H ü s e y i n d e d e V a z o s u . El e l e h a l a y
ç e k e n , o y n a y a n v e zil/ ç a lp a r a
ç a la n k a d iri f ig ü r le r . H ü se y in d e d e
T e p e si, Ç o r u m , M Ö y a k la §ik 1 6 5 0 ,
Ç o r u m A r k e o r o ji M ü z e si
:
ü z i k ile s a d e c e o n u n e s -
E s k i A n a d o l u ’d a M i i z i k v e E g le n c e y e
lig i n d e y a p ila n d a n s , e g -
Y a k l a § i m l a r i A ^ i si n d a n i n s a n T o p l u m l a n
le n c e , a k r o b a t ik o y u n la r ,
s ir k
ve
sah n e
o y u n la r i
g ib i k ü lt ü r t a r ih in in p e r ife r is in d e
d a r a c ik
b ir
^ k ô çe ye s ik iç m i§ k a lm iç , a n c a k ç o k d e g iç ik , y a y g m
M ü z i k e §l i g i n d e
d a n se d e n k a d in
v e k ü ç ü m s e n m e m e s i g e r e k e n k o n u la r d a n b ir in i
a r a ç t ir ir v e in c e le r k e n , A n a d o lu ’n u n k e n d in e ô z g ü
v e e rk e k fig ü rle rin
y a r n si r a b o g a
d a n si v e g ö st e r ile r i,
c o g r a fî y a p i s m i v e ö z e llik le r i n i g ö z ö n i in d e t u t m a -
d a n s ö g e le r in in
t a sv ir e d ild ig i
H ü se y in d e d e
V a zo su , H it it
D ö n e m in d e d a n s,
m ü z i k v e §a r k i
u y g u l a m a l a r i n a i §i k
t u t m a k t a d ir.
H ü se y in d e d e
Ç o r u m A r k e o lo ji
la y li y o lla r d a n e le v e r m e s i s e v in d ir ic id ir , ^ iin k u
b u s u r e t le e ld e e d ile n g e n e l iz le n im e b a k a r a k e t n ik o la r a k t a m a m e n fa r k li v e A n a d o lu d a ya § a m i§
b e lli b a § h 119 a y r i k a v m in , y a n i H it it le r , H a t t ile r v e
H u r r ile r in b u k o n u d a k i o z e llik le r i §u § e k ild e t a m m la n a b ilir .
d u g u g ib i b u n o k t a d a d a iç in d e y a ç a y a n in s a n la r i
• T a m y a b ild ig im i z e n e s k i y e r li A n a d o lu k a v m i
e t k ile r , ç o g u ç e y i o n la r a d ik t e e t t ir ir . A s i l ö n e m li
H a t t ile r , m i i z i k v e e g le n c e li o y u n la r d a n h a d d in -
o la n , c o g r a fy a n in b ir d e in s a n r u h u n u t e m e ld e n
d e n fa z la h o fla n a n , 9 0 k n e $ e li v e c o ^ k u lu in s a n -
e t k ile y e n
c o g r a fî ça r t la r , s e r t
la r d i v e i n a d m a m ilit a r is t k a v im le r e o z g ii s a va §
ik li m v e in s a n r u h u n u o k ç a y ip c a n la n d ir a n y e ç il-
o y u n la r im , a s k e r m a r ^ in a b e n z e y e n § a r k ila r i a s la
lik t e n y o k s u n , s t e p i a n d ir a n b o z k ir la r ; b e s le n m e ,
s e v m e z le r d i. ( J in d e m iiz ik t e n a §ir i d e r e c e d e h o $ -
m im a r î, s a n a t b ir t a r a fa , iç in d e y a ç a y a n la r i d a b o -
la n a n a z i n li k b ir k a v im m e n s u p la r i “k on u$ m asim
ga r , in s a n a h a s ü r e t im v e ç a liç m a la n e n g e lle r , o n u
bilen $arki soy lem esin i, y u r u m esin i bilen ise dan s
ö z e llig id ir . H a ç in
Te p e si, Ç o r u m ,
M Ö y a k la §ik 1 6 5 0 ,
k a v im le r e , d ille r e v e t a n n la r a a it o ld u g u n u d o -
m i z g e r e k ir . Ç ü n k ü c o g r a fy a , d ig e r a la n la r d a o l-
ç e §i t l i m ü z i k
a le t le ri v e f o lk lo r ik
M e t in le r i n k iilt iir v e in an < ; k a t m a n la r im n h a n g i
m e la n k o lik le ç t ir ir v e b u , m ü z i k v e e g le n c e y e d e
etm esin i d e becer ir ” d e r le r y a , H a t t ile r d e b u n a
ya n s ir . K ö k e n le r i t a r ih i n d e r in lik le r i n e k a d a r g e r i
b e n z e r b ir
g id e n
e g le n c e y i a la b ild ig in e g ii n lii k y a § a m la r m in t u r n
M ü z e si
a r k a ik u y g a r lik g e le n e k le r i A n a d o lu ’n u n
fo lk lo r y a p is m a s a d e c e b u ö z e llik le r s o n u c u n d a
y a n s iy a b ilm iç v e k o r u n a b ilm iç k e n , p e k ç o g u d a
n e y a z i k k i k a y b o lu p g it m iç t ir . G ô ç y o lu ü s t ü n d e
y e r a lm a s m a v e d ille r e d e s t a n ‘k ö p r u
n a ragm en
konum u-
A n a d o lu , k e n d in e h a s c o g r a fy a n m
ö z e llik le r in d e n d o la y i ç o k k ö k lü b ir fo lk lo r e s a h ip o la g e lm iç t ir . B ir y a n d a n k e n d i iç in d e g e liç ip
m a y a la n a n u n s u r la r d a n b a z ila r i y a a s im ila s y o n ,
d u rum
s e r g iliy o r la r d i v e
m iiz ik ve
a la n la r m a y a y iy o r la r d i.
• O n c e le r i D o g u v e G i i n e y d o g u A n a d o lu , Q u k u r o v a v e S u r iy e d e ya ^ a ya n , fa k a t s o n r a d a n , y a n i
M O 2 . b in y i lm b a ^ la r m d a n it ib a r e n g e n i§ <;apta
O r t a A n a d o l u ’y a k a d a r y a y ilm i§ v e H it it le r i k iilt iir b o y u n d u r u g u n a s o k m u § o la n H u r r ile r d e m u z i g i 9 0 k s e v e n b ir t o p lu m d u , a m a iir e t t ik le r i v e
h o ^ la n d ik la r i m i i z i k t iir le r i a r a s in d a < ;ogu h u z iin -
y a d a g ö r s e l v e e d e b i k a y it la r a g e ç ir ilm e d ig i iç in
lu v e li t i i r j i k a g ir lik li a g it la r v e ila h ile r y e r a lir u n u t u lu p g id e r k e n , d ig e r y a n d a n y e n i g ô ç m e n le r in g e t ir d ik le r i v e y a k o m ç u b ö lg e le r d e n a k t a r ila n
y e n i v e r ile r le b e s le n m iç t ir . H it it m e t in le r in in n it e lig i, h e r ç e y i k o p u k s u z v e e k s ik s iz a k t a r m a k t a n
H u r r ic e - H it it ^ e ik i d illi m e t in le r d e , g i in le r c e
s iir e n v e e n a z o n b in o k i i z v e o t u z b in k o y u n u n
y e n d ig i d e v z iy a fe t s a h n e le r i n d e m ii z ig e hi<; y e r
u za k t ir . B u n a r a g m e n , t ip t a , b ü y ü d e , e d e b iy a t t a v e
v e r i lm e m e s i i b r e t v e r ic id ir . N o t a s i s t e m in i ic a t
fa lc ili k t a k e n d in i g ö s t e r e n fo lk lo r i s t ik z e n g in lig in
e d e n le r b ile o n la r in y a k i n
m ü z ik , e g le n c e v e s p o r d a lla r m d a d a y o g u n la ç t ig i
o t u r a n H u r r ile r d i!
a ç ik ç a o r t a y a çik a r . H it it b a ç k e n t i B o g a z k ô y d e b u lu n m u ç o la n b a y r a m v e b ü y ü m e t in le r i ç o k d e g e r li
v e m a h a lli fo lk lo r i s t ik b e lg e o lu ç t u r u r la r . B ô y le c e
H it it le r fa r k in d a o lm a k s iz i n b ir n e v i fo lk lo r a r a ç-
A k cü e l A r k e o lo ji
d i.
a k r a b a la r i U g a r it ’t e
• E n b a ^ t a B o g a z k o y d e v le t a r § iv in d e b u lu n a n e n
a z s e k iz d i ld e y a z ilm i§ t u r n b u m e t in le r i k a y d a
g e ^ ir e r e k s a k la m i§ o la n H it it le r is e b a z i l a n m k e -
t i r m a c i lig i g ö r e v i ü s t le n m iç g ib id ir le r . Ç o k m o
s i n li k l e
d e m g ib i g e le c e k , a m a b a z i d u r u m la r d a d e r le m e
is e y e r li le r d e n a ld i k l a n 9 0 k k a r m a ^ ik b ir r u h h a li
a n a y u r t la r m d a n
g e t i r d i k le r i, b a z i la r i m
v e y a b u lu ç la n m n p a t e n t in i b ile a lm iç la r d ir !
s e r g ile r le r d i; a s la t u t u c u d e g ille r d i; a k r o b a s id e n ,
s a v a ç o y u n la r m d a n , h e r t ü r v e h e r y a b a n c i k ô -
• H it it le r le b ir lik t e v e y a o n la r d a n b ir s û r e o n c e
k e n li m ü z ik t e n h o ç la n ir la r d i. E g le n c e v e d a n s
A n a d o lu ’y a g e lm iç o la n L u vile r , H it it le r d e n a y r i
k o n u s u n d a k i s a d e lik v e h a s in lik k o n u s u n d a is e
c o g r a fî b ô lg e le r e
îr k d a ç la r i s o n r a k i R o m a lila r la
li
y a y ilm iç la r v e
b a çk a ca
ye r -
H ü se y in d e d e
V a z o su . Z il/ ç a lp a r a
ç a la n v e d a n se d e n
e r k e k f ig ü r le r i.
H ü se y in d e d e
a ç ir i b e n z e r li k
fo lk lo r is t ik
z e n g in lik le r le
k a r ç ila s m is la r d ir .
s e r g ile r le r d i, C ic e r o ’n u n t a b ir iy le “Eger deli degil-
O n la r d a e g le n c e d ü ç k ü n ü b ir t o p lu m o lm u ç la r ,
se, ayikken hiç kim se dans etm ez!” ilk e s in e b e n z e r
h a t t â b a z i b ô lg e le r d e k e n t s a k in le r i b e lir li e g le n
b ir t u t u m s e r g ile r le r d i.
c e v e a y in le r k o n u s u n d a ih t is a s la ç m iç la r d ir .
Te p e si, Ç o r u m ,
M Ô y a k la §ik 1 6 5 0 ,
Ç o r u m A r k e o lo ji
M ü z e si
N iy e M ü z ik ?
M ü z ig i n in s a m d in le n d ir e n , y a t i§ t ir a n , v e c d e ge t ir e n , i n s a n r u h u n u o k ^ a ya n v e a li§ ilm i§ m d i l u i
d a r u h h a lin e s o k m a , t a b ir i y e r in d e y s e n e r e d e y s e
b ir a lt m c i h is u y a n d ir m a ö z e llik le r in i g ö z a r d i e t m e m e k g e r e k ir . M ü z ik , t a §la §m i§, h e r t ü r lü d u y g u d a n y o k s u n m it ik y a r a t i k la r i b ile e t k is i a lt m a
a la b ilm i^ t ir . A f k v e s a va § t a n n ^ a s i I S T A R , A m a
n os
D a g l a n ’m n
e t e g in d e k i k u m s a lla r
ü ze r in d e
g e z in e r e k , d e v b ir y i la n b ii; im in d e k i d e n iz c a n a v a r i H e d a m m u ’y u k e n d i y a p t ig i v e s ö y le d ig i b ü y ü le y i c i m ü z i k v a s it a s iy la c e z b e d e r e k , s a k la n d ig i
D o g u A k d e n i z ’in m a v i s u la r m d a n d i§ a r i c ik a r m a y a v e ö l d ü r t m e y e ( ;a li§m i§t ir . A m a H e d a m m u ’n u n
b ir
§a r t i v a r d ir :
I S T A R ’la
s e v i§ m e k
k o fu lu y la
d e n i z d e n c ik ip g e le c e k t ir ; I S T A R ’m b u r a d a b ir ic i k c a z i b e a r a c i o la r a k m ü z i g i d e v r e y e s o k m a s i
bobun a
d e g ild ir .
T u z a g m i g e r c e k le ^ t ir m e k ic in
Ya z ilik a y a d a v e A la c a H ö y ü k m e n s e li k a b a r t m a li
b ir v a z o d a e lle r in d e g e n e l k a n m i n a k s in e a y n a v e
o r a k d e g il d e , « jin g ir a k v e b ir ü fle m e li <;algi t a s iy a n
h iz m e t c ile r i N in a t t a v e K u lit t a ’y a § ö y le s e s le n ir :
“[a rk a m m i v e] g alg altu ri m ü z ik a letler in izi elin ize
a hn ve (h em en ) sa hile g id in . [S a g m izd a a rk a m m i,]
Ko n y a K arah ö y ü k 't e
solu n u zd a g alg altu ri fahrt. (Böy lece) o (H ed a m m u )
b u lu n a n v e d ö k ü m
t e k n i g i i l e k u r §u n d a n
y a p i lm i § k a n a t l i t a n r i^ a
IST A R h e y k e l c i g i n d e ,
t a n r i^ a n in e r o t ik y ö n ü v e
g p la k lig i a la b ild ig in c e
v u r g u la n m i§t ir .
M Ö 2 . b in y ilin ilk y a r is i,
Er k e n H i t i t D ö n e m i , K o n y a
A r k e o l o j i M ü z e si
b izi belki d e i$itir (v e d en izd en ft k a r g elir )”. A r
k a m m i v e galg altu rri d a v u l v e y a d e f g ib i y ü k s e k
s e s li a le t le r d ir . T a n r i^ a n m k e n d is i is e e lle r in d e z il
o la r a k k u lla n d ig i m id y e k a b u k la r i y la d a n s e d e r
v e b ü y ü le y e c i ^ a r k ila r s ö yle r . E ve t , m ü z i k v e g ü r ü lt ü lü s e s (jik a r a n d a v u l v e d e fle r h e m e n e t k is in i
g ö s t e r ir ; H e d a m m u d e r in s u la r d a n v e d a lg a la r d a n b a s m i k a ld ir d ig m d a , k a r § is in d a o b ü y ü le y ic i
D in i b a y r a m l a r v e
I S T A R ’i g ö r ü r ; I S T A R s o y u n u k t u r , m ü z i k y a n m d a
b ü y ü a y i n l e r in in
d i fi li g i n i d e c a z ib e v a s it a s i o la r a k k u lla n m a k t a d ir .
i g n e se r p i§t ir ilm i§
A n la § ila n , g ü n ü m ü z d e o ld u g u g i b i (p ip la k k a d m
< ;o k sayid a e g l e n c e ,
g ö st e r i, m e r a si m v e
t a s a w u r u e s k i d o g u in s a n im d a 9 0 k b ü yü le m i^ t ir
v e b u n d a n d o la y i i;ip la k I S T A R m o t i fi y a y g in b ir
§ e k ild e ik o n o g r a fiy e g ir m ift i r .
a y i n l e r v a r d i. Bay r am
llgin < jtir k i, K a r a h ö y ü k v e im a m k u lu b u lu n t u la r m m
t ö r e n l e r in in t ü r lü
g ö s t e r d ig i g ib i < ;iplak I S T A R ( ve ya As e r t u ) m o d a s i
ziy af e t le r , r e n g a r e n k
ik lim i s o g u k O r t a A n a d o lu ic le r in e k a d a r ya yilm i§-
g iy sile r ig in d e v e h e r
tir . A m a b u ( jip la k ligm ö n e s ü r ü ld ü g ü g ib i “s t r ip t iz”
§e y d e n ö n c e m ü z i k v e
ile b ir ilg is i yo k t u r . S o n u n d a H e d a m m u I S T AR ’a ^ o k
d i g e r g ö st e r i l e r e §lig in d e
k iza r , o n u y e m e k le t e h d it e d e r , a m a s o n u n d a I S T A R
o n u c e z b e t m e y i, y e d ir ip ic ir e r e k s a r h o § e t m e y i v e
y ü r ü t ü l d ü g ü d ü §ü n ü l ü r se ,
90
A ktü el
s e v i§ m e y i b e c e r ir . Ya n i b u r a d a m ü z ig in in s a n la r i
t ö r e n l e r b ü t ü n ü y l e b ire r
v e t a n r ila n v e e n ö n e m lis i d u y g u s u z d e v le r i b ile e f-
e g l e n c e g ö st e r isiy d i.
s u n la y a c a k e t k is i s ö z k o n u s u d u r . A m a is t is n a la r d a
va r d ir , < ;ü n kü a \ m I S T A R t ü m c a b a la r in a r a g m e n ,
s a g ir v e d u y g u s u z o la n d e v U llik u m m i’y i m ü z ik le
c e z b e t m e s in i b a s a r a m a m i^ t ir .
B u r a d a I S T A R ile e n e s k i d e v ir le r d e K u b a b a o la r a k a n ilip , d a h a s o n r a la r i K y b e le v e y a A r t e m i s o la r a k F r ig le r e , G r e k le r e v e m agna m ater o la r a k R o m a lila r a ge cje n , a r s la n la r in ^ e k t ig i a r a b a s iy la b ir
a le m d e n d ig e r in e k o ^ a n E s k i A n a d o lu d o g a t a n r ic a s i a r a s m d a k i b e n z e r li g e d ik k a t g e k n ic k t e fa y d a
P i §m i § t o p r a k
v a r d ir . B ir d e fa h e r ik is i d e m ü z ig i s e v e n ta n r i< ;a -
p la k a d a lir
^ alan f i g ü r
la r d ir . S o n r a h e r i k is in in d e s a g m d a v e s o lu n d a
g ö r ü lm e k t e d ir .
Ba b il D ö n e m i ,
m ü z i k i^ alan u y d u la r i v a r d ir ; b u I S T A R d a N in a t t a
M O 2 . b in y il,
v e K u lit t a , K y b e le d e is e B o g a z k ö y d e b u lu n a n b ir
M u se e d u
L o u v r e , Pa r is
h e y k e lin g ö s t e r d ig i g ib i (jifte flü t ( Yu n a n c a aulos)
© D EA / G
v e h a r p c a la n ik i c ü c e m ü z is y e n d ir .
D A G L I O RTI
N e r e le r d e v e H a n g i V e sile y le M ü z ik ?
G ü n lü k h a y a t t a c a lim p s ö y le n e n d in i o lm a y a n s a lt
h a lk m ü z ig iy le ilg ili b ilg ile r i m e t in le r d e b u lm a k e lb e t t e o la n a k s izd ir , c ü n k ü ziya fe t le r , d ü g ü n le r , n is a n
t ö r e n le r i v e ö z e l e g le n c e le r m e t in le r e a k s e t m e m i§ ,
s a d e c e v e k e s in lik le d in i a y in le r p r o t o k o le g e c ir ilm i§t ir . G e n e i o la r a k k u r b a n s u n u lu s u , t a n n h e y k e lle r i v e ik o n la r m b a k im m in ya p ih s i, k r a lm ge li§i, b ir
b in a d a n <;iki§i v e y a b ir o la y m b a § la m a s i v e y a b it i§i,
b u g ü n ( jo g u n lu k la a s k e r i b ir lik le r d e o ld u g u g ib i b o r a z a n a b e n z e y e n y ü k s e k s e s li m ü z ik a le t le r i a r a cilig iy la ilä n e d iliy o r d u . B u a r a d a k a d in m ü z is y e n le r
s a n k i k e n d i ih t i§ a m la n v e < ;a lim la r i y e t m iy o r m u §
g ib i h e y b e t v e §a t a fa t la r m i d a h a d a a r t t ir m a k ic in
U r K r a l i y e t M e z a r h g i ' n d a b u l u n a n v e U r St a n d a r d i o l a r a k b i l i n e n e se r , d e n i z k a b u g u , k i r e ^ t a §i ,
k r a liy e t c ift in in ö n ü n d e n v e a r k a s m d a n r a k s e d e r e k
s e k iy o r la r v e k o § u § t u r u y o r la r d i. I lä n la r y a p ilir k e n
la p i s l a z u li v e b i t i i m g ib i m a lz e m e l e r k u l la m l a r a k k a k m a t e k n ig i ile y a p i lm i § b ir a h §a p k u t u d u r .
Sa v a § v e b a ri§ k o n u la r in in a n la t ild ig i ik i y u z u b u lu n a n k u t u n u n b a r i§ y u z u n d e k r a lin d a k a t ild ig i
b i r §o l e n s a h n e s i n d e , i g k i i< ;en , §a r k i s o y l e y e n , d a n s e d e n , l i r < ;alan f i g u r l e r y e r a l i r . S u m e r
g e n e llik le b o g a b o y n u z u v e y a o n a b e n z e t ile r e k y a -
D o n e m i, M O y a k la §ik 2 6 0 0 , B r it ish M u se u m , Lo n d o n © W o r ld H ist o r y A r c h iv e
p ila n
b o r a za n
g ib i
b ir
a le t
k u lla n iliy o r d u .
B o r a za n
s in
h erke-
d u ym a si
g e n e ld e
b ir
lik le
iç in
yü k s ek çe
ye r d e
ve
e v le r in
ö ze l-
dam m da
ö t t ü r ü lü y o r d u . B ô y le b ir
v e s ile d e
k a d in la r
N e r ik
k e n t in d e
korosu ,
H a tti
d ilin d e “ B o g a S a r k i s fm
s ô y lü y o r d u
o la r a k
ve
b o r a za n
k u lla m la n
b o yn u zu n d a n
b oga
ç ik a n
ses
k u la k t ir m a la y ic iy d i.
Ö lü le r e Bile D in le t ile n M ü z ik !
M ü z ig i n y a y g m o la r a k k u lla m ld ig i s a h a la r a r a
s m d a ö lü a y in le r i s ir a s m d a t u t u la n m a t e m le r
d e v a r d i. K r a l v e y a k r a liç e ô ld ü g ü n d e , d e v le t
y a s i ilâ n e d iliy o r v e H a t t u s a ’d a “y a fli g en ç, b ü
y ü k k ü çü k ” h e r k e s flü t ü n ü e lin e a lip s o k a k la r a
d ô k ü lm e k v e h ü z ü n lü
m e lo d ile r ü fle m e k z o -
r u n d a k a liy o r d u . B u r a d a k i m ü z i g i n li t ü r ji k v e
ç o k h ü z ü n lü o ld u g u n u b e li r t m e y e g e r e k y o k t u r .
G e n e l o la r a k h a lk in z o r a k i k a t ilim in a e k o la r a k
a g it ç i k a d i n la r ( SALtap ta ra -) d a b u m a t e m le r d e k i y e r le r i n i a h y o r d u . B u k a d in la r , ö lü r u h u n u n
g it m e s i m u h t e m e l o la n o ig r e n ç ‘c e h e n n e m ’ y e r a lt in m k ö t ü lü k le r in d e n y a k in a n a g it la r m ir ild a m r la r k e n , b ir b a ç k a d a v u l( ? ) ç e ç id i ( S u m e r ce T I B I L A = S À .A .T A R )
in s a m n
a d in i y ü k s e k
e ç lig in d e
s e s le
s ü r e k li ö le n
s ô y lü y o r la r d i.
Ve
G ü r ü l t i i si i z , M ü z ik si z
b ir a n g e liy o r d u k i, c e n a z e m e r a s im in e k a t ila n
K u t l a m a l a r d a V a r m iç ,
h e r k e s in h e p b ir a g iz d a n a g it t u t m a s i, p r o t o k o l
g e r e g i ö m ü r le r i b o y u n c a n e fr e t e t t ik le r i t e r ö r is t ,
A m a n N e G ü z e l!
m ilit a r is t , h a r a ç ç i v e g a d d a r d e s p o t u n ö lü m ü n e
A y in le r s ir a s m d a m ü z ig in n e z a m a n ç a lin ip , n e
B o st o n r i t o n u o l a r a k b i l i n e n y u m r u k
y a p i l m i ç el f o r m u n d a k i g ü m ü § r i t o n u n
ü z e r i n d e y e r a l a n l ib a sy o n sa h n e si n d e
za m a n
ç a lm m a y a c a g i b e lir li k u r a lla r a b a g la n -
m iç t i. B a z i h a lle r d e “p r o t o k o l’e u y g u n s ü k û n e t i
d e f , lir, ç a l p a r a g ib i m ü z i k a l e t l e r i n i
ç a la n f i g ü r l e r g ö r ü l m e k t e d i r . G e ç T u n ç
Ça g i © M u se u m o f Fi n e A r t s, Bo st o n
Bo g azk ö y 'd e b u lu n a n b ir b o y ali
a g la m a la r i, t im s a h g ô z y a ç i d ô k m e le r i g e r e k iy o r d u , a m a iç t e n iç e d e s e v in iy o r la r , g ô z y a ç la n d a h a
t ö r e n y e r i n d e n a y r ilir a y r i lm a z k u r u y o r d u .
g e r e k t ir e n a n la r v a r d i v e a s la m ü z i k ç a lin m a z d i;
b ir d e t ip k i in s a n la r a r a s m d a o ld u g u g ib i m ü z ik t e n h o ç la n m a y a n t a n r ila r v a r d i v e b u n la r la
A sk e r v e Sa v a ç M ü z ig i
v a z o r e sm i n d e l ir ç a l a n m ü z i sy e n i n
y ü zü n d e k i d e r in h ü zü n v e y a t r an s
h ali aç ik ç a o k u n a b ilm e k t e d ir . A y rica
m ü z i sy e n i n y ü z i f a d e si n d e sa n k i
lir in in t e lle r in d e n d ö k ü le n n a g m e le r e
ilg ili a y in le r d e m ü z i k ç a lm m a z d i . H a t t i k ö k e n li
t a n r i T a u r i( t ) h e r h a ld e m ü z ig e k a r ç i a le r jis i o la n
t a n r ila r d a n b ir iy d i, ç ü n k ü o n u n a y in le r in d e ç o -
k e n d i se si y l e e ç l i k e d i y o r m u § g ib i b ir
e d a v a r d ir . Eg e r d o g r u a l g i l i y o r sa k ,
p o r t r e sa n a t i a ç i si n d a n b u b ü y ü k
b ir i l e r l e m e d i r . Bo g a z k ô y , Ç o r u m ,
g u n lu k la m ü z i k y a p i lm a m a s i g e r e k t ig i b e lir t i lir
dururdu.
i lg i n ç t i r k i, m e t in le r d e a s k e r î m ü z i k , y a n i b a n d o
ile i lg ili b ir k a y it y o k t u r . R it im li, y a n i h e c e v e z in li o la r a k t a m m la n m a s i m ü m k ü n v e a s k e r s a r k is i
o la r a k b ilin e n m ü z i k p a r ç a s i, t ip k i b ir ilâ h i g ib i
m ü z i k e s li g in d e s ô y le n i y o r o lm a liy d i.
O r t a T u n ç Ç a g i, A n k a r a A n a d o l u
M e d e n i y e t l e r i M ü ze si
H a t t u s a ’d a m i, y o k s a b ir b a ç k a y e r d e m i o ld u g u
“ H a y d i H e p B e r a b e r Sô y l e y e li m !”
b ilin m e y e n b ir k e n t k a p is m d a h a r p ç a la r a k b ir
I s t a n u w a v e L a llu p iy a li m ü zis ye n le r ,
ve
m e la n k o lik
ç a lm a n m ü z i k e ç lig in d e b ir s a va s o y u n u (agon ie)
k o r o c u la r
d a n s ô zle r ,
A n a d o lu
n in
b o z k ir la n -
v e r d ig i c a n
si-
“[K en t k a p ism in ] k a rçisin d a (v e) t a n n m n h u z u ru n d a ha rp ça la n ve ü ç k içid en olu ça n bir grup,
d a o ls a k a t la m r h a ie
sava$ iy orm u$ g ib i y er e eg ilirler ve Fir t in a Tan-
g e t ir e b ile n b a m b a ç -
risi ile bir sava$ g österisi y aparlar. H a rp çaltct-
k a in s a n la r d i. B a yr a m ,
la ri “za fer $ ark isi”(?) (v e) sa v aç m arçi sôy lerler;
s e yr a n ,
tören
ve ya
ziya fe -
harp ve çalpara (g alg altu ri-) ça la ra k (m ü zig e)
t e k a t ila n v e p a s if k a la n h e r k e s i
eçlik ederler. A m a ha rp ça h cü a r m d a n bir tan esi
“Hay di hep beraber!” d e r c e s in e ge r e k t i-
t a n n m n k a p isin d a d u r u r (v e) bora za n çalar. Yu-
g in d e m ü z ig e e ç lik e t m e ye , e n a z m d a n n a k a -
k a r id a d a m d a d u r m a k ta olan bir p u ra p si-r a h ibi
r a t i m ir ild a n m a y a v e t e m p o t u t m a y a , e l ç ir p m a -
krala d og ru za fer m ü jd esin i(?) §ôy le ilâ n eder:
y a zo r la r la r d i (kattan p a n k u s halzissai).
A k t ü e l A r k e o lo ji
g ö s t e r is i s u n a r .
b ir a z c ik
k in t is im
92
s a va ç g ö s t e r is i y a p a n ü ç k iç ilik b ir g r u b u n y a p t i g i g ö s t e r ile r d ik k a t ç e k ic id ir . T a k im la r h a r p ía
‘(Ey ) kral, sa k in k or k m a ! Fir t m a T a n n si (sen in )
d ü $ m a n la n (m ) ve dü$ m an ü lk eler in i tek er teker
d e le g e le r v a r d ir v e k r a li^ e b ile d a n s e d e r . B u n la r i
sen kraltn a y a k la n a ltin a serecek ve sen on la ri
s a k i, a §c), tarassiy a- d e n e n m ü z is y e n le r , o k ^ u la r
bo$ bir er m u tfa k kabi g ib i bir er bir er p argala y ip
(m en ey a -), d o k t o r la r , b e y le r ( E N MEä) v e p a r m a k la -
m a h v ed ecek sin ”.
r in i s ik ir d a t a n tarp ask an a- k a d in la r i izle r . G e n e i
d e d a n s ö z le r a r a s m d a k a d in la r in a g ir h k t a o ld u g u
g ö z le n i r k i b u d a t ip k i m ü z ik t e o ld u g u g ib i k a d in
D a v u l O Z a m a n la r d a A n a d o lu
B o z k ir la r i n m R a k ip si z G ü r iil t ü K u t u su y d u !
s e s v e b e d e n in d e k i k e n d in e h a s e s t e t ig in v e e r o t iz m i n e s k ile r t a r a fm d a n d a y e g le n d i g i n i n k a n it id ir .
M ü z i g i n , ö z e llik le b ü y ü k g ü r ü lt ü <pikaran d a v u lu n , k ö t ü r u h la r i k o v a la m a d a k i r o lü n ii u n u t m a m a k g e r e k ir . B ilh a s s a S u m e r in a n c in d a d u r u m
G ö z K a m a s t i r a n F o l k l o r i s t i k K i y a fe t l e r
b u y d u . A n a d o lu d a e s k ile r d e n a y v e y a g ü n e s t u -
B a y r a m m e r a s im le r i s ir a s in d a b e lli b a §li k e n t m e r -
t u ld u g u n d a , a yin b o y n u n u s ik ip , o n u b o g d u g u n a
k e z le r in d e n
in a m la n c in le r d a v u l c a h n a r a k v e y a m a v z e r le r
K ilis r a v e T is s a r u liy a k e n t le r in d e n g e t ir ile n k a d i n
a t ila r a k k o v a la m r d i. D a v u l, A n a d o lu b o z k ir la -
la r d i§ m d a t ü m k a t ila n la r is t is n a s iz e r k e k t i. T a b ii k i
r in m b ir i c ik h ä k im i v e y a b a n c i g e z g in v e m ü z i k
a r a ^ t ir m a c ila r m in a la y k o n u s u y d u .
g e le n
k i§ ile n n
g iy s ile r i r e n g ä r e n k t i.
Fo lk lo r ik d a n s
g ö st e r i si y a p a n
k a d in la r
M ü z ik R u h S a g l i g i n d a v e P si k o l o ji k T e r a p i d e B il e K u l l a n i li y o r d u !
E lim iz d e , S e l^ u k lu la r d a n y ü z y illa r c a ö n c e , m ü z i
g in p s ik o lo j i k r a h a t s iz lik la r in t e d a v is in d e k u lla -
H ü se y in d e d e
v a z o s u . El e i e
m ld ig in a d a ir s a g la m b ilg ile r v a r d ir . B ir H it it a yi-
h a l a y < ;e k en ,
n in d e h a s t a y a , h e r b ir i z a fe r v e b a ^ a n y la b it e n v e
o y n a y a n v e zil/
k a h r a m a n la r m i y ila n , a r i v e k a r t a h n o lu ^ t u r d u g u
m ü z i k li b ir ö y k ü a n la t ilm a k t a v e b ö y le c e k e n d in e
g ü v e n d u y m a s i, s a k in le § m e s i v e < ;ek m e k t e o ld u g u
p s ik o lo j i k s ik in t id a n k u r t u lm a s i s a g la n m a k t a d ir .
O d y s s e u s d e s t a n m d a k i S ir en lerin c a z ib e s i n i v e
^ alp ara $ a lan
k a d in f ig ü r le r .
H ü se y in d e d e
Te p e si, £ o r u m ,
M Ö y a k la §ik 1 6 5 0 ,
£ o r u m A r k e o lo j
M ü z e si
O r p h e u s ’u n h a y v a n la r i d a h i b ü y le y e n m ü z ig in i
a m m s a t m a k y e t e r lid ir .
H e r k e s D a n s E d e b ilir , A m a M e sle k t e n D a n
sö z le r K a d a r E st e t ik , D o g a l v e B e c e r i U i D e gil!
H e r k e s m ü z i k y a p a m a z , a m a d a n s b ir e y s e llik t e n
c o k k o l e k t i f b i r e g le n c e c e § id id ir v e t e m e ld e h e r
k e s d a n s e d e b ilir v e y a e n a z m d a n o n a a y a k u y d u r a b ilir . A m a m e t in le r d e b u i§i p r o fe s y o n e l y a p a n
9 0 k s a y id a in s a m n
o ld u g u
a n la s ilin a k t a d ir v e
b u n la r a r a s m d a H U B .B I , tarw ali-, tarw esgala- e n
b a ijt a ge lir . B u n u n d i s in d a § a k s a k c i, m a t r a k , s o y t a r i, m im ik c i, a k t ö r o la r a k c ; e v ir d ig im iz LÜA L A N .
Z Ü v a r d ir . A y n c a m e s le k t e n d a n s ö z k a d in la r d a
v a r d ir v e b u n la r a z in t u h i- k a d m la r i d e n ir . A y in le r d e g ö r e v li k im s e ie r d e d a n s la r a sik<;a k a t ih r la r .
B u n la r a r a s m d a h a p i- a d a m la r i, fa h i§ e le r ( S A L .
K A R . K I D ) , b a § fa h i§ e , t a n r i k a d m la r i (SALD I N G I R LIM), k u r t v e a y i m a s k e li a d a m la r , zin t u h i- k a
d m la r i, b e li r li k e n t le r d e n g e lip t ö r e n le r e k a t ila n
A k t ü e l A r k e o lo ji
93
e lle r i b o $ g e lm iy o r la r d i v e h e d iy e o la r a k s u n d u k la r i
k a lin t is i id i. E s k i d e v ir le r d e r e s m i g e ^ it le r d e h a y
n e s n e le r a r a s m d a <;ogu fo lk lo r is t ik k ir m iz i g ö m -
v a n m a s k e s i v e y a p o s t la r i d e g il, h a y v a n la r m b iz z a t
le k le r , k ir m iz i k e m e r le r , g ü m ü § k e m e r le r , k iy m e t li
c a n i lla n k u lla m h y o r d u v e s o n r a k i d o n e m le r d e k i
t a fla r , a lt in , g ü m ü § p u ru n g a - s ü s le m e le r i, g ü m ü § -
k u ^ u la r a
t e n a r s la n b a §li c ivile r , isteha- s ü s le r i, b a k ir -
(LÜI G I .M U S E N )
b en zeyen
a v c ila r b u
t e h lik e li v e m a c e r a li i§i y a p iy o r la r d i. T a r ih i d ó -
k u s a k la r , a lt in
n e m le r d e s a d e c e c a n il k u § y a k a la y a n la r k a lm i§ v e
zivile r , a lt m d a n ^ u b u k la r , d e m ir d e n o c a k ,
h a t t á H i t it K a n u n la r i’n d a o n la r a o d e n e c e k y i r m i
issanapi-
K ir m iz i
b e § §e k e l g ib i fa h i§ b ir p a r a m i k t a r i b ile b e lir t il-
r e n k li g ö m le k le r v e k u s a k la r ile m a d e n d e n
m i^ t ir . C a n i l h a y v a n y a k a la y a n la r in n e s li a r t i k b it -
k e m e r le r g iym i§ v e t a k m i§ o lm a la n g ö z k a -
t ig in d e n , k a n u n la r a g ir e m e m i§ le r d ir . K e n d is i d e
d a n saru p i- s ü s le r i, k e t e n
s ü s le r i
b u lu n u y o r d u .
b ir H a t t ili o ía n v e H a t t i d in in e iy ic e in a n a n A n it t a ,
m a § t ir iyo r d u .
b u h a y v a n la r i b a y r a m la r s ir a s m d a y a p ila n g e c it
t o r e n le r in d e k u l a n m a k ü z e r e y a k a la t ip g e t ir t m i§ -
E r c iy e s D a g i ’n a A v la n m a y a
t i. N e z a m a n k i b u a y in le r H it it le r in e lin e ge<;ti,
G i d e n K u s s a r a K r a l l A n it -
p r a t ik z e k á la r i y la t a n in a n b u in s a n la r m e fa k k a t li
ta
H ayvan at
R e sm i
G e ^ it l e r
B a h ^ e si n i ,
i^ in
m i,
v e t e h lik e li h a y v a n y a k a la m a m a c e r a la r m i b ir t a r a fa b ir a k a r a k r e p lik a la r m i k u lla n m a y a b a ^ la d ila r .
Y o k sa G l a d y a t ö r l e r i ^ in m i
A ^ m i^ t i?
K u s s a r a k r a ll A n it t a , m e t n in d e ,
In sa n y u z u
b e t im le m e sin e sa h ip
v e k ü r e §e k lin d e k i
g ö v d e sin d e d e lik le r y e r
a la n k ap , sa lla n d ik g a
se s g k a r a n b ir g n g i r a k
o l a r a k ü r e t i l m i §t i r .
b ir ^ e yle r a d a d ig im v e a v a g it t ig in i
B u g ü n o ld u g u g ib i b ir b ir le r in in e lin i t u t u p h a lk a
v e b u b e r e k e t li a v d a n c a n li o la r a k y a -
o lu § t u r m a k , g r u p d a n s i y a p m a k e s k id e n d e p e k
k a la d im d e d i g i 9 0 k s a y id a y a b a n h a y v a m m
y a y g m d i. Ya lm z , h a lk a h a lin d e d a n s e d e n k a d m -
K ü lt e p e / K a n e s ile e § it le n e n N e s a k e n t in e g e t ir d i-
la r e k ib i k r a lin ö n ü n e y a k la fin c a a yip o lm a s in d iye
g in i y a za r . H a y v a n la r m u t la k a o s ir a la r d a e k o lo jik
k r a la k a r s i a r k a la n m d o n m ü § o lm a m a k igit i, h a lk a -
y a p is i b o z u lm a n u s E r c iy e s D a g i ’n d a k i m u h t e § e m
y i v e y a y e lp a z e y i h e m e n a c a r la r v e b ir s a ga , b ir d e
o r m a n la r d a v e h e n ü z t a r n t a k ir k u r u t u lm a m is e n
s o la d ö n e r le r v e y ü z le r in i h e m e n k r a la 9 e vir ir le r d i.
g in S u lt a n s a z lig i b a t a k lik la r in d a o z a m a n in §a r t la -
B u n u n d i$ m d a b ir m e t in d e ic r a a t s ir a s m d a g ü r ü lt ü
r in d a A f r i k a s a fa r ile r in i a r a t m a y a n b ir g ö z ü p e k li k
y a p m a m a la r i g e r e k t ig i b ilh a s s a b e lir t ilm i^ t ir !
B u r d u r , O r t a Tu n q : £ a g i ,
K o n y a A r k e o lo j i M ü z e si
V e D a n sa D e v a m
v e b e c e r iy le y a k a la n m i§ , K ü lt e p e ’y e ( N e s a ) t a §m m i§ v e b ir c;itin i^ in e y e r le ^ t ir ilm is t i. A r a la r in d a
y e t m i§ d o m u z , d o k u z s a z lik d o m u z u , le o p a r , a r s
la n , d a g k o y u n u , y a b a n k o y u n u v e a y ila r m y e r a ld i g i y ü z y i r m i h a y v a n v a r d i. N e r e d e y s e d ü n y a n m
B a § k a b ir y e r d e g e n e d a n s la r m e n g ü z e lin i s u n a n
ilk h a y v a n a t b a h i; e s in e b e n z e y e n b u h a y v a n la r la
L a llu p iy a lila r m M e v l e v i s e m a la r i g ib i s ü r e k li k e n -
n e y a p i ld i g i b ilin m iy o r . T a h m in i m e g ö r e h a y v a n
d i e t r a fm d a d ö n ü le r e k y a p i la n “A ^ i b a ^ i D a n s i’ y l a
la r ge cjid i s a h n e s in in e n e s k i a v c ilik a y in le r in in
k a r s ila ijiyo r u z:
"Ben i t ek $a$irt an $ey, k o p ek t a kl id i y a p a n , y a h n a y a k b ir
a d a m ol d u . Kó p eg e b en zey en u f a k t efek b i r a d a m d i . Eg r i
b ü g r ü d i f e r í vardt. Bi r k u r t k ó p eg i n i n , n ed en si zó f k esi y l e,
“Lallu p iy alilarm ba$kam sakiy e ‘w ariy ati h a p a n u sa !’
diy e bagirir. B u n u n ü zerin e saki dan s etm ey e koy ulur; a$ciba$i u su lü dan s eder, y a n i hep k en d i etrafm
da d ön er d u r u r ”. B u r a d a k i co ^ k u lu d u r u m a b a k a -
h i r la ya ra k d ola $iyor, so n r a b i r d en b ire h a v l a m a ve i n lem e
r a k L u v ic e w ariy ati ha pan usa n id a s i “H ay di don!,
n ó b et i n e t u t u lu yo r d u . Ya m n d a k i l er o n a k o p ek m u a m el esi
H ay di k iv ir!” g ib i b ir a n la m t a §im i§ o lm a lid ir .
y a p iy o r , t ekm eleyi p d ü r t ü kl ü yo r la r , b u n u n ü z er i n ey ü zü n d e
ü rk ek b ir i fa d e beliriyor, sin erek si zl a n m a y a b a$h yor ve
B u s ir a d a b a s k a b ir L a llu p iy a li o n u n p e ^ in d e n g e lir
v e y a k a s in d a n t u t a r , a n la fila n e v ir ir < ;evir ir v e h e r
b u r n u n u g ekerek a g l a y a n kü q ü k b i r g o cu g a d ón ü $ ü yo r d u .
ik is i d e b ir lik t e d ö n m e y e b a ila r ía n S a k i b ir d ü m -
So n r a b ir e$ek g i b i a m ra ra k, y a n m d a k il er e t ek m el er sa v u r u y o r
b e le k (h u h u p a l) t u t m a k t a d ir ; a m a o n u ^ a lm a z.
ve k a h k a h a l a r a r a si n d a a d a m a killi d a y a k y i y er ek e$ek
S a k i d a h a s o n r a a y m d ü m b e le k t e n ic^ ki i< ;ecek tir ;
i n a d m d a n va zg eg iy or d u . Bu g óst eri, b elirli a ra lik la rl a , b ü t ü n
d a n s ö z le r in s ö y le d ik le r i L u v ic e n a k a r a t i, s e y ir c ile r
sa b a h b o y u n a sü r d ü " Lo rd Kin ro s Ig d ir d a - 1 9 5 1
94
K iy a siy a C o ^ a n iz le y ic ile r “w ariyati hapan usa!
H ay di Kiv tr!” D iy e B a g in y o r la r
A k cü e l A r k e o lo ji
d e b ü y ü k b ir c o s k u y la t e k r a r e d e r le r .
Esk i A n a d o l u ' d a m ü z i k e g l e n c e , m a t e m , d ü g ü n , t ö r e n , z iy a f e t , b a y r a m v e ö l ü m l e iç içe d ir . G e ç H i t i t K a r a t e p e k a b a r t m a la r i n d a m ü z isy e n l e r b ir ar a d a g ö r ü lm e k t e d i r . K a r a t e p e - O sm a n iy e , G ü n e y Ka p i si, M Ö 7 0 0 - 5 0 0 , Ka r a t e p e A ç ik H a v a M ü ze si - O sm a n i y e
B u y e t m iy o r m u s g ib i a r k a s m d a n , o n la r m
s ir t i-
n a Ü9 k e z m a rn u w a n - b ir a s i d ö k e r le r ; b u i^ k in in
k o k u s u h a k k in d a b ilg i m iz y o k , a m a b o l k ö p ü k lü ,
k o y u m a lt li o lm a s i b ile y e t e r lid ir v e e t k is i h e r h a ld e o n u ic e r e k k a fa y i b u lm a k t a n d a h a e g le n d ir ic iy d i. B u n u n ü z e r i n e ^ íp la k la r n e y a p a b ilir le r d i
k i! Q a r e y i h e m e n a y a g a k a lk a r a k ñ ijid a n ^ ík m a k t a k a ^ m a k t a b u lu r la r d i; b u s ir a d a s a n k i s ü r ü a vi
b a íjh y o r m u s g i b i a r k a la r m d a n b o r a z a n la r ö t t ü r ü r
ve gö zd e n
k a y b o lm a la r m i b e k le r le r d i. T ü m
s o y t a r ilik la r m
H a t t u s a ’d a
y a p i ld i g i
bu
fa r z e d ilir s e ,
b o r a z a n la r in k a y a li k la r d a y a p t i g i y a n k in m m is t ik
h a v a s i d a h a iy i a n la ^ ilir !
(^ íp la k lik , in s a n s ir t in a s o g u k b i r a d ö k ü lm e s i v e t ü m
b u n la r in k a d m la r h u z u r u n d a y a p ilm a s i, in s a n la r i
v e t a n r ila n g ü ld ü r d ü g ü n e in a m la n e g le n c e n in b e l
k e m ig in i o lu s t u r u r . G r e k le r d e O lim p i k o y u n la r m
v e < ;ip lak a t le t le r i iz le m e n in k a d in la r a y a s a k o ld u g u
d ü § ü n ü ld ü g ü n d e , g e r ile m e v e y a ile r le m e n in b o y u t K ¡r e ^ t a §i n d a n y a p i l m i § o r t o s t a t ü z e r i n d e m ü z i s y e n e r k e k b e t i m l e m e l e r i g ö r ü l m e k t e d i r .
la r i d a h a iy i a n la §ih r . B u g ö s t e r in in b ir b e r e k e t a yin i
K a r g a m i §- G a z i a n t e p , M Ö 8 5 0 - 7 0 0 , A n k a r a A n a d o l u M e d e n i y e t l e r i M ü z e si
o ld u g u v e a ga ^ t a n h a n ^ e r in e r k e k lik u z v u n u t e m s il
Q p l a k l i k v e So y t a r i l i k l a r !
“Kra l fa d ir d a n fik a r ve ocagin h em en y a m b a s t i
da d uran m a rn u w a n - (bo$) birast f if is in m y a m n a
gelir. Q p la k iki h ok k a b a z (bo§ bira) f if is t n m ifin d e
föm elm ek ted irler. Titiu tti ta n rism in rahip leri (ve)
fahi$ elerin lid eri m a rn u w a n - birast f t f is i etrafin d a
e t t ig i ile r i s ü r ü lm ü íjs e d e , t ip k i “ T a n r i A n a s i ’n m
b u r a d a t a n r ic a n m r o lü n ü o y n a m a k t a o ld u g u t e zi
g ib i b u y o r u m b ir a z h a y a l ü r ü n ü s a yilm a lid ir . T ip k i
r a h ib e le r g ib i “ T a n r i A n a s i’ n in d a $ o gu k e z H a t t i
k ö k e n li a y in le r d e k a r ^ im iza ^ ík m a s i, k a d in h a k la n v e a n a e r k illik t e H a t t ile r in h á k im r o lü n ü b ir k e z
d a h a g ö z le r ö n ü n e ser er .
ü f defa d ön er ler ”.
"[hapi(ya)- a d am lari (ónderlerinin n ezaret in de) ken di
ken d ilerin ed a n s etm ektedirler. Grup lid erleriyü zü n ü krala
Z a v a ll i K ö r l e r
B il e M a s k a r a E d i l i y o r v e
E g le n c e A r a c i O lu y o r la r
d og ru gevirir gevirm ez, on la ryerlerin d e sa g a d og ru bir d ón ü $
y a p a ría r. H okka bazla r "aha" diye ba[girirlar]. [hapi(ya)a da m ta n ] sola d og ru bir d ó n ü } d a h a y a p a rla r ; h okkab a zlar
(tekrar) "aha" diye b[agirirlar. Onlarm g ru p lideri] (sekerek)
K ö r le r e y a p t m la n i^ iplak g ö s t e r ile r is e e z iy e t b o y u t u n a u la ^ ir v e in s a n i ü ze r . P r e n s in e r g in le ^ m e s in i
k o n u a la n b ir m e r a s im s ir a s m d a p r e n s i n e ^ e le n d ir m e k v e c in s e l d u y g u la r m i k ö r ü k le m e k i^ in o lm a -
óne, krala d og ru ] kayar. (Diger) d a n sózler (halkayi) agarlar ve
d ik s o y t a r ilik la r ya p ilir . K e s ile n b ir ke<;i ye n ir , b ir
(on lar da) kayarlar. [Grup liderleri] ba$im [krala d og ru ] gevirir
k ö r ^ ír ilíjip la k s o y u n d u r u lu r , s ü r e k li k ir b a ^ la n a r a k
gevirm ez, a sa ta$iyicisi (onlara) katilir ve (da n sózler arasm da)
hesta- e v in in ic in e k a d a r k o va la n ir . T e k r a r y e n ilip
yerin i a[hr], [hapi(ya)- a d am la ri] yerlerin de (kral ist ikam et in e)
i< ;ild ik ten s o n r a , a n la s ila n iy ic e e g le n e n p r e n s h a z-
g en i} bir d ó n ü § ya p a rla r; h okka b a zla r ["aha" diye bagirirlar]".
r e t le r i d is a r i c ik a r v e t a n r i^ a K a t a h h a ’m n t a p m a g in a ge 9 e r .
M e t in b u e g le n c e li s a h n e y i a n la t m a y i s ü r d ü r e r e k
fa h i^ e le r in li d e r in in e lin d e a g a ^ t a n b ir h a n i;e r , r a h i b in e lin d e is e b ir a s a ( d e g n e k ) t u t t u k la n m ya za r .
Ó y le a n la ^ iliyo r k i, ía h i.s e le r v e r a h ip h a n < ;er v e
96
A k cü e l A r k e o lo ji
Sp o r , A k r o b a si , O l i m p i k O y u n l a r v e N e fe s
K e se n S i r k G ö s t e r i l e r i
ge r e < ;le r le ñ ^ in m i< ;in d e s ik i^ ip k a lm i§ q p l a k h o k -
<^ ok u z u n s ü r e n t a r ih le r b o y u n c a A n a d o lu in s a n -
k a b a z la r i d ü r t ü k le m e k t e v e z a t e n p e r i^ a n h a ld e k i
la r i; t e k n o lo ji, t a r im , h a y v a n c ilik , g id a m a d d e le r i,
z a v a lh la r in q k a r d i k la r i a c i f i g h k la r a h e r k e s m a -
s a n a t , m im a r h k , s p o r , s o s y a l v e t a b ia t b ili m le r iy le
zosist i^ e g ü lm e k t e d ir .
d ü ^ ü n s e l a la n la r d a 9 0 k s a y id a b u lu s v e y e n ilik le r
ya r a t m i.'jla r , b u n la r d a n p e k c o g u n u A k d e n i z v e
E g e ü z e r in d e n a n t ik Yu n a n is t a n a v e r e r e k ; _ n ü m ü z e u la ^ m a s im
s a g la m i§ v e b ö y ie c e A n a d o lu
b o z k ir la r in d a u n u t u lu p g it m e s in i ö n le r r .s le r d ir .
B u ö z g ü n k e ^ ifle r in n e le r o ld u g u n u g ö r m e k ic;in
illä d a a §ir i “A n a d o lu c u ” o lm a y a g e r e k y o k t u r . I lk
k e n t le r , t a r im , a t d ä h il b ir < ;ok h a y v a n m e v c ille § t ir ilm e s i, g id a m a d d e s i v e ilä i; o la r a k b it k i le r in k e §fi, ik i t e k e r le k li h a f i f is p it li s a va s a r a b a s i, m a d e n c ilik , s u d e g i r m e n i, b ir c o k t ib b i t e d a v i y ö n t e m le r i
v e §ifa h o t la r , ö n c ü l fe m in is t h a r e k e t le r , §a r a p v e
b ir a h e p t e n A n a d o lu ’n u n b a t i d ü n y a s m a v e r d ig i
s e y le r d e n s a d e c e b a z ila r id ir . I o n ia d o g a d ü fü n ü r le r in i n d e b iz d e n o ld u g u n u d ü ^ ü n ü r v e i? in ic in e
a s t r o n o m i, fe ls e fe , m a t e m a t ik , g e o m e t r i, f i z i k g ib i
d o g a v e e d e b iy a t b ili m le r in i d e s o k a r s a k , o z a m a n
“Ey A n a d olu ! Sen olm a sa n in sa n lig in h a li nice
olu r d u !” d e m e k t e n k e n d i m i z i a la m a y iz v e b ir d e
“A ca ba b iz bu degerleri n ifin u n u t t u k vey a u n u t t u r uld uk , g a fil a v la n d tk ?” d iy e h a y ifla n ir iz . A m a n e
k a d a r a c i k lid ir k i y i i z y i lla r s o n r a b u n la r d a n p e k
< ;ogu y ü k s e k p a r a k a r § ilig i g e r i a lm a c a k t ir . N e y le
m i? D ig e r le r i a r a s m d a s ir k le r a r a c ilig r yla ...
A n a d o l u ’d a D o g u p G e l i sm i s Sir k Y iiz y illa r
S o n r a B ii y ü k P a r a l a r K a r s i h g i V a t a n in a
D ön üyor!
Ya s ir k o y u n la r m m
d a A n a d o lu ’d a t ü r e d ig i, d in
t ö r e n le r i, fo lk lo r is t ik § e n lik le r v e e g le n c e le r va s it a s iy la R o m a n m m e ^ h u r circus m a xim u s’u k a d a r
a m t s a l o lm a s a d a , E s k i A n a d o lu k e n t , s o k a k , m e y d a n , ^ a yir la r v e t a p m a k la r m d a g ö s t e r iy e s u n u ld u g u k i m in a k lin a ge lir d i? E ve t , b u , t a r a fim d a n P a n A n a t o lis t le r o la r a k n it e le n d ir ile n v e y e r ile n a §ir i
A n a d o lu c u lu g u n y a r a t t ig i b ir fa n t e zi v e y a s a fs a t a
d e g ild ir , E s k i A n a d o lu k ö k e n li g ö r s e l s a n a t ü r ü n le r i v e y a z ili k a y n a k la r b iz e b u n u n d o g r u lu g u n u
■
S i r t i n d a o k d a n l i g i , so l e l i n d e y a y v e s a g e l i n d e o k l a r i i l e ö n ü n d e k ü ^ ü k b i r a y i f i g ü r ü i l e b e t i m l e n m i §
A n a d o l u ' d a n b ir a y i o y n a t m a sa h n e si © M e st e l/ H e c k e r
a v sa h n e si . K a r a t e p e - O sm a n iy e , G ü n e y K a p i si, M Ö 7 0 0 - 5 0 0 , K a r a t e p e A g k H a v a M ü z e si - O sm a n i y e
A k t ü e l A r k e o lo ji
97
H ü se y i n d e d e
V a z o su ' n d a b o g a
d a n si sa h n e si .
H ü se y i n d e d e
Te p e si , £ o r u m ,
M Ö y a k l a §i k
1650, £o ru m
A r k e o l o j i M ü ze si
acpik^ a g ö s t e r ir . A n a d o lu ’d a d o g m u f, ge li§ m i§, n e fe s k e s e n s ir k g ö s t e r ile r in d e n b a z ila r im fa h is gir i§
ü c r e t le r i ö d e y e r e k R u s , Q in , it a lya n , is p a n y o l v e y a
is v ic r e s ir k le r in d e s e y r e t m e k s e b ir o k a d a r lz d ir a p
ve r ic id ir .
S ir k o y u n la r m a e n g ü z e l ö r n e g i, ilk k e z t a r a fim d a n i^ le n e n v e b ili m d ü n y a s m a s u n u la n , b ir H it it
y a p i a y in in d e ip le t a v a n a t ir m a n a n i$ in i b ilir b ir
m im a r v e r ir . M e t in , s im d iy e d e k b e n z e r le r in e hi<j
r a s t la m a d ig im iz b i r y a p i r it ü e li d ir v e g e r e k d ili v e
g e r e k s e y a z i ö z e llik le r i a ^ is in d a n M Ö 1 3 . y ü z y ila
t a r ih le n ir . “ Yaptigm bina sonsuza kada r ka lsin ! ” ilK n o s s o s S a r a y i ' n d a n b o g a b e t i m l i b i r f r e s k o . M i n o s D ö n e m i , M Ö y a k l a § i k 1 7 0 0 , G i r i t A d a si ,
Y u n a n ist a n © W a lt e r B ib ik o w
k e s i n d e n h a r e k e t e d e n v e b e c e r i, u s t a li k v e m e s le k
e t ik le r in d e n z e r r e k a d a r k u § k u d u y m a d i g i m i z H i
t it y a p i u s t a la r i v e m im a r la r , b u m e t in d e b u k e z ilk
d e fa a t ik h a r e k e t le r le ip le t a v a n a t ir m a m p o r a d a
b ir t a k im i fle r i b it ir d ik t e n s o n r a g e n e a y n i a t le t ik
< ;e vik lik le y e r e s a r k ip in e n k o r k u s u z s i r k c a m b a z la r i o la r a k k a r § im iz a c ik a r . N o k s a n o la n t e k §e y
^ a d ir la r d ir . B o g a z k ö y u n
s a r p v e k a y a lik d o g a l
y a p is i k a r § is m d a z a t e n o n la r d a n b a $ k a t ü r lü s ü d e
b e k le n e m e z d i.
B o g a D a n si : G i r i t m i , D o g u A k d e n i z m i,
Y o k sa A n a d o l u K ö k e n li m i?
98
^ a t a l h ö y ü k ' t e b u l u n a n k il s i v a ü z e r i n d e b e t i m l e n e n a v s a h n e s i n d e k i b o g a f i g ü r ü . Er k e n N e o l i t i k
A v C lllk t a b o llll k v e b e r e k e t i s im g e le y e n v e
g a g , A n k a r a A n a d o l u M e d e n iy e t le r i M ü z e si
y a g m u r v e b e r e k e t s e m b o lü b o g a ü z e r in d e y a -
A k t ü e l A r k e o lo ji
p ila n d a n s v e a k r o b a t ik g ö s t e r ile r le ilg ili o la r a k
r id e n b a h s e d iliy o r o lm a s id ir . I lg ili m e t in H ü s e -
s o n y illa r d a y e n i a r k e o lo jik m a lz e m e le r b u lu n d u .
y i n d e d e v a z o s u n u n a ^ ik la n m a s i a ijis in d a n i lk k e z
B o g a s ir t in d a a t la m a , z ip la m a , A n a d o lu ’y a ö z g ü
t a r a fim d a n e ie a lm m i§ , a n c a k v a z o y u y a y m la y a n
b ir a k r o b a s i v e y a d a n s d e g ild ir . B u r a d a A n a d o -
T ü r k m e s le k t a § la r im t a r a fm d a n g ö r m e m e z lik t e n
lu , D o g u A k d e n i z v e E g e d ü n y a la n n m b ir b ir iy le
g e lin m i§ , b e n i m y e r i m e s a n k i b u n u i lk k e z G ü t e r -
y a r i^ t ig m i g ö r ü r ü z . N e v a r k i A n a d o lu k ö k e n in e
b o c k y a p m i§ g ib i d a vr a m lm i^ t ir .
p u a n k a z a n d ir m a k a ^ is in d a n e n e s k i ö r n e k o la r a k
M O y a k la ?i k 6 0 0 0 ’le r e t a r ih le n e n Q a t a lh ö y ü k d u -
L u yi köken H
m a s i g e r e k e il) m ü z i k w
G ü n e y A n a d o lu .d a a r a n .
d a n s la n y la b iz i z a t e n b ü .
v a r r e s im le r in d e k i b o g a d a n s m i b u a fi d a n d e g e r -
y ü k y e n L a llu p iy a h a lk l s ö z k o n u s u d u r . B u r a d a s u -
le n d ir e b ilir iz . B u r a d a a v v e b e r e k e t a y in i s ir a s in d a
n u k n m ü z i k y £ a k r o b a s i g ö s t e r ile r i v e a yln ler > ^
e lle r i m iz r a k li in s a n la r , d e v b ir b o g a n in e t r a fin d a
k r a U ? e v£ p r e n s le r i t a k d is et m ek> Q n la r m e t kin lik >
g iz e m li b i r t a k im a yin le r , a v g ö s t e r ile r i v e y a “b o g a
^
d a n s i” y a p m a k t a d ir la r . B u n l a n s e y r e d e n in s a n in
S u n u la n g ö s t e r ü e r in b ir b a ? k a a m a cim n > b a y r a m
y£ g e le c e k le r in i k o r u m a k i(;in y a p d m a k t a d ir .
o n la r a “torero” d iy e s i g e liy o r ! B o g a y i y a k a la y ip e v -
m e ü n le r in d e s lk s lk k a r ? 1i a ? t lg i m i z t a n r ila r in e g -
c ille ^ t ir m e k m i, ö ld ü r m e k m i, y o k s a s o n r a k i H it it
le n d ir ilm e s i o ld u g u d a k e s in d ir . ‘M am ak> s ,f r a _
D ö n e m i n e a it ö r n e k le r in g ö s t e r d ig i g ib i ü z e r in d e
m ak„ (w atku_} fim Ü£ «bo^ anln üzerine/ üzerinde”
z ip la y ip b ir “s ir k ” g ö s t e r is i m i y a p m a k t i is t e n e n ,
ib a r e le r in in ge<-m e s i; e g le n c e v e d a n s l p e k s e v e n v e
b ile m iy o r u z .
b u n la r l H a t t u s a d a b ir t o p lu lu g u n h u z u r u n d a f t o -
H it it le r
D ö n e m in d e
bu
g e le n e g in
d e v a m e t m e s i, b u e s k i k ü lt ü n e s k ilig in i v e k ö k e -
b ü y ü k b i f b e c e r iy le y a p m a s m l b i _
n in in A n a d o lu o ld u g u n u g ö s t e r m e s i b a k i m in d a n
k n L a llu p iy a llla n n b u r a d a H a t t i v e H it it le r d e k in e
^ ° k ilg in ? t ir .
t ip a t ip b e n z e y e n b ir d e b o g a a k r o b a s is i y a p t ik la r i-
T a r ih i
d ö n e m le r d e
A k d e n ize
ö n c e lik
k a y m a s i a t p ism d a n
h akkm m
Ürdün de
D ogu
n a k u § k u b ir a k m a m a k t a d ir .
b u lu n a n
m ü h ü r le r ü z e r in d e d e b o g a v e g e y ik s ir t m d a a tla y a n e r k e k le r v e c o c u k la r ö n e m lid ir . A n a d o lu ’y a
H e r Ye r d e M ü z ik v e
t e k r a r p u a n k a z a n d ir a n ö r n e k is e Q o r u m y a k in -
H e r s e y R e s m e A k s e t t ir ilm e m is t i!
E § le n c e
la r m d a k i Yö r ü k lü / H ü s e y in d e d e d e b u lu n a n v e b ir
F o t o g r a f m a k in a s iz E s k i H it it (J a g i y illa r m d a ( M Ö
p a r ^ a s i d a A n k a r a d a k i b ir k o le k s iy o n c u d a n t e m in
1 7 - 1 6 . y ü z y illa r )
e d ile r e k b a z i k is im la n r e s t o r e e d ile n k a b a r t m a li v e
g ö s t e r i s a h n e le r in d e n b a z ila r i m
s e r a m ik
V a r d l’ A m a
u s t a la n
n e fe s
kesen
y a r i k in o m a t ik
b o y a li, e s k i b ir H it it v a z o s u d u r . V a z o n u n ü z e r in d e y ö n t e m le r le , k a b a r t m a v e b o y a m a y ö n t e m le r i y le
b o g a s ir t m d a y a p ila n s a lt o la r b e t im le n m i§ t ir . A k r o -
e b e d ile ^ t ir m e k is t e d ile r v e b u n u b ü y ü k b ir u s t a -
b a t m b o g a n m s ir t m d a y a p t ig i s iijr a m a , ik i a d e t k i- l ik la b a ^ a r d ila r , ^ ü n k ü y e t e n e k li, h e v e s li v e s ü r n o m a t ik r e s im k a r e s iy le ve r ilm i^ t ir . B ir in c i s a h n e d e r e a lis t t ile r . E n g ü z e l ö r n e k le r i A n k a r a , C^ an kir i,
a k r o b a t i, s ir t i a §a g i g e le c e k §e k ild e e l v e a y a k la n b o - K a s t a m o n u , A m a s y a , Ch o r u m , K a y s e r i v e H a t a y d a
g a n m s ir t in d a d u r u r k e n , ik in c i s a lt o d a b o g a n in ki<;
t a r a fm d a n y e r e d ü ^ e r k e n g ö r ü y o r u z . i n a n d i k v a z o - " K u r t m o sk e l i O d a m [ i g e i i g i f ä r ] Ve b i i e t p o r ^ a SID I
s u ü z e r in d e ik i a k r o b a t va r . B ir is i e lle r i v e a y a k la n
k a p m a k ¡Q D g Ü re^ e tUtU$Ur. Ei e g e g r d i g i 6 t i Ti t i W O t t i
ü z e r in d e v e s ir t i a ?a g id a d ü ?m ü ?k e n , d ig e r i h e m e n
t a n n si n i n m h j b j n e ^
Q d a b ( j n u t Q n n n i n su n Q g ,
o n u n p e s in d e n a t la m a y a h a zir la n iv o r . B e n z e r i b o g a
danslari ve gösterileri, Girit 'ieki’ Knossos Saray, ö n u n e koyar. Bu a r a d a iki k u r t a d a m t a n rm m
d u v a r r e s im le r in d e n d e b ilin ir . S o n v illa r d a b o g a Ö l l Ü n d e d ü i l S e t m e k t e d i r , O l l l ü n n k o r ^ l Sl i l d ü d ü ¡kl klZ
a t la m a ile ilg ili s a h n e ie r , A la ia h k a z iia n n d a d a e ie d a n se d e r l e r . K i z l a n n g r u p b a $ k a m v e r a h i b e d o n se d e r e k
ge< jm i§t ir ; b u r a d a t a s v ir le r s e r a m ik ü z e r in e b o y a n - ö n e (j 0 g f u k o ^ U r l o r . D a n s f a sl l b i t i n ce , b a k i r e b i r
m i? t ir v e h e r n a s ils a
H it it D o n e m i n e t a r ih le n d ig i ^
B o g a s ir t in d a g e r ? e k le ?t ir ile n a k r o b a t ik d a n s la il- ^
j Q n f j Jj t j w a t j;j'n j n
m / z / r e n k l i e l b i se si n i [ t U t a r Ve
o n u a sa si y ] l a y u k a r i f i r l a t i r v e ü z e r i n e o t l a r . B e z i y e r e
^ ^
^
^
^
^
g ili o la r a k i§ in d a h a d a lig in c o la n v a m , m a a le s e f
o i d u k ? a k m k o im a s m a r a g m e n L u v i m e n ^ d , b i r
k u r t a d a m l a r ( h i r g ü r e d e r e k ) ö n l e r i n d e k i m sa n l a r i
m e t in d e k e s in lik ie b u ih t is a m h v e t e h i i k d i g ö s t e - ' o v o l o i l o r ,
t o k i g r u p p o zci r y er i n e g eh n cey e k o d o r
A k t ü e l A r k e o lo ji
99
" 0 (sp o r cu )
e ie g e g e n k a b a r t m a li v a z o la r ü z e r i n d e i^ le n e n g ö s -
r a t o r lu k D e v r i n d e d e d e v a m
ilk k u t sa l t a §a
t e r i s a h n e le r in i iz le r k e n , s a n k i o § e n lik t ö r e n le r i-
H it it s iy a s i h a k im iy e t i n e r a g m e n h a la b ir H a t t i
n e k a t ih y o r m u § u z g ib i o lu r u z . i n a n d i k v a z o s u n -
k e n t i k a lm a k t a d ir e n m i§ k o k lii b ir m e r k e z d ir . O r t -
d a k a d m e r k e k m ü z is y e n le r a r a s m d a s a lt o y a p a n
h o s t a t la r d a t a s v ir e d ile n s a h n e le r d e H it it d in in i
(h u w a si- ) g id er.
§l m d i kra lin
ö zel k o r u m a la r i
e t t ir m i^ t ir . B u r a s i
g ö s t e r ic in in d e 9 0 k a lk i§ t o p la d ig m d a n e m in o la -
d e g il, H a t t i d in in i, o r f v e a d e t le r in i, e fs a n e le r in i
b ili r s i n iz . E ve t , H it it le r t ü m
y a n s it m a k t a d ir . B u r a s i a y m z a m a n d a H a t t i t a n r is i
s o g u k k a n lilik la r m a
r a g m e n h e y e c a n la r m i d ile g e t ir m e k v e ya t i^ t ir -
T e t e s h a p i’n in k iilt m e r k e z id ir . B u n a b e n z e r s a h n e
m a k iqrin “$ak$ak” y a p m a s m i y a y g in c a b iliy o r la r -
le r i n b a ^ k e n t H a t t u s a ’d a n e d e n i§ le n m e m i§ o ld u g u
d i v e b u n a “p a lw a i” d iy o r la r d i; s i r f m e r a s im le r d e
s o r u s u b ile k o n u y a a g ik lik g e t ir m e k ig in y e t e r lid ir !
g ö r e v y a p a n m e s le k t e n “$ak§ak$i”lar (p alw atalla)
E g e r T e t e s h a p i’n in k iilt m e r k e z in in
(a t m ) g em i n i
b ile v a r d i! A^ ir i c o § u n c a is e aha “a h a !”, zin ir zin ir
a d im b ile b ils e y d ik , b u r a s i A la c a H o y u k ’iin a n t ik
t u t m a §erefi
“m ü z ik , m ü z ik !”, m isa “a l!”, zin u r iy a zin u r iy a ari
a d in d a n b a fk a s i o la m a z d i. I n s a n t a s v ir le r i v e a v
verllir. Kra l
“y o l! ”, w ariy ati h a p a n u sa ! “ h a y d i k i v i r ! ”, w ai “v a y
s a h n e le r in d e g o r d i ig u m iiz c a n lilig i is e , y e r li H a t -
a r a b a d a n iner,
v a y !” g ib i L u v ic e v e H a t t ic e n id a la r A n a d o lu ’n u n
t ili y o n t u u s t a la r i m n b e c e r ile r i n e b o r g lu y u z .
b i r k o §u (yari$i)
d ü zen l erl er.
Ba$arili o l a n o
k u t sa l ta$in
,
o z a m a n la r t o z s u z k ir s iz , lin y it v e m a z o t d u m a n i
k o k m a y a n b e r r a k g ö k le r in e y ü k s e liy o r d u .
B a sk a c a O li m p ik O y u n la r v e Si r k G o st e r ile r i
ö n ü n d e ek m eg i
b ö l er ve igki
k u r b a m su n a r "
H it it le r d e k i
E n b a § t a O li m p i k o y u n la r i a m m s a t a n fo lk lo r is t ik
Y e t m is D o k u z S a n t i m U z u n l u g u n d a k i K i l i c
N a s i l Y u t u lu r ?
Yü z y illa r s o n r a A n a d o lu
g o s t e r ile r , d a n s g i v e s p o r c u la r a h a s o z e l fo lk lo r i s
t i k k iy a fe t le r , fo r m a la r , s p o r y a r i§ la r i, s a va § g o s t e -
fo lk lo r ü n d e 9 0 k d a h a
r ile r i, u z u n v e y a k is a m e s a fe li k o § u , t a § k a ld ir m a ,
ya y g in la ^ a n b u g ö s t e r ile r , b u k e z t a § k a b a r t m a la r
t a § fir la t m a , g i i r e f , b o k s , o k a t m a ya r i§ i, a t k o § u s u ,
ü z e r in e i^ le n d i v e A l a c a H ö y ü k k e n t k a p is m i s a g li
m a d e n d o v m e v e i§ le m e ya r i^ i m e t in le r d e a y r m t i-
s o llu s ü s le y e n d e v b lo k la r d a e n ö z g ü n g ö r s e l ifa -
la r i v e r i lm e m i§ b r a n ^ la r a r a s m d a d ir . H it it m e t in -
d e s in i b u ld u . C ü c e y a p ili b e d e n le r i v e S a m u r a y la r i
le r in d e t u r n g o s t e r ile r in b a y r a m m e r a s im le r i s ir a -
a m m s a t a n p ü s k ü llü , k u y r u k lu s a g t ir a § la r iy la y a -
s in d a y a p i ld i g i m v e in s a m s a n k i o z e l h a y a t la r m d a
b a n c i k ö k e n li o ld u k la r i d a h a ilk b a k i^ t a a n la ^ ila n
h ig e g le n m e z le r m i§ y a m lg is in a d u ^ iir d u g u n ii b e -
ik i a k r o b a t b o ^ lu k t a d u r a n b ir m e r d iv e n e t ir m a m r -
lir t e lim , a m a h e m e n a r k a s m d a n t a n r ila r a s u n u la n
k e n , b ir ü g ü n c ü c a m b a z y ü z ü n ü a s il s a h n e d e o t u r -
e g le n c e y o n t e m le r in i n in s a n k a y n a k li o ld u g u n u ,
m a s i g e r e k e n k r a la d ö n m ü § k ü g ü k s a y ila m a y a c a k
H it it le r in k e n d i y iy ip i g t ik le r i §e yle r i, k i li k k iy a fe t
b ir h a n g e r y u t m a k t a d ir . A d a m la r m o d e r n s ir k le r d e s ik g a g ö r m e y e a li§ t ig im iz c ü c e le r d e n d ir (Lilip u
taner). O n la r m a y r i b ir e t n ik k o k e n d e n g e ld ik le r i, b o y la r in m c ü c e o lm a s m d a n , s a g t ir a § la r m d a n ,
d a h il t u r n e g le n c e y o n t e m le r in i d e in s a m n §e k il
( a n t r o p o m o r f) , h u y, r u h h a li v e z e v k le r iy le k e n d i
b e n z e r i o la r a k k a b u l e t t ik le r i t a n r ila r a s u n d u k la r in i d a b ir k e z d a h a v u r g u la y a h m .
“p a t lic a n b u r u n ’lu o lm a la r m d a n , g iy s ile r in d e n v e
e n ö n e m lis i fiz ik i t ip le r in d e n a n la ^ ilir . B u n la r y e r li
100
A k t ü e l A r k e o lo ji
A n a d o lu lu , H a t t ilile r d e n b a ^ k a s i d e g ild ir .
Ko §u
K ilig y a d a h a n g e r y u t a n a d a m i d d ia e d ild ig i g ib i
K o ? u , ilk b a h a r d a k u t la n a n v e g e n e llik le “Q ig d e m
n e b o r a z a n g a lm a k t a , n e d e d i? le r iy le h a n g e r i fir la t -
B a y r a m i” ( A N .T A H . S U M ) o la r a k a lg ila n a n v e t a m
m a k t a d ir , a k s in e t ü m m o d e r n s ir k le r d e k ilig y u t m a
3 8 g ü n s ü r e n v e g o k ge ^ itli fo lk lo r is t ik g e le n e k v e
n u m a r a la r m m e n e s k i ö r n e g in i v e r m e k t e d ir !
t a b a k a la r d a n o lu § a n m e r a s im s ir a s m d a k a r fim i z a
H a n g e r y u t m a v e d ig e r a k r o b a t ik s a h n e le r in A la c a
gik a r . T ö r e n le r H a t t i, y a n i t a m a m e n y e r li A n a d o lu
H ö y ü k d i^ in d a , ö z e llik le B o g a z k ö y d e i§ le n m e m i§
k ö k e n lid ir . G ö s t e r i, m e t n in k o r u n m u § o la n y e r in -
o lm a s i v e m e t in le r in b ö y le s a h n e le r i h e p H a t t ile r -
d e ik i a yr i § e k ild e a n la t ilir . E s k i H it it g e n ü s h a d a
le , b ilh a s s a o n e § e li t a n r ig a T e t e s h a p i’y le ilg ili o la -
$ a m p iy o n o la n k ifiy e d a h a y ü k s e k m ik t a r d a ö d ü l
r a k v e r m e s i, b iz i §u ö n e m li s o n u c a g ö t ü r ü r : S o n
v e r ild ig i d ik k a t i ge k e r . B u s p o r b a s it t ir , a m a g o k
z a m a n la r d a A r i n n a o la r a k o ld u b it t ile r e g e t ir ile n
p r e s t ijlid ir . Ö d ü l g o k s a d e d ir , y a n i w agada- e k m e
A l a c a H ö y ü k , E s k i T u n g (¡:a gi m e z a r la r m d a n b e r i
g i v e y a n m k ilo ( b ir m in e ) g ü m ü § t e n ib a r e t t ir , a m a
b ild i g im i z o e s k i H a t t i g e le n e k le r i n i H it it i m p a -
m a n e v i d e g e r i y ü k s e k t ir , g ü n k ü b a ^ a n li k o § u c u
-
ó d ü lü n ü m e r a s im i b iz z a t iz le y e n k r a l h a z r e t le r in in e lin d e n a lir . G e $ I lit it ^ e n ü s h a d a ik i
K a r a G ü r e § ve B o k s M a ú la n
A la ca H ó y ü k 't e b u lu n a n
o r t h o st a t ü z e r in d e a k r o b a t ik
B ir m e t in g r u b u n d a g ü r e § , b o k s , t a § ñ r la t m a
g ó st e r ile r y a p a n f ig ü r le r
g o r ü lm e k t e d ir . Fig ü r le r d e n
y a r i ^ i § a m p iy o n o lu r la r v e ó d ü l o la r a k s a d e c e
v e a g i r lik (t a §) k a ld ir m a g ó s t e r is i a n la t ilir .
“a s k e r g iys is i, ü n ifo r m a ” ( T Ú G E R Í N MES) v e -
M e t in k r a l I V. T u t h a liy a d e v r in e a it k ü lt e§-
d e st e k siz m e r d iv e n e t ir m a n m a
r ilir . Ó d ü ld e k i d ü §ü § b ir t a r a fa , b u r a d a a y r ic a
y a la r in m e n v a n t e r in in y a p ild ig i b ir b e lg e d ir
g o st e r isin d e b e t im le n m e k t e d ir .
b u s p o r d a lin in H it it le r in s o n r a d a n e k le d ik le -
v e i lk b a h a r v e s o n b a h a r b a y r a m la r in d a k u l-
A n k a r a A n a d o lu M e d e n iy e t le r i
r i m ilit a r is t y a p is i d a b e lir g in lik k a za m r .
l a m la c a k m a lz e m e le r d e n s ó z e d e r .
M ü ze si © A y k a n Ó z e n e r
b i r i k i l i £ y u t m a , d i g e r í i se
H it it im p a r a t o r lu k D ó n e m i,
Ka rat e p e 'd e
S p o r g ö s t e r i le r in in b a ç la m a s i iç in g ö k g ü r le m e s i g ib i
ç ift k o ç v e b o g a n m d ô v ü ç t ü r ü ld ü g ü b ib e g le n c e ... D ö -
kab artm ad a
b ir d o g a o la y m in o r t a y a ç ik m a s i b e k le n ir . K u t la n a n
v ü s t ü r ü le n h a y v a n la r in d a t a k im la r a a y r ild ig i g ö r ü lü r .
g e y i k a v i sa h n e si
t a n r i n m h e y k e li k u t s a l t a §a (huw asi- ) t a ç im r v e k e n d i-
O y u n la r i s a d e c e k r a i v e a s k e r le r s e y r e d e r le r v e k e n d i
Karat e p e -
s in e k u r b a n la r s u n u lu r . Ye m e k y e n ir v e a s il g ö s t e r ile r
t a r a ft a r la r i, h a y v a n la r i i y i s p o r s e r g ile d ik le r in d e n d o -
O sm a n iy e , M Ö
b u n d a n s o n r a b a ila r . A k s a m o lu n c a t a n r i h e y k e li t a p i-
la y i c o ç k u y la a lk iç la r la r . B o g a g ü r e ç i h a k k m d a K a r a
b u lu n a n
b e t im le n m e k t e d ir .
70 0- 500 , Karatep e
A ç ik H a v a M ü z e si-
n a g m a g e r i a lim r .
O sm a n iy e
t e p e G e ç H it it k a b a r t m a la r m d a n b ir in d e k i a v s a h n e
s i s a g la m fi k ir ve r e b ilir . B u r a d a a n t it e ik p o z is y o n d a
Sa v a ç O y u n l a n (A g o n i)
b ir b ir iy le v u r u ç a n ik i b o g a d a n b ir in in s ir t in d a o m u z u n d a y a y iy la a v c i, ô b ü r ü n ü n s ir t in d a y s a e n s e s in d e
H it it le r g ib i m ilit a r is t b ir k a v im d e n b e k le n e c e g i ü z e r e
e n m e ç h u r s p o r g ö s t e r ile r in d e n b ir i s a va ç o y u n u d u r
s a p la n m iç b ir o k o ld u g u h a ld e “c e y la n g ô z le r i ’ y le y a lv a n r c a s in a a v c iy a b a k a n b ir g e y i k d ik ilm e k t e d ir .
v e g e n e b ir k ü lt e n v a n t e r i m e t n in d e y e r a lir . B ir g r u p
d e lik a n liy i ik i t a k im a a y ir ir la r v e b ir t a r a fa “ H it it le r ”,
d ig e r t a r a fa d a “M a s a li a d a m la r ” d e r le r . S a v a ç i k im in
k a z a n a c a g i ö n c e d e n b e llid ir . H i t it le r i n e lin e t u n ç t a n
s ilâ h la r v e r ilir k e n , M a s a h la r a k a m iç t a n k a r g ila r t u t u ft u r u lu r v e g ö s t e r m e lik s a va §i e ib e t t e H it it le r k a za m r .
V e So n u ç
S o n s u z b ir z a m a n d ilim in d e n v e ç o k çe çit li e t n ik ge le n e k le r in b ir ik im in d e n k a y n a k la n a n E s k i A n a d o lu fo lk lo r ü t a b u la r a a s la b o y u n e g m iyo r , ç ip la k in s a n b e d e n in in
D ü ç m a n t a r a ft a n b ir t u t s a k a lir la r v e o n u t a n r i y a k u r e s t e t ig in i Yu n a n la r d a n yü z y illa r c a o n c e s e r g iliyo r d u . E s b a n e d e r le r . Ya n i b u r a d a k ö k e n le r i e s k ile r e g i d e n v e
y a v a ç y a v a ç y o k o lm a y a y ü z t u t a n in s a n k u r b a m s ö z
kon u su d u r.
k ile r d e m ü z ik ü p k i e k m e k v e s u g ib i b ir e ys e l v e t o p lu m s a l a r zu d a n , g e r e k s in m e d e n , içt e n , b iy o lo jik v e e n ô n e m lis i r u h t a n k a y n a k la m y o r d u . T e p e d e n in m iyo r , a lt t a n ,
t a b a n d a n g e liy o r d u .
K o ç v e B o g a D ô v ü ç ii
E ve t , a n t ik Yu n a n ö n c e s i A n a d o lu k e n t le r i g ü n ü m ü z
G ü r e ç t e n h e m e n s o n r a m e t in le r d e v e b e t im le m e le r d e
T ü r k k e n t le r in d e o ld u g u g ib i e g le n c e , s p o r v e s a n a t a
ç o k n a d ir k a r ç ila ç t ig im iz b ir e g le n c e t ü r ü s u n u lu r ; ik i
d ô n ü k t iya t r o , s ir k, h ip o d r u m , g ym n a s iu m , co lo s s e u m ,
fo r u m , h a m a m , y iiz m e h a vu zu , m e yd a n , ye çil a la n -
K e n d ile r im a s in y a k a çm a d a n ve sa m im ice A n a d o lu
la r a b e n z e ye n h e r t ü r lü k u r u lu çt a n m a h r u m d u , a m a
sir k ve sp or g elen ek len m y em d en can lan dtrm ay a ca n -
b e t im le n m iç fig ü r le r .
K a r a t e p e - O sm a n iy e M Ö
m e k â n la r d e gil, s u n u la n e g le n ce le r in k a lit e v e s a n a t -
la b a çla a d a r m a m a n e d ev let t en , n e d e h a lk t a n g er ek li d est eg i g ô r em em iç S a fa r i S ir k Y ô n et iciler i Ça ba n
H a v a M ü z e si - O sm a n i y e
,
s a l y ö n ü ö n e m liyd i. S e s le r d o ga ld i, gir t ia k t a n ve ya
e n s t r iim a n la r d a n çik t ig i gib iyd i. H e r t ü r lü u yg a r lik
M u zlkaletlerl lle
7 0 0 - 5 0 0 , K a r a t e p e A ç ik
Taççi v e I sm a il B ey ler le k isa sü r en d o s t lu g u m u z a ve
t a t h s o h b et ler im iz e it h a f ed er im
v e t e k n o lo jik h izm e t le r d e n yo k s u n , o n u n ya r a t t igi
s t r es i t a n im a ya n e s k i An a d o lu lu la r d a h a o ça g la r d a
“O k A t m o d a G u r p a r a n za h u ' n u n Ü zer in e
g ü n lü k ya ça m s a va çm m ye k n e s a k lig in i h is s e t m is le r ,
Yokt u , Çü n k ü O n u n A t t i g i O k l a r K u §l a r G i b i
in s a n ca b e c e r i v e y a p ila n yla ge r e k li ô n le m le r i a lm içla r v e in s a n r a h u n u d in le n d ir e n , ya r a t iciliga it e n ve
Vizir Vizir U ça rd i ! M i k en k a h r a m a n l i k ça g m i
ç o k ge n iç b ir e t n ik y e lp a ze d e n o lu s a n in s a n gr u p la r i
a m m sa t i r ca sm a Im p o k r u ve o n u n d a m a d i
a r a s m d a a m fik t iyo n ik b ir lik s a g la m a k a m a c iyla b o y-
G u r p a r a n za h u , a lt m i $ kra l v e y et m i $ sava^ çi
le s i s a n a t s a l yö n t e m le r e b a çvu r m u çla r d i. E gle n ce le r
v e g ö s t e r ile r s a d e ce t a p m a k ve ya s a r a y iç i gib i h a lk a
A k a d ü l k esin e g id erler. Im p a k r u d a m a d i n i en
k a p a li ye r le r d e d e g il, h e r k e s e a ç ik ç o k g ü ze l o r t a m -
ö n e o t u r t a ca k k a d a r sa y g i g ö st er ir . §er efler i n e
la r d a d a s e r g ile n iyo r d u v e in s a n , d o g a v e t a n n la r la iç
b ü y ü k b ir zl y a f et verilir. Yerler, içer ler ve iyice
içe yd i. B ir ço k la r i b u g ü n h â lâ A n a d o lü d a k e s in lik le
keyiflen irler. Cicer o' n u n d ed i g i g i b i $i m d i
ya ça m a k t a d ir ; b u b e n ze r lik le r in n e r e le r d e s a k li o ld u gu , a n c a k a r k e o lo jik v e filo lo jik m a lze m e n in d ik -
a r t i k sp o r ve eg l en ce z a m a m gelm i$t ir.
k a t le k a r çila çt ir ilm a s i, s ir a d a n b e n ze r lik le r in g e r ç e k
K a h r a m a n l a r y a y l a r m i , o k la rm i ve ati$ t a h t a si
k ö k e n le r in e in m e k s izin g ö b e k t e n a t ilm a h ü k ü m le r le
o l a r a k b ir m i n y a t ü r "ku le" t a lep ederler. Ilk ati$i
m e k a n ik t e p k i gö s t e r m e d e n v e g ô t ü r ü s o n u d a r çik a r m a d a n o n ce A n a d o lu fo lk lo r u n d a k i v e r ik r in ilis k i v e
k ö k e n le r in in s a b ir v e d ik k a t le b e lir ie n m e s in d e n s o n r a o r t a ya k o n a b ilir .
G u r p a r a n za h u y a p a r ; a m a n t a n r i m o k l a r "on u r
y a y i n d a n çi k i p k u §l a r g i b i u çm a k t a d i r . A t ici h k t a
} kra li
v e y et m i § sa va $çiy i yen m i$t ir."
A k cü e l A r k e o lo ji
103