Sürdürülebilir Tarım John Mason 2003. İ Ç İ NDEK İ LER G İ R İ Ş 1. FARKLI TANIMLAR 2. SÜRDÜRÜLEB İ L İ RL İ KLE İ LG İ L İ KAVRAMLAR 3. TOPRAK 4. SU.

... konulu sunumlar: "Sürdürülebilir Tarım John Mason 2003. İ Ç İ NDEK İ LER G İ R İ Ş 1. FARKLI TANIMLAR 2. SÜRDÜRÜLEB İ L İ RL İ KLE İ LG İ L İ KAVRAMLAR 3. TOPRAK 4. SU."— Sunum transkripti:

1 Sürdürülebilir Tarım John Mason 2003

2 İ Ç İ NDEK İ LER G İ R İ Ş 1. FARKLI TANIMLAR 2. SÜRDÜRÜLEB İ L İ RL İ KLE İ LG İ L İ KAVRAMLAR 3. TOPRAK 4. SU YÖNET İ M İ 5. ZARARLI VE HASTALIKLARLA MÜCADELE 6. SÜRDÜRÜLEB İ L İ R İ STENMEYEN B İ TK İ KONTROLÜ VE EK İ M 7. YÖNET İ M 8. B İ TK İ LER İ N YÖNET İ M İ : TARLA ÜRÜNLER İ VE MERALAR 9. B İ TK İ LER İ N YÖNET İ M İ : KORULAR VE RÜZGAR KESENLER 10. HAYVANCILI Ğ IN SÜRDÜRÜLEB İ L İ R YÖNET İ M İ 11. SÜRDÜRÜLEB İ L İ R TARIMDA KULLANILAN ÜRÜNLER

3 GİRİŞGİRİŞGİRİŞGİRİŞ Önceleri tarım “geçim amaçlı (subsistence farming)” yapılmaktaydı. 20. yüzyıl boyunca teknolojik devrimle birlikte yo ğ un girdi ve kaynak kullanımı sonucu “toprak dejenerasyonu (soil degradation)” ortaya çıktı. 21. yüzyılla birlikte ise sürdürülebilir tarım ön plana çıkmaya başladı.

4 Neden Sürdürülebilir tarım ? Dünya nüfusu artmaktadır ve artan nüfusun gıda ihtiyacı tarımsal üretim olmadan karşılanamaz. Tarımsal işletmelerin kullandıkları kaynaklar “bozulursa” üretim de ğ erleri nitel ve nicel olarak düşecektir. Bu durum tarımsal işletmelerin yeni yatırımlar ve “iyileştirmeler” için ihtiyaç duyaca ğ ı kaynak miktarını azaltacaktır.

5 Neden Sürdürülebilir tarım ? Genel olarak küresel ölçekte bir açmaz da söz konusudur: e ğ er mevcut tarımsal üretim teknikleri terk edilirse önemli ölçekte bir açlıkla karşı karşıya kalınacaktır. Ancak bu şekilde devam edildi ğ i takdirde de uzun dönemde tarımsal kaynakların tükenmesi veya bozunumu sonucu dünya nüfusunu beslemek imkansız olacaktır.

6 Sürdürülebilir tarım: Kimin sorunu ? Bu sorun herkesi ilgilendirmekle birlikte öncelikle etkilenecek olanlar çiftçi ve ailesidir. Bu derste bu konudaki sorunlar ortaya konmaya çalışılacak ve çok geç olmadan alınması gerekli önerilere de ğ inilecektir.

7 CHAPTER 1 FARKLI TANIMLAR (DIFFERENT THINGS TO DIFFERENT PEOPLE)

8 Farklı tanımlar ? Sürdürülebilir tarım farklı gruplar için farklı anlamlar taşımaktadır. Ancak ortak olan bir nokta "çifli ğ in" bir (Bu bazı çifçiler için do ğ al kaynakların bozulması iken bazıları içinde azalan karlılık olabilir) yönüne ilişkin bozulmanın olmasıdır.

9 Neler yapılabilir ? Sürdürülebilir tarım konusunda neler yapılaca ğ ı hususunda farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Her bir yaklaşım kendi içerisinde bir de ğ eri barındırmakta ve farklı gruplar için yararlı olabilmektedir.

10 Düşük girdi kullanımı (Low input farming systems) Bu yaklaşım temel sorunun kaynakların aşırı kullanımı oldu ğ u varsayımına dayalıdır. E ğ er kullanılan girdi miktarları (gübre, ilaç vb. kimyasallar) azaltılırsa toprak ve su kaynaklarındaki bozulma azalacaktır. Böylelikle tarımsal kaynaklar sürdürülebilir şekilde kullanılabilecektir.

11 Geri dönüşümü esas alan yaklaşımlar (Regenerative farming systems) Permaculture (kalıcı tarım) yenilemeli tarım sistemlerinin en önemli uygulamalarındandır. Atıkların gübreye dönüştürülmesi, yeşil gübre, geridönüşüm gibi uygulamalar topra ğ ı besleyici ögelerin tekrar topra ğ a kazandırılması için kullanılan yöntemlerdir.

12 Biyodinamik sistemler (Biodynamic systems) Canlı organizmaların kullanılarak bitkisel üretim için gerekli besin ögelerinin oluşturulması ve zararlılarla mücadele edilmesi "biyodinamik sistemler" olarak ifade edilmektedir.

13 Organik sistemler (Organic systems) Organik sistemler gübre ve zararlı kontrolünde do ğ al girdilerin kullanıldı ğ ı ve bitkisel atıkların gübreye dönüştürülmesi ve nöbetleşe ekim gibi tekniklerin kullanıldı ğ ı yaklaşımlardır. Avustralya ve birçok başka ülkede üreticilerin "organik" üretim yapı yapmadı ğ ı belirli kriterler çerçevesinde belirlenmektedir.

14 Korumacı yaklaşım(Conservation Farming) Bu yaklaşım öncelikle çiflikte do ğ al olarak var olan yapıların tanımlanması ve kalitelerinin korunması (nehir yatakları, bayırlar vb.) fikrine dayanmaktadır.

15 Suda tarım (Hydroponics) Bitkilerin suda yetiştirilmesi (hydroponics) üretimi topraktan ayırmakta olup üreticiye daha fazla kontrol vermektedir. Do ğ al bir yöntem olmamakla birlikte çok dar bir alanda uzun dönemde yüksek üretim de ğ erleri gerçekleştirilebildi ğ i için çevre dostu bir yöntemdir.

16 Uygun işletme modelinin seçilmesi (Matching enterprise with land capability) Üretim teknikleri ve işletme modeli seçimi ile arazinin özellikleri uyumlu olmalıdır. Bu durum, farklı yapıdaki arazilerde farklı uygulamaların daha sürdürülebilir sonuçlar elde edilebilmesi için tercih edilmesi gerekti ğ ini ortaya koymaktadır.

17 Genetik iyileştirme (Genetic Improvement Genetik iyileştirme bitkisel ve hayvansal üretim açısından uygun özelliklere sahip varyansyonların oluşturulması için yapılan çalışmaları kapsamaktadır. De ğ işen koşullara (hastalıklar, tprak yapısının bozulması gibi) uyum sa ğ layabilecek varyansyonların geliştirilmesi örnek olarak verilebilir.

18 Üretimin çeşitlendirilmesi (Polyculture) Tarımsal ve hayvansal üretimin çeşitlendirilmesi birçok riske maruz kalma derecesini azaltarak üreticilerin üretim de ğ erlerinin ve gelirlerinin aşırı düşmesini engelleyebilecektir. Bir bakıma riskin da ğ ıtılması olarak da ifade edilebilir.

19 Bütüncül çiftlik yönetimi (Integrated Management) Bütüncül yönetimin iki önemli unsuru iyi bir planlama ve izleme sürecinin varlı ğ ıdır. Böylece üreticilerin sorunları önceden tespit edebilmesi ve işletmenin sürdürülebilirli ğ inin sa ğ lanması ve çevresel açıdan kalıcı zararlar oluşmasını açısından de ğ er yaratabilecektir.

20 Topra ğ ınızı tanıyın! (Know your land!) Üreticilerin arazi özelliklerini iyi bilmeleri gerekmektedir. Hava koşulları düzenli olarak kontrol edilmeli ve de ğ işkenlikler analiz edilmelidir. Böylece hangi dönemde hangi işlemin yapılaca ğ ı belirlenebilir.

21 İ klim koşulları (Weather patterns) Ya ğ ış ve sıcaklık de ğ erleri hangi işlemin ne zaman yapılması gerekti ğ inin belirlenmesinde yardımcı olacaktır. Di ğ er yandan bölgesel veriler her bir parsele ilişkin de ğ erleri yansıtmayabilir. Bu durumda işletme bazlı yapılacak ölçümler faydalı olacaktır.

22 Toprak asidik de ğ eri (Soil PH) Soil PH topra ğ ın asidik de ğ erini göstermektedir. Birçok ürün belirli bir asidik de ğ erde büyüyebilmektedir. Dolayısıyla yapılacak basit pH testleri ile topra ğ ın asidik de ğ erine uygun ürünler tercih edilmelidir. Ayrıca asidik de ğ erler zaman içerisinde de ğ işebilece ğ i için düzenli aralıklarla testler yenilenmelidir.

23 Topra ğ ın iletkenli ğ i(Soil EC) Elektriksel iletkenlik (EC) de topra ğ ın yapısına ilişkin bilgi verir. EC arttıkça toprak içerisinde elektronların daha raha hareket etmesini sa ğ layan parçacıkların arttı ğ ı söylenebilir. Bu ise toprakta bunulan besin ögelerine işaret etmektedir. Ancak EC'nin çok yüksek de ğ erlerde olması toprakta yüksek miktarlarda kimyasallar oldu ğ unu gösterir.

24 Topra ğ ın sıcaklı ğ ı (Soil temperature) Toprak sıcaklı ğ ı çiftçilere ne zaman ekim yapacakları hususu ile ilgili bilgi sunar. Taşınabilir bir termometre ile topra ğ ın 10-15 cm derinli ğ ine inilerek sıcaklık de ğ erleri ölçülür. Çok sayıda ölçümün tarlanın veya bahçenin farklı yerlerinden alınması do ğ ru sıcaklı ğ ın alınması için gereklidir.

25 Su varlı ğ ı(Water conditions) Suyun ne kadar ve hangi kalitede oldu ğ u, hangi bitkierin ve hayvanların yetiştirilebilece ğ ini belirlemektedir. Bazı teknikler (Hydroponic) suyun daha etkin kullanılmasını sa ğ layabilir. Di ğ er yandan EC testleri suyun kalitesini ö ğ renmede yardımcı olabilir.

26 Nemlili ğ in izlenmesi (Monitoring soil moisture) Toprak nemlilik düzeyinin izlenmesi di ğ er bir önemli husustur. Toprak nemli iken nitrojen oranı arttıkça büyüme artar ancak toprak kuru iken büyüme olmaz ve nitrojen kaybedilir. Dolayısıyla toprak nemlilik düzeyine göre nitrojen uygulaması farklılaştırılmalıdır.

27 Elektromanyetik özellikleri (Electromagnetic characteristics) Topra ğ ın elektromanyetik özellikleri de topra ğ a ilişkin önemli bilgileri verir: - Yer altı suyu durumu - Do ğ al radyasyon (Büyüme oranını etkiler) - Mineral varlı ğ ı

28 Elektromanyetik özellikleri (Electromagnetic characteristics) Topra ğ ın elekromanyetikli ğ ini etkileyen faktörler; - Toprak parçacıkları içerisindeki gözeneklerin büyüklü ğ ü - Gözenekler içerisindeki su miktarı - Toprak ve yer altı suyu tuzlulu ğ u - Topraktaki mineral miktarı - Organik materyal miktarı

29 Elektromanyetik özellikleri (Electromagnetic characteristics) Topra ğ ın elektromanyetik özelli ğ i EM31 gibi cihazlar kullanılarak ölçülebilir ancak kullanımı ve verilerin yorumlanması belirli bir tecrübe gerektirdi ğ i için size bu konuda yapılan öneriler noktasında dikkatli olmalısınız.

30 Elektromanyetik özellikleri (Electromagnetic characteristics) Topra ğ ın elektromanyetik özelli ğ i EM31 gibi cihazlar kullanılarak ölçülebilir ancak kullanımı ve verilerin yorumlanması belirli bir tecrübe gerektirdi ğ i için size bu konuda yapılan öneriler noktasında dikkatli olmalısınız.

31 Zararlıların kimyasallara karşı direnç kazanması (Herbicide or pesticide resistance) Zararlı bitki ve böceklerle mücadelede kullanılan bazı kimyasalların etkisi ilgili zararlıların zamanla kazanabilece ğ i direnç sonucu düşebilece ğ i için "kontrol tedbirlerinin" de ğ iştirilmmesi etkili bir kontrol için gerekli olacaktır.

32 Topra ğ ın kadırma kapasitesi (Land carrying capacity) Topra ğ ın sahip oldu ğ u temel özelliklere göre sınıflara ayrılması giderek yaygınlaşan bir uygulamadır. Böylelikle farklı kullanımlar için en uygun alanlar belirlenebilmektedir. Avustralya'da tarımsal alan 8 farklı kategoride ele alınmaktadır.

33 Herhangi bir işletmenin sürdürülebilir oldu ğ unu nasıl anlarız ? Herhangi bir tarımsal işletmenin "sürdürülebilir" olupu olmadı ğ ı bazı temel göstergelere (Avustralya Hükümeti Komitesi) bakılarak de ğ erlendirilebilir: - Uzun dönem net çiftlik geliri - Arazi ve su kalitesi - Yönetim becerileri - Çevresel etkileri ve bunun karar süreçlerine yansıması

34 CHAPTER II SÜRDÜRÜLEB İ L İ RL İ KLE İ LG İ L İ KAVRAMLAR (SUSTAINABLE CONCEPTS)

35 Giriş Tarımda sürdürülebilirlikle ilgili sorunlara karşı birçok farklı yaklaşım önerilmektedir. Ancak her bir yaklaşım farklı mekanlarda veya zamanlarda etkili olabilmektedir. Her bir yaklaşımın geçerli oldu ğ u hususlar birleştirilerek etkili çözümler üretilebilir.

36 Do ğ al tarım (Natural farming) Do ğ al tarım anlayışı do ğ anın kendi karmaşık iç dinamiklerinin oldu ğ unu kabul eden bir yaklaşımdır. Bu do ğ al yapıya olan müdahale (kimyasal ilaçlar, gübreler vb.) arttıkça tarımsal faaliyetlerin çevreye olumsuz etkisi artmakta ve tarımsal ürünlerin kalitesi düşmektedir. Bu konuda kamuoyu farkındalı ğ ı arttıkça "do ğ al tarım" yaklaşımının da önemi artmaktadır. Do ğ ayla barışık olarak tarımsal faaliyet yapmanın birçok yöntemi bulunmaktadır. Bu kısımda bu teknikler hakkında bilgi verilecektir.

37 Organik tarım Organik tarıma yıllardan beri biyolojik tarım, sürdürülebilir tarım, alternatif tarım gibi farklı adlar verilmiştir. Neyin organik olup neyin organik olmadı ğ ı konusunda tanımlar farklılık göstermektedir.

38 Organik tarım Organik tarımın Uluslararası Organik Tarım Hareketi Federasyonu (IFOAM) tarafından tanımlanan bazı önemli unsurları aşa ğ ıda verilmiştir: Mikro-organizmalardan toprak üzerinde yaşayan bitki ve hayvanlara kadar mevcut biyiolojik döngülerin korunması Çevresel kaynakların etkin ve dikkatli kullanımı yoluyla yerel açıdan sürdürülebilirli ğ in sa ğ lanması Sürekli şekilde dış girdi kullanımına ba ğ ımlı kalınmaması Üretim alanında veya dışında ortaya çıkabilecek kirlili ğ in minimize edilmesi Tarım yapılan alanın genetik çeşitlili ğ inin korunması

39 Organik tarım Organik sistemlerde kullanılan tipik yöntemler kompostlama (atıkların gübreye dönüştürülmesi), birlikte ekim sistemleri, nöbetleşe ekim ve mekanik veya sıcak su yoluyla zararlı otlarla mücadeledir. Zararlılarla veya hastalıklarla do ğ al olarak üretilmiş spreyler veya biyolojik kontrol mekanizmaları ("yıkıcı" akarlar gibi) yoluyla mücadele edilmektedir. Organik tarım yapan çiftçiler genel olarak yapay gübre, kimyasal ilaçlar ve büyüme hormonlarından uzak durmaktadırlar.

40 Organik tarım Organik tarımın ortaya çıkışında temel unsurlardan bir tanesi kompostlamadır. Belirli düzeyde madde girdilerini uygun oranda azot ve nitrojen oranında bir araya getirerek bakteri ve kurtçukların atık maddeleri parçalaması sa ğ lanır. Böylelikle topra ğ a tekrar döndürülebilecek faydalı bir gübre elde edilmiş olur.

41 Bütüncül çiftlik planlaması (Wholefarm Planning) Bu kavram tarımsal planlamaya uzun vadeli ve bütüncül (holistic) bir yaklaşım getirmektedir. Fiziksel olan ve fiziksel olmayan tüm kaynaklara gereken önemin uzun bir zaman diliminde verilmesini gerektirmektedir. Ayrıca çiftçinin tüm amaçlarını (kar, yaşam biçimi, aile refahı, üretimin sürdürülebilirli ğ i) da kapsamalıdır. Herhangi bir bütüncül çiftlik planlaması stratejisinde öncelikle çiftçi arazisini potansiyel kullanım alanları açısından de ğ erlendirmelidir. Daha sonraki aşamada faydalı kullanım alanları ve problemli alanlar (erozyon, tuzluluk vb.) çitlerle ayrılmalıdır.

42 Bütüncül çiftlik planlaması (Wholefarm Planning) Korumacılık bu yaklaşımın önemli bir parçasıdır. Arazide bulunan do ğ al kuşlar veya hayvanlar ço ğ unlukla zararlılarla mücadele anlamında faydalı oldukları için korunmalıdırlar. Bu yaklaşımla ilgili olarak maliyetler temel belirleyici konumundadır. Çiftçinin bütüncül çiftlik planlamasının maliyetlerini ve getirisini belirlemesi gerekmektedir. Ço ğ unlukla uzun dönemde çiftlik planlamasının getirisinin yüksek oldu ğ u görülmektedir.

43 Sistem yaklaşımı Sürdürülebilir tarımda sistem yaklaşımı, çiftçinin birbiriyle ilişki içerisinde olan ve birbirini dengede tutan bir çok yapıyı yönetmesi ve izlemesi anlamına gelmektedir. Di ğ er bir ifadeyle çiftçi sadece gelirinin maksimize edecek ürünleri ekmekle de ğ il ayrıca gider anlamına gelen kimyasal ilaç ve gübrelerinde miktarının minimize etmeye çalışacaktır.

44 Kalıcı tarım (Permaculture) Permakültür veya kalıcı tarım en dar anlamda insanlara faydalı, kendi kendini yenileyebilen veya çok yıllık bitki ve hayvanların üretimine dayalı bir sistemdir. En geniş anlamında ise permakültür gıda, barınma ve enerji ihtiyacını karşılamak üzere yüksek ölçüde verimli ve istikrarlı bir çevre oluşturma felsefesidir.

45 Kalıcı tarım (Permaculture) Gelişmiş batı ülkelerinde kullanılan tarımsal tekniklerle kıyaslandı ğ ında permakültürün temel unusurları düşük enerji kullanımı ve çok çeşitli girdi kullanımıdır. Arazinin tasarımı küçük veya büyük yapıda olsun bu temel unsurlar çerçevesinde yapılır. Permakültüre dayalı sistem her türlü arazi üzerinde oluşturulabilir ancak her arazinin özellikleri gere ğ i ekilebilecek ürün ve çeşitleri sınırlı olabilecektir. Permakültüre dayalı bir sistemin oluşturulabilmesi için önemli ölçüde ön tasarım ve planlama yapılması gereklidir.

46 Kalıcı tarım (Permaculture) İ yi planlanmış bir permakültüre dayalı çiftlik aşa ğ ıdaki kriterlleri taşımalıdır: Olgunluk aşamasında bitki ve hayvanların birbiri ile mücadele etmedi ğ i dengeli ve kendi kendine yeterli bir sistem kurulmuş olmalıdır. Bu sistem içerisinde yıldan yıla büyük de ğ işiklikler olmamakla birlikte de ğ işim devam edecektir. Sistem kendi kendini yenilemektedir. Çiftlikteki bitki ve hayvanlar bir di ğ erinin beslenmesinde kullanılmakta böylece asgari düzeyde dış girdi (gübre gibi) kullanılmaktadır.

47 Kalıcı tarım (Permaculture) Sistem kurulduktan sonra çiftli ğ in işlemesi için gerekli işgücü asgari seviyede olmaktadır. Zararlılar, hastalıklar ve böcekler "companion planting" ve sistem içerisindeki di ğ er do ğ al süreçler sonucunda minimum seviyededir. Verimli ve üretkendir. Gıdalar ve di ğ er yararlı ürünler sürekli olarak hasat edilebilir.

48 Kalıcı tarım (Permaculture) İ ntansif tarım yapılmaktadır. Küçük bir alandan ellde edilen çıktı seviyesi yüksektir. Sık kullanılan bir yöntem "mandala bahçesi" yöntemidir. Bu yöntemde arazi iç içe bir çok daire içereek şekilde tasarlanmaktadır. Böylece etkin ve kolay sulama mümkün olabilmektedir. Farklı bir çok türde bitki kullanılmaktadır. Böylece hasat geniş bir zamana yayılmakta ve sistemden hiç bir zaman "fazla" olabilecek bir ürün alınmamaktadır. Ayrıca farklı türler farklı minerallere ihtiyaç duydu ğ u için topra ğ ın "yorulması" olarak ifade edebilece ğ iz mineraller bakımından fakirleşme durumu da oluşmamaktadır. Mineral ihtiyacı açısından türler birbirini dengelemektedir.

49 Kalıcı tarım (Permaculture) İ ntansif tarım yapılmaktadır. Küçük bir alandan ellde edilen çıktı seviyesi yüksektir. Sık kullanılan bir yöntem "mandala bahçesi" yöntemidir. Bu yöntemde arazi iç içe bir çok daire içereek şekilde tasarlanmaktadır. Böylece etkin ve kolay sulama mümkün olabilmektedir. Farklı bir çok türde bitki kullanılmaktadır. Böylece hasat geniş bir zamana yayılmakta ve sistemden hiç bir zaman "fazla" olabilecek bir ürün alınmamaktadır. Ayrıca farklı türler farklı minerallere ihtiyaç duydu ğ u için topra ğ ın "yorulması" olarak ifade edebilece ğ iz mineraller bakımından fakirleşme durumu da oluşmamaktadır. Mineral ihtiyacı açısından türler birbirini dengelemektedir.

50 Kalıcı tarım (Permaculture) Farklı e ğ im ve toprak türlerine ve mikro klimalara uyum sa ğ layabilmektedir. Evrimsel bir de ğ işim süreci içerisinde başlangıçta biraz hızlı ancak uzun dönemde istikrarlı şekilde de ğ işmektedir. Tasarımı yapan kişi için en önemli husus bu uzun dönemli de ğ işiklikleri öngörebilmektir.

51 Permakültür sistemin yapısı Büyük a ğ açlar sistemi domine eder. Bu a ğ açlar her şeyi etkiler. Topraktan su kaybını engeller, gölge alanlar yaratır, sıcaklık de ğ işikliklerini azaltır, rüzgarlara karşı bariyer oluşturur. - Her sistemde ayrıca büyük a ğ açların olmadı ğ ı alanlarda bulunmalıdır. - A ğ açlı ve a ğ açsız alanlar arasındaki bölge farklı "çevre koşullarına" sahip olacaktır. Burada a ğ açlı ve a ğ açsız alanlarda yetişmeyen ürünler için uygun koşullar oluşabilir. "Edges" olarak ifade edilen bu bölgeler bir tür mikro klima oluşturarak özel bölgelerde yetişebilecek türler için uygun alanlar oluştururlar.

52 Permakültür sistemin yapısı - Permakültür sistemlerde öncelikle öncü bitkiler yardımıyla di ğ er bitkillerin büyümesi ve gelişmesi için uygun koşullar oluşturulur. Örne ğ in baklagiller (legumes) hızlı büyür ve topraktaki azot oranını artırırak yanıbaşlarındaki cevizler için gerekli besleyici ögelerin artmasını sa ğ larlar. Daha sonraki dönemde öncü bitkiler ölerek yerlerini cevizlere bırakırlar. Öncü bitkiler genellikle kısa ömürlü olurlar. Permakültür yaklaşımı Avustralyalı Bill Mollison tarafından (www.tagari.com) geliştirilmiştir.

53 Minimum düzeyde topra ğ ı işleme İ stenmeyen bitkilerle mücadele amacıyla topra ğ ın işlenmesi organik tarımda oldukça sık başvurulan bir uygulamadır. Kimyasal bitki öldürücülerin kullanılmadı ğ ı durumlarda istenmeyen bitkilerin kontrolünde kazma ve çapalama etkili yöntemlerdir. Bu yöntem ayrıca sıkışmış topra ğ ın hava ve su ile temasını da kolaylaştırır. Topra ğ ı işlemenin zararlı hastalıkları taşıyan bitkileri öldürdü ğ ü için bitki hastalıklarını azalttı ğ ı Britanya orjinli ADAS danışmanlık ve araştırma şirketi tarafından yapılan araştırmalarda ortaya konmuştur.

54 Minimum düzeyde topra ğ ı işleme Di ğ er yandan topra ğ ı işleme ile ilgili bazı sorunlarda vardır. Bunlar aşa ğ ıda sunulmaktadır: - Toprak yapısı bozulabilmekte ve zarar görmektedir. - Drenaj yapısı bozulabilmektedir. - Bitki kökleri zarar görebilmektedir. - A ğ ır makine kullanımı topra ğ ın sıkışmasına neden olabilmektedir. - Yüzeysel işlenmesi duruunda istenmeyen bitkilerin filizlenmesine neden olunabilmektedir. - Ayrıca tohumların topra ğ ın altında kalmasına neden olarak kuşlar veya kemirgenler tarafından yenmesini engelleyebilmektedir. - İ şleme sonucu gevşemiş toprak erozyona daha çok maruz kalabilir.

55 Topra ğ ı kazmama (No dig technique) Topra ğ ı kazmanın olmadı ğ ı teknikler bazı önemli avantajlara sahiptir. Bu yaklaşım altında kullnılan bazı teknikler ateş yoluyla böcek, zararlı otlar ve hastalıklarla mücadele edilmesi ve istenmeyen bitkilerden korunmak ve topra ğ ın su kaybını önlemek amacıyla topra ğ ın üzerinin kuru otla örtülmesi (mulching)'dir.

56 Biyodinamik Biyodinamik tarım 1924 yılında Rudolf Steiner tarafından verilen bir dizi seminerle birlikte geliştirilen bir tarımsal uygulamadır. Di ğ er "do ğ al üretim" teknikleri ile bir çok ortak yönü olsa da kendine özgü de bazı özellikleri vardır. Biyodinamik tarım çiftli ğ i veya bahçeyi bir bütün olarak görerek sürdürülebilir bir sistem geliştirmek için her bir canlı bileşene sistem içerisinde gerekli de ğ eri ve yeri verir. Biyodinamikle ilgili bilimsel bulgular sınırlıdır. Bazı araştırma bulguları biyodinamikk tekniklerin işe yaradı ğ ını ortaya koymaktadır. Ancak çiftçilerin bu yaklaşımı benimsemesi daha çok bulgunun ortaya konmasına ba ğ lıdır.

57 Biyodinami ğ in ilkeleri - Biyodinamik bitki ve hayvanların yetiştirilmesine yönelik farklı bir bakış açısını içermektedir. - Bitki ve hayvan yetiştiricili ğ i birbiri ile karşılıklı olarak ilişki içerisindedir. Hayvan gübreleri bitkileri besler, bitkiler de hayvanları besler. - Biyodinamik sorunların "kök nedenlerine" inerek çözüm üretmeye çalışır, yüzeysel nedenlere çözüm bulmaya çalışmaz. Örne ğ in yapraklardaki büyüme zayıflı ğ ına karşı ilave besin ögesi vererek de ğ il, büyüme zayıflı ğ ının kök nedenini (toprak bozunumu, yanlış tür tohum gibi..) bularak çözüm bulmaya çalışır.

58 Biyodinami ğ in ilkeleri - Ürünler ekosistemle tam anlamıyla etkileşim içerisinde oldu ğ unda daha kalitelidir. Suda tarım veya çok dar kafeslerde yapılan kümes hayvanclı ğ ı (battery hens) ürünün kalitesini azaltmaktadır. - Ekonomik durum ve pazarların durumu ne üretilece ğ ini yakından ilgilendirmektedir. - İ nsan kaynakları durumu ve di ğ er kaynakların varlı ğ ı ne üretilece ğ inin belirlenmesinde önemli rol oynar.

59 Biyodinami ğ in ilkeleri - Koruma ve çevresel duyarlılık önemlidir. - Bitkisel çeşitlili ğ i sorunları azaltabilir. - Farklı ürünlerin ekimi (rotasyon) önemlidir.

60 Biyodinami ğ in ilkeleri - Hayvan gübreleri dikkatlice depolanmalı ve uygun şekilde de ğ erlendirilmelidir. - Biyodinamik yaklaşımı benmiseyenlere göre tohum seçimi de oldukça önemlidir. Araziye ve ekim yöntemine uygun tohumların seçilmesi gerekmektedir. - Biyodinamik yaklaşımı benmiseyenlere göre ayın döngülerine göre ekim önemlidir. Bitkilerin ve hayvanların büyümesi ile ayın döngüleri arasında ilişki oldu ğ u düşünülmektedir.

61 Biyodinamik bir çiftlik oluşturmak İ lk adım sahip olunan çiftlik varlıklarını bir bütün olarak görerek, yapılacak herhangi bir de ğ işikli ğ in çiftlik varlıklarını oluşturan tüm alt unsurlarda do ğ urabilece ğ i sonuçları dikkate alır. Her bir hayvan veya bitki arasında bir tür ilişkinin oldu ğ u varsayılmaktadır.

62 Biyodinamik karışımlar/Spreyler Biyodinamik karışımlar/Spreyler biyodinamik yaklaşımın önemli ve eşsiz bir unsurudur. Birçok ülkede sahip olunan deneyim bu tür spreylerin morfolojik ve fizyolojik olarak (örne ğ in daha iyi olgunlaşma, daha iyi kuruma, daha yüksek karbonhidrat ve protein oranı) bitkileri olumlu etkiledi ğ ini ortaya koymaktadır.

63 Biyodinamik karışımlar/Spreyler Bazı özel karışımlar aşa ğ ıda sunulmaktadır: Lampkin tarafından yazılan "Organik tarım" kitabında (Farming Press UK), sık kullanılan 2 farklı spreye (500 ve 501) de ğ inilmiştir. Bu spreyler belirli oranlarda "quartz" ve inek gübresinin formulasyonundan hazırlanmakta ve do ğ rudan bitkilere aşırı sulu şekilde serpilmektedir. Ayrıca Birleşik krallıkta bazı biyodinamik üreticiler bitkilerden elde edilen özel karışımları kompostlamayı hızlandırmak için kullanmaktadırlar.

64 Biyodinamik karışımlar/Spreyler İ nek gübresi inek boynuzlarının içine konarak kışın topra ğ a gömülür. Böylece so ğ uk kış aylarında faydalı organizmaların korunması hedeflenmektedir. Baharda ise bu organizmaların ço ğ alarak to ğ ra ğ a yayılması beklenmektedir. Böcek kontrol edici spreyler ise şu şekilde hazırlanmaktadır : Zararlı haline gelen larcaları veya böcekleri yakalayın. Bunları bir mikserde ezin. Biraz su ekleyerek kapalı bir kutu kavanozda dolaba koyun. Bakteriler üremeye başladı ğ ında dolaptan çıkarın ve 1/100 oranında su ilave edin. bitkilerin üzerine püskürtün. Bu yöntemin zararlıları uzaklaştırdı ğ ı söylenmektedir ancak bu durumu destekleyen bilimsel bulgular bulunmamaktadır.

65 Nöbetleşe ekim (Crop rotation) Nöbetleşe ekim aynı tarlada sürekli aynı ürünü ekmek yerine ardışık yıllarda farklı ürünlerin ekilmesi durumunu ifade etmektedir. Her yıl ardı ardına aynı ürünlerin yetiştirilmesi zararlıların ihtiyaç duydu ğ u gıdaların her yıl sa ğ lanması anlamına geldi ğ i için zararlı popülasyonu artmaktadır. Ayrıca topraktaki bazı besin ögelerinin tükenmesine neden olmaktadır. Farklı ürünleri yetiştirmek zararlı yaşam döngüsünü kesintiye u ğ ratarak sayılarını kontrol altında tutmaktadır. Nöbetleşe ekimde ayrıca çiftçiler to ğ ra ğ ı besleyen baklagiller gibi türleri ekerek fazla kimyasal gübre kullanmak zorunda kalmayabilirler. Örne ğ in birçok çiftçi mısır yerine soya fasulyesi ekmeyi tercih etmektedir. Soya fasulyesi azotun toprakta kalmasını sa ğ layarak bir sonraki ekimlerde gübre ihtiyacını azaltmaktadır.

66 Sebzelerde nöbetleşe ekim Sebzeler için de benzer bir durum geçerlidir. Aynı gruptaki sebzelerin peş peşe ekilmemesi gerekmektedir. Nöbetleşe ekim ayrıca hasat edilmeyen bitkilerin de ekildi ğ i bir dönemi içerebilir. nöbetleşe ekimde dikkate alınması gereken sebze grupları aşa ğ ıda sunulmaktadır.

67 Sebzelerde nöbetleşe ekim Nöbetleşe ekimde dikkate alınması gereken sebze grupları aşa ğ ıda sunulmaktadır: - Turpgiller (Brassicas, öncesinde Cruciferae) : Brokoli, brüksel lahanası, beyaz lahana, karnıbahar, yabani lahana, turp vb. - Zambakgiller (Liliaceae): So ğ an, etli pırasa, kuş konmaz, sarımsak vb. - Baklagiller (Fabaceae:leguemes): Bezelye, fasulyeler, üçgüller - Taneliler (Poaceae): Mısır ve di ğ er taneliler

68 Sebzelerde nöbetleşe ekim - Maydonozgiller (Apiaceae): Kereviz, havuç, yabani havuç, rezene vb. - Bileşikgiller (Compositae): Acı marul, kıvırcık marul, enginar, ay çiçe ğ i - Ispanakgiller (Chenopodiaceae): Kırmızı pancar, ıspanak vb. - Patlıcangiller (Solanaceae): Domates, biber, patates, patlıcan -

69 Tohum saklama Bitkilerin do ğ al olarak polenlerini yayması, yapraklarını çıkarması, meyve vermesi ve daha sonra tohum üretmesi yerel koşullara ba ğ lı olarak şekillenmektedir. Dolayısıyla başka ülke veya bölgelerde geliştirilen bitki türleri yerel özelliklere uygun olmayabilirler ve yetiştirilebilmeleri için çok fazla kimyasal girdi gerektirebilir. Kendi sürüleriniz ve yetiştirdi ğ iniz sebzeler ideal tohumları sa ğ layabilir. Uygulamada sadece sa ğ lıklı ve verimi yükskek bitkilerden tohum alınması gerekmektedir. Tohumlar iyice sertleşene kadar beklenmelidir ancak dökülmeden toplanmalıdır. Ka ğ ıt kutularda saklanmalı ve ışık ve nemden uzak tutulmalıdır.

70 Su içinde bitki yetiştirme (Hydroponics) Topraksız tarım olarak da ifade edilmektedir. Üretici bitkinin kök kısımın kontrolünü eline almaktadır. Böylece "toprak ananın" ince bir ayarla yönetti ğ i süreçlerin sa ğ ladı ğ ı fayda ortadan kalkmaktadır. Herhangi bir bitkinin köklerini topraktan ayırdı ğ ınızda nasıl büyüdü ğ le iyi anlamanız gerekmektedir. Normal şartlar altında topra ğ ın yönetti ğ i süreci siz kontrol ediyor oldu ğ unu için hidroponi yöntemi hatayı tolere edemez.

71 Su içinde bitki yetiştirme (Hydroponics) Hidroponi kolay bir üretim yöntem olmamakla birlikte daha kontrollü bir üretim yöntemidir. Avantajları aşa ğ ıdaki gibi sıralanabilir: - Üretimde ihtiyaç duyulan eme ğ i azaltabilir. - Üretimde kullanılan su miktarını azaltabilir. - Gübre ve ilaç kullanımında etkinli ğ i artırdı ğ ı için görece daha az girdi kullandı ğ ı söylenebilir. - Birim alandan elde edilebilecek ürün miktarını artırır.

72 Çevre dostu uygulamalar Tarımsal faaliyetlerin çevre dostu yapılmasına imkan veren birçok farklı uygulama bulunmaktadır: Daha etkin motorlar Başlangıç maliyeti yüksek olsa da daha az kirlettikleri ve kullanım maliyetleri daha düşük oldu ğ u için uzun dönemde ve operasyonel olarak daha avantajlıdırlar. - Motorun temiz tutulması gerekmektedir. Hareketli parçaları otlardan ve di ğ er malzemelerden temizlenmesi gerekmetedir. Düzenli olarak bakımlarının (hava filtrelerinin de ğ iştirilmesi, kırılan parçaların de ğ iştirilmesi gibi9 yapılması gerekmektedir. - İ şinize uygun hacimde bir motor kullanıp kullanmadı ğ ınıza dikkat ediniz. Düşük motor hacmi motorun zarar görmesine veya parçalanmasına neden olabilir. Gere ğ inden güçlü motorlar ise enerji tüketimini artırarak israfa neden olur. - Korozyon önleyiciler ve sürtünmeyi azaltıcılar gibi performans ürünleri motorun etkinli ğ ini artırırlar.

73 Çevre dostu uygulamalar Benzinli motorlara alternatifler Traktörler, çim biçme makineleri ve benzinli el testereleri motorları tarafından üretilen dumanlar havayı kirletir, ayrıca gürültü kirlili ğ i de oluşur. Mümkün olan durumlarda benzinli motorların kullanılmaması tavsiye edilmektedir. Örne ğ in: - Elektrik enerjisi kullanılabilir. - Küçük işler için motorlu çalış kesicisi yerine el testeresi veya balta kullanılmalıdır. - Keçi ve koyun gibi hayvanları otlatma çimleri veya istenmeyen otları kontrol altında tutmak için kullanılabilir.

74 Çevre dostu uygulamalar Yakma (Burning off) Yakma her zaman kaçınılması gereken bir yöntemdir. Genel bir kural olarak yakılabilen her şeyin geri dönüştürülebilece ğ i varsayılabilir. Bunun anlamı faydalı bir maddeyi çevreyi kirletmeden, komşunuzu kızdırmadan tekrar kullanabilece ğ inizdir. Bilindi ğ i üzere yasal düzenlemelerle yakma yasaklanmış durumdadır.

75 Çevre dostu uygulamalar Araziniz üzerinde üretilen enerjinin kullanılması: - Elektrik üretmek veya su çekmek için kullanılan rüzgar türbinleri - Elektrik üretmek üzere kurulan güneş panelleri - Güneş enerjisi toplayıcıları yoluyla hayvanların veya bitkilerin ısıtılması - Ayrıştırma veya kompostlama yoluyla atık su, çiftlik gübresi, talaş ve çürümüş saman gibi atık maddelerden biyogaz elde edilmesi

76 Sürdürülebilirlikle ilgili kontrol listesi Herhangi bir "arazi" satın alırken aşa ğ ıdaki kriterleri kullanarak "sürdürülebilir tarım" yapmaya müsait olup olmadı ğ ını kontrol ediniz.: Topra ğ ın yapısal özellikleri Tuz birikimi/istenmeyen kimyasal kalıntıları Toprak pH de ğ eri

77 Sürdürülebilirlikle ilgili kontrol listesi - Topra ğ ın fiziksel özellikleri - Erozyon - Organik içeri ğ i - Sıkışma durumu - Drenaj sorunları - Toprak içeri ğ i/canlılar

78 Sürdürülebilirlikle ilgili kontrol listesi -Mikroplar, solucanlar - Patojenler - Su varlı ğ ı - Su varlı ğ ının azalması (yer altı suyunun aşırı kullanımı, su yollarının de ğ işmesi9 - Sulama girişimlerinin fon ve/veya bakım yetersizli ğ i ile karşı karşıya olması - Suya ulaşım maliyetlerin artması

79 Sürdürülebilirlikle ilgili kontrol listesi - Hava koşullarının de ğ işmesi (kuraklık vb.) - Su kirlili ğ i - Zararlıların varlı ğ ı - Zararlı bitkiler - Hayvan zararlıları - Böcekler - Mantarsı hastalıklar

80 Dünyada sürdürülebilir tarım Düşük girdi kullanımına dayalı tarımsal sistemlerin hızlı gelişimi sadece çiftçilerin veya tüketicilerin ihtiyaçlarına ba ğ lı olmamakta, aynı zamanda ulusal ve uluslararası politika de ğ işikiliklerine de ba ğ lıdır. Mevcut politikaların ço ğ unlu ğ u yüksek girdi-yüksek çıktı ilişkisini esas alan tarımsal sistemleri teşvik etmektedir. Buna ra ğ men birçok devlet bu konuda adım atmaya başlamış bulunmaktadır. 1972 yılında ABD hükümeti Bütüncül Zararlı Yönetimi (IPM) programını kurarak çiftçilere zararlılarla mücadelede daha az kimyasal madde kullanılmasını sa ğ layabilecek yöntemler (biyolojik kontrol, atık yönetimi, topra ğ ın uygun işlenmesi, genetik dirençlilik) konusunda e ğ itimler vermeyi amaçlamıştır.

81 Dünyada sürdürülebilir tarım 1977'de ABD hükümeti erozyon örtü bitkilerini, yeşil gübre bitkilerini ve erozyonu önlemek amacıyla yapılan şerit ekim tekniklerini, toprak testini, kimyasal uygulamaların dönemi ve hedeflerini de içerir " İ yi uygulama örnekleri rehberi" ni yayınlamıştır. Bölgelerdeki çalışanlar bu rehberleri kullanarak çiftçilere "koruma planı" hazırlama konusunda yardımcı olmuşlardır. Günümüzde uygulanan sürdürülebilir tarım araştırma ve e ğ itim programı (SARE) ve bütüncül tarım sistemleri programı sürdürülebilir tarım konusundaki kararlılı ğ ın göstergesi olarak görülebilir. Avustralya hükümeti genel refaha katkısını artırmak amacıyla tarımsal alandaki çalışmalarının sürdürülebilirlik boyutu konusunda gerekli farkındalı ğ a sahiptir. Ayrıca tarımsal üretimin ba ğ ımlı oldu ğ u biyolojik ve fiziki kaynakların korunması gerekti ğ i de hem fikir olunan bir konudur. Tüm tarafların katılımı ile genel bir stratejik çerçeve oluşturulmuştur.

82 Dünyada sürdürülebilir tarım Bu çerçevede 5 temel amaç ön plana çıkmaktadır: 1- Tüm kamu programları ve politikaları tarımsal kaynak yönetimi konusunda yerel düzeyde kendi kendine yeterlili ğ i teşvik edecektir. 2-Özellikle toprak bozunumunun oldu ğ u alanlarda büütüncül tarımsal kaynak yönetim sistemleri teşvik edilecektir ve özellikle yerelde bilgi paylaşımını ve toprak sahiplerinin sürüdürülebilir yaklaşımları benimsemelerini sa ğ layıcı tedbirler genişletilecektir. 3- Bitki ve hayvan zararlılarının Avustralya arazisi üzerindeki etkileri azaltılacak ve daha etkili yönetilecektir. 4- Ulusal düzeyde kanguru sektörü yönetimi geliştirilecek ve sektörün sürdürülebilir olarak gelişiminin önündeki engeller kaldırılacaktır. 5- Tarımsal ve hayvansal kimyasalların etkili ve güvenli yönetimi sa ğ lanacak ve aynı zamanda bu kimyasallar hakkında bilgiye erişim ve erişim kolaylı ğ ı artırılacaktır.

83 Dünyada sürdürülebilir tarım Birleşik krallıkta devlet sürdürülebilir gelişme komisyonunu kurmuştur. Komisyonun rolü tüm sektörler çeçevesinde sürüdürülebilir tarım konusunda tavsiyelerde bulunmak, atılan adımlar konusunda ilerlemeyi takip etmek ve gerekli konularda uzlaşı sağlanmasına katkıda bulunmaktır. Sürdürülebilir gelişme komisyonu "Sürüdürülebilir tarım için bir vizyon" adlı çalışmasında aşağıdaki hususları vurgulamıştır: - Güvenilir, sağlıklı gıda ve gıda dışı ürünlerin üretimi piyasa talepleri çerçevesinde sadece bugün değil gelecekte de teminat altına alınacaktır. - Üreticilerin sürdürülebilir arazi yönetimi sonucunda yeterli ölçülerde kazanabilmeleri sağlanacak ve yaratılan toplumsal faydaların maddi karşılığının alınması sağlanacaktır. - Biyofiziksel ve çevresel kısıtlar çerçevesinde üretim yapılacaktır. - Çevresel iyileştirmeler konusunda istekli kamuoyunun talepleri doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılacaktır. - Makul fiyatlarda gıdaya erişim hakkı ile uyumlu olarak hayvan sağlığı ve refahı konusunda en üst standartlar gözetilecektir. - Kırsal ekonomilerin yapısal olarak güçlendirilmesi ve çeşitliliği desteklenecektir.

84 Dünyada sürdürülebilir tarım Gelişmekte olan ülkelerde nüfusun daha büyük kısmı tarımsal faaliyetlerle uğraşmaktadır. Gelişmiş ülkelerde geleneksel tarım uygulamaları kısıtlı kaynak olan emeğe olan ihtiyacı minimize etmek amacıyla uygulanmaktadır. Kimyasal gübreler, böcek öldürücüler, ve yoğun makine kullanımı gelişmiş ülkelerde yaygınken, gelişmekte olan ülkelerde el emeği tercih edilmektedir. Bu tür sermaye yoğun teknikler fakir ülkelere transfer edildiğinde sonuçları "felaket" düzeyinde olabilmektedir. Genellikle gelişmekte olan ülkelerde ekim için uygun alanlar kısıtlıdır. Aşırı kimyasalllar ve yoğun işleme toprağın bozunumuna neden olmakta bu ise çiftçilerin farklı alanlara yönelmesine neden olmaktadır. Terkedilen alanlar ise kullanılamaz duruma gelmektedir. Bazı durumlarda aşırı gübre ve ilaç kullanımı sonucu yeraltı suyunun da kirlenmesi mümkün olabilmektedir.

85 Dünyada sürdürülebilir tarım Eğitim seviyesinin düşük olması ve yasal düzenleme yetersizliği böcek öldürücü ilaçların aşırı kullanılmasına yol açmaktadır. Sulama konusundaki yanlış uygulamalar da eğitim ve araştırma yetersizliğini ortaya koymaktadır. Artık geleneksel tarım yöntemlerinin uzun dönemde geçerliliğini yitirdiği hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde kabul gören bir gerçekliktir. Gelişmekte olan ülkeler sürdürülebilir tarım konusunda politika belirleyip hayata geçirmeye başlamışkken, bu konu birçok gelişmekte olan ülke için "lüks" olarak değerlendirilebilir. Sürdürülebilir tarımıın gelişmekte olan ülkeler için geçerli bir alternatif olup olmadığı günümüz araştırmalarının konusunu oluşturmaktadır.

86 Hedef 10: Sürdürülebilir tarımsal gelişme için bir model Hedef 10 1992'den beri süt ürünleri endüstrisi tarafından Viktorya'da (Avustralya) uygulanan bir projedir. Birincil sanayi departmanı (Viktorya), Viktorya süt üreticileri birliği, Süt endüstrisi araştırma ve geliştirme şirketi tarafından başlatılmış ve diğer ilgili sanayi, araştırma ve eğitim kurumları tarafından desteklenmiştir. Başlangıçta programın temel odak süt ve tereyağının miktarı ve kalitesi doğrudan ineklerin ne tükettiği ile ilgili olduğundan noktası "iyileştirilmiş mera kullanımı" olmuştur.

87 Hedef 10: Sürdürülebilir tarımsal gelişme için bir model Program günümüzde otlatma yönetimi (grazing management) ve toprak, gübreler, süt işletmesi performans analizi, inek beslenmesi, doğal kaynak yönetimi, istihdam ve iş planlama üzerine yoğunlaşmaktadır. Program Viktorya'lı çiftçiler tarafından ilgiyle karşılanmış ve yapılan araştırmada çiftçilerin %80'ni çalışmadan faydalandıklarını veya faydalanmayı umduklarını ifade etmişlerdir. Çiftçilerin %40'ından fazlası bir veya daha fazla programa dahil olmuşlardır. Hedef 10 doğrudan süt ürünleri sanayisi paydaşlarının "algıları" na yönelik olmuştur. Tarla günleri, çalışma grupları ve daha birçok yöntem kullanılarak tüm gerekli bilgilerin kullanılması sağlanmaya çalışılmıştır.

88 Hedef 10: Sürdürülebilir tarımsal gelişme için bir model Toplantılar işletme yılının önemli dönemlerinden önce yapılmıştır. Böylelikle çiftçiler tarafından edinilen bilgilerin henüz yeni iken uygulanabilir olması hedeflenmiştir. Ayrıca toplantılar sonrası, özellikle yıllardır uygulanagelen yöntemlerden vazgeçilmesi gereken durumlarda, ihtiyaç duyan çiftçilere yönelik danışmanlıklarda sağlanmıştır. Programın iyi koordine edildiği ve programa katılanlara ciddi katkılar sağladığı düşünülmektedir. Başlangıçta süt ürünleri odaklı olsada tarımsal ve bitkisel içerekli benzer programlar için "iyi" bir model olduğu düşünülmektedir. Programın web adresi www.target10.com.au'dur. Programla ilgili güncel verilere, online-rehberlere ve interaktif karar destek sistemlerine erişilebilir.

89 Dinledi ğ iniz için teşekkürler Dinledi ğ iniz için teşekkürler