Akılcı İlaç Kullanımı ve Diabetes Mellitus Tedavisi

Akılcı İlaç Kullanımı ve Diabetes Mellitus Tedavisi

Akılcı İlaç Kullanımı Nedir?

Akılcı İlaç Kullanımı, kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en düşük fiyata ve kolayca sağlayabilmeleri olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım ilk defa 1985 yılında Nairobi’de Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Akılcı ilaç kullanımı (AİK) ilaç kullanırken doğruları uygulamak ve bilinçli olmaktır. Akılcı ilaç kullanımında temel ilkeler doğru endikasyon, doğru ilaç, doğru hasta, doğru bilgilendirme ve doğru takip olarak sıralanabilir.

Akılcı İlaç Kullanımı Birey ve Toplum Sağlığı Açısından Neden Önemlidir?

Akılcı olmayan ilaç kullanımı nedeniyle:

-Hastalık ve ölümlerde artış görülebilir.

 -İlaçların yan etki riski artabilir.

 -Ülke kaynaklarının yanlış tüketilmesiyle temel ilaçlara bile ulaşılabilirlik azalabilir.

-İlaçlara karşı direnç gelişebilir ve yeni tedavi seçeneklerine gereksinim artar. Bu yeni tedavilere halkın ulaşmasında çeşitli zorluklar yaşanabilir.

Akılcı İlaç Kullanımı Konusunda Eczacıların Rolü Nedir?

Akılcı ilaç kullanımı ilkeleri doğrultusunda eczacı özel bir eğitim almış, ilacı hazırlama sanatını bilen ve ilaçları veren kişidir. Eczacının ilaç sunumunu doğru şekilde yapması çok önemlidir. Eczacı ilacın güvenilir ve uygun kullanılmasının yanı sıra ilaçların akılcı kullanımının özendirilmesinden ve hastaya eğitim verilmesinden de sorumludur. Eczacıların akılcı ilaç kullanımında temel görevleri arasında;

·       İlaçların eczane stoklarında hazır tutulması,

·       İlaçların uygun şartlarda eczaneye nakledildiğinden ve saklandığından emin olunması,

·       Tedavi süresince hekimle iş birliği,

·       Tedaviye hastanın gösterdiği adaptasyon sürecini en verimli hale getirmek adına hastanın uyuncu ve takibini verimli bir şekilde yapması,

·       Eczaneler ve eczacılar toplumdaki ilaç kullanım alışkanlıklarının izlenmesi için en önemli basamaktır. Bu verinin istatistiki olarak incelenmesi ve değerlendirilmesi eczacının temel görevi olmamakla birlikte, düzenli kayıtlar tutularak saklanması, ilgili makamlarca istenildiğinde sunulması uygun olur.

Diabetes Mellitus Nedir?

Diabetes Mellitus (Şeker Hastalığı), insülin salınımı, insülin etkisi veya bu faktörlerin her ikisinde de bozukluk nedeniyle ortaya çıkan hiperglisemi ile karakterize kronik metabolik bir hastalıktır(1). Tip 1 ve Tip 2 olmak üzere ikiye ayrılır. Tip 1 diyabette pankreastan insülin üretimi ya çok azalmış ya da hiç yapılmamktadır. Bu durumda kanda insülin bulunmamaktadır. Kan şekerini düşürmek için dışardan insülin verilmesi hayati bir gerekliliktir. Tip II diyabette ise pankreasta ileri dönemlere kadar normale yakın insülin yapımı vardır; hatta bazen normalden fazla bile insülin yapımı vardır. Ancak insülinin etkisi yetersiz kalmaktadır. Aşırı kilo ve yanlış beslenme insülinin istenen etkiyi yapmasını önler. Buna insülin direnci denir. Vücuttaki insülin kan şekerini düşürememektedir. Diyet ve egzersizle kilo verildiğinde vücudun yaptığı insülinin etkisi artar ve kan şekeri normale iner. Ağızdan kullanılan haplar da insülinin etkisini arttırır(2).

Diabetes Mellitus Tedavisi Nasıl İlerler?

Tanı testlerinden sonra teşhis konulmasıyla beraber, diabetes mellitus tedavisinde 5 ana prensip yer alır;

• Tıbbi beslenme tedavisi (Diyet)
• Egzersiz - Fiziksel aktivite
• Kan şekerini düşüren ilaçlar (Haplar ve insülin olarak 2 grupta toplanır.)
• Eğitim
• Diyabetlinin kendini izlemesi (2)

Diabetes Mellitus tedavisi diğer hastalıklardan bu konuda biraz daha farklıdır. Sadece doktorun reçetesindeki ilaçları kullanmakla ve diyet listesi almakla tedavide başarı sağlanamamaktadır. Diyabet tedavisinde, önce tedavi ve takibe ilişkin gerekli bilgilerin edinilmesi gerekir. Bunun yolu diyabetli kişinin eğitiminden geçmektedir(2). Bu noktada akılcı ilaç kullanımıyla birlikte kişinin sağlık okuryazarlığını geliştirerek tedavi sürecini kendini özel olarak yürütmesi büyük bir önem taşımaktadır.

Diabetes Mellitus Tedavisinde Akılcı İlaç Kullanımı İlkelerinin Önemi

Akılcı ilaç kullanımı, bireye özgü bir şekilde tedaviden alınan verimi arttırmayı hedefleyen bir ilkeler bütünüdür. Buna bağlı olarak diyabet tedavisindeki etkileri ile ilgili yapılan araştırmalarla ilgili 2 veri üzerinden değerlendirme yapalım;

·       Genel olarak, bir hastanın açlık kan şekeri seviyesi en az 3 kez sürekli olarak >16,7 mmol/L (300 mg/dl) ise, ciddi insülin eksikliği veya ciddi insülin direnci durumunun olması çok yüksek ihtimaldir. Bu bireyler en iyi şekilde başlangıçta insülin ile tedavi edilir. Bununla birlikte, açlık kan şekeri düzeyleri >16.7 mmol/L (300 mg/dl) olan birçok fazla kilolu hastanın diyet ve oral ajanlarla başarılı bir şekilde yönetilebileceği ve insülin tedavisi gerektirmeyebileceği dikkate değerdir(3).

·       Açlık kan şekeri 11,1 ila 16,7 mmol/L (200 ila 300 mg/dl) olan zayıf hastalar için, ilk tercih edilen ilaç insülin veya bir sülfonilüre ajanı olabilir ve obez hastalar için (yani vücut kitle indeksi ≥30 kg) /m2 ) , metformin tercih edilen ilaç olacaktır(3).

Ø Burada verilen bilgiler ışığında hastaların fiziksel özelliklerine göre tedavisinin şekillenebileceğini ve fazla ilaç yükü ile vücudu yormak yerine sürecin verimini arttırdığını gözlemleyebiliriz.

KAYNAKÇA:

1) DIYABET TANI ve TEDAVI REHBERI_2019.indd (turkdiab.org)

2) Diyabet Nasıl Tedavi Edilir? | Roche Diyabet

3) Tip 2 Diabetes Mellitus İlaç Tedavisine Rasyonel Bir Yaklaşım | SpringerLink

4) https://www.researchgate.net/publication/270623632_Akilci_ilac_kullanimi_ve_eczacinin_rolu