Zarflar (Belirteçler)
Eylemlerin anlamlarını durum, zaman, azlık-çokluk ve yer-yön bakımından belirten sözcüklere zarf(belirteç) denir. Zarflar, fiillere sorulan sorulan "nasıl, ne zaman, niçin, ne kadar" gibi sorulara yanıt veren kelime ve kelime gruplarıdır.
Annem, yarın İzmir'den gelecek. (Ne zaman gelecek?)
Yemeğini iştahla yedi. (Nasıl yedi?)
Seni çok seviyorum. (Ne kadar seviyorsun?)
Aynı cümlede birden fazla zarf bulunabilir.
Yağmur, bu sabah çok şiddetli yağdı; sel suları içeri doldu.
Ne zaman yağdı? bu sabah (zaman zarfı)
Ne kadar yağdı? çok (miktar zarfı)
Nasıl yağdı? şiddetli (durum zarfı)
Nereye doldu? içeri (yer-yön zarfı)
Zarflar, sadece fiillerin anlamlarını belirtmekle kalmaz; sıfatların, fiilimsilerin ve zarfların anlamlarını da pekiştirir ya da sınırlar.
Anlamlarına Göre Zarflar:
1. Zaman Zarfları:
"Dün, bugün, yarın, önce, sonra, demin, hâlâ, daha, hemen, henüz, şimdi..." gibi sözcükler fiilin anlamını zaman yönünden belirten sözcüklerdir. Bu zarflar "Ne zaman?" sorusuna cevap verirler.
Yarın Adana'ya uçakla gidiyorum. (Ne zaman gidiyor?)
BeklediÄŸiniz kiÅŸi ÅŸimdi gelir. (Ne zaman gelir?)
NOT: "-den" eki almış sözcüklerin "önce, sonra" sözcükleriyle; "-de" eki almış sözcüklerin "bir" sözcüğüyle gruplaşması da fiilin anlamını zaman yönünden belirtir. Bu gruplar da "Ne zaman?" sorusuna cevap olurlar.
Haftada bir toplantı yapıyorlarmış. ( Ne zaman yapıyorlarmış?)
Seni öğleden sonra ararım. (Ne zaman arar?)
2. Durum (Hâl) Zarfları:
Fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ya da zarfları durum yönünden belirten sözcüklerdir. Bu zarflar, "Nasıl?" sorusu sorularak bulunurlar.
3. Yer-Yön Zarfları:
Cümledeki fiil ve fiilimsileri yer-yön göstererek belirten zarflardır. "Ne yöne, ne tarafa, nereye doğru, kime doğru" gibi sorular sorularak bulunur.
Çocuklar yukarı çıktı.
Öğretmenimiz az önce dışarı çıktı.
4. Miktar (Azlık-Çokluk) Zarfları:
Fiil, fiilimsi, sıfat ya da zarfları azlık-çokluk, nicelik(sayı, ölçü, miktar) bakımından sınırlayan ya da güçlendiren kelimelerdir. "Ne kadar, kaç tane" gibi sorulara cevap verirler.
Bu sabah iki kilometre yürüdüm. (Ne kadar yürüdüm?)
Az konuşmayı ilke edinmelisin. (Ne kadar konuşmayı ilke edinmelisin?)
5. Soru Zarfları:
Fiil ve fiilimsileri soru yönünden pekiştirip, sınırlandıran sözcüklerdir.
Dün neden sinemaya gitmediniz? ("neden" sözcüğü "sinema" kelimesini değil de "gitmediniz" kelimesini belirtmektedir. Bu nedenle "neden" kelimesi soru zarfıdır.)
NOT: Soru sözcükleri fiil ve fiilimsileri soru yönünden sınırlayıp geliştirdiğinde soru zarfı, bir adı nitelendirdiğinde soru sıfatı, bir adın yerini soru yoluyla tuttuğunda soru zamiri olur.
Burayı nasıl buldunuz? (Soru zarfı)
Nasıl bir dünyada yaşamak istersiniz? (Soru sıfatı)
Nereye gidiyorsun? (Soru zamiri)
