,. MedytacJ(:! Sztukll Dzanabudzara 1 jego Szkoly Pod r d kq Elvtry E vr OJ ltchtnOVCJ Mal IS Mcd 1tut1on The Art of ZJn bJZJr Jnd H1s School [dil d by [lVII il Eevr Opltct11nov M I IS 5Acanran 3aHa6a3ap 6a TYYHI11iil A3r cypryynb AH H ｣ｾ｡＠ H nbB1-1p 1 sp LlllldOb'li-1HOsa & WOJCICCh Eichelberger Urunch1meg Tsultem Isabelle Chrarleu Tadeusz Skorupski Barbara Banas1k M neu Publlkac1 towar ZYSZ<Ktl wystaw1e Medy t CJ Sztuka Dzan b dzar r J o Szkoty" zorganrzow n J nr z l p nstwow Muzeum Etnograflczn w war sz wr w wsp6tpr cy z Muz urn Sztuk Pr knych rm Dzan.1badz r w Ul an ｂｾｴ 2 cz rwca 30 llpca 2010 r Kredvtowa I 00 056 Warszawa Potsk Kurator EIV• a Eevr DJaltchmova let s ｯ ｲ Ｎ＠ Mongotr Thr s pub rcat1on accompanres th e hrb1tron M d1tatron The Art ot Z nab zar nd h1s School or n1z d by With the Zan b zar Mus um of Fm Arts 1n Ulan B tor. Mon oil the Stat EthnograPhic Museum 1n Warsaw 1r p rtn ｲｾｨｰ＠ June 28 - Jut 30 2010. ul Kredytowa 1. 00 056 Warsaw Pol nd Curator Elvrra Eevr DJaltchrnova Matets 8 pwa8 .aa b YrcaaTHbl 3V1'1H ynCbiH My3ei1. YnaaH6aarap .aa b r 3aHa0aJapbiH H p M>KI'1T .[lypcn 6a111ryyncaH ''6Acanran 3aHa6aJap Oa ryyHI'1111 AJr cypryynb" yJJCr n Hr Aar nl)a 38n n 2010 OHb16 Ayraap capbiH 28-Ha c 7 AYr p capbiH 30 pe.ab1T08a 1, 00-056 Bapwa8 .nonbw K parop Ｓｮ｢Ｘｾｯｰ｡＠ 3J8p .[1 ﾷ ｡ｮ｢ｙｉｈＰＸ ﾷ ｍ｡ｮ･ｴＮｾ＠ ypn r i'11'1H My lilT "' lJMTp<JH 0 IIIOH ILUSTRACJA NA OKLADCE FRONT AND BACK COVER ILLUSTRATION I XABTACHbi3YPAr Dzanabadzar i Zanaba zar l 3aHa0a3ap Rysunek Draw ng I 3ypar Tusz oap1er In paper 63 • uaac Art ysta nreznany Ar t ost un nowl'1 Yn TdHIIIrJl Oyr Jn-. Kol qa Tsu tema The Tc;ul tem Collect ron TLUMACZ ENI I TRANSLATION I OP'IYYnrA Polskr Poll h I nonbw n Zb1 nr w ｗｯＩｴ ｹｾＮ＠ Urszu l I UynT3MIIIi71H U rnyynra KOREKTA I PROOFR ACING I Foto rafia Paristwowe o Domu Wydawn1c1 o. Ulan 8 tor. ongotra 1982 I Photo raoh of Th St t Pubtrshm House Ulan Bator Mongolia. 19B2 1Ync biH 3yp r. YnaaHOaarap, MoHron, 1 82 Wszvstk'e ZdJec1a Si! wtasno crij Muzeum Sztuk P•eknych rm Dz nabadzara w Ulan Bator o r1 n1 stw1 rdzono m cze1 AI Photos belongs to Th Z nab zar Mu um of F1n Arts m Ulan B tor unlec;s otherw1se noted 1Ssp ep r Mil rn ｲｹｾｯ＠ Oon 6 3ypar YnaaH6a T p Ad b r 3 H 0 ｾｯ ｈ＠ SMY 6onHo ypnari'111H ｹＳ･ 20 I 0 b The St te Ethno r oh1c Mus urn Coo nght owska Don Pols I I POII">h I nonbw An 1 lskll En II h 1 ａ ｈ ｲｮ Men ol k1 1 Men oil Lho1 'Vactul m n ｾｯ＠ PROJEKT GRAFICZNV I AYOUT 0 d I n Ll<nb ch 1 N I YPAr T PRODUKCJA I PRODUCTION tuk z Orlln k1 n POL KA REDAKCJA CZVKOWA Anna Kolczyn k r I OITOR or POLl ｦｬｈＱｾｇ＠ J1 I ACAH It T K T or z Radostaw Srkor k1e o Mmrstrc1 Soraw Z gran•czn ch RP 2010 by The Z n bazar Mus urn of Frn Arts for th c t to s photo raphs Wszystkle or wa z strz zon All n hts re rv d caH ISB 1378 83 88&54-Q7 7 WYDRU OWANO W OL C I PRINT D AND BOUND IN POLA D Bn H 69 Andrz 1P c k th Ambass dor E tr ordr ry and PI mpotenuarv of on ol to th R public o Pol d 1nonbw vnCALI I Ml"l ter of For r n ffa1r of the Republ nlst r two Kultury Publ kacJa dofin nsow n 1 I Dz Th•s oubhcat1on rc; co fin nc d by th Mm1stry of Cultur nd N t 1onal H rrt 6HnY biH Co n, VHA CHH1o1 Blo11o1H A MHbl H M nr c H '(Y)K io1nr p en rJl dz ctw r dow o. rodkOw M•nrst rstw Kultury 1 Dzr dzrctw N I Od w 0 Pol nd 01 8 0HU ,)p r oereell 6yp3H nYHH c Ill OrrOHbl .0lM61o1HHAM 6Hn biH r .11 aA prr.111H Patlocn 8 C11 ope "' H PbiH lo1833H T3Tr c 11.11 of Pol nd dr Isabelle Charleux N r Jdm Clntrurr l.! dan Naukowych, Sorbona, Paryz. Franqa CNRS. N t1on, I c nt r ot Sc1ent1hc Rese rch, Sorbonne. Pans. France 3pA3M WVIH>t<LIInr33HII11ii YHA3CHVIII1 res. Cop6oH. napVIc, <PpaHu Powst wan1e mongolsk1e1 sztuk1 1arch1tektury buddYJSkleJ rzem1esln1cy w Mongol11 od XVI do X w1eku 1 Th Mak1ng of Mongol Buddh1st Art and Architecture Art1sans tn Mongolia from th VI to centunes MoHronbiH ypnar 6onoH ｷ｡ｾｈ｢ｬ＠ yp H 6 ｰｾｮｲ｢ｩｈ＠ XVI XX 3YYHbl MoHrOnbiH r P YPYYYA 1 yyc3n w dZI dzm, sztuk1 archlte tUiy oraz o otn1 ｯ ｴ ｾ ･ｴ ｧ ｯ＠ Ｇ ｺ･ ｭＱ ｯｾ cz c1 II) n1zz t IVOrcOw PrZYJillUJe s ｾ＠ powszechme, z w ｾ ｲ ･ ｮＱ､ ｯ ｗＱ＠ ｴ｡＠ za rtvstvczn go Mongotow1e uchodz racze1 odb1orcow rtub n sz 1 ch w so6tczesnych korzystall z us tug rz m1e tn1k6w, kt6rych czu 1czas towary od swo1ch Si1Siad6w Podobne PO I dy wyrazane Sil w or each naukowych dotvczqcych Sc t6 IV o az oczown Ow z rub1 zv p6tnocn ch Chm Jako t artystyczna 1techn1cz n art t ktow wskaZUJ neraln1 nat kt, IZ wvrab are 1 przez rz m1estn1 Ow os1adtych przeznaczon b I na konkretny uzv tek koczown1k6w z st pu C1 ostatn1 bvll . handlarz m ' na1 tdtcam 1 a n1 tw6rcam1 uwazano ze koczown,cy me m1 II n1 czasu 1mleJsca am tez t chnologu kon1eczn 1do tworz n1a dz1 1sztuk1, co wvma poJmah IJb t z sorowadzah luksusow ato sta t ch warsztatO oraz udz1atu protesJonalnych artystow ' r zem1 ｾ ｮＱ＼ｬ Ｖｷ＠ Ow szeroko rozpow sz chn1onv pogi,Jd. tz koczowmcy byll za tezm od swych Sq'ilad6w (r6wn1ez w sposOb gospodarczvl poddawany Jest ob cn1 krytyc znym badan1om (01 Co mo 1994) MoJe ｷｴ｡ｾｮ･＠ doc.1e an 3 WDISUJ<l ｓ ｬ ｾ＠ w ten szerszv nurt pomewaz przvgtadaJi!C ｓｬｾ＠ o romne1 ｣ｺ･ｾ ｣Ｑ＠ d zted z1ctwa artvstyczn go Mongotow sztuce stwo klasz torow buddYtSkiCh - badam. co 1 st w n1 1 mongol sk1 e-go w zakr s1e oroJ ktu ' wykonan1a AnaiiZUI<lC rzoneJ dla ponad dwOc h ｴｶｳｾ｣ｹ＠ roz 61 ory main go stylu mongotsk1e o korc ntru1 'ill;' na zagadn1E'n 1 ch etn1 czno c1 1 stvtu tm cz n go ｣Ｑ ･ｾ ｬＱ Ｌ＠ m lar zy, rz 2b1arzy oraz rnnych rzem1e tn1k6w w spoteczenstw1e man olsk1m c;przed roku 19 11 ongotscy Czyn 1sydz1 bye moze w ｗｉｾ＠ szym stoon u n1z 1ch poprzedn1cy na stepach . kuoow 11 luksusowe towary od s s1nd6w w wa rsz tatach 1mo num (Boy r 1952 162 164) 1 zatrudm I popnanych (a takze przybytych Jako uchodzcvl rzem,eslnlk6w 1 ｣Ｑ･ｾｬ＠ w p6 tnocnych Rzem1estn r zrzeszam byll w tednostkl WOJSkowe 1 pr cowall w c;to lecznych wa r sz tatac h tub ko lon,ach rz m 1 ｾ ｬｮＱ ｣ｺ ｹ｣ｨ＠ szacu, s1e na 200 000 do 400 000 (Chu 1972 [ 19561 243 F rou hil r 1990 200 2 14) Chm sc y 1 rodko wo ZJ tyccy Chmach tch ｨ｣ｺ｢ｾ＠ budowall 1 ozdab1at 1 r6zn stol1c 1mo r·um K rakorum Sh n du 1 D du (P k1n) (Stemh rdt 1988 62) Margot rz mleSiniCV nlewolniCV I t k<> Chlnsk:. biiSkowschodnl srodkowoaZJ ty kq• t nsk .• le czyz me POSI d Ia r6wm Z ... · Ol 61 sk sponsorowa a sz u .. Ska rodz1na kr ew etu b tO z m ＠ ＿ ｷ Ｖ ｫ ｮ ｬ ｾ dilczv z mur cych s·e sz uk 1mp fiUm man olsk1 e ow o e 1 1 6 z mongolskiCh artys w ' r :. , rodllmycl' wyrob w ora nl I blo rail m I rzy rzetbi.Jrzy I k hgr fOw dworu man olsk'e o c; dowodem n to ze t t o w tku Tym mem . lk nle podeJmute nawe I kamlenne rzeiby I mne z chowane artef kty s ｾ ｷｾ｡､･｣ｴｭ Ｎ＠ i Mon otowle byll n tv o ner ml sztukl abc J ale tworzyh taki dzl t tvoowo mongolsk e Poza tym upodoban la mongotscv artvSCI r z czywiSCie 1St me lk, I k · I K znych gustclCh 1 o CJO sponsoram' o k tyc t k rtyst6w or z prz noszeme tw6rc6w z mnvch krat6w do ml ast Imperium man 1 k h 0 tron6w m !ISSOQ sz u ' ' • I t hnlk or z o romnym rozwotem twOrczoscl rtystvcznet. co z kol I st to ｣［ Ｌｾ＠ nowym artvstvczne mongo s IC owocow tv zaootvczen,em wl u c golsk1ego. z h . kle perskleJ 1 tyl) tunsk1e1 zrodtem lnSPHilCJI dl sztukl c Ins J, adku Imp rtum gdy potomkow' Czyngi S chana ktOr zy r z d ZII m lyml nle chodz 1ty w okrcs1e po up Podobne Pr oc sy z] buddyzm tybet nskl a nast pn 1e w ｷｵｾｫ ｳｺｯｾ ｃｉ＠ stat s e podd nym zost II (oonown' ) n wroc nl n zateznvm' p, nstewK ml, Ole Sl buddyzmu ' nastePUiilCY PO nHn szybk• rozwOt 'nstytuCI I buddy zmu mongol'>ktego. za lmper um mandzur skl o Odrodze d cz rz tblarstwo m I r stwo I obi kty kultu (llustr. 1) Pocz wszy ad konca n1 m na rchlt kture o sa nl · h Od ta b owocowaty z potr z ow Zl dZJnl rchltektorv pr zyCI ta llc znych sto lar zy' kowall z Chi n p6 tnocnyc a r VI Nleku ZWI kszon w d k h Jakl z tem rot wyp In I mo, o'c;cy or az obey r z I artySCI t k i o rodzlmych r z mle:o nl c w ｴｹｾｊ＠ z ｫｴｹｷｮｯ ｾ ｣＠ ｾ Ｌ＠ ｭｬ･ｾ｣ｹ＠ In the matter of art arch1 t cture and cralts m general the Man ots tlilv a reput iltlon of b '" con sumer s (or d troy rs) rather tf'lan oroducers and 11 IS general! accepted that they employ d craf tsmen whom they had c. ptur d , 01 1moort d lu ury oods from the1r neighbors both durmg th M1dd e Ages and m th modern p nod Th ame v 1ews r h ld 1n cad m1c wo r ks bout th Scyth1ans and the nomads of the Northerfl Chmese front1er the artef cts' rt1st1c and techmc they were produced by sedentary craftsm n for the spec1flc use of the nomads of the stepp th 1nt r b 1n nd th pi c . nor the t chnolo not producers The nomads have b en sa1d to have ne1th r the tim "trad rs and r 1d rs reQUires fi ed workshops and orofess1on I rusts nd crattsm n Th Wid sor d v1 w that the nomad w r d p nd nt on th 1r ne1 hbors (mcludiO ben econom catty dep ndent) however. IS now comm urd r mt1c 1 e am1n t1on (01 co mo 1 94) My own r rch fits mto thrs larger ouest1onmg by lookm at a ma1or s ct10n of Mon ol rt1 st ｾ＠ hent gc the art s produc d for ov r two thou nd Buddh s monastenes - and by asking what IS Man ol d s1 n d and Man ot m d bout them tt addr ethmc style of carp nters. pamters. sculptor s and other arti sans m pr 1911 Mongol soc1 tv thr ou h n of an ongmal Mongol style The Chmgg1s1d Mongols. P rh ps more than th 1r pr d cessor s 1n th st ppe bou ht lu urv and employed captured (as well as refu e and e '' dl cr ft sm n nd c rp nt rs m 1mo at work hop 11 art1sans were organ1zed 10 m lit ry units and work d 10 the cap1tat s war kshoos or m rt1 an s colon n NOith Chin 1 1 est1mated between 200000 and 400,000 (Chu 1972 [1q56) 24 '3 F rouhar 1990 200 2 141 Chm Ｑ Ypnar, ypaH Ｖ｡ｰｾｯｮｲ＠ 6onoH rap ypnan 3M33 ･ｰｈｸｾｯ＠ ｯｾｮｲ｢ｩｈ＠ yp:J HA MOHronYYYANr 6yr ｲｙｾｯａ＠ r p rn ｊｙｾｉａ＠ (3CB3n vcrrarYI'IA) r3 VJ.Q3r LlYHAa.n 3YYHbl yeA T3A onJHbl rap YPYYYAblr ｷｾｯｲｮ＠ .nar 6alo1C.IH , cn n epw opHyy.Qadc , H r 1 1 3p3rfl33Hio1 1o1 33 6apaar OpyynAar f3C3H Ty f33 M3n Olilnrom Ｖｾｯ ｩＺＱ ｬ＠ V1 11M pxyy COH 1,1 CKIHVV.Q 6onoH YMdpA RTtlAbiH RJraa p HyT r p aMb.Qpax HYYll3flYAio1 iiiH ｲｹｸ｡ｾｯ＠ 3PA3M ｗｬｯＱｈ＾ｋｾｮｲ＠ 3Hio1H 6yT33nyy.Q3ll ryccaH Ｖ｡ｾｯａ＠ r _ CoenbiH Avpcram ｊｹｩｬｮＺｾｯｈ＠ 6ai1X 6ereeA ranbiH HVYA3nYAI11o1H ｔｏａｯｰｸｾ＠ ｡ｮＮｑｈｏｂｔＰｾＱ Ｂ Ｖ｡ｩｬ＠ 33 ｙｰｮ｡ｲｾｯｩｈＶＧＨｔＳＩｉｖ 6ereeA HYYA3nY.Q3ll ｲｾｯｩｍ＠ Jaa ｊ｡ｾｯＮ＠ (3.Qio111H J ｣ｲｾｯｉＧｈ＠ ranaap Y T3p) Ｖ｡ｾ｣ｈ＠ ｯｮ Ｎｮ ｡ｯｾｙａ｢ｬｲ＠ ypnar 6onoH ｸ ｾｯ ｾｯｵ＠ ranaac Hb ｷｾｯｈ＠ n x A TJ.Qr ｰ ｾｯ ｾｯｲ＠ ronAyy ｣ｹｰｾｯｈ＠ rap ypyyy.n6yr H x3p3rUJ3HA Ｓｯｰｾｹｮ＠ ｾｯｬｩ｣Ｓｈ＠ 6 lolA r YyH c y3 ., .n HYYA ｮｙｾｯａ＠ 6yr ｲｙ ｾｯ Ｎｑ＠ lYio1A yc .. ｹＮｮ｡ａｾ＠ ｰ ｂ ｉＱ＠ a.n6aii1Hrb1Hypn H6onoHM pr 1111o1HypaH6yr nYII1.Q r PYYYYA66 lo1 wilapAn, r r 1 1 Ｖ｡ ｾｯｰ＠ cas. ｲ･ｸｈｯｮｾ＠ Y yrylil Ｖ｡ｾｯ｣ｈ＠ r · y3 ur Ｖ｡ｾｯ＠ ｈｹＮｮ ｮＧＴｊｬＱｾｯｲ＠ epwyy.a c J aMaapanr 1o1 3 rJ ' VJAJr 3H3xyy ryr33M3n y33n Hb ｯｰｙｾｈ＠ y tl WYYM>Kn:m.n epre 6onoa (0 Co mo 199 1 41 MOHrOflYYYAbiH ｹｰｮ｡ｲｾｯｈ＠ 681o1HH TOMOOXOH X C3f 6onox Oep MAHra rdpyl'l CVM lo11o1l\ A Opll1yn.JH 6y r C H ypn flo1I H 1 6yr 3nyy.n3A MoHronYyy.QbiH 30 I'IOCOH 6onoH 6yr33C3H ｊ ｹ ｾｮ｣＠ Ｖ｡ ｾｯ ｲ＠ 3C3 r na p)<. ｍｾｯｈ＠ ｃｙａ＼ｾｮｲ＠ , H x.yy wyyM nJ xa HAn ｾｲ＠ A Hlo111U3 Ｖ｡ｾｯｲ＠ 60nHO >K11 HX3H3 MOHfOn 1111o1U , JaraapbiH ｘ Ｙ ｲ＾ ｋ ｦｬｯＱｾｲ＠ Cytlna Aila 1911 OHOOC BMHe MoHrOnbiH yrc BCTHbl JYHH acyy.Qa n My aH, 3 pa Y, ｣ｾｯｮＶｊｰｙ＠ 6onoH 6yc A YPYYYllbiH 6yT33n (l( iiiH YHll3CH io1 1o1 oHunor lo11o1UJA aHxaapnda reanepyync JH 1o1n 6 4111Hflo1C aaH 6onOH TYYHio1 1o1 f 3anraM narYio1.Q 9 MH9X ｹ ･ ｩＱｾ ｈ＠ 3HT3H xapbuyynaxaA 11nyy I'IX M r p epwyyAJ c T HCdf 3 ＳｰｲｮｊｈＱｯｾ＠ 6apaa yAanAa>K aaY, onJnor.acoH (MeH TYYH Yn3H uar aaYna H ｾｯｰ ｣ｊｈＩ＠ r p YPYYYA. My , LIH Hclpblr (.11<( ｲ ｹｰｈ ｾｯ＠ .nap Hbl 3 ra3p ABA ｾｯｮｶｴＺ｡ｲ＠ Ｖ｡ｾ｣ｈ＠ 6a11* 6onox 10M (Boyer 1952 162. 164 ) YpYYYAblr u ｰｲｾｯｩｈ＠ aHr111 H ｲＪｾｯａ＠ ｹ｡｣ｾｰ ｮ｡ｈ＠ ｈｾｯ ｩｬ｣ｮ＠ ｮｾｯｈ＠ Ｓ Ｑ n Chm IS Kh n s d cefld nts m JOIIIY of th fTl ubm1t d 10 t d n w d m nd •or nd ar!l n ' c400.000 LKzba ob1 ktOw wykonanvch ze umber of cult 1m es m WaWI1Hbl JaH VHI111HH 3V1111CHHH TOO rea cooper 40 'ill er Shanfu $1 Ayu1tu Sume Longfu S1 Ba1taz, I dO Chagdn Baro1 Zh OCI 76 2 rao Sl 1 12 pamtmg T1b t n 401 40 7 177 56 28 82 359 23 Ill 4 101 6 5 5 11 5 8 97 1040 705 5 2 Chuanru1n M o 70 3 Un1yetu Sume 46 22 Dongban Mrao r 11 bronz Gangy.an Sume Yamun Sume 11HU M T8pl1 11 LICZba kSI gPO Numb r 01 books m CYllObiH TOO 1 74 Moneol 762 14 '>42 160 401 97 47 1052 32 405 660 3')0 144 237 127 40 Ｑ Ｐｾ＠ 73 42 223 1 16 100 17 21 204 7 108 1,746 284 205 1 33 100 24 8 17 105 55 21 8 875 46 6 60 24 8,278 75 58 B 1Zr M1ao Llczb.:llnstrum r'ltOw rytu lnych Numb r of ntual in trum nt 3aH YHI11111H 33MCfi111H TOO or music oth r T bm Sume 19 8 4 Kr1aydn tu ym Sum 40 124 24 24 5 472 58 20 11 5 155 981 81 48'> 2 043 12.248 I 470 TOTAL 1 351 1 754 161 flustr 1 Sp1s wrzerun 6w malowrdet ksr(! 1mstrument6w muzycznv h 1 ( on federaqa Dzuu Uda Mongolra Wewnetrz na) w 1935 k ( n ez cvc h do k sz tor6w I w ro u z Y rn Gaolibu 1985 555) ｙｈａＳｃｔｹＮｮｾｯＱ＠ (Seep MoHronbiH 3yyH·Y.n >Karcaanr (Vexing Gaohbu 1985 555 • ac) ｾｯｍ｡ｲ＠ ) CyM ｾＱＭｬＮｑｊ＠ CHINES CARP NTERS IN INNER MONGOLIA UNDER TH th MING AND QING DYNAST! S Dun th on ol thn a cho zunu ludu ｂ ｾ＠ rrn F• 1 Inventory of rconc; parntrngs, books and musical mstrument b ion rn to th (Jou Uda League. Inner Mongoli a) m 1935 (from Vexing Gaollbu 198 555) mon st r It: ol th XycH3n 1 3yyH owyyHbl 6aapi1H cy.nap 6onoH xe Ml-11-lH Ｓｍｃｲｾｯｈ＠ ·- CHINSCY CIESL£ W MONGOLII WEWNE;TRZNEJ W CZASACH DYNAST II MING I QING Po 01 e1wszym nawr6cen1u el1ty mon olsk1 1z CZ<1s6w dynastll Yu n w XIII WI ku Mongotow1 zostal panown1 n wr6c "'na buddyzm tybetansk• pod kon1 c VI w1 ku 1rozpocz 11 budow ｾｗｉ＼ＧＡｴｶｮ＠ 1n tac6w korzvstdJ c z chuiskl J srty robocz J Budown1avrr. z snas ow1 zn go 1111 ｾｴ｡＠ Choch chot (Hoh Hot) dZISieJSZeJ stol cy R 1onu Autonom1cznego Mongolu W wn trzneJ w ｃｾ＠ h w6wcz obwarowan go tacu byll chmscv 11111 gr ncr. uchodzcy lub rency wo1 nn1 orz bVWilJ cv na dworze All n ch n (1507 8 82) C1 kt6rzy 1"11 r, k1 DOl c1 0 archrt k turze bYh zatrudm m przy budow1e 1ozdabr 101u p I c6w 1ｾｷＱ＠ tyn 01 rwsz o P I cu ch na w 1551 roku dru ow Ia ch 156'5 67 p 1 c w Choch choc 1 w 1572 roku. ｾｷｲ＠ tyn1 nad brz g1 rn J zror Kukunor Ｈｾｷｲ＠ tyn Czabcz Jaij w 1577 lch Dzuu (Wr a Swr tynr ch.l'> D ZJ'l o[sr] , E 1 )) w Choch choc1 w 15 79. 1td Budowa11 takie wroskr 1roZWIJall rolr-1ctwo wok6t Choch chotu W roku 157 2 bvto 1ch na1wvr tme1nrewr lu gdyz ａｬｾｮ＠ ch n poprosli dw6r M1n ow, by ｮｲｺｹｾｴ＠ 1no mu mrstrzow c1es1 lskiCil · mnycll rzerT11 ln1k6w potrz bnych do budowv w1 tynr Ow6r pOCZillkowo n1ech tny, ostateczn1 postal cres11, w n dz1 1 i ｢ｾ､Ｔ＠ on1 gw ｲ＼ｾｮｴ･ｭ＠ pokoru 1SlniZcJCJ (Charleu 2006 RozdZI 1 1) Cr flczycy 111 byt 1jedn k 1edynym Zd&r n1cznym1 k P r tamr gdyt do budowv oosq ow z orasz mot )kl rtyst6w n pal krch (zob pomz Jl Choc z ｣ｨｲｾｳｹ＠ ｣Ｑ･ｾｬ＠ wsp1n 11 1 po c;z zebl ch h1 r rchu r zdobylluzn me ksl z ､ｺＱｾｫ＠ z st.. m wn1 1onvm w rozw6J go po darki1"10n olskr J, to 1 dn k utrac11i onr wsz lkr wplywy po podn1san1u tr t tu pokoJowe o z Chrn m w 1571 roku w n tepstw e w. z mch przyJ lo budclyzm mon olsk1 1ul loman olrza Jl w wcz o;nym okr sr panow n1 dyn 111 Qrn 1m1 r CJ thll'lsk z nrkl n1 m I catkowlcre z wz ｉｾ＠ n prow dzon palltyk se gaq 1, kt6r 1c 1 m byte ztuczne z chow n1 toz mo cr tmczn J Mon otow Pol yk ta n rz con prz z PI rw zych ce rzv mandzur 1ch Hp Ｎｑ ｉａｾＱｈ＠ B<lJr m L It Ounn r I 35 OH.Q 6a ' ｾｯ ｣ ｡ｈ＠ xeper YP•H . l-1 11 11d r tp yp •v llbiH 6 IJ.1 H d/ ry 1-1 6.n.: r yy n H Hb ＶｾｮＱ＠ T AA p p rr ｾｯＮ＠ MOHranbiH 6onoH r .QbiH p'l .Q paz \lal Ia Jed n1e mew1elk1eJ hczb1e kupcow chu'lsk1ch na ｗｉｾｚ､＠ do Mongolii Ta strateg1a z tam Ia ｓｬｾ＠ 1cdn k w ootow1e XIX w 1 ku z powOdu kryzys6 sooteunych 1 gospodarczych. tore doprowadzlly do m soweJ em1 r ilCJI Chu'lczyk6w do Mongolii Chmska obecno t w Mon 0111 Z 11: SZ Ia Sle JCSZCZe na DOCZ!llkU W1eku W roku 1912 ｬ､ｮｯｾｴ＠ chu'lska W Mongolii W wnctrzn I prz kracz Ia IICZbe 1 500, 000 (na z led 1e 878 000 ongot6w). zas w 1937 byto 1ch 3 000. Szacow na ltczba Chmczykow w P6tnocn 1 (Z wn trzneJ) Mongol , wvnos1ta w 191 ro u okolo 100 000 z cze o 75 stanow1 1handlarze 15 robotmcy", a 5% rolntcv W1elu c1e 11. omantow (so CJal st6w od f ngshUI ) 1rz m1eslmkow orzemosto s1 z ootnocnych Chm do Man 0111 w ｷｮｾｴｲｺ･ＱＮ＠ skuszonych rosn.1cvm z potrzcbowant m na budowl , oos 81 w metalu 1 przedm1oty rvtualn Man aha stala s1e pod kon1 c I w1eku waznvm osrodktem handlowym dl z kroJoneJ na sz rok skat pro dukq1 chli"SkleJ (a takze. w pewnym stopn1u. rosvJSkleJl. 1uz tezn11a ｓｴｾ＠ od produklow soozywczych, tekstyl1ow 1 wtelu mnvch d6br uivwanvch na co dz1en Mongolscy kSIClZcta polubllt chmsk1e luksusowe towarv 1 budowall palace w stcp1 r kt. ze oodr6t odbyw 11 p1 szo. z trw t on fTlt s1 (Campb II 1903 504) c 1z rozooczynal or ce ooo Na tervtonum cateJ Mongolii 1stn1eJCl swtadectwa co do obecno Ct ct Sit chmsktch. wcdrownvch tub sorowadzonych z Chtn nJ stale przez wtadc6w mongol'ikiCh w cz sach dynastu Q1ng Dotvczv to takze Man 0111 ZachodnteJ. gdzte zn cznt przewyzszalt ont IICZbowo Clesli mongolsk1ch Wsr6d Czachar6w Mongolii WewnetrzneJ wszvscy murarze 1 ｣ｴ･ｾｬ＠ byll Chu'lczvkamt 1 n og61 ootac no tch ot6wk (Vreeland 1962 (1957] 50) W1elu z owych rzem1eslm 6w bylo oocz tkowo robotn1k m1 wedrownvm1 11 C w Campbell. konsul brytyJSkt w Chmach, tOry oodrOzowat oo ongol11 w 1902 roku tnformow I z .wszedz1e w Mongolii Wschodnt 1 w1 tyn1e 1 kl sztory s r staurowane orzez wedrownych robotn1k6w chii'ISkiCh, za sam1 Mongo1ow1 me potrafiq teJ or cy wvkon , m chc s1 J J wyuczyt N orzy lad klasztor tch Burchan by odnaw1any przez mur r z chnisktcl:t sprowadzonych w tvm c lu z Dol on Nuuru Przedst btorczo t tvch Mongolia But th1s ool1cy collapsed owtng to th soCial and economtc cme or the m1d nm t nth c nturv. wh1ch caused m mm1gra• on mto Mongolia The Chmese or sence 1n Mon ot1a mtens1fl d durmg th arly twentieth c nturv 1n 1912 th Ch·n s popul tton of Inn r on oltJ e ceeded 1 500 000 (for only 878,000 Man ols). ｾｮ､＠ In 1 37 th y w r 3 000. 000 An st1m t1on ror th n1.1mber of Chmese m orthern (Out r) Man oil m 1918 was around 100000 75% or whom w r tr ders. 15 "worker. and 5 r rm r M ny so Claltsts) and artisans mov d from North Chm to Inner Mon oil . attr ct d by th rowtn d m nd carpenters geomancers (f ng hUJ for construction metal statues and ntual ObJ cts Mongo 1a h d b com 1n th IJt ntneteenth c ntur y n tmportant comm rc1 1 c ntr for large scale Chmese oroduct1on (and to a ccrtam degree for Russ1 n product ton). creatmg dep nd nc 1n looli. cloth. and m nv ood5 o d 1ly life ongol onnces developed a Itkin for Chmese lu urv oods and h, d d nt r y pal ces butft 1n the st pp Dunng the 0 ng dyn sty th or sence or Chmes c rp nt rs. ttm rant or h1r d lrom Chma l)y Mon ol p11nc s. IS Jlt"St cr cross the entire Man allan temtory, mcludmg Wester"l Mongolia, th y I 1r ly outnumbered Mongol c ｲｾｐｮｴｵ＠ Among the Ch 11 r or Inn r Mongolia the bricklayers and carp nt rs w re all Chme . and wer ｵｾＮＱｹ＠ oatd 1n ca h (Vrc 11nd 196.2 ( t 957] 50) Many ot th ｾｲｬ＠ ns were ongmally It mer ant C W Campbell the Br1t1sh Consul m Ch1n who trav lied round Mon alta 1n 190.2 mforrn u lhJt • v rywh£ re m East Mongolta the ternol sand monastenes are reoa1r d l>Y 1t1n r nt Chmes workmen. th Mongol th m tves be1n un bl to tlo uch a work and unwt ling to learn " For mstance the lh Burh n mon st rv · w s bem repair d by et11n' m,1 on , nd cJrn nt rs tmp rt d or the purpose from Dolen Nor Th nt rpnse or these m n c n b JUd d from th 1 ct that th v m td th rourn v m ,1 month orr ot orawcally or mg heir way for they started wrth 11 ht purses (C, mpb 11 1903 504) XATB.QbiH .Qap 4YY.Q MoHronbiH .QI!II!IH Ja Cri!II!IH 9 l!ln£1 Opyync H XYBb H Mp3 p3 X aA HOCAO.Q yH nJr.Q H A W axl!l 6 1!1 IH 4 1571 OHA XATB.QTal!l 3H l!li'!H r p3.,. "a "v l!lryync Hbi.Q P rdap px M .Qn' 3 OA>KJ YyHI!II!I yp AYHA T AHI!II!I 1!1 H Hb MOHIOnbiH 6y.lllli!IJMA Op , MOHrOn.Q YVC433 ＮｑｉＡｾ＠ 3 JH ye.Q MOHron YHAJCTHI!II!Ir ｡Ｎ｣ｾｲｮ＾ｋ＠ YIIIH ｙｾｃ｢ｩｈ＠ yn.Q 3 Opl!ly.Q AeyyncaH 6oAnorbiH AVHA xAHlAYV.!lbiH uaraa4nanblf YHAC H.tl Hb JorcoocoH 6al!l 33 MaH l!llo11i a1-1 libl a.Qblli rynra -. _ li xynJ nr c H vOAflOfbiH Aaryy JeexeH u H TOOHbl XVAt1nAu 4Ablr MoHron pyy H erp H opo blf Jeeweep4 6ai!IB r 84 31i3xyy crpareri!II!IH 6 I OAJ10f0 Hb 3YV1ib1 AYH.Q y A rape H Hl!ll!lr M, 3AI!II!IH 3 Cfi!II!IH AMp nbiH ynMildC YH nT A op ATBA uaraai.JI!I.Q onHoopoo MoHrOnA op 33 Mo1-1ron A b xAr AYYAbiH Too XX JYYHbl p 4 H M rAe JP Ｖ｡ｾ･＠ 1912 OHA 6 P MoHrOnA ATBAYV.QbiH TOO 1 5 C A r 04 6 I!IC 878.000 Op41!1M 6ai!ICaH) li MOiirOn4yyA .Q9Hf9 6on 1 37 OHA T3AHI!Ii1 TOO 3 C8AA yp4 Ap ' Ｈｲ｡ｾｂａＩｍｯｈｏｮＮｑｸ｢＠ ATBAYV.Qb1HT0019180HA 100,000 JJn 6ai!ICHb175%Hb YJ.l.dOJ). d411J)., 15%Hb 110'111J).,5%HbT p11d411J).0al1 H 6 I!IHa 'MapA XATBAaac onoH TOOHbl .ll P 4YVA. reoMaliT - cPJHrwyri!II!IH M pr T Map uvrraMan , wawi!IH wyrnJrl!ll!lli 6al!lryynaM l!ll!lr 6apl!lx ece1-1 1-13M rA >K 6ylil ｸｊｰＺｭｯｾ＠ Ｖｯｾｈ＠ Tal!l l!lnTHYY.Q (!eng hUI Jll.* p Clailst ) rap YP4YYA 6.tpl!lnr I fill rop111noH 6eep MoHronA op>K I!IP>K MoHron ync XI 3YYHb1 cyyn P AT .llblli (MeH opocbiH) 6yTJJr.Q xyyHI!II!Ir epreH xJM>K r p p rn x .QI!II!IH Jacrl!ll!lli 4yxiln r e YBI!IP 4 • YHC, 6ec 6apaa 6onoH e.Qep TYTMbiH p rn Hl!ll!l onoH TOOiibl 6apaa1-1aac x Maapanralil 6onco1-1 6 l!lnaa • MoHronblli Hap XRra.QbiH raHcar x P3rnJJHI!IIo1 6ap aHA AYPna 6on>K, r n Hyran OPA xapw 6apl!lyna 6onoe YI!IH yncbiH ye.Q XATa.Qaac ･ｰ｣Ｎｾ＠ I!IPCJH 6onoH MoHrOnbiH px 6apl!lr4.QbiH xycJnr n HYrraa P rapxcaH 6ai!ICBH Hb T M.QJrn r.QCJH 6 I!ILJ.ar 6apyyH MoHrOn.Q r .Qr p op>K l!lpc H .Qapx4YVA MoHronbiH 6y pl!llitH TOO Mo1-1ron Aapx4yy.Qaac x .ll Ai:lXI!IH 1!1 611!1 ＱＡｾ＠ I W dZIS )5lytTl Wqw6Z Malar l n oozostah w 1 go cz sto prow dzah sl n:wch ct t1 L'Omant6w , murarzv z Chtn p61nocnv h Zamozm budowmczowte c11 tell mt C n Jl nszvch wykonawc6w m nto Choctaz szcz llw mte 1sc 1 oomv , y czas na rozpoczcc budowy wybrertll zwykl mnrct1 c trolo . Man otowte nt dostrz gal 1 zadne1 przecznosCI ｭｴｾｺｹ＠ tyb t nsk 'chtnskil geomanc1<1. 1 ｣ｺｾｳｴｯ＠ prow dz h chrnskrego so CJ h t od ｾ＠ n llu1 lub tez ｣ｴ･ｳｬｾ＠ kt6ry or ktyko " 1t h w 1735 ro u do budo w. tynt w k\asztorze Szon choryn !choswn Chorczynskt, Man oli W wn trznal orow dzono rchlt t z z n trz oraz tVStilC taw ych rzemr tnr ow !Enhen Batu 19 6 79) W roku 1796 trzydzr stu cr It orzybyto do Mongo' 1 z P k u aby 'IZ!'it t Geg n Sum (choszun Cl:'torczvn kt), zas w 1818 ct I z Pek•nu wybudowall Deczrn Sum (choszun Na1m nskt, Mon olra W wn trzna) Po rOd mctl byt Tumen Oldz•tt z catq o wnosct Mongol (Feng u zt1on 1991 868) W 1698 roku Dz cund mna Chutucht prow dztl robot m 6w chJnskrch do budowy klasztoru w pobhzu dzrsre1szego Dzuunmodu w Atm ku Centr lnvm w Man oht (Du H llde 173 • IV 518) Na no czqtku wreku sorowadz no chti'l krch cr II 1murarzy z natbltzsze o mtasta chin kre o. by odn wtat lub odbudowvwn kla ztory w choszum Chorczynsk m Boo w ng (konf der CJ Dzrnm) Mr szkancv wrosek wvkonyw II orzv odnowte drobn pr ce !P o 1970 71 666) Wtelu chrnskrch 1 m ndzur krch rzem1 lnrkOw 1 cresl1 tow rzvszvto rOwmez k ｲｾｺｮ｣ｫｯｭ＠ chtnskrm wysylanym do Man 0111 ｷ･ｮｾｴｲｺＱ＠ ceiL. oostubt nat mteJSZ ch ystokratow man or krch 1o tedl n1 ste M ndzursk zan mongol kr go kst Cta w Charcz1 n1e orz byt wraz z rz m1e r, ;m m dzurs mr • ch1r'lskrm ktOrzv w budoweJtr Ch tun Sum !KI1sztor K r zmczk1 (Haslund Chnst ns I' 1949 48 56) s dmtu mandzursktch cr r nt wolmkow 1 murarzy kt6r zy tow rzvszylr taka sw1tc1 ks1 znrczkr m mdzur kl po lub1on 1 szt chmo z choszuPu Chorczvnskr o Oza akt chana 05J dl to c; w Man oh w cz sach Or nlon Wzr It sobte z zany ｍｯｾｧ＠ kt a 1ch potomko 1e mteh st tus so CJalrv do of'lca trwan1a dynJStll Qrn 1nd the c USDICIOU ltrn tO I I I th Chrn on nc1 t 1r hr 38C8apnyyna aap Hyrr, ac ｲ｡ｰｮｾｯ＠ ｾｯｩｊｬ＠ 8 ｾｯｰ＠ AT JlbiH Jl641o1H r P YP4YYJlblr c Heree pyy ｷｾｯｮ＠ MY aaH Hapraiil epcenMer Ｖ｡ｾｯｬｋＳ＠ or,NMbiH Wap 5 ｰｾｯｮｲ｢ｩｈ＠ IX 3YYHJl AT JlbiH rap YP4YYJl H r Ｖ｡ｰｾｯｮｲ＠ M3T Ｖ｡ｰｾｯｮｲ｢ｬ＠ ( 1727-31) r .., lH ｃ＾Ｎｊｾｯｈ＠ (no JlH 8 1971 118 C8 n MoHrOnJl cyypbwt1H Yongzh ny x i:IHbl ｹ･ｊｬＶ｡ｰｾｯｲ｣＠ Ｖ｡ｰｾｯｹｮ｣ｈ＠ 11 (98ep MoHron, ｾｯｰ＠ 11 3Hx.ll33 OP41o1H ypb 33 (Errh n Batu 1818 OHJl 533 ｾｯｷｈ＠ AT8Jl ac owyy) ｣ｹｍｾｯｲ＠ ･ｈｲｷｹｾｯ＠ M pr Oap11yna a ｾｯｮｊｬ＠ ｾｯｮｲ＠ H c8 n 1'P ｈｲｷｹｾｯ＠ 1735 OHJl,r JlH M JlJl r M c" ypaH (98ep MoHron, ｈ｡ｾｯｍｩｬ＠ yp.tr ｲ･｣ｮｾｯ＠ Ｖ､ｰｾｯｮｲ＠ ｊｬ｢ｾ＠ ct 11 fl OM lHTbiH BAdr 6, .., ..,..,Jl 0 ｰｾｯｹｮ＠ M 881i epner41o1H Hap, ap 3YYP 3 C8 pb1H a Op41o1H Ｖ｡ｾｯ＠ 3 (Du Halde 1736, IV 518) • XX ..,.., r r owyy) 6apb YYHbt OOpOHJlO WOH opbiH lo11o1AI11o1H 4 OonoH MAHr. H ,.dnJlapr,.., rap yp4y Ablf H ｣ｹｍｾｯｲ＠ , T ａｈｾｯ＠ ( ｯｰ MOHron yH 6a11 33 (F ng Xuezhong 1991 868) >Ka838HJlJM6d yHtn 1 98 OHJl xAraJlbtH UlKio1n4Jlblr YJ..lb 3YYHMOJlbiH ｯｾｰｮｵ＠ yyp w .tH H 1986 79) 5 3 11Hr 3C 1796 OHJl 30 My a H MoHronJl ｾｯｰ＠ My aaHYYJl Ll341o1H ｣ｹｍｾｯｬＱｲ＠ dH ｙｈｊｬＺｃｔｾｯＱ＠ ..,..,Jl u u pn ｲｹａｾｯｈ＠ AT ｯｾｷｊｬｲ＠ 2 8) MbAfld Jldd H AM<ip6.tA 1 1n, 1Hr ..,..,Jl ( 1727-3 ), ｄｯｮｴｾｈｙｐ＠ Lt , Jrnyu ( 1 5 172 ) Hb 3 lH XATdJlbiH H pr yp IH ｃ＾＼ｊｐｴＱｮｲＺｾＴ＠ 3ypar Tecm11o1H raJ pr ＾ｾ＼ｯｮ＠ Jlar Ｖ｡ｾｯ｣ｈ＠ 6er ell ·1Hbl OPJl apw, MoHrOnbiH CyM 111o1Jllo11o1f YHJl3Cn3f"'lo1Jl YMdPJl AT8Jl C H Ill 1o1 M 21 nurrb r ol Ｔ ｾｯｈ＠ owyyl 6o rocoH Jlorop TyMJH ｮＳｴ eHe r1o11o1H Tee ｴｾｯｍｲｈ＠ JP AT JlbtH <1Mflo1lo1H ｯｾｰ＠ OTYYJlciCI OWYYHbl ＾ｴ＼ｾｯｰｬＱｍ＠Ｈ 81o1Milr) lo111JlYYAio11o1f Wlo1H 41o1n>K C pr :mr C' H 10M T HJl 1o11o1H opwlo1H ｣ｹｲＴｾＱａ＠ O;m 33 (Pao 1970 71 6 ) Ｑ ｾｯｲ＠ 6 n M r 8 t1B4 ｾｯｰ｣＠ H 01<1 llus r 2 Matov.1dto K1 a czynn1 Ow zdecydow too cl:l1 1m qu Sl l"lonooolu w budown1ctw1 w Mongol11 1 Po p1 rwsz 1ch m1 z 1 c ch w ongolu Po dru 1e upodoban1e Mongot6w do ch1n k1e o stylu rch1tektury, szczeg6ln1 k t ch dach6 il tOrych wy on me wym g to um1e1 tno c1 t chn1cznych 1 lrczn s1 ty 1oboczet Ob cn1 o chrnsklm pochodzen .J o ch dachO 1uwdZ ze k ztatt ten wz1 t c; od n m1otOw kt6r Ch1'1ese caroent rs trvm rn tlrchltectur ｾｴｶｬ＠ und p Seep MoHronJli11JC H Rl 11 ryH H pblr nar H RT<lJl. ｍＮｊｈ＾ｴ＼ｲｾｉ Ｑ ｈ＠ o nOH M H H p . X r JH cyM" Ｑ ｲＮｾ＠ o pbCilH ｍ＼ｬｾ＾ｋ Ｌ＠ Hr 111 ｙｐＧｾａ｢ｴｲ＠ Adl yyn H a Hbl yen 3 cun H I1Mr····H op '11o1H OWYVHbl R3ryypT HT ill t IH •••• r.IIIIH ryH ＱｲＮｾ＠ naraH 11pCJH M aaH , epner'II1H r M T MaH r ｰｯｾｮｲ＠ ｲＮｾ＠ nonooH anOaryyn MoHronn cyypbWiol>t< MoHron ｾ Ｑ Ｑｰ＠ H, T3AHio111 YP yy 3A Hb ＴｲＮｾｈ＠ ynCbiH Me eH Mexren rycr ｲＮｾ＠ p A p 1 ｲＮｾ＠ oa 11 3 MoHron 11 3C Jl33CJl3CT3171 cyy • T HJl3 TOOHbl ｙｐＧｾｊｬ＠ ｲＮｾｰ｣＠ H ｏ｡ｲＮｾｈ＠ cyypbWIII Oac ｲＮｾｰｮＳ＠ Oa171 3 ｡ｰＧｬｲＮｾｈ＠ Jl b MOHr on ｲ｡Ｎｾ＾ｋｩｯＡｉｈ＠ (Haslund-Chrrstensen 1 l9 48-56) Oranlong _ MOHrOnA Oap11nrb1H a PA r OnOH TOOHbl blr AT JlYYJl MOHOnOn'lnO Oil A RTaA M . 0 p11nrb1H epner1111r r nbiH c 10yn ac HyypC3H 3YV MoHron MY aaH ap11H 1.1ee eH 0 11n a CyM HriiAHriiH OonoH opoH ｈｹｲｾｯｩ＠ 0 11A r Oa11c H ｏ｡ｾ＼ｈ＠ XATaA M3pr3 lo1nTHYYAI1HH RHanT JlOD RC MOA 3dHrr.1Aa U ap LlaAH'I Xyran Mr anc, H wo 0111011 3yypMar aw 11 rndH AT8JlbiH 6 1p1o1nrbiH dM>KI1nTblf TOAOP ｯｲＮｾｮ＠ dWIIIrna>K 6aik H 3 p r Hb o p MOHron MY aaH ae'! 11p3H , u, ｏｹｰｲＳｮｬＱＮｾｈ＠ TOOCrO W Ttla>K cypc ap JlJMbiH 3yy (Xe llpx 11 er 11 u r r?)J 6onoH I nd T 11 ksztatcenr w Tybecre 1 mn.sr tybet n cy osradh w Mongoltt budowal kl wredz na, tnreJ ce zapotrzebow nr , rOwnt z 1chrnscy ｃｬ･ｾ＠ ztory w dtug tyb t nskr mag 1n uczyc sre tvch technrk N ｰｲｺｹｫｬｾ､＠ o stylu rchlt ktoniCzn go J dnakz w Odoo w 1651 roku Dz n b dz r P1 rw zy Dzecundampa Chutuchta (1635 1723) powrOcrl z Tvbetu do Man oln wraz z z SCiuset tybetan krmt mntchamrz Amdo, rzemrestn1k6w maJqcych budow t klasztorv (Pozdneev 1971 [1892) 28) ｷｾｲＶ､＠ kt6rych byte w h.. 1 Pod umo ｖｕｊｾｃＮ＠ za panowanra dynastu M :1g 1Qmg man alsey Cl I z trudem mo It konkurowac z Cl I mt chu'lskrmr Przewa grch by a umteJetnoSt stosowanra wysok1 go ooztomu ｾｴ｡ｮ､ｲｹｺ＠ q1 w chn'lSkiCh t chn1kach budowt nych Choc r do rz rozwrnrete, ｲｺ･ｭＱｾｴｮ｣ｹ＠ n JwvraznteJ nre byh wvszkol nr 1nr umr II PIOSta n1 wyzw nru wznosz nr budowlr r hgrmy r na worm zawodzr nre wzbo nrom budownrczych tllustr 21 Poza tvm. Jak w wypadku rnnych rz mr stn1k6w l den cr sl nr dy ｾ･＠ wre szoSt klasztorow Mongolii Wewn'trzneJ Jest restaurowana prz z cr It chrnskrch W 1978 roku Mongol k1 R publtk Ludow ｺｾｰｲｯ＠ tycl'l dru ant wym cr! Obecn e 1 rt c 11 1 z Wretnamu.• bratnrego kraJu, aby odnow1c wrelk1 AmarbaJasgalant ch11d Dzr teJSI Chalchasr zaoomnr II st rodawnvch technrk kon trukctl (Chtt'l skrch), a w nrekt6rych reJon, ch n1e pamreta 1t: tuz nawet o technolo 11 ktadz nt c 1 t W 2005 roku Ttbet H rrt Fund odnowtt kla ztor D I JchtJd na Gobr 1zatrudnlt budownrczyc h z Ch1n by Cl ponown1e nauczyh Mongot6w kon trukc11 p1ec6w 1 wyp 1 n1 c 1 t (AI x nd r t I 200 ) ROLA BUDOWNICZYCH PATRONOW I LAMOW B D rafie mnrch6w oraz kt ka zachowanych klasztornych rchtw6w, kt6r st ty sr os tnro do teon rna oom6c n m w zro przyktad man at k• k lc e zumrenru procesu wznoszenra klasztor6w mongolskrch w budowt role ad rvwato ktlku ktorOw p tron Ｈｮｾ＠ Jebtsundamba Hutuhtu (1635 1723) came back from Trbet to Mongolia many ar rsans, to build mona$! rre (Pozdneev 1971 [ 1892) '328) ton wrth sr hundr d T1t1 t n monks lrom Amcto, mon th m t md Chrn l Th contr ctor sup rvrsed th varrous types of skrl ed wor ers ood c ffolctrng bur rl rs 1arners tc H also employed local unskrlled manpower tso r cru 1 sold 1 rs nd locals liable tor corv to bu ld nd restore monaster s THE RESPECTIVE ROLES OF CONTRACTORS, PATRONS. AND LAMA Brographres of monks. tlnd the I w e tant monastrc arch1ve bu ldmg process of Mongol men sterr Sever, I acto1s pi Chrnese emperor a communrty) a Buddhrst m ster who ret g•ous and para retrg1ous sp craltsts such s astrolo r 6a P 1912-1919 OHJl Hai'IMJlyra P >K a ａｍｲ｡ｮｈｩＧｉｾ＠ ｸｈｾＧｊｬ＠ ｈａｙｬｾＧｩ＠ ｈｘＮｬｾｉＧｲ＠ a Ｑｮｲｬｾｈ＠ ｸｬＧｾ＠ rec .,..,.r 11 ApaaH ap JyyH , paaH cnyr JP JYVHbl :Jx H y l'lliiH TyaA J<.lraapa<lp, Tyan TyBA re HonorH awHrnaH JCB n Tyen Jareapblr nyypHanraH 6apbcaH OaHn r CyM xHHJlHHH J xH tnary H PbiH CdHdilHJl HHHLIVYWJxHHH rynA My aaH Hap eeepMeLI rexHHK CJJlJ>t<, XAran Tvenl'lliiH ypaH (>, pl'lnrbiH n M HfVYAHiilr xocnyynax, (>t<l'lw n6:m Tven cyypi'IH n JP Ar lA 1 6apHnrblr 6ocro ) JCaJn roocro, Monoop 6apbcaH 6apHnr n Tven x n6 p opyynaxbiH rvnn HHMr H 6yp c p Oyp>t< 6ynaan. n BJliH1H 3 3 eaapa p YI'IMJrnJnJr 6alil 33 TyBJlHHH llJJBJp xyYnar rycr .,. MarepHanblr MoHronn wopooroop opnyync H (>, ; ndr Tyen re Honori'!Hr 11 1 MoHronn HJBrpyynJ HHH rynn cypr m .,..,. waapnnarar, Iii OaHn d Tvanen HOM cypcaH MOHron ndM Hap 6onoH MoHronn cyypbw H 6apbnar OaH XAmn MY aaH H p M H x p w HHHuyyn Tven naM Hap Tven ypaH Oap1-1nrbiH Jareapaap cyM rynn T3p re Hl'lt<Hiilr cypanuaJ< JpJrrJiil 6on 33 ｈ｡ｾｍｮｹｲ＠ HJl M6a XyranbiH yHbl OpJlHbl eMHe 3Hx ｲｴＮｾ＠ ｰｮ｣ｾｲ｡＠ ｍ｣ｊｗｐｈ＼ｾｮ Ｌ＠ ｾＧｈ＠ HW:J3nlhn AHxHbl aa3aHnaMOa yran 3aHa0aJap ( 1635-1723) 1651 OHJl Tyeneec 6YLI<lXJlil1 cyM XHHJl 6ap ynax r p YPYYYll 111 1 oponucoH 3ypraaH JYVH Tvsn naMblr AMnorooc naryynaH MoHronn HPCJH 6a1-1nar (Pozdn v 1971 (18 21 328) 3uJCI1JH llYfHJ 3Jl MI'IH, YHH YllCbiH yen MOHrOn My>t<a HYVJl XATilJlbiH 6ap1'111rb1H TeXHI'IKI'II'IH CTilHJl PTbiH eHnep TYBWHI'II'Ir 33Mwc H xAran ｍｾ｡ｈｹｮｲ＠ ... epcennexen xyHn ｏ｡ｾ｣ｈ＠ Hb ｯｾｮｲｏｍ＾ｴ＼ｔｉＧ＠ MoHron MOJlOH ypnan HI-In n Cili'IH xer>t<ceH Oa1-1caH llHH .,. YPYYVll Hb cyM l'llilll 6ap1-1x ry ｡ｾ＠ AMap H rJH M nnJrryl'l , 6ap1-111rbiH a>KHilJl ｣ｹｰ｡ｮｴＮｾｲｈ＠ 6aH>K (3ypar 2) (YyH c ranHa oycaA ｙｐＢｾｖｬ｢ｩｈ＠ '· llHil AMap Y My>KaaH eepi'IHH MJprJ>KI133pJ >KHnnaan Ｖ｡ａ＾ｋｲｹｾ＠ a>K OnoorHiiiH Seep MoHrOnbiH cyM xHHJlHI'Ir xAran My aaHYVJl CBapnaH C pr lK 0 HHa Anllapr AMap6aAcranaHT XHI'!Jll'll'lr C prJJH 3 CB pnaxbiH TYilll 1978 OHJl 5HMAY ,a llYY" 1-111nyyn HOnOrHIIIr ypT 11 M PTCDH 6.tHH I u on zemu 5tudrow w amdoskrm kl sztorz Kumbum przybvl do r gronu Sunrt w roku 1688 1ｺ｡ｭｲ･ｳｫ＼ｾｴ＠ w ta kmr. by tam ｰｯｾｷｲ･｣＠ srt;- m dy taqom W 1694 roku PodJc:ll 51 z br ma datkow na budow maleJ ｾｷｲ＠ tvnr, ktor nazwat OldZrll ( pomv tnal Ta pr rw5za 5kromn budowta oowstata z oewnoscrq orzy uzyc1u mr 1 cow J srty robocze1 kt r n dzorowat Luwsang Norbu Krlkd I t p6tnreJ Luwsan Norbu worowadz 1 w zycre ambltnreiSZY oroJekt W ro u 1708 wybrat sre do Ch tchy by pro rc o oomoc Dzecund moe Chutucht kt6ry zaofiarowat drewno ncl budowe W 1709 roku udat redo Choch chotu Dolan Nuuru 1 K tg nu by z brae cenronych chrnskrch 1 mongotskrch c1 sl 1 rz m1estn 1kow mater at budowlane oraz rodkl do rch transportu w c tu wybudowan1a Ca aan Owoo Sum. 35 krtom trow od PI rw z 1 ｾｷＱ＠ tvn 1 w poblliu granrcy z Chatchil Zostat rozpoznany J ko 01erwszv z hn11 remkarnacJI c, a n G gen6w tego kla ztoru (0 le 1998 661) Wyksztatcenr lamow1e uczyl1 51e archllektury w buddyJSklch wvdz1, t ch klasztornych Tyb tu 1 Mongolii oraz oodczas podr6zy do Tybetu Cze5to mogt1 nadzorowac m1 tsce budowy 1c1esl1 N1 kt6rzy z nrch d 11 s1e tez poznac J ko budown1cZOw1e 1｣ｲ･ｾｬ＠ or z wyr6zn 1ali sre tatentem archltektonJcznym 1 zaangazowan1em w w1elk1 orzeds1 wz1 c1a budowlane ｐｯ､｣ｺｾｳ＠ podrozv do Tybetu spor z dzal 1 szk c vv1elk1ch k asztorovv Lhasy 1 Amdo. zbr rail malow1dta prz dst WlilJ c nat5fvnnreJsze z n1ch. po oowro 1 do domu n1 ktorzv 00 ta naw1ali wybudowac klasztory wzorowane na Ganden1e czv TaszrltlUnpo Dzan b dz r wykon 1 szk1c k1lku w 1 tyn, w tyrn w1 Jkr 1 lr Zgromadzen w Urdze zbudow net w 1654 roku OczekJwat n wet. z b dzr ona dale) rozbudowyw 111 (Bawden !961 60 t 21r) w dlug ha 10grafi1 owych erudyt6w bud ow ali on1 mm1aturowe ｾｗｩ＠ tvnr Juz w w1 ku tr zech Iat p1 rw z kl sztory 2 ktadat 1pr2 d ukonczen m Iat dZieSit;'Cill Byli om rtvstam1 wszechstronnre utallentowanyml zn 1 cvmr 51 na rch t ktur 2 . rz 1bl rstwte m 1 rstw 1 1 111 (Bandrd Gegen. Dzanab dz r) mor umb1trou ron CVM AVfilHYV.llbiH 6ai1pnanb1H T naap WIIIIIIAB3p r praaA peH 111 r:;, MV>K _ H･ｷｾＱｯ＠ 1iOIIIH ( 1557-1653)-A Xex. OTbiH CVM 111111AIIIi1r C pr33H 3 ｉｃｂｾｰｮ｡＠ ' >K111w n6 n H pr yn nT H H XdilHbl TYW.tdnddp fYIIIU Tf ClH f:llK YJAJr >K111HX3H3.ll33 6on T p Xex XOTbiH )l(iJH>KIIIH u xepr .naanr dC H 6aiiiCHblf Hb T p Hb LIC:IdWd rc i) >KclMbAH PaB,IliJIII (MOHron 6 ｾ＠ 6onox)-A .naanraYIII 33 HeiiiYIII To111H 63nr3HA cyM AvraH ilBY 6a111c H 3.n 111111 y 3 ceap nd xepeHr1o1111reepeec erapra.nar6a111 Hb 6on naM Hap 10M yy Ja 1o1parY xap xyMyyc ron a>Knblr ry111U3Tr 6 r:icuH IOM TaeaH Jyy 10M yy MAHraH naMrai1 TOM cyM Xllllll.llyy.a 6ap111x, .n x.yHIIIIil caHxyyr••••H 6 _ • •••• OnOH T H111Kio1111H IIIX M>K JHI-1111 H66Uio111if waap.n.nar 6a111naa UaraaH Oeoo CyMIIIIIIH 6ap111nra (6eep MoHrOnbiH W111nllllo1Hron a:;rMrlll c l IIIH YHIIIT OWyy Maw epreH LldP yp T lo1 3p3 nC3H a>KnbiH 6o.n111r lo1W33 10M Xe xoTbiH ron Xllllll.£lllllo1H (V1x. 3yy) naM nvecaH Hopoe ( 1556 1736 ) KyM 6yM "'"'.ll .n cyp nu .nvvccaHbl .napaa CyH1<1T owyyH.n 1688 OH.£1 111p yynbiH ary111.n 6Acanran IIIIIIH cyy>K 3 T r A 16 4 .. OH.£1 pren 6apbll uyr nyyn 1-1 111r .nvraH 6 ap111ynaa.n TYYHA33 .. 6n3111111T r3.a3r H3P erY33 3HJxyy .aapyy aH 6 p111nra Hb M3.n HYHIIIIIIH fl>KIIInnax YYHIIIIII rycnaMli<T lllf I 6OCCOH 6eree.n nvecaH HopOBbiH 6aplllyncaH iJHX.Hbl 6aplllnr l 6ai1e X .ll3H lKIIifliiiiiiH A p laf" p H ud YBCdH OpOB OiJM 111nyy oplo1MOf reneeneree p3r yynJe >Kae3iJHABM6a Xyranaac rycnaM ry111xaap 1708 OH.ll Xanx. 0 y 11 OA Ll" ａｾ＠ ... " Hb 6 PIIIOfbiH M0.£1 ilH.lliiiBfld T3f33A 1709 OH.£1 Xe xor . LlonooH Hyyp, KanraH op>K H pr 111 Ara.n MOHron My>KaaH YPYYV.llblf r IT · ' Jll<, 6apll!nrbtH M r p11dn ryyHm1r _ T33B3pnJx 3p3rc3n 33pr111111r on>K, aH Hbl.llauaH 6ar:;,caH ra3padc 35 1<M 3aliiA XanxbtH x111 n 111111 H 0111 ponuoo Uilr a C · T · a H 0 eoo YMIIIIIIH 6dpl'lnrblr xnyyn 33 3f33.a T3px.yy llllll.lliiiiiiH UaraaH r3f33HIIIriiH iJHXHbl AYP 6onoH TO.llOPY33 ([1Jn3r 19 8 661) 6onoecponrolil na Hap ypaH 6ap111nrblr TyeA. MoHronbiH waWIIIHbl cypryyn111y.na.n oy 10y TyeAe.n An n y A cypanuall< 6aiii>K. ' ' nblf J *' n who h d stud1ed lama byltednoczesnte astrologtem. budowmczym 1CleSiil wybter I pomyslne mtetsce pod budowe. zbterat srodkl oraz odprawtal ｮＱ･Ｒｾ＠ rvtuaty przed budOWil , w tet trakoe Tak byto choc1azby w wypadku Tochultn Dzuu w Ordos1e (Mongolia W wnetrzna). odbudowanym w 1752 roku orz 2 samych mmch6w Mozna to zaobs rwowac 1dztstat Od roku 1980 tamow1e podetmowah s1e samodz1eln J odbudowy zruJnowanych Wliltvr\ tak choCby Baruun chtJd 1 Dzuun chttd w tewvm choszunte Alaszanu. czy Gembttn Sum w choszun1e ArchorCZJn (Mongolia Wewn trznal Jednak do wybudowanta 1restauraqt wtelktch klasztorow z paw1lonam1 w chu'lsktm stylu chuiscy wykwallhkow nt robotnJCy byll1 WCJCIZ Sil potrzebnt Ottowa Chutuchta przekazute nam szczeg61owy OPIS wtelkt 1odbudowv gt6wneJ sail klasztoru Narobanczm. ktorq rozpoczijl w 1916 roku Mozna til uznac za tyoowy protekt budowlany Odbudowa desek kalemcowych 1wsoleratijcych. cegtel oraz dach6wek. wykonantem generalnych orac ciest lsktch 1malowa .wlijzata ｳｵｾ＠ z ｷｹｭｴ｡ｮｾ＠ ntem POCtilgato to za sob<t znacznij prace. kt6ret nte mogta wykonac orawtdlowo mteJscowa sila robocza. gdyi wymagala ona ｵｭｴ･ｮｯｾ｣Ｌ＠ Jaktch Mongotowte n1e postadall Ponadto nte wszvstkte matenaty byty dosteone na mteJSCU Gllna. stoma. konskte wtos1e do produkctt ceg1et 1dachowek oraz skaty do wytwarzama cementu byty dosteone, ate drewno 1deskt oraz far by trzeba JUZ byto sorowadz c z tnnych mtetsc To wszystko oznaczato ze w1eksze przedstewzu:cte budowlane n tezato ztec1c rz ｭｴ･ ｾ ｬｮｴｫｯｭ＠ chtnsktm oraz ze oewne m t n ty trzeba bedzte sorowadzac Natezato takze zgromadztc pokatnil kwote ptenu;ozn<l aby optactc chtnsktch budowntczych oraz podti!C krokt maJ<tCe na celu zdobycte drewna 1desek z SqStedntch choszunow Zantm poczyntono taktekotwtek mne przygotowanta, Ottowa zwota t zebrante wszy tktch urz dntkow 1 glow rodzm. kt6rym prz dsta wtl pomyst proJektu odbudowy Nastepnte odbyt mntetsz zebran1e z urzedmkamt 1 gtowamt b rdztet zamoznych rodztn z okoltcy, themselves Thts may sttll be observed on the fleld today Smce 1980, lamas have be •n und rtaktng s1ngl handedly the r con tr uct1on of rumed temples such as Baruun H11t and Zuun H11t tn ａｬｾｳｨｊｮ＠ Left Banner. or Gemb11n wm tn Arhorchtn Banner (Inn r Man ella) But for the buildmg and restoration of large monastertes wtth Chmes style pav1ltons, Chtn se skill d worker wer nd conttnue to be needed The Ottowa Hutuhtu g1ves us details about a mator restoratton of th matn hall of theN rob nchm monast ry h tntth1t d tn 1916 ThiS restoratton can be seen as typtcal ot great construct ton prot cts Thts "mvolved replacement ot rtd eootes and supportmg ltmbers. brtck nnd t1l work. n rat carp ntry considerable work whtch could not be adequately done by toe 1 1, bar, s1nce 11 catted 101 ktll s not ooss sed by th were all the matenals locally available cia , straw hor e hoJr tor m,Jkmg brtcks and ttl s. 1nd rock for m k1n were locally avattabl • but the timbers and planks. and th pamt s, had to be secur d •I wh r These constderattons m ant that a ma,or constr uct1on Job ｨＮｾ｣ｬ＠ to be 1 t on contr,lct to Chmec;e Jr tt sans nd th<lt sorn ot th ' matenals had to be acqu11ed from outs1de th temtory For tht s 10b a cons1d rable um ol man y hJd to b colt cl •d to ｮｯｾ ｶ＠ the Chmese contractors and arrangements had to be mad to cure t1mb rs and pl anks flam IWI hbounng b nn rs Before any other arrang ments were made the DilowJ called , n sembly of 11 olhc1 t nd hou hold head nd pr , nl d th m Wtth the 1dea of the restoratiOn orotect Followmg th1 s he h ld 11 smaller me t1n . Jtt nd d by othctJis and heads ot th w ltht ' households tn the tern tory, 1n whtch h sked forth tr help, po1nt1ng out thol no tnd1v1du 1 could ftnJnce such an und rt.lk tng It ｨ ｾ ､＠ raH yyp8a M3pr3H HoMyyH XaaH (1750 OHbl op'llo1M ee,ll6oncoH) Ty8.lle.ll cyM Xlo11o1.£llo1t.1H 3ypar r cen,ll cyp nu a p O'lOO.ll. cyyn,ll TyllJl Jar8apbiH 6al1n1o11o1H CyM1-1titr 1702 1705 OHyyJlaJl WaHCI-1 MY>Kio11o1H Ytngzhou ra c a8'l1-1pCaH YP4YY.ll<l p ry1o1u rryyn>t<J (Wuyunq,JOwa 1997 128) n341o1H CyMio11o1H Ｓｹｰｲ｡ｾＺｷ ｰ＠ )Kapnlo1rlo1t.1H rar H (1944 OHbl OP41o1M eeJl 6oncoH) Ty8Jl Jl YP H 6 p1o1nrblr cypanu tlH I>K MoHrOnJl apra>t< 1-1p33Jl XX JYYHbl xaap eep1o1titH xlo1titJllo1t.1r Wlo1H 'ln · p Wlo11o1Jl3>K eepee ayp r r cn1o1t.1r Jyp>t< 6ono 8cpyyn 3 8epH1-1H Ｖｾｯ･Ｓｰ＠ xap 6onoH naM YP4YY,llb1H a>Knblr XAHaH rylo1U rryyn>t<3J (Kurelsha 1993 189 202) H)!( YTilrT Ponne nop>K (MOH p) 633 ｾｯｈｲｬＱｴｩ＠ aannal1 OTbiH Yuhua raHxlo1Mio11o1r Ｖ｡ｰｾｯｹｮ＾ｋＬ＠ eep1-11o1H 6arw Xoep,llyraap ranJlaH W1o1p r XyrarrbiH aMr Yon h opJlHblr TOM Xl-1i1Jl 6onroH ･ｰＴｾｯｮ＾ｋＳ Ｎ＠ MeH XaHrJl3 Jl3 Xumtfushou 6onoH Pule JlauaHryy,llblr 6 p1o1xaJl oponuo>K 6a1o1caH a M pr >t<1o1nryt.1 a>t<1o1nn V4HI11o1r flaM Hap >t<lo1>Kio1r Tecn1o1titr 3p3nKyynJX,Q33 raJlHaac rycnaM a8anryt.1raap opoH ｈｹｲｾｯｬＱ＠ aw1-1rnaH HapaHJl aTaacaH roocro. MO,lloop JlauaH (3aplo1M raJap cr1111 6y()y MOJlOH r p) 6ap1o1ynJlar 6 1o1caH Tap roxlo1on,llonJl ｮｴｾｍ＠ yH ｊｹｰｸ｡ｾｯＧｬ Ｌ＠ Ｖ｡ｰｾｯｮｲＧｬＱｈＬ＠ My>t<aaHbl a>Knblr ryi1u3Tr3>t< 6ap1o1nra 6ap1o1x raJap coHro , epeHre uyrnyyn , 6ap1o1nra axn 6 A8Ub1H y Jl JOxl-1 ecnonblr yCinJlJX 33pr1o1titr raHuaapaa xlo1titJl3r 6at.1>K33 OpJloc Jla b To ot.1H 3yy Xl-1t.1Jll1t.1r (88 p MoHron) 1752 OH.ll c pr Jl JldH naM Hap 6yx a nblr rapJla Xlo11o1C3H Ｖ｡ｾｯＱｲ＠ 8HeeJlep 4 I-11-1M A8Jlan a>t<1o1rna,ll,llar flaM Hap 8Jl p4 cy1o1pc H cyM xlo1i1Jllo11-1r ｰ｣Ｌｬｾｈｉ＠ XV'l33P capr33H 6ocrox 30plo1nroop H3r,ll3H 1980 OHJl Anaw H XOWYYHbl 6apyyH Xll1 1o1Jl 6 3yyH lo1t.1Jllo1111r , Apxop41o1H XOWYYHbl r M0m1H CyMio1titr (88ep MoHron)Jac8apna>K33 r3X,ll33 XATa,ll MaAr!l1titH Xlo11o1U 6y 111-1 CVM Jlyr HT t.1 TOM Xlo11o1JlYYJllo11o1r 6apb>K 3aC8apn < Jl ATdflbiH M3pr3>Knll11i1H ｡＾ｋｉＭＱｮＴｾｯｬ＠ JaCinwrytit x parratit 6alitcaH 6eree,ll O.llOO 4 Tlo11o1M 6atitraa nlo1na8 Xyrarr 1916 OH,ll Hap6aH41o1H lo1H,lllo1titHX33 ron ,llyraHblr 38C8apnac H ry dl-1 ,ll nr p Hryt.1 APbCaH 60io1Jl r YyHtu1 r c na kt 6rym popros1t o ICh pomoc, oodkr sl J c. z I<JkleJ pracy n1e b dz1 w s1 nt sflnansowat Jakakolwtek POJedyncza osoba Mus1ato 10 bye przeds1ewzu:c1e wso6tne • (Vr land 1962 [1957] 112) Po przeprowadzoneJ dyskust' wszyscy .wyraztlt zgode. by realtzowat otanv wedtug wtasnego uznan1a I zgodztlt s1e zapewmc tyle srodkow nnansowych. 11e bed<! w stante· Do tego dobrowolnego wktadu tudzt (tak n orawde Dtlowa m6gt n tozyc ｯ｢ｷｴｾｺｫ･＠ podatkt ate mJal nadzteJe. ie w1ern1 dadZil w1ece1 1 ｢ｾ､ｩｬ＠ sktonn1 do wtekszeJ wsp6tpr cy bez orzymusu) Dtlowa wn16st wktad z wtasnego skarbca oraz porozsyt t do SilSiednlch choszunow badarcz6w, lam6w kwestarzy, aby z brat Jeszcze w1ece) datkow Zdot t tez sorowadztc z dw6ch ｾｳｊ･､ｮｬ｣ｨ＠ choszun6w dwte gruov rzem1eslntk6w. kt6rzy zamteresowan1 byll ora u n1ego 1 poprostl 1ch osobno o soorzijdzente kosztorysu ｳｾ＠ . • Jednakze obte grupy .. ｯｴｾ｣ｺｹ＠ sity 1stw1erdzrty, z or ace nalezy wykonac wsoolnte w koncu zatrudn1ono na podstaw1e kontraktu oot()czonq grupe rzemteslnlkow tch podstawowa zaptata wynos1ta 30 000 unCJI srebra ｾｬ･＠ pon 1ewaz prace trwaly przez oketo 4 lata, a w tym czaste rz mteSiniCY otrzymywalt dodatkowe wyn rodzeme w postaCJ sp CJalnych pod runkow. otacono takze za 1ch powroty do Chtn podczas bezczynnych m1es1ecy Z1mowych I tak ostateczny kosz pracy, w tym mal ow ant . wynt6st oketo 60 000 uncJI srebr a F rby dostarczyli Ch1riczycy, natom1 st drew no 1deskr sorowadzono z choszunu Choszoczt BeJse I I Przvw6dca choszunu zarzijdat 6 unq 1 r bra za katdy kloc drewna. le Ollowa przekon I go, by prz k Z I J I kO Oflare relrgiJO<I [ )" (Vr land 1962 {1957] 112) p w 1en ubo , drwal , ｣Ｑ･ｾｴ｡＠ z t go choszunu zaoti rowat swo1e ustug1 t dot, czyt do oroJektu po otrzymantu na to zgody od zarz d cv choszunuu pomocCI rodztny 1 prZyJaCt6t cmat drzew , a w zamtan otrzym t tedzenle. ubrante. owce oraz 1 dn go tub dwa wo y D1lowa z to be communitY affair " (Vreeland 1962 ( 195 7] 112) Aft r dtscus5 1on. they all gave htm "lh s1 nat to go ahead wtth hts pi ns ill h1s own dtscretton, agreemg to provtde as much of the cap 1tal s th y could· To these volunDry contnbuttOn':i from hts people ( ctually th Ottowa could h ve reqUifed compulsory a es. but hop d that p opt would 1v mor nd coop rtl t bett r on a voluntary b IS). th Dtlow added contrtbUt1 on from hiS own treasur y and tso s nt bodor ch. 1 mJ coli ctor s mto n 1ghbourm b1nn rs to coli ct mar volunt ry oft ermgs The Dtlow m n d to ge wo groups of arttsans tram two n , hbourmg b1nn r tnt r st d m worktng for htm ilnd ask d them sep rately tor sttm te but th two "JOined orces and announc d th t th 10b had to b don tn Pilrtner h1p • Th combtn d group or art 1 1ns w fln tty cc oted on contr ct tor ｾ＠ b sum of 30 000 ounc s of Silver but smce the repatrs took 1 totill of Jbout 4 y rs. durmg whr ch t1me tddtt lonal p, ym nts w r m d to the rllsans for soect I g1f sand for their r turn to Chma ov r th ｾ ｬ ｡｣ ｫ＠ wmt r month , th e tin 1 co t or th r p ur work. mcludm P mtmg w s about 60 000 ounces o silver nn"'r [ J H re the bann chtef P1 1nt w prov1d d by thl' Chtnl'S but t1mbers nd pi nks had to b ecur d from Hoshochl Bets ch1 r to 1 t htm hav th lo s outn ht as a religiOUS offenng k d tor ounc s of St lv r p r to but th Ottowa p ' r'SUJd d th [ )"(Vr I nd 1 62 [1 57] 11 2) A poor od m n md carp nt r of thr b mn r ott r d hts rv1c nd JOin d th oro1 ct ft r h vtn obt tn d the bann r ch 5 uthorr zat1 on W th ht fumrly and trt nd . h 1 11 d th umb r nd w.1 como ns t d wt th rood. clothtng, h P nd on or t o o en Th pe c 6onHo HJ, roocro .ll 8p11titH 8< Jl8ap yp ry1o1 ryn HYTri1111H 1o1nn<J 'f'lHH H 3M 1o1 M r ｰｾ｡ｮｹＮｬ＠ raJdP .ll JP 6yr,ll on,llo ry1-1 Ｖ｡ ｯｾＸ＠ .ll yynyyr 01o1pooc onJlo 6onoM AT AbiH YP'lYY.ll Jl ,llJ nra P rr nc, epw ow H dosz dt do oorozumtE.'nta z wt dzam1 01• 101 u (prowmCJ l t ootrzebnE.' wozy o choszunu by zao wn1c srodk1 transportu Zdol t t z wyn • c1wvoozyczvt. DrE.'wman tocE.' orz wozono do sw1qtyn1 na w1 lbl d rh 1woz mt zaorzezonym1 w woty [ I Glm do rob1 n1a c 1 1 1dac'lowe w c1 gano z oobhs IE.'J rz k1 z oomocq w1 bli1dZICh st d na z cych do swtijtynl [ ) konsk1 wtos1 kon1eczn do orodukq dachO wek zbterano (ad ludzl) l J Poza dost rczen1 m woz6w w1ele os6b zar6wno I m6w. 1 k 1 swt cktch. pom ala orzy sam 1 oracy odnaw1ama. na 11 oozwat I 1m cz s 1 'TlOZitwo 1 Pocz tkowo oraca nad wvrob m c 1 I 1 c mentu byl wykonvw na w calo c orz z Clluiczyk6w I wr z z JE.'J ｯｳｴｾｄｌｭ＠ n: ktorzy Man olowt n uczyll str: tych t chn1k Pr ZYn<:IJmnlet 1 d n z Mon ot6w tak s1e wyuczyt wvo lan1a ceg1e1 z w koncu or z 1 I n dz6r n d tCI op rdCJa podcz, s dy Ch1nczy y ZdJ It 1e m low n r<1 N1ektOrz Mongo1ow1e byl1 zadowolent oterUJCIC swote uslugt 1 •dym za wvzvw1en1 lnnt. ktorzy ｯｲｾｷ､ｰ｢ｮｬ＠ nr cow II dluZ J 1ctez 1 otrzymywall w nagrode bydlo !Vre land 1962 [ 195 7) 115 1171 Ottowa made arran m nts With the wmak (provmc. I author1t1 or requ1sttton cart The logs w e.nenreeen "' MeHre uyrnyyn>K 4d.QHa r >K Hai!IA>K ) ･ｰｬｴＭｾｈ＠ of tht b nner for th tr n oor t t tOn c Hr ｲｾ｣＠ a MeHre .naanraH 3anraa owyyHyyA pyy AByyn 33 MeH o111p owyyH 1o1 ryyHT 111 r:Je4 T ae4 11p:m rye TYCaA Hb rec e rapra>K erex1111r na.tnruc IH ＶＮＱｴＭｾ＠ ryi1uJnJx Hb ＳｖｴＭｾｔ＠ "' r VJCJH 6ai1Ha " ＼ｾｍｔ＠ rvtc 1 to H M 1p 113 , 6 n, p P'' 1 H Hdpr dHI\IIIA uyrn n 1 blf 411 n roprdc H Ol P c yp tyyAblr 3 31 MTP IH 1 1 ｴＭｾｮ＠ y .. 3UJCT Hb H3f.llC3H a>KnbiH JCJfT Ill r pJ 6 l'!ryyn, B T llHiillil VH.ll H en Hb 30 000 fliiH M Hre 6.tlil Jll1 11n 4 lilfl ypr II lilfiC H Y41i1p T .llHIIIi1f ｴＭｾｮｲｹＱ＠ CYYA If Bnliii!IH yn111pan.n AT, .£l pyyr 1 opcoop a nbiH enceH.n Hllli1r 60.000 naH MeHre 3apuyyn a bY.llflillilf AT .llYY.ll Hl'llilflyync H 6on MO.llblf 3 pr fiAJJ 6 naH MeHre rene l'ti1r HJ c H 6onoe4 !111nae Xyr (Vr eland 1962119571 112) T p63Jp yrarr ｩＱｍｲｴＭｾｈ＠ n Ap111nu 111r . borrow I 1 ｡ｾｰ＠ 111Ciiii1H owyyHct THT H wawliiH.ll6 ｰｴＮｾ＠ epr n 6onroH eryyn t TO IIIPCOH 'l f1 owyyHbt HOCH ry,1n11H Oy 3 p 6onro OWyy HOeHbl Wlillil.llB p f pCHbl .Qapaaraap T p OWYYHbl H f H A.Qyy MO.£l4111H MOA 6 mr c1 lilfl.£l Tycnaxd.t IIIII p t.1lilfl r3p6yn 6onoH H9Xlllii111Hxee xaMraap yynHaac MO.ll6yynr >K OJ.JOH.ll Hb oon VH , yeuac OHb, 1-2 Wdp l J] n IB 11 84 V.lliiiP.llnilr Talll Apb>K MO.llblr rara ec.er r 1pryyn dap 6oncoH Ｖ｡ｴＭｾｈ､＠ MeH w.ldpnnar ra lpJryy.n r enc n , 11 1 111111 .. Mo.noH ry flliiHryy.nblr r JM33f3Jp 6onoH Jp npr P T BJpn c H ＶｵｴＭｾｈ｡＠ I I Toocro CloncH .llJ Bpllli1H ap WdBP 8 11111 oj;iponuoo ronooc rdpra>K Xlillil.£llilliiH cypr3 c r· M rapnm Jee>K I I. .n ｂｰｬｩｴＭｾｈ＠ Bddp I'IIIIX .n a nwry wa p.nn<1r r 1111 3 111 111 1 a.nyyHbl .nJn cyyn111w 111pr .ll3Jc uyrnyynaH ae4 I OnoH TOOHbl ｴＭｾｰｲ＠ .n 6onoH n lM Hap ecer r p r ereeA oco ryt.1 ･ｰｴＭｾｉｈ＠ v pa nter s nmng Hastund proste JUrty, mogty z latwosctCI bye przerabtane na SWiqtynte, 1ako ze mnteJSZ<l ｷ｡ｧｾ＠ przywt(lZYWilno do bryly zewnetrzn J. kt6ra byla Jedyn 1e schromemem. a wtekSZCI do przedm10t6w znaJdUJqcyc h ｳ Ｑ ｾ＠ wewnqtrz ( WI t go kanonu buddYJSktego, stup 1wtzerunk6w) oraz doc remon 11 kon sekraCJI, kt6ra nadawata SWiqtynt moe wazn teJsza od pochodzema etnK znego wykonawcy byta ｊ｡ｫｯｾ｣＠ J go pracv Dobra reputaqn, 1 kq c1 szylt s1e c1esle chmscv. doprowadzt ta do powstama speqalizaq t por6wnywalneJ don war skiCh rz ibtarzy odl wn1k6w ze ｾｲ＠ dmow1 czn 0 Tvbetu MONGOLSKIE WARSZTATY KLASZTORNE MALARSTWO I RZEMIOSLO w przygotowywantu mebllt przedmtot6w rvtualnyc h w klasz torac h bralt udztal kowale. zlotntcv. lu ar 'L rzezbtarze malarze. drze worytntcy 1 w1elu tnnych speCJaltst6w NaJwteksze klasztory postad ty wtasne warsztaty, w kt6rvch wytwauano m11owane 1 wv {W ne thangkt, drewntane. gllmane 1k m1enne POSil&l. mask1do comu z p p1er m che, drewna i kam1en1 p6t sz lachctnych. mandi.ll ttp (llustr. 3) Malarzamt (dzuraocz) bylt generaln1e mongolscy mnt SI, a ma lar two 1 tkonometna byty pr z dmlotamt. kt6rych mustelt s1e uczvt ｾ＠ ntlkto do osm1u lat. po czym podr6zow It od kl sz toru do kla sztoru. by tworzyc rvch wydztalach klasztornych ,. lch szkoleme trwalo ｾｲ･､ｮｴｯ＠ sztuke 1 uzupetntac szktcowntkt (tlustr 4) Celowalt w rvsunku b z uzvc1a dodatkowvch przvborow Byl1 takze mezal znt mn1 s1 mal rze. postadaJCICV wtasne warsztatv praculilCY dla osob swtecktch 1podr6ZUJilCY na tar 1 1 Jarmarkl , bi1dZ tez mteszk 1 cy w pobl iiu mtast rv stergaard 1996) W 1900 roku w szkole malarstwa w Urdze uczyto okolo cz t rdztestu wybt tnyc h mntch6w rtv t6w Na poczqtku 1 wt kuma larze Agwanszaraw Luwsandzamba, Luwsandasz, Luwsanc weg, otaz rvtown tcy Luws nczoJdO , c r ndasz. CzoJrow 1 Czomdzur ucz st rzentu .P nteonu pu;crus 1 w1z runk6w" wydanego w Urdz w roku 1811 Pod kontec XIX 1n pocz tku '1. wteku stawnymt mczyll w two d mba (lata Sled mdz 1esl t XI w1 ku) . Cer ndordZ. Smb dz r, Gedendamba Luwsanbaldan 1Dzu d r Tawch tbor ( 838) A I rzamt byll B I 'ngo ma a b Chas ombo byl 1sp c1a11stam1 od apll aqt lszb ldzrr (170 4- 1788) A wanchaJdaw 1779 1 oraz gwan oandztn Cend, Baldangom 0 I 11 odr czmk1 do rkonogriJfit (Damdmsur n 1995 52 74) cereo n ptsa P w Mongoltt wewne t rz neJ klasztorv Choch chotu przyct(lg ty mntc h6w malurzy ze wszystkrch poludntowvch choszun6w haJstyn l h b 1Lhundub Htstona odnotow tat kze tak1e rm1ona 1aK .Om k • , m1strz malars 1z Ordosu (ostadty i Choch-c ooc1e nteJszvm z nrc v h zunu Dorwon Chuuchet kt6rzy sp c1 ltzow 11 ste w pllkacJt Ktlku stawnvch mntch6w mongolsktch oraz szarab I ozamlang Raszt z c os w zkole malarsk1e1 w klt1 ztorz Kumbum w Amdo nauczulo takte t I po sobt nt 'Wt le z Plsk6w lecz kst zka po wl econ btografiom artvst6w z choszun6w Abaga ' Aba anar Mntsl mal rz pozos awl t . 6d h D I d.t b Ia nam SildZrl' ze w Mongolii wewn trzneJ byto wtelu wsz chstronnyc h artyst6w Posr ntc a 1 11an Y 11 (konfederacta Szrllngo oozwa k an 1u than k rz i b I mas k do camu z J o staw dotar ta do Tvbetu uorawta SWOJCI ｳｺｴｵｫｾ＠ w ktl u • · ad k 1 I k w1elce utal ntowany w wy onvw t d zachar kt 1 t kze przez ktlka 1 t kt row I produkcJ rzezb mastanych w Kumbum1e P omec 1na a klasztor ch Sztltngolu' kon el ､｣ｲｾＧＡＬ＠ c. elil ｛ｂｵｾ｢ｯｬ､ ＿ｊ＠ z slynqt ze swoiCh .realrstycznych" obraz6w I szklt6w kl sztoru B ndtd G en Sum OOC ZCltku wt ku .Bud b a "' ' ｾ＠ ib I z n ch byt mntch6w artyst6w, kt6r zy byli sp cJ alt stamt r6wntez wt Icy erudyct potrafilt malowaL 1rze 1 a1s ynnteJSZym 1 Oor6cz M tOw Mtchal m An tol m Mon 0111 • zachow to s1e ponad czterdzleScl 1ego rz tb al radyqa prZYPISUJe mu ozan b dzar,naz w ny przlez ､ｯｴｮｾ ｾＢ ... ｉ ｙ ｾｏｩｯｮｃｨｵｴ ｣ ｨｴ ｡ ｄ ｡ｮ､ｺ ｮｒ ｡ｷ､ｺ＠ (1803 56lzGobr.ooetareksc ntryk r6wmezbytwtelklmm larzem rowntez utorstwo P ru m OWl c pavtllons as well as stmple vurts could eastly be turned Into tempi s, stnce less 1mport anc w 1s g1v n to th out s1d , whtch s rv d m r ly as a shelter, than to the ObJects wtthm (sacred texts of the Buddht t canon, stupas and tmdges).. nd to the cons cr t ton c r mony that empowered the temple More tmportant than the ethntc or1 m of th butlder was the qu I tty of hts work Th stron r put 11on of Ch tnese carpenters led to a spectalizatton comparabl to that of N wJr bronze workers m Medt v 1 Ttb t MONGOL MONASTIC WORKSHOPS PAINTING AND CRAFTS Smtths. goldsmtths. locksmiths. sculptors. P<Hnters, woodc rver nd mJny oth r SPl'CI< 11 ts p r t 1c1p ted m mona ttc con tructton and the makmg of Pteces of lurntture and rttual paraphernalia Th large 1monastenes had th 'tr own workshop . whtch produc d p, tnt d and applique thangkas. statuary m wood, earth, stone,csom rna ks m Ptloter m che wood nd mr pr ctous stone , ｭＬＱｮ､ｾｬ＠ tc jflg 31 The patnters (zurooch) were generally Mongol monks. pamttn and tconometrv was a part of thet 1 rel 1g1ous currtculum , and wa t ught tn some colleges • On average, therr trammg Ia ted up to etght veJrs, alter whtch they trJv 'II d from monast 'tV to mon st rv to ptoJctrc thetr art and complete thetr sketchbooks (fig 4) They excelled at lr e hand drawrn Oth ·r wcr rndcp 'nd nt monk patnt 1 owntng thetr own small workshops, worktng lor laymen and travellmg to mark ts and latrs or livrng n r ctlt (V stergil rd 1 6) The patntmg school ot Urga had about forty renowned monk rttsts 1n 1900 In th HIV ntn t nth century, th D tnter s Agwansharav. Luvsan1amba Luvsandash. Luvsantseveg. and th engr vers Luv anchotdo . T r nd h Chotrov nd Chom ur , rt tCIP ted 1 0 tn the makmg of the "Ftve hundr d teens pantheon" publt h d tn Ur a tn 1811 In th lat nmet nth nd early twl nit th c nturv. ｵ｡ｾ＠ Jaaaapaa 6ap111nrbiH a 111 n.o rap 6111e rycna>K 6a111>K 3 nJJ.Q roocro 6onoH u MeHr 111 111 >Knblr AT .OYV.O ry 111 u 1 r >K 6a111caH Ｖｾｮ＠ cyyn.QJJ aa p111M MOHron xyMyyc TJP rexHIIIKIIIIIIr cypcaH a>K T ,or 3 plll i11 H H r Hb M w catii H cypcaH ryn cyyn.o roocro yl-ln.QBJ pnJx a>Knblr Y.OIIIP.Qax 6on>K xAra.oyy.o 6y.o r Hbl >KIIIn,oaa opcoH 6a 111 Ha 3ap 111 M ｍ ｏ ｈ ｯｲ ｮ ｾ ｶ Ｎｯ＠ JeaxeH oonoop .oyprali!Aa a>K1111111a.oar 6a tlr a XyH,o a>KIIIIl.O y.QaaH a>KIIIn n caH aa piiiM HJr Hb uan 111 H nyHnyy.Q Man Ｘ ｾ＠ 6 III>KJ .. (Vr land 1 62 (19571 115-117) 3H,Q33C AVfHJXJ,Q ATa,QbiH ｹ ｰ ｾ ｹ Ｌｑ＠ MOHfOil naM HapbiH Y.QIII p,Qnara ,QOp M0Hf011 ,Q ,QCyy,QIIItiiH xyc llTJ p CyM IIIIII,QIIIIIIf 6 pb 6atilryyn 6atilcaH Hb lllllT 6ai11Ha Xap111H XIIIHAIIIIiiH eHre V33M>K Hb My>KaaHaac 6yc naMaac aMaap.Qar 6 IIICaH M oHron ｡ｸ ｡ｮｲｾ＠ H 1p Tya.Q MaArllltiiH cyM 6ap111ynHa rJBJn XATa,Qbi H Ｖ｡ ｰＱ ｮｲ｡ｾ Ｑ ＮＰ＠ Tya.Q rexHonor111op 6ap111nr 6ap 111 x aprblr cypanuax 6ytOy ATatl re ｈｉＧＱｋｾ ＮＬｲ＠ TyBtl 9Hreep nanAJlaH Hyynar 6aiii>K33 YyHIIItii ,llyH,Q ｍｏ ｈ ｲｯｮｾｹＬｑ｢ｩｈ＠ 3axlllanraap XATa,Q ｙｐｾＮｴｬ｢ｩｈ＠ 6 PbCaH CVM IIIIII,Qyy,Q AT ,Q, MOHr on TYBA Marep111an. rexHIIIK, 3araap onlllnACOH eaepMeu XJn6JpT31/1 6oncoH 6ai11,oar Ｑ Ｑ T3.Qr33p Hb 6on Tya,o111tiiH 6ap111nrbiH xyyn6ap 6111 w tOM, 6ac xAra.QbiH 6ap111 nrbiH x n63p ｾ＠ 6 111 w tOM XATa.Q x n6 plllliiH r H .., 11 6onoH 3HrllltiiH r3pyy,o111tilr aMapxaHaap cyM 6onro>K ya111pra>K 6on,Qor 6a tii caH 6ati1H a r Pl-liiiH .oorop ran.o Hb 6ara aHxaa pan raBb,Qa r 6ail1caH 6eree.o aea eH xa Mraanax yypJr aop111ynannatii xa piiiH ,Qor opxlll 3.0 3yil1n c (6ypxaHbl HOM, 6ypxa Hbt 6a p Man) 6onoH 111 MeprenlllliiH ecnon,Q aHxaa pan xa H,oyyn.Qar 6atiicHaapaa CVM.O ｸ ｹｾ＠ er.Qe r 6a tii caH X111111CJH VHIIIIII r p n yycn 3 c Hb xiii iii>K 6y a>KilbiH 111 y pn x p Hb YaHapblr lllllVVA y3.QJr 6ai11caH XAra.Q My>KaaHYY.ObtH H3P xyH,o .OYH.Oa.Q 3yyHbl ye111111H TyB.QI-l iii H xyp n uvrryypbt H ra 111 3 111 SHASP 6atilcaH 6ati1Ha MOHrDJl YMvtvtH YPJlAH YPAH 3YPAr 6A fAP YPJlAJl W Mongoht ｗ･ｷｮｾ ｴ ｲｺｮ･ｊＬ＠ Drugt Degdt)n Gegen (17 4 7· 1807) z klasz toru Baruun chtJd znany byt ze swotch malowtdet. z kt6rych zachowato ＵＱ ｾ＠ stedem Pr6cz ntch przetrwaty takze malowtdla na sc ianach JaSktnt w pobhzu )ego kla sztoru (Delege 1998 387) Ptqty Cagaan Gegen z Cagaan Owoo Sum byt kahgrafem. malarzem, lekarzem t drzewory tntktem (Deltgeercang 1997 228) Osmy Cagaan Darchan Chutuchta (1876 194)) z klasztoru Chan w choszunte ArchorCZtn stynql ze swatch pos(lg6w, malowtdet t aphkaCJt , mtal tez ktlku ucznt6w, kt6rzy ksztatctll ｳ Ｑ ｾ＠ u ntego w malarstwte 1 kaltgrafit mongolskteJ Jednym z ntch byt Jangsong Gegen (J tmuyan 1997 269 270) Jednak poza rze1bamt Dzanabadzara zachowanymt w Ulan Bator oraz rysunkamt t malowtdlamt Dandzana Rawdzy, ukry tymt w 1937 roku w ptaskach Gobt t odkrvtvm 1 doptero ntedawno . ze ｷｺｧｬｾ､ｵ＠ na zmszczente t roz proszente ｳｴｾ＠ mongolsk tego dz tedztC twa kulturowego tylko nteltczne dztela sz tukl moz my przy ptsac tym wtelktm artystom Rzemtosto klasztorne takze rozkwttato w Mongolii w czasach dynasttt Qtng Mntst r z mteslntcy wytwarzali przedmtotv kultu. w tym mtntaturowe obrazy wykonane z uzvctem matryc drukarsktC h, figury z papter mache t gltny gltntane taler ze wotywne wykonan w formte ad lewmczeJ (wkladato ｳｴｾ＠ Je do przenosnych rehkwiarzy), r6zance. Oagt modlttewne (.w tetrzne konte"), mul ty l stoty ofiarne. wykonywah oharne czarkt 1 lampkt, ale takle towary swteckte przeznaczone na targ Pontewaz barwntkt naturalne przygotowy wano gt6wnte w kl<lSZ tor ch, mn 1s1 ctesle' drzeworytmcy robth takze szktelety JUri t malowalt meble, 1 czynnoS<:t te przynost ly klasz torom znaczqcy doc h6d (Pozdn v 1978 [1887] 247. Chabros 1987 251 . 256) To wsr6d mmch6w znalezc mozna byto naJlepszych krawc6w, tkaczy, barwtarzy, tiP Wedlug Pozdnt Jewa .mnts1 praCUJil znaczme wteceJ ntz swteccy· (Pozdneev 1978 [1887] 247) Choc ntekt6re z tvch przedmtot6w mozna byto nabyc takze od rz m1e lntk6w ｲｾｫ｡ｭｴ＠ mntch6w rzemte lntk6w Mntst ztotntcy t 1ubtlerzy swtecktch lub kupc6w chtnsktch. rzeczy wytworzone w klasztorach byty ｵｳｷｴｾ｣ｯｮ･＠ pamter. doctor and wood· carver (Deltgeercang 1997· 228) The Eighth Chagan Darhan Hutuhtu (1876 19 43) of th e Han monast ry tn Arhorchtn Banner was famous for hts statues. paintmgs and appliques, and had several dtsctples tn Piltn t tng Jnd Mongoltan calltgraphy, such as Yangsong Gegen Utmuyan 1997 269 · 270) However, e cept for the Zanabazar statu s pr, rved 1n Ulanb tor, and Danzan Ravtaa·s drawmgs and patnttngs, htdden under the sand of the Gobt tn 1937 and only recently r dtscover d. du to the d struct10n nd the dtsperston of the Mongol cultural hentage, very few works of art can be ascrtbed to th s gr at ｾｲｴ Ｑ ｳ ｴ ｳ＠ Monasttc craftsmanshtp was also nounshtng tn Qtn dyna ty Mongolia The monk rtt sans manuf ctur d r ltgtous obt ct . such as mtntature patnttngs made wtth ponctfs or prtnttng blocks, papter mache and clay statues. clay vottv pl. t s m de wtth moulds (to b tn rted tn portatlve reltquanes). rosanes. prayer nags (wtnd horse) amulet , off nng tables, th y c st off ertng cups and lamps, but 1 o mad profane goods for the market Because natural ptgments were mostly prepar d tn mon ster tes carpent r and wood car v r monks 1 o made yurt frames and patnted pteces of furntture . whtch constttuted a stgntfic nt tncome tor mon sten ., (Pozd neev 1978 (1 887 ] 47 ChJbros 198 7 251. 256) Among th em were the best tatlors. weaver s, dyer s etc For Pozdne v, "monks work f r mor th n do otdtn Jry,I;JVmen " (Pozdneev 19 7 8 [1887] 247) Although some of these artefacts could also b purchased from 1 y rtt san or Chtn s m rc h.tnt craft s made tn monastenes were sanctth ed tn the hands of monk arttsans Goldsmtth and stl versmtth monks also sold 1ewe ll •r y or nJm nts nd metal cunos at the monastt c fatrs Bes tdes. badorch lamas who tr veil d II over Mongolt a to collec t funds for construct ｴ ｯｾ＠ md r also sold small statues. reltquan es and amulets Monasten es also housed, tn separ te out r bu tldtng . cui r metal smtths, u uJIIY Chtne . w ho made the less holy attar v ssels oft enng bowl s, butter lamps (Pret valsky 1968 [ 1875], 1 156, Cr ssey 1933 209, Boy r 1 ＾ｋ｡ｍｾｈｰｷｯ＠ Hap owyyHbl AepseH VVX3ll333rT HaaM nA cypra)l( Ｖ｡ｾｯ - ｣ ｡ｈ＠ X3l\3H nA PT til MOHron naM H p AM600ll 6atllll r ryM6VM cypryynbll Ｖ｡ｲｷｾｯｮＩｬＨ＠ 6atllcaH naM Hap ･ｰ｣ａｾ＾ｈ＠ ryxatll Ｖｾｯｲ＠ Ｖ｡ｰｾｯｍｲ＠ y 11ll ｲｊｹｾｯ＠ - ｡ｰｾｯｈ＠ •Ｓｹｰ｡ｾ＠ A6ar . A6 r H p owyyHbt Ｈｗｾｯｮｴｩｈ＠ ron owyyHbl .t pbAa) YDna ｲｾｯｈ＠ HaMTpbiH HOM Hb 6 loll\ _ HapT esep MOHf0/1" .. 0 n Q H aBb6CTHYYll Ｖ｡ｾｯｃｈ｢ｬｦ＠ 01o111ryymt< 6 t/IH ' 3H liYHl\66C .Q mt<l-!)1( H U MbHI 6 f 6 ｡ｰｾｯｍｮ＠ ｸｾ＾ａｲＳｰ＠ Maw anA pr ｾ＾＠ 6 ｡ｾｯ｣ｈ＠ - nAap Hb TYBll A ｸｹｰｾ＠ • rJr Jypar U 33p3r ｊｹｾｯｮ｣＠ H ｸｹｈｾ＾＠ Oat/leaH T3p ･ｰｾｯｴｩＡｈ＠ 6yr 113 W ｾｯｮｈ＠ ron 6 a axapbiH X3ll XJAJH cyM,a ryr 33C H 6 a M6H A3H )1("1/1 ryM63H A X Ｖ｡ｰｾｯｍｮ｢ｩｈ＠ ｹｾ＾ｮａｂｊｰＡｴｬｲ＠ TJpryyn)l( 6 1-!CdH 1 -p 3YYHbl Cvvn 6 a 20 Ayraap JYYHbt 3 JH veA ･ｰｾｯｉｈ＠ p ･｡ｮｾｯ｣ｲ＠ Jypryy£1 apaa 6ac Ｖ｡ｈａｾ＾＠ r ｲｊｈｾ＾ｩｬ＠ ｣ｹｍｾ＾ｩｈ＠ roiiiM Jypra paa nA p w Y 6 paH ＠ ｾ ｮ Ｓ ｊ ｔ ｙ naM Hap AYHAaac ＠ ｈ ｩ ｴ ＾ ｾ ｲ ｍ ｡ ｸ a - anAapraiil Hb 3 H6 3 p 6atllcaH , ｡ｰｾｯｈ＠ _ . ryy ｍ＾ｰｲｊｭ＼ｾｮｔｈ＠ ｸ｡ｍｲｾｯｈ＠ r 3 p 3 yp ｣ ｾｯ ｾｮｬ＠ r 6 ｡ｾｯ｣ｈ＠ _ 6 a ｍｏｈｲｯｮｾｹａ＠ ｔｙｈｾ＾ｯｲ＠ M ｾｯｸ｡ｮ＠ A H)l(eono" r3)1( H3p113AJr Ｖ｡ｾｯ｣ｈ＠ • MoHronbiH _ ｔ ｹｈｾｯｩｬ＠ otllponuooroop 40 rapyiil Ｖ Ｎｴ ｰ ｾ＾ｍ＠ n 6 ｾ＾＠ r3XA33 onoH ｊｹｰｲｾｯ＠ TYYHA xaMaapyynAar ＶｾｯｮＳ＠ r ｯｳｾ ｾｯ - ｈ＠ 5 Ayraap HOeH xyran .QaHJaHpas)l(aa ( 1802·56) ep 6yCbiH _ ynaM)I(nanr • ｡ｂ｢ａ｣ｲｾｯ＠ 6ac anAaprat7. JYP ｡ｾ＠ 6 ｡ｾｯ｣＠ - H 9 sep MoHronA 2-p Ll3 ａ ｾ＾ ｩｈ＠ • APYY _ ｈ｡ｾｯｰｲ＠ T r r JH 6apyyH ｾ＾ｩｬＳａ＠ ･ｰ ｾｯ ｩｈ＠ 3 yp ryyAaa p 6 ｡ｾｯ｣ｈ＠ ｡ｮａｰｲｾｯ＠ 3Af33p33C liOnOo Hb OAO 0 6 OnT0/1 6 ｡ｾｯｈ＠ YyH33C ra,aHa 6a pyyH XI>II>IAI>IiiiH ｃ ｹｍｾ＾ ｩ ｈ＠ Ｌｑｏ ｰ ｸ ｾｯ＠ aryiiiH X H H A 1 p 1'1 - ｣ｹｍｾ＾ｈ＠ ypaH ｾｹｰ｡ｲａ＠ ｾｮａ｣ｊ｟ｈ＠ ｷ｡ｳ｢ｲｾｯ＠ Ｖ｡ｾｯ｣ｈ＠ aH ｣ｹｾｯ＾ｈ _ Ｖ｡ｾｯ｣ｈ＠ ｟＠ ｈ｡ｾ＾ｍａｹｲｰ＠ ｊｹｰｲｾｯｈ＠ UaraaH OBOOHbl ｣ｹｍｾ＾ｴｩｈ＠ TasAyraap Uara H rJrJJ H ypaH Ｖ ｾｯ ｾ ｾｯ ｲｾ Ｎ＠ JYP ｾ Ｎ＠ MY. A px H 6atllcaH Ap ｯｰｙ ｾｯｈ＠ xowyyHbl UaraaH AapxaH vran ･ｰｾｯｴｩｈ＠ ypa H Ｖ｡ ｰｾｯｍ ｡ ｮ Ｌ＠ Jypar , JJJn HaaMn p an,aapratll 6atllcaH M eH ｈｾ＾ｮ＠ ll A H 6ereeA ･ｰｾｯｴｩｈ＠ waBb Hapra a ypaH Jypar. ypaH Ｖ ｾｯ ｾｮｊｲ ｾｯ - ｲ＠ ｘ ｾ＾ ｙｊｮ ｾｯ • ｲ＠ Ja ABr Ｖ｡ ｾｯ - ｣｡ ｈ＠ T ｬｩｈｾ＾＠ HJr Hb >KaHCOH r -r H 3aHa6aJapbiH ypaH Ｖ｡ｰｾｯｍｮｹａ＠ YnaaH6aarapr xaAranarAa)l( 6at7.raa 6on Ho LlaHJ Hp ｂＩｬＨ｡ｲｾｯｴｩｈ＠ JyparHYYllbtH AeHre)l( 1 sPrzedawall tei btzutene. ozdoby 1 metalowe ｯ［｢ｬｴｷｾ｣＠ padczas targ6w klasztornych Pon dto lamowte badarczottn , k16rzy przemterzalt cat(l ｍｯｮｧｨｾＮ＠ by zbterac tundusze na ｢ｵ､ｯｷｾ＠ lub odbudowe. r6wntez sprzedawah mat poxtzkt, reltkwtarze ' mule y klasztor ch, w osobnych bUdynkach ｺ･ｷｮｾｴｲｹ｣ｨ Ｎ＠ mteszkalt r6wntez swt ccy kowale, zwykle Chtnczycy, kt6rzy produkowah pozbaw ton sakraln go znaczema naczynta w naoltarz mtseczkt ofiarne. lampki maslane (Pretevalsky 1968 [1875), I 156, Cressey 1933 209, Boyer 1952 120l Wtelktm war ztatem w Mongoltt WewnetrzneJ byl ten naleZCICY doC g an Owoo Sum mntst, kt6r zy me oddawalt ｳｴｾ＠ studtom klasz tornym mustelt zarabtac na zycte 1ako ｣ｴ･ｾｬ Ｎ＠ stol rze. murarze. kowal e. zlotm cy, tkacze dywan6w. a nawet g rbar ze (zatecte teoretycznte mntchom wzbromone) w warsztatach tych pr cowalo tr zydztestu murar zy, cz t rd ztestu tkaczy, ､ｺｴ ･ｳ ｴ ｾ｣ｴｵ＠ krawc6w, pteCtu cteslt t garbarzy Klasztor cagaan owoo Sum sprzedawat kobteCil btzutefl . meble. kufry, nozyce fy zkt pr zedmtoty tkan oraz wtele tnnych przedmtot6w codziennego uzytku (Dawa Jtgepde 1997 149 150) • Klasztory zatrudntaly r6wntez mongolsktch, a nawet chtnsktCh rzemteslnt k6w sw tecktch w kl asztorach Urgl utalentowant swteccy uczylt ｾ＠ malar twa wraz z mntchamt To tam stynny . M rzan· Szar w (1 869 1939) , 1eden z pterwszych swtecktch malarzy komuntstyczneJ Mongolii , wyuczvt ｳ ｴｾ＠ swoJ 1sztukt ｐｯ ｾ ｲＶ､＠ Burtat6w z ZabaJkala rzemteslmcy ｾｷｴ･｣ｹ＠ konkurowalt z mntchamt rzezbtarzamt t malarzamt przy zdobtentu ｾ ｷ ｴｱ ｴｹ ｮ＠ (R1nchen 1959· 11 · 12) Apltk Cl e wykonywane byt y czesto przez kobtety swteckte pod nadzorem mntch6w · tkonograf6w. arch wykonante z 1mowato na ogot ktlka lat (T ultem 1986 Przedmowa)• 1 Rz mtesln tcy swteccy mt szkaiCICV na przedmr SCI ch stoltcy wy twarzalt ubr nt , obuwte, kapelusze 1 roz m 1t pr zedm1oty luksusowe dla rystokr CJI swteckteJ t duchowneJ Spod tch rekt wychodzliy takze ＵＱ wspantal tedwabn za ty Dzecundampy, zdobtone p rl amt ' kamt ntamt szlachetnymt • A mator wor kshop tn Inn r Mongol! was that of th Chagan Ovoo Sum th monks who were not enga ed tn mon Slit studtes had to earn thetr hvmg as cc1rp nt r , wood carv rs. brtcklay rs, mtths, silversmtths carpet weav rs. nd even tann rs (a 10b tn heory torbtdden to a mon ThtrtY brtckl v r . forty weav rs, t n n dl worker . fw carpent rs and t nn rs worked tn th se workshops Th Chagan Ovoo Sum sold womens Jewellery, pt ot furnttur , ch st . ct ors, poon , w aved m tertal nd many oth r oods of datiY li fe (Dawa Jt itde 1997 149 150} Th monast nes also employ d Mongol nd ven Chtn se lay arttsans In Urga mon sterles, th laym n sktlled tn pa1nttn 11ere tratned alongstd monks This 15 wh r th famous Mar z n· Sh rav ( 1869 1939), on of th first lay patnt rs of Communtst Mongol a learned hts art Amon th Bury ts of Transbatk 1t,1 lay artt ans camp ted wtth monk culptors and pamters to d cor at the temples lRtnchen 1959 11 12) Appltqu w r often made bY 1 y wom n, up rvts d bv monk tcono r ph rs nd thetr confectiOn n rally r QUtred several years (Tsult m 198 lntroducttonJ" Lay cra f t m n ltvtng tn th suburbs of Urga mad clothtn , boots, hats and vartous lu ury r tcles for he I Y and clertcul rtstocr KY. s w 11 th J btsundamb · umptuous tlk rob '5 decor at d w1th pearls and prectous stones • In Ttbl'to Mongol Buddhism. th ,Jp b tw n monks and laym n was not s wtd as tn other Buddhtst countrtes • As consequent a young Mongol ktll d tn p tnl tng could wot k tn monast iC workshop 1 novtce. or as a layman H would r c tv n tntttatton when D tnttng partt ul r d 111 s nd ｂｵ､ｨｾ＠ A Ch1n p tnt r tr tn d tn Ttbeto Mon ol rul s ot patnttn (tconom tr ) could I o parnt than kas and mural p ltnttn s th ｾｵｴｨｯｲ＠ of th (monast rt s of M tdart, Ch h r L m r ntury mur ｾｉ＠ patnlln s of a doz n mona t c rtatniV Chtn Th s pa nttn s show beStd S, sam h v Chtn ｮｹａｾｯｴｬｲ＠ H w buddyzmte tybetansko mongolsktm orzeoasc ｭｴ ｾ ､ ｺ ｹ＠ mn1cham1 a spoteczenstwem swtecktm nte byta tak wtelka 1ak w mnvch kra1ach buddYJSktch u ｄｺｴｾｫＧ＠ temu mtody Mongol P05tadaJCIC Y talent malarskt m6gt oracowac w warsztacte klasztornym take now 1qusz lub take cztowtek swreck1 MaluJCIC konkretne bostwa lub budd6w. otr zymywat lniCJaCJe Chtnskt malarz wyuczony wedtu tybetansko mongol sktch regut malarsktch (tkonometrnl mogt r6wmez tworzyc thangkt 1malowtdta sctenne autoram1 szesnasto· 1stedemnJstowtecznych obra zow scrennych w dzrestqtkach klasztorOw w Choch chee r 1okolicv (Matd art . Czachar Lama, czy tei lch Dzuu) byli z oewnoscril Chrncrycy Na malowrdtach tych wtdac srlne wptywy chrnskte Ponadto na w telu SCI zaotsane znakamt chui sktmt wskaz6wkr co do uzycta kolor6w" Pod konrec IX wreku chrnscy malarze z Shanxr zatozyli w Urd ze stedem warsz tat6w Jednak tch dzratalnosc wcale nr rozkwrtata a zarobkt byty ntskre WYJCllkrem byli cr. ktOrzy mteli kon trakt z klasz torem (Pozdneev 1971 [ 1892] 69) ｋｬ｡ ｾ ｺｴｯｲｹ＠ mongol5kr ｫｵｰｯｷ｡ｬｾ＠ takze thangkr malowane w chinskrch warsztatach Wu tatshanu. ｳｷ ｲ ｾ ｴ ･ｊ＠ g6ry w prowtnCJI Shanxi 1 sorzedawaty 1e w .sklepte pekrnskrm· w Urdze Ｈｈ｡ｨｾｮ＠ 1987) • Jednakze rzemrosto relrgl)ne ' malowtdl a nr byty pr zedmrotamr handlu nil takil ｫ｡ｬｾ＠ tak pos(lgr m tal owe WYROBY W METALU Rzezby z brilZU, kosztownteJsze r cennre)sze mz obrazy, byty n ｊｃｚｾｓ｣ ｲ ･ｊ＠ wykonywtln orzez r zemt eslmk6w swr eckrc h lub sorowa dzane z Pekrnu 'Tybetu. W XVI w1eku Mongotow1e zwraca11 ｳＱｾ＠ do dworu chrnskrego o or zysy tant e or z dmtot6w r li gr)nych Przvktadowo w 1575 roku Altan·chan ooorostt dw6r chmskt o DOS<! 1 1 rnne ｳｷＱｾｴ･＠ wrzerunkr w etekcre za ooz wolemem p krnu. gtowny zarzqdca Datongu nakazat orodukCJe oosqgOw dla Mongot6w w Shan ' Altan chan oczek rwal takrc h dar6w co ｯｲ ｾＨ＠ lat (Serruy s 1963 207, cytuJ c In the late nrneteenth century, Chrnese oarnters from Shanxi had founded seven workshops rn u rsa. but except tor tho who had a contract w1th a monastery, the1r acttvrty was not nour15h1ng nd th w,1 es were very low (Pozdn ev 197 1 [ 1892] 6 l The Mongol ｾｯｮ｡ｳｴ･ｲ＠ ｾｬｳｯ＠ bought ｴｨｾｮｧｫ｡ｳ＠ oarnt d rn the Chrn se workshops ot Wuta1shan. the sacred moun tam m Shanxi provrnc . , nd old rn the BeiJing shop ot Urga (Hal n 1987)• Pamtrngs and religtous crafts. however. were not th ob1 ct of volume of trad comparabl to that of metal statuary Mln{l Shi/U) w 1580 roku mongolscy Tumedzt z trudntll r6wntez rzezb1arzy n war skrch (nepalsklchl do wykonan1a w sr brze duzego posqgu Buddy na podobtenstwo naJbardzteJ czczonego oos(lgu lhask1ego Dzolo. w 1586 roku rzeib1 arz n warsk1 stwor zyt d1adem dla tego posilgu, a takze duz<t ｳｴｵｯｾ＠ ozdob1ontt kleJnot m1 . ztotem 1 srebrem or zeznaczona na orochy Altan ch na • Oba orzedm1oty byty preczolow c1e przechOwywane w lch Dzuu, gt6wnym klasztorze Choch chotu Ob ｣ｮ ｯｾｴ＠ ｲ ｺ･ ｭ Ｑ･ｾ ｬｮ Ｑ ｫ Ｖｷ＠ n p lsktch w Mongolii rzuca nowe 1 ｾｷ ｡ｴｯ＠ na ｫｷ･ｳｴ Ｑ ｾ＠ wptyw6w newarsktch na sztuk buddYJSkil w Mongolii, wotyw6w zaooczqtkowanyc h przez Armko (Anrge) w czasach KubllilJ chana wptyw rzezby newarskteJ na sztuke mongolsk<t Jest kluczowy dl a zrozum1en1a rzeib Dzanab dzar powstatych ponad etdz es t1t tat p6in1el ., Spektakularne rz :Zby Dzanabadzara wykonywane metod wosku tr aconego s szczytem dokonali artyst6w 1 1 01 mongolskrch w dzt dztnre rzezby w bri!Zie Pontew z byty JUZ w1elokrotnre optsywane.•a skoncentruJ e s1e tu ta1 na mnteJ prestlzowych. Ｑ acz bardzreJ powszechnych wyrobach z metalu Wyd e Ｕ Ｑｾ Ｎ＠ ze stedemnasto i ostemnastowtecznt Mongotowt ｣ｺｾ＠ c1e1 zwr ca11 s1e do lokalnych ｲｺ･ ｭＱ ･ｾｬｮＱ ｫ ｯｷ＠ o wykoname rzezb 1 w metalu ntz elementow budowlanych Swteccv kowale mongolscy (dorchann• wykonywal t mate POSC!Zkl z m1edz1. rehkw1arze. naczvnra ne przedmtoty rytuJine wykorzvstvwan w SWiqtyn1ach t na domowyc h ott rzach Cr sam1 kowa le ｣ｺｾｴｯ＠ tworzyl w ze1az1e most dzu 110 braz e. srebrz 1 ztoc 1e orzede wszystktm byli om zwyktym t kow lamt, ate n1 kt6rzy wvso t Jahzowali ste w srebrze 1 ztocre z oowodu 1 gwattowne o roz kw1tu popuiJrnoscl tych metal1 wraz z rozwo]em buddyzmu I handlu lMostaert 1956 288. Tsultem 1986 ｗｳｴｾｯｬ＠ Kowal stwo byte zawod m mesktm w soot czenstw1 mongol sk1m kowal budztli szacun 1 tek. a takze c1eszyh sr stosun owe wyso 1m st u sem sootecznym Podobnte 1ak kusnt r ze 1 c1esl , kowa l oracow II dorywczo. ICh warszt ty byty w drowne utrzymywali ｳｲｾ＠ ze swatch large 11 d lost w 1 t. tues Jre the most ＼Ｚｾ｣ｯ ｭ ｰ ｬ ｲｳ ｨ ･､＠ bronzes ever mJd by Men ol rt1st, and s1nce they h ve Iready caused much rnk METALWORK Bronze statuary, more costly and orecrous than pamlin . was g n ··r lly mad by ｬｾｶ＠ prof sron Is. or 1mportt>d from 0 111 n or Trb t The srxteenth ·century Mongols requested the Chrnes court to c, nd th m rcons For rnstanc In 1575, Alton KhJn askL'd for ld !U nd other cult tmages from the Chmese court. and. wrth Juthorrzat1on from B 111 ng, the Governor G ner,11 of Datong had !>tatu ., ca t 10 tl anx1for the Mongols AI tan Khan expected to rece1ve such presents cv rv tive ye rs (Serruy 196 3 707 quotm th Mmr/ ｾ Ｏｵ ｵ ｬ＠ In 1580 , 111 Tum t unag of th most s cr d 01 til Lho 1wns the Mongols also employed Newar (Nepalese) sculptors to make ｾ＠ 1 rge Stiver Buddha 1n Ｑｾ＠ Jowo, m 1586 a Newar sculptor made a dradem for the same st tue as well as a larg stup,1 d cor ted With Jew 1 gold Jnd rl v 'r to ｨ ｾ ｴ ･ ｲ＠ '1 1 the ashes of Allan Khan Both wer enshnned m lh Juu. the mam monastery o1 Hohhot Th 1 sheds new light on Newar rnfluence m Mongol BuddhiSt rt an mflu nc Initiated by Arn ko (A pr l nche o Nepa ese rtt ms 111 Men o Ia f N · I n1 at t t1me of Khubila1 Khan Th tn llu enee o ewar scu 1pture on Mongol art IS a key to understanding Zanab zar's statuary mer th an 11It y v ar s later • z ｮｾ｢＠ z.1r's o t cu tu CyM /lyraH/l . MOHrOnbiH 9 pr 9HA BbAilC y AB pl Ill Hf lilliiH _ 6onoH 3ap111M/laa XATilAbiH HflilliiH rap YP'iVVAblr a 111 nnyyn/la r 6 lii>K lilpr3A naM HapTalil uvr 3yprlilliiH ypnarr cypanUilar Ｖ｡ｾｂ＠ KOMMVM1113MbiH MoHrOnbiH aHX . 1939) eepllliiiH ypnarllliiiH M3/lll3r33 T3HA cypanua>K on>K3 6 HYYPbiH Y HA /lax Hb16 3yp Y/lbiH H r nA pr .. M P3 H" W p· B ( 1869 b YP"' AbiH ypaH r praHryyA r r H cyM llVf lHblr roe YIIIM3rn3x3/l Clllllln 63PYIIIH 3ypaaY naM Hapra"' _ 6ac epcenAQer Oa111caH 6a111Ha (PiiiHY H 1959 11 121 6yp H 6yr3 fY 3ypd Y naM H lpbiH xAHamaH AOP 3M3rT3111YYY/l "' 3BYn3H_ 3/l3H >KiilnlllliiH rypw ypaH xarraManblr 6yr 3 llJr 6 ｾ＠ B (Uym M 1986 y Alilprran)'' Xyp OTbiH i.l p opYMoop aMb/lap/lar rap YPYYYA 3Hflii111H 6onoH waWHbl /l33/lCYVA ll 30plilynaH ru H · 3 3 3 6 · "'"' AH3 VP"'"'H raHcar 3An3n xyBuac ryr n M• ｮｾ Ｓｈ＠ 6 lillil/l3f Talii>K33 Ｓ ｈ＠ ra Hx MWIIIrT roproH A33n 6yr3 r!lC3H 6 111Ha M 1 3/lHiillil rapaap Ll3YiiiH.0.8M6biH CYBA, YH T Yynyyraap YIIIM3rn3>K ｘｬｩｾｃ yBA OHrOnbiH 6YAilbiH WaWIIIHA naM Hap 60nOH ｈｦｬｩｾ＠ 111pr /lHi1H XOOpOH/lOX Anra 6 IIIX 61i1w 6aiii>K33 •• li1ii1M33C Jyprlili1H ilBbAacraiil MOHron Janyyc cyMIIIi1H ypnaHA WIIIH3 Jypaa .a yp Hbl wawi'lHT O!caA OPHYVAblr 6oAeon Yaap tOMVV CB3n HrliiiiiHJ p a>K111nn 6onnor • T M yBA M OHrOnbiH 681'1H8 • " 6ypX8H 3yparnanbiH >t<ypMbiH /laryy cypanuc H XAT8/l3ypaay Hb )( Hbl H Jyprlillilr 6VT3 >K 6onAor 6 IIIB Xe or ryyHiillil Oi'lponuoox _ a111A8P. ,axap naMbiH 6onoH li1xJyyrllli1H 16, 17-p 3YYHb1 onoH apBaH cyM Xllli1A lilliiH ｾ＠ XaHbiH 3yparHyy/lblr 6yr fY/l A Hb ATlll 3ypaaYIII/l 6aiii>K33 T3p 3yparyy/l8Jl xATaAbiH Heneenen aparAQar YyH33C raAHa 111x HX ll33 p Hb A 0 6111YC3H 6ai1Aar ' Map VAar X3p rfi3X TYX ｾｲ｡ｮ｢＠ 19-p 3YVHbl rercreneep WaHCiilrlll iiiH Aran 3ypaaY IIIA 9 preeHA AOnooH ypnaH 6ai1ryynca H r BY T /lHiillil· y111n . a>KIIInnar T6fllllliln JH • ｾ＠ U3U3rn3C3Hrylll, uan111H Y Oarara111 6a1-1>K . T3AH33C cyM Xllli1AT3iil xon6ooroi1 6ai1caH JA Hb oHuro · 6 69) M · "'PY lo1>K33 (Pozdne v 1971 118921 OHrOnbiH cyM Xlo1111/lYVIl xATaAbi H WaHCio1 MY>K io11o1H r3r33H yynbiH Byrai1 waHtO ypn HA 3yparAc H 6yr 3 nyyAio1 1o1f Yll nA H BY 9pr XOTbiH .. 5 6YP iiHTalo1 lo1H /l.lnryypr" ilPA r Oai1c H 6 i1H ｉｐｾ＾ｵｹｮ＠ aA 111x ry1o1nr YYH (H I n 1987)' r l\,11 WdWHbl c ll BT r p ypn n. ypar Hb trzod !z vWJi1tk1em. bye' moze n1ekt6rych ztotnlk6w peCJ IIZUJilCYCh Ｕ Ｑｾ＠ w srebrze Badamxatan 1986 94 · 95). a zaw6d byl dZ1edz1czany zazwycza1 pracowalt na zam6w1ente 1otrzymywat 1 wynagrodzen1 w natur ze Zaopatrywalt pa t rzy we wszystk1e metalowe ｮ｡ｲｺ･＼ｾ Ｑ ｡＠ typowe dla zyc1a w Mongolii ornam nty na SIOdlo. obrecze kot. przybory kuchenne (CZilJnlkl garnkl , stOJilkl , w1adraJ . narzedz1a stosowane w hodowlt 1 mys1tstw1e (strzetby, putapk1). ozdoby kotczan6w hetmy 1 kotczug1 !Boyer 195 2) Kazdy choszun Ch tchy byl powszechn 1e na przyklad naJiepsl ztotn1cv wvwodz 11t s1e z ludu Oangan a (Tsultem 1986 WstePl Kowate sp CJaltzuJ<tCY ＵＱ ｾ＠ znany ze swo1e1 ｳｰ･ｱ｡ｴｮｯｾ｣ＱＮ＠ w wyrobach ze srebra c1eszy1t s1e ｲ･ｮｯｭ＼ｾ＠ ze wzgtedu na okaza le kob1ece przybr an1 a gtowy, pask1 1 W1 s1ory do pask6w. rut ratv na bra srebrne ta1k1 Srednto zamoznv Mongol z regu ty pos1adat 1mponUJi1Cil tl osc przedm1ot6w ze r bra ｒｺ･ｭＱｾｬｮ｣ｹ＠ c1 bylt stawn1 takie za WYJCltkowy kunsz t w wyrob1e b1 uter11. ozd6b na gtowe. srebrnych m1s, poztotn1ctw1e ttoczen1u. deko raq1 ryte1. 1nkrustowan1u drzewa sandalowego ztotem (Kier 195 7 195) (llustr. 5) Wymlilna hand Iowa z kr a)am1 AZJI CentralneJ przyn1osla karat tndVJSkl. afgansk1lap1s lazuli 11nne p61szlachetne kam1en1e uzywan do Ｑｮ ｫ ｲ ｵｾ ｴｊ ｃｊ ｉ＠ M1mo. ze Jilko pr xy rz m1e ln1k6w mongol k1ch byla bardzo rozna. w VII w1eku szybko ooanowal1 techn1ke tworzen1a rzeib buddYJSklch 1zasvm11owal1 mod I tyb tan k1e Monograha . Mon olscv arMc1 z Abagt" zaw1era kr6tk1e zvc1orysy Sledemnastu rzeib1ar2y 1kowalt mon ol k1ch. ktorzy tworzylt art fakty buddyJSkl e (b z mform CJI o rch st me ｾｷＱ･｣ｫｭ＠ bi!dZ duchownyml ｓｰｯｾｲＶ､＠ n1ch. rytown1k 1rzeib1 rz Danb1 byt 2nany az w Tybcc 1e (Amu r Batu 1997. 295) Rzezb1arze 1 kowal ch1nscy rowntez bylt aktywn1 w Mongolii PocZi!WSZY od XVI w1eku. w b1en 1 duzym popvtem. kowal 1ztot n1cy z Chin potnocnych podro2owalt po Mongolii oferut c swote ustug1, a chtnSkl karawany kup1 ck1e pr zem1 r2a ty kr J w z rz 1wzdtuz sprzedaJiiC wszelk1ego rodzaJu dobra z metalu. tak1e J.:lk mate POSi!Zkl Buddy czv reltkwwz • K1lk tnskrypCJI , ktor 2 chowaty 1m1ona n u CIC5111 malarzvl w klasztor ch Tum d6w (Ma1dann Dzuu. Huay n Sr. tch Dzuu) z konca XVI ;.. k h (jak 1rytown1 k6w W kaml 1 · l<owalt ch"' 5 IC k h b 2 loki Jkolwlek skromnosc1 odlewn1k 2elaznych lw6w z lch ozuu um1 ｾ｣ｲ ｴ＠ swoJe rm1e w nagtowku k st dose 2ask ｕｊｾ｣ｹ＠ 1Z XVII Wle u, Je d dat 11m 1ona d rczync6w mon ｯｬ ｾ ｫＱ｣ｨ＠ ks1 z t Ow1rzemte ln1cy mogh bye kowa tamr z Datongu 1623 roku poprze zaJ cym msl<rvPCl' 2 · zdtuz udal cym 1 51 tam gd2re m1eli 2 m6wt n1 lub zs1 mzowanymr Mon otam1 kt6rzy przY!f;lt • . 1 rzal cyml Mongolte ws2er2 I w przem e Ia 1 ch kownh n 1 S<l szczeg6ln1 udan , a tnskry pqe z wier t btedv chlnSkle nazwl k Dzte Y t 2 bowanl n przedmloty z m talu w szczeg61noScr na duze pasq ' or z obecrm rzemleslnlk6w I XVII 1 XVIII WI ku rosnqce Z PO r W spowodowaty post PUJ c Stni Z q 1sed nt ryz CJe wvrobnrc.tw z m tatu szcz goln1e w Mongo 11 We 1 chlnsktCh, ktorzv osledlill stew Mongtotll, k6w h ndlul cych matyml przedmtot ml, odlanl duz o pasqgu 2 rnledZIIub br zu wvm galo wysoklego ' g6 d k h I cz I niZ w wyp dku z o nl wnetrzn I n Zlalu wlelu rz ml lnlk6w I dlatego nt prZYI to Sle w r6d koczowntk6w Wytw rzanr pa<;q w bu dYIS rc: • Ja stooma oe<talll<lCJI, a t kz ud d6b archltektontCznych wymaga duz I ｉ ｏｾｃ ｉ＠ m tatu zel za do element6w konstrukcvtnvch mOSiqdZU. mledZI, I rytualnych P r f rnalt6w oruz oz bo t k uszcow w Mon olt r z wz I du n nlec he( Mongot6w do kooanla w Zleml metate bYIY b ztota Pom1mo w1elk1 go gac w r oiOWIU. cyny sr r ' 70 175) W okr le dyn Si ll Mtng, kr dy obOwl zywalo C.hlnSkle embar o na zelazo m l c zapablec produ gt6wnle lmoortowan (Boyer 1952 1 laz ak I narzedZI I przyb0r6w zel znyc.h (5erruys 1960 19 43 44 Hu Llsh n 1995 288 289) c,, bronl. Mon olom br kowato z r6wno ze ,I 15 7 1 roku Mon otowi zwr6cl I sr do dworu Mm o dostarc.2 me 2 o a I srebra do Po zawarctu Chlnsko mon olskl o traktatu pakotow ot w c lub dwa. tysl c konl na sr bra ootrzebn do odlanta tr2ech DOS<l&6w Buddy (Huan Odlew nta DOS 6w w latilc h 1579 I 1580 wyrnl nlono ys6 t ki n ksoort nrewr lkiCh rto5cr zelaza I dnakie Ｑｾ＠ zela2a przemycan o ush n 1 95 401) wt dey 2 dvnast11 M1n odZIIt s1e w wcza tap1s lazuli and other sem1 prec1ous 5tones used for 1ntavmg Although the qua l1ty of th 1r wor k d vilrl d. durtng th sev nt nth century they had QUICkly mastered the techniQues of BuddhiSt statu ry and a s1m1lated T1b tiln models Th, "Mongol art 1sts of Ab a IV s hart b1ograph1es of seventeen Mon ol sculptors and sm1ths who mad BuddhiSt artelact (Without 1nformat1on bout thetr I y or mon status) Among them. Danbl was known as far as T1bet for hiS en r vmgs and sculptures (Amu r B tu !997 2 5) Chtnese sculptors and sm1ths were also act1ve tn Mongol I 1 F1 om the 51 t enth c nturv on . ,Jttr 1cted by th strong d m nd 1ron nd s1lv rsm1ths from North Chtna travelled all over Mon olta to off r th 1r serv1ces. and trtJd caravans from Ch1n c1 ISS cro d th countrY to sell all k1nds of metal oods. such as small Buddha mould d statu , nd rel1quan s • Th 1 w 1n crtp!lon s th,tt pr s rv nam sot Ch1n sm1ths !as well as stone ngr vers. carp nters and patnt rs) tn I te s1xt enth and v nt nth c ntu1v Tum t mon tert s (M 1dJr11n Juu. Huayan S1 lh Juu) are QUII surpr1s1ng Without ilnV mod tv. the Cc1ster of th 1ron lion ot th Juu put hi n m •ll 1t1 h 1d ol th 1623 1nscnpt1on. precedtng the date and the names of th Mongol prtnc ly donors Th '5 ar!l s, ns may hav b n Datong sm1ths who cnss·crossed Mongol I . lollowtng commiSSions. or else 1n1crzed Mon 'Ois who had taken Chtne nam s Th work of th '5 • rnllh IS not part1cularty good. and the 1nscnp11ons contatn m1stakes In the seventeenth and eighteenth c ntur1es. th rowtng demand lor m t.JI .Jrt 1 lets ,JmJ l Pl'Cillly lilr s1z presence of Ch1nes art1s ns who had settled tn Mongoi1J caus d the or ogres 1ve StniCI ZltiOn nd dentMI Z1t 1on ol m ·t Iwork, n 1uculc1riV tn Inner Mongolia Contrary to th gold and Silver smiths trad of mall art fact . th mdktng of l,u l copp r and bronz Dt u s 1 qu1red a h1gh degree of soeC1illt zat1on as well as the oartiCIPil!lon of many rt1 sans and th r for wa not odapt d to a nomad 1c Itt stvl Buc1dh1SI 17. 18 JyyHbl MoHron-.yy.n opoH HyrrHiiiH aa yp-.yy.n .n px-.yy.na.n 6ap11nra oa..,ryynaM>KHHH 3y..,n..,w 3 HJna oac.n Hnyy M ran CHtilnOJPVY.CIHiilr Ja ｾｯ｡ｮＮｲ＠ 6a..,caH Oononrolil MoHron .nap -.yy.n' cyM .nvraH 6onoH r pHti1H p ru HJl >K 3, wyr HJl . p rn 1.n r lKil ｾｯｲ＠ 6ypxaH, 6olilnep, cae OonoH JaH ylilnHHH eep JylilnHiilr J c p xHiil.n r ｏ｡ｾｯ＾ｴ＼＠ T p .nap -.yy.n .., 8-.n H r Map. ryynb, yp n. MeHr uaHpaap 3Jl Jylilnc xllltil.nJr ypaH rapraHryy.n 6alii>K33 r x.n J PHM H r Hb 6ypxHbl wawHbl xer 1-1n 6onoH 1-1 3p ru H c oon>K ,1m ｍｴＺｾｈｲ＠ p .narHa>K yliln.neJpn:mJJ Aeyyn.nar 6alil>t<33 Llapx xHiilx Hb p YHI-1til >t<t-1n 6ati1e MoHron.n .n pxJH yH.n.., YHJl rr n y 3yyn Ht-llilr MJl H.CIBP 6atilp cyypb JJJn.nJr 6alile YcnJr Ｎｮｊｾｯｴｩｈ＠ oe.non-.1-1.n. My>t<aaH . .nap 4YYJl rorrMon ｏｾｯｷ＠ >t<1-1nrati1 6a1-1e T .n rap ypn nbiH opnoroop 611W ManbiH aa awraap aMb.nap.nar 6ati1>t<J3 (Am MeHreHI-11-1 .nap -.yyn ｡ｰｾＭＱ＠ eep 6atilcaH Oatil M r .nrylil Badamxatan 1986 4 95) L)dp , Hbl 9 MJprJ 1-1n ye .naM aH ynaM>t<Hn.nar 6alilcaH 6a 1-1 e-.nJH J x1-1anraap a>t<Hnna>t< enc ren6ep e Man ap 6o.no ae.nar 6 HB MoHr n.a Man-.H.AbiH aMbJlpan.n pJrrJii16yx n (JMJJnHti!H -.111M r . ＮｮｹｲｾＭＱ＠ uar1-1par ran rorooHbl 3p rcnJn . 6yy. xae AHJ 6ypHHH -.HM r .nyynra r Jyti1ncHiilr Meranaap xHiii.AJr Oatil 33 (Boyer 1952) Xan biH xowyy OonroH eepHiiiH XI-11-1Jl3r Jy1-1n XIII He H.napxHbl MJpr >Kn p an.n, pw.n r 6 1..,s >t< ... wJJ Hb Am MeHreH..,Iil aMr..,liiH caliiH .napx-.yy.n JlapbraHra-.yy.n 6ati1caH (Uym M 1986 ｏｰｷｾｯｮＩ＠ M rTJt-1 VH..,til Manra ... H ro •n -. ... M r. 6yc, 6yCHI!lti1 Jyymyy.n. JJBCJr..,..,H ylil. MeHreH raaHC ＳｰｲｾｯｴｩＱ＠ XHt-lJlrJJC wanrra n>t< MeHreH .nn n ｸｾｯｬｩＮｮ＠ r .nap -.yyJlbiH p m p ru Oatil 33 XapbuaHrylilraap 6aAH MOHron-.yy.n ..,x X3M>K3JHI-11i1 ra ..,xaMW t-l rTalil MeHreH .CI1lJnr 1-1 6 tile YpaH rapraHryy.A ronro ..,H roen. Me HreH cae. amnar J,(lnJn 6onoH 33M r 6er>t<. JaH.n· H MOJlOH 3.nn fl t-11-1 r nr P 6yp XJl 3 ralilxaMWt-lrratil yprali1 xt-1ti1.AJr Ｖ｡ ｾｯ ｣｡ｈ＠ Hb T3JlHH t.1r HJP an.napr xyprJ>K 6atile (Kier 1957 195) (3yp r 5) Tee Jl-1 ti1H opHyy.nrat-1 y.n n aa 1 con1-1nuooroop opyyn>t< ｾｯｰ＾ｋ＠ 6ati1caH ｊｈｔｸｲｾｯｬｩ ｈ＠ wyp, acj)raHbl -.ynyy 6onoH eep 6yca.n VH r -.ynyy 3 pr1-1..,r ro n.n ｡ｷｾｯｲｮ＠ oa 118 ,Q111-1r p MOHfO nbiH yp-.yyJlbiH TyB,Qt-lt-lH n6 IJ)t-lt-lf o ... H 6onrocOH ntelegalnte znacznte przekraczaly dopuszczony ltmtt (8e1/u t ngsu. t!um Serruys 1945 155) Dynastta Qtng z kolei narzuctla ograntcz nta co do tlo5ct zelaza ekspartowanego z szanghaJu do Mongolu. co Jednak nte spowodowato medoboru tego metalu Pomtmo ze w okreste mandzursk m 1 Mongolia n1emal oszalata na punkoe srebra (Boyer 1952 170 175), metal ten nte by! czr:sto uzywany w rzeibach buddYJSktch w okreste dynastu Qmg wytomty ｳｴｾ＠ dwa gt6wne osrodkt wytwarza)qCe oos gt z br(Jzu Choch chat we wcze nym okreste 1 Qo. lon Nuur (konfederaqa Sztlingol) w okreste D6.Znym W VII w1eku Choch chat by! waznym osrodktem wytwarzatqcym mtedzt ne. zelazne 1 cynowe przedmtoty uzytku relt&IJnego lub codztennego duze POS<l 1 dla klasztorow 1 mate rzeiby na domowe ottarze Chtnskt 1 mon golskte warsztaty oraz sklepy kowalt. ztotntk6w. slusarzy 1 wytw6rc6w przedmtot6w mtedzianych ｺ｡｣ｾｴｹ＠ organ1zowac ｾ＠ w korporacte Jednym z ｮ｡ｊｷｩｾｫｳｺｹ｣ｨ＠ byt zwtqZek kowalt, speqaltZUJ cy ｳｴｾ＠ w orodukCJt artefakt6w buddY!Sktch. nazywany po ch1nsku Fozuo Hang (Iff rrl Zatrudntal on ad dwudztestu do trzydZtestu czeladn1k6w mongolsk1ch. kt6rzy otrzymywali sow1te wynagrodzen1e, oraz wtelu rzemte51nlk6w Ostemnastow1eczny Choch chat liczyt szescdzteStqt rodzm kowal k1ch 1 trzystu rzem1eslntk6w ｗｴｾｫｳｺｯ＠ z ntCh stanowtlt Chtr'lczycy z Daton 1.. kt6rzy zam1eszkalt przy ulicy Maty Klasztor (Saga Dzuul w cza ach dynastu Mtng, Rodztny kowalsk1e speC)allzowaty ｓｴｾ＠ w wytwarzantu datu 1 (narzedm rolntcze. kadztelntce. zelazne lwy 1 ｳｰｲｺｾｴ＠ do tazdy konneJ) lub 100/u 1NII (bran. Sl ktery, noze) W1ele z tych ｰｲｺｾ､ｭｴｯＶｷ＠ na przvktad cza1ntkt, naczynta, lampkt maslane 1 naczvnta na ottarz qonamn ＨｦｬｴｾＮ＠ wykonywano z stopu cyny z otowtem Choch chat byl rOwnt i wazrvm osrodktem produkCJt dywanow 1kobterc6w (wraz z Baotou w IX w). papt ru (ad XVII w) oraz wyrobOw z drewna 1skory c Pod kontec XVI It w XVIII wteku ｺｷｴｾｫｳｹｬ｡＠ Stf;' ltczba kowalt chtr'lsktch w Choch choct . ksportow It on1 swo1 wvroby do p61nocneJ 1 zachodnteJ Mongoltt w tnskrypcJach zachowalo ｳｴｾ＠ ktlka chtr'lsktch nazwtsk, Jednak w czas ch. gdy wtelu Tumed6w mon ol ktch przv1 dynasty Smtth tamtltes were spectaltzed et ther tn datu 111 (agrtcultural tool s. tncen se burn r • tron lions, hors (weapons. axes. kntves) Many artefacts were made ol pewter. such as teapots. dish s. butt r I mos. nd oongotn !tar v sels Hohhot was also a ma1or productiOn c ntre for carpets and rug (wtth Baotou tn the ntn te nth c ntury). paper (from th 1 hte nth century) and wood and leather craftsmanshtp l'• 1 Dunng the late seventeenth and etghteenth centurt s. Chmes smtths becam mar nd mor num rou tn Hohhot th ported thetr productton to North and West Mongolia lnscnp!ions h v r cord d a tew Chtn e names. but l! that p rtod when many Tum t Mon ols used to take Chmese names. tt ts dtfhcult to guess 1f they w re Chtne e or Mongol - on the oth r hand, many Chin '5 who ｾｴｩｬ＠ d tn Mongolia took a Mongol w1fe and became Man oltZed Art r 1850. th qu.11tty and ouanttty or m talwork oroduc d 1n Hohhot d lin d, md th monastenes preferred to commtsston statues from Dot on nor CHu 1ng Ltsh ng 1995 401 405) Tht.: oral •sst on decltn d .1mon 111 Mongols. who transmrtted thetr knowled e to the Chtnese The workshops had fall n nttr •ly mto th h,lnds of Chtnes cr ftsmen tnc1 tr td 1 from Shan 1 by the late ntneteenth century !the same who worked for the Wutatshan mondst rtes) Hohhot's presttge was thus overtaken by that or Dolonnor. a tr dtng town st bit monastenes founded m the early seventeenth century th Blu nd they !low monast 11 othce to rule Mongol Buddhtst tfatrs there, Dolonnor became a hn,1nctal, economtc and r It tou hub, sustatn d by th urplu ol th Mongol economy and. to a cert11n e tent , by the Manchu treasury Ltk Hohhot. Dolonnor h d 1 cosmopolttan popul Jtton ol tw ·ntv to thtrty thousand tnhabtlant s was located on the ro ds from Chtna and Ttb t to Ur a nnd c ntral ASttl and attrtlct d <1 gr .11 numb r or xHtile3H 6ara)l( 3p3rn3n ayrarJlalK 6a1o1eaH Hb 3 eer1o11o1H y1o1nae pn n1111 r ax 30 p 11 nroroi:i 6oMorooe 6on 33 (Serruys 1960 19 43-44. Huang Ltsh ng 1995 288 289) AT JlbiH tlHHH ｍｰｴＮＱｾｈ＠ aerHHH r 3 ｈ｡ｬｩｴｰｍｾｮ｢＠ op1o1r 1571 OHbl XATaA- MoHronbiH r3p HHH Aapaa MOHronYyya 6ypxaH Ltyrr x 30p1o1nroop MHH yne ae am M Hre ye3 6alit)I(J3 . 1579-1580 OHA 1000 IOMYY 2000 aAyyr HdtitMaH 6yp Hbt AYPHiiir 6yr33 MeHreep eonblK 6atil)l( T p y A M1o1H YAHPAnara 6ara X3MlK33Ht.1t.1 reMap rapra blr 3eeweepeeH 6onoey HYYL.t ap r prae H reMap Hb rorrooeoH M)I(J H e on AdB 6atilnaa Llapaa Hb 4HH rypJH WaH a1o1raae MoHronA rapra reMpHtiiH 3M)I( Jr AJaapnac H 6onoey reMap MOHrOnA AYHtrna 6atileaHrylit X3AHHr33p MaH)I(HHH V8A MOHron ync MBHrHiitr 1-1 YHJn)l( 6atiiCaH 60nOB"' 6yp Hbl 3A MBHrHtilr 3p rn )I( 6 HCilHfVIo1 rypHHH vea ronYnoH xoep ra3ap xypn3 p 6yp H 6ai:i)I(JJ 3x3H yeA X oroA cyyn y A ronbiH .QonoH HYYPT Xt.1H)I( 6alit 33 17-p 3YYHAXex XOT Hb CVM XHt":iA3A H ewee 6onoH 6ara 3M)I( Hlo1H Ct.1Hn6 p, BAep Ty'TMbiH p3rl( 1-!Hf 7 TBMep, 33e, Ltatitpaap I'IHJl3r Yyxan r 3ap 6aHlK33 XATaA MOHrOnbiH ｙｐＧＭｾａ＠ 6onoH am M8Hr9HHH AapxYyya, 3 C33p An n Hl'lr4.QHHH Jl3nryypyyA Jo ｾ＾ｏｈ＠ OatilryynanraHA op H3rJl3 3x3nc H ｘｹｙｈｾ＾ｴｩｬ＠ 6yr Jr.a-x:yyH XHHAJr AapxYYYJlbtH .. ﾢｯＳｾ＾Ｐ＠ XaH" on6oo ｸ｡ｍｲｈｾ＾＠ roM on6ooAbiH H3r 6atitcaH 6a 20-30 MOHron Tyenaxratit OatitcaH 6a onoH a)I(Hnnyyn.c:tar 6atite 18-p JYYHbl y A Xe xoroA 60-H Aap H ｡ｾ＾ｮＬ＠ 300 rapytit ｙｐＧＭｾａ＠ 6atiteaH Oati!Ha 111x3HX Hb M1o1H ｲｹｰｈｾ＾＠ yeA 5ara 3yy ry.QaM)I(HHJl ｯｰｷｾ＾ｈ＠ CYYJl r 6 lite H ｌｬ｡ｲｹｈｾ＾＠ AT JlYYA 3 1n 6alit)l(33 LlanH r3A3f H3pT3H .QapXYYYA ronYnOH (TapHanaHrHtitH 6aralK, MOpHHbl X3p3ren3n, T9M9p apenaH) MBH X1o1 nH r ll r H3PT3H .c:tapx"'yyA ronYnOH (xyrra, Oyy, cy ) XHHA3r Oatitnaa Tap ｘ ｾ＾ｴｩｃＳｈ＠ JylitnHiiiH ｾ＾ｘ＠ HXHtilr Hb Lt ｾ＾ｰ Ｌ＠ xap ryranraHbl 111nw p ｾ＾Ｎｴｮｲ＠ Ｖ｡ｾ＾･ｈ＠ TyyHYnJH Xex xor Hb ｘｾ＾･｣Ｌ＠ Ltaae, apbeaH OonoH MOAOH JAn n ytilnAB3pn3.c:t3r Yyxan rea 6 tile H 6a1o1H Ｔｾ＾ｈ＠ ＳＰｰｾ＾ｹｮ｣＠ ｲｹｰｈｾ＠ ｾ＾ｴｩｬ＠ ｾ＾ｈｬｋ＠ ｙｐＧＭｾａ｢ｬｲ＠ ｂｏｾ＾ｮｯｰＬ＠ ｗｾ＾ｮｈ＠ ＳｈｩＱｹｾ＾ｮ＠ h n z c czy Man otow 1 - z drugte 1 strony w1elu Chu'tc.zykOw osledlaJ cych ｳｴｾ＠ kte tmlona. trudno test ustaltt czv bylt to C I c Y Y 850 kost I ttosc wyrob6w z metalu orodukowanych w Choch choCte mowato chtt'ls t Mongotkt za zany ' ulegato mongoiiZactt Po roku 1 LJ h n 1995 401 405) u Mon ot6w profesJa ta zaczr:ta ooduoa· Man oltt bra o Dolon Nuurze (Huan IS ｾ＠ kO w zamawtac posq byt 'w Ch111CZY ... kom Do konc:a XI w ku warsztaty cat owlcle prz szty w rzemle lnt w obntzvta ｳＱｾ＠ ., a klasztorY wolaty orzekazvwan 0 ｾ＠ ｾ＠ ｳｾＷｴｹ｣ｨ＠ ｲｾ｣･＠ ｾＺｴ･＠ daC. a wledz lz samych. kt6rzy or acowalt dla klasztorow w zatozon rako sat ltta dw6ch cesarsktch lasz t kupc6w chtns ' s6b DOZYCJa Choch chotu zostata przez Dolan Nuur.km 1732 kledy dyn stta OtnB otworzyt bluro do spraw buddy· Ｚｾ［ＬｩＮﾷ＠ｾＺ［ｬｭｫＶｷ＠ w,t ｢ｾ･ｳＧＺ＠ ｰｲｺ･ｊｾｴ｡＠ o' 26ttego - powstatych na pocz(ltku XVII 'M•mo ze ｫｬ｡ｳｺｴｯＧｶＬｾＺ［＠ ｯｾｲ､ｫｴ･ｭ＠ ｾＬＺＧＮ＠ ｷｴ･ｫｾ＠ z ｐｾ＠ ｾ＠ ｾｧｩｊｮｶｭ＠ ［ｾＺＡｩＬ＿＠ utrzymuJ•lcym s.r: z n :,, shlu' mzworow' haodlu (("'"';: ;oo: Ａｾ＠ Ｙ ｾ Ｑ ｺｷｴｭ｣｡＠ｬ ｰｯｳｾ＠ ｉｾ＠ ｾ＠ retnkarnacll przez cz roku, sorZYJkszym w Mongolii wytw rzaJ cym ' z br(JZU Dolan Nuur st I Str: X WI ku Mt to ksoortowato SWOJ wyroby do Chtn Mongo u. ｲｾ［＠ ｮ｡ｲｷｴｾ＠ ｢ｵｾ､Ｚｬ＠ rokul w pt rwszym lwt 19) 4 3. Pr l v Isky 1968 ( 18751. II 71) Swl tynta owego I Ro Jt(Tsyblkov 1 h 1913 15 zamawl Ia w Dolan Nuurz oos I Agwana Dordlttewa (1854 1938) w I tac monks and Ptlgrtm . tr ders nd century, the pr s nc of thirteen gr at r tnc rnattons tor P !Charlcux 2006 87 1l dwyz k mon otskteJ gospadarkl o ･ｾ＠ o n ｮｵｲｾｷ｡＠ ｾ＠ !880 00 srod CJt Amdo a naw t Tybetu w Pe ersburgu przez ｾｮｫｴ＠ Choch choc•e. arsztaty ooczqt kowo prowadzone przez Ch11'1czyk6w r Mongol6w, pod konr ec XIX wreku przeszty catkowrcr w ｲｾ｣･＠ chuiskrch ｲｺ･ｭｾｬｮｫＶｷ＠ r kuocow Odlewn1e zlokalrzowane by ty oketo pelt ora kr lometra na poludm e od kla sz toru. w handlowej cz c 1 mrasta . Dwre gt6wn odt wnre to AJusz Tun 1an (tun)an < chu'l tonguang lillii:. metalurdzy) 1 Hatsandat W 1844 otcowr e Hue r Gab I wrdzrell karawan osr mdzr sr cru czterech Wlelblqdow wrozqcych r6zne ｣ｺ･ｾｲ＠ POSqgu Buddy Jako dar d la DalaJi amy (Hue 1987 ( 1924). I 80) Lamowre mon alsey mowrh rosytskte'!lu badaczowr Pozdnretewowl, ze wol<t posqgl z Dolen Nuuru od tych z Pekrnu. gdyz w wrekszym topnru stosut!l sie one do kanonu rkono ra hcznego, a rch ztocema S<l trwalsze (Pozdneev 1977 (1898] 179 182) M6w rto ｳ ｲｾ Ｎ＠ ze mal r ze. r z t brarze r zlotnrcy torguccy, kt6rzy praco wah w Zottym klasztorze torguckrm. tworz4 prekmetsze r orygrnalnr eJSZ ､ｬｦＮｾ ｬ｡＠ nr z arty ct chrnscy (Haslund · Christ ns n 1935 302) Podobme 1ak owczesne wyroby z Urgr, POSil r z Dolen Nuuru (Z mosr<td zu, stop6w mredzt 1 br<!ZU) byty wykonvwane techntkil tlo czema. a rozne rch czesc r wytwarzane byl y osobno r ll)Czon z sobil . na JilSkotcz y ogon· nrtamr r zapr Clamt. a nast(i'Pnt rnkrustowane tur kusamr. koratam1 r laprs tazulr Ta technrka by ta mnre1 skompl tkowana 1wymagal a mnteJsz ych rio cr metalu r paliwa nr z technrka tracon go wosku preferowana przez Dzanabadzara. pozwa tala rownrez na masowq szablonowq r tanSZ<! produkCJfi'. w Doten Nuurze. ｭｲ･ｾ｣＠ z czterema tysrqcamr wJrszt t6w w drugreJ po towre XIX wr eku, w y twarzilno r6wnr i: thangkt, tybetansk1e r przedmroty codzrennego uzytku z metatu dywany BrClzownrcy z Doten Nuuru otwrerah takze warsztatv w MaJmatcz ngu, osadz re chrn k1 e1 lei: ce1 n w sc h6d od m tas t kl ztorne o Urga Artyscr cr bytr zmongotrzowanymr Chrnczykamr z Doten Nuuru r Pekrnu Prawdopodobnr naJpt rw o tw rerah hire, d zt prow dz h 1sktadah pos(lgr dostarczane w zestawach, a pot m zakiJdah wla n warszt tv • Post adair w M JJma)czengu wl asne c chy r w r ty nr takre tater rnlard wrth turquorse. coral and Iapre; tazult Th ts technrque rs I ss complex and u e te s m t 1 nd tu 1 than the lost wa favoured by Zanabazar, rt permrts a mass. stereotyped nd ch aner productron The craftsmanshrp of thangka . Trbetan carp ts and metul rtet1cts of dJtly It I tour thousand shoos rn the s cond half of the nrnet enth c ntury wa Jlso Important rn Dotonnor, t chnrQu crtv that had Dolonnor bronze sm lters also established workshops tn M rmarch ng, the Chrn ttl ment ｾ ｳ ｴ＠ of Ur a mon artrsans were Mongoltzed Chrnese from Dolonnor nd Bet)lng They Drob bly f1rst op n d branch hops to rccerv clnd l delivered tn krt and later establtshed th 1r own workshop ,.. They h 1<1 therr own gurld and t mot . such u urchuudnn um (Cr ftsmens temple) and MuJaanll Sum (Carpenter's temple) tn Marma1cheng M ur 1c ｐｾｲ｣ｨ･ｯｮ＠ (195 102 11 3) d scrrb s hr s vr tt to a 1 r ｰｾｴｮｲ＠ and sculpture workshop 1n Urga the sculpture workshop was Irk a factory , a large room ot more th,1n 80 m tre tong ctnd 2 m wrd where a master trarned forty drscrotes In the late nrnete nth century, Urg had become the thtrd m.:un f br rcatron c ntr lor rn tell tcliUl'S, aft r Dolen nor .Jnd B l)tng, With twenty workshops of blacksmrths. bronze smrths nd srlv rsmrths But the nrrc of the tatu s meld n ur gil wa much hr h r 111 m thJt 1 of Dolonnor and Be11tng The purcha e of large statu s r or s nted, w1th that of Buddh1 t crrptur • a ma or part of th bud ' t for the 1 construct1on of a monastery fn Urga shoos called Rt bo rtse· tnga ouzu (Rt bo rt In a rs the T1b t m num of Wut 1 han ilnd Ch puzu m n hop) 1tso 1 sold small statues rn bronze and clay from Bel)rng. Dotonnor nd Wutlll han . us well il rrtual ｰｾｲ＠ phern It ol poor qu t t y (mUSical 11 cyMJJC 1913-15 OH.O. .llonoH HYYPT r-1p 6yp aH 3 xr-1an Oar-1c H OatiiHa Xe ｙｐＧｾａ Ｎ＠ ｸｹａ｡ｮ＼ｾ｢ｴｈ＠ xoTo.a x HA AT .a MOHrOnblH r-1pr Ar-1t-1r ii>Kt-1nnyyn 6atilcaH ypnaHryyA 19-p JYYHbl cyyn33 p 6yx3nA33 ATaAbl H r p r pT wr-1n c H 6a r-1 H CyMt-1 r-1 H YPA clH TanA 1.5 KM Jati!A xvAanAaaHbl JCJrr uyrryyp r-1ti!H raJ PYYA Oar-1pnacaH 6 tiiAar A10yw TyH>KaH 6 X r-1c HA til r A r xo p VHAC H uynyypbiH r IJ p Oatil 33 1844 OHA Xyu 6a ra6eT Hap .llanatii naMA Jopr-1ynaH erner 6ypxHbl AVPr-11iir H AH AepaeH r M Ht-1 ti1 aa 6onroH >Kr-1 4 a4CaH 6ati!Aar OpOCblH M3pf3>Kt-1nT3H no3Hr-1eB .llonoH HYYPblH 6yp H Hb 38 Jars p anr .O.CHbl YBbA 53 ＩｦＨｾｈｲｴｩ＠ J c YBb t-10VY r3 MOHronblH naM Hap ApbcaH 6ati!Aar Ｈｮｯｊｈ ｾ ･｡＠ 1977/1898/, 179-182) TopryyAblH wap CVMA >Kr-1nna 6atilcaH Jypaa ｙｐＧｾａ Ｎ＠ yp H 4 ｏKpHcTeHceH ｡ｰｾｍｮＴｲＭＱａ＠ 6a am MeHreHt-1til Aapx4yyA XATaA ypaH 6yTJ 04Ar-1r-1r 60ABon r-1nyy c lit aH 6yr · n ｲｹｰｾ｡ｮａ＠ r )f( Rpr-1nu.aar (Xa n HA 1935.302) ｾｲｮＺｬｈ＠ T3p ve.a 8pree.a Hr::ir.aJ 6ar:1caH 6yr330YYA .llonOH HYYPbiH Oyp HYYA (ryynb, 3 Cr-1t-1H atilnw 6a xyp3n) Hb wa H 180 rexHt-1K33p r-11itrA3)f(, xapr-1H AHJ 6ypr-1 ti!H 6ycaA JCryyA Hb TYCAaa yr-1n.aa pnJrAJ>K xoopoHA Hb xapaaLtatiiH cyyn wHr r rHarAa wyp, 1 3H3 rexHHK Hb 3aHabl6aJ pbtH x p rn A r uyrrax aprblr OoABOn YHAP n HOMr-1H 33p3r 3PA3HHHH Yynyyraap 4HM3rn3A3r 6a r-1 caH pn n AByynaxaA ｡ｷｾｲ＠ til IOM 6araratil TyyH'IOJH 6ara MeTan, rynw x3 p3rnJA3r 6onoxoop AHJ Ｖ ｹ ｰｾ ｴｩＱ ｈ＠ XA MAxaH OeeHHiil ｶｾｮａ｡＠ .£lonOH HyypbiH 6yc ABaByy, TyBA XHBC 0000H MeT naa p eAep T'{TMbiH X3p f Lt3 JyyHbl 2-p xaracr rye xor 4000 A3nryypT3 tii 6on)f(JJ ｈ ｊｹ ｾ＠ ｲＭＱ ｮ ｾ ｲ＠ t-1 i1 Hb MeH n Yyxan 6a r-1 c H 6a I .llonoH HyypbiH xypn33p a HnnaAar ABPX4YYA )f(t-1H JH cyM t-1tiiAHtiiH xor ｓ ｰｲ･ｾｴｩｈ＠ JyyH TanA opw r-1x xATaA blH M ar-1 M cyypr-1Hll eepCAt-1tiiH ypnaHr HJJH a)f(Hnnyyn)f(JJ TlHA a)f(HnnarcaA Hb .llonoH Hyyp, 6 3>Kr-1Hfr-1r-1 H r pama til MOHron COH p ｲＭＱｙｈｦｬｴｾ＠ AT llYVA Pom1m0 Z kl w rynku m1 ly Dolon flu tr 6 Wn trz f bryk' b6stw Ju g Ho p km 19 o 12 Monell 1954 (1943] tr 3) przedll'lesc ch m Jst az ryt rzem1esln1Cy byh '6wm oncentrowata s1 na em rzem1 Sln1k6 mongolsk w of the Jung Ho 1dol 1 30 32 ( on ell 1954 3ypar 6 6ypx H ｾｈ＠ AOTOP l n. IMOHT z res1e drukow Zhongzheng D1al" <PiE workshops was mtend Mon ol world (H ISSI CO CLUSION In Buddhist Mongol' somewhat of an e c otlon 1n Mon 011 d1c I testyle a nom ｙｾｈ＠ ｲｹｰｈｾ＠ ｾ＾ｮｈ＠ ｍｯｈｲｮｾ＠ ｾＢＧａｖ＠ JJJp cyyn33p CyM ｾ＠ ｏｰｯｮｾｲ＠ LlonoH Hyyp, D ＾ｉ＼ｾｈｲｩＧ＠ 6 flila Ja J33n.Q ｡ｍｲｾｩＧｉｈ＠ opw.nor 5apyyH Wap cyM 6 HB T H.QxHiiiH naM Hap xyp n p Ｖｹｰｸｴｾｈ＠ Ｖｾ＾ＧＴｲｯ＠ 6at.1 33 (Bredon 1922 224-228 Lipton & N1ma Dord11 ToM JM)!(JJHHiit Ｖｹｰｸｈｾｯｲ＠ W p CVMA uyrracaH Ｖ｡ｾｯＮｮ＠ r XJBnJAJr VH.IlCJH res 6alitcaH (He1SSI9 1954) ｒｴｾｧｮｵ｢＠ 5 Oyp Hblr "' Jn 6a1-1 B'4n H AMAO 6 5 TvsA 1 ｾ＠ opyyn.n. r ｊ＾ｉ＼ｾｈ＠ 1 96 Hb MOHrOnbiH epT6HU6.1l ｊｏｰｾＭＡｹｮ｣､ｈ＠ pJru " TOM onoH MOHrOnbiH HOM 0 A P aHbl ep ･ｈｾ＠ VH Xoa. 5e ｾｈＮ＠ 1930 32 n 1 54119431 3ypar 31 ZAKONCZENIE Pomtmo ze w Mongolo buddYJSkteJ rzem teslntcy chmscy z wsze postadalt ｷｴｾｫ ｳ ｺｹ＠ udztal w rvnku budowlanym 1rynku rzetb z ｢ｲｾ＠ zu. to mongolskte wvroby artystvczne Scl dobrze udokumentowane 1CICSZil s1e wvsok<J r put CJil z uwag1 na 1ch ｪ｡ｫｯｾ｣＠ 021 1 Dzanab dzara ktorych 1akosc 1P•ekno znaczn•e przewyzszaJil wyroby z warsz tat6w peklr'lskt ch. dowod Zil. nomadzt byli n1e tylko odb•orc ml sztuk lecz 1 rown1ez artystam• - m•mo. ie Dzanabadzar stanow1 pewten WYJqtek w Mongol!• Sam fakt 1stn1 nta ｷｾ､ｲｯｮｹ｣ｨ＠ kowali wskazu1e nato ze wyrob towarow luksusowych n•e 1est sprzeczny z koczowntczvm trybem zyc1a zc Rzezby z metalu (I drukowane kst&Zkll byly przedm1otam• handlu 1 wym1 any w mlym reg1on1e tybetar'lsko mongolsk1m w p6tnym okres1e dynastu Qmg Chtnczycy zorgantzowali m1edzynarodowy handel przedmtotam1 rel1gl)nym1 z brilZU 1 zalali rynek mongolsk• szablo nowymr wizerunkam1 z 1edne1 matrycy Chmska konkurencJa w zakr s1e tlosCI towar6w spowodowala upadek lokaln 1 sztuk1 1rekodztela Warsztaty produkUJilCe duze POSil&l metalowe w Choch clloc1e 1Dolan Nuurze. na POCZCJ tku okr u dynastu Qtng prowadzon zar6wno przez Chtnczykow. 1ak 1Mongol6w. w w•eku XVII It XI przeszly JUZ calkowtc1e w rece rzem1 ln1k6w 1kupc 6w chu'lsktch N1ekt61 rt laktv. ｴ｡ｫＱｾ＠ 1ak obrazy, aplikaqe, drewn1ane 1 gl1n1ane rzeiby oraz mask• cam. uwazan za ma lo wazn lub m to dochodowe. byty nadal wvtwarzan lokalnte w klasztorach przez mn1chow mongolsk1ch lub osoby sw1 ck1c WCiilZ nalezy zadawac pytanta ､ｯｴｹ｣ｺｾ･＠ m1e1SC prOdukCJI, PI zyn ｬ･ｺｮｯｾＱ＠ ･ｴｮｾ｣ｺ＠ 1 rz ｭＱｾ ｬｮ ｴｫＶｷＮ＠ szlakow wym1any wymtanv kulturalne 1 rtystyczneJ bed&c J wyn1k1em kontaktow mtedZY ch•nsk•m• H ｮｾｭＱ＠ 1Mon olamt, cho<' ｮｴ･ｰｾｫｯ＠ docz kamy 51 na n1 odoowtedl l BadatijC bl zutene. Martha Boyer (1952) wykazata. ie ostemnasto 1dmwt tn stow1 zn• rz mtesln1cy ch1nscy dokl dn1 wypelntah wol swoiCh mongolsklch Metal statuary (and pnnted books) were the ob)ect of tr d and change throughout th Ttb to Mongol ar a In the 1H Qm dyna tv the Chmese organ• zed th1s •moortant tnt rnat1onal trade ot r II 10u bronzes, and tlood d th Mongol ｭ＼ｾｲｫ＠ t wt th standardtz d 1m es mad With moulds The Chtnese comp tilton m terms of ouant1ty of oods c us d the dec lin' ot th loc 1urt nd craft product ton Th workshoos that produced the tar e metal statues m Hohhot and Dolonnor whtch wer run by both Ch1n ｾ＠ nd Mongol ,lt th b mntn of th Qtn dynasty, had fallen ｮｴｾｲ･ｬｹ＠ mto th hands of Chmes cr tt m nand tr d rs by th c1 ht nth md ntn te nih c ntunes Som , rt 1l t such as Pa•ntmgs, apphqu s. wood and clay statues and t om m sks, cons1d r d mmor or 1 s proflt bl , continu d to be produc c1 lac lly, bv Mon ol monks or laymen Wllhtn monasten The ouest1ons of the place of production, at th thntctty ot rt1 ans. ot rout ｲ｣ｺｯｾ r 1onalne 0 stylu ｊ･ｾｨ＠ chodzt o sztuk 1 rch1 ek ｵｲｾ＠ buddvrska. to 1Ymagan1 tkonom ru. zasady Ｑ＠ ｫ＼ｾｮｯｹ＠ palron6w przvrmuJ c w weJ tw6 zon swobod to czy byh Chtnczykamt Tybe-tanczykam•. Mongol mt czy Nepal J<anontczne I kon kr (Ja oozost wtaly ogr n•c k to w J k• spos6b prz k zvwano ; sady I stvle Dzteta buddyrskte podparzqdi<OW I Ys•e kanonow• ezyl<am• orawdopodobnt nte byto az tak ｷｾｺｮ･ Ｎ ｲ＠ ｬｾｫ＠ ch na kt6rych zam6w•ent byly wykonyw ne. mlaty wtaSc:twv sob• styl t6remu n•e mozna lybetar'15ktemu • byly zgodne z wola patron w ｭｾｮＺ｣＠ I • ､ｾｴ･ｺ｣ｷ＠ mon olskt go Odzw, rCiedlaly one WI lokulturowy k 6ry stat sle udzlatem odm6wu: orv tnalnc&t I kt6ry zdecydowant res c a ntwersaltstyczneJ reh II T n gust Wtdoeznv Jest r6wntez w sztuc ｾｷｴ･｣ ｫ ｴ･ｊ＠ od cz su utworzema tmpertum I prZYJetl u takze 1Mongo tow ｲｺ･ｭｴｾｬｮｫｯ＠ PRZVPISY ' za w rsra nmteJszego ar t Yku Iu opubltkowilna zostat we FranCJI w roku 2008 pod ty tutem .Peu on parl er d'art mongol' wcze,m rs debut du xx steele" (Charteu 200Bl leones et mon st res d Mongolie du XVI au a " swotch buddVJSktch WtZerunk6w za dz tel sztukt lecz z obtekty kultu. Ztuka" Mongotowte 01 uw z 1-. t tow· 1 rze I (hOCia Z uzvwam tu s ow .s • lu Poza tym nte spos6b Jest dokon t wyr in go rozr6int nla n .ar ys • wt zualizactt nauk or z met ode grom dzenta z s g h buddvtsktch kt6rzy tworzyli teksty (na przyklad dotvczqce I onome rnl mte51ntk6w" Tym memnt r• stmat wyr ainy pod z• In uczonyc t t6w ｲｾ･ｭｴｬｫＶｷ＠ kt6rzy musteh bezwzgtednte s osowat s•e do udztelali tnstrukCJII n dzorowah artyst6w r z mt lntk6w or ｴ ｺ ｮ ｾ ｾ Ｚｙｊｓｫｬ＠ artyst byli redna I tq sam osob<!) Ct PI r tsr n•erzad o me h w te tac h (c hoc t z cz s, mt mts r zasad ltnWukCJI zaw rt yc d s ooerandr rz ｭ･ｾｬ ｮ ｴｫＶｷ＠ (Lo Bu 1990 190) mleh bezpo r dn• o ､ｯｾ ｷｴ ｡ ､ ｣ ｺ＠ ma odno nt mo u ENDNOTES •p ut on parler d rt mongol? IcOn s et monasteres 5 ol MICh l I Tr 1St MoHron TyB.Il1111H Oyc.n MeranbiH Cl11iil103p, X3Bn M3n HOM Hb xyJlan.c:taa con 11 nuooHbl 3y..,n 0 on>t< 0 a11>t< Y11H rypH1111 cy n1111H >Kl-111YVJl3.1l Aranvvn onoH ｹｮｾ Ｌ＠ ync oopOHJlbiH vnann dr ypn JP 111iiC3H wawHbl Oapa r ap 30 I10H oa ryyn>t< MOHronbiH Jil , .,n r 11 1 1rJP HJr XJBI111H 11 11n XJM>KJJHI111 uyrraManaap Jlap>t< 6a11>t< J XAHJJlOapaaHbl epcen.neeH o paaH 89 • bl 3M>K3 11 3CC3H Hb HYTfi111H ypnar ypnanblr yHamaH.n opyyncaH 6a11Ha Y11H rypHI11ii 3X3H v Jl Xe xor LlonoH Hyypr MOHron" Tn6H AByyn>K 0 1<1C. JH 6ypxaH 6yr33x ypnaHryyJl17 19 3YVH.Il6y 311Jl33 xATaJlbiH rapypyyy.n ' xvnan.c:taaY.IlbiH r prop,yy.n, XATaJlYY.IlbiH 3 3 • · OonoH MOJlOH Cl1t.11103p. Oapi1Man. uaMbiH Oar 33p3r apxeonor1111H OllJlBOpblr Yyxan o11 w w rry .. r PI1 M HJr 3yp r , Y11M3rn n. w 1aap •• >K V3.1l r YY 11p 3ee eH opoH HYH H1H • • 11Pf3Jl1111H • xyp33HJl o.noor xyprJn yliin.na pn r.n >K 11Oalii>t< cyM 111.1.113.11 MOHrOnbiH naM Hap, 3Hfi1 11H 3 Ylii n.na3pn3n AByyn>t< 6aliicaH 6aliipw11n . ra p YPYVV.IlbiH ra pan yrcaa apl1 n>Kad Hbl 3 M Aran biH X ' • x ,...CTOI1 TJn H YH.Il CT- H 6OllOH MOHfOll'lYYAbiH OOPOH.QOX coenbiH 60nOH ypn fl1 1ii H COI11111UOO 33P3rT31ii Ol1000TOiii acyymyy.Qblf TaBb 6a 11 • _ • . 611w ._. erex ecTOI110M Mapra 6o11ep ( 1952) roen 'li1M3rn3ni111H 3yliinc cy.Qan>t< Oaliiraa.c:t 1B-19 nyr p YVHb1 ,...r3 XA aPI111H x PI1Yl1TYV.Ilblf ypJllH 3 ,... T .ll.Qap 4YVJl66pi111H MOHf Oll I ( 00 1 [1 Smtth ( d l 19 Sh1ShOUQI m c rbon1 2002 or Ctltn - c rn nters rercren OI!-1CaH X3.c:tl-11iir33p 6ypxHblr MoHron.c:t XATa.QbiH YPYYV.c:t yp· n Ct.11.1n6 p o Pl-1Man , Oap 11 nrbiH 3a n.c:t H yypr r ry u rr 11 11 1 11 MOHfOllbiH ypaH Oyr3311VV.Q Cal-1rap Oap11MT>KyyncaH 'laHapbiH M w 6H.c:tep TVBWI1Hn ｯｾ＠ 33 0 11 H '3dPbiH ypa H Oyr llVVJl1-111H 'lJHdP - V33M 633>K11Hfi111H - ypnaHryyJlbi H 0yT33llYV.c:t3 .c xon .c:t B>K Oa caH Hb Hyyn .......col1 ca11H, nr 11 ,... 11 ,.,,... aruyy VPlldr1111r p rn fYI1.c:t O,l11rdilry.., MBH • Oyr33f'li1Jl Oai1CHblf r3p'l11ll>K Oal1raa 10M Hyy.Q3n'li1H .c:tapX'lYVJlbiH V1111 >K11llll ra TilHCar n····H Oyr ,...... , n HVV.Iln11liiH ar aMbJlp.lnJl per f3Jlfl-11iir V3YVll>K OaliiHa obJects of cult vtsuahsatiOn l orm r om t1m olv d MarthJ Boy r (I resulting from contact between H n Chinese and Mon ol s n ed 10 b sked and ilr t.Jr 1rom b 108 researching rewellerv. showed thai 1ghteenth und ninete nth c ntury Chmese iJrtl ans 111 clly c HUtPd th Will ol ltll'tr Mon of p.Jirons accordtng to reg1onal slyl s As lor Buddhist art and archil ctur . th r Qutrements ot 1conom try, Cdnon c, 1 rul ">. dnd con c 111 0n only 11 1 left a l1m1ted amount ot Ire dom to lhe ｾｲｴＱ ｳ ｡ｮｳ Ｎ＠ so the tact that th y could b Chm 5 • Ttb t.1n. Mongol or N pales Wd pt ollJbly nol as tmportant a ouestton as that of the way rules and styles w r 11 msm1tt d The Buddhi st work s 1 ｐｾｃｉ＠ d lh Ttbctan canon nd lollow d nd tully the w111 of the Mongol palrons who had commt ss toned th m. th y have thetr prop r tyl wllo orrginaltty cannot bl d belong to the Mongol herttllg They refl ct lh mult•cultural t 1 s lh t th Mon ol show d mc c the cr at ton ｴｨｾ＠ lr mpu nd th 01 adopllon of a un1versalist re11 10n. and wh1ch ar lso ppar n1 m pr ol ne art s ' 'i ｗｉｾ＠ Ja 11111 U'l H tpbiH .J ,J C HaJr ArT 18 fV111Ll H Jyptl HOMbiH w <lp.Qnar YP HCl<ipl1nrb1H yo .c:t r lB n Oyp Hb 6ononro11 6yM b1H Oyr H .. Y A r111-1H H ' n H M Hf0114YVAb1H OOOH CO TJr lp m 14<1 Jl , nd E:sth 1 J, cob son (200 1 [ 199 91) h v recently trted G form t w nzh n n ( dsl 200 1. om roll (5 rruvs 19 3 1gS) C rbont 2002 nd thiS IS Stl I th CaS Tytut katatogu so & Bunk r (red) 1995 Michael Tre1ster (200 1 l 1999})1 Esther Jacobson (200 1 l 1999)) US1Iowal1 n1edawno DOdwazyc to nastaw1eme • Lee Ho 1968 2 3. Weidner 1989, Hearn & Sm1th (red) 1 96, Sh1 Shouq1an & G Wanzh ng (red l 2001, Komaroft Na przyktad Kessler r al 1993 145 167. Komarotf & Carboni 2002 Kr6tk1e b1ografie w Amuer Batu 1997 241·247 C rbont 2002 Char leu 2006 Tvbetanczycy rown1ez korzystall z us tug chm k1ch ｣Ｑ･ｾｬｩＮ＠ na orzykt 1d w 1449 roku !Serruys 1963 195), 1nadal ma to mleJsce JeSII chodz1 o ｡ｲ｣ｨｬｴ･ｫｵｾ＠ lokalnq 1 religiJnil w Tybec1e wschodn1m a Zob Serruys 1959, Huang Llshen 1995, Charleux 2006 Rozdz1at 1 budzctu rodz1ny chatchaskleJ orz •znarz,me byte na 'Karam1sheff (1925 275 277) wyllczyt, ze na ooczijtku XX w1 ku 31% orz ｣Ｑｾｴｮ･ｧｯ＠ towary kupowane co roku ad kupc6w zagramcznych, w tym na SIOdiJ, noze. naczyn1a kuch nn 1 mne przety typowe dla koczown1k6w Wedtug Mostaerta (1956 288). ·comme presque Ia total1t d s obJets dent se servent les Mongols ont 1mportes d Chme par I s m r chands ch1no1s ambulants, au peuvent s acheter dans les V1lles ch1n01Ses proches des contr es h b1t es par les Mongols [Ordas]. et qu'en outre les Mongols peuvent Iauer volonte des artisans chtnOIS, t Is qu des m ｾｯｮｳＬ＠ des ch rp nt1ers et menu1s1ers, d s P II t1 rs t d 5 feutners etc. leurs capac1t s techniQues se sont peu d v Iappe set 1ls n' xerc nt Que p u d m 11 rs • R6wn1ez Bmste d 1914 882 1 Na przyklad Abla1 ch11d. wybudowanv przez Choszut6w w I tach 1656 1657 a u Campbell (1904 23) spot kat wedrownych ch1nsk1ch ｣Ｑ･ｾ＠ h6w I korporactt w Choch chocle utorstwa Hlmahon 5 Ill (1955) Sp amale opracowanle dotvcz cc cec k 1987 338) B wd n 1961 37 f 2r 2v Pozdneev 1971 (18921 298 Zob w hr ng bo (r d Kl fl<ows 1 • Oharmat Ia Padma dkor pot P 736 IV 46 Pozdne v 1977 [18981 300 Blnst d 1914 881 kt dOw w au Halde 1 · · przy 4 881-883 rt n1 dad1 nad br mq Wleze oawtlon ,. ｗｩｾｃ･ｬ＠ ｴ｡ｫｺｾ＠ ｂｴ［Ｚｾｫ＠ ｮ｡ｭｬｾｴ＠ 4 Pozdn ev 1971 [1896) '' omongolsktch ｳｴｯｬｾ［｣ｺｮ＠ ＢｾｨｺＺｍ､｡ｭｰ＠ ｾＳ＠ ＸｾＱ｡ｳｴｵ＠ Pozdn Ch rleu 2006. Rozdzlat v 1971 {1896] 175 chat. konfederacla SZIIIngol ｕｬｴｾＹｮ＠ ｾ｡ｲＮ＠ ＺｾｯＢ､［＠ ｯｾｬＹＷＱ＠ Chutuchty, ob tnle (1892) 69) doliczyt Sl pon d czterdzl stu warszta 6w 85 takze Lattimore 1 , I chodZIIcl z K I anu (Zhang) I kou) ' Pozdneev CICSielskiCh w Urdz Wlekszo cte ' po c lach mon olsklch w OrdOSI • I dodaJe ze .leurs cap Cit s n sont P s tres ｧｲ｡ｮｾ･ｳＮ＠ t (1956 288) wspomtna o I Antom Most r d btali dr wm n konstrukcJ seen mt z WI lkleJ powte5cl czas6w Mmg .POdr6z na zach6d • znanet wcaleJ Mon alii chmscv malarz oz kt Haz 1 1 8921 1971 1 c dobrze r6wnt i buddYJSklm Mongolom ' Postadamv nl ｾ＠ ty b rdzo skilP dokum ntCICJ na pocz tku XX w1eku ｾ｡ＧＷｴＡｊ｣ｵＺｷｮｹｨ＠ Zob 5q og61mc t rmtncm osor. kt6rv oznacza 1) prostol tny soadz,ste ac kl sztoru )eden lub kllk ptec6w do wypa nla c 81 Murarze budow II w pobllzu a n a temat rolt lak SP !mal mlstrz Cl slels I czy prz , otowywal prole Y 8 See Serruys 1959, Huang L15hen 1995, Charleux 2006 Chapter 1 Karamishetf {1925 275 277) calculated that m thee rly twent1 th c goods purchased every year from fore1gn merchants, mclud1ng ｳｾ､ｬ･＠ 9 to Mostaert (1956 2881 ·camme presque Ia totallt des ob1 ts dent erv nt 1 s Man ols ont 1mport d mer th d Chtn p r I chmo's ambulants. ou peuvent s acheter dans les villes ch no1s s oroches de contr s hab1t soar 1 s Mongol (Ordas] Mon ols peuvent Iauer a volant des art1sans chmo1s, t Is Que d s macons. des charpentl rs 1 menu1 1 rs, d p llell r etc. leurs capacnes techniQues e sont peu developpe s et 11s n· rc nt que p u m 11 rs • AI o B1n t ·ed 19 14 882 For mstance Abla1 H11t. bu1lt by the Hoshot Mongols m 165 1657 sont p s tr s r ndes The Journ Y o th u u Campbell (1904 23) met 111nerant Chmese carp nters 1n th 1 n fortv carpenters' wor ShOPS est . lso early twent1 th century See the remarkable study of the gu1lds and corporations at Hohhot bv H1m hor1 s 'Ill (I 55) u Dharmatala's Podma dtwr oo t phreng ba led Klafkowsk1 1987 38). BJwd n 1961 37 t r 2v. Pozdn f'V 1971 ( 18 Other examples m Du Halde 1736. IV 46, Pozdneev 1977 ( 1898] oo Bmste d 1 14 881 ＠ｾ See also Btnsteed 1914 881 883 21 2' 8 t• Ｑ ' Slopmg roofs are generally called a or , wh1ch means 1) r t ngular cloth t nt , 2) at hou , roof ov r gJt • tower. p.Jv11ion 1 The bncklayers bUilt one or everal kilns to bake bncks 1n th VICinity or the monast r1 s on con struction m t r1 1 Ch rl u Chapter 4 Pozdneev 1971 (1896] 83 85 3H3XVV 6ypyy o171nromblr B.li3XHiilr JopHnroop caRarap r pc H Karanor111111H H p So & Bunk r (p A l 19 5 Mich 11999)) Esther Jacobson (2001 )19991) • 6 Lee & Ho 1968 2-3, We1dner, 1989, Hearn & Sm1th () 19 6, 5hl Shouq1an & G Wanzh ng () 2001, Kom rotr & >KHW33Jl63Jl Kessler el a/ 1993 145-167' Komaroff & Carboni 2002 Toa4 HaMrapyy.a Amuer Batu 1997 241-247 c 1Tr th rd p rt of t 00 . 19 7) r (2001 15 ee 1 71 [1892] 2_3 rbon 2002 1 7 Charleux 2006 Tya.ayy.a MeH xRTaAbiH My aaH Hapblr aw111rn >K 6alii>K3J. >KHW3 Hb 1449 OH.ll (S rruys 1963 195) 0Aoo J]op••O.ll 4 Tya,ae.Q OPOH HyrrHiiiH 60/lOH WilWHbl WIIIH>K 4aHapralil 6ap111nra .Q 3p aw111rna,aar. 8 Serruys 1959. Huang L1sheng 1995, Charleux 2006 I 6yn3r yJ KapaMIIIwe¢¢ (1925 . 275-277) XX 3YYHb1 3 33p HJr xanx epx111111H AYHAa>K Jap.llJlbiH 31% 111111r >KHn 6yp r Jla AbiH xy.o n.o Aa c ae.l r 3M3Jn, xyTTa. cas cyynra JJpJr HYYJlJil4.QHHH ｸｊｰｲｾｈｉ＠ 6 paa JJilJ>K 6alilnaa rJCJH roouoor r pr >K Mosta rt-Hiii H YJ4 6y r JP 3 (1956 288) "comme presque Ia totahte des objets dont se serventles Mongols sont 1mport s d Chm par les march nds c hmo 111 1 ambulants, ou peuvent s'acheter dans les villes ch1no1ses proches d s contrees hab1t par les Mongols )Ordas). et qu' n outr 11 5 Mongols peuvent Iauer a volonte des art1sans chmo1s. tels Qu des ma<;ons, des ch rp nt1 rs t menu1s rs. d s p lletlers t d 1 feutners etc. leurs capac11es techn1ques se sont peu developp es et 1is n'exercent Qu p u d m t1 rs" Also Bm d 1914 882 1 MeH Bmsteed HHf3>K VJJ>K 6alilcaH 1914 882 >KHW3Jil6Jn 1656-1657 OHyy.oa.o Xowyyryy.QbiH 6apbCaH A6nalil XHHA 6aliiHa H pn .Q r 6,1J.IC H 6e re .a T p Hb 1 ll pa n 3VV a 0 PbA r 197, 118 6 ｾＢ Ｘ＠ b 1r' ｾＱ Ｏｬｲ｢ｩｈ＠ nbiH 11H 6 Ch M T PH n H HP rl u nr Hblll 6 n r 20 I 175 )8 re A A 4 ｯｰ＼ｾ＠ M Hbl ｾ＠ 6 RflC H H IICHblf z nauczyCielem reh&t lnym, czy tez nawet sam narzucal swo1e ooglildV7 W wypadku ｾｷｴ･｣ｫｊ＠ Mmg, budowntczy byl autorem 50% planu. a sponsor POZOS! lych 50% (Lubon Jln9 effi . ｐｬｾｴｮ＠ ttum Ruttenbeek 1993 30) Autor z p61nego okresu Qmgow mowt oonadto trzy dzteStilte mtstrza lnformaqt na temat rchltektury rellgl)net nte oostadamy Btogratia NeJCZI Totna. He1sstg 1953 17, 19 z archltektury chH'lskteJ w czasach dynastu SlOW I czny ｰｯ､ｲｾ｣ｺｮｴｫ＠ budowntctwa lez ty od ct sit. a stedem ､ｺｴ･ｳｾｹ｣ｨ＠ od Archilek tura me byta osobn<! dyscyplmq w 1ch edukac11 WtnaJQ (tr zec ta czesc kanonu buddYISktego) zawtera Jedynte oewn oodstawowe wskazowkt ､ｯｴｹ｣ｺｾ･＠ organ1Zil(Jt zabudowan klasz tor nych (Rossi Fll1beck 1987) B1ogra11a Dzanabadzara Podobne uwag1 mozna odntesc do lamow tybetar'lsk1ch Na orzyklad Dzam)ang S1epa ('Jam dbyangs bzhad pa, 1648 1720), zatozyc1el klasztoru Labrang. budowat mtn1a turowe SW I<J l ynle zan1m skonc zyt cztery lata Ch1n Wudang Zhao 1i8B. gtowny klasztor Mongolii Wewnetrznet. znatdUJ<ICY s1e na potnocny wsch6d od Baotou (Huhe B VJ r 1984 155) Chtn Gegen M1ao 4911. choszun chorczvnskl Dzasakt·Wang (K youo t n Q1). konfed ra(Ja X1n g'an. Mongolia Wewnetrzn Chtr'l Moll M1ao Jth.ll. m1asto Tongltao. Mongolia ｗ･ｷｮｾ ｴ ｲｺｮ｡＠ 1 Badama 1997 346 0 mnym tam1e budowntczym 1rzeibl rzu z ooczqtku XX w1eku w konl d rac11 Ozuu Uda Ch1n Ba11tng M1aos8 m1asto Baotou Mongolia Wewnetrzna L1J 1 ｾ＠ ) Klasztory . orawy· 1. lewy· (chtn Helan shan nans1 1 be1s1 14 0 oroJekoe badawczym dotycz(lcym barwntkow. ot6Cten 1technolo 11 graticznvc h 150 than k z kol kCJI H w ng 01 200.2 30 SQ Lodo em mon olsk 1m artyst w HohhOCI w 1938 roku: Hastund Chnst n n 1996 (1944] 0 oowsta d gotｾ＠ n orzez Mongolskt In tytut Sztukt BuddvJsktet w klasztorze G ncl n gcztnl n (UI n Bator) I re k X k d I mon olsklch zob ｫｳｴｾｺ＠ wan1u maiOW 1 ) w1e u 0995 mntch malarz z urg1 kt6ry kszt tell Sl n POCZcll u Zob pamletntkt o 0 mdtnsurena Ch. h choc I byt JUZ tylko Jed n ffii Strz m I rSkl (Amu r Batu 1997 278) k 1949 w lch Ozuu w oc M przed ro tern . a t" monograticl cvtowana przez Amuera Batu 19 7 294 296 .Mongotscv mtvsct z Ab g . m w S Jnsz ndlle w lmaku wschodmo obn sktm {Ts n ca 1991) znatdUJ ste obecnle w muzeu h hot ta dzl dzma rz mlost nl byt dobrze rozwlnteta wsr6d Mongot6w w tnnych Obszar ChangaJU styn t z wyrob6w drewntanvcd. c tow I p61kt le !UZ nl bardll I ztozon przedmloty, Jak kol do woz6w czy toano r z samt rob1lt drZWI o namto · t otnoSct ｣ｺｾ｡ｨ＠ kralu Pilsterze nt z tktch ｣ｺ･ ｾ ｣ｴ＠ turty Jest n ltrudnleiSZ do wvkonanla. gdyz w ISIOCI wvmaga o umtet.. . (okri!gle zwtencz nte lurty) Toano soo rOd ws ｾ＠ z r lonu klasztoru NarobcnCZtn z I i nt bylt od handlu z kupeamt chtnsklmt od rzemleslnlk6w odpowtednlego z lnant ' modelowanta P ster taki od grupy soecl It t6w mon ol klch od stolarkt , kt6rzy mt szkall w Changalu ' umle· chlnSklch zatrudnl nych na kontrakt, ｣ｺｾｴｯｷ＠ t lch w roby (szklel ty turt. roono kufry, p6tkl ' kola do woz6w przewozono na wozach tetme lqczylt rz mtosto drz wn z hodowl ZWierz Yt d do Gobt (Vr I nd 1962 [1957] 30) Obecnl za naJieoszych snvcerzy ' sprzed wano n t r nte klasztoru N rob ncztn I d I J na po u ntu !996 ospotkantu Haslund Chnstensen kz w Mongolii uwaz Sl tych z a)m ku p61nocnochiln tskte o 0 ｾｷｬ･ｃ ｫｴｭ＠ rzem to I (t kstvlta skOry, dr wno ) Mongotow Vr • ｍ ｬｾ ｴｲ ｺ ｡ｭｬ＠ pllkaCJI byll t z ntektor zv duchownt land 1953 47 51. Ch bros 1987 251. B dam t n 1986 95 Biography of Zanabazar S1m11ar observations can b mad for Ttbetan lamas tor 1nst nc , Jamyang Zh oa (1 648· 1720). round r of Labrang monastery, used to butld m1ntature temples before the a&" of tour 2 l'l Ch Wudang Zhao 1i8R matn monastery of Inner Mongolia, toe t d northeast of B otou (Huhe B v Ch Gegen M1ao ffilll . Horchtn Jasagt Wang Banner (KevouQI n Q1l. X1n 'an Lea u • Inn r Mon oli Ch Molt Mtao Jl:t.J.IA. Tonghao MuniCipality, Inner Mongolia 1 Badama 1997 346 About another lama bUilder and sculptor 1n th Ch Batlmg M1aos• . MuniCIPality of Baotou. Inner Mon olia L1J ' "Rtght" and "Lett monastenes· !Ch Helan shan nnnst 1 b 1s1 r 1984 155) e rly tw nt1eth century 1n Jou UdaL ,1gu w n Q1 ,1 2002 0 SQ 1 ｾｴ＠ l ) Vrt I Jnd 1953 47 Sl,(hlbros 1 ,. On a research protect on Pigments. canvas and PICtonal t chn1oues ol th e 150 thangk.J of th HJ lund Chrt t ns n collt•c t on m th 1 Nat1onal Museum of Denmark Vestergaard 1996 On H slund Chr 1 ten sC'n's me tmg With Lodol ,, Mongol rt 1st Hohhot n t ｾ＠ 8 111 1 Haslund·Chnstensen 1996 [1944] About the maktng of Mongol oamttng, se the books ct 1t d by the MongollcJn lnstttut of Buddt st Arl 11 1n Gandantegchtnlen Monastery (Uianbator) J6 lly only took th t n tundam nt I vows of he ntu Is Only ｳｭｾｬ＠ orooortton of mon s See the memo1rs of 0 Damdtnsuren (1995), monk oa1nter at Ur gn who tr 1ned tn th lrly twentt th c ntury Shortly before 1949, ther was only one master Dillnt r I ft tn the lh Juu of Hohhot (Amu r ｂ＼ｾ ｴｵ＠ ) 7 199 278 "The Mongol art1sts of Abaga·. c1ted by Amuer Batu 1997 294 296 They are now kept tn the Sa1nshand Museum. Dornogov' Provtnc (T a a.Jn, ca 1 9 1) 19 Au ust 001 AOMroop CJAJellJCJH Jyparaap 4111MtJ.Jr 6a171>KJ3 . • EpeH 111tit My>KaaH 6aplllnrbiH recn111111r rapraxaA Ar AMap yyp rr 171 oponli.Qor 6alilcaH ry ,.. .... • • . • em vlil4lilr 6 PIIIMT OMC 6a111r Y4lilp T lA naMra111 raa xaMr recen XlilliiAJr 6a111caH yy rJArlill!lr MJAJxryill 10M M111 H yllCbiH yeA :lHflilliiH AT 6 Plilllr 6ap111 ilA T Clllil liiH A 6aplil nra4 111H, V11AC3H 50°' o·lillilf llle33H T3Tf3r4 Hb XIIIH/J,Jr 6at'lcaH 6a171Ha (luban jtng ape H T e 6 op4 Ru1 tenbeek 1993 30) YIIIH yncbiH cyyn 111titH yelii171 H JOXIIIOr4 3/10 Hb My aaHaac· 7/10 Hb AYr ap JYYHbl ap111nrbiH cypa 11 M c w< nrra nfJ,ar 6 111c H r • · ｯ ｷｾ｣＠ H 6alllfJ,ar. ｗ ｡ ｷ ｾｯｴｈ｢ｬ＠ Ｖ｡ｰ ｾｯｴ ｬｦ｢ｩｈ＠ ranaa p M31J.3311Jn 6aill ryill 6onHo 25 He11411 To171H HaMrap, He1SS1ng 1953 17, 19 naM HapbiH 6onoecpOJ1/J, ypaH OaplilllfbiH yxaaH rycrailln H Op/J,orrylll 6atitcaH 10M Wlnata (6yAQbl _ _ _ • • H cypra nl1 1i1 H ryAr ap A BT p A CyM 11114AiiiW 6apb>K Ｖ｡ｾｯｲｹｮ＠ ry a11 epeH 1111 Jaaeap n opcoH Ｖ｡ｾｯｴａｲ＠ 6at'!Ha (Ross1F11tb ck 1987) 1 ｾ｡Ｖｊ ｰ ｢Ｑｈ＠ HaM rap YyHTJiil ｲ･ｾｔＳ ｴＧ＠ Jytitn TveAiilliiH 118M H PT 6 iii/J,ar >KiiiW33 Hb >KaMbAaH Clil na ( 1648-1720) r f4 6p H XlilliiAiilliiH YHAJCnJr4. AepeeH Hacra iiiAaa >Kiii>Kiilr Aaua HryytJ. 6 pb>K 6at.1caH ' Chm . Wu dang Zhao - Baotou orooc 3VYH o171 w opwAor S eep MoHronbi H ron ｸ ｾｯｴ ｴｩＡａ＠ (Huh 9 y r 9 ) 1 84 155 Chtn Gegen Mtao. S eep MoHrOllbi H 3acan BaH ｡ ｴｩＡｍｲｾｯｈ＠ Xop41i1 H xo wyy Chtn Moli Mtao. S eep M oHronbiH Tonghao xor. n " Badama 1997 346 XX 3YVHb1 3X33P 3yyH-YA ati!Man BMbABP4 6at'lcaH ｏ Chtn Ba1ltng M1ao. S eep MoHrOil biH Baotou xor ｡ ｰｾｯｴ ｮｲ｡Ｔ Ｑｩｈ Ｌ＠ Cliltitn6 p4 n MbiH ryxal7! Wang 0 198 2002 30 sq n 1111 uvr nyynr .1Haac 150 nd • Mater Telekt 2006 117, to osadzte snycerzy 144 c • Mntst nte mteszkali zamkntect w klasztorze, a zdecydowana wtekszo z ntch przyJmowata tylko dztestec oodstawowych lub6w now 1 c1atu , zyta wraz z rodztnamt tako oa5terze w stepte, ｾｗ ｴ ｣ｴ ｴ ｙ ｮ ｴ･＠ odwtedzaJ ctc Jedynte oodczas obrzed6w Jedynte ntewtelka cze t mn ch6w 1 orzestrzegata 253 regut w oetnt wyswteconych duchownych Wtelu arystokrat6w t urzedntk6w dmrntstraclt choszunow otrzymalo klasz tornq edukaqe. natomtast wtelu swtecktch orzestrze ato Ptectu n kaz6w dyscypltny swtecktet "Charleu 2006. artykut Ou taolt z Muzeum Mongolu Wewnetrzn 1 w Choch·chocte. w Cultural R /1cs New • 19 Steronta 2001 , oraz komentarz Hao Jtanwena. w Culcurol R l1cs News. 14 wrze nta 200 1, cytowany w Chmcs Archeology & Art D19 I 2001 9 Natomtast wskaz6wkt co do uzycta kolor6w zaotsane oo mongolsku na POChodzqcych z XV 1 XVII wt eku malowtdlach z JJSktn 31 t 32 w Ardza1 (choszun Otor na terytonum Ordosu. Mongolia Wewnetrzna) wskazywatyby na mongolskt e pochodzent malarzy (8 tu Jtrtgala & Yang Hatyrng 2005 52) • Roench natomtast m6wt nam. ze malowane zwote n ogot nt byty dosteone w ski pach. lec z pr zez mntch6w malarzy na zam6wtente oraz, ze zamozne rodztny wolaty wtzerunkt z Oerge t z Kumbumu (Roertch 1933· 8 3) 6 ｷｹｫｯｮ｡ ｾ＠ • Btografla Altan chana. Erd nr tunumol nerew sudur orus1ba, wydante t tt umaczente Elver kog 2003 174, 187, 193 • 0 wptywach newarsktch na rzezby Ozanabadzara metodq tr cone o wosku Begurn 1993 0 Ozanabadzarze. zasadach tkonometrtt. stylach 1 techntk<Kh rzezby w br Zt B utn 1993, B r r ｂ ｡ ｲｴｨｯｬｭｾ Darchan oznacza takze cztowteka wolnego, ntepodle a1 cego ot.JowtqZkowr opod tkowan t r p riszczyz ny Boyer 1952 164 Quast magtczny proces przekuwanra m 1 lu bvt obw rowany wt lam ｷ＠ 19 5 rodkamt ostr ozno ct Kow I mon alsey byh Arcflcotoqy Art D1q r 200 1 9 However commentary by Hao Jtanwen. tn Cultural Relics News. 14 S otemb r 2001 , Quoted tn Ctun the colour tndtcatrons rn Mongol tan tn the hfteenth to v nt nth c ntury parntrng of c v 3 1 Jnd 32 1 Aqar (Otay b nn r rn Ordas terrttory, Inner Mongolra) would Potnt to a Mongol on tn 01 th parnt rs (8<Hu Jrrr 1 Yang H,ltytn 2005 52) • However. Roerrch tells us that oarnted tmdges were n r lly not tound rn shoos. but tamrltes generally oreterred rmages from 0 rge and Kumbum (Ro r rch 1933 83) ｭ＼ｾ､＠ to ord r by monk p rnt r . nd th 11 rteh Allan Khan's brography Erd m tunumal n r u udur orv r a. d Jnd tr nst Elv r kog 200 • On the Newar mnuences on Zanabaz r s lost wa statu s B urn 1993 174, 187, 1 3 ch otoczonych ochron(l poteznych przodkOw ' postadiiJCICYCh zamant ' uwazant za tJzmataJ6w. ored stynow oy ｾ＠ ognla· t mrelt wtasne onaony (ochron duchOw szaman szanowant nrczym Quast s t osCt" z nucz czndol6w. bylt nazywant .wt de h kt6 Y wzbudzal t m6gt taki doprowadzrc do zepehnreCta • d (Ch bros 1987 27 4) Jednakze str c . r • d Ycza,ne .moe I umtele n na zw ez rch narze zta 6) sktctl) reor zentowane prz Pozdneev 1971 [ 1892] 70, P d 200 o kowala i YJ cego w g6rach n z ch6d ad Choch chotu ICh na mar tnes spoteczny ( 1951 67 optSUJ swOJCI wtzyte. w 1945 roku. u r :, d ztotnrka ktory otrzym I wotu I ko zapla za czaJ· ' Boyer 1952 !58 C mman 251 Bad<Jm atan (1986 94 -95) pod Jte przy . ｲ ｾ ･ｮ＠ Boyer 1952 165, Chabros ｯ､ｲｾＹｺｮｭｴｳ＠ ｬ､ＹＸｾ Ｎ ｷｹｳｯｫｴ･＠ podatkt na rzecz kosctota buddYJ Skt go6 achwyt tKi er 1957 I Mosta rt 1956 288 w Ordoste ｾ［ Ｕｾ＠ ntk. tednakze musrat ren 1972 z chodnt podr6zntcy wyr zalt \ sa 165) dla mongolsktch wyrob6w z metalu, zatezme Kler 1957, uray K6halmt 232 w Tuwt l tub pogard (Van Oost 1932 106. Bo: r b t odpowt dztalny za br tndyw tduatneJ tw6rczoso arty Vatnshtetn 1980 [ 1972] 131 . optnll Wed lug Boyera to koczownr czv tryb yCt a v b m6c ste tworz nru wvrob6w z metatu od czasu. mtetsc ' teh subrektywneJ b II zbyt zatect swormr pastuszymt obowt z mt. Y k dzwon Ow. b n Ow, r0zanc6w, ltD l na stycznrJ ' st ndarvzaCJe. dyz P ｳｴｾＺ､ｯＶｷ＠ r lrgl)nych (obrazow. mt dZt nych mtsek I moe wszacunkowe d ne o rmporcte P K ramr shelf ( 192 5 28 1 282) W Man oltt Chatchaskt I w ocltewmczego poczqtku XX w Itt Chatch skteJ Huth 1894 n w steote na ootnoc ado ton przez TaKze ca aan Batsz rn w Mongo tr z ere o roku okresu Ttanqt (1623). wykon L h n 1995 311 312 Ch rleu 2006) o mrest ca " [tu nast out ltst d rczvftcOw) (Huan rs wpomyslnym dnru ､ｺ ｴ ･ｷｲｾｴ＠ • Er -- by wyp tnr c slubow nr ztozon pr z z Chen ｰｯＵ ｷｴ ｾｴ＠ ly pr ssed etth r won d r lKier 195 7 nd Mostaert 1972 We tern trav II rs vartous 2 106. Boy r 1952 158 165) bOut Mongo 1 1n3, 1 232 tn Tuval or dtsdatn (Van Oost 1 3 bl for the bsence of rndtvrdual B nomadi Sm IS responst " own ubJ ct rv rt y For Mr oy r stor I cttvt tes o d dtc t th ms tves to th h rd rs re too busv wt h th tr P tron of r It tous obJects (teens coo r CUPS I mps bellS 41 About Zanabazar rconometfl c prescnpt rons. styles bronze 1 chn tou s B urn 19 3. B rg • Dorhon also desrgnates a tree man. exempt at ta es nll corv s 8Jrtholom w 1995 1 by the Boyer 1952 164 The Quasr magrc operat1on ot m t I tr n tor matton Wd '>Urround d by m.tny prerautrons Mon ol mtth w r r D('(lt:.'d ltke Quast shamans. because they wer IOYOIOI oredest1n d, prot 'C t d by now rl ul anc tor tnd Wl bPit vcd hJv tr orclt n.uv 1 10th,ll pr 1 nt d tt1 rr "pawer/ habrltty," nuc h chodal. they were ·masters at ttr nd h c1 th 11 own on m lsuonort s lor h.lm<tntC orrrt s) . p ' der 1 200 ) tool s (Chabros 19B7 27 4) But the tear they tnsorred could at o mar tnalrz th m (Pozdne v ;?) 1 1 7 1 118 Boyer 1952 !58 Camman ( 195 1 67) record s hr s vtsrt tn 1 45 to an old mtth ltvrn 70 Boyer 1952 165. Chabros. 198 7 25 1 Badam atan (1 986 94 Sl rv th e mol of a teaPOt. but had to oay heavy ta es to th Buddhtst Church b Chm se or Mo<;lem Ia ｾｮ＠ 41 Majer & Telekr 2006 117, 144 MY't<aaH HapbiH xor OHbl ryx .., • naM Hap XH"'AJA yYr 33T3tir CYYAarryH , T3Af33PHI-1H HX Hl( Hb pBaH xap Hyr n WHr aMbAap4, Xl-1tirA pyyrJJ 368 6H xypnbiH yeA 04AOr 6a"'CdH TOTr nJ<IH r p 6ynHHH HT tirr .JMT M rn•m.a Charleu 2006 . S eep MoHrOnbiH Xe XOT AaXb MYJ l-1r c Cultural A Ires N ws n 2001 8 0 Xraoh. HHHT11Jn, MeH Cultural Relrcs News-A 2001 OH 9 Ayr p capbiH 14 HA rapcaH ..Hao J OH Avraap c PbiH 19-HA en rA H u • 1Anw OpAOCbiH OroH• xowyyHbl HyrrHHH .. n 1-11-1 r Hn6 p XapHH Sa p M oHronbiH _ aryH_ Aoropx XV. XVII lYYHbl rapanra.., JyparHyyA A 30 6H'ICJH 6aHAar Hb Jypaa'IHHH MOHron rapnblr Jaa 6aHHa (Batu Jrrrgala & Yang H ryrng 200S • • • ...ap Hre ＺＮｾｰ＠ rn Ja epbrr MOHronoop " Ep Hb 6ypxaHbl JYPfYYA AJnryypr 6aHAarrytir Jypaay naM H p JaxH nraap HHAJr 6aHCflH 521 ' ' 0dAYYYA Ll pr · KyM6yMbiH Aypcr " Jypar COHHpxoAor 6a"'caH rJ)I( PepH 6HA3HA xJn 6aHHa (ro nch 1993 83) • AmaH xaaHbl HaMrap, 3pAJHJ yYHaMan HJpTJair cvAap opwHBOH Elverskog 2003 174 187 3aHa6aJapbiH LtyrraMan HH naaHbl rocoH apraA 6an6yyA HeneenceH Tyl(a"' B gurn 199 193 3 r & Bartholom w • 3aHa6aJap, OypxaH Jypax JapYHM ypnJJp c.., "'n6Jp x..,"'x. pra. rexHHK Begurn 1993 B rg LlapxaH rJAJr Hb AMap HJrJH yypJr apHyWlara YYPAJrryH, rareap renAerryH 4eneer XYH I-1 Hr c 1995 6 Boyer 1952 164 Ouasr TeMep atirnyynax 3H3 ratir aMwHn AB Ltblr onoH AHJbiH AOMor ro"'oAor MoHron nH A33AC3JC33 eeenceH JaAaratir, '}{1{4 48Aanratir X3M33rAJH xyH.Qf13rA3)1( 6a"'caH OereeA "ran MW..,ry" r· rn A 0 Ｔ ｾａ＠ 666 w1;1r eeer 3 (Chabros 1987 274) r3x.A33 xyMyycr X3T HX aHAac repyyn63n A Ayypax Mara.QflamaH 6aHn a (Pozdn ev 197 . Ped r 6n ..,C<IH r , ,aJr _ _ . .... H. PI-1..,H OHrOHTOH 1 118921 70 20061 c ster 006) on r It IOUS ObJ CIS nd 0 m nt or Buddhtst budowa (w tym Na orzyktad 1nskrypqa w MaJdanm Dzuu !Ser ruys 1958 10 4, n 19) 1 na zelaznych lwach Tak byto rown1ez w wyoadku b1zutern ｾｷＱ･｣ｫｴ Ｎ＠ kt6ra w XIX 1 XX w teku byla zazwycza1 orodukowana orzez chmsktch lub muzutman skiCh rzemteslntkow wtecktch. kocZUJilCvch lub mteszkaJilCYc h we ws tach, ktore wvr as taly dookola klasztorow x Na poczijtku wt ku rodzma chatchaska wydawata buddvJskte !Karam1sheff 1925 273) Oba zostaty ｣ｺ･ｳｾｯｷ＠ ｯｲｺ･ｷｾｴｮ＠ 2. 1% SWOJ ego bud i etu n orzedmtoty r li&tJne 1 na ootaty za ustugt zn1szczone orzez arm1e rosyJSkil w 1945 roku Na poczijtku w1eku w Choch choCie znaJdowato s1e oko to ､ｷｵｺ stanck•e. w Dolan Nuurze byto dwadz1esC1a p1ec SWICi tYn ｣ｨ ｾｲ Ｇｬｳ ｫ ｣ｨ＠Ｑ 61 1 ｳｺ･ｾ｣＠ ｵ Ｚｾｳｴ ｵ＠ SWiil tvn chtr'ISklch , k1lka mec z t6w, kosc1oty katohck1e 1 orate mecze tow u Cztery pozostate to Uncuk Tundzan. Uncugun Nomtu, BaJantuJ Tundzan 1 Chuucz m Nomtu (Pozdn ev 1977 [ 18981 17 182 Pre1 valsky 1968 [1875].1 106, Tsyb1kov 1992 (1919] 43) Posqgl z Dolan Nuuru zostatv zn1szczone lub rozoroszone podczas ntszczen1a kl asz tor6w w Dolan Nuurze pr zez arm1 r d z1eck w 1945 roku N1ektore zachowaty s1e w muzeum etnograhcznym w Sztokholm1e (DOSiJ&I orzywt Z1one or z z Svena H dm w latach rzy dz1estych XX w1ekul 1 w Muzeum Erm1tazu w Sankt P tersburgu (Bartholomew 1995 80 82) k 2 5 metrowv DO g do swtqtvm w Dolen Nuurze. kt6r J NaOOCZiltku XIX Wl:hu latach 1916 19 17 kl ztor zakuplt w Dolen Nuurz 26 w zaklJPtonY za 1800 t 1000 t eli Pose: gt z Dolen Nuuru byty sprzedawanc naw ｾｯｷｹ＠ t z i c ｬｾｳｴ＠ mym roi<U) kosZtowala 5000 srebrnych h. zostat za 700 taeh wle v za 2000 taeh oraz KarCzur ktedv budowa I Wlelkoso ｫｬ｡ｳｺｴｯｲｵｾ･､ｮ＠ It tchaskt Handaclordz, amba'Xldor w RosJt zebr t 100000 t 'l{lldanv wPektme1zOa000 t eli (Charleux 2006. rozdz. 4) Na poczqtku X Wt ku 23,0 000 t li na fOil swt tynle (Bawden 1989 (1968] 147) Ｂｾｴｯｷ｡ｬ＠ okoto . d Dz nra 151 w Ulan Batorz 1 l "",. BuddY dla SWiqtynl M gdZI du ste n prz c 1wko klasztoru DaszczoJ1n naglgantvcznv nadallstnteJ<t w dZtSt Jszym Uf n Batorze w Xthu ng Stl pr zetransoortowanv w cze$Ctach na Wlel Skleov wutats o tsuie ponad St dmtometrowy poSCI& u v. 61 m iltona· ( a lt'l ｾｮｵ＠ ＨｊＺ､ｾ＠ ｺｾ ｾ＠ ｾｙ＠ Favler (1897 370 371lb P e srodkowvm P wten k Siil i e mongol sk t zapl Cit z me ko .P a tam w 1932 roku blqdach do SWI tynl w Ty eCI P t o zongcheng Mtao w Chen gde zostat wy on n P wtlonu SWiqtynt u u Ｚ ＺｾＢＧＮ［＠ ＺＬｾＢＮｶ［ｮｯ z ＧＬ ｨ ｡ ｬ･ ｾ ｡Ａ ｓｫｴ＠ :ＺｾＬＢ＠ ｾ［ＺＧＬ＠ nastepnle orzywleztona ﾷＺｾ＠ I Ｚｾ＠ loka 60 R6wntez w wv o w sr6 d D rchat6w Wy okl pod atkt by ty r wnl na dworz Qtn 6w no Son man lit;: anggun neJ produkq, n pr zykt d f6 w mongolskt ch zd obvto staw w sz tuc chuis leJ Mono II Ch tcha s leJ Bylt to zstntzo N1e w1emy, czy POSCI&I w stylu dolonnuursk1m, ktore zachowatv s1e w Ulan Bator ((ZOJdZm L m11n Sum, pat ac Bo d chana) zostaly orzy WleZIOne z Dolan Nuuru, czy wyprodukowano Jew Urdze !B rg r B rtholomew (Wyd) 19 5 84, 67, kat 83) I Pozdneev 1971 [1892] 59 Urga byta takze znaczqcym o rodk1em sztuk11 rzem1os til Pozdn In the early twentteth century Hohhot had about twenty Chtnes temple , everal mosque , Dolonnor had twenty -five Chtnese temples and st mosqu c; v (I 7 1 (1 892] 6 9·7 1 c thol tc and Protest n t church The statues of Dolonnor were destroyed or scatter d durtng th d struct1on or the Dolonnor mond t fie by Ru ss1an tr oop tn l 45 Some are preserved tn the Stockholm Ethnographic Museum (statu brought back by v n H din tn the 1 30 s). md tn th Museum of Satnt· Petersbur !Bartholomew 1995 80 82) ｈ ｾ ｲ ｭ ｬｴ＠ Pozdneev 1971 I 1892) 69 Urga was also an Important art md cr.1tt CL'ntr ol th Bogd H,J,m) w w ｾＺｳｴｯｲｹ＠ om sztukl Son n n' BuJantu SCI nd The four others were Untsuk Tun1an Untsugun Nomtu, Bay ant I Tun1 n and Huuc h1n Nomtu !Pozdnc v 1977 f 1898) 179 I 2. PreJevalsky 1968 [1875). I 106, Tsybtkov 1992 [1919) 43) We do not know 1f the statues tn the Oolonnor style pr s rv d 1n Ulanbator (Cho111n L m 11 n Sum. PaiJc from Dolonnor or milde tn Ur a (Berger Bartholomew 1 d ) 1 9 5. 84 6 7 c.1t 83) ｫ ｡ ｬｴ ｧｾ ｾｵ＠ Okoto PI tn stu mal rzy I choszun6w. a t k ze ze wschodnteJ Mon Dill wnli trzn BuJantu Byll to Mongotow t z o k pozv CJ w adm tntstracn I s dobrze zn nt chi s tm wan t tnt llgencl kt6rzy z ,mowalt wvso le I r k iC h autoraml wtelu zn nv h publtk CJt na t m t t or n m nd r n per ed tn p1eces on nd t h n brou ht back to the r carrted Pozdn ev (1 71 ( 1A 21 69 71 In the begtnnmg of the ntneteenth century, a 2 5 m t>r h1 h I Hue wa bou ght lor 1 800 t.Jel ol tlv r an Dolonnor tor 1 t mpl the bu1ld1ng of wh1ch had cost 5.000 t els of Stiver the same war In 1916 1917,, mon<J t ry bou •ht , 2 b m t r h h st Jtu 1 r 1 700 taels of s1lver tn Dol on nor and a btgger one for 2 000 t 1 I ol stlv r plus Knn ur nrtnt d AliJtng for 1.000 Ia1 1 ol tl v r 1 10 v , , Jg Dolonnor statues could be sold tor up to 6.000 ta Is or Silver at ltm w h n th construct on ol , monJ tl r y co 1 1 10 1 t mol11 of UltJnb tor 10,000 taels of Stiver !Charl •u 2006, Chapter 4) In thee rly twent1 th c nturv. for th M Jld Jmr 11 1 pnnce named Handadoq , who served as ambassador to Ru se;• co li ct d th um ol 100 000 t 1 ot 1v r tor a gJnttc Buddh 1 1 1 XX JYVHbl 3X3H veA H3r xanx aliln AYHAa)((aap epxH.;1H Jap.nnbiH 2, 1% ·HHr waWHHbl JyHnc sa , YHfl'iHnr 6aikaH (Karamtsheff 1925 273) XH!ilnr A . puyyn Xoeyynaa 1945 OHA OpocbiH apMHA X3C3r'in3H cyrr3r .QC.JH 60 Xex OTOA 20-p JYVHbl 3X33p XATBAbiH 200p'iHM CVM AyraH, 3A X A' H Me'i T, KaTOflHK 0 npor CHlHT CyM HC H, .[lonOOH Hyypl RTa.QbiH 25 cyM AyraH, 6 Me'ieT OaiilcaH 6 m YnAC3H .napes Hb 8Huer TyHH H, 8HruereH HoMr 6aRHTaH TyHHaH , Xyy'iHH HoMr Hap PreJevalsky 1968(1875). I 106, Tsyb1kov 1992 )1919) 43) 77 IPozdn ev 19 82 , 7 118981 1 9 1 .[lonooH HYVPbiH 6ypxaHYVAblr 1945 oH.n OpocbiH apMH LlonooH HYVP OP'iMbiH cyM HHJlHHr ycrra V Jl vcrrar.na)((, rape H 3ap M 11 H3r Hb CTOKfOJlbM Jla b 3THOrpa lo1ii!H My3eiiiA (XX 3YVHb1 30-aa.n OHA CseH X .QHH ae ... Hpc H 6ypx HYY.Q) nHT p6yprHiiiH PMHTd)((.Q 6ai1Aar (Barttholomew 1955 80-82) YnaaH6aarapr (l..foiif)((HH naMbiH cyM, 6or.n xaaHbl OPAOH) yn.QC3H LlonooH HYYPbiH HH4T H 6ypxaHyy.n LlonooH Hyypr HlilrAc H yy, 8preeA HiilrAC3H yy r3A3r Hb rorroor.nooryi1 (Berger & Ba rtholomew 1955, 84, 67, kat 83) "' Pozdneev 1971 (1892) 69 S pree MeH ypnar. ra p ypnanbiH TOMooxoH res 6aHnaa Pozdn v (1 71 1 99 _ 1 21 69 7 1 19-p 3YVHb1 3X33p CVMA .[lonoH Hyypaac 2.5 MeTpH HH 6HA6P 6ypxa Hblr 1800 M6Hr6H eM6yyr 3 p Y.QBfl.Q H ascaH Oali!.Q r, CVMHHf 6apHnraA HHiilr 5000 MSHreH eMOyy (r3p )((HnHi1 H YH3nr3JrJJp) 3 puyynca H a)(( 1916 1917 OHYV.QclA XHHA A LlonoH HYVP ac 2.6 MeTpHiiiH 6HA6p 6yp aHblr 7QQ M6Hr6H eM6yyr33p, apa H TOMblr Hb 2QQQ eM6yyr3 p aB'i, 6 3)((HHA X Sfl:3f.QCJH raH)((yyp blr 1 CB H ll Hi11o1 BIBLIOGRAFIA BIBLIOGRAPHY HOMbiH >KArCAAJlT Tarrone. La Have Henri Scheurleer 4 vol om ds The If economic b SIS nd ItS Sl mficance tn Chin - history. Th Journal of Aston Ale ander. Andre. De Azevedo. P1mp1m. H1rako. Yutaka & Tsenng, Ny1ma. 2006 A Manual of Tradttlonol Mongolian Archtt rrure. Ulanbator T1bet Hentage Fund All sen. Thomas T 1997 CommodtiY and E change 1n lh Mongol Emon Melbourne Cambndge Umvers1ty Press A cultural ht cor of I lomrc I I!Pl* Amuer Batu Ell (Amur Batu]. 1997 Mlnggu zu met hu yonJtU Liaonmg mmzu chubanshe Badama Ellllt (Badma]. 1997 "Moil m1ao zhushl gegen Jllue· Sum]. 1n Yang J1zeng (ed l 1997, 346-36 7 'iS!! ififiJI tries, Cambndge (U K ). New York [Study of the art of the Mongols). Lt oyang Jl:t.JI! m• JCI& (Chronicles on "generations" of remcarnat1ons ol Moruun Badam atan. S. 1987 "Les Chamamstes du Bouddha v1vant." tr nsl and adapted by Mane Dominique Even. numero pec1al d'Etudes Mongoles et S1benennes 17 (Nanterre, dated 1986. published 1n 1987) Bartholomew. Terese Tse, 1995 "An Introduction to the Art of Mon ol1a.· 76 87 1n Monno110 Th I gacv of Chmggts Khan, Ber & Bartholomew (edsl r EllsB tU (BatuJirghal) & Yang Ha1y1ng ｾ＠ 2005 A rzhar ht u Ch nr}JI 1 hand fouoo JlntOntong 1110 hu01 Sht . :OR- ｾＵＮ＠ ［ｴｑＨＩｂｦｕ｣ｾＭ Ar)a' Grotto Th R1s and Fall of a Buddhr 1 M monaltor Chmggts Khan. Tokyo Fukyosha Batu J1ngala JiiJ Pubhshmg ｾ＠ Bawden. Charles R (ed l. 1961 Til J btsundambo l<hutukhtus of Urga, text, trans! and cr 1t1cal annoliltlons of of the Jebtsundamba Hutuhtu dated 1859. W1esbaden Otto Harrassow1tz _ , 1989 [1968] The Mod rn ｈｴｾｯｲｹ＠ Mongol biography 11 ｾｴｳｭ＠ [Customs of the Northern slaves]. by XI o D h ng 1595, 1 JUan trans! by Henry Coutumes des esc laves septentnonaux de S1ao Ta heng," Manum nta S n a 10 ( 1945), 117 208 Berlu f ngsu Berger Patnc1a Bartholomew, Terese Tse (eds), 1995 Monaolra Th I gocv of Chmgg, l<llon. London San Franc1sco !Cal As1an Art Museum of San Franc1sco s rruys, · p ' I lou ron • sou and tnttmat Ot m otton of It Chi t Plac t, ｓｨ＼ｾｮ 0 1 tnl u tv' Con ul at Wuc how on o J urn rt _ , "Peut on oarler d'art mongol? lc6nes et monasteres de Mongolt du XVI au d but du Flora Blanchon (ed l. Pans Presses Un1vers1tatres de Pans Sorbonne. 2008, 303 329 Chmese Archeology & Art D1gest 4/ 2 3 (septembre 2001 l ｧ ｨ｡ Ｑ Ｎ＠ In tllut N !tonal xx 1 Hong Kong. <; 111 ｢ｊｩＧｦｾＭ apour, ､ Ｇ ｈｩ ｳ ｴｯｾｲ･＠ cl :La Qu [The Cayan ObUyJ Sum ·' nd 49 n 3 4 4 3 536 u 1954 Or p I rn r LOmcJtS t' (tl ll t I l>c lr u 1 1rl mon IOIISCh h f 1)10( or noli n zur mongolrsctt n lit ro urg chrc nl r e de I'At 1 f ud I SOCI ty] To yo nth to t h tw nil th centur ed reVI':i d tr nsf oCial 1 h B o 1 t e 5u(ntt) Lett mn r 1. ng gan Gegen) , m 'Y 011 sbaden on ntat , , d , f'or ! en 10 11 11 1 (Chrontcl s of the Ftlth Ch Du Halde, Jean Baptiste (SJ), 1736 Ot cnotron g ograohrauc>, hrstonQue, chronoloqtauc ooltiiQUt: r l ohv , [Th str ucture of th Chtn w 00 fJ.Jm lit!!ii=f• ｾＱＳ＠ o 1949 A Mongo/ron Journev, trans! flam ilniS . R If Glib rg Monc oltml Studt 19, 5 1 57 M tropolttan Museum Artl t. tr nsl by o .d von N w York D P rtment of Astan Art, Th 1996 (1944) M tmg ｾｍｯｮｧｬ＠ -· ( d ) 19 6 Arl ol th Sung an rU ' Hearn. Maxwell K Smith, Judith G , • 8 1 2 1-29 Of Art mJmsm In the 17th cen urv Anthrooos n HeiSSig, Walth r I 53 "AMon allan Sourc to Ih L mJI St Suppr SIOn of Sh (from th mtd rout t Oharmatala. Oamcho Gyatsho (Dam chos rgya -mtsho Dharmatalal, 1987 I 1889) Podmo dl or po r ｰｬｲ ｾＮＺ ｮ ｮ＠ b d 1 1r ns1 from T1b tan , n a h d annotated by P1otr Klafkowsk1 Rosary of White LotusLs. Buno the Clear Account ot How tilt p nou" T(. 1 and Soread m the Great Hor Countrv. W1esbaden Otto Harrassowttz mg ot Buddha App or Delege [Deleg - Delger] 1998 Ne1 Menggu lomaJtoo sht ｾＪｩＵ＠ ｾ＠ ｴｾ＠ [History of "LamJI m· In Inner Mongolia]. Hohhot N ' Menggu renmm chubanshe Del1geercang fl:t.Jf31Qa [Delgersang], 1997 "Wushl Chagan gegen Jllue" J1zeng (ed.), 223 · 233 Trench · Trubn r 18 Chu Ch'1ng-yuan. 1972 "Government Art1sans of the Yuan Dynasty," 1n E Tu Zen Sun & John Der 1anc s ds and trans!), Cllllll 1 1 Hrstorv Tron slat,ons of Selected StudtLS Washington. D C ａｭ･ｲｾ｣｡ｮ＠ Counctl for learn d SoC! . 11 234 246 Cressey, George B . 1933 "The Ordas Desert of Inner Mongolta," Ot nt on Umv rstiY BuiiU 111 8/ 8 !Grilnv . Ohio) 111 155 248 Oamdmsuren. D . 1995 th hUI n11 n rt urtchuud [Famous art1sans of Urga) Ulanbator Mon ol Pr ss oawa J1ge11de lisms . 1997 "Dong Su 01 Chagan aobao mtao· 1n Yang J1zeng (ed l. 1997, 139· 152 from Sw d1Sh• London 'I m Mon olto, London ur , Part . AntiQUities) M'n and God 10 Mongo/to (Zayagan) tr nsl Haslund ｃｨｲｾｳｴ＠ ns n. H nnmg, 1935 0 h London Routled & K P ul u GUI li• dt u d sh hUll n Jl b anaron (I ｨｏｮｧｔｾ＠ｺ Ａ Ｑ ＠ ｾ l (From wars nd r IdS to towns and rad Ｒ Ｐ Chabros. Krystyna. 19B7 The decorattve Art of Mongolia 1n r I t1on to other Asoects ot tr d 1t 1ona l Mongol Cultur : Zull wlrsw!r h Stud1cn. 20, 251 281 Charleu , Isabelle, 2006 Tempi s t monost res bouddhtQtl s de Man ott tnt Travau H1stonoues et SCienttfloues ｲｴｾ＠ Stuttgart Fr nz Stem r 2 (Tongllaol. 76 87 t of Chtno und r Mongo/ton Rul Farquh r, David , 1990 The Gouernm n t d cnptron Pekm ｬｭｰｲｾ･＠ d sL z Front Bann r of the Rl h Wmg of the Horchm] Favler. Alphons , 1897 P rn HrStolf nQI ;h, ;.vti liJ [Gaz tt f.!> l991 Ke rom youy1 0 1 Fen xuezhon • • h <d) 1997 131-138 Hohhol N r M ng u renmm chubans • =fll [The 8 IZI ffil o of Shll nhot). m Yan JIZ ng , Zh n '' • 1997 "XIilnhaot 8 IZI ml o m o Fmlond H lstnkl Mus ow sto t liOn I 8o rd o Gendong of th Void Buddhist Art m th u Halen Harry 1987 Mlfror &C n 1111 m no ,.,,. c:t> Cammann. Schuyler. 1951 Tht Land of ti1L Camtl Tent s anct hmnle or In" r Monaolto, N w York Ron.Jid Pr Campbell. C w 1903 "Journeys 1n Mongolia." Th Gcographtc Jour nal22!5 (Nov) 485 " 18 - · 1904 R (X)rt bv Mr C W Camov II hts Ma1 Ｘｯｾｮｂ＠ N w York Tham s nd Hudson Bmsteed, G C. 1914 "Life 1n a Khalkha Steppe Lamas ry," Journal or tilt Royal A to trc oc1 1 4 , 847 901 Boyer. Martha. 1952 Mongol Jewelrv, Cop nhague Gyld nd<Jiske BoghJnd 1. Nord1 k Feria Breden. Juliette, 1922 Ptl mg An H1 ｴｯｲｾ｣｡ｬ＠ Hankow & Yokohama Kelly & Walsh ｭｷｮｵｾ＠ - ot Mongo/to. London & New York Ke an Paullnt rnat1onal [London, 1968] or dt Mongo/1 VII st 1 , Gilles B gum & Dor m oashb ld n ( ds). P 11s B gu1n. Gtlles. 1993 "Les sources de Zanabazar." 1n Tr Reun1on des musees nat1onaux. 64 80 I 1994 "Ancient Inner Asian n 01 cosmo. NICO a 1r 1 c nr SOtro Alton 2 112 6 Srudt s 53/4 (Nov l 109 us ca 1607 d nd trans I by Jo an Elv rskog 2003 Th Jew rons u I n r tu sudur orustba. anonyma , , 8nll and by K r nma Kollmar Paul nz 2001 Erd ru tunuma/ neretu Erd th Mongols m the Srxt nth C ntury Leld n &I zur Geschtch d r r lrgtonspolrtrsch n Beziehungen zwrsch n Kh011 o All on aoyon clu Tum d Mongo n I sudur Ot Brogropht d hrhund rt Wlesbad n H rr sSOWitZ au Mongolcr und Tlb t 'm ousgchcnd n. 16 a S. W (Th Shu n fu mona t ry] , Zh ltmu m ng w n hr zllrao <nEIJ (Erhem 8iltU], 19B6 Shuan fu ' Enhen Batu Bm dt 1 mou dt Chtnt d d Ia 10 12';6 1353 ll Ltpton. Barbara & Ntma Dor1 e Ragnubs. 1996 Treosur s at n t on At t Calf ct10ns at lh Jacaues More hats Mus um of Ttbetan Art Staten Island (New York) Jacques Marchats Museum or Ttbetan Art, New York & Oxford Oxford Untverslty Press. La Bue Erberto. 1990 "IconographiC Sources and lconometm Literature tn Tibetan and Himalayan Art," tn Tadeusz Skorupskt (ed ). Indo T11Jetan Stud1 s. ed. Trtng (U K l The lnstttute of Buddhtst Studies, 171·197 Ma 1er. Zsuzsa & Knsztma Telekt, 2006 "Monastenes and Temples of Bogd11n Khuree. lkh Khure or UrgJ, the Old C Pttal C1ty ol Mongoha tn the Ftrst Part of the Twentteth Century," www mongoltantemples net (183 prtnted pages) Mantell. Gosta, 1954 [1943) The Idol Factory at Pektng," Ethno . 1 4, 143· 156 Mostaert. Antome, CICM. 1956 "Ma tenau ethnographtques relattls aux Mongols Ordas," C ntrot Aswttc Jaut nal 2, 241 294 Navaan. Dendew. 1961 Ougon Dendeuun Durdatgal [R mtntscence of Old Dendev]. OuiJn· Bator Pao. Kuo·yt [Unensechen). 1970 71 "The Lama Temple and L,lmatsm tn Baym Mang," Monum nta c11m Perc heron. Maunce. 1953 01 u ttw Mongol land _ , 1977 (1896·1898) Mongolto . Cooenh gen t D mons. lomas t sorct rs d Mongol1£. Pans D noel Pozdneev. Alekset Matveev1ch. 1971 [1896). Mongo/to and lh Mongol. vol 1. trans! from Rus tan by J R Shaw Bloomtngton Mouton & Co ana th D PI nkr d, Mongol val II. trans! from Russtan by w Dough rty, Bloomtngton Mouton & Co 19!11111 Mongolia. trans! from RusstJn by AlaR un _, 1978 [1887) Rcllgron and Rrtuat m Socrety Lam01st Buddhr m 111 Lot ed by John R Krueger. Bloomtngton The Mongol! SoCiety Ltnda Raun. Pre)evalsky. Lteut ·Colonel N . 1968 [ 1875) Mongolw th rangut country and tile soll!ud, of nor 111 111 Tlb t b mq a narrntru of thr years' trou I m a tun h1gh Asta, trans! by E D lmar Mar an. With tntroductton and note by Colon 1 H nry Yule, Farnborou h. Hants Greff lnternattonal Publtshers Ltd Roerrch. George de. 1933 Sur I s orsres dt J:Asr ｾ＠ c ntrol . tr nsl by M d Vaux Phtltppau Pans Paul Geuthn r Otao Jt a [COYIJI). 1994 Ne1 M nggu s1mroo i5 II !The mon st r1es or Inner Mon olta). Hohhot N Menggu r nmtn chub nshe 1 Rtnchen. B. 1959 Four Mongo/ran H1stoncaJ R cord . Prot Ra hu Vtr (ed). New D lht (5h,1t,1 Pttaka r s. val 11) s 1 Rosst Ftilbeck. Elena de. 1987 "Quelques tllustrattons cone rn,1n1 1 s prescnpt1ons rch1t cturlll s ddns lest tes ttb tatn du Vtnava • 1n Paola Morlan Vergara & Gtlles Begum (edsl D m ur 11 homm snr1 tuarr ct1 c11 u cttVcloppcm.nt t 10 onn,m nr d l'orch1t cture t1b tarn . Rome Untvers1ta d1 Roma "La Sapt nz, ," 104 110 Ruttenbeek, Klaas (ed l . 1993 Carocntry and Bwfdmg 111 Lore lrnou 101 Chma A tudy ol u 1, 1 ,u 1 Letden. New York & Koln E J Bnll Serruys, Henry, CICM, 1958 "Notes on a Chtnese lnscrtptton at 1 06 tn OnentotSoo tv 78/2 (Aprtl June). 101 113 , rllut y ar pcntt't ' Manual Lu Run 11119. LumJtst Tempi tn Mat ta ch o, Sutyu n." Jour nol of 111 Amutcan - · 1959 "Chmese tn Southern Mongolta dunng the St t enth century," M numt nta rl 18, 1 95 0 _ 1960 Four Documents relattng to the Stno Mongol P ac of 15 70 15 71 : Manum nt rrca l9, 56 1 __, 1963· "Early Lamatsm 1n Mongolia." Orrcns E 1r mu 10/ 2 !Oct). 1 1 216 Sh1 Shouoian :0'1' ｦｴｩｲｊｾ［ｉ｝ｗ＠ & Ge Wanzhang •IJ«• (eds). 200 I Do Han d h11r ｾ＠ M ng uon htda 1c1 tluovuon w ' niJuo yu yr hu ,f 1rJ 7t I Age of the Great Khan Pluralism tn Ch1n se Art nd Cultur und So. Jenny F & Bunker, Emma C (edsl. Trod rs and Ra1d1 rs on Cll1nn & Arthur M Sackler Gallery, 1995 1 th Mongols. Tatpet Guolt Gugon bowuyuJn North rn Fron!lu , se ttle London Untverstty of WJshtn ton Pr ss ｍｯｮｾｬ＠ dorhn-.,. urlag [The art of Mongol smtths). Ulanbator Mongolyn urchuudyn vlelttn khoroo Sonomtseren L 1972 Stetnhardt. Nancy S. 1988 lmpenal archt tecture among the Mongolian road to DJdu," Ar s Or ntoll\ . ( 11 19 19881 59 94 Tre1ster, Mtchael. 2001 [1999] Les atelters de fabrtcatton des Plaou de gorytes et de fourre u : tn Ellen D Reeder (ed l . LOr cJ rot 1 scythes. transl from Engltsh by Chrtstme Ptot & Agn s Takah sht , Par1s Reunton d s Mu c s NJtiOnJu . 71 81 Tsagaan. D. s d [ca 1991] ll'h Gouyn dogshm Novon khutuqtu D RouJQo (1803 1 SUJ (The Gr Jt Terrtble of the Gobt Th Noyon khutugtu D Rav1aa (1803 · 1856)). Ulanbator & Satnshand UULS E h F nch Tsultem. N . 1986 Dtu looment at the Mangot1an nat1ona1 sryf vmntmg Monaol zurag· rn I.Jrr In 1. 10ur 1anguages (Russtan. ng t . r and Spanish). Ulanbator Gostzdatel .stvo 1 ｢ｯｵ､ｨｬｾｴ･＠ IX ｡ｾ＠ Tsybtkov GonbochJab T. 1992 [1919) Un Pelenn T1bt1. trans! from Russt n by B rnard Kretse Parts P uplec; du Mond uray Kohalmi. Kathe. 1989 "Grob · und Femschmtedearbetten. 187· 191 tn Walther Hetsstg & CIJud us c Muller (eds) 1( Manqalul. Hou 1 der Kunst. Francfort Ptngum. lnnsbruck Umschau. vol 2 ·0 om T Vatnshtetn. Sevyan. 1980 [ 1972] "Nomads of South Stbena." tn Caroltne Humohrey (ed) T/11 f>astorcJf rc · Sydn y Cambc1namy d uo1 uuo. trans P 1 1r Russtan by Mtchael Colenso. Cambndge, London. New. York. New Rochelle. Melbourne Van Oost. Joseph. CICM. 1932 Au Pays des Ortos. Pans Dtllen & Cte · rt ge ntverstty ｲ･ｾｳ＠ Vestergaard. Kann. 1996 "Thangkamalerrer fra Mongoltet Henntng Haslund Chrtstensens samltng en stadtg ktlde , tnsptratton og 11 P QUJIIl Jrvaa [Vangcht . ｩ｜ｊｾﾷｳ＠ ｾＬＹＳＸ＠ Wetdner. Marsha • wang Qtga • & HoWat kam (eds). ｺｾＺｲ＠ ｍｯｾ＠ 42 "Aspects of patnttn nd P tronage t the Patrons Sorn SOCIOI and economic ｾｳｵ［＠ ｾｉ＠ Ｈｋ｡ｮｾｨＡＷｂＺｴｬｧ＠ ｰ｡ｴｾｮｧＬ＠ t 1260 1358. In Lt Chu Tsm. Jam s Cahill Chrnes Lawrence (K n l Kress Foundatton 9 of Kansas). Nelson AtktnS Museum. of MtaO of the JOt ned banners Dept of Art History I 997 "DaMao ltanheQI Batltng Mt o '""" c .IWilitl[OyunguaJ · 1 30 wuyungaowa dl Muu (Mtngganll. In Yang Jizeng ( d) 1997. (Chrontcles of "L matsm" tn Inner Mongolia]. Hohhot Da(rhan n d l 1997 Net Mengou lomQJroo Jllr ｾ＠ iS vans JtZeng • • (e · N ' Menggu wenshl shudtan Ji. Ｚｾｶ｡ｲｭ＠ Le 8 nner), Lmdong: Baltn zuoQt zht btan)l [Gazetteer of th ｂ v' e •ifj ｴｪｾ＠ 1985 Bairn ZUOQI zhr E vexmg Gaolibu " · wetyuanhut ＱＲＸｾｇｊｉ＠ 29. 659 684 Pedersen. Morten A 2006 "Where ts the centreJ The spat tal dlstrtbutton of power tn Post octallst rural Mongolia," tn 01 Bruun & u Narangoa (edsl Mongols from Country to Ctty Flootmg boundafl s. po taro/Ism and c1ty ltf 1n NIAS. 82·109 I (Kop nhaguen). 99 113 • Naltonolmuse t ArbeJdsmar h Structur Westport (Conn cttcut) . Gre nwood ress torskntn&. 1962 ( 195 71 Mongol communrty nnd Krns IP • f th II e of a retncarnated lama]. Kalaam vreeland Herbert H. g) 2002 "Hutshou huofo lu" @lll, 9tr3 [Memoirs o