DEDE
K O R K U T
KİT ABBNDA
Me hm e d
Kaplan
Ya ş a d ı ğ ı m ı z m e d e n i y e t d e v r e l e r i n e
umumiy e t le
KAIDHN
gör e
ü ç ş e k ild e d e ğ e r le n d ir ilm iş t ir :
T ür k e d e b iy a t ın d a
1 —
İs İâ m iy e t t e n
k a d ın ,
önc e
d e v r in d e o , b u d e v r in id e a l e r k e k t ip i o la n A l p t ip in e
g öç e b e lik
ve
yak-
la ş ır . E r k e k g i b i o d a a t a b i n e r , o k a t a r , k ılıç k u lla n ır v e i c a b ı n d a d ü ş m a n la
k a h r a m a n c a ç a r p ı ş ı r . 2 — Ye r l e ş i k
m e d e n i y e t e v e is lâ m î
k ült ür
d a h il o l d u k t a n s o n r a k a d ın , e r k e k g i b i v e e r k e k t e n d a h a fa zla
ç e v r e s in e
p a s s if b i r k a r a k t e r a r z e d e r . T o p r a k v e d i n , in s a n la r ı k e n d i l e r i n d e n ü s t ü n
t a b ia t v e y a
t â b ia t üs t ü k u v v e t le r e
b a ğla r .
m a n c a v a s ıfla r ın ı k a y b e d e r e k b i r h a z
3 —
Bu
d e v ir d e k a d ın ın
ve aşk
kahra-
m e v zu ' u o ld u ğu g ör ülür .
G a r p m e d e n i y e t i t e s ir i a lt ın a g i r d i k t e n s o n r a k a d ın ın i l k i n
e d e b i-
y a t t a , s o n r a h a y a t t a be ş e r î h a k l a n m üd a fa a e d ilir ve t a m a m iy le
müs a vi b i r s e v iy e y e
De d e
g e t ir ilir .
Ko r k u t k it a b ın d a
1
b ir inc i d e v r e y e
h u s û s iy e t le r i c a n lı b i r ş e k ild e t a s v i r
t e s b it e
e r k e k le
a it k a d ın
o lu n m u ş t u r .
t ip in in b ir ço k
Bu ma k a le d e
b u n la r ı
ç a lış a c a ğız .
1. De d e
Kor kut
k it a b ın d a
me d e n iy e t köy
y e r le ş ik
ve
d ik k a t i ilk çe ke n
şey,
ş e h ir e d e b i y a t l a r ı n d a
burada
o ld u ğu
k a d ın ın
g ib i, b ir
h a z v e a ş k m e v z u ' u o lm a m a s ıd ır . K e n d i s i d e e r k e ğe ka r ş ı b ir â ş ık ta vr ı
t a k ın m a z.
Me cnun,
ğin ,
Kor kut
De d e
n e d e Aş k ı
a ş k ı, h a y a t î
bugün
Biz
Me mnu''da
b ir
a n la d ığım ız
m e s ' e le
mânada
Ke re m
ile
As lı,
ne
Le y lâ
r a s t la n ıla n ş e k ild e , k a d ı n ı n v e y a
h a lin e
bir
aş k
g e t ir d iği
g ör ülür .
duy gus u
adetâ
erke-
Burada,
mevcut
ve
b izim
d e ğild ir .
b u n u g ö ç e b e m e d e n i y e t i n d e y a ş a n ı l a n h a y a t ş e k li ile i z a h e d i y o r u z .
Aş k
d u y g u s u , t o p l u l u k iç in d e m a d d î v e y a
k a la n b ir muh a y y ile nin
g e liş m e s in i
hareket
t e m in
eden
m a h s u lüd ür .
ş a r t la r
ma ne vî m a n ia la r
Göç e b e
yoktur.
h a y a t ın d a
Burada
k a r ş ıs ın d a
muh a y y ile nin
in s a n la r ,
d a im î
h a l i n d e d i r . G ö ç e b e , k ö y v e y a ş e h ir h a y a t ı n ı n s a ğ l a m ı ş
e m in v e s t a t ik
ve
k it a b ın d a , ne
b ir
boş
d i n d e k a d ın la e r k e k
zamana
s a h ip
d e ğ ild ir . Ay r ıc a iç t im a î b a s k ı
a r a s ın a s ık ı b i r p e r d e
1 OrhaD Şaik Goky ay , De de
Korkut,
b ir
o ld u ğu
İs tanbul, 1938.
ç e k m e m iş d ir .
10ü
Me hme d Ka pla n
m ü h im r n i, b u d e v r e d e , iç t im a î h a y a t
Da h a
d e ğ e r i n h i s v e h a y a l s a h a s ı n d a d e ğ i l , hare ke t
b u lu n m a s ıd ır . B u t o p İu lu k d a e n b ü y ü k
ic a b ı, e n b ü y ü k
s a h a s ın d a
ş e k lin d e t e c e lli
B u n u n n e t ic e s i o l a r a k e r k e k , k e n d i s i iç in e n y ü k s e k k ı y m e t
ramakhk
t e lm ih
v a s ıfla r ın ı k a d ı n d a d a a r a r . B a b a s ı n a k e n d i s i n i
e d e n B e y r e k ile b a b a s ı a r a s ın d a
y i çok güze l
«Ağ
e t m iş
ve ka hr a -
d e ğ e r kahramanlık'tır
m a n lık , m u h a r i p l i k v e v üc u t k u v v e t in i g ös t e r m e k
be şe rî
t e c e lii
eder.
o la n ka h
e v le n d ir m e s in i
g e ç e n şu k o n u ş m a b u t e lâ k k i-
g ös t e r ir :
s a k a llu ba ba s ı a y d u r :
o ğu l, d a n
danşuk,
bugün
oğuzda
ne
gördün?
A y d u r : N e g ö r e y i m , o ğ i u o l a n e v e r m iş , k ız ı o l a n
Baba
aydur:
d e d i.
Be li b e s a ğ s a k a llu a z iz b a b a , e v e r m e k g e r e k ,
d e d i.
Ba ba s ı a y d u r : Oğ u z d a
Be yre k
turmadm
aydur:
ol turmah
Baba
k im ü n k ız ın ı a h v e r e y i m ,
mana
b ir
k ız
a lıv e r
k ız a lıv e r b a b a m a n a ,
baş
ge tür me h
me n
gerek.
ye r ümde n
Bunun
gerek;
g ib i b ir
d e d i.
B a b a s ı B a y B ü r e H a n A y d u r : O ğ u l s e n k ız
hampa
d e d i.
kim
g e r e k ; me n k o ç a t u m a b in m e d in p! b im e h
m e n k ır ım a v a r m a d ın o i m a n a
bir
göçürmüş .
Oğul y a seni e ve r me k mi ge re k,
d ile m e z ş in ,
ke ndüne
2
is t e n m iş s in ' .
K a h r a m a n la r d a n K a n T u r a h d a , a ş a ğı y uka r ı a y n i ifa d e le r le
3
b ir
k ız i s t e r .
B e y r e k ile K a n T u r a îı' n m a ld ık la r ı
k ız la r
bu
h a iz d ir le r . K a n T u r a lı, b i r y e r d e s e v g ilis in in y a n ın d a u y u r k e n ,
g e lir . K a n T u r a iı g ö z ü n ü
s ü n ü s ü e lin d e *».
Kâ fir le r ,
açar
bakar:
«Ge lin
a t üs tünde ,
b öy le
v a s ıfla r ı
düş man
g e y in m iş ,
T u r a İıy ı y a r a l a r l a r . S a lç a n H a t u n
Ka n
onu
k u r t a r ır :
«B ir b ö l ü k
k a z a ş a h m g ir m iş g i b i k â fir e
r u b k â fir i o l b i r u c u n d a n
2. E r k e ğin
k a d ın d a
k a h r a m a n lık
k a d ın ın e r k e k t e e n b ü y ü k
d ir . Ka d ın
v a s ıfla r ın ı
m e ziy e t o la r a k
d o la ş ır , m r v a f ık
b i r i n i ' b u la m a z . O n a
T rabzon
k e n d is in i
a la c a k
a
s
A gn.
,
»
*
t o plulukt a
gayet
t a b iî-
e r k e ğ i n k a h r a m a n l ı k v a s ı f l a r ı n ı ç e ş it li ş e k i l l e r d e d e n e r . K a n
d ır : O d a
8
*
a r a d ığı b u
b u n u is t e m e s i
T u r a l ı , k e n d i s i n e e ş o l a b i l e c e k k ız a r a m a k
:
a t s a l d ı . B i r u c u n d a n k ı
6
çıkt ı '.
te kür ünün
e r k e ğin
e s r. s . 29.
»
•
65.
73.
74.
çok
k ız ı
iç in
iç
lâ y ık o la b ile c e k
S a lç a n
kuvve t li
oğuzu,
d ış
oğuzu
,b ir t e k k ız
Hatundur.
ve kahraman
Ya l n ı z
var-
bu
o lm a s ın ı
k ız
is t e r .
101
De de Ko rk u t Kita bında Ka dın
Ke nd is i de b ir k a h r a m a n
o l a n , s a ğ m a s o l u n a i k i k o ş a y a y ç e k e n , a t t ı-
ğ ı o k y e r e d ü ş m e y e n b u k ız ın
canavar
«O l k ız u n ü ç
ol canavarı
bassa
«k a lın lığ ı» ü ç a z g ın
k a lın lığı
yense
Öl d ü r s e
k a ft a n lığı
k ız u r h ı
ana
b e d e n in d e
n ıd ı, b ir i k a r a
b ir
Ba ba s ı he r k i m
v e r ür id üm
e y le r iıiş id i. B a s m a s a b a ş ı n k e s e n d i . B ö y l e l i k i l e
burç
c a n a v a r d ır :
va r id i.
deyü
va'de
o t u z k â fir b e g i n i n
başı
k e s ilü b a s ılm ış i d i . O l ü ç c a n a v a r u n b i r i k a ğ a n
b u ğr a y ıd ı, b ir i d a h i k a r a b u ğa y ıd ı.
Bu n la r ın
a s la
her
b ir is i
e jd e r h a y ıd i
Kız, b u h a y v a n la r ı öld ür e c e k
e r ke ği
s e y r e d iy o r :
«Me ğ e r k ız m e y d a n d a b i r k ö ş k y a p d u r m ış i d i . C e m i y a n ı n d a
o la n
7
k ız la r a l g e y m iş le r d i. K e n d ü s a n g e y m iş d i. Yu k a r ı d a n t e m a ş a e d e r i d i » .
Be y r e ğin
lur ,
b e ş ik k e r t m e c e
Be y r e ğin
la r k e n
kuvvet
Ba nı Çiç e ğ ü n
g ib i gös te r e r e k
n iş a n lıs ı B a n ı Ç i ç e k d e b i r fır s a t ın ı b u -
v e m a h a r e t in i
ota ğı
dener.
c iv a r ın a
B e y r e k ile ş ö y le
Be yr e k b ir gün
g e lir . Ba nı
Çiç e k
n ün ile o k
a t u m ı g e ç e r is e a n u n a t ın ı
a t a lum ,
n ile g ür e ş e lüm
meni
g e ç e r is e r i
a v a ç ık a lu m , e g e r
d a h i g e ç e r s in ; h e m s e -
a nı da hî g e ç e r s in ;
ve hem
m e n i b a s a r ıs a n a nı d a h i b a s a r s ın » d e r . Öy l e
«İ k is i a t l a n d ı l a r ,
a t ın ı g e ç d i . O k
meydana
a t t ıla r , B e y r e k
dadı
konuşur:
• Men B a n ı Ç i ç e ğ ü n d a d a ş ı y ı m , g e l i m d i s e n ü n i l e
s e nün a t u n m e n ü m
g e y ik a v-
k e n d is in i
ç ık t ıla r ,
at d e p t ile r .
k ız ın o k u n
Kız a y d u r : Me r e y iğit , m e n üm
a t ım ı
s e nü-
y a pa r la r :
B e y r e k a tı k ız u h
y a r d ı.
k im s e
k i m s e y a r d u g u y o k . İ m d i g e l s e n ün ile g ü r e ş
ge çdügi y o k , okumı
t ut a lum.
He me n
Be yr e k
a t d a n in d i, k a r v a ş d ıla r . İki p e h l i v a n o l u p b i r b i r i n e s a r m a ş d ıla r . B e y r e k
g ö t ü r ü r k iz ı y e r e
urmak
i s t e r , k ız g ö t ü r ü r B e y r e ğ i
Bu
b a s ıla c a k ö l u n s a m
Be yre k a y d u r :
şuma
k a h ın ç , y ü z ü m e
k iz ın b a ğ d a m a s ı n
k ız a
e d e r le r
tohunç
d e d i.
a l d ı . E m c i ğ i n d e n t u t d ı , k ız
yere
urmak
Ga y r e te
g e ld i.
B i c a n u n k ız ı B a n ı Ç i ç e k m e n ü m »
Hik â y e le r d e
müb a lâğa
b a k ım ın d a n
k o la y lık la
ş e h ir
yan
ile k a d a r
e r k e ğin
d e n e m e s in in
tasavvur
ve k öy le r d e
hay atî
o lun a b ilir .
o ld uğu
ve mas al
k a d ın ı, k a d ın ın
bir
Zir a
de ğe ri
d a im î
unsuru
e r ke ği
6
t
•
b ulund ur ur . Şu
A y n.
>
•
e s r. s . 65.
•
68.
29.
8
dedi .
o lür s a
o ls un ,
kuvve t ve cesaret
o lm a s ı v e
hareket
bunun
h a lin d e
sebebi
b ulun a n ,
g i b i t a b iî v e s u n ' î h iç b i r v a s ı t a i l e k o r u n m a -
b u t o p l u l u k t a , d ü ş m a n , e r k e ğin d e , k a d ı n ı n d a
iın d a
Be yre k
urdu.
Kız a y d u r : Yi ğ i t , B a y
c e m iy e t in d e
ba
Ka y r a d ı,
k o ç u n d ı. Bu ke z
k ız ın in c e b e l i n e g i r d i , b a ğ d a d i , a r k a s ı üz e r in e y e r e
göçe be
is t e r .
k a lın O ğ u z iç in d e
h a y a t ı n ı t e h d i t a l
h a ld e ik is in in d e k u v v e t li ve c e s u r
o lm a s ı
zaru
102
Me li me d Ka pla n
i l d i r . S a lç a n
H a t u n ile K a n T u r a lı k â fir le r t a r a f ın d a n
r e k e t e ge çe n k a d ın o lu r . Ar a la r ın d a
«S a l ç a n H a t u n
a y d u r : Gör k lüm
ş öy le
k o n u ş u r la r :
a t o y n a t d ı. K a n T u r âlın u n
k a nd a g id e r s in,
s a r ılın c a , i l k h a -
ön in e
g e ç d i. K a n T u r a lı
d e d i.
A y d u r : B e g y iğit , b a ş e s e n o ls a b ö r k b u l u n m a z m ı
le n k â fir
çok
k a la n u m u z
k â fir d ür .
S a v a ş a lım ,,
d ög üş e lüm ,
B u r a d a S a lç a n H a t u n a t
s a ld ı,
k ır ım ın
g e ld i, K a n T u r a lıy ı b u lım a d ı
T e k b a ş ın a k a la n v e
onu kur tar mağa
g id e r .
e r k e ğin i
İş t e
b a s d ı,
k a ç a n ın
3. De d e K o r k u t
k it a b ın d a
* Ka la b a lık
b u la m ıy a n
d a im a
m a r u z k a la n k a d ın ın d a k a h ^
1 0
»
Düş m a n a
ne ka d a r
Öle n in y e r i n i a lır .
b u t o plulukt a
Bu
hus us u
çok
H a n , v e r d iği b ü y ü k z iy a f e t le r d e
güze l
k i o ğ lı k ız ı y o k k a r a
k ız ı o l m a d ı ğ ı iç in b ö y le
Han
k ız ı y e r ü m d e n
b ir ziy a fe t t e b u
tutubanı
s a la y ın m ı
K a r a p u l a t öz k ılıc u m e lü m e
Öz
1
A y n.
»
gövde nde n
e s r. s . 73,
,
o lduk-
kondurun.
kargaruz,
32.
başunı
a ğır
korkunç
lu r a y m m ı
b o ğa zın d a n
. K a b a Ök ç e m a l t ı n a
10
s a h ip
k ız ı o la n ı k ız ıl o t a ğ a
b a ğır ır :
Ha nla r
b e llü
.
Ya k a m la
a n la t ır .
g e t ü r ü n , y e r is e y e s ün , y e m e z is e
r uz k a la n Dir s e H a n , e v in e d ö n d ü ğ ü z a m a n
r ıs ın a ş ö y l e
doğur -
o t a ğ a k o n d u r u n ; k a r a k e ç e y i a lt ın a
ön in e
g it s ü n . O ğ l ı o la n ı a ğ o t a ğ a ;
Oğlu
b a ğlı
çocuk
Be y le r i
O ğ l ı k ız ı o l m a y a n ı A l l a h T a a l a k a r g a y u b d u r , b iz d a h i
1 1
g id i-
a ğır la r :
döş e n, k a r a k o y u n y a h n ıs m d a n
der
çok
çocuğa ve -
zarure te
a r a n ıla n ik in c i d e ğe r
m a k a b iliy e t id ir . B ir in c i h ik â y e b u
b ils ün »
bu
b ir k a ç y e r d e b ir a t a la r s özü o la r a k şu
korkutur
o la r a k g öç e b e h a y a t ın d a k a d ın d a
tursun
Hatun,
b ulun d uğu
e t t ir m iş t ir .
r ile n d e ğe r i iz a h e d e b ilir . Ç o c u k
c Kim ün
S a lç a n
iç in d e
Bu h a k ik a t
gör e
b a lç a ğı
J.
lir s e z a fe r o k a d a r i y i s a ğla n ır .
Ha nı Ba y u n d u r
k o v m a d ı,
Kılıc u n
k u v v e t i ve k a h r a m a n lığı e n y ük -
s e k k ıy m e t h a lin e g e t ir m iş , a y n i â k ib e t e
r a m a n v a s ıfla n h a iz o lm a s ın ı ic a p
fik ir z ik r e d ilir :
u
y a n ın d a
g öç e b e n in
t e h lik e li d u r u m d u r k i , b u t o p lu lu k t a
la r ı ç o c u ğ a
öls ün , d ir i
o d a y a g e ls ün , d e d i
a m a n d e y e n i ö ld ü r m e d i. E y le s a n d ı k i m y a ğ ı b a s ıld ı.
kan odaya
o l u r ? Bu g e -
öle n üm üz
a la y ın m ı
k e s e y in m i
hakarete
b ir h id d e t le
maka-
De de Ko rk ut Kit a bında Kadın
C a n t a t lıs u n
s ana
b ild ür e y in m i
H a n k ız ı s e b e b i n e d i i r
Ka t ı k a z a b e d e r üm
Kıs ır
• o y u na
k a d ın h a k ir
b ir
d e ğil
ş im d i
e ğle n c e
iç m iş üm
Ka r a v a ş a
b uld ur
Anla r un
.
Düğünd e
Be yre k
yok
s a r v a n la r s a na
b uld ur
y a n ın a
Mu r a d ın ı a n la r
bakar
g öz le r in ün
yaşı a ka r
v a r g ıl
1 3
v e r ü r , b e llü
bilgil .
4 . D e d e K o r k u t k i t a b ı n d a k ö y v e ş e h ir e d e b i y a t ı n d a o l d u ğ u
a ş k d u y g u s u , in s a n la r ı
m e d iği h a ld e
a n n e n in
m a c e r a la r a
o ğu la ,
s ür ük le y e n b i r â m il
o ğu lu n
d u y g u la r ı e n b ü y ü k k a h r a m a n lık la r
• o ğ u l a, k ü ç ü k k a r d e ş i n b ü y ü k
b e y in
edersek
De d e Ko r k u t ' d a k i p s ik o lo jik
ön
p lân d a g e lir .
• d u y gu
da
ğe r
a r a s ın d a
â m ille r in
y ük s e k b ir k ıy m e t
g ib i
görünb a ğlılık
b a b a n ın
Buna
d u y g u la r ın ı d a
ilâ v e
t a m b i r lis t e s in i y a p m ış
p s ik o lo jis i o ld u ğu
g ör üle n ,
en
ip t id a î v e e n
duygus unun, bu
a ş ik â r d ır .
duygusu
kuvve tli
t o pluluk
i f a d e e t m e s i d o la y ıs iy le iç t im a î b i r d e -
d üş ün üle b ilir .
e v lâ t
ift ir a s ın a
o ld u ğu n a h ükme d e r
v u r u r . B u n la r d a n h a b e r d a r o lm ıy a n
z i y a f e t h a z ır la r v e k o c a s ı ile o ğ l u n u
dan
sadakat
a r a s ın d a k i b a ğlılık
Dİr s e H a n k ır k n a m e r d i n
ve kötü b ir
o la n
b ir a ile v e g öç e b e
Ha y va nla r da da
kazanmas ı da
sevgi ve
babaya,
b ilh a s s a a n n e ile o ğ u l a r a s ın d a k i b a ğlılık
o la n anne çocuk
çocuğun
h a n ın a
karşı
o la r a k
b a ğlılık la r ı d a k u v v e t l i d i r .
kardeşe
e fe n d is in e ,
B u â m ille r
anneye
y a r a t ır . O ğ u l u n
ç o b a n ın
o lur uz. Bu p s ik o lo jin in
ile
B e y r e k ş öy le d e r :
k ıs ır k ı s r a ğ a b i n d ü g ü m y o k
var duğum
Ök ü z a r d ın d a
Anla r
1 2
me vzuudur.
k a l k m a k is t e y e n Kıs ır c a y e n g e y e
And
mana
sana
y a ln ız d ö n d ü ğ ü n ü
gör ünc e
kanarak
o ğlu
Bo ğa ç ' ın
v e i l k a v ı e s n a s ın d a
h a in
onu
o kla
a n n e s i o ğ lu m u n i l k a v ıd ır d i y e
k a r ş ıla m a ğa
b ir
ç ık a r . Ko c a s ın ın
av-
b i r h is s i k a b l e l v u k u i l e o ğ l u n u n
ba-
ş ın a b i r fe lâ k e t g e ld iğ in i d ü ş ü n ü r . K o c a s ı n a , d e r i n b i r h ü r m e t le b e r a b e r ,
ş id d e t in i k o n u ş t u k ç a
Be r ü
a r t ır a n b i r a n n e l i k d u y g u s u ile ş ö y le h i t a p
g e lg il
Ba ş um b a h t ı, e vüm
Han
b a b a m ın
Ka d ın
Ata m
12
13
A y n.
.
anamun
anam
tahtı
g üy e g is i
s e v g is i
v e r d iği
e s r. s . 5.
41.
eder:
lili
Mrihme d Ka pla n
Göz
açuban
gördüğüm
Gön ül ve r üb
Dir s e
s e vdüğüm
Han
Ka lk u b a n ı y e r ünde n
uru turdun
Ye l e s i k a r a k a z iık a t a b a t ım
G ö g s i g üz e l İta ba t a ğ a
b in d ün
ava
ç ık d u n
İk i v a r d u n , b i r g e lür s in y a v r u m
Ka r a nu
d ün d e b uld uğum
Çık s u n
be nüm
gör ür
oğul
gözüm
kanı
kanı
Dir s e H a n y a m a n
Ke s ils ün o ğ la n e m e n s ü d t a m a r u m
S a r u y ıla n
Ya l u n ı z c a
s o k m a d ın
oğul gör ünme z, ba ğr um
Kuru kuru
ç a y la r a s üc ü
K a r a t o n lı d e r v iş le r e
Ac
yaman
a ğc a te nüm k a lk ıp
gör s e m
yanar
n e zir le r
ve r düm
t o y u r d u m , y a lın c a k g ör s e m
g i b i e t y ı ğ d u m , g ö l g i b i k ım ız
Dile k
ile b i r o ğ u l g üc ile
tohatdum
s a ğır d u m
buldum
Ya l u n u z o ğu l h a b e r in a Dir s e
Ka r ş u y a t a n k a r a t a ğd a n
H a n d e ğil m a ñ a
b ir o ğu l u ç u r d u n s a d e ğil
k a p la n a b ir o ğül y e dür düns e
Ka m ın a k a n y üğr ük
s ız la r
ş iş e r
s a ld um
De p e
As la n ıla
s e ğir ir
d e ğil
manâ
mana
s u d a n b i r o ğ u l a k ıt d u n s a d e ğil
manâ
K a r a t o h lı a z g u n d in lü k â fir le r e b i r o ğ u l a l d u r d u n s a d e ğ il m a ñ a .
Hân
b a b a m ın k a t ın a
Ağır
H a z i n e , b o l le ş k e r
ben
v a r a y ım
a la y ın
A z ğ u n d i n l ü k â fir le r e b e n
v a r a y ım
Ya r a l a n u b k a zd ık a t u m d a n
Yé h ü n i i l e
a lc a k a n u n i
in m e y in c e
s ilm e y in c e
K o l b u d o lu p y e r üs tüne
d üş m e y in c e
Ya h n u z o ğ u l y o lla r ın d a n
d ön m e y e y im
Ya l ı n u z o ğ ü l h a b e r i n a D i r s e H a n d e ğ il
Ka r a
b a ş ü ır i k a r b a n o l s u n
Köy
v e ş e h ir e d e b i y a t ı n d a
g ü z e l ş iir , b i r g ö ç e b e
k a d ın ın ın
bu gün
b ir
sana
manâ
1 4
b e n ze r in e
.
a s la
ç o k k u v v e t l i v e m üe s s ir b i r ş e k ild e if a d e e t m e k t e d i r .
c a y a h ü r m e t i n v e o ğ u l iç in y a p ıla b ile c e k
g ö r ü y o r u z . Ko c a s ın ın
y e t ini
t e ş k il e d e n
iç in e
c a r . s . 8 9.
Ay ıiî
k a h r a m a n lığın d a
bu*
h is s ini
ş iir d e k o a n la t ıld ığın ı
a lır , h e p b e r a b e r a t l a r a
b in e r -
ç ık a r la r . B i r t e p e d e n e t r a f a b a k a r l a r . B i r d e r e n i r t
k a r g a , k u z g u n in d iğin i g ör ür le r .
l ı A y n.
a n n e lik
c e v a p v e r m e d iğin i g ör e n ânne j g e r i d ö n e r , m a i -
k ır k i n c e k ız ı y a n ı n a
le r , o ğla n ı a r a m a ğ a
r a s t la nma y a n
o ğlu n a ka r ş ı d u y d u ğ u
Or a y a
a t s ür e r le r .
Oğla n
ora-
De de Ko rkut Kita bında Kadın
105
c İa k a h i ç i n d e y a t m a k t a d ı r . A n n e s i
y in e ç o k güze l
k e n d in e g e t ir m e ğe
a y ılır ,
ç a lış ır .
* b o z a t lı> h ı z ı r ı n
g e ld iğin i, üç
îy i e d e c e k m e r h e m i n
o la n b u me r he m
oğuzİâr a
ne
dağ
ç iç e ği
s Ağ s üdün
toya
5. Ke n d ile r in i ç o k
Ço c u k la r ı s ö n d e r e c e
a n la ş ıld ığın ı
e d e r le r . Oğ lu n u
«Ha n u m
y a n ın a
k e n d is in î.
y a r a s ın ı i y i e d e c e k ,
s ütüdür .
Kit a b ın
b a ş ın d a .
n e l e r i n g ü z e l o l d u ğ u n u s a y a n De de
a n la ş ıla n
h ik â y e le r
namert,
g ö r e n k ır k
a n n e le r in e
Dir s e
b u s e fe r k o c a s ın ı
k a s t e d e n b a b a s ın ı k u r t a r m a ğa
nâme rdde n
y ıs a s e n b a b a n a
kıy ma ğıl» .
karşı
b ir
Hanı
çoktur.
k â fir le r e
t e s lim ;
ka y be de r . Oğlu,
ke ndia n n e s i
u r u t u r g ı l ; k ır k y ig id ü n
b o y ın a .
y ür ü o ğu l, b a b a n s a n a
k ıy d ı
l 0
b a ğlıh k ,
k a l k a r , b a b a s ın ı k u r t a r m a ğ a
sadece b u
h e n ü z ç ık m ış e v lâ t la r a h â s
d e a n n e le r in e ka r ş ı s o n
h ik â y e d e
o ld u ğu
d e ğild ir . E v le n m iş ,
derece
b a ğlıd ır la r .
g ibi,
çocuğu
S a lu r
g id e r .
ç o c u k lu k t a n ;
e r ke kle r
o lm u ş
Ka za n
y i ğ i t l e r i İ le
a v a ç ık t ığ ı z a m a n k â fir le r o d a s ın ı b a s a r l a r , s ü r ü l e r in i,
le r in i g öt ür ür le r .
e s ir
bağİft ir a -
g id e r m i? F a k a t
k u r t a r g ıl;
d e y in c e o n u n s özün ü k ır a m a z ;
o ğlu U r u z
Oğuz:
a n n e s in e ka r ş ı d u y d u ğ u
De d e K o r k u t ' d a
o ğu l k a lk u b a n ı y e r ün d e n
Anne y e
s ığa d ığm ı v e
Oğulun
ile a n n e s in in
i y i e m z ir d iği
a lğıl; ba ba nı o l
beraber
y a r a s ın ı
o ğlunu,
esnada
e m z ir s e â n a g ör k li» d e r .
b ula n a nne
s i n i Öld ü r m e ğ e
b i r ş iir i l e
y a r a la n d ığı
s öy le r .
b a ğlıd ır la r . O ğ u l u n
lılık v e b u n u İ s b a t e d e n
la r ın ın
kere
o ld uğun u
n a s ih a t e d e n v e d ü n y a d a
1 5
Korkut:
Oğla n
Kır k in c e
d üş e r le r .
b e l l i k i z ile b o y u
Ka r ıc ık
o lm u ş
a s ılı g i d e r . B u n u h a b e r a l a n S â l u r
nı o lu r ». Ç o b a n ı ile b e r a b e r
uzun
anas ı
Ka r a
h a zin e -
Bu r lâ '
Hatun v &
deve
boynunda
Ka z a n ın " d ü n y a â le m g ö z ü n e
k â fir le r in
kara-
r e is i Ş ök li Me l i k e g i d e r ,
ş o y l&
der :
«M e r e Ş ö k l i M e l i k , t ü n l ü ğ i b a n e v l e r ü m i g ö t ü r ü b d ü r ü r s i n , s a n a g ö l g e o l s u n ; a ğır
s u n , k ır i n c e
h a zin e m ,
b e llü
bol akçam
k ız ile B u r i a
y e s ir o l s u n , k ır k y i g i d i l e n
t a v la t a v la
katar
şahbaz
d e v e le r üm
g öt ür üb d ür ür s in ,
o ğlu m
a t la r um
k â fir ,
g öt ür üb d ür ür s in ,
anamı
s ana
v e r g îl
15
a. 2.
A gn.
e s r.
,
,
n .
1 5
23.
o ls un;
mana.
k a r ıc ık
sana
o ls una
katar
anam
S a v a ş m a d ın , ur uş
1 7
b ilg il ».
a n n e I Ma l fe d a e d ilir , o ğu l fe d a e d ilir , ka r ı fe d a .
e d ilir , f a k a t a n n e , a s l a ! Kâ fir
18
kulun
s a na b in it o ls u n ;
y ük le t
m a d ın k a y ı d a y ı m , g e r ü d ö n e y i m , g i d e y i m , b e llü
He r şeyden önc e
s a n a h a r ç lık o l -
Ur uzı g öt ür üb d ür ür s ün
g öt ür üb d ür ür s in ,
mere
g öt ür üb d ür ür s in ,
H a t u n ı (k a r ıs ı) g ö t ü r ü b d ü r ü r s i n ,
r e d c e va bı v e r in c e Ka z a n Ha n ın
yaman_
.au e
Me hmc d Ka pla n
ç o b a n ı o n a ş id d e t li b i r k ü f ü r s a v u r u r
korkunç
Oğuz
b e y le r i g e lir ,
ve hücuma ge çe r.
e s ir le r i
• u n, a n n e s i B u r l a H a t u n a k a r ş ı o l a n s e v g i s i d e d i k k a t e
Ka za n Ha n a
h a n g is in in e lin d e n t u t u lu r s a h e p s i
n im d iy e c e va p ve r ir .
• b u l ur v e e m i r
Bunun
üz e r in e
e t in d e n
ağ
.He r
çe kün,
kara
Bu r la Ha t u n g e lir , o ğlu n a b u n u
«S e n ü n
e tünde n
g ir e y in m i?
o ğul h e y
d ilün
d iy e
oğul
Ağa n
p îş ir üb k ır k b e g
namusum
Uruz
s ın d ır a y ın m ı ?
b u fik r e k ıza r : Ağ z u n
S a k ın
e t s ün le r , k ır k
b e g k ızın u n ö n ü n e
6. De d e Ko r k u t
k it a b ın d a
a ş k ın
der
1 8
Be r ü g e lg il b a ş u m
Evden
bazı
e r ke kle r in
b a h t ı, e v üm
sarmaşanda
boy lum
kara
s a ç lu m
Ku r u lı y a y a b e n z e r ç a t m a
k a ş lu m
Ko ş a
a ğız lu m
b a d e m s ığm a y a n
tar
G ü z o lm a s ın a b e n z e r al y a n a k l u m
T u r a h , S a lç a n H a t u n u ş öy le
Ya l a b y a l a b y a la b ıy a n
basmayub
>
4.
öğe r:
in c e
K a r üz e r in e k a n t a m m ış
e s r. s . 20.
1 9
t o nlum
yür üye n
bade m tar
s ür me y e
k a r ıla r ın a
tahtı
s e lv i
Ka d ın ım , d ir e g üm , d ö lü ğ ü m
•
ur
a ğu zlu m
g i b i k ız ıl
h it a p
dikka t i çe kme kte -
ç a ğır ır :
ç ık u p y ü r ü y e n d e
T opuğunda
1B A y rı.
ç e n g e le
.
o n la r ın v ü c u t g üz e llik le r in i t a s v ir e t m e l e r i
n d ir . D i r s e H a n k a r ıs ın ı ş ö y le
as
ana,
üz e r im e
k a h r a m a n la r ı h a r e k e t e g e t ir e n b i r
beraber
g ör ülm e k le
Ko ş a
Nic e d e y in
ile t s ün le r . A n
s as ı d in lü k â fir ün d ö ş e ğ in e v a r m a y a s ın , s a ğr a g ın
Ye r
ile t ün .
k u r ıs u n
k a d ın a n a m e n ü m
. s i n , a t a m K a z a n n a m u s ın ı s ım a y a s m , s a k ın »
Ka n
k ız ın a
s e n i k i y e g i l . S e n i k â fir le r , b ilm e s ü n le r , t u y m a s u n
Ja r b i r y e d ü ğ ü n d e
o lm a d ığı
be-
b ir us ul
o d u r ».
iç ün a ğla m a y a s ın . K o b e n i k a d ın a n a
s u n la r , k a r a k a v u r m a
ederken
Hatun
y e y e y i n m i , y o k s a s as ı d in lü k â fir ün d öş e
Ka za nun
a k ıl s o r a r .
g e lm e y e s in . Me n üm
âm il
Bur la
korkunç
a n la t ır :
ç ür üs ün a na ... Bu ne s ö z d ü r ?
Ja r . T âk im
s a ğr a k
s e ç e m e z le r .
t a r t u n , ç e n g e le a s u n , k ı y m a k ıy -
kavurma
k i m y e d i, o l d e g ül, h e r k i m y e m e d i,
• :ğine
Me lik
onu
ve r ir :
«Me r e v a r u n K a z a n u n o g lı U r u z u
ma
bir de n
Ş ök li
Uruz
ş ây ân d ır :
iç in , e s ir e t t i k l e r i B u r l a H a t u n a
i s t e y e n k â fir le r , k ır k n e d i m e s i n i n iç in d e n
s ürdürme k
Kızla r d a n
ahayf e tme k»
Ar k a la r ın d a n
k u r t a r ır la r . A y n ı h ik â y e d e
y a na klum
107
Dade Ko rk ut Kit a bında Kadın
Ka le mc ile r
ç a ld u ğu
kara
kızı .
Bu n e v i d u r g u n , r e s im v a r î
bizim
yet
d i v a n e d e b iy a t ın a
m a h s u lü
ziy a d e
t a s v ir le r i
daha
v e ş e h ir e d e b i y a t ı n d a d a
b e l k i d e h a k ik î g ö ç e b e
y e t ine
çok
İr a n
b ulun d uğun a
e d e b iy a t ın a a i t
«d ir e g üm , d ö lü g ü m »
t a s v ir le r
daha
be nze t-
bakarak
o lm a d ık la r ı
ve
b ir m e d e n i-
b u n la r ın
d ü ş ü n ü le b ilir . Sa
k e lim e le r i ile t a v s ifi
göçe be
zih n i-
uygundur.
7. D e d e K o r k u t ' d a
şı d u y d u ğu
aşk
veya
y a ln ız
Dün y a d a
k e n d is in d e n
ğin e
in a n m a y a n ,
kuru
köprü
döğe
k ır k
b ir t e k h ik â y e d e k a d ın ın k o c a s ın a
b a ğlılık
B u r a d a d a is lâ m î t e s ir le r
kavga
kurdurup
h is s i,
pek
h âk im
b ir t e m o la r a k
kar-
gözüküyor .
b e llid ir .
b a ş k a k u v v e t li, y iğit
ederek
ş öh r e t in in
ge çe nde n
otuz
üç
b ir is inin
e tr a fa
b u lu n a b ile c e -
y a y ılm a s ı
akçe,
iç in b i r
ge çme ye nde n
a k ç e a l a n D e l i D u m r u l , h e n ü z t a m m â n a s i y l e is l â m
o ğ u z k a h r a m a n ıd ır . O a zr a il d iy e g öz e g ö r ü n m e z
c udiy e t inde n
sum
ziy a d e
o ld u ğu n u z a n n e d iy o r u z . De d e K o r k u t ' d a k i
de ce , k a d ın ın
h a b e r d a r d e ğild ir . B i r
gün, Azr a il
döğe
o lm a m ış
b i r v a r lığın
a d ın d a
mev-
b ir is in in
ma-
i n s a n l a r ı ö l d ü r d ü ğ ü n ü iş it ir v e k ı z a r :
«Me r e
Azr a il de düğünüz
d e r ve Alla ha
Azr a il*
v a r ır
Azr a ili
b e n ze m iy e n
t a kd ir d e
k a r ş ıs ın a
is t e m e zle r .
b ır a k a b ile c e ğin i
İ k is i d e
Nih a y e t
k ın ı o n a b a ğış la r . Ko c a s ın ı ç o k s e v e n
Se nün
Bir
ol muhanne t anan
c a n d a ne v a r kî s a n a
Me n üm
c a n ım
ç ık a r .
«d ün y a
c a n ın ın
s öy le r .
Göze
20
A gn.
21
>
gör ünme z
kuvve t le r e
e s r. s . 26.
•
63.
y e r in e
De li
y a l-
başka
Dumr ul
d iy e
k a r ıs ı ile v e d a la ş e v le n m e
hak-
k a r ıs ı:
baban
k ıy a m a m ış la r
s e n ün c a n ın a
d i n i o la n is lâ m iy e t e
Ye r y ü z ü
ona
ş ir in , c a n a z iz »
De li D u m r u l ,
kurban
c a n ın ı o n u n y e r i n e A z r a i l e v e r m e ğ e
.kuvve t le r
a lur ?»
< A I k a n a t lı
k a h r a m a n ım ız
d ile r . A z r a i l k e n d i
onu
canun
y a lv a r ır .
g i d e r : Ma lın ı, m ü l k ü n ü , ç o c u k la r ın ı v e b a ş k a s iy le
mağa
• d i ye
İç in
De li Du m r u lu n
a n n e s in e k o ş a r , b a b a s ın a k o ş a r ,
• c a n la r ın ı v e r m e k
k im a da mun
ç ık a r m a s ı
b u v a r lık t a n k o r k a n
v e c a n ın ı b a ğ ış la m a s ın ı
c a n b uld uğu
n e k iş id ir
k a r ş ıs ın a
b i r z iy a fe t e s n a s ın d a
m a h lûk la r ın a
bir
vüc ut
h â s t ır . A ş k g i b i b u n u n d a s t a t i k
h a r e k e t ifa d e e d e r le r . B u r a d a k i b ir ç o k k e lim e le r in v e
m e le r in k öy
bir
k a ş lu m
2 0
As la n u r a g l, s u lt a n
r azı
in a n m ıy a n
g ir iş le r in i ç o k
ols un
3 1
o lur .
e s k i T ür k le r in
güze l
b ir
mane vî
gös te r e n b u
h ik â
Me hme t! Kaplan
108
y e d e , k a d ın ın
karakter
e r ke ğe
kazanmağa
karşı d u y m u ş
b a ş la d ığı d a
o ld u ğu
b a ğlılık
müş a he de
h is s in in
aşkî b i r
o lu n u y o r , Ka d ın
k o c a s ın ı.
methederkeh:
Göz
açuban
gördüğüm
Gönül ve r üb
s e vdüğüm
T a t lı d a n i a ğ v e r ü b
Bir
diy e
t a v s if
im a jı
t a m a m iy le
e t m e k t e d ir . Ca n ın
fe d a e tme ğe
göçe be
is lâ m îd ir .
h a z ır
fik r ine
Bun un la
s or uş duğum
y a s d ık d a b a ş k o y u p
e n iiş d üg üm
müc e r r e t
Diğe r
b u ld u ğu m u z
b i r ş e k ild e t a s a v v u r u ,
h ik â y e le r d e
a n n e n in
o ğu lla n
burada
k a d ın ın k o c a y a
karşı
sadakati
i f a d e e d e r . B e y r e k e s ir d ü ş t ü ğ ü
b ir de ğe r
Çiç e k
o n b e ş s e n e b e k l e r . A n c a k Ya l a n c ı o ğ l u
r in i ç ık a r d ık t a n
sonra
me c b ur iy e t ind e
k a lır . F a k a t
ve a ğa be ys i
s a k ın m a s ı d a
e v in e v a r a n
De li
zoru
a s la
Banu
Ue
habe-
e v le n me k
d e ğiş m e m iş t ir .
yabancı b ir oza n
Çiç e ğin
iç in d e
k a r ıs ı
Ya l ı n c ı k , ö l ü m ü
Ka r ça nn
kaçan ve
Be y r e k , Ba nı
g öç e b e le r
zaman
Be y r e ğe ka r ş ı h is le r i
E v l e n m e y i h a b e r a lın c a e s a r e t t e n
düğün
c a n ın ı
Azr a il,
c a n la r ın ı
u y m a m a k t a d ır .
beraber
büyük
ile
iç in
d u y g u la r ın ı
k ıy a fe t i:
k o p u z u ile ^
y o k l a d ı ğ ı z a m a n k ız o n a ş öy le c e v a p v e r ir :
Be y r e k g id e li B a m b a m de pe
Kar gu
g ib i k a r a
s açum
b a ş ın a
y o ld uğum
G ü z a lm a s ı g i b i a l y a n a ğ ı m
y ır t t ığım
Ge le n ile g i d e n d e n s o r d u ğ u m
Han
8.
Ka d ın ın
dave t etmek,
çan Ha t un
ş öy le
y ig id üm
e r ke ğe
uyarmak
b a ş ın d a
ç ık t ığım
çok
çok
çok
çok
M
Be y r e k de y ü a ğla d a ğum
çok .
karşı
b ir i de
a ld ığı
t a v ır la r d a n
onun
d ikka t e
v e k o r u m a k t ı r . K a n T u r a lı u y k u y a v a r ın c a
b e k le r . D ü ş m a n g e lin c e k o c a s ın ı
u y a n d ır ır
ve
Sa lona
der:
' Yig id ü m
gös te r me k
Dir s
üze r üne
y a ğ ı g e l d i . U y a r m a k b e n d e n , s a v a ş , b iz e
hüne r
î 3
senden» .
Hah,
çocuğu
o lm a d ığı
iç in
h id d e t le
k a r ıs ın ın
üz e r in e
yürü-
y ü n c e , k a r ıs ı n e z a k e t l e :
ıHa y
Dir s e h a y , d e r ,
le m e , y e r ün d e n
e y le »
«
bana
t u r g ıl,
a la
t D i r s e H a n d iş i e h l ü n ü n
S a lu r
M
uru
A y n.
*
k a za b e tme , in c ün üb acı
ç a d ır u n
s öz iy ile
y e r yüzüne
u lu t o y
s öz le r
s öy-
d ik t ür g il, u h t o y
w
e y le d i» .
K a z a n b i r k o n u ş m a e s n a s ın d a B e g ilin iz z e t i n e f s in i k ır a r . B e
e s r.
.
s , 43.
78.
109
De de Ko rk ut Kita bında Kadın
g il
küs e r , e v in e
t ifa t
e tme z.
d ön e r . Oğla n c ık la r ı ka r ş ı g e lir ,
Ka r ıs ı, o n u
konuşturmak
iç in
o k ş a m a z . Ka r ıs ın a i l -
t a t lı
s öz le r s ö y le r .
Be g il,
K a z a n a k ız d ığ ın ı, i s y a n e d e c e ğin i b i l d i r i r . Ka r ıs ı o n a n a s ih a t v e r i r ;
• Yi g i d ü m ,
ş a h ın a
âs i
b e y y ig id üm ,
o la n ın
iş i
p a d iş a h la r
r a s t g e lm e z.
T a n r ın u n g ö lg e s id ü r
Ar ı g ön üld e
2 5
,
.
P a d i-
pa s o ls a ş a r a b
açar.
S e n g i d e i i H a n u m a r k u r u y a t a n a la t a g l a r u n a v l a n m a m ış d u r . A n a b i n
g i l , g ön lin a ç ıls u n »^
9 . Ye r l e ş i k
bir
mevki
le r d e
me d e niy e t köy ve
iş g a l
r a s t la m ıy o r u z.
der.
eder.
ş e h ir e d e b iy a t ın d a
De d e Ko r k u t ' d a b u d uy g uy a
Ge r ç i b â z ı h ik â y e le r d e
b e y le r in in
Oğuz
«k a r a g ö z l ü , h u b y ü z l ü , s a ç ı a r d ın a
ör ülü,
şe hve t
e s a s lı
b a r i z b i r ş e k ild e
büyük
ziy a fe t -
k ız ıl
d üğm e li
göğs ü
e l l e r i b ile ğ in d e n k ı n a l ı , p a r m a k l a r ı n i g a r h k â fir k ız la r ı» n a s a ğ r a k s ü r d ük le r i g ö r ü lü r . F a k a t
n e fis le r in i k ır m a k
z a n ı n k a r ıs ın ı e s ir
dür me k
is t e r le r .
bunun
a ld ık la r ı z a m a n
Ât ıl
ziy a d e
k â fir le r in
ona
b ir m e c lis t e c a nı
Ka im
2 7
. Burada
ş e h v e t in
o l u y o r . K a n T u r a lı b a b a s ı n a
b ir k u v v e t
s ür -
Oğuz
bey-
s ık ıla n K a z a n ,
a r k a d a ş la -
kur idi,
y ür üy e lim
«P e s v a r a s ı n , b i r c i c i b i c i T ü r k m e n
Ka h r a m a n la r d a n b ir is i t a s v ir
«Kâ fir le r i i t a r d ı n a
y ın d a n
n ik âh
at
s uni
Sandal
o t u z y e d i k a le b e g in ün
y üzin d e n
t u d a g ın d a n
Bilh a s s a k â fir
k ız ın ı a la s ın .
der
1 8
o lunur ke n,
onun
yedi
Me lik e
k a le n in
kilid in
kan
kusturan,
m a h b u b k ız la r ın ı
Öp e n E l i g K o c a
k a d ın la r ın a
o la n , A ğ
«
2B
2 0
k ız ın a
bür ünüb
koçan,
.
kar ş ı h a k a r e t k a h r a m a n lığı
vererek
ondan doğacak
Me lik
k ır k c ü b b e
Eren
na
28
t e z a h ür le r i
ç a lıp b i r b i r b o y n ın
o ğlı A l p
t a ma mla y a n
a n n e s i n i k e ş iş
o ğlu-
ç o c u k la r ı Ka z a n a k a r ş ı «Kır ım » k o y a c a k l a -
r ın ı s öy le y e n k â fir e k a r ş ı, K a z a n ın ç o b a n ı h a k a r e t l e
ts lâmî te s ir.
e s r. s . 92.
•
6,
>
>
65.
23.
kuvvet
b a h s o lun m a k t a d ır :
u n s u r o la r a k g ö z ü k ü y o r . Ka z a n Ha n ın ih t iy a r
2 " A y n.
Na g e b a nd a n ta
.
b ir
2 5
h â s ıl
b ır a g u b h o r l a y a n , e ld e n ç ık u b a y g ır g ö z lü s u
e lli
yüzdür e n,
eden,
t e klifin-
d e ne me s i o ld uğu fikr i
is t e d iğ i k ız ı t a s v i r e d e r k e n :
y a n a m , üz e r in e d ü ş e n i, k a r n ı y ır t ıla »
m e y a n ın d a k a d ın la r d a n d a
Ka -
s ağr ak
b e y le r , a v a v l a y a l u m . K u ş k u ş la y a lu m , s ığın g e y i k y ık a lu m »
bulunur
iz z e t İ
k â fir le r d e
«h a y f e t m e k » iç in
«y a t a y a t a y a n u m u z a ğ r ı d ı , t u r a t u r a b e l ü m ü z
r ın a
de
e ğle n c e d e n
b i r z e v k o la n b u g ib i h a zla r
le r in i t a t m in e t me z. Böy le
a
b ir
iç in y a p ı l d ı ğ ı m u h a k k a k t ı r . N i t e k i m
ş öy le
ce vap ve r ir :
110
Me hıııe d Ka pla n
«Me r e k â fir Ka z a n ır a a n a s ı k a r ıy u b d u r
o ğul v e r m e z. Dölün a lm a k
datı s a fa n
v a r ış a , Ş ö k li M e l i k , k ız u n . v a r ış a , g e t ü r , K a z a n a
k â fir s e n ün
k ı z ı n d a n o ğ l ı t o ğ s u n , s iz a n ı K a z a n B e g e k ı r ı m
De d e K o r k u t ' d a k i b u m a lze m e ,
ver.
Me r e
3 0
k o y a s ız» .
be ş e rî b üt ün d u y g u la r ın
t e m e lin d e
«lib id o » y u g ö r e n F r e u d ' e k a r ş ı, c in s î h a z z ı k u v v e t v e ş e r e f d u y g u s u n u n b i r te za hür ü g ib i g ör e n A l a i n ' i
kuvvet
8 1
h a k lı g ös t e r ir
ma h iy e t t e d ir . B ir
t e z a h ü r ü o l a n k a h r a m a n l ı k d u y g u s u n u n c in s î h a z z a
d iğin i ş u v a k ' a ç o k g üz e l
S e g r e g ' e , d a h a ç o c u k İke n k e n d i s i n i
m a d a n önc e
t e h lik e y e
a ^ a b e y s i n i n e s ir d ü ş t ü ğ ü n d e n
o la n
a r t ık b i r d e lik a n lı
atar. Ço c uk :
Segrek,
«Ök s ü z ü d ö ğ m e k
a ğa b e y in i kur t a r »
g a lip
atar
b ir g ün b ir öks üz
k o la y d ır ,
d iy e , o
a d ın ı
öğr e n ir
ve
doğ-
h iç b a h s e d ilm e m iş t ir . Ş im d i
y iğit
çocuğa
is e n g i t d e
hemen onu
b ir t o k a t
e s ir
d e r . B u n u h a b e r a la n d e lik a n lı y ıld ır ım la
d ön e r , a ğa b e y s in in
g e l-
b e lir t me kt e d ir :
o la n
v u r u lm u ş a
kur tar mağa
koşar.
A n n e s i , b a b a s ı a l a k o y m a k is t e r le r , m â n i o la m a z la r . B ir y a v u k lu s u
d ır . A c e l e
o n u n la e v le n d ir ir le r , ge r de ğe
r ır , k ız la k e n d i a r a s ın a
s o k a r la r . Oğla n
var-
k ılın c ın ı ç ık a -
koyar:
«Kız a y d u r : k ılc ın g i d e r , y iğ it . M u r a t v e r , m u r a d a l s a r ıla lım .
a y d u r : Me r e
»Oğla n
s a nc ı la y ım , o ğ lu m
k a v a t k ız ı, m e n k ılıc ım a
t o ğ m a s m , t o ğa r ıs a
toğr anayum,
z in g ö r m e y in c e , ö lm iş is e k a n ın a lm a y ın c a
bu ge r de ğe
göz
h ik â y e s i b u b a k ı m d a n
çok d ikka t e
mind e n
ş a y a n d ır . K e n d i s i n e s üt
e mzi-
a la n ,
y e m e k iç in O ğ u z
is t e y e n
bu
ûcûbe ,
b a n ın b i r p e r i k ız ı ( h a y a lî b i r m a h lû k ) ile b ir le ş m e s in d e n
d i. Oğu z u n
ön in c e
dan
koyun
bundan
b i r b ın a r
ür k d i.
Konur
e ve l k im s e n e g öç m e zid i.
Uzun
b ir ini
erkece
d e d i. A m m a
ç o b a n , y ıl
Oğuzun
t u t d ı.
T a m a ' id üb
t a m a m o lıc a k ,
b a ş ın a z e v a l
32
33
De de
Kork ut,
A y n,
e s r. s . 83.
s.
101.
üz e r le r in e
d e r h a l c im a ' e y le d i
Koyun
s e g i r t d i . P e r r i k ız ı k a n a t u r u b
m e n d e e ma ne t ün v a r , g e l a l,
a a
ge türdüm» .
30 A y n. e s r. s . 22.
Alaio , Le s Idees e t le s âge s , c. 11. fas ıl İL
3 1
Bın a r d e
k a k ıd ı, ile r i v a r d ı. G ö r d i k i m p e r r i
ü r k m e ğ e b a ş la d ı. Ç o b a n k o y u n u n ön în e
uçdu. Ay d u r :
d e r le r -
v a r id i . O l b m a r a p e r r ile r k o n m ış ıd ı. N a g e h a n
Ço b a n
k ız ın u n
kav-
b ir ço-
doğmuştur:
Ko c a Sarı çoban
k ız la r ı k a n a t k a n a d a b a ğ la m ış la r , u ç a r la r . Ç o b a n k e p e n e ğ i n i
a t d ı, p e r r i
do-
Tepe-
he r g ün i k i a d a m , be ş yüz k o y u n
m e k ile me ş hur
n e t ic e le r
k it a b ın d a k i
c a n ın ı
«U r u z u n b îr ç o b a n ı v a n d ı . A d ı n a
y ü
3 Î
g ir e r is e ms .
Cin s î d u y g u n u n t a b iî g a y e s i n d e n a y r ılm a s ı a n o r m a l
ğu r u r . B u , n e s lin t ük e n m e s i d e m e k t ir . D e d e K o r k u t
r e n d a d ıla r ın k a n ın ı e m e n , s o n r a
okuma
o n y a ş m a v a r m a s ın , a ğ a m ın
İli' .
De de Ko rkut kit a bında Ka dın
T a b îi
Oğuzun
y olda n
s a p m ış
b ir
c in s i
t a t min in
b e lâ k e s ilir .
b a ş ın a m üt h iş b i r
m a h s ûlü
o la n
T e pe göz :
Pek çok k a h r a ma n o n u n
kur-
b a n ı o lur .
10. De d e Ko r k u t
k it a b ın ın b a ş ın d a , b iz z a t D e d e K o r k u t , e v
k a d ın la r ı b i r t a s n ife t a b i
b a k ım ın d a n
hayatı
tutar:
«Ka r ıla r d ö r t d ü r l ü d ü r : b i r i s i s o l d u r a n s o y d u r , b i r i s i t o l d u r a n
d u r , b i r i s i e v ü n t a y a k ı d u r , b i r i s i n i ç e s Öy le r is e n
toy-
b a y a g ıd u r .
E v i n t a y a k ı o l d u r k i y a z ıd a n y a b a n d a n b i r k o n u k g e ls e , e r
adam
e v d e o l m a s a , o l a n ı y e d ir ü r , iç ü r ü r , a ğ ır la r , a z iz le r , g ö n d e r ü r . O l A y ş e ,
Fatma
avrat
s o y ıd u r .
Hanum
anun
b e b e k le r i
b it s ün ,
o c a ğın a
Ge ld ük
ol
kim
s o ld ur a n
s o y d ır , s a b a h d a n c a y e r in d e n u r u t u r u r , . .
e lin y üz in y u m a d a n t o k u z b a z la m a ç b i r k ü v le k y o ğ u r d
yunca
bu
öle y d i,
b ir in e
de r . A n u n g ib in ün
avrat
k öz le r ,
toyun
t ık a b a s a y e r , e lin b c ğ r i n e u r u r , a y d u r : B u e v i h a r a b o la s ı e r e
v a r a ld a n be r ü d a h i k a r n u m
d ı,
b u n c a la y ın
g e ls ün .
d o y m a d ı, y üz üm g ülm e d i, d e r . A h
d a h i v a r a y ıd u m , u m a r ım d a n
yahşi uya r
n o la y
o la y ıd ı
H a n u m b e b e k l e r i b it m e s üıı, o c a ğ ın a b u n c a la y ın
av
g e lm e s ün .
d e p d e n in c e
y e r in d e n u r u t u r d ı,
e lin y ü z in y u m a d a n o b a n u n o l u c m d a n b u u c ın a ,
Ge ld ük
ol
k im t o ldur a n
b u u c u n d a n o l u c ı
na ç a r p ış d u r d ı.
Kov
toydur,
k o v la d ı, d e k d e k le d i;
s o n r a e v i n e g e l d i , g Ör d i k i m u ğ r ı k ö p e k
m ış , t a v i k
Ze lih a ,
k üm e s in e
Züb e y d e ,
Me le k , ölm e ğe
s ığır
Ko n ş ıla n n a
k ız, Ç a n
paşa,
Ayna
g it m e t n iş id üm , y a t a c a k y e r üm
o la y ıs ıd ı; n o la y ıd ı b e n ü m
e vüme
Öy le d e n
y iy e t a t a e v in i b ir b ir in e
t a m ın a d ö n m iş .
Ür üve y de , Ca n
y it m e ğe
öy le d e n c e g e z d i .
çagrur
kat-
k i : k ız
Me le k ,
Kuth
g in e b u h a r a b
b i r la h za b a k a y ıd u n u z , k o n ş u
h a k k ı,
T a n r ı h a k k ı d e y ü s öy le r . B u n u n g ib in ü n i l h .
o l k i m n ic e s o y le r is e n b a y a g ıd u r , e v in e y a z ıd a n y a b a n d a n .
Ge ld ük
b ir
o d l u k o n u k g e ls e , e r
a d a m e v d e o ls a
ana
dese k i tur e tme k ge -
t ür , y e y e lü m , b u d a y e s ü n d e s e ; b iş m iş e t m e g ü n b a k a s ı o l m a z , y e m e k
ge r e kdür .
Avr a t
yok, deve
aydur:
d e ğir m e n in d e n
e r ün s öz in i k u l a ğ ı n a
dan
n e y le y e lüm
b u y ık ıla c a k
g e lme d i d e r .
evde un
k o y m a z. Ol N u h Pe ygambe r ün
e ş e ği a s lıd u r . A n
d a h i s iz i H a n u m A l l a h s a k la s u n o c a g u n u z a b u n c a la y ın
me s ün»
3 4
y o k , e le k
B i n s öy le r s in b ir is in i t u t m a z ,
avrat
g e l-
.
T ür k le r d e
y a n o la n b u
k a d ı n t e lâ k k is in in d e ğiş m e s i b a k ı m ı n d a n ç o k d i k k a t e
şa-
p a r ç a n ın h â lis g ö ç e b e T ür k le r e a it o l m a d ı ğ ı k a n a a t in d e y iz . . .
As ıl D e d e K o r k u t h ik â y e le r in d e k a d ın ın e n b ü y ü k m e z iy e t i k a h r a m a n lık . .
M A y n.
e s r. s . 2 3.
Me hme d Ka pla n
ve
a n n e lik
d u y g u s u o ld u ğu
_ y e d e n , m is a fir p e r v e r lik
Dör t
t ip in
ve
h a ld e ,
burada
ev
b a k ım ın d a n
iş i
t a s v ir in d e d e y iy e c e ğe m ü h im
ie v d e e r k i ş i o l m a d ı ğ ı h a l d e m i s a f i r e
dan
b i r i e v in e
y ık a m a d a n
b a k m ıy o r ,
k a d ın
b ir y e r ve r iliy o r .
y iy e c e k
üçünc üs ü,
bambaşka
sabah
ka lka r
. s ü is e m is a f ir e e k m e k
v e r m e s in i is t e y e n k o c a s ın a
• o lm a d ığın ı
Bu
le n b ir d e v ir m a h s u lü
p a r ç a n ın
o ld uğu id d ia
fir p e r v e r liğ i v e k a n a a t k âr lığı b ü y ü k
As ıl De d e K o r k u t
makta,
b ilâ k is
y iy e c e k
İy i
evde
o lu n a b ilir . Böy le
yüzünü
dör dünc ü¬
e kme k ve
son parçada
b i r s ık ın t ı
b i r a h lâk î d e ğe r h a lin e
g ıd a n ın
Ah lâk î
buğday
Üa ç , u n ) o l m a s ı d a d i k k a t i ç e k m e k t e d i r . H i k â y e l e r d e
y a fe t le r d e
is e
b a h is
me vzu'u
Bu n la r d a d a im a a t t a n
d e ğiş m e
a r a s ın d a
ve
d e ğe r le r d e k i
b ir
t e fs ir
m üv a z ilik
etmek
d e ğe r in
etmekte-
mınd a n da
b ir ço k
• m e d e n i y e t i ne
jyor oz.
me d e niy e t i
göçe be
t a s v ir
koyundan
k a d ın
v a r d ır .
o luna n z i-
koç
b e s le n m e
t a r zın d a k i
g ıd a s ı
e h lî
m e d e n iy e t i ile t o p r a k
Son
e t le r id ir :
k ır d ır ılır .
Bun u b ir me d e n iy e t
Ba ş lıc a
a r a s ın d a , a h lâ k î v e iç t im a î
fa r kla r
g e ç in c e
g ör ülüy o r .
(e kme k, bazma
hep hayvan
d e ğiş m e ile
mümkündür.
a v e t le r in d e n ib a r e t o la n
• ile g e ç i n e n k ö y
y iy e c e k le r
a y g ır , d e v e d e n b u ğ r a ,
A h l â k î v e iç t im a î
ğiş m e s i o la r a k
o la n
m is a -
g e t ir iy o r .
h iç b a h s o lu n m a
r a s t la n ılm a k t a d ır .
b a ş lıc a
parçada
t e lâ k k is in in t a m a m i y l e
un
s ık ın t ı ç e k i -
a ğ ı r l ı k n o k t a s ı n ı d a d ü ş m a n l a ç a r p ı ş m a k , k a h r a m a n l ı k t e ş k il
d ir . Zik r o lu n a n
k a d ın ,
k a lk ma z,
b a k ım ın d a n
h ik â y e le r in d e y e m e k s ık ın t ıs ın d a n
b o l b o l ziy a fe t le r e
za v i
ç ık a r ıy o r . K ö t ü k a d ın la r -
d o k u z b a z la m a ç y i y o r , a ç lık t a n ş ik â y e t e d i y o r ,
s öy lüy o r .
b ir
d e ğe r le n d ir ilm e k t e d ir .
ma h s ulle r i
d e ğe r le r
toprak
de-
hayvan
b a k ı-
ma h s ulle r i
d e ğiş t iğin i
gör ü
Ali İlter