Mesnevî-i Baba Kaygusuz

Zeynep Oktay

Takdim İki âlim Nur talebesinin çevirdikleri Risale-i Nur Mesnevisinin tercümesi için bir ölçü olsun, diye bu 19 İ’lemli Zeyli tercüme ettim. Bu ağabeylerimin eksikliklerini şöyle dört kısımda hülasa edebiliriz: 1) Bu parçada Arapça ve Osmanlıcada terminoloji olan 20 kelime aynen bırakılmıştır. Ki Türkçede bugün bunlar anlaşılmıyor. “Mana-ı harici” gibi.. Teknik olarak da birçok cümle, yanlış çevrilmiş veya yanlış bağlanmıştır. Kitapta bunların altını çizdim. 2) Üstadın kendine has tabirleri, ıstılah ve deyimmiş gibi bırakılmış. Bunların hiçbir sözlükte karşılığı yok. “Zahirî meal” manasındaki “medlûl-ı zıllî” ifadesinde ve sanayi manasına gelen “san’at” kelimesinde göründüğü gibi. Hâlbuki Üstad Hz.leri, Allah’ın Sani’ isminin tecellisi için ve sanayi manasında bu kelimeyi kullanıyor, bizim bugün kullandığımız san’at kelimesi manasına edeb ve edebiyat kelimesini tercih ediyor. 3) Üslup ve ifade Mesnevinin ciddiyetine yakışmıyor; tabirler Osmanlıca olmakla beraber çok nakarat ve rekâket var. Hâlbuki kitabın aslı olan Arapçası çok akıcıdır ve manadan yoksun hiçbir tekrarı içermiyor. Bunun yanında zaman kipleri ahenkli verilmemiş; cümle ve paragraf araları kopuk kalmıştır. Nazm-ı meani göz önünde bulundurulmamıştır. Üstadın Avrupai felsefe ile ilgili ifadesi, bütün fen bilimlerine yönelikmiş gibi gösterilmiştir. 4) Bunlara benzer onlarca eksiklikle beraber, bu çalışmaları tercümeden ziyade, Osmanlıca kisvesi altında gizlenmiş kuru bir meal gibidir. Üstadın istediği manayı ve maksadını vermiyor. İşte bu ağabeylerimin bu çalışmalarını medar-ı istifade yapayım, diye bu numune parçayı tercüme ettim. Çünkü işin içinde Üstadın ve cemaatin hukuku var. Ayrıca bu parçayı seçmemin sebebi, en zayıf parça diye değil de, tercümesi en güzel yapılmış kısım, diye seçtim. Güzel kısmı böyle ise, geri kalan kısmı siz düşünün!

Mesnevî-i Baba Kaygusuz By Zeynep OKTAY DO UġDİLLERİġVEġEDEBİYATLARININġKAYNAKLARI 116 Yayınlayanlar Cemal Kafadar·& Gönül Alpay Tekin TÜRKÇE KAYNAKLAR CVI Mesnevî–i Baba Kaygusuz Hazırlayan Zeynep OKTAY Yayınlandı ıġyer Harvard Üniversitesi Yakındo uġDilleriġveġMedeniyetleriġBölümü 2013 THE SOURCES OF ORIENTAL LANGUAGES AND LITERATURES 116 Edited by Cemal Kafadar & Gönül Alpay Tekin TURKISH SOURCES CVI Mesnevî-i Baba Kaygusuz By Zeynep OKTAY Published at The Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University 2013 Copyright ® 2013 by the Editors All rights reserved • Bütünġtelifġhaklarıġyayınlayanlaraġaittir. KİTAPġMATBAACILIK Managing Editor of THE SOURCES OF ORIENTAL LANGUAGES AND LITERATURES Günay KUT • Composer of the Series İbrahimġTEKİN Library of Congress Catalog Card Number 70-131003 V İÇİNDEKİLER Abstract in English VII ÖNSÖZ IX 1. GİRİ 2. KAYGUSUZġABDAL’INġHAYATIġVEġESERLERİ 2.1. KaygusuzġAbdal’ınġMenkıbeviġHayatı 2.2. KaygusuzġAbdal’ınġTarihiġHayatı 2.2.1. İsmi 2.2.2. Ya adı ıġDevir 2.2.3. Hayatı 2.3. Eserleri 2.3.1. Manzum Eserleri 2.3.2. Mensur Eserleri 2.3.3. ManzumġveġMensurġKarı ıkġEserleri 3. MESNEVÎ-İ BABA KAYGUSUZ’UNġYAPISIġVEġANLAMġKATMANLARI 3.1. Akıl 3.2. Fark 3.3. Hâl 3.4. De i kenġMuhataplar 3.5. Hz.ġAliġÖ retisininġKatmanları 3.6. De i kenġZamanġBirimleri 4. MESNEVÎ-İ BABA KAYGUSUZ’DAġDOKTRİNALġÖ ELER 4.1. Te bih-Tenzihġİli kisi 4.2. Kar ıtlarınġBirlikteli iġveġDil 4.3. Rakamlar 5. SONUÇ 6. MESNEVÎ-İ BABA KAYGUSUZ’UNġ EKİLSELġÖZELLİKLERİ 6.1. Vezin 7. MESNEVÎ-İ BABA KAYGUSUZ’UNġTENKİTLİġMETNİ 7.1. Nüsha Tavsifleri 7.1.1. MetinġTespitiġİçinġSeçilenġNüshalar 7.1.2. NüshaġDe erlendirmesi 7.1.3. MetinġTespitiġİçinġSeçilmemi ġOlan Nüshalar 7.2. Metin Tespitinde Dikkat Edilen Hususlar ve Transkripsiyon Sistemi 7.3. TENKİTLİġMETİN 1 5 5 7 7 8 9 11 11 13 15 17 18 20 22 25 27 29 35 35 44 49 53 55 55 57 57 57 63 67 75 79 VI 8. BİBLİYOGRAFYA 9. TIPKIBASIM 9.1. Bġnüshası 9.2. Mġnüshası 9.3. AEġnüshası 203 209 210 261 285 VII KAYGUSUZġABDAL’SġMESNEVÎ-İ BABA KAYGUSUZ: CRITICAL EDITION AND TEXTUAL ANALYSIS Abstract The book in your hands includes the textual analysis and critical edition of a mathnawi consisting of 1033 couplets composed by Kaygusuz Abdal (fl. Second half of the 14th century - First quarter of the 15th century), famous and prolific member of the dervish group named Abdâls of Rûm and a founder of Bektashi literature. The first part of the book is entitledġ“KaygusuzġAbdal’sġLifeġandġWorks.”ġInġthisġpart,ġIġpresentġanġoverviewġofġpreviousġ researchġandġfindingsġonġKaygusuzġAbdal’sġlifeġandġworks. Theġsecondġpartġisġentitledġ“StructureġandġLayersġofġMeaningġinġMesnevî-i Baba Kaygusuz.”ġInġ this part, I demonstrate that Mesnevî-i Baba Kaygusuz andġ Kaygusuzġ Abdal’sġ otherġ worksġ contain teachings which differ according to the spiritual level of their audience, in conjunction with the doctrine of the four gates. This is reflected in the Sufi terminology of the work, where different meanings of the same term occur simultaneously. This hierarchy of teachings also allows us to give meaning to teachings which initially seem to contradict oneġanother.ġTheġresultingġmultiplicityġinġtheġtextġisġmirroredġinġtheġtext’sġlanguage,ġasġwellġ as in its conceptions of time and space. Theġthirdġpartġofġtheġbookġisġentitledġ“DoctrinalġElementsġinġMesnevî-i Baba Kaygusuz.”ġInġthisġ partġ Iġ argueġ that,ġ whileġ Kaygusuzġ Abdal’sġ notionġ ofġ theophanyġ adoptsġ severalġ theoreticalġ elements from those of the school of Ibn Arabi, it also radically differs from this school in its conceptualizationġofġGod’sġEssence.ġForġKaygusuz,ġGod’sġEssence is absolutely immanent and accessible within this world. This leads to the understanding that all of reality is suffused withġGod’sġEssenceġ–andġwithġtheġPerfectġManġwhoġisġtheġembodimentġofġGod’sġEssence.ġInġ theġtext,ġtheġesoteric’sġabsoluteġcomprehension of the exoteric is also visible in the symbols which represent these two concepts. In this respect, the relationship between the esoteric and the exoteric also determines the hierarchical teaching which takes shape within the framework of the doctrineġofġtheġfourġgates.ġManyġtimesġinġKaygusuz’sġworks,ġtheġesotericġ teaching encompasses the exoteric teaching which comes before it and thus renders it invalid. I also argue in this part that the most visible doctrinal and literary aspect in Mesnevî-i Baba Kaygusuz is the coincidence of opposites. This coincidence appears first of all as an element ofġdoctrine,ġsuchġasġinġtheġcoincidenceġofġGod’sġsimilarityġandġincomparability.ġSecondlyġitġisġ also used as a prevalent literary device which determines the choice of symbols. According toġ Kaygusuz,ġ theġ mainġ featureġ ofġ theġ Perfectġ Man’sġ languageġ isġ thatġ itġ isġ theġ locusġ ofġ theġ coincidenceġofġopposites.ġThisġisġdueġtoġtheġfactġthatġinġbeingġtheġbearerġofġGod’sġWord,ġheġ also becomes the bearer of Its structure. VIII Lastly in this part I give a list of the numbers which frequently appear in Mesnevî-i Baba Kaygusuz, with explanations as to their meaning and content. After this comes the section where I discuss the formal features of Mesnevî-i Baba Kaygusuz, such as its very particular use of the aruz meter. In the last part of the book, before the text of the critical edition comes the section on the manuscripts of the work. I describe all manuscripts of the work, with an in-depth evaluation and stemma of the three selected manuscripts. This is followed by the critical edition and endnotes including detailed information on mistakes and particularities in each manuscript. The facsimiles of each of the manuscripts used in the critical edition are given at the end of the volume. The research leading to these results has received funding from the European Research Council under the European Union's Seventh Framework Programme (FP/2007-2013) / ERC Grant Agreement n. 208476, "The Islamisation of Anatolia, c. 1100-1500". IX ÖNSÖZ Elinizdeġtuttu unuzġçalı maġ2010ġyılındaġBo aziçiġÜniversitesiġTürkġDiliġveġEdebiyatıġ Bölümü’ndeġ de erliġ hocamġ Doç.ġ Dr.ġ Zeynepġ Sabuncu’nunġ danı manlı ındaġ hazırladı ımġ Yüksekġ Lisansġ tezininġ revizeġ edilmi ġ veġ bazıġ kısımlarıġ yenidenġ yazılmı ġ versiyonudur.ġ Bu revizyonuġtemelġolarakġikiġanaġhattaġgerçekle tirmeyeġçalı tım:ġBirincisi,ġKaygusuzġAbdal’ınġ dinselġ doktrinininġ kendineġ hasġ özellikleriniġ ortayaġ çıkaracakġ birġ metinġ analizi;ġ ikincisi,ġ tenkitliġ metindeġ kullanılanġ nüshalarıġ dahaġ yakındanġ tanımayıġ mümkünġ kılacak bir tenkitli metinġformatı.ġ Buġsüreçteġyaptı ımġçalı madaġeme iġgeçenġçokġki iġvar.ġÖncelikle,ġbuġkitabınġhazırlanı ındaġ çokġ büyükġ u ra ıġ olan,ġ yazdıklarımıġ sabırlaġ okuyanġ veġ önerileriniġ ileten,ġ kendiġ bilgiġ veġ birikimleriġ do rultusundaġ beniġ yönlendiren,ġ sonsuzġ yardımseverlikleriyleġ beniġ herġ zamanġ a ırtanġ de erliġ hocalarımġ Prof.ġ Dr.ġ Günayġ Kutġ veġ Prof.ġ Dr.ġ Gönülġ Tekin’eġ minnettarġ oldu umuġ söylemekġ istiyorum.ġ Bununġ yanıġ sıra,ġ hemġ çalı malarıyla,ġ hemġ deġ ilgisiġ veġ yardımseverli iyleġ banaġ ilhamġ olan,ġ çalı malarımaġ çokġ büyükġ katkıdaġ bulunanġ Prof.ġ Dr.ġ AhmetġT.ġKaramustafa’yaġ ükranlarımıġsunuyorum.ġġ Tasavvuflaġ gerçekġ tanı mamıġ derslerineġ borçluġ oldu um,ġ tezġ a amasındaykenġ çalı mamlaġ satırġ satırġ ilgilenen,ġ sonrasındaġ iseġ yardımınaġ ihtiyacımġ oldu undaġ herġ zaman beni mutluluklaġkabulġedenġDoç.ġDr.ġZeynepġSabuncu’yaġ ükranlarımıġiletmekġistiyorum.ġYüksekġ Lisansġ ö rencisiġ oldu umġ süreġ boyuncaġ veġ doktoraġ yıllarımdaġ fikir,ġ öneriġ veġ yardımlarıylaġ çalı malarımdaġ eme iġ geçenġ veġ deste iniġ herġ zamanġ hissetti imġ de erliġ hocam Prof. Dr. Zehraġ Toska’yaġ te ekkürġ ediyorum.ġ Ayrıcaġ “Theġ Islamisationġ ofġ Anatolia,ġ c.ġ 1100-1500”ġ projesiġkapsamındaġKaygusuzġAbdal’aġaitġelġyazmalarınıġincelememiġdestekleyenġveġherġtürlüġ bilimsel ve teknik sorumu titizlikle cevaplayan Dr. Andrew PeacockġileġDr.ġSaraġNurġYıldız’aġ ükranġborçluyum.ġ Metinġ ne riyleġ ilgiliġ kar ıla tı ımġ zorluklarġ konusundaġ yardımınaġ ba vurdu um,ġ benimleġ beraberġ sabırlaġ çalı anġ meslekta ımġ veġ dostumġ Handeġ Çetinġ Ongun’aġ tümġ eme iġ içinġ çokġ te ekkürġ ediyorum.ġ Yüksek Lisans tezimġ a amasındaġ aceleġ veġ yo unluktanġ kendisineġ te ekkürġ etmeyiġ unuttu um,ġ oġ dönemdeġ nüshalardakiġ Farsçaġ beyitlerleġ ilgiliġ bilgisineġ ba vurdu um,ġ aynıġ zamandaġ Farsçaġ bilgiminġ temelleriniġ atmı ġ olanġ de erliġ Hocamġ İsmetġ Verçin’eġ te ekkürlerimiġ sunuyorum.ġ Banaġ eldeġ etmeġ olana ıġ bulamadı ımġ Kaygusuz Abdâl Dîvânı adlıġ çalı masınıġ göndermeġ nezaketiġ gösterdi iġ içinġ Prof.ġ Dr.ġ Abdurrahmanġ Güzel’eġ minnettarım. Sonġ olarak,ġ ġ tümġ çalı mamıġ titizlikleġ inceġ inceġ okuyan ve bu vesileyle hayattaki en büyük deste imġoldu unuġbir kez daha gösteren e imġMehmetġFatihġUslu’yaġherġzamanġoldu uġgibiġ yineġ ükranġborçluyum.ġ İstanbul,ġAralıkġ2014 1 GİRİ Anadolu’daġ Türkçe’ninġ edebiġ dilġ olarakġ te ekkülüġ veġ Alevi-Bekta iġ edebîġ veġ dinîġ gelene ininġ olu umuġ bakımındanġ önemiġ hesabaġ katıldı ında,ġ hakkındaġ yapılanġ tümġ çalı malaraġ ra menġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ fazlasıylaġ gölgedeġ kaldı ıġ dü ünülebilir.ġ Bununġ birġ sebebiġ ülkemizdeġ 20.ġ yüzyılġ akademikġ gelene indeġ “Halkġ Edebiyatı”ġ adıġ verilenġ edebiġ ürünlereġ ikincilġ birġ de erġ atfedilmesiyse,ġ di erġ birġ sebebiġ deġ Alevi-Bekta iġ gelene iġ tarafındanġbenimsenenġmüelliflerġüzerineġyapılanġçalı malardakiġideolojikġkonumlanmadır.ġ İ teġ buġ nedenlerleġ “hamseġ sahibiġ ilkġ air”ġ ünvanınınġ Kaygusuzġ Abdal’aġ verilmesiġ hiçġ dü ünülmemi tirġveġKaygusuzġAbdalġkülliyatınınġiçerikġveġboyutuġgözġardıġedilmi tir. Kaygusuzġ Abdal’ınġ eserlerininġ büyükġ birġ kısmıġ Abdurrahmanġ Güzelġ tarafından,ġ bazılarıġ tenkitliġ olacakġ ekildeġ ne redilmi tir.1 Bununġ yanıġ sıraġ çokġ sayıdaġ derlemedeġ Kaygusuzġ Abdal’aġ aitġ iirlerġ yayımlanmı tır2 veġ hakkındaġ bazıġ makalelerġ kalemeġ alınmı tır.ġ Bununlaġ birlikte,ġ Kaygusuzġ Abdalġ üzerineġ yapılanġ çalı malaraġ baktı ımızda,ġ eserlerininġ edebiġ veġ tasavvufiġ içerikleriġ üzerineġ kavramsalġ yanıġ a ırġ basanġ incelemelerinġ çokġ sınırlıġ oldu unu3, tasavvufiġ ki ili iġ hakkındaġ belirtilenġ görü lerinġ ço uġ zamanġ me hurġ athiyelerineġ odaklandı ınıġ veyaġ “Bekta iġ midirġ de ilġ midir”ġ eksenindeġ ekilselġ birġ tartı maġ etrafındaġ döndü ünüġ görürüz.4 Bununġ kayna ınınġ ideolojikġ tartı malarınġ yanıġ sıraġ birġ miktarġ daġ 1 Bk.ġ“Eserleri”ġbölümü. 2 Bk.ġAbdülbakiġGölpınarlı,ġKaygusuz Abdal, Hatayi, Kul Himmet (İstanbul:ġVarlıkġYayınevi,ġ1962);ġA.g.m,ġhaz.ġ Alevî-Bekta î Nefesleri (İstanbul:ġ İnkılâpġ Kitabevi,ġ 1992);ġ a.g.m.,ġ haz.ġ Türk Tasavvuf iir Antolojisi (İstanbul:ġ Milliyetġ Yayınları,ġ 19Ķ2);ġ Mehmetġ Akalın,ġ “Kaygusuzġ Abdal’ınġ Gevher-nâme’si,”ġ Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Ara tırma Dergisi 10 (1979): 189-197; Sadettin Nüzhet Ergun, haz., Bekta i airleri (İstanbul:ġ Devletġ Matbaası,ġ 1930);ġ a.g.m., Bekta î airleri ve Nefesleri (İstanbul:ġ Maarifġ Kitaphanesi,ġ 1956);ġ İsmailġ Özmen, haz. Alevi-Bekta i iirleri Antolojisi,ġ(İstanbul:ġMilliyetġYayınları,ġ19Ķ3);ġVahitġLütfiġSalcı,ġ“Kaygusuzġ AbdalġHakkındaġEtütler,”ġTürk Folklor Ara tırmaları 1ġ(A ustosġ1949): 14-15, 2 (Eylül 1949): 31-32,ġ4ġ(Kasımġ 1949): 52-53,ġ5ġ(Aralıkġ1949):ġĶ4-Ķ5,ġĶġ( ubatġ1950):ġ102-103. 3 İkiġadetġkavramsalġincelemeyiġbuġdurumdanġmuafġtutmakġgerekir.ġİlki,ġCatherineġPinguet’ninġ“Remarquesġ surġ laġ Poésieġ deġ Kaygusuzġ Abdal”ġ [Kaygusuzġ Abdalġ iiriġ Üzerineġ Dü üncelerŞġ adlıġ makalesiġ (Turcica 34 (2002):13-3ķ),ġ ikincisiġ iseġ Ahmetġ Karamustafa’nınġ “Aġ Medievalġ Turkishġ Saintġ andġ theġ Formationġ ofġ VernacularġIslamġinġAnatolia” (Unity in Diversity: Mysticism, Messianism and Construction of Religious Authority in Islam içinde, haz. Orkhan Mir Kasimov (Leiden: Brill, 2014), 329-342)ġ adlıġ makalesidir.ġ Buġ makalelerinġ ilkiġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ athiyeleriġ üzerine,ġ ikincisiġ iseġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ tasavvufiġ dü üncesi,ġ siyasiġ konumu ve bu ikisinin Türkçe eser üretmesindeki rolü üzerinedir. 4 KaygusuzġAbdal’ınġtasavvufiġki ili iġüzerineġyapılanġçalı malarġiçinġbk.ġFuatġKöprülü,ġ Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (Ankara:ġ Ankaraġ Üniversitesiġ Basımevi,ġ 1966),ġ 291;ġ a.g.m.,ġ “Mısır’daġ Bekta ılık,”ġ Türkiyat Mecmuası C.ġVIġ(1939):ġ1ķ;ġa.g.m.,ġ“AbdalġMusa”ġmaddesi,ġTürk Halk Edebiyatı Ansiklopedisi: Ortaçağ ve Yeniçağ Türklerinin Halk Kültürü Üzerine Coğrafya, Etnografya, Etnoloji, Tarih ve Edebiyat Lûgati (İstanbul:ġBurhaneddinġ Basımevi,ġ 1935),ġ 60-64;ġ Muhtarġ Yahyaġ Da lı, Kaygusuz Abdal (İstanbul:ġ Maarifġ Kitaphanesi,ġ 1939);ġ Ireneġ Mélikoff, Hadji Bektach: Un Mythe et Ses Avatars (Leiden: Brill, 1998), 224-226;ġAbdülbakiġGölpınarlı,ġKaygusuz Abdal, Hatayi, Kul Himmet (İstanbulġ :ġ Varlıkġ Yayınevi,ġ 1962);ġ Annemarieġ Schimmel,ġ Mystical Dimensions of Islam (Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1975), 335-33Ķ;ġ a.g.m.,ġ “Dreiġ türkischeġ Mystiker:ġ YunusġEmre,ġKaygusuzġAbdal,ġPirġSultanġAbdal,”ġ60 Jahre Deutsch-Turkische Gesellschaft içinde, haz. Norbert 2 ülkemizdekiġ akademikġ gelene inġ “sınıflandırma”ġ adıġ verilenġ bilgiġ üretmeġ biçimineġ verdi iġ önemġ oldu uġ dü ünülebilir.ġ Gerçekteġ bahsiġ geçenġ soruġ çokġ dahaġ geni ġ birġ sorunun,ġ “Rumġ AbdallarıġileġBekta ilikġarasındakiġili kiġneydi?”ġsorusununġbirġparçasıdır.ġ God’s Unruly Friends [Tanrı’nın Kuraltanımaz KullarıŞġ adlıġ eserinde5 Ahmet Karamustafa, Rum Abdalları’nıġ İslamġ Co rafyası’ndaġ 13.ġ veġ 16.ġ yüzyıllarġ arasındaġ ortayaġ çıkanġ yeniġ birġ zühdġ hareketininġ parçasıġ olarakġ tanımlar.ġ Rumġ Abdallarınıġ ilkġ etaptaġ Anadolu’dakiġ di er dervi ġ gruplarındanġ ayıranġ eyinġ Türkçeyiġ yazıġ diliġ olarakġ benimsemeleriġ oldu unuġ savunur.ġ Karamustafa’yaġ göreġ Rumġ Abdallarıġ 15.ġ yüzyılınġ ikinciġ yarısıġ veġ 16.yüzyılınġ ilkġ yarısındaġ kıyafetġveġpratikleriyleġdi erġgruplardanġdahaġfazlaġayrı mı ,ġ1Ķ.ġyüzyıldaġiseġresmîġBektâ îyeġ tarikatininġbirġparçasıġolmu tur.6 Karamustafaġaynıġzamandaġbirġba kaġmakalesindeġAhmetġ Ya arġ Ocak’ın,ġ Rumġ Abdallarıġ hareketininġ Kalenderîli inġ birġ parçasıġ oldu uġ veġ Bekta ili inġ Kalenderîli inġiçindenġdo du unaġyönelikġteziniġayrıntılıġolarakġincelemi ġveġele tirilereġtabiġ tutmu tur.7 Gölpınarlı’nınġ “Alevi-Bekta iġ edebiyatınınġ kurucusu”ġ adınıġ verdi i8 Kaygusuz Abdal, Rum Abdalları’nınġ enġ tanınmı ġ veġ enġ üretkenġ üyesiġ sayılabilir.9 Edebi eser üreten ilk abdal olmasınınġ yanıġ sıra,ġ aynıġ zamandaġ kendineġ Bekta iġ adınıġ verenġ ilkġ airdir.ġ Kaygusuz’unġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’ununġ sonundaġ bulunanġ uġ beyti,ġ Muhtarġ Yahyaġ Da lı’nınġ Kaygusuz Abdal10 adlıġeseriġdı ındaġhiçbirġara tırıcıġtarafındanġzikredilmemi tir:ġ Reitz (Norderstedt: Books on Demand, 2014), 171-1ķ5.ġ Buġ konudakiġ enġ kapsamlıġ çalı ma,ġ Abdurrahmanġ Güzel’inġ Kaygusuz Abdal (Alâaddîn Gaybî) adlıġ kitabıdır,ġ fakatġ buġ çalı maġ daġ Kaygusuzġ eserlerindeġ bahsiġ geçen tasavvuf terimlerini listelemekle birlikte kavramsal bir inceleme içermemektedir; Bk. Abdurrahman Güzel. Kaygusuz Abdal (Alâaddîn Gaybî) (Ankara:ġAkça ,ġ2004). 5 6 Bk. Ahmet T. Karamustafa, God’s Unruly Friends: Dervish Groups in the Islamic Later Middle Period 1200-1550 (Salt Lake City: University of Utah Press, 1994). Yineġ aynıġ meseleyleġ ilgiliġ olarakġ bk.ġ Ahmetġ T.ġ Karamustafa,ġ “Kalenders,ġ Abdâls,ġ Hayderîs:ġ Theġ Formationġ ofġ theġ Bektâ îyeġ inġ theġ 16thġ Century,”ġ Süleymân the Second and His Time içinde,ġhaz.ġHalilġİnalcıkġveġCemalġKafadarġ(İstanbul:ġTheġIsisġPress,ġ1993),ġ121-129. Bk. A.g.e.; a.g.m., God’s Unruly Friends, 70-72. 7 Bk.ġ Ahmetġ T.ġ Karamustafa,ġ “Yesevîlik,ġ Melâmetîlik,ġ Kalenderîlik,ġ Vefâîlikġ veġ Anadoluġ Tasavvufununġ Kökenleriġ Sorunu,”ġ Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler içinde,ġ haz.ġ Ahmetġ Ya arġ Ocakġ (Ankara:ġ Türk TarihġKurumuġYayınları,ġ2005),ġ61-ķķ.ġAhmetġYa arġOcakġ“Kitâbiyât”ġadlıġmakalesindeġveġKalenderîler adlıġ eserindeġKaygusuz’unġbirġKalenderîġ eyhiġoldu unuġöneġsürer;ġbk.ġAhmetġYa arġOcak,ġ“Kitabiyat,”ġOsmanlı Ara tırmaları : The Journal of Ottoman Studies 2 (1981): 243-252; a.g.m., Kalenderîler (XIV.-XII. Yüzyıllar) (Ankara:ġ Türkġ Tarihġ Kurumuġ Yayınları,ġ 1992),ġ ķķġ ff.ġ Catherineġ Pinguetġ deġ makalesininġ veġ kitabındakiġ bölümünġ tarihselġ zemininiġ Ocak’aġ dayandırmı tır;ġ bk.ġ Catherineġ Pinguet,ġ La Folle Sagesse (Paris: Patrimoines, 2005), 84-99. 8 Gölpınarlı,ġ Kaygusuz Abdal, Hatayi, Kul Himmet,ġ 5;ġ “Halkġ Edebiyatımızdaġ Zümreġ Edebiyatları,”ġ Türk Dili 19/20Ķ:ġ Türkġ Halkġ Edebiyatıġ Özelġ Sayısıġ (196ķ):ġ 3Ķ0.ġ Aynıġ vurguġ Karamustafa’daġ daġ mevcuttur;ġ bk.ġ Karamustafa,ġ“KaygusuzġAbdal,”ġ331. 9 KaygusuzġAbdal’ınġhayatıġveġeserleriniġdahaġilerideġayrıntılıġolarakġinceleyece im.ġ 10 Bk.ġDa lı,ġ14.ġ 3 RūmġilindeġBekdā īdürġolġ‘ā ı Abdālġolmı ġcümleġ‘ālemdenġfārı [1029] Buġ beyitġ aynıġ zamandaġ Rumġ Abdallarıġ ileġ Bekta ili inġ Kaygusuz’unġ ya adı ıġ dönemdeġ –14. yüzyılınġ ikinciġ yarısıġ ileġ 15.ġ yüzyılınġ ba ında- geçi kenġ kategorilerġ oldu unuġ daġ göstermektedir.ġKaygusuzġAbdal’ınġHacıġBekta ġileġba lantısı,ġmür idiġAbdalġMusa’nın,ġHacıġ Bekta ’ınġ maneviġ kızıġ Kadıncıkġ Ana’nınġ muhibbiġ olmasındanġ ileriġ gelmektedir. 11 Bekta iġ gelene ineġ göreġ dilimliġ Kalenderîġ tacını12 kabulġ edenġ Kaygusuzġ Abdal’dır; bu konuda bir tercümanġdaġmevcuttur.ġBekta iġmeydanındakiġonġikiġposttanġbiriġKaygusuz’un,ġbiriġdeġAbdalġ Musa’nınġ olup,ġ onlarıġ nakipġ veġ ayakçıġ hizmetlerineġ ba lamaktadır.ġ Mısır’dakiġ Kaygusuzġ tekkesiġiseġhalifeġmakamınaġsahipġdörtġBekta iġtekkesindenġbiridir.13 Kaygusuzġ Abdal’ınġ Alevilik-Bekta iġ gelenekġ veġ inancındakiġ konumuġ Anadolu’nunġ dinselġ tarihiġ bakımındanġ öneminiġ gösteriyorsa,ġ yazdı ıġ 100-120ġ iir,ġ dörtġ uzunġ mesnevi,ġ ikiġ kısaġ mesnevi, iki mensur eser ve iki manzum-mensurġ karı ıkġ eserġ deġ edebiġ tarihiġ bakımındanġ öneminiġ tartı masızġ olarakġ ortayaġ koyuyor.ġ Bununlaġ birlikte,ġ elimizdeġ Kaygusuz’uġ anlamamızıġ mümkünġ kılacakġ çokġ azġ sayıdaġ ikincilġ kaynakġ bulunmasınınġ ba taġ bahsettikleriminġyanıġsıraġbirġsebebiġdahaġoldu unuġdü ünüyorum.ġBuġsebepġiseġAnadolu’daġ Tasavvufġ Edebiyatıġ üzerineġ yapılanġ çalı malarınġ büyükġ kısmındaġ kar ımızaġ çıkanġ birġ sorunġ olarakġgörülebilir.ġEdebiyatçılarınġmetinleriġedebiġeserġolarakġeleġalıp,ġtasavvufiġö retiyiġbirġ edebiġ unsurġ gibiġ i leyenġ yakla ımlarıyla,ġ tarihçilerinġ metinleriġ tarihsel belge olarak görüp, tasavvufiġö retiyiġbirġtarihselġkaynakġgibiġokuyanġperspektifleriġarasındaġtasavvufiġiçeri inġ ço uġzamanġunutuldu u,ġgözġardıġedildi i,ġçarpıtıldı ıġkanaatindeyim.ġ Buġçalı mamınġa ırlı ınıġmetinġne riġolu turacakġolsaġda,ġincelemeġbölümünde Mesnevî-i Baba Kaygusuz’unġ yapıġ veġ içeri iġ aracılı ıylaġ ortayaġ koydu uġ inanç ve dü ünce bütününü masaya yatırmayaġ çalı aca ım.ġ Çe itliġ edebiġ veġ tasavvufiġ ö elerinġ nasılġ temsilġ edildikleriniġ tekerġ teker incelemek yerine bütünlüklü bir resim ortaya koymayıġ amaçlayaca ım.ġ Elbetteġ doktrinalġö elerinġtümünüġincelemekġmümkünġolmayacak.ġFakatġMesnevî-i Baba Kaygusuz’unġ birġtasavvufiġeserġolarakġanla ılmasınıġsa layacakġbirġperspektifinġolu aca ınıġumuyorum.ġBuġ çalı manınġ kapsamındaġ Kaygusuzġ Abdalġ dü üncesinin Alevi-Bekta iġ dü üncesiyleġ ili kisiġ üzerindeġ durmaġ ansımġ daġ neġ yazıkġ kiġ yok.ġ Bununlaġ birlikteġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ veġ Kaygusuzġ Abdalġ eserlerindeġ günlükġ ya amdanġ beslenenġ unsurlarġ üzerindeġ deġ 11 Bk.ġ Â ıkpa azade, ‘Ashiqpashazādeh ta’rikhī: A History of the Ottoman Empire to A.H. 993 (A.D. 1478) (Farnborough:ġ Gregg,ġ 19Ķ0),ġ 205.ġ Yineġ aynıġ sayfadaġ Rumġ Abdallarıġ Anadolu’dakiġ dörtġ dervi ġ grubundanġ biri olarak verilmektedir. 12 Kalenderîġtacıġ içinġbk.ġ Erdo anġA ırdemir,ġ“Bekta ilikteġTaçġ ekilleriġveġAnlamları,”ġ Türk Kültürü ve Hacı Bekta Velî Ara tırma Dergisi 60 (2011): 365-378. 13 Gölpınarlı,ġKaygusuz Abdal, Hatayi, Kul Himmet,ġĶ;ġGölpınarlı,ġ“KaygusuzġAbdal,”ġ396;ġDa lı,ġ32-33. 4 duramayaca ım.ġ Buġ unsurlarġ Kaygusuzġ Abdalġ eserlerindeġ önemliġ yerġ tutsaġ daġ hâlihazırdaġ bugüneġkadarġyapılanġçalı malardaġbirġmiktarġdaġolsaġi lenmi ġbulunuyor.14 Kaygusuzġ Abdalġ eserleri,ġ aynıġ zamanda,ġ Türkiye’dekiġ akademikġ çalı malardaġ Tekkeġ Edebiyatı’nı,ġ müelliflerinġ yaġ Halkġ Edebiyatıġ yaġ daġ Klasikġ Edebiyatġ sahasınaġ aitġ sayıldı ıġ bölünmü ġbirġalanġolarakġkodlamanınġneġkadarġyanlı ġoldu unuġdaġortayaġkoyuyor.ġKaygusuzġ Abdal’ınġFarsġedebiyatınınġme hurġmutasavvıflarınaġveġÂ ıkġPa aġgibiġAnadoluluġmüelliflereġ yaptı ıġgöndermeler,ġtasavvufġterminolojisiniġkusursuzġkullanı ıġveġçokġsayıdaġba kaġö e,ġbirġ de erġsorgulamasınıġgereksizġhâleġgetiriyor.15 Osmanlıġmecmuaġtoplayıcılarınınġdaġböyleġbirġ sorgulamaġ içindeġ bulunmadıklarınıġ görüyoruz.ġ Kaygusuzġ Abdalġ eserlerininġ çokġ sayıdaġ mecmuadaġ çe itliġ padi ahlarınġ iirleriyle birġ aradaġ bulunmasıġ bununġ enġ canlıġ örne i.ġ Buġ açıdanġ Kaygusuzġ Abdalġ eserlerininġ yakındanġ okunmasıġ veġ yenidenġ konumlandırılması,ġ akademikġgelene imizdeġvarġolanġüstġkültür-altġkültürġayrımınınġsorgulanmasıġaçısındanġdaġ ayrıġbirġönemġta ıyor. 14 Bk.ġOrhanġ aikġGökyay,ġ“KaygusuzġAbdalġveġSımâtiyeleri,”ġTürk Folkloru 1/13 (1980): 3-5, 2/14 (1980): 3-6; AbdurrahmanġGüzel,ġ“KaygusuzġAbdal’ınġEserlerindeġYiyecekġAdları,”ġ Türk Folkloru Ara tırmaları 3 (1983): 97-111. 15 ErkenġdönemġAnadoluġTasavvufuġba lamındaġbuġtartı maylaġilgiliġolarakġbk.ġAhmetġT.ġKaramustafa,ġ“Earlyġ SufismġinġEasternġAnatolia,”ġClassical Persian Sufism: from its Origins to Rumi içinde, haz. Leonard Lewisohn (Londra : Khaniqahi-Nimetullahi Publications, 1993), 175-198. 5 KAYGUSUZġABDAL’INġHAYATIġVEġESERLERİ KaygusuzġAbdal’ınġhayatıġhakkındaġbildiklerimizġneġyazıkġkiġeserlerindekiġyer,ġ ahısġ veġ zümreġ adlarıġ ileġ kendisininġ veġ mür idiġ Abdalġ Musa’nınġ menakıpnamelerindeġ anlatılanlarlaġ sınırlıdır.ġ Buġ menakıpnamelerinġ birçokġ di erġ menakıpnamedeġ bulunanġ ortakġ anlatılarġ içermesiġ veġ tarihselġ bilgiġ olarakġ addedilememeleriġ nedeniyleġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ hayatınıġikiġayrıġbölümdeġözetlemeyiġuygunġgördüm. KaygusuzġAbdal’ınġMenkıbeviġHayatı Kaygusuzġ Abdalġ Menakıpnamesiġ nüshalarınıġ birġ arayaġ toplayanġ tenkitliġ birġ çalı maġ bulunmamaktadır.ġġEldekiġmetinġveġözetlerġikiġkolaġayrılmaktadır:ġMehmetġFuatġKöprülü ve Muhtarġ Yahyaġ Da lı’nınġ ellerindekiġ nüshalardanġ verdikleriġ detaylıġ özetler 16 Kaygusuz’unġ Mısır’aġ yolculu uylaġ sonġ bulurken,ġ Rızaġ Nur,ġ Abdurrahmanġ Güzel veġ Vahitġ Lütfiġ Salcı tarafındanġ yayımlananġ metinlerdeġ buġ yolculu uġ Kaygusuz’unġ haccaġ gidi i,ġ dönü ġ yolundaġ yaptı ıġ ziyaretlerġ veġ Abdalġ Musa tekkesineġ varı ıġ izlemektedir.17 Köprülü’nünġ veġ Da lı’nınġ özetlerindeġKaygusuz’unġhaccaġgitmekġiçinġ eyhindenġicazetnameġaldı ıġ kısmınġbulunması,ġ 16 Bk. Mehmet Fuat Köprülü,ġ“Mısır’daġBekta ılık,”ġTürkiyat Mecmuası C. VI (1939): 14-16;ġġDa lı, 7-14.ġDa lı buġ çalı masındaġ elindekiġ nüshayıġ yerġ yerġ ne retmi ġ veġ yerġ yerġ özetlemi tir.ġ Nihatġ Azamatġ tarafındanġ yazılanġİslamġ Ansiklopedisiġ“KaygusuzġAbdal”ġmaddesindeġözetlenenġmenakıpnameġdeġyineġaynıġ ekildeġ Kaygusuz’unġMısırġyolculu uylaġsonaġererġ(NihatġAzamat,ġ “KaygusuzġAbdal,”ġTDVİA, c. 25. (2002): 74-76), “KaygusuzġAbdal”ġmaddesi,ġ41Ķ-418). Abdurrahman Güzel,ġRudolfġTschudi’ninġverdi iġözetinġdeġbuġyöndeġ oldu unuġkaydederġ(Güzel, Kaygusuz Abdal, 42. Künye bilgisi için bk. a.g.e., 487). 17 Bk.ġ Rızaġ Nour.ġ “Kaygusuzġ Abdalġ Gaybîġ Bey,”ġ Türk Bilik Revüsü / Revue de Turcologie II/5 (1935): 77-98; Abdurrahman Güzel, Kaygusuz Abdal (Alâaddin Gaybî) Menâkıbnâmesi;ġ Vahitġ Lütfiġ Salcı,ġ “Kaygusuzġ Abdalġ HakkındaġEtütler,”ġTürk Folklor Ara tırmaları 1ġ(A ustosġ1949):ġ14-15, 2 (Eylül 1949): 31-32,ġ4ġ(Kasımġ1949):ġ 52-53,ġ 5ġ (Aralıkġ 1949):ġ Ķ4-Ķ5,ġ Ķġ ( ubatġ 1950):ġ 102-103.ġ Vahitġ Lütfiġ Salcı,ġ Da lı’nınġ eksikġ menakıpnamesiniġ tamamlamakġ niyetiyleġ elindekiġ menakıpnamedenġ yalnızcaġ Kaygusuz’unġ Mısır seyahatinden sonraki kısımlarıġ yayımlamı ,ġ Kerbelâ ziyaretindenġ sonrasınıġ iseġ “Kaygusuz,ġ nihayetġ buġ kırkġ arkada ileġ beraberġ Alâ’ye’yeġ dönerekġ Abdalġ Musa ileġ kavu uyor”ġ diyerekġ özetlemi tirġ (Salcı,ġ Ķ:ġ 102).ġ ġ Rızaġ Nurġ iseġ elindekiġ menakıpnameyiġ 191Ķġ yılındaġ Kahire’deġ Mukattamġ da ınınġ eteklerindekiġ ma aralardaġ bulunanġ Bekta iġ tekkesindeġ buldu unuġ belirtmi tirġ (s.ĶĶ).ġ ġ Menakıpnameninġ birġ kısmınıġ Arapġ harfleriyleġ vermi ,ġ birġ kısmınıġözetlemi tir.ġArapġharfleriyleġverilenġkısımdaġKasr-ıġ‘Aynġdergâhıġpostni iniġKâsımġBaba’yaġveġķ5Ķġ (1453)ġ yılınaġ aitġ birġ vakıfġ kaydıġ bulunmaktadır.ġ Sonuçġ itibariyleġ herġ neġ kadarġ Rızaġ Nur’unġ makalesindeġ bahsiġgeçenġveġ uġanġneredeġbulundu uġbilinmeyenġnüshaġbildi imizġenġeskiġnüshaġolsaġda,ġelimizdekiġtekġ tamġ ne irġ Abdurrahmanġ Güzel’inġ çalı masıdır.ġ ġ Güzel metniniġ olu tururkenġ kendiġ kütüphanesindekiġ istinsahġtarihiġveġmüstensihiġbilinmeyenġbirġnüshaġileġistinsahġtarihiniġ1229ġ(1ķ13)ġolarakġbelirtti iġ(Güzel, Kaygusuz Abdal Menâkıbnâmesi, 19), Millet Kütüphanesi’ndeġ bulunanġ ikinciġ birġ nüshayıġ kullanmı tır.ġ Abdurrahman Güzel’inġ kütüphanesindekiġ nüshanınġ dilġ özellikleriniġ açıklarkenġ –acak / -ecek ve -yor eklerineġ rastlandı ınıġ belirtmesiġ nüshanınġ oldukçaġ geçġ birġ tarihteġ istinsahġ edildi ineġ i aretġ etmektedir.ġ (bk. a.g.e., 19). 6 Vahitġ Lütfiġ Salcı’nın,ġ Da lı’nınġ nüshasınınġ eksikġ oldu uġ yönündekiġ savınıġ do rularġ niteliktedir.18 Bu menakıpnamelerdeġ Kaygusuz’unġ Teke İliġ Alâiye Sanca ıġ Beyi’ninġ o luġ oldu uġ veġ adınınġ Gaybîġoldu uġyazılıdır.ġGaybîġiyiġtahsilġgörmü tür;ġsilah orlukġveġokġatmaġgibiġi lerdeġhünerġ sahibidir. Me hurġ menkıbeyeġ göreġ Gaybîġ avlanırkenġ birġ geyikġ vurur,ġ fakatġ okuġ geyi inġ solġ koltukġaltınaġsaplanırġveġgeyikġkaçar.ġGaybîġgeyi iġtakipġederekġAbdalġMusa tekkesineġvarır.ġ Abdal Musa kendisiniġ yanınaġ ça ırdı ındaġ okununġ Abdalġ Musa’nınġ koltukġ altınaġ saplanmı ġ oldu unuġ görerekġ Abdalġ Musa’yaġ intisapġ eder.ġ Durumuġ ö renenġ Alâiyeġ Beyiġ Tekeġ Beyi’neġ müracaatġ eder,ġ fakatġ Tekeġ Beyiġ Abdalġ Musa’yaġ ma lupġ olurġ veġ ölür.ġ Bununġ üzerineġ Alâiyeġ Beyiġ Abdalġ Musa’nınġ eliniġ öperekġ o lunuġ kendiġ rızasıylaġ teslimġ eder.ġ Bundanġ sonraġ eyhiġ Gaybî’ye,ġ “ ay udanġ rehâġ bulduṣ,ġ imdenġ oñra ay usuzġ olduṣ”19 diyerek kendisine Kaygusuzġmahlasınıġverir.ġ Kaygusuz, Abdal Musa tekkesindeġkırkġyılġhizmetġettiktenġsonraġhaccaġgitmekġisterġveġ eyhiġ onaġ birġ icazetnameġ yazar.ġ Kaygusuzġ buġ icazetnameyiġ ayranınaġ do rayarakġ yerġ veġ eyhineġ kâ ıdıġ saklamayaġ kalbindenġ dahaġ uygunġ yerġ bulamadı ınıġ söyler.ġ Bununġ üzerineġ eyhininġ “ ayrıġ kimesneler a radanġ söyler,ġ senġ içüṣdenġ söyleyesin”20 demesiyleġ Kaygusuzġ “herġ kelāmınġ ikmet söziyle söyleme e”21 ba lar.ġ BundanġsonraġKaygusuzġkırkġmüridiyleġberaberġMısır’aġgiderġveġburadaġkerametġgöstererekġ tekġ gözüġ körġ olanġ Mısırġ padi ahınınġ gözleriniġ açar.ġ Da lı ve Köprülü’nünġ özetleriġ buradaġ biter.ġSalcı ise,ġDa lı’daġ“Kasr-ıġAyn”aġdairġmalumatınġeksikġoldu unuġbelirtmesineġra men22 kendiġ ne rindeġ buġ malumataġ yerġ vermez.ġ Rızaġ Nurġ veġ Abdurrahmanġ Güzel’inġ menakıpnamelerindeġ ise,ġ Kaygusuzġ veġ müritlerininġ Nilġ Nehriġ kenarındaġ konakladı ınıġ ö renenġ Mısırġ padi ahıġ buradaġ büyükġ birġ kasırġ in aġ ettirirġ veġ buġ kasraġ “ asru’l-‘Ayn”23 adıġ verilir.ġKaygusuzġbirġsüreġburadaġkaldıktanġsonraġHaccaġdo ruġyolaġçıkar.ġMekke’denġsonraġ Medine’yeġ gelerekġ buradaġ Peygamber’inġ kabriġ ba ındaġ “Gevher-nâme”ġ adlıġ mesnevisiniġ söyler. Kaygusuz’unġ bundanġ sonrakiġ çokġ sayıdakiġ duraklarıġ arasındaġ am,ġ “Kasîde-i Dolâb”24 adlıġ kasidesiniġ söyledi iġ Hamâġ kalesi,ġ Halep,ġ Kilis,ġ Antep,ġ Ba dat,ġ Kṭfe,ġ Necefġ veġ Hz.ġ Ali’yeġ birġ 18 Salcı, 1: 14. 19 Güzel, Kaygusuz Abdal Menâkıbnâmesi,ġ100.ġÇalı maġboyuncaġbasılmı ġkaynaklardanġ yaptı ımġalıntılardakiġ anlam, imlâ, transkripsiyon ve noktalamaġhatalarıġtarafımdanġdüzeltilmeyeġçalı ılmı tır. 20 A.g.e.,ġ102.ġAbdalġMusa’nınġbuġsözleriġRızaġNur’unġnüshasındaġgeçmemektedir.ġBununġyerineġKaygusuz’unġ hizmetineġverilenġkırkġdervi iġbirġba kaġkırkġdervi leġde i tirmesiġkonuġedilir;ġBk.ġNour,ġķ2.ġ 21 A.g.e., 102. 22 Salcı, 14. 23 Güzel, Kaygusuz Abdal Menâkıbnâmesi,ġ 113;ġ Nour,ġ ķ4.ġ Nurġ elindekiġ nüshadaġ Kasru’l-‘Ayn’ınġ ayrıntılıġ birġ tasvirininġbulundu unuġbelirtirġveġbuġtasvirinġözetiniġpayla ır.ġġ 24 Buġ eserinġ ikiġ bölümüġ menakıpnamedeġ “ a îde-i olâb min-kelâm-ıġ ay usuzġ Babaġ Sul ân”ġ veġ “Cevâbdâden-i olâb Baba ay usuzġ Sul ân”ġ ismiyleġ verilmi tirġ (Güzel, Kaygusuz Abdal Menâkıbnâmesi, 124-125). 7 methiyeġ söyledi iġ Kerbelâ bulunmaktadır.ġ Kaygusuzġ dahaġ sonraġ Ba dat,ġ Samarraġ veġ Nusaybinġ üzerindenġ Anadolu’yaġ geçerekġ eyhininġ tekkesineġ ula ır;ġ buradaġ “Sultanġ Abdalġ Musa’ya”ġ redifliġ nefesiniġ söyler25.ġ Rızaġ Nurġ veġ Abdurrahmanġ Güzelġ menakıpnameleriġ Kaygusuz’un,ġziyaretġetti iġbirġ ehirdeġgitti iġcamininġhatibininġkendisineġsaygısızlıkġetmesiġ üzerineġ “Minber-nâme-iġ Kaygusuzġ Baba”ġ adlıġ kısaġ mesneviyi26 veġ ġ “Salât-nâme”ġ adlıġ ko mayı27 söylemesiyle sona erer. Kaygusuzġ Abdal’aġ dairġ ikinciġ birġ menkıbeviġ kaynakġ Abdal Musa Velâyetnâmesi’dir.28 Abdurrahman Güzel buġ eserinġ yazılı ġ tarihininġ 1040ġ (1630)ġ oldu unuġ veġ müellifininġ kaynaklardaġ adınaġ rastlanmayan Veli Baba adlıġ birġ ahısġ oldu unuġ ifadeġ eder.ġ Buġ velayetnamede Kaygusuz, Abdal Musa’nınġ müritlerindendir.ġ Buradaġ Kaygusuz’un,ġ eyhininġ pınarlardanġ ya ġ veġ balġ akıtmasınaġ ahitġ olamadı ıġ içinġ üzülmesi,ġ etti iġ siteminġ eyhine malumġ olması,ġ Kaygusuz’unġ kendisiniġ affettirebilmekġ içinġ kendiniġ ate eġ atması,ġ eyhininġ e i indeġyatmaklaġkendiniġaffettirmesiġanlatılmaktadır.29 KaygusuzġAbdal’ınġTarihiġHayatı İsmi Kaygusuzġ Abdalġ üzerineġ yapılanġ ara tırmalarınġ ço undaġ Kaygusuz’unġ asılġ adınınġ menakıpnamesindeġ geçenġ Gaybîġ oldu uġ kabulġ edilmi tir.ġ Gaybîġ ismininġ birġ mahlasġ olmasıġ gerekti iġdü üncesiġilkġolarakġMuhtarġYahyaġDa lı tarafındanġöneġsürülmü 30, Abdurrahman Güzel iseġ buġ isminġ Alâeddinġ oldu unuġ savunmu tur.31 Güzel’inġ ikiġ dayana ıġ vardır:ġ Fakat bu kasideden bahsederken Güzel veġ di erġ ara tırmacılarġ “Dolâb-nâme”ġ isminiġ tercihġ etmi lerdir.ġ Gönül Tekin iseġ“Kasîde-iġDolâb”ġisminiġkorumu tur.ġBk.ġGönülġTekin,ġ“EskiġTürkġEdebiyatındaġA açġMotifiġ veġ Sembolizmi,”ġ Edebiyat ve Dil Yazıları Mustafa İsen’e Armağan içinde,ġ haz.ġ Ay enurġ Külahlıo luġ İslamġ veġ Süerġ Ekerġ (Ankara:ġ Grafikerġ Yayınları,ġ 200Ķ),ġ 493-509.ġ Benġ deġ buġ iirdenġ bahsederkenġ menakıpnamedeġ geçti iġbiçimġolanġ“Kasîde-iġDolâb”ġisminiġtercihġedece im.ġ 25 Güzel, Kaygusuz Abdal Menâkıbnâmesi, 130-131.ġRızaġNurġbuġbölümüġ“ iirleriġvar”ġdiyerekġgeçmi tir. 26 A.g.e., 136-140; Nour, 87. 27 Güzel, Kaygusuz Abdal Menâkıbnâmesi, 141-142; Nour, 87. 28 Bk. Abdurrahman Güzel, Abdal Musa Velâyetnâmesi (Ankara:ġ Türkġ Tarihġ Kurumuġ Yayınları,ġ 1999).ġġ Abdurrahman Güzel,ġeserinġmevcutġtekġnüshasıġoldu unuġbelirtmektedir (s. 61). 29 A.g.e., 150-151. 30 Da lı, 36-37. 31 Güzel, Kaygusuz Abdal, 85-ķĶ.ġ Bununġ yanıġ sıraġ Güzel,ġ Kaygusuz’unġ babasınınġ Alâiyeġ beylerindenġ Hüsâmeddin Mahmud ve dedesinin de Alâeddin bin Yusuf olma ihtimali üzerinde durur ve bu durumda Alâeddinġadınınġgelene eġuygunġolarakġdededenġtorunaġgeçmi ġolabilece iniġöneġsürer.ġġGüzelġtarafındanġ verilenġ örneklerġ kesinġ kanıtġ i leviġ görmemekleġ beraberġ kendisindenġ sonrakiġ literatüreġ yönġ vermi tir.ġ Güzel’inġKaygusuz’unġismineġili kinġbuġsavı,ġ“RemarquesġsurġlaġPoésieġdeġKaygusuzġAbdalġ[KaygusuzġAbdalġ iiriġÜzerineġYorumlarŞ”ġadlıġmakalesinde ve La Folle Sagesse [DeliġBilgelikŞġadlıġeserindeġCatherineġPinguetġ tarafındanġkabulġedilmi tirġ(Bk.ġPinguet,ġ“Remarques,”ġ13;ġLa Folle Sagesse, 84). 8 Bunlardan ilki, Minber-nâme’deġgeçenġ“Â ıkġolsamġadumġtenbelġ‘Alâyîġ/ġE erġsofuġisemġdirlerġ mürâyi”32 beytidir.ġ İkincisiġ ise,ġ Sadeddinġ Nüzhetġ Ergun’unġ Bekta î airleri ve Nefesleri’ndekiġ “Kasîde-iġDolâb”ġne rindeġ“Alâî Gaybi bundanġtekkeġkılmaz”33 eklindeġokunanġmısradır.ġOysaġ Nihatġ Azamat’ınġ belirtti iġ gibi34,ġ Alâîġ birġ isimġ de il,ġ airinġ Alâiyeliġ oldu unuġ gösterenġ birġ nisbedir.ġAynıġmısraġRızaġNur’unġmenakıpnameġne rindeġ“AlaylıġGaybîġbundaġtekyeġkılmaz”ġ biçimindedir;ġ Rızaġ Nurġ buġ ifadeyiġ Kaygusuz’unġ Alanyalıġ oldu unaġ dairġ menakıpnamedekiġ ifadeleriġ do rulayanġ birġ kanıtġ olarakġ yorumlamı tır.35 Sonuçġ itibariyleġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ ismiyle ilgiliġkesinġbirġsonucaġvaramayaca ımızıġkabulġetmekġzorundayız.ġ KaygusuzġAbdal’ınġbazıġ iirlerindeġkullandı ıġSarâyîġmahlasıġVasfiġMahirġKocatürkġtarafındanġ ikinciġbirġKaygusuzġAbdal’ınġvarlı ınaġi aretġolarakġaddedilmi ġolsaġda,ġbuġ iirlerinġKaygusuzġ eserleriniġiçerenġenġeksiġnüshadaġmevcutġolmasıġbuġiddiayıġçürütmektedir.36 Ya adı ıġDevir TarihiġbelgelerdeġKaygusuz’unġdo umġveġölümġtarihleriyleġilgiliġbilgiġyoktur.ġKonuġileġ ilgiliġikincilġkaynaklarġNihatġAzamatġtarafındanġayrıntılıġolarakġtartı ılmı tır.37 Bu kaynaklar arasındanġ Rızaġ Nur’un,ġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ Dil-gü â’sındakiġ “buġ dervi ġ dahiġ Muhammedġ Mustafa’nınġ sekizġ yüzġ yılındaġ geldi”ġ ibaresiniġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ Mısır’aġ gidi ġ yılıġ olarakġ kabul etmesi önemlidir38.ġ Ayrıcaġ Kahireġ Kaygusuzġ Sultanġ Bekta îġ Dergâhı’nınġ sonġ eyhiġ Ahmedġ Sırrıġ DedeBaba,ġ Kaygusuz’unġ hayatındakiġ önemliġ tarihlereġ dairġ çokġ sayıdaġ sözlüġ bilgiyi kaydeder39.ġAhmedġSırrıġDedebaba’yaġgöreġKaygusuzġMısır’aġilkġdefaġĶ91ġ(13ķ9)ġyılındaġ el-Melikü’s-SâlihġHâccîġdönemindeġgelmi ,ġĶ96ġ(1394)ġyılındaġHaccaġgitmi ,ġNecefġveġKerbelâġ ziyaretiġsonrasıġĶ99ġ(139Ķ)ġyılındaġKahire’yeġdönmü ġveġKasrü’l-‘aynġdergâhınaġyerle mi tir.ġ Ölümġ tarihiġ ķ4ķġ (1444)ġ yılıdır.ġ Azamatġ buradaġ verilenġ tarihlerinġ Mısır’dakiġ Bekta ilerġ arasındakiġrivayetleriġyansıtmasıġbakımındanġ önemliġveġkabulġedilebilirġoldu unuġbelirtir.40 Aynıġ zamandaġ daġ menakıpnamedeġ dergâhınġ in asıġ içinġ verilenġ ķ0Ķ(1404)ġ tarihiġ ileġ Ahmedġ SırrıġDedebaba’nınġverdi iġķ06(1403)ġtarihiġarasındakiġyakınlı ınġaltınıġçizer.ġ 32 Güzel, Kaygusuz Abdal Menâkıbnâmesi, 138. 33 Ergun, 26. 34 Azamat, 74. 35 Nour, 87. 36 Bk.ġ Nüshaġ Tavsifleriġ Bölümü;ġ Berlinġ (B)ġ Nüshası.ġ Buġ nüshadaġ bulunanġ Sarâyîġ mahlaslıġ iirlerinġ sayfaġ numaralarıġiçinġbk.ġAbdurrahmanġGüzel. Kaygusuz Abdâl Divânı (Ankara: MEB, 2010), 48. 37 Bk. Azamat, 74-75. 38 Nour, 88. 39 Bk.ġ Ahmedġ Sırrıġ Baba,ġ er-Risâletü’l-Ahmediyye fî târîhi’t-tarîkati’l-‘Aliyyeti’l-Bekta iyye (Mısır:ġ Matbu‘atu’ arki’ - erîk,ġ1353/1934).ġ 40 Azamat, 75. 9 Kaygusuzġ Abdal’ın,ġ tarihiġ kaynaklardaġ Bursaġ fethineġ (1326)ġ katıldı ıġ belirtilenġ Abdalġ Musa’nınġ müridiġ oldu ununġ iirlerindenġ kesinġ olarakġ anla ılmasıġ veġ eldekiġ di erġ bilgilerinġ ı ı ındaġ 14.ġ (ķ.)ġ yüzyılınġ ikinciġ yarısıylaġ 15.ġ (9.)ġ yüzyılınġ ilkġ çeyre indeġ ya adı ıġ sonucunaġ varabiliriz. Hayatı Tarihiġ belgelerinġ eksikli iġ nedeniyleġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ ya amıġ üzerineġ yapılanġ tetkiklerġ eserlerindekiġ ki iġ veġ yerġ isimlerineġ veġ menakıpnamesindeġ buġ isimlerleġ uyumġ gösterenġ ifadelereġ dayanmaktadır.ġ Alâiye Beyi’ninġ o luġ oldu u,ġ Rumġ Abdalları zümresine mensup Abdal Musa’nınġ müridiġ oldu u,ġ birġ müddetġ eyhineġ hizmetġ ettiktenġ sonraġ Mısır’aġ giderekġ buradaġ birġ tekkeġ kurdu uġ kabulġ edilmektedir.ġ Bekta iġ gelene ineġ göreġ Kaygusuzġ AbdalġMısır’aġBekta ili iġMısır’aġgetirenġki idir.41 “KaygusuzġAbdal”ġadlıġmakalesindeġAbdülbakiġGölpınarlı,ġKaygusuz’unġ iirlerindenġiyiġtahsilġ gördü ününġanla ıldı ınıġdileġgetirir.42 Kaygusuz Abdal, Hatayi, Kul Himmet’teġiseġbuġgörü ününġ kayna ınınġ “tasavvuftan,ġ dinden,ġ mezheplerden,ġ mezhepġ hükümlerinden,ġ âyetġ veġ hadislerden,ġ büyükġ sṭfîlerden,ġ İranġ klasikġ edebiyatındakiġ unsurlardanġ bahset[mesiŞġ veġ herġ ikiġ vezniġ deġ kudretleġ kullan[masıŞ”ġ oldu unuġ söyler.43 Kaygusuz’unġ bazıġ iirlerindeġ rastlanılanġ Sarâyî mahlasınıġ iseġ beyġ o luġ olmasınaġ yorar.44 Ahmet Karamustafa da Kaygusuz’unġ e itimiyleġ ilgiliġ benzerġ birġ yorumdaġ bulunarakġ iyiġ seviyedeġ Farsçaġ veġ okuryazarlıkġseviyesindeġArapçaġbildi iniġsöyler.45 Kaygusuz’unġ âh-nâme’ye,ġFerîdüddînġAttâr’a,ġ Sa‘dî’yeġ veġ dahaġ ba kaġ airlereġ yaptı ıġ göndermeler,ġ Dil-gü â adlıġ eserininġ Farsçaġ birġ bölümününġ bulunmasıġ veġ eserleriġ arasındaġ kar ıla ılanġ Farsçaġ beyitlerġ ileġ Arapçaġ ifadelerġ bahsiġ geçenġ yorumlarıġ do rular niteliktedir.ġ Kaygusuz’unġ iirlerindenġ çehar-darb oldu u,ġ kepenekġ veġ börkġ giydi i,ġ nefirġ ta ıdı ı46,ġ esrarġ kullanmayı47 veġ iyiġ yemekġ yemeyiġ sevdi iġ anla ılmaktadır.ġ 41 Bk.ġKöprülü,ġ“Mısır’daġBekta ılık,”ġ14ġff.ġMısır’dakiġdergâhınġtarihiġiçinġbk.ġF.ġDeġJong,ġ“TheġTakīyaġofġ‘Abdġ Allāhġal-Maghāwirīġ(QayghusuzġSul ān)ġinġCairo,”ġTurcica 13 (1981): 242-260. 42 AbdülbakiġGölpınarlı,ġ“KaygusuzġAbdal,”ġTürk Dili 19/20Ķ,ġTürkġHalkġEdebiyatıġÖzelġSayısıġ(196ķ):ġ39Ķ-8. 43 AbdülbakiġGölpınarlı, Kaygusuz Abdal, Hatayi, Kul Himmet (İstanbul:ġVarlıkġYayınevi,ġ1962),ġ2. 44 Gölpınarlı,ġ “Kaygusuzġ Abdal,”ġ 39Ķ.ġ Gölpınarlı’nınġ buġ görü üġ Abdurrahmanġ Güzel tarafındanġ daġ kabulġ edilmi tirġ(Bk.ġGüzel, Kaygusuz Abdal, 88). 45 Karamustafa, Kaygusuz Abdal, 336. 46 Kaygusuzġ Abdal’ınġ veġ Abdalġ Musaġ dervi lerininġ kıyafetleriyleġ ilgiliġ olarakġ bk.ġ Karamustafa,ġ God’s Unruly Friends,ġ 63.ġ Karamustafa’nınġ buradaġ bahsetti iġ iirġ içinġ bk.ġ Abdurrahman Güzel, Kaygusuz Abdâl Divânı (Ankara: MEB, 2010), 358-359.ġKaygusuzġAbdal’ınġKitâb-ı Maglata’sındaġbahsiġgeçenġdervi ġdeġKaygusuzġgibiġ kepenekġ veġ börkġ giymektedir;ġ bununġ yanıġ sıraġ birġ deġ kötekġ ta ımaktadır;ġ bk:ġ Kitâb-ı Maglata, Berlin Staatsbibliothek Ms.or.Oct. 4044, 267b. 47 Gölpınarlıġ Kaygusuz’unġ iirlerindeġ açıkçaġ dileġ getirdi iġ buġ yönüġ üzerinde özellikle durur; bk. Gölpınarlı, “KaygusuzġAbdal,”ġ39ķ. 10 Menakıpnamedeġbuġkonudaġbirġkayıtġolmamaklaġberaber,ġKaygusuz’unġbazıġ iirlerindeġgeçenġ Rumeli’yeġaitġyerġadları,ġara tırmacılarıġ airinġRumeli’deġdola tı ıġsonucunaġgötürmektedir.ġ Muhtarġ Yahyaġ Da lı ve Abdurrahman Güzel,ġ buġ yerġ adlarınıġ veġ Manastır’daġ Kaygusuz MahallesiġveġKaygusuzġÇe mesiġbulunmasınıġKaygusuz’unġbuġbölgedeġuzunġyıllarġya amasınaġ ba larlar.48 Da lı,ġKaygusuz’unġkendisineġburadaġgösterilmi ġolanġhürmetiġkazanabilmesiġiçinġ buġ bölgeyeġ ileriġ ya taġ gelmi ġ olmasıġ gerekti iniġ savunur.ġ Bununlaġ birlikteġ di erġ ara tırmacılarınġ aksineġ Köprülü,ġ buġ bölgedeġ mevcutġ gelene inġ Kaygusuz’unġ öhretindenġ kaynaklandı ınıġveġtarihiġbirġesasaġdayanmasıġgerekmedi iniġiddiaġeder.49 Kalenderîler adlıġ çalı masındaġ Ahmetġ Ya arġ Ocak, Tekke Köyü’ndekiġ zaviyeninġ Abdalġ Musa’nınġölümündenġsonraġbirġsüreġKaygusuzġAbdalġgözetimindeġkaldı ınıġifadeġederġfakatġ kaynak göstermez.50 Bununlaġ birlikte,ġ DİAġ “Abdalġ Musa”ġ maddesinde Orhan Köprülü, bu zaviyeninġ Bekta ili inġ 16.ġ yüzyıldakiġ geli mesindenġ sonraġ kuruldu ununġ veġ Finike’deġ Kâfîġ Babaġ Tekkesiġ adıylaġ bilinenġ tekkeyleġ ba lantılıġ rivayetlerinġ yava ġ yava ġ burayaġ geçti ininġ tahminġedildi iniġsöylemi tir.51 Kaygusuz’unġ ölümġ yeriġ konusundaġ iseġ ikiġ ayrıġ gelenekġ mevcuttur:ġ Bunlardanġ biriġ Ahmedġ Sırrıġ Baba’nınġ verdi iġ bilgilerġ do rultusundaġ Kaygusuz’unġ Mısır’daġ öldü üġ veġ mezarınınġ buradaki Mukattam da ındaġ birġ ma aradaġ oldu uġ yönündedir.ġ Kaygusuz’a Mısırġ halkıġ tarafındanġverilenġAbdullahü’l-Magaravî’denġbozmaġAbdullahü’l-Magavrîġismininġkayna ıġbuġ gelenektir.52 İkinciġ gelenekġ iseġ Kaygusuz’unġ Tekkeġ Köyü’ndekiġ Abdalġ Musa Türbesi’ndeġ gömülüġ oldu uġ yönündedir.53 Evliya Çelebi’ninġ buġ türbeyiġ betimlerkenġ Kaygusuz’unġ mezarındanġbahsetmemesi,54 ahabeddinġTekinda ’ınġbuġtürbedeġbulundu unuġbelirtti iġveġ sonradanġkonulmu ġoldu unuġsöyledi iġkitâbedeki,55 Kaygusuz’unġburadaġgömülüġoldu unaġ dairġ ifadeninġ do rulu unuġ üpheliġ haleġ getirir.ġ Bununlaġ birlikteġ Rızaġ Nur’unġ Kahire’deġ buldu u,ġmenakıpnameninġbilinenġenġeskiġnüshasıġbuġikinciġgelene eġuymaktadır.ġ 48 Güzel, Kaygusuz Abdal,ġ93;ġDa lı, 18-19. 49 Köprülü,ġ“Mısır’daġBekta ılık,”ġ20.ġ 50 AhmetġYa arġOcak, Kalenderîler, 194. 51 OrhanġKöprülü,ġ“AbdalġMusa.”ġTDVİA, c. 1 (1988): 64. 52 Nur,ġ93;ġGölpınarlı, Kaygusuz Abdal, Hatayi, Kul Himmet,ġĶ.ġBursalıġMehmedġTâhir’inġOsmanlı Müellifleri’ndekiġ ifadeleriġ deġ buġ gelenekġ do rultusundadır.ġ Kaygusuz’unġ Karamanlı oldu unu,ġ mezarınınġ Mısır’daġ birġ ma aradaġbulundu ununġveġhalkġarasındaġ“AbdullahġMa aravî”ġismiyleġanıldı ını,ġdivanı ve Budalanâme’siġ oldu unuġ veġ Abdalġ Musa’danġ nasipġ aldı ınıġ belirtir.ġ Bk.ġ Bursalıġ Mehmedġ Tâhir,ġ Osmanlı Müellifleri I-II-III (Ankara: Bizim Büro Basımevi,ġ2000),ġ144-145. 53 Bk. Güzel, Kaygusuz Abdal, 95-96; Irène Mélikoff, Hacı Bekta : Efsaneden Gerçeğe, çev. Turan Alptekin (İstanbul:ġCumhuriyetġKitapları,ġ1999),ġ2ķ0. 54 Bk. Evliyâ Çelebi, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi,ġ Haz.ġ Yücelġ Da lı,ġ Seyitġ Aliġ Kahraman,ġ Robertġ Dankoffġ (İstanbul:ġYapıġKrediġYayınları,ġ2005)ġC.ġII.ġ14;ġC.ġIX.ġ140-141. 55 Bk.ġ ehabettinġTekinda ,ġ“Teke-eli ve Teke-O ulları,”ġTarih Enstitüsü Dergisi 7-8 (1977): 55-95;ġalıntılandı ıġ yer için bk. Güzel, Kaygusuz Abdal, 96. 11 Eserleri 56 Manzum Eserleri 1. Divan Kaygusuz’unġmürettepġbirġdivanı yoktur.ġ iirleriniġtopluġolarakġiçerenġenġeskiġnüshaġ Berlinġ Staatsbibliothek’teġ Ms.or.Oct.ġ 4044ġ numaradaġ kayıtlıġ olanġ nüshadır.ġ Buġ nüshadaġ Kaygusuz’unġ 130ġ kadarġ iiriġ “dîvân”ġ ba lı ıġ altındaġ verilmektedir. 57 Abdurrahman Güzel tarafındanġ nüshadakiġ tümġ iirlerġ ileġ menakıpnamesindeġ görülenġ iirlerġ birġ aradaġ Kaygusuz Abdâl Divânı adıġaltındaġbasılmı tır.58 Güzel’eġgöreġbuġnüshadaġKaygusuz’unġheceġileġyazılanġ iirleriġyüzdeġyirmiġoranındadır.ġ Berlinġ nüshasındanġ çokġ dahaġ fazlaġ iirġ içerenġ erken tarihli ikinci bir nüsha ise Milli Kütüphaneġ Milġ Yzġ Aġ Ķ621/2ġ nüshasıdır.59 H.ġ 920ġ (1514)ġ tarihindeġ istinsahġ edilmi ġ olanġ buġ nüshadaġnumaralandırılmı ġolanġtoplamġ610ġadetġ iirġileġnumaralandırılmayanġ iirlerġvardır.ġ Kaygusuz’unġ aynıġ zamandaġ ne redilmi ġ olanġ “Kasîde-iġ Dolâb”ġ adlıġ birġ kasidesi60 ve menakıbındaġ“Salât-nâme”ġadıylaġgeçenġbirġko masıġmevcuttur61. 56 Kaygusuzġ Abdal’ınġ eserlerininġ tamġ birġ dökümüġ ilkġ defaġ Abdurrahmanġ Güzel tarafından,ġ Kaygusuz Abdal (Alaaddin Gaybî) adlıġ çalı masındaġ verilmi tir.ġ Buġ tarihtenġ öncekiġ çalı malarġ belirtilenġ eserġ sayısıġ bakımındanġeksiktir;ġdahaġsonradanġKaygusuz’aġaitġolmadıklarıġanla ılanġeserlerġKaygusuz’aġatfedilmi tirġ veġbirçokġdefaġeserġisimlerininġbirbirlerineġkarı tıklarıġgörülür.ġBuġçalı manınġkapsamıġiçindeġKaygusuz’unġ basılmamı ġ olanġ eserlerininġ birġ kısmınıġ incelemeġ olana ıġ bulamadı ımdanġ buġ eserlerinġ özetleriġ içinġ Güzel’inġçalı masındanġyararlanaca ım. 57 Bk. Barbara Flemming, Türkische Handschriften, Teil I (Wiesbaden: Steiner, 1968-1981): 330-331 (No: 424); nüshaġtavsifleriġbölümündeġbuġnüshayıġayrıntılıġolarakġbetimleyece im.ġ 58 Abdurrahman Güzel, Kaygusuz Abdâl Divânı (Ankara:ġ MEB,ġ 2010).ġ Buġ çalı madaġ yazar,ġ mürettepġ divanġ sıralamasınaġ göreġ iirleriġ ba tanġ düzenlemi ,ġ aruzġ vezniġ ileġ yazılanġ iirlerleġ heceġ vezniyleġ yazılanlarıġ birbirindenġayırmı tır.ġKaygusuz’unġ iirlerindenġyapılanġne irlerġarasındaġGüzel’inġçalı masındanġsonraġenġ geni ġ çaplısı,ġ İsmailġ Özmen tarafındanġ hazırlananġ Alevi-Bekta i iirleri Antolojisi’ndeġ bulunmaktadır.ġ Buġ antolojiġ Kaygusuz’unġ mesnevilerinden,ġ düzyazılarındanġ veġ Kasîde-iġ Dolâb’danġ parçalarınġ yanıġ sıraġ otuzġ adetġ iiriniġiçerirġ(Bk.ġİsmailġÖzmen, Haz., Alevi-Bekta i iirleri Antolojisi (Ankara:ġKültürġBakanlı ıġYayınları,ġ 1998), 215-247. 59 Bk. Nüsha Tavsifleri Bölümü. 60 Parçaġ veġ bütünġ halindeġ çokġ defaġ yayımlanmı ġ olanġ buġ kasideninġ enġ uzunġ ekliġ Abdurrahmanġ Güzel’inġ Kaygusuz Abdal (Alâaddin Gaybî) Menâkıbnâmesi’ndeġ mevcuttur;ġ Bk.ġ Güzel,ġ Kaygusuz Abdal (Alâaddin Gaybî) Menâkıbnâmesi, 124-127. 61 Güzel, Kaygusuz Abdal (AlâaddinġGaybîġMenâkıbnâmesi),ġ141-142. 12 2. Gülistân Kaygusuz’unġ buġ mesnevisiġ yayımlanmamı tırġ veġ enġ uzunġ nüshasıġ yukarıdaġ bahsiġ geçenġ Berlinġ Staatsbibliothek’tekiġ nüshadır.ġ Buġ nüshanınġ sonundaġ eserinġ 3Ķ00ġ beyitliġ oldu uġ kayıtlıdır;ġfakatġnüshanınġba ġkısmıġeksikġoldu uġiçinġeldekiġbeyitġsayısıġ2140’tır.ġBuġeserdeġ lâ-mekân,ġkâinatınġveġinsanınġMuhammed’inġ nurundanġyaratılı ı,ġÂdem,ġ ît, Nuh,ġİbrahim, Musa, Davut veġ İsa peygamberler, Hz. Muhammed’leġ nübüvvetġ devrininġ biti iġ veġ velayetġ devrininġ ba langıcı,ġ velayetinġ anlamıġ anlatılmaktadır.ġ Dahaġ sonraġ iseġ sadeġ veġ didaktikġ birġ üsluplaġçe itliġtasavvufiġkonularġi lenmektedir.ġġġ 3. Mesnevî-i Baba Kaygusuz Abdurrahman Güzel’in “Birinciġ Mesnevi”ġ isminiġ verdi iġ buġ mesneviyiġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz olarakġ isimlendirmeminġ sebebi,ġ eserinġ enġ eskiġ nüshasındaġ görülenġ isimlendirmeġ olmasıġ veġ tümġ nüshalarıġ arasındaġ enġ sıkġ buġ ismeġ rastlanmasıdır.62 1033ġ beyittirġ veġ a a ıdaġ ayrıntılıġ olarakġ inceleyece imġ gibiġ çe itliġ tasavvufiġ konularıġ i lemektedir.ġ Bazıġ yazmalardaġ İkinci Mesnevî ve Üçüncü Mesnevî ile bir arada bulunur. 4. İkinciġMesnevî63 İkinci Mesnevî,ġKonuġbakımındanġMesnevî-i Baba Kaygusuz ile benzerlik gösterir. Tek bir hikâye etrafındaġtoplanmadanġçe itliġtasavvufiġkonularġanlatılmaktadır.ġEnġeskiġnüshasıġolanġBerlinġ StaatsbibliothekġMs.ġOr.ġOct.ġ4044ġ(B)ġnüshasındaġ392ġbeyittir.ġYayımlanmamı tır. 62 B,ġ M,ġ HPġ veġ AÖ1ġ nüshaları;ġ bk.ġ Nüshaġ Tavsifleri.ġ Bġ veġ Mġ nüshalarındanġ sonraġ tenkitliġ metinġ içinġ seçilenġ üçüncüġ nüshaġ olanġ AEġ nüshasındaġ “Kitāb-ıġ Mesnevī-i büzürg-i evvel-i aygusuz Baba Sul ān”ġ ba lı ıġ vardır.ġ 63 Berlinġ Staatsbibliothekġ Ms.ġ Or.ġ Oct.ġ 4044ġ (B)ġ nüshasındaġ “güççükġ mesnevî”ġ ba lı ınaġ sahiptir.ġ Enġ eskiġ ikinciġnüshasıġolanġMilliġKütüphaneġMilġYzġAġĶ621ġ(A)ġnüshasındaġiseġ“ikinciġmesnevî”ġadıylaġgeçmektedirġ (sayfaġnumaralarıġiçinġbk.ġNüshaġTavsifleriġBölümü).ġÜçüncü Mesnevî Aġnüshasındaġ“üçünciġmesnevî”ġadınaġ sahiptir.ġ Bġ nüshasındaġ Üçüncü Mesnevî’ninġ ba lı ıġ olmamasıġ nedeniyleġ buġ ikiġ eserġ içinġ Aġ nüshasındakiġ ba lıklarıġ kullanmayıġ tercihġ ettim.ġ Aynıġ zamandaġ literatürdeġ hâlihazırdaġ dola ımdaġ olanġ isimlerġ deġ bunlardı;ġbk.ġGüzel, Kaygusuz Abdal, 122 ve 126. 13 5. Üçüncü Mesnevî KonuġbakımındanġMesnevî-i Baba Kaygusuz ve İkinci Mesnevî ile benzerlik gösteren bu mesnevi Bġnüshasındaġ369ġbeyittir.ġYayımlanmamı tır.ġ 6. Gevher-nâme Kaygusuz’unġ Gevher-nâme adlıġ mesnevisininġ enġ uzunġ ne riġ Abdurrahmanġ Güzel’inġ Kaygusuz Abdal (Alâaddin Gaybî) Menâkıbnâmesi’ndeġbulunmaktadırġveġĶ0ġbeyittir.64 Konusu,ġ“gevher”ġ olarakġ adlandırılanġ Muhammedîġ özdür.ġ Kaygusuz,ġ derya,ġ gevher,ġ sedefġ sembolleriyleġ varlı ınġbirli iniġanlatır.ġ 7. Minber-nâme Kaygusuz’unġ buġ mesnevisiġ Tanrı’yıġ bildi iniġ iddiaġ ederekġ minbereġ çıkıpġ dervi lerġ aleyhineġ vaazġverenlerinġikiyüzlülüklerindenġveġgünahkârlıklarındanġbahsederken,ġbirġyandanġdaġHakġ yoluna,ġ tasavvufġ yolunaġ ça rıdaġ bulunur.ġ Abdurrahmanġ Güzel tarafındanġ Kaygusuz Abdal (Alâaddin Gaybî) Menâkıbnâmesi’ndeġyayımlanmı tırġveġ61ġbeyittir.65 Mensur Eserleri 1. Delîl-i Budalâ Kaygusuzġ buġ eserindeġ sembolikġ birġ dilġ veġ lirikġ birġ ifadeyleġ çe itliġ tasavvufiġ konulardanġ bahseder.ġ Araġ araġ “da ıġ rū enterġ aberġ söylerem.ġ Egerġ aṣlamaduṣısaġ buġ aberden aṣlayasın”66 veġ benzeriġ ifadelerinġ tekrarıyla,ġ aynıġ konuyuġ ba kaġ birġ biçimdeġ tekrarġ 64 Bk. Güzel, Kaygusuz Abdal (Alâaddin Gaybî) Menâkıbnâmesi, 118-123.ġBuġmesnevininġdi erġyayımlarıġiçinġbk.ġ Salcı, 2: 31-32;ġ Akalın, 189-197; Müjgan Cunbur,ġ “Gül ehriġ ileġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ iirleriniġ Kapsayanġ XV.ġ YüzyıldanġKalanġBirġMecmua,”ġX. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler içinde (Ankara: Türk Tarih Kurumuġ Basımevi,ġ 1964),ġ 25-2ķ.ġ 61ġ beyitġ uzunlu undaġ olmaklaġ beraberġ Mehmetġ Akalın ve Müjgan Cunbur’unġ Gevher-name ne irleriġ transkripsiyonluġ metinlerdirġ veġ Güzel’inkineġ göreġ dahaġ do rudurlar.ġġ Kaygusuz’aġ aitġ eserlerinġ bulundu uġ enġ eskiġ yazmaġ olanġ H.ġ ķ95ġ (1490)ġ istinsahġ tarihli Mecmûa-i Latîfe’yeġ dayanmaktadırlar.ġ 65 Güzel, Kaygusuz Abdal (Alâaddin Gaybî) Menâkıbnâmesi, 136-140. 66 Bilâl Yücel,ġ “Kaygusuzġ Abdal’ınġ Budalanâme’si,”ġ Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri 2ġ (2002):ġ 53.ġ Aynıġ ifadeġ Abdurrahman Güzel’inġ ne rindeġ “Sanaġ dahıġ rṭ enġ haberġ söyleyem.ġ Egerġ anlamadunsaġ buġ haberdenġ anlıyasın”ġ biçimindedir;ġ bk.ġ Abdurrahmanġ Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri (Ankara: Kültür ve TurizmġBakanlı ı,ġ19ķ3),ġ52.ġ 14 anlatmayaġ ba larġ veġ böyleceġ kendiniġ tekrarlayarakġ derinle enġ birġ anlatıġolu turur.ġ Üçġ adetġ tenkitsizġne riġmevcuttur.67 Arapçaġçevirisiġvardır.68 2. Kitâb-ıġMaglata İkiġadetġtenkitsizġne riġbulunan69 buġeser,ġbirġdervi inġteferrücünü,ġyaniġmaneviġyolculu unuġ konuġ etmektedir.ġ Dervi ġ tekrarġ tekrarġ uyuyupġ uyanarakġ dü ündeġ Kur’an’daġ isimleriġ geçenġ çe itliġ peygamberlerleġ kar ıla ır,ġ eytanlaġ olanġ mücadelelerindeġ buġ peygamberlereġ yardımġ ederġ veġ herġ seferindeġ eytanıġ ma lupġ bırakır.ġ Kırklarġ meclisinde bulunur.ġ Dervi inġ kar ıla tı ıġhâllerġbirġrüyaġanlatısıġniteli iġta ır;ġHz.ġİsa’nınġFiravunġileġkar ıġkar ıyaġgelmesiġ gibi örneklerġçoktur.ġUykusundanġherġuyanı ındaġkendisindenġba kaġkimseġolmadı ınıġfarkġ eder ve vahdet-iġvücutġö retisineġkendiġyorumunuġgetirdi iġbirerġrubaiġsöyler.ġġġ 67 Bk. Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 49-74; Yücel,ġ“KaygusuzġAbdal’ınġBudalanâme’si,”ġ50-80; Tahir Galipġ Seratlı,ġ haz.ġ “Budalaname,”ġ Vahdet-i Vücut ve Tevhid Risaleleri içindeġ (İstanbul:ġ Furkanġ Kitaplı ı,ġ 2006), 11-128. Buġne irlerdeġeserinġadıġ Budalanâme eklindeġgeçmektedir.ġBununlaġbirlikteġbuġisimġeserinġ nüshalarındaġgörülmemektedir.ġġ 68 Bk. AhmadġSaidġSulaiman,ġ“ġ‘Abdullāhġal-Ma ārawīġwaġRisalatuhuġDaftarġal-‘Ushshāq,”ġMajallat Kullīyat alādāb XIV/I (1962): 31-82. 69 Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 82-130; Bilal Yücel,ġ “Kaygusuzġ Abdal’ınġ Kitâbuġ Maglata’sı,” Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri 2 (2002): 83-117. Güzel ne riġ içinġ birdenġ fazlaġ nüshaġ kullanmı ,ġ fakatġ varyantġ göstermemi tir.ġYücel iseġ1262ġ(1ķ46)ġtarihliġbirġnüshaġkullanmı tır.ġYücel’inġmetniġtranskripsiyonludur.ġ İkiġ metinġ arasındaġ büyükġ farklılıklarġ vardır.ġ Eserinġ isminiġ Abdurrahmanġ Güzel “Kitâb-ıġ Miglâte,”ġ Bilâlġ Yücel iseġ “Kitābuġ Ma lata”ġ eklindeġ okumu turġ (Bk.ġ Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 75; Yücel, “Kitābuġ Ma lata,”ġ Ķ4).ġ ġ Eserinġ isminiġ Berlinġ Staatsbibliothekġ nüshasındakiġ biçimindenġ aldı ınıġ belirtenġ Güzel,ġ “ġ ‘biriniġ a ırtmak,ġ yanıltmakġ içinġ söylenenġ zihinġ karı tırıcısıġ saçmaġ sapanġ söz’ġ manasınaġ gelenġ ‘ma lata’ġkelimesiġböyleġbirġesereġisimġolarakġuygunġdü memektedir.ġ‘Miglât’ġiseġ‘yayınġgerilmesiġsuretiyleġ uza aġ atılan,ġ isabetġ kaydedenġ ok’ġ manasınaġ gelmektedir”ġ demektedirġ (Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri,ġ Ķ5).ġ Kaygusuz’un,ġ ilerideġ bahsedece imġ athiyeleriġ aklaġ geldi indeġ veġ eserinġ konusuġ dikkateġ alındı ındaġbuġilkġanlamınġuygunġdü memesiġiçinġhiçbirġsebepġyoktur.ġNitekimġMesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ “ma la a”ġsözcü üġeseriġtanımlamakġiçinġkullanılmı tır:ġ Ma lataġdimi ġbunıġ o ġsöylemi Birġniceġsözlerġbeyānuṣġeylemi ġ[1031Ş A a ıdaġ “Nüshaġ Tavsifleri”ġ bölümündeġ ayrıntılıġ olarakġ örneklendirece imġ gibi,ġ Berlinġ Staatsbibliothekġ nüshasıġ imlasıġ oldukçaġ bozukġ birġ nüshadır.ġ Özellikleġ Arapçaġ veġ Farsçaġ kökenliġ sözcüklerdeġ uzunġ veġ kısaġ sesġ ayrımıġ yapılmamı ,ġ harfġ seçimineġ dikkatġ edilmemi ġ veġ sözcüklerġ okunduklarıġ gibiġ yazılmı tır.ġ Buġ nedenle Abdurrahman Güzel’inġ “mi lāte”ġ olarakġ okudu uġ sözcükġ “ma la a”ġ sözcü ününġ nüshadakiġ yazımındanġ ba kaġ birġ eyġ de ildir.ġ Yücel’inġ transkripsiyonluġ ba lı ındaġ iseġ “ma lata”ġ sözcü ününġ [ ] ile yazılmasıġveġaradaġatıfġvavıġyerineġizafeġbulunmasıġgerekir.ġ 15 3. Vücûd-nâme Vücûd-nâme’ninġkonusuġinsanġbedenidir.ġEserdeġinsanġbedenindekiġçe itliġögelerleġyediġgök,ġ on iki burç, yedi hâsiyyet,70 dört ruh, nefsin dört mertebesi, dört vech, dört melek, dört âlem, dörtġsıfatġveġonġsekizġbinġâlemġarasındakiġili kiġverilmi tir.ġİnsanınġvücudununġçe itliġorganġ veġ uzuvlarıġ Arapġ alfabesindekiġ harflereġ benzetilmi tir.ġ Bununġ yanıġ sıraġ eserdeġ çe itliġ tasavvufiġ konularġ didaktikġ birġ üsluptaġ anlatılmaktadır.ġ Abdurrahmanġ Güzel tarafındanġ yayımlanmı tır.71 ManzumġveġMensurġKarı ıkġEserleri 1. Dil-gü â Kaygusuzġ Abdal’ınġ buġ eseri,ġ bahsiġ geçenġ di erġ mesnevileriyleġ aynıġ do rultudaġ çe itliġ tasavvufiġkonularġi lemektedir.ġMensurġkısımlardaġtasavvufiġkonularġdahaġayrıntılıġbiçimdeġ anlatılmaktadır.ġ Eserġ ayrıcaġ Farsçaġ bölümlerġ içermektedir.ġ Abdurrahman Güzel tarafındanġ tenkitliġne riġyayımlanmı tır.72 2. Serây-nâme Kaygusuzġ Abdal’ınġ buġ eserinde,ġ dünyaġ birġ sarayaġ benzetilmi tir.ġ Buġ sarayınġ süsüneġ kanmamak,ġsarayaġba lanmamak,ġsarayınġpadi ahınınġAllahġoldu unu unutmamak gerekir. 70 Hayal,ġakıl,ġfikir,ġfehm,ġhıfz,ġvehm,ġzabt.ġ(Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 137). 71 Bk. Güzel, a.g.m., 135-152. Hurufilik adlıġ çalı masındaġ Fatihġ Usluer,ġ buġ eserdeġ organlarınġ harflerleġ belirtilmesininġ Ahmetġ Ya arġ Ocak’ınġ söylemininġ aksineġ tipikġ birġ Hurufiġ birġ yakla ımġ olmadı ınaġ de inmektedirġ (Bk.ġ Fatihġ Usluer, Hurufilik: İlk Elden Kaynaklarla Doğu undan İtibaren (İstanbul:ġ Kabalcıġ Yayınevi,ġ2009),ġ1Ķ9).ġġBununlaġberaber,ġeserdekiġ“buġhazinenünġgenciġâdemünġvechindeġyazılıdır”ġ(Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 146) benzeri ifadeler, bu hurufi etkisini do rularġ niteliktedir.ġ Kaygusuz’unġdi erġeserlerindeġbuġyo unluktaġbirġhurufiġetkisiġgörülmedi iġgibi,ġeserinġdiliġdeġKaygusuz’unġ di erġeserlerineġgöreġdahaġkuruġveġdidaktiktir.ġKuran ve Hadis alıntılarıġKaygusuz’unġdi erġeserlerine göre fazladır.ġ Eserinġ istinsahġ tarihiġ belliġ olanġ enġ eskiġ nüshasıġ 1212ġ (1Ķ9Ķ)ġ yılınaġ aittirġ (Bk.ġ Milletġ Yazmaġ Eserġ Kütüphanesiġ Aliġ Emiriġ Koleksiyonuġ Aesry909).ġ Bununlaġ birlikte,ġ içerikġ veġ kelimeġ da arcı ıġ bakımındanġ eserinġ Kaygusuz’aġ aitġ olmasıġ muhtemeldir.ġ Oldukçaġ didaktikġ birġ üsluptaġ veġ Kur’anġ veġ Hadisġ alıntılarıylaġ dolu olan Risâle-i Kaygusuz Abdal’ınġ iseġ Kaygusuz’aġ aitġ olmadı ınıġ kesinġ birġ suretteġ söyleyebiliriz.ġ Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri’ndeġyayımladı ıġ(155-169)ġbuġeserinġba ındakiġibaredenġtercümeġbirġeserġ oldu ununġ anla ıldı ınıġ belirtmekte,ġ fakatġ tercümeninġ Kaygusuz’aġ aitġ oldu uġ görü ünüġ savunmaktadır.ġ Eserinġtekġbilinenġnüshasıġ12ķ0/1ķ64ġtarihindeġistinsahġedilmi tir.ġ 72 Bk. Kaygusuz Abdal, Dil-gü â, haz., Abdurrahman Güzel (Ankara:ġTürkiyeġDiyanetġVakfı,ġ2009).ġ 16 Eserdeġ eriatġodaklıġSünni akideler vahdet-i vücud ö retisiniġanlatanġco kuluġifadelerleġbirġ aradaġbulunmaktadır.ġAbdurrahmanġGüzel tarafındanġtenkitliġolarakġyayımlanmı tır.73 73 Bk. Kaygusuz Abdal, Saraynâme, haz., Abdurrahman Güzel (Ankara:ġTürkiyeġDiyanetġVakfı,ġ2010).ġ 17 MESNEVÎ-İġBABAġKAYGUSUZ’UNġYAPISIġVEġANLAMġKATMANLARI Mesnevî-i Baba Kaygusuz’unġ dilini,ġ tasavvufiġ ö retisiniġ veġ dünyaġ algısınıġ anlamanınġ yoluġeseriġyapısalġbirġincelemeyeġtabiġtutmaktanġgeçer.ġBuġiseġba taġimkânsızġbirġu ra ġgibiġ görünür,ġçünküġeserdeġanlatılanġtekġbirġhikâyeġyoktur.ġKonuġbütünlü ünüġsa layanġvahdet-i vücṭdġ ö retisi,ġ farklıġ mertebelereġ göreġ birbirineġ bazenġ tabanġ tabanaġ zıtġ görünenġ ifadeleriġ içindeġ barındırırġ veġ buġ ifadeġ veġ anlatılarġ birbirleriniġ herhangiġ birġ sıralamaġ olmadanġ takipġ eder.ġ Yaniġ eserdeġ dörtġ kapıġ ö retisiġ ileġ temsilġ edilenġ kemaleġ ermeġ süreci,ġ tasavvuftaġ hiyerar ikġ birġ ö retininġ i lendi iġ di erġ birçokġ eserinġ aksine74 Mesnevî-i Baba Kaygusuz’unġ veġ KaygusuzġAbdal’ınġdi erġeserlerininġyapısınıġbelirlemez.ġ Eserdekiġ buġ sırasızlıkġ yalnızcaġ farklıġ mertebelerdekiġ ö retilerleġ sınırlıġ de ildir.ġ Dilbilimciġ gözüyleġ bakıldı ındaġ aynıġ karma adanġ payınıġ alanġ ikiġ unsurġ gözeġ çarpar:ġ ahısġ veġ Zaman.ġ Eserdeġ tümġ varlı ınġ birlikġ oldu uġ veġ birli iġ söyledi i,ġ görülenġ geçmi ġ zamanġ ileġ yazılmı ġ beyitler;ġ Tanrı’nınġ veyaġ velininġ vasıflarınıġ niteleyen,ġ geni ġ zamanġ veġ üçüncüġ tekilġ ahıslaġ yazılmı ġ beyitler;ġ birġ kısmıġ velinin,ġ birġ kısmıġ do rudanġ Tanrı’nınġ a zından,ġ veliġ veġ Tanrıġ arasındaġ farkġ gözetilmedenġ geni ġ zamanġ veġ birinciġ tekilġ ahıslaġ yazılmı ġ beyitler75;ġ geni ġ zamanġ veġ ikinciġ tekilġ ahıslaġ do rudanġ Tanrı’yaġ hitapġ edenġ beyitler;ġ geni ġ zamanlaġ yazılmaklaġberaberġ imdikiġzamanġanlamıġta ıyan76,ġmüridinġde i mesiġgerekenġözellikleriniġ anlatan beyitler;ġ iltizamiġ veyaġ emirġ kipiyleġ yazılmı ,ġ mürideġ ö ütġ verenġ ahlakiġ nitelikliġ didaktikġ beyitlerġ birġ aradaġ bulunmaktadır.ġ Di erġ birġ deyi leġ eserde,ġ birbirineġ zıtġ görünenġ çe itliġ zamanġ birimleri,ġ birlikġ veġ çoklukġ halleriġ herhangiġ birġ sırayıġ takipġ etmeden birbirini izlemektedir.ġ Bununġ sebebiġ iseġ anlatıcınınġ konumununġ konuyaġ göreġ sıkġ sıkġ de i mesidir.ġ Anlatıcıġ Tanrı’nınġ a zındanġ kuluna,ġ kulunġ a zındanġ Tanrı’ya,ġ mür idinġ a zındanġ mürideġ seslenir.77 Farklıġmertebelerġarasındakiġbuġe zamanlılık,ġMesnevî-i Baba Kaygusuz’daġbirdenġfazlaġanlamġ katmanınınġ varlı ınaġ i aretġ eder.ġ Buġ katmanlarıġ birbirindenġ ayrı tırabilmekġ içinġ öncelikleġ 74 Örne inġ bk.ġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ sıkçaġ göndermeġ yaptı ıġ Mantıku’t-Tayr veyaġ dörtġ kapıġ ö retisiniġ içeren,ġ Hacıġ Bekta ġ Veli’yeġ isnadġ edilenġ Makâlât ileġ Ahmedġ Yesevî’yeġ isnadġ edilenġ Fakr-nâme. Makâlât ve Fakrnâme’deki dörtġ kapıġ sıralamasıġ eriat, tarikat, marifet, hakikat eklindedir,ġ bk.ġ Hacıġ Bekta -ıġ Veli,ġ Makâlât, haz.ġEsadġCo anġ(Ankara:ġKültürġBakanlı ı,ġ1996);ġKemalġErarslan,ġYesevî’nin Fakrnâmesi,ġ(İstanbul:ġEdebiyatġ FakültesiġBasımevi,ġ19ĶĶ).ġ 75 “Gehġoluramġ amuġ‘ālemdeġmevcūdġ/ġGehiġ amu göñül içinde ma ūd”ġ[112Ş 76 EskiġAnadoluġTürkçesi’ndeġ imdikiġzamanġyoktur;ġbk.ġFarukġKadriġTimurta ,ġEski Türkiye Türkçesi: XV. Yüzyıl (İstanbul:ġEnderunġKitabevi,ġ1994),ġ126.ġZamanġadlarıġiçinġbuġeserinġterminolojisiġkullanılmı tır.ġ 77 Buġ yapısalġ özellikġ aynıġ zamandaġ eserinġ sözlüġ metinlerleġ olanġ birġ ortaklı ınaġ i aretġ etmektedir.ġ Buġ çokġ önemliġ meseleyiġ buradaġ irdelemeġ fırsatıġ olmasaġ da,ġ çalı mamınġ “Vezin”ġ bölümündeġ ayrıntılıġ olarakġ gösterece imġ gibiġ eserinġ sözlüġ olarakġ telifġ edildi iniġ gösterenġ çokġ önemliġ bulgularġ vardır.ġ Tekerlemelerġ ba lamındaġ Kaygusuzġ Abdalġ veġ sözlüġ edebiyatġ ili kisiġ içinġ bk.ġ Pertevġ Nailiġ Boratav, Zaman Zaman İçinde (Ankara:ġİmgeġKitabevi,ġ200Ķ),ġ45-53. 18 dörtġ kapıġ ö retisinin78,ġ ardındanġ daġ eserdeġ sıkġ geçenġ bazıġ kavramlarınġ eserdeġ i leni ineġ bakaca ım.ġBuġçalı manınġkapsamıġiçindeġeserdekiġtümġkavramlarıġayrıntılıġbirġincelemeyeġ tabi tutmak mümkün olmasa da79,ġ birġ kavramınġ farklıġ mertebelerdeġ nasılġ anlamġ de i tirdi iniġ ortayaġ koydu umuzġ zaman,ġ anlamġ katmanlarınınġ daġ nasılġ ayrı tı ınaġ tanıkġ olaca ız.ġ A a ıdakiġ ikiġ beyitġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’dakiġ dörtġ kapıġ anlayı ınıġ enġ iyiġ özetleyenġ beyitlerdir: erī‘atdaġküllīġi iġpür-kemāl arī atdaġolġki idürġehl-i āl a ī atda üllīġ a durġpesġhemān Ma‘rifetiġkendüyeġyeterġni ānġ[ķĶ3,ķĶ4Ş Bu beyitlerde erî‘at80 amel olarak; tarîkat iseġhalġehliġolunanġyolaġgirmi ġolmak,ġyaniġa a ıdaġ buġmertebeyeġba lıġolarakġhalġkavramınıġincelerkenġgörece imizġgibiġTanrı’nınġba ı ladı ıġ türlüġtürlüġhallerinġtecrübesiġolarakġtanımlanır.ġHakîkat birli inġtecrübesineġyani fenâ mertebesine, ma‘rifet iseġbuġbirliktenġdo anġbilgiye,ġyaniġbekâ mertebesine tekabül eder. Bu anlamda ma‘rifet,ġyolunġula tıraca ıġyerdir81 veġilerideġdeġgörece imizġgibi,ġkâmilġinsanınġ kelâmınıġHakk’ınġkelâmıġyapanġ eydir.ġ KaygusuzġAbdal’ınġtasavvufġterminolojisineġbuġdörtlüġyapınınġgözündenġ baktı ımızda,ġaynıġteriminġherġbirġbeytinġbulundu uġmertebeyeġgöreġfarklıġanlamlaraġ geldi iniġgörece iz.ġTekġbirġsözcü ünġanlamlarıġarasındakiġbuġhiyerar iyiġörneklendirmekġ içinġakılġ(‘aḳl), fark (farḳ) ve hâl (ḥāl) terimlerini seçtim. Akıl Kaygusuz Abdal Delîl-i Budalâ adlıġ eserindeġ ikiġ farklıġ akılġ tanımıġ yapar.ġ Buġ dünyayaġ odaklıġ veġ ba lıġ olanġ aklaġ ‘akl-ı ma‘â adınıġ verirġ veġ buġ aklınġ bine ininġ topalġ oldu unuġ veġ 78 Dörtġkapıġö retisiġiçinġbk.ġHüseyinġÖzcan,ġ“Bektâ îlikteġdörtġkapıġkırkġmakamẒġ Journal of Turkish Studies = Türklük Bilgisi Ara tırmaları: Kaf Dağının Ötesine Varmak = Festscrift in Honor of Günay Kut, Essays Presented by Her Colleagues and Students III 28, s. 1 (2004): 241-45. 79 Kavramlarla ilgiliġ ayrıntılıġ birġ incelemeġ içinġ bk.ġ Zeynepġ Oktay,ġ “Kaygusuzġ Abdal’ınġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’uġ:ġTenkitliġMetinġveġİnceleme”ġ(YüksekġLisansġTezi.ġBo aziçiġÜniversitesi,ġ2010).ġ 80 Çalı mamġ boyuncaġ Kaygusuz’unġ tasavvufġ terminolojisineġ aitġ terimleriġ veġ Kaygusuz’daġ görülmemekleġ birlikteġ günümüzġ Türkçesi’ndekiġ anlamlarındanġ farklıġ birġ anlamaġ sahipġ olanġ tasavvufġ terimleriniġ italikġ harflerleġgösterece im.ġ 81 “Herġkimdeġkimġolaġbuġüçġ a iyyetġ/ġ erī‘atġuġ arī at u a ī at Ma‘rifetġandaġbiterġkānġolġdururġ/ġMa‘rifetġcevheriġma‘denġolġdurur”ġ[366-367] 19 kendisininġdeġkörġoldu unuġsöyler.82 ‘Akl-ı ma‘âd adınıġverdi iġaklınġiseġbâtınġyahutġmarifetġ ilminiġ anlamakġ içinġ artġ oldu unuġ söyler.83 Aynıġ eserinġ birġ ba kaġ yerindeġ iseġ felsefeġ veġ tasavvuftaki ‘akl-ı evvel kavramını84 hatırlatanġ birġ ekildeġ aklınġ Cebrailġ oldu uġ ifadesiyleġ kar ıla ılır.85 Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ iseġ buġ bahsiġ geçenġ akılġ türleri,ġ aralarındaġ terimselġ farkġ gözetilmedenġkullanılır.ġ ‘A ıllarġazdıġcānlarġyoldaġ aldı Da‘vāġ ılanlaruṣġfikriġüzildiġ[4ķŞġ beytindeġakıl,ġTanrı’nınġ kendisindeġtecelliġetti iġ cânaġkar ıtġolan,ġTanrı’yıġbilmeġyetisindenġ yoksunġ ‘akl-ı ma‘â ’tır.ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ veġ Kaygusuz’unġ di erġ eserlerindeġ aklınġ sahipġolamadı ıġbuġyetiġmutasavvıfınġgönlüneġaitġolup,ġa kġolarakġtanımlanmı tır.86 ‛Ā ilġiseṣġterkġidegörġdünyāyı Gelġberüġçekmeġbeyhūdeġsevdāyıġ[ķ11Şġ Nefsineġuymayaġperhīzġeyleyeġ İ iniġ‛a l ile temiz eyleye [901] beyitlerinde,ġKaygusuz’unġKitâb-ı Maglata’da87 Hz.ġMuhammed’iġ‘akılġbâzârınınġsultânı’ġolarakġ tanımlamaktaġkullandı ıġ‘akl-ı ma‘âd kastedilmektedir. Fehmġiderseṣġsaṣaġdelīldürġbuġsöz Görsedürġ‛a luña yüz biñ dürlü yüz [973] 82 Yücel,ġ“Budalanâme,”ġ50;ġGüzel,ġKaygusuz Abdal’ın Mensûr Eserleri, 49-50. 83 Yücel,ġ“Budalanâme,”ġ51;ġGüzel,ġKaygusuz Abdal’ın Mensûr Eserleri, 49-51. 84 Bk. Azîzüddîn Nesefî, Al-Insân al-Kâmil, haz. M. Molé. (Tahran-Paris: Institut Franco-Iranien, 1962), 189 ve 225; Abdülkerim el-Cîlî, İnsân-ı Kâmil,ġ çev.ġ Abdülazizġ Mecdiġ Tolunġ (İstanbul:ġ İzġ Yayıncılık,ġ 199ķ),ġ 241ġ veġ 268-272. 85 Yücel,ġ “Budalanâme,”ġ 6Ķ;ġ Güzel,ġ Kaygusuz Abdal’ın Mensûr Eserleri, 71. Kitâb-ı Maglata’daġ Kaygusuz,ġ akılġ pazarınınġsultanınınġHz.ġMuhammed,ġa kġpazarınınġsultanınınġiseġHz.ġAliġoldu unuġsöylerġ(266a-b); konu ile ilgili olarak bk. Hz. Ali Ö retisininġKatmanlarıġBölümü.ġġ 86 Bk. 525, 527, 683. beyitler; Dil-gü â, 111; Güzel, Budalânâme, 53, 55; Serây-nâme, 31b, 39a, Kitâb-ı Maglata, 2ķ0a,ġ 2ķ2b.ġ İncelemeġ bölümündeġ alıntıġ veġ göndermelerġ içinġ verilenġ varakġ numaralarınınġ tümüġ Bġ nüshasınaġaittir.ġKaygusuzġAbdal’ınġedebiġaçıdanġöncüsüġolanġYunusġEmre’deġa kġkavramıġiçinġbk.ġAhmetġ Karamustafa, “İslamġTasavvufġDü üncesindeġYunusġEmre’ninġYeri,”ġYunus Emre içinde,ġhaz.ġAhmetġYa arġ Ocak (Ankara :ġT.C.ġKültürġveġTurizmġBakanlı ı,ġ2012),ġ2ķĶ-304. 87 Kitâb-ı Maglata,ġ 266a.ġ Buġ tanımlamaġ ileġ Hz.ġ Ali’ninġ ‘a kġ bâzarınınġ sultânı’ġ olarakġ tanımlanı ıġ arasındaki ili kiyeġdahaġilerideġde inece im.ġ 20 beytiġ ise,ġ ‘akl-ı küllî’ninġ suretiġ olanġ idrakġ yetisineġ i aretġ etmektedir.ġ Buġ verilenġ üçġ örne inġ sıraylaġ erî‘at, tarîkat ve hakîkat mertebelerineġ tekabülġ ettikleriniġ söyleyebiliriz.ġ İlkġ örnekteġ dininġzahirîġyönüneġtakılıp kalanlar, ikinci örnekte tarikat mertebesinde nefsiyle mücadele edenler,ġüçüncüdeġiseġrüyetġveġmü ahedeġanlatılmaktadır.ġ Fark 88 “Fark”ġ sözcü ününġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’dakiġ enġ sıkġ kullanımı,ġ “insan”ġ veġ “hayvan”ġ olarakġ adlandırılanġ kâmilġ insanġ veġ kâmilġ olmayanġ insanġ arasındakiġ ayrımıġ yapabilmeninġ öneminiġ vurgulayanġ ifadelerdir.ġ Buġ eserdeġ veġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ di erġ eserlerindeġ ço uġ zamanġ “Hakk’ıġ batıldanġ farkġ etmek”ġ olarakġ geçenġ buġ kavram,ġ çe itliġ hayvanlarġveġyemeklerġarasındakiġfarklarġaracılı ıylaġçok defa tekrar edilir. Delîl-i Budalâ’daġ Kaygusuzġ veliyi,ġ “ ey’ġ ıfātındanġ urtılupġ a ıfātıylaġ ıfatlanmı ”89 ki iġ olarakġ tanımlar.ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ iseġ kâmilġ insanġ ileġ kâmilġ olmayanġ insanġ arasındakiġ farkınġ buġ ikisininġkullandıklarıġdildenġanla ıldı ınıġsöyler: Sözine ba upġbilürlerġādemi Söz durur far iden pu teden āmıġ[3ķ9Ş Bununġ sebebi,ġ a a ıdaġ ayrıntılıġ olarakġ bahsedece imġ gibiġ velininġ sözününġ Tanrı’nınġ sözüġ olmasıġveġbuġdurumunġvelininġsözününġiçerikġveġyapısınaġyansımasıdır.ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġfarkġkavramınınġikinciġkullanımıġiseġtasavvufġsözlüklerindeġ“fark-ıġ tam”90 olarakġ tanımlananġ mertebeyeġ ili kindir.ġ Buġ mertebedeġ mutasavvıf,ġ dünyaylaġ tümġ alakasınıġ keserġ veġ tümġ varlı ıylaġ Allah’a,ġ birli eġ garkġ olur.ġ A a ıdakiġ örneklerde fark terimininġkullanımıġbuġyöndedir:ġ a resinġ‘ummānġiçindeġ arkġide Öziniġcümleġ‘ālemdenġfar ide [758] RūmġilindeġBekdā īdürġolġ‘ā ı Abdālġolmı ġcümleġ‘ālemdenġfārı [1029] 88 BuġkavramınġMesnevî-i Baba Kaygusuz ba lamındaġcem‘ġkavramıġileġili kisiġiçinġbk.ġOktay,ġ5ķ-61. 89 Yücel,ġ “Budalânâme,”ġ 65;ġ Güzel,ġ Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri,ġ 6ķ.ġ Yücel’inġ metnindenġ yararlanılmı ,ġ alıntıdaġimlaġbozukluklarıġdüzeltilmi tir.ġGüzel’inġmetnindeġaynıġifadeġ“herġ eyiġsıfatındanġkurtulupġHakġ sıfatınaġgirmi ”ġ eklindedir.ġ 90 Bk.ġEthemġCebecio lu,ġTasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü (İstanbul:ġRehberġYayınları,ġ199Ķ),ġ265.ġ 21 Farkġ sözcü ününġ eserdekiġ üçüncüġ kullanımıġ iseġ tasavvufġ sözlüklerindeġ “fark-ıġ cem”91 terimiyleġ açıklananġ kavramaġ yöneliktir.ġ Teriminġ i aretġ etti iġ olgu,ġ birli inġ çoklukġ hâlindeġ zuhur etmesidir. Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġbirġdefayaġmahsusġolarakġbuġyöndeġbirġifadeyleġ kar ıla maktayız:ġ Zihīġnūrġkimġ‘ālemlerġ arkġolupdur Özi ferd ü e addur far olupdur [150] Fark terimininġbuġ üçġkullanımıġbirbiriyleġkar ıla tırdı ımızda,ġ birġöncekineġbenzerġ olupġbirġ yandanġdaġfarklılıkġiçerenġbirġmertebelerġsilsilesiyleġkar ıla ıyoruz.ġBuġmertebeleriġdörtġkapıġ ö retisiġba lamındaġtarîkat, hakîkat ve ma‘rifet olarakġsınıflandırabiliriz.ġBirinciġkullanımdakiġ didaktikġ birġ ö retiġ görünümüneġ sahipġ buġ farkġ etmeġ anlayı ı,ġ neredeyseġ herġ zamanġ nefsiġ köreltmeyiġö retenġbölümlerdeġkar ımızaġçıkmaktadır. Herġki iġkimġ a ıġbā ıldanġseçer Aṣaġdimi lerġbuġyolda gerçek er Gel berü altuna atma ılġba ır afletġileġcānġyüzinġeylemeġkirġ[Ķ42-743] Buġ veġ benzeriġ örneklerġ bizeġ “farkġ etme”ġ yetisinin,ġ yolaġ yeniġ girmi ġ müridinġ tekâmülġ süresinceġ edinmesiġ gerekenġ birġ vasıfġ oldu unuġ göstermektedir.ġ Buġ tekâmülünġ ba lıca vasıtasıġ daġ yukarıdakiġ örnekteġ görüldü üġ gibiġ kâmilġ insanınġ kelamıġ olacaktır.ġ Bahsiġ geçenġ ikinciġkullanımġiseġyukarıdaġfenâ fi’llâh mertebesiyleġe ġanlamlıġoldu unuġbelirtti imġhakikat mertebesineġgöndermeġyapmaktadır.ġ Fark sözcü ününġ üçüncüġ kullanımıġ birbirineġ ba lıġ ikiġ ayrıġ kavramsalla tırmayaġ göndermeġ yapar.ġBunlardanġbirincisi,ġa a ıdaġdahaġayrıntılıġolarakġbahsedece im,ġġKaygusuz’unġdilġveġ üslubundaġ belirleyiciġ rolġ oynayanġ zıtlarınġ birli iġ (cem beyne’l-ezdâd)ġ kavramınaġ i aretġ etmektedir. Bu kavram buġ ba lamda,ġ tecellî kavramınınġ ortayaġ koydu u,ġ te bîh (Tanrıġ ileġ tecelligâhıġ arasındakiġ benzerlik)ġ veġ tenzîh (Tanrı’nınġ tecelligâhındanġ mutlakġ olarakġ farklıġ olu u)ġarasındakiġbirlikġolarakġkar ımızaġçıkmaktadır.ġBuġiseġancakġenġileriġmertebedekiġbirġ sṭfîġtarafındanġidrakġedilebilecekġbirġyaratılı ġtanımıdır.ġ Yoldakiġilkġa amadaġYaratanġveġyaratılanġarasındakiġayrımġnetġbirġ ekildeġyapılırken,ġikinciġ a amaġolanġfenâ mertebesindeġa ırlıkġtümüyleġte bîh’tedir.ġAncakġsonġa amayaġvarıldı ında,ġ te bîh ile tenzîh birġaradaġtecrübeġedildi indeġtecellî’nin hakikati anla ılabilir.ġBuġsonġmertebeġ sûfînin fenâ mertebesinden bekâ mertebesineġ geçi ineġ tekabülġ eder.ġ Buġ mertebedeġ sṭfî,ġ Tanrı’ylaġ bâkî olmaklaġ birlikte,ġ kesretġ âlemindeġ kulġ olarak,ġ kullarġ arasındaġ kullukġ ederekġ ya amınıġ sürdürür.ġ Tecelliyiġ veġ mutasavvıfınġ mertebesiniġ tanımlayanġ buġ ikiġ 91 SüleymanġUluda , Tasavvuf Terimleri Sözlüğü (İstanbul:ġKabalcıġYayınevi,ġ2001),ġ133;ġCebecio lu,ġ265.ġ 22 kavramsalla tırmaġ iseġ beyitteġ birġ aradaġ bulunmalarıyla,ġ birbirlerininġ aynasıġ olu larınaġ göndermeġyapmaktadır.ġ ‘Akl kavramınınġ erî‘at, tarîkat ve hakîkat mertebelerineġ i aretġ etti ini,ġ fark kavramınınġ iseġ tarîkat, hakîkat ve ma‘rifet mertebelerineġgöndermeġyaptı ınıġgördük.ġNitekimġ‘akl kavramınınġ ma‘rifet mertebesindeġ kar ımızaġ çıkmamasınınġ sebebininġ buġ mertebedekiġ ö retininġ aklınġ eri emeyece i,ġ ancakġ gönülleġ tecrübeġ edilebilenġ birġ ö retiġ olması,ġ fark kavramınınġ erî‘at mertebesinde kar ımızaġçıkmamasınınġsebebininġiseġancakġtarîkat mertebesindekiġbirġki ininġ buġ yetiyeġ sahipġ olabilmesiġ oldu unuġ dü ünebiliriz.ġ Buġ ba lamdaġ üzerindeġ duraca ımġ sonġ kavram olan hâl kavramındaġise,ġdörtġkapıdanġherġbirininġtemsilġedildi iniġgörüyoruz.ġ Hâl Hâl sözcü üġMesnevî-i Baba Kaygusuz’daġenġsıkġgeçenġterimlerdenġbiridirġveġyineġfarklıġ mertebelereġgöreġfarklıġanlamlarġta ır.ġ Bilmedüñ ki bu ne ikmetdür ne āl Neġimi ġortadaġdönenġmāhġuġsālġ[549Ş ‘Acebġpergālġ‘acebġtertībġ‘acebġi ‘Acebġ āldürġ‘acāyibġdürlüġgerdi ġ[162Ş beyitlerinde hâl,ġbuġâleminġiçindeġbulundu uġdurumġveġi ledi iġdüzendir.ġKaygusuzġbuġhâlinġ yalnızcaġTanrıġtarafındanġbilinebildi iniġsöyler:ġ Yara ılmı ġ amu bilmez ne āldür Bu āliġolġbilürġkimġbī-zevāldürġ[53Ş Bu anlamıylaġ hâl sözcü ü,ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ tekilġ olarakġ kullanılmaklaġ beraber,ġ Serây-nâme’deġço ulġbiçimdeġdeġkar ımızaġçıkarġveġbuġbiçimiyleġkesreteġi aretġeder.ġNitekimġ kesretinġinsanıġkendisineġba layanġhâlleriġaslındaġtekġbirġhâldirġveġa a ıdaġbuġhâli incelerken deġgörece imizġgibi,ġbuġhâliġbilmekġkâmilġinsânġolmakġdemektir:ġ“[BuġsarayınġtabakalarınınŞġ cümlesineġAllāh’uṣġ al ıġ olmı .ġHerġbirisiġbirġ āleġme gulġolmı ,ġbuġserāydaġgeçer.ġĀdemdenġ artu kimse bu āliġfikrġeylemezġkiġbuġserāyġneġyirdür.ġ[…ŞġBuġserāydaġcümleġe yāġherġbirisiġ bu ālġiçindeġgiriftārġolmı ġ almı ,ġvelīġinsān-ıġkāmilġaṣladıġkiġ ālġnedür.”92 İkinciġ birġ hâl tanımıġ iseġ müridinġ ki iselġ durumudur.ġ Kendiġ hâliniġ bilmek,ġ yukarıdaġ bahsiġ geçen,ġHakġveġhalkıġbirbirindenġayırmayaġyarayanġfark yetisineġsahipġolmayıġmümkünġkılar:ġ Kendü ālüṣdenġ āfilġolmaġ āfil 92 Serây-nâme, 14a-b. 23 Tāġkiġsaṣaġrū enġolaġ a bā ılġ[Ķ45Şġ A a ıdakiġ beyitteġ hâl,ġ hemġ müridinġ ki iselġ durumunu,ġ hemġ deġ imdikiġ zamanġ olarakġ adlandırılanġzamanġbiriminiġifadeġetmektedir93: Yören kendüziñe gör kim ālüṣġneġ Ā irüṣġnolısardurġevvelüṣġneġ[ķ3Şġ Buġ ikinciġ kullanımġ biçimindeġ hâl,ġ sözcü ünġ tasavvufġ terminolojisindekiġ tanımınaġ daġ uygunġ olarak,ġsabitġveġkazanılanġbirġ eyġolanġmakamınġaksineġgeçiciġveġTanrıġtarafındanġverilenġbirġ durumġolarakġtanımlanır: Baña bir ālġ‘acebġgeldiġcihāndaġ Buġkimdürġsöylenürġherġbirġlisāndaġ[120Şġ Üçüncü hâl tanımıġ iseġ tümġ varlıklarınġ birġ oldu uġ veġ birli iġ söyledi iġ tekilġ hâle,ġ ezelîġ birġ imdikiġzamanaġgöndermeġyapar.ġBuġzamanġdilimiġKaygusuz’unġtümġeserlerinde merkezî bir yerġtutarġveġKaygusuz’unġbezm-i elest’eġi aretġetmekġiçinġkullandı ıġ“ezelġdemi”ġsözüyleġifadeġ edilir.ġ A a ıdakiġ Kitâb-ı Maglata, Mesnevî-i Baba Kaygusuz ve Dil-gü â’yaġ aitġ üçġ beyitġ buġ hâl tanımınıġortayaġkoymaktadır:ġ Gāhiġ‘ıyānġgāhiġpinhānġgeçerdüm Benüm ālümġbuġidiġherġzamānda94 Bu āliġherġkiġbildiġ āmū ġoldı anasınġar lanġöṣindeġmū ġoldıġ[166Şġġ Kamuġvarlıkġkadîmġüġpür-kemâldür Hayâl yokdur arada cümle hâldür95 Buġörneklerdeġdeġgörüldü üġgibiġbuġhâlġmutlakġveġde i mezdir.ġÂleminġhâliġgibiġanlatılamaz,ġ ancakġ tecrübeġ edilebilir.ġ Buġ tekilġ hâlġ hayalin,ġ di erġ birġ deyi leġ kesretinġ zıddı,ġ mutlakġ hakikatinġ yaniġ vahdetinġ taġ kendisidir.ġ Buġ ba lamdaġ fenâ mertebesindeki vahdet tecrübesi oldu unuġsöyleyebiliriz. Hâl terimininġ sonġ kullanımıġ iseġ bâtın anlamındadır96.ġ Buġ ba lamda hâl görünmeyen, içkin olandır;ġsöylenenġsözünġgizliġkalanġmânâsıdır.ġ 93 İbnġArabiġdü üncesindeġhâl sözcü ününġtasavvufiġanlamıġileġ imdikiġzamanġarasındakiġili kiġiçinġbk.ġSuadġ el-Hakîm, İbnü’l-Arabî Sözlüğü, çev. EkremġDemirliġ(İstanbul:ġKabalcıġYayınevi,ġ2005),ġ242. 94 Kitâb-ı Maglata, 276b. 95 Dil-gü â, 72. 24 Her ıfatġiçindeġyüzġbiṣġdürlüġ āl Her ālġiçindeġ‛a ıllarġpāy[iŞmālġ[ķ31Ş Ol durur söz kim bilesin ālġnedür Bir elifden bunca īlġuġ ālġnedürġ[393Ş NitekimġKaygusuz’unġhâliġbilmeninġsusmaklaġe de erġoldu unaġyönelikġyukarıdakiġsözleri,ġ hâlinġancakġ“sözle”ġbilinebilece ineġdairġifadeleriyleġbirġaradaġbulunur:ġ Söz bilendür kendü ālinġaṣlayanġ Ne bilür sözi u ınaġbaṣlayanġ[3ķķŞ Kaygusuz,ġanlatılamazġolanġhâliġsözleġanlatabilmeninġipucunuġverir: a īremġfa īremġpīremġüġpīrem Saña remz ile bu ālümiġdiremġ[103Ş Buradaġ anahtarġ sözcükġ “remz”dir.ġ Hâliġ anlatanġ dilin,ġ anlattı ıġ eyiġ aynalayacakġ ekildeġ zahirinin –yüzünün- altındaġ bâtıniġ birġ boyutuġ olmakġ zorundadır.ġ Kaygusuzġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ“ku ġdili”ġ[102ŞġolarakġgeçenġbuġdileġSerây-nâme’deġ“hâlġdili”ġadınıġverir.97 Bahsi geçen bu hâl tanımlarını,ġyukarıdakiġörneklerġı ı ındaġdörtġkapıġö retisiġdo rultusundaġ sınıflandırmayaġ çalı tı ımızda,ġ herġ tanımınġ ayrıġ birġ kapıyıġ temsilġ etti iniġ söyleyebiliriz.ġ Buġ ba lamda,ġ yaratılmı larınġ ba landı ıġ kesretġ âleminiġ temsilġ edenġ hâl kavramınınġ parçasıġ oldu uġ ö retiġ erî‘at mertebesineġ aittir,ġ yaniġ muhatabıġ veġ i aretġ etti iġ tarikataġ adımınıġ atmamı ġki ilerdir.ġBunlarınġtasavvufġyolunaġdavetġedilenġmuhiplerġoldu unuġdü ünebiliriz.ġ Müridin kendi hâliniġ bilmesininġ önemininġ vurgulandı ıġ veġ Tanrıġ tarafındanġ gönderilenġ de i kenġ hâllereġ göndermeġ yapılanġ beyitlerġ tarîkat mertebesine tekabül eder. Nitekim bu tanımġyukarıdaġtarîkatınġtanımlandı ıġbeyitteġdeġaynıġ ekildeġgeçmektedir.ġ Tümġvarolu unġ tekġbirġ hâl oldu ununġifadeġedildi iġbeyitler,ġkesretinġvahdetteġkayboldu uġ hakîkat kapısınaġ tekabülġ etmektedir.ġ Hâlinġ remizleġ konu ulanġ birġ dilġ olmasıġ iseġ marifet mertebesineġkar ılıkġgelir.ġBuġmertebedeġvelîġhalkınġarasınaġgeriġdönmü tür;ġkendisiġbî-ni ân olmaklaġ birlikteġ sözleriġ bulundu uġ mertebeyeġ ni ân vererek müridlerine tekâmül yolunu gösterir.ġ Buġ ba lamdaġ hakîkatten ma‘rifeteġ geçi ġ aynıġ zamandaġ sessizliktenġ –Kaygusuz’unġ diliyle hâmû olmaktan- sözeġgeçi tir.ġ 96 Buġ ba lamdaġ el-Hakîm’inġ İbnü’l-Arabîġ sözlü ündeġ “hâli”ġ “sözünġ aksineġ bâtınġ olan”ġ olarakġ tanımladı ınıġ hatırlayalım;ġbk.ġSuadġel-Hakîm, 244. 97 Serây-nâme,ġ 15a.ġ “Hâlġ dili”ġ ifadesininġ İbnġ Arabiġ tarafındanġ kullanılı ıġ içinġ bk.ġ Willimġ C.ġ Chittick,ġ The Sufi Path of Knowledge : Ibn al-‘Arabi’s Metaphysics of Imagination (Albany: State University of New York Press, 1989), 387, n. 14. 25 De i kenġMuhataplar Birġ kavramınġ farklıġ mertebelereġ göreġ farklıġ anlamlardaġ kullanılması,ġ herġ birġ mertebeyeġgöreġmuhatabınġde i mesininġdo alġsonucudur.ġKaygusuzġAbdal’ınġmetinlerindeġ kar ıla tı ımızġzorluk,ġmertebelerġarasındakiġhiyerar ininġeserinġyapısınaġyansımamasındanġ ileriġgelmektedir.ġYaniġKaygusuz’unġeserlerindeġfarklıġmertebelerdekiġbuġmuhatapġde i imiġ herhangiġbirġdüzeniġtakipġetmez;ġtümġö retilerġe zamanlı olarak ifade bulur. Serây-nâme ve Dil-gü â’dakiġmensurġbölümlerdeġde i ikġmuhataplaraġaçıkçaġseslenilir.ġBirçok defaġaynıġö retininġfarklıġmertebelerdekiġmüridlerġtarafındanġfarklıġyorumlanmasıġgerekti iġ vurgulanır:ġ “Pesġ eyġ tâlib-iġ Hakk,ġ egerġ buġ kavliġ dutarsanġ kiġ herġ nesneġ ki iyeġ kendüdenġ kendüyedür,ġ birġ bâbdur.ġ Egerġ dirġ isenġ kiġ hayrġ uġ errġ Tanrı’dandur,ġ buġ daġ bir bâbdur. Eger küllîġ Hakk’durġ tutarsan,ġ senġ ortadanġ git.ġ Egerġ sendenġ sanaġ iseġ ibâdetünġ temizġ eyle.” 98 Bu cümlelereġyakındanġbaktı ımızdaġyineġüçġkapıylaġkar ıla ırız.ġBirinciġö retiġtarikat kapısına,ġ ikincisi erî‘at kapısına,ġüçüncüsüġdeġhakîkat kapısınaġdenkġdü er.ġMüridinġhangiġmertebedeġ oldu unuġbilenġveġonaġgöreġö retiyiġbiçimlendirenġiseġmür ittir:ġ“Pesġeyleġolsaġ ulısaṣġ ulluk ālinceġdebren.ġSul ānsaṣġmülküṣdürġemīnġol.ġEgerġnidüginġbilmeseṣġmür ideġ or.”99 Ö retilerġarasındakiġfarklılıklarıġbirġmertebelerġsilsilesiġolarakġgörmedi imizġtakdirdeġbirçokġ ö retininġ birbiriyleġ çeli ti iġ birġ durumlaġ kar ıġ kar ıyaġ kalırız.ġ A a ıdaġ biriġ Serây-nâme’den,ġ di eriġ Dil-gü â’danġ ikiġ örnek,ġ birbirindenġ apayrıġ peygamber,ġ melekġ veġ evliyaġ anlayı larıġ içerdikleri izlenimini vermektedir. Ancak birincisinin erî‘at mertebesindeki muhibbe, ikincisininġiseġö retidekiġbirġsonrakiġa amaġhakkındaġbilgiġedinenġmürideġyönelikġoldu unuġ dü ündü ümüzde,ġbuġö retilerinġbirbirleriniġtamamladıklarıġsonucunaġvarabiliriz.ġ İnsānġoldurġkiġözġ‘a lınaġyörene.ġGöreġkiġbuġmülkġüġserāyġbār-gāhġkendüzinüṣġmidürġ yo sa ā ibiġmiġvardur.ġEgerġ öyleġkiġözinüṣġiseġemīnġola.ġ ā ibi var ise edeb bekleye.ġ […Şġ Pesġ Ādemġ alīfeġ oldu ınuṣġ ni ānıġ budurġ kiġ a ’danġ or a, pey amberdenġ utana,ġ evliyālaraġ i rārġ eyleye,ġ ayr-ıġ a i lerdenġ perhīzġ eyleye,ġ ba ı ınġ‘ibretġileġba a.100 Dahıġkalmayaġgümânunġözüne Sücûd eyleyesin sen kendüzüne Oġmenzileġiri icekġseferün Nṭrġidiġdahıġnṭrġolaġnazarun O demde göresin bu cümle pergâl 98 Dil-gü â, 120. 99 Serây-nâme, 52a. 100 Serây-name, 9b-10a. 26 Demġüġsâ‘atġgiceġgündüzġmehġüġsâlġ Bu hayâllerġkiġgörünürġ‘âlemde Oġsıfatlarġkiġsöylenürġkelâmda Yolġuġmenzilġyakınġırakġdimeklik Hallġüġmü kilġyaġhakkġbâtılġdimeklik Velî Nebî tarîk peygamber ü Cibrîl Yalan gerçek dimek noksân u kâmil Cihân içinde gördügün hayâller Hayâlġiçindekiġmu‘ammâġhâller Hemân bir noktadur bir harf-i elif Hakîkatġ öyleġkiġcânġbigiġlatîfġ Dahıġbundanġlatîfdürġkiġdiremġbenġ İrebilmenġniceġni ânġviremġben101 Birinciġ örnekteġ yineġ ikiġ ayrıġ mertebeyeġ göreġ ö retiġ de i mektedir.ġ Ö retininġ ilkġ kısmı,ġ varlı ınġ birli iniġ vurgularġ veġ mürideġ “emînġ olmayı”ġ telkinġ eder.ġ İkinciġ kısımġ buġ a amayaġ varmamı ġmüridinġ“edepġbeklemesini”ġsöylerġveġbununġaracıġolarakġdaġkorkuyuġtelkin eder. İkinciġörnekġiseġtümüyleġbâtıniġbirġö retidirġveġ“menzileġeri en”ġkâmilġinsanaġ“mevcṭdâtın”ġ bâtınıġ olanġ “vücṭdu”ġ gösterir,ġ vahdetinġ tecrübesininġ tümġ mevcṭdâtınġ mânâsınıġ nasılġ de i tirdi iniġortayaġkoyar.ġVücṭdunġkendiġvücṭduġoldu unuġanladı ıġzamanġmüridġ“emîn”ġ olacaktır.ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġveġKaygusuzġAbdal’ınġdi erġeserlerindeġkorkuġveġeminli inġtelkinġ edildi iġbeyitġveġbölümlerġbirbiriniġsıklıklaġtakipġeder.ġġBuġbölümlereġyakındanġbaktı ımızdaġ korkununġ tarikataġ girmemi ġ halkın,ġ yaniġ tasavvufi terimiyle avâmınġ içindeġ bulundu uġ durumuġ betimlemekteġ kullanıldı ınıġ görürüz:ġ “Hemânġ birġ mülk,ġ birġ sultân,ġ birġ meclis,ġ birġ sâkî.ġ ‘Acâ’ibġ danlamakġ ey‘ġ tasavvurıdur.ġ Zîrâġ kiġ ‘acâ’ibġ nesneġ yok;ġ meclisġ dostġ tecellîsidür.ġ Havf u recâ insân zarûretidür. Zîrâġ ki,ġ mahlṭkġ sıfâtındaġ giriftârġ olupdur,ġ kurtulabilmezġ kiġ Hâlikġ sıfâtınaġ iri e”.102 Kaygusuzġ eserlerindeġ korku,ġ eriatġ kapısındakiġ ki ininġ ibadetiyleġ nefsiniġ terbiyeġ etmesiniġ sa lamayaġ yarayanġ birġ araçtır:ġ “Yirdeġ gökdeġ cümleġ al a Mu ammed-i Mu afā’yıġba ġeyledi.ġÇünġolġbuġderecātaġ‘ibādetġileġiri di,ġpesġcümleġ al aġdelīlġ oldıġkimġ a ’aġ‘ibādetġeyleye.ġZīrāġkiġsebebġsözġnesneġyo . a uñ ra metine uluñ ā‘atiġ sebebdür ve da ıġcümleġ ā‘atüṣġa lıġAllāh’danġ or makdur”.103 “Emînġolmak”ġise,ġyukarıdakiġ örnekteġ deġ açıkçaġ görüldü üġ gibi,ġ üpheninġ kalmadı ı,ġ nazarınġ nurġ oldu uġ menzildeġ mümkündür.ġ Buġ açıdanġ bakıldı ında,ġ okuraġ hangiġ duygununġ telkinġ edildi ineġ bakarakġ muhatabınġdaġhangi okur oldu unuġanlamaġ ansımızġolmaktadır.ġ 101 Dil-gü â, 124-127. 102 Dil-gü â, 149. 103 Serây-nâme, 22b. 27 Hz.ġAliġÖ retisininġKatmanları Kaygusuzġ Abdalġ eserlerindeġ ö retininġ muhatabınġ mertebesineġ göreġ de i mesineġ ikinciġ birġ örnekġ iseġ Hz.ġ Aliġ inancınınġ ortayaġ konu ġ biçimidir.ġ Buġ inançġ birġ öncekiġ örnekteġ oldu uġ gibiġ yineġ birbirineġ kar ıtġ görünenġ ö retileriġ barındırmaktadır.ġ Büyükġ ço unlu uġ tarikataġ yeniġ girmi ġ müritlerġ veġ taliplerġ içinġ yazılmı ġ olanġ Delîl-i Budalâ'da104 Hz. Ali, Hz. Muhammed’iġmür idġkabulġetmi ġveġahlâkiġtekâmülġyolundaġilerleyenġbirġmüritġgibiġanlatılır:ġ Zîrâ Hazret-iġ‘AlîġherġgâhġPeygamberġAleyhisselâm'ıġhalvetġbuldukçaġeydürġkim:ġ“Yâ Resṭlullâhġneġamelġidemġkiġömrümiġzâyi‘ġitmemi ġolam?”.ġHazret-i Resûl sallallâhu aleyhiġveġsellemġeydürġki:ġ“Hakk'ıġbulmakġistersenġkendüniġbil,ġâriflerġsohbetineġgir. Sâdıkġolupġsöziġtasdîkġeyle.ġBirġdildenġikiġsözġsöyleme.ġKimseyeġmekrġüġhîle eyleme. Kendüneġneġsanursan,ġhalkaġdahıġanıġsan.ġBirġkimseyi,ġrencîdeġidüpġhorġuġhakîr bakma.ġElünġileġkomadıgunġ eyiġgötürme.ġDâ’imâġözünġözüneġdev ir.ġHemânġkendüni bildünġveġHakk'ıġbuldun,ġbuġkerreġseyrünġar aġfer eġirer.ġÖmriniġzâyi'ġitmemi ġoldun!”ġ dir.105 Tümüyleġremizlerdenġolu an,ġbâtıniġâlemdeġbirġteferrücġhikâyesiġolanġ Kitâb-ı Maglata’daġiseġ eriatġmertebesindeġveġtarikatġmertebesineġgiri teġönderġHz.ġMuhammedġiken,ġsıraġbâtınınġ ke fineġgeldi indeġmür itġHz.ġAliġolur:ġ Buġkerreġ‘a lġbāzārınaġgirdi,ġ‘a l ile ba dı.ġGördiġkiġsul ānġMu ammed Mu afādur. ‘I bāzārınaġba dı;ġ‘ı bāzārındaġ‘Alīyiġsul ānġgördi.ġYöridiġilerüġkiġsul ānaġ āliniġ‘arżġ ıla.[…Şġ āh-ıġMerdānġ‘Alīġdervī iġgördi.ġ āh-ıġMerdānġ‘Alīnüṣġelinġöpdi.ġEydürġki:ġ“Yāġ ‘Alīġbenġsaṣaġmürīdġoluram,ġerkānġtöreġbilmezemġögrenmekġiçün”ġdir.ġDervī ġbirġ zamānġ āh-ıġMerdānġ ullu ındaġoldı.106 A kınġ aklaġ üstünlü ünüġ veġ a kġ ileġ ke fġ olunanġ hakikatlerinġ akılġ ileġ anla ılamayaca ınıġ eserlerindeġ birçokġ defaġ vurgulayanġ Kaygusuz,ġ buġ ba lamdaġ Hz.ġ Aliġ ile Hz. Muhammed arasındaġbirġöncekiġörnekteġgördü ümüzġhiyerar iyiġdeġtersineġçevirmi ġolur.ġKitâb-ı Maglata Kaygusuz’unġ Hz.ġ Aliġ ö retisineġ dairġ çokġ önemliġ ipuçlarıġ ta ır.ġ Yukarıdaġ alıntıladı ım,ġ peygamberġ veġ evliyanın,ġ dahaġ do rusuġ tümġ kâinâtınġ hakikiġ mânâsınaġ dairġ bâtınîġ ö reti,ġ Kitâb-ı Maglata’daġkar ımızaġHz.ġAliġinancınınġbirġparçasıġolarakġçıkar.ġBuġeserdeġHz.ġAli,ġ 104 Buradaġ buġ kanaateġ nasılġ ula tı ımıġ ayrıntılıġ olarakġ açıklamamġ mümkünġ olmasaġ da,ġ çalı mamınġ buġ bölümündeġ Kaygusuz’unġ eserleriniġ anlamġ katmanlarınaġ ayırmaktaġ kullandı ımġ metodġ Delîl-i Budalâ’yaġ uygulandı ındaġkar ımızaġçıkanġtablonunġbuġyöndeġoldu unuġsöyleyebilirim.ġ 105 Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri,ġĶ0.ġİmlâġveġanlamġbozukluklarıġtarafımdanġdüzeltilmi tir. 106 Kitâb-ı Maglata, 266a-b. 28 bâtınîġ bilginin,ġ marifetinġ ta ıyıcısıdırġ veġ dervi eġ Kur’an’danġ kıssalarınġ gizliġ mânâlarınıġ gösterir. Peygamberler de dâhil olmak üzere her suretinġaltındaġyatanġhakikattir:ġ Birġgünġdervī ġdü indeġgördiġkiġSüleymānġpey amberġzamānında.ġSüleymān pey amberüṣġdīvānıġ urmı .ġ āh-ıġMerdānġ‘AlīyiġgördiġkiġSüleymānġpey amberüṣġ kirpügiġaltındanġba ar.ġDervī ġder- ālġbildi;ġtażarru‘ġeyledi.ġDidiġki: “Yāġ āh-ıġMerdān,ġ ben senüñ atuñda inti ārġ aldum; ma ūdumġço dur”ġdidiġdir.ġ āh-ıġMerdānġ‘Alīġ dervī eġdi inġ ısdı.ġ“Söyleme”ġdidi.ġ“Süleymānġpey amberġileġbileġgeldüm”ġdir.ġ “Süleymānġpey amberġbeniġöziniġ anur. Dek ur; ā ırıġ almasun”ġdidiġdir.ġPesġdervī ġ āmū ġoldı.ġBirġzamānġfır atġgözledi.ġBirġgünġ āh-ıġMerdānġ‘Alīyiġ alvetġbuldı.ġEydürġ ki:ġ“Yāġ‘Alī,ġYūsufġpey amberdenġsu’ālġeyledümġkiġseniġ uyuyaġdü diġdirler,ġ o rıġ mıdur?ġEydürġbelīġ uyu didükleri bu cism idi. Bu uyudanġkiġçı dumġMı ra sul ānġ oldumġdidiġdir.ġTo rıġmıdur?”ġdir.ġ āh-ıġMerdān-ıġ‘Alīġeydür:ġ“Dervī ġba .”ġDervī ġ ba dı,ġgördiġkiġyüzġbiṣġyigirmiġdörtġbiṣġpey amberġcümle-iġevliyāġvüġenbiyāġ‘aleyhim esselām urmı larġherġbirisiġta sīnġiderlerġ‘Alīye.107 Buġparçayıġayrıntılıġinceledi imizdeġHz.ġAli’ninġHz.ġMuhammed’inġmüridiġoldu uġö retidenġ tümüyleġfarklıġbirġHz.ġAliġinancıylaġkar ıla ıyoruz.ġHz.ġAliġdervi inġmür idiġolmaklaġkalmıyor,ġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ Vücûdname’deġ Kutbu’l-Aktâb adınıġ verdi iġ veliyeġ dönü üyor.108 İmamġ sözcü üġ Kaygusuzġ Abdalġ eserlerindeġ geçmeseġ de,ġ Hz.ġ Aliġ buġ anlatıdaġ tümġ varlı ınġ bâtınıġ olu uyla,ġ tümġ peygamberġ veġ evliyanınġ temsilġ etti iġ hakikatġ olu uylaġ erkenġ dönemġ iili indekiġİmamġö retisiyleġciddiġanlamdaġörtü üyor.109 Buġ konudakiġ doktrinalġ meselelerinġ ayrıntısınaġ girmeġ fırsatımġ olmasaġ da,ġ artıkġ tekġ birġ müellifinġ eserlerindeġ nedenġ buġ kadarġ ‘uyumsuz’ġ görünenġ ö retilerinġ birġ aradaġ bulunabilece iniġ anlamamızıġ sa layacakġ birġ aracaġ sahibiz.ġ Buġ ba lamdaġ birinciġ ö retininġ muhibbe,ġtalibeġveyaġyeniġintisapġetmi ġbirġmürideġyönelikġoldu unuġveġHz.ġAli’yeġdairġbâtınîġ ö retininġancakġbelliġbirġmertebeninġa ılmasıylaġmüridinġe itimineġdâhilġoldu unuġsöylemekġ mümkündür.ġ Buġ fikriġ destekleyenġ birġ ba kaġ eyġ iseġ Hz.ġ Aliġ doktrinininġ Kaygusuzġ Abdalġ eserleriġ arasındaġ yalnızcaġ Kitâb-ı Maglata’daġ veġ bazıġ iirlerindeġ dileġ getirilmesidir.ġ Kitâb-ı Maglata’nınġ özelli iġ iseġ yukarıdaġ daġ belirtti imġ gibiġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz ba lamındaġ incelemekteġ oldu umġ ö retilerġ hiyerar isiniġ ta ımaması,ġ yalnızcaġ hakîkat ve ma‘rifet kapılarınaġaitġbâtınîġö retilerġiçermesidir. Gördü ümüzġikiġayrıġHz.ġAliġanlayı ıġarasındakiġfarkġbiziġbirġba kaġönemliġgözlemeġgötürür.ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ veġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ di erġ eserlerindeġ kar ımızaġ çıkanġ anlamġ katmanlarınınġ aksine,ġ buġ doktrindeġ ö retininġ farklıġ katmanlarıġ e ġ zamanlıġ olarakġ varġ olupġ 107 A.g.e, 267a. 108 Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 150. 109 Bk. Mohammad Ali Amir-Moezzi, Le guide divin dans le shî’isme originel (Paris: Éditions Verdier, 2007). 29 birbirleriniġ tamamlamaġ durumundaġ de ildir.ġ Aksine,ġ bâtıniġ ö retiġ zahiriġ ö retininġ kırılmasıyla,ġyaniġondanġradikalġbirġkopu ġolarakġtecrübeġedilir.ġ De i kenġzamanġbirimleri Kaygusuzġ Abdalġ eserlerindekiġ anlamġ katmanları,ġ ö retinin,ġ terminolojininġ veġ muhatabınġde i mesininġyanıġsıraġzamanġveġmekânġalgısınınġdaġsürekliġolarakġde i mesineġ sebep olur. Bu de i imiġenġkolayġizleyece imizġalan,ġ dem sözcü ününġkullanımġbiçimindekiġ de i imġveġbunaġba lıġolarakġahiretġinancınınġdönü ümüdür.ġ erî‘at mertebesinde korku ve ibadetġ ö retisiyleġ ili kiliġ olarakġ ahirete,ġ cenneteġ veġ cehennemeġ vurguġ yapılır:ġ “Pesġ senüṣġ i üṣ ol deme aldıġkiġTaṣrıġ aḍıġola,ġpey amberġ efā‘atçiġola.ġOlġdemġcümleġ al ılaġsenġda ıġ bileġgelesin.ġOlġdemġn’olursaġolaġdirseṣġbuġda ıġvar.”110 Mümininġenġbüyükġarzuġveġmükâfâtıġ cenneteġula maktır.111 imdikiġzamandanġfarklıġbirġzamanġolanġahiret,ġaynıġzamandaġdaġfarklıġbirġmekândır:ġ“İmdiġ Mu ammed Mu afāġ ‘Aleyhisselāmġ eydürġ kiġ ‘pādi āhunġ da ıġ birġ serāyıġ vardur,ġ olġ bundanġ la īfdür’ġ dir.ġ ‘Bundaġ gelenġ al anda da ıġ varma gerek’ġ dir”.112 Oysa birkaç varak sonra Kaygusuzġbizeġbamba kaġbirġmekânġalgısıġsunar:ġ Buġserāydaġbiterġi iġinsānuṣ Ma ūdıġbundaġ ā ıldurġherġcānuṣ Buġserāydaġ ā ılġolurġ ayrġuġ err Cümle ā ılġinsānaġbundaġyeter Buġserāydaġbitenġi ġbittiġhemānġ Buġmekāndanġma‘lūmġoldıġlā-mekānġ […Ş BuġserāydanġvardıġMi‘rācaġNebī Buġserāydadurġherġi üṣġsebebi113 Tekġmekânınġiçindeġbulundu umuzġmekânġolmasıġtekġzamanġbirimininġ imdiġolmasına,ġtümġ mevcṭdâtınġbuġzamanġbirimindeġvücṭdaġgelmesineġveġtümġhadiselerinġbuġzamanġbirimindeġ gerçekle mesineġparaleldir: Mu afāġbuġdemdeġ ıldıġmi‘rācı Lāyı oldıġba ınaġdevletġtācı114 110 Serây-nâme, 28a. 111 “Zīrāġcümleġ al içinde seni a 112 A.g.e., 19b. 113 A.g.e., 24b. / Ögdi saña cenneti virdi dura .”ġA.g.e.,ġ5ķb.ġ 30 Tasavvuftakiġ İbnü’l-Vakt115 anlayı ınınġ ortayaġ kondu uġ buġ türġ beyitlerde,ġ Tanrı’yıġ tümġ âlemdeġ hâzırġ görmeninġ önemiġ vurgulanırġ veġ suretinġ geçiciġ zamanġ dilimlerininġ kar ısınaġ hakikatin tecrübesinin tekil demi konulur. Giden gitdi gelecek odġ ā’ibdürġ Bu demdür dem bize bu dem na ībdürġ[232Ş Kaygusuz’unġ “dem-iġ ene’l-Hakk”116 adınıġ verdi iġ buġ demiġ tecrübeġ etmekġ kâmilġ insanıġ hayvandanġ ayıranġ eydir.117 Vahdetġ demininġ imdideġ tecrübesiġ iseġ gerçekteġ “Elestüġ biġ Rabbiküm demi[ninŞ”118 tecrübesidir. Bu zaman birimi Kaygusuz Abdal eserlerinde çok önemli bir yer tutar. Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ geçmi ġ zamanġ ileġ yazılanġ tümġ beyitlerġ Kaygusuz’unġ Serây-nâme’deġ “ezelġ bezmi”119 adınıġ verdi iġ buġ zamanġ birimineġ göndermeġ yapmaktadır.ġBuġaçıdan bakıldı ındaġtümġvarlıklarınġTanrı’nınġbirli iniġ“söylemesi”120, Elest bezmindeġTanrı’nınġ“BenġsizinġRabb’inizġde ilġmiyim?”ġsorusunaġ“Evetġöyledir”ġdiyeġcevapġ vermelerineġi aretġederġ(A’râf,ġ1Ķ2).ġBununlaġbirlikteġezeliġbirġgeçmi ġolarakġtanımlananġbuġ dem, aynıġzamandaġebediġgelece inġdeġtaġkendisidir: Gel iy ālibġirteġoldıġbirġuyan Sa‘ādetġmülkineġirdiġcümleġcān Āfitābġiri diġsürdiġ ulmeti Cümleġ‘ālemġā kāreġgördiġ ātı121 Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġbuġezelîġveġebedîġdeminġözellikleri,ġTanrı’ylaġbirli eġermi ġdervi inġ ya adı ıġ demleġ aynıdır.ġ Oġ hâldeġ yukarıdaġ gerçekteġ tekġ birġ deminġ varġ oldu uġ söylenirkenġ kastedilenġbuġezeliġdem,ġyaniġvahdetġdemidir.ġBuġdeminġmekânıġiseġlâ-mekândır: Ānġkiġbūdġender serāy-ıġlā-mekān Hemānġūstġevvelġüġāhirġcāvidān122 [669] 114 Serây-nâme, 39a. 115 Açıklamaġiçinġbk.ġAbdülkerimġKu eyrî,ġKu eyrî Risâlesi,ġçev.ġSüleymanġUluda ġ(İstanbul:ġDergâhġYayınları,ġ 2003), 218 ve 351. 116 Bkz. Mesnevî-i Baba Kaygusuz, 825. beyit. 117 “Buġdemiġva‘deyeġkoyanġ āfilüṣġ/ġKendüġ ayvānġ‘a lıġeksikdürġbilüṣ.”ġSerây-nâme, 39a. 118 Delîl-i Budalâ, 63. 119 Serây-nâme, 69b. 120 Bkz. 492, 567, 608, 672, 868 ve 1026. beyitler. 121 Serây-nâme, 47a. 122 Lâ-mekânġsarayındaġkimġkiġvardı,ġevvelġveġahirġolan,ġdâimîġolanġdaġodur.”ġÇeviriġbanaġaittir.ġ 31 Tekâmülġ yolundakiġ sâlikinġ deġ ula mayıġ arzuġ etti iġ yerġ cennetġ de il,ġ buġ lâ-mekândır.ġ erî‘at kapısındakiġ cehennemġ korkusuġ veġ cennetġ arzusununġ yerineġ tarîkatte Kaygusuz Abdâl lâmekân arzusunu koyar ve mah erġanlatısıġdaġbunaġgöreġde i imeġu rar:ġ Olġvaktġkimineġnṭrdanġsṭretġolur,ġkimineġnârdanġkisvetġolur.ġCümleġyaradılmı ġdile gelürġsöyle ür;ġanlarıġsenġrṭ enġgörürsin.ġOlġvaktġHakkġTa‘âlâ’yıġdoluġayġgibiġrṭ enġ görürsin.[…ŞġAndaġtemâ âġbâkî,ġdîdârġbâkî,ġ arâbġuġ‘î ġbâkî,ġRabġsâkî.ġSekâhum Rabbuhum123 bâkî;ġolġ arâbġHakkġolmı dur.ġAnıġiçenġganî-iġmutlakġolur.ġDahıġneġcennetġ içünġ âdġolur,ġneġcehennemġiçünġhavfġçeker.ġAndaġneġ‘aklġneġidrâkġkalur.ġMest-i bîbâkġolur.ġ‘Î ġdeġbudur;ġlezzetġdeġbudur;ġ erbetġde budur.ġDahıġHṭrġuġGılmanġbuġsohbeteġ sıgmaz.124 Mekân ve lâ-mekân bakanınġ gözündedir.ġ Kaygusuz’unġ “hakîkatġ nazarı”ġ veyaġ “cânġ gözi”125 adınıġverdi iġgözleġbakıldı ındaġhakikatġ“küllîġnṭr”ġolur;ġkâmilġolmayanġinsanınġkörġgözüyleġ bakıldı ındaġiseġkesretinġtürlüġtürlüġmekânıylaġkar ıla ılır:ġ Gel imdi a ī at na ar ile bir na arġeyle.ġGörġkiġbundaġneġserāyġneġkārbān-serāy;ġher yaña ki ba saṣġnūr-ıġtecellīdür,ġ ānī‘uṣġ un‘ıdur.ġ a ī atġ öyleġaydanġgüne denġ rū en,ġyirdenġgökdenġda ıġ‘ıyān.ġZīrāġkiġ‘ālem-i tev īddeġpādi āhdanġartu buġserāydaġ kimse yo . Her na ġuġ ayālġkiġvar,ġbuġserāydaġ ānī‘uṣġ un‘ıdur.ġPesġolmı ġma lū ātġ kendiġ‘a lınca;ġba ı ıġgörü idürġkiġna ġuġ ayālġgörür.ġZīrāġkiġfi’l-cümleġāyāt-ıġnūr-ıġ mu la dur.ġPesġīyġ ālibġ āżırġolġkiġyoluṣġbuġserāydaġyabanaġdü meye.126 Mekân ve lâ-mekânınġ tecrübeleriġ arasındakiġ ayrımlaġ ba lantılıġ olarakġ Kaygusuzġ Abdalġ eserlerinde dem sözcü üġ ikinci birġ anlamdaġ dahaġ kar ımızaġ çıkar.ġ ġ Buġ ba lamdaġ dem, lâmekânınġvahdetġdeminiġde il,ġmekânınġyaniġkesretinġço ulġdemleriniġifadeġeder:ġ Herġgöṣüldeġsırr-ıġesrārġbitmeye Dünki dem bugünki deme yitmeye [313] Demġ sözcü ününġ de i kenġ veġ aralarındaġ birġ süreklilikġ bulunmadanġ birbiriniġ izleyenġ anlarġ olarakġtanımlanması,ġkesreteġi aretġetmeninġ yanıġsıra,ġ KaygusuzġAbdal’ınġeserlerindeġgeni ġ yer tutan halk-ı cedîd kavramınaġ göndermeġ yapmaktadır.ġ İbn Arabî Tasavvufunda Yaratıcı Muhayyile adlıġeserindeġHenryġCorbin,ġİbnġArabîġfelsefesindeġçokġönemliġyeriġolanġbuġkavramıġ 123 İnsânġSuresi,ġ21.ġayet:ġ“Rableriġonlaraġtertemizġbirġiçkiġiçirir”.ġ 124 Delîl-i Budalâ, 55. 125 Buġmeseleġüzerindeġa a ıdaġdahaġayrıntılıġduraca ım.ġ 126 Serây-nâme, 40b. 32 “varlı ınġherġanġyeniġbirġkabuklaġtezahürġetti iġezeliġveġdevamlıġhareket” 127 olarakġtanımlar.ġ Kronolojikġveġkesintisizġbirġzamanġalgısınınġaksine,ġTanrı’nınġherġanġfarklıġbirġsuretteġtecelliġ edi ineġ i aretġ eden,ġ “Oġ herġ günġ birġ i tedir”ġ (Rahmân,ġ 29)ġ veġ “İlkġ yaratmadaġ âcizlikġ miġ gösterdik?ġHayır,ġonlarġyeniġbirġyaratmaġhususundaġ üpheġiçindedirler”ġ(Kaf,ġ15)ġġayetlerineġ dayandırılanġbuġyaratılı ġanlayı ı,ġMesnevî-i Baba Kaygusuz’daġsıkġsıkġkar ımızaġçıkmaktadır:ġ Nāgāhġbirġdemġbirġ‘azīzġcānġolursın Gehīġ ayvānġileġ ayvānġolursınġ[95Ş Buġyaratılı ġtanımı,ġhemġyukarıdaġbahsiġgeçenġveġtasavvuftaġ“ân-ıġdâ’im”128 adıġverilenġsonsuzġ tekil zamana, hem de hakikatin an beġanġbirġba kaġsuretteġtecelliġedi ineġi aretġeder.ġBuġiseġ Mevlânâ’nınġ Mesnevî’dekiġ me hurġ “Benġ kansızġ birġ eyken,ġ geli ipġ bitkiġ olupġ büyüdüm.ġ Bitkiyken ölüp hayvan suretinde göründüm. / Hayvanken ölüp bu sefer insan oldum. Öyleyse ölüp yok olmaktan niye korkayım?”129 beyitleriġ gibi,ġ ‘tarihsel’ġ olmayanġ birġ zamanġ dilimindeġ gerçekle mektedir.ġ Corbin hululġ anlayı ınınġ i aretġ etti iġ zamanġ algısını,ġ birġ geriġ dönü süzġolaylarġzinciriġolanġnicelġfizikselġzaman,ġtecellininġi aretġetti iġzamanġ algısınıġiseġ süreksiz,ġ nitelġ veġ psi ikġ zamanġ olarakġ tanımlar.130 Buġ ikinciġ zamanġ birimi,ġ “birġ müzikġ parçasının,ġ sıraylaġ çalınmalarınaġ ra menġ “ imdi”deġ birġ aradaġ kalarakġ birġ parçaġ olu turanġ notalarıġgibi,ġ[…Şġġgeçmi inġgelecekteġmevcutġoldu u,ġgelece inġgeçmi teġçoktanġbulundu uġ birġ imdikiġzaman”dır.131 Kaygusuzġ Abdalġ eserleriġ arasındaġ buġ zamanġ birimininġ enġ önemliġ yerġ tuttu uġ eserġ Kitâb-ı Maglata’dır.ġ Rüyadanġ rüyayaġ geçenġ mensurġ anlatıdaġ dervi inġ Firavun’aġ kar ıġ birlikteġ mücadeleġetti iġki ininġHz.ġMusaġyerine Hz.ġİsaġolmasıġveġdervi inġFiravunġveġ eytanı,ġCalut’uġ yenenġ Davutġ gibiġ sapanġ ta ıylaġ altġ etmesi132 gibiġ unsurlar,ġ zamanınġ süreksizli iġ veġ içġ içeġ geçmi li iyleġ eserdekiġ rüyaġ hâliniġ olu turur.ġ Nitekimġ tümġ tarihselġ ki ilerinġ birbirlerineġ dönü tükleriġ birġ rüyalarġ zinciri,ġ yukarıdaġ “süreksiz,ġ nitelġ veġ psi ikġ zaman”ġ olarakġ tanımladı ımızġ eyinġmükemmelġbirġifadesidir.ġ Eserdekiġmanzumġkısımlarġiseġbirerġ athiyeġ olu larıylaġ tekilġ zamana,ġ yaniġ vahdetġ demineġ i aretġ ederler.133 Buġ ba lamdaġ bütünġ rüyaġ 127 Henry Corbin, Bir’le Bir Olmak: İbn Arabî Tasavvufunda Yaratıcı Muhayyile,ġ çev.ġ Zeynepġ Oktayġ (İstanbul:ġ PinhanġYayıncılık,ġ2013),ġ215-216. 128 Bk.ġUluda ,ġ41;ġCebecio lu,ġ116.ġ 129 Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, Mesnevî-i erîf,ġ çev.ġ Süleymanġ Nahîfi,ġ Sad.ġ Âmilġ Çelebio luġ (İstanbul:ġ Tima ġ Yayınları,ġ200Ķ),ġ3ķ0:ġIII.ġCilt,ġ3924-3925. beyitler. 130 Corbin, 44. 131 Corbin, 44. 132 Buġ örneklerġ üzerineġ kısaġ birġ tartı maġ içinġ bk.ġ Fatımaġ Keskin, Kaygusuz Abdal (İstanbul:ġ Kasta ġ Yayınevi,ġ 2006), 68. 133 Eserdekiġ ilkġ dörtlü üġ örnekġ olarakġ verelim:ġ “ġ ‘Ālemġ küllīġ vücūddurġ cānġ benġ oldumġ /ġ Vücūdaġ cānġ cānaġ cānānġbenġoldumġ/ġ ūretümiġgörenġdėrġkiġādemdürġ/ġ ūretdeġ ıfat-ıġra mānġbenġoldum”ġ(263b).ġ 33 akı ınınġ i aretġ etti iġ hakikatinġ buġ tekilġ veġ sonsuzġ anġ oldu unuġ tekrarġ tekrarġ vurgulamı ġ olurlar. Fenâ fi’llâh mertebesinin zaman birimi olan bu tekil ve sonsuz an, hakîkat kapısındanġma‘rifet kapısınaġgeçi te,ġkesretinġzamanġbirimindeġkorunmasıġgerekenġbirġbilgiyeġdönü ür: Hem añaram ol ezel geçen demi Hem bilürem bu ūret-iġādemi134 Buġ ikiġ bilgiyiġ kendindeġ birle tirebilmesiġ kâmilġ insanıġ kâmilġ kılanġ eydir:ġ “Kâmillikġ ni ânıġ budurġ kiġ zamânġ uġ mekânġ ahvâlinġ bilür.”135 Kaygusuzġ Abdalġ eserlerindeġ farklıġ zamanġ birimlerinin bir aradaġbulunmalarınıġdaġbuġba lamdaġde erlendirebiliriz.ġKesretinġanġbeġanġ de i enġ deminin erî‘at ve tarîkat kapılarını,ġ vahdetġ deminin tecrübesinin hakîkat kapısını,ġ halk-ı cedîd’inġbilgisinin,ġyaniġbuġikiġdemiġbirle tirenġbilgininġdeġma‘rifet kapısınıġtemsilġetti iniġ dü ünebiliriz.ġBöylelikleġherhangiġbirġö retidekiġzamanġbiriminiġte hisġetti imizdeġö retininġ mertebesiniġveġmuhatabınıġdaġte hisġetmeġolana ıġbulmu ġoluruz.ġ Burayaġ kadarkiġ bölümdeġ farklıġ ö retileriġ birbirlerindenġ ayrı tırmakġ veġ birbirleriyleġ çeli enġ ö retileriġbiraradaġ anlamlandırabilmekġiçinġbirġyöntemġolu turmayaġçalı tım.ġBuġba lamdaġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz veġKaygusuzġAbdal’ınġdi erġeserlerindekiġö retileriġdörtġkapıġanlayı ıġ do rultusundaġ mertebelerine,ġ terminolojilerine,ġ muhataplarına,ġ zaman ve mekân birimlerineġ göreġ anlamġ katmanlarınaġ ayırmayıġ denedim.ġ imdiġ iseġ yukarıdaġ ortayaġ koydu umġ yönteminġ ı ı ındaġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ di erġ eserlerininġ deġ yardımıylaġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġöneġçıkanġdoktrinalġö eleriġmasayaġyatırmakġistiyorum.ġ 134 Serây-nâme, 54b. 135 Dil-gü â, 111. 35 MESNEVÎ-İ BABA KAYGUSUZ’DAġDOKTRİNALġÖ ELER Te bîh-Tenzîhġİli kisi ‘Azīz Nasafī adlıġ çalı masındaġ Lloydġ Ridgeon,ġ İbnġ Arabî’ninġ tecellîġ anlayı ıġ do rultusundaġ Azîzüddînġ Nesefî’ninġ felsefesiniġ Allahġ veġ yaratımıġ arasındakiġ ili kiyiġ betimleyenġikiġkar ıtġkavramġolanġtenzîh (uzaklık,ġa kınlık)ġveġte bîh (yakınlıkġveyaġbenzerlik)ġ üzerinden okur.ġ Nesefî’ninġ Kitâb-ı Tenzîl adlıġ eserininġ ilkġ faslındaġ betimlenenġ altıġ makamġ üzerindeġ durarak,ġ birinciġ makâmınġ tenzîh,ġ ikinciġ makamınġ te bîh, üçüncü makamdan sonrasınınġ iseġ hemġ tenzîh hem de te bîh ili kisiniġ ortayaġ koydu unuġ gösterir136.ġ Aynıġ perspektifleġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ dörtġ kapıġ ö retisineġ baktı ımızda,ġ Kaygusuzġ eserlerindekiġ dinselġdoktriniġanlamakġadınaġbuġkavramsalġçerçeveninġanahtarġniteli iġta ıdı ınıġgörürüz. KaygusuzġAbdal’ınġeserlerindeġ erî‘at mertebesinde tenzîhin,ġdi erġmertebelerde te bîhin öne çıktı ıġ görülür.ġ Serâynâme’deġ yukarıdaġ gördü ümüzġ farklıġ mekân tanımlarınınġ hangisininġ tenzîhiġtanımladı ıġaçıkçaġanlatılır:ġ Birġbābġda ıġbudurġki,ġpādi āhġmünezzehdür.ġSerāydan,ġbār-gāhdanġbuġtertībiġ[ a ] tebārekeġveġta‘ālāġġ ullarıġiçünġdüzmi dürġkiġhemġburayıġmekānġidineler,ġhemġ‘ibādetġ ideler,ġhemġbuġni‘metlerüṣġ ükrinġbileler,ġhemġbuġserāydaġsul ānıġbileler,ġhemġ pey amberlereġikrārġeyleyeler,ġhemġevliyāġ ālineġin āfġideler,ġhemġ ayr-ıġ a i lerdenġperhīzġideler.137 Burada gönderme yapılanġ saray,ġ vahdetġ demininġ lâ-mekânınaġ e ġ olanġ sarayġ de il,ġ kesretinġ gözġboyayıcıġtuzaklarıylaġdolu,ġhidayeteġancakġibadetleġnefsiġkörelterekġula manınġmümkünġ oldu uġsaraydır.ġDolayısıylaġbahsiġgeçenġyoktanġyaratılı ġö retisiġ erî‘at mertebesine aittir138. Oysa yine Serây-nâme’deġKaygusuzġAbdalġyaratıcınınġsarayınġ“içinde”ġbulundu unuġçokġdefaġ yineler: Buġserāydurġsul ānunġseyrāngāhı Buġserāyġiçindeġisteġsenġ āhı Zīrāġcümleġdürlüġ ikmet bundadur Buġserāyıġdüzenġüstādġbundadur139 136 Bk. Lloyd Ridgeon, ‘Azīz Nasafī (Surrey: Curzon Press, 1998), 17-41. 137 Serây-nâme, 61a. 138 Nesefî’deġdeġtenzîhinġönġplanaġçıktı ıġbirinciġmakamdaġyoktanġyaratılı ġdoktriniġanlatılır,ġbk.ġRidgeon,ġ2122. 139 A.g.e, 5a. 36 Bu ise vahdet-i vücṭdġö retisindekiġtecellî kavramıġdo rultusundaġyukarıdaġgeçenġzamanġveġ mekânġ algısınınġ mertebesineġ i aretġ eder.ġ Kaygusuz’unġ buġ ba lamdaġ sıkġ sıkġ yineledi iġ Tanrı’nınġ kâinatınġ içindeġ bulunmasıġ konusu,ġ zâhir ve bâtın kavramlarınıġ tanımlayı ıylaġ do rudanġ ilgilidir. Kaygusuz bâtın kavramınınġ görünmezlikġ veġ içkinlikġ yönleriniġ önġ planaġ çıkarırġveġTanrı’nınġ“buġpergâlünġiçindeġsırr”140 oldu unuġsöyler.ġBuġiçkinli iġifadeġetmekġiçinġ enġsıkġba vurdu uġ benzetmeġinsânınġbedeniġveġ ruhuġarasındakiġili kidir.ġ“Cân”ġveġ“vücṭd”ġ sözcükleriyleġifadeġetti iġbuġili kiyeġKaygusuzġeserlerindeġbüyükġyerġayırır: Cümleġ‘ālemüṣġhemānġoldurġcānı Cümleġvücūdlarġiçindeġpinhānı141 Kaygusuz’unġvücṭd-cânġikilisiyleġaçıkladı ıġkul-Tanrıġili kisi,ġbizeġİbnġArabî’ninġaynıġili kiyiġ sûret-rûh ikilisiyleġaçıklayı ınıġhatırlatmaktadır:ġ“[Onunġhakġoldu unuġgörmek,ġseninġO’nunġ suretiġveġO’nunġseninġruhunġolmasıġbakımındanġmümkündür.ġBundanġdolayıġO’nunġiçinġsen,ġ sanaġaitġcisimlikġformuġgibisin.ġBunaġkar ınġseninġiçinġO,ġbedeniniġyönetenġruhġgibidir.”142 Bu ba lamdaġbâtınġvurgusununġKaygusuz’aġözelġolmadı ını,ġvahdet-iġvücṭdġö retisininġveġdahaġ geneldeġ tasavvufunġ anaġ ö elerindenġ biriġ oldu unuġ hatırlamamızġ gerekir.ġ Bununlaġ birlikte,ġ Kaygusuz’unġ içkinlikġ anlayı ındaġ temelġ birġ farklılıkġ vardırġ veġ “cān”ġ sözcü ününġ kullanılı ġ biçiminiġincelemekġbuġfarkıġortayaġkoyacaktır.ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’aġ baktı ımızdaġ “cān”ġ sözcü ününġ herġ zamanġ te bîhinġ vurgulandı ıġ ifadelerdeġ kar ımızaġ çıktı ınıġ görürüz.ġ Kaygusuzġ Abdalġ kâmilġ olmaġ yolundaġ ilerleyenġ mürîdinġTanrıya ula maktaki,ġTanrı’yıġ“görmekteki”ġaracınınġ“canġgözü”ġoldu unuġsöyler.143 Canġgözüġkâmilġinsandakiġzahirdeġgizliġolanġbâtınıġgörebilmeġyetisidir:ġ Cānġgöziġgördiġkiġcānānġ andadur Bildiġbī-ni ānaġni ānġ andadur [691] Hakîkat ve ma‘rifet mertebelerininġ anlatıldı ıġ buġ beyitlerdeġ insanġ kâinatınġ canıdırġ veġ Kaygusuzġkâmilġinsanınġa zındanġkonu arakġkendininġZât oldu unuġsöyler:ġġ amuġvarlı danġmurādġinsānġdurur 140 Dil-gü â, 99. 141 Serây-nâme,ġ 3Ķa.ġ Buġ ba lamdaġ yukarıdaġ halk-ı cedîd kavramıġ üzerindeġ dururkenġ bahsiġ geçenġ hululġ kar ıla tırmasınıġdaġaklımızaġgetirmemizġgerekiyor.ġ“İnsānunġseyrāngāhıdurġbuġserāyġ/ġİnsānġileġbileġgeldiġ bunda ayy / Yüzine ni ābġidindiġinsānıġ/Geldiġkiġbuġmülkeġ ılaġseyrānı”ġ(A.g.e,ġ6a)ġveġbenzeriġifadeleriġ cânġ veġ vücṭdġ ikilisiġ do rultusudaġ birerġ remizġ olarakġ mıġ görece iz,ġ yoksaġ birincilġ anlamlarınıġ mıġ do ruġ kabulġedece iz?ġKaygusuzġAbdalġö retisiniġbirġbütünġolarakġeleġaldı ımızdaġilkġyakla ımınġdo rulu ununġ kendili indenġortayaġçıktı ıġkanaatindeyim.ġ 142 İbnü’l-Arabî, Fusûsu’l-Hikem,ġçev.ġEkremġDemirliġ(İstanbul:ġKabalcıġYayınevi,ġ2006),ġ63.ġ 143 Bk. Mesnevî-i Baba Kaygusuz, 94, 690, 691 ve 872. beyitler. 37 amusıġ ūretdürġinsānġcānġdururġ[64ķŞ a īrġna arile ba maġiyġcivānġ Bu āt adīmġvelīġkimġadumġinsānġ[116Ş Tanrı’nınġa zındanġkonu tu undaġiseġtümġâleminġkendiġZâtı oldu unuġsöyler:ġ Buġgörünenġ‘anā ırġ ūretümdür amuġ‘ālemġbenümġ olu ātumdurġ[115Ş Görüldü üġ üzere,ġ Nesefîġ ö retisindeġ te bîhinġ ke finin,ġ tenzîhe göre daha ileri bir bilgi ve mertebeye tekabül etmesi Kaygusuz Abdal eserleri için de geçerlidir. Bununla birlikte Kaygusuz eserlerinde te bîhin ilerisinde, tenzîh ile te bîhinġbirġaradaġ bulundu uġbirġnoktayaġ varılmaz.ġVahdet-iġvücṭdġö retisindeki,ġtecellisiġtarafından hiçbir zaman kapsanamayan ve bilinemeyenġa kınġZâtınġyerini144,ġula ılabilirġveġtümüyleġiçkinġZâtınġalmasıġKaygusuz’unġtümġ eserlerindeġkar ıla ılanġbirġdurumdur.ġ Serây-nâme’deġ veġ Dil-gü â’daġ kemâleġ ermekġ Tanrı’nınġ sıfatlarındanġ zâtınaġ ula makġ olarakġ tanımlanır:ġ Ādemġoldurġkiġbileġbuġ ikmeti ıfātıġiçindeġbulaġbuġ ātı145 ātġuġ ıfātġbirligeġbitdiġhemān Cismġiçindeġā kāreġgörindiġcān146 Senġolasınġkamuġ ey’ünġmurâdı Kamuġsıfâtlarunġiçindeġzâtı147 Kaygusuz’unġSerây-nâme’deġçokġdefaġirfanıġtanımlamakġiçin,ġ“Allahġileġbili mek”ġ 148 veġ“zâtileġ birligeġ bitmek”149 ifadeleriniġ kullandı ınıġ görürüz.ġ Marifetinġ kar ılıklıġ bili meġ olarakġ tanımlanı ıġKaygusuz’unġmirasçısıġ oldu uġö retilerleġuyumludur,ġfakatġkar ımızaġyineġaynıġ 144 Bk. Chittick, 16. 145 Serây-nâme, 65a. 146 A.g.e., 42b. 147 Dil-gü â, 76. 148 Bk. Serây-nâme, 21a, 23a, 24b, 25b. 149 A.g.e., 62b. 38 önemli ayrımġçıkar:ġİbnġArabîġö retisindeġkulunġRabbiġileġarasındakiġ ahsiġili kininġyerini 150 Allah’la,ġyaniġsıfât yerine Zât ileġdo rudanġbirġili kiġalmı tır.ġBuġiseġbize,ġİbnġArabîġveġNesefîġ ö retilerindeġ “Zât”ġ ileġ temsilġ edilenġ tenzîh veġ “Sıfât”ġ ileġ temsilġ edilen te bîhin birbirini tamamlayıcılı ınınġ yerini,ġ tenzîhi yok eden bir te bîhinġ aldı ınıġ gösterir.ġ Aynıġ zamandaġ Kaygusuzġ eserlerindeġ farklıġ ö retilerinġ birbirleriyleġ nedenġ çeli ti ininġ deġ anahtarınıġ verir:ġ Bâtınınġ açı aġ çıkarkenġ zahiriġ yokġ etmesi,ġ yolġ içinde ilerledikçe bir sonraki mertebedeki ö retininġbirġöncekiniġyokġetmesiġanlamınaġgelmektedir.ġ “Kaygusuzġ Abdal:ġ Birġ Türkġ Ortaġ Ça ġ Velisiġ veġ Anadolu’daġ Yerelġ İslam’ınġ Olu umu”ġ adlıġ makalesindeġAhmetġKaramustafa,ġTanrı’nınġKaygusuz’aġgöreġherġyerdeġhâzırġolu una vurgu yaparġ veġ Kaygusuz’unġ eriatıġ tümüyleġ içselle tirerekġ kendiġ ahlakiġ kurallarınaġ indirgedi iniġ söyler. Kitâb-ı Maglata örne iġ üzerindeġ durarakġ Kaygusuzġ içinġ yaratılı ġ tarihi,ġ kıyamet,ġ peygamberlerġveġ eytan’ınġnasılġgerçekteġherġinsanınġ ahsiġmanevi yolculu ununġsimgeleriġ oldu ununġaltınıġçizer.151 Karamustafa’nınġyorumlarıġhemġKaygusuzġeserlerindeġinsanınġ Zât ileġ do rudanġ ili kisini,ġ hemġ deġ Kaygusuz’unġ bâtınınġ zahiriġ yokġ etti iġ birġ ya amġ biçiminiġ benimsedi iniġ veġ bununġ daġ Kitâb-ı Maglata adlıġ eserineġ do rudanġ yansıdı ınıġ ortayaġ koymaktadır.ġ Kitâb-ı Maglata ba lamındaġdahaġönceġdeġde indi imġbuġmeseleyeġdahaġderindenġbakabilmekġ içinġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ di erġ eserlerindekiġ zahir-bâtın ili kisiġ üzerindeġ durmamızġ gerekir.ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’aġ yakındanġ baktı ımızdaġ buġ ili kininġ enġ sıkġ “sırr,”ġ “pinhân,”ġ veġ “â kâre”152 sözcükleriyleġ ifadeġ edildi iniġ görürüz.ġ Kaygusuz’aġ göreġ tekġ varlıkġ olanġ Tanrı,ġ birbirlerineġkar ıtġveġbirbirleriniġtamamlayıcıġolanġgizlilikġveġgörürlükġvasıflarınaġsahiptir:ġ Zihīġbā ınġkiġhergiz āhirġolmaz Zihīġ āhirġkiġebedenġsırrġolmazġ[153Ş A a ıdaġ dahaġ ayrıntılıġ inceleyece imġ buġ kar ıtlarınġ birlikteli i,ġ İbnġ Arabîġ ö retisiyleġ benzerlikġ ta ır:ġ “Dolayısıylaġ Hak,ġ herġ anlamdaġ görünenġ oldu uġ gibiġ [aynıġ zamandaŞġ herġ anlayı tanġ gizliġ kalandır.ġ Hakkınġ gizliġ kalmadı ıġ tekġ anlayı ,ġ ‘Âlemġ Hakkınġ suretiġ veġ hüviyetidir’ġdiyenġinsanınġanlayı ıdır:ġ[BuġyorumdaġgörünenŞġez-Zâhir [zuhur eden] ismidir. AynıġzamandaġHak,ġanlamġbakımından,ġortayaġçıkanġherġ eyinġruhudur.ġBuġdurumdaġHakġelBâtın’dırġ [gizlenenŞ.”153 Fusûsu’l-Hikem’dekiġ buġ kavramsalla tırmaġ Tanrı’nınġ “Zahir”ġ veġ “Bâtın”ġsıfatlarınınġancakġkâmilġinsandaġbirle ti iniġortayaġkoyar.ġMesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ İbnġ Arabîġ ö retisindekiġ hazarât,ġ yaniġ âlemlerġ anlayı ıġ bulunmasaġ da,ġ tecellininġ katmanlarġ halindeġgerçekle ti iġbirġtezahürġtasavvuruġvardır:ġ 150 Bk. Corbin, eserin tümü. 151 Karamustafa,ġ“KaygusuzġAbdal”,ġ334-335. 152 Â ikârġsözcü ününġeserdeġço unluklaġaldı ıġbiçimġbudur.ġ 153 bk. Fusûs, 62. 39 Her yüze ba saṣġhezārānġdürlüġ āl Her ālüṣġiçindeġgizlüġbiṣġ ayālġ Her ayālġiçindeġyüzġbiṣġperdeġvar Degme bir perde icābdurġ adġhezār adġhezārġperdeyiġyırtarġ‛ı eri ‛I erineġdegdiġma‛nāġdefteri [511-513] Sonġ beyittenġ deġ anla ıldı ıġ gibi,ġ buġ mânâġ katmanlarınıġ a abilenġ ki iġ velidir.ġ Bununġ sebebiġ Tanrı’nınġvelininġgönlündeġgizliġolmasıdır:ġ Odur kim dil-ārāmġuġmihribāndur Göṣülġiçindeġsırrġcāndaġnihāndurġ[1ĶķŞ Kâmilġinsan,ġTanrı’nınġzahiridir.154 Tanrı’nınġkendiġgönlündeġgizliġoldu unuġbilenġveliġiçinġsırġ kalmaz,ġ varlıkġ â ikârġ olur.155 Buġ sırrıġ bilenġ velininġ kendisiġ sırġ olur,ġ çünküġ “O’nunġ sureti”ġ olmakġOġolmak,ġsırġolmakġdemektir:ġ Buġsırrıġaṣlayanġhemānġsırrġoldı Anuṣġfā ġoldu ıġkendüye aldıġ[143Ş “Sırr-ıġezel”ġ[562Şġveġ“sırr-ıġebed”ġ[625Şġolarakġtanımlananġ eyġise,ġsırġolanġvelininġgönlündekiġ sırġolanġTanrı’dır.ġBuġnedenleġTanrı,ġ“sırġiçindeġsır”dır:ġ Gehīġ anīġgehīġfa īrġolursın Gehġolurġsırrġiçindeġsırrġolursınġ[29Ş Bu ifadeninġ i aretġ etti i,ġ yukarıdaġ dem kavramınıġ incelerkenġ bahsetti im,ġ ezel ve ebed sözcükleriyleġbetimlenen,ġTanrı’nınġyaratılmı ġzamanġveġmekânınġötesindekiġvarlı ı,ġZâtıdır:ġ amuġ‘ālemġbenümġbenġ amuġ‘ālemġ Baña ullu iderġbuġcümleġ‘ālem Henüz yo idi evvel var idüm ben Sırrġiçindeġnihānġesrārġidümġbenġ[109Ş 154 “Olġneġdeṣizdürġkiġdutmı ġ‛ālemiġ/ġOlġneġsırrdurġkiġgeyüpdürġādemi”ġ[59ķŞ 155 “Göziġaçılaġgöreġkimġi ġnedürġ/ġĀ kāreġgörmekġneġimi ġdü ġnedür”ġ[364Ş 40 Letâifu’l-a’lâm fî i ârâtı ehli’l-ilhâm adlıġ eserindeġ Abdürrezzakġ Kâ ânî,ġ sırru’r-rubûbiyye kavramınıġ Rabbinġ ‘rab’ġ olu ununġ ‘merbṭba’ġ ba lıġ olması,ġ sırru sırri’r-rubûbiyye [Rablı ınġ sırrınınġ sırrıŞġ kavramınıġ iseġ buġ nisbetleġ kulaġ mevcutġ denilebilmesiġ olarakġ tanımlar.156 Bu do rultudaġ Henryġ Corbinġ İbn Arabî Tasavvufunda Yaratıcı Muhayyile adlıġ eserindeġ sırru’rrubûbiyyeyiġmü ahedeġetti inġTanrı’nınġsenġolman,ġsırru sırri’r-rubûbiyyeyi ise sen kendin olan Tanrı’yıġ mü ahedeġ ederkenġ gerçekteġ mü ahedeġ edeninġ Tanrıġ olmasıġ olarakġ açıklamı tır.157 Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġbuġdurumġkâmilġinsanınġtümġfiilleriġiçinġgeçerlidir: Ā kāreġdervī ġgörünürġolġki i Velīġkimġa lıylaġi lerġherġi iġ[969Ş Velininġbuġözelli i, onunġsözününġdeġsırġolmasınaġsebepġolur: ālibeġma lūbġhemānġsözġbildürür Sözġiçindeġsırrġileġrāzġbildürür […Ş Sözi söyleyen özidür diñlegil Söziġneġkendüziġnedürġaṣla ılġ[390,ġ392Ş Buġsırrınġiseġyalnızcaġsırrınġdiliniġbilenlereġsöylenmesiġgerekir.158 Bununlaġbirlikteġyukarıdaġ bahsiġ geçen,ġ tümġ varlı ınġ birli iġ söyledi iġ zamanġ biriminde,ġ gizliġ veġ â ikârġ arasındakiġ farkġ ortadanġkalkarġveġtümġvarlı ınġbirli iġsöylemesiġdeġbuġ ekildeġmümkünġolur: Günġgibiġrū enġgöründiġgizlüġsırr İkilikġgitdiġaradanġ aldıġbirġ[612Ş Mevlâna Fîhi Mâ Fîh’deġ buġ kıyametġ algısınıġ hayalġ kavramıġ üzerindenġ anlatır:ġ “Buġ hayallerġ örtüdürġ âdeta;ġ örtüġ ardındaġ birisiġ gizli.ġ Hayallerġ ortadanġ kalktıġ daġ gerçeklerġ hayalġ örtüsüġ olmadanġ yüzġ gösterdiġ miġ kıyametġ koparġ orda.ġ […Şġ Seniġ çeken herġ gerçekġ odur,ġ […Şġ ‘Oġ gün,ġ gizliġ eylerġmeydanaġvurulur.’”159 Bununlaġberaber,ġbirlikġdemindeġgizliġveġgörünürġarasındakiġfarkınġortadanġkalkması,ġsadeceġ gizlininġ görünürġ olmasıġ demekġ de ildir.ġ Gizliyleġ görünürünġ birle ti iġ yer,ġ yukarıdaġ Mevlânâ’danġ yapılanġ alıntıdakiġ “gerçek,”ġ zahirġ de ilġ bâtındır.ġ Aradakiġ farkınġ ortadanġ kalkması,ġtümġvarlı ınġsırġolmasıġanlamınaġgelir: 156 Abdürrezzak Kâ ânî,ġTasavvuf Sözlüğü,ġçev.ġEkremġDemirliġ(İstanbul:ġİzġYayıncılık,ġ2004),ġ29ķ-299. 157 Corbin, 130-131. 158 Bk. 653. ve 752. Beyitler. 159 Mevlânâ, Fîhi Mâ Fîh,ġçev.ġAbdülbakiġGölpınarlıġ(İstanbul:ġRemziġKitabevi,ġ1959),ġ5.ġTırnakġiçindekiġkısım:ġ Târık Suresi, 9. 41 Birġsırrġoldıġ ālibġüġma lūbġhemān Herġ eyeġyitdiġ ayāt-ıġcāvidānġ[615Ş Böylece Kaygusuz eserlerindeki zahir-bâtınġ ili kisininġ birġ yönüġ dahaġ ortayaġ konmu ġ olur:ġ bâtın,ġkar ıtıġveġtamamlayıcıġe iġolanġzahiriġkapsayandır.ġKaygusuz’unġ“ba r-ıġmu īt”160 adınıġ verdi iġ buġ kapsayıcılıkġ Dil-gü â’dakiġ “Hakkġ tebârekeġ veġ ta‘âlâġ küllîġ kâ’inâtıġ zâtıġ birleġ kaplayupdur”161 cümlesiġ gibiġ ifadelerleġ sıkġ sıkġ tekrarlanır.ġ Vücûd-nâme’deġ iseġ Kaygusuzġ “veġ Allahġ herġ eyiġ ku atmı tır”ġ (Nisâ,ġ 126)ġ ayetineġ de inerekġ Hakk’aġ ni ânınġ buġ âlemdeġ bulundu unuġsöyler.162 Bâtınınġ zahiriġ kapsayıcıġ olu uġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ veġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ di erġ eserlerinde zahir ve bâtınıġ simgeleyenġ tümġ sembollerdeġ görülebilenġ birġ husustur.ġ Buġ sembollerġ arasındanġ güne -nur-zerreġ üçlüsüneġ yakındanġ baktı ımızdaġ bununġ birġ örne iniġ görürüz.163 Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġâlem,ġhemġnurġhemġzulmetġolarakġtanımlanır:ġ Buġneġmeydāndurġkiġba larġoynanur Bu ne ulmetdürġkiġ‛ıyānġoldıġnūrġ[606Ş BuġtanımıġİbnġArabî’ninġFusûsu’l-Hikem’inġYusufġFassı’ndaġaçıkladı ıġgölgeġkavramıġüzerindenġ anlamlandırabiliriz.ġİbnġArabî âleminġTanrı’nınġgölgesiġoldu unuġsöyler.ġGölgeninġduyularlaġ algılanabilirġ olması,ġ kendisindeġ ortayaġ çıktı ıġ ahsınġ varlı ınıġ gerektirir.ġ İbnġ Arabî’yeġ göreġ varlıkġnurdur;ġgölgeninġsiyahlı ıġise,ġkendisindeġortayaġçıktı ıġ ahıstanġuzaklı ıylaġorantılıdırġ (İbnġ Arabî bunaġ örnekġ olarakġ da larınġ uzakla tıkçaġ siyahġ görünmesiniġ verir).ġ Buġ özellikleriyleġgölge,ġhemġTanrı,ġyaniġvahdet,ġhemġâlem,ġyaniġkesrettir:ġ“Dolayısıylaġgölgeninġ [herġdurumdaŞġgölgeġolmasınınġsaltġbirli iġbakımından,ġOġHak’tır;ġçünküġHak,ġbirġveġmutlakġ Tek’tir.ġ Suretlerinġ çoklu uġ bakımındanġ iseġ âlemdir.”164 Bu nedenle, vahdetin kesreti kendisindeġ barındırmasıġ gibiġ nurġ daġ gölgesini,ġ Kaygusuz’aġ göreġ karanlı ı,ġ kendisindeġ barındırır.ġBuġanlayı tanġyolaġçıkarak Kaygusuz eserlerinde vahdet deminde nûr ve zulmetin birlikteli iġnûr olarakġtanımlanır:ġ Nūrġuġ ulmetġbirligeġyitdiġtamām Birlikġiçindeġbirġoldıġ ā uġ‛āmmġ[5Ķ0Ş Nūrġgöründiġgeçdiġ ulmetüṣġça ıġ 160 Bu ifadenin Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġkullanımıġiçinġbk.ġ521.ġbeyit. 161 Dil-gü â, 139. 162 Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 145. 163 Nṭrġsözcü ününġMesnevî-i Baba Kaygusuz’dakiġfarklıġkullanımlarıġiçinġbk. Oktay, 75-82. 164 Fusûs, 107. 42 Nūrġileġārāsteġoldıġcānġbā ıġ[614Ş Böylelikleġ yukarıdaġ gördü ümüz,ġ içindeġ gizliġ olanġ bâtınġ tarafındanġ kapsananġ veġ birlikġ hâlindeġbuġbâtındaġyitenġzahirġkavramınınġbirġörne iyleġdahaġkar ıla mı ġoluyoruz. Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġzahir-bâtın ikilisininġyanıġsıra,ġzahir-bâtın-bâtınu’l-bâtın üçlüsünü de temsilġedenġsembolġgruplarıġmevcuttur.ġHattaġbazenġaynıġkavramınġba lamınaġgöreġikiliġveyaġ üçlüġsembolġgruplarınınġparçasıġoldu uġveġbunaġgöreġanlamınınġde i ti iġgörülür.ġ“Ten-CānCānān”ġ üçlüsüġ bunaġ birġ örnektir.ġ Zahirġ veġ bâtınġ arasındaġ ikiliġ kar ıtlıkġ kurulan beyitlerde “cān”ġ sözcü ününġ kar ısınaġ “ten,”ġ “vücūd”165 veġ “ ūret”ġ sözcükleriġ konur.ġ Cân bu kavramlarınġkar ıtıġolarak,ġinsanınġbâtıniġyönünü,ġruhunuġveyaġözünüġifadeġeder: Kendüzineġgeldiġfāri ġoldıġcānġ Cānġbuġtenġiçindeġoldıġbī-ni ānġ[692Ş Ten veya vücûd ile cân arasındakiġili ki,ġyukarıdaġbahsiġgeçenġmânâġmertebeleriġgibi,ġzahirdenġ bâtınaġgidenġderecelerġiçerir:ġ Vücūddanġcānaġdekġbuncaġseferġvarġ Hezārānġperdedürġbuncaġ aber var [75] Cân sözcü üġeserdeġaynıġzamandaġevrendeġgizliġolan,ġzahirġiçindekiġbâtınġolanġTanrı’yaġi aretġ etmektedir: Cümle bu cism ü ūretüṣġcānıġbirġ Yirde gökde cümlenüñ sul ānıġbirġ[999Ş Yukarıdaġbahsiġgeçenġ“canġgözü”ġveġinsanınġkâinatınġcanıġoldu uġifadeleriġde,ġtümġvarlı ınġ canıġoldu uġgibiġinsanınġdaġcanınınġTanrıġolmasındanġileriġgelmektedir.ġġ Bununla birlikte, cân sözcü ününġ tümġ kâinâtınġ bâtınıġ anlamındaġ kullanılmasınınġ yanıġ sıra,ġ kendiġ içindekiġ bâtınınġ ta ıyıcısıġ konumundaġ daġ kar ımızaġ çıktı ıġ olur.ġ Kaygusuz’unġ “sırġ içindeġsır”ġdedi iġbâtınu’l-bâtın iseġbuġba lamdaġ“cānān”ġsözcü üyleġkar ılanır:ġ Mülk-i va detde ulu sul ānġola Teniġküllīġcānġcānıġcānānġolaġ[Ķ51Ş 165 Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ “vücūd”ġ sözcü üġ varlıkġ anlamındaġ kullanılmamı tır;ġ a a ıdakiġ örnektekiġ gibiġ tenleġe ġanlamlıdır.ġ 43 Bu beytin de ifadeġetti iġgibi,ġcânınġamacıġcânânaġula maktır;ġbununġiçinġdeġtenden, yani bu dünyadanġ veġ buġ dünyanınġ nimetlerindenġ vazgeçmesiġ gerekmektedir.166 Cânâna ancak câna ula ılarakġvarılabilir,ġfakatġbuġdaġyeterliġde ildir;ġcândan da vazgeçmek gerekir.167 Ten ve cân terkġ edildi indeġ birli eġ ula ılır.ġ Birlikġ demiġ veyaġ makamı,ġ ten, cân ve cânânınġ canandaġ birġ oldu uġyerdir:ġ Tenġüġcānġcānānaġbirlikġoldılar Birlikġiçindeġcānaġyolġbuldılarġ[6ķĶŞ Buġ beytinġ ilgiġ çekiciġ birġ özelli i,ġ yukarıdaġ bahsiġ geçenġ ikiġ cân kavramının bir arada kullanılmı ġolmasıdır.ġİlkġmısradaġikinciġolarakġaçıkladı ım,ġterkġedilmesiġgerekenġcân, ikinci mısradaġ iseġ ilkġ açıkladı ım,ġ cânân kavramınaġ e ,ġ merbṭbunġ Rabbiġ olan,ġ ula ılmasıġ gerekenġ cân kastedilmi tir.ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’dakiġcân kavramıġböylelikleġçokġboyutluġbirġzahir-bâtın ili kisiġortayaġ koymaktadır.ġCânânlaġberaberġkullanılı ıylaġcân sözcü ü,ġhemġdi erġörneklerdekiġgibiġzahirdeġ gizliġolanġveġzahiriġkapsayanġbirġbâtın,ġhemġde,ġzahiriġyönüġolanġveġkendisindenġdahaġbâtınġ olan tarafındanġ kapsananġ birġ bâtındır.ġ Cânân olanġ canġ ise,ġ bâtınġ olanġ insanınġ cânınınġ daġ bâtınıġolmasıġsebebiyleġsırrınġsırrıdır.ġKaygusuz,ġMuhtarġYahyaġda lıġtarafındanġyayımlananġ birġterciibendindeġbuġdurumuġaçıkçaġifadeġeder: Cân-ıġcânânımġbuġtenġiçinde Nûr-ıġnihânımġnihânġiçinde168 Kaygusuz’unġeserlerindeġi ledi iġbuġüçlüġ sır/bâtın anlayı ı,ġKaygusuz’unġtecelliġtasavvurunuġ daġortayaġkoyar.ġBununġsebebiġaynıġyapınınġZât-Sıfât-Sûret üçlüsüġiçinġdeġgeçerliġolması,ġdahaġ do rusuġ di erġ tümġ sembolġ veġ kavramsalla tırmalarınġ buġ üçlüġ tecelliġ anlayı ındanġ do masıdır: Her ıfatġiçindeġ ātġoldurġhemān Var arārġanuṣġiledürġcismġüġcānġ[Ķ9ĶŞ Degmeġbirġvücūddaġbirġdürlüġ ūret Her ūretġiçindeġbirġdürlüġ ıfatġ[ķ30Ş 166 “Tenġgötürdiġcānġyüzindenġperdeyiġ/ġCānānuṣġburcındaġ o dıġcānġayı”ġ[6ķ6Ş 167 “Cānġba ındaġgülistānġolġgelġberiġ/ġCānıġ o bileġcānānġolġgelġberi”ġ[4Ķ9Ş 168 Da lı,ġ69.ġ 44 Kar ıtlarınġBirlikteli iġveġDil Buġbölümdeġyukarıdaġzahirġveġbâtınġkavramlarınıġi lerkenġörnekleriniġgördü ümüz,ġ KaygusuzġAbdalġeserlerininġbelkiġdeġenġtemelġifadeġözelli iniġolu turanġkar ıtlarınġbirlikteli iġ veyaġ İbnġ Arabîġ terminolojisineġ göreġ cem beyne’l-ezdâd kavramıġ üzerindeġ duraca ım169.ġ İbnġ Arabîġ ö retisineġ göreġ Allah ismiġ Allah’ınġ tenzîh ve te bîh ifade eden isimlerini bir araya getirmesiyleġ kar ıtlarıġ birle tirendir.ġ Kavramsalla tırmasınıġ “Oġ ilktir,ġ sondur,ġ zâhirdir,ġ bâtındır.ġO,ġherġ eyiġbilendir”ġ(Hadîd,ġ3)ġayetineġdayandıranġİbn Arabî,ġTanrı’nınġkar ıtlarıġbirġ araya getirme kuvvetini –Kavî ismini- ortayaġ koymakġ içinġ misalġ âleminiġ yarattı ınıġ söylemi tir.ġÇünküġmisalġâlemiġkar ıtlarınġbirġarayaġgeldi iġyerdir.ġDuyularġveġakılġkar ıtlarıġ birġarayaġgetirmeġyetisineġsahipġde ildir;ġbuġyetiġyalnızcaġhayâl istidadınaġaittirġveġyalnızcaġ ârifte bulunur.170 Kaygusuzġ Abdal’ınġ eserlerindeġ Hazarât’aġ veġ ‘âlemü’l-misâl kavramınaġ tekabülġ edenġ birġ hayâl anlayı ınaġ rastlanılmasaġ da,ġ kâmilġ insanınġ kar ıtlarıġ birle tiriciġ yönüġ sürekliġ olarakġ vurgulanır.ġMevlânâ’nınġFîhi Mâ Fîh’indekiġ“zıddıġolmadıkça,ġzıddınıġsöylemedikçeġhiçbirġ ey,ġ tarifġedilemez;ġimkânġyokturġbuna”171 sözleriġgibiġKaygusuz’aġgöreġdeġkar ıtlarınġbirlikteli iġ sözün –kâmilġ insanınġ sözünün- vazgeçilmezġ niteli idir.ġ Buġ niteli eġ yakındanġ baktı ımızġ zamanġKaygusuzġö retisininġinceliklerineġdeġyenidenġı ıkġtutmu ġolaca ız.ġ Kaygusuzġ Abdalġ eserlerindeġ kar ıtlarınġ birlikteli i,ġ vahdetġ demininġ ba lıcaġ özelliklerindenġ biridirġveġbuġdemdenġbahsedilenġneredeyseġtümġbeyitlerdeġkar ımızaġçıkar:ġ Bili ġoldıġİbrāhīmġNemrūdġile Birligeġbirikdiġziyānġsūdġile172 Gelġkiġvarlı küllīġnūrġoldıġtamām Ma‘nādaġbirġnūraġdöndiġ ub uġ ām173 Kaygusuz’unġbuġbirlikteli inġ“ma‘nāda”ġgerçekle ti iniġözellikleġvurgulaması,ġzahirleġbâtınınġ bâtındaġbirle mesiġveġzâtınġtümġâlemiġkaplamasıġgibi,ġsuretġperdesininġaltındaġgizliġmânânınġ kâmilġ insanınġ benli indeġ açı aġ çıkmasınaġ göndermeġ yapar.ġ Buġ birle meġ veġ açı aġ çıkmanınġ yoluġiseġTanrı’ylaġbirġolmaktanġgeçer:ġ 169 BuġkavramınġHallâc-ıġMansṭrġveġAynu’l-KudâtġHemedânî’ninġeserlerindeġaldı ıġ ekilġiçinġbk.ġCarlġW.ġErnst,ġ Words of Ecstasy in Sufism (Albany: State University of New York Press, 1985), 65 ve 84. 170 Bk. Chittick, 59, 115-116, 375. İbn Arabî Tasavvufunda Yaratıcı Muhayyile adlıġeserindeġHenryġCorbin,ġ“e lerġ arasındaki,ġvarlıklarınġikiliġboyutlarınıġbelirleyenġbuġe zamanlılık”ġġolarakġtanımladı ıġbirle meyeġLatinceġ Coincidentia Oppositorum adınıġverir;ġbk.ġCorbin, 227. 171 Fîhi Mâ Fîh, 68. 172 Serây-nâme, 47a. 173 A.g.e., 51a. 45 Hemġcānamġā kāreġhemġvücūdam Hem amuġvücūddaġcānaġmevcūdam Hem amu al uñ ālindenġāzādam Hemġbili emġcümleyeġbenġhemġyadam Hem benüm va fumıġsöylerġcümleġdil Hemġbuġserāydaġdelüyemġhemġ‘ā il174 Sonġ beytinġ deġ ifadeġ etti iġ gibi,ġ mânânınġ açı aġ çıktı ıġ yerġ sözdür.ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz, sözünġ sahipġ oldu u,ġ sahipġ olamadı ıġ veġ sahipġ olmasıġ gerekenġ birçokġ özelli iġ tanımlamaklaġ kendiġ mistikġ dilġ tanımınıġ ortayaġ koyar.ġ Buġ mistikġ dilġ Kaygusuz’aġ göreġ Tanrı’ylaġ birli eġ ula mı ġ olanġ velininġ dilidirġ veġ gücünüġ içindeġ barındırdı ıġ veġ ifadesiġ oldu uġ kar ıtlıklardanġ alır.ġVelininġdili,ġkâinattaġikiliġkar ıtlıklarġbiçiminiġalanġzahir-bâtınġili kisiniġkendiġyapısındaġ barındıranġ veġ buġ özelli iyleġ Tanrı’nınġ Kelâmınınġ ta ıyıcısıġ konumundaġ olanġ dildir.ġ Tefsir ve Mistik Dil [Exégèse Coranique et Langage MystiqueŞġ adlıġ çalı masındaġ Paulġ Nwyia, mutasavvıflarınġ kullandı ıġ dilin,ġ asılġ i leviġ olanġ hakikatiġ ta ımaġ veġ ifadeġ etmeġ yetisiniġ yenidenġ bulmu ġ olanġ birġ dilġ oldu unu,ġ bununġ sebebininġ iseġ dilinġ veġ tecrübeninġ aynıġ fiildeġ gerçekle mesiġ oldu unuġ söyler.ġ Nwyia’yaġ göreġ mutasavıflarınġ tevhîd sözcü üneġ verdikleriġ anlam,ġ Tanrı’nınġ Kelâmınıġ birġ hâlineġ getirmekġ suretiyleġ kendiniġ birġ hâlineġ getirmeyiġ ifadeġ eder.175 Nwyia’nınġ mistikġ dilġ tanımıġ Kaygusuz’unġ eserlerindekiġ tanımlamayaġ çokġ yakındır.ġġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġtekrarġtekrarġyinelenenġveġKaygusuzġeserleriniġanlamaktaġanahtarġ niteli iġta ıyanġ“söz”ġkavramıġüzerindeġdurdu umuzdaġbuġdilinġözellikleriġdeġaçı aġçıkmayaġ ba lar. Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġsözünġtemelġvasfı,ġTanrı’nınġsözüġolmasıdır.ġ Sözġdegülġmiġāyet-i ur’ānġzīre Taṣrıġsöylediġevvelġpey āmbereġ[3ķ3Şġ beytindeġsözünġTanrı’nınġsözüġoldu uġveġkayna ınınġKur’ân-ıġKerîmġoldu uġanlatılmaktadır.ġ Söz,ġ tümġ varlı ınġ özüdür:ġ “Cümleġ buġ dirlikdenġ a lıġ sözġ durur”ġ [3ķ2Ş.ġ Tanrıġ kâinâtıġ sözleġ yaratmı tır;ġsöz,ġTanrı’nınġtecellisidir.ġ Birġelifdenġā ikārġoldıġcihān Neġkiġvarġelifdenġoldıġcismġüġcānġ[50ķŞġ beytindeġyaratılı ,ġyaniġbâtınınġzahir,ġgizlininġgörünürġolu uġsözġileġgerçekle ir.ġBuġtecelliġ – yukarıdaġ üzerindeġ duruldu uġ gibi- nasılġ birġ defaya mahsusġ birġ yaratılı ġ olmakġ yerineġ 174 Serây-nâme, 57a. 175 Paul Nwyia, Exégèse Coranique et Langage Mystique: Nouvel essai sur le lexique technique des mystiques musulmans (Beyrut: Dar el-Machreq sarl Éditeurs, 1991), 3-4. 46 kendineġaitġzamanġbirimindeġherġanġgerçekle mekteġolanġbirġolayġise,ġTanrı’nınġsözüġdeġherġ an söylenmekte olan bir sözdür: Çar [u] felek senüñ içün debrenür Varlı uṣġcümleġcihāndaġsöylenürġ[492Şġ Tanrı’nınġ sözününġ herġ anġ söylenmesi,ġ kâmilġ insanınġ sözününġ Tanrı’nınġ sözüġ olmasıylaġ mümkündür.ġ Kaygusuz’unġ Muhtarġ Yahyaġ Da lı tarafındanġ gazel,ġ İsmailġ Özmen tarafındanġ ko maġbiçimindeġyayımlananġ uġmısralarıġvelininġsözününġbuġözelli iniġaçıkçaġifadeġeder: Evliyadanġgelenġkelâm,ġokunanġKur’anġde ilġmi?ġ Gerçek velinin sözleri, sure-iġRahmanġde ilġmi?176 Mesnevî-i Baba Kaygusuz’unġ a a ıdakiġ beyitlerindeġ Feridüddinġ Attar’ınġ Mantıku’t-tayr’ınaġ yapılanġ göndermeyleġ velinin,ġ Tanrı’nınġ varlı ınınġ taġ kendisiġ oldu unuġ bilenġ ki iġ oldu uġ veġ söyledi iġsözünġdeġbuġbilgidenġba kaġbirġ eyġolmadı ıġanlatılmaktadır:ġ Budur Man ı u’ - ayruṣġi ārātıġ Ne vardur da ıġbuġsözdenġmurādı Ba an gözgüde öz na ınıġgördi Ni ānġ oranaġni ānġanıġvirdiġ Olar kim yol varup menzile yitdi Buġsöziġsöylediġbunuġi itdiġ[229-231] Yukarıdakiġsonġbeyitteġsöz,ġhemġsöylenenġhemġi itilendir.ġ Olġbilürġkiġherġi üṣġa lıġnedenġ Neġki idürġsöylenübenġsöyleden [876]177 beytindeġiseġvelininġsözünün,ġhemġTanrı’danġçıktı ı,ġhemġdeġTanrı’yaġgeriġdöndü üġanlatılır.ġ Benzer bir ifade de Delîl-i Budalâ’dakiġ “söyleyeniġ koġ söyledeneġ bak”178 eklindekiġ ifadedir.ġ Buradaġ akla,ġ Tanrı’nınġ kendiniġ kâmilġ insanınġ gözündenġ mü ahedeġ etmekġ içinġ kâinâtıġ yarattı ıġ inancıġ gelir.ġ Buġ inançġ Delîl-i Budalâ’daġ uġ ekildeġ ifadeġ edilir:ġ “Olġ adīmġ üġ lā-yezālġ dilediġ kim,ġ gizlüġ gencinġ ā ikāreġ ėde,ġ kendüsiniġ temā āġ ėde.ġ Tecellīġ ėylediġ ātına.ġ ātıġ 176 Da lı, 50; Özmen, 219. Özmen’deġ ikiġ mısraġ biçimindeġ olanġ ikinciġ mısraġ “Gerçekġ evliyanınġ sözüġ /ġ Sure-yi Rahmanġde ilġmi?”ġ eklindedir. 177 “Söylenübenġsöyleden”ġsözcükleriġMġveġAEġnüshalarındaġ“söyleyenġveġsöyleden”ġġbiçimindedir. 178 Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri,ġ54.ġYücelġne rindeġbuġifadeġhatalıdır. 47 bilünsünġ dėyüġ esmāġ veġ ıfātıġ kendüsiġ kendüsineġ nāzġ ėyledi.”179 O halde bu ifadelere göre, mü ahedeġedenġveġedilenġnasılġtekġbirġ ahıssa,ġsöyleyenġveġsöylenen,ġsöyleyenġveġsöyletenġdeġ tekġ birġ ahıstır,ġ çünküġ yukarıdakiġ beyitlerdenġ deġ anla ıldı ıġ gibiġ söz,ġ yaniġ hakikiġ söz,ġ buġ mü ahedeninġifadesidir.ġ Kaygusuz’aġ göreġ velininġ sözü,ġ birli inġ sözüdür.ġ Velininġ herġ sözüġ “tevhid”ġ olmalıdır,ġ [431Şġ “bütün”ġ olmalıdırġ [Ķ04Ş,ġ “hikmet”ġ olmalıdırġ [ĶĶĶŞ.ġ Birġ sözleġ binġ sözġ söylemelidirġ [423Ş.ġ Yukarıdaġverilenġparçadaġböyleġbirġdilinġnasılġmümkünġolaca ınaġdairġipuçlarıġgörülür.ġSöz,ġ bir defa daha ni ân olarak,ġyaniġgizliġolanınġifadesiġolarakġtanımlanır.ġBuġifadeġiseġbirġi aretġ biçimindeġgerçekle ir.ġİ aret,ġbî-ni ândan söylenen ni ândırġ[Ķ55Ş.ġ ālibeġma lūbġhemānġsözġbildürürġ Sözġiçindeġsırrġileġrāzġbildürürġ[390Şġ beytinde,ġ velininġ sözünüġ tevhidġ yapanġ özellikġ ortayaġ konmu ġ olur:ġ söz,ġ ekilġ ileġ mânânın,ġ zahirġ ileġ bâtının,ġ görünenleġ gizliġ olanınġ birle ti iġ yerdir.ġ Kaygusuz,ġ Ferîdüddînġ Attâr’ınġ eseriniġdeġkar ıtlarınġbirlikteli iyleġtanımlar:ġ Oġ‘A ārġkiġbuġMantı ı oġdüzmi uruyıġıslamı ġderyāyıġsüzmi ġ[222Ş İbnġ Arabî’nınġ kar ıtlarınġ birlikteli iniġ Allah’ınġ Kavîġ sıfatınınġ tecellisiġ olarakġ görmesiniġ aklımızaġ getirecekġ ekilde,ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ sözeġ büyükġ birġ kuvvetġ atfedilmi tir.ġ Kaygusuz’aġgöreġvelinin sözü,ġki iyeġkendiniġgösterirġ[94ĶŞ,ġonuġküfürdenġimanaġyönlendirirġ [9ĶķŞ,ġTanrıyaġula tırırġveġhattaġTanrıylaġbirġyapar:ġ Fehmġiderseṣġsaṣaġdelīldürġbuġsöz Görsedürġ‛a luña yüz biñ dürlü yüz a ile vu lataġiltürġcānuṣı ā’imġeylerġ‛ı ileġīmānuṣıġ […Ş ūretüṣġāyineġeylerġcümleye Görsedürġseniġbuġcümleġe yāya Nāgehānġsul ānġolursınġ ulġiken ızılġaltunġolurġi üṣġpulġiken 179 Yücel, Budalanâme,”ġ 5ķ.ġ Güzel’deġ aynıġ kısımġ “Olġ Kadîmġ üġ lâ-yezâl diledi ki genc-iġ mahfîsinġ â kâreġ idüpġ kendiġkendisinġtemâ âġide.ġBilünsinġdiyüġzâtınaġtecellîġeylediġveġbuġesmâġveġsıfâtıylaġkendüġkendüsineġnâzġ eyledi”ġbiçimindedir; bk. Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri,ġ59.ġBuġalıntıġaynıġzamandaġKaygusuz’unġ zât kavramındanġ bahsederkenġ de indi im,ġ te bîhinġ bilinebilirlikġ veġ ula ılabilirlikġ yönleriniġ deġ örneklemektedir. 48 Cānġolursınġcümleġe yāyaġtamām Ā kāreġseniġtanurlarġ ā uġ‛āmmġ[9Ķ2-980] Kaygusuzġbuġdiliġ“a kġdili”ġ[52ĶŞ,ġ“hâlġdili”ġġveyaġ ku ġdiliġ[102Şġolarakġtanımlar.ġġBuġdilġtümġ dillerinġözüdürġveġpirġtümġdillerdeġkonu abilenġki idirġ[3Ķ4Ş.ġ Budalanâme’deġbuġdilinġaslınınġ gönülġoldu unu,ġgizliġanlamınınġgönüldeġyazılıġoldu unu,ġġanlatmaktaġoldu uġ eyinġyalnızcaġ kendiġ ahsıġ oldu unuġ belirtir. Kitâb-ı Maglata’daġ rüyasındaġ cümleġ âleminġ dilġ olupġ Allah’ınġ birli iniġsöyledi iniġgörür.ġMesnevî-i Baba Kaygusuz’daġiseġaynıġkonuyuġ Küllīġtev īdġoldıġsöziġherġ uluñ Tesbī iġene’l- a oldıġbülbülüṣġ[56ĶŞġ Birligi söyler birikdi cümle dil Her göñülde bitdi birlikden ā ılġ[1026Şġ veġbenzeriġifadelerleġanlatır.ġVahdetġdemininġbuġbeyitlerdeġyukarıdaġgördü ümüzġmutlakġbirġ sessizlikġveyaġdilinġalanıġdı ındaġbirġyerġolarakġde il,ġtümġvarlı ınġbirli iġ“söyledi i”ġbirġyerġ olarakġtanımlanmasıġiseġyineġMesnevî-i Baba Kaygusuz’daġkar ıtlarınġbirlikteli ininġneġsıklıklaġ kar ımızaġçıktı ınıġkanıtlarġniteliktedir.ġNitekimġKaygusuzġkâmilġinsanınġdilininġsahipġoldu uġ kuvvetiġ veġ tümġ kâinataġ yayılmasınıġ i lerken,ġ birġ yandanġ daġ buġ ifadelerininġ kar ıtınıġ söylemekte, Tanrı’nınġbilinemezli ineġveġsöylenemezli ineġvurguġyapmaktadır:ġ Mātġolupdurġva ġuġ ayrġuġ‛a lġuġcān Bu ıfātıġsöyleyibilmezġlisānġ[ķ43Ş Buraya kadarki bölümde Mesnevî-i Baba Kaygusuz’dakiġdoktrinalġunsurlarıġveġeserinġiçeri ineġ nasılġ ekilġ verdikleriniġ birġ bütünġ olarakġ eleġ almayaġ çalı tım.ġ imdiġ iseġ eserdekiġ kozmolojikġ unsurlarıġ yansıtanġ kısaġ birġ sözlükġ niteli indeġ olacakġ ekildeġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ rakamlarınġ kullanı larınıġ eleġ almakġ istiyorum.ġ Buġ sayedeġ ayrıntılıġ birġ incelemeyeġ tabiġ tutamadı ımġ kozmolojikġ unsurlarlaġ Kaygusuz’unġ tasavvufġ anlayı ıġ arasındakiġ ili kiyiġ görmeninġveġdahaġilerikiġçalı malardaġortayaġçıkacakġmetinlerġarasıġetkile imlerinġyolununġ açılaca ınıġümitġediyorum. 49 Rakamlar Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġâlemi,ġinsanıġveġbuġikisiġarasındakiġili kiyiġtasvirġetmekteġ çe itliġgeleneklerdenġgelenġrakamlarġkullanılır.ġÂlemdeġgörülenġsayılarlaġinsanġbedenindekiġ sayılarġarasındaġortaklıkġkurularakġkâmilġinsanınġtümġâlemiġkendiġvücudunda barındırdı ıġveġ âleminġvarlıkġsebebiġoldu uġdü ünceleriġifadeġedilir. İki:ġ Dervi inġ gezdi iġ ehirġ ikiġ direkġ üzerineġ kurulmu tur.ġ İkiġ direkġ insanınġ ikiġ baca ınaġ tekabül eder. Vücûd-nâme’deġ yaratılmı larınġ veġ padi ahlarınınġ ikiġ kısımġ oldu uġ anlatılmaktadır.ġBuġpadi ahlardanġbiriġkutb-ı zâhirî, biri kutb-ı bâtınîdir. Kutb-i bâtınîninġdi erġ adıġkutbu’l-aktâbdır.ġ180 Üç:ġ Dervi inġ gezdi iġ ehrinġ üçġ katġ suruġ vardırġ [259Ş.ġ İnsanġ bedeniġ ileġ üçġ sayısıġ arasındakiġ ili kinin,ġüçġsayısınınġtasavvuftaġçokġsayıdakiġanlamlarından,ġEsatġKorkmaz’ınġ“Alevi-Bekta i terbiyesininġ temeliniġ olu turanġ ‘eline-beline-diline’ġ sözcükleriniġ simgeleyenġ sayı”181 olarak tanımladı ıġanlamġüzerindenġinsanınġeline,ġbelineġveġdilineġi aretġetti iġdü ünülebilir.ġVücûdnâme’yeġgöreġkutbu’l-âlem üç adettir.182 Dört :ġ Eserdeġ dörtġ rakamıġ dörtġ mevsimiġ [33Şġ veġ âlemleġ insanıġ olu turanġ dörtġ unsuruġ [34Şġ tasvir etmek için kullanılır.ġDörtġunsurġBudalanâme’deġ“odġveġ opra ve uġveġyel”183 eklindeġ ifadeġ edilmi tir.ġ Vücûd-nâme’deġ insanġ hayatınınġ dörtġ dönemiġ oldu undanġ bahsedilirġ veġ buġ dönemlere oğlanlık, yiğitlik, kırgıllık ve pîrlik adlarıġ verilir.ġ Buġ dönemġ adlarıġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ daġ geçmektedir.184 Vücûd-nâme’deġ aynıġ zamandaġ dörtġ kapıġ ö retisiġ do rultusundaġ erî‘at mertebesi ana rahmine, tarîkat mertebesiġ do maya,ġ ya amġ sürmekġ hakîkat mertebesine,ġbuġdünyadanġayrılmakġdaġma‘rifet mertebesineġbenzetilmi tir.ġYineġaynıġ eserdeġ insandaġ bulunanġ dörtġ ruhtanġ veġ bunlarınġ dörtġ unsurlaġ ili kisinden,ġ dörtġ nefstenġ veġ bunlarınġ dörtġ unsurġ veġ dörtġ melekleġ ili kisinden,ġ insanġ hayatınınġ dörtġ dönemiyleġ dörtġ mevsimġarasındakiġbenzerlikten,ġdört melekleġinsanınġdörtġorganıġarasındakiġbenzerlikten,ġ insandaġ hayatınġ farklıġ dönemlerindeġ edinilenġ dörtġ kuvvetleġ bunlarınġ tabiġ olduklarıġ unsurlardan,ġdörtġâlemdenġveġbunlarınġfarklıġisimlerindenġbahsedilmektedir.185 180 Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 49. 181 Esat Korkmaz, Alevilik ve Bekta ilik Terimleri Sözlüğü (İstanbul:ġAnahtarġKitaplar,ġ2005),ġ695.ġ 182 Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 150. 183 Yücel,ġ“Budalanâme,”ġ62;ġGüzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 63-64. 184 Bk. 416-420. beyitler. Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ‘kırgıllık’ġdönemindenġbahsedilmemi tir.ġ 185 Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 137-140. 50 Altı:ġEserdeġaltıġrakamıġaltıġcihetiġ[tarafŞġtemsilġederġ[34Ş.ġġDevellio luġsözlü üneġgöreġbuġaltıġ taraf,ġön,ġarka,ġsa ,ġsol,ġüstġveġalttır.186 Serây-nâme’deġcihanġaltıġkapılıġbirġeveġbenzetilmi tir.187 Dil-gü â’yaġgöreġHakk’ıġistemeninġaltıġkaidesiġvardır:ġ“Pesġiyġtâlib!ġHakk’ıġistemekġ‘âdetġiledür, kâ‘idedenġ ta raġ degüldür.ġ Buġ kâ‘idenünġ aslıġ üçġ nesnedür.ġ Evvelġ buġ kimġ Tanrı’yıġ herġ yirdeġ hâzırġgöre.ġİkinciġbuġkiġözindenġküllîġfenâġola.ġÜçünciġbuġkiġtâ‘atiġtemizġkıla.ġBuġüçġnesneġkiġ aslîdür,ġ üçġ nesneġ dahıġ fer‘îdür.ġ Evvelġ mür id-iġ kâmilġ gerekdür.ġ İkinci mülâzemet, üçünci kâbiliyyetġgerekdür.ġBuġaltıġnesneġkiġbirġyirdeġola,ġAllâh’danġhidâyetġiri seġ‘acebġdegüldür.”188 Yedi: Eserde kâinat yedi kat yer ve yedi kat gök olarak betimlenir. Yedi kat yer, yedi gök yerine sekiz uçmak [cennet] ve dokuz felekle beraberġ deġ anılır.ġ Vücûd-nâme’deġ ça ınġ astronomiġbilgisiyleġuyumluġolarakġyediġgö ünġisimleriġZühal,ġMü teri,ġMerih,ġGüne ,ġZühre,ġ UtaritġveġAy’dır.189 Vücûd-nâme’deġiseġbuġsıralamaġZuhal,ġMirrîh,ġZühre,ġ ems,ġUtârid,ġKamerġ veġ Mü teriġ eklindedir.190 Yediġ katġ yerġ iseġ eserdeġ “yediġ amu”ġ olarakġ anılanġ yediġ cehennemdir. Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ insanġ vücudununġ yarısındanġ yukarısıġ yediġ katġ gökġ [256Ş,ġ yarısındanġa a ısıġyediġkatġyerġolarakġanlatılırġ[25ķŞ.ġDahaġa a ısıġiseġfer ,ġöküz,ġbalık, derya veġ yeldenġ olu urġ [259Ş.ġ Bunaġ mukabilġ Vücûd-nâme’deġ insanınġ göbe indenġ bo azınaġ kadarġ yediġ katġ gök,ġ göbe indenġ dizineġ kadarġ daġ yediġ katġ yerġ oldu uġ belirtilir.191 Buna göre bo azdanġ yukarısınınġ daġ sekizġ veġ dokuzuncuġ felekġ oldu uġ dü ünülebilir.ġ Dil-gü â’daġ iseġ vücudunġ yarısındanġ a a ısıġ dizeġ kadarġ yediġ katġ yer,ġ sonrasıġ öküzġ veġ balıktır;ġ yarısındanġ yukarısıġbo azaġkadarġyediġkatġgök,ġġsonrasıġar tır.192 İskenderġPala,ġdünyanınġ eklineġdairġbuġ inancıġ uġ ekildeġtanımlar:ġ Eskiġbirġinanı aġgöreġdünyaġdüzġolupġkendisiniġçevreleyenġKafġda ıġileġbirlikteġbirġ denizġiçindeġçalkalanıpġdurmaktaydı.ġAllahġbirġmelekġgönderdiġveġbalı ıġomzunaġ almasınıġemretti.ġMele inġaltındaġbirġkaya,ġkayanınġaltındaġbirġöküz,ġöküzünġ altındaġbalık,ġbalı ınġaltındaġokyanus,ġokyanusunġaltındaġcehennem,ġcehenneminġ altındaġdaġfırtınalıġbirġrüzgârġbulunuyordu.193 186 FeritġDevellio lu,ġOsmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (Ankara:ġAydınġKitabeviġYayınları,ġ2006),ġ142.ġ 187 Serây-nâme, 2a. 188 Dil-gü â, 139. 189 A.g.e., 452. 190 Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 136. Vücûd-nâme’deġ ayrıcaġ buġ yediġ gezegeninġ tekabülġ etti iġ içġ organlarġveġdı ġorganlarġileġhayalġveġakılġgibiġsoyutġyetilerġanlatılmaktadır;ġbk.ġ136-137. 191 A.g.e., 142. 192 Dil-gü â, 88. 193 Ansiklopedik Divan iiri Sözlüğü,ġİskenderġPala (İstanbul:ġKapıġYayınları,ġ2004),ġ294.ġ 51 İskenderġPala’nınġbuġifadeleri,ġeserdeġ Da ıġfer ġüġöküzġbalı u deryā Onġsekizġbiṣġ‛ālemġbuġ a ġuġberiyyāġ[35Şġ beytiyleġ veġ di erġ benzerġ beyitlerleġ anlatılanġ inancaġ uymaktadır.ġ Bununlaġ birlikteġ Kaygusuz’unġanlatımındaġdenizġveġrüzgârġarasındakiġcehennemġkalkmı tır.ġKaygusuzġAbdalġ Kitâb-ı Maglata’daġbuġinancıġayrıntılıġolarakġi ler.194 Eserdeġayrıcaġyediġiklimdenġ[ķ16Şġveġyediġdenizdenġbahsedilmektedirġ[36Ş.ġİskenderġPala’yaġ göreġKlasikġTürkġEdebiyatındaġyediġdeniz,ġBahr-ıġMuhîtġ(AtlasġOkyanusu),ġBahr-ıġSîntġ(Hintġ Okyanusu), Bahr-ıġ Lutġ (Lutġ Gölü), Bahr-ıġ Rṭmġ (Akdeniz),ġ Bahr-ıġ Nita ġ (Karadeniz),ġ Bahr-ıġ Hazer (Hazar Denizi) ve Bahr-ıġKulzümġ(Kızıldeniz,ġ apġDenizi)ġolarakġkabulġedilmektedir.195 Eserdeġ“Yediler”ġadıġverilenġgaybġerenlerineġbirġgöndermeġbulunmaktadır:ġ Herġ eyeġtev īddenġirdiġfā’ide Yedilerġma‛nāġ ˇānındanġmā’ideġ[9ķ6Ş196 Sekiz: Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġsekizġsayısı,ġyediġcehennemleġberaberġ“sekizġuçma ”ġolarakġ geçer ve sekiz cenneti ifade eder. Dokuz:ġEserdeġdokuzġsayısı,ġyediġkatġyerleġberaberġ“ o uzġfelek”ġveyaġ“ o uzġeyvān”ġ eklindeġ görülür.ġDervi ġdokuzġfele inġdeġkendiġmülküġoldu unuġsöylerġ[105Ş.ġBahsiġgeçenġyediġgö üġ müteakipġeserdeġdokuzġveġsekizinciġfelekġ“ʿar ġuġkürsī”ġolarakġgeçerġ[ķ33,ġķ65Şġveġbirġbütünġ olarakġ kozmolojiġ “ʿar ġ uġ kürsīġ yirġ üġ gökġ lev ü alem”ġ biçiminde sıralanırġ [ķ65Ş.ġ Budalanâme’deġ insanġ vücudununġ dokuzġ cevherdenġ olu tu uġ anlatılır.ġ Bunlarġ “ataġ cânibi”ġ olanġkemik,ġsinir,ġdamarġveġderi,ġ“anaġcânibi”ġolanġilik,ġet,ġkan,ġya ġveġkıldır. 197 On iki:ġEserdeġonġikiġsayısı,ġgöktekiġonġikiġburçġveġinsanġbedenineġtekabülġedenġ ehrinġonġikiġ kaleġburcuġolarakġgeçer.ġ ehirdekiġonġikiġkaleġburcuġDil-gü â’daġbazılarıġaçıkġbazılarıġkapalıġonġ ikiġkapıġ ekliniġalmı tır.198 Kitâb-ı Maglata’daġ iseġ ehrinġhemġ onġikiġburcu,ġ hemġonġikiġkapısıġ 194 Bk. 268b, 274a, 277b, 282a, 284b. 195 Pala, 111. 196 Yedilerġiçinġbk.ġUluda , 387; Korkmaz, 452. 197 bk. Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 64; Yücel,ġ “Budalanâme,”ġ 62.ġ İhvân-ıġ Safâġ ba lamındaġ İslamġ dü üncesindeġ bedendekiġ dokuzġ anatomikġ ö eġ içinġ bk.ġ Seyyedġ Hosseinġ Nasr,ġ An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines (Londra: Thames and Hudson, 1978), 99. 198 Dil-gü â, 88. 52 vardır.199 Esat Korkmaz onġ ikiġ kapıyı,ġ “insanġ gövdesindeġ bulunanġ veġ insanınġ içineġ açılanġ kapılarġ olarakġ algılananġ ikiġ göz,ġ ikiġ burunġ deli i,ġ ikiġ kulak,ġ ikiġ meme,ġ birġ göbekġ ba ıġ veġ ikiġ dı kıġyeriġolmakġüzereġtoplamġonġikiġdelik”200 olarakġtanımlar.ġVücûd-nâme’deġgöktekiġonġikiġ burcaġ tekabülġ edenġ onġ ikiġ bedenselġ ö e201 veġ ilahiġ vasıflaraġ tekabülġ edenġ onġ ikiġ organġ veġ uzuvdan202 bahsedilmektedir.203 Üçġ yüzġ altmı ġ altı:ġ Eserdeġ dervi inġ gezdi iġ ehrinġ üçġ yüzġ altmı ġ altıġ çar ıġ veġ pazarıġ vardırġ [253]. Kitâb-ı Maglata’daġiseġ ehirdeġüçġyüzġaltmı ġaltıġarkġ[suġkanalıŞġvardırġ(2ķ2a).ġDil-gü â’daġ buġrakamınġinsanġvücudundakiġüçġyüzġaltmı ġaltıġdamaraġi aretġetti iġbelirtilir.204 Aynıġdamarġ sayısıġ Vücûd-nâme’deġ deġ mevcuttur.205 Budalanâme’deġ iseġ buġ sayıġ üçġ yüzġ altmı tırġ veġ arkġ sayısınaġbenzetilmi tir.206 Dörtġyüzġkırkġdört:ġEserdeġ ehriġdörtġyüzġkırkġdörtġsipahi korur [254]. Kitâb-ı Maglata’daġiseġ ehrinġdörtġyüzġkırkġdörtġçar ıġpazarıġvardırġ(2ķ2a). Dil-gü â ve Vücûd-nâme’yeġgöreġbuġrakamġ insanġvücudundakiġdörtġyüzġkırkġ dörtġkemi eġi aretġeder.207 Budalanâme’deġkemiklerġdire eġ benzetilirġveġsayılarıġdörtġyüzġkırktır.208 Yediġyüzġyetmi ġyedi:ġEserdeġ ehrinġyediġyüzġyetmi ġyediġmahallesiġvardırġ[252Ş.ġAynıġrakamġ Kitâb-ı Maglata’daġ daġ yediġ yüzġ yetmi ġ yediġ mahalle olarak geçer (282a). Dil-gü â ve Vücûdnâme’deġ buġ sayıġ yediġ yüzġ yetmi tirġ veġ yediġ yüzġ yetmi ġ sinireġ i aretġ etti iġ belirtilir. 209 Budalanâme’deġiseġsinirlerġyediġyüzġyetmi ġbentġolarakġanılır.210 199 Yücel,ġ“KitâbuġMa lata,”ġ10Ķ;ġGüzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 116. 200 Korkmaz, 334. 201 Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 136. 202 A.g.e., 141. 203 İslamġdü üncesindeġonikiġrakamınınġbedenleġili kisiġiçinġbk.ġNasr,ġ9Ķ.ġ 204 Dil-gü â, 88. 205 Bk. Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 142. 206 Yücel,ġ “Budalanâme,”ġ 62; Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri,ġ 64.ġ İslamġ dü üncesindeġ insanġ vücudundakiġüçġyüzġaltmı ġdamarġiçinġbk.ġNasr,ġ100.ġEsatġKorkmazġAlevi-Bekta iġinancındakiġüçġyüzġaltmı ġ menziliġ “tarikatġ yolunda,ġ yolda,ġ olgunlukġ a amalarınınġ simgeleriġ olarakġ algılanan,ġ Güne ’inġ Dünyaġ çevresindeġ[…Şġdolanırkenġgeçti iġkabulġedilenġüçġyüzġaltmı ġdurak”ġolarakġtanımlarġ(Korkmaz,ġ443).ġ 207 Dil-gü â, 88; Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 142. 208 Yücel,ġ“Budalanâme,”ġ62;ġGüzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 64. 209 Dil-gü â, 88; Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 142. 210 Yücel,ġ“Budalanâme,”ġ62;ġGüzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, 64. 53 SONUÇ Mesnevî-i Baba Kaygusuz veġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ di erġ eserleri,ġ dörtġ kapıġ doktriniġ do rultusundaġ farklıġ mertebelerdekiġ muhataplaraġ yönelikġ olarakġ de i enġ ö retilerġ içermektedir.ġ Buġ iseġ eserdekiġ tasavvufġ terminolojisineġ yansımakta,ġ aynıġ teriminġ farklıġ anlamlarıġeserdeġe zamanlıġolarakġkullanılmaktadır.ġİlkġbakı taġbirbiriyleġçeli iyorġgörünenġ ö retilerġ deġ aynıġ hiyerar iġ do rultusundaġ dü ünüldüklerindeġ anlamġ kazanmaktadır.ġ Eserdekiġ buġ ço ullukġ aynıġ zamandaġ eserinġ diline,ġ zamanġ veġ mekânġ tasavvurunaġ yansımaktadır. KaygusuzġAbdal’ınġtecelliġanlayı ıġvahdet-iġvücṭdġö retisineġaitġçokġsayıdaġkavramsalġö eyiġ içindeġ barındırmaklaġ birlikte,ġ buġ ekoldenġ veġ Allah’ınġ Zâtınaġ yönelikġ doktrinindenġ radikalġ biçimdeġ ayrıldı ıġ noktalarġ bulunmaktadır.ġ Kaygusuz’aġ göreġ Zâtınġ mutlakġ içkinli iġ aynıġ zamandaġmutlakġyakınlı ıġveġula ılabilirli iġdemektir.ġBuġiseġtümġkâinâtınġZâtġileġdoluġolmasıġ veġ Zâtınġ tecellisiġ olanġ kâmilġ insanlaġ doluġ olmasıġ demektir.ġ Bâtınınġ zahiriġ mutlakġ biçimdeġ kapsayı ıġ eserdeġ buġ ikiġ kavramıġ temsilġ edenġ sembollerdeġ deġ kar ımızaġ çıkmaktadır.ġ Buġ ba lamdaġdörtġkapıġö retisiġçerçevesindeġ ekillenenġhiyerar ikġö retiġdeġzahir-bâtınġili kisiġ do rultusundaġ belirlenmekte,ġ birçokġ zamanġ bâtıniġ ö retiġ kendisindenġ önceġ gelenġ zahiriġ ö retiyiġtümüyleġihtivâġederekġgeçersizġkılmaktadır. Mesnevî-i Baba Kaygusuz’dakiġenġbelirginġdoktrinalġveġdilselġunsurġkar ıtların birlikteliğidir. Bu birliktelik hem tenzîh ile te bîh’inġ veyaġ zâhir ile bâtın’ınġ birlikteli iġ gibiġ doktrinalġ birġ hususġ olarak, hem de eserlerdeki simgeleri ve üslubu belirleyenġestetikġbirġunsurġolarakġkar ımızaġ çıkar.ġ Kaygusuz’aġ göreġ kâmilġ insanınġ kullandı ıġ dilinġ temelġ özelli iġ kar ıtlarıġ birle tiriciġ olu udur.ġ Buġ iseġ Tanrı’nınġ Kelâmınınġ –veyaġ Kaygusuz’unġ Türkçesiyleġ Sözünün- ta ıyıcısıġ olmasıylaġbuġSözünġyapısınıġda ta ırġhâleġgelmesindenġkaynaklanmaktadır. Mesnevî-i Baba Kaygusuz’daġ veġ Kaygusuzġ Abdal’ınġ di erġ eserlerindeġ rakamlar,ġ kozmolojikġ unsurlarlaġinsanġbedeniġveġcismaniġhayatıġarasında,ġyaniġâlem-i kebîr ile âlem-i sagîr arasındaġ parallellikġkurmakġamacıylaġkullanılırlar.ġBöyleceġinsanınġkendiġvarlı ındaġtümġâlemiġihtivâġ etti iġinancıġvurgulanmı ġolur. 55 MESNEVÎ-İ BABA KAYGUSUZ’UNġ EKİLSELġÖZELLİKLERİ Mesnevî-i Baba Kaygusuz,ġ dizeġ sayısı,ġ vezinġ veġ kafiyeġ düzeniġ bakımındanġ mesneviġ tipindedir.211 Eserdeġ yarım,ġ tamġ veġ zenginġ kafiyeġ kullanılmaklaġ birlikteġ yarımġ kafiyelerinġ çoklu uġ dikkatġ çekmektedir.ġ Arapçaġ veġ Farsçaġ kelimeġ veġ terkiplerġ azġ oldu uġ gibi,ġ eserinġ Türkçeġ sözcüklerġ bakımındanġ zenginġ birġ sözġ da arcı ıġ vardır.ġ Buġ da arcıktaġ hayvanġ veġ yiyecekġisimleriġözgünġbirġunsurġolarakġkar ımızaġçıkmaktadır.ġ Vezin Mesnevî-i Baba Kaygusuz’unġvezinġözellikleriġeserinġsonġdereceġkendineġhasġbirġyönünüġ ortayaġkoymaktadır.ġBuġnedenleġdeġözelġbirġdikkatġgerektirmektedir.ġA a ıdaġayrıntılıġolarakġ inceleyece imġ özelliklerinġ tümüġ eserinġ sözlüġ olarakġ veyaġ sesliġ okunu aġ göreġ kalemeġ alındı ınıġispatlarġniteliktedir.ġ Eserin 1-251.ġ arasındakiġ beyitleriġ mefâîlün mefâîlün feûlün veznine göre, 251-1033.ġ arasıġ beyitler ise fâilâtün fâilâtün fâilün veznineġgöreġkalemeġalınmı tır.ġBununlaġbirlikteġözellikleġ birinciġkısımdaġimale,ġzihafġveġhataġçoktur.ġEserġaynıġzamandaġheceninġ11’liġkalıbınaġuygunġ dü mektedir.ġ Medliġ hecelerinġ bulunmayı ıġ Kaygusuz’unġ eseriniġ hemġ aruz,ġ hemġ deġ heceġ veznineġuydurmayıġhedefledi iġizleniminiġvermektedir.ġ Eserdeġ heceġ de erleriġ hecelerinġ konu maġ dilindekiġ söyleni lerineġ göreġ belirlenmi tir.ġ Örne inġ 15.ġ beyitteġ “ʿasel”ġ sözcü üġ “āsel”ġ eklindeġ okunarakġ sözcü ünġ birinciġ hecesiġ uzunġ heceġ sayılmı tır.ġ 40.ġ beyittekiġ “āvāre”ġ sözcü üġ konu maġ dilineġ göreġ “avāre”ġ eklindeġ okunarak feûlün kalıbınaġuydurulmu tur.ġAynıġ ekildeġ45.ġbeyitteġ“mürīd”ġsözcü üġ“mūrid”ġ eklindeġ okunarakġ sözcü ünġ birinciġ hecesiġ uzunġ heceġ sayılmı tır.ġ Eserdeġ bununġ gibiġ yüzüġ a kınġörnekġmevcuttur.ġ“Cān”,ġ“māl”,ġ“nūr”,ġ“ ayvān”,ġ“insān”,ġ“meydān”ġ“vīrān”,ġ“sul ān”,ġ “ īrīn”ġgibiġçokġsayıdaġsözcü ünġheceġde erleriġsöyleni lerineġgöredir.ġ Buġ özelli inġ do alġ birġ sonucuġ olarakġ heceġ sonlarındakiġ hemzeġ veġ ayınġ harfleriġ hecelerinġ de erleriniġ belirlerkenġ gözġ ardıġ edilmi tir.ġ Örne inġ 4ķb’dekiġ “da‘vā”ġ sözcü üġ veġ 5ķa’dakiġ “dā’im”ġsözcüklerininġbirinciġheceleriġzihafġileġkısaġokunmu tur.ġBununlaġbirlikte,ġbazenġdeġ içindeġhemzeġveġayınġbulunanġaçıkġhecelerinġkonu maġdilineġparalelġolarakġuzunġokundu uġ görülür. 280b’dekiġ “me ‘ale”ġ sözcü ününġ “me āle”ġ eklindeġ okunarakġ vezneġ uydurulmasıġ gibiġ örnekleriġ ço altmakġ mümkündür.ġ Eserdeġ buġ türġ örneklerinġ yaygınlı ınaġ bakarakġ müellifinġhemzeġveġayınġharflerineġherhangiġbirġi levġatfetmedi ini,ġbuġharflerinġbulundu uġ sözcüklerininġheceġde erlerininġkonu maġdilineġgöreġbelirlendi iniġsöyleyebiliriz.ġ 211 Halkġ tipiġ mesnevilerinġ özellikleriġ içinġ bk.ġ Âmilġ Çelebio lu,ġ Türk Edebiyatı’nda Mesnevi (İstanbul:ġ Kitabevi,ġ 1999), 45. 56 Eserdeġ sesġ de erlerininġ belirlenmesindeġ sesġ ulamasıġ çokġ büyükġ yerġ tutar.ġ 1ķ3a’dakiġ “cānġ oldur”ġifadesindekiġ“cān”ġsözcü ününġkısaġokunmasıġveġulamaġyoluylaġfeûlün’eġuydurulmasıġ gibi örneklerġsayısızdır.ġ Bununlaġbirlikte,ġulamaġ veġzihafınġbirġaradaġ kullanılmasıġkonu maġ dilindekiġ okunu larınaġ uyumġ sa lanabilenġ sözcüklerleġ sınırlıġ kalmamı tır.ġ 64b’dekiġ “ ākġ uġ bād”ġ ifadesininġ “ akġ ūġ bād”ġ eklindeġ okunarakġ feûlün’eġ uydurulmasıġ gibiġ örnekler de son dereceġfazladır.ġ Eserdeġbirġdi erġönemliġvezinġözelli iġiseġ eddeliġünsüzġharflerinġgerekliġgörüldü ündeġtekġ ünsüzġolarakġsayılıp,ġaruzġölçüsüneġbunaġgöreġuydurulmasıdır.ġÖrne inġ143a’dakiġ“sırrġoldı”ġ veġ 149a’dakiġ “dürr-ef ān”ġ ifadelerindeġ edde gözġ ardıġ edilerekġ ulamaġ yapılmasıġ sonucundaġ feûlün’eġ uyumġ sa lanmı tır.ġ Buġ gibiġ çokġ sayıdaġ örne inġ yineġ sözcüklerinġ heceġ de erlerininġ okunu aġ göreġ belirlenmesindenġ kaynaklandı ıġ dü ünülebilir.ġ Bununlaġ birlikte,ġ okunu aġ uymayanġ eddeliġ sözcüklerġ içinġ deġ aynıġ durumunġ geçerliġ oldu uġ görülmektedir.ġ Örne inġ 9Ķb’deġ“ a a”ġsözcü üġvezinġgere iġ“ a ā”ġ eklinde,ġ3ķ3b’deġ“evvel”ġsözcü üġvezinġgere iġ “evel”ġ ekildeġokunmu tur.ġEserdeġbuġtürġonlarcaġörnekġmevcuttur.ġ Eserdeġimaleġveġzihaflarġherġzamanġkonu maġdiliyle uyumġiçindeġde ildir.ġKula ıġtırmalayanġ okunu larġ yaygındır.ġ 4ķa’dakiġ “ʿā il”ġ sözcü ününġ “ʿa il”,ġ 61a’dakiġ “ ūretde”ġ sözcü ününġ “ uretde”,ġ ġ ķ3a’dakiġ “ā irüṣ”ġ sözcü ününġ “a irüṣ”ġ veġ 115b’dekiġ “ ātumdur”ġ sözcü ününġ “ atumdur”ġ eklindeġokunmasıġgibiġörnekleriġço altmakġmümkündür.ġ Çokġdefaġsözcüklerinġyazılı larıġdaġkonu maġdilineġveyaġimaleġveġzihafġileġokunu larınaġgöreġ de i mi tir.ġ Buġ durumġ özellikleġ Bġ nüshasındaġ belirginġ olmaklaġ beraber,ġ Mġ nüshasındaġ daġ kar ımızaġçıkmaktadır.ġB’veġM’deġ23a’dakiġ“ amı ”ġsözcü ününġ“ āmı ”ġ eklindeġyazılması,ġ B’deġ4b’dekiġ“sā‘ati”ġsözcü ününġ“sa‘āti”,ġ95a’dakiġ“nāgāh”ġsözcü ününġ“nagāh”,ġ154b’dekiġ “ ūt”ġsözcü ününġ“ ut”ġ eklindeġyazılmasıġgibiġörneklerġçoktur.ġ Bütünġ buġ hususiyetlerinġ yanıġ sıra,ġ eserdeġ ünsüzġ harfleġ bitmeleri veġ ulamaġ yapılamamasıġ nedeniyleġ açıkġ heceġ olarakġ okunamayanġ kapalıġ hecelerinġ yolġ açtı ıġ vezinġ bozukluklarıġ daġ yaygındır.ġFâilâtün fâilâtün fâilün veznininġkullanıldı ıġkısımdaġvezinġbozukluklarıġdahaġazdırġ veġ eserinġ sonunaġ do ruġ azalmaġ göstermektedir.ġ airinġ buġ ikinciġ vezindeġ dahaġ ba arılıġ oldu unuġ veġ eserinġ sonunaġ do ruġ vezneġ alı tıkçaġ hatalarınınġ azaldı ınıġ dü ünmekġ mümkündür.ġ Eserdekiġ vezinġ bozukluklarıġ sonnotġ olarakġ belirtilmi tir.ġ Di erġ vezinġ hususiyetleriġ iseġ yaygınlıklarıġ veġ buġ bölümdeġ eleġ alınmalarıġ dolayısıylaġ sonnotġ olarakġ belirtilmemi tir.ġ 57 MESNEVÎ-İ BABA KAYGUSUZ’UNġTENKİTLİġMETNİ Nüsha Tavsifleri Metin Tespiti için Seçilen Nüshalar 1. Berlin- Staatsbibliothek, Ms. or. Oct. 4044 (B Nüshası)212 Eserġ 345ġ varaktanġ olu anġ külliyâtınġ Ķ1b-105aġ numaralıġ varaklarıġ arasındadır.ġ Me inġ cilt içinde, 195x125-140x90ġ mmġ ölçülerinde,ġ 15ġ satırdanġ müte ekkildir.ġ Filigranlıġ ceneviz,ġ filigranlıġ kahverengiġ veġ sarıġ kâ ıtġ kullanılmı tır.ġ Ciltlenmeġ sonucuġ bazıġ sayfalarġ birbirineġ yapı mı ġveġnüshanınġdi erġkısımlarındaġmetinġkaybıġolmu tur.ġYerġyerġharekeliġnesihġhatlaġ yazılmı tır.ġ Bazıġ varaklardaġ hatġ de i mektedir;ġ buġ varaklardaġ metinġ ba tanġ sonaġ harekelenmi tir.ġ Flemmingġ katalo unaġ göreġ buġ durumġ metninġ sonradanġ tamamlanmı ġ oldu unaġ i aretġ etmektedir.213 Yerġ yerġ kenarlardaġ notlarġ bulunmaktadır.ġ Ba lıklarġ kırmızıġ kalemleġ yazılmı tır.ġ 340b’dekiġ ketebeġ kaydındanġ H.ġ 90Ķġ (1501/1502)ġ tarihindeġ Dervi ġ Aliġ Horasânîġadlıġbirġmüstensihġtarafındanġistinsahġedildi iġanla ılmaktadır.ġ Külliyâtġiçindekiġdi erġeserlerinġdökümüġ uġ ekildedir:ġ1b-Ķ0aġarasındaġSerây-nâme, 70a-70b arasındaġ ikiġ gazel,ġ Ķ0b-Ķ1aġ arasındaġ “Na‘t-ıġ ‘Aliyyü’l-Mürtezâ”,ġ 105a-10Ķaġ arasındaġ Gevhernâme, 107a-120aġarasındaġ İkinci Mesnevî214, 120a-121bġarasındaġbe ġgazel,ġ122a-134aġarasındaġ Üçüncü Mesnevî, 134a-13Ķbġ arasındaġ terciibent,ġ 13Ķb-139bġ arasındaġ terkibibent,ġ 140a-210b arasındaġ Gülistan, 211a-211bġ arasındaġ ikiġ gazel,ġ 211b-260bġ arasındaġ Dil-gü â, 261a-262b arasındaġ iirler,ġ263a’daġsonradanġeklenmi ġbirġ iir,ġ263b-2ķķbġarasındaġKitâb-ı Maglata, 288b340bġ arasındaġ iseġ yüzġ otuzdanġ fazlaġ iirġ bulunmaktadır.ġ 340b-341bġ arasındaġ dörtġ gazel,ġ 342a’daġ “Du‘â’u’l-Kunṭt”,ġ 342b-343aġ arasındaġ reçete,ġ 343b-344aġ arasındaġ hadis,ġ 344b’deġ Ebcedġveġ345a’daġbirġgazelġvardır.ġ Bġ nüshasıġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’unġ bilinenġ enġ eskiġ nüshasıdırġ veġ 1012ġ beyittenġ olu maktadır.ġ Eksikġ beyitġ sayısıġ 23’türġ (1ķġ beyitġ veġ 10ġ mısra).ġ Seçilenġ nüshalarġ arasındanġ yalnızcaġ B’deġ bulunanġ beyitġ yoktur.ġ Toplamġ beyitġ sayısıġ bakımındanġ AEġ nüshasındanġ kısaġ görünseġde,ġeksikġbeyitġsayılarıġhesaplandı ındaġAE’denġdahaġtamġbirġnüshaġoldu uġgörülür.ġ Bununġ sebebiġ AE’deġ tekrarlananġ beyitlerinġ çoklu udur.215 Bġ nüshasıġ seçilenġ üçġ nüshaġ arasındanġbeyitġdizilimiġenġdo ruġolanġveġvezinġbozukluklarıġenġazġolanıdır.ġNüshanınġimlasıġ dikteġ yoluylaġ yazıldı ıġ izleniminiġ vermektedir.ġ Vezneġ uymalarıġ içinġ uzatılanġ bazıġ hecelerinġ 212 Buġ nüshanınġ fizikselġ özellikleriġ içinġ bk.ġ Flemming, 326-331 (No: 424). Katalogda verilen içerik bilgilerindekiġyanlı larġyazmanınġmikrofilmineġbakılarakġgiderilmi tir. 213 Flemming, 326. 214 Nüshaġtavsiflerindeġeserġadlarıġyukarıdaġbelirtilenġeserġisimleriġdo rultusundaġverilmi tir. 215 Beyitġsayılarıġileġilgiliġbilgilerġiçinġbk.ġ“NüshaġDe erlendirmesi”ġbölümü.ġ 58 uzunġ yazıldı ıġ görülürġ (örn.ġ 23.ġ beyittekiġ “ amı ”ġ sözcü üġ “ āmı ”ġ eklindeġ yazılması216). Yazımġ bilgisiġ zayıf,ġ Arapçaġ veġ Farsçayıġ iyiġ bilmeyenġ birġ müstensihinġ elindenġ çıktı ıġ görülmektedir.ġ Arapçaġ veġ Farsçaġ sözcüklerġ ço unluklaġ okunduklarıġ gibiġ yazılır;ġ Türkçe’deġ telaffuzġ edilmeyenġ harflerġ birçokġ zamanġ yazılmazġ veġ kısaġ seslerġ gösterilir.ġ Türkçeġ sözcüklerde [ Şġ harfininġ sözcükġ ortasındaġ [eŞġ veġ [aŞġ sesleriniġ kar ılamakġ içinġ kullanıldı ı,ġ sözcükġ sonlarındaġ [ Ş’ninġ yeriniġ aldı ıġ görülür.ġ Sözcüklerġ bazenġ hecelereġ bölünerekġ yazılır.ġ Örne inġ 212.ġ beyittekiġ “eylemi em”ġ sözcü üġ Bġ nüshasındaġ “ ‫” ﻳ ﺷ‬ġ eklindeġ yazılmı tır217. Bazıġ sözcüklerġ iseġ yöreselġ a ızdakiġ telaffuzġ ekliyleġ yazılır.ġ 412.ġ beyittekiġ “üstine”ġ sözcü ününġ “ ‫” ﺪﻳ‬ġ eklindekiġ yazımı218;ġ 501.ġ beyittekiġ “geyikdür”ġ sözcü ününġ Bġ nüshasındaġ“geyükdür”ġbiçiminiġalması219 gibi örnekler çoktur. Bġnüshasındaġatıfġvavlarıġ[ ] ile verilir; [ ] ileġyazımlarıġçokġnadirdir.ġNüshadaġ[dŞ-[ Şġde i imiġ gösterenġTürkçeġsözcüklerġ[dŞġileġyazılır;ġ[ ], [ Şġveyaġ[ ŞġileġyazılabilenġTürkçeġsözcüklerġiçinġ [ Şġ kullanılır.ġ Bazıġ ekġ veġ sözcüklerinġ ünlüġ uyumunaġ göreġ düzle ti iġ veyaġ yuvarlakla tı ıġ görülür.ġ Örne inġ 293.ġ beyittekiġ “bilürseṣ”ġ sözcü üġ “ ‫” ﻳ‬ġ eklindeġ yazılmı ,ġ [ ] ve [ ] 220 arasındaġ esreġ konmu tur .ġ 42Ķ.ġ beyittekiġ “ o rıla”ġ sözcü üġ nüshadaġ “ ‫”ﺪ ﻏ‬ġ biçiminiġ almı tır221.ġ Aynıġ sözcü ünġ yuvarlakġ veġ düzġ yazımlarıġ biraradaġ görülür.ġ ķ6Ķ.ġ beyittekiġ “kendüzini”ġ sözcü üġ Bġ nüshasındaġ “ ‫” ﺪ ﻳ‬ġ biçimindeġ iken,ġ birġ sonrakiġ beyitteġ “ ‫” ﺪ ﻳ‬ġ olarakġ yazılmı tır222. Nüshada -uban -üben ba lamaġ gerundiumuġ -ıban -iben biçiminde de görülür223. 2. Ankara- MilliġKütüphaneġ06ġHkġ645ġ(MġNüshası) Milli Kütüphane Adnan Ötüken Koleksiyonuġ 06ġ Hkġ 645ġ numaradaġ kayıtlıġ yazmanınġ 94a-115bġnumaralıġyapraklarıġarasındadır.ġġ21Ķx135-1ķ5x100ġmmġölçülerindeġveġ24ġsatırdanġ müte ekkildir.ġ ġ Çaharku eġ me in,ġ mıklepliġ ebruġ ciltġ içindedir.224 Nesih hatla beyaz yerli ka ıdaġyazılmı tır.ġÇokġnadiren harekeliġkısımlaraġrastlanır.ġAralardaġkısaġsüreliġolarakġikinciġ birġelġyazısıylaġkar ıla ılmaktadır.ġSayfaġsonlarındaġreddadeġmevcuttur.ġ 216 Bk.ġĶ2a’daġ22.ġbeyit.ġ 217 Bk.ġĶķa’daġ20Ķ.ġbeyit. 218 Bk.ġķ4b’deġ402.ġbeyit. 219 Bk.ġķĶb’deġ4ķ9.ġbeyit. 220 Bk.ġķ1a’daġ2ķ6.ġbeyit. 221 Bk.ġķ5a’daġ417. beyit. 222 Bk.ġ99b’deġķ49.ġveġķ50.ġbeyitler. 223 Bk.ġķ4b’deġ396.ġbeyit. 224 Nüshanınġ fizikselġ özellikleriġ T.C.ġ Kültürġ veġ Turizmġ Bakanlı ıġ Türkiyeġ Yazmalarıġ internetġ sitesindenġ alınmı tır,ġeri im:ġwww.yazmalar.gov.tr. 59 Külliyâtġtoplamġ131ġvaraktır.ġ1a,ġ1b,ġ2aġveġ132a’daġ üseyin el- ayretīġmührüġbasılıdır.ġġ1aġveġ 132a’daġ Hacıġ Bekta ġ Veliġ dergâhınınġ vakıfġ kaydıġvardır.ġ Kapa ınġ içġ yüzündeġ Arapġ harfliġ birġ kütüphaneġ kaydıġ veġ “Kitāb-ıġ Dilgü ā-i ay usuz”ġ ibaresiġ bulunmaktadır.ġ Ia’dakiġ “ ay usuzġ Risālesi”ġveġ“Kitāb-ıġDilgü ā”ġba lıklarıġileġIIIb’dekiġArapġharfliġkütüphaneġkaydıġdı ındaġilkġ üçġyaprakġbo tur.ġNüshaġlatinġrakamlarıylaġbuġüçġvarakġsayılmadanġnumaralandırılmı tır.ġ1b21bġ arasındaġ Dil-gü â225, 21b-54aġ arasındaġ Gülistân,ġ 54a’daġ “ile”ġ redifliġ birġ gazel,ġ 54b-94a arasındaġ Serây-nâme, 115b-123bġ arasındaġ İkinci Mesnevî, 123b-131bġ arasındaġ Üçüncü Mesnevî bulunmaktadır.ġ ġ Külliyatınġ sonunda,ġ 132a’dakiġ mühürġ veġ vakıfġ kaydıġ hariçġ bo ġ olan,ġ latinġ rakamlarıylaġsonradanġnumaralandırılmı ġ4ġyaprakġvardır.ġ Mġnüshasınınġmüstensihiġveġistinsahġtarihiġbelliġde ildir.ġ1b’deġ“Nām-ıġīnġkitābġdilgü āstġder tārī -i nüh ad-ıġpey āmberġīnġkitābġrāġdervī ġta nīfġkerdġderġ as amonıġ…ġderġzamān-ıġEmīrġ İsfendiyārġ Allāhuġ a‘lemuġ bi’ - avāb” 226 ibaresiġ bulunmaktadır.ġ Abdurrahmanġ Güzel,ġ buġ ibaredekiġ“ta nīf”ġsözcü ünüġ“na īf”ġ eklindeġokuyarak,ġnüshanınġ900ġ(1494/1495) tarihinde Dervi ġ Nazifġ adlıġ birġ müstensihġ tarafındanġ istinsahġ edildi iniġ öneġ sürmü tür.227 Bununla beraber,ġaynıġibareninġba kaġnüshalardaġdaġbulunması,ġbuġtarihinġistinsahġtarihindenġziyadeġ hatalıġ birġ telifġ tarihiġ olmasıġ ihtimaliniġ kuvvetlendirir.ġ Bġ nüshasındaġ 211b’deġ Dil-gü â adlıġ eserinġ ba ındaġ küçükġ farklarlaġ aynıġ ibareninġ bulundu uġ görülür.228 Gölpınarlıġ iseġ aynıġ ibarenin Ankara Kütüphanesi 579 numaradaki Dil-gü â mesnevisininġ ba ındaġ bulundu unuġ belirtir.229 İsfendiyarġ Bey’inġ Ķ43-759 (1443-1459)ġ yıllarındaġ hükümġ sürdü ünüġ veġ Kastamonu’nunġķ66ġ(1461)ġyılındaġOsmano ulları’naġgeçti iniġsöyleyerekġbuġkaydınġuydurmaġ oldu uġ sonucunaġ varır. 230 Nitekimġ “Kaygusuzġ Abdal’ınġ Hayatıġ veġ Eserleri”ġ adlıġ bölümdeġ verilenġtarihġveġbilgilerġdikkateġalındı ında,ġKaygusuz’unġ900ġ(1494/1495)ġtarihindeġhayattaġ olmasıġmümkünġde ildir.ġ 225 Nüshaġtavsiflerindeġeserġadlarıġyukarıdaġbelirtilenġeserġisimleriġdo rultusundaġverilmi tir. 226 Okunamayanġ sözcükġ üçġ noktaġ […Şġ ileġ gösterilmi tir.ġ “İst”ġ sözcü ününġ yanlı ġ birġ yazımıġ olmasıġ mümkündür;ġfakatġbuġdurumdaġdaġanlamġtamġolarakġçıkarılamamaktadır.ġġ Güzel, Kaygusuz Abdal, 102. BuġdurumġMġveġBġnüshalarıġarasındaġbirġakrabalı aġi aretġeder;ġnüshalarġarasındakiġakrabalıklarġ“Nüshaġ De erlendirmesi”ġbölümündeġincelenecektir. AbdülbakiġGölpınarlı,ġYunus Emre ve Tasavvuf (İstanbul:ġRemziġKitabevi,ġ1961),ġ235ġ[dipnotŞ.ġġAbdurrahman Güzel,ġ Ankaraġ Genelġ Kitaplı ı’ndaġ 5Ķ9ġ numaradaġ kayıtlıġ oldu unuġ belirtti iġ nüshanınġ istinsahġ tarihininġ bilinmedi iniġ söyler.ġ Milliġ Kütüphane’deġ olmasıġ gerekenġ buġ nüshaġ www.yazmalar.gov.tr adresinde bulunamamı tır. 227 228 229 230 Gölpınarlı’nın,ġİsfendiyarġBey’inġhükümdarlıkġdönemiġiçinġverdi iġHicriġveġMiladiġtarihlerinġarasındaġ100ġ yılġ olmasıġ Hicriġ tarihinġ yazımındakiġ birġ hatadanġ kaynaklanmı ġ görünmektedir.ġ Bununlaġ beraber, GölpınarlıġtarafındanġverilenġMiladiġtarihġTDVġİslamġAnsiklopedisiġ“Candaro ulları”ġmaddesindekiġtariheġ uymamaktadır.ġ Buġ kaynaktaġ İsfendiyarġ Bey’inġ hükümġ sürdü üġ yıllarġ ķ05ġ (1402)ġ veġ ķ43ġ (1439)ġ olarakġ verilmi tirġ(Bk.ġYa arġYücel,ġ“Candaro ulları,” TDVİA, c. 7. (1993): 148).ġBununlaġbirlikteġbeyli inġOsmanlıġ topraklarınaġkatılmaġtarihiġikiġkaynaktaġdaġķ66ġ(1460/1461)ġolarakġgeçmektedir.ġDolayısıylaġGölpınarlı’nınġ İsfendiyarġ Bey’inġ 900ġ (1494/1495)ġ yılındaġ Kastamonu’daġ hükümdarġ olamayaca ıġ yönündekiġ savınıġ kabulġ edebiliriz. 60 Mġnüshasıġ1020ġbeyittenġolu maktadır.ġTenkitliġmetinġiçinġMesnevî -i Baba Kaygusuz’unġenġtamġ nüshasıġolmasıġnedeniyleġseçilmi tir.ġM’deġeksikġbeyitġsayısıġ14’tür.ġM’deġmevcutġolupġseçilenġ di erġ nüshalardaġ mevcutġ olmayanġ beyitġ veġ mısralarġ 62ab,ġ Ķ36bġ veġ Ķ3Ķa’dır.ġ Mġ nüshasındaġ yazımġ hatalarıġ yaygınġ olmaklaġ beraberġ Arapçaġ veġ Farsçaġ terkiplerġ bazıġ di erġ nüshalardaġ oldu uġ gibiġ tümüyleġ yanlı ġ de ildir.ġ Bununlaġ beraberġ müstensihġ oldukçaġ dikkatsizġ bir müstensihtir:ġ birġ veyaġ birdenġ fazlaġ kelimeġ atlanarakġ kısalanġ veġ vezniġ tutmayanġ mısralarınġ sayısıġ çoktur.ġ Bununġ yanıġ sıraġ Mġ nüshasıġ beyitlerinġ sıralanı ındaġ di erġ nüshalardanġ büyükġ farklılıkġ göstermektedir.ġ 6Ķ1-ķ43ġ arasıġ beyitlerġ (111b-115a) 844-1002 arasıġ beyitlerleġ (10ķa111b)ġyerġde i tirmi tir.ġDe i ikli inġsayfaġortasındaġolması,ġdahaġeskiġbirġnüshayaġdayandı ıġ izlenimini vermektedir. İmlaġEskiġAnadoluġTürkçesiġözellikleriniġta ımaktadır.ġBuġdönemdeġ[dŞ-[ Şġde i imiġgösterenġ sözcükler nüshada [d] ileġyazılmı tır.ġNitekimġ969.ġbeyittekiġ“ op olu”ġsözcü ününġ“dop olu”ġ eklindeġ yazılmasıġ gibiġ karı ıkġ yazımlaraġ daġ rastlanır231.ġ Mġ nüshasındaġ [ ], [ Şġ veyaġ [ Şġ ileġ yazılabilenġ Türkçeġ sözcüklerġ içinġ [ Şġ kullanılmı tır.ġ Nüshadaġ atıfġ vavlarınınġ harekeġ ileġ verildi iġgörülür. Yerġyerġeklerdeġünlüġuyumunaġgöreġdüzle meġveġyuvarlakla maġileġkar ıla ılır.ġÖrne inġ321.ġ beyittekiġ “ ūretüṣ”ġ sözcü ü,ġ “‫”ص رتیک‬ġ eklindeġ yazılmı tır232.ġ Bazenġ deġ yineġ aynıġ ekteġ aradaki ‫ ی‬sesiġesreġileġgösterilmi tirġ (Örn.ġ394.ġbeyit233).ġİkinci bir örnek de, 1023. beyitteki “görinen”ġ sözcü ünün,ġ “ ‫”ڪ ر‬ġ eklindekiġ yazımıdır234. Nüshada -uban -üben ba lamaġ gerundiumu -ıban -iben biçiminde de görülür (Örn. 926. Beyit235). Sesli harfle biten sözcüklerdeġakuzatifġeklerininġhemzeġileġgösterildi iġolur. Örne inġķķ5.ġbeyittekiġ“Ya yāyı”ġ sözcü üġ“‫”یﺤی ء‬ġbiçimindeġyazılmı tır236.ġBununġyanısıraġbazenġeklerinġyazılmadanġatlanmı ġ olmasıġ (Örn.ġ 54Ķ.ġ beyit237),ġ nüshanınġ harekeliġ birġ metindenġ kopyalandı ınıġ dü ündürmektedir.ġ 231 Bk.ġ 110b’deġ ĶķĶ.ġ beyit.ġ Yazmadakiġ beyitġ numaralarıylaġ tenkitliġ metindekiġ beyitġ numaralarıġ arasındakiġ uyumsuzlukġ birġ öncekiġ paragraftaġ bahsiġ geçenġ yerġ de i tirmedenġ veġ eksikġ beyitlerdenġ kaynaklanmaktadır.ġ 232 Bk.ġ101a’daġ31Ķ.ġbeyit. 233 Bk.ġ102b’deġ390.ġbeyit. 234 Bk.ġ115a’daġ1012.ġbeyit.ġAynıġyazımġnüshanınġba kaġyerlerindeġdeġgörülmektedir.ġBenzerġözellikġgösterenġ di erġ ekler,ġ yuvarlakla anġ akuzatifġ ekiġ (yoluṣu,ġ 590.ġ beyit,ġ 106b/5ķ5)ġ veġ görülenġ geçmi ġ zamanġ 1.ġ tekilġ ahısġ ekidirġ (söyledim,ġ eyledim,ġ 595.ġ beyit,ġ 106b/590).ġ [Taksimġ i aretindenġ sonraġ gelenġ rakamlarġ bahsiġ geçenġnüshadakiġbeyitġnumarasınaġi aretġetmektedir.Ş 235 Bk.ġ109b’deġĶ4Ķ.ġbeyit. 236 Bk.ġ109a’daġĶ04.ġbeyit. 237 Bk.ġ105b’deġ542.ġbeyit. 61 3.ġİstanbul- Millet Kütüphanesi AEġManzumġĶ9Ķġ(AEġNüshası)238 MilletġKütüphanesiġAliġEmiriġKoleksiyonuġĶ9Ķġ numaradaġbulunanġyazmanınġ65a-92a numaralıġ varaklarıġ arasındadır.ġ 19Ķx150-152x100ġ mmġ ölçülerindeġ veġ 19ġ satırdanġ müte ekkildir.ġ ġ Mukavvaġ zeminġ üstü,ġ kırmızıġ renkte,ġ yaldızġ zencirekliġ veġ mıklepliġ deriġ ciltġ içindedir.ġBeyaz,ġortaġkalınlıkta,ġaharlı,ġsuġyollu,ġfiligranlıġAvrupaġka ıtġkullanılmı tır.ġNesihġ hatlaġ yazılmı tır.ġ Ba lıklarġ kırmızıġ kalemledir.ġ 16ķb’deġ nüshanınġ Seyyidġ Dervi ġ Aliġ b.ġ Yusufġ Tursun Baba (halîfe-i âsitâne-i hazret-i Hünkârġ Hacıġ Bekta ġ Velî)ġ tarafındanġ 21ġ Ramazanġ 1229ġġ(13ġMartġ1ķ14)ġtarihindeġistinsahġedildi ineġdairġbirġketebeġkaydıġbulunmaktadır. Külliyâtġ içindekiġ di erġ eserlerinġ dökümüġ uġ ekildedir:ġ 1a’daġ “Kitābiyāt-ıġ ay usuzġ Sul ān”ġ ba lı ıġ vardır.ġ Buġ ba lı ınġ altındaġ 1a-b’deġ devamġ edenġ “derġ beyān-ıġ enfüs-iġ āfā -ıġ kelām-ıġ na’īmīġ mi‘rāc-ıġ a î at-ıġ adīm- kuddiseġ sırruhu’l-‘azīz”ġ ba lıklıġ birġ manzumeġ bulunur.ġ 2ab’deġkülliyatınġiçeri iġhakkındaġbilgiġveren,ġmüstensihġtarafındanġyazılmı ġolmasıġmuhtemelġ bir bölüm vardır.ġ 3b-34bġ arasındaġ Kaygusuz Abdal Menâkıbnâmesi ileġ menakıpnameġ içindeġ Kasîde-i Dolâb, Minber-nâme ve Salât-nâme adlıġ iirleriġ yerġ almaktadır.ġ 35a-64bġ arasındaġ Dilgü â,ġ 92b’deġ “olsun”ġ redifliġ birġ gazel,239 92b-102bġ arasındaġ Üçüncü Mesnevî ve 102b-112a arasındaġ İkinci Mesnevî bulunmaktadır.ġ İkinci Mesnevî’ninġba ıġeksiktir.240 112a-143bġarasındaġ Kaygusuz’unġterciibent,ġkasideġveġgazellerininġyerġaldı ıġbirġdivançeġolu turacakġsayıdaġ iiriġ vardır.ġ143b-16ķbġarasındaġKitâb-ı Maglata bulunur.ġ169a’daġfarklıġbir elġyazısıylaġbirġdo umġ tarihiġyazılmı tır.ġEserinġsonundaġasılġyapraklardanġfarklıġnumarasızġüçġbo ġyaprakġvardır. AEġ nüshasındaġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz, yukarıdaġ daġ belirtildi iġ gibi241 “Kitāb-ıġ -Mesnevī-i büzürg-i evvel-i ay usuzġ Sul ān”ġ ba lı ıylaġ verilmi tir.ġ 1015ġ beyittir.ġ Bununlaġ beraber,ġ Bġ nüshasınınġ1012ġbeyitġuzunlu undaġolmasınaġra men,ġAEġnüshasındaġeksikġbeyitġsayısıġ26,5ġ (23ġbeyitġveġĶġmısra)ġikenġBġnüshasındaġbuġsayıġ23’türġ(1ķġbeyitġveġ10ġmısra).242 Bunun sebebi AE’deġtekrarlananġbeyitġsayısınınġķ,5ġ(ķġbeyitġveġ1ġmısra),ġB’deġiseġ2ġolmasıdır.ġBuġnedenleġAEġ nüshasıġ seçilenġ üçġ nüshaġ arasındanġ enġ eksikġ olanıdır.ġ ġ Bununlaġ birlikte,ġ a a ıdaġ Nüshaġ De erlendirmesiġbölümündeġayrıntılıġolarakġgösterece imġgibi,ġAEġnüshasınınġmetinġtenkidiġ için seçilmesininġ sebebiġ Süleymaniyeġ Kütüphanesiġ Özelġ 532ġ (Ö)ġ nüshasıġ hariçġ di erġ tümġ nüshalardanġ farklıġ birġ koldanġ gelmesidir.ġ Öġ nüshasıġ iseġ istinsahġ kaydıġ bulunmayan,ġ AEġ 238 Buġ nüshanınġ fizikselġ özellikleriġ veġ içeri iġ içinġ Milletġ Yazmaġ Eserġ Kütüphanesiġ Eserġ Katalogġ Fi i’ndenġ yararlanılmı tır.ġ 239 Katalogġfi indeġMesnevî-i Baba Kaygusuz’unġ92b’deġbitti iġyazılıdırġveġaradakiġgazelġhakkındaġbilgiġyoktur.ġ 240 Katalogġ fi indeġ buġ varakġ numaralarındaġ ikiġ ayrıġ mesneviġ oldu uġ belirtilmi ġ fakatġ mesnevilerinġ nüshadaġ isimlendirilmemi ġolmasındanġdolayıġbuġmesnevilerinġhangiġmesnevilerġoldu unaġde inilmemi tir.ġ 241 Bk.ġ”Eserleri”ġbölümü,ġ62.ġdipnot. 242 Beyitġsayılarıġileġilgiliġbilgilerġiçinġbk.ġ“NüshaġDe erlendirmesi”ġbölümü.ġ 62 nüshasınaġ kıyaslaġ eksikġ birġ nüshadır.243 Buġ durumunġ birġ sonucuġ olarakġ di erġ nüshalardakiġ bazıġ hatalarġ AEġ nüshasındaġ do ruġ biçimleriyleġ görülmektedir.ġ Nitekimġ Bġ veġ M’deġ bulunmayıpġ AE’deġ bulunanġ beyitġ sayısıġ 9,5’tirġ (Ķġ beyitġ veġ 5ġ mısra).ġ Buġ iseġ buġ nüshayıġ geçġ tarihineġra menġde erliġbirġnüshaġyapmaktadır.ġ Yalnızcaġ AE’deġ bulunanġ beyitġ veġ mısralar:ġ 3b, 4a, 213ab, 311a, 466b, 467b, 674ab, 733ab, 820ab, 1031ab, 1032ab, 1033ab. AEġ nüshasıġ yazımġ bakımındanġ hemġ istinsahġ edildi iġ 19.ġ yüzyılın,ġ hemġ deġ Eskiġ Anadoluġ Türkçesi’ninġözellikleriniġta ımaktadır.ġAynıġekiġtekġbirġbeyitġiçindeġhemġarkaikġhemġmodernġ biçimiyleġgörmekġmümkündür.ġÖrne in,ġ Buġcümleġ‛ālemüṣġma ūdıġoldur Bu amuġbendenüṣġma‛būdıġoldur [175] beytindeġ“ġ‛ālemüṣ”ġsözcü üġ“ ‫”ﻋ ﻳ‬ġbiçiminde,ġ“bendenüṣ”ġsözcü üġiseġ“ ‫” ﺪ‬ġbiçimindeġ 244 yazılmı tır. Bazenġ deġ farklıġ dönemlereġ aitġ eklereġ tekġ birġ sözcükteġ rastlanır.ġ Örne inġ 290.ġ beyittekiġ“özini”ġsözcü ü,ġ“ġ ‫” ﻳ‬ġbiçimindedir245.ġġEklerinġbirġkısmındaġmüstensihin,ġarkaikġ ekiġkullanmakġamacıylaġhataġyaptı ıġgörülür.ġYineġaynıġbeyittekiġ“özümi”ġsözcü ününġ“ ‫ﻳ‬ ”ġbiçimindekiġyazımıġbunaġörnektir.ġNitekimġmüstensihinġarkaikġekleriġvezninġbozulmasınaġ sebepġolacakġ ekildeġmodernle tirdi iġdeġolur.ġ“ amuġvarlı dan murādġinsānġdurur”ġ[64ķaŞġ mısrasıġ AEġ nüshasındaġ “ amuġ varlı dan murādġ insāndır”ġ biçiminiġ alırġ veġ “dır”ġ ekiġ “ġ ‫” ﺪﻳر‬ġ eklindeġyazılır246. Bununlaġberaber,ġAEġnüshasınınġyazımıġBġveġMġnüshalarıylaġkar ıla tırıldı ında,ġaynıġekġveyaġ sözcü ünġ AE’de,ġ Mġ veġ Bġ nüshalarındakiġ biçimindenġ dahaġ eskiġ birġ biçimġ aldı ıġ daġ görülür.ġ Örne inġ 115.ġ beyittekiġ “görinen”ġ sözcü üġ AE’deġ “görinen”247,ġ M’deġ veġ B’deġ “görünen”248 eklindedir. AEġ nüshasındaġ [dŞ-[ Şġ de i imiġ gösterenġ sözcüklerġ [ Şġ ileġ yazılmı tır;ġ [ ], [ Şġ veyaġ [ Şġ ileġ yazılabilenġ Türkçeġ sözcüklerġ içinġ [ Şġ kullanılmı tır.ġ Nüshadaġ Emirġ kipininġ ikinciġ tekilġ ahısġ ekleri olan -gil ve -ġıl ekleriġ birbirineġ karı maktadır.ġ Ünlüyleġ bitenġ sözcüklerdeġ akuzatifġ ekininġhemzeġileġgösterildi iġgörülür.ġArapçaġveġFarsçaġsözcüklerdeġimlaġço unluklaġdo ruġ olmaklaġ beraberġ aradaġ yanlı laraġ daġ rastlanır.ġ Buġ yanlı larınġ birġ kısmınaġ “Nüshaġ De erlendirmesi”ġbölümündeġde inece im. 243 Bk.ġİlerideġÖġNüshasıġtavsifi. 244 Bk.ġ69b’deġ1Ķ1.ġbeyit.ġTamlamaġekininġAEġnüshasındaġenġyaygınġyazımıġġ ĶĶa/455).ġNazalġn’lerinġüzerineġtekġnoktaġkonmu tur. 245 Bk.ġĶ2b’deġ2ķ7. beyit. 246 Bk.ġķ2a’daġ63ķ.ġbeyit. 247 Bk.ġ6ķa’daġ112.ġbeyit. 248 Bk.ġMġnüshasındaġ96b’deġ113.ġbeyit;ġBġnüshasındaġĶ5a’daġ110.ġbeyit. iledirġ(örn.ġ“ġ ”,ġ45ķ.ġbeyit,ġ 63 NüshaġDe erlendirmesi Buġ bölümdeġ seçilenġ üçġ nüshaġ arasındakiġ ortaklıklarġ veġ farklılıklarġ de erlendirilecektir.ġ Buġ ortaklıklardanġ ilkiġ Bġ veġ Mġ nüshalarıġ arasındaki,ġ yukarıdaġ Bġ veġ Mġ nüshalarındaġ Dil-gü â adlıġ eserinġ ba ındaġ ortakġ olanġ ibareyeġ de inirkenġ ortayaġ koydu umġ ortaklıktır.ġNitekimġmetindeġverilenġvaryantlaraġbakıldı ındaġbuġortaklıkġaçıkçaġgörülebilir.ġ Yineġaparataġbakıldı ındaġBġveġM’deġgenellikleġaynıġbeyitlerinġeksikġolduklarıġgörülür.ġBununġ dı ındaġBġveġM’dekiġhataġortaklıklarıġdaġçokġsayıdadır.ġÖrne inġ Buġsırrıġaṣlayanġhemānġsırrġoldı Anuṣġfā ġoldıgıġkendüyeġ aldıġ[143Ş beytininġ ilkġ mısrasıġ Mġ veġ B’deġ “Buġ sırrġ idiġ hemānġ sırrġ oldı”ġ biçimindedirġ veġ vezneġ uymamaktadır249. A a ıdaġverilenġbeyitġsayılarınınġönemliġbirġsonucuġdahaġvardır:ġBġveġMġnüshaları,ġortakġbirġ koldanġ gelmekleġ beraber,ġ birbirlerindenġ kopyaġ edilmemi lerdir.ġ M’ninġ B’denġ kopyalanmı ġ olmasıġmümkünġde ildir;ġçünküġB’deġeksikġolanġçokġsayıdaġbeyitġM’deġbulunmaktadır.ġB’ninġ M’denġkopyalanmı ġolmasıġdaġmümkünġde ildir;ġçünküġM’ninġtavsifindeġdeġbelirtildi iġgibi,ġ M’deġeksikġsözcüklerġveġvezinġbozukluklarıġçokġfazladır. A a ıdakiġ tabloġ aynıġ zamandaġ AEġ nüshasınınġ seçilmeġ sebebiniġ deġ ortayaġ koyar:ġ Bġ veġ M’deġ bulunmayanġçokġsayıdaġbeyitġAE’deġbulunmaktadır.ġNitekimġondörtġnüshaylaġbirlikteġyapılanġ birġ kar ıla tırmada,ġ AEġ nüshasınınġ Öġ nüshasıġ hariçġ di erġ tümġ nüshalardanġ farklılıklarġ gösterdi iġgörülmektedir.ġÖrne in Bilürsin her uluṣġnedürġmurādı Virirsinġeyleyüpġgöṣliniġ ādī apuñda her uluñ var bir āceti Da ıġherġbirġ āliġva tiġsā‛atiġ[3-4] beyitlerinde,ġ3.ġbeytinġikinciġmısrasıġileġ4.ġbeytinġilkġmısrasıġdi erġonikiġnüshadaġeksiktirġveġ buġnedenleġkafiyeġbozukluklarıġortayaġçıkmı tır.ġAynıġ ekildeġeserinġsonġüçġbeytiġdeġyalnızcaġ AEġveġÖġnüshalarındaġbulunmaktadır.ġ Bununlaġ beraber,ġ AEġ veġ M’ninġ birbirineġ uydu uġ veġ B’ninġ buġ ikiġ nüshadanġ ayrıldı ı,ġ AEġ veġ B’ninġ birbirineġ uydu uġ veġ M’ninġ ayrıldı ıġ yerlerġ mevcuttur.ġ Buġ durumġ hemġ varyantlardaġ hemġ deġ hataġ ortaklıklarındaġ görülür.ġ A a ıdakiġ beyittekiġ “girme”ġ sözcü ü,ġ AEġ veġ Mġ nüshalarındaġhatalıġolarakġ“gezme”ġbiçiminiġalmı tır250: 249 Bk.ġMġnüshasındaġ9ķa’daġ141.ġbeyit;ġBġnüshasındaġĶ6a’daġ13ķ.ġbeyit.ġġ 250 Bk.ġMġnüshasındaġ100b’deġ303.ġbeyit;ġAEġnüshasındaġĶ3a’daġ303.ġbeyit.ġġ 64 Her a īrdenġistemegilġ‛anberi Yolġileġgelġyolaġgirmeġserserīġ[306] MġveġAEġarasındaġortakġimlaġhatalarıġdaġvardır.ġÖrne inġ356.ġbeyittekiġ“ ademinde”ġsözcü üġ herġ ikiġ nüshadaġ daġ “ ‫” ﺪ ﺪ‬ġ eklindeġ yazılmı tır251.ġ Bununġ yanısıraġ Mġ veġ AEġ nüshalarındaġ akuzatifġeklerininġhemzeyleġyazıldı ıġsözcüklerġço unluklaġaynıġsözcüklerdir.252 Ba kaġ birġ beyitteġ iseġ Bġ veġ AEġ arasındaġ hataġ ortaklı ıġ görülür;ġ “yüzi”ġ sözcü üġ hatalıġ olarakġ “yöni”ġolmu tur:ġ ‛Ālemüṣġyüziġyöneldiġbirġyaṣa Birlikġoldıġcümleġvarlı ba saña [998] BġveġAE’ninġbirbirineġuydu uġveġM’ninġvaryantġolarakġverildi iġbazıġbeyitlerde,ġaradakiġfarkġ oldukçaġbüyüktür.ġÖrne in, Gelen gitdi giden gelmez ne āldür Bu āliġolġbilürġkiġbī-zevāldür [163] beytindeġikinciġmısraġM’deġ“ʿAceb düzgün ‘acebġna ġuġ ayāldür”ġbiçimindedir.ġ A a ıdaġ nüshalarġ arasındaġ farklılıkġ gösterenġ beyitġ sayılarınınġ verildi iġ tabloġ üçġ nüshaġ arasındakiġbuġyakınlıkġveġfarklılıklarıġortayaġkoymaktadır: 251 Bk.ġMġnüshasındaġ101b’deġ352.ġbeyit;ġAEġnüshasındaġĶ4b’deġ353.ġbeyit. 252 Örne inġbk.ġ450,ġķĶ3,ġķĶĶ,ġķķ3,ġķķ4,ġķķ5,ġķ92.ġbeyitlerġ(M:ġ103b/446-AE: 77a/447; M: 108b/695-AE: 88a/860; M:108b/699-AE: 88a/264; M:109a/705, 706, 707-AE: 88b/870, 871, 872; M:109a/714-AE 88b/879). 65 BEYİTġSAYILARI Tek Nüshada Bulunan Beyitler AE M Ķġbeyitġ+ġ5ġmısraġġ 1ġbeyitġ+ġ2ġmısra B 0 İkiġNüshadaġBulunanġBeyitler M+B, -AE AE+B, -M AE+M, -B 22ġbeyitġ+ġ5ġmısraġġġġġġġ2ġbeyitġ+ġ5ġmısraġ 10ġbeyitġ+ġ3ġmısraġ ToplamġEksikġSayısı AE M 26,5 14 TekrarlananġBeyitġSayısı AE M ķġbeyitġ+ġ1ġmısra 1 beyit B 23 B 2 beyit Buġde erlendirmelerinġsonucunda,ġseçilenġüçġnüshaġarasındakiġakrabalıkġ ili kileriġa a ıdakiġ emadaġgösterilebilir: O X X1 M B AE 66 AEġveġÖġdı ındakiġdi erġonikiġnüshanınġyukarıdaġbahsiġgeçenġhataġortaklı ıġveġAEġveġ Öġnüshalarındakiġsonġüçġbeytinġdi erġnüshalardaġbulunmaması,ġseçilmeyenġA, DB, E, AK, T, AÖ1, HP, AÖ2, H ve U253 nüshalarınınġ daġ X1 kolundanġ geldi ineġ i aretġ etmektedir.ġSondakiġüçġbeytinġyalnızcaġAEġveġÖ’deġbulunması,ġyaġX 1’deġbuġbeyitlerinġ eksildi i,ġ yaġ daġ AEġ veġ Ö’nünġ bulundu uġ koldaġ birġ eklemeġ gerçekle ti iġ anlamınaġ gelir. 253 Kısaltmalarġiçinġbk.ġ“MetinġTespitiġiçinġSeçilmemi ġOlanġNüshalar”ġbölümü. 67 MetinġTespitiġiçinġSeçilmemi ġOlanġNüshalar254 1. Ankara- MilliġKütüphaneġMilġYzġAġĶ621/2ġ(AġNüshası) AnkaraġMilliġKütüphaneġkoleksiyonundaġbulunanġMilġYzġAġĶ621ġnumaralıġyazmanınġ 286a-311bġnumaralıġyapraklarıġarasındadır.ġġGömmeġ emseli,ġzencirekli,ġmıklepli,ġyıpranmı ,ġ kahverengiġ me inġ ciltġ içerisindedir.ġ Harekeliġ nesihġ ileġ suyoluġ filigranlıġ kâ ıdaġ yazılmı tır.ġ Reddade mevcuttur. 205x145-1Ķ0x120ġ ölçülerinde,ġ 19ġ satırdanġ müte ekkildir.ġ Sözba larıġ veġ duracaklarġ kırmızıdır.ġ Nüshaġ Arapġ rakamlarıylaġ sayfaġ sayısınaġ göre,ġ Latinġ rakamlarıylaġ yaprakġsayısınaġgöreġnumaralandırılmı tır.ġ2ķ6a’daġnüshanınġH.ġ920ġyılındaġRecepġayınınġsonġ Pazarġgünündeġ(2Ķ’sinde)ġtamamlandı ınaġdairġbirġistinsahġkaydıġmevcutturġ(Miladiġtakvimeġ göre 17 Eylül 1514). Yazmaġtoplamġ325ġvaraktır.255 Kapaktanġsonraġbo ġbirġvarakġgelmektedir.ġġÖnġyüzündeġMısrîġ dergâhıġ eyhiġ Muhammedġ emseddinġ Efendiyeġ ait,ġ 19ġ Recepġ 1334ġ (22ġ Mayısġ 1916)ġ tarihiġ bulunanġvakıfġmührüġveġkaydıġvardır.ġArkaġyüzündeġkur unġkalemleġalınmı ġbirġtakımġnotlarġ bulunur. 1a-11aġ arasında İkinci Mesnevî, 11b-21aġ arasındaġ Üçüncü Mesnevî, 21b-Ķ3bġ arasındaġ Serây-nâme, 73b-112bġarasındaġDil-gü â, 113a-114bġarasındaġGevher-nâme, 114b-11Ķaġarasındaġ terciibent, 117a-119aġ arasındaġ gazeller,ġ 119a-121aġ arasındaġ terkibibent,ġ 121a-122bġ arasındaġ terkibibent, 122b-123bġarasındaġmüstezatlar,ġ123b-125aġarasındaġgazellerġveġrubailer,ġ125a235aġarasındaġmüstensihġtarafındanġbirdenġitibarenġnumaralandırılmı ġ441ġgazel,ġ235a-286a arasındaġ kısaġ mesnevilerleġ karı mı ġ birġ ekildeġ 63’tenġ itibarenġ rakamlandırılmı ġ 190ġ adetġ gazelġ ileġ sonundaġ birkaçġ adetġ numaralandırılmamı ġ gazelġ veġ rubaiġ vardır.ġ 312a’daġ birġ adetġ düvazdehġveġyineġaynıġsayfadanġ316b’yeġkadarġ446ġsayısındanġ459’aġkadarġnumaralandırılmı ġ iirlerġ mevcuttur.ġ 31Ķa’danġ 323a’yaġ kadarġ görülenġ iirlerġ 35’ten ba layarakġ 62’yeġ kadarġ numaralandırılmı ,ġ aradaġ atlamalarġ olmu tur.ġ 323a-325bġ arasındakiġ iirlerġ numaralandırılmamı tır.ġSonġvarakġfarklıġbirġmüstensihġtarafındanġyazılmı tır.ġArkaġkapa ınġ içindeġbirġtakımġnotlarġvardır. Aġnüshasıġtoplamġ9ķ5ġbeyittenġolu maktadır.ġHerġneġkadarġistinsahġkaydıġbuġnüshayıġMesnevîi Baba Kaygusuz’unġ ikinciġ enġ eskiġ nüshasıġ kılsaġ da,ġ eksikġ birġ nüshaġ olmasıġ nedeniyleġ tercihġ edilmemi tir.ġBġveġMġnüshalarıylaġaynıġkoldanġgelmektedir.ġġ 254 Sıralamaġnüshalarınġbeyitġsayısıġbakımındanġtamlıkġsırasınaġgöreġyapılmı tır.ġ 255 Yazmalar.gov.tr’deġhatalıġolarakġ1a-112bġarasındaġDîvân, 113a-325bġarasındaġGevher-nâme oldu uġyazılıdır.ġ 68 İstanbul- SüleymaniyeġKütüphanesiġDü ümlü Babaġ00411ġ(DBġNüshası) Süleymaniyeġ Yazmaġ Eserġ Kütüphanesiġ Dü ümlüġ Babaġ Koleksiyonu’ndaġ 00411ġ demirba ġ numarasınaġ sahipġ yazmanınġ 1b-2Ķbġ numaralıġ yapraklarıġ arasındadır.ġ Sırtıġ kahverengi,ġ kapaklarıġ vi neçürü üġ rengiġ me inġ ciltġ içindedir. 256 210x145-150x80-85 mm ölçülerinde, 19 satırdanġmüte ekkildir.ġ131b’dekiġistinsahġkaydınaġgöreġ120ķġ(1Ķ93/1Ķ94)ġtarihindeġistinsahġ edilmi tir.ġNesihġhatlaġyazılmı tır.ġReddadeġmevcuttur.ġHerġsayfadaġDü ümlüġBaba’nınġvakıfġ mührüġvardır.ġNüshadaġVecîhîġPa azâdeġKemâl’eġaitġ1292ġ(1ķĶ5/1ķĶ6)ġtarihliġbirġvakıfġmührüġ mevcuttur.ġ Nüshaġ Arapġ rakamlarıylaġ numaralanmı tır.ġ Aralardaġ kırmızıġ kalemleġ yazılmı ,ġ fakatġsilinerekġokunaksızġhâleġgelmi ġbeyitlerġvardır.ġ Külliyâtġ toplamġ 132ġ varaktır.ġ Nüshanınġ içġ kapa ındaġ “ aygusuzġ Dīvānġ Delīl-iġ Budalā”ġ yazmaktadırġ veġ silinmi ġ beyitlerġ bulunmaktadır.ġ 1a’daġ ba kaġ birġ müstensihġ tarafındanġ yazılmı ġ manzumġveġmensurġparçalarġvardır.ġ1b’deġ“Dīvān-ıġKebīr-i Sul ānġ aygusuzġAbdālġ uddiseġ sırruhu’l-‘alā”ġ ba lı ıġ altındaġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz ba lamaktadır.ġ Buġ sayfadaġ Süleymaniyeġ Kütüphanesiġ mührüġ vardır.ġ ġ1b-2Ķbġ arasındaġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz, 27b-28a arasındaġ üçġ gazel,ġ 2ķb-32aġ arasındaġ birġ ba kaġ müellifeġ aitġ isimsizġ birġ mesnevi,ġ 32a-81b arasındaġSerây-nâme,257 81b-ķ3bġarasındaġbe ġ iir,ġķ3b-10ķbġarasındaġDil-gü â bulunmaktadır.ġ 109aġbo tur.ġ109b-131bġarasındaġKitâb-ı Maglata vardır.258 Nüshanınġarkaġkapa ınaġfarkıġbirġelġ yazısıylaġçe itliġnotġveġbeyitlerġyazılmı tır.ġ DB nüshasıġ9ķ5ġbeyittenġolu maktadır.ġİmlasıġdüzgündür.ġEklerinġarkaikġveġmodernġbiçimleriġ bir arada bulunur. 2. Ankara- MilliġKütüphaneġEski ehirġİlġHalkġKütüphanesiġKoleksiyonuġ26ġHkġ2Ķ3/1ġ(Eġ Nüshası) Milliġ Kütüphaneġ Eski ehirġ İlġ Halkġ Kütüphanesiġ Koleksiyonu 26 Hk 273 numarada kayıtlıġ yazmanınġ 1b-2Ķbġ numaralıġ yapraklarıġ arasındadır.ġ Nesihġ hatlaġ yazılmı tır. 259 Reddadelidir.ġBa taġbirġvarakġbo tur.ġ1a’daġSeferihisarġKütüphanesiġVakfınaġaitġbirġadetġvakıfġ mührüġ vardır.ġ Müellifinġ adıġ 10ķb’deġ Seyyidġ Muhammedġ Emînġ Halvetîġ ve’l-‘Alevîġ eklinde,ġ 132a’daġ iseġ Halvetîġ mensubiyetiġ belirtilmedenġ geçmektedir.ġ 131b’deġ H.ġ 1021(1Ķķ6/1ĶķĶ)ġ 256 Nüshanınġfizikselġözellikleriġiçin SüleymaniyeġKütüphanesi’ndekiġtespitġfi indenġyararlanılmı tır.ġ 257 Bu nüshada Saraynâme’ninġsonuġeksiktir.ġ 258 BuġeserġSüleymaniyeġKatalo undaġdi erġeserlerdenġayrıġkaydedilmi ġveġhatalıġolarakġDelîl-i Budalâ eklindeġ isimlendirilmi tir.ġ 259 TÜYATOKġkatalogġbilgilerindeġyazmanınġfizikselġözellikleriġbelirtilmemi tir.ġYazmanınġiçeri iġkonusunda verilenġ bilgilerġ iseġ hatalıdır.ġ Bk.ġ Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu Eski ehir İl Halk Kütüphanesi Yazmaları Kataloğu,ġ haz.ġ Servetġ Bayo luġ veġ E.ġ Selmaġ Kutlu,ġ vd.ġ (Ankara:ġ Milliġ Kütüphaneġ Basımevi,ġ 2002),ġ 341ġ (no:ġ 809-810). 69 yılınaġ aitġ birġ istinsahġ kaydıġ bulunmaktadır.ġ 2ķb-32aġ arasındaġ Kaysġ adlıġ birġ ahısġ tarafındanġ yazıldı ıġbelirtilenġisimsizġbirġmesnevî,ġ32a-81bġarasındaġSerây-nâme, 81b-ķ3bġarasındaġçe itliġ iirler,ġ ķ3b-10ķbġ arasındaġ Dil-gü â vardır.ġ 109aġ bo tur.ġ 109b-131bġ arasındaġ Kitâb-ı Maglata vardır.ġ EġNüshasıġ9ķ5ġbeyittir.ġİmlâġdüzgündürġveġEskiġAnadoluġTürkçesi’neġuygundur. 3. İstanbul- AtatürkġKitaplı ıġOeġYzġ001950ġ(AKġNüshası) Kiremit rengi karton kapak içinde, 190x120-160x95 mm ölçülerinde, 34 varak, 15 satırdanġ olu maktadır.ġ Koyuġ beyazġ aharlıġ kâ ıdaġ nesihġ hatlaġ yazılmı tır.ġ Reddadelidir.ġ 34a’dakiġ istinsahġ kaydındaġ Kumruzadeġ Durmu ġ el-Antakî adlıġ müstensihġ tarafındanġ 26ġ Rabiülahirġ 1311ġ /ġ 25ġ Te rinievvelġ 1309ġ (6ġ Kasımġ 1ķ93)ġ tarihindeġ istinsahġ edildi iġ belirtilmektedir.ġEserinġba ındaġ“İsim”ġsözcü üġbüyükġolarakġmüsennaġ ekildeġyazılmı tır. AKġnüshasıġMesnevî-i Baba Kaygusuz ‘danġolu maktadırġveġ9Ķ5ġbeyittir.ġNüshadaġ[uŞġsesiġiçerenġ veġ kalıpla mı ġ yazımlarındaġ [ Şġ harfiġ kullanılmayanġ eklerdekiġ [ ] harfleri nüsha boyunca üstleriġçizilerekġdüzeltilmi tir.ġ“ ‫”ﺪ‬ġ eklindeġyazılanġ-dur ekindeki [ ] harfi260 ,ġ“ ‫”ﺪ‬ġ eklinde yazılanġ-duñ -düñ ekinin [ ] harfi261 bunaġörnektir.ġİkinciġörnektekiġ[ ] harfinin [ ] biçiminde düzeltilmemi ġ olması,ġ düzeltmeleriġ yapanġ ki ininġ deġ eklerinġ yazımıġ hakkındaġ çokġ bilgiliġ olmadı ınıġgösterir.ġBuġnedenleġdüzeltmelerġmüstensihġtarafındanġyapılmı ġolabilir.ġNüshadaġ düzeltilenġ ba kaġ eklerġ deġ vardır.ġ Azġ sayıdaġ olmaklaġ beraberġ içeri eġ dairġ düzeltmelerġ deġ mevcuttur. 4. İstanbul- SüleymaniyeġKütüphanesiġTercümanġ0029Ķ/5ġġ(TġNüshası)262 Süleymaniyeġ Yazmaġ Eserġ Kütüphanesiġ Tercümanġ Gazetesiġ Koleksiyonu’ndaġ 0029Ķġ demirba ġnumarasınaġsahipġyazmanınġĶ4a-103aġnumaralıġyapraklarıġarasındadır.ġKoyu kahve mukavvaġciltġiçindedir.ġRutubettenġüstġveġaltġkapaktaġ i meġolmu tur.ġKitabınġaltġciltġkenarġ yapraklarınınġüzerindeġMustafaġBaba’nınġkitabıġoldu unaġdairġtemellükġkaydıġvardır.ġAharlı,ġ ortaġ kalınġ veġ nohudîġ kâ ıdaġ nesihġ hatlaġ yazılmı tır.ġ Reddadelidir. 190x129-143x107 mm ölçülerinde,ġ1Ķġsatırdanġolu maktadır.ġCetvellerġkırmızıġveġmaviġolmakġüzereġikidir.ġ Külliyâtġ toplamġ 109ġ varaktır.ġ 1b-1Ķaġ arasındaġ Tercüme-i Câvidânnâme isimli, Fazlullâh Hurṭfî’ninġ me hurġ Câvidânnâme adlıġ eserininġ mütercimiġ bilinmeyen bir çevirisi yer almaktadır.ġ1Ķb-25aġarasında,ġmecmû‘a adıġaltındaġkataloglanmı ġolanġçokġsayıdaġmanzumġveġ mensurġ parçaġ mevcuttur.ġ Bunlarınġ ço uġ Muhyî’yeġ aittir.ġ 26a-6ķaġ arasındaġ Nesîmî’ninġ 260 Bk.ġ1a’daġ9.ġbeyit. 261 Bk.ġ4a’daġķ2.ġbeyit. 262 bk. Tercüman Gazetesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu,ġ haz.ġ Günayġ Kutġ (İstanbul:ġ Edebiyatġ Fakültesiġ Basımevi,ġ19ķ9),ġNo:ġ122.ġ 70 takipçilerindenġ Refî’î’ninġ Be âretnâme adlıġ mesnevisiġ yerġ almaktadır.ġ 6ķb-Ķ3bġ arasındaġ Refî’î’ninġGencnâme adlıġeseriġmevcuttur.ġ103b’deġKutb-ıġâlemġileġilgiliġbirġdaireġvardır.ġ104a109bġarasındaġmüellifininġismiġgeçmeyenġRisâle-i İnsân adlıġeserġyerġalmaktadır.ġ Tġ nüshasıġ 9Ķ2ġ beyittenġ olu maktadır.ġ 19.ġ yüzyıldaġ istinsahġ edildi iġ izleniminiġ vermektedir.ġ BununlaġbirlikteġimlâġEskiġAnadoluġTürkçesi’neġuymaktadırġveġoldukçaġhatasızdır.ġMüstensihġ metninġaralarınaġkırmızıġkalemleġkonuġba lıklarıġkoymu tur.ġ 5. İstanbul- SüleymaniyeġKütüphanesiġÖzelġ532ġġ(ÖġNüshası) Süleymaniyeġ Yazmaġ Eserġ Kütüphanesiġ Özelġ Koleksiyonġ 00101ġ numaradaġ kayıtlıġ yazmanın263 70b-103bġnumaralıġyapraklarıġarasındadır.ġEbruġkaplıġmukavvaġciltġiçindedir264. 225x155-210x120ġ ölçülerinde,ġ 15ġ satırdanġ müte ekkildir.ġ Nesihġ hatlaġ yazılmı tır.ġ Reddadelidir. Yazmanınġ sonġ kısmıġ eksiktir.ġ Ba takiġ bo ġ varaktakiġ müstensihġ notundaġ nüshanınġ müellifġ kopyasındanġ istinsahġ edildi iġ belirtilmektedir.ġ Buġ notunġ içeri indenġ nüshanınġeksikġkısmınınġ Kitâb-ı Maglata’yıġveyaġ Delîl-i Budalâ’yıġiçerdi iġsonucunuġçıkarmakġ mümkündür. Yazmaġ toplamġ 154ġ varaktır.ġ Ba taġ birġ varakġ bo ġ olupġ üstündeġ çe itliġ notlarġ veġ karalamalarġ vardır.ġ 1a-36aġ arasındaġ “Risâle-iġ Kaygusuzġ Babaġ Sultân”ġ ba lı ıġ altındaġ Menâkıpnâme-i Kaygusuz Abdal, 36a-Ķ0aġ arasındaġ Dil-gü â, 103b-115bġ arasındaġ Üçüncü Mesnevî, 115b-126a arasındaġ Gülistân, 126b-154bġ arasındaġ iirlerġ mevcuttur.ġ Ayrıcaġ Kaygusuz’unġ menakıpnamesininġ içindeġ 22b-25aġ arasındaġ Gevher-nâme, 26a-2Ķbġ arasındaġ Kasîde-i Dolâb, 34b-36bġarasındaġMinber-nâme, 36b-3ĶaġarasındaġSalâtnâme adlıġ iirleriġvardır.ġ Ö Nüshasıġ961ġbeyittir.ġTümġnüshalarġiçindeġAEġnüshasıylaġaynıġkoldanġgelenġtekġnüshadır.ġ İmlasıġ düzgündür.ġ Eklerġ Eskiġ Anadoluġ Türkçesi’neġ uymaklaġ beraberġ araġ araġ düzle melerġ görülür. 6. Ankara- MilliġKütüphaneġHkġ16Ķ/4ġġ(AÖ1ġNüshası) Milli Kütüphane Adnan ÖtükenġKoleksiyonuġHkġ16Ķġnumaradaġkayıtlıġyazmanınġ124b153aġ numaralıġ varaklarıġ arasındadır.ġ Kahverengiġ me inġ sırtlı,ġ mıklepli,ġ kırmızıġ bezġ kaplıġ mukavva cilt içindedir. 265 Ba taġ veġ sondaġ birerġ adetġ kartonġ kâ ıtġ vardır.ġ 1ķ0x110-249x155 mm ölçülerinde, 17 satırdanġ olu maktadır.ġ Esmerġ cedidġ kâ ıdaġ rikaġ hatlaġ yazılmı tır.ġ Ķ1b,ġ 263 Katalogda nüsha Risâle-i Kaygusuz Baba olarakġ kataloglanmı ġ olupġ eserlerinġ hiçbirininġ isimleriġ geçmemektedir. 264 Süleymaniyeġ koleksiyonundakiġ nüshanınġ özelġ birġ koleksiyondaġ bulunanġ birġ yazmanınġ fotokopisindenġ ibaretġolmasıġnedeniyleġyazmanınġfizikselġözellikleriġhakkındaġbilgiġedinemedim.ġ Nüshanınġ fizikselġ özellikleriġ T.C.ġ Kültürġ veġ Turizmġ Bakanlı ıġ Türkiyeġ Yazmalarıġ internetġ sitesindenġ alınmı tır.ġ 265 71 1Ķ5aġ veġ 1Ķ5b’deġ ebcedġ hesabıylaġ veġ rakamlaġ verilmi ġ olanġ tarihtenġ 1296ġ (1ķĶķ/1ķĶ9)ġ tarihindeġistinsahġedildi iġanla ılmaktadır.ġBa lıklarġveġaralardaġbazıġsözcükġveġsözġgruplarıġ kırmızı kalemleġyazılmı tır.ġ Külliyâtġ toplamġ 1Ķ5ġ varaktır.ġ Ia’daġ elġ yazısıylaġ karalamalarġ veġ birġ beyitġ vardır.ġ Ibġ bo tur.ġ IIa’daġArapġharfliġbirġkütüphaneġkaydıġveġsahibiyetġkaydıġolmasıġmuhtemelġbirġkayıtġvardır.ġ IIbġ bo tur.ġ IIIa’daġ ikiġ adetġ Arapġ harfliġ kütüphaneġ kaydıġ vardır.ġ IIIbġ bo tur.ġ 1a’daġ kırmızıġ kalemleġyazılmı ġbirġbeyit,ġbirkaçġnotġveġAnkaraġGenelġKitaplıkġka esiġvardır.ġNüshaġ1b’denġ itibarenġ Arapġ rakamlarıylaġ sayfaġ sayısınaġ göreġ 1Ķ4b’yeġ kadarġ numaralandırılmı tır.ġ Aynıġ zamandaġ20a’danġitibaren,ġ1ķ0’eġkadarġaraġaraġLatinġrakamlarıylaġnumaralandırılmı tır.ġ1b2ķaġarasındaġDil-gü â, 28a-Ķ1bġarasındaġGülistân, 71b-124bġarasındaġSerây-nâme vardır.ġ124b’deġġ “Post-ni īn-i acıġ Bektā -ıġ Velīġ Es-Seyyid āfı ‘Alīġ Dede 129Ķ”ġ yazılıġ 3ġ taneġ mühürġ bulunmaktadır. 124b-153aġ arasındaġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz, 153a-164bġ arasındaġ İkinci Mesnevî, 164b-1Ķ5aġarasındaġÜçüncü Mesnevî vardır.ġ1Ķ5b’deġbirġgazelleġtarihġdü ürülmü tür.ġ 176a-1ķ0aġarasıġbo tur.ġ1ķ0bġdeġbirġilaçġterkibiġyerġalır. AÖ1ġnüshasındaġMesnevî-i Baba Kaygusuz 935 beyittir. Arapça ve Farsça sözcük ve terkiplerin yazımlarıġgenellikleġdo rudur.ġEklerinġhemġEskiġAnadoluġTürkçesi’neġhemġmodernġTürkçeyeġ uydu uġgörülür.ġBuġdurumġzamanġzamanġsözcüklerinġyazımındaġtutarsızlıklaraġnedenġolur.ġ Örne inġ 3.ġ beyittekiġ “bilürsin”ġ sözcü üġ AÖ1ġ nüshasındaġ “ ‫” ﻳ‬ġ biçiminiġ almı tırġ (bk.ġ 127b). 7. İstanbul- SüleymaniyeġKütüphanesiġHa imġPa aġ00019ġ(HPġNüshası)266 Süleymaniyeġ Yazmaġ Eserġ Kütüphanesiġ Ha imġ Pa aġ Koleksiyonu’ndaġ 00019ġ demirba ġ numarasınaġ sahipġ “Mesneviyyāt-ıġ ay usuzġ Baba”ġ ba lıklıġ yazmanınġ 1b-20bġ numaralıġ yapraklarıġ arasındadır.ġ Alafrangaġ uydurmaġ kaplı,ġ avrupaġ kâ ıtlı,ġ 2ķĶx1ĶĶ-180x100 mm ölçülerinde,ġ24ġsatırdanġolu maktadır.ġRikaġhatlaġyazılmı tır;ġreddadelidir.ġ1309ġ(1ķ91/1ķ92)ġ tarihinde Ali Haydar b. Ahmed Muhtâr tarafındanġistinsahġedilmi tir.ġ20b,ġ22b,ġ24b,ġ30b,ġ34a,ġ 42a,ġ44b,ġ62bġveġĶ1a’daġherġbölümünġbitti iġayaġgöreġistinsahġtarihiġverilmi tir.ġBuġaylardakiġ karı ıklık,ġ nüshanınġ tekrarġ ciltlenirkenġ yanlı ġ sıralandı ına i aretġ etmektedir.ġ Nitekimġ nüshanınġ içeri iġ deġ buġ durumuġ onaylarġ niteliktedir.ġ Nüshaġ Latinġ harfleriyleġ numaralanmı tır. Külliyâtġ toplamġ Ķ0ġ varaktır.ġ 1aġ bo tur.ġ 1b-20bġ arasındaġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz, 21a-22b arasındaġGevher-nâme,ġ23a’daġheceġvezniyleġyazılmı ġbirġ iir,ġ23a-24bġarasındaġbirġterkibibent,ġ 25a-34aġ arasındaġ Dil-gü â vardır.ġ 34bġ bo tur.ġ 35a-42aġ arasındaġ Üçüncü Mesnevî vardır.ġ 42bġ bo tur.ġ43a-44bġarasındaġbirġterciibentġvardır.ġ45a-62bġarasındaġ Dil-gü â devam etmektedir. 63a-Ķ0bġarasındaġİkinci Mesnevî bulunmaktadır.ġ HPġ nüshasıġ ķĶ2ġ beyittenġ olu maktadır.ġ İmlasıġ düzgündür.ġ Eklerinġ yazılı ıġ Eskiġ Anadoluġ Türkçesi’neġuymaktadır. 266 NüshanınġfizikselġözellikleriġiçinġSüleymaniyeġKütüphanesiġtespitġfi indenġyararlanılmı tır.ġ 72 8. Ankara- MilliġKütüphaneġ06ġHkġķ05/1ġ(AÖ2ġNüshası) Milliġ Kütüphaneġ AdnanġÖtükenġ Koleksiyonuġ Hkġ ķ05ġ numaradaġ kayıtlıġ yazmanınġ 1b2Ķaġ numaralıġ varaklarıġ arasındadır.ġ Mıklepli,ġ kırmızıġ renkliġ pandizotġ mukavvaġ içindedir.ġ Yazmanınġba ındaġveġsonundaġbirerġadetġkartonġkâ ıtġbulunmaktadır.ġÇiçekġfiligranlıġkâ ıdaġ yazılmı tır.ġ AÖ2ġ nüshasınınġ ölçüleriġ 200x140-150x105ġ mm’dir.ġ 15ġ satırdanġ olu maktadırġ veġ sülüsġ hatġ ileġ yazılmı tır.ġ Yerġ yerġ harekelidir.ġ İstinsahġ kaydıġ yoktur.ġ 25a’danġ itibarenġ yazımġ beyitġdüzenindenġnesirġdüzenineġgeçerġveġmısralarġbirbirlerindenġkırmızıġnoktaġileġayrılır.ġ Yazmaġ üçġ ayrıġ müellifinġ birerġ eseriniġ içermektedir.ġ Toplamdaġ 65ġ varaktır.ġ Üçġ eserġ deġ reddadelidir.ġ 4a’danġ itibarenġ Arapġ rakamlarıylaġ numaralandırılmı tır,ġ fakatġ buġ numaralarġ 129’danġ ba lamaktadır.ġ Buġ durumunġ nüshanınġ dahaġ önceġ ba kaġ birġ nüshanınġ parçasıġ oldu unuġdü ündürmektedir.ġ1a’daġbirġpul,ġAnkaraġGenelġKitaplıkġmührü,ġbirġtakımġnotlarġveġ karalamalarġ vardır.ġ 1b’deġ “Mesnevī-i ay usuz Baba Sul ānġ uddiseġ sırruhu’l-‘azīz”ġ ba lı ıylaġMesnevî-i Baba Kaygusuz ba larġveġ2Ķa’daġbiter.ġ1a’dan ba layarakġLatinġrakamlarıylaġ numaralandırılmı tır.ġ2Ķb-53a’daġ“Cāmi‘ü’l-esrārġfi’t-ta avvūf”ġisimli,ġmüellifiġbilinmeyenġbirġ mesneviġ vardır.ġ İçġ ölçüleriġ 155x100ġ mm’dir.ġ Herġ sayfadaġ 1Ķġ satırġ vardır.ġ Kırmaġ talikġ hatlaġ yazılmı tır.ġ53a’dakiġistinsahġkaydındanġ23ġRecepġ1064ġ(9ġHaziranġ1654)ġtarihindeġBe ikta ’taġ istinsahġ edildi iġ anla ılmaktadır.ġ 53b-54aġ arasındaġ ilaçġ tarifiġ vardır.ġ 54b-65bġ arasındaġ Fethullahġ b.ġ Muhammedġ Eminġ b.ġ Sadrüddinġ e - irvânî’yeġ aitġ Risâle fî Beyânı Hikmeti Halki’lCinn ve’l-İns isimli267 birġrisaleġmevcuttur.ġRisaleninġiçġölçüleriġ140xĶ0ġmm’dirġveġ1Ķġsatırdanġ olu maktadır.ġ Sülüsġ hatlaġ yazılmı tır.ġ Yazmanınġ ba ındakiġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’laġ aynıġ müstensihinġelindenġçıktı ıġgörülmektedir.ġ AÖ2ġnüshasıġķ35ġbeyittenġolu maktadır.ġİmlaġEskiġAnadoluġTürkçesi’neġuyar;ġhemġArapçaġveġ FarsçaġhemġTürkçeġsözcüklerdeġimlaġhatalarıġçokġazdır.ġ 9. HacıġSelimġA aġYazmaġEserġKütüphanesiġHüdâîġEfendiġKoleksiyonuġ1ķ31/11ġ(H Nüshası) Hacıġ Selimġ A aġ Yazmaġ Eser Kütüphanesi Hüdâî Efendi Koleksiyonu 1831 numarada kayıtlıġmecmuanınġ11ķb-139aġnumaralıġyapraklarıġarasındadır.ġYumu akġme inġciltġiçindedir.ġ İnceġ normalġ sarıġ kâ ıdaġ rikaġ hatlaġ yazılmı tır.268 Reddadelidir. Sayfalar kurt yeniklidir. 205x140-185x110 ölçülerinde,ġ 19ġ satırdanġ müte ekkildir.ġ Derkenardaġ çaprazġ biçimdeġ yazılmı ġ olarakġ 11ķb-131bġ arasındaġ İkinci Mesnevî, 131b-139aġ arasındaġ Üçüncü Mesnevî adıġ altındaġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’unġbazıġbölümlerininġtekrarıġvardır.ġSonġsayfalardaġıslanmaġ 267 Bu isim yazmalar.gov.tr’denġ alınmı ġ olupġ risaleninġ ba ındaġ mevcutġ de ildir.ġ İsimsizġ risaleninġ sa ġ üstġ kö esineġkur unġkalemleġveġrikaġhatlaġ“risāleġfīġ alliġdeverāni’s- ūfiyye”ġyazılmı tır.ġ 268 Nüshanınġ fizikselġ özellikleriyleġ ilgiliġ banaġ bilgiġ verenġ Hacıġ Selimġ A aġ Kütüphanesiġ çalı anlarınaġ te ekkürlerimiġsunuyorum.ġ 73 sonucunda mürekkepġ da ılmı ,ġ okumaġ zorla mı tır.ġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’danġ birġ öncekiġ metninġ sonundaġ (11Ķb’de)ġ 23ġ Cemaziyelahirġ 116Ķġ (1Ķġ Nisanġ 1Ķ54)ġ tarihiġ bulunur.ġ Bununlaġ birlikteġ buġ metindekiġ elġ yazısıġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz’dakindenġ farklıdır.ġ 21b’deġ Müftiġ Aliġ Efendiġisimliġmüstensiheġveġ1066ġ(1655/56)ġyılınaġaitġbirġistinsahġkaydıġileġ29a’daġİmamġAliġ isimliġmüstensiheġveġ106Ķġ(1656/165Ķ)ġyılınaġaitġbirġba kaġistinsahġkaydıġvardır.ġ Mecmuaġtoplamġ141ġvaraktır.269 Elġyazısıġsıkġsıkġde i mektedir.ġVarakġnumaralarınınġbir sayıġ ileridenġ gitmesiġ birġ yapra ınġ kayboldu uġ izleniminiġ vermektedir.ġ 1a-2bġ arasındaġ kısalıġ uzunluġ notlarġ ileġ manzumġ veġ mensurġ parçalarġ vardır.ġ 3a-1ķaġ arasındaġ tevhid,ġ naat,ġ hadis,ġ dua,ġ mevize,ġ zikirġ adabıġ gibiġ içerikġ veġ konularġ yerġ almaktadır.ġ 1ķb-21b arasındaġ Risâle-i Sünbül Efendî isimliġ birġ risaleġ vardır.ġ 22aġ bo tur.ġ 22b-29aġ arasındaġ Kitâb-ı İr âdnâme-i Hakîkî isimliġ birġ risaleġ mevcuttur.ġ 29bġ bo tur.ġ 30a-36aġ arasındaġ Kavâ’id-i Kur’ânü’l-‘azîm, 36b-58a arasındaġ katalogdaġ Sergüze t-i Vefâ adıġ verilmi ġ olanġ isimsizġ birġ mesneviġ vardır.ġ 5ķb-70b arasındaġ Süleymanġ Çelebi’ninġ Mevlid’iġ vardır.ġ ġ Ķ1a-Ķ6aġ arasındaġ muhtelifġ konulardaġ fevaid,ġ 76b-90bġ arasındaġ ba ıġ eksikġ birġ mesneviġ vardır.ġ 91aġ bo tur.ġ ġ 91b-10ķaġ arasındaġ bulunanġ isimsiz mensur eser katalog bilgilerine göreġMevlânâġFirâkî’ninġ Kırk Sual adlıġeseridir.ġ 10ķbġ bo tur.ġ109a’daġDâsitân-ı Çoban adlıġbirġmesneviġmevcuttur.ġ109b-110bġarasındaġiseġ Dâsitân-ı Geyik adlıġbirġmesneviġvardır.ġ111aġbo tur.ġ111b-11Ķbġarasındaġdeverân-ıġsṭfiyyeġhakkındaġbirġ risale,ġ11Ķb’de Risâle-i Mevlânâ Kemâlpa azâde isimliġeserdenġyarımġsayfalıkġbirġbölümġvardır.ġ 11ķaġ bo tur.ġ 139b’denġ itibarenġ 141b’ninġ sonunaġ kadarġ Üçüncü Mesnevî adıġ altındaġ verilenġ Mesnevî-i Baba Kaygusuz metni devam etmektedir. HġNüshasıġĶ95ġbeyittir.ġİmlâġdüzgündür veġEskiġAnadoluġTürkçesi’neġuygundur. 10. İstanbul- SüleymaniyeġKütüphanesiġU akiġ00101/2ġġ(UġNüshası) Süleymaniyeġ Yazmaġ Eserġ Kütüphanesiġ U akiġ Tekkesiġ Koleksiyonuġ 00101ġ numaradaġ kayıtlıġ yazmanınġ 51b-63aġ numaralıġ yapraklarıġ arasındadır.ġ Ebruġ kaplıġ me inġ cilt içindedir. Ciltġ kurtġ yeniklidirġ veġ suġ almı tır.ġ irazesiġ düzgündür.ġ 240x1ķ0-180x110 ölçülerinde, 21 satırdanġ müte ekkildir.ġ Cetvelġ çekilmi ġ aharlıġ sarıġ Avrupaġ kâ ıtġ üzerineġ talikġ hatġ ileġ yazılmı tır.270 Reddadelidir.ġ Yerġ yerġ suġ lekeleriġ vardır.ġ Kaygusuzġ Abdalġ eserleriġ ba ladı ıġ yerdenġ itibarenġ kur unġ kalemleġ Arapġ rakamlarıylaġ numaralandırılmı tır.ġ 12Ķ0ġ (1ķ53/1ķ54)ġ yılınaġaitġistinsahġkaydıġmevcuttur.ġ1a,ġ22aġveġ63b’deġU akiġTekkesiġvakıfġmührüġvardır. Yazmaġ toplamġ 63ġ varaktır.ġ Ba taġ birġ adetġ bo ġ yaprakġ mevcuttur. 1b-2ķbġ arasındaġ E refoğlu Rûmî Dîvânı yerġ almaktadır.ġ Buġ bölümġ nesihġ hatlaġ yazılmı tır.ġ 29aġ bo tur.ġ 29b’deġ “Dīvān-ıġ ay usuz”ġba lı ıġaltındaġKaygusuzġAbdalġeserleriġba lar.ġ29b-46aġarasındaġDil-gü â, 46a-51b ve 63a-63bġarasındaġ iirlerġmevcuttur.271 269 Katalogġbilgileriġeksikġveġhatalıdır.ġ 270 Fizikselġ özelliklerininġ tavsifiġ içinġ yazmayıġ görmemiġ sa layanġ Süleymaniyeġ Yazmaġ Eserġ Kütüphanesiġ çalı anlarınaġçokġte ekkürġederim.ġ 271 Süleymaniyeġkatalo undaġKaygusuz’unġeserleriġbelirtilmeyipġtümüġ“Dīvān”ġolarakġkaydedilmi tir. 74 Uġ Nüshasıġ sonġ dereceġ eksikġ birġ nüshaġ olupġ 445ġ beyittenġ olu maktadır.ġ İmlasıġ düzgündür.ġ Eklerinġyazılı ıġEskiġAnadoluġTürkçesi’neġuymaktadır. 75 METİNġTESPİTİNDEġDİKKATġEDİLENġHUSUSLAR 1. Nüshalardakiġhataġveġyazımġtutarsızlıklarının çoklu undanġdolayı,ġyalnızcaġanlamġveyaġ ifadeġde i ikli iġyaratanġfarklılıklarġsayfaġaltındakiġaparattaġvaryantġolarakġverilmi tir.ġġ Varyantınġbulundu uġmısralarınġyanınaġ[*Şġi aretiġkonularakġokumaġkolaylı ıġ sa lanmı tır. 2. Bir veya birden fazla nüshada görülenġimlâ,ġvezin,ġanlamġveġifadeġbozukluklarıġileġsözcükġ veyaġekġunutulmasıġgibiġhatalarġmetninġsonundakiġsonnotġbölümündeġbelirtilmi tir.ġ Sonnotlarġnumaralandırılmı tır.ġBöylelikleġmüellifġnüshasınaġdairġolabilecekġfarklılıklarġ sayfaġaltındaġgörülürken,ġtenkitliġmetindeġkullanılanġnüshalaraġaitġözelliklerinġsonnotġ olarakġgösterilmesiġamaçlanmı tır.ġBuġyöntemleġdipnotġçoklu undanġdo acakġ karı ıklı ınġönüneġgeçilmesiġhedeflenmi tir. 3. Birġveyaġbirdenġfazlaġnüshadaġeksikġolanġbeyitlerġaparattaġbelirtilmi tir. 4. Üçġnüshanınġdaġhatalıġoldu uġdurumlardaġmetinġtamiriġyapılmı ġveġmetinġtamiriġsonnotġ ileġbelirtilmi tir. 5. Eserdeġkapalıġhecelerinġaçıkġokunamamasındanġdo anġvezinġbozukluklarıġsonnotġolarakġ belirtilmi tir.ġDi erġvezinġhususiyetleriġiseġyaygınlıklarıġve “Vezin”ġbölümündeġeleġ alınmalarıġdolayısıylaġsonnotġolarakġbelirtilmemi tir.ġ 6. BeyitlerinġsıralamasındaġenġeskiġnüshaġolanġBġnüshasınınġsıralamasıġizlenmi tir.ġBuġ sıralamadaġhataġoldu uġdurumlardaġdi erġnüshalarġesasġalınmı tır. 7. Türkçeġeklerinġyazılı ındaġdöneminġyazımġözellikleriġesasġalınmı tır.ġ 8. Çe itliġhalġeklerininġbirbirleriġyerineġkullanıldıklarıġdurumlardaġgünümüzġTürkçesineġ uyanġhalġekiġtercihġedilmi tir. 9. [d]-[ Şġde i imiġgösterenġsözcüklerġ[ Şġileġyazılmı tır.ġÜçġnüshadaġdaġ[dŞġileġyazılanġ sözcüklerdeġ[dŞġyazımıġtercihġedilmi tir.ġBuġkonudakiġnüshaġhususiyetleriġNüshaġ Tavsifleriġbölümündeġbelirtilmi tir. 10. [ ], [ Şġveyaġ[ ŞġileġyazılabilenġTürkçeġsözcüklerġiçinġ[ Şġkullanılmı tır.ġBuġkonudakiġnüshaġ hususiyetleri Nüsha Tavsifleri bölümünde belirtilmi tir. 76 11. “Kim”ġveġ“ki”ġbiçiminiġalanġ“ki”ġba lacıġiçinġBġnüshasındakiġyazımġtakipġedilmi tir.ġ 12. FarsçaġkökenliġsözcüklerinġseçilenġnüshalardakiġimlalarınınġTürkçeġsöyleyi ġbiçiminiġ yansıttı ıġdurumlarda,ġkafiyeġveyaġvezinġgerektirdi iġtakdirdeġTürkçele mi ġyazımġtercihġ edilmi ,ġbuġdurumġsonnottaġbelirtilmi tir.ġBahsiġgeçenġyazımġözelli iġNüshaġTavsifleriġ bölümündeġfarklıġnüshalarġba lamındaġayrıntılıġolarakġincelenmi tir. 13. Bġnüshasınınġherġbeyitteġkar ımızaġçıkanġimlaġhususiyetleriġNüshaġTavsifleriġbölümünde eleġalınmı tır. 14. MetindeġTürkçeġsözcüklerdeġkalınġveġinceġünsüzlerinġyazımındaġyapılanġ[s- ], [k- ], [g- Ş,ġ [t- Şġayrımlarınaġuymayanġsözcüklerġbuġayrımaġgöreġdüzeltilmi tir. 15. “İle”ġedatıġvezneġgöreġ“-le/-la”ġbiçimindeġokunmadı ıġsüreceġayrıġyazılmı tır. 16. “Durur”ġsözcü üġkendindenġöncekiġsözcüktenġayrıġyazılmı tır.ġ 17. Metinlerdeġ“ ıfat”ġveġ“ ıfāt”ġsözcükleriġarasındaġyazımġayrımınaġdikkatġedilmedi inden,ġ metinġtespitindeġbuġayrımġanlamaġgöreġyapılmı tır. 18. Farsça ve Arapça sözcüklerin, eklerin ve terkiplerinġyazımındaġİsmailġÜnver’inġ “ÇeviriyazıdaġYazımġBirli iġÜzerineġÖneriler”ġadlıġmakalesindeġbelirledi iġkurallaraġ uyulmu tur.272 Bununlaġbirlikteġġ“pād āh”ġveġ“āftāb”ġgibiġFarsçaġsözcükler,ġilkġhecedenġ sonraġTürkçeġokunu aġgöreġsesġtüremesiġyapılarakġ“pādi āh”ġveġ“āfitāb”ġ eklindeġ okunmu tur.ġSözcüklerinġtüretilmi ġbiçimlerininġsözlüklerdeġbulunmadı ıġtakdirde,ġ vezinġgere iġtüretme yapılmı ,ġtüretilenġharfġ“dest[iŞgīr”ġ[995Şġörne indeġoldu uġgibiġ kö eliġparantezġiçindeġverilmi tir.ġ 19. Çeviriġyazıġiçinġa a ıdaġverilenġtranskripsiyonġsistemiġkullanılmı tır. 272 İsmailġÜnver,ġ“ÇeviriyazıdaġYazımġBirli iġÜzerineġÖneriler,”ġTürkoloji Dergisi 11/1 (1993): 53-89. 77 TRANSKRİPSİYONġSİSTEMİ ‫ءٲ‬ ‫ﺁ‬ ‫پ‬ ‫ت‬ ‫ث‬ ‫ج‬ ‫چ‬ ‫ح‬ ‫خ‬ ‫د‬ ‫ذ‬ ‫ر‬ ‫ژ‬ ‫ص‬ ‫ض‬ ‫ط‬ ‫ظ‬ ‫ع‬ ‫غ‬ ‫ف‬ ‫ق‬ a,ġe,ġ’ġġġġ ā,ġa b p t s c ç d r z j s ż,ġḍ ‛ f k, g, ñ l m n v,ġo,ġö,ġu,ġü,ġūġġġ h y,ġı,ġi,ġīġ 78 79 Tenkitli Metin MESNEV -İġBABAġ AY USUZ AE 65a B 71b M 94a 1 İlāhīġ‛ālimü’s-sırrġve’l- afiyyāt1 Senüṣġsırruṣdaġ‛ā illerġolurġmātġ Buġcümleġi ġiçindeġsenġ āżırsın Na īrüṣġyo ‘ālemdeġbī-na īrsin2 Bilürsin her uluṣġnedürġmurādı Virirsinġeyleyüpġgöṣliniġ ādī* apuñda her uluñ var bir āceti* Da ıġherġbirġ āliġva tiġsā‛ati*3 M 94b 5 Bu cümleġe yāyaġmevcūdġolanġsen Buġmevcūdġolanaġvücūdġolanġsen olusınġyirdeġgökdeġherġmekānda Bī-ni ānġsırrġolursınġherġni ānda4 olġayġyüzlerdekiġçe m-iġsiyāhġsen oca sensin da ıġherġbirġmetā‛ġsen5 amuġgöṣüllerġiçindeġçıra sen6 Ya ınaġya ınġıra aġıra sen adīrsin herġbirġi teġ udretüñ var Kerīmsin ‘āmmġuġ ā a ra metüñ var* 10 Münezzehġpādi āhsınġferdġüġyektā7 Bu ullarġortasındadurġbuġ av ā* * 3b AE : -B, -M * 4a AE : -B, -M * 4b va ti : va t ü M * 9aġ‘āmmġuġ ā a : ā uġ‛āmmaġAE * 10bġortasındadurġ:ġortasındaġvarġM 80 Gehġolurġ‛ālemü’l-esrārġolursın* GehīġA med gehīġ aydar olursın8 GehīġĀdemġgehī īt üġgehġEyyūb GehīġMūsā olursınġgehġ u‛ayyūb9 GehīġYa yā gehīġİdrīsġolursın GehīġYa‛ ūb gehīġCircīs olursın Gehġodıġ alīle gül enġidersin10 Geh özüñ erredeġpinhānġidersin AE 65b B 72a 15 GehīġYūnus ile ba n-ıġsemekde Gehīġ‛aselġolursınġherġpetekdeġ GehīġYūsuf ileġMı ırda sul ān11 GehīġFir‛avn ileġMūsāya dü mān Gehīġ ıżr uġgehīġİlyās olursın GehīġMa mūd gehīġAyās olursın12 GehīġNū ileġke tīdeġselāmet13 Gehīġmünkirġileġbileġmelāmet Gehīġkoç ileġİsmā‛īle urbān Gehīġemreġmu ī‛ġkimġ ükmeġfermān*14 20 GehġolurġHūd ileġ‛uzletġidersin15 Gehġolurġkiġanıġdaġmātġidersin* GehīġMan ūr ile ber-dārġolursın16 GehīġDānyāle defterdārġolursın* Gehīġgeyik gehīġnāfeġgehīġmü k Gehīġ‛ā ı gehīġma‛ ū gehīġ‛ı 17 Gehīġ amı ġgehiġ ekker olursın * 11aġ‛ālemü’lġ: ‘ālem-iġAEġ:ġ‘ālemeġM * 19b kim : ü M, -AE * 20bġkiġanıġdaġ:ġkimġoyundaġAEġġġ * 21bġDānyāle defterdārġ:ġDāniyeleġdefterġBġM 81 Gehīġ adefġgehīġgevherġolursın Gehġolursınġbuġi lerdenġmüberrā Gehīġgüne ġolursınġgāhīġ erre 25 GehīġMūsā ile o betde hemdem* Gehīġ‛ sā gehīġMesī -i Meryem* Gehīġ ay er gehīġfa fūr-ıġÇīnsin Geh olur ki ya ındanġdaġya ınsın*18 GehīġDāvūd olursınġgehġSüleymān Gehīġ üsrev gehīġSām üġNerīmān* GehīġCümcümġgehġ‛adl-iġNū irevān*19 GehīġBehrām gehīġRüstem-iġdestān* Gehīġ anīġgehīġfa īrġolursın Gehġolurġsırrġiçindeġsırrġolursın B 72b M 95a 30 amuġni ānġiçindeġbī-ni ānġsen Da ıġkimġvarġhemānġsensinġhemānġsen20 amuġ‛ayyārlaruṣġüstādıġsensin21 Bu cümle ikmetüṣġbünyādıġsensin Yaratduñ yedi at yiri mu abba okuzġeyvānġkiġdönedürġmu‛alla AE 66a 22 Onġikiġburcġyediġyılduzġkiġvardur Buġçārġfa l u gice gündüz ki vardur*23 Da ıġbuġdörtġ‛anā ırġkimġbedendür * 25a o betde : o bet-i B M * 25bġMesī -iġ:ġMesī ü M AE * 26ab: 27ab ile yer de i tirmi tirġM * 2Ķab:ġ26abġileġyerġde i tirmi tirġMġ/ġ2ķabġileġyerġde i tirmi tirġAE * 2ķab:ġ2Ķabġileġyerġde i tirmi tirġAE * 2ķbġBehrām gehīġRüstem-iġdestānġ:ġBehrām gāhġRüstem-iġdevrānġAEġ: Behrām-ıġgūrġRüstem-iġdestānġM * 33bġbuġçārġ:ġçehārġAEġ 82 Buġaltıġcihetġoldu ıġnedendür 35 Da ıġfer ġüġöküzġbalı uġderyā Onġsekizġbiṣġ‛ālemġbuġ a ġuġberiyyā24 Da ıġkürsīġ alem hem lev -i ma fū A arsularġbıṣarlarġyediġdeṣiz * ırā u’l-müsta īmġyevmü’l- ıyāmet* or uġ esābġbuġcümleġdürlü ikmet*25 Da ıġbuġyediġ amu sekiz uçma ehġ[üŞġesbġ[üŞġfilġ[üŞġferzīnġüġbayda 26 Sidretü’l-müntehāġvüġ‘ar ü’l-mecīd* Zebūr uġİncīl ü Fur ān uġTevrāt27 40 Da ıġherġbirġfelekdeġkiġmelekġvar28 Tamāmġyirlüġyirinceġherġneġkimġvar* Da ıġbuġyediġgöktekiġsitāre Bular ükmüṣġileġdünġgünġāvāre29 Buġcümleġevliyāġenbiyāġmürsel Da ıġbuġsa‘ādetġdevlet ü i bāl30 Da ıġherġ u‘arāġcihānaġgeldi* ‘A ılġirdürdügiġlisānaġgeldi31 B 73a  *  Da ıġherġ‘ābidġüġzāhidġkiġvardur* 34bġbuġaltıġ:ġanuṣġ e ġAE 36aġkürsīġ alemġhemġ:ġkürsīġvüġ alem B 36ab B, AE : -M * 3Ķaġyevmü’l- ıyāmetġ:ġyevm-i ıyāmetġAE * 37b dürlü : ba r-ıġBġ/ġ ikmet : ra met AE * 39aġ‘ar ü’l-mecīdġ:ġ‘ar -ıġmecīdġMġAE * 40b her ne kim var : ne gerek var B M * 43aġ u‘arāġ:ġbirġ ā‘irġAE * 44aġ‘ābidġüġzāhidġ:ġzāhidġüġ‘ābidġMġAE 83 Buġcümleġ ey üġhemġmürīdġkiġvardur32 45 Da ıġta te’s-serādanġtāġSüreyyā* Yara ılmı ġbuġcümleġdürlüġe yā Bu ikmetde be-küllīġoldılarġmāt* Didilerġā iriġheyhātġuġheyhāt*33 ıfātuṣġsöylemekdeġoldılarġlāl Ki bilmezler ne ikmetdür nedür āl ‘A ıllarġazdıġcānlarġyoldaġ aldı Da‘vāġ ılanlaruṣġfikriġüzildi34 Bu ikmetdeġneġküstā yāġneġmü tā Buġdeṣizdeġneġke tīġyāġneġzevra * 50 Velīġnebīġbuġyoldaġ ayrānġoldıġ alan ma lū ıyāsġitġ anda aldı Gökġehliġdirġkiġyirdeġolaġolġ āh35 Yir ehli dir ki gökde o arġolġmāh amuġe yāġbiriġbirindenġister Biri bilmez ki andadurġbuġ‘ayyār*36 AE 66b Yara ılmı ġ amu bilmez ne āldür Bu āliġolġbilürġkimġbī-zevāldür Zīrāġkimġ addi yo ba r-ıġmu ī dür Hezārānġ‘a lġbundaġnā-bedīddür37 M 95b 55 Gelenġgördiġkiġhemānġgökġüġyirdür * 45a ta te’s-serādanġtāġ:ġta te’s-serāġtāġbeġBġMġ * 46a be-küllīġ:ġdükeliġAE * 46bġā iriġ:ġkiġā ir B M  47b ki bilmezler : bilimezler B M / nedür āl:ġneġpergālġBġM * 49aġyāġ:ġüġM * 49bġyāġ:ġvüġM * 52b biri bilmez ki : bilimezler ki M * 84 Egerġbiṣġyılġolursaġbirġna ardur Gice gündüz döner bu çar -ıġgerdi * Bilinmez ki ne ikmetdürġneġcünbi  Ne va t düzüldi bu künbed-iġgerdūn38 Çüġbilmezsinġbāriġtekġ urġiyġmecnūnġ Dā’imġ urmaz döner bu çar -ıġezra ılısm-ıġbü’l-‘acebġüġkār-ıġmu la 39 * Olġüstādġkiġbuġhengāmeyiġ urmı Hezārānġ o abāzuṣġboynınġurmı B 73b Odur her hünerüṣġdeġibtidāsı Odur her aberüṣġdeġintihāsı*40 60 Odur na ġuġ ayālġherġbirġ ūretde41 Odur le et olan andġuġnebātda Odurġherġ‛aynġiçindeġnūrġolupdur Odur her erredeġmestūrġolupdur Odurġherġbirġgöṣüldeġfikrġüġtedbīr Odurġherġbirġkemāndanġatılanġtīr42 Hemānġyaycıġda ıġözidürġüstād* Odurġāte ġodurġābġuġ ākġ[uŞġbād43 65 *  *  *   * Buġdörtġdīvārġiçindekiġçerā ġol44 Da ıġkimġvarġya ınġoldurġıra ol 56a döner bu çar -ıġgerdi ġ:ġdönerġgeçerġbuġgerdi ġBġ:ġgeçerġdönerġbuġgerdi ġM 56bġneġcünbi ġ:ġnedürġi ġAE 58a urmaz döner : dönedurur M 60a hünerüñ de : bir menzilüñ M / aberüñ de : bir aberüñ M 60ab M, AE : -B 61ab M, AE : -B 62ab M : -B, -AE 64a da ıġ:ġyineġB 85 Buġcümleġ‘ālemüṣġoldurġ ayātıġ amuġandanġbulupġdururġnecātı45 Çünġādemsinġberiġgelġ ayvānġolma46 Bir avuç ā içindeġpinhānġolma Saña bir aberümġvardurġi itgil47 Eger bilüriseñ baña eyitgil Elüñ utdu ıġnedürġbaṣaġsöyle Dilüñ söyledügin ikāyetġeyle 70 Sebebġneġkimġaya ileġyürürsin48 ula danġi idüpġgözdenġgörürsin Bu ikmet sen misin kimse mi vardur Baña di kim bu aber ne aberdür Bu onıġgeymedinġ anda idüñ sen ūretġmidüṣġyāġcānġmıduṣġnidüṣġsen49 AE 67a Bilürseṣġbunıġsöyleġbaṣaġabdāl Neñe gerek da ıġbuncaġ īlġ[uŞġ āl Saña ben diyeyin ba r-ıġmu ī sin*50 Çünġözüṣġtenġbilürsinġpesġvücūdsın* 75 Vücūddanġcānaġdekġbuncaġseferġvar51 Hezārānġperdedürġbuncaġ aber var Tenüñ çün a lıġbünyādıġtürābdur* Cānġolmasaġtenüṣġi iġ arābdur B 74a  Zīġnā-dānġkiġteniġbilmediġcāndan Avadanlı ıġfar itmezġyabāndan 73b neñe : neye M AE / bunca īlġ[uŞġ ālġ:ġbuġgüftġüġbuġ ālġBġMġ * 74a ben diyeyin : diyeyidüm AE * 74b pes : sen B : bir AE * 76a a lıġbünyādıġ:ġbünyādıġa lıġBġMġ 86 Saṣaġdünyāġ īrīnġgeldiġ o alduṣ Tama‘ oldıġiçünġ‘ı danġbo alduṣ M 96a Buġnefsüṣġdileginġ‘ı mıġ anursın Yoluña dön ki oṣraġutanursın* 80 Ulular ılmadu ıġi iġ ılma a ınġ ey ān bigiġi üṣġyaṣılma52 Edebi a la kim āżırdurġAllāh ‘Alīmdürġolġ abīrdürġsümmeġv’allāh*53 Buġ afletdeġsenġuyursınġ abersüz Uyan a i gözüñ aç iy na arsuz Yören kendüziñe gör kim ālüṣġne54 Ā irüṣġnolısardurġevvelüṣġneġ Seni nefsüñ kemendi ıldıġber-dār* utulduñ çün ebed alduñ giriftar 85 ‘Acebġkimġ ūretüṣġinsānaġbeṣzer ‘Amelüṣġdīvġileġ ey āna beñzer Etmegin yiyüben uzın ba arsın55 Oġkimesneġkiġsenġanuṣlaġyārsın* Ni ünġ on ulı aġ o rıġdegülsin56 Yoluṣcaġvarġegerġu rıġdegülsin on ınuṣġ aremini gözedürsin*57 Ya’niġ ūġsırrılaġi ġdüzedürsin al uṣġ‘iyālineġegri ba arsın58 * 79b yoluña dön : yol ile gel AE * ķ1bġv’allāhġ:ġbi’llāhġM * 84a ıldıġ:ġitdiġAE * 86b kimesne ki senġanuṣlaġyārsınġ:ġkimesneṣġkimġanuṣlaġgezersinġAE * 88a aremini gözedürsin : aremine göz idersin B / ūġ:ġkimġAEġ 87 Ya‘niġ‘āriflikġileġgözġ a arsın 90 Birġdemġ‘avratġseversinġbirġdemġo lan Taṣrıdanġ or a iġādemdenġutan59 Māluṣġfesādġyireġço arc idersin60 Bu nefsüñ dilegin ço derc idersin AE 67b Da ıġerenlereġmünkirġba arsın Gözüṣġkördürġnūrıġyo bī-ba arsın Erenler ūġsaṣaġsendenġya ındur Ya īnġba saṣġcānuṣdanġda ıġçındur*61 B 74b Velīġsenġba ġgöziyleġ a raġba duñ Erenlerdenġözüṣġıra bıra duñ62 95 Nāgāhġbirġdemġbirġ‘azīzġcānġolursın Gehīġ ayvānġileġ ayvānġolursın63 Hiçġyireġ‘ömrüṣiġtelefġidersin64 Ma‘nāsuzġda‘vāyıġgüzāfġidersin Gehīġkibrġüġmenīġ‘ucbġuġtekebbür65 a aġ‘āsīġolursınġereġmünkir Gehīġlāfġidübenġgögsüṣġgerersin66 Sa aluṣġsı ayupġbıyı burarsın Gehġolursınġ‘ācizġderdmendġ[üŞġmiskīn67 Ne asedġkimseyeġneġkibrġüġneġkīn* 100  Göñül birdür arında ġTaṣrıġbirdür  91ab M, AE : -B * 93bġcānuṣdanġ:ġcānuṣdaġM   * 92bġkördürġ:ġgörmezġAEġ/ġbī-ba arsın:ġkörġba arsınġBġM 94bġıra : a raġAEġ 95ab B, M : -AE 99b ased kimseye ne kibr ü ne : usūdġkimseyeġneġkibrġüġneġMġ:ġ ācetġkimseyeġyāġkibrġüġyāġB 88 a ılmaġherġyaṣaġkimġ a āżırdur Ben söz bilsem saña bu sözi dirdüm*68 Gözüñ görmez seni yolca yiderdüm u dilin bilmezem ki söyleyidüm69 Süleymān bigi o ġseyrġeyleyidüm M 96b a īremġfa īremġpīremġüġpīrem*70 Saña remz ile bu ālümiġdiremġ Dā’imġkirpügüṣġaltındanġgörenüm71 Cānuṣġsevdügiġ ar uṣdaġduranum* 105 Yedi atġyirġbenümġseyrān-gāhumdur o uz felek da ıġmülkġüġcāhumdur72 Ayġuġgünġbenümġiçünġ em‘ġolupdur73 ‘Ālemġgöṣlümġiçindeġcem‘ġolupdurġġ Egerçi bu ūretdeġpinhānemġben74 Beniġgörenġbilürġkiġneġcānemġben* amuġ‘ālemġbenümġbenġ amuġ‘ālem75 Baña ullu iderġbuġcümleġ‘ālem B 75a Henüz yo idi evvel var idüm ben Sırrġiçindeġnihānġesrārġidümġben76 110  *  Ā ir olsa da ıġbaṣaġneġno ān77 100b her yaña kim a :ġdörtġyaṣaġTaṣrıġAE 101a bu sözi dirdüm : bir söz diridüm AE : bu āliġdi[rŞdümġM 102bġseyr:ġ er AE * 103aġpīrem üġpīremġ:ġpīremġbenġpīremġAEġ:ġpīrġüġmüdbiremġB * 104ab B, M : -AE   *  104b ar uṣdaġ:ġ ar uṣaġM 107a ūretdeġ:ġvücūddaġMġġ 107b beni gören bilür : bilen bilür meni AE 109bġnihānġ:ġpinhānġAE 89 Baṣaġirmezġhezārġ ikmet-i Lo mān Gehīġta te’s-serāyemġgehġSüreyyā Gehġolurġkiġbenemġbuġcümleġe yā78 Geh oluram amuġ‘ālemdeġmevcūd79 Gehīġ amu göñül içinde ma ūd AE 68a Gehīġmescidlerġiçindeġ a ībem80 Gehīġkilisedeġbütġüġ alībem Gehīġcehūdlara ser-i kösele Gehīġmey ānedeġcāmġuġpiyāle 115 Buġgörinenġ‘anā ırġ ūretümdür amuġ‘ālemġbenümġ olu ātumdur* a īrġna arile ba maġiyġcivān81 Bu ātġ adīmġvelīġkimġadumġinsān* mānġehlīġisenġgümānaġdü me Yolıġterkġeyleyüpġyābānaġdü me Hele bu bunda aldıġbirġberiġba Egerġ‘ā ilġiseṣġolma ılġa ma 82 * Benüm ı ama bir la a ula ut Anuñ a ıyiçünġkimġadıġma‘būd83 120 Baña bir ālġ‘acebġgeldiġcihāndaġ Bu kimdür söylenür her bir lisānda* Oġkimseġkimġcihānıġma‘mūrġitdi ‘Acebġözinġneġyirdeġmestūrġitdi  113b kilisede büt ü alībemġ:ġkiliselerdeġbütġçelīpem AE * 115b olu : dürlü M * 116b bu ātġ adīmġvelīġkimġ:ġ āt-ıġ adīmemġvelīġAE * 118a bu : söz AE * 120b söylenür her bir : söylenidür her B : söyleyidür her M 90 Buġyirdeġmiġkiġ‘acebġyāġfelekde Ādemdeġsırrġmıġkiġyo sa melekde* Güne deġmiġkiġdiġkimġyo sa ayda84 Bize de bu aberdenġolaġfāyda B 75b Yo saġyılduzġileġbileġgezerġmi85 Vücūdġmıġcānġmıġyāġ‘avratġmıġerġmi 125 M 97a Yo saġ‘ar daġmıdurġbizeġ aber vir u amġyo dur anadumġbālġuġperġvir86 Bu yiri didiler ki yedi atdur Andaġnihānġmıdurġyo saġāzāddur87 Fer deġmidürġöküzdeġyāġbalı da* Nirdeġolaġdiġyāġa i alı da*88 Bulardan ayru mekānıġmıġvardur* Oġdaġvücūdġmıdurġcānıġmıġvardur89 Yo sa bu cümlesinden ol münezzeh TürkçeġTaṣrıġadıġ‘ArabcaġAllāh90 130 Yo sa bir söz midür ki dilde vardur*91 İlerüdenġi idilmi ġ aberdür Evvelġzamāndaġkiġgelmi ġādemler* Birġ‘acebġdürlüġfikir ılmı ġanlar92 *    122bġmıġkiġ:ġmıdurġM 123aġgüne deġmiġkiġdeġkimġyo saġ:ġgüne deġmidürġyo saġyā ūġMġ:ġ‘acebġgüne deġmiġkiġyo sa AE 124bġvücūdġ:ġcesedġAE 125ab B, M : -AE * 12Ķaġfer deġmidürġöküzdeġ:ġ‘acebġöküzdeġmidürġAE * 12Ķbġnirdeġolaġdiġyāġa i : nirede ola bu da ıġAE * 12ķaġayruġ:ġ ayrıġAE * 130a bir : bu M * 131aġādemlerġ:ġerenlerġAE 91 Dimi lerġbirġeviġyapmasaṣġolmaz* Özi odġkendüġkendüdenġyapılmaz93 AE 68b Ādemġi lemeseġbitmeyeġherġi ġ Ni inġeyleyesinġefsāneġte vī 94 Yiriġgögiġdeġbirġüstādġdüzüpdür95 Anuṣġçünġ öyleġdurmı durġbuġma‘mūrġ 135 Benüm istedügüm ol kimsenedür96 Odurġbā īġ alanġküllīġfenādur Bilürseṣġbunıġsöyleġyāġmüfessir Bu derd ü ālümeġneġolaġtedbīr97 Anıġsenġgördüṣġiseġbirġni ānġdi98 Egerġā kāreġdimezseṣġnihānġdi Görmedenġsöylemeġyalanġolursın99 Oġkimġ ey ān diridüṣġsenġolursın* B 76a Bilmezseṣġefsāneġsöylemeġtekġ ur Mu ammed yolıdurġ ar dur yasa dur*100 140 Öli alvāsı degül ki yiyesin*101 olayuñca ne gerekse diyesin Bu aber ol aberdürġcānġiçinde* Diyenġba ınġ odıġmeydānġiçinde* Buġsırruṣġperdesinġherġkimġkiġaçdı *  *  132a yapmasañ : yapmasa AE 136b bu derd ü ālümeġneġolaġ:ġbudurġ ālümġnolaġderdümeġAEġ 13ķbġoġkimġ ey ān diridüṣġ:ġkiġolġ ey ānġkiġdirlerġAE 139aġbilmezseṣġefsāneġsöylemeġtekġ:ġbilmeseṣġefsāneġsöylemeġtekġB:ġbilmez[iŞseṣġepsemġolġsöyleme AE * 139bġ ar dur yasa durġ:ġ ar u yasa durġBġ:ġ ar ıġedebdürġM * 140a öli alvāsı : ol alvāġvüġa ġMġ * 141a aber ol aberdür : aberdür bu aber AE * 141bġdiyenġ:ġoġkiġMġ/ġba ınġ:ġba ıġAE 92 Anuṣġboynınaġdārāyīġ ola dı* Buġsırrıġaṣlayanġhemānġsırrġoldı*102 Anuṣġfā ġoldu ıġkendüyeġ aldı Zīrāġbuġ azīneġgenc-i adīmdür* Bu gencüñ ā ibi ayyġ[uŞġ‘alīmdür*103 145 Hezāranġ ikmet ü ılsımġuġperde104 Bu gencüñ apusındaġherġdīvārda Buġsırrıġfā ġidenġgeçdiġba ından Elin öz anıylaġyudıġya ından105 Zihīġ azneġzihīġbābġuġziġmiftā *106 Zihīġperdeġzihīġ alvetġzihīġ āh ZihīġHümā kiġgölgesiġsa‘ādet* Zihīġmülk-iġ‘imāretġzihīġüstād107 Zihīġderyāġzihīġmevc-i dürr-ef ān* Zihīġ‘ilmġüġzihīġdelīlġüġbürhān*108 M 97b M 97a 150 Zihīġnūrġkimġ‘ālemlerġ arkġolupdur* Özi ferd ü e addur far olupdur109 M 97b Zihīġsul ānġkiġebedġma‘zūlġolmaz Zihīġdevletġkiġhergizġzā’ilġolmaz110 AE 69a Zihīġ ālibġzihīġma lūbġzihīġ ālġ * 142bġboynınaġdārāyīġ:ġdārāyīġboynınaġB * 143aġsırrıġaṣlayanġ:ġsırrġidiġyineġB,ġM * 144a bu azīneġ:ġbirġ azīneġAE * 144b ayyġ[uŞġ‘alīmdürġ:ġ ayyu’l-‘alīmdürġB,ġM * 14Ķaġuġziġmiftā :ġzihīġmiftā AE * 14ķab:ġ154ab’denġsonraġyerġalmaktadırġAE * 149ab:ġ150abġileġyerġde i tirmi tirġM * 149bġüġzihīġdelīlġüġ:ġzihīġdelīlġzihīġAEġ:ġüġzihīġdelīlġzihīġMġ * 150ab:ġ149abġileġyerġde i tirmi tirġM 93 Zihīġ ısmetġzihīġ āli‘ġzihīġfāl111 Zihīġbā ınġkiġhergizġ āhirġolmaz Zihīġ āhirġkiġebedenġsırrġolmaz112 B 76b Zihīġcānġkiġteneġmu tācġdegüldür ūt-ıġma‘nādurġetmekġa degüldür* 155 Beri gel ey ālibġsöyleġ ālüṣġne Ne istersin digil kim a vālüṣġne Cihānaġgelmeṣeġneġidiġma ūd* Neġi eġviribidiġseniġma‘būd113 Saña secde neçün ıldıġfiri te114 Bizeġdeġdiġsebebġnedürġbuġi de* Sücūdġcānaġmıġ ıldıġyāġteneġmi Yo saġcānıġteniġyaradanaġmı115 Oġdemġ ey ān neġiçünġma‘zūlġoldı116 İ iġaltunġikenġniçeġpūlġoldı 160 Sekiz uçma ne sebebden bezendi Yedi amuġodıġneġi eġyandı*117 Bu ne ikmetdür bilürseñ eyitgil Egerġbilmezseṣġbilürdenġi itgil118 ‘Acebġpergālġ‘acebġtertībġ‘acebġi ‘Acebġ āldürġ‘acāyibġdürlüġgerdi 119 Gelen gitdi giden gelmez ne āldür* Bu āliġolġbilürġkiġbī-zevāldür *  154bġma‘nādurġetmekġ:ġma‘nāġitmekġüġAE 155bġneġistersinġdigilġkimġ:ġmurāduṣġma‛lūmġeyleġAE * 156aġcihānaġgelmeṣeġ:ġcihānaġgelmeṣüṣġBġ:ġcihānda gelmeñde AE * 157b de di : söyle AE * 160b amuġodıġneġi eġ:ġ amudaġodġneġi eġBġ:ġ amuda od ne içün M * 163a gitdi : gider AE 94 Gice gider gelür gündüz pey-ā-pey Dönerġdevrānġ olınurġgünġ o arġay*120 165 Bu ne ikmet ne āldürġ‘a ılġirmez Ni ānındanġni ānġkimesneġvirmez*121 Bu āliġherġkiġbildiġ āmū ġoldı anasınġar lan öṣindeġmū ġoldı122 Zīrāġbirġderyādurġyo durġkenarı* avvā olan bulur bunda güheri123 olu oldur amuġcihānġiçinde Odurġmu’nisġgöṣüldeġcānġiçinde124 B 77a amuġ eklġüġ ūretdeġrevna oldur Anıġkimġsizmeyesinġmu la oldur125 AE 69b 170 Neye kim bakar iseñ andaġmevcūd Neden kim ister iseñ anda ma ūd Odur bir a re udanġinsānġeyler Odur üsni la īfġcismiġcānġeyler* amuġ‛ālemġ oluġoldurġmāl-ā-māl Odur āleġ ālġolupdurġ āleġ āl126 Aṣaġherġdürlüġi ġpinhānġdegüldür Cānġoldurġaṣaġkimseġcānġdegüldür M 98a  Odurġayġuġgüne dekiġtecellī127 amuġ‛ālemġanuṣġileġtesellī* 163b bu āliġolġbilürġkiġbī-zevāldürġ:ġ‘acebġdüzgünġ‘acebġna ġuġ ayāldürġM * 164bġdevrān:ġbuġçar M * 165bġni ānġkimesneġvirmezġ:ġni ānıġkimseġbilmezġAEġ:ġkimesneġni ānġvirmezġM * 167a bir : bu M * 171b üsni la īfġcismiġ:ġ üsn ü la īfġcismġüġMġ:ġ üsn-i la īfġcism-i AE * 174b anuñ ile : anuñla o ġAE 95 175 Buġcümleġ‛ālemüṣġma ūdıġoldur Bu amuġbendenüṣġma‛būdıġoldur128 Odur va detġgülistānıġodurġcān Odurġcān-ıġcihānġuġna d-iġinsān129 Odurġherġcem‛ġiçindeġ em‛ġolupdur Odurġnūr-ıġba arġuġsem‛ġolupdur*130 Odur kim dil-ārāmġuġmihribāndur* Göṣülġiçindeġsırrġcāndaġnihāndur*131 amuġ‛ālemġanuṣġileġmüzeyyen*132 Odur gevher odur adefġodurġkān 180 Odurġkimġcümleġ eydeġcānġolupdur Odurġkimġā kāreġpinhānġolupdur Gül oldur bülbül oldurġgül enġoldur opġoldurġçevgānġoldurġmeydānġoldur Da ıġneġvarġdigilġkiġandanġayru* Ki nesne ol ola sul āndanġayru*133 amuġ‛ālemġiçindekiġcānġoldur Bu ı a vü ikāyetġdāstānġoldur B 77b Odur va detġgülistānındaġbülbül Odur vu lat çemeninde biten gül 185 Gümānġ ılmaġkiġ ayrıġyo cihānda* Odur genc-iġnihānġherġbirġvīrānda * 177b u : hem AE * 178a dil-ārāmġuġ:ġbir dil-ārāmġAE * 1Ķķbġnihāndurġ:ġpinhāndurġAE * 179a anuñ ile : anuñla o ġAE * 182a ki : bir AE * 182b nesne ol ola : ola nite ola AE * 185a ılmaġ:ġitmeġAE 96 Yedi atġyirlerġanuṣlaġsükūndur* o uzġfelekġaṣaġmestġüġcünūndur134 Anuṣlaġtāzedürġherġbirġgülistān* Hüner anuñ odur ā ib-iġmeydān AE 70a Odur cümle görinen na ġuġpergāl Anuṣdurġ‛ālemiġ ā’imġ utan el135 El ü aya buġcümleġdürlüġendāmġ Cānıġoldurġanuṣġileġururġdem*136 190 ‛Āriflerdenġ oruñ bu ne dimekdür Buġneyeġi āretġneġsöylemekdür Yine va detġgülistānıġçinġoldı Yineġgöṣülġā üfteġmecnūnġoldı137 Yineġolġsā ī-i cānġuġdil-ārām ‛Ā ı lara unar olu dem-ā-dem138 ‛Ā ı larġmestġolubanġyāġHūġdirler LāġbilmezlerġhemānġillāġHūġdirler* Bu meclisde kimi mest kimi ayrān* ‛Ā ı atındaġneġdünyāġvüġneġcān139 195 Kimisiġmestġolupġbörkinġyitirmi Kimiġdestārınıġ avvālaġvirmi * 140 Kimiġnāmū i esinġ a aġçalmı Kimisi kilimini uya almı 141 * 1ķ6aġyirlerġanuṣlaġsükūndurġ:ġyirġanuṣġileġsākindürġB,ġM * 1ķĶaġanuṣlaġtāzedürġherġbirġ:ġanuṣġileġtāzedürġherġB,ġM * 1ķ9bġcānıġoldurġanuṣġileġururġ:ġcānġoldurġanuṣġileġkimġvururġBġ:ġcānġoldurġhemġanuṣlaġ o ġururġAEġ  192b olu dem-ā-dem : alva-iġbādāmġAE * 193b bilmezler : dimezler M * 194a kimi mest kimi : kimisi mest [ü] B, M * 195b Kimiġdestārınıġ:ġKimisiġdestārınġB,ġM 97 Kimi ser- ū ġolupġeylerġhāyġ[uŞġhūy Ya‛nīġdirġkimġbuġneġ āldürġ aber duy Kimi mey- ānedeġser-dih olupdur Kiminüṣġi iġdünġgünġāhġolupdur*142 B 78a M 98b Kimisi bir hiçe atmı ġcihānı* amu terkġeylemi ġsūdıġziyānı*143 200 Kimiġma‛ ū ile o bet ü hemdem144 Kimisiġkimġ‛ā ildürġ öyleġsersem* Kimisiġbī- aber kendü ālinden Bī- od [u] mest olup almı ġyolından* Kimi yol eridür menzili gözler Özindenġpī ġvaranuṣġizinġizler145 Kimi dün gün tā‛ateġme ūlġolmı Kimisininġdu‛āsıġma būlġolmı AE 70b Kimiġdünyādaġbirġetmege mu tāc Kiminüṣġba ınaġdevletġ odıġtāc 205 Kimi uldur kimi sul ānġolupdur Kiminüṣġyata ıġkül ānġolupdur Bu meclisde amuġ‛ālemġ arīfdür ‛Ārifleri anurġsā īġ‛ārifdür146 Niçeġkimġsöyleyeyinġsözġökü dür Didilerġsözüṣġazıġöziġ o dur * 19ķbġāhġ:ġvāhġAE * 199a bir hiçe atmı ġ:ġhiçeġ atmı ġbuġAE * 199b amuġterkġeylemi ġsūdıġ:ġterkġeylemi ġ amuġsūdġuġMġ:ġterkġeylemi ġ amuġsūdıġB * 200bġ‛ā ildürġ:ġ‘a ıldurġB,ġAE * 201bġBī- od [u] : kimisi AE   204b odıġtācġ:ġ u ıġtācġAE 206bġ‛ārifleriġtanurġsā īġ:ġ‛āriflerġtanurġinsānıġB 98 ula ut diñle a vālümġi itgil Nedür keyfiyyet ü ālümġeyitgil**147 Cihānġhengāmesindeġ almı amġben Melāmetġ ablınġirdenġçalmı amġbenġ 210 Buġnefsümġhevāsındaġ ul olup men Ne bellüġaltunamġneġpūlġolupġmen Beni bu āmġ ayālġyoldanġçı ardı Yolıġvaranġyolġileġ o rıġvardı Müsāfirġdervī emġgezdümġcihānda Teferrücġeylemi emġherġmekānda* Ne yire vardum ise gördügüm ol Ne menzile kim irdüm irdügüm ol Ādemġ anda ki var bu bir ādemdür Resmġ[üŞġ‛ādetleriġayru ‛ālemdür148 B 78b 215 Mā-ta addemġkiġyolġvarmı ġerenler149 Bī-ni āndanġbizeġni ānġvirenler Cihānġiçindeġcānaġ almayanlar Cihānġsevdāsınaġba ġ almayanlar Olar kim kendüzini bildi ta ī Özin bilene didiler mu a ı Özin bilen bilürġcānġneyeġdirler Neġimi ġ ayvānġinsānġneyeġdirler* ‛Ā ı Pa a ocaġ‛A ār uġSa‛dī*150  208a ula ut diñle a vālümġ:ġbenümġ ikāyetümiġbirġB,ġMġġ * 208b nedür keyfiyyet ü ālümġ:ġbenümġnolaġ ālümġbaṣaġB,ġM * 20ķab:ġvaryantġ234ab’deġtekrarlanmaktadırġBġMġ * 212ab:ġ234abġileġ235abġarasındaġtekrarlanmaktadırġBġAEġ  * 213ab AE : -B, -M 218b ayvānġinsānġ:ġinsānġ ayvānġB 99 Bularġkimġbulmı ġidiġherġmurādı AE 71a 220 Her biri bir aber virdi bu yoldan151 Neġkimġbilmi ġidiġbildügiġ ālden Velīġ‛acebġ aberġsöylemi ġ‛A ār* Oġkimġsırrıġgöṣülġiçindeġisrār* Oġ‛A ār ki bu Man ı ıġoġdüzmi uruyıġıslamı ġderyāyıġsüzmi 152 Dimi ġkiġ āf a ındaġbirġuluġ u Aṣıġgörenġözinġ ıldıġferāmū * M 99a * AdıġSīmur mekānıġkūh-ıġ āfda* İ idüldiġbuġ aber her arafda 225 Bu cümle u laruṣ sul ānıġoldur amu ansuz ūretdürġcānıġoldur O uz biñ u anıġisteyiġgitdi alanıġyoldaġ aldıġbiriġyitdi Yitenġgördiġcemāliġāyinedür* Ba an öz ūretinġgördiġyāġnedür* Hemānġözġna ıdurġgördügiġanda153 Neġkimġgördiġanıġsöylediġbunda B 79a Budur Man ı u’ - ayruñ i ārātı*154 * 219a ocaġ:ġvüġ ey AE * 221aġsöylemi ġ:ġdimi ġoġAE * 221bġsırrıġ:ġsırrınġB * 223a bir : bu B * 223b ıldıġ:ġ ılurġM * 224aġadıġSīmur :ġoġSīmur uñ B * 227a yiten : ya an AE : ba an M * 227b gördi : görür B * 229a Man ı u’ - ayruñ : Man ı -ıġ ayruñ B, M 100 Ne vardur da ıġbuġsözdenġmurādı 230 Ba an gözgüde öz na ınıġgördi Ni ānġ oranaġni ānġanıġvirdi155 Olar kim yol varup menzile yitdi Buġsöziġsöylediġbunuġi itdi156 Giden gitdi gelecek odġ ā’ibdür157 Bu demdür dem bize bu dem na ībdür* Bu dem idi o demde söylenen dem158 Na ar eyle ki bu demde ne var kim* Benüm ikāyetümiġbirġi itgil* Benüm nola ālümġbaṣaġeyitgil* 235 Müsāfirġgezmi emġ‛ālemġiçinde Ādem andaġkiġvarġādemġiçinde Var idi bir ācetümġolġsebebden159 Gezerdümġbuġcihāndaġdā’imāġben* AE 71b Nāgehānġbirġ ehreġyitdiġseferüm*160 ula utġbaṣaġbirġi it aberüm ‛Acāyiblerġökü ġgördümġoġ ehrde161 Anıġkiġgörmemi dümġherġdiyārda* Nāgāhġmenzilġucıġolġ ehreġyitdüm162 Tefekkür eyledüm kendüme gitdüm* * 232b: B, AE : -M / bize bu dem : bu dem bize AE * 233b: B, AE : -M * 234ab:ġ20ķab’dekiġvaryantınġtekrarıdırġBġM * 234b benüm nola ālümġ:ġnolaġ ālümġbenümġAE  235ab M, AE : -Bġ/ġyerindeġ212ab’ninġtekrarıġmevcutturġBġ/ġ212ab’ninġtekrarındanġsonraġgelmektedirġAE * 236b gezerdüm bu : gezer idüm B * 23Ķaġbirġ ehreġyitdiġ:ġirdiġbirġ ehreġAE * 23ķbġgörmemi dümġ:ġgörmemi emġM * 239b eyledüm : eyleyüp M 101 240 Göṣülġeydürġbaṣaġbuġ ehreġgirgil Dervī sinġ arnuṣġaçġbirġparsaġur ıl*163 Yüzġurdumġkiġgiremġbuġ ehrġiçinde Teferrüc eyleyem ne var içinde Nāgāhġbuġ al‛edenġbirġkimseġçı dı Na ar ıldıġbaṣaġüstümeġba dı Baña ordıġkiġneġyirdenġgelürsin Nedür na düñ ne atarsınġalursın164 Didümġkiġgeli ümġdünyāġevinden* açubanġgelmi emġdünyāġdīvinden B 79b 245 Destūrġvarġmı kiġbuġ ehreġgiremġben*165 Teferrüc eyleyüp bir dem görem ben Didi otur varam sul ānġ atına* Bu āliġ‛arzġideyimġcānġ atına M 99b Destūrġolsaġgelemġsenġdeġgiresin166 Ne ise ma ūduṣġbundaġgöresin* Didügiġyirdeġbirġzamānġoturdumġ İçeriġvardıġyineġgeldiġgördüm* Didiġkiġdestūrġoldıġgelġiçeri Teferrücġeyleġbuġ ehrġüġbāzārı*167 * 240b aç bir : açdur AE * 244aġgeli ümġ:ġ‘azmġidüpġAE * 245aġdestūrġvarġmıġ:ġvarġmıġdestūrġAE  *  245b eyleyüp bir dem görem : eyleyem yine varam B, M 246a atınaġ:ġ atındaġB,ġM 246bġideyimġcānġ atınaġ:ġidemġbenġhażretindeġBġ:ġidemġbenġ āssġ atındaġM * 24Ķbġbundaġ:ġ ehrdeġBġ:ġandaġM * 24ķbġiçeriġvardıġyineġ:ġiçerüġgirdiġ a raġAE * 249bġ ehrġüġbāzārıġ:ġ ehriġbāzārıġAE,ġB 102 250 Çūġdestūrġvirdilerġiçerüġgirdüm Özümeġyörenüpġ‛a lumıġdirdüm* Görürdümġbirġuluġ ehr-iġmu‛a am*168 AṣaġnisbetġdegülġneġMı r uġneġ ām Yediġyüzġyetmi ġyediġma allesi169 ‛Āleme olmı ġoġ ehrüṣġ av āsı Üçġyüzġaltmı ġaltıġçār-sūdurġbāzār170 Herġneġkimġvardurġcihāndaġandaġvar Onġikiġburcıġbedeniġvarġtamām Dört yüz ır dörtġsipāhiġ a larġmüdām*171 AE 72a B 80a 255 On iki apudur üç atġbārūdur* Varudur her dem oġ ehreġvarudur*172 Yarusındanġyu arusıġbirezġyir* Yedi atġgökdürġdimi lerġi tiyār173 B 79b Üstineġyapmı ġbirġuluġkünbedi ‛Ar aġnisbetġitmi ġanıġüstādı174 Yarusındanġa a ısıġbirezġyir*175 Yedi atġyirdürġdimi lerġi tiyār* A a ısıġfer dürġöküzdürġbalı 176 Deryādurġyeldürġhemānġbudurġ alı B 80a 260 İkiġdirekġüstünedürġbünyādı * 250b özümeġyörenüpġ:ġyörenüpġözümeġAEġ/ġ‘a lumıġ:ġögümiġM * 251aġgörürdümġbirġuluġ ehr-iġ:ġbirġuluġ ehrdürġgördümġAE * 254b a lar : bekler M * 255ab: 259ab – 260abġarasındaġbulunmaktadırġBġMġ * 255bġherġdemġoġ ehreġ:ġoġ ehreġherġdemġB,ġM * 256aġyarusındanġ:ġbārūsındanġAE * 25ķaġa a ısıġbirezġyirġ:ġyukarusıġiyġdilīrġAE * 258b i tiyārġ:ġiyġemīrġAE 103 öyleġbünyādġitmi ġanıġüstādı Ço ‛acāyiblerġoġ ehrdeġgörmi em Varuban sul ānaġyüzümġsürmi em*177 Nāgehānġsul ānaġiri diġyolum ‛Arżġ ıldumġsul ānaġküllīġ ālüm178 Ne idüm evvel bu demde hem neyem Diledüm sul ānġ atındaġsöyleyem Nirede onup nireye göçdügüm* Niye alup yolda neden geçdügüm* 265 Diledüm sul ānġ atındaġsöyleyem öyleġmu tasar ikāyetġeyleyem Sul ānıġgördümġunutdumġkendüzüm ıyāsġitġkimġniredeġ aldıġsözüm179 a reġ‛ummānaġyiticekġneġ ala* a re almayaġhemānġ‛ummānġola180 errelerġgüne ġnūrıylaġā kāre Güne üṣġnūrıylaġolmı ġāvāre181 andaġgüne ġolsaġ erre andadur* Güne ġolmasaġgörünmezġ andadur* 270 Ancılayınġoldıġbenümġdeġ ālüm erreġidümġgüne eġyitdi yolum* * 261b sul ānaġyüzümġsürmi emġ:ġsul ānġ atınaġirmi emġAE * 264a nirede onup : nireden gelüp M / nireye : nirede AE * 264b niye alup : neye alup M  266ab M, AE : -B * 26Ķaġyiticekġ:ġiricekġAEġ/ġ292a’daġtekrarġedilmi tirġBġMġAE * 269aġolsaġ:ġdo saġMġ * 269abġ:ġ2Ķ0abġileġyerġde i tirmi tirġAE * 2Ķ0abġ:ġ269abġileġyerġde i tirmi tirġAE 104 M 100a asbet-en-lillāhġbuġsöziġdiṣlegil Ma ūdıġnedürġbuġsözüṣġaṣla ıl* Teferrücġitdümġtamāmenġolġ ārı* Kū eġvüġma alleġçār-sūġbāzārı182 İçerüdeġ a radaġherġneġkiġvar o ġteferrücġeylemi emġi tiyār Gördümġolġ ehrdeġbuġcümleġ‛ālemi Ne ki var ‛ālemġiçindeġtamāmı183 AE 72b B 80b 275 Nice gördüm diñlegil ki söyleyem184 Saṣaġolġ ehriġ ikāyetġeyleyem i edeġgözgüġdüzerlerġ öyleġ op Bir la īfġyirdeġa arlarġanıġ ūb185 Her ne kim o gözgüye ar uġdurur* ‛Aksini ol gözgü içinde görür*186 Olġ ehrüṣġanuṣġgibidürġmisāli*187 Bünyādıġ öyleġdüzülmi ġevvelī* ‛Ar ıġgördümġ öyleġ urmı ġser-nigūn Çar ıġgördümġkiġdönerdiġdünġüġgün*188 280 Gökleri gördüm mu abba bir al‛e Ayġuġgünġyılduzlarġolmı ġme ‛ale189 Burçlara ba dumġārāsteġpergāli Āyinedeġma‛lūmġresmiġe kāli*190 * 271b sözüñ : sözi AE * 2Ķ2aġtamāmenġolġ ārıġ:ġtamāmetġolġ ehriġB,ġM * 277a o : var AE * 2ĶĶbġ‛aksiniġolġgözgüġiçindeġgörürġ:ġ‘aksiġolġgözgüġiçindeġgörinürġB,ġM * 2Ķķaġolġ ehrüṣġanuṣġgibidürġ:ġanuṣġgibidürġoġ ehrüṣġAE * 2Ķķbġevvelī:ġiyġvelīġM * 279b ki dönerdi : döner idi M * 2ķ1bġresmiġ:ġoldıġB 105 Yedi atġyirġ öyleġdeprinmezġ urur Deryālarġcū aġgelüpdürġmevcġurur191 e ġcihetġherġneġkiġvarġdururġtamām*192 Gözgüġiçindeġgörünürġve’s-selām Evvelġā ir her ne ki var cümlesi Görinür ol gözgüde ser-māyesi*193 285 Çünġkiġiri diġseferümġolġ ehre* Ne ki var olġ ehrdeġgördümġā kāre194 Budurġolġ ehrüṣġ ıfātınġsöyledüm Velīġyüzġbiṣdeġbirinġ er eyledüm195 īrāġkimġ‛a lumġiri mezġderyādur Yir ü gök anuñ atındaġ erredür* Müsāfiremġ öyleġbirġ ehrġgörmi em196 Aṣlaġkiġbuġyoldaġneyeġirmi em Anıġgöreldenġ allġoldıġmü külüm* Özümi bildüm ü añladum ālüm*197 B 81a 290 Özümiġbildümġkiġneyemġiyġ‛azīz198 Özini bilen olur ehl-i temiz* Vücūdumġ erresiġyitdiġgüne e Nūrıġ utdıġcihānıġba danġba a a reġ‛ummānaġyiticekġneġ ala* * 2ķ3aġ e ġcihetġherġneġkiġvarġdururġ:ġ e ġcihetdenġherġneġkiġvardurġAE * 284b görinür ol : gör ki nedür M * 2ķ5aġ ehreġ:ġ āraġAE * 287b ü gök anuñ atındaġ:ġgökġanuṣġ atındaġbirġAE * 289a görelden : gördükde AE * 289b özümi : addümi M * 290b olur : durur M * 292aġyiticekġ:ġiricekġAEġ/ġ26Ķa’nınġtekrarıdırġBġMġAE 106 a reġ‛ummānġküllīsiġyek-sānġola* AE 73a Bu ne dimekdür bilürseñ söylegil Baña bu āldenġ ikāyetġeylegil* Bilmeseñ dek urġfużūllı eyleme Bilmedügüṣġsöziġzinhārġsöyleme199 M 100b 295 Aña kim yitmedüñ elüñ unma ıl ınacakġbuda aġzinhārġ onma ıl200 Sırruṣıġsöylemeġ a laġna iden Kim diye adda sözüñi i iden201 Bitmeyecek yire to um ekmegil202 Boynuṣıġ unġyolaġba uṣġçekmegil Yol ile var ki iresin menzile Dilegüñ adrini bilenden dile Yoluṣıġgözleġyoluṣdanġçı ma ıl* Seyl gibi anda gerekse a ma ıl 300 Yarasa güne eġ ar uġuçmaya203 Ya ılı dan kimse hergiz açmaya Sa sı an āh-bāza kar uġdurmaya204 Dānāġ atındaġnā-dānġdemġurmayaġġ Bülbülüñ leglek degüldür arīfi205 ‛Ārifġolanġki iġbilürġ‛ārifi Her dikende gül-iġnesrīnġbitmeye Na ġolanġgöṣüldeġhergizġgitmeye206 Altunaġaltunġdimi lerġpūlaġpūl* a aġ a ġdidiġulularġ ola ol* * 292bġküllīsiġ:ġcümlesiġAE * 293b āldenġ:ġyoldanġAE * 299aġyoluṣıġ:ġyolıġsenġAE * 304aġdimi lerġ:ġdidilerġBġAE 107 B 81b 305 Her göñül ma rem-iġesrārġolmaya Cehlġolanġ‛ı dan aber-dārġolmaya207 Her a īrdenġistemegilġ‛anberi Yolġileġgelġyolaġgezmeġserserī*208 ühd ile zer uġsālūslı anma ıl209 alp olur altuna ba ırġ atma ıl Ulu atındaġfużūllı eyleme Sözüṣiġbi ürmeyinceġsöyleme Serçe bülbül ar a āh-bāz olmaya Herġki iġ āhġileġhem-rāzġolmaya 310 Sevdügüñe ar ıġzinhārġçatmaġ a ġ Ululara ser-ke ġolmaġçekmeġba *210 a laġdostġsırrınġra ībeġitmeġfā Cānaġcānġdimi ġ‛ā ı larġba aġba AE 73b *  ‛Ā ilġolanġcāhileġba ġ o maya*211 Bilmezüṣġi ineġbilenġpu maya Herġgöṣüldeġsırr-ıġesrārġbitmeye Dünki dem bugünki deme yitmeye212 U rıyaġı marlamazlar azneyi213 Besleseṣġ āh-bāz olaġmıġ ar ayı* *  304bġdidiġulularġ:ġdimi ġulularġMġ:ġdidiġerenlerġAE 305bġcehlġolanġ‛ı dan :ġcāhilġ a * 306b gezme : girme B * 310b B AE : -M / olma : olup AE * 311a AE : -B, -M  311b AE M : -B * 312aġcāhileġ:ġcehlġileġM * 314b ola : olur AE dan AE 108 315 Evliyāġbilürġbuġyoldaġmenzili allġidüpdürġzīrāġkimġherġmü kili Evliyāġ a ınaġmünkirġolma ıl Bī-na ībġbedba tġuġmüdbirġolma ıl214 Erenler a ala dimez er diyi215 Erġolanġterkġideġcümleġsevdāyı* Erġolanġikiġcihānaġ almaya Zīrāġerġçindürġsālūsdanġolmaya216 Evliyādurġcümleġsırruṣġdefteri Erġolanġbilürġhemānġyineġeri M 101a 320 Evliyāyaġmünkirġolmaġiyġba īl İ rārġeyleġīmānuṣġolaġ ā ıl* ūretüṣġādemġvelīkinġcünbi üṣ*217 Deprenicekġdīveġbeṣzerġherġi üṣ B 82a opra olġ‛acebġtekebbürġeyleme218 addüñden artu keleci söyleme andaġbirġmiskīnġgörürseṣġ ut elin Böyleġvarmı larġbuġyolıġevvelīn* Gülġol ılġbuġyoldaġdikenġolma ılġ Yol varan miskīneġdü mānġolma ıl219 325 Bülbül iseṣġgülsitānaġgelġberi Cānıġ oġbileġcānānaġgelġberi*220 * 317b ide : itdi M * 320b ola : ıl ılġMġ:ġolsunġAE * 321aġvelīkinġ:ġvelīġkimġBġ/ġcünbi üṣġ:ġsīretüṣġAE  *  * 321bġdeprenicekġ:ġzīrāġancakġM 323bġyolıġevvelīnġ:ġyoluṣġevvelinġB,ġMġ 325aġgülistānaġ:ġgülistānġolġBġ 325bġbileġcānānaġ:ġbillāhġcānānaġAEġ:ġbileġcānānġolġB 109 ‛I ıġbilġkimġiri esinġmenzile221 all idegör almaġyoldaġmü kile uz etmek a ınıġ a la iy afā222 Tāġkiġ o nūdġolaġsendenġMu afā Özġi üṣiġkimseyeġinanma ıl Herġki inüṣġgöṣlüniġbirġ aṣma ılġ Degirmeneġvaranġögütdiġunın* Evde o urup nöbet orma niçün*223 330 Sencileyinġkimġ‛a ılġ anda ola224 ısmetiġezeldeġdegdiġherġ ula Birġgüne dürġkiġcihānaġnūrġvirür*225 Tedbīrüṣdeġfikriniġta dīrġvirür AE 74a Zīrāġkimġta dīreġba ludurġherġi Na ġuġpergālġgiceġgündüzġyazġ[uŞġ ı Ortada ser-māyeġbirdürġcümlenüṣ Ol durur ev u afāsıġherġcānuṣ227 Cümleġe yānuṣġgöṣüldeġsırrıġol Ba daġdevletiġgözindeġnūrıġol*228 335 Cümle vücūddaġcānġoldurġiyġ abīb* Oldur ehl-i na ībeġdegenġna īb Oldur a i A medüñ alnındaġnūr* Oldur a iġEyyūb-ıġ ükrġüġ abūr229 * 329a ögütdi : ögüdür M * 329b o urup : duruban M / nöbet : aber AE * 331aġcihānaġ:ġcihāndaġB * 334b devleti : devlet hem AE * 335aġvücūddaġcānġ:ġvücūdġcānıġBġ/ġiyġ:ġyāġM * 336ab M, AE : -B  336bġEyyūb-ıġ:ġEyyūbaġAE 226 110 Oldur a iġYūsufa üsnġüġcemāl Ya‛ ūba hemġfirā oldur hem vi āl*230 B 82b ‛ sīnüṣ dilindeġdu‛āġolġdururġ Ölüyi zinde ılubanġ aldurur* Ol idi Mu afādaki mu‛cizāt Anuñ ile op oludurġherġbilād* 340 OlġidiġkimġtevbeġeylediġĀdem* Mü errefġanuṣġiledürġherġma ām231 Evvelġā irġhemānġoldur her hüner Da ıġkimġvardurġdigilġiyġmerd-iġkār Yolaġgelġ ey āna nūkerġolma ıl Pīrġ utun ılġ udā-perverġolma ılġ Pīrġgözüṣġaçupġyoluṣıġgöstere Seniġbuġyaṣlı ġ ayāldenġ urtara232 Pīriġolmayanġiri mezġmenzile Pīrġgerekġkimġāyineṣġherġdem sile* M 101b 345 Pīrġsaṣaġbildüreġseniġsenġnesin Yāġsenüṣġnedürġdilegüṣġ andasın* Gözüṣġaçılaġgöresinġsul ānı İnsāndanġfar eyleyesin ayvānı233 ‛İlm-iġ erī‛atıġbildüreġsaṣa Azuban a ılmayasınġherġyaṣa234 * 33ĶbġYa‛ ūba hemġfirā :ġhemġYa‘ ūbġfirā ıġBġ:ġhemġYa‘ ub-ıġfirā M * 338b ılubanġ:ġidübenġAE * 339bġbilādġ:ġcihātġAE * 340a tevbe eyledi : tevbeye geldi M * 344bġkimġāyineṣġ:ġkimġayneṣiġMġ:ġāyineṣiġAEġ * 345bġyāġsenüṣġ:ġsenġnesinġB,ġM  347b her : dört M 111 Bilesinġkimġneġdimekdürġ erī‛at Neġimi ġbuġortaġyirdeġba luġsedd*235 Pīrġsaṣaġerkān-ıġ alātġbildüre mānġislāmġfarżġuġsünnetġbildüre236 AE 74b 350 Çünġkiġbildüṣġ erī‛atġnedürġtamām arī atġyolındaġ oyasınġ adem*237 Pīrġsaṣaġbildüreġnedürġ arī at Da ıġ arī at içinde her ıfat238 arī at dimek ‛arabca yol durur* Yol ile var kim arī at ol durur239 B 83a Zenġüġferzendiġatayıġanayı* Terk ide oyaġbuġcümleġsevdāyı Herġneġkiġpīrġdirġiseġanıġ uta* Tāġkimġiri eġbuġyoldaġma ūda*240 355 Zi tġüġmel‛ūnġuġtekebbürġolmaya*241 Miskīnġolaġcehlleġma rūrġolmaya* Pīr neġdirġiseġi ideġsözini242 ākġideġpīrġ ademinde yüzini Pīrġyolındaġyüziniġdöndürmeye243 Anda kim ba mı dıġgözinġırmaya * 348b bu : ol AE * 350bġyolındaġ:ġyolınaġAE * 352a arī at dimek ‛arabca : arī atġ‛arabġdilinceġAE * 353a zen ü ferzendi : zeni ferzendi B : zen ü ferzend ü M  353bġsevdāyıġ:ġ av ayıġB * 354aġanıġ utaġ:ġsenġanıġ ut AE * 354bġtāġkimġiri eġbuġyoldaġma ūdaġ:ġbuġyoldaġ āġkiġ ā ılġolaġma ūdġAE * 355aġüġmel‛ūnġuġtekebbürġolmayaġ:ġla‘netġ‘acebġtekebbürġolma ılġAE * 355bġolaġcehlleġma rūrġolmayaġ:ġolaġcehleġma rūrġolmayaġBġ:ġol ılġcümleġma rūrġolma ılġAE 112 Pīrġaṣaġ a ī atini göstere Tāġadıġyoldaġyazılaġdeftere244 Herġneġkimġpīrġdiseġandanġçı maya*245 Cehdġideġbuġyoldaġgöṣülġyı maya 360 anda kim ba saġpīrinġ āżırġgöre246 Her kime ba arsaġanıġpīrġgöre öyleġkimġbirligeġyiteġpīrġile Olġpīrġileġbirġolaġbirbiriyle247 İkilikġ almaya çün birlik ola248 Birlik içinde temiz dirlik ola Çünġkiġpīriġ o nūdġolaġkendüden Olġki iġbuġkezġuyanaġuy udan249 Göziġaçılaġgöreġkimġi ġnedür*250 Ā kāreġgörmekġneġimi ġdü ġnedür 365 erī‛atġbileġ arī at añlaya a ī atġpīriġneġdirseġdiṣleye251 Her kimde kim ola bu üç ā iyyet erī‛atġuġ arī at u a ī at*252 AE 75a B 83b Ma‛rifetġandaġbiterġkānġolġdurur Ma‛rifetġcevheriġma‛denġolġdurur253 M 102a Yol eri bul yolda oldur yol varan* Yol eridür yolsuza yol gösteren254 Ma‛rifetdürġyolġerinüṣġhüneri Ma‛rifetiġolanġerġbilürġeri*255 * 359a dise : dirse AE * 364aġgöziġaçılaġgöreġkimġ:ġgözinġaçaġgöreġkimġbuġM * 366bġ erī‛atġuġ arī atġuġ:ġ erī‛atġhem arī at hem AE * 368a bul yolda oldur yol : ol durur bu yolda B, M * 369bġma‛rifetiġolanġerġ:ġma‛rifetġolanġeriġM 113 370 Ma‛rifetiġolmayanġ ayvānġolur*256 Fi‛liġİblīsġ ūretiġinsānġolur* Ol aber yitdi bu kez geldüṣġpīre Pīrġodurġkimġyolsuzaġyolġgöstere257 a alıġa aġdimezlerġpīrġdiyü Pīrlikġoldurġterkġideġherġsevdāyı*258 Pīrġgerekġkiġkendüyiġbilmi ġola Göñli içinde a ıġbulmı ġola*259 almaya bu dört apudaġmü kiliġ Pīrġgerekġkiġsöyleyeġcümleġdili 375 ‛İlm-i ledünġneġdimekdürġpīrġbile* Pīrġgerekġ ālibüṣġaynasınġsile ālibeġgöstereġma lūbġ andadur Pīrġdimekġu buġ aberdür pes nedür Pīrġdiyüġço ya aġdimezlerġa ı* Pīrlikġoldurġbilmi ġolaġolġ āhı Pīrġüġmürīdġ ālibġüġma lūbġhemān260 Cümle bir no adanġoldıġiyġfilān Evvelīġbirġno a idi ā’ināt261 No aġiçindeġaçıldıġherġ ıfāt* 380 No aġçünġkimġçekilüpġoldıġelif Elif üç arfġoldıġdiṣleġiyġ arīf262 * 370a olur : durur M * 370b olur : durur M * 3Ķ2bġpīrlikġoldur:ġpīrġodurġkiġM * 373b göñli : göñül B * 3Ķ5aġdimekdürġpīrġ:ġdimekġdurur AE * 3ĶĶaġpīrġdiyüġço ya aġdimezlerġ:ġçokġya a[yaŞnaġdimezlerġpīrġAE * 379b içinde : içinden AE 114 Degme arfüñ üstine bunca aber Söylenürġcümleġcihāndaġā ikār Buġyoluṣġiçindeġdelīlġsözġdurur Cümle bu dirlikden a lıġsözġdurur* B 84a Sözġdegülġmiġāyet-i ur’ān zīre Taṣrıġsöylediġevvelġpey āmbere Söz ile bildürdi A med buġyolı Sözġileġbitdiġherġi üṣġevveli AE 75b 385 Sözġileġma‛lūmġolupdurġmertebe Söz bilüp söz añlayana mer abā263 Sözġucındanġ‛azīzġolurġherġki i*264 Hem yine sözden arābġolurġi i* Bunca ikmetġ‛ilmġüġkitābġsözġdurur265 Da ıġemrġüġnehyġ[üŞġ itābġsözġdurur Söz bilendür kendü ālinġaṣlayan266 Ne bilür sözi u ınaġbaṣlayanġ Sözine ba upġbilürlerġādemi Söz durur far iden pu teden āmı*267 390 ālibeġma lūbġhemānġsözġbildürür Sözġiçindeġsırrġileġrāzġbildürür268 Sözġileġā kāreġoldıġgizlüġrāz269 Sözġdururġortadaġhemġnāzġhemġniyāz M 102b Sözi söyleyen özidür diñlegil * 383b a lıġ:ġa ılġB * 3ķ6aġsözġucındanġ‛azīzġolurġherġ:ġsöziġucındanġ‛azīzġolurġAE * 3ķ6bġolurġ:ġoldıġM  * 387b emr ü nehy ü itābġ:ġne var ortada hep B M 389b söz durur far iden : far iden söz durur M 115 Söziġneġkendüziġnedürġaṣla ıl* Ol durur söz kim bilesin āl nedür*270 Bir elifden bunca īlġuġ ālġnedür Bir elifdür a lıġcümleġvarlı uṣ Herġneġkiġvarġyārlı uṣġa yārlı uṣġġġġ 395 Elifġiçindeġaçıldıġherġhüner Neġkiġvarġelifdenġoldıġā ikār Elifiġbilenġbilürġkiġi ġnedür* o upġölmekġ ikmet-iġgerdi ġnedür Ādemüṣġevvelġnedendürġbünyādı Nicesiġbünyādġidüpdürġüstādı B 84b Evvelīġbirġnu fedendür diñlegil Nu fenüñ a lıġnedendürġaṣla ıl271 Nu fe a lıġdürlüġni‛metdürġ oca272 Ni‛metiġyirġbuġādemġirteġgice 400 Çünġkiġādemġyidiġdürlüġni‛meti Nu feġcem‛ġoldıġbuġkezġgörġ ikmeti* Çünġkiġcem‘ġoldıġādemüṣġbiline* Yine bir ba ıl bu nu fe āline* Anda almadıġyineġ ıldıġsefer* Ana aznesineġdü diġi tiyār273 Çünġkiġdü diġ azneye nu fe biter* * 392b sözi ne : söz nedür AE * 393a ol durur söz : sözi oldur B M * 396a bilür ki : bilüpdür M * 400bġoldıġ:ġolurġAE * 401aġçünġkiġcem‘ġoldıġ:ġcem‛ġolurġinerġAEġ * 401b yine bir ba ıl bu : bir na ar ılġyineġAE * 402a almadıġyineġ:ġda ıġ almadıġAE 116 Diṣlegilġkimġneġimi ġi buġ aber* Çün ki bitdi nu feġba landıġ ūret* Nu fe gitdiġādemġoldıġbuġkezġad274 AE 76a 405 Çünġkiġādemġoldıġ ekliġ ūreti275 aznede aldıġyitinceġsā‛ati Çünġsā‛atiġyitdiġ a raġçı dıġol Çı ubanġdünyāġyüzineġba dıġol276 Ba dıġgördiġdünyāġ‛acebġgülistān Rengġüġrengġ ekleġ onanurġherġzamān*277 Gitdi ı ġyazġgeldiġbuġkez oldıġyay Güzġgelürġdönerġbuġyılġonġikiġayġ Her fa ıldaġgöresinġkiġkā’ināt Ba lanurġbirġdürlüġayru sıġ ūret* 410 Yediġyılduzġ ullu iderġo lana* Ya‛niġkiġmu‛ īġolupdurġsul āna Her birisi ullu ınġeylerġtamām* Buġkezġo lanġ utar ayru sıġma āmġġ Üçġyılġüstineġgeçerġo lanġbüyür ikāyetġbuġkezġnicedürġdiṣleġbir* B 85a Baba ana dir bu kez söyler olur Barda ile u virür ullu ılur* * 403ab M, AE : -B * 403bġdiṣlegilġkimġneġimi ġi buġ:ġdiṣleġbilesinġneġimi ġbuġ aber AE * 404a bitdi nu fe : nu fe bitdi M * 40Ķbġrengġüġrengġ ekleġ:ġrengġrengġ ekillerġAE * 409b ūretġ:ġ ıfātġAE * 410a ider : eyler AE * 411a ullu ınġ:ġ i metin AE * 412b bu kez nicedür diñle bir : nice bu kez diñle buyur AE * 413b ullu : i met AE 117 Sevgüsi olarġatasıġgöṣline* Anasıġdaġmihrinġartururġyine278 415 Birġzamānġbuġresmeġvarurġolġki i Yine diñle ki niçe olur i i279 Geçdiġo lanlı yigitġoldıġtamām anurġoldıġ ayrġuġ errġüġ ā uġ‛āmm280 M 103a Yitdi yigitlik bu kez utdıġkemāl* Dünyāġiçünġeylerġoldıġ īlġuġ āl281 Birġzamānġda ıġyigitlikġdevrānı Geçdi ya ındurġgöçiserġkervānı282 Yigitlikdeġgeçdiġ‛ömriġbirġzamān283 Va tineġpīrlikġiri diġnāgehān 420 Pīrlikġiri diġtamāmġoldıġi i284 İ iġbitdiġgitmekġoldıġolġki i* Olġki iġbundanġgiderġoldıġyine* Cem‛ġolanlarġyineġyiterġa lına*285 A lınaġyiterġ avu urġcem‛ġolan* Yineġ em‛eġvu latġolurġ em‛ġolan286 AE 76b Biñ sözi bir söz idüben söylese Güciġyitenġ öyleġta rīrġeylese almasaġkendüġyolındaġnesneyeġġ Virmeseġba ınġbuġ uruġ av āya * 414a olarġ:ġdü erġBġ * 417a utdıġ:ġdüzdiġAE * 420bġi iġbitdiġ:ġbitdiġi iġAE * 421a oldıġ:ġolsaġBġMġ * 421b yiter : döner AE * 422a yiter : varur AE  423bġyitenġ öyleġta rīrġ:ġyitseġta rīrinġ er AE 118 425 Kendüziniġbilmi ġolsaġolġtamām Ke fġolurdıġaṣaġherġdürlüġma ām Yol erinüñ dirligi temiz gerek Cānġiçindeġ‛ı yolındanġizġgerek* ‛I odınaġyanaġcümleġvarlı ı Yola o rılaġ oyaġ‛ayyārlı ı Lāfġidübenġkendüziniġ atmaya287 a ī atġ‘ı aġmecāzıġ atmaya B 85b ‛İzzete almaya oyaġ öhreti Va deteġyitüreġyoldaġ‛uzleti 430 ‛Ömriġ ā ılınġtelefġeylemeye Beyhūdeġsözġ a ınaġsöylemeye* Söyler olsa tev īdġolaġherġsözi* Tev īdġehlineġ ul ola kendüzi aynayaġvelīġkiġhergizġ a maya* Kendü addüṣdenġa urıġa maya* Taṣrıyıġ āżırġgöreġbuġortada Tevāżu‛ġeyleyeġbili eġyada Cehdġideġkimseyeġ ayrıġba maya Bekleye add u ānūndanġçı maya*288  *  424bġ av āyaġ:ġsevdāyaġAE 426Bġyolındanġ:ġyolınaġMġ:ġyolındaġB 429a oya : boza B AE * 430b a ınaġ:ġ a ınupġAE * 431a söyler olsa : söyleyicek M * 432aġvelīġ:ġillāġAE * 432bġa urıġ:ġziyādeġAE * 434b add u : addi B : addin AE 119 435 Yola boyun una ser-ke ġolmaya* Vesvās-ıġ ey āna yolda ġolmaya*289 Yol erine or ki bilür yol nedür Bu yoluñ içinde a ġuġ ol nedür Yol eri bilür ki nedür ayrġuġ er Yolġiçindeġneġimi ġ‛aybġuġhüner290 Yolġerinüṣġaya ınaġ opra ol Yolġerineġküstā olmaġmü tā ol291 Yol dimeklik yol erinüñ dirligi Yol eri ol ki bilesin erligi M 103b 440 Yolġeridürġbuġyolġiçindeġçıra Yol eri yol ile varur yola ba *292 Yolġeriġoldurġkiġcānaġ almaya Bī-ni ānġolaġni ānaġ almaya AE 77a Yolġeriġterkġideġcümleġvarlı ı* Buġyolaġlāyı dirile dirligi* B 86a Çünġkiġdirlikġtamāmġoldıġoldıġer* Mu‛teberġoldıġbuġyoldaġmu‛teber Erlik oldur uta birlikde ma ām Dimeyeġbirlikġyolındaġ ā uġ‛āmm 445 Bir göz ile ba aġcümleġvarlı aġ atmaya alb-ıġ a ī at dirlige Cümlenüñ üstine o aġgünġgibi293 * 435a una : vire B * 435bġvesvās-ıġ:ġvesvāsıġBġM * 440a yol eridür bu yol içinde : yol eridür yol içinde bu M : bu yol içinde yol eridür AE * 442a ide : itdi M * 442b dirile : dirildi M * 443aġdirlikġtamāmġoldıġoldıġ:ġdirligiġtamāmġoldıġolġM 120 Bir yire ba aġdā’imġmecnūn gibi Çünkiġbirlikdeġtamāmġoldıġi i Bil a ī atġevliyādurġolġki i Aña or bu a yolınıġolġbilür Cümle ma lū uñ āliniġolġbilür Zīrāġke āfü’l- ulūbdurġevliyā Özini ta ī bilüpdürġevliyā 450 ÖziniġbilenġbilüpdürġTaṣrıyı Taṣrıyıġbilenġ oyupdurġ ayrıyı Olġki idürġkiġdimi lerġyolġeri* Aña or kim ol görüpdür dil-beri Dā’imāġdil-ber ile hem-demdür ol* Yolġiçindeġme ‛aledürġ em‛dürġol Kimġanuṣġnūrıġ utmı durġ‛ālemi*294 İrteġgetürmi ġgidermi ġa amı Yolġvaranaġdelīlġoldurġiyġdedeġ amunuṣġçerā ıġoldurġortada* 455 Ya tusıġayaġgüne eġnūrġvirür GölgesiġHümāyıġ amdanġ urtarur Bu amuġe yādanġa ılġolġdurur295 Olġdururġinsān-ıġkāmilġolġdurur* Anıġgörseṣġ ademine urbānġol* Dīvġdegülseṣġ ayvānġolma insānġol * 451aġolġki idürġkiġdimi lerġ:ġkimġdimi lerġolġki idürġAE * 452aġdā’imāġdil-ber ile : dil-berġileġdā’imāġAE * 453aġkimġanuṣġnūrıġ utmı durġ: anuṣġnūrıdurġkiġ utmı ġBġM * 454b amunuñ : cümlenüñ AE * 456b ol durur : hem da ıġAE * 457a ademine : ademinde B M 121 Zīrāġinsāndurġ amunuñ ma ūdı İnsānuṣġgöṣlindeġisteġma‛būdı B 86b Yirde urup göge ba maġiyġ āfil Özüṣeġyörenġkiġsendedürġdelīl296 460 Olġkiġistersinġcihāndaġsendedür* Olġkiġsöylerġherġlisāndaġsendedür* Sendedürġcümlesiġneġvarġdünyāda* Senġsaṣaġni eġ āfilsinġiyġdede* AE 77b Sen seni bilseñ bilürdüñ sul ānı Sendeġbulunurdıġgevherġma‛deni Zihīġ ayf ki bilmeyesin sen seni297 öyleġserserīġsüresinġdevrānı* Özüṣeġyörenġiyġ āfilġ andasın298 Gördügüṣġvarġmıdurġsul ānġmeclisin M 104a 465 anda gördüṣġanıġbaṣaġsöylegil* Beniġbuġma‛nāġ ūnındanġ oyla ıl* Bizeġma‛nāġ erbetindenġ un ade İçelimġbuġgöṣlümüzġolsunġfera * Buġdemeġyitinceġgeçdiġsālġuġmāh*299 Niceyeġdeṣlüġçeküpdürġdiyeġāh * 460aġolġkiġ:ġanıġAE * 460b söyler her : söylersin AE * 461aġcümlesiġ:ġbuġcümleġAEġ/ġdünyādaġ:ġortadaġAE * 461bġni eġ:ġniteġAE * 463b süresin : sürersin B M * 465a baña : bize M * 465b beni : bizi M * 466b AE : -B, -M * 467a yitince : irince AE 122 adġhezārġortadaġgeçdiġayġuġyıl Tāġkiġma‛nāġ‛ā ı aġoldıġ ā ıl Çünġgöṣüldeġbitdiġma‛nāġbostānı Cāndaġçīnġoldıġaçıldıġgül eni 470 ayrıġgitdiġma‛nāġ aldıġcāndaġpes Cānġuġgöṣülġma‛nādanġgeydiġlibās Cānġiliniġ utdıġma‛nāġle keri Göṣüleġyazıldıġma‛nāġdefteri Ma‛nāsuzġhiçġnesneġyo durġdünyāda ullu eyle kim bilesinġüstāda300 Ma‛nāġnedürġsaṣaġüstādġbildüre Ma‛nādaġ o bet ü va det bildüre*301 Ma‛nādanġsenġdeġ aber-dārġolasınġġ Ma‛nāġberātınaġdefterġolasın* B 87a 475 Göṣlüṣġiçindeġbiteġherġdürlüġkān302 Bī-ni āndanġsendeġbulunaġni ān* Nefesüṣġölmü ġki iyeġcānġola* Na aruṣġderdlülereġdermānġola Böyleġolmakġisterġiseṣġiyġki i303 Ma‛nāġileġi legilġherġbirġi i āfilġolmaġnāgehānġkār-bānġgöçer*304   467b AE : -B, -M 468a adġhezārġortadaġgeçdi:ġgeçdiġortadaġniceġbiṣġAE * 4Ķ3bġma‛nādaġ:ġma‛nā[yŞlaġBġM * 4Ķ4bġberātınaġ:ġberātındaġBġ:ġāyetineġM * 475b sende buluna : buluna sende AE * 476a ola : virür M  4Ķ6bġderdlülereġdermānġolaġ:ġderdlüyiġderddenġ urtara B : derdlüyi derdden urtarur M 123 öyleġsenġyoldaġ alursınġbī- aber* Cānġba ındaġgülistānġolġgelġberi305 Cānıġ oġbileġcānānġolġgelġberi AE 78a 480 Kerkes olmaġyolġiçindeġ āh-bāz ol306 āhġ olınaġ onġ āhġileġdem-sāzġol Dilkü gibi ba ma a ınġar lana ū ī yirġ ekkeri virme ayvāna Yapala āh-bāz ikārınġ utmaya ar ara lo masınġserçe yutmaya307 İ üṣiġgül enġiçindeġba lama308 Gevheri ār-mühreġgibiġça lama Birġyiriġgözetgilġolmaġhercā’ī oġba uṣdanġbuġfu āretġsevdāyı309 485 Buġyolıġbilmezġki iyeġ orma ıl U anurġ i eyiġ a aġurma ılġ Kendüzine gel a ılmaġaçġgözüṣ Ol ki dirsin sen özüñ sensin özüñ310 Ol ki dirler ilm-i ledün sendedür Evvelġā irġkāfġileġnūnġsendedür*311 Sendedürġcümleġ‛ālemüṣġvarlı ı Cümlenüṣġsensinġyazılanġyarlı ı M 104b Kā’inātda ne ki vardur sendedür* * 4Ķķaġnāgehānġ:ġiyġki iġAE * 478b yolda : yurtdan B    4Ķ9bġbileġcānānġolġ:ġbillāhġcānānaġM 480b dem-sāzġ:ġhem-rāzġAE 4ķ4aġyiri:ġpīriġAE * 487b B, M : -AE * 489a sendedür : sende var B 124 Anda ki var dirler ol hem sendedür* B 87b 490 Senüṣġiçünġgülistānġoldıġcihān Senüṣġileġmü errefdürġherġmekān*312 ūrġuġcennetġsenüṣġiçünġinti ār313 İ tiyārġsensinġcihāndaġi tiyār Çar [u] felek senüñ içün debrenür*314 Varlı uṣġcümle cihāndaġsöylenür Cümleġvarlı sendeġcem‛ġoldıġya īn* Buġyolġiçindeġolasınġehl-iġdīn* eklġüġ ūretüṣġādemdürġsenġnesin315 Bir uyan sil a iġgöṣlüṣġaynasın 495 Gözüñ aç ba görġcihāndaġ ālġnedür316 Ortadaġdönenġbuġmāhġuġsālġnedür Gice gündüz ne içün döner felek Yāġbuġyirlerġneġsebebdenġ urur dek*317 o upġölmekġgelübenġgitmekġnedür Yolda alma menzīleġyitmekġnedür Niçe sözdür i rārġuġinkārġdimek*318 Yārġdimekġneġneġimi ġa yārġdimek* * 489b ol hem : o da M : onda B / sendedür : sende var B * 490bġsenüṣġileġmü errefdürġ:ġmü errefġsenüṣledürġBġ:ġ erefiġsenüṣġiledürġMġ * 492ab M, B : -AE  492bġcihāndaġ:ġlisāndaġM * 493aġoldıġ:ġolaġMġ * 493b M, AE : -B  494a M, AE : -Bġ/ġ eklġüġ ūretüṣġ:ġ ūretġüġ eklüṣġMġ * 496b urur : urdıġBġAE * 49ķabġ:ġ556ab’deġtekrarlanmaktadırġBġMġAE * 49ķbġneġneġ:ġyāġneġAE 125 Yedi amu sekiz uçma oldu ı ayrġuġ errġ esābıġ orma oldu ı319 AE 78b 500 Ka‛be put āneġdimegüṣġma ūdı* Neġimi ġsöyleġkiġziyānıġsūdı*320 Bir deñizdür adġhezārānġmevciġvar Bir geyikdür yüzġbiṣġavlarġavcıġvar321 Gökdeġyılduzġçokġvelīġbirdürġgüne adġhezārānġna ġuġ ūretġbirġna ā *322 Birġçıra dur adġhezārānġpervāne* adġhezārānġdürlüġ u durġbirġdāne* Birġpādi āhdurġhezārānġmülkiġvar Hezārānġdürlüġ adefdür bir gevher* B 88a 505 adġhezārānġdürlüġçiçekġbirġçimen Hezārānġdürlüġmetā‛durġbirġdükkān Develer ço dur deveci bir durur323 Bir göñülde bunca ikmetġsırrġdurur* Cümle na uṣġbirġki idürġüstādı Birġelifdürġbuġcihānunġbünyādı Birġelifdenġā ikārġoldıġcihān Neġkiġvarġelifdenġoldıġcismġüġcān324 Yirde gökde her ne ki var cümlesi Bir elifdür ortada ser-māyesi * 500aġKa‛be put āneġ:ġput āneġKa‘beġBġMġ * 500bġneġimi ġsöyleġkiġ:ġsöyleġkiġneġimi ġBġMġ * 502b na ġuġ ūretġbirġ:ġna ıġvarġbirdürġAE * 503a adġhezārānġ:ġniceġyüzġbiṣġAE * 503b adġhezārānġ:ġniceġyüzġbiṣġAE * 504b B, M : -AE  * 505a B, M : -AE 506b göñülde bunca : göñüldür nice M 126 510 Cümle dilde söylenen bir söz durur Her sözüñ içinde yüz biñ yüz durur Her yüze ba saṣġhezārānġdürlüġ āl Her ālüṣġiçindeġgizlüġbiṣġ ayāl*325 Her ayālġiçindeġyüzġbiṣġperdeġvar Degme bir perde icābdurġ adġhezār adġhezārġperdeyiġyırtarġ‛ı eri* ‛I erineġdegdiġma‛nāġdefteri M 105a ‛I eriġ em‛ġüġdelīldürġortada326 efī‛ġoldurġcümleġbili eġyada 515 Cümleġsırruṣġdefteridürġ‛ı eri Deryādurġ‛ı eri utmazġmurdārı327 ‛I ‛I eriġ‛ilm-i ledüne aznedür* eriġcümleġ‛ālemeġaynadur328 ‛I eriġcümleġ‛ālemdeġgülistān Gülistāndurġ‛ı erineġherġmekān AE 79a B 88b 520 ‛I ‛I eriġolġkimġbilesinġ‛ı erin329 eriġbilürġbuġsırruṣġdefterin ‛I ‛I eridür yol içinde i tiyār eriġolmayaġdegmeġkūrġuġker330 ‛I ‛I eriġgöṣlindeġsırrdurġgizlüġrāz eriġikiġcihāndaġser-firāz ‛I ‛I eridür ba r-ıġmu ītdeġneheng331 eri atındaġbirdürġ ul u ceng ‛I eriġcānaġcānāndurġ‛ı eri* * 511b ālüṣġiçindeġgizlüġ:ġ ālġiçindeġgörünürġM * 513aġhezārġperdeyiġ:ġhezārānġperdeġAE * 516aġ‛ilm-i ledüne aznedürġ:ġ‛ilm-i ledün aznesidür AE 127 ‛I eri cevher-iġkāndurġ‛ı eri332 ‛I erinüñ etegin utġ‛ı ile333 Kimġbilesinġ‛ı nedür ıldanġ ıla* ‛I eriġyolında cānaġ almaya Nāmıġterkġideġni ānaġ almaya334 525 Zīrāġkimġ‛ı dur amunuṣġbünyādı Evvelġ‛ı ıġbünyādġitdiġüstādı ‛I ‛I ucındanġ āhirġoldıġkā’ināt* ile olsa ā ıldurġherġmurād335 ‛I ıġbilenġ allġidüpdürġmü kilin ‛I eriġsöyleyibilürġ‛ı dilin336 ‛I ‛I gülistānındaġdikenġolmaya eriġi ineġpi mānġolmaya Cümlesi uldurġbuġ‛ı sul ānġdurur Mu‛āmeleġ‛ı bāzāruṣdaġcānġdurur337 530 ‛I eriyseṣġcānaġ alma gel beri Geç oġbuġvīrānaġ alma gel beri338 Gözüñ aç ba kim göresin ikmeti Elde iken yile virme fır atı Çar [u] felek gör ki dün [ü] gün döner* Görsedür her dem bir ayru sıġhüner339 Kiminiġdevletġatınaġbindürür Kimini ta tdanġa a aġindürür340 Kimüñ elin utar iltür menzile341 Kiminüṣġi iniġ almı ġmü kile* * 522aġcānaġcānāndurġ:ġcān-ıġcānāndurġB * 523b kim bilesin : bilesin ki B M * 526a āhirġ:ġ uhūrġBġM * 532a gör ki dün [ü] gün : dün [ü] gün gör ki AE 128 B 89a 535 anīġikenġkimisinġeylerġfa īr* Kimi nev-civānġidedürġkimiġpīr*342 Kimini opra aġdü seġ aldurur Kimine abl-ıġmelāmetġçaldurur343 M 105b Kiminġ‛ā ilġikenġeylerġdīvāne344 Kimi bu mi net o ınaġni āne AE 79b Buġfelekġgerdi idürġkiġdönedür*345 Kimġçı ar yu arıġkimiġinedür Kimġgelürġbe ġgünġcihāndaġeglenür346 Kimi ocadur kimisi beglenür 540 Kimiġeydürġkiġbenümdürġmülkġüġmāl347 Kimiġbuġ āfletġiçindeġpāy[iŞmālġ Kimisiġküllīġ utamġdirġdünyāyı* Bi ürürġherġdemġbuġyaṣlı ġsevdāyı348 Kimisiġbildiġkiġcihānġhiçġdurur* Kimseyeġsiṣmezġa uluġa durur349 Kimüṣġ‛ömriġhiçġyireġoldıġtelef Kimiġbuġkibrġüġkīndenġsīne-i āf350 Kimisiġyeṣileġgeldiġmeydāna o ġgelürġkendüyeġçengġüġça ana351 545 Kimineġ īrīnġgelüpdürġbuġcihān Kimeġdikendürġkimineġgülistān352 * 534 almı ġ:ġ alar M * 535a kimisin : kimini AE * 535b kimi nev-civānġidedürġ:ġkiminiġnev-civānġiderġAE * 53ķaġbuġfelekġgerdi idürġkiġdönedürġ:ġfeleklerġgerdi idür [ki] döndürür AE  53ķbġkimġçı ar yu arıġkimiġinedürġ:ġkimiġ aldurur kimini indürür AE * 541a utam dir : utupdur AE * 542aġkimisiġbildiġkiġcihānġ:ġkimiġbildiġkimġcihānıġAE 129 Kimisiġterkġeylemi dürġvarlı ı Bir lo ma bir ır a ılmı ġdirligi353 Buġcihānġbākīġdegüldürġpāyidār ūretāġna ġuġ ayāldürġser-be-ser354 Sen bu āldenġbirġ aber-dārġolmaduṣ* Uyuduṣġ afletdeġbīdārġolmaduṣ* Bilmedüñ ki bu ne ikmetdür ne āl Neġimi ġortadaġdönenġmāhġuġsāl355 B 89b 550 Sitāreġgöklerdeġniçünġseyr ider Buġgüne ġ andan gelür anda gider Ne içün döner felekler urmadın* Dün gün yürür bu ular ıvarmadın*356 Deryānuṣġdā’imġnedendürġcünbi i Neġimi ġma ūdġfelegüṣġgerdi i* Evvelġā irġortadaġvarlı nedür ‛A lġuġfer‛iġyārlı a yārlı nedür*357 āhirġü bā ınġdimegünġma ūdı Neġimi ġsöyleġkiġziyānıġsūdı 555 İkilikġneġbirligeġyitmekġnedür358 āmū ġolma dimekġi itmekġnedür Niçe sözdür i rārġuġinkārġdimek359 Yārġdimekġneġneġimi ġa yārġdimek* * 548a āldenġbirġ:ġa vāldenġAE * 54ķbġ afletdeġ:ġ afletdenġAE * 551a:ġ551bġileġyerġde i tirmi tirġAEġ/ġneġiçünġ:ġyāġniçünġAE * 551b:ġ551aġileġyerġde i tirmi tirġAEġ * 552b felegüñ : felekler AE * 553bġ‛a lġuġfer‛iġ:ġ‛a lıġfer‛iġBġM * 556ab:ġ49ķab’ninġtekrarıdırġBġMġAE 130 Yirdeġgökdeġcümleġcismġüġcānġnedür*360 Ā āreġneġvarġdiġkim pinhānġnedür* AE 80a ā ibiġkimdürġbuġcümleġpergālüṣ* Yāġsenüṣġnedürġā irüñ evvelüñ Senġnesinġ öyleġmücerredġsöylegil Niteligüṣdenġbizeġ er eylegil Senġhemānġodġuġyilġ opra uġmısın*361 Da ıġnesneṣġvarġmıġhemānġbuġmısın 560 Sen nesin kendüzüñi bil iyġ āfil*362 aflet uy usındanġuyanġbirġayıl M 106a Gözüñ aç ba kiġgüne ġ o dıġgüne Sırr-ıġezelġ‛ıyānġoldıġ öyleġfā 363 Birlikġiçindeġbulundıġcānaġyol a ī atġküllīġnūrġoldıġ a ġuġ ol364 Sāyeġ almadıġgüne ġ oldıġcihān Birġvücūdġoldıġmeselāġcismġüġcān365 İkilikġ almadıġküllīġoldıġbirġ Birlikġoldıġçiġ anīġvüġçiġfa īr366 565 erreġiçindeġgöründiġāfitāb Ā ikārġoldıġgüne ġgitdiġ icāb367 B 90a Küllīġtev īdġoldıġsöziġherġ uluñ368 Tesbī iġene’l- a oldıġbülbülüṣ * 557a cism ü : cisme B * 557b var di : vardurġMġ/ġpinhānġ:ġnihānġMġ * 558a bu cümle : cümle bu M * 560a od u yil : od ile B AE * 561aġkendüzüṣīġbilġ:ġkendüṣiġbilgilġMġ:ġkendüġözinġbilġAE  563aġcānaġ:ġ a aM 131 Küllīġgülġoldıġveġdikenġ almadı369 Rū enġoldıġnesneġpinhānġ almadı Na ġuġ ūretġgitdiġ‛ıyānġoldıġcān Gencġaçıldıġküllīġ a ‛ oldıġvīrān370 570 Nūrġuġ ulmetġbirligeġyitdiġtamām* Birlikġiçindeġbirġoldıġ ā uġ‛āmm371 Da ıġhiçġcihāndaġ ayrıġ almadı372 İkilikġbirġoldıġayrıġ almadı Tenġüġcānġbirlikdeġeylediġ arār Birligi ıldıġ amusıġi tiyār Birlikġoldıġilġemīndürġ ura düz*373 Birlige bitdi amu ya ıġyavuz A lıġfer‛iġbirġ eyġoldıġkā’ināt Küllīsiġbirġoldıġ‛Arab Türk ü Tat374 575 Çiġcāyġ‛Arab u Türk ü Tat durur375 Birlik içinde amusıġmātġdurur Çūn-kiġmeclisġtamāmġoldıġyatmaġ ur376 Küllīġnūrġoldıġtenġüġcānġküllīġnūr Sākīġsul ānġoldıġyatmaġiyġcivān377 almaġbuġ afletġiçindeġbirġuyan AE 80b Bir na ar eyle ba a i dört yaña* Buġneġ afletdürġ ola mı durġsaṣa*378 Seniġyoluṣdanġçı arur dem-be-dem * 570a yitdi : bitdi B M * 5Ķ3a:ġ613a’daġtekrarlanmaktadırġBġMġAE  573ab B, M : -AE  575ab B, M : -AE * 578a ba a i : a i ba AE * 5Ķķbġneġ afletdürġ ola mı durġ:ġ afletdürġkiġ ola mı ġbuġBġ 132 Nefsiġulaldurġvelīġkimġ‛a lıġkem*379 580 ulġidinmi ġseniġdünġgünġi ledür Bitmedinġbirġi ġbirineġba ladur380 Kendüzine seni ulġitmi ġtamām İ ledürġkendüġi iniġdem-be-dem381 B 90b Boynuṣaġdü mü ġbuġ aflet ur anı382 Seni omaz ki göresin sul ānı Gitdiġkār-bānġ ur yoluñdan alma ıl383 Fikri oġyaṣlı ġ ayāleġ alma ıl Ya murġgünġi egüṣġa sa yol uza * arnuñ aç donuñ yuf adur sen yaya M 106b 585 384 Küllīġ‛ıyānġoldıġaçıldıġbusuṣ Gürd gibi henüz omazsınġnāmūsuṣ* arnuñ aç ise utañma söylegil Ne ise ālüṣiġ‛ıyānġeylegil* İ egüṣġçamuraġbatmasınġ a ın Etmegi yigil a ın ılġ uz a ın Yāraġ arda aġ ıyānetġolma ıl Eylükġideneġbī-minnetġolma ıl Görmedügüṣġyireġzinhārġatmaġ a Ululara ser-ke olmaġçekmeġba 590 Kimsenüṣġyolındaġ uyu azma ıl* Yoluṣıġgözleġyoluṣdanġazma ıl * 579b nefsi ulaldur : ulaldur nefsi AE * 5ķ4aġya murġgünġi egüṣġa sa yol uza :ġgünġya arġmerkebüṣġ ısaġyolġıra AE  585a busuñ: pasuñ B * 585ab B, M : -AE * 5ķ6bġ‘ıyānġ:ġi‘lāmġAE * 590aġyolındaġ:ġyolınaġAE 133 Kem ama‛lı eylemegilġcānġiseṣ* ayvānġolmaġberiġgelġinsānġiseṣ* Birġlisāndanġikiġdürlüġsöyleme Yārġiseṣġyāraġba īllı eyleme Kimsenüṣġ‛aybınġgörürseṣġ ılmaġfā Yolıġarıtġyolaġzinhārġdökmeġ a ġ * Bir göñülde iki sevgü ı maya İkiġdillüdenġ afālı o maya 595 Hele bu sözdür ki saña söylerem* Aṣlaġkiġneyeġi āretġeylerem* Türkçeġbilürseṣġberiġgelġbirġça ır Olġneyidiġkiġaradaġoldıġsırrġ B 91a Ol ne yüzdür ki gören ayrān olur Olġneġsözdürġkiġi idenġcānġolur385 Olġneġdeṣizdürġkiġdutmı ġ‛ālemiġ Olġneġsırrdurġkiġgeyüpdürġādemi386 AE 81a Ol ne sul āndurġkiġdā’imġbā īdür Kimdürġolġortadaġherġdemġsā īdür*387 600 Olġneġgüne ġkiġzevāleġirmedi*388 Ol ne āldürġkimseġni ānġvirmedi Ol ne meclisdür urulmı ġ āhāne389 olıdurġcümleġpiyāleġpeymāne* * 591a eylemegil : eyleme sen M * 591b beri gel : gel beri B * 593a ılmaġ:ġitmeġM * 595a bu : bir B AE / söylerem : söyledüm M AE * 595b neye : neyi B AE / eylerem : eyledüm M AE * 599bġherġdemġ:ġmüdāmġBġ:ġdā’imġM * 600aġgüne ġkiġ:ġgüne dürġkiġBġMġ/ġzevāleġ:ġzevālġBġ 134 Buġneġbārgāhġ[uŞġsāyebāndurġ‛aceb Buġneġle kerdürġbī- addġüġbī- isāb390 Buġneġ‛ı durġkiġ‛ālemġoldıġesīr Buġneġ āhdurġneġcivānġoldıġneġpīr*391 Buġneġgül endürġkiġhergizġ olmadı Buġneġmāhdurġkiġgedilüp olmadı 605 Buġneġcāndurġkiġ icābġolmazġteni Bu ne evdür ki sul āndurġmihmānı392 Buġneġmeydāndurġkiġba larġoynanur393 Bu ne ulmetdürġkiġ‛ıyānġoldıġnūr Küllīġba danġba aġnūrġoldıġcihān ayrıġneġvardurġdigilġkiġiyġfilān a ġuġ a ġcümleġene’l- a söyledi Söz da ıġolġidiġel- a söyledi394 ‛İlm-i ledün oldıġgöṣülġ aznesi*395 Cānıġ‛ıyānġ ıldıġbuġcānġaynası* M 107a 610 B 91b āhirġüġbā ınġbe-küllīġoldıġ a Çiġcā-iġīnġüġīnestġzīkġüġzāk396 a ī atġoldıġkiġsul ānġbendedür* Neġkiġvarġ‛ālemdeġyek-sān bendedür Günġgibiġrū enġgöründiġgizlüġsırr İkilikġgitdiġaradanġ aldıġbir397 * 601b olıdurġ:ġ op olu M * 603bġbuġneġ āhdurġ:ġbirġ āhdurġkiġM  605ab B, M : -AE * 609aġ‛ilm-i ledün oldıġ:ġ‘ilmġileġ oldıġbu AE * 609bġcānıġ:ġcānġAEġ/ġaynasıġ:ġāyīnesiġAE * 611a bendedür : bundadur AE  611b bendedür : bundadur AE 135 Birlikġoldıġilġemīndürġ ura düz*398 Birlik ehli urdıġbirlikdeġtemizġ Nūrġgöründiġgeçdiġ ulmetüṣġça ı399 Nūrġileġārāsteġoldıġcānġbā ı 615 Birġsırrġoldıġ ālibġüġma lūbġhemān Herġ eye yitdi ayāt-ıġcāvidān400 Cāvidānġoldıġebedenġcümleġ ey* Çünkiġmevcūddurġ amuda bile ayy401 Birġsırrġoldıġevvelġā ir ne ki var* Neġene’l- a aldıġneġMan ūr neġdār402 AE 81b ey ānuṣ almadıġfendġüġfitnesi* Gitdiġbirġoldıġikilik av ası*403 Küfrġüġīmānġvā idġoldıġbirġyire Çünġbā ılġgitdiġ a oldıġā kāre404 620 Yire göge oldıġbuġbirlikġnūrı Birġvücūdġoldıġmeselāġya ġkurı405 āżırġuġ ā’ibġbirikdiġoldıġbirġ Birlikġiçindeġneġmürīdġyāġneġpīr406 ūreteġba saṣġhezārānġdürlüġ āl Ma‛nāyaġgelseṣġ ayāldürġolġ ayāl407 * 613aġ:ġ5Ķ3a’nınġtekrarıdırġBġMġAE * 616b ebeden : ebed çün AE * 617a bir : bu AE * 618a fend ü : ındıġAE * 61ķbġgitdiġbirġoldıġ:ġbirġoldı gitdi B M    619aġīmān:ġislāmġBġAEġġ 620ab M, AE : -B 621ab B, M : -AE 136 Reng reng devinen ūretġ eklidürġ ıfātıġbe-küllīġnūrdurġküllīġnūr408 Gel beri aldanma na ġuġ ayāle* alma bu le et-iġ ekker ü bala409 625 Giç oġbuġdünyāġā iret av asınġ Sırr-ıġebedġsendedürġsenġ andasın410 Ba ġgöziyleġgörmekġolmazġsul ānı Cānġgöziyleġba kiġgöresinġanı411 Yor anuṣġ adarġuzat ılġaya uṣ Sözġi itġ a ırġdegülseġ ula uṣ B 92a Kimseye kem na ar ile ba ma sen Göñlüñi āfġeyleġ utma imti ān412 Fil yükini arınca çekmek mu āl Yirde urup göge ba ma ne ayāl*413 630 Gel beri iy kem-‛a ılluġbī- aber* Gözüñ aç ılmaġfü ārġenderġfü ār Azu uṣġdüzġyara uṣġeyleġtamām Pu teġgelġbuġ‛ı yolındaġolmaġ ām Yoluña ba aya uṣġ a danġ a ın Sırruṣıġsevdügüṣġ arda danġ a ın414 M 107b Görübenġherġ em‛eġolmaġpervāne* ‛I ileġgelgilġgelürseṣġmeydāna*415 Her çiçegüñ o usıġmü kīnġdegül *  624a gel beri : beri gel M 629a B, M : -AE /yükini arınca çekmek : yükin arıncaġçekmekġneġMġ * 629b B, M : -AE / yirde : yire B * 630a ‘a ılluġ:ġ‘a ılġuġM * 633aġgörübenġherġ em‘eġ:ġherġ em‘iġgörürseṣġBġM * 633b gelgil gelürseñ : gel gelür iseñ AE 137 Herġki iġyolındaġehl-iġdīnġdegül416 635 Degme a ġlu’lu’-iġ ehvārġolmaya ‛A ī üġkehrübāġgevherġolmaya417 Herġki iġ āhġileġolmazġhem-ni īn Dü meneġı marlamazlarġdostġi in418 Niçeġbuġ‛illetġüġ afletdeġesīr419 utulup alduṣġyoluṣdanġsenġā ir İyġ āfilġkiġsenġbuġcihāndaġdā’im Put idinüben aparsınġzerġüġsīm420 AE 82a Put-perestġhergīzġmüselmānġolmaya Puta apan ehl-iġīmānġolmaya421 640 āhirāġolġkim puta apanġki i* ūretāġputġdüzmi ġaltunġgümü i422 Dün ü gün aparġaṣaġma‛būdġdiyü aldu umġyirdeġelümiġ ut diyü423 Göresinġaltunġgümü dürġ apdu ı Secde ılubanġaya ınġöpdügi B 92b mānġehliġputaġhergīzġ apmaya*424 Ba ınıġvireġyolındanġ apmaya* Sen egerġMuhammedīseṣġgelġberi425 Put-perestġolmaġkesegörġzünnārı 645 Nemrūd olmaġİbrāhīm olġİbrāhīm Rencūrġolma ılġ akīmġol ılġ akīm426 Yol içinde mu annes olma er ol* EbūġCehl olmaġzinhārġ aydar ol427 * 640a āhirāġolġkimġ:ġniçünġkimġ āhirġBġMġ:ġniçeġkimġ āhirġBġ * 643aġīmānġehliġ:ġehl-iġīmānġAE * 643b vire : virüp B / apmayaġ:ġçı maya B * 646a yol içinde mu annes olma : mu annes olma yol içinde AE 138 Cümleġpergālġsenüṣġiçünġi dedür ikmetġileġherġbiriġbirġdü dedür*428 amuġvarlı danġmurādġinsānġdurur amusıġ ūretdürġinsānġcānġdurur429 İnsānġidiġkimġsücūdġ ıldıġmelek açanġinsānġolaġdegmeġ ārġ ā ek430 650 Degmeġki iġiçebilmezġpeymāne Degmeġki iyiġmiġ orlarġgül ene431 Degme göñülde bu ikmet bitmedi* Herġki iġerġmenzilineġyitmediġ* Put ıyupġherġki iġzünnārġkesmeye*432 La‛l-iġcevāhirġolaġmıġherġ aya Degme mu allid ne bilür tev īdi433 Çünġkiġcānġdegülġbuġyoldaġma ūdı Herġgöṣüldeġma‛rifetġke fġolmaya Her ki iġ‛ömrindeġle et bulmaya434 655 Her āristāndaġtāzeġgülġmiġbiter435 Hünerġehlineġyara urġherġhüner Herġpādi āhġ‛adlġüġinsāfġbilmeye* Her u uṣ gölgesiġHümā olmaya B 93a AE 82b *  Herġki iġvezīrġolaġmıġsul āna436 Herġbī-hüner giribilmezġmeydāna 64Ķbġbirġdü dedürġ:ġgerdi dedürġAE 650bġdegmeġki iyiġmiġ orlarġgül eneġ:ġherġcanavarıġ omazlarġgül eneġAEġ * 651a bitmedi : bitmeye AE * 651b yitmedi : yitmeye AE * 652a put ıyupġherġki iġ:ġherġki iġputġ ıyupġBġ:ġherġki iġputıġ ıyupġMġġ * 656aġ‘adlġüġ:ġ‘udūlġAE 139 Herġki iyeġ orma tev īddenġ aber* Aṣla ılġ‛a luñ var a i ol adar Herġvīrāndaġistemegilġgenciġsen Ma‛rifetġsöyleyibilmezġherġlisān437 M 108a 660 Herġki iġyoldaġcānındanġgeçmeye Her asīsġ a ıġbā ıldanġseçmeye Dünyāġbirġköhneġribā dur hiç [ü] hiç438 Hiçġolursınġhiçeġ alma giç ü giç Sen nesin nedür dilegüñ ba u ba  Niçe bu abl u na āreġta u ta 439 Niçeġbuġ‛i retġtena‛‛umġhāyġuġhūy Seyl gider yirinde alurġcāyġuġcūy440 Niçeġbuġkö kġüġserāyġuġmülkġüġmāl Niçe bu sen sen ü ben ben īlġuġ āl441 665 Niçe bu nu lġuġ arābġuġtena‛‛um Niçe bu ikmetġüġ erbetġiyġ ekīm442 Niçe bu avulġuġyortġuġhāyġ[uŞġhūy Niçe bu dilber-i ma būb-ıġ ūb-rūy443 Niçe bu fikr-iġfesādġuġ āmġ ayāl Niçeġbuġgerdi ġüġdevrānġmāhġuġsāl444 Niçe bu mu rib avvālġuġhengāme* Çīstġīnġberā-iġçiġbuvedġīnġheme445 Ānġkiġbūdġenderġserāy-ıġlā-mekān* Hemānġūstġevvelġüġāhirġcāvidān446 *  658a tev īddenġ:ġva detden M 662a nedür dilegüñ : kendü ālüṣeġM * 668a mu rib avvālġuġ:ġmu rib u avvālġM * 669aġānġ:ġūġM 140 670 Ol ne meydür ki umārġolmazġki i447 Olġneġe yādurġkiġyo durġgerdi i448 M 111b Olġneġdeṣizdürġkiġcū aġgelmedi* Ol ne va detdürġkiġkesretġolmadı B 93b Olġneġsırrdurġkiġni ānıġbī-ni ān Olġneġsözdürġanıġsöylerġherġlisān* Olġneġ āh-bāzdur ikārġeylerġcānı449 Ol ne sul āndurġgöṣüldeġseyrānıġġġġ Olġneġevdürġdostġolupdurġmihmānı Olġneġdostdurġ‛ālemüṣġcümleġcānı AE 83a 675 Ol ne göṣüldürġkiġdā’imġfikr-i a a ileġbirlikdeġdā’imġittifā 450 * Olġneġpinhāndurġkiġgündenġā kāre Ol ne ikmetdür ki ı mazġdeftere Ol ne üsnġüġzībāġgülistānġdurur ūrġuġmelekġ üsnine ayrānġdurur*451 Olġneġma‛dendürġkiġandaġcānġbiter Renceġ ifāġderdlüyeġdermānġbiter452 Ol ne dilber-i dil-ārāmdurġ‛aceb453 Cemālinġgörmekġsevābġenderġsevāb 680 Anıġgörenġyo lu aġ aydıġvarın* alemi ındurdıġ aldıġdefterin* * 671ab - 843ab : 844ab – 1002abġarasındadırġMġ * 672b ne sözdür : nedür ki B M  674ab AE : -M , -B * 675a fikr-i : fikri B AE * 677b ūrġuġ:ġ ūrīġAEġB * 6ķ0aġvarınġ:ġvarıġM * 680b defterin : defteri M 141 Çünġkiġbirlikġgüne iġ o dıġtamām Ā kāreġrū enġgöründiġherġma ām Her ma āmdaġneġkiġvardurġā kāre ‛Iyānġoldıġperdeġaçıldıġzīre Sul ānıġgöṣülġiçindeġbuldılar Velīkinġgöṣliġiçindeġbuldılar454 Güne üṣġyüzindeġ almadıġbulut İbrāhīm ā kāreġoldıġ ındıġput 685 Cānġbā ında ıġgülistānġoldıġçinġ Cānġuġgöṣülġcānānaġoldıġya īn455 Tenġgötürdiġcānġyüzinden perdeyi Cānānuṣġburcındaġ o dıġcānġayı Tenġüġcānġcānānaġbirlikġoldılar Birlikġiçindeġcānaġyolġbuldılar456 İkilikġmülkiniġ‛ı ıldıġ arāb Cānġuġtenġcānānġbirġolsaġneġ‛aceb457 Çünġkiġgüne ġ o dıġmātġoldıġme ‛al* ‛Iyānġoldıġ üsnġüġzībāġ a u āl458 B 94a 690 Dilberüṣġyüzindenġaçıldıġni āb Cānġgözindeġ almadıġhergizġ icāb*459 Cānġgöziġgördiġkiġcānānġ andadur* Bildiġbī-ni ānaġni ānġ andadur460 AE 83b  Kendüzineġgeldiġfāri ġoldıġcānġ Cānġbuġtenġiçindeġoldıġbī-ni ān461 687ab M, AE : -B * 6ķ9aġkiġgüne ġ o dıġmātġoldıġme ‛alġ:ġgüne ġ o dıġmeh-iġtābānġmisālġAE * 600b almadıġhergizġ:ġhergizġ almadıġM * 691aġcānānġ:ġoġcānġM 142 Ā kāreġtendürġgörinenġcānġnedür Ten birġevdürġevdekiġmihmānġnedür462 Açġgözüṣiġyırtġbuġ afletġperdesin Tāġkiġsendeġbulınaġislāmġ[uŞġdīn M 112a 695 Degmeġyilġöṣindeġpervāzġurma ıl*463 Özini bilmeze aber orma ıl Emānetġ ını yay atma kimseye464 Ser-māyeṣġvarġiseġgelgilġortaya Kimsenüṣġ‛aybın görürseñ ba ma ıl ar -ıġedebdürġedebdenġçı ma ıl465 Erlikġoldurġkiġdü enüṣġ ut elin Aṣlaġherġi üṣġā irin evvelin466 Kendüġ‛aybınıġbilenlerġoldıġer* Ne bilür ehl-iġhüneriġbī-hüner 700 a ġ okunmasun a ın ılġ andīle Herġi iġi lerseṣġi leġ‛ilmġile467 Hüner ehlin bul hüner ögren hüner* Tāġkimġolasınġbuġyoldaġmu‛teber Kendüzindenġkimseneġyolġvarmadı Yolġbileneġyolda ġolanġırmadı*468 Yol bilendür kendü ālinġaṣlayan Yol bilene ālġ‛ıyānġenderġ‛ıyān469 B 94b Yol bilen atındaġsöyleġyolġsözin* Tāġkiġsözüṣġ ınmayaġolaġbütün* * 695a öñinde : öñince AE * 699a bilenler : görenler M * 701a ehlin bul : ehlinden AE * Ķ02bġırmadıġ:ġazmadıġMġAE * 704a söyle : söyler AE 143 705 Yolsuza söylemegil yoldan aber Bilmeze çe seng ü āraġçeġgevher*470 Herġmetā‛uṣġissiġbilürġ ıymetin Zīrāġbahāsınġvirüpġaldıġ atun Güne ġöṣindeġdelīlġolmazġme ‛al Ar lan öñinde çetüke neġmecāl*471 erreyi güne eġnisbetġeyleme Gevhere boncu bahāsınġsöyleme Ululardan na ī at eyle abūl Tāġkiġma fildeġolasınġpür-u ūl 710 Kil atanaġkīmyādanġ orma aber Hiç yire niçün çekersin derd-i ser472 ar anuṣ ekker degüldür lo ması Herġba uṣġ açanġbirġolaġsevdāsı*473 AE 84a Bellū a acındaġ urma bitmeye Serçe āh-bāzuṣ ikārınġ utmaya474 Ādem oldurġnūrıġ ulmetden seçe Cānġolanġbuġnefsġdilegindenġgeçe* a rānı gül-be- ekere atmaya475 Kīmyāyıġ urde-fürū aġ atmaya 715 Sırrınıġgöṣliġiçindeġ a laya* addenġa mayaġedebinġbekleye*476 * 704b sözüñ : sözi AE * 705b çe seng ü āraġçeġ.ġsenġgelġ arc itme AE * Ķ0Ķbġmecālġ:ġmu ālġAE * 711b ola : olur AE * 713b olan : ola B M * 715a göñli : göñül B * 715b edebin : edebi B M 144 Kibri terk ide tekebbür olmaya477 aflet uy usındaġrencūrġolmaya Gelġbuġnāmūsġ i esiniġurġ a a478 Tāġkiġiltesinġbuġ‛ı ıġsenġba a ‛I ileġyırt ılġbuġ‛āruṣġperdesin479 Bilesinġbuġ‛ı neġimi ġsenġnesin Gel beri almaġbuġdünyāġna ına Tāġkiġıra dan gelesin ya ına M 112b B 95a 720 Penbe içinde açan gizlene od*480 ‛I birġoddurġpenbeyeġbeṣzerġvücūd Her göṣüldeġ‛ı açan utdıġmekān* andaġpinhānġideġgenciġherġvīrān Her çiçegüñ o usıġmü kīnġdegül Herġki iġ‛ahdindeġ avli çin degül481 Her ma āmuṣġbirġ‛acebġmenziliġvar Her ālüṣġyanındaġbirġmü kiliġvar* Herġki inüṣġmertebesiġbirġdegül*482 Herġvīrāneġgencġileġma‛mūrġdegül 725 Her göñülde a açan utdıġ arār* ā iyyetdeġbirġolaġmıġnūrġuġnār*483 Herġcānuṣġmenziliġcānānġolmaya Her dikende gül-i andānġolmaya * 720a penbe : pamu B M * 721 utdıġ:ġ uta M  722ab B, M : -AE * 723bġyanındaġ:ġiçindeġM * Ķ24ab:ġĶ41abġveġĶ43abġarasındaġtekrarlanmaktadırġAE * Ķ25abġ:ġĶ41abġveġĶ43abġarasındaġtekrarlanmaktadırġAE * Ķ25bġbirġolaġmıġ:ġbirġmiġolaġB 145 Cümleġe yāġbirġgüne denġaldıġnūr ‛Ā ı a her anda ursaġoldıġ ūr484 Her göñülde dürr-i va det bitmedi ikmet ünin her ula i itmedi485 Her adefde mi biter dürr-iġyetīm Ba ırġileġbirġmiġolurġzerġüġsīm* 730 Herġgöṣüldeġsırr-ıġva detġsīrġdegülġ Degmeġbirġcānġ‛ı ileġma‛mūrġdegül İkiġcihānġ‛ı ile utdıġ arār* ‛I a yesirdür benüm tek ad hezār*486 Cümle ma ūdġ‛ı ileġoldıġ ā ıl487 ‛I çıra ındanġuyandıġherġdelīl AE 84b Cümle ma ūdġ‛ı ile utdıġ arār Ço larġa larġ‛ı elindenġzārġzār488 ‛I aġyesirġoldıġcümleġinsġüġcān*489 Cānuṣġa l-ıġma ūdıġ‛ı durġhemān B 95b 735 Kendü ālündeṣġvā ıfġol ılġvā ıf* Bu ālġiçindeġgeçersinġzi- ayf490 Sen özüñi ten bilürsin ten misin Yo sa ūretġ ūreteġcānġmısın*491  *  729ab B, M : -AE Ķ29bġmiġolurġ:ġolaġmıġM Ķ30aġsīrġ:ġbirġBġ:ġsırrġAE * 731a utdı :ġoldıġBġM * Ķ31bġ‘ı aġyesirdürġ:ġ‘ı laġesīrġAEġ/ġtekġ:ġgibiġMġAE  733ab AE : -B, -M * Ķ34aġ‘ı aġyesirġ:ġ‘ı laġesīrġAE * Ķ35aġol ılġvā ıfġ:ġolġiyġ‛ā il M  735b bu ālġiçindeġgeçersinġzi- ayfġ:ġbī- ā ılġolmaġ ā ılġol ılġ ā ılġM 146 Bil a iġözüṣiġtensinġaynasın Tenġüġcānġsenġküllīsiġyek-sānġnesin492 Dā’imāġgöṣlüṣġ ayālġenderġ ayāl493 Gözüñ aç ılmaġbizümleġ īlġuġ āl* Senġbiziġcenneteġda‛vetġeyleme Efsāneġ ı a ikāyetġsöyleme 740 Ger bilürseñ a nedür bildir baña Tāġkiġcānumġ urbānġidemġbenġsaṣa Baṣaġsöyleġkiġneġimi ġ a bā ıl a nedürġbā ılġneġdimekdürġa ıl*494 Herġki iġkimġ a ıġbā ıldanġseçer Aṣaġdimi lerġbu yolda gerçek er*495 Gel beri altuna atma ılġba ır afletġileġcānġyüzinġeylemeġkir Va tiġbekleġfır atıġvirmeġyile496 Tāġbuġzincirdeġolasınġsilsile* M 113a 745 Kendü ālüṣdenġ āfilġolmaġ āfil Tāġkiġsaṣaġrū enġolaġ a bā ıl Uyanaġcānġ ulmet içinden çı a* Rū enġolaġā kāreġ ayyu’l-be ā Fet olaġaṣaġbuġdevletġki veri* *  736b M : -B, -AE 737a M : -B, -AE * 738b ılmaġbizümleġ:ġbizümleġ ılmaġMġ * Ķ41bġbā ılġneġdimekdürġ:ġbā ılıġbilmekdürġB * 742ab B, M : -AEġ/ġyerineġĶ24abġveġĶ25ab’ninġtekrarıġbulunmaktadırġAE * 744b zincirde : zincire AE * 746a içinden : ivinden M * Ķ4Ķaġki veriġ:ġle keriġM 147 Kānġolaġgöṣlindeġma‛nāġdefteri497 Cem‛ġolaġandaġmekānġuġlā-mekān498 Gül ola anuñ atındaġherġdiken Cismi almaya be-küllīġcānġola a reġikenġnāgehānġ‛ummānġola499 AE 85a 750 Cennetġolaġaṣaġcümleġkā’ināt Göṣliġiçindeġyazılaġherġ ıfat500 Mülk-i va detde ulu sul ānġola Teniġküllīġcānġcānıġcānānġola501 B 96a Cevheri ola bile her cevheri* Far ideġbileġ‛a ī den gevheri502 Degmeġbirġna iyeġsırrınġaçmaya Ne ki a fermānġ ılursaġ açmaya* Oynayaġ‛ı meydānındaġba ını* Yanduraġ‛ı a içini a ını* 755 Herġsöziġbi üreġandanġsöyleye* Ni ānınġolġbī-ni āndanġsöyleye*503 Bileġkimġcānānġneġimi ġcānġnedür Ortaġyirdeġgörinenġni ānġnedür504 Terkġideġküllīġbuġdünyāġmülkini* mānġileġma‛mūrġeyleyeġdīni * Ķ52aġolaġbileġherġ:ġolanġbilürġçūġAE * 753b ılursaġ:ġiderseġAE * 754a oynaya : oynada AE * Ķ54bġyanduraġ‘ı aġ:ġ‘ı la yandura AE * Ķ55aġbi üreġ:ġbi ürüpġAE * Ķ55bġni ānınġolġ:ġolġni ānınġAE  * Ķ56bġgörinenġni ān:ġgevher-iġrū enġBġM Ķ5Ķaġküllīġbuġ:ġbe-küllīġM 148 a resinġ‛ummānġiçindeġ ar ide Öziniġcümleġ‛ālemdenġfar ide*505 Cānġolaġbe-küllīġteniġ almaya Bī-ni ānġolaġni ānıġ almaya 760 erresi gün gibi ola ya tulu ‛ sī nefeslü ola A med ūlu Göṣliġsırr-ıġma‛den-i esrārġola506 Cānıġva detġ‛ilmineġdefterġola Herġbirġi eġ abrġideġEyyūb gibi Gözleriġya luġolaġYa‛ ūbġgibi ul ıġMu ammed gibiġ īrīnġola Her ne ki söylerse sözi çin ola* Herġnefesdeġbiṣġ‛ibādetġeyleye507 Herġsöziġmīzānaġ artup söyleye 765 B 96b ikmet ile ba a her neye ba a508 Çıra ınġ ikmetġçıra ındanġya a āhirġiçindeġbā ınıġnūrġola509 Cismiġvīrānġkendüziġma‛mūrġola Buġni ānıġkimdeġgörseṣġbilġya īn* Oldur er ut ılġeteginġöpġelin510 M 113b Ba uṣıġ oġaya ıġ opra ına Cānuṣıġyandur ılġ‛ı ıġ a ına* AE 85b Neġkimġolġsöylerseġoldurġsözġhemān*511 *  Ķ5ķbġ‘ālemdenġ:ġ‘ālemdeġM Ķ61aġma‛denġ:ġma zen M AE * 763b söylerse : söyleye M * 767a bil : sen AE * Ķ6ķbġ‘ı ıġ:ġ‘ı uñ B AE * 769a söylerse : söylese M / oldur söz : söz oldur AE 149 āfilġolmaġaṣaġ āfilġiyġfilān* 770 Cümleġ‛ālemġcismġüġ ūretġcāndurġol512 Cānġiçindeġgevher-iġrū endürġol Günġgibiġbellüġcihāndaġolġki i Ā ikārġeylerġanıġherġgerdi i513 Buġcihānġ al ıġiçindeġsırrdurġol adġhezārġādemġiçindeġbirdürġol514 Herġki iġneġbileġkimdirġerġki i Er açanġolaġcihāndaġherġki i Erġbilürġkimdürġcihāndaġevliyā515 Hümā gölgesiġdegüldürġherġsāye 775 Evliyāġgöṣlindeġoldıġ a nihān* Evliyādurġ ālibeġma lūbġhemān516 Herġkimeġkimġevliyāġoldıġdelīl* Dünyādaġā iretde olmaya elīl517 mānıġnūrıġtecellīġeyleye518 Söylese her sözi ikmet söyleye Nūrġgörüneġçünġkiġ ulmetdenġçı a ükrġüġminnetġeyleyeġherġdemġ a a519 ālisġolaġdünyāġdirligindenġgeçe*520 Temyīzġideġ a ıġbā ıldanġseçe *  669bġaṣāġ āfilġ:ġ āfilġaṣaġMġ ĶĶ1bġgerdi i:ġcünbi iġM * ĶĶ5aġoldıġ a * ĶĶ6aġoldıġ:ġolsaġAE  *  : a oldıġAE 777b ikmet : tev īdġM ĶĶ9aġdünyāġdirligindenġ:ġırayaġdirlikdenġB 779ab M, B : -AE 150 780 almayaġgöṣlindeġhergizġ ayr-ıġ a Birġçıra ındanġuyanaġbiṣġçıra 521 Sa‛ādetġmülkineġyiteġdevleti La avfeġ‛aleyhimġolaġāyeti522 B 97a Cānıġbuġ‛ı nūrıylaġma‛mūrġola* Nirde urursa ol aña ūr ola*523 Ma‛nāġdefteriġcānındaġcem‛ġola Uyanaġbuġ‛ı çıra ıġ em‛ġola almaya göñlinde ayru yad ayāl* Irmayaġanıġyolındanġmülkġüġmāl524 785 a ala kendüzi gide ortadan Div üreġgöṣlüniġyaṣlı ġsevdādan525 İkilikdenġbirligeġya īnġola Nefsi ma lūmġkendüġehl-iġdīnġola Yüzineġaçılaġcümle gülistān Gül atındaġ almaya hergiz diken Cümleġe yānuṣġcānıġolaġcānı* Günġgibiġā kāreġgöreġsul ānı* AE 86a Ol ola amuġ‛ālemüṣġma ūdı* Görelerġanuṣġyüzindeġma‛būdı 790 Herġnefesiġbiṣġ‛ sāya cānġola BiṣġMūsā sırrındaġser-gerdānġola526 ikmetindeġmātġolaġbiṣġEflā ūn527 * Ķķ2aġbuġ‛ı * nūrıylaġ:ġ‘ı nūrıġileġAE 782b nirde urursa ol : her ne yirde ursa AE * 784a ayru yad : ayru sıġMġ * Ķķķaġe yānuṣġcānıġolaġ:ġ ey‘inġcānıġolaġolġAE * 788b göre : ola AE * 789a amu : cümle AE 151 Sırrıġiçindeġbulunaġkāfġuġnūn* M 114a Yir ü gök öñinde ser-gerdānġola Degme bir a resiġbiṣġ‛ummānġola528 Ayġuġgüne ġna arındaġ em‛ġola529 āhirġüġbā ınġ atındaġcem‛ġola Ol ıfatluġinsānıġgörsenġ abīb urbānġolġkimġderdüṣeġoldurġ abīb530 795 Cānuṣıġandanġdirī ġeylemegil Anıġsöyleġda ıġsözġsöylemegil Anıġsöyleġkimġhemānġoldurġmurād Anuṣġileġ‛ıyānġoldıġherġ ıfat*531 B 97b Her ıfatġiçindeġ ātġoldurġhemān* Var arārġanuṣġiledür cismġüġcān532 Cānıġcihānuṣġdimi lerġolġdurur* Sul ānġoldurġ amu aña ul durur amu sul ānlaruṣġoldurġsul ānı Olġki idürġkiġgeyüpdürġinsānı 800 Oldur a i a lıġfer‛iġinsānuṣ ul uleġ ılanġiçindeġherġcānuṣ ‛Ālemüñ ma ūdıġoldurġpesġhemān Oldur a i ol bī-ni āndanġni ān * Ķ91bġsırrıġiçindeġbulunaġ:ġsırrġiçindeġçünġbulunaġBġ:ġsırrġiçindeġbilineġAE * 796b B, M : -AE * 797a B, M : -AEġ/ġoldurġ:ġoldıġBġ  *   797b arārġanuṣġiledürġ:ġi rārġ ılġanuṣladurġAE Ķ9ķaġcānıġcihānuṣġ:ġcānġuġcihānġkiġM 798ab B, M : -AE 801b a iġ:ġā ir B 152 Sa‛ādetġmülkindeġmelikġolġdurur üsnġüġ‛ı ‛ā ı uġma‛ ū ol durur533 Senġanıġbilmekġdilerseṣġgelġberi* Neġiçünġ öyleġgezersinġser-serī* Hiçġyireġ‛ömrüṣġtelefġoldıġtelef* öyleġmiġ anduṣġcihānıġsenġgüzāf* 805 Gözüṣġaçġbirġögüṣiġdiv ür yāra Na düṣiġaldurmayıgörġ‛ayyāra Neġiçünġ öyleġ āfilsinġsenġ‛aceb* Niçeġbuġ afletġiçindeġ urd u ˇāb534 Niçe bu çar ile ser-gerdānġgöṣül İnsānġiseṣġolma ılġ ayvānġgöṣül535 Niçeġbuġ afletġbuġ‛illetġ‛izzġüġnāz* ılmaduṣġhergizġcihāndanġi tirāz* Dünyāġle etinden eylegil a er536 Bir aberdürġi idürseṣġmu ta ar* AE 86b 810 B 98a Dünyāġbirġhiçġnesneġdururġ alma ıl* Cānuṣıġmi netġodınaġ alma ıl537 ‛Ā ilġiseṣġterkġidegörġdünyāyı538 Gelġberiġçekmeġbeyhūdeġsevdāyı * 803a bilmek : görmek B M * 803b ne içün : sen niçün AE * ķ04aġoldıġ:ġitmeġAE * 804b mi anduñ : anduñ bu AE  805ab M, B : -AE * 806a ne içün : sen niçün AE / sen : iy AE * ķ0ķaġbuġ afletġbuġ‛illetġ‛izzġüġnāzġ:ġbuġ‘illetġ[üŞġ afletġ‘izzġüġnāzġBġ:ġbuġ afletġ‘illet-iġbī- arārġAE * ķ0ķbġcihāndanġi tirāzġ:ġcihāndaġi tiyārġAE * 809b bir : bu M * 810a durur : nedür B 153 Uyumaġ afletġiçindeġbirġuyan Neġyatursınġçünġkiġgöçdiġkār-bān*539 Bir urıgelġ‛a luṣıġdiv ürġyāre540 Aldanup almaġyoluṣdanġbī-çāre* Dünyāġço senüṣġgibilerġaldadı La abıġ ulma ġyalancıdurġadı541 815 anıġ olġkimġdünyādaġsul ānġidi ükmiġiçindeġ‛ālemġ ayrānġidi*542 Yedi i līmiġ amu utmı ġidi* Hepġmurāduṣġdünyādanġütmi ġidi543 M 114b Dünyāġā ir anlara gör neyledi Gitdi anlar ortada aldıġadı* Dünyāġrıbā ehliġdünyāġkār-bān Her ki ondıġgöçiserdürġiyġfilān*544 Dünyāġbirġgörġgiçġevidürġbirġna ar Dünyāyaġgelenġyineġ ıldıġgü er 820 Hep bilürler dünyānuṣġ ālüṣġ‘ayyār545 Dünyāġhiçġkimseyeġ ılmadıġ arār Bir na ardaġherġkiġgördiġaṣladı*  812a içinde : içinden B / bir : ur AE * ķ12bġgöçdiġ:ġgö diġBġ:ġgeçdiġAE * 813b yoluñdan : bu yolda M * 815b ükmiġiçindeġ‛ālemġ ayrānġ:ġcümleġ‘ālemġ ükmindeġfermānġAE * 816a i līmiġ amu utmı ġidiġ:ġi līmġ op oluġidiġadıġBġ  ķ16bġhepġmurāduṣġdünyādanġütmi ġidiġ:ġdünyādanġalmı larġidiġmurādıġBġ:ġdünyādanġmurādġalmı larġidiġM * 817b ortada : ortadan AE * 818b her ki ondıġgöçiserdürġiyġfilānġ:ġkimġkiġ ondıġgöçiserġā irġhemānġAE  * 820ab AE : -B, -M 821a bir na arda her ki gördi : gördi her kim bir na arda AE 154 Neġimi ġdünyaġdimegüṣġmurādı546 Dünyāġdimekdenġmurādġdünyāġmıdur* Yo sa da ıġbirġayru nesne midür*547 Birġberiġgelġ‛a luṣıġdirġba uṣa* Bir na ar eyle içüñe a uṣa Dünyāyaġgelmekdenġmurādġmālġdegül* Sen sen ü ben ben ü īlġuġ ālġdegül*548 825 Murādġoldurġkimġbilesinġ a Her nefesde dem-iġene’l- a nedür nedür Degmeġbirġe yādaġbirġcānġoldu ı Herġgülüṣġyanındaġdikenġoldu ı B 98b Her adef içinde bir dürlü güher Herġgüherġmevzūnġuġ ūbġuġmu‛teber549 Degme bir erreġiçindeġbirġgüne Na ġiçindeġā ikārġoldıġna ā 550 a renüṣġiçindeġdeṣizġoldu ı Degmeġbirġcihetdeġbirġyüzġoldu ı551 AE 87a 830 Degmeġbirġvücūddaġbirġdürlüġ ūret Her ūretġiçindeġbirġdürlüġ ıfat Her ıfatġiçindeġyüzġbiṣġdürlüġ āl Her ālġiçindeġ‛a ıllarġpāy[iŞmāl552 adġhezārānġ‛a lġuġpergālġcismġüġcān * ķ22aġmıdurġ:ġmıydıġM * 822b da ıġ:ġa i AE / midür : miydi M * ķ23aġbirġberiġgelġ‛a luṣıġdirġ:ġberiġgelġ‘a luṣıġdir ürġAE * 824a gelmekden : gelmekde B * 824b sen sen ü ben ben ü : sen ü sen ben ü ben M   826a birġcānġ:ġbiṣġcānġB 830b bir : biñ B 155 Buġni ānġiçindeġolmı ġbī-ni ān553 Bu deñiz mevcinde ma vġoldıġ‛ālem* ‛Ar ġuġkürsīġyirġüġgökġlev ü alem554 Buġni āndanġkimseġni ānġvirmedi Kimsenüṣġ‛a lı buġsırraġirmedi555 835 Evliyāġenbiyāġbundaġoldıġmāt*556 Degme bir ūretġiçindeġbiṣġ ıfāt Her ıfatdaġda ıġbirġözgeġ ayāl Her ayālġiçindeġyüzġbiṣġdürlüġ āl557 Birisi hergiz birine beñzemez Niçe kim fikr eyleyesin ço u az* Çün ūretġna ındaġbudurġ ālümüz Ma‛nāyaġ açanġiri ürġelümüz Çün ki bu na ġaradaġoldıġ icāb Na ā ıġ açanġgörevüzġbizġ‛aceb*558 840 Bu ālġiçindeġ amuġe yāġtamām Bilimezlerġmātġolupdurġ ā uġ‛āmm559 M 115a Kimseġbilmezġbuġ‛acebġpergālġnedür Buġ‛acebġ un‛uṣġ āni‛iġ andadur*560 B 99a amuġ‛ālemġcüstġüġcūġeylerġvelī Bu ne āldürġkimsenüṣġirmezġeli Mātġolupdurġva ġuġ ayrġuġ‛a lġuġcān Bu ıfātıġsöyleyibilmezġlisān561 * 833a mevcinde : içinde M * ķ35aġevliyāġenbiyāġ:ġenbiyāġevliyāġAE * 837b kim fikr eyleyesin : fikr eyleyesin sen AE * 839b görevüz : görürüz M AE  * ķ41aġpergālġ:ġ ikmet M ķ41bġbuġ‛acebġ un‛uṣġ:ġ‘acebġbuġ un‘uṣġAE 156 Birġādemüṣġmi dārıġbellüġola Buġpāyānsuzġba r içinde ne bula*562 M 108a AE 87b 845 Gelġberiġda‛vā-i gü āfġeyleme adrüñce söyle artu söyleme563 Vācibġoldurġkimġbilesinġmi dāruṣ Mi dāruṣcaġsöyleyesinġ aberüñ564 Dükkānuṣdaġgörġkiġser-māyeġneġvar Ser-māyeṣceġeyleyesinġsenġbāzār*565 Ma‛nāsuzġsözġsöylemekdenġneġ ā ıl Ma‛nāsuzġda‛vāyıġterkġitġiyġ āfil566 Bir sözi söyle ki a lıġçinġola* Yol içinde menzili ya īnġola* 850 Gelġberiġi üṣġ ā ılġeyleġbugün Senġbugünġyarınġdiyinceġgeçdiġgünġ Senġuyursınġgeçdiġ‘ömrüṣġkār-bānı* Senüñ ile bile gelenler anı567 anıġ unlarġkiġcihāndaġvarġidi568 ‛A lġiçindeġtertībiġ ayyārġidi* Cihānıġ utmı larġidiġser-be-ser Baña di kim ancarıġvardıġbular* Olġpādi āhlarġ anıġkimġle keri Fet idüp utmı larġidiġki veri*569 * 844ab - 1002ab : 671ab – ķ43abġarasındadırġM * 847b ser-māyeṣceġeyleyesinġsenġbāzārġ:ġser-māyeṣġmi dārıġidesinġbāzārġAE * 849a bir : bu M * 849b menzili : menzile M * ķ51aġ‘ömrüṣġ:ġ‘ömürġAE * 852b ayyārġ:ġdeyyārġAE * ķ53bġvardıġ:ġgitdi M 157 855 Anlarıġgörġkimġā iri nitdiler570 Bir na arġdünyāyaġ onup gitdiler* M 108b Dünyādaġbunlarġsaṣaġörnekġyeter Dünyāġiçünġçekmeyesin derd-i ser*571 B 99b Anıġisteġkimġaṣaġyo durġzevāl Neyeġgerekġzenġüġferzendġmülkġüġmāl572 Olġayuṣġbedrineġhilālġirmedi* Hiç aña no ānġuġmelālġirmedi*573 Fānīġolma dan münezzeh ol adīm Olġkerīmdürġolġra īmdürġolġ akīm* AE 88a 860 Evvelġā ir hemānġoldurġpādi āh Aṣaġneġle kerġ ācetdürġneġsipāh* Andan artu kimseġvarġmıġdünyāda Gözüñi bir sil yine ba iy dede* Mülk içinde op oludurġolġ afūr Ayġuġgüne ġda ıġandanġaldıġnūr574 Bu felekler döndügi oldur sebeb* Oldur a iġcümleyeġ‛ilmġüġedeb*575 Cümle bu yirler anuñ ile mu īm* * 854b utmı larġ:ġalmı larġAE * ķ55bġdünyāyaġ:ġdünyādaġM * 856ab B, M : -AE * ķ5ķaġhilālġ:ġzevālġAE * 858b hiç aña no ānġuġmelālġirmediġ:ġnā ı olanġhiçġkemāliġgörmediġAE * 859b akīmġ:ġ alīmġAE * 860b ācetdürġ:ġgerekdürġAE * 861b bir sil : sil bir AE * 863a oldur : budur B * ķ63bġcümleyeġ‛ilmġüġedebġ:ġ‘ilmġüġedebġcümleġbābġBġM 158 ıymetiġandanġbulupdurġzerġüġsīm 865 ‛Ar ġuġkürsīġlev ü alem bu ıfāt Anuñ ile ā’imġolmı ġkā’ināt Hemānġoldurġcümleġ eydeġdebrenen Fikrġidübenġherġlisāndaġsöylenen* Her ki kendüzini bildi or aña* Buġni āndanġolġni ānġvire saña576 Kendüzin bilen bilür kimdür a ı Bu deñizde ol düzüpdür zevra ı577 Olġki idürġyolġiçindeġ a - inās* Cānġileġaṣaġ‛ā ı durġ‛āmmġuġ ā *578 870 ūretāġ ekl-iġādemdürġkendüzi* a ıġgörürġaçılupdurġcānġgözi579 erī‛atdaġküllīġi iġpür-kemāl arī atda ol ki idürġehl-i āl a ī atdaġküllīġ a durġpesġhemān Ma‛rifetiġkendüyeġyeterġni ān B 100a Ehl-i ıbleġsecdeyiġaṣaġ ılur Cümleġbuġsırruṣġ ıfātuṣġolġbilür580 Olġbilürġkiġherġi üṣġa lıġneden Neġki idürġsöylenübenġsöyleden* 875 Kāfġuġnūndanġ‛ālemiġvarġeyleyen * 864a cümle : hem AE / ile : iledür AE * 866b idüben her : idüp her bir B * 867a her ki kendüzini bildi or : kim ki bildi kendüzin or ılġAE * 869a yol içinde : kiġdimi lerġM * ķ69bġaṣaġ‘ā ı durġ‛āmmġuġ ā :ġ‘ā ı durġaṣaġcümleġnāsġAE * 870a ūretāġ ekl-i : ūretġüġ ekliġM * 874b söylenüben söyleden : söyleyen ü söyleden M AE 159 Gökleriġ öyleġbī- arārġeyleyen581 Yirleri depretmedin ā’imġ utan* unmadınġeliġbuġcümleyeġyiten İrteyiġiltüpġgiceyiġgetüren582 Sırrġiçindeġbuncaġi lerġbitüren Her göñülde aynayup ikmet olan ikmetinde amuġ‛ālemġmātġolan* üsnileġ īrīn görinenġFerhāda Oldur a iġcümleġvarlı ortada AE 88b M 109a 880 Leylīnüṣ yüzinde üsn-i ūbġcemāl Mecnūna ‛ı u ikāyetġ īlġuġ āl583 ey ānuṣ ā‛atiniġhiçġeyleyen A mede abībġdiyübenġsöyleyen alīli Nemrūd odındanġ a layan Yūnusı balı içinde bekleyen*584 Ya yāyı dünyādaġherġdemġa ladan Eyyūbuṣ derdġileġba rınġ a ladan585 Mūsāyı ūrīdeġmecnūnġeyleyen Circīsüṣ ālinġdīger-gūnġeyleyen 885 erreyiġgünġgibiġtābendeġ ılan Pinhānıġgenciniġvīrāndaġ ılan* Cümle bu ikmetüñ a lıġolġ abūr* A lıġfer‛iġna ġuġ ayālġnārġuġnūr586 * 876a depretmedin : deprenmedin B M * 878b amu : cümle AE * 882b içinde : arnındaġM * 885b gencini : genc gibi AE * 886a a lıġolġ:ġa lıdurġMġ/ġķķ6aġileġķķ6bġyerġde i tirmi tirġM 160 B 100b Ol ki göründi bu cümle gözlere Aṣaġkiġ‛a l irdi geldi sözlere Dört abī‛atġaltıġcihetġherġ‛ālem Buġneġpergāldürġaradaġ ub uġ ām*587 iynet-iġdünyāġ umā ġaltunġuġmāl Et üġni‛metġa ġuġetmek ya ġuġbal588 890 Bu aberler kim arada söylenür589 Bu ayāllerġkimġdā’imġfikrġeylenür amu bunlar na ġuġ ūretġbirġna ā errelerġiçindeġhemānġbirġgüne 590 Olġgüne dürġcümleyiġrū enġ ılan Bu ılısmuṣġadınıġinsānġ ılan İnsānġoldurġkimġbileġkendüzini add ile alaġherġa uṣġ uzını591 Ulular atındaġtozġeylemeyeġ Beyhūdeġsözġ a ınaġsöylemeye* 895 apmaya o rıġyolınıġgözleye Ulularġvardu ıġiziġizleye Herġi iġa lınġbilübenġi leye* adrince gele gelse ortaya592 Yārġileġyārġolaġa yārġolmaya593 ūretiġādemġöziġ ar olmaya* AE 89a Her kim ol ister ise a ıġbula* Neġkiġgelseġyolınaġ a dan bile* * 888b ne : ki B * 894b a ınaġ:ġ a ınupġAE * ķ96aġi iġ:ġi üṣġMġAE * 897b ūretiġ:ġ ūretāġAE * 898a ister : diler M 161 Neye kim ba sa a ıġandaġgöre* ayrıġterkġideġdeminġ a dan ura*594 900 Bili eġ a ileġna iġolmaya595 Ā ināġ atındaġva īġolmaya Nefsineġuymayaġperhīzġeyleyeġ İ iniġ‛a l ile temiz eyleye*596 Olmayaġherġbirġna iyleġhem-ni īn597 a ıġdā’imġortadaġgöreġya īn B 101a Anıġkiġbulmı durġanıġ a laya*598 Anıġkiġbulmadıġdā’imġisteye Herġkiġyavuzlı iderse eylük it* Yolġeriseṣġyolıġgözleġyolcaġgit*599 M 109b 905 ūfīġiseṣġ ikrġüġtesbī eylegil Zāhidġiseṣġözġ użūruṣġbeklegil600 ‛Ā ı iseṣġferyādġuġāhġitseṣe Dervī ġiseṣġözġyoluṣġgözetseṣe*601 Bülbül iseṣġsaṣaġgülistānġgerek āvūs iseṣġseyrānġuġbostānġgerek602 āh-bāz iseṣġbuġmurdārġneṣdürġseṣün* Kerkes iseñ üstine on gövdenüñ*603 * 898b B, AE : -M * 899a B, AE : -M * 899b demin : demi M * 901ab B, M : -AE * 903aġbulmu durġ:ġbulmu dıġAEġ/ġanıġ:ġherġdemġAE * 904a her : kim AE * 904b eriseñ : erisin B * 906b öz yoluñ gözetseñ[e] : öz ālüṣiġgözetseṣeġMġ:ġerġyoluṣaġgitseṣ[eŞġAE * 90ķaġ āh-bāzġ:ġ āhīnġM 162 ū ī iseṣġlāyı uṣġ ekker ola604 ar a iseñ ma ūduṣġmurdārġola 910 ‛Ārifġiseṣġva tiniġbilġherġi üṣ* Cāhilġiseṣġneyeġgerekġgerdi üṣ*605 ‛Ā ilġiseṣġbekleyesinġtertībi Delü iseñ yabana al mektūbı İnsānġiseṣġkeleciġbirdürġhemān ayvānġiseṣġotuṣġotlaġiyġfilān* AE 89b Kürd iseñ avaca ayran içseñe Türkmen iseñ va ti bilüp göçseñe* arāmīseṣġyoldaġkār-bānġgözlegil Emīnġiseṣġözġyoluṣıġizlegil606 915 Abdāl iseṣġdünyāyıġterkġeylegil Söyleyicek sözi ikmet söylegil Gözlegil alyaġpilavı andadur anda pilav olsa sen de anda dur* B 101b Balġuġya olsa o andan ne ā ıl* alva gibiġnesneġmiġvarġiyġ‛ā il Eti semizġoluca azġke kegüṣ* Neġdadıġvardurġyemegeġdüglegüṣ607 Herīse o durġyemegeġ anlaca * 90ķbġgövdenüṣġ:ġmurdāruṣġAE * 910a va tiniġbilġherġi üṣġ:ġherġi üṣġva tini bil B M * 910bġneyeġgerekġgerdi üṣġ:ġneṣeġgerekdürġcehilġB * 912ab-927ab : 944ab - 945abġarasındadırġAE * 913ab B, M : -AE * 916ab B, M : -AE * 91Ķaġbalġuġya ġolsaġ:ġbal ya ġolursaġAE * 91ķaġoluca azġ:ġolıca bil AE 163 Üstineġpālūde yise atluca 920 *608 Sarıġpilavuñ ço olsaġsamsası Bu ranuṣ alaba olsa alyası609 o rusıġ o durġboranı yimege* Herġki iyeġbirġuluġgersenġdege a la ılġherġbirġna idenġbiryānı610 Etüñ ekmegüñ cānıġvardurġcānı o ramaġdarıġçöregin ayrana611 Ayrandan yegdür bal ile ay ana AE 90a o an arpa ekmegini kürde vir612 Öyüniġoldurġolġanıġya ıġyir* 925 Türkmene vir ya ni ileġyarmayı613 ‛Arabuñ öñine dökgil urmayı* A lınıġbilübenġi leġherġi i* Tāġkiġsoṣraġçekmeyesinġte vī i* alıvirmegilġdeveyi bostāna ı ırı niçün oyarsınġ armana614 AE 89a Leglegüñ yiriġdegüldürġgülsitān Bülbüle gül degdi bay u a vīrān* M 110a açan öte a sı an bülbül gibi Degme bir çiçek olaġmıġgülġgibi* * 919bġpālūdeġyiseġ:ġpelteġyiseġdemġBġ:ġpālūde-i dem AE * 921a o durġboranıġ:ġboranıġ o durġM * 924ab B, M : -AE * 925b öñine : öñinde B M * 926aġi iġ:ġi üṣġAE * 926bġte vī iġ:ġte vī üṣġAE * 928ab-944ab : 911ab - 912abġarasındadırġAE * 929bġbirġçiçekġolaġmıġġ:ġçiçekġhiçġ o arġmıġAE 164 930 Her opra kīmyāġdegüldürġiyġ‛ā il615 Buġmeseldürġkiġ a āġ ılmazġa īl Āb-ıġ ayvānġ açan ola degme u Eyleġolupġgezmeyesinġcū-be-cū B 102a Her adefden istemegil incüyi Ser-māyeṣġ adar gözetgil a ıyı Degmeginġdemürġpūlādġolmazġpūlād616 Yirlüġyirindeġyara urġherġ‛ādet* ılıcıġte bīhġitmeyeġekine ılıcġi inġekine açanġi leye*617 AE 89b 935 u degül nola uçarsa kelebek* At ile açanġbirġolısarġi ek* Kerkesüñ āh-bāza yo dur nisbeti* Cehleġneġnisbetġ‛āriflerġ o beti*618 āvūsuṣ niresi beñzer uz una Çetük ar lan ile unmaz bir ūna619 Cānıġ udur udan ayrulsa balı Diriġolaġmıġ ıyāsġitġiyġ‛ā ı * U adursınġçölme iġurmaġ a a Saña ne ansaṣġanıġ anġyolda a* 940 Bir içim uyuñ a ınġbilġ a budur a ki dirler a ī at mu la budur* * 933bġ‛ādetġ:ġ‛adedġMġAE * 934ab B, M : -AE * 935abġ:ġ936abġileġyerġde i tirmi tirġAE * 935b açan bir : bir açan B * 936abġ:ġ935abġileġyerġde i tirmi tirġAE * 936bġ‛ārifler:ġ‛ā iller B AE * 938a ayrulsa : ayrulmaz B * 939bġyolda aġ:ġ arda aġB 165 Āyineṣġmu affāġeyleġiyġ afā Ger umarsañ yolda A medden vefā Kendü a lındanġbitüpdürġherġdāne Birġi āretġolaġhemānġinsāna* ayvānuṣġnesineġgerekġbuġ aber ayvānaġyigġbiṣġbuġsözdenġbirġfü ār620 ayvānuṣġma ūdıġzīrāġcānġdegül Cānıġnitsünġçünġkāmilġinsānġdegül AE 90a 945 Ne dimekdür her ki bildi bu sözi Kendüziniġbilmi ġolaġkendüziġ Aña orġkimġolġni ānġvireġsaṣa Ba ıca görebilesin her yaña*621 Herġbirġi üṣġa lınıġaṣlayasın Far ideġcānuṣġHümādanġsāyesin*622 B 102b Ne dimekdür āli u ma lū dimek Ya ınġıra var yok [u] az ço dimek623 Gül dimegüñ ma ūdıġneġsöylegil Bülbülüñ ālinġ ikāyetġeylegil 950 Ne dimekdür adef ü incü dimek** Yevm-i a rġuġ ırā -ıġsencīġdimek*624 ‛I dimegüñ ma ūdıġnedürġ‛aceb ‛Ā ı uġma‛ ū dimekden ne sebeb625 * 940b a * 942bġolaġhemānġ:ġhemānġolaġBġM * 946b ba ıcakġ:ġba ıbanġMġ/ġherġ:ġdörtġM * 94Ķabġ:ġ944abġileġ945abġarasındaġyerġalmaktadırġAE * 950ab B, AE : -M * 950a ü incü : incü ne AE * 950b u ırā -ıġsencīġ:ġ ırā -ıġsencīġneġAE ki dirler : a dilersen M 166 Niçe sözdür a re vüġ‛ummānġdimek* Bā ġdimekġneġneġimi ġbā bānġdimek626 ayrġuġ errġdünyāġā iretġneġimi 627 Senġüġbenġ āgirdġ[üŞġüstādġneġimi * Neġimi ġma ūdġcihāndaġsöylegil U buġ ūretġcismġüġcāndaġsöylegil628 M 110b 955 Ne dimekdür va detġüġkesretġdimek629 Birġvücūdaġikiġdürlü ad dimek* Güne iġbulutġiçindeġgizlemek630 Altunuñ yüzine ba ırġyüzlemek Kendü gibi ayvānaġinsānġdimek* Ma‛nāsuzġolmı ġki iyeġcānġdimek631 ‛Ayyāraġaldurma olur na dini Ira aġiletmekġolurġya ını632 Ol toz itmekdür bu va detġmeydānın*633 Hiç yire bozma durġ‛ömriġbostānın* AE 90b 960 Bu ayāliġeylemezġinsānġolan Dā’imāġcānānıġgözlerġcānġolan634 Yolġeriġdā’imġgözedürġmenzilin* Yolġvaranġki iyeġ orarġmü kilin* B 103a Olġsebebdenġyolġeriġolmı durġol * 952a a re vü : a re-i M AE * 953b sen ü ben : an‘atġ[uŞġAEġ * 955bġvücūdaġ:ġvücūddaġAE * 957a ayvānaġinsānġ:ġinsānaġ ayvānġBġ * 959a itmekdür : ekmekdür AE * 959bġ‘ömriġ:ġ‘ömrüṣġAE * 961a menzilin : menzili M * 961b orarġmü kilinġ:ġsoruṣġmü kiliġM 167 Yolġvarubanġmenzilinġalmı durġol* Olġbulupdurġcānġiçinde ma ūdın Kendü nedür kendüzini bildi çün635 Aṣladıġbildiġkiġnedürġkendüzi Anuṣġiçünġdelīlġoldıġherġsözi636 965 Herġnefesindenġhezārānġcānġbiter* a resindenġderyā-iġ‛ummānġbiter erresindenġrū enġolurġkā’ināt* Kendüzin bilmekdür a lıġbuġ ıfāt*637 ūretāġcismiġādemdürġā kāre* Ma‛nāsıġ op oluġolmı ġherġyire Her yire kim unsaġiri ürġeli Evliyāġ onındaġsırrdurġolġvelī Ā kāreġdervī ġgörünürġolġki i Velīġkimġa lıylaġi lerġherġi i 970 Herġi üṣġa lınıġbilürġ ālġnedür Na ġuġ ūretġneġimi ġpergālġnedür638 Ol bilür na ā ıġda ıġ or aña Bu ıfātdanġolġni ānġvireġsaṣa Fehmġiderseṣġsaṣaġdelīldürġbuġsöz Görsedürġ‛a luña yüz biñ dürlü yüz639 a ile vu lataġiltürġcānuṣı ā’imġeylerġ‛ı ileġīmānuṣı640 * * 962bġmenzilinġalmı durġ:ġmenzileġirmi dürġM 965a her : bir AE * 966aġkā’inātġ:ġāfitābġM * 966b bu : her AE / a lıġbuġ ıfātġ:ġöziġbuġsebebġM * 967a cismi : cism-i AE 168 Bitürür göñlüñde dürlü ikmeti Giderür omazġbuġ ayrıġ‛illeti 975 ‛Iyānġeylerġseniġ öyleġgünġbigi āfīġeylerġi üṣiġaltunġbigi641 Götürür perdesin açar gözüñi* Dermānġeylerġderdlüyeġherġsözüṣi B 103b Seniġiltürġbili ġeylerġsul āna Küfrüṣiġkesübenġi lerġīmāna M 111a AE 91a ūretüṣġāyineġeylerġcümleye Görsedür seniġbuġcümleġe yāya642 Nāgehānġsul ānġolursınġ ul iken ızılġaltunġolurġi üṣġpūlġiken 980 Cānġolursınġcümleġe yāyaġtamām Ā kāreġseniġtanurlarġ ā uġ‛āmm643 Nefesüñden gevher-iġma‛denġbiter* Na aruṣdanġma‛mūrġolurġ u kġuġter644 İsterġiseṣġbuncılayınġbirġna īb a ıġsevenġki iġileġolġ abīb*645 Tūtiyāġ ılġ āk-iġpāyınġgözine*646 Ögüñi dir bir yören kendüzüñe Niçe bir ayvānġgezersinġsenġ‛aceb Gözüñ aç a ra metindenġaçdıġbāb647 985 Cümleyeġiri diġ a uñ ra meti ‛Ālemiġ arkġitdiġtev īdġni‛meti Herġ eyeġtev īddenġirdiġfā’ide * 976a götürür : giderür AE * 9ķ1aġma‛den:ġva det M * 9ķ2bġki iġileġ:ġki ilerleġAE * 983a āk-iġpāyınġ:ġaya ıġtozınġBġM 169 Yedilerġma‛nāġ ˇānındanġmā’ide ‛Ālemi utdıġbuġgününġ u‛lesi Herġba aġ op oluġoldıġsevdāsı* Herġgöṣülġiçindeġgizlendiġbuġsırr Herġ eyeġmür idġüġrehberġdestigīr*648 Herġki iyleġyolda ġolupdurġbile* ı aġvüġdestānġolupdurġherġdile649 990 ayālġuġsevdāġolupdurġherġba a Herġi deġda ıġbirġözgeġ ar a a650 Sa‛ādetġgenciġ olupdurġherġvīrān Herġvīrānġgöṣülġiçindeġbitdiġkān OlġHümā buġkezġgöründiġā kāre Devletiġgölgesiġdü diġherġyire B 104a Cāvidānġdevleteġyitdiġherġfa īr* Pādi āhġcümleyeġoldıġdest[iŞgīrġ Birġgüne denġrū enġoldıġherġdiyār ‛Iyānġoldıġā kāreġherġneġkiġvar651 995 Meselāġbirġoldıġcümleġkā’ināt Birlikġiri diġikilikġoldıġmāt Ā kāreġaçıldıġbirlikġperdesi652 ‛Āleme op oluġoldıġ av āsı* AE 91b Bir ya adanġba ġçı ardıġcümleġ ey A lıġfer‛iġbirlikġoldıġ and u ney653 * 9ķĶbġba aġ:ġ eyeġB * 9ķķbġmür idġüġrehberġ:ġrehberġüġmür idġBġAE * 9ķ9aġki iyleġ:ġki iyeġM * 993a yitdi : irdi AE * 996b op oluġoldıġ:ġ oldıġ amāmetġM 170 ‛Ālemüñ yüzi yöneldi bir yaña* Birlikġoldıġcümleġvarlı ba saña* Cümle bu cism ü ūretüṣġcānıġbir654 Yirde gökde cümlenüñ sul ānıġbir 1000 Birġdeṣizdürġ‛ālemiġ arkġeylemi * Cümle birlikden ikāyetġsöylemi * Herġa acuṣġfer‛iġ‛a lındanġbiter A lınıġbileneġyo dur derd-i ser655 M 111b ‛Ālemüṣġma ūdıġbirdürġpesġhemān* Tev īdġoldıġbirlikġehlineġni ān** M 115a Rengġüġbūyıġbirlikġoldıġcümleġgül656 Nedür ol ki bir ile ol bir degül* Cümleġ‛ālemġbirdenġoldıġperveri *657 ayrġuġ errġbirligeġbitdiġcümleġi * 1005 Birden artu da ıġneġvarġsöylegil658 İkilikġehliġdegülseṣġbirġdigil* Yirde gökde da ıġkimġvarġ ayr-ıġ a Gözlerüñ egri degülse o rıġba 659 * 998a yüzi : yöni B AE * 99ķbġvarlı :ġ‘ālemġM * 1000aġbirġ:ġbuġMġ/ġeylemi ġ:ġeyleyenġM * 1000b birlikden ikāyetġsöylemi ġ:ġdildeġbirġki idürġsöyleyenġM * 1002a pes : bir AE * 1002b ehline : ehlinden B * 844ab - 1002ab : 671ab – ķ43abġarasındadırġM * 1003b ol bir : bir ol M * 1004aġoldıġ:ġaldıġBġM * 1004b birlige : birlikde AE * 1005b bir digil : birlegil AE * 1006a kim : ne AE * 171 anıġ olġkimġbirligiġinkārġider* Āsānġolmı ġi iniġdü vārġider660 B 104b Cehl ile arfġeylemi dürġ‛ömriniġ Beriġgelsünġbirġberiġgelġdiṣġanı* Söylesünġkimġbuġ‛acebġpergālġnedür661 Orta yirde bunca īlġuġ ālġnedür* 1010 NeġdimekdürġTaṣrıġdimekġsöylesün A medüñ ālinġ ikāyetġeylesün Yā ūdġbizeġvelīdenġvirsünġni ān Ortanuñdur söz degüldür imti ān662 A lıġnedürġneġdimekdürġbuġ aber Bize da ıġsöylesünġolġi tiyār* Bu aberiġbizeġbeyānġeylesün Neġiseġsırrınıġ‛ıyānġeylesün663 Bilmeseġgeçsünġbuġsözdenġolġnā-dān Dir ürsünġ asınġ ara ınġortadan664 1015 AE 92a Açmasun ol ‛ayıbıġkiġörtemez*665 O yüki götürmesün ki artamaz A zınaġ ı arġkeleciġsöylesün Bildügi adar ikāyetġeylesün Tozġeylemesünġ‛ā ı larġmeydānın Yo iseġdisünġneġimi ġbürhānın*666 Cümleġe yānuṣġöṣindeġbirġçıra * 1007a birligi : birlige B AE * 1008b gelsün bir beri gel diñ : gel diñ bir beri gelsün AE * 1009b orta : ara AE * 1012b da ıġsöylesünġ:ġdisünġbilürseġAE * 1015aġ‛ayıbıġkiġ:ġ‘aybıġkimġhiçġAE * 101Ķbġneġimi ġ:ġgörelümġB 667 172 Birlikġortasındaġ ı mazġzī uġzā Birlikġehlindeġbulındıġbuġni ān Birligeġbirikdiġcümleġcismġüġcān668 1020 Birġgüne denġaydınġolupdurġ‛ālem* Birlikġoldıġkemġüġpe ġüġpu te ām*669 Birġçıra nūrınaġcümleġpervāne* alādurġgelsünġbuġcümleġbirġ ˇāna*670 Birġpādi āhdurġgörinen birġserāy Gāhiġbedrġüġgāhġhilāldürġbuġbirġay671 B 105a Birġvücūdġoldıġbuġcümleġkā’ināt Birligeġdelīlġolupdurġherġ ıfat672 Cümleġ‛ālemġbirġ adefdür bir gevher Birlikġoldıġbirġgörġiyġ ā ib-na ar673 M 115b 1025 Birġgülistāndurġhezārānġdürlüġgül674 Bir yire geldi birikdi cümle yol Birligi söyler birikdi cümle dil* Her göñülde bitdi birlikden ā ıl Olġki iġkimġbuġ aberiġsöylemi Birġ‛acebġva fıġ ikāyetġeylemi 675 ay usuzġAbdāl dimi lerġbirġfa īr ula ol bir dem sözini diñle bir* RūmġilindeġBekdā īdür olġ‛ā ı Abdāl olmı ġcümleġ‛ālemdenġfārı * 1020aġaydınġ:ġrū enġAE * 1020bġkemġüġpe ġ:ġpe ġüġkemġAE * 1021aġnūrınaġ:ġnūrındaġB * 1021b gelsün bu cümle bir : amu gelsünler bu AE * 1026a birikdi : biriküp AE * 1028b ol : ut AE 173 1030 Evliyāġoldıġdelīliġbürhānı676 İnsān-ıġkāmildeġgördiġsul ānı Ma lataġdimi ġbunıġ o ġsöylemi Birġniceġsözlerġbeyānuṣġeylemi * O ıyanlarġ ayrġileġyādġeylesün Hūġdiyüpġrū uṣġ ādġeylesün* 677 Söz budur kim söyledüm ātm-ıġkelām VirġResūluṣ rū ınaġyüzġbiṣġselām* * 1031ab AE : -B, -M * 1032ab AE : -B, -M * 1033ab AE : -B, -M 174 1 BirinciġmısradaġBġveġAEġnüshalarıġvezinġbakımındanġhatalıdır. 2 Mġ nüshasındaġ “na īrüṣ”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ “na aruṣ”ġ yazılmı tır.ġ B’deġ “bī-na īrsin”ġ sözcü üġ yanlı ġ yazılmı tır.ġ 3 “Sā‘ati”ġsözcü üġM’deġyanlı ġyazılmı tır.ġ 4 “Bī-ni ānġ sırr”ġ yerineġ M’deġ vezniġ bozacakġ ekildeġ “bī-ni ānġ sırrı”,ġ AE’deġ anlamıġ bozacakġ ekildeġ “bīni ānsın”ġyazılmı tır.ġ 5 “ oca”ġ sözcü üġ AE’deġ Farsçaġ aslınaġ uygunġ olarakġ “ ˅āce”ġ biçimindedir,ġ fakatġ buġ ekliyleġ vezneġ uymamaktadır.ġ M’deġ birinciġ mısradaġ ġ “-ki”ġ ekininġ yazılmamasıġ nedeniyleġ vezinġ bozuktur.ġ Yineġ aynıġ nüshadaġ ikinciġ mısradaġ “sensin”ġ sözcü ününġ yalnızcaġ “-sın”ġ ekininġ yazılmasıġ nedeniyleġ vezinġ bozulmu tur.ġM’deġayrıcaġ“metāʿġsen”ġifadesiġ“metāʿsın”ġbiçimindedir. 6 “Çıra ”ġsözcü üġüçġnüshadaġdaġ“‫”ﭼ ق‬ġbiçimindeġyazılmı ġolup,ġkafiyeġnedeniyleġsözcü ünġFarsçaġyazımıġ olanġ “çerā ”ġ yerineġ buġ yazımaġ uyulmu tur.ġ Bġ veġ M’deġ “çıra sen”ġ veġ “ıra sen”ġ ifadeleriġ “çıra sın”ġ veġ “ıra sın”ġbiçimindedir. 7 AEġnüshasındaġatıfġvavıġeksiktir. 8 11.ġbeyittenġitibarenġ“gehī”ġsözcü üġAEġnüshasındaġ“gāh”ġ eklini,ġBġnüshasındaġiseġaraġaraġ“gāhī”ġ ekliniġ almaktadır.ġ Vezinġ açısındanġ “gehī”ġ biçimiġ do rudur.ġ AEġ nüshasındaġ buġ kısımdakiġ beyitlerġ vezneġ uymamaktadır.ġ 9 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“üġgeh”ġyerineġ“üġgehī”ġyazılmı ġveġvezinġbozulmu tur.ġBirinciġmısradakiġ atıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir.ġMġveġBġnüshalarındaġ“ u‘ayb”ġsözcü üġvezinġgere iġ“ u‘ayyūb”ġbiçimindeġ yazılmı ġ veġ harekelenmi tir.ġ AE’deġ “olursın”ġ sözcü ününġ ikinciġ mısranınġ sonunaġ yazılmasıylaġ vezinġ veġ kafiyeġbozulmu tur. 10 M’dekiġ “gehī”ġ sözcü üġ heceġ fazlasınaġ veġ dolayısıylaġ vezinġ bozuklu unaġ sebepġ oldu uġ içinġ Bġ nüshasındaġ bulunanġ“geh”ġbiçimiġtercihġedilmi tir.ġ 11 AE’deġ“Yūsufġile”ġyerineġvezniġbozacakġ ekildeġ“Yūsufla”ġyazılmı tır. 12 İkinciġmısranınġAE’dekiġbiçimiġanlamġbakımındanġhatalıġ olupġvezneġdeġ uymamaktadır.ġBirinciġmısradakiġ atıfġ vavıġ AE’deġ gösterilmemi tir.ġ Bġ nüshasındaġ atıfġ vavlarınınġ [ ] ile gösterilmesiyle ilgili olarak bkz. Nüsha Tavsifleri. 13 AE’deġ“Nū ile”ġyerineġvezniġbozacakġ ekildeġ“Nū la”ġyazılmı tır. 14 AE’deġikinciġmısranınġvezniġbozuktur. 15 Birinciġmısradakiġ“olur”ġsözcü üġAE’deġunutulmu tur. 16 AE’deġ“Man ūrġile”ġyerineġvezniġbozacakġ ekildeġ“Man ūrla”ġyazılmı tır. 17 Mġnüshasındaġikinciġmısraġvezneġuymamaktadır.ġ 18 M’deġ birinciġ veġ ikinciġ mısralarġ vezneġ uymamaktadır.ġ Yineġ aynıġ nüshadaġ hatalıġ olarakġ birinciġ mısradaġ “Çīnsin”ġyerineġ“Çīnġolursın”ġ,ġikinciġmısradaġdaġ“ya īndanġda”ġyerineġ“ya īnında”ġyazılmı tır. 19 Cümcümġsözcü üġBġveġMġnüshalarındaġ“cümcüme”ġbiçimindeġolupġbuġ ekliyleġvezneġuymamaktadır.ġ 20 Birinciġmısradakiġ“bī-ni ānġsen”ġifadesiġBġveġAE’deġ“bī-ni ānsın”ġbiçimindedir.ġAEġnüshasındaġikinciġmısraġ eksikġyazılmı tır.ġBġnüshasındaġmısraġsonlarındakiġ“sen”ġsözcü ününġimlasıġ[ ‫ ی‬Şġ eklindedir.ġġ 21 AEġnüshasındaġ“üstādı”ġsözcü ününġsonundakiġakuzatifġekiġeksiktir.ġ 175 22 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “mu abba ”ġ sözcü ününġ “mu la ”,ġ ikinciġ mısradaġ iseġ “dönedür”ġ sözcü ününġ “düzüpdür”ġ biçiminiġ almasıġ anlamġ veġ vezniġ bozmu tur.ġ AE’deġ “dönedür”ġ yerineġ “döner”ġ yazılmasıġikinciġmısranınġvezniniġbozmu tur. 23 İkinciġmısradaġM’deġ“ki”,ġAE’deġiseġ“u”ġba lacıġeksiktir. 24 İkinciġ mısraġ vezneġ uymamaktadır.ġ Mısranınġ AE’dekiġ biçimiġ anlamġ bakımındanġ hatalıdır.ġ AEġ nüshasındaġ birinciġmısradakiġatıfġvavlarıġgösterilmemi tir. 25 “ or u”ġsözcü üġhatalıġolarakġBġnüshasındaġ“ or”,ġAEġnühasındaġiseġ“ orı”ġbiçiminiġalmı tır.ġSözcü ünġilkġ mısrasınınġkısaġokunamamasıġnedeniyleġikinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır. 26 Birinciġmısradakiġ“ amu”ġsözcü üġMġnüshasındaġ“damu”ġbiçimindedir.ġİkinciġmısraġBġveġMġnüshalarındaġ vezin,ġ anlamġ veġ imlaġ bakımndanġ hatalıdır.ġ AE’dekiġ “ āh”ġ sözcü üġ vezinġ gere iġ Mġ nüshasındaġ görülenġ “ eh”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġAE’deġ“ferzīn”ġsözcü ününġyazımıġhatalıdır. 27 Bġnüshasındaġbirinciġmısradakiġatıfġvavıġeksiktir.ġMġnüshasındaġikinciġmısraġeksikġyazılmı tır.ġAE’deġikinciġ mısradakiġbirinciġveġüçüncüġatıfġvavlarıġgösterilmemi tir. 28 Mġnüshasındaġ“melek”ġsözcü üġyanlı lıklaġ“felek”ġbiçiminiġalmı tır. 29 Mġnüshasındaġbirinciġmısradakiġ“yedi”ġsözcü üġeksiktir.ġAEġnüshasındaġikinciġmısradakiġ“bular”ġsözcü üġ “bunlar”ġ biçimindeġ yazılmı tırġ veġ “ ükmüṣġ ile”ġ yerineġ “hükmüṣle”ġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ “Dünġ gün”ġibaresiġM’deġ“dünġüġgün”ġbiçimindeġolupġbuġ ekliyleġvezneġuymamaktadır. 30 AEġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “evliyā”ġ veġ “enbiyā”ġ sözcükleriġ hatalıġ olarakġ yerġ de i tirmi tirġ veġ ikinciġ mısradaġ “sa‘ādet”ġ sözcü üġ yanlı ġ yazılmı tır.ġ Mġ nüshasındaġ “bu”ġ sözcü ü,ġ AEġ nüshasındaġ iseġ atıfġ vavıġ yazılmamı tır. 31 Birinciġ mısradaġ AE’dekiġ varyantġ vezneġ uymamaktadır.ġ İkinciġ mısradaġ tümġ nüshalardaġ müstensihġ hatasıġ oldu uġiçinġmetinġtamiriġyapılmı tır.ġ 32 AE’deġ birinciġ veġ ikinciġ mısralardaġ “vardur”ġ sözcü ününġ “-dur”ġ ekininġ eksikġ olmasıġ nedeniyleġ vezinġ bozulmu tur.ġ Yineġ aynıġ nüshadaġ birinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ gösterilmemi tir.ġ Mġ nüshasındaġ “hem”ġ sözcü ününġeksikli iġnedeniyleġvezinġbozulmu tur.ġ 33 İkinciġmısradakiġatıfġvavıġMġveġAE’deġbelirtilmemi tir. 34 Birinciġ mısraġ vezneġ uymamaktadır.ġ Herġ üçġ nüshadaġ daġ “ʿā iller”ġ eklindeġ görülenġ yazımġ anlamġ gere iġ “ʿa ıllar”ġbiçimindeġdüzeltilmi tir.ġ AEġnüshasındaġbirinciġmısradaġ “azdı”ġ yerineġ“irdi”,ġikinciġmısradaġdaġ “üzildi”ġyerineġ“azaldı”ġyazılmasıġherġikiġmısranınġdaġanlamınıġbozmu tur.ġ 35 AEġnüshasındaġ“ol”ġsözcü ününġeksikġolmasıġnedeniyleġbirinciġbeyitteġvezinġdü mü tür.ġ 36 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġvaryantġverilenġkısımdanġsonrasıġvezinġveġkafiyeġbakımındanġhatalıdır. 37 “ġʿA l”ġsözcü üġBġnüshasındaġ“ġʿa ıl”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġBuġyazılı ġheceġveznineġuymaklaġberaberġaruzġ veznineġuymamaktadır. 38 AEġnüshasındaġ“düzüldi”ġyerineġhatalıġolarakġ“oldı”ġyazılmı tır. 39 AE’deġ birinciġ mısradaġ “çar -ıġ ezra ”ġ yerineġ “çetrġ üġ erza ”ġ veġ ikinciġ mısradaġ “üġ kār”ġ yerineġ “dergāh”ġ yazılmasıġanlamıġbozmu tur.ġM’deġatıfġvavıġgösterilmemi tir.ġ 40 Mġnüshasındakiġvaryantġvezneġuymamaktadır.ġAEġnüshasındaġikinciġmısradaġ“de”ġba lacıġeksiktir. 41 AE’deġbirinciġmısradaġ“na ġu”ġyerineġ“herġnak ”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 42 “Bir”ġsözcü ününġeksikġolmasıġnedeniyleġAE’deġvezinġbozulmu tur. 176 43 İkinciġmısradakiġ “ āk”ġsözcü üġvezinġ gere iġkısaġokunmakġdurumundadır.ġBuġvezinġözelli ininġ eserdekiġ di erġ örnekleriġ içinġ bkz.ġ Eserinġ ekilselġ Özellikleriġ Bölümü.ġ M’deġ birinciġ mısradaġ anlamıġ bozanġ yazımġ hatasıġvardır.ġ 44 AEġnüshasındaġ“-ki”ġekiġeksikġoldu uġiçinġbirinciġmısranınġvezniġbozulmu tur. 45 “Bulupġdurur”ġyerineġM’deġ“bulupdur”ġyazılmasıġvezni,ġAE’deġ“bulupdurġbir”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 46 MġveġB’deġ“berü”ġsözcü üġ“beri”ġbiçimindedir. 47 M’deġ“ aberüm”ġyerineġ“ aber”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 48 MġveġAE’deġ“aya ile”ġyerineġ“aya la”ġyazılmı ġolupġbuġ ekliyleġsözcükġvezneġuymamaktadır. 49 M’deġ birinciġ mısradaġ “geymedin”ġ yerineġ “kimdenġ aldun”ġ yazılmasıġ anlamġ veġ vezniġ bozmu tur.ġ İkinciġ mısradaġüçġnüshadaġfarklıġfarklıġmüstensihġhatalarıġbulunmasıġsebebiyleġmetinġtamiriġyapılmı tır.ġ 50 M’ġdeġ“diyeyin”ġyerineġ“didüm”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 51 M’deġ birinciġ mısradakiġ “sefer”ġ sözcü üġ ileġ ikinciġ mısradakiġ “ aber”ġ sözcü üġ hatalıġ olarakġ yerġ de i tirmi tir.ġ 52 Mġnüshasındaġ“ ey ānġbigi”ġyerineġ“ ey āna”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġ 53 Vezinġgere iġMġveġBġnüshalarındakiġ“ʿālimdür”ġyerineġAE’dekiġ“ʿalīmdür”ġbiçimiġtercihġedilmi tir.ġ 54 Mġnüshasındaġ“kendüzine”ġyerineġhatalıġolarakġ“kendüzini”ġyazılmı tır.ġ 55 Birinciġ mısranınġ “etmegin”ġ sözcü üġ ileġ ba lamasıġ vezinġ bozuklu unaġ sebepġ olmaktadır.ġ Buġ sözcükġ B’deġ eserġ boyuncaġ “ekmegin”ġ biçimindeġ yazılmı tır.ġ Yineġ aynıġ nüshadaġ “kimesne”ġ sözcü üġ yerineġ “kimse”ġ yazılmı ġolmasıġikinciġmısranınġvezniniġbozmu tur. 56 “Ni ün”ġsözcü üġAEġveġMġnüshalarındaġ“ni e”ġbiçimindedir.ġVezinġaçısındanġbirincisiġdahaġdo rudur. 57 “ on ınuṣ”ġ sözcü ününġ ilkġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ birinciġ mısradaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ 58 “ al uṣ”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbirinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır. 59 İlkġmısradakiġ“bir”ġsözcü üġileġikinciġmısradakiġ“Taṣrıdan”ġsözcü ününġilkġhecelerininġkısaġokunamamasıġ nedeniyleġherġikiġmısradaġdaġvezinġbozuklu uġvardır. 60 Birinciġmısradakiġ“ço ”ġsözcü ününġMġnüshasındaġeksikġolmasıġvezniġbozmu tur. 61 İkinciġmısraġAE’deġanlamġveġvezinġbakımındanġhatalıdır. 62 Mġnüshasındaġ“bıra duṣ”ġsözcü ününġyerineġ“itdüṣ”ġyazılmasıġvezniġveġkafiyeyiġbozmu tur. 63 B’dekiġ“gāhī”ġġyerineġvezinġgere iġM’dekiġ“gehī”ġbiçimiġtercihġedilmi tir. 64 “Hiç”ġsözcü ününġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbuġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır. 65 “ a a”ġ sözcü ününġ birinciġ hecesininġ kısaġ okunmasıġ örne indeġ oldu uġ gibiġ eddeliġ sözcüklerinġ vezneġ uydurulmasıġ içinġ bkz.ġ Vezinġ Bölümü.ġ 9Ķ-99.ġ arasıġ beyitlerdeġ AE’deġ birinciġ mısradaġ “gehī”ġ veyaġ “geh”ġ yerineġ“gāh”ġbiçimininġkullanılmasıġvezniġbozmu tur. 66 AEġnüshasındaġ“lāf”ġsözcü üġyerineġhatalıġolarakġ“def”ġyazılmı tır.ġMġnüshasındaġikinciġmısradaġ“sı ayup”ġ yerineġ“sı ayuban”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġBġnüshasındaġ“bıyı ”ġsözcü ününġyazımıġhatalıdır. 67 “Geh”ġ sözcü üġ Bġ veġ AEġ nüshalarındaġ “gāh”ġ biçimindeġ yazılmı ġ olupġ buġ ekliyleġ vezneġ uymamaktadır.ġ BirinciġmısradaġAEġnüshasındaġ“ġ‘āciz”ġsözcü üġyerineġyanlı lıklaġ“ʿacz”,ġM’deġiseġ“derdmendġ[üŞ”ġyerineġ “derdmende”ġyazılmı tır.ġ 177 68 “Ben”ġ sözcü ününġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ birinciġ mısradaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “dirdüm”ġ yerineġ “didüm”ġ yazılmasıġ veġ “sözġ bilsem”ġ yerineġ “neġ sözġ bilsem”ġ yazılmasıġ vezni,ġmanayıġveġkafiyeyiġbozmaktadır.ġġAEġnüshasındaġiseġikinciġmısradaġ“yiderdüm”ġyerineġhatalıġolarakġ “yidedüm”ġyazılmı tır. 69 “ u ”ġsözcü ününġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbirinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır. 70 BġveġAEġnüshalarındakiġvaryantlarġvezneġuymamaktadır.ġİkinciġmısradaġBġveġMġnüshalarındaġheceġeksi iġ vardır. 71 “Dā’im”ġsözcü ününġM’dekiġ“dā’imā”ġbiçimindekiġyazımıġvezneġuymamaktadır.ġ 72 İkinciġmısradakiġatıfġvavıġMġveġAE nüshalarındaġgösterilmemi ,ġBġnüshasındaġiseġmüstensihinġço uġzamanġ yaptı ıġgibiġ[ Şġileġgösterilmi tir. 73 BirinciġmısradakiġatıfġvavıġB’deġveġAE’deġgösterilmemi tir. 74 AEġnüshasındaġ“egerçi”ġsözcü ününġ“gerçi”ġbiçimindeġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 75 BirinciġmısradaġMġnüshasındaġ“benümġben”ġyerineġ“benġbenüm”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 76 AE’dekiġvaryantġvezneġuymamaktadır.ġBġnüshasındaġ“varġidüm”ġyerineġ“vardum”ġġveġ“esrārġidüm”ġyerineġ “esrārdum”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 77 BirinciġmısraġAE’deġanlamġveġvezinġbakımındanġhatalıdır.ġ 78 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “serāyem”ġ sözcü üġ yanlı ġ yazılmı ġ olup,ġ ikinciġ mısradaġ “bu”ġ sözcü ününġ atlanmasıġ vezinġ bozuklu unaġ sebepġ olmu tur.ġ İkinciġ mısradaġ Mġ veġ AE’deġ görülenġ “gāh”ġ sözcü üġ yerineġ vezinġgere iġB’dekiġ“geh”ġbiçimiġtercihġedilmi tir.ġ111-114.ġbeyitlerġarasındaġmısraġba larındakiġ“gehī”ġveġ “geh”ġsözcükleriġAE’deġhatalıġolarakġ“gāh”ġbiçimindedir. 79 “Birinciġmısradakiġ“geh”ġsözcü üġM’deġhatalıġolarakġ“gehī”ġbiçimindedir.ġ112-114.ġbeyitlerġarasındaġ“gehī”ġ sözcü üġBġnüshasındaġzamanġzamanġhatalıġolarakġ“gāhī”ġ eklindeġgörülmektedir.ġġ 80 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “mescidler”ġ sözcü ününġ ço ulġ ekiġ eksiktirġ veġ buġ nedenleġ vezinġ bozulmaktadır.ġBġnüshasındaġikinciġmısradaġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 81 BirinciġmısradaġM’deġanlamġveġvezni,ġAE’deġiseġanlamıġbozanġmüstensihġhatalarıġvardır.ġ 82 Bġnüshasındaġ“‘ā ilġiseṣ”ġyerineġ“‘ā ilseṣ”ġyazılmı ġolup,ġbuġnedenleġvezinġbozulmu tur.ġ 83 AEġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “benüm”ġ yerineġ “birġ benüm”ġ yazılmasıġ vezni bozmu tur.ġ Mġ nüshasındaġ ikinciġmısradaġ“ a ı”ġsözcü üġunutulmu tur. 84 M’dekiġ varyanttaġ “midür”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ sebebiyleġ vezinġ bozuklu uġ vardır. 85 “Yo sa”ġ sözcü ününġ ilkġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ birinciġ mısradaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ “Yılduz”ġ sözcü üġ Bġ nüshasındaġ “ıldız”ġ biçimindeġ yazılmı tır.ġ AEġ nüshasındaġ ikinciġ mısradaġ dikkatsizlikġ sebebiyleġheceġtekrarıġolmu tur.ġ 86 M’deġatıfġvavıġyazılmamı tır.ġ 87 “Anda”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyle ikinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır. 88 “Fer de”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbirinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır.ġ AE’deġbirinciġmısradaġ“yā”ġsözcü üġeksikġyazılmı tır.ġ“Nirede”ġsözcü üġM’deġ“nirede”ġbiçiminde,ġB’deġiseġ “nirde” biçimindedir.ġ Heceġ sayısıġ bakımındanġ dahaġ do ruġ oldu uġ içinġ B’dekiġ okunu ġ tercihġ edilmi tir,ġ fakatġbuġokunu ġdaġilkġheceninġkısaġokunamamasıġnedeniyleġvezinġbozuklu unaġsebepġolmaktadır.ġġHerġikiġ mısradaġdaġAE’dekiġvaryantlardaġvezinġbozuklu uġyoktur. 178 89 Birinciġ mısradaġ AEġ nüshasındaġ “bulardan”ġ yerineġ “bunlardan”ġ yazılmasıġ vezinġ bozuklu unaġ sebepġ olmu tur.ġİkinciġmısradaġherġüçġnüshadaġdaġ“cānı”ġyerineġ“cān”ġyazılıdır.ġBuġnedenleġvezin,ġheceġsayısıġveġ mânâyıġdüzeltmekġamacıylaġmetinġtamiriġyapılmı tır.ġBġveġM’deġikinciġmısradaġmüstensihġhatasıġvardır.ġ 90 “Yo sa”ġveġ“Türkçe”ġsözcüklerininġilkġhecelerininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġherġikiġmısradaġdaġvezinġ bozuklu uġvardır.ġMġnüshasındaġikinciġmısradaġ“adı”ġsözcü üġatlanmı tır. 91 “Yo sa”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbirinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır.ġ 92 Vezinġ gere iġ “fikr” sözcü üġ “fikir”ġ biçimindeġ okunmu tur.ġ Sözcü ünġ Bġ nüshasındakiġ yazımıġ daġ buġ okunu aġuymaktadır.ġMġnüshasındaġikinciġmısradaġ“fikir”ġveġ“dürlü”ġsözcüklerininġyer de i tirmesiġanlamġ veġvezniġbozmu tur.ġ 93 Birinciġ mısraġ M’deġ anlamġ veġ vezinġ bakımındanġ hatalıdır.ġ ġ AE’deġ birinciġ mısradaġ “yapmasaṣ”ġ yerineġ “yapmasa”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur.ġB’deġikinciġmısradaġ“özi”ġsözcü ününġakuzatifġekiġunutulmu ġveġ “ od”ġsözcü üġyanlı ġyazılmı tır.ġ“ od”ġsözcü üġM’deġunutulmu tur.ġ 94 BirinciġmısradaġM’deġ“her”ġsözcü üġeksiktir.ġİkinciġmısradaġvezinġgere iġMġveġAE’dekiġ“nite”ġyerineġB’dekiġ “ni in”ġbiçimiġtercihġedilmi tir. 95 Birinciġ mısradaġ Mġ veġ AEġ nüshalarındaġ vezinġ hatasıġ vardır.ġ AE’deġ “gögi”ġ yerineġ “göge”ġ yazılmasıġ anlamıġ bozmu tur.ġ İkinciġ mısradaġ Mġ nüshasındaġ “çün”ġ yerineġ “içün”ġ yazılmasıġ vezinġ bozuklu unaġ sebepġ olmu tur.ġġ 96 AE’deġbirinciġmısranınġsonundakiġ“-dür”ġekiġyerineġ“eydür”ġyazılmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur. 97 B nüshasındaġ“ ālüme”ġyerineġ“ ālüm”ġyazılmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 98 M’deġbirinciġmısradaġvezinġhatasıġvardırġveġmısraġsonundaġ“di”ġyerineġ“vir”ġyazılmasıġkafiyeyiġbozmu tur. 99 “Görmeden”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbirinciġmısraġvezneġuymamaktadır.ġ 100 Birinciġ mısradakiġ “bilmezseṣ”ġ sözcü ününġ ilkġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ buġ mısradaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ Birinciġ mısranınġ AEġ nüshasındakiġ varyantındaġ “bilmezseṣ”ġ ifadesiġ do ruġ heceġ sayısıġ içinġ tarafımdanġ “bilmez[iŞseṣ”ġ biçimindeġ yazılmı ġ olup,ġ ġ buġ yazımaġ göreġ “epsem”ġ sözcü ününġ ilkġ hecesininġ kısaġ okunamamasındanġ dolayıġ varyantġ vezinġ bozuklu uġ göstermektedir.ġ Mġ nüshasındaġ metinġ içindeġikinciġmısraġ“ ar ıġyo dur”ġileġbiterken,ġvezneġveġanlamaġuymayanġbuġifadeyiġikinci bir müstensih sayfaġ kenarındaġ “ ar ıġ edebdür”ġ biçimindeġ düzeltmi tir.ġ Bġ nüshasındakiġ “ ar ıġ yasa dur”ġ yazımıġ buġ nüshadaġatıfġvavlarınınġ[ Şġileġgösterilmesindenġkaynaklanmaktadır;ġbkz.ġNüshaġTavsifleri. 101 M’dekiġvaryantġ“ol”ġveġ“a ”ġsözcüklerininġkısaġokunamamalarıġnedeniyleġvezneġuymamaktadır.ġ 102 BirinciġmısradakiġvaryanttaġM’deġ“yine”ġsözcü üġeksiktir. 103 “ʿAlīm”ġsözcü üġM’deġhatalıġolarakġ[ ‫ﻋ‬Şġbiçimindeġyazılmı tır. 104 Mġnüshasındaġilk,ġAEġnüshasındaġilkġveġikinciġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 105 Birinciġ mısradakiġ “geçdi”ġ sözcü üġ B’deġ “ge di”ġ biçimindeġ yazılmı tır.ġ AE’deġ ikinciġ mısranınġ sonundakiġ “ya ından”ġsözcü üġhatalıġolarakġ“ba ındanẒbiçimindedir. 106 Birinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ B’deġ gösterilmemi ġ olup,ġ M’deġ harekeġ ileġ gösterilmi tir.ġ AE’dekiġ varyanta nazaran metin içinde verilen varyant vezne daha uygundur. 107 Bġnüshasındaġikinciġmısradakiġ“üstād”ġsözcü üġkafiyeyleġuyumluġolarakġ“üstāt”ġbiçimindeġyazılmı tır. 108 Mġnüshasındakiġvaryantġheceġsayısıġbakımındanġyanlı tır.ġAE’dekiġvaryantaġnazaran metin içinde verilen varyant vezne daha uygundur. 109 M’deġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 179 110 Mġnüshasındaġherġikiġmısradaġdaġ“ki”ġba lacıġeksiktir. 111 AE’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır.ġ 112 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“bā ın”ġyerineġhatalıġolarakġ“bā ıl”ġyazılmı ġveġ“ki”ġba lacıġunutulmu tur.ġ M’deġ ikinciġ mısradaġ bulunanġ “ebeden”ġ sözcü üġ yerineġ AE’deġ “ebedī,”ġ B’deġ iseġ “ebede”ġ yazılıdır.ġ Anlamġ bakımındanġyalnızcaġM’dekiġdo rudur. 113 AEġnüshasındaġ“viribidi”ġsözcü üġyerineġhatalıġolarakġ“viripti”ġyazılmı tır. 114 “Neçün”ġsözcü üġB’deġ“ni i”,ġM’deġiseġhatalıġolarakġ“ni ān”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġMġnüshasındaġ“firi te”ġ veġ “i de”ġ sözcükleriġ kafiyeliġ olarakġ “firi te”ġ veġ “i te”ġ eklinde,ġ Bġ nüshasındaġ iseġ “firi de”ġ veġ “i de”ġ eklindeġyazılıdır.ġ 115 “Yo sa”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġikinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır.ġAEġ nüshasındaġ “cānı”ġ yerineġ “cān”ġ yazılmı tır.ġ Bununġ birġ hataġ olmaġ ihtimalininġ yanıġ sıra,ġ arayaġ atıfġ vavıġ konularakġ“cānġuġteni”ġ eklindeġokunmaġihtimaliġdeġvardır. 116 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġhatalıġolarakġ“oġdem”ġyerineġ“ādem,”ġġ“ma‘zūl”ġyerineġ“ma zūl”ġyazılmı tır.ġ Bġ nüshasındaġ ikinciġ mısradaġ “niçe”ġ sözcü üġ “ni i”ġ biçimindedirġ veġ “altunġ iken”ġ yerineġ vezniġ bozacakġ ekildeġ “altunken”ġ yazılmı tır.ġ ġ AEġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “neġ içün”ġ yerineġ vezniġ bozacakġ ekildeġ “niçün”ġyazılmı ,ġikinciġmısradakiġ“niçe”ġsözcü üġiseġunutulmu tur.ġ 117 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“bezendi”ġyerineġhatalıġolarakġ“yörendi”ġyazılmı tır.ġİkinciġmısranınġM’dekiġ varyantıġ “içün”ġ sözcü ünün ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezinġ bozuklu uġ göstermektedir. 118 “ ikmetdür”ġveġ“bilmezseṣ”ġsözcüklerininġsonġhecelerininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġherġikiġmısradaġ daġvezinġbozuklu uġvardır.ġ 119 AEġ nüshasındaġ ikinciġ mısradaġ “dürlü”ġ sözcü üġ yanlı ġ yazılmı tırġ veġ “gerdi ”ġ yerineġ “i ”ġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ 120 M’deġ“gün”ġsözcü üġeksiktir. 121 M’deġbirinciġmısradaġ“ne”ġsözcü üġunutulmu ġveġ“ʿa ıl”ġsözcü üġyanlı ġyazılmı tır.ġİkinciġmısradaġmetinġ içindeġ verilenġ varyantġ anlamġ bakımındanġ AE’dekiġ varyantaġ kıyaslaġ dahaġ do rudur.ġ M’dekiġ varyanttaġ “ni ān”ġsözcü ününġikinciġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġvezinġbozuklu uġvardır.ġ 122 İkinciġmısradakiġ“oldı”ġsözcü üġB’deġeksiktir. 123 İkinciġ mısradaġ “ avvā ”ġ veġ “gevheri”ġ sözcüklerininġ ilkġ hecelerininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezinġ bozuklu uġvardır;ġ eddeliġsözcüklerinġvezneġuydurulmasıġiçinġbkz.ġVezinġBölümü.ġAE’deġ“bulur”ġsözcü üġ yerineġhatalıġolarakġ“bilür”ġyazılmı tır. 124 AEġnüshasındaġ“göṣülde”ġsözcü ündenġsonraġ“hem”ġsözcü ününġeklenmesiġvezniġbozmu tur. 125 BirinciġmısradakiġatıfġvavıġAEġnüshasındaġeksiktir.ġYineġaynıġnüshadaġikinciġmısraġ“Anıġkimġsizmeyeġsırr-ıġ mu la oldur”ġbiçimindedir.ġBununlaġbirlikteġbuġversiyonġheceġsayısıġveġvezinġbakımındanġyanlı tır.ġ 126 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ hatalıġ olarakġ “ġ ‘ālem”ġ yerineġ “ġ ‘āleme”ġ yazılmı tır.ġ AEġ nüshasındaġ ikinciġ mısraġanlamġveġvezinġbakımındanġhatalıdır.ġ 127 Birinciġ mısradakiġ “ayġ uġ güne deki”ġ ifadesiġ Bġ nüshasındaġ hatalıġ olarakġ “ay-ıġ güne deki”ġ biçimindeġ harekelenmi tir. 128 AEġnüshasındaġikinciġmısranınġba ındakiġ“bu”ġsözcü ününġunutulmasıġvezinġbozuklu unaġyolġaçmı tır. 129 İkinciġ mısradaġ “cān-ıġ cihānġ uġ na d-iġ insān”ġ yerineġ Mġ nüshasındaġ hatalıġ olarakġ “cānġ uġ cihānġ uġ na d-i insān”ġyazılmı ,ġAEġnüshasındaġiseġyineġhatalıġolarakġ“cānġuġcihānġna diġinsān”ġyazılmı tır. 180 130 Atıfġ vavıġ M’deġ gösterilmemi tir.ġ AE’deġ “nūr-ıġ ba ar”ġ tamlamasıġ izafetġ kesresiġ yerineġ [ ] harfiye gösterilmi tir. 131 Birinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ Mġ nüshasındaġ gösterilmemi tir.ġ İkinciġ mısradaġ AE’dekiġ varyantġ “pinhāndur”ġ sözcü ünün ilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġvezneġuymamaktadır.ġ 132 Mġnüshasındaġ“ile”ġsözcü ününġ“ilen”ġbiçimiġtercihġedilmi tir. 133 İkinciġ mısradaġ herġ üçġ nüshadaġ daġ görülenġ “kim”ġ sözcü ününġ kısaġ okunamamasıġ vezniġ bozmaktaġ olup,ġ yerineġ “ki”ġ getirildi iġ takdirdeġ vezinġ düzelmektedir.ġ Yineġ aynıġ mısradaġ AE’dekiġ varyantġ heceġ sayısıġ veġ vezinġ bakımındanġ hatalıġ olmaklaġ beraber,ġ “olġ niteġ ola”ġ eklindeġ düzeltildi indeġ buġ hataġ ortadanġ kalkmaktadır.ġ 134 AE’deġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 135 Birinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ Mġ veġ AE’deġ gösterilmemi tir.ġ AE’deġ ikinciġ mısradakiġ “ʿālemi”ġ sözcü ününġ sonundaki akuzatif eki eksiktir. 136 B’dekiġvaryanttakiġ“vurur”ġsözcü üġhatalıġolarakġ“virür”ġbiçimindeġharekelenmi tir. 137 Bġnüshasındaġ“ā üfte”ġsözcü üġ“a ifte”ġbiçimindeġharekelenmi tir. 138 Mġnüshasındaġ“ olu”ġsözcü üġhatalıġolarakġ“dürlü”ġbiçimindeġyazılmı tır. 139 M’deġ“cān”ġsözcü üġyerineġhatalıġolarakġ“māl”ġyazılmı tır. 140 Mġnüshasındaġ“olup”ġsözcü ününġ“oluban”ġbiçiminiġalmasıġsonucuġvezinġbozulmu tur. 141 Mġnüshasındaġ“kilimini”ġsözcü ününġ“kilimin”ġbiçiminiġalmasıġsonucuġvezinġbozulmu tur. 142 “Ser-dih”ġ sözcü üġ Bġ nüshasındaġ “ser-deh”ġ biçimindeġ harekelenmi ,ġ Mġ nüshasındaġ iseġ [ ‫ د‬Şġ eklindeġ yazılmı tır.ġ Aynıġ sözcükġ AEġ nüshasındaġ hatalıġ olarakġ “ser-dār”ġ sözcü üneġ dönü mü tür.ġ Mġ nüshasındaġ “dünġgün”ġyerineġ“dünġüġgün”ġyazılmasıġikinciġmısradaġvezninġbozulmasınaġsebepġolmu tur.ġ 143 “Terk”ġ sözcü ününġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ Bġ veġ M’dekiġ varyanttaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ ġ Metinġ içindeġgösterilenġvaryanttakiġ“ amu”ġsözcü üġAEġnüshasındaġ[ Şġbiçimindeġyazılmı ġolupġmetinġtamiriġileġ düzeltilmi tir. 144 “Kimi”ġ sözcü üġ Bġ nüshasındaġ eksiktir.ġ Mġ nüshasındaġ “ma‘ ū ile”ġ yerineġ “ma‘ ū la”ġ yazılmasıġ vezinġ bozuklu unaġsebepġolmu tur.ġAEġnüshasındaġatıfġvavıġgösterilmemi tir.ġ 145 Mġnüshasındaġ“pī ġvaranuṣ”ġyerineġ“pī -vānuṣ”ġyazılmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 146 “ʿĀrifdür”ġsözcü üġAEġnüshasındaġ“ʿarīfdür”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġBuġyazımġvezinġveġkafiyeyeġdahaġuygunġ olmaklaġbirlikteġ“ʿārifleri”ġsözcü üyleġuyumsuzġolmasıġnedeniyleġtercihġedilmemi tir. 147 M’deġ“nola”ġyerineġ“neġola”ġyazılmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 148 “Resm”ġsözcü ününġkısaġokunamamasıġnedeniyleġikinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır.ġBirinciġmısradakiġ “ādemdür”ġsözcü üġB’deġyanlı ġyazılmı tır.ġ 149 BirinciġmısraġAE’deġanlamġveġvezinġbakımındanġhatalıdır. 150 “ ˅āce”ġ sözcü üġ vezneġ uygunġ olarakġ “ oca”ġ biçimindeġ yazılmı tır.ġ Sözcü ünġ geçti iġ herġ ikiġ nüshadaġ daġ yazımġbuġyöndedir.ġMġnüshasındaġatıfġvavıġeksiktirġveġ“Sa‘dī”ġsözcü üġ yanlı ġyazılmı tır.ġAEġnüshasındaġ ikinciġatıf vavıġgösterilmemi tir. 151 “Her”ġ sözcü ününġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ birinciġ mısraġ vezneġ uymamaktadır.ġ Mġ nüshasındaġ “birġ aber”ġyerineġ“buġ aberi”ġyazılmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 181 152 AEġnüshasındaġ“o”ġsözcü ününġeksikġolmasıġvezniġbozmu tur.ġİkinciġmısradakiġ“ uruyıġıslamı ”ġifadesiġBġ veġAE’deġhatalıdır. 153 AEġnüshasındaġ“na ıdur”ġyerineġ“na ıġidi”ġyazılmasıġvezninġbozulmasınaġsebepġolmu tur. 154 BġveġM’dekiġvaryantġvezneġdahaġuygundur.ġ“İ ārātı”ġsözcü üġAE’deġyanlı ġyazılmı tır.ġ 155 İkinciġmısraġM’deġvezinġbakımındanġhatalıdır. 156 AEġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “olar”ġ yerineġ “anlar”ġ yazılmasıġ vezni,ġ “yitdi”ġ yerineġ “irdi”ġ yazılmasıġ iseġ kafiyeyiġbozmaktadır.ġ231.ġbeytinġikinciġmısrasıġM’deġeksikġyazılmı tır.ġġ 157 “ od”ġsözcü üġBġveġMġnüshalarında [ ‫ﺧ‬Şġbiçimindeġyazılmı tır. 158 BirinciġmısraġM’deġvezinġveġanlamġbakımındanġeksikġveġhatalıdır. 159 AEġnüshasındaġ“varġidi”ġyerineġ“vardı”ġyazılmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 160 “Nāgehān”ġsözcü üġBġveġMġnüshalarındaġ[ ‫ی‬ 161 AEġnüshasındaġ“oġ ehrde”ġyerineġ“olġ ehrde”ġyazılmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 162 AEġnüshasındaġ“yitdüm”ġsözcü üġhatalıġolarakġ“yitdi”ġ eklindeġyazılmı tır. 163 “Dervī sin”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġsebebiyleġikinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır.ġ AE’deġ“ur ıl”ġyerineġyazılıġolanġ“itgil”ġsözcü üġkafiyeġnedeniyleġtercihġedilmemi tir. 164 AEġnüshasındaġ“ atarsın”ġyerineġhatalıġolarakġ“istersin”ġyazılmı tır.ġ 165 Bġ veġ M’dekiġ varyanttaġ “destūr”ġ sözcü ününġ ilkġ hecesinin,ġ AE’dekiġ varyanttaġ iseġ “var”ġ sözcü ününġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ herġ ikiġ varyanttaġ daġ birinciġ mısradaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ Mġ nüshasındaġ birinciġmısradaġ“ki”ġba lacıġunutulmu tur. 166 BirinciġmısraġAE’deġvezinġbakımındanġhatalıdır. 167 B’dekiġ varyantınġ atıfġ vavınınġ [ ] ileġ yazılmasındanġ daġ kaynaklanıyorġ olmasıġ mümkündür;ġ bkz.ġ Nüshaġ Tavsifleri. 168 AEġnüshasındakiġvaryanttaġvezinġbozuktur.ġMġnüshasındaġġ“görürdüm”ġyerineġ“gördüm”ġyazılmasıġvezinġ bozuklu unaġsebepġolmu tur.ġAEġnüshasındaġikinciġmısradaġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 169 Buġ mısradanġ itibarenġ vezinġ fâilâtün fâilâtün fâilün olarakġ de i mektedir.ġ Bġ nüshasındaġ birinciġ mısranınġ vezniġbozuktur.ġM’deġ“ma allesi”ġyerineġ“meclisi”ġyazılmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur.ġ 170 M’deġ “çār-sūdur”ġ sözcü ününġ “–dur”ġ ekiġ eksiktir.ġ Mġ veġ AE’deġ “çār-sū”ġ sözcü ününġ yazımıġ “çar u”ġ biçimindedir. 171 İkinciġmısradakiġ“yüz”ġsözcü ününġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbuġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır.ġMġveġ AE’deġhatalıġolarakġ“burcı”ġyerineġ“burç”ġyazılmı tır.ġAE’deġikinciġmısradaġ“ a larġmüdām”ġyerineġhatalıġ olarakġ“ve’s-selām”ġyazılmı tır.ġġ 172 Bġnüshasındaġ“bārū”ġsözcü üġ“bārı”ġ eklinde,ġBġveġMġnüshalarındaġ“varudur”ġsözcü üġ“varıdur”ġ eklindeġ yazılıdır. 173 Birinciġ mısradakiġ “birez”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ buġ mısrada vezin bozuklu uġ vardır.ġ Birinciġ mısradaġ AEġ nüshasındaġ “birezġ yir”ġ yerineġ “eyġ birāder”ġ yazılmı ġ olupġ vezinġ veġ kafiyeġbozulmu tur.ġġMġnüshasındaġ“yu arusı”ġyerineġhatalıġolarakġ“a a ası”ġyazılmı tır.ġ 174 AEġ nüshasındaġ birinciġ mısraġ ileġ ikinciġ mısraġ hatalıġ olarakġ yerġ de i tirmi tirġ veġ ikinciġ mısradakiġ “ġ ‘ar a”ġ sözcü üġhatalıġolarakġ“ġ‘ar ”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġMġnüshasındaġ“anı”ġsözcü üġunutulmu tur. Şġbiçimindeġyazılmı tır. 182 175 Birinciġ mısradakiġ “birez”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ buġ mısradaġ vezinġ bozuklu uġvardır. 176 “Öküzdür”ġsözcü ündekiġ“-dür”ġekiġMġveġAE’deġeksiktir. 177 AEġnüshasındaġ“ ehrde”ġyerineġhatalıġolarakġ“ ehre”ġyazılmı tır. 178 İkinciġmısranınġvezniġbozuktur.ġġ“Nāgehān”ġsözcü üġBġnüshasındaġ[ ‫ی‬ 179 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġ“kim”ġba lacıġunutulmu tur. 180 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġ“hemān”ġsözcü üġunutulmu tur. 181 İkinciġmısradakiġ“nūrıyla”ġsözcü üġyerineġM’deġhatalıġolarakġ“nūrında”ġyazılmı tır. 182 “Çār-sū”ġ sözcü üġ Mġ nüshasındaġ “çar ı,”ġ AEġ nüshasındaġ “çār ū”ġ biçimindedir.ġ Bġ veġ Mġ nüshalarındaġ “ma alle”ġveġ“çār-sū”ġsözcükleriġarasındaġfazladanġbirġatıvġvavıġbulunmaktadır.ġ 183 AEġnüshasındaġilkġmısradakiġ“bu”ġsözcü üġunutulmu tur. 184 BirinciġmısraġAE’de vezinġveġkafiyeġbakımındanġhatalıdır.ġ 185 Bġ nüshasındaġ “ i ede”ġ sözcü ündeġ [ Şġ harfininġ noktalarıġ unutulmu tur.ġ Mġ nüshasındaġ buġ sözcüktenġ sonraġ“bir”ġsözcü ününġeklenmesiġvezniġbozmu tur.ġBirinciġmısraġAE’deġvezinġbakımındanġhatalıdır.ġ 186 BġveġM’dekiġvaryanttaġMġnüshasındaġ“görünür”ġyerineġhatalıġolarakġ“durur”ġyazılmı tır. 187 Birinciġ mısradaġ “ ehrüṣ”ġ sözcü ününġ ilkġ hecesiġ veġ varyanttaġ “anuṣ”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġnedeniyleġbuġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır. 188 Mġ nüshasındaġ ikinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ yazılmamı tır.ġ AEġ nüshasındaġ ikinciġ mısraġ vezinġ bakımındanġ hatalıdır.ġ 189 İkinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ Bġ veġ M’deġ gösterilmemi tir.ġ “Yılduz”ġ sözcü üġ Bġ nüshasındaġ “ıldız,”ġ AEġ nüshasındaġ“yıldız”ġbiçimindeġyazılmı tır. 190 “Ma‘lūm”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ ikinciġ mısradaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġAEġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“burç”ġġsözcü ününġveġikinciġmısradaġ“āyine”ġsözcü ününġyazımıġ hatalıdır;ġikinciġmısradaġ“resmi”ġyerineġ“resm”ġyazılmı tır.ġMġnüshasındaġikinci mısradaġbulunanġveġvezniġ bozanġatıfġvavıġmetinġtamiriġ amacıylaġçıkarılmı tır.ġBġnüshasındaġ“āyine”ġ yerineġ“ayna”ġyazılmasıġvezniġ bozmu tur. 191 MġveġAEġnüshalarındaġ“gelüpdür”ġsözcü ündekiġ“-dür”ġekiġunutulmu tur. 192 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“varġdurur”ġyerineġ“vardur”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġġ 193 Bġnüshasındaġikinciġmısradaġ“ol”ġsözcü üġunutulmu tur. 194 Birinciġ mısradaġ “ ehre”ġ sözcü ününġ ilkġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ AEġnüshasındaġikinciġmısradaġ“ki”ġba lacıġunutulmu tur. 195 AEġnüshasındaġikinciġmısradaġ“ er eyledüm”ġyerineġ“söyledüm”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 196 BirinciġmısraġAE’deġanlamġveġvezinġbakımındanġhatalıdır. 197 Bġnüshasındaġikinciġmısradaġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 198 AEġnüshasındaġ“neyem”ġyerineġhatalıġolarakġ“benem”ġyazılmı ġveġikinciġmısradakiġ“bilen”ġsözcü üġikiġdefaġ tekrarlanmı tır. 199 Mġnüshasındaġ“bilmedügüṣ”ġsözcü üġhatalıġolarakġ“bildügüṣ”ġ eklindeġyazılmı tır. 200 AEġnüshasındaġ“yitmedüṣ”ġyerineġhatalıġolarakġ“yitmedi”ġyazılmı tır.ġ Şġbiçimindeġyazılmı tır. 183 201 M nüshasındaġbirinciġmısradaġ“söylemeġ a la”ġyerineġhatalıġolarakġ“ a laġsöyleme”ġyazılmı tır.ġ 202 BirinciġmısraġM’deġvezinġveġheceġsayısıġbakımındanġhatalıdır. 203 Bġnüshasındaġ“uçmaya”ġyerineġhatalıġolarakġ“uçmaya ıl”ġyazılmı tır. 204 AEġnüshasındaġ“durmaya”ġyerineġhatalıġolarakġ“uçmaya”ġyazılmı tır. 205 “Leglek”ġsözcü üġAE’deġ“leylek”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġ 206 Mġ nüshasındaġ “diken”ġ sözcü üġ “tiken”ġ biçimindeġ yazılmı tır.ġ Mġ veġ AE’deġ “gül-iġ nesrīn”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ“gülġüġnesrīn”ġyazılmı tır.ġ 207 AE’dekiġvaryantġvezneġuymamaktadır. 208 M’deġ“gel”ġsözcü üġunutulmu tur. 209 AE’deġbirinciġmısradaġeksikġvardır. 210 Bġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“sevdügüṣe”ġyerineġhatalıġolarakġ“sevdügüṣ”ġyazılmı tır. 211 AEġnüshasındaġ“olan”ġsözcü üġhatalıġolarakġ“iseṣ”ġbiçiminiġalmı tır. 212 AEġnüshasındaġ“bitmeye”ġyerineġhatalıġolarakġ“itmeye,”ġMġnüshasındaġ“dünkiġdem”ġyerineġhatalıġolarakġ “dünġgiden”ġyazılmı tır. 213 “ azīne”ġ sözcü üġ vezneġ uygunġ olarakġ Bġ nüshasındakiġ harekeleni ġ biçimineġ göreġ “ azne”ġ eklindeġ okunmu tur.ġ Mġ veġ AEġ nüshalarındaġ iseġ buġ harekeleni ġ ortadanġ kalkmı ġ veġ sözcükġ “ azīne”ġ biçiminiġ almı tır.ġ ġ Herġ ikiġ nüshadaġ daġ mısraġ sonlarındakiġ akuzatifġ ekleriġ hemzeġ ileġ gösterilmi tir.ġ Mġ nüshasındaġ ikinciġmısradaġ“besleseṣ”ġyerineġhatalıġolarakġ“bilse”ġyazılmı tır.ġ 214 AtıfġvavıġBġve AE’deġgösterilmemi tir. 215 Birinciġ mısradaġ “erenler”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġMġnüshasındaġhatalıġolarakġ“dimez”ġyerineġ“dimezler”ġyazılmı ġveġvezinġbozulmu tur. 216 AEġnüshasındaġ“er”ġsözcü üġunutulmu tur. 217 “Cünbi üṣ”ġsözcü üġB’deġ“cümbü üṣ”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġ 218 İkinciġ mısradaġ “ addüṣden”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ Bġ veġ Mġ nüshalarındaġ “ġ ‘aceb”ġ veġ “tekebbürġ sözcüklerininġ atıfġ vavıġ ileġ ba lanması vezin bozuklu unaġsebepġolmu tur. 219 Mġ nüshasındaġ “diken”ġ sözcü üġ “tiken”ġ biçiminde,ġ “dü mān”ġ sözcü üġ “dü men”ġ biçimindedir.ġ AEġ nüshasındaġ“ol ıl”ġyerineġhatalıġolarakġ“olma”,ġ“yol”ġyerineġhatalıġolarakġ“yola”ġyazılmı tır. 220 BġveġAEġnüshalarındaġhatalıġolarakġ“cānı”ġyerineġ“cān”ġyazılmı tır.ġAEġnüshasındaġ“beri”ġsözcü üġ“berü”ġ biçimindedir. 221 M’deġ“menzile”ġyerineġkafiyeyiġbozacakġ ekildeġ“ma ūda”ġyazılmı tır.ġ 222 Birinciġmısradaġ“etmek”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġvezinġbozuklu uġvardır.ġ 223 “Nevbet”ġsözcü üġvezinġgere iġ“nöbet”ġbiçimindeġokunmu tur. 224 “ʿA l”ġsözcü üġvezinġgere iġ“ʿa ıl”ġbiçimindeġokunmu tur.ġ 225 “Ki”ġba lacıġAEġnüshasındaġunutulmu tur. 226 MġveġAE’deġatıfġvavlarıġyazılmamı tır.ġB’deġ“yaz”ġsözcü üġ“yay”ġbiçimindedir. 227 AEġnüshasındaġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 184 228 AEġ nüshasındaġ “göṣülde”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ “içinde”,ġ “sırrı”ġ yerineġ “sırr”ġ veġ “nūrı”ġ yerineġ “nūr”ġ yazılmı tır.ġMġnüshasındaġ“devleti”ġyerineġhatalıġolarakġ“devlet”ġyazılmı tır.ġ 229 “ abūr”ġsözcü üġAEġnüshasındaġhatalıġolarakġ“ abr”ġbiçiminiġalmı tır. 230 BirinciġmısradakiġatıfġvavıġMġveġAE’deġeksiktir.ġİkinciġmısradakiġ“oldur”ġsözcü üġAE’deġunutulmu tur. 231 İkinciġ mısradaġ “mü erref”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ Bġ nüshasındaġ “olġ idi”ġ ifadesiġ “oludı”ġ biçimindeġ yazılmı tır.ġ Bġ veġ AEġ nüshalarındaġ “anuṣġ iledür”ġ yerineġ“anuṣladur”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġ 232 AEġnüshasındaġ“ ayāl”ġyerineġhatalıġolarakġ“ aber”ġyazılmı tır.ġ 233 İkinciġ mısradaġ “insāndan”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezinġ bozuklu uġ vardır. 234 AEġnüshasındaġ“ a ılmayasın”ġyerineġhatalıġolarakġ“ a ılmasın”ġyazılmı tır. 235 M nüshasındaġ“ortaġyirde”ġyerineġ“ortada”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 236 AEġ nüshasındaġ “erkān-ıġ alāt”ġ yerineġ “erkān-ıġ alavātı”ġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ Yineġ aynıġ nüshadaġ “bildüre”ġyerineġhatalıġolarakġ“ ıldura”ġyazılmı tır.ġMġveġAE’deġikinciġmısradakiġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 237 Mġnüshasındaġ“ adem”ġyerineġ“birġ adem”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 238 “ ıfat”ġsözcü üġBġveġMġnüshalarındaġtekilġço ulġfarkıġgözetilmedenġ“ ıfāt”ġbiçimindeġyazılmaktadır. 239 Bġnüshasındaġ“yolġile”ġifadesiġ“yolula”ġbiçimindeġyazılmı tır. 240 Mġnüshasındaġ“dirġise”ġyerineġ“dise”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 241 BirinciġatıfġvavıġM’deġgösterilmemi tir. 242 AEġnüshasındaġ“dirġiseġi ide”ġyerineġhatalıġolarakġ“dirseġi itgil”ġyazılmı tır. 243 “Yolında”ġsözcü üġM’deġ“yolından”ġbiçimindedir. 244 AEġnüshasındaġ“ a ī atini”ġyerineġhatalıġolarakġ“ a ī at”ġyazılmı tır.ġMġnüshasındaġ “yolda”ġyerineġ“buġ yolda”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġ 245 MġveġAE’deġ“pīr”ġsözcü üġunutulmu tur. 246 Mġnüshasındaġ“pīrin”ġyerineġhatalıġolarakġ“pīr”ġyazılmı tır. 247 İkinciġmısradaġüçġnüshadaġdaġhataġbulunmasıġnedeniyleġmetinġtamiriġyapılmı tır.ġ 248 BirinciġmısraġAE’deġvezinġbakımındanġhatalıdır. 249 Mġnüshasındaġ“kez”ġyerineġhatalıġolarakġ“gün”ġyazılmı tır. 250 AEġnüshasındaġ“açıla”ġyerineġ“açılur”ġyazılmı tır. 251 Birinciġmısra M’ġde,ġ ikinciġmısraġAE’deġvezinġbakımındanġ hatalıdır.ġB’deġ“diṣleye”ġsözcü üġyerineġhatalıġ olarakġ“aṣlaya”ġyazılmı tır.ġM’deġ“dirse”ġyerineġ“dirġise”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġ 252 Birinciġ mısradaġ “kimde”ġ sözcü ününġ birinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġMġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“kimġola”ġyerineġ“ol”ġyazılmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur.ġYineġaynıġ nüshadaġikinciġmısradaġatıfġvavlarıġgösterilmemi tir. 253 İkinciġ mısradaġ M’deġ “cevheri”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ “cevherġ ü”,ġ AE’deġ “ol durur”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ yalnızcaġ“durur”ġyazılmı tır.ġ 254 Birinciġ mısradaġ “durur”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġM’deġikinciġmısradakiġikinciġ“yol”ġsözcü üġunutulmu tur. 185 255 İkinciġmısraġAE’deġvezinġveġanlamġbakımındanġeksikġveġhatalıdır. 256 M’deġbirinciġmısradaġ“ma‘rifeti”ġsözcü ününġakuzatifġekiġunutulmu tur. 257 İkinciġ mısradaġ vezinġ gere iġ “oldur”ġ sözcü üġ “odur”ġ eklindeġ düzeltilmi tir.ġ “Yitdi”ġ yerineġ Bġ veġ Mġ nüshalarındaġhatalıġolarakġ“bitdi”ġyazılmı tır.ġMġnüshasındaġikinciġmısradaġ“kim”ġsözcü üġunutulmu tur. 258 M’dekiġ varyanttaġ “oldur”ġ sözcü üġ vezinġ gere iġ “odur”ġ eklindeġ düzeltilmi tir.ġ AEġ nüshasındaġ “her”ġ sözcü üġunutulmu tur. 259 “Göṣül”ġsözcü ününġikinciġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġB’dekiġvaryantta vezin bozuktur. 260 BirinciġatıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 261 Mġnüshasındaġ“bir”ġsözcü üġunutulmu tur. 262 AEġnüshasındaġ“iy”ġsözcü üġunutulmu tur. 263 BġveġAEġnüshalarındaġ“aṣlayana”ġsözcü üġ[ ‫ﻳ‬ 264 Bġnüshasındaġ“sözġucından”ġyerineġhatalıġolarakġ“sözüyiçün”ġyazılmı tır. 265 BirinciġmısradakiġatıfġvavıġMġveġAE’deġeksiktir.ġAEġnüshasındaġ“sözġdurur”ġyerineġ“sözdür”ġyazılmasıġvezniġ bozmu tur.ġ Bġ nüshasındaġ beytinġ ikinciġ mısrasıġ birġ sonrakiġ beytinġ ilkġ mısrasıylaġ hatalıġ olarak yer de i tirmi tir. 266 Bġnüshasındaġbeytinġilkġmısrasıġbirġöncekiġbeytinġikinciġmısrasıylaġhatalıġolarakġyerġde i tirmi tir. 267 İkinciġ mısradaġ “iden”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ veġ M’dekiġ varyanttaġ “durur”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġvezneġuymamasıġnedeniyle vezin bozuktur. 268 AEġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “ ālibe”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ “ ālib”ġ yazılmasıġ veġ ikinciġ mısradaġ “sırrġ ile”ġ yerineġ“sırrla”ġyazılmasıġherġikiġmısranınġdaġvezniniġbozmu tur. 269 AEġnüshasındaġ“sözġileġā kāre”ġyerineġ“sözleġā ikār”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġYineġaynıġnüshadaġ“hemġ niyāz”ġyerineġanlamıġbozacakġ ekildeġ“uġniyāz”ġyazılmı tır. 270 B’dekiġvaryanttaġ“sözi”ġsözcü ününġakuzatifġekininġyazılmamasıġvezniġbozmu tur.ġ 271 Birinciġ mısraġ M’deġ vezinġ bakımındanġ hatalıdır.ġ AE’deġ birinciġ mısradaġ veġ M’deġ herġ ikiġ mısradaġ “nu fe”ġ sözcü üġhatalıġolarakġ“no a”ġbiçimindeġyazılmı tır. 272 ˅āce”ġsözcü üġvezneġuygunġolarakġ“ oca”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġHerġüçġnüshadaġdaġyazımġbuġyöndedir.ġ Mġnüshasındaġ“nu fe”ġsözcü üġhatalıġolarakġ“no a”ġbiçiminde yazılmı tır.ġ 273 “Ana”ġsözcü üġM’deġunutulmu tur. 274 “Ad”ġsözcü üġMġnüshasındaġkafiyeġamaçlıġolarakġ[‫ﺁت‬Şġbiçimindeġyazılmı tır.ġ 275 Mġnüshasındaġ“ ekli”ġsözcü ününġakuzatifġekiġeksiktir. 276 AEġ nüshasındaġ “sā‛ati”ġ sözcü ününġ akuzatifġ ekiġ eksiktir.ġ Yineġ aynıġ nüshadaġ mısraġ sonlarındaġ “ol”ġ sözcü ününġunutulmasıġvezniġbozmu tur. 277 İkinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ M’deġ eksiktir.ġ Mġ veġ Bġ deġ “ onanur”ġ yerineġ anlamıġ bozacakġ ekildeġ “donadur”ġ yazılmı tır.ġAE’dekiġvaryanttaġvezinġbozuklu uġvardır.ġ 278 Bġnüshasındaġikinciġmısradaġ“anası”ġyerineġhatalıġolarakġ“atası”ġyazılmı tır. 279 AEġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“varur”ġyerineġ“var”ġyazılmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur.ġİkinciġmısranınġ AE’dekiġ versiyonuġ heceġ sayısıġ veġ vezinġ bakımındanġ hatalıġ olmasıġ nedeniyleġ varyantġ olarakġ kabul edilmemi tir. Şġbiçimindeġyazılmı tır. 186 280 İkinciġveġüçüncüġatıfġvavıġAE’de,ġüçüncüġatıfġvavıġM’deġbelirtilmemi tir. 281 AtıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 282 SesġuyumuġnedeniyleġbirinciġmısradaġAEġveġM’dekiġ“kār-bān”ġ ekliġyerineġsözcü ünġTürkçele mi ġbiçimiġ olanġ veġ Bġ nüshasındaġ görülenġ “kervān”ġ tercihġ edilmi tir.ġ İkinciġ mısradaġ “göçiser”ġ sözcü üġ Mġ veġ AEġ nüshalarındaġyanlı ġyazılmı tır;ġM’dekiġhataġanlamı,ġAE’dekiġhataġvezniġbozmu tur. 283 “Yigitlikde”ġsözcü ününġikinciġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbirinciġmısradaġvezinġbozuktur. 284 Birinciġ mısradaġ Mġ nüshasındaġ “iri di”ġ yerineġ “oldı”ġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ İkinciġ mısradaġ AEġ nüshasındaġ“gitmek”ġyerineġ“gitmelü”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġ 285 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “ol”ġ sözcü üġ hatalıġ yazılmı tır.ġ AEġ nüshasındaġ ikinci mısradaġ “döner”ġ sözcü üġhatalıġolarakġikiġkereġyazılmı tır.ġ 286 Üçġnüshadaġdaġ“vu lat”ġ eklindeġolanġsözcü ünġ“vā ıl”ġanlamındakiġbuġkullanımınaġdi erġKaygusuzġAbdalġ eserlerindeġdeġrastlanılmaktadır.ġ“ emʿ”ġsözcü üġAEġnüshasındaġhatalıġolarakġ“cemʿ”ġ eklindeġyazılmı tır.ġ 287 AEġnüshasındaġbirinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 288 Bġ nüshasındakiġ varyantġ buġ nüshadaġ atıfġ vavlarınınġ [ Şġ ileġ gösterilmesindenġ kaynaklanıyorġ olabilir;ġ bkz.ġ Nüsha Tavsifleri. 289 Bġnüshasındakiġvaryantġbuġnüshadaġizafetġkesresininġ[ Şġileġgösterilmesindenġkaynaklanıyorġolabilir;ġbkz.ġ Nüsha Tavsifleri. 290 AEġnüshasındaġikinciġmısradakiġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 291 “Mü tāk”ġsözcü üġBġnüshasındaġ[‫ﺘ ق‬ 292 “Çıra ”ġsözcü üġüçġnüshadaġdaġ“‫”ﭼ ق‬ġbiçimindeġyazılmı ġolup,ġkafiyeġnedeniyleġsözcü ünġFarsçaġyazımıġ olanġ“çerā ”ġyerineġbuġyazımaġuyulmu tur. 293 Bġnüshasındaġ“gün”ġsözcü ününġsonġharfiġunutulmu tur.ġ 294 “ utmı dur”ġsözcü ününġilkġhecesininġveġBġveġM’dekiġvaryanttaġ“anuṣ”ġsözcü ününġikinciġhecesininġkısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ birinciġ mısranınġ vezniġ bozuktur.ġ “A am”ġ sözcü üġ Bġ nüshasındaġ “a am,”ġ AEġ nüshasındaġ“a am,”ġ Mġnüshasındaġ“ ām”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġBuġnedenleġM’deġikinciġmısranınġvezniġ bozulmu tur. 295 “A l”ġsözcü üġvezinġgere iġ“a ıl”ġ eklindeġokunmu tur.ġBirinciġmısradaġAEġnüshasındaġ“buġ amuġe yādan”ġ yerineġ“ amuġe yālardan”ġyazılmı tır;ġbuġversiyonġ“e yā”ġsözcü ününġEskiġAnadoluġTürkçesi’ndekiġço ulġ kullanımınaġuymadı ıġiçinġvaryantġolarakġgösterilmemi tir.ġ 296 AEġnüshasındaġikinciġmısradaġyazımġhatasıġvardır. 297 BġveġMġnüshalarındaġvezinġhatasıġvardır. 298 AEġnüshasındaġbirinciġmısradaġimlaġveġvezinġhatasıġvardır.ġBġveġAEġnüshalarındaġikinciġmısradaġ“meclisin”ġ yerineġanlamġveġvezniġbozacakġ ekildeġ“ma allesin”ġyazılmı tır. 299 AtıfġvavıġMġveġB’deġgösterilmemi tir. 300 AEġnüshasındaġ“bilesin”ġyerineġanlamıġbozacakġ ekildeġ“bulasın”ġyazılmı tır. 301 M’deġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 302 AEġnüshasındaġ“içindeġbite”ġyerineġ“içineġyite”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur.ġ 303 M’deġvezinġhatasıġvardır. 304 “Nāgehān”ġsözcü üġBġnüshasındaġ[ ‫ی‬ Şġbiçimindeġyazılmı tır. Şġbiçimindeġyazılmı tır. 187 305 Buġbeyitġyukarıdaġ325.ġbeytinġtekrarıġolmaklaġberaberġbuġbeyittenġfarklılıklarġgöstermektedir.ġ 306 “Kerkes”ġsözcü üġBġveġAEġnüshalarındaġ“kerkez”ġbiçimindeġyazılmı tır. 307 “ ar ara”ġsözcü ününġyazımınınġüçġnüshadaġdaġyanlı ġolmasıġnedeniyleġmetinġtamiriġyapılmı tır. 308 AEġnüshasındaġ“gül en”ġyerineġ“gülistān”ġyazılmasıġbirinciġmısranınġvezniniġbozmu tur. 309 “Fu ār”ġ sözcü üġ Bġ veġ AEġ nüshalarındaġ “fu āret”ġ biçimindedir.ġ Sözcü ünġ buġ biçimiġ sözlükteġ bulunamadı ındanġ“fu ār”ġsözcü ünġvezinġgere iġ“fu āret” eklineġsokulmu ġolabilece iġdü ünülmü tür.ġ Buġsözcü ünġ“fesād”ġsözcü ününġyanlı ġbirġyazımıġolmasıġdaġmümkündür.ġġMġnüshasındaġsözcükġ“fu ār”ġ biçimindeġolupġmısradaġheceġsayısıġveġvezinġbozuklu uġvardır.ġ 310 Bġnüshasındaġ“özünġsensin”ġyerineġ“özünsinġsen”ġyazılmasıġanlamġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 311 AEġnüshasındaġbuġmısraġyerineġhatalıġolarakġ4ķ9bġyazılmı tır. 312 B’dekiġvaryanttaġ“senüṣġiledür”ġyerineġ“senüṣledür”ġyazılmasıġikinciġbirġvezinġbozuklu uġyaratmı tır.ġ 313 Atıfġ vavıġ AE’deġ gösterilmemi tir.ġ AEġ nüshasındaġ ikinciġ mısranınġ sonġ sözcü üġ yerine,ġ birġ sonrakiġ beytinġ ikinciġmısrasınınġsonġsözcü üġolanġ“söylenür”ġyazılmı ,ġbuġnedenleġbirġsonrakiġbeyitġatlanmı tır.ġ 314 Mġ nüshasındaġ atıfġ vavıġ gösterilmemi tir.ġ Bġ nüshasındaġ “senüṣ”ġ yerineġ “anuṣ”ġ yazılmasıġ anlamġ bozuklu unaġsebepġolmu tur.ġ 315 Mġ veġ AEġ nüshalarındaġ atıfġ vavıġ gösterilmemi tir.ġ Vezinġ gere iġ “āyine”ġ sözcü üġ Türkçele mi ġ biçimineġ uygunġolarakġ“ayna”ġ eklindeġyazılmı tır. 316 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ vezinġ hatasıġ vardır.ġ İkinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ AEġ nüshasındaġ gösterilmemi tir. 317 AEġnüshasındaġ“buġyirler”ġyerineġ“bular”ġyazılmasıġvezinġveġanlamġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 318 Herġüçġnüshadaġdaġanlamıġbozanġmüstensihġhatalarıġvardır:ġBirinciġmısradaġMġnüshasındaġ“inkār”ġyerineġ “īmān,”ġ AEġ nüshasındaġ “dimek”ġ yerineġ “nedür”ġ yazılmı tır.ġ İkinciġ mısradaġ Bġ nüshasındaġ “yār”ġ yerineġ “yad”,ġAEġnüshasındaġ“dimek”ġyerineġ“nedür”ġyazılmı tır. 319 Mġ nüshasındaġ vezinġ hatasıġ vardırġ veġ atıfġ vavıġ belirtilmemi tir.ġ İkinciġ mısranın AE’dekiġ versiyonuġ heceġ sayısıġveġvezinġbakımındanġyanlı tır. 320 BġveġM’dekiġvaryanttaġ“imi ”ġsözcü ününġikinciġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġvezinġbozuklu uġ vardır.ġ 321 AEġnüshasındaġbirinciġmısrada,ġMġnüshasındaġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 322 AEġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ vezinġ hatasıġ vardır.ġ Mġ nüshasındaġ ikinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ gösterilmemi tir.ġ 323 Mġnüshasındaġ“deve”ġsözcü ününġyazımındaġmüstensihġhatasıġvardır. 324 İkinciġmısranınġM’dekiġversiyonu heceġsayısıġveġvezinġbakımındanġhatalıdır.ġM’deġbirinciġmısradaġ“ā ikār”ġ sözcü ününġ Kaygusuzġ eserlerindeġ dahaġ sıkġ geçenġ biçimiġ olanġ “ā kāre”ġ yazılıdır,ġ fakatġ buġ biçimġ vezneġ uymamaktadır.ġİkinciġmısradakiġatıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 325 Bġnüshasındaġ“biṣ”ġyerineġ“her”ġyazılmasıġanlamġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 326 AtıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 327 Bġnüshasındaġ“murdārı”ġyerineġanlamıġbozacakġ ekildeġ“gevheri”ġyazılmı tır.ġ 328 Bġnüshasındaġhatalıġolarakġizafetġkesresiġyerineġatıfġvavıġyazılmı tır.ġMġnüshasındaġikinciġmısraġanlamġveġ vezinġbakımındanġhatalıdır. 188 329 Mġnüshasındaġ“erin”ġyerineġ“eri”ġyazılmasıġanlamġveġkafiyeyiġbozmu tur. 330 İkinciġmısradakiġ“eri”ġsözcü üġAE’deġunutulmu tur.ġB’deġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 331 AEġnüshasındaġanlamġveġvezinġbozuklu uġvardır.ġ 332 AEġnüshasındaġbirinciġveġikinciġmısralardaġ“-dur”ġekininġunutulmasıġnedeniyleġvezinġbozuklu uġvardır.ġAEġ nüshasındaġ“cevher”ġsözcü üġFarsçaġaslınaġuygunġolarakġ“gevher”ġbiçimindedir. 333 BġveġMġnüshalarındaġ“ile”ġsözcü üġbirle ikġolarak “ʿı la”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġBuġyazımġkafiyeyeġdahaġ uygunġolmaklaġbirlikteġvezniġbozmaktadır. 334 AEġnüshasındaġ“ni āna”ġyerineġ“ni ānı”ġyazılmasıġkafiyeyiġbozmu tur. 335 Bġ nüshasındaġ “murād”ġ sözcü ününġ “murāt”ġ biçimindeġ yazılmasıġ kafiyeninġ halkġ dilindekiġ okunu aġ göreġ yapıldı ınıġortayaġkoymaktadır. 336 Mġnüshasındaġ“ʿı kġdilin”ġyerineġ“ġherġdili”ġyazılmasıġanlamġveġkafiyeyiġbozmu tur. 337 İkinciġmısraġvezneġuymamaktadır.ġAEġnüshasındaġ“dururġekininġ“-dur”ġbiçimindeġbirle ikġyazılmasıġikinciġ mısrayıġvezneġuyumluġhaleġgetirirkenġbirinciġmısranınġvezniniġbozmaktadır. 338 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġ“ alma”ġsözcü üġunutulmu tur. 339 “Çar uġ felek”ġ ibaresindekiġ atıfġ vavıġ Mġ veġ AE’deġ gösterilmemi tir.ġ “Görsedür”ġ sözcü üġ Mġ veġ AEġ nüshalarındaġ“gösterür”ġbiçimindedir. M’deġ“dem”ġsözcü üġunutulmu tur. 340 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 341 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 342 AEġ nüshasındaġ “kimiġ pīr”ġ ifadesineġ akuzatifġ ekiġ eklenerekġ “kiminiġ pīr”ġ eklindeġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ 343 B nüshasındaġhatalıġolarakġizafetġkesresiġyerineġatıfġvavıġyazılmı tır. 344 BġveġMġnüshalarındaġbirinciġ mısradaġ“kimin”ġyerineġ“kimini”ġyazılmasıġ vezniġbozmu tur.ġMġnüshasındaġ ikinciġmısradaġ“bu”ġsözcü üġunutulmu tur. 345 BġveġAEġnüshalarındaġ“gerdi ”ġsözcü üġ“gerdü ”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġMġnüshasındaġikinciġmısradaġ“kim”ġ yerineġ “kimi”ġ yazılmasıġ vezniġ bozmu ġ veġ ikinciġ “kimi”ġ sözcü üġ önceġ yanlı ġ yereġ yazılarakġ do ruġ yeriġ noktalıġçizgiġileġgösterilmi tir. 346 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 347 AE’deġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 348 “Bu”ġsözcü üġM’deġunutulmu tur.ġ 349 AEġnüshasındaġ“siṣmez”ġyerineġanlamıġbozacakġ ekildeġ“ almaz”ġyazılmı tır.ġ 350 “Kīnden”ġsözcü ününġkısaġokunamamasıġnedeniyleġikinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır.ġġ Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“kimüṣ”ġyerineġ“kimi”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur.ġ 351 Mġnüshasındaġatıfġvavıġbelirtilmemi tir. 352 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 353 “ ılmı ”ġsözcü üġBġnüshasındaġyanlı ġyazılmı tır. 354 AtıfġvavıġMġveġAE’deġgösterilmemi tir.ġM’deġvezinġhatasıġvardır.ġ 355 AtıvġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 189 356 “Gün”ġ sözcü ününġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ ikinciġ mısradaġ vezinġ bozuktur.ġ “Dünġ gün”ġ ifadesiġ Bġ veġ M’deġ aradaġ atıfġ vavıġ ileġ “dünġ üġ gün”ġ biçimindeġ yazılmı tır;ġ bununlaġ birlikteġ buġ okunu ġ heceġ sayısınıġ bozmaklaġdahaġbüyükġbirġvezinġbozuklu unaġsebepġolmaktadır. 357 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġfazladanġbirġatıfġvavıġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġ 358 AEġnüshasında”ġikilikġne”ġyerineġ“ikiligin”ġyazılmasıġanlamġbozulmasınaġsebepġolmu tur. 359 Mġ nüshasında birinciġ mısradaġ “inkār”ġ yerineġ anlamıġ bozacakġ ekildeġ “īmān”ġ yazılmı tır.ġ Bġ nüshasındaġ ikinciġ mısradaġ “yār“ġ yerineġ anlamıġ bozacakġ ekildeġ “pīr”ġ yazılmı tır.ġ Mġ veġ AEġ nüshalarındaġ ikiġ “ne”ġ sözcü ündenġbiriġunutulmu tur. 360 Birinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ AE’deġ gösterilmemi tir.ġ AE’deġ birinciġ veġ ikinciġ mısralardaġ “nedür”ġ sözcü üġ yerineġyalnızcaġ“-dur”ġekiġyazılmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur. 361 “Yil”ġsözcü ününġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbirinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır. 362 AEġnüshasındaġ“iy”ġsözcü ününġunutulmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 363 AEġnüshasındaġ“ öyle”ġsözcü ününġnoktalarıġunutulmu tur. 364 AtıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 365 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “ o dı”ġ yerineġ “ oldı”ġ yazılmasıġ anlamıġ bozmu tur.ġ İkinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ M’deġ belirtilmemi tir.ġ AEġ nüshasındaġ hatalıġ olarakġ “meselāġ cismġ üġ cān”ġ yerineġ birġ sonrakiġ beytinġ ikinciġmısrasınınġsonundaġbulunanġ“çiġ anīġvüġçiġfa īr”ġifadesiġyazılmı tır.ġġ 366 AEġnüshasındaġbuġbeytinġikinciġmısrasınınġsonuġhatalıġolarakġbirġöncekiġbeyitteġyazıldı ıġiçin,ġortayaġçıkanġ yanlı ġ düzeltilmeyeġ çalı ılmı ,ġ birġ öncekiġ beytinġ ikinciġ mısrasıġ buradaġ yazılarakġ kafiyeyeġ uyacakġ ekildeġ modifiyeġedilmi tir.ġBunaġgöreġikinciġmısraġ“birġvücūdġoldıġcismġüġcānġser-ā-ser”ġbiçiminiġalmı tır. 367 B ve M nüshalarındaġ “ā ikār”ġ sözcü üġ Kaygusuzġ eserlerindeġ dahaġ sıkġ görülenġ “ā kāre”ġ biçimindedir.ġ Bununlaġbirlikteġbirinciġkullanımġvezneġdahaġuygundur. 368 AEġnüshasındaġbirinciġmısradaġimlaġhatasıġvardır. 369 AEġnüshasındaġ“küllī”ġsözcü ününġsonundakiġ[ ] harfininġunutulmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur. 370 BirinciġmısradakiġatıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir.ġAE’deġikinciġmısradaġimlaġhatasıġvardır. 371 BirinciġmısradakiġatıfġvavıġMġveġAE’de,ġikinciġmısradakiġatıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 372 Birinciġmısradakiġ“hiç”ġsözcü üġMġnüshasındaġunutulmu tur. 373 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġimlaġhatasıġvardır. 374 “A lı”ġsözcü ününġsonundakiġ[ ŞġharfiġAEġnüshasındaġeksiktir.ġBununġsebebiġterkibinġ“a lġuġfer‘i”ġbiçiminiġ aldı ıġ veġ aradakiġ atıfġ vavınınġ harekeġ ileġ gösterildi iġ birġ nüshadanġ istinsahġ edilmi ġ olmasıġ olabilir.ġ İkinciġ mısradakiġatıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 375 Birinciġ mısranınġ vezniġ bozuktur.ġ Bġ nüshasındaġ “çiġ cāy”ġ ibaresiġ “çiġ cāy-ı”ġ eklindeġ harekelenmi tir.ġ Buġ okunu ġvezinġbozuklu unuġgidermektedir.ġMġnüshasındaġbirinciġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 376 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır.ġİkinciġmısradakiġatıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 377 AEġnüshasındaġ“iyġcivān”ġyerineġ“cān”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 378 B’dekiġ varyanttaġ “ afletdür”ġ sözcü ününġ ilkġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ Mġ nüshasındaġ ikinciġ mısraġ hatalıġ yazılmı ġ veġ sonuġ birġ öncekiġ beytinġ ikinciġ mısrasınınġ sonuylaġ karı tırılmı tır.ġ 190 379 Tarama Sözlüğü’ndeġ “ulalmak”ġ yüklemininġ anlamıġ “büyümek,ġ yeti mek,ġ ya lanmak;ġ artmakġ ço almak”ġ olarakġ verilmi tir,ġ fakatġ sözcü ünġ sıfatġ biçimiġ yoktur.ġ Bk.ġ Cemġ Dilçin,ġ Haz.ġ Yeni Tarama Sözlüğü (Ankara: Türk Dilġ Kurumuġ Yayınları,ġ 19ķ3),ġ 21ķ.ġ AE’dekiġ varyantġ “ulaldur”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezne uymamaktadır.ġ Bġ veġ AE’deġ “ʿa lıġ kem”ġ ibaresindeġ akuzatifġ ekiġ eksiktir.ġ İbareġ“ʿa l-ıġkem”ġ eklindeġokundu uġtakdirdeġiseġanlamġbozulmaktadır. 380 Mġnüshasındaġ“birġi ġbirine”ġyerineġ“da ıġbirġi i”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 381 AEġ nüshasındaġ “kendüġ i iniġ dem-be-dem”ġ yerineġ “kendüsiniġ ve’s-selām”ġ yazılmasıġ anlamıġ veġ vezniġ bozmu tur. 382 Mġnüshasındaġ“bu”ġsözcü ününġunutulmasıġvezniġbozmu tur. 383 Bġ veġ Mġ nüshalarındaġ “gitdiġ kār-bān”ġ yerineġ āfileġ gitdi”ġ yazılmı tır;ġ buġ yazımġ vezinġ veġ heceġ sayısınaġ uymamaktadır. 384 “Ya mur”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ birinciġ mısradaġ veġ “merkebüṣ”ġ sözcü ününġ sonġ hecesinininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ varyanttaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ Bġ veġ M’deġ “yuf a”ġsözcü üġ“yu a”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġ 385 Mġ nüshasındaġ 596.ġ beytinġ ikinciġ mısrasıġ ileġ 60ķ.ġ beyitġ arasındaġ yazıġ de i mi tir.ġ Buġ beyitleriġ farklıġ birġ müstensihinġkalemeġaldı ıġdü ünülebilir. 386 BġveġMġnüshalarındaġikinciġmısradaġ“ne”ġsözcü ününġunutulmasıġnedeniyleġvezinġbozuklu uġvardır. 387 “Müdām”ġ sözcü üġ Bġ nüshasındaġ vezneġ göreġ okunu unaġ uygunġ olarakġ [ ‫ د‬Şġ biçimindeġ yazılmı tır.ġ Bġ nüshasındakiġimlaġhususiyetleriġiçinġbkz.ġNüshaġTavsifleri. 388 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır.ġ 389 Bġnüshasındaġ“ urulmı ”ġveġ“ āhāne”ġsözcükleriġhatalıġolarakġyerġde i tirmi ġveġvezinġbozulmu tur.ġ 390 Bġ veġ Mġ nüshalarındaġ “sāyebān”ġ sözcü ü,ġ Farsçaġ sözcü ünġ Türkçele mi ġ hâliġ olanġ “sayvan”ġ eklindeġ yazılmı tır;ġ buġ yazımġ vezniġ bozmaktadır.ġ İkinciġ mısradaki atıfġ vavıġ AEġ nüshasındaġ belirtilmemi ġ veġ Mġ nüshasındaġ[ Şġileġgösterilmi tir.ġBuġdurumġBġveġMġnüshalarınınġbulundu uġkoluġolu turanġnüshadaġatıfġ vavlarınınġ [ Şġ ileġ gösterilmi ġ olabilece ineġ i aretġ etmektedir.ġ Mġ nüshasındaġ ikinciġ mısradaġ yazımġ hatasıġ vardır. 391 Birinciġ mısradakiġ “esīr”ġ sözcü üġ Bġ veġ Mġ nüshalarındaġ aynıġ sözcü ünġ Türkçele mi ġ hâliġ olanġ “yesir”ġ eklindeġ yazılmı tır.ġ M’dekiġ varyantġ “ āhdur”ġ sözcü ününġ ilkġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ vezneġuymamaktadır.ġ 392 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġimlaġhatasıġvardır. 393 Mġnüshasındaġ“ne”ġveġ“ki”ġsözcüklerininġunutulmasıġvezniġbozmu tur. 394 Birinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ AE’deġ gösterilmemi tir.ġ AE’deġ ikinciġ mısradaġ vezinġ hatasıġ vardır.ġ İkinciġ mısradakiġ“olġidi”ġifadesiġB’deġ“oludı”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġ 395 Birinciġmısradakiġ“ aznesi”ġsözcü üġBġveġMġnüshalarındaġyanlı ġyazılmı tır. 396 İkinciġ mısraġ vezneġ uymamaktadır.ġ AEġ nüshasındaġ müstensihġ hatasıġ nedeniyleġ ikinciġ mısradaġ anlamġ bozulmu tur.ġ 397 Mġnüshasındaġ“aradan”ġyerineġ“arada”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 398 AEġnüshasındaġbirinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır.ġMġnüshasındaġ“ uraġdüz”ġifadesiġyanlı ġyazılmı tır.ġBġveġ Mġ nüshalarındaġ ikinciġ mısradaġ “ urdı”ġ yerineġ “ utdı”ġ yazılmasıġ anlamıġ bozmu tur.ġ ġ Bġ nüshasındaġ “birlikde”ġyerineġhatalıġolarakġ“birlikden”ġyazılmı tır.ġ 191 399 AEġnüshasındaġ“geçdiġ ulmetüṣġça ı”ġyerineġanlamıġbozacakġ ekildeġ“gitdiġ ulmetġçerā ı”ġyazılmı tır. 400 Birinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ Mġ veġ AE’deġ gösterilmemi tir.ġ AEġ nüshasındaġ “ eye”ġ sözcü ününġ datifġ ekiġ eksiktir. 401 AEġnüshasındaġ“ ayy”ġyerineġhatalıġolarakġ“ a ”ġyazılmı tır.ġBuġhataġi aretlenerekġtümġbeyitġhemenġaltaġ ikinciġdefaġyazılmı ,ġbuġikinciġyazımdaġhataġdüzeltilmi tir. 402 BirinciġmısradaġAE’de,ġikinciġmısradaġM’deġfazladanġbirġatıfġvavıġbulunmasıġvezniġbozmu tur.ġ 403 BġveġM’dekiġvaryantġ“oldı”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġvezneġuymamaktadır.ġ Mġ nüshasındaġ “fend”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ “fenn”ġ yazılmı ġ veġ yanlı ġ yereġ yazılanġ sözcükġ noktalıġ çizgiyleġ i aretlenerekġdo ruġyeriġoklaġgösterilmi tir. 404 AEġnüshasındaġ“ā kāre”ġyerineġ“ā ikār”ġyazılmasıġkafiyeyiġbozmu tur. 405 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġfazladanġbirġatıfġvavıġyazılmasıġnedeniyleġvezinġbozulmu tur. 406 Mġnüshasındaġ“ āżır”ġyerineġ“ āss”ġyazılmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur.ġ 407 Bġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “ ūrete”ġ sözcü ününġ datifġ ekininġ eksikġ olmasıġ vezni,ġ ikinciġ mısradaġ “ol”ġ yerineġ“öz”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 408 Bġ nüshasındaġ “renk”ġ sözcü üġ [ ‫ر‬Şġ biçimindeġ yazılmı tır.ġ M’deġ ikinciġ mısradaġ “küllī”ġ sözcü ününġ sonundaki [ Şġharfininġeksikġolmasıġanlamıġveġvezni bozmu tur.ġ 409 Bġnüshasındaġ“le et”ġveġ“ ekker”ġsözcüklerininġyerġde i tirmesiġanlamıġbozmu tur. 410 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ fazladanġ birġ atıfġ vavıġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ AEġ nüshasındaġ “ebed”ġ sözcü üġ yanlı ġ yazılmı tır.ġ Bġ nüshasındaġ “ andasın”ġ yerineġ “ andadur”ġ yazılmasıġ anlamġ veġ kafiyeyiġ bozmu tur. 411 Bġnüshasındaġ“ba ki”ġyerineġhatalıġolarakġ“ba a”ġyazılmı tır. 412 AEġnüshasındaġikinciġmısradaġanlamıġbozanġyazımġhatalarıġvardır. 413 Bġnüshasındaġ“göge”ġsözcü ündekiġdatifġekiġeksiktir. 414 “Sevdügüṣ”ġ sözcü ününġ sonġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ ikinciġ mısradaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ Mġ nüshasındaġ “ arda ”ġ yerineġ “ arında ”ġ yazılmasıġ heceġ sayısınıġ bozmu ,ġ vezinġ bozuklu unuġ arttırmı tır. 415 BġveġAE’deġ“ʿı 416 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġ“yolında”ġsözcü üġyanlı ġyazılmı tır. 417 “Kehrübā”ġ sözcü üġ B’deġ “kehrübār”ġ biçimindeġ yazılmı ġ olupġ buġ yazılı ġ vezneġ uymamaktadır.ġ Sözcü ünġ AE’dekiġyazımıġhatalıdır.ġ 418 M’deġbirinciġmısrada,ġAE’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 419 Birinciġ mısradakiġ “esīr”ġ sözcü üġ Bġ veġ Mġ nüshalarındaġ aynıġ sözcü ünġ Türkçele mi ġ hâliġ olanġ “yesir”ġ eklindeġyazılmı tır.ġAtıfġvavıġBġveġAE’deġgösterilmemi tir. 420 Birinciġ mısradakiġ “ki”ġ ba lacıġ Mġ veġ AE’deġ unutulmu tur.ġ Ortayaġ çıkanġ vezinġ bozuklu unuġ Mġ nüshasıġ “dā’im”ġyerineġ“dā’ime”ġyazarakġgidermi tir.ġKafiyeyeġuygunġolarakġikinciġmısranınġsonġsözcü ünüġ“sīme”ġ eklindeġ de i tirmi ,ġ ikinciġ mısranınġ veznininġ bozulmasınaġ sebepġ olmu tur.ġ AE’deġ ikinciġ mısradaġ “idinüben”ġyerineġ“idinüp”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġġ 421 AEġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“her”ġyerineġhatalıġolarakġ “bir”ġyazılmı tır.ġMġnüshasındaġ ikinciġmısradaġ “īmān”ġyerineġ“dīn”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġ ile”ġyerineġ“ʿı la”ġyazılmı tır;ġbuġokunu ġvezniġbozmaktadır. 192 422 “Niçün”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ B’dekiġ varyantġ vezneġ uymamaktadır.ġ M’deġ birinciġmısradaġfazladanġbirġatıfġvavıġyazılmasıġ vezniġbozmu tur.ġİkinciġmısradaġ M’deġ “put”ġ yerineġ “puta”ġyazılmasıġvezni,ġAE’deġ“gümü i”ġyerineġ“gümü e”ġyazılmasıġkafiyeyiġbozmu tur. 423 “Diyü”ġsözcü üġBġveġM’deġ“diyi”ġbiçimindedir.ġM’deġbirinciġmısradakiġatıfġvavıġgösterilmemi tirġveġikinciġ mısradakiġ“elümi”ġsözcü ününġakuzatifġekiġunutularakġvezninġbozulmasınaġsebepġolmu tur.ġ 424 AEġnüshasındaġ“puta”ġyerineġhatalıġolarakġ“buna”ġyazılmı tır. 425 M’deġbirinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 426 AE’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 427 İkinciġmısraġvezneġuymamaktadır.ġ 428 “Gerdi ”ġsözcü üġAE’deġ“gerdü ”ġbiçimindeġyazılmı tır.ġ 429 AE’deġ“durur”ġyerineġ“-dur”ġyazılmasıġikiġmısradaġdaġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 430 M’deġ birinciġ mısradaġ “insānġ idiġ kim”ġ yerineġ “insānġ içün”ġ yazılması,ġ AE’deġ ikinciġ mısradaġ “degmeġ ārġ ā ek”ġyerineġ“herġ ārġ as”ġyazılmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 431 M’deġ“gül ene”ġyerineġ“gülistāna”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 432 “ ıyup”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ varyanttaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ Mġ nüshasındaġ“put”ġyerineġ“putı”ġyazılmasıġheceġsayısınıġbozmu ,ġvezinġbozuklu unuġarttırmı tır. 433 653.ġveġ654.ġbeyitlerġM’deġsayfaġkenarındadır.ġ 434 Bġnüshasında “herġki i”ġyerineġ“kimse”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 435 AEġ nüshasındaġ “ āristānda”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ “ āristāna”ġ yazılmı ,ġ “miġ biter”ġ yerineġ “bitmeye”ġ yazılmasıġkafiyeyiġbozmu tur.ġ 436 Mġnüshasındaġ“ola”ġyerineġ“olur”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 437 M nüshasındaġ“lisān”ġyerineġ“lisānda”ġyazılmasıġvezniġveġkafiyeyiġbozmu tur. 438 “Kühene”ġ sözcü üġ vezinġ gere iġ aynıġ sözcü ünġ Türkçele mi ġ hâliġ olanġ “köhne”ġ biçimindeġ okunmu tur.ġ Atıfġvavıġnüshalardaġbelirtilmemi ġolmaklaġberaberġvezninġdo rulu uġiçinġgereklidir. 439 MısraġsonlarındakiġatıfġvavlarıġMġveġAE’deġgösterilmemi ,ġB’deġgenelġyazımınġaksineġ[ Şġileġgösterilmi tir. 440 “Hāyġ uġ hūy”ġ yerineġ AE’deġ “hūyġ hāy”,ġ B’deġ “hāyġ hāy”ġ yazılmı tır.ġ İkiġ yazımġ daġ vezneġ uymayıpġ anlamıġ bozmaktadır.ġİkinciġmısradakiġatıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 441 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“kö k”ġyerineġ“le ker”ġyazılmasıġanlamıġveġvezniġbozmu tur.ġAEġnüshasındaġ birinciġmısradakiġatıfġvavlarıġgösterilmemi ,ġ“bu”ġyerineġhatalıġolarakġ“bir”ġyazılmı tır.ġYineġaynıġnüshadaġ ikinciġmısradaġ“sen”ġsözcü üġyalnızcaġbirġdefaġgeçmektedirġveġbuġdurumġmısranınġvezniniġbozmaktadır.ġBġ nüshasındaġikinciġmısradaġ“üġben”ġyerineġ“seni”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur.ġ 442 Bġ nüshasındaġ “ arāb”ġ sözcü ününġ yerineġ önceġ “kebāb”ġ yazılmı ,ġ hataġ üstüġ çizilerekġ düzeltilmi tir.ġ AEġ nüshasındaġtümġatıfġvavlarıġeksiktir.ġMġnüshasındaġikinciġmısradakiġatıfġvavıġgösterilmemi tir.ġ 443 “ ūb”ġsözcü ününġkısaġokunamamasıġnedeniyleġikinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır.ġBirinciġmısradakiġ atıfġ vavlarıġ M’deġ eksiktir.ġ M’deġ ikinciġ mısradaġ “ ūb-rūy”ġ yerineġ hatalı olarakġ “duy”ġ yazılmı tır;ġ müstensihinġbirġsebepleġokuyamadı ıġkısmıġkendiġdoldurdu uġdü ünülebilir. 444 Mġ veġ Bġ nüshalarındaġ “fikr-iġ fesad”ġ yerineġ anlamıġ bozacakġ ekildeġ “fikrġ üġ fesad”ġ yazılmı tır.ġ “Gerdi ”ġ sözcü üġBġveġAEġnüshalarındaġ“gerdü ”ġbiçimindedir.ġİkinciġmısradakiġatıfġvavlarıġAE’deġgösterilmemi tir.ġ İkinciġmısradakiġbirinciġatıfġvavıġM’deġgösterilmemi tir.ġ 193 445 AE’deġikinciġmısradaġimlaġhatasıġvardır. 446 AEġ nüshasındaġ “ender”,ġ Mġ nüshasındaġ “būd”ġ sözcü üġ yanlı ġ yazılmı tır.ġ İkinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ Mġ veġ AE’deġeksiktir.ġ 447 Birinciġmısradakiġ“ki”ġba lacıġM’deġunutulmu tur. 448 AEġveġMġnüshalarındaġ6Ķ0ġveġ6Ķ1.ġbeyitlerġarasındaġhatalıġolarakġbulunanġbeyitġiçinġbkz.ġķ44.ġbeyitġveġilgiliġ dipnot. 449 “ āh-bāz”ġsözcü üġBġveġAEġnüshalarındaġ“ eh-bāz”ġ eklindeġyazılmı tır. 450 AEġnüshasındaġ“ a 451 B’dekiġ varyantınġ atıfġ vavınınġ [ Şġ ileġ yazılmasındanġ daġ kaynaklanıyorġ olmasıġ mümkündür;ġ bkz.ġ Nüshaġ Tavsifleri.ġM’deġbirinciġmısradakiġatıfġvavıġgösterilmemi tir.ġYineġaynıġnüshadaġ“durur”ġyerineġ“-dur”ġekiġ yazılmasıġherġikiġmısradaġdaġvezniġbozmu tur. 452 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 453 Bġnüshasındaġ“ʿaceb”ġsözcü ündenġönceġ“iy”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 454 BġveġAEġnüshalarındaġ“göṣli”ġyerineġ“göṣül”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur.ġAEġnüshasındaġikinciġmısradakiġ “içinde”ġsözcü üġhatalıġyazılmı tır. 455 AEġnüshasındaġbirinciġmısranınġvezniġbozuktur.ġYineġaynıġnüshadaġ“çin”ġyerineġ“cān”ġveġ“cānāna”ġyerineġ “cennete”ġyazılmasıġherġikiġmısradaġdaġanlamıġbozmu tur. 456 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ gösterilmemi tir.ġ Yineġ aynıġ nüshadaġ “cānāna”ġ veġ “cāna”ġ sözcüklerininġdatifġeklerininġunutulmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur. 457 B’deġbirinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır.ġM’deġikinciġmısradakiġatıfġvavıġgösterilmemi tir. 458 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “māt”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ “ʿıyān”ġ yazılmı tır.ġ İkinciġ mısradaġ Mġ veġ AE’deġ “ üsnġü”ġyerineġ“ üsni”ġyazılmasıġatıfġvavlarınınġmüellifġkopyasındaġB’deġoldu uġgibiġ[ Şġileġgösterilmi ġ olabilece ineġi aretġetmektedir.ġİkinciġatıfġvavıġMġveġAE’deġgösterilmemi tir. 459 “Hergiz”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ M’dekiġ varyanttaġ vezinġ bozuklu uġ vardır. 460 AEġnüshasındaġ“bī-ni āna”ġyerineġ“bī-ni ānı”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 461 AEġnüshasındaġ“bu”ġsözcü ününġunutulmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 462 AEġnüshasındaġbirinciġveġikinciġmısralardaġ“nedür”ġyerineġ“-dur”ġekiġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 463 Bġnüshasındaġ“urma ıl”ġyerineġ“olma ıl”ġyazılmasıġkafiyeyiġbozmu tur. 464 “Yay”ġsözcü ününġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbirinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır. 465 “Edebdür”ġsözcü üġM’deġunutulmu tur. 466 Birinciġ mısradakiġ “ki”ġ ba lacıġ AE’deġ eksiktir.ġ Yineġ aynıġ nüshadaġ “aṣla”ġ yerineġ “bile”ġ yazılmasıġ ahısġ uyu mazlı ınaġsebepġolarakġbeytinġanlamınıġbozmu tur. 467 AE’deġbirinciġmısrada,ġM’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 468 Mġ veġ AE’dekiġ varyantġ kafiyeyeġ uymamaktadır.ġ AEġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “yol”ġ yerineġ “bula”ġ yazılmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur. 469 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. ile”ġyerineġ“ a la”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 194 470 “Gevher”ġsözcü ününġ ilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġikinciġmısradaġvezinġ bozuklu uġvardır.ġ AE’dekiġvaryantġheceġsayısınaġveġvezneġuymamaktadır. 471 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġbirdenġfazlaġvezinġhatasıġvardır.ġYineġaynıġnüshadaġbirinciġmısraġsonunda görülenġ “me ‘ale”ġ sözcü üneġ kafiyeġ açısındanġ uymasıġ içinġ ikinciġ mısranınġ sonundakiġ sözcükġ “mecāle”ġ biçimindeġde i tirilmi ,ġbuġmısradaġdaġvezinġbozuklu uġdo mu tur. 472 “Niçün”ġsözcü üġM’deġ“ni e”,ġAE’deġ“nite”ġbiçimindedir. 473 AEġnüshasındaġ“sevdāsı”ġyerineġ“ av āsı”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 474 “Bellū ”ġsözcü üġBġnüshasındaġ“pālī ”,ġMġnüshasındaġ“pālū ”ġ eklindeġyazılmı tır.ġ“ āh-bāz”ġsözcü üġBġveġ AEġnüshalarındaġ“ eh-bāz”ġ eklindeġyazılmı tır. 475 Mġnüshasındaġ“gül-be- eker”ġyerineġyalnızcaġ“ eker”ġyazılmasıġanlamıġveġvezniġbozmu tur. 476 Mġnüshasındaġ“sırrını”ġyerineġ“kendüyi”ġyazılmasıġbirinciġmısradaġanlamı,ġ“ adden”ġyerineġ“ addinden”ġ yazılmasıġikinciġmısradaġvezniġbozmu tur.ġ 477 Mġnüshasındaġ“kibriġterk”ġyerineġ“eyü”ġyazılmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur. 478 AEġnüshasındaġ“gel”ġyerineġ“göṣül”ġyazılmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur.ġMġnüshasındaġ“nāmūs”ġsözcü üġ hatalıġyazılmı tır. 479 AEġ nüshasındaġ “ġ ‘āruṣ”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ “özüṣ”ġ yazılmı tır.ġ Bġ veġ M’deġ “ʿı yazılmasıġvezneġuymamaktadır.ġ 480 “Pamu ”ġsözcü üġB’deġ[ ‫ﭘ ی‬Ş,ġM’deġ[‫غ‬ 481 Mġnüshasındaġ“ʿahdindeġ avli”ġyerineġ“ avlindeġʿahdi”ġġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 482 MġveġAE’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 483 AE’deġikinciġmısradakiġ“bir”ġsözcü üġunutulmu tur.ġAtıfġvavıġBġveġAE’deġbelirtilmemi tir.ġ 484 Mġnüshasındaġ“ġ‘ā ı a”ġsözcü ününġdatifġekiġeksiktir. 485 AEġnüshasındaġikinciġmısradaġimlaġhatasıġvardır. 486 BġveġMġnüshalarındaġbirinciġmısradaġ“ʿı la”ġ eklindekiġyazımġvezneġuymamaktadır.ġ“Benüm”ġsözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ AE’dekiġ varyanttaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġ M’deġ ikinciġ mısradaġvezinġhatasıġvardır.ġ 487 BġveġMġnüshalarındaġbirinciġmısradaġ“ʿı la”ġ eklindekiġyazımġvezneġuymamaktadır. 488 İkinciġmısraġvezneġuymamaktadır.ġ 489 AtıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 490 İkinciġ mısraġ vezneġ uymamaktadır.ġ “ ayf”ġ sözcü üġ “ ayıf”ġ eklindeġ okundu uġ takdirdeġ vezinġ düzelmektedir. 491 İkinciġ mısraġ vezneġ uymamaktadır.ġ M’deġ birinciġ mısradaġ fazladanġ birġ “sen”ġ yazılmasıylaġ vezinġ bozulmu tur. 492 Bġ nüshasındaġ birġ öncekiġ beytinġ ilkġ mısrasınınġ arkasındanġ gelenġ buġ mısradaġ kafiyeġ gözġ önüneġ alınarakġ “nesin”ġyerineġ“mısın”ġyazılmı tır.ġ 493 Bġnüshasındaġ“göṣlüṣ”ġyerineġ“göṣül”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 494 AEġnüshasıġanlamġveġvezinġbakımındanġhatalıdır. ile”ġ yerineġ “ʿı la”ġ ‫ﭘ‬Şġbiçimindeġyazılmı tır. 195 495 AEġ nüshasındaġ bahsiġ geçenġ tekrardaġ Ķ24.ġ beytinġ ba ındakiġ “herġ ki inüṣ”ġ yerineġ Bġ veġ M’yeġ uygunġ olarakġ “herġki iġkim”ġyazılmı ġolması,ġAE’dekiġtekrarınġmısralarınġba langıçlarıġarasındakiġbenzerliktenġdo mu ġ birġhataġolabilece iniġdü ündürtmektedir. 496 AE’deġbirinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 497 AEġnüshasındaġ“göṣlinde”ġyerineġhatalıġolarakġ“göṣülde”ġyazılmı tır. 498 AtıfġvavıġAE’deġgösterilmemi tir. 499 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “cān”ġ yerineġ “nūr”ġ yazılmasıġ kafiyeyiġ bozmu tur.ġ AEġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “cismi”ġ sözcü ününġ sonundakiġ akuzatifġ ekiġ unutulmu tur.ġ “Nāgehān”ġ sözcü üġ Bġ nüshasındaġ [ ‫ ی‬Şġbiçimindeġyazılmı tır. 500 “ ıfat”ġsözcü üġtümġnüshalardaġtekilġço ulġayrımıġyapılmadanġ“ ıfāt”ġbiçimindeġyazılmı tır. 501 Mġnüshasındaġ“mülk-i va detde”ġyerineġ“mülkġüġva detde”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur.ġAEġnüshasındaġ herġikiġmısradaġdaġvezinġhatasıġvardır. 502 BġveġMġnüshalarındaġ“ʿa ī den”ġyerineġ“gevherden”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 503 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“sözi”ġyerineġ“sözini”ġyazılmasıġvezni,ġikinciġmısradaġ“bī-ni āndan”ġyerineġ “buġni āndan”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur.ġAE’dekiġvaryanttaġ“ni ānın”ġsözcü üġhatalıġolarakġ“ni ānuṣ”ġ biçimindeġyazılmı tır.ġ 504 M’dekiġvaryanttaġ“gevher-i”ġyerineġhatalıġolarakġ“gevherde”ġyazılmı tır. 505 B’deġ“ʿummān”ġyerineġhatalıġolarakġ“hemān”ġyazılmı tır. 506 Mġnüshasındaġ“sırr”ġsözcü üġunutulmu tur.ġAE’deġ“göṣli”ġyerineġ“küllī”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur.ġ 507 Mġnüshasındaġ“biṣ”ġsözcü üġunutulmu tur. 508 Mġnüshasındaġ“ba a her neye ba a”ġyerine vezniġbozacakġ ekildeġ“herġyaṣaġba a”ġyazılmı tır.ġ 509 AE’deġ“ āhir”ġyerineġhatalıġolarakġ“ ālim”ġyazılmı tır. 510 AE’deġ“oldurġer”ġyerineġhatalıġolarakġ“oldurur”ġyazılmı tır. 511 Bġnüshasındaġvezinġhatasıġvardır. 512 Atıfġ vavıġ AE’deġ veġ M’deġ belirtilmemi tir.ġ M’deġ “ġ ‘ālem”ġ yerineġ “ġ ‘āleme”ġ yazılmasıġ anlamġ veġ vezniġ bozmu tur. 513 “Ā ikār”ġ sözcü ününġ Kaygusuzġ eserlerindeġ dahaġ sıkġ kar ımızaġ çıkan,ġ buġ mısradaġ Bġ veġ M’deġ görülenġ “ā kāre”ġbiçimindenġziyadeġvezinġgere iġAE’dekiġ“ā ikār”ġbiçimiġtercihġedilmi tir. 514 M nüshasındaġvezinġhatasıġvardır. 515 Mġnüshasındaġ“er”ġyerineġol”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 516 Bġnüshasındaġ“ ālibe”ġsözcü ününġdatifġekininġunutulmasıġvezniġbozmu tur. 517 İkinciġmısraġvezneġuymamaktadır.ġ 518 Mġnüshasındaġ“nūrı”ġsözcü ününġakuzatifġekininġunutulmasıġvezniġbozmu tur. 519 Bġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “ ulmetden”ġ yerineġ “ olmadın”ġ yazılmasıġ anlamıġ bozmu tur.ġ İkinciġ mısradakiġatıfġvavıġAEġveġM’deġgösterilmemi tir. 520 BirinciġmısraġveġB’dekiġvaryantıġvezneġuymamaktadır.ġ 521 Mġnüshasındaġ“biṣ”ġsözcü üġyanlı lıklaġikiġkereġüstġüsteġyazılmı tır. 196 522 BġveġAEġnüshalarındaġikinciġmısradaġimlaġhatasıġvardır.ġ 523 Mġnüshasındaġ“aṣā”ġyerineġ“ki iye”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 524 “Irmak”ġ sözcü ününġ M’dekiġ “ayırmak”ġ biçimindekiġ yazımıġ vezneġ uymamaktadır.ġ Atıfġ vavıġ AE’deġ belirtilmemi tir. 525 AEġ nüshasındaġ “kendüzi”ġ yerineġ “kendi”ġ veġ “yaṣlı ”ġ yerineġ “yad”ġ yazılmasıġ birinciġ veġ ikinciġ mısralardaġ vezniġbozmu tur. 526 AEġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “ʿ sāya”ġ sözcü ününġ sonundakiġ datifġ ekininġ yazılmamasıġ anlamġ veġ vezni bozmu tur.ġYineġaynıġnüshadaġikinciġmısradaġ“Mūsā”ġyerineġ“Mesī ”ġyazılmasıġanlamıġbozanġbirġhatadır. 527 AEġ nüshasındaġ “ ikmetinde”ġ yerineġ “ ikmetde”ġ veġ “sırrı”ġ yerineġ “sırr”ġ yazılmasıġ birinciġ veġ ikinciġ mısralarınġvezniniġbozmu tur.ġİkinciġmısradakiġatıf vavıġMġveġAE’deġbelirtilmemi tir.ġ 528 Birinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ AE’deġ [ Şġ ileġ gösterilmi tir.ġ Mġ nüshasındaġ ikinciġ mısradakiġ “biṣ”ġ sözcü üġ unutulmu tur. 529 BirinciġmısradakiġatıfġvavıġBġveġAE’deġgösterilmemi tir. 530 Bġ nüshasındaġ “ abīb”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ “ alīb”ġ yazılmı tır.ġ Mġ veġ AE’deġ mısraġ sonundakiġ sözcüklerinġ “ abib”ġ veġ “ abib”ġ biçimindeġ yazılmasıġ buġ imlaġ yanlı ınınġ ortakġ birġ nüshadanġ geldi iġ izleniminiġ vermektedir. 531 Bġnüshasındakiġ“anuṣla”ġ eklindekiġyazımġvezneġuymamaktadır. 532 AE’dekiġvaryantġvezneġuymamaktadır.ġM’deġikinciġmısradaġimlaġhatasıġvardır. 533 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “melik”ġ yerineġ “mülūk”ġ yazılmasıġ anlamıġ bozmu tur.ġ İkinciġ mısradakiġ birinciġatıfġvavıġMġveġAE’deġgösterilmemi tir. 534 AEġ nüshasındaġ “ urd u ˇāb”ġ yerineġ “ or u zār”ġ yazılmasıġ kafiyeyiġ bozmu tur.ġ Mġ nüshasındaġ ikinciġ mısradaġimlaġhatasıġvardır. 535 AEġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“çar ile”ġyerineġ“çarhla”ġ eklindekiġyazımġileġBġnüshasındaġikinciġmısradaġ “insānġiseṣ”ġyerineġ“insānsaṣ”ġ eklindekiġyazımġbuġnüshalardaġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur.ġ 536 Bġnüshasındaġ“le etinden”ġyerineġ“le etinde”ġyazılmı tır. 537 AEġnüshasındaġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 538 Mġnüshasındaġ“idegör”ġyerineġ“gör”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 539 İkinciġmısraġvezneġuymamaktadır.ġ 540 “Div ür”ġsözcü üġAE’deġ“dir ür”ġbiçimindedir. 541 Bġ veġ AE’deġ birinciġ mısradakiġ “gibiler”ġ sözcü ününġ ço ulġ ekininġ unutulmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ AE’deġ “ ulma ”ġsözcü üġyerineġ“ almamı ”ġyazılmasıġikinciġmısradaġanlamġveġvezniġbozmu tur.ġ 542 AE’dekiġvaryanttaġ“fermān-ber”ġ eklindeġgörülenġyazımınġvezinġveġkafiyeyiġbozmasıġnedeniyleġsözcü ünġ Kaygusuzġeserlerindekiġdi erġkullanımlarınaġuygunġolarakġmetinġtamiriġyapılmı tır.ġBġnüshasındaġbirinciġ veġikinciġmısralardaġvezinġhatasıġvardır.ġ 543 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısrada “ utmı ”ġ yerineġ “ utmı lar”ġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ İkinciġ mısradaġ M’dekiġvaryantġheceġsayısıġveġvezinġbakımındanġhatalıdır. 544 AEġnüshasındaġbirinciġmısradakiġ“ehli”ġsözcü ününġakuzatifġekiġeksiktir. 545 AEġnüshasındaġ“ġ‘ayyār”ġsözcü ününġyazımıġhatalıdır. 546 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġ“murādı”ġyerineġ“adı”ġyazılmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 197 547 MısraġsonlarındakiġsoruġekiġM’deġ[ ‫ ﺪ‬Şġbiçimindeġyazılmı tır. 548 M’dekiġvaryantġvezneġuymamaktadır.ġ 549 “Gevher”ġ sözcü üġ yalnızcaġ AEġ nüshasındaġ ikinciġ mısradaġ [ Şġ biçimindeġ yazılmı tır.ġ Bununlaġ birlikteġ vezinġgere iġsözcü üġherġikiġmısradaġdaġ“güher”ġbiçimindeġokumakġgerekmektedir.ġMġnüshasındaġbirinciġ mısradaġ“birġdürlüġgüher”ġyerineġanlamıġveġkafiyeyiġbozacakġ ekildeġ“birġnūrluġgüne ”ġyazılmı tır.ġİkinci mısradakiġbirinciġatıfġvavıġB’de,ġherġikiġatıfġvavıġdaġAE’deġbelirtilmemi tir. 550 “Ā ikār”ġ sözcü ününġ Kaygusuzġ eserlerindeġ dahaġ sıkġ kar ımızaġ çıkan,ġ buġ mısradaġ B’deġ görülenġ “ā kāre”ġ biçimindenġziyadeġvezinġgere iġAEġveġM’dekiġ“ā ikār”ġbiçimiġtercihġedilmi tir. 551 AEġnüshasındaġ“cihetde”ġyerineġ“çihrede”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 552 Mġnüshasındaġ“ġ‘a ıllar”ġyerineġ“ġ‘ā iller”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur.ġ 553 BirinciġmısradakiġatıfġvavlarıġMġveġAE’deġbelirtilmemi tir.ġMġnüshasındaġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır.ġ 554 İkinciġ mısradaġ Mġ nüshasındaġ ikinciġ atıfġ vavı,ġ AEġ nüshasındaġ birinciġ veġ üçüncüġ atıfġ vavlarıġ gösterilmemi tir.ġBġnüshasındaġikinciġatıfġavıġ[ Şġile,ġdi erleriġ[ Şġileġgösterilmi tir. 555 Bġnüshasındaġ“sırra”ġsözcü ününġsonundakiġdatifġekiġunutulmu tur. 556 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġfazladanġbirġatıfġvavıġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 557 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradakiġ “bir”ġ sözcü üġ unutulmu tur.ġ Yineġ aynıġ nüshadaġ ikinciġ mısradaġ “dürlüġ āl”ġyerineġ“ īlġuġ āl”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur.ġ 558 AE nüshasındaġ“biz”ġsözcü üġnoktaġunutulmasıġsonucuġ“bir”ġ ekliniġalmı tır. 559 AtıfġvavıġMġveġAE’deġgösterilmemi tir. 560 “ʿAceb”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ AE’dekiġ varyanttaġ vezinġ bozuklu uġ vardır. 561 Mġ veġ AEġ nüshalarındaġ buradaġ hatalıġ olarakġ bulunanġ ikiġ beyitġ içinġ bkz.ġ 1003-1004. beyitler ve ilgili dipnotlar.ġġBirinciġmısradakiġatıfġvavlarınınġtümüġAE’de,ġbirinciġveġüçüncüsüġM’deġbelirtilmemi tir. 562 AEġ nüshasındaġ “bula”ġ yerineġ “ ala”ġ yazılmasıġ anlamıġ bozmu tur.ġ Mġ nüshasındaġ “ba r”ġ yerineġ “ba rı”ġ yazılmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur.ġBuġbeyitġMġnüshasındaġyerġde i tirmeġsonucuġ6Ķ0.ġbeyittenġ sonraġ görülmektedir.ġ AEġ nüshasındaġ hemġ hatalıġ olarakġ 6Ķ0 veġ 6Ķ1.ġ beyitlerġ arasında,ġ hemġ deġ do ruġ yerindeġmevcuttur.ġKonuġitibariyleġbeytinġB’dekiġkonumuġdo rudur.ġ 563 İkinciġmısraġvezneġuymamaktadır.ġAEġnüshasındaġ“söyle”ġyerineġ“söyleye”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 564 AEġ nüshasındaġ “mi dāruṣca”ġ yerineġ birġ öncekiġ beytinġ ikinciġ mısrasınınġ ba ındaġ görülenġ “ adrüṣce”ġ sözcü üġyazılmı ,ġbuġnedenleġvezinġbozulmu tur.ġ 565 Bġnüshasındaġ“eyleyesinġsenġbāzār”ġyerineġ“söyleyesinġsenġ aber”ġyazılmasıġanlamıġbozmu tur. 566 “ āfil”ġyerineġM’deġ“ʿā il”,ġB’deġ“ʿa ıl”ġyazılmı tır.ġİkiġsözcükġdeġbeytinġanlamınaġuymamaktadır.ġ 567 AE’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 568 Bġnüshasındaġbirinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 569 B’deġikinciġmısradaġyazımġhatasıġvardır. 570 AEġ nüshasındaġ “ā iri”ġ sözcü ününġ sonundakiġ akuzatifġ ekininġ unutulmasıġ vezinġ bozuklu unaġ sebepġ olmu tur. 571 Bġnüshasındaġ“derd-iġser”ġyerineġhatalıġolarakġ“derdġüġser”ġyazılmı tır. 198 572 İkinciġatıfġvavıġAE’de,ġherġikiġatıfġvavıġdaġM’deġgösterilmemi tir. 573 AtıfġvavıġB’deġbelirtilmemi tir. 574 Birinciġmısradakiġ“ol”ġsözcü üġAE’de,ġikinciġmısradakiġatıfġvavıġBġveġM’deġeksiktir. 575 AtıfġvavıġAE’deġbelirtilmemi tir. 576 AEġnüshasındaġ“ni ānġvireġsaṣā”ġyerineġ“saṣaġvireġni ān”ġyazılmasıġkafiyeyiġbozmu tur. 577 AEġ nüshasındaġ ikinciġ mısradaġ yazımġ hatasıġ vardır.ġ Bġ nüshasındaġ “deṣizde”ġ yerineġ “deṣizi”ġ yazılmasıġ anlamıġbozmu tur. 578 AEġnüshasındaġ“cānġile”ġyerineġ“cānla”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġAtıfġvavıġM’deġbelirtilmemi tir. 579 Mġnüshasındaġ“açılupdur”ġyerineġ“açılur”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 580 Mġ nüshasındaġ “sırruṣ”ġ veġ “ ıfātuṣ”ġ sözcükleriġ yerġ de i tirmi ,ġ hataġ farkġ edierekġ noktalıġ çizgiġ veġ oklaġ düzeltilmi tir. 581 BġnüshasındaġķĶ5bġileġķĶ6aġhatalıġolarakġyerġde i tirmi ,ġbuġnedenleġkafiyeġbozulmu tur.ġBirinciġmsıradakiġ atıfġvavıġMġveġAE’deġbelirtilmemi tir. 582 Mġnüshasındaġ“iltüp”ġyerineġ“iletüp”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 583 AE’deġbirinciġatıfġvavıġbelirtilmemi tir. 584 “ arnında”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġM’dekiġvaryanttaġvezinġbozuktur. 585 “Eyyūbuṣ”ġsözcü ününġsonundakiġgenitifġekiġAE’deġunutulmu tur. 586 BirinciġatıfġvavıġM’de,ġikinciġatıfġvavıġB’de,ġherġikisiġdeġAE’deġgösterilmemi tir. 587 AtıfġvavıġAE’deġbelirtilmemi tir. 588 BirinciġmısradakiġatıfġvavıġMġveġAE’de,ġikinciġmısradakiġikinciġveġüçüncüġatıfġvavlarıġAE’deġbelirtilmemi tir. 589 Bġnüshasındaġ“arada”ġsözcü üġhatalıġolarakġ“orada”ġbiçimindeġyazılmı tır. 590 BirinciġmısradakiġatıfġvavıġMġveġAE’deġbelirtilmemi tir.ġİkinciġmısradaġM’deġ“ erreler”ġsözcü ününġço ulġ ekiġunutulmu tur. 591 Mġ veġ AEġ nüshalarındaġ “ addġ ile”ġ yerineġ “ addla”ġ yazılmasıġ vezni, Bġ nüshasındaġ “a uṣ”ġ yerineġ “i üṣ”ġ yazılmasıġanlamıġbozmu tur. 592 İkinciġmısraġvezneġuymamaktadır.ġ 593 Mġnüshasındaġ“yārġile”ġyerineġvezniġbozacakġ ekildeġ“yārla”ġyazılmı tır. 594 “ a 595 Bġnüshasındaġ“ a 596 Mġnüshasındaġ“ʿa lġile”ġyerineġ“ʿa la”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 597 Mġnüshasındaġ“na iyle”ġyerineġ“na iġile”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 598 AEġ nüshasındaġ “bulmu dı”ġ yerineġ “bulmu idi”ġ yazılmı ,ġ buġ nedenleġ vezinġ bozulmu tur.ġ Hataġ varyantġ gösterilirkenġdüzeltilmi tir. 599 Mġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“ki”ġyerineġ“kim”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur.ġB’deġbirinciġmısradaġ“iderse”ġ yerineġ “idersen”ġ yazılmasıġ veġ AE’deġ ikinciġ mısradaġ “yolı”ġ yerineġ “yola”ġ yazılmasıġ buġ ikiġ nüshada anlam bozuklu unaġsebepġolmu tur. dan”ġsözcü üġAE’deġunutulmu tur. ile”ġyerineġvezni bozacakġ ekildeġ“ a la”ġyazılmı tır. 199 600 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “eylegil”ġ yerineġ “itgil”yazılması,ġ ikinciġ mısradaġ iseġ “öz”ġ sözcü ününġ unutulmasıġherġikiġmısradaġdaġvezniġbozmu tur. 601 Birinciġmısradakiġatıfġvavıġ AE’deġbelirtilmemi tir.ġAE’deġbirinciġ mısradaġ “itseṣe”ġyerineġ“itseṣ”ġveġikinciġ mısradaġ “gitseṣe”ġ yerineġ “gitseṣ”ġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ B’deġ deġ aynıġ ekildeġ ikinciġ mısradaġ hatalıġ olarakġ “gözetseṣe”ġ yerineġ “gözetseṣ”ġ yazılmı tır.ġ M’dekiġ varyantġ vezneġ uymamaklaġ birlikteġ “ ālüṣi”ġ yerineġ“ ālüṣ”ġyazıldı ıġtakdirdeġbozuklukġgiderilmektedir.ġ 602 AtıfġvavıġMġveġAE’deġbelirtilmemi tir. 603 “Murdār”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbirinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır.ġ “ āh-bāz”ġ sözcü üġ AEġ nüshasındaġ “ eh-bāz”ġ biçimindeġ yazılmı tır.ġ AE’deġ birinciġ mısradakiġ “bu”ġ sözcü ününġ eksikġ olmasıġ vezinġ bozuklu unuġ artırmı tır.ġ Yineġ aynıġ nüshadaġ ikinciġ mısradaġ “kerkes”ġ yerineġ“kerkesi”ġyazılmasıġvezniġveġanlamıġbozmu tur. 604 AE’deġbirinciġmısradaġyazımġhatasıġvardır.ġM’deġ“ ū ī”ġsözcü üġ“ u u”ġbiçimindeġyazılmı tır. 605 “Cehl”ġ sözcü üġ Bġ nüshasındaġ vezinġ gere iġ “cehil”ġ biçimindeġ yazılmı tır.ġ Mġ nüshasındaġ ikinciġ mısradaġ “neyeġgerekġgerdi üṣ”ġyerineġyazılanġ“neyeġgerekġcāhil”ġifadesiġvezinġveġanlamġbakımındanġhatalıdır.ġ 606 Mġ nüshasında”ġ arāmīseṣ”ġ yerineġ “ arāmīġ isen”ġ yazılmasıġ birinciġ mısranınġ vezniniġ bozmu tur.ġ M’deġ ikinciġmısradaġ“izlegil”ġyerineġ“gözlegil”ġyazılmasıġkafiyeyiġbozmu tur. 607 AEġ nüshasındaġ “vardurġ yimegeġ düglegüṣ”ġ yerineġ yazılanġ “varġ yimegeġ diṣlegil”ġ ifadesiġ anlamġ veġ vezinġ bakımındanġhatalıdır. 608 Bġ nüshasındaġ “ o dur”ġ yerineġ “yegdür”ġ yazılmı ,ġ sonradanġ üstüneġ “ o dur”ġ sözcü üġ eklenmi tir.ġ “Pālūde”ġsözcü üġAE’deġhatalıġolarakġ“pālūze”ġbiçimindeġyazılmı tır. 609 “Samsa”ġsözcü üġMġveġAEġnüshalarında,ġ“bu ra”ġsözcü üġAEġnüshasındaġyanlı ġyazılmı tır.ġAyrıcaġAE’deġ ikinciġmısraġsonundaġ“ alyası”ġyerineġ“ alyanuṣ”ġyazılmasıġanlamġveġvezniġbozmu tur. 610 Mġnüshasındaġ“bir”ġsözcü ününġunutulmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 611 “Darı”ġsözcü üġMġveġAE’deġ“daru”ġbiçimindedir. 612 Mġnüshasındaġ“ o an”ġyerineġ“ o anı”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 613 Bġnüshasındaġ“ya niġile”ġyerineġ“ya nile”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 614 “ arman”ġsözcü üġB’deġ“ ırman”ġbiçimindedir. 615 “ opra ”ġsözcü ününġilkġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbirinciġmısradaġvezinġbozuklu uġvardır. 616 Mġ veġ AE’deġ “degmegin”ġ yerineġ “degme”ġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ AE’deġ birinciġ “pulād”ġ sözcü üġ unutulmu tur.ġ 617 İkinciġ mısraġ vezneġ uymamaktadır.ġ B’deġ birinciġ mısradaġ “itmeye”ġ yerineġ “itme”ġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur. 618 “ āh-bāz”ġsözcü üġMġveġAE’deġ“ eh-bāz”ġbiçimindedir.ġAE’deġikinciġmısradaġ“ġ‘ā iller”ġyerineġhatalıġolarakġ “ġ‘a ıllar”ġyazılmı tır.ġ 619 Mġ nüshasındaġ “niresi”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ “zārīsi”ġ yazılmasıġ üzerineġ birinciġ mısranınġ anlamıġ bozulmu tur.ġAE’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 620 Mġnüshasındaġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 621 Mġnüshasındaġ“görebilesin”ġyerineġ“bilesin”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 622 AEġnüshasındaġ“hümādan”ġyerineġhatalıġolarakġ“hemān”ġyazılmı tır. 200 623 M’deġ“varġyo ”ġyerineġhatalıġolarakġ“varlı ”ġyazılmı tır. 624 AEġnüshasındaġ“ a r”ġyerineġ“ma er”ġyazılmasıġikinciġmısranınġvezniniġbozmu tur.ġ 625 AEġnüshasındaġatıfġvavıġgösterilmemi ,ġ“dimekden”ġsözcü ününġ“-den”ġekiġunutulmu tur. 626 AEġnüshasındaġ“ne”ġsözcü ünġtekġdefaġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 627 BġveġMġnüshalarındaġvezinġhatasınaġyolġaçacakġ ekildeġ“dünyāġvüġā iret”ġyazılmı tır.ġ“ ayrġuġ err”ġveġ“senġ üġben”ġibarelerindekiġatıfġvavlarıġM’deġgösterilmemi tir. 628 Mġ nüshasındaġ “u bu”ġ yerineġ “bu”ġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ İkinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ Mġ veġ AE’deġ belirtilmemi tir. 629 AtıfġvavıġMġveġAE’deġbelirtilmemi tir. 630 Mġnüshasındaġ“güne i”ġsözcü ününġakuzatifġekiġunutulmu tur. 631 Mġ nüshasındaġ “olmı ”ġ veġ “ki iye”ġ sözcükleriġ yanlı lıklaġ yerġ de i tirmi ,ġ hataġ noktalıġ çizgiyleġ düzeltilmi tir. 632 M nüshasındaġbirinciġveġikinciġmısralardaġfazladanġbulunanġ“mı”ġsoruġekiġvezniġbozmu tur.ġAE’deġikinciġ mısradaġ“iletmek”ġyerineġhatalıġolarakġ“iletġdimek”ġyazılmı tır.ġ 633 Mġnüshasındaġ“bu”ġsözcü ününġunutulmasıġvezniġbozmu tur. 634 Mġnüshasındaġ“cānānı”ġyerineġ“cānı”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 635 Birinciġ mısradaġ M’deġ “bulupdur”ġ yerineġ anlamıġ bozacakġ ekildeġ “bilüpdür”,ġ AE’deġ “ma ūdın”ġ yerineġ kafiyeyiġ bozacakġ ekildeġ “ma ūdı”ġ yazılmı tır.ġ İkinciġ mısradaġ “kendüġ nedürġ kendüzini”ġ yerineġ AE’deġ anlamıġ bozacakġ ekildeġ “kendüzindirġ kendüzini”,ġ M’deġ vezniġ bozacakġ ekildeġ “kendüziġ nedürġ kendüzi”ġ yazılmı tır. 636 AE’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 637 AE’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 638 MġveġAE’deġatıfġvavıġbelirtilmemi tir. 639 AEġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“delīldürġbuġsöz”ġyerineġ“delīlġbuġsözdür”ġyazılmı ,ġbuġhataġsonucuġbozulanġ kafiyeyiġdüzeltmekġadınaġikinciġmısranınġsonunaġ“-dur”ġekiġeklenerekġikinciġmısranınġvezniġbozulmu tur.ġ MġveġAE’deġ“görsedür”ġsözcü üġ“gösterür”ġbiçimindedir. 640 BġveġAEġnüshalarındaġbirinciġveġikinciġmısralardaġ“ile”ġekininġbirġöncekiġsözcü eġeklenerekġ“-la”ġbiçiminiġ almasıġvezniġbozmu tur. 641 “Bigi”ġsözcü üġMġveġAE’deġ“gibi”ġbiçimindedir. 642 “Görsedür”ġsözcü üġMġveġAE’deġ“gösterür”ġbiçimindedir. 643 AtıfġvavıġMġveġAE’deġgösterilmemi tir. 644 AEġnüshasındaġbirinciġmısradaġ“gevher-i”ġyerineġanlamıġbozacakġ ekildeġ“gevhere”ġyazılmı tır.ġYineġaynıġ nüshadaġikinciġmısradakiġatıfġvavıġbelirtilmemi tir. 645 B’deġikinciġmısrada” a 646 Bġ veġ M’dekiġ varyantġ vezneġ veġ heceġ sayısınaġ uymamaktadır.ġ AE’deġ birinciġ mısradaġ “tūtiyā”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ“dünyā”ġveġikinciġmısradaġ“yören”ġyerineġhatalıġolarakġ“bürün”ġyazılmı tır. 647 AE’deġbirinciġmısradaġ“senġ‘aceb”ġyerineġanlamġveġkafiyeyiġbozacakġ ekildeġ“dünyāda”ġyazılmı tır.ġ“Açdı”ġ sözcü üġB’deġ“a dı”ġbiçimindedir. ı”ġsözcü ününġsonundakiġakuzatifġekiġunutulmu tur. 201 648 “Dest-gīr”ġ sözcü üġ eserdekiġ vezinġ hususiyetlerineġ uygunġ olarakġ B’dekiġ yazımġ biçimiġ olanġ “destigīr”ġ eklindeġyazılmı tır. 649 AtıfġvavıġM’deġbelirtilmemi tir. 650 Birinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ AE’deġ belirtilmemi tir.ġ “ ar a a”ġ sözcü üġ Bġ veġ AE’deġ “ ar a a”ġ biçimindeġ yazılmı tır. 651 AEġnüshasındaġ“ā kāre”ġsözcü ününġ“ā ikār”ġbiçimindeġyazılmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 652 AEġnüshasındaġ“ā kāre”ġsözcü ününġ“ā ikār”ġbiçimindeġyazılmasıġvezinġbozuklu unaġsebepġolmu tur. 653 AEġnüshasındaġ“a lıġfer‘i”ġsözcüklerininġakuzatifġeklerininġyazılmamasıġvezniġbozmu tur. 654 Bġnüshasındaġ“bu”ġyerineġhatalıġolarakġ“bir”ġyazılmı tır.ġAtıfġvavıġAE’deġbelirtilmemi tir. 655 B veġAEġnüshalarındaġ“derd-iġser”ġyerineġhatalıġolarakġ“derdġüġser”ġyazılmı tır. 656 BuġbeyitġAEġnüshasındaġM’dekiġyerġde i tirmeyleġparalelġolarakġķ43.ġbeyittenġsonraġgörülmektedir.ġKonuġ itibariyleġ beytinġ B’dekiġ konumuġ do rudur.ġ Birinciġ mısradakiġ atıfġ vavıġ AE’deġ belirtilmemi tir.ġ Yineġ aynıġ nüshadaġ “birlik”ġ sözcü ününġ yazımıġ hatalıdır.ġ Mġ nüshasındaġ ikinciġ mısradaġ “birġ ile”ġ yerineġ “birle”ġ yazılmasıġvezniġbozmu tur.ġ 657 BuġbeyitġAEġnüshasındaġhemġM’dekiġyerġde i tirmeyleġparalelġolarakġķ43.ġbeyittenġsonra,ġhemġ de do ruġ yerindeġmevcuttur.ġKonuġitibariyleġbeytinġB’dekiġkonumuġdo rudur.ġ 658 Bġ nüshasındaġ “birden”ġ sözcü ününġ sonundakiġ “-den”ġ ekininġ unutulmasıġ sonucuġ anlamġ bozulmasıġ olmu tur.ġYineġaynıġnüshadaġ“var”ġsözcü ününġsonunaġ“-dur”ġekiġeklenmi tir. 659 AE nüshasındaġ“egriġdegülse”ġyerineġ“degülseġkör”ġyazılmasıġvezniġbozmu tur. 660 Mġnüshasındaġ“āsān”ġsözcü üġyazımġhatasıġnedeniyleġ“insān”ġ eklindeġyazılmı tır. 661 Bġnüshasındaġ“söylesün”ġsözcü ününġ“-sün”ġekininġunutulmasıġnedeniyleġvezinġbozulmu tur. 662 “Yā ūd”ġ sözcü ününġ ikinciġ mısrasınınġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ birinciġ mısradaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġBuġsözcükġB’deġ“yā ū”ġbiçimindeġyazılmı tırġveġbuġokunu aġgöreġvezinġbozuklu uġolu mamaktadır.ġ Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradaġ “velīden”ġ yerineġ “evvelinden”ġ yazılmasıġ heceġ sayısınıġ bozmu ,ġ vezinġ bozuklu unuġarttırmı tır.ġAE’deġikinciġmısradaġ“ortanuṣdur”ġsözcü ününġyazımıġhatalıdır.ġB’deġ“imti ān”ġ sözcü üġ“intihān”ġbiçimindeġyazılmı tır. 663 M’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır. 664 “Dir ürsün”ġ sözcü ününġ ikinciġ hecesininġ kısaġ okunamamasıġ nedeniyleġ ikinciġ mısradaġ vezinġ bozuklu uġ vardır.ġBuġsözcükġB’deġ“div ürsün”,ġM’deġ“di ürsün”ġbiçimindedir.ġ 665 “ʿAybı”ġ sözcü üġ vezinġ gere iġ “ʿayıbı”ġ biçimindeġ okunmu tur.ġ Buġ okunu ġ sözcü ünġ M’dekiġ yazımınaġ daġ uymaktadır.ġ 666 “Eylemesün”ġsözcü ününġbirinciġhecesininġkısaġokunamamasıġnedeniyleġbirinciġmısradaġvezinġbozuklu uġ vardır.ġAE’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır.ġB’deġ“yo ise”ġifadesiġ“yo usa”ġbiçimindeġyazılmı tır. 667 “Çerā ”ġsözcü üġherġüçġnüshadaġdaġsözcü ünġTürkçele mi ġbiçimiġolanġ“çıra ”ġ eklindeġyazılmı tır.ġKafiyeġ nedeniyleġTürkçele mi ġyazımġtercihġedilmi tir.ġİkinciġmısradakiġatıfġvavıġAE’deġbelirtilmemi tir. 668 Mġ nüshasındaġ birinciġ mısradakiġ “birlik”ġ sözcü ününġ yerineġ “bir”ġ yazılmasıġ vezniġ bozmu tur.ġ İkinciġ mısradakiġatıfġvavıġAE’deġbelirtilmemi tir. 669 İkinciġ atıfġ vavıġ Mġ veġ AE’deġ belirtilmemi tir.ġ “Pe ”ġ sözcü üġ B’deġ Farsçaġ yazımınaġ uygunġ olarakġ “pī ”ġ eklindedir. 202 670 “Çerā ”ġ sözcü ününġ herġ üçġ nüshadaġ daġ “çıra ”ġ biçimindeġ yazılmasıġ nedeniyleġ buġ ikinciġ yazımġ tercihġ edilmi tir.ġ Bġ nüshasındaġ “ alādur”ġ yerineġ hatalıġ olarakġ “ alādı”ġ yazılmı tır.ġ Bġ veġ M’deġ “ ˇāna”ġ yerineġ anlamıġbozacakġ ekildeġ“ ūna”ġyazılmı tır. 671 MġveġAE’deġikinciġmısradaġvezinġhatasıġvardır.ġġAtıfġvavıġMġveġAE’deġbelirtilmemi tir.ġİkinciġmısradakiġ“bir”ġ sözcü üġAE’deġunutulmu tur. 672 “ ıfat”ġsözcü üġüçġnüshadaġdaġ“ ıfāt”ġ eklindedir.ġBununlaġbirlikteġanlamġgere iġsözcü ünġtekilġhâliġtercihġ edilmi tir. 673 AEġ nüshasındaġ “ ā ib-na ar”ġ yerineġ anlamıġ bozacakġ ekildeġ “ ā ib-zamān”ġ yazılmı tır.ġ Bġ nüshasındaġ “na ar”ġ sözcü üġ [‫ ﺪر‬Şġ eklindeġ yazılmı ,ġ do ruġ yazımıġ aynıġ müstensihġ tarafındanġ sayfaġ kenarınaġ eklenmi tir. 674 AEġnüshasındaġ“gülistān”ġsözcü ününġyazımıġhatalıdır. 675 MġveġAEġnüshalarındaġ“va fı”ġsözcü ününġakuzatifġekininġeksikġolmasıġvezniġbozmu tur. 676 “Delīli”ġsözcü ününġsonundakiġakuzatifġekiġAE’deġeksiktir. 677 İkinciġ mısraġ vezneġ uymamaktadır.ġ Birinciġ mısradaġ “ ayrġ ile”ġ yerineġ vezniġ bozacakġ ekildeġ “ ayrla”ġ yazılmı tır. 203 BİBLİYOGRAFYA Abdülkerim el-Cîlî. İnsân-ı Kâmil.ġÇeviren,ġAbdülazizġMecdiġTolun.ġİstanbul: İzġYayıncılık,ġ 1998. AbdülkerimġKu eyrî.ġKu eyrî Risâlesi.ġÇeviren,ġSüleymanġUluda .ġİstanbul:ġDergâhġYayınları,ġ 2003. AbdürrezzakġKâ ânî. Tasavvuf Sözlüğü.ġÇeviren,ġEkremġDemirli.ġİstanbul:ġİzġYayıncılık,ġ2004. A ırdemir,ġErdo an.ġ“Bekta ilikteġTaçġ ekilleriġveġAnlamları.”ġTürk Kültürü ve Hacı Bekta Velî Ara tırma Dergisi 60 (2011): 365-378. Akalın,ġMehmet.ġ“KaygusuzġAbdal’ınġGevher-nâme’si.”ġAtatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Ara tırma Dergisi 10 (1979): 189-197. Amir-Moezzi, Mohammad Ali. Le guide divin dans le shî’isme originel. Paris: Éditions Verdier, 2007. Â ıkpa azade.ġ‘Ashiqpashazādeh ta’rikhī: A History of the Ottoman Empire to A.H. 993 (A.D. 1478). Farnborough: Gregg, 1970. Azamat,ġNihat.ġ“KaygusuzġAbdal.”ġTDVİA, c. 25. (2002): 74-76. Azîzüddîn Nesefî. Al-Insân al-Kâmil.ġHazırlayan,ġM.ġMolé.ġTahran-Paris: Institut FrancoIranien, 1962. Baba,ġAhmedġSırrı.ġer-Risâletü’l-Ahmediyye fî târîhi’t-tarîkati’l-‘Aliyyeti’l-Bekta iyye.ġMısır:ġ Matbu‘atu’ - arki’ - erîk,ġ1353/1934. Bayo lu,ġServetġveġE.ġSelmaġKutlu,ġvd.,ġhaz.ġTürkiye Yazmaları Toplu Kataloğu Eski ehir İl Halk Kütüphanesi Yazmaları Kataloğu. Ankara:ġMilliġKütüphaneġBasımevi,ġ2002.ġ Birge, John Kinsley. The Bektashi Order of Dervishes. Londra: Luzac&Co. Ltd.: 1965. Boratav, Pertev Naili. Zaman Zaman İçinde.ġAnkara:ġİmgeġKitabevi,ġ200Ķ. BursalıġMehmedġTâhir.ġOsmanlı Müellifleri I-II-III.ġAnkara:ġBizimġBüroġBasımevi,ġ2000. Cebecio lu,ġEthem.ġTasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü.ġİstanbul:ġRehberġYayınları,ġ199Ķ. Chittick, Willim C. The Sufi Path of Knowledge : Ibn al-‘Arabi’s Metaphysics of Imagination. Albany: State University of New York Press, 1989. Corbin, Henry. Bir’le Bir Olmak: İbn Arabî Tasavvufunda Yaratıcı Muhayyile. Çeviren, Zeynep Oktay.ġİstanbul:ġPinhanġYayıncılık,ġ2013. Cunbur,ġMüjgan.“Gül ehriġileġKaygusuzġAbdal’ınġ iirleriniġKapsayanġXV.ġYüzyıldanġKalanġBirġ Mecmua,”ġX. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler içinde, 25-28. Ankara: TürkġTarihġKurumuġBasımevi,ġ1964. Çelebio lu,ġÂmil.ġTürk Edebiyatı’nda Mesnevi.ġİstanbul:ġKitabevi,ġ1999. 204 Da lı,ġMuhtarġYahya.ġKaygusuz Abdal.ġİstanbul:ġMaarifġKitaphanesi,ġ1939. DeġJong,ġF.ġ“TheġTakīyaġofġ‘AbdġAllāhġal-Maghāwirīġ(QayghusuzġSul ān)ġinġCairo.”ġTurcica 13 (1981): 232-260. Devellio lu,ġFerit.ġOsmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat.ġAnkara:ġAydınġKitabeviġYayınları,ġ2006. el-Hakîm, Suad. İbnü’l-Arabî Sözlüğü. Çeviren, Ekrem Demirli. İstanbul:ġKabalcıġYayınevi,ġ2005. Erarslan, Kemal. Yesevî’nin Fakrnâmesi.ġİstanbul:ġEdebiyatġFakültesiġBasımevi,ġ19ĶĶ. Ergun, Sadettin Nüzhet, haz. Bekta i airleri.ġİstanbul:ġDevletġMatbaası,ġ1930. ----------. Bekta î airleri ve Nefesleri.ġİstanbul:ġMaarifġKitaphanesi,ġ1956. Ernst, Carl W. Words of Ecstasy in Sufism. Albany: State University of New York Press, 1985. Evliyâ Çelebi, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi,ġHazırlayan,ġYücelġDa lı,ġSeyitġAliġKahraman,ġRobertġ Dankoff, C. II. 14; C. IX. 140-141.ġİstanbul:ġYapıġKrediġYayınları,ġ2005. Flemming, Barbara. Türkische Handschriften, Teil I. Wiesbaden: Steiner, 1968-1981. Gökyay, Orhanġ aik.ġ“KaygusuzġAbdalġveġSımâtiyeleri.”ġTürk Folkloru 1/13 (1980): 3-5, 2/14 (1980): 3-6. Gölpınarlı,ġAbdülbaki.ġAlevî-Bekta î Nefesleri.ġİstanbul:ġİnkılâpġKitabevi,ġ1992. ----------, haz. Türk Tasavvuf iir Antolojisi.ġİstanbul:ġMilliyetġYayınları, 1972. ----------. Kaygusuz Abdal, Hatayi, Kul Himmet.ġİstanbul:ġVarlıkġYayınevi,ġ1962. ----------. Yunus Emre ve Tasavvuf.ġİstanbul:ġRemziġKitabevi,ġ1961. ----------.ġ“HalkġEdebiyatımızdaġZümreġEdebiyatları.”ġTürk Dili 19/20Ķ:ġTürkġHalkġEdebiyatıġ Özel Sayısıġ(196ķ):ġ35Ķ-375. ----------.“KaygusuzġAbdal.”ġTürk Dili 19/20Ķ:ġTürkġHalkġEdebiyatıġÖzelġSayısıġ(196ķ):ġ395-405. Güzel, Abdurrahman. Abdal Musa Velâyetnâmesi.ġAnkara:ġTürkġTarihġKurumuġYayınları,ġ1999. ---------. Kaygusuz Abdal (Alâaddîn Gaybî). Ankara:ġAkça ,ġ2004. ---------. Kaygusuz Abdal (Alâaddîn Gaybî) Menâkıbnâmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999. ---------. Kaygusuz Abdal Divânı. Ankara: MEB, 2010. ---------.ġ“KaygusuzġAbdal’ınġEserlerindeġYiyecekġAdları.”ġTürk Folkloru Ara tırmaları 3 (1983): 97-111. ---------. Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri.ġAnkara:ġKültürġveġTurizmġBakanlı ı,ġ19ķ3. HacıġBekta -ıġVeli.ġMakâlât.ġHazırlayan,ġEsadġCo an.ġAnkara:ġKültürġBakanlı ı,ġ1996.ġ İbnü’l-Arabî, Fusûsu’l-Hikem.ġÇeviren,ġEkremġDemirli.ġİstanbul:ġKabalcıġYayınevi,ġ2006. Karamustafa, Ahmet T. God’s Unruly Friends: Dervish Groups in the Islamic Later Middle 205 Period 1200-1550. Salt Lake City: University of Utah Press, 1994. ----------.ġ“AġMedievalġTurkishġSaintġandġtheġFormationġofġVernacularġIslamġinġAnatolia.” Hazırlayan,ġOrkhanġMirġKasimov.ġUnity in Diversity: Mysticism, Messianism and Construction of Religious Authority in Islam içinde, 329-342. Leiden: Brill, 2014. ----------.ġġ“EarlyġSufismġinġEasternġAnatolia.”ġHazırlayan,ġLeonardġLewisohn.ġClassical Persian Sufism: from its Origins to Rumi içinde, 175-198. Londra : Khaniqahi-Nimetullahi Publications, 1993. ----------.ġġ“İslamġTasavvufġDü üncesindeġYunusġEmre’ninġYeri.”ġHazırlayan,ġAhmetġYa arġ Ocak. Yunus Emre içinde, 287-304.ġAnkaraġ:ġT.C.ġKültürġveġTurizmġBakanlı ı,ġ2012. ----------.ġ“Kalenders,ġAbdâls,ġHayderîs:ġTheġFormationġofġtheġBektâ îyeġinġtheġ16thġCentury.”ġ Hazırlayan,ġHalilġİnalcıkġveġCemalġKafadar. Süleymân the Second and His Time içinde, 121-129.ġİstanbul:ġTheġIsisġPress,ġ1993. ----------.ġ“Yesevîlik,ġMelâmetîlik,ġKalenderîlik,ġVefâîlikġveġAnadoluġTasavvufununġKökenleriġ Sorunu.”ġHazırlayan,ġAhmetġYa arġOcak. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler içinde, 61-88. Ankara: Türk Tarih KurumuġYayınları,ġ2005. Kaygusuz Abdal. Dil-gü â.ġHazırlayan,ġAbdurrahmanġGüzel.ġAnkara:ġTürkiyeġDiyanetġVakfı,ġ 2009. ----------. Kitâb-ı Maglata. Berlin Staatsbibliothek Ms.or.Oct. 4044, H. 907 (1501/1502), 263b288b ----------. Saraynâme.ġHazırlayan,ġAbdurrahmanġGüzel.ġAnkara:ġTürkiyeġDiyanetġVakfı,ġ2010.ġ [Serây-nâme. Berlin Staatsbibliothek Ms.or.Oct. 4044, H. 907 (1501/1502), 1b-70a.] Korkmaz, Esat. Alevilik ve Bekta ilik Terimleri Sözlüğü.ġİstanbul:ġAnahtarġKitaplar,ġ2005. Köprülü,ġFuat.ġ“AbdalġMusa”ġmaddesi.ġTürk Halk Edebiyatı Ansiklopedisi: Ortaçağ ve Yeniçağ Türklerinin Halk Kültürü Üzerine Coğrafya, Etnografya, Etnoloji, Tarih ve Edebiyat Lûgati içinde, 60-64.ġİstanbul:ġBurhaneddinġBasımevi,ġ1935. ----------.ġ“Mısır’daġBekta ılık,”ġTürkiyat Mecmuası C. VI (1939): 13-40. ----------. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara:ġAnkaraġÜniversitesiġBasımevi,ġ1966. Köprülü,ġOrhan.ġ“AbdalġMusa.”ġTDVİA, c. 1 (1988). Kut, Günay, haz. Tercüman Gazetesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. İstanbul:ġEdebiyatġ FakültesiġBasımevi,ġ19ķ9.ġġ Mélikoff, Irene. Hadji Bektach: Un Mythe et Ses Avatars. Leiden: Brill, 1998. Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî. Mesnevî-i erîf.ġÇeviren,ġSüleymanġNahîfi.ġSadele tiren,ġÂmilġ Çelebio lu.ġİstanbul:ġTima ġYayınları,ġ200Ķ. Mevlânâ, Fîhi Mâ Fîh,ġçev.ġAbdülbakiġGölpınarlı. İstanbul:ġRemziġKitabevi,ġ1959. 206 Nasr, Seyyed Hossein. An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines. Londra: Thames and Hudson, 1978. Nour,ġRıza.ġ“KaygusuzġAbdalġGaybîġBey.”ġTürk Bilik Revüsü / Revue de Turcologie II/5 (1935): 7798. Nwyia ,Paul. Exégèse Coranique et Langage Mystique: Nouvel essai sur le lexique technique des mystiques musulmans. Beyrut: Dar el-Machreq sarl Éditeurs, 1991. Ocak,ġAhmetġYa ar.ġKalenderîler (XIV.-XII. Yüzyıllar).ġAnkara:ġTürkġTarihġKurumuġYayınları,ġ 1992. ----------.ġ“Kitabiyat,”ġOsmanlı Ara tırmaları : The Journal of Ottoman Studies 2 (1981): 243-252. Oktay,ġZeynep.ġ“KaygusuzġAbdal’ınġMesnevî-iġBabaġKaygusuz’uġ:ġTenkitliġMetinġveġİnceleme.”ġ YüksekġLisansġTezi.ġBo aziçiġÜniversitesi,ġ2010. Özcan,ġHüseyin.ġ“Bektâ îlikteġdörtġkapıġkırkġmakam.ẒġJournal of Turkish Studies = Türklük Bilgisi Ara tırmaları: Kaf Dağının Ötesine Varmak = Festscrift in Honor of Günay Kut, Essays Presented by Her Colleagues and Students III 28, s. 1 (2004): 241-45. Özmen,ġİsmail, haz., Alevi-Bekta i iirleri Antolojisi.ġAnkara:ġKültürġBakanlı ıġYayınları,ġ199ķ. ----------, haz. Alevi-Bekta i iirleri Antolojisi.ġİstanbul:ġMilliyetġYayınları,ġ19Ķ3. Pinguet, Catherine. La Folle Sagesse. Paris: Patrimoines, 2005, 84-99. ----------. “RemarquesġsurġlaġPoésieġdeġKaygusuzġAbdal.”ġTurcica 34 (2002): 13-38. Ridgeon, Lloyd. ‘Azīz Nasafī. Surrey: Curzon Press, 1998. Salcı,ġVahitġLütfi. “KaygusuzġAbdalġHakkındaġEtütler,”ġTürk Folklor Ara tırmaları 1ġ(A ustosġ 1949): 14-15, 2 (Eylül 1949): 31-32,ġ4ġ(Kasımġ1949):ġ52-53,ġ5ġ(Aralıkġ1949):ġĶ4-75, 7 ( ubatġ1950):ġ102-103. Schimmel, Annemarie. Mystical Dimensions of Islam. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1975. ----------. “DreiġtürkischeġMystiker:ġYunusġEmre,ġKaygusuzġAbdal,ġPirġSultanġAbdal.” Hazırlayan,ġġNorbertġReitz.ġ60 Jahre Deutsch-Turkische Gesellschaft içinde, 171 Norderstedt: Books on Demand, 2014. 185. Seratlı,ġTahirġGalip,ġhaz.ġ“Budalaname.”ġVahdet-i Vücut ve Tevhid Risaleleri içinde, 11-128. İstanbul:ġFurkanġKitaplı ı,ġ2006. Sulaiman,ġAhmadġSaid.ġ“ġ‘Abdullāhġal-Ma ārawīġwaġRisalatuhuġDaftarġal-‘Ushshāq.”ġMajallat Kullīyat al-ādāb XIV/I (1962): 31-82. Tekin,ġGönül.ġ“EskiġTürkġEdebiyatındaġA açġMotifiġveġSembolizmi.”ġHazırlayan, Ay enurġ Külahlıo luġİslamġveġSüerġEker. Edebiyat ve Dil Yazıları Mustafa İsen’e Armağan içinde, 493-509ġ.Ankara:ġGrafikerġYayınları,ġ200Ķ. 207 Tekinda ,ġ ehabettin.ġ“Teke-eli ve Teke-O ulları.”ġTarih Enstitüsü Dergisi 7-8 (1977): 55-95. Timurta ,ġFarukġKadri. Eski Türkiye Türkçesi: XV. Yüzyıl. İstanbul:ġEnderunġKitabevi,ġ1994. Uluda ,ġSüleyman.ġTasavvuf Terimleri Sözlüğü.ġİstanbul:ġKabalcıġYayınevi,ġ2001. Usluer, Hurufilik:ġİlkġEldenġKaynaklarlaġDo u undanġİtibaren.ġİstanbul:ġKabalcıġYayınevi,ġ 2009. Ünver,ġİsmail.ġ“ÇeviriyazıdaġYazımġBirli iġÜzerineġÖneriler.”ġTürkoloji Dergisi 11/1 (1993): 5389. Yücel,ġBilâl.ġ“KaygusuzġAbdal’ınġBudalanâme’si.”ġTürk Dili ve Edebiyatı Makaleleri 2 (2002): 5080. ----------.ġ“KaygusuzġAbdal’ınġKitâbuġMaglata’sı.”ġTürk Dili ve Edebiyatı Makaleleri 2 (2002): 83117. Yücel,ġYa ar.ġ“Candaro ulları.”ġTDVİA, c. 7. (1993): 146-149. 208 209 TIPKIBASIM 210 Bġnüshası 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 Mġnüshası 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 AEġnüshası 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 SOURCES OF ORIENTAL LANGUAGES & LITERATURES Editedġbyġ inasiġTEKİNġ&ġGönülġAlpayġTEKİN • Published at Harvard University Department of Near Eastern Languages and Civilizations 1. The Uighur Translation of Sthiramati's Commentary byġ inasiġTekinġ(231ġpages,ġ19Ķ0) 2. Menāhicü'l-in ā, The Earliest Ottoman Chancery Manual byġ inasiġTekinġ(15ķġpages,ġ19Ķ1) 3. Ahmed-i Dā‘ī and His Cengnāmeby Gönül Alpay Tekin (58 pages, 1973) 4. Saltuk-nāme, The Legend of Sarı Saltuk, FacsimileġwithġcriticalġAnalysisġandġIndexġbyġF.ġİzġ&ġ Gönül A. Tekin(7 parts, 1287 pages, 1973-84) 5. He tBihi t, The Tezkire by Sehī Beg, by Günay Kut (423 pages, 1978) 6. The Book of Advice, The Earliest Ottoman Version of Kābūsnāme; text in facsimile from the unique 14th Century Ms. by Eleazar Birnbaum (264 pages, 1981) 7. Mahmūd el-Kā ġarī, Compendium of the Turkic Dialects (DivanüLuġāt-it-Türk). Edited and translated with Introduction and Indices by Robert Dankoff in collaboration with James Kelly. Part I: xxii+416 pages, 1982. Part II: iv+381 pages, 1984. Part III: 337 pages, 1985 8. ShaikhJamālīDihlavī, MaanawīMir’atulMa‘ānī (Persian text) by Hameed-ud Din [Edition has been prepared by Gönül Alpay Tekin, 30, ixxvix pages, 1984] 9. Kanûn-nâme-i Sultânî li-‘AzîzEfendiby Rhoads Murphey (x+82 pages, 1985) 10. 'AlāuddawlaSimnānī, Opera Minora (Persian & Arabic texts) by W. M. Thackston, Jr. (xxxi+263 pages, 1988) 11. The Seyahatname of EvliyaÇelebi, FacsimileġofġTSġBa datġ304:ġPartġ1ġ[la-106aŞġbyġFahirġİzġ (14+215 pages, 1989) 12. The Seyahatname of EvliyaÇelebi, Indexġ(Partġ1:ġbyġ inasiġTekinġandġGönülġAlpayġTekin, 241 pages, 1989) 13. Munyatu'l-ghuzāt, A 14th Century Mamluk-Kiptchak Military Treatise byġKurtulu ġOztopcuġ (iv+223 pages, 1989) 14. An EvliyaÇelebi Glossary, Unusual, Dialectal and Foreign Words in the Seyahat-name by Robert Dankoff (131 pages, 1991) 15. em‘ üPervāne, FeyzīÇelebi, A Seventeenth Century Ottoman Mesnevi in Syllabic Meter; Text, Interpretation and Facsimile by Gönül Alpay Tekin (157 pages, 1991) 314 16. Cengnāme, Ahmed-i Dā‘ī, Critical Edition and Textual Analysis by Gönül Alpay Tekin (502 pages, 1992) 17. Vāhidī'sMenākıb-i Hvoca-i CihānveNetīce-i Cān, Critical Edition and Analysis by Ahmet T. Karamustafa (293 pages, 1993) 18. Zahiruddin Muhammad Babur Mirza, Bâburnâma, Chaghatay Turkish Text with AbdulRahim Khankhanan's Persian Translation; Turkish Transcription, Persian Edition and English Translation by W. M. Thackston (Along with Maps, Charts, Annotations and Indices) Part I: 1-245, Part II: 246-537, Part III: 538-904 (1993) 19. The Seyahatname of EvliyaÇelebi, Facsimile, Part 2: 106b-21ĶbġbyġF.ġİzġ(p.ġ216-438, 1994) 20. Ottoman Dervish Costumes, by Nurhan ATASOY [Not published!] 21. Old Turkish and Persian Inter-Linear Qur'an Translations I: An Inter-Linear Translation of the Qur'an into Khwarazm Turkish, Introduction, Text, Glossary and Facsimile (Part I: Introduction andġText)ġbyġGuldenġSa olġ(410ġpages,ġ1993)ġ 22. Old Turkish and Persian Inter-Linear Qur'an Translations II: An Inter-Linear Translation of the Qur'an into Old Anatolian Turkish, Introduction, Text, Glossary and Facsimile (Part I: Introduction and Text) by Esra Karabacak (396 pages, 1994) 23. Cemāli, Hayatı,ġEserleriveDīvānı.ġCriticalġEditionġwithġFacsimileġbyġİ.ġCetinġDerdiyok (170 pages, 1994) 24. Kkwandamir. Habibu's-Siyar, Tome Three. Translated and Edited by W. M. Thackston. Part One: Genghis Khan - Amir Temur, p. xxx, 1- 306. Part Two: ShahrukhMirza - Shah Ismail, p. 307-697 (1994). 25. Sources and Studies on The Ottoman Black Sea, I. The Customs Register of Caffa, 1487-1490, by Halilġİnalcık.ġ[OsmanlıKaradeniz'iUzerindeKaynaklarveAra tırmalar,ġI.ġKefe GumrukġBekāyāġDefteri,ġ14ķĶ-1490], p. vii, 1-203 + maps and documents (1995). 26. Old Turkish and Persian Inter-Linear Qur'an Translations III: An Inter-Linear Translation of the Qur'an into Khwarazm Turkish, Introduction, Text, Glossary and Facsimile (Part II: Glossary) by GuldenġSa olġ(310ġpages,ġ1995)ġ 27. Recognition of the Armenian Catholic Community and the Church in the Reign of Mahmud II. (1830) by Kemal Beydilli (298 pages, 1995) 28. Old Turkish and Persian Inter-Linear Qur'an Translations IV: An Inter-linear Translation of the Qur'an into Old Anatolian Turkish, Introduction, Text, Glossary and Facsimile (Part II: Glossary: Section One, p. 1-384. Section Two, p. 385-786) by Esra Karabacak (1995). 29. Firdevsī-i Tavīl and His Da‘vet-Nāme. Interpretation, Transcription, Index, Facsimile and Microfiche byġFatmaġBuyukkarcıġ(2ĶĶġpages,ġ1995)ġ 30. TabibzâdeDervi Mehmed ükriibnİsmâil, Sheikhs of the Istanbul Chapter Houses, by Turgut Kut (156 pages, 1995) 315 31. Nevres-i Kadīm and his Turkish Dīvān, (Part 1: Textual Analysis) by Huseyin Akkaya (169 pages, 1995) 32. The Wedding Ceremony of Saliha Sultan: 1834 (Part 1: Textual Analysis and Critical Edition) by Hatice Aynur (204 pages, 1995) 33. Battalname(Part 1: Introduction and English Translation) by Yorgos Dedes (l-334 pages, 1996) 34. Battalname(Part 2: Turkish Transcription and Commentary) by Yorgos Dedes (335-697 pages, 1996) 35. Nevres-i Kadīm and his Turkish Dīvān(Part 2: Critical Edition and Index) by Huseyin Akkaya (380 pages, 1996) 36. Old Turkish and Persian Inter-Linear Qur'an Translations V: An Inter-Linear Translation of the Qur 'an intoKhwarazm Turkish byġGuldenġSa olġ(PartġIII:ġFacsimileġofġtheġMS Suleymaniye Library,ġHekimo luġAliġPa aġNo.2,ġSection One: lb-300b, 1996) 37. MirzaHaydarDughlat'sTarikh-i-Rashidi, A History of the Khans of Moghulistan (Persian Text) by W. M. Thackston (xiii, 407 pages, 1996) 38. MirzaHaydarDughlat'sTarikh-i-Rashidi, A History of the Khans of Moghulistan (English Translation & Annotation) by W. M. Thackston (xvi, 307 pages, 1996) 39. The Wedding Ceremony of Saliha Sultan: 1834 (Part 2: Facsimile and Index) by Hatice Aynur (180 pages, 1997) 40. Old Turkish and Persian Inter-Linear Qur'an Translations VI: An Inter-linear Translation of the Qur'an into Old Anatolian Turkish, Introduction, Text, Glossary and Facsimile by Esra Karabacak (Part III: Facsimile of the MS ManisaġİlġHalkġLibraryġNo.ġ931,ġSection One: la- 224a, 1997) 41. Dervi emsi and his MesneviDehMurg, Textual Analysis, Critical Edition and Facsimile by İdrisġGuvenġKayaġ(225ġpages,ġ199Ķ).ġ 42. The Prophet Solomon in Turkish Literature and the Süleymâniyye of emseddinSivâsî. Textual Analysis, Critical Edition and Facsimile by Huseyin Akkaya (Part 1: Textual Analysis. 188 pages, 1997) 43. The Prophet Solomon in Turkish Literature and the Süleymâniyye of emseddinSivâsî. Textual Analysis, Critical Edition and Facsimile by Huseyin Akkaya (Part 2: Critical Edition and Faxcimile.Pages 189- 427, 1997) 44. El-Fergânî, The Elements of Astronomy. Textual Analysis, Translation, Critical Edition and Facsimile by Yavuz Unat (201, 95 pages, 1998) 45. RashiduddinFazlullah, Jami'u't-Tawarikh, Compendium of Chronicles. A History of the Mongols. Translated and Annotated by W. M. Thackston. Part One (XLIV, 240 pages, 1998); Part Two (pp. 241- 514, 1999); Part Three (pp. 515-819, 1999). 316 46. Old Turkish and Persian Inter-Linear Qur'an Translations VII: An Inter-Linear Translation of the Qur'an into Khwarazm Turkish byġGuldenġSa olġ(Part III: Facsimile of the MS Suleymaniye Library,ġHekimo luġAliġPa aġNo.2,ġSection Two: 301a-587b, 1999) 47. Old Turkish and Persian Inter-Linear Qur'an Translations VIII: An Inter-Linear Translation of the Qur'an into Old Anatolian Turkish, Introduction, Text, Glossary and Facsimile by Esra Karabacak (PartġIII:ġFacsimileġofġtheġMSġManisaġİlġHalkġLibraryġNo.ġ931,ġSection Two: 224b-451a, 1999) 48. Hamdu'llāhHamdī'sMesnevīYūsufveZelīhāby Zehra Ozturk; Part I: Critical Edition (pp. XXVIII-271, 2001) 49. Hamdu'llāhHamdī'sMesnevīYūsufveZelīhāby Zehra Ozturk; Part II: Textual Analysis and Facsimile (pp. XXII-337, 2001) 50. Studies on Fuzulî's Divan by Cem Dilcin (pp. XXVIII-368, 2001) 51. The Treatise of AómedOġlı ukru'llāh and Theory of Oriental Music in the 15th Century by Murat Bardakcı,ġ(XXXVI+2Ķ4ġpages,ġ200ķ)ġ 52. Ottoman Manual I byġ inasiġTekin,ġOttomanġTextsġinġTranscription,ġFacsimilesġofġthe Ottoman Texts (226 pages, 2002) 53. Ottoman Manual II byġ inasiġTekin,ġAnnotatedġTurkishġTranslationġofġthe Ottoman Texts and Annotated Glossary (237 pages, 2002) 54. Dāni mend-Nāme(Four Parts:) by Necati Demir, Critical Edition. Turkish Translation. Linguistic Analysis & Glossary. Facsimile (923 pages, 2002) 55. Nureddin Abdurrahman ibni Ahmed-i Câmî, Yusuf veZuleyha. Translated into Turkish by A. N. Tarlan and edited by Günay Kut along with Facsimiles of the original Persian (436 pages) 2003 56. emsī Ahmed Pa a, eh-nāme-iġSulţānMurād.ġTextualġAnalysisġandġCriticalġEditionġalongġ with Facsimile of Vaticana Barberiniani Orient No. 112. Edited by Günay Kut and Nimet Bayraktar (321 pages + facsimiles, 2003) 57. The Dīvān of 'Azmī-zādeHāletī, IntroductionġandġCriticalġEditionġofġhisġDīvān,ġEditedġbyġ Bayram Ali Kaya (XIV, 368 pages, 2003) 58. The Dīvān of ‘Azmī-zādeHāletī, Introduction and Facsimile Edition of the Manuscript, Topkapi Sarayi Muzesi Kutuphanesi Hazine 894, Edited by Bayram Ali Kaya (XIV, 204 pages, 2003) 59. The Ottoman Gentleman of the Sixteenth Century, MustafaġAli'sġMevā’idu'n-Nefā”isfī Kavā‘idi'l-Mecālis"Tables of Delicacies Concerning the Rules of Social Gatherings" Annotated English Translation by Douglas S. Brookes (XX, 193 pages, 2003) 60. This Most Excellent Shine of Gold, King of Kings of Sutras. The Khotanese Suvarnabhāsottamasūtra.ġVolumeġI:ġTheġKhotaneseġTextġwithġEnglishġTranslationġand the Complete Sanskrit Text by Prods Oktor Skjaervo (LXXX, 381 pages, 2004) 317 61. This Most Excellent Shine of Gold, King of Kings of Sutras. The Khotanese Suvarnabhāsottamasūtra.ġVolume II: Manuscripts, Commentary, Glossary and Indices by Prods Oktor Skjaervo (VIII, 421 pages, 2004) 62. KefeliHüseyin, Rāznāme. Transcription and Facsimile Edition of the Manuscript Suleymaniye,ġHekimo luġAliġPa aġ539,ġbyġİ.ġHakkıġAksoyakġ(XIV,ġ322ġpages and 46 pages Facsimile, 2004) 63. Edirneli Ahmed BādīEfendī, Arma an,ġProverbs and Idioms in the Classical Ottoman Poetry. Facsimile Edition of the Manuscript EdirneġİlġHalkġKutuphanesiġTy.ġ2304,ġby SureyyaġAliġBeyzadeo lu,ġMuberraġGurgendereli,ġFatihġGünay (XLIII, 270 pages and 68 pages Facsimile, 2004) 64. KemālPā ā-zāde, Ahmed binSüleymān emse'd-dīn, YūsufġuġZuleyhā.ġTranscriptionġandġ FacsimileġEditionġofġtheġManuscriptġSuleymaniyeġLalaġİsmailġEfendiġ621,ġby Mustafa Demirel (LXX, 254 and 130 pages Facsimile, 2004) 65. Tāce'd-dīnİbrāhīm bin HızırAhmedî, History of The Kings of The Ottoman Lineage and Their Holy Raids Against The Infidels, by Kemal Silay (XXIV, 152 and 52 pages Facsimile, 2004) 66. Phonological Features of the 18th Century Ottoman Turkish I, [Carbognano, Gramatica Turca Viguier,ġElementsġDeġLaġLangueġTurqueŞġbyġMehmetġGumu kılıcġ(XXVI,ġ310ġpages,ġ2005)ġ 67. Phonological Features of the 18th Century Ottoman Turkish II, [Carbognano, Gramatica Turca Viguier, Elements De La Langue TurqueŞġbyġMehmetġGumu kılıcġ(VI,ġ3ķ2ġpages,ġ2005)ġ 68. Phonological Features of the 18th Century Ottoman Turkish III, [Carbognano, Gramatica Turca Viguier,ġElementsġDeġLaġLangueġTurqueŞġbyġMehmetġGumu kılıcġ(VIII,ġ3Ķ4ġpages,ġ2005)ġ 69. Phonological Features of the 18th Century Ottoman Turkish IV, [Carbognano, Gramatica Turca Viguier,ġElementsġDeġLaġLangueġTurqueŞġbyġMehmetġGumu kılıcġ(VIII,ġ322ġpages,ġ2005)ġ 70. Phonological Features of the 18th Century Ottoman Turkish V, [Carbognano, Gramatica Turca Viguier,ġElementsġDeġLaġLangueġTurqueŞġbyġMehmetġGumu kılıcġ(X,ġ366ġpages,ġ2005)ġ 71. Phonological Features of the 18th Century Ottoman Turkish VI, [Carbognano, Gramatica Turca Viguier, Elements De La Langue Turque] by MehmetġGumu kılıcġ(IV,ġ302ġpages,ġ2005)ġ 72. Gelibolulu Mustafa Ali Divan Iġİnceleme,ġTenkitliMetin:ġHazırlayanġİ.ġHakkıġAksoyak, (XV+360 pages, 2006) 73. Gelibolulu Mustafa Ali Divan IIġİnceleme,ġTenkitliMetin:ġHazırlayanġİ.ġHakkıġAksoyak, (XIII+306 pages, 2006) 74. Gelibolulu Mustafa Ali Divan IIIġİnceleme,ġTenkitliMetin:ġHazırlayanġİ.ġHakkıġAksoyak, (XIII+238 pages, 2006) Ķ5.ġ eyhġİmamġel-BardahiCâmi‘ü'l-FürsIġİncelemeġ- Metin:ġHazırlayanġHaticeġ ahin, (LVII+236 pages, 2006) 318 Ķ6.ġ eyhġİmamġel-BardahiCâmi‘ü'l-FürsIIġİncelemeġ- Metin:ġHazırlayanġHaticeġ ahin, (VII+331 pages, 2006) 77. According to Archival Sources Fluctuations in the Ottoman Social Order Reactions to Changes in the Ottoman Social Structure:ġEditedġbyġYusufġO uzo lu,ġ(XI+245ġpages,ġ2006)ġ 78. The Tales of Sultan Mehmed, Son of Bayezid Khan: Edited By Dimitris Kastritsis, (XII+176 pages, 2007) 79. The Ottoman Judges And Their Registers. The Bursa Court Register B-90/295 (Dated AH 1081/AD 1670-71) Part I, ByġNurcanġAbacı,ġ(XXII+3ĶĶġpages,ġ2007) 80. The Ottoman Judges And Their Registers. The Bursa Court Register B-90/295 (Dated AH 1081/AD 1670-71) Part II, ByġNurcanġAbacı,ġ(3ĶĶ-709 between pages, 2007) 81. Keçeci-zâdeİzzetMolla and Mihnet-Ke ân, Part 1, byġAliġEmreġOzyıldırım,ġ(XV+263ġpages, 2007) 82. Keçeci-zâdeİzzetMolla and Mihnet-Ke ân, Part 2, byġAliġEmreġOzyıldırım,ġ(ġXVII+31ķġpages,ġ 2007) 83. SâlihÇelebi and Mecnûn u LeylâMesnevisi (Kıssa-i Pür-Gussa), Edited By Zehra Toska, (XIV+342 pages, 2007) 84. Ottoman Libraries: A Survey of the History, Development and Organization of Ottoman Foundation Libraries,ġByġİsmailġE.ġErunsal,ġ(XXIV+254ġpages,ġ200ķ)ġ 85. The Archival Sources of Turkish Literary History,ġByġİsmailġE.ġErunsal,ġ(XIV+392ġpages, 2008) 86. Halîlî and His Fürkat-nâme, Edited by Orhan Kemal Tavukcu, (XVI+307 pages, 2008) 87. Kırımlu Hafız HüsamTeressül,ġByġ inasiġTekin,ġ(XII+261ġpages,ġ200ķ)ġ 88. Emir Efsahuddin Hidayetullah Beg and His Divan,ġbyġİbrahimġSona,ġ(X+293ġpages,ġ200ķ).ġ 89. Mustafa Çelebi, Varka and Gül ah,ġPartġ1,ġbyġAy eġYıldız,ġ(XVI+199ġpages,ġ2009)ġ 90. Mustafa Çelebi, Varka and Gül ah,ġPartġ2,ġbyġAy eġYıldız,ġ(VII+2Ķ9ġpages,ġ2009)ġ 91. Mustafa Çelebi, Varka and Gül ah,ġPartġ3,ġbyġAy eġYıldız,ġ(VI+211ġpages,ġ2009)ġ 92. Cinâni, Bedâyiü’l-Âsâr, Part 1, by Osman Unlu, (XI+355 pages, 2009) 93. Cinâni, Bedâyiü’l-Âsâr, Part 2, by Osman Unlu, (V+368 pages, 2009) 94. Politics and Governance in the Ottoman Empire, TheRebbellion of 1730, by Selim Karahasano lu,ġ(XI+215,ġ2009)ġ 95 Kemâl Ahme Dede, Tercüme- i Menâkıb–ı Mevlânâ,Part I, by Betül Sinan Nizam (335 pages 2010) 96 Kemâl Ahme Dede, Tercüme-i Menâkıb–ı Mevlânâ, Part II, by Betül Sinan Nizam (336 pages 2010) 97 Sâlim Efendi, Hü rev ü îrîn, Part I, by Elif Ayan (322 pages 2010) 319 98 Sâlim Efendi, Hü rev ü îrîn, Part II, by Elif Ayan (336 pages 2010) 99 Celîlî, Leylâ vü Mecnūn, Part I, by Arzu Atik (257 pages 2010) 100 Celîlî, Leylâ vü Mecnūn, Part II, by ArzuAtik (247 pages 2010) 101 Lâmiî Çelebi, erefü’l- İnsân,ġPartġI,ġbyġSaadettinE ri(2011) 102 Lâmiî Çelebi, erefü’l- İnsân,ġPartġII,ġbyġSaadettinE riġ(2011) 103 Câmiî, Muhabbet-nâme (Vâmık u Azrâ) Part I, byġM.ġEsatġHarmancıġ(423ġpagesġ2011) 104 Câmiî, Muhabbet-nâme (Vâmık u Azrâ), byġM.ġEsatġHarmancıġ(515ġpagesġ2011) 105 Gelibolu Mustafa Âlî, Mihr üMâh, by ZeynepSabuncu (2011) 106 Çȃkerȋ, Yusȗf ile Züleyha Haz. byġM.ġEsatġHarmancı,ġGülçinġTanrıbuyurduġ(2012) 107 Çȃkerȋ, Yusȗf ile Züleyha Haz. byġM.ġEsatġHarmancı,ġGülçinġTanrıbuyurduġ(2012) 108 Arifȋ Pa a, Diyarbakır Seyahatnȃmesi by Dr. B. Mermutlu (2012) 109 Kȃbilȋ, iir Mecmuası by Dr. M. Gürbüz (2012) 110 Kȃbilȋ, iir Mecmuası by Dr. M. Gürbüz (2012) 111 Kȃbilȋ, iir Mecmuası by Dr. M. Gürbüz (2012) 112 Za’ ifi’nin Gülistan Tercümesi byFatmaġB.ġYılmaz (2013) 113 Za’ ifi’nin Gülistan Tercümesi by FatmaġB.ġYılmaz (2013) 114 Bravery and eloquence: poetry in the Arabic popular epics (siyar shaʿbīya) Part 1 by Peter TG Phillips with a preface, by Stefan Sperl (2013) 115 Bravery and eloquence: poetry in the Arabic popular epics (siyar shaʿbīya) Part 2 by Peter TG Phillips with a preface, by Stefan Sperl (2013) 116 Mesnevi – i Baba Kaygusuz by Zeynep Oktay (2013) 117 Türk Edebiyatında Sindbad-name çevirileri by Gül ahġG.ġFidanġ(2013) 320 Back issues of Sources of Oriental Languages & Literatures And the Journal of Turkish Studies are available through: The Ottoman Studies Foundation FatihPostahanesi: PK 37 Fatih, İstanbul 34080 Turkey http://www.ottomanstudiesfoundation.com osfbooks@gmail.com

RELATED PAPERS

RELATED TOPICS

Log In

Mesnevî-i Baba Kaygusuz

Mesnevî-i Baba Kaygusuz

Related Papers

RELATED PAPERS

RELATED TOPICS