Akademik
Ara§tirmalar
Dergisi
2006, S a y i 28, S a y f a I a r 103-122
Uyu^turucu Maddeler Hakkinda Genel
Bilgi ve Uyu$turucu Maddelerle
Mucadele Esaslari
R. Cengiz DERDIMAN*
Uyujturucu ile mucadele zamanimizda devletlerin onemli problemlerinden
birisini tejkil etmektedir. Qiinkil uyujturucu kullaniminin yayilmasi, gOrUnen
olOm olarak, kijileri degil, nesilleri tehdit etmektedir.
Avrupa'ya ulajan Giineybati Asya afyonu igin temel transit gUzergahmda
yer alan ve bajlica uyu§turucu ka^akfililari ve tacirleri itin de merkez vazifesi
goren TUrkiye'de, uyu§turucu kullanimmm diger ulkelere orania daha dU?Qk
olmasma ragmen, uyu§turucu miiptela sayisi gittik(;e artmaktadir. Turkiye bajlica transit ve eroin ijleme merkezidir. Ayni zamanda Turkiye; uluslararasi uyu§turucu kapakfilari ve tacirleri igin afyon, baz morfin, eroin, kimyasal ara maddeler ve diger uyujturucu madde turlerinir kagakgiliginda bir faaliyet alanidir'.
Uyu^turucu, beiki de bir defa bile kullananlari kendisine bagimli hale getirdigi ve pengesine aldigi i?in, 90k buylik rantlar getirmekte, bu agidan, ulusal ve
uluslar arasi kara paranin en onemli kazanim kaynaklarindan birisini tejkil etmektedir. Diger taraftan bu buylik rantlarin dondugli piyasadan en 90k teror orglitleri yararlanmaktadirlar.
Uyujturucu, bir defa kullanim Wefiziksel- ve/veya psikolojik' hagimtilik yaratabilen, tolare edilerek kullanilma egilimi olii^turan ve yoLsunliik
sendromimd^ sokan, sonugta olum getiren bir zehirdir. Toplamsal tehlikenin onlenebilmesi igin, uyu§turucuyu alan, satan, kullanan ve nakleden, aracilik eden
ve benzeri tum eyiemlerin iginde olanlarm yakalanmasi mucadelenin bir bolumunu tejkil etmektedir. Kamuoyunun bilinglendirilmesi uyu^turucuya yonelim
sebeplerinin ortadan kaldirilmasina gayret gosterilmesi gibi faaliyetlerde itilicadelenin gok yonlu bir ba§ka boyutunu tejkil etmektedir.
A- UYIJ§;TURUCU
MADDELER HAKKINDA GENEL
BiLGiLER
Ozellikleri dikkate alinarak yapilacak tanima gore, kullanim halinde ki§ilen'
kisa slirede bagimli yapan, beyin ve sinir sistemine etki ederek zihinsel zararlara
ve olume sebebiyet veren, her alim doneminde online gegilmez bir ihtiyag ve
arzu uyandiran. kullanildigi miktann artinlmasi egilimini beraberinde getiren
zehirdir.'
Yaptiklari etkilere gore de, kesin gizgilerlc belirlenemezse de, merkezi sinir
sisternini uyu^turanlar veya uyarici nitelikie canlandmintar ve ttayal ve kumniH yaratanlar gibi.9e$itli gruplara aynlabilirler. Eroin, morfin gibileri uyu$mranlur; kukain ve ei\)etamin tUrU ilaglar canlandiranlaf,.LSD ve esrar gibi
103
Akademik
Ara§tirmalar
Dergisi
Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujturucu Maddelerie Miioadele Esaslan
maddeler de hayal ve kuruntu yaratanlara omek olabilirler.^ Bu arada bilinen
ayrim iginde yer almayan bali, tiner gibi u^ucu baginililik yaratici insan sagligina zararli maddeleri de geni$ manada, uyujturucu veya uyancilarla "ilgilendirmek" ihmal edilmeyecek bir saptama olmalidir. Nitekim Uluslararasi Uyu§turucu Kontrol Kurulu'nun(INCB), 2004 Yili Uyujturucu Raporu'nda, bolge ulkelerinde, ozellikle sokak gocuklan arasinda tiner kullaniminin yayginla?tigi, Pakistan ve Turkiye'de yapilan arajtirmalann da bu dogrultuda sonu9 verdiginin
belirtiidigi gorulmektedir'.
Turli ve niteligi fark etmeksizin uyu§turucularin,' insanlarda yarattiklan
ozellikler ve degi§iklikler kisa sureli olup, ali§kanlikla birlikte kullaniminin biraktigi arazlar ise sUreklidir. Uyu§turuculann ilk alimdaki keyif hali ileriki donemlerde alinmadiklarinda krize donu$mekte, krizle buyuk azaplar ya?anmaktadir. Bilimsel veriler ve uygulamadaki tecrubelerimiz gostermi§tir ki, uyufturucuya ali§mi^ kimseler artik bu maddeleri keyif almak igin degil, tekrar almadiklarinda duyacaklan kriz ddnemlerindeki azabi gidermek igin kullanmaktadirlar.'
Tlitiin gibi maddeler de psikolojik bagimhlik yaratabilirler. VUcuda yararli
olmadiklari, kisa zamanda terk edilmesi gerektigi surekli telkin edilmektedir.
Bu gibi maddelerin daha hafif ve etkilerinin uzun sureli olmasi gibi sebeplerle
i9imi bir sinira baglanmamaktadir. Dunyada uyu?turucu kullaniminin arttigi gortildugli' ve bu agidan, bu piyasanm, yliklU kara para olu^turdugu soylenebilir.
Gozlemlerimiz itibanyla, bu maddelere bagimlilik, kullanicilara, surekli
kendi ihtiya9larini kar?ilamak i9in pazar bulmaya sevk etmektedir. Bu itibarla,
uyu^turueu kullanicilannda, i9ten bir dostluk, muhtemelen, yerini, g6runu§te ve
9ikar dostluguna birakir. Hatta kullanicilar, yeni pazar bulup, ellerindeki uyu?turucunun bir miktarini, ba?ka maddelerie kan§tirip o pazarlara da satarak, kendi kullanimlanni mumkun oldugunca ucuza veya bedavaya getirmek isterler; fakat her halukarda sonu9, insani duygularin kaybolujudur. Uyujturucu maddeleri
hiq akla gelmeyecek insan sagligina zararli maddeler de dahil bir 90k madde ile
kari§tirmak, kullanieilarin bir 90k tehlikeli mikrobik hastaliklara tutulmalarina
sebep olabilir. Omegin eroin kuUananlarda, HIV/AIDS gOrulme ve ollim oraninin arttigi diinya uyu§turucu raporunda dogrulanmijtir'".
Bazi uyu§turuculann, a§agida deginilecegi gibi, sadeee psikolojik bagimlilik
yaptigi soylense de, yoksunluk belirtileri itibanyla, esrar, kokain gibi bu tUr
uyu^turuculann az da olsa, fiziken bagimliligi da hazirladigi ihtimalden uzak tutulmamalidir.
B- SIK KAR§ILA§ILAN UYU$TURUCU MADDELERIN GENEL
OZELLIKLERI VE ETKILERI
1-) Afyon:
Afyon kapsUlunun Haziran ve Temmuz da ha$ha? kapsulunun 9izimi ile elde
edilen sutlin zaman ge9tik9e kurumu§ ve kahverengiye kadar koyula§mi§ halidir.
104
Journal
of Academic
Studies
R.Cenglz Derdiman
Yil: 7, Sayi: 28
§ubat - Nisan 2006
Morfin, Eroin, Kodein gibi uyujturucular, afyonun kimyasal i$lemlere tabi tutulmasi ile imal edilirler. Afyon da, omegin gay gibi igeceklere veya haplara kan§tinlmak, dudak altma konulmak, enjekte gibi yollarla kullanilabilmektedir.
Halk arasinda agn dindirici olarak gOrulmekle birlikte, kesinlikle bagimlilik yapan tehlikeli bir uyu^turucudur.
2-) Eroin:
En tehlikeli ve bagimlilik yaratan uyu§turucu ge^itlerindendir. Afyondan elde edilen bazmorfinin asitanhidrit sivisi ile kimyasal tepkimeye girmesinden elde edilir. Kan§im ve kimyasal sureg kaliteye etki eder. Daha 90k agik kahverengi, kiremit rengi gibi renkierde bulunabilmektedir. Ashnda saf iken beyazdir;
rengi ise katki maddesinin miktan ve rengine gore degi?ebilir. Glikoz kinin gibi
maddeler, eroinin katki maddesine omektirler.
ilk kullanimdaki dunyadan soyutlanip kendinden gegme veya heyecan, neje
ve canlilik gibi gOrlinumler, yerini sonraki kullanimlarda durgunluga birakir.
Gozler sulanir, viicutta kasilmalar meydana gelir. Cinsel gug azalir. Kan basinci
dii§er. Hisler yok olur. A^in alimlarda kusmalara rastlanir. Kriz doneminde ise
viicutta dinmek bilmeyen agnlar ve kalp garpintilan ba?lar. Ki§i nefes almakta
50k belirgin olgiide zorlanir. Kusmalar ve mide bulantilan, burun akmalan ba§lar. Ki§i kendisine hakim olamaz. Kendisini saga sola atar. A?in terler. Sapsan
bir renk, donuk bakijlar, genizden konujma One dogru kamburumsu ylirtime,
agir hareket; hi§ kimse ile gorli^mek istememe; ejden ve dosttan uzakla?arak
sakin, tek ba§ina kaimak isteme eroinmanin karakteristik Ozelliklerindendir.
3-) Kokain:
Cografi olarak Peru ve Bolivya civannda yeti§en koka agacmm yapraginm
ezilmesi ile elde edilen sivinin kdstallejmi? hali olup beyaz renklidir. Zamanimizda bilhassa yiiksek gelir dlizeyli tabakanin meylettigi kokainin, Dlinya piyasasinda daha 90k Amerika kit'asinda yakalandigi" ve daha 90k psikolojik bagimlilik yarattigi soylenmektedir'^.
Kokain, ilk balayi devresinde kullanildiginda ki|iye ne§e, canlilik ve keyif
verir. Ancak sonralari; zayiflik, i$tahsizlik, vucut zindeliginin kaybi, huysuzluk,
mazoist davrani?, hissizlik, deride kanncalanma ve gidiklanma, gildirmaya kadar gidebilen sapik duygular olu§abilir. Alinmadiginda sinirlilik, ba$ agrisi,
kusma, kan basincinin du§mesi gibi etkenler de gOriilUr.
4-) Esrar:
Hint kenevirinden elde edilir. Ekimi nisan ve haziran, hasadi ise agustos ve
eylul aylannda yapilir. Bitki 3-4 metre btiyuklugunde olabilir. Bitki yapraklannin kurutulup ovalanmasi ile kubar; elekten ge9irilmesi ile toz; preslenmesi ile
takoz; yapraklann ezilerek sivisinin gikarilmasi ile re9ine esrar elde edilir. Esrar, sigara gibi i9ilerek veya yiyecek ve i9eceklerle tuketilebilir. Esrar 90gunluk-
105
Akademik
Ara$tirmalar
Dergisi
Uyu?tunjcu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujturucu Maddelerie Mucadele Esaslan
la psikolojik bagimlilik yaratmaktadir' . Dunyada uretim ve kullaniminin artmasi sebeplerinden birisi de bununia ilijkilendirilebilir'".
Esrar i9enlerde saldirganlik fazladir. Alindiginda nabizda artma, agiz ve bogaz kurulugu, bulanti, kusma, gozbebeklerinde biiyiime, aydinliga kar^i hassasiyet artar. Hayal gucu ylikselir, vlicuda uyu?ukluk yayilir. Tekrar alinmadiginda
da, sinirlilik, gerilim, kusma ve bulantilara rastlanabilir.
Esrarin sadece psikolojik bir bagimlilik yarattigi, kriz donemlerine rastlanmamasi, kullananlarin biraktiklannda omegin eroin gibi uyu?turucular kadar
vucutta zarar meydana getirmemesi gibi sebeplerle esrarin, masum bir i9ecek
olmadigmi, ancak serbest birakilmasi gerektigini belirtilmektedir'^. Esrarin en
biiyiik tehlikelerinden birisi, ki?ileri eroin gibi uyu?turuculari kullanmaya sevk
etmesidir. (^unkli esrar kullananlar dozlarini artirmalarina ragmen belli bir sUre
sonra tatmin olamamakta; ortaya 9ikan yoksunluk halinin giderilmesi i9in, daha
etkili olabileceklerini umduklan ve dlijlindlikleri ba$ka uyu§turuculari kullanma
egilimine girmektedirler'*.
5-) Suni Uyu§turucular;
Yapimla elde edilen bu tUr uyu^turuculann i9ine, captagon, extasy, LSD gibi
uyu§turucu, yati?tinei veya uyanei turli maddeler girmektedir.
Extasy, merkezi sinir sistemini uyaran amfetamin turevi, halusinasyonlara
da sebep olabilen sentetik bir uyu§turucudur. Extacy a§in yuksek ate^e, kas aksaklarina, nobetlere, felce, ilerleyen karaciger, bobrek ve kan dola§im sistemi
bozukluklanna sebebiyet verir. Ekstasy bObreklerin iyi 9alismasini engeller. En
buylik tehlikelerinden biri ise beyinin dU?Unme, kavrama ve hatirlama mekanizmasina kalici olarak zarar vermesidir. Ki?i madde kullanimini biraksa dahi
hayatinin geri kalanmda beyninde zarar goren mekanizmasini duzeltme imkanina sahip olamamaktadir. ajiri doz kullanimi yuksek kalp ati§i, yUksek kan basinci, bayginlik, kas kramplari, panik atak ve §uurunu yitirme veya sara nObetine benzer nObetler gOrme ile karakterize ediiir".
Etkin maddesi fenetyllin olan captagon, uretiminin yasaklanmasi netieesinde uyu?turucu kapsamina alinmi^tir. Yasaklanmasindan dolayi gizli uretimi sebebiyle etkin maddesi ve i9erisinde ne oldugu tam olarak bilinmeyen, captagon
da diger uyancilar gibi beyine etki eder ve sinir sistemi Uzerinde degi§iklikler
yapar. Az miktarda kullaniminda bile kalb ritminin hizlanmasina, vUcut lsisinin
artmasina, solunumun hizlanmasina ve kan basincinin yUkselmesine sebep olur.
Kullanimi esnasinda ki§i cigerlerinde bir geni?leme, kendisinde a?iri bir enerji
ve ijtahsizlik hisseder. Fakat bu etkilerinin yaninda kullanimi neticesi kijilerde
depresyon, uzun sUreli uyu?ukluk, uyku bozuklugu, kalp ve damar zehirlenmesi
ve yetersiz beslenme davrani^lan gorUlUr'^.
Kokainden 100 kat daha gU9lU olan LSD(Lysergic Acid Diethylamide)'nin
verecegi tesiri bilmek mUmkUn degildir. Kullanildigi 30- 90 dakika arasinda in-
106
Journal
of Academic
Studies
R.Cengiz Derdiman
Yil: 7, Sayi: 28
§ubaf - Nisan 2006
san kendini bir riiya aleminde zanneder. Bunu, bir umursamazlik ve donukluk
hali takip eder. Kiji farkli duygu durumlan arasinda 90k hizli ge9i?ler yapmaya
ba^lar; algilarinda 90k ciddi bozulmalar meydana gelir. Bazi kuUananlarda daha
ciddi korkulann gOrUldUgU tespit edilmijtir. Ki§ilerin kendi duygulanndan ve
dU?Uncelerinden 90k, korktuklan, delirmek veya olmek, panikatak gibi duygularinin 90k §iddetli tesiri altinda kaldiklan veya kontrollerini kaybetmek gibi bUyUk korkular yajadiklanni gormek mUmkUndUr".
Ulkemizde kullanimi olmayan GBH de, dUsUk dozlarda kullanildigmda ki?ide uyu?ukluk, ba? donmesi, mide bulantisi ve belirgin bir huzursuzluk; yuksek
dozlarda ^uursuzluk, krizler, jiddetli solunum depresyonlan ve koma hailed gorUlur-".
C. UYU§TURUCU iLE MUCADELEDE HUKUKSAL DURUM
5237 sayili yeni TUrk Ceza Kanununun 188 ve devam eden maddelerinde,
uyu^turucu ve uyanci maddelerin izinsiz veya izne aykiri olarak imali, ihraci,
ithali, sati^a arzi, devri, nakli, bulundurulmasi, satifi, yasaklanmi§ olup; uyu?turucu maddelerin tek tek sayilmasi yerine^' sadece uyufturucu ve uyarici madde deyimi ile yetinilmi?tir. Bu fiillerin te?ekkul olu§turarak yada toplu halde veya meslek haline getirilmesi veya uyu^turucunun eroin, kokain, bazmorfin ve
morfin olmasi hallerinde ongorUlen cezalar artinlmi§tir. Te^ekkUl i9in iki ki?iyi
kanun yeterli g6rmU$tUr.
Ayni tUr su9lar, 765 sayili onceki TCK'nunda da 403 ve devami maddelerinde yer almi§ti. Fakat yeni TCK,
1. uyu§tumculardin yaninda uyaricilari kullanmayi da ceza kapsamina almasi^^;
2.cezanin etkisi;
3.uyu§turucu veya uyanci maddeleri kullananlan tedavi ettirilmesi ve bunlar
hakkinda denetimle serbestlik hUkUmlerinin uygulanmasi zorunlulugu getirmesi;
4. Uyu§turucu madde su9lannin i§lendigi tUzel ki^iliklerin kapatilmasi;
5.Bunlann kullaniminin kolayla?tinlmasi bajligi altinda cezalandirma kapsaminin katilma 6l9Ulerinden fazla genijletilmesi; gibi sebeplerle onceki kanundan ayrilmi?tir.
Bununia birlikte, uyujturucu kullanimi, imal ve ticareti gibi su9larin saniklarinin, bu su9larin ortaya 9ikarilmasina yardim etmeleri halinde cezadan kurtulmalan ongorUlmUjtUr^l
Uyu§turucu maddelerin kanunda liste usulU sayilmamasi sebebiyle, bu konuda bilirkiji raporu alinmaktadir.^" Nitekim Yargitay LSD'nin uyujturucu oldugunun bilirki?i raporu ile saptanmasi gerektigini belirtmi§tir.^'
Uyu§turucu maddelerie ilgili olarak uluslar arasi nitelikli birka9 sozle5meden bahsedilebilir. Bu konuda en Onemli sOzle?me olan I96I tarihli Viyana
TEK Sdzlefmesinde, uyu§turucu maddelerin tanimi ve listesi yazilmi§tir. 7977
Psikotropik Maddeler Sdzle^mesi ise, uyujturuculan kendi ^rasinda siniflara
107
Akademik
Ara§tirmalar
Dergisi
Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu§turucu Maddeierle Mucadele Esaslari
ayinni$, ekinde liste halinde yasaklamaya konu olacak psikotrop maddeleri belirtmi?tir. Psikotrop madde niteliginde olan ve sozle?mede belirtilmeyen yeni
maddelerin bulunmasi halinde Iilkelerin ba^vurulan ile s6zle$meye eklenebilecegi ifade edilmi§tir. Bu tUr bir ekleme igin dogal olarak, maddenin uyu?turucu
veya uyanci ozellikleri ile insanda olu5turdugu araz, bagimlilik ve yoksunluk
sendromu gibi olglitler nazara alinmak zorundadir. Bu baglamda, alkol, sigara^''
ve Kahramanmara^ gibi yorelerimizde kullanddigi goriilen "Mara? otu" gibi
maddelerin, uyu^turucudan farkli olduklan soylense veya kabul edilse bile, sozle^mede, bu gibi maddelerin alimi ve satimmm kontrol altmda tutulmasi igin
ayri bir liste olu^turulmasi tartqmaya agdmalidir. Qlinkli bu tlir maddeler,
muhtemelen, en azindan psikolojik bagimlilik yaratmakta ve mliptelalar, bu
maddeleri kullanirken gogu kez doz artirmakta veya tatminsizlikle, ba?ka maddeleri kullanmaya yonelmektedirler. Kaldi ki ornegin sigara igen bir kimsenin
esrar igmeyi denemek istemesi gibi 90k az sayidaki mlijahedelerimiz, bunlan
dogrulamaktadir. Hukukumuzda, sigaranin alimi satimi ve bazi yerlerde igiminde Once 4207 sayili kanunla getirilen sinirlamalar, yeni yurlirlugu giren 5326
sayili Kabahatler Kanununun 39. maddesi ile ceza yaptinmina tabi tutulmu?tur.
En son 7955 Psikotrop Maddelerle Mucadele Sdzle§mesinde ise, 1971 sozIe§mesi ve diger sozle?melerdeki eksiklikler kurallajtinlmi? ve kara para ile
kontrollu teslimat esaslan belirtilmi§tir. Yeni psikotrop medde Yasaklanan bu
Ulkemizin taraf oldugu 1961 Viyana TEK sozle?mesi, 1971 ve 1988 psikotrop
maddeler sozle§melerinin ekinde liste halinde yazilan maddelerin uyu§turucu
oldugu belirtilmi?tir. Bu s6zle?melerde belirtilen maddeleri de i9inde bulunduran her tlirlu bile?ikler uyu^turucu madde olarak yasaklama kapsamindadir.
Hukukumuzda afyon ve tUrevleri ile Saglik Bakanliginca belirlenecek uyu?turucular yasak kapsamina alinmijtir. Bunlara miktar ve olglisu ile niteliklerini
belirleyerek izin vermeye yetkili Bakanlar Kuruludur. Afyon ve tUrevleri ile kokain gibi maddeler kesinlikle yasaktir. 6197 sayili kanunla, zehirli veya kimyevi
maddelerle tibbi ecza tUrevlerinin satilmasi, 7451 sayili kanunla da uyu?turuculann postada ta?inmasi yasaklanmi?tir. Her tUrlU tibbi ila^lafm izinsiz alimi satimi 1262 sayili ispen9iyari Tibbi MUstahzarlar Kanununa tabi tutulmujtur.
D. UYU$TURUCU iLE MUCADELE ESASLARI
1-) Aktif Polisiye Miicadele
Uyu?turucu ile mUcadelede en onemlisi polisiye mucadeledir. Polisiye mUcadele aktif nitelikli bir mUcadele tUrUdUr. Bu nedenle, daha 90k, bu tUr su9larm
i§lenmesine sebep olan etkenleri te$his ve bunlann ortadan kaldirilmasi ile mUcadele etmekten, yani proaktif polislikten 90k, sadece bu su9lann i§lenmesinin
onlenmesi i9in onleyici tedbirler almayi ve arkasindan da i^lenmi? bir SU9 i9in
adli i?lemler yapma polisiye kapsam i9inde mUtalaa olunmalidir.
108
Journal
of Academic
Studies
Yil: 7, Sayi: 28
R.Cengiz Derdiman
§ubat - Nisan 2006
Polisin, bu tur suglann i^lenebilecegi yerleri kontrol altinda bulundurmasi ve
onleyici gorevi ile de mucadelede etkinlik saglanabilmektedir. Polisiye mucadele de gogunlukla aylar veya yiUar suren, lsrarli, sabirli, bir sureci gerektirmektedir^'. Uyu?turucu ile mucadele devamli yuksek tutulmasi gereken yuksek morali, halkm destegini ve kurumlar arasi i^birligini gerektirmektedir. Bu tur polisiye
mUcadelede ulkemizde ve kentimizde etkinligin saglandigi soylenebilir. Aynca,
5397 sayili kanunla^\ polis ve jandarmanin gOrev ve yetkiledne ili?kin kanunlarda yapilan yeniliklerle, orgUtlU olarak uyu?turucu madde su^lan ijleme ihtimaline kar?i, suglann onlenmesi \qm ileti?imi tespit ve dinleme yetkisinin verilmesi Onlemede etkinlige onemli olgude katki saglayacaktir.
Ulkemizde yillar i§inde suregelen polisiye 9ali§malarla olaylada mticadelede etkinlik saglandigi sOylenmektedir. 1999 yili itibariyla, 361 olayda 1046 sanik, 2249 kg eroin maddesi ele ge9irilmi?tir. "2004 yilinda polis tarafindan ele
ge9irilen afyon tUrevi (eroin, baz morfin ve afyon toplami) miktari ge9en yila
gore %149 artarak 11 ton 58 kg'a ula§mi?tir. Ayrica yine ge9en yila gore kokain
yakalamalan yakla§ik 41 kat artarak 125 kg'a ula?mi?tir"^'. Ayni istatistiklerden, 7.696.252 adet captagon ve 718.734 adet de extasy(ecstasy) yakalandigi
anlasilmaktadir
.30
UYUSTURUCU MADDE YAKALAMALARI
2001
OLAY
SANIK
3.544
EROiN (kg)
BAZMORFiN(kg)
3.033
AFYON (kg)
ESRAR (kg)
KOKAJN (kg)
CAPTAGON (adet)
ECSTASY (adet)
7.493
325
172
4.852
1.088.081
101.096
2002.
4.147
8.360
2.124
230
86
3.292
8
6.713.493
94.027
2003
3.736
7.934
3.546
711
186
2.760
2.332.081
447.091
2004
5.164
1.109
6.515
4.491
52
4.331
7.696.252
718.734
99
5.917
18.023
10.322
§ekil: 1. Emniyet Genel MUdurlu|umuz 2004 istatistik raporundan alinmi$tir^'.
ASETiK ANHiDRiT (It)
Polisin uyufturucu ile mucadelede ba^arili olabilmesi. oncelikle Uq hususta
degerlendirmeyi gerektirmektedir:
l.a-) Karapara lie Miicadele Yontemi
Kara para, yasadi§i faaliyetler sonucu elde edilen para, mal veya degerler
olarak tanimlanmakla birlikte; 91/308/EEC Sayili Avrupa Konseyi Direktifinde
karaparanin, "Uyu§turucu maddelerle ilgili faaliyetlerden ve bu faaliyetlere i?tirak edilmesinden elde edilen her tUrlu kazan9tir."^l §ekHnde ifade edilerek
109
Akademii<
Arajtirmalar
Dergisi
Uyu$turucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu$turucu Maddelerle Mucadele Esaslan
uyu?turucu ilijkisine vurgu yapilmasi, uyu?turucu-karapara ili§kisinin boyutunu
gostermeye yetmektedir.
Uyu^turucu ka9ak9iligiyla kara para akiama su9lannin el ele gittigi ve ikisini
ayirmanin gu9 oldugu gOrQlmektedir'''. Bu bakimdan ulkemizin Orta Asya,
Kafkaslar, Ortadogu ve dogu Avrupa i9in ftnemli bir finansal merkez oldugu;
"ancak yerel uyu?turucu ka9ak9ilannm, Turkiye'de aklanan kara paranin sadece
ku9uk bir kismmdan sorumlu oldugu" belirtilmektedir^''.
Kara para ara?tirmasi tersinden yol izlemek sureti ile uyu§turucu faaliyetlerinin yapildigmin tespitinde ve/veya ispatlanmasinda onemli rol oynar. Fakat
ulkemizde, malvarliginda kara paranin olup olmadiginin tespiti i9in sorgu yapilabilecek ber kurulu? yoktur. Bu sebeple, ki?ilerin malvarliginin tespiti i9in,
adeta, tUm bankalarla, kambiyo mUdurlukleri ile, ta§inir mallarin kaydedildigi
yerlerle, kisacasi degi§ik tum yerlerle yazijmalar yapilabilmektedir. Buna ragnien, ki5ilerin kimi zaman borsadaki hisselerine veya ba^ka gelirlerine ula^mak
imkani olmamaktadir. Bunun online ge9ilmesi i9in, tUm malvarliklannin kaydedildigi bir merciin bulunmasi en azmdan tarti?maya a9ilmalidir. Bu baglamda
yeni hazirlanan tasanda^^ da, Mali Su9lar Ara§tirma Kurulu ve bu kuruma DUzenleme ve Denetim Daire Ba^kanligma, verilen ved tabani olu§turma gSrevi,
bu aksakligi gidedci 9ozumleri de kapsamalidir.
Ulkemizde ge9erli olan 4208 sayili Kara Paranin Aklanmasinin Onlenmesine Dair Kanun, karapara su9unun i^lenmi? olmasi ve kara para niteligindeki mal
vadigmm tespitinde birka9 sakincayi bir arada ta§imaktadir:
l.Bu su9lann aydmlatilmasinda, ceza yargilamasindaki ispat yontemi kullanilmakta ve sanik su9 ispat edilene kadar masum sayilmaktadir.
2. bu SU9 i9in bile 10 yillik kovu§turma zaman a§imi sUresi"** dngorulmii^tur.
3. Kanunun uygulanmasinda kara para soru§turmasi i9in, soru?turmaya konu
malvadigmm elde delmesi muhtemel on su9un tespiti jartinin aranmasi gerektigi tarti?ilmaktadir.
Bunlann sakincasi meydandadir:
l.Bir kere, malvarliginin karapara oldugunun ispati Devlete du?erse, ispatlanamayan karapara, adeta aklanmi? kabul edilecektir.
2. ikincisi ise, 10 yillik zaman ajimi ge9tikten sonra, yine o kara para, zaman a§imi ile aklanmi§ olacaktir.
3. Kara paraya mesnet te§kil edecek bir su9un i§lendigi tespit edilemezse,
kara para soru?turmasinda usul elved$sizligi savunmasi yapilabilecektir. Ulusal
ve uluslar arasi alanda sermaye ile ilgili bilgi aki^inin saglanamayi?i, diger bir
aksakligi olu§turmaktadir^'.
Bu sakincalan gidermek i9in, bu su9lar i9in zamanagimi sUresi kaldinlmasv, malvarliginin kara para olmadigtnm ispatmin mal varligi sahibi kifiye yUk^^ ve bu su9lann sorujturmasi i9in ijlenmi? on bir su9a gerek olmadigi-
110
Journal
of Academic
Studies
R.Cengiz Derdiman
Yil: 7, Sayi: 28
§ubat - Nisan 2006
nin kanun hUkmU haline getidlmesi en azindan tarti§ilmaya ba?lanmali, yeni tasarida da bu konu Uzerinde durulmalidir.
l.b-) Uyu$turucunun Uretilmesinde veya tmalinde Onciil veya Ara
Maddeierin Takibi
TUrk kanun uygulayici bidmler; uyu^turucu ve kimyasai ara maddeierin ka9ak9iligini Onlemeye yOnelik 9aba gOstermektedirler. TUrk kanun uygulayici bidmler; Avrupa Birligi ve ABD'ndeki ve birlikte 9ali5ma yapabilecekled meslekta?lari ile de yakin i5bidigi i9inde 9ali5maktadidar"''.
Aslinda, uyu^turucu maddeierin yapiminda kullanilan kimyasai ara maddeledn alimi, satimi gibi i5led yapanlan, niyetledni de gOz OnUnde bulundurarak takibi, uyujturucu su9lannin organizasyonu ile birlikte yakalanmasina imkSn
vermektedir. Daha da Onemlisi, bu ara maddeierin tek ba§ina hangi maksatla
alindigi Onem ta?iyabilir. Bu durumda, su9, ancak uyujturucu imal etmek i9in
kullanma veya alma Ozel kasti ile i§lenebilir. Ornegin, asit anhiddt, uyu§turucu
i9in kullanilabilecegi gibi, boya imalatinda da kullanildigi bilgiled mevcuttur.
i§te, velev ki bu gibi malzemeled tek ba§ina su9 kapsaminda degerlendirme halinde bu maddeierin uyujturucu imali kastiyla alindigi veya kullanildigini ispat
edecek yOnde tahkik i§Iemled yapilmalidir.
Burada, tibbt nitelikteki ila9lann sati§i Ozel bir Onem arz etmektedir. Bir kere, hi9bir kimse, doktor tavsiyesi olmayan, eczanelerden almadigi ila9lan kullanmamalidir. Diger taraftan, ila9 laboratuarlan ve depolanyla eczanelerdeki
ye§il ve kirmizi re9eteye tabi ila9lann sati? ijlemlednin usule uygun olmasi i9in,
saglik, emniyet ve diger ilgili mercilerce denetimi yapilmalidir.
1.C-) Su^un Aydinlatilmasina Toplumun Katilimi
Bu yOnden toplum iki yOnlU katkida bulunabilir:
1. BUtUn su9larda oldugu gibi, uyu^turucu ile mUcadele faaliyetlednde de
polisin, halkimizm, somut, sonuca goturucu, dogru ihbarlanyla'"' desteklenmelidir. Polisin en saygin kamu kurulu^lan arasinda sayildigi ingiltere'de polislik korku ve gU9 kullanimi ile degil, gUvenle ve toplumun katilimi ile yapilmaktadir'*'. Ornegin ingiltere, Almanya gibi Bati devletlednde su9larin aydmlatilmasinda ihbar orani % 95 gibi rakama varmaktadir. Bu bakimdan halktaki toplumsal sorumluluk duygusu geregi, gUvenlik kuvvetlerini ihbarlari ile bilgilendirmeli ve yOnlendirmelidirler.
Aynca, uyu§turucu su9lannin muhbirlerin kimliklednin, o olayda su9 i§lemedik9e veya kendi istekled di$inda agiklanmamasi, hatta bu a9idan kendiledne, ele ge9idlen uyu§turucu maddenin miktan baz alinarak ikramiye odenmesi,
ihbarcilara getidlen ekstra avantaj ve teminatlardir. Kaldi ki, ki§ilere ihbar,
5237 sayili TCK'nun 238. maddesi ile bir sorumluluk olarak kabul edilmiftir;
iflenmekte olan bir sugu yetkili makamlara bildirmeyenler igin ceza yaptirimi
111
Akademik
Araftirmalar
Dergisi
Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujturucu Maddelerie Mucadele Esaslan
2. Uyu§turucu ile mticadelede yerel yonetimler, Universiteler ve sivil toplum
kurulujlariyla'*'' tiinj egitim kurumlannin polis te?kilatina yardimci olmasi, bu
mticadeleyi birlikte ytiriltmeye ozen ve'gayret gostermelidirler.
l.d-) Suq tstatistikleri ve Risk Gruplan lie G6ru§me Yontemi
Bir sugun nerede, nasil ve hangi yontemle i?lenecegi kesin olarak bilinemez.
Fakat bu konuda, tutulacak istatistiklerle, omegin uyu$turucu maddelerden eroini kullananlarin, bunu nereden temin ettikleri ve saticilarla nerelerde gUntin
hangi zamanlannda bulu^tuklan, hangi yontemle aldiklan, kuUandiklari, bunlarin saglik durumlari, eroine bajlama nedenleri ve benzeri hususlar, bep birer istatistik konusu haline getirilip, risk guruplan ve kullanieilarin oniine mumkUn
oldugunca ge§ilmesi du§unulmelidir. Verilmi§ bu omegin, su^larin aydinlatilmasina katki saglayacak diger uyujturucu suglannin turleri i^in de geli§tirilmesi
tabiidir.
Ayrica, suglann isabetli tahmini yonUnden, istatistiki bilgilerin degerlendirilmesinin yam sira, dedektiflik maharetinin geli^imi, te?kilatin bilgi ar^ivinden
yararlanilmasi gibi altematifler de goz ardi edilmemelidir. Bilhassa, suglunun
sanik olarak ijleme tabi tutulma, bunlardan kamu davasi a9ilrria ve muhakeme
sonucunda beraat ya da ceza alma gibi hususlar glivenlik kuvvetlerinin ar^ivlerinde bulunmalidir. Bu bilgilerin saglanabilmesi igin uygulamada geli?tirilen ve
adliyeye evrak ekinde gonderilen "Sanik Takip Formu"nun adli birimler tarafindan bu bilgileri kapsayacak $ekilde usulunce doldurulup iadesi yontemi usul
haline getirilmelidir.
2-) Uyu§turucuya Ba$lama ve Kullanma Nedenlerine Gore Mucadele
Uyu§turucuyla mucadele etmek igin bulu§an Milli Egitim, Narkotik ve uyu?turucu kullananlan tedavi merkezi temsilcileri tarafindan elde eden verilere gore, uyu?turucu kullanan her 10 gocuk ve gengten 9'u du?uk ve orta gelirli ailelerden; bu genglerin gogunlugunu pargalanmi? aileden degil ailesiyle birlikte
ya§ayanlar arasindan gelmektedir.
En kotUsU her iki gocuktan biri
uyu$uturucuya arkadaji yuziinden ba$lmakta ve gogunlukla da tedaviyi reddetmektedirler"*^.
Emniyet Genel MudiirlugU yayinlarina gore de, uyu?turucuya ba§Iama nedenleri arasinda; merak(%37,5), arkada§lik(% 44,7), eglence(%3,6) ve sorunlara qare gibi gdrUlmesi{%14,2f^ onemli yer tutmaktadirlar. Buna kesinlikle
ozenilmemeli; bir defa kullanildigmda insani olUme gotUren surecin ba?ladigi,
bagimli olunabilecegi bilinmelidir. Ikram edilen uyu?turucular kabul edilmemeli
ve derhal polise haber verilmelidir. Herhangi bir eglence sebep gosterilerek
uyu?turucu kullanmamalidir.
Higbir kimse, uyujturucunun ne oldugunu merak ederek veya eglence gibi
sebeplerle kullanmaya kalkmamalidir. Bir defa kullanimla bile gorlinen sanal
keyfin kayboldugu, artik alinmadiginda surekli aci ve azaplarin ya$andigi ba-
112
Joumai
of Academic
Studies
R.Cengiz Derdiman
.Yil: 7, Sayi: 28
?ubat - Nisan 2006
gimliligm olu?abilecegi bilinmelidir. Higbir kimse sbrunlanni uyu5turucu kullanarak uzakla§amaz. Uyugarak ya da viieut dengesini bozan uyanci ile sorunlar gozUlemez. Uyu^turucu alinmadiginda azap veren adi uzerinde zehirdir.
Zehrin insana faydasinin olacagini aniamak mumkun degildir.
Tiim suglarda oldugu gibi, uyu?tumcu ile mucadele suglannda da "Suglann
onlenmesinde suq nedenlerinin ortadan kaldinlmasinin gerekliligi, polis hizmetlerini de igine alan ancak onu a§an bir toplumsal katilimin oldugu ortakligi ongormektedir. Ekonomi, aile, okul, gelenek ve moral degerler birinci derecede
SU9 onleme mekanizmalan olarak adlandinlmaktadir" .
Ki?isel izlenimlerimiz ve istatistiki veriler, uyujturucu suglari ijleme ile,
egitimsizlik, yoksulluk gibi sosyal olgulann ili$kili olduklanni gostermektedir.
Yoksullukla sosyal devlet anlayi?i iginde mticadele ve egitim tedbirleri genelde
geni§ kapsamli ve tlim suglarla mucadelede etkinlik saglayici bir faktor olarak,
ihmal edilmeyecek bir olgudur. Bu anlamda sug i§leyen yoksullar igin ozelde
sosyal yardim fonlan harekete gegirilmeli ve resmi kurumlann birbirleriyle i?birligi ve onctilUguyle toplumun birbirine yardim olgusunu geli?tirilmesi uygulamaya gegilmelidir. Toplumun egitim seviyesinin yiikseltilmesi igin gali?malar
yapilmali, bu bakimdan, oncelikle, ilkogretim kanununda yer alan zorunlu ilkdgretime muhalefet edenlerin eezalan gdstermelik olmaktan (:ikarilip etkili
hale getirilmelidir.
Devlet, ilgili kurumlari vasitasi ile ki^ileri bilinglendirmeyi saglamali; buna
yonelik ozendirici olmayan aydinlatma ve bilinglendirme faaliyeti yiirutulmelidir. Bir sugun i§lenmesinin onlenmesi igin bilgilendirme galijmalannin sadece
polis tarafindan yapilmasi fikri'", sugla mucadelede kurumlann i?birligi anlayi?ma zarar verir.
Bu tur bilinglendirme, saniklann ve/veya faillerin sugun zararlan konusunda
bilgilendirilmesi ve gozlemlenmesi; ve risk guruplan da dahil diger ki§ileriii bilinglendirilmesi $eklinde olmalidir.
5237 sayili TCK'nun 51. maddesi gibi yeni bir takim htikiimleri, faillerin,
denetimli serbestlikte surekli rehber nezaretinde kijilerin gozlem altinda bulundurulmasi gibi kayit ve ^artlar getirmek suretiyle, bilinglendirme ve egitim konusunda somut uygulamalar getirmi^tir.
Risk gruplan ve diger ki?ilerin bilinglendirilmesi ise, ayn bir dikkat gerektirmektedir. Qunku bu tur bilinglendirmelerde ki^ilere uyu?turucunun zararlan
anlatilirken, onlarda uyanacak merak duygusu, kullanim riskini artiracaktir.
3-) Ki^ilerin Kendileri ile Anne ve Babalara Dti^en Gorevler
3.a-) Ki^ilerin Kendilerine Dii^en Gorevler
Uyu?turucu kullananlar, onlerinde daha ya?anacak zamanlan ve omiirleri oldugunu du?unmeli ve tum iradesi ile birakmayi denemelidirler. Bunu bir utangaglik kabul etmeden resmi makamlara gelip tedavi. olmak istediklerini soylemelidirler. Uyu^turucu birakanlar tekrar ba?lamamak igin irade gostermelidirler.
113
Akademik
Arajtirmalat
Dergisi
Uyu$turucu Maddeler Hakkinda Genel Biigl ve Uyu$turucu Maddelerie Mucadele Esaslan
Kendileri ge§itli §ekillerde seanslar dUzenlenerek psikolog ve polislerle birlikte
takip altmda bulundurulmalidir.
Uyu§turucu ile mlicadelede bedensel rahatlama bakimindan en iyi mejguliyet, spor, okuma, arajtirma gibi ali§kanliklardir. Kitlelerin spora te§viki bu yonden de Onemlidir.
3.b-) Anne ve Babalara Du$en Gorevler
Anne ve babalar gocuklannda ani degijiklikler oldugunu, sik sik arkada?
degi?tirdigini, a^in para harcamaya bajladiklanni hissettiklerinde derhal takibe
almali ve ara?tirmaya giri§melidir. Omegin derslerine devamli gali?an ba§arili
bir Ogrencinin, ba§an grafiginin dU?meye ba?lamasi gibi durumlar Ogrencinin
bajka me?guliyetlere yonelebilecegini gostermektedir. Uyujturucu kullananlann
% 77,5'i 16-30 ya§ grubunda iken ba§lami5lardir. 16 ya§ alti % 8,6, 31-45 ya?,
% 2,5 tir.
Genglerin madde kullanmaya ba?lamasini Onlemede ailelerin gocuklari ile
ili^kilerinin kalitesi Onemli bir yer tutar. ^ocuklara anne ve babalar e?it ve sevgi
ile davranmalidirlar. Kendi aralanndaki sorunlanni gocuklanna yansitmamalidirlar. (^ocuklarin bo§luga dU5meIeri Onlenmelidir. Bojanma gibi yollara miimkun oldugunca ba§vunilmamali, bu gibi hallerde gocuklann bo^luga dUjmesi
Onlenmelidir.
"(gocuklari ile kuvvetli sevgi ili§kisi olan dogru ve yanhjian Ogreten, davrani^lan igin uygulanabilir kurallar koyan, bunlann uygulanmasini saglayan ve
gocuklarmi gergekten dinleyen ebeveynter, gocuklannin uygun bir aile ortaminda yeti?mesini saglarm§ olurlar. Qocuklar kendi anne-babalannin davrani§lanni taklit ederler. Omegin sigara igen anne ve babalann gocuklannin sigara
igme yuzdesi daha yiiksektir"^*.
Anne ve babalar, sigara igme, aikol ve yati?tinci ilaglan alma davrani?lanni
yeniden gOzden gegirmelidirler. Bunlardan gocuklarmi sUrekli uzak tutmalidirlar. Hatta kendileri de onlara Omek olmalidirlar. Qiinkii, yukanda soylendigi gibi, bu tUr maddeler, en azmdan psikolojik bagimlilik yaratmakta ve miiptelalar,
bu maddeleri kullanirken gogu kez doz artirmakta veya tatminsizlikle, ba§ka
maddeleri kullanmaya yOnelmektedirler.
4-) tla^larin ve Diger Kimyasal Maddelerin Denetimi
Higbir kimse, doktor tavsiyesi olmayan, eczanelerden almadigi ilaglan kulianmamalidir. Aksi halde, bu ilaglann en azindan aksi tesir yapabilecegi, muhtemelen ki?iyi bazi maddelere de bagimli hale getirebilecegi ihtimalden uzak tutulmamalidir.
Bu a^idan:
1.Bilhassa saglik kurulu§lannca ve gerekirse, gUvenlik gOrevIilerinin destegi
ile olu§turulacak heyetlerle, ecza depolen, eczaneler ve diger kimyasal madde-
114
Journai
of Academic
Studies
R.Cengiz Detdiman
Yil: 7, Sayi: 28
$ubat - Nisan 2006
ler ureten yerler denetim altmda bulundumlmalidir. Bali ve tiner gibi maddelerin alimi ve satimi gibi hususlann etkin denetimi ve amag diji kullanmak i9in
alimlarinin engellenmesi yOnUnde 5326 sayili Kabahatler Kanunun ve 5442 sayi'i il idaresi Kanunu htiklimleri gergevesinde genel emirler 9ikanlmalidir.
ispinciyari ve TibbT Milstehzarlar Kanunu gibi kanunlann bu denetimlere imkan
verebilecegi unutulmamahdir. Bu yonden, denetimlerde ye^il ve kirmizi re9ete
ile verilen eczalann uretim, giri§ ve §iki§Iarinin usule uygunlugu denetimle etkinle§tirilmelidir.
Son zamanlarda 90k Gnemli hale gelen intemetle kimyasal madde satiminin
etkin denetime tabi tutulmasi ka9inilmaz hale gelmektedir. Ornegin, 2004 yili
Uluslar arasi Uyu§turucu Raporuna gore, "ABD makamlannca yapilan soru§turmalarda, internet eczanelerince yapilan sati§lann %90'i uluslar arasi kontrole
tabi uyu§turucu ve psikotrop maddeler i9in gerekli olan re9eteler olmadan yapilmaktadir"'".
2. Yurtirlukteki kanunlarla getirilen hukilmler geregi, diplomasi ve yeterligi
olmayan kimselerin hekimlik faaliyeti yapmasi engellenmelidir.
SONUQ
GUnumUzde Onemli bir sorun haline gelmi? uyujturucuyla mUcadele ve
uyu§turucu kullaniminin OnUne ge9ilmesi, hem ki^isel ve hem de toplumsal sagligin korunmasi bakimindan Uzerinde onemle durulmasi gereken bir sorun mahiyeti ta?imaktadir.
Afyon, eroin, kokain, esrar gibi dogal veya extasy, captagon, gibi sun'i bir90k uyujturucu ile kar?ila?mak mUmkUndUr. TUrU ve niteligi fark etmeksizin,
insan vUcudunda fiziki veya psikolojik bagimlilik yaratan uyu^turucularm, kullaniminin biraktigi arazlar ise siireklidir. Uyufturucuya alifmi? kimseler artik
bu maddeleri keyif almak igin degil, tekrar almadiklarinda duyacaklari kriz
donemlerindeki azabi gidermek igin kullanmaktadirlar. Ki$ilerin, tUtUn kullanimi ali?kanligindan bile vazge9mekte zorlanmalan ve bunu kullanmadiklarmda
normal di§i stres i9erikli davrani§lar sergileyebilmeleri, ali^kanhgm insani ne
kadar etkilediginin basit bir kaniti olsa gerektir.
Bu gibi nedenlerle uyu^turucu ile mUcadele i9in 1961 Viyana TEK ve 1971
Psikotropik Maddeler sOzlejmesi gibi s5zle§melerle devletlere mUcadelede
uluslar arasi mUcadele esaslan getirilmi?tir. Devletler i9 hukuk yollari ile bu
mUcadeleyi devam ettirmektedirler.
Uyu§turucu ile mUcadelede en etkin ve bilinen yol aktif polisiye miicadeledir. Bu baglamda, kara para ile mucadele, uyu§turucunun imali, Uretimi veya
kullaniminda ara maddelerin takibi, toplum destekli mucadele aktif polisiye
perspektiflerdir. Bu mUcadele yOnteminin yeterli olmayacagi a9iktir. QUnkU her
olayin ya da i$lenebilecek her su9un polis tarafindan bilinmesi mUmkUn degildir. Bu sebeple, uyu§turucuya ba§lama ve kullanma nedenlerinin analiz edilerek,
bunlann ortadan kaldinlmaya 9ali5ilmasi, anne ve babalann 9ocuklari ile yakmdan ilgilenmeleri, ila9lann denetimi, mUptelalann tedavisi ve bunlann psikolog115
Akademik
Ara§tirmalar
Dergisi
Uyu$turucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu$turucu Maddelerle Mucadele Esaslan
lar tarafindan devamli gozetimi gibi etkinlikler de miicadeleye onemli katki
olu§turacaktir.
Ama ne olursa olsun, bu miicadeleyi yapacak olun yine insanin kendisidir.
insan oncelikle hi§ kullanmamak i9in, mtiptelalar ise, birakmayi isteyerek du-yarlilik gOstermelidirler. Herkes, ontinde ya?anacak bir omre sahip oldugunu
unutmamalidir.
* D05. Dr., Bursa Emniyet MUdUr Yardimcisi, Uludag Universitesi UBF, misafir ogretim uyesi (Deputy reginal commander in bursa police department Guest Lecturer at Faculty of Economic & Administrative Siences in Uludag University. Bu makale, yazann,
1999 yili uyujturucu ile mucadele kapsammda Gaziantep Polis Okulunda verdigi konferanslann geli§tirilmi§ halidir. (This article about fighting recreational illegal drugs was
compilated within lectures at Gaziantep Polis High School by Ramazan DERDIMAN in
1999).
' Amerika Birle$ik Devletlen 2004 Uluslararasi Narkotik Kontrolii Stratejisi RapoM((NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005); Radikal,
'intamet Baskisi", 6 Mart 2005 (06.07.2005)
' Fiziksel bagimlilik: Surekli kullanilan uyujturucu ile vlicut kimyasi degi^tiginden bagimlilik olu§mu§tur. Eger kullanici, uyujturucu kullanmazsa, fiziksel i9ine kapanma(physical withdrawal) tipik davrani?! semptomlan gOrtilur.
' Uyujturucular fiziksel ve psikolojik bagimlilik yaratabilirler. Psikolojik bagimlilik:
Ki$inin uyujturucuya psikolojik olarak baglanmasidir. Psikolojik bagimlilik, bazi
uyusturuculari almadan, insanin normal hayatla baja 9ikamayacagini hissetmesi durumunda gorUlur. Ancak, eger kiji bunu kullanmayi birakirsa, fiziksel i^ine kapanma tipik
davrani$i gorUlmez( physical withdrawal) ve bu uyujturucu biokimyevi de|i§ikliklere
sebep olmaz.
•* SozlUk anlamlan itibanyla "Tolerans: arzu edilen etkinin elde edilmesi i^in giderek
artan miktarlarda madde kullanimi veya ayni miktarda duzenli kullanildiginda etkisinin
azalmasidir". "Yoksunluk sendromu: Bir maddenin dUzenli bir ?ekilde kuilanimmi takiben azaltilmasi veya birakilmasi sonucu olujan fizyolojik belirtilerdir". "Bagimlilik:
Qok genel olarak ifade edecek olursak ifme davraniji Uzerinde kontrol kaybi, kotUye
kullanim ile bagimlilik arasindaki kritik sinin olujturmaktadir. Bu bozukluklar hayat
boyu sUren bozukluklar olarak kabul edildigi i9in artik kullanmayan birisi i5in kullanilan
terim "aikol bagimlihgi, remisyonda (dUzelmede)" dir. iyile^mi? denilemez 9unkU relaps
(nUks) yalnizca bir bardak uzakliktadir". Hakan Cojkunol-Mehmet Akif Ersoy, Madde
Kullanimi
lie
iU^kili
Bozukluklar
http://www.suc.gen.tr/
modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=58
116
Journal
of Academic
Studies
R.Cengiz Derdiman
Yil: 7, Sayi: 28
§ubat - Nisan 2006
' R. Cengiz Derdiman, Polis Yonetimi ve Hukuku, Tokat 1997, s. 135; Ender Sander,
day Yerinde Kriminalistik, Ankara 1997, s.338.
* Yilmaz GUnal, Vyu^turucu Madde Suglan, Ankara 1976, s. 16; Dogan Soyaslan, Ceza Hukuku Ozel Hukumler, Ankara 1997, s.381. Sander, s. 339 vd.
' Uluslararasi Uyujturucu Kontrol Kurulu (INCB), 2004 Yih Uyu^turucu Raporu,
http:// www. kom.gov.tr/Dosvalar/lNCB2004.doc(25.07.2005) Uluslararasi Uyujturucu
Kontrol Kurulu'nun (INCB), yil ifinde yUrUttUgU 9ali5malarinin sonuglarmi, yilhk bir
raporla dUnya kamuoyuna ve Birlejmi? Milletler'in yetkili organlarina sunmaktadir.
^ GUnal, s. 16.
' "DUnyadaki uyu^turucu kullanicilannm toplam sayisinin §u anda, (kUresel nUfusun %
3'Une tekabUl etmekte olup) 185 milyon oldugu tahmin edilmektedir". Son donemde
yapilan tahminlere gore: kenevir (en yaygin kullanilan) 150; amfetamin, metamfetamin
30; ecstasy 8; kokain 13 milyondan fazla kiji kullanmaktadir, eroin 9; afyon tUrevleri
(eroin, morfin, afyon, sentetik afyon tUrevleri) de 15 milyon ki§i tarafindan kullanilmaktadir. Bkz: Birlejmi? Milletler Uyujturucu Ve Su9 Ofisi'nin 2004 Diinya Uyupurucu
Raporu (BMR), http://www. kom. gov.tr/ Do'svalar/ UNODC 2004. doc 25.07.2005. s.
4. "22 Aralik 2004 tarihi itibariyle; TUrk kanun uygulayici birimler 8.9 ton eroin, 4.7
ton baz morfin, 10.8 milyon sentetik uyu§turucu, 8.9 ton hajha? ve 206 kg kokaine el
koymujlardir. Aynca; uyu§turucu baglantili 15.187 tutuklama ger9ekle§tirilmi§tir".
Amenka Birlegik Devletlen 2004 Uluslararasi Narkotik Kontrolii Stratejisi Raporu
(NKR), http://www.kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005). 1999 yili itiban
ile Ulkemiz genelinde 2162 olayda 4236 sanik 5458 kg esrar ile ele ge9irilmi5lerdir.
'" Hakan Cojkunol-Mehmet Akif Ersoy, Madde Kullanimi He ilifkiU Bozukluklar
http://www.suc.gen.tr/
modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=58
(26.07.2005) "...uyujturucu bagimhlari arasinda HIV /AIDS gSriilme orani, uyujturucuyla ilgili kanunlan ihlal su9unu ilk kez ijleyen su9lulann sayisi ve uyujturucuya bagh
olUmler de dahil olmak Uzere birtakim istatistiki verilerle dogrulanmijtir. Bu belirtilerin
bir90gu 1980'lerde gerilemegostermijtir". BMR, s. 14. "...uyusturucular (alkoI dahil)
dUjUnme, karar verme gUcUnU kaybettirdigi i9in insana, rastgele korunmasiz seks ile
hastaliklar kapma §ansi % 100 dUr". Cumhuriyet, 3 Temmuz 1999.
'' "Kokainin bUyUk kismi Amerika kitasinda ele ge9irilmeye devam etmektedir. 2002 yilinda tUm kokain ele ge9irme vakalannin % 55'i (Orta Amerika ve Karayipler de dahil)
GUney Amerika'da, % 32'si Kuzey Amerika'da, % 13'U ise (bunun da % 99'u Bati Avrupa'da olmak Uzere) Avrupa'da ger9ekle5mi5tir". BMR., s. 16 vd.
'^ Polisle ili^kilerinizde Ba^vuru Kilavuzu, Emniyet Genel MtidUrlUgU Basimevi, Ankara, 1997, s. 54.
'' Adli Tip Kurumunun 06.01.1984 tarih ve 23708/10 sayili karan, Bk. Erhan Gunay,
Uyu^turucu Madde Suglah ve Cezalan, Ankara 1999, s. 61.;
''' "2002 yilinda kenevir otu ele ge9irdigini bildiren doksan dort Ulke, kaynak Ulke olarak 82 farkli Ulkeyi gostermijtir....Kenevir bitkisi ele ge9irme vakalari yurt i9i kenevir
117
Akademik
Araftirmalar
Dergisi
Uyu$turucu Maddeler Hakkmda Genel Bilgi va Uyu$turucu Maddelerle Mucadele Esaslan
Uretiminin bir gSstergesi kabul edilirse (bu tip bitkiler genellikle bir Ulkeden bir ba;ka
Ulkeye sevk edilmez) 1998 - 2002 yillari arasindaki donemde 124 ya da 1992 - 2002
yillari arasindaki dOnemde 142 kaynak Ulke tespit edilmijtir" BMR., s. 19 vd.
" Nokta, 16.11.1989
'* GUnal, s.25,26.
'''http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=34
(26.07.2005)
'^http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpai;e&pid=41
(26.07.2005)
'^http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=38
(26.07.2005)
^"http://www.suc.gen.tr/modules.php?name=Content&d op=showpage&pid=40
(26.07.2005)
^' 765 sayili Onceki TCK'nun uyu$turucu ile ilgili 403 ve devami maddelerinin degijtirilmesi yOnUndeki tasannin 08.11.1990 tarihii ve 07/101-41/02902 sayili hUkumet gerek^esinde de uyu^turucu maddeierin nelerden ibaret oldugu hususunda sayma usulUne
yer verilmedigi belirtilmektedir. Soyaslan, s. 383. Nitekim 5237 sayili yeni TCK'nunda
da ayni usulUn takip olundugu sOylenebilir.
^^ Bir kere, su9 ve cezalann kanuniligi prensibi 9er9evesinde, insanm $uurunu etkileyen
ve ba|imlilik yaratan maddeler i9inde uyancilar da varken buhlerin kanun hUkmUnde
sayilmamasi ile ortaya 9ikabilecek cezalandinlamazlik ihtimali, yeni TCK'nun yukarida
bahsedilen dUzenlemesi ile giderilmi$tir.
•' "Uyujturucu veya uyarici madde imal ve ticareti su9larina ijtirak etmi? olan kiji, re.smt makamlar tarafindan haber ahnmadan once, diger su9 ortaklanni ve uyujturucu veya uyarici maddeierin saklandigi veya imal edildigi yerleri merciine haber verirse, verilen biiginin SU9 ortaklannin yakalanmasini veya uyujturucu veya uyarici maddenin ele
ge9irilmesini saglamasi haiinde, hakkinda cezaya hukmolunmaz"(5237sk., m. 192/1).
^'' Ayni kanaat: Soyaslan, s.384.
-' Y5CD. 26.09.1975, 272/2484 sayili karar, Soyaslan, s. 384.
^* "ABD de kadinlarda sigaradan kaynaklanan kanser bir nolu 6IUm nedeni olarak ilan
edilmi^tir (Nisan 1999 da). Sigaranin bagimlilik yarattigi, uyujturucular kapsaminda degerlendirildigini artik tUm dUnya biliyor. Aynca ABD deki sigara §irketlerine karsi acilen savajta, medyadaki mahkeme dokUmanlarina gOre, bazi tUtUn ve sigara firmalari, sigara i9meyen geli$mi$ toplumlardaki mU?teri kayiplarmi kar$ilamak i9in, gizlice daha
fazla bagimlilik yaratan Ozel tutUnler yetijtirip, sigaralann i9ine koyduklan belgelerle
ispatlandi. Yani eroin, kokain gibi ama kendi se9iminizle degil, onlar tarafindan kandinlarak sigara ile daha 9abuk ve hemen uyu$turucu bagtmlisi yapiliyorsunuz"!
http://www.stat.org/ (06.07.2005). Amerika'da, bununia kalinmayip, 90k i9ildigi belirtilen bazi sigara markalannin da verilmek sureti ile sigarayla mUcadele kampanyalarina
agirlik verildigi, izlenmektedir. Sigara i9en 9ocuklann Ucte birinin de tUtUnden kaynak-
118
Journal
of Academic
Studies
R.Cengiz Derdiman
Yil: 7, Sayi: 28
§ubat - Nisan 2006
lanan hastaliklar nedeniyle erkenden Oleceklerine vurgu yapilmaktadir. Bu bilgiler i9in
bkz:
http://cnn.com/SPEClALS/l998/
vear.review/
-health/index.html;
http://www.tobaccofreekids.org (06.07.2005)
Prof. Dr. Feridun Yenisey, bu konuda ilgin9 bir Ornegi, Hollanda'dan vermektedir.
Yajanmi? bu Ornek olayda, uyujturucu ka9ak9iligi olayi seneler sUren bir operasyonla
ortaya 9ikanlmi5tir: Uyujturucu ticareti ile mejgul oldugundan 5Uphelenilen bir TUrk
vatanda?! Hollanda polisince takibe alinmi?; bu maksatla polis, bu kijinin dUkkaninm
yanina, (ticaret kamuflajiyla), bir beyaz ejya dUkkani a9arak, daha yakm takiple operasyon sUrecini devam ettirmek istemijtir. Bu yOntem jUpheli ile samimiyet kurmaya yetmemijtir. Bu sebeple, jUphelinin modelli otomobillere zaafini ke§federek, gOrevlilerin
aldigi bir Mercedes oto Uzerinde sohbet gelijtirme yolu se9ilerek, samimiyet ve gUven
artmlmijtir. Bu keyfiyette yUrUtUlen uzun sUreli diyalog ile gizli gOrevIiler, §Uphelinin
Antalya'da bulunan tatil kOyUne misafir olarak giderek tatil yapmijlar, yine devam eden
arajtirmalar ve verilen gUven neticesinde ?Upheli SU9 unsurlari ile birlikte yakalanmi§tir.
Derdiman Uyujturucu..., http://www. egm. gov.tr/ apk/dergi/36/web/ kriminoloji/
doc_dr_r_cengiz_derdiman.htm#_ftnl, Feridun Yenisey, Avrupa insan Haklan Komisyoniina Yapilan Ba?vurular Qergevesinde Kolluk Guglerinin Uygulamalan, Farkli Baki? Tarzlanyla insan Haklari Uygulamalan, Emniyet Genel MUdUrlUgU Basimevi,
Ankara, 2000, s. 58-61. Bu ajagida yeri geldiginde deginilecek olan, operasyonel faaliyet yapanlara destek olmak bakimindan manidardir.
^^ 3.7.2005 gUnU kabul edilen ve 15.07.2005 tarihii Resmi Gazetede yayimlanan, 5397
sayih, Bazi Kanunlarda Degijiklik Yapilmasma Dair Kanun, bu yetkiyi, 5271 sayili
CMK'nun 250. maddesinin birinci fikrasinin a, b ve c bentlerinde sayilan su9lar i9in kabul ettigi gOrUlmektedir.
-' Uyujturucu Madde istatistik Raporu, 07.02.2005 16:35:18, http://www.kom.gov.ti/
turkce/ gundem .aspx- ?idd=14 25-7-05
NKR'unda ise, bu rakam, sentetik uyujturucu, amfetamin ve Ecstasy toplami i9in "7.7
milyon" olarak belir!enmi§tir. (NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc
(25.07.2005). Sayisal rakamlar arasindaki farklilik gOze 9arpmakla birlikte, genel olarak
ayni seviyelerde seyreden bu rakamlar, durumu anlatmasi bakimindan dikkat 9ekmektedir.
•" http://www.kom.gov.tr/ turkce/ gundem .aspx- ?idd=l4 (25-7-05)
'^http://www.tbb.org.tr/
•
,
http://www.kom.gov.tr/turkce/gundem.aspx?idd=5(25.07.2005'l. Yeni Karapara kanun
tasarisinm gerek9esinde de belirtildigi gibi, su9tan elde edilen kara para, ekenomik rekabeti zayiflatmakta, kamu hizmetlerinin maliyetini artirmakta, kamu maliyesini zayiflatmakta, kirli para sahiplerini siyaset9i ve bUrokrat referens ve torpiici arayiji i9ine sokarak, devlet sistemini yozlajtirmaktadir. Kara para ile mUcadelede ulusal ve uluslar arasi kurulu? ve mali sektOrlerle daha yakin ve etkin ijbirligi gerekmektedir. Bkz: Bajbakanhk Kanunlar ve Kararlar Genel MUdurlUgUnUn TBMM Bajkanligina gOnderdigi,
119
Akademik
Arajtirmaiar
Dergisi
Uyu§turucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyu?turucu Maddelerle Mucadele Esaslan
09.06.2005 tarihli ve B.02.0.KKG. 0.10/101-1065/2714 sayili yazi ekindeki tasari genel
" Radikai, 'internet Baskisi", 6 Mart 2005.
^ (NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005). Bu raporda
'Turkiye'de uslenen uyujturucu ka9ak9ilarmin Pakistan ve Afganistan'daki uyu§turucu
merkezlerine edemeleri, istanbul'daki doviz burolari araciligiyla yaptigina inanildigi yer
aldi. Bu doviz biirolarinin ellerindeki fonlari, Turk bankalari araciligiyla Dubai ba?ta
olmak uzere Birle§ik Arap Emirlikleri'ndeki bolgelere transfer edildigi, daha sonra bu
paranin altematif yontemlerle Pakistan ve Afganistan'daki uyujturucu ka9ak5ilarma
ula;tinldigi kaydedildi" ifadeleri yer almi^tir.
" Bk. Ba§bakanligin 09.06.2005 tarihli, yukarida anilan yazilan.
"* 4208 sayih Kanunun 8. maddesine gore; "kara para aklama su9lannin kovu§turulmasinda zamanajimi suresi on yildir. Dava a9ilmasi zamanajimini keser".
' ' i9i§led eski Bakani Sadettin Tantan'in haftalik aksiyon dergisinde yaptigi soyle5ide
ayni yondeki beyanlari i9in bk. Mehmet Baransu, Borsada Operasyon Yapmamiz Engellendi, Aksiyon, sayi: 530, (31.1.2005)
'* Bu tiir SU9 orgutlerinin ekonomik yOnden de 9okertilebilmesi a9isindan "orgut elemanlannin su9tan kaynaklanan gelirlerinin tamarmnin miisaderesi zorunludur. Bu zorunlulukla bir9ok bati Ulkelednde 'genijletilmi? mtisadere' sistemi ceza hukuku sahasina
girmi? bulunmaktadir. Bu sisteme gOre su9 ijlediginden juphe edilen kimsenin bUtun
mameleki, bajka bir ifade ile tUm malvarligina tedbir konulmakta, yalniz kaynaginm
mejruiyetini ispat ettigi mal ve ejyalar i9in bu yOnde bir tedbire gidilmemekte, kaynaginin mejru oldugunu ispat edemedigi mal ve ejyalar ki§inin mahkflmiyetine hlikmedilmesi ile birlikte devlete intikal etmektedir. Bkz: 4422 sayili Qikar Ama9li Su9 OrgUtled lie
Mucadele Kanunu Genel Gerek9esi, m. 6. (Bu kanun 5326 sayili CMK'nun yUrurlugune ilijkin kanunla yurUrlUkten kaldirilmijtir).
^' (NKR), http://www.- kom.gov.tr/ Dosvalar/Abd2005.Doc (25.07.2005).
"•
"mbarla r i9in telefon numaralari 155 "Polis Imdat", 156 "Alo Jandarma" ile, Jandarma ve Emniyetin diger telefonlaridir. Bundan ba§ka, tUm dilek ve temenniledn, Emniyet
Genel MUdudtigU ve il emniyet mildurlukled internet adresledne de iletilmesi mUmkUndur.
•" Emirhan Darcan, Kolluk Hizmetlerinde Kurumsal i$birligi Ve Toplum Destekli Sug
Onleme Yakla^imlan, (YUksek Lisans Tezi), Gazi Universitesi Sosyal Bilimler EnstitUsU, Ankara, 2003, S. 29.
"^ "i^lenmekte olan bir su9U yetkili makamlara bildirmeyen ki§i, bir yila kadar hapis cezasi ile cezalandirilir./ (2) Ijlenmi? olmakla bidikte, sebebiyet verdigi neticeledn sinirlandinlmasi halen mUmkun bulunan bir su9u yetkili makamlara bildirmeyen kiji, yukandaki fikra hUkmUne gdre cezalandinlir"(5237 sk., m. 278). .
"^ Intratem Polis Haber, httD://www.intratem.gen.tr. 03 04 2005.
" • * http://www.ntvmsnbc.com/news/176027.asp=BODY (13.07.2005)
120
Journal
of Academic
Studies
R.Cengiz Derdiman
Yil: 7, Sayi: 28
§ubat - Nisan 2006
"' Rakamlar 1999 yili i9indir. Kagakqilik ve Organize Sugtarla Mucadelel999, Emniyet Genel Mudurlugu Basimevi, Ankara, 2000, s. 21.
"* Darcan, s. 29.
• •^ "Magduriyetin tekrar etmemesi i9in polisin yapacagi 9ali?malardan biri de vatandajlarm, su9lar ve bunlara kar§i almmasi gereken onlemler hakkinda bilgilendirilmesidir".
Bkz: Darcan, s. 28.
''^http://www.ntvmsnbc.com/news/176027.asp=BODY (13.07.2005)
•" http://www.kom.gov.tr/Dosvalar/INCB2004.doc
(25.07.2005)
Abstract
General Information On and The Basis For Struggling Against Illegal Drugs
The struggle against drugs with its increasing social danger has been a
vital concern. In order to be effective in combating this increasing threat in our
country, first it is necessary to be knowledgeable about drugs, national and
international related laws and also to involve the various sectors in the public
sphere. From the law enforcement perspective fighting against money
laundering remains as an effective investigation and method. But due to being
inadequate a new're-legislation of the related law of this subject is being
planned at present. It should be open for discussion since it is necessary to
process it as money laundering in case an individual cannot explain the source
of some belongings. Besides, consideration should be given in that benefits
from the effectiveness infighting against drugs increase the efficiency of
fighting against terrorism which is dependent upon its sources. Consequently
this struggle is one way to uphold national unity and integrity and also create a
healthy society.
Key Words: struggle against drugs, money laundering, terrorism
121
Akademik
Ara§tirmaiar
Dergisi
Uyujturucu Maddeler Hakkinda Genel Bilgi ve Uyujtuaicu Maddeierte Muoadele Esaslari
Ozet
Uyu§turucu Maddeler Hakkinda Genet Bitgi ve Uyusturucu Maddeterte
Mucadete Esaslan
Tiim dunyada toplumsal tehlikesi devamli artan uyu§turucu maddelerle miicadele, giin gegtikge onemli bir noktaya gelmeye ba^lami^tir. Ulkemizde agirlik
kazanmaya baflayan mUcadelede etkinlik agisindan, uyu^turuculann once taninmasi, bu konudaki ulusal ve uluslararasi hukuk hiikumlerinin bilinmesi ve
halkin katilimi ile topyekun mucadele gerekmektedir. Polisiye agidan karapara
ile mucadele, etkin bir soru^turma ve mucadele yontemi olarak kar^imizda
durmaktadir. Yalniz bu konudaki kanunun yetersizUgi itibariyla yeniden diizenlenmesinin planlandigi jM a^amada, kaynagi sahibince agiklanamayan malm
karapara i^lemine tabi tutulmasi zorunlu olup, bu husus en azindan tarti^maya
agilmahdir.
Dolayisiyla iilkenin birlik ve bUtunlUgunun korunmasi ve saglikli toplum
olu^turabilmenin yollarindan bir tanesi uyu^turucu ile miicadeleden gegmektedir.
Anahtar Ketimeler: Uyufturucuyla mUcadele, karapara, terorizm, polis,
bagimlilik.
122
Journal
of Academic
Studies