Sosyal gelişim, bireylerin bir grubun üyesi haline gelip, diğer grup üyelerinin değerlerini, davranışlarını ve tutumlarını benimseyebildikleri bir süreçtir. Bu süreç doğumla birlikte başlar, bireyin tüm yaşamı boyunca devam eder. Ancak davranışlar üzerinde en çok etkili ve belirgin olduğu dönem, ilk çocukluk dönemidir.
Bebeklik döneminden itibaren, insanlar yanlarında bir insanın olmasına ihtiyaç duyarlar. Yan yana duran bebeklerde dahi, bir ilişki kurma isteği gözlemlenir. Bebekler birbirlerini fark edip, yaklaşma, dokunma isteği belirtirler. Kısa süreli olan bu temas, 2 yaştan 3 yaşa kadar daha çeşitli şekillerdedir. 3 yaştan sonra ise, çocuk akranlarıyla ilişki kurmada kendine ait bazı yollar keşfetmiş olur. Bazı çocuklar, karşı çıkma, reddetme, saldırma gibi tutumlar içeren olumsuz sosyal ilişkiler kurabilir. Bazıları ise, örneğin sevgi göstermeyi, diğerleriyle oyun oynama isteğini içeren daha olumlu ilişkiler kurabilir. Çocukluk çağında, diğerleriyle birlikte olmanın artmasıyla birlikte, sosyal çevreye uyum sağlama becerisi ve toplumca kabul gören davranışları öğrenme hali artmaya başlar.
Çocuklar, anaokullarında arkadaşlık kurma fırsatı elde ederler. Çocuğun dil, bilişsel becerileri de geliştikçe, orada yaşıtlarıyla olan ilişkileri daha da gelişir. Sevdiği ya da oyun arkadaşlarını sık değiştirebilen çocuk, 5 yaş civarından sonra uzun süreli arkadaşlıklar kurma eğilimindedir. Önceleri her iki cinsten oyun arkadaşları seçebilen çocuklar, genellikle okul dönemiyle birlikte kendi cinslerinden arkadaşlar seçme eğilimi gösterebilirler. Okul döneminde, arkadaş sayısı artar, ancak ileri dönemlerde yakın arkadaşlıkların etkisi daha çok görülür. Arkadaş seçimi yaparken çocuklar, yaş, cinsiyet, zihinsel, sosyal açıdan benzerlik gibi özelliklere dikkat etmeye başlarlar, yaşları ilerledikçe de kişilik özelliklerini ön plana almaya başlarlar.
Okul çağında, çocuk yalnız kalmaktansa bir grup içinde olmayı tercih eder. Çocuk zamanının büyük bölümünü arkadaşlarıyla geçirdiğinden, çocukluk döneminin sonlarına doğru, arkadaş çevresi daha da etkili bir hale gelir ve sosyal bilinç hızla gelişir. Çocuklar ortak özelliklerine göre gruplar oluşturabilir. Akran grubu, giderek aileden daha fazla çocuğun davranışları üzerinde etkili olabilir. Çocuk arkadaş grubuna göre, diğer bireylere nasıl davranacağını belirler. Bir gruba ait olmak, çocuğa sosyal ilişkilerde doyum hissi, gurur, statü ve bağlılık duygusu verir. Arkadaş ilişkileri doyum vermediği takdirde, çocuklar ilişkilerini aile içine yöneltebilirler.
Arkadaşlık ilişkileri, işbirliğini öğretmek, sorun çözme becerilerini geliştirmek, diğer çocukların desteğiyle zorluklarla başa çıkabilmek, insanların birbirlerine olan ihtiyaçlarını anlamak açısından kıymetlidir. Kişilik oluşumunda, ailenin yanı sıra, özellikle okul çağıyla birlikte arkadaş ilişkilerinin önemi tartışılmazdır. Akran ilişkileri, çocukların, fiziksel, bilişsel, ahlaki, sosyal ve duygusal gelişim alanlarındaki gelişimini desteklemektedir. Bu noktada, ebeveynlerin de çocuklarına, akranlarıyla olan ilişkilerini düzenleme konusunda rol model olmaları önemlidir. Buna yönelik olarak, yetişkinlerin çocuklarıyla olan ilişkilerinde, kibar, koruyucu, açık ve tutarlı olmaları önerilmektedir.
Uzm. Klinik Psikolog Gökçehan Akoğuz
KAYNAKÇA
Beyazkürk, D., Anliak, Ş., ve Dinçer, Ç. (2007). Çocuklukta Akran İlişkileri ve Arkadaşlık. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), (26).
Özmen, D. (2013). 5-6 yaş grubu çocukların akran ilişkilerinin sosyal problem çözme becerisi açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yavuzer, H. (1987). Çocuk Psikolojisi. Remzi Kitabevi.
