EGE VE BALKAN ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
JOURNAL OF AEGEAN AND BALKAN STUDIES
ALTI AYDA BİR ÇIKAR/P ERIO D ICA L P U BLISH ED EVERY SIX M O N T H S
ISSN : 2 1 4 9 - 0 6 6 X
Ci lt / V o lu m e : I
Kış 2 0 1 5
Sa y ı/ l ssu e : 2
M AKALELER
on
A C I P I N A R , M i k a i l : 16. Y ü z y ıl d a Ba l a t Şe h r i
PQ
A K K U Ş Y İĞİT , F a t m a : İsk e n d e r i y e 'd e V e n e d i k T i c a r e t i ,
K o n so l o sl a r ı v e F o n d a c o 'su
A R ISO Y , İ b r a h i m A l p e r - M I C H A L O P O U L O S, D i m i t r i s:
So m e Re m a r k s o n t h e So c i o - Cu l t u r a l Li f e o f t h e
V
c
T u r k s o f M o r e a ( 1 7 t h - 1 9 t h Ce n t u r i e s)
BE K İ R , H a r u n : B u l g a r i st a n 'd a Di l Pl a n l a m a sı
Çe r ç e v e si n d e A n a d i l O l a r a k T ü r k ç e y e
Y ö n e l i k Di l Po l i t i k a l a r ı
K A R A , N i l g ü n N u r h a n : 1 9 5 0 Y ıl ın d a B u l g a r i st a n 'd a n
.
T ü r k i y e 'y e G ö ç v e İz m i r Ba sın ı
P A R L A D I R , H a l i l Sa i m : A r n a v u t M i l l i K i m l i ğ i n i n T a r i h se l
v e So sy o l o j i k İ m k â n v e Kısıt l a r ın a Da i r
..
Q
SO L A K , M e h m e t : Bi r H a z i n e - i Ev r a k Ö r n e ğ i :
H ı r v a t i st a n D e v l e t A r şi v i
T A G M A T , Ç a ğl a : Y u n a n Ba şv e k i l i İ o a n n i s M e t a k sa s'ı n
A n ı l a r ı n d a T ü r k i y e Cu m h u r i y e t i v e
M u st a f a Ke m a l A t a t ü r k
Y I L M A Z , M e h m e t Em i n : Pe ç u y T e k k e l e r i
BEL GEL ER
K A Y A P IN A R, Ay şe : Fr a n sız Ba r o n u Bo i sl e c o m t e 'u n
T u n a v e Ba l k a n Sır a d a ğ l a r ı Ci v a r ı n d a O sm a n l ı
Sa v u n m a sı H a k k ı n d a k i Ra p o r u
ÇEV İRİL ER
A L E K Sİ O U , Elli: ( Çe v. İ b r a h i m K E L A Ğ A A H M E T ) :
:=J
Ç a ğ d a ş Y u n a n Ed e b i y a t ı n d a n Bi r Ya z a r v e Bi r Ö y k ü : El l i
,0)
A l e k si o u 'n u n " İ b r a h i m B a b a Ç e şm e si " A d l ı Ö y k ü sü
KİT AP T A N IT IM L A R I
Ç A L I Ş, H ü se y i n : A y şe K A Y A P I N A R - E m i n e E R D O Ğ A N Ö Z Ü N L Ü ,
M i h a l o ğ u l l a r ı 'n a A i t 1 5 8 6 T a r i h l i A k ı n c ı De f t e r i ,
T ü r k T a r i h K u r u m u Ya y ın l a r ı, A n k a r a 2 0 1 5
İZ M İR -2 0 1 5
_Q
<D
U"
_Q
cû
w
İZM İR KAl'll’ ÇELEBİ
Ü N İ V E R Sİ T E Sİ
EB A D / JA B S
Eg e v e B a l k a n A r a şt ır m a l a r ı D e r g i si / Jo u r n a l o f A e g e a n a n d B a l k a n St u d i e s
Ci l t / V o l u m e : 2 0 1 5 - 2 Sa y ı/ Issu e : 2
BİR H AZİN E- İ EV RAK Ö RN EĞİ: H IRV AT İST AN DEV LET ARŞİV İ
T h e A r c h i v e s o f C r o a t i a n St a t e
M e h m e t SO L A K *
Ö Z ET
H ır v a t i st a n 'ın b a ğım sız l ık si m ge l e r i n d e n bi r i o l a n H ır v at De v l e t A r şi v i 1, H ır v a t i st a n 'd a u l u sal ö n e m
t a şıy a n m e r k e zi d e v l e t k u r u m l ar ın ın , ad l i m a k a m l a r ın , a sk e r i sın ır b ö l ge si n i n , si y a si p ar t i l er i n,
d e r n e k l e r i n , ö n e m l i ai l e l e r i n v e k i şi l e r i n f a al i y e t l e r i so n u c u m e y d a n a ge l e n d o k ü m a n t a sy o n u
k o r u y u p , d ü ze n l e y i p ,
k u l l a n ım ın ı sa ğl a y a n k u r u m d u r .
Bu y ö n d e n
H ır v at i st a n Cu m h u r i y e t i 'n i n
m e r k e z ar şi v i d i r . Mi l l i t ar i h, k ü l t ü r v e t o p l u m h ay at ı k o n u l a r ın d a y a p ıl a n h e r h a n gi b i r a r a şt ır m a d a
zi y a d e si y l e
çok
önem li
r ol
oynayan
H R-HDA , A v r u p a v e
Dü n y a
t ar ihi
konul ar ı
b a ğl a m ın d a
m ü r a c a a t e d i l m e si d ü şü n ü l e n ö n e m l i b e l ge v e b i l gi l e r i ç e r m e si n d e n d o l a y ı or i j i nal b i r d e ğe r e
sahi p t i r .
A n a h t a r Ke lim e le r : Ar şi v , Hır v at i st an , Fon, Ko l e k si y o n , Ban, Sa b o r
A BST RA C T
T h e A r c h i v e s o f Cr o a t i a n St a t e
T h e Cr o a t i a n st at e a r c h i v e s ar e t h e ce n t r a l ar c h i v al i n st i t u t i o n in t h e Re p u b l i c o f Cr o at i a, d e e m e d
by m an y t o
be o n e
of t he
sy m b o l s o f
Cr o a t i a n
independence.
The
i n st i t u t i o n
p r e se r v e s,
m a i n t a i n s c o n t r o l o v e r a n d p r o v i d e s a c c e ss t o h i st o r i c a l l y v a l u a b l e d o c u m e n t a t i o n r e l a t e d t o
ce n t r a l st at e i n st i t u t i o n s o f n a t i o n a l i m p o r t a n c e , j u d i c i al a u t h o r i t i e s, Cr o a t i a n m i l i t ar y f r on t i e r ,
nat ional
p ol i t i c al
p ar t i e s,
dif f erent
a sso c i a t i o n s,
and
r e sp e c t a b l e
Cr o a t i a n
i n d i v i d u a l s, m a k i n g it t h e r i c h e st n a t i o n a l a r c h i v e in t h e Re p u b l i c o f Cr o at i a.
f am il ies
an d
Ap a r t f r o m b e i n g a
r i ch so u r c e o f h i st or i c al d o c u m e n t a t i o n o f n a t i o n a l i m p o r t a n c e , t h e Cr o a t i a n st at e a r c h i v e s
p r e se r v e a se r i e s o f d o c u m e n t s r e l a t e d t o t h e e v e n t s t h a t ar e o f l ar ge i m p o r t a n c e f o r t h e
i n t e r p r e t a t i o n o f Eu r o p e a n an d w o r l d h i st or y.
Ke y w o r d s: Ar c h i v e , Cr o at i a, Fu n d , Co l l e c t i o n , Ban , Sa b o r
G İR İŞ
A v r u p a ar şiv l e r i so n y ıll a r d a Tü r k iy e t a r a f ın d a n d e ğ e r le n d ir ilm e y e b aşla n m ışt ır .
Ö ze ll ik le İn gilt e r e , A v u st u r y a v e Ru sya a r şiv le r i n d e k i Tü r k a r a şt ır m a cıla r ın çalışm al ar ı
so n u cu Tü r k t ar ih i v e O sm an lı t ar ih i f ar k lı k a y n a k sü zg e çle r in d e n m u k a y e se li b ir şe k i ld e
y e n id e n k al e m e a lın m a y a b aşla n m ışt ır . H ır v at t o p r a k l a r ın ın O r t a A v r u p a v e A k d e n iz
* O k t . M e h m e t So l a k , A b a n t İzze t B a y sa l Ü n i v e r si t e si ; Bu m a k a l e T ü r k T a r i h K u r u m u ' n u n " O sm a n l ı- H a b sb u r g
M ü c a d e l e si n d e H ır v a t i st a n ' ın Ro lü ( 1 6 0 6 - 1 6 8 3 ) " isi m l i p r o j e si n i n d e st e ğ i i le k a l e m e a l ın m ışt ır .
1 H ır v a t i st a n ' ın
m e r k e zi d i r .
b a şk e n t i Z a g r e b ' d e b u l u n m a k t a d ır . M e r k e zi y e t ç i b i r y a p ıd a o la n k u r u m
H ır v a t ç a
o la r a k H r v a t sk i D r ža v n i A r h i v ,
m ü şt e r e k b i r a r şi v
İn g i l i zc e o l a r a k Cr o a t i a n St a t e A r c h i v e s o l a r a k
e d i l m e k t e d i r . B iz b u n d a n so n r a H R - H D A o l a r a k k ısa l t m a sın ı k u l l a n a c a ğ ız. H ır v a t i st a n
a d r e si : h t t p : / / w w w . a r h i v . h r / a r h i v 2 / k o n t a k t i r a j t e n a s/ i n d e x . h t m
if ad e
D e v l e t A r şi v i ' n i n w e b
136
EBAD/ JABS
Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi / Journal of Aegean and Balkan St udies 2015-2 (2)
k ü lt ü r
ve
m e d e n iy e t
d ai r e sin e
b ağ lıl ık la r ın d a n
d o l ay ı
H ır v a t ist a n ' ın
ar şiv le r i
bu
m u k a y e se li -n e sn e l t ar ih y a zım ın d a ö n e m li k a y n a k a y a k la r ın d a n b ir in i o lu şt u r m a k t a d ır .
H ır v a t ist a n ' d a a r şiv m al ze m e le r in in m e t o d ik v e o r gan ize li m u h a f a za sı o n ik in ci v e on
ü çü n cü y ü zy ıl la r d a n it i b ar e n b aşla m ış v e m o d e r n a r şiv h izm e t i 1 9 5 0 ' l e r d e v e 1 9 6 0 ' lar ın
b aşlar ın d a o lu şm u şt u r . M o d e r n a r şiv h izm e t i n in en ö n e m li v e m e r k e z k u r u m u HRH DA ' d ır .
H R-H D A ' n ın b u gü n k ü f a a liy e t l e r in in b a şla n gıç n o k t ası H ır v at ist a n , Sla v o n y a ve
Dalm a çy a Kr al lığı' n ın (Kr a lj e v in a H r v a t sk a, Sla v o n ija i D alm acija ) k e n d i k r al lık y azılar ın ı
sa k lam a k ar ar ı ile b aşla m ışt ır . Ü çlü Kr al lık b e l ge le r i v e y a zıla r ı ilk b aşt a Ban y ar d ım cısı
v e Za gr e b Pi sk o p o sl u ğu t a r a f ın d a n sak lan m ışt ır . Kr al lık id ar e sin in git t i k çe b ü y ü m e si y le
a r şiv m al ze m e si d ah a k ap sam lı h ale ge lm iş, bu d u r u m ise o n y e d in ci y ü zy ıld a n it i b ar e n
a r şiv
m a lze m e sin in
k o r u n m ası
ve
k ay d a
al ın m ası
için
ü ze r in e
sist e m a t ik
o la r a k
ça lışm a la r y a p ıl m a sın ın b aşla m asın a se b e p o l m u şt u r .
Bu çalışm a H R-H D A ' d a y a p ıl a ca k a r a şt ır m a la r için k o lay lık sa ğlam ası için k ale m e
al ın m ışt ır . Bu n u n için H R-H D A ' n ın ilk ö n ce t ar ih i h ak k ın d a b ilgi v e r il e ce k d ah a so n r a
k o le k siy o n la r ı v e f o n la r ın ın ge n e l t a n ıt ım ı y a p ıla ca k t ır .
T A RİH İ
H R-H D A ' n ın sist e m a t ik o la r a k f a a liy e t e ge çm e sin in se m b o li k o la r a k b aşl an gıcı
2 7 / 2 8 A ğu st o s 1 6 4 1 t a r ih in d e y a p ıla n Sa b o r (H ır v at
H ır v a t ist an
Kr a llığı' n ın
(H ır v a t i st a n ,
Sla v o n y a
ve
M e clisi) t o p la n t ısı so n u cu n d a
D al m açy a
Kr allığı)
ald ığı
y azılı
im t iy azlar ın sa k la n m a sı için ü ç t a n e ayr ı k ilid i o lan ö ze l b ir san d ığın y a p ıl m a sın a d air
v e r ile n
k a r a r d ır .2 Bu
k ar ar a
ist in ad e n
Za k m a r d i d e D ia n k o v e c3 k en d i k r allığın
H ır v a t ist an
Kr a llığı' n ın
h azn e d a r ı o lan
İvan
im t iy a zl a r ın ı sa k la m a k için ö ze l b ir sa n d ık
y a p t ır m ışt ır (Cist a seu A r ch iv u m p r i v i le gio r u m Re gn i). D ia n k o v e c b ir yıl so n r a y a p m ış
o ld u ğu b aşa r ılı gö r e v in d e n d o l ay ı kr al t a r a f ın d a n ö d ü ll e n d i r i lm i şt ir .4 O d ö n e m d e r e sm i
b ir ar şiv ist o l m a d ığın a gö r e r e sm i b e lge le r Ban , Ban y a r d ım cısı v e b aş n o t e r t a r a f ın d a n
sa k la n m a k t a y d ı. A n ca k 1 7 7 4 y ılın d a ilk r e sm i ar şiv ist La d i sl a v Kir a l y t ay in e d ilm iş v e
1 7 7 5 ' d e k r allık b e l ge le r i n i k a y ıt alt ın a alm a v e d ü ze n le m e t a li m a t ı (Cist a seu A r ch iv u m
p r i v i le gio r u m Re gn i) v e r il m iş f a k a t bu h izm e t k alıcı b ir h izm e t o lm am ışt ır . Bu sa n d ık ilk
b aşt a Za gr e b Ka t e d r a li' n in d e p o su n d a sa k la n m ış, d ah a so n r a 1 7 52 y ılın d a Sa b o r ' u n
2 H R - H D A - 1 , Sa b o r K r a l j e v i n a D a l m a c i j e , H r v a t sk e i Sl a v o n i j e , Pr o t o k o l 3 , s. 3 3 - 3 4 .
3 1 6 0 0 y ıl ın d a K r i že v c i ' d e d o ğ m u şt u r . Eğ i t i m i n i Z a g r e b ' d e k i Ci zv i t t a r i k a t ı o k u l u n d a y a p m ışt ır . 4 H a zi r a n 1 6 3 6
t a r i h i n e k a d a r K r i že v c i a si l y a r g ıc ı o l a r a k g ö r e v y a p m ışt ır . Sa b o r ' u n r e sm i b e l g e l e r i n d e il k e k e z ism i 1 6 3 1 ' d e
g e ç m e y e b a şl a m ışt ır . 1 6 3 4 ' d e M a c a r M e c l i si t a r a f ın d a n K r i že v c i b ö l g e si n i n v e r g i m ü k e l l e f l e r i n i ç ık a r t m a k l a
g ö r e v l e n d i r i l m i şt i r . 1 6 3 5 ' d e ise b ü t ü n k r a l l ığ ın v e r g i m ü k e l l e f l e r i n i ç ık a r t m a k l a g ö r e v l e n d i r i l m i şt i r . 1 6 3 5 - 1 6 4 4
t a r i h l e r i a r a sın d a V a r a žd i n
id a r i b ö l g e si n i n b a ş n o t e r l i ğ i y a p m ışt ır . 1 6 3 6 - 1 6 4 4 d e b ü t ü n k r a l l ığ ın b a ş n o t e r i
o l a r a k d a g ö r e v y a p m ışt ır . 1 6 4 0 - 1 6 4 9 a r a sın d a H ır v a t i st a n K r a l l ığ ı h a zn e d a r l ığ ı g ö r e v i n d e b u l u n d u . 1 6 4 2 ' d e ilk
k e z D i e t ' d e ( M a c a r i st a n M e c l i si ) H ır v a t t e m si l c i si o l a r a k a t a n d ı. 2 3 A r a l ık 1 6 4 3 ' d e A r şi v için sa n d ık y a p ım ın ı
b i t i r t i y o r . 1 6 4 9 ' d a a r şi v c i l i k k o n u su n d a y a p m ış o l d u ğ u h i zm e t l e r d e n d o l a y ı Sa b o r ' d a n
1 6 6 4 ' d e O sm a n l ı ile y a p ıl a n sa v a şa
k a t ıl m a k i st e m i ş a m a sa v a şa k a t ıl m a y ıp
p a r a ö d ü l ü a l m ışt ır .
b u n u n y e r i n e A zi z G o t t h a r d
sa v a şın ın t e ç h i z a t t e m i n a t ın ı y a p m ışt ır . 2 5 N i sa n 1 6 6 7 ' d e B a n sk a B y st r i c a ' d a ö l m ü şt ü r . Z a g r e b K a t e d r a l i ' n i n
g ü n e y k ısm ın d a b u l u n a n A zi z Iv a n şa p e l i n e d e f n e d i l m i şt i r .
4 Ka t a r i n a Šp i č k o İv a n Z a k m a r d i d e D i a n k o v e c ' i n e şi d i r . Eşin in a i l e si n i n şe c e r e si n d e n b u b i l g i y i u l a şa b i l i r i z. H RH D A - 8 8 8 , Zb i r k a r o d o sl o v l j a ( A i l e se c e r e l e r i k o l l k e si o n u ) , k l a sö r 2 , O b i t e l j Šp i č k o ( Šp i č k o A i l e si ) .
137
EBAD/ JABS
Bir Hazine-i Evrak Örneği: Hırvatistan Devlet Arşivi
M. Solak
ist e ği ile A ziz M ar k o M e y d a n ı' n d a k i m e clis b in asın a 1 7 6 4 ' d e t a şın m ışt ır . Bö y le ce en
ö n e m li ü ç k r a ll ık b e lge le r i n in y an ı sır a H ır v a t ist an Kr a llık k u r u m la r ın ın (Zagr e b İd ar e
b ö l ge le r i, m a h k e m e m asası b e l ge le r i v b .) a r şiv m a lze m e si d e m e clise t a şın m ış o ld u .
A r şi v f a a liy e t l e r in i n o d ö n e m ge lişim i k o n u su n d a H ır v at ist an Kr al Ko n se y in in f a a liy e t l e r i
ço k
bü yük
ö n em
b a şl a n m ışt ır ;
o
t a şım a k t a d ır .
d ö n em
Ban sk a
Be lge
yö n et im
H r v a t sk a ' d a
sist e m in i
t ar ih i
ö n em
y e n id e n
t a şıy a n
o lu şt u r m a y a
b e lge le r
d iğe r
b e lge le r d e n sist e m a t ik o la r a k ay r ılm ay a b a şl a n m ış v e k ay d a ge çi r i lm işt ir . 1 7 9 7 y ılın d a
Sa b o r Kr a l' d an H ır v a t ist an Kr a llık A r şi v i için d aim i r e sm i b ir ar şiv ist in t ay in e d i lm e sin i
ist e m iş v e 1 8 0 0 y ılın d a Kr al lık ilk r e sm i ar şiv ist İvan Zr n či ć' i a t a m ışt ır .5
H ır va t ist a n , Sla vo n ya ve D a lm a çya Kr a liığı'n ın im t iya z Sa n d ığı
(Sem b olik)
XIX. y ü zy ılın o r t a sın d a n it ib ar e n H ır v at Kr allık A r şi v i, a r şiv m alze m e sin i sa k lay a n
v e t a sn if e d e n b ağım sız b ir k u r u m a d ö n ü şm e y e b a şl a m ışt ır . 1 8 4 8 y ılın d a Ban Jo si p
Je l a či ć İvan Ku k u lj e v ić Sa k cin sk i' y i a r şiv y ö n e t i cisi o la r a k t ay in e t m işt ir . Bu n d an so n r a
a r şiv m al ze m e l e r i ü lk e n i n k ü lt ü r m ir ası o la r a k gö r ü lm e y e b a şl a n m ış v e bu d o ğr u lt u d a
ilk kez y u r t d ışın d a k i H ır v at ist an ile ilgili a r şiv m a lze m e le r i iad e e d ilm işt ir (1 8 4 9 -1 8 5 3 ).
Bu d ö n e m d e Bu d a p e şt e ' d e n Ko n t Zr i n sk i v e Fr an k o p an a ile le r i n in v e d iğ e r H ır v a t asil
a ile le r i n in ,6 k a p a t ıl m ış
Ci zv it
m a n a st ır la r ın ın ,
Kr allık
Ko n se y i
vb.
b e lge le r
t e slim
e d i lm işt ir . 1 8 85 y ılın d a M acar ist a n h ü k ü m e t in in e m r i ile Ban Kh u e n H e d e r v a r y bu iad e
e d ile n b e l ge le r i n b ü y ü k b ir k ısm ın ı t e k r a r ge r i iad e e t m i şt ir .7 1 8 6 8 ' d e k i H ır v a t -M a ca r
an t l a şm a sın d a n
so n r a
H ır v a t ist an
Kr a llık A r şiv i
H ır v at ist a n , Sl a v o n y a v e
Dalm a çy a
Kr allık h ü k ü m e t in in y a r d ım cı b ir d air e si h ali n e d ö n ü şm ü ş v e h ü k ü m e t 1 8 7 0 y ılın d a
5 Jo si p B u t u r a c , " D r ža v n i A r h i v U Z a g r e b u " , H i s t o r i j s k i Zb o r n i k , Yıl 5 , Sa y ı 3 - 4 , 1 9 5 2 , s.3 9 5 ( s- 3 9 5 - 4 0 8 ) .
6 H ır v a t a si l l e r i n i n
H ır v a t D e v l e t A r şi v i n d e k i m a l ze m e l e r i n i n
M a j n a r i ć , " Izv o r i za p o v i j e st p l e m st v a (2 0 0 6 ) , 2 3 .- 3 7 .
7 B u t u r a c , a . g . m . , s.3 9 5 .
Pr e g l e d s o sv r t o m
d e ğ e r l e n d i r i l m e si içi n şu m a k a l e y i b k n z: Iv a n
n a H r v a t sk i d r ža v n i a r h i v " , P o v i j e s n i p r i l o zi , 3 1
138
EBAD/ JABS
Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi / Journal of Aegean and Balkan St udies 2015-2 (2)
a r şiv d e b u lu n an m alze m e n in k u lla n ılm a sın a d air h ü k ü m le r i k ap sa y a n " a r şiv k an u n u n u "
y ü r ü r l ü ğe k o y m u şt u r . Bö y le ce a r şiv k a m u y a ö ze llik le b ilim a d a m la r ın ın a r a şt ır m a la r ın a
açıl m ışt ır . A r şi v 1 8 8 9 ' d a k e n d i ga ze t e si o lan " V j e st n i k k r a l j e v in e h r v a t sk o - sla v o n sk o d a l m a t i n sk o g ze m a l j sk o g a r k i v a " 8 ç ık a r m a y a b a şl a m ışt ır . A y n ı d ö n e m d e a r şi v e ço k
sa y ıd a a sk e r i k u r u m u n v e id a r i b ö l g e le r i n b e l g e l e r i g e l m e y e b a şl a m ışt ır .
K a y n a k : D r . İv a n Pl. B o j n i č i ć ' i n Po r t r e si H ır v a t D e v l e t A r şi v i n d e k i
Po r t r e v e G r a f i k K o l e k si y o n u n d a n a l ın m ışt ır . B o j n i č i ć , I v a n : In v . b r . 5 2 9
1 9 1 3 y ıl ın d a m ill i k ü t ü p h a n e v e k r a ll ık h ü k ü m e t i a r şiv b in a sı in şa e d i l m i ş v e
g ü n ü m ü zd e H R- H D A ç a l ışm a la r ın ı h a la o b in a d a sü r d ü r m e k t e d i r . 1 9 1 8 ' d e a r şiv e
B u d a p e şt e ' d e n H ır v a t i st a n B a k a n l ığ ın ın , H ır v a t ist a n Sa r a y D a i r e si ' n i n v e H ır v a t ist a n
ile a l a k a l ı A v u st u r y a B a k a n lık l a r ın ın y a zılı b e l g e l e r i g e t i r i l m i şt i r . 1 8 8 5 y ılın d a Ban
Kh u e n - H e d e r v a r y ' ın
k a ç ır d ığ ı b e l g e l e r
ise a r şiv e 1 9 5 8 v e 1 9 6 0 y ıl l a r ın d a a n c a k
t e sl i m e d i l m i şt i r .
İki d ü n y a sa v a şı a r a sı d ö n e m d e H R- H D A b a ğ ım sız b ir k u r u m o l a r a k ç a l ışm ış
v e 1 9 2 3 y ılın d a K r a l l ık D e v l e t A r şi v i ( Kr a lj e v sk i D r ža v n i A r h i v ) ism in i a l a r a k d e v l e t
8 U zu n y ıl l a r H R- H D A ' n ın (o d ö n e m k r a l l ık a r şi v i i sm i n d e h a y a t ın ı y ü r ü t ü y o r d u ) m ü d ü r l ü ğ ü n ü y a p a n D r . İv an
Pl. B o j n i č i ć 1 8 8 9
y ıl ın d a
g a ze t e n i n
y a y ın l a n m a y a
b a şl a m ışt ır . G a ze t e n i n
il k d i zi n i n i t a sa r l a m ışt ır . Zl a t k o
M a t i j e v i ć , " D r . Iv a n Pl. B o j n i č i ć ( 1 8 5 8 . - 1 9 2 5 . ) . U Pr ıg o d ı 1 5 0 . O b l j e t n ıc e Ro đ e n j a " , O b l j e t n i c e , n e k r o l o z i , A r h .
v j e sn . , Yıl 5 1 ( 2 0 0 8 ) , s. 5 6 9 - 5 8 9 . ( A r şi v g a ze t e si n i n 2 0 0 8 y ıl ın d a 5 1 . sa y ısın d a y a y ın l a n m ış ö l ü m y ıl d ö n ü m l e r i n i
e k i)
9 B o j n i č i ć a i l e si
için
b a k ın ız:
H R-H D A -8 4 5 ,
k a p sa m a k t a d ır v e b e ş k l a sö r d e n o l u şm a k t a d ır .
O b it e lj
Bo jn ičić
(f o n d ).
Bu
fon
1579
-
1925
y ıl l a r ı
a r a sın a
139
EBAD/ JABS
Bir Hazine-i Evrak Örneği: Hırvatistan Devlet Arşivi
M. Solak
i d a r e sin d e n
a y r ılm ışt ır .
h izm e t i n in
dönüm
1 9 5 0 'li
ve
1 9 6 0 ' l ı y ıll a r ın
b a şla r ı
H ır v a t i st a n ' d a k i
a r şiv
n o k t a sın ı o l u şt u r m u şt u r . Ü lk e g e n e l i n d e a r şi v ağı k u r u l m u ş,
a r şi v c i l i k f a a l i y e t l e r i k a n u n l a r ç e r ç e v e si n d e si st e m a t i k o l a r a k b e l i r l e n m i şt i r . 1 9 6 2
y ılın a
k a d a r a r şiv H ır v a t i st a n
Re p u b l ik e
H r v a t sk e )
ad ı
U l u sa l Cu m h u r i y e t A r şi v i ( D r ža v n i A r h i v
a l t ın d a
f a a liy e t
g ö st e r m i ş,
1962
y ıl ın d a n
N aro d n e
so n r a
ise
H ır v a t i st a n A r şi v i ( A r h i v H r v a t sk e ) ism i v e r i l m i şt i r . 1 9 5 4 y ılın d a Yu g o sl a v y a B i l i m v e
Sa n a t
(JA ZU )
A k a d e m i si
a r şi v i y l e
i şb i r l i ğ i n d e
ko ru m a
ve
k o n se r v a sy o n
l a b o r a t u v a r l a r ı k u r m u şt u r v e b u l a b o r a t u a r l a r 1 9 6 4 ' d e n i t i b a r e n b a ğ ım sız o l a r a k
f aaliy e t
g ö st e r m e y e
b a şl a m ışl a r d ır .
1961
y ılın d a
a r şiv d e
fo t o ğr af
l a b o r a t u v a r ı,
1 9 6 2 ' d e ise b e l g e d a n ışm a m e r k e zi k u r u l m u şt u r . A r şi v b ü n y e si n d e 1 9 7 9 y ılın d a
m ill i f ilm a r şiv i b ir im i n i o l u şt u r u l a r a k u lu sa l f ilm b a k ım ın ın m i r a sın ı d a ü st le n m işt i r .
H ır v a t ist a n b a ğ ım sızlığ ın ı k a za n d ık t a n so n r a H R- H D A , u lu sa l a r şi v m e r k e zi k u r u m u
h a li n e
ge lm iş
ve
H ır v a t i st a n
D e v le t
A r şi v i
ism in i
a l m ışt ır .
H ır v a t i st a n
b a ğ ım sızl ığ ın d a n so n r a a r şiv , u l u sla r a r a sı a r şiv k o n se y i n e (ICA ) k a t ılm ış v e 1 9 9 3
y ıl ın d a n i t i b a r e n H ır v a t ist a n D e v l e t A r şi v i i sm iy l e f a a l i y e t g ö st e r m i şt i r .
B u g ü n k ü a r şiv i n y a p ısın d a A r şi v m a lze m e sin i k o r u m a v e k u l la n m a d a i r e si,
b ilgi
ve
ile t i şi m
i şl e m le r i
d a i r e si,
b ö lü m ü ,
l a b o r a t u v a r ı,
b ilişim
m e r k e zi
m erkez
t e k n o lo jile r i
ko ru m a
m at b aa,
ve
d a ir e si, g e n e l
r e st o r a sy o n
H ır v a t ist a n
f ilm
id a r i
ve
l a b o r a t u v a r ı,
a r şiv i
ve
m u h a se b e
m e r k e zi
Za g r e b
fot o
Pisk o p o sl u k
B ö lg e l e r i n i n a r şiv i gib i a lt b ir im l e r b u lu n m a k t a d ır .
H R- H D A o n u n c u y ü zy ıl d a n g ü n ü m ü ze k a d a r g e l e n v e y a k l a şık o l a r a k 2 3 5 0 0
m e t r e y e a şk ın m a lze m e y i sa k l a m a k t a d ır . Bü t ü n b u m a l ze m e l e r 1 8 5 0 a r şi v f o n l a r ın a
v e k o le k si y o n u n a a y r ılm ışt ır . Bu f o n l a r v e k o l e k si y o n l a r d e v l e t i n id a r i, y a r g ı, e ğ i t i m ,
k ü l t ü r , sa ğ lık v e a sk e r i k u r u m l a r ın ın
a r şiv i n
ö ze l
f o t o ğr af ,
b ö lü m le r in d e n
m ik r o f i l m
b u l u n m a k t a d ır .
Bu
b ir i
a r şiv i n d e
b e lge le r
f a a liy e t le r in d e n
o lan
yedi
H ır v a t
fo t o ğr af
m il y o n a
k u r u m lar ı
k a y n a k l a n m a k t a d ır . A y r ıca
k o le k si y o n u n d a
a şk ın
ve
7 5 0 0 0 0 'e
b e l g e n in
d ü n ya
m ik r o
ça p ın d a k i
a şk ın
f i lm i
k u r u m l a r la
a l a k a l ıd ır . Fil m a r şi v i n d e ise u lu sa l f ilm m ir a sı sa k l a n m a k t a d ır . To p l a m d a 1 9 0 4 ' d e n
b u n a ç e k i l m i ş o la n 2 5 5 u zu n 2 3 5 0 k ısa f i lm b u l u n m a k t a d ır . Bu k o l e k si y o n d a u lu sa l
f ilm a r şi v i n i n y a n ın d a y a b a n c ı f i lm k o l e k si y o n u d a b u l u n m a k t a d ır . A r şi v d e b u l u n a n
bütün
b e lge le r ,
sö zl e şm e l e r ,
t u t an ak lar ,
el
y a zm a l a r ı,
k a d a st r o
ve
t ap u
si ci l
d e f t e r l e r i , g r a f i k l e r , h a r i t a l a r v e d i ğ e r b e l g e l e r u zu n y ıll a r b o y u n c a o l u şm u ş o la n
a r şiv m ir a sın ın k o r u n d u ğ u n u n b ir isp a t ıd ır .
A r şi v
k ü t ü p h a n e si n d e
XIX.
y ü zy ıl ın
i k in ci
y a r ısın d a n
it ib ar e n
si st e m a t i k
o l a r a k a r şiv l i t e r a t ü r ü , t a r ih i k a y n a k la r , r e sm i y a y ın l a r v e d iğ e r ö n e m l i k a y n a k la r
t o p l a n m a k t a d ır .
Yü z
a l t m ış
b in d e n
f a zl a
m a l ze m e y i
H ır v a t ist a n ça p ın d a k i e n ö n e m l i v e e n ö ze l k ü t ü p h a n e d ir .
t o p lay an
bu
kü t ü p h an e
140
EBAD/ JABS
Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi / Journal of Aegean and Balkan St udies 2015-2 (2)
H r v a t s k i D r ž a v n i A r h i v ' i n D ış Ö n G ö r ü n t ü sü
F O N L A R I V E K O L E K Sİ Y O N L A R I
XVI. y ü zy ılın ilk y a r ısın a k ad ar k i d ö n e m le ilgili m a lze m e le r in k ü çü k k o le k siy o n la r ı
t o p lu b ir şe k i ld e ay r ı ay r ı o l a r a k " e sk i a r şiv m a l ze m e si " b ö lü m ü n d e sa k la n m a k t a d ır .
Sa k lı h ald e b u lu n an en e ski b e lge 9 9 9 y ılın a ai t t ir . 9 9 9 -1 0 8 9 u lu sal h ü k ü m d a r la r ın
b e lge le r i " A ct a a n t i q u i ssi m a "
k o le k si y o n u n d a b u lu n m a k t a d ır . O r t a ça ğ' ın
1 1 1 1 -1 5 2 6
d ö n e m in e ai t f ar k lı f ar k lı b e lge le r ise " D o cu m e n t a m e d ie v a l i a v a r io " k o le k si y o n u n d a
sa k la n m a k t a d ır .
A y r ıca
XV I.-XV III.
y ü zy ıl la r
a r a sın d a k i
d ö n em e
ait
ço k
ö n e m li
k o le k siy o n la r a d a sah ip t ir .
Glago l jica h a r f si st e m in d e y a zıla n
b u lu n m a k t a d ır .
Ya zm a la r ı
Bu
a r şiv
(1 4 0 1 -1 8 3 4 ),
Ta r i k a t ın a
k o le k siy o n u
ait
ve
m a lze m e sin in
Gla go lj ica
m an ast ır la r ın
Be lge le r i
f o n la r ı,
" N e o r e g e st r a t a
b ir ço k say ıd a el y a zm a la r ı v e b e lge le r d e
sa k la n d ığı
a ct a "
k o le k siy o n la r
(1 4 6 4 -1 7 5 8 )
Rij e k a ' d ak i
Ci zv it
k o le k si y o n u d u r .
ise:
Gla go lj ica
El
k o le k siy o n u ,
A zi z
m an ast ır ın ın
b e lge le r in in
H R-H DA ,
Pau lu s
H ır v a t ist a n ' d a
ve
y u r t d ışın d a k i d iğe r k u r u m la r d a b u lu n an Gla go lji ca h a r f sist e m in d e y a zılm ış m al ze m e y i
d e sist e m a t ik o la r a k k ay ıt alt ın a a lm a k için ça lışm a la r d a y a p m a k t a d ır .10
10 En e sk i Sl a v b e l g e l e r i ç o ğ u n l u k l a G l a g o l j i c a h a r f si st e m i n d e y a z ıl m ışt ır . IX. y ü zy ıl d a n
i t i b a r e n Sl a v l a r ın
y a şa d ık l a r ı b ö l g e l e r d e n k u l l a n ıl m ış o l a n b u h a r f si st e m i H ır v a t i st a n ' ın d e ğ i şi k b ö l g e l e r i n d e X IX . y ü zy ıl a k a d a r
k u l l a n ıl m ışt ır . Se l a n i k a sıl l ı B i za n s r a h i b i Ći r i l t a r a f ın d a n
Se l a n i k b ö l g e si n d e y a şa y a n Sl a v l a r ın
i c a t e d i l m i şt i r . Bu
h a r f si st e m i n i n
t e m e li o la r a k
k u l l a n d ık l a r ı d il t e m e l a l ın m ışt ır . O r t a ç a ğ ın so n u n d a v e X V I. y ü zy ıl d a
sa d e c e H ır v a t l a r k u l l a n m ışt ır . G l a g o l j a t i f i i l i n d e n t ü r e m i şt i r . Bu f i i l i n ik i a n l a m ı v a r b i r i n c i si e sk i Sl a v d i l i n d e
i b a d e t e t m e k t i r , i k i n c i si k o n u şm a k v e v a a z v e r m e k a n l a m ın a g e l m e k t e d i r . Ćir il , Sl a v d i l i n d e i b a d e t i n y a p ıl m a sı
için u y g u n b i r h a r f s i st e m i ica t e t m i şt i r . Bu G l a g o l j i c a si st e m i n d e y a zıl m ış e n e sk i H ır v a t t a r i h i y a zıt ı B a šć a n sk a
p l o č a ’ d ır . G l a g o l j i c a h a r f s i st e m i n d e y a zıl m ış e se r l e r i d e ğ e r l e n d i r m e k v e a r a şt ır m a k a m a c ıy l a 1 9 0 2 y ıl ın d a Kr k
a d a sın d a Kr k p i sk o p o sl u ğ u b ü n y e si n d e E s k i Sl a v A k a d e m i s i k u r u l m u şt u r . Bu h a r f si st e m i h a k k ın d a g e n e l b i r
b il g i içi n 2 - 6 Ek i m 2 0 0 2 y ıl ın d a Z a g r e b ' d e Esk i Sl a v A k a d e m i si ' n i n k u r u l u şu n u n 1 0 0 . y ıl d ö n ü m ü içi n y a p ıl m ış
1 41
EBAD/ JABS
Bir Hazine-i Evrak Örneği: Hırvatistan Devlet Arşivi
M. Solak
A r şi v d e k i
f o n lar
a r a sın d a
en
ö n e m lile r d e n
b ir i
H ır v a t ist a n ,
Sl a v o n y a
ve
D a l m a ç y a Kr a l lığ ın ın m e c li si ( Sa b o r ) v e k u r u m l a r ın ın f o n l a r ıd ır . Bu f o n d a Sa b o r ' u n
t o p l a n t ıl a r ın ın t u t a n a k l a r ı v e h ü k ü m le r i , k r a ll ığ ın a l d ığ ı i m t i y a zl a r , m e c li s h e y e t le r i
ile ilgil i b e l g e l e r , k r a ll ık k o n f e r a n s b e l g e l e r i b u l u n m a k t a d ır . Ban v e Kr a l lık n o t e r i ile
ilgil i f o n l a r d a ç o k ö n e m a r z e t m e k t e d i r . A y r ıc a 1 7 6 7 - 1 7 7 9 H ır v a t Kr a l iy e t Ko n se y i
f o n u d a b u l u n m a k t a d ır . 1 8 4 8 y ılın a k a d a r ö ze l id a r i b ö l g e le r i n ( Žu p a n j a ) b e l g e l e r i
ay ı a y r ı f o n l a r şe k l i n d e b ir b ü t ü n o l a r a k sa k l a n m ışt ır : B u d a p e şt e ' d e k i M a c a r id a r i
k u r u m l a r ın ın b e l g e f o n l a r ı ( M a c a r v e k i l l e r k o n se y i , Pa la t in , M a c a r Sa r a y Ka m a r a sı
ile
ilgili
b e lge le r
v s...),
t a r ih i
H ır v a t i st a n ' ın
İd a r i
b ö lg e le r in in ^ u p a n
( Kr iže v ci ,
Po že g a , Se v e r i n , Sr ij e m , V a r a žd i n , V i r o v i t i c a v e Za g r e b ) f o n l a r ı, m a h k e m e f o n l a r ı,
se r b e st k r al şe h ir le r in i n b e l g e f o n l a r ı, i m t i y a z v e r i l m i ş p a za r y e r l e r i n i n v e d a h a al t
id a r i b ir im l e r i n in (o p ći n a ) b e l g e f o n l a r ı, 1 8 0 6 - 1 8 1 3 y ıll a r ı a r a sın d a H ır v a t i st a n ' d a k i
Fr a n sız i d a r e sin i n f o n l a r ı.
H R- H D A , H ır v a t Sa r a y Ka m a r a sın ın V i y a n a ' d a k i b a k a n l ık l a r ın d a n H ır v a t i st a n
v e Sl a v o n y a ile ilgili d e v r a l d ığ ı b e l g e f o n l a r ın ı d a sa k l a m a k t a d ır . Bu b e l g e l e r d in ,
e ğ i t i m , m a li , i çi şle r i , t ic a r e t , sa n a t v e k a m u ç a l ışm a la r ı k o n u l a r ın ı i ç e r m e k t e d i r .
H ır v a t ist a n
b a k a n l ığ ın ın
Sa r a y
bu
Ka m a r a sı
gö r evi
1 8 6 9 'd a
ü st le n m işt i r .
B u d a p e şt e ' d e k i
A v u st u r y a ' d a n
H ır v a t i st a n
ia d e
ve
e d ilm iş
Sl a v o n y a
V iy a n a 'd a k i
b a k a n l ık la r ın b e l g e l e r i d e sa k l a n m a k t a d ır . A y r ıc a H ır v a t ist a n M e cl i s ( Sa b o r ) f o n u
( 1 8 6 1 - 1 9 1 8 ) , Ba n ' ın
m e k t u p lar ı ve
k a r a r la r ın ı i çe r e n
Ba n f o n u
d a (1 8 4 8 -1 8 5 6 )
ö n e m l i d i r . En ö n e m l i f o n l a r d a n b ir i d e b azı h ü k ü m e t f o n l a r ıd ır ( 1 8 4 8 - 1 8 6 9 ) : Ban
Ko n se y i
(1 8 4 8 -1 8 5 0 ),
Ba n
Hüküm eti
(1 8 5 0 -1 8 5 4 ),
H ır v a t - Sl a v o n
v e k il l iğ i
(1 8 5 4
1 8 6 1 ), v e k i l l e r k o n se y i ( 1 8 6 1 - 1 8 6 9 ) . H ır v a t i st a n h ü k ü m e t l e r i n i n 1 8 6 9 - 1 9 2 1 t a r ih l e r i
a r a sın d a k i t ü m b e l g e l e r i d e m u h a f a za e d i l m e k t e d i r . Ö ze l l i k l e b a şk a n l ığ ın v e İçişle r i
b a k a n l ığ ın ın
b e lge le r i
it in a
ile
sa k l a n m a k t a d ır .
A y r ıc a
h ü k ü m e t in
y a r d ım c ı
d a i r e l e r i n i n f o n l a r ı d a b ü y ü k b ir it in a ile m u h a f a za e d i l m e k t e d i r . B u d a p e şt e ' d e k i
b a k a n l ık la r ın şu b e l e r i n i n - ö r n e ğ i n Za g r e b ' d e k i m a li y e m ü d ü r l ü ğ ü g i b i - b e l g e l e r i d e
k o r u n m a k t a d ır .
Bu n l a r ın
y a n ı sır a
h ü kü m et
k o m i sy o n l a r ın ın
ve
k u r u m l a r ın ın
-
ö r n e ğ i n a r a zi k o m i sy o n l a r ın ın b e l g e l e r i - b e l g e l e r i d e b u l u n m a k t a d ır .
Sl o v e n , H ır v a t v e Sır p U lu sa l k o n se y i n in f o n u
H ır v a t ist a n
ve
Sl a v o n y a
b ö l g e se l
id ar e n in
( 1 9 1 8 - 1 9 1 9 ) v e Za g r e b ' d e k i
(1 9 2 1 -1 9 2 4 )
b e lge le r i
k ısm e n
sa k l a n m a k t a d ır . 1 9 1 8 y ıl ın d a n so n r a B e lg r a d ' d a k i b a k a n l ık la r ın Za g r e b ' d e b ir n e v i
şu b e si o l a n m ü d ü r l ü k l e r i n i n , h e y e t l e r i n i n v e m ü f e t t i şl i k l e r i n i n b ir d ü zi n e f o n l a r ı d a
sa k l a n m a k t a d ır .
Sır p - H ır v a t - Sl o v e n
Kr a l lığ ın ın
b a k a n l ık l a r ın ın
ve
y ü k se k
k u r u m l a r ın ın şu b e l e r i n i n b e l g e l e r i 2 8 H a zi r a n 1 9 2 1 t a r i h i n d e k a b u l e d i l e n V i d o v d a n
o la n k o n f e r a n s b i l d i r i si k i t a b ın a b a k ın ız: M a r i j a - A n a D ü r r i g l , M il a n M i h a l j e v i ć , Fr a n j o V e l č i ć ( e d .) , G l a g o l j i c a I
H r v a t s k i G l a g o l i z a m , Z a g r e b - K r k 2 0 0 4 . A y r ıc a şu e se r l e r e d e b k z: Fr a n e Pa r o , G l a g o l j sk a p o č e t n i c a , N a k l a d a
B e n j a , Ri j e k a 1 9 9 5 ; B r a n k o Fu č i ć , G l a g o l j s k i n a t p i si , D j e l a Ju g o sl a v e n sk e A k a d e m i j e Zn a n o st i i U m j e t n o st i ,
Za g r e b
1 9 8 2 ; Sh a r o n
G o l k e Fu l l e r t o n , P a l e o g r a p h i c M e t h o d s U se d i n D a t i n g Cy r i l l i c a n d G l a g o l i t i c Sl a v i c
M a n u sc r i p t s , Sl a v i c Pa p e r s, O h i o
1 9 7 5 ; Iv o Pr o d a n , Je l i g l a g o l j i c a p r a v o s v i h H r v a t a , Z a d a r 1 9 0 5 ; D a r k o
Žu b r i n i ć , H r v a t sk a g l a g o l j i c a , H KD sv . Je r o n i m a , Z a g r e b 1 9 9 6 .
1 42
EBAD/ JABS
Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi / Journal of Aegean and Balkan St udies 2015-2 (2)
A n a y a sa sı' n a
kad ar
k ısm e n
sa k l a n a b i l m i şt i r .
Sa v sk a
B a n l ığ ı' n ın
(1 9 2 9 -1 9 3 9 )
b e l g e l e r i ço k iyi b ir şe k i ld e sa k l a n m ışt ır .11 Ö ze l l i k l e 1 9 3 9 - 1 9 4 1 y ıl l a r ı a r a sın d a k i
Ba n o v i n a H r v a t sk a b e l g e l e r i ç o k d e ğ e r l i d i r . 12
1 9 4 1 -1 9 4 5
B a ğ ım sız
y ıl l a r ın a
H ır v a t ist a n
a it
yö n e t im
D e v le t i'n in
f o n lar ı
k u r u m l a r ın ın
k o l e k si y o n u d u r . Bu m a lze m e l e r in
Pa r t i za n
H ır v a t ist a n
f a a liy e t le r in d e n
i d a r e si
o l u şa n
b ir
ile
b e lge
b e ll i b ir k ısm ı 1 9 4 5 y ıl ın d a n so n r a H ır v a t ist a n
d ışın a g ö t ü r ü l m ü şt ü r . Be lg r a d A sk e r i v e Ta r ih En st it ü sü A r şi v i n d e , Be lg r a d D ışişle r i
B a k a n lığ ı A r şi v i n d e
H ır v a t ist a n
b u lu n a n
D e v le t in in
id ar i
bu
fon
k ısm e n
k u r u m l a r ın ın
m ik r o f i lm e
bü yük
b ir
g e ç i r i l m i şt i r .
k ısm ı
ö ze ll i k l e
Ba ğ ım sız
Sa b o r ' u n ,
B a şk a n lığ ın v e b a k a n l ık la r a ai t b e l g e l e r si st e m a t i k o l a r a k sa k l a n m a k t a d ır .
1 9 4 5 y ıl ın d a n so n r a k i y ö n e t i m f o n l a r ı ç a ğ d a ş a r şiv m a lze m e si a lt b ö l ü m ü n d e
sa k l a n m a k t a d ır .
Bu
b u l u n m a k t a d ır .
Çü n k ü
b e lge le r d e k i
çağd aş
b il g i l e r i n
d e v le t
ço ğ u n u n
k u r u m lar ı
b u gü n
ken d i
b il e
id a r i
f aaliy e t le r i
d eğer i
d evam
e t t i r e b i l m e l e r i için b u b e l g e l e r e d a y a n m a k zo r u n d a k a l a b i l i y o r l a r d ır . A y n ı za m a n d a
v a t a n d a şl a r
ken d i
i h t i y a ç l a r ı v a r d ı.
g i t t i k ç e b il im
so sy a l
So sy a l i st
ve
e k o n o m ik
d ö n e m in
h a k l a r ın ı
m a lze m e si
ko ru m ak
ge n e l
i çi n d e
o lar ak
bu
b e lge le r e
a r a şt ır ıl m a m ış v e
a d a m l a r ın ın d ik k a t in i d a h a f a zl a ç e k m e y e b a şl a m ışt ır . ZA V N O H ' u n
(Ze m a l j sk o A n t i f a ši st i č k o V i j e ć e N a r o d n o g O sl o b o đ e n j a H r v a t sk e ) 1 9 4 4 y ılın d a k i
ü çü n cü t o p l a n t ısın d a n
d e v le t in
m erkez
1 9 5 3 ' d e a n a y a sa n ın ç ık a r ıl m a sın a k a d a r o la n d ö n e m d e k i
k u r u m l a r ın ın
m a lze m e l e r i
de
a r şiv d e
sa k l a n m a k t a d ır .13 1 9 5 3
y ıl ın d a n so n r a H ır v a t ist a n So sy a l i st Cu m h u r i y e t i Ba şk a n lığ ı k u r u l m u ş v e b u n l a r l a
alak alı
so n r a k i
m a lze m e d e
dö n em e
H R- H D A ' n n
g e l in c e ,
b ü n y e si n d e
H R- H D A
m u h a f a za
H ır v a t ist a n
m a l ze m e l e r i n i d e v r a l m ışt ır ki b u m a l ze m e l e r i n
e d ilm e k t e d ir .
Cu m h u r i y e t i
19 9 0 'd an
b a k a n l ık la r ın ın
b azı
ö n e m l i b ir k ısm ı H ır v a t K u r t u l u ş
Sa v a şı ile a l a k a l ıd ır .
11 H R - H D A - 1 4 3 ; 1 9 2 9 - 1 9 3 9 y ıl l a r ı a r a sın ı k a p sa m a k t a d ır . 1 0 k i t a p v e 1 0 5 k l a sö r d e n o l u şm a k t a d ır .
12 H R - H D A - 1 6 9 ; 1 9 3 9 - 1 9 4 1 y ıl l a r ı a r a sın ı k a p sa m a k t a d ır . 5 k i t a p v e 1 k l a sö r d e n o l u şm a k t a d ır .
13 H R - H D A - 2 0 7 ; 1 9 4 3 -
1 9 4 5 y ıl l a r ı a r a sın d a k i ZA V N O H ' u n f a a l i y e t l e r i n k a p sa m a k t a d ır . T o p l a m 8 4 k i t a p v e
2 1 3 k l a sö r d e n o l u şm a k t a d ır .
143
EBAD/ JABS
Bir Hazine-i Evrak Örneği: Hırvatistan Devlet Arşivi
M. Solak
H r v a t s k i D r ž a v n i A r h i v ' i n O k u m a O d a sın d a n B i r G ö r ü n t ü
H R-H D A ' n ın b ü n y e si n d e ad li k u r u m la r ın f ar k lı m alze m e l e r i d e sa k la n m a k t a d ır .
1 8 4 8 y ılın a
b a k ım d a n
ço k
ö n e m li d ir . O d ö n e m d e k i H ır v a t ist a n ' d a en y ü k se k y a r gı k u r u m u o lan Ban M asa sı,
k a d a r ki d ö n e m d e
Ban
M asası Fo n lar ı (1 7 2 3 -1 8 5 0 ) bu
Ban
v e k ili m a h k e m e si n in d e v am ı n it e liğin d e d ir . Ban v e k ili m ah k e m e si 1 7 25 y ılın a k ad ar
sü r m ü ş, bu y ıld an so n r a b u n u n gö r e v in i 1 8 5 0 ' y e k a d a r Ban M asası ü st le n m işt ir . 1 8 4 8
1 9 1 8 y ıll a r ın a ait en ö n e m li f o n la r d a ise İd ar i Bö lge M ah k e m e le r i, Sa v cıl ık , H ır v at ist an
Cu m h u r iy e t i
A n a y a sa
M ah k e m e si,
H ır v a t ist an
So sy a li st
Cu m h u r iy e t
Sa v cılığ ın ın
b e lge le r i y e r al m ak t ad ır .
A sk e r i
%9 5 ' i
k o n u la r a ge lin ce
H R-H D A ' n ın
ask e r i
bütün
f o n la r ın ın
H ır v a t ist an
al t
k a p sa m ın d a k i
b ö lü m le r in d e
ask e r i m alze m e n in
sa k la n m a k t a d ır .
A sk e r i
Sın ır
Bö lge si (Vo jn a Kr a jin a) ile ilgili m alze m e , k u r u m u n en b ü y ü k v e ay n ı za m a n d a en iyi
sa k la n m ış ü n it e si
o lu p ,
k ır k
k o m u t a n lık la r ,
al ay ,
t u gay ,
o lu şm a k t a d ır .
1 8 6 8 -1 9 1 8
ay r ı f o n
k ale
y ıllar ı
ve
k o le k siy o n d a n
k o m u t a n lık la r ı,
a r a sın d a k i
a la y
d ö n e m le
ib ar e t t ir .
Bu
m a h k e m e le r i
ilgili
ü n it e ge n e l
b e l ge le r i n d e n
A v u st u r y a -M a ca r ist a n
m o n ar şi n in m ü şt e r e k o r d u su n u n Za gr e b ' d e k i ge n e l k o m u t a n lığı, Pu la A m ir a lli ği f o n lar ı
y e r a lm a k t a d ır . İki d ü n y a sav aşı ar ası d ö n e m e ai t ask e r i b ir im le r ile k u r u m la r a ge lin ce
a r şiv d e
b ir k a ç f o n
sa k la n m a k t a d ır
(Slo v e n -H ır v a t -Sır p
De v le t i
U lu s Ko n se y i A sk e r i
M ah k e m e k u r u m u n u n k ay ıt lar ı gib i). Ba ğım sız H ır v a t ist an D e v le t i' n in ask e r i b ir im le r i n e
ge lin ce sav u n m a b ak a n lığ ın ın v e h av a b ir im le r i k o m u t a n lık la r ın ın b e l ge le r i m u h a f aza
e d il m e k t e d ir . 1 9 4 5 y ılın d a n so n r ak i d ö n e m e ait b ağım sız H ır v a t ist an D e v le t i' n in ask e r i
b ir im le r i n in v e Par t izan b ir im le r i n e ait b e lge le r y u r t d ışın d a n ge t ir t ilm işt ir . H ır v at ist an
ile
ilgili
y u r t d ışın d a n
ge t ir il e n
bu
a r şiv
m a lze m e l e r in e
ek
o la r a k
m ik r o f i lm
144
EBAD/ JABS
Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi / Journal of Aegean and Balkan St udies 2015-2 (2)
k o le k siy o n u n d a d ağılan Yu g o sl a v y a ' n ın Be lgr a d ' d a k i ask e r i b ir im le r i n in , H ır v a t Ku r t u lu ş
O r d u su ' n u n ,
H ır v at
Par t izan
ask e r i b ir im le r i n in
v e Ba ğım sız H ır v at ist an
D e v le t i ' n in
ask e r i b ir im le r i n in b e l ge le r i b u lu n m a k t a d ır .
Eğit im ,
k ü l t ü r , sa ğlık
k u r u lm u ş A sill e r Eğit im
k r allık
a k a d e m isi
ve
so sy a l
k u r u m la r ın
f o n la r ın a
ge lin ce
XVII.
y ü zy ıld a
Ku r u m u , 1 7 76 y ılın d a k u r u lm u ş Kr allık Bilim A k a d e m isi -b u
Za gr e b
Ü n iv e r sit e n in
t e m e li n i
o lu şt u r m u şt u r -,
1 9 2 6 -1 9 6 0
y ıllar ı
ar asın d a f a a liy e t gö st e r e n u lu sal sa ğlık o k u ll ar ın ın b e l ge le r i y e r al m ak t ad ır .
A r şiv d e
b u lu n an
en
k ap sam lı v e b ir o k a d a r h iç a r a şt ır ılm a m ış f o n
gr u b u
e k o n o m i v e m ali k u r u m la r ın f o n la r ıd ır . 1 9 45 y ılın a k a d a r ki d ö n e m d e b ir k a ç f o n ö n e m li
y e r t u t m a k t a d ır . 1 9 4 8 y ılın d a k a ld ır ılan Za gr e b Sa n a y i O d ası, H ır v a t ist an Za n a a t k â r la r
Bir liği v e b ir k a ç Za d r u g a ' n ın 14 b e l ge le r i b u lu n m a k t a d ır . Bu d ö n e m e ai t y a k la şık elli
civ ar ın d a b a n k a n ın b e l ge le r i d e sa k la n m a k t a d ır . 1 8 4 6 y ılın d a k u r u lm u ş H ır v a t ist a n ' ın ilk
t a sa r r u f
b a n k a sın ın
b e l g e l e r i 15 v e
m u h a f a za e d il m e k t e d ir . Ö r n e ğin
y ir m i
civ ar ın d a
sigo r t a
k u r u m la r ın ın
H ır v a t ist a n ' d a ilk sigo r t a k u r u m u
b e lge le r i
Cr o a t i a
18 84 'd e
k u r u lm u şt u r . Siy asi p a r t il e r v e d e r n e k le r alt b ir im in d e ise siv il v e siy asi k u r u m la r ın ,
se n d ik a la r ın , siy asi p a r t ile r in b e l ge le r i n in b ir ço ğu m u h a f a za e d iliy o r . Bu f o n la r ın en
bü yük
k ısm ı so sy alizm
Yu g o sl a v y a
Ko m ü n i st
d ö n em d eki
Ge n çliği,
k u r u m la r a
H ır v at ist an
ait t ir :
U l u sa l
H ır v a t ist an
So sy a li st
İşçi
Ko m ü n ist
Bir liği,
Par t isi,
H ır v a t ist an
So sy a li st Ge n çlik Bir liği, H ır v a t Kad ın la r ın ın t o p lu m sa l f a a liy e t k o n f e r a n sı, H ır v a t ist an
M illi Cu m h u r iy e t i Gazi Bir liği vs... Bu b ö l ü m d e ay r ıca 1 9 9 0 y ılın a k ad ar k i se n d i k a la r ın
b e lge le r i d e y e r a lm a k t a d ır . A z say ıd a o lsa d a asil k u r u m la r ın ın , h a y ır k u r u m la r ın ın ,
k ü lt ü r v e e ğit im k u r u m la r ın ın d a f o n la r ı v ar d ır . Bu n lar ın ar a sın d a en ö n e m li y e r i M at ica
H r v a t sk a 16 v e Sa ğ lık Ka m a r a sı' n ın b e l ge le r i o lu şt u r m a k t a d ır .
H R-H D A ' n ın
ço k
say ıd a
d in i
ce m a a t i n ,
ö ze ll i k le
b a şp isk o p o slu k la r ın ,
m an ast ır la r ın v e r u h an i b ö l ge le r in f a a liy e t l e r in d e n k a y n a k la n a n Ro m a Kat o lik v e Sır p
Ort o d o ks
k il ise le r i n in
m a lze m e le r in d e n
o lu şan
f o n la r ı
da
sa k la n m a k t a d ır .
Far klı
m an ast ır la r ın On ü çü n cü y ü zy ıl ile o n d o k u zu n cu y ü zy ıl a r a sın d ak i f ar k lı b e l ge le r i d e
sa k la n m ışt ır . Sır p O r t o d o k s d in i k u r u m la r ın d a n sa d e ce Ka r l o v a c O r t o d o k s Kilise si' n in
f o n la r ı y e r alm ak t a d ır .
Fe o d al
a r a zi le r i n ,
f a a liy e t l e r in d e n
asil
k a y n a k la n a n
a ile le r i n
b e l ge le r d e n
ve
H ır v a t ist a n ' d a
o l u şa n
f o n la r
önde
d a v ar d ır .
ge le n
On
k işile r in
ü çü n cü
ve
y ir m in ci y ü zy ıl la r ın a r a sın d a k i d ö n e m e ait y ir m i t a n e f e o d al ar azi v e y ü ze aşk ın aile
14 H R - H D A - 6 1 8 ; 1 9 0 7 - 1 9 4 9 y ıl l a r ı a r a sın ı k a p sa m a k t a d ır . 6 9 k i t a p v e 7 k l a sö r d e n o l u şm a k t a d ır .
15 İk i f o n d a n o l u şm a k t a d ır : H R - D A Z G - 2 4 7 P r v a h r v a t s k a št e d i o n i c a v e H R - H D A - 5 7 0 P r v a h r v a t s k a št e d i o n i c a ;
1 8 4 6 -1 9 4 9
y ıl l a r ı
a r a sın ı
k a p sa m a k t a d ır .
İlk
H ır v a t i st a n
t a sa r r u f
b a n k a sı
4
M art
1 8 4 6 'd a
Za g r e b 'd e
k u r u l m u şt u r . Ku r u c u l a r ı Lj. G a j , D . D e m e t a r , A . M a žu r a n i ć , B a r o n A . V r a n y c za n y , B a r o n F. Ku l m e r , A . P o p o v i ć
'd ir .
16 M a t i c a
H r v a t sk a
b a şl a m ışt ır .
Ku r u ld u ğ u
1 8 4 2 'd e
H ır v a t i st a n
dönem den
k l a si k
İli r y a
Harekât ı
e se r l e r i n i n
k ü t ü p h a n e si n i n
y a y ın l a n m a sın a
k u r u l m a sıy l a
onun
b ü n y e si n d e f a a l i y e t l e r i n i
m a d d i d e st e k s a ğ l a m a k
1 8 7 4 y ıl ın a k a d a r i sm i M a t i c a İl i r sk a o l a r a k d e v a m
a m a ç ıy l a
k u r u l m u şt u r .
e t t i r m i ş a m a b u t a r i h t e n so n r a
M a t i c a H r v a t sk a ism i n i a l m ışt ır . 1 8 5 0 y ıl ın d a İl i r y a K ü t ü p h a n e si k a p a t ıl d ık t a n so n r a M a t i c a İl i r sk a b a ğ ım sız
o l a r a k f a a l i y e t g ö st e r m e y e b a şl a m ışt ır . A r a l ık sız o l a r a k 1 9 7 2 y ıl ın a
k a d a r f a a l i y e t g ö st e r m i ş v e o t a r i h t e
k a p a t ıl m ış v e t e k r a r 1 9 9 0 t a r i h i n d e a ç ıl m ışt ır . Bu k u r u m h a k k ın d a b a k ın ız: H R - H D A / S - 8 5 9 2 ; b u f o n 1 8 4 2 1 9 7 1 a r a sın ı k a p sıy o r .
H R- H D A - 1 5 6 7 ; 1 8 3 8 -
2 0 0 6 y ıl l a r ı a r a sın d a k a p sa m a k t a d ır . 4 4 2 k l a sö r d e n
H ır v a t d e v l e t a r şi v i M a t i c a H r v a t sa k a ' d a n b i r k a ç k e z m a l ze m e si n i d e v r a l m ışt ır .
o lu şu r .
1 45
EBAD/ JABS
Bir Hazine-i Evrak Örneği: Hırvatistan Devlet Arşivi
M. Solak
f o n la r ı d a sa k la n m a k t a d ır . Bu aile f o n la r ı ö ze lli k l e Ban sk a H ır v a t sk a v e A sk e r i Sın ır
Bö lge si ' n d e k i (Vo jn a Kr a jin a) aile le r in f o n la r ıd ır . H ır v at ist an v e Sır b ist an t a r ih le r in in o
d ö n e m d e k i t o p lu m sa l v e so sy al a r a şt ır m a la r ı için ço k ö n e m li b ir k ay n ak t ır . Ye r li asille r in
y an ı sır a y a b a n cı k ö k e n li asil le r i n d e b e l ge le r i n in y e r al d ığı bu f o n u n b ü y ü k b ir k ısm ı on
d o k u zu n cu v e y ir m in ci y ü zy ıl la r d a o l u şm u şt u r .17
A r şiv d e
k a p say an
b u lu n an
Arm a
en
ö n e m li
Ko le k siy o n u ' d u r .
f o n la r d a n
Bu A r m a
b ir t a n e si
1 4 3 4 -1 9 1 8
k o le k si y o n u , A r m a
y ıll ar ı
Ko l e k siy o n
ar asın a
Ko p y ası
(1 5 4 2 -1 7 8 0 ), H ır v a t ist an v e Sla v o n y a A i le A r m a la r ı Ko le k siy o n u (1 8 4 0 -1 8 8 3 ) isim li alt
k o le k si y o n la r d a n
o l u şm a k t a d ır .18 H ar it a k o le k siy o n u
H ır v a t ist a n ' d a
ikin ci en
b ü yü k
k o le k si y o n d u r . 1 5 5 0 ' d e n so n r a d ö r t b in e aşk ın h ar it a, -ö ze lli k le e sk i h ar it a la r - at la slar ,
p lan la r d an
o l u şm a k t a d ır .19
Nüfus
d e f t e r le r i
k o le k siy o n u n d a
2128
nüfus
d ef t eri
b u lu n m a k t a d ır . Bu d e f t e r l e r o n y e d in ci v e o n d o k u zu n cu y ü zy ıl la r a r a sın d a k i d ö n e m e
ih t iva
ederken
b ir ço ğu
H ır v a t ist a n ' ın
k u ze y b at ı
b ö lge le r i n e ,
k ü çü k
b ir
k ısm ı
da
Sla v o n y a -Pr i m o r j a b ö lge le r i n e ait t ir . A f iş k o le k siy o n u n d a 1 7 1 8 y ılın d a n it ib ar e n t o p lam
y ir m i d ö r t b in af iş b u lu n m a k t a d ır . Gr a f ik k o le k siy o n u n d a o n alt ın cı y ü zy ıld a n b u y an a
n o r m al
m ühür
ile
m ü h ü r y ü zü ğü y le
y a p ıla n
m ü h ü r l e r v ar d ır .
A y r ıca
aile
şe ce r e ,
k a r t p o st a l, f ar k lı d ip lo m a v e t a k d ir n a m e , t a k v im k o le k siy o n l a r ı d a m e v cu t t u r .
17 Ö n e m l i a i l e l e r i n v e k i şi l e r i n f o n l a r ı içi n a y r ıc a Za g r e b D e v l e t A r şi v i n d e k i A i l e v e B i r e y se l A r ş i v K a t a l o ğ u
t o p l a m 2 8 a i l e v e 2 9 b i r e y f o n u n d a n o l u şm a k t a d ır .
A i l e k a t a l o ğ u 1 5 1 1 - 1 9 7 4 t a r i h l e r i a r a sın ı k a p sa m a k t a d ır .
H R - D A Z G - 8 1 7 O b i t e l j A r b a n a s; H R - D A Z G - 8 1 8 O b i t e l j B l a že k o v i ć ; H R - D A Z G - 8 1 9 O b i t e l j B u ši ć ; H R - D A Z G - 8 2 0
O b i t e l j Cu n d e k o v i ć ; H R - D A Z G - 8 2 2 O b i t e l j Ču č k o v i ć ; H R - D A Z G - 8 2 3
O b i t e l j D e že l i ć ; H R - D A Z G - 1 0 1 0 O b i t e l j
G e l i n e k ; H R - D A Z G - 1 0 1 1 O b i t e l j G r ü n w a l d ; H R - D A Z G - 8 2 4 O b i t e l j Išt v a n i ć ; H R - D A Z G - 8 2 5 O b i t e l j Je l a č i ć ; H RD A Z G - 8 4 3 O b i t e l j Ka u r i ć ; H R - D A Z G - 1 1 5 3 O b i t e l j M a y e r ; H R - D A Z G - 8 2 6 O b i t e l j O r ši ć ; H R - D A Z G - 8 2 7 O b i t e l j
P o g l e d i ć ; H R - D A Z G - 8 2 8 O b i t e l j Ra u c h ; H R - D A Z G - 8 2 9 O b i t e l j Ru sz; H R - D A Z G - 8 3 0 O b i t e l j Sp i ši ć ; H R - D A Z G - 8 3 1
O b i t e l j St e p a n i ć ; H R - D A Z G - 8 3 2 O b i t e l j Šk r l e c ; H R - D A Z G - 1 0 0 6 O b i t e l j T u r k o v i ć ; H R - D A Z G - 8 5 6 O b i t e l j U b e l;
H R - D A Z G - 8 5 9 O b i t e l j V a l e n t e k o v i ć ; H R - D A Z G - 1 1 5 4 O b i t e l j V i n sk i ; H R - D A Z G - 8 3 3 O b i t e l j V r č k o v i ć ; H R - D A Z G 1 0 1 3 O b i t e l j V u k e l i ć ; H R - D A Z G - 1 0 1 7 O b i t e l j W e i ss; H R - D A Z G - 1 0 1 8 O b i t e l j W u n d sza m ; H R - D A Z G - 8 3 4 O b i t e l j
Z r i n sk i .
B i r e y se l
a r şi v
k at o lo ğu n d a
ise t o p l a m
29
b i r e y se l f o n
b u l u n m a k t a d ır .
1 7 4 9 -2 0 0 6
y ıl l a r ı a r a sın ı
k a p sa m a k t a d ır . H R - D A Z G - 1 0 0 8 A n t i ć M a k so ; H R - D A Z G - 8 5 8 A n t o n V a c l a v ; H R - D A Z G - 8 3 5 D e l i ć St j e p a n ; H RD A Z G - 8 3 6 Fe r i ć T a d i j a ; H R - D A Z G - 1 0 0 9 Fr a j t i ć V l a d i m i r ; H R - D A Z G - 8 3 7 Fu čk o Jo si p ; H R - D A Z G - 8 3 8 G u t e ša Il i ja ;
H R-D A ZG -8 3 9
M a m u la
H i r c D r a g u t i n ; H R - D A Z G - 8 4 1 Jo si p o v i ć Im b r o ; H R - D A Z G - 8 4 4
La za r ; H R - D A Z G - 1 0 1 2
A lb e r t ; H R-D A ZG -1 1 5 2
M a n a st e r i o t t i V i šn j a ; H R - D A Z G - 1 2 4 2
Pa v i ć M i l a n ; H R - D A Z G - 8 4 8
Pe ch
M a je r ič O t m ar ; H R-D A ZG -8 4 6
M a r o e v i ć Iv o ; H R - D A Z G - 8 4 7 N u g e n t
A d e la ; H R-D A ZG -8 4 9
Pe r ši ć Iv a n ; H R - D A Z G - 1 0 1 4
Pe x i d r Sr i ć a V l a d i m i r ; H R - D A Z G - 8 5 0 Pl i v e l i ć Je l k a ; H R - D A Z G - 8 5 1 Pl i v e r i ć Jo si p ; H R - D A Z G - 8 5 2 Ra d i ć St j e p a n ;
H R-D A ZG -8 5 3
Ri b a r
Iv a n ; H R - D A Z G - 1 0 1 5
Ro t h
A u g u st ; H R - D A Z G - 8 5 4
Se l a k Jo si p ; H R - D A Z G - 1 1 4 9 St o p a r
B o g d a n ; H R - D A Z G - 8 5 5 Ši ši ć Fe r d o ; H R - D A Z G - 8 6 0 V a l l a Fr a n j o ; H R - D A Z G - 8 6 1 V r b a n i ć Ru d o l f ; H R - D A Z G - 8 6 2
Za c c a r i a Le o p o l d .
18 H R - H D A / A J
4802; 1434 -
1 9 1 8 t a r i h l e r i a r a sın d a 7 4 k l a sö r d e n o l u şm a k t a d ır . 1 9 . y ü zy ıl ın so n o n y ıl ın d a
k o l e k si y o n h a l i n e g e t i r i l m i şt i r . G ü n ü m ü z e H R- H D A b u k o l e k si y o n u d e v a m l ı o l a r a k g e n i şl e m e k t e d i r .
19 Z a g r e b
D e v l e t A r şi v i n d e 1 8 1 9 -
1 9 9 6 t a r i h l e r i a r a sın d a 4 9 0 2 h a r i t a d a n o lu şa n k o l e k si y o n a b a k ın ız: H R-
D A Z G - 8 6 9 ; K a r l o v a c D e v l e t A r şi v i n d e 1 7 9 8 - 1 9 6 5 t a r i h l e r i a r a sın d a 1 3 8 3 h a r i t a d a n o l u şa n k o l e k si y o n a b a k ın ız:
H R - D A K A - 6 0 ; R i j e k a D e v l e t A r şi v i n d e 1 6 7 8 - 1 9 9 8 t a r i h l e r i a r a sın d a 3 7 8 h a r i t a d a n o l u şa n k o l e k si y o n a b a k ın ız:
H R - D A R I - 2 7 7 ; Sp l i t D e v l e t A r şi v i n d e 1 8 6 7 - 1 9 4 7 t a r i h l e r i a r a sın d a 1 0 9 h a r i t a d a n o l u şa n k o l e k si y o n a b a k ın ız:
H R - D A ST - 1 9 0 ;
146
EBAD/ JABS
Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi / Journal of Aegean and Balkan St udies 2015-2 (2)
SO N U Ç
To p r a k la r ı H ab sb u r g v e O sm a n lı im p a r a t o r lu k la r ın ın id ar e si al t ın d a k alm ış o lan
H ır v a t ist a n ' ın
siy asi, so sy al , k ü lt ü r e l, m ali v e ask e r i t a r ih in e
m al ze m e si
H ır v a t ist an
e d il m e k t e
ve
D e v le t
t a sn if l e n e r e k
A r şiv i' n in
b ilim
(H R-H D A )
a d a m la r ın a
m u h t e li f
ve
ait
m ily o n la r ca
f o n la r ın d a
a r a şt ır m a cıla r ın
a r şiv
m u h af aza
k u lla n ım ın a
su n u lm a k t a d ır . O r t a A v r u p a v e A k d e n iz m e d e n iy e t b ö lge le r i n i n e t k isi al t ın d a k alm ış
H ır v a t ist a n ' ın b u m e r k e zi a r şiv k u r u m u Balk an , A v r u p a v e Dü n y a t ar ih i için ze n gin b ir
b e lge k o le k siy o n u sa k la m a k t a d ır . Bu n d an d o lay ı H ır v at ist an De v le t A r şiv i' n e ilgi h e r
ge çe n gü n ar t m a k t a d ır . 9 9 9 y ılın d a n g ü n ü m ü ze k a d a r o r t a la m a o n asır d an f azl a b ir
za m an d ilim in i k ap sa y a n bu t ar ih i b e l ge le r b ir ço k k o n u n u n a r a şt ır ılm a sın d a ö n e m li d i r .
H R-H D A ' d a k i b e l ge le r , O sm a n lı İm p a r at o r lu ğu ile H a b sb u r g İm p a r at o r lu ğu a r a sın d ak i
siy a sa l, so sy a l v e e k o n o m ik ilişk il e r i k a r şıla şt ır m a lı o la r a k a n al iz e t m e m izi sa ğla y a ca k
a r a şt ır m a la r ın o lu şm a sın d a ço k b ü y ü k k at k ı sa ğlay a cak t ır .
Mehmet Solak