t'ın g ü n d e m e g e tir d iğ i s o r u la r b u n la r d ır . T r o ç k i, ö z e tle , " A s lın d a e le ş tir m e n b a y la r p r o le ta r y a d ik ta tö r lü ğ ü n ü n k a r ş ıtla r ı v e o b a ğ la m d a d e v r im in d e k a r ş ıtla r ıd ır la r , i ş in b ü tü n s ır r ı b u r a d a d ır ." d e d i­ 133 ğ i z a m a n b u s o r u l a n y a n ıtla m ış o lm a z . A s lın d a s ır, b u f o r m ü la s y o n d a n d a h a k a r m a ş ık tır . R o s a L u x e m b u r g y a ş a m ı b o y u n c a L e n i n 'i n p r o ­ l e t a r y a d ik ta tö r lü ğ ü a n l a y ı ş ı n a k a r ş ı ç ık m ış tı. A n c a k L u x e m b u r g 'u 1 9 1 9 'd a k a tle d e n m u h a f ız a s k e r l e r i o n u n 1 9 1 7 d e v r im in e k a r ş ı tu tu ­ m u n u ç o k iy i b iliy o r la r d ı. N e w Y o r k C ity 2 6 N is a n 1938 Y a y ı m c ı l a r ı n Y a m t ı: T e m e l S o r u n . Y a z a r l a n m ı z , J .G .W r ig h t ile L e o n T r o ç k i’n in m a k a ­ l e le r in in , T r o ç k i ta r a f ın d a n d a h a a y n n t ı l ı o la r a k g e liş tir ile n a n a n o k ta ­ s ın ı, y a n i s o n z a m a n la r d a a n a r ş is tle r in , m e n ş e v ik le r in , b u r ju v a p o litik a c ıla n n ve d iğ e r le r in in K r o n s ta d t'a y ö n e lik e le ş tir i y a ğ m u r u y la D ö r d ü n c ü E n te r n a s y o n a lin te m s il e ttiğ i d e v r im c i m a r k s iz m i g ö z d e n d ü ş ü rm e y i a m a ç la d ık la rım , b u y ü z d e n s iy a s a l m a lz e m e le rin in d a h a d a ç e k ic i g ö r ü n e b ile c e ğ in i, e n a z ın d a n o k a d a r s e v im s iz g ö rü n m e y e b ile c e ­ ğ im g ö z d e n k a ç ırm ış g ib ile r. M a c d o n a ld 'ın K r o n s ta d t'ta n k u ş k u d u y a n h e rk e s in te k b i r k a rş ı d e v r im c i p o ta y a s o k u ld u ğ u şe k lin d e k i y a k ın m a s ı b ü tü n ü y le y e r s iz d e ğ ild ir. K ro n s ta d t a y a k la n m a s ıy la ilg ili s a f ta rih s e l a ra ş tırm a a ç ıs ın d a n y a p ılm ış y a d a b o lş e v iz m in g e ric i y a d a if la s e tm iş b ir ö ğ re ti o ld u ğ u n u , o n u n y e rin i e n a z ın d a n fa rk lı b ir s iy a sa l p ro g ra m , p a rti y a d a fe ls e fe n in a lm a s ı g e re k tiğ in i k a n ıtla m a k g ib i d ü p e d ü z siy a s a l b ir a m a ç ta n fa rk lı b i r y a k la ş ım la o r ta y a k o n u lm u ş b ir in c e le m e y e h e n ü z sa h ip o la m a d ık . İste y e n h e r k e s in b u n u y a p m a y a h a k k ı v a rd ır. A n a r ş is tle r , k e n d i p o litik a la r ı iz le n s e y d i, n a s ıl I s p a n y a 'd a o lm a d ıy ­ sa R u s y a 'd a d a K r o n s ta d t o lm a y a c a ğ ın ı, a y r ıc a n a s ıl I s p a n y a 'd a o lm a ­ d ıy s a R u s y a 'd a d a p r o l e t e r d e v r im o lm a y a c a ğ ın ı g ö s te r e b ilir le r . M e n ­ ş e v ik e le ş t i r i c i l e r k e n d i p o litik a la r ı iz le n s e y d i K r o n s ta d t’ı v e d e v r im in y o z la ş m a s ın ı ö n le y e c e k le r in i, ç ü tık ü y o z la ş a c a k b ir d e v rim o lm a y a c a ­ 134 ğ ın ı s ö y le r k e n k e s i n l i k l e h a k lıd ır la r . M iliu k o v ile K e r e n s k y , 1 9 2 3 'd e b i r S ta lin y a d a ik i y ıl ö n c e K r o n s ta d t ç ık a r m a d ık la r ın ı s ö y le y ip ö v ü ­ n e b ilir le r ; a m a h a tır la d ığ ım ız g ib i, h e p s i d e 1 9 1 7 'd e m u z a f f e r b i r K o r ­ n ilo v - C a v a ig n a c * y a r a tm ış la r d ı. K r o n s ta d t ü z e r in e ta m k a p s a m lı b i r in c e le m e y e g ir iş m e k , b u n u n y a n ın d a , b o lş e v ik le r in k in d e n - y a d a g e liş tir ilip d ü z e ltilm iş h a liy le b o lş e v ik p r o g r a m ın ö z ü n d e n - f a r k lı, K r o n s ta d t'ı v e y o z la ş m a te h lik e s in i ö n le y e c e k , e n a z ın d a n a z a lta c a k b i r p r o g r a m ö n e r m e k h e r e le ş tir ic in in h a k k ıd ır . D a h a s ı, b iz b u tü r ö n e r ile r in h e p s in i ta r t ı ş m a y a h a z ır ız . N e v a r k i , b o lş e v iz m in k u s u r s u z b iç im d e k a v r a n ıp e v r im le ş tiğ in e y a d a o n u n k u s u r s u z lu ğ u v e y a n ılm a z lığ ın a in a n m a z k e n , te m e l ilk e le r in in e n k a r a r lı y a n d a ş l a n o lm a y a d e v a m e ttiğ im iz i, g e le n e k le r in d e n g u ru r d u y d u ğ u m u z u , s o s y a l d e m o k r a tla n n , m e r k e z c ile r in , a n a r ş is tle r in y a d a s a f b u r ju v a d e m o k r a t l a n n ı n ö n e r d ik le r i a lte r n a tif le r e ç o k d u y a r lı o lm a d ığ ım ız ı s ö y le r k e n d e s a m im iy iz . D e v r im in b ü tü n s o r u n la n m ta r tış m a y a h a z ır ız , a n c a k , d a h a ü s tü n o la n ı g ö s te r ile n e k a d a r , k e n d i s a ­ v u n d u ğ u m u z a ç ıd a n . B o l ş e v i z m in Y o z la ş m a s ı . D a h a d e r in b i r ö n g ö r ü v e u s ta lık la d a v r a - n ıls a , K r o n s ta d t te h lik e s i a z a ltıla b ilir y a d a h e r k o ş u ld a s o n u ç la r ın ın k a p s a m ı e n a z a i n d i r ile b ilir d i. R u s d e v r im in d e p e k ç o k a ş ı n l ı k y a p ıl­ m ış , lid e r le r i iç in d e p e k ç o k k o r k a k , a lç a k v e g a f y a p a n k iş iy e r a s tla n ­ m ış tır , b u n la r s ız b i r d e v r im b ilm iy o r u z . B u n u n la b e r a b e r , a ş ır ılık la r la te m e l ç iz g iy i b ir b ir in e k a r ış tır m a k y a d a ik is in i ö z d e ş le ş tir e r e k ö lç ü d u y g u s u n u k a y b e tm e k b ir m a r k s is te y a r a ş m a z . B ü y ü k b i r y a n g ın ı s ö n ­ d ü r ü r k e n b a z ı e ş y a l a r a g e r e k s iz y e r e z a r a r v e r e b ile n g a y r e tli b i r itf a i­ y e c i ile e v y a k a n b i r k u n d a k ç ı y a d a e v i y a p a n a d a m ı z o r la d ış a r ı a ta n b i r ş e r if a y n ı k e f e y e k o n a m a z . M a c d o n a ld , y o z la ş m a n ın b o lş e v ik P a rti ö r g ü tle n m e s in in v e d ik ta tö r lü ğ ü n ü n d o ğ a s ın a iç k in o lu p o lm a d ığ ın ı m e r a k e d e r k e n ; V ic to r S e r g e , b o lş e v iz m in y o z la ş m a y a n e r e d e v e n e zam an b a ş la d ığ ın ı so ru p , y a n ıtı K r o n s ta d t 1 9 2 1 'd e , ondan önce 1 9 2 0 'd e m e n ş e v ik le r i h e d e f a la n tu tu m la r d a , o n d a n ö n c e d e 1 9 1 8 'd e k i e n g iz is y o n u y g u la m a la r ın d a b u lu r. A n c a k , te m e ld e id e a lis t o la n b u y a k la ş ım la r ı n e o lg u la r n e d e m a r k s is t k u r a m d e s te k le r . * L a v r G . K o m ilo v ( 1 8 7 0 - 1 9 1 8 ) , T e m m u z 1 9 1 7 'd e K e r e n sk y 'n in b a ş k o m u ta n lığ ın ı y a p a n v e E y lü l 1 9 1 7 'd e K e r e n s k y 'y e k a r şı d ü z e n le n e n k a r ş ı-d e v r im c i k o m p lo y a ö n d e r lik e d e n ç a r lık g e n e r a liy d i. T u tu k la n d ık ta n s o n r a k a ç ıp , ö ld ü r ü ld ü ğ ü N is a n 1 9 1 8 'e k a d a r k a r ş ı- d e v r im c i g ü ç le r in b a ş ın a g e ç t i. L o u is -E u g e n e C a v a ig n a c ( 1 8 0 2 - 1 8 5 7 ) , 1 8 4 8 d e v r im in in " H a z ir a n g ü n le r i" n d e P a r is li iş ç i le r i a c ım a s ız c a e z e n g e n e r a ld i, - ln g . E d . n o tu . 135 Y o z la ş m a n ın k u s u r s u z if a d e s i o la n S ta lin iz m , B o lş e v ik P a r ti ile o n u n " d ik ta tö r lü ğ ü n ü " te m iz le d iğ i ö lç ü d e z a f e r k a z a n m ış tı. Y o z la ş m a , T h e r m id o r c u k a r ş ı d e v r im in z a f e r in e iş a re t e d e r. B u k a r ş ı d e v r im in t o p l u m s a l te m s ilc ile r i i s e y e r le ş ik k ö y lü le r , k ü ç ü k b u r ju v a z i, p r o le te r v e b o l ş e v i k e g e m e n liğ in e g id e r e k ö f k e d u y a n ü lk e iç in d e k i b u r ju v a u n s u r la r d ı. S a v a ş k o m ü n iz m in d e n s o n ra k i k a tı u y g u la m a la r , to n u n u k ö y lü lü ğ ü n b e lir le d iğ i te p k ile r e y o l a ç m ış tı. S ta lin iz m , iş ç i b ü r o k r a s i­ s in in b u te p k ile r e b o y u n e ğ iş in i s im g e le r . M a r k s is tle r in g ö z ü n d e , K r o n s ta d t'm a r k a s ın d a k i to p lu m s a l g ü ç le rin , m ü tte f ik e m p e r y a lis tle r in m e n ş e v ik s ila h o r ta k la r ın ın a r k a s ın d a k i to p lu m s a l g ü ç le rin k e n d ile r in i s ta lin iz m in z a f e r in d e ç o k d a h a e k s ik s iz v e m u z a f f e r b ir ş e k ild e if a d e e ttik le r i ç o k a ç ık tır! Ç ü n k ü s ta lin iz m in g e liş m e s i, iş ç i a r is to k r a s is iy le , m ily o n e r k o l h o z n i k i 't e n y l z * " d e m o k r a tik " e m p e r y a liz m le u z la ş m a s ıy ­ la , k o m ü n is tle r s iz s o v y e tle r iy le v e d e v r im c i ilk e y i te r k e tm e s iy le ; ç e ­ ş itli a ç ıla r d a n m e n ş e v ik le r in , s o s y a lis t- d e v r im c ile r in , M a h n o c u la r ın te m s il e ttiğ i to p lu m s a l g ü ç le r in ( y o k s a L e n in 'in p a r tis in in ö r g ü ts e l e k ­ s ik lik le r i y a d a a ş ır ılık la r ın ın m ı? ) ü r ü n ü d ü r . M a c d o n a ld 'ın , b ü tü n b u n la r g e n e l o la r a k d o ğ ru y k e n , " b o lş e v ik p o li­ tik a k u r a m ın ın b a z ı z a y ıf lık la r ın ın (ta m o la r a k h a n g ile ri? )" y o z la ş m a y a k a tk ıd a b u lu n d u ğ u ş e k lin d e k i a rg ü m a n ım k a b u l e ts e k b ile , b u b e lirs iz fo rm ü lle ilg ili o la r a k g e n e d e ş u n u s ö y le m e k d u ru m u n d a y ız : B e lir tilm e ­ y e n z a y ıf lık la r ın k e s in b ir to p lu m s a l ö n e m ta ş ım a la r ı a n c a k , S ta lin 'in ik ­ tid a ra g e liş iy le ç a k ış a n g e ric ilik d ö n e m in d e g ü n d e m e g e lm işti. V ic to r S e r g e ’in " b ü tü n s o r u n la r ı y e n id e n , e n b a ş ta n e le a lm a k " ö n e r is in i k a b u l e ts e k b ile , g e n e d e , I s p a n y a 'd a B o lş e v iz m in y e r in e P O U M ü n g e liş in i o n a y la m a k la , S e r g e 'in ç ık ış n o k ta s ın d a n f a z la ile riy e g itm e d iğ in i s ö y le m e k d u r u m u n d a k a lırız . T o n S o r u n u . V ic to r S e r g e ü s tü k a p a lı, M a c d o n a ld is e a ç ık b iç im ­ d e " to r i'u m u z d a n y a k ın m a k ta d ır la r . O n la r ı a n la m a k ta z o r la n ıy o r u z . A n a rş is t b ü r o k r a s i I s p a n y a 'd a p r o le te r d e v r im in c a n ın a o k u y o r v e ih a ­ n e tin i " H ır s ız ı tu tu n ! K r o n s ta d t k a tille r i v e k a s a p T r o ç k i k a ç ıy o r la r ! " * K o lh o z n ik i, k o l l e k t i f ç if t lik le r in R u s ç a s ıd ı r . T r o ç k i, k e n d i y a z ıla r ın d a , R u s y a 'd a " k o l- le k tifle r in v e s a n a y i iş ç ile r in in b ü y ü k b ö lü m ü n ü n s ır t ın d a n ” p a la z la n a n " v a r lık lı k o ll e k tif le r i " t a n ı m l a m a k ü z e r e m i l y o n e r k o l l e k t i f l e r d e n s ö z e d i y o r d u ( İ h a n e t e U ğ r a m ı ş D e v ­ r i n i . P a t h f i n d e r P r e s s , 1 9 7 2 , s . 1 3 3 ) . T a r ı m s a l ü r e t i c i l e r i n d u r u m u a r a s ın d a k i b u u ç u r u m , S o v y e t n ü f u s u n u n a y r ıc a lık lı k a t m a n la n n a d a y a n a n s t a lin i s t b ü r o k r a s in in p o lit ik a la r ıy la b e s le n iy o r d u v e h a le n d e b e s le n m e k t e d ir . - t n g . E d . n o tu . 136 f e r y a tla r ıy la g iz le m e y e ç a lış ıy o r . O n la r ı v e ş a k a la rın ı n a s ıl n ite le y e c e ­ ğ iz ? B ü tü n d ü n y a d a k i s o s y a l- y u r ts e v e r v e b u r ju v a e ş d e ğ e r le r in in y a p ­ t ık la r ı ş e y le r o la r a k m ı? K ib a r c a s ite m e d ip a z a r la y a r a k m ı? B iz , d ü ş ü ­ n e n iş ç ile r p r o le te r d e v r im in e h iz m e t e tm e y i v e o n u n z ıttı o la n ih a n e ti n e k a d a r c id d iy e a ld ığ ım ız ı a n la s ın la r d iy e , ik is i a r a s ın d a k i ç e liş k in in ik i iy i d o s t a r a s ın d a k i y a n lış a n la m a la r a b e n z e d iğ in i a k la g e tir m e s in le r d iy e , b ile r e k p o le m ik d ilin i k u lla n ıy o r u z . M a c d o n a ld , T r o ç k i'y i, b ir k a n ş ı m o r ta y a ç ık a r m a k la s u ç lu y o r . P o ­ litik a d a k a r ış ım , ç e ş itli m a d e n le r in m e k a n ik b i r z o r la m a y la b ir a r a y a g e tir ilm e s in e e ş tir; M u h a le f e t ile W r a n g e l s u b a y ı, T r o ç k i ile H itle r, M a c d o n a ld ile H e a r s t* g ib i. B u n d a a n a r ş is t p o litik a c ıla r ın , s o s y a ly u r ts e v e r le r in v e M iliu k o v c in s in d e n b u r ju v a d e m o k r a tla r ın s iy a s a l m a lz e m e le r in in g ö r ü n tü s ü n ü s ü s le m e k iç in " K r o n s ta d t! " f e r y a d ıy la b o lş e v iz m le s a v a ş tık la r ı id d ia s ıy la - ta r tış m a k a b u l e tm e z b ir s a v - o r ta k o la n n e v a rd ır? S ık s ık ö y le o l u r k i, " T r o ç k is tle r ''in s e v im li e le ş tir ic ile r i e n k a r m a ­ ş ık v e k a y ts ız if a d e le r le , " S iz le r a s lın d a tıp k ı s ta lin is tle r g ib is in iz " , " S iz le r d e K r o n s ta d tlıla r ı v e M a h n o c u la n k a tle tm e d in iz m i? " , " S iz d e ik ü d a r d a o ls a y d ın ız , tıp k ı S ta lin , V iş in s k y y a d a Y a g o d a g ib i d a v r a ­ n ır d ın ız " y a d a " T r o ç k i'n in H itle r 'le iliş k i k u r d u ğ u s u ç la m a la r ın d a b i­ r a z c ık o ls u n d o ğ r u lu k p a y ı o ld u ğ u n u d ü ş ü n m ü y o r m u s u n u z ? " g ib i la f ­ la r e d e r le r . Ve b iz b u tü r s o r u m s u z c a ya d a a ş ın s e rt s ö z le r e h a k e ttik le r i k e s k in liğ in a n c a k y a n s ı y l a k a r ş ılık v e r d iğ im iz d e , e le ş tir i­ c ile r im iz a n la tılm a z b ir ş e k ild e ş o k a u ğ r a y ıp h a y k ır m a y a b a ş la r la r : " B u tr o ç k is tle r le n a s ıl ta r tış a b ilir s in iz ! K a tla n ılm a z b i r k o n u ş m a to n la ­ r ı, ta v ır la r ı v a r!" B ö y le e le ş tir ile r e k a r ş ı p o le m ik s ila h s ız k a in . * W illia m R a n d o lp h H e a r s t ( 1 8 6 3 - 1 9 5 1 ) , s a n s a s y o n e l h a b e r c iliğ in d e n d o la y ı s ık s ık s a n g a z e t e c i l i ğ i n ö r n e k l e r i d i y e a k t a n l a n b ir d i z i s a ğ c ı g a z e t e n i n y a y ı m c ı s ı y d ı . '' W r a n g e l s u b a y ı" n ın ü y e le r iy le iliş k i k u r m a n ın y o lla r ın ı a r a d ığ ı id d ia s ıy la S o l M u h a le f e t 'e le k e s ü r ­ m eye ç a lış m ış tı. P io tr N. W rangel (1 8 7 8 -1 9 2 8 ), iç sa v a şta b o z g u n a uğrayan k a r ş ı- d e v r im c i g ü ç le r in b a ş ın d a k i b e y a z m u h a fız g e n e r a ld i, -tn g . E d . n o tu . 137 V i c t o r S e r g e ' i n b a ş k a b i r m e k t u b u v e i k i y a n ıt : B u r a d a K r o n s ta d t 1 9 2 1 1 e ilg ili ta r tış m a d a L .D . T r o ç k i'y le A . C ilig a 'y a a y n ı a n d a y a n ıt v e r d iğ im b ir k a ç s a y f a y e r a lıy o r . Y o ld a ş ım ız T r o ç k i'n in b u ö n e m li k o n u ü z e r in e g ö r ü ş le r im i ç e ş itli d e f a la r e le ş tir d i­ ğ i N e w I n te r n a tio n a F i i z le y e b ilm e k is te r im . S i z e g ö n d e r d iğ im b i r m e k tu b u A ğ u s to s s a y ın ız a k o y a r k e n , o s a y ı e lim e g e ç m e d iğ i iç in d i k k a tim i ç e k m e y e n y o r u m la r e k le m iş s in iz . Ü z ­ g ü n ü m , b a n a a n la tıla n la r d a n P O U M 'a k a r ş ı tu tu m u m u g ü n d e m e g e tir ­ d i ğ in iz i ö ğ r e n d im . P e k a la y a n ıt v e r e b ilir im s iz e , a m a m e tn in iz i g ö r ­ m e d iğ im iç in k e n d im i b u g ü n lü k ik i n o k ta y la s ın ırlıy o ru m : 1) Y o ld a ş ım ız L .D .T r o ç k i, b u y a k ın la r d a , " ...d ü ş ü n m e y i ö ğ r e n m e k g e r e k iy o r " d iy e y a z d ı. B u k o n u d a ( b a ş k a p e k ç o k k o n u d a o ld u ğ u g ib i) o n u n la a y n ı k a n ıd a y ım . H a tta b e n c e ta r tış m a y ı d a ö ğ r e n m e k g e r e k ir , b u n u n a n la m ı d a , ta r ih s e l k o n u l a n g ü n c e l p o litik a s o r u n la n y la k a n ş tır m a m a k , 1 9 2 1 'd e R u s d e v r im iy le ilg ili b i r s o r u n u ta r tış ır k e n , a r a y a 1 9 3 6 - 3 8 'd e İ s p a n y a d e v r im iy le ilg ili p o le m ik le r i s o k u ş tu r m a m a k g e ­ r e k liliğ id ir . M a r k s is t y ö n te m d a h a c id d i v e d a h a s o m u ttu r; g e n iş s e n ­ te z le r e v a r m a k a m a c ıy la b ü tü n s o r u n la r t o p lu c a ta r tış ılm a k is te n iy o r ­ s a , b u n u o k u r a v e o la y ın m u h a ta b ın a b i ld ir m e k iy i o lu r, a m a b e n i b a ğ ış la y ın ... 2 ) P O U M ’a g e lin c e , n ic e k a h r a m a n lık la r s e r g ile y e n , b a s k ıla r a u ğ ­ r a y a n b u iş ç i p a r tis i I s p a n y o l d e v r im in in s a f la r ın d a d e v r im c i m a rk s iz m i te k b a ş ın a te m s il e d iy o r d u . B u , o l g u l a n n d e r in le r in d e y a ta n la n g ö r d ü ğ ü n ü n v e m ü th iş c e s u r a d ım la r a ttığ ın ın k a n ıtıy d ı. E n iy i g ü n le r ­ d e b ile Ü ç ü n c ü E n te m a s y o n a l'in a n a r ş is tle r e v e s e n d ik a lis tle r e k a rş ı a n la ş ılm a z v e g a d d a rc a tu tu m ta k ın m a s ın ın I s p a n y a iş ç i h a r e k e tin d e m a rk s iz m i g ö z d e n d ü ş ü r m e s i, P O U M 'u n iş in i iy ic e g ü ç le ş tir m iş ti. G e ­ n e d e y a n ılm a z d e ğ ild i.T a b ii, o r a d a y a n ılm a z o la n k im s e y i, g e r ç e k te n k im s e y i ta n ım a d ığ ım iç in b u n d a n s ız la n a c a k d e ğ ilim . Ö b ü r y a n d a n , h iç b ir ş e y , b i r sü rü y o l d a ş l a k a r ş ıla ş ıp o n la r ın ta m d o ğ r u n u n te k e lin e , te k g e r ç e k k u r a m a , d e v r im in n a s ıl b a ş a r ıla c a ğ ın m y a n ılm a z r e ç e te s in e sa h ip o ld u k la r ın ı b ild ir m e k te n v e o a n d a n itib a r e n o la y la rd a n v e k itle ­ le rd e n o l u ş a n g e rç e k lik le u y u m lu g ö r ü n m e y e n m ilita n la n h a in , o p o r ­ 1 38 t ü n is t v e y e te r s iz d iy e s u ç la m a k ta n d a h a k o la y d e ğ ild ir . B u d a v r a n ış b iç im i, s a v u n u c u la r ı k e n d i b a ş ın a ta m a m e n d o ğ r u ş e y le r s ö y le s e le r b i­ le , b a n a y a n lış v e r a h a t s ı z e d ic i g ö r ü n ü y o r ... P a r is 3 1 E k im 1 9 3 8 T r o ç k i 'y e y a n ı t . L e o n T r o ç k i, T e m m u z s o n u n d a A m e r ik a 'd a y a ­ y ım la n a n b i r n o tla , K r o n s ta d t o la y ın d a k i s o r u m lu lu k la r ın ı n ih a y e t a ç ık ç a b e lir tti. K e n d is in in a ç ık la d ığ ı g ib i, s iy a s a l s o r u m lu lu k la r ," k a le ilk in b a r ış g ö r ü ş m e le r iy le , s o n r a b ir ü ltim a to m la te s lim o lm a y a ik n a e d ile m e z s e , is y a n ın a s k e r i g ü ç le b a s tır ılm a s ı" k a r a r ın ı a la n R u s K o ­ m ü n is t P a r tis i M e r k e z K o m ite s i'n in s o r u m lu lu k la r ıy d ı. T r o ç k i d e v a m e d e r : " B u k o n u y a h i ç b i r z a m a n d e ğ in m e d im . G iz le y e c e k h e r h a n g i b ir ş e y im o ld u ğ u iç in d e ğ il, a n c a k te r s in e , s ö y le y e c e k h iç b i r ş e y im o lm a ­ d ığ ı iç in ...B e n n e K r o n s ta d t a y a k la n m a s ın ın b a s tır ılm a s ın a n e d e b u n u ta k ip e d e n b a s k ıla r a k iş is e l o la r a k z e r r e c e k a r ış m a d ım ." T r o ç k i, k e n d is in i o g ü n le r d e P e tr o g r a d S o v y e ti B a ş k a n ı Z ın o v y e v 'd e n a y ır a n f a r k lılık la r ı ş ö y le h a tır lıy o r : " B e n b u o la y ın ta m a m e n d ış ın d a k a lm ış tım ." B u s ö z ü , T r o ç k i'y e k ö tü n iy e ti, c e h a le ti v e s e k te r m iz a c ı y ü z ü n d e n y ö n e ltile n b a z ı k iş is e l s a ld ır ıla r d a n s o n r a h a tır la m a k iy i o la c a k tır . Ç ü n k ü ta r ih te , g e n e l s iy a s a l s o r u m lu lu k la r ile d o ğ r u d a n k iş is e l s o r u m ­ lu lu k la r ı a y ır m a y a y e r v a r d ır .* T r o ç k i s ö z le r in i s ü r d ü r ü r : " G e r e k s iz k u r b a n la r o lm u ş m u d u r , h iç b ilm iy o r u m . B u k o n u d a D z e r z h in s k y 'e , o n u n g e c ik m iş m u a r ız la r ın d a n d a h a ç o k g ü v e n iy o r u m ...V ic to r S e r g e 'in b u k o n u d a v a r d ığ ı -ü ç ü n c ü e l­ d e n - s o n u ç la r b e n im g ö z ü m d e h iç b ir d e ğ e r ta ş ım ıy o r ..." O y s a D z e rz h in s k y 'n i n s o n u ç l a n y e d in c i y a d a d o k u z u n c u e ld e n d ir , ç ü n k ü Ç e * D e ğ in d iğ im s a ld ır ıla r d a n b ir k ıs m ı a n a r ş is t b a s ın d a n g e l d i ğ i iç in , b u r a d a d ü ş ü n c e m i y a k ın b ir ö r n e k le if a d e e t m e k is t e m e m e iz in v e r in : P O U M 'lu v e C N T 'li y o ld a ş la r , C N T ç e ş itli y e te n e k le r iy le b u r j u v a b ir h ü k ü m e t e k a t ılm a k t a y k e n , İ s p a n y o l C u m h u r iy e t i'n d e b a s k ıy a u ğ r a m ış v e ö ld ü r ü lm ü ş le r d ir . L id e r le r in i k i ş i s e l o l a r a k s u ç la m a k h a k s ız lık o ls a b ile , C N T n i n iş ç i h a r e k e tin e k a r şı iş le n e n s u ç la r ın s iy a s a l s o r u m lu lu ğ u n d a p a y ı o ld u ğ u k e s in d ir . 139 k a 'n ın b a ş ı o g ü n le rd e P e tr o g r a d ’a g itm e m iş v e p e k ç o k u y d u r m a h a b e ­ rin d e e k le n e b ild iğ i h i y e r a r ş i k y o lla r la h a b e r a lm ış tı (v e T r o ç k i b u n u h e r k e s te n iy i b ilir). P e tr o g r a d 'd a o tu ra n b a n a g e lin c e , b e n ş e h r in ile r i g e le n le r i a r a s ın d a y a ş ıy o r d u m . B a s k ıy ı g ö rg ü ta n ık la rın d a n b iliy o r u m . B ü tü n o r t a k d u y g u la r ın a r a ğ m e n Ş p a le m a y a h a p is h a n e s in e k a p a tıla n K r o n s ta d t m a ğ lu p la r ın ın h e r g ü n f o r o r d i n a n c e y a r d * iç in a y r ıld ığ ın ı iz le y e n a n a r ş is t y o ld a ş la r ı z iy a r e t e ttim . Y in e liy o r u m , b a s k ı k o r k u n ç ­ tu . S o v y e t ta r ih ç ile r e g ö r e , a y a k la n a n K r o n s ta d t'm e m r in d e o n a ltıb in k a d a r s a v a ş ç ı v a r d ı. B u n la r d a n b u z l a r ü z e r in d e F in la n d iy a 'y a u la ş a n la ­ r ın s a y ıs ı a n c a k b ir k a ç b in d i. Y ü z le r c e , h a tta b in le r c e s i s a v a ş ın b i t i ­ m in d e k a tle d ild i y a d a s o n r a d a n id a m e d ild i. D z e r z h in s k y 'n in is ta tis ­ tik le r i n e r e d e d ir v e e ğ e r v a r s a n e d e ğ e r ta ş ırla r? T e k g e rç e k ş u d u r k i, g ü c ü n ü n d o r u ğ u n d a k i b i r T r o ç k i, a y a k la n a n iş ç i h a r e k e tin e y ö n e lik b a s k ıla r k o n u s u n d a b ilg i e d in m e k g e r e ğ i h is s e tm iy o r d u ; te k g e r ç e k ş u ­ d u r k i, b i r T r o ç k i, ta b a n d a k i k o m ü n is tle r in b ild iğ in i, y a n i p r o l e t a r y a v e k ö y lü le r e k a r ş ı in s a n lık d ış ı b i r ş e k ild e g e r e k s iz b ir s u ç iş le n d iğ in i b ilm iy o r d u ; b u g e r ç e k b e n c e s o n d e r e c e a n la m lıd ır . G e r ç e k te n d e B o l­ ş e v ik P a r ti M e r k e z K o m ite s i, b a s k ı u y g u la m a k ta , d e v r im in b a ş ın d a n b e r i e n c id d i h a ta la r ın ı, b ir y a n d a n p a r tin in v e d e v le tin b ü r o k r a tik le ş m e s in e e n te h lik e li b iç im d e k a tk ıd a b u lu n a c a k , ö b ü r y a n d a n k itle le r i, d a h a ö z e ld e d e v r im c ile r i s ila h s ız b ır a k a c a k h a ta la n y a p m ış tı. B u n u n k a b u l e d ilm e s in in ta m z a m a n ıd ır . C i l i g a 'y a Y a n ı t . R u s d e v r im in i, te k b a ş ın a s ta lin iz m e b a k a r a k d e ­ ğ e r le n d ir m e k te n d a h a b ü y ü k a d a le ts iz lik d ü ş ü n ü le b ilir m i? S ta lin iz m in d e v r im d e n , y a ln ız c a , m ü c a d e le le r le g e ç e n o n ü ç - o n b e ş y ıl s o n r a A v r u p a 'd a v e A s y a 'd a s o s y a liz m in y e n ilg is in i d e g e tir e r e k d e v r im i y o k e tm e k ü z e r e d o ğ d u ğ u d o ğ r u d u r . " S ta lin iz m in b ü tü n to h u m la r ın ın e n b a ş ın d a n b e r i b o lş e v iz m d e b u ­ lu n d u ğ u " ç o k s ık s ö y le n e n b i r s ö z d ü r. E v e t ,b u n a itir a z ım y o k . A n c a k b o lş e v iz m , b a ş k a to h u m la r, b i r y ığ ın b a ş k a to h u m d a b a r ın d ır ıy o r d u ; ilk m u z a f f e r s o s y a lis t d e v r im in ilk y ılla r ın ın c o ş k u s u n u y a ş a y a n la r b u ­ n u u n u tm a m a lıd ır la r . Y a ş a y a n b ir a d a m ı o to p s in in b ir c e s e tte b u ld u ğ u - v e d o ğ u m u n d a n b eri v ü c u d u n d a t a ş ıy o r o la b ile c e ğ i- ö lü m to h u m la ­ * A sk e r i le v a z ım d e p o s u a v lu s u . O la s ılık l a , b u c e z a e v in d e t u t u k l u la n n k u r ş u n a d iz ild iğ i a v lu k a s te d iliy o r . -T ü r k ç e E d. n o tu . 140 r ıy la d e ğ e r le n d ir m e k d u y a r lı b ir y a k la ş ım m ıd ır? "1 9 2 1 R u s y a 's ın d a h a la s o s y a lis t v e d e v r im c i o la r a k k a lm ış o la n h e r ş e y ta b a n ın s a f la r ın d a y d ı," d iy e y a z a r C ilig a , 1 0 K a s ım ta r ih li R e ­ v o lu tio n P r o le ta r ie n n e 'c h . " O n la r d a n u z a k d u r a n L e n in 'le T r o ç k i; S ta - lin 'le , Z in o v y e v , K a g a n o v iç v e d iğ e r le r iy le b ir lik te , b ü r o k r a tik k a d r o ­ la r ın is te k le r in e k a r ş ılık v e r ip o n la r ın ç ık a r la r ın a h iz m e t e ttile r . O s ır a d a iş ç ile r , b ü r o k r a s in in ş im d id e n ta s f iy e e tm e n in y o lla r ın ı a r a d ığ ı s o s y a liz m u ğ r u n a d ö ğ ü ş ü y o r la r d ı." * C ilig a , s e n in o g ü n le r in R u s ­ y a 's ın ı ta n ım a d ığ ın , b u n e d e n le y a p tığ ın h a ta n ın a ğ ır lığ ın ı b ilm e d iğ in g ö r ü le b ilm e k te d ir . G e r ç e k te , h a lk la b ir p a r ç a d o ğ r u d a n iliş k i k u r m a k , d e v r im d e k i, K o m ü n is t P a r ti'y i ( v e o n u n la b e r a b e r , k ü ç ü k k ü ç ü k d e v r im c i g r u p la r ı) k itle le r d e n a y ır a n d r a m la ilg lili b i r f ik ir e d in m e y e y e te rd i. D e v r im c i iş ç ile r h iç b ir z a m a n k itle le r in k ü ç ü k b ir o r a n ın d a n d a h a f a z la s ın ı o lu ş ­ tu r m a d ıla r . 1 9 2 0 -2 1 'd e , d ö r t y ıllık iç s a v a ş ta is te k li o la n la rı - e n k a r a r ­ s ız la r a k a d a r - s ü r e k li h a r e k e t h a lin d e tu tm a y a a r a v e r m e y e n K o m ü n is t P a r ti, e m e k ç i n ü f u s ta v e k ır ın ile r i u n s u r la r ı a r a s ın d a e n e r jik , m ilita n v e ç o k a z d e r e c e d e s o s y a lis tç e n e v a r s a k u r u tu p tü k e tm iş ti. Ş ö y le o la y la r a r a s tla n a c a k tı: B in k iş ilik b ir f a b r ik a , p e r s o n e lin in y a r ıs ın ı p a r ­ tin in ç e ş itli k a m p a n y a la r ın a g ö n d e r iy o r v e g e r id e to p lu m s a l m ü c a d e le ­ y e k a la n b e ş y ü z k iş iy le -b u n la r ın d a y ü z ü e s k i d ü k k a n s a h ip le r iy d id ü ş ü k k a p a s ite d e ç a lış a r a k k a p a n ıy o r d u ...V e d e v r im in s ü r d ü r ü lm e s i is te n iy o r s a f e d a k a r lık la r ın d a d e v a m e tm e s i g e r e k li o ld u ğ u iç in , p a r ti­ n in ta b a n la ç a tış m a y a g ir d iğ i g ö r ü lü r . B u , b ü r o k r a s iy le d e v r im c i iş ç i­ le r in ç a tış m a s ı d e ğ il, d e v r im c ile r in ö r g ü tü y le g e ri k e s im le r in , t e m b e l­ le r in , e m e k ç i k itle le r in en a z b ilin ç li u n s u r la r ın ın ç a tış m a s ıd ır . B u ç a tış m a v e te h lik e m a s k e s i a ltın d a , k u ş k u s u z b ü r o k r a s i k u v v e tle n m e k ­ te d ir. A n c a k b ü r o k r a s i, p a r ti iç in d e v e d iğ e r d e v r im c i g r u p la r d a k i in ­ s a n la r ın ( d e m o r a liz e o lm a y a n y a d a g e r ic i r u h a k e n d in i k a p tır m a y a n ­ la rı k a s te d iy o r u m ) s a ğ lık lı d ir e n iş le r iy le k a r ş ıla ş ır . B o lş e v ik P a r ti iç in d e 1 9 2 0 'd e b i r ç a tış m a ç ık a r , a m a -z a te n ç o k g e r i o la n - ta b a n iç in ­ d e d e ğ il, a k t i f m ilita n k a d r o la r ile M e r k e z K o m ite s i'n in b ü r o k r a tik li­ d e r liğ i a r a s ın d a . 1 9 2 1 'd e s o s y a liz m e ö z le m d u y a n h e r k e s p a r ti iç in d e ­ d ir; d ış a r d a * K a g a n o v iç k a la n la r is e to p lu m s a l dö n ü şü m a ç ıs ın d a n iş e 1 9 2 1 ’d e n e r e d e y s e g ö r ü n m ü y o r d u . S t a l i n a r k a p l a n d a k a l m ı ş t ı . C i l i g a g i b i d ü r ü s t b ir y a z a n n k a l e m i y l e , t a r ih i n f a r k l ı a ş a m a l a n n a a i t b u i s i m l e r i n b ir a r a y a t o p l a n d ı ­ ğ ım g ö r m e k is t e m e m d o ğ r u s u . 141 y a r a m a y a c a k k e s im le r d ir . K r o n o lo jin in s ö y le d iğ i ş u d u r ; B ü r o k r a s in in z a f e r i n i s a ğ la y a n la r , L e n i n 'i n ö lü m ü ü z e r in e 1 9 2 4 'te p a r tiy e a lm a n , s a ­ y ı l a n ik i m ily o n a v a r a n o d e v r in p a r tili o lm a y a n iş ç ile r id ir . S e n i te m in e d e r i m , C ilig a , b u i n s a n l a r Ü ç ü n c ü E n te m a s y o n a l'i a s l a d ü ş ü n m e d ile r . K r o n s t a d t a s ile rin in p e k ç o ğ u d ü ş ü n ü y o r d u , a m a o n la r r e d d e d ilm e z d e r e c e d e s e ç k in b i r k e s im d ile r v e k e n d i tu tk u la n n a k a n ıp k e n d ile r in e r a ğ m e n ü r k ü tü c ü b i r k a r ş ı d e v r im in k a p ıla r ın ı a ç tıla r . Ö b ü r y a n d a n , h a s t a b i l e o ls a B o l ş e v i k P a r ti'n in d a y a n ık lılığ ı T h e r m id o r 'u b e ş - o n y ıl g e c ik tir m iş ti. A y n ı a n d a g ö r ü le n b e n z e r h a r e k e tle r i h a tır la y a lım . M a h n o k ır s a l b ö l g e y i e lin d e tu tu y o r d u . K ız ıl S ib ir y a b a ş ta n a ş a ğ ı k a n ş ı k l ı k iç in d e y ­ d i. T a m b o v b ö lg e s in d e A n to n o v 'u n k ö y lü o r d u s u n u n g ü c ü , m ü k e m ­ m e l b i r ö r g ü tle n m e y le , e lli b in i a ş k ın in s a n a v a r ıy o r d u . S a ğ s o s y a lis t D e v r im c ile r in ö n d e r liğ in d e k i b u o r d u d a b a s k ıla r r e jim in e v e " k o m i­ s e r le r in d ik ta tö r lü ğ ü " n e s o n v e r ilm e s in i is te m iş , k u r u c u m e c lis i ila n e tm iş ti. E n a ç ık tü r ü n d e n b ir k ö y lü k a r ş ı d e v r im iy d i b u . T u k h a c h e v s k y b u is y a n ı 1 9 2 1 y a z ın d a b ü y ü k b ir g ü ç lü k le b a s tır d ı. K r o n s ta d t g ü n le r in d e B o lş e v ik P a r ti'n in g ö r e v le r in i y e r in e g e tir e m e m iş o lm a s ı­ n ı n s o n u ç la r ın ı d ü ş ü n m e k is tiy o r s a k , h e m e n h e r y e r d e , r e n g a r e n k b i ­ ç im le r d e Ü ç ü n c ü D e v r im d e ğ il d e k ır s a l b i r V a n d e e b o y g ö s te r ir k e n , ta ş ım a c ılığ ın v e s a n a y in in d u r d u ğ u v e a ç lık ta n k ı n l a n b i r R u s y a m a n ­ z a r a s ın ı a k ıld a tü tm a k y e r in d e o lu r. Y a y ım c ıla r ın V ic to r S e r g e 'e Y a n ıtı: 1) V ic to r S e r g e ’in A .C ilig a 'n ın ü s k ü n k ö r ü a ç ı k la m a la n n ı y a n ıtla r ­ k e n ç o k d o ğ ru b iç im d e sö y le d iğ i s ö z le r, ö z e llik le h e r tü rd e n lib e ra l se r­ s e m , s o sy a l d e m o k r a t, a n a r ş is t v e m a r k s iz m d ö n e ğ in in k e n d i s u ç la n n ı, R u s d e v rim in i ö rg ü tle y ip s a v u n a n p a r tiy i k e n d i a n ü te z i sta lin iz m in ik iz k a rd e şi o la r a k s u ç la y a ra k g iz le m e y e y ö n e lik y a y g ın ç a b a la n ış ığ ın d a , o k u rla rım ız ın d ik k a tin e s u n m a y a d e ğ e r n ite lik te s ö z le rd ir. A y n c a V ic to r S e rg e 'in d ik k a tin e s u n m a y a d a d e ğ e rd ir, ç ü n k ü k e n d i a n la ttığ ı o n se k iz o n d o k u z y ıl ö n c e s in in g e rç e k lik le ri R u s d e v r im in in ilk d ö n e m i ¡üzerine S e rg e 'in s o n r a k i d ü ş ü n c e le r iy le - y in e le m e liy iz , I s p a n y a 'd a k i k o n u m u y ­ la ilin tili o lm a y a n so n ra k i d ü ş ü n c e le r - ç e liş k i iç in d e d ir. 142 2) V ic to r S e r g e , s ta lin iz m in z a f e r in e b ü y ü k k a tk ıs ı o la n b ir f a k tö r o la r a k , b o lş e v ik lid e r le r in d iğ e r g r u p la r a b a s k ı y a p a r a k " d e v r im in b a ­ ş ın d a n b e r i iş le d ik le r i e n c id d i h a ta la r ı" g ö rü r. B o lş e v ik le r in b a s k ıla r ı­ n ın v e b u n u n R u s d e v r im in in s o n r a k i g e liş m e s in d e k i r o lü n ü n e s k i r e ­ f o r m is t ç ö z ü m le m e s in in y e n id e n p iy a s a y a s u n u lm a s ın ı o n a y la y a n la y ız . T a r ih s e l o lm a y a n b i r y a k la ş ım d ır b u ; b ü tü n ü y le te k y a n lıd ır - d o la y ıs ıy la b ü tü n ü y le y a n lış tır - ç ü n k ü b a s k ıla r ın n a s ıl v e n i­ ç in m e n ş e v ik le r i, s o s y a lis t d e v r im c ile r i v e a n a ş is tle r i h e d e f a ld ığ ın a i liş k in h iç b ir ş e y s ö y le m e z . B u , V ic to r S e rg e 'in y a k ın ta r ih li d ü ş ü n c e ­ le r in d e n d e ğ il, a n c a k o m ü k e m m e l ta r ih i R u s D e v r im in in B i r T ı/ı'n d a n ö ğ r e n ile b ilir . S ö z g e lim i: A n a r ş is tle r b o lş e v ik le r i ilk k e z , d e v r im in iç in d e k i b ir m u h a lif a z ın ­ lığ ı k a b a g ü c e d a y a n a r a k b a s tır m a k z o r u n d a b ır a k m ış la r d ı. D u y g u s a l d e v r im c ile r b u n d a d u r a k s a r d ı. A m a s o n u ç n e o lu rd u ? Y a K a r a m u h a ­ f ız la r e n in d e s o n u n d a b i r a y a k la n m a ö r g ü tle r v e M o s k o v a s o n s u z te h ­ lik e le r le d o lu , k a n ş ı k g ü n le r e s a h n e o l u r ( a ç lığ ı v e ş im d id e n g ü ç lü b i­ ç im d e ö r g ü tle n m iş k a r ş ı- d e v r im in b e k le y iş in i a k la g e tir m e k b ile y e te r) y a d a s o n u c u b e lir s iz b ir d iz i o la y ın a r d ın d a n m u h a f ız la r z a m a n iç in d e d a ğ ıtılır d ı. D e v le t iç in d e e m b r iy o n ik b ir d e v le t o lu ş tu r a c a k k a d a r s i­ la h la n d ık la r ın d a m u h a lif le r in i b a s tır a m a y a n h e r d e v r im , b ö lü n m ü ş d u ­ r u m d a , k e n d in i d ü ş m a n la r ın d a r b e le r in e k a r ş ı s a v u n m a s ız b ır a k ır ( s .2 1 7 ) ... K a r ş ı d e v r im c i p a r tile r in ( s o s y a lis t- d e v r im c ile r , m e n ş e v ik le r v e k a d e tle r ) lid e r le r i s o n z a m a n la r d a , M a r t'ta , o r ta k b ir ö r g ü t," Y e n ile n m e tç in B irlik " { S o y u : V o z r o z h d e n iy a ) k u r m u ş la r d ı. S o s y a lis t- d e v r im c i l i ­ d e r le r in b ir is i ş u n la r ı y a z m ış tır : " B irlik , M o s k o v a v e V o lo g d a 'd a k i m ü tte f ik m is y o n la r ın te m s ilc ile r iy le , a s ıl o la r a k M . N o u le n s a r a c ılı­ ğ ıy la d ü z e n li iliş k ile r e g ird i..." Y e n ile n m e tç in B ir lik , S o v y e t h ü k ü m e ­ tin i z o r la d e v ir m e y e k a r a r lı " s o s y a lis t" k ü ç ü k b u r ju v a z in in v e lib e r a l­ le r in te m e l g iz li ö r g ü tü y d ü ... Y a n i, eıı " ile ri" s o s y a lis tle r d e n e n k o y u g e r ic ile r e k a d a r k e s in tis iz b iç im d e iş le y e n b ir k a r ş ı d e v r im c i ö r g ü tle r z in c ir i v a r d ı (s .2 3 0 ). G e r e k b u a l ı n t ı l a n , g e re k s e a n ti- b o lş e v ik " iş ç i s ın ıfı" g r u p la n n ın S o v y e t ik tid a n n m b a s k ıla r ın a n a s ıl k e n d ile r in in y o l a ç tık la r ın a d a ir ta m v e d o ğ r u b ir ta b lo s u n a n b a ş k a y ü z le r c e a lın ü y ı k ita b ın y a z a n V ic to r S e r g e 'e s u n u y o r u z . P n l a n n y e n id e n o k u n m a l a n g e r e k iy o r , y e ­ 143 n id e n y a z ılm a la r ı d e ğ il. Y o k s a , y e n i b ir b a s ım ın ın y a p ılm a s ı g e r e k ir ­ s e , b u g ü n k ü iş ç i h a r e k e tin in g e r ç e k lik le ri g ö z ö n ü n d e b u l u n d u r u l d u ­ ğ u n d a , b o lş e v iz m e ş im d ile r d e y ö n e ltile n m e n ş e v ik v e a n a r ş is t " e le ş tir i s ila h ı" n ın o n la rın b o lş e v iz m e y ir m i y ıl ö n c e d o ğ r u lttu k la r ı " s ila h la r ın e le ş tir is i" n d e n h iç b ir ş e k ild e ü s tü n o lm a d ığ ın ı g ö s te re c e k b i r k a ç s a y f a e k le m e y e y e r k a lm a z . 3) V ic to r S e r g e 'in K r o n s ta d t'ın b a s tır ılm a s ın ın ö y k ü s ü n e ( b o lş e v ik - le r in s ö z d e a ş ır ılık la r ın ı e n d a r k a p s a m d a b ile a n la tm a z ) e n s o n k a tk ıs ı b iz c e ta r tış m a y a te m e l ö n e m d e h iç b ir y e n ilik g e tirm e z . B i z , K r o n s ta d t'a z a te n p e k ç o k y e r a y ır d ığ ım ız , k e n d i g ö r ü ş le r im iz i b e l i r t i p ç e l i ş ­ k ili d ü ş ü n c e le r in s u n u lm a s ın a o la n a k ta n ıd ığ ım ız iç in , b u s o r u n u n d e r ­ g id e ta r tış ılm a s ın a e n a z ın d a n ş im d ilik s o n v e r iy o r u z . 144 A ATAOL KRONSTADT CK N I N - T R O Ç K I 1921 M a r t h aclar ın d a Kr o n st a d t d en iz üssünde p at lak veren ay ak lan m a, Bo lşev ik ik t id a r t a r a lın d a n zor k u lla n ıla r a k b a st ır ıld ı. Gen ç Sovyet Cu m h u r iy e t i u zu n ve zo r lu b ir iç savaş sü recin d en hen üz çık m ışt ı, ( ie n iş h alk k it le le r i a çlık ve t ü k e n m işlik için d ey d i ve h o şn u su zlu k ar t m a eğ ilim i g ö st er iy o r d u . I lu sla r a r a sı k a p it a lizm sosyalist d e v r im in an av at an ın a k a r şı g erçek b ir İ la ç lı seferi b aşlat m ış ve r e j im i içerd en sar sacak her f ır sa t ı d eğ er len d ir m e y o lu n a g id iy o r d u . 1905 ve 1917 d e v r im le r in d c öncü r o lle r ü st len m iş Kr o n st a d t d e n izcile r in in ay ak lan m ası bu k o şu lla r d a gerçekleşt i. K ış k ır t ıc ı em p er y alist basın , a y ak lan m an ın b a st ır ılışm ı Bolşev izm vah şet in in b ir örn eğ i o la r a k y an sıt ıp a n t i- k o m iin izm k am p an y asın ı y o ğ u n la şt ır ır k e n , olay so n r ak i y ılla r d a sosyalist h ar ek et i için d e de çok d eğ işik t ep k iler e ve y o r u m la r a yol aça r a k f a r k lı sosyalizm a n la y ışla r ı için h a r a r e t li b ir t ar t ışın a d ü zle m i o lu şt u rd u . K lin izd ck i k it ap t a, ay a k la n m a n ın h a st ır ılışın m d o ğ ru d an siyasal so r u m lu lu ğ u n u t aşıyan Cen in ve I r o çk i'n in so r u n la ilg ili g ö r ü şle r in i a ç ık la d ık la r ı m et in ler b ir a r a y a g e t ir iliy o r . \ y r ıca . I V . Kn t er n asy o n al lid e r le r in d e n I’ ier r e I r a n k ' ııı sunuş y a zısıy la A m e r ik a lı m ar k sist y azar Jo h n (î.VV r ig h t 'in d eğ işik g ö r ü şler i t ar t ışan k ap sam lı b ir d eğ er len d ir m esi ve Vie t o r Ser g e'in g ö r ü şler i, ek m et in ler o la r a k k it ab a a lın m ışt ır . K it a p bu çerçevede, T ü r k çe d e bu kon u d a y a y ın la n m ış en geniş k ap sam lı k a y n a k olm a ö zelliğ in i de t aşım ak t ad ır . Çe v ir e n le r : K.( ) ğ u z- ( ) .Ak ın h ay M . Gü n e şd o ğ d u '