Academia.eduAcademia.edu
Version 1.1 2,000 words MONGOLIAN ETYMOLOGICAL DICTIONARY compiled by András Rajki 2006 – 2009 A aadar : shower [OM aghadar] aag : strength [OM aghag and auga, Kal uuga, cp. Eve avgara health, and < *ag-, cp. Kyr ugut ferment, Jap aku lye] aalz : spider zool [OM *aghaldin < araghaldin < *par- weave, cp. Tur ari bee, Kyr aari, OT *arigh; see eereh] aarts : cheese [OM agharti < *aghar-] aaruul : cheese [OM *aghar-, cp. OT *abhir-] aash : character [OM aghasi] aav : father [see av] aazhim : slow [OM aghadim] ach : grandchild [OM ati, cp. OT *achi nephew] ach : favor, service [OM ati < *pati] achih : load [OM ati- < *arti-, cp. Tur art- increase, Kyr art- load, OT *art-] adag : end [OM adag < *padag, cp. Tur ayak foot, Kyr ayak, OT *adhak, Man fatan sole and ura hips, Kor padak, Jap ura back] adayr : plank [OM adaghir < *pad-, cp. Tur ayri separate, Kyr ayri- distinguish, OT *adhir, Man fadiran wall] adil : equal [OM adali] adis : blessing [Skt adhistana] aduu : stud [OM adaghu, cp. Tur at horse, Kyr at, OT *at, or Tur ayi bear, Kyr ayuu, Tuv adig, OT *adigh, Man adun herd, Eve avdu cattle] aduus : animal [OM adaghusun; see aduu] agaar : air [cp. Tuv agaar] agsam : fierce [OM agsum, cp. Kyr aksim troublemaker] agshin : moment [OM agsin, Skt kshana] agt : castrated horse [OM agta, Per akhte castrated] aguu : big [OM agu] aguulah : contain, store [OM agul-] aguy : cave [OM aguy] ah : brother [OM aqa, cp. Tur agha master, Kyr aga brother, Man ahon, Eve akin] ahar : short [OM aqar] alag : variegated [cp. Tur ala, Kyr ala, OT ala] alah : kill [OM ala-] alba : duty [OM alban] alchuur : cloth [OM altighur < *ariti- < *ari-; see ariun] ald : fathom [OM alda] aldah : lose [OM alda-, cp. Tur alik stupid, dumb, Kyr alagdi absent-minded, Jap oroka foolish] aldar : name [OM aldar reputation, cp. Tuv aldar honor] alga : palm [OM alagan < *palagan, Mgr halga, cp. Kyr alakan, Man falanggu, Kor pal arm] alh : hammer [OM aluqa < *paluqa, cp. Kyr balka, Man folgo, Eve halka, Gre pelekys axe, Akkad pilakku] alhah : step [OM alqu- < *al- < *pal-, cp. Tur as- cross, exceed, Kyr ash-, OT *al, Eve halgan foot, Kor pal, Jap hashiru run, hashi bridge] ali : which [OM ali] alim : apple [cp. Tur elma, Kyr alma] almas : diamond [cp. Tur elmas, Kyr almaz, Gre adamas] als : far away [OM alus < *al-, cp. Kyr alis; see alhah] alt : gold [OM altan < *paltan, Mgr haltan, cp. Tur altin, Kyr altin, Man aisin] am : mouth [OM aman < *am-, cp. Tur aghiz, Man angga, Eve amnga, Jap ago jaw] amar : easy, quiet [OM amur < *amu- < *pamu-, Mgr hamar-, cp. Eve aa- sleep] amgalan : peaceful, quiet [OM amugulan < *amu-; see amar] ami : life [OM amin, cp. Tuv ami-, Skt athman soul] amrag : friend, lover [OM amurag < *amu-; see amar] amrah : relax [OM amura- < *amu-; see amar] amsah : taste, try [OM amsa- < *am-; see am] amt : taste [OM amtan < *am-, cp. Tuv amdan, Man amtan, Eve amta, Kor mas, Jap umai tasty; see am] amuu : corn [OM amu] amzhih : reach, attain [OM amdi-] an : hunt, game [OM ang, cp. Kyr ang] an : crack [OM ang hole, cp. Kyr ang, Eve anga- open, Jap ana cave] anah : heal [OM ana-] anar : pomegranate [cp. Kyr anar, Per anar] andgay : oath [OM anda friend, cp. Tur ant oath, Kyr ant] angal : crack [OM annga hole; see an] angayh : open wide [OM annga-; see an] angi : class anh : at first [OM angqan origin, cp. Tur en most, Kyr eng] anhaarah : observe [OM angqar-] anih : close [OM ani-] anzhis : plough [OM andisun and andasun and andasqa, cp. Man andia] ar : back [cp. Tur arka, Kyr arka, Jap ato behind] araa : back-tooth [OM aragha fang < *paragha, cp. Tur azi molar, Kyr azuu, OT azigh, Man argan, Jap ira thorn] araatan : predator [OM araghatan; see araa] arag : basket [OM arug < *par- plait, weave, cp. Man farangga gabled barn] aral : island [cp. Kyr aral, Tur ara interval, Kyr ara, OT ara, Jap awai and Tur orta middle, Kyrgryz orto center] aral : beam [OM aral < *paral, cp. Man fara sled, Kor palko] arav : ten num [OM arbhan < *parbhan, Dag harab, Mgr harwan] aray : a little [cp. Tur az, Kyr az, OT *ar, Eve aran] archih : clean [OM arti- < *ariti- < *ari-; see ariun] archlah : take care [OM aratila-] ard : people [OM arad, pl. of aran] arga : way, mean; trick [cp. Kyr arga dexterity] argal : dry dung [OM argal and argasun < *parga-, cp. Man fajan excrement] argali : mountain sheep zool [cp. OT arqar] argamzh : cord [OM argamdi < *par- weave] arhi : wine [OM araki, cp. Kyr arak liquor, Man arki, Eve araki, Ara 'araq, Jap sake] arilah : disappear [OM arila- and arula- get behind < ar; see ar] arilzhih : exchange [OM araldi-] aris : skin, hide [OM arisun] ariun : pure [OM arighun < *ari-, cp. Tur ari, OT arigh, Jap arau wash] arshaan : mineral water [cp. Skt rasayana] arslan : lion zool [cp. Tur aslan, Man arsalan] arts : juniper bot [cp. Tur ardic, OT *artuch, Kyr archa; see ariun] arvay : barley bot [cp. Tur arpa, Kyr arpa, OT arpa, Man arfa, Jap awa millet] arvin : rich, abundant [OM arbhin, cp. Kyr arbhin much, Eve albin wide, Kor nalbun] asah : burn [OM asa-, cp. Tur as- cook] asah : climb [OM asa-, cp. Tur as- hang up] asar : tent [OM asari, cp. Man asari] asar : exceedingly [OM asuru, cp. Man asuru] asgah : pour, shed [OM asga- and asqa-] ashig : profit [OM asig, cp. Man aisi; see asah] asrah : take care, survey [OM asara-, cp. Kyr asira- bring up] asuuh : ask [OM asaghu-] at : castrated camel [OM atan] ataa : envy [OM ataghan < *pataghan, Dag hata-] atar : field [OM atar < *patar, cp. Jap hata, Kor pat] atga : handful [OM adgu < *padqu, Dagur hatku, cp. Man fatha, Kor padak palm] ats : fork [OM ati, cp. Kyr acha] augaa : huge av : father [OM abha, cp. OT aba, Kor abaji] av : hunt [OM abha, cp. Tur av, OT ab, Man aba] avah : take [OM abhu-, cp. Tur avuc handful, Man afu- seize] avdar : box [OM abhdar] avgay : wife [OM abhagay] avirah : climb [OM abhuri-] aviyaas : talent [Skt abhyasa] avraga : giant [OM abharaga] avrah : rescue [OM abhura-] aya : melody [OM aya and ayalgu] ayaa : comfort [OM ayi goodness, cp. Eve aya good] ayaar : slow [OM ayighar; see ayaa] ayag : cup, bowl [OM ayaga < *payaga, cp. Kyr ayak] ayan : trip [OM ayang] ayanga : thunderclap [OM ayungga, cp. Kot ayak thunder] ayas : circumstance [OM ayas < aya; see aya] ayh : fear [OM ayu-] ayl : settlement, neighborhood [OM ayil < *paghil, cp. Tur aghil corral, Kyr ayil village, OT *aghil, Man falka quarter] aylchin : guest [OM ayiltin < ayil, cp. Tuv aylchi; see ayl, giychin] aymag : clan [OM ayimag, cp. OT *aymak, Man ayman tribe] aymhay : shy [OM ayimu- < ayu-; see ayh] ayrag : sour milk [OM ayirag < *ayiran, cp. Tur ayran, Kyr ayran, OT *ayran] ayuul : danger [OM ayughul < ayu- fear; see ayh] azgara : stallion zool [OM adirga, cp. Tur aygir, Kyr aygir, OT *adhgir] azh : existence [OM adi < a- be] azhih : notice [OM adi- < *pad-; see adayr] azhil : work [OM adil, cp. Tuv azhil] B ba : and [cp. Ara wa] baa : penalty, fine [Chi fa law] baadan : kerchief baah : shit [OM bagha-] baahan : quite a bit [OM baghaqan < baga; see baga] baas : excrement [OM baghasun] baasan : Friday [Tib pasang Venus] baatar : hero [OM baghatur, cp. Kyr baatir, OT *baghatir, Per bahador] baavgay : bear zool bachim : quick [OM batim, cp. Kyr bachim, OT *bat] badgana : disease [Tib bad-kan spittle] badma : lotus bot [Tib pad-ma, Skt padma] badrah : inflame [OM badara- expand] bag : division [OM bag, cp. Tur bagh connection] baga : small [OM baga] bagalzuur : throat [OM bagaldighur < *baga- and baqalaghur < *baqa-, cp. Tur boghaz, OT *boghaz, Jap fukumu hold in mouth, Kor mok neck; see booh] bagana : pillar [cp. Kyr bakan pole] baglah : bind, connect [OM bagla- < *bag-, cp. Tur baghla-] bagsh : teacher [cp. Kyr bakshi quack, Chi bokshi doctor (Mandarin boshi)] bagtah : find place, match [OM bagta-] bagts : bundle [OM bagtiya < *bag-] bah : happiness [OM baqa, cp. Kyr bak] bah : toad zool [cp. Tur bagha, Kyr baka] bal : honey [cp. Tur bal, Kyr bal, OT *mal, SJap mitsu, SKor mil, Chi mit (Mandarin mi)] bal : mine balar : dumb, illiterate [OM balayir < balay; see balay] balay : blind [cp. Man balu, Eve bali, Kor malda be blind] balchig : mud [OM baltig, cp. Tur balcik clay, Kyr balchik, OT *balchik] balgah : gulp, swallow [OM balgu-] balgas : city [OM balagasun, cp. OT *balik, Man falga village] bansh : pastry filled with meat banz : bench [Chi banji plank] bar : printing plate [Tib par, Chi ban] bar : tiger zool [cp. Tuv par; see bars] baraa : goods [OM baragha] barah : cease [OM bara-, cp. Tur var- arrive, Kyr bar- go, OT *bar-] bardam : proud [OM bardam boasting] barih : hold [OM bari-, cp. Tur parmak finger, Kyr barmak, OT *barmak] bars : tiger zool [cp. Tur pars leopard, OT *bars, Gre pardos leopard; see irves] baruun : right-hand ["where the sun sets", OM baraghun < *bara-, cp. Tuv bariin west; see barah] bas : also [OM basa] bat : firm [OM batu] batgana : fly zool [OM batagana] bay : goal [OM bayi] bayan : rich [OM baya-, cp. Kyr bay, OT bay, Man bayan, Eve bayan] bayar : joy, feast [cp. Tuv bayir greeting, Tur bayram feast] bayh : be [OM bayi-, cp. Man ba place, Eve bi- be] bayldah : fight [OM bayildu- < bayi; see bay] bayshin : house [OM bayising, Chi] bayvan : vitriol [Chi] bazaah : supply [OM badigha-] bazah : press [OM badi-] beeliy : glove [OM begheley, cp. Kyr meeley] beer : pus [OM beghere] beereh : freeze [OM beghere-, cp. Man beye-] beh : ink [Chi mok (Mandarin mo, dial. mek)] beh : firm [OM beki, cp. Kyr bek] bel : belt [cp. Tur bel waist, Kyr bel] bel : slope [cp. Kyr bel mountain pass] beleg : sign [cp. Tur belge document, Kyr belgi sign] beleg : present, gift [cp. Kyr belek, Man belek] belen : ready [cp. Kyr belen, Man beleni] belhüüs : hip [OM belkeghüsün; see bel] ber : in-law [OM beri] bergen : in-law [-gen "relative suffix"; cp. Man berhu; see ber] berh : difficult [OM berke, cp. Tur berk solid, Eve berke bold] bi : I ppron [cp. Tur ben, Man bi, Eve bi] bich : monkey [OM betin from Sogdian, cp. Per buzine, Gre pithon and pithekos] bichih : write [OM *biti-, Tuv bizhik letter, Man bithe script and fi writing brush, Kor pus, Tib pir, Jap fude, Chi bit (Mandarin bi)] bid : we ppron [OM bid, pl. of bi, cp. Tur biz, Kyr biz, Man be, Eve bu; see bi] bider : strip [cp. Man bederi] bilchih : pasture [OM bilti-; see bilchir] bilchir : estuary [OM biltir] bilig : talent [OM bilig knowledge, cp. Tur bilgi from bil- know] bilüü : whetstone [OM bileghü, cp. Tur bileghi] bish : not [OM bisi] bitüü : firm [OM biteghü closed < bite- stop] biye : body; self [OM beye, cp. Man beye, Eve beye man, Kor p'ya bone, Jap hone, OJ pone] bod : body [OM boda, cp. Tur boy size, stature, Kyr boy, OT bod] bodoh : think [OM bodu-, cp. Tuv boda-, Man bodo-] bogino : short [OM bogani] bogd : holy man [OM bogda] bohir : dirty [OM bokir, cp. Jap hokori dust] bold : steel [OM bolad, cp. Kyr bolot, Per polad] bolgoh : make [OM bolga- < bol-; see boloh] bolgon : each [OM bolgan < bol-; see boloh] bolgoomzh : caution [OM bolgumdi < bolgu- be cautious] bolih : cease [OM boli-, cp. Kyr biltir last year, Jap horobiru be ruined, perish, OJ porobi-] boloh : become [OM bol-, cp. Kyr bol-] bolor : quartz [OM bolur crystal, Per bolur, Gre beryllion] booh : tie, wrap; bar [OM boghu-, cp. Tur bogh- strangle and boghul- choke, Kyr bu- tie, OT bogh, Man fodo-, Eve bu- die] bool : slave [OM boghul; see booh] boortsog : pastry [OM boghursag, Chi] boov : pastry [OM bobhu, Chi bobo] bor : gray [cp. Tuv bora, Tur boz, Kyr boz, OT *boz, Man boro] boroo : rain [OM borughan whirlwind, cp. Tur bora storm, Kyr boroon snowstorm, Kor pora, Jap furu fall, OJ puru, Gre boreas north] borzhin : granite bosgo : threshold [OM bosuga, cp. Kyr bosogo] bosoh : rise [OM bos-] botgo : young camel zool [OM botugun, cp. Kyr boto] boyzhih : grow [see bod] bödnö : quail zool [OM bödüne, cp. Kyr bödönö] böglöh : stop [OM bögle- < *bög-, cp. Kyr bögöö dam, OT *bög-, Man bohi- tie up, Eve book- stop] bögzh : ring, hoop [OM bögedi] böh : wrestler [OM böke; see beh] böh : hump [OM bökün, cp. Tur bük- bend, Kyr bökchöy- stoop, bük- bend, OT *bük-] böhiyh : dive [OM böki-] bölzhirgönö : a berry bot [OM böldirgene; see zhimsgene] bömbög : bomb [OM bömbügen ball] bömbör : drum [OM bömbür] böö : shaman [OM böghe, cp. Tur büyü witchcraft, magic, OT *büghü] böölzhih : vomit [OM bögheldi-] bööm : ball [OM böghem < *bögherme; see böör] böör : kidney anat [OM böghere < *bögher round, cp. Tur böbrek, Kyr böyrök, OT *bögür-] böörölzgönö : raspberry bot [OM bögheldirgene < *bögher-dirgene; see böör, zhimsgene] böös : louse zool [OM böghesün, cp. Tur bit, Kyr bit, OT bit and büghe big spider] bös : cloth, fabric [cp. Tuv pös, Tur bez, Ara buss and bazz, Gre byssos, Chi bu] budaa : porridge [OM budaghan, cp. Kyr botko, Man buda] budah : paint [OM buda-, cp. Tur boya-, Kyr boyo-, OT boda-] budan : fog [OM budang and budun] buga : deer zool [OM bugu, cp. Kyr bugu, OT *bugu] buguyl : noose [cp. Jap waku frame; see buguyvch] buguyvch : bracelet [OM bugu, Kal buguupchi, cp. Tur bukaghi fetters, OT *bukaghu] buh : bull zool [cp. Tur bogha, Kyr buka, OT *buka, Man buka] buhaar : raw hide [from Bukhara] bulaah : grab [OM buli- rob, cp. Eve buleen enemy] bulag : spring, source [cp. Tur bulak, Kyr bulak, OT *bula spring forth] bulan : corner; gulf [OM bulung, cp. Kyr bulung, OT *bulung] bulay : disgusting [OM bulay and bulanggir dirty, cp. Tur bula- stir up, Kyr bulganch dirty, OT *bulka] bulchin : muscle anat [OM bulting, cp. Kyr bulchung, OT *bulchung] bulchirhay : lymph, gland anat [OM bultir and buldir] bulga : sable zool [OM bulagan] buligaar : leather [from Bulgaria, cp. Kyr bulgaari, OT *bulghar] bum : hundred thousand num [Tib 'bum] bumba : urn [Tib bum-pa] burgaas : willow bot [OM buraga, cp. Man burgas forest] burhan : Buddha [OM burqan, OT *burhan, Chi fut (Mandarin fo), Skt Buddha] burtag : dirt [OM burtag] buruu : wrong; left [OM burughu, cp. Tur bur- twist, Kyr bur- turn, OT *bur] burzhiylgah : make curly [OM burdi-, cp. Kyr murut moustache, OT *burut < *bur; see buruu] bus : not [cp. Tur bos empty, Kyr bosh, Chi bu not] bus : another [OM busu] bushuu : quick [OM busighu] butrah : get ruined, crushed [OM butur-] butsah : return [OM buti-, cp. Man mita-, Eve muchu-] buu : rifle [Chi pao gun] buuday : wheat bot [cp. Tur bughday, Kyr buuday, Jap mugi, Kor mil, SJap baku] buuh : get off [OM baghu-] buur : male camel zool [OM bughura] buural : white-haired [OM bughurul, cp. Man burulu] buuz : paté [Chi] buyan : good deed [Skt punya merit] buyuu : or [OM buyu] buzhgir : curly [OM budigir, cp. Tur biyik moustache, OT bidiq, Jap hige beard] büdüün : thick, solid [OM bidüghün, cp. Tur büyük big, Kyr biyik high, OT büdüq, Man bedun] bügd : all [OM bügüd, pl. of bügü, cp. Kyr bügü] büh : all [OM bükün] bül : family [OM büle] büleen : lukewarm [OM bülighen] büleg : chapter, group [OM böleg, cp. Tur böl- divide, Kyr böl-, Kor muri herd, Jap mure crowd] büleh : churn [cp. OT *pish- < *pil-] bür : each [OM büri, cp. Tur bir one, Kyr bir, OT bir] büreg : dark [OM bürüg] büreh : wrap [cp. Tur bürü-, Kyr bürkök cloudy, börk cap, OT *bür-, Jap fuku cover] bürged : eagle zool [OM bürgüd, cp. Kyr bürküt] büs : belt [OM büse, cp. Eve buse] büteh : finish, complete [OM büte- < *büt-, cp. Tur bit- end, Kyr büt-] büten : whole [OM bütün < *büt-, cp. Tur bütün, Kyr bütün; see büteh] büü : not [cp. Kor mo] büzhig : dance [OM büdi-, cp. Kyr biy, OT *bid-] byalduuch : flatterer [OM bildaghuti] byalhah : overflow [OM bilka-] byalzhig : ring [cp. Tur bilezik bracelet, Kyr bilerik and bilek forearm, Tur bilek wrist, Eve bilen] byamba : Saturday [OM bimba, Skt bimba Saturn, Tib spenpa] byar : power [OM bira] byaruu : calf [OM biraghu, cp. Tur buzaghi, Kyr muzoo, Eve beeru sheep] byasaa : bedbug [OM bisa, Chi] byaslag : cheese [OM bisalag < basilag, cp. Tur pis- cook, Kyr bish- ripen, Tuv bishtak cheese] byatsahan : tiny [OM bitiken and bitiqan] C chadah : be able [OM tida, cp. Tur tetik sly, clever] chagnah : hear, listen [OM tigna- < *ting-, cp. Tur dinle-, Kyr tingsha-, OT *tingla, Chi ting] cham : you ppron [OM tima; see chi] chamar : oily flour [OM timar] chanah : cook [OM tina- < *tin-, cp. Tur tin spirit, Kyr tinch calm, OT *tin] chanar : nature, quality [OM tinar < *tin-; see chanah] chand : hard [OM tingda < ting; see changa] chandaga : rabbit [OM tindagan] changa : loud [OM tinga firm < ting, cp. Kyr ting, OT *ting, Chi tang] chantuu : Uzbek charmayh : make efforts [OM tirmay-] chavgants : nun [OM sibaguntia from Sogdian] chemodan : suitcase [Russian chemodan] chernil : ink [Russian chernila] chi : you ppron [OM ti] chichih : perforate, sting [OM titi- < *tit-, cp. Tur dit- card, Kyr tit- rend, OT *tit-] chig : direction [OM tig, cp. Tur dik straight, Kyr tik, OT *tik] chigchiy : little finger [OM tigtighey] chih : ear anat [OM tiken, cp. OT cikin nape, Man cikin rim] chiheh : stuff, push in [OM tike-, cp. Tur tika- insert] chiher : sugar [OM sikir, cp. Tur seker, Kyr sheker, Per shekar] chiliyh : take time [OM tiliyi- stretch] chimchigneh : burn, ache [OM timti- pinch; see chimheh] chimee : noise [OM timeghen] chimeg : decoration [OM timeg] chimheh : pinch [OM timki- < *tim-, cp. Tur cimdik, Kyr chimchi-, OT *tim-] chinee : force [OM tineghen < ting; see changa] chinzhaal : dagger chireh : drag [OM tir-, cp. Tur ciz- line] chirgüül : trailer [OM tirgeghül sled] chischüü : silk [OM tistiyü] chiv : penis [OM tibhe, cp. Tur civi peg] chiyg : moisture [OM tighig < *tigh-, cp. Tur ciy dew, Kyr chik moisture, OT *tigh, Kor chuk wet] chiyreg : strong [OM tighirag < *tigh < ting, cp. OT *tighra be strong, Jap chikara strength, OJ tikara; see changa] chono : wolf [OM tinua, cp. Tabgach *chino (ch'i-nu) (Doerfer 1992, 45)] chölöö : gap; freedom, leisure [OM tilüghen < *til-, cp. Tur dilim slice, Kyr tilik, OT *til-] chömög : marrow [OM timügen] chötrög : devil [OM tidkür] chudenz : matches [Chi] chuhal : important [OM tiqula] chuluu : stone [OM tilaghu < *talighu < *tal-, cp. Tur tas, Kyr tash, OT *tal, Eve diolo, Kor tool, Paekche *turak (Lee 1977, 41)] D daaga : foal zool [OM daghagan, Kyr zhabhagi, OT *yapak] daah : endure [OM dagha- < *dapha-; see zaah] daarah : freeze [OM daghara-] daavuu : woollen fabric [OM dabhu, Chi chiwu woven fabric, or OM *daghabhu < *dapha-, cp. Tur yapaghi] dadah : get accustomed [OM dadu-, cp. Man taci- teach, Eve tati- learn] dagah : follow [OM daga-, cp. Tur yakin near, Kyr zhakin, Eve daga] dah : fur coat [OM daqu, cp. OT *yaki] dahih : repeat [OM daki-, cp. Tur daha again, Kyr dagi] dal : seventy num [OM dalan < *dolughan-on; see doloo] dal : shoulderblade [OM dalu, cp. Tur dal shoulder, Kyr dali shoulderblade; see del] dalay : sea [OM dalay < *dal-, cp. Tuv dalay, OT *talay, or Tur dal- sink, OT tal-, Per darya, Gre thalassa] dalayh : swing [OM dalayi- < *dal-; see dallah] dald : hidden [OM dalda < *dal-, cp. Kyr dalda shelter, Tur yasmak veil, Tuv chash- hide, OT *yash < *yal] dalbaa : flag, sail [OM dalbagha < dalba- be flat, cp. Tur yalpik flat, Kygryz zhalpak and zhalbirak leaf, Tuv chalbak flat, OT *yalpa-] dali : wing [see dal] dalim : occasion dallah : wave [OM dalal- < *dal-] damzhih : cross [OM damdi-] dan : simple [OM dang, cp. Tur yalin, Kyr zhalang only, OT *yalang, or Tur yalniz alone, OT *yalangiz, or Kyr zhalgiz, Tuv changgis and chanagas naked, OT *yangiz] dandaa : always [see dan] danh : tea-kettle [OM dangqa, Chi] dans : book [Chi danji list] daraa : after [OM daragha, cp. Tuv daraa-, Tur yarin tomorrow, Eve daran by] darah : press [OM daru-] darga : leader [OM daruga, cp. OT *yarghan] darhan : craftsman [OM darqan, cp. OT *tarqan] dari : gunpowder [cp. Kyr dari medicine, gunpowder, Per daru] dars : wine [OM darasun] dasah : get accustomed [OM dasu-; see dadah] davaa : Monday [Tib zlaba moon] davah : climb over, pass a mountain, win [OM dabha-, cp. Eve dav- win, Jap yama mountain] davhar : floor [OM dabhqar] davirhay : tar [OM dabhirqay resin] davs : salt [OM dabhusun, cp. Tur tuz, Kyr tuz, Tuv dus, Man dabsu, Eve turuke, Kit da…su (tao-ssǔ) (Doerfer 1992, 47)] davshih : proceed [OM dabhsi- climb] davtah : forge, hammer [OM dabhta- < *dabh, Kal daptaha] davtah : repeat, increase [OM dabhta- < *dabh, Kal daptaha] dayan : quite daylah : be host [OM dayla-] dayn : war [OM dayin, cp. Tuv dayin, Man dain, Tur yaghilas- be an enemy, Kyr zhoo enemy, Tuv chaa war, OT *yaghi, Chi di-ren enemy] dayrah : hit [OM daghari-, cp. OT *yabhir-, Man dari-] daysan : enemy [OM dayisun, cp. Tuv dayzin, see dayn] ded : deputy, candidate [OM ded] deel : coat [OM deghel and debhel] deed : upper; best [OM deghede < deghe; see deer] deer : above [OM deghere < deghe, cp. Tuv deer sky, Tur yegh better, OT *yegh, Man dergi above, Eve deg- fly] deerem : robbery [OM degherme] dees : rope [OM deghesün] deesh : over [OM deghesi < deghe; see deer] deever : roof [OM deghebhür < deghe; see deer] deezh : trial [OM deghedi first bite] degdeh : go up [OM degde- < deghe; see deer] degleh : arrange, put in order deh : be somewhere del : mane; ridge [cp. Tur yele, Kyr zhal, Kor thol hair] delbeleh : burst [OM delbele-] delen : udder [OM deleng, cp. Kyr zhelin, OT *yelin] delgeh : expand [OM delge- < del extended, cp. Tuv delgem wide, Jap taru suffice] delseh : beat [OM delse-] delüü : spleen [OM delighün < *del-, cp. Tur dalak, OT *tal, Man delihun, Kor chira] demiy : in vain [OM demey] demzhih : support [OM demdi-] den : lamp [OM deng, Chi deng] dendüü : too much [OM dendeghü confused < dendü- confuse] dens : balance [cp. Tuv dengzi weight, Chi dengji scales] denzh : terrace [OM dendi] der : cushion [OM deren] des : second [OM des] deveh : swing [OM debhi- flutter, cp. OT yep-, Man debsi- hover, Eve deve-, Jap yuru swing] devseh : trample [OM debhse-] devseh : cover [OM debhis- spread] devteh : soak [OM debhte-, Kal deptehe] devter : note-book [Kal depter, cp. Tur defter, Kyr depter, Per defter] devüür : fan [see deveh] divaazhin : paradise [Tib bde-ba-chan] diyleh : win, defeat [OM deyil- or *degheyil- < deghe, cp. Tuv tiyle-, Tur yen-, Kyr zheng-, OT *yeng-; see deer] diyz : saucer [Chi dieji] dogolon : lame [OM dogulang, cp. Man doholon] dogshin : fiery [OM dogsin] dohih : signal [OM doki-] dohiur : drumstick [OM dokighur, cp. Kyr tokmok mallet, OT *toqmaq] dolgio : wave [OM dolgiyan, cp. Tur dalga, Kyr tolkun] doloo : seven num [OM dolughan < dolugha-, cp. Kit *dol (Ching-geltei 2002, 107), Kor ilgop; see dolooh] dolooh : lick [OM dolugha-, cp. Tur yala-, Kyr zhala-, OT yalgha-, Eve dala-] doloovor : index finger [OM dolughabhuri < dolugha-; see dolooh] domog : legend [OM domag, cp. OT *yumaq] dongodoh : call [OM donggud-] donsolgoh : shatter doosh : lower [OM doghosi < *dorghosi < dora; see dor] dor : down [OM dora] dorgih : shake [OM dorgi-] dorgo : badger [OM dorogon] dosh : mound [OM dosi, cp. OT *tosh ice-block] doshgin : fiery [see dogshin] dotor : inside [OM dotur, Don sutor-, cp. Man do] dov : hillock [OM dobhu, cp. Tur tepe hill, Kyr töbhö and döbhö] dovtloh : gallop; attack [OM dobhtul-, Kal doptlehe] döch : forty num [OM dötin < *dörbhen-on, cp. Man dehi; see döröv] döhöh : approach [OM döki- < *dö-; see döte] döhöm : use döl : flame [cp. Man deiji- burn] dölgöön : quiet [OM dölügen, cp. Eve dulu-] dömög : hardly [OM dömü- < *dö-; see döt] döngözh : even, straight döröö : stirrup [OM dörüghe < *dör-, cp. Tur üzengi, Kyr üzönggü, and Tur yüzük ring, OT *yüz- < *yür-, Eve duriki] döröv : four num [OM dörbhen, cp. Tur dört, Man duin, Eve dügin, Kit *dur (Chinggeltei 2002, 107), Jap yo, Kor nes] dösh : anvil [OM dösi, cp. Kyr döshü] döt : near [OM döte < *dö-] dugaar : number duguy : circle [OM dugu- turn around, cp. Tuv duguy wheel] duh : forehead [OM duqu, cp. Kyr tokol hornless] dulaan : warm [OM dulaghan, cp. Tur ilik lukewarm, Kyr zhiluu warm, OT *yilu, Jap yu hot water] dun : conch, shell [OM dung, Tib dung] dund : middle [cp. OM dumd, pl. of *dum, Kit *dauan-u, Dag duanda (Doerfer 1992, 49), Chi chung] dur : will, love [OM dura, cp. Tuv tura, Man doron law] duran : binoculars [cp. Tur dürbün, Kyr dürbhü, Tib dur-bin, Per durbin] durdan : silk [Chi] dursah : remember [OM durasa- wish] dusah : drip [OM dusa-] dutah : fail [OM duta-] duu : sound; song [OM daghu, cp. Eve davla- sing] duulah : hear [cp. Man donji-, Eve dold-] duusah : end [OM daghusa-, cp. OT taghus-] düliy : deaf [cp. Kyr dülöy, Tuv düley] dünchüür : hundred million num [Tib dung-'phyur] dür : form [OM düri, cp. Kyr tüs hue, OT *tüs, Man dere, Eve dere, Jap iro hue; see züs] dürem : order, statute [OM dürim] dürs : figure [OM dürisün] düü : younger brother [OM deghü, cp. Tur yavru young, Man deberen chick] düüleh : hop düüreh : be full [OM düghür-, Kyr tigiz compact, OT *tügüz] E echnee : remote, absent ed : thing [OM ed] edgeer : these edgeh : heal [OM edge-, cp. Tur iyi good, OT edgü] eeh : heat [OM eghe- < *peghe-, Mgr hee-] eelzh : change, row, turn [OM egheldi] eemeg : earring [OM eghe- rim, cp. Tur ek appendix] eereh : spin [OM eghere-, cp. Tur eghir-, Tuv egir-, OT *egür, and Tur örümchek spider and ör- spin, Kyr ör- weave, OT *ör-, and Tuv eeremchik spider; see aalz] eezh : mother [Kal eedzhi] egch : sister [OM ege-, cp. Eve ekin] egel : simple [OM egel lowly, cp. Tur eksik insufficient, Kyr öksü shortage, OT *eksü, Man eke- decrease, ehe evil] egem : collarbone anat [OM egem, cp. Tur eghin back, Kyr iyin shoulder, OT *eksü] egnee : row egshig : melody, sound [OM egesig] eh : mother [OM eke] eh : beginning [OM ekin < *pekin head, Dag heki, Man feki; see maglay] ehüü : acrid [OM ekeghün < *ek- < *pek-, cp. Tur eksi sour, OT *ekshi, Man fekcuhun acid] elbeg : in volume elch : envoy [OM elti, cp. Tur elci, Kyr elchi] eldeh : tan [OM elde- < *edle- < *ed-, cp. OT *ed leather] elee : vulture zool [OM eliye, cp. OT *elie] eleeh : wear down [OM ele-, cp. OT *ele] eleg : liver anat [OM eliken < *peligen belly < *pel, Dag heleg, Mgr helige] els : sand [OM elesün; see eleeh] elseh : enter em : woman [OM eme, cp. Man eme mother, Kor omoni and am female] em : medicine [Tib] emch : quack [OM emti doctor, cp. Kyr emchi; see em] emeel : saddle [OM emeghel, cp. Man enggemu] emeg : grandmother [see em and övög, cp. Man emhe mother-in-law] emgen : old woman [see em and bergen] emh : order? en : this [OM ene <*e-, cp. Eve er, Man ere] eneleh : ache [cp. Eve enuu-] enetheg : Indian [OM enedkeg] enger : rim, shore; south [cp. Kyr ong right, Eve anngu] engeseg : makeup enh : peace [OM engke] erch : power erdem : wisdom [OM erdem < *perdem, cp. Tur erdem morals, Tuv ertem science, Man erdemu] erdene : jewel [Skt ratna] erdes : mineral ereg : shore [OM ergi < *pergi, Mgr hargi, cp. Tuv erik] ereg : screw [OM erege- screw in, cp. Man eruwen drill] eregtey : man [OM er < *per, cp. Tur er, Kyr er] ereh : seek [OM ere- hope, cp, OT eri-] erh : might [OM erke < *perke, cp. Kyr erk freedom, OT erk] erhiy : thumb anat [OM erekey < *perke might, cp. OT *erngek, Man ferhe; see erh] erin : epoch ermel : fossile? ermelzeh : strive ers : sharp ert : early [OM erte, cp. Tur er, Kyr erte, Man erde, Eve erdelen earlier, Kor il early] erüü : chin anat [OM erüghen, cp. Kyr erin lip, OT erin] erüü : crime [OM erüghen, cp. Eve eruu bad] erüül : healthy [OM ereghül and eleghür] erveeh : flutter [OM erbheyi- < *erbhe-] erveehiy : butterfly zool [OM erbheghekey < *erbhe-; see erveeh] es : not [OM ese] esgeh : cut [OM eske- < *peske-, Dag herke-] esgeh : pickle [OM esüg < *esk- < *eks- < *ek-, cp. Man esehun unripe; see ehüü] esgiy : felt [OM esigey < *sesigey, cp. Man sisehe] esreg : against etgeed : side etseg : father [OM etige, cp. OT eze old man] etseh : be tired [OM eti- < *peti-, Dag hechi-] ev : concord [OM ebh, cp. Tuv ev- union, Kyr ep comfort, OT ebh] evdeh : break up [OM ebh-] ever : horn zool [OM ebher < *pebher < *pebh- front, Dag heur, Kor p'ul; see övör] evheh : fold, bend [OM ebhke- < *ebh-, Kal epkehe] evsheeh : yawn [OM ebhsi-] evtey : agreeing [OM ebhtey and ebhtü, Kal eptee] ezen : host [OM edin, cp. Tur iye master, Kyr ee, OT *idhi, Man edien lord, Eve edü husband, Tabgach *ezhen (i-chan) father's brother (Doerfer 1992, 45)] G gaa : mint bot gaali : customs gaans : pipe [Tib gang-zag] gachuur : larch bot [OM gatira] gadaa : outside [OM *gada-] gagnah : weld [Chi] gagts : alone [OM gagti] gahay : pig zool [OM gakay] gal : fire [OM gali, cp. Eve guluvun bonfire] galav : era [OM galabh, Skt kalpa] galirah : be tired, sad [OM galira-] galuu : goose zool [OM galaghun] galzuu : rabid [OM galdighu, cp. OT *qal-] gan : steel [OM gang, Chi gang] gan : drought [OM gang, Chi gan] ganirah : be mad [OM gani-] gantig : marble gants : alone [cp. Man gancuhan; see gagts] gar : arm, hand [cp. Tur kol arm, Kyr kol, Man gala hand, Eve ngale] garah : depart [cp. Tur gez- walk, Man gara-, Eve gir-, Kor kada go and korüm step] gaslah : be sad [OM gasal-, cp. Man gasa-] gashuun : bitter [OM gasighun and gosighun, cp. Man gosihon] gatsaa : village gavar : camphor [OM gabhur, Tib ga-bur, Skt karpura] gay : woe, disaster [OM gayi, cp. Tur kaygi grief, Kyr kaygi, OT *kadh, Jap kui regret] gayhah : wonder [OM gayiqa-, cp. Man gaiqa-] gazar : place [OM gadiar land < *gada-; see gadaa] gazh : abnormal [OM gadi crooked] gazhuu : false [OM gadighu < *gadi; see gazh] gedes : belly gedreg : backward [OM gederge < *ged-, Tur geri back, Kyr kiyin after, OT *ked-, Jap kita north] gegee : light; dawn [OM gegeghen < geghen bright < *ge-, cp. Tur gün day, günes sun, OT *kün; see giyh] geh : say [OM *ge- < *genge- < geme- and keme-, cp. Kyr kengesh counsel, OT *kenge-] geldreh : walk [OM gelderi-, cp. Tur gel- come, Kyr kel-, OT *kel-] gem : crime [cp. Tur kem bad, Kyr kem less, worse, OT *kem, Per kam few] ger : tent, house [OM ger, cp. Tib gur] gerch : witness [OM gereti, cp. Tuv herechi] gerel : light, brightness [OM gerel < *geler < *gel-, cp. Man gere, Eve ngeri; see giyh] gergiy : woman [OM gergen housewife; see ger] getel : but gevch : but gezeg : hair-knot [OM gedige < *ged-; see gedreg] ginzh : chain [Chi] gishüün : member [OM gesighün] giychin : guest [OM geyitin < *geritin; see ger, aylchin] giyh : be bright [OM geyi- < *geli- < *gel-; see gyalayh] gol : riverbed; axis [cp. Man golo] golomt : hearth [OM golomta, cp. Kyr kolomto] gonzgor : oblong [OM gondigar < *gondi- be oblong, cp. Eve ngonim long] goozhih : drip [OM goghudi-] gorhi : stream [OM goriki and goriqa] goridoh : hope [OM gori-, cp. Tur gör- see, Kyr kör-, OT *kör-] gots : chiefly goymon : noodle [Chi gua-mian] goyo : nice [OM gua, cp. Kor koun, Chi] gölög : cub, whelp [OM gölige] gölröh : stare göröh : plait [OM güre-] göröö : hunt [OM gürüghe game, cp. Man gurgu animal] gua : melon [Chi] gualin : beam guanz : restaurant [Chi guanji] guay : lord guch : thirty num [OM gutin < *gurbhan-on, cp. Man gosin; see gurav] gudam : corridor gudamzh : street [OM gudumdi, Chi] guld : along [OM guldu] gunih : be sad [OM guni-] gur : roebuck zool [OM gura] gurav : three num [OM gurbhan, cp. Kit *ghur (Chinggeltei 2002, 107)] gurguul : pheasant zool [see hyaruul] guril : flour [OM gulir] gutal : boot [OM gutal and gudasun, cp. Man gulha, Jap kutsu, Kor kutu] guu : ravine [cp. Man go canal, Chi] guuli : brass [cp. Tuv hola copper, Chi] guurs : feather [OM gaghursun chaff] guya : thigh anat [Chi gu] guyh : ask [OM guyi-, cp. Tur kov- chase away, Jap kou beg] gün : deep [OM gün] günzh : princess güren : might [cp. Kit *gür xan (ko-êr-han) "oberster Herrscher" (Doerfer 1992, 48)] gürgem : saffron bot [cp. Tib gur-gum, Skt kurkuma] gürvel : lizard zool [OM görbhel and gölbhür and gölbhürghe, cp. Tur keler] güü : mare zool [OM geü, cp. Man geo] güür : bridge [OM *göghür < *göphür, cp. Gre gephyra] güveh : flatten, sweep güyh : run [OM güyi-] güyls : apricot bot [cp. Tur kayisi] güzee : paunch [OM güdighen, cp. Man güdihe] güzeelzgene : strawberry bot [OM güdigheldirgene < *güdighen-dirgene; see güzee, zhimsgene] gyalayh : shine [OM gila- < *gil- < *gel-, cp. Eve gille-, Jap kirameku shine] gyandan : jail [Chi] gyant : tungsten H haa : where [OM qagha, cp. Tur hani, Kyr kayda, OT *kani] haa : foreleg [OM qagha < *qa] haah : close [OM qaghalta < *qaph- cover, cp. Tuv haa-, Tur kapa- and kapat-, Kyr kapkak lid, OT *kap, Jap kaburu and kawa leather] haalga : doorway [OM qaghalga path, cp. Tuv haalga gate] haalt : bar [OM qaghalta < *qaph-, cp. Kal havha gate, Tur kapi, Kyr kapka, cp. Tabgach *qabhaghtin (k'o-po-chen) doorkeeper, Kit *qabhaghti (ho-pa-chih) wardrobe (Doerfer 1992, 45, 48); see haah] haan : emperor [OM qaghan, cp. Kyr kan, Man han, Kor khün great] hachin : comical had : rock [OM qada, cp. Tur kaya, Tuv haya, OT *kaya < *kadha, Eve kadar] had : currant bot [OM qadun(g), cp. Tur kayin beech, Kyr kaying birch, Tuv hading, OT *kadhing] hadaas : nail, peg [OM qadaghasun < qada-; see hadah] hadah : nail, drive in [OM qada-, cp. Kyr kada-, Tuv kadag nail, peg, OT *kada] hadah : mow [OM qadu-] hadam : in-law [OM qadum, cp. Tur kayin, Kyr kayin, OT *kadhin] haduur : sickle [OM qadughur < qadu-; see hadah] haga : apart, split [OM qaga, cp. Tur kak- chisel, Kyr kak- strike, OT *kak] hagas : half [OM qagas < qaga; see haga] halah : heat, burn [OM qala-, cp. Eve ella coal] halah : release, relieve [OM qala-, cp. Man hala-] halbaga : spoon [OM qalbagan, cp. OT *kalbak, and Tur kasik, Kyr kashik, OT *kashuk < *kalak and *kalan] haldah : be infected [OM qaldu- dirt] halgah : fear [OM qalg-] halgay : nettle bot [OM qalagay < qala-; see halah] halh : shield [OM qalqan, cp. Tur kalkan, Kyr kalkan, OT *kalka] halih : float [OM qali-, cp. Tur kalk- rise, Kyr kalki-, OT *kalk] halim : whale zool [OM qalim, cp. Man kalimu, Kor kore, Jap kujira] halis : crust [OM qalisun; see hörs] haliu : otter zool [OM qalighun, cp. Man haylun] haltsrah : get bald [OM qalti- < *qal-, cp. Kyr kashka-, OT *kashka] haluun : hot [OM qalaghun < qala-; see halah] halzan : bald [OM qaldin and qaltiyi- < *qal-; see haltsrah] hamag : all [OM qamug < qamu-, cp. Tur kamu; see hamah] hamah : gather [OM qamu-, cp. OT *kamu] hamgaalah : defend [OM qamagala-] hamar : nose anat [OM qamar and qabhar] hamb : bishop [Tib mkan-bo teacher] hamt : together [OM qamtu < qamu-; see hamah] hamuu : scab [OM qamaghu] hana : wall [OM qana, cp. Tuv hana] hanah : be satisfied [OM qanu-, cp. Tur kan- be satisfied, OT *kan] hanah : let blood [OM qana-, cp. Tur kana- and kan blood, Kyr kan, Tuv han, OT *kan] hand : syrup [OM qandu, cp. OT *kant, Per qand sugar, Skt kand] handgay : elk zool [OM qandagay] hangah : satisfy [OM qangga-] hanginah : sound, make noise [OM qanggina-] hanhlah : smell [OM qangqul-] hani : mate [OM qani, cp. Jap kanau match] haniah : cough [OM qaniya-] hantar : bridle [OM qantara- bind a horse, cp. OT *kantar, Man kantara-] hantsuy : sleeve [OM qamtiu, Chi] har : black [OM qara, cp. Tur kara, Kyr kara, OT *kara, Man kara] haraah : curse [OM qariya-, cp. Kyr karga-, OT *karga, Eve eeri- call] haraatsay : swallow zool [OM qaraghachay < qara black, cp. Tur kirlangich, OT *kirlangich, and Tuv haraachigay, OT *karachkay; see har] harah : look [OM qara-] haram : avarice [OM qaram < qara; see har] harandaa : pencil [Russian karandash] haranga : gong [OM qarangga, Tib] haranhuy : dark [OM qaranggui < qara, cp. Kyr karanggi; see har] harayh : jump [OM qarayi-, cp. OT *karghi and *kaz] hariltsaa : relation hariu : answer hariyn : stranger harshih : contradict hartsaga : hawk zool [OM qartigay, cp. Kyr karchiga] haruul : guard [OM qara-, cp. Kyr karool; see harah] haruul : plane [OM qarughul] harvah : shoot [OM qarbhu-, cp. Kyr karuu- weapon, Eve garpa ray] harvin : fat anat [OM qarbhing and arbhing, cp. OT *kazi, Man kalbin] hasah : cut off [OM qasu-] hashaa : fence [OM qasigha < *qasi-] hashir : experienced hatah : be dry, hard [OM qata-; see hatuu] hatavch : pole hatgah : sting, punch [OM qadqu-] hatsar : cheek [OM qatir] hatuu : hard [OM qataghu < qata-, cp. Tur kati, Kyr katuu, OT *kat, Kor kutün; see hatah] havan : swelling [OM qabhang < qabha- swell, cp. Tur kabar-, OT *kapar] havar : spring [OM qabhur] havch : crab zool [OM qabhti] havdah : swell [OM qabhadu-] havhag : lid [OM qabhqag < *qaph-; see haah] havi : vicinity [OM qabh] havirga : rib [OM qabhirga and qabhisun, cp. Tur kaburga, Kyr kabirga, OT *kaburga] havtas : cardboard [OM qabhtasun < *qabhta-, Kal haptasen; see havtgay] havtgay : flat [OM qabhtagay < *qabhta- be flat, Kal haptagi flat, cp. Man kapahun flat] havtgay : wild camel zool [OM qobhusun and qabhan wild boar, cp. OT *kaban] hayaa : edge [OM qiyaghan, cp. Kyr kiya slope] hayag : address [Tib] hayah : cast [OM qaya-] haych : scissors [OM qayiti, cp. Kyr kaychi, Eve kaik] hayh : seek [OM qayi- feel out] haylaas : elm bot [OM qayilasun] haylah : melt [OM qayil-] hayhrah : consider [OM qayiqur- < qayi-; see hayh] hayr : love [OM qayiran pity] hayr : gravel [OM qayir, cp. Kyr kayrak whetstone] hayrah : roast, fry [OM qayir-, cp. Tur kavur-, Kyr kuur-, OT *kaghur, Man hari-] hayrtsag : box, chest [OM qayirtiag < *qaghurtig < *qaphurtig < *qaph-, cp. Tuv haarzhak, OT *kapurchak; see haah] hazaar : bridle [OM qadighar < qadi-; see hazah] hazah : bite [OM qadi-] hazhuu : side [OM qadighu] hed : how much [OM kedüy < *ked-, Kal kedüü] heder : obstinate [OM keder wicked, Kal keder, cp. Kyr kezhir obstinate, Jap kitsui hard, intense, brave] hedgen : bumble-bee zool [OM kedgene, Kal kedgene] hee : ornament [OM keghe < *kephe, Kal kee; see hev] heer : brown [OM kegher, Kal keer, cp. Man keire] heer : steppe [OM keghere, Kal keer, cp. Eve kever] hegzhüün : arrogant [OM kegidighün < *keg, cp. Kyr kek vengeance] hehreh : belch [OM kekire-, Kal kekerhe, cp. Man kekere-] hel : tongue [OM kelen, Kal kelen, cp. Kor hye] helbereh : deviate [OM kelbere-] heleh : say [OM kele-, Kal kelehe; see hel] helgiy : mute [OM kelegey, Kal kelkee] helhee : contact [OM kelkiye] helmerch : interpreter [OM kelemerti, Kal kelmerchi; see heleh] heltiyh : be bent [OM kelteyi-, Kal kelteehe] hem : measure [OM kem, Kal kem] hemh : into bits, apart [OM kemki, Kal kemke] hen : who [OM ken, Kal ken, cp. Tur kim, Kyr kim, Eve ngi] henee : distress [OM keneghe, cp. Kyr küyüt grief] hengereg : drum [OM kenggerge, Kal kenggerge] herchih : cut [OM kerti-, Kal kerchihe, cp. Tur kerte groove, cut] heree : crow zool [OM keriyen, Kal keree] hereg : affair [OM kereg necessity, Kal kereg, cp. Tur gerek necessary, Kyr kerek] hereh : bind [OM kere-, Kal kerhe, cp. Man kergi-] hereldeh : quarrel [OM kereldü- < *kere-, Kal kereldehe] herem : wall [OM kerem, Kal kerem] herem : squirrel zool [OM keremü, Kal kermen] herhen : how herüül : quarrel [OM kereghül < *kere-, Kal kerüül; see hereldeh] heseg : piece [OM keseg, Kal keseg, cp. Kyr kesik, Tur kes- cut, Kyr kes-, OT *kes] heseh : loiter [OM kese-] het : flint [OM kete, Kal kete] het : too much [OM ketü < *keti, cp. Tur gec- pass, cross, Kyr kech-, OT *kech, Eve kete many] hetsüü : difficult [OM ketighü extra < *keti, Kal ketsüü; see het] hev : form [OM kebh, cp. Tur gibi like, Kyr kep form, OT *kep] heveg : husk bot [OM kebheg, Kal keveg, cp. Tur kepek, Kyr kebhek, OT *kebek] hevel : belly anat [OM kebheli, Kal kevel, cp. Man kefeli] hevleh : print [OM kebhle- mould < kebh; see hev] hevreg : fragile [OM kebhereg, cp. Tur gevrek crunchy, Tuv heerek fragile, Kyr kiyra- shatter] hevteh : lie down, be flat [OM kebh-, Kal keptehe] hezee : when [OM kediye < *ked-, Kal kezee; see hed] hiam : sausage hicheeh : endeavour, be diligent [OM kitighe-] hilen : velvet [OM kiling, Kal kileng] hilen : anger [OM kiling, Kal kileng] hir : dirt [OM kir, Kal kir, cp. Tur kir, Kyr kir, OT *kir] hirtey : approximately [see hir] hiv : moth [OM kibhe] hiveh : ruminate [OM kebhi-, Kal kevhe, cp. Tur gev-, OT *keb] hivs : carpet [OM kebhis, Kal kives, cp. Tuv hevis, OT *kebiz, Tib kebs] hiy : air [OM kei, Kal kii, cp. Chi qi] hiyd : cloister [Kal kiid, Skt] hiyh : do [OM ki-, Kal kehe, cp. Tur kil-, Kyr kil-, OT *kil] hiyl : violin [OM kighili handle] hiyseh : blow [OM keyi-] hodood : stomach [OM qotughad, pl. of *qotugha, cp. Man kodo crop] hog : litter, waste [OM qog] hoh : damage [OM qoki-] hol : far [OM qola, cp. Man goro, Eve goro] holboh : bind, connect [OM qolbu- unite < *qol- pair; see hos] holdoh : be far [OM qoladu- < qola-; see hol] holih : mix [OM qoli- < *qol- pair, cp. Kyr kosh- add, OT *kosh < *kol pair; see hos] hondloy : buttock [OM qondalay < *qong, cp. Man kondiosu] hongil : cave [OM qonggil, cp. Kyr üngkür, OT *üng pierce; see höndiy] hongor : kind [OM qonggur] honh : bell [OM qongqa] honi : sheep zool [OM qonin, cp. Tur koyun, Kyr koy, Tuv hoy, OT *koni, Man honin] honoh : spend the night, settle [OM qonu-, cp. Tur kon- stay, Kyr kon-, Tuv hon-, and Tur koy- put, Kyr koy-, OT *ko] honshoor : snout [OM qonsiyar and qangsighar, cp. OT *kangur, Man kangsari nose-ridge] honzhih : gain, profit [OM qondi- and qodi-; see hozhih] hool : meal [OM qoghul; see hooloy] hooloy : throat [OM qoghulay < *qoghu- hollow; see hooson] hooson : empty [OM qoghusun < *qoghu- < *qophu- hollow, cp. Tur kovuk, Kyr koo, OT *kobi, Jap kubo cave] hor : poison [OM qoura] horhoy : worm zool [OM qorqay, cp. Tur kurt, Kyr kurt, OT *kurt] hori : twenty num [OM qorin < *qoyorin < *qoyar-on, cp. Man orin; see hoyor] horih : forbid [OM qori-, cp. Tur koru- guard, Kyr koru-, Tuv horu- forbid, OT *kori] horoh : diminish [OM qoru-] horoo : enclosure [OM qorighan and qoriyan < qori-; see horih] horshoo : union [OM qorsi- unite] hos : pair [OM qos, cp. Kyr kosh; see holih] hoshin : humor [OM qosin] hoshuu : beak [OM qosighun, cp. Kor k'o nose] hot : town [OM qota corral, cp. Man hoton, Kor kos place] hotgor : valley [OM qotagir] hotsroh : leave behind [OM qotir-] hovor : seldom [OM qobhur] hoyno : later; to the north [OM qoyi rear] hoyor : two num [OM qoyar < *qolir < *qol- pair, cp. Kit *kho two (Starikov 1982, 125); see holboh, hos] hozhigdoh : lose [OM qodigda-] hozhih : gain [OM qodi- and qondi-; see honzhih] hozhim : later [OM qodim; see honoh] hödlöh : move [OM ködel-, Kal ködelhe] hödöö : land [OM ködeghe, Kal ködee] hög : melody [OM kög, Kal kög, cp. Tuv hög joy, OT *kög, Chi] höh : breast [OM kökün, Kal köken, cp. Tur göghüs, Kyr kökürök, OT *köküz, Man huhun, Eve ukun and hiken, Jap kokoro heart, Kog *kor (Itabashi 2003, 143)] höh : blue [OM köke, Kal kökö, cp. Tur gök sky, Kyr kök sky, blue, OT *kök, Man kuku] höhröh : laugh [OM kökri- < *kök-, Kal kökshihe, onom.] höl : foot [OM köl, Kal köl] höldöh : freeze [OM kölde- < *köl- cold, Kal köldehe freeze; see hüyten] hölög : vehicle; boat [OM kölgen < köl, Kal kölgen; see höl] höls : sweat [OM kölüsün, Kal kölsen] hömsög : brow [OM kömüsge, Kal kömseke, cp. Man human] höndiy : empty, hollow [OM köndey, Kal köndee, cp. Kyr köngdöy and öndür] höndlön : across [OM köndelün, Kal köndöleng] höngön : easy [OM *könggen, Kal künggen] höö : soot [OM köghe, Kal köö, cp. Kyr köö] hööh : chase [OM köghe-, Kal kööhe] höörög : bellows [OM kögherge < köghe-, Kal köörög, cp. Tur körük, Kyr köörük, OT *köri, Man hujuku; see höös] hööröh : swell, rise, excite [OM köghere- < köghe- < *köphe-, Kal köörhe, cp. Tur köpür-; see höös] höös : foam [OM köghesün < köghe- swell < *köphe-, Kal köösen foam, cp. Tur köpük, Kyr köbhük, OT *köp swell, Kor kaphüm foam, Man kubsu- swell] höröh : be cold [OM körü- < *köl- cold, Kal körhe be cold; see höldöh] höröngö : leaven; capital [OM körüngge, Kal körengge, cp. Kyr körönggö, Jap hooji] höröö : saw [OM köreghe < *kireghe < *kir-, Kal köree, cp. Tuv hiree, Kyr kerki adze, Jap kiri drill, awl; see hyargah] hörs : soil, crust [OM körüsün, Kal körsen, cp. Tuv hörzün] höshig : curtain [OM kösige, Kal köshge, cp. Kyr köshögö, Per kushk kiosk] höshöö : column [OM kösiye, Kal köshee] höshüür : lever [OM kösighür, Kal köshüür] hösög : cart [OM köske] hötlöh : lead [OM kötel-, Kal kötelhe] hövch : string [OM köbhti, Kal köpchi] hövöh : drift, float [OM köbhü-, Kal kövhe, cp. Tur köprü bridge, Kyr köpürö] hövön : cotton wad [OM köbhüng, Kal köveng, cp. Tuv höveng, Man kubun] hözör : card [OM *ködir, Kal közer] hudag : well [OM qudugh, cp. Tur kuyu, Kyr kuduk, OT *kudugh] hudal : false [OM qudal] hudaldah : sell [OM qudald-] hugalah : break [OM qugul-] hulan : wild donkey zool [OM qula, cp. Tur kulan, Kyr kulan, OT *kulan, Man kulan] hulgana : mouse zool [OM qulugana, cp. Kyr kish sable, OT *kish < *kil, Man ulhu squirrel, Eve uluki] hulgay : theft [OM qulaghay and qulasun < *qula-] huls : bamboo [OM qulusun reed] hums : nail, claw [OM kimusun and qumusun] hun : swan zool [OM qun] hunar : clothing [OM qunar] hundaga : cup [OM qundaga and quntaga] hur : rain [OM qura] huraah : assemble [OM qura- < *qur-, cp. Tur kur- arrange] hurd : speed [OM qurdun fast] hurga : lamb zool [OM qurigan, cp. Tur kuzu, Kyr kozu, OT *kozi, Man iren deer] hurim : wedding [OM qurim assembly < *qur-, cp. Eve kurim; see huraah] huritsah : covet [OM quriti-] hurts : sharp, acute [OM qurti-, cp. Kyr kurch] huruu : finger anat [OM qurughun, cp. Kor kalak] hus : birch bot [OM qusun, cp. Man isi larch, Jap kusu camphor tree] husah : shave [OM qusu-] hush : cedar bot [OM qusi, cp. Man usiha nut, Eve usikta oak, Jap kashi] hushga : walnut bot hutag : holiness [OM qutug, cp. Tur kut luck, Eve kutu] hutga : knife [OM utuga < *utu-, Kal utha] hutgah : mix [OM qudqu-, cp. Tur kat- add] huts : buck, ram zool [OM qutia, cp. Tur koc, OT *koch, Man kuca, Eve kucha] hutsah : bark [OM quti-] huuchin : old [OM qaghutin] huuchir : string instrument [Chi hu-jia] huudas : page [OM qaghu-dasun bark; see huulah] huulah : peel [OM qaghu-l- < *qaphu-, cp. Tur kabuk bark, Kyr kabhik, OT *kabagha] huuli : law [Chi] huur : string instrument [OM qughur, cp. OT *kopuz, Jap koto, Chi hu-cin] huurah : deceive [OM qaur-] huuray : dry [OM qaghuray] huuray : file [OM qaghuray] huurs : nit zool [OM kighursun and ga(gh)ursun, cp. OT *kauz husk] huvaah : share [OM qubhiya-, Kal hovaaha] huvin : bucket [OM qubing, cp. Tur kova] huvirah : change [OM qubhira- moult, Kal hövrehe] huvtsas : clothing [OM qubhtiyasun, Kal hoptsa] huy : sheath [OM qui] huyag : armor [OM quyag] huzhir : salty soil [OM qudir, cp. Man hudiri] hüch : fight [OM küti force, cp. Tur güc, Kyr küch, OT *küch] hüder : muskrat zool [OM küderi, cp. Jap kitsune fox] hüher : sulfur [OM *küker, cp. Tur kükürt, Kyr kükürt, Per gugird] hüleeh : wait, receive [OM küliye-] hüleh : bind [OM küli-] hümüüs : people [OM kümün man] hün : man [OM küngün] hünd : heavy [OM kündü, cp. Tuv hündü honor, respect, Chi kungde merit] hüns : daily food [OM künesün] hüree : cloister [OM küriyen enclosure, cp. Tuv hüree church] hüreh : reach [OM kür-] hürel : bronze [OM kürel and küler, cp. Kor kuro copper] hüren : brown [OM küren, cp. Kyr küröng, OT *küreng, and Tur güz autumn, Kyr küz, OT *küz < *kür] hürgen : in-law [OM kürgen < kür, cp. OT *köregen; see bergen] hürhree : waterfall [OM kürkire- roar, cp. OT *köksö] hürmen : basalt [OM kürmen earth spirit, Kal kürmen] hürz : shovel [OM kürdi < *kür-, cp. Tur kürek, Kyr kürök, OT *küre] hüseh : wish [OM küse-, cp. OT *küse] hüü : son, boy [OM keü] hüüdiy : bag [Kal küüdee, Chi] hüühen : girl [OM keükün] hüür : corpse [OM kür, Kyr kör grave, Per gur] hüys : navel anat [OM küisün < küi, Kal kiisen, cp. Kyr kindik, OT *kin-] hüyten : cold [OM küyitün < *kölitün < *köl-, Kal kiiten; see höldöh, höröh] hüzüü : neck [OM küdiüghü] hyadah : destroy [OM kidu- and kita-, Kal kudha, cp. Tur kiy- hash, cut apart, Kyr kiy-, OT *kiy] hyalayh : squint [OM kiluyi-, Kal kuliiha, cp. Kyr kiysh- bend, OT *kish- < *kil] hyalbar : easy [OM kilbar, Kal kilwer] hyalgas : horsehair [OM kilgasun < *kil-, Kal kilghasen, cp. Tur kil hair, Kyr kil, OT *kil, Kor kalki mane] hyamd : cheap [OM kimda, Kal kimde] hyanah : supervise [OM kina-, Kal kinha] hyar : ridge [OM kira, Kal kire, cp. Kyr kir, Tur kir country, wilderness, OT *kir] hyaram : boiled milk with water [OM kiram and kimur, cp. Tur kimiz koumis, Kyr kimiz, OT *kimiz, Jap kamosu brew] hyargah : shear [OM kirga- < *kir-, Kal kirvehe, cp. Tur kirk-, Kyr kirk-, OT *kir, Man giri-, Eve gir-, Jap kiru, Kor k'al knife] hyaruu : hoarfrost [OM kiraghu, Kal kiruu, cp. Tur kiraghi, Kyr kiroo, OT *kiraghu] hyaruul : pheasant zool [OM kirghul, cp. Kyr kirgool] hyasaan : anger [OM kisagha, Kal kisaan, cp. Tur kisa short, Kyr kis- press, OT *kis] hyarvas : burnt hair [OM kirbhusun, Kal kirvsen] hyatad : Chi [OM kitad, pl. of *Kit, Kal kited] hyazgaar : border [OM kidigar, cp. Tur kiyi shore, OT *kidigh] I icheh : be ashamed [OM itie- < *pitie-] id : craft [OM ide, cp. Skt iddhi] ih : big [OM *ike < *pike, Don fugie, cp. Tur eghit- bring up, OT *igid] iher : twin [OM ikire, cp. Tur ikiz, OT *ikir, Man ikiri] ilbe : trick, deceit [cp. OT *yilbi] ilbees : bait [OM ilbeghüsün] ilbeh : caress [OM ili-, cp. Man ile- lick] ild : sword [OM ildü, SKor il-do moon-sword] ilgeeh : send [OM ilege- < ile-, cp. Tur ilet- hand over, Eve ilbe- drive] ilzhig : donkey zool [OM eldigen, cp. Tuv elchigen, Tur esek, Kyr eshek] im : sign ineeh : laugh [OM ineghe- < *pineghe-, Dag hinee-, cp. Eve inye-] inge : female camel zool [OM inggen, cp. Kyr inggen, Man ingge] inzhir : fig bot [cp. Tur incir, Kyr anzhir, Per anjir] ir : ninety num [OM iren < *ir(s)ün-on; see yes] ir : blade [OM ir < *pir, Dag hir, cp. Tur iz trace, OT *ir, Man irun edge] ireg : whether zool [OM irge, cp. Kyr irik, Man irge] ireh : come [cp. Tur er- reach, OT *er-] irves : leopard zool [OM irbhis, cp. Kyr ilbhirs snow leopard and zholbhors tiger, OT *yolbars; see bars] ish : grip, handle [OM esi < *pesi, Dag heshi, cp. Man fesin, Eve hesin] ish : origin [OM esin < *pesin mother, Kal eshen origin, cp. Tur eski old, OT *eski, Jap heso navel] ishig : kid zool [cp. Tur keci goat, Kyr echki, Tuv öchkü, OT echqe] itelgü : gyrfalcon zool [cp. Kyr itelgi, Man itulhen] itgeh : hope [OM itege-, cp. Tuv ideg] L laa : candle [Chi la] laaz : box, can lag : mud [cp. Jap nukaru smear] lam : lama [Tib bla-ma, Chi lama] lats : lacquer [Tib la-tza, Chi la] lav : wax [OM labh, Tib la-ba, Chi la] lembe : flute [Tib gling-bu] lahgva : Wednesday [Tib lhag-pa Mercury] linhua : lotus bot [Chi lian-hua] liyr : pear bot [Chi li] lonh : bottle [OM longqu, Chi] lugshih : beat, knock [OM lugsi-] luu : dragon [Tib klu] luus : mule [Chi luoji] luuvan : carrot bot [Tib la-p'ug, Chi luo-bo radish] luuzhin : compass [Chi] M maalinga : flax bot [Chi ma] maanag : dumb [OM meneg] maazhin : varnish [Chi] magad : certain [OM magad] maglay : forehead anat [OM manglay and mangnay, cp. Kyr mangday, OT *manglay, Tur beyin brain, Kyr mee, OT *bengi; see eh] magtah : praise [OM magta-, cp. Kyr makta-, OT *makh-] mah : flesh [OM miqan, cp. Kyrghyz myqyn thigh] mahbod : element [Skt mahabhuta] mahir : bent [OM maki- bend] mal : livestock [Tur mal, Kyr mal, Ara mal] malgay : cap [OM malagay, Kal mahlaa, OT *malakay] maltah : demolish [OM malta- bury] manah : guard [OM mana-] manarah : climb [OM manara-] manay : our ppron [OM manay] mandah : bloom [OM mandu-] mandal : circle [Skt mandala] manduulah : rise [OM mandala-] manguu : stupid [OM mungqaghu < *mung-, Kal monghuu; see munah] manzh : Man [OM mandi] maral : doe zool [OM maral] margaash : tomorrow [OM margasi] margad : emerald [Gre smaragdos] margah : dispute [OM marga- bet] martah : forget [OM marta- < *umarta-] marzah : grin [OM mardi-] mash : very [OM masi, cp. Jap masu increase] mashin : car [Russian mashina] maslo : butter [Russian maslo] matah : bend [OM masi, cp. Man mita-, Jap motoru contradict] may : bonfire [cp. Jap maki firewood] mayhan : tent [OM mayiqan, Chi] mazaalay : bear zool mech : monkey [OM meti; see bich] medeh : know [cp. Man medige news, Eve mede- feel] megzh : hog zool [OM megedin, cp. Man mehe sow] meh : deceit [OM meke] melhiy : frog zool [OM meleqei and meneqei < *melq-, cp. Man meihe snake; see mölhöh] mendleh : greet [OM mendüle- < mendü healthy] mergen : clever, wise [OM mergen sharpshooter, hunter, cp. Man mergen] meriyh : make efforts [OM meriye-] mes : weapon [OM mese sword] met : as, like [OM metü, cp. Kyr bet face] miniy : my ppron [cp. Kyr meniy] minzh : beaver zool [OM mindi, cp. Jap mujina badger] misheeh : smile [OM misiye-] mod : tree [OM modun, cp. Man moo, Eve moo, Chi mu] mogoy : snake zool [cp. Kit *mogho (Chinggeltei 2002, 107; Vovin 2004, 121)] mohoo : blunt [OM moqay, cp. Kyr moko- be blunt] molor : topase [OM molur < bolur crystal; see bolor] mordoh : depart [OM morda- < *mor-; see mori] mori : horse zool [OM morin < *mor-, Kal mörn, cp. Man morin, Eve murin, Kit *mori (Chinggeltei 2002, 107; Vovin 2004, 121), Kor mal, Chi ma, Jap u-ma, Kog *meru colt (Itabashi 2003, 146)] moyl : sour cherry [OM moyil, cp. Kyr moyul, Man mojoro] möch : extremity [OM möti] möchir : branch [OM mötir] möd : immediate möhöh : perish [OM mökü broken, cp. Jap mukashi old times] mölhöh : creep [OM mölqü- < *melq-, cp. Man micu-] möltlöh : twist [OM möltüre-, cp. Jap mojiru] mölzhih : exploit [OM möldi- gnaw] mön : also [OM mön self, cp. Tur bu this, OT bu, Eve men self, Jap mono thing] möndöl : young marmot zool [OM möndele, cp. Eve munnukan hare, Jap momonga flying squirrel] möndör : hail [OM möndür < *möl-dür, cp. Kyr möndür; see mös] möngö : silver, money [OM mönggün, cp. Tuv mönggün, Man menggun, Eve mengun] mönh : eternal [OM möngke < *mengkü, Chi wan-ku] möög : mushroom [cp. Tuv möögü, Chi mogu] möör : hoop [OM mögher] mööröh : howl [OM möghüre- and *böghüre- and büngsi-, cp. Tur böghür-, Kyr möörö-, OT *böghür-, *böngür-] mör : track [OM mör, cp. Jap michi road, Kor molda follow] mör : river [OM mörön, cp. Kit *mörə (mu-li, Doerfer 1992, 48), Kog *mey river, water < *mer (Itabashi 2003, 146-47), Man muke water, Eve muu, Kor mul, Jap mizu] mör : shoulder [OM möri and mörün, cp. Man meiren, Eve mire] möröödöh : long for [OM mörüghed-] mörs : cartilage [OM möghersün and böghersün, cp. Tur boynuz horn, Kyr müyüz, OT müghüz] mös : ice [OM mö(l)sün < *möl, cp. Tur buz, Kyr muz, OT *mur] muhar : hornless [OM *muqur; see mohoo] muhrih : roll [OM muqur- < *muq-, cp. Jap maku] muna : mallet [cp. Eve monggi- knead, Jap momu rub, Kor manchida caress] munah : be dazed [OM munu- be dumb < *mung-, cp. Tur bön stupid, dumb, OT möng, Eve mongnon, Chi meng dazed] mundah : be insufficient [cp. Jap mazui poor] muruy : crooked [cp. Man murihan curve, Eve muru- round] mushgih : twist [OM musigi-, Kal mushkuu twisted] muu : bad [OM maghu] muzh : region [cp. OT budun nation, Kor modu all and madang courtyard, Jap machi street, Chi] myagmar : Tuesday [Tib mig-dmar Mars] myanga : thousand num [OM minggan, cp. Tur bin, Kyr ming, OT müng, Man minggan] N naadah : play [OM naghad-] naah : stick [OM nagh- < *naph-, cp. Tur yapis-, Man lifa- smear, Jap nebai sticky] naash : this side [OM naghasi < nagha] nachin : falcon zool [OM natin < *latin, cp. OT lacin] nad : me ppron [cp. Kor nal] nagats : relative [cp. Tib snag] nagvan : inkpot [Tib snag-bum] nahiyh : bend [OM naki-] nal : ruby [cp. Kyr laal, Tib nal, Per lal] nam : low, quiet [OM nam] nam : party namag : swamp [OM namug < *nam-, cp. Eve laamu sea, Tib nem swamp, Jap nami wave and numa swamp, Kor nop'; see nuur] namar : autumn [OM namur] namtar : biography [cp. Tuv namtar, Tib rnam-thar] nar : sun [OM naran, cp. Tur yaz summer, Kyr zhaz, OT *yaz < *nyar, Kit *nyär (nieh-la, nieh-i-erh) day (Doerfer 1992, 48; Chinggeltei 2002, 107), Kor yarüm < *nyar- summer, Chi chi sun (Mandarin ri, dial. yat) SJap nichi day, SKor nal] nariyn : fine [OM narin] nars : fir, pine bot [OM narasun] nas : age [OM na(l)sun, cp. Tur yas, Kyr zhash, OT yash < *nyal, Jap nasu give birth] navch : leaf [OM namti and nabhti < *nabh-, Mgr lavch, Kal napchi, cp. Tur yaprak, OT *yapurghak < *nyap-, Kor iph < *niph, Jap na vegetable] navtar : low [cp. Eve nieptekun] naya : eighty num [OM nayan < *nayiman-on; see naym] naydah : hope [OM nayida- and nayila- be glad < nay friendliness] naygah : swing [OM nayigu-, cp. OT *yayka-] naym : eight num [OM nayiman] naymaa : commerce naymalzh : crab zool nayr : feast [OM nayir; see nayrah] nayrah : mingle [OM nayira- agree, cp. Tur yara fit, Kyr zhar beloved, OT *yara < *nyara-, Man nara- love] nayz : friend [OM nayidi < nay friendliness] neeh : open [OM neghe-, cp. Man nei-, Eve niw-, Kor yolda < *nil-] neg : one num [OM nigen, Dag niken] neheh : weave [OM neke-, cp. Jap nuki woof] neheh : request [OM neke-, cp. Man lehe- claim, Jap negau ask] neheh : chase [OM neke-, cp. Jap nigeru run] nemeh : add [OM neme-, cp. Man neme-] nemneh : cover [OM nemne-] nen : very [OM neng] ner : name [OM nere, cp. Kor irüm] nereh : burn [OM nere-] ners : blueberry bot [OM nersün] netreh : deteriorate [OM netere-, cp. Tur yit- be lost, Tuv chid-, OT *yit, Man nitan weak] nevt : through [OM nebhte and nemte, Kal nepte] nimbeg : lemon bot [Skt nimbuka] nimgen : thin [OM nimagun < *nom-, cp. Eve nemkuun; see nomhon] niseh : fly [OM nise-] niyt : together [OM niye-; see neg] nogoo : grass bot [OM nogugha] nogoon : green [OM nogughan, cp. Tuv nogaan, Man niohon greenish; see nogoo] nogt : halter [OM nogtu, cp. Kyr nokto] nohoy : dog zool [OM noqay, cp. Kit *nyoghe, *nyöghe (nieh-ho) (Doerfer 1992, 48) = *nokhi (Chinggeltei 2002, 107; Vovin 2004, 121)] nom : book [cp. Tuv nom, Gre nomos law] nomhon : quiet [OM nomuqan and nomughan < nom peacefulness, cp. Tur yumusak soft, Kyr zhumshak, OT *yum < *nyum, Eve nyemume, Jap yawai] nooluur : down, plume [OM noghulur < *noghu- and *nugha-, Kal nöölr; see noos] noos : hair [OM nughasun and nunngasun < *nugha- and nunnga, cp. Eve innga- wool, Man nunngari down, Tur yün wool, Kyr zhün, OT yüng < *nyüng] noroh : get wet [OM nor-] notsoh : attack, fight with [OM noti-] noyon : master [Chi lao-ye old father] noyr : sleep [OM noyir, Kal nöör, cp. Jap ne] noyton : wet [OM noyitun < *noritun < nor-; see noroh] nögöö : other [see neg] nöhöh : compensate [OM nökü- repair] nöhör : mate [OM nökür, cp. Man neku sister, Per noukar servant] nölöö : influence [OM nölüghe heat and nüle flame, cp. Eve nul- kindle] nömröh : cover [cp. Man nemerhen coat] nööh : hide [OM nüghe-] nudarga : fist [OM nidurga, cp. Tur yumruk, Kyr zhuduruk, OT yudruq < *nyudruq, Man nujan, Jap nigiru grasp] nuga : meadow [OM nigu] nugalah : bend [OM nigula- < nigu, cp. Man iku- fold; see nuga] nugas : duck [OM nugusun, cp. Man niyehe, Eve niki] nugas : spinal cartilage [OM nigu(r)sun, cp. Man ikursun] nuhah : knead [OM nuqu- and niqu-, cp. Man niyohu- and nikca- destroy] nulimdas : spittle [OM nilmudasun and nilbudasun, Kal nülmüdesn] nulims : tear [OM nilmusun and nilbusun < *nil-, cp. Tur yas, Kyr zhash, OT *nyal, Eve inyamu-] num : bow [OM numun, cp. Man nu] nuntaglah : crush nurah : fall [OM nura-, cp. Tib nur-ba abyss] nurma : ember [OM nurma] nuruu : ridge [OM nirughun back] nus : snot [OM ni(ya)sun, cp. Man niyaki] nutag : land [OM nutug and nitug] nuuh : hide [OM nighu-] nuur : lake [OM naghur < *namur < *nam-; see namag] nüd : eye anat [OM nidün, cp. Kor nun] nüh : hole [OM nüken, cp. Jap nuku pierce] nütsgen : naked [OM nitigen] nüüh : wander [OM neghü-, cp. Man neo-, Eve ngene- go] nüür : face [OM nighur] nüürs : coal [OM neghüresün, cp. Man nemu coal mine, Kor ne smoke] nyadlah : slaughter [OM nitula-] nyagt : dense [OM nigta, cp. OT *yigi, Eve luku] nyalganah : be sticky [OM nilgana- < nila-, cp. Tur ilik bone marrow, Man lala gruel, Jap nori paste, starch] nyalh : firstborn [OM nilqa tender, cp. Eve nelki spring, Jap naru bear fruit] nyam : Sunday [Tib nyima sun] nyaray : firstborn [OM niray tender, cp. Man niyarhun fresh] O och : spark [OM oti < *poti, cp. Tur ot fire and ocak hearth, Kyr ot fire and ochok hearth, Eve hoosin lightning, Kor pül fire, Jap ho, OJ po] ochih : go there [cp. Kyr öt- pass, Jap utsuru move] od : star [OM odun < *podun, Dag hod, Mgr foodi, cp. Eve osikta, Kor pyool, Jap hoshi, OJ posi] odoh : depart [OM odu-] odon : order odoo : now [OM odua and edüghe < *e-; see en] ogotno : mouse zool [OM ogutana] ogshih : rise ogt : completely [OM ogutu] ogtloh : cut off [OM ogtal- and ogtir-] ogtorguy : heaven [OM ogtarguy] ohin : girl [OM okin, cp. Man uki female and uhen daughter-in-law] ohor : short [OM oqur < *poqur, cp. Man foholon] olbog : carpet [OM olbug cushion < *ol-, cp. Tur esik threshold, Kyr eshik door, Tuv ezhik, OT *eshik < *el-] olgoy : intestine [OM olugay] oloh : find [OM ol-] olom : ford [OM olum] olon : much [OM olan < *polan] ols : hemp; cord [OM olusun, cp. Man olo] olz : fund [OM oldi < *ol-; see oloh] on : year [OM on < *pon, Dag hon, cp. Man fon time, Kor pom springtime, Jap haru, OJ paru, Kit *p'o time (as in hsia-li-p'o invitation-time, Doerfer 1992, 48; Chinggeltei 2002, 107)] ondoo : strange [OM ondu other, cp. Tur o he, Tuv ol, Man uba this, Eve hungtu- other] ongots : vessel [OM ongguti < *ongg-; see ongoyh] ongoyh : open [OM onggayi- < ongga hole < *ongg- hollowed out, cp. Man unggin hole] onis : lock, mechanism [OM onisun] onisgo : riddle [OM onisqa] onogdoh : divide onoh : hit [OM onu- and no-, cp. Kyr ong right] onol : theory onoo : wrestler onts : special [OM ongti] oo : powder [OM ogha < *opha, cp. Kyr upa, Man ufa flour] ooch : gulp [OM oghuti] oono : antelope zool [OM *oghuna, cp. Man onon] oosor : cord [OM oghusur] or : trace [OM oram < *poram, cp. OT *oruq] or : bed [OM orun, cp. Tuv orun, OT *orun; see oron] orchih : turn, roll [OM orti- < *por-, Don horo-, Mgr furoo-, cp. Man foro-, Eve horol-] orchuulah : translate [OM ortighul- < orti-, cp. Tuv ochul-; see orchih] ord : army camp [cp. Tur ordu army; see aral] ordon : palace orgil : top [OM orgil < *por; see oroy] orgoh : flee [OM orgu- < *oru-] orhih : throw [OM orki-] orloh : replace [OM orula- < orun; see oron] oroh : enter [OM oru-] oroldoh : try oroltsoh : participate oron : place [OM orun < *porun, cp. Kyr orun] oros : Russian [OM orus, cp. Kyr orus, OT orus, Man oros, Russian Rus] oroy : top [OM oray < *por, cp. Man foron] oroy : late, evening [OM oray dusk] orshih : be [OM orusi- < oru-; see oroh] osgor : crack [OM osqur, cp. Man wasiha and oshoho claw, Eve osikta] osol : failure [OM osal defective, cp. Kyr osol] otgon : junior [OM odqan < *otgan < *ot; see och] otor : pasture [OM otar hunting ground] ovog : name ovoo : heap [OM obhugha] ovor : look [OM obhur, cp. Tuv ovur illustration] oy : talent [OM oy intellect, cp. Tur oy opinion, Kyr oylo- think] oy : forest [OM oy < *poy, Don hoy, cp. Kyr oy valley] oy : anniversary [OM oy year, cp. Kit ai (Chinggeltei 2002, 107)] oylgoh : understand [OM oyul- < oy; see oy] oyms : stocking [OM oyimasun < *poyma, cp. Man fomotsi, from Tib] oyoh : bind, sew [see uyah] oyr : near [OM oyir] oyuun : intellect [OM oyun < oy; see oy] Ö öchigdör : yesterday [OM ötigedür; see ötsögdör] öchüühen : a bit, small, few [OM *ötighüken and utighan and *(ü)tiyöghen; see tsöön] öd : feather [OM ödün, Don hodun, Mgr foodi] ödiy : not yet [OM edüy] ödöh : urge [OM edü-] ödör : day [OM edür] öglöö : morning [OM öglüghe] ögöh : give [OM ög-] ögsöh : climb [OM ög-, cp. Tur yüksek high] ögzög : buttock [OM ögezeg < *pögezeg] öh : give [OM ög-; see ögöh] ölgöh : hang [OM ölgü- and elgü-, cp. Kyr il-, OT *il] ölhöh : smoothen [OM *ölke- and öghele-] ölön : hungry [OM ölün < *öl-, cp. Tur öl- die, Kyr öl-, OT *öl] ömch : property [OM önti and ömti < öbh, cp. Kyr önchü; see öv] ömd : trousers [OM emüdün < *emü-; see ömsöh] ömnö : front [OM emüne and ebhüne < *ebhü-, cp. Man emu one, Eve umun; see övör] ömröh : get loose [OM emüri- pull out] ömsöh : dress [OM emüs- < *emü-] ön : abundance [OM öng, cp. Jap ogoru live in luxury, or < *pöng, cp. SKor p'ung] önchin : orphan [OM önütin] öndög : egg [OM öndegen < *pön-; see önör] öndör : high [OM öndür < *pön-, Dag hundur; see önör] öngö : complexion [OM öngge, cp. Tur ön, Kyr öng, OT öng, Jap omote face] öngöröh : pass [OM önggere-] önö : far [OM öni] önöö : this [OM enöghe < *en-; see en] önöödör : today [OM enöghe edür; see önöö, ödör] önör : fertile [OM önür <*pön-, cp. OT *ön- grow] öntsög : corner [OM öntig, cp. Eve onggan] önzhih : stay [OM öndi-] önzhih : be fertile [OM öndi- < *pön-; see önör] ööd : upwards [OM öghöde < öghö < ög-, cp. Kyr öydö, Man wesihun, Eve ugi; see ögsöh] ööh : fat [OM öghökün < *pöghekün, Don fugun] öölöh : smoothen, plane [OM öghöle-, cp. Man folo- carve] öör : other [OM ögheri] öösh : net [OM *eghösi and üghesi, cp. Man veshen] ör : debt [OM örin] ör : sympathy [OM örü inside, cp. Tur öz essence, Kyr öz, OT *öz < *ör, Eve ur belly] örgöh : raise [OM örgü- < *pör-, cp. Tuv örü up, OT *ör, and Tur hörgüc hump, OT *örkü] örgöl : sacrifice [OM ergül, cp. Tuv örgül, Tur alkis applause, Kyr alkoo blessing, OT *alka] örgön : wide [OM örgen] örgöö : palace [OM ergüghe < örgü-; see örgöh] örh : door [OM örke smoke-hole, cp. Man uce door, Eve urke] örnö : west [cp. Tur ördek duck] örnüüleh : expand, develop öröh : arrange [OM öre-] öröm : skin, cream [OM örüme < *örü top, cp. Man oromu cream] öröm : drill [OM erüm] öröö : room [OM erüghe, cp. Tuv öreel] örööl : half [OM erüghel] örövtöh : file [OM erübhte- and *erümte-, Kal öröptihe; see öröm] örtög : value [cp. Tuv örtek] örtöö : post station [OM örteghe < *pört-, cp. Tur ört- cover, OT *ört] ös : revenge [OM ös, cp. Tur öc, Kyr öch, Man usa- be sad, Jap osoru fear, or < *pös, cp. Man fuce- be an enemy] ösgiy : heel [OM öskey and *öksey, cp. Tur ökce] ösöh : grow [OM ösü- < *pösü-, cp. Kyr ös-, OT ös-, Man fuse-] öt : maggot [OM ötün] ötlöh : be old [OM ötel- < *öte-, cp. Eve uteleptü old, Jap otoroeru wane] ötög : bear zool [OM ötegü < *öte- old man; see ötlöh] ötög : dung [OM ötüg] ötsögdör : yesterday [OM ötigedür; see öchigdör] öv : heritage [ÖM öbh, Chi] övchin : illness [OM ebhetin < *ebhedin < *ebhed-; see övdöh] övdög : knee [OM ebhüdüg < *ebh-; see evheh] övdöh : ache, be ill [OM ebhed-; see övchin] övgön : old man [OM ebhügen < *ebh-; see evheh and bergen] övög : grandfather [OM ebhüge < *ebh-, cp. Kit *ebüge (i-pu-ko) old man (Doerfer 1992, 47); see evheh] övöl : winter [OM ebhül, cp. Kit *u'ul (Doerfer 1992, 49; Chinggeltei 2002, 107)] övöölzh : hoopoe [OM *ebhö(ghe)ldin or *ebhög < *pöbh(ögh)] övör : front, breast; south [OM *ebhür < *pebh- front, cp. Eve evte lung and evtüle rib] övs : grass, hay [OM ebhesün, cp. Man afa stalk] P piu : ticket [Chi piao] puuzhin : rocket [Chi] pürev : Thursday [Tib phurbu Jupiter] pyanz : record [Chi pian-ji tablet] R ruu : direction S saad : obstacle [OM saghad < sagha-] saah : milk [OM sagha-, cp. Tur sagh-, Kyr saa-, OT sagh-] saahalt : neighbor [OM saghaqalta] sags : basket [OM sagsu] sahal : beard [OM saqal, cp. Tur sakal, Kyr sakal, OT *sakal] sahih : protect [OM saki-, cp. Tur sakla- hide, Kyr sakta- protect, OT *saq-] sal : raft [cp. Tur sal] salah : separate [OM salu-] salay : sperm anat [see salah] salhi : wind [OM salkin, cp. Kyr salkin cool] sam : ridge [Per sam] sambaa : cleverness [OM sambagha, cp. Jap shibaraku for a short time, Tib] sambar : board [OM sambara] samnah : comb [OM samna-] sampin : abacus [Chi suan-pan] san : treasury [OM sang, Chi] sanah : remember [cp. Tur san- consider, Kyr sana-, Man sa- know, Eve saa-, Chi suan reckon] sandal : chair [cp. Tuv sanday, Tur sandalye, Per sandali] sansar : space [Skt samsara] sanzhih : hang down [OM sandi-] sar : moon [cp. Kit *sär(ə) (sai-i-erh) (Doerfer 1992, 48; Chinggeltei 2002, 107)] saraalzh : lattice [OM saraghaldi, cp. Kor sal, Man sherin visor] saravch : roof, screen [OM sarabhti, Kal sarapchi; see sar] sarimsag : garlic bot [cp. Tur sarmisak, OT *sarimsak] sarlag : yak zool [OM sarlug, cp. Tuv sarlik, OT *sarlik] sarnay : rose bot sav : vessel [OM sabha] savan : soap [OM sabhun, cp. Tur sabun, Ara sabun, French savon, Italian sapone] savar : claw [OM sabhur] savh : chopstick [OM sabhqa, cp. Man sabqa] savhi : leather [cp. Tur sahtiyan] saya : million [Tib sa-ya] saya : recently [OM saya < *say new, cp. Kor sae] sayd : minister sayn : good [cp. Tur sagh right, Man sain good, Kit *she (Doerfer 1992, 48)] sedeh : think out [OM sedü-] sedreh : inflame seer : backbone anat [OM segher, cp. OT sengir ridge, Man seire backbone] seg : cadaver segs : basket [Chi] segsreh : shake [OM segseri-] sehee : intellect [OM sekeghe] seleh : change [OM selü-] selem : sword [OM seleme, cp. Man sele iron, Eve sele] selüür : oar [OM selighür < selbighür, cp. Jap saji spoon] sem : secret [OM sem still] semreh : detach [OM semer-] senzh : handle [OM sendi, Chi] seree : fork [OM sereghe] sereh : wake [OM sere-, cp. Tur sez- feel, Kyr sez-, OT *ser-, Man sere-, Jap shiru know] serh : buck zool [OM serke] serüühen : cool [OM serighün, cp. Tur serin] servee : crest, fin [OM serbheghe < *sir-, cp. Tur sirt back, OT sir-; see shirheg] setgel : core, soul setgüül : magazine sev : defect [OM sebh] sevh : freckle [OM sebheki < sebh, cp. Kyr sepkil, OT sebkil; see sev] sezhüür : rim shaa : net, veil [Chi] shaah : drive in, beat in [OM sigha-, cp. Tur sigh- get into, OT sigh-] shaantag : wedge [OM sighanchag, cp. OT sighis] shaar : used tea-leaves [OM sighar remains] shaardah : further shaazan : china [OM sighadiyung, Chi] shaazgay : magpie [OM si(gha)digay] shagay : knuckle anat [OM sigay, cp. Kyr söök bone, OT *sünge, Jap sune shin] shaglaah : prove shagnah : award shahah : press [OM siqa-, cp. Tur sik-] shal : floor [OM sila, Tib] shaldan : naked [OM sildang, cp. Kyr zhilangach from zhilang snake, Tur yilan snake, Tuv chilan (OT *yilang), Tuv chanagash naked (OT *yalang)] shaltag : cause, pretext [OM siltag] shamdah : be diligent [OM simda- hurry] shamlah : roll up [OM simala- or simara-] shanaa : cheekbone anat [OM sinagha temple, cp. Tur yanak cheek, Kyr zhaak jaw, Man shan ear, Eve sien] shanaga : ladle [OM sinaga] shanalah : suffer [OM sinala-, cp. Eve singni- be sorry, Man singgira- do wrong, Jap shinogu endure] shandastay : continuously shanz : a musical instrument shar : yellow [OM sira, cp. Tur sari, Kyr sari, Man shara- whiten, Tib ser yellow] sharah : fry [OM sira-] sharh : wound [OM sirqa, cp. Jap soru shave] shashin : religion [Skt shasana prescription] shat : step [OM situ stair, cp. Kyr shati, OT shati, Kor satari ladder] shatah : burn [OM sita-] shatar : chess [cp. Tur satranc, Per shatrang, Skt caturanga] shavar : clay [OM sibhar] shavi : pupil [Tib] shees : urine [cp. Tur sidik, Man sike urine, site- urinate] shideh : throw shig : as shigdeh : get stuck [OM siged- < sig stuck] shil : glass [OM silen, cp. Tuv shil, Tib shel, Tur sis- blow up, OT *shish-] shil : ridge; nape [OM sili, cp. Tabgach *shilu (shih-lou) high (Doerfer 1992, 46)] shilbe : buttonhole [OM silbi] shilbe : shin, calf [OM silbi] shileh : choose [OM sili-, cp. Tur sina-, Eve sinma-] shilgeeh : shake [OM silge-, cp. Tur silk-, Kyr silk-, Eve silgin-] shilüüs : lynx zool [OM sileghüsün, cp. Kyr sülöösün, Man silun] shilzhih : move, pass over [OM sildi-] shim : sap [OM sime, cp. Man simen] shine : new [OM sine, cp. Chi hsin, Kit *shen (Chinggeltei 2002, 107), Kog *su (Itabashi 2003, 151), Paekche *sa (Lee 1977, 41)] shingeh : ooze in [OM singge-, cp. Tur sin- penetrate, Kyr sing- be absorbed, OT *sing-, Eve sungta deep, Jap shizumu sink] shingen : liquid [OM singgen, Tib sing] shinzh : omen [OM sindi mark, cp. OT sin figure, Chi] shinzhleh : examine, research [OM sindile- < sindi; see shinzh] shir : hide, leather [OM siri] shiree : table [OM sireghen] shirh : louse zool [OM sirke, cp. Tur sirke nit, Kyr sirke] shirheg : thread; piece [OM sirkeg < *sir-, cp. Man sirge; see servee] shirteh : stare [OM sirte-] shirüün : rough [OM sirüghü, Kal shürüün] shiver : sweat [OM sibheri] shiver : drizzle [OM sibhe- ooze < *sir-bh-] shivneh : whisper [OM sibh-, cp. Kyr shibhir-, Tuv simir-] shivshig : shame [OM sibhsi- slander, cp. Jap shiiru] shiydeh : determine [OM sighid-] shiyr : leg [OM sighire] shog : joke [cp. Per shuh joker] shohoy : lime, chalk [Chi shi-hui] shoo : cube [OM sighu] shoodvorloh : be unable shor : skewer [OM siru] shorgoolzh : ant zool [OM sirguldin] shoroo : dust, soil [OM sirugha, cp. Eve sirugi sand, Kog *sork dust (Itabashi 2003, 151)] shosh : bean bot [OM sisi] shöl : broth, soup [OM silün, cp. Man sile, Eve sile] shönö : night [OM söni <* sön-, Kal söö, cp. Kit sunj (Chinggeltai 2002, 107); see sönöh] shörmös : sinew anat [OM sirmüsün and sirbhüsün] shövög : awl [OM sibhüge < sibhe- brand, cp. Kyr shibhege, Tur sivri pointed, OT *süvri, Man sifi- sting] shudgara : honest [OM sidur- smoothen, Kal shudrega honest, shudreha shave off, Tur siyir- peel, skin, OT *sidir, cp. Man shudu-] shugam : line [OM sigam] shuguy : thicket [OM siguy, cp. Jap shigemi] shulah : separate [OM silu-] shuluun : straight [OM silaghun] shumuul : mosquito zool [OM simaghul and simaghusun] shunah : be avid [OM sinu-] shungah : dive [see shingeh] shuud : straight, direct [OM sighud] shuudan : mail, post shuuday : sack [cp. Tuv shooday, Chi shou-dai hand-sack] shuuduu : ditch [Chi shui water] shuugih : be noisy [OM sigi-, cp. Eve chivin noise, Jap sakebu cry] shuurga : storm [OM sighurgan, cp. Tuv shuurgan, Jap shigure drizzle] shuvuu : bird [OM sibhaghun] shüd : tooth [OM sidün] shüdlen : two-year old zool [OM sidüleng] shüleg : poem [Skt sloka] shüls : saliva [OM silüsün and silükey, Kal shülkee, cp. Kyr shilekey, OT sülekei] shült : lye [OM silta] shür : coral [OM sirü bead] shüü : salpeter [Chi hsiao] shüügch : judge shüür : broom [OM *sighür and *sebhighür < sighü-; see shüüreh] shüür : filter [OM sighür, cp. Tur süz, Kyr süz-, OT *süz < *sür] shüüreh : grab [OM sighüre- < sighü- < *siph-, Kal sevüür, cp. Tur süpür- sweep, Kyr shipir-, OT *süp, Man sibki- examine] shüüs : juice [OM sighüsün, cp. Eve chuukse, Man shusu food, Chi chi juice] siyleh : cut, engrave [OM seyil-] sogoo : hind zool [OM sogu] sohor : blind [OM soqur, cp. Kyr sokur] solgoy : left [cp. Tur sol, Kyr sol and sologoy left-handed] solih : exchange [OM soli-] solongo : rainbow [OM solungga] solongo : skunk, weasel zool [OM solungga, cp. Man solohi marten, Eve sulaki fox] solongos : Kor [OM solungga, cp. Man solho] songino : onion [OM songgina, cp. Tur soghan, Tuv soguna, Man senggule garlic, Chi tsung onion] songoh : choose [OM songgu-] sonin : news; interesting [OM sonin < *son-, cp. Tuv solun newspaper, Man soningga new; see sonor] sono : gadfly zool [OM sona] sonor : hearing; news [OM sonur < *son-] sonsoh : hear [OM sonu- < *son-; see sonor] sorgog : sensitive soril : experiment sormos : eyelash [OM sormusun and sormusug, cp. Man solmin, Eve sarimikta] soroh : suck [OM soru-, cp. Tur soru-, Kyr sor-] soronzon : magnet [cp. Kal shornzo] soyh : feed horse [OM soyi- tie up horse to cool down, Kal sööhe, cp. Tur soghuk cold, Kyr suuk, Tuv sook, OT *soghi-, Kor soida cool down] soyol : culture [OM soyil training < soyi-, Kal sööl; see soyh] soyombo : emblem soyoo : fang; bud [OM soyugha, Kal soyaa and süye] sögdöh : kneel [OM sögüd- and sökür- bend the knees, cp. OT sökür-] söl : grass [OM söl sap] sönöh : be ended [OM sönü- <* sön-, cp. Tur sön- be extinguished, OT sön-, Eve si-] söög : bush [OM sögheg] sööngö : hoarse [OM söghenggi < sögheng] sös : bile anat [OM sö(l)sün, cp. Man silhi, Eve sii, Kor ssün bitter] sudag : ravine [OM sudaga] sudas : vein anat [OM suda(l)sun, cp. Jap suji sinew] sudlah : research suga : armpit anat [OM sugu, Kal suu and süü] sul : weak; free, loose [OM sula, cp. Man sula] sum : arrow [OM sumun] sunah : extend [cp. Tur sun- hand over, Kyr sun- extend, OT sun-] sundlah : ride in pair [OM sundala- < *sung-, cp. Tur son after, OT *song] sur : thong [cp. OT sirim] surah : study [cp. Tur sor- ask, Kyr sura-, OT sur-] surgaag : pole [OM surgaghag and sirug, cp. Tur sirik, OT *siruk, Man shuruqu] suuh : sit [OM saghu-] suulga : bucket [OM *sabhulga < *sabha; see sav] suusar : marten zool [OM sausar or subhsar, cp. Tur sansar, Kyr suusar, Per susmar] suvag : canal suvd : pearl [OM subhud and subhusun] süh : axe [OM süke, cp. Man suhe, Eve suke, Jap suki plough] sülbeer : pin [OM sülbe- prick, cp. Jap surudoi pointed] süld : symbol [OM sülde banner] süm : temple [OM süme, cp. Eve saman shaman, Jap sumeragi emperor] sünderleh : rise süns : soul [OM sünesün] sür : majesty [OM sür] sürdeh : fear [OM sürdü-] süreg : herd [cp. Tur sürü] sürel : straw [OM süghüril] süü : milk [cp. Tur süt, Kyr süt] süüder : shade [OM seghüder, cp. Man sebderi shadowy] süül : tail zool [OM seghül] süürs : sigh [OM seghüresü] süv : hole [OM sübhe] T ta : you ppron [see chi] taah : guess [OM tagha- < *tapha-, cp. Kyr tap- find, OT tap-] taarah : pass, match [OM taghara-] taglah : close [OM tagla-] tagt : balcony [Tur taht throne, Per takht] tah : wild horse zool [OM taki, cp. Tur teke buck, Man takintu and tahi wild horse] tah : horseshoe [OM taqa, cp. Kyr taka, Tib] tahia : hen [OM takiya, cp. Tur tavuk, Kyr took, Man coqo chicken, Kit *t'axia (Chinggeltei 2002, 107), Kor tak, Jap tori bird] tahih : sacrifice [OM taki-] tahiyh : bend [OM taki-, cp. Man takiya knee] tal : steppe, plain [OM tala, cp. Kyr talaa, Skt tala] tal : side; half [OM tala] talh : bread [OM talqan wheat flour, cf. Kyr talkan oatmeal, OT talkan] talst : crystal taltsah : divide tam : hell [OM tamu, cp. Skt tamas darkness] tamga : seal [OM tamuga, cp. Tur damga, Kyr tamga, Tib tham-ga] tamhi : tobacco [OM tamaki, cp. Kyr tameki, Eve damga, Per tanbaku, Tib tha-mag] tamir : strength [OM tamir, cp. Tur damar sinew, vein, Kyr tamir root, vein, OT *tamir] tamshaah : smack [OM tamsiya-, cp. Man tamisha-, Jap tamesu try] tana : nacre [OM tana, cp. Man tana] tanhim : hall tanih : know [cp. Tur tani- know, recognize, Kyr taani-, Eve taag- get to know] taraah : distribute tarah : end targan : thick, fat [OM targun, cp. Man tarhun] tarhah : scatter [OM tarqa-] tarhi : brain [OM taraki] tarih : sow [cp. Kyr tara- be dispersed, OT *tara-, and Tur dari millet, Kyr taruu, OT *tari-, Man tari- till] tarlah : train horses tarvaga : marmot zool [OM tarbhagan, cp. Man tarbahi and tarqan beaver] tas : completely [OM tasu, cp. Jap tashika certainly] tas : vulture zool [OM tasu, cp. OT *tas, Man tasahari black eagle] tasag : section [OM tasug piece] tashaa : side, hip [OM tasigha] taslah : pull off, tear down [OM tasul-] tasrah : break off, burst [OM tasura-] tatah : pull [cp. Tur tart- weigh, Kyr tart- pull, OT tart-] tav : five num [OM tabhun, Man tofohon fifteen, Eve tunnga five, Kit *ta… (t'ao), Kog *uti (Itabashi 2003, 154)] tavag : dish [OM tabhag, cp. Tur tabak, Kyr tabhak, OT tabaq] tavi : fifty num [OM tabhin < *tabhun-on; see tav] tavih : put [OM tabhi-, cp. Man te-, Eve tev-, Kor tuda] tavtsan : tribune [OM tabhting throne, Kal taptseng divan] taylah : pull out [OM tayila- < tayi-] tayvan : peaceful, quiet [cp. Tuv taybin, Chi tai-ping peace] tedgeer : that [OM tede] teeh : load [OM teghe-; see tavih] tegeh : make so [see ter] tegsh : flat, even [OM tegsi < teg straight, cp. Kyr tegiz, Tuv deski, Man teksi] teleh : spread [OM tele-, cp. Tur tel wire, Jap tsuru string] temdeg : sign [cp. Tuv demdek] temee : camel zool [OM temeghe and *tebheghe < *tebhe-, cp. Tur deve, Kyr töö, OT tebhe, Man temen, Eve temegen, Chi tuo] temtseh : make efforts, fight for [OM temüti- < *temü-, cp. Man temshe-] temüüleh : make efforts [OM temüghüle- < *temü-] tend : there [OM tende, cp. Eve taaduu] tenger : heaven [cp. Tabgach *tenggirin (ch'i-lien), Sien-Pi tenkirin, Hsiung-Nu chengli (Doerfer 1992, 46), Chi tien] tengis : sea [OM tenggis, cp. Tur deniz, Kyr dengiz, OT tengiz] tenhreh : strengthen tentseh : be alike, correspond [OM tengti- < teng balance, cp. Tur denge, Kyr teng equal, OT *teng] tenüüleh : wander [OM teneghüle-] ter : that [cp. Man tere, Eve tar] tereg : cart [OM tergen] tergüün : head, tip [OM terigün ; see terüü] teseh : tolerate [OM tesü-, cp. Man tesu- suffice] tetgeh : support [OM tedkü- < *ted-] tevsh : trough [OM tebhsi, cp. Tur tepsi, Kyr tepshi, Chi] tezheeh : feed [OM tediye- < *ted-, cp. Eve tedeev- convey, Jap tsutaeru; see tetgeh] tig : zero [Tib thig] tiv : continent [Skt dvipa island] tiym : such tod : clear [OM toda, cp. Man tondo straight, Eve tongno, Jap tadashii rightful, accurate] todroh : appear [OM todara-] togloh : play [OM togli-] togmol : regular togoo : pot, kettle [OM togugha] togoruu : crane zool [OM togurighun, Tur turna, Kyr turuna, Eve tokorov, Jap tsuru, Kor turumi] togos : peacock zool [OM togus, cp. Tur tavus, Kyr toos, Gre taos] togtoh : determine [OM togta-] tohioldoh : happen tohiroh : correspond, agree tohoh : saddle [OM toqu-, cp. Kyr tokum saddlecloth, Tur tüy hair, Tuv dük, OT *tük] tohoy : bend [OM tuqay, cp. Kyr tokoy forest] tohuu : joy tolgoy : head [OM tolugay] toli : mirror [OM toli smooth] tom : big tomiloh : appoint [OM tomila-, cp. Jap tsumori intention] tomoh : spin [OM tomi-, cp. Man tonggo-, Eve tomko yarn, Jap tsumu spindle and tsumugu spin] ton : quite [OM tong; see changa] tongoyh : bend [OM tongguyi-, cp. Man tunggi bow] tonog : equipment [OM tonug < *ton, cp. Tur don underwear, Kyr ton sheepskin coat, OT *ton] tonoh : plunder [OM tonu-, cp. Kyr tonoo robbery] too : number [OM togha, cp. Man ton, Eve tang-, Tib tho] toodog : bustard zool [OM toghadag, cp. Kyr toodok, Man todo] tooh : care [OM togha-, cp. Man tuwa- look] toor : peach bot toos : dust, earth [OM toghusun and toghurag < *toghu- < *tophu-, cp. Kit *ta…wəs (t'ao-wei-su), Sien-Pi taghutin (Doerfer 1992, 49), Tur toz and toprak, Kyr topurak, Tuv dovurak earth, OT *top(r)a, Eve tukala] toosgo : brick [OM toghusga and toghusqa < *toghu-; see toos] tor : net [cp. Kyr tor, OT tor] torgo : silk fabric [cp. Tuv torgu, Eve torga] torh : barrel [OM torqu, cp. Jap tarai tub] tos : fat, oil [OM tosun] toti : parrot zool [cp. Kyr totu, Per toti] tovch : button [OM tobhti, Kal topchi, cp. Kyr topchu, Tib] toyg : kneecap anat [OM toying < *toghing < *toph-, cp. Tur topuk heel, ankle, OT *topik, Man tobgiya knee] toyroh : go round [OM toghari-, cp. Man torho-, torgi-] tödölgüy : hardly [OM tedüy so much] tögrög : coin [OM tögörüg circle, cp. Tuv tögerik round, Kyr tegerek circle] tögs : complete [OM tegüs] töhööröh : equip [OM tokiyara-, Kal tökeerhe] töl : offspring zool [OM töl, cp. OT *töl] tölög : lamb zool [OM tölgen, see töl] tölöh : pay [OM töle- compensate, cp. Tuv töle- pay] tölöö : for [OM töleghe compensation < töle-; see tölöh] tölöv : form [OM tölübh, cp. Man tulgi- exterior, Eve tuligu] töms : potato bot [OM tömüsün] tömür : iron [cp. Tur demir, Kyr temir, OT tömür, Kot t'ip, Chi tiet (Mandarin tie), Kor tach anchor] töö : span [OM teghü, cp. Man to] tör : state [OM törü law, cp. Tur töre rule, Kyr törö master, OT törü] töröl : sort, kind [OM törel kin] töröh : bear [OM töre-, cp. Kyr töröl- be born, OT tör-] tösöh : plan [OM tösü-] töv : center [OM töbh] tövd : Tib [OM tübhed] tövögtey : difficult tsaad : that [OM tinadu, cp. Man casi and cala] tsaas : paper [OM tiyagha(l)sun < *tiyagha- reed; see tsagaan] tsadah : be sated [OM tiyad-] tsag : time [cp. Tur cagh] tsagaan : white [OM tiyaghan < *tiyagha-, cp. Man calfa birch, Eve chalban] tsahih : strike fire [OM tiyaki-, cp. Tur cakmak lighter, Kyr chakmak flint, OT chak-, Man takiyan lightning, Jap taku burn, Kor thada] tsahilgaan : electricity [OM tiyakilgan lightning < tiyaki- strike fire] tsalin : wage [Chi chaliang] tsamhag : tower [OM tiyamqag, cp. Man camhan triumphal arc] tsamts : shirt [cp. Man samsu hemp fabric, cimci skirt, Kor sap hemp] tsan : bell [OM tiyang, cp. Tur can, Per chang] tsan : hoar [OM tiyang < *tiyagh-; see tsagaan] tsana : ski [OM tiana sled, cp. Kyr chana] tsaray : face tsardas : crust [OM tiyardasun < tiyar] tsaril : crowbar [OM tiril and tilir < tili blade, cp. Jap tsurugi sword] tsartsaa : locust zool [OM tirtigha and sartigha, cp. OT sarisqa] tsas : snow [OM tiyasun < *tiyagha-sun; see tsagaan] tsavuu : glue [OM tiyabhaghu and tiyabag < *tiyaphagh, cp. Tur capak gum, OT *chapak] tsay : tea [Chi cha] tsayh : be white [OM tiyayi- < *tiyagh-; see tsagaan] tsayr : zinc [OM tiyayir < *tiyagh-; see tsagaan] tseezh : breast anat [OM tighedin, cp. Man tunggen] tselmeg : clear [OM tilme- and tilger] tsengel : joy [OM tinggel] tsereg : army [cp. Tur ceri, Tuv sherig] tsetseg : flower [cp. Tur cicek, Tuv chechek] tsetsen : wise [OM titen and sisen, cp. Tur sec- choose] tsever : clean [OM tibher] tsevrüü : boil, ulcer [OM tibherüghen] tsochih : scare [OM tiyoti- or soti-] tsog : ember; glory [OM tiyog] tsohih : hit [OM tiyoki-, cp. Kyr sok- and chokmor cudgel, OT soq- and choq-] tsol : title [OM tiyola] tsolmon : Venus [OM tiyolbun, cp. Kyr cholpon, Tur culpan] tsonh : window [cp. Tuv songgo, Chi chuong-kou] tsoo : quite, through [OM tiyoghu] tsoohor : variegated [OM tiyoqur < *tiyoghur < *tiyobhur < tiyobh wart, cp. Tur copur pockmarked, Jap sobakasu freckles] tsoorah : be perforated [OM tiyoghura- < tiyoghu; see tsoo] tsöhöh : despair [OM tiyökü-, cp. Tur cök- fall down, Kyr chök- sink, OT chök-] tsöl : desert [OM tiyöl, cp. Kyr chöl, OT cöl] tsöm : all [OM tiyöm] tsöön : few [OM tiyöghen] tsöövör : jackal zool [OM tiyöghebhör < *tiyöghe böri, cp. Kyr börü wolf, OT böri] tsös : bile anat [OM tiyö(l)sün; see sös] tsötsgiy : cream tsug : together [OM tiyug, cp. Kyr chulga- wrap, OT *chug bundle and *chuk dense] tsuhuyh : spread tsunh : pocket tsurhay : pike [OM tiruqay] tsus : blood anat [OM tisun] tsuu : call [OM tiyu; onom.] tsuv : raincoat [OM *tibha fur coat] tug : banner [cp. Tur tugh, Tuv tuk, Kyr tuu, Tib tog, Chi] tugal : calf zool [OM tugul, cp. OT *toqlu, cp. Man tuqshan] tugalga : tin, lead tuhay : over tuhlah : take time tul : because, so that [see tölöö] tulah : support [OM tulu- < *tul-] tulga : grid [OM tulga support < *tul-; see tulah] tunah : settle [OM tunu-] turah : be lean [OM tura-, cp. Jap toroi slow, languid] turliah : jack-daw zool [OM turulagh] tursh : during [OM tursi long] turshih : examine [OM tursi-] tus : this [OM tus the other side, cp. Tuv tuskay separate] tus : profit [OM tusa, cp. Tuv duza, Man tusa] tusah : hit [OM tusu-] tushaah : order [OM tusiya- < tus; see tus] tuslah : help [OM tusala-] tutam : each [OM tutum and dutum] tuulah : go through [OM taghul- < *taphul-, cp. OT *topul-, Jap tooru pass, penetrate] tuulay : hare [cp. Tur tavsan, OT *tabelgan, Kit *ta…lə (t‘ao-li) (Doerfer 1992, 49; Chinggeltei 2002, 107; Vovin 2004, 121), Jap tobu jump, Kor t'uida, Chi tiao] tuuli : tale [cp. Tuv tool, Chi] tuuray : hoof [OM tughuray and turugh-, cp. Jap tsume nail, Kor thop] tuurga : wall [OM tughurga] tuurvih : begin [OM tughurbhi- plan, compile] tuuzhuu : broom tuyaa : ray [OM tuyagha] tuylin : overly tügeeh : distribute [OM tügüghe- < tügü- extend, cp. Kyr tök- spill, OT *tök- pour out, Jap tsugu fill out] tügshüür : anxiety tüleh : heat [OM tüle- < *tüghe-le- < *tügh-, cp. Tuv dül- cook, Eve dülacha sun; see tüymer] tülheh : push [OM tülki-] tülhüür : key [OM tülkighür < tülki-, cp. Tuv dülgüür; see tülheh] tümen : myriad [cp. Tur tümen, Man tumen] türee : boot-leg [cp. Tur diz knee, Kyr tize, OT *tir] türeh : push forward [cp. OT tür-] türgen : quick [OM türgen < tür, cp. Tuv tür temporary, Man türgen fast] türheh : smear [OM türki-] türs : fish roe [OM türisün] türüü : ear bot [OM terighü head, cp. Chi tou] tüshih : support [OM tüsi-] tüüdeg : bonfire [OM tüghüdeg < *tügh-, cp. Man tuwa fire, Eve togo; see tüymer] tüüh : history [Chi] tüühiy : raw [OM tüghükey] tüüniy : his ppron [OM teghünü of that; see ter] tüymer : fire [OM tüyimür < *tüghü-mür < *tügh-, or < *tüli-mür < *tüle-; see tüleh] U uchir : cause, ground [OM utir] uchrah : meet [OM utira-] ud : willow bot [OM udun < *pudun, Dag hudi-, cp. Man fodon, Kor patül] udah : take time [OM udagha-] udirdah : lead [OM udu-] ug : root [OM ug and unggi, cp. OT uq, cp. Man uksun] ugaah : wash [OM ugiya- < *ugi-; see us] ugtah : accept [OM ugtu-, Kal uktaha] uhah : understand [OM uqa-, cp. Kyr uk-, OT *uk] uhah : dig [OM uqu-, cp. Jap ugatsu pierce] uhna : buck zool ul : sole anat [OM ula] ulaan : red [OM ulaghan < *pulaghan, Dag hulaan, Mgr fulaan, cp. Man fulgiyan, Eve hulama, Kor p'algan] ulam : more [OM *ula-, cp. Tur ulam team, Kyr ulan- continue, Man ula-] uliangar : poplar bot ulias : aspen bot [OM uliasun < *puliasun, cp. Eve hula, Man fulha poplar, Jap hari and han-no-ki black alder, OJ pari] uliral : season uls : state [OM ulus nation, cp. Tur ulus, Kyr ulut, Tuv ulus] ultsgar : difficult umay : womb anat [OM omay] unah : ride [OM unu- < *punu-, Don hun-, Mgr funi-, cp. Man unu-] und : drink [OM unda, umda, cp. Man omi-] ungah : fart [OM unggu- < *punggu-, Don hunggu-] ungas : wool [OM unggasun and nunngasun; see noos] uni : pole uniar : mist [OM uniyar < *puni-, Dag honi, Mgr funi] unshih : read [OM ungsi-] untah : sleep [OM unta-, umta- < *pumta-, Dag huntura-, cp. Tur unut- forget, Kyr unut-, Eve omngo-] ur : championship [OM uran art, cp. OT uz] urah : tear apart [OM uru-] urgah : grow [OM urgu-] urhi : snare [OM urqa < *purqa, cp. Tur urgan rope, Kyr arkan lasso, Man hurka and fuca snare] urid : before [OM urida < uri] urih : invite [OM uri- < *puri-, cp. Kor pulüda] urihan : soft [OM uriqan] ursgah : flow [OM urus-] urt : long [OM *ur- < *pur-, Don fudu, Mgr fudur, cp. Tur uzun, Kyr uzak, Jap furui old] uruu : down [OM urughu < *purughu, Dag horoo, Mgr furu, cp. Man fura- dive] uruul : lip anat [OM urul < *purul, Dag horol, Don furun] us : water [OM usun < *u and *husun sap, Buriat uha water] ustah : perish [OM usta-] utaa : smoke [OM utagha < *putagha, Dag hutaa] utas : wire, thread [OM utasun < *putasun, cp. Tuv udazin, Man futa cord] utga : sense [OM utqa] uuchlah : forgive [OM aghutila-] uudam : wide [OM aghuda- < aghu] uugan : firstborn [OM augan; see aag] uuh : drink [OM aghu-] uul : mountain [OM aghulan] uul : tinder [OM alu < *palu, cp. Man fulakcan tinderbox pouch] uuli : owl zool [OM aghuli < *paghuli, cp. Kyr ükü, Jap fukuro] uulzah : meet [OM aghuldi-] uur : steam; atmosphere; fury [OM aghur, cp. Man abka sky] uur : mortar [OM aghur, cp. Tur övüt- grind, OT *ög-, Man o and ogo mortar] uurag : first milk [OM urag] uurhay : pit, mine [OM aghurqay < *paghurqay, cp. Jap horu dig, OJ poru, Jap haka grave, OJ paka, Kor p'ada < *p'al- dig] uushgi : lung [OM *aghusgi and aghuski and ouski, cp. Kyr öpkö, Man ufuhu, Kor phye] uut : bag [OM aghuta < *paghuta, cp. Eve hutakan, Jap fukuro, Kor phode] uuts : loin anat [OM uti, cp. OT *ucha, Man uca] uyah : bind, sew [OM uya- < *puya-, cp. Tur oya embroidery oyulga- stitch, Eve uy- tie] uyan : elastic [cp. Tuv iyat shame, OT *uya, Man uyan weak] uylah : weep [OM uyila-, cp. Kyr iyla-, Tuv igla-, OT *iyla] Ü üd : noon [OM üde, cp. Tur öghle, OT öd] üdeh : join [OM üdü-] üdeh : accompany [OM üde- < *püde-, cp. Tuv üde-, Man fude- lead, Tur uy- pass, adapt, OT *ud] üdesh : evening [OM üdesi] üg : word [OM üge] ügiy : lack [OM ügey, Kal ugaa, cp. Tur yok have no, OT *yok] üheg : box [OM üküg] üheh : die [OM ükü- < *pükü-, Don huku-, Mgr fugu-] üher : cattle zool [OM üker < *püker, Don fugie, cp. Tur öküz ox, Kyr ögüz, OT *öküz] ül : not üldeh : chase [OM ülde- < *pülde-, cp. Eve helin- hurry] üleh : rest, remain [OM ülü- < *pül-, Dag hulu- leave more, Mgr fulee-; see ülemzh] üleeh : blow [OM üliye- < *püliye-, Dag huul-, Don fulie-, Mgr puule-, cp. Kyr üylö-, Man fulgiye-, Eve huv-, Kor puda, Jap fuku] ülemzh : more [OM üle- < *pül- be much, cp. Man fulu plenty] ülger : comparison; tale [OM üliger < üli- compare < *ügüli- tell, cp. Man elin; see üg] ündes : root [OM ündüsün] üne : price [cp. Eve uniye- sell] ünee : cow zool [cp. Tur inek, OT *inek, Man uniyen, Kit *unj ox (Chinggeltei 2002, 107; Vovin 2004, 121)] üneg : fox zool [cp. Tur enik kitten, puppy, OT *enük, Man funiyehe hair, Jap inu dog] üner : smell [OM ünür < *pünü-, Dag huunu-, Mgr funir, cp. SKor pun] üns : ash [OM ünesün < *pünesün, Don funiesun, Mgr hunse, cp. Man fulenggi] ünseh : kiss [OM ünüs- < *pünü-; see üner] ür : seed, offspring; fruit; result [OM üre < *püre, Dag hure, Mgr fure, cp. Tuv üre seed and uruk child, Tur üre- be increased, Kyr ürön seed, Man fursun sprout, Eve hute child, offspring, Jap uji lineage, Kor ul family] ürchiyh : wrinkle [OM ürtiyi- < *pür-, cp. Tur büz- shrink, OT *bür-] üreh : squander [OM üre- < *püre- go apart, cp. Tuv üre- break, Tur vur- beat, Kyr ur-, OT *ur-, Man fori-, Jap furuu shake] üreh : rub [OM ürü- < *pürü-, cp. Tur üz- make sad, Kyr üz- break off, OT *ür-, Man furuku rasp] ürgeh : scare [cp. Tur ürk- be scared, Kyr ürk-, OT *ürk, Man fuce-, Jap odoroku be surprised] ürgelzh : permanent [OM ürgüldi, cp. OT *ürgüldzhü] üs : hair [OM üsün < *püsün, cp. Dag husu] üseg : letter [OM üsüg < *püsüg, cp. Man fusihen writing tablet, Kor s'üda < *psü- write] üsreh : jump [OM ösür- < *pösür-, Kal öserhe, cp. Man fusu- sprinkle, Kor pusta pour] ütree : vagina [OM ütü- < *pütü-, cp. Tuv üt hole, OT *üt, Man feteri nostril] üü : wart [OM eghü < *peghü, cp. Man fuhu] üüd : door [OM eghüden] üül: cloud, darkness [OM eghülen, Tabgach *eülen (yu-lien) (Doerfer 1992, 45)] üüniy : his, of this [OM eghüney] üür : nest [OM eghür < *peghür, cp. Man feye, Eve hugi] üür : dawn [OM ür and ör, cp. OT *örüng bright] üüreh : carry [OM eghüre-, cp. Jap ou] üüseh : form [OM eghüs- < *eghü-] üye : joint; generation, epoch [OM üye] üyen : ermine zool [cp. Jap u hare] üyer : flood [OM üyir] üyl : deed, affair [OM üyile, cp. Man uilen] üymeh : make tumult [OM üyime- < *püyime-, cp. Man fumere- mix] üyreh : crumble [OM üyire-] üzeg : pen [OM üdiyüg < *diyüg bamboo, Chi chu (Mandarin zhu, dial. chuk)] üzeh : see [OM üdi-] üzem : grape bot [cp. Tur üzüm] üzüür : tip [OM üdigür < *üdi-, cp. Man udiu head] V vaar : vase [Chi] van : king [Chi wang] vanduy : pea [Chi wan-tou] vintov : rifle [Russian vintovka] vokzal : station [Russian vokzal] Y yaah : do something [OM *ighu-; see yuu] yaam : goverment office [Chi ya-men] yaarah : hurry [OM *ighara- < *igh-, cp. Tur yagh- rain down; see yüüleh] yadah : be unable, be in need [OM *ida-, cp. Tuv yadii poor, Man yada- need] yaduu : poor [OM idaghu < *ida-, cp. Tur yaya pedestrian, OT *yadha; see yadah] yag : exactly yal : punishment [OM *ila, cp. OT *yala-] yalaa : fly, mosquito zool [OM ilaghasun, cp. Kor phari, Jap hae, hachi bee, OJ pape, pati] yalah : be victorious yalgah : discern [OM ilga-] yalzrah : rot [OM ildira-] yam : snot [OM *ima] yamaa : goat [OM imaghan, cp. Man niman and imahan, Kit *ema sheep (Chinggeltei 2002, 107; Vovin 2004, 121)] yamagt : always [OM imagta] yamba : privilege [see yaam] yanag : beloved [cp. Tuv inak love, OT *ina-] yangir : mountain goat anat yanhan : prostitute [OM *ingqan] yanz : model, type [Chi yang-ji] yanzga : young antelope zool yar : ulcer [OM ira, cp. Tur yara wound] yarih : speak [OM ira-] yaruu : harmony [OM iraghu < ira-, cp. Kyr ir song, OT *ir; see yarih] yaruu : noble [OM iraghu < *yara- shine, cp. OT yar- bright] yas : bone [OM isun] yatga : harp [OM itugan < *pitugan, cp. Man yatuhan and fitugan] yatgah : convince yavah : go [OM ibha-, cp. Man yabu-, yafa- and yoo-] yazguur : root [OM idigur < *pidighur, cp. Man fujuri origin] yeeven : cake [Chi yüeh-bing] yer : general [OM *irü] yerööh : wish [OM irüghe- < *pirü-, cp. Man firu- curse] yertönts : world [see zerleg] yes : nine num [OM i(r)-sün, cp. Eve yegin, Kit *is (Chinggeltei 2002, 107)] yooton : candy [Chi yao-tang] yor : omen [cp. Tur yorum interpretation, Jap uranau divine] yorool : ground [OM irughal < *pir; see ir] yos : habit, custom [cp. Tuv yozu, Man yoso, Chi yo] yosloh : salute [OM *isula- be polite] yöstoy : genuine yotuu : partridge zool [OM itaghu, cp. Man itu and gituku, Chi gi-ton-gu] yum : thing [OM y(agh)uman] yuu : what [OM ighu, cp. Man ai and ya which, Eve ekun what] yüüleh : pour over [OM *ighüle- < *igh-, cp. Tur yu- wash and OT *yük- rain down; see yaarah] Z zaa : good [OM diye] zaag : border [OM dighag] zaah : show [OM digha-] zaah : join [OM digha- < *dipha-, cp. Tur yap- make, Man yafa- catch] zaan : elephant zool [OM dighan, cp. Tuv chaan, OT yaghan] zaari : moschus [OM dighari < *diphari, cp. Kyr zhipar fragrance, OT yipar] zaaval : absolutely [cp. SKor cha-pul well-(or)-not] zadlah : open [OM didal-] zagas : fish zool [OM digasun, cp. Man nimaha] zagnah : scold [OM dingna-] zah : rim; collar [OM diqa, cp. Tur yaka collar, Kyr zhaka, OT yaqa] zahia : letter [OM dikiyan < diki-, cp. Tur yaka collar, Kyr zhaka, OT yaqa; see zahih] zahih : order [OM diki-] zalgah : connect, lengthen [OM dilga-, cp. Kyr zhalga-, OT *yalga, Man dialu- succeed] zalgih : swallow [OM diyalgi-] zalhuu : lazy [OM dilqa- be lazy, cp. Kyr zhalkoo, OT *yashi] zali : deceit [OM dili, cp. Tur yalan lie, Kyr zhalgan, Man diali deceit] zaluu : young [OM dilaghu, cp. Kot d'al child] zam : road [OM dim, cp. Tib lam] zan : manner [OM ding] zanah : threat [OM dinu- and dingga-, cp. OT *yan-] zandan : sandalwood bot [Skt candana] zandrah : shout at [OM dingdur- threaten] zanga : snare [OM dinggu] zanshih : be accustomed [OM dingsi-] zaraa : hedgehog zool [OM diragha] zarah : sell [OM diru- assign as a servant] zarlig : decree [OM dirlig, cp. Tur yarlik, OT yarliq] zasah : repair, improve [OM disa- punish, cp. Tur yasa law, Man dasa- correct] zavi : boat [OM dibhi, cp. Man jaya, Eve diav] zavsar : interval [OM dibhsar < dibh] zay : distance [OM diyay free space] zazhlah : chew [OM didila-, cp. Tur cighne- crush, gnaw, OT *yigh-] zedgene : strawberry bot [OM didgene, cp. Tur cilek, OT yilek, Man duqsi blackberry, Eve dikte berry; see zhimsgene] zee : grandson [OM dighe, cp. Tur yeghen nephew, Kyr zheen, OT yeghen] zeeh : wolverine zool [OM digheken, cp. OT *yeken akin to Tur ye- eat, Kyr zhe-, OT *ye-] zeel : market; loan [OM digheli street] zeer : antelope zool [OM digheren, cp. Tur ceylan gazelle, Kyr zheyren, OT *yeghren] zegs : rush, reed bot [OM digesün, cp. Kyr zheken, OT *yeken] zem : scolding [OM dime] zereg : rank, sort [OM dirge, cp. OT *yerge] zerleg : wild [OM dirlig < *dir land, cp. Tur yer place, Kyr zher earth] zes : copper [OM dis, cp. Kyr zhez, Tuv ches brass, OT yes] zev : tip [OM dibhe < *dibh- arrowhead, cp. Kyr zhebhe arrow; see züü] zev : rust [OM dibhe] zevseg : weapon [OM dibhseg and dimseg < *dibh-, cp. Tuv chepsek, OT *yepse-; see zev] zhaahan : small [see zhaalhan] zhaal : child zhaalhan : small [see zhaal] zhaaz : frame [Chi jia-ji] zhad : spear [OM dida, cp. Man gida] zhalga : ravine [OM dilga, cp. OT *yilga] zhar : sixty num [OM diran <*dirgughan-on; see zurgaa] zhats : ammoniac [Tib rgya-tsva] zhavar : cool wind [OM dibhar] zhavhlah : be glorious [OM dibhqula-] zhich : also [OM diti < *dirti < *diri two; see zhiremsen] zhil : year [OM dil, cp. Tur yil, Kyr zhil, OT yil, Jap toshi] zhimiyh : squeeze [OM dimüy-, cp. Tur yum- close eyes, OT yum-] zhims : fruit bot [OM dimis, cp. Tur yemis, Kyr zhemis] zhimsgene : berry bot [see zhims, zedgene] zhin : weight [OM ding, Chi chang] zhiremsen : pregnant [OM dirumsun < *diri two, cp. Man diuwe, Eve diur, Kit *chur (Chinggeltei 2002, 107)] zhirgeh : sing [OM dirga- be happy, cp. Kyr zhirgal pleasure, OT *yirga] zhishee : example [OM disiye] zhivaa : ten million num [Kal zhovaa, Tib bye-ba] zhizhig : small [OM didig] zholoo : bridle, rein [OM dilugha, cp. Tur yular, Man diulhu, Eve dül head] zhoroo : ambler [OM dirugha, cp. Kyr zhorgo, OT *yorgha] zhor : recipe [Tib sbyar-ba formula] zhötöö : envy [OM diyöteghü, cp. OT *yütkü] zhuram : order [OM dirum] zhüzhig : show [OM diyüdigi] zochloh : be a host [OM ditila-] zodoh : hit [OM diyoda-, cp. Kyr zhoy-, OT *yod-] zogsoh : stand [OM digsa-] zohih : correspond [OM diki-] zol : luck [OM diyol, cp. Tur yol way, Kyr zhol] zolgoh : meet [OM dilga-] zolig : devil [OM dilig vagabund] zoos : coin [OM dighus] zorih : make efforts [OM diri-, Kal zörhe, cp. Man diyori- strive; see zörih] zovoh : suffer [OM diba-] zögiy : bee [OM diyögey, cp. Eve diuvu- wasp] zööh : carry [OM dighe-, cp. Tur yük load, Kyr zhük, OT yük, Man diuwe- transport] zöölön : soft [OM diyöghelen, cp. Tur yavas slow, Kyr zhoosh meek, OT *yabhal, Jap yawaraka soft] zörög : path [cp. Man niji] zöröh : pass [OM diri-, cp. Tur yürü- walk, Kyr zhür- go and zhürü- be in motion, OT *yori- go; see zorih] zöv : right [OM diyöbh, cp. OT yöp, Jap mae front] zövhön : only [OM diyöbhken] zövlöh : advise [OM diyöbhle- > diyöbh; see zöv] zud : shortage of fodder [OM did] zugaa : entertainment [OM diyogha < *diyoph-, cp. Tuv chugaa, Kyr zhubat- comfort, OT *yubh-] zugtah : flee [OM diguta-] zulbah : lose hair [OM dilbu- and dilmu-, also dilba-yi hairless < *dil-; see zulgaah] zulgaah : pluck [OM dilga- < *dil-, cp. Tur yol-, Kyr zhul-, OT yul-] zulzaga : young (animal, plant) [OM dildigan < *dil-; see zulgaah] zun : summer [OM diyun, cp. Man diuwari, Eve diugani] zurah : paint [OM diru-, cp. Tur yaz- write, Kyr zhaz-, OT yaz-, Man niru- draw, Jap nuru paint] zurgaa : six num [OM dirgughan, cp. Man ninggun, Eve nyungun, Kit *nir (Chinggeltei 2002, 107), Jap mu] zurvas : narrow strip [OM dirbhus] zuu : hundred num [OM dighun, cp. Tur yüz, Kyr zhüz, Eve nyama, Kit *zhau (chao) (Doerfer 1992, 48; Chienggeltei 2002, 107), Jap momo] zuuh : bite [OM dighu-] zuuh : stove [OM diyuqa] zuuraa : during [OM dighur < *dibhur interval; see zavsar] zuurah : knead [OM dighura-, cp. Tur yoghur-, Kyr zhuur-, OT *yoghur-, Jap neru] zuzaan : thick [OM didighan, cp. Kyr zhoon, OT *yogho-] züdeh : hurry, tire out [OM diyüde-, cp. Kyr zhüdö- be exhausted] züg : side, direction [cp. Tuv chük] züheh : curse [OM dikü-] züleg : lawn [OM dilge] zülgeh : polish [OM dilgü- rub, scrape, cp. Tur yülü- shave] zür : antelope zool [OM diyür] zürh : heart [OM dirüken, cp. Tur yürek, Kyr zhürök, OT *yürek] zürzh : orange bot [OM dirdi] züs : color [OM disün, cp. Tur yüz face, Kyr zhuz, OT *yüz] züseh : cut [OM disü-] züsreh : hold out [OM disere-] zütgeh : make efforts [OM didkü-, cp. Tur yet- suffice, Kyr zhet-, OT *yet-] züü : needle [OM dighün, cp. Tur ighne, Kyr iyne, OT *yighne, Eve inme, Jap ya arrow] züüd : dream [OM dighüden] züüh : put [OM dighü-; see zööh] züün : left; east [OM dighün, cp. Tuv chöön, Eve diegin- left] züy : affair [OM diyüy, cp. Jap yue reason] züyrleh : oppose [OM diyirle-] * * * Abbreviations: anat = anatomy Ara = Arabic bot = botanics Chi = Chinese cp. = compare Dag = Daghur dial. = dialect(al) Don = Dongxian Eve = Evenki Gre = Greek Jap = Japanese Kal = Kalmyk Kit = Kitan Kog = Koguryo Kor = Korean Kot = Kottic Kyr = Kyrgyz Man = Manchu Mgr = Monguor num = numeral, number onom. = onomatopoeic word OJ = Old Jap OM = Old Mongolian OT = Old Turkic Per = Persian pl. = plural ppron = personal pronoun SJap = Sino-Japanese SKor = Sino-Korean Skt = Sanskrit Tib = Tibetan Tur = Turkish Tuv = Tuvan zool = zoology Note: "cp." (=compare) does not mean that the Mongolian word is related to the non-Mongolian words listed here. It only means that they might be related, but the question needs further scrutiny. The use of "cp." is a way to avoid the controversial notion of Altaic, which had served, at first, to cover the loose group of Turkic, Mongolian and Manchu-Tungusic languages, but later on several linguists also added Korean and even Japanese to the so-called "Altaic languages". Literature: Chinggeltei 2002 Doerfer 1992 Itabashi 2003 Lee 1977 Vovin 2004 Ad *bétà /*pédà "sea; ford" (p. 340) – add Kog *patan "ocean" (Itabashi 2003, 149), Silla *patQr (Lee 1977, 80). Ad *bŏĺi "kind of cedar, pine" (p. 371) – add Kog *bus(i), Middle Kor pus "pine" (Itabashi 2003, 139). Ad *č‘abu "army, war" (p.406-407) – add Kit *ča’ur (ch‘ao-wu-êrh) "raid" (Doerfer 1992, 47). Ad *Ôaru "young of animal" (p. 603) – the closest parallel to Kirghiz argin half-breed occurs in Tabgach *(h)arγun (ho-lu-hun) id. (Doerfer 1992, 45). If it is not a Turkic borrowing in M, it is incompatible with the Tungus-M isogloss "young". Ad *kÔằmù "beaver; bear" (p. 688) – add Kog kum kun "bear" (Itabashi 2003, 144). Ad *kǔŋi "child" (p. 742) – add Kog *gu "child" (Itabashi 2003, 140). Ad *k‘amp‘a "top (of head)" (p. 687-88) – add Kog *kan "head" (Itabashi 2003, 141). Ad *k‘ume "coal" (p. 852) – add Kog *kəmur & Silla kəmur "black", directly compatible with Turkic *kömür "coal" (Itabashi 2003, 142). Ad *làbò "more, better" (p. 859-60) – add Kit *nai (nai) "erster" (Doerfer 1992, 48). Ad *mÔali(-k‘V) "bright; to shine" – add Paekche *mərke "bright" (Lee 1977, 41). Ad *mro "tree, forest" (p. 956) – add Silla *murih "mountain" (Lee 1977, 80). Ad *najV(rV) "lake, river" (p. 961) – add Silla *narih "river" (Lee 1977, 80), which indicates the reconstruction *najVrV as only satisfactory. Ad *pZko "rock, cliff" (p. 1074) – add Kog *pa#iy *paγey ""cliff, rock, precipice" (Itabashi 2003, 149). Ad *p(‘)ōki "deep" (p. 1104) – add Kog *puk "deep" (Itabashi 2003, 150). Ad *sira/u "hill, mountain" (p. 1258-59) – add Kog *šüri *šüni "top of mountain" (Lee 1977, 38). Ad *sajri "to stick out, protrude, stand" (p. 1200) - add Kit *sarbai "plentiful" (Vovin 2003, 240). Ad *sèp‘ó "(inner) side" (p. 1233) – add Kit *suan (suan) "heart and stomach" (Doerfer 1992, 48). Ad *sipV "a kind of small bird" (p. 1257) – add Kit *shauā (shao-wa) "falcon" (Doerfer 1992, 48). Ad *tdmò "root; strength, soul" (p. 1364-65) – add Kog *cam "(tree) root" (Itabashi 2003, 140). Let us mention that the correspondence of Turkic *d-, M *d-, Jap *t- and Kor *č- indicate proto-Altaic *č- (rule #14). Ad *tÔ`ǒso "help, benefit" (p. 1439-40) – add Kit *tüsie (t‘ou-hsia) "Präfektur" (Doerfer 1992, 49). Ad *t‘°—à "lowland" (p. 1417) – add Kog *t(w)ən *thən "valley" (Itabashi 2003, 155). Ad *t‘ō—ké "round" (p. 1459) – add Kog *tawnpi "round" (Itabashi 2003, 152). Ad *t‘Zbá "foot(wear)" (p. 1389-90) – add Tabgach *tabag- in *tabagčin (to-po-chên) "infantry-man", i.e. "foot-soldier" (Doerfer 1992, 46). Ad *t‘égè(-rV) "edge, border" (p. 1410-11) – add Tabgač *teγčin (chieh-chên) "Umgebung des Herrschers" (Doerfer 1992, 46). Ad *úsu "animal; cow" (p. 1505) – add Kog *su *siu "cow, cattle" (Itabashi 2003, 151). Ad *ZlV "variegated" (p. 291) – add Tabgach *halan (ho-lan) "gefleckt" (Doerfer 1992, 45). Ad *Zli "to ask, invite, lend" (p. 1525) – add Kit gÓalə (hsia-li-p‘o "invitation-time") "to invite; invitation" (Doerfer 1992, 47).