SULTAN I. AHMED HAN TÜRBESİ
Osmanlı padişahlarının on dördüncüsü olan I. Ahmed Han, III. Mehmed Han'ın tahta geçen iki oğlundan ilkidir. Babasının sancakbeyi olduğu Manisa’da 1590’da doğdu. Annesi Handan Valide Sultan'dır. Babasının kalp krizi geçirerek 37 yaşında vefatı üzerine 1603’te henüz 14 yaşını sürerken Osmanlı tahtına geçti. Öyle ki daha sünnet bile olmamıştı. Sünnet merasimi tahta geçtikten bir ay kadar sonra Topkapı Sarayı’nda yapıldı. Annesi Handan Valide Sultan 1605’te 31 yaşlarında vefat ederek Ayasofya Camii bahçesindeki III. Mehmed Han Türbesi’ne eşinin yanına defnedildi.
NEMÇE’Yİ DİZE GETİRDİ
I. Ahmed Han tahta geçtiğinde, Osmanlı Devleti doğuda İran, batıda ise Nemçe (Avusturya) ile harp halindeydi. Bu cephelerde serdarlıkla görevlendirdiği dirayetli paşalar, düşman kuvvetlerini yenerek barış yapmağa mecbur ettiler. Padişah ayrıca, ülkede karışıklık çıkaran Celâlî eşkıyasının üzerine gitti. Üç sene süren temizleme faaliyeti sonucunda bütün memleket huzura kavuştu.
I. Ahmed Han çok akıllı, zeki ve azimli idi. Çocuk yaşta tahta çıktığı hâlde devlet işlerini hemen kavrayarak, takipte çok titizlik gösterdi. Devlet idaresindeki başarılarında, IV. Murad ve İbrahim Han'ın annesi, hayrat ve hasenatı, millete hizmetleri saymakla bitmeyen, hanımı Mahpeyker Valide Sultan'ın çok yardımı olmuştur.
İstanbul’da yaptırdığı hayırlı hizmetlerinin başında, bugün yerli ve yabancı herkesin hayran kaldığı, önceki iki yazımda konu ettiğim muhteşem Sultanahmet Camii gelir. Ne yazık ki caminin 9 Haziran 1617 Cuma günü ibadete açılmasından beş ay kadar sonra rahatsızlandı. Yirmi gün kadar hasta yatarak 22 Kasım 1617’de 28 yaşını bile doldurmadan genç yaşta vefat etti. Sultanahmet Külliyesi’ndeki medresenin yakınına defnedildi. Daha sonra üzerine türbe yapıldı.
HANIMI VE PADİŞAH OĞULLARIYLA BİRLİKTE
Atmeydanı’nın Ayasofya Camii’ne yakın ucunda yer alan Alman Çeşmesi’nin karşısında bulunan I. Ahmed Han Türbesi’nin yapımına, kendisinden sonra padişah olan kardeşi I. Mustafa Han devrinde başlandı. Türbenin inşası oğlu II. Osman Han’ın saltanatı sırasında tamamlandı.
Türbe, Mimar Mehmed Ağa yapısı, dört sütunlu bir girişi bulunan, kare plânlı, büyük ve yüksek bir kubbeye sahip, geniş mekânlı bir yapıdır. Batı bölümünde bir çıkıntı mevcuttur. Duvarlarında üç sıra hâlinde açılmış, değişik boyda toplam 52 adet pencere vardır. Abanozdan yapılmış olan kapısının üstünde ayet-i kerîmeler yazılıdır. İçi, çepeçevre duvarları dolaşan Eûzü-besmeleden sonra Mülk suresinin bütün ayetleri ve çini panolarla süslüdür.
Türbede, Sultan I Ahmed Han'ın sandukası ile birlikte toplam 36 sanduka vardır. Sandukalar dört sıra hâlinde düzenlenmiştir. Giriş kapısının tam karşısına düşen batı bölümündeki çıkıntıya gidip yüzümüzü giriş kapısına doğru döndüğümüzde altı sanduka bulunan ilk sıranın ortasında, sedef kakmalarla süslenmiş ahşap bir parmaklık içerisinde olan sanduka I. Ahmed Han’a aittir. Onun sağında oğlu IV. Murad Han’ın, onun da sağında IV. Murad’ın kızlarından Rabia Sultan’ın sandukaları vardır. I. Ahmed Han’ın sandukasının solunda, hanımı Mahpeyker Valide Sultan’ın, onun da solunda I. Ahmed Han’ın kızlarından sırasıyla Ayşe ve Gevherhan Sultan’ın sandukaları yer alır.
İkinci sıradaki 7 sandukadan soldan ikincisi, I. Ahmed Han’ın padişah olan diğer oğlu II. Osman Han’a aittir. Üçüncü sırada 13, girişe yakın olan dördüncü ve son sırada ise 10 sanduka vardır. Her ne kadar bugün her sandukanın başında kime ait olduğunu gösteren bir levha bulunsa da bunların yerleri zaman içinde türbedarlar tarafından değiştirilmiş ve ayrıca restorasyonlar sırasında karışmıştır. Şu kadar var ki geri kalan 29 sandukanın, I. Ahmed Han’ın çocukları Şehzade Bayezid, Selim, Hasan, Mehmed, Orhan, Osman ve diğer Mehmed ile Ubeyde, Zahide, Zeynep, Hatice ve Esma Sultan; II. Osman’ın çocukları Şehzade Mustafa ve Zeynep Sultan; IV. Murad’ın çocukları Şehzade Orhan, Osman, Numan, Hasan, Mahmud, Ahmed, Abdülhamid ve Selim ile Fatma ve Safiye Sultan; Sultan İbrahim’in çocukları Şehzade Ahmed, Mehmed, Süleyman ve diğer Ahmed ile Safiye Sultan’a ait olduğu çeşitli kaynaklarda yazılıdır. Bunların çoğu ya doğar doğmaz veya bebekken vefat etmiştir.
Bu makale 9 Ocak 2024 tarihli Gazete Yazıyor'da yayınlanmıştır.