Akademik Ara§tirmalar Dergisi 2006, S a y i 28, S a y f a I a r 103-122 Uyu^turucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu$turucu Maddelerle Mucadele Esaslari R. Cengiz DERDIMAN* Uyujturucu ile mucadele zamanimizda devletlerin onemli problemlerinden birisini tejkil etmektedir. Qiinkil uyujturucu kullaniminin yayilmasi, gOrUnen olOm olarak, kijileri degil, nesilleri tehdit etmektedir. Avrupa'ya ulajan Giineybati Asya afyonu igin temel transit gUzergahmda yer alan ve bajlica uyu§turucu ka^akfililari ve tacirleri itin de merkez vazifesi goren TUrkiye'de, uyu§turucu kullanimmm diger ulkelere orania daha dU?Qk olmasma ragmen, uyu§turucu miiptela sayisi gittik(;e artmaktadir. Turkiye bajlica transit ve eroin ijleme merkezidir. Ayni zamanda Turkiye; uluslararasi uyu§turucu kapakfilari ve tacirleri igin afyon, baz morfin, eroin, kimyasal ara maddeler ve diger uyujturucu madde turlerinir kagakgiliginda bir faaliyet alanidir'. Uyu^turucu, beiki de bir defa bile kullananlari kendisine bagimli hale getirdigi ve pengesine aldigi i?in, 90k buylik rantlar getirmekte, bu agidan, ulusal ve uluslar arasi kara paranin en onemli kazanim kaynaklarindan birisini tejkil etmektedir. Diger taraftan bu buylik rantlarin dondugli piyasadan en 90k teror orglitleri yararlanmaktadirlar. Uyujturucu, bir defa kullanim Wefiziksel- ve/veya psikolojik' hagimtilik yaratabilen, tolare edilerek kullanilma egilimi olii^turan ve yoLsunliik sendromimd^ sokan, sonugta olum getiren bir zehirdir. Toplamsal tehlikenin onlenebilmesi igin, uyu§turucuyu alan, satan, kullanan ve nakleden, aracilik eden ve benzeri tum eyiemlerin iginde olanlarm yakalanmasi mucadelenin bir bolumunu tejkil etmektedir. Kamuoyunun bilinglendirilmesi uyu^turucuya yonelim sebeplerinin ortadan kaldirilmasina gayret gosterilmesi gibi faaliyetlerde itilicadelenin gok yonlu bir ba§ka boyutunu tejkil etmektedir. A- UYIJ§;TURUCU MADDELER HAKKINDA GENEL BiLGiLER Ozellikleri dikkate alinarak yapilacak tanima gore, kullanim halinde ki§ilen' kisa slirede bagimli yapan, beyin ve sinir sistemine etki ederek zihinsel zararlara ve olume sebebiyet veren, her alim doneminde online gegilmez bir ihtiyag ve arzu uyandiran. kullanildigi miktann artinlmasi egilimini beraberinde getiren zehirdir.' Yaptiklari etkilere gore de, kesin gizgilerlc belirlenemezse de, merkezi sinir sisternini uyu^turanlar veya uyarici nitelikie canlandmintar ve ttayal ve kumniH yaratanlar gibi.9e$itli gruplara aynlabilirler. Eroin, morfin gibileri uyu$mranlur; kukain ve ei\)etamin tUrU ilaglar canlandiranlaf,.LSD ve esrar gibi 103 Akademik Ara§tirmalar Dergisi Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujturucu Maddelerie Miioadele Esaslan maddeler de hayal ve kuruntu yaratanlara omek olabilirler.^ Bu arada bilinen ayrim iginde yer almayan bali, tiner gibi u^ucu baginililik yaratici insan sagligina zararli maddeleri de geni$ manada, uyujturucu veya uyancilarla "ilgilendirmek" ihmal edilmeyecek bir saptama olmalidir. Nitekim Uluslararasi Uyu§turucu Kontrol Kurulu'nun(INCB), 2004 Yili Uyujturucu Raporu'nda, bolge ulkelerinde, ozellikle sokak gocuklan arasinda tiner kullaniminin yayginla?tigi, Pakistan ve Turkiye'de yapilan arajtirmalann da bu dogrultuda sonu9 verdiginin belirtiidigi gorulmektedir'. Turli ve niteligi fark etmeksizin uyu§turucularin,' insanlarda yarattiklan ozellikler ve degi§iklikler kisa sureli olup, ali§kanlikla birlikte kullaniminin biraktigi arazlar ise sUreklidir. Uyu§turuculann ilk alimdaki keyif hali ileriki donemlerde alinmadiklarinda krize donu$mekte, krizle buyuk azaplar ya?anmaktadir. Bilimsel veriler ve uygulamadaki tecrubelerimiz gostermi§tir ki, uyufturucuya ali§mi^ kimseler artik bu maddeleri keyif almak igin degil, tekrar almadiklarinda duyacaklan kriz ddnemlerindeki azabi gidermek igin kullanmaktadirlar.' Tlitiin gibi maddeler de psikolojik bagimhlik yaratabilirler. VUcuda yararli olmadiklari, kisa zamanda terk edilmesi gerektigi surekli telkin edilmektedir. Bu gibi maddelerin daha hafif ve etkilerinin uzun sureli olmasi gibi sebeplerle i9imi bir sinira baglanmamaktadir. Dunyada uyu?turucu kullaniminin arttigi gortildugli' ve bu agidan, bu piyasanm, yliklU kara para olu^turdugu soylenebilir. Gozlemlerimiz itibanyla, bu maddelere bagimlilik, kullanicilara, surekli kendi ihtiya9larini kar?ilamak i9in pazar bulmaya sevk etmektedir. Bu itibarla, uyu^turueu kullanicilannda, i9ten bir dostluk, muhtemelen, yerini, g6runu§te ve 9ikar dostluguna birakir. Hatta kullanicilar, yeni pazar bulup, ellerindeki uyu?turucunun bir miktarini, ba?ka maddelerie kan§tirip o pazarlara da satarak, kendi kullanimlanni mumkun oldugunca ucuza veya bedavaya getirmek isterler; fakat her halukarda sonu9, insani duygularin kaybolujudur. Uyujturucu maddeleri hiq akla gelmeyecek insan sagligina zararli maddeler de dahil bir 90k madde ile kari§tirmak, kullanieilarin bir 90k tehlikeli mikrobik hastaliklara tutulmalarina sebep olabilir. Omegin eroin kuUananlarda, HIV/AIDS gOrulme ve ollim oraninin arttigi diinya uyu§turucu raporunda dogrulanmijtir'". Bazi uyu§turuculann, a§agida deginilecegi gibi, sadeee psikolojik bagimlilik yaptigi soylense de, yoksunluk belirtileri itibanyla, esrar, kokain gibi bu tUr uyu^turuculann az da olsa, fiziken bagimliligi da hazirladigi ihtimalden uzak tutulmamalidir. B- SIK KAR§ILA§ILAN UYU$TURUCU MADDELERIN GENEL OZELLIKLERI VE ETKILERI 1-) Afyon: Afyon kapsUlunun Haziran ve Temmuz da ha$ha? kapsulunun 9izimi ile elde edilen sutlin zaman ge9tik9e kurumu§ ve kahverengiye kadar koyula§mi§ halidir. 104 Journal of Academic Studies R.Cenglz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubat - Nisan 2006 Morfin, Eroin, Kodein gibi uyujturucular, afyonun kimyasal i$lemlere tabi tutulmasi ile imal edilirler. Afyon da, omegin gay gibi igeceklere veya haplara kan§tinlmak, dudak altma konulmak, enjekte gibi yollarla kullanilabilmektedir. Halk arasinda agn dindirici olarak gOrulmekle birlikte, kesinlikle bagimlilik yapan tehlikeli bir uyu^turucudur. 2-) Eroin: En tehlikeli ve bagimlilik yaratan uyu§turucu ge^itlerindendir. Afyondan elde edilen bazmorfinin asitanhidrit sivisi ile kimyasal tepkimeye girmesinden elde edilir. Kan§im ve kimyasal sureg kaliteye etki eder. Daha 90k agik kahverengi, kiremit rengi gibi renkierde bulunabilmektedir. Ashnda saf iken beyazdir; rengi ise katki maddesinin miktan ve rengine gore degi?ebilir. Glikoz kinin gibi maddeler, eroinin katki maddesine omektirler. ilk kullanimdaki dunyadan soyutlanip kendinden gegme veya heyecan, neje ve canlilik gibi gOrlinumler, yerini sonraki kullanimlarda durgunluga birakir. Gozler sulanir, viicutta kasilmalar meydana gelir. Cinsel gug azalir. Kan basinci dii§er. Hisler yok olur. A^in alimlarda kusmalara rastlanir. Kriz doneminde ise viicutta dinmek bilmeyen agnlar ve kalp garpintilan ba?lar. Ki§i nefes almakta 50k belirgin olgiide zorlanir. Kusmalar ve mide bulantilan, burun akmalan ba§lar. Ki§i kendisine hakim olamaz. Kendisini saga sola atar. A?in terler. Sapsan bir renk, donuk bakijlar, genizden konujma One dogru kamburumsu ylirtime, agir hareket; hi§ kimse ile gorli^mek istememe; ejden ve dosttan uzakla?arak sakin, tek ba§ina kaimak isteme eroinmanin karakteristik Ozelliklerindendir. 3-) Kokain: Cografi olarak Peru ve Bolivya civannda yeti§en koka agacmm yapraginm ezilmesi ile elde edilen sivinin kdstallejmi? hali olup beyaz renklidir. Zamanimizda bilhassa yiiksek gelir dlizeyli tabakanin meylettigi kokainin, Dlinya piyasasinda daha 90k Amerika kit'asinda yakalandigi" ve daha 90k psikolojik bagimlilik yarattigi soylenmektedir'^. Kokain, ilk balayi devresinde kullanildiginda ki|iye ne§e, canlilik ve keyif verir. Ancak sonralari; zayiflik, i$tahsizlik, vucut zindeliginin kaybi, huysuzluk, mazoist davrani?, hissizlik, deride kanncalanma ve gidiklanma, gildirmaya kadar gidebilen sapik duygular olu§abilir. Alinmadiginda sinirlilik, ba$ agrisi, kusma, kan basincinin du§mesi gibi etkenler de gOriilUr. 4-) Esrar: Hint kenevirinden elde edilir. Ekimi nisan ve haziran, hasadi ise agustos ve eylul aylannda yapilir. Bitki 3-4 metre btiyuklugunde olabilir. Bitki yapraklannin kurutulup ovalanmasi ile kubar; elekten ge9irilmesi ile toz; preslenmesi ile takoz; yapraklann ezilerek sivisinin gikarilmasi ile re9ine esrar elde edilir. Esrar, sigara gibi i9ilerek veya yiyecek ve i9eceklerle tuketilebilir. Esrar 90gunluk- 105 Akademik Ara$tirmalar Dergisi Uyu?tunjcu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujturucu Maddelerie Mucadele Esaslan la psikolojik bagimlilik yaratmaktadir' . Dunyada uretim ve kullaniminin artmasi sebeplerinden birisi de bununia ilijkilendirilebilir'". Esrar i9enlerde saldirganlik fazladir. Alindiginda nabizda artma, agiz ve bogaz kurulugu, bulanti, kusma, gozbebeklerinde biiyiime, aydinliga kar^i hassasiyet artar. Hayal gucu ylikselir, vlicuda uyu?ukluk yayilir. Tekrar alinmadiginda da, sinirlilik, gerilim, kusma ve bulantilara rastlanabilir. Esrarin sadece psikolojik bir bagimlilik yarattigi, kriz donemlerine rastlanmamasi, kullananlarin biraktiklannda omegin eroin gibi uyu?turucular kadar vucutta zarar meydana getirmemesi gibi sebeplerle esrarin, masum bir i9ecek olmadigmi, ancak serbest birakilmasi gerektigini belirtilmektedir'^. Esrarin en biiyiik tehlikelerinden birisi, ki?ileri eroin gibi uyu?turuculari kullanmaya sevk etmesidir. (^unkli esrar kullananlar dozlarini artirmalarina ragmen belli bir sUre sonra tatmin olamamakta; ortaya 9ikan yoksunluk halinin giderilmesi i9in, daha etkili olabileceklerini umduklan ve dlijlindlikleri ba$ka uyu§turuculari kullanma egilimine girmektedirler'*. 5-) Suni Uyu§turucular; Yapimla elde edilen bu tUr uyu^turuculann i9ine, captagon, extasy, LSD gibi uyu§turucu, yati?tinei veya uyanei turli maddeler girmektedir. Extasy, merkezi sinir sistemini uyaran amfetamin turevi, halusinasyonlara da sebep olabilen sentetik bir uyu§turucudur. Extacy a§in yuksek ate^e, kas aksaklarina, nobetlere, felce, ilerleyen karaciger, bobrek ve kan dola§im sistemi bozukluklanna sebebiyet verir. Ekstasy bObreklerin iyi 9alismasini engeller. En buylik tehlikelerinden biri ise beyinin dU?Unme, kavrama ve hatirlama mekanizmasina kalici olarak zarar vermesidir. Ki?i madde kullanimini biraksa dahi hayatinin geri kalanmda beyninde zarar goren mekanizmasini duzeltme imkanina sahip olamamaktadir. ajiri doz kullanimi yuksek kalp ati§i, yUksek kan basinci, bayginlik, kas kramplari, panik atak ve §uurunu yitirme veya sara nObetine benzer nObetler gOrme ile karakterize ediiir". Etkin maddesi fenetyllin olan captagon, uretiminin yasaklanmasi netieesinde uyu?turucu kapsamina alinmi^tir. Yasaklanmasindan dolayi gizli uretimi sebebiyle etkin maddesi ve i9erisinde ne oldugu tam olarak bilinmeyen, captagon da diger uyancilar gibi beyine etki eder ve sinir sistemi Uzerinde degi§iklikler yapar. Az miktarda kullaniminda bile kalb ritminin hizlanmasina, vUcut lsisinin artmasina, solunumun hizlanmasina ve kan basincinin yUkselmesine sebep olur. Kullanimi esnasinda ki§i cigerlerinde bir geni?leme, kendisinde a?iri bir enerji ve ijtahsizlik hisseder. Fakat bu etkilerinin yaninda kullanimi neticesi kijilerde depresyon, uzun sUreli uyu?ukluk, uyku bozuklugu, kalp ve damar zehirlenmesi ve yetersiz beslenme davrani^lan gorUlUr'^. Kokainden 100 kat daha gU9lU olan LSD(Lysergic Acid Diethylamide)'nin verecegi tesiri bilmek mUmkUn degildir. Kullanildigi 30- 90 dakika arasinda in- 106 Journal of Academic Studies R.Cengiz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubaf - Nisan 2006 san kendini bir riiya aleminde zanneder. Bunu, bir umursamazlik ve donukluk hali takip eder. Kiji farkli duygu durumlan arasinda 90k hizli ge9i?ler yapmaya ba^lar; algilarinda 90k ciddi bozulmalar meydana gelir. Bazi kuUananlarda daha ciddi korkulann gOrUldUgU tespit edilmijtir. Ki§ilerin kendi duygulanndan ve dU?Uncelerinden 90k, korktuklan, delirmek veya olmek, panikatak gibi duygularinin 90k §iddetli tesiri altinda kaldiklan veya kontrollerini kaybetmek gibi bUyUk korkular yajadiklanni gormek mUmkUndUr". Ulkemizde kullanimi olmayan GBH de, dUsUk dozlarda kullanildigmda ki?ide uyu?ukluk, ba? donmesi, mide bulantisi ve belirgin bir huzursuzluk; yuksek dozlarda ^uursuzluk, krizler, jiddetli solunum depresyonlan ve koma hailed gorUlur-". C. UYU§TURUCU iLE MUCADELEDE HUKUKSAL DURUM 5237 sayili yeni TUrk Ceza Kanununun 188 ve devam eden maddelerinde, uyu^turucu ve uyanci maddelerin izinsiz veya izne aykiri olarak imali, ihraci, ithali, sati^a arzi, devri, nakli, bulundurulmasi, satifi, yasaklanmi§ olup; uyu?turucu maddelerin tek tek sayilmasi yerine^' sadece uyufturucu ve uyarici madde deyimi ile yetinilmi?tir. Bu fiillerin te?ekkul olu§turarak yada toplu halde veya meslek haline getirilmesi veya uyu^turucunun eroin, kokain, bazmorfin ve morfin olmasi hallerinde ongorUlen cezalar artinlmi§tir. Te^ekkUl i9in iki ki?iyi kanun yeterli g6rmU$tUr. Ayni tUr su9lar, 765 sayili onceki TCK'nunda da 403 ve devami maddelerinde yer almi§ti. Fakat yeni TCK, 1. uyu§tumculardin yaninda uyaricilari kullanmayi da ceza kapsamina almasi^^; 2.cezanin etkisi; 3.uyu§turucu veya uyanci maddeleri kullananlan tedavi ettirilmesi ve bunlar hakkinda denetimle serbestlik hUkUmlerinin uygulanmasi zorunlulugu getirmesi; 4. Uyu§turucu madde su9lannin i§lendigi tUzel ki^iliklerin kapatilmasi; 5.Bunlann kullaniminin kolayla?tinlmasi bajligi altinda cezalandirma kapsaminin katilma 6l9Ulerinden fazla genijletilmesi; gibi sebeplerle onceki kanundan ayrilmi?tir. Bununia birlikte, uyujturucu kullanimi, imal ve ticareti gibi su9larin saniklarinin, bu su9larin ortaya 9ikarilmasina yardim etmeleri halinde cezadan kurtulmalan ongorUlmUjtUr^l Uyu§turucu maddelerin kanunda liste usulU sayilmamasi sebebiyle, bu konuda bilirkiji raporu alinmaktadir.^" Nitekim Yargitay LSD'nin uyujturucu oldugunun bilirki?i raporu ile saptanmasi gerektigini belirtmi§tir.^' Uyu§turucu maddelerie ilgili olarak uluslar arasi nitelikli birka9 sozle5meden bahsedilebilir. Bu konuda en Onemli sOzle?me olan I96I tarihli Viyana TEK Sdzlefmesinde, uyu§turucu maddelerin tanimi ve listesi yazilmi§tir. 7977 Psikotropik Maddeler Sdzle^mesi ise, uyujturuculan kendi ^rasinda siniflara 107 Akademik Ara§tirmalar Dergisi Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu§turucu Maddeierle Mucadele Esaslari ayinni$, ekinde liste halinde yasaklamaya konu olacak psikotrop maddeleri belirtmi?tir. Psikotrop madde niteliginde olan ve sozle?mede belirtilmeyen yeni maddelerin bulunmasi halinde Iilkelerin ba^vurulan ile s6zle$meye eklenebilecegi ifade edilmi§tir. Bu tUr bir ekleme igin dogal olarak, maddenin uyu?turucu veya uyanci ozellikleri ile insanda olu5turdugu araz, bagimlilik ve yoksunluk sendromu gibi olglitler nazara alinmak zorundadir. Bu baglamda, alkol, sigara^'' ve Kahramanmara^ gibi yorelerimizde kullanddigi goriilen "Mara? otu" gibi maddelerin, uyu^turucudan farkli olduklan soylense veya kabul edilse bile, sozle^mede, bu gibi maddelerin alimi ve satimmm kontrol altmda tutulmasi igin ayri bir liste olu^turulmasi tartqmaya agdmalidir. Qlinkli bu tlir maddeler, muhtemelen, en azindan psikolojik bagimlilik yaratmakta ve mliptelalar, bu maddeleri kullanirken gogu kez doz artirmakta veya tatminsizlikle, ba?ka maddeleri kullanmaya yonelmektedirler. Kaldi ki ornegin sigara igen bir kimsenin esrar igmeyi denemek istemesi gibi 90k az sayidaki mlijahedelerimiz, bunlan dogrulamaktadir. Hukukumuzda, sigaranin alimi satimi ve bazi yerlerde igiminde Once 4207 sayili kanunla getirilen sinirlamalar, yeni yurlirlugu giren 5326 sayili Kabahatler Kanununun 39. maddesi ile ceza yaptinmina tabi tutulmu?tur. En son 7955 Psikotrop Maddelerle Mucadele Sdzle§mesinde ise, 1971 sozIe§mesi ve diger sozle?melerdeki eksiklikler kurallajtinlmi? ve kara para ile kontrollu teslimat esaslan belirtilmi§tir. Yeni psikotrop medde Yasaklanan bu Ulkemizin taraf oldugu 1961 Viyana TEK sozle?mesi, 1971 ve 1988 psikotrop maddeler sozle§melerinin ekinde liste halinde yazilan maddelerin uyu§turucu oldugu belirtilmi?tir. Bu s6zle?melerde belirtilen maddeleri de i9inde bulunduran her tlirlu bile?ikler uyu^turucu madde olarak yasaklama kapsamindadir. Hukukumuzda afyon ve tUrevleri ile Saglik Bakanliginca belirlenecek uyu?turucular yasak kapsamina alinmijtir. Bunlara miktar ve olglisu ile niteliklerini belirleyerek izin vermeye yetkili Bakanlar Kuruludur. Afyon ve tUrevleri ile kokain gibi maddeler kesinlikle yasaktir. 6197 sayili kanunla, zehirli veya kimyevi maddelerle tibbi ecza tUrevlerinin satilmasi, 7451 sayili kanunla da uyu?turuculann postada ta?inmasi yasaklanmi?tir. Her tUrlU tibbi ila^lafm izinsiz alimi satimi 1262 sayili ispen9iyari Tibbi MUstahzarlar Kanununa tabi tutulmujtur. D. UYU$TURUCU iLE MUCADELE ESASLARI 1-) Aktif Polisiye Miicadele Uyu?turucu ile mUcadelede en onemlisi polisiye mucadeledir. Polisiye mUcadele aktif nitelikli bir mUcadele tUrUdUr. Bu nedenle, daha 90k, bu tUr su9larm i§lenmesine sebep olan etkenleri te$his ve bunlann ortadan kaldirilmasi ile mUcadele etmekten, yani proaktif polislikten 90k, sadece bu su9lann i§lenmesinin onlenmesi i9in onleyici tedbirler almayi ve arkasindan da i^lenmi? bir SU9 i9in adli i?lemler yapma polisiye kapsam i9inde mUtalaa olunmalidir. 108 Journal of Academic Studies Yil: 7, Sayi: 28 R.Cengiz Derdiman §ubat - Nisan 2006 Polisin, bu tur suglann i^lenebilecegi yerleri kontrol altinda bulundurmasi ve onleyici gorevi ile de mucadelede etkinlik saglanabilmektedir. Polisiye mucadele de gogunlukla aylar veya yiUar suren, lsrarli, sabirli, bir sureci gerektirmektedir^'. Uyu?turucu ile mucadele devamli yuksek tutulmasi gereken yuksek morali, halkm destegini ve kurumlar arasi i^birligini gerektirmektedir. Bu tur polisiye mUcadelede ulkemizde ve kentimizde etkinligin saglandigi soylenebilir. Aynca, 5397 sayili kanunla^\ polis ve jandarmanin gOrev ve yetkiledne ili?kin kanunlarda yapilan yeniliklerle, orgUtlU olarak uyu?turucu madde su^lan ijleme ihtimaline kar?i, suglann onlenmesi \qm ileti?imi tespit ve dinleme yetkisinin verilmesi Onlemede etkinlige onemli olgude katki saglayacaktir. Ulkemizde yillar i§inde suregelen polisiye 9ali§malarla olaylada mticadelede etkinlik saglandigi sOylenmektedir. 1999 yili itibariyla, 361 olayda 1046 sanik, 2249 kg eroin maddesi ele ge9irilmi?tir. "2004 yilinda polis tarafindan ele ge9irilen afyon tUrevi (eroin, baz morfin ve afyon toplami) miktari ge9en yila gore %149 artarak 11 ton 58 kg'a ula§mi?tir. Ayrica yine ge9en yila gore kokain yakalamalan yakla§ik 41 kat artarak 125 kg'a ula?mi?tir"^'. Ayni istatistiklerden, 7.696.252 adet captagon ve 718.734 adet de extasy(ecstasy) yakalandigi anlasilmaktadir .30 UYUSTURUCU MADDE YAKALAMALARI 2001 OLAY SANIK 3.544 EROiN (kg) BAZMORFiN(kg) 3.033 AFYON (kg) ESRAR (kg) KOKAJN (kg) CAPTAGON (adet) ECSTASY (adet) 7.493 325 172 4.852 1.088.081 101.096 2002. 4.147 8.360 2.124 230 86 3.292 8 6.713.493 94.027 2003 3.736 7.934 3.546 711 186 2.760 2.332.081 447.091 2004 5.164 1.109 6.515 4.491 52 4.331 7.696.252 718.734 99 5.917 18.023 10.322 §ekil: 1. Emniyet Genel MUdurlu|umuz 2004 istatistik raporundan alinmi$tir^'. ASETiK ANHiDRiT (It) Polisin uyufturucu ile mucadelede ba^arili olabilmesi. oncelikle Uq hususta degerlendirmeyi gerektirmektedir: l.a-) Karapara lie Miicadele Yontemi Kara para, yasadi§i faaliyetler sonucu elde edilen para, mal veya degerler olarak tanimlanmakla birlikte; 91/308/EEC Sayili Avrupa Konseyi Direktifinde karaparanin, "Uyu§turucu maddelerle ilgili faaliyetlerden ve bu faaliyetlere i?tirak edilmesinden elde edilen her tUrlu kazan9tir."^l §ekHnde ifade edilerek 109 Akademii< Arajtirmalar Dergisi Uyu$turucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu$turucu Maddelerle Mucadele Esaslan uyu?turucu ilijkisine vurgu yapilmasi, uyu?turucu-karapara ili§kisinin boyutunu gostermeye yetmektedir. Uyu^turucu ka9ak9iligiyla kara para akiama su9lannin el ele gittigi ve ikisini ayirmanin gu9 oldugu gOrQlmektedir'''. Bu bakimdan ulkemizin Orta Asya, Kafkaslar, Ortadogu ve dogu Avrupa i9in ftnemli bir finansal merkez oldugu; "ancak yerel uyu?turucu ka9ak9ilannm, Turkiye'de aklanan kara paranin sadece ku9uk bir kismmdan sorumlu oldugu" belirtilmektedir^''. Kara para ara?tirmasi tersinden yol izlemek sureti ile uyu§turucu faaliyetlerinin yapildigmin tespitinde ve/veya ispatlanmasinda onemli rol oynar. Fakat ulkemizde, malvarliginda kara paranin olup olmadiginin tespiti i9in sorgu yapilabilecek ber kurulu? yoktur. Bu sebeple, ki?ilerin malvarliginin tespiti i9in, adeta, tUm bankalarla, kambiyo mUdurlukleri ile, ta§inir mallarin kaydedildigi yerlerle, kisacasi degi§ik tum yerlerle yazijmalar yapilabilmektedir. Buna ragnien, ki5ilerin kimi zaman borsadaki hisselerine veya ba^ka gelirlerine ula^mak imkani olmamaktadir. Bunun online ge9ilmesi i9in, tUm malvarliklannin kaydedildigi bir merciin bulunmasi en azmdan tarti?maya a9ilmalidir. Bu baglamda yeni hazirlanan tasanda^^ da, Mali Su9lar Ara§tirma Kurulu ve bu kuruma DUzenleme ve Denetim Daire Ba^kanligma, verilen ved tabani olu§turma gSrevi, bu aksakligi gidedci 9ozumleri de kapsamalidir. Ulkemizde ge9erli olan 4208 sayili Kara Paranin Aklanmasinin Onlenmesine Dair Kanun, karapara su9unun i^lenmi? olmasi ve kara para niteligindeki mal vadigmm tespitinde birka9 sakincayi bir arada ta§imaktadir: l.Bu su9lann aydmlatilmasinda, ceza yargilamasindaki ispat yontemi kullanilmakta ve sanik su9 ispat edilene kadar masum sayilmaktadir. 2. bu SU9 i9in bile 10 yillik kovu§turma zaman a§imi sUresi"** dngorulmii^tur. 3. Kanunun uygulanmasinda kara para soru§turmasi i9in, soru?turmaya konu malvadigmm elde delmesi muhtemel on su9un tespiti jartinin aranmasi gerektigi tarti?ilmaktadir. Bunlann sakincasi meydandadir: l.Bir kere, malvarliginin karapara oldugunun ispati Devlete du?erse, ispatlanamayan karapara, adeta aklanmi? kabul edilecektir. 2. ikincisi ise, 10 yillik zaman ajimi ge9tikten sonra, yine o kara para, zaman a§imi ile aklanmi§ olacaktir. 3. Kara paraya mesnet te§kil edecek bir su9un i§lendigi tespit edilemezse, kara para soru?turmasinda usul elved$sizligi savunmasi yapilabilecektir. Ulusal ve uluslar arasi alanda sermaye ile ilgili bilgi aki^inin saglanamayi?i, diger bir aksakligi olu§turmaktadir^'. Bu sakincalan gidermek i9in, bu su9lar i9in zamanagimi sUresi kaldinlmasv, malvarliginin kara para olmadigtnm ispatmin mal varligi sahibi kifiye yUk^^ ve bu su9lann sorujturmasi i9in ijlenmi? on bir su9a gerek olmadigi- 110 Journal of Academic Studies R.Cengiz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubat - Nisan 2006 nin kanun hUkmU haline getidlmesi en azindan tarti§ilmaya ba?lanmali, yeni tasarida da bu konu Uzerinde durulmalidir. l.b-) Uyu$turucunun Uretilmesinde veya tmalinde Onciil veya Ara Maddeierin Takibi TUrk kanun uygulayici bidmler; uyu^turucu ve kimyasai ara maddeierin ka9ak9iligini Onlemeye yOnelik 9aba gOstermektedirler. TUrk kanun uygulayici bidmler; Avrupa Birligi ve ABD'ndeki ve birlikte 9ali5ma yapabilecekled meslekta?lari ile de yakin i5bidigi i9inde 9ali5maktadidar"''. Aslinda, uyu^turucu maddeierin yapiminda kullanilan kimyasai ara maddeledn alimi, satimi gibi i5led yapanlan, niyetledni de gOz OnUnde bulundurarak takibi, uyujturucu su9lannin organizasyonu ile birlikte yakalanmasina imkSn vermektedir. Daha da Onemlisi, bu ara maddeierin tek ba§ina hangi maksatla alindigi Onem ta?iyabilir. Bu durumda, su9, ancak uyujturucu imal etmek i9in kullanma veya alma Ozel kasti ile i§lenebilir. Ornegin, asit anhiddt, uyu§turucu i9in kullanilabilecegi gibi, boya imalatinda da kullanildigi bilgiled mevcuttur. i§te, velev ki bu gibi malzemeled tek ba§ina su9 kapsaminda degerlendirme halinde bu maddeierin uyujturucu imali kastiyla alindigi veya kullanildigini ispat edecek yOnde tahkik i§Iemled yapilmalidir. Burada, tibbt nitelikteki ila9lann sati§i Ozel bir Onem arz etmektedir. Bir kere, hi9bir kimse, doktor tavsiyesi olmayan, eczanelerden almadigi ila9lan kullanmamalidir. Diger taraftan, ila9 laboratuarlan ve depolanyla eczanelerdeki ye§il ve kirmizi re9eteye tabi ila9lann sati? ijlemlednin usule uygun olmasi i9in, saglik, emniyet ve diger ilgili mercilerce denetimi yapilmalidir. 1.C-) Su^un Aydinlatilmasina Toplumun Katilimi Bu yOnden toplum iki yOnlU katkida bulunabilir: 1. BUtUn su9larda oldugu gibi, uyu^turucu ile mUcadele faaliyetlednde de polisin, halkimizm, somut, sonuca goturucu, dogru ihbarlanyla'"' desteklenmelidir. Polisin en saygin kamu kurulu^lan arasinda sayildigi ingiltere'de polislik korku ve gU9 kullanimi ile degil, gUvenle ve toplumun katilimi ile yapilmaktadir'*'. Ornegin ingiltere, Almanya gibi Bati devletlednde su9larin aydmlatilmasinda ihbar orani % 95 gibi rakama varmaktadir. Bu bakimdan halktaki toplumsal sorumluluk duygusu geregi, gUvenlik kuvvetlerini ihbarlari ile bilgilendirmeli ve yOnlendirmelidirler. Aynca, uyu§turucu su9lannin muhbirlerin kimliklednin, o olayda su9 i§lemedik9e veya kendi istekled di$inda agiklanmamasi, hatta bu a9idan kendiledne, ele ge9idlen uyu§turucu maddenin miktan baz alinarak ikramiye odenmesi, ihbarcilara getidlen ekstra avantaj ve teminatlardir. Kaldi ki, ki§ilere ihbar, 5237 sayili TCK'nun 238. maddesi ile bir sorumluluk olarak kabul edilmiftir; iflenmekte olan bir sugu yetkili makamlara bildirmeyenler igin ceza yaptirimi 111 Akademik Araftirmalar Dergisi Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujturucu Maddelerie Mucadele Esaslan 2. Uyu§turucu ile mticadelede yerel yonetimler, Universiteler ve sivil toplum kurulujlariyla'*'' tiinj egitim kurumlannin polis te?kilatina yardimci olmasi, bu mticadeleyi birlikte ytiriltmeye ozen ve'gayret gostermelidirler. l.d-) Suq tstatistikleri ve Risk Gruplan lie G6ru§me Yontemi Bir sugun nerede, nasil ve hangi yontemle i?lenecegi kesin olarak bilinemez. Fakat bu konuda, tutulacak istatistiklerle, omegin uyu$turucu maddelerden eroini kullananlarin, bunu nereden temin ettikleri ve saticilarla nerelerde gUntin hangi zamanlannda bulu^tuklan, hangi yontemle aldiklan, kuUandiklari, bunlarin saglik durumlari, eroine bajlama nedenleri ve benzeri hususlar, bep birer istatistik konusu haline getirilip, risk guruplan ve kullanieilarin oniine mumkUn oldugunca ge§ilmesi du§unulmelidir. Verilmi§ bu omegin, su^larin aydinlatilmasina katki saglayacak diger uyujturucu suglannin turleri i^in de geli§tirilmesi tabiidir. Ayrica, suglann isabetli tahmini yonUnden, istatistiki bilgilerin degerlendirilmesinin yam sira, dedektiflik maharetinin geli^imi, te?kilatin bilgi ar^ivinden yararlanilmasi gibi altematifler de goz ardi edilmemelidir. Bilhassa, suglunun sanik olarak ijleme tabi tutulma, bunlardan kamu davasi a9ilrria ve muhakeme sonucunda beraat ya da ceza alma gibi hususlar glivenlik kuvvetlerinin ar^ivlerinde bulunmalidir. Bu bilgilerin saglanabilmesi igin uygulamada geli?tirilen ve adliyeye evrak ekinde gonderilen "Sanik Takip Formu"nun adli birimler tarafindan bu bilgileri kapsayacak $ekilde usulunce doldurulup iadesi yontemi usul haline getirilmelidir. 2-) Uyu§turucuya Ba$lama ve Kullanma Nedenlerine Gore Mucadele Uyu§turucuyla mucadele etmek igin bulu§an Milli Egitim, Narkotik ve uyu?turucu kullananlan tedavi merkezi temsilcileri tarafindan elde eden verilere gore, uyu?turucu kullanan her 10 gocuk ve gengten 9'u du?uk ve orta gelirli ailelerden; bu genglerin gogunlugunu pargalanmi? aileden degil ailesiyle birlikte ya§ayanlar arasindan gelmektedir. En kotUsU her iki gocuktan biri uyu$uturucuya arkadaji yuziinden ba$lmakta ve gogunlukla da tedaviyi reddetmektedirler"*^. Emniyet Genel MudiirlugU yayinlarina gore de, uyu?turucuya ba§Iama nedenleri arasinda; merak(%37,5), arkada§lik(% 44,7), eglence(%3,6) ve sorunlara qare gibi gdrUlmesi{%14,2f^ onemli yer tutmaktadirlar. Buna kesinlikle ozenilmemeli; bir defa kullanildigmda insani olUme gotUren surecin ba?ladigi, bagimli olunabilecegi bilinmelidir. Ikram edilen uyu?turucular kabul edilmemeli ve derhal polise haber verilmelidir. Herhangi bir eglence sebep gosterilerek uyu?turucu kullanmamalidir. Higbir kimse, uyujturucunun ne oldugunu merak ederek veya eglence gibi sebeplerle kullanmaya kalkmamalidir. Bir defa kullanimla bile gorlinen sanal keyfin kayboldugu, artik alinmadiginda surekli aci ve azaplarin ya$andigi ba- 112 Joumai of Academic Studies R.Cengiz Derdiman .Yil: 7, Sayi: 28 ?ubat - Nisan 2006 gimliligm olu?abilecegi bilinmelidir. Higbir kimse sbrunlanni uyu5turucu kullanarak uzakla§amaz. Uyugarak ya da viieut dengesini bozan uyanci ile sorunlar gozUlemez. Uyu^turucu alinmadiginda azap veren adi uzerinde zehirdir. Zehrin insana faydasinin olacagini aniamak mumkun degildir. Tiim suglarda oldugu gibi, uyu?tumcu ile mucadele suglannda da "Suglann onlenmesinde suq nedenlerinin ortadan kaldinlmasinin gerekliligi, polis hizmetlerini de igine alan ancak onu a§an bir toplumsal katilimin oldugu ortakligi ongormektedir. Ekonomi, aile, okul, gelenek ve moral degerler birinci derecede SU9 onleme mekanizmalan olarak adlandinlmaktadir" . Ki?isel izlenimlerimiz ve istatistiki veriler, uyujturucu suglari ijleme ile, egitimsizlik, yoksulluk gibi sosyal olgulann ili$kili olduklanni gostermektedir. Yoksullukla sosyal devlet anlayi?i iginde mticadele ve egitim tedbirleri genelde geni§ kapsamli ve tlim suglarla mucadelede etkinlik saglayici bir faktor olarak, ihmal edilmeyecek bir olgudur. Bu anlamda sug i§leyen yoksullar igin ozelde sosyal yardim fonlan harekete gegirilmeli ve resmi kurumlann birbirleriyle i?birligi ve onctilUguyle toplumun birbirine yardim olgusunu geli?tirilmesi uygulamaya gegilmelidir. Toplumun egitim seviyesinin yiikseltilmesi igin gali?malar yapilmali, bu bakimdan, oncelikle, ilkogretim kanununda yer alan zorunlu ilkdgretime muhalefet edenlerin eezalan gdstermelik olmaktan (:ikarilip etkili hale getirilmelidir. Devlet, ilgili kurumlari vasitasi ile ki^ileri bilinglendirmeyi saglamali; buna yonelik ozendirici olmayan aydinlatma ve bilinglendirme faaliyeti yiirutulmelidir. Bir sugun i§lenmesinin onlenmesi igin bilgilendirme galijmalannin sadece polis tarafindan yapilmasi fikri'", sugla mucadelede kurumlann i?birligi anlayi?ma zarar verir. Bu tur bilinglendirme, saniklann ve/veya faillerin sugun zararlan konusunda bilgilendirilmesi ve gozlemlenmesi; ve risk guruplan da dahil diger ki§ileriii bilinglendirilmesi $eklinde olmalidir. 5237 sayili TCK'nun 51. maddesi gibi yeni bir takim htikiimleri, faillerin, denetimli serbestlikte surekli rehber nezaretinde kijilerin gozlem altinda bulundurulmasi gibi kayit ve ^artlar getirmek suretiyle, bilinglendirme ve egitim konusunda somut uygulamalar getirmi^tir. Risk gruplan ve diger ki?ilerin bilinglendirilmesi ise, ayn bir dikkat gerektirmektedir. Qunku bu tur bilinglendirmelerde ki^ilere uyu?turucunun zararlan anlatilirken, onlarda uyanacak merak duygusu, kullanim riskini artiracaktir. 3-) Ki^ilerin Kendileri ile Anne ve Babalara Dti^en Gorevler 3.a-) Ki^ilerin Kendilerine Dii^en Gorevler Uyu?turucu kullananlar, onlerinde daha ya?anacak zamanlan ve omiirleri oldugunu du?unmeli ve tum iradesi ile birakmayi denemelidirler. Bunu bir utangaglik kabul etmeden resmi makamlara gelip tedavi. olmak istediklerini soylemelidirler. Uyu^turucu birakanlar tekrar ba?lamamak igin irade gostermelidirler. 113 Akademik Arajtirmalat Dergisi Uyu$turucu Maddeler Hakkinda Genel Biigl ve Uyu$turucu Maddelerie Mucadele Esaslan Kendileri ge§itli §ekillerde seanslar dUzenlenerek psikolog ve polislerle birlikte takip altmda bulundurulmalidir. Uyu§turucu ile mlicadelede bedensel rahatlama bakimindan en iyi mejguliyet, spor, okuma, arajtirma gibi ali§kanliklardir. Kitlelerin spora te§viki bu yonden de Onemlidir. 3.b-) Anne ve Babalara Du$en Gorevler Anne ve babalar gocuklannda ani degijiklikler oldugunu, sik sik arkada? degi?tirdigini, a^in para harcamaya bajladiklanni hissettiklerinde derhal takibe almali ve ara?tirmaya giri§melidir. Omegin derslerine devamli gali?an ba§arili bir Ogrencinin, ba§an grafiginin dU?meye ba?lamasi gibi durumlar Ogrencinin bajka me?guliyetlere yonelebilecegini gostermektedir. Uyujturucu kullananlann % 77,5'i 16-30 ya§ grubunda iken ba§lami5lardir. 16 ya§ alti % 8,6, 31-45 ya?, % 2,5 tir. Genglerin madde kullanmaya ba?lamasini Onlemede ailelerin gocuklari ile ili^kilerinin kalitesi Onemli bir yer tutar. ^ocuklara anne ve babalar e?it ve sevgi ile davranmalidirlar. Kendi aralanndaki sorunlanni gocuklanna yansitmamalidirlar. (^ocuklarin bo§luga dU5meIeri Onlenmelidir. Bojanma gibi yollara miimkun oldugunca ba§vunilmamali, bu gibi hallerde gocuklann bo^luga dUjmesi Onlenmelidir. "(gocuklari ile kuvvetli sevgi ili§kisi olan dogru ve yanhjian Ogreten, davrani^lan igin uygulanabilir kurallar koyan, bunlann uygulanmasini saglayan ve gocuklarmi gergekten dinleyen ebeveynter, gocuklannin uygun bir aile ortaminda yeti?mesini saglarm§ olurlar. Qocuklar kendi anne-babalannin davrani§lanni taklit ederler. Omegin sigara igen anne ve babalann gocuklannin sigara igme yuzdesi daha yiiksektir"^*. Anne ve babalar, sigara igme, aikol ve yati?tinci ilaglan alma davrani?lanni yeniden gOzden gegirmelidirler. Bunlardan gocuklarmi sUrekli uzak tutmalidirlar. Hatta kendileri de onlara Omek olmalidirlar. Qiinkii, yukanda soylendigi gibi, bu tUr maddeler, en azmdan psikolojik bagimlilik yaratmakta ve miiptelalar, bu maddeleri kullanirken gogu kez doz artirmakta veya tatminsizlikle, ba§ka maddeleri kullanmaya yOnelmektedirler. 4-) tla^larin ve Diger Kimyasal Maddelerin Denetimi Higbir kimse, doktor tavsiyesi olmayan, eczanelerden almadigi ilaglan kulianmamalidir. Aksi halde, bu ilaglann en azindan aksi tesir yapabilecegi, muhtemelen ki?iyi bazi maddelere de bagimli hale getirebilecegi ihtimalden uzak tutulmamalidir. Bu a^idan: 1.Bilhassa saglik kurulu§lannca ve gerekirse, gUvenlik gOrevIilerinin destegi ile olu§turulacak heyetlerle, ecza depolen, eczaneler ve diger kimyasal madde- 114 Journai of Academic Studies R.Cengiz Detdiman Yil: 7, Sayi: 28 $ubat - Nisan 2006 ler ureten yerler denetim altmda bulundumlmalidir. Bali ve tiner gibi maddelerin alimi ve satimi gibi hususlann etkin denetimi ve amag diji kullanmak i9in alimlarinin engellenmesi yOnUnde 5326 sayili Kabahatler Kanunun ve 5442 sayi'i il idaresi Kanunu htiklimleri gergevesinde genel emirler 9ikanlmalidir. ispinciyari ve TibbT Milstehzarlar Kanunu gibi kanunlann bu denetimlere imkan verebilecegi unutulmamahdir. Bu yonden, denetimlerde ye^il ve kirmizi re9ete ile verilen eczalann uretim, giri§ ve §iki§Iarinin usule uygunlugu denetimle etkinle§tirilmelidir. Son zamanlarda 90k Gnemli hale gelen intemetle kimyasal madde satiminin etkin denetime tabi tutulmasi ka9inilmaz hale gelmektedir. Ornegin, 2004 yili Uluslar arasi Uyu§turucu Raporuna gore, "ABD makamlannca yapilan soru§turmalarda, internet eczanelerince yapilan sati§lann %90'i uluslar arasi kontrole tabi uyu§turucu ve psikotrop maddeler i9in gerekli olan re9eteler olmadan yapilmaktadir"'". 2. Yurtirlukteki kanunlarla getirilen hukilmler geregi, diplomasi ve yeterligi olmayan kimselerin hekimlik faaliyeti yapmasi engellenmelidir. SONUQ GUnumUzde Onemli bir sorun haline gelmi? uyujturucuyla mUcadele ve uyu§turucu kullaniminin OnUne ge9ilmesi, hem ki^isel ve hem de toplumsal sagligin korunmasi bakimindan Uzerinde onemle durulmasi gereken bir sorun mahiyeti ta?imaktadir. Afyon, eroin, kokain, esrar gibi dogal veya extasy, captagon, gibi sun'i bir90k uyujturucu ile kar?ila?mak mUmkUndUr. TUrU ve niteligi fark etmeksizin, insan vUcudunda fiziki veya psikolojik bagimlilik yaratan uyu^turucularm, kullaniminin biraktigi arazlar ise siireklidir. Uyufturucuya alifmi? kimseler artik bu maddeleri keyif almak igin degil, tekrar almadiklarinda duyacaklari kriz donemlerindeki azabi gidermek igin kullanmaktadirlar. Ki$ilerin, tUtUn kullanimi ali?kanligindan bile vazge9mekte zorlanmalan ve bunu kullanmadiklarmda normal di§i stres i9erikli davrani§lar sergileyebilmeleri, ali^kanhgm insani ne kadar etkilediginin basit bir kaniti olsa gerektir. Bu gibi nedenlerle uyu^turucu ile mUcadele i9in 1961 Viyana TEK ve 1971 Psikotropik Maddeler sOzlejmesi gibi s5zle§melerle devletlere mUcadelede uluslar arasi mUcadele esaslan getirilmi?tir. Devletler i9 hukuk yollari ile bu mUcadeleyi devam ettirmektedirler. Uyu§turucu ile mUcadelede en etkin ve bilinen yol aktif polisiye miicadeledir. Bu baglamda, kara para ile mucadele, uyu§turucunun imali, Uretimi veya kullaniminda ara maddelerin takibi, toplum destekli mucadele aktif polisiye perspektiflerdir. Bu mUcadele yOnteminin yeterli olmayacagi a9iktir. QUnkU her olayin ya da i$lenebilecek her su9un polis tarafindan bilinmesi mUmkUn degildir. Bu sebeple, uyu§turucuya ba§lama ve kullanma nedenlerinin analiz edilerek, bunlann ortadan kaldinlmaya 9ali5ilmasi, anne ve babalann 9ocuklari ile yakmdan ilgilenmeleri, ila9lann denetimi, mUptelalann tedavisi ve bunlann psikolog115 Akademik Ara§tirmalar Dergisi Uyu$turucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu$turucu Maddelerle Mucadele Esaslan lar tarafindan devamli gozetimi gibi etkinlikler de miicadeleye onemli katki olu§turacaktir. Ama ne olursa olsun, bu miicadeleyi yapacak olun yine insanin kendisidir. insan oncelikle hi§ kullanmamak i9in, mtiptelalar ise, birakmayi isteyerek du-yarlilik gOstermelidirler. Herkes, ontinde ya?anacak bir omre sahip oldugunu unutmamalidir. * D05. Dr., Bursa Emniyet MUdUr Yardimcisi, Uludag Universitesi UBF, misafir ogretim uyesi (Deputy reginal commander in bursa police department Guest Lecturer at Faculty of Economic & Administrative Siences in Uludag University. Bu makale, yazann, 1999 yili uyujturucu ile mucadele kapsammda Gaziantep Polis Okulunda verdigi konferanslann geli§tirilmi§ halidir. (This article about fighting recreational illegal drugs was compilated within lectures at Gaziantep Polis High School by Ramazan DERDIMAN in 1999). ' Amerika Birle$ik Devletlen 2004 Uluslararasi Narkotik Kontrolii Stratejisi RapoM((NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005); Radikal, 'intamet Baskisi", 6 Mart 2005 (06.07.2005) ' Fiziksel bagimlilik: Surekli kullanilan uyujturucu ile vlicut kimyasi degi^tiginden bagimlilik olu§mu§tur. Eger kullanici, uyujturucu kullanmazsa, fiziksel i9ine kapanma(physical withdrawal) tipik davrani?! semptomlan gOrtilur. ' Uyujturucular fiziksel ve psikolojik bagimlilik yaratabilirler. Psikolojik bagimlilik: Ki$inin uyujturucuya psikolojik olarak baglanmasidir. Psikolojik bagimlilik, bazi uyusturuculari almadan, insanin normal hayatla baja 9ikamayacagini hissetmesi durumunda gorUlur. Ancak, eger kiji bunu kullanmayi birakirsa, fiziksel i^ine kapanma tipik davrani$i gorUlmez( physical withdrawal) ve bu uyujturucu biokimyevi de|i§ikliklere sebep olmaz. •* SozlUk anlamlan itibanyla "Tolerans: arzu edilen etkinin elde edilmesi i^in giderek artan miktarlarda madde kullanimi veya ayni miktarda duzenli kullanildiginda etkisinin azalmasidir". "Yoksunluk sendromu: Bir maddenin dUzenli bir ?ekilde kuilanimmi takiben azaltilmasi veya birakilmasi sonucu olujan fizyolojik belirtilerdir". "Bagimlilik: Qok genel olarak ifade edecek olursak ifme davraniji Uzerinde kontrol kaybi, kotUye kullanim ile bagimlilik arasindaki kritik sinin olujturmaktadir. Bu bozukluklar hayat boyu sUren bozukluklar olarak kabul edildigi i9in artik kullanmayan birisi i5in kullanilan terim "aikol bagimlihgi, remisyonda (dUzelmede)" dir. iyile^mi? denilemez 9unkU relaps (nUks) yalnizca bir bardak uzakliktadir". Hakan Cojkunol-Mehmet Akif Ersoy, Madde Kullanimi lie iU^kili Bozukluklar http://www.suc.gen.tr/ modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=58 116 Journal of Academic Studies R.Cengiz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubat - Nisan 2006 ' R. Cengiz Derdiman, Polis Yonetimi ve Hukuku, Tokat 1997, s. 135; Ender Sander, day Yerinde Kriminalistik, Ankara 1997, s.338. * Yilmaz GUnal, Vyu^turucu Madde Suglan, Ankara 1976, s. 16; Dogan Soyaslan, Ceza Hukuku Ozel Hukumler, Ankara 1997, s.381. Sander, s. 339 vd. ' Uluslararasi Uyujturucu Kontrol Kurulu (INCB), 2004 Yih Uyu^turucu Raporu, http:// www. kom.gov.tr/Dosvalar/lNCB2004.doc(25.07.2005) Uluslararasi Uyujturucu Kontrol Kurulu'nun (INCB), yil ifinde yUrUttUgU 9ali5malarinin sonuglarmi, yilhk bir raporla dUnya kamuoyuna ve Birlejmi? Milletler'in yetkili organlarina sunmaktadir. ^ GUnal, s. 16. ' "DUnyadaki uyu^turucu kullanicilannm toplam sayisinin §u anda, (kUresel nUfusun % 3'Une tekabUl etmekte olup) 185 milyon oldugu tahmin edilmektedir". Son donemde yapilan tahminlere gore: kenevir (en yaygin kullanilan) 150; amfetamin, metamfetamin 30; ecstasy 8; kokain 13 milyondan fazla kiji kullanmaktadir, eroin 9; afyon tUrevleri (eroin, morfin, afyon, sentetik afyon tUrevleri) de 15 milyon ki§i tarafindan kullanilmaktadir. Bkz: Birlejmi? Milletler Uyujturucu Ve Su9 Ofisi'nin 2004 Diinya Uyupurucu Raporu (BMR), http://www. kom. gov.tr/ Do'svalar/ UNODC 2004. doc 25.07.2005. s. 4. "22 Aralik 2004 tarihi itibariyle; TUrk kanun uygulayici birimler 8.9 ton eroin, 4.7 ton baz morfin, 10.8 milyon sentetik uyu§turucu, 8.9 ton hajha? ve 206 kg kokaine el koymujlardir. Aynca; uyu§turucu baglantili 15.187 tutuklama ger9ekle§tirilmi§tir". Amenka Birlegik Devletlen 2004 Uluslararasi Narkotik Kontrolii Stratejisi Raporu (NKR), http://www.kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005). 1999 yili itiban ile Ulkemiz genelinde 2162 olayda 4236 sanik 5458 kg esrar ile ele ge9irilmi5lerdir. '" Hakan Cojkunol-Mehmet Akif Ersoy, Madde Kullanimi He ilifkiU Bozukluklar http://www.suc.gen.tr/ modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=58 (26.07.2005) "...uyujturucu bagimhlari arasinda HIV /AIDS gSriilme orani, uyujturucuyla ilgili kanunlan ihlal su9unu ilk kez ijleyen su9lulann sayisi ve uyujturucuya bagh olUmler de dahil olmak Uzere birtakim istatistiki verilerle dogrulanmijtir. Bu belirtilerin bir90gu 1980'lerde gerilemegostermijtir". BMR, s. 14. "...uyusturucular (alkoI dahil) dUjUnme, karar verme gUcUnU kaybettirdigi i9in insana, rastgele korunmasiz seks ile hastaliklar kapma §ansi % 100 dUr". Cumhuriyet, 3 Temmuz 1999. '' "Kokainin bUyUk kismi Amerika kitasinda ele ge9irilmeye devam etmektedir. 2002 yilinda tUm kokain ele ge9irme vakalannin % 55'i (Orta Amerika ve Karayipler de dahil) GUney Amerika'da, % 32'si Kuzey Amerika'da, % 13'U ise (bunun da % 99'u Bati Avrupa'da olmak Uzere) Avrupa'da ger9ekle5mi5tir". BMR., s. 16 vd. '^ Polisle ili^kilerinizde Ba^vuru Kilavuzu, Emniyet Genel MtidUrlUgU Basimevi, Ankara, 1997, s. 54. '' Adli Tip Kurumunun 06.01.1984 tarih ve 23708/10 sayili karan, Bk. Erhan Gunay, Uyu^turucu Madde Suglah ve Cezalan, Ankara 1999, s. 61.; ''' "2002 yilinda kenevir otu ele ge9irdigini bildiren doksan dort Ulke, kaynak Ulke olarak 82 farkli Ulkeyi gostermijtir....Kenevir bitkisi ele ge9irme vakalari yurt i9i kenevir 117 Akademik Araftirmalar Dergisi Uyu$turucu Maddeler Hakkmda Genel Bilgi va Uyu$turucu Maddelerle Mucadele Esaslan Uretiminin bir gSstergesi kabul edilirse (bu tip bitkiler genellikle bir Ulkeden bir ba;ka Ulkeye sevk edilmez) 1998 - 2002 yillari arasindaki donemde 124 ya da 1992 - 2002 yillari arasindaki dOnemde 142 kaynak Ulke tespit edilmijtir" BMR., s. 19 vd. " Nokta, 16.11.1989 '* GUnal, s.25,26. '''http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=34 (26.07.2005) '^http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpai;e&pid=41 (26.07.2005) '^http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=38 (26.07.2005) ^"http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=40 (26.07.2005) ^' 765 sayili Onceki TCK'nun uyu$turucu ile ilgili 403 ve devami maddelerinin degijtirilmesi yOnUndeki tasannin 08.11.1990 tarihii ve 07/101-41/02902 sayili hUkumet gerek^esinde de uyu^turucu maddeierin nelerden ibaret oldugu hususunda sayma usulUne yer verilmedigi belirtilmektedir. Soyaslan, s. 383. Nitekim 5237 sayili yeni TCK'nunda da ayni usulUn takip olundugu sOylenebilir. ^^ Bir kere, su9 ve cezalann kanuniligi prensibi 9er9evesinde, insanm $uurunu etkileyen ve ba|imlilik yaratan maddeler i9inde uyancilar da varken buhlerin kanun hUkmUnde sayilmamasi ile ortaya 9ikabilecek cezalandinlamazlik ihtimali, yeni TCK'nun yukarida bahsedilen dUzenlemesi ile giderilmi$tir. •' "Uyujturucu veya uyarici madde imal ve ticareti su9larina ijtirak etmi? olan kiji, re.smt makamlar tarafindan haber ahnmadan once, diger su9 ortaklanni ve uyujturucu veya uyarici maddeierin saklandigi veya imal edildigi yerleri merciine haber verirse, verilen biiginin SU9 ortaklannin yakalanmasini veya uyujturucu veya uyarici maddenin ele ge9irilmesini saglamasi haiinde, hakkinda cezaya hukmolunmaz"(5237sk., m. 192/1). ^'' Ayni kanaat: Soyaslan, s.384. -' Y5CD. 26.09.1975, 272/2484 sayili karar, Soyaslan, s. 384. ^* "ABD de kadinlarda sigaradan kaynaklanan kanser bir nolu 6IUm nedeni olarak ilan edilmi^tir (Nisan 1999 da). Sigaranin bagimlilik yarattigi, uyujturucular kapsaminda degerlendirildigini artik tUm dUnya biliyor. Aynca ABD deki sigara §irketlerine karsi acilen savajta, medyadaki mahkeme dokUmanlarina gOre, bazi tUtUn ve sigara firmalari, sigara i9meyen geli$mi$ toplumlardaki mU?teri kayiplarmi kar$ilamak i9in, gizlice daha fazla bagimlilik yaratan Ozel tutUnler yetijtirip, sigaralann i9ine koyduklan belgelerle ispatlandi. Yani eroin, kokain gibi ama kendi se9iminizle degil, onlar tarafindan kandinlarak sigara ile daha 9abuk ve hemen uyu$turucu bagtmlisi yapiliyorsunuz"! http://www.stat.org/ (06.07.2005). Amerika'da, bununia kalinmayip, 90k i9ildigi belirtilen bazi sigara markalannin da verilmek sureti ile sigarayla mUcadele kampanyalarina agirlik verildigi, izlenmektedir. Sigara i9en 9ocuklann Ucte birinin de tUtUnden kaynak- 118 Journal of Academic Studies R.Cengiz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubat - Nisan 2006 lanan hastaliklar nedeniyle erkenden Oleceklerine vurgu yapilmaktadir. Bu bilgiler i9in bkz: http://cnn.com/SPEClALS/l998/ vear.review/ -health/index.html; http://www.tobaccofreekids.org (06.07.2005) Prof. Dr. Feridun Yenisey, bu konuda ilgin9 bir Ornegi, Hollanda'dan vermektedir. Yajanmi? bu Ornek olayda, uyujturucu ka9ak9iligi olayi seneler sUren bir operasyonla ortaya 9ikanlmi5tir: Uyujturucu ticareti ile mejgul oldugundan 5Uphelenilen bir TUrk vatanda?! Hollanda polisince takibe alinmi?; bu maksatla polis, bu kijinin dUkkaninm yanina, (ticaret kamuflajiyla), bir beyaz ejya dUkkani a9arak, daha yakm takiple operasyon sUrecini devam ettirmek istemijtir. Bu yOntem jUpheli ile samimiyet kurmaya yetmemijtir. Bu sebeple, jUphelinin modelli otomobillere zaafini ke§federek, gOrevlilerin aldigi bir Mercedes oto Uzerinde sohbet gelijtirme yolu se9ilerek, samimiyet ve gUven artmlmijtir. Bu keyfiyette yUrUtUlen uzun sUreli diyalog ile gizli gOrevIiler, §Uphelinin Antalya'da bulunan tatil kOyUne misafir olarak giderek tatil yapmijlar, yine devam eden arajtirmalar ve verilen gUven neticesinde ?Upheli SU9 unsurlari ile birlikte yakalanmi§tir. Derdiman Uyujturucu..., http://www. egm. gov.tr/ apk/dergi/36/web/ kriminoloji/ doc_dr_r_cengiz_derdiman.htm#_ftnl, Feridun Yenisey, Avrupa insan Haklan Komisyoniina Yapilan Ba?vurular Qergevesinde Kolluk Guglerinin Uygulamalan, Farkli Baki? Tarzlanyla insan Haklari Uygulamalan, Emniyet Genel MUdUrlUgU Basimevi, Ankara, 2000, s. 58-61. Bu ajagida yeri geldiginde deginilecek olan, operasyonel faaliyet yapanlara destek olmak bakimindan manidardir. ^^ 3.7.2005 gUnU kabul edilen ve 15.07.2005 tarihii Resmi Gazetede yayimlanan, 5397 sayih, Bazi Kanunlarda Degijiklik Yapilmasma Dair Kanun, bu yetkiyi, 5271 sayili CMK'nun 250. maddesinin birinci fikrasinin a, b ve c bentlerinde sayilan su9lar i9in kabul ettigi gOrUlmektedir. -' Uyujturucu Madde istatistik Raporu, 07.02.2005 16:35:18, http://www.kom.gov.ti/ turkce/ gundem .aspx- ?idd=14 25-7-05 NKR'unda ise, bu rakam, sentetik uyujturucu, amfetamin ve Ecstasy toplami i9in "7.7 milyon" olarak belir!enmi§tir. (NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005). Sayisal rakamlar arasindaki farklilik gOze 9arpmakla birlikte, genel olarak ayni seviyelerde seyreden bu rakamlar, durumu anlatmasi bakimindan dikkat 9ekmektedir. •" http://www.kom.gov.tr/ turkce/ gundem .aspx- ?idd=l4 (25-7-05) '^http://www.tbb.org.tr/ • , http://www.kom.gov.tr/turkce/gundem.aspx?idd=5(25.07.2005'l. Yeni Karapara kanun tasarisinm gerek9esinde de belirtildigi gibi, su9tan elde edilen kara para, ekenomik rekabeti zayiflatmakta, kamu hizmetlerinin maliyetini artirmakta, kamu maliyesini zayiflatmakta, kirli para sahiplerini siyaset9i ve bUrokrat referens ve torpiici arayiji i9ine sokarak, devlet sistemini yozlajtirmaktadir. Kara para ile mUcadelede ulusal ve uluslar arasi kurulu? ve mali sektOrlerle daha yakin ve etkin ijbirligi gerekmektedir. Bkz: Bajbakanhk Kanunlar ve Kararlar Genel MUdurlUgUnUn TBMM Bajkanligina gOnderdigi, 119 Akademik Arajtirmaiar Dergisi Uyu§turucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu?turucu Maddelerle Mucadele Esaslan 09.06.2005 tarihli ve B.02.0.KKG. 0.10/101-1065/2714 sayili yazi ekindeki tasari genel " Radikai, 'internet Baskisi", 6 Mart 2005. ^ (NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005). Bu raporda 'Turkiye'de uslenen uyujturucu ka9ak9ilarmin Pakistan ve Afganistan'daki uyu§turucu merkezlerine edemeleri, istanbul'daki doviz burolari araciligiyla yaptigina inanildigi yer aldi. Bu doviz biirolarinin ellerindeki fonlari, Turk bankalari araciligiyla Dubai ba?ta olmak uzere Birle§ik Arap Emirlikleri'ndeki bolgelere transfer edildigi, daha sonra bu paranin altematif yontemlerle Pakistan ve Afganistan'daki uyujturucu ka9ak5ilarma ula;tinldigi kaydedildi" ifadeleri yer almi^tir. " Bk. Ba§bakanligin 09.06.2005 tarihli, yukarida anilan yazilan. "* 4208 sayih Kanunun 8. maddesine gore; "kara para aklama su9lannin kovu§turulmasinda zamanajimi suresi on yildir. Dava a9ilmasi zamanajimini keser". ' ' i9i§led eski Bakani Sadettin Tantan'in haftalik aksiyon dergisinde yaptigi soyle5ide ayni yondeki beyanlari i9in bk. Mehmet Baransu, Borsada Operasyon Yapmamiz Engellendi, Aksiyon, sayi: 530, (31.1.2005) '* Bu tiir SU9 orgutlerinin ekonomik yOnden de 9okertilebilmesi a9isindan "orgut elemanlannin su9tan kaynaklanan gelirlerinin tamarmnin miisaderesi zorunludur. Bu zorunlulukla bir9ok bati Ulkelednde 'genijletilmi? mtisadere' sistemi ceza hukuku sahasina girmi? bulunmaktadir. Bu sisteme gOre su9 ijlediginden juphe edilen kimsenin bUtun mameleki, bajka bir ifade ile tUm malvarligina tedbir konulmakta, yalniz kaynaginm mejruiyetini ispat ettigi mal ve ejyalar i9in bu yOnde bir tedbire gidilmemekte, kaynaginin mejru oldugunu ispat edemedigi mal ve ejyalar ki§inin mahkflmiyetine hlikmedilmesi ile birlikte devlete intikal etmektedir. Bkz: 4422 sayili Qikar Ama9li Su9 OrgUtled lie Mucadele Kanunu Genel Gerek9esi, m. 6. (Bu kanun 5326 sayili CMK'nun yUrurlugune ilijkin kanunla yurUrlUkten kaldirilmijtir). ^' (NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005). "• "mbarla r i9in telefon numaralari 155 "Polis Imdat", 156 "Alo Jandarma" ile, Jandarma ve Emniyetin diger telefonlaridir. Bundan ba§ka, tUm dilek ve temenniledn, Emniyet Genel MUdudtigU ve il emniyet mildurlukled internet adresledne de iletilmesi mUmkUndur. •" Emirhan Darcan, Kolluk Hizmetlerinde Kurumsal i$birligi Ve Toplum Destekli Sug Onleme Yakla^imlan, (YUksek Lisans Tezi), Gazi Universitesi Sosyal Bilimler EnstitUsU, Ankara, 2003, S. 29. "^ "i^lenmekte olan bir su9U yetkili makamlara bildirmeyen ki§i, bir yila kadar hapis cezasi ile cezalandirilir./ (2) Ijlenmi? olmakla bidikte, sebebiyet verdigi neticeledn sinirlandinlmasi halen mUmkun bulunan bir su9u yetkili makamlara bildirmeyen kiji, yukandaki fikra hUkmUne gdre cezalandinlir"(5237 sk., m. 278). . "^ Intratem Polis Haber, httD://www.intratem.gen.tr. 03 04 2005. " • * http://www.ntvmsnbc.com/news/176027.asp=BODY (13.07.2005) 120 Journal of Academic Studies R.Cengiz Derdiman Yil: 7, Sayi: 28 §ubat - Nisan 2006 "' Rakamlar 1999 yili i9indir. Kagakqilik ve Organize Sugtarla Mucadelel999, Emniyet Genel Mudurlugu Basimevi, Ankara, 2000, s. 21. "* Darcan, s. 29. • •^ "Magduriyetin tekrar etmemesi i9in polisin yapacagi 9ali?malardan biri de vatandajlarm, su9lar ve bunlara kar§i almmasi gereken onlemler hakkinda bilgilendirilmesidir". Bkz: Darcan, s. 28. ''^http://www.ntvmsnbc.com/news/176027.asp=BODY (13.07.2005) •" http://www.kom.gov.tr/Dosvalar/INCB2004.doc (25.07.2005) Abstract General Information On and The Basis For Struggling Against Illegal Drugs The struggle against drugs with its increasing social danger has been a vital concern. In order to be effective in combating this increasing threat in our country, first it is necessary to be knowledgeable about drugs, national and international related laws and also to involve the various sectors in the public sphere. From the law enforcement perspective fighting against money laundering remains as an effective investigation and method. But due to being inadequate a new're-legislation of the related law of this subject is being planned at present. It should be open for discussion since it is necessary to process it as money laundering in case an individual cannot explain the source of some belongings. Besides, consideration should be given in that benefits from the effectiveness infighting against drugs increase the efficiency of fighting against terrorism which is dependent upon its sources. Consequently this struggle is one way to uphold national unity and integrity and also create a healthy society. Key Words: struggle against drugs, money laundering, terrorism 121 Akademik Ara§tirmaiar Dergisi Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujtuaicu Maddeierte Muoadele Esaslari Ozet Uyu§turucu Maddeler Hakkinda Genet Bitgi ve Uyusturucu Maddeterte Mucadete Esaslan Tiim dunyada toplumsal tehlikesi devamli artan uyu§turucu maddelerle miicadele, giin gegtikge onemli bir noktaya gelmeye ba^lami^tir. Ulkemizde agirlik kazanmaya baflayan mUcadelede etkinlik agisindan, uyu^turuculann once taninmasi, bu konudaki ulusal ve uluslararasi hukuk hiikumlerinin bilinmesi ve halkin katilimi ile topyekun mucadele gerekmektedir. Polisiye agidan karapara ile mucadele, etkin bir soru^turma ve mucadele yontemi olarak kar^imizda durmaktadir. Yalniz bu konudaki kanunun yetersizUgi itibariyla yeniden diizenlenmesinin planlandigi jM a^amada, kaynagi sahibince agiklanamayan malm karapara i^lemine tabi tutulmasi zorunlu olup, bu husus en azindan tarti^maya agilmahdir. Dolayisiyla iilkenin birlik ve bUtunlUgunun korunmasi ve saglikli toplum olu^turabilmenin yollarindan bir tanesi uyu^turucu ile miicadeleden gegmektedir. Anahtar Ketimeler: Uyufturucuyla mUcadele, karapara, terorizm, polis, bagimlilik. 122 Journal of Academic Studies