Malicozum93 by Istanbul SMMM Odası

İSTANBUL SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI ISTANBUL CHAMBER OF CERTIFIED PUBLIC ACCOUNTANTS

ÇÖZÜM ®

İ K İ

A Y L I K

MAYIS - HAZİRAN 2009

May - June 2009 YEAR 19 YIL 19

M E S L E K İ

D E R G İ

Sahibi İSMMMO Adına - Owner on behalf of the ISMMMO YAHYA ARIKAN Genel Yayın Yönetmeni - Editor HÜSEYİN FIRAT Sorumlu Yazı İşleri Müdürü - Editorial Assistant VEYSEL KARANİ PALAK YAYIN KURULU (Alfabetik S›raya Göre) Publication Board (Alphabetical Orders)

Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN (Başkent Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Volkan DEM‹R (Galatasaray Üniversitesi) Erol DEM‹REL (Serbest Muhasebeci Mali Müşavir) Prof. Dr. M. Banu DURUKAN (Dokuz Eylül Üniversitesi) Hüseyin FIRAT (Serbest Muhasebeci Mali Müşavir) Prof. Dr. Rüstem HACIRÜSTEMOĞLU (Galatasaray Üniversitesi)

Prof. Dr. Cemal ‹B‹Ş (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Yüksel KOÇ YALKIN (Ankara Üniversitesi) Doç. Dr. Serdar ÖZKAN (‹zmir Ekonomi Üniversitesi) Veysel KARAN‹ PALAK (Serbest Muhasebeci Mali Müşavir) Prof. Dr. Münir ŞAKRAK (Marmara Üniversitesi)

HAKEM KURULU (Alfabetik S›raya Göre) Editorial Advisory Board (Alphabetical Orders)

Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN (Başkent Üniversitesi) Doç. Dr. Tamer AKSOY (TOBB Üniversitesi) Prof. Dr. Doğan ARGUN (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Ercan BAYAZITLI (Ankara Üniversitesi) Prof. Dr. Emre BURÇKİN (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Nuran CÖMERT (Marmara Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Volkan DEMİR (Galatasaray Üniversitesi) Dr. A. Bumin DOĞRUSÖZ (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. M. Banu DURUKAN (Dokuz Eylül Üniversitesi) Prof. Dr. Melih ERDOĞAN (Anadolu Üniversitesi) Prof. Dr. Recep GÜNEŞ (İnönü Üniversitesi) Prof. Dr. Oktay GÜVEMLİ Prof. Dr. Rüstem HACIRÜSTEMOĞLU (Galatasaray Üniversitesi) Prof. Dr. Cemal İBİŞ (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Seval KARDEŞ SELİMOĞLU (Anadolu Üniversitesi) Dr. Ahmet KAVAK (Yeminli Mali Müşavir)

Prof. Dr. Yüksel KOÇ YALKIN (Ankara Üniversitesi) Resul KURT (Sosyal Güvenlik Uzmanı) Prof. Dr. Ömer LALİK (Maltepe Üniversitesi) Mehmet MAÇ (Yeminli Mali Müşavir) Doç. Dr. İsmail Ufuk MISIRLIOĞLU (Bilgi Üniversitesi) Doç. Dr. Serdar ÖZKAN (İzmir Ekonomi Üniversitesi) Prof. Dr. Recep PEKDEMİR (İstanbul Üniversitesi) Dr. Veysi SEVİĞ (Marmara Üniversitesi) Doç. Dr. Barış SİPAHİ (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Fevzi SÜRMELİ (Anadolu Üniversitesi) Prof. Dr. Münir ŞAKRAK (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Tuğrul TÜFEKÇİOĞLU (Anadolu Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Masum TÜRKER (İstanbul Ticaret Üniversitesi) Prof. Dr. Nuri UMAN (Koç Üniversitesi) Prof. Dr. Selçuk USLU (Başkent Üniversitesi) Prof. Dr. Süleyman YÜKÇÜ (Dokuz Eylül Üniversitesi)

ISSN 1303-5444 Net 6.000 adet basılmıştır. Dergi Adı: Mali Çözüm® Dergimiz EBSCO tarafından izlenmektedir.

İmtiyaz Sahibinin Adı, Soyadı ve Adresi: Yahya Arıkan Kurtuluş Caddesi No: 114 A Blok Kat:7 Kurtuluş-Şişli/İSTANBUL

Genel Yayın Yönetmeni: Hüseyin Fırat Kurtuluş Caddesi No: 114 A Blok Kat:5 Kurtuluş-Şişli/İSTANBUL

Sorumlu Müdürün Adı, Soyadı ve Adresi: Veysel Karani Palak Kurtuluş Caddesi No: 114 A Blok Kat:5 Kurtuluş-Şişli/İSTANBUL Yazı İçerik-Teknik Sorumlusu: İlkim Mengülerek Kurtuluş Caddesi No: 114 B Blok Kat:5 Kurtuluş-Şişli/İSTANBUL

Yönetim Yeri Adresi: Kurtuluş Caddesi No: 114 Kurtuluş-Şişli/İSTANBUL

Basımı Yapanın Adı, Soyadı ve Adresi: EUROMAT ENTEGRE MATBAACILIK ANONİM ŞİRKETİ Sanayi Caddesi, No: 14 34510 Çobançeşme-Yenibosna/İSTANBUL Telefon: (0212) 451 70 70 (pbx) Faks: (0212) 451 70 55 www.euromat.com.tr//euromat@euromat.com.tr Yayın Türü: Yerel-Süreli, 2 aylık Dergimiz HAKEMLİ DERGİ olma özelliği taşımaktadır. Dergimize gönderilen yazılar, hakem değerlendirmesine tabi tutulduğundan yayımında gecikmeler olabilmektedir. Dergimizde yayınlanan yazılar kaynak gösterilerek kullanılabilir. Yazılardaki görüşler yazarlarına aittir. Mali Çözüm (Financal Analyze) is two months journal of Chamber of Certified Public Accountants of Istanbul. It is a peer-reviewed Journal publishing refered articles, opinion papers, letters, reviews, news, questions and answers, law decisions on accounting. Yönetim Merkezi ve Yazışma Adresi: İSMMMO Kurtuluş Caddesi No: 114 Kurtuluş-Şişli/İSTANBUL Telefon: (0212) 315 84 00 pbx Faks: (0212) 343 47 80 E-mail: ismmmo@ismmmo.org.tr www.istanbulsmmmodasi.org.tr

Sunuş Sıcak günlerin yaşandığı bir dönemde üçüncü mali tatili yaşadık. Bu yıl Mali Tatili 01 Temmuz 2009 – Çarşamba Günü başlayıp, 20 Temmuz 2009 – Pazartesi günü sona erdi. Bilindiği gibi mali tatilde beyannameler verilmeyebilinir.Beyanname verme süresinin sonu mali tatile rastlayan beyannameler ile tatilin son gününü izleyen tarihten itibaren yedi gün içerisinde verilmesi gereken bütün beyannameler için beyanname verme süresi, tatilin son gününü izleyen tarihten itibaren yedinci günün mesai saati bitimine kadar uzamaktadır. Beyana dayanan ve beyanname verme süresi malî t atil nedeniyle uzamış olan vergilerde ödeme süresi de uzayacaktır. Ödeme süreleri, uzayan beyanname verme süresinin son gününden itibaren üçüncü günün mesai saati bitimine kadar uzamış olmaktadır. Tebliğ edilmiş vergi ceza ihbarnameleri ile ilgili olarak uzlaşmaya müracaat veya indirim talebi süresinin son günü mali tatile rastlıyorsa, bu süreler de tatilin son gününü izleyen tarihten itibaren yedinci günün mesai saati bitimine kadar uzamış kabul edilecektir. Vergi Usul kanununa göre yapılan işlemler aleyhine dava açma süreleri mali tatil boyunca işlemeyecek, mali tatilden sonra kalan süre kadar uzayacaktır. Mesleki faaliyetlerimizin tamamı sadece VUK’ ya göre yapılan işlemlerden ve beyanlardan oluşmamaktadır. Mesleki faaliyetlerimizin bir kısmı da Sosyal Güvenlik Hukukunu da kapsamaktadır. Mali tatilden dolayı Gelir İdaresine yapılan beyanların, tebligatların, davaların açma süreleri ve vergi ödemeleri süreleri ertelenmiş olmasına rağmen Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılan bildirimlerin, incelemelerin ve dava açma süreleri konusunda Aylık Prim ve Hizmet Belgesi"nin verilmesi dışında henüz tam bir netlik yoktur. Yine mali tatilin kapsamına gümrük idareleri, il özel idareleri ve belediyeler tarafından tarh ve/veya tahsil edilen vergi, resim ve harçlar alınmamıştır. Dolayısıyla bu idarelere verilmesi gereken beyannamelerin, süresinde verilmesi gerekmektedir. Bunlar mali tatil uygulamasının amacının meslek mensubu açısından uygun olmadığını ortaya koymaktadır. Mali tatilin amacına uygun olması için mesleki faaliyetleri kapsayan tüm kurum ve kurulara verilecek beyanların, bildirgelerin, tebligatların dava açma sürelerinin ve ödemelerin ertelenmesi gerekmektedir. Hatta mali tatil döneminde gerek Vergi Kanunlarında gerekse Sosyal Güvenlik kanununda ve diğer kanunlarda yeni düzenlemeler yapılmamalıdır. Oysa bizler Mali tatile rağmen çıkarılmaya devam edilen yeni yasalar dolayısıyla tatil yapmadan çalışmaya devam ediyoruz. Dergimizin bu sayısında Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda yapılan değişikliklere, yatırım teşviklerine ve hala yeni genelgelerin yayınlanmasına devam edilen SGK ilişkin güncel makalelere,yargı kararlarına ve özelgelere, kapsamlı pratik bilgilere yer verdik. 94.Mali Çözüm Dergisinde buluşmak dileğiyle, sağlık, mutluluk ve başarı dolu günler dileriz. YÖNETİM KURULU 3

İçindekiler B‹LD‹R‹M VE FORM DEĞİŞİKLİKLERİNE TORBADAN CEZA ÇIKTI ! Yahya ARIKAN.........................................................................................................

HAKEMLİ YAZILAR REFEREED PAPERS

MUHASEBEDE UZMANLAŞMA Prof. Dr. Rüstem HACIRÜSTEMOĞLU................................................................ MUHASEBE AÇISINDAN KAMU GÜVENİ: TÜRK CEZA KANUNU’NUN İNCELENMESİ Doç. Dr. Cemal ELİTAŞ - Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan AYDEMİR Yrd. Doç. Dr. Bilge LEYLİ ELİTAŞ...................................................................

KONTROL ÖZ DEĞERLEMESİ Dr. A. Engin ERGÜDEN .......................................................................................... 45

HAKEMSİZ YAZILAR OPINION PAPERS 5904 SAYILI GELİR VERGİSİ KANUNU VE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN İLE GETİRİLEN DÜZENLEMELERE ÖZET BİR BAKIŞ Dr. Ahmet KAVAK ..................................................................................................

NOTERLERİN HARÇ SORUMLULUKLARINDA PROBLEMLİ ALANLAR İlhami ÖZTÜRK - Ahmet OZANSOY....................................................................

3568 SAYILI KANUNA GÖRE YETKİ VERİLEN MESLEK MENSUPLARI TARAFINDAN MESLEKİ FAALİYET KAPSAMINDA DÜZENLENEN SÖZLEŞMELERİN DAMGA VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU Nuri DEĞER..............................................................................................................

VAKIFLAR VE İKTİSADİ İŞLETMELERİ İLE BUNLARIN VERGİSEL BOYUTU Necati AKIN - Nazım ANIL...................................................................................... 85

İçindekiler VAKIFLARDA VERGİ BAĞIŞIKLIĞI (MUAFİYETİ) Bilal KOCABAŞ......................................................................................................... 121 ALACAKLARDA AMORTİSMAN (KARŞILIKLAR) İbrahim ERCAN........................................................................................................ 129

HURDA ARAÇ TESLİMLERİ VE BU ARAÇLARIN TESLİMİ İLE VERGİ BORÇLARININ TERKİNİ Memiş KÜRK............................................................................................................. 145 ŞİRKET BİRLEŞMELERİNİN VERGİ KANUNLARI KARŞISINDAKİ DURUMU Şibli GÜNEŞ............................................................................................................... 157

KATMA DEĞER VERGİSİNDE PANAYIR VE FUAR İSTİSNASI DOLAYISIYLA İADE EDİLECEK KDV’NİN KARŞILIKLI OLMA ŞARTI, UYGULAMA USUL VE ESASLARI Ali GÜL....................................................................................................................... 169

HENÜZ ÖDENMEYEN İŞYERİ KİRASINA İLİŞKİN GELİR VERGİSİ STOPAJI YAPILIP BEYAN EDİLEBİLİR Mİ? Bülent SEZGIN ......................................................................................................... 179 YENİ YATIRIM TEŞVİK PROGRAMI Şenol ÇETİN.............................................................................................................. 191

KATMA DEĞER VERGİSİNDE İNDİRİMLİ ORANA TABİ İŞLEMLERDE İADE ESASLARI VE UYGULAMASI Aytaç ACARDAĞ...................................................................................................... 201

İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINDA GEÇERLİ NEDEN Dr. Muzaffer KOÇ..................................................................................................... 215

SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDA İDARİ PARA CEZALARI Mustafa KURUCA.................................................................................................... 231

ÜCRET GARANTİ FONU VE YARARLANMA ŞARTLARI Hamit TİRYAKİ........................................................................................................ 251

5510 SAYILI KANUN ÇERÇEVESİNDE SİGORTALILARIN PRİM ÖDEME GÜN SAYILARI İLE EKSİK GÜN VE İŞTEN ÇIKIŞ NEDENLERİNİN SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA BİLDİRİLMESİ Yunus YELMEN ....................................................................................................... 263

İçindekiler AYLIK PRİM VE HİZMET BELGESİNİN KURUMA VERİLMESİNDE ÖZELLİKLİ DURUMLAR Ekrem TAŞBAŞI........................................................................................................ 275

HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİ 31 – 45 SAAT ARASINDAKİ İŞÇİLER HAFTA TATİLİ ÜCRETİNE HAK KAZANIR MI? Erol GÜNER............................................................................................................... 283

HİZMET AKDİ İLE ÇALIŞANLARIN İTİBARİ HİZMET SÜRESİ NE OLACAK? Cevdet CEYLAN........................................................................................................ 291

SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNUN PRİM VE DİĞER ALACAKLARINDA ZAMANAŞIMI UYGULAMASI Bekir HANÇER.......................................................................................................... 299

5510 SAYILI KANUNA GÖRE SİGORTA PRİMİNE ESAS KAZANÇLARIN HESAPLANMASI Murat ÖZDAMAR .................................................................................................... 313

SORU VE CEVAP ...................................................................................................... 323 YARGI KARARLARI ................................................................................................ 331 ÖZELGELER .............................................................................................................. 353

PRATİK BİLGİLER ................................................................................................... 391

DÖVİZ KURLARI ..................................................................................................... 434

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler 01.07.08 - 31.12.08

608.40 YTL 515.40 YTL

638.70 YTL 540.60 YTL

666.00 TL 567.00 TL

693.00 TL 589.50 TL

182.52 YTL 154.62 YTL

191.61 YTL 162.18 YTL

333.00 TL 283.50 TL

346.50 TL 294.90 TL

TABAN 549.630.000 444.150.000 488.70 YTL 531.00 YTL 562.50 YTL 585.00 YTL 608.40 YTL 638.70 YTL 666.00 TL 693.00 TL

TAVAN 2.748.150.000 2.886.975.000 3.176.55 YTL 3.451.50 YTL 3.656.25 YTL 3.802.50 YTL 3.954.60 YTL 4.151.55 YTL 4.329.00 TL 4.504.50 TL

2- S‹GORTA PR‹M‹NE ESAS ÜCRETLER a) 01/01/2004 - 30/06/2004 Dönemi ‹çin b) 01/07/2004 - 31/12/2004 Dönemi ‹çin c) 01/01/2005 - 31/12/2005 Dönemi ‹çin d) 01/01/2006 - 31/12/2006 Dönemi ‹çin e) 01/01/2007 - 30/06/2007 Dönemi ‹çin f) 01/07/2007 - 31/12/2007 Dönemi ‹çin g) 01/01/2008 - 30/06/2008 Dönemi ‹çin h) 01/07/2008 - 31/12/2008 Dönemi ‹çin ›) 01/01/2009 - 30/06/2009 Dönemi ‹çin j) 01/07/2009 - 31/12/2009 Dönemi ‹çin 3- KIDEM TAZM‹NATI TAVANI a) 01/01/2004 - 30/06/2004 Tarihleri Aras› b) 01/07/2004 - 31/12/2004 Tarihleri Aras› c) 01/01/2005 - 30/06/2005 Tarihleri Aras› d) 01/07/2005 - 31/12/2005 Tarihleri Aras› e) 01/01/2006 - 30/06/2006 Tarihleri Aras› f) 01/07/2006 - 31/12/2006 Tarihleri Aras› g) 01/01/2007 - 30/06/2007 Tarihleri Aras› h) 01/07/2007 - 31/12/2007 Tarihleri Aras› ›) 01/01/2008 - 30/06/2008 Tarihleri Aras› j) 01/07/2008 - 31/12/2008 Tarihleri Aras› k) 01/01/2009 - 30/06/2009 Tarihleri Aras› l) 01/07/2009 - 31/12/2009 Tarihleri Aras›

01.01.09 - 30.06.09 01.07.09 - 31.12.09

1.485.430.000 1.574.740.000 1.648,90 YTL 1.727.15 YTL 1.770.63 YTL 1.857.44 YTL 1.960.69 YTL 2.030.19 YTL 2.087.92 YTL 2.173.18 YTL 2.260.05 TL 2.365.16 TL

sosyal güvenlik

01.01.08 - 30.06.08

Pratik Bilgiler

1- ASGAR‹ ÜCRET A) Ücretliler ‹çin (Ayl›k) a) 16 Yafl›ndan Büyükler ‹çin b) 16 Yafl›ndan Küçükler ‹çin B) Ç›raklar ‹çin a) 16 Yafl›ndan Büyükler ‹çin b) 16 Yafl›ndan Küçükler ‹çin

393

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

Pratik Bilgiler 4/A- S‹GORTA PR‹M ORANLARI (30.09.2008’e kadar) ‹fl Kazas› Meslek Hastal›¤› Primi (%1.5'dan az olamaz- %7'den fazla olamaz) Anal›k Sigorta Primi Hastal›k Sigorta Primi Malüllük.Yafll›l›k ve Ölüm Sigorta Primi Malüllük Yafll›l›k ve Ölüm Sigorta Primi (Maden iflyerlerinde yeralt›nda çal›flanlardan) ‹flsizlik Sigortas› (%1 Devlet Katk›s› Hariç) Sosyal Güvenlik Destekleme Primi

‹fiÇ‹ PAYI (%)

‹fiVEREN PAYI (%) 1.5

TOPLAM (%) 1.5

5 9 9

1 6 11 13

1 11 20 22

1 7.5

2 22.5

3 30

4/B - 5 510 SAYILI KANUN - 4-(1)/a KAPSAMINDA (SSK) S‹GORTALILARIN PR‹M ORANLARI (01.10.2008’den itibaren) Sigorta Kodu ‹flçi Pay› (%) ‹flveren Pay› (%) Toplam (%) K›sa Vadeli Sigorta Kollar› Primi 1 - 6,5 1 - 6,5 (‹fl Kazas› ve Meslek Hastal›¤›) Malullük, Yafll›l›k ve Ölüm Sigortalar› Primi 9 11 20 Malullük, Yafll›l›k ve Ölüm Sigortalar› Primi (Fiili Hizmet Süresi Zamm› Uygulanan 9 12 - 14 21 - 23 ‹flyerlerinde) Genel Sa¤l›k Sigortas› Primi 5 7,5 12,5 Toplam 14 19,5 - 28 33,5 - 42 5/A- ‹STE⁄E BA⁄LI S‹GORTA PR‹MLER‹ (30.09.2008’e kadar) EN AZ EN FAZLA a) S.S.K. Tabi olanlar (01/01/2006 - 31/12/2006 %25) 132,75 YTL 862,88 YTL b) S.S.K. Tabi olanlar (01/01/2007 - 30/06/2007 %25) 140,63 YTL 914,06 YTL c) S.S.K. Tabi olanlar (01/07/2007 - 31/12/2007 %25) 146.25 YTL 950.63 YTL d) S.S.K. Tabi olanlar (01/01/2008 - 30/06/2008 %25) 152.10 YTL 988.65 YTL e) S.S.K. Tabi olanlar (01/07/2008 - 31/12/2008 %25) 159.67 YTL 1.037.89 YTL f) Ba¤-Kur'a Tabi olanlar (Sa¤l›k sigorta primleri hariç) 80.98 YTL 373.47 YTL 5/B- 5510 SAYILI KANUN - ‹STE⁄E BA⁄LI S‹GORTALILARIN PR‹M ORANLARI (01.10.2008’den ‹tibaren) Sigorta Kolu Toplam (%) Malullük, Yafll›l›k ve Ölüm Sigortalar› Primi 20 Genel Sa¤l›k Sigortas› Primi 12 Toplam 32 6- 5510 SAYILI KANUN - 4-(1)/a KAPSAMINDA (SSK) ÇALIfiAN EMEKL‹LER‹N SGDP ORANLARI (01.10.2008’den ‹tibaren) ‹flçi Pay› (%) ‹flveren Pay› (%) Toplam (%) Çal›fl›lan iflin ifl kazas› ve meslek hastal›¤› prim oran›na göre 7,5 23,5 - 29 31 - 36,5

394

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

8- SSK GEC‹KME ZAMMI ORANLARI (Ayl›k) Ay Y›l 2004 2005 Ocak 1.91 1.49 fiubat 1.81 1.36 Mart 1.84 1.32 Nisan 1.75 1.33 May›s 2.13 1.34 Haziran 2.05 1.22 Temmuz 1.97 1.25 A¤ustos 1.87 1.25 Eylül 1.91 1.16 Ekim 1.73 1.14 Kas›m 1.73 1.11 Aral›k 1.75 1.11

Y›lda Y›lda Y›lda Y›lda 2006 1.10 1.10 1.09 1.09 1.17 1.40 1.64 1.56 1.61 1.67 1.59 1.63

2007 1.56 1.45 1.52 1.47 1.45 1.43 1.36 1.43 1.41 1.27 1.26 1.28

‹Z‹N SÜRES‹ 14 günden az olamaz 20 günden az olamaz 26 günden az olamaz 20 günden az olamaz 2008 1.26 1.30 1.35 1.41 1.50 1.64 1.57 1.46 1.44 1.57 1.63 1.43

2009 1.26 1.17 1.12 1.05 0.92

Not: Süresinde Ödenmeyen Primlere Uygulanacak Gecikme Cezas› ve Gecikme Zamm› Kurumun prim ve di¤er alacaklar› süresi içinde ve tam olarak ödenmezse, ödenmeyen k›sm› sürenin bitti¤i tarihten itibaren ilk üç ayl›k sürede her bir ay için % 3 oran›nda gecikme cezas› uygulanarak art›r›l›r. Ayr›ca, her ay için bulunan tutarlara ödeme süresinin bitti¤i tarihten bafllamak üzere borç ödeninceye kadar her ay için ayr› ayr› Hazine Müsteflarl›¤›nca aç›klanacak bir önceki aya ait Yeni Türk Liras› cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin ayl›k ortalama faizi bileflik bazda uygulanarak gecikme zamm› hesaplan›r. Ancak, ödemenin yap›ld›¤› ay için gecikme zamm› günlük hesaplan›r.

9- B‹LD‹R‹M SÜRELER‹ VE ‹HBAR TAZM‹NATI TUTARLARI H‹ZMET SÜRELER‹ B‹LD‹R‹M SÜRES‹ a) 6 Aydan az 2 Hafta b) 6 ay- 1,5 Y›l aras› 4 Hafta c) 1.5 Y›l - 3 Y›l aras› 6 Hafta 8 Hafta d) 3 Y›ldan fazla 10- 50 VEYA DAHA FAZLA ‹fiÇ‹ ÇALIfiTIRAN ÖZEL SEKTÖR ‹fiYERLER‹NDE a) Özürlü ‹flçi Çal›flt›rma Oran› b) Eski Hükümlü ‹flçi Çal›flt›rma Oran› (5763 Say›l› kanun ile kald›r›ld›) c) Terör Ma¤duru ‹flçi Çal›flt›rma Oran› (5763 Say›l› kanun ile kald›r›ld›)

‹HBAR TAZM‹NAT TUTARI 2 haftal›k ücret 4 haftal›k ücret 6 haftal›k ücret 8 haftal›k ücret %3 -

395

Pratik Bilgiler

7- YILLIK ÜCRETL‹ ‹Z‹NLER H‹ZMET SÜRELER‹ (10.06.2003’den itibaren) a) 1 Y›ldan 5 Y›la Kadar (5 y›l dahil) olanlar b) 5 Y›ldan fazla 15 y›ldan az olanlar c) 15 Y›l ve Daha Fazla Olanlar d) 18 Yafl›ndan Küçük ‹flçiler ile 50 ve daha yukar› yafltaki iflçiler

sosyal güvenlik

Pratik Bilgiler

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler 11.1) 1-‹flyeri bildirgesini yasal süresinde Kurumca belirlenen flekle ve usule uygun verilmemesi - Bilanço esas›na göre defter tutmak zorunda olanlara - Bilanço Esas› D›fl› Di¤er defterleri tutmak zorunda olanlara - Defter tutmakla yükümlü olmayanlara Not: ‹flyeri bildirgesini, mahkeme karar›na, Kurumuca görevli memurlar›nca yap›lan tespitler veya di¤er kamu idarelerinin denetim elemanlar›nca yap›lan soruflturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden al›nan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere yasal süreden sonra ilgililerce kendiliklerinden verilmesi halinde cezalar üçte iki oran›nda uygulan›r.

2.079.00 1.386.00 693.00

11.2) Ayl›k prim ve hizmet belgesini süresinde ve Kurumca belirlenen flekil ve usulde verilmemesi: Her fiil için 1.332.00 YTL yi geçmemek üzere: - Belgenin as›l olmas› halinde belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na - Belgenin ek olmas› halinde , her bir ek belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na - Ek belgenin sigortal›lar›n otuz günden az çal›flt›¤›n› gösteren bilgi ve belgelerin süresi içinde verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurumca geçerli say›lmamas›na ba¤l› olarak Kurumca re’sen düzenlenmesi halinde her bir ek belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na - Belgenin mahkeme karar›, Kurumca görevlendirilmifl memurlar›nca yap›lan tespitler veya di¤er kamu idarelerinin denetim elemanlar›nca yap›lan soruflturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kurulufllar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kurulufllardan al›nan bilgi ve belgelerden hizmetleri veya kazançlar› kuruma bildirilmedi¤i veya eksik bildirildi¤i anlafl›lan sigortal›larla ilgili olmas› halinde, belgenin as›l veya ek nitelikte olup olmad›¤›na, iflverence düzenlenip düzenlenmedi¤ine bak›lmaks›z›n, 11.3) Sigortal› ifle girifl bildirgesini süresinde ve Kurumca belirlenen flekle ve usule uygun vermeyenler - Sigortal› ifle girifl bildirgesinin verilmedi¤inin, mahkeme karar›ndan veya Kurumun denetim ve kontrol ile görevli memurlar›nca ya da di¤er kamu idarelerinin denetim elemanlar›nca yap›lan tespitlerden veya bankalar, döner sermayeli kurulufllar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kurulufllardan al›nan bilgi ve belgelerden anlafl›lmas› halinde, - Sigortal› ifle girifl bildirgesinin verilmedi¤inin, bir y›l içinde ikinci kez mahkeme karar›ndan veya Kurumun denetim ve kontrol ile görevli memurlar›nca ya da di¤er kamu idarelerinin denetim elemanlar›nca yap›lan tespitlerden veya bankalar, döner sermayeli kurulufllar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kurulufllardan al›nan bilgi ve belgelerden anlafl›lmas› halinde, - Sigortal› ifle girifl bildirgesinin, mahkeme karar›na, Kurumun denetim ve kontrol ile görevli memurlar›nca yap›lan tespitler veya di¤er kamu idarelerinin denetim elemanlar›nca yap›lan soruflturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden al›nan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere, yasal süresinden sonra ilgililerce kendiliklerinden verilmesi halinde,

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

11- SS VE GSS KANUNU’NA GÖRE UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI (TL) (01.07.2009 - 31.12.2009 Dönemi)

11.4) GSS girifl bildirgesini süresinde ve Kurumca belirlenen flekle ve usule uygun vermeyenler

396

138.60 86.63

346.50

1.386.00 693.00

1.386.00

3.465.00

462.00 693.00

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

1.386.00

11.6) ‹flyeri defter, kay›t ve belgelerinin Kurumun denetim ve kontrol memurlar›nca incelenmek üzere Kurumca yap›lan yaz›l› ihtara ra¤men 15 gün içinde mücbir sebep olmaks›z›n tam olarak ibraz edilmemesi veya defterlerin tasdiksiz olmas› halinde: - Bilanço esas›na göre defter tutmakla yükümlü olanlar - Bilanço esas› d›fl›nda defter tutanlara - Defter tutmakla yükümlü olmayanlara

8.316.00 4.158.00 2.079.00

11.7) Defter ve belgelerin tümünü verilen süre içinde ibraz etmekle birlikte, defter kay›tlar›n›n geçersiz say›lmas› halinde, geçersizlik hallerinin gerçekleflti¤i her bir takvim ay› için: - Bilanço esas›na göre defter tutmakla yükümlü olanlara (7.992.00 YTL’yi aflmamak üzere) - Bilanço esas› d›fl›nda deffter tutanlara (3.996.00 YTL’yi aflmamak üzere) - Defter tutmakla yükümlü olmayanlara (1.998.00 YTL’yi aflmamak üzere) - Bilanço esas›na göre defter tutulmas› gerekirken iflletme hesab› esas›na göre defter tutulmas› halinde

346.50 346.50 346.50 8.316.00

11.8) Geçersiz say›lan her bir ücret tediye bordosu için

346.50

11.9) ‹flyeri defter, kay›t ve belgelerinin ibraz süresi geçirildikten sonra ibraz edilmesi halinde geçersizlik fiilleri için ayr›ca idari para cezas› uygulanmaks›z›n: - Bilanço esas›na göre defter tutmakla yükümlü olanlar için, - Di¤er defterleri tutmakla yükümlü olanlar için, - Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için,

8.316.00 4.158.00 2.079.00

11.10) Asgari iflçilik uygulamas› ile ilgili olarak Kurumca istenilecek bilgileri ve belgeleri yaz›l› olarak en geç bir ay içinde vermeyen kamu idareleri, döner sermayeli kurulufllar, kanunla kurulan kurum ve kurulufllar ile bankalara,

1.386.00

11.11) Ayl›k prim ve hizmet belgesinin iflyerine as›lmamas› halinde,

1.386.00

11.12) Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmifl memurlar›n›n 5510 say›l› Kanun’dan do¤an inceleme ve soruflturma görevlerini yerine getirmeleri s›ras›nda görevlerini yapmas›na engel olan iflverenler, sigortal›lar, iflyeri sahipleri ve bu iflle ilgili di¤er kiflilere,

3.465.00

11.13) Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmifl memurlar›n›n görevlerini yapmas›n› engellemek amac›yla cebir ve tehdit kullanan iflverenler, sigortal›lar, iflyeri sahipleri ve bu iflle ilgili di¤er kiflilere,

6.930.00

11.14) Bilanço esas›na göre defter tutmas› gerekirken iflletme esas›na göre defter tutulmas› halinde

8.316.00

397

Pratik Bilgiler

11.5) Kurumca yetkili denetim ve kontrolle görevlendirilmifl memurlar› taraf›ndan veya SMMM ile YMM’lerce düzenlenen raporlara istinaden kuruma bildirilmedi¤i tespit edilen eksik iflçilik tutar›n›n mal edildi¤i her bir ay için,

sosyal güvenlik

Pratik Bilgiler

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler 12 - SON 5 YIL ‹ÇER‹S‹NDE GEÇERL‹ ASGAR‹ ÜCRETLER (01.01.2004’den ‹tibaren)

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

Uygulama Dönemi 01.01.2004 - 30.06.2004 01.07.2004 - 31.12.2004 01.01.2005 - 31.12.2005 01.01.2006 - 31.12.2006 01.01.2007 - 30.06.2007 01.07.2007 - 31.12.2007 01.01.2008 - 30.06.2008 01.07.2008 - 31.12.2008 01.01.2009 - 30.06.2009 01.07.2009 - 31.12.2009

16 Yafl›n› Doldurmayan ‹flçilerin Ayl›k Asgari Ücreti 360.000.000 TL 378.000.000 TL 415,80 YTL 450,00 YTL 476,50 YTL 491,40 YTL 515.40 YTL 540.60 YTL 567.00 TL 589.50 TL

16 Yafl›n› Doldurmufl ‹flçilerin Ayl›k Asgari Ücreti 423.000.000 TL 444.150.000 TL 488,70 YTL 531,00 YTL 562,50 YTL 585,00 YTL 608.40 YTL 638.70 YTL 666.00 TL 693.00 TL

13 - SON 8 YIL ‹ÇER‹S‹NDE GEÇERL‹ S‹GORTA PR‹M‹NE ESAS KAZANÇLARIN ALT VE ÜST SINIRLARI (01.08.2000’den ‹tibaren) Dönemi 01.08.2000 - 31.03.2000 01.04.2000 - 31.12.2001 01.01.2002 - 31.03.2002 01.04.2002 - 30.06.2002 01.07.2002 - 31.03.2003 01.04.2003 - 30.06.2003 01.07.2003 - 31.12.2003 01.01.2004 - 30.06.2004 01.07.2004 - 31.12.2004 01.01.2005 - 31.12.2005 01.01.2006 - 31.12.2006 01.01.2007 - 30.06.2007 01.07.2007 - 31.12.2007 01.01.2008 - 30.06.2008 01.07.2008 - 31.12.2008 01.01.2009 - 30.06.2009 01.07.2009 - 31.12.2009

398

Günlük Kazanc›n Alt S›n›r› Üst S›n›r› 5.000.000 TL 20.000.000 TL 7.000.000 TL 35.000.000 TL 7.400.025 TL 35.000.000 TL 9.262.400 TL 46.312.000 TL 10.919.467 TL 54.597.215 TL 13.103.332 TL 65.516.660 TL 15.267.194 TL 76.335.970 TL 18.321.000 TL 91.605.000 TL 14.805.000 TL 96.232.500 TL 16,29 YTL 105,89 YTL 17,70 YTL 115,05 YTL 18,75 YTL 121,88 YTL 19,50 YTL 126,75 YTL 20.18 YTL 131.82 YTL 21.29 YTL 138.38 YTL 22.20 TL 144.30 TL 23.10 TL 150.15 TL

Ayl›k Kazanc›n Alt S›n›r› Üst S›n›r› 150.000.000 TL 600.000.000 TL 210.000.000 TL 1.050.000.000 TL 222.000.750 TL 1.050.000.000 TL 277.872.000 TL 1.389.360.000 TL 327.583.290 TL 1.637.916.450 TL 393.099.960 TL 1.965.499.800 TL 458.015.820 TL 2.290.079.100 TL 549.630.000 TL 2.748.150.000 TL 444.150.000 TL 2.886.975.000 TL 488,70 YTL 3.176,55 YTL 531,00 YTL 3.451,50 YTL 562,50 YTL 3.656,25 YTL 585,00 YTL 3.802,50 YTL 608.40 YTL 3.954.60 YTL 638.70 YTL 4.151.55 YTL 666.00 TL 4.329.00 TL 693.00 TL 4.504.50 TL

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler 15 - 4857 SAYILI ‹fi KANUNUNA GÖRE UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI Kanun Mad. Ceza Mad. Fiil

2008 Y›l› Miktar YTL 01.01.2009 Aç›klama Tarihinden ‹tibaren ** 5754 - 08.05.2008 (TL)

99/a

99/b

99/c

100

101

102/a

37 38

102/b 102/b

102/b

102/c

103

‹flyeri bildirim yükümlülü¤üne ayk›r› davran›fl 85. md. (a¤›r ve tehlikeli ifller) kapsam›ndaki iflyerlerinde çal›flt›r›lan her iflçi için ‹flyerini muvazaal› olarak bildiren as›l iflveren ile alt iflveren veya vekillerine ayr› ayr› ‹flçilere eflit davranma ilkesine uymamak (Davranmamak) Geçici iliflkisine iliflkin yükümlülüklere uymamak Çal›flma koflullar›na iliflkin belgeyi vermemek Ça¤r› üzerine çal›flma hükümlerine ayk›r› davranmak ‹flten ayr›lan iflçiye Çal›flma Belgesi vermemek, belgeye gerçe¤e ayk›r› bilgi yazmak 29. madde hükümlerine ayk›r› olarak toplu iflçi ç›kartmak Özürlü ve eski hükümlü çal›flt›rmamak Ücret ile bu kanunda do¤an veya T‹S’den veya ifl sözleflmesinden do¤an ücreti kasten ödememek veya eksik ödemek Asgari ücreti ödememek veya eksik ödemek Ücret hesap pusulas› düzenlememek Yasaya ayk›r› ücret kesme cezas› vermek veya sebebini ve hesab›n› bildirmemek Yüzde ile ilgili belgeyi temsilciye vermemek Fazla çal›flma ücretini ödememek veya iflçiye haketti¤i serbest zaman› alt› ay içinde vermemek veya iflçinin onay›n› almadan fazla çal›flma yapt›rmak Y›ll›k ücretli izni yasaya ayk›r› flekilde bölmek

100.00*** 1.000.00***

112.00 1.120.00

10.000.00***

11.200.00

88.00

98.00

Bu durumdaki her iflçi için

88.00

98.00

Bu durumdaki her iflçi için

88.00

98.00

Bu durumdaki her iflçi için

88.00

98.00

Bu durumdaki her iflçi için

88.00

98.00

Bu durumdaki her iflçi için

360.00

403.00

Bu durumdaki her iflçi için

1.357.00

1.519.00

100.00**

112.00

Çal›flt›r›lmayan her özürlü, eski hükümlü ve çal›flt›r›lmayan her ay için Bu durumdaki her iflçi ve her ay için

100.00**

112.00

360.00 360.00

403.00 403.00

360.00

403.00

179.00

200.00

Bu durumdaki her iflçi için

179.00

200.00

Bu durumdaki her iflçi için

Çal›flt›r›lan her iflçi için

Bu durumdaki her iflçi ve her ay için

399

Pratik Bilgiler

* 5728 - 23.01.2008 Tarihinden ‹tibaren

sosyal güvenlik

*** 5763 - 26.05.2008

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler 15 - 4857 SAYILI ‹fi KANUNUNA GÖRE UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI Kanun Mad. Ceza Mad. Fiil

2008 Y›l› Miktar YTL 01.01.2009 Aç›klama Tarihinden ‹tibaren ** 5754 - 08.05.2008 (TL)

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

*** 5763 - 26.05.2008

* 5728 - 23.01.2008 Tarihinden ‹tibaren

103

104

64 65

104 104

68 69

104 104

104

73 74

104 104

75 76

104 104

105/c

78/1

105/a

78/2

105/c

400

‹zin ücretini yasaya ayk›r› flekilde ödemek veya eksik ödemek Sözleflmesi fesh edilen iflçiye y›ll›k izin ücreti ödememek Y›ll›k izin yönetmeli¤inin esas usüllerine usüllerine ayk›r› olarak izni kulland›rmamak veya eksik kulland›rmak Çal›flma sürelerine ve buna dair yönetmelik hükümlerine uymamak Telafi çal›flmas› usüllerine uymamak K›sa çal›flma ve k›sa çal›flma ödene¤i düzenlemelerine uymamak Ara dinlenmesini uygulamamak Geceleri 7.5 saatten fazla çal›flt›rmak gece ve gündüz posta de¤ifltirmemek Çocuklar› çal›flt›rma yafl›na çal›flt›rma yasas›na ayk›r› davranmak Yer ve sualt›nda çal›flt›rma yasa¤›na uymamak Gece çal›flt›r›lma yasa¤›na uymamak Do¤um öncesi - sonras› sürelerde kad›n iflçiyi çal›flt›r›p ücretsiz izin vermemek ‹flçi özlük dosyas›n› düzenlememek Çal›flma sürelerine iliflkin yönetmeliklere muhalefet etmek ‹fl sa¤l›¤› ve güvenli¤i hükümlerine ayk›r› davranmak ‹fl sa¤l›¤› ve güvenli¤i tüzük ve yönetmeliklerine ayk›r› davranmak Kurma izni ve iflletme belgesi almadan iflyeri açmak Durdurulan ifli izin almadan devam ettirmek, kapat›lan iflyerini izinsiz açmak ‹fl sa¤l›¤› ve güvenli¤i kurulu kurulmas›, çal›flt›r›lmas› hükümlerine uymamak Madde hükümlerine ayk›r› olarak iflyeri hekimi çal›flt›rma ve iflyeri sa¤l›k birimi oluflturma yükümlülüklerine uymamak

179.00

200.00

Bu durumdaki her iflçi için

179.00 179.00

200.00 200.00

Bu durumdaki her iflçi için Bu durumdaki her iflçi için

904.00

1.012.00

Bu durumdaki her iflçi için

179.00 179.00

200.00 200.00

Bu durumdaki her iflçi için Bu durumdaki her iflçi için

904.00 904.00

1.012.00 1.012.00

904.00

1.012.00

904.00

1.012.00

904.00 904.00

1.012.00 1.012.00

904.00 904.00

1.012.00 1.012.00

1.000.00***

1.120.00

200.00***

224.00

1.000.00***

1.120.00

1.000.00***

1.120.00

1.000.00***

1.120.00

1.000.00***

1.120.00

Al›nmayan her ifl sa¤l›¤› ve güv. tedbiri her ay için

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler 15 - 4857 SAYILI ‹fi KANUNUNA GÖRE UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI Kanun Mad. Ceza Mad. Fiil

2008 Y›l› Miktar YTL 01.01.2009 Aç›klama Tarihinden ‹tibaren ** 5754 - 08.05.2008 (TL) * 5728 - 23.01.2008 Tarihinden ‹tibaren

105/d

105

92/2

107

96/1

107

96/2

107

102/a n ’da 09 .1 20 ren .0 a 01 ‹tib

A¤›r ve tehlikeli ifllerde 16 yafl›ndan küçükleri çal›flt›rmak veya yönetmelikte gösterilen yafl kay›tlar›na ayk›r› iflçi çal›flt›rmak A¤›r ve tehlikeli ifllerde mesleki e¤itim almam›fl iflçi çal›flt›rmak A¤›r ve tehlikeli ifllerde çal›flanlar için sa¤l›k raporu almamak 18 yafl›ndan küçük iflçiler sa¤l›k raporu almamak Gebe ve emzikli kad›nlar hakk›ndaki yönetmelik hükümlerine uymamak ‹fl sa¤l›¤› ve güvenli¤i yönetmeliklerine ayk›r› davranmak Teftifl s›ras›nda davete gelmemek, belge, bilgi ve ifade vermemek, gerekli olan belge ve delilleri getirmemek, göstermemek, ‹fl müfettifllerinin 92/1. f›krada yaz›l› görevlerini yapmak için kendilerine her çeflit kolayl›¤› göstermemek ve bu yoldaki emir ve isteklerini geciktirmek, yerine getirmemek ‹flverence ifade verenlere telkinde bulunmak veya kötü davranmak ‹flçiler ve di¤er kifliler taraf›ndan müfettiflin teftifl, denetleme, görevini yapmas›n› ve sonuçland›rmas›n› engellemek. Ücret, prim, ikramiye ve her türlü istihkaklar›n zorunlu oldu¤u halde özel olarak aç›lan banka hesab›na ödememesi

1.000.00***

1.120.00

500.00***

560.00

200.00***

224.00

200.00*** 1.000.00***

224.00 1.120.00

1.000.00*** 8.000.00*

1.120.00 8.960.00

8.000.00*

8.960.00

8.000.00*

8.960.00

100.00

112.00

Bu durumdaki her iflçi için Bu durumdaki her çocuk iflçi için

Her iflçi ve her ay için

16 - 3713 SAYILI TERÖRLE MÜCADELE KANUNU’NA GÖRE UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI Kanun Mad. Ek Md.1

Fiil Çal›flt›r›lmayan Her ‹flçi ‹çin ve Çal›flt›r›lmayan Her Ay ‹çin

2008 01.01 - 30.06 6.084.00 YTL

2009 01.07 - 31.12 6.387.00 YTL

01.01 - 30.06 6.660.00 TL

01.07 - 31.12 6.930.00 TL

401

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

*** 5763 - 26.05.2008

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

17 - 4904 Say›l› ‹flKur Kanununa Göre Uygulanacak ‹dari Para Cezalar› (01.01.2009'den ‹tibaren) Ceza Mad. Cezay› Gerektiren Fiil 20/a Yurt d›fl› ifl ve iflçi bulma faaliyetlerine iliflkin hizmet akitlerini Kuruma onaylatmayan özel istihdam bürolar›na her bir hizmet akdi için 20/b ‹fl Kur taraf›ndan istenilen bilgi ve belgelerle iflgücü piyasas›n›n izlenmesi için gerekli olan istatistiksel bilgileri talebin tebli¤i tarihinden itibaren onbefl gün içerisinde Kuruma vermeyen özel istihdam bürolar›na 20/c ‹flKur müfettifllerince istenilen bilgi, belge, kay›t ve defterleri onbefl gün içerisinde ibraz etmeyen özel istihdam bürolar›na ‹flçi isteme ve ifl araman›n düzene ba¤lanmas›na iliflkin çal›flmalar yapmak, iflgücünün yurt içinde ve yurt d›fl›nda uygun olduklar› ifllere yerlefltirilmelerine ve çeflitli ifller için uygun iflgücü bulunmas›na ve yurt d›fl› hizmet akitlerinin yap›lmas›na arac›l›k etmek, istihdam›nda güçlük çekilen iflgücü ile iflyerlerinin yasal olarak çal›flt›rmak zorunda olduklar› iflgücünün istihdamlar›na katk›da 20/d bulunmak, özel istihdam bürolar›na iliflkin Kuruma verilen görevleri yerine getirmek, iflverenlerin yurt d›fl›nda kendi ifl ve faaliyetlerinde çal›flt›raca¤› iflçileri temin etmesi ile tar›m ifllerinde ücretli ifl ve iflçi bulma arac›l›¤›na izin verilmesi ve kald›r›lmas›na iliflkin ifllemleri yapmaya ayk›r› davranan kiflilere ‹flKura onaylat›lmayan her bir yurt d›fl› hizmet akdi için ‹flten ayr›lma bildirgesini 15 günlük süre içinde iflKura göndermeyen iflverenlere her bir fiil için ayr› olmak üzere 20/e 4904 sy Kanunun 21. maddesinde belirtilen bilgi verme ve gizlilik hükümlerinde bildirim yükümlülü¤üne ayk›r› hareket eden özel kesim iflyerlerine (De¤iflik 26/05/2008-5763/23,md,) 20/f ‹fl arayanlara ve aç›k ifllere iliflkin bilgileri, ifl ve iflçi bulma faaliyeti d›fl›nda baflka bir amaçla kullanan bürolara ‹fl arayanlardan her ne ad alt›nda olursa olsun menfaat temin eden bürolara 20/g Yönetmelikte öngörülenler d›fl›nda ifl arayanlardan ücret al›nmas›na veya herhangi bir menfaat teminine yönelik sözlü ya da yaz›l› anlaflmalar, iflgücünün sigortas›z çal›flmas› veya sendikaya üye olmamas› ya da asgari ücretin alt›nda ücret ödenmesi koflullar›n› tafl›yan anlaflmalar, ifl arayan›n, di¤er özel istihdam bürolar›ndan veya Kurumdan hizmet almalar›n› engelleyen anlaflmalar yap›lmas› halinde 20/h ‹flKurdan izin belgesi almadan ifl ve iflçi bulmaya arac›l›k faaliyetinin bir iflyerinde veya 5187 say›l› Bas›n Kanununda yaz›l› araçlarla ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yay›n veya elektronik bilgi iletiflim araçlar› ve benzer yay›n araçlar›ndan biri ile ifllenmesi halinde bu fiili gerçeklefltiren gerçek veya tüzel kiflilere fiilin her bir tekrar›nda 20/› Kurumdan izin belgesi almadan ifl ve iflçi bulmaya arac›l›k faaliyeti gösteren kifliler ile Kurumdan izin almadan yurtd›fl›na iflçi götürmek isteyen kiflilere ait ifl ve iflçi bulma ilan›n›, 5187 say›l› Bas›n Kanununda yaz›l› araçlarla ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yay›n veya elektronik bilgi iletiflim araçlar› ve benzer yay›n araçlar› ile yay›nlayan gerçek ve tüzel kiflilere 20/j 4817 say›l› Yabanc›lar›n Çal›flma ‹zinleri Hakk›nda Kanun gere¤i çal›flma izni almayanlar için arac›l›k faaliyetinde bulunan gerçek ve tüzel kiflilere kifli bafl›na

402

Ceza Miktar› (TL) 336.00 672.00 1.344.00

2.240.00 56.000.00

336.00 2.240.00 2.240.00 2.240.00 11.200.00

2.240.00 11.200.00 22.400.00

5.600.00 5.600.00

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

Gelir Tutar› 425,13 452,44 479,71 507,00 534,28 565,19 596,12 627,04 657,95 688,86 719,80 750,71 860,29 960,34 1.060,37 1.160,41 1.260,45 1.360,47 1.460,51 1.560,54 1.660,58 1.760,60 1.860,65 1.960,69

Ayl›k Sigorta Primi 85,03 90,49 95,94 101,40 106,86 113,04 119,22 125,41 131,59 137,77 143,96 150,1 172,06 192,07 212,07 232,08 252,09 272,09 292,10 312,11 332,12 352,12 372,13 392,14

Ayl›k Sa¤l›k Primi 125,41 125,41 125,41 125,41 125,41 125,41 125,41 125,41 131,59 137,77 143,96 150,14 172,06 192,07 212,07 232,08 252,09 272,09 292,10 312,11 332,12 352,12 372,13 392,14

Ayl›k Toplam Prim 210,44 215,90 221,35 226,81 232,27 238,45 244,63 250,82 263,18 275,54 287,92 300,28 344,12 384,14 424,14 464,16 504,18 544,18 584,20 624,22 664,24 704,24 744,26 784,28

Pratik Bilgiler

Basamak 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

sosyal güvenlik

18/A- BA⁄-KUR PR‹M VE KESENEK TUTARLARI (YTL) 01.07.2008 - 30.09.2008

403

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

18/B- 5510 SAYILI KANUN - 4-(1)/b KAPSAMINDA (Ba¤-Kur) S‹GORTALILARIN PR‹M ORANLARI (01.10.2008’den itibaren) Sigorta Kolu Toplam (%) K›sa Vadeli Sigorta Kollar› Primi (‹fl Kazas› ve Meslek Hastal›¤›) 1 - 6,5 Malullük, Yafll›l›k ve Ölüm Sigortalar› Pirimi (Uzun Vade) 20 Genel Sa¤l›k Sigortas› Primi 12,5 Toplam 33,5 - 39 19- 5510 SAYILI KANUN - 4-(1)/b KAPSAMINDA (Ba¤-Kur) ÇALIfiAN EMEKL‹LER‹N SGDP ORANLARI (01.10.2008’den itibaren) SGDP Kesintisine Tabi Emekli Ayl›¤› 2008 2009 2010 2011 ve Y›l›nda (%) Y›l›nda (%) Y›l›nda (%) Sonras› (%) 4/b (Ba¤-Kur) Sigortal›lar›na ilgili y›l› Ocak ay›nda ödenen en yüksek yafll›l›k ayl›¤›n› geçmemek üzere, 12 13 14 15 emekli ayl›¤› üzerinden

Pratik Bilgiler

sosyal güvenlik

Pratik Bilgiler

404

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

B‹LD‹R‹M VE FORM DE⁄‹fi‹KL‹KLER‹NE TORBADAN CEZA ÇIKTI ! l Yahya ARIKAN * I-GENEL B‹LG‹: 03.07.2009 tarih ve 27277 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan 5904 Sa-

y›l› Gelir Vergisi Kanunu ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun ile; Birçok kanunda yap›lan de¤iflikliklerin yan› s›ra 213 say›l› Vergi Usul Kanununun Mükerrer 355. maddesinde de¤ifliklik yap›lm›flt›r.

Yap›lan de¤ifliklik sonras› madde metni afla¤›daki gibi olmufltur. VERG‹ USUL KANUNU Mükerrer Madde -355 Bu Kanunun 86, 148, 149, 150, 256 ve 257 nci maddelerinde yer alan

zorunluluklar ile mükerrer 257 nci madde uyar›nca getirilen zorunluluklara uymayan (Kamu idare ve müesseselerinde bilgi verme görevini yerine getirmeyen yöneticiler dahil);

1. Birinci s›n›f tüccarlar ile serbest meslek erbab› hakk›nda (5904 say›l›

Kanunun 22 inci maddesiyle de¤iflen ibare. Yürürlük; 01.08.2009) 1.000 Türk Liras›,

* ‹SMMMO Baflkan›

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

2. ‹kinci s›n›f tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazanc› basit usulde tes-

pit edilenler hakk›nda (5904 say›l› Kanunun 22 inci maddesiyle de¤iflen

ibare. Yürürlük; 01.08.2009) 500 Türk Liras›

3. Yukar›daki bentlerde yaz›l› bulunanlar d›fl›nda kalanlar hakk›nda

(5904 say›l› Kanunun 22 inci maddesiyle de¤iflen ibare. Yürürlük; 01.08.2009) 250 Türk Liras›

Özel usulsüzlük cezas› kesilir.

Bu hükmün uygulanmas› için, bilgi ve ibraz ödevinin yerine getirilme-

siyle ilgili olarak yap›lacak tebli¤lerde bilginin verilmesi için tayin olunan sü-

rede cevap verilmemesi, eksik veya yan›lt›c› bilgi verilmesi veya defter ve belge ibraz› için tayin olunan süre ile defter ve belgelerin süresinde ibraz edilmemesi durumunda haklar›nda Kanunun ceza hükümlerinin uygulanmas› cihetine gidilece¤inin ilgililere yaz›l› olarak bildirilmesi flartt›r.

(5904 say›l› Kanunun 22 inci maddesiyle eklenen f›kra. Yürürlük;

01.08.2009) Ancak, bu ödevlerin yerine getirilmesine iliflkin usul ve esas-

lar›n Maliye Bakanl›¤›nca yap›lan düzenleyici idari ifllemlerle duyurulmas› halinde, ilgililere ayr›ca yaz›l› olarak bildirilme flart› aranmaz.

Özel usulsüzlük cezas› kesilmesine ra¤men mecburiyetleri yerine getir-

meyenlere yeniden süre verilerek bu mecburiyetleri yerine getirmeleri tebli¤ olunur. Verilen sürede bu mecburiyetlerin yerine getirilmemesi halinde yukar›da yaz›l› özel usulsüzlük cezalar› bir kat art›r›larak uygulan›r.

Tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumlar› veya posta ida-

relerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunlulu¤una uymayan mükelleflerden her birine, her bir ifllem için bu maddeye göre uygulanan cezalardan

az olmamak üzere iflleme konu tutar›n % 5'i nispetinde özel usulsüzlük cezas› kesilir. Bu flekilde ceza kesilen mükellefler hakk›nda üçüncü f›kra hükmü

uygulanmaz. Elektronik ortamda beyanname verilmesi mecburiyetine uyulmamas› halinde kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezas›, beyannamenin kanuni süresinin sonundan bafllayarak elektronik ortamda 15 gün içinde verilmesi halin-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

de 1/4 oran›nda, bu sürenin dolmas›n› takip eden 15 gün içinde verilmesi halinde ise 1/2 oran›nda uygulan›r. (5904 say›l› Kanunun 22 inci maddesiyle eklenen f›kra. Yürürlük; 01.08.2009) Elektronik ortamda verilme zorunlulu¤u getirilen bildirim veya formlara iliflkin olarak süresinden sonra düzeltme amac›yla verilen bildirim ve formlar›n, belirlenen sürelerin sonundan itibaren 10 gün içinde verilmesi halinde özel usulsüzlük cezas› kesilmez, takip eden 15 gün içinde verilmesi halinde ise kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezas› 1/2 oran›nda uygulan›r. (5904 say›l› Kanunun 22 inci maddesiyle eklenen f›kra. Yürürlük; 01.08.2009) Elektronik ortamda beyanname ile bildirim ve form verme mecburiyetine uymayanlara bu maddeye göre ceza kesilmesi halinde, 352 nci maddenin birinci derece usulsüzlüklerle ilgili (1) numaral› bendi ile ikinci derece usulsüzlüklerle ilgili (7) numaral› bendi uyar›nca ayr›ca ceza kesilmez. II-CEZA UYGULAMASI ‹LE ‹LG‹L‹ DE⁄ERLEND‹RMELER‹M‹Z: 1)-Vergi mükelleflerine ait ayl›k, üç ayl›k, y›ll›k vergi beyannamelerin ve bildirimlerin, (Ba, Bs formlar›) E-Beyanname sistemi ile Elektronik ortamda verilmesi zorunlu tutulmufltur. Teknolojinin geliflmesi ile getirilen bu zorunluluk biz meslek mensuplar›n›n ifllemlerini kolaylaflt›rd›¤› kadar maliyetlerini art›rm›flt›r.Gelir ‹daresi için de zaman ve emek tasarrufu sa¤lam›flt›r. 2)-Zorunluluklar›n bafllamas› ile birlikte süresinde verilen beyannamelerin düzeltilmesinde Özel Usulsüzlük cezas› uygulanmamaktad›r. Ancak; Bildirimlerin (Ba-Bs formlar›n›n) düzeltilmesinde VUK 381 seri nolu Genel Tebli¤ine göre Özel usulsüzlük cezas› kesilmektedir. Hukuka ayk›r› olarak kesilen cezalar için binlerce dava aç›lm›fl ve aç›lan davalar›n büyük bir ço¤unlu¤u mükellefler lehine sonuçlanm›flt›r. Maliye Bakanl›¤› yapm›fl oldu¤u ifllemin kanunsuz oldu¤unu görmüfl olacak ki, ceza sistemini yukar›da belirtilen Mük.Madde 355 kapsam›na alm›flt›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3)-Madde metninden anlafl›laca¤› gibi eskiden oldu¤u gibi ayl›k, üç ay-

l›k ve y›ll›k vergi beyannamelerinin süresinde elektronik ortamda verilmesi

halinde yap›lacak düzeltmeler için de¤ifliklik den sonrada Özel Usulsüzlük Cezas› kesilmeyecektir.

Ancak; Elektronik ortamda süresinde verilen Bildirim ve Formlar (Ba-

Bs) için yap›lan düzeltmeler, belirlenen sürelerin sonundan itibaren 10 gün

içinde verilmesi halinde özel usulsüzlük cezas› kesilmeyecektir. Takip eden 15 gün içinde verilmesi halinde ise kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezas› 1/2 oran›nda kesilecektir. Düzeltme bu tarihlerden sonra verilmesi halinde cezan›n tamam› kesilecektir.

4)-Vergi Beyannameleri, mükelleflerin vergi kanunlar›na göre vergilen-

dirilecekleri konular›, matrahlar›, hesaplanan ve ödenecek vergilerin gösterildi¤i bir iradi belgedir. Aksi ispat olunana kadar idarece kabul edilmek zorun-

da olan bu beyannamelerin süresinde verilmesi halinde, daha sonraki süreçte düzeltme yap›lmas›nda özel usulsüzlük cezas› uygulanmaz iken, vergi idare-

sinin bilgilendirilmesi amac› ile verilen bildirim ve formlar›n düzeltilmesine ceza uygulanmas›n›n hukukun temel ilkelerine ayk›r› oldu¤unu düflünmekte-

yiz. Dünyan›n hiçbir yerinde vergi mükelleflerince düzeltilen form ve bildirimlere ceza uyguland›¤›n› zannetmiyoruz. III- ÇÖZÜMÜ ÖNER‹LER‹M‹Z: Odam›z, bildirim ve formlar›n düzeltilmesinde ceza kesilmemesi konu-

sunu TÜRMOB arac›l›¤› ile Maliye Bakanl›¤›na yasa ç›kmadan iletmifltir.

Ancak; önerimizin aksine, kanundaki eski ceza tutarlar› biraz hafifletile-

rek yeniden düzenlenmifltir.

Bildirim ve formlar›n›n düzeltilmesi amac› ile verilen “Düzeltmeler”

için kesilecek cezalar›n kald›r›lmas› için yeni bir yasa de¤iflikli¤inin yap›lma-

s›; yasal düzenlemelerin yap›laca¤› tarihe kadar Bakanlar Kurulunun VUK Mük.Md.414 göre yetkisini kullanmal›d›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

IV- SONUÇ Meslek mensubu teknolojideki de¤iflimlere h›zla uyum sa¤lamaktad›r.

Meslek mensuplar›na iliflkide oldu¤u tüm kurum ve kurulufllar›nda bu de¤i-

flimlere uygun teknolojik alt yap›lar›n› gelifltirerek yard›mc› olmal›d›rlar.Karfl›l›kl› bu uyum kamu yarar›na olacakt›r.

Örne¤in, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun ç›kard›¤› son yönetmeliklerle üç

kuruma ayr› ayr› yap›lan bildirimleri önerilerimiz do¤rultusunda birlefltirerek getirmifl oldu¤u kolayl›klardan dolay› teflekkür ederiz.

Ayn› anlay›fl› baflta Gelir ‹daresi olmak üzere di¤er kurumlardan da bek-

lemekteyiz. Bunun gerçekleflmesi hem meslek mensubuna hem kurumlara hem de toplumumuza yarar sa¤layacakt›r.

REFEREED PAPERS

YAZILAR

HAKEML‹ YAZILAR

HAKEML‹

REFEREED PAPERS

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ALACAKLARDA AMORT‹SMAN (KARfiILIKLAR): l ‹brahim ERCAN* 1-G‹R‹fi: ‹flletme alacaklar›ndan de¤erini tamam›n› kaybedenler do¤rudan, tahsili

flüpheli hale gelenler ise, karfl›l›k ayr›lmak suretiyle zarar yaz›l›r. De¤ersiz ve

flüpheli alacaklar›n gider yaz›lmas› esas›nda bir amortisman uygulamas›d›r. Bu yaz›m›zda de¤ersiz ve vazgeçilen alacaklar ile flüpheli alacaklar›n de¤erleme esaslar› üzerinde durulacakt›r.

2- DE⁄ERS‹Z ALACAKLAR: Bilanço ve iflletme esas›nda defter tutan tüccarlar ile bilanço ve zira-

i iflletme esas›nda defter tutan çiftçilere, VUK’nun (Vergi Usul Kanunu) 322. maddesiyle, de¤ersiz alacaklar›n› mukayyet de¤erleri üzerinden zarar yazabilme imkan› getirilmifltir.

Söz konusu maddede, “Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya

göre tahsiline art›k imkan kalmayan alacaklar de¤ersiz alacakt›r.

De¤ersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf de¤erlerini

kaybederler ve mukayyet k›ymetleriyle zarara geçirilerek yok edilirler.

‹flletme hesab› esas›na göre defter tutan mükelleflerin bu madde hükmü-

ne giren de¤ersiz alacaklar›, gider kaydedilmek suretiyle yok edilirler.” Hükmü yer almaktad›r.

* Vergi Denetmeni

129

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

2.2- De¤ersiz Alacak Say›lma fiartlar›: Alaca¤›n, de¤ersiz alacak niteli¤inde kabul edilebilmesi için flu flartlar›

tafl›mas› gerekmektedir.

a) Alacak ifl ve iflletme ile ilgili olmal›; De¤ersiz alacak niteli¤ini kazanacak alaca¤›n normal ve mutad olarak

iflletmenin faaliyeti sonucu do¤mas› ve iflletmenin kar›na etkide bulunmufl olmas› gerekir.(Öztürk, 2006, 136) ‹flletme sahip ve ortaklar›n›n flahsi alacak-

lar› sonradan iflletme alacaklar› aras›na dahil edilse bile de¤ersiz alacak kabul edilip zarar yaz›lamaz.

b) Alacak gerçek usulde vergilendirilen mükelleflere ait olmal›; Bir alaca¤›n de¤ersiz alacak olarak kabul edilebilmesi için alaca¤›n ya

bilanço esas›nda ya da iflletme hesab› esas›nda defter tutan iflletmeye ait olmas› gerekir.

Bilanço usulünde defter tutan mükellefler, de¤ersiz alaca¤› bu niteli¤i

kazand›¤› tarihte mukayyet de¤eriyle zarar yazmak suretiyle, iflletme hesab› esas›nda defter tutan mükellefler ise de¤ersiz alacaklar›n› gider yazmak suretiyle, yok edebilirler.

c) Alacak ticari ve zirai kazanc›n elde edilme ve idame edilmesiyle

ilgili olmal›;

Ticari ve zirai kazanc›n elde edilmesi ve idame edilmesiyle ilgili olan alacaklar gerekli flartlar oluflmas› halinde de¤ersiz alacak olarak kabul edilip giderlefltirilebilir. Alacak, ticari ve zirai faaliyet neticesinde oluflmal› ve ticari ve zirai faaliyetle do¤rudan ilgili olmal›d›r. Buna göre, hat›r senedi ve çe-

130

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

flitli kefaletlerden do¤an alacaklar faaliyetle do¤rudan ilgili olmad›¤› için, de¤ersiz alacak kabul edilip zarar yaz›lmaz d) Alacak has›lat olarak iflletme hesaplar›na intikal ettirilmifl olmal›; Ticari ve zirai kazançta tahakkuk esas› geçerlidir. Bu nedenle, sat›fl has›latlar›n›n an›nda tahsili has›lat kayd› için önemli de¤ildir. Sat›fl has›latlar› an›nda tahsil edilse de, edilmese de has›lat olarak kaydedilirler. Bedeli tahsil edilmeyen alacaklar›n sonradan tahsilinin imkans›z hale gelmesi durumunda zarar yaz›labilirler. Ancak, de¤ersiz alaca¤›n zarar yaz›labilmesi için, has›lat olarak kay›tlara al›nm›fl olmas› gerekir. Has›lata dahil olmayan de¤ersiz alacaklar zarar olarak yaz›lamaz. Bu do¤rultuda, mal al›m› için verilen avanslar has›lat olmad›¤› için, de¤ersiz alacak kabul edilemez. 2.3- De¤ersiz Alaca¤›n Zarar Yaz›lma fiartlar›: De¤ersiz alacaklar VUK 322. maddesine göre iki flartla zarar yaz›labilmektedir. Bunlar; a) Kazai hüküm; Kazai hükümden maksat, alaca¤›n tahsil edilme imkan›n›n tamamen ortadan kalkt›¤›n› hükme ba¤layan bir mahkeme karar›n›n mevcudiyetidir.(Özbalc›, 2007, 838) Alacak için tüm kanuni yollar denenmifl, ancak tüm bunlara ra¤men alacak tahsil edilememifl ve alaca¤›n tahsilinin imkans›z oldu¤u da mahkeme karar›yla ortaya konulmufltur. b) Kanaat verici vesika; Kanaat verici vesikadan ne anlafl›lmas› gerekti¤i VUK’da aç›klanmam›fl. Ancak VUK'un ikinci kitab›nda kanaat verici vesika olarak kabul edilebilecek

131

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

vesikalar›n neler olabilece¤i belirtilmifltir. Kanat verici vesikalara örnek olarak flunlar gösterilebilir. gösterilebilir. -Konkordato anlaflmas›,

-Alacaktan vazgeçildi¤ini gösteren mahkeme tutanaklar›,

-Borçlunun varl›k b›rakmadan öldü¤ü ve mirasç›lar›n miras› reddetti¤i-

ni gösteren belgeler,

-Borçlunun kesin olarak yurt d›fl›na ç›kt›¤› ve haczi kabil mal› olmad›¤›-

n› gösteren belgeler,

-Gerek do¤uflu, gerekse vazgeçilmesi bak›m›ndan, belli ve inand›r›c› se-

bepleri olmak flart› ile alacaktan vazgeçildi¤ini gösteren anlaflmalar.(Özbalc›, 2007, 838)

Alaca¤›n kazai hüküm veya kanaat verici vesikayla de¤ersiz alacak ol-

du¤u kesinleflti¤i takdirde zarar yaz›labilecektir.

2.4- De¤ersiz Alacaklar ‹le ‹lgili Özellikli Durumlar: Aciz vesikas› alan bir alacakl›n›n alaca¤› de¤ersiz alacak olarak ka-

bul edilebilir mi?

Aciz vesikas›, icra takibi halinde borçlunun haczedilen bütün mallar›n›n

sat›fl› sonucu alacakl›lar›n, alacaklar›na kavuflamamalar› halinde alamad›klar› k›s›m için kendilerine verilen belgedir. Aciz vesikas› bir alaca¤›n de¤ersiz hale gelebilmesi için yeterli de¤ildir. Bir alaca¤›n de¤ersiz hale gelmesi için tah-

sil imkan›n›n kalmam›fl olmas› gerekir. Tahsil imkan›n›n kalmam›fl olmas› için, öncelikle tahsil için bütün yasal yollara baflvurulmas› ve yap›lan baflvu-

ru ve takipler sonucunda alaca¤›n ödenmeyece¤i veya paran›n tahsil edilme-

sinin olanaks›z hale gelmifl oldu¤unun mahkeme karar› ile tespit edilmesi gerekir.(Öztürk, 2006, 140)

132

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

2.5- De¤ersiz Alaca¤›n Zarar Yaz›laca¤› Dönem: Alacak, de¤ersiz duruma geldi¤i y›l hesaplar›na zarar olarak intikal etti-

rilir. ‹lgili oldu¤u dönemde zarar yaz›lmayan alacak, sonraki y›llarda zarar yaz›lamaz.

3- fiÜPHEL‹ ALACAKLAR: VUK 323. maddesinde, “Ticari ve zirai kazanc›n elde edilmesi ve idame

ettirilmesi ile ilgili olmak flart›yla;

1. Dava veya icra safhas›nda bulunan alacaklar;

2. Yap›lan protestoya veya yaz› ile bir defadan fazla istenilmesine ra¤-

men borçlu taraf›ndan ödenmemifl bulunan dava ve icra takibine de¤meyecek derecede küçük alacaklar; flüpheli alacak say›l›r.

Yukar›da yaz›l› flüpheli alacaklar için de¤erleme gününün tasarruf de¤e-

rine göre pasifte karfl›l›k ayr›labilir. Bu karfl›l›¤›n hangi alacaklara ait oldu¤u karfl›l›k hesab›nda gösterilir. Teminatl› alacaklarda bu karfl›l›k teminattan geri kalan miktara inhisar eder.

fiüpheli alacaklar›n sonradan tahsil edilen miktarlar› tahsil edildikleri

dönemde kar-zarar hesab›na intikal ettirilir.”

fiüpheli alacaklarda, de¤ersiz alacaklarda oldu¤u gibi do¤rudan gider

yazma uygulamas› yoktur. fiüpheli alacaklar için, flüpheli hale geldikleri dönemde karfl›l›k ayr›l›r ve karfl›l›k hesaplar›nda izlenir.

Karfl›l›k ay›rmak suretiyle zarar yaz›lan alacak sonradan tahsil edildi¤in-

de karfl›l›k hesab› kapat›larak kara al›n›r.

Tahsil imkan› tamamen ortadan kalkmamakla birlikte, has›lat›n vergi

matrah›na dahil edilmesi nedeniyle mükellefi zor durumda b›rakacak alacak-

lar›, kanun koyucu flüpheli alacak sayarak karfl›l›k ayr›lmak suretiyle gider yazmas›na imkan tan›m›flt›r.(Özyer, 2001, 508)

Karfl›l›klar, VUK’un 288. maddesinde, “Has›l olan veya beklenen fakat

133

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

miktar› kat›yetle kestirilemeyen ve teflebbüs için borç mahiyetini arz eden bel-

li baz› zararlar› karfl›lamak maksad›yla hesaben ayr›lan mebla¤lara karfl›l›k

denir.” flekilde tan›mlanm›flt›r. Buna göre, karfl›l›k ayr›lacak flüpheli alacakla-

r›n tahsil edilemeyece¤i henüz kesinlik kazanmam›flt›r. Ancak, söz konusu alaca¤›n gelecekte tahsil imkan›n›n ortadan kalkmas›ndan dolay› gerçeklefle-

bilecek bir zarar bulunmaktad›r. Bundan dolay›, VUK’un 323. maddesinde

belirtilen flartlar› tafl›yan flüpheli alacaklar için pasifte karfl›l›k ay›rma imkan› getirilmifltir.

Söz konusu karfl›l›klar›n, karfl›l›k hesaplar›nda izlenmesinden dolay›,

flüpheli alacaklara karfl›l›k yaln›zca bilanço esas›nda defter tutan mükelleflerce ayr›labilmektedir.

Teminata ba¤lanm›fl alacaklar için karfl›l›k ayr›lmaz, ancak teminat› aflan

tutarda bir alacak mevcutsa, teminat› aflan k›s›m için karfl›l›k ayr›labilir. 3.2- fiüpheli Alacak Say›lma fiartlar›:

VUK 323. maddesinde afla¤›da belirtilen durumlarda bir alaca¤›n flüphe-

li hale gelece¤i belirtilmifltir. Buna göre;

a) Dava ve icra safhas›nda bulunan alacaklar; Dava ve icra safhas›nda bulunan alacaklar flüpheli alacak say›larak, kar-

fl›l›k ayr›labilmektedir. Bir alaca¤›n süresinde tahsil edilememesi dolay›s›yla mahkeme veya icraya baflvurulmak suretiyle alaca¤›n tahsiline geçilmifl olma-

s›, alaca¤›n flüpheli alacak niteli¤i kazanmas› için yeterlidir. Ancak, dava için

yaln›zca müracaat yeterli de¤ildir. Müracaat sonras› ciddi bir takip gerekir. Müracaat yap›l›p, takip edilmeyen alacaklar için ayr›lm›fl olan karfl›l›klar zarar olarak kabul edilemez.

134

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

b) Yap›lan protestoya veya yaz› ile bir defadan fazla istenmesine

ra¤men borçlu taraf›ndan ödenmemifl bulunan, dava ve icra takibine de¤meyecek derecede küçük alacaklar;

Bu nitelikteki alacaklar›n senetli veya senetsiz olmas› önemli de¤ildir.

Alacak, protesto edilmesine veya yaz› ile bir defadan fazla istenmesine ra¤-

men borçlu taraf›ndan ödenmemifl olmal›d›r. Ayr›ca, alacak tutar›n›n dava ve icra takibine de¤meyecek ölçüde düflük olmas› gerekir. Bu tutar›n belirlenmesinde dava ve icra masraflar› ölçü olarak al›nabilir.

Senetli alacaklar, noter arac›l›¤›yla gerçeklefltirilen protesto ile istenebil-

mektedir. Senede ba¤l› olmayan alacaklar mükellefin defter kay›tlar›nda gö-

rülebilir. Bu alacaklar kredili sat›fllar sonucu oluflan alacaklar olup vadeleri

kesin olarak belli de¤ildir. Bu nitelikteki alacaklar›n ticari teamüllere göre normal say›labilecek bir vadede ödenmemesi halinde, kesin bir ödeme süresi tayin olunur. Bu süre içerisinde de ödenmeyen alacaklar, protesto edilir veya yaz› ile istenir. Yaz› ile isteme üçüncü flah›slar›n bu konuda kanaatlerini sa¤-

layacak nitelikte olan belgelerle gerçeklefltirilmelidir. Buna ra¤men tahsil olunamayan küçük alacaklar›n flüpheli hale geldi¤i kabul edilir.

3.3- fiüpheli Hale Gelen Alaca¤a Karfl›l›k Ay›rma fiartlar›: a) Bilanço esas›nda defter tutma; fiüpheli alacaklara karfl›l›k yaln›zca bilanço esas›nda defter tutan tüccar

ve çiftçiler taraf›ndan ayr›labilmektedir. ‹flletme hesab› esas›nda defter tutan

tüccar ve çiftçiler flüpheli hale gelen alacaklar› için karfl›l›k ay›ramazlar. VUK 323'de flüpheli alacaklar için, de¤erleme günündeki tasarruf de¤erine göre pa-

sifte karfl›l›k ayr›labilece¤i belirtilmifltir. Dolay›s›yla, bu nitelikteki bir ifllem

bilanço esas›nda defter tutmak gerekir. iflletme esass›nda tutulan defterler muhteviyat› itibariyle bu iflleme uygun de¤ildir.

135

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

b) Alacak ifl ve iflletme ile ilgili olmal›; Karfl›l›k ayr›lacak flüpheli alacak iflletmenin faaliyet konusuyla ve dola-

y›s›yla iflletmeyle ilgili olmal›d›r. ‹flletme sahip ve ortaklar›n›n flahsi alacaklar› sonradan iflletme alacaklar› aras›na dahil edilse bile de¤ersiz alacak kabul edilip zarar yaz›lamaz.

c) Alacak ticari ve zirai kazanc›n elde edilmesi ve idame ettirilmesi

ile ilgili olmal›;

fiüpheli alacak karfl›l›¤› ticari ve zirai kazanç sahipleri taraf›ndan, ticari

ve zirai kazanc›n elde edilmesi ve idame edilmesi ile ilgili olan alacaklar› için di¤er flartlar›n oluflmas› halinde karfl›l›k ayr›labilir. Bu nitelikte olmayan flüpheli alacaklar için karfl›l›k ayr›lamayacakt›r. d) Alacak teminats›z olmal›, fiüpheli alacak karfl›l›¤› ay›rabilmek için alaca¤›n teminats›z olmas› ge-

rekir. Bir k›sm› teminatl› alacaklarda karfl›l›k yaln›zca teminat›n d›fl›nda kalan miktar için ayr›labilir. Bun göre, menkul rehni ve gayri menkul ipote¤i fleklin-

de ayni bir teminata ba¤lanm›fl alacaklar için karfl›l›k ayr›lamamaktad›r. Kefalete ba¤l› alacaklarda teminata ba¤l› kabul edilir ve karfl›l›k ayr›lamaz.

Adi ortakl›¤›n borçlar›ndan, ortaklar flahsen ve müteselsilen sorumludur-

lar. Bu nedenle, adi ortakl›ktan olan alacak dolay›s›yla karfl›l›k ayr›labilmesi için, ortaklardan her biri hakk›nda takibat yap›lmas› gereklidir. Ayr›ca, borç-

lunun vadesinde borcunu ödememesi halinde mallar›na haciz konulmas› ala-

ca¤›n teminatl› hale gelmesini sa¤lamakta olup bu nitelikteki alacaklar için de karfl›l›k ayr›lamamaktad›r.(Özbalc›, 2007, 840)

136

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3.4- fiüpheli Alacak Kar›l›¤› Uygulamas›nda Özellikli Durumlar: a) Adi ortakl›ktan olan alacaklar; Adi ortakl›¤›n tüzel kiflili¤i yoktur. Ortaklar adi ortakl›¤›n borçlar›ndan

flahsen ve müteselsilen sorumludurlar. Bu sorumluluk için borç do¤uran iflle-

min ortakl›k ad›na yap›ld›¤›n›n bilinmesi gerekir. Bu nedenle, adi ortakl›klar-

da alacak dolay›s›yla karfl›l›k ayr›labilmesi için ortaklardan her biri hakk›nda takibat yap›lmas› gerekir.

b) Kolektif flirketlerden olan alacaklar; Kolektif flirket bir flah›s flirketidir. Bu sebeple, flirketin borçlar›ndan ve

taahhütlerinden dolay› ortaklar müteselsilen ve bütün flahsi mal varl›klar›yla sorumludurlar. Kolektif flirketten olan alacaklardan dolay›, flüpheli alacak kar-

fl›l›¤› ayr›labilmesi için flirket tüzel kiflili¤i ve flirket ortaklar› nezdinde de takibata giriflilmesi ve giriflimin sonuçsuz kalmas› gerekmektedir. c) Kamu kurum ve kurulufllar›ndan olan alacaklar; Kamu kurum ve kurulufllar›ndan olan alacaklar için karfl›l›k ayr›l›p ayr›-

lamayaca¤› konusunda tereddütler bulunmaktad›r. Maliye Bakanl›¤›’n›n 29.09.1995 tarih ve 1300-220/7897 say›l› muktezas›nda; Kamu idare ve mü-

esseselerindeki alacaklar› için karfl›l›k ayr›lmas› söz konusu olamaz. Çünkü, kamu idare ve müesseselerinden alaca¤›n tahsil edilememesi mümkün de¤ildir. Denilerek, bu konuya aç›kl›k getirmifltir. Dolay›s›yla, kamu kurum ve kurulufllar›ndan olan alacaklar için karfl›l›k ayr›lmas› mümkün de¤ildir.

137

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

d) Katma de¤er vergisinin durumu; 334 s›ra no.lu VUK Genel Tebli¤i’nde; VUK’un 323. maddesinde bir alaca¤›n flüpheli bir alaca¤›n flüpheli alacak olarak de¤erlendirilmesinde aran›lan flartlar›n belirtildi¤i, katma de¤er vergisinin de, ekonomik faaliyetlerin do¤al bir sonucu olarak ortaya ç›kan ve iflletmenin al›fllar› s›ras›nda ödenen, iflletme alacaklar›n›n bir unsurunu teflkil eden ve do¤rudan do¤ruya mal veya hizmet tesliminden veya ifas›ndan kaynaklanan bir alacak oldu¤u belirtilerek, katma de¤er vergisinden kaynaklanan alacak için flüpheli alacak karfl›l›¤› ayr›labilmesinin alaca¤›n ilgili dönemin kay›tlar›na girmesi ve katma de¤er vergisi beyannamelerinde beyan edilmesi halinde mümkün olaca¤› belirtilmifltir. Buna göre VUK’un 323. maddesinde belirtilen flartlar›n oluflmas›, alaca¤›n ilgili döneme kay›tlar›na intikal etmesi ve KDV beyannamelerinde beyan edilmesi halinde, KDV için karfl›l›k ayr›labilecektir. e)Verilen avanslar›n durumu; Mal veya hizmet al›m›ndan önce mal ve hizmetin bedeline mahsuben yap›lan ödemeye avans denmektedir. Bu nitelikte yap›lan ödemeler henüz gelir oluflmad›¤›ndan has›lat hesaplar›na intikal ettirilmez. Dolay›s›yla, verilen avanslar ticari ve zirai kazanc›n elde edilmesi ve ticari ifl ve iflletmeyle ilgili olsa da has›lat olarak kay›tlara intikal ettirilmedi¤inden verilen avanslardan dolay› oluflan alacaklar için karfl›l›k ayr›lamaz. f) Aciz vesikas›na ba¤lanan alacaklar; Aciz vesikas›, düzenlendi¤i s›rada borçlunun borcunu ödeyecek durumda oldu¤unu gösteren bir belgedir. Ancak, bu belge borçlunun borcunu hiçbir zaman ödeyemeyece¤i anlam›na gelmedi¤inden, aciz belgesine ba¤lanan bir alacak de¤ersiz alacak say›lmasa da bu alacak için flüpheli alacak karfl›l›¤› ayr›labilir. 138

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

g) Konkordato halinde flüpheli alacak; Konkordato, borçlunun alacakl›lar›n›n en az üçte iki ço¤unlu¤uyla yap-

t›¤› ve anlaflmay› kabul etmeyen di¤er alacakl›lar› da ba¤layan, alacakl›lar›n

alacaklar›n›n belli bir yüzdesinden vazgeçtiklerini belirleyen bir anlaflmad›r. Alacakl›lar›n kendi istekleri do¤rultusunda alacaklar›n›n tahsilinden vazgeçmeleri halinde vazgeçilen alacaklardan bahsedilebilir. fiüpheli alacak karfl›l›¤› ayr›lmas› söz konusu de¤ildir.

h) Haciz ifllemi uygulanan alacaklar; Borçlunun borcunu vadesinde ödememesi halinde mallar›na haciz ko-

nulmas›, alaca¤›n teminata ba¤land›¤›n› gösterir ve teminatl› alacaklar için karfl›l›k ayr›lamaz.

›) Hat›r senetleri ve çekleri; Ticari ve zirai kazanc›n elde edilmesi ve ticari ifl ve iflletmeyle do¤rudan

ilgili olmayan gerçek bir al›fl verifle dayanmayan ve amac› iflletmelerin finans-

man ihtiyac›n› karfl›lamak olan hat›r senedi ve çeklerinden oluflan alacaklar için karfl›l›k ayr›lmayacakt›r.

i) Yabanc› para cinsinden alacaklar; Yabanc› para cinsinden olan ve flüpheli hale gelen alacaklar için karfl›-

l›k ayr›lmas›na karar verilmesi durumunda, bu alacaklar nedeniyle de¤erleme gününde hesaplanan kur farklar› için de karfl›l›k ayr›labilecektir. Bu durumda,

de¤erleme gününde kur fark› geliri hesaplanacak, ancak ayn› tutarda karfl›l›k ayr›lmak suretiyle bu tutar gider hesaplar›na yans›t›lacakt›r.(Pehlivan, 405406, 73)

139

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 fiüpheli alacaklar için karfl›l›k ayr›lmas›n› düzenleyen hükümler aç›s›n-

dan borçlunun yurtiçinde veya yurt d›fl›nda olmas›nda bir farkl›l›k bulunmamaktad›r. Yurtd›fl›ndan olan alacaklar için karfl›l›k ayr›labilmesi için, hem

VUK’da hem de 32 say›l› Türk Paras›n›n K›ymetini Koruma Hakk›nda Kanun’a iliflkin 91-32/5 say›l› tebli¤de aran›lan flartlar›n bulunmas› gerekmektedir. Söz konusu tebli¤in 22/V-i maddesi, yurtd›fl›ndan olan alacaklar›n flüphe-

li hale gelmeleri için dava aç›lm›fl olmas› ve bu belgelerin d›fl temsilcilikleri-

mize onaylat›lmas› veya Lahey Devletler Özel Hukuku Konferans› çerçevesinde haz›rlanan Yabanc› Resmi Belgelerin Tasdik Mecburiyetinin Kald›r›l-

mas› Sözleflmesi hükümlerine göre onaylat›lmas› gerekmektedir.(Beyanname düzenleme k›lavuzu, 2009, 1126)

3.5- fiüpheli Alaca¤a Karfl›l›k Ayr›laca¤› Zaman: fiüpheli alaca¤a karfl›l›k ay›rma ifllemi alacaklarda amortisman uygula-

mas› olup, amortisman uygulamas›nda önceden ve sonradan amortisman ay›rma söz konusu de¤ildir. Amortisman ilgili oldu¤u hesap döneminde ayr›l›r.

Buna paralel olarak, flüpheli alacaklarda karfl›l›k alaca¤›n flüpheli hale geldi¤i dönemde ayr›lmakta ve alaca¤›n flüpheli hale geldi¤i dönemden önce veya sonra karfl›l›k ayr›lamamaktad›r.

4- VAZGEÇ‹LEN ALACAKLAR: Vazgeçilen alacaklar›n zarar yaz›labilece¤i, VUK 324. maddesinde be-

lirtilmifltir. Söz konusu maddede, “Konkordato veya sulh yolu ile al›nmas›n-

dan vazgeçilen alacaklar, borçlunun defterlerinde özel bir karfl›l›k hesab›na al›n›r. Bu hesab›n muhteviyat› alacaktan vazgeçildi¤i y›l›n sonundan bafllaya-

rak üç y›l içinde zararla itfa edilmedi¤i takdirde kar hesab›na naklolunur.” Hükmüne yer verilmifltir.

140

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Vazgeçilen alacak konkordato anlaflmas› veya sulh yoluyla oluflmakta-

d›r. Bu flekilde söz konusu alacak, alacakl› için de¤ersiz alacak niteli¤ini de

kazanm›fl olur. Ancak, de¤ersiz alacak için gerekli olan kazai hüküm veya ka-

naat getirici bir belge, bu flekilde de¤ersiz alacak haline gelen alacaklar için gerekli de¤ildir. Alacakl›, konkordato veya sulh yoluyla alaca¤›ndan vazgeç-

mektedir. Konkordato veya sulh anlaflmas›, vazgeçilen alaca¤›n kanunda belirtilen flartlarda zarar yaz›lmas› için yeterlidir.

Vazgeçilen alacak, borçlu yönünden bir gelir ya da kar niteli¤inde olup,

alacaktan vazgeçildi¤i y›ldan itibaren üç y›l süreyle karfl›l›k hesab›nda tutulur. Bu süre içerisinde ortaya ç›kacak zarar ile mahsup edilir. Mahsup edilemeyen karfl›l›k belirtilen süre sonunda gelir hesaplar›na aktar›l›r.

Vazgeçilen alaca¤›n karfl›l›k hesab›nda tutulabilmesi için gerekli flartlar; a) Bilanço esas›nda defter tutmak; Vazgeçilen alaca¤› karfl›l›k hesab›nda izlemek için bilanço esas›nda def-

ter tutmak gerekir. ‹flletme hesab› esas›nda, konkordato veya sulh yoluyla vazgeçilen alacaklar› alacakl› gider, borçlu ise gelir olarak kay›tlar›na al›r. b) Konkordatoya gidilmesi, Konkordato ‹cra ‹flas Kanununda düzenlenmifltir. Konkordatoda, iyi ni-

yetli tacir veya di¤er borçlular, alacakl›lar›yla ‹cra ‹flas Kanunu hükümleri dahilinde anlaflarak borçlar›n›n bir k›sm›n› ödemekten kurtulmaktad›r. c) Sulh yolu;

Sulh yolu "Fera¤ ve Kabul" bafll›¤› alt›nda 1086 Say›l› Hukuk Usulü

Muhakemeleri Kanunun 91-95. maddelerinde düzenlenmifltir. Feragat ve ka-

141

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

bul kat’i bir hükmün hukuki neticelerini do¤urmaktad›r. Sulh yoluyla borçlu, borcunun bir k›sm›n› veya tamam›n› ödemekten kurtulmaktad›r.

Konkordato ve sulh yoluyla al›nmas›ndan vazgeçilen alacaklar için kar-

fl›l›k ayr›l›r. Borçlu, vazgeçilen alaca¤› özel bir karfl›l›k hesab›nda izler. Karfl›l›k hesab›na al›nan vazgeçilen alacak, konkordato anlaflmas›n›n ticaret mah-

kemesince onand›¤› veya sulh anlaflmas›n›n yap›ld›¤› tarihten itibaren üç y›l süreyle bu hesapta tutulur. 5- SONUÇ: Ticari ve zirai kazanc›n elde edilmesi ve idame ettirilmesiyle ilgili olan

bir alaca¤›n, VUK’un 322. maddesinde hangi hallerde de¤ersiz alacak haline gelece¤i ve hangi flartlarda zarar yaz›labilece¤i belirtilmektedir. 323. madde-

sinde ise yine ayn› nitelikteki bir alaca¤›n hangi hallerde flüpheli alacak say›laca¤› ve bunlar için karfl›l›k ay›rma flartlar› belirtilmifltir. VUK’un 324. mad-

desinde de konkordato veya sulh yolu ile al›nmas›ndan vazgeçilen bir alaca¤›n nas›l zarar yaz›labilece¤ine yer verilmifltir.

Bu yaz›m›zda, esas›nda alacaklarda bir amortisman uygulamas› olan de-

¤ersiz alacak, vazgeçilen alacak ve flüpheli alacaklar›n gider yaz›lmas› uygu-

lamas›, VUK ve ilgili tebli¤ hükümleri çerçevesinde, özellikli durumlar› da belirtilerek, anlat›lmaya çal›fl›lm›flt›r. KAYNAKÇA Beyanname Düzenleme K›lavuzu (2009) Ankara : Hesap Uzmanlar› Derne¤i

Özbalc›,Y›lmaz(2007). Vergi Usul Kanunu Yorum ve Aç›klamalar›.

Ankara: Olufl Yay›nc›l›k,.

Öztürk, Bünyamin(2006). Vergi ve Muhasebe Uygulamalar› Aç›s›n-

dan Dönemsonu Envanter ve De¤erleme ‹fllemleri. Ankara : Maliye Hukuk Yay›nlar›

142

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Özyer, Mehmet Ali(2001). Vergi Usul Kanunu Uygulamas›. Ankara :

[yayl.y.]

Pehlivan, Yafes “Alacak ve Sermayede Amortisman-1” Maliye ve Si-

gorta Yorumlar› 405-406 [t.y.] : s. 73

T.C. Yasalar (10.01.1961), 213 Say›l› Vergi Usul Kanunu. Ankara :

Resmi Gazete (10705 say›l›)

143

144

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

HURDA ARAÇ TESL‹MLER‹ VE BU ARAÇLARIN TESL‹M‹ ‹LE VERG‹ BORÇLARININ TERK‹N‹ l Memifl KÜRK* I-GENEL B‹LG‹: 28.02.2009 tarih ve 27155 (Mükerrer) say›l› Resmi Gazete’de yay›nla-

nan 5838 say›l› Kanunun Geçici 2’nci maddesi ile 1979 model veya daha es-

ki olan motorlu tafl›tlar›n› 28.02.2009 tarihinden itibaren 30.06.2010 tarihine kadar kay›t ve tescillerinin silinmesi halinde 31.12.2009 tarihine kadar tahak-

kuk etmifl ve ödenmemifl olan motorlu tafl›tlar vergisi ile bu vergiye iliflkin

gecikme zamm›, gecikme faizi, vergi cezalar› ve 31.12.2008 tarihine kadar tescil plakas›na kesilen idari para (trafik) cezalar›n›n terkin edilece¤i konusunda düzenleme yap›lm›flt›r

Bahsedilen kanun ile güvenli, kaliteli ve ekonomik bir karayolu tafl›ma-

c›l›¤›n›n sa¤lanmas›, ekonomik ve teknik ömrünü tamamlam›fl ticari motorlu karayolu tafl›tlar›n›n piyasadan çekilerek can ve mal güvenli¤inin art›r›lmas›, tafl›mac›l›k sisteminin modernize edilmesi amaçlanmaktad›r. Piyasadan çekil-

mesi istenen tafl›t araçlar› ile ilgili en önemli teflvik unsuru ise bu tafl›tlar›n tes-

limi karfl›l›¤›nda vergi borçlar›n›n silinecek olmas›d›r. Bu flekilde hurda araç teslimi karfl›l›¤›nda bu araçlar›n vergi borçlar›yla ilgili bir nevi vergi aff› getirilmifltir.

5838 say›l› Kanun’un Geçici 2’inci madde hükmüne göre model y›l›

1979 veya daha eski olan otomobil, kapt›kaçt›, arazi tafl›t›, motosiklet, mini-

* Vergi Denetmeni

145

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

büs, panelvan, motorlu karavan, otobüs, kamyonet, kamyon, çekici ve benze-

ri tafl›t sahipleri tafl›tlar›n› il özel idarelerine bedelsiz olarak teslim edebilirler. ‹l özel idaresi yan›nda model y›l› 1979 veya daha eski olan araçlar

MKEK. Hurda ‹flletmesi Müdürlü¤ü hurda müdürlüklerine (MKEK. Hurda

Müdürlükleri) de teslim edilebilecektir. Hangi araçlar›n MKEK. Hurda Mü-

dürlüklerine teslim edilebilece¤i 19.03.2009 tarih ve 27174 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanan 56 No’lu Ulaflt›rma Bakanl›¤› Tebli¤inde düzenlenmifltir.

Tebli¤ uyar›nca model y›l› 1979 veya daha eski olan azami yüklü a¤›rl›¤› 3.500 kg’dan fazla olan ve yük/eflya tafl›mak için imal edilmifl bulunan kamyon, tanker ve çekici cinsi motorlu tafl›t sahipleri ile sürücüsü dahil 16 adet ve

üzeri oturma yeri olan ve insan tafl›mak için imal edilmifl bulunan otobüs cinsi tafl›t sahipleri tafl›tlar›n›, 5338 say›l› Kanunun Geçici 2’nci madde hükmüne göre, MKEK Hurda Müdürlüklerine teslim edebilirler.

Mevcut tafl›tlar›n› ‹l Özel ‹darelerine veya Makine ve Kimya Endüstrisi

Kurumu Hurda Müdürlüklerine teslim etmek isteyen mükelleflerin yapacak-

lar› ifllemlerle ilgili aç›klama ve düzenlemelere ise 25.03.2009 tarih ve 27180

say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan 33 Seri No.lu Motorlu Tafl›tlar Vergisi Genel Tebli¤i’nde genifl ölçüde yer verilmifltir.

II- HURDA ARAÇ TESL‹MLER‹NDE VERG‹ AFFI: 18.2.2009 tarihli ve 5838 say›l› Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas›

Hakk›nda Kanunun Geçici 2 nci maddesiyle hurda araç teslimleri ve teslim edilecek bu araçlar›n vergi borçlar›n›n terkiniyle ilgili düzenlemeler yap›lm›flt›r.

Bahsedilen geçici madde gere¤ince ilgili trafik sicilinde adlar›na kay›t

ve tescilli bulunan, model y›l› 1979 veya daha eski olan motorlu tafl›tlar›n›; bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i 18/02/2009 tarihinden 30/6/2010 tarihine kadar ilgili yönetmelik hükümleri gere¤ince kay›t ve tescillerinin silinmesi ve hurdaya ç›kar›lmas› suretiyle il özel idarelerine bedelsiz olarak teslim edenler ad›-

146

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

na veya 10/7/2003 tarihli ve 4925 say›l› Karayolu Tafl›ma Kanununun 33 ün-

cü maddesinin beflinci f›kras›nda düzenlenen uygulama çerçevesinde Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) Hurda ‹flletmesi Müdürlü¤üne ait hur-

da müdürlüklerinden herhangi birine teslim eden gerçek ve tüzel kiflilerden, yük ve yolcu tafl›mac›l›¤› d›fl›nda bilanço esas›na göre defter tutmay› gerektiren baflkaca ticari veya mesleki faaliyetten dolay› mükellefiyeti bulunmayanlar ad›na, hurdaya ç›kar›lan tafl›ta iliflkin olarak 31/12/2009 tarihine kadar ta-

hakkuk etmifl ve ödenmemifl olan motorlu tafl›tlar vergisi ile bu vergiye iliflkin gecikme zamm›, gecikme faizi, vergi cezalar› ve 31/12/2008 tarihine kadar tescil plakas›na kesilen idari para cezalar› terkin edilir

Motorlu tafl›tlar›n› noter sat›fl senediyle veya kamu kurum ve kuruluflla-

r›ndan sat›n al›p ilgili trafik tescil kuruluflunda adlar›na kay›t ve tescil ettirme-

mifl olan ve bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarih itibar›yla yük ve yolcu tafl›mac›l›¤› d›fl›nda bilanço esas›na göre defter tutmay› gerektiren baflkaca ticari

veya mesleki faaliyetten dolay› mükellefiyeti bulunmayan gerçek ve tüzel kifliler, bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarihten itibaren 31/12/2009 tarihine ka-

dar kay›t ve tescil ifllemlerini tamamlayarak bu maddenin öngördü¤ü di¤er flartlar› da yerine getirmeleri halinde bu madde hükmünden yararlanabilirler.

5838 say›l› Kanunun Geçici 2 nci kapsam›nda trafik tescil kay›tlar› sili-

nen motorlu tafl›tlar›n, adlar›na tescil kayd› bulunanlar taraf›ndan ilgili kurum-

lara teslimi ile il özel idarelerinin bu kapsamda teslim ald›klar› hurda tafl›tla-

r›n sat›fl›ndan elde ettikleri kazançlar ve bu faaliyetlerle ilgili olarak yap›lan ifllemler ve düzenlenen ka¤›tlar her türlü vergi, resim ve harçtan müstesnad›r, bu madde kapsam›nda yap›lan motorlu tafl›t teslimlerine iliflkin olarak 3065

say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun 30 uncu maddesinin (a) bendi hükmü uygulanmaz.

5838 say›l› Kanunun Geçici 2 nci maddesinin yürürlü¤e girdi¤i tarih iti-

bar›yla mevcut olmayan veya herhangi bir nedenle motorlu tafl›t vasf›n› kay-

betmifl olup model y›l› 1998 ve daha eski olan tafl›tlar›n, bu durumlar›n›n kanaat verici belgelerle tevsik edilmesi veya ilgili trafik tescil kuruluflu nezdin-

147

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

de adlar›na kay›tl› olanlar taraf›ndan yaz›l› bildirimde bulunulmas› halinde, bu tafl›tlara ait motorlu tafl›tlar vergilerinin 1/4'ünün 31/12/2009 tarihine kadar ödenmesi flart›yla, kalan vergi asl›, gecikme zamm›, gecikme faizi, vergi ce-

zalar› ve tescil plakas›na kesilen idari para cezalar›n›n tamam›n›n tahsilinden vazgeçilir ve ödemeyi müteakip trafik tescil kay›tlar› silinir. Bu f›kra kapsa-

m›nda trafik tescil kay›tlar› silinen motorlu tafl›tlar›n daha sonra bulunmas›

veya varl›¤›n›n tespiti halinde, terkin tarihi itibar›yla trafik tescil kayd› yap›-

l›r. Bu takdirde terkin edilen vergi ve di¤er amme alacaklar› ayr›ca bir iflleme gerek olmaks›z›n bulunduklar› veya tespit edildikleri y›l›n Ocak ay›nda mo-

torlu tafl›tlar vergisi ad›yla tahakkuk etmifl say›l›r ve Ocak ay›n›n son günü vade tarihi kabul edilerek takip ve tahsil edilir. Bulunan veya varl›¤› tespit edi-

len tafl›t›n noter sat›fl senediyle veya kamu kurum ve kurulufllar›ndan sat›n

al›nd›¤›n›n tevsiki halinde tafl›t, sat›fl tarihi itibar›yla al›c› ad›na tescil edilir ve al›c› ad›na motorlu tafl›tlar vergisi mükellefiyeti tesis edilir.

5/7/2003 tarihinden önce çal›nan motorlu tafl›tlara iliflkin, çal›nma tari-

hinden bulunma tarihine kadar, henüz bulunmad›ysa 5/7/2003 tarihine kadar

olan vergilendirme dönemlerine ait olup bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarih itibar›yla ödenmemifl olan motorlu tafl›tlar vergisi ile bu vergiye iliflkin gecik-

me zamm›, gecikme faizi, vergi cezalar› ve tescil plakas›na kesilen idari para cezalar› terkin edilir.

13/10/1983 tarihli ve 2918 say›l› Karayollar› Trafik Kanununun 20 nci

maddesinin, 21/5/1997 tarihli ve 4262 say›l› Kanunun 2 nci maddesi ile de¤ifl-

tirilen (d) bendinin yürürlük tarihinden önce, noterler vas›tas›yla sat›fl› yap›lan motorlu tafl›tlar için, noter sat›fl senedinin düzenlendi¤i tarihten sonra sa-

t›c›lar ad›na tahakkuk eden motorlu tafl›tlar vergileri, gecikme zamlar›, gecikme faizleri ile vergi cezalar›, tafl›t›n 31/12/2009 tarihine kadar al›c›s› ad›na tescili kayd›yla, 4/1/1961 tarihli ve 213 say›l› Vergi Usul Kanununda belirtilen düzeltme zamanafl›m› hükümlerine tabi olmaks›z›n düzeltilir. Motorlu ta-

fl›tlar vergisinde düzeltme yap›lan bu tafl›tlarla ilgili olarak 31/12/2003 tarihin-

den önce tescil plakas›na kesilen idari para cezalar›n›n tahsilinden vazgeçilir.

148

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Bu f›kra kapsam›na giren amme alacaklar›na karfl›l›k bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarihten önce tahsil edilmifl tutarlar red ve iade edilmez. Bu hüküm, bu

f›kra kapsam›na giren tafl›tlardan, bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarihten önce al›c›s› ad›na tescil edilmifl olanlar için de uygulan›r.

III- 1979 VEYA DAHA ESK‹ MODEL MOTORLU TAfiITLARINI ‹L ÖZEL ‹DARELER‹NE TESL‹M EDECEK MÜKELLEFLER‹N YAPACAKLARI ‹fiLEMLER:

Tafl›t›n›n model y›l› 1979 ve daha eski olan mükelleflerin 33 Seri No.lu

Motorlu Tafl›tlar Vergisi Genel Tebli¤i ekinde yer alan dilekçe (EK:1) ile vergi dairesine baflvurarak 28/02/2009 tarihi itibar›yla yük ve yolcu tafl›mac›l›¤›

d›fl›nda bilanço esas›na göre defter tutmay› gerektiren baflkaca ticari veya mesleki faaliyetten dolay› mükellefiyet kayd› bulunulmad›¤›na dair yaz› almalar› gerekmektedir.

Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olanlar, gelir veya kurumlar ver-

gisi yönünden ba¤l› olduklar› vergi dairelerine, farkl› belediye s›n›rlar› içerisinde bulunanlar ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden mükellefiyeti olmayanlar ise her hangi bir vergi dairesine baflvurabilirler

Kanun hükmünden yararlanmak için gerekli baflvurular mükellef ad›na

veli, vasi, kanuni temsilciler ile konuya iliflkin olarak özel vekâletname ile tayin edilen vekiller taraf›ndan yap›labilir.

Yük ve yolcu tafl›mac›l›¤› d›fl›nda bilanço esas›na göre defter tutmay› ge-

rektiren baflkaca ticari veya mesleki faaliyetten dolay› mükellefiyet kayd› bu-

lunanlar, iflletmeleri ad›na kay›t ve tescilli tafl›tlar› için Kanun hükmünden faydalanamazlar.

Mükellefler vergi dairesinden al›nan yaz› ve 33 Seri No.lu Motorlu Ta-

fl›tlar Vergisi Genel Tebli¤i ekinde yer alan dilekçeyle (EK:2) herhangi bir trafik tescil kurulufluna baflvurarak tafl›t›n madde hükmünden yararlanabilece¤ine dair belge alacaklard›r.

149

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Vergi dairesi ve trafik tescil kurulufllar›ndan belirtilen yaz›lar al›nd›ktan

sonra Tebli¤ ekinde yer alan dilekçeyle (EK:5) birlikte tafl›t en geç

30/06/2010 tarihine kadar ‹l Özel ‹daresine bedelsiz olarak teslim edilmelidir. Tafl›tlar›n› 30/06/2010 tarihine kadar il özel idaresine teslim etmeyenler Kanun hükmünden faydalanamazlar.

Tafl›t› noter sat›fl senediyle veya kamu kurum ve kurulufllar›ndan al›p da

kendi ad›na kay›t ve tescil ettirmeyenler Noter Sat›fl Senedi veya Kamu Ku-

rum ve Kurulufllar›ndan Sat›n Ald›¤›n› Gösterir Belgeyi dilekçeye (EK:5) ekleyeceklerdir

‹l özel idarelerinden al›nan teslim tutanaklar› ve Tebli¤ ekinde yer alan

dilekçeyle (EK:6) birlikte trafik tescil kurulufluna baflvurarak, tafl›t›n hurdaya ç›kar›lma ifllemi tamamlanacakt›r.

Tafl›t› noter sat›fl senediyle veya kamu kurum ve kurulufllar›ndan al›p da

kendi ad›na kay›t ve tescil ettirmeyenler Noter Sat›fl Senedi veya Kamu Ku-

rum ve Kurulufllar›ndan Sat›n Ald›¤›n› Gösterir Belgeyi dilekçeye (EK:7) ekleyeceklerdir.

Tafl›tlar›n›n trafik tescil kuruluflunda hurdaya ç›karma ifllemi tamamlan-

mayanlar Kanun hükmünden faydalanamazlar

IV- 1979 VEYA DAHA ESK‹ MODEL TAfiITLARINI MAK‹NA

VE K‹MYA ENDÜSTR‹S‹ KURUMU HURDA MÜDÜRLÜKLER‹NE

TESL‹M EDECEK MÜKELLEFLER‹N YAPACAKLARI ‹fiLEMLER: Tafl›t›n›n model y›l› 1979 ve daha eski olanlar, 33 Seri No.lu Motorlu

Tafl›tlar Vergisi Genel Tebli¤i ekinde yer alan dilekçe (EK:1) ile vergi daire-

sine baflvurarak 28/02/2009 tarihi itibar›yla yük ve yolcu tafl›mac›l›¤› d›fl›nda bilanço esas›na göre defter tutmay› gerektiren baflkaca ticari veya mesleki faaliyetten dolay› mükellefiyet kayd› bulunulmad›¤›na dair yaz› almal›d›rlar.

Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olanlar, gelir veya kurumlar ver-

gisi yönünden ba¤l› olduklar› vergi dairelerine, farkl› belediye s›n›rlar› içeri-

150

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

sinde bulunanlar ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden mükellefiyeti olmayanlar ise her hangi bir vergi dairesine baflvurabilirler.

Yük ve yolcu tafl›mac›l›¤› d›fl›nda bilanço esas›na göre defter tutmay› ge-

rektiren baflkaca ticari veya mesleki faaliyetten dolay› mükellefiyet kayd› bu-

lunanlar, iflletmeleri ad›na kay›t ve tescilli tafl›tlar› için Kanun hükmünden faydalanamazlar.

Vergi dairesinden al›nan yaz› ve Tebli¤ ekinde yer alan dilekçeyle

(EK:3), trafik tescil kurulufluna baflvurarak tafl›t›n hurdaya ç›karma ifllemi tamamlanacakt›r.

Tafl›t›n›n trafik tescil kayd›nda 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil

Usulü Hakk›nda Kanun hükümleri çerçevesinde haciz flerhi bulunanlar, hur-

daya ç›karma ifllemi için, bu tafl›tlar›n› teslim edecekleri MKEK hurda müdür-

lükleri bünyesinde bulunan trafik tescil birimlerine veya tafl›t›n tescil kayd› bulundu¤u trafik tescil kurulufluna; tafl›t›n trafik tescil kayd›nda bu çerçevede bir haciz flerhi bulunmayanlar ise hurdaya ç›karma ifllemi için herhangi bir trafik tescil kurulufluna baflvurabileceklerdir.

Vergi dairesinden belirtilen yaz› al›nd›ktan sonra Tebli¤ ekinde yer alan

dilekçeyle (EK:8) birlikte tafl›tlar 30/06/2010 tarihine kadar MKEK Hurda Müdürlü¤üne teslim edilmelidir. Tafl›tlar MKEK K›r›kkale, ‹zmir-Alia¤a, Kocaeli- Seymen Hurda Müdürlüklerinden herhangi birine Ulaflt›rma Bakanl›¤› taraf›ndan belirlenecek takvim çerçevesinde teslim edilecektir

Tafl›tlar›n› 30/06/2010 tarihine kadar MKEK hurda müdürlüklerine tes-

lim etmeyenler Kanun hükmünden faydalanamazlar. Geçici 2’nci madde hükmünden faydalanmak için baflvuracak mükelleflerden, adlar›na kay›t ve tescil-

li tafl›tlar› üzerinde 6183 say›l› Kanun hükümlerine göre tatbik edilmifl haciz-

ler d›fl›nda, üçüncü flah›slar taraf›ndan konulmufl mülkiyeti muhafaza, rehin, haciz gibi benzeri flerhlerin bulunmas› halinde bu flerhler kald›r›lmad›kça madde hükmünden yararlanamayacaklard›r

Geçici 2’nci maddenin birinci f›kra hükmüne göre hurdaya ç›kar›lan ta-

fl›ta iliflkin olarak 31/12/2009 tarihine kadar tahakkuk etmifl ve ödenmemifl

151

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

olan motorlu tafl›tlar vergisi ile bu vergiye iliflkin gecikme zamm›, gecikme faizi, vergi cezalar› ve 31/12/2008 tarihine kadar tescil plakas›na kesilen idari para cezalar› terkin edilir.

Geçici 2’nci maddenin birinci f›kra hükmünden faydalanmak için en geç

30/06/2010 tarihine kadar müracaat edilebilir. Ancak, 31/12/2009 tarihinden

sonra yap›lacak baflvurularda 2010 y›l› motorlu tafl›tlar vergisi birinci taksitini ödemeyenler Kanun hükmünden faydalanamazlar. Kanun hükmünden fay-

dalanmak için müracaatta bulunmayanlar hakk›nda cebri takibatlar devam edece¤inden, cebri takibatlardan kurtulmak için müracaatlar›n geciktirilmemesi gerekmektedir

Tafl›tlar›n› noter sat›fl senediyle veya kamu kurum ve kurulufllar›ndan sa-

t›n alanlardan 31/12/2009 tarihine kadar, ilgili trafik tescil kuruluflunda adlar›na kay›t ve tescil ettirmeyenler Kanun hükmünden faydalanamazlar.

V- MODEL YILI 1998 VEYA DAHA ESK‹ OLUP MEVCUT OL-

MAYAN VEYA MOTORLU TAfiIT VASFINI KAYBETM‹fi OLAN TAfiITLARA ‹L‹fiK‹N YAPILACAK ‹fiLEMLER

Model y›l› 1998 veya daha eski olup tafl›tlar› mevcut olmayan veya tafl›t

vasf›n› kaybeden otomobil, kapt›kaçt›, arazi tafl›t›, motosiklet, minibüs, panelvan, motorlu karavan, otobüs, kamyonet, kamyon, çekici ve benzeri tafl›t sa-

hipleri 5838 say›l› Kanunun Geçici 2’nci madde hükmünden faydalanabilirler

Tafl›t›n›n model y›l› 1998 ve daha eski olanlar, 33 Seri No.lu Motorlu

Tafl›tlar Vergisi Genel Tebli¤i ekinde yer alan dilekçeyle tafl›t›n tescil dosya-

s›n›n bulundu¤u trafik tescil kurulufluna baflvuracaklard›r. Baflvurularda mev-

cut olmayan tafl›tlar için EK:10,tafl›t vasf›n› kaybeden tafl›tlar için EK:11 numaral› dilekçeler kullan›lacakt›r

Mevcut olmayan veya motorlu tafl›t vasf›n› kaybetmifl olan tafl›tlar için

özel vekâletname ile yap›lacak olan baflvurularda bildirimin bizzat mükellef, veli veya vasi taraf›ndan imzalanmas› gerekmektedir

152

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Tafl›t›n mevcut olmad›¤›n›n veya tafl›t vasf›n› kaybetti¤inin trafik tescil

kuruluflunca kabul edilmesi halinde tafl›t sahibine 5838 say›l› Kanunun Geçici 2’nci maddesinin dördüncü f›kra hükmünden yararlanabilece¤ine dair belge verilecektir.

Trafik tescil kurulufllar›nca tafl›t›n mevcut olmad›¤›n›n kabul edilebilme-

si için, 1/1/2004 tarihinden itibaren; tafl›t›n dosyas›nda tebli¤ edilmemifl trafik

idari para cezas› karar tutana¤› bulunmad›¤› Trafik Sigortalar› Bilgi Merkezi (TRAMER) kay›tlar›na göre zorunlu mali sorumluluk sigortas›n›n yapt›r›lmam›fl oldu¤u, tafl›t›n tescil dosyas› kay›tlar›nda herhangi bir ifllem (teknik de¤i-

fliklik, renk de¤iflikli¤i, zayi veya y›pranma nedeniyle belge yenileme, flahsi hal ve adres de¤iflikli¤i gibi) yap›lmam›fl oldu¤u, tafl›t›n ölüm veya yaralan-

mayla sonuçlanan trafik kazas›na kar›flmad›¤›, tafl›t sahibinin sürücü belgesin-

den hareketle, kayd› kapat›lacak olan tafl›t›n kullan›m›ndan dolay› trafik idari para cezas› uygulanmad›¤› flartlar›n›n birlikte tespit edilmesi gerekmekte, bu flartlardan birinin varl›¤› halinde tafl›t›n mevcut oldu¤u kabul edilecek ve kayd› kapat›lmayacakt›r.

Öte yandan, tafl›t›n mevcut olmad›¤›n›n mahkeme karar›yla tevsik edil-

mesi, tafl›t›n yurt d›fl›na ç›kt›¤›n›n ve çeflitli nedenlerle (müsadere, çal›nma, yanma, trafik kazas›, tahrip edilme gibi) tekrar girifl yapmad›¤›n›n belgelen-

mesi veya bu hususun Gümrük Müsteflarl›¤› veya D›fliflleri Bakanl›¤›’ndan al›nan yaz›yla tevsik edilmesi, tafl›t›n kaza, yanma, tahrip edilme gibi neden-

lerle motorlu tafl›t vasf›n› kaybetti¤inin mahkeme karar› veya resmi kurumlar-

ca düzenlenmifl belgelerle (itfaiye tutana¤›, polis veya jandarma birimlerince düzenlenen tespit tutana¤› gibi) tevsik edilmesi durumlar›nda ise ibraz edilen belgeler tafl›t›n mevcut olmad›¤›na veya tafl›t vasf›n› kaybetti¤ine iliflkin kanaat verici belge olarak kabul edilecek, yukar›da say›lan di¤er flartlar aran›lmayacakt›r.

‹lgili trafik tescil kuruluflunca tafl›t›n mevcut olmad›¤› veya tafl›t vasf›n›

kaybetti¤inin kabul edilmemesi halinde Kanun hükmünden faydalan›lamaz

153

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Trafik tescil kuruluflundan belgeyi alanlar, belgeyi ekleyecekleri 33 Se-

ri No.lu Motorlu Tafl›tlar Vergisi Genel Tebli¤i ekinde yer alan dilekçe ile (EK:14) motorlu tafl›tlar vergisi yönünden ba¤l› olduklar› vergi dairesine bafl-

vurarak baflvuru tarihi itibar›yla vadesi geçmesine ra¤men ödenmemifl olan motorlu tafl›tlar vergi as›llar› ile ödeme süresi bafllam›fl motorlu tafl›tlar vergi as›llar›n›n 1/4’ünü ödeyeceklerdir

Mevcut olmayan veya motorlu tafl›t vasf›n› kaybetmifl olan tafl›tlar için

en geç 31/12/2009 tarihine kadar müracaat edilebilir. Mevcut olmayan veya motorlu tafl›t vasf›n› kaybetmifl olan tafl›tlar için Kanun hükmünden faydalan-

mak isteyen mükellefler vadesi geçmesine ra¤men ödenmemifl olan motorlu tafl›tlar vergi as›llar› ile ödeme süresi bafllam›fl motorlu tafl›tlar vergi as›llar›n›n 1/4’ünü ödeyeceklerdir. Tescil kayd› silinen tafl›ttan dolay› mükellefin ka-

lan motorlu tafl›tlar vergi asl› ile vergi asl›n›n tamam›na iliflkin gecikme zamm›, gecikme faizi, vergi cezalar› ve tescil plakas›na kesilen idari para cezalar› terkin edilecek ve motorlu tafl›tlar vergisi mükellefiyeti sona erdirilecektir.

Mevcut olmad›¤› veya motorlu tafl›t vasf›n› kaybetti¤i gerekçesi ile tes-

cil kayd› silinen tafl›t›n bulunmas› veya varl›¤›n›n tespit edilmesi halinde ver-

gi dairesince mükellef ad›na motorlu tafl›tlar vergisi mükellefiyeti tesis edile-

rek daha önce terkin edilen vergi ve di¤er amme alacaklar› ayr›ca bir iflleme gerek olmaks›z›n tafl›t›n bulundu¤u veya tespit edildi¤i y›l›n Ocak ay›nda motorlu tafl›tlar vergisi ad›yla tahakkuk ettirilmifl say›larak mükelleften takip ve tahsil edilir

Geçici 2’nci madde hükmünden gerçe¤e ayk›r› bildirimde bulunmak su-

retiyle yararlananlar hakk›nda Türk Ceza Kanunu’nun 206’nc› maddesi gere¤ince ifllem tesis edilecektir. VI- SONUÇ:

5838 say›l› Kanunun Geçici 2’nci maddesi ile 30 yafl ve üzeri eski mo-

torlu tafl›t araçlar›n›n hurdaya ayr›larak trafikten çekilmesi ile can ve mal gü-

154

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

venli¤inin art›r›lmas› amaçlanmaktad›r. Hurdaya ayr›lmas› amac›yla getirilen teflvik unsuru ise bu araçlar›n biriken vergi borçlar›n›n silinecek olmas›d›r.

Ancak Geçici 2’nci madde hükmünden faydalanan mükelleflerin bu

madde kapsam›nda tescil kay›tlar› silinen tafl›tlar›na iliflkin 28.02.2009 tarihinden önce ödemifl olduklar› motorlu tafl›t vergileri, gecikme zamlar›, gecik-

me faizleri, vergi cezalar› ile trafik cezalar› mükelleflere iade edilmeyecektir. KAYNAKÇA T.C. Yasalar (18.2.2009) 5838 say›l› Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Ya-

p›lmas› Hakk›nda Kanun. Ankara: Resmi Gazete (27155 say›l›)

Ulaflt›rma Bakanl›¤› (2009) 33 Seri No.lu Motorlu Tafl›tlar Vergisi

Genel Tebli¤i. Ankara: Resmi Gazete (27180 say›l›)

Ulaflt›rma Bakanl›¤› (19.03.2009) 56 No’lu Ulaflt›rma Bakanl›¤› Tebli¤i

Ankara: Resmi Gazete (27174 say›l›)

155

156

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

fi‹RKET B‹RLEfiMLER‹N‹N VERG‹ KANUNLARI KARfiISINDAK‹ DURUMU l fiibli GÜNEfi* 1-G‹R‹fi Yaz›m›z›n bafll›¤›nda ifade edilen flirket evliliklerinden kast›m›z flirket

birleflmeleridir. Birleflme ve devir, flirketler aras›nda ekonomik geliflmelerin ortaya ç›kard›¤› bir büyüme fleklidir. fiirket evlilikleri (birleflme ifllemleri) ge-

nellikle üç ana nedenle yap›lmaktad›r. Birinci neden, ayn› sektörde faaliyet gösteren iflletmeler ile birleflerek, rekabeti kendi lehine çevirmektir. ‹kinci ne-

den ise, üretim sürecinin farkl› aflamalar›nda bulunan kurumlar ile birleflme yoluna gidilmesi olup, bu sayede, sat›n almada fiyat avantaj› elde edilmifl ola-

cak, stoklama maliyetleri azalt›lacak ve pazarl›k sorunlar› ise en aza inmifl olacakt›r. ‹flletmeleri bu flekilde birleflmeye iten üçüncü neden ise, birleflme-

nin ortaya ç›karaca¤› sinerji etkisidir. Birleflme sonucu, birleflen iflletmelerin

ba¤›ms›z olduklar› duruma göre daha karl› hale geçmesi sinerji etkisinin bir sonucudur.

Birleflme genel anlam› ile, bir veya daha fazla kurumun di¤er bir kurum

ile birleflmesi durumunda da birleflme sebebiyle infisah etmesi ve birleflen ku-

rumlar›n ortaklar›na birleflilen kurum taraf›ndan verilen de¤erlerin belli bir

edim olarak verilmesidir. (Özmen, 2007) fiirket birleflmeleri ile ilgili 03.07.2009 tarihi itibariyle yürürlü¤e giren 5904 say›l› Kanun ile Küçük ve Orta Büyüklükteki ‹flletmelerin(KOB‹) birleflmelerine yönelik önemli say›labilecek vergisel avantajlar sa¤lanm›flt›r.

* Vergi Denetmeni

157

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

2- B‹RLEfiME ‹fiLEMLER‹NE ‹L‹fiK‹N USUL VE ESASLARI 2.1- Türk Ticaret Kanunu (TTK) Bak›m›ndan Birleflme; Türk Ticaret Kanununa göre birleflme (Madde 146), iki veya daha fazla ticaret flirketinin birbiriyle birleflerek yeni bir ticaret flirketi kurmalar›ndan (füzyon) veya bir yahut daha fazla ticaret flirketinin mevcut di¤er bir ticaret flirketine iltihak etmesinden ibarettir (devir). Buna göre birleflme iki flekilde gerçeklefltirilebilecektir; - Ya iki ya da ikiden fazla say›da flirket birleflerek yeni bir flirket oluflturmal›d›r (Füzyon, kaynaflma hali) - Veyahut bir flirket baflka bir flirkete bütün aktif ve pasifiyle kat›larak infisah edip kat›ld›¤› flirketin içinde erimelidir. TTK’n›n 146-151’inci maddelerine göre flirket birleflmelerinin gerçekleflmesi için 3 tane genel flart bulunmaktad›r. -Birlefleme yaln›z ayn› nev’iden flirketler aras›nda gerçekleflebilir. Birleflme bak›m›ndan kolektif ile komandit flirketler ve anonim ile sermayesi paylara bölünmüfl komandit flirketler, ayn› neviden say›l›r. Bu madde hükmüne göre, bir anonim flirket limited ya da kolektif flirket ile birleflememektedir. -Birleflme için ilgili flirketlerin, sözleflmelerinin de¤iflmesi hakk›ndaki usul ve flartlar dairesinde, ayr› ayr› karar vermeleri ve bu karar›n tescil ve ilân olunmas› gerekir. -Birleflen flirketlerin her biri, aralar›nda tespit edilecek bir örne¤e göre düzenlenmifl olan bilânçosunu ilân etmeye ve birleflme sebebiyle varl›klar› sona eren flirketler ise ayr›ca kendilerine ait borçlar›n ne flekilde ödenece¤ine dair düzenleyecekleri beyannameyi bilânço ile birlikte ilâna mecburdurlar.

158

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Birleflmenin ‹lke ve Koflullar›; - Malvarl›¤› bütünüyle devredilmelidir. Birleflen flirket, malvarl›¤›n›n tümünü birleflilen flirkete devretmelidir. Bu asl›nda tamamlay›c› bir kurald›r.Birleflme sözleflmesinde iki taraf anlaflarak baz› unsurlar›n birleflme d›fl›nda b›rak›lmas›n› kararlaflt›rabilir. - Malvarl›¤›n› devreden flirket birleflme ile infisah etmelidir. Birleflme iflleminin hukuki bir sonucu olarak birleflen flirket veya flirket-

lerin, mal varl›klar›n› devrettikten sonra hukuki varl›klar›n›n sona ermesi gerekir. fiirketin malvarl›¤›n› devretmesi karfl›l›¤›nda devral›nan hisseler ortak-

lara intikal etmeyip flirket varl›¤›nda (aktifte) muhafaza edildi¤i ve bu sebep-

le flirketin hukuki varl›¤›n›n sona ermedi¤i hallerde, birleflmeden sözedilemez. - Karfl› edim yeni flirketin paylar› olmal›d›r. Birleflme dolay›s›yla ortadan kalkan flirketin mal varl›¤›n›n karfl›l›¤›n›,

yeni flirketin paylar› oluflturmal›d›r. Malvarl›¤› karfl›l›¤›nda nakdi ödeme yap›ld›¤› durumlarda birleflme de¤il, sat›nalma söz konusu olacakt›r.

2.2- Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) Bak›m›ndan Birleflme KVK’n›n 18. maddesine göre “Bir veya birkaç kurumun di¤er bir ku-

rumla birleflmesi, birleflme nedeniyle infisah eden kurumlar bak›m›ndan tasfi-

ye hükmündedir. Ancak, birleflmede tasfiye kâr› yerine birleflme kâr› vergiye matrah olur.”

KVK’ ya göre kurumlar›n birleflmesi tasfiye hükmündedir. Birleflme tas-

fiye hükmünde olmas›na ra¤men vergileme tasfiye kar›na göre de¤il, birlefl-

159

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

me kar›na göre yap›lacakt›r. Birleflme kar› ise, tasfiye kar› gibi hesaplanacak-

t›r. Ancak, münfesih kurumun veya kurumlar›n ortaklar›na veya sahiplerine

birleflilen kurum taraf›ndan do¤rudan do¤ruya veya dolayl› yoldan verilen de-

¤erler, kurumun tasfiyesi halinde ortaklara da¤›t›lan de¤erler yerine geçer. Birleflilen kurumdan al›nan de¤erler Vergi Usul Kanununda yer alan esaslara göre de¤erlenir.

Birleflme döneminin bafllang›c› birleflmeye esas al›nan bilançonun dü-

zenlendi¤i tarihtir. Birleflmenin sona ermesi ise birleflilen flirketin sermaye art›r›m›na iliflkin esas sözleflme de¤iflikli¤inin tescil ve ilan edildi¤i tarih olacak-

t›r. Birleflme dönemi, birleflmenin bafllang›ç ve bitifl tarihleri aras›ndaki dö-

nem olacakt›r. Bu dönem içerisinde oluflacak kar ise birleflme kar› olacak ve tasfiye kar›n›n tespitine göre hesaplanmas› gerekecektir.

Birleflme kar› afla¤›daki sebeplerden kaynaklanabilir;

• Birleflen flirketin, tüzel kiflili¤inin sona erece¤i tarihe kadar devam

eden ticari faaliyeti nedeniyle do¤acak olan kar;

• Birleflen flirketin aktif k›ymetlerine (emtia, gayrimenkul, demirbafl

vb.) biçilen yeni de¤erler nedeniyle oluflacak kar;

• Birleflen kurum kay›tlar›nda gözükmese dahi birleflen kurum flerefi-

yesinin realize edilmesinden do¤acak kardan meydana gelecektir.

Birleflme halinde hesap dönemi yerine birleflmeye iliflkin tasfiye dönemi

geçerli olacakt›r. Tasfiye dönemine iliflkin tasfiye kar›, tasfiye döneminin so-

nundaki servet de¤eri ile tasfiye dönemi bafl›ndaki servet de¤eri aras›ndaki

olumlu farkt›r. Birleflme dönemi ile ilgili olarak birleflme kar›, birleflmede esas al›nan servet de¤eri ile birleflme öncesi servet de¤erinin aras›ndaki fark olacakt›r.

Birleflme öncesi servet de¤eri, birleflme dolay›s›yla infisah eden kuru-

mun birleflmeden önceki bilançosuna göre tespit edilen öz sermayesidir. Bir-

leflme öncesi ç›kar›lan bu bilançoda birleflilen kuruma intikal eden varl›klar VUK’ un iktisadi iflletmelere dahil k›ymetlerin de¤erlenmesi ile ilgili hükümlerine göre de¤erlenmifltir.

160

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Birleflmede esas al›nan servet de¤eri ise, birleflen kuruma ait varl›klar›n

cari de¤erle de¤erlenmeye tabi tutulmas› sonucu bulunacak öz sermayedir. Birleflmeye esas al›nan servet de¤eri ile birleflme öncesi servet de¤eri aras›n-

da bulunan fark birleflme kar›n› oluflturacakt›r.Di¤er taraftan, birleflmeye esas

al›nan bilançoda bulunan öz sermaye de¤eri birleflilen kurumdan al›nacak pay senetlerinin de¤erini oluflturur. Birleflilen kurumun öz sermayesinin birleflme tarihindeki de¤eri taraflar›n karfl›l›kl› iradesi ile tespit edilir.

Birleflme kâr›n›n hesaplanmas› s›ras›nda, birleflen kurumlar›n ortaklar›-

na birleflilen kurum taraf›ndan verilen de¤erlerin, transfer fiyatland›rmas› yoluyla örtülü kazanç da¤›t›m› hükümlerine göre belirlenmesi gerekece¤i tabiidir.

KVK’n›n 18. maddesinde tasfiye memurlar›na düflen sorumluluk ve

ödevlerin, birleflme halinde birleflilen kuruma ait olaca¤› belirtilmifltir.

Birleflme halinde, birleflen kurum ad›na birleflme kâr› üzerinden tarh olu-

nan vergilerin, birleflme nedeniyle infisah eden kuruma ait kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresi içinde ödenece¤i KVK’n›n 21. maddesi ile hükme ba¤lanm›flt›r. Buna ilaveten birleflen kurumlar›n bu Kanuna göre ta-

hakkuk etmifl olup, henüz vadeleri gelmemifl bulunan vergileri de ayn› süre içinde ödenecektir. ÖRNEK:

(B) A.fi., (G) A.fi.’ ye kat›lma karar› alm›fl olsun. (B)

A.fi.’nin birleflme öncesi bilançosundaki afla¤›dad›r: Alacaklar Stoklar

(B) A.fi. Birleflme Öncesi Bilanço

Sabit K›ymetler(Net) Toplam

1.000.000

Borçlar

1.800.000

MDV DAF 1.300.000

2.500.000

5.300.000

3.000.000

Sermaye

1.000.000

Toplam

5.300.000

Birleflme sözleflmesinde stoklar için 3.500.000-TL, sabit k›ymetler için

ise 3.000.000-TL de¤er tespit edilmifltir. Bu duruma birleflme kar›, 2.200-TL olacakt›r. (4.500-2.300=2.200.000-TL) Birleflme bilançosu,

161

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Alacaklar

(B) A.fi. Birleflme Bilançosu

Stoklar

1.000.000

3.500.000

Sabit K›ymetler(Net) 3.000.000 Toplam

7.500.000

Borçlar

3.000.000

MDV DAF

1.300.000

Sermaye

1.000.000

Birleflme Kar› 2.200.000

Toplam

7.500.000

fleklinde olacakt›r. Birleflecek kurumun cari de¤erlere göre, öz varl›¤›

4.500.000-TL’ dir. Dolay›s›yla birleflen kurumdan cari de¤eri 4.500.000-TL olan hisse senedi alacakt›r.

2.3- Birleflme ‹fllemlerinde Özellik Arz Eden Di¤er Vergisel Durumlar 3 Temmuz 2001 y›l›nda yürürlü¤e giren 4684 Say›l› “Baz› Vergi Kanun-

lar›nda De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Hükümler” isimli kanun ile birleflme, de-

vir ve bölünme ifllemleri ile ilgili olarak, KDV, damga vergisi, harçlar ve banka ve sigorta muameleleri vergisi ile ilgili konularda baz› düzenlemeler yap›lm›flt›r.

• Birleflmede Katma De¤er Vergisi Birleflmede birleflen flirkete intikal eden münfesih flirkete ait mallar, tes-

lim kapsam›nda oldu¤u için KDV hesaplanmas› gerekir. Vergiyi do¤uran olay, birleflme döneminin sonunda birleflme ifllemlerinin tamamland›¤› (birleflme bilançosunun tasdik edildi¤i) dönemde ortaya ç›kar. Hesaplanan bu ver-

gi devrolan kurum taraf›ndan vergi dairesine yat›r›l›r. Ödenen söz konusu KDV, devralan kurum taraf›ndan indirim konusu yap›labilecektir. • Birleflme Sözleflmelerinde Damga Vergisi Damga Vergisi Kanununa ekli “Damga Vergisinden ‹stisna Edilen Ka-

162

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

¤›tlar” isimli 2 say›l› tabloda bulunan “IV- Ticari ve medeni ifllerle ilgili ka¤›tlar” bafll›¤›n› tafl›yan bölümüne eklenen 17 no’lu f›kraya göre KVK’ya göre yap›lan birleflme, devir ve bölünmeler nedeniyle düzenlenen ka¤›tlar, damga vergisinden istisna edilmifltir.

• Birleflme ‹fllemlerinde BSMV Gider Vergileri Kanunu’nun 29. maddesine eklenen s bendi uyar›nca

KVK’ya göre yap›lan birleflme, devir ve bölünmeler ifllemlerinden do¤an kazançlar banka ve sigorta muameleleri vergisinden müstesnad›r. • Birleflme ‹fllemlerinden Harç Al›n›p Al›nmayaca¤›

Harçlar Kanunu’nun 123. maddesine 5035 Say›l› Kanun ile eklenen bir

f›kra ile birleflme, devir ve bölünmeler nedeniyle yap›lacak ifllemlerin harca tabi tutulmayaca¤› hükme ba¤lanm›flt›r. 2.4- KOB‹ Birleflmeleri 03.07.2009 tarih ve 27277 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan 5904 sa-

y›l› “Gelir Vergisi ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun” bafll›kl› kanun ile Küçük ve Orta Büyüklükteki ‹flletmelerin(KOB‹) birleflmelerine yönelik önemli say›labilecek vergisel avantajlar sa¤lanm›flt›r.

2.4.1- KOB‹ Tan›m› ve KOB‹ Birleflme Avantajlar›ndan Yararlan-

man›n fiartlar› :

An›lan Kanunda KOB‹’nin, 29/6/1956 tarihli ve 6762 say›l› Türk Tica-

ret Kanunu çerçevesinde kurulmufl olup 2008 y›l›n›n Aral›k ay›na iliflkin ola-

rak verilen sigorta bildirgesine göre 10 ila 250 iflçi çal›flt›ran ve 2008 hesap

163

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

döneminin sonu itibar›yla y›ll›k net sat›fllar toplam› 25 milyon Türk Liras›n› geçmeyen veya aktif toplam› 25 milyon Türk Liras›ndan az olan ticari iflletmeleri ifade etti¤i aç›klanm›flt›r.

16/6/2009 tarihinde kabul edilen 5904 say›l› Kanun’un 7.maddesi ile

Kurumlar Vergisi Kanunu’na eklenen Geçici 5. maddesine göre; “Küçük ve

Orta Büyüklükteki ‹flletmelerin bu madde kapsam›nda 31/12/2009 tarihine kadar yap›lan birleflmelerinde;

a) Birleflilen kurum taraf›ndan münfesih kurumun birleflme tarihindeki

sabit k›ymetlerinin rayiç bedelle, di¤er k›ymetlerinin ise 213 say›l› Vergi Usul Kanununun de¤erleme hükümlerine göre de¤erlemek suretiyle bir bütün halinde devral›nmas› ve bilançosuna kaydedilmesi,

b) Birleflmeden do¤an kazançlar›n tamam›n›n birleflme tarihi itibar›yla

birleflilen flirketin sermayesine eklenmesi,

c) Birleflilen kurumun, münfesih kurumun tahakkuk etmifl ve edecek

vergi borçlar›n› ödeyece¤ini ve di¤er ödevlerini yerine getirece¤ini; münfesih

kurumun, birleflmenin Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edildi¤i tarihten itibaren otuz gün içinde birleflme nedeniyle verece¤i kurumlar vergisi beyannamesine ekli bir taahhütnameyle taahhüt etmesi,

ç) Birleflme sonras›nda üç y›l süreyle ayl›k ortalama bazda birleflilen ku-

rum ile münfesih kurum taraf›ndan, 1/4/2009 tarihinden önce verilen son aya iliflkin sigorta bildirgelerine göre istihdam edilenlerin toplam›ndan az olmamak üzere ayl›k istihdam sa¤lanmas›,

flartlar›yla birleflme ifllemlerinden do¤an kazançlar, kurumlar vergisin-

den müstesnad›r.”

Burada bahsi geçen birleflmeden kasd›n ise, tam mükellef iki veya daha

fazla KOB‹’nin 18’inci madde uyar›nca birleflerek yeni bir anonim flirket

oluflturmalar›n› ya da tam mükellef bir veya birkaç KOB‹’nin tam mükellef olan ve anonim flirket statüsündeki di¤er bir KOB‹’ye devrolunmas›n› ifade etti¤i an›lan Kanun’da aç›klanm›flt›r.

164

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Bu hükümlere göre, sabit k›ymetlerinin rayiç bedelle aktar›lmas› ve in-

dirimli kurumlar vergisi uygulamas› avantajlar› söz konusu kanunun yay›m tarihinden 31 Aral›k 2009 tarihine kadar olan birleflmelere uygulanacakt›r.

Öte yandan, birleflilen flirketin anomim flirket statüsünde olmas›; birleflen

ve birleflilen mükelleflerin tam mükellef olmas› gerekmektedir.

Ayr›ca, birleflmeden do¤an ve vergiye tabi tutulmayan kazanc›n flirketin

sermayeye eklenmesi ve indirimli kurumlar vergisi uygulamas›n›n sona erdi¤i y›l› takip eden üç y›l içerisinde birleflilen flirkette tasfiye veya sermaye azaltma yoluna gidilmemesi, ayr›ca devral›nan varl›klar›n bölünme veya his-

se de¤iflimi gibi uygulamalar yoluyla iflletme d›fl›na ç›kar›lmamas› gerekmek-

tedir.Birleflme sonras›nda üç y›l süreyle ayl›k ortalama bazda birleflilen flirket ile devral›nan flirket taraf›ndan 1 Nisan 2009 önce verilen son aya iliflkin si-

gorta bildirgelerine göre istihdam edilenlerin toplam›ndan az olmamak üzere ayl›k istihdam sa¤lanmal›d›r.

2.4.2- KOB‹ Birleflmelerine Sa¤lanan Vergisel Avantajlar • 5904 say›l› Kanun’a göre, devral›nan KOB‹’nin sabit k›ymetleri,

mevcut defter de¤erleriyle iliflkilendirilmeden normal piyasa de¤erleriyle bir-

leflilen kuruma aktar›labilecektir. Devrolunan kurumdaki defter de¤erleriyle birleflilen kurumda hesaplanan yeni de¤erleri aras›ndaki fark, birleflilen kurumda kar olarak kay›tlara intikal ettirilecek ancak bu kar vergilendirilmeyecektir. Birleflilen kurumda amortisman veya bu sabit k›ymetlerin elden ç›ka-

r›lmas›nda vergiye tabi tutulacak kazanç, yeni tutarlar esas al›narak belirlenecektir.

Örne¤in, “(A) A.fi.”nin “(B) Ltd. fiti.”ni burada bahsedilen düzenleme

çerçevesinde devralarak birleflme yoluna gittiklerini ve bu flirketlerin KOB‹ kapsam›nda olduklar›n›; “(B) Ltd. fiti.”nin sabit k›ymet olarak bir binas› oldu-

¤u ve bu binan›n mevcut defter de¤erinin 200.000-TL oldu¤unu; ancak bu binan›n birleflme tarihindeki piyasa al›m sat›m de¤eri olan rayiç bedelinin

165

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

1.000.000-TL oldu¤unu varsayal›m. Bu duruma göre, 5904 say›l› Kanun kap-

sam›nda gerçekleflecek birleflme sonucunda, “B Ltd. fiti.”’ne ait olan bina,

“(A) A.fi.”nin kay›tlar›na mevcut defter de¤erleriyle de¤il rayiç bedel olan

1.000.000-TL ile intikal ettirilecektir. Bu bak›mdan, birleflilen kurum olan “(A) A.fi.”, amortisman veya bu sabit k›ymetlerin elden ç›kar›lmas›nda ver-

giye tabi tutulacak kazanc›n›, 1.000.000-TL tutar›n› esas alarak belirleyecektir.

• Bir baflka vergisel avantaj ise, Bakanlar Kurulunun yetkisini kullan-

mas› durumunda, uygulanabilecek olan yine birleflilen flirkette üç y›l boyunca elde edilecek kazanca indirimli kurumlar vergisi uygulanabilmesi ile ilgilidir. An›lan Kanun, Bakanlar Kurulu’na iflletme büyüklükleri veya vergiye tabi matrah tutarlar›na göre farkl›laflt›rmak suretiyle; birleflilen kurumun ve bu ku-

ruma devrolunan kurumun kazançlar›na uygulanacak kurumlar vergisi oran›-

n› %75’e kadar indirme yetkisi vermektedir. Bu hükme göre, birleflilen kurumda üç y›l süresince elde edilecek kazanca ve devrolunan kurumun devir ta-

rihi itibariyle oluflan kazanc›na uygulanacak kurumlar vergisi oran›n›n %5’e kadar indirilmesi mümkün olabilecektir.

2.4.3- Zarar ve Varl›klar›n Sat›lmas› Birleflilen kurum taraf›ndan devral›nan kurum varl›klar›n›n devir bede-

linden düflük bedelle sat›lmas› oluflan zararlar, birleflilen kurumun kurumlar vergisi matrah›n›n tespitinde indirim konusu yap›lamaz.

Ancak birleflen kurumlar›n birleflme tarihi itibariyle özsermaye tutarlar›-

n› gerçmeyen zararlar›, befl y›ldan fazla nakledilmemek kofluluyla birleflilen kurumun kurumlar vergisi matrah›n›n tespitinde indirim konusu yap›labilir.

Birleflme yoluyla devral›nan tafl›nmazlar, ifltirak hisseleri, kurucu senet-

leri ve intifa senetleri ile rüçhan haklar›n›n indirimli kurumlar vergisi uygulanan hesap dönemlerinde sat›fl› durumunda elde edilen kazanc›n tamam› ku-

rumlar vergisine tabi tutulacakt›r. Baflka bir ifadeyle, iki y›ldan fazla süreyle

166

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

elde tutulan gayrimenkuller ile ifltirak hisselerinin sat›fl› halinde elde edilen

kazanc›n %75’inin kurumlar vergisinden istisna edilmesine yönelik uygulama yukar›da belirtilen durumda geçerli olmayacakt›r. 2.4.4- fiartlar›n ‹hlal Edilmesi Durumu 5904 say›l› Kanununa göre yap›lan KOB‹ birleflmesi yap›ld›ktan sonra,

istihdam sa¤lama, faaliyete devam edilerek tasfiyeye gidilmemesi ve sermaye azalt›lmamas›, varl›klar›n bölünme veya hisse de¤iflimi suretiyle iflletme d›fl›-

na ç›kar›lmamas› flartlar›n sa¤lanmamas› durumunda zaman›nda al›namayan vergiler, gecikme faizi ile birlikte birleflilen kurumdan tahsil edilme yoluna gidilecektir.

3- SONUÇ Son zamanlarda, iflletmelerin birleflmenin avantajlar›ndan yararlanmak

amac›yla s›kça baflvurmaya bafllad›klar› görülmektedir. Türkiye’de birleflme, TTK’ da ve KVK’ da düzenlemifltir. TTK’da, birleflme tasfiyesiz infisah hükmündedir. KVK’ da ise birleflme, tasfiye hükmündedir.

KVK madde 18’e göre yap›lan birleflme ifllemleri, birleflme dönemi sü-

resince elde edilecek bir kar olmas› durumunda kurumlar vergisi matrah›na eklenmek suretiyle vergilendirilecektir. Bu birleflme ifllemi s›ras›nda kar ç›k-

mas› durumunda, kurumlar vergisi aflamas›nda bir yarar sa¤lamayacak ancak yürütülen ifllemler esnas›nda yukar›da bahsedilmifl olan di¤er vergi kanunlar› aç›s›ndan istisnalara tabi olacakt›r.

5094 say›l› Kanunun gerekçesinde aç›kland›¤› flekliyle, mali yap›lar›n›

güçlendirmek, ölçek verimlili¤ini sa¤lamak, rekabet ortam›na uyum kapasite-

lerini güçlendirmek, istihdam düzeylerini art›rmak ya da korumak gibi amaç-

larla KOB‹’lerin vergi yoluyla teflvik edilmesinin hedeflendi¤i düzenleme, söz konusu Kanunun bu flekliyle sa¤lad›¤› vergi avantajlar› nedeniyle genifl

167

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

bir uygulama alan› bulabilir. Ancak, uygulama süresinin bu y›l›n sonuna ka-

dar s›n›rland›r›lmas› ve y›l›n sonuna az bir süre kalmas› nedenleriyle mevzu-

bahis birleflmelerin s›n›rl› düzeyde kalmas› sonucunu do¤urabilecektir. Bizce,

bu birleflmelerin genifl bir uygulama alan› bulabilmesi için y›l›n sonuna kadar s›n›rland›r›lan sürenin daha uzun bir süreyi kapsamas› yerinde olacakt›r. KAYNAKÇA Düzenleme K›lavuzu (2007). ‹stanbul: HUD Yay›nlar›

Özmen, M. Akif (2007) Kurumlar Vergisi Kanunu Rehberi ve Reviz-

yon. Ankara: Yaklafl›m Yay›nc›l›k

T.C. Yasalar. Kurumlar Vergisi Kanunu. http://www.gib.gov.tr/, 2009

[çevrimiçi eriflim]

T.C. Yasalar. 5904 say›l› kanun. http://www.gib.gov.tr/, 2009 [çevrimiçi eriflim]

T.C. Yasalar. 1 No’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebli¤i.

http:// www.gib.gov.tr/, 2009 [çevrimiçi eriflim]

T.C. Yasalar. Türk Ticaret Kanunu. http://www.gib.gov.tr/, 2009

[çevrimiçi eriflim]

T.C. Yasalar. (03.07.2001) 4684 Say›l› Baz› Vergi Kanunlar›nda De-

¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Hükümler. Ankara: Resmi Gazete (24451 say›l›)

168

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

KATMA DE⁄ER VERG‹S‹NDE PANAYIR VE FUAR ‹ST‹SNASI DOLAYISIYLA ‹ADE ED‹LECEK KDV’N‹N KARfiILIKLI OLMA fiARTI, UYGULAMA USUL VE ESASLARI l Ali GÜL* 1.G‹R‹fi 3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 11/1-b maddesine 4731

say›l› Kanunun 50/A maddesiyle eklenen f›kra ile Türkiye’de ikametgah›, ifl-

yeri, kanuni ve ifl merkezi bulunmayanlar›n tafl›mac›l›k faaliyetlerine iliflkin olarak sat›n alacaklar› mal ve hizmetler ile, fuar, panay›r ve sergilere kat›-

l›mlar› dolay›s›yla sat›n alacaklar› mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma de¤er vergisinin, karfl›l›kl› olmak kayd›yla iade edilebilece¤i, hükme

ba¤lanm›fl ve iadeden faydalanacak mal ve hizmetler ile uygulamaya iliflkin usul ve esaslar› tespit etmeye Maliye Bakanl›¤› yetkili k›l›nm›flt›r.

Ayn› kanunun 14’üncü maddesinde de, transit ve Türkiye ile yabanc› ül-

keler aras›nda yap›lan tafl›mac›l›k ifllerinde Bakanlar Kurulu taraf›ndan belir-

lenecek tafl›ma ifllerinin vergiden müstesna oldu¤u, bu istisnan›n, ikametgah›, kanuni merkezi ve ifl merkezi Türkiye’de bulunmayan mükelleflere, ilgili ülkeler itibariyle karfl›l›kl› olmak flart›yla tan›naca¤› hükme ba¤lanm›flt›r. ‹ade-

den faydalanacak mal ve hizmetler ile uygulamaya iliflkin usul ve esaslar› tespit etmeye Maliye Bakanl›¤› yetkili k›l›nm›flt›r.

* Vergi Denetmeni

169

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Maliye Bakanl›¤›, tan›nan bu yetkiye istinaden 90 Seri No’lu KDV Ge-

nel Tebli¤ini yay›mlayarak uygulamaya iliflkin usul ve esaslar› belirlemifltir. Ancak, söz konusu tebli¤de karfl›l›kl› olma durumunun nas›l ortaya konaca¤› hükme ba¤lanmam›flt›r. Gelirler Genel Müdürlü¤ü’nün ilgili yaz›s› ve ‹stanbul Vergi Dairesi Baflkanl›¤›’n›n yay›nlad›¤› muktezada bu konuya aç›kl›k ge-

tirilmeye çal›fl›lm›flt›r. Bu yaz›m›zda, Türkiye’de ikametgah›, iflyeri, kanuni ve ifl merkezi bulunmayanlar›n tafl›mac›l›k faaliyetlerine iliflkin olarak sat›n alacaklar› mal ve hizmetler ile, fuar, panay›r ve sergilere kat›l›mlar› dola-

y›s›yla sat›n alacaklar› mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma de-

¤er vergisi iadelerinin yerine getirilmesinde karfl›l›kl› olma durumu, ilgili ka-

nun ve tebli¤ hükümleri ile yay›nlanan muktezalar çerçevesinde anlat›lmaya çal›fl›lacakt›r.

2. KONUYLA ‹LG‹L‹ YASAL MEVZUAT: 2.1. Katma De¤er Vergisi Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemeler: 3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun 11/1-b maddesinde (4731

say›l› Kanunun 50/A maddesiyle eklenen f›kra); “Türkiye’de ikametgah›, ifl-

yeri, kanuni ve ifl merkezi bulunmayanlar›n tafl›mac›l›k faaliyetlerine iliflkin olarak sat›n alacaklar› mal ve hizmetler ile fuar, panay›r ve sergilere kat›l›mlar› dolay›s›yla sat›n alacaklar› mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma de¤er vergisi, karfl›l›kl› olmak kayd›yla iade edilir” hükmü, ayn› kanununun

14’üncü maddesinin 1’inci f›kras›nda; “Transit ve Türkiye ile yabanc› ülkeler

aras›nda yap›lan tafl›mac›l›k ifllerinde, Bakanlar Kurulu taraf›ndan belirlenecek tafl›ma iflleri vergiden müstesnad›r” hükmü, 2’nci f›kras›nda; “Bu istisna,

ikametgah›, kanuni merkezi ve ifl merkezi Türkiye’de bulunmayan mükellef-

lere, ilgili ülkeler itibariyle karfl›l›kl› olmak flart›yla tan›n›r” hükmü yer almaktad›r.

170

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

2.2. 90 Seri No’lu KDV Genel Tebli¤i ‹le Yap›lan Düzenlemeler : 3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun 11/1-b maddesinin uygu-

lamaya iliflkin usul ve esaslar› tespit etmek üzere 90 Seri No’lu KDV Genel Tebli¤ yay›mlanm›flt›r. Tebli¤de uygulamaya iliflkin usul ve esaslarla ilgili olarak afla¤›daki hükümler yer almaktad›r.

1. Bu uygulamadan yararlanacaklar›n Türkiye'de ikametgâh›, iflyeri, ka-

nuni ve ifl merkezinin bulunmamas› ve Türkiye'de katma de¤er vergisi, gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyetini gerektiren herhangi bir faaliyetinin olmamas› gerekmektedir.

2. Bu istisna kapsam›nda sat›n al›nacak mal ve hizmet bedellerinin asga-

ri miktar›, katma de¤er vergisi hariç, 213 say›l› Vergi Usul Kanunu’nun 232 nci maddesinde öngörülen ve ilgili dönemde uygulanmakta olan fatura düzen-

leme s›n›r› kadar olacakt›r. Bu miktara, istisnadan yararlanmak flart›yla birden fazla mal veya hizmet dahil edilebilecektir.

3. Tafl›mac›l›k faaliyetine iliflkin olarak istisna uygulanacak mal teslimi

ve hizmet ifalar›; akaryak›t, yedek parça, bak›m ve tamir giderlerini kapsa-

maktad›r. Fuar, panay›r ve sergilere kat›l›mda ise, mal teslimi ve hizmet ifas›n›n münhas›ran bu ifllerle ilgili olmas› gerekmektedir.

4. Bu uygulamadan yararlanacaklar›n kendi ülkelerinde ba¤l› bulundu¤u

vergi dairesinden (ülkesine göre ilgili idareden) temin edilecek ve vergi mükellefiyetinin bulundu¤unu gösteren bir belgeyi ibraz etmeleri gerekmektedir. Bu belge, ilgilinin ad ve soyad›n›/firma ad›n› (unvan›n›), kendi ülkesinde ba¤l› bulundu¤u vergi dairesini, faaliyet konusu ve adresini içerecek flekilde düzenlenmifl olacakt›r.

5. Söz konusu ifllemler nedeniyle ödenen katma de¤er vergisinin karfl›-

l›kl› olmak kayd›yla iadesi, tafl›mac›l›k ile ilgili olarak ‹stanbul Ulaflt›rma Vergi Dairesi Baflkanl›¤›; fuar, panay›r ve sergiye kat›l›m ile ilgili olarak da bu fa-

aliyetin yap›ld›¤› yerdeki defterdarl›¤›n belirleyece¤i vergi dairesi taraf›ndan yerine getirilecektir.

171

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

6. Bu ifllemler nedeniyle, takvim y›l›n›n birer ayl›k dönemleri itibariyle

iade talep edilebilecektir. ‹ade, nakden veya banka havalesi ile yap›labilecektir.

7. Söz konusu tafl›mac›l›k faaliyetlerine iliflkin olarak sat›n al›nan mal ve

hizmetler ile fuar, panay›r ve sergilere kat›l›mlar› dolay›s›yla sat›n al›nan mal

ve hizmetlerin niteli¤i, miktar› ve tutar›na iliflkin bilgileri içeren ve Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre düzenlenmifl fatura veya serbest meslek makbuzunun olmas› gerekmektedir.

8. ‹ade hakk› sahibi, tafl›mac›l›k faaliyetini yapan yabanc› kifli/firma ve-

ya fuar, panay›r ve sergilere kat›lan yabanc› kifli ve kurulufllard›r. 9. ‹ade Talebinde Aran›lacak Belgeler;

‹ade talebi, ilgili vergi dairesine verilecek bir dilekçe ile yap›l›r. Bu di-

lekçeye afla¤›daki belgeler eklenir.

-Bu Tebli¤e ekli "iade talep formu",

-‹adenin herhangi bir arac› taraf›ndan talep edilmesi halinde noter onay-

l› "Vekaletname" belgesi,

-Fuar, panay›r ve sergilere kat›lanlar›n gerçek kifli olmas›, tafl›mac›l›¤›n

sürücü taraf›ndan kendi ad›na yap›lmas› halinde bunlara ait pasaportlar›n noter onayl› fotokopisi,

-Kendi ülkelerinde vergi mükellefiyetini gösteren "vergi mükellefiyeti"

belgesi, (iadenin tekrarlanmas› durumunda bu belgenin yeniden ibraz›na gerek bulunmamaktad›r.)

-Yap›lan harcamalara iliflkin olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine gö-

re düzenlenmifl fatura veya serbest meslek makbuzunun as›llar› veya noter onayl› suretleri,

Yabanc› tafl›mac›l›k faaliyetinde bulunanlar bu belgelere ek olarak

afla¤›daki belgeleri de eklemek zorundad›rlar.

-Tafl›mac›l›k faaliyetine iliflkin olarak TIR karnesinin Türkiye'ye girifl ç›-

k›fl tarihlerini gösteren dip koçan›n›n veya transit beyannamesinin onayl› örne¤i,

172

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

-Tafl›man›n yap›ld›¤› arac›n plakas›n›n ve tafl›ma iflini yapan kifli/firma-

n›n isminin yer ald›¤› belgelerin as›llar› veya noter onayl› suretleri. 10. ‹adenin Yap›lmas›;

-1 milyar liray› aflmayan nakden iade talepleri, bu Tebli¤in (9) uncu bö-

lümünde say›lan belgelerin ibraz edilmesi halinde, inceleme raporu ve teminat aran›lmadan yerine getirilir.

-‹ade edilecek tutar›n, Bakanl›¤›m›zca belirlenen tutar› aflmas› durumun-

da, buna iliflkin iade talepleri, vergi inceleme raporu sonucuna göre yerine ge-

tirilir. Afla¤›da belirtilen türde teminat gösterilmesi halinde inceleme raporu beklenilmeden de iade yap›l›r. Teminat, vergi inceleme raporuna dayan›larak çözülür. Vergi dairesince ödeme belgesine, inceleme raporunun bir örne¤i, teminat gösterilmiflse teminata iliflkin al›nd›n›n bir örne¤i eklenecektir.

Teminat, 6183 say›l› Kanunun 10’uncu maddesinde say›lan teminat tür-

lerinden banka teminat mektubu olmal›d›r. Bu teminat mektubunun, paraya çevrilmesi konusunda hiçbir s›n›rlay›c› flart tafl›mayacak biçimde ve 4389 sa-

y›l› Bankalar Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan bankalar veya özel finans kurumlar› taraf›ndan düzenlenmifl olmas› gerekmektedir.

3. KARfiILIKLI OLMA HÜKMÜ AÇISINDAN DURUM : KDV Kanununun 11/1-b f›kras›nda, 14’üncü maddenin 2’nci f›kras›nda

ve 90 Seri No’lu KDV Genel Tebli¤inde söz konusu ifllemler nedeniyle ödenen Katma De¤er Vergisi’nin iadesinin karfl›l›kl› olmak kayd›yla yerine geti-

rilece¤i hükmü yer almakta, ancak bu durumun nas›l ortaya konaca¤› ve belgelendirilece¤ine iliflkin herhangi bir hüküm yer almamaktad›r.

Konu ile ilgili olarak idarelerce verilmifl görüfller bulunmaktad›r.

173

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3.1. Maliye Bakanl›¤›’n›n Görüflü Maliye Bakanl›¤› Gelirler Genel Müdürlü¤ü, 3065 Say›l› Katma De¤er

Vergisi Kanununun 14’üncü maddesindeki karfl›l›kl› olma flart›na iliflkin ola-

rak; iade talebinde bulunan yabanc› flirketlerin istisnan›n karfl›l›kl› uyguland›¤›n› belgelendirmeleri gerekti¤i görüflündedir.

Maliye Bakanl›¤›’n›n 28.12.2001 tarih ve GEL.0.53/5314-285-069673

say› ile, ‹stanbul Defterdarl›¤›’na gönderdi¤i yaz› afla¤›daki gibidir.

“Bilindi¤i gibi, 3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun

14/1’inci maddesinde; transit ve Türkiye ile yabanc› ülkeler aras›nda ya-

p›lan tafl›mac›l›k ifllerinde, Bakanlar Kurulu taraf›ndan belirlenecek tafl›ma ifllerinin vergiden müstesna oldu¤u hükme ba¤lanm›flt›r.

Bu yetkiye istinaden ç›kar›lan 28.12.1984 tarih ve 84/8889 say›l› Ba-

kanlar Kurulu Karar› ile transit ve Türkiye ile yabanc› ülkeler aras›nda

deniz, hava, kara ve demiryolu ile yap›lan yük ve yolcu tafl›ma iflleri katma de¤er vergisinden istisna edilmifltir.

Öte yandan, ayn› Kanunun sözü edilen 14’üncü maddesinin 2’nci

bendin de ise, bu istisnan›n ikametgah›, kanuni merkez ve ifl merkezi Türkiye’de bulunmayan mükelleflere, ilgili ülkeler itibariyle karfl›l›kl› olmak kayd›yla tan›naca¤› hüküm alt›na al›nm›flt›r.

Bu nedenle, iade talebinde bulunan yabanc› hava yollar› flirketleri-

nin; kendi ülkelerinde Türkiye’de mukim firmalar›n yapt›¤› uluslar ara-

s› tafl›mac›l›k faaliyetlerinde katma de¤er veya benzeri dolayl› vergiler

uygulanmad›¤› yolunda yetkili makamlardan veya elçiliklerden alacakla-

r› bir belgeyi ve bu belgenin noter onayl› tercümesini ba¤l› bulunduklar›

vergi dairesine ibraz etmeleri halinde, iade taleplerinin bu konudaki usul ve esaslara göre yerine getirilmesi uygun görülmüfltür.”

174

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3.2. ‹stanbul Vergi Dairesi Baflkanl›¤›n›n Görüflü ‹stanbul Vergi Dairesi Baflkanl›¤›’n›n 15.12.2004 tarih ve KDV.MUK.

B.07.4.DEF. 0.34.32.18.8152 say›l› muktezas› afla¤›daki gibidir. “……………………….. LTD.fiT‹.

‹lgi dilekçenizde, 3065 say›l› KDV Kanunu'nun 11. maddesinin 1

no.lu f›kras›n›n (b) bendine 4731 say›l› kanunun 5/A maddesiyle eklenen f›kra uyar›nca Türkiye'de yerleflik flirketlerin yurt d›fl›ndan KDV iadesi

almas›nda, yine ayn› flekilde yabanc› flirketlerin bu tebli¤ flartlar›na uy-

gun olmak kayd› ile Türkiye'den KDV iadesi almalar›nda bir sak›nca olmad›¤›na iliflkin taraf›m›zdan görüfl talep edilmektedir.

4731 say›l› Kanunun 5/A maddesiyle, 30/12/2001 tarihinden geçerli ol-

mak üzere 3065 say›l› KDV Kanununun 11/1-b bendine eklenen f›kra ile;

"Türkiye'de ikametgah›, iflyeri, kanuni ve ifl merkezi bulunmayan-

lar›n tafl›mac›l›k faaliyetlerine iliflkin olarak sat›n alacaklar› mal ve hizmetler ile fuar, panay›r ve sergilere kat›l›mlar› dolay›s›yla sat›n alacakla-

r› mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma de¤er vergisi, karfl›l›kl› olmak kayd›yla iade edilir.

Maliye Bakanl›¤› iadeden faydalanacak mal ve hizmetler ile uygula-

maya iliflkin usul ve esaslar› tespit etmeye yetkilidir."hükmü getirilmifltir.

Kanunu'nun 32. maddesi ile Kanunun 11, 13, 14 ve 15. maddeleri

kapsam›na giren ifllemler nedeniyle yüklenilen ve indirimle giderilemeyen katma de¤er vergisinin iade edilece¤i hükme ba¤lanm›flt›r.

Konuyla ilgili, 06/11/2003 tarih ve 25281 say›l› Resmi Gazete'de ya-

y›nlanan 90 Seri No.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤'inde söz konu-

su madde uyar›nca sat›n al›nan mal ve hizmetler nedeniyle ödenen katma

de¤er vergisinin, karfl›l›kl› olmak kayd›yla iade uygulamas›na iliflkin usul ve esaslar belirlenmifltir.

175

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Benzer bir konuyla ilgili olarak Bakanl›k Makam›'ndan al›nan

……… tarih, ……. say›l› yaz›da;

"Bilindi¤i gibi, 3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu'nun 14/1

nci maddesinde; transit ve Türkiye ile yabanc› ülkeler aras›nda yap›lan tafl›mac›l›k ifllerinde, Bakanlar Kurulu taraf›ndan belirlenecek tafl›ma ifllerinin vergiden müstesna oldu¤u hükme ba¤lanm›flt›r.

Bu yetkiye istinaden ç›kar›lan 28.12.1984 tarih ve 84/8889 say›l› Ba-

kanlar Kurulu Karar› ile transit ve Türkiye ile yabanc› ülkeler aras›nda

deniz, hava, kara ve demiryolu ile yap›lan yük ve yolcu tafl›ma iflleri katma de¤ere vergisinden istisna edilmifltir.

Öte yandan, ayn› Kanunun sözü edilen 14 ncü maddesinin 2 nci ben-

dinde ise, bu istisnan›n ikametgah›, kanuni merkez ve ifl merkezi Türki-

ye'de bulunmayan mükelleflere, ilgili ülkeler itibariyle karfl›l›kl› olmak kayd›yla tan›naca¤› hüküm alt›na al›nm›flt›r.

Bu nedenle, iade talebinde bulunan yabanc› hava yollar› flirketleri-

nin; kendi ülkelerinde Türkiye'de mukim firmalar›n yapt›¤› uluslar ara-

s› tafl›mac›l›k faaliyetlerinde katma de¤er veya benzeri dolayl› vergiler

uygulanmad›¤› yolunda yetkili makamlardan veya elçiliklerden alacakla-

r› bir belgeyi ve bu belgenin noter onayl› tercümesini ba¤l› bulunduklar›

vergi dairelerine ibraz etmeleri halinde, iade taleplerinin bu konuda usul ve esaslara göre yerine getirilmesi uygun görülmüfltür."denilmektedir.

Buna göre; iade talebinde bulunan yabanc› firmalar›n tafl›mac›l›k

faaliyetlerine iliflkin olarak, sat›n alacaklar› mal ve hizmetler ile fuar, pa-

nay›r ve sergilere kat›l›mlar› dolay›s›yla yüklendikleri vergilerin iadesi, kendi ülkelerinde Türkiye'de mukim firmalar›n yapt›¤› tafl›mac›l›k faali-

yetlerine iliflkin olarak sat›n alacaklar› mal ve hizmetler ile fuar, panay›r ve sergilere kat›l›mlar› dolay›s›yla sat›n alacaklar› mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma de¤er vergisi ve dolayl› vergilerin iade ediliyor olmas› halinde yetkili makamlardan veya elçiliklerden alacaklar› bir belge-

yi ve bu belgenin noter onayl› tercümesini ba¤l› bulunduklar› vergi daire-

176

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

sine ibraz etmeleri halinde konuyla ilgili kanun maddesi ve söz konusu maddeye istinaden yay›mlanan 90 Seri No.lu KDV Genel Tebli¤inde ya-

p›lan aç›klamalar çerçevesinde yerine getirilmesi mümkün bulunmaktad›r.”

Kanun metninde ve ilgili Genel Tebli¤de, KDV iadesinin “karfl›l›kl› ol-

mak kayd›yla” yap›laca¤› konusunda ayr›nt›l› bir düzenleme yap›lmam›flt›r. Gelirler Genel Müdürlü¤ü’nün ilgili yaz›s› ve ‹stanbul Vergi Dairesi Baflkan-

l›¤›’n›n vermifl oldu¤u muktezadan anlafl›laca¤› üzere; Türkiye’de ikametgah›, iflyeri, kanuni ve ifl merkezi bulunmayanlar›n tafl›mac›l›k faaliyetlerine iliflkin olarak sat›n alacaklar› mal ve hizmetler ile, fuar, panay›r ve sergilere kat›l›mlar› dolay›s›yla sat›n alacaklar› mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri kat-

ma de¤er vergisinin, kendi ülkelerinde Türkiye’de mukim firmalar›n yapt›¤› uluslar aras› tafl›mac›l›k faaliyetlerinde katma de¤er veya benzeri dolayl› ver-

giler uygulanmad›¤› yolunda yetkili makamlardan veya elçiliklerden alacaklar› bir belgeyi ve bu belgenin noter onayl› tercümesini ba¤l› bulunduklar› vergi dairesine ibraz etmeleri halinde, iadesi gerçeklefltirilebilecektir.

Dolay›s›yla, söz konusu faaliyetlere iliflkin KDV’nin iadesinde karfl›l›k-

l› olma durumuna iliflkin hususun ortaya konulmas› ve belgelendirilmesi iadeyi talep eden kifli veya kurumlar›n yükümlülü¤ündedir. 4. SONUÇ : 3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun 11’inci ve 14’üncü mad-

delerinde gerçeklefltirilecek Katma De¤er Vergisi iadelerinin karfl›l›kl› olmak

flart›yla yerine getirilece¤i hükmü yer almaktad›r. Hem KDV Kanununda hem de uygulamaya iliflkin usul ve esaslar› belirlemeye yönelik yay›mlanan 90 Se-

ri No’lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤inde, karfl›l›kl› olma durumunun nas›l ortaya konulmas› gerekti¤iyle ilgili bir düzenlenme yap›lmam›flt›r.

Her ne kadar söz konusu iade taleplerinin yerine getirilebilmesi için ia-

de talebinde bulunan yabanc› firmalar›n, kendi ülkelerinde; Türkiye’de mu-

177

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

kim firmalara da benzeri bir uygulaman›n yap›ld›¤›na iliflkin yetkili makam-

lardan veya elçiliklerden alacaklar› bir belgeyi ve bu belgenin noter onayl› tercümesini ba¤l› bulunduklar› vergi dairesine ibraz etmeleri gerekti¤i Maliye Bakanl›¤› ilgili yaz›s›nda ve ‹stanbul Vergi Dairesi Baflkanl›¤›’n›n vermifl oldu¤u muktezada yer alsa da, konuya iliflkin Maliye Bakanl›¤›n›n bir düzenleme yapmas›n›n uygun olaca¤› görüflündeyiz. KAYNAKÇA ‹stanbul Vergi Dairesi Baflkanl›¤› (15.12.2004) KDV.MUK. B.07.4.

DEF. 0.34.32.18.8152 say›l› muktezas›. ‹stanbul: ‹stanbul Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

Maliye Bakanl›¤› Gelirler Genel Müdürlü¤ü (28.12.2001). GEL.0.53/

5314-285-069673 say›l› yaz›s›. Ankara: Maliye Bakanl›¤› Gelirler Genel Mü-

dürlü¤ü

Maliye Bakanl›¤› (06.11.2003) 90 seri no.lu KDVK Genel Tebli¤i. An-

kara: Resmi Gazete (25281 say›l›)

T.C. Yasalar (02.11.1984), 3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu.

Ankara : Resmi Gazete (18563 say›l›)

178

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

HENÜZ ÖDENMEYEN ‹fiYER‹ K‹RASINA ‹L‹fiK‹N GEL‹R VERG‹S‹ STOPAJI YAPILIP BEYAN ED‹LEB‹L‹R M‹? l Bülent SEZG‹N* 1-G‹R‹fi Türk vergi sisteminde genel kural, verginin mükellef taraf›ndan verile-

cek y›ll›k beyannameye tarh ve tahakkuk ettirilmesi olmakla beraber, bir k›s›m gelir unsurlar›n›n vergilendirilmesinde bu gelirlerin beyan edilmesi bek-

lenmeksizin, mükellefe bu gelirleri sa¤layan vergi sorumlular›nca, elde edilen gelirden kesinti yolu ile vergi al›narak ilgili vergi dairesine ödenmesi esas› ge-

tirilmifltir. Vergi kesintisi, vergi tevkifat› veya stopaj kesintisi olarak isimlendirilen bu ifllem genel olarak 213 say›l› Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinde düzenlenmifltir.

Vergi kesintisi esas itibariyle önceden tahsil ifllemi olup, istihkak sahip-

lerinin gelir vergilerine mahsuben yap›lmaktad›r. (BDK, 2009, 335)

Vergi kesintisine konu edilen ödemelerden biri iktisadi bir iflletmenin

aktifine kay›tl› olmayan gayrimenkulün iflyeri olarak kiralanmas› karfl›l›¤›nda yap›lan ödemelerdir. Bilindi¤i üzere bir gerçek kifliye ait gayrimenkulün iflye-

ri ya da mesken olmas›na bak›lmaks›z›n kiraya verilmesinden elde edilen irat GVK’n›n 70’inci maddesinde gayrimenkul sermaye irad› olarak adland›r›l-

maktad›r. Gayrimenkulü iflyeri olarak kiralayan, an›lan Kanun’un 94’üncü maddesinde say›lan kiflilerden ise, kiralama ifllemi karfl›l›¤›nda yapaca¤› kira ödemesi üzerinden ayn› madde hükmü gere¤ince gelir vergisi stopaj› yapmas› gerekmektedir.

* Vergi Denetmeni

179

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Genel olarak bakt›¤›m›zda özellikle gayrimenkul fiyatlar›n›n göreceli

yüksek oldu¤u semtlerde ve al›flverifl merkezi olarak adland›r›lan yerlerde ki-

ralanan iflyerleri için ödenen kiralar çok yüksek tutarlara ulaflabilmektedir. Bu durum sözünü etti¤imiz yerlerden iflyeri kiralayan iflletmelerin ödedikleri kira bedellerinin iflletmenin toplam giderleri içindeki pay›n› çok yüksek oranlara ç›kmas›na neden olabilmektedir. Bunun ötesinde büyük ya da küçük hemen

hemen tüm iflletmeler için kira gideri toplam giderler içinde önemli bir kalem oluflturmaktad›r.

‹flyeri kiralar›na iliflkin durum böyle olunca, ülke genelinde zaman za-

man yaflanan ekonomik krizler, mevsimsel dalgalanmalar ve sat›fllara iliflkin yanl›fl öngörüler neticesinde sat›fllar›n beklenilen düzeyde gerçekleflmemesi ve nihai olarak istenilen kazanca ulafl›lamamas› iflyeri kiras›na iliflkin ödemelerin gecikmeli olarak yap›lmas›na neden olabilmektedir. Bu husus ticari hayat›n ola¤an durumlar›ndan biridir.

Gerçek kiflilerden kiralanan ve iktisadi bir iflletmenin aktifine kay›tl› ol-

mayan iflyerlerine iliflkin kira ödemelerinden yap›lmas› öngörülen gelir vergisi stopaj›n›n ödemenin geciktirilmesi ve sonraki dönemde yap›lmas› duru-

munda ne flekilde hareket edilece¤i, tevkifat yap›l›p yap›lmayaca¤› özellik gösteren bir husus olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.

Çal›flmam›z›n takip eden bölümlerinde öncelikle iflyeri kira ödemelerine

iliflkin yap›lmas› öngörülen gelir vergisi stopaj› uygulamas›n›n s›n›rlar› çizile-

cek ve bu kapsamda henüz ödenmeyen iflyeri kiras›na iliflkin dönem içinde tevkifat yap›l›p yap›lmayaca¤› hususu ayr›nt›l› olarak ifllenecektir. 2-KONUYA ‹L‹fiK‹N AÇIKLAMALAR 2.1-‹flyeri Kira Ödemelerine ‹liflkin Gelir Vergisi Stopaj› Uygulamas›n›n

S›n›rlar›

Bilindi¤i üzere gerçek kiflilere ait olup ticari veya zirai bir iflletmeye da-

180

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

hil olmayan binalar›n kiraya verilmesinden elde edilen iratlar GVK’n›n 70’in-

ci maddesi ile hüküm alt›na al›nd›¤› üzere gayrimenkul sermaye irad›d›r. Bu do¤rultuda bir gerçek kifliye ait binan›n iflyeri olarak kiraya verilmesinden elde edilen irat, gayrimenkul sermaye irad›d›r.

Kanun’un 72’nci maddesi hükmüne göre gayrimenkul sermaye iratlar›n-

da gayrisafi has›lat 70’inci maddede yaz›l› mal ve haklar›n kiraya verilmesinden bir takvim y›l› içinde o y›la veya geçmifl y›llara ait olarak nakten veya

aynen tahsil edilen kira bedelinin tutar›d›r. Ay›n olarak tahsil edilen tahsil edilen kiralar›n Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre emsal bedeli ile paraya çevrilir.

Vergi kesenlerin sorumlulu¤una iliflkin düzenleme 213 say›l› Vergi Usul

Kanunu’nun 11’inci maddesinde yap›lm›flt›r. Madde hükmüne göre, yapt›kla-

r› veya yapacaklar› ödemelerden vergi kesmeye mecbur olanlar, verginin tam olarak kesilip ödenmesinden ve bunlarla ilgili di¤er ödevleri yerine getirmekten sorumludurlar.

GVK’n›n 94’üncü maddesinde vergi tevkifat›n›n kimler taraf›ndan ve han-

gi ödemeler üzerinden yap›laca¤› hüküm alt›na al›nm›flt›r. (GVR, 2006, 622)

An›lan madde hükmüne göre kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu

müesseseleri, sair kurumlar, ticaret flirketleri, ifl ortakl›klar›, dernekler, vak›f-

lar, dernek ve vak›flar›n iktisadî iflletmeleri, kooperatifler, yat›r›m fonu yöne-

tenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbab›, zirai kazançlar›n› bilanço veya ziraî iflletme hesab› esas›na göre tespit

eden çiftçiler ayn› maddede say›lan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil)

nakden veya hesaben yapt›klar› s›rada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.

Ayn› maddenin 5’inci bendinin (a) alt bendinde; 70’inci maddede yaz›l›

mal ve haklar›n kiralanmas› karfl›l›¤› yap›lan ödemelerden gelir vergisi tevkifat› yap›laca¤› hükme ba¤lanm›fl olup, bu hüküm do¤rultusunda 2006/11449 say›l›

Bakanlar Kurulu Karar› ile tespit edildi¤i üzere an›lan ödemelerden 01.01.2007 tarihinden itibaren %20 oran›nda gelir vergisi tevkifat› yap›lmaktad›r.

181

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

96’nc› maddede ise vergi tevkifat›n›n 94’üncü madde kapsam›na giren

nakten veya hesaben yap›lan ödemelere uygulanaca¤›, hesaben ödeme deyi-

minin vergi tevkifat›na tabi kazanç ve iratlar› ödeyenleri istihkak sahiplerine karfl› borçlu durumda gösteren her türlü kay›t ve ifllemleri ifade etti¤i, vergi tevkifat›n›n ücretler d›fl›nda kalan ödemelerde gayrisafi tutarlar üzerinden ya-

p›laca¤›, kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan taraf›ndan üstlenilmesi halinde bu verginin, bilfiil ödenen miktar ile ödemeyi yapan›n yüklendi¤i verginin toplam› üzerinden hesaplanaca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

Fiili ödeme olarak da adland›r›labilecek olan nakden ödeme, kiflinin mal

varl›¤›ndaki nakdi veya ayni de¤erler dizisinin, ödeme yap›lan›n mal varl›¤›na ve fiili tasarrufuna geçirilmesidir. Buna göre nakdi para verilmesi, alacak-

l›n›n banka hesab›na para yat›r›lmas› gibi ifllemler ile ayni ödemeler, para ile

temsil edilebilen menfaat temini (lojman tahsisi, iflyerinde yemek verilmesi gibi) nakden ödemeyi kapsar.

Madde hükmünde bahsi geçen hesaben ödeme deyimi, vergi tevkifat›na

tabi kazanç ve iratlar› ödeyenleri, istihkak sahiplerine karfl› borçlu durumda gösteren her türlü kay›t ve ifllemleri ifade eder. Hesaben ödemede kiflinin mal varl›¤› d›fl›nda fiilen bir de¤er kayb› olmakta di¤er bir ifadeyle borçta art›fl sonucunda, ödeme yapan kiflinin pasifinde bir ço¤alma olmaktad›r. Heaben öde-

me yap›lan kiflinin mal varl›¤›na do¤rudan do¤ruya bir de¤er girmemekle birlikte, mal varl›¤›nda bir de¤er art›fl› olmaktad›r. (GVR, 2006, 622)

Hesaben ödemede olaya istihkak sahibi aç›s›ndan bak›ld›¤›nda; söz ko-

nusu gelir, yap›lan kay›t ve ifllemle istihkak sahibi taraf›ndan talep edilir du-

ruma gelmektedir. Baflka bir de¤iflle, yap›lan kay›t veya ifllemle istihkak sahi-

bi istihkak› elde etmifl olmaktad›r. Örne¤in bankaya yat›r›lan vadeli mevduatlarda vadenin dolmufl olmas› mevduat sahibinin faiz geliri elde etmifl olmas›

sonucunu do¤uraca¤›ndan, bankan›n vergi kesintisi yapmas› gerekecektir. Faizin mudiye bilfiil ödenmesi flart de¤ildir. Yap›lan ödemelerde ödemenin is-

tihkak sahibi taraf›ndan fiilen elde edilmifl olup olmamas›na bak›lmaks›z›n vergi kesintisi yap›l›r. Örne¤in bir tacir kiralad›¤› bir iflyeri dolay›s›yla öde-

182

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

menin yap›ld›¤› y›ldan sonraki dönemlere ait peflin kira ödemelerinden de vergi kesintisi yapacakt›r. Burada istihkak sahibi GVK hükümlerine göre sadece

nakden ödemenin yap›ld›¤› y›l veya geçmifl y›llara ait kira bedelini elde etmifl

say›lmakla beraber, kendisine ödemenin yap›ld›¤› y›l elde etmifl say›lmad›¤› gelecek dönemlere ait kira ödemelerinden de vergi kesintisi yap›lacakt›r. (BDK, 2009, 336-7)

Bu kapsamda, gayrimenkulleri kiralayanlardan vergi kesintisi yapacak

olanlar, GVK’n›n 94’üncü maddesinin birinci f›kras›nda yaz›l› kiflilerdir. Bu

kifliler, bu s›fatlar› ile kiralad›klar› mal ve haklarla ilgili kira ödemelerinden kesinti yapacaklard›r. Özel iflleri dolay›s›yla kiralad›klar› mal ve haklardan vergi kesintisi yap›lmayacakt›r. Örne¤in bir mali müflavir büro olarak kirala-

d›¤› bir apartman dairesinin kira bedelinden vergi kesintisi yapacak, fakat sadece ikamet etmek maksad›yla kiralad›¤› apartman dairesinin kira bedelinden vergi kesintisi yapmayacakt›r.

Ayn› zamanda hem iflyeri hem de ikametgâh olarak kiralanan gayrimen-

kuller vergi mevzuat›m›z aç›s›ndan iflyeri olarak kabul edildi¤inden bu gayrimenkuller için ödenecek kiralar›n tamam› üzerinden tevkifat yap›lacakt›r.

Vergi kesintisi yap›lacak tutar, kira sözleflmesinde belirlenen tutard›r.

Sözleflme yoksa sözleflme d›fl›nda kira ödeniyorsa, kira olarak ödenen tutar üzerinden vergi kesintisi yap›lacakt›r.

Ticari hayatta gayrimenkullerin sahipleri taraf›ndan net kira bedelleri

üzerinden kiralanmas› çok genel bir uygulamad›r. Bu durumda gayrimenkulün kirac›s› söz konusu kira bedeline iliflkin stopaj tutar›n› üstlenmifl olmaktad›r.

Örnek 1: Bir gerçek kifli 2008 y›l›n›n Ocak ay›nda iflyeri olan gayrimen-

kulünü ayl›k net 500 TL ile kiraya vermifl ise yap›lacak vergi kesintisini kira-

c› üstlenmifl demektir. Bu durumda net kira tutar›ndan hareketle brüt tutar›n tespit edilmesi ve brüt tutar›n %20’sinin gelir vergisi tevkifat› olarak ilgili dö-

nem beyannamesine intikal ettirilmesi gerekmektedir. Afla¤›da gelir vergisi hesaplanm›flt›r.

183

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

BK = Ayl›k Brüt Kira Tutar›

BK – (BK * %20) : 5.000 TL Brüt Kira Tutar› GV Kesintisi

: 6.250 TL (5.000 / 0,80)

: 1.250 TL (6.250 * %20)

Örnek 2: Bir iflyerini 01.02.2009 tarihinde kiralayan ve iki y›la ait

20.000 TL kira bedelini Mart 2009 döneminde ödeyen vergi sorumlusu ödemeyi yaparken 2006/11449 say›l› BKK uyar›nca %20 oran›nda 4.000 TL ge-

lir vergisi kesintisi yapacak ve Mart 2009 dönemine iliflkin olarak Nisan ay›n›n 23’üncü günü akflam›na kadar verece¤i muhtasar beyanname ile beyan edecektir. ‹flyeri sahibine yap›lacak net ödeme miktar› ise 16.000 TL olacakt›r.

Bir iktisadi iflletmenin aktifinde kay›tl› bulunan mal ve haklar›n kiralan-

mas› halinde ise elde edilen gelir, gayrimenkul sermaye irad› de¤il ticari ka-

zanç oldu¤undan, kira ödemesi yapanlar vergi kesintisi yapmayacaklard›r. (BDK, 2009, 347-8)

Konuya iliflkin belirtilmesi gereken bir baflka husus, GVK’n›n 94’üncü

maddesinde, yapt›klar› ödemlerden vergi tevkif edecekler aras›nda basit usulde vergilendirilen mükelleflerin say›lmam›fl olmas›d›r. Bu nedenle basit usulde vergilendirilen mükellefler di¤er ödemelerinde oldu¤u gibi kiralad›klar› iflyerleri için yapt›klar› ödemlerden de tevkifat yapmayacaklard›r.

Bütün bu aç›klamalardan sonra bir gayrimenkule iliflkin yap›lan kira

ödemesinden gelir vergisi tevkifat› yap›labilmesi (yap›lmas›) için gerekli flartlar› afla¤›daki gibi s›ralayabiliriz.

• Gayrimenkul bir gerçek kifliye ait olmal› ve iktisadi iflletmenin akti-

finde kay›tl› olmamal›,

• Gayrimenkul iflyeri olarak kiralanmal›,

• Kiralayan (ödemeyi yapacak olan) GVK’n›n 94’üncü maddesinin bi-

rinci f›kras›nda say›lan kiflilerden olmal›,

• Gayrimenkule iliflkin ödeme nakten veya hesaben yap›lm›fl olmal›.

184

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Bu koflullar›n birlikte gerçekleflmesi durumunda ödemeyi yapan taraf ödemelerden vergi kesmeye mecburdur. 2.2-Henüz Ödenmeyen ‹flyeri Kiras›na ‹liflkin Gelir Vergisi Stopaj› ‹flyeri kira ödemelerine iliflkin yap›lmas› gereken gelir vergisi stopaj›n›n s›n›rlar› çal›flmam›z›n önceki bölümünde ayr›nt›l› olarak aç›klanmaya çal›fl›lm›flt›r. Bu kapsamda GVK’n›n 94’üncü maddesinin birinci f›kras›nda say›lan kifliler, gerçek kiflilere ait olup iktisadi bir iflletmeye dahil olmayan gayrimenkulleri iflyeri olarak kiralamalar› karfl›l›¤›nda nakden veya hesaben yapacaklar› ödemelerden an›lan maddenin 5’inci bendinin (a) alt bendi hükmü uyar›nca ve 2006/11449 say›l› Bakanlar Kurulu Karar› ile tespit edildi¤i üzere %20 oran›nda gelir vergisi stopaj› yapmak durumundad›rlar. Bununla beraber mükellefler çeflitli nedenlerle iflyeri kira ödemesini zaman›nda yapamay›p bu yükümlülüklerini takip eden dönemlerde yerine getirebilmektedirler. Bu durumda gelir vergisi stopaj› yönünden nas›l bir ifllem yap›lmas› gerekti¤i özellik göstermektedir. Örnek 3: Bir ticaret flirketi, bir iflyerini 01.06.2009 tarihinde ayl›k brüt 7.000 TL bedelle bir gerçek kifliden kiralam›fl ve Haziran 2009 dönemine iliflkin kira bedelini 2006/11449 say›l› Bakanlar Kurulu Karar› gere¤ince %20 oran›nda tevkifat yaparak ayn› ay içerisinde ödemifltir. Mükellef bu ödemeye iliflkin (7.000 * %20=) 1.400 TL gelir vergisi stopaj› yapm›flt›r. Mükellefin GVK’n›n 98’inci maddesi hükmüne göre ayl›k dönemler halinde muhtasar beyanname verdi¤ini kabul etti¤imizde, iflyeri kiras›na iliflkin yap›lan 1.400 TL tutar›ndaki tevkifat, varsa kesilen di¤er vergilerle beraber Temmuz ay›n›n 23’üncü günü akflam›na kadar ba¤l› olunan vergi dairesine bildirilecektir. Ayn› mükellefin Temmuz 2009 dönemine iliflkin kira bedelini Temmuz ay› içinde ödemedi¤ini veya ödeyemedi¤ini kabul edelim. Bu durumda gelir vergisi stopaj› yönünden nas›l bir ifllem yap›lacakt›r? Kira bedeli mükellef taraf›ndan henüz ödenmemifl olmas›na ra¤men tevkifat yap›l›p muhtasar beyanname ile beyan edilecek midir?

185

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Konuya ›fl›k tutmas› ve vergi idaresinin konuya yaklafl›m› görebilmek

aç›s›ndan …… Gelir ve Kurumlar Vergileri Müdürlü¤ü’nün 27.04.2009 tarih

ve 176200-ÖZ/1263-3851 say›l› özelgesi afla¤›ya al›nm›flt›r. (Mali Çözüm, 92, 333-4)

“‹lgide kay›tl› e-postan›zda, …….... Vergi Dairesi Müdürlü¤ü’nün

………. vergi kimlik numaral› mükellefi oldu¤unuzu Ocak, fiubat ve Mart ay-

lar›na ait kiran›z› Nisan ay›nda banka arac›l›¤› ile ödedi¤inizi, Nisan ay›nda ödemifl oldu¤unuz bu üç ayl›k kira tutar›n› 01-03/2009 dönemine ait muhta-

sar beyannamesi ile beyan edip edemeyece¤inizi, ödemifl oldu¤unuz kiray› gi-

der yaz›p yazamayaca¤›n›z› ve bundan sonra ayl›k dönemler halinde ödeyemedi¤iniz ve üç ayl›k muhtasar dönemi geçtikten sonra ödeyece¤iniz kirala-

r›n nas›l giderlefltirilece¤i, kiray› ödemeden defterinize kaydederek stopaj›n› beyan edip daha sonra kira ödemesi yap›p yapamayaca¤›n›z hususunda 4982 say›l› Bilgi Edinme Hakk› Kanunu kapsam›nda bilgi verilmesi istenilmektedir.

………

Yukar›da yer alan hüküm ve aç›klamalara göre;

- Kiralad›¤›n›z iflyerine ait herhangi bir kira ödemesi yap›lmad›¤› halde,

defterlerinize kira tutar›n›n gider olarak kaydedilmesi, 193 say›l› Gelir Vergi-

si Kanunu’nun 96’nc› maddesine göre hesaben ödeme olarak kabul edildi¤in-

den, söz konusu kira tutarlar› üzerinden 94’üncü madde gere¤ince gelir vergi-

si tevkifat› yap›larak ba¤l› oldu¤unuz vergi dairesine beyan edilmesi gerekmekte olup, kira borcunun sonradan ödenmesi mümkün bulunmaktad›r.

- Öte yandan söz konusu kira bedellerinin nakden veya aynen ödenme-

mesi ve ayn› zamanda defter kay›tlar›nda da gider olarak yer almamas› halinde herhangi bir tevkifat yap›lmayacakt›r.

- Di¤er taraftan gerek nakden veya aynen ve gerekse hesaben yap›lan ki-

ra ödemelerinde 94’üncü madde gere¤ince yap›lan tevkifatlar›n 98’inci madde uyar›nca ba¤l› oldu¤unuz vergi dairesine beyan edilece¤i tabidir.”

186

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Görülece¤i üzere vergi idaresi henüz ödenmeyen kira bedelinin gider

olarak defterlere kaydedilmesi durumunu hesaben ödeme olarak de¤erlendirmifl ve bu kapsamda henüz ödenmemifl olsa dahi gider olarak kay›tlara intikal

ettirilmifl kira bedeli üzerinden gelir vergisi tevkifat› yap›lmas› ve bunun ba¤l› olunan vergi dairesine bildirilmesi gerekti¤ini belirtmifltir. Bu kapsamda henüz ödenmeyen kira bedelinin daha sonra ödenip ödenmedi¤inin gelir vergisi stopaj› aç›s›ndan bir önemi bulunmamaktad›r.

Bu durumda henüz ödenmeyen (nakden veya aynen) kira bedelinin gider

olarak yasal defter kay›tlar›na intikal ettirilmedi¤i durumlarda tevkifat yap›l-

mayacak, tevkifat söz konusu kira bedelinin nakden veya hesaben ödendi¤i dönemde yap›lacakt›r.

Bu aç›klamalar ›fl›¤›nda Örnek 3’e dönecek olursak, Temmuz 2009 dö-

nemine iliflkin Temmuz ay› içinde ödenmeyen kira bedelinin mükellef taraf›n-

dan defter kay›tlar›na gider olarak intikal ettirilmesi durumunda bu ifllem GVK’n›n 96’nc› maddesine göre hesaben ödeme olarak de¤erlendirilecek ve

mükellefin (7.000 * %20=) 1.400 TL gelir vergisi stopaj› yap›p A¤ustos ay›n›n 23’üncü günü akflam›na kadar ba¤l› olunan vergi dairesine bildirilmesi gerekecektir.

fiayet mükellef Temmuz 2009 dönemine iliflkin kira bedelini Temmuz

ay› içinde ödememekle beraber defter kay›tlar›na da intikal ettirmediyse Temmuz 2009 döneminde tevkifat yap›lmayacak, tevkifat söz konusu kira bedelinin nakden veya hesaben ödendi¤i dönemde yap›lacakt›r. 3-SON SÖZ

Ülkemizde uygulanan vergileme sisteminde genel kural, verginin bizzat

yükümlüsü taraf›ndan hesaplanarak belli dönemler itibariyle beyan edilmesi

ve ödenmesidir. Ancak, özellikle enflasyonist dönemlerde devletler, paran›n de¤er kaybetmesi nedeniyle vergi gelirlerine bir an önce sahip olmak istemek-

tedirler. Yine ayn› flekilde verginin ödenme zaman›nda yükümlülere a¤›r bir

187

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

yük oluflturmas›n› önlemek ve vergi alaca¤›n› garanti alt›na almak gibi ihti-

yaçlar, verginin, vergiyi do¤uran olay›n kayna¤›ndan al›nmas›n› öngören “kaynakta vergileme” yönteminin uygulanmas›na neden olmufltur. Vergi kesintisi yönteminde, geliri mükelleflere sa¤layan vergi sorumlular› gelirin be-

yan edilmesini beklemeksizin, GVK’n›n 94’üncü maddesinde belirlenen

oranlarda kesinti yaparak, verginin ödenmesi bak›m›nda alacakl› vergi dairesine karfl› sorumludurlar. (GVR, 2006, 621)

Bu kapsamda 193 say›l› Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin

birinci f›kras›nda say›lan kifliler, gerçek kiflilerden iflyeri olarak kiralad›klar› gayrimenkullere iliflkin kira ödemesi yaparken ayn› maddenin 5’inci bendinin (a) alt bendi hükmü gere¤ince ve ilgili Bakanlar Kurulu Karar› do¤rultusunda %20 oran›nda gelir vergisi tevkifat› yapmak zorundad›rlar.

Öte yandan bu flartlarda kiralanan gayrimenkule iliflkin kira ödemesi çe-

flitli nedenlerle gayrimenkulden yararlan›lan dönemde gerçeklefltirilememektedir. Bu durumda gelir vergisi stopaj› yönünden nas›l bir ifllem yap›lmas› gerekti¤i özellik göstermektedir.

Konuya iliflkin mevcut yasal düzenleme ile vergi idaresinin görüflleri

birlikte dikkate al›nd›¤›nda, henüz ödenmeyen kira bedelinin gider olarak ya-

sal defterlere kaydedilmesi durumunun hesaben ödeme olarak de¤erlendirilmesi ve bu kapsamda henüz ödenmemifl olsa dahi gider olarak kay›tlara inti-

kal ettirilmifl kira bedeli üzerinden gelir vergisi tevkifat› yap›lmas› gerekti¤i anlafl›lmaktad›r.

Bununla beraber, henüz ödenmeyen kira bedelinin gider olarak defter

kay›tlar›na intikal ettirilmedi¤i durumda tevkifat yap›lmamas›, tevkifat›n söz konusu kira bedelinin nakden veya hesaben ödendi¤i dönemde yap›lmas› gerekmektedir.

188

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

KAYNAKÇA Bakanlar Kurulu (19.12.2006). 2006/11449 say›l› Bakanlar Kurulu

Karar›. Ankara: Resmî Gazete (26391 say›l›)

Beyanname Düzenleme K›lavuzu (2009). ‹stanbul: Hesap Uzmanlar›

Derne¤i Yay›n›.

Gelir ve Kurumlar Vergileri Müdürlü¤ü (27.04.2009). 176200-ÖZ /

1263-3851 Say›l› Özelge. Mali Çözüm 92 (Mart-Nisan 2009).

Gelir Vergisi Rehberi (2006). Ankara: Gelirler Kontrolörleri Derne¤i

Yay›n›.

T.C. Yasalar (06.01.1961). 193 Say›l› Gelir Vergisi Kanunu. Ankara:

Resmî Gazete (10700 say›l›)

T.C. Yasalar (10.01.1961). 213 say›l› Vergi Usul Kanunu. Ankara:

Resmî Gazete (10703 say›l›)

189

190

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

YEN‹ YATIRIM TEfiV‹K PROGRAMI l fienol ÇET‹N* 1. Girifl Yeni yat›r›m teflviklerine iliflkin düzenlemelerin yer ald›¤› 2009/15199

say›l› Bakanlar Kurulu Karar› 16.07.2009 tarihli Resmi Gazete’de yay›mlanm›flt›r.

Hazine Müsteflarl›¤›’n›n sevk ve idaresindeki yeni yat›r›m teflvik karar›

ile sa¤lanan destekler; Gümrük Vergisi Muafiyeti, KDV ‹stisnas›, Gelir ve Kurumlar Vergisi ‹ndirimi, Sigorta Primi ‹flveren Hisse Deste¤i, Faiz Deste¤i ve Yat›r›m Yeri Tahsisinden oluflmaktad›r.

2. ‹llerin Bölgelere Göre Da¤›l›m› ve Desteklerden Yararlanma

fiartlar›

Teflvik karar›nda, illerinin sosyo-ekonomik geliflmifllik düzeyi dikkate

al›narak dört bölge oluflturulmufltur. ‹llerin bölgesel da¤›l›m› afla¤›da oldu¤u gibidir. Söz konusu bölgeler 2009/15199 say›l› karar ekinde Ek-1’de, bu bölgelerde desteklenen sektörler ile asgari yat›r›m tutarlar› Ek-2’de yer almaktad›r. Söz konusu ayr›nt›l› tabloya (Ek-2) 16.07.2009 Tarihli ve 27290 say›l› Resmi Gazeteden ulaflabilirisiniz.

* Serbest Muhasebeci Mali Müflavir

191

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

YATIRIM TEfiV‹K UYGULAMALARINDA BÖLGELER (EK-1)

I.BÖLGE TR10 ‹stanbul TR21 Tekirda¤ Edirne K›rklareli

II.BÖLGE TR22 Bal›kesir Çanakkale (Bozcaada, Gökçeada hariç) TR32 Ayd›n Denizli Mu¤la

TR31 ‹zmir

TR61 Antalya Isparta Burdur

TR41 Bursa Eskiflehir Bilecik

TR62 Adana Mersin

TR42 Kocaeli Sakarya Düzce Bolu Yalova TR51 Ankara

III.BÖLGE TR52 Konya Karaman

TR63 Hatay Kahramanmarafl Osmaniye TR71 K›r›kkale Aksaray Ni¤de Nevflehir K›rflehir TR33 Manisa Afyonkarahisar Kütahya Uflak TR72 Kayseri Sivas Yozgat TR81 Zonguldak Karabük Bart›n TR83 Samsun Tokat Çorum Amasya TRC1 Gaziantep Ad›yaman Kilis

192

IV.BÖLGE TR82 Kastamonu Çank›r› Sinop TR90 Trabzon Ordu Giresun Rize Artvin Gümüflhane TRA1 Erzurum Erzincan Bayburt TRA2 A¤r› Kars Ardahan I¤d›r TRB2 Van Mufl Bitlis Hakkari

TRB1 Malatya Elaz›¤ Bingöl Tunceli TRC2 fianl›urfa Diyarbak›r TRC3 Mardin Batman fi›rnak Siirt TR22 Çanakkale ‹li Bozcaada, Gökçeada ‹lçeleri

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Teflvik sistemi bu bölgelerde belirlenmifl alanlara yat›r›m yap›lmas› ha-

linde önemli destekler verilmektedir. Bununla birlikte 2009/15199 say›l› Karar eki Ek-4’te yer alan; “Genel Teflvik Sisteminden Teflvik Edilmeyecek ve-

ya Teflviki Belirli fiartlara Ba¤l› Yat›r›m Konular›” d›fl›nda olan ve birinci ve ikinci bölge için asgari milyon TL, ikinci ve üçüncü bölgedeki yat›r›mlar için asgari beflyüzbin TL üzerindeki her türlü yat›r›m gümrük vergisi ve KDV istisnas›ndan yararlanabilmektedir. Yine 2009/15199 say›l› Karar eki Ek-3’de

yer alan ve yat›r›m tutar› elli milyon TL üzerindeki büyük ölçekli yat›r›mlar da bölge gözetilmeksizin desteklenmektedir.

Yat›r›mlar›n destek unsurlar›ndan yararlanabilmesi için yat›r›m projele-

rini teflvik belgesine ba¤lanmas› zorunludur. Teflvik belgesi müracaat› için ge-

rekli bilgi ve belgelere Karar›n 5. maddesinde yer verilmifltir. Teflvik belgesi

müracaatlar› Hazine Müsteflarl›¤›’na yap›labilece¤i gibi sekiz milyon TL’ye kadar olan yat›r›mlar›n belge müracaat› yat›r›mc›n›n tercihine ba¤l› olarak ya-

t›r›m›n yap›laca¤› yerdeki TOBB’a ba¤l› sanayi odalar›na da yap›labilir. ‹lgi-

li sanayi odas› tebli¤ ile belirlenen tamamlama ekspertiz ücreti d›fl›nda teflvik belgesi ile ilgili olarak yap›lacak tüm ifllemler için hiçbir ücret talep edemez.

3. Sa¤lanan Desteklerin Yat›r›m Tutar› ve Bölgelere Göre Da¤›l›m› Yeni teflvik karar›na göre yararlan›lacak destek unsurlar›n›n da¤›l›m›

afla¤›da oldu¤u gibidir.

193

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

4. Sa¤lanan Destek Unsular› Yeni teflvik karar› ile sa¤lanan destek unsurlar›n›n k›sa aç›klamalar› afla-

¤›da oldu¤u gibidir. 1- Gümrük Vergisi Muafiyeti: Teflvik belgesi kapsam›ndaki yat›r›m mallar› (makine ve teçhizat) ile otomobil ve hafif ticari araç yat›r›mlar›nda yat›r›m dönemi içinde kalmak kayd›yla, CKD aksam ve parçalar›n›n ithali, gemi ve elli metrenin üzerindeki yat inflaatlar› ile ilgili tekne kabu¤u ithali ile teflvik belgesi kapsam›ndaki makine ve teçhizat bedelinin % 5’ini geçmemek

194

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

kayd›yla yat›r›m mallar›na ait yedek parçalar, euro normlar›na uygun çekiciler, frigorifik treyler, off-road truck tipi karayoluna ç›kmas› mümkün olmayan kaya tipi damperli kamyonlar›n ithaline ait gümrük vergileri muafiyet kapsam›ndad›r. 2- Katma De¤er Vergisi ‹stisnas›: 3065 say›l› KDV Kanunu gere¤ince teflvik belgesi kapsam›ndaki makine ve teçhizat al›mlar› KDV’de istisna tutulacakt›r. 3- Faiz Deste¤i: Bankalardan kullan›lacak en az bir y›l vadeli kredilerin, teflvik belgesinde kay›tl› sabit yat›r›m tutar›n›n % 75’ine kadar olan k›sm›na ait faiz veya kar pay› oran›n›n; III. bölgedeki yat›r›mlar için % 3 (dövize endeksli kredilerde % 1), IV. bölgedeki yat›r›mlar için % 5’i (dövize endeksli krediler için % 2), Hazine Müsteflarl›¤›’n›n da uygun görmesi halinde azami ilk befl y›l için ödenmek kayd›yla bütçe kaynaklar›ndan karfl›lanmas› kararlaflt›r›lm›flt›r. IV. bölgedeki faiz deste¤i bölge ayr›m›na bak›lmaks›z›n çevre yat›r›mlar› için de verilecektir. Söz konusu faiz deste¤i çevre yat›r›mlar› için azami 300.000.-TL, III ve IV. bölgedeki yat›r›mlar için ise 500.000.-TL tutar›nda olabilecektir. Teflvik belgesinin herhangi bir nedenle iptal edilmesi durumunda yararlan›lan faiz deste¤i 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsili Usulü Hakk›nda Kanun hükümleri kapsam›nda tahsil edilecektir. 4- Sigorta Primi ‹flveren Hissesi Deste¤i: Sigorta primi deste¤i olan yat›r›mlar›n komple yeni yat›r›m olmas› halinde iflletmeye geçifl tarihinden itibaren çal›flt›r›lacak personelin, di¤er yat›r›m cinslerinde ise yat›r›m›n tamamlanmas›na müteakip, yat›r›m bafllamadan önceki son alt› ayl›k dönemde SGK’ya verilen ayl›k prim ve hizmet belgelerinde kay›tl› ortalama iflçi say›s›na ilave edilen her iflçinin asgari ücrete tekabül eden sigorta priminin iflveren hissesi Hazinece karfl›lanacakt›r. Bu destekten 31.12.2010 tarihine kadar bafllanan yat›r›mlardan; I. bölgede olanlar 2 y›l, II. bölgede olanlar 3 y›l, III. bölgede olanlar 5 y›l, IV. bölgede olanlar 7 y›l süre ile istifade ederken; 31.12.2010 tarihinden sonra bafllanan yat›r›mlardan ise III. bölgede olanlar 3 y›l, IV. bölgede olanlar 5 y›l süre ile yararlanabilecektir. 195

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

5084 say›l› Kanun kapsam›ndaki desteklerden yararlanmakta olup iflve-

renler bu karar kapsam›ndaki sigorta prim deste¤inden yararlanamazlar. An-

cak ilave istihdam› tamamlanan teflvik belgesi yönünde kullanan iflverenler bu kapsamdaki ilave istihdam için prim deste¤inden yararlanabilirler.

Sigorta primi iflveren hissesi deste¤inden yararlanacak olan yat›r›mc›la-

r›n SGK’ya verilmesi gereken ayl›k prim ve hizmet belgelerini zaman›nda beyan edip, sigorta priminin Hazinece karfl›lanmayan k›sm›n› ödeme süresi için-

de ödemeleri gerekmektedir. Sigorta primlerinin zaman›nda ödenmemesi durumunda Hazinece karfl›lanan primin gecikme faizi iflverenden tahsil olunacakt›r.

5- Vergi ‹ndirimi: Vergi indirimi deste¤i, 31.12.2010 tarihine kadar

bafllanacak yat›r›mlar ile 31.12.2010 tarihten sonra bafllayacak yat›r›mlar olmak üzere ikiye ayr›lm›flt›r. Gelir ve kurumlar vergisinde yap›lacak vergi indirimi ile katk› oran› tablolar› afla¤›da oldu¤u gibidir.

31.12.2010 Tarihine Kadar Bafllanacak Yat›r›mlar ‹çin ‹ndirim ve

Katk› Oranlar› Bölgeler I II III IV

196

Bölgesel Uygulama Yat›r›ma Katk› Kurumlar Vergisi Oran› (%) Veya Gelir Vergisi ‹ndirim Oran› (%) 20 50 30 60 40 80 60 90

Büyük Ölçekli Yat›r›mlar Yat›r›ma Katk› Kurumlar Vergisi Oran› (%) Veya Gelir Vergisi ‹ndirim Oran› (%) 30 50 40 60 50 80 70 90

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

31.12.2010 Tarihinden Sonra Bafllanacak Yat›r›mlar ‹çin ‹ndirim ve

Katk› Oranlar›

Bölgesel Uygulama Yat›r›ma Katk› Kurumlar Vergisi Oran› (%) Veya Gelir Vergisi ‹ndirim Oran› (%) 10 25 15 40 20 60 25 80

Bölgeler I II III IV

Büyük Ölçekli Yat›r›mlar Yat›r›ma Katk› Kurumlar Vergisi Oran› (%) Veya Gelir Vergisi ‹ndirim Oran› (%) 25 25 30 40 40 60 45 80

Vergi indirimi stopaj suretiyle yap›lan vergilemede uygulanmayacakt›r. Örne¤in; II. bölgede bulunan 100.000.000.-TL tutar›ndaki büyük ölçek-

li yat›r›ma 31.12.2010 tarihinden önce bafllan›lm›flt›r. Bu bölgeye ait büyük yat›r›mlar için % 40 oran›nda katk› pay›, % 60 oran›nda da gelir veya kurumlar vergisi indirimi uygulanmaktad›r. Bu durumdaki flirket, normal vergi oran›na göre hesaplanacak vergi tutar› olan (100.000.000 x % 40) = 40.000.000.TL’ye ulafl›ncaya kadar kurumlar vergisi oran›n› (20-(20 x % 60)) = % 8 olarak uygulayacakt›r. Örnek flirketimizin 2011 y›l›nda 250.000.000.-TL kar el-

de etti¤ini varsayarsak flirketin 2011 y›l› vergi hesaplamas› afla¤›da oldu¤u gibi olacakt›r.

Vergi Matrah› Vergi Oran›

Hesaplanan Vergi

Normal Vergi Hesab›

‹ndirimli Vergi Hesab›

Fark / Katk› Tutar›

% 20

(20 x % 60) =12

250.000.000.-TL 50.000.000.-TL

250.000.000.-TL 20.000.000.-TL

0,00

30.000.000.-TL

Yukar›daki hesaplamaya göre örnek flirketimize, yat›r›m tutar›n›n

(30/100) % 30’lik k›sm›na denk gelecek flekilde katk› sa¤lanm›fl, bakiye % 10

(10.000.000.-TL) katk› oran› hakk›n› takip eden vergilendirme dönemlerinde kurumlar vergisini %8 oran›nda hesaplayarak kullanmaya devam edecektir.

197

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Di¤er taraftan arazi, arsa, royalti, yedek parça ve amortismana tabi olma-

yan di¤er harcamalar indirimli vergi uygulamas›ndan yararlanamaz.

6- Yat›r›m Yeri Tahsisi: Yat›r›m yeri tahsisi destekli yat›r›mlar için

Maliye Bakanl›¤›’nca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yat›r›m yeri tahsis edilebilecektir.

5. Tekstil, Haz›r Giyim ve Deri ve Deri Mamulleri Sektörlerine Sa¤-

lanan Tafl›nma Deste¤i

Yukar›da sa¤lanan destek yat›r›m destekleri d›fl›nda 2009/15199 say›l›

Kararda; “Tekstil, konfeksiyon ve haz›r giyim, deri ve deri mamulleri sektörüne tafl›nma deste¤i” alt›nda ayr› bir destek unsuru da yer almaktad›r. Karar›n 12. maddesinde yer alan bu destek ile I. ve II. bölgelerde faaliyette bulu-

nan tekstil, konfeksiyon ve haz›r giyim iflletmeleri ile deri ve deri mamulleri iflletmelerinin 31.12.2010 tarihine kadar III. ve IV. bölgelerdeki illere tafl›n-

malar› ve en az elli kiflilik istihdam sa¤lamalar› halinde kendilerine yukar›da belirtilen destek unsurlar›ndan; yat›r›m yeri tahsisi, sigorta primi iflveren hissesi deste¤i ve vergi indirimi deste¤i sa¤lanmaktad›r. Sigorta primi iflveren

hissesi deste¤i ile vergi indirimi deste¤inin süresi befl y›l olup bu iflletmeler için uygulanacak vergi indirimi normal vergi oran›n›n % 75’i kadard›r. Tesislerinin tafl›ma ifllemini 2009 y›l›na kadar tamamlayacak olan iflletmelerin, tafl›nma giderleri bütçeden karfl›lanmas› öngörülmüfltür. 6. Sonuç Bu yaz›m›z ile 16.07.2009 tarih ve 27290 say›l› Resmi Gazete’de yay›m-

lanan 2009/15199 say›l› Yat›r›mlarda Devlet Yat›r›mlar› Hakk›nda Karar›n genel bir özeti yap›lmaya çal›fl›lm›fl olup çok yönlü olarak ç›kart›lan bu karar›n proje baz›nda de¤erlendirilmesinde yarar vard›r. Bu nedenle yat›r›m projesi olan yat›r›mc›lar›n bu projelerinin destek unsurlar›ndan ne flekilde yarar-

198

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

lanacaklar› konusundaki detayl› bilgiyi bu konudaki uzman kiflilerden almalar› ve al›nan bilgiler do¤rultusunda yat›rmalar›n› gerçeklefltirmeleri gerekmektedir.

KAYNAKÇA Bakanlar Kurulu Karar› (16.07.2009) 2009/15199 say›l› Bakanlar Ku-

rulu Karar›. Ankara

199

200

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

KATMA DE⁄ER VERG‹S‹NDE ‹ND‹R‹ML‹ ORANA TAB‹ ‹fiLEMLERDE ‹ADE ESASLARI VE UYGULAMASI l Aytaç ACARDA⁄ * 1- Girifl 02.11.1984 Tarihli Resmi Gazete’de yay›mlanarak, 01.01.1985 tarihin-

de yürürlü¤e giren 3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun temelinde

bir mal›n üretiminden, tüketimine kadar olan her aflamas›nda meydana gelen katma de¤erin vergilendirilmesi yatmaktad›r. Katma De¤er Vergisi’nin mü-

kellefleri vergiye tabi ifllemler üzerinden hesaplad›klar› KDV’den, kendileri-

ne yap›lan mal ve hizmet teslimleri üzerinden ödedikleri KDV’yi indirim ko-

nusu yapmakta, aradaki fark› vergi dairesine yat›rmaktad›rlar. Hesaplanan verginin, yüklenilen vergiden az olmas› durumunda indirilemeyen k›s›m Kat-

ma De¤er Vergisi Kanunu’nun 29/2. maddesi uyar›nca sonraki döneme devredilir.

Lakin ülkemizdeki uygulama uyar›nca Katma De¤er Vergisi’nde tek

oran uygulamas›n›n yerine mal ve hizmet gruplar›na göre ayr› ayr› oranlar belirlenmifltir. Dolay›s›yla kiflilerin temel ihtiyaçlar›na ait olan mallar›n oran›

düflükken, lüks tüketim mallar› olarak adland›rd›¤›m›z mallar›n oran› daha yüksek belirlenmifltir. Yaz›m›zda indirimli oran dolay›s›yla yüklenilen ve indirim yoluyla giderilemeyen Katma De¤er Vergisi’nin iade esaslar›n› incelemeye çal›flaca¤›z.

* Stajyer

201

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

2 – Katma De¤er Vergisi’nde ‹ade Esas›n›n Temel Dayana¤› 3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun da iade konusu 32. mad-

dede karfl›m›za ç›kmaktad›r. Söz konusu madde hükmüne bakt›¤›m›zda bize;

“…vergiden istisna edilmifl ifllemlerle ilgili fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen Katma De¤er Vergisi, mükellefin vergiye tabi ifllemleri üzerinden he-

saplanan Katma De¤er Vergisi’nden indirilir. Vergiye tabi ifllemlerin mevcut olmamas› ve hesaplanan verginin indirilecek vergiden az olmas› hallerinde in-

dirilemeyen Katma De¤er Vergisi Maliye Bakanl›¤›’nca tespit edilecek esas-

lara göre bu ifllemleri yapanlara iade olunur. ” demektedir. Dolay›s›yla Katma

De¤er Vergisi Kanunu indirimli oran ve istisna kapsam›na giren ifllemler ile ilgili yüklenilen KDV’nin indirim yoluyla giderilememesi durumunda bir ta-

k›m ifllemlerin yerine getirilmesi sonucunda istenildi¤i takdirde iade olunaca¤› hükme ba¤lam›flt›r.

Katma De¤er Vergisi Kanunu hükümlerine göre iade hakk› do¤uran ifl-

lemleri flu flekilde s›ralamak mümkündür; 1- ‹hracat ‹stisnas› • Mal ‹hracat›

• Hizmet ‹hracat›

2- Araçlar, Petrol Aramalar› ve Teflvik Belgeli Yat›r›mlarda ‹stisna

• Deniz, Hava ve Demiryolu tafl›ma araçlar›, yüzer tesis ve araçlara iliflkin istisna

• Deniz ve hava tafl›ma araçlar› için liman ve hava meydanlar›nda yap›lan hizmetlere iliflkin istisna,

• Petrol arama faaliyetlerine iliflkin istisna,

• Teflvik belgesi kapsam›ndaki makine ve teçhizat teslimlerinde istisna.

3- Tafl›mac›l›k ‹stisnas›

4- Diplomatik ‹stisnalar

5- Tevkifat yoluyla oluflan istisna

6- ‹ndirimli orana tabi ifllemler (*)(Atmaca ve Ekici, 2004, 2)

202

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3 – ‹ndirimli Oran ve Kapsam› Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun “Oran” bafll›kl› 28. maddesinde Kat-

ma De¤er Vergisi’nin oran› vergiye tabi her bir ifllem için %10 olarak belir-

lenmifl ve bu oran› dört kat›na kadar artt›rmaya ve %1’e kadar indirmeye bakanlar Bakanlar Kurulu yetkili k›l›nm›flt›r. ‹ndirimli olarak tan›mlad›¤›m›z kavram kanunda yer alan oran›n alt›nda uygulanan oran anlam›na gelmekte-

dir. Dolay›s›yla Bakanlar Kurulunca Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 28. maddesinde yaz›l› genel oran›n alt›na indirilen I ve II say›l› listeler için uygulanan %1 ve %8 oranlar›, uygulanan indirimli oranlard›r.

Yukar›daki aç›klamalar do¤rultusunda ‹ndirimli orana tabi ifllemleri k›-

saca flöyle özetleyebiliriz;

3.1. %1 Orana Tabi ‹fllemler %1 orana tabi ifllemleri s›n›fland›rmak gerekirse k›saca flu flekilde özet-

lemek mümkün olacakt›r;

• Baz› tar›m ürünlerinin toptan teslimi,

• Toptan tah›l, kasapl›k hayvan ve zeytinya¤› teslimi, • Finansal kiralama ifllemleri, • Gazete ve Dergi

• Kullan›lm›fl binek otomobiller, • Ham Post, Deri

• Net alan› 150 m2’ ye kadar olan konut teslimleri, (aflan k›s›m %18) • Toptanc› halinde toptan taze sebze ve meyve teslimi, • Enerji santralleri iflletme hakk›,

Yukar›daki listeye bakt›¤›m›zda gözümüze çarpan ortak nokta insan ih-

tiyaçlar› ve ekonomik kalk›nd›rmay› sa¤lamak amac›yla giriflimcilere sa¤la-

nacak avantajlar göz önünde bulundurularak haz›rland›¤›n› düflünmek do¤ru olacakt›r.

203

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3.2 %8 Orana Tabi ‹fllemler % 8 oran›na tabi ifllemler 22.12.1992 Tarih ve 92/3896 Say›l› Kararna-

me ekinde yer alan II Say›l› Listede belirtilmifltir. Söz konusu listeye bakt›¤›m›zda %8 oran›na tabi ifllemleri flu flekilde özetlemek do¤ru olacakt›r; • Temel G›da Maddeleri,

• Yazarkasa ve Takograf Teslimi • Sinema ve Sanatsal gösteriler

• Özel okul, Üniversite ve Krefl Hizmetleri, • Bask› ve yaz› ka¤›d› teslimi, • Kitap teslimi,

• Her nev’i maddeden üretilen ayakkab› ve benzerleri ile tekstil ürünleri • Ve son olarak 16.06.2009 tarih ve 27260 Say›l› Mükerrer Resmi Ga-

zetede yay›nlanarak yürürlü¤e giren 30.09.2009 tarihine kadar uygulanacak

olan, ancak iadeye konu olmayan 2009/15081 Say›l› Bakanlar Kurulu Karar› uyar›nca ahflap ve plastikten imal edilen mobilyalar ile belli bafll› bilgisayar parçalar›.

4- ‹ndirimli Orana Tabi ‹fllemlerde ‹adeyi Do¤uran Olay ‹ndirimli oranda bir mala ait olarak yüklenilen Katma De¤er Vergisi’nin

iade olunabilmesi için Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 28. maddesine dayan›larak Bakanlar Kurulunca Vergi oranlar› indirilen mal ve hizmetlerle ilgi-

li olup, y›l içinde indirim yoluyla giderilemeyen vergiler girmektedir. Dolay›s›yla indirimli orana tabi bir mal satan ve bu mal›n temini için yüklendi¤i Kat-

ma De¤er Vergisi’ni ait oldu¤u y›l içinde indirim yoluyla gideremeyen bir

mükellefin söz konusu fazla yüklendi¤i Katma De¤er Vergisi’ni iade talep etme hakk› do¤acak ve böylelikle ‹ndirimli Orana Tabi ‹fllemlere iliflkin iade hakk›n› do¤uran olay meydana gelmifl olacakt›r.

204

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

5- ‹ndirimli Orana Tabi ‹fllemlerde ‹adenin Gerçekleflmesi ‹çin Gereken fiartlar ‹ndirimli orana tabi ifllemlerde iade uygulamas›na iliflkin esaslar 74, 76, 85,84, 99 ve 101, 105 ve 106 Nolu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤leri ile düzenlenmifl ve uygulamaya yön verilmeye çal›fl›lm›flt›r. Söz konusu tebli¤lerde iadenin hangi durumlarda ve hangi esaslara ve hangi zaman dilimi aral›¤›nda yap›laca¤› aç›klanm›flt›r. 5.1. ‹ade talebinde bulanacak mükellefler Bir vergi mükellefinin indirimli oran dolay›s›yla yüklenilen Katma De¤er Vergisi’ni iade alabilmesi için aranan temel flart gerçek usulde vergilendirilmesidir. Dolay›s›yla ‹flletme Hesab› Esas› veya Bilanço Esas›na göre defter tutmas› iade talebine engel olmayacakt›r. Ancak Gelir Vergisi yönünden Basit Usulde Vergilendirilen ancak Katma De¤er Vergisi Kanun’u 18 / 1. maddesi uyar›nca iste¤e ba¤l› olarak mükellefiyet tesis ettiren mükelleflerde indirimli orana tabi ifllemlerden do¤an, fakat indirim yoluyla giderilmeyen vergiyi iade talep etmeleri mümkün olacakt›r. (De¤er, 2007, 764) 5.2. ‹adeye Konu Mal Ve Hizmetin ‹ndirimli Orana Tabi Olmas› ve Fiilen Teslim Edilmifl Olmas› Katma De¤er Vergisi Mükelleflerinin indirimli oran dolay›s›yla iade talebinde bulunmalar› ancak Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 28. Maddesine istinaden ç›kar›lan I ve II say›l› listelerde yer alan hizmetlerle ilgili olmas› gerekmektedir. Bunun yan›nda vergilendirme dönemi önem arz etmezken mal veya hizmetin teslimi Katma De¤er Vergisi Kanunu’na göre vergiyi do¤uran olay olaca¤›ndan teslim flart› aranmaktad›r. Dolay›s›yla yap›lan inceleme sonucunda fiilen teslim edilmeyen mallara iliflkin olarak yüklenilen KDV’nin iadesi söz konusu olmayacakt›r. 205

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

5.3. ‹ade Esas Tutar›n Her Y›l Bakanlar Kurulu Karar› Uyar›nca

Tespit Edilen Alt S›n›r›n Alt›nda Olmamas›

‹ade edilecek vergi tutar› takvim y›l›n›n tamam› itibariyle hesaplanacak

ve bu tutar›n indirimle telafi edilemeyen k›sm›n›n her y›l için Bakanlar Kurulu Karar›yla belirlenen tutar› aflmas› halinde (2009 Takvim Y›l› için 13.000,00 TL)

aflan k›s›m için mükelleflerin taleplerine göre nakden veya mahsuben iade edilecektir. Bu k›sm› aflmayan tutarlar için iade talebi söz konusu olmayacakt›r.

5.4. ‹ade Talebinin Yaz›l› Olarak ve Süresi ‹çinde Yap›lmas› Katma De¤er Vergisi iadesinin talep edilmesi için söz konusu talebin ya-

z›l› olarak ve dönem beyannamesinde gösterilmesi flartt›r. ‹ade talep etme dönemleri Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 29. maddesinde aç›kça gösterilmemekle birlikte 85 Seri Nolu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤inde belirtil-

mifltir. Söz konusun tebli¤ hükmüne göre ilgili y›l›n Ocak – Kas›m aras›nda-

ki dönemlerde verilecek beyannemelerde talep edilmesi gerekti¤i, bu dönemlerde talep edilmeyen iade alacaklar›n›n ilerleyen dönemlerde talep edilmesinin söz konusu olamayaca¤› aç›kça belirtilmifltir.

Ancak Dan›fltay 7. Dairesinin vermifl oldu¤u bir kararda “Yürürlükte bu-

lunan vergi kanunlar›nda iade talepleri konusunda herhangi bir süre s›n›rlama-

s› öngörülmedi¤inden, bu tür taleplerin vergi kanunlar›ndaki genel zaman afl›m› süresi içerisinde her zaman yap›labilece¤inin kabulünün zorunlu oldu¤unu ”

belirtmifl ve kanunla getirilmesi düzenlenmesi gereken bir konunun tebli¤ ile düzenlenmesinin kanunda öngörülmeyen bir s›n›rlaman›n tebli¤ ile getirilmesinin, kuvvetler ayr›l›¤› rejimine ters düflece¤ini ve fonksiyon gasp›na yol aça-

ca¤›n› ve iade taleplerinin normal zaman afl›m› süresi içerisinde yap›lmas› gerekti¤ini hükme ba¤lam›flt›r. Dolay›s›yla karfl›m›za ç›kan tablo, yasa ile yarg›n›n farkl› düflüncelere sahip oldu¤udur.

206

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

‹ade alaca¤›n›n yaz› ile talep edilmesi esast›r. ‹ade talep edecek mükel-

lefler söz konusu dönem beyannameleri ile birlikte ba¤l› bulunduklar› vergi dairesine flu belgeleri de ibraz etmeleri gerekecektir;

• ‹ade Dönemine iliflkin ‹ndirilecek KDV Listesi,

• ‹ade Dönemine ‹liflkin Yüklenilen KDV Listesi, • ‹ade Dönemine ‹liflkin Hesaplanan KDV Listesi

6- ‹ndirimli Orana Tabi ‹fllemlerde ‹ade Türleri 3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun hükümlerine göre iade

edilecek Katma De¤er Vergisi’nin Nakden ve Mahsuben iadesi mümkündür.

Katma De¤er Vergisi’nde iade temel olarak flu flekilde yerine getirilmektedir; • Vergi ‹nceleme Raporu Sonucunda,

• Yeminli Mali Müflavir Tasdik Raporu Sonucunda.

• Banka taraf›ndan düzenlenmifl teminat mektubu sonucunda 6.1. Katma De¤er Vergisi’nin Nakden ‹adesi Mükellefler ‹ndirimli Orana tabi ifllemlerinden dolay› yüklendikleri Kat-

ma De¤er Vergisi’ni vergi ve sosyal güvenlik borçlar›n›n bulunmad›¤› durum-

larda nakden iade alabilmektedirler. Nitekim 84 Seri No.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤i hükümlerine bakt›¤›m›zda bize; “… Maliye Bakanl›¤›nca

belirlenen s›n›r› aflmayan nakden iade talepleri, yeminli mali müflavir tasdik raporuna dayal› nakden iade kamuya ait kurulufllar›n talepleri inceleme raporu veya teminat aranmaks›z›n yerine getirilir…” demektedir.

Dolay›s›yla Tebli¤ hükmünde de anlayaca¤›m›z üzere Maliye Bakanl›-

¤›nca belirlenen ve indirimli orana tabi iade tutar›n›n hesaplanmas›nda alt s›-

n›r› teflkil eden (2009 Y›l› için 13.000,00 TL) tutar› aflan miktarlar için YMM

Tasdik Raporu ibraz edildi¤i takdirde iade alaca¤› çözülür ve mükellefe öde-

nir. Mahsup sonras› alaca¤›n, üçüncü kiflilere nakden iadesinin talep edilmesi

207

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

halinde, alaca¤›n temlikine iliflkin bu talebin yaz›l› flekilde yap›lmas› ve yaz›-

da alaca¤›n aç›k bir flekilde kime temlik edildi¤ini belirtilmesi gerekmektedir. (Aygün, 2008, 679)

6.2. Katma De¤er Vergisinin Mahsuben ‹adesi 2006 ve izleyen y›llarda gerçeklefltirilecek ‹ndirimli Orana tabi ifllemler-

den do¤an Katma De¤er Vergisi alaca¤› ile ilgili düzenlemeler 99 Seri No’lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤i ile belirlenmifl ve daha sonra 101 ve 105 No’lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤i ile uygulamaya yön verilmeye de-

vam edilmifl ve son olarak 28.07.2007 Tarih ve 26596 Say›l› Resmi Gazetede

yay›mlanarak yürürlü¤e giren 106 Seri nolu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤i ile uygulamaya anlafl›labilirlik kazand›r›lmaya çal›fl›lm›flt›r.

Katma De¤er Vergisi Kanu’nun 29. maddesi hükmü uyar›nca indirimli

orana tabi mal ve hizmetlerden kaynaklanan ve dönemi içerisinde indirilemeyen Katma De¤er Vergisi mükellefin; • Vergi Borçlar›na,

• Sosyal Güvenlik Kurumlar›na olan borçlar›na

• Genel ve Katma Bütçeli ‹dareler ile belediyelere olan borçlar›na

• Döner Sermayeli Kurulufllardan temin ettikleri mal ve hizmet bedel-

lerine iliflkin borçlar›na,

• Sermayesinin %51’ i veya daha fazlas› kamuya ait olan veya özellefl-

tirme kapsam›nda bulunan iflletmelerden temin ettikleri mal ve hizmet bedel-

lerine iliflkin borçlar›na, mahsup edilir. Mükelleflin bu borçlar›na mahsup edilemeyen vergilerin ise nakden iade edilece¤i belirtilmifltir. Daha sonra 99 Seri Nolu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤i ile yap›lan düzenleme ile 2006 / Ocak ve izleyen dönemlere iliflkin indirimli orana tabi ifllemlerden do¤an iade alacaklar›n›n mükellefin kendisine ait ithalde al›nanlar dahil vergi borçlar›na, ve Sosyal Güvenlik Prim Borçlar›na ve 01.10.2006 Tarihi itibariyle (bu tarih dahil) elektrik

208

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ve do¤algaz borçlar›na mahsubunun talep edilmesinin mümkün olaca¤› belirtilmifltir. 7- ‹ade Tutar›n›n Hesaplanmas› ‹ade tutar›n›n hangi esaslara göre hesaplanaca¤› 74 Seri No’lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤inin 1.2 .bölümünde etrafl›ca aç›klanm›flt›r. Y›l içinde mahsuben iade edilecek tutar›n hesaplanmas›na iadeye konu olan y›l›n Ocak ay›ndan bafllanacakt›r. Ocak döneminde varsa indirimli orana tabi ifllemler bünyesine giren ifllemler nedeniyle hesaplanan vergi Katma De¤er Vergisi mükellefleri taraf›ndan defter ve belgelerindeki kay›tlar esas al›narak hesaplanacakt›r. ‹ndirimli orana tabi ifllemler dolay›s›yla yüklenilen vergiden, hesaplanan vergi ç›kart›larak ilk hesaplama yap›lacakt›r. Daha sonra bulunan tutar Katma De¤er Vergisi Beyannamesinde yer alan “Sonraki Döneme Devreden Katma De¤er Vergisi” karfl›laflt›r›lacak beyannamede sonraki döneme devreden vergi yer alm›yorsa Ocak dönemi için indirimli orana tabi ifllemlerin bünyesine giren vergi tutar› y›ll›k iade hesab›na dahil edilmeyecektir. Dönem beyannamesinde, sonraki döneme devreden vergi söz konusu ise indirimli orana tabi ifllemlerin bünyesine giren vergi ile bu ifllemler dolay›s›yla hesaplanan katma de¤er vergisi aras›ndaki vergi fark›n› afl›yorsa bu vergi fark›n›n tamam›, aflm›yorsa “Devreden Katma De¤er Vergisinin” tamam› “ayl›k iade edilebilir vergi” olarak kabul edilir. Takip eden ayda yani fiubat ay›nda da ayn› hesaplama yap›lacak ve indirimli orana tabi ifllemlerle, bu ifllemler için yüklenilen Katma De¤er Vergisi aras›ndaki fark hesaplan›p, Ocak dönemine ait iade tutar› ile toplanacak fiubat beyannamesinde yer alan sonraki döneme devreden vergi ile karfl›laflt›r›lacakt›r. E¤er Devreden Katma De¤er Vergisi mevcutsa ve iki ayl›k toplam› afl›yorsa bu toplam›n tamam›, aflm›yorsa fiubat dönemi beyannamesindeki “Devreden Katma De¤er Vergisi” tutar› ilk iki ay için “iade edilebilir vergi” olarak dikkate al›nacakt›r.

209

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Bu hesaplamalar Aral›k ay›na kadar ayn› esaslar çerçevesinde yap›lacak,

Aral›k ay› sonunda hesaplanan “iade edilebilir vergi” ile Kas›m ay› sonunda

hesaplanan “iade edileilir” vergi toplanacak ve Aral›k ay› beyannamesindeki

Devreden Katma De¤er Vergisi ile karfl›laflt›r›lacakt›r. E¤er Devreden Katma De¤er Vergisi söz konusu de¤il ise o döneme iliflkin olarak iade talebi müm-

kün olmayacak, e¤er Devreden Katma De¤er Vergisi Mevcut ve tutar› aylar itibariyle hesaplanan ve toplanan tutar› afl›yorsa aflan k›s›m “‹ade Edilecek

Katma De¤er Vergisi” olarak dönem beyannamesinde bildirilip iade talebin-

de bulunulacakt›r. Katma De¤er Vergisi Mükellefleri ‹ade edilecek Katma De¤er Vergisi’ni dönem beyannamelerinde göstermeleri flart›yla, zaman afl›m› süresi içerisinde her zaman talep etme hakk›na sahiptirler.

Y›l içerisinde mahsup edilecek vergi tutar›n›n hesaplanmas›n› bir örnek-

le açacak olursak;

%8 KDV Oran›na tabi mal satan bir mükellefin bu ifllemlerle ilgili 2009

y›l› içinde mahsup edilecek Katma De¤er Vergisi’nin hesab› afla¤›daki tabloda yer ald›¤› flekilde hesaplanacakt›r; DÖNEM

‹ND‹R‹ML‹ ORANA TAB‹ ‹fiLEM

MATRAH HESAPLANAN YÜKLEN‹LEN KDV KDV

OCAK

30.000,00

2.400,00

3.300,00

MART

25.000,00

2.000,00

2.500,00

fiUBAT N‹SAN

MAYIS

35.000,00 60.000,00

2.800,00 4.800,00

3.900,00 6.400,00

FARK (4-3)

900,00

1.100,00 500,00

ÖNCEK‹ DÖNEM SONU ‹ADE TUTARI

0,00

900,00

2.000,00

3.800,00 4.360,00

7.100,00

7.700,00

2.000,00

850,00

1.000,00

2.850,00

2.000,00

3.360,00

8.400,00

1.000,00

7.100,00

2.000,00 1.000,00

2.000,00

1.000,00

9.200,00

2.800,00

2.300,00

3.700,00

20.600,00 13.900,00

7.200,00

42.000,00

2.300,00

2.000,00

13.900,00

TEMMUZ 90.000,00 EYLÜL

2.500,00

6.800,00 7.100,00

3.200,00 3.900,00

A⁄USTOS 35.000,00

900,00

5.200,00

10.400,00 14.400,00

2.400,00

3.900,00

7.200,00 7.600,00

900,00

1.600,00 2.300,00

90.000,00

HAZ‹RAN 95.000,00

TOPLAM DEVREDEN CAR‹ MAHSUP (5+6) KDV DÖNEM ED‹LECEK SONU KDV ‹ADE TUTARI

3.900,00

1.000,00

900,00

2.000,00 1.000,00

850,00

EK‹M

70.000,00

5.600,00

7.300,00

1.700,00

2.200,00

1.700,00

ARALIK

67.600,00

5.408,00

7.508,00

2.100,00

2.250,00

2.100,00

KASIM

210

55.000,00

4.400,00

6.400,00

2.000,00

1.450,00

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Yukar›daki tabloya iliflkin birkaç aç›klama yapacak olursak;

• Söz konusu Katma De¤er Vergisi Mükellefinin Ocak ay›ndaki indi-

rimli orana tabi teslimlerine iliflkin KDV Hariç bedel 30.000,00 TL ve buna karfl›l›k hesaplanan KDV ise 2.400,00 TL’dir. Bu ifllemler için yüklenilen

Katma De¤er Vergisi 3.300,00 TL ve aralar›ndaki fark 900,00 TL’dir. Bu tutar Ocak dönemi devreden Katma De¤er Vergisi tutar›ndan düflük oldu¤u için

“Ocak Sonu ‹ade Edilebilir KDV” olarak hesaplanm›flt›r.

• fiubat ay›nda hesaplanan KDV ve Yüklenilen KDV aras›ndaki fark

1.100,00 TL, bu tutar Ocak Sonu ‹ade Edilebilir KDV rakam›yla karfl›laflt›r›l-

m›fl ve ikisinin toplam› 2.000,00 TL bulunmufltur. Bu tutar fiubat sonu Dev-

reden KDV ile karfl›laflt›r›lm›fl ve devreden KDV tutar› yüksek oldu¤undan dolay› 2.000,00 TL “fiubat Sonu ‹ade Edilebilir KDV” olarak hesaplanm›flt›r.

• Mart ay›nda Hesaplanan – Yüklenilen KDV fark› 500,00 TL olarak

bulunmufl, bu tutara fiubat Sonu ‹ade Edilebilir KDV’nin eklenmesi sonucu

bulunan tutar 2.500,00 TL’dir. Mart Dönemi Devreden Katma De¤er Vergisi tutar› olan 2.300,00 TL’den büyük oldu¤undan dolay› “Mart Sonu ‹ade Edilebilir KDV” 2.300,00 TL olarak hesaplanm›flt›r.

• Nisan May›s ve Haziran dönemlerinde de ayn› hesaplamalar yap›lm›fl

ve Haziran döneminde kümülatif iade tutar› 13.900,00 TL olarak hesaplan-

m›flt›r. Bu tutar Bakanlar Kurulunca belirlenen tutar› (2009 için 13.000,00 TL’yi) aflt›¤›ndan dolay› 900,00 TL mahsuben iade edilebilecektir.

• Bu hesaplama y›l sonuna kadar yap›lacak ve y›l sonunda bulunan tu-

tar iade edilebilir Katma De¤er Vergisi olarak söz konusu mükelellefe Banka Teminat Mektubu, Yeminli Mali Müflavir Tasdik Raporu veya Vergi ‹ncele-

me Raporu sonucunda kiflinin Vergi, Sosyal Güvenlik ve Di¤er Kurum ve Kurulufllara olan borçlar›na veya bu kurumlara borcu olmamas› durumunda nakden iade edilecektir.

211

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 8- Sonuç Katma De¤er Vergisinde indirimli orandan dolay› yüklenen Katma De-

¤er Vergi’si vergi mükelleflerinin üzerinde haks›z bir vergi yükü do¤uraca¤›ndan dolay› 3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 32. maddesi dayanak al›narak iadesi öngörülmüfl ve bu iade esaslar› ile ilgili gerekli aç›kla-

malar Katma De¤er Vergisi Kanunu Genel Tebli¤lerinde aç›klanm›flt›r. ‹ade Tutar›n›n ne flekilde yap›laca¤›na iliflkin esaslar 74. Seri No’lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤inin 1.2 Bölümünde detayl› bir flekilde aç›klan›rken, 99 Seri No’lu Katma De¤er Vergisi uygulamaya yön vermesinden dolay› güncelli¤ini korumaktad›r.

‹ade Talepleri genel olarak;

• Yeminli Mali Müflavir Tasdik Raporu,

• Vergi ‹daresi taraf›ndan yap›lacak inceleme raporu, • Banka Teminat Mektubu

karfl›l›¤›nda yerine getirilmektedir.

‹ade talebi usul olarak dönem beyannamesinde gösterilmesinden sonra

yaz›l› olarak talep edilmesi gerekmektedir. KAYNAKÇA

Atmaca, Beflir ve Ekici, Bahad›r (2004) Katma de¤er vergisi iadeleri

ve muhasebelefltirilmesi. Ankara: [Yayl. y.]

Aygün, Fethi (2008) ‹ndirimli orana tabi ifllemlerde katma de¤er ver-

gisi iadesi. Ankara: Maliye Postas› Yay›nlar›

Bakanlar Kurulu Karar› (22.12.1992) 1992/3896 say›l› Bakanlar Kuru-

lu Karar›. Ankara

Bakanlar Kurulu Karar› (16.06.2009) 2009/15081 say›l› Bakanlar Ku-

rulu Karar›. Ankara

212

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Dan›fltay 7. Dairesi’nin (09.11.2004) E.2003/01094, K.2004/02800 sa-

y›l› karar›. Ankara: Resmi Gazete

De¤er, Nuri (2007) Aç›klamal› ve uygulamal› katma de¤er vergisi ka-

nunu. Ankara: Yaklafl›m Yay›nc›l›k

T.C. Yasalar (11.05.2006) 101 seri nolu Katma De¤er Vergisi Genel

Tebli¤i. Ankara: Resmi Gazete (26347 say›l›)

T.C. Yasalar (30.06.2007) 105 seri nolu Katma De¤er Vergisi Genel

Tebli¤i. Ankara: Resmi Gazete (26568 say›l›)

T.C. Yasalar (28.07.2007) 106 seri nolu Katma De¤er Vergisi Genel

Tebli¤i. Ankara: Resmi Gazete (26596 say›l›)

T.C. Yasalar (23.12.2008) 111 seri nolu Katma De¤er Vergisi Genel

Tebli¤i. Ankara: Resmi Gazete (27089say›l›)

T.C. Yasalar (02.11.1984) 3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu.

Ankara: Resmi Gazete (18563 say›l›)

T.C. Yasalar (14.09.2000) 74 seri nolu Katma De¤er Vergisi Genel

Tebli¤i. Ankara: Resmi Gazete (24170 say›l›)

T.C. Yasalar (19.03.2002) 85 seri nolu Katma De¤er Vergisi Genel

Tebli¤i. Ankara: Resmi Gazete (24700 say›l›

T.C. Yasalar (11.07.2006) 99 seri nolu Katma De¤er Vergisi Genel

Tebli¤i. Ankara: Resmi Gazete (26225 say›l›)

213

214

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

‹fi GÜVENCES‹ KAPSAMINDA GEÇERL‹ NEDEN l Dr. Muzaffer KOÇ* I) G‹R‹fi ‹flini kaybetmek, çal›flanlar aç›s›ndan en önemli risklerinden biridir. Ya-

r›ndan emin olmadan çal›flma ve her an ifl akdinin feshiyle karfl›laflma psikolojisi, iflçinin iflinde verimli çal›flmas›na engel olmaktad›r. Amans›z bir reka-

betin yafland›¤› günümüzde, verimlilik göz ard› edilemeyecek bir faktördür. Çal›flma hayat›nda verimi art›racak ve iflçiyi feshe karfl› koruyacak uygulamalar, her zaman güncelli¤ini korumaktad›r. Bu ba¤lamda ifl güvencesi de çal›fl-

ma hayat›m›z›n son otuz y›l›nda belli aral›klarla gündeme gelmifl ve çok fazla tart›fl›lm›flt›r. Bu yaz›da ‹fl Kanunu’nda düzenlenen ifl güvencesi kapsam›nda geçerli neden konusu ele al›nacakt›r.

II) ‹fi GÜVENCES‹N‹N KAPSAMI ‹fl Kanunu’nun 18 maddesi ifl güvencesinin kapsam›n› belirlemektedir.

‹fl güvencesinden yararlanmak için iflçinin çal›flt›¤› iflyerine, iflçinin hizmet süresine, ifl sözleflmesinin çeflidine ve iflçinin statüsüne ba¤l› flartlar bulunmaktad›r.

• Otuz veya daha fazla iflçinin çal›flt›¤› iflyerinin bulunmas›, • ‹flçinin en az alt› ay k›deminin bulunmas›,

• ‹flçinin belirsiz süreli ifl sözleflmesiyle çal›flm›fl olmas› ve

• ‹flçinin, iflletmenin bütününü sevk ve idare eden iflveren vekili ve yar*

Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› ‹fl Müfettifli

215

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

d›mc›lar› veya iflyerinin bütününü sevk ve idare eden ve iflçiyi ifle alma ve ifl-

ten ç›karma yetkisi bulunan iflveren vekillerinin d›fl›nda olmas› hallerinde ifl güvencesinden yararlanma söz konusudur.

Türkiye’de 30 ve daha fazla iflçi istihdam edilen iflyerlerinin bilinmesi,

ifl güvencesinden yararlananlar›n bilinmesine imkân tan›r. Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu Baflkanl›¤› kay›tlar›na göre, Ocak 2009 dönemi için Kuruma ba¤l› 4/a sigortal› ve iflyerlerine iliflkin rakamlar afla¤›da gösterilmifltir. Tablo: SGK/a Kapsam›ndaki ‹flyeri ve Sigortal› Say›s› (Ocak/2009)

Sigortal› Gruplar›

‹fiYER‹

SAYI

PAY (%)

44.162

3,9

1-29

1.099.355

TOPLAM

1.143.517

30 ve daha fazla

S‹GORTALI

SAYI

PAY (%)

4.084.528

48,2

96,1

4.396.483

100,0

8.181.011

51,8

100,0

Kaynak: www.sgk.gov.tr, (28.03.2009)

Buna göre, mevcut iflyerlerinin yaklafl›k %3,9’u; iflçilerin %51,8’si kap-

sama girmektedirler. Unutulmamal›d›r ki, iflçinin en az 6 ayl›k k›demi bulunmas›, belirsiz süreli ifl akdiyle çal›flmas› ve iflletmenin veya iflyerinin bütünü-

nü sevk ve idare eden veya iflçiyi ifle alma ve iflten ç›karma yetkisi bulunan ifl-

veren vekilleri ve yard›mc›lar› d›fl›nda bulunmas› flartlar›, kapsamdaki iflçi sa-

y›s›n› daha da azaltmaktad›r. Ancak, iflverene ba¤l› ayn› iflkolunda bulunan ifl-

yerlerindeki iflçilerin toplam› esas al›naca¤›ndan tek iflyerinin büyüklü¤ünü esas alan tablo da mutlak say›y› vermemektedir. Yukar›daki tablo, fikir vermesi aç›s›ndan önemlidir.

III) GEÇERL‹ NEDEN KAVRAMI ‹fl güvencesinin en önemli unsurlar›ndan biri, feshin geçerli bir sebebe

216

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

dayand›r›lmas›d›r. “Geçerli neden” kavram›, feshin keyfi nedenlerle yap›l›p

yap›lmad›¤›n›n de¤erlendirildi¤i bir hukuksal sürecin temel kavram› olarak tan›mlanmaktad›r (Birleflik Metal-‹fl, 2003). Bu ba¤lamda ifl güvencesi, “iflve-

renin hukuken geçerli bir neden olmadan, iflçilerin ifline son verememesi” olarak da tan›mlanabilir (MOLLAMAHMUTO⁄LU, 2000, 25).

Benzeri flekilde geçerli sebep, “‹fl Kanunu md. 25'de derhal fesih için be-

lirtilenler kadar a¤›rl›kl› ve önemli olmayan; ancak yine de iflyerinde iflin görülmesini ciddi biçimde olumsuz etkileyen bir sebeptir” (TAfiKENT,

2004,32). ‹fl güvencesi, makul ve geçerli bir sebep olmadan iflçinin sözleflmesine son verilememesi demektir (fiAKAR, 2009, 240) .

Bundan önceki mevzuatta iflverene genifl fesih serbestîsi tan›nm›flt›. ‹fl-

veren, genelde, belli bir süre önceden haber vermek flart›yla, istedi¤i iflçinin ifl akdini her zaman feshedebilmekteydi. Fakat ‹fl Kanunu, ifl güvencesinden ya-

rarlanacak vas›flar› tafl›yan iflçilerin ifl akitlerinin ancak geçerli nedenle feshe-

debilece¤ini düzenlemifltir. Buna göre, ifl akdinin feshi, iflçinin yeterlili¤inden veya davran›fllar›ndan ya da iflletmenin, iflyerinin veya iflin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundad›r (‹flK/18).

Kanunu’nda geçerli nedenlerin örneklerine yer verilmemifl; ancak, han-

gi hususlar›n fesih için geçerli olmayaca¤› belirtilmifltir. Buna göre, özellikle afla¤›daki hususlar fesih için geçerli bir sebep oluflturmaz:

• Sendika üyeli¤i veya çal›flma saatleri d›fl›nda veya iflverenin r›zas› ile

çal›flma saatleri içinde sendikal faaliyetlere kat›lmak. • ‹flyeri sendika temsilcili¤i yapmak.

• Mevzuattan veya sözleflmeden do¤an haklar›n› takip veya yükümlü-

lüklerini yerine getirmek için iflveren aleyhine idari veya adli makamlara baflvurmak veya bu hususta bafllat›lm›fl sürece kat›lmak.

• Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, do-

¤um, din, siyasi görüfl ve benzeri nedenler. • Kad›n iflçilerin çal›flt›r›lmas›n›n yasak oldu¤u do¤umdan önce sekiz ve do¤umdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onalt› haftal›k sürelerde

217

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ifle gelmemek. (Ço¤ul gebelik halinde do¤umdan önce çal›flt›r›lmayacak sekiz haftal›k süreye iki hafta süre eklenir. Yukar›da öngörülen süreler iflçinin sa¤l›k durumuna ve iflin özelli¤ine göre do¤umdan önce ve sonra gerekirse art›r›labilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir. Hamilelik süresince kad›n iflçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. ‹flK/74). • Hastal›k veya kaza nedeniyle 25. maddenin (I) numaral› bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde (bildirim önelleri art› 6 hafta) ifle geçici devams›zl›k. (Süresi belirli olsun veya olmas›n iflveren, afla¤›da yaz›l› hallerde ifl sözleflmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: ….‹flçinin hastal›k, kaza, do¤um ve gebelik gibi hallerde iflveren için ifl sözleflmesini bildirimsiz fesih hakk›; belirtilen hallerin iflçinin iflyerindeki çal›flma süresine göre 17. maddedeki (iflçinin k›demine göre 2 ve 8 hafta aras›nda de¤iflen) bildirim sürelerini alt› hafta aflmas›ndan sonra do¤ar. Do¤um ve gebelik hallerinde bu süre 74. maddedeki sürenin bitiminde bafllar. ‹flK/25). ‹fl Kanunu md. 25/I b'ye göre, iflçinin kendi kusuruna dayanmayan hastal›k veya kaza nedeniyle ifle gelememesi, bildirim süresini alt› hafta aflarsa, iflveren ifl sözleflmesini bildirimsiz (derhal) fesih hakk›na sahip olur. ‹flçinin ifle geçici devams›zl›¤› belirtilen bekleme süresini aflm›yor ise, bu bir derhal fesih nedeni olamayaca¤› gibi, fesih için bir "geçerli neden" de say›lamayacakt›r (Taflkent, 2004, 35,). Kanun metninde yer almayan ifl sözleflmesinin feshi için geçerli olan nedenler, Kanun’un gerekçelerinde örnekler gösterilmek suretiyle belirtilmifltir. Bu gerekçelerin, 158 say›l› ‹LO sözleflmesinden ba¤lant›l› olarak belirlendi¤i gözden uzak tutulmamal›d›r. Ayr›ca, belirtilmelidir ki, kanun gerekçesinde belirtilen söz konusu örnekler daha çok, yol göstericidirler. ‹fl uyuflmazl›klar›ndan do¤acak sorunlar ancak Yarg› kararlar›yla ve zamanla çözüme kavuflacakt›r (B‹NB‹R, 2004, 203). Baflka bir ifadeyle, fesih için gösterilen nedenlerin neler oldu¤u hakk›nda yap›lacak teorik tart›flmalardan ziyade, uygulama, doktrin ve Yarg›tay kararlar› yol gösterici olacakt›r. 218

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

IV) GEÇERL‹ NEDEN ÇEfi‹TLER‹ Geçerli sebepler iflçinin flahs›ndan veya davran›fl›ndan veyahut iflyeri ge-

reklerinden kaynaklanan durumlard›r. Bu üç grup fesih nedeninde sübjektif unsurlardan ziyade objektif unsurlar dikkate al›nacak, ifl görme borcunun ye-

rine getirilmesini ciddi biçimde olumsuz etkileyen olay ve olgular›n varl›¤› aranacakt›r (TOPAL, 2007, 19)

A. ‹flçinin Yetersizli¤inden ve Davran›fllar›ndan Kaynaklanan Geçerli Nedenler

‹flçinin yeterlili¤i veya davran›fllar›ndan kaynaklanan geçerli sebepler,

iflyerinde iflin görülmesini önemli ölçüde olumsuz etkileyen, iflçinin ifl sözlefl-

mesine veya iflyeri kurallar›na ayk›r› sebepler olarak belirtilebilir (ÖZPINAR, 2006, 43).

1) ‹flçinin Yetersizli¤inden Kaynaklanan Geçerli Nedenler ‹flçinin yetersizli¤inden kaynaklanan geçerli nedenler bafll›¤›yla, kanun

gerekçesinde afla¤›daki örneklere yer verilmifltir. Ancak bilinmelidir ki, söz

konusu örnekler konunun netleflmesi için verilen s›n›rl› say›da örneklerdir. Maddedeki “iflçinin yeterlili¤i” sözünü, iflçinin yeterli olmay›fl›, aç›kça “yetersizli¤i” biçiminde anlamak laz›md›r (GÜLER,2008, 34).

fiüphesiz uygulamada belirtilen örneklerle karfl›laflmak mümkün oldu¤u

gibi, benzerleriyle de karfl›laflmak mümkündür. Baflka bir ifadeyle, iflçinin ye-

tersizli¤inden kaynaklanan geçerli sebepler, sadece Kanunun gerekçesinde belirtilen durumlarla s›n›rl› de¤ildir (KURT,2003, 907).

• Ortalama olarak benzer ifli görenlerden daha az verimli çal›flma

• Gösterdi¤i niteliklerden beklenenden daha az performans ile çal›flma • ‹fle yo¤unlaflmas›n›n giderek azalmas›

219

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

• S›k s›k hastalanma (iflini gerekti¤i gibi yapmas›na engel olacak flekilde) • Kendini yetifltirme yetersizli¤i • Uyum yeterli¤inin azl›¤›.

Nitekim Yarg›tay bir Karar›’nda, “istihdam fazlas› personel olmas› ne-

deniyle emeklilik yafl›na gelen personelin ifl sözleflmesinin feshi; yeni perso-

nel al›m› ve personele ihtiyaç duyuldu¤u bir durumda iflletmenin, iflyerinin ve iflin gereklerinden bir nedene dayanmamas› nedeni ile geçersizdir ve davac›n›n ifle iadesine karar verilmesi gerekir.” (Yarg›tay 9. HD K:2003/18920) demek suretiyle ifl sözleflmesinin feshi için, ancak iflletmenin, iflyerinin ve iflin

gereklerinden bir nedene dayanmas› gerekti¤ini vurgulamaktad›r. Baflka bir ifadeyle, emeklilik flartlar›na tabi olmak tek bafl›na performans düflüklü¤ü için yeterli de¤ildir (GÜNAY,2004,462). Performans eksikli¤inde hâkim, iflvere-

nin belirledi¤i performans ölçme sistemini de¤il, onun flartlar›n›n gerçekleflip

gerçekleflmedi¤ini, yani de¤iflik iflleri görenler yerine benzer ifli yapanlarda daha az verimli çal›fl›p çal›flmad›¤›n› araflt›racakt›r (CENTEL, 2003,10; GÜNAY, 2004,460).

Konuya iliflkin olarak Yarg›tay kararlar›ndan baz›lar› afla¤›da özetlen-

mifltir (Yarg›tay kararlar›, a¤›rl›kl› olarak, http://www.legalbank.net sitesin-

den al›nm›flt›r.).

• Daval› iflverenin performans de¤erlendirmesinin objektif olmad›¤›,

günlük üretim miktar› ve hedeflenen üretim miktar›na göre de¤erlendirme ya-

p›lamayaca¤›, objektif de¤erlendirme içeren performans de¤erlendirilmesi ile ilgili önceden bu yönde iflçilere bir tebli¤ yap›lamam›fl oldu¤u, k›sa süreli de¤erlendirmenin yanl›fl sonuçlar verece¤i, ayr›ca daval› iflverenin bu de¤erlen-

dirmede eflit davranmad›¤›, ar›z› nitelikte ve k›sa süreli de¤erlendirmelerin hakkaniyete uygun bulunmad›¤› anlafl›ld›¤›ndan ifl sözleflmesinin geçerli ne-

denle feshedilmedi¤i yönündeki yerel mahkemenin gerekçesi dosya içeri¤ine uygun bulunmufltur. Ancak, dosya içeri¤ine göre, gerek fesih tarihinde ve ge-

rekse daha sonra iflyerinde sendika üyesi birçok iflçinin çal›flmas›na devam etmifl olmas›, sendika üyeliklerinin iflverene tebli¤ olunmamas› nedeni ile fes-

220

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

hin sendikal nedene dayand›¤›n›n kabul edilmesi hatal›d›r (Yarg›tay 9 HD K:2008/12004).

• Personel yönetmeli¤inde veya toplu ifl sözleflmesinde emeklili¤e hak

kazanm›fl personelin ifl sözleflmesinin feshedilece¤ine iliflkin düzenlemeler objektif ve genel bir flekilde uyguland›¤› takdirde geçerlidir. Baflka bir anlat›mla üst düzey yönetici konumundaki personelin emeklili¤e hak kazanm›fl ol-

mas›na ra¤men iflten ç›kar›lmamas› uygulaman›n “objektif ve genel” olma özelli¤ini bertaraf edemez (Yarg›tay 9 HD K:2008/16032).

• ‹flçinin davran›fllar›ndan ve yeterlili¤inden kaynaklanan nedenler,

hakl› fesih nedenleri yan›nda, bu nitelikte olmamakla birlikte, iflyerlerinde iflin görülmesini önemli ölçüde olumsuz etkileyen nedenlerdir. ‹flçinin davran›fllar›ndan veya yetersizli¤inden kaynaklanan nedenlerde, ifl iliflkisinin sürdürül-

mesinin iflveren aç›s›ndan önemli ve makul ölçüler içinde beklenemeyece¤i

durumlarda, feshin geçerli nedenlere dayand›¤›n› kabul etmek gerekecektir. ‹flçinin davran›fllar›ndan kaynaklanan fesih sebebi, iflçinin kusurlu bir davran›fl›n› flart koflar (Yarg›tay 9 HD K:2008/14426).

• ‹flçinin performans ve verimlilik sonuçlar›n›n geçerli bir nedene da-

yanak olabilmesi için objektif ölçütlerin belirlenmesi zorunludur. Performans ve verimlilik standartlar› iflyerine özgü, gerçekçi ve makul olmal›d›r. Objektiflik ölçütü o iflyerinde ayn› ifli yapanlar›n ayn› kurallara ba¤l› olmas› fleklin-

de uygulanmal›d›r. Performans ve verimlilik sonuçlar›na dayal› geçerli bir nedenin varl›¤› için süreklilik gösteren düflük veya düflme e¤ilimli sonuçlar olmal›d›r. Koflullara göre de¤iflen, süreklilik göstermeyen sonuçlar geçerli neden için yeterli kabul edilmeyebilir (Yarg›tay 9 HD K:2008/18079).

• ‹flçinin verimsizli¤inin ifl sözleflmesinin geçerli fesih nedenini olufltu-

rabilmesi için, ifl sözleflmesi feshedilen ifli ile ayn› veya benzer ifli gören iflçi-

nin verimi aras›nda bir karfl›laflt›rma yap›l›r. Bu konuda iflveren, iflçinin verimindeki eksikli¤i tespit etmek için tam bir veri araflt›rmakla yükümlüdür. An-

cak bu karfl›laflt›rma yap›l›rken, her insan›n farkl› yap› ve farkl› çal›flma kabi-

liyetine sahip oldu¤u göz önünde bulundurulmal›d›r. Kuflkusuz iflçinin verim

221

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

düflüklü¤ünün yafllanma gibi bünyedeki do¤al bir geliflime dayanmas› hâlinde iflveren, iflçinin verim ve performans düflüklü¤üne katlanmal›d›r. ‹fl sözleflmesinin geçerli feshi, ancak, iflçinin ilgili iflyerinde çal›flabilmesi için aranan pro-

file bütünüyle art›k uymad›¤›n›n kabul edilebildi¤i an mümkün olabilecektir (Yarg›tay 9 HD K:2008/13801).

2) ‹flçinin Davran›fllar›ndan Kaynaklanan Geçerli Nedenler ‹flçinin davran›fllar›ndan kaynaklanan geçerli nedenler bafll›¤›yla, kanun

gerekçesinde afla¤›daki örnekler verilmifltir. Do¤ald›r ki, iflçinin davran›fllar›ndan kaynaklanabilecek geçerli sebepler afla¤›da belirtilenlerle s›n›rl› de¤ildir. • ‹flverene zarar vermek veya bu tedirginli¤i yaratmak

• Rahats›zl›k oluflturacak derecede çal›flma arkadafllar›ndan borç para

istemek

• Arkadafllar›n› iflverene karfl› k›flk›rtmak

• Uyar›lara ra¤men iflini eksik, kötü ve yetersiz yapmak

• ‹fl ak›fl›n› ve ifl ortam›n› kötü etkileyecek flekilde di¤er kiflilerle iliflki-

ye girmek

• ‹flin ak›fl›n› engelleyecek uzun telefon görüflmeleri yapmak.

‹flçinin yeterlili¤inden veya davran›fllar›ndan kaynaklanan sebepler an-

cak iflyerinde olumsuzluklara yol açmas› halinde fesih için geçerli sebep olabilirler. Nitekim, Yarg›tay’›n bir karar›nda flöyle denilmektedir: ‹flçinin yeterlili¤inden veya davran›fllar›ndan kaynaklanan sebepler ancak iflyerinde olum-

suzluklara yol açmas› halinde fesih için geçerli sebep olabilirler. ‹fl iliflkisinin sürdürülmesinin iflveren aç›s›ndan önemli ve makul ölçüler içinde bekleneme-

yece¤i durumlarda, feshin geçerli sebeplere dayand›¤› kabul edilmelidir (Yarg›tay 9 HD K:2007/15621).

‹flçinin davran›fl› veya verimi ile ilgili nedenlerle hizmet sözleflmesinin

feshinden önce, hakk›ndaki iddialara karfl› savunmas›n›n al›nmal›d›r (‹flK/192). Ancak Yasa, iflletmenin, iflyerinin veya iflin gereklerinden kaynaklanan ge-

222

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

çerli bir sebebe dayanarak yap›lan fesihlerden önce de¤il, sadece “iflçinin dav-

ran›fl›, yetersizli¤i veya verimi ile ilgili nedenlerden” kaynaklanan sebeplerle feshi halinde “savunmas›n›n al›nmas›” flart›n› aram›flt›r.

Yaz›l› fesih bildiriminde iflçinin davran›fl›, yetersizli¤i ve verimi ile ilgi-

li bir neden belirtilmiflse, belirtilen neden geçerli bir sebep olsa dahi, iflçinin savunmas› al›nmadan yap›lan fesih, flekil flart› yerine getirilmedi¤i için geçersiz say›lacakt›r (Demir,2004).

Konuya iliflkin olarak Yarg›tay kararlar›ndan baz›lar› afla¤›da özetlen-

mifltir.

• ‹flçinin s›k s›k rapor almas› ve bu olgunun devam etmesi karfl›s›nda,

ifl görme ediminden iflverenin yararlanamad›¤› ve iflyerinde olumsuzluklar›n yafland›¤› sabit olmufltur. Bu nedenle, 4857 say›l› Yasa'n›n 18. maddesindeki iflçinin davran›fllar›ndan kaynaklanan geçerli fesih nedenleri mevcuttur (Yarg›tay 9 HD K:2007/9896).

• ‹flçinin davran›fllar›na dayanan fesih, herfleyden önce, ifl sözleflmesi-

nin iflçi taraf›ndan ihlal edilmesini flart koflmaktad›r. Bu itibarla, önce iflçiye somut olarak hangi sözleflmesel yükümlülü¤ün yüklendi¤i, daha sonra iflçinin, hangi davran›fl› ile somut sözleflme yükümlülü¤ünü ihlal etti¤inin eksiksiz olarak tespit edilmeli, iflçinin isteseydi yükümlülü¤ünü ihlal etmekten kaç›na-

bilip kaç›namayaca¤›n›n belirlenmelidir. ‹flçinin bu ihlali nedeniyle iflverenin iflletmesel menfaatlerinin zarar görmüfl olmas› flartt›r. ‹flçinin ifl sözleflmesini ihlal edip etmedi¤inin tespitinde, sadece asli edim yükümlülükleri de¤il; kanundan veya dürüstlük kural›ndan do¤an yan edim yükümlülükleri ile yan yükümlerin de dikkate al›nmas› gerekir (Yarg›tay 9 HD K:2008/15627).

• ‹flyerine sarhofl veya uyuflturucu madde alm›fl olarak gelmek ve iflye-

rinde alkollü içki veya uyuflturucu madde kullanmak yasakt›r ve hakl› fesih sebebidir. ‹flçinin t›bbi anlamda hastal›k olarak nitelendirilebilecek alkol ba-

¤›ml›l›¤› varsa, hastal›¤a dayal› iflçinin yetersizli¤inden kaynaklanan feshin ilkeleri uygulanmal›d›r. Alkolizim, bireyin beden ve ruh sa¤l›¤›n›, aile, sosyal ve ifl uyumunu bozacak derecede s›k ve fazla alkol alma ve alkol alma iste¤i-

223

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ni durduramama ile beliren bir bozukluktur. ‹flçinin davran›fllar›na dayal› fesih sebebi aç›s›ndan ise iflçinin alkol ba¤›ml›l›¤› söz konusu de¤ildir(Yarg›tay 9 HD K:2008/15720).

• ‹flçinin davran›fl› veya verimi ile ilgili nedenlerle ifl sözleflmesi feshe-

dilmeden önce savunmas›n›n al›nmas› gerekir. Somut olayda, fesih bildirimi-

ne göre ifl sözleflmesinin feshi, davac›n›n performans›n›n düflük olmas›na da-

yand›r›lmas›na ra¤men, fesihten önce davac›dan savunmas› istenmemifltir. Davac›n›n performans de¤erlendirme raporlar›nda imzas›n›n bulunmas›, sa-

vunmas›n›n istendi¤i anlam›na gelmez. Bu durumda mahkemece, feshin geçersizli¤i ile davac›n›n ifle iadesine karar verilmesi gerekir (Yarg›tay 9 HD K:2006/9358).

B. ‹flletmeyi Etkileyen ‹flyerinden veya ‹flyeri D›fl›ndan Kaynaklanan

Geçerli Nedenler

1) ‹flyerinden Kaynaklanan Geçerli Nedenler ‹flyerinden kaynaklanan geçerli nedenler bafll›¤›yla, kanun gerekçesinde

afla¤›daki örneklere yer verilmifltir. • Yeni üretim yöntemleri • ‹flyerinin küçülmesi • Yeni teknolojiler

• Departman kapat›lmas›.

Unutulmamal›d›r ki, iflyerinden kaynaklanan geçerli sebepler yukar›da

belirtilenlerle s›n›rl› de¤ildir.

2) ‹flletmeyi Etkileyen Ancak ‹flyeri D›fl›ndan Kaynaklanan Geçerli Nedenler ‹flletmeyi etkileyen ancak iflyeri d›fl›ndan kaynaklanan geçerli nedenler

bafll›¤›yla, Kanun gerekçesinde afla¤›daki örneklere yer verilmifltir.

224

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

• Sürüm ve sat›fl imkânlar›nda daralma • Siparifllerde azalma • Enerji s›k›nt›s›

• Ekonomik kriz

• Genel durgunluk • D›fl pazar kayb›

• Ham madde s›k›nt›s›.

Yukar›da belirtilen iflyerinden veya d›fl›ndan kaynaklanan sebepler, iflye-

rinin iktisadi amac›na ulaflmas› amac›yla do¤rudan ilgilidir. ‹flletmenin varl›-

¤›n› sürdürmesi, rekabet edebilirli¤ini gelifltirmesi, iflgücü maliyetlerinin düflürülmesi, verimlili¤in ve kârl›l›¤›n düflmesinin önlenmesi veya art›r›lmas› gi-

bi tedbirlerin uygulanmas›, iflyeri yönetiminin alaca¤› kararlar›n bir sonucu olarak ortaya ç›kmaktad›r (DEM‹R, 2004).

Benzer flekilde iflyerinin sevk ve idaresi iflverenin yetkisinde oldu¤una

göre, iflçi azalt›lmas›n› gerektiren iflyeri içinden ve d›fl›ndan kaynaklanan bu

sebeplerin, iflverenin kusuru sonucu do¤mufl olmas›n›n da hiçbir önemi bulun-

mamaktad›r. Bununla birlikte, iflyerinin içinden veya d›fl›ndan kaynaklanan bütün bu sebeplerle iflverenin fesih yoluna baflvurmas›, Kanun’un gerekçesin-

de de belirtildi¤i gibi, en son çare olarak istenmektedir. Bu nedenle, geçerli sebep kavram›na uygun de¤erlendirme yap›l›rken sürekli olarak fesihten ka-

ç›nma imkân›n›n olup olmad›¤›n›n araflt›r›lmas› öngörülmektedir (DEM‹R,2004).

Baflka bir perspektifle, sebeplerin fesih için geçerli say›labilmesi için, ifl-

verenin ifl sözleflmesini sona erdirmeden önce, fazla çal›flmalar› kald›rmas›, çal›flma sürelerini k›saltmas›, esnek çal›flma flekillerini uygulamas› beklen-

mektedir. Madde gerekçesinde ayr›ca, geçerli bir sebep kavram›n›n iflverenin

fesihten kaç›nma imkân›n›n bulunup bulunmamas›na göre de¤erlendirilmesi

gerekti¤i belirtilmekte, baflka bir ifadeyle, iflverenin feshe baflvurmas›n› en son çare olarak görmektedir (Birleflik Metal-‹fl sendikas›, 2002). Bu ba¤lam-

da geçerli sebep kavram›na uygun yorum yap›l›rken, yukar›da da belirtildi¤i

225

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

gibi, sürekli olarak fesihten kaç›nma olana¤›n›n olup olmad›¤› araflt›r›lmal›d›r (TAfi,2004).

Konuya iliflkin olarak Yarg›tay kararlar›ndan baz›lar› afla¤›da özetlen-

mifltir.

• Alt iflveren uygulamas› bir iflletmesel karard›r. Alt iflverene devrin ifl-

letme gereklerine dayanan geçerli fesih nedeni olmas›, geçerli ve muvazaaya

dayanmayan as›l iflveren - alt iflveren iliflkisinin kurulmas› flart›na ba¤l›d›r (Yarg›tay 9 HD K:2008/12521).

• Feshin iflletme, iflyeri ve iflin gerekleri nedenleri ile yap›ld›¤› ileri sü-

rüldü¤ünde, öncelikle bu konuda iflverenin iflletmesel karar› aranmal›, ba¤l› iflveren karar›nda iflgörme ediminde ifay› engelleyen, bir baflka anlat›mla is-

tihdam› engelleyen durum araflt›r›lmal›, iflletmesel karar ile istihdam fazlal›¤›n›n meydana gelip gelmedi¤i, iflverenin bu karar› tutarl› flekilde uygulay›p uy-

gulamad›¤› (tutarl›l›k denetimi), iflverenin fesihte keyfi davran›p davranmad›¤› (keyfilik denetimi) ve iflletmesel karar sonucu feshin kaç›n›lmaz olup olmad›¤› (ölçülülük denetimi - feshin son çare olmas› ilkesi) aç›kl›¤a kavuflturulmal›d›r (Yarg›tay 9 HD K:2008/17103,17979).

• Yasaya uygun kurulan as›l iflveren-alt iflveren iliflkisi bir nevi yeniden

yap›lanma olup, iflyeri içi sebeplerden kaynaklanan geçerli bir fesih nedeni kabul edilebilirse de, ifl sözleflmesi feshedilmeden önce feshin son çare oldu¤u ilkesinin göz önüne al›nmal›d›r. Bununla birlikte, ayn› toplulu¤a veya hol-

dinge ait olsalar da her bir flirket ayr› bir tüzel kiflilik ve ba¤›ms›z bir iflveren oldu¤undan, iflverene iflçiyi baflka bir iflverene ait iflyerinde de¤erlendirme yü-

kümlülü¤ü yüklenemez. Feshin son çare olmas› ilkesi iflverene ait iflyeri veya iflyerleri çerçevesinde ele al›nmal›d›r(Yarg›tay 9 HD K:2008/16023).

• Dairemiz uygulamas›na göre iflyerinde ekonomik, teknolojik, yeni-

den yap›lanma gibi iflletme içi veya iflletme d›fl› nedenlerle meydana gelen iflgücü fazlal›¤›ndan dolay› iflçi ç›kar›lmas›nda emeklili¤e hak kazanm›fl olanlar›n seçilmesi ve bu durumdaki personelin objektif ve genel bir uygulamaya ta-

bi tutulmas› geçerli neden kabul edilmektedir. Öncelikle ifl gücü fazlal›¤›n›n

226

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

do¤up do¤mad›¤›, daval› iflverence iflgücü fazlal›¤› savunmas› ile çeliflkili uygulamalarda bulunulup bulunulmad›¤›, fesihten önce ve sonra yeni iflçi al›n›p al›nmad›¤›n›n belirlenmesi gerekir. Eksik inceleme ile davan›n kabulüne karar verilmifl olmas› hatal›d›r (Yarg›tay 9 HD K:2008/18002).

• Daval› iflverenin ekonomik zorluklar yaflad›¤› sabittir. Salt vergi yü-

künün art›fl› ve zarar etme, iflten iflçi ç›kar›lmas› için yeterli de¤ildir. Daval› iflveren bölge say›s›n› ve kadro say›s›n› azalt›rken, ayn› bölgelerde ayn› faaliyetine devam etmifltir. Yap›lacak iflte bir azalma olmam›flt›r. Aksine daha ön-

ce 71 iflçi ile yürütülen iflin, 58 kifli ile yap›lmas› karar› al›nm›flt›r. Davac›n›n

yapt›¤› ifl, di¤er kalan iflçilere da¤›t›ld›¤› için, çal›flan iflçilerin ifl sürelerinde art›fl meydana gelmifltir. Böyle bir uygulamada istihdam fazlal›¤›ndan, feshin kaç›n›lmaz oldu¤undan söz edilemez. Feshin geçerli nedene dayanmad›¤› anlafl›ld›¤›ndan, davan›n kabulü yerine yaz›l› flekilde reddi hatal› bulunmufltur (Yarg›tay 9 HD K:2008/18053). V) SONUÇ ‹fl Kanunu’na göre, ifl güvencesinde yararlanabilmek için afla¤›da belir-

tilen flartlar›n bulunmas› gereklidir.

• Otuz veya daha fazla iflçinin çal›flt›¤› iflyerinin bulunmas›, • ‹flçinin en az alt› ay k›deminin bulunmas›,

• ‹flçinin belirsiz süreli ifl sözleflmesiyle çal›flm›fl olmas› ve

• ‹flçinin, iflletmenin bütününü sevk ve idare eden iflveren vekilleri ve

yard›mc›lar› veya iflyerinin bütününü sevk ve idare eden ve iflçiyi ifle alma ve iflten ç›karma yetkisi bulunan iflveren vekilleri d›fl›nda bulunmas›

Yukar›daki flartlar› haiz iflçilerin ifl akitlerinin feshi, iflçinin yeterlili¤in-

den veya davran›fllar›ndan ya da iflletmenin, iflyerinin veya iflin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundad›r.

227

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

KAYNAKÇA Binbir, Sinan. (2004) B‹NB‹R, “‹fl Güvencesinde Geçerli Ve Geçersiz Say›lan Fesih Nedenleri,” Yaklafl›m Dergisi 133 (2004) Centel, Tankut (2003) “Feshin Geçerli Nedene Dayand›r›lmas›, ‹spat Yükümlülü¤ü ve Sonuçlar›,” Mercek Dergisi (Nisan 2003) Demir, Fevzi (2003). ‹fl Güvencesi ve 4857 say›l› ‹fl Kanununun Bafll›ca Yenilikleri. ‹zmir: Türkiye Haber ‹fl Sendikas›, (çevrimiçi eriflim) http:// www.thaberis.org/belgeler/yayin24.html (01.10.2004) Güler, fieref (2008). Türk ‹fl Hukukunda Geçerli Nedenle Fesih Ve Sonuçlar› (Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi) ‹stanbul, Marmara Üniversitesi Günay, Cevdet ‹lhan (2004). ‹fl Hukuku Yeni ‹fl Yasalar›. Ankara : Yetkin Yay›nlar› ‹fl Güvencesi Yasas› Ve ‹fl Yasas› Tasar›s›(2002). ‹stanbul : Birleflik Metal-‹fl Sendikas› ‹flçiler Ve Sendika Temsilcileri ‹çin K›lavuz Kitap ‹fl Güvencesi-Performans De¤erlendirmesi (2004), ‹stanbul : Birleflik Metal-‹fl Sendikas› (çevrimiçi eriflim) http://www.birlesikmetal.org/kitap_03/2003-5.pdf (08.10.2004) Kurt, Resul (2003) ‹fl Hukuk ve Sosyal Sigorta Mevzuat›nda Usul ve Esaslar ‹stanbul : ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Mollamahmuto¤lu, Hamdi (2000) ‹fl Güvencesi : Panel Notlar›. Ankara: Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› ‹fl Müfettiflleri Derne¤i Özp›nar, Murat (2006). 4857 Say›l› ‹fl Kanunu Kapsam›nda ‹fl Güvencesi ve ‹fle ‹ade Düzenlenmesi, (Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi), Eskiflehir, Anadolu Üniversitesi fiakar, Müjdat (2009). Gerekçeli ve ‹çtihatl› ‹fl Kanunu Yorumu. ynlnmfl 4. bs. Ankara: Yaklafl›m Tafl, Suat (2004) 4773 Say›l› Kanunla 1475 Say›l› ‹fl Kanununda Ve Di¤er Kanunlarda Yap›lan De¤ifliklikler (‹fl Güvencesi Yasas›) (çevrimiçi eriflim) http://www.hukukcu.com/bilimsel/kitaplar/isguvencesi_yasasi.htm (15.09.2004) 228

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Taflkent, Savafl (2004) ‹fl Güvencesi ve Yeni Yasal Düzenleme. ‹stan-

bul : Belediye-‹fl Sendikas› http://www.belediyeis.org.tr/belediyeis/online-ku-

tuphane/sendika/23/23.zip (08.10.2004)

Topal, Günefl (2007), Geçerli Nedenlerle Yap›lan Fesih Ve ‹fl Güven-

cesinin Uygulanmad›¤› Durumlarda Bildirimli Feshin Karfl›laflt›r›lmas›. (yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi), ‹zmir, Dokuz Eylül Üniversitesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (03.06.2008) Esas No:2007/37515 ve Karar

No:2008/13801 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (09.06.2008) Esas No:2007/40948 ve Karar

No:2008/14426 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (10.04.2006) Esas No:2006/5880 ve Karar

No:2006/9358 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (10.11.2003) Esas No:2003/18926 ve Karar

No:2003/18920 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (12.05.2008) Esas No:2007/35905 ve Karar

No:2008/12004 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (16.06.2008) Esas No:2007/39450 ve Karar

No:2008/15720 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (16.06.2008) Esas No:2008/18724 ve Karar

No:2008/16032 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (16.06.2008) Esas No:2008/19899 ve Karar

No:2008/16023 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (16.06.2008) Esas No:2008/2918 ve Karar

No:2008/15627 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (21.05.2007) Esas No:2007/6450 ve Karar

No:2007/15621 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (23.06.2008) Esas No:2007/40979 ve Karar

No:2008/17103 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (26.05.2008) Esas No:2008/15486 ve Karar

No:2008/12521 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

229

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (30.06.2008) Esas No:2007/41054 ve Karar

No:2008/18053 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (30.06.2008) Esas No:2007/42768 ve Karar

No:2008/18079 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (30.06.2008) Esas No:2008/1816 ve Karar

No:2008/17979 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (30.06.2008) Esas No:2008/1848 ve Karar

No:2008/18002 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi (09.04.2007) Esas No:2006/35881 ve Karar

No:2007/9896 Say›l› Karar›. Ankara : Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi

230

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

SOSYAL GÜVENL‹K HUKUKUNDA ‹DAR‹ PARA CEZALARI l Mustafa KURUCA* I-G‹R‹fi Yürürlü¤e giren her kanunda oldu¤u gibi 5510 say›l› Sosyal Sigortalar

ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu’nun 1. maddesinde de Kanunun amac›

aç›klanm›flt›r. Buna göre Kanunun amac›, Sosyal sigortalar ile genel sa¤l›k si-

gortas› bak›m›ndan kiflileri güvence alt›na almak; bu sigortalardan yararlanacak kiflileri ve sa¤lanacak haklar›, bu haklardan yararlanma flartlar› ile finans-

man ve karfl›lanma yöntemlerini belirlemek; sosyal sigortalar›n ve genel sa¤-

l›k sigortas›n›n iflleyifli ile ilgili usûl ve esaslar› düzenlemek olarak belirlenmifltir. 5510 say›l› Kanun, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) sosyal sigorta-

lar ve genel sa¤l›k sigortas› ile ilgili düzenlemelerde amac› gerçeklefltirmek üzere yetki vermifltir. Verilen bu yetki kapsam›nda Kurum, iflveren, sigortal›, hak sahibi ve ilgili kamu kurum ve kurulufllar› ile meslek odalar›na “sosyal

güvenli¤i” sa¤lama ad›na bildirim yükümlülü¤ü getirmifltir. Bildirim yüküm-

lülüklerini kanunda öngörülen süreler içerisinde yerine getirmeyen iflveren, sigortal›, hak sahibi ve ilgili kamu kurum ve kurulufllar› ile meslek odalar›, 5510 say›l› Kanun’un 102. maddesi gere¤i idari para cezas› ad› verilen yapt›-

r›mla karfl› karfl›ya kalmaktad›r. Kanun’un sa¤l›kl› biçimde uygulanmas› ve bofl sözcüklerin bir y›¤›n olarak kalmamas› için, Devletin uygulamay› izlemesi, gözetimi ve denetimi yetmez; belirgin olarak uygulamada saptanacak ay-

k›r›l›klar hakk›nda cezaland›rma hakk›n› kullanmas› gerekir. (Güzel, Okur ve

Caniklio¤lu, 2009, 154) ‹flte idari para cezalar›n›n ç›k›fl noktas›n› bu düflünce oluflturur.

* * ‹stanbul Sosyal Güvenlik ‹l Müdürü

231

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Bu yaz›da, 5510 say›l› Kanun’a göre , iflveren, sigortal›, hak sahibi ve il-

gili kamu kurum ve kurulufllar› ile meslek odalar›n›n bildirim yükümlülükleri ile yerine getirilmeyen yükümlülükler için öngörülen idari para cezalar› in-

celenecek, ayr›ca idari para cezalar›, fiilin oluflma tarihi, ödeme süresi, zaman afl›m›, idareye itiraz ve idari mahkemelere itiraz kapsam›nda irdelenecektir. II-‹DAR‹ PARA CEZALARININ TAR‹HÇES‹ 3395 say›l› Kanunla 09.07.1987 tarihinde yürürlükten kald›r›lan 506 sa-

y›l› Kanunun 79. maddesinin 2. f›kras›nda,

—Belgelerin Sosyal Sigorta ‹fllemleri Tüzü¤ünde belirtilen usul ve esas-

lara göre düzenlenmemesi,

—Belgelerin vaktinde Kuruma verilmemesi,

—Belgelerin dayand›¤› kay›tlar›n belgelerde yaz›l› olanlar› do¤rulay›c›

nitelikte görülmemesi,

—Belgelerde yaz›l› olanlar› do¤rulayacak kay›t ve belgelerin gösteril-

memesi” ölçümleme yap›lmas›n› gerektiren kanuni sebepler olarak say›lm›flt›r. K›saca tan›mlamak gerekirse ölçümleme, yürürlükte bulunan tüzükte be-

lirtilmifl kay›t ve belgeleri vermeyen iflverenin ödeyece¤i prim miktar›n›n hesaplanmas›nda temel al›nacak kazanc›n Kurumca (kendili¤inden) re’sen hesaplanmas›d›r. (Tunçoma¤, 1988, 219) 506 say›l› Kanunda de¤ifliklik yapan

3395 say›l› Kanun, yasal yükümlülü¤ünü yerine getirmeyen iflverene uygula-

nacak müeyyide olarak ölçümleme müessesesini kald›rm›fl yerine idari para cezas› düzenlemesi getirmifltir. Belirtmek gerekir ki; ölçümleme bir ceza olarak de¤il, prim hesab›na esas tutulacak kazançlar toplam›n›n gerçekçi bir tarzda hesaplanmas› ifllemi olarak de¤erlendirilirken,(Yüksel, 1982, 13) idari pa-

ra cezas›, ad›ndan da anlafl›laca¤› üzere idarece uygulanan, ölçüsü para olan ve ilgilisince ödenmekle hukuki sonucu ortadan kalkan bir ceza biçimidir.

Ölçümlemeden idari para cezas› uygulamas›na geçiflle birlikte sistemin

güçlendirildi¤i ileri sürüldü¤ü gibi,(Demircio¤lu ve Güzel, 2001, 117) uygu-

232

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

lamadaki idari para cezalar›n›n yüksek enflasyon nedeniyle zaman içinde cay-

d›r›c›l›¤›n› yitirdi¤i bu nedenle ölçümleme yerine geçen yeni uygulaman›n Kurumun ciddi oranda prim kayb›na neden oldu¤u da sorgulanm›flt›r. (Do¤an, 1999, 171) Tüm bu geliflmeler sonucunda 3910 say›l› Sosyal Sigortalar

Kanununun Baz› Maddelerinde De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun’la ida-

ri para cezalar›nda yeni bir de¤ifliklik yap›lm›fl hem ceza uygulanmas›n› gerektirir fiiller yeniden belirlenmifl hem de idari para cezalar›n›n miktarlar› asgari ücrete endekslenmifltir.

3910 say›l› Kanunla 506 say›l› Kanunun 140. maddesine eklenen hü-

kümlere göre idari para cezalar› belgeye dayal›d›r. Ayr›ca Kanun, idari para cezalar›n›n sadece iflverenlere uygulanmas›n› öngörmüfltür. Kanunun idari para cezalar›n› düzenleyen hükmü 12.05.1993 tarihinde yürürlü¤e girdi¤i için bu tarihten sonra dayana¤› belirtilmek flart›yla;

-‹flyeri bildirgesini yasal süre içinde vermeyen iflverenlere 3 asgari ücret,

-Ayl›k sigorta primleri bildirgelerini yasal sürede vermeyenlere 2 asgari ücret, -Sigortal› ifle girifl bildirgesini yasal sürede vermeyenlere 1 asgari ücret

-Kurumca onaylanm›fl dört ayl›k sigorta primleri bordrosunu iflyerine as-

mayanlara 2 asgari ücret,

-‹flyerine ait defter ve belgeleri yasal süre içerisinde müfettifllere ibraz

etmeyenlere yada ibraz etmekle birlikte usulüne uygun tutmayanlara ayr›m yap›lmaks›z›n, bilanço esas›na göre defter tutmakla yükümlü olanlara 12 as-

gari ücret, di¤er defterleri tutmakla yükümlü olanlara 6 asgari ücret, defter tutmakla yükümlü olmayanlara 3 asgari ücret tatar›nda idari para cezas› uygulanmaya bafllanm›fl, daha sonra sigortal›ya verilmesi gerekli vizite belgesini Kurumca yap›lan yaz›l› ihtara ra¤men üç gün içinde yerine getirmeyenlere 1 as-

gari ücret tutar›nda ceza uygulanmas› 506 say›l› Kanunun 140. maddesine ek-

lenmifltir. Belirtmek gerekir ki; bu dönemde uygulanan idari para cezalar›nda zaman afl›m› süresi 10 y›l olarak belirlenmifltir. ‹lerleyen zaman içerisinde Kurumun uygulad›¤› idari para cezalar›na yap›lan en büyük elefltiri idari para cezalar›n›n ölçüsüzlü¤ü olmufltur. Tüm yü-

233

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

kümlülüklerini yerine getirmifl bir iflverene salt ücret tediye bordrosunda sigortal›n›n SSK sicil numaras›n› yazmay› unuttu diye 12 asgari ücret tutar›nda para cezas› uygulanmas› yada sigortal›ya ödenen ücret ile ilgili ayl›k sigorta prim bildirgesindeki eksik bildirimin ek belge ile iflverence gönüllü olarak düzeltilmesine ra¤men 2 asgari ücret tutar›nda para cezas› uygulanmas›, elefltirilerin hakl›l›¤›n› gösterir çarp›c› örneklerdendir. ‹dari para cezalar›ndaki ölçüsüzlü¤e iliflkin elefltirilerin yans›mas›yla 10 y›l gibi uzun bir zaman sonra 4958 say›l› Kanun’la 506 say›l› Kanunun 140. maddesinde köklü bir de¤ifliklik yap›lm›fl, idari para cezalar› ile suç aras›nda iliflki kurularak ölçülülük prensibine uygun ceza verilmesi hüküm alt›na al›nd›¤› gibi cezalarda zaman afl›m› süresi 5 y›la düflürülmüfltür. 5510 say›l› Kanunun 102. maddesinde düzenlenen idari para cezalar› temelde 4958 say›l› Kanunla 506 say›l› Kanunun 140. maddesine eklenen hükümlere paralellik göstermektedir. Kanunla, para cezalar›ndaki zaman afl›m› süresi tekrar 10 y›la ç›kart›lm›fl, baz› para cezalar›n›n nispetinde, lehte ve aleyhte önemli de¤ifliklikler yap›lm›flt›r. Yap›lan bir di¤er düzenleme ile yükümlülü¤ünü yerine getirmeyen iflverenden baflka sigortal›, ilgili kamu kurum ve kurulufllar›, meslek odalar› ve hatta üçüncü kifliler dahi para cezas› ile karfl› karfl›ya kalabilmektedir. III-5510 SAYILI KANUNA GÖRE ‹DAR‹ PARA CEZALARI 5510 say›l› Kanun sosyal sigortalar›n amac›na uygun ve düzenli bir biçimde uygulanmas›n› sa¤lamak amac›yla iflverenlere birçok önemli görevler yüklemifltir, ayr›ca aksine davranan iflverenlere idari para cezas› uygulanaca¤›n› öngörmüfltür. (Tuncay, 1996, 187) Bu yükümlülüklerin ilki iflyerini bildirme yükümlülü¤üdür. Çal›flanlar›n sosyal sigortalar›n sa¤lad›¤› haklardan yeterince yararlanabilmesinin ön koflulu, her halükarda iflyerleri ile buralarda çal›flan sigortal›lar›n SGK kay›tlar›na girmesi oldu¤una göre, yükümlülü¤ün yerine getirilmemesi sigortal›y› ma¤dur edece¤inden aksi davranan iflverenlere yapt›r›m uygulanmas› kaç›n›lmazd›r. 234

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

A-‹fiYER‹N‹ B‹LD‹RME YÜKÜMLÜLÜ⁄ÜNE BA⁄LI ‹DAR‹

PARA CEZALARI

5510 say›l› Kanunun m.4/I (a) ve m.4/I (c) bendi kapsam›nda sigortal›

çal›flt›ran iflverenler, örne¤i Sosyal Sigorta ‹fllemleri Yönetmeli¤i(SS‹Y) ekin-

de bulunan iflyeri bildirgesini en geç sigortal› çal›flt›rmaya bafllad›¤› tarihte Kuruma vermekle yükümlü tutulmufltur. Kanunun m.4/I (a) ve m.4/I (c) bendi kapsam›nda sigortal› çal›flt›rmayan gerçek yada tüzel kiflilikler baflka ka-

nunlara göre iflveren s›fat› kazanm›fl olsalar bile 5510 say›l› Kanun hükmüne göre, iflveren say›lmam›fllard›r. Kanunun iflyeri tescilini düzenleyen 11. mad-

desi hükümlerine göre; ‹flyerini bildirme yükümlülü¤ünün iflverene ait oldu-

¤u, bildirimin Kurumca belirlenmifl olan matbu bir form ile yap›lmas› gerek-

ti¤i,(e-sigorta sistemine geçene kadar) bildirimin en geç sigortal› çal›flt›rmaya

bafllan›lan tarihte yap›lmas› gerekti¤i, bildirimin elden yada iadeli taahhütlü posta yolu ile yap›laca¤› anlafl›lmaktad›r. (Alper, 2003, 167) Hat›rlatmak ge-

rekir ki; iflyeri bildirgesi yak›n bir zaman içinde internet üzerinden e-sigorta yoluyla verilmeye bafllanacakt›r.

‹flyerinin faaliyette bulundu¤u adresten baflka bir ildeki adrese nakledil-

mesi, iflyerinin devredilmesi veya miras yoluyla intikal etmesi halinde de iflyeri bildirgesi verilmesi gerekir.

‹flyerinin faaliyette bulundu¤u adresten baflka bir ildeki adrese nakledil-

mesi, sigortal› çal›flt›r›lan bir iflin veya iflyerinin baflka bir iflverene devredilmesi veya intikal etmesi halinde, iflyerinin nakledildi¤i, yeni iflverenin ifli ve-

ya iflyerini devrald›¤› tarihi takip eden on gün içinde, iflyerinin miras yoluyla intikali halinde ise mirasç›lar›, ölüm tarihinden itibaren en geç üç ay içinde,

iflyeri bildirgesini Kuruma vermekle yükümlüdür. ‹flyerinin ayn› il s›n›rlar›

içinde Kurumun di¤er bir ünitesinin görev alan›na giren baflka bir adrese nakledilmesi halinde, adres de¤iflikli¤inin yaz› ile bildirilmesi yeterlidir.

29/6/1956 tarihli ve 6762 say›l› Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tâbi

flirketlerin nevilerinin de¤iflmesi, birleflmesi veya di¤er bir flirkete kat›lmas›

235

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

durumunda, bu hususlar›n ticaret siciline tesciline iliflkin ilân tarihini; adi flir-

ketlerde flirkete yeni ortak al›nmas› durumunda ise en geç yeni orta¤›n al›nd›¤› tarihi takip eden on gün içinde, iflyeri bildirgesi ile Kuruma bildirilmek zorundad›r. Belirtmek gerekir ki; ‹flyeri bildirgesinin verilmemesi veya geç verilmesi, bu Kanunda belirtilen hak ve yükümlülükleri ortadan kald›rmaz.

‹flyeri bildirimine ait yükümlülü¤ü yerine getirmeyen iflverenlere 5510

say›l› Kanun’un 102. maddesi gere¤i idari para cezas› uygulan›r. ‹dari para ce-

zas› fiilin ifllendi¤i tarihteki 16 yafl›ndan büyük iflçiler için belirlenmifl brüt asgari ücret dikkate al›narak uygulan›r. Cezan›n miktar› iflverenin tutmakla yükümlü oldu¤u defterlere göre de¤iflkenlik gösterir.

‹flyeri aç›l›fl yada devir bildirgesini, Kurumca belirlenen flekle ve usûle

uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda

göndermekle zorunlu tutuldu¤u halde, an›lan ortamda göndermeyenler veya bu Kanunda belirtilen süre içinde Kuruma vermeyenlere;

-Kamu idareleri ile bilânço esas›na göre defter tutmak zorunda olanlar

için asgari ücretin üç kat› tutar›nda,

-Di¤er defterleri tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin iki kat› tutar›nda,

-Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için bir ayl›k asgari ücret tutar›n-

da, idari para cezas› uygulan›r. Ancak bildirgenin yasal süresi geçtikten son-

ra ilgililerce kendiliklerinden verilmesi halinde, cezan›n üçte ikisi uygulan›r. Örnek-1: Babas›n›n 10.02.2003 tarihinde vefat› sonucu kendisine miras

yolu ile iflyeri kalan kiflinin en geç ölümü takip eden üç ay içinde iflyeri devir bildirgesi vermesi gerekmekle birlikte iflyeri devir bildirgesi 01.08.2009 tari-

hinde verilmifl ise fiilin ifllendi¤i tarih 10.05.2003 olaca¤›ndan 1 Ekim 2008 tarihinde yürürlü¤e giren 5510 say›l› Kanun öncesi yürürlükte bulunan 5006

say›l› Kanunun 140. maddesine göre idari para cezalar›nda zaman afl›m› 5 y›l

olarak öngörüldü¤ünden iflverene zaman afl›m› nedeniyle idari para cezas› uygulanmaz. fiayet sehven ceza uygulansa bile itiraz sonucu iptal edilir.

Örnek-2: Kad›köy Sosyal Güvenlik Merkezinde ifllem gören ve bilanço

esas›na göre kay›t tutan iflveren Bak›rköy Sosyal Güvenlik Merkezi s›n›rlar›

236

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

içersinde 30.06.2009 tarihinde flube iflyeri açarak ayn› gün sigortal› çal›flt›rma-

ya bafllam›flsa en geç 30.06.2009 tarihinde Bak›rköy Sosyal Güvenlik Merkezine iflyeri aç›l›fl bildirgesi vermelidir. Bu iflyeri için iflyeri bildirgesi daha son-

raki bir tarihte iflverence kendili¤inden verilmiflse fiilin olufltu¤u tarih olan 30.06.2009 tarihinde yürürlükte bulunan üç brüt asgari ücret tutar›nda idari

para ceza uygulanmas› gerekmekle birlikte bildirge iflverence kendili¤inden verildi¤i için Kurumca üçte bir oran›nda indirim yap›larak iflverene iki asgari ücret tutar›nda idari para cezas› uygulan›r.

B-S‹GORTALIYI B‹LD‹RME YÜKÜMLÜLÜ⁄ÜNE BA⁄LI ‹DAR‹

PARA CEZALARI

1-Sigortal› ‹fle Girifl Bildirgesine Ba¤l› ‹dari Para Cezalar› 5510 say›l› Kanuna göre, 4/I (a) bendine tabi sigortal› çal›flt›ran iflveren-

ler, sigortal› ifle girifl bildirgesi ile Kuruma bildirimde bulunmakla yükümlü-

dür. Kanunun 8. maddesinde aynen, “‹flverenler, 4. maddenin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›nda sigortal› say›lan kiflileri, 7. maddenin birinci f›kra-

s›n›n (a) bendinde belirtilen sigortal›l›k bafllang›ç tarihinden önce, sigortal› ifle

girifl bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlüdür.” denildi¤i için bildirimin en geç sigortal›n›n ifle bafllad›¤› günden bir gün önce yap›lmas› gerekir. Ancak, sigortal› ifle girifl bildirgesinin verilmesi ile ilgili istisnalarda bulunmaktad›r. Buna göre, ‹nflaat, bal›kç›l›k ve tar›m iflyerlerinde ifle bafllat›lacak sigor-

tal›lar için, en geç çal›flmaya bafllat›ld›¤› gün sigortal› ifle girifl bildirgesi veri-

lebilir. Yine, Kuruma ilk defa iflyeri bildirgesi verilecek iflyerlerinde; ilk defa sigortal› çal›flt›rmaya bafllan›lan tarihten itibaren bir ay içinde sigortal› ifle gi-

rifl bildirgesinin verilmesi halinde bildirim süresi içinde yap›lm›fl say›l›r. Hat›rlatmak gerekir ki; ‹lk iflyerindeki çal›flmas›na ait sigortal› ifle girifl bildirge-

si Kuruma verilerek, tescil ifllemi yap›lm›fl olan sigortal›n›n, naklen ve hizmet

akdi sona ermeden ayn› iflverenin ayn› yada baflka ünitede tescil edilmifl di¤er

237

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

iflyerinde çal›flmaya bafllamas› hâlinde, yasal süresi d›fl›nda yap›lan bildirimler de süresinde yap›lm›fl say›l›r.

Belirtmemiz gerekir ki; Kuruma ilk defa iflyeri bildirgesi verecek iflyer-

lerine tan›nan bildirimin bir ayl›k süre içerisinde yap›lmas› hakk› tafleronlara

tan›nmam›flt›r. Kanun metninde “ilk defa iflyeri bildirgesi verecek iflyerleri” ibaresinin bulunmas› yan›nda, tafleron tescilinde iflyeri bildirgesi de¤il de as›l

iflyerinin muvafakat yaz›s›n›n aranmas› hususlar› birlikte de¤erlendirildi¤inde

tafleron olarak tescil edilen iflverenlerin sigortal› ifle girifl bildirgelerini en geç sigortal› çal›flt›rmaya bafllamadan bir gün önce vermeleri gerekir.

E-bildirgenin zorunlu tutuldu¤u iflverenler Sigortal› ifle girifl bildirgesini

internet üzerinden e-sigorta yoluyla vermekle yükümlüdür. Bildirimlerin e-si-

gorta yoluyla de¤il de ka¤›t ortam›nda yap›lmas› halinde yasal süre içerisinde yap›lm›fl olsa bile idari para cezas› uygulan›r. 1 Ekim 2009 tarihinden itibaren, çal›flt›rd›¤› sigortal› say›s›na bak›lmaks›z›n tüm iflverenler e-bildirge flif-

resi almakla yükümlü tutuldu¤u için sigortal› ifle girifl bildirgelerini internet

üzerinden e-sigorta yoluyla yapmak zorundad›r. Sigortal› ifle girifl bildirgesini belirtilen süre içinde yada Kurumca belirlenen flekle ve usûle uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutuldu¤u hâlde an›lan ortamda göndermeyenler hakk›nda her bir sigortal› için bir asgari ücret tutar›nda idari para cezas› uygulan›r. Bildirgenin verilmedi¤inin, mahkeme karar›ndan veya Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlar›nca yap›lan tespitlerden ya da di¤er kamu idarelerinin denetim elemanlar›n›n kendi mevzuatlar› gere¤ince yapacaklar› soruflturma, denetim ve incelemelerden veya bankalar, döner sermayeli kurulufllar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kurulufllardan al›nan bilgi ve belgelerden anlafl›lmas› halinde bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakk›nda her bir sigortal› için asgari ücretin iki kat› tutar›nda idari para cezas› uygulan›r. suretiyle bildirgenin verilmedi¤ine iliflkin; mahkemenin karar tarihinden, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlar›n›n tespit tarihinden, di¤er kamu kurum ve kurulufllar›n›n denetim elemanlar›n›n

238

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

rapor tarihinden, bankalar, döner sermayeli kurulufllar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kurulufllardan al›nan bilgi veya belgelerin Kuruma intikal tarihinden itibaren bir y›l içinde tekrar bildirge verilmedi¤inin anlafl›lmas› halinde, bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakk›nda bu defa her bir sigortal› için asgari ücretin befl kat› tutar›nda idari para cezas› uygulan›r. Sigortal› ifle girifl bildirgelerinin verilmemesi veya süresi d›fl›nda verilmesine karfl› uygulanacak para cezalar›nda Kanun üçlü bir s›n›fland›rma yapm›flt›r. Buna göre bildirgeyi süresi d›fl›nda veren yada elektronik ortamda vermek yerine ka¤›t ortam›nda elden veren iflverenlere her bir sigortal› için bir asgari ücret ceza uygulanmaktad›r. Bildirgeyi vermedi¤i denetim yada Mahkeme Kararlar› sonucu saptananlara her bir sigortal› için iki asgari ücret, ayn› fiilin bir sene içerisinde tekrar› halinde sigortal› bafl›na befl asgari ücret tutar›nda ceza uygulanmaktad›r. Ayr›ca sigortal›ya ait ifle girifl bildirgesinin verilmedi¤inin denetim sonucu saptanmas› durumunda iflveren bir sene süreyle 5 puanl›k prim indiriminden yararlanmama cezas›na da çarpt›r›l›r. Örnek-3: ‹lk defa 01.10.2008 tarihinde sigortal› çal›flt›rmaya bafllayan iflverenden 01.01.2009 tarihinde ifl alan tafleronun tescil ifllemi iflyeri bildirgesine dayal› olmad›¤› için çal›flanlar›n› en geç bir gün önce Kuruma beyan etmelidir. Bu tafleronun bir ayl›k süre içerisinde bildirim hakk› bulunmamaktad›r. Çünkü tafleron ilk defa iflyeri bildirgesi verilerek tescil edilen iflveren de¤ildir. Ancak bu tafleron, yan›nda çal›flan iflçiler için Kurumda ifllem gören di¤er iflyerinden ç›k›fl verdikten sonra takip eden günden bafllamak üzere ara vermeden tafleron dosyas› üzerinden hizmet akdi kesintiye u¤ramadan bildirimde bulunur ise ifle girifl bildirgesi süresi d›fl›nda verilmifl yada hiç verilmemifl olsa bile idari para cezas› uygulanmaz. Uygulanm›fl olsa bile itiraz edildi¤i takdirde iptal edilir. 2-Sigortal› ‹flten Ç›k›fl Bildirgesine Ba¤l› ‹dari Para Cezalar› ‹flten ç›k›fllar Sendikalar Kanununun 62 maddesi uyar›nca çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›na (EK-2) ‹flsizlik Sigortas› Kanunu uyar›nca Türk

239

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

‹fl Kurumuna bildirilirdi. 5838 say›l› Kanunla 5510 say›l› Kanuna bir madde ilave edilmifltir. Eklenen madde hükmüne göre, SGK’ya yap›lan bildirimler, Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›, Çal›flma Bölge Müdürlü¤ü ve ‹fl-Kur Müdürlüklerine yap›lmas› gereken bildirimler yerine geçmektedir. Bu nedenle iflten ç›k›fl bildirgesinin SGK’ya e-sigorta yoluyla verilmesi halinde di¤er Kurumlara bildirim yap›lmas›na gerek kalmaz. Yap›lan düzenlemenin 1 A¤ustos 2009 tarihinde yürürlü¤e girmesi öngörülmüfl, iflten ç›k›fl bildirgesini 10 gün içinde vermeyen iflverenlere ayr›ca bir asgari ücret tutar›nda ceza uygulanaca¤› hüküm alt›na al›nm›flt›r. Bu nedenle flu an için SGK taraf›ndan cezai iflleme tabi tutulmayan iflten ç›k›fl bildirgelerini 10 gün içinde verme yükümlülü¤ü bundan böyle 1 A¤ustos tarihinden itibaren cezai ifllemle neticelenen yükümlülük halini alacakt›r. 3-Ayl›k Prim ve Hizmet Belgesinin Verilmesine Ba¤l› ‹dari Para Cezalar› Sigortal›n›n, Kurumun sundu¤u k›sa ve uzun vadeli sigorta kollar›ndan

hizmet alabilmesi için sigortal› ifle girifl bildirgesinin verilmifl olmas› tek ba-

fl›na yeterli olmaz. Bunun için iflverenlerin ayr›ca sigortal›n›n sosyal güvenlik

sicil numaras›n›, ad ve soyad›n›, sigorta primine esas kazançlar tutar› ile prim ödeme gün say›lar›n› gösteren ve ayl›k prim-hizmet belgesi ad› verilen belge-

yi yasal süre içerisinde Kuruma vermesi gerekir. Ayl›k prim-hizmet belgesi en geç çal›flman›n geçti¤i ay› takip eden 23. gün sonuna kadar en az 1 sigortal› çal›flt›ran iflverenler için ka¤›t ortam›nda yada e-sigorta yoluyla, 2 ve üzeri si-

gortal› çal›flt›ran iflverenler için mutlaka e-sigorta yoluyla verilmesi gerekir. Önemle hat›rlatmam›z gerekir ki; SGK sigortal› say›s› üzerinde durmaks›z›n

tüm iflverenleri 1 Ekim 2009 tarihinden itibaren e-bildirge kapsam›nda ayl›k prim-hizmet belgesi vermekle yükümlü tutmufltur. Bu nedenle 2009/Ekim ve sonraki aylara ait ayl›k prim-hizmet belgeleri sigortal› say›s› üzerinde durulmaks›z›n e-sigorta yoluyla verilmelidir.

Ayl›k prim-hizmet belgesinin yasal süre d›fl›nda yada e-sigorta yo-

240

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

luyla verilmesi gerekenler için ka¤›t ortam›nda verilmesi fiilleri için uygula-

nacak idari para cezalar›, çeflitli olas›l›klar dikkate al›narak ayr› ayr› belirlen-

mifltir. Bu olas›l›klardan ilki, verilen belgenin as›l yada ek olmas›, di¤eri ek belgenin Kurum taraf›ndan resen düzenlenmesi, son olas›l›k ise ister as›l ister

ek belge olsun, söz konusu prim hizmet belgesinin süresinde Kuruma verilmedi¤inin Kanunda say›lan hallerden birisi ile saptanmas› ve akabinde belgelerin düzenlenmesi halidir. (Güzel, Okur ve Caniko¤lu, 2009, 259)

Ayl›k prim ve hizmet belgesini, Kurumca belirlenen flekilde ve usûlde

vermeyenler yada Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda gönder-

mekle zorunlu tutuldu¤u halde an›lan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiil için;

-Belgenin as›l olmas› halinde ayl›k asgari ücretin iki kat›n› geçmemek

kayd›yla belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na, ayl›k asgari ücretin beflte biri tutar›nda,

-Belgenin ek olmas› halinde, ayl›k asgari ücretin iki kat›n› geçmemek

kayd›yla her bir ek belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na, ayl›k asgari ücretin sekizde biri tutar›nda,

-Ek belgenin 86. maddenin beflinci f›kras›na istinaden Kurumca re’sen dü-

zenlenmesi durumunda,(Ek-10 Bilgi formunun verilmemesi yada eki belgelerin geçersiz say›lmas› hali) ayl›k asgari ücretin iki kat›n› geçmemek kayd›yla her

bir ek belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na, ayl›k asgari ücretin yar›s› tutar›nda, -Belgenin mahkeme karar›, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendi-

rilmifl memurlar›nca yap›lan tespitler veya di¤er kamu idarelerinin denetim

elemanlar›nca kendi mevzuatlar› gere¤ince yapacaklar› soruflturma, denetim

ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kurulufllar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kurulufllardan al›nan bilgi ve belgeler-

den, hizmetleri veya kazançlar› Kuruma bildirilmedi¤i veya eksik bildirildi¤i

anlafl›lan sigortal›larla ilgili olmas› halinde, belgenin as›l veya ek nitelikte olup olmad›¤›, iflverence düzenlenip düzenlenmedi¤i dikkate al›nmaks›z›n, ayl›k asgari ücretin iki kat› tutar›nda, idari para cezas› uygulanmaktad›r.

241

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 5510 say›l› Kanunun 102. maddesinde düzenlenen idari para cezas› hü-

kümleri temelde yürürlükten kalkan 506 say›l› Kanunun 140. maddesi hükümleri ile paralellik göstermekle birlikte ceza miktarlar› her ay için toplamda 3 asgari ücretten 2 asgari ücrete düflmüfl, ek prim ve hizmet belgesinin süresin-

de verilmesi hali için asgari ücretin sekizde biri oran›nda uygulanan ceza miktar›, sigortal› say›s›n›n asgari ücretin sekizde biri ile çarp›lmas› sonucunda bulunan rakama yükselmifltir.

Fiillere uygulanacak idari para cezalar›nda de¤ifliklik meydana geldi¤i

için iflverenin lehine olan idari para cezas›n›n uygulanmas› gerekir. O halde fiilin ifllendi¤i tarih 01.10.2008 tarihi öncesi olan 2008/A¤ustos ay› ve öncesi dönemler için ek prim hizmet belgesi verilmesi haline uygulanacak ceza miktar› asgari ücretin sekizde biridir. As›l prim hizmet belgesinin resen düzenlen-

mesi yada süresi d›fl›nda iflverence kendili¤inden verilmesi halinde de fiilin ifl-

lendi¤i tarihin üzerinde durulmaks›z›n uygulanabilecek ceza miktar› en fazla 2 asgari ücret tutar›nda olabilecektir.

Örnek-4: ‹flveren 20 sigortal› için 2008/A¤ustos ve Eylül ay›nda ek

prim hizmet belgesi vermifl ise; 2008/A¤ustos ay› için asgari ücretin sekizde

biri oran›nda, 2008/Eylül ay› için ise 2 asgari ücret tutar›nda (20x1/8=2,5>2 asgari ücret) idari para cezas› uygulan›r.

4-Ayl›k Prim ve Hizmet Belgesinin As›lmamas›na Ba¤l› ‹dari Para

Cezalar›

‹flverenler, ayl›k prim ve hizmet belgesinin bir örne¤ini, sigortal›n›n ça-

l›flt›¤› iflyerinde, belgenin Kuruma verilmesi gereken günden bafllanarak mü-

teakip belgenin verilmesi gereken sürenin sonuna kadar, sigortal›lar›n görebi-

lece¤i bir yere asmakla yükümlüdür. Kurum baz› özel sektör iflverenlerinin ücretlerin gizlili¤i gerekçesiyle ayl›k prim ve hizmet belgesinin as›lmamas›n› hakl› neden kabul etmemekte ve belgenin as›lmad›¤›n›n tespit edildi¤i tarihte yürürlükte bulunan asgari ücre-

242

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

tin iki kat› tutar›nda idari para cezas›n› uygulamaktad›r. (Kurt, 2009, 322) Günümüzde çal›flanlar sigortal› gösterildiklerini ve prime esas kazanç miktarlar›n› elektronik ortamda sorgulayabildiklerine göre ayl›k prim belgesinin as›lmamas› fiiline ceza uygulanmas› yada en az›ndan asgari ücretin iki kat› tutar› gibi yüksek bir ceza uygulanmas›n›n sorgulanmas› gerekti¤i aç›kt›r. C-KAYIT VE BELGELERE BA⁄LI ‹DAR‹ PARA CEZALARI Sosyal sigortalarda iflverenin beyan› as›l olmakla birlikte Kurum her zaman iflvereni denetleyebilmekte, yasal kay›t ve belgelerini memurlar› arac›l›¤› ile inceleyebilmektedir. ‹flverenlerin tutmak zorunda olduklar› defterlerle dayana¤› belgeler, ayl›k prim ve hizmet belgesinin dayana¤› belgeler niteli¤inde say›l›r. Bu nedenle ihbar, flikayet, genel denetim yada iflverenin prim belgelerini yasal süresi d›fl›nda vermesi durumunda yasal kay›t ve belgeler Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlar› olan SGK Müfettiflleri ile Kontrol Memurlar› taraf›ndan incelenmek üzere iflverenden istenir. ‹flverenler kendilerinden istenilen yasal kay›t ve defterler ile prim belgelerinin dayana¤› olan belgeleri 15 gün içersinde ibraz etmekle yükümlüdür. Bu yükümlülü¤ü yerine getirmeyen iflverenlere uygulanacak para cezalar› tutmakla yükümlü olduklar› defterlere göre de¤iflkenlik gösterir. Buna göre; -Bilânço esas›na göre defter tutmakla yükümlü olanlar için, ayl›k asgari ücretin oniki kat› tutar›nda, -Di¤er defterleri tutmakla yükümlü olanlar için, ayl›k asgari ücretin alt› kat› tutar›nda, -Defter tutmakla yükümlü de¤il iseler, asgari ücretin üç kat› tutar›nda, idari para cezas› uygulan›r. ‹flverene ait yasal kay›t ve belgelerin Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlar›nca incelenmesi sonucunda; -Kullan›lmaya bafllanmadan önce tasdik ettirilmesi zorunlu oldu¤u hâlde tasdiksiz tutulmufl olan defterlerde sigorta primine esas kazanç ödemeleri bulunan ilgili aylara,

243

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

-Kanunî tasdik süresi geçtikten sonra tasdik ettirilmifl olan defterlerin tasdik

tarihinden önceki sigorta primine esas kazanç ödemeleri bulunan ilgili aylara,

-‹flçilikle ilgili giderlerin ifllenmemifl, eksik veya fazla ifllenmifl oldu¤u

tespit edilen defterlere iliflkin aylara,

-Gerçek ve fiilî çal›flmaya dayanmad›¤› hâlde, kay›t ve belgelerde ücret

tahakkuk veya ödemesi bulunan aylara,

-Sigorta primleri hesab›na esas tutulan kazançlar›n kesin olarak tespitine

imkân vermeyecek flekilde usulsüz, kar›fl›k veya noksan tutulmufl defterlere ait aylara,

-Herhangi bir ay için sigorta primleri hesab›na esas tutulmas› gereken

kazançlar›n ve kazançlarla ilgili ödemelerin o ay›n dâhil bulundu¤u hesap dönemine ait defterlere ifllenmemifl olmas› hâlinde o aylara,

-Vergi Usul Kanunu gere¤ince bilanço esas›na göre defter tutulmas› ge-

rekirken iflletme hesab› esas›na göre tutulmufl defterlerde, sigorta primine esas kazanç ödemelerinin ilgili oldu¤u aylara,

-Kanunun 85. maddesinin (1) f›kras›nda getirilen hükümler do¤rultusun-

da yap›lan inceleme sonucunda, iflin yürütümü için gerekli olan sigorta primi-

ne esas kazanç tutar›n›n Kuruma noksan bildirilmesi dolay›s›yla re’sen tahakkuk yap›lan ay veya aylara,

-Durum tespiti, kamu kurum ve kurulufllar› ile 5411 say›l› Kanun kapsa-

m›ndaki kurulufllardan al›nan bilgi ve belgelerden çal›flt›¤› tespit edilen sigortal›lar›n kaydedilmemifl ücret tediye bordrolar›n›n ait oldu¤u ay veya aylara,

-Kamu idareleri ile 5411 say›l› Kanun kapsam›ndaki kurulufllardan al›-

nan kay›tlardan tespit edilen ücretin alt›nda ücret tahakkuklar›n›n bulundu¤u aylara,

-Tasdikli sayfalar›n›n dolmas› üzerine, yeni defter tasdiki yerine, belge-

li bilgilerin yaz›m sayfalar› kalmayan defterin tasdiksiz sayfalar›na kaydedi-

len ay veya aylara, iliflkin defter kay›tlar› geçerli say›lmaz ve her bir geçersiz-

lik hali için (kay›t ibraz edilmemesi haline uygulanacak cezay› geçmemek üzere) yar›m asgari ücret tutar›nda idari para cezas› uygulan›r.

244

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Ayr›ca, ‹flyerinin sicil numaras›, bordronun iliflkin oldu¤u ay, sigortal›-

n›n ad›, soyad›, sigortal›n›n sosyal güvenlik sicil numaras›, ücret ödenen gün

say›s›, sigortal›n›n ücreti (ayl›k, haftal›k, gündelik, saat veya parça bafl› ücre-

ti), ödenen ücret tutar› ve ücretin al›nd›¤›na dair sigortal›n›n imzas›n› ihtiva etmeyen ücret tediye bordrolar› da geçersiz say›laca¤›ndan ve her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için ayl›k asgari ücretin yar›s› tutar›nda idari para cezas› uygulan›r.

Kay›tlar›n ibraz edilmemesi yada eksik ibraz edilmesi halinde kay›t ib-

raz tebligat›n›n al›nd›¤› tarihi takip eden 15. gündeki asgari ücret, kay›t geçersizli¤i halinde uygulanacak idari para cezas› miktar› ise geçersizli¤in bulundu¤u ayda yürürlükte bulunan asgari ücret dikkate al›narak belirlenir.

Örnek-5: ‹flverence ibraz edilen kay›t ve belgeler sonucunda 2002/1,

2003/8, 2004/7. ay ücret tediye bordrolar›nda iflyeri sicil numaras› bulunmad›¤› saptanm›fl ise ceza miktarlar› 2003/8 ay için yar›m asgari ücret

(306/2=154 TL), 2004/7 ay için yar›m asgari ücret (444,15/2=222,01 TL) ida-

ri para cezas› uygulan›r. 2002/1 ay. için 5 y›ll›k zaman afl›m› süresi 1 Ekim 2008 tarihinde doldu¤u için ceza uygulanmaz.

D-DENET‹M‹ ENGELLEMEYE BA⁄LI ‹DAR‹ PARA CEZALARI 5510 say›l› Kanunun 102. maddesi ile denetimi engelleme ve denetim

görevlisine cebir ve fliddet uygulama hali için ceza öngörülmüfltür. Bu ceza bi-

çimi 5510 say›l› Kanunla sosyal güvenlik hukukumuza ilk defa girmifltir. Kanun hükmüne göre;

-5510 say›l› Kanunun uygulanmas›ndan do¤an inceleme ve soruflturma

görevlerini yerine getirmeleri s›ras›nda iflverenler, sigortal›lar, iflyeri sahiple-

ri ve bu iflle ilgili di¤er kifliler görevlerini yapmas›na engel olamazlar; engel olanlar hakk›nda eylemleri baflka bir suç olufltursa dahi, asgari ücretin befl kat› tutar›nda,

-Görevlerini yapmas›n› engellemek amac›yla cebir ve tehdit kullanan ifl-

245

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

verenler, sigortal›lar, iflyeri sahipleri ve bu iflle ilgili di¤er kifliler fiil daha a¤›r bir cezay› gerektiren ayr› bir suç teflkil etmedi¤i takdirde Türk Ceza Kanununun 265 inci maddesinin ikinci f›kras›na göre cezaland›r›l›r. Bu suçu iflleyen-

ler hakk›nda ayr›ca asgari ücretin on kat› tutar›nda idari para cezas› uygulan›r. IV-‹DAR‹ PARA CEZALARINA ‹T‹RAZ Kurumun uygulad›¤› idari para cezas›n›n ödenebilir duruma gelmesi için

ya cezan›n tebli¤ edildi¤i tarihten itibaren itirazs›z 15 günlük bir sürenin geçmesi yada iflverenin açt›¤› davan›n yarg› organlar›nca karara ba¤lanm›fl olmas› ve bu karar›n ilgililere tebli¤ edilmifl olmas› gerekir. (Bulut, 2008. 136)

‹darî para cezalar› ilgiliye tebli¤ ile tahakkuk eder. Tebli¤ tarihinden iti-

baren onbefl gün içinde Kuruma ya da Kurumun ilgili hesaplar›na yat›r›l›r veya ayn› süre içinde Kuruma itiraz edilebilir. ‹tiraz takibi durdurur. Kurumca

itiraz› reddedilenler, karar›n kendilerine tebli¤ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine baflvurabilirler. Bu süre içinde baflvurunun yap›lmam›fl olmas› halinde, idari para cezas› kesinleflir.

‹darî para cezalar›n›n, Kuruma itiraz edilmeden veya yarg› yoluna bafl-

vurulmadan önce tebli¤ tarihinden itibaren onbefl gün içinde peflin ödenmesi halinde cezalar›n dörtte biri tahsil edilmedi¤inden itiraz edilmeden önce iflverenin hakl› olup olmad›¤›n› sorgulamas› yerinde olur. ‹tiraz›n yaz›l› yap›lmas› gerekmekle birlikte dilekçe için flekil flart› aranmamaktad›r. Yeter ki; dilek-

çede itiraz›n yasal dayana¤› ayr›nt›l› olarak belirtilmifl olsun ki, Kurum cezay› sehven uygulam›flsa iptal etmekten imtina etmesin.

Örnek-6: ‹flveren A sosyal Güvenlik Merkezinde ifllem gören iflyerinde-

ki sigortal›lar için 30.06.2009 tarihinde ç›k›fl bildirgesi vermifl, 01.07.2009 ta-

rihinde de B Sosyal Güvenlik Merkezinde ifllem gören ayn› tüzel kiflilikteki iflyeri için sigortal›lar ad›na ifle girifl bildirgesini yasal süre d›fl›nda vermifl ise

uygulanm›fl hatal› idari para cezas› itiraz›na özetle; SS‹Y m.11’e göre ‹lk ifl-

yerindeki çal›flmas›na ait sigortal› ifle girifl bildirgesi Kuruma verilerek, tescil

246

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ifllemi yap›lm›fl olan sigortal›n›n, naklen ve hizmet akdi sona ermeden ayn› ifl-

verenin ayn› ya da baflka ünitede tescil edilmifl di¤er iflyerinde çal›flmaya bafl-

lamas› hâlinde, yasal süresi d›fl›nda, Kuruma yap›lan bildirimler de süresinde yap›lm›fl say›l›r” hükmü gere¤i Kurumca sehven uygulanan idari para cezas›-

na itiraz ediyoruz. ‹baresinin dilekçeye yaz›lmas› yeterli olur.

‹dari para cezalar›na iliflkin iflveren ve Kurum aras›nda ortaya ç›kan

uyuflmazl›klar›n idari aflamada itiraz yoluyla çözülememesi halinde yarg› yoluna baflvurmak kaç›n›lmaz olmaktad›r. Me¤er ki iflveren itiraz›nda hakl› ol-

sun. ‹tiraz› Kurum taraf›ndan reddedilenlerin otuz gün içinde yetkili idare

mahkemesine dava açmas› gerekir. Tebli¤ edilen idari para cezalar›na karfl›, Kuruma itiraz edilmeksizin do¤rudan mahkeme yoluna gitmek mümkün de-

¤ildir ancak Kurum altm›fl gün içerisinde cevap vermez ise itiraz reddedilmifl

say›larak 60. günün bitimini müteakip idari mahkemeye dava aç›labilir. ‹flveren dilerse itiraz›n cevab›n› bekleyebilir. Bu takdirde dava açma süresi iflle-

mez. Ancak bekleme süresi, baflvuru tarihinden itibaren alt› ay› geçemez. (Bu-

lut, 2008, 140) Belirtmemiz gerekir ki; Mahkemeye dava aç›lmas› idari para cezalar›n›n takip ve tahsilini durdurmaz. Ancak idari ifllemin aç›kça hukuka ayk›r› olmas› durumunda ‹dari Mahkeme kendili¤inden yada iflverenin talebine ba¤l› olarak yürütmenin durdurulmas›na karar verebilir.

‹flverenlerin en çok yak›nd›¤› konulardan bir tanesi Kurumun idari para

cezalar›nda zaman afl›m› süresine dikkate almad›¤›d›r. Belirtmek gerekir ki; idari para cezalar›n›n tahsil edilebilmesinin ön koflulu cezan›n hukuka uygun olmas›d›r. ‹dari para cezalar›nda zaman afl›m› sürelerinin 5 y›ldan 10 y›la ç›k-

t›¤› dikkate al›nd›¤›nda hangi dönemlere ait para cezalar›n›n zaman afl›m›na girdi¤i afla¤›da belirlendi¤i gibi olacakt›r.

Öncelikle idari para cezalar›nda zaman afl›m› bafllang›ç tarihi fiilin ifllen-

di¤i tarihtir. Fiilin ifllendi¤i tarih ile 1 Ekim 2008 tarihi aras›nda geçen süre 5 y›l ise o ceza art›k zaman afl›m›na girmifltir. Buna göre;

-‹flyeri bildirgesinin son verilmesi gereken sürenin 30 Eylül 2003 tarihi

oldu¤u iflyeri bildirgeleri için,

247

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

-‹fle girifl bildirgesinin son verilmesi gereken sürenin 30 Eylül 2003 tari-

hi oldu¤u sigortal› ifle girifl bildirgeleri için,

-Verilmesi gereken son günün 30 Eylül 2003 oldu¤u 2003/A¤ustos ay›

ve öncesine ait ayl›k prim belgeleri ile 4 ayl›k dönem bordrolar› için,

-5 y›ll›k saklanma süresini 1 Ekim 2008 tarihinde dolduran 2002 y›l› ve

öncesine ait yasal kay›t ve belgelerin ibraz edilmemesi yada ibraz edilmekle

birlikte geçersiz say›lmas› hali için zaman afl›m› dolmas› nedeniyle idari para cezas› uygulanamaz. fiayet uygulanm›fl olsa bile itiraz üzerine Kurum bu nitelikteki cezalar› iptal etmekle yükümlüdür. V-SONUÇ 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu’na göre

bir hizmet akdine dayal› olarak iflçi çal›flt›ran iflverenler bu kanunun kapsam›-

na girmektedir. Kanun kapsam›na girmekle birlikte iflverenler için yükümlülükler bafllamaktad›r. Bu yükümlülükler bildirge ad› verilen belgelerin Kuruma e-sigorta yoluyla verilmesi ortadan kalkmaktad›r. ‹flverenin bildirime ba¤l› yükümlülükleri; -‹flyeri Aç›l›fl/Devir Bildirgesi verme,

-Sigortal› ‹fle Girifl ve Sigortal› ‹flten Ç›k›fl Bildirgesi verme, -Ayl›k Prim ve Hizmet Bildirgesi verme,

-Ayl›k Prim ve Hizmet Belgelerinin dayana¤› olan yasal kay›t ve belge-

lerin 10 y›l süre ile saklanmas›d›r.

Yukar›da say›lan yükümlülüklerin yerine getirilmemesinin müeyyidesi

iflverene uygulanan idari para cezalar›d›r. ‹flverenlerin para cezalar›na muhatap olmamalar› için bildirim yükümlülüklerini yasal süre içersinde yerine ge-

tirmeleri gerekmekte olup aksi durumun sigortal›lar› da ma¤dur edece¤i unutulmamal›d›r.

248

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

KAYNAKÇA Alper, Yusuf (2003). Sosyal Sigortalar. Bursa : Ekin Kitabevi.

Bulut, Mehmet (2008). ‹dari Para Cezalar› ‹tiraz ve Dava Yollar›.

Ankara : Yaklafl›m Yay›nc›l›k

Demircio¤lu, Murat ve Güzel, Ali (2001). ‹flverenin Sosyal Sigorta

Yükümlülükleri ve Sorumlulu¤u. ‹stanbul : ‹TO

Do¤an, A.‹hsan. ‹nflaat Muhasebesi. ‹zmir: [yayl.y.].

Güzel, Ali, Okur, Ali R›za ve Caniklio¤lu, Nurflen (2009). Sosyal Gü-

venlik Hukuku. ‹stanbul : Beta Bas›m Yay›m

Kurt, Resul (2009). Sosyal Güvenlik Reformu Rehberi. ‹stanbul: Tiem

Yay›nc›l›k

T.C. Yasalar (16.06.2006). 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤-

l›k Sigortas› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26200 say›l›)

Tuncay, A.Can (1996). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri. ‹stanbul:

Legal Yay›nc›l›k

Tunçoma¤, Kenan (1988). Sosyal Güvenlik Kavram› ve Sosyal Sigor-

talar, ‹stanbul: Beta Bas›m Yay›m

249

250

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ÜCRET GARANT‹ FONU VE YARARLANMA fiARTLARI l Hamit T‹RYAK‹* Bafllang›ç Bir iflçi çal›flmas›na karfl›n ücretini alamamas› oldukça önemlidir. Çün-

kü iflverenin ödeyece¤i ücret, iflçinin ekonomik varl›¤›n›n temelini meydana getiren, kendi ve ailesinin geçimini, fiziki, sosyal ve kültürel ihtiyaçlar›n› sa¤layan ve çok zaman tek geliridir.

Bu nedenle uluslar aras› ya da uluslar üstü örgütler olumsuz ekonomik

flartlar nedeniyle ücret ve di¤er menfaatlerini iflyerlerinden alamayan iflçileri koruyucu sözleflmeler, direktifler kabul etmifllerdir 1.

Avrupa Birli¤ine üye ülkelerde, iflverenin ödeme aczine düflmesi nede-

niyle iflçinin ücretini alamad›¤› durumlar için farkl› uygulamalar bulunmakta-

d›r. Ülkemizdeki esaslarla ayn› tarzda iflleyen Ücret Garanti Fonu farkl› olarak örne¤in, Danimarka’da son alt› ayl›k ücretlerin yan› s›ra di¤er tazminatlar da iflverenlerce ödenen primlerden oluflturulan fondan karfl›lanmakta, Belçi-

ka’da ay s›n›rlamas› olmay›p al›nacak ücretle ilgili tavan s›n›rlamas› bulunmakta, Almanya‘da bu amaçla oluflturulan fona devlet de katk› yapmakta, Yunanistan’da iflastan önceki alt› ayl›k dönemde hak edilmesine ra¤men öden-

meyen üç ayl›k ücret garanti fonu kapsam›nda bulunmakta, ‹rlanda’da ödenmeyen sendika aidatlar›, mahkemece belirlenen yasal olmayan iflçi ç›karma-

dan kaynaklanan zararlar› da içerecek miktar fondan ödenmekte, Fransa’da yap›lan ödeme kadar firman›n alacakl›s›, olunmaktad›r.

* Türkiye ‹fl Kurumu Baflmüfettifli 1 ‹nsan Haklar› Evrensel Beyannamesinin 23 üncü maddesi, Avrupa Sosyal fiart›’n›n 4 üncü maddesi, Avrupa Birli¤i’nin direktifleri, ‹flçiler ‹çin Temel Sosyal Haklar Avrupa Sözleflmesi, Uluslar aras› Çal›flma Teflkilat›’n›n sözleflmeleri.

251

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Uluslararas› Çal›flma Örgütü 95 say›l› Ücretin Korunmas›na ‹liflkin Söz-

leflmeyi yeterli görmeyerek 1992 y›l›nda iflverenlerin ödeme güçlü¤ü içine düflmeleri halinde iflçi alacaklar›n› koruyan 173 say›l› yeni bir sözleflmeyi be-

nimsemifl, AB Konseyi de 20 Ekim 1980 tarihinde 80/987 say›l› Yönergeyi kabul etmifl, bu Yönerge 23 Eylül 2002 tarihinde 2002/74 No’lu Direktifle2

de¤ifltirilmifltir.

Çal›flma Yaflam›ndaki De¤iflimlerin Nedenleri ve Ücret Garanti Fonu’nun Kabulü

Türkiye’deki çal›flma yaflam›n› belirleyen yasal çerçevede önemli de¤i-

flimler yaflanmaktad›r. Bunun bir nedeni de¤iflimin gerisinde kalmamak di¤eri ise Avrupa Birli¤ine aday bir ülke olarak düzenlemelerin AB müktesebat›y-

la3 uyumlu hale getirilmesi çabalar›d›r. Avrupa Birli¤ine aday olmaktan do-

lay› müzakere sürecinin 19 numaral› fasl› içinde yer alan koflullar›n tümüyle yerine getirmesi gerekmektedir.

AB müktesebat›n›n 80/987 say›l› Yönergesi 4 , iflverenlerin ödeme aczi

içine düflmesi halinde iflçilerin son üç ayl›k ücret alacaklar›n›n korunmas›n› öngörmekte, 2002/74 No’lu Direktif’in 4-2 maddesinde üye ülkelerin istihdam iliflkisinin en az üç ay›na ait ücreti kapsayan bir dönemin garanti alt›na al›nmas› gerekti¤i ifade edilmifltir.

2 Direktifin 3 üncü maddesinde, istihdam iliflkisinin sona ermesi üzerine k›dem tazminat› da dahil olmak üzere istihdam iliflkisinden kaynaklanan ödenmemifl taleplerin garanti kurumunca ödenmesi hususuna yer verilmifltir. 3 Kat›l›m müzakere çerçeve belgesinde, müzakereler 35 ayr› fas›lda gerçeklefltirilmektedir. Sosyal Politika ve ‹stihdam adl› 19 uncu fas›l çal›flma yaflam›n›n Avrupa Birli¤ine uyumu konusuyla ilgilidir. Bu fas›lda bireysel ve toplu ifl hukuku, ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤i, kad›n ve erkek aras›nda eflit muamele, ayr›mc›l›kla mücadele, sosyal diyalog, özürlüler, istihdam, sosyal koruma ve sosyal kat›l›m›n gerçeklefltirilmesi, kay›t d›fl› istihdamla mücadele, Avrupa ‹stihdam Stratejisine uyumlu bir istihdam plan›n›n oluflturulmas› konular›ndan oluflmaktad›r. 4 ‹flverenin ödeme aczine düflmesi (iflas›) halinde çal›flanlar›n haklar›n›n korunmas› hakk›nda Üye Devletler mevzuat›n›n yak›nlaflt›r›lmas›na iliflkin 20 Ekim 1980 tarih ve 80/987/AET say›l› Konsey Yönergesi

252

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

‹fl Kanunu’nda ücretle ilgili pek çok kural 5 bulunmaktad›r. Bu kurallar

genel olarak ücretin ödenmesiyle ilgili kurallar› ifade etmektedir. 1475 say›l› ‹fl Kanunu’nda ödenemeyen ücretleri garanti alt›na alan bir düzenleme bulun-

mamaktayd›. 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 33. Maddesinde “Ücret Garanti Fonu” düzenlenerek, iflverenin konkordato ilan etmesi, iflveren için aciz vesika-

s› al›nmas› veya iflas› nedenleri ile iflverenin ödeme güçlü¤üne düfltü¤ü hal-

lerde geçerli olmak üzere, iflçilerin ifl iliflkisinden kaynaklanan son üç ayl›k ücret alacaklar›n› karfl›lamak amac› ile ‹flsizlik Sigortas› Fonu kapsam›nda ay-

r› bir Ücret Garanti Fonu oluflturuldu¤u, Ücret Garanti Fonu’nun, iflverenler-

ce iflsizlik sigortas› primi olarak yap›lan ödemelerin y›ll›k toplam›n›n yüzde biri oldu¤u belirtilmiflti.

Ücret Garanti Fonu ‹le ‹lgili Düzenlemedeki De¤ifliklikler: ‹fl Kanunundaki Ücret Garanti Fonu ile ilgili bu düzenleme May›s/2008

tarihinde 5763 say›l› Kanun ile kald›r›larak, ‹flsizlik Sigortas› Kanununa Ek

Madde 1 ile eklenmifl, ilgili Yönetmelik ise 28.06.2009 tarihli Resmi Gazete’de yay›nlanm›flt›r.

Ücret Garanti Fonu’yla ilgili düzenlemenin, ‹fl Kanunundan ‹flsizlik Si-

gortas› Kanununa tafl›nmas›yla yetinilmemifl, içeri¤inde de önemli de¤ifliklikler yap›lm›flt›r:

Bu düzenleme ‹fl Kanununda yer ald›¤› dönemde Fon’dan yaln›zca ‹fl

Kanununa tabi kiflilere ödeme yap›l›yorken ‹flsizlik Sigortas› Kanununda yer 5 ‹fl Kanununun 32 nci maddesine göre ücretler en geç ayda bir ödenir, hizmet sözleflmesi sona eren iflçiye, ücret ödeme zaman› beklenmeden, ücreti ile sözleflme veya kanundan do¤an para ve parayla ölçülmesi mümkün menfaatlerin tamam› iflveren taraf›ndan ödenmesi gerekir, ücret alacaklar›nda zamanafl›m› süresi befl y›ld›r. ‹fl Kanununa (24/II-e) göre “iflveren taraf›ndan iflçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleflme flartlar›na uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse” iflçi ifl akdini hakl› nedenle derhal sona erdirebilir. ‹flçi, sadece temel ücretinin de¤il genifl anlamda ücretinin baflka bir anlat›mla her türlü ücret eklerinin ödenmemesi nedeniyle de bu hakk›n› kullanabilir. ‹flçinin r›zas› al›nmaks›z›n herhangi bir flekilde ücretinden tek tarafl› olarak indirim yap›lmas› da bu niteliktedir. ‹flverence sadece ücretin ödenmemesi veya eksik ödenmesi de¤il geç ödenmesi de derhal fesih hakk›n›n do¤umuna yol açar.

253

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

almas›yla birlikte ‹flsizlik Sigortas› Kanunu kapsam›ndaki tüm iflçilerin ödenmeyen üç ayl›k ücreti garanti kapsam›na al›nm›flt›r.

Di¤er esasl› de¤ifliklik, eskiden yaln›zca net ücret garanti kapsam›nday-

ken art›k sigorta primine dahil tüm kazançlar için Fon’dan ödeme yap›labil-

mekte, önceden ücretle ilgili üst s›n›r bulunmazken art›k net asgari ücretin 6,5 kat›ndan fazla ödeme yap›lamamaktad›r.

‹flveren için ödeme güçlü¤üne düfltü¤ü kabul edilen haller aras›na iflas›n

ertelenmesi de dahil edilmifl, son olarak da alacakl› iflçiye ödeme yap›labilmesi için iflverenin ödeme güçlü¤üne düflmesinden önceki son bir y›l içinde ayn› iflyerinde çal›flmas› koflulu getirilmifltir.

Ücret Garanti Fonu ve Aktar›lan Prim Ücret Garanti Fonu Yönetmeli¤inin 6 nc› maddesine göre Fon, iflveren-

lerce iflsizlik sigortas› primi olarak yap›lan ödemelerin iflveren pay›n›n y›ll›k toplam›n›n yüzde birinden oluflur.

Buna göre, iflveren asgari ücret üzerinden çal›flan bir iflçisi için iflsizlik

sigortas›na her ay (666x%02=13,32) 13,32 TL. ödeme yapmakta, bu ödeme-

nin y›ll›k toplam› ise 159,84 TL. olmaktad›r. ‹flte bu y›ll›k primin içinden %01’i hesaplanarak ‹flsizlik Sigortas› Fonu’ndan Ücret Garanti Fonu’na aktar›lmaktad›r. K›saca asgari ücretle çal›flan bir iflçi için Ücret Garanti Fonuna bir y›ll›k süre içinde yaln›zca 1 Tl. 59 Kr. aktar›lmaktad›r.

Ücret Garanti Fonu’na devlet katk›s› bulunmamakta, yap›lacak öde-

melerin Fon kaynaklar›yla s›n›rl› oldu¤u 9 uncu maddesinde belirtilerek Fon’un aç›k vermesi durumunda devletçe yap›lacak yard›mlara iliflkin bir husus düzenlemelerde yer almamaktad›r.

254

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Ücret Garanti Fon’undan Yararlanma fiartlar›: A- Alacakl› ‹flçiye ‹liflkin fiartlar 1- Yönetmeli¤in 2 nci maddesine göre iflsizlik sigortas› kapsam›na

giren sigortal›lar Ücret Garanti Fonu’ndan yararlanabileceklerdir.

Kimlerin iflsizlik sigortas› kapsam›nda oldu¤u ile kimlerin iflsizlik si-

gortas›ndan yararlanabilece¤i farkl› kavramlard›r. ‹flsizlik Sigortas› Ka-

nununun 46 nc› maddesinde kapsamda olanlar ifade edilmiflken 50 nci mad-

desinde iflsizlik ödene¤inden yararlanacak olanlar belirtilmifl, iflsizlik sigortas› primi ödeyenlerin iflsizlik ödene¤i alabilecekleri vurgulanm›flt›r. ‹flsizlik sigortas› kapsam›nda olanlar ad›na iflsizlik sigortas› primi ödenmemifl olsa bile Ücret Garanti Fonu’ndan yararlanabileceklerdir.

5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu’nun 4

üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi ile ikinci f›kras› kapsam›nda olanlardan bir hizmet akdiyle çal›flanlarla, bankalar, sigorta ve reasürans flir-

ketleri, ticaret odalar›, sanayi odalar›, borsalar veya bunlar›n oluflturdu¤u birliklerde hizmet akdi ile çal›flan iflçiler iflsizlik sigortas› kapsam›ndad›r 6.

6 1- ‹flveren veya iflveren vekili ya da alt iflveren taraf›ndan ifle al›n›p, hizmet akdine tabi çal›flanlar veya ifle bafllat›lanlar, 2- Yabanc›, uyruksuz, uyruklu, göçmenler ve s›¤›nmac› kifliler ile mütekabiliyet esas›na dayal› olarak uluslararas› sosyal güvenlik sözleflmesi imzalanm›fl ülke sigortal›lar›ndan, sözleflmede belirlenen istisna halleri d›fl›nda çal›flmalar›n› hizmet akdine tabi sürdürenler, 3- Büyükelçilik, konsolosluk mensuplar›n›n özel hizmetlerinde çal›flt›r›lanlardan gönderen devlette veya üçüncü bir devlette sigortal›l›klar›n› belgeleyemeyenler ile Türkiye’ de ikamet etmekte iken buralarda çal›flt›r›lan Türk vatandafllar›, 4- Ücretli ve sürekli olarak ev hizmetlerinde çal›flanlar, 5- Kamu sektörüne ait tar›m ve orman ifllerinde ücretle çal›flanlar 6- Özel sektöre ait tar›m ve orman ifllerinde ücretle ve sürekli olarak çal›flanlar (süreksiz ifllerde çal›flanlar kapsam d›fl›ndad›r), 7- Ülkemizle sosyal güvenlik anlaflmas› imzalamam›fl ülkelerde çal›flmak üzere geçici görevle yabanc› bir ülkeye gönderilen sigortal›lar, 8- Bankalar, sigorta ve reasürans flirketleri, ticaret odalar›, sanayi odalar›, borsalar veya bunlar›n oluflturdu¤u birliklerde hizmet akdi ile çal›flan iflçiler, (ancak çal›flanlardan memur ve K‹T’lerde sözleflmeli personel istihdam›n› düzenleyen 399 say›l› KHK tabi olarak çal›flan sözleflmeli personel ve hizmetliler ise iflsizlik sigortas› kapsam›nda de¤ildirler, “kapsamd›fl› personel” olarak nitelendirilenler ise iflsizlik sigortas› uygulamas›na tabidirler), 9- Libya’da ifl yapan Türk iflverenlerin yan›nda çal›flan daimi iflçiler ( Türkiye’de ifl yapan Libyal› iflverenlerin yan›nda çal›flt›rd›¤› Libyal› daimi iflçiler iflsizlik sigortas› kapsam›nda de¤ildir), 10- Türk iflverenler taraf›ndan Almanya Federal Cumhuriyeti’nde istisna akdi analaflmas› kapsam›nda çal›flt›r›lan iflçiler

255

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Fon’dan yararlanabilmek için alacakl› iflçinin baflvurusu esnas›nda o ifl-

yerinde hala çal›fl›yor ya da çal›flm›yor olmas› aranmamakta, hatta o iflyerinin

faaliyetine devam edip etmemesi de ödeme yap›labilmesi için aranan flartlar içinde yer almamaktad›r.

2- Yönetmeli¤in 9 (2) f›kras›na göre iflçinin Ücret Garanti Fo-

nu’ndan yararlanabilmesi için iflverenin ödeme güçlü¤üne düflmesinden önceki son bir y›l içinde ayn› iflyerinde çal›flm›fl olmas› gerekmektedir.

Ancak burada iflsizlik sigortas›ndaki gibi son bir y›l içinde sürekli çal›fl-

ma flart› söz konusu de¤ildir. ‹flverenin ödeme güçlü¤üne düflmesinden önceki son bir y›l içinde bir gün bile çal›flm›fl olmak yeterli kabul edilmelidir.

Kanun’da ve Yönetmelik’te yaln›zca bu iflyerinde çal›fl›lmas› gibi bir

flart belirtilmedi¤i için iflverenin ödeme güçlü¤üne düflmesinden önceki son

bir y›l içinde bu iflyerinin yan›nda baflka bir iflyerinde de çal›fl›lmas› Fon’dan yararlanmaya engel de¤ildir.

Son bir y›l içinde mücbir sebeplerle (kanuni bir ödevin yerine getirilme-

si, muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle çal›flamama, gözalt›na al›nma, tututkluk ya da hükümlülük, savafl, s›k›yönetim ya da ola¤an üstü hal gibi nedenler-

le ) ya da aç›lan davan›n kesinleflmesine kadar geçen sürede çal›fl›lmam›fl ise belgelendirilmesi kayd›yla ücret alacakl›s› bu koflulu yerine getirmifl say›l›r. 3- Ayn› iflçi Fon’a tekrar müracaat edebilir. ‹flçi Fon’dan ücretlerini ald›ktan sonra ayn› iflverenin de baflka bir iflve-

renin de yan›nda çal›flmaya devam edebilir. Yasada belirtilen flartlar›n tekrar oluflmas› halinde ayn› iflverenden veya baflka bir iflverenden ifl iliflkisinden kaynaklanan ücretlerini yine Fon’dan alabilir. Düzenlemelerde böylesi bir s›n›rlama da bulunmamaktad›r.

256

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

B- Alaca¤›n Niteli¤i ‹le ‹lgili fiartlar 1- Yönetmeli¤in 4 üncü maddesinin (e) bendine göre iflçiye, ifl iliflki-

sinden kaynaklanan en fazla üç ayl›k temel ücreti ödenebilecektir.

Yönetmelik “temel ücret”i iflçinin 5510 say›l› Kanunun 80 inci madde-

sinin birinci f›kras›n›n (a) bendinin (1) numaral› alt bendi gere¤ince sigorta primine esas tutulan kazanc› üzerinden hesaplanan net ücret, fleklinde tan›mlayarak bu konuda yaflanabilecek tereddütleri gidermifltir.

Yürürlükten kald›r›lan Kanun ve Yönetmelikte iflçiye ödenecek ücretin

tavan›yla ilgili s›n›rlama bulunmamaktayd›. Öyle ki, iflçiye ald›¤› net ayl›k ücret üzerinden ödeme yap›l›rken net asgari ücretin yaklafl›k 45 kat› büyüklü-

¤ünde ödemeler de yap›lm›flt›. Ücret Garanti Fonu’ndan yap›lacak ödemelerin Fon mevcuduyla s›n›rl› oluflu, asgari ücretin 6,5 kat›ndan fazla kazanç gös-

terilememesi karfl›s›nda ödemelere tavan konulmas› çok yerinde bir düzenle-

me olmufltur. Art›k Fon’dan bir iflçiye bir ay için asgari ücretin 6,5 kat›ndan fazla ödeme yap›lmamaktad›r.

Garanti Fonu’ndan yap›lacak ödemede art›k sigortal›lar›n prime

esas kazançlar› dikkate al›nd›¤›ndan yap›lacak ödeme sadece ücretle s›-

n›rl› kalmayacakt›r. 5510 say›l› Kanun’un 80 inci maddesine göre prime

esas kazançlardan sadece birisi ücrettir. Hak edilen ücretin yan› s›ra prim, ikramiye, fazla mesai, izin ücreti, ... gibi tüm kazançlar7 Fon kapsam›na al›nm›flt›r.

7 5510 say›l› Kanunun 80 inci maddesinin (c) bendine göre (b) bendinde belirtilen istisnalar d›fl›nda her ne adla yap›l›rsa yap›ls›n tüm ödemeler ile ayni yard›m yerine geçmek üzere yap›lan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Kanun’un (b) bendinde belirtilen istisnalar ise (ayni yard›mlar ve ölüm, do¤um ve evlenme yard›mlar›, görev yolluklar›, seyyar görev tazminat›, k›dem tazminat›, ifl sonu tazminat› veya k›dem tazminat› mahiyetindeki toplu ödeme, keflif ücreti, ihbar ve kasa tazminatlar› ile Kurumca tutarlar› y›llar itibar›yla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamlar›, iflverenler taraf›ndan sigortal›lar için özel sa¤l›k sigortalar›na ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ayl›k toplam› asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sa¤l›k sigortas› primi ve bireysel emeklilik katk› paylar› tutarlar›, prime esas kazanca tabi tutulmaz) prime esas kazanca dahil olmayacak, di¤er bir ifadeyle Fon bu kazançlar› ödemeyecektir.

257

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Di¤er bir ifadeyle alacakl› iflçiye Fon’dan yap›lacak ödeme, Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen o aya iliflkin kazançtan, prim, gelir ve damga vergisi kesintileri düflüldükten sonra kalan net ücret olacakt›r. ‹fl Kanununun yürürlü¤e girdi¤i tarihten (10/06/2003) itibaren oluflan ücret alacaklar› Fon’dan talep edilebilmektedir. E¤er iflverenden ücret alaca¤› 26.05.2008 tarih ve öncesine iliflkin ise ödeme yürürlükten kald›r›lan 18/10/2004 tarihli Yönetmelik hükümlerine göre yap›lacakt›r. 2- Fon’dan ödeme yap›labilmesi için iflveren ödeme güçlü¤üne düflmelidir. Yönetmelik hem ödeme güçlü¤ünden ne anlafl›lmas› gerekti¤ini, hem de ödeme güçlü¤üne düflülen tarihin ne zaman oldu¤unu 4 üncü maddesinde belirtmifltir. E¤er iflveren hakk›nda iflas, iflas›n ertelenmesi, konkordato karar› verilmiflse veya aciz vesikas› al›nm›flsa bu belgeler iflverenin ödeme aczine düfltü¤ünü belgelemektedir. Bir baflka belge iflverenin ödeme güçlü¤üne düfltü¤ünü gösterse bile Yasa sayma yoluyla sadece bu belgeleri belirtmifl oldu¤undan Fon’dan ödemede di¤er belgeler dikkate al›nmayacakt›r. Yönetmelik iflas, iflas›n ertelenmesi ve konkordato karar›n›n verildi¤i tarihi veya aciz vesikas› al›nmas› durumunda belge tarihini ödeme güçlü¤üne düflme tarihi olarak kabul etmifltir. ‹flverenin iflas› halinde iflas›n aç›ld›¤›, iflas›n ertelenmesi halinde ilgili mahkemece verilen iflas erteleme karar tarihini, konkordatoda ise mühlet karar tarihini, aciz vesikas› veya haciz tutana¤› al›nmas› durumunda ise bu belgelerin düzenlenme tarihleri, ödeme güçlü¤üne düflülen tarih olarak kabul edilecektir. Alacakl› iflçinin ödenmeyen ücreti iflte bu ödeme güçlü¤üne düflülen tarih ve öncesine ait olmal›d›r. Alacakl› iflçi ödenemeyen ücreti için belirtilen yasal takip yollar›na baflvurmufl ya da iflveren hakk›nda belirtilen kararlar verildi¤i için alaca¤›n› tahsil edememifl oldu¤u için Fon kendisine en geç müracaat›n› izleyen ay›n sonuna kadar ödeme yapmaktad›r. 258

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3- Ücret Alaca¤› Zamanafl›m›na U¤ramamal›d›r. ‹flçinin Ücret Garanti Fonu’ndan talep edece¤i ücret befl y›ll›k zamana-

fl›m›na u¤ramamal›d›r. Ücretin iflverenin ödeme güçlü¤üne düfltü¤ü tarihten itibaren geriye dönük befl y›ll›k dönem içinde oluflmas› gerekmektedir. Befl

y›ll›k süreden daha önceki bir tarihe ait olan ücretler Fon’dan ödenmemektedir 8.

‹flçinin iflverenden tahsil edemedi¤i ücret iflverenin ödeme güçlü¤üne

düflmesinden önceki bir tarihe ait olmal›d›r. Bu ücret alaca¤› ödeme güçlü¤ü-

ne düflülmesinden önceki son bir y›lda da olabilir daha önceki y›llara da ait olabilir.

4- Yap›lacak Ödeme En Fazla 3 Ayl›k Ücretle S›n›rl›d›r Yönetmeli¤in 4 üncü maddesinin (e) bendine göre iflçiye, ifl iliflkisinden

kaynaklanan en fazla üç ayl›k temel ücreti ödenebilecektir.

Baz› durumlarda iflçinin iflverenden sadece üç ayl›k de¤il daha fazla üc-

ret alaca¤› bulunabilir. ‹flçi sadece üç ayl›k k›sm› Fon’dan ald›ktan sonra geri

kalan› yine yasal yoldan takibini yaparak almaya devam edecektir. Fon’dan yap›lan ödemeler iflasta iflas masas›na, iflas›n ertelenmesi durumunda kayyu-

ma, aciz durumunda icra dairesine, konkordatoda konkordato komiseri ve tasfiye memuruna ve ayr›ca iflverene ve iflverenin ba¤l› bulundu¤u vergi dairelerine bildirilece¤inden iflçiye mükerrer ödeme yap›lamayacakt›r.

8 Uygulamada zamanafl›m› süresi dikkate al›n›yor olsa da kanaatimiz bu yönde de¤ildir. Ücret Garanti Fonu ile ilgili Kanunda veya Yönetmelikte yap›lacak ödemelerle ilgili çeflitli s›n›rlamalar getirilirken zamanafl›m›n›n dikkate al›naca¤› belirtilmemifltir. Düzenlemelerin kayna¤› olan AB’nin 2002/74 No’lu direktifinde de zamanafl›m› ile ilgili k›s›tlamalar bulunmamaktad›r. Kald› ki Fon’un varl›k sebebi iflçinin yasal takibine ra¤men alamad›¤› ücretini ödeyerek ma¤duriyetini k›smen de olsa gidermek oldu¤u dikkate al›n›rsa genel hükümlerden yola ç›karak ödeme yapmamak uygun olmayacakt›r. ‹flçi lehine yorum kural›n› iflleterek de¤erlendirme yapman›n daha uygun oldu¤unu düflünüyoruz. Ücret Garanti Fonu’ndan iflçilere yap›lan ödemeler iflverene rücû edilmemektedir. Oysa genel hükümlerden yola ç›k›larak pek ala iflçiye yap›lan ödeme, iflverenden talep edilebilir. Genel hükümlerden yola ç›k›larak bu kural nedense uygulanmamaktad›r. Bu nedenlerle mahkemelerin verece¤i kararlarla konunun netlik kazanmas›n› beklememiz gerekecektir.

259

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

‹flçinin üç aydan fazla ücret alaca¤› var ise hangi aylara ait ücretinin ödene-

ce¤ine dair Kanunda ve Yönetmelikte bir kural bulunmamaktad›r. Kanaatimizce bu konuda talepte bulunan iflçinin tercihi esas al›narak ödeme yap›lmal›d›r.

‹flçinin Fon’dan talep edece¤i ücreti en fazla üç ayla s›n›rl› tutulmufl ol-

mas›na karfl›n en az ne kadarl›k ücretini isteyebilece¤i konusunda bir s›n›rlama bulunmamaktad›r.

Baflvuru ve Aranan Belgeler ‹flçi ve alaca¤› yukar›da belirtilen özelliklere sahipse herhangi bir Türki-

ye ‹fl Kurumu ‹l/fiube Müdürlü¤üne bizzat kendisi veya vekalet verdi¤i bir baflkas› baflvuruda bulunabilir.

Alacakl› iflçi ya da vekalet verdi¤i kifli iflverenden ücret alaca¤› oldu¤u-

na dair belgeyi ve bu alaca¤›na niçin kavuflamad›¤›n› belirten belgeyi (iflverenin ödeme güçlü¤üne düfltü¤ünü gösteren) Kuruma ibraz etmesi gerekir.

‹flçinin iflverenden alacakl› oldu¤unu gösteren belge, Yönetmelikte 1

no’lu ek olarak verilmifltir. ‹flçi Alacak Belgesi ad› verilen bu belgenin usulüne uygun olarak doldurulmas›ndan sonra,

Aciz vesikas› veya aciz vesikas› hükmündeki haciz tutana¤› ile baflvuru-

da bulunuyorsa iflveren taraf›ndan,

‹flas›n aç›ld›¤›na dair mahkeme karar›n›n tasdikli suretiyle veya iflas ka-

rar›n›n ilan edildi¤ini gösteren gazete küpürüyle baflvuruda bulunuyorsa iflas idaresi veya iflas dairesi taraf›ndan,

‹flas›n ertelenmesine dair mahkeme karar›n›n tasdikli suretinin veya if-

las›n ertelendi¤ine dair mahkeme karar›n›n ilan edildi¤ine dair gazete küpürüyle baflvuruda bulunuyorsa kayyum taraf›ndan,

‹cra tetkik merciince konkordato karar› veya bu karar›n ilan edildi¤ine

dair gazete küpürüyle baflvuruda bulunuyor ise konkordato komiseri ya da konkordato tasfiye memuru taraf›ndan Onaylanmas› gerekmektedir.

260

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Onayl› iflçi alacak belgesi ile aciz vesikas› veya aciz vesikas› hükmünde-

ki haciz tutana¤›n›n ya da iflas, iflas›n ertelenmesi ya da konkordato karar›n›n birlikte verilmesi gerekmektedir. SONUÇ Çal›flanlar›n iflverenden alacaklar› yaln›zca üç ayl›k ücretleriyle s›n›rl›

de¤ildir. ‹flçi iflverenden istihdam iliflkisinden kaynaklanan di¤er ücret alacaklar›n› takip ve tahsil için di¤er yasalarda yer alan kurallara göre çabalar›n› elbette sürdürecektir.

‹flsizlik Sigortas› Kanunundaki bu hüküm garanti kapsam›na al›nan üc-

retle ilgili baz› s›n›rlamalar ve flartlar getirmifltir. Türkiye ‹fl Kurumu, ‹flsizlik

Sigortas› Kanununa tabi olarak çal›flanlar›n, iflverenin konkordato ilan etmesi, aleyhine aciz vesikas› al›nmas›, iflas›n aç›lmas› ve iflas›n ertelenmesi neden-

leriyle s›n›rl› olarak ödeme aczine düflmesi durumunda hizmet iliflkisinden kaynakl› ödenmeyen üç ayl›k ücretlerini Ücret Garanti Fonu’na baflvurmalar› halinde ödemektedir. Düzenleme yaklafl›k alt› y›l önce yap›lm›fl ve bir kez de¤ifltirilmifltir.

De¤ifliklikle yaln›zca ücret alacaklar› de¤il, sigorta primine dahil olan

tüm kazançlar da garanti kapsam›na al›nm›fl, bir ay için yap›lacak ödemeye

net asgari ücretin 6,5 kat› tavan s›n›rlamas› getirilmifl, iflas›n ertelenmesi de ödeme aczine düflülen di¤er bir durum olarak kabul edilmifltir. Yap›lan bu de-

¤ifliklikler son derece olumlu olmakla birlikte ödeme aczine düflülmesinden önceki bir y›l içinde ayn› iflyerinde çal›flma flart› getirilmesi, uygulamada 5 y›ll›k zamanafl›m›n›n dikkate al›nmas› ücretin garanti edilmesiyle çeliflmektedir.

‹flverenin ödeme aczine düflmesi nedeniyle sadece ücretleri ödeyemedi-

¤i, iflçinin di¤er parasal haklar›n› ödeyebildi¤i düflünülmemelidir. Bu nedenle iflçinin k›dem ve ihbar tazminatlar›, ödenmeyen sendika aidatlar›, mahkemece belirlenen yasal olamayan iflçinin iflten ç›kar›lmas›ndan kaynaklanan zarar-

261

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

lar›, di¤er ülke uygulamalar›nda oldu¤u gibi alt› ayl›k ücretin de Fon taraf›n-

dan garanti edilmesi, bu hususlarda da yasal de¤ifliklik yap›lmas› son derece yerinde ve uygun olacakt›r. KAYNAKÇA T.C. Yasalar (01.09.1971). 1475 ifl kanunu. Ankara: Resmi Gazete (13943) T.C. Yasalar (10.06.2003). 4857 ifl kanunu. Ankara: Resmi Gazete (25134) T.C. Yasalar (16.06.2006). 5510 say›l› Sosyal sigortalar ve genel sa¤-

l›k sigortas› kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26200)

262

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

MUHASEBEDE UZMANLAfiMA

SPECIALIZATION IN ACCOUNTING l Prof. Dr. Rüstem HACIRÜSTEMO⁄LU* Öz Muhasebe meslek mensubunun uzmanlaflabilmesi, meslek örgütleri ve üni-

versiteler gibi kurumlar›n iflbirli¤ine ba¤l›d›r. Ayr›ca, meslekte uzmanlaflma sa¤lanabilmesi için muhasebe mesle¤inin bilgi boyutunun ön plana ç›kar›lmas› ve ifl-

letme sahiplerinin, meslek mensuplar›ndan katma de¤erli hizmetler alabilecekleri fleklinde bilinçlendirilmesi gerekir.

Anahtar Sözcükler : Muhasebede uzmanlaflma, e¤itim, muhasebe mesle¤i ABSTRACT Specialization of public accountants depend on the collobaration between

professional organizations and universities. Furthermore, information dimension of accounting profession should be in the foreground and owners of the enterpri-

ses should become conscious about value added services provided by the accountants.

Keywords : Specialization in accounting, education, accounting profession

* Galatasaray Üniversitesi, Muhasebe-Finansman Anabilim Dal› Ö¤retim Üyesi

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

G‹R‹fi Genel kabul görmüfl tan›m›na göre muhasebe; finansal nitelikteki olaylar›

derleyen, kaydeden, s›n›fland›ran, özetleyen ve gelecekte iflletmenin karfl› karfl›ya

kalaca¤› riskleri raporlar halinde ilgili kifli ve kurumlara sunan bir bilgi sistemidir. Muhasebenin en önemli ifllevi özellikle iflletmenin d›fl çevresinde yer alan ve ala-

caklar› ekonomik kararlarda bilgiye ihtiyaç duyan kifli ve kurumlara iflletmede gerçekleflen ve planlanan olaylarla ilgili özet bilgi sunmakt›r. Muhasebenin bu il-

gili kifli ve kurulufllara (finansal bilgi kullan›c›lar›) sundu¤u bilginin, ihtiyaçlara cevap verebilmesi için baz› özellikler tafl›mas› gerekir. fiekil 1 muhasebe bilgisinin tafl›mas› gereken özellikleri göstermektedir:

fiekil 1: Muhasebe Bilgisinin Tafl›mas› Gereken Özellikler

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Muhasebe bilgisinin fiekil 1’de gösterilen özellikleri tafl›mas›, muhasebenin

tüm finansal bilgi kullan›c›lar›n›n bilgi gereksinimlerini karfl›lad›¤›n›; di¤er bir deyiflle sosyal sorumluluk ifllevini yerine getirdi¤inin bir göstergesidir.

Genel anlamda sosyal sorumluluk, kifli ya da kurumlar›n topluma karfl› olan

sorumluluklar›n› belirtmekte olup, yüklenilen ifl dolay›s›yla gerekti¤inde hesap verebilme durumunu ve sorumluluk duygusu tafl›may› ifade etmektedir. Sosyal sorumlulu¤un temel kayna¤›, do¤ruluk-tarafs›zl›k ve adalettir.

Muhasebenin toplumun her kesimine karfl› bilgi sa¤lama amac›n› en üst dü-

zeyde ve güvenilir biçimde gerçeklefltirmesi sosyal sorumluluk bilincinin oluflma-

s›yla sa¤lanabilir. Muhasebenin sosyal sorumluluk kavram› aç›s›ndan toplumun

her kesimine bilgi üretmesi, muhasebe uygulamalar›nda, toplumu oluflturan kifli ve kurumlar›n ayd›nlat›lmas› amaçlanmaktad›r. Muhasebe meslek mensuplar›n›n da sosyal sorumlulu¤u, ç›kar gruplar›na sunulacak ifllemlere ait bilgilerin do¤rulu¤u aç›s›ndan önem kazan›r.

Meslek mensubunun sorumluluklar› s›ras›yla devlete, topluma, meslek ör-

gütüne, müflterisine ve kendisine-ailesine fleklinde s›ralanabilir.

• Maliye’ye olan sorumluluk, bürokratik ifllemler – kay›t d›fl›l›k – s›k mev-

zuat de¤iflikli¤ini takip etmek gibi konulard›r.

• Çal›flma ve sosyal sorumluluk kurumlar› aç›s›ndan sorumluluk, sosyal

güvenlik – çal›flma ve ifl kur mevzuat› ile ilgili konulard›r.

• Müflterilere iliflkin sorumluluklar ise, müflteri bilinçsizli¤i – müflteri ris-

ki, rekabet ve ücretlendirme gibi konular›d›r.

Ayr›ca, muhasebe meslek mensubunun kendisine yat›r›m yapma sorumlulu-

¤u da vard›r. Örne¤in; uluslararas› finansal raporlama ve denetim standartlar›n›

ö¤renme, AB (Avrupa Birli¤i) ile mesleki uyumlaflt›rma konular›n› ve yabanc› dil / bilgi teknolojilerini bilmek gibi konular, muhasebecinin mesleki bilgisinin geliflimi aç›s›ndan önemlidir.

Hem muhasebe hem de meslek mensubunun sosyal sorumlulu¤u meslek

mensubunun mesle¤inde uzmanlaflmas›n› zorunlu k›lmaktad›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

I. MUHASEBEDE UZMANLAfiMADA MESLEK ÖRGÜTÜNÜN SORUMLULU⁄U

Uluslararas› Muhasebeciler Federasyonu (IFAC – International Federation

of Accountants) kamu güveni için tüm dünya meslek mensuplar›n›n uzmanlaflmas› ad›na sorumluluklar›n› afla¤›daki gibi s›ralam›flt›r: • Mesleki Kalite Güvence Sistemi,

• Muhasebe Meslek Mensuplar› ‹çin Uluslararas› E¤itim Standartlar›,

• Uluslararas› Denetim ve Güvence Standartlar› Kurulu (IAASB – Interna-

tional Auditing and Assurance Standards Board)’nun yay›nlad›¤› Uluslararas› Denetim Standartlar›,

• Muhasebe Meslek Mensuplar› ‹çin IFAC Etik Kurullar›, • Uluslararas› Kamu Muhasebe Standartlar›,

• Meslek mensubunun soruflturma ve disiplini,

• Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar›

Görüldü¤ü üzere meslek örgütümüz TÜRMOB, üyesi olan muhasebe mes-

lek mensuplar›n› uluslararas› federasyonun amaçlar› do¤rultusunda uzmanlaflmaya yönlendirmektedir. Örgütün mesleki yeterlilik öncesi ve sonras› mesleki kural-

lar› do¤rultusunda meslek mensubuna katk›lar amaçlanmaktad›r. Bu amaçla muhasebede uzmanlaflma, mesleki yeterlilik öncesi çal›flmalarda;

• Uluslararas› E¤itim Standartlar›, önemi – konusu ve uygulamas› ile ele

al›nm›flt›r.

• Yeterlilik öncesi kurallarda, mesle¤e girifl koflullar› – e¤itim, staj koflul-

lar› ile mesleki e¤itim programlar› – içeri¤i yer almaktad›r. • Mesleki beceriler – genel e¤itime yer verilmifltir.

• Mesleki de¤erler – ahlak kurallar›n›n içeri¤i oluflturulup, ö¤retimi ve e¤i-

timi anlat›lm›flt›r.

• Staj koflullar› – içeri¤i – izlenmesi kontrolü sunulmufltur.

Muhasebede uzmanlaflmada, mesleki yeterlilik sonras› çal›flmalarda ise;

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

• Sürekli mesleki e¤itimin oluflturulmas›,

• Sürekli mesleki e¤itim için minimum seviyelerin belirlenmesi ve • Uygunluk sürecinin oluflturulmas› planlanmaktad›r.

Meslek örgütü, meslek mensubunun teknik ve mesleki becerilerini sürdüre-

bilmesini ve gelifltirebilmesini sa¤layacak olan sürekli mesleki e¤itim faaliyetlerine ulafl›m olanaklar›n› sunarak yard›mc› olmal›d›r. fiekil 2 meslek mensubunun, meslekte uzmanlaflabilmesi için gerekli olan e¤itim faaliyetlerini özetlemektedir: fiekil 2: Muhasebede Uzmanlaflma ‹çin Gerekli Mesleki E¤itimin Aflamalar›

IFAC yay›nlad›¤› uluslararas› e¤itim standartlar› ile mesleki e¤itim konu-

sunda uzmanlaflmada düzenlemeler yapmaktad›r. Halen yürürlükte olan uluslararas› e¤itim standartlar› flunlard›r (IFAC, http://www.ifac.org/Education/Projects.php#InProgress):

• IES 1: Muhasebe Mesle¤i E¤itimine Girifl Gerekleri Standard› (Entry

Requirements to a Program of Professional Accounting Education),

• IES 2: Muhasebe Meslek E¤itimi Programlar›n›n ‹çeri¤i (Content of

Professional Accounting Education Programs),

• IES 3: Mesleki Beceriler Standard› (Professional Skills),

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

• IES 4: Mesleki De¤erler, Etik ve Tutum Standard› (Professional Values

Ethics and Attitudes),

• IES 5: Uygulama Deneyimi Gerekleri Standard› (Practical Experience

Requirements),

• IES 6: Mesleki Yeterlilik ve Yetkinli¤i De¤erlendirilmesi Standard› (As-

sessment of Professional Capabilities and Competence),

• IES 7: Sürekli Mesleki Geliflim Standard› (Continuing Professional De-

velopment)

• IES 8: Denetçiler ‹çin Yetkinlik Gerekleri Standard› (Competence Requ-

irements for Audit Professionals)

Standartlar, meslek mensubunun uzmanlaflmas› için almas› gereken e¤itim-

lerin içeri¤ini de belirlemektedir. Buna göre, muhasebe e¤itimi afla¤›daki unsurlardan oluflmal›d›r:

• Muhasebe, finans ve ilgili konulara iliflkin bilgi; • ‹flletme yönetimi ve ifl çevresine iliflkin bilgi, • “Bilgi teknolojilerine” iliflkin bilgi.

Uluslararas› e¤itim standartlar›na göre, üniversitede ya da meslek yaflam›n-

da, meslek mensubunun muhasebe, finans ve ilgili konulara iliflkin e¤itimi afla¤›daki konulara odaklanmal›d›r:

• Finansal muhasebe ve raporlama, • Yönetim muhasebesi ve kontrol, • Vergi,

• ‹flletme Hukuku ve Ticaret Hukuku, • Denetim ve güvence,

• Finans ve finansal yönetim; • Mesleki de¤erler

IFAC muhasebe e¤itimlerinin süresi için herhangi bir s›n›rlama getirme-

mektedir. Ancak meslek örgütünün, kendi üyelerinin belirli sürede edinebilecekleri sürekli mesleki e¤itim programlar› için minimum seviye belirlemesi gerekmektedir. Bu konu edilgen e¤itimde her y›l minimum 120 saatlik programl› e¤i-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

timdir. Etken e¤itimde de minimum sürelerin belirlenmesi gerekir. Ayr›ca, meslek mensubunun sürekli mesleki e¤itimi sonucu kazand›¤› bilgi ve beceri seviyesinin ölçümü de tarafs›z ve güvenilir olmal›d›r. 2. MUHASEBEDE UZMANLAfiMA 2.1. Küreselleflen Dünyada Muhasebe Meslek Mensubunun Uzmanlaflmas› Küreselleflme; insanlara global düflünmeyi ö¤retmifl, ortak iflletme dili ihti-

yac›n› do¤urmufl ve bilgi gereksinmesinde art›fl yaratm›flt›r.

Küreselleflmede muhasebe meslek mensubu kurumsallaflarak rekabet etmek

zorundad›r. Küreselleflmede yeni bir boyut olan GATS (General Agreement on

Trade in Services-Hizmet Ticareti Genel Anlaflmas›); 1) hizmet ticareti serbestisi getirecek (AB 4. Yönergesi) ve 2) yabanc› kurumlara hizmet verme olana¤› sa¤-

layacakt›r (2008 y›l› itibariyle 21.000 yabanc› kurulufl Türkiye’de faaliyettedir). 3) Yeni TTK (Türk Ticaret Kanunu) ifllem, hesap ve özel denetçilik faaliyetleri geti-

recektir. 4) UFRS (Uluslar aras› Finansal Raporlama Standartlar›) muhasebe ve fi-

nansal raporlamada ortak dil olacakt›r. 5) Meslek mensubu müflterisine hizmeti

TKY (Toplam Kalite Yönetimi) çerçevesinde sunmak zorunda kalacakt›r. 6) TKY’ye göre mesleki e¤itim klasik muhasebe e¤itimi yan›nda ‹ç denetim / Risk

yönetimi / Adli muhasebe / Mali hukuk / Özel amaçl› rapor e¤itimlerini de kapsayacakt›r. ‹SMMMO’nun Kurumsallaflma Projesi bu çerçevededir.

Ayr›ca, meslek mensubu morali yüksek, dayan›flma gücü olan imaj› etkin ve

problem çözmede yetenekli kifli olmal›d›r. Meslek mensubu mesleki sorumluluk sigortas› ile korunmal›d›r.

2.2. Teknoloji ve ‹letiflimin Doru¤undaki Dünyada Muhasebe Meslek

Mensubunun Uzmanlaflmas›

Meslek mensubu, son bilgi ifllem teknolojileri ve iletiflimi olanaklar›n› bil-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

meli ve kullanmal›d›r. Teknolojik geliflmeler muhasebe faaliyetleri kapsam›nda ifl yapma biçimlerini de¤ifltirmifl, muhasebe ile ilgili ifllemler elektronik ortam üzerinden gerçeklefltirilmeye bafllanm›flt›r. ‹flletmeler ka¤›t kalemden uzaklaflarak belge muhasebesinden, internet üzerinden gerçeklefltirilen ifllemlerin entegre sistemler içerisinde otomatik kayd›n›n yap›lmas›, muhasebe belgelerinin elektronik ortam üzerinden düzenlenmesi gibi geliflmelere do¤ru gitmektedirler. Bu oluflum e-muhasebe olarak tan›mlanmaktad›r. E-belge, e-fatura, e-imza, e-bildirge gibi uygulamalar söz konusu bu çözümlerin dizisidir. Muhasebe meslek mensubunun bilgi-teknolojileri ve iletiflimi konusunda fark›ndal›¤› art›r›lmal›d›r. Bilgi, de¤er yaratmak için önemli bir unsurdur. Bilgi, geliflmifl ülkelerde flirket de¤erlerinin % 50 - % 66’s›n› oluflturmaktad›r. Birçok kifli ve kurulufl bilginin rekabet avantaj› yaratan en temel unsurlardan biri oldu¤unu bilmektedir. Küreselleflmenin sonucunda ortaya ç›kan de¤ifliklikler teknoloji kullan›m›n› artt›rm›flt›r. Bu de¤iflikliklerin özümsenip takibinin yap›lmas› ise pek çok iflletme aç›s›ndan zor bir süreç haline gelmifltir. Sahip olunan bilgilerin sadece kay›t alt›na al›nmas› de¤il, iflletme içi ve zaman zaman da iflletme d›fl›ndaki kifli ve kurumlar taraf›ndan kolayca ulafl›l›p kullan›l›r hale getirilmesi art›k bir zorunluluk halini alm›flt›r. Bir iflletmenin ekonomik baflar›s› bilgisine ve bu bilgiyi baflar›l› flekilde kullanmas›na ba¤l›d›r. Özellikle rakiplerinin taklit edemeyece¤i ve sadece iflletmenin kendisinin kullanaca¤› bilgi iflletmeye sürdürülebilir bir rekabet avantaj› sa¤lar. Günümüzün iletiflim olanaklar› bir iflletmede ö¤renilen bilginin di¤er kullan›c›lar, iflletmeler ve hatta farkl› co¤rafyalar aras›nda dolafl›m›n› kolaylaflt›rm›flt›r. Bu bilginin di¤er uygulamalara da yayg›nlaflt›r›lmas› iflletmeye sürdürülebilir bir rekabet avantaj› sa¤lar. Bilginin öneminin artmas›, muhasebe meslek mensubunun da bu konuda kendini gelifltirmesini zorunlu hale getirmifltir. Muhasebe meslek mensubu uzmanlaflarak, bilgiyi yaratabilmeli, kullanabilmeli ve gelifltirebilmelidir. Bu kazan›m iflletmelerde muhasebe süreç maliyetlerini düflürecek, uluslararas› yat›r›mc›ya güven verecektir. Uzman meslek mensubunun kaliteli, fleffaf bilgi sunumu borçlanmalarda risk primini de düflürecektir. 24

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

2.3. Muhasebede Uzmanlaflmada E¤itim ve Ö¤renme Yollar› Muhasebe meslek mensubunun uzmanlaflmas› üniversitede bafllamaktad›r.

Üniversitelerde muhasebe e¤itiminde elektronik ortamdaki uygulamalar ve görsel malzeme destekli sunumlarla uzmanlaflmaya yard›mc› olunmaktad›r.

Meslek mensubu için interaktif ortamlar yarat›larak bilgi teknolojileri ile uz-

manlaflma sa¤lanmal›d›r. Meslek mensuplar›, kay›t tutman›n yan›nda, bilgileri de-

¤erlendirip yorumlay›p bilgi ve iletiflim teknolojileri ile fark yaratabilirler. Meslek mensubuna uzmanl›k sürecinde web üzerinden bilgi ça¤› araçlar›na ulafl›m sa¤lanmal›d›r. Ayr›ca, meslek mensuplar›n›n tak›m halinde hareket etmelerinin sa¤lana-

bilmesi için üniversite e¤itimlerinde tak›m çal›flmalar›na a¤›rl›k verilmelidir (Bryant ve Albring, 2006, 242).

Meslek mensuplar›n›n kay›t düzenlerinde di¤er iflletme departmanlar› yöne-

ticileri (üretim – sat›fl – lojistik – insan kaynaklar›) ile iletiflimi kuvvetli kurarak uzmanl›¤›nda genifl bak›fl aç›s› yakalanmas› önemlidir.

Meslek mensubunun, mesleki örgütler, üniversiteler, ba¤›ms›z denetim ku-

rumlar› ile iletiflimi de çok önemlidir. Web-siteleri ve web-kütüphaneleri ile mu-

hasebe meslek mensubu uzmanl›¤›n› sürekli güncellemeli ve meslek mensuplar› sürekli ö¤renme al›flkanl›k ve yetenek gelifltirme çabas›nda olmal›d›rlar.

Meslek mensubu uzmanl›¤›nda, sosyolojik – psikolojik- teknolojik destekle

bireysel ve ekip çal›flma al›flkanl›klar› – yetenekleri gelifltirilmelidir.

Meslek mensubunun uzmanl›¤›n›n geliflimi ve güncelli¤i ad›na ilgili kurum

ve kurulufllar›n muhasebedeki geliflmeleri ücretsiz dijital platformlarda sunmalar› özendirilmelidir. Ayr›ca, meslek mensubunun uzmanl›¤› e-ö¤renim ve üniversitelerin e¤itimi ile sürekli k›l›nmal›d›r.

Meslekte uzmanlaflman›n sa¤lanabilmesi için, meslek mensubunun gerek

üniversite e¤itimi gerekse meslek mensubu olduktan sonra edindi¤i e¤itim sonu-

cunda afla¤›daki yetkinliklere sahip olmas› gerekir (Specht ve Sandlin, 2006, 68): • Araflt›rma: Meslek mensubunun ihtiyaç duydu¤u bilgiyi, ilgili belgeler-

den edinebilme yetkinli¤idir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

• Analiz etme: Meslek mensubunun veriyi toplama, iflleme ve yorumlama

yetene¤idir.

• Mesleki yarg›da bulunma: Meslek mensubunun karar alma sürecinde or-

taya ç›kan seçenekleri de¤erlendirme ve uygun bir sonuca ulaflma yetene¤idir.

• Anlama: Meslek mensubunun belirli bir konunun anlam›n› ve uygulama-

s›n› kavrama yetene¤idir.

• ‹letiflim: Meslek mensubunun etkin biçimde yaz›l› veya sözlü araçlar kul-

lanarak bilgiyi ulaflt›rma ve aç›klama yetene¤idir.

2.4. Finansal Skandallar ve Muhasebe Meslek Mensubunun Uzmanlaflmas› Dünyada ve ülkemizde kas›tl› olarak ya da bilgi eksikli¤i nedeniyle hileli ve-

ya hatal› finansal raporlar düzenlenebiliyor. ‹flletmelerin bu e¤ilimleri tüm dünyada etik olmayan davran›fllar olarak kabul edilmektedir. Bask› sonucu oluflabilen bu durum, denetim eksikli¤inden do¤maktad›r. Modern finans ve teknoloji-iletiflim kargaflas› da bazen bunu yaratabilmektedir (Amernic and Craig, 2004, 345).

Bunun yan›nda ekonomik krizin önemli bir nedeni de muhasebe bilgi siste-

minin etkin oluflturulamamas› ve üst yöneticilerin bunu kullanmamalar›d›r. Mes-

lek mensubunun kriz öncesi, krizde ve kriz sonras› görev ve sorumluluklar› vard›r. Meslek mensubunun iyi bir risk yöneticisi olmas› gerekir. Kriz finansal tablo-

larda afla¤›daki durumlar›n ortaya ç›kmas›na neden olmaktad›r. Kur fark› zarar›,

enflasyonist kar art›fllar›, sermaye küçülmesi, teknik iflas, stok büyümesi, flüpheli alacak art›fl›, borç artmas›, k›dem tazminat› art›fl›, finansman gider yükselmesi gibi. Muhasebe meslek mensubu do¤ru varl›k efllemesi, do¤ru yabanc›/yerli para efl-

lemesi, bütçe yapmak, dengeli ve sürdürülebilir büyüme vb. konularda uzman davranarak kriz karfl›s›nda iflletmesini yönetebilir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

IV. SONUÇ Muhasebede uzmanlaflma, çal›flt›¤› kurum, muhasebe – muhasebe meslek

mensubu – meslek örgütü ve üniversitelerin ilgili bölümlerinin ortak çabas› ile sa¤lanabilir.

Öncelikle, muhasebenin salt vergi amaçl› olmaktan ç›kar›l›p bilgi amaçl› ol-

mas› ön plana ç›kar›lmal›d›r. Sonra s›ras›yla, iflletme sahiplerinin, meslek men-

suplar›ndan kay›t beyanname d›fl›nda daha katma de¤erli hizmetler alabilecekleri fleklinde bilinçlendirilmesi sa¤lanmal›d›r. Ayr›ca, meslek örgütü uluslararas› mesleki yeterlilik öncesi ve sonras› çal›flmalar›n› etkin biçimde uygulamal› ve üniver-

sitelerle iflbirli¤ini daha da gelifltirerek meslek mensubunun uzmanlaflmas› ve güncelli¤inin devaml›l›¤›n›n sa¤lanmas› amaçlanmal›d›r. KAYNAKÇA Amernic, Joel, Craig, Russel “Reform of accounting in the post-enron era:

moving accounting ‘Out of the Shadows’” ABACUS. 40 (2004): 3, 345

Bryant, Stephanie M., Albring, Susan M. “Effective team building: guidance for

accounting educators” Issues in Accounting Education. 21 (August 2006): 3, 242

IFAC. http://www.ifac.org/Education/Projects.php#InProgress (Eriflim:

16.03.2009)

Spacht, Linda B., Sandlin, Petrea K. “A preliminary response to the compu-

ter-based CPA exam” The CPA Journal. 79 (November 2006): 11, 68

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

01.01.2009 Binde 6 Binde 7.5 25.40 TL 33.90 TL 16.90 TL 16.90 TL 12.50 TL 12.50 TL 33.90 TL 19.60 TL 9.60 TL Binde 1.5

%15 %20 %27 %35 %20 %15

vergi

I- B-UYGULANACAK BAZI DAMGA VERG‹S‹ N‹SPETLER‹ VE MAKTU TUTARLARI * Damga Vergisi Oranlar› 1) Ücretlerde** (Avans olarak ödenenler dahil) 2) Sözleflmeler, Taahhütnameler, Temliknameler (Belli paray› ihtiva edenler) 3) Y›ll›k Gelir Vergisi Beyannamesi 4) Kurumlar Vergisi Beyannamesi 5) Muhtasar - KDV Beyanname 6) Di¤er Beyannameler (Damga Vergi Beyannamesi Hariç) 7) Belediyeler ve ‹l Özel ‹darelerine Verilen Beyannameler 8) Sosyal Güvenlik kurumlar›na verilen sigorta prim bildirgeleri 9) Gümrük ‹darelerine Verilen Beyannameler 10) Bilançolar 11) Gelir Tablosu ve ‹flletme Hesab› Özeti 12) Kira Sözleflmeleri (Kira Bedeli Üzerinden)

%15 %20 %27 %35

Pratik Bilgiler

I- VERG‹LEND‹RME ‹LE ‹LG‹L‹ BAZI ORANLAR VE TUTARLAR I- A GEL‹R VE KURUMLAR VERG‹S‹ ORANLARI 2009 Y›l› Ücret ve Ücret D›fl› Gelirlere Uygulanacak Gelir Vergisi Oranlar› 8.700 TL Kadar 22.000 TL ‘n›n 8.700 TL için 1.305.00 TL. Fazlas› 50.000 TL ‘n›n 22.000 TL için 3.965.00 TL. Fazlas› 50.000 TL ‘ndan Fazlas›n›n 50.000 TL için 11.525.00 TL. Fazlas› 2008 Y›l› Ücret ve Ücret D›fl› Gelirlere Uygulanacak Gelir Vergisi Oranlar› 7.800 YTL Kadar 19.800 YTL ‘n›n 7.800 YTL için 1.170 YTL. Fazlas› 44.700 YTL ‘n›n 19.800 YTL için 3.570 YTL. Fazlas› 44.700 YTL ‘ndan Fazlas›n›n 44.700 YTL için 10.293 YTL. Fazlas› Kurumlar Vergisi Oran› Kurumlar Kar Pay› Stopaj Oran› GEÇ‹C‹ VERG‹ ORANLARI 2007 y›l› ‹çin 2008 y›l› ‹çin Kurumlar Vergisine Tabi Olanlar ‹çin %20 %20 Gelir Vergisine Tabi Olanlar ‹çin %15 %15 GEÇ‹C‹ VERG‹ ORANLARI 2007 y›l› ‹çin 2008 y›l› ‹çin Kurumlar Vergisine Tabi Olanlar ‹çin %20 %20 Gelir Vergisine Tabi Olanlar ‹çin %15 %15

Not: * Her bir ka¤›ttan al›nacak damga vergisine iliflkin üst s›n›r 01.01.2009 tarihinden itibaren 1.136.904.10 TL’dir. • 01.01.2004 Tarihinden itibaren Anonim, Eshaml› Komandit ve Limited fiirketlerin Kurulufllar›na, Sermaye Art›r›mlar›na ve Süre Uzat›mlar›na ‹liflkin Olarak Düzenlenen Ka¤›tlar Damga Vergisinden Müstesnad›r. ** GVK madde 23 hariç. (08.07.2006 tarih 5535 say›l› yasa)

405

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

I-C YILLARA GÖRE YEN‹DEN DE⁄ERLEME ORANLARI 01.01.2003 31.03.2003 1992 % 61.5 1993 % 58.4 1994 % 107.6 1995 % 99.5 1996 % 72.8 1997 % 80.4 1998 % 77.8 1999 % 52.1 2000 % 56 2001 % 53.2 2002 % 59 2003 % 28.5 2004 % 11.2 2005 % 9.8 2006 % 7.8 2007 % 7.2 2008 % 12

Pratik Bilgiler

vergi

Pratik Bilgiler

406

I-D 2003-2004 YILLARINDA UYGULANAN F‹NANSMAN G‹DER KISITLAMA VE 01.01.2006 TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN GEÇ‹C‹ VERG‹ DÖNEMLER‹NE UYGULANAN YEN‹DEN DE⁄ERLEME ORANLARI 01.01.2003 31.03.2003 Dönemi ‹çin %16.53 01.01.2003 30.06.2003 Dönemi ‹çin %18 Finansman 01.01.2003 30.09.2003 Dönemi ‹çin % 15.7 Gider 01.01.2003 31.12.2003 Dönemi ‹çin % 14.9 K›s›tlamas› 01.01.2004 31.03.2004 Dönemi ‹çin % 9.3 Oranlar› 01.01.2004 30.06.2004 Dönemi ‹çin % 8.8 01.01.2004 30.09.2004 Dönemi ‹çin % 7.6 01.01.2004 31.12.2004 Dönemi ‹çin % 9.1 01.01.2006 31.03.2006 Dönemi ‹çin % 0.39 01.01.2006 30.06.2006 Dönemi ‹çin % 2.15 01.01.2006 30.09.2006 Dönemi ‹çin % 5.55 01.01.2006 31.12.2006 Dönemi ‹çin % 7.8 Yeniden 01.01.2007 31.03.2007 Dönemi ‹çin %De¤erleme 01.01.2007 30.06.2007 Dönemi ‹çin % 1.29 Oranlar› 01.01.2007 30.09.2007 Dönemi ‹çin % 4.54 01.01.2007 31.12.2007 Dönemi ‹çin % 7.2 01.01.2008 31.03.2008 Dönemi ‹çin % 1.39 01.01.2008 30.06.2008 Dönemi ‹çin % 5.56 01.01.2008 30.09.2008 Dönemi ‹çin % 9.89 01.01.2008 31.12.2008 Dönemi ‹çin % 12

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler I-E- GEL‹R VERG‹S‹ KANUNUNUN 94. MADDES‹NE GÖRE BAZI TEVK‹FAT ORANLARI (01.01.2009’dan ‹tibaren) Tevkifat Oran› % 17 20

0 10 15

vergi

3 20 20 20 20

10 20 20

Pratik Bilgiler

Bent No. Kanun maddesinin aç›klamas› 2 Yapt›klar› Serbest Meslek ‹flleri dolay›s›yla bu iflleri icra edenlere yap›lan ödemelerden (noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolay› yap›lan ödemeler hariç); a. 18. madde kapsam›na giren serbest meslek iflleri dolay›s›yla yap›lan ödemelerden b. Di¤erlerinden 3 42. madde kapsam›na giren ifller dolay›s›yla bu iflleri yapanlara (kurumlar dahil) ödenen istihkak bedellerinden 4 Dar mükellefiyete tabi olanlara, telif ve patent haklar›n›n sat›fl› dolay›s›yla yap›lan ödemelerden 5. a. 70. maddede yaz›l› mal ve haklar›n kiralanmas› karfl›l›¤› yap›lan ödemelerden b. Vak›flar ve derneklere ait gayrimenkullerin kiralanmas› karfl›l›¤›nda bunlara yap›lan kira ödemelerinden c. Kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanmas› karfl›l›¤›nda bunlara yap›lan kira ödemelerinden 6. a. Da¤›t›ls›n veya da¤›t›lmas›n Kurumlar Vergisi Kanununun 8. maddesinin 4 nolu bendinin i. (a), (c) ve (d) bentlerinde yaz›l› kazançlardan ii. (b) alt bendinde yaz›l› kazançlardan b. i.Tam mükellef kurumlar taraf›ndan, tam mükellef gerçek kiflilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara da¤›t›lan, 75. Maddenin 2. F›kras›n›n 1, 2 ve 3 numaral› bentlerinde yaz›l› kar paylar›ndan (kar›n sermayeye eklenmesi kar da¤›t›m› say›lmaz) (2006/10731 Say›l› BKK ile 23.07.2006’dan itibaren) ii.Tam mükellef kurumlar taraf›ndan, dar mükellef gerçek kiflilere, dar mükellef kurumlara (Türkiye'de bir ifl yeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla kar pay› elde edenler hariç) ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere da¤›t›lan, 75. maddenin ikinci f›kras›n›n 1, 2 ve 3 numaral› bentlerinde yaz›l› kar paylar›ndan (kar›n sermayeye eklenmesi kar da¤›t›m› say›lmaz) (2006/10731 Say›l› BKK ile 23.07.2006’dan itibaren) iii. 75. maddesinin ikinci f›kras›n›n 4 numaral› bendinde yaz›l› menkul sermaye iratlar›n›n ana merkeze aktar›lan tutar› üzerinden 10. a. Bafl bayiler hariç olmak üzere Milli Piyango ‹daresince ç›kar›lan biletleri satanlar ile di¤er kiflilerce ç›kart›lan bu nitelikteki biletleri satanlara yap›lan komisyon, prim ve benzeri ödemelerden b. 4077 say›l› Tüketicinin Korunmas› Hakk›nda Kanuna göre gerçek ve tüzel kiflilerin mallar›n› ifl akdi ile ba¤l› olmaks›z›n bunlar ad›na kap› kap› dolaflmak suretiyle tüketiciye satanlara bu faaliyetleriyle ilgili olarak yap›lan komisyon, prim ve benzeri ödemelerden 11 Çiftçilerden al›nan zirai mahsullerden ve hizmetler için yap›lan ödemelerden; a. Hayvan ve bunlar›n mahsulleri ile kara ve su avc›l›¤› mahsulleri için, i. Ticaret borsalar›nda tescil ettirilerek sat›n al›nanlar için ii. (i) alt bendi d›fl›nda kalanlar için b. Di¤er zirai mahsuller için, i. Ticaret borsalar›nda tescil ettirilerek sat›n al›nanlar için ii. (i) alt bendi d›fl›nda kalanlar için c. Zirai faaliyet kapsam›nda ifa edilen hizmetler için, i. Orman idaresine veya orman idaresine karfl› taahütte bulunan kurumlara yap›lan ormanlar›n a¤açland›r›lmas›, bak›m›, kesimi, ürünlerin toplanmas›, tafl›mas› ve benzeri hizmetler için ii. Di¤er hizmetler için d. Çiftçilere yap›lan do¤rudan gelir deste¤i ve alternatif ürün ödemeleri için

1 2 2 4 2 4 0

407

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler Bent No. Kanun maddesinin aç›klamas› Tevkifat Oran› % 12 PTT acenteli¤i yapanlara, bu faaliyetleri nedeniyle ödenen komisyon bedeli üzerinden 20 13 Esnaf muafl›¤›ndan yararlananlara mal ve hizmet al›mlar› karfl›l›¤›nda yap›lan ödemelerden; a. Havlu, çarflaf, çorap, hal›, kilim, dokuma mamülleri, örgü, dantel, her nevi nak›fl iflleri ve her nevi turistik eflya, has›r, sepet, süpürge, paspas, f›rça, yapma çiçek ve benzeri emtia bedelleri veya bu emtian›n imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden 2 b. Hurda mal al›mlar› için 2 c. Di¤er mal al›mlar› için 5 d. Di¤er hizmet al›mlar› (‘a’, ’b’ ve ’c’ alt bentleri hariç olmak üzere mal ve hizmet bedeli ayr›lmamas› hali de bu kapsamdad›r) için 10 14 75. maddenin ikinci f›kras›n›n 14 numaral› bendinde yer alan menkul sermaye iratlar›ndan (kanunla kurulan dernek ve vak›flar ile dernek ve vak›f olmamakla birlikte; odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunlar›n üst kurulufllar›, siyasi partiler, emekli ve yard›m sand›klar› gibi vergi uygulamalar›nda dernek ve vak›f olarak kabul edilenler hariç, dernek ve vak›flar ile tam mükellef kurumlara ödenenler dahil) 15 15 a. 75’inci maddenin ikinci f›kras›n›n (15) numaral› bendinin (a) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlar›ndan (2003/6577 Say›l› BKK ile 01.01.2004’den itibaren) 15 b. 75’inci maddenin ikinci f›kras›n›n (15) numaral› bendinin (b) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlar›ndan 10 c. 75’inci maddenin ikinci f›kras›n›n (15) numaral› bendinin (c) alt bendinde yer alan menkul sermaye iratlar›ndan 5 I-F REESKONT VE AVANS ‹fiLEMLER‹NDE UYGULANAN ‹SKONTO VE FA‹Z ORANLARI (Vadelerine en çok üç ay kalan senetler karfl›l›¤›nda) YÜRÜRLÜK TAR‹H‹ REESKONT (%) (Y›ll›k) AVANS (%) (Y›ll›k) 30.12.1999 60 70 17.05.2002 55 64 14.06.2003 50 57 08.10.2003 43 48 15.06.2004 38 42 35 13.01.2005 32 25.05.2005 28 30 20.12.2005 23 25 20.12.2006 27 29 25 27 28.12.2007 09.04.2009 19 20

Pratik Bilgiler

vergi

I-E GEL‹R VERG‹S‹ KANUNUNUN 94. MADDES‹NE GÖRE BAZI TEVK‹FAT ORANLARI (01.01.2009’dan ‹tibaren)

Not: Ticari ‹flletmelerin alacak ve borç senetlerinin reeskont ifllemlerinde, VUKanununun 238. Seri No’lu Genel Tebli¤ uyar›nca Avans ‹fllemleri için uygulanan oran geçerlidir.

408

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler B- Vergi

b) Y›llar ‹tibariyle Ayl›k Tecil Faizi 07.09.95 02.02.96 22.10.96 10.07.98 25.01.00 21.12.00 31.03.01 02.02.02 12.11.03 04.03.05 28.04.06

01.02.96 21.10.96 09.07.98 24.01.00 20.12.00 30.03.01 01.02.02 11.11.03 03.03.05 27.04.06 Tarihinden ‹tibaren

Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras›

%9 %12 %10 %15 %12 %6 %5 %10 %7 %4 %3 %2.5

Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras› Tarihleri Aras›

%8 %12 %10 %8 %4 %3 %6 %5 %3 %2.5 %2

Pratik Bilgiler

a) Y›llar ‹tibariyle Ayl›k Gecikme Zamm› 30.12.93 07.03.94 08.03.94 30.08.95 31.08.95 31.01.96 01.02.96 08.07.98 09.07.98 20.01.00 21.01.00 01.12.00 02.12.00 28.03.01 29.03.01 30.01.02 31.01.02 11.11.03 12.11.03 01.03.05 02.03.05 20.04.06 21.04.06 Tarihinden ‹tibaren Not: Gecikme zamm›nda ay kesirleri için günlük esasa göre hesaplama yap›l›r.

vergi

I-G YILLAR ‹T‹BAR‹YLE AYLIK GEC‹KME VE TEC‹L FA‹Z‹ ORANLARI

409

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler II- VERG‹LEND‹RME ‹LE ‹LG‹L‹ BAZI CEZALAR II-A USULSÜZLÜK CEZALARI (01.01.2009 TAR‹H‹NDEN GEÇERL‹ OLMAK ÜZERE) B‹R‹NCE DERECE ‹K‹NC‹ DERECE MÜKELLEF GRUPLAR USULSÜZLÜK ‹Ç‹N USULSÜZLÜK ‹Ç‹N 1) Sermaye fiirketleri 89.00 TL 50.00 TL 2) Sermaye fiirketleri D›fl›nda Kalanlar 56.00 TL 28.00 TL Birinci S›n›f Tüccar ve Serbest Meslek Erbab› 3) ‹kinci S›n›f Tüccarlar 28.00 TL 14.00 TL 4) Yukar›dakiler D›fl›nda Kal›p Beyanname 14.00 TL 7.60 TL Usulüyle Gelir Vergisine Tabi Olanlar 5) Kazanc› Basit Usulde Tespit Edilenler 7.60 TL 3.50 TL 6) Gelir Vergisinden Muaf Esnaf 3.50 TL 2.00 TL

Pratik Bilgiler

vergi

II-B ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI (01.01.2009 TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN) 1-Fatura, Gider Pusulas›, Müstahsil Makbuzu ile Serbest Meslek Makbuzlar›n›n verilmemesi, al›nmamas›, düzenlenmemesi veya düzenlenen bu belgelerin gerçe¤i yans›tmamas› halinde, (Her Belge ‹çin,) 01.01.2009 Tarihinden itibaren Ceza miktar› 160.00 TL’dan az, bir takvim y›l› ‹çinde toplam olarak 76.000.00 TL’den fazla olamaz. 2- Perakende Sat›fl Fifli, Ödeme Kaydedici Fifl, Girifl ve Yolcu Tafl›ma Bileti, Sevk ‹rsaliyesi, Yolcu Listesi, Günlük Müflteri Listesi ile Maliye Bakanl›¤›’nca Düzenleme Mecburiyeti Getirilen Belgelerin Düzenlenmemesi, Bulundurulmamas› ve Kaydedilmemesi veya Düzenlenen Bu Belgelerin Gerçe¤i Yans›tmamas› Halinde; (Her Belge için) Ceza miktar› her belge için her tespitte 7.600 TL, y›l içinde de 76.000 TL’yi aflamaz. VUK. Md. 353/2 3- Fatura, Gider Pusulas›, Müstahsil Makbuzu, Serbest Meslek Makbuzu, Perakende Sat›fl Fifli, Ödeme Kaydedici Cihaz Fifli, Girifl ve Yolcu Tafl›ma Biletlerini Almayan Nihai Tüketicilere Vergi ‹ncelemesine Yetkili Kifliler Taraf›ndan Yap›lmas› fiart›yla; (VUK. Md. 353/3) 4-Serbest Meslek Kazanç Defterini günü gününe tutmayanlara (VUK. Md. 353/4) 5- Vergi Levhas›n› Bulundurmayan ve Asmayanlara (VUK. MD. 353/4) 6- Belirlenen Muhasebe Standartlar›na, Tek Düzen Hesap Plan› ve Mali Tablolara ‹liflkin Usul ve Esaslara Uymayanlara (VUK. MD. 353/6) 7- VUK’un 8. maddesinin son f›kras› uyar›nca düzenlenen tek vergi numaras› ile ilgili mecburiyetlere uymayanlara (Her bir ifllem için) (VUK. MD. 353/7) 8- Belge bas›m› ile ilgili bildirim görevini tamamen veya k›smen yerine getirmeyen matbaa iflletmecilerine (VUK. MD. 353/8) 9- 4358 S. Kanun uyar›nca iflletmeler Vergi Kimlik No’su zorunlulu¤u getirilen kurum ve kurulufllardan yapt›klar› ifllemlere iliflkin bildirimleri yerine getirmeyenler (VUK. MD. 353/9) 10- VUK’un 127/d bendi uyar›nca Maliye Bakanl›¤›n›n özel iflaretli görevlisinin ikaz›na ra¤men durmayan araç sahibi ad›na (VUK. MD. 353/10) 11- Bilgi vermekten ile VUK 256, 257 ve Mük. 257 madde hükümlerine uymayan (01.01.2009 - 31.07.2009 Aras›) -Birinci s›n›f tüccarlar ve serbest meslek erbab› hakk›nda - ‹kinci s›n›f tüccarlar, defter tutan çiftçiler, kazanc› basit usulde tespit edilenler hakk›nda - Yukar›da yaz›l› bulunanlar d›fl›nda kalanlar hakk›nda 12- Elektronik ortamda beyanname verilmesi mecburiyetine uyulmamas› halinde. (Mük.Md.355) (01.01.2009 - 31.07.2009 Aras›) 12.1. Birinci s›n›f tüccarlar ile serbest meslek erbab› hakk›nda; - Yasal süreden itibaren 15 gün içinde - Yasal süreden itibaren ikinci 15 gün içinde - Yasal süreden itibaren 30 günden sonra

410

%10 160.00 TL

32.00 TL 160.00 TL 160.00 TL 3.500.00 TL 190.00 TL 560.00 TL 760.00 TL 560.00 TL 1.600.00 TL 760.00 TL 350.00 TL 400.00 TL 800.00 TL 1.600.00 TL

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler II-B ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI (01.01.2009 TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN) 12.2. ‹kinci s›n›f tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazanc› basit usülde tespit edilenler hakk›nda; (01.01.2009 - 31.07.2009 Aras›) - Yasal süreden itibaren 15 gün içinde - Yasal süreden itibaren ikinci 15 gün içinde - Yasal süreden itibare 30 günden sonra 13- Elektronik ortamda beyanname verilmesi mecburiyetine uyulmamas› halinde. (Mük.Md.355) (01.08.2009’dan ‹tibaren) Yasal Süreden ‹tibaren ‹kinci 15 Gün ‹çinde 15 Gün 13.1. Birinci s›n›f tüccarlar ile serbest meslek erbab› hakk›nda; 250 TL 500 TL 13.2. ‹kinci s›n›f tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazanc› basit usülde tespit edilenler hakk›nda; 125 TL 250 TL 13.3. Yukar›da yaz›l› bulunanlar d›fl›nda kalanlar hakk›nda 62.50 TL 125 TL

190 TL 380 TL 760 TL Sonras› 1000 TL 500 TL 250 TL

III- BAZI ‹ND‹R‹M VE ‹ST‹SNALAR 01.01.2008 Tarihinden ‹tibaren

01.01.2009 Tarihinden ‹tibaren

600.00 YTL 300.00 YTL 150.00 YTL 9.00 YTL

670.00 TL 330.00 TL 160.00 TL 10.00 TL

III-A SAKATLIK ‹ND‹R‹M‹ (AYLIK) 1. Derece Sakatl›k ‹çin 2. Derece Sakatl›k ‹çin 3. Derece Sakatl›k ‹çin III-B VERG‹DEN ‹ST‹SNA YEMEK BEDEL‹ III-C VERG‹DEN ‹ST‹SNA ÇOCUK YARDIMI ‹ki çocu¤u aflmamak koflulu ile her bir çocuk için III-D KONUT K‹RA GEL‹RLER‹ ‹ST‹SNASI III-E BEYAN SINIRLARI 1- Kesinti Yoluyla Vergilendirilmifl Bulunan Menkul Sermaye ‹ratlar› ve Vergi Alaca¤› Dahil Kurumlardan Elde Edilen Kar Paylar›nda 2- Kesinti Yoluyla Vergilendirilmifl Bulunan Gayri Menkul Sermaye ‹ratlar›nda 3- Di¤er Kazanç ve ‹ratlarda (De¤er Art›fl Kazançlar›) 4- Di¤er Kazanç ve ‹ratlarda (Arizi Kazançlar›) 5- Tevkifata ve ‹stisnaya konu olmayan Menkul ve Gayrimenkul Sermaye ‹rad› Beyan S›n›r›

01.01.08 - 30.06.08 01.07.08 - 31.12.08

12.33 YTL 12.86 YTL 2.400.00 YTL 2008 Y›l› ‹çin

01.01.09 - 30.06.09 01.07.09 - 31.12.09

13.38 TL 13.98 TL 2.600.00 TL 2009 Y›l› ‹çin

19.800.00 YTL

22.000.00 TL

19.800.00 YTL 6.800.00 YTL 16.000.00 YTL

22.000.00 TL 7.600.00 TL 17.900.00 TL

960.00 YTL

1.070.00 TL

411

Pratik Bilgiler

14.1. Birinci s›n›f tüccarlar ile serbest meslek erbab› hakk›nda; 14.2. ‹kinci s›n›f tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazanc› basit usülde tespit edilenler hakk›nda; 14.3. Yukar›da yaz›l› bulunanlar d›fl›nda kalanlar hakk›nda

Yasal Süreden ‹tibaren Takibeden Sonras› ‹lk 10 Gün ‹çinde 15 Gün Yok 500 TL 1000 TL Yok 250 TL 500 TL Yok 125 TL 250 TL

vergi

14- BA-BS Formlar›n›n Düzeltilmesi (Mük.Md.355) (01.08.2009’dan ‹tibaren)

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

vergi

Pratik Bilgiler IV - PERAKENDE SATIfi F‹fi‹ VE YAZAR KASA F‹fi‹ DÜZENLEME ÜST SINIRI (01.01.2009 - 31.12.2009) (01.01.2008 - 31.12.2008) V - SEVK ‹RSAL‹YES‹N‹N FATURALANDIRILMASI SÜRES‹ Sevk irsaliyesiyle yap›lan sat›fllarda fatura kesme müddeti sevk irsaliyesi düzenleme tarihinden itibaren VI - AMORT‹SMAN AYIRMA SINIRI (01.01.2009 - 31.12.2009 tarihleri aras›) (01.01.2008 - 31.12.2008 tarihleri aras›) VII - B‹LANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTMA HADLER‹ (2008 Y›l› ‹çin) VUK Mad. 177 01.01.2009 tarihinden itibaren uygulanacak 1- Sat›n ald›klar› mallar› oldu¤u gibi veya iflledikten sonra satanlar›n; a) Y›ll›k al›mlar›n›n tutar› b) Y›ll›k sat›mlar›n›n tutar› 2- Birinci bentte yaz›l› olanlar›n d›fl›ndaki ifllerle u¤rafl›p ta bir y›l ‹çinde elde ettikleri gayrisafi ifl has›lat› 3- 1. ve 2. Bentlerde yaz›l› ifllerin birlikte yap›lmas› halinde bentte yaz›l› ifl has›lat›n›n befl kat› ile y›ll›k sat›fl tutar› toplam› VIII - EK MAL‹ TABLOLARI DÜZENLEME SINIRI AKT‹F TOPLAMI NET SATIfiLAR TOPLAMI IX - 7/A SEÇENE⁄‹N‹ UYGULAMAK ZORUNDA OLANLAR AKT‹F TOPLAMI NET SATIfiLAR TOPLAMI X - EMLAK VERG‹S‹ ORANLARI

Pratik Bilgiler

N‹TEL‹⁄‹ Meskenlerde Di¤er Binalarda Arazilerde Arsalarda XI - VERASET VE ‹NT‹KAL VERG‹S‹ TAR‹FES‹ (2009 YILI) Matrah ‹lk Sonra gelen Sonra gelen Sonra gelen Matrah›n

‹ntikallerde (%) 160.000 TL ‹çin 350.000 TL ‹çin 760.000 TL ‹çin 1.500.000 TL ‹çin 2.770.000 TL s›n›n Üstü

670.00 TL 600.00 TL 7 gün 670.00 TL 600.00 YTL

119.000 TL 168.000 TL 67.000 TL 119.000 TL 2008 Y›l› ‹çin 7.949.600 YTL 17.665.900 YTL 2008 1.325.000 YTL 2.649.800 YTL

2009 Y›l› ‹çin 8.903.600 TL 19.785.800 TL 2009 1.484.000 TL 2.967.700 TL

Normal Yörelerde

Büyükflehir Belediyesi Binde 2 Binde 4 Binde 2 Binde 6

Binde 1 Binde 2 Binde 1 Binde 3 Veraset Yoluyla ‹ntikallerde (%) 1 3 5 7 10

‹vazs›z 10 15 20 25 30

2009 YILINDA VERASET VE ‹NT‹KAL VERG‹S‹NDEN ‹ST‹SNA TUTARLAR a- Evlatl›klar dahil Füru¤ ve eflten herbirine isabet eden miras›n 107.604.00 TL füru¤ bulunmamas› halinde efle isabet eden miras hissesinin 215.336.00 TL b- ‹vazs›z ‹ntikallerde (Hibe, Hediye, Çekilifl vs.) 2.481.00 TL Veraset ve ‹ntikal vergisinden istisnad›r.

412

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler XII - Bildirim ve Süreler

ÖDEME KAYDED‹C‹ C‹HAZ SATIN ALMA ÖDEME KAYDED‹C‹ C‹HAZI B‹LD‹RME KEND‹ ‹STE⁄‹ ‹LE Ö.K.C. ALIMINDA KULLANMAYA BAfiLAMA SÜRES‹ ‹fi‹ BIRAKMADA Ö.K.C. MÜHÜRLETME SÜRES‹ TEKRAR Ö.K.C. KULLANMADA MÜHRÜ AÇTIRMA SÜRES‹

‹fi‹ BIRAKMA TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN B‹R AY ‹fiE BAfiLAMA TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN 30 GÜN

DAYANA⁄I VERG‹ USUL KANUNU VE ‹fiLEM YÖNERGES‹

VERG‹ USUL KANUNU VERG‹ USUL KANUNU VERG‹ USUL KANUNU VERG‹ USUL KANUNU VERG‹ USUL KANUNU

vergi

ADRES DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹ B‹R AY ‹ÇERS‹NDE ‹fi DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹ ‹T‹BAREN B‹R AY ‹ÇERS‹NDE ‹fiLETME DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹ B‹R AY ‹ÇERS‹NDE ‹fi‹ BIRAKMA B‹R AY ‹ÇERS‹NDE NAK‹L B‹R AY ‹ÇERS‹NDE ÖLÜM B‹R AY ‹ÇERS‹NDE TASF‹YE VE ‹FLAS

B‹LD‹R‹M SÜRES‹ GERÇEK K‹fi‹LERDE ‹fiE BAfiLAMA TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN ON GÜN ‹Ç‹NDE KEND‹LER‹NCE VEYA 1136 SAYILI AVUKATLIK KANUNUNA GÖRE RUHSAT ALMIfi AVUKATLAR VEYA 3568 SAYILI KANUNA GÖRE YETK‹ ALMIfi MESLEK MENSUPLARINCA, fi‹RKETLER‹N ‹fiE BAfiLAMA B‹LD‹RGELER‹ ‹SE BAfiLAMA TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN ON GÜN ‹Ç‹NDE T‹CARET S‹C‹L MEMURLU⁄UNCA ‹LG‹L‹ VERG‹ DA‹RES‹NE YAPILIR. OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN VE ‹fiLEM ÖNERGES‹ OLAYIN VUKUUNDAN VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ OLAYIN VUKUUNDAN ‹T‹BAREN B‹R AY ‹ÇERS‹NDE Ö.K.C. KULLANDIRMAYI GEREKT‹REN B‹R ‹fiLE U⁄RAfiMAYA BAfiLANILAN TAR‹HTEN ‹T‹BAREN 30 GÜN SATIN ALINDI⁄I TAR‹HTEN ‹T‹BAREN 15 GÜN 30 GÜN

VERG‹ USUL KANUNU VERG‹ USUL KANUNU VE ‹fiLEM YÖNERGES‹ 3100 S.K. 35 VE 51 NOLU TEBL‹⁄‹, ‹fiLEM YÖNERGES‹ 3100 S.K. 35 VE 51 NOLU TEBL‹⁄‹, ‹fiLEM YÖNERGES‹ 3100 S.K. 35 VE 51 NOLU TEBL‹⁄‹, ‹fiLEM YÖNERGES‹

Pratik Bilgiler

B‹LD‹R‹LMES‹ GEREKEN OLAY ‹fiE BAfiLAMA

3100 S.K. 50 NOLU TEBL‹⁄‹, ‹fiLEM YÖNERGES‹ 3100 S.K. 50 NOLU TEBL‹⁄ ‹fiLEM YÖNERGES‹

413

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler XIII - Beyan ve Ödeme Süreleri

vergi

VERG‹ TÜRÜ GEÇ‹C‹ VERG‹ BEYANNAMES‹

DÖNEM‹/AÇIKLAMA Ocak, fiubat, Mart, Nisan, May›s, Haziran, Temmuz, A¤ustos, Eylül, Ekim, Kas›m, Aral›k

BEYAN TAR‹H‹ 14 May›s 14 A¤ustos 14 Kas›m 14 fiubat

SON ÖDEME TAR‹H‹ 17 May›s 17 A¤ustos 17 Kas›m 17 fiubat

AYLIK MUHTASAR BEYANNAME ÜÇ AYLIK MUHTASAR BEYANNAME

Her Ay Ocak, fiubat, Mart, Nisan, May›s, Haziran, Temmuz, A¤ustos, Eylül, Eylül, Ekim, Kas›m, Aral›k

AYLIK KDV BEYANNAMES‹ GEL‹R VERG‹S‹ BEYANNAMES‹

Her Ay Y›ll›k

Her Ay›n 23. Günü 23 Nisan 23 Temmuz 23 Ekim 23 Ocak Her Ay›n 24. Günü 1-25 Mart

KURUMLAR VERG‹S‹ BEYANNAMES‹ MÜNFER‹T BEYANNAME

Y›ll›k

1-25 Nisan

Her Ay›n 26. Günü 26 Nisan 26 Temmuz 26 Ekim 26 Ocak Her Ay›n 26. Günü 1. Taksit 31 Mart 2. Taksit 31 Temmuz 30 Nisan

Dar Mükellef Gerçek Kifli Di¤er Kazanç ve ‹ratlar› ‹çin Dar Mükellefler Di¤er Kazanç ve ‹ratlar› ‹çin

Kazanc›n iktisap edildi¤i tarihten itibaren 15 gün içinde GVK Md. 101 Kazanc›n elde edildi¤i tarihten itibaren 15 gün içinde KVK Md. 26 Dönemi Takip Eden ay›n 20. Gün akflam› GVK. Mük. Md.11 1-25 Nisan KVK. Md. 14-17

Beyanname verme süresi içinde GVK.Md. 120 Beyanname verme süresi içinde KVK. Md. 29

Tasfiyenin bitiminden itibaren 30 gün içinde KVK. Md.17 Birleflme Tarihinden itibaren 30 Gün ‹çinde KVK. Md. 17-18 Birleflmenin Ticaret sicil Gazetesinde ilan edildi¤i tarihten itibaren 30 gün içinde KVK. Md.20

Beyanname verme süresinde KVK. Md.21 Beyanname verme süresinde KVK. Md. 21

Devir tarihine kadar olan ve birleflmenin öncesi dönen beyannameleri birleflmenin Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edildi¤i tarihten itibaren 30 gün içinde KVK. Md. 20

HER ‹K‹ BEYANNAME ÜZER‹NDEN TARH ED‹LEN VERG‹LER Beyanname verme süresi içinde KVK. Md. 21

ÖZEL BEYANNAMELER ASGAR‹ VERG‹ BEYANNAMELER‹

Pratik Bilgiler

TASF‹YE BEYANNAMELER‹ B‹RLEfiME NEDEN‹YLE VER‹LEN KURUMLAR VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹ DEV‹R NEDEN‹YLE VER‹LEN KURUMLAR VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹ DEV‹R NEDEN‹YLE VER‹LEN KURUMLAR VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹

414

Talih oyunlar› salon kazançlar› TASF‹YE G‹R‹fi VE TASF‹YE DEVAMINDA Son Tasfiye Dönemi B‹RLEfiMELERDE

Devir, Hesap Döneminin Kapand›¤› Aydan Kurumlar Vergisi beyanname verilme süresinden sonra gerçeklefltiyse Devir, Hesap Döneminin Kapand›¤› Aydan Kurumlar Vergisi beyannamesinin verilece¤i ay sonuna kadar gerçeklefltiyse

Beyanname verme süresi içinde GVK. Mük. Md.11 30 Nisan KVK. Md. 21

Beyannamenin verildi¤i ay›n sonuna kadar KVK. Md.21

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler XIII - Beyan ve Ödeme Süreleri

ÖZEL ‹LET‹fi‹M VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹ fiANS OYUNLARI VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹

AYLIK AYLIK

BEYAN TAR‹H‹ TAK‹P EDEN AYIN 10. GÜN AKfiAMI TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI

TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI

ERTES‹ AYIN 1-23 GÜNLER DVK. MD.22 KA⁄ITLARIN DÜZENLEND‹⁄‹ TAR‹H‹ ‹ZLEYEN 15 GÜN ‹Ç‹NDE DVK. MO. 22 ERTES‹ AYIN 15. GÜN AKfiAMINA KADAR ERTES‹ AYIN 15. GÜN AKfiAMINA KADAR ERTES‹ AYIN 15. GÜN AKfiAMINA KADAR ERTES‹ AYIN 20. GÜN AKfiAMINA KADAR

SON ÖDEME TAR‹H‹ BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 10.GÜN AKfiAMI) BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI) BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15.GÜN AKfiAMI) BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI) BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI) BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI) BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE (TAK‹P EDEN AYIN 15. GÜN AKfiAMI) BEYANNAMEN‹N VER‹LD‹⁄‹ AYIN 26.GÜN AKfiAMINA KADAR DVK.22 BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE DVK. MD. 22 BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE

vergi

DÖNEM‹/AÇIKLAMA AKARYAKIT VE ÜRÜNLER‹NE ‹L‹fiK‹N 1 NOLU ÖTVB KAYIT VE TESC‹LE TAB‹ TAfiITLARA ‹L‹fiK‹N 2/A NOLU ÖTVB KAYIT VE TESC‹LE TAB‹ OLMAYAN TAfiITLARA ‹L‹fiK‹N 2/B NOLU ÖTVB ALKOLLÜ ‹ÇK‹LERLE ‹LG‹L‹ 3/A NOLU ÖTVB ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ TÜTÜN VE TÜTÜN MAMÜLLER‹ BEYANNAMELER‹ ‹LE ‹LG‹L‹ 3./B NOLU ÖTVB KOLALI GAZOZLARA ‹L‹fiK‹N 3/C NOLU ÖTVB DAYANIKLI TÜKET‹M MALLARI ‹LE D‹⁄ER MALLARA ‹L‹fiK‹N 4 NOLU ÖYVB ÖTVK MD. 14 DAMGA VERG‹S‹ DEFTER‹ TUTAN MÜKELLEFLER DAMGA VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹ DAMGA VERG‹S‹ DEFTER‹ TUTMAYANLAR BANKA VE S‹GORTA BANKA VE BANKERLER‹N MUAMELELER‹ VERG‹S‹ BEYANNAMELER‹ S‹GORTA fi‹RKETLER‹N‹N

BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE

Pratik Bilgiler

VERG‹ TÜRÜ

BEYANNAME VERME SÜRES‹ ‹Ç‹NDE

415

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler XIII- Beyan ve Ödeme Süreleri

VERG‹ TÜRÜ

Pratik Bilgiler

vergi

VERASET VE ‹NT‹KAL VERG‹ BEYANNAMELER‹

416

DÖNEM‹/AÇIKLAMA ÖLÜM TÜRK‹YE M‹RASÇILAR TÜRK‹YE’DE ‹SE

BEYAN TAR‹H‹ ÖLÜM TAR‹H‹N‹ TAK‹P EDEN 4 AY ‹Ç‹NDE

SON ÖDEME TAR‹H‹ TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE

ÖLÜM TÜRK‹YE M‹RASÇILAR YURTDIfiI

ÖLÜM TAR‹H‹N‹ TAK‹P EDEN TAK‹P EDEN 6 AY ‹Ç‹NDE EDEN 6 AY ‹Ç‹NDE

ÖLÜM YABANCI ÜLKE M‹RASÇILAR TÜRK‹YEDE

ÖLÜM TAR‹H‹N‹ TAK‹P EDEN 6 AY ‹Ç‹NDE

TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE

ÖLÜM VE M‹RASÇILAR YURTDIfiI VE AYNI ÜLKEDE

ÖLÜM TAR‹H‹N‹ TAK‹P EDEN 4 AY ‹Ç‹NDE

TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE

ÖLÜM VE M‹RASÇILAR FARKLI YABANCI ÜLKEDE

ÖLÜM TAR‹H‹N‹ TAK‹P EDEN 8 AY ‹Ç‹NDE

GA‹PL‹K HAL‹NDE

S‹C‹LE GA‹PL‹K KARARINI KAYDOLDU⁄U TAK‹P EDEN 1 AY ‹Ç‹NDE

TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE

D‹⁄ER ‹NT‹KALLERDE

MALLARIN HUKUKEN ‹KT‹SAP ED‹LD‹⁄‹ TAR‹H‹ TAK‹P EDEN 1 AY ‹Ç‹NDE

TAHAKKUKTAN ‹T‹BAREN 3 YILDA VE MAYIS VE KASIM AYLARINDA Efi‹T ‹K‹ TAKS‹TTE

YARIfiMA ÇEK‹L‹fi FUTBOL MUSABAKALARI MÜfiTEREK BAH‹SLERLE ‹LG‹L‹

GÜNÜ TAK‹P EDEN 20. GÜN AKfiAMINA KADAR V‹VK. MD. 9

BEYANNAME VERME SÜRES‹NDE

MAL‹

Pratik Bilgiler

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

XIV Menkul Sermaye ‹rad› Vergilendirilmesi

ÖZEL SEKTÖR TAHV‹L‹ D‹⁄ER MENKUL SERMAYE ‹RATLARI EUROBOND’lar›n FA‹Z GEL‹RLER‹ EUROBOND'lar›n ALIM SATIM KAZANÇLARI YTL BAZINDA HESAPLANIR H‹SSE SENED‹ KAR PAYI YABANCI DEVLET VE ÖZEL SEKTÖR BONOLARININ FA‹Z GEL‹RLER‹, KAZANÇLARI, YABANCI FON GEL‹RLER‹, OFF-SHORE MEVDUAT FA‹Z‹ ALACAK FA‹ZLER‹ TOPLU KONUT, KAMU ORTAKLI⁄I VE ÖZELLEfiT‹RME ‹DARES‹ TAHV‹LLER‹NDEN ELDE ED‹LEN FA‹Z GEL‹RLER‹ TOPLU KONUT, KAMU ORTAKLI⁄I VE ÖZELLEfiT‹RME ‹DARES‹ AHV‹LLER‹NDEN ELDE ED‹LEN ALIM SATIM KAZANCI MENKUL KIYMET YATIRIM ORTALAMA ELDE ED‹LEN KAR PAYLARI AD‹ KOM. fiT‹.KOMAND‹TER ORTA⁄IN ELDE ETT‹⁄‹ KAR PAYI HER ÇEfi‹T SENETLER‹N ISKONTO ED‹LMES‹ SONUCUNDA, ALINAN ‹SKONTO BEDELLER‹ H‹SSE SENETLER‹ VE TAHV‹LLER‹N VADES‹ GELMEM‹fi KUPONLARIN SATIfiINDAN ELDE ED‹LEN BEDELLER ‹fiT‹RAK H‹SSELER‹N‹N SAH‹B‹ ADINA HENÜZ TAHAKKUK ETMEM‹fi KAR PAYLARININ DEV‹R VE TEML‹K‹ KARfiILI⁄INDA ALINAN PARA VE AYINLAR FA‹ZS‹Z OLARAK KRED‹ VERENLERE, KAR ZARAR ORTAKLI⁄I, ÖZEL F‹NANS KURUMLARINCA ÖDENEN KAR PAYLARI MENKUL KIYMET YATIRIM FONLARINA KATILMA REPO GEL‹RLER‹ MEVDUAT FA‹ZLER‹

1 y›ldan az sürede elden ç›kar›l›yorsa ; Farka ; Tam Mükellefleflere % 10, Dar mükelleflere % 0 stopaj, 2015 y›l›na kadar beyan yok 2 y›ldan az sürede elden ç›kar›l›yorsa ; Al›fllar ÜFE ile endekslenir al›m sat›m fark›, de¤er art›fl kazanc› olarak beyan edilir. Elden ç›kar›ld›¤› tarihte (süre s›n›r› yok) Al›fllar ÜFE ile endekslenir al›m sat›m fark›, de¤er art›fl kazanc› olarak beyan edilir. Elden ç›kar›ld›¤› tarihte (süre s›n›r› yok) Al›fllar ÜFE ile endekslenir al›m sat›m fark›, de¤er art›fl kazanc› olarak beyan edilir. Farka; Tam Mükellefleflere % 10, Dar mükelleflere % 0 oran›nda, stopaj uygulan›r, 2015 y›l›na kadar beyan yok 1/1/06 SONRASI Elde edilen faiz geliri; beyan toplam›n› geçiyorsa, tamam› beyan edilir. ÜFE art›fl oran›n›n % 10'un üzerinde olmas› flart›yla, iktisap bedeli ÜFE ile endekslenir, 2006 y›l›nda bu flart gerçekleflmedi¤i için endeksleme yap›lamaz. Kazanc›n tutar› ne olursa olsun beyan edilir. Elde edilen gelirin (stopaj öncesi) yar›s› Beyan toplam›n› geçiyorsa vergilenir. Faiz gelirleri 2007 y›l› için 900 YTL'yi aflarsa tamam› beyana tabi. Al›m sat›m kazanc› ise 2007 y›l› için 15.000YTL' aflan k›sm› beyan edilir. 2007 y›l› 900 YTL aflt›¤›nda tamam› beyan edilir. 2007 y›l› 900 YTL aflt›¤›nda tamam› beyan edilir. 1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilenlere; % 10 stopaj uygulan›r, tutan ne olursa olsun beyan edilmez, 1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilenlere; % 10 stopaj uygulan›r, tutan ne olursa olsun beyan edilmez, Kar pay› ile kar pay›n›n % 50 si düflüldükten sonra, toplam› beyan toplam›n› geçiyorsa, tamam› beyan edilir. Tutar› ne olursa olsun beyan edilecektir.

vergi

H‹SSE SENED‹NE BA⁄LI; ORTAKLIK HAKLARININ VEYA H‹SSELER‹N‹N (A.fi.'LER) ELDEN ÇIKARILMASI NEDEN‹YLE DO⁄AN H‹SSE SENED‹NE BA⁄LI OLMAYAN, ORTAKLIK HAKLARININ VEYA H‹SSELER‹N‹N (ltd-di¤er) ELDEN ÇIKARILMASI NEDEN‹YLE DO⁄AN YABANCI H‹SSE SENETLER‹

1/1/06 SONRASI

Pratik Bilgiler

H‹SSE SENED‹ ALIM SATIM KAZANCI ÖZEL SEKTÖR TAHV‹L‹ ‹MKB ‹fiLEM GÖREN; H‹SSE SENETLER‹ ALIM SATIM KAZANCI

Tutar› ne olursa olsun beyan edilecektir. Tutar› ne olursa olsun beyan edilecektir. Tutar› ne olursa olsun beyan edilecektir. Hiçbir flekilde beyana tabi de¤il. Hiçbir flekilde beyana tabi de¤il. % 15 stopaja tabi, beyan edilmez. % 15 stopaja tabi, beyan edilmez.

417

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler XV- KDV Tevkifat Oranlar› Tevkifata Tabi Mal veya Hizmet

Tevkifat Oran›

Tevkifat Yapacak Olanlar

KDV mükellefi olanlann, KDV mükellefi olmayanlardan, ticari iflletmeye dahil olmayan ve Gelir Vergisi Kanunu'nun 70'nci maddesinde say›lan mal ve haklar› kiralama ifllemleri

‹fllem üzerinden hesaplanan katma de¤er vergisinin tamam›

Kiraya verenin baflka faaliyetleri nedeniyle gerçek usulde katma de¤er vergisi mükellefiyetinin bulunmamas›.

Düzenlemelerin Yap›ld›¤› KDV Genel Tebli¤leri 30 ve 31

Kiralayan›n gerçek usulde katma de¤er vergisi mükellefi olmas›,

Pratik Bilgiler

vergi

flartlar›n›n birlikte varolmas› halinde, kiralayan taraf›ndan Gerçek usulde katma de¤er vergisi mükellefi olanlar›n profesyonel veya amatör spor kulüplerine oyuncular›n›n formalar›nda gösterilmek, flah›slara veya kurulufllara ait bina, arsa, arazi gibi yerlerde duvarlara yaz›lmak, pano olarak yerlefltirilmek, dergi, kitap gibi yaz›l› eserlerde yay›nlanmak ve benzeri flekillerde reklam vermeleri. Hurda metal al›mlar›nda (Hurda metal teslimleri Katma De¤er Vergisi Kanununun 17/4-g maddesi uyar›nca katma de¤er vergisinden ‹stisnad›r. Ancak, Katma De¤er Vergisi Kanunu'nun 18'nc‹ maddesi uyar›nca hurda mal tesliminde bulunan mükellefin istisnadan vazgeçmesi halinde tevkifat yap›lacakt›r. Akaryak›t ifli ‹le devaml› olarak u¤raflmayanlardan (mutad depo kapsam›nda yurt d›fl›ndan akaryak›t getirip satanlardan) akaryak›t al›nmas› ifllemi At›k ka¤›t, hurda plastik ve hurda cam al›mlar› (Ka¤›t, Plastik ve cam hurda ve at›klar›n›n teslimleri Katma De¤er Vergisi Kanununun 17/4-g maddesi uyar›nca katma de¤er vergisinden istisnad›r. Ancak, Katma De¤er Vergisi Kanunu'nun 18 nci maddesi uyar›nca hurda mal tesliminde bulunan mükellefin istisnadan vazgeçmesi halinde tevkifat yap›lacakt›r.

418

‹fllem üzerinden hesaplanan katma de¤er vergisinin tamam›

‹fllem bedeli üzerinden hesaplanan KDV'nin %90'› ‹fllem bedeli üzerinden hesaplanan KDV'nin %90'›

‹fllem bedeli üzerinden hesaplanan KDV'nin %90'›

Reklam› alanlar›n gerçek usulde katma de¤er vergisi mükellefi olmamalar› halinde, reklam› verenler taraf›ndan.

Al›m Yapanlar

53, 58, 70. 85, 86, 87, 89, 97

Al›m Yapanlar

68,85

Al›m yapanlar

81,86

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

XV- KDV Tevkifat Oranlar›

Afla¤›daki hizmet al›mlar›; Yap›m iflleri ile bu ifllere iliflkin mühendislik mimarl›k ve etüt-proje hizmetleri, Temizlik, bahçe ve çevre bak›m hizmetleri. Özel güvenlik hizmetleri, Makine, teçhizat, demirbafl ve tafl›tlara ait tadil, bak›m ve onanm hizmetleri, Her türlü yemek servisi, Dan›flmanl›k ve denetim hizmetleri. Kapsama giren her bir ifllemin bedeli Vergi Usul Kanununa göre o y›l için geçerli fatura düzenleme s›n›r›n› aflmad›¤› takdirde hesaplanan katma de¤er vergisi tevkifata tabi tutulmayacakt›r.

Tevkifat Yapacak Olanlar

Düzenlemelerin Yap›ld›¤› KDV Genel Tebli¤leri

‹fllem bedeli üzerinden Hizmet Alanlar 93 ve 99 hesaplanan KDV'nin 1/2'si Yemek servisi, Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli bahçe ve çevre idareler, il özel idareleri, belediyeler ve bak›m, özel bunlar›n teflkil ettikleri birlikler, güvenlik, (01.05.2007 Döner sermayeli kurulufllar. tarihine kadar) Dan›flmanl›k ve Kanunla kurulan kamu kurum ve kurulufllar›, denetim hizmetlerinde 1/2, Kamu kurumu niteli¤indeki meslek kurulufllar›, Özel Güvenlik (01.05.2007 tarihinden itibaren 4/5)

Üniversiteler (vak›f üniversiteleri hariç), Kanunla kurulan veya tüzel kiflili¤i haiz emekli ve yard›m sand›klar›, Bankalar ve özel f›nans kurumlan,

Temizlik hizmetlerinde 2/3, Yap›m ‹fllerinde 1/6 Di¤er hizmetlerde 1/3'dür.

Kamu iktisadi teflebbüsleri (Kamu ‹ktisadi Kurulufllar›, ‹ktisadi Devlet Teflekkülleri), Özellefltirme kapsam›ndaki kurulufllar Organize sanayi bölgeleri ile menkul k›ymetler, vadeli ifllemler borsalan dahil bütün borsalar,

89,91.92.95, 99, 104

vergi

Yap› Denetim Hizmetler

Tevkifat Oran›

Hisse senetleri ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›na kote edilmifl flirketler (bunlar yaln›zca "yap›m iflleri", "temizlik, çevre ve bahçe bak›m hizmetleri", "özel güvenlik hizmetleri" ile "yemek servis hizmetleri"ne ait katma de¤er vergisini tevkifata tabi tutacaklard›r).

Pratik Bilgiler

Tevkifata Tabi Mal veya Hizmet

Yar›dan fazla hissesi do¤rudan yukar›da say›lan kurum ve kurulufllara ait olan (tek bafl›na ya da birlikte) kurum, kurulufl ve iflletmeler, Birbirlerine karfl› ifa ettikleri hariç olmak üzere, söz konusu hizmetlerde katma de¤er vergisi tevkifat› yapmakla zorunludur.

419

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler XV- KDV Tevkifat Oranlar›

Tevkifata Tabi Mal veya Hizmet

Pratik Bilgiler

vergi

‹flgücü Hizmet Al›mlar›nda

Hurdadan elde edilenler d›fl›ndaki Bak›r, Alüminyum ve Çinko külçe teslimleri (bak›r ve bak›r alas›mlanndan mamul; anot, katot, her çeflit takoz (biyet), slab, platina, kütük, granül, filmaflin. levha, boru, prinç çubuk, lama, her türlü tel ve benzerlerinin teslimi bu kapsamda tevkifata tabidir,) (Katma De¤er Vergisi Kanununun 17/1 maddesinde say›lan kurum ve kurulufllar (tar›msal amaçl› kooperatifler hariç), sermayelerinin sermayelerinin %51 veya daha fazlas› kamuya ait iflletmeler ve özellefltirme kapsam›ndaki kurulufllar ile bu ürünlerin ilk üretici veya ithalatç›lar›n›n bu kapsamdaki teslimlerinde tevkifat uygulanmayacakt›r).

420

Tevkifat Oran›

‹flgücü hizmetine ait katma de¤er vergisinin % 90'›n

‹fllem bedeli üzerinden Hesaplanan KDV'nin %90'›

Tevkifat Yapacak Olanlar

Düzenlemelerin Yap›ld›¤› KDV Genel Tebli¤leri

‹flgücü Hizmetini Alanlar ile Katma De¤er Vergisi Mükellefi Olmasalar Bile afla¤›da say›lan kurulufllar, (Ancak, bu kurum ve kurulufllardan al›nan iflgücü hizmetleri tevkifata tabi tutulmayacakt›r.) Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler ve bunlar›n teflkil ettikleri birlikler, Döner sermayeli kurulufllar, Kanunla kurulan kamu kurum ve kurulufllan Kamu kurumu niteli¤indeki meslek kurulufllar, Üniversiteler (vak›f üniversiteleri hariç), 96,97 Kanunla kurulan veya tüzel kiflili¤i haiz emekli ve yard›m sand›klar, Bankalar ve özel finans kurumlar, Kamu iktisadi teflebbüsler (Kamu ‹ktisadi Kurulufllar›, ‹ktisadi Devlet Teflekkülleri), Özellefltirme kapsam›ndaki kurulufllar Organize sanayi bölgeleri ile menkul k›ymetler, vadeli ifllemler borsalan dahil bütün borsalar, Hisse senetleri ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›na kote edilmifl flirketler, Yandan fazla hissesi do¤rudan yukar›da say›lan kurum ve kurulufllara ait olan (tek bafl›na ya da birlikte) kurum, kurulufl ve iflletmeler, Al›m yapanlar, (Alüminyum profil ve alüminyum levha teslimlerinde KDV tevkifat›; • Bunlar› do¤rudan slab, billet, külçe gibi ham maddelerden imal edenler taraf›ndan yap›lacak ilk teslimleri ‹le bunlar› ithal edenler taraf›ndan yap›lacak ilk teslimlerinde, uygulanacak, profil ve 95,96,97, 104, 105 levhan›n‹lk üreticilerive ‹thalatç›lar›ndan sonraki safhalardakiteslimleri KDV tevkifat›na tabi tutulmayacakt›r.)

MAL‹

Pratik Bilgiler

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

XV- KDV Tevkifat Oranlar› Tevkifat Oran›

Hurda metalden elde edilen külçe teslimlerinden (12.07.2008 Tarihinden itibaren) Bak›r ve alafl›mlar›ndan, çinko ve alafl›mlar›ndan, alüminyum ve alas›mlanndan mamul anot, katot, her çeflit takoz (biyet), slab, platina, kütük, granül, filmaflin, levha, boru, prinç çubuk, lama, her türlü tel ve benzerlerinin tesliminde. (Katma De¤er Vergisi Kanununun 17/1 inci maddesinde say›lan kurum ve kurulufllar›n (tanmsal amaçl› kooperatifler hariç), sermayelerinin % 51 veya daha fazlas› kamuya ait iflletmelerin ve özellefltirme kapsam›ndaki kurulufllar ile bu ürünlerin ilk üretici (cevherden üretim yapanlar) veya ithalatç›lar›n›n bu kapsamdaki teslimlerinde tevkifat uygulanmayacakt›r.) Çinko ve Alimunyum ‹çin Bafllang›ç, 04.05.2007)

Hesaplanan KDV Al›m yapanlar %90'›

Fason Olarak Yapt›r›lan Tekstil ve Konfeksiyon ‹fllerinde Kütlü ve elyaf pamuk, Jinter pamuk, pamuk lifi döküntüleri, natürel veya top.s haldeki tiftik, yün ve yapa¤› ile Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 41.01 pozisyonundaki s›¤›r ve atlar›n, 41.02 pozisyonundaki koyun ve kuzular›n (astragan veya karakul, persaniye, breitschwanz ve benzerleri, Hint, Çin, Mo¤olistan ve Tibet kuzular› hariç), 41.03 pozisyonundaki keçi ve o¤laklar›n (Yemen, Mo¤olistan ve Tibet keçi ve o¤laklar› hariç) ham post ve derilerinin teslimi

‹fllem bedeli üzerinden Hesaplanan KDV'nin Al›m yapanlar %90'›

‹fllem Bedeli Üzerinden Hesaplanan Tüm KDV Mükellefleri KDV'nin 4/5’i Hesaplanan Fason ifller yapt›ran kdv mükellefleri KDV 'nin 1/2 si

Düzenlemelerin Yap›ld›¤› KDV Genel Tebli¤leri 110

96,104

104 51,53,58,107

Al›fl yapanlar (Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler ve Hesaplanan bunlar›n teflkil ettikleri birlikler, KDV 'nin 1/2 si Döner sermayeli kurulufllar. Kanunla kurulan kamu kurum ve kurulufllar›, 107, 108 * 27.02.2008 Kamu kurumu niteli¤indeki meslek kurul uslan. tarihinden itibaren Hisse senetleri ‹stanbul Menkul K›ymetler KDV'nin %90'› Borsas›na kote edilmifl flirke›ler, Yandan fazla hissesi do¤rudan yukar›da say›lan kurum ve kurulufllara ait olan (tek bafl›na ya da birlikte) kurum, kurulufl ve iflletmeler, ve VUK 232. maddesinde belirlenen fatura düzenleme s›n›r› alt›ndaki (atarlar HAR‹Ç)

Pratik Bilgiler

Özel Güvenlik Sitemleri (01.05.2007 Tarihinden ‹tibaren)

Tevkifat Yapacak Olanlar

vergi

Tevkifata Tabi Mal veya Hizmet

421

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler XV- KDV Tevkifat Oranlar› Tevkifata Tabi Mal veya Hizmet

Tevkifat Oran›

Pratik Bilgiler

vergi

Hesaplanan KDV'nin 1/2'si Büyük ve Küçükbafl hayvanlar›n etlerinin (27.02.2008 (Sakatat ve ba¤›rsak dahil) tarihinden tibaren)

422

Tevkifat Yapacak Olanlar Al›fl yapanlar (Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler ve bunlar›n teflkil ettikleri birlikler, Döner sermayeli kurulufllar. Kanunla kurulan kamu kurum ve kurulufllar›, Kamu kurumu niteli¤indeki meslek kurulufltan. Hisse senetleri ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›na kote edilmifl flirketler, Yar›dan fazla hissesi do¤rudan yukar›da say›lan kurum ve kurulufllara ait olan (tek bafl›na ya da birlikte) kurum, kurulufl ve iflletmeler, ve VUK 232. maddesinde belirlenen fatura düzenleme S‹DU‹ alt›ndaki (atarlar HAR‹Ç)

Düzenlemelerin Yap›ld›¤› KDV Genel Tebli¤leri

108 110

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler XVI - Dava Açma Süreleri DAVA AÇILACAK MAHKEME

DAVA AÇMA SÜRES‹

VERG‹/CEZA ‹HBARNAMES‹NE

VERG‹ MAHKEMES‹

TEBL‹⁄DEN ‹T‹BAREN 30 GÜN ‹Ç‹NDE

‹T‹RAZ‹ KAYITLA VER‹LEN BEYANNAMEYE A‹T TAHAKKUK F‹fi‹NE

VERG‹ MAHKEMES‹NE

TAHAKKUK TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN 30 GÜN ‹Ç‹NDE

ÖDEME EMR‹NE

VERG‹ MAHKEMES‹NE

TEBL‹⁄DEN ‹T‹BAREN 7 GÜN ‹Ç‹NDE

HAC‹Z VARAKASINA

VERG‹ MAHKEMES‹NE

HAC‹Z TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN

‹HT‹YAT‹ TAHAKKUKA

VERG‹ MAHKEMES‹NE

‹HT‹YAT‹ HACZE

VERG‹ MAHKEMES‹NE

‹HT‹YAT‹ TAHAKKUKUN B‹LD‹R‹M TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN 7 GÜN ‹Ç‹NDE HAC‹Z TAR‹H‹NDEN ‹T‹BAREN 7 GÜN ‹Ç‹NDE

TEMY‹Z DAVASI AÇMA

DANIfiTAY’A

DAYANA⁄I VERG‹ USUL KANUNU 2577 SAYILI KANUN ‹fiLEM YÖNERGES‹ 2577 SAYILI KANUN ‹fiLEM YÖNERGES‹ 6183 SAYILI KANUN 2577 SAYILI KANUN ‹fiLEM YÖNERGES‹ 6183 SAYILI KANUN 7 GÜN ‹Ç‹NDE 2577 SAYILI KANUN ‹fiLEM YÖNERGES‹ 6183 SAYILI KANUN 2577 SAYILI KANUN ‹fiLEM YÖNERGES‹ 6183 SAYILI KANUN 2577 SAYILI KANUN ‹fiLEM YÖNERGES‹

vergi

DAVA KONUSU

Pratik Bilgiler

KARARIN TEBL‹⁄‹NDEN ‹T‹BAREN 30 GÜN

423

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

vergi

XVII- Vergi Türleri VERG‹ KODU 0001 0002 0003 0004 0005 0006 0007 0010 0011 0012 0014 0015 0017 0021 0022 0027 0032 0033 0040 0046 0048 0049 0050 0051 0053 0056 0057 0060 0061 0062 0071 0073 0074 0091 0092 0093 0094 1013 1018 1020 1030 1042 1043

424

VERG‹ ADI YILLIK GEL‹R VERG‹S‹ ZIRA‹ KAZANÇ GEL‹R VERG‹S‹ GEL‹R VERG‹S‹ S. (MUHTASAR) GEL‹R GÖTÜRÜ T‹CAR‹ KAZANÇ GEL‹R GÖTÜRÜ SERBEST MESLEK KAZANCI GEL‹R GÖTÜRÜ ÜCRET DA⁄ITILMAYAN KAR STOPAJI KURUMLAR VERG‹S‹ KURUMLAR VERG‹S‹ STOPAJI (KVKM24) GEL‹R VERG‹S‹ (GMSI) BASIT USULDE T‹CAR‹ KAZANC GERÇEK USULDE KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ GÖTÜRÜ USULDE KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ BANKA MUAMELELER‹ VERG‹S‹ S‹GORTA MUAMELELER‹ VERG‹S‹ GEL‹R VERG‹S‹ GEÇ‹C‹ VERG‹ GEL‹R GEÇ‹C‹ VERG‹ KURUM GEÇ‹C‹ VERG‹ DAMGA VERG‹S‹ (BEYANNAMEL‹ DAMGA VERG‹S‹ MÜKELLEF‹) AKARYAKIT TÜKET‹M VERG‹S‹ GEL‹R V. M.TAL‹H OYUNLARI ASGAR‹ VERG‹ HER TÜRLÜ ‹SP‹RTOLAR VE FÜZEL YA⁄INDAN ALINAN EK VERG‹ KURUMLAR V. M.TAL‹H OYUNLARI ASGAR‹ VERG‹ D‹⁄ER ÜCRETLER KURUMLAR VERG‹S‹ KURUM GEÇ‹C‹ VERG‹ OYUN KA⁄ITLARINDAN ALINAN EK VERG‹ RÖNTGEN F‹LMLER‹NDEN ALINAN EK VERG‹ MÜLGA MADEN FONU KAYNAK KULLANIMI DESTEKLEME FONU KES‹NT‹S‹ MÜLGA KOOPERAT‹FÇ‹L‹K TANITMA VE E⁄‹T‹M FONU PETROL VE DO⁄ALGAZ ÜRÜNLER‹NE ‹L‹fiK‹N ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ KOLALI GAZOZ, ALKOLLÜ ‹ÇEÇEKLER VE TÜTÜN MAMÜLLER‹NE ‹L‹fiK‹N ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ DAYANIKLI TÜKET‹M VE D‹⁄ER MALLARA ‹L‹fiK‹N ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ TÜTÜN MAMÜLLER‹NE ‹L‹fiK‹N EK VERG‹ HER TÜRLÜ ALKOLLÜ ‹ÇK‹LERE ‹L‹fiK‹N EK VERG‹ SA‹R fiARAP VE B‹RALARA ‹L‹fiK‹N EK VERG‹ HER TÜRLÜ ALKOLSÜZ ‹ÇECEKLERDEN ALINAN EK VERG‹ E⁄‹T‹M,GENÇL‹K,SPOR VE SA⁄LIK H‹ZMETLER‹ VERG‹S‹ MAHSUPLARDAN KES‹LEN DAMGA VERG‹S‹ FON PAYI P‹fiMANLIK ZAMMI E.KATKI PAYI ÖZEL ‹fiLEM VERG‹S‹

MAL‹

Pratik Bilgiler

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

VERG‹ ADI DAMGA VERG‹S‹ 5035 SAYILI KANUNA GÖRE DAMGA VERG‹S‹ VERG‹ BARIfiI TEFE TUTARI VERG‹ BARIfiI GEÇ ÖDEME ZAMMI VERG‹ YARGI HARÇLARI GEC‹KME FA‹Z‹ GEC‹KME ZAMMI ERKEN ÖDEME ‹ND‹R‹M‹ ALINAN D‹⁄ER FA‹ZLER SAVUNMA SANAY‹ DESTEKLEME FONU KONUT FONU KAYNAK KULLANIMI DESTEKLEME PR‹M‹ CEZA‹ FA‹Z‹ CEZA‹ FA‹Z(KAYNAK KULLANIMI DESTEKLEME FONU KES‹NT‹LER‹) USULSÜZLÜK CEZASI ÖZEL USULSÜZLÜK CEZASI KUSUR CEZASI A⁄IR KUSUR CEZASI KAÇAKÇILIK CEZASI VERG‹ Z‹YAI CEZASI VUK 112/4 MADDES‹ GERE⁄‹NCE ÖDENEN FA‹Z EK GEL‹R VERG‹S‹ EK ÜCRET GEL‹R VERG‹S‹ EK GÖTÜRÜ T‹CAR‹ KAZANÇ VERG‹S‹ EK GÖTÜRÜ SERBEST MESLEK KAZANCI VERG‹S‹ FA‹Z VERG‹S‹ EK EMLAK VERG‹S‹ GEL‹R DAH‹L‹ TEVK‹FAT EK KURUMLAR VERG‹S‹ KURUMLAR VERG‹S‹ ARGE HARCAMALARI KURUM DAH‹L‹ TEVK‹FAT MÜNFER‹T GEL‹R EKONOM‹K DENGE V. ÜCRETLERDEN ALINACAK E.D.V. 4705 SAYILI KANUNA GÖRE TAHS‹L ED‹LEN ÖZEL ‹fiLEM VERG‹S‹ MOTORLU TAfiITLAR EK VERG‹S‹ 4837 S.K EK MOTORLU TAfiITLAR VERG‹S‹ 4962 S. TAfiIT VERG‹S‹ MÜLGA TRAF‹K H‹ZMETLER‹N‹ GEL‹fiT‹RME FONU REKLAM GEL‹RLER‹ GEL‹R VE KURUM EKONOM‹K DENGE VERG‹S‹ 5035 RTÜK E⁄‹T‹ME KATKI PAYI GÖTÜRÜ EKONOM‹K DENGE VERG‹S‹ GEL‹R VE KURUM STOPAJ EKONOM‹K DENGE VERG‹S‹ AKARYAKIT F‹YAT ‹ST‹KRAR PAYI TEK BAfiINA ALINAB‹LEN DAMGA VERG‹S‹ fiANS OYUNLARI VERG‹S‹

Pratik Bilgiler

VERG‹ KODU 1047 1048 1050 1051 1067 1084 1086 1087 1089 1095 1096 3024 3061 3073 3074 3076 3077 3078 3080 3099 4001 4003 4004 4005 4006 4007 4008 4010 4011 4012 4014 4016 4021 4034 4035 4036 4040 4041 4042 4043 4044 4046 4047 4048

vergi

XVII- Vergi Türleri

425

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

vergi

XVII- Vergi Türleri VERG‹ KODU 4049 4050 4060 4061 4063 4072 4073 4074 4077 4078 4079 4080 4081 4101 4103 4107 4110 4112 4114 4115 4121 4122 4123 4124 4125 4126 4127 4128 4130 9000 9001 9002 9003 9004 9005 9006 9007 9008 9009 9010 9011 9012 9013

426

VERG‹ ADI 5035 SAYILI KANUNA GÖRE F‹NANSAL FAAL‹YET HARCI TEKEL SAF‹ HASILAT TEC‹LL‹ ALACAKLARDAN TAHS‹LAT ‹THALATTA KAYNAK KULLANIMI DESTEKLEME FONU KES‹NT‹S‹ NOTER HARÇLARI MOTORLU TAfiIT ARAÇLARINA ‹L‹fiK‹N ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ (TESC‹LE TAB‹ OLMAYANLAR) ERTELENEN GEL‹R STOPAJ (4325 4.MADDE/4369 GEÇ‹C‹ 5.MADDE) ERTELENEN GEL‹R STOPAJ (4747 SAYILI KANUNUNUN 2.MADDES‹) MÜNFER‹T KURUM E. D. V. NET AKT‹F VERG‹S‹ KIYMETL‹ MADEN VE ZIYNET EfiYASINDAN ALINAN VERG‹ ÖZEL ‹LET‹fi‹M VERG‹S‹ 5035 SAYILI KANUNA GÖRE ÖZEL ‹LET‹fi‹M VERG‹S‹ VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI YILLIK GEL‹R VERG‹S‹ VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI GEL‹R VERG‹S‹ S. (MUHTASAR) VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI DA⁄ITILMAYAN KAR STOPAJI VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI KURUMLAR VERG‹S‹ VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI GEL‹R VERG‹S‹ (GMS‹) VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI BASIT USULDE T‹CAR‹ KAZANC VERG‹ BARIfiI MATRAH ARTIRIMI GERÇEK USULDE KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ VERG‹ BARIfiI KES‹NLEfiEN KAMU ALACAKLARI 2. MADDE 1/AB VERG‹ BARIfiI KES‹NLEfiEN KAMU ALACAKLARI 2. MADDE 1/C VERG‹ BARIfiI KES‹NLEfiEN KAMU ALACAKLARI 2. MADDE/6 MTV VERG‹ BARIfiI KES‹NLEfiMEYEN KAMU ALACAKLARI 3. MADDE VERG‹ BARIfiI ‹NCELEME VE TARH‹YAT 5.MADDE VERG‹ BARIfiI P‹fiMANLIK 6.MADDE 1/AB VERG‹ BARIfiI P‹fiMANLIK 6.MADDE 1/D‹⁄ER HÜKÜMLER VERG‹ BARIfiI ECR‹M‹S‹L 15.MADDE VERG‹ BARIfiI KIYMETL‹ MADEN VE Z‹YNET EfiYASI BEYANI ‹DAR‹ PARA CEZASI (4703 SK) EMANETEN YAPILAN TAHS‹LAT NÜFUS PARA CEZASI SEÇ‹M PARA CEZASI ASKERL‹K PARA CEZASI MAHKEME PARA CEZASI 1475 SAYILI ‹Ç KANUNUNA BA_LI PARA CEZASI 3516 SAYILI KANUNA GÖRE ÖLÇÜ AYAR PARA CEZASI TRAF‹K ZABITASI TESP‹T‹NE DAYALI ÖZEL USULSÜZLÜK CEZASI TUR‹ZM PARA CEZASI TÜKET‹C‹Y‹ KORUMA KANUNUNA GÖRE KES‹LEN PARA CEZASI ÇEVRE K‹RL‹L‹⁄‹ PARA CEZASI ESNAF S.HARÇ GÜMRÜK VERG‹S‹

MAL‹

Pratik Bilgiler

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

VERG‹ ADI Yurt D›fl› Ç›k›fl Harc› KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ TEVK‹FATI B‹L‹RK‹fi‹ ÜCRET‹ TÜRK ULUSLARARASI GEM‹ S‹C‹L KAYIT HARCI PASAPORT VE KONSOLOSLUK HARÇLARI TRAF‹K HARÇLARI YARGI HARÇLARI ‹THAL VE ‹MAL RUHSAT VE TEMD‹T ÜCRET‹ GEM‹ VE L‹MAN HARÇLARI D‹⁄ER HARÇLAR DE⁄ERL‹ KA⁄ITLAR GEL‹RLER‹ TAV‹ZLERDEN GER‹ ALINANLAR ‹KRAZLARDAN GER‹ ALINANLAR YEM ANAL‹Z ÜCRET‹ fiEKER F‹YAT FARKI AKARYAKIT F‹YAT FARKI BAfiKA VERG‹ DA‹RES‹ MÜKELLEF‹ MOTORLU TAfiIT ARAÇLARINA ‹L‹fiK‹N ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ (TESC‹LE TAB‹ OLANLAR) GÜBRE DENEY VE ANAL‹Z ÜCRET‹ 4961 S.K. GEÇ‹C‹ 1. MAD. GÖRE PARA CEZASI D‹⁄ER PARA CEZALARI Z‹MMETLERE GEÇ‹R‹LEN PARA VE DE⁄ERLERDEN BORÇLULAR FAZLA VE YERS‹Z YAPILAN ÖDEMELERDEN BORÇLULAR SOSYAL DAYANIfiMA VE YARDIMLAfiMAYI TEfiV‹K FONU ‹ST‹HSAL VERG‹S‹ TRAF‹K CEZALARI HESAPLANAN GEC‹KME ZAMMI TAK‹P G‹DERLER‹ KARfiILI⁄I ALINAN ÇIRAKLIK FONU 2000/2 SAYILI BKK GERE⁄‹NCE YATIRIMLARI TEfiV‹K FONUNA AKTIRILACAK TUTARLAR ÇEfi‹TL‹ GEL‹RLER PETROLDEN DEVLET H‹SSES‹ YÜKSEK Ö⁄REN‹M HARÇ KRED‹S‹ RESM‹ ARABULUCULUK ÜCRET‹ EM.SAN. 17 MAD. GEL‹RLER‹N THK ED‹LMEMES‹ CEZASI 4961 S.K. GEÇ‹C‹ 2. MAD. 1.FIKRAYA GÖRE TAHS‹LAT 4369/15 SUÇA ‹fiT‹RAK EDEN K‹fi‹LER HAKSIZ ALINAN VERG‹ ‹ADES‹ HAKSIZ ALINAN VERG‹ ‹ADES‹ CEZASI KALDIRILAN VERG‹ ARTIKLARI fiEKER KANUNU ‹DAR‹ PARA CEZASI GEÇ‹fi ÜCRET‹ VE ‹DAR‹ PARA CEZASI KADASTRO HARÇLARI AD‹ ORTAKLIK MÜKELLEF‹YETS‹Z MÜKELLEF KAYDI ‹Ç‹N VERG‹ KODU

Pratik Bilgiler

VERG‹ KODU 9014 9015 9016 9017 9064 9065 9066 9067 9068 9069 9070 9071 9072 9073 9074 9075 9076 9077 9078 9079 9080 9081 9082 9083 9084 9085 9086 9087 9088 9089 9090 9091 9092 9093 9094 9095 9096 9097 9098 9099 9101 9102 9162 9901

vergi

XVII- Vergi Türleri

427

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

5510 SAYILI KANUN ÇERÇEVES‹NDE S‹GORTALILARIN PR‹M ÖDEME GÜN SAYILARI ‹LE EKS‹K GÜN VE ‹fiTEN ÇIKIfi NEDENLER‹N‹N SOSYAL GÜVENL‹K KURUMUNA B‹LD‹R‹LMES‹ l Yunus YELMEN * I-Girifl Sosyal güvenlik mevzuat› uygulamas›nda sigortal›lar›n ay içerisinde ifle

bafllamas› veya iflten ç›kmas› ile ay içerisinde çeflitli nedenlerle çal›flmamas› durumunda Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gereken sigortal›lara ait

prim gün say›lar›n›n nas›l belirlenece¤i ve bu aylarda çeflitli nedenlerle Kuruma eksik çal›flma gün say›s› beyan edilmesi gerekti¤inde, sigortal› prim gün say›lar›n›n nas›l hesaplanmas› gerekti¤i konusunda çeflitli ihtilaflar bulunmaktad›r.

Bu tereddütler ve ihtilafl› konular›n giderilmesi, iflverenlerin karfl›lafla-

caklar› hukuki ve idari birtak›m yapt›r›mlarla karfl› karfl›ya kalmamalar› aç›-

s›ndan önem arz etmektedir. Bu yaz›m›zda konunun, 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu çerçevesinde ele al›narak, iflverenlerin ve uygulay›c›lar›n bilmesi gereken hususlara aç›kl›k getirilmeye çal›fl›lacakt›r.

* Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettifli Çal›flma Ekonomisi Bilim Uzman›

263

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

II-Ay ‹çinde Tam Gün veya Eksik Gün Çal›flan Sigortal›lar›n Prim

Ödeme Gün Say›lar›n›n Sosyal Güvenlik Kurumuna Bildirilmesi

1-Ay ‹çindeki Çal›flmalar› Tam Olan Sigortal›lar›n Prim Ödeme

Gün Say›lar›n›n Hesaplanmas›

Ay içindeki çal›flmalar› tam olan sigortal›lar›n prim ödeme gün say›lar›,

ay kaç gün oldu¤una bak›lmaks›z›n (ay›n 28, 29, 30 veya 31 gün çekti¤i üzerinde durulmaks›z›n) 30 gün olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilecektir.

Örnek - (A) sigortal›s›n›n özel sektöre ait bir iflyerinde, 2008/Aral›k ay›-

n›n tamam› için ücret almaya hak kazanm›fl oldu¤u varsay›ld›¤›nda,

2008/Aral›k ay›ndaki prim ödeme gün say›s›, Aral›k ay›n›n 31 gün çekti¤i üzerinde durulmaks›z›n 30 olarak, 2009/fiubat ay›n›n tamam› için ücret alma-

ya hak kazanm›fl oldu¤u varsay›ld›¤›nda ise, 2009/fiubat ay›ndaki prim öde-

me gün say›s›, fiubat ay›n›n 28 gün oldu¤u üzerinde durulmaks›z›n yine 30 olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilecektir.

2-Ay ‹çinde ‹fle Bafllayan Sigortal›lar›n Prim Ödeme Gün Say›lar›n›n

Hesaplanmas›

Ay›n ilk gününde ifle giren ve o ayda tam çal›flan sigortal›lar hariç, ay

içinde ifle giren sigortal›lar›n prim ödeme gün say›lar›, ifle girifl tarihleri ve ay›n kaç gün oldu¤una bak›larak parmak hesab› yap›lmak suretiyle hesaplanacakt›r.

Ay›n ilk gününde ifle bafllam›fl ve ay›n tamam› için ücret almaya hak ka-

zanm›fl olan sigortal›lar›n, ilgili aydaki prim ödeme gün say›lar› ise yine 30 gün say›s› göz önüne al›narak Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilecektir.

Örnek - (A) sigortal›s›n›n özel sektöre ait bir iflyerinde 17/2/2009 tari-

hinde ifle bafllad›¤› ve ifle bafllad›¤› tarihten itibaren ay›n kalan günlerinin ta-

264

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

mam› için ücret almaya hak kazanm›fl oldu¤u varsay›ld›¤›nda, söz konusu si-

gortal›n›n 2009/fiubat ay›ndaki prim ödeme gün say›s› 12 gün olarak, ifle bafllama tarihi ise 17/2/2009 olarak sisteme girilecektir.

3-Ay ‹çinde ‹flten Ayr›lan Sigortal›lar›n Prim Ödeme Gün Say›lar›n›n

Hesaplanmas›

Ay›n son gününde çal›flt›ktan sonra iflten ayr›lan sigortal›lar hariç olmak

üzere, ay içinde iflten ayr›lan sigortal›lar›n prim ödeme gün say›lar›, iflten ç›k›fl tarihleri ve ay kaç gün oldu¤una bak›larak parmak hesab› yap›lmak suretiyle hesaplanacakt›r.

Ay›n son gününde çal›flt›ktan sonra iflten ayr›lm›fl ve ay›n tamam› için

ücret almaya hak kazanm›fl olan sigortal›lar›n ilgili aydaki prim ödeme gün say›lar› ise yine 30 gün say›s› göz önüne al›narak Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilecektir.

Örnek - (K) sigortal›s›n›n özel sektöre ait bir iflyerinde, 19/2/2009 tari-

hinde çal›flt›ktan sonra iflten ayr›ld›¤› ve iflten ayr›ld›¤› tarihe kadar olan sürelerin tamam› için ücret almaya hak kazanm›fl oldu¤u varsay›ld›¤›nda, söz ko-

nusu sigortal›n›n 2009/fiubat ay›ndaki prim ödeme gün say›s› 19 olacak ve iflten ç›k›fl tarihi olarak 19/2/2009 tarihi sisteme girilecektir.

4-‹fle Bafllad›¤› Ay ‹çinde ‹flten Ayr›lan Sigortal›lar›n Prim Ödeme

Gün Say›lar›n›n Hesaplanmas›

‹fle bafllad›¤› ay içinde iflten ayr›lan sigortal›lar›n ilgili ayki prim ödeme

gün say›lar› (ay›n ilk günü ifle bafllay›p son günü iflten ayr›lanlar hariç), sigor-

tal›n›n ifle girifl tarihi ve iflten ç›k›fl tarihleri dahil, kaç gün oldu¤una bak›larak parmak hesab› yap›lmak suretiyle hesaplanacakt›r.

Ay›n ilk günü ifle bafllay›p son günü iflten ayr›lan ve ay›n tamam› için üc-

ret almaya hak kazanm›fl olan sigortal›lar›n ilgili aydaki prim ödeme gün sa-

265

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

y›lar› ise yine 30 gün say›s› göz önüne al›narak Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilecektir.

Örnek - (B) sigortal›s›n›n özel sektöre ait bir iflyerinde 17/3/2009 tari-

hinde ifle bafllay›p 28/3/2009 tarihinde iflten ayr›ld›¤› ve ifle bafllay›p ayr›ld›¤› sürelerin tamam› için ücret almaya hak kazanm›fl oldu¤u varsay›ld›¤›nda, sözkonusu sigortal›n›n ifle bafllama tarihi 17/3/2009 olarak, iflten ayr›l›fl tarihi

28/3/2009 olarak, 2009/Mart ay›ndaki prim ödeme gün say›s› ise 12 olarak sisteme kaydedilecektir.

III-Ay ‹çinde Baz› Günlerde Çal›flmam›fl ve Çal›flmad›¤› Günler ‹çin

Ücret Almam›fl Sigortal›lar›n Prim Ödeme Gün Say›lar›n›n Hesaplanmas›

1-Ay ‹çinde ‹fle Girifli veya ‹flten Ç›k›fl› Bulunmayan Sigortal›lar

Aç›s›ndan

Ay içinde ifle girifli veya iflten ç›k›fl› bulunmayan, çeflitli nedenlerle (isti-

rahat, ücretsiz izin, disiplin cezas› gibi) ay›n baz› günlerinde çal›flmayan ve çal›flmad›¤› günler için de ücret almayan sigortal›lar›n ilgili aydaki prim öde-

me gün say›lar›, ilgili aydaki gün say›s›ndan, ücret almaya hak kazan›lmam›fl gün say›s› ç›kart›lmak suretiyle hesaplanacakt›r.

Örnek 1- Özel sektöre ait bir iflyerinde çal›flan (A) sigortal›s›n›n 2009/fiu-

bat ay›nda 10 gün ücretsiz izinli oldu¤u ve ay›n kalan günlerinin tamam› için üc-

ret almaya hak kazanm›fl oldu¤u varsay›ld›¤›nda, söz konusu ayda 28 gün bulunmas› ve sigortal›n›n 10 gün eksik çal›flm›fl olmas› nedeniyle, bahse konu sigortal›n›n 2009/fiubat ay›ndaki prim ödeme gün say›s› 18 olacakt›r.

2-Ay ‹çinde ‹fle Girifli veya ‹flten Ç›k›fl› Bulunan Sigortal›lar Aç›s›ndan Ay içinde ifle bafllayan veya iflten ayr›lan sigortal›lar›n, ayn› zamanda çe-

flitli nedenlerle (istirahat, ücretsiz izin, disiplin cezas› gibi) ay içinde hak ka-

266

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

zan›lm›fl hafta tatili d›fl›nda çal›flmad›¤› ve çal›flmad›¤› günler için de ücret almad›¤› günlerin bulunmas› durumunda, ilgili aydaki prim ödeme gün say›s›, ücret al›nan gün say›s› esas al›nmak suretiyle, baflka bir ifade ile ilgili aydaki gün say›s›ndan, ifle bafllad›¤› tarihten önceki gün say›s›, iflten ayr›ld›¤› tarih-

ten sonraki gün say›s› ve ücret al›nmayan gün say›s› ç›kart›lmak suretiyle hesaplanacakt›r.

Örnek - Özel sektöre ait bir iflyerinde, 08.03.2007 tarihinde ifle baflla-

m›fl olan sigortal›n›n, 2007/Mart ay›nda ifle bafllad›¤› tarihten sonra 3 gün is-

tirahatl› bulundu¤u ve hak kazan›lm›fl hafta tatili d›fl›nda söz konusu ay›n di-

¤er günlerinin tamam›nda çal›flm›fl oldu¤u varsay›ld›¤›nda, ilgili aydaki prim ödeme gün say›s› 31 - 7 - 3 = 21 olacakt›r.

Buna karfl›n, hak kazan›lmad›¤› halde kullan›lm›fl olan hafta tatili için

ücret ödenmesi halinde, bu sürelere iliflkin ücretler de prime esas kazanca da-

hil edilece¤inden, bu durumda bahse konu süreler prim ödeme gün say›s›na dahil edilecektir.

IV-‹flverenlerce, Sosyal Güvenlik Kurumundan Geçici ‹fl Göremezlik

Ödene¤i Alan Sigortal›lara, ‹stirahatl› Olduklar› Süreler ‹çin Ücret Ödenmesi Halinde Prim Ödeme Gün Say›s›n›n Hesaplanmas›

‹flverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumundan geçici ifl göremezlik ödene¤i

alan sigortal›lara, istirahatl› olduklar› süreler için ücret ödeme gibi bir zorunluluklar› bulunmad›¤›ndan, ay içinde istirahatl› olan sigortal›lar›n prim ödeme gün say›lar› ücret ald›¤› günler dikkate al›nmak suretiyle hesaplanmaktad›r.

Ancak, iflverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumundan geçici ifl göremezlik

ödene¤i alan sigortal›lara, Kurumca ödenen geçici ifl göremezlik ödene¤i ile normal günlük kazançlar› aras›ndaki fark ücretleri veya Kurumca ödenen ge-

çici ifl göremezlik ödene¤i dikkate al›nmaks›z›n ayr›ca normal günlük ücretleri de ödenebilmektedir.

Bu durumda, Sosyal Güvenlik Kurumundan geçici ifl göremezlik ödene-

267

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

¤i alan sigortal›lara istirahatl› bulunduklar› süreler için iflverenlerince yap›lan bu ödemeler, 5510 say›l› Kanunun 80 inci maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›nda de¤erlendirilerek prime tabi tutulacakt›r.

Dolay›s›yla prime tabi tutulan bu ödemelerin sigorta primine esas gün-

lük kazanç alt s›n›r›n›n alt›nda kalmas› halinde, 5510 say›l› Kanunun 82 inci

maddesi gere¤ince prime esas günlük kazanca tamamlanarak, ifl kazas› ve

meslek hastal›¤› sigortas› primi de dahil olmak üzere prime tabi tutulmas› ve bu primlerin iliflkin oldu¤u sürelerin ayl›k prim ve hizmet belgesinde prim ödeme gün say›s›na ilave edilmesi gerekmektedir.

Örnek - Özel sektöre ait bir iflyerinde çal›flmakta iken 17.03.2009 –

25.03.2009 tarihlerinde istirahatl› olmas› nedeniyle Sosyal Güvenlik Kuru-

mundan geçici ifl göremezlik ödene¤i alan bir sigortal› için, iflvereni taraf›ndan bu süreler için Kurumca ödenen geçici ifl göremezlik ödene¤i dikkate

al›nmaks›z›n tam ücretinin ödendi¤i varsay›ld›¤›nda, söz konusu sigortal›n›n 2007/Mart ay›ndaki prim ödeme gün say›s› 30 olacakt›r.

V-Hafta Tatili Ücretine Hak Kazan›p Kazan›lmamas›na Göre Prim

Ödeme Gün Say›s›n›n Hesaplanmas›

394 say›l› Hafta Tatili Kanunu’nda, hafta içindeki çal›flma süresi alt› gün

olarak belirlenmifl ve her alt› günlük çal›flma sonucu iflçinin yirmidört saatten az olmamak üzere dinlendirilece¤i,

4857 say›l› ‹fl Kanununda ise, genel bak›mdan haftal›k çal›flma süresinin

haftada en çok k›rkbefl saat saat oldu¤u, aksi kararlaflt›r›lmam›fl ise bu sürenin,

iflyerinde haftan›n çal›fl›lan günlerine eflit ölçüde bölünerek uygulanaca¤›, 4857 say›l› Kanun kapsam›na giren iflyerlerinde, iflçilere tatil gününden önce 63 üncü

maddeye göre belirlenen ifl günlerinde çal›flm›fl olmalar› koflulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) ve-

rilece¤i, çal›fl›lmayan hafta tatili günü için iflveren taraf›ndan bir ifl karfl›l›¤› olmaks›z›n o günün ücretinin tam olarak ödenece¤i, öngörülmüfltür.

268

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Buna göre, sigortal›lar›n ifle bafllad›¤› aydaki prim ödeme gün say›lar›-

n›n ve prime esas kazanç tutarlar›n›n hesaplanmas› s›ras›nda, 394 ve 4857 sa-

y›l› Kanunlarda öngörülen hafta tatili ücretine hak kazan›p kazanmad›¤› hususu da göz önüne al›nacak ve hak kazan›lan hafta tatili prim ödeme gün say›s›na dahil edilecektir.

Di¤er taraftan, hafta tatiline hak kazanmad›klar› halde hafta tatili yapan

sigortal›lara, kullanm›fl olduklar› hafta tatili için ücret ödenmesi zorunlu olma-

d›¤›ndan, bu sürelerin prim ödeme gün say›s›n›n hesaplanmas› s›ras›nda dikkate al›nmas› mümkün bulunmamaktad›r. Ancak, bu durumda 5510 say›l› Ka-

nunun 88 uncu maddesinin dördüncü f›kras›na istinaden, ay içindeki eksik çal›flmaya (hafta tatiline) iliflkin puantaj kayd›n›n yasal süresi içinde Sosyal Gü-

venlik Kurumuna verilmesi gerekmektedir. Buna karfl›n, hak kazan›lmad›¤› halde kullan›lm›fl olan hafta tatili için ücret ödenmesi halinde, bu sürelere ilifl-

kin ücretler de prime esas kazanca dahil edilece¤inden, bu durumda bahse konu süreler prim ödeme gün say›s›na dahil edilecektir.

Örnek - Özel nitelikteki iflyerinde 15/4/2009 tarihinde (Çarflamba günü)

ifle bafllayan bir sigortal›n›n 19/4/2009 tarihinde (Pazar günü) hafta tatiline hak kazanmamas›na ra¤men hafta tatili kulland›¤› ve iflveren taraf›ndan bu gün için ücret de ödenmedi¤i varsay›ld›¤›nda, söz konusu sigortal›n›n 2009/Nisan ay›ndaki prim ödeme gün say›s› 15 olacakt›r. Ancak hafta tatiline hak ka-

zan›lmamas› nedeniyle, çal›fl›lmayan ve iflveren taraf›ndan da ücret ödenme-

yen 1 güne iliflkin puantaj kayd›n›n ayl›k prim ve hizmet belgesinin verilme-

si gereken süre içinde Sosyal Sigorta ‹fllemleri Yönetmeli¤inde yer alan 10 nolu belge ekinde Kuruma verilmesi gerekmektedir

VI-Eksik Gün Nedenlerinin ve ‹flten Ç›k›fl Nedenlerinin Bildirilmesi 1-Eksik Gün Nedenlerinin Bildirilmesi Ay içinde baz› ifl günlerinde çal›flt›r›lmayan ve çal›flt›r›lmad›¤› günler

269

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

için ücret de ödenmeyen sigortal›lar›n eksik çal›flma nedenlerinin ayl›k prim ve hizmet belgesine kaydedilmesi gerekmektedir. Ayl›k prim ve hizmet belgesinin arka sayfas›nda aç›klanm›fl olup, 01-

‹stirahat

02- Ücretsiz/ayl›ks›z izin

05-

Tutukluluk

06- K›smi istihdam

Lokavt

10- Genel hayat› etkileyen olaylar

Görevden uzaklaflt›rma

14- Di¤er

0307091113-

Disiplin cezas› Puantaj kay›tlar› Do¤al afet

04- Gözalt›na al›nma 08- Grev

12- Birden fazla

eksik gün nedenleri olarak say›lm›flt›r. Dolay›s›yla, ay içinde baz› ifl günlerinde çal›flt›r›lmayan ve çal›flt›r›lmad›¤› günler için de ücret ödenmedi¤i beyan edilen sigortal›lara iliflkin olarak, ayl›k prim ve hizmet belgesinde kay›tl› eksik gün nedeni hanesine, yukar›da belirtilen nedenlerden sigortal›n›n durumunu aç›klayan kod numaras› ayl›k prim ve hizmet belgesine kaydedilecektir. Di¤er taraftan, kamu iflyerleri ve toplu ifl sözleflmesi imzalan iflyerleri hariç olmak üzere, ay içinde baz› ifl günlerinde çal›flt›r›lmad›¤› ve ücret ödenmedi¤i beyan edilen sigortal›lar›n eksik çal›flt›klar›n› ispatlayan belgelerin ayl›k prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde iflyerinin ba¤l› bulundu¤u Sosyal Güvenlik ‹l/Merkez Müdürlü¤üne elden verilmesi veya ayn› süre içinde posta ile gönderilmesi gerekmektedir. Kamu iflyerleri ile toplu ifl sözleflmesi imzalan iflyerleri ise, sigortal›lar›n eksik çal›flma nedenlerini ayl›k prim ve hizmet belgelerinde beyan etmeleri yeterli olup, bu durumu kan›tlay›c› belge ibraz etme zorunluluklar› bulunmamaktad›r. Sigortal›lar›n otuz günden az çal›flt›¤›n› gösteren bilgi ve belgelerin Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurumca geçerli say›lmamas› halinde, otuz günden az bildirilen sürelere ait primler Kurumca re’sen tahakkuk ettirilerek tahsil edilecektir. 270

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Kanunun bu hükmüne istinaden, eksik gün nedenlerine iliflkin bilgi ve belgelerin Kuruma verilmemesi veya verilmesine ra¤men Kurumca geçerli say›lmamas› halinde, iflveren/arac›lardan eksik bildirilen günlere iliflkin ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin bir ayl›k süre içinde verilmesi, 7201 say›l› Kanuna göre tebli¤ edilecek yaz› ile istenilecek, ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin söz konusu yaz›n›n tebli¤inden itibaren bir ayl›k süre içinde verilmemesi halinde, bahse konu prim belgeleri ilgili Ünitece re’sen düzenlenerek, tahakkuk eden primler yine 7201 say›l› Kanuna göre tebli¤ edilecek yaz› ile iflveren/arac›lara bildirilecektir. Dolay›s›yla, eksik gün nedenlerine iliflkin bilgi ve belgelerin Kuruma verilmemesi veya Kurumca geçerli say›lmamas› halinde, 7201 say›l› Kanuna göre tebli¤ edilecek yaz› ile iflveren/arac›lardan eksik gün nedenlerine iliflkin bilgi ve belge de¤il, sigortal›lar›n eksik bildirilen sürelerine iliflkin ek nitelikteki ayl›k pim ve hizmet belgelerinin verilmesi istenilecektir. Di¤er taraftan, eksik bildirilen günlere iliflkin ek nitelilikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin Kuruma verilmesine iliflkin yap›lan tebligat üzerine, iflveren/arac›larca, ek nitelikte ayl›k prim ve hizmet belgesi yerine, söz konusu belgede kay›tl› sigortal›lar›n eksik çal›flma nedenlerine iliflkin her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan belge ibraz edilmesi halinde (belgelerin noter tasdikli veya resmi nitelikte olmas› kayd›yla), söz konusu belgelere de itibar edilecektir. Eksik gün nedenlerine iliflkin bilgi ve belgeleri Kuruma vermeyen veya vermelerine ra¤men Kurumca geçerli say›lmayan iflveren/arac›lara gönderilecek olan tebligatlarda, ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin hangi sigortal›lar için düzenlenmesi gerekti¤i, prim ödeme gün say›s› ve prime esas kazanç tutar› da Kurum taraf›ndan belirtilecektir. ‹flveren/arac›lardan istenilecek olan ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgesindeki prime esas kazanç tutar›n›n ne kadar olaca¤›, sigortal›n›n ilgili ayda daha önce Kuruma bildirilmifl olan prime esas kazanç tutar›n›n prim ödeme gün say›s›na bölünmesi suretiyle bulunan günlük kazanç tutar›n›n eksik bildirilen gün say›s› ile çarp›lmas› suretiyle hesaplanacakt›r. 271

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Örnek (A) ‹flverenince 2008/May›s ay›na iliflkin olarak düzenlenen ay-

l›k prim ve hizmet belgesinde kay›tl› sigortal›lar›n prim ödeme gün say›s›n›n ve prime esas kazanç tutar›n›n, Sigortal›

A Sigortal›s› B Sigortal›s›

Gün SPEK 25

750,00

800,00

‹fle Girifl Tarihi ‹flten Ayr›l›fl Tarihi Eksik Gün Nedeni -------

-------

--------

‹stirahatl›

Ücretsiz izin

oldu¤u ve eksik gün nedenlerine iliflkin bilgi ve belgelerin Kuruma ve-

rilmedi¤i varsay›ld›¤›nda, iflverence düzenlenmesi gereken ek nitelikteki ay-

l›k prim ve hizmet belgesindeki prim ödeme gün say›s› (A) sigortal›s› için 5 gün, (B) sigortal›s› için 2 gün olacak, prime esas kazanç tutar› ise; A Sigortal›s› için

: 750,00 / 25 = 30,00

B Sigortal›s› için

: 800,00 / 28 = 28,57

: 30,00 x 5

= 150,00 YTL

: 28,57 x 2

= 57,14 YTL olacakt›r.

Eksik gün nedenlerine iliflkin bilgi ve belgelerin Kuruma verilmemesi

veya verilen bilgi ve belgelerin Kurumca geçerli say›lmamas› üzerine, iflve-

ren/arac›lardan istenilen ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin bir ayl›k süre içinde verilmeyerek söz konusu belgelerin ilgili Ünitece re’sen dü-

zenlenmesi halinde, belgede kay›tl› sigortal›lar›n prim ödeme gün say›s› ve prime esas kazanç tutar› da ayn› flekilde hesaplanacakt›r. 2- ‹flten Ç›k›fl Nedenlerinin Bildirilmesi: Sigortal›n›n ay içinde iflten ayr›lmas› halinde, iflten ç›k›fl tarihi sisteme

girildikten sonra, iflten ayr›lma nedeninin ayl›k prim ve hizmet belgesine kay-

dedilmesi gerekmektedir. ‹flten ayr›lma nedenleri ayl›k prim ve hizmet belgesinin arka sayfas›nda aç›klanm›fl olup,

272

MAL‹

01020304050607080910111213141516171819202122-

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Deneme süreli ifl sözleflmesinin iflverence feshi Deneme süreli ifl sözleflmesinin iflçi taraf›ndan feshi Belirsiz süreli ifl sözleflmesinin iflçi taraf›ndan feshi Belirsiz süreli ifl sözleflmesinin iflveren taraf›ndan feshi Belirli ifl süresinin sona ermesi. ‹fl sözleflmesinin hakl› nedenlerle iflçi taraf›ndan feshi ‹fl sözleflmesinin hakl› nedenlerle iflveren taraf›ndan feshi Emeklilik (yafll›l›k) veya toptan ödeme nedeniyle Malulen emeklilik nedeniyle Ölüm ‹fl Kazas› sonucu ölüm Askerlik Kad›n iflçinin evlenmesi Emeklilik için yafl d›fl›nda di¤er flartlar›n tamamlanmas› Toplu iflçi ç›karma Nakil Çal›flt›¤› iflyerinin kapanmas› ‹flin sona ermesi Mevsim bitimi Kampanya bitimi Statü de¤iflikli¤i Di¤er nedenler

‹flten ayr›lma nedenleri aras›nda say›lm›flt›r. VII-Sonuç: Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamalar› bak›m›ndan, fiubat aylar›nda ve

31 günden oluflan aylarda geçerli ve yasal nedene dayal› eksik gün bildirimi-

nin söz konusu olmas› durumunda ilgili sigortal›n›n prim ödeme gün say›s›

hesaplan›rken ay içindeki eksik günler 30 günden de¤il, ilgili ay›n kaç günden meydana geldi¤ine bak›larak hesaplama yap›lmas› gerekmektedir. Bu yaklafl›m gere¤ince herhangi bir geçerli nedene dayal› eksik gün bildirimi ile olu-

flan eksik günlerle ay içinde ifle girifl veya iflten ç›k›fl nedeniyle oluflan eksik

273

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

günler ayn› kapsamda kabul edilmektedir. Çünkü her iki durumda da normal-

de bir ay kaç günden meydana gelirse gelsin prim gün say›s› bildiriminde otuz gün olarak kabul edildi¤inden, eksik gün bildirimi nedeniyle ay bütünlü¤ü bozulmaktad›r. Bütünlü¤ü bozulan bir ayda prim gün say›s› art›k 30 gün üzerinden de¤il, ay›n kaç günden olufltu¤una bak›larak hesaplanmas› gerekmektedir.

Ay içinde baz› ifl günlerinde çal›flt›r›lmayan ve çal›flt›r›lmad›¤› günler

için ücret de ödenmeyen sigortal›lar›n eksik çal›flma nedenlerinin ayl›k prim ve hizmet belgesine kaydedilmesi gerekmektedir. Kanunun bu hükmüne isti-

naden, eksik gün nedenlerine iliflkin bilgi ve belgelerin Kuruma verilmemesi veya verilmesine ra¤men Kurumca geçerli say›lmamas› halinde, iflveren/arac›lardan eksik bildirilen günlere iliflkin ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet bel-

gelerinin bir ayl›k süre içinde verilmesi, 7201 say›l› Kanuna göre tebli¤ edile-

cek yaz› ile istenilecek, ek nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgelerinin söz konusu yaz›n›n tebli¤inden itibaren bir ayl›k süre içinde verilmemesi halinde,

bahse konu prim belgeleri ilgili Ünitece re’sen düzenlenerek, tahakkuk eden primler yine 7201 say›l› Kanuna göre tebli¤ edilecek yaz› ile iflveren/arac›lara bildirilecektir.

Yine bu ba¤lamda, sigortal›n›n ay içinde iflten ayr›lmas› halinde, iflten

ç›k›fl tarihi sisteme girildikten sonra, iflten ayr›lma nedeninin ayl›k prim ve hizmet belgesine kaydedilmesi gerekmektedir. KAYNAKÇA T.C. Yasalar(16.06.2006) 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤-

l›k Sigortas› Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26200 say›l›)

Sosyal Güvenlik Kurumu Baflkanl›¤› (28.08.2008) Sosyal Sigorta ‹fl-

lemleri Yönetmeli¤i. Ankara : Resmi Gazete (26981 say›l›)

5510 Say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanununun

Uygulanmas›na ‹liflkin E¤itim Notu (2008). Ankara : Prim Tahsilat Daire

Baflkanl›¤›

274

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

AYLIK PR‹M VE H‹ZMET BELGES‹N‹N KURUMA VER‹LMES‹NDE ÖZELL‹KL‹ DURUMLAR l Ekrem TAfiBAfiI* I.G‹R‹fi 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunun

86.maddesi uyar›nca iflverenler bir ay içinde 4 üncü ve 5 inci maddeye tâbi

çal›flt›rd›¤› sigortal›lar›n ve sosyal güvenlik destek primine tâbi sigortal›lar›n ad ve soyadlar›n›, T.C. kimlik numaralar›n›, 80 inci maddeye

göre hesaplanacak prime esas kazançlar›n›, prim ödeme gün say›lar› ile prim tutarlar›n› gösteren ve örne¤i Kurum taraf›ndan ç›kar›lacak yönetmelikle belirlenen as›l veya ek ayl›k prim ve hizmet belgesini, 4 üncü mad-

denin birinci f›kras›n›n (c) bendi kapsam›ndakiler için en geç Kurumca

belirlenecek günün sonuna kadar, di¤er sigortal›lar için ise ait oldu¤u ay› takip eden ayda Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar Kuruma ver-

mekle veya sigortal› çal›flt›rmad›¤› takdirde, bu hususu sigortal› çal›flt›rmaya son verdi¤i tarihten itibaren, onbefl gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdür.

Bu makalede afet durumunda ayl›k prim ve hizmet belgelerinin ver-

ilme süresi, prim belgelerinin mücbir sebeplerle gönderilememesi ve prim-

lerin süresi içinde ödenememesi, ayl›k prim ve hizmet belgelerinin yasal

süresi içinde verilmemesi durumunda uygulanacak idari para cezalar›, süresinde ödenmeyen primlere uygulanacak gecikme cezas› ve gecikme zamm›ndan bahsedilecektir. * * Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettifli

275

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

II- AFET DURUMUNDA AYLIK PR‹M VE H‹ZMET

BELGELER‹N‹N VER‹LME SÜRES‹

Yang›n, su bask›n›, yer kaymas› ve deprem gibi afete u¤rayan iflveren-

lerin, bu durumu kamu kurum ve kurulufllar›ndan alacaklar› yaz› ile bel-

geleyerek afetin meydana geldi¤i tarihten itibaren üç ay içinde iflyerinin ba¤l› bulundu¤u Sosyal Güvenlik ‹l/Merkez Müdürlü¤üne yaz›l› talepte

bulunmalar› halinde, bu kiflilerin prim ödeme aczine düfltüklerinin Kurumca

yap›lacak inceleme neticesinde tespit edilmesi kayd›yla, afetin meydana geldi¤i tarihte verilmesi gereken ayl›k prim ve hizmet belgeleri, afetin mey-

dana geldi¤i ay› takip eden üç ay içinde Kuruma verildi¤i takdirde yasal süresi içinde verilmifl kabul edilmektedir.

Örne¤in (A) Limited fiirketine ait iflyerinin 17/10/2008 tarihinde

yang›n

felaketine

u¤rad›¤›

varsay›ld›¤›nda,

17/1/2009

tarihinin

Cumartesine rastlamas› nedeniyle 19/1/2009 Pazartesi gününe kadar iflyerinin ba¤l› bulundu¤u Sosyal Güvenlik ‹l/Merkez Müdürlü¤üne yang›n

felaketinden etkilendi¤ine dair kamu kurum ve kurulufllar›ndan alaca¤›

belge ile müracaat etmesi üzerine, Kurumca yap›lacak inceleme sonucunda, sözkonusu iflverenin ödeme aczine düflmüfl oldu¤unun tespiti halinde, afetin

meydana geldi¤i tarihte Kuruma verilmesi gereken ayl›k prim ve hizmet

belgesi 2008/Eylül ay›na iliflkin belge olaca¤›ndan, 2008/Eylül ay›na iliflkin

ayl›k prim ve hizmet belgesi, 23/1/2009 tarihine kadar Kuruma verildi¤i

takdirde yasal süresi içinde verilmifl say›lacakt›r. Yang›n felaketinin 27/11/2008 tarihinde gerçekleflmifl oldu¤u varsay›ld›¤›nda ise, felakete

u¤ran›lan ayda verilmesi gereken ayl›k prim ve hizmet belgesinin verilme

süresi, yang›n felaketine u¤ran›lan tarihten önce (23/11/2008 tarihinde) sona ermifl oldu¤undan, 2008/Ekim ay›na iliflkin ayl›k prim ve hizmet belgesinin verilme süresi ertelenmeyecektir.

Kurum; genel hayat› etkiledi¤ine karar verilen afetler dolay›s›yla

276

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Kanunun 91 inci maddesinin üçüncü f›kras›n›n uygulamas› bak›m›ndan

prim ödeme sürelerini, vadelerinin bitim tarihinden itibaren uzatmaya yetk-

ilidir. Bu yetkiyi; bölge, il, ilçe, mahal ve afetten zarar görenler ile afetten zarar görme derecesi veya prim türleri itibar›yla farkl› süreler tespit etmek suretiyle de kullanabilir..

Prim borcunun ertelendi¤i sürede zamanafl›m› ifllemez ve ertelenen

k›sm›na gecikme cezas› ve gecikme zamm› uygulanmaz.

III- PR‹M BELGELER‹N‹N MÜCB‹R SEBEPLERLE

GÖNDER‹LEMEMES‹ VE PR‹MLER‹N SÜRES‹ ‹Ç‹NDE ÖDENEMEMES‹

Ayl›k prim ve hizmet belgesini e-Sigorta ortam›nda göndermekle

zorunlu tutulan iflveren/arac›/sigortal›y› geçici olarak devralanlar›n, Kurumun bilgi ifllem sistemlerinin afla¤›daki belirtilen nedenlerle hizmet

d›fl› kalmas› sonucu prim belgelerini öngörülen sürenin son gününde

Kuruma internet ortam›nda gönderememesi ve muhteviyat› primleri de yasal süresi içinde ödeyememesi halinde, sorunlar›n ortadan kalkt›¤› tarihi takip eden beflinci iflgününün sonuna kadar belge veya bilgiyi göndermeleri ve muhteviyat› primleri de ayn› sürede Kuruma ödemeleri halinde, bu

yükümlülüklerini Kanunda öngörülen sürede yerine getirmifl olduklar› kabul edilmektedir.

Hizmet Sunumu Genel Müdürlü¤ü yetkililerince imzalanacak bir

tutanak ile tevsik edilmesi kayd›yla;

a) Kurum bilgisayar sisteminde, e-Sigorta uygulamas›n›n çal›flmas›n›

engelleyecek flekilde;

1) Donan›msal ve yaz›l›msal ar›zalar,

2) Elektrik ve iletiflim alt yap›s›nda meydana gelen ar›zalar,

3) Yang›n, y›ld›r›m, infilak ve benzeri olaylar sonucu meydana gelen

ve ifllem yapmay› engelleyici durumlar,

277

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

4) Sel veya su bask›n›, f›rt›na, yer kaymas›, deprem gibi tabi afetler

ile grev, lokavt, sabotaj, terör sald›r›lar›,

b) Kurumun hizmet sat›n ald›¤› internet servis sa¤lay›c›lar›nda

meydana gelen ar›zalar,

c) (a) ve (b) d›fl›nda Kurumca belirlenecek benzeri durumlar,

ayl›k prim ve hizmet belgelerinin Kanunda öngörülen sürenin son

gününde Kurumca al›nmas›n› engelleyici sebep olarak kabul edilmektedir.

IV- AYLIK PR‹M VE H‹ZMET BELGELER‹N‹N YASAL

SÜRES‹

‹Ç‹NDE

VER‹LMEMES‹

UYGULANACAK ‹DAR‹ PARA CEZALARI

DURUMUNDA

5510 say›l› Kanunun 102 nci maddesinin birinci f›kras›n›n (c)

bendinde; “Kanunun 86 nc› maddesinin birinci f›kras› uyar›nca verilme-

si gereken belgeleri, Kurumca belirlenen flekilde ve usûlde vermeyenler ya da Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle

zorunlu tutuldu¤u halde an›lan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiil için;

1) Belgenin as›l olmas› halinde ayl›k asgarî ücretin iki kat›n›

geçmemek kayd›yla belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na, ayl›k asgarî ücretin beflte biri tutar›nda,

2) Belgenin ek olmas› halinde, ayl›k asgarî ücretin iki kat›n›

geçmemek kayd›yla her bir ek belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na, ayl›k asgarî ücretin sekizde biri tutar›nda,

3) Ek belgenin 86 nc› maddenin beflinci f›kras›na istinaden

Kurumca re'sen düzenlenmesi durumunda, ayl›k asgarî ücretin iki kat›n›

geçmemek kayd›yla her bir ek belgede kay›tl› sigortal› say›s› bafl›na, ayl›k asgarî ücretin yar›s› tutar›nda,

4) Belgenin mahkeme karar›, Kurumun denetim ve kontrol ile

278

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

görevlendirilmifl memurlar›nca yap›lan tespitler veya di¤er kamu

idarelerinin denetim elemanlar›nca kendi mevzuatlar› gere¤ince yapacaklar› soruflturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kurulufllar, kamu idareleri ile kanunla kurulan

kurum ve kurulufllardan al›nan bilgi ve belgelerden, hizmetleri veya kazançlar› Kuruma bildirilmedi¤i veya eksik bildirildi¤i anlafl›lan sigortal›larla ilgili olmas› halinde, belgenin as›l veya ek nitelikte olup

olmad›¤›, iflverence düzenlenip düzenlenmedi¤i dikkate al›nmaks›z›n, ayl›k asgarî ücretin iki kat› tutar›nda idarî para cezas› uygulan›r.” hükmü yer almaktad›r.

Buna göre, ayl›k prim ve hizmet belgelerinin belirlenen usul ve

sürelerde Kuruma gönderilmemesi halinde Kanunda belirtilen tutarlarda idari para cezas› uygulanacakt›r. V-

SÜRES‹NDE

ÖDENMEYEN

PR‹MLERE

UYGULANACAK GEC‹KME CEZASI VE GEC‹KME ZAMMI

5510 say›l› Kanunun 89 uncu maddesinin ikinci f›kras› gere¤ince

Kurumun prim ve di¤er alacaklar› süresi içinde ve tam olarak öden-

mezse, ödenmeyen k›sm› sürenin bitti¤i tarihten itibaren ilk üç ayl›k

sürede her bir ay için % 3 oran›nda gecikme cezas› uygulanarak art›r›l›r. Ayr›ca, her ay için bulunan tutarlara ödeme süresinin bitti¤i tarihten bafllamak üzere borç ödeninceye kadar her ay için ayr› ayr› Hazine

Müsteflarl›¤›nca aç›klanacak bir önceki aya ait Yeni Türk Liras› cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin ayl›k ortala-

ma faizi bileflik bazda uygulanarak gecikme zamm› hesaplan›r. Ancak, ödemenin yap›ld›¤› ay için gecikme zamm› günlük hesaplan›r.

Örne¤in (A) Limited flirketince 2008/Eylül ay›na iliflkin olarak

düzenlenen as›l nitelikteki ayl›k prim ve hizmet belgesinden dolay›

279

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

tahakkuk eden 2.000,00 TL sigorta priminin 20.01.2009 tarihinde ödenmesi ve D.‹.B.S. oranlar›n›n da; 2008/ Ekim

=1,57

2008/ Aral›k

=1,43

2008/ Kas›m 2009/ Ocak

=1,63

=1,26

oldu¤u varsay›ld›¤›nda, toplam borç afla¤›da gösterildi¤i flekilde hesa-

planacakt›r:

2008/Kas›m ay› için: 2.000,00 x %3

= 60,00 (Gecikme cezas›)

2.060,00 x%1,57

= 32,34 + 2.060,00 = 2.092,34 TL

2.000.00+60,00

= 2.060,00 (Gecikme cezal› borç)

2008/Aral›k ay› için: 2.092,34 x %3

2.092,34+62,77

2.155,11x%1,63

62,77

(Gecikme cezas›)

2.155,11

(Gecikme cezal› borç)

35,12 + 2.155,11 = 2.190,23 TL

1 - 20 Ocak 2009 dönemi için: 2.190,23 x %3

2.190,23 +65,71

2.255,94 x%1,43 x 20 3000

280

65,71 (Gecikme cezas›)

2.255,94 (Gecikme cezal› borç)

21,51 + 2.255,94 = 2.277,45 TL

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Tahsilat›n mahsubu ise: +

2,000,00 TL Borç asl›

277,45 TL Gecikme cezas› + Gecikme zamm›

2.277,45 TL fleklinde olacakt›r.

VI-

PR‹MLER‹N

ÖDENMES‹NDEN

B‹RL‹KTE SORUMLU TUTULANLAR

‹fiVERENLE

Kurumun prim ve di¤er alacaklar›n›n süresi içinde ödenmemesi

halinde, kamu idarelerinin tahakkuk ve tediye ile görevli kamu görevlileri, tüzel kiflili¤i haiz di¤er iflverenlerin flirket yönetim kurulu

üyeleri de dahil olmak üzere üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri ile kanuni temsilcileri Kuruma karfl› iflverenleri ile birlikte müfltereken ve müteselsilen sorumlu tutulmufllard›r.

Dolay›s›yla, sigorta primlerinin hakl› bir olmaks›z›n ödenmemesi

halinde, iflveren ile birlikte kamu idarelerinin tahakkuk ve tediye ile görevli kamu görevlileri, tüzel kiflili¤i haiz di¤er iflverenlerin ise flirket

yönetim kurulu üyeleri de dahil olmak üzere üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri ile kanuni temsilcileri aleyhine icra takibine geçilmektedir. VII-SONUÇ

5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu ile

iflverenler için getirilen en önemli yükümlülüklerden birisi olan Ayl›k

Prim ve Hizmet Belgesinin yasal süresi içerisinde verilmesi,bu süre

içerisinde verilmemesi halinde uygulanacak idari para cezalar›,

süresinde ödenmeyen primlere uygulanacak gecikme cezas› ve gecikme

281

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

zamm› uygulanmas› konular› oldukça önem kazanmaktad›r. Bunlar›n bilinmesi halinde iflverenler idari para cezas›, gecikme cezas› ve gecikme zamm›na maruz kalmayacaklar, ayk›r› davrand›klar›nda ise muhatap ola-

caklar› idari para cezas›, gecikme cezas› ve gecikme zamm›n› bileceklerdir. KAYNAKÇA T.C. Yasalar (16.06.2006). 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel

Sa¤l›k Sigortas› Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26200 say›l›)

282

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

HAFTALIK ÇALIfiMA SÜRES‹ 31 – 45 SAAT ARASINDAK‹ ‹fiÇ‹LER HAFTA TAT‹L‹ ÜCRET‹NE HAK KAZANIR MI ? l Erol GÜNER* I. G‹R‹fi: Hafta tatili Türkiye’ de 1924 y›l›nda ç›kar›lan Hafta Tatili Kanunu ile

düzenlenmifltir. Bu kanuna göre, “On bin veya on binden fazla nüfusu bulunan flehirlerdeki fabrika, imalathane, tezgah, dükkan, ma¤aza, yaz›ha-

ne, ticarethane, s›nai ve ticari bilumum müesseselerin ..... haftada bir gün tatil edilmeleri mecburidir “ (394 say›l› Hafta Tatili Kanunu 1. Md.). Res-

mi daireler ile genel, özel, ticari ve s›nai müesseselerde iflçilerin haftada alt› günden çok süreyle çal›flt›r›lmas› yasaklanm›flt›r (394/2. Md. ). Kanun sadece sanayi d›fl›nda kalan iflçilerden tar›m, avc›l›k, bal›kç›l›k, ormanc›l›k ve benzeri ifllerdeki çal›flmalar› kapsam d›fl›nda b›rakm›flt›r(394/3. Md. ).

Hafta Tatili Kanununa göre, iflyerlerinin Pazar günü aç›k olabilece¤i dü-

zenlenmifltir. Pazar günü aç›k olan bir iflyerinde, haftan›n baflka bir gününde iflçiye izin verilmesi kanunda düzenlenmifltir. Postalar halinde çal›flma yap›lmas› halinde Pazar günü çal›flan iflçiye hafta içinde ve 24 saatten az olmamak

üzere hafta tatili verilmelidir. Bunlar d›fl›nda, dinsel ve toplumsal gerekler göz önüne al›narak, Ramazan ve Kurban bayram› arifesine rastlayan Pazar günlerinde iflyerinin kapal› tutulmas›na istisna getirilece¤i de kanunda düzenlenmifltir(394/5. Md. ).

Makalemizde doktrinde ve yarg› kararlar›nda tam bir görüfl birli¤inin ol-

mad›¤›, haftal›k çal›flma süresi 31 - 45 saat aras›nda olan iflçilerin hafta tatili * ‹fl Müfettifli ‹fl Teftifl Ankara Grup Baflkan Yrd.

283

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ücretine hak kazan›p-hak kazanmad›klar› konusunu K›smi ve Tam süreli ‹fl Sözleflmesi ›fl›¤›nda incelemeye ve irdelemeye çal›flaca¤›z.

II. KISM‹ SÜREL‹ VE TAM SÜREL‹ ‹fi SÖZLEfiMES‹: Çal›flma yaflam›m›zda Part Time, ‹fl Yasas›nda ise K›smi süreli çal›flma

olarak isimlendirilen çal›flma biçimi, 10.06.2003 tarihinde yürürlülü¤e giren 4857 say›l› yeni ‹fl Yasas› ile ifl mevzuat›m›za girmifl’ n›n önemli ve yeni bir düzenlemedir.

4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n “ Türü ve Çal›flma Biçimlerini Belirleme

Serbestisi” bafll›kl› 9. maddesine göre; “ Taraflar ifl sözleflmesini, Kanun hü-

kümleriyle getirilen s›n›rlamalar sakl› kalmak kofluluyla, ihtiyaçlar›na uygun

türde düzenleyebilirler. ‹fl sözleflmeleri belirli veya belirsiz süreli yap›l›r. Bu sözleflmeler çal›flma biçimleri bak›m›ndan tam süreli veya k›smî süreli yahut deneme süreli ya da di¤er türde oluflturulabilir.

Ayn› yasan›n “K›smi Süreli ve Tam Süreli ‹fl Sözleflmesi” bafll›kl› 13.

Maddesine göre ise; “ ‹flçinin normal haftal›k çal›flma süresinin, tam süreli ifl sözleflmesiyle çal›flan emsal iflçiye göre önemli ölçüde daha az belir-

lenmesi durumunda sözleflme k›smî süreli ifl sözleflmesidir. K›smî süreli ifl

sözleflmesi ile çal›flt›r›lan iflçi, ay›r›m› hakl› k›lan bir neden olmad›kça, salt ifl sözleflmesinin k›smî süreli olmas›ndan dolay› tam süreli emsal iflçiye göre

farkl› iflleme tâbi tutulamaz. K›smî süreli çal›flan iflçinin ücret ve paraya iliflkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal iflçiye göre çal›flt›¤› süreye orant›l› olarak ödenir…..” hükümleri düzenlenmifltir.

4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 63. maddesine istinaden ç›kar›lan ‹fl Kanunu-

na ‹liflkin Çal›flma Süreleri Yönetmeli¤i’ nin (06.04.2004 tarihli Resmi Gazetede yay›mlanm›flt›r) K›smi Süreli Çal›flma bafll›kl› 6. maddesine göre; “ ‹flyerinde tam süreli ifl sözleflmesi ile yap›lan emsal çal›flman›n üçte ikisi ora-

n›na kadar yap›lan çal›flma k›smi süreli çal›flmad›r. “4857 say›l› ‹fl Yasa-

s›’ n›n 63. maddesi ve söz konusu yönetmeli¤in 4. maddesinden hareketle,

284

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

haftal›k çal›flma süresinin de 45 saat oldu¤u göz önünde tutuldu¤unda, k›smi

süreli çal›flmadan söz edebilmek için haftal›k çal›flma süresinin 30 saat (45 x 2 / 3 : 30 saat) ve alt›nda düzenlenmifl olmas› gerekmektedir.

**Bu yasal düzenlemeler dikkate al›nd›¤›nda; k›sm› süreli çal›flma-

dan söz edebilmek için haftal›k çal›flma süresinin 30 saat veya alt›nda ol-

mas›, tam süreli çal›flmadan söz edebilmek için ise çal›flma süresinin 30 saatin üzerinde bulunmas› aç›kt›r.

III. HAFTA TAT‹L‹ ÜCRET‹NE HAK KAZANMA; 4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 46. Maddesine göre, “Bu kanun kapsam›na

giren iflyerlerinde, iflçilere tatil gününden önce yasan›n 63. Maddesine gö-

re belirlenen ifl günlerinde çal›flm›fl olmalar› koflulu ile yedi günlük bir za-

man dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme verilir” hükmü bulun-

maktad›r. Buna göre, hafta tatili ücretinden yararlanabilmek için, ‹fl Yasas›’ n›n uygulama alan› içinde olmak ve haftan›n tatilden önceki ifl günlerinde çal›flm›fl olmak flartlar› bulunmaktad›r.

A- ‹fl Yasas› Kapsam› ‹çinde Olmak: Hafta tatili ücretinden yararlana-

bilmenin ilk flart›, ‹fl Yasas› kapsam› içinde olmakt›r. Borçlar Yasas› uygula-

ma alan› içinde olanlar ve ‹fl Yasas›’ n›n 4. Maddesinde belirtilen istisnalar içinde yer alan ifller ve yerlerde çal›flanlar hafta tatili hakk›ndan yararlanamayacaklard›r.

B- Haftan›n Tatilden Önceki ‹fl Günlerinde Çal›flm›fl Olmak: Hafta

tatili hakk›ndan yararlanman›n ikinci flart›, haftan›n tatilden önceki ifl günlerinde ‹fl Yasas›’ n›n 63. Maddesinde belirlenen ifl günlerinde çal›flm›fl ol-

makt›r. Kanun, koruyucu yap›s› içinde fiilen çal›fl›lmayan baz› halleri çal›fl›lm›fl gibi kabul etmektedir.

‹fl Yasas›’ n›n 46. Maddesine göre, hafta tatiline hak kazanmak için afla-

¤›daki süreler çal›flm›fl gibi kabul edilmektedir;

285

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

1- Çal›flmad›¤› halde kanunen çal›flma süresinden say›lan zamanlarla

günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan ve sözleflmeden do¤an tatil günleri,

2- Evlenmelerde üç güne kadar, ana veya baban›n, eflin, kardefl veya ço-

cuklar›n ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri,

3- Bir haftal›k süre içinde kalmak üzere iflveren taraf›ndan verilen di¤er

izinlerle hekim raporuyla verilen hastal›k ve dinlenme izinleri.

‹flyerinde çal›flman›n, zorlay›c› ve ekonomik bir sebep olmaks›z›n hafta-

n›n bir veya birkaç gününde tatil edilmesi halinde haftan›n çal›fl›lmayan günleri hafta tatiline hak kazanmak için çal›fl›lm›fl gibi say›lacakt›r.

4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 46. madde hükümleri dikkate al›nd›¤›nda, ça-

l›flm›fl gibi say›lan günler ve iflverenden izin al›narak çal›fl›lmayan günler d›fl›nda iflçinin hafta içinde herhangi bir iflgününde ifline devam etmemesi duru-

munda hafta tatiline hak kazanamad›¤› gibi, hafta tatili ücreti de söz konusu olmayacakt›r. Bu durumdaki iflçinin ayl›k toplam çal›fl›lan gün say›s›, bir gün ifle devam etmedi¤i düflünüldü¤ünde 2 gün eksik olacakt›r. Çal›fl›lan gün sa-

y›s› 30 de¤il, 28 gün olarak gösterilecek, 28 gün ücret tahakkuk ve tediyesi yap›lacakt›r. ‹flçilerin bu durum ile karfl›laflmamalar› için hakl› bir mazeretleri d›fl›nda ifllerine devam etmeleri yerinde olacakt›r. IV. HAFTA TAT‹L‹ ÜCRET‹: Kanunda düzenlenmifl flartlar› yerine getiren iflçiye, iflveren taraf›ndan

çal›fl›lmayan hafta tatili günü için bir ifl karfl›l›¤› olmaks›z›n o günün ücreti tam olarak ücret ödenecektir(4857/46-II. Md. ). ‹flçinin tatil günü ücreti, çal›fl-

t›¤› günlere göre bir güne düflen ücretidir(4857/49-I. Md. ). ‹flçiye ödenecek

olan hafta tatili ücretinde, sadece çal›flman›n karfl›l›¤› olan ç›plak ücret esas al›nacak fazla çal›flma ücreti, primler, haz›rlama, tamamlama ve temizleme ifl-

lerinde çal›flan iflçilere bu ifller için verilen ücret ve sosyal yard›mlar dikkate al›nmayacakt›r(4857/50. Md. ) ‹flyerinde; iflin bir haftadan fazla süre ile tatil

286

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

edilmesini gerektiren zorlay›c› sebepler ortaya ç›kt›¤›nda, 4857/24 ve25. Maddelerinin III. Bentlerinde gösterilen zorlay›c› sebeplerden dolay› çal›fl›lmayan günler için iflçilere bir hafta süreyle ödenen yar›m ücret, hafta tatili günü için de ödenecektir(4857 / 46-V. Md. ).

Yüzde usulünün uyguland›¤› iflyerlerinde, hafta tatili ücreti iflçiye iflve-

ren taraf›ndan ödenecektir(4857/ 46-VI. Md. ). Parça bafl›, akort, götürü veya yüzde usulü ücret sistemleriyle çal›flan iflçiler için tatil günü ücreti, ödeme döneminde kazand›¤› ücretin ayn› süre içinde çal›flt›¤› günlere bölünmesi sure-

tiyle hesaplan›r(4857 / 49-II. Md. ). Saat ücreti ile çal›flan iflçilerin tatil günü ücreti saat ücretinin yedi buçuk kat›d›r(4857/ 49-III. Md. ). Ayl›k ücretle ça-

l›flanlar›n ald›klar› ücret, ulusal bayram ve genel tatil ücretlerini de içerdi¤i için ayr›ca bir ödeme yap›lmayacakt›r(4857 / 49-IV. Md. ).

Geçici ifl göremezlik ödene¤i alan iflçilere hafta tatili ücreti, kurum veya

sand›klar taraf›ndan geçici ifl göremezlik ölçüsü üzerinden ödenecek-

tir(4857/48-I. Md. ). Hastal›k nedeni ile çal›fl›lmayan günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu taraf›ndan ödenen geçici ifl göremezlik ödene¤i ayl›k ücretli iflçilerin ücretlerinden mahsup edilir(4857/48-II. Md. ).

V. SOSYAL GÜVENL‹K MEVZUATINDAK‹ PR‹ME ESAS KAZANÇLAR DÜZENLEMES‹:

5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanununun

“ Prime esas kazançlar “ bafll›kl› 80. maddesine göre (De¤iflik: 17/4/20085754/47 md.) …………….

g) Primlerin hesab›na esas tutulacak günlük kazanç, sigortal›n›n, bir ay

için prime esas tutulan kazanc›n›n otuzda biridir. Ancak günlük kazanc›n hesab›na esas tutulan ay içindeki baz› günlerde çal›flmam›fl ve çal›flmad›¤› günler için ücret almam›fl sigortal›n›n günlük kazanc›, o ay için prime esas tutulan kazanc›n›n ücret ald›¤› gün say›s›na bölünmesi suretiyle hesaplan›r.

287

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

h) Sigortal›lar›n günlük kazançlar›n›n hesab›nda esas tutulan gün say›la-

r›, ayn› zamanda, bunlar›n prim ödeme gün say›lar›n› gösterir. Ancak, iflveren ve sigortal› aras›nda k›smî süreli hizmet akdinin yaz›l› olarak yap›lm›fl ol-

mas› kayd›yla, ay içerisinde günün baz› saatlerinde çal›flan ve çal›flt›¤› saat karfl›l›¤›nda ücret alan sigortal›n›n ay içindeki prim ödeme gün say›s›, ay için-

deki toplam çal›flma saati süresinin 4857 say›l› ‹fl Kanununa göre belirlenen haftal›k çal›flma süresine göre hesaplanan günlük çal›flma saatine bölünmesi suretiyle bulunur.

Bu flekildeki hesaplamada gün kesirleri bir gün kabul edilir.

Yukar›da belirtilen madde hükümleri dikkate al›nd›¤›nda; kimsi süreli

çal›flma ile ilgili olarak sigorta primlerinin nas›l tahakkuk ettirilece¤i aç›kça belirtilmifltir. Ay içerisinde günün baz› saatlerinde çal›flan ve çal›flt›¤› saat kar-

fl›l›¤›nda ücret alan sigortal›n›n ay içindeki prim ödeme gün say›s›n›n, ay için-

deki toplam çal›flma saati süresinin 4857 say›l› ‹fl Kanununa göre belirlenen haftal›k çal›flma süresine göre hesaplanan günlük çal›flma saatine bölünmesi suretiyle bulunaca¤› ve bu flekildeki hesaplamada gün kesirlerinin bir gün olarak kabul edilece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r.

K›smi Süreli Çal›flman›n söz konusu olmamas› durumunda yani haftal›k

çal›flma süresinin 31- 45 saat aras›nda bulunmas› ve söz konusu çal›flma süre-

sinin hafta içinde de¤iflik çal›flma gün say›s›nda tamamlanmas› durumunda prim tahakkukunun 30 tam gün üzerinden yap›laca¤› aflikard›r. Prim gün sa-

y›s› ve prim tahakkuku 30 gün üzerinden yap›laca¤›ndan do¤al olarak ücret

tahakkuku ve tediyesi de 30 gün üzerinden yap›lmas› gerekecektir. Bu tespit ba¤lam›nda, doktrinde farkl› görüfllerin bulunmas› ve aksine yarg› kararlar›-

n›n olmas›na karfl›n, tam süreli ifl sözleflmesine ba¤l› olarak çal›flan iflçilerin

haftal›k 31 – 45 saat aras›ndaki çal›flma süresini kaç günde (3, 4, 5 gün gibi) tamamlad›klar› önemli olmay›p hafta tatili ücretine hak kazanacaklar› aç›kt›r. Sosyal Güvenlik Mevzuat›ndaki düzenleme ba¤lam›nda ulaflt›¤›m›z ka-

naate, 4857 say›l› ‹fl Kanunu hükümleri ba¤lam›nda da ulafl›lmaktad›r. Gün-

lük ve haftal›k çal›flma süresini belirleme yetkisi “ iflverenin yönetim hakk› “

288

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ba¤lam›nda iflverenindir. ‹flveren günlük ve haftal›k çal›flma süresini yasal s›-

n›rlar› aflmayacak flekilde belirlemifl ve iflçi de bu tespite itiraz etmeyip çal›fl-

ma edimini yerine getirmifl ise bu düzenleme art›k ifl sözleflmesi hükmü haline gelmifltir. ‹flverenin belirledi¤i çal›flma süresi 4857 ‹fl Yasas›’ n›n 63. mad-

desi ve bu maddeye istinaden ç›kar›lan ‹fl Süreleri Yönetmeli¤inde belirtilen günlük ve haftal›k ifl sürelerinin alt›nda olabilir. Hafta tatili ücretine hak ka-

zanma aç›s›ndan önemli olan haftal›k çal›flma süresi de¤il, haftan›n tatilden önceki günlerinde iflçinin çal›flm›fl olmas›d›r. Haftal›k çal›flma süresi k›smi süreli ifl sözleflmesinin söz konusu olamayaca¤› 31 – 45 saat aras›nda bulunmas› durumunda iflçi haftan›n tatilden önceki günlerinde çal›flm›fl olmas› karfl›l›-

¤›nda hafta tatili ücretine hak kazanm›fl olacakt›r. K›smi süreli ifl sözleflmesi-

nin söz konusu olmamas› nedeni ile iflçinin baflka bir ifl sözleflmesi ile farkl› bir iflverenin yan›nda çal›flmas› ve ilave bir ücrete hak kazanmas› da mümkün olmayacakt›r.

VI. SONUÇ: Anayasam›z›n çal›flma flartlar› ve dinlenme hakk› bafll›kl› 50. Maddesi-

ne göre, dinlenmek çal›flanlar›n hakk›d›r. Bu ba¤lamda, hafta tatilinin iflçinin Anayasal ve Yasal bir hakk› oldu¤u, hafta tatili yapmayan iflçiden yeterli verim al›namayaca¤› ve iflyeri disiplinine zarar›n›n olaca¤› aç›kt›r.

Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli izin haklar› ve flartlar› kanunla

düzenlenmifltir. 4857 say›l› ‹fl Yasas›’ n›n 46-50. Maddelerinde hafta tatili iz-

ni ile ücreti konusunda düzenlemeler yap›lm›flt›r. Ayr›ca 394 say›l› Hafta Tatili Kanunu ile de hafta tatilinin usul ve esaslar› belirlenmifltir. Bu yasal mevzuat do¤rultusunda iflçilere haftada 24 saatten az olmamak üzere, ücret kesin-

tisi yapmaks›z›n( bir ifl karfl›l›¤› olmaks›z›n) hafta tatili izni verilmesi ve hafta tatili ücretinin tahakkuk ve tediye usulleri de 49 ve 50. Madde hükümlerine göre yap›lmas› gerekmektedir.

289

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Makalemizde haftal›k çal›flma süresi 31 – 45 saat aras›nda olan iflçilerin

hafta tatili ücretine hak kazan›p- hak kazanamayacaklar›n› irdelemeye çal›fl-

t›k. Sonuçta bu durumda olan iflçilerin hafta tatili ücretine hak kazanacaklar› yönünde kanaate ulaflt›k. KAYNAKÇA T.C. Yasalar (10.06.2003). 4857 ifl kanunu. Ankara: Resmi Gazete

(25134 say›l›)

290

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

H‹ZMET AKD‹ ‹LE ÇALIfiANLARIN ‹T‹BAR‹ H‹ZMET SÜRES‹ NE OLACAK? l Cevdet CEYLAN* I-G‹R‹fi ‹tibari hizmet süresi; a¤›r, riskli ve sa¤l›¤a zararl› ifllerde fiilen çal›flan ve

bu ifllerin risklerine maruz kalan sigortal›lar›n sigortal›l›k sürelerine olmayan bir süre eklenmek ve emeklilik yafl hadlerinden indirim yap›lmak suretiyle daha erken emekli olmalar›na olanak veren bir süredir.

‹tibari hizmet uygulamas› ilk defa 1977 y›l›nda bafllam›fl, daha sonra uy-

gulamada çeflitli de¤ifliklikler yap›lm›flt›r. Ancak 5510 (Resmi Gazete, 2006) say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu ile 506 say›l› Ka-

nundaki itibari hizmet süresi uygulamas› sona erdirilerek yerine “fiili hizmet süresi zamm›” ikame edilmifltir. Ancak, itibari hizmet süresi ve fiili hizmet sü-

resi zamm› aras›nda hem kapsam hem de uygulamada temel farkl›l›klar bulunmaktad›r.

Çal›flmam›z›n amac›, 506 say›l› Kanundaki itibari hizmet süresi uygula-

mas›ndan faydalanma flartlar›n› ve 5510 say›l› Kanundan sonra itibari hizmet süresi uygulamas›n›n nas›l olaca¤›n› ortaya koymakt›r.

II-‹T‹BAR‹ H‹ZMET SÜRES‹ UYGULAMASI ‹lk defa 1977 y›l›nda 506 say›l› Kanuna giren itibari hizmet süresi uygulamas› 1987 ve 1989 y›l›nda de¤iflikliklere u¤ram›flt›r. ‹tibari hizmet süresi * Sosyal Güvenlik Kurumu Sigortal› Emeklilik ‹fllemleri Daire Baflkan› V.

291

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

uygulamas›nda, fiilen çal›fl›lmayan ve olmayan bir sürenin sigortal›l›k süresine eklenmesi ve emeklilik yafl haddinden indirim söz konusudur. 506 say›l› Kanunun mülga ek 51 ve ek 62 nc› maddesi uyar›nca; “506 say›l› Kanuna göre sigortal› say›lanlar›n, kanunda say›lan ifllerde en az 3600 gün çal›flm›fl olmalar› halinde, bu sürelerin her tam y›l› için, toplam sigortal›l›k süresine 90 gün eklenir.” Buna göre, kanunda belirtilen a¤›r, riskli ve sa¤l›¤a zararl› ifllerde çal›flan sigortal›lar›n bu ifllerde ve iflyerlerinde geçen çal›flmalar›n›n her 360 günü için toplam sigortal›l›k sürelerine 90 (1/4) gün ilave edilecektir. ‹tibari hizmet süresine eklenecek sigortal›l›k süresinin tespitinde fiilen kapsamdaki ifllerde çal›fl›lan gün say›s› x 0,25 formülü kullan›l›r. 506 say›l› Kanunun 4447(Resmi Gazete, 1999) say›l› Kanunun 16 nc› maddesi ile eklenen geçici 393 uncu maddesinde, 5 y›l› geçmemek üzere sigortal›l›k sürelerine ilave edilen gün say›s› kadar emeklilik yafl hadlerinden indirim öngörülmüfltür. Anlafl›laca¤› üzere, itibari hizmet süresi kapsam›nda ilk olarak sigortal›l›k süresine ilave, ikinci olarak da 5 y›l› geçmemek üzere ilave edilen süre kadar emeklilik yafl hadlerinden indirim söz konusudur. 506 say›l› Kanun kapsam›nda itibari hizmet süresi uygulamas›ndan faydalanmak için baz› koflullar›n yerine getirilmesi gerekmektedir. 1-Sigortal›l›k ‹tibari hizmet süresinden faydalanacak kiflinin öncelikle 506 say›l› Kanunun 2 maddesi kapsam›nda sigortal›l›k niteli¤ini haiz olmas› gerekmekte1 506 say›l› Kanuna göre sigortal› say›lanlar›n, afla¤›da say›lan görevlerde geçen sigortal›l›k sürelerine, bu sürelerin her tam y›l› için, hizalar›nda gösterilen süreler, sigortal›l›k süresi olarak eklenir….. Kesirlerin hesaplanmas›nda tam y›l 360 gün olarak al›n›r. Fiilen çal›fl›lm›fl güne eklenecek itibari hizmet günü say›s›n›n bulunmas›nda (Çal›fl›lan gün say›s› x 0,25) formülü uygulan›r. 2 Malûllük, Yafll›l›k ve Ölüm Sigortalar›na tabi çal›flmalar›n›n en az 3600 gününü ek madde 1 de belirtilen ifllerde geçiren sigortal›lar, ek madde 1 de yer alan itibari hizmet süresine iliflkin hükümlerden yararlan›rlar. (2) 3 Bu Kanunun Ek 5 ve Ek 6 nc› Maddeleri gere¤ince sigortal›l›k süresine ilave edilen gün say›lar›, befl y›ldan çok olmamak üzere bu Kanunun 60 ve Geçici 81 inci maddelerinde belirtilen yafl hadlerinden indirilir.

292

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

dir. Bu kapsamda bulunmayan, yani sigortal› say›lmayan kimselerin hiçbir çal›flmas›n›n itibari hizmet süresi kapsam›nda de¤erlendirilmesi mümkün de¤ildir. 2- Kanunda Belirtilen ‹flyerlerinde Ve ‹fllerde Fiilen Çal›flma ‹tibari hizmet süresinden yararlanmas›n›n ikinci flart› çal›flmalar›n ka-

nunda say›lan iflyerlerinde ve ifllerde geçmesidir. Bu iki flart›n birlikte gerçekleflmesi gerekmekte olup, kanunda say›lan iflyerlerinde çal›fl›p, kanunda say›lan iflleri yapmayanlar veya kanunda say›lan iflleri kanunda say›l› iflyerlerinde yapmayanlar faydalanamaz. Dolay›s›yla, bu iki flart›n birlikte gerçekleflme-

mesi durumunda sigortal›lar›n itibari hizmet süresi uygulamas›ndan yararlanmalar›na imkan bulunmamaktad›r.

Sigortal›lar›n itibari hizmet süresinden yararlanabilmeleri için a¤›r, risk-

li ve sa¤l›¤a zararl› iflleri fiilen yapmalar› gerekmekte olup, fiilen çal›flman›n söz konusu olmad›¤› ücretli- ücretsiz izin, s›hhi izin gibi sürelerin itibari hiz-

met kapsam›nda de¤erlendirilmesi mümkün de¤ildir. Ancak hafta sonu tatili itibari hizmet kapsam›ndad›r.

Dolay›s›yla, kapsama giren iflyerlerinde ve Kanun metninde say›lan a¤›r,

riskli ve sa¤l›¤a zararl› ifllerde fiilen çal›flmayanlar ve Kanundaki unvanlara sahip olmakla birlikte itibari hizmet kapsam›na girmeyen ifllerde çal›flanlar itibari hizmet süresinden yararlanamaz.

Örnek: ‹flyerindeki unvan› veya kadrosu “kaynakç›” olmas›na ra¤men

fiilen bu ifli yapmay›p, “floförlük” yapan sigortal› itibari hizmet süresinden yararlanamaz.

3-Risklere Maruz Kalma Yine, Ek 5 inci maddede belirtilen iflyerlerindeki ifllerin bizzat sigorta-

l› taraf›ndan seri ve sürekli üretim yap›lan iflyerlerinde, üretim süreci içerisin-

293

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

de yap›lmas› gerekti¤inden, denetim, kontrol ve idarecili¤in gerektirdi¤i göz-

lem ve benzeri amaçlarla yap›lan çal›flmalar itibari hizmet kapsam›nda de¤erlendirilmez.

Ayr›ca, mahkeme kararlar›nda da belirtildi¤i gibi, itibari hizmet kapsa-

m›ndaki ifllerin bariz özelli¤ini; a¤›r, riskli ve sa¤l›¤a zararl› ifllerde fiziki, ru-

hi ve fizyolojik bak›mlardan insan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkileyen flartlar alt›nda yap›lmas› oluflturmaktad›r. Bu nedenle, kanunda belirtilen a¤›r, risk-

li ve sa¤l›¤a zararl› ifllerde çal›flan sigortal›lar›n bu ifllerin risklerine maruz kalmas› gerekmektedir. Aksi halde, teknolojik ilerlemelerden veya otomasyo-

na geçilmesinden dolay›, riskin ortadan kalkt›¤› durumlarda itibari hizmet süresinden yararlan›lamaz.

4-Belli Süre Prim Ödeme ‹tibari hizmet süresinden faydalanman›n son flart›, kanunda say›lan ifller-

de belli bir süre çal›flmad›r. Bu süre 506 say›l› Kanunun ek 6 ›nc› maddesinde 3600 gün olarak öngörülmüfl olup, çal›flman›n kanunda say›lan ifllerde ve uzun vadeli sigorta kollar›na tabi olarak geçmesi gerekmektedir. Yani kanunda say›lan ifllerde yaln›zca k›sa vadeli sigorta kollar›na tabi olarak çal›flanla-

r›n prim gün say›lar› 3600 günün hesab›nda dikkate al›nmaz. Hesaplamada

her y›l 360 gün, her ay 30 gün olarak al›n›r. 506 say›l› kanuna göre bu ifllerde 3600 gün malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortas› prim gün say›s› bulunmayan sigortal›lar›n itibari hizmet süresinden yararlanma imkan› bulunmamaktad›r. III- DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹: ‹tibari hizmet süresinin de¤erlendirilmesinde, öncelikle bu ifllerde geçen

çal›flma sürelerinin ?’ü sigortal›l›k süresine ilave edilecek, 5 y›l› geçmemek üzere ilave edilen süre kadar da emeklilik yafl hadlerinden indirim yap›lacak-

t›r. Sigortal›l›k süresine ilavede kapsamdaki ifllerde geçen gün say›s› x 0,25

294

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

formülü kullan›lacakt›r. Bilindi¤i üzere, 506 say›l› Kanundaki emeklilik ko-

flullar› 4447 say›l› Kanunla 08/09/1999 tarihi itibariyle de¤ifltirilmifl ve emek-

lilik yafl› kademeli olarak art›r›lm›flt›r. Ancak kademeli geçifl düzenlemesinin Anayasa Mahkemesi taraf›ndan iptal edilmesinin ard›ndan 23/05/2002 tarihi itibariyle Anayasa Mahkemesinin iptal gerekçelerini karfl›layacak flekilde ka-

demeli yafl art›r›m› yeniden düzenlenmifltir. Buna göre öncelikle sigortal›n›n 08/09/1999 tarihi itibariyle itibari hizmet süresi kapsam›nda geçen ifllerde toplam 3600 günü var ise bu tarih itibariyle itibari hizmet süresi ilave edilerek si-

gortal›l›k süresi tespit edilecektir. fiayet bu tarih itibariyle sigortal› kad›n ise 18, erkek ise 23 y›l sigortal›l›¤a ulafl›yor ise sigortal›ya 08/09/1999 tarihinden önceki hükümlere göre ayl›k ba¤lama flartlar› belirlenecektir.4 Tahsis talep

tarihinde ise tekrar 506 say›l› Kanun hükümlerine göre süre ilavesi ve yafltan

indirim uygulanacakt›r. Ancak bu 08/09/1999 tarihi itibariyle sigortal›n›n 18 veya 23 y›l› bulunmuyorsa bu takdirde ikinci olarak 23/05/2002 tarihi itiba-

riyle kapsamdaki ifllerde 3600 gün çal›flmas› var ise itibari hizmet süresi ek-

lenerek yeniden de¤erlendirme yap›lacak ve buna göre ayl›k ba¤lama flartlar›

belirlenecektir. Sigortal›l›k süresine göre yafll›l›k ayl›¤› ba¤lama flartlar› belirlendikten sonra, tahsis talep tarihinde süre ilavesi ve yafltan indirim yap›lacak-

t›r. Yani öncelikle sigortal›l›k süresine ilave yap›lmak suretiyle ayl›k ba¤lama

flartlar› belirlenmekte, ayl›k talep tarihi itibariyle ise sigortal›l›k süresine ilave yap›larak ve yafltan indirim yap›larak bu flartlar› tafl›y›p tafl›mad›¤›, dolay›s›y-

la ayl›¤a hak kazan›p kazanmad›¤› tespit edilmektedir. Ancak sigortal›n›n kapsamdaki ifllerde ki çal›flmas› 3600 günün alt›nda ise itibari hizmet süresinden faydalanmas› mümkün de¤ildir.

‹tibari hizmet süresi uygulamas› kapsam›nda emeklilik yafl haddinden

4 -Kad›n ise 50, erkek ise 55 yafl›n› doldurmufl olmas› ve en az 5000 gün veya, - Kad›n ise 50, erkek ise 55 yafl›n› doldurmufl olmas›, 15 y›ldan beri sigortal› bulunmas› ve en az 3600 gün veya, - Kad›n ise 50, erkek ise 55 yafl›n› doldurmam›fl olmakla birlikte, kad›n ise 20, erkek ise 25 y›ldan beri sigortal› bulunmas› ve en az 5000 gün, malullük, yafll›l›k ve ölüm sigortas› primi ödeyenler yafll›l›k ayl›¤›na hak kazan›r.

295

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

yafl haddinden yap›lacak indirimler hiçbir durumda 5 y›l› geçemeyecektir. Ayr›ca 2829 say›l› kanunun 7 nci maddesi gere¤i itibari hizmet süreleri hizmet birlefltirmesi kapsam›nda de¤ildir. Yani, 506 say›l› Kanun kapsam›nda ve

itibari hizmet süresi kapsam›nda yer alan bir iflte çal›flan sigortal› daha sonra

Emekli Sand›¤›na tabi olarak çal›flsa ve bu Kurumdan emekli olmaya hak kazansa itibari hizmet kapsam›nda sigortal›l›k süresine ilaveler veya yafltan indirimler yap›lmayacakt›r.

IV- 506 SAYILI KANUNDA YERALIP 5510 SAYILI KANUNDA

YERALMAYAN ‹fiYERLER‹NDE GEÇEN ÇALIfiMALAR

Bilindi¤i üzere, 2008 Ekim ay› bafl›nda yürürlü¤e giren 5510 say›l› Ka-

nun ile 506 say›l› kanundaki itibari hizmet süresi uygulamas› sonland›r›lm›flt›r. 5510 say›l› Kanunda ise filli hizmet süresi zamm› uygulamas›na geçilmifl-

tir. Fiili hizmet zamm› uygulamas› kapsam›ndaki iflyerleri ve ifller yeniden belirlendi¤i gibi uygulamada da önemli de¤ifliklikler yap›lm›flt›r. 5510 say›l› Ka-

nunda kapsamdaki iflyerleri ve ifllerin belirlenmesi s›ras›nda, 506 say›l› Ka-

nunda kapsamda olmayan iflyerleri ve ifller kapsama al›nd›¤› gibi, 506 say›l›

Kanun kapsam›nda olup da 5510 say›l› Kanunda yer verilmeyen iflyeri ve ifl-

lerde bulunmaktad›r. Dolay›s›yla, 506 say›l› Kanunda yer al›p 5510 say›l› Kanunda yer almayan iflyerlerinde geçen çal›flmalar›n nas›l de¤erlendirilece¤i önem kazanm›flt›r. Bu husus 5510 say›l› Kanunun geçici 7 inci maddesinin

bir ve ikinci f›kralar›nda düzenlenmifltir. Maddenin birinci f›kras›na göre, 5510 Kanunun yürürlük tarihine kadar 506 say›l› kanunda yer alan itibari hiz-

met süresi kapsam›ndaki ifllerde çal›fl›lan süreler, 506 say›l› kanunun itibari hizmet süresine iliflkin hükümlerine göre de¤erlendirilir.

‹kinci f›kraya göre ise, 506 say›l› Kanunun ek 5 inci maddesinde say›lan

itibari hizmet süresi kapsam›nda yer al›p, 5510 say›l› Kanunun 40 ›nc› mad-

desinde say›lmayan ifllerde bu Kanunun yürürlük tarihinden önce geçen çal›fl-

ma sürelerinin 506 say›l› kanun kapsam›nda de¤erlendirilmesinde 506 say›l›

296

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Kanunun ek 6 ›nc› maddesi gere¤i aranan 3600 gün prim ödeme flart› aranmaz. Buna göre, 5510 say›l› Kanunun yürürlük tarihi olan 2008 Ekim ay› bafl›ndan önce, 506 say›l› Kanunda itibari hizmet süresi kapsam›nda yer alan, ancak 5510 say›l› Kanunun 40 ›nc› maddesinde yer verilmeyen ifllerde çal›fl›-

lan süreler 506 say›l› Kanunda belirlendi¤i flekilde de¤erlendirilecektir. Bu ifllerde 5510 say›l› Kanundan önce geçen çal›flmalar›n ?’ ünün sigortal›l›k süresine eklenmesi ve eklenen süre kadar emeklilik yafl hadlerinden indirim ya-

p›lmas› uygulamas›na devam edilecek, fakat Kanunun yürürlük tarihinden sonra bu ifllerde geçen çal›flmalar için süre ilavesi veya yafltan indirim yap›l-

mayacakt›r. Bu durumdaki sigortal›lar›n, itibari hizmet süresinden faydalan-

malar› için yaz›n›n II nci bölümünde belirtilen flartlar dan “bu ifllerde en az 3600 gün çal›flma” flart› hariç di¤erlerini eksiksiz tafl›malar› gerekmektedir.

Dolay›s›yla sigortal›l›k süresine ilave ve emeklilik yafl haddinden indirim için 3600 gün flart› aranmayacakt›r. Ancak Kanunun yürürlük tarihinden önce ayl›k ba¤lananlar için bu uygulama geçerli de¤ildir. Kanunun yürürlük tarihinden önce yafll›l›k ayl›¤› talebinde bulunan ve talep tarihinde 3600 günü bulun-

mayan sigortal› itibari hizmet süresinden faydalanamayacakt›r, ancak emekli

olamam›fl olan ve kanunun yürürlük tarihinden sonra yeniden ayl›k talep edenler 5510 say›l› Kanunun geçici maddesine göre itibari hizmet süresinden faydalanacakt›r. Bu guruptaki sigortal›lara gazeteciler örnek olarak gösterilebilir.

506 say›l› kanunda yer al›p, 5510 say›l› Kanunda da varl›¤›n› devam et-

tiriren ifllerde geçen çal›flmalar için ise, 5510 say›l› kanunun yürürlük tarihin-

den önce geçen çal›flmalar için 506 say›l› kanun hükümlerine göre sigortal›l›k süresine ilave ve ilave edilen süre kadar da yafltan indirim yap›lacak , kanunun yürürlük tarihinden sonraki çal›flmalar için ise 5510 say›l› kanunun 40 ›n-

c› maddesi hükümlerine göre prim ödeme gün say›s›na kanunda belirlenen süreler kadar (60, 90 veya 180 gün) ilave ve 3 y›l› geçmemek (yer alt› ifllerin-

de s›n›r bulunmamaktad›r) üzere ilave edilen sürelerin yar›s› kadar da yafltan indirim yap›lmak suretiyle de¤erlendirme yap›lacakt›r. Ancak yafltan indirim

297

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

için yer alt› ifllerinde 1800, di¤er ifllerde 3600 gün staj flart› aranmaya devam edilecek ve sürenin hesab›nda Kanunun yürürlük tarihinden önce ve sonra ge-

çen süreler birlikte de¤erlendirilecektir. Bu gruptaki sigortal›lar içinde dalg›çlar örnek verilebilir. V-SONUÇ Sonuç olarak, 506 say›l› Kanunda itibari hizmet süresi kapsam›nda yer

al›p, 5510 say›l› Kanunda yer almayan ifller ile ilgili olarak, kanunun yürürlük

tarihinden önce bu tür ifllerde geçen çal›flmalar›n de¤erlendirmesi, 3600 gün

staj süresi flart› aranmaks›z›n 506 say›l› Kanun hükümlerine göre yap›lmaya

devam edilecek, ancak kanunun yürürlük tarihinden sonraki süreler için ayr›

bir ifllem yap›lmayacakt›r. Her iki kanunda da yer alm›fl ifller ile ilgili ikili uygulama yap›lacakt›r. KAYNAKÇA Sosyal Güvenlik Kurumu Baflkanl›¤› (28.08.2008). Sosyal sigorta ifl-

lemleri yönetmeli¤i. Ankara : Resmi Gazete (26981 say›l›)

T.C. Yasalar (29.07.1964). 506 say›l› Sosyal Sigortalar Kanunu. An-

kara: Resmi Gazete (11779 say›l›)

T.C. Yasalar (16.06.2006). 5510 say›l› Sosyal Sigortalar Ve Genel

Sa¤l›k Sigortas› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26200 say›l›)

298

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

SOSYAL GÜVENL‹K KURUMUNUN PR‹M VE D‹⁄ER ALACAKLARINDA ZAMANAfiIMI UYGULAMASI l Bekir HANÇER* I.-Girifl Genel olarak zamanafl›m›, Kanunun belirledi¤i süreler içerisinde

hakk›n kullan›lmamas› nedeniyle dava ve icra kabiliyetini, karfl› taraf›n

def’i ile kaybettiren ve haklar üzerinde etki yapan kanuni sukut sebebi ya da bir alacak hakk›n›n belirli bir süre kullan›lmamas› yüzünden dava

edebilme niteli¤inden yoksun kalabilmesi fleklinde tan›mlanabilir (Bulut,

2009, 157).

Vergi, resim, harç ve bunlar›n zamlar› ile cezalar› 6183 say›l› Amme

Alacaklar› Tahsil Usulü Hakk›nda Kanuna göre tahsil edilen alacaklar›n bü-

yük bir k›sm›n› oluflturmaktad›r. Vergi, resim ve harc›n tarh ve tahakkuku ile ilgili düzenlemeler Vergi Usul Kanunu’nda yap›lm›fl, tahsil ve bununla ilgili süreçler ise Amme Alacaklar› Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun ile belirlenmifltir. Vergi Kanunlar› d›fl›nda Gümrük Kanunu’na göre al›nan vergiler, Sosyal

Sigortalar Kanunu’na göre al›nan prim ve di¤er alacaklarda da Amme Alacaklar› Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun hükümlerinden hareket edilmektedir (Konca, [t.y.]).

Sosyal Güvenlik Kurumunun kira gelirleri, ba¤›fllar ve devlet katk›s›

fleklindeki gelirlerinin haricinde alacaklar›n›n nelerden olufltu¤u 5502 say›l› Kanunun 34 üncü maddesinde; sosyal sigorta ve genel sa¤l›k sigortas› prim

gelirleri, idarî para cezalar›, gecikme cezalar›, gecikme zamlar› ve kat›l›m * SGK ‹htilaf› Prim ‹flleri ve ‹cra Daire Baflkan Vekili

299

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

paylar› ve bu gelirlerin de¤erlendirilmesi olarak say›lm›flt›r.Söz konusu maddedeki gelirlerden hangilerinin tahsilinde 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n

Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun uygulanaca¤› 5502 say›l› Kanunun 37 inci maddesinde flu flekilde belirtilmifltir: “Süresi içinde ödenmeyen sosyal sigor-

ta ve genel sa¤l›k sigortas› primleri, iflsizlik sigortas› primleri, idarî para cezalar›, gecikme zamlar›, kat›l›m paylar› Kurum alaca¤›na dönüflür ve bu alacaklar›n tahsilinde, 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun 51 inci, 102 nci ve 106 nc› maddeleri hariç di¤er maddeleri uygulan›r.”

Bu çal›flmam›z›n konusunu da, 6183 say›l› Kanun hükümlerine göre ta-

kip edilen sosyal sigorta ve genel sa¤l›k sigortas› primleri ile prime ilifllin gecikme cezas› ve gecikme zamlar›n›n tahsilindeki zamanafl›m› hususlar› oluflturacakt›r.

II.-Primlerin Ödenme Süresi 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanununda

primlerin ödenmesine dair sürelerin, Kurumca belirlenen sürede ödenece¤i 88 inci madde de belirtilerek prim ödeme süresinin de¤ifltirilebilece¤i ve sigorta-

l›l›k niteli¤ine göre veya kamu/özel ay›r›m› esas al›narak farkl› uygulanabile-

ce¤ine iliflkin düzenleme, idarenin takdir yetkisine b›rak›lm›flt›r.Söz konusu takdir yetkisi Sosyal Sigorta ‹fllemleri Yönetmeli¤i’nin115 inci maddesine göre 5510 say›l› Kanunda belirtilen sigorta primleri Kurumca ç›kar›lacak tebli¤-

de belirtilecek süre içinde Kuruma ödenece¤i, ancak kendi nam ve hesab›na çal›flanlar (Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n b bendine tabi olan-

lar) ile genel sa¤l›k sigortal›lar›ndan Kanunun 60 ›nc› maddesinin (d) ve (g ) bendine tabi mütekabiliyet esas›na tabi oturma izni alm›fl yabanc›lar ile genel sa¤l›k sigortas›n›n hiçbir bendine tabi olmayanlar, her aya ait primlerini takip

eden ay›n sonuna kadar Kuruma öderler fleklinde yer alm›flt›r.Bahse konu ile

ilgili olarak Ayl›k Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna

300

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakk›nda

Tebli¤ in 2.4.2-alt numaral› primlerin ödenme süresine iliflkin bölümünde, hizmet akdine istinaden sigortal› çal›flt›ran iflverenler (özel ve kamu ayr›m› ol-

maks›z›n) prim belgesinin ait oldu¤u ay›/dönemi talip eden ay›n sonuna kadar Kuruma ödeyecekleri fleklinde belirtilmifltir. III.-Primlerin Tahakkuk ve Tahsili 5510 say›l› Kanunda ve devredilen Kurumlar›n prim ve kesene¤e iliflkin

düzenlemesinde tahakkuk iflleminden bahsedilmemifltir. Ancak sigortal› çal›fl-

t›r›lan iflyerleri için verilen ayl›k prim ve hizmet belgesindeki bilgilere göre tahakkuk ifllemi gerçekleflmektedir.Kendi nam ve hesab›na çal›flanlar ile iste-

¤e ba¤l› sigortal›lar için ise ayl›k ödemek istedikleri prim beyan› da tahakkuka esas bilgileri içermifl olmaktad›r.

Ancak Sosyal Güvenlik Kurumu’nun, 5510 say›l› Kanunun 100 üncü

maddesine istinaden di¤er kamu kurum ve kurulufllar›ndan al›nan resmi bilgiye dayanan verileri yada gerek Kurumun gerekse kamu kurumlar›n›n dene-

tim elemanlar›n›n yapt›¤› incelemeler sonucu ortaya ç›kan prim matrah›na esas bilgilerin iflverenlere tebli¤i ile tahakkuk ifllemi gerçekleflmektedir.Kay›t d›fl›n› önleme yönelik bu verilerin itiraz veya dava yoluyla neticelenmesi aflamas›nda tahakkuka dayanak teflkil eden prim matrah› da tahsilata dönüflmek-

tedir.Yine hizmet tespit davas› yoluyla sigortal›lar›n geriye yönelik çal›flmalar›n› ispat edici yarg› kararlar› uyar›nca da ayl›k prim ve hizmet belgesine esas ücret ve sigortal› gün say›lar› da tahakkuk ifllemi say›lmaktad›r.

5510 say›l› Kanunun 88 inci maddesine göre Kurum, süresi içinde öden-

meyen prim ve di¤er alacaklar›n›n tahsilinde, 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usûlü Hakk›nda Kanunun 51 inci, 102 nci ve 106 nc› maddeleri ha-

riç, di¤er maddelerinin uygulayaca¤› ve 6183 say›l› Kanunun uygulanmas›n-

da Maliye Bakanl›¤› ile di¤er kamu kurum ve kurulufllar› ve mercilere verilen yetkileri kullanaca¤› belirtilmifltir.

301

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Yine 5510 say›l› Kanunun ayn› maddesince; Kurumun sigorta primleri

ve di¤er alacaklar› hakl› bir sebep olmaks›z›n Kanunda belirtilen sürelerde ödenmez ise kamu idarelerinin tahakkuk ve tediye ile görevli kamu görevlile-

ri, tüzel kiflili¤i haiz di¤er iflverenlerin flirket yönetim kurulu üyeleri de dahil olmak üzere üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri ile kanuni temsilcileri Ku-

ruma karfl› iflverenleri ile birlikte müfltereken ve müteselsilen sorumlu tutulmufllard›r.

IV.-5510 Say›l› Kanun Öncesi Devredilen Kurumlarda Zamanafl›m›

Uygulamas›

A.-Kendi Nam ve Hesab›na Çal›flanlar (1479 say›l› Kanun) Aç›s›ndan; 1479 say›l› Kanun kapsam›ndaki prim alacaklar› ile ilgili zamanafl›m›

süresi, Kanunun 70 inci maddesinde; tazminat ve rücu davalar› on y›ll›k, prim

alacaklar› davalar› ise befl y›ll›k zamanafl›m›na tabidir.Ancak ayn› maddeye göre zamanafl›m› nedeniyle primi ödenmeyen sürelerin, sigortal›l›k süresinden say›lmayaca¤› ve bu süreler için her hangi bir sigorta yard›m› yap›lmayaca¤› vurgulanm›flt›r (Ordu, 2009, 154).

B.-Kamu Görevlilerin Emekli Kesenekleri (5434 say›l› Kanun) Aç›s›ndan;

Kamu görevlilerinin emekli keseneklerini oluflturan TC Emekli Sand›¤›

gelirleri 5434 say›l› Kanunun 17 inci maddesine göre 6183 say›l› Kanun hü-

kümlerince Maliye Bakanl›¤›’n›n mahalli teflkilat›nca tahsili yap›lmaktad›r.

Bu nedenle 5510 say›l› Kanunun Geçici 4 üncü maddesi uyar›nca 5510 say›l› Kanunun yürürlü¤e girdi¤i 1/10/2008 tarihten önceki dönemlere ait 5434 sa-

y›l› Kanundan kaynaklanan alacaklar›n takip ve tahsil ifllemleri 5434 say›l›

Kanunun 5510 say›l› Kanunla yürürlükten kald›r›lan ilgili hükümlerine göre

302

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Kurumca sonuçland›r›l›r. Ancak bunlardan 5510 say›l› Kanunun yürürlü¤e

girdi¤i 1/10/2008 tarihten önce Maliye Bakanl›¤›n›n ilgili birimleri taraf›ndan takip ve tahsil ifllemleri bafllat›lm›fl olanlar›n ifllemleri bunlar taraf›ndan so-

nuçland›r›lacakt›r. Dolay›s› ile 1/10/2008 öncesine ait 5434 say›l› Kanundan kaynaklanan alacaklar›n takibinde 6183 say›l› Kanunun 102 inci maddesi uyar›nca befl y›ll›k zamanafl›m› uygulanacakt›r.

C.-Hizmet Akdine ‹stinaden Sigortal› Çal›flt›ranlar (506 say›l› Kanun) Aç›s›ndan;

Hizmet akdine istinaden sigortal› çal›flt›ranlarla ilgili mevzuat› düzenle-

yen mülga 506 say›l› Kanunun 80 inci maddesine göre primlerin takip ve tahsilinde 8/12/1993 tarihine kadar uygulanan 6183 say›l› Kanunun zamanafl›-

m›na iliflkin 102 inci maddesi uygulanmay›p genel hükümler do¤rultusunda Borçlar Kanunun 125 inci maddesindeki düzenlemeye istinaden 10 y›ll›k za-

man afl›m› uygulanm›flt›r. 3917 say›l› Kanun ile 506 say›l› Kanunun 80 inci

maddesi; “Kurumun, süresi içinde ödenmeyen prim ve di¤er alacaklar›n›n tahsilinde 6183 say›l› Kanun hükümleri uygulanaca¤›, söz konusu Kanunun uy-

gulamas›nda Kurumun Maliye Bakanl›¤›, di¤er kamu kurum ve kurulufllar› ve mercilere verilen yetkileri kullanaca¤›” fleklinde de¤ifltirildi¤inden 6183 say›-

l› Kanunun 102 inci maddesine göre düzenlenen zamanafl›m›na tabi tutulmufltur. Buna göre 8/12/1993 tarihinden itibaren 6183 say›l› Kanunun 102 inci

maddesindeki amme alacaklar›n›n tabi oldu¤u zamanafl›m› süresi; “Amme

alaca¤›, vadesinin rastlad›¤› takvim y›l›n› takip eden takvim y›l› bafl›ndan itibaren befl y›l içinde tahsil edilmezse zaman afl›m›na u¤rar…” fleklinde

düzenlenmifltir (Erkan ve Tezel, 2004). Böylece befl y›ll›k zamanafl›m› uygulamas›, 6/7/2004 tarihinde yürürlü¤e giren 5198 say›l› Kanun ile 506 say›l› Kanunun 80 inci maddesine 6183 say›l› Kanunun 102 inci maddesinin uygulanmayaca¤›na iliflkin de¤ifliklik düzenlemesi yap›l›nca kadar devam etmifltir. Böylece 8/12/1993 ila 6/7/2004 ta-

303

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

rihleri aras›ndaki Kurum alacaklar›nda zamanafl›m› befl y›ll›k, 6/7/2004 ila 1/10/2008 tarihleri aras›nda ise 10 y›l olarak zamanafl›m› uygulanmas› söz konusu olacakt›r. Buna göre zamanafl›m›n›n bafllang›c› da, Borçlar Kanunun 128 inci maddesinde;“Müruru zaman(zamanafl›m›), alaca¤›n muaccel (istenilebilir) oldu¤u zamanda bafllar, alaca¤›n muacceliyeti bir ihbar vukuuna tabi ise müruru zaman bu haberin verilece¤i günden itibaren cereyan eder.” Belirtilen flekliyle uygulanabilecektir. Konuyla alakal› olarak Yarg›tay 10. Hukuk Dairesinin 23/12/1997 tarih ve 8336/9155 say›l› Karar›; “Kurum alacaklar›n›n tahsilinde 6183 say›l› Kanun hükümlerinin tümünün uygulanaca¤›n› düzenleyen SSK mad. 80 de¤iflikli¤i, 3917 say›l› Kanunun 8. maddesine göre 8/12/1993 tarihinde yürürlü¤e girdi¤inden, bu tarihten önceki alacaklara Borçlar Kanunu 125. maddedeki on y›ll›k zamanafl›m›n›n, 8/12/1993 tarihinden sonrakilere ise 6183 say›l› Kanun’un 102. maddesindeki befl y›ll›k zamanafl›m›n›n uygulanaca¤›…” fleklindedir. Örnek : 2008/A¤ustos ay›n›n primi, 2008/Eylül ay›n›n sonuna kadar ödenmesi gerekmektedir.Bu sürede ödenmemifl olan prim, 1/10/2008 tarihi itibariyle muaccel (istenilebilir) hale gelmifl olmaktad›r.Zamanafl›m› on y›l uygulanaca¤›ndan dolay› 1/10/2018 tarihi itibariyle son bulmaktad›r. V.-5510 Say›l› Kanuna Göre Zamanafl›m› Uygulamas› 5510 say›l› Kanunun 93 üncü maddesinin ikinci f›kras›nca; Kurumun prim ve di¤er alacaklar› ödeme süresinin doldu¤u tarihi takip eden takvim y›l› bafl›ndan bafllayarak on y›ll›k zamanafl›m›na tâbidir. Yine söz konusu maddenin ayn› f›kras›na göre Kurumun prim ve di¤er alacaklar›; - Mahkeme karar› sonucunda do¤mufl ise mahkeme karar›n›n kesinleflme tarihinden, - Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlar›nca yap›lan tespitlerden do¤mufl ise rapor tarihinden, 304

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

- Kamu idarelerinin denetim elemanlar›nca kendi mevzuat› gere¤ince

yapacaklar› soruflturma, denetim ve incelemelerden do¤mufl ise bu soruflturma, denetim ve inceleme sonuçlar›n›n Kuruma intikal etti¤i tarihten,

- Bankalar, döner sermayeli kurulufllar, kamu idareleri ile kanunla ku-

rulmufl kurum ve kurulufllardan al›nan bilgi ve belgelerden do¤mufl ise bilgi ve belgenin Kuruma intikal etti¤i tarihten,

itibaren zamanafl›m› on y›l olarak uygulan›r. Bu alacaklar için 5510

say›l› Kanunun 89 uncu madde gere¤ince hesaplanacak gecikme cezas› ve

gecikme zamm›, 88 inci maddede belirtilen ödeme süresinin son gününü takip eden günden itibaren uygulan›r.

Ayr›ca 5510 say›l› Kanunun 93 üncü maddenin son f›kras› uyar›nca

6183 say›l› Kanunun 102 inci maddesinde oldu¤u gibi, zamanafl›m›ndan sonra yap›lan ödemeler de kabul edilmektedir. Ancak, 5510 say›l› Kanu-

nun 4 üncü maddenin birinci f›kras›n›n (b) bendine tâbi sigortal›lar›n zamanafl›m› nedeniyle prim ödenmeyen süreleri, sigortal›l›k süresinden say›lmazken

ve bu süreye iliflkin sigortal›l›k hak ve yükümlülükleri düflmektedir.Zamanafl›m› nedeniyle borcun ödenmemesine iliflkin olarak borçlunun mahkeme ka-

rar›yla def’i de bulunulmas› ile gerçekleflmektedir.Zamanafl›m› sonras›nda ise borcun takibi yoluna gidilmesinde yasal dayanak bulunmamaktad›r.

5510 say›l› Kanun ile prim ve di¤er alacaklara iliflkin düzenleme zama-

nafl›m›n›n süresi yönünden Borçlar Kanundaki on y›ll›k zamanafl›m› uygula-

mas› devam ettirilmifl iken zamanafl›m›n›n bafllang›c› ise genel olarak 6183

say›l› Kanunun 102 inci maddesindeki düzenlemeye paralel flekilde yap›ld›¤› dikkati çekmektedir. Primlerin tahakkuk ifllemi denetim raporlar›ndan, mah-

keme karar›ndan veya bankalar, kamu kurum ve kurulufllar›ndan al›nan bilgiye istinaden do¤mufl olmas› durumunda zamanafl›m› uygulamas›, kendine özgü bir düzenleme oldu¤u anlafl›lmaktad›r.

Örnek 1:‹flverence 2009/1. ay için verilen ayl›k prim ve hizmet bel-

gesinden dolay› 2009/Ocak ay›n›n primi, 2009/fiubat ay›n›n sonuna kadar

ödenmesi gerekmektedir. Ödenmemesi durumunda 1/3/2009 tarihi itibariyle

305

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

muaccel hale gelmektedir.Ancak zamanafl›m›n›n bafllang›c› 1/1/2010 tarihinden bafllay›p 1/1/2020 tarihi itibariyle son bulmaktad›r.

Örnek 2: 2008/12 ila 2009/5 aylar aras› iflyerinde çal›flt›¤› halde sigor-

tal› yap›lmad›¤› iddias›yla aç›lan hizmet tespit davas› sonucu iflyerinde çal›fl-

t›¤› ve temyiz edilen bir davada, Yarg›tay’›n 1/7/2010 tarihinde de davan›n

onanmas› halinde söz konusu dönemin prim ve di¤er alacaklara iliflkin zama-

nafl›m›, 1/7/2010 bafllay›p 1/7/2020 tarihinde sona erecektir. Ancak primlerin gecikme zamm› ve cezalar› ise primin ödenme süresinin son gününü takip eden günden itibaren bafllat›larak uygulanacakt›r.

Örnek 3: Milli E¤itim Bakanl›¤› müfettifllerince özel dershanede yap-

t›klar› inceleme sonucu iflyerinde çal›flan ö¤retmenlerden befl tanesinin sözlefl-

medeki ifle bafllama tarihi olan 1/10/2008 tarihinden 3 ay sonra Kuruma geç bildirildi¤ini tespit etti¤ini düflünelim.Yap›lan tespitlerle ilgili düzenlenen ra-

porun, 20/6/2009 tarihinde Kurumun ilgili ünitesine intikal tarihinden itibaren

zamanafl›m› uygulanmaya bafllayacak ve 20/6/2019 tarihinde sona erecektir. Bildirim yap›lmayan döneme iliflkin primlerin gecikme zamm› ve cezalar› ise primin ödenme süresinin son gününü takip eden günden itibaren bafllat›larak uygulanacakt›r.

Örnek 4: Kimlik Bildirim Kanunu gere¤i iflyerlerinde çal›flanlar›n kol-

luk kuvvetlerine bildirimine istinaden SGK taraf›ndan turizm bölgesinde fa-

aliyette bulunan otel ve pansiyon iflyerlerinde çal›flanlar›n bilgilerini istedi¤ini ve 2009 y›l› 5 ve 6. aylar›nda (A) otelindeki toplam 140 çal›flandan 30’nun

2 ay süreyle çal›flt›¤› halde SGK’ya bildirilmedi¤ini ve söz konusu bilginin

Sosyal Güvenlik Kurumunun ilgili ünitesinin kay›tlar›na 15/7/2010 tarihinde girdi¤ini düflünürsek, söz konusu aylara ait primlerin zamanafl›m› 15/7/2010

tarihinde bafllayacak ve 15/7/2020 tarihinde sona erecektir. Örnek 5: Sosyal Güvenlik Kurumu denetim eleman›nca ihale konusu bir iflten dolay› asgari iflçilik incelemesi yap›lan bir iflyeri için, 2007/3,4 ve 5.aylar ile 2008/11. ay›na ek prim tahakkuku yap›ld›¤›n› ve inceleme raporunun da 23/2/2009 tarihinde tanzim edildi¤ini düflünürsek, Kurum alaca¤›n›n

306

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

hangi aylara ait oldu¤u göz önüne al›narak zamanafl›m› hesaplamas› yap›lmas› icap etmektedir.Buna göre;1/10/2008 öncesi için Borçlar Kanunun 125 inci maddesi uyar›nca; 2007/3.ay›n primi 2007/Nisan ay› sonuna kadar ödenmesi gerekti¤inden 1/5/2007 tarihinde muaccel hale geldi¤inden zamanafl›m› 1/5/2007 tarihinden bafllay›p 1/5/2017 tarihinde sona erecektir.2007/4 ve 5. aylar›n primi de ayn› flekilde hesaplanacakt›r.Di¤er taraftan 2008/11.ay için resen tahakkuk ettirilen primin zamanafl›m› ise rapor tarihinden (23/2/2009) bafllay›p 23/2/2019 tarihinde sona erecektir. VI.-Tahsil Zamanafl›m› Kesen Haller 6183 say›l› Kanunun 103 üncü maddesinde tahsil zamanafl›m› kesen hallerden birinin gerçekleflmesi halinde zamanafl›m› kesilmektedir.Kesilmenin sona ermesiyle de tekrar yeniden bafllamaktad›r.Söz konusu madde de zamanafl›m›n› kesen haller s›ral› olarak afla¤›daki gibi say›lm›flt›r; 1.-Ödeme, 2.-Haciz tatbik›, 3.- Cebren tahsil ve takip muameleleri sonucunda yap›lan her çeflit tahsilat, 4.- Ödeme emri tebli¤i, 5.-Mal bildirimi, mal edinme ve mal artmalar›n›n bildirilmesi, 6.- Yukardaki 5 s›rada gösterilen muamelelerden her hangi birinin kefile veya yabanc› flah›s ve kurumlar mümessillerine tatbik› veya bunlar taraf›ndan yap›lmas›, 7.- ‹htilafl› amme alacaklar›nda kaza mercilerince bozma karar› verilmesi, 8.- Amme alaca¤›n›n teminata ba¤lanmas›, 9.- kaza mercilerince icran›n tehirine karar verilmesi, 10.- ‹ki amme idaresi aras›nda mevcut bir borç için alacakl› amme idaresi taraf›ndan borçlu amme idaresine borcun ödenmesi için yaz› ile müracaat edilmesi, 11.- Amme alaca¤›n›n özel kanunlara göre ödenmek üzere müracaatta bulunulmas› ve/veya ödeme plan›na ba¤lanmas›.

307

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Kesilmenin raslad›¤› takvim y›l›n› takip eden takvim y›l› bafl›ndan itiba-

ren zamanafl›m› yeniden ifllemeye bafllar. Zamanafl›m›n›n bir bozma karariyle

kesilmesi halinde zamanafl›m› bafllang›c› yeni vade gününün raslad›¤›; amme alaca¤›n›n teminata ba¤lanmas› veya icran›n kaza mercilerince durdurulmas› hallerinde zamanafl›m› bafllang›c› teminat›n kalkt›¤› ve durma süresinin sona erdi¤i tarihin raslad›¤›; takvim y›l›n› takip eden takvim y›l›n›n ilk günüdür.

Örnek; 2009/Nisan ay›na ait prim süresinde ödenmedi¤inden 1/5/2009

tarihi itibariye muaccel hale gelmifl olup zamanafl›m› 1/1/2010 tarihinden bafllayarak on y›l›n doldu¤u 1/1/2020 tarihine kadar sürecektir.Borçluya

28/5/2017 tarihinde tebli¤ edilen ödeme emri gönderilmifltir.Bu durumda za-

manafl›m›, 1/1/2018 tarihinden bafllay›p on y›l›n tamamland›¤› 1/1/2028 tarihinde sona erecektir.

VII.-Zamanafl›m›n› Durduran (‹fllememesi) Haller Zamanafl›m›n›n ifllememesi halini düzenleyen 6183 say›l› Kanunun 104

üncü maddesi hükmü uyar›nca ;

• Borçlunun yabanc› bir memlekette bulunmas›, • Borçlunun hileli iflas etmesi,

• Borçlunun terekesinin tasfiye edilmesi,

gibi hakk›nda takibat yap›lmas›na imkan bulunmayan hallerde tahsil za-

manafl›m› ifllemez. S›ralanan sebepler ortadan kalkt›ktan sonra duran zamanafl›m› kald›¤› yerden ifllemeye devam eder.

Zamanafl›m›n›n ifllememesinin(durmas›n›n) kesilmesinden fark›; zama-

nafl›m›n›n kesilmesinde, kesildi¤i y›l› izleyen takvim y›l› bafl›ndan itibaren yeniden zamanafl›m› süresi on y›ll›k sürenin bafllang›c›ndan bafllamas›na karfl›n,

zamanafl›m›n›n ifllememesinde (durmas›nda) iflleme nedeni ortadan kalkt›ktan sonra, durma öncesi süre, yeni ifllemeye bafllayan süreye eklenmekte ve zamanafl›m› buna göre hesaplanmaktad›r.

308

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Örnek : 2008/Kas›m ay›n›n primini aral›k ay› sonuna kadar ödemesi ge-

reken kendi nam ve hesab›na çal›flan vergi mükellefi (A) flahs›n›n prim borcu,

1/1/2009 tarihi itibariye zamanafl›m›na u¤ramaya bafllam›flt›r.Sigortal› 1/4/2009 – 30/6/2009 tarihleri aras›nda yurt d›fl›nda bulunmas› nedeniyle, 1/1/2009 tarihinde bafllayan zaman afl›m› durdu¤u yerden 1/7/2009 tarihi itibariyle yeniden önceki üç ayl›k süreye eklenerek ifllemeye bafllayacakt›r.

Yine özel bir düzenleme fleklindeki 5510 say›l› Kanunun 91 inci

maddesi gere¤ince; iflyerleri yang›n, su bask›n›, yer kaymas›, deprem gi-

bi afete u¤rayan, tabii afet nedeniyle tar›msal faaliyetinden dolay› zarar gören iflverenler ile kendi nam ve hesab›na çal›flan sigortal›lar, bu durumu

belgelemeleri kayd›yla olay›n meydana geldi¤i tarihten itibaren üç ay içinde talepte bulunmalar› ve prim ödeme aczine düfltüklerinin, yap›lacak inceleme

sonucu anlafl›lmas› halinde, afet tarihinden önce ödeme süresi dolmufl mevcut prim borçlar› ile afetin meydana geldi¤i tarihten itibaren tahakkuk edecek üç

ayl›k prim borçlar›, olay›n meydana geldi¤i tarihten itibaren bir y›la kadar Kurumca ertelenebilmekte ve prim borcunun ertelendi¤i sürede zamanafl›m›

ifllememekte ve ertelenen k›sm›na gecikme cezas› ve gecikme zamm› uygulanmamaktad›r.

III.-De¤erlendirme ve Sonuç Kurumun süresinde ödenmeyen prim veya di¤er alacaklar›na iliflkin

borçlulara gönderilen ödeme emrine karfl› borçlular taraf›ndan zamanafl›m›

nedeniyle yap›lan ifllemin iptali nedeniyle dava aç›lm›fl olmas› durumunda, söz konusu borcun zamanafl›m›na u¤ray›p u¤ramad›¤›n›n tespitinde 5510 sa-

y›l› Kanunun 93 üncü maddesindeki sürelerin hesab›yla birlikte 6183 say›l› Kanunun 103 üncü ve 104 üncü maddelerinde belirtilen zamanafl›m›n› kesen ve durduran (ifllememesine) hükümlerin de detayl› araflt›r›lmas› önem arz etmektedir.

309

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 Görüldü¤ü üzere 5510 say›l› Kanun ile Sosyal Güvenlik Kurumunun

prim ve di¤er alacaklar›nda zamanafl›m› uygulamas› kendine özgü bir düzen-

leme olmufltur. Zamanafl›m›n›n normal süresi on y›l olarak düzenlenirken, za-

manafl›m›n› kesen hallerin ortaya ç›kmas›yla daha uzun süreli bir zamanafl›m› ifllemeye bafllam›fl olacakt›r.Bu durum borçlular aç›s›ndan primin gecikme ceza ve gecikme zamm›, salt prim borcunun birkaç misline ç›kabilmesine ne-

den olabilecektir. Süresinde ödenmeyen prim ve di¤er alacaklar›n tahsilat›n takibine bir an önce bafllan›lm›fl olmas› ile, borç miktar› ödenebilir olmaktan ç›kmam›fl ve sürekli af veya k›smi af niteli¤indeki yap›land›rmalara ihtiyaç duyulmam›fl olacakt›r.

5510 say›l› Kanunun 88 inci maddesi gere¤i prim alacaklar›n›n tahsili

için muacceliyet tarihinden itibaren en geç bir y›l içinde icra yoluna baflvurulmas›, Kurum yönünden alacaklar›n tahsilini h›zland›r›rken borçlular yönünden de ödeme refleksini art›racakt›r. KAYNAKÇA Bulut, Mehmet (2009). ‹dari Para Cezalar› ‹tiraz ve Dava Yollar›.

Ankara: Yaklafl›m Yay›nc›l›k

Dan›fltay 3. Dairesi’nin (13.05.1986) E.652, K.1306 say›l› karar›. An-

kara: Resmi Gazete

Dan›fltay 9. Dairesi’nin (14.05.1982) E.5413, K.2752 say›l› karar›. An-

kara: Resmi Gazete

Erkan, Özkan ve Tezel, Ali (2004). Asgari iflçilik uygulamas›. Ankara:

Yaklafl›m Yay›nc›l›k

Konca, Atefl. Çeflitli kanunlar›n uygulanmas›nda dikkate al›nan za-

manafl›m› süreleri. [Y.y.]: [Yayl. y.]

Ordu, Harun (2009). “Prim alacaklar›n›n zamanafl›m› sürelerinde önem-

li de¤ifliklikler yap›ld›” Yaklafl›m. 197 (2009): 154-156

310

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C. Yasalar (20.05.2006) 5502 say›l› Sosyal Güvenlik Kurumu Ka-

nunu. Ankara: Resmi Gazete (26173 say›l›)

T.C. Yasalar (16.06.2006) 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤-

l›k Sigortas› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26200 say›l›)

T.C. Yasalar (28.07.1953) 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil

Usulü Hakk›nda Kanun. Ankara: Resmi Gazete (8469 say›l›)

T.C. Yasalar (28.09.2008) Ayl›k Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal

Güvenlik Kurumuna Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakk›nda Tebli¤. Ankara: Resmi Gazete (27011 say›l›)

T.C. Yasalar (28.08.2008) Sosyal Sigorta ‹fllemleri Yönetmeli¤i. An-

kara: Resmi Gazete (26981 say›l›)

311

312

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

5510 SAYILI KANUNA GÖRE S‹GORTA PR‹M‹NE ESAS KAZANÇLARIN HESAPLANMASI l Murat ÖZDAMAR* I-G‹R‹fi 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun (Resmi, 2003, 25134) 2. maddesinde, bir ifl

sözleflmesine dayanarak çal›flan gerçek kifliye iflçi, iflçi çal›flt›ran gerçek veya

tüzel kifliye yahut kiflili¤i olmayan kurum ve kurulufllara iflveren, iflçi ile iflveren aras›nda kurulan iliflkiye ifl iliflkisi denilece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r. ‹fl

iliflkisinin kurulmas›, di¤er bir anlat›mla bir taraf›n ba¤›ml› olarak ifl görmeyi, di¤er taraf›ndan ücret ödemeyi üstlenmesi ile birlikte sadece ‹fl Hukuku anlam›nda de¤il ayn› zamanda Sosyal Güvenlik Hukuku anlam›nda da, iflveren, si-

gortal› ve Sosyal Güvenlik Kurumu aras›nda emredici hükümlerle düzenlenmifl bir hukuki iliflki ortaya ç›kmaktad›r.(Sözer, 1991,30)

Bu çal›flmada, 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas›

Kanunu’na (Resmi, 2006, 26098) göre iflveren, sigortal› ve Sosyal Güvenlik

Kurumu aras›nda emredici hükümlerle düzenlenmifl hukuki iliflkilerden olan prim ödeme yükümlüsü ile sigorta primine esas kazançlar irdelenecektir. II-SOSYAL S‹GORTA PR‹M‹ VE ÖDEME YÜKÜMLÜSÜ Prim, sahip oldu¤u özellikleri dolay›s›yla kendine has bir finansman va-

s›tas› olarak sosyal sigortalar›n en önemli gelir kayna¤›n› oluflturur. Ücret ve

* ‹stanbul Sosyal Güvenlik ‹l Müdür Dan›flman›

313

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

gelirler üzerinden al›nmas› dolay›s›yla ücretin bir parças›, sigorta yard›mlar›-

na karfl›l›k ödendi¤i için bir fiyat, zorunlu olarak tahsil edildi¤i için bir vergi

olarak de¤erlendirilebilir.(Alper, 2003, 177) Sosyal sigorta primi, Kanunun sigortal›lara karfl› güvence sa¤lad›¤› sosyal tehlikelerden birinin gerçekleflme-

si halinde yap›lacak sosyal sigorta yard›mlar› ile Kurum yönetim giderlerinin karfl›l›¤› olarak m.4/I (a) ve (c) bendine göre sigortal› olanlar için sigortal› ka-

zanc›n›n belirli bir yüzdesi üzerinden; m.4/I (b) bendine göre sigortal› olanlar

için ise sigorta primine esas alt ve üst kazanç s›n›rlar› aras›ndan sigortal›n›n

belirleyece¤i tutarlar›n belirli bir yüzdesine göre al›nan parad›r. (Güzel, Okur ve Caniklio¤lu, 2009, 220)

Sigorta primi ödeme yükümlüsü m.4/I (a) bendine tabi sigortal›lar için

bunlar› çal›flt›ran iflveren, m.4/I (b) bendine tabi sigortal›lar için sigortal›n›n

kendisi, m.4/I (c) bendine tabi sigortal›lar için ise sigortal›y› çal›flt›ran kamu kurumudur. m.4/I (b) bendine tabi sigortal›l›k flirket ortakl›¤›na dayansa bile prim ödeme yükümlüsü tüzel kiflilik olan flirket de¤il sigortal›n›n bizzat kendisidir.

Sigorta primleri;

• sadece iflçiler,

• sadece iflverenler, • iflçi ve iflverenler,

• iflçiler, iflverenler ve devlet • iflverenler ve devlet

• sadece devlet taraf›ndan ödenebilir.

Bir çok ülkede iflçi-iflveren, baz› ülkelerde ise iflçi-iflveren ve devlet

primlerin finansman›na katk›da bulunur.(Yazgan, 1992, 139) 5510 say›l› Ka-

nuna göre sosyal güvenlik finansman› iflçi ve iflverenin ödedi¤i primlerden oluflmakla birlikte, ayl›k prim ve hizmet belgesini süresi içinde Kuruma veren ayn› zamanda sosyal güvenlik prim borcu bulunmayan iflverenlere devlet 5 puanl›k prim indirimi sa¤lamakta, yap›lan indirime ait prim tutarlar› hazine ta-

raf›ndan iflveren ad›na Kurum hesab›na yat›r›lmaktad›r. 5 puanl›k prim indiri-

314

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

mi m.4/I (a) sigortal›s›ndan al›narak Kurum hesab›na yat›r›lacak sigortal› his-

sesine ait prim tutar›n› azaltmamakta buna karfl›n iflverenin Kuruma ödemesi gereken iflveren prim hissesi, iflyerinin tehlike derecesine göre sigortal›n›n sigorta primine esas kazanc›n›n %12,82 ile %14,92’ si aras›nda azalmaktad›r. III-S‹GORTA PR‹M‹NE ESAS KAZANÇLAR 5510 say›l› Kanunun 80. maddesinde hangi tür kazançlar›n sigorta pri-

mine dahil edilece¤i, hangilerinin ise prim matrah›na dahil edilmeyen kazanç oldu¤u ayr›nt›l› olarak belirlenmifltir. Kanunun 80. maddesinde, 4/I (a) bendi kapsam›ndaki sigortal›lar›n prime esas kazançlar›, • Hak edilen ücretlerin,

• Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeflit istihkaktan o ay içinde ya-

p›lan ödemelerin ve iflverenler taraf›ndan sigortal›lar için özel sa¤l›k sigortalar›na ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar›n,

• ‹dare veya yarg› mercilerince verilen karar gere¤ince yukar›da belir-

tilen kazançlar niteli¤inde olmak üzere sigortal›lara o ay içinde yap›lan ödemelerin, brüt toplam› esas al›narak tespit edilmektedir. Bu ba¤lamda 5510 sa-

y›l› Kanun’un sigorta primine esas kazançlar› düzenleyen 80. maddesi prim matrah›n› oluflturan kazanç türlerini üç gruba ay›rm›flt›r. (Alper, 2008, 12) A-S‹GORTALIYA ÖDENECEK ÜCRETLER 4857 say›l› ‹fl Kanunu’nun 32. maddesine göre ücret, bir kimseye bir ifl

karfl›l›¤›nda iflveren veya üçüncü kifliler taraf›ndan sa¤lanan ve para ile ödenen tutard›r. 5510 say›l› Kanun ücreti ‹fl Kanununa paralel olarak 4/1 (a) ve

(c) bendi kapsam›nda sigortal› say›lanlara saatlik, günlük, haftal›k, ayl›k veya y›ll›k olarak para ile ödenen ve süreklilik niteli¤i tafl›yan brüt tutar olarak ta-

n›mlam›flt›r. Belirtmek gerekir ki; ödemenin ücret say›lmas› için süreklilik tafl›mas› gerekti¤i 5510 say›l› Kanunun 3. maddesi 12. bendinde belirtilmifl ol-

315

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

sa da süreklilik niteli¤i tafl›mayan ödemelerde ücret kabul edilerek prim mat-

rah›na dahil edilmelidir. Nitekim, 5510 say›l› Kanunun 4. Maddesinin birinci

f›kras›n›n (a) ve (b) Bentleri Kapsam›ndaki Sigortal›lar ile Sadece Genel Sa¤-

l›k Sigortas›na Tabi Sigortal›lar›n Prime Esas Tutulacak Kazançlar›na Dair

Tebli¤’de (Resmi, 2008, 27011) süreklilik tafl›masa da fazla çal›flma ücretleri de ücret kavram› içinde de¤erlendirilmifltir. (Güzel ve öbürleri, 2009, s.230)

Sigortal›n›n ay içinde kazand›¤› tüm ücretler genel anlam›yla sigorta pri-

mine esas kazanca dahildir. Ücretin iflveren taraf›ndan tahakkuk ettirilmesi yeterli olup süresinde ödenmemesi ücretin prim matrah›na dahil edilmesi zorunlulu¤unu etkilemez. Sigortal›n›n bir ayl›k çal›flmas› karfl›l›¤› ald›¤› kök üc-

retin yan›nda, fazla çal›flma ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel

tatil ücreti de ücret kavram› içinde de¤erlendirilir. K›dem zamm›, askerlik yard›m›, gece zamm›, vardiya ücreti, huzur hakk›, temsil tazminat›, ifl riski

zamm›, izin harçl›¤›, makam tazminat›, hastal›k nedeniyle verilen ücret veya tazminatlar, y›lbafl› paras›, bayram harçl›¤›, nakit yap›lan kira ve yiyecek yard›m›, ayakkab› ve elbise paras›, y›ll›k izin ücreti, mazeret izni ücreti gibi öde-

melerde ücret niteli¤inde oldu¤undan sigorta primleri hesab›nda matraha dahil edilir.

Örnek: Bir ayl›k kök ücreti 1.000 TL olan sigortal›ya o ay içinde 200 TL

bayram harçl›¤›, 100 TL huzur hakk› 400 TL fazla mesai ücreti ödenmiflse sigorta primine esas matrah 1.700 TL olarak belirlenir.

B-PR‹M, ‹KRAM‹YE VE BENZER N‹TEL‹KTEK‹ ÖDEMELER Prim, ikramiye ve bu nitelikteki di¤er ödemeler ‹fl Kanunu anlam›nda

ücret kavram›na dahil olmakla birlikte ödenme süresi aç›s›ndan prime esas kazanç tespitinde farkl› bir yöntem uygulanmaktad›r. Buna göre öncelikle prim

ve ikramiye benzeri ödemelerin prime esas kazanç hesab›nda matraha dahil

edilebilmesi için tahakkuk etmesi yeterli olmay›p ayn› zamanda ödenmesi de gerekmektedir. Di¤er bir ifade ile hak kazan›lan ancak iflverence ödenmeyen

316

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

prim, ikramiye ve benzeri nitelikteki ödemeler hak kazan›lan de¤il de ödeme-

nin gerçekleflti¤i ay matrah›na dahil edilir. Yine 5510 say›l› Kanunun 80. maddesi, ikramiyelerin prime esas kazanca dahil edilme fleklini de yürürlükten kalkan 506 say›l› Kanundan farkl› olarak düzenlemifltir. Öncelikle kök ücret ve kök ücret niteli¤indeki ek ücretler d›fl›nda kalan di¤er ödemeler (prim, ikramiye v.b.) ödemeler hak edildikleri de¤il öncelikle ödendi¤i ay›n kazanc›na dahil edilir ve ücret ödemelerin yap›ld›¤› ayda sigorta primine esas kazanç üst s›n›r› afl›ld›¤› takdirde prim matrah›na tabi tutulamayan art›k k›s›m, ödemenin yap›ld›¤› ay› takip eden aydan bafllanarak iki ay› geçmemek üzere üst s›n›r›n alt›nda kalan sonraki aylar›n prime esas kazançlar›na ilâve edilir. Sigortal›lara, çeflitli nedenlerle (ücretsiz izin, istirahat gibi) ay içinde çal›flmas›n›n bulunmad›¤› ve ücret ödenmedi¤i aylarda prime esas kazanca dahil olacak nitelikte ücret d›fl›nda bir ödeme yap›lmas› halinde, ücret d›fl›ndaki bu ödemeler, ödemenin yap›ld›¤› ayda sigortal›n›n prim ödeme gün say›s›n›n bulunmamas› nedeniyle ödemenin yap›ld›¤› tarihi takip eden iki ay› geçmemek üzere ilgili aylar›n prime esas kazanc›na dahil edilir. Ancak ödemenin yap›ld›¤› tarihi takip eden iki ayda da ücret ödemesine hak kazan›lmad›¤› durumlarda, ücret d›fl›ndaki bu ödemeler prime esas kazanca dahil edilemez. Örnek: Ayl›k ücretler toplam› 3.300 TL olan sigortal› için 2009/Temmuz ay›nda 6.000 TL ikramiye tahakkuk ettirilmifl ve bu tutar 2009/A¤ustos ay›nda ödenmiflse; sigortal›n›n 2009/Temmuz ay› sigorta primine esas kazanc› 3.300 TL, 2009/A¤ustos, Eylül ve Ekim ay› sigorta primine esas kazanc› 4.504,50 TL(üst limit) olarak belirlenip Kuruma beyan edilecek, 2386,50 TL ikramiye sigorta primine esas kazanc›n d›fl›nda kalacakt›r. fiayet iflveren ödeyece¤i ikramiyeyi ilkini 2009/Temmuz ay›nda olmak üzere 6 aya da¤›tarak her ay 1.000 TL ödeme yöntemini seçse idi sigortal›n›n prime esas kazanc› 6 ay boyunca 3.300+1.000=4.300 TL olarak Kuruma beyan edilecekti. fiayet bu sigortal› 2009/Temmuz ay›nda 6 ay ücretsiz izne ç›ksa ve bu sürelerde ücret almasa 2009/A¤ustos ay›nda ödenen 6.000 TL ikramiyenin tamam› sigorta primine esas kazanca dahil edilmeyecekti.

317

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

C-MAHKEME KARARINA ‹ST‹NADEN ÖDENEN ÜCRETLER Mahkemeler taraf›ndan ödenmesine hükmedilen paralar, niteli¤i itibari

ile prim, ikramiye, fazla mesai veya ücret olabilir. Mahkemeler taraf›ndan ve-

rilen kararlara istinaden sigortal›lara fiilen çal›flmad›klar› süreler için ücret ve benzeri nitelikte ödeme yap›lmas› halinde; ücretler ödendikleri aylara, ücret d›fl›ndaki ödemeler ise ödendi¤i ay›n kazanc›na dahil edilmek suretiyle prime esas kazanç tespit edilmektedir.(Kurt, 2009, 225)

Mahkemeler taraf›ndan hükme ba¤lanan ifllem ifle iade ise sigorta primi-

ne esas kazanç tespiti flu yöntemle belirlenmektedir.

• Feshin geçersizli¤ine karar verilmesi halinde; iflçiyi baflvurusu halin-

de bir ay içinde ifle bafllatmayan iflverence iflçiye ödenen ve mahkeme veya özel hakemce belirlenen en az dört, en çok sekiz ayl›k ücreti tutar›ndaki taz-

minat, niteli¤i itibariyle ücret say›labilecek bir kazanç durumunda olmad›¤›ndan ifle bafllat›lmayan sigortal›n›n sigortal›l›k niteli¤inin de kalmamas› nedeniyle an›lan tazminat tutar› prime tabi tutulmaz.

• ‹flçinin ifle iadesi için kesinleflen mahkeme veya özel hakem karar›n›n

kendisine tebli¤inden itibaren on ifl günü içinde ifle bafllamak üzere baflvurmufl olmas› kayd›yla, iflçi ifle bafllat›ls›n veya bafllat›lmas›n çal›flt›r›lmayan süre için ödenen en çok dört aya kadar ücret ve di¤er haklar, akdin feshedildi¤i aydan bafllanarak ilgili aylar›n prime esas kazanc›na dahil edilir.

IV-S‹GORTA PR‹M‹ DIfiINDA KALAN KAZANÇLAR 5510 say›l› Kanun prime dahil edilmeyecek kazanç türlerini tamamen si-

gorta primi d›fl›nda kalan ödemeler ve k›smen sigorta primi d›fl›nda kalan öde-

meler fleklinde ikiye ay›rm›flt›r. Kanun’un 80. maddesi 1 f›kras› (b) hükmüne göre, Ayni yard›mlar ve ölüm, do¤um ve evlenme yard›mlar›, görev yollukla-

r›, seyyar görev tazminat›, k›dem tazminat›, ifl sonu tazminat› veya k›dem taz-

minat› mahiyetindeki toplu ödeme, keflif ücreti, ihbar ve kasa tazminatlar› ile

318

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Kurumca tutarlar› y›llar itibar›yla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamlar›, iflverenler taraf›ndan sigortal›lar için özel sa¤l›k sigortalar›na ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ayl›k toplam› asgari ücretin % 30’unu geçme-

yen özel sa¤l›k sigortas› primi ve bireysel emeklilik katk› paylar› tutarlar›, prime esas kazanca tabi tutulmaz.

Kanun hükmünden de anlafl›laca¤› üzere sigorta primine esas kazanca

dahil edilmeyecek ödemeler ayr› ayr› belirtildi¤i için örneklendirici de¤il sa-

y›l› ve s›n›rl› olarak de¤erlendirilmelidir. Bu nedenle metinde geçen ödemeler d›fl›nda kalan ve her ne ad alt›nda yap›l›rsa yap›ls›n ödenen tutarlar›n tamam›n›n sigorta primine esas kazanca ilave edilmesi zorunludur.

K›smen sigorta primine dahil edilecek ödeme olarak belirlenen özel sa¤-

l›k sigortas› primleri ile bireysel emeklilik katk› paylar›n›n ayl›k toplam› as-

gari ücretin %30’unu aflan k›sm› sigorta primine esas kazanca dahil edilmeli-

dir. Kanunda aç›kça sadece özel sa¤l›k sigortas› ve bireysel emeklilik sistemi-

ne ödenen katk› pay›ndan söz edildi¤i için bu katk› pay› d›fl›nda kalan hayat sigortas› gibi ödemelerin prime esas kazanca ilave edilmesi gerekti¤i unutulmamal›d›r.(Güzel ve Öbürleri, 2009,242) Yine belirtmek gerekir ki; özel sa¤-

l›k sigortas› ve bireysel emeklilik katk› pay›n›n ödendi¤i aydaki prim matrah›

toplam› prime esas kazanç üst s›n›r› üzerinde ise, ödenen sa¤l›k sigortas› ve bireysel emeklilik katk› pay› takip eden iki ayda üst s›n›r› aflmamak flart›yla sigorta primine esas kazanca ilave edilmelidir.

Örnek: Sigortal› ad›na 250 TL özel sa¤l›k sigortas› primi ödenmifl ise

693,00x0,30=207,90 TL prime esas kazanç d›fl›nda tutulacak, artan 42,10 TL prim matrah›na ilave edilecektir. E¤er ödenen 250 TL özel sa¤l›k sigortas› pri-

mi de¤il de bireysel emeklilik d›fl› özel hayat sigortas› primi olsa idi tamam› prim matrah›na ilave edilecekti.

K›smen sigorta primine esas kazanç d›fl› tutulan yemek, çocuk ve aile

zamlar› ise Tebli¤ hükümlerine göre flu flekilde belirlenmifltir.

Yemek paras› ad› alt›nda yap›lan ödemeler, iflyerinde yemek verilme-

mesi flart›yla fiilen çal›fl›lan gün say›s› dikkate al›narak günlük asgari ücretin

319

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

%6 s›n›n, yemek verilecek gün say›s› ile çarp›lmas› sonucunda bulunacak

miktar›, sigorta primine esas kazanç tespitinde dikkate al›nmayacak bu nedenle de bu tutarlardan sigorta primi kesilmeyecektir. Ancak sigortal›lara nakit ödeme yap›lmaks›z›n yemek kuponu verilmesi yada sigortal›lara iflyerinde bir

baflka firma taraf›ndan üretilmifl yemek verilmesi halinde iflverenin üstlendi¤i fatura bedeli sigortal›n›n prime esas kazanc› d›fl›nda tutulacakt›r.

Örnek: Sigortal›ya 100 TL yemek bedeli verilmifl ve sigortal›n›n o ay

içinde fiilen çal›flt›¤› gün say›s› 21 ise 21x1,39=29,19 TL prime esas kazanç d›fl›nda tutulacak, kalan 70,81 TL ise prime esas kazanca ilave edilecektir. fiayet bu kifli için bir yemek firmas› iflyerine yemek getirse ise yemek firmas›na ödenen 100 TL sigorta primine esas kazanca dahil edilmeyecekti.

Çocuk zamm› ad› alt›nda yap›lan ödemelerin ise günlük asgari ücretin

%2’si sigorta primine esas kazanç d›fl›nda tutulacakt›r. Bu tutar iki çocukla s›n›rland›r›lm›fl olup ayr›ca sigortal›n›n çocu¤unun sigortal›, iste¤e ba¤l› sigortal› olmamas›, gelir veya ayl›k almamas› gerekmektedir. Yine sigortal›n›n çocu¤unun 18 yafl›n›, lise veya dengi ö¤retim görüyorsa 20 yafl›n›, yüksek ö¤renim görüyor ise 25 yafl›n› doldurmamas› ve evli olmamas› gerekir.

Aile zamm› ad› alt›nda yap›lan ödemelerin, sigortal›n›n hizmet akdinin

devam etmesi ve sigortal›n›n eflinin çal›flmaya dayanan sigortal›l›¤›n›n bulun-

mamas› (efl iste¤e ba¤l› sigortal› olabilir) flart›yla ayl›k asgari ücretin %10’u oran›ndaki tutar ayl›k prime esas kazanç hesab›nda dikkate al›nmayacak aflan k›s›m varsa prim matrah›na dahil edilecektir.

Örnek: Sigortal›ya 120 TL aile zamm› ödenmifl ise 693x0,10=69,30 TL

prime esas kazanç d›fl›nda tutulacak bu tutar› aflan 50,70 TL prim matrah›na ilave edilecektir. fiayet sigortal›n›n efli zorunlu sigortal› olsa idi ödenen 120 TL’nin tamam› sigorta primine esas kazanca ilave edilecekti.

Genel anlam›yla sigorta primine esas kazanca ilave edilecek ödemeler

ile sigorta primine esas kazanç d›fl›nda tutulacak ödemeler afla¤›daki tabloda belirtildi¤i gibidir.

320

MAL‹

S‹GORTA PR‹M‹NE TAB‹ ÖDEMELER Ücret ve ücret eklentileri Askerlik Yard›m› Bayram, Y›lbafl› Harçl›¤› Jübile ‹kramiyesi Gece Zamm›, Vardiye Ücreti Hafta Tatili, Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Ödenen Ücretler Her Türlü Prim Huzur Hakk› ‹mza Sorumluluk, Temsil Tazminat› Kulland›r›lmayan ‹zne Ait Ücret Krefl Ücreti Özel Hizmet Tazminat› Hastal›k ve Sakatl›k Tazminat› Özel Sa¤l›k Sigortas› ve Bireysel Emeklilik Katk› Pay›n›n Asgari Ücretin %30’luk K›sm› Sünnet Yard›m›, Tabii Afet Yard›m› Y›ll›k ‹zin ve Mazeret ‹zni Ücreti Yol Paras› Kira, Yiyecek, Yakacak yard›m› Ayakkab› ve Elbise Paras› Kaynak: (Kurt, 2009, 251)

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

S‹GORTA PR‹M‹NE DAH‹L ED‹LMEYECEK ÖDEMELER Aile Yard›m›(Asgari Ücretin %10’luk K›sm›) Sigortal›ya Verilen Otobüs Biletleri Keflif Ücreti Çocuk Paras›(Asgari Ücretin %2’lik K›sm›) Evlenme Yard›m› ‹flyerinde Kullan›lmak Üzere Verilen Havlu, Sabun, fiampuan v.b. Malzeme Bedeli Yolluk Harc›rah Do¤um Yard›m› ‹flyerinde Yedirilen Yemek ve ‹çecekler K›dem Tazminat, ‹fl Sonu Tazminat› Ayni Konut Tahsisi(Lojman Verilmesi) Ücret Avans› Anne, Baba, Efl ve Çocuklar ‹çin Verilen Ölüm Yard›mlar› ‹fle Didifl ve Gelifle Ait Servis Ücretleri Seyyar Görev Tazminat› Ayni Yard›mlar ‹hbar Tazminat› Kasa Tazminat›

V-SONUÇ 5510 say›l› Kanuna göre sigorta primlerinin ödeme yükümlüsü m.4/I (a)

bendine tabi sigortal›lar için bunlar› çal›flt›ran iflverenler, m.4/I (b) bendine ta-

bi sigortal›lar için sigortal›n›n kendisi, m.4/I (c) bendine tabi sigortal›lar için

ise sigortal›y› çal›flt›ran kamu kurumlard›r. Prim ödeme yükümlülü¤ü yerine

321

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

getirilirken dikkat edilecek en önemli husus sigorta primlerine esas kazanca dahil edilecek ödemelerin tespiti ve Kuruma beyan edilmesidir.

Kuruma beyan edilecek ve ödenecek sigorta primleri hayat›n ola¤an ak›-

fl› içerisinde Kurumun denetimine tabi oldu¤u gibi ihtilaf ortaya ç›kt›¤› zaman idari mahkemelerde sigorta primine esas kazançla ilgili kararlar verebilmektedir. ‹flverenin yapaca¤› bir yanl›fl hesaplama sonucu sigorta primine esas ka-

zanca dahil edilmesi gerekti¤i halde dahil edilmeyen kazançlar›n varl›¤›n›n tespiti yada mahkemece ödenmesine hükmedilmesi halinde iflveren ortaya ç›kan fark prim tutar›n› ödedi¤i gibi ayn› zamanda Kurum taraf›ndan da kendi-

sine idari para cezas› uygulanacakt›r. Bu nedenle sigorta primine esas kazan-

c›n tespiti aflamas›nda iflverenlerin titiz davranmalar› ve Kanun hükümlerini do¤ru yorumlamalar› yararlar›na olacakt›r. KAYNAKÇA Alper, Yusuf (2003). “5510 Say›l› Kanun’da m.4/1-a Kapsam›ndaki Si-

gortal›lar Bak›m›ndan Primler” Sicil ‹fl Hukuku. (Aral›k-2008) Alper, Yusuf (2003). Sosyal Sigortalar. Bursa : [yayl.y.]

Güzel, Ali, Okur, Ali R›za ve Caniklio¤lu, Nurflen (2009). Sosyal Gü-

venlik Hukuku. ‹stanbul : [yayl.y.]

Kurt, Resul (2009). Sosyal Güvenlik Reformu Rehberi. ‹stanbul : [yayl.y.] Sözer, Ali Naz›m (1991). Sosyal Sigorta ‹liflkisi. ‹zmir : [yayl.y.]

T.C. Yasalar (2006). 4857 say›l› ‹fl Kanunu. Ankara: Resmi Gazete

(26098 say›l›)

T.C. Yasalar (2006). 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Si-

gortas› Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26098 say›l›)

Yazgan, Turan (1992). Sosyal Güvenlik. ‹stanbul : [yayl.y.]

322

CEVAP ? ?

SORU VE

SORU VE CEVAP

324

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Soru ve Cevap SORU 1: Hisse devir sözleflmesinin noterde onaylanmas› aflamas›nda al›nacak

noter harc›n›n flirket sermayesinin tamam› üzerinden mi yoksa sat›n al›nan toplam hisse bedeli üzerinden mi tahsil edilmelidir? YANIT 1: 492 Say›l› Harçlar Kanunun 38’inci maddesinde; noter ifllemlerinden bu

Kanuna ba¤l› (2) say›l› tarifede yaz›l› olanlar›n noter harçlar›na tabi oldu¤u, 40’nc› maddesin de de; noter harçlar›n›, harca mevzu olan ifllemin yap›lmas›-

n› isteyen kiflilerin ödemekle mükellef oldu¤u, 42’nci maddesinde ise; “De¤er

veya a¤›rl›k ölçüsüne göre harca tabi ifllemlerde (2) say›l› tarifede yaz›l› de¤er veya a¤›rl›k esast›r. (5766 Say›l› Kanunun 11 inci maddesinin (a) bendiyle de-

¤iflen f›kra, Yürürlük: 06.06.2008) Menkul ve gayrimenkul mallar hakk›nda al›m, sat›m, taahhüt ve rehinle ilgili her nevi mukavele, senet ve kâ¤›tlarda de-

¤er gösterilmesi mecburidir. Rehin bordrolar› ile kamu idarelerine verilmek üzere ilgili mevzuatla belirlenen kurallara uyulaca¤›na iliflkin olarak düzenlenen taahhütnameler hakk›nda bu hüküm uygulanmaz'' hükümlerine yer veril-

mifl olup, 44’üncü maddesinde kiflilerin, imzalar›n birden çok olmas› durumunda harc›n nas›l al›naca¤› belirtilmifltir.

An›lan Kanuna ekli (2) say›l› tarifenin De¤er veya a¤›rl›k üzerinden al›-

nan nispi harçlar bafll›kl› bölümün, 1’nci maddesinde; ''Muayyen bir mebla¤› ihtiva eden her nevi senet, mukavelename ve kâ¤›tlardan beher imza için Bin-

de 0,90 oran›nda harç al›naca¤›, Bütün imzalar için bu suretle al›nacak harc›n toplam miktar›n›n (37,30 TL’den) az, (16.514,80 TL’den ) çok olamaz.'' hükmü yer alm›flt›r.

325

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Yukar›da yer alan hükümlerden anlafl›laca¤› üzere flirket ortaklar›n›n

birbirlerine yapt›klar› hisse devirlerinde, devir alan ve devir eden her orta¤›n, devir konusu miktar üzerinden imza bafl›na ayr›, ayr› binde 0,90 nispetinde noter harc› hesaplanmas›, hisse devrinin ortak olmayan di¤er flah›slara yap›l-

mas› halinde ise, devir eden orta¤›n devretti¤i miktar üzerinden, hisse alarak

flirkete yeni ortak olan flahs›n ise sermayenin tamam› üzerinden harç ödemesi gerekmektedir.

SORU 2: Finansal kiralama yoluyla ald›¤›m›z makinan›n, sadece ilk y›la ait

faiz ve kur farklar›n›n aktiflefltirilmesinin zorunlu oldu¤u, takip eden y›l-

larda ise faiz ve kur farklar›n›n aktiflefltirilmesinin veya do¤rudan gider yaz›lmas›n›n ihtiyari olup olmad›¤› konusunda tereddüde düfldük.Ödedi¤imiz faiz ve kur farklar›n›n maliyete intikal ettirilerek amortismana tabi tutmal›m›y›z yoksa , ilk y›ldan sonraki faiz ve kur farklar›n›n do¤rudan gider yazabilirmiyiz? YANIT 2: Bu konuda Maliye Bakanl›¤› Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›n›n 02/05/2005

tarih ve B.07.0.GEL.0.29/2959-M-290-19/19585 say›l› özelgesinde;

“Vergi Usul Kanununun 280 inci maddesinde, yabanc› paralar›n borsa

rayici ile de¤erlenece¤i, borsa rayicinin takarrüründe muvazaa oldu¤u anlafl›-

l›rsa bu rayiç yerine al›fl bedelinin esas al›naca¤›; yabanc› paran›n borsada rayici yoksa, de¤erlemeye uygulanacak kurun Maliye Bakanl›¤›nca tespit olunaca¤›; bu madde hükmünün yabanc› para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakk›nda da cari oldu¤u hüküm alt›na al›nm›flt›r.

334 s›ra Numaral› Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤inin “III.KUR

FARKLARI” bölümünde, “163 s›ra Numaral› Vergi Usul Kanunu Genel Teb326

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

li¤i ile yat›r›mlar›n finansman›nda kullan›lan kredilere iliflkin faiz giderleri ile yurt d›fl›ndan döviz kredisi ile sabit k›ymet ithal edilmesi nedeniyle ortaya ç›-

kan kur farklar›n›n, aktiflefltirme tarihine kadar olan k›sm›n›n maliyete intikal ettirilmesi, aktiflefltirildikten sonraki döneme iliflkin olanlar›n ise seçimlik hak

olarak do¤rudan gider yaz›lmas› veya maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulmas› gerekti¤i aç›klanm›fl bulunmaktad›r.

Lehe oluflan kur farklar›n›n da aktiflefltirme iflleminin gerçekleflti¤i dö-

nemin sonuna kadar oluflan k›sm›n›n maliyetle iliflkilendirilmesi, aktiflefltiril-

dikten sonraki döneme iliflkin olanlar›n ise kambiyo geliri olarak de¤erlendirilmesi veya maliyetten düflülmek suretiyle amortismana tabi tutulmas› gere-

kecektir. Ayr›ca, daha sonraki dönemlerde seçimlik olarak hangi hak kullan›lm›flsa o yönteme göre ifllem yap›lmas›na devam edilecektir.” aç›klamas› yap›lm›flt›r.

Vergi Usul Kanununun mükerrer 290. maddesinin (3) numaral› f›kras›n-

da, “…Kira Ödemeleri: Sözleflmeye göre, kira süresi boyunca yap›lmas› gere-

ken kira ödemeleridir. Kira süresi sonunda, kiralama konusu iktisadi k›yme-

tin kalan de¤erine iliflkin bir taahhüt olmas› halinde bu de¤er de kira ödemesi kabul edilir.

Kira süresi sonunda kirac›ya düflük bir bedelle iktisadî k›ymeti sat›n al-

ma hakk› tan›nd›¤› ve sözleflme tarihinde bu hakk›n kullan›lma olas›l›¤›n›n yüksek oldu¤u durumda kira ödemeleri, kira süresi boyunca yap›lan kira ödemeleri ile sat›n alma hakk›n›n kullan›lmas› durumunda ödenmesi gereken bedelin toplam›d›r.

Kira Ödemelerinin Bugünkü De¤eri: Kira ödemelerinin, sözleflme tari-

hinde, kiralamada kullan›lan faiz oran›n›n dikkate al›nmas› suretiyle hesaplanan bugünkü de¤erlerinin toplam›d›r.

Kiralamada kullan›lan faiz oran› tespit edilemiyorsa, kirac›n›n kiralama-

ya konu iktisadi k›ymeti sat›n almak için ayn› vade ile almas› gereken borç için katlanaca¤› faiz oran› kullan›l›r.

327

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Kiralamada Kullan›lan Faiz Oran›: Kira ödemeleri ile garanti edilmemifl

kalan de¤er toplam›n›n bugünkü de¤erini, kiralamaya konu iktisadi k›ymetin rayiç bedeline eflitleyen iskonto oran›d›r.” hükmü yer almaktad›r.

319 s›ra numaral› Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤i’nin “I. Tan›mlar”

bölümünün 334 s›ra numaral› Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤i’nin “IV. Fi-

nansal Kiralama” bölümü ile de¤iflik (5) numaral› bendinde ise, “Kira Ödemeleri: Sözleflmeye göre, kiralama süresi boyunca yap›lmas› gereken kira ödemeleridir. Sözleflme hükümlerine göre kirac›n›n kiralama süresi bafllang›c›n-

da kiralayana ödedi¤i ve kendisine geri dönüflü olmayacak depozito veya peflin ödenmifl kira bedellerinin de kira ödemeleri içinde say›laca¤› tabiidir.

Afla¤›da say›lan de¤erler de kira süresi boyunca yap›lan kira ödemeleri

kapsam›nda de¤erlendirilecektir:

a)Kira süresi sonunda kiralama konusu iktisadi k›ymetin kalan de¤erine

iliflkin bir taahhüt olmas› halinde bu de¤er,

b)Kira süresi sonunda kirac›ya düflük bir bedelle iktisadi k›ymeti sat›n

alma hakk› tan›nd›¤› ve sözleflme bafllang›ç tarihinde bu hakk›n kullan›lma olas›l›¤›n›n yüksek oldu¤u durumda bu sat›n alma hakk›n›n kullan›lmas› durumunda ödenmesi gereken bedel” aç›klamas› yap›lm›flt›r.

Bu aç›klamalara göre, finansal kiralama yoluyla edinilen k›ymete iliflkin

olarak kiralama süresi içinde sözleflmeye istinaden yabanc› para üzerinden yap›lan kira ödemelerinin de¤erlemesi sonucu ortaya ç›kan kur fark›n›n, finan-

sal kiralama konusu k›ymetin maliyetine intikal ettirilmesi ve maliyete eklenen bu farklar›n ilgili k›ymetin amortisman süresi içinde itfa edilmesi gerekmektedir.”denilmektedir.

Yine konuya iliflkin olarak, 319 seri no.lu Vergi Usul Kanunu Genel

Tebli¤inin “II- De¤erleme ve Amortisman Uygulamas›” bafll›¤› alt›nda yer alan “B-Kirac›ya ‹liflkin Hükümler” bafll›kl› bölümünün;

Birinci f›kras›nda; Finansal kiralama ifllemine konu iktisadi k›ymetin

kullanma hakk› ve sözleflmeden do¤an borç, kiralama konusu iktisadi k›yme-

tin rayiç bedeli veya sözleflmeye göre yap›lacak kira ödemelerinin bugünkü 328

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

de¤erinden düflük olan› ile de¤erlenece¤i, finansal kiralama konusu iktisadi k›ymetin, kullanma hakk› olarak aktife al›narak karfl›l›¤›nda ise kiralayana olan borcun pasife kaydedilece¤i,

‹kinci f›kras›nda; kullan›m hakk›n›n, Vergi Usul Kanunu ve ilgili genel

tebli¤lerde bu iktisadi k›ymet için tespit edilmifl amortisman sürelerinde amorti edilece¤i,

Üçüncü f›kras›nda, finansal kiralama sözleflmesine göre yap›lan kira

ödemelerinin, borç anapara ödemesi ve faiz gideri olarak ayr›flt›r›laca¤› ve bu ayr›flt›rman›n her bir dönem sonunda kalan borç tutar›na sabit bir dönemsel

faiz oran› uygulanmas›n› sa¤layacak flekilde yap›laca¤›, kiralayan aç›s›ndan

yorumu yap›lan “her bir dönem sonu” ifadesinin, kirac› aç›s›ndan sözleflmede belirtilen kira ödeme tarihini ifade etti¤i.

Beflinci f›kras›nda ise, finansal kiralama iflleminin esas olarak bir kredi

iflleminden farkl› olmad›¤›, kiralayana ödenen finansal kiralama bedellerinin faiz k›sm›n›n finansman gider k›s›tlamas›na tabi oldu¤u belirtilmifltir.

Di¤er taraftan, 11 s›ra no'lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤i

ile yap›lan düzenlemede de "302- Ertelenmifl Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri" hesab›n›n iflleyifline iliflkin aç›klamada, yukar›daki gerekçede ifa-

de edildi¤i gibi, kiralama sözleflmesine uygun olarak tamamlanan her dönem

sonunda gerçekleflmifl olan faiz giderleri tutarlar›n›n bu hesaba alacak "66-

Borçlanma Maliyetleri" hesap grubunda ilgili borçlanma gideri hesab›na borç olarak kaydedilece¤i ifade edilmifltir.

Buna göre, yukar›da belirtilen hüküm ve aç›klamalar›n birlikte de¤erlen-

dirilmesi neticesinde; finansal kiralama ifllemine konu iktisadi k›ymete iliflkin amortisman ay›rma hakk› kirac›ya ait oldu¤undan finansal kiralama ifllemine konu iktisadi k›ymeti kullanma hakk› ve sözleflmeden do¤an borç, kiralama

konusu iktisadi k›ymetin rayiç bedeli veya sözleflmeye göre yap›lacak kira ödemelerinin bugünkü de¤erinden düflük olan›n› ile de¤erlenmesi ve “kulla-

n›m hakk›” olarak aktiflefltirilerek bu tutar üzerinden amortisman ayr›lmas› gerekmektedir. Bununla birlikte gerek aktiflefltirme y›l›nda gerekse sonraki 329

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

y›llarda do¤an kur farklar›n›n da maliyete eklenip amortisman yoluyla itfa edilmesi gerekmektedir.

Ayr›ca, firman›z taraf›ndan finansal kiralama sözleflmesine göre yap›lan

kira ödemeleri, borç anapara ödemesi ve faiz gideri olarak ayr›flt›r›lacak olup, yap›lacak bu ayr›flt›rma ifllemi her bir dönem sonunda (finansal kiralama sözleflmesinde yer alan kira ödemelerinin yap›laca¤› tarih) kalan borç tutar›na sa-

bit bir dönemsel faiz oran› uygulanmak suretiyle yap›laca¤›ndan, sadece ilgi-

li y›lda uygulanabilecek faiz gideri (ilk y›l hariç) ilgili dönemlerde kurum kazanc›n›n tespitinde gider olarak dikkate al›nabilecektir.

330

KARARLARI

YARGI

YARGI KARARLARI

332

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C. Kararlar› Yarg›

D A N I fi T A Y

Vergi Dava Daireleri Kurulu

Esas No : 2006/346

Karar No: 2007/126 Özeti : Beyanname verme süresi geçtikten sonra verdi¤i düzeltme beyannamesi ile süresinde verdi¤i beyannamede beyan etti¤i matraha ek matrah beyan eden davac› ad›na, 213 say›l› Vergi Usul Kanunu’nun 30 uncu maddesinin 4 üncü f›kras› uyar›nca yap›lan tarhiyat nedeniyle, ayn› Kanunun 112 nci maddesine göre gecikme faizi hesaplanmas›nda hukuka ayk›r›l›k bulunmad›¤› hakk›nda. Temyiz Eden : Fatih Vergi Dairesi Müdürlü¤ü Karfl› Taraf : … Tekstil Sanayi ve Ticaret Anonim fiirketi ‹stemin Özeti : Davac› flirketin 2001/1-3 üncü aylar›na isabet eden dönem için geçici vergi beyannamesine ek olarak verdi¤i düzeltme beyannamesi üzerinden tahakkuk ettirilen gecikme faizinin kald›r›lmas› istemiyle dava aç›lm›flt›r. ‹stanbul 1.Vergi Mahkemesi 17.11.2003 günlü ve E:2002/1168, K:2003/2300 say›l› karar›yla; 213 say›l› Vergi Usul Kanununun özel ödeme zamanlar› bafll›kl› 112 nci maddesinde; ikmalen, re'sen veya idarece tarh olunan vergilerin taksit zaman›ndan önce veya sonra tahakkuk etmesi ile uzlaflma ya da dava yolu izlenen hallerde ne zaman ödenece¤inin, bu vergilere hangi süreler için gecikme faizi uygulanabilece¤inin belirlendi¤i, buna göre ikmalen, re'sen veya idarece tarh edilmifl vergiler için gecikme faizi hesaplanaca¤›n›n aç›k oldu¤u, düzeltme beyannamesi üzerine tahakkuk ettirilen vergilere yukar›daki madde hükmü uyar›nca gecikme faizi uygulanmas›na olanak bulunmad›¤› gerekçesiyle tahakkuk ettirilen gecikme faizinin kald›r›lmas›na karar vermifltir. 333

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 92 -2009

Daval› idarenin temyiz istemini inceleyen Dan›fltay Dördüncü Dairesi 15.2.2005 günlü ve E:2004/912, K:2005/223 say›l› karar›yla; geçici vergi beyannamesini kanuni süresinde veren, süre geçtikten sonra bu beyannameye ek olarak düzeltme beyannamesi ile ek matrah beyan eden davac› ad›na düzeltme beyannamesinde gösterdi¤i matrah üzerinden 213 say›l› Kanunun 30 uncu maddesinin dördüncü f›kras› uyar›nca re'sen tarhiyat yap›ld›¤› anlafl›ld›¤›ndan, geçici verginin yasal beyanname verme süresinden sonra tahakkuk ettirilmesi nedeniyle ilgili bulundu¤u döneme iliflkin normal vade tarihinden itibaren an›lan Kanunun 112 nci maddesi uyar›nca hesaplanan gecikme faizinde yasaya ayk›r›l›k görülmedi¤i gerekçesiyle, mahkeme karar›n› bozmufltur. Bozma karar›na uymayan ‹stanbul 1.Vergi Mahkemesi 30.6.2006 günlü ve E:2006/678, K:2006/1315 say›l› karar›yla; gecikme faizinin kald›r›lmas› yolundaki karar›nda ›srar etmifltir. Israr karar› daval› idarece temyiz edilmifl, gecikme faizi hesaplanmas›nda yasaya ayk›r›l›k bulunmad›¤› ileri sürülerek karar›n bozulmas› istenmifltir. Savunman›n Özeti : Savunma verilmemifltir. Dan›fltay Tetkik Hakimi Özlem ULAfi'›n Düflüncesi: Geçici vergi beyannamesini yasal süresi içinde veren davac› flirket hakk›nda, ilk beyannamesinde eksik beyanda bulunmas› nedeniyle dilekçe ekinde verdi¤i düzeltme beyannamesi üzerine 213 say›l› Vergi Usul Kanununun piflmanl›k ve ›slaha iliflkin düzenlemeleri içeren 371 inci maddesi kapsam›nda ifllem yap›lmas› gerekti¤inden, gecikme faizinin kald›r›lmas› yönünde verilen ›srar karar›nda sonucu itibar›yla hukuka ayk›r›l›k bulunmad›¤› ve temyiz isteminin bu nedenle reddi gerekti¤i düflünülmüfltür. Dan›fltay Savc›s› A.Kemal TERLEMEZO⁄LU'nun Düflüncesi: Temyiz isteminin reddi ile vergi mahkemesi ›srar karar›n›n onanmas› gerekti¤i düflünülmektedir.

334

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

TÜRK M‹LLET‹ ADINA Hüküm veren Dan›fltay Vergi Dava Daireleri Kurulunca, dosyadaki belgeler incelendikten sonra gere¤i görüflüldü: 2001 y›l›n›n 1 ila 3 üncü aylar›na isabet eden dönem için geçici vergi beyannamesine ek olarak verdi¤i düzeltme beyannamesi üzerinden tahakkuk ettirilen gecikme faizinin kald›r›lmas› istemiyle aç›lan davada; vergi mahkemesinin gecikme faizinin kald›r›lmas› yolundaki ›srar karar› vergi idaresince temyiz edilmifltir. 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 30 uncu maddesinin 4008 say›l› Kanunla de¤iflik 4 üncü f›kras›nda, vergi beyannamesini kanuni süresi geçtikten sonra vermifl olanlara bu beyannamede gösterdikleri matrah üzerinden re'sen gerekli tarhiyat›n yap›laca¤› ve bu beyannamelerin re'sen takdir için takdir komisyonuna sevk edilmeyece¤i öngörülmüfltür. Ayn› Kanunun 112 nci maddesinde ise ikmalen, re'sen veya idarece yap›lan tarhiyatlarda, dava konusu yap›lmaks›z›n kesinleflen vergilere kendi kanunlar›nda belirtilen ve tarhiyat›n ilgili bulundu¤u döneme iliflkin normal vade tarihinden itibaren, son yap›lan tarhiyat›n tahakkuk tarihine kadar geçen süreler için 6183 say›l› Kanuna göre tespit edilen gecikme zamm› oran›nda gecikme faizi uygulanaca¤›, gecikme faizinin de ayn› süre içinde ödenece¤i, gecikme faizinin hesaplanmas›nda ay kesirlerinin nazara al›nmayaca¤› düzenlemesine yer verilmifltir. Olayda, geçici vergi beyannamesini yasal süresinde veren ve yasal sürenin dolmas›ndan sonra bu beyannameye ek olarak verdi¤i düzeltme beyannamesiyle ek matrah beyan›nda bulunan davac›n›n, düzeltme beyannamesinde belirtti¤i matrah üzerinden 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 30 uncu maddesinin 4 üncü f›kras› uyar›nca re'sen tarhiyat yap›ld›¤› anlafl›ld›¤›ndan, geçici verginin geç tahakkuk ettirilmesi nedeniyle an›lan Kanunun 112 nci maddesi uyar›nca gecikme faizi hesaplanmas›nda hukuka ayk›r›l›k bulunmamakta olup, aksi yönde verilen ›srar karar›nda isabet görülmemifltir. Bu nedenlerle, temyiz isteminin kabulüyle ‹stanbul 1.Vergi Mahkemesinin 30.6.2006 günlü ve E:2006/678, K:2006/1315 say›l› ›srar karar›n›n bozul335

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 92 -2009

mas›na, yeniden verilecek kararda karfl›lanaca¤›ndan yarg›lama giderleri hakk›nda hüküm kurulmas›na gerek bulunmad›¤›na, 30.3.2007 gününde, esasta ve gerekçede oyçoklu¤uyla karar verildi. KARfiI OY Yükümlü kurumca, süresinde verilen 2001 y›l› Ocak, fiubat ve Mart aylar›na iliflkin geçici vergi beyannamesi ile ilgili olarak, yeminli mali müflavir raporu üzerine, "düzeltme beyannamesi" ad› alt›nda ek beyanname verilmifl, vergi dairesince, tahakkuk fifli ile geçici vergi ve gecikme faizi tahakkuku yap›lm›fl ve gecikme faizinin terkini talebiyle dava aç›lm›flt›r. ‹kmalen, re'sen veya idarece yap›lan bir tarhiyat söz konusu de¤ildir. Vergi Usul Kanununun 25 inci maddesinde, beyan üzerine al›nan vergilerin, "tahakkuk fifli" ile tarh ve tahakkuk ettirilece¤i düzenlenmifl olup, vergi dairesince de bu esaslara göre ifllem yap›ld›¤› hususunda ihtilaf bulunmamaktad›r. Ayn› Kanunun "Piflmanl›k ve Islah" hükümlerinden yararlanma koflullar›na yer verilen 371 inci maddesinin beflinci bendinde, ödeme ile ilgili olarak, "mükellefçe haber verilen ve ödeme süresi geçmifl bulunan vergilerin, ödemelerin gecikti¤i her ay ve kesri için, 6183 say›l› Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zamm› oran›nda bir zamla birlikte haber verme tarihinden bafllayarak 15 gün içinde ödenmesi" esas› getirilmifltir. Vergi dairesince, an›lan hükümlere göre ifllem yap›lmad›¤›, gecikme zamm› oran›nda bir zamm›n hesaplanmad›¤› da aç›kt›r. Bu aç›klamalar karfl›s›nda, tahakkuk fifli ile tarh ve tahakkuk ettirilen gecikme faizinde, Vergi Usul Kanununun an›lan madde hükümlerine uyarl›k bulunmamakta olup, temyiz isteminin, bu nedenle, reddi gerekti¤i oyu ile karara kat›lm›yoruz. KARfiI OY X- Temyiz dilekçesinde ileri sürülen iddialar vergi mahkemesi ›srar karar›n›n bozulmas›n› gerektirecek nitelikte görülmedi¤inden karara kat›lm›yoruz. 336

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 92 -2009

T.C.

D A N I fi T A Y Dördüncü Daire

Esas No : 2006/3914

Karar No : 2007/2295 Özeti: Kanuni süresinden sonra tasdik ettirilmifl olmas› nedeniyle, hiç

tasdik ettirilmemifl say›lan yasal defterlerde kay›tl› bulunan faturalar kapsa-

m›nda katma de¤er vergisi indirimlerinin reddedilmesi için idarece indirim hakk›n›n elde edilmedi¤ine yönelik ayr›ca bir araflt›rma yap›lmas› gerekti¤i hakk›nda.

Temyiz Eden Karfl› Taraf Vekili

: Hitit Vergi Dairesi Müdürlü¤ü

: … Mühendislik Limited fiirketi

: Av. …

‹stemin Özeti : 2003 y›l› ifllemleri incelenen davac› ad›na düzenlenen

vergi inceleme raporu uyar›nca 2003 y›l›n›n Haziran ve Aral›k aylar› için sal›nan katma de¤er vergisi ile kesilen vergi ziya› cezas›n›n kald›r›lmas› iste-

miyle dava aç›lm›flt›r. Ankara 1.Vergi Mahkemesi 5.4.2006 günlü ve E:2005/962, K:2006/521 say›l› karar›yla; davac› flirketin yevmiye defterinin

dolmas› nedeniyle yeni defter kullanmaya bafllad›¤›, 2003 y›l›na iliflkin yasal defterini kanuni sürenin sonundan bafllayarak 1 ay geçtikten sonra tasdik et-

tirdi¤inin tespit edilmesi üzerine süresinden sonra tasdik ettirilen yasal defter hiç tasdik ettirilmemifl say›larak indirim konusu yap›lan katma de¤er vergilerinin bu defterde kay›tl› olmas› nedeniyle indirimlerinin reddedilmesi suretiy-

le yeniden düzenlenen katma de¤er vergisi beyanlar›na göre ödenecek verginin ç›kt›¤› 2003 y›l›n›n Haziran ile Aral›k aylar› için tarhiyat yap›ld›¤›, tarhi-

yat›n 2003 y›l›n›n Haziran ay› için sal›nan katma de¤er vergisi ile kesilen vergi ziya› cezas› hakk›nda uzlaflmaya var›ld›¤›ndan tarhiyat›n bu dönemine

ait k›sm› için karar verilmesine yer olmad›¤›, kanuni süresinden sonra tasdik 337

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 92 -2009

ettirilmifl olmas› nedeniyle hiç tasdik ettirilmemifl say›lan yasal defterde ka-

y›tl› bulunan faturalar kapsam›nda yap›lan katma de¤er vergisi indirimlerinin reddi suretiyle 2003 y›l›n›n Aral›k ay› için tarhiyat yap›lm›fl ise de yevmiye

defteri d›fl›nda kullan›lmas› zorunlu olan di¤er tüm defterlerin düzenli olarak tutulmas›na karfl›n idarece bu belgeler üzerinde indirim hakk›n›n elde edilmedi¤ine yönelik ayr›ca bir araflt›rma ve inceleme yap›lmad›¤› gerekçesiyle tarhiyat›n kald›r›lmas›na karar vermifltir. Daval› ‹dare yap›lan tarhiyat›n yasalara uygun oldu¤unu ileri sürmekte karar›n bozulmas›n› istemektedir.

Savunman›n Özeti : Yasal dayanaktan yoksun bulunan temyiz istemi-

nin reddi gerekti¤i savunulmufltur.

Tetkik Hakimi Selnur Çakmak'›n Düflüncesi: Temyiz dilekçesinde öne

sürülen hususlar, temyize konu mahkeme karar›n›n bozulmas›n› sa¤layacak nitelikte bulunmad›¤›ndan temyiz isteminin reddi gerekti¤i düflünülmektedir.

Dan›fltay Savc›s› A.Kemal Terlemezo¤lu'nun Düflüncesi: ‹dare ve

vergi mahkemelerince verilen kararlar›n temyizen incelenerek bozulabilmesi için, 2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanununun 49 uncu maddesinin birinci f›kras›nda belirtilen nedenlerin bulunmas› gerekmektedir.

Temyiz dilekçesinde öne sürülen hususlar, söz konusu maddede yaz›l›

nedenlerden hiçbirisine uymad›¤›ndan, istemin reddi ile temyiz edilen Mahkeme karar›n›n onanmas›n›n uygun olaca¤› düflünülmektedir. TÜRK M‹LLET‹ ADINA Hüküm veren Dan›fltay Dördüncü Dairesince gere¤i görüflüldü:

Temyiz dilekçesinde ileri sürülen iddialar, bozulmas› istenilen karar›n

dayand›¤› gerekçeler karfl›s›nda, yerinde ve karar›n bozulmas›n› sa¤layacak durumda görülmemifltir.

Bu nedenle, temyiz isteminin reddine, Ankara 1.Vergi Mahkemesinin

5.4.2006 günlü ve E:2005/962, K:2006/521 say›l› karar›n›n onanmas›na 25.6.2007 gününde oybirli¤iyle karar verildi.

338

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

D A N I fi T A Y Dördüncü Daire

Esas No : 2007/1506

Karar No : 2007/2909 Özeti : Genel Tebli¤ ile belirlenen miktar›n üzerindeki ödeme ve tahsi-

latlar›n› banka ve benzeri finans kurumu arac›l›¤›yla yapmayanlara, özel usul-

süzlük cezas› kesilebilmesi için, önceden bir yaz›n›n tebli¤ine gerek bulunmad›¤› hakk›nda.

Temyiz Eden : Beyaz›t Vergi Dairesi Müdürlü¤ü

Karfl› Taraf : … Tur Bas›n Yay›n ve Ticaret Limited fiirketi Vekili

: Av. …

‹stemin Özeti : Belirlenen miktar›n üzerindeki tahsilat›n› nakten yapt›-

¤› ileri sürülen davac› ad›na kesilen özel usulsüzlük cezas›na karfl› dava aç›lm›flt›r. ‹stanbul 6. Vergi Mahkemesi 3.10.2006 günlü ve E:2006/269,

K:2006/1988 say›l› karar›yla; Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 355 inci mad-

desine göre ceza kesilebilmesi için bilgi ve ibraz ödevinin yerine getirilmesi ile ilgili olarak yap›lacak tebli¤lerde bilginin verilmesi için tayin olunan sü-

rede cevap verilmemesi gerekti¤i, olayda an›lan maddeye göre ceza kesilmifl ise de, ara karar›na ‹darece verilen cevapta davac›ya yaz›l› bir bildirim yap›l-

mad›¤› belirtilmifl oldu¤undan, maddede öngörülen usule uyulmadan kesilen cezan›n yasal dayanaktan yoksun bulundu¤u gerekçesiyle cezan›n kald›r›lma-

s›na karar vermifltir. Daval› ‹dare, an›lan maddeye göre ceza kesilebilmesi için ayr› bir bildirime gerek bulunmad›¤›n› ileri sürerek karar›n bozulmas›n› istemektedir.

Savunman›n Özeti : Cevap verilmemifltir.

Tetkik Hakimi Mustafa Bahtiyar'›n Düflüncesi : Davac› ad›na kesilen 339

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

cezada Kanuna ayk›r›l›k bulunmad›¤›ndan, cezan›n kald›r›lmas›na iliflkin Mahkeme karar›n›n bozulmas› gerekti¤i düflünülmektedir.

Dan›fltay Savc›s› A.Kemal Terlemezo¤lu'nun Düflüncesi : ‹dare ve

Temyiz dilekçesinde öne sürülen hususlar, söz konusu maddede yaz›l›

Belirlenen miktar›n üzerindeki tahsilat›n› elden nakit olarak yapt›¤› ile-

ri sürülen davac› ad›na kesilen özel usulsüzlük cezas›n› kald›ran mahkeme karar›n›n temyizen incelenerek bozulmas› istenilmektedir.

213 say›l› Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 257 nci maddesi ile Maliye

Bakanl›¤›'na, mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini ban-

ka, benzeri finans kurumlar› veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunlulu¤u getirme ve zorunlulu¤un kapsam›n› ve uygulama-

ya iliflkin usul ve esaslar›n› belirleme yetkisi verilmifl olup, bu konuya iliflkin olarak 320 Seri Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤i ile konuya iliflkin dü-

zenlemeler yap›lm›flt›r. Ayn› Kanunun mükerrer 355 inci maddesinin 5228 sa-

y›l› Kanunun 10 uncu maddesiyle eklenen dördüncü f›kras›nda ise, tahsilat ve ödemelerini banka,benzeri finans kurumlar› veya posta idarelerince düzenle-

nen belgelerle tevsik etme zorunlulu¤una uymayan mükelleflerden her birine, her bir ifllem için bu maddeye göre uygulanan cezalardan az olmamak üzere

iflleme konu tutar›n %5'i nispetinde özel usulsüzlük cezas› kesilece¤i belirtil-

mifltir. Kanun'un 127nci maddesinde, "Yoklamadan maksat, mükellefleri ve

mükellefiyetle ilgili maddi olaylar›, kay›tlar› ve mevzular› araflt›rmak ve tes-

340

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

pit etmektir." denilmifl olup, 131 'inci maddesinde ise "Yoklama neticeleri tu-

tanak mahiyetinde olan "yoklama fifline "geçirilir. Bu fifller yoklama yerinde iki nüsha tanzim olunarak tarihlenir, bulunursa nezdinde yoklama yap›lana veya yetkili adam›na imza ettirilir; bunlar bulunmaz veya imzadan çekinirler-

se keyfiyet fifli yaz›l›r ve yoklama fifli polis, jandarma, muhtar ve ihtiyar meclisi üyelerinden birine imzalat›l›r." hükmü mevcuttur.

‹ncelenen olayda, … Otel Turizm ‹flletme Ticaret Limited fiirketi yetkili-

si nezdinde düzenlenen 22.9.2005 günlü ve 72221 nolu tutanak ile bu flirketin

davac› … Tur Bas›n Yay›n ve Ticaret Limited fiirketi'ne bir k›s›m ödemelerini

nakit olarak elden yapt›¤› tespit edilerek, davac› ad›na tahsilat için öngörülen usullere uymad›¤› iddias›yla dava konusu özel usulsüzlük cezas› kesilmifltir. Sözkonusu tutanak davac› nezdinde de¤il, bir baflka flirket yetkilisi nezdinde dü-

zenlendi¤i için davac›y› ilzam etmesi ve davac› nezdinde yap›lm›fl baflka bir tespit bulunmadan bu tutana¤a dayan›larak ceza kesilmesi mümkün de¤ildir.

Bu durumda, bir baflka flirket yetkilisi nezdinde düzenlenen tutanak esas

al›narak davac› ad›na kesilen özel usulsüzlük cezas›nda kanuna uygunluk bu-

lunmad›¤›ndan, cezan›n kald›r›lmas›na iliflkin Mahkeme karar›nda sonucu itibariyle hukuka ayk›r›l›k görülmemifltir.

Bu nedenle, temyiz isteminin reddine, ‹stanbul 6. Vergi Mahkemesi

3.10.2006 günlü ve E:2006/269,K:2006/1988 say›l› karar›n›n yukar›da belirtilen gerekçeyle onanmas›na 26.9.2007 gününde oyçoklu¤uyla karar verildi. KARfiI OY Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 257 nci maddesinin Maliye Bakanl›-

¤›'na verdi¤i yetkiye dayan›larak uygulamaya konulan, belirli bir miktar› aflan ödeme ve tahsilatlar›n banka, benzeri finans kurumu veya posta idareleri arac›l›¤›yla yap›lmas›na iliflkin zorunlulu¤a uymayan davac› ad›na Kanunun mü-

kerrer 355 inci maddesinin dördüncü f›kras› uyar›nca kesilen özel usulsüzlük cezas›n› kald›ran Mahkeme karar› temyiz edilmifltir.

341

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 213 say›l› Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 257 nci maddesi ile Maliye

Bakanl›¤›'na, mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini ban-

ka, benzeri finans kurumlar› veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunlulu¤u getirme ve zorunlulu¤un kapsam›n› ve uygulama-

ya iliflkin usul ve esaslar›n› belirleme yetkisi verilmifl olup, 320 Seri Nolu

Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤i ile bu konuya iliflkin düzenlemeler yap›lm›flt›r.

Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 355 inci maddesinin birinci f›kras›n-

da, bu Kanunun 86, 148,149,150,256 ve 257 nci maddelerinde yer alan zorunluluklar ile mükerrer 257 nci madde uyar›nca getirilen zorunluluklara uymayanlara özel usulsüzlük cezas› kesilece¤i belirtilmifl olup, ikinci f›kras›nda "Bu hükmün uygulanmas› için, bilgi ve ibraz ödevinin yerine getirilmesiyle ilgili olarak yap›lacak tebli¤lerde bilginin verilmesi için tayin olunan sürede cevap verilmemesi, eksik veya yan›lt›c› bilgi verilmesi veya defter ve belge ib-

raz› için tayin olunan süre ile defter ve belgelerin süresinde ibraz edilmemesi durumunda haklar›nda Kanunun ceza hükümlerinin uygulanmas› cihetine gi-

dilece¤inin ilgililere yaz›l› olarak bildirilmesi flartt›r. " denilmekte, üçüncü f›kras›nda da "özel usulsüzlük cezas› kesilmesine ra¤men mecburiyetleri ye-

rine getirmeyenlere yeniden süre verilerek bu mecburiyetleri yerine getirme-

leri tebli¤ olunur. Verilen sürede bu mecburiyetlerin yerine getirilmemesi halinde yukar›da yaz›l› özel usulsüzlük cezalar› bir kat art›r›larak uygulan›r." hükmü yer almaktad›r.

An›lan madde hükümlerine göre, Kanun'un 148,149,150 nci maddelerin-

de düzenlenen bilgi verme zorunlulu¤u ile 256 nc› maddesindeki defter ve

belgelerle di¤er kay›tlar›n ibraz mecburiyeti ve 257 ve mükerrer 257 nci maddelerde yer alan di¤er zorunluluklarla ilgili olarak ceza müeyyidesi uygulana-

ca¤›n› bildiren bir yaz›n›n tebli¤ edilmesi gerekti¤i, bu yaz›n›n tebli¤ine ra¤men yükümlülükleri yerine getirmeyenlere birinci f›krada belirlenen miktarda maktu özel usulsüzlük cezas› kesilece¤i, ceza kesilmesine ra¤men mecburi-

yetleri yerine getirmeyenlere yeniden süre verilerek bu mecburiyetleri ye-

342

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

rine getirmelerinin istenece¤i, verilen sürede yine yerine getirilmemesi halinde ise an›lan cezan›n bir kat art›r›larak uygulanaca¤› anlafl›lmaktad›r. Bu hü-

kümlere göre, ceza kesilmesini gerektiren fiiller bilgi vermeme veya ibraz mecburiyetini yerine getirmeme türünden fiiller olup,bu fiiller nedeniyle ceza kesilebilmesi için öncelikle müeyyideyi de ihtiva eden bir yaz›n›n tebli¤i flart-

t›r. Ceza kesilmesine ra¤men fiilde ›srar edilmesi halinde ise mecburiyetin yerine getirilmesi için ikinci bir yaz›n›n tebli¤i ve bir kat art›r›lm›fl ikinci bir ceza öngörülmektedir.

Mükerrer 355 inci maddeye 5228 say›l› Kanunun 10 uncu maddesiyle

eklenen dördüncü f›krada ise, tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumlar› veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunlulu¤una uymayan mükelleflerden her birine, her bir ifllem için iflleme konu tu-

tar›n %5 i nispetinde özel usulsüzlük cezas› kesilece¤i, bu flekilde ceza kesi-

len mükellefler hakk›nda ikinci bir cezay› öngören üçüncü f›kra hükmünün ise

uygulanmayaca¤› belirtilmifltir. Mükerrer 257 nci maddede belirtilen di¤er zorunluluklara uyulmamas› halinde birinci f›kraya göre ceza kesilebilecek iken, an›lan f›kra ile, tahsilat ve ödemelerini belirlenen flekilde tevsik etmeyen mükellefler için di¤erlerinden ba¤›ms›z bir ceza uygulamas› getirilmifltir. Maddenin birinci f›kras›ndaki ceza kesilmesini gerektiren fiiller devaml›l›k arzeden bir nitelikte olup, bu fiiller için maktu miktarlarda özel usulsüzlük cezas› uygulanmaktad›r. Dördüncü f›kradaki düzenlemeye göre ceza kesilmesi-

ni gerektiren fiil ise, ödeme ve tahsilat›n banka, benzeri finans kurumu veya posta idarelerince yap›lmamas› olup, ödeme veya tahsilat›n belirlemenin d›fl›nda baflka bir flekilde yap›lm›fl olmas› durumunda suç oluflmakta ve ceza ke-

silmesini gerektiren koflullar tamamlanm›fl olmaktad›r. Bu nedenle, bu fiilleri gerçeklefltirenlere ceza kesilmesi için, maddede bilgi verme ve ibraz zorunlulu¤u için öngörülen bir yaz›n›n tebli¤ edilmesine gerek bulunmad›¤› gibi, an›lan fiilde ›srar imkan› bulunmad›¤›ndan ikinci bir yaz› ve ceza da öngörülme-

mifltir. Sonuç olarak, dördüncü f›kraya göre nispi miktarda özel usulsüzlük cezas› kesilebilmesi için ödeme veya tahsilat›n Genel Tebli¤le belirlemenin d›343

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

fl›nda baflka bir yolla yap›ld›¤›n›n somut ve hukuken geçerli olarak tespiti yeterli olup, ayr›ca önceden bir yaz› tebli¤ine gerek bulunmamaktad›r.

‹ncelenen dosyada, davac›n›n hizmet verdi¤i … Otel Turizm ‹flletme Ti-

caret Limited fiirketi yetkilisi nezdinde düzenlenen tutanak ile bu flirketin davac›ya bir k›s›m ödemelerini nakit olarak elden yapt›¤› tespit edilmifltir. An›-

lan ödemeler Tebli¤de belirlenen tutar›n üzerinde oldu¤u gibi, davac› taraf›ndan da söz konusu tahsilat›n bu flekilde yap›ld›¤› kabul edilmektedir. Dolay›-

s›yla, davac›n›n tahsilat›n› nakit olarak elden yapmas› fiili somut olarak tespit edilmifl ve olayda ceza kesilmesini gerektiren yasal koflullar gerçekleflmifltir.

Bu durumda ceza kesilmesi için mükerrer 355 inci maddenin dördüncü

f›kras›nda aranan koflullar gerçekleflmifl oldu¤undan, söz konusu cezaya karfl› aç›lan davan›n reddi gerekirken, maddenin birinci f›kras›na göre ceza kesil-

mesi için gereken koflullar›n oluflmad›¤› gerekçesiyle cezan›n kald›r›lmas›nda hukuka uyarl›k bulunmamaktad›r.

Öte yandan,davac›ya ödeme yapan … Otel Turizm ‹flletme Ticaret Limi-

ted fiirketi ad›na kesilen özel usulsüzlük cezas›, Vergi Usul Kanunu'nun

353/1 inci maddesi uyar›nca verildi¤inden, bu cezaya iliflkin yarg› kararlar› ile var›lan sonucun incelenmekte olan uyuflmazl›¤›n çözümüne hukuki bir etkisi bulunmamaktad›r.

Aç›klanan nedenlerle, Mahkeme karar›n›n bozulmas› gerekti¤i görüflüy-

le karara karfl›y›z.

344

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

D A N I fi T A Y Dördüncü Daire

Esas No : 2006/5617

Karar No : 2007/2827 Özeti : Yurt d›fl›na ihraç edilen mal karfl›l›¤› dövizi yasal süresinde yur-

da getirmemesi nedeniyle, asliye ceza mahkemesince hükmedilen para cezas›n›n tahsili amac›yla, davac›n›n banka mevduat hesab›na uygulanan haciz ifl-

leminin iptaline iliflkin davan›n görümünde, vergi mahkemelerinin görevli olmad›¤› hakk›nda.

Temyiz Eden Vekili

Karfl› Taraf

:…

: Av. …

: Anadolu Kurumlar Vergi Dairesi Müdürlü¤ü

‹stemin Özeti : Davac›n›n orta¤› ve yönetim kurulu üyesi oldu¤u …

Otomotiv ve Mühendislik Hizmetleri Sanayi ve Ticaret Anonim fiirketi'nin yurtd›fl›na ihraç edilen mal karfl›l›¤› olan dövizi yasal süresinde yurda getir-

memesi nedeniyle Asliye Ceza Mahkemesi'nce hükmedilen para cezas›n›n tahsili amac›yla davac›n›n banka mevduat hesab›na uygulanan haczin kald›r›l-

mas› istemiyle dava aç›lm›flt›r. ‹stanbul 2.Vergi Mahkemesi 19.9.2006 günlü ve E:2005/2676, K:2006/1236 say›l› karar›yla; davac›n›n orta¤› ve yönetim kurulu üyesi oldu¤u flirketin ödenmeyen vergi borcunun tahsili için düzenle-

nen ödeme emrinin 12.6.2004 tarihinde davac›n›n ikametgah›nda efline tebli¤ edildi¤i, tebli¤ edilen ödeme emrine karfl› dava aç›lmad›¤›ndan ödeme emrinin kesinleflti¤i, davac› iddialar›n›n ise, ödeme emri aflamas›na yönelik oldu-

¤u, haciz aflamas›nda ise bu iddialar›n incelenme olana¤› bulunmad›¤› gerekçesiyle davan›n reddine karar vermifltir. Davac›, flirketi temsile yetkili olmad›¤›n› ileri sürerek karar›n bozulmas›n› istemektedir.

345

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 Savunman›n Özeti : Yasal dayanaktan yoksun bulunan temyiz istemi-

nin reddi gerekti¤i savunulmufltur.

Tetkik Hakimi Ahmet Akkoca'n›n Düflüncesi: Davac›n›n banka mev-

duat› üzerine konulan haciz iflleminin sebebini oluflturan borcun, Asliye Ceza Mahkemesince verilen a¤›r para cezas› oldu¤u anlafl›lm›fl olup ilgili borçtan

kaynaklanan ihtilaflar, vergi mahkemelerinin görevini belirleyen 2576 say›l› Yasa'n›n 6 nc› maddesi kapsam›na girmedi¤inden görevine girmeyen davay› inceleyen mahkeme karar›n›n bozulmas› gerekti¤i düflünülmüfltür.

Dan›fltay Savc›s› Eren Sonbay'›n Düflüncesi: Davac›, orta¤› ve yöne-

tim kurulu üyesi oldu¤u … Otomotiv ve Mühendislik Sanayi ve Ticaret Anonim fiirketinin ödenmeyen vergi borcundan dolay› … … Bankas› Karatay Sa-

nayi fiubesi nezdindeki 03362266 numaral› hesab›na uygulanan haciz ifllemi-

nin iptali istemiyle açt›¤› davan›n reddi yolundaki ‹stanbul 2. Vergi Mahkemesinin 19.9.2006 gün ve E:2006/2676, K:2006/1236 say›l› karar›n›n temyizen incelenerek bozulmas› istenilmektedir.

213 Say›l› Vergi Usul Kanunun 10. maddesinde; tüzel kiflilerin mükellef

veya sorumlu olmalar› halinde bunlara düflen ödevlerin kanuni temsilcileri taraf›ndan yerine getirilece¤i, kanuni temsilcilerin bu ödevleri yerine getirme-

meleri yüzünden mükellefin veya sorumlular›n varl›¤›ndan tamamen veya

k›smen al›namayan vergi ve buna ba¤l› alacaklar›n kanuni ödevlerini yerine getirmeyenlerin varl›klar›ndan al›naca¤›, belirtilmifltir.

Türk Ticaret Kanununun 317 maddesinde, "anonim flirketlerin, idare

meclisi taraf›ndan idare ve temsil olunaca¤›" hükmüne yer verildikten sonra 319. maddede de "esas mukavelede idare ve temsil ifllerinin idare meclisi aza-

lar› aras›nda taksim edilebilece¤i gibi,azalardan birine flirketi temsil selahiyetinin verilebilece¤i", ayn› Yasan›n 321.maddesinde ise "temsile yetkili olanla-

r›n flirketin maksat ve mevzuuna dahil her türlü iflleri ve hukuki muameleleri flirket ad›na yapmak hakk›na sahip oldu¤u" hükmüne yer verildi¤i,bu düzen-

lemelerin sonucu olarak 336.maddenin son f›kras›yla "temsil yetkisinin idare

meclisi azalar›ndan birisine b›rak›lmas› halinde mesuliyetin ilgili azaya ait

346

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

olaca¤›,o muameleden dolay› müteselsil mesuliyetin cari olamayaca¤›na" ilifl-

kin düzenlemenin getirildi¤i,bu hükümleri göre flirketin ödeme emri borçlar›ndan dolay› sorumlu tutulabilmesi için flirkete temsil yetkisinin olma koflulu aranmaktad›r.

Dosyada mevut 8 Kas›m 2000 tarihli belgenin içeri¤indede anlafl›ld›¤›

üzere flirkete temsile yetkili kiflilerin belirlendi¤i, davac›n›n temsil yetkisinin bulunmad›¤›n›n tart›flmas›z oldu¤u bu nedenle Anonim fiirketin Vergi borcundan dolay› uygulanan haciz iflleminin iptali gerekti¤i düflünülmektedir. TÜRK M‹LLET‹ ADINA Hüküm veren Dan›fltay Dördüncü Dairesince gere¤i görüflüldü:

Davac›n›n orta¤› ve yönetim kurulu üyesi oldu¤u … Otomotiv ve Mü-

hendislik Hizmetleri Sanayi ve Ticaret Anonim fiirketinin yurt d›fl›na ihraç

edilen mal karfl›l›¤› olan dövizi yasal süresinde yurda getirmemesi nedeniyle Asliye Ceza Mahkemesince hükmedilen para cezas›n›n tahsili amac›yla dava-

c›n›n banka mevduat hesab›na uygulanan haczin kald›r›lmas› istemiyle aç›lan davay› reddeden Mahkeme karar› temyiz edilmifltir.

2576 say›l› Bölge ‹dare Mahkemeleri, ‹dare Mahkemeleri ve Vergi

Mahkemelerinin Kuruluflu ve Görevleri Hakk›nda Kanun'un 5 inci maddesi-

nin 1 inci bendinde idare mahkemelerinin, vergi mahkemelerinin görevine giren davalarla ilk derecede Dan›fltay'da çözümlenecek olanlar d›fl›ndaki uyuflmazl›klar› çözümleyecekleri, ayn› Kanun'un 6 nc› maddesinin (a) bendinde,

vergi mahkemelerinin, genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunlar›n zam ve ceza-

lar› ile tarifelere iliflkin davalar›, (b) bendinde de (a) bendindeki konularda 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun uygulan-

mas›na iliflkin davalar› çözümlenmesinde yetkili olduklar› belirtilmifltir. Buna göre, genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunlar›n zam ve cezalar›yla ilgili olma347

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

d›kça, 6183 say›l› Yasa uyar›nca tesis edilen ifllemlerin vergi mahkemelerince yarg›sal denetime tabi tutulmas›na olanak yoktur.

Dava konusu haciz iflleminin, genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve

köylere ait vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümler ve bunlar›n zam ve cezalar›n›n tahsili amac›yla tesis edilip edilmedi¤inin bilinmesi Vergi Mahke-

mesinin davan›n çözümünde görevli olup olmad›¤›n› tespit için zorunlu olup,

bu hususu belirleyecek olan ödeme emri dava dosyas›nda bulunmamaktad›r. Buna karfl›n, dosyada bulunan, 1567 say›l› Türk Paras›n›n K›ymetini Koruma Hakk›nda Kanunu'nun ilgili maddelerine muhalefetten dolay› ‹stanbul 3.Asli-

ye Ceza Mahkemesince, davac›n›n orta¤› ve yönetim kurulu üyesi oldu¤u flirket hakk›nda a¤›r para cezas› verildi¤i, Anadolu Kurumlar Vergi Dairesi tara-

f›ndan Cumhuriyet Baflsavc›l›¤›na yaz›lan ve 312.854.550.000 TL. mahkeme para cezas›n›n tahsili amac›yla takibat ifllemlerinin devam etti¤ine iliflkin ya-

z› ile davac›n›n banka mevduat hesab›na haciz konulmas›na iliflkin haciz bil-

dirisindeki hacze konu amme alaca¤› miktar›n›n ayn› oldu¤u görülmüfltür. Bu ise haczin a¤›r para cezas›n›n tahsiline iliflkin oldu¤u izlenimi uyand›rd›¤›n-

dan haciz iflleminin sebebini oluflturan borcun Vergi Mahkemesince incelenip çözümlenecek bir davaya konu olabilecek nitelik tafl›y›p tafl›mad›¤› tam olarak tespit edilememektedir.

Bu durumda, Mahkemece daval› ‹dareden istenilecek ifllem dosyas›nda-

ki bilgilere göre yeniden karar verilmesi gerekmektedir.

Aç›klanan nedenlerle,davac› temyiz isteminin kabulüyle ‹stanbul 2.Ver-

gi Mahkemesinin 19.9.2006 günlü ve E:2005/2676, K:2006/1236 say›l› karar›n›n belirtilen hususlar araflt›r›larak sonucuna göre yeniden karar verilmek üzere bozulmas›na 19.9.2007 gününde oybirli¤iyle karar verildi.

348

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

D A N I fi T A Y

Dokuzuncu Daire

Esas No : 2005/2085

Karar No : 2007/1046 Özeti : ‹ndirimli orana tabi katma de¤er vergi yükümlülü¤ünün geçerli

oldu¤u gazetecilik faaliyetinde, indirimli orana tabi ve iadeye konu olacak

katma de¤er vergisinin net gazete sat›fl miktar›na göre hesaplanmas›nda isabet bulunmad›¤›, sat›lamayan gazete miktar› için yüklenilen katma de¤er vergisinin de iadeye konu olabilece¤i hakk›nda.

Temyiz ‹steminde Bulunan : Halkal› Vergi Dairesi Müdürlü¤ü Karfl› Taraf Vekili

: … Gazetecilik Matbaac›l›k ve Yay›nc›l›k San. A. fi.

: Av. ...

‹stemin Özeti : Davac› flirketin 2002 y›l› ifllemlerinin katma de¤er ver-

gisi yönünden incelenmesi sonucu haks›z katma de¤er vergisi iadesi al›nd›¤›ndan bahisle ad›na sal›nan katma de¤er vergisi ile kesilen vergi ziya-

› cezas›n›n kald›r›lmas› istemiyle aç›lan davay›; dosyan›n incelenmesinden,

2002 y›l› ifllemleri indirimli orana tabi teslim ve hizmetler nedeniyle al›nan katma de¤er vergisi iadesi yönünden incelenen yükümlü flirketin da¤›t›ma verdi¤i ve iade ald›¤› gazete ve dergi say›lar›ndan hareketle, 2002 y›l›nda yap-

t›¤› net gazete ve dergi sat›fl miktar›n›n tespit edildi¤i, dolay›s›yla indirimli orana tabi teslim ve hizmetlerinin net gazete ve dergi sat›fl say›lar› kadar ka-

bul edilmesi gerekti¤i, iade olunan gazete ve dergi maliyetindeki katma de¤er vergisinin iadeye tabi olmamas› gerekti¤i görüflünden hareketle ve an›lan y›l-

da gazete ve dergilerde yap›lan reklam ve seri ilanlardan dolay› yüklenilen katma de¤er vergisinin de indirimli orana tabi teslim ve hizmetler aras›ndan ç›kar›lmas› yoluyla yap›lan hesaplama sonucu haks›z al›nan katma de¤er ver349

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

gisi iadesi bulunarak cezal› tarhiyat›n yap›ld›¤›n›n anlafl›ld›¤›, gazete ve dergi yay›nc›l›¤› yapan davac› flirketin günlük kaç adet gazete veya dergi sataca¤›-

n› ve ne kadar›n›n iade olaca¤›n› bafltan bilmesi mümkün olmad›¤›ndan, bas›m› yap›larak da¤›t›lan toplam gazete ve dergi miktar› kadar katma de¤er ver-

gisini yüklendi¤inin kabul edilmesi gerekti¤i, iade olunan gazete ve dergile-

rin, hurda olarak sat›fl›n›n yüklenilen katma de¤er vergisini telafi edemeyece-

¤i, cüzi fiyata sat›lan hurda gazete ve dergiden elde edilen %18 katma de¤er vergisinin de zaten ayr›ca beyan edildi¤i ve indirimli orana tabi teslim ve hiz-

metler olarak beyan edilmedi¤i, dolay›s›yla bas›m› yap›larak sat›fla sunulan

gazete ve dergi miktar› üzerinden yüklenilen katma de¤er vergisi hesaplanmas›nda ve iadeye tabi tutulmas›nda hukuka ayk›r›l›k olmad›¤›, reklam gelirle-

rinden kaynaklanan matrah fark›na gelince ise, an›lan y›lda yükümlü flirketin

reklam ve seri ilanlardan yüklendi¤i katma de¤er vergisini indirimli orana ta-

bi teslim ve hizmetler aras›nda göstermedi¤inin görüldü¤ü, zira 2002 y›l›nda yükümlü kurumun yüklendi¤i toplam katma de¤er vergisi 5.588.528.730.000

lira iken gazete ve dergi yay›nc›l›¤› faaliyeti dolay›s›yla indirimli orana tabi

teslim ve hizmetler nedeniyle yüklendi¤i katma de¤er vergisinin 1.293.867.148.630 lira oldu¤u, bu tutar›n da hammadde, malzeme, hammad-

de fiyat fark›, bask› hizmet bedeli, da¤›t›m hizmet bedeli maliyeti nedeniyle

yüklenilen katma de¤er vergisi oldu¤u, bunlar aras›nda reklam ve seri ilanlar nedeniyle yüklenilen katma de¤er vergisinin yer almad›¤›, bu durumda yükümlü flirket ad›na haks›z katma de¤er vergisi iadesi ald›¤›ndan bahisle sal›-

nan katma de¤er vergisi ile kesilen vergi ziya› cezas›nda isabet bulunmad›¤› gerekçesiyle kabul eden ‹stanbul 7. Vergi Mahkemesinin 24.2.2005 tarih ve

E:2004/1236, K:2005/655 say›l› karar›n›n; haks›z katma de¤er vergisi iadesi ald›¤› inceleme raporuyla tespit edilen yükümlü flirket ad›na sal›nan cezal› katma de¤er vergisinin yerinde oldu¤u ileri sürülerek bozulmas› istenilmektedir.

Savunman›n Özeti : Temyiz isteminin reddi gerekti¤i savunulmaktad›r.

Dan›fltay Savc›s› Buket Oral'›n Düflüncesi : ‹dare ve vergi mahkeme-

350

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

lerince verilen kararlar›n temyizen incelenerek bozulabilmesi için, 2577 say›-

l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanununun 49 uncu maddesinin birinci f›kras›nda belirtilen nedenlerin bulunmas› gerekmektedir.

Temyiz dilekçesinde öne sürülen hususlar, söz konusu maddede yaz›l›

nedenlerden hiçbirisine uymad›¤›ndan, istemin reddi ile temyiz edilen Mahkeme karar›n›n onanmas›n›n uygun olaca¤› düflünülmektedir.

Tetkik Hakimi ‹hsan Saçmal›'n›n Düflüncesi: ‹leri sürülen iddialar

usule ve hukuka uygun Vergi Mahkemesi karar›n›n bozulmas›n› gerektirecek nitelikte bulunmad›¤›ndan temyiz isteminin reddi gerekece¤i düflünülmektedir.

TÜRK M‹LLET‹ ADINA Hüküm veren Dan›fltay Dokuzuncu Dairesince iflin gere¤i görüflüldü:

Dayand›¤› hukuki ve kanuni nedenlerle gerekçesi yukar›da aç›klanan

Vergi Mahkemesi karar›, ayn› gerekçe ve nedenlerle Dairemizce de uygun görülmüfl olup, temyiz istemine iliflkin dilekçede ileri sürülen iddialar, sözü ge-

çen karar›n bozulmas›n› sa¤layacak durumda bulunmad›¤›ndan, temyiz iste-

minin reddine ve karar›n onanmas›na 28.3.2007 tarihinde oybirli¤i ile karar verildi.

351

352

ÖZELGELER

354

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Özelgeler T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I

Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Baflkanl›¤› (Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlü¤ü)

Say› : B.07,1.G‹B.04.99.16.01/2- MUK-445

Konu: Hesap dönemi kapand›ktan sonra

23.03.2009-9289

Gelen faturalar›n hangi dönemin gideri

Olaca¤› KDV’nin indirilip indirilemeyece¤i …………………. ‹lgi

: ………… tarihli dilekçeniz.

‹lgide kay›tl› dilekçeniz ile Baflkanl›¤›m›z›n ……………… vergi

kimlik numaral› mükellefi oldu¤unuz belirtilerek, 2008/Aral›k dönemine ait faturalar›n 2009 y›l›nda gelen sat›c› faturalar›nda yer alan Katma De-

¤er Vergisinin 2008 y›l› kurumlar vergisi matrah›n›n tespitinde indirim konusu yap›l›p yap›lamayaca¤› hususunda Baflkanl›¤›m›z›n görüflü talep edilmektedir.

3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun 29’uncu maddesinin birin-

ci f›kras›nda, mükelleflerin, yapt›klar› vergiye tabi ifllemler üzerinden hesaplanan katma de¤er vergisinden, bu Kanunda aksine hüküm bulunmad›kça, fa-

aliyetlerine iliflkin olarak kendilerine yap›lan teslim ve hizmetler dolay›s›yla

hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma de¤er vergisini indirim konusu yapabilecekleri belirtilmifltir.

355

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Maddenin üçüncü f›kras› gere¤ince indirim hakk›, vergiyi do¤uran ola-

y›n vuku buldu¤u takvim y›l› afl›lmamak flart›yla, ilgili vesikalar›n kanuni defterlere kaydedildi¤i vergilendirme döneminde kullan›labilmektedir.

Öte yandan, konuya iliflkin olarak yay›mlanan 23 Seri No.lu KDV Ge-

nel Tebli¤i’nin, “Vergi ‹ndirimi” bafll›kl› bölümünde, indirim zaman› indirim

hakk›n›n vergiyi do¤uran olay›n vuku buldu¤u takvim y›l› afl›lmamak flart›y-

la ilgili vesikalar›n kanuni defterlere kay›t edildi¤i vergilendirme döneminde kullan›labilece¤i hükme ba¤lanm›flt›r.

Buna göre, 2008 y›l› ile ilgili olarak hesap dönemi kapand›ktan sonra al›-

nan faturalara iliflkin katma de¤er vergisinin, vergiyi do¤uran olay›n vuku buldu¤u hesap dönemi afl›ld›¤›ndan, indirim konusu yap›lmas› mümkün bulunmamaktad›r.

Di¤er taraftan, 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanununun 6’nc› madde-

sinde kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazanc› üzerinden hesaplanaca¤›, safi kurum kazanc›n›n tespi-

tinde, Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakk›ndaki hükümlerinin uygulanaca¤› hüküm alt›na al›nm›flt›r.

Ticari kazanc›n tespitinde iki temel ilke geçerlidir. Bunlar “dönemsellik”

ve “tahakkuk esas›” ilkeleridir. Vergi uygulamalar› aç›s›ndan tahakkuk ve dönemsellik ilkeleri gere¤ince, her gelir veya gider unsuru ait oldu¤u hesap döneminin kazanc›n›n tespitinde dikkate al›nmal›d›r.

Bu çerçevede, hesap dönemi kapand›ktan sonra gelen faturalarda yer

alan tutarlar, flirketinizce tahakkuk ettikleri dönemin gideri olarak de¤erlendi-

rilecektir. Ayr›ca, söz konusu faturalarda yer alan ve indirim konusu yap›lamayan katma de¤er vergisi tutarlar›n›n maliyet veya gider unsuru olarak dik-

kate al›nmas› mümkündür. Bu tutarlar›n gider olarak dikkate al›nmas› halinde, ilgili olduklar› döneme iliflkin kurum kazanc›n›n tespitinde dikkate al›nmalar› gerekmektedir.

Bilgi edinilmesini rica ederim. 356

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I

Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Baflkanl›¤› (Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlü¤ü)

Say› : B.07,1.G‹B.04.99.16.01/2-MUK-495

21.05.2009- 17084

Konu: Matbaa sektöründe kullan›lan b›çaklar›n afl›nma pay› oran-

lar›, hurda ka¤›t firelerinin sat›fl›nda KDV uygulamas› ve sosyal güvenlik primi iflveren hissesi hazine deste¤inin ne zaman gelir kaydedilece¤i.

‹lgide kay›tl› dilekçeniz ile Baflkanl›¤›m›z›n ……………… vergi kimlik

numaral› mükellefi oldu¤unuz belirtilerek,

- Matbaa sektöründe ka¤›t kesmeye yarayan ve genelde faydal› ömürle-

ri bir y›ldan k›sa olan mekanik makine ve cihazlara mahsus b›çaklar ve kesi-

ci aletlerin bedellerinin do¤rudan gider mi yaz›lmas› gerekti¤i, yoksa amortisman yolu ile itfa edilmesi durumunda uygulanmas› gereken amortisman oran›n›n ne olaca¤› ;

- Üretim sonucunda ortaya ç›kan imalat art›¤› hurda ka¤›t sat›fllar› için

“Yüklenilen KDV” hesaplamadan ifllem yap›lmas›n›n mümkün olup olmad›¤›;

- 5510 say›l› Kanun uyar›nca sa¤lanan %5 sosyal güvenlik primleri iflve-

ren hissesi Hazine deste¤inin ne zaman gelir olarak kaydedilece¤i konular›nda Baflkanl›¤›m›z›n görüflü talep edilmektedir.

5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanununun 6’nc› maddesinde, Kurumlar

Vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum ka-

zanc› üzerinden hesaplanaca¤› ve safi kurum kazanc›n›n tespitinde, Gelir Ver-

gisi Kanununun ticari kazanç hakk›ndaki hükümlerinin uygulanaca¤›, Gelir Vergisi Kanununun 37’nci maddesinde de her türlü ticari ve s›nai faaliyetten do¤an kazanc›n ticari kazanç say›laca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

357

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

193 say›l› Gelir Vergisi Kanunu’nun 38’inci maddesinde bilanço esas›-

na göre ticari kazanc›n, teflebbüsteki özsermayenin hesap dönemi sonunda ve bafl›ndaki de¤erleri aras›ndaki müspet fark oldu¤u, bu dönem zarf›nda sahip

veya sahiplerce iflletmeye ilave olunan de¤erin bu farktan indirilece¤i, ifllet-

meden çekilen de¤erlerin ise bu farka ilave olaca¤›, ticari kazanc›n bu suretle tespit edilmesi s›ras›nda Vergi Usul Kanunu’nun de¤erlemeye ait hükümleri ile bu Kanun’un 40 ve 41’inci madde hükümlerine uyulaca¤› belirtilmifl, 213 say›l› Vergi Usul Kanunu’nun 192’inci maddesinin 4’üncü f›kras›nda da, ak-

tif toplam› ile borçlar aras›ndaki fark›n, müteflebbisin iflletmeye mevzu varl›-

¤›n› (özsermaye) teflkil edece¤i belirtilmek suretiyle kazanc›n tespitinde tahsil de¤il, tahakkukun esas al›naca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

Ticari kazanc›n tespitinde iki temel ilke geçerlidir. Bunlar “dönemsellik”

ve “tahakkuk esas›” ilkeleridir. Tahakkuk esas› ilkesinde, gelir veya giderin miktar veya mahiyet itibariyle kesinleflmifl olmas›, yani geliri veya gideri do-

¤uran ifllemin tekemmül etmesinin yan› s›ra, miktar›n›n ve ifllemden kaynaklanan alaca¤›n veya borcun ödeme flartlar›n›n da belirlenmifl olmas› gerekli-

dir. Bu esas dikkate al›nd›¤›nda bir gelir unsurunun, özel bir düzenleme bu-

lunmad›¤› sürece, mahiyet ve tutar itibariyle kesinleflti¤i dönem kazanc›n›n tespitinde dikkate al›nmas› gerekmektedir.

3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu'nun 17'inci maddesinin (4-g)

bendinde; "5228 say›l› Kanunun 15'inci maddesiyle de¤iflen bent;) Külçe al-

t›n, külçe gümüfl, k›ymetli tafllar (elmas, p›rlanta, yakut, zümrüt, topaz, safir, zebercet, inci, kübik virconia) döviz, para, damga pulu, de¤erli kâ¤›tlar, hisse senedi, tahvil ile metal, plastik, lastik, kauçuk, ka¤›t, cam hurda ve (5766 say›l› Kanun'un 12/b maddesiyle de¤iflen ibare) at›klar›n›n teslimi," katma de¤er vergisinden istisna tutulmufltur.

Konu ile ilgili olarak yay›mlanan 97 Seri No.lu KDV Genel Tebli¤inin

“5. ‹malat Art›klar›n›n Tesliminde KDV Uygulamas›" bafll›kl› bölümünde; imalathane ya da fabrikalarda, imalat s›ras›nda elde edilen "metal k›rp›nt›, dö-

küntü ve talafllar" Kanun'un 17/4-g maddesi kapsam›nda de¤erlendirilerek, 358

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

sözü edilen ürünler "imalat art›¤›" say›larak bu ürünler sat›fla konu edilseler dahi, iflletmenin amac› bu fire ve at›klar› imal etmek olmad›¤›ndan, gelir ve kurumlar vergisi uygulamas›nda bunlara ayr›ca bir maliyet izafe edilmedi¤in-

den, imalat art›klar› için yüklenilen bir kdv'den de söz edilemeyece¤inden, "metal k›rp›nt›, döküntü ve talafllar" için "Yüklenilen KDV" hesaplanmak su-

retiyle teslim edildikleri dönemde KDV Beyannamesinin 30. sat›r›nda beyan yap›lmas›na gerek bulunmad›¤› aç›klamas›na yer verilmifltir. Bu hüküm ve aç›klamalara göre;

-5510 say›l› Kanuna 5763 say›l› Kanunun 24’üncü maddesi ile 81’inci

maddeye eklenen (›) f›kras›nda belirtilen Hazine deste¤inin belli flartlara ba¤l› olarak yap›lmas› nedeniyle, Hazine deste¤i için gerekli flartlar›n sa¤lanma-

s› kofluluyla taraf›n›zdan verilen ayl›k prim ve hizmet belgelerinden dolay› tahakkuk etmifl prim borçlar›n› ödedi¤iniz tarihte gelir kaydedilmesi gerekmektedir.

- fiirketinizce yap›lan ifller nedeniyle ortaya ç›kan ve sat›fla konu edilen

hurda ka¤›t art›klar› an›lan tebli¤in “metal, k›rp›nt›, döküntü ve talafllar” kap-

sam›nda de¤erlendirilerek “Yüklenilen KDV” hesaplamak suretiyle teslim edildikleri dönemde KDV beyannamesinin 30’uncu sat›r›nda beyan edilmesine gerek bulunmamaktad›r.

-Amortisman oran› ile ilgili olarak Gelir ‹daresi Baflkanl›¤› ile

15.05.2009 tarih 16485 say›l› yaz›m›zla yaz›flma yap›lm›fl olup, cevap geldi¤inde bilahare taraf›n›za bilgi verilecektir. Bilgi edinilmesini rica ederim.

359

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I ‹zmir Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

(Mükellef Hizmetleri KDV ve Di¤er Vergiler Grup Müdürlü¤ü) Say› : B.07.1.G‹B.4.35.17.01/ÖTV:03-348/1460 22 HAZ‹RAN 2009

Konu: Mal iadesinin fatura düzenleme tarihinden

sonraki dönemde beyan edilerek bu dönemde

iadenin yap›l›p yap›lamayaca¤›

… VERG‹ DA‹RES‹ MÜDÜRLÜ⁄ÜNE ‹lgi : … tarih ve … say›l› yaz›n›z. ‹lgide kay›tl› yaz›n›zda; Müdürlü¤ünüzün … vergi numaral› mükellefi …

A.fi. nin elektrik ›s›tma sistemi tesisat› ve elektrik malzemesi ifli ile u¤raflt›¤› be-

lirtilerek, ad› geçen flirket taraf›ndan muhtelif dönemlere iliflkin çeflitli mükellef-

ler ad›na Özel Tüketim Vergisi yönünden faturalar düzenlendi¤i, mükelleflerce

de mallar›n iadesi dolay›s›yla iade faturas› düzenlendi¤i ve bu mallara isabet eden tutarlar›n da ÖTV beyannamesinin ilgili sütununda beyan edildi¤i,

Ancak, baz› iade faturalar›n›n düzenlenme tarihi ile beyan edilen döne-

min farkl›l›k göstermesi nedeniyle faturan›n düzenlenme tarihinden sonraki dönemde beyan edilmesi ve bu dönemde iade yap›l›p yap›lamayaca¤› konusunda tereddüte düflüldü¤ünden Baflkanl›¤›m›z görüflünün bildirilmesi istenilmektedir.

Konuya iliflkin olarak yay›mlanan 14 Seri No.lu ÖTV Genel Tebli¤inin: ''10. (MATRAHTA, VERG‹DE VE MÜKELLEF‹YETTE DE⁄‹-

fi‹KL‹K OLMASI HAL‹NDE YAPILACAK ‹fiLEMLER) bafll›kl› bölü-

münde;

360

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

1 Seri No.lu ÖTV Genel Tebli¤inin ''Fazla veya Yersiz Ödenen ÖTV'nin

Düzeltilmesi'' bafll›kl› (15.) bölümü afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir.

''15.1. Mallar›n ‹adesi, ‹fllemin Gerçekleflmemesi, ‹fllemden Vazge-

çilmesi veya ÖTV Matrah›n›n De¤iflmesi

ÖTV Kanununun 15 inci maddesine göre, vergiye tabi bir ifllem söz ko-

nusu olmad›¤› veya bu Kanun kapsam›na giren vergiyi fatura veya benzeri belgelerde göstermeye hakk› bulunmad›¤› halde, düzenledi¤i bu tür belgeler-

de ÖTV gösterenler, söz konusu vergileri beyan ve ödemekle mükelleftirler. Ayn› flekilde Kanuna göre borçlu olduklar› vergi tutar›ndan daha yüksek bir tutar› fatura ve benzeri belgelerde gösteren mükellefler de bu belgelerde gösterilen vergi tutar›n› beyan etmek ve ödemek zorundad›rlar.

Kanunun 15 inci maddesinin 1 numaral› f›kras›nda, 4077 say›l› Tüketi-

cinin Korunmas› Hakk›nda Kanun[12] hükümleri sakl› kalmak üzere (II) sa-

y›l› listedeki kay›t ve tescile tabi olan mallar›n kay›t ve tescil edildikten son-

ra iade edilmesi hali hariç, mallar›n iade edilmesi, ifllemin gerçekleflmemesi, ifllemden vazgeçilmesi veya di¤er nedenlerle matrahta de¤ifliklik vuku buldu-

¤u ya da yersiz veya fazla vergi hesapland›¤› hallerde vergiye tabi ifllemleri yapm›fl olan mükelleflerin; bunlarla ilgili borçland›¤› veya ödedi¤i vergiler

için de¤iflikli¤in mahiyetine uygun flekilde ve de¤iflikli¤in meydana geldi¤i dönem içinde düzeltme yapabilecekleri, bu vergiden mahsup edebilecekleri

veya iade talebinde bulunabilecekleri hükme ba¤lanm›flt›r. (II) say›l› listedeki kay›t ve tescile tabi mallar için dönem flart› aranmayacakt›r. Ancak madde hükmüne göre bu flekilde ifllem yap›labilmesi için, iade olunan mallar›n ifllet-

meye girmifl olmas›, yersiz veya fazla ödenen verginin al›c›ya iade edilmesi ve bu ifllemlerin defter kay›tlar›, belgeler ve beyannamede gösterilmesi gerekmektedir. …

361

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 15.1.2. Di¤er Mallarla ‹lgili Düzeltme ‹fllemleri

Kanuna ekli (II) say›l› listedeki kay›t ve tescile tabi mallar d›fl›nda, mallar›n iadesi,ifllemin gerçekleflmemesi veya ifllemden vazgeçilmesi durumunda, mallar al›c›ya teslim edilmiflse iade edilen mallar›n ÖTV mükellefinin iflletmesine girmesi, ÖTV tahsil edilmiflse al›c›ya iade edilmesi ve bu ifllemlerin defter kay›tlar› ve belgelerde gösterilmesi flart›yla düzeltme ifllemi; fazla veya yersiz tahsil edilen ÖTV'nin, bu durumun ortaya ç›kt›¤› döneme ait beyannamede "indirimler" bölümüne yaz›lmas› suretiyle yap›lacakt›r. Bu durumun ortaya ç›kt›¤› döneme ait beyannamede hesaplanan ÖTV'nin olmamas› veya hesaplanan ÖTV'nin indirilecek ÖTV'den az olmas› halinde, indirilemeyen ÖTV tutar›n›n, vergi dairesine verilecek bir dilekçeyle bu dönemdeki veya gelecek dönemlerdeki vergi (ÖTV) dahil) borçlar›na mahsubu ya da nakden iadesi talep edilebilecektir'' Denilmifltir. Buna göre, Kanunun 15/1. maddesi uyar›nca, mallar al›c›ya teslim edilmiflse iade edilen mallar›n, ÖTV mükellefi … A.fi.'nin iflletmesine girmesi, ÖTV tahsil edilmifl ise al›c›ya iade edilmesi ve bu ifllemlerin defter kay›tlar› ve belgelerde gösterilmesi flart›yla, bu durumun ortaya ç›kt›¤› 2008/4 döneminde ÖTV beyannamesinin indirimler bölümüne yaz›lmas› gerekmektedir. Ancak, bu beyan›n yap›ld›¤› (2008/4) dönemine ait beyannamede hesaplanan ÖTV'nin olmamas› veya hesaplanan ÖTV'nin indirilecek ÖTV'den az olmas› halinde, indirilemeyen ÖTV tutar›n›n, verilecek bir dilekçeyle indirimin yap›ld›¤› dönemde veya gelecek dönemlerdeki vergi (ÖTV dahil) borçlar›na mahsubu ya da nakden iadesi mümkün bulunmaktad›r. Öte yandan, mallar›n iade, edildi¤i 2008/4 döneminde bu flekilde indirilecek vergi beyan edilmemifl olmas› ve durumun sonraki dönemlerde anlafl›lmas› halinde, mallar›n iade edildi¤i 2008/4 dönem için düzeltme beyannamesi verilmek suretiyle fazla veya yersiz tahsil edilen ÖTV'nin ''indirimler'' bölümüne yaz›lmas› suretiyle nakden veya mahsuben iade talep edilebilece¤i tabiidir. Bilgi edinilmesini rica ederim.

362

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I ‹zmir Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

(Mükellef Hizmetleri KDV ve Di¤er Vergiler Grup Müdürlü¤ü) ‹lgili Kanun

: Gelir Vergisi Kanunu

‹lgili Birim

: Gelir ve Kurumlar Vergileri Müdürlü¤ü

‹lgili Madde Özelge Tarihi Özelge Say›s›

: G.V.K. Mad. 61,62,65

: 20.06.2009

: 176200-ÖZ/1332-5473

Ameliyatlar›n› özel hastanede yapan doktoru, hastane ile aras›nda

bir hizmet akdi bulunmamas› halinde, doktorluk ücreti karfl›l›¤›nda hastaya serbest meslek makbuzu düzenleyebilece¤i, hastane masraflar›n›n

ise, ameliyatlar›n yap›ld›¤› hastane taraf›ndan hastalara fatura edilebilece¤i hakk›nda.

‹lgide kay›tl› dilekçenizde ………………. Vergi Dairesi Müdürlü-

¤ü’nde …………….vergi numaras›nda serbest meslek faaliyetinizden dolay›

mükellef oldu¤unuz, cerrahi müdahale gereken hastalar›n›z›n ameliyatlar›n› özel hastanede yapman›z durumunda doktorluk ücretiniz karfl›l›¤›nda hastaya

serbest meslek makbuzu düzenlemenizin, ameliyat masraflar›n›n ise hastane taraf›ndan hastaya fatura edilmesinin do¤ru bir uygulama olup olmayaca¤› hususunda Baflkanl›¤›m›z görüflü talep edilmektedir.

193 say›l› Gelir Vergisi Kanunu’nun 61 inci maddesinde; ''Ücret, iflvere-

ne tabi ve belirli bir iflyerine ba¤l› olarak çal›flanlara hizmet karfl›l›¤› verilen para ve ay›nlar ile sa¤lanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. …………………...'' hükmüne yer verilmifltir.

An›lan Kanunun 62 inci maddesinde ise; ''‹fl verenler, hizmet erbab›n›

ifle alan, emir ve talimatlar› dahilinde çal›flt›ran gerçek ve tüzel kiflilerdir. (2361 say›l› Kanunun 44'üncü maddesiyle de¤iflen f›kra) 61'inci maddenin 1 363

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ila 6 numaral› bentlerinde yaz›l› ödemeleri yapanlar bu kanunda yaz›l› ödevleri yerine getirmek bak›m›ndan iflveren hükmündedir.'' hükmü yer alm›flt›r.

Yine ayn› kanunun 65 inci maddesinde; ''Her türlü serbest meslek faali-

yetinden do¤an kazançlar serbest meslek kazanc›d›r.

Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade flahsi mesaiye, ilmi veya

mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olm›yan ifllerin ifl-

verene tabi olmaks›z›n flahsi sorumluluk alt›nda kendi nam ve hesab›na yap›lmas›d›r.

Tahkim iflleri dolay›s›yla hakemlerin ald›klar› ücretler ile kollektif, adi

komandit ve adi flirketler taraf›ndan yap›lan serbest meslek faaliyeti neticesinde do¤an kazançlar da, serbest meslek kazanc›d›r.'' hükmü bulunmaktad›r.

Di¤er taraftan an›lan kanunun 94/1 inci maddesinde ise; ''Hizmet erbab›-

na ödenen ücretler ile 61' inci maddede yaz›l› olup ücret say›lan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104' üncü maddelere göre,'' tevkifat yap›lmas› gerekti¤i hükmüne yer verilmifltir.

Serbest meslek faaliyeti ile ücreti ay›ran en önemli unsur; ücretlerde ki-

flinin belirli bir iflyerine ve iflverene ba¤l› olarak çal›flmas›, serbest meslek ka-

zançlar›nda ise, eme¤in sermayeden ziyade flahsi mesaiye ilmi ve mesleki bil-

giye veya ihtisasa dayanarak, flahsi sorumluluk alt›nda kendi nam ve hesab›-

na yap›lmas›d›r. Yap›lan hizmet baflkas› taraf›ndan sevk ve idare ediliyor ve iflin yap›lmas› baflkas›n›n emir ve talimatlar› çerçevesinde gerçeklefltiriliyor ise elde edilen gelir ücrettir. Fakat istenilen hizmet tamamen flahsi sorumluluk ile yap›l›yor ise elde edilen gelir serbest meslek geliridir.

Yukar›da yer alan hüküm ve aç›klamalara göre; ameliyatlar›n›z› yapaca-

¤›n›z hastane ile aran›zda bir hizmet akdi bulunmamas› ve yapt›¤›n›z ameli-

yatlar›n sorumlulu¤unu üstlenmeniz durumunda, yapm›fl oldu¤unuz ameliyat-

lar için hastalar›n›zdan ald›¤›n›z doktorluk ücreti karfl›l›¤›nda hastalar›n›za serbest meslek makbuzu düzenlemeniz, hastane masraflar›n›n ise, ameliyatla-

r›n yap›ld›¤› hastane taraf›ndan hastalara fatura edilmesi mümkün bulunmaktad›r.

364

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Öte yandan, ilgili hastane ile aran›zda bir hizmet akdi bulunmas› duru-

munda ise, verdi¤iniz doktorluk hizmeti karfl›l›¤›nda elde edece¤iniz gelir üc-

ret olarak de¤erlendirilece¤inden, an›lan hastanece taraf›n›za yap›lan ödeme-

lerden Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/1,103 ve 104 üncü maddeleri gere¤ince gelir vergisi tevkifat› yap›lmas› gerekece¤i tabiidir. Bilgi edinilmesi rica ederim

365

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I ‹zmir Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

(Mükellef Hizmetleri KDV ve Di¤er Vergiler Grup Müdürlü¤ü) SAYI : B.07.1.G‹B.4.35.17.01/KDV:02-2554/1348 11 HAZ‹RAN 2009

KONU : Yurtd›fl›na gönderilen numune mal ile ilgili olarak ihracat

istisnas›ndan yararlan›labilmesi için ibraz› gereken belge … ‹lgi

: Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›na hitaben verilen … tarihli dilekçeniz.

‹lgide kay›tl› dilekçenizde sormufl oldu¤unuz hususlara iliflkin olarak

Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›ndan al›nan … tarih ve … say›l› yaz›da:

''3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun 11/1-a maddesi hükmü

uyar›nca ihracat teslimleri ve bu teslimlere iliflkin ifllemler katma de¤er vergi-

sinden istisna edilmifltir. Ayn› Kanununun 12. maddesinde ise bir teslimin ihracat teslimi say›labilmesi için, teslimin yurt d›fl›ndaki bir müflteriye yap›lma-

s›, teslim konusu mal›n Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden ç›karak bir

d›fl ülkeye vas›l olmas› flartlar›n›n aranaca¤› belertilmifltir. Mallar›n Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden ç›kt›¤›n›n gümrük beyannamesi veya yerine geçen bir belge ile tevsik edilmesi gerekmektedir.

Prensip olarak ihracat istisnas›nda gümrük beyannamesi tevsik edici bel-

ge olarak aran›lmaktad›r. Ancak, Gümrük Müsteflarl›¤›ndan al›nan 30.04.2007 tarih ve 12845 say›l› yaz›da; basitlefltirilmifl usul kapsam›nda ifl-

lem yapma yetkisi verilen kiflilerce, do¤rudan gümrük idaresinin yetkisindeki

de¤eri aflmayan bedelsiz ihracata konu miktar›, ticari teamüllere uygun numu-

366

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ne ve/veya maddeler reklam ve tan›t›m eflyas› ile hediyelerin gümrük ifllemle-

rinin B‹LGE "DG" kodlu gümrük beyannamesi format›nda bir beyanname formu kullan›lmak suretiyle, her bir eflyan›n cins, nevi, niteli¤i, miktar ve k›y-

meti, al›c› gönderici ad› ve adresinin yer ald›¤› bir liste ve varsa faturalar› ek-

lenmek suretiyle beyanda bulunulmas›na imkan verildi¤i, bu beyannamenin gümrük idaresince teyit edildi¤i ve ekinde yer alan ç›k›fl eflyas›n› gösterir listenin onayland›¤› ifade edilmektedir.

Buna göre, havayolu kargo tafl›mac›l›¤› ile yurt d›fl›na gönderilen malla-

ra iliflkin kargo flirketi ad›na düzenlenen gümrük beyannamesi eki eflya liste-

sinde, numune olarak mal› yurt d›fl›na gönderen firman›n yer almas› ve liste muhteviyat›n›n gümrükçe onaylanmas› halinde ihracat istisnas› kapsam›nda ifllem yap›lmas› mümkün bulunmaktad›r.'' denilmifltir.

Bilgi edinilmesini rica ederim.

367

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I ‹zmir Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

(Mükellef Hizmetleri KDV ve Di¤er Vergiler Grup Müdürlü¤ü) SAYI : B.07.1.G‹B.4.35.17.01/KDV:02-2442/1048 06 MAYIS 2009

KONU : Yurt D›fl›na Kargo Yoluyla Numune Gönderilmesinde ‹hracat ‹stisnas›

‹lgi

…

: 17/04/2009 tarihli dilekçeniz.

Baflkanl›¤›m›za verilen ilgide kay›tl› dilekçenizde sorulan hususlarla il-

gili olarak afla¤›da yer alan aç›klamalar›n yap›lmas›na gerek duyulmufltur.

3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu'nun 11/1-a maddesi hükmü

uyar›nca ihracat teslimleri katma de¤er vergisinden istisna edilmifltir.

Promosyon Ürünleri Numune Ve Eflantiyonlar›n Katma De¤er Vergisi

Karfl›s›ndaki Durumu hakk›nda aç›klamalar›n yer ald›¤› 50 Seri No'lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤imin "Eflantiyon Veya Numune Mallar Verilmesi" bafll›kl› (2.) bölümünde;

"Firmalar›n belirli zamanlarda, özellikle dini bayramlarda ve y›lbafllar›n-

da kendi tan›t›mlar›m yapmak amac›yla her hangi bir bedel almaks›z›n kalem, anahtarl›k, ajanda, takvim ve benzeri eflya da¤›tmalar› geleneksel hale gelmifl-

tir. Ticari hayatta eflantiyon olarak adland›r›lan bu ürünler, her ne kadar ifllet-

mede tüketilmemekte ise de ayni pazarlama gideri niteli¤inde oldu¤undan, bu ürünlerin müflterilere ayr›ca bir bedel al›nmaks›z›n teslimi katma de¤er vergisi hesaplanmas›n› gerektirmemektedir.

368

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Di¤er taraftan, firmalar halen sat›fl›n› yapt›klar› veya piyasaya yeni ç›-

kard›klar› bir ürünün tan›t›m›n› sa¤lamak amac›yla numune mallar üretmekte

ve bu mallan da ayr›ca bir bedel tahsil etmeksizin vermektedir. Ana mal›n bütün özelliklerini tafl›makla birlikte, sat›fla konu edilemeyecek bir miktarla s›n›rl› olan ve üzerinde "Numunedir, parayla sat›lmaz, vb." ibareleri tafl›yan bu

mallar da, iflletmede tüketilmemekle birlikte ayni pazarlama gideri özelli¤ini tafl›d›¤›ndan, bu mallar›n bedel al›nmaks›z›n, teslimi de eflantiyonlarda oldu¤u gibi katma de¤er vergisi hesaplanmas›n› gerektirmemektedir.

Bu aç›klamalar çerçevesinde gerek numune, gerekse eflantiyon ad› alt›n-

da teslim edilen mallar›n;

-Ticari teamüllere uygun nitelikte ve miktarda olmas›, -Ayr›ca bir sat›fla konu olmayacak flekilde verilmesi, halinde katma de¤er vergisi hesaplanmayacakt›r.

Bu flartlara ilaveten, numune mallar›n firman›n unvan› ve para ile sat›l-

mayaca¤›n› belirten bir flerhi tafl›mas› gerekmektedir.

‹flletmenin iktisadi faaliyetini yayg›nlaflt›rmaya ve tan›tmaya yönelik

olarak verilen bu mallar için yüklenilen vergiler, genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yap›lacakt›r." düzenlemesi yer alm›flt›r.

‹hracat uygulamas› kapsam›ndaki gümrük belgeli mal ihrac› nedeniyle

nakden veya mahsuben iade talepleri için vergi dairesine verilecek dilekçeye hangi belgelerin eklenmesi gerekti¤i, 84 Seri No.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤i ile aç›klanm›flt›r.

Tebli¤in (1/1.1.3.) bölümünde belirtildi¤i üzere;

-Gümrük beyannamesi, (asl› veya noter, gümrük idaresi, ilgili vergi da-

iresi müdürü ya da yeminli mali müflavirce onayl› örne¤i), -Sat›fl faturalar›n›n fotokopisi veya listesi.

-‹hracat›n gerçekleflti¤i döneme iliflkin olarak indirilecek katma de¤er

vergisi listesi ile ihraç edilen mal›n bünyesine giren vergi miktar›na iliflkin hesaplamalar› gösterir tablonun, dilekçe ekinde yer almas› gerekmektedir.

Konu ile ilgili olarak, Gümrük Yönetmeli¤inin 588'inci maddesinde "ge369

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

rek kesin olarak gerekse geçici ihracat ifllemlerine tabi tutularak yurt d›fl›na

posta yolu ile gönderilecek ticari ve gayri ticari nitelikteki eflya posta idaresi taraf›ndan kabul edilir.

Yurt d›fl›na posta yoluyla gönderilecek ticari nitelikteki eflya ihracat re-

jimi kapsam›nda gümrük beyannamesi ile beyan olunur ve bu rejim çerçeve-

sinde ifllemleri tamamlan›r." hükmü yer ald›¤›ndan, söz konusu ifllemlerde

gümrük beyannamesi yerine kullan›lan tevsik edici baflka bir belgenin bulunmad›¤› belirtilmektedir.

Buna göre, ihracat istisnas›n›n en önemli belgelerinden olan Gümrük Ç›-

k›fl Beyannamesi ibraz edilmeden, kargo firmalar› yoluyla gerçeklefltirilen yurt d›fl› teslimlerinizin, tevsik edici belgeyle ispatlanamamas› nedeniyle, ihracat teslimi olarak de¤erlendirilmesi mümkün bulunmamakta olup, bahse konu numune teslimlerinizin, 50 Seri No’lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤i'nin "Eflantiyon Veya Numune Mallar Verilmesi" bafll›kl› (2.) bölümünde

yer alan düzenlemelere uyulmak flart› ile yurt içi veya yurt d›fl› teslimlerinde

katma de¤er vergisi hesaplanmamas› ve eflantiyon veya numune mallar için yüklenilen KDV’nin de indirim yoluyla giderilmesi gerekmektedir. Bilgi edinilmesini rica ederim.

370

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I Adana Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

(Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlü¤ü) Say› : B.07.1.G‹B.4.01.17.02/VUK.231.606 Konu : Lazer yaz›c› ile fatura düzenleme

04/03/2009

V.U.K. Md. 231

Say›n: ………………….. ‹lgi

: ………… tarihli (e-mail) dilekçeniz.

‹lgi dilekçenizin tetkikinden; …………….. Vergi Dairesi Müdürlü¤ü-

nün ………………. vergi numaral› (T.C.No:………………..) mükellefi oldu-

¤unuz ve faaliyetinizde kullanaca¤›n›z faturalar› anlaflmal› matbaalara bast›-

r›p lazer tipi yaz›c› kullanmak suretiyle ile yazd›r›p yazd›ramayaca¤›n›z konusunda bilgi istedi¤iniz anlafl›lm›flt›r.

Bilindi¤i üzere, 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 230’uncu maddesin-

de, faturada bulunmas› gereken asgari bilgilere yer verilmifl olup, faturan›n düzenlenmesinde uyulacak usul ve esaslar›n belirtildi¤i “faturan›n nizam›” bafll›kl› ayn› Kanunun 231’inci maddesinin 2’nci bendinde; “faturalar mürek-

keple, makine ile veya kopya kalemi ile doldurulur.”, 3’üncü bendinde ise; “Faturalar en az bir as›l bir örnek olarak düzenlenir. Birden fazla örnek düzen-

lendi¤i takdirde her birine kaç›nc› örnek oldu¤u iflaret edilir” hükmü yer almaktad›r.

Bu hüküm uyar›nca, mükellefler faturalar›n› en az bir as›l, bir örnek ola-

rak düzenlemek zorunda olup, asl› ile örne¤inin ayn› bilgileri içermesi gerekmektedir.

371

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 Faturalar›n bilgi ifllem makineleriyle düzenlenmesi durumunda ise bu

belgelerin nokta vurufllu yaz›c›lardan al›nan sürekli form halinde kullan›lma-

s›yla yukar›da belirtilen düzenlemelerin sa¤lanabilmesi mümkün olmaktad›r. Oysa lazer tipi yaz›c›lardan ayn› anda iki nüsha döküm al›nmas› mümkün de¤ildir.

Di¤er taraftan, lazer yaz›c›lardan arka arkaya döküm al›nabilmekte oldu-

¤undan, bu durum sayfalarda yer alan bilgilerin kolayca de¤ifltirilmesi imkân›n› yaratabilmektedir.

Bu nedenle; yukar›da yer alan hususlar dikkate al›nd›¤›nda faturalar›n›-

z›n lazer tipi yaz›c› kullan›larak düzenlenmesi imkan dahilinde de¤ildir. Bilgi edinilmesini rica ederim.

372

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I Adana Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

(Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlü¤ü) Say› : B.07.1.G‹B.4.01.17.02/498

25/02/2009

Konu : Döviz cinsinden avanslarda kur de¤erlemesi V.U.K. Md.280, 281, 285 …………. K‹MYEV‹ MADDE VE PLAST‹K SAN. VE T‹C. LTD. fiT‹. ‹lgi : ………….. tarih ve …………. (genel evrak kay›t) say›l› dilekçeniz.

‹lgi dilekçenizde, …………… Vergi Dairesi Müdürlü¤ünün …………..

vergi numaral› mükellefi oldu¤unuz, yurt içinde yerleflik bir firmaya yurt d›-

fl›ndan mal teslimi konusunda hizmet verdi¤iniz, bu hizmetlere ait döviz cin-

sinden ön avanslar ald›¤›n›z aç›klanarak, geçici vergi dönemlerinde kapanma-

yan veya k›smi kapanan bu avanslar için de¤erleme yap›l›p yap›lmayaca¤›; yi-

ne ayn› flekilde flirketiniz taraf›ndan verilen döviz cinsinden avanslar›n geçici vergi dönemlerinde kur de¤erlemesine tabi olup olmad›¤› konular›nda bilgi talep edilmektedir.

Bilindi¤i gibi; 213 say›l› Vergi Usul Kanunu’nun 280’inci maddesinde,

“Yabanc› paralar borsa rayici ile de¤erlenir. Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa oldu¤u anlafl›l›rsa bu rayiç yerine al›fl bedeli esas al›n›r.

Yabanc› paran›n borsada rayici yoksa, de¤erlemeye uygulanacak kur

Maliye Bakanl›¤›nca tespit olunur.

Bu madde hükmü yabanc› para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve

borçlar hakk›nda da caridir. Bunlardan vadesi gelmemifl senede ba¤l› alacak ve borçlar, bu Kanunun 281 ve 285’inci maddeleri uyar›nca de¤erleme günü 373

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

k›ymetine irca edilebilir. Ancak senette faiz oran›n›n yaz›l› olmad›¤› durum-

larda de¤erleme gününde geçerli olan Londra Bankalar Aras› Faiz Oran› (L‹BOR) esas al›n›r.” denilmektedir.

Di¤er taraftan, borsada rayici olmayan yabanc› paralar›n 2008 y›l› için

yap›lacak olan de¤erlemelerde esas al›nacak kurlar 390 S›ra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤inde aç›klanm›fl olup, 130 S›ra Nolu Vergi Usûl Kanu-

nu Genel Tebli¤i ile 217 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebli¤inde de belirtildi¤i üzere, de¤erleme günü itibariyle Maliye Bakanl›¤›nca kur ilan edilmedi-

¤i durumlarda T.C.Merkez Bankas›nca ilan edilen kurlar›n esas al›nmas› ge-

rekti¤i, bu flekilde yap›lacak de¤erlemelerde efektif cinsinden yabanc› paralar için efektif al›fl kurunun (bulunmamas› halinde döviz al›fl kurunun), döviz cinsinden yabanc› paralar için ise döviz al›fl kurunun uygulanaca¤› belirtilmifltir.

217 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebli¤inin “Geçici Vergiye Esas Ka-

zanc›n Tespiti” bafll›kl› 3’üncü bölümünde; “…Geçici vergiye esas kazançla-

r›n tespitinde, Vergi Usul Kanununun de¤erlemeye iliflkin hükümlerinin de dikkate al›nmas› gerekmektedir. De¤erleme ifllemleri ise geçici vergi döneminin kapand›¤› tarih itibariyle yap›lacakt›r.” aç›klamas› yap›lm›flt›r.

Öte yandan, al›c› taraf›ndan sat›c›ya verilen avanslar belirli bir mal›n tes-

limini veya belirli bir hizmetin yerine getirilmesini isteme hakk›n› temsil et-

mekte ve sonuç olarak emtian›n veya hizmetin maliyetine dönüflmekte, emtia-

n›n/hizmetin toplam bedelinden ise mahsup edilmektedir. Sat›c›n›n al›c›dan

ald›¤› avanslar da, gelecekte yap›lacak mal ve hizmet teslimleri karfl›l›¤›nda bedellerinin peflin olarak tahsil edilmesidir. Teslim edilecek mal veya görülecek hizmetin bedelinden mahsup edilerek ifllem yap›lacakt›r.

Buna göre, yabanc› para cinsinden al›nan veya verilen avanslar yabanc›

para cinsinden olan borç ve alacak hükmünde oldu¤undan, geçici vergiye esas kazançlar›n tespitinde söz konusu avanslar›n Vergi Usul Kanununun yukar›da-

ki hükümlerinin de dikkate al›narak de¤erlemeye tabi tutulmas› gerekmektedir. Bilgi edinilmesini rica ederim.

374

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I Adana Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

(Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlü¤ü) Say› : B.07.1.G‹B.4.01.17.02/6205

11/11/2008

Konu: Sermaye azaltmas› iflleminin vergisel boyutu V.U.K.Md.298/A-5, 25/g ………… OTOMOT‹V PAZ. DIfi T‹C. A.fi. ‹lgi : Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›na vermifl oldu¤unuz dilekçeniz.

‹lgi dilekçenizin incelenmesinden, flirketinizin 2003 y›l›nda mali tablo-

lar›n› enflasyon düzeltmesine tabi tuttu¤u ve “502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farklar›” hesab›nda enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan olumlu bir fark olufltu¤u, ayn› dönemde flirketinizce sat›lan bir gayrimenkul sebebiy-

le elde edilen kar›n sermayeye ilave edildi¤i, ancak 2005 y›l›nda flirket sermayesinin fazla oldu¤u göründü¤ü ve sermaye azalt›m› yap›lmak istenildi¤i, sermaye azalt›m› iflleminin ise “500- Sermaye” hesab›ndan de¤il, “502- Serma-

ye Düzeltmesi Olumlu Farklar›” hesab›nda oluflan tutardan yap›ld›¤›ndan bahisle, yap›lan ifllemin vergisel boyutu konusunda görüfl talep edildi¤i anlafl›lmaktad›r.

Konuyla ilgili olarak Maliye Bakanl›¤› Gelir ‹daresi Baflkanl›¤›ndan al›-

nan ………. tarih ve …………… say›l› yaz›da;

“Bilindi¤i üzere, 213 say›l› Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci

maddesinin (A) f›kras›n›n 5 inci bendinde “… Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesaplar›, herhangi bir suretle baflka bir hesaba nakledildi¤i veya iflletmeden çekildi¤i takdirde, bu ifllemlerin yap›ld›¤› dönemlerin kazanc› ile iliflki375

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

lendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. Ancak öz sermaye kalem-

lerine ait enflasyon farklar› düzeltme sonucu oluflan geçmifl y›l zararlar›na mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu ifllemler kâr da¤›t›m› say›lmaz.” hükmü yer almaktad›r.

Di¤er taraftan, bahsi geçen Kanunun geçici 25 inci maddesinin (g) ben-

dinde ise; “31.12.2003 tarihli bilançonun düzeltilmifl aktif toplam›ndan düzeltilmifl sermaye, düzeltilmifl hisse senetleri ihraç primleri ve düzeltilmifl hisse

senedi iptal kârlar› ile borç toplam›n›n ç›kar›lmas› sonucu bulunan fark, geçmifl y›llar kâr/zarar› hesab›nda gösterilir. Bu flekilde tespit edilen geçmifl y›l kâr› vergiye tâbi tutulmaz, geçmifl y›l zarar› ise zarar olarak kabul edilmez.

Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesaplar›, herhangi bir suretle baflka

bir hesaba nakledildi¤i veya iflletmeden çekildi¤i takdirde, bu ifllemlerin ya-

p›ld›¤› dönemlerin kazanc› ile iliflkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farklar› düzeltme sonucu oluflan geçmifl y›l zararlar›na mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu ifllemler kâr da¤›t›m› say›lmaz.” hükmü bulunmaktad›r.

An›lan hükümler uyar›nca, pasif kalemlere ait enflasyon fark hesaplar›-

n›n iflletmeden çekilmesi halinde, iflletmeden çekilen tutar›n söz konusu ifl-

lemlerin yap›ld›¤› dönemlerin kazanc› ile iliflkilendirilmeksizin vergilenmesi icap etmektedir.

Buna göre, an›lan flirket taraf›ndan yap›lan sermaye azalt›m›n›n, “502-

Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farklar›” hesab›nda oluflan fiktif bir tutardan ya-

p›lmas›, enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan pasif kalemlere ait enflasyon

fark hesaplar›ndan çekifl olarak de¤erlendirilmesi ve yukar›daki hüküm ve aç›klamalar uyar›nca ifllemin yap›ld›¤› dönemlerin kazanc› ile iliflkilendirilmeksizin vergiye tabi tutulmas› gerekmektedir.” denilmektedir. Bilgi edinilmesini rica ederim.

376

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I Adana Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

(Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlü¤ü) Say› : B.07.1.G‹B.4.01.17.02/2502 Konu : Muhtelif müflteriler ad›na

Md.229, 230, 231.

08/04/2008

düzenlenen sevk irsaliyesi V.U.K.

………… EKMEK FABR‹KASI UNLU MAMÜLLER SAN. T‹C. LTD. fiT‹.

‹lgi : ……………… tarih ve ………… Genel Evrak kay›t say›l› dilekçeniz. ‹lgi dilekçenizde, …………….. Vergi Dairesi Müdürlü¤ünün

………….. vergi numaral› mükellefi oldu¤unuz, f›r›n iflletmecili¤i faaliyetiy-

le u¤raflt›¤›n›z, da¤›t›m›n› yapt›¤›n›z mallar›n kime ve ne miktarda oldu¤unun bilindi¤i durumlarda her iflletme için ayr› bir sevk irsaliyesi düzenledi¤iniz, bilinmedi¤i durumlarda da toplu sevk irsaliyesi düzenledi¤iniz ancak, denetimlerde devaml› olarak toplu sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekti¤i gerekçe-

siyle hakk›n›zda tutanak düzenlendi¤i hususlar› aç›klanarak, denetimlerde so-

runlarla karfl›laflmamak için kendi araçlar›n›zla tafl›d›¤›n›z mallar için her iflletmeye ayr› ayr› m› yoksa toplu mu sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekti¤i konusunda bilgi istenilmektedir.

Bilindi¤i üzere, 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 230/5’inci maddesin-

de yer alan; “...(Mal›n al›c›ya teslim edilmek üzere sat›c› taraf›ndan tafl›nd›¤› veya tafl›tt›r›ld›¤› hallerde sat›c›n›n, teslim edilen mal›n al›c› taraf›ndan tafl›n-

mas› veya tafl›tt›r›lmas› halinde al›c›n›n, tafl›nan ve tafl›tt›r›lan mallar için sevk 377

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

irsaliyesi düzenlenmesi ve tafl›tta bulundurulmas› flartt›r.)” hükmü ile sevk ir-

saliyelerinin düzenlenme esaslar› belirlenmifl olup, ayn› Kanunun 231/5’inci maddesinde de; “Fatura mal›n teslimi veya hizmetin yap›ld›¤› tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenlenir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemifl say›l›r.” hükmüne yer verilmifltir.

Öte yandan, 173 S›ra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤inin C/1-a

bölümünde; “Al›c›lar›n kimler olaca¤› ve ne miktarda mal alacaklar› belli ol-

mayan ve al›c›lara ifl yerlerinde teslim edilmek üzere, sat›c› taraf›ndan kendi

nakil vas›tas› ile mal gönderilmesi halinde; nakil vas›tas›na yüklenen tüm

mallar için tek bir sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve düzenlenen sevk irsaliyesinin müflterinin ad› ve adresi bölümüne "Muhtelif Müflteriler" ibaresi ile nakil

vas›tas›n›n plaka numaras› ve sürücünün veya araçta bulunan sat›fla yetkili kimsenin. ad›n›n yaz›lmas› mümkündür. Bu tür sevk irsaliyesi ile al›c›lara

gönderilen ve al›c›n›n talep etti¤i miktarda teslim edilen mallar›n faturalar› mal›n teslimi an›nda düzenlenecek ve bu faturalara sevk irsaliyesinin numara-

s› kay›t edilecektir. Ayr›ca, her sat›fl için sevk irsaliyesi düzenlenmeyecek, ancak, faturaya iflyerinde teslim edildi¤ine iliflkin flerh verilecektir.

Bu flekilde düzenlenmifl sevk irsaliyesi ile sevk edilen mallar için yedi

günlük süre beklenilmeksizin faturan›n mal›n teslimi an›nda düzenlenmesi zo-

runludur. Perakende sat›fllarda ise perakende sat›fl fiflinin mal›n teslimi an›nda düzenlenece¤i esasen tabiidir. .......

Di¤er taraftan, faturan›n mal›n teslimi an›nda düzenlenmesi flart›yla ön-

ceden tek bir sevk irsaliyesi düzenlenebilmesi imkan› tan›nan mükelleflerin, faturay› an›nda düzenlemeyip daha sonra yedi günlük süre içinde düzenlemek istemeleri halinde belirtilen kolayl›ktan yaralanmalar› mümkün bulunmamak-

tad›r. Bu takdirde genel esaslara göre mal›n sevki an›nda her al›c› için ayr› birer sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmektedir.” aç›klamas› yer almaktad›r. Yukar›da yer alan aç›klamalara göre;

1- Al›c›lar›n kimler olaca¤› ve ne miktarda mal alacaklar›n›n belli oldu-

378

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

¤u ve al›c›lara ifl yerlerinde teslim edilmek üzere flirketinize ait vas›ta ile mal gönderilmesi durumunda, her bir al›c› için ayr› ayr› sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmektedir. (Bu durumda mamullerin tesliminin yap›ld›¤› tarihten itibaren azami yedi gün içinde fatura düzenlemelidir.)

2- Al›c›lar›n kimler olaca¤› ve ne miktarda mal alacaklar› belli olmayan

ve al›c›lara ifl yerlerinde teslim edilmek üzere flirketinize ait vas›ta ile mal gönderilmesi durumunda, tüm mallar için tek bir sevk irsaliyesi düzenlenme-

si gerekmektedir. (Bu flekilde düzenlenmifl sevk irsaliyesi ile sevk edilen mallar için yedi günlük süre beklenilmeksizin faturan›n mal›n teslimi an›nda düzenlenmesi zorunludur.)

Ayr›ca, sat›lan emtiaya ait faturalar›n merkezde bilgisayarla düzenleni-

yor olmas› flart›yla, sat›fl› yap›lan mallar›n teslimi an›nda fatura düzenlenme-

si yerine, her bir al›c› için mal›n teslimi an›nda yeni bir sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve bu irsaliye üzerine “Muhtelif Müflteriler” ibareli düzenlenen sevk irsaliyesinin tarih, seri ve s›ra numaras›n›n yaz›lmas› suretiyle belge düzeni temin edildikten sonra, teslim edilen mallara iliflkin faturan›n merkezde bilgisa-

yar arac›l›¤› ile azami yedi gün içinde düzenlenmesi mümkün bulunmaktad›r. Bilgi edinilmesini rica ederim.

379

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I Adana Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

(Mükellef Hizmetleri Gelir Grup Müdürlü¤ü) Say› : B.07.1.G‹B.4.01.16.02/

412

31/03/2008

Konu : Tevkifata tabi mal ve hizmet teslimlerinde al›nacak kur

farklar›nda tevkifat yap›l›p yap›lmayaca¤›.KDV Kanunu: 108 seri no’lu KDV Genel Tebli¤i

.......................ÜRÜNLER‹ PAZARLAMA T‹C.SAN. A.fi. ‹lgi

: .........2008 tarihli dilekçeniz.

‹lgide kay›tl› dilekçenizde özetle; ......... Vergi Dairesi Müdürlü¤ü’nün..........

sicil numaras›nda kay›tl› mükellef oldu¤unuz, ifltigal konunuzda presli pamuk

ve linter pamu¤u bulundu¤u, her iki mamulün de katma de¤er vergisi oran› % 8 olup %90 tevkifata tabi oldu¤u aç›klanarak, bu mallar› dövizle al›p satt›¤›-

n›zda lehinize oluflacak kur farklar›nda uygulanacak katma de¤er vergisinin tevkifat uygulan›p uygulanmayaca¤› hakk›nda bilgi istenmektedir.

3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 9’uncu maddesinde, ge-

rekli görülen hallerde vergi alaca¤›n›n emniyet alt›na al›nmas› amac›yla vergiye tabi ifllemlere taraf olanlar› verginin ödenmesinden sorumlu tutma konusunda Bakanl›¤›m›za yetki verilmifltir.

Bu yetkiye dayan›larak 26.02.2008 tarih ve 26799 say›l› Resmi Gaze-

te’de yay›mlanan 108 seri no’lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤inin

“B.Tevkifat Uygulamas›” bafll›kl› bölümünde, pamuk, tiftik, yün ve yapa¤› ile

ham post ve deri teslimlerinde % 90 oran›nda tevkifat uygulanarak al›c›lar taraf›ndan sorumlu s›fat›yla beyan edilmesi uygun görülmüfltür.

380

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Di¤er taraftan, ayn› Kanunun "Teslim ve Hizmet ‹fllemlerinde Matrah"

bafll›kl› 20’nci maddesinde, teslim ve hizmet ifllemlerinde matrah›n bu ifllem-

lerin karfl›l›¤›n› teflkil eden bedel oldu¤u, bedel deyiminin mal› teslim alan veya kendisine hizmet yap›lan veyahut bunlar ad›na hareket edenlerden bu ifllemler karfl›l›¤›nda her ne suretle olursa olsun al›nan veya bunlarca borçlan›lan para, mal ve di¤er suretlerle sa¤lanan ve para ile temsil edilebilen menfa-

at, hizmet ve de¤erler toplam›n› ifade etti¤i; (24/c) maddesinde de vade fark›, fiyat fark›, faiz, prim gibi çeflitli gelirler ile servis ve benzer adlar alt›nda sa¤-

lanan her türlü menfaat, hizmet ve de¤erlerin matraha dahil oldu¤u hükme ba¤lanm›flt›r.

Buna göre;

1- Katma de¤er vergisine tabi bir mal teslimi veya hizmet ifas›na ba¤l›

olarak ortaya ç›kan vade fark›, faiz, fiyat fark› ve mahiyet olarak bunlardan farkl› olmayan kur farklar› Kanununun 24 üncü maddesi uyar›nca vergiye ta-

bi ifllemin matrah›na dahil edilerek vergilendirilmektedir. Dolay›s›yla, ilgili mal veya hizmet bedelinin uzant›s› niteli¤inde olan söz konusu unsurlara, il-

gili mal veya hizmetin tabi oldu¤u oranda KDV uygulanmas› gerekmektedir. 2- Kur fark›n›n, tevkifat kapsam›na girip girmedi¤i hususu bu farklar›n

tevkifat kapsam›na giren ifllemleri yapanlar ve yapt›ranlar lehine oluflup oluflmad›¤›na bak›larak belirlenecektir. Kur fark›, tevkifat kapsam›na giren ifllem-

leri yapt›ranlar (al›c›lar) veya kendilerine mal teslim edilenler lehine oluflu-

yorsa, bu firmalar taraf›ndan düzenlenecek faturalarda gösterilen katma de¤er

vergisi tevkifat uygulamas›na tabi olmayacakt›r. Kur fark›, tevkifat kapsam›-

na giren ifllemi yapan veya mal› teslim edenler (sat›c›lar) lehine oluflmas› halinde bunlar taraf›ndan düzenlenecek faturalarda hesaplanan katma de¤er vergisi tevkifata tabi tutulacakt›r.

Bilgilerinize rica ederim.

381

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I Bursa Vergi Dairesi Baflkanl›¤›

(Mükellef Hizmetleri Gelir Gurup Müdürlü¤ü) Tarih

Say›

Konu

: 20.09.2008

: B.07.1.G‹B.4.16.16.01.KV.08.29/3699

: Yurt d›fl›na yap›lan serbest meslek ve gayri maddi hak be-

deli ödemelerinde tevkifat ve belge düzeni

……………………. A.fi. Baflkanl›¤›m›za verilen 09.09.2008 tarihli dilekçede; …. Vergi Dairesi

Müdürlü¤ünün …. vergi numaras›nda kay›tl› olan ve boyal›-boyas›z plastik parçalar›n üretimi, otomotiv, telekomünikasyon, beyaz eflya ve benzeri sek-

törler için yan sanayi olarak her türlü parça al›m-sat›m›, imalat›, ithalat› ve ihracat› faaliyetinde bulunan fiirketinizce, ….Otomobil Fabrikas›na taahhüt edi-

len ve “…. Arka Kap› Plaka Logo Alt› Kaplamas›” ad› verilen parçan›n ürün

gelifltirme sorumlulu¤u kapsam›nda ürün gelifltirme sürecine yönelik olarak Fransa’da mukim … firmas›ndan teknik hizmet ve mühendislik hizmeti sat›n

al›narak ithal edildi¤i, Türkiye’de herhangi bir iflyeri bulunmayan Fransa’da mukim firman›n Fransa’da verdi¤i söz konusu hizmete iliflkin ödemelerin k›-

s›m k›s›m avans fleklinde yap›laca¤› ve ayr›ca, seri üretime geçildi¤inde … Otomobil Fabrikas›na ürün teslim bedeli olarak gerçeklefltirilecek ciro üzerin-

den belirlenen bir yüzde oran›nda, üretim yönteminin ve s›nai tecrübeye dayal› bilgi birikiminin kullan›lmas› karfl›l›¤›nda … firmas›na gayri maddi hak

bedeli ödemelerinin de olaca¤› belirtilerek, fiirketinizin ürünün gelifltirilme sürecinde gerek ürün gelifltirmeye yönelik teknik ve mühendislik hizmeti it-

382

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

hali nedeniyle k›s›m k›s›m avans olarak yapaca¤› ödemelerin ve gerekse daha

sonraki aflamada gayri maddi hak bedeli olarak ödeyece¤i bedellerin vergilendirilmesinde ve belge düzeninde izlenecek yolun bildirilmesi talep edilmektedir.

KURUMLAR VERG‹S‹ KANUNU YÖNÜNDEN: 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanununun “Dar Mükellefiyette Vergi

Kesintisi” bafll›kl› 30’uncu maddesinin (1) numaral› f›kras›n›n (b) bendinin (ii) alt bendi uyar›nca; dar mükellefiyete tabi kurumlar›n serbest meslek ka-

zançlar› üzerinden, avanslar da dahil olmak üzere nakden veya hesaben ödeyen veya tahakkuk ettirenler taraf›ndan (200/1147 say›l› B.K.K. ile belirlenen

ve 01.01.2007 tarihinden geçerli olmak üzere) %20 oran›nda; (2) numaral› f›kras› uyar›nca da, ticari veya zirai kazanca dahil olup olmad›¤›na bak›lmak-

s›z›n telif, imtiyaz, ihtira, iflletme, ticaret unvan›, marka ve benzeri gayrimaddi haklar›n sat›fl›, devir ve temliki karfl›l›¤›nda nakden veya hesaben ödenen veya tahakkuk ettirilen bedeller üzerinden bu maddenin birinci f›kras›nda be-

lirtilen kiflilerce (200/1147 say›l› B.K.K. ile belirlenen ve 01.01.2007 tarihin-

den geçerli olmak üzere) %20 oran›nda kurumlar vergisi kesintisi yap›lmas› gerekmektedir.

Di¤er taraftan, Türkiye Cumhuriyeti ile Fransa Cumhuriyeti aras›nda

imzalanan Gelir Üzerinden Al›nan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaflmas›n›n “Gayrimaddi Hak Bedelleri” bafll›kl› 12 inci maddesinde; “1.Bir Akit Devlette do¤an ve di¤er Akit Devletin bir mukimine ödenen gayrimaddi hak bedelleri, bu di¤er Devlette vergilendirilebilir.

2. Bununla beraber, sözkonusu gayrimaddi hak bedelleri elde edildikle-

ri Akit Devlette ve o Devletin mevzuat›na göre de vergilendirilebilir; ancak

kendisine ödemede bulunan kifli gayrimaddi hak bedelinin gerçek lehdar› ise, bu flekilde al›nacak vergi gayrimaddi hak bedelinin gayrisafi tutar›n›n yüzde 10'unu aflmayacakt›r.

383

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 3. Bu maddede kullan›lan "gayrimaddi hak bedelleri" terimi, sinema

filmleri, radyo-televizyon yay›nlar›nda kullan›lan filmler ve bantlar dahil ol-

mak üzere edebi, artistik, bilimsel her nevi telif hakk›n›n veya her nevi paten-

tin, alameti farikan›n, desen veya modelin, plan›n, gizli formül veya üretim yönteminin veya s›nai, ticari, bilimsel tecrübeye dayal› bilgi birikiminin kul-

lanma imtiyaz›, kullanma hakk› veya sat›fl› ile s›nai, ticari, bilimsel teçhizat›n kullanma imtiyaz› veya kullanma hakk› karfl›l›¤›nda elde edilen her nevi bedeli kapsar……” hükümleri yer almaktad›r.

Söz konusu anlaflman›n “Serbest Meslek Faaliyetleri” bafll›kl› 14 üncü

maddesinin 2 inci f›kras›nda; “Bir Akit Devlet teflebbüsünün serbest meslek faaliyetleri veya benzer nitelikteki di¤er faaliyetler dolay›s›yla elde etti¤i gelir, yaln›z bu Devlette vergilendirilebilecektir. Bununla beraber, e¤er bu faaliyetler di¤er Devlette icra edilirse ve e¤er:

a) Teflebbüs, bu faaliyetleri icra etmek üzere bu di¤er Devlette bir iflye-

rine sahip olursa; veya

b) Faaliyetlerin icra edildi¤i süre veya süreler, herhangi bir kesintisiz 12

ayl›k dönemde, toplam 183 günü aflarsa sözkonusu gelir, ayn› zamanda bu di¤er Akit Devlette de vergilendirilebilir.

….”, 3 üncü f›kras›nda ise “"Serbest meslek faaliyetleri" terimi, özellik-

le ba¤›ms›z olarak yürütülen bilimsel, edebi, artistik, e¤itici ve ö¤retici faali-

yetleri, bunun yan›s›ra, doktorlar›n, avukatlar›n, mühendislerin, mimarlar›n, diflçilerin, muhasebecilerin ba¤›ms›z faaliyetlerini ve özel mesleki bilgi ve

maharet gerektiren di¤er faaliyetleri kapsam›na al›r.” hükümlerine yer verilmifltir.

Buna göre; fiirketinizce, … Otomobil Fabrikas›na taahhüt edilen ve “….

Arka Kap› Plaka Logo Alt› Kaplamas›” ad› verilen parçan›n ürün gelifltirme

sürecine yönelik olarak Fransa’da mukim … firmas›ndan ithal edilen teknik hizmet ve mühendislik hizmeti karfl›l›¤›nda k›s›m k›s›m avans olarak yap›la-

cak serbest meslek ödemelerinden, dilekçenizde belirtildi¤i flekilde hizmetin Fransa’da verilmifl olmas› kayd›yla, Türkiye Cumhuriyeti ile Fransa Cumhu-

384

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

riyeti aras›nda imzalanan Gelir Üzerinden Al›nan Vergilerde Çifte Vergilen-

dirmeyi Önleme Anlaflmas›n›n 14 üncü maddesi uyar›nca kesinti yap›lmama-

s›, ancak bunun için serbest meslek kazançlar›n›n elde edildi¤i dönemde … firmas›n›n Fransa’da tam mükellef oldu¤unun ve tüm dünya kazançlar› üze-

rinden bu ülkede vergilendirildi¤inin Fransa Maliye Bakanl›¤› yetkililerinin mühür ve imzas›n› tafl›yan bir belge ile belgelendirilmesi ve bu belgenin Türk-

çe tercümesinin noterce veya Fransa’daki Türk Konsolosluklar›ndan tasdikli birer örne¤inin ibraz› gerekmektedir.

Öte yandan, Fransa’da mukim … firmas›na, üretim yönteminin ve s›na-

i tecrübeye dayal› bilgi birikiminin kullan›lmas› karfl›l›¤›nda gayri maddi hak bedeli ad› alt›nda yap›lacak ödemeler üzerinden, 5520 say›l› Kurumlar Vergi-

si Kanununun 30 uncu maddesinin 2 numaral› f›kras› uyar›nca %20 oran›nda kurumlar vergisi kesintisi yap›lmas› hüküm alt›na al›nm›fl ise de, bu kesinti-

nin, yukar›da yaz›l› anlaflman›n 12 inci maddesinin 2 nci f›kras› uyar›nca %10 oran›n› aflmamas› gerekmektedir.

KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ KANUNU YÖNÜNDEN 3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde vergi-

nin konusunu teflkil eden ifllemler belirlenmifl olup, “Hizmet” bafll›kl› 4/1 ben-

dinde; hizmetin, teslim ve teslim say›lan haller ile mal ithalat› d›fl›nda kalan ifllemler oldu¤u ve bu ifllemlerin; bir fleyi yapmak, ifllemek, meydana getirmek, imal etmek, onarmak, temizlemek, muhafaza etmek, haz›rlamak, de¤er-

lendirmek, kiralamak, bir fleyi yapmamay› taahhüt etmek gibi, flekillerde gerçekleflebilece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r.

Ayn› Kanunun “‹fllemlerin Türkiye’de yap›lmas›” bafll›kl› 6/b bendinde;

ifllemlerin Türkiye’de yap›lmas›n›n, hizmetin Türkiye’de yap›lmas›n› veya hizmetten Türkiye’de faydalan›lmas›n› ifade edece¤i, 9/1 maddesinde de, mü-

kelleflerin Türkiye içinde ikametgah›n›n, iflyerinin, kanuni merkezi ve ifl mer-

kezinin bulunmamas› hallerinde ve gerekli görülen di¤er hallerde Maliye Ba385

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

kanl›¤›, vergi alaca¤›n›n emniyet alt›na al›nmas› amac›yla, vergiye tabi ifllemlere taraf olanlar› sorumlu tutabilece¤i hükmüne yer verilmifltir. Yine ayn› Kanunun 10 ncu maddesi; “Vergiyi Do¤uran Olay :

a) Mal teslimi ve hizmet ifas› hallerinde, mal›n teslimi veya hizmetin ya-

p›lmas›,

b) Mal›n tesliminden veya hizmetin yap›lmas›ndan önce fatura veya

benzeri belgeler verilmesi hallerinde, bu belgelerde gösterilen miktarla s›n›rl› olmak üzere fatura veya benzeri belgelerin düzenlenmesi,

c) K›s›m k›s›m mal teslimi veya hizmet yap›lmas› mutad olan veya bu

hususlarda mutab›k kal›nan hallerde, her bir k›sm›n teslimi veya bir k›s›m hizmetin yap›lmas›, ....

An›nda meydana gelir.” fleklinde düzenlenmifltir.

Öte yandan, 15 Seri No.lu Katma De¤er Vergisi Genel Tebli¤inin “Yurt

D›fl›ndan Sa¤lanan Hizmetler” bafll›kl› (C) bölümünde; “Katma De¤er Vergi-

si Kanununun 1. maddesine göre ifllemler Türkiye'de yap›ld›klar› takdirde

vergiye tabi tutulabilecektir. Ayn› Kanunun 6/b maddesine göre, Türkiye'de yap›lan, de¤erlendirilen veya faydalan›lan hizmetler Türkiye'de ifa edilmifl sa-

y›lacakt›r. Yurt d›fl›ndaki firmalara yapt›r›lan hizmetlerden bu kapsama girenlerin vergiye tabi olaca¤› aç›kt›r. Bu gibi hizmet ifalar›nda mükellef esas olarak yurt d›fl›ndaki firma olmakla birlikte, firman›n Türkiye'de ikametgah›, ifl-

yeri, kanuni merkezi ve ifl merkezi bulunmamas› halinde vergi, sözü edilen Kanunun 9. maddesi gere¤ince hizmetten faydalanan yurt içindeki muhatap taraf›ndan ba¤l› bulunulan vergi dairesine sorumlu s›fat›yla beyan edilip öde-

necektir.” denilmektedir. Buna göre; fiirketinize …. firmas› taraf›ndan Fransa’da verilen ürün gelifltirmeye yönelik teknik hizmet ve mühendislik hizmeti ile üretim yöntemi ve s›nai tecrübeye dayal› bilgi birikiminden yurt içinde (Türkiye'de) yararlan›laca¤›ndan, yurt d›fl›ndaki firmaya serbest meslek ad› alt›nda yap›lan ödeme ile gayrimaddi hak bedeli olarak yap›lacak ödemeler katma de¤er vergisine ta-

386

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

bi olup, serbest meslek ödemesi üzerinden hesaplanan KDV nin fiirketiniz taraf›ndan, hizmetin ifa edildi¤i dönemde (hizmetin ifas›ndan önce fatura düzenlenmesi halinde faturan›n düzenlendi¤i dönemde), gayri maddi hak bedellerinin ise bu bedellerin ödendi¤i vergilendirme döneminde sorumlu s›fat›yla 2 No.lu KDV beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir. Öte yandan, hizmetin yap›lmas›ndan önce avans olarak yap›lan ödemeler bir teslim veya hizmetin karfl›l›¤›n› oluflturmad›¤›ndan, katma de¤er vergisine tabi bulunmamaktad›r. Ancak ödenen avans bedeli için fatura ve benzeri belge düzenlenmesi halinde, avans bedeli ile ilgili olarak belgenin düzenlendi¤i anda vergiyi do¤uran olay meydana gelece¤inden, söz konusu ödemeler de katma de¤er vergisine tabi olacakt›r. BELGE DÜZEN‹ (VERG‹ USUL KANUNU) YÖNÜNDEN 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 229 uncu maddesinde; “Fatura; sat›lan emtia veya yap›lan ifl karfl›l›¤›nda müflterinin borçland›¤› mebla¤› göstermek üzere emtiay› satan veya ifli yapan tüccar taraf›ndan müflteriye verilen ticari vesikad›r.” fleklinde tan›mlanm›fl, ayn› Kanunun 231/5 inci maddesinde; “Fatura; mal›n teslimi veya hizmetin yap›ld›¤› tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenlenir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemifl say›l›r.” hükmüne yer verilmifltir. Öte yandan, 253 Seri No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤inin “BYurt D›fl›nda Faaliyette Bulunan Mükelleflere Yapt›r›lan ‹fl Ve Hizmetler Karfl›l›¤›nda Al›nan Belgelerle ‹lgili ‹fllemler” bafll›kl› bölümünde; “Vergi Usul Kanunun kay›t nizam›na iliflkin 215 inci maddesinde, bu Kanuna göre tutulacak defter ve kay›tlar›n Türkçe tutulmas›n›n mecburi olaca¤› belirtilmifl 227 nci maddesinde de "Bu Kanunda aksine hüküm olmad›kça bu Kanuna göre tutulan ve üçüncü flah›slarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kay›tlar›n tevsiki mecburidir." hükmü yer alm›flt›r. Söz konusu kay›tlar›n ise ayn› Kanunun 229 uncu ve müteakip maddelerinde yer alan belgelerden herhangi biri ile tevsik edilmesi gerekmektedir. 387

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Bu hükümlere göre, yurt d›fl›nda mukim kifli veya kurulufllara yapt›r›lan, ifl veya hizmetler karfl›l›¤›nda ödemede bulunan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri, yurt d›fl›nda mukim kifli veya kurulufllardan ald›klar› muteber belgeleri, yurt d›fl›ndaki temsilciliklerimizde veya yurt içindeki noterlerde Türkçe'ye tercüme ve tasdik ettirdikten sonra defterlerine gider olarak kaydedebilmekte idiler. Ancak Bakanl›¤›m›za yap›lan baflvurulardan, bu ifllemlerin yurt d›fl› temsilciliklerimizdeki ifl y›¤›lmalar›na neden oldu¤u, mükellefler bak›m›ndan da a¤›r külfetler getirdi¤i anlafl›ld›¤›ndan, an›lan Kanunun mükerrer 257 nci maddesinin Bakanl›¤›m›za verdi¤i yetkiye dayan›larak, bu Genel Tebli¤ ile yurt d›fl›nda mukim kifli veya kurulufllara yapt›r›lan ifl veya hizmetler karfl›l›¤›nda al›nan belgelerin, yurt d›fl›ndaki temsilciliklerimizde veya yurt içinde noterlerde Türkçe'ye tercüme ve tasdik edilme zorunlulu¤u kald›r›lm›flt›r. Buna göre, yurt d›fl›ndaki kifli veya firmalardan belge alan mükellefler, bu belgeleri defter kay›tlar›nda gider olarak göstermeleri s›ras›nda belgelerde yaz›l› bedelleri, belgelerin düzenlendi¤i günde Merkez Bankas›nca belirlenen döviz al›fl kuru üzerinden Türk Liras›na çevirerek kay›tlar›nda göstereceklerdir. Ancak inceleme s›ras›nda inceleme elaman›nca lüzum görülmesi halinde, mükellefler bu belgelerini tercüme ettirmek zorundad›rlar.” denilmektedir. Buna göre; yurt d›fl›ndan al›nan hizmet nedeniyle yüklenilen tutarlar›n iflin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate al›nabilmesi için Vergi Usul Kanununun 229 ve müteakip maddelerinde yer alan belgelerden herhangi biri ile tevsik edilmesi gerekmekte olup, aksi durumda gider veya maliyet unsuru olarak dikkate al›nabilmesi, ancak yurt d›fl›ndan al›nan söz konusu belgenin hizmetin al›nd›¤› ülkede uygulanan vergi mevzuat› çerçevesinde geçerli bir belge oldu¤unun kabulü halinde mümkün bulunmaktad›r. Öte yandan, hizmetin yap›lmas›ndan önce avans olarak yap›lan ödemeler karfl›l›¤›nda yurt d›fl›nda mukim firmadan fatura al›nmas› gerekti¤ine dair vergi mevzuat›m›zda yasal bir zorunluluk bulunmamaktad›r. Bilgilerinizi rica ederim.

388

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C.

GEL‹R ‹DARES‹ BAfiKANLI⁄I

Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Baflkanl›¤› Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlü¤ü (Mükellef Haklar› ve ‹letiflim Bölümü)

Say› :B.07,1.G‹B.4.99.16.01/01/2009/VUK-274/MUK-11 17.02.2009.4871

Konu:Üretimde kullan›lan hammadde ve Yar› mamullerin stok de-

¤erlemesi.

…………………………….. ‹lgi :………………… tarihli dilekçeniz. ‹lgi dilekçenizde; pirinç ve bak›r alafl›mlar› imalat› yapmakta olan flirke-

tinizin üretimde kulland›¤› hammadde ve yar› mamullerin fiyatlar›ndaki dü-

flüfl %10 oran›ndan fazla oldu¤u için y›lsonu stok de¤erlemesinin Vergi Usul Kanunu’nun 274’üncü maddesi kapsam›nda yap›l›p yap›lamayaca¤› hususunda tereddüt olufltu¤undan Baflkanl›¤›m›z görüflü talep edilmektedir.

Bilindi¤i üzere; 213 say›l› Vergi Usul Kanunu’nun “Emtia” bafll›kl›

274’üncü maddesinde; emtian›n, maliyet bedeliyle de¤erlenece¤i, emtian›n

maliyet bedeline nazaran de¤erleme günündeki sat›fl bedelleri % 10 ve daha fazla bir düflüklük gösterdi¤i hallerde mükelleflerin, maliyet bedeli yerine 267 inci maddenin ikinci s›ras›ndaki usul hariç olmak üzere, emsal bedeli ölçüsü-

nü tatbik edebilecekleri, belirtildikten sonra, bu hükümlerin 275 inci maddede yaz›l› mamuller için de uygulanabilece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r.

An›lan Kanunun 275’inci maddesinde ise; “‹mal edilen emtian›n (Tam

ve yar› mamul mallar) maliyet bedeli afla¤›da yaz›l› unsurlar› ihtiva eder:

389

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 1. Mamulün vücuda getirilmesinde sarf olunan iptidai ve ham maddele-

rin bedeli;

2. Mamule isabet eden iflçilik;

3. Genel imal giderlerinden mamule düflen hisse;

4. Genel idare giderlerinden mamule düflen hisse; (Bu hissenin mamulün

maliyetine kat›lmas› ihtiyaridir.);

5. Ambalajl› olarak piyasaya arz edilmesi zaruri olan mamullerde amba-

laj malzemesinin bedeli.

Mükellefler, imal ettikleri emtian›n maliyet bedellerini yukar›da ki un-

surlar› ihtiva etmek flart›yla diledikleri usulde tayin edebilirler.” hükmü yer almaktad›r.

Yukar›da yap›lan aç›klamalara göre; Vergi Usul Kanunu’nun 275’inci

maddesi gere¤ince sat›fla haz›r durumda olmamakla birlikte üretimde kullan›l-

mak üzere al›nan hammadde ve yard›mc› maddeler ile malzemeler ve üretilen

yar› mamullerin emtia kapsam›nda de¤erlendirilerek, stok de¤erlemesinin Vergi Usul Kanunu’nun 274’üncü maddesi gere¤ince yap›lmas› mümkün bulunmaktad›r.

Bilgi edinilmesini rica ederim.

390

B‹LG‹LER

PRAT‹K

PRAT‹K B‹LG‹LER

392

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

MUHASEBE AÇISINDAN KAMU GÜVEN‹: TÜRK CEZA KANUNU’NUN ‹NCELENMES‹ PUBLIC TRUST FROM THE PERSPECTIVE OF ACCOUNTING: THE ANALYSIS OF TURKISH CRIMINAL CODE

l Doç.Dr. Cemal EL‹TAfi*

l Yrd.Doç.Dr. O¤uzhan AYDEM‹R** l Arfl.Grv. Bilge Leyli EL‹TAfi*** Öz Muhasebenin ve dolay›s›yla muhasebecinin kamu güveni ad›na tüm ifl ve ifl-

lemlerini belgeye dayal› olarak, sosyal sorumluluk ve tam aç›klama kavram› ile kurumsal yönetim terimlerinden fleffafl›k ve kamuyu ayd›nlatma çerçevesinde yapmas› gerekmektedir. Böylece mali tablolar aç›s›ndan gerekli aç›kl›k, objektif-

lik ve gerçeklik sa¤lanm›fl olacakt›r. Nitekim ülkemizde Türk Ceza Kanunu’da

kamu güveninin oluflturulmas›na yönelik düzenlemeler ile bu konuya hukuki dayanak sa¤lam›flt›r.

Anahtar Sözcükler: Muhasebe, Kamu Güveni, Türk Ceza Kanunu, Sosyal

Sorumluluk Kavram›, fieffafl›k, Tam Aç›klama Kavram›.

* Afyon Kocatepe Üniversitesi, ‹.‹.B.F. ‹flletme Bölümü, Muhasebe-Finansman Ana Bilim Dal› ** Afyon Kocatepe Üniversitesi, ‹.‹.B.F. ‹flletme Bölümü, Muhasebe-Finansman Ana Bilim Dal› *** Afyon Kocatepe Üniversitesi, ‹.‹.B.F. ‹flletme Bölümü, Muhasebe-Finansman Ana Bilim Dal›

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Abstract Accounting and accountant have to do all work and operations depend on

documents in the name of public trust, and also have to do in accordance with con-

cepts social responsibility and full and fair disclosure while in the frame of trans-

parency and informing public. So openness, objectiveness and actuality are going

to be provided. In fact, in Turkey Turkish Criminal Code has provided legal basis fort his subject with arrangements about public trust.

Keywords : Accounting, Public Trust, Turkish Criminal Code, The Concept

of Social Responsibility, Transparency, The Concept of Full and Fair Disclosure. 1. G‹R‹fi

Firmalar›n ve rakiplerin finansal muhasebe bilgileri yöneticiler ve yat›r›mc›-

lara yat›r›m f›rsatlar›n› belirleme ve de¤erlendirmede yard›mc› olmaktad›r (Bushman ve Smith, 2003: 67). Ne zaman flirket hileleri veya muhasebe skandallar› or-

taya ç›ksa, hile ve skandallar›n ortak özelli¤i finansal raporlamadaki düzensizlik olacakt›r. Bu durum güven eksikli¤i ve belirsizlik yaratacak ve flirket raporlar›n›n karar vermede kullan›fll›¤›n› azaltacakt›r (Low vd., 2008: 227). Bununla birlikte,

bir ekonomide güvenilir ve ulafl›labilir bilgi eksikli¤i yüksek getiri sa¤lamas› umulan sektörlere yönelik befleri ve finansal sermaye ak›fl›n› engelleyecektir (Bushman ve Smith, 2003: 67).

Son zamanlarda yaflanan muhasebe skandallar› ile birlikte, Amerika’da mu-

hasebe standartlar› ve hükümet düzenlemelerinde daha s›k› ve daha sert reform aray›fllar› devam etmektedir. Dünyan›n baflka yerlerinde de “Enrongate” tipi kriz-

lerden kaç›nmak için her ülke kendi tedbirlerini almak ihtiyac› ile çeflitli düzenle-

meler yapmaktad›r. Son zamanlarda ortaya ç›kan Enron ve WorldCom olaylar› Amerika’daki yasama faaliyetlerini tetiklemifltir. Bunun neticesinde iflletme hilelerine daha s›k› cezalar getiren “2002 Kamu ‹flletmesi Muhasebe Reformu ve Yat›r›mc› Koruma Yasas› (Public Company Accounting Reform & Investor Protec-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

tion Act of 2002)” ve “2002 Sarbenes-Oxley Yasas› (Sarbanes-Oxley Act 2002)”

gibi yasalar ortaya ç›kt›. Dünyan›n de¤iflik ülkelerinde de buna benzer olarak kurumsal yönetim ve fleffafl›k konusunda dokümanlar yay›nlanm›flt›r. Bunlara örnek

olarak, Yeni Zelanda’da Yeminli Mali Müflavirler Birli¤i’nin (Institute of Chartered Accountants), “‹flletme fieffafl›¤›-Piyasay› Daha ‹yi Çal›fl›r Yapmak (Corpo-

rate Transparency—Making Markets Work Better)” isimli yay›nlad›¤› doküman verilebilir. Benzer yay›nlara Avustralya ve ‹ngiltere’de de rastlamaktay›z (Low vd., 2008: 223). Ayr›ca Almanya örne¤ine bak›ld›¤›nda Almanya’n›n “Bilanzkontrol Gesetz” (Mali Tablo Kontrol Yasas›-özellikle Bilanço için) ad› ile yasal düzenleme ç›kard›¤› da bilinmektedir.

Bu çal›flmada muhasebenin en temel görevlerinden biri olan do¤ru ve güve-

nilir bilgiyi sunmak için fleffafl›k ve kamuyu ayd›nlatma aç›s›ndan konuya yakla-

fl›larak muhasebe ç›kt›lar› olarak en temel unsurlar olan mali tablolar›n ve özellikle de bilanço ve gelir tablosunun bilgi kullan›c›s› aç›s›ndan güvenilir kabul edile-

bilmesi için muhasebeci ve muhasebecinin kamu güveni oluflturabilmesi üzerinde durulacakt›r. Bu ba¤lamda kamu güveni aç›s›ndan muhasebenin sosyal sorumluluk ve tam aç›klama kavramlar› de¤erlendirilecektir. Bu ba¤lamda 26.09.2004 ta-

rihinde kabul edilen ancak 12.10.2004 tarihinde ve 25611 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanarak yürürlü¤e giren 5237 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun ‹kinci Kitap,

Üçüncü K›s›m, Dördüncü Bölümünde yer alan “Kamu Güvenine Karfl› Suçlar” bafll›kl› düzenleme incelenerek ç›kar›mlar oluflturulmaya çal›fl›lacakt›r. 2. MUHASEBE KAMU GÜVEN‹ KAPSAMINDA YER ALAN KAVRAMLAR

Bu bafll›k alt›nda muhasebe kavram› ve muhasebe kavram› içerisinde bilgi

kullan›c›lar› aç›s›ndan kamu güveni duygusunu verdi¤i kabul edilen sosyal so-

rumluluk, tam aç›klama kavramlar› ile fleffafl›k ve kamuyu ayd›nlatma terimleri incelenecektir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

2.1. Muhasebe, Sosyal Sorumluluk ve Tam Aç›klama Kavram› Muhasebe birçok yaz›nda ayn› anlama gelen, farkl› flekillerde tan›mlanm›fl-

t›r. Bu nedenle burada muhasebe kavram› farkl› birkaç flekilde tan›mlanacakt›r.

Muhasebe, bir örgütün kaynaklar›n›n oluflumunu, bu kaynaklar›n kullan›lma

biçimini, örgütün ifllemleri sonucunda bu kaynaklarda meydana gelen art›fl ve aza-

l›fllar› ve örgütün finansal aç›dan durumunu aç›klayan bilgileri üreten ve bunlar› ilgili kifli ve kurulufllara ileten bir bilgi sistemidir (Sevilengül, 2005: 9)

Ayr›ca bir baflka tan›ma göre ise muhasebe; bir iflletmenin ekonomik faali-

yetlerine iliflkin finansal bilgileri ölçmek ve çeflitli kullan›c›lara bu finansal bilgileri raporlamak amac›yla kaydetme, s›n›fland›rma, özetleme, analiz etme, yorumlama ve raporlama faaliyetlerinden oluflan bir süreçtir (Bektöre vd., 2005: 1).

Her iki tan›m içerisinde de yer alan ve yaz›n incelendi¤inde birçok muhase-

be tan›m› içerisinde de ortak noktalardan olan “ilgili kifli” veya “çeflitli kullan›c›lar” kavramlar› üzerinde durmak gerekti¤i inanc›nday›z. Muhasebe aç›s›ndan k›-

saca bilgi kullan›c›lar› olarak isimlendirebilece¤imiz bu taraflar muhasebe bilgisini kullanan, ona güvenerek karar veren ve/veya verece¤i karar aç›s›ndan temel kabul eden tüm taraflard›r.

Bu noktada muhasebede ilgili taraflar› veya di¤er bir ifadeyle bilgi kullan›-

c›lar›n› belirlemek gerekmektedir. Muhasebe bilgisini kullanan taraflar› ikiye ay›rmak mümkündür. Bunlar iç bilgi kullan›c›lar› ve d›fl bilgi kullan›c›lar›. ‹ç bilgi kullan›c›lar› muhasebe bilgisini özellikle maliyetlerin belirlenmesi, hesaplan-

mas›, bütçe oluflturulmas› ve sonuçlar›n karfl›laflt›r›lmas› amac›yla kullan›rlar. ‹ç bilgi kullan›c›lar› için muhasebe bilgilerine ulaflmak serbesttir. D›fl bilgi kullan›-

c›lar› ise, bilanço ve gelir tablosunu inceleyerek ve verecekleri kararlara temel oluflturmak amac›yla muhasebe bilgisinden yararlan›rlar. D›fl bilgi kullan›c›lar› muhasebe bilgilerine yasal s›n›rlar çerçevesinde ulaflabilirler (Döring ve Buchholz, 2005: 2).

Bilgiye ihtiyac› olan anahtar paydafl gruplar›n› flu flekilde s›ralayabiliriz

(UN, 2008: 6):

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

• Yat›r›mc›lar ve finansal kurumlar; • ‹flletme ortaklar›; • Müflteriler; • Çal›flanlar; • Toplumsal çevre; • Sivil toplum kurulufllar›; ve • Hükümetler ve resmi kurumlar. Bu liste esas olarak Uluslararas› Muhasebe Standartlar› Kurulu (International Accounting Standards Board) taraf›ndan finansal raporlar›n kullan›c›lar› olarak tan›mlanan gruplar› içermektedir (UN, 2008: 6). ‹flletmenin raporlanan bilgilerinin kullan›fll›¤›n› oluflturan ilkeleri sa¤layan mevcut finansal raporlama çat›s›na paralel olarak, finansal raporlar› kullanan daha genifl bir kesimin ihtiyaçlar›na cevap verecek olan baz› ilave kriterler de dikkate al›nmal›d›r. Bunlar (UN, 2008: 11); • Karfl›laflt›r›labililirlik; • Uygunluk ve maddesellik; • Anlafl›labilirlik; ve • Güvenilirlik ve do¤rulanabilirlik. Yukar›da belirtilenler dikkate al›nd›¤›nda sosyal sorumluluk ve tam aç›klama kavramlar› ile kurumsal yönetim aç›s›ndan fleffafl›k ve kamuyu ayd›nlatma ilkelerinin muhasebe aç›s›ndan önemi daha aç›k bir flekilde anlafl›lmaktad›r. Çünkü önceden de ifade edildi¤i üzere d›fl bilgi kullan›c›lar›n›n muhasebe bilgisinin oluflumuna veya sunumuna herhangi bir müdahalesi söz konusu de¤il iken, iç bilgi kullan›c›lar›n›n muhasebe bilgisine hem ulaflma ve hemde oluflumunda müdahale edebilme imkân› söz konusudur. Bu noktada muhasebe bilgisini haz›rlayan muhasebecilerin meslek eti¤ine uygun olarak sosyal sorumluluk ve tam aç›klama kavramlar› ile fleffafl›k ve kamuyu ayd›nlatma ilkelerine uygun davranmalar›, muhasebe bilgilerinin objektif ve kamu güveni amaç edinerek haz›rlanmas›n› temin etmeleri gerekmektedir. Çünkü yukar›da da ifade edildi¤i üzere muhasebe bilgisinin iç bilgi kullan›c›lar› taraf›ndan manüpile edilme, dolay›s›yla yaralanabilirli¤i çok yüksektir. 33

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Bu noktada muhasebenin genel kabul görmüfl ilkelerinden olan sosyal sorumluluk kavram›na daha detayl› bak›lmas› gerekti¤i inanc›nday›z. Buna göre sosyal sorumluluk; muhasebenin ahlâkl›, adaletli ve tarafs›z olmas› gerekti¤ini, iflletmeyle ilgili çeflitli gruplara gerçek ve do¤ru bilgileri sunmas› gerekti¤ini ifade eder (K›z›l, 1991: 7). Tan›mdan da anlafl›laca¤› üzere muhasebenin herhangi bir zümre veya ç›kar grubuna yanl› (örne¤in; iç bilgi kullan›c›lar›) davranmamas›, bulgular› -ki bunlar yararlar (gelir) veya zararlar (gider) fleklinde de olabilir - oldu¤u flekilde ele almas› ve do¤ruyu ve gerçe¤i yans›tmak amac›yla hareket etmesi gerekmektedir. Bir giriflimin finansal tablolar›, kullan›c›lar›n do¤ru karar alabilmesi için gerekli tüm bilgileri içermelidir. Tablolar gereksiz bilgiyi ise içermemelidir. Fakat kullan›c›lar› yan›ltmayacak derecede yeterli bilgiyi de ihtiva etmelidir. Örne¤in, finansal tablolara eklenen dipnotlar bu kriteri yerine getirmek için genellikle istenmektedir (ACFE, 2008: 116). Tam aç›klama kavram› ise; mali tablolar›n, bu tablolardan yaralanacak bilgi kullan›c›lar› taraf›ndan do¤ru karar vermelerine yard›mc› olacak ölçüde yeterli, aç›k ve anlafl›l›r olmas›n› ifade eder (Çonkar vd., 2002: 16). Bu kavram, mali tablolar›n haz›rlanmas› bak›m›ndan özellikle önem tafl›r. Mali tablolar, bilgi kullan›c›lar› için önemli olan bütün hususlar› kapsamal›d›r. Bilgi kullan›c›s›, muhasebe terminolojisini anlayan ve bu raporlara dayanarak iflletmeyle ilgili karar verebilen kimselerdir. Örne¤in, bir yat›r›mc› bu bilgilerden yararlan›r, iflletmeye yat›r›mda bulunur veya iflletmede varolan yat›r›m›n› çeker. ‹flte, böyle bir kimse, mali tablolarda iflletmeyle ilgili hususlar tam aç›klanmad›¤› için bir karar almaktan yoksun kalmamal›d›r. Mali tablolar, dipnotlar› ile birlikte bir bütün oluflturur. Tekdüzen muhasebe sistemi, bu ilkeye uygun olarak bilanço için 30 adet ve gelir tablosu için de 13 adet dipnot öngörmüfltür (Koç Yalk›n, 2005: 32-33). 2.2. fieffafl›k ve Kamuyu Ayd›nlatma Etik finansal raporlama ile uyumlu olan özelliklerin biri de fleffafl›kt›r. fief-

fafl›k, raporlaman›n aç›k, tam ve anlafl›l›r olmas›n› ifade etmektedir (Frecka, 34

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

2007). Genel olarak fleffafl›k; kredilerin yat›r›mc›larca kullan›m›, kredi kullanan-

lar›n kredibilitesi, hükümetin kamu hizmetlerini sunumu (örne¤in; e¤itim, sa¤l›k, para ve maliye politikalar› gibi) ve uluslararas› kurulufllar›n faaliyetleri hakk›nda do¤ru zamanl› ve güvenilir ekonomik, sosyal ve politik bilginin artan biçimde ak›fl›n›n sa¤lanmas› olarak tan›mlanmaktad›r (Vishwanath ve Kaufmann, 1999: 3).

fieffafl›k ve aç›kl›k kurumsal yönetimin temel bileflenleridir. fieffafl›¤›n ve

aç›kl›¤›n fazla olmas› paydafllar› iflletmenin nas›l yönetildi¤i hakk›nda daha fazla bilgili k›lacakt›r. Buna ilaveten, yap›lan çal›flmalar daha fazla aç›kl›¤›n sermaye

piyasalar›n›n etkin çal›flmas›na pozitif etkisinin oldu¤unu ortaya koymufltur (Patel ve Dallas, 2002: 5).

Akademik araflt›rmac›lar, uygulamac›lar ve yasa koyucular iflletme içi (yö-

netim veya önemli hissedarlar) ve iflletme d›fl› (az›nl›k hissedarlar, kredi verenler ve di¤er paydafllar) ilgililer aras›ndaki bilgi asimetrisini azaltmada aç›kl›¤›n rolü-

nü incelemekte ve vurgu yapmaktad›rlar. ‹yi bir kurumsal yönetim dikkatli bir yönetim kurulunu, finansal bilgilerin zaman›nda ve yeterli düzeyde aç›kl›¤›n›, yöne-

tim kurulu ve iflletme yönetimi süreci hakk›nda anlaml› aç›kl›¤› ve yöneticiler, kurul üyeleri, hissedarlar ve di¤er ilgili taraflar aras›ndaki herhangi bir ç›kar çat›fl-

mas›n› tan›mlayacak fleffaf bir sahiplik yap›s›n› içermektedir (Patel ve Dallas, 2002: 5).

Bu do¤rultuda, Standard & Poor’s genifl bir flekilde üç alt katagoriye bölü-

nen 98 muhtemel bilgi unsuru (attributes) için iflletme y›ll›k raporlar›n› analiz et-

mektedir. Buna göre üç alt katagori ve bu kategorilerin alt bafll›klar› ve her bir alt bafll›kta yer alan unsur say›s› Tablo 1’de görüldü¤ü gibidir (Patel ve Dallas, 2002: 5-21; S&P, 2002):

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Tablo 1: Standard & Poor’s’a Ait ‹flletme Y›ll›k Raporlar›n›n Analiz

Kriterleri

Ortakl›k Yap›s› Ve Yat›r›mc› Finansal fieffafl›k Ve Bilgi Yönetim Kurulu Ve Üst Haklar›

Ortakl›k yap›s›n›n fleffafl›¤› (11 unsur)

Ortakl›k yap›s›ndaki

Aç›kl›¤›

‹fl odakl› bilgi (15 unsur) Muhasebe politikas›n›n

yo¤unlaflma (8 unsur)

incelenmesi (9 unsur)

prosedürleri (9 unsur)

detaylar› (3 unsur)

Oylama ve hissedar toplant› ‹lgili taraf yap›s› ve ifllemler (4 unsur)

Muhasebe politikas›

Üst yönetim ücreti ve

Yönetim Yap›s› Ve Süreci

Yönetim kurulu yap›s› ve

bileflimi (8 unsur)

Yönetim kurulunun rolü (12 unsur)

Yönetim kurulu üyelerinin

e¤itimi ve ücreti (6 unsur)

de¤erlendirilmesi (9 unsur) Denetçiler hakk›nda bilgi (4 unsur)

Tablo 1’de yer alan bu kategoriler genel olarak Standard & Poor’s kurumsal

yönetim skorlama sürecinde uygulanan analitik kriterlere karfl›l›k gelmektedir (Patel ve Dallas, 2002).

Tüm ülkeler ve tüm iflletmelerde geçerli olan tek bir kurumsal yönetim mo-

deli mevcut de¤ildir. Asl›nda, bireysel ülkelerde mevcut olan farkl› kanunlar, yönetim yap›s› ve iflletme uygulamalar›n› dikkate alan birçok farkl› uygulama çeflit-

leri bulunmaktad›r. Fakat, daha genifl ölçekte yasal, politik ve ekonomik çevrele-

re uygulanacak standartlar mevcuttur. Bu kapsamda, Business Sector Advisory Group on Corporate Governance genifl ölçekte geçerli olan kurumsal yönetimin ana ilkelerinin bir setini ortaya koymufltur. Bunlar (S&P, 2002: 4); • Dürüstlük • fieffafl›k

• Hesap verebilirlik • Sorumluluk’tur.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Bu ilkeler bireysel iflletmeler için kurumsal yönetim de¤erleme metodoloji-

sinde dayanak noktas› olarak kullan›labilir. Bu metodoloji ülke ve iflletme düze-

yinde kurumsal yönetimi test eden Standard & Poor’s yaklafl›m›n› göstermektedir (S&P, 2002: 4).

fieffafl›k bir iflletmenin faaliyet ve finansal performans› ve kurumsal yöne-

timi uygulamalar› ile ilgili yeterli bilginin zaman›nda ifflas›n› içermektedir. ‹yi yö-

netilen bir iflletme için, zaman›nda kamuyu ayd›nlatma ve fleffafl›k standartlar› yüksektir. Bu standartlar hissedarlar›n, kredi kurulufllar›n›n ve yöneticilerin etkin bir flekilde yönetimin faaliyetlerini ve iflletmenin faaliyet ve finansal performans›-

n› denetlemesini mümkün k›lmaktad›r. Güçlü fleffafl›k, finansal raporlaman›n bir iflletmenin do¤ru bir flekilde temel finansal durumunun anlafl›labilirlili¤ini kolaylaflt›rmak anlam›na gelmektedir (S&P, 2002: 9).

Muhasebe standartlar›n›n s›n›rl› oldu¤u ülkelerde, fleffafl›k uygulamas› ifllet-

menin yerel muhasebe standartlar›na ilave olarak uluslararas› kabul görmüfl muhasebe ilkelerini uyarlamas› anlam›na gelmektedir. Ayn› zamanda, fleffafl›k özellikle bir iflletmenin iflletme faaliyetleri ve rekabetçi pozisyonu ile ilgili finansal olmayan performans›na ait aç›kl›¤› gerektirmektedir (S&P, 2002: 9).

Kamuyu ayd›nlatma, sermaye piyasas›n›n fleffafl›k ve dürüstlük çerçevesin-

de faaliyetlerini sürdürmesini gerçeklefltirmek, tasarruf sahiplerinin, flirket ortaklar›n›n ve di¤er kiflilerin yerinde ve zaman›nda bilgilendirilmesini sa¤lamak ama-

c›yla, sermaye piyasas› araçlar›n›n de¤erini ve yat›r›m yapmak isteyen yat›r›mc›lar›n yat›r›m kararlar›n› etkileyebilecek önemli olaylar›n ve özel durumlar›n kamuya aç›klanmas› fleklinde tan›mlanabilir (Civan ve Y›ld›z, 2002: 340–341).

Eriflilen bilgilerin düzenli, karfl›laflt›r›labilir, zaman›nda ve güvenilir olmas›,

flirketlerin mevcut durumlar›n›n ve gelecekle ilgili muhtemel olas›l›klar›n de¤er-

lendirilmesine yard›mc› olarak, kaynaklar›n daha etkin da¤›l›m›n› sa¤lamaktad›r. fieffafl›k flirket yönetimini de etkinlefltirmektedir. Yat›r›mc›lar yat›r›m yapma karar›n› al›rken, flirketlerin fleffafl›k derecesine ve kamuyu ayd›nlatma amac›yla ka-

muoyuna yapt›klar› aç›klamalar›n kalitesine dikkat etmektedirler (Ararat, 2004). Kamuyu ayd›nlatma amac›yla sunulan bilgilerin büyük bir bölümünü, mu-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

hasebe bilgileri oluflturmaktad›r. Bu bilgilerin gerçe¤e uygun ve güvenilir olmas›, kamunun ayd›nlat›lmas› aç›s›ndan önemli bir yere sahiptir (Yan›k, 2002: 200). Ayr›ca baz› çal›flmalar göstermektedir ki, kamuya aç›kl›¤›n artt›r›lmas› ile hisse senedi de¤erinin art›fl› aras›nda do¤ru orant›l› bir iliflki vard›r (Östberg, 2006: 285). Muhasebecilerin iflletmelerin muhasebe ve finans ile ilgili bilgilerini üçüncü kiflilerin hizmetine sunarken kamu menfaatlerini ve meslek eti¤ini de göz önünde bulundurmalar› gerekmektedir. Muhasebe mesle¤ini di¤er mesleklerden ay›ran en önemli özellik, bu mesle¤i yürüten kiflilerin topluma ve devlete karfl› tafl›d›¤› sorumlulu¤un bilincinde olmalar›d›r. Kamuyu ayd›nlatma ilkesi çerçevesinde, muhasebe mesle¤ini yürüten kifliler kamu ç›karlar›n› her fleyden önde tutmak ve devaml› gözetmekle sorumludurlar. Bu kifliler bu do¤rultuda hareket ederlerse; hem kamuya yararl› bir ifl yapm›fl olurlar hem de böylelikle kamuyu ayd›nlatm›fl olurlar. Bu do¤rultuda yürütülen faaliyetler sonucunda mali tablolar›n, aç›k ve anlafl›labilir bir flekilde bilgi kullan›c›lar›n›n hizmetine sunulmalar› sa¤lanm›fl olur (Civan ve Y›ld›z, 2002: 341). 3. KAMU GÜVEN‹ VE TÜRK CEZA KANUNU ‹L‹fiK‹S‹ 5237 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun ikinci kitap, üçüncü k›s›m, dördüncü bölümünde “Kamu Güvenine Karfl› Suçlar” konusu ele al›nm›flt›r. Burada, nelerin kamu güvenine karfl› suç say›laca¤› belirlenmifltir. Bu ba¤lamda kamu güveni; hukuk düzeninin, herhangi bir hukuksal olay› kan›tlama yetene¤i tan›d›¤› fleylerle do¤ruluk ve gerçekli¤ine herkesçe güvenilmesini öngördü¤ü flekil ve alametler; belirti, iz, iflaret, niflan, simgenin sahtecilikten korunmalar›n› görmek ve bilmek biçiminde oluflmufl genel, sürekli, toplumsal bir hak ve yarard›r. Di¤er bir anlat›mla kamunun güveni; özel veya kamu hukukunun kan›tlama gücü tan›d›¤› fley, flekil ve alametlere karfl› olan genel güvendir. Toplumun inanma ve bireyin aldat›lmama hakk› kamu güvenini oluflturur (Kaylan, 2004). Kamunun güvenine karfl› suçlar, genifl anlamda sahtecilik suçlar›d›r. Bu aç›dan kamu güvenine karfl› suçlar; 38

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

1. Kamusal de¤erler üzerinde sahtecilik (kalpazanl›k); (a) paralarda, (b) kamu de¤erli ka¤›tlar›nda (paraya eflit say›lan de¤erlerde), (c) de¤erli damgalarda sahtecilik, 2. Mühürlerde sahtecilik, 3. Belgelerde sahtecilik, olmak üzere üç ana bölüme ayr›lmaktad›r (Türk Ceza Kanunu, 2004: Md.197-212). Sahtecili¤in en önemli ö¤elerinden biri 1 de konumuz aç›s›ndan “kas›t” unsurudur. Bu itibarla muhasebecinin kas›tl› olarak mali nitelikteki ifl ve ifllemleri olmas› gerekenden farkl› bir flekilde gösterme olas›l›¤› gözden uzak tutulmamal›d›r (Bilançonun Temel ‹lkelerine Ayk›r› Davran›fllar için bkz. Durmufl ve Arat, 1997: 24-25). Buraya kadar anlat›lanlar ›fl›¤›nda, muhasebecinin sosyal sorumluluk ve tam aç›klama kavramlar› gibi muhasebenin genel kabul görmüfl kavramlar› ile fleffafl›k ve kamuyu ayd›nlatma gibi kurumsal yönetim ilkeleri çerçevesinde iflletme de gerçekleflen tüm mali ifl ve ifllemleri oldu¤u gibi ve mesle¤in etik ilkeleri do¤rultusunda ortaya koymas› kamu güveni aç›s›ndan çok önemlidir. Bu ba¤lamda Türk Ceza Kanunu’nun (T.C.K.) 204. maddesi “Resmi Belgede Sahtecilik”, konusunu düzenlemekte ve kanun maddesi konuyu ; “(1) Bir resmî belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir resmî belgeyi baflkalar›n› aldatacak flekilde de¤ifltiren veya sahte resmî belgeyi kullanan kifli, iki y›ldan befl y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›l›r. (2) Görevi gere¤i düzenlemeye yetkili oldu¤u resmî bir belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir belgeyi baflkalar›n› aldatacak flekilde de¤ifltiren, gerçe¤e ayk›r› olarak belge düzenleyen veya sahte resmî belgeyi kullanan kamu görevlisi üç y›ldan sekiz y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›l›r. (3) Resmî belgenin, kanun hükmü gere¤i sahteli¤i sabit oluncaya kadar geçerli olan belge niteli¤inde olmas› hâlinde, verilecek ceza yar›s› oran›nda art›r›l›r”. fleklinde düzenlemektedir (T.C.K. mad. 204). 1 Sahtecili¤in ortak ö¤eleri; 1.Aldatma yetene¤i, 2. Zarar olanak ve olas›l›¤›, 3. Kas›tt›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Kanunun 205. maddesi “Resmi Belgeyi Bozmak, Yok Etmek veya Gizlemek” konusunu düzenlemekte ve bu kanun maddesi ise; “Gerçek bir resmî belgeyi bozan, yok eden veya gizleyen kifli, iki y›ldan befl y›la kadar hapis cezas› ile cezaland›r›l›r. Suçun kamu görevlisi taraf›ndan ifllenmesi hâlinde, verilecek ceza yar› oran›nda art›r›l›r”. fleklinde konuyu düzenlemektedir (T.C.K. mad. 205). Üzerinde durulmas› gereken bir di¤er kanun maddesi ise 206. maddedir. Bu madde de ise “Resmi Belgenin Düzenlenmesinde Yalan Beyan” konular› düzenlenmektedir ki bu düzenlemeler mali nitelikteki ifl ve ifllemleri resmi, geçerli ve as›l belgelere dayal› olan muhasebe mesle¤i için temel düzenlemelerdir. Bu kanun maddesi ise; “Bir resmî belgeyi düzenlemek yetkisine sahip olan kamu görevlisine yalan beyanda bulunan kifli, üç aydan iki y›la kadar hapis veya adlî para cezas› ile cezaland›r›l›r”. fleklindedir (T.C.K. mad. 206). Bilindi¤i üzere muhasebede kayd›n esas› belgedir. Yevmiye defterine bir ifllem kaydedilirken mutlaka bir belgeye dayanmas› gerekir. Aksi taktirde defterlere kaydedilen ifllemler dayana¤› olmayan gerçek d›fl› bir tak›m yaz› ve rakamlardan oluflur ki kanunen bunun kabulüne olanak yoktur. Ekonomik bir olay›n oluflmas› için al›fl veya sat›fl iflleminin gerçekleflmesi gerekmektedir. Al›fl-sat›fl iliflkisi alacak-borç olgusunu do¤urur. Bu olgunun var oldu¤unun kan›tlanmas› için belge gerekmektedir. Alacak yaratan belge fatura, borcu gideren belge de makbuzdur (Altu¤, 1999: 103). Bu itibarla yine bilindi¤i üzere belgeye dayal› olarak yap›lan muhasebe kay›tlar› iflletmenin dönemsonu temel mali tablo ç›kt›lar› olan bilanço ve gelir tablosu için de temel verilerdir. O halde muhasebenin kamu güveni ad›na belgesiz kay›t yapmamas›, kayd›n› mutlaka bir belgeye dayand›rmas›, hatta bu belgenin resmi 2, geçerli 3 ve as›l olmas› gerekmektedir. 2 Resmi belge kavram› ile, Türk Ticaret Kanunu, Vergi Usul Kanunu ve Borçlar Kanunu’nda say›lan belgeler kastedilmektedir. 3 Geçerli belge tabiri ile belgenin iflletmenin cari dönemine ait olmas› kastedilmektedir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

4. SONUÇ Muhasebe üretti¤i bilgiler ile hem iflletmeye, hem de bilgi kullan›c›lar›na da-

ha genifl bir anlamda; kamuya hizmet sunmaktad›r. Bu nedenle üretti¤i bilgilerin bilgi kullan›c›lar›n›n ihtiyaç, istek ve sorular›n› cevaplayabilecek nitelik ve kalitede, do¤ru, güvenilir, aç›k ve zamanl› olmas› gerekmektedir.

Muhasebecinin omuzlar›na yüklenmifl tüm bu beklentilere cevap verebilme-

si için muhasebenin genel kabul görmüfl kavramlar›ndan sosyal sorumluluk ve

tam aç›klama kavramlar›na, kurumsal yönetim ilkelerinden fleffafl›k ve kamuyu ayd›nlatma prensiplerine baflka bir ifadeyle kamu da güven oluflturabilecek tüm ilkelere uygun davranmas› beklenir. Ancak olas› farkl› davran›fllar için de Türk Ce-

za Kanunu ikinci kitap, üçüncü k›s›m, dördüncü bölümde ve özelliklede 204., 205. ve 206. maddelerdeki yasal düzenlemelerle hukuki müeyyideleri oluflturmufltur.

Muhasebe taraf›ndan haz›rlanan ve sunulan mali tablolara kamunun güven

duymas› baflka bir ifadeyle kamu güvenin oluflmas› amac›yla muhasebecinin yu-

kar›da say›lan kavram ve ilkelerle mesle¤in etik kurallar›na uygun davranmas› olmazsa olmaz flartlardand›r.

Üzerinde kamu güveni oluflmufl mali tablolar bilgi kullan›c›lar›n›n her tür ifl,

ifllem ve kararlar›nda daha rahat davranmalar›na baflka bir ifadeyle kararlar›n› verirken mobilitelerinin artmas›na imkân tan›yacakt›r. Çünkü bilgi kullan›c›lar› ma-

li tablolara güvenerek, onlar›n do¤rulu¤undan flüphe duymadan karar verebilme imkân›na kavuflmufl olacakt›r. KAYNAKÇA Altu¤, Osman(1999). Muhasebe Hukuk ‹liflkileri, ‹stanbul: Türkmen Kitabevi

Ararat, Melsa(2004). Kurumsal yönetim ve fieffafl›k, VI. Türkiye Muhase-

be Denetimi Sempozyumu: Globalleflmenin Muhasebe Mesle¤i Üzerine Etkileri ve Toplum Ç›karlar›n›n Korunmas›. ‹stanbul : ‹SMMMO

Bektöre, Sabri, Sözbilir, Halim ve Banar, Kerim(2005). Genel Muhasebe.

Eskiflehir: Birlik Ofset

Bushman, Robert M. ve Smith, Abbie J.(2003). “Transparency, Financial

Accounting Information, and Corporate Governance, FRBNY” Economic Policy Review (April 2003).

Civan, Mehmet ve Y›ld›z, Ferah(29 May›s-02 Haziran 2002). “Biliflim Tek-

nolojisindeki Geliflmelerin Kamuyu Ayd›nlatmada Muhasebe Eti¤i Aç›s›ndan Etkileri” Türkiye XXI. Muhasebe E¤itimi Sempozyumu: Muhasebe Uygulama-

lar›nda Etik ve Kamuyu Ayd›nlatma. Bodrum-Mu¤la,

Corporate Governance Scores—Criteria, Methodology, and Definitions

(2002). (çevrimiçi eriflim) www2.standardandpoors.com/spf/pdf/products/ CGSCriteria.pdf (25-05-2008)

Çonkar, Kemalettin, Ulusan, Hikmet ve Öztürk, Mehmet(2002). Genel Mu-

hasebeAnkara: Gazi Kitabevi.

Döring, Ulrich ve Buchholz, Rainer(2005). Buchhaltung und Jahresabsc-

hluss, 9. bs. Berlin: Erich Schmidt Verlag

Durmufl, Ahmet Hayri ve Arat, Mehmet Emin(1997). Mali Tablolar Tahli-

li. ‹stanbul: Marmara Üniversitesi Nihad Sayar E¤itim Vakf›

Fraud Examiners Manual (2008) Austin, Texas : ACFE

Frecka, Thomas J. (2007). “Ethical Issues in Financial Reporting: Is Inten-

tional Structuring of Lease Contracts to Avoid Capitalization Unethical?” Jour-

nal of Business Ethics 80 (2008): 45–59.

Kaylan, Keskin, www.ceza-bb.adalet.gov.tr/makale/104.doc, (Eriflim Ta-

rihi: 06.06.2007)

K›z›l, Ahmet(1991). Muhasebe Prensipler ve Uygulama. gnflltlmfl. 3. bs.

‹stanbul: Der Yay›nlar›

Low, Mary, Davey, Howard, ve Hooper, Keith(2008). “Accounting scan-

dals, ethical dilemmas and educational challenges” Critical Perspectives on Ac-

counting 19 (2008) 222–254.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Östberg, Per(2006). “Disclosure, Investment And Regulation”, Journal Of

Financial Intermediation 15 (2006).

Patel, Sandeep A. ve Dallas, George(2002). Transparency and Disclosure:

Overview of Methodology and Study Results. United States : Standard & Poor’s, Sevilengül, Orhan(2005). Genel Muhasebe. 12. bs. Ankara: Gazi Kitapevi

T.C. Yasalar (12.10.2004). 5237 Say›l› Türk Ceza Kanunu. Ankara : Res-

mi Gazete (25611 Say›l›)

United Nations (2008). Guidance on Corporate Responsibility Indica-

tors in Annual Reports, United Nations Conference on Trade and Development. New York.

Vishwanath, Tara ve Kaufmann, Daniel(1999). Towards Transparency in

Finance and Governance, World Bank Policy. [y.y.] : Research Working Paper,

The World Bank

Yalk›n, Yüksel Koç (2005). Genel Muhasebe. 14. bs, Ankara: Nobel Yay›n

Da¤›t›m

Yan›k, Serap Sebahat(29 May›s-02 Haziran 2002). “Türkiye’deki Devlet

Muhasebesi Sisteminin Uluslararas› Standartlarla Karfl›laflt›r›lmas› ve Kamuyu Ayd›nlatma ‹lkesi Aç›s›ndan Devlet Muhasebe Sistemi Önerisi” Türkiye XXI.

Muhasebe E¤itimi Sempozyumu: Muhasebe Uygulamalar›nda Etik ve Kamuyu Ayd›nlatma, Bodrum-Mu¤la,.

428

T. Eflya 2004 2.6 1.6 2.1 2.65 - 0.03 - 1.05 - 1.52 0.79 1.85 3.23 0.75 0.13

2005 - 0.41 0.11 1.26 1.21 0.20 - 0.48 - 0.74 1.04 0.78 0.68 - 0.95 - 0.04

2006 1.96 0.26 0.25 1.94 2.77 4.02 0.86 - 0.75 - 0.23 0.45 - 0.29 - 0.12

ÜFE (**) 2007 2008 - 0.05 0.42 0.95 2.56 0.97 3.17 0.80 4.50 0.39 2.12 - 0.11 0.32 0.06 1.25 0.85 -2.34 1.02 -0.90 - 013 0.57 0.89 -0.03 0.15 -3.54 2009 0.23 1.17 0.29 0.65 -0.05 0.94

2004 0.7 0.6 0.89 0.59 0.38 - 0.13 0.22 0.58 0.94 2.22 1.54 0.45

2005 0.55 0.02 0.26 0.71 0.92 0.10 - 0.57 0.85 1.02 1.79 1.40 0.42

Tüketici (*) 2006 2007 0.75 1.00 0.22 0.43 0.27 0.92 1.34 1.21 1.88 0.50 0.34 - 0.24 0.85 - 0.73 - 0.44 0.02 1.29 1.03 1.27 1.81 1.29 1.95 0.23 0.22 2008 0.80 1.29 0.96 1.68 1.49 -0.36 0.58 -0.24 0.45 2.60 0.83 -0.41

2009 0.29 -0.34 1.10 0.02 0.64 0.11

(*) De¤iflim Oranlar› 2003-2004 y›llar› için 1994=100 Temel Y›ll› Tüketici Fiyatlar› Endeksi’nden, 2005 y›l›ndan itibaren 2003=100 Temel Y›ll› Tüketici Fiyatlar› Endeksi’nden verilmifltir. (**) De¤iflim Oranlar› 2003-2004 y›llar› için 1994=100 Temel Y›ll› Toptan Eflya Fiyatlar› Endeksi’nden, 2005 y›l›ndan itibaren 2003=100 Temel Y›ll› Üretici Fiyatlar› Endeksi’nden verilmifltir.

AYLAR OCAK fiUBAT MART N‹SAN MAYIS HAZ‹RAN TEMMUZ A⁄USTOS EYLÜL EK‹M KASIM ARALIK

endeks

I- A B‹R ÖNCEK‹ AYA GÖRE AYLIK DE⁄‹fi‹M (AYLIK)

Pratik Bilgiler MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

I- Devlet ‹statistik Enstitüsü Verilerine Göre TEFE - ÜFE Oranlar› (%) (*) (**)

T. Eflya 2004 10.8 9.1 8.0 8.91 9.56 10.53 9.44 10.52 12.5 15.48 14.4 13.84

2005 10.70 10.58 11.33 10.17 5.59 4.25 4.26 4.32 4.38 2.57 1.60 2.66

2006 5.11 5.26 4.21 4.96 7.66 12.52 14.34 12.32 11.19 10.94 11.67 11.58

ÜFE (**) 2007 9.37 10.13 10.92 9.68 7.14 2.89 2.08 3.72 5.02 4.41 5.65 5.94 2008 6.44 8.15 10.50 14.56 16.53 17.03 18.41 14.67 12.49 13.29 12.25 8.11

2009 7.90 6.43 3.46 -0.35 -2.46 -1.86

2004 16.22 14.28 11.83 10.18 8.88 8.93 9.57 10.04 9.00 9.86 9.79 9.32

2005 9.23 8.69 7.94 8.18 8.70 8.95 7.82 7.91 7.99 7.52 7.61 7.72

Tüketici (*) 2006 2007 7.93 9.93 8.15 10.16 8.16 10.86 8.83 10.72 9.86 9.23 10.12 8.60 11.69 6.90 10.26 7.39 10.55 7.12 9.98 7.70 9.86 8.40 9.65 8.39 2008 8.17 9.10 9.15 9.66 10.74 10.61 12.06 11.77 11.13 11.99 10.76 10.06

2009 9.50 7.73 7.89 6.13 5.24 5.73

Pratik Bilgiler

endeks

AYLAR OCAK fiUBAT MART N‹SAN MAYIS HAZ‹RAN TEMMUZ A⁄USTOS EYLÜL EK‹M KASIM ARALIK

I-B B‹R ÖNCEK‹ YILIN AYNI AYINA GÖRE DE⁄‹fi‹M (YILLIK)

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

I- Devlet ‹statistik Enstitüsü Verilerine Göre TEFE - ÜFE Oranlar› (%) (*) (**)

429

Y›l 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

430

fiUBAT

MART

N‹SAN 102.2 104.7 182,0 186.1 320.6 328.2 563.4 593.1 995.5 1020.7 1496.5 1556,0 2346.4 2370.5 3795.6 3920.6 5572,0 5720.7 7222.2 7183,5 7982.7 7861.6 8677.15 8655.06 9811.35 9896.12 10095.11 10101.58 11.814.14 11.961.40 11.594.31

108,0 190.3 340.6 624.6 1045.3 1606.8 2393,0 4059.5 5842.8 7169,4 7923,5 8804.91 9822.13 10187.78 11681.96

MAYIS HAZ‹RAN TEMMUZ A⁄USTOS

61.9 66.7 71.4 91.7 99.5 148.5 159,0 167.8 176.4 179.7 244.8 259.1 277.3 299.7 312.1 435.8 462.8 490.7 517.9 544.8 839,1 877.4 912.7 949.3 980.2 1258.6 1301,0 1352.9 1424.4 1469.9 2094,0 2179.3 2246.8 2300.5 2339.5 2686.8 2757.6 3035,0 3470.8 3689.6 5157.4 5289.5 5387.9 5485.5 5508.4 6840.7 7055.7 7281.8 7410.0 7364.0 7576.5 7700.6 7862.2 8070.5 8067.8 8328.42 8326.55 8503.60 8675.43 8647.64 8957.94 8980.93 9003.20 9177.76 9432.06 9797.71 9890.38 9986.64 10066.38 10105.89 10.429.14 10.696.37 11.035,44 11.531,83 11.776.07 11.253.10 11.384.56 11.417.60 11.491.59 11.485.84

OCAK

EK‹M

KASIM

ARALIK

112.8 119.8 126.6 134.7 199.1 206.5 213.8 223.1 358,0 377.6 396.9 412.5 663.7 708,0 747.6 787.7 1101.2 1146.8 1185.7 1215.1 1700.8 1780.1 1852.7 1979.5 2448.3 2516.7 2577.2 2626,0 4276.7 4564.5 4755.5 4951.7 6024.6 6213.3 6314.3 6478.8 7173,3 7213.4 7336.2 7382.1 8069.7 8330.1 8392.7 8403.8 8950.24 9009.11 8805.20 8785.74 9799.14 9843.68 9814.95 9802.74 10291.22 10277.57 10369.52 10385.32 11.577.08 11.643.17 11.639.58 11.227.24

EYLÜL

endeks

II-A TOPTAN EfiYA F‹YATLARI ENDEKS‹ (1994=100)

Pratik Bilgiler MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

II- Toptan Eflya Fiyatlar› Endeksi ve Üretici Fiyatlar› Endeksi

Y›l 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

fiUBAT

99.12 107.40 118.77 125.02 137.68 148.90 158.48

OCAK

96.99 107.17 118.64 124.70 136.39 145.18 156.65

100.02 110.49 121.72 127.76 140.13 160.53 159.97

N‹SAN 99.04 115.50 121.96 131.30 140.68 163.93 159.89

MAYIS

Pratik Bilgiler

100.84 108.03 120.27 125.33 139.02 153.62 158.94

MART 98.80 116.43 121.38 136.58 140.53 164.46 161.40

HAZ‹RAN

II-B ÜRET‹C‹ F‹YATLARI ENDEKS‹ (2003=100) 99.70 116.69 121.73 136.73 141.82 162.62

A⁄USTOS 99.61 117.53 122.68 136.41 143.26 161.61

EYLÜL

di¤er

99.16 115.56 120.48 137.76 140.62 166.51

TEMMUZ 100.66 120.43 123.52 137.03 143.07 162.08

EK‹M 102.80 120.43 122.35 136.63 144.35 162.03

KASIM

103.28 119.13 122.30 136.46 144.57 156.29

ARALIK

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler II- Toptan Eflya Fiyatlar› Endeksi ve Üretici Fiyatlar› Endeksi

431

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

KONTROL ÖZ DE⁄ERLEMES‹

CONTROL SELF ASSESSMENT – CSA l Dr. A. Engin ERGÜDEN* Öz Bu çal›flman›n amac›, iflletme yönetimi taraf›ndan tesis edilen iç denetim ya-

p›s›n›n iflletme taraf›ndan kontrol öz de¤erleme yaklafl›m› ile iç denetim mesle¤i-

ne de¤er katan tekni¤ini aç›klamakt›r. ‹flletmeler fiziki olarak büyüdükçe, faaliyet-

lerin say›s› ve karmafl›kl›¤› artt›kça yönetimin iflletme faaliyetlerini do¤rudan do¤-

ruya kontrol etme imkan› azalmaktad›r. ‹flletme yönetimi aç›s›ndan ortaya ç›kan bu olumsuz geliflme, ancak etkin bir iç kontrol sistemi kurularak ve bu sistemi iç denetim bölümüne denetleterek giderilebilir. ‹ç Kontrol, etkinli¤i sayesinde uygulanabilen ve de¤erlendirilebilen bir süreçtir. Kontrol öz de¤erleme yaklafl›m›nda amaç, karfl›lafl›labilecek tüm iflletme amaçlar›na uygun bir güvence sa¤lamakt›r.

Anahtar Sözcükler: Kontrol, ‹ç Kontrol, ‹ç Denetim, Kontrol Öz De¤erleme Abstract The purpose of this study is to explain the technique of internal audit struc-

ture established by the business management that adds value to the internal audit

profession with self-assessment approach by the business itself. As the business enterprises grow physically, and as the number and complexity of the activities in-

creases, the opportunity of the management to directly control the operation acti-

* Serbest Muhasebeci Mali Müflavir

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

vities decreases. This negative development for the business management can only be remedied by establishing an effective internal control system and having

this system audited by internal audit department. Internal Control is a process that can be applied and assessed with its efficiency. And the purpose of self-assess-

ment is to provide an assurance that is appropriate for all possible business purposes.

Keywords: Control, Internal Control, Internal Audit, Self Assessment 1. G‹R‹fi Etkin bir iç kontrol sisteminin oluflturulmas›nda önemli bir faktörde iflletme-

lerde iç denetim ortamlar›n›n varl›¤›d›r. ‹ç denetim asl›nda bir de¤erleme faaliye-

ti olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Amac› ise, iflletme varl›klar›n›n her türlü zararla-

ra karfl› korundu¤unu, faaliyetlerin belirlenen politikalarla uyum içinde yürütüldü¤ünü araflt›rmak, iflletmedeki kontrollerin etkinli¤ini ölçmek ve bu kontrolleri de¤erlemektir.

‹ç denetim faaliyetinin bir kurmayl›k faaliyeti olmas› sebebiyle, iç denetim

birimlerinin iflletmelerin di¤er birimlerinden ba¤›ms›z olmalar› ve görevlerini tarafs›z olarak yürütmeleri arzulan›r.

Bu çal›flmada, uygulamas›na son y›llarda bafllanm›fl olan iç denetim süreçle-

rinin kontrol öz de¤erlemesi –“Control Self Assessment – CSA” konusunu ele alacakt›r.

2. KONTROL, ‹Ç KONTROLVE ‹Ç DENET‹M Kontrol, mevcut ifl baflar›s›n›n ölçülmesi ve bu baflar›n›n belirlenen hedefle-

ri gerçeklefltirme olas›l›¤›n›n saptanmas›d›r (Can,Tuncer ve Ayhan, 1991, 161).

Bir di¤er tan›m›yla kontrol, yap›lan faaliyetlerin ölçülmesi, belirlenen amaçlara ulaflmalar›n› sa¤lamak için çal›flmalar›n düzeltilmesi ifllemidir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Günümüzdeki kapsam› ile kontrol, belirlenen amaçlar›n kendilerini de ana-

lizlerine katacak kapsamda geniflletilmektedir (An›l, 2000, 29).

‹ç kontrol sistemi, iflletmenin kendi içindeki faaliyetleri yönlendirmek ve

kontrol etmek için koydu¤u bir tak›m kurallar bütünüdür. ‹ç kontrol yap›s› (Türedi, 2000, 148):

• Yasalara, düzenlemelere ve yönetimin politikalar›na uyulmas›, • Düzenli, verimli, etkili ve tutumlu faaliyetleri teflvik etmek,

• Yolsuzlu¤a, israfa, suiistimale ve kötü yönetime karfl› kaynaklar›n korun-

mas›, Organizasyonun hedefleriyle uyumlu kaliteli ürünler ve hizmetler sunulmas›, • Güvenilir finansal ve yönetim bilgileri üretilip bunun sürdürülmesi ve dü-

zenli raporlar arac›l›¤› ile bu verilerin tarafs›z biçimde tam zamanl› aç›klanmas›, • ‹flletme varl›klar›n›n korunmas›

amac›yla oluflturulan bir örgüt yap›s›d›r.

Denetim aç›s›ndan iç kontrol; 1)Yönetsel kontrol, 2)Muhasebe kontrolü ola-

rak ikiye ayr›lm›flt›r (Internal Control, 1992, 74):

Yönetsel Kontrol; örgüt plan›n›, yönetimin onay›n› ve yetki aktar›lmas›n›

gerektiren çeflitli ifllemleri ile her türlü yordam ve kay›tlar› içerir.

Muhasebe Kontrolü; örgüt plan›n›, finansal kay›tlar›n güvenirlili¤ini ve

varl›klar›n korunmas› ile ilgili yordam ve kay›tlar› kapsar.

‹ç denetim, bir örgüt içinde iflletmenin faaliyetlerini, iflletmeye bir hizmet

olarak incelemek ve de¤erlendirmek üzere oluflturulan ba¤›ms›z bir de¤erleme görevidir. ‹ç denetimin amac› iflletmede çal›flanlar›n sorumluluklar›n› etkin bir flekil-

de yerine getirmelerine yard›mc› olmaktad›r. Di¤er bir ifade ile iç denetim, yönetime hizmet sunmak amac› ile bir örgütteki muhasebe faaliyetlerini, mali faaliyet-

leri, üretim, pazarlama gibi di¤er faaliyetleri incelemek amac› ile yürütülen bir de¤erleme çal›flmas›d›r (Türedi, 2000,164).

2.1. Denetimde Geleneksel ve Yenilikçi Yaklafl›m Bugün hiçbir endüstri dal›n›n birleflme, devralma, yeniden yap›lanma, kü-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

çülme, artan global rekabet ve yenilemek zorunda oldu¤u teknolojisinden kaynak-

lanan stresten uzak kalmas› mümkün de¤ildir. Do¤ru bir yönetim anlay›fl› benim-

senmedi¤i taktirde; tam entegrasyonun olmad›¤› faaliyetlerde, muhtemelen önemli ölçüde zarar; iflçilerin morallerindeki düflüfl nedeniyle verimlilikte azalma ve iflletme kültüründeki farkl›l›ktan kaynaklanan anlaflmazl›klar yüksek düzeye ulaflacakt›r.

Modern iflletmecilikte her departman, yukar›da belirtilen de¤iflimlerden bir

veya bir kaç›na maruz kalm›flt›r. Bu de¤iflimlere iç denetim bölümleride dahildir. Bunun bir sonucu olarak, 1980’lerin sonlar›nda, birçok denetçi, geleneksel dene-

tim anlay›fl›n›n ötesinde kontrol de¤erleme sistemlerini gelifltirme ihtiyac› duymufltur. Geleneksel yaklafl›m›n, birçok de¤iflken taraf›ndan yarat›lan, yeni iflletme risklerini belirleme kabiliyeti yoktur. Geleneksel denetimin fonksiyonlar›n› faz-

lalaflt›rmak ve kapsam›n› gelifltirmek amac›yla yeni bir yaklafl›m gelifltirilmifltir. Bu yeni yaklafl›m; “Kontrol Öz De¤erlemesi” diye adland›r›l›r (Foh, 2000, 123) 3. KONTROL ÖZ DE⁄ERLEMES‹ (CONTROL SELF ASSESMENT

– CSA)

‹flletmelerde kontrol öz de¤erlemesi örgütsel bilgiyi güçlendirerek, iflletme

performans›n›, iflletme veya süreç seviyesinde gelifltirmeye odaklanan bir yakla-

fl›md›r. Kontrol öz de¤erlemesinde amaç, karfl›lafl›labilecek tüm iflletme amaçla-

r›nda uygun bir güvence sa¤lamakt›r. Öz de¤erleme, iflletmenin faaliyetlerini ve ifl sonuçlar›n› kapsaml›, sistematik ve düzenli olarak gözden geçirmeyi ifade etmektedir. Bu yöntemle iflletmeler, kuvvetli yönlerini ve iyilefltirmeye aç›k alanla-

r›n› belirleyerek, iyilefltirme faaliyetlerini bafllat›p, geliflmeleri sürekli izleyerek planlar›n› gözden geçirmektedirler. Yaklafl›m›n temelini potansiyel risklerin yönetilmesi oluflturmaktad›r (http://csaprofessionals.com). Öz de¤erleme ayn› zaman-

da stratejik amaçlar, riskler, kontroller ve süreç gelifltirme f›rsatlar›n› de¤erlendirme ile bütünleflmektedir (http://www.optiontechnologies.com). IIA’ya (The Ins-

titutes of Internal Auditors) göre, kontrol öz de¤erleme yaklafl›m›, kontrol kalite-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

sinin de¤erlendirilmesinde iç denetçiler ve yönetime gerekli olan iç kontrol bilgi-

sinin ortaya ç›kar›ld›¤› bir süreçtir. Ayr›ca IIA’ya göre, kontrol öz de¤erlemesi yaklafl›m›, iç denetim mesle¤ine de¤er katan bir tekniktir. (http://www.niyazikurnaz.net)

Öz de¤erleme; iflletmelerin performanslar›n› afla¤›daki flekilde gelifltirerek

gerçeklefltirmektedir:

• ‹flletmeye veya iflletmedeki özel bir sürece yönelik stratejik amaçlar› an-

lama; öncelikleri belirleme ve uzlaflma sa¤lamak,

• ‹flletme veya iflletmedeki özel bir sürece iliflkin iflletme risklerini tan›m-

lama, önemseme, ölçme ve kaynak sa¤lamak,

• ‹flletmeye ve iflletmedeki özel bir sürece ait kontrollerin etkinli¤ini de¤er-

lendirmek,

• ‹flletmedeki özel bir sürecin performans›n› art›rmak (An›l,2006, 27)

Kontrol öz de¤erlemesi örgütlerin iflletme amaçlar›n› gerçeklefltirebilmeleri-

ne yard›mc› olmak amac›yla yap›lan dinamik bir denetim sürecidir. Bu amaçla; belirli bir sistematik içinde, sorumlular› ve sorumluluklar› belirleyerek, kendini gözlemleyen tak›mlar›n içinde bulundu¤u çal›flma gruplar› oluflturulur. Kontrol öz de¤erlemesini , geleneksel iç denetim anlay›fl›ndan ay›ran en önemli özellik; risk-

leri önceden tayin etmeye yard›mc› olmaya yarayan, risk yönetimini de iflletmelerin yönetim planlar›na koymalar›d›r (Hubbard, 2000, 14).

Kontrol öz de¤erlemesi belirli bir sistemati¤i olan, serbest çal›flma grupla-

r›nda yer alan, kendini gözlemleyen tak›mlar›n içinde bulundu¤u çal›flma gruplar›ndan oluflan, geleneksel iç denetim anlay›fl›na ek olarak risk yönetimini de yönetim planlar›na koyan, dinamik bir süreçtir ve kontrol öz de¤erlemesinin en bü-

yük amac›; örgütlerin iflletme amaçlar›n› gerçeklefltirmelerine yard›mc› olmakt›r (Melville ve Hafen, 2006,48).

Kontrol öz de¤erlemesi yaklafl›m›n›n gereklerini h›zla yerine getirmek,

1990’larda iflletmelere oldukça fazla zaman kazand›rm›flt›r. Birçok iflletme ve bu

iflletmelerin yer ald›klar› sektörler, yeniden yap›lanma esnas›nda önemli ve ben-

zeri görülmemifl de¤iflikliklerle karfl› karfl›ya kalm›fllard›r. Geleneksel yaklafl›ma

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

dayanan iç kontrol evrim geçirmifltir; formata dayal› finansal modeller daha es-

nek bir hale gelmifl, büyük ölçekli giriflimciler sürekli ilerleme ve de¤iflimle, iflletme riski yönetimini yönetim planlar›na koymufltur.

Bir iflletmede kontrol öz de¤erlemesi yaklafl›m›n›n etkin biçimde uygulana-

bilmesi için baz› kurallara dikkat edilmesi gerekir. Öncelikle kontrol öz de¤erle-

me sürecinin iflletmenin hangi k›s›mlar›nda uygulanaca¤›na karar verilmesi gere-

kir. Bir iflletmede kontrol öz de¤erleme uygulamalar› o iflletmenin örgüt kültürünün analizi üzerine dayand›r›lmal› ve örgüt kültürüne uygun öz de¤erleme yaklafl›m›n› seçmelidir.

Kontrol öz de¤erleme çal›flmalar›nda ortaya ç›kan risk de¤erlendirme ve di-

¤er eylemleri s›ras›nda kullan›l›p kullan›lmayaca¤›n›n belirlenmesi gerekmekte-

dir. Kontrol öz de¤erleme süreçlerinin baflar›s› için bu programlar› yürüteceklerin

hangi araçlar›, teknikleri, doküman› ve raporlar› kullanacaklar› belirlenmelidir. Kontrol öz de¤erleme mekanizmalar› ile ilgili di¤er önemli bir konu ise, bu süreçlerin iç denetim mi yoksa faaliyet yönetimi taraf›ndan m› yönlendirilece¤inin belirlenmesidir.

3.1 Kontrol Öz De¤erlemesi’nin Ortaya Ç›kma Amac› Sorumluluk ve hesap verme mecburiyeti mülkiyetle birlikte gelmektedir.

Geleneksel iç denetim anlay›fl›nda; finansal gruplar, mali niteli¤i olmasa dahi, kontrol ifllevinden sorumlu tutuluyorlard›. Sorumluluk sahipleri aras›nda ifller ters gitmeye bafllad›¤›nda fliddetli tart›flmalar meydana geliyordu. Denetim komitele-

rinin, riskin yetenekli bir flekilde yönetilmesine ve iflletme birimi seviyesinde anlaml› bir kontrol modeli olmas›na ra¤men, kontrol aflamas›nda ortaya ç›kan sorun-

lar›n nedenini bilmeye ihtiyaçlar› vard›r (Champlain, 2007,212). Kontrol öz de¤erlemesinde sorumlulu¤u da¤›tma yaklafl›m›; denetim komitelerinin ve birim yöneticilerinin karara flekil vermeleri için ihtiyaç duyduklar› genifl yönetim bilgisini toplamak için en iyi yoldur. Kontrol öz de¤erlemesi iç denetçiler için denetim verimlili¤inin ve etkinli¤in de¤erini artt›r›r. Ayn› zamanda

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

kontroldeki bozulmay› önceden sezmek için erken uyar› sistemi sa¤lar. Kontrol öz de¤erlemesi riskin zaman›nda teflhis edilmesini, kontrolle ilgili geri dönüflüm sisteminin oluflmas›n› ve h›zl› faaliyet isteyen olaylarda erken uyar› sisteminin meydana gelmesini sa¤lar (Mitchell, 2009). Kontrol öz de¤erlemesi kontrolün etkinli¤ini de¤erlendirerek, ilerlemeyi sa¤layacak f›rsatlar› tan›mlayarak, çal›flanlar› da içeren çal›flma gruplar›n› kullanan bir denetim sürecidir (Figgs, 1999,60). Kontrol öz de¤erlemesi sürecinin bir sonucu olarak, finansal raporlamada, faaliyetleri baflarmada ve yasalara uymada birimin etkinli¤ini belirlemek amac›yla, iç denetim ve iflletme birim çal›flanlar› bir tak›m gibi çal›fl›rlar (Baker ve Graham, 1996, 1). 3.2. Kontrol Öz De¤erleme Safhalar› Kontrol öz de¤erlemesi 4 safhadan oluflur ve her Kontrol öz de¤erlemesi projesi esnas›nda bu 4 safha gerçeklefltirilmektedir. Bu safhalar; • Planlama, • Pazarlama, • Çal›flma Gruplar›, • Raporlamad›r. 3.2.1. Planlama Kontrol öz de¤erlemesi projelerini planlamada, iç denetim çal›flma tak›m›yla, proje yöneticileri ve birim personeli birlikte esnek bir çal›flma gerçeklefltirirler. Her projenin bir ana amac› olmal›d›r (Wade ve Wynne, 2000, 37). Bu ana amaç belirlenirken; • Faaliyetlerde etkinlik, • Finansal raporlaman›n güvenilir olmas›, • Yasalara ve yönetmeliklere uygunluk, önemlidir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Ana amaç tan›mland›ktan sonra, birim yöneticileri ve denetçiler, sekiz ile on iki aras›nda bu amaçlar› destekleyen amaçlar belirlerler ve gelifltirirler. Bunlardan baz›lar›; • Ana amac›n çal›flanlar taraf›ndan bilinmesi • Güvenlik ve Çevre, • Müflteri Hizmetleri, • Varl›klar›n Kullan›m›, • Art› De¤er, • ‹letiflim, Bu destekleyen amaçlar›n var oldu¤una inan›ld›¤› zaman, yönetim, ana amac›n gerçeklefltirilebilece¤i konusunda ikna edilir. Ana ve destekleyici amaçlar belirlendikten sonra, yönetim ile görüflülüp, kaç çal›flma grubunun oluflturulaca¤› belirlenir ve her çal›flma grubunda kaç kiflinin çal›flaca¤› saptan›r. (Bjelke ve Nilsson, 1997, 52) Ayn› zamanda tüm çal›flma gruplar›nda tart›fl›lacak “çal›flma tablolar›” gelifltirilir. Bu çal›flma tablolar›, amaçlarla ilgili de¤il, çal›flanlar›n tutumlar›n›n ne olaca¤›, iflletme politikalar›na ve standartlara uyma ile ilgilidir. Planlama safhas›n›n son aflamas›nda, Kontrol öz de¤erlemesi projesi ve çal›flma gruplar› ile ilgili bir “el kitab›” yay›nlan›r ve tüm ilgililere da¤›t›l›r. 3.2.2 Pazarlama Kontrol öz de¤erlemesi’nin en önemli safhas›d›r. Özde¤erleme projesine bafllamadan önce; yöneticiler kontrol öz de¤erlemesi’nin ne oldu¤unu, kendi sorumluluklar›n›n ne olaca¤›n›, çal›flanlar›n nas›l adapte edilece¤ini ve bu denetim sürecinde neden bu safhalar›n kullan›ld›¤›n› anlamalar› gerekir. 3.2.3. Çal›flma Gruplar› Çal›flma gruplar›, Kontrol öz de¤erlemesi’nin en temel özelli¤idir. Çal›flma gruplar›nda;

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

• Denetçiler ve birim çal›flanlar›, birbirlerine karfl› dürüst ve aç›k olmal›d›r, • Bir tak›m gibi çal›flmalar› gerekir,

• Ayn› zamanda birbirlerine güvenmek zorundad›rlar.

Bu üç kriterden birinin olmad›¤› durumda, Kontrol özde¤erlemesi baflar›s›z

olacakt›r.Çal›flma s›ras›nda, çal›flanlar destekleyici amaçlar› gerçeklefltirme konusunda, birimlerinin etkinli¤ini aç›k ve dürüst olarak tart›fl›rlar. Bu çal›flma s›ras›nda bir çal›flma ka¤›d› olufltururlar ve bu ka¤›t, tart›fl›lan her bir destekleyici ama-

c›n geri beslemesini, etkinlik oran›n›, çal›flma s›ras›nda amaçlar›n ne kadar›n›n gerçeklefltirildi¤ini, belirlenen amaçlar›n güçlü ve zay›f yönlerini ve f›rsatlar› içerir.

Çal›flmalarda; • ‹lk önce iç kontrol ve Kontrol öz de¤erlemesi’nin n›n genel bir tan›m› yap›l›r, • Destekleyici amaçlar tart›fl›l›r, • ‹lgililer;

a. kontrol gücü ve baflar›s›

b. kontrolün zay›f ve engelleyici yönleri tart›fl›l›r

• Bu hedefler tart›fl›ld›ktan sonra, ilgililer iki oran belirlerler. (Bu belirle-

nen oranlardan ilki, birimin amaçlar› baflarmadaki gerçek etkinlik seviyesini, ikincisi ise istenen etkinlik seviyesini gösterir.)

• Son aflamada, “kontrol tablolar›” düzenlenir. (Bu tablolara, tart›flmalar

sonucu elde edilen yorumlar kaydedilir.) 3.2.4. Raporlama

Bu son safhada çal›flma ka¤›tlar› tamamland›ktan sonra, ilgililerin yorumla-

r›yla çal›flma özetlenir ve sonuçlar analiz edilir (McCauig,1998,18). Bunun sonu-

cunda, ortak problemler ve çeflitli e¤ilimler tan›mlan›r. Bunlar denetim raporunda, grafiklerle aç›klan›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Sonuç olarak, Kontrol öz de¤erlemesi’nin formel raporu oluflturulur. Bu ra-

por 5 farkl› bölümden oluflur;

1. Girifl (iç kontrol ve CSA’n›n tan›m›, CSA’n›n amac›, Çal›flma gruplar›-

n›n say›s› ve kaç kifliden olufltu¤u, safhalar yer al›r.) 2. Yönetimin Hedefleri, 3. Kontrol Tablolar›, 4. Yorumlar,

5. Çal›flma Ka¤›tlar›. 3.3. Kontrol Özde¤erlemesin Unsurlar› Kontrol öz de¤erlemesi anlay›fl›n› benimseyen iflletmeler, bir önceki bölümde

incelenen safhalar› gerçeklefltirebilmek için, çal›flma gruplar› taraf›ndan bilgi topla-

ma ihtiyac›ndad›rlar. Bu amac› baflarmak birden fazla yolla gerçeklefltirilebilir;

Kontrol öz de¤erlemesi uygulamalar›n›n herbirinin, müdafaalar› ve savunmalar›,

güçlü ve zay›f yanlar›, baflar› ve baflar›s›zl›klar› vard›r. Kontrol öz de¤erlemesi’nin en iyi uygulama olmas›, di¤er baflar›l› uygulamalarda oldu¤u gibi, örgüt kültürünün baflar›s›na, projenin öncülü¤üne ve kolayca anlafl›labilir olmas›na ba¤l›d›r. 3.3.1. Kaynaklar Birçok iflletme özellikle bütçe ve personeldeki kesintiler nedeniyle, iç dene-

tim kaynaklar›na s›n›rlamalar getirmektedirler. ‹flletmeler, küçülmeden bahsede-

rek, iç kontroldeki do¤rudan raporlama metoduna alternatifler aramaya bafllarlar.

Genelde iç denetimden sorumlu yöneticiler, kontrol öz de¤erlemesi yaklafl›m›n› ilk duyduklar›nda, uygulama konusunda hevesli olmaktad›rlar. Kontrol öz de¤erlemesi ayn› zamanda iç denetimle birlikte yönetim ve personelin iç kontrolün de-

¤erini tespit etme konusundaki birleflik sorumlulu¤unu da ihtiva eder. Yönetim ve denetim eflit olarak iç denetim süreçlerinin örgütçe de¤erlemesi çal›flmalar›nda, sorumlulu¤u birlikte paylaflabilirler.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3.3.2. ‹flbirli¤i Kontrol öz de¤erlemesi’nin bir iflbirli¤i süreci oldu¤unu söyleyebiliriz. Bu

ba¤lamda, ortak amaçlar› baflarmak için iç denetim ile yöneticiler yan yana yer al›rlar. Bu tür iflbirli¤inin ayn› zamanda yeni yönetim uygulamalar›nda da önemi belirtilmektedir. ‹ç denetim profesyonellerinin ana görüflü; iflbirli¤inin desteklenmesi ve z›t görüfl bildiren denetime son verilmesi yönündedir. Kontrol öz de¤er-

lemesi toplam kalite yönetimi ilkelerini kapsayan yönetim kültürü ile iyi derecede bütünleflmifltir.

3.3.3. Yetki Verme Kontrol öz de¤erlemesi’nin di¤er bir unsuru da yetki vermedir. Birçok iflletme-

de yönetimden gelen geri besleme, k›s›m yöneticilerinin kendi kaderlerini flekillen-

dirmeleri için yetki verme konusunda kontrol öz de¤erlemesi anlay›fl›n› övmektedir. Genellikle bu süreç, yönetim taraf›ndan ve/veya iç denetimle birlikte sahiplenilir. Yetki verme, iflbirli¤i veya iç denetim süreçlerinin örgütçe de¤erlemesi anlay›fl›nda, di¤er görüfllerden daha çok, belki de yönetim için tek önemli özelliktir. 3.4. Kontrol Özde¤erlemesi Metotlar› Kontrol öz de¤erlemesi metotlar› birçok veri sa¤lamaktad›r. Bütün veriler,

iç denetçilerin normal programlar›nda elde ettiklerinden daha çok olmamas›na ra¤men, denetim program›n›n kapsam›nda yer al›p, oradan da¤›lan bilgiler yerine, bilgi büyük y›¤›nlar halinde gelir. ‹ç denetim süreçlerinin örgütçe de¤erlemesi uy-

gulamac›lar› için çok say›da bilgiyi ifllemek için haz›rlaman›n çok k›sa zaman almas› çok önemlidir. Bilgisayar ve elle yap›lan ifllemler yard›m›yla zorla ele geçi-

rilen, hile kar›flan, saklanan ve raporlanmayan bilgilere iç denetim süreçlerinin örgütçe de¤erlemesi metotlar›n›n seçimiyle ulaflmak mümkündür (Hawkins ve Huckaby, 1998,40).

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 Kontrol Özde¤erleme Metotlar›

Birbirini

Kontrol

Çal›flmalar

Etkileyen

Davran›flsal

Modelli

Görüflme

Teknikleri

Kontrol

Rehberleri

Müflteri

Anketleri

‹ç Kontrol Anketleri

Kendi Kendine Denetim

Mekanik

Bugün kontrol öz de¤erlemesi uygulamalar›nda alt› metot kullan›lmaktad›r. Bu metotlar, iç kontrol anketleri taraf›ndan gerçeklefltirilen kendi kendine yönetilen denetim flekli olan en mekanikten (en az insan iliflkisinin mümkün oldu¤u) grup çal›flmalar› taraf›ndan gerçeklefltirilen en davran›flsal alana kadar uzan›r. Kontrol Öz De¤erlendirme Anketi bütçe birimleri taraf›ndan kendi alan› içinde iç kontrollerin yeterlili¤ini de¤erlendirmek kullan›lmak üzere çok amaçl› bir araçt›r (http://www8.georgetown.edu). 4. ‹Ç DENET‹M SÜREÇLER‹N‹N ÖRGÜTÇE DE⁄ERLEMES‹ YAKLAfiIMINDA GELECE⁄E BAKIfi Kontrol öz de¤erlemesi di¤er denetim süreçlerinde oldu¤u gibi; risk ve kontrolün geçmifl ve flu andaki durumu ile s›n›rland›r›lmad›¤› taktirde baflar›l› olur. Gelecekle ilgili tahminde bulunacak teknikler gelifltirilerek, de¤erleme araçlar› ile iflletme güçlendirilir ve gelifltirilir. Geliflme sa¤land›¤› takdirde iç denetim, iflletmeye art› de¤er katar. (McNamee, 1-4) ‹ç denetçiler, afla¤›daki üç yoldan birinde Kontrol özde¤erlemesi’ni kullanmay› tercih ederler: • Mevcut kontrol sürecinin durumunu ve yöneticilerin, iflletmenin karfl› karfl›ya oldu¤u mevcut riskleri anlama durumunu belirlemek amac›yla, bafllang›ç mütalaas› olarak,

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

• Fiili kontrol faaliyetleri ve geçmiflte gerçeklefltirilen ifllemler hakk›nda

bilgi toplama amac›yla, geleneksel iç denetimin ikamesi olarak,

• ‹lk ikisini birlefltirerek, kendi içinde bütün bir denetim ve de¤erleme sü-

reci olarak,

kullan›l›r.

‹ç kontrol çal›flmalar›n›n, mevcut de¤erlemesini do¤rulamak ve göstermek

amac›yla, geçmifl ifllem ve bilgileri kullanarak, Kontrol özde¤erlemesi uygulay›-

c›lar›, anket ve çal›flma gruplar› sayesinde, risk ve kontrolün flimdiki durumunu analiz edebilirler. Bu uygulama, geleneksel denetim anlay›fl›n›n özüdür ve iç de-

netim süreçlerinin örgütçe de¤erlemesi anlay›fl›ndan, bu noktada ayr›l›r. E¤er bu

uygulama, iç denetim süreçlerinin örgütçe de¤erlemesi anlay›fl› için kullan›l›rsa, denetim süreciyle, iflletmeye art› de¤er katma f›rsat› kaç›r›lm›fl olur. ‹ç Denetimde De¤er Yaratma Geleneksel ‹ç Denetim

De¤er Yarat›lan Yer

Geçmifl

Gelecek

fiu An

Amaçlar

5. SONUÇ Kontrol öz de¤erlemesi’nin etkili olmas› isteniyorsa; iç denetim fonksiyonu

olaylar› üç perspektif aç›s›ndan incelemek zorundad›r. Bu perspektifler; geçmifl, içinde bulunulan zaman ve gelecek. Denetim unsurlar›, geçmiflteki ifllemleri ve geçmiflte yap›lan kay›tlar›n do¤rulu¤unu; flu anda yap›lan kontrollerin tasarland›¤› gibi çal›flmas›n› ve yönetime gelecekte oluflabilecek riskleri tan›mlama yetene-

¤ini garanti etmek amac›yla, yeniden gözden geçirme ihtiyac›ndad›r. Gelecekteki potansiyel riskleri teflhis etme yetene¤i, iç denetim süreçlerinin örgütçe de¤erlemesinin en göze çarpan özelli¤idir. Bu, ayn› zamanda iç denetimi geleneksel yaklafl›mdan ay›ran önemli bir unsurdur.

Bu yaklafl›m› benimseyen ve uygulayan iflletmeler, Kontrol öz de¤erlemesi

sisteminin etkinli¤ini kavram›fllard›r. Bu yaklafl›ma ihtiyaç duyulmas›, denetçileri yeni bir bak›fl aç›s›na yöneltmifltir. Sadece bilgi sisteminde uzman olma ihtiyac›ndan de¤il, ayn› zamanda iflletmelerin iflletme ve risk yönetimi ve sektördeki iyi uy-

gulamalar› anlama gereksinmeleri ortaya ç›km›flt›r. Bu yaklafl›m› uygulaman›n di¤er bir avantaj› da hem insan iliflkilerini anlamay›, hem de iflletmenin ana faaliyeti d›fl›ndaki konularda tetikte olma gereksinmeleri ortaya ç›km›flt›r. KAYNAKÇA “Control Self-Assesssment: A new approach to auditing”(2000). Ivey Busi-

ness Journal (2000).

An›l, Duygu (2006), Kontrol Öz De¤erlendirme ve ‹flletmelerin ‹ç Kon-

trol Yap›s›n›n Tespitine Yönelik Bir Araflt›rma, (Yay›mlanm›fl Doktora Tezi) ‹stanbul, Marmara Üniversitesi

An›l, ‹brahim (2000). Yönetim Kontrol Temel ve Teknikleri. ‹stanbul :

Beta Yay›nevi

Baker, Lary, Graham, Rodger (1996), “Control Self-Assessment”, Internal

Auditor. 53, 2 (1996)

Bjelke, Stein I., Nilsson, Kjell M. (1997), “Automating The Self” Assess-

ment, Internal Auditor 4 (1997)

Can, H., Tuncer, D., Ayhan, D. (1991). Genel ‹flletmecilik Bilgileri. Anka-

ra: Ad›m Yay›nc›l›k

Champlain, Jack J. (2007). Auditing Information System. [y.y.] : John Wi-

ley & Sons

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Committee on Auditing Procedure: Internal Control – Elements of Coor-

dinated System And Its Impotrance to Management And The Independent Public Accountants, New York – AICPA, 1992

Figgs, Jonathan (1999),“The Power of CSA”, The Internal Auditor, (Aug 1999)

Hawkins Kyleen, Huckaby, Bill (1998) “Using CSA to implement COSO”

Internal Auditor, (June 1998)

http://csaprofessionals.com/Whatis%20CSA.htm, 2009 [çevrimiçi eriflim] http://niyazikurnaz.net 2009 [çevrimiçi eriflim]

http://www.optiontechnologies.com/applications/apps_csa.asp, Control Self

Assessment / Enterprise Risk Management, 2009[çevrimiçi eriflim]

http://www8.georgetown.edu/admin/svp/ia/control.html, Control Self - As-

sesment Questionnaire, 2009 [çevrimiçi eriflim]

Hubbard Larry, December (2000). Control Self Assessment: A Practical

Guide. [y.y.] : The Instute of Internal Auditors.

McCuaig, Bruce (1998) “Auditing, Assurance, & CSA”, The Internal Au-

ditor (June 1998)

McNamee, David. “Control and Risk Self Assessment”

McNamee, David., “Back to the Future with Control Self Assessment”,

[çevrimiçi eriflim] http://www.mc2consulting

Melville Robert, Hafen Michael (2006), Control Models and Control Self

Assesment: Results Of A Survey of the IIA CSA Center USA : Kluwer Acade-

mic Publishers Norwell

Mitchell, John (2009), “Control Self Assesment”, www.isaca-london.org ,

Lhs Business Control, 2009 [çevrimiçi eriflim]

Türedi, Hasan (2000). Denetim. Trabzon : Celepler Matbaac›l›k

Wade Keith, Wynne Andy, December (2000). Control Self Assessment:

For Risk Management and Other Practical Applications. [y.y.] : [yayl.y.]

OPINION PAPERS

YAZILAR

HAKEMS‹Z YAZILAR

HAKEMS‹Z

OPINION PAPERS

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler III- Gündelikler III-A YURTDIfiI GÜNDEL‹KLER‹N HESAPLANMASINDA ESAS ALINACAK CETVEL

Pratik Bilgiler

gündelikler

GÖREV UNVANI/ KADRO DERECES‹

TBMM Genelkurmay Yüksekö¤retim Baflkan›, Baflkan›, Kurulu Baflkan›, Baflbakan Anayasa, Bakanl›k, Mahkemesi Müsteflarlar›, Baflkan›, Milli Güvenlik Bakanlar, Kurulu Genel Milletvekilleri, Sekreteri, vs.. Kuvvet Komutanlar›, vs.. ÜLKELER (PARA I II III SÜTUN SÜTUN B‹R‹MLER‹) SÜTUN ABD (ABD Dolar› 220 182 146 Almanya (Euro) 198 164 131 Avustralya (ABD Dolar›) 342 283 227 Avusturya (Euro) 199 166 132 Belçika (Euro) 194 161 128 Danimarka 1.238 988 1.491 (D. Kron) Finlandiya (Euro) 179 148 119 Fransa (Euro) 192 160 127 Hollanda (Euro) 187 156 125 ‹ngiltere (Sterlin) 139 115 91 124 ‹rlanda (Euro) 186 155 ‹spanya (Euro) 191 158 126 ‹sveç (‹sveç Kronu) 1.637 1.359 1.085 ‹sviçre 283 226 (‹sviçre Frang›) 341 ‹talya (Euro) 183 152 122 Japonya (Japon Yeni) 37.801 31.405 25.127 Kanada (Kanada Dolar›) 295 244 195 Kuveyt (Kuveyt Dinar›) 61 50 40 Lüksemburg (Euro) 194 161 128 Norveç (Norveç Kronu) 1.437 1.193 952 Portekiz (Euro) 186 155 124 S. Arabistan (S. A. Riyali) 744 617 492 Yunanistan (Euro) 191 158 126 Di¤er ABD Ülkeleri (Euro) 152 127 101

432

Hükümeti Temsilen Kararname ile Görevlendirilen Heyet Üyelerinden Ek Ayl›k/Kadro Ayl›k/Kadro göstergesi ve derecesi 1-4 derecesi 5-15 5300 ve daha olanlar olanlar yüksek olan kadrolarda bulunanlar

Di¤er fiekilde Görevlendirilenlerden

Ek Ayl›k/Kadro Ayl›k/Kadro göstergesi derecesi derecesi 5300 ve 1-4 olanlar 5-15 olanlar daha yüksek olan kadrolarda bulunanlar VI VII VIII IX SÜTUN SÜTUN SÜTUN SÜTUN 100 117 110 93 90 105 99 83

Tedavi Amac›yla Gönderilen Erbafl ve Erler

IV SÜTUN 132 118

V SÜTUN 128 114

X SÜTUN 46 41

205 119 116

198 115 112

154 91 88

181 106 103

171 100 97

143 84 81

71 42 41

895 107 115 112 83 112 114 983

865 104 111 109 80 108 110 950

676 80 88 87 63 84 87 740

791 95 102 100 74 99 101 867

746 90 96 94 69 94 95 819

627 74 81 80 59 78 80 687

310 38 40 39 29 39 40 341

205 110

198 107

154 83

181 98

171 92

143 77

71 38

22.948

22.073

17.150

20.118

18.901

15.914

7.880

177

171

134

156

147

125

36 116

35 112

27 89

33 103

31 97

25 82

12 40

862 111

833 108

650 84

762 99

719 93

604 78

299 39

446 114

432 110

337 87

395 101

372 95

313 80

155 40

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler III-B KKTC’NE YAPILACAK YOLCULUKLARDA VER‹LECEK GÜNDEL‹KLER

GÖREV UNVANI/ KADRO DERECES‹ 01.01.200931.12.2009

TBMM Baflkan›, Baflbakan 120,00 TL

Genelkurmay Baflkan›, Anayasa Mahkemesi Baflkan›, Bakanlar, Milletvekilleri, Kuvvet Komutanlar›, v.s.. 96,00 TL

Yüksekö¤retim Kurulu Baflkan›, Bakanl›k Müflteflarlar›, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri, v.s.. 84,00 TL

Di¤er Memur ve Hizmetliler Ayl›k/kadro Ayl›k/kadro Ayl›k/kadro derecesi 1 derecesi 2-4 derecesi 5-15 olanlar olanlar olanlar 72,00 TL

60,00 TL

48,00 TL

Vergiden ‹stisna Gündelik Tutar› (TL) 37.50 31.50 28.50 26.00 23.50 22.50

Pratik Bilgiler

Gündeliklerin ‹sabet Etti¤i Brüt Ayl›k Tutar› (TL) 1.216.70 ve daha fazlas› 1.207.07 ile 1.216.69 1.089.36 ile 1.207.06 939.54 ile 1.089.35 757.36 ile 939.53 757.35 ve daha az ise

di¤er

III-C YURT‹Ç‹ GÜNDEL‹KLER (01.01.2009 - 30.06.2009)

433

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

5904 SAYILI GEL‹R VERG‹S‹ KANUNU VE BAZI KANUNLARDA DE⁄‹fi‹KL‹K YAPILMASI HAKKINDA KANUN ‹LE GET‹R‹LEN DÜZENLEMELERE ÖZET B‹R BAKIfi l Dr. Ahmet KAVAK* I. G‹R‹fi 16.06.2009 tarihinde kabul edilerek 03.07.2009 tarih ve 27277 say›l›

Resmi Gazete’de yay›mlanarak yürürlü¤e girmifl bulunan Gelir Vergisi Kanunu ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›ndaki 5904 say›l› Kanun; - 193 say›l› Gelir Vergisi Kanunu,

- 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanunu,

- 3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu,

- 4760 say›l› Özel Tüketim Vergisi Kanunu, - 488 say›l› Damga Vergisi Kanunu, - 213 say›l› Vergi Usul Kanunu,

- 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunu,

- 5602 say›l› fians Oyunlar› Has›lat›ndan Al›nan Vergi, Fon ve Paylar›n

Düzenlenmesi Hakk›nda Kanun,

- 5746 say›l› Araflt›rma ve Gelifltirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi

Hakk›nda Kanun,

- 1606 say›l› Baz› Dernek ve Kurumlar›n Baz› Vergilerden, Bütün Harç

ve Resimlerden

Muaf Tutulmas›na ‹liflkin Kanun,

- 6762 say›l› Türk Ticaret Kanunu,

* Yeminli Mali Müflavir

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

- 7338 say›l› Veraset ve ‹ntikal Vergisi Kanunu, - 1319 say›l› Emlak Vergisi Kanunu,

- 6802 say›l› Gider Vergileri Kanunu, - 1136 say›l› Avukatl›k Kanunu,

- 3093 say›l› Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunu,

- 3568 say›l› Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler ve Yeminli Mali Mü-

flavirler Kanunu,

- 2547 say›l› Yüksekö¤retim Kanunu,

- 2918 say›l› Karayollar› Trafik Kanunu,

- 2919 say›l› Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterli¤i Teflkilat›

Kanunu,

olmak üzere, 20 yasada bir k›s›m de¤ifliklikler öngörmüfltür.

‹fl bu yaz›m›zda ad› geçen yasan›n vergi kanunlar›nda öngördü¤ü de¤i-

fliklikler ele al›narak özet bilgi verilmeye çal›fl›lacakt›r.

II. 5904 SAYILI KANUNLA VERG‹ KANUNLARINDA ÖNGÖRÜLEN

DE⁄‹fi‹KL‹KLER

A. GEL‹R VERG‹S‹ KANUNUNDA YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER 1. Gelir Vergisi Kanununun 25’inci maddesine yap›lan ilave düzenleme

ile iflten ç›kart›lan iflçinin ifle geri al›nmamas› nedeniyle kendisine ödenen ifle

bafllatmama tazminat› gelir vergisinden istisna edilmifl ve öteden beri ihtilafl› bir konu yasal düzenleme ile çözüme kavuflturulmufl ve kanuna eklenen geçi-

ci 77’inci maddesi ile de, 3 Temmuz 2009 tarihinden önceki dönemlerde ifl-

verenlerce iflçiye ödenen ifle bafllatmama tazminatlar›n›n damga vergisi hariç herhangi bir vergiye tabi olmad›¤› ve belirtilen dönemlerde ifle bafllatmama tazminat› üzerinden gelir vergisi kesintisi yap›lan mükelleflerin, dava açma-

malar› veya aç›lm›fl davalardan vazgeçmeleri ve tarha yetkili vergi dairesine baflvurmalar› koflulu ile kesilen gelir vergisinin, 213 say›l› Vergi Usul Kanu-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

nunun 116 ve müteakip maddelerine göre düzeltme yap›larak iade edilece¤i hükme ba¤lanm›flt›r.

2. Asgari geçim indirimi uygulamas› ile birlikte ücretlilerin vergilendi-

rilmesinde di¤er teflvik amaçl› indirim ve istisnalar›n uygulamas›nda uygula-

ma önceli¤i konusunda sorunlar yaflanmaya bafllam›fl ve bu sorunlar ise, Gelir Vergisi Kanununun 32’inci maddesinde yap›lan düzenleme ile son verile-

rek, uygulama önceli¤inin asgari geçim indirimine ait oldu¤u ve di¤er teflvik amaçl› indirim ve istisnalar›n ise, ücretlilerin vergilendirilmesinde asgari geçim indirimi uygulamas›ndan sonra yap›labilece¤i hükme ba¤lanm›flt›r.

3. Gelir Vergisi Kanununun 89’uncu maddesine eklenen hükümle, Tür-

kiye K›z›lay Derne¤ine makbuz karfl›l›¤›nda yap›lan nakdi ba¤›fl ve yard›mla-

r›n tamam›n›n y›ll›k gelir vergisi beyannamesinde ayr›ca gösterilmifl olmak koflulu ile beyannamede beyan edilen gelirlerden indirilmesine olanak sa¤lan-

m›flt›r. Ayn› düzenlemede Türkiye K›z›lay Derne¤inin iktisadi iflletmelerine yap›lan nakdi ve ayni ba¤›fl ve yard›mlar›n bu kapsamda beyan edilen gelir-

lerden indirimi mümkün olmad›¤› gibi, Türkiye K›z›lay Derne¤ine yap›lan ay-

n› ba¤›fl ve yard›mlarda bu kapsamda beyan edilen gelirden indirim olarak kabul edilmedi¤i belirtilmifltir.

Ancak Türkiye K›z›lay Derne¤ine yap›lan ayni ba¤›fl ve yard›mlar

GVK.nun 89/4’üncü maddesi uyar›nca, beyan edilen gelirin %5’i ile s›n›rl› olarak, beyan edilen gelirden indirilmesi mümkündür.

4. Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 76’›nc› maddesinde; 5300 sa-

y›l› Tar›m Ürünleri Lisansl› Depoculuk Kanunu kapsam›nda düzenlenen ürün senetlerinin elden ç›kar›lmas›ndan do¤an kazançlar›n 31.12.2014 tarihine ka-

dar gelir ve kurumlar vergisinden istisna oldu¤u ve istisna edilen bu kazanç-

lar üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesi kapsam›nda vergi kesintisi yap›lmayaca¤› ve münhas›ran bu kazançlar için beyanname verilme-

yece¤i gibi verilen beyannameye bu kazançlar›n dahil edilmeyece¤i belirtilmifltir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Hemen belirtelim ki söz konusu 5300 say›l› Tar›m Ürünleri Lisansl› Depoculuk Kanunu 10.02.2005 tarihinde kabul edilerek, 17.02.2005 tarih ve 25730 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanm›fl ve 34’üncü madde hükmü 01.04.2005 tarihinden di¤er madde hükümleri ise yay›m› tarihinden geçerli olmak üzere yürürlü¤e girmifltir. Bu durumda; 5300 say›l› kanunun uyar›nca ç›kar›lan ürün senetlerinin 5904 say›l› kanunun yürürlük tarihi olan 16.06.2009 tarihinden sonra elden ç›kar›lmas›ndan do¤an kazançlar› 31.12.2014 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmifl oldu¤una göre, söz konusu ürün senetlerinin 5300 say›l› kanunun yürürlü¤e girdi¤i 17.02.2005 tarihi ile 5904 say›l› kanunun yürürlü¤e girdi¤i 16.06.2009 tarihi aras›nda elden ç›kar›lmas›ndan do¤an kazançlar›n vergilendirilmesi gerekmektedir. B. KURUMLAR VERG‹S‹ KANUNUNDA YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER 1. Kurumlar Vergisi Kanunun 17’inci maddesinde yap›lan düzenleme ile; a. Tasfiye edilerek tüzel kiflili¤i ticaret sicilinden silinmifl olan mükelleflerin tasfiye öncesi dönemler ile tasfiye dönemlerine iliflkin olarak yap›lacak her türlü vergi tarhiyat› ve kesilecek cezalardan, müteselsilen sorumlu olmak üzere; tasfiye öncesi dönemlere iliflkin olanlardan kanuni temsilciler, tasfiye dönemine iliflkin olanlardan ise tasfiye memurlar› sorumlu olduklar› belirtilerek vergi tarhiyatlar›n›n ve kesilen cezalar›n bunlar ad›na yap›laca¤›, ancak tasfiye dönemine iliflkin vergi ve kesilen cezalardan tasfiye memurlar›n›n sorumlulu¤unun tasfiye sonucu da¤›t›lan tutarla s›n›rl› olaca¤›, b. Limited flirket ortaklar›n›n tasfiye öncesi dönemlere iliflkin vergi tarhiyatlar› ve kesilen cezalardan oluflan amme alacaklar›ndan flirketteki sermaye hisseleri oran›nda sorumlu olacaklar›, hüküm alt›na al›nm›fl ve kanuna eklenen geçici 6’›nc› maddesinde ise, bu sorumluluk düzenlemesinin 03.07.2009 tarihinden önce yap›lan tarhiyatlar ve kesilen cezalar için uygulanmayaca¤› belirtilmifltir. 66

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Kan›mca bu düzenlemenin, 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 10’uncu,

6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun 35 ile mü-

kerrer 35’inci ve 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanunun 17’inci maddesinde

zikredilen sorumluluk hükümlerini pekifltirir mahiyette oldu¤unu söyleyebiliriz.

2. Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen geçici 5’inci maddesi ile, KO-

B‹’lere vergisiz birleflme olana¤› sa¤lanm›flt›r. Bu düzenlemeye göre; Türk Ticaret Kanununa göre kurulmufl olup, 2008/Aral›k ay›na iliflkin olarak veri-

len sigorta bildirgesine göre 10 ila 250 iflçi çal›flt›ran ve 2008 hesap dönemi

sonu itibariyle y›ll›k net sat›fllar› toplam› 25 milyon Türk Liras›n› geçmeyen veya aktif toplam› 25 milyon Türk Liras›ndan az olan tam mükellefiyete tabi sermaye flirketleri KOB‹ olarak tan›mlanm›fl ve bu tür kurumlar›n 31.12.2009

tarihine kadar afla¤›da belirtilen koflullara uygun olarak yapacaklar› birleflme ifllemlerinden do¤an kazançlar kurumlar vergisinden istisna edilifltir.

a. Birleflilen kurum, münfesih kurumun birleflme tarihindeki sabit k›y-

metlerini rayiç bedelle, di¤er k›ymetlerini ise 213 say›l› Vergi Usul Kanununun de¤erleme hükümlerine göre de¤erlemek suretiyle bir bütün halinde devralmas› ve bilançosuna kaydetmesi,

b. Birleflmeden do¤an kazançlar›n tamam›n›n birleflme tarihi itibariyle

birleflilen flirketin sermayesine eklenmesi,

c. Birleflilen kurumun, münfesih kurumun tahakkuk etmifl ve edecek ver-

gi borçlar›n› ödeyece¤ini ve di¤er ödevlerini yerine getirece¤ini; münfesih ku-

rumun, birleflmenin Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edildi¤i tarihten itibaren otuz gün içinde birleflme nedeniyle verece¤i kurumlar vergisi beyannamesine ekli bir taahhütname ile taahhüt etmesi,

d. Birleflme sonras›nda üç y›l süreyle ayl›k ortalama olarak birleflilen ku-

rum ile münfesih kurum taraf›ndan, 01.04.2009 tarihinden önce verilen son aya iliflkin sigorta bildirgelerine göre istihdam edilenlerin toplam›ndan az olmamak üzere ayl›k istihdam sa¤lanmas›, gerekmektedir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

KOB‹’lere vergisiz birleflme yan›nda ayr›ca, birleflme nedeniyle infisah eden kurumun, birleflme tarihinde sona eren hesap döneminde elde etti¤i kazançlara ve birleflilen kurumun birleflmenin yap›ld›¤› hesap dönemi dahil olmak üzere, üç hesap döneminde elde etti¤i kazançlara indirimli kurumlar vergisi uygulanacakt›r. KOB‹’lerin vergisiz birleflme sonras›nda; a. Birleflilen kurumun, indirimli kurumlar vergisi uygulamas›n›n sona erdi¤i y›l› izleyen üçüncü y›l›n sonuna kadar Kurumlar Vergisi Kanununun 18’inci maddesi kapsam›nda birleflme ifllemine ve 19’uncu maddesi kapsam›nda devir, bölünme ve hisse de¤iflimi ifllemlerine tabi tutulmas› veya tasfiye edilmesi veya sermaye azalt›lmas›na gidilmesi halinde, vergisiz birleflmeden dolay› istisna edilen ya da indirimli kurumlar vergisi oran› uygulanmas› nedeniyle zaman›nda tahakkuk ettirilmeyen vergiler gecikme faizi ile birlikte birleflilen kurumdan tahsil edilir. b. Bu düzenleme kapsam›nda birleflen kurumlar›n birleflme tarihi itibariyle öz sermaye tutar›n› geçmeyen zararlar›, Kurumlar Vergisi Kanununun 9/a maddesinde yer verilen koflullarla kurum kazanc›ndan indirilir. c. Münfesih kurumdan devral›nan amortismana tabi iktisadi k›ymetler için, faydal› ömürleri dikkate al›narak münfesih kurumdaki kay›tl› de¤erleri üzerinden kalan süre için amortisman ayr›labilir. d. Birleflilflen kurum taraf›ndan devral›nan varl›klar›n, devir bedelinden düflük bir bedelle sat›lmas› halinde oluflan zarar, birleflilen kurumun kurum kazanc›ndan indirilemez. e. Birleflme suretiyle devral›nan tafl›nmazlar, ifltirak hisseleri, kurucu senetleri ve intifa senetleri ile rüçhan haklar›n›n bu düzenleme kapsam›nda indirimli kurumlar vergisi uygulanan hesap dönemlerinde sat›fl› halinde Kurumlar Vergisi Kanununun 5/e maddesi hükmünde yaz›l› istisna uygulanmaz. f. Bu düzenlemede yap›lan KOB‹ tan›m›na giren gelir vergisi mükellefleri, 193 say›l› Gelir Vergisi Kanunun 81’inci maddesinde aranan flartlar› (de¤erleme hükümleri hariç) sa¤lamalar› halinde bu düzenleme hükümlerinden yararlan›r. 68

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

g. Bu kapsamda yap›lan birleflmeler, Kurumlar Vergisi Kanununun de-

vir ve bölünme ifllemleri gibi kabul edildi¤inden, katma de¤er vergisine tabi de¤ildir.

C. KATMA DE⁄ER VERG‹S‹ KANUNUNDA YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER

1. Katma De¤er Vergisi Kanunun 1’inci maddesinde yap›lan düzenleme

ile, 5300 say›l› Tar›m Ürünleri Lisansl› Depoculuk Kanununa göre düzenle-

nen ürün senetlerinin, senedin temsil etti¤i ürünü depodan çekecek olanlara teslimi, katma de¤er vergisine tabi tutulmufltur.

2. Katma De¤er Vergisi Kanununun vergi sorumlulu¤unu düzenleyen

9’uncu maddesinde yap›lan düzenleme ile, 5300 say›l› Tar›m Ürünleri Lisansl› Depoculuk Kanununa göre düzenlenen ürün senetlerinin, senedin temsil et-

ti¤i ürünü depodan çekecek olanlara teslimine iliflkin katma de¤er vergisinin ödenmesinden lisansl› depo iflleticilerinin sorumlu oldu¤u hüküm alt›na al›nm›flt›r.

3. Katma De¤er Vergisi Kanununun 10’uncu maddesinde yap›lan düzen-

leme ile, 5300 say›l› Tar›m Ürünleri Lisansl› Depoculuk Kanununa göre dü-

zenlenen ürün senetlerinin temsil etti¤i ürünlerin depodan çekilmesinin, katma de¤er vergisi uygulamas› bak›m›ndan vergiyi do¤uran olay olarak tan›mlanm›flt›r.

4. Katma De¤er Vergisi Kanununun ihracat istisnas›n› düzenleyen 11/b

maddesindeki düzenlemede; 5224 say›l› Sinema Filmlerinin De¤erlendirilme-

si ve S›n›fland›r›lmas› ile Desteklenmesi Hakk›nda Kanun kapsam›nda Kültür ve Turizm Bakanl›¤› taraf›ndan onaylanan sinematografik eserlere iliflkin yabanc› yap›mc›lar taraf›ndan sat›n al›nan ve tutar› Vergi Usul Kanununun

232’inci maddesinde yer verilen ve ilgili y›lda uygulanan haddin üzerindeki mal ve hizmetler nedeniyle ödenen katma de¤er vergisi yap›mc›lara iade edilecektir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

5. Araçlar, k›ymetli maden ve petrol aramalar› ile ulusal güvenlik harca-

malar› ve yat›r›mlarda istisnalar› düzenleyen Katma De¤er Vergisi Kanununun 13’üncü maddesinde yap›lan ek düzenlemeler ile;

a. Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli iki say›l› listede yer alan tafl›tla-

r›n Baflbakanl›k merkez teflkilat›na tesliminin,

b. 5300 say›l› Tar›m Ürünleri Lisansl› Depoculuk Kanununa göre düzen-

lenen ürün senetlerinin, ürün ihtisas borsalar› ile Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›ndan ürün senedi al›m-sat›m konusunda izin alan ticaret borsalar› arac›l›¤›y-

la ilk tesliminin, katma de¤er vergisine tabi olmad›¤› hüküm alt›na al›nm›flt›r.

6. 5661 say›l› Yüksek Ö¤retim Ö¤renci Yurtlar› ve Aflevleri Hakk›nda-

ki Kanuna Ek Kanun ile 3797 say›l› Milli E¤itim Bakanl›¤› Teflkilat ve Gö-

revleri Hakk›nda Kanunun hükümlerine göre kurulan ö¤renci yurtlar› taraf›n-

dan bedelsiz verilen yurt hizmetlerinde ilgili dönemdeki kapasitelerinin %10’unun da, katma de¤er vergisi istisnas› kapsam›na al›nmas›, Katma De¤er Vergisi Kanununun 17’inci maddesinin sosyal amaçl› istisnalar bölümünde yap›lan düzenleme ile sa¤lanm›flt›r.

7. Katma De¤er Vergisi Kanununun 17/4’üncü maddesinde ki bir baflka

düzenlemede ise, konut yap› kooperatiflerinin üyelerine yapm›fl oldu¤u konut teslimlerine iliflkin istisna uygulamas›na son verilmifltir.

8. Katma De¤er Vergisi Kanununun bahsi geçen 17/4’üncü maddesine

yap›lan ek düzenleme sonras›nda; 5300 say›l› Tar›m Ürünleri Lisansl› Depoculuk Kanununa göre düzenlenen ürün senetlerinin sadece ürün ihtisas borsa-

lar› ile Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›ndan ürün senedi al›m-sat›m konusunda

izin alan ticaret borsalar› arac›l›¤›yla yap›lan teslimleri katma de¤er vergisinden istisna edilmifl oldu¤u ve bu kapsamda vergiden istisna edilen ifllemler nedeniyle ödenen katma de¤er vergisinin de indirim konusu yap›labilece¤i belirtilmifltir.

9. Katma de¤er vergisinde özel matrah flekillerini düzenleyen 23’üncü

maddesinde ki düzenlemede, 5300 say›l› Tar›m Ürünleri Lisansl› Depoculuk Kanununa göre düzenlenen ürün senetlerinin, senedin temsil etti¤i ürünü de-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

podan çekecek olanlara tesliminde, senedin en son ifllem gördü¤ü borsada oluflan de¤erinin, katma de¤er vergisi matrah› oldu¤u hüküm alt›na al›nm›flt›r. D. ÖZEL TÜKET‹M VERG‹S‹ KANUNUNDA YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER

1. Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli bir say›l› listeye 2710.11.

25.00.00 G.T.‹.P.NO. ürün eklenerek, bu ürünün teslimi özel tüketim vergisine tabi tutulmufltur.

2. Özel Tüketim Vergisi Kanununun istisnalar› düzenleyen 7’inci mad-

desine yap›lan ilave düzenleme ile, kanuna ekli iki say›l› listede yer alan tafl›tlar›n Baflbakanl›k merkez teflkilat› taraf›ndan ilk iktisab›, özel tüketim vergisinden istisna edilmifltir.

3. 5904 say›l› kanunla Özel Tüketim Vergisi Kanununa eklenen 6’›nc›

geçici madde hükmünde; Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli IV say›l› liste-

de yer alan 8517.12.00.00.11 G.T.‹.P. numaral› mallar›n 31.12.2013 tarihine

kadar tesliminde uygulanan orana göre hesaplanan verginin, bu mallar›n her

bir adedi için 40.- TL az olmas› halinde 40.-TL maktu verginin al›nmas› gerekti¤i ve bu tutar› üç kat art›rmaya veya s›f›ra kadar indirmeye Bakanla Kurulunun yetkili bulundu¤u aç›klanm›flt›r.

E. DAMGA VERG‹S‹ KANUNUNDA YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER 5300 say›l› Tar›m Ürünleri Lisansl› Depoculuk Kanunu kapsam›nda,

mudi ile lisansl› depo iflleticisi aras›nda düzenlenen mukavelenameler ve ürün senetlerinin damga vergisine tabi olmad›¤›, Damga Vergisi Kanununa ekli iki say›l› tabloda yap›lan ilave düzenleme ile hüküm alt›na al›nm›flt›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

F. VERG‹ USUL KANUNUNDA YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER 1. Arsalara ait asgari ölçüde birim de¤er tespitinde görevli takdir komis-

yonlar›n›n teflkiline iliflkin Vergi Usul Kanununun 72’inci maddesinde yap›lan düzenlemede, komisyona defterdar›n, vergi dairesi baflkanl›¤› bulunan

yerlerde ise vergi dairesi baflkan›n›n görevlendirece¤i iki memur, tapu sicil

müdürü veya tevkil edece¤i bir memur ve ticaret odas›nca seçilmifl bir üyenin kat›laca¤› belirtilmifltir.

Ayr›ca takdir komisyonlar›n›n kurulaca¤› yerler ile kurulan komisyonla-

r›n çal›flma usul ve esaslar›n› belirleme yetkisi Maliye Bakanl›¤›na verilmifltir.

2. Vergi Usul Kanununun “Bilgi vermekten çekinenler ile 256,257 ve

mükerrer 257’inci madde hükümlerine uymayanlar için ceza” hükümlerini düzenleyen mükerrer 355’inci maddesinde yer alan ceza tutarlar› s›ras›yla 1.000 TL, 500 TL ve 250 TL olarak de¤ifltirilmifl ve maddeye yap›lan ek düzenlemelerle de;

a. Elektronik ortamda verilme zorunlulu¤u getirilen bildirim veya form-

lara iliflkin olarak süresinden sonra düzeltme amac›yla verilen bildirim ve formlar›n, belirlenen sürelerin sonundan itibaren 10 gün içinde verilmesi ha-

linde özel usulsüzlük cezas›n›n kesilmeyece¤i, takip eden 15 gün içinde verilmesi halinde ise, usulsüzlük cezas›n›n yar›s› kesilece¤i,

b. Elektronik ortamda beyanname ile bildirim ve form verme mecburi-

yetine uymayanlara mükerrer 355’inci maddesine göre ceza kesilmifl olmas› halinde, Vergi Usul Kanununun 352’inci maddesi kapsam›nda ceza kesilmeyece¤i,

hüküm alt›na al›nm›flt›r.

3. Vergi Usul Kanununun “Kaçakç›l›k suçlar› ve cezalar›” düzenleyen

359/a maddesinde yap›lan düzenlemede bir y›ldan bafllayan asgari ceza on sekiz aydan bafllamak üzere art›r›ld›¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

G. VERASET VE ‹NT‹KAL VERG‹S‹ KANUNUNDA YAPILAN

DE⁄‹fi‹KL‹KLER

Veraset ve ‹ntikal Vergisi Kanununun; 1. 4’üncü maddesinde yap›lan düzenlemede, 5602 say›l› fians Oyunlar›

Has›lat›ndan Al›nan Vergi, Fon ve Paylar›n Düzenlenmesi Hakk›nda Kanu-

nunda tan›mlanan flans oyunlar›nda kazan›lan ikramiyelerin bir k›sm›n›n veraset ve intikal vergisinden istisna edildi¤i,

2. 7’inci maddesinde yap›lan düzenlemede, 5602 say›l› fians Oyunlar›

Has›lat›ndan Al›nan Vergi, Fon ve Paylar›n Düzenlenmesi Hakk›nda Kanun kapsam›nda flans oyunlar› düzenleyen ilgili kurum ve kurulufllar›n ikramiye kazananlar›n ikramiyelerinden kesilen vergileri bir beyanname ile bildirmeleri gerekti¤i,

3. 9’uncu maddesinde yap›lan düzenlemede, 5602 say›l› fians Oyunlar›

Has›lat›ndan Al›nan Vergi, Fon ve Paylar›n Düzenlenmesi Hakk›nda Kanu-

nunda tan›mlanan flans oyunlar›nda da düzenlemeyi takip eden ay›n 20’inci günü akflam›na kadar beyannamenin verilmesi gerekti¤i,

4. 16’›nc› maddesinde yap›lan düzenlemede, 5602 say›l› fians Oyunlar›

Has›lat›ndan Al›nan Vergi, Fon ve Paylar›n Düzenlenmesi Hakk›nda Kanu-

nunda tan›mlanan flans oyunlar›ndan yap›lacak vergi kesintisi oran›n›n %10 oldu¤u,

5. 19’uncu maddesinde yap›lan düzenlemede, 5602 say›l› fians Oyunla-

r› Has›lat›ndan Al›nan Vergi, Fon ve Paylar›n Düzenlenmesi Hakk›nda Kanununda tan›mlanan flans oyunlar›nda kesilen vergilerin beyanname verme süresi içinde ödenmesi gerekti¤i,

hüküm alt›na al›nm›flt›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 H. EMLAK VERG‹S‹ KANUNUNDA YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER Emlak Vergisi Kanununda yap›lan düzenlemelerde;

1. 4 ve 14’üncü maddesinde yer alan “katma” ibareleri “özel” fleklinde de¤ifltirilmifltir. 2. 16’›nc› maddesinde yer alan 250.000.000 lira, 10.000 TL olarak de¤ifltirilmifltir. 3. 29’uncu maddesinin son f›kras› “vergi de¤erinin hesab›nda bin liraya, verginin hesaplanmas›nda ise bir liraya kadar olan kesirler dikkate al›nmaz.” fleklinde de¤ifltirilmifltir. I. 6183 SAYILI A.A.T.U.H.K. YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER 1. Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun “Menkul mallar›n haczi” ni düzenleyen 77’inci maddesinin sonuna; “Resmi sicile kay›tl› olan menkul mallar›n haczi, sicillerine ifllenmek üzere sicilin tutuldu¤u daireye tebli¤ edilmek suretiyle de yap›l›r. Tahsil dairelerince düzenlenen haciz bildirileri, alacakl› tahsil dairelerince ya da alacakl› amme idaresi vas›tas›yla, posta yerine elektronik ortamda tebli¤ edilebilir ve bu tebligata elektronik ortamda cevap verilebilir. Elektronik ortamda yap›lacak tebli¤e ve cevaplar›n elektronik ortamda verilebilmesine iliflkin usul ve esaslar› belirlemeye Maliye Bakanl›¤› yetkilidir.” hükmü eklenmifltir. 2. Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun “ Gayrimenkul mallar›n, gemilerin haczi” ni düzenleyen 88 inci maddesinin birinci f›kras›n›n sonuna; “Tahsil dairelerince düzenlenen haciz bildirileri, alacakl› tahsil dairelerince ya da alacakl› amme idaresi vas›tas›yla, posta yerine elektronik ortamda tebli¤ edilebilir ve bu tebligatlara elektronik ortamda cevap verilebilir. Elektronik ortamda yap›lacak tebli¤e ve cevaplar›n elektronik ortamda verilebilmesine iliflkin usul ve esaslar› belirlemeye Maliye Bakanl›¤› yetkilidir.” hükmü eklenmifltir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

‹. G‹DER VERG‹LER‹ KANUNUNDA YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER Gider Vergileri Kanununun “Özel iletiflim vergisi” ni düzenleyen 39’un-

cu maddesinin;

1. ‹lk f›kras›nda yer alan “Telekomünikasyon Kurumuyla görev veya

imtiyaz sözleflmesi imzalamak veya bu Kurumdan ruhsat veya genel izin al-

mak suretiyle telekomünikasyon alt yap›s› kurup iflleten veya telekomünikasyon hizmeti sunan iflletmecilerin” ibaresi “Bilgi Teknolojileri ve ‹letiflim Ku-

rumuyla görev veya imtiyaz sözleflmesi imzalamak suretiyle veya 5809 say›l› Elektronik Haberleflme Kanunu uyar›nca bu Kuruma bildirim yap›lmas› ve-

ya bu Kurumca kullan›m hakk› verilmesi yoluyla yetkilendirilen veya yetkilendirilmifl say›lan iflletmecilerin”

2. ‹lk f›kras›n›n (a) ve (d) bentleri yer alan “telekomünikasyon” ibarele-

ri “elektronik haberleflme”

3. Dördüncü f›kras›nda yer alan “telekomünikasyon” ibaresi “elektronik

haberleflme”

4. Beflinci f›kras›nda yer alan “Telekomünikasyon iflletmecilerinin; im-

tiyaz veya görev sözleflmeleri, ruhsatlar veya genel izinler uyar›nca” ibaresi “‹lgili mevzuat›na göre yetkilendirilen elektronik haberleflme iflletmecilerinin,”

fleklinde de¤ifltirilmifltir. III. SONUÇ Gelir Vergisi Kanunu ve Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›n-

daki 5904 say›l› Kanunun vergi kanunlar›nda yapm›fl oldu¤u de¤ifliklikler ele al›narak yukar›da özet olarak aç›klanmaya çal›fl›lm›fl ve bu de¤iflikliklerden KOB‹’lere tan›nan vergisiz birleflme imkan› 31.12.2009 tarihinde sona erece¤inden, bu konuda karar alma konumunda olan giriflimcilerin bir an önce ha-

rekete geçmelerini, di¤er taraftan ifle bafllatmama tazminatlar›n›n ödenmesi s›-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ras›nda kendilerinden gelir vergisi kesintisi yap›lanlar›n dava açmaks›z›n veya aç›lm›fl davalar›ndan vazgeçmek suretiyle kesilen verginin iadesi için vergi dairesine müracaat etmelerini tavsiye ederiz. KAYNAKÇA T.C. Yasalar (03.07.2009) 5904 say›l› Gelir Vergisi Kanunu ve Baz›

Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› Hakk›nda Kanun. Ankara: Resmi Gaze-

te (27277 say›l›).

T.C. Yasalar (17.02.2005) 5300 say›l› Tar›m Ürünleri Lisansl› Depo-

culuk Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (25730 say›l›).

434

1.5862

1.5872 1.5611 1.5697 1.5470 1.5545

1.5543 1.5625 1.5535 1.5792 1.5676

1.5631 1.5346 1.5347 1.5345

1.5473 1.5574 1.5616 1.5698 1.5419

1.5786

1.5796 1.5536 1.5622 1.5396 1.5470

1.5468 1.5550 1.5460 1.5716 1.5601

1.5556 1.5272 1.5273 1.5271

1.5399 1.5499 1.5541 1.5623 1.5345

1.2.3.4

5 6 7 8 9.10.11

12 13 14 15 16.17.18

19.20 21 22 23.24.25

26 27 28 29 30.31

Sat›fl

Al›fl

1.5388 1.5488 1.5530 1.5612 1.5334

1.5545 1.5261 1.5262 1.5260

1.5457 1.5539 1.5449 1.5705 1.5590

1.5785 1.5525 1.5611 1.5385 1.5459

Sat›fl

1.5496 1.5597 1.5639 1.5722 1.5442

1.5654 1.5369 1.5370 1.5368

1.5566 1.5648 1.5558 1.5816 1.5700

1.5896 1.5634 1.5721 1.5493 1.5568

1.5886

Efektif

1.5775

Al›fl

ABD Dolar›

Uygulama Tarihi May›s 2009

Döviz 1.1638 1.1653 1.1601 1.1649 1.1689 1.1772 1.1810 1.1945 1.1897 1.1844 1.1842 1.1803 1.1859 1.1852 1.1989 1.2067 1.2070 1.2263 1.2260 1.2253

1.1562 1.1577 1.1526 1.1573 1.1613 1.1695 1.1733 1.1867 1.1820 1.1767 1.1765 1.1726 1.1782 1.1775 1.1911 1.1989 1.1992 1.2183 1.2180 1.2173

1.1934 1.1937 1.2127 1.2124 1.2117

1.1672 1.1728 1.1721 1.1856

1.1679 1.1812 1.1766 1.1713 1.1711

1.1524 1.1473 1.1520 1.1560 1.1641

1.1509

1.2139 1.2142 1.2337 1.2334 1.2327

1.1874 1.1930 1.1923 1.2061

1.1881 1.2017 1.1968 1.1915 1.1913

1.1723 1.1671 1.1719 1.1759 1.1843

1.1708

0.28369 0.28287 0.28026 0.28070 0.27627 0.27993 0.28205 0.28638 0.28504 0.28776 0.28559 0.28278 0.28134 0.28413 0.28767 0.29073 0.29097 0.29263 0.29229 0.29092

0.28230 0.28148 0.27889 0.27932 0.27492 0.27856 0.28067 0.28498 0.28364 0.28635 0.28419 0.28139 0.27996 0.28274 0.28626 0.28931 0.28954 0.29120 0.29086 0.28949

0.28911 0.28934 0.29100 0.29066 0.28929

0.28119 0.27976 0.28254 0.28606

0.28047 0.28478 0.28344 0.28615 0.28399

0.28128 0.27869 0.27912 0.27473 0.27837

0.28210

0.29140 0.29164 0.29330 0.29296 0.29159

0.28343 0.28199 0.28478 0.28833

0.28270 0.28704 0.28570 0.28842 0.28625

0.28352 0.28090 0.28135 0.27691 0.28057

0.28434

Danimarka Kronu Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

2.1068 2.0877 2.0908 2.0580 2.0852 2.1011 2.1333 2.1230 2.1431 2.1269 2.1055 2.0949 2.1157 2.1420 2.1650 2.1668 2.1786 2.1759 2.1659

2.0967 2.0777 2.0808 2.0481 2.0752 2.0910 2.1231 2.1128 2.1328 2.1167 2.0954 2.0848 2.1055 2.1317 2.1546 2.1564 2.1681 2.1655 2.1555

2.1531 2.1549 2.1666 2.1640 2.1540

2.0939 2.0833 2.1040 2.1302

2.0895 2.1216 2.1113 2.1313 2.1152

2.0952 2.0762 2.0793 2.0467 2.0737

2.1017

2.1133

2.1032

Sat›fl

2.1682 2.1701 2.1819 2.1792 2.1691

2.1087 2.0980 2.1189 2.1452

2.1043 2.1365 2.1262 2.1463 2.1301

2.1100 2.0908 2.0939 2.0611 2.0883

2.1165

Efektif

Al›fl

Euro

Döviz Al›fl Sat›fl

döviz kurlar›

Avustralya Dolar› Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

Pratik Bilgiler MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

IV- T.C. MERKEZ BANKASI MAYIS 2009 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

Al›fl

2.3459

2.3525 2.3415 2.3525 2.3249 2.3269

2.3337 2.3701 2.3531 2.3739 2.3683

2.3676 2.3662 2.3945 2.4191

2.4457 2.4530 2.4838 2.4860 2.4693

Uygulama Tarihi May›s 2009

1.2.3.4

5 6 7 8 9.10.11

12 13 14 15 16.17.18

19.20 21 22 23.24.25

26 27 28 29 30.31

Döviz

2.4585 2.4658 2.4968 2.4990 2.4822

2.3800 2.3786 2.4070 2.4317

2.3459 2.3825 2.3654 2.3863 2.3807

2.3648 2.3537 2.3648 2.3371 2.3391

2.3582

Sat›fl

2.4622 2.4695 2.5005 2.5027 2.4859

2.3836 2.3822 2.4106 2.4353

2.3494 2.3861 2.3689 2.3899 2.3843

2.3683 2.3572 2.3683 2.3406 2.3426

2.3617

Efektif

1.4166 1.4201 1.4293 1.4301 1.4219

1.3831 1.3759 1.3859 1.3993

1.3828 1.4052 1.3997 1.4140 1.4048

1.3866 1.3714 1.3769 1.3506 1.3688

1.3908

Al›fl

Döviz

Pratik Bilgiler

2.4440 2.4513 2.4821 2.4843 2.4676

2.3659 2.3645 2.3928 2.4174

2.3321 2.3684 2.3515 2.3722 2.3666

2.3509 2.3399 2.3509 2.3233 2.3253

2.3443

Al›fl

‹ngiliz Sterlini

1.4257 1.4292 1.4385 1.4393 1.4311

1.3920 1.3848 1.3948 1.4083

1.3917 1.4143 1.4087 1.4231 1.4138

1.3955 1.3802 1.3858 1.3593 1.3776

1.3998

Sat›fl

1.4278 1.4313 1.4407 1.4415 1.4332

1.3941 1.3869 1.3969 1.4104

1.3938 1.4164 1.4108 1.4252 1.4159

1.3976 1.3823 1.3879 1.3613 1.3797

0.19781 0.19753 0.19705 0.19684 0.19666 0.19843 0.19987 0.20091 0.19997 0.19904 0.19898 0.19840 0.19984 0.20204 0.20437 0.20678 0.20551 0.20495 0.20177 0.20252

0.19550 0.19502 0.19481 0.19463 0.19639 0.19781 0.19884 0.19791 0.19699 0.19693 0.19636 0.19778 0.19996 0.20226 0.20465 0.20339 0.20284 0.19969 0.20043

Sat›fl

0.20451 0.20325 0.20270 0.19955 0.20029

0.19622 0.19764 0.19982 0.20212

0.19767 0.19870 0.19777 0.19685 0.19679

0.19536 0.19488 0.19467 0.19449 0.19625

Sat›fl

0.20726 0.20598 0.20542 0.20223 0.20299

0.19886 0.20030 0.20250 0.20484

0.20033 0.20137 0.20043 0.19950 0.19944

0.19798 0.19750 0.19729 0.19711 0.19889

0.19826

Efektif

0.19563

Al›fl

‹sveç Kronu

0.19577

Al›fl

Döviz 1.3328 1.3400 1.3309 1.3329 1.3251 1.3347 1.3428 1.3457 1.3406 1.3435 1.3354 1.3332 1.3296 1.3452 1.3574 1.3737 1.3781 1.4015 1.4014 1.3979

1.3340 1.3249 1.3269 1.3191 1.3287 1.3368 1.3396 1.3346 1.3375 1.3294 1.3272 1.3236 1.3391 1.3513 1.3675 1.3719 1.3952 1.3951 1.3916

Sat›fl

1.3624 1.3668 1.3900 1.3899 1.3865

1.3223 1.3187 1.3341 1.3463

1.3319 1.3346 1.3297 1.3326 1.3245

1.3291 1.3200 1.3220 1.3142 1.3238

1.3219

Al›fl

Kanada Dolar›

1.3268

Al›fl

Döviz

döviz kurlar›

1.4145 1.4180 1.4272 1.4280 1.4198

1.3810 1.3738 1.3838 1.3972

1.3807 1.4031 1.3976 1.4119 1.4027

1.3845 1.3693 1.3748 1.3486 1.3667

Sat›fl

1.4019

Efektif

1.3887

Al›fl

‹sviçre Frang› Sat›fl

1.3789 1.3833 1.4068 1.4067 1.4032

1.3383 1.3347 1.3503 1.3626

1.3479 1.3508 1.3457 1.3486 1.3405

1.3451 1.3360 1.3380 1.3301 1.3398

1.3379

Efektif

MAL‹

Pratik Bilgiler ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

IV- T.C. MERKEZ BANKASI MAYIS 2009 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

435

436

5.2366 5.1516 5.1663 5.1746

5.2249 5.2555 5.2714 5.2882 5.1995

5.3560 5.3916 5.3661 5.4455 5.4111

5.3863 5.2990 5.3141 5.3226

5.3744 5.4058 5.4222 5.4394 5.3482

5.2864 5.3215 5.2963 5.3747 5.3408

5.3163 5.2301 5.2450 5.2534

5.3045 5.3355 5.3517 5.3687 5.2787

12 13 14 15 16.17.18

19.20 21 22 23.24.25

26 27 28 29 30.31

5.2071 5.2417 5.2169 5.2941 5.2607

5.2972 5.2155 5.2424 5.1684 5.1952

5.4487 5.3646 5.3923 5.3162 5.3438

5.3779 5.2949 5.3222 5.2471 5.2743

5 6 7 8 9.10.11

5.2957

Al›fl

Sat›fl

5.4550 5.4869 5.5035 5.5210 5.4284

5.4671 5.3785 5.3938 5.4024

5.4363 5.4725 5.4466 5.5272 5.4923

5.5304 5.4451 5.4732 5.3959 5.4240

5.5288

Efektif

5.4471

Sat›fl

Kuveyt Dinar›

5.3763

Al›fl

Döviz

1.2.3.4

Uygulama Tarihi May›s 2009

0.24248 0.24052 0.24292 0.24048 0.24080

0.23798 0.23668 0.23801 0.23908

0.24005 0.24187 0.23919 0.24014 0.23933

0.24077 0.23837 0.23740 0.23659 0.23936

0.24018

Al›fl

Sat›fl

0.24412 0.24214 0.24456 0.24210 0.24242

0.23959 0.23828 0.23962 0.24069

0.24167 0.24350 0.24080 0.24176 0.24094

0.24239 0.23998 0.23900 0.23819 0.24097

0.24231 0.24035 0.24275 0.24031 0.24063

0.23781 0.23651 0.23784 0.23891

0.23988 0.24170 0.23902 0.23997 0.23916

0.24060 0.23820 0.23723 0.23642 0.23919

0.24001

Al›fl

Sat›fl

0.24468 0.24270 0.24512 0.24266 0.24298

0.24014 0.23883 0.24017 0.24124

0.24223 0.24406 0.24135 0.24232 0.24149

0.24295 0.24053 0.23955 0.23874 0.24152

0.24236

Efektif

0.41185 0.41452 0.41565 0.41784 0.41042

0.41605 0.40846 0.40849 0.40844

0.41371 0.41589 0.41351 0.42034 0.41724

0.42246 0.41551 0.41781 0.41177 0.41376

0.42217

0.41259 0.41527 0.41640 0.41859 0.41116

0.41680 0.40920 0.40923 0.40918

0.41446 0.41664 0.41426 0.42110 0.41799

0.42322 0.41626 0.41856 0.41251 0.41451

0.42293

0.40876 0.41141 0.41253 0.41471 0.40734

0.41293 0.40540 0.40543 0.40538

0.41061 0.41277 0.41041 0.41719 0.41411

0.41929 0.41239 0.41468 0.40868 0.41066

0.41900

0.41568 0.41838 0.41952 0.42173 0.41424

0.41993 0.41227 0.41230 0.41225

0.41757 0.41976 0.41737 0.42426 0.42112

0.42639 0.41938 0.42170 0.41560 0.41762

0.42610

S.Arabistan Riyali Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

1.6174 1.6314 1.6278 1.6094 1.5924

1.6248 1.5905 1.6082 1.6203

1.5690 1.5928 1.6045 1.6448 1.6380

1.5859 1.5663 1.5842 1.5507 1.5539

1.6098

Al›fl

1.6281 1.6422 1.6386 1.6201 1.6030

1.6356 1.6011 1.6189 1.6311

1.5794 1.6034 1.6152 1.6557 1.6489

1.5964 1.5767 1.5947 1.5610 1.5642

1.6205

1.6114 1.6254 1.6218 1.6034 1.5865

1.6188 1.5846 1.6022 1.6143

1.5632 1.5869 1.5986 1.6387 1.6319

1.5800 1.5605 1.5783 1.5450 1.5482

1.6038

1.6343 1.6484 1.6448 1.6263 1.6091

1.6418 1.6072 1.6251 1.6373

1.5854 1.6095 1.6213 1.6620 1.6552

1.6025 1.5827 1.6008 1.5669 1.5701

1.6267

Japon Yeni Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Sat›fl

döviz kurlar› Norveç Kronu

0.24180

Döviz

Pratik Bilgiler MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

IV- T.C. MERKEZ BANKASI MAYIS 2009 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

1.5419 1.5286 1.5327 1.5296 1.5409 1.5405

1.5580 1.5546 1.5397 1.5447 1.5355

1.5467 1.5462 1.5526 1.5641 1.5541

1.5582 1.5748 1.5618 1.5552 1.5409

1.5375

1.5345 1.5213 1.5253 1.5223 1.5335 1.5331

1.5505 1.5471 1.5323 1.5373 1.5281

1.5393 1.5388 1.5451 1.5566 1.5466

1.5507 1.5672 1.5543 1.5477 1.5335

1.5301

1 2 3 4 5 6.7.8

9 10 11 12 13.14.15

16 17 18 19 20.21.22

23 24 25 26 27.28.29

Sat›fl

1.5398

1.5605 1.5772 1.5641 1.5575 1.5432

1.5490 1.5485 1.5549 1.5664 1.5564

1.5603 1.5569 1.5420 1.5470 1.5378

2.1611 2.1657 2.1702 2.1632 2.1555 2.1454 2.1472 2.1541 2.1818 2.1641 2.1587 2.1932 2.2000 2.1692 2.1662 2.1573

2.1507 2.1553 2.1598 2.1528 2.1452 2.1351 2.1369 2.1438 2.1713 2.1537 2.1483 2.1827 2.1894 2.1588 2.1558 2.1469

0.29017 0.29085 0.29146 0.29054 0.28946 0.28812 0.28834 0.28935 0.29302 0.29069 0.28996 0.29460 0.29553 0.29132 0.29092 0.28970

0.28875 0.28942 0.29003 0.28912 0.28804 0.28671 0.28693 0.28793 0.29158 0.28927 0.28854 0.29316 0.29408 0.28989 0.28949 0.28828

1.2268 1.2333 1.2472 1.2537 1.2470 1.2397 1.2348 1.2326 1.2439 1.2515 1.2419 1.2376 1.2487 1.2404 1.2413 1.2354

1.2188 1.2253 1.2391 1.2456 1.2389 1.2316 1.2268 1.2246 1.2358 1.2434 1.2338 1.2296 1.2406 1.2323 1.2332 1.2274

1.2428

1.2494 1.2450 1.2562 1.2478 1.2487

1.2471 1.2422 1.2400 1.2514 1.2590

1.2342 1.2407 1.2547 1.2612 1.2545

0.28808

0.28834 0.29295 0.29387 0.28969 0.28929

0.28651 0.28673 0.28773 0.29138 0.28907

0.28855 0.28922 0.28983 0.28892 0.28784

0.29037

0.29063 0.29528 0.29621 0.29199 0.29159

0.28878 0.28900 0.29002 0.29369 0.29136

0.29084 0.29152 0.29213 0.29121 0.29013

döviz kurlar›

1.2218

1.2281 1.2239 1.2349 1.2266 1.2275

1.2259 1.2212 1.2190 1.2301 1.2377

1.2132 1.2197 1.2334 1.2399 1.2332

2.1454

2.1468 2.1812 2.1879 2.1573 2.1543

2.1336 2.1354 2.1423 2.1698 2.1522

2.1492 2.1538 2.1583 2.1513 2.1437

2.1540 2.1624 2.1587 2.1662 2.1735 2.1741

2.1659 2.1743 2.1706 2.1782 2.1855 2.1861

0.29159 0.29269 0.29218 0.29318 0.29408 0.29421

2.1555 2.1639 2.1602 2.1677 2.1750 2.1756

0.28929 0.29039 0.28988 0.29088 0.29177 0.29189

0.29092 0.29202 0.29151 0.29251 0.29341 0.29353

1.2327 1.2474 1.2494 1.2616 1.2469 1.2480

0.28949 0.29059 0.29008 0.29108 0.29197 0.29209

1.2117 1.2262 1.2281 1.2402 1.2257 1.2268

1.2253 1.2400 1.2419 1.2541 1.2395 1.2406

1.2173 1.2319 1.2338 1.2459 1.2314 1.2325

Sat›fl

2.1605

2.1619 2.1965 2.2033 2.1725 2.1694

2.1486 2.1504 2.1573 2.1851 2.1673

2.1643 2.1689 2.1735 2.1664 2.1587

2.1691 2.1776 2.1739 2.1815 2.1888 2.1894

Efektif

Al›fl

Euro

Döviz Al›fl Sat›fl

Danimarka Kronu Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

Avustralya Dolar› Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

Pratik Bilgiler

1.5290

1.5496 1.5661 1.5532 1.5466 1.5324

1.5382 1.5377 1.5440 1.5555 1.5455

1.5494 1.5460 1.5312 1.5362 1.5270

Sat›fl

1.5442 1.5309 1.5350 1.5319 1.5432 1.5428

Efektif

1.5334 1.5202 1.5242 1.5212 1.5324 1.5320

Al›fl

ABD Dolar›

Al›fl

Döviz

Uygulama Tarihi Haziran 2009

MAL‹

Pratik Bilgiler ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

IV- T.C. MERKEZ BANKASI HAZ‹RAN 2009 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

437

438

2.5132 2.5223 2.5206 2.5353 2.5355

2.4710 2.5096 2.5220 2.5373 2.5273

2.5281 2.5373 2.5356 2.5504 2.5506

2.5615 2.5635 2.5845 2.5362 2.5391 2.5404

2.4582 2.4966 2.5089 2.5241 2.5142

2.5150 2.5241 2.5224 2.5371 2.5373

2.5482 2.5502 2.5711 2.5230 2.5259 2.5272

9 10 11 12 13.14.15

16 17 18 19 20.21.22

23 24 25 26 27.28.29

2.4565 2.4949 2.5071 2.5223 2.5124

2.4822 2.5043 2.5124 2.5362 2.5191 2.4765

2.5464 2.5484 2.5693 2.5212 2.5241 2.5254

2.4676 2.4896 2.4976 2.5212 2.5042 2.4619

Al›fl

2.4693 2.4913 2.4993 2.5230 2.5060 2.4636

Sat›fl

1 2 3 4 5 6.7.8 1.4234 1.4279 1.4311 1.4300 1.4270 1.4191 1.4240 1.4270 1.4507 1.4317 1.4328 1.4586 1.4598 1.4179 1.4156 1.4133

1.4100 1.4149 1.4179 1.4414 1.4225 1.4236 1.4493 1.4505 1.4088 1.4065 1.4043

2.5319 2.5411 2.5394 2.5542 2.5544

2.5653 2.5673 2.5884 2.5400 2.5429 2.5442

2.4859 2.5081 2.5162 2.5400 2.5229 2.4802 1.4143 1.4188 1.4219 1.4208 1.4179

Sat›fl

2.4747 2.5134 2.5258 2.5411 2.5311

Al›fl

1.4215 1.4471 1.4483 1.4067 1.4044 1.4022

1.4079 1.4128 1.4158 1.4392 1.4204

1.4122 1.4167 1.4198 1.4187 1.4158

1.4198 1.4259 1.4227 1.4232 1.4314 1.4282

Al›fl

Sat›fl

1.4349 1.4608 1.4620 1.4200 1.4177 1.4154

1.4212 1.4261 1.4291 1.4529 1.4338

1.4255 1.4300 1.4332 1.4321 1.4291

1.4332 1.4394 1.4362 1.4367 1.4450 1.4417

Efektif 0.20252 0.20491 0.20428 0.20275 0.20183 0.20029 0.19773 0.19968 0.20167 0.20089 0.20056 0.19789 0.19754 0.19827 0.19860 0.19682 0.19529 0.19727 0.19878 0.19675 0.19681 0.19776

0.19569 0.19762 0.19959 0.19882 0.19849 0.19585 0.19551 0.19623 0.19655 0.19479 0.19328 0.19524 0.19673 0.19472 0.19478 0.19572

Sat›fl

Efektif

0.19314 0.19510 0.19659 0.19458 0.19464 0.19558

0.19571 0.19537 0.19609 0.19641 0.19465

0.19555 0.19748 0.19945 0.19868 0.19835

0.20029 0.20266 0.20204 0.20052 0.19961 0.19809

Al›fl

‹sveç Kronu

0.20043 0.20280 0.20218 0.20066 0.19975 0.19823

Al›fl

Döviz

0.19574 0.19772 0.19924 0.19720 0.19726 0.19821

0.19835 0.19799 0.19873 0.19906 0.19727

0.19818 0.20014 0.20213 0.20135 0.20102

0.20299 0.20538 0.20475 0.20322 0.20229 0.20075

Sat›fl 1.3979 1.4133 1.4045 1.4094 1.3925 1.3975 1.3859 1.4028 1.3993 1.3994 1.3770 1.3700 1.3721 1.3694 1.3815 1.3766 1.3636 1.3656 1.3631 1.3431 1.3412 1.3317

1.3797 1.3965 1.3930 1.3931 1.3708 1.3638 1.3659 1.3632 1.3753 1.3704 1.3575 1.3595 1.3570 1.3371 1.3352 1.3257

Sat›fl

1.3525 1.3545 1.3520 1.3322 1.3303 1.3208

1.3588 1.3608 1.3582 1.3702 1.3653

1.3746 1.3913 1.3878 1.3879 1.3657

Sat›fl

1.3688 1.3708 1.3683 1.3482 1.3463 1.3368

1.3752 1.3773 1.3746 1.3867 1.3818

1.3912 1.4081 1.4046 1.4047 1.3822

1.4032 1.4187 1.4098 1.4148 1.3978 1.4028

Efektif

1.3865 1.4017 1.3930 1.3979 1.3811 1.3861

Al›fl

Kanada Dolar›

1.3916 1.4069 1.3982 1.4031 1.3862 1.3912

Al›fl

Döviz

döviz kurlar› ‹sviçre Frang›

1.4311 1.4372 1.4340 1.4345 1.4428 1.4395

Sat›fl

Döviz

1.4219 1.4280 1.4248 1.4253 1.4336 1.4303

Efektif

Al›fl

‹ngiliz Sterlini

Uygulama Tarihi Haziran 2009

Döviz

Pratik Bilgiler MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Pratik Bilgiler

IV- T.C. MERKEZ BANKASI HAZ‹RAN 2009 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI

5.2484 5.2333 5.1957 5.2162 5.1851

5.2139 5.2087 5.2357 5.2799 5.2425

5.2600 5.3198 5.2849 5.2536 5.2070

5.2010

5.3985 5.3830 5.3443 5.3654 5.3334

5.3630 5.3576 5.3854 5.4309 5.3924

5.4104 5.4719 5.4361 5.4038 5.3559

5.3497

5.3283 5.3130 5.2748 5.2956 5.2641

5.2933 5.2880 5.3154 5.3603 5.3223

5.3401 5.4008 5.3654 5.3336 5.2863

5.2802

9 10 11 12 13.14.15

16 17 18 19 20.21.22

23 24 25 26 27.28.29

5.4299

5.4916 5.5540 5.5176 5.4849 5.4362

5.4434 5.4380 5.4662 5.5124 5.4733

5.4795 5.4637 5.4245 5.4459 5.4134

5.4284 5.4022 5.4187 5.4077 5.4476 5.4367

Sat›fl

0.23618

0.23938 0.23906 0.24134 0.23828 0.23790

0.23889 0.23905 0.24056 0.24419 0.24151

0.23887 0.24100 0.24356 0.24113 0.24062

0.24080 0.24501 0.24497 0.24312 0.24297 0.24231

Al›fl

Döviz

Pratik Bilgiler

5.1995 5.1744 5.1902 5.1796 5.2178 5.2075

Al›fl

5.3482 5.3224 5.3386 5.3278 5.3671 5.3564

Sat›fl

5.2787 5.2532 5.2692 5.2585 5.2973 5.2868

Efektif

1 2 3 4 5 6.7.8

Kuveyt Dinar›

Al›fl

Döviz

Uygulama Tarihi Haziran 2009

0.23601

0.23921 0.23889 0.24117 0.23811 0.23773

0.23872 0.23888 0.24039 0.24402 0.24134

0.23870 0.24083 0.24339 0.24096 0.24045

0.24063 0.24484 0.24480 0.24295 0.24280 0.24214

Al›fl

Efektif

0.23832

0.24154 0.24122 0.24353 0.24044 0.24005

0.24105 0.24121 0.24274 0.24641 0.24370

0.24103 0.24319 0.24576 0.24332 0.24280

0.24298 0.24723 0.24719 0.24532 0.24517 0.24450

Sat›fl 1.6030 1.6134 1.5952 1.5921 1.5971 1.5918 1.5818 1.5842 1.5741 1.5771 1.5650 1.5747 1.5990 1.6112 1.6322 1.6040 1.6236 1.6512 1.6379 1.6131 1.6090 1.6107

1.5924 1.6028 1.5847 1.5816 1.5866 1.5813 1.5714 1.5737 1.5637 1.5667 1.5547 1.5643 1.5884 1.6006 1.6214 1.5934 1.6129 1.6403 1.6271 1.6025 1.5984 1.6001

0.41861 0.42306 0.41957 0.41780 0.41396 0.41304

0.40860 0.40846 0.41014 0.41318 0.41054 0.41163 0.41601 0.41258 0.41084 0.40706 0.40616

0.41544 0.41454 0.41056 0.41189 0.40943 0.41243 0.41229 0.41399 0.41705 0.41439 0.41549 0.41991 0.41645 0.41469 0.41088 0.40997

0.41469 0.41379 0.40982 0.41115 0.40869 0.41169 0.41155 0.41324 0.41630 0.41364 0.41474 0.41915 0.41570 0.41394 0.41014 0.40923

0.41158 0.41069 0.40675 0.40807 0.40562 0.41552 0.41538 0.41709 0.42018 0.41750

0.41856 0.41765 0.41364 0.41498 0.41250

0.41424 0.41068 0.41177 0.41093 0.41398 0.41386

0.41116 0.40762 0.40870 0.40787 0.41090 0.41078

0.41042 0.40689 0.40796 0.40714 0.41016 0.41004

0.40734 0.40384 0.40490 0.40409 0.40708 0.40696

Al›fl

1.5942

1.6069 1.6342 1.6211 1.5966 1.5925

1.5585 1.5825 1.5947 1.6154 1.5875

1.5656 1.5679 1.5579 1.5609 1.5489

1.5865 1.5969 1.5788 1.5757 1.5807 1.5754

1.6168

1.6298 1.6575 1.6441 1.6192 1.6151

1.5807 1.6051 1.6173 1.6384 1.6101

1.5878 1.5902 1.5801 1.5831 1.5709

1.6091 1.6195 1.6013 1.5981 1.6032 1.5978

Japon Yeni Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Sat›fl

S.Arabistan Riyali Efektif Döviz Al›fl Sat›fl Al›fl Sat›fl

döviz kurlar›

0.23777

0.24099 0.24067 0.24297 0.23989 0.23950

0.24050 0.24066 0.24218 0.24584 0.24314

0.24048 0.24263 0.24520 0.24276 0.24224

0.24242 0.24666 0.24662 0.24476 0.24461 0.24394

Sat›fl

Norveç Kronu

IV- T.C. MERKEZ BANKASI HAZ‹RAN 2009 DÖV‹Z VE EFEKT‹F KURLARI MAL‹

Pratik Bilgiler ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

439

440

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

NOTERLER‹N HARÇ SORUMLULUKLARINDA PROBLEML‹ ALANLAR l ‹lhami ÖZTÜRK* l Ahmet OZANSOY** G‹R‹fi Noterler, yapt›klar› ifllemlerden kaynaklanan noter harc›n› tahsil ederek

1512 say›l› Noterlik Kanunu’nun 119’uncu maddesinde belirlenen sürelerde vergi dairesine yat›rmakla yükümlüdürler. Harç alaca¤›n› güvence alt›na al-

mak amac›yla 492 say›l› Harçlar Kanunu ile noterlere de sorumluluk yüklenmifltir.

1. Noter Harçlar› ve Harc›n Mükellefi Harç, Devletin gerçeklefltirdi¤i baz› ifllemler dolay›s›yla ald›¤›, bunun

karfl›l›¤›nda belli bir ifllem tesis etti¤i ve yap›lan ifllemden faydalanan kiflinin ödedi¤i parasal tutarlar› ifade etmektedir. Ülkemizde Harçlar Kanunu’nda düzenlenen harçlar, Kanun’a ekli 9 adet tarife cetvelinde say›lm›flt›r. Bu cetvellerden 2 say›l› tarife Noter Harçlar›d›r. Bu durum Kanun’un 1’inci maddesin-

de de belirtilmifltir. Tarifede noter harçlar›, de¤er ve a¤›rl›k üzerinden al›nan

nispi harçlar ile maktu harçlar olmak üzere iki ana gruba ayr›lm›flt›r. Noter

harçlar›n›n konusu, mükellefi, ölçüleri ve di¤er hususlar ise ayn› Kanun’un 38 ila 50’nci maddeleri aras›nda düzenlenmifltir.

Harçlar Kanunu’nun 40’›nc› maddesine göre, noter harçlar›n›n mükelle-

* SPK Üyesi ** Maliye Baflmüfettifli, SPK E.Daire Baflkan›

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

fi harca mevzu olan ifllemin yap›lmas›n› isteyen kiflilerdir. Ancak “Özel Ka-

nunlara Göre Harç Mükellefi” bafll›kl› 125’inci maddede bu Kanunun ilgili k›s›mlar›nda mükellefiyet hakk›nda konulmufl hükümlerin aksine özel kanunlar-

da hüküm bulundu¤u takdirde özel kanun hükmünün uygulanaca¤› belirtil-

mifltir. Buna göre noter harc›n›n mükellefi özel kanunlarda aksine bir hüküm bulunmad›¤› sürece harca mevzu ifllemin yap›lmas› için notere baflvuran kiflilerdir.

2. Noterlerin Noter Harçlar›na ‹liflkin Sorumlulu¤u Harçlar Kanunu’nun 50’nci maddesinde; “Düzenleme ve tasdik ifllemle-

ri noterlerin kusurlar›ndan dolay›, mahkeme taraf›ndan hükümsüz addolunur-

sa noter ald›¤› harç ve ücretler tutar›n› flahsen tazmin ile mükelleftir. Harç ve ücretlerin tazmin ettirilmifl olmas›, ilgililerin genel hükümler dairesinde, no-

terden ayr›ca zarar ve ziyan istemelerine engel teflkil etmez” hükmü yer al-

maktad›r.

Dikkat edilirse bu hüküm devlete karfl› de¤il, ifllemin sahibi bir baflka

ifadeyle harc›n mükellefine karfl› noterin sorumlulu¤unu düzenlemifltir. Bu maddedeki sorumluluk, Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 8’inci maddesinin 2’nci f›kras›nda düzenlenen ve sorumluyu alacakl› vergi dairesine karfl› mu-

hatap k›lan bir baflka ifadeyle vergi tarhiyat›n› ve tahsilât›n› as›l sahibi olan devlete karfl› sorumlu k›lan yap›dan farkl›d›r.

Öte yandan, Harçlar Kanunu’nun “K›s›mlar Aras›nda Müflterek Hüküm-

ler” bafll›kl› 10’uncu k›sm›nda yer alan 127’nci maddesinde bu kanunda aksi-

ne hüküm bulunmad›kça harçlar›n tamam› peflin olarak ödenmeden harca

mevzu olan ifllemin yap›lamayaca¤›, 128’inci maddesinde de, gerekli harçlar› tamamen almadan ifllem yapan memurlar›n harc›n ödenmesinden mükellefler ile birlikte müteselsilen sorumlu olduklar› hüküm alt›na al›nm›flt›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3. Noterlerin Harç Sorumlulu¤unda Karfl›lafl›lan Sorunlar a. Noterlerin Harçlar Kanunu Kapsam›nda “Memur” Say›l›p Say›-

lamayacaklar› Hususu

Harçlar Kanunu’nun 128’inci maddesinde yer alan “Gerekli harçlar› ta-

mamen almadan ifllem yapan memurlar harc›n ödenmesinden mükellefler ile müteselsilen sorumludurlar” hükmünde yer alan “memurlar” ibaresinin noter-

leri kapsay›p kapsamad›¤› hususu aç›klanmaya muhtaçt›r. Bu konuda vergi

idaresinin görüflü ve uygulamas› noterlerin de söz konusu madde kapsam›nda belirtilen “memur” tan›m› içinde yer ald›¤›d›r.

Harçlar Kanunu’nun Mükerrer 69’uncu maddesinin son f›kras›nda; Be-

lediyeler ve Bay›nd›rl›k ve ‹skân Bakanl›¤›n›n ilgili memurlar›ndan, 70’inci maddesinde tapu memurlar›ndan, 98’inci maddesinin (a) f›kras›nda gemi sicil memurlar›ndan bahsedilmektedir. Harçlar Kanunu’nun 128’inci maddesinde-

ki “memur” ibaresinden kanunun çeflitli maddelerinde belirtilen bu memurlar›n kastedildi¤i düflünülebilir. Nitekim noterler gerek 1512 say›l› Noterlik Ka-

nunu gerek 657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu uyar›nca memur de¤ildirler.

Harçlar Kanunu’nda da noterlerin bu kanun uygulamas›nda kanunda geçen

memur tan›m› içinde olduklar› aç›k olarak belirtilmemifltir. E¤er 128’inci maddedeki memur ibaresinin noterleri de kapsad›¤› kabul edilecek olursa, yarg› harçlar› için de hâkim ve savc›lar›n memur olarak kabulü gerekir. Ancak vergi idaresi noter harçlar› için noterleri memur olarak kabul ederken, yarg› harçlar› için hâkim ve savc›lar› memur olarak kabul etmemektedir.

b. Zaman›nda Ödenmeyen Harc›n As›l Mükellef Yerine Noterden

Takibi

Harçlar Kanunu’nun 49’uncu maddesinde noter harçlar›n›n ilgili ifllemin

hitam›ndan önce peflin olarak al›naca¤› hükmü yer almaktad›r. Bu hükme gö-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

re harc›n ödenmesi için belli bir süre tespit edilmifl olup bu süre ilgili ifllemin hitam›nda sona ermektedir. Yani sürenin sonu ifllemin tamamlanmas›ndan önceki bir and›r.

Ayn› Kanun’un “Zaman›nda Ödenmeyen Harçlar” bafll›kl› 130’uncu

maddesinde “Bu kanunda ödenmeleri için belli bir süre tesbit edilmifl olan

harçlar süresi içinde ödenmemifl ise ilgili makam ve daireler taraf›ndan süre-

nin sonundan itibaren 15 gün içinde bir müzekkere ile o yerin ilgili vergi da-

iresine bildirilir. Müzekkerede harc›n nevi ve mahiyeti, miktar›, mükellefin ad› soyad› ve en son ikametgâh adresi aç›kça gösterilir” hükmü yer almakta-

d›r. Bu hükme istinaden uygulamada bu tür durumlarda Harç Tahsil Müzekkeresi düzenlenerek durum ilgili vergi dairesine bildirilmektedir. Metninden

de anlafl›laca¤› üzere 130’uncu maddenin amac› harc›n as›l mükellefinden tahsil edilmesidir. Çünkü müzekkerede mükellefe iliflkin olarak ad, soyad ve ikametgâh bilgileri yer almaktad›r.

Söz konusu madde gerekçesinde, “Keza tasar›da ödeme için belli bir sü-

re tespit edilmifl, fakat çeflitli sebeplerle ödenmemifl olan harçlar, ilgili makam

ve daireler taraf›ndan sürenin sonundan itibaren 15 gün içinde bir müzekkere

ile o yerin vergi dairesine bildirilecek ve bundan sonra harç vergi daireleri ta-

raf›ndan takip olunup tahsil olunacakt›r” denilmektedir. Gerekçeden de anla-

fl›laca¤› üzere çeflitli sebeplerle süresinde ödenmemifl harçlar›n mükelleflerinden takip ve tahsili ilgili vergi dairesinin görevidir.

Harçlar Kanunu’nun k›s›mlar aras›nda müflterek hükümleri düzenleyen

onuncu k›sm›nda yer alan 128’inci maddesinde “Gerekli harçlar› tamamen almadan ifllem yapan memurlar harc›n ödenmesinden mükellef ile müteselsi-

len sorumludurlar” hükmü yer almaktad›r. Bu maddedeki “harc›n ödenmesinden” müteselsilen sorumlu olduklar› fleklindeki ibare noterlerin sadece ödeme

aflamas›nda sorumlu olduklar›n› ifade etmektedir. Yani harc›n tamam› tahsil edilmeden ifllem yap›lmas› durumunda harç ve cezas› mükellef ad›na tarh edilecektir. Harc›n mükellefi ad›na yap›lan tarh ve tahakkuk aflamalar› sona er-

dikten sonra ödeme aflamas›na geldi¤inde vergi dairesi ödeme için müteselsil

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

sorumlulu¤a istinaden ister harc›n gerçek mükellefi olan imza sahiplerine is-

ter ifllem yapan memura baflvurabilecektir. Baflka bir deyiflle; buradaki müte-

selsil sorumluluk harc›n ödemesine iliflkindir. Yani tahsil aflamas›yla ilgilidir.

Aksi yorum, memurun sorumlulu¤unu ödeme aflamas›n›n d›fl›na yani tarh ve tahakkuk aflamas›na da teflmil eder ki, 128’inci madde Kanun’un müflterek hü-

kümler k›sm›nda yer ald›¤›ndan yarg› harçlar›, noter harçlar›, vergi yarg›s›

harçlar›, tapu ve kadastro harçlar› gibi tüm harçlar için geçerli hale gelir. Bu durumda örne¤in, harc›n eksik hesapland›¤› bir mahkeme ilam› için hâkim ve-

ya bir baflka halde tapu harc›n›n eksik hesapland›¤› durumda tapu memuru ad›na vergi/ceza ihbarnamesi düzenlenmesi gibi Kanun koyucunun amaçlamad›¤› ve uygulamaya da ters düflen bir sonuç ortaya ç›kacakt›r.

Öte yandan bir ifllemle ilgili olarak harc›n eksik al›nmas› sonucunda tarh

ve tahakkuk ifllemlerinin memur ad›na yap›lmas› halinde bu ifllemi tamamla-

yan her aflamadaki memurlar›n müteselsil sorumlulu¤undan ötürü ad›na tarhiyat yap›lacak memurun tespiti uygulamada keyfili¤e ve güçlüklere neden olacakt›r. Örne¤in; noterde yap›lan bir sat›fl vaadi sözleflmesi veya vekâlet üze-

rinden eksik harç hesaplanmas›na ra¤men tapu memurlar›n›n bu sözleflmeye veya vekâlete istinaden tapuda ifllem yapmalar› halinde gerekli harçlar tama-

men al›nmadan ifllem yapan memur s›fat›yla hem noter hem de tapu memur-

lar› harc›n ödenmesinden sorumlu olacakt›r. Ancak bu durumda tarh ifllemi ki-

min ad›na yap›lacak, vergi/ceza ihbarnamesi kimin ad›na tanzim olunacakt›r? Müteselsil sorumluluk müessesesi gere¤i vergi dairesi memur ile mükellef aras›nda diledi¤ine baflvurma imkân›na sahip iken birden fazla memurun so-

rumlulu¤u halinde tarhiyat için vergi dairesinin mükellef d›fl›nda hangi memura baflvuraca¤› hususu kanunda belirtilmemifltir. Kanun koyucunun birden

fazla memurun, eksikli¤e ra¤men ifllem yapmalar› durumunda vergi dairesine,

diledi¤i memura baflvurma ve diledi¤i ad›na tarhiyat yapma yani vergi/ceza

ihbarnamesi düzenleme keyfili¤ini tan›yaca¤› düflünülemeyece¤inden bu gibi durumlarda tarh ve tahakkuk iflleminin harc›n as›l mükellefi ad›na yap›laca¤› tarh ve tahakkuk aflamas› tamamlan›p ancak harc›n ödenebilir hale gelmesin-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

den sonra harc›n ödenmesinden dolay› müteselsil sorumlulu¤a istinaden memur ya da mükellefe baflvurulabilece¤i daha akla yatk›n gözükmektedir.

E¤er getirilen sorumluluk müessesesi ile sadece ödemeden sorumluluk

de¤il tarh aflamas›nda da sorumluluk amaçlan›yor olsayd›; ilgili kanun met-

ninde “ödenmesinden” ibaresi yerine “vergi ve cezadan” ibaresinin kullan›l-

mas› gerekirdi. Nitekim 3568 say›l› Kanun’un 12’nci maddesinde yeminli mali müflavirlerin yapt›klar› tasdikten do¤an sorumlulu¤u tan›mlan›rken ziyaa u¤rat›lan vergilerden ve kesilecek cezalardan mükellefle birlikte müfltere-

ken ve müteselsilen sorumlu olduklar› aç›kça kurala ba¤lanm›flt›r. Dan›fltay

muhtelif kararlar›nda kanunda yer alan “ziyaa u¤rat›lan vergilerden ve kesilen cezalardan mükellefle birlikte müfltereken ve müteselsilen sorumlu” ifadesi

gere¤i mükellefle birlikte ve ayn› usullere göre takibinin gerekece¤i sonucuna varm›flt›r. Oysa Harçlar Kanununun 128 inci maddesinde yer alan “öden-

mesinden” ibaresi 3568 say›l› Kanun’daki gibi “vergi ve cezadan” ibaresi-

nin karfl›l›¤› de¤ildir. Bu sebeple eksik harçtan kaynaklanan vergi ziya› nedeniyle önce harç mükellefi hakk›nda tarhiyat yap›lmal› daha sonra kamu alaca-

¤› tahsil edilebilir hale geldi¤inde ilgili memur nezdinde müteselsilen takip

yap›lmal›d›r. Aksi halde harc›n as›l mükellefinin, uzlaflma, ceza indirimi ve

dava açma hakk› da k›s›tlanm›fl olacakt›r. Ödemenin ilgili memur taraf›ndan uyuflmazl›k konusu olmadan yap›lmas› durumunda memur, ödedi¤i harç tutar›n›n tamam› için müteselsil sorumluluk müessesesine istinaden as›l mükelle-

fe rucu edebilecektir. Bu durumda harc›n ödenmesinden müteselsil olarak so-

rumlu olan memur tarhiyat›n kendi ad›na yap›lmas› durumunda uzlaflma ve

dava haklar›n› kullanmamakla Borçlar Kanununun 144’üncü maddesindeki,

“Hilaf›na mukavele olmad›kça müteselsil borçlulardan biri kendi fiili ile di¤er

borçlular›n vaziyetlerini a¤›rlaflt›ramaz” hükmü hilaf›na di¤er borçlunun du-

rumunu a¤›rlaflt›rabilecekt›r. Tarhiyat›n ilgili memur ad›na de¤il de harc›n mükellefi ad›na yap›lmas› halinde as›l mükellef olmas› nedeniyle memura rücu etme hakk› olmad›¤›ndan uzlaflma ya da dava haklar›n› kullanmamas› di-

¤er müteselsil borçlunun yani ilgili memurun vaziyetini a¤›rlaflt›ramayacakt›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Bütün bu durumlar karfl›s›nda Harçlar Kanunu’nun 128’inci maddesinde yer alan “harc›n ödenmesinden sorumludurlar” ibaresinin tarh ve tahakkuk afla-

mas›n› kapsamad›¤›n›n sadece ödemeye uygun hale geldikten sonraki aflamay› kapsad›¤›n›n kabulü gerekecektir.

c. Harca ‹liflkin Cezadan Noterin Sorumlulu¤u Harçlar Kanunu’nun 128’inci maddesindeki memurun sorumlulu¤u sa-

dece harç ile s›n›rl› tutulmufl harç üzerinden hesaplanan ceza sorumluluk kap-

sam›na al›nmam›flt›r. Bu durumda memurlar›n Kanun’da sorumlu oldu¤u aç›k olarak belirtilmeyen cezadan sorumlu tutulmalar› düflünülemez. Kanun koyu-

cu mükellef d›fl›ndaki birisini cezadan da sorumlu tuttu¤unda bunu kanun metninde aç›kça belirtmektedir. (Bkz. 197 say›l› Motorlu Tafl›tlar Vergisi Kanunu-Madde 13, 5540 say›l› Kurumlar Vergisi Kanunu Madde 17/7, 213 sa-

y›l› Vergi Usul Kanunu Mükerrer Madde 227) Kald› ki, vergi ya da harç iba-

resinin cezay› kapsamamas› yani vergi ile cezan›n ayr› olarak düzenlenmesi Anayasal bir ilke olan cezalar›n kanunili¤i, belirlili¤i ve flahsili¤i ilkelerinin bir gere¤idir.

4. Tasdik ve Düzenleme ‹fllemleri Ayr›m› Hususu Damga Vergisi Kanunu’nda noterlerin sorumlulu¤u düzenlenirken tas-

dik ve düzenleme ifllemlerinden kaynaklanan sorumluluk ayr›mlaflt›r›lm›fl olmas›na ra¤men Harçlar Kanunu’nda düzenlenen sorumlulukta böyle bir ayr›mlaflt›rma yap›lmam›flt›r.

1512 say›l› Noterlik Kanunu’nun düzenleme ve onaylama ifllemlerini

düzenleyen maddeleri dikkate al›nd›¤›nda düzenleme ve onaylama ifllemleri aras›nda flekil ve içerik olarak ciddi farklar›n bulundu¤u anlafl›lmaktad›r. Düzenlemede noterin içeri¤e ve bu içerikten do¤acak harca vak›fiyeti daha yük-

sek olmas›na karfl›n onaylama ifllemleri noter haricinde yap›l›p notere sadece

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

tasdik amac›yla geldi¤inden bu ifllemlere iliflkin eksik al›nan ya da hiç al›nma-

yan noter harc›ndan kaynakl› sorumlulu¤un onaylama (tasdik) ifllemlerinden kaynaklanan sorumluluktan farkl› olmas› hakkaniyete uygun olur. SONUÇ Vergi güvenli¤inin sa¤lanabilmesi aç›s›ndan birçok vergi kanununda

as›l mükellef yan›nda herhangi bir flekilde iflleme taraf olanlar müteselsilen vergi veya harc›n ödenmesinden alacakl› vergi dairesine karfl› sorumlu tutula-

bilmektedir. Harçlar Kanunu kapsam›nda müteselsil sorumluluk hükmünün uygulanmas› noterler aç›s›ndan birtak›m sorunlar› bar›nd›rmaktad›r. Öncelikle vergi idaresi uygulamas›nda “memur” olarak kabul edilmekle birlikte no-

terlerin Harçlar Kanunu kapsam›nda “memur” olup olmad›klar› hususu tart›flmal›d›r. Öte yandan noterlerin memur olduklar› kabul edilse dahi sorumluluk-

lar›n›n cezay› kapsamad›¤› ve harç aç›s›ndan da harc›n tarh ve tahakkuk afla-

mas›n›n ard›ndan tahsilât aflamas›nda söz konusu olabilece¤i düflünülmektedir. Bunun yan›nda, noterlerin harçlar› eksik tahsil ederek ya da hiç tahsil et-

meden ifllem yapmalar› durumundaki harç sorumluluklar›n›n (Damga Vergisi

Kanunu’ndaki düzenlemeye paralel olarak) düzenleme ve tasdik ifllemleri için ayr›mlaflt›r›lmas›n›n hakkaniyete uygun olaca¤› düflünülmektedir. KAYNAKÇA T.C. Yasalar (05.02.1972). 1512 say›l› noterlik kanunu. Ankara: Res-

mi Gazete (14090 say›l›)

T.C. Yasalar (17.07.1964). 492 say›l› harçlar kanunu. Ankara: Resmi

Gazete (11756 say›l›)

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

VAKIFLAR VE ‹KT‹SAD‹ ‹fiLETMELER‹ ‹LE BUNLARIN VERG‹SEL BOYUTU l Necati AKIN* l Naz›m ANIL** 1. GENEL B‹LG‹ Sosyal Hayat›m›zda önemli bir yeri olan Vak›flar, Osmanl›’dan günü-

müze kadar kad›n-erkek, müslim-gayri müslim tüm insanl›¤a yönelik sosyal amaçla hizmet etmek için meydana getirilmifl olan kurulufllard›r. Türk Medeni Kanunu’nun 101 .nci maddesinde;

“Vak›flar, gerçek veya tüzel kiflilerin yeterli mal ve haklar› belirli ve sü-

rekli bir amaca özgülemeleriyle oluflan tüzel kiflili¤e sahip mal topluluklar›d›r.” fieklinde tan›mlanm›flt›r.

Vak›flar›n Cumhuriyet dönemindeki tarihi geliflimi afla¤›daki gibi ol-

mufltur.

Türkiye Büyük Millet Meclisi topland›ktan sonra 2 May›s 1920 y›l›nda

"Büyük Millet Meclisi ‹cra Vekillerinin Suret-i ‹ntihab›na Dair Kanun" ç›kart›larak 11 kiflilik ‹cra Vekilleri Heyetine fier'iyye ve Evkaf Vekâleti de al›na-

rak vak›f iflleri bu Vekâlet taraf›ndan yürütülmüfltür. fier'iyye ve Evkaf Vekâleti’nin 3 Mart 1924 gün ve 429 say›l› Yasa ile kald›r›lmas›yla görevleri Baflbakanl›¤a ba¤l› Vak›flar Genel Müdürlü¤üne devredilmifltir.

Vak›flar ‹daresinde as›l de¤ifliklikler, 5 Haziran 1935 tarihinde yürürlü-

¤e giren "2762 say›l› Vak›flar Kanunu" ile yap›lm›flt›r. Bu Kanunun 1. mad-

desine göre vak›flar; yönetim biçimine göre, Mazbut, Mülhak, Cemaat ve Esnafa Mahsus Vak›flar olmak üzere üç kategoride toplanm›flt›r. * Yeminli Mali Müflavir ** Yeminli Mali Müflavir

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

1- Mazbut Vak›flar: Söz konusu 2762 Say›l› Kanunun 1. Maddesinde

Genel Müdürlük taraf›ndan idare edilece¤i gösterilen, bu Kanunun neflrine ka-

dar mazbutiyet alt›na al›nm›fl olan ve on seneden beri mütevellili¤i kimseye tevcih edilmemifl bulunan vak›flar ile Kanunen veya fiilen hayrî hizmeti kalmamas› üzerine, idaresi do¤rudan Vak›flar Genel Müdürlü¤üne ba¤lanan va-

k›flard›r. Ayr› ayr› tüzel kiflili¤e sahip olmakla beraber bu vak›flar, Vak›flar Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan temsil ve idare edilir. Bütün ifl ve ifllemleri Genel Müdürlükçe yürütülür.

2- Mülhak Vak›flar: Soydan gelenlere flart edilmifl, mütevellilerince ida-

re ve temsil edilen tüzel kiflili¤e haiz vak›flard›r. Vak›f senedinde yaz›l› flart-

lara göre vakf›n evlad›ndan olan mütevellilerce idare edilir ve Vak›flar Genel Müdürlü¤ünce de denetlenir.

3- Cemaat ve Esnafa Mahsus Vak›flar: Cemaat ve esnafa mahsus vak›f-

lar, bunlar taraf›ndan seçilen kifli veya kurullarca yönetilir. ‹lgili Makamlarla Vak›flar Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan teftifl edilir ve denetlenir.

4-Türk Medenî Kanununa Tâbi Yeni Vak›flar: Cumhuriyetin kurulma-

s›ndan sonra, flah›slar›n iste¤i üzerine, ba¤›ms›z mahkemeler taraf›ndan kurulup, Vak›flar Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan kurulufl senedine uygunluk yönünden denetlenen vak›flard›r.

20.02.2008 tarihinde kabul edilerek 27.02.2008 tarihli resmi gazetede

yay›nlan›p yürürlü¤e giren 5737 say›l› “Vak›flar Kanunu” ise günümüzde va-

k›flar›n ne flekilde kurulaca¤›, nas›l iflleyece¤i, denetlenece¤i, tasfiye edilece¤i gibi hususlara genifl yer vermektedir.

5737 say›l› Vak›flar Kanunu’na dayan›larak haz›rlanan 27 Eylül 2008

tarih ve 27010 say›l› Resmi Gazete’de yay›nlanan “Vak›flar Yönetmeli¤i” ile yeni vak›flar›n kuruluflu, yönetimi, faaliyetlerin denetimi ve buna iliflkin usül ve esaslar aç›klanm›flt›r.

Yaz›m›z›n ilerleyen bölümlerinde, vak›flar ve iktisadi iflletmelerinin ver-

gi kanunlar› karfl›s›ndaki durumu aç›klanmaya çal›fl›lacakt›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

2. VAKIFLAR VE ‹KT‹SAD‹ ‹fiLETMELER‹N‹N VERG‹SEL

BOYUTU

2.1. Kurumlar Vergisi Kanunu Aç›s›ndan Vak›flar, tüzel kiflilikleri itibariyle kurumlar vergisi mükellefi olmamak-

la birlikte, bunlara ait iktisadi iflletmeler Kurumlar Vergisi Kanunu’nun l.

maddesinin 1 numaral› f›kras›n›n (ç) bendi gere¤ince kurumlar vergisi mükellefidirler.

‹ktisadi iflletmenin varl›¤›ndan bahsedebilmek için flu flartlar›n gerçek-

leflmesi gerekir.

1- ‹ktisadi ‹flletme vakfa ait ( sermaye bak›m›ndan) veya tabi (idari ba-

k›mdan) olmas› gerekir.

2- ‹ktisadi iflletmenin sermaye flirketi veya kooperatif olmamas› gerekir.

3- ‹ktisadi iflletmenin faaliyetinin ticari, s›naî ve zirai alanda süreklilik

göstermesi gerekir.

Vak›flarca elde edilen gelirlerin yaln›z Gelir Vergisi Kanunu’nun 70.

maddesinde belirtilen mal ve haklar›n kiraya verilmesi veya menkul k›ymet gelirleri elde edilmesi durumunda iktisadi iflletmenin varl›¤›ndan söz edilme-

yecektir. Bu gelirlerin vakfa ait bir iktisadi iflletme bünyesinde elde edilmifl olmas› durumunda ise gelirler iktisadi iflletmenin kurum kazanc›na dahil edilecektir.

‹ktisadi iflletmenin Bakanlar Kurulu’nca vergi muafiyeti tan›nm›fl olan

bir vakfa ait ya da tabi olmas› Kurumlar Vergisi uygulamas› aç›s›ndan bir ayr›cal›k do¤urmamaktad›r.

Kamuoyunda tart›fl›lan bir konu da Vak›flar Taraf›ndan Kurulan Üniver-

sitelerin Kurumlar Vergisi Kanunu karfl›s›ndaki durumudur.

Vak›flar taraf›ndan kurulan Üniversiteler bir anlamda ‹ktisadi ‹flletme

konumunda olmakla birlikte, 4.11.1981 tarih ve 2547 say›l› Yüksek Ö¤retim Kanunu’nun Ek 7. maddesinde Vak›flarca Kurulacak Üniversitelerin de Ka-

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

nunun 56. maddesinde belirtilen mali kolayl›klardan faydalanaca¤› belirtilmifl oldu¤undan, 5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanunun 4. maddesi gere¤i Kurumlar Vergisinden muaft›r.

5520 Say›l› Kurumlar Vergisi 1 No.lu Genel Tebli¤inde:

Vak›f üniversiteleri bünyesinde faaliyet gösteren sa¤l›k kurumlar› ile il-

gili olarak;

“2547 say›l› Yüksekö¤retim Kanununun 56 nc› maddesinin (b) bendin-

de, üniversitelerin ve yüksek teknoloji enstitülerinin genel bütçeye dahil kamu kurum ve kurulufllar›na tan›nan mali muafiyetler, istisna ve di¤er mali ko-

layl›klardan aynen yararlanaca¤›; ek 7 nci maddesinde de vak›flarca kurulacak yüksek ö¤retim kurumlar›n›n 56 nc› maddede yer alan mali kolayl›klar-

dan, muafiyet ve istisnalardan aynen istifade edecekleri hükmü yer almakta-

d›r. Bu çerçevede, vak›f üniversitelerinin bünyelerinde yer alan ve ücret karfl›l›¤›nda sa¤l›k hizmeti veren sa¤l›k kurumlar›, iktisadi iflletme niteli¤inde ol-

makla birlikte, vak›flara ait üniversiteler Yüksekö¤retim Kanununun 56 nc› maddesi uyar›nca genel bütçeye dahil kamu kurum ve kurulufllar›na tan›nan

muafiyet, istisna ve di¤er mali kolayl›klardan aynen yararland›¤›ndan, vak›f üniversiteleri bünyesinde faaliyet gösteren sa¤l›k kurumlar› da kurumlar vergisinden muaf olacakt›r”

Denilmek suretiyle Vak›f Üniversite Sa¤l›k kurumlar› da bu kapsama

dahil edilmifltir.

2.2. Gelir Vergisi Kanunu Aç›s›ndan Gelir Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinde Gerçek Kiflilerin gelirlerinin

vergi mevzuu olaca¤› belirtilerek, 2. maddesinde ise gelire giren kazanç ve iratlar say›lm›flt›r. Gelire giren kazanç ve iratlar içinde Gayrimenkul Serma-

ye ‹ratlar› ile Menkul Sermaye iratlar› da belirtilerek ayn› kanunun 70. maddesinde de nelerin Gayrimenkul Sermaye ‹ratlar› ve Menkul Sermaye ‹ratlar› oldu¤u aç›klanm›flt›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Vak›flar, Kurumlar ya da Gelir Vergisi mükellefi olmamakla birlikte Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/5-a ve b bentlerinde “70 maddedeki mal ve haklar›n kiralanmas› karfl›l›¤› yap›lan ödemelerden %20, Vak›flara ait (mazbut vak›flar hariç) gayrimenkullerin kiralanmas› karfl›l›¤›nda bunlara yap›lan kira ödemelerinden %20 tevkifat yap›lacakt›r. 2.3. Vergi Usul Kanunu Aç›s›ndan Vak›flar Yönetmeli¤inin 50. maddesi Vak›flar›n Muhasebesi bafll›¤›n› tafl›maktad›r. Bu maddeye göre; - Yeni vak›flar ile mülhak, cemaat ve esnaf vak›flar›, muhasebe kay›tlar›n› Vak›flar Tek Düzen Hesap Plan›na uygun olarak tutarlar, bilânço ve gelir tablolar›n› da buna göre düzenlerler. - Y›ll›k brüt geliri 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 177. maddesinin birinci f›kras›n›n iki numaral› bendinde yer alan ve her y›l Maliye Bakanl›¤›nca belirlenen tutar›n›n üzerinde bulunan vak›flar ile vergi muafiyeti, iflletmesi, ifltiraki, flube ve temsilcili¤i olan vak›flar›n bilânço esas›na göre defter tutmalar› zorunludur. - Bilânço esas›na göre defter tutmay› gerektirmeyen vak›flar, iflletme esas›na göre defter tutabilirler. - Vak›flar, muhasebe kay›tlar›n› ve belgelerinin tevsikini 213 say›l› Vergi Usul Kanununda belirtilen hükümlere uygun olarak yaparlar. Ayn› yönetmeli¤in 51. maddesinde ise Vak›flar›n ‹flletme hesab› esas›nda: ‹flletme hesab› defteri ile ba¤›fl makbuzu kay›t defterini, Bilânço esas›nda ise, yevmiye defteri, büyük defter, envanter defteri, karar defteri ile ba¤›fl makbuzu kay›t defterlerinin tutulmas› zorunludur. Vak›flar taraf›ndan tutulmas› gereken defterler ile kullan›lan ba¤›fl makbuzlar›, harcama belgeleri ve di¤er belgeler ilgili y›l› takip eden mali y›ldan itibaren 10 y›l süreyle saklanmak gerekir. Vak›flar, kullanacaklar› ba¤›fl makbuzlar› ile gerekli görülen belgeleri Genel Müdürlük/‹l Müdürlüklerinden temin ederler.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Vak›flar›n ‹ktisadi ‹flletmeleri ise Vergi Usul Kanununun 177. maddesi-

ne göre 1.s›n›f Tüccar olarak de¤erlendirildi¤inden, 182. maddeye göre, Yevmiye defteri, Defteri Kebir ve Envanter Defteri ile Karar Defteri tutarlar. 2.4. Katma De¤er Vergisi Kanunu Aç›s›ndan

3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinin 1. f›kras›nda; “Ticari, s›naî, zirai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yap›lan tes-

lim ve hizmetler” in Katma De¤er Vergisine tabi oldu¤u belirtilmifltir.

Hemen belirtmek gerekir ki Vak›flar›n ba¤›fl ve yard›m olarak toplad›k-

lar› paralar ticari, s›naî ve zirai ve serbest meslek faaliyet alan› olmad›¤›ndan vakfa yap›lan bu teslimler Katma De¤er Vergisine tabi de¤ildir. Ancak bunun d›fl›ndaki vakfa yap›lan mal ve hizmet sat›fllar› katma de¤er vergisinin konusuna girmektedir.

Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 17. maddesinin 1. f›kras› “Kültür ve

E¤itim Amac› Tafl›yan ‹stisnalar” flu flekilde aç›klanm›flt›r.

“Genel ve katma bütçeli daireler, il özel idareleri, belediyeler, köyler,

bunlar›n teflkil ettikleri birlikler, üniversiteler, döner sermayeli kurulufllar, kanunla kurulan kamu kurum ve kurulufllar›, kamu kurumu niteli¤indeki meslek

kurulufllar›, siyasî partiler ve sendikalar, kanunla kurulan veya tüzelkiflili¤i haiz emekli ve yard›m sand›klar›, kamu menfaatine yararl› dernekler, tar›msal amaçl› kooperatifler ve

Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tan›nan vak›flar›n:

a) ‹lim, fen ve güzel sanatlar›, tar›m› yaymak, ›slah ve teflvik etmek ama-

c›yla yapt›klar› teslim ve hizmetleri,

b) Tiyatro, konser salonu, kütüphane, sergi, okuma ve konferans salon-

lar› ile spor tesisleri iflletmek veya yönetmek suretiyle ifa ettikleri kültür ve e¤itim faaliyetlerine iliflkin teslim ve hizmetleri,

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

2. Sosyal Amaç Tafl›yan ‹stisnalar:

a) Yukar›da say›lan kurum ve kurulufllar›n hastane, nekahethane, klinik,

dispanser, prevantoryum, sanatoryum, kan bankas› ve organ nakline mahsus bankalar, an›tlar, botanik ve zooloji bahçeleri, parklar ile veteriner, bakteriyo-

loji, seroloji ve distofajin laboratuvarlar› gibi kurulufllar, ö¤renci veya yetifltirme yurtlar›, yafll› ve sakat bak›m ve huzurevleri, paras›z fukara aflevleri,

düflkün evleri ve yetimhaneleri iflletmek veya yönetmek suretiyle ifa ettikleri kurulufl amaçlar›na uygun teslim ve hizmetleri,

b) (5615 say›l› Kanunun 13 üncü maddesiyle de¤iflen ibare. Yürür-

lük: 01.05.2007) 8/2/2007 tarihli ve 5580 say›l› Kanun hükümlerine tâbi özel okullar taraf›ndan ilgili dönemdeki kapasitelerinin % 10'unu, üniversite ve yüksekokullarda ise % 50'sini

(5228 say›l› Kanunun 15 inci maddesiyle de¤iflen bent. Yürürlük:

31.7.2004) geçmemek üzere verilen bedelsiz e¤itim ve ö¤retim hizmetleri, ka-

nunlar›n gösterdi¤i gerek üzerine bedelsiz olarak yap›lan mal teslimi ve hiz-

met ifalar›, birinci f›krada say›lan kurum ve kurulufllara bedelsiz olarak yap›-

lan her türlü mal teslimi ve hizmet ifalar› ile fakirlere yard›m amac›yla g›da bankac›l›¤› faaliyetinde bulunan dernek ve vak›flara Maliye Bakanl›¤›nca be-

lirlenen usul ve esaslar çerçevesinde ba¤›fllanan (5281 say›l› Kanunun 43/14-

a maddesiyle de¤iflen ibare; Geçerlilik; 01.01.2005, Yürürlük; 31.12.2004) g›da, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin teslimi.”

Vak›flar›n ‹ktisadi ‹flletmelerinin yapm›fl olduklar› teslim ve hizmetler

ile bunlara yap›lan her türlü teslim ve hizmetler Genel Esaslar Çerçevesinde Katma De¤er Vergisine tabidir.

Vak›flarca Kurulan Okullar ve Üniversiteler’in Katma De¤er Vergisi

Karfl›s›ndaki durumlar› ise günümüzde halen tart›flma konusu olmaya devam etmektedir. fiöyle ki,

Birinci görüfle göre Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 17. maddesinde

Üniversitelerin ‹lim ve fenni yaymak amac›yla yapt›klar› teslim ve hizmetler

Katma De¤er Vergisinden istisna oldu¤una ve 2547 say›l› Yüksek Ö¤retim

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Kanunu’nun Ek 7 ve 56. maddelerinde de buna aç›kl›k getirildi¤ine göre Va-

k›flar taraf›ndan kurulan Üniversitelerin de bu çerçevede de¤erlendirilerek yapt›klar› teslim ve hizmet ifalar›n›n Katma De¤er Vergisinden istisna tutulmas› gerekti¤i savunulmaktad›r.

‹kinci görüfl ise, Vak›f Üniversitelerinin yapm›fl olduklar› teslim ve hiz-

metlerinin Katma De¤er Vergisi Kanunu’nun 17/2-b maddesine göre de¤er-

lendirilerek, Özel Okullarda kapasitelerinin %10 nu, Üniversitelerde ise %50

sini geçmemek üzere verilen bedelsiz e¤itim ve ö¤retim hizmetlerinin Katma De¤er Vergisinden istisna tutulmas› gerekti¤i belirtilmifltir. Di¤er bir ifadeyle Vak›flar taraf›ndan kurulan Özel Okullarda ve Üniversiteler de ö¤retim bede-

li tahsil edilmesi durumunda yap›lan bu tahsilât›n Katma De¤er Vergisi’ne tabi olmas› gerekti¤i savunulmaktad›r.

Bu konudaki flahsi kanaatimiz ise, Gerek Yüksek Ö¤retim Kurumu, ge-

rekse de Maliye Bakanl›¤›’n›n müflterek görüflmeleri sonucun da bu konunun

tebli¤, genelge veya özelge ile de¤il de kanunun ilgili maddesinin de¤ifltirilmesi ile çözüme kavuflturulmas›nda yarar vard›r.

2.5. Harçlar ve Damga Vergisi Kanunu Aç›s›ndan 492 say›l› Harçlar Kanunu’nun 59. maddesinin (b) bendi afla¤›daki gibidir:

“Kamu menfaatlerine yararl› dernekler ile Bakanlar Kurulunca vergi

muafiyeti tan›nan vak›flar›n iktisap edecekleri gayrimenkullerin ve sair ayni haklar›n tescilleri ve flerhi gerektiren ifllemleriyle bu dernek ve vak›flara ait tesislerin ve bu tesislerin sonradan iktisap edecekleri gayrimenkullerin ve sair ayni haklar›n tescilleri ve flerhi gerektiren ifllemleri ve bunlar›n terkinleri,”

Ayr›ca, söz konusu kanunun 38. maddesinde ise Bakanlar Kurulunca

Vergi Muafiyeti tan›nan vak›flar›n kurulufl ifllemlerinin noter harc›na tabi olmad›¤› da belirtilmifltir.

Bakanlar kurulunca Vergi Muafiyeti Tan›nan vak›flar›n kurulufl ifllemle-

rindeki her türlü kâ¤›tlar Damga Vergisinden de istisna edilmifltir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3. ÖZELL‹K ARZ EDEN HUSUSLAR Buraya kadar yap›lan aç›klamalarda gerek vak›flar, gerekse de bunlar›n

iktisadi iflletmeleri hakk›nda genel bilgiler ve vergisel boyutlar› incelenmeye çal›fl›lm›flt›r.

3.1. Vak›flarda Beyanname ve bildirim: Vak›flar yönetmeli¤ine göre;

- Vak›f yöneticileri her takvim y›l›n›n ilk alt› ay› içinde Ek-2 Beyanna-

mesini bölge müdürlü¤üne vermek ve elektronik oramda göndermek zorundad›rlar.

Yeni vak›flar, flubelerinin muhasebe hesap plan›n›n vak›f merkezinin he-

sap plan›na uygun olmas›n›, y›l içindeki gelir ve giderlerini, yeni y›la devredecek makbuz bilgilerini ve mevcut paralar›n› gösteren y›lsonu hesap durum-

lar›n› her y›l vak›f merkezine gönderilmesini, y›l sonunda flubenin mali tablolar› ile vak›f merkezinin mal tablolar›n›n konsolide edilmesini sa¤larlar..

- Vak›flar, iktisap ettikleri gayrimenkullüleri tapuya tescilden itibaren

bir ay içinde bölge müdürlü¤üne vermekle yükümlüdürler.

- Yap›lan tebligata ra¤men, vak›flardan istenen beyanname ve bildi-

rimlerin verilmemesi veya eksik verilmesi hallerinde idari para cezas› uygulan›r.

3.2. Vak›flarda Denetim Vak›flar yönetmeli¤inin 39-49. maddelerinde Vak›flar›n Denetiminin

nas›l yap›laca¤› aç›klanm›flt›r. 39. maddede Vak›f yöneticilerin, y›lsonundan itibaren alt› ay içerisinde yap›lacak iç denetim rapor ve sonuçlar›n›n rapor tarihini takip eden iki ay içerisinde ilgili bölge müdürlü¤üne göndermekle yükümlü k›lm›flt›r.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Yönetmeli¤in 45. maddesinde ise Ba¤›ms›z Denetim Kuruluflundan hiz-

met al›nmas› belirtilerek “ Denetimi yapacak ba¤›ms›z denetim kuruluflu denetlenen vakf›n yetkili karar organlar›nca seçilir.” Denilmifltir.

Yönetmeli¤in “Ba¤›ms›z denetçi sertifika s›nav›” bafll›¤›nda;

“Denetçi sertifika e¤itiminin içeri¤i, s›nav›n›n baflvuru ve uygulama flek-

li ve esaslar› Genel Müdürlükçe belirlenerek resmi internet sitesinde duyuru-

lur.” Denilerek Ba¤›ms›z Denetçi olacaklar için sertifika alma zorunlulu¤u ve bunun için de s›nav flart› getirilmektedir.

49. maddesinde “Yap›lacak ba¤›ms›z denetimlerde, bu yönetmelikte hü-

küm bulunmayan hallerde, vak›flar mevzuat›na ayk›r› olmamak üzere, ba¤›m-

s›z denetime iliflkin mevzuat hükümleri ile uluslar aras› denetim standartlar› uygulan›r.” Denilmifltir.

3.3. Vak›flara Yap›lan Ba¤›fl ve Yard›mlar 193 Say›l› Gelir Vergisi Kanunu’nun 89. maddesinin 4. f›kras›nda Ba-

kanlar Kurulunca Vergi muafiyeti tan›nan vak›flara makbuz mukabili yap›lacak ba¤›fl ve yard›mlar›n y›ll›k beyan edilecek kazanc›n % 5 i ile s›n›rland›r›ld›¤› belirtilmifltir.

Ayr›ca, 5520 Say›l› Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesinin c

bendinde,

“Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere

ve köylere, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tan›nan vak›flara ve kamu yarar›na çal›flan dernekler ile bilimsel araflt›rma ve gelifltirme faaliyetinde bulu-

nan kurum ve kurulufllara makbuz karfl›l›¤›nda yap›lan ba¤›fl ve yard›mlar›n toplam›n›n o y›la ait kurum kazanc›n›n % 5'ine kadar olan k›sm›.” fieklinde düzenleme yap›lm›flt›r.

Bu durumda vak›flara yap›lan ba¤›fllar›n yukar›da belirtilen oran› aflan

k›sm› ise “Kanunen Kabul Edilmeyen Gider” olarak dikkate al›nmas› gerekmektedir.

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

4. SONUÇ Sosyal hayat›m›z›n önemli bir parças› haline gelmifl olan Vak›flar›n bu-

raya kadar yap›lan aç›klamalarla tarihsel geliflimi, vak›flar ve bunlar taraf›ndan kurulan iktisadi iflletmelerin vergisel boyutlar› incelenmeye çal›fl›lm›flt›r.

Kay›t d›fl›n›n önemli boyutlarda oldu¤u ülkemizde baflta vak›flar ve bun-

lara ba¤l› iktisadi iflletmeler ile siyasi partiler, belediyeler ve bunlar›n iktisadi iflletmelerinin cari denetimlerinin yap›lmas› art›k bir zorunluluk haline gelmifltir.

Gerek kay›t d›fl›l›¤›n azalt›lmas› gerekse de buna paralel olarak ta vergi

gelirlerindeki art›fl›n sa¤lanmas› yap›lacak cari denetimlerle sa¤lanm›fl olacakt›r.

Ancak, Vak›flar Yönetmeli¤inin 48.maddesinde bahsi geçen ba¤›ms›z

denetçi sertifikas› al›nabilmesi için s›nav flart›n›n getirilmesi, SPK ve benzeri kurulufllarda uygulanan bir karmafl›k sistemi de beraberinde getirmektedir.

Bu konuda söz konusu ilgili kurumlar nezdinde TÜRMOB ’un çok ive-

di olarak giriflimlerde bulunmas›, meslek mensuplar›n›n e¤itimi ve sonucunda “sertifika” verilmesinin TÜRMOB ’un gözetiminde olmas› gerekti¤i kanaatindeyiz.

3568 Say›l› yasaya göre yetki alm›fl meslek mensuplar›na bu alanda bü-

yük görev ve sorumluluk düflmektedir, yeter ki bu görev ve sorumluluk ilgili kanun ve yönetmeliklerde de¤ifliklik yap›larak yerine getirilebilsin. KAYNAKÇA Vural, ‹rfan(2009). Yorum ve Aç›klamalarla Kurumlar Vergisi Ka-

nunu. [y.y.] : [yayl.y.]

T.C. Yasalar(06.01.1961). 193 Say›l› Gelir Vergisi Kanunu. Ankara :

Resmi Gazete (10700 say›l›)

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 T.C. Yasalar(10.01.1961) 213 Say›l› Vergi Usul Kanunu. Ankara: Res-

mi Gazete (10705 say›l›)

T.C. Yasalar(17.07.1964). 492 Say›l› Harçlar Kanunu. Ankara: Resmi

Gazete (11756 say›l›)

T.C. Yasalar(06.11.1981). 2547 Say›l› Yüksek Ö¤retim Kanunu. An-

kara: Resmi Gazete (17506 say›l›)

T.C. Yasalar (02.11.1984). 3065 Say›l› Katma De¤er Vergisi Kanunu.

Ankara: Resmi Gazete (18563 say›l›)

T.C. Yasalar(08.12.2001). 4721 Say›l› Türk Medeni Kanunu. Ankara:

Resmi Gazete (24607 say›l›)

T.C. Yasalar(21.06.2006). 5520 Say›l› Kurumlar Vergisi Kanunu. An-

kara: Resmi Gazete (26205 say›l›)

T.C. Yasalar (27.02.2008). 5737 Say›l› Vak›flar Kanunu. Ankara: Res-

mi Gazete (26800 say›l›)

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3568 SAYILI KANUNA GÖRE YETK‹ VER‹LEN MESLEK MENSUPLARI TARAFINDAN MESLEK‹ FAAL‹YET KAPSAMINDA DÜZENLENEN SÖZLEfiMELER‹N DAMGA VERG‹S‹ KARfiISINDAK‹ DURUMU l Nuri DE⁄ER* 3568 say›l› Kanuna göre yetki verilen Serbest Muhasebeci, Serbest Mu-

hasebeci Mali Müflavir ve Yeminli Mali Müflavirlerin mükellefleri ile düzen-

ledikleri sözleflmelerin Damga Vergisi karfl›s›ndaki durumu bu yaz›n›n konusunu teflkil etmektedir.

Ancak bu konuyu ele almadan önce, Damga Vergisinin konumuzu ilgi-

lendiren hükümleri hakk›nda k›sa aç›klamalarda bulunmakta fayda vard›r. I- DAMGA VERG‹S‹ HAKKINDA KISA AÇIKLAMALAR

A- DAMGA VERG‹S‹N‹N KONUSU VE VERG‹Y‹ DO⁄URAN

OLAYIN MEYDANE GELMES‹

488 say›l› Damga Vergisi Kanunu’nun 1’inci maddesinde; Kanuna ek-

li (1) say›l› tabloda yaz›l› ka¤›tlar›n damga vergisine tabi olaca¤›, bu Ka-

nundaki ka¤›tlar teriminin yaz›l›p imzalanmak veya imza yerine geçen

bir iflaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat ve-

ya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kul* Yeminli Mali Müflavir

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

lan›lmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri fleklinde oluflturulan belgeleri ifade edece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r.

Yukar›ya al›nan Kanun hükmünden anlafl›laca¤› Damga Vergisinde ver-

giyi do¤uran olay›n meydane gelebilmesi ‹çin;

1- Damga Vergisinin konusunu ka¤›tlar teflkil Etti¤inden bir ka¤›t dü-

zenlenmifl olmal›d›r,

2- Ka¤›t Damga Vergisi Kanununa ekli (1) say›l› tabloda belirtilmifl ol-

mal›d›r,

3- Ka¤›t bir hususu ispat ve belli etmek amac›yla düzenlenmelidir, 4- Ka¤›t imzalanm›fl olmal›d›r,

5- Ka¤›t ibraz edilebilecek nitelikte olmal›d›r.

Elektronik ortamda düzenlenen ayni mahiyetteki ka¤›tlarda Damga

Vergisine tabidir.(1)

B- KA⁄IT NÜSHALARININ B‹RDEN FAZLA OLMASI 488 say›l› Damga Vergisi Kanununun 5’inci maddesinde ; “Bir nüsha-

dan fazla olarak düzenlenen ka¤›tlar›n her nüshas› ayr› ayr› ayn› miktar

veya nispette Damga Vergisine tabidir. fiu kadar ki, poliçe ve emre yaz›-

l› ticari senetlerin yaln›z tedavüle ç›kar›lan nüshalar› vergiye tabi tutulur.” Hükümlerine yer verilmifltir. Örne¤in bir mukavelename iki nüsha ola-

rak düzenlendi¤i takdirde her iki nüsha da ayr› ayr› ayn› nispette vergiye tabi tutulacakt›r.

Nüsha kavram› Kanunda tan›mlamam›flt›r. Ancak genel kabul görmüfl

bir tan›m› bulunmaktad›r. Buna göre nüsha, ayn› hüküm ve kuvveti haiz ol-

mak üzere birden fazla olarak düzenlenmifl bulunan ve taraflar›n imzalar›n› ayr› ayr› tafl›yan ka¤›tlar›n her biridir. Nüsha, asl›ndaki ibarelerin ve imzala-

r›n ayn›n› ihtiva eden di¤er ka¤›tlard›r. Her nüshan›n ayr› bir hukuki de¤eri vard›r. Damga vergisi uygulamas›nda nüsha, asl›ndaki ibarelerin ve imzalar›n ayn›s›n› ihtiva eden, asl› ile ayn› hüküm ve kuvvete sahip ka¤›tlar›

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ifade etmekte ve bunlar›n her biri müstakilen ve ayn› zamanda farkl› mekanlarda ibraz edilebilir mahiyette bulunmaktad›r.

Damga Vergisi uygulanmas›nda nüsha, suret ve fotokopinin birbirine

kar›flt›r›lmamas› gerekir. Ka¤›d›n imzal› as›l nüshadan ço¤alt›lmak suretiyle

(Asl› gibidir, Örnektir, Sureti gibidir) yeni bir ka¤›t elde edilmesi halinde ise ço¤alt›lan bu ka¤›tlar›n nüsha olarak de¤il, suret olarak de¤erlendirilmesi ve Damga Vergisine tabi tutulmamas› gerekir.Ayni flekilde fotokopilerde Damga Verginse tabi de¤ildir.

C- KA⁄IT HÜKÜMLER‹N‹N UZATILMASI Belli bir süre için düzenlenen veya belli bir süre sonra sona erece¤i an-

lafl›lan ka¤›tta yer alan akit veya di¤er hükümlerde bir de¤ifliklik yap›ls›n ve-

ya yap›lmas›n süresinin uzat›lmas› yeni bir ka¤›t düzenlenmesini gerektire-

ce¤i için Damga Vergisine tabidir.

Di¤er taraftan, sözleflme metninde yer alan bir hükümle süre bitiminde

veya daha önce taraflar›n itiraz etmemesi halinde sözleflmenin devam etme-

si, baflka bir deyiflle sürenin kendili¤inden uzamas› halinde, yeni bir ka¤›t düzenlenmedi¤inden damga vergisinde vergiyi do¤uran olay meydane gelmemektedir.

Sözleflme sürelerinin kendili¤inden uzamas› damga vergisine tabi de¤il-

dir. Zira bir ka¤›t düzenlenmemektedir.

Maliye Bakanl›¤› 27.07.1972 tarih ve 2101124-734/40553 say›l› özelge-

sinde, muayyen müddetli olarak tanzim edilen mukavelenamelerde, müddet bitmeden önce taraflardan birinin di¤erine ihbarda bulunmamas› dolay›s›yla

kendili¤inden has›l olan temdit keyfiyetinin vergiye tabi tutulmamas› ve 488 say›l› Kanun’un 10. maddesi hükmü muvacehesinde bu mukavelenamelerin tanzim ve imza olunduklar› andaki müddet ve ihtiva etti¤i mebla¤a göre nispi damga vergisine tabi tutulmamas› gerekti¤ini belirtmifltir. (2)

Maliye Bakanl›¤›’n›n 01.02.1973 tarih ve 2101104-1467/6483-6 say›l›

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Genelgesinde; “mukavelename sürelerinin, ilk mukaveledeki iflten ayr›

olarak, yeniden bir ifli veya taahhüdü icap ettirecek flekilde uzat›lmas› ha-

linde artan belli ya da hesap edilebilir mebla¤ üzerinden nispi damga ver-

gisi hesaplanmas› gerekti¤ini belirtmektedir. Bu itibarla, sürenin asli unsur oldu¤u sözleflmelerde, bunlar›n ayn› flartlarla bir süre daha uzat›lma-

s› ile ilave olunan veya tekerrür eden bir mebla¤ ortaya ç›km›fl bulunuyorsa bu mebla¤ üzerinden ve sözleflmeye uygulanan oranda nispi dam-

ga vergisi al›nmas› gerekmektedir. Bu nedenle idareler, sözleflme süresi-

nin kendili¤inden uzamas› tarihinden itibaren yükleniciye ödenecek olan

ilk istihkak bedelinden ayn› oranda damga vergisi kesintisi yapacaklard›r.” Aç›klamas› yer almaktad›r.

Meslek mensuplar›n›n yapt›klar› sözleflmelerle ilgili olarak Gelir ‹daresi

Baflkanl›¤› taraf›ndan Samsun Vergi Dairesi Baflkanl›¤›’na verilen 11.10.2006 tarih ve 078765 say›l› özelgede ;

“Meslek mensuplar›n›n muhasebe hizmeti verdi¤i mükellefler ile

düzenledi¤i sözleflmelerin uygulama süresi içinde ücretin artma duru-

munda, sözleflme hükümlerini de¤ifltiren herhangi bir ka¤›t (makam oluru, ek sözleflme vb.) düzenlenmesi halinde ücret art›fl› üzerinden binde 7,5

nispetinde damga vergisi hesaplanmas› gerekir. Ancak, bu kabil ücret art›fl› ile ilgili olarak ilk sözleflme hükümlerine tesir eden herhangi bir ka-

¤›t düzenlenmemesi halinde damga vergisinin aran›lmamas› gerekir. Söz konusu sözleflmelerin sürelerinin bitmesinden sonra sözleflmeye konulan

bir flerhe istinaden sözleflme süresinin uzat›lmas› halinde, flerh sözleflme hükümlerini de¤ifltiren bir belge vasf›nda oldu¤undan, süresi uzayan bu sözleflmelerden yeniden damga vergisi al›nmas› gerekmektedir. Di¤er taraftan süre uzat›m›n›n gerçekleflmesinden sonra meydana gelen ücret ar-

t›fllar›na iliflkin düzenlenecek ka¤›d›n da ayr›ca vergilendirilmesi gerekmektedir.” fieklinde idari görüfl bildirilmifltir.

Dan›fltay 7. D. 20.12.1995 tarih ve E.1993/5576 ve K. 1995/5516 sa-

y›l› karar›nda, “Ayn› sözleflme ile kredi kulland›r›lmas›na devam edilmesi

100

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

halinde kanunun arad›¤› anlamda süre uzat›m›na iliflkin bir flerh veya

mektup bulunmad›¤› sürece vergiyi do¤uran olay gerçekleflmeyece¤inden damga vergisi do¤mayaca¤›”na hükmetmifltir.(3)

Bir baflka anlat›mla sözleflme süresinin bitiminden sonra ek bir ka¤›t dü-

zenlenmesi veya sözleflmeye süreyle ilgili olarak bir flerh konulmas› damga vergisi do¤makla birlikte; sözleflme süresinin kendili¤inden uzamas› duru-

munda yeni bir flerh ve ka¤›ttan söz edilemeyece¤inden damga vergisinin

do¤mas› mümkün de¤ildir.

488 say›l› Damga Vergisi Kanununun 14. Maddesi “Mukavelenamele-

rin müddetinin uzat›lmas› halinde ayn› miktar veya nispette vergi al›n›r”

hükmünü içermektedir.

Sözleflmenin uzat›lmas› halinde bir ifllem yap›lmakta ve bu amaçla bir

ka¤›t düzenlenmektedir. Sözleflmenin uzat›lmas› eylemi bulunmaktad›r. Oysa sözleflme süresinin kendili¤inden uzamas› yeni bir ifllem yap›lmaks›z›n ortaya ç›kan bir durumdur

Yasa koyucu damga vergisinin ödenmemesi veya eksik ödenmesi halin-

de kiflilerle birlikte kurumlar› da müteselsil sorumlu k›lm›flt›r. D- DAMGA VERG‹S‹N‹N MÜKELLEF‹

Damga Vergisi Kanunu’nun 3. maddesi hükmü uyar›nca, “Damga ver-

gisinin mükellefi ka¤›tlar› imza edenlerdir.”

Öte yandan; 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 8'inci maddesinde, mü-

kellef, vergi kanunlar›na göre kendisine vergi borcu terettüp eden gerçek ve-

ya tüzel kifli; vergi sorumlusu da, verginin ödenmesi bak›m›ndan, alacakl› vergi dairesine karfl› muhatap olan kifli olarak tan›mland›ktan sonra, vergi kanunlar›yla kabul edilen haller müstesna olmak üzere, mükellefiyete veya vergi so-

rumlulu¤una müteallik özel mukavelelerin vergi dairelerini ba¤lamayaca¤› öngörülmüfltür.

Bu hükümlere göre; ka¤›d› imzalayanlar olarak belirlenen damga vergi-

101

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

si mükellefinin, taraflar aras›nda yap›lan sözleflme ile de¤ifltirilmesi olanakl› de¤ildir.

E- DAMGA VERG‹S‹N‹N ÖDENMES‹ Damga Vergisi bas›l› damga konulmas›, istihkaktan kesinti yap›lma-

s› veya makbuz karfl›l›¤› flekillerinden biriyle ödenir. Ancak konumuzu ilgilendirmesi bak›m›ndan makbuz karfl›l›¤› ödeme usulü üzerinde duraca¤›z.

Damga Vergisi Kanunu’nun “Makbuz Karfl›l›¤› Ödemelerde Ödeme

Zaman›” bafll›kl› 22. maddesi

“Makbuz karfl›l›¤› ödemelerde Damga Vergisi;

a- Maliye Bakanl›¤›’nca belirlenen mükellefler, kurum ve kurulufl-

lar taraf›ndan bir ay içinde düzenlenen ka¤›tlar›n vergisi, ertesi ay›n yirminci günü akflam›na kadar vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve yirmi alt›nc› günü akflam›na kadar ödenir.

b- (a) bendi d›fl›ndaki hallerde, ka¤›d›n düzenlendi¤i tarihi izleyen

onbefl gün içinde vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve ayn› süre içinde ödenir.

Maliye Bakanl›¤›, bu maddenin uygulanmas›na iliflkin usul ve esas-

lar› belirlemeye, lüzum görece¤i ifllemlere iliflkin ka¤›tlara ait verginin yukar›daki sürelere ba¤l› kalmaks›z›n ve beyanname aranmaks›z›n ka¤›-

d›n düzenlenmesinden önce veya noterlerce iflleme tabi tutulmas› s›ras›nda ödenmesi zorunlulu¤unu getirmeye, vergiyi ifllem an›nda ilgili kamu

kurum veya kurulufluna makbuz karfl›l›¤› ödettirmeye yetkilidir.” Hük-

münü ihtiva etmektedir.

Damga Vergisi Kanunu’nun 16, 32, 43 ve 44 No.lu Genel Tebli¤leri ge-

re¤ince zorunlu olarak sürekli mükellefiyet kapsam›nda bulunan mükellefler ile ihtiyari olarak bu sistemde vergilendirilmeyi arzu edebilecekler afla¤›da belirtilmifltir.

102

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

1- Zorunlu Olarak Sürekli Mükellefiyet Kapsam›na Al›nan Kurum,

Kurulufl ve fiirketler: katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler, döner sermayeli kurulufllar, bankalar, kamu iktisadi teflebbüsleri, devlet ve

kamu iktisadi teflebbüsleri ifltirakleri, özerk kurulufllar, di¤er kamu kurumlar› ve anonim flirketler.

2- ‹htiyari Olarak Sürekli Mükellefiyet Kapsam›na Al›nabilecek Ki-

fli ve Kurulufllar :

5520 Say›l› Kurumlar Vergisi Kanunu’na tabi di¤er mükellefler, kollek-

tif ve adi komandit flirketler, VUK hükümleri çerçevesinde bilanço veya iflletme hesab› esas›na göre defter tutanlar ve serbest meslek erbab›.

‹stanbul Defterdarl›¤› 01.09.2005 tarih ve B.07.4.DEF.0.34.12/2- 10-

8280 say›l› özelgede; iflyeri kira sözleflmelerine iliflkin damga vergisinin nas›l ve ne flekilde ödenece¤i hakk›nda afla¤›daki aç›klamalarda bulunulmufltur.

“16 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebli¤i ile bu tebli¤

ekinde yer alan kurulufllara, düzenleyecekleri nispi ve maktu vergiye tabi tüm ka¤›tlara iliflkin damga vergilerini makbuz karfl›l›¤› ödemeleri zorunlulu¤u getirilmifl olup, bu genel tebli¤de say›lanlar›n yan› s›ra 32 ve 43 Se-

ri No.lu Damga Vergisi Genel Tebli¤i ile bu statüye sonradan dahil olanlar›n da ayn› uygulamaya tabi olaca¤› aç›k ve net bir flekilde belirtilmifltir.

Ayr›ca, 5281 say›l› Kanunun 4 üncü maddesi ile Damga Vergisi Ka-

nununun 24 üncü maddesine eklenen üçüncü f›kras› çerçevesinde, Kanunun 22 nci maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›nda olup, zorunlu veya ihtiyari olarak sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis etti-

renler için taraf olduklar› ifllemlere iliflkin ka¤›tlara ait verginin beyan ve ödenmesi bak›m›ndan sorumluluk getirilmifltir.

Buna göre, zorunlu veya ihtiyari olarak sürekli damga vergisi mü-

kellefiyeti tesis ettiren mükellefler ile di¤er kifliler aras›nda düzenlenen ve damga vergisine tabi olan ka¤›tlara ait verginin tamam› sürekli damga

vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükellefler taraf›ndan Kanunun 22 nci maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendinde belirlenen süreler içinde be-

103

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

yan edilip ödenecektir. Verginin zaman›nda beyan edilip ödenmemesi ve-

ya eksik ödenmesi durumunda, vergi, ceza ve fer’ileri iflleme taraf olan ve damga vergisini sürekli makbuz verilmesi flekliyle ödemek zorunda olan

mükelleflerden al›nacakt›r. Ancak, bu mükelleflerin vergi asl› için karfl› tarafa rücu hakk› sakl›d›r.

Öte yandan, 44 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebli¤inde

belirtildi¤i üzere, 488 say›l› Kanunun 22 nci maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendi kapsam›nda sürekli damga vergisi mükellefiyeti bulunmayan

gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin düzenledikleri ka¤›tlara iliflkin damga vergisini, gelir veya kurumlar vergisi yönünden ba¤l› olduk-

lar› vergi dairelerine, ka¤›d›n düzenlendi¤i tarihi izleyen onbefl gün için-

de damga vergisi beyannamesi ile beyan edip ayn› süre içinde ödemeleri, Kanunun 22 nci maddesinin birinci f›kras›n›n (b) bendi kapsam›nda olan

ve gelir veya kurumlar vergisi yönünden mükellefiyeti bulunmayan mü-

kelleflerin süreksiz mükellefiyet çerçevesinde düzenledikleri ka¤›tlara

iliflkin damga vergisini, birden fazla vergi dairesi bulunan il ve ilçelerde

bu vergi dairelerinden herhangi birine, ka¤›d›n düzenlendi¤i tarihi izleyen onbefl gün içinde damga vergisi beyannamesi ile beyan edip ayn› süre içinde ödemeleri gerekmektedir.

Dolay›s›yla, söz konusu hükümler çerçevesinde; sahibi bulundu¤u-

nuz iflyerine iliflkin olarak düzenlenen kira sözleflmelerine ait Damga Vergisinin;

a) Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olman›z ve Damga Vergisi

yönünden sürekli mükellefiyetinizin bulunmas› halinde, ka¤›d›n düzenlendi¤i ay› takip eden ertesi ay›n 20. günü akflam›na kadar gelir veya ku-

rumlar vergisi yönünden ba¤l› oldu¤unuz yer vergi dairesine Damga

Vergisi Beyannamesi ile bildirilmesi ve 26 nc› günü akflam›na kadar, b) Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olman›z ancak, Damga Vergisi yönünden sürekli mükellefiyetinizin bulunmamas› halinde, gelir veya kurumlar vergisi yönünden ba¤l› oldu¤unuz yer vergi dairesine, ka-

104

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

¤›d›n düzenlendi¤i tarihi izleyen onbefl gün içinde Damga Vergisi Beyannamesi ile beyan edilip ayn› süre içinde, c) Gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyetiniz bulunmamas› halinde, süreksiz mükellefiyet çerçevesinde ka¤›d›n düzenlendi¤i tarihi izleyen onbefl gün içinde, birden fazla vergi dairesi bulunan il ve ilçelerde bu vergi dairelerinden herhangi birine, Damga Vergisi Beyannamesi ile beyan edilip, ayn› süre içinde, d) Gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyetiniz bulunmamas›, ancak sözleflmeye taraf olan kifli veya kurumlar›n gelir veya kurumlar vergisi yönünden mükellefiyeti bulunmas› halinde de yukar›da belirtilen hükümler çerçevesinde, ödenmesi gerekmektedir.” Denilmektedir. F- VERG‹ VE CEZADA SORUMLULUK Vergi ve cezada sorumluluk konusu Damga Vergisi Kanunu’nun 24. maddesi ile afla¤›daki flekilde hükme ba¤lanm›flt›r. 1. Vergiye tabi ka¤›tlar›n Damga Vergisi’nin ödenmemesinden veya noksan ödenmesinden dolay› al›nmas› laz›m gelen vergi ve cezadan, mükelleflere rücu hakk› olmak üzere, ka¤›tlar› ibraz edenler sorumludur. 2. Birden fazla kifli taraf›ndan imza edilen ka¤›tlara ait vergi ve cezan›n tamam›ndan imza edenler müteselsilen sorumludurlar. 3. 22. maddenin 1. f›kras›n›n (a) bendi kapsam›nda bulunanlar, taraf olduklar› ifllemlere iliflkin ka¤›tlara ait verginin beyan ve ödenmesinden sorumludurlar. Verginin ödenmemesi veya noksan ödenmesi durumunda vergi, ceza ve fer’ileri, vergi için di¤er ifllem taraflar›na rücu hakk› olmak üzere, bu f›krada belirtilen kiflilerden al›n›r. 1- Ka¤›tlar› ‹braz Edenlerin Sorumlulu¤u Damga Vergisi Kanunu’nun 24. maddesinin 1. f›kras› aynen “Vergiye tabi ka¤›tlar›n Damga vergisinin ödenmemesinden veya noksan ödenme-

105

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

sinden dolay› al›nmas› laz›m gelen vergi ve cezadan mükelleflere rücu hakk› olmak üzere ka¤›tlar› ibraz edenler sorumludur.” hükmünü ihtiva etmektedir. Söz konusu madde hükmünün incelenmesinden, afla¤›daki sonuçlara va-

r›lm›flt›r:

1- Ka¤›tlar› ibraz edenler, ka¤›d›n damga vergisine tabi olup olmad›¤›n›

ve e¤er damga vergisine tabi ise, ka¤›da iliflkin damga vergisini hesaplamak

ve tespit edilen bu verginin tam olarak ödenip ödenmedi¤ini araflt›rmakla sorumludurlar. Bu ifllemde ibraz edenin statüsü, gerçek veya tüzel kifli olmas›n›n önemi bulunmamaktad›r.

2- Ka¤›t ibraz edilen kifli veya kurulufllar, yukarda ka¤›d› ibraz eden ki-

fli için öngörülen incelemeyi ayni flekilde yapmakla mükelleftir.

3- Ka¤›da iliflkin verginin hiç ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde

ortada bir vergi ziya› vard›r.

4- Vergiye tabi ka¤›tlar›n damga vergisinin ödenmemesi veya noksan

ödenmifl olmas›ndan dolay›, al›nmas› gereken vergi ve cezadan ka¤›tlar› ibraz edenler sorumludur. Ancak ibraz edenin, ödedi¤i vergi ve cezay› as›l mükelleflere rücu hakk› vard›r.

Damga vergisinin mükellefi taraflar olmakla birlikte rücu etme hakk›

sakl› kalmak koflulu ile ka¤›d› ibraz eden taraf›ndan ödenmesi de yine yasa hükmüdür.

2- Damga Vergisi Mükelleflerinin Sorumlulu¤u a) Sürekli Mükellefiyet Tesis Ettiren Mükelleflerin Di¤er Kiflilerle

Birlikte Düzenledikleri Ka¤›d›n Damga Vergisi

Zorunlu veya ihtiyari olarak sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis et-

tiren mükellefler ile di¤er kifliler aras›nda düzenlenen ve damga vergisine tabi olan ka¤›tlara ait verginin tamam›, sürekli damga vergisi mükellefiyetini te-

106

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

sis ettiren mükellefler taraf›ndan ödenir. Damga vergisi mükellefleri taraf›ndan Kanunun 22. maddesinin 1. f›kras›n›n (a) bendine göre, bir ay içerisinde düzenlenen ka¤›tlar›n vergisi, ertesi ay›n 20. günü akflam›na kadar vergi da-

iresine bir beyanname ile bildirilir ve 26. günü akflam›na kadar ödenir. Verginin zaman›nda beyan edilip ödenmemesi veya eksik ödenmesi durumunda, vergi, ceza ve fer’ileri iflleme taraf olan ve damga vergisini sürekli makbuz verilmesi flekliyle ödemek durumunda olan mükelleflerden al›nacakt›r. Ancak, bu mükelleflerin vergi asl› için karfl› tarafa rücu hakk› sakl›d›r.

Örne¤in, bir anonim flirket ile gerçek kifli aras›nda düzenlenen sözleflme-

nin damga vergisinin beyan edilip ödenmesinde anonim flirket sorumludur.

Söz konusu beyan ve ödemenin anonim flirket taraf›ndan yerine getirilmemesi halinde, vergi, ceza ve fer’ileri iflleme taraf olan ve damga vergisini sürek-

li makbuz verilmesi flekliyle ödemek zorunda olan anonim flirketten aranacak-

t›r. Ancak, anonim flirket yaln›zca vergi asl› için sözleflmenin di¤er taraf› olan gerçek kifliye rücu ederek, ödedi¤i damga vergisini yasal yollardan tahsil etme hakk›na sahiptir.

b) Sürekli Damga Vergisi Mükellefiyet Tesis Ettirenlerin Birlikte

Düzenledikleri Ka¤›d›n Damga Vergisi

Sürekli damga vergisi mükellefiyetini tesis ettiren mükelleflerin birbir-

leriyle müfltereken düzenledikleri ka¤›tlara iliflkin verginin, birinin di¤erine

ait vergiyi ondan tahsil etmesi mümkün de¤ildir. Bu durumda ka¤›t bir nüsha düzenlenmifl ise, vergi nüshay› kendinde saklayan tarafça ödenir. Ka¤›d›n bir-

den fazla nüsha olarak düzenlenmesi halinde ise her nüshaya ait verginin, ellerindeki nüsha say›s›na göre mükelleflerce ödenece¤i tabiidir.

107

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009 G- DAMGA VERG‹S‹N‹N ÖDENMEM‹fi OLMASI AKD‹N SIH-

HAT‹N‹ ETK‹LEMEZ

Damga vergisi ka¤›d›n s›hhatini etkilemez. Damga vergisinin ödenme-

mesi veya eksik olarak ödenmifl olmas› , akdin butlan›na (geçersizli¤ine) yol açmaz. Baflka bir deyimle verginin ödenmemifl olmas›, ka¤›d›n bir husus ispat

ve belli etme özelli¤ini ortadan kald›rmad›¤› gibi, ibraz ettirilmesine de mani de¤ildir.

Akdin s›hhati ilgili Kanunda ön görülen flekilde düzenlenmesine ba¤l›-

d›r. Damga vergisinin bu hususta hiçbir önemi yoktur. Damga vergisinin söz-

leflmenin geçerlili¤i konusuna bir etkisi olmamakla birlikte ödenmeyen veya

noksan ödenen damga vergisinin cezas› ile birlikte mükelleften veya sorumlulardan tahsilini gerektirir.(4)

H- DAMGA VERG‹S‹ AKTARIMI KDV’YE TAB‹ DE⁄‹LD‹R Mükelleflerin masraf aktarmas› ifllemleri, bir finans hizmeti olarak kat-

ma de¤er vergisine tabi bulunmaktad›r. Ancak aktar›lan masraf KDV’ye tabi

ise, aktarma iflleminin KDV’ye tabi tutulmas›, aksi takdirde, aktar›lan masraflar›n katma de¤er vergisine tabi olmayan ifllem bedellerine ait olmas› halinde, masraf aktar›m› için de KDV uygulanmamas› gerekmektedir.

KDVK’n›n 17/4-g maddesinde, damga pulu teslimlerinin katma de¤er

vergisinden istisna oldu¤u hükme ba¤lanm›flt›r.

Buna göre, mükellef taraf›ndan damga vergisi aktar›m›n›n KDV’ye ta-

bi tutulmamas› gerekmektedir. (5)

II- MESLEK MENSUPLARININ SORUMLULUKLARI 3568 say›l› (6) Kanun kapsam›nda faaliyet göstere Serbest Muhasebeci,

Serbest Muhasebeci Mali Müflavir ve Yeminli Mali Müflavirlerin yapacaklar›

108

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ifllemler için sözleflme düzenleme mecburiyetlerinin bulunup bulunmad›¤› hu-

susu, meslek mensuplar›na iliflkin özel hükümlere ve sözleflmelere iliflkin özel hükümlere bak›lmas› zorunludur.

A- MESLEK MENSUPLARININ MÜfiTER‹ L‹STELER‹N‹ B‹LD‹RMELER‹

Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Malî Müflavir Ve Yeminli

Malî Müflavirlerin Çal›flma Usul Ve Esaslar› Hakk›nda Yönetmeli¤in 20. maddesine göre, meslek mensuplar› hizmet verdikleri müflterilerini kay›tl› olduklar› odalara 6 ayda bir bildirmek zorundad›rlar.

Di¤er taraftan ayni hüküm ,Yeminli Mali Müflavirler Odalar Yönetmeli-

¤i’nin 42. ve Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odalar› Yönetmeli¤i’nin 41. maddesinde de yer almaktad›r.

Meslek mensuplar› yapt›klar› sözleflmelerle ilgili bilgiyi/listeyi gerek

ba¤l› olduklar› odalara ve gerekse vergi idaresine vermektedirler. Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müflavir ünvan›na sahip meslek men-

suplar› odalara verdikleri bilgilerin yan› s›ra beyannamesini imzalad›klar›

müflterilerin listesini May›s ay›n›n 15. günü mesai bitimine kadar ba¤l› olduklar› vergi dairesine, Yeminli Mali Müflavirler ise bildirimlerini elektronik or-

tamda Vergi ‹daresine yapmakla birlikte ayn› zamanda ba¤l› olduklar› meslek odalar›na da yaz›l› olarak bilgi vermektedirler.(7)

B- MESLEK MENSUPLARININ SÖZLEfiME YAPMA ZORUNDA

OLDUKLARI ‹fiLEMLER

Mevzuat›m›zda sözleflmeler aç›s›ndan flekil serbestisi kural› geçerlidir.

Bu nedenle taraflar istedikleri flekilde, sözlü ya da yaz›l› olarak sözleflmeyi yapabilirler. Bu konuda aksine bir hüküm bulunmad›¤› sürece taraflar istedi-

¤i gibi hareket etmekte serbesttirler. Sözleflmelerin sözlü flekilde yap›lmas›

109

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

halinde Damga Vergisi bak›m›ndan vergiyi do¤uran olay meydane gelmemektedir.

1- Hizmet Sözleflmelerinin Yaz›l› fiekilde Düzenlenmesi Zorunlulu¤u Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Malî Müflavir Ve Yeminli

Malî Müflavirlerin Çal›flma Usul Ve Esaslar› Hakk›nda Yönetmeli¤in “ Söz-

leflme Yap›lmas›” bafll›kl› 24. maddesi “Taraflar mesleki konularda yap›la-

cak ifller için sözleflme yapabilirler.

Afla¤›daki çal›flma konular›nda sözleflme yap›lmas› zorunludur. a) Defter tutmak,

b) Süreklilik arz eden müflavirlik hizmetlerinde,

c) ‹nceleme, tahlil ve denetim yapmak ve bunlarla ilgili rapor ve

benzerlerini düzenlemek,

d) Yeminli Mali Müflavirlerin tasdik ifllemleri.” Hükmünü ihtiva etmektedir.

Meslek mensuplar›n›n esas itibariyle yapt›klar› mesleki faaliyetler dola-

y›s›yla sözleflme yapma zorunluluklar› bulunmaktad›r.

2- Ücret Sözleflmelerinin Yaz›l› fiekilde Yap›lmas› Zorunlulu¤u Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Malî Müflavir Ve Yeminli Ma-

lî Müflavir Ücretlerinin Esaslar› Hakk›nda Yönetmeli¤in 13. maddesi aynen;

“Meslek mensubu ücret sözleflmesinin yaz›l› flekilde yap›lmas› ve

belli bir mebla¤› kapsamas› flartt›r.

Ücret sözleflmesinin sözlü yap›ld›¤›n›n belirlenmesi durumunda,

meslek mensubu hakk›nda disiplin cezas› uygulan›r .

Yabanc› firmalarla sözleflmelerin yabanc› dilde ve yabanc› paral›

yap›lmas› mümkündür. Bu takdirde, sözleflmenin yap›ld›¤› andaki döviz kuruna göre tarifedeki en az ücret kontrolü yap›l›r.” Hükmünü amirdir.

110

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3- Uzlaflma Görüflmelerinde Sözleflme ‹braz Etme Zorunlulu¤u 379 Seri No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤i (8) ile 3568 say›l› Kanununa göre yetki alm›fl meslek mensuplar›na uzlaflma görüflmelerinde sözleflme ibraz etme zorunlulu¤u getirilmifltir. Uzlaflma Yönetmeli¤inin 10 uncu maddesinde, mükelleflerin uzlaflma talebinin kabul edilmesi üzerine yap›lacak uzlaflma görüflmelerinde, 3568 say›l› Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Malî Müflavirlik ve Yeminli Malî Müflavirlik Kanununa göre kurulan meslek odalar›ndan bir meslek mensubunun da (Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müflavir veya Yeminli Mali Müflavir) bulundurulabilece¤i, ancak bu kiflilerin uzlaflma ile ilgili tutanaklara imza atamayacaklar› belirtilmifltir. 379 Seri No.lu VUK Genel Tebli¤inde yer alan aç›klamalara göre,bundan böyle an›lan meslek mensuplar› uzlaflma görüflmelerine kat›labilmelerinin hukuki bir belgeye (sözleflme, vekaletname vb.) dayand›r›lmas› ve söz konusu belgenin asl› veya onayl› bir örne¤inin uzlaflma görüflmesi s›ras›nda komisyona ibraz edilmesi uygun görülmüfltür. C- SÜRES‹ KEND‹L‹⁄‹NDEN UZAYAN SÖZLEfiMELER Y›ll›k olarak yap›lma zorunlulu¤u olan sözleflmeler d›fl›nda , meslek mensuplar›n›n yapt›klar› sözleflmelerde hüküm bulunmas› halinde kendili¤inden uzayabilmektedir. Bu konuda herhangi bir k›s›tlama meslek mevzuat›na ayk›r› bir durum bulunmamaktad›r. Yeminli Mali Müflavirlik hizmetleri d›fl›nda kalan hizmetler için y›ll›k olarak düzenlenen ancak yeniden sözleflme yap›lmayan, fesih edilmeyen sözleflmelerin hizmetin devam etmesi koflulu ile z›mnen uzad›¤›n› kabul etmek gerekmektedir. Dolay›s›yla y›ll›k olarak sözleflme düzenlenmesi ve her y›l yenilenme zorunlulu¤u bulunmayan hallerde sözleflmenin kendili¤inden uzamas› tabiidir. Zira burada hizmet y›ll›k de¤ildir. Y›ll›k olan hizmetin bir y›ll›k bedelidir.

111

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Örne¤in belirli süreli olarak düzenlenen sözleflmelerde süre bitiminden

önce taraflardan birinin di¤erine ihbarda bulunmamas› ve sebeple sözleflme süresinin otomatik olarak uzamas› halinde, herhangi bir belge düzenlenmedi-

¤i veya sözleflmeye bu hususta ayr›ca flerh konulmad›¤›ndan damga vergisi al›nmamas› gerekir.

D-YEM‹NL‹ MAL‹ MÜfiAV‹RLER‹N TASD‹K SÖZLEfiMELER‹N‹

ELEKTRON‹K ORTAMDA GÖNDER‹LMES‹ VE RAPORLARIN VERG‹ DA‹RES‹NE VER‹LMES‹NE ‹L‹fiK‹N USUL VE ESASLAR

Yeminli Mali Müflavirlerin Tasdik Sözleflmelerine ‹liflkin Bildirimleri-

nin ve Sürekli Bilgi Verme Yükümlülüklerinin Elektronik Ortamda Yerine Getirilmesi Hakk›nda 1 S›ra No.lu Genel Tebli¤i (9) uyar›nca, ba¤l› oldukla-

r› meslek odas›n›n çal›flanlar listesine kay›tl› ve sürekli bilgi verme yükümlü-

lü¤ü bulunan yeminli mali müflavirler, bu tebli¤ gere¤ince elektronik ortamda internet vergi dairesine 01 fiubat 2008 tarihinden itibaren afla¤›da belirtilen hususlarda bildirimde bulunacaklard›r.

a) Mükellefler ile düzenlemifl olduklar› "Tam Tasdik ( Y›ll›k gelir veya ku-

rumlar vergisi beyanname ve eklerinin tasdiki ) Sözleflmeleri" ne iliflkin bilgiler. b) Mükellefler ile düzenlemifl olduklar› di¤er sözleflme bilgileri. (KDV

‹adesi, Özel Tüketim Vergisi, Ar-Ge ‹ndirimi Tasdik Raporu v.s.)

c) Yeminli mali müflavirin kimlik bilgileri, flirket veya ortakl›k halinde fa-

aliyette bulunuluyorsa flirketin veya ortakl›¤›n bilgileri ile ortaklar›n bilgileri.

d) Yeminli mali müflavirin bürosunda veya yeminli mali müflavirlik flir-

ketinin bürosunda çal›flanlara ait bilgiler.

Yeminli Mali Müflavirlerin Tasdik Sözleflmelerine ‹liflkin Bildirimleri-

nin ve Sürekli Bilgi Verme Yükümlülüklerinin Elektronik Ortamda Yerine Getirilmesi Hakk›nda 1 S›ra No.lu Genel Tebli¤ X) uyar›nca sözleflmelere iliflkin bilgilerle Raporlar›n vergi dairesine gönderilmesine iliflkin esaslar afla¤›da belirtilmifltir.

112

usul ve

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

1- Tam Tasdik Sözleflmelerinin Elektronik Ortamda Gönderilmesi 02.01.1990 tarihli "Yeminli Mali Müflavirlerin Tasdik Edecekleri Belge-

ler, Tasdik Konular›, Tasdike ‹liflkin Usul ve Esaslar Hakk›ndaki Yönetmelik" in 10 uncu maddesinin birinci f›kras›na göre, ilgililerce yapt›r›lacak tasdik hizmetinin tasdik sözleflmesine ba¤lanmas› zorunlu bulunmaktad›r. Di¤er ta-

raftan ayn› maddeye, 31.05.1995 tarih ve 22299 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanan Yönetmelik de¤iflikli¤i ile eklenen f›krada, gelir ve kurumlar vergi-

si beyannameleri ile eklerinin tasdikine iliflkin sözleflmelerin ilgili vergilendirme döneminin ilk ay› içinde düzenlenece¤i belirtilmifltir.

Buna göre,gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri ile eklerinin tasdiki-

ne iliflkin olarak hesap döneminin ilk ay› içinde düzenlenmifl olan tam tasdik sözleflmelerine iliflkin bilgiler, takip eden ay›n son gününe kadar, süresinden

sonra düzenlenen sözleflmelere iliflkin bilgiler ise, sözleflme tarihinden itiba-

ren 15 gün içinde internet vergi dairesine, yeminli mali müflavirler taraf›ndan elektronik ortamda girilecektir.

Ayr›ca, yeminli mali müflavirler taraf›ndan vergi idaresine verilecek tas-

dik raporlar›na söz konusu sözleflmelerin birer örne¤inin eklenece¤i tabiidir.

2- Di¤er Tasdik Sözleflmelerinin Elektronik Ortamda Gönderilmesi Yeminli mali müflavirlerle mükellefler aras›nda düzenlenen ve tam tas-

dik sözleflmesi d›fl›ndaki di¤er tasdik sözleflmelerine iliflkin bilgiler, sözleflme-

nin düzenlendi¤i tarihten itibaren 15 gün içinde internet vergi dairesine yeminli mali müflavirler taraf›ndan elektronik ortamda girilecektir.

Ayr›ca, yeminli mali müflavirler taraf›ndan vergi idaresine verilecek tas-

dik raporlar›na söz konusu sözleflmelerin birer örne¤inin eklenece¤i tabiidir.

113

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3- Tasdik ‹fllemlerinde ‹ptal/Fesih Edilen Sözleflmelerinin Elektronik

Ortamda Gönderilmesi

Tam tasdik konusunda ve tam tasdik d›fl›ndaki di¤er konulardaki sözlefl-

melerin iptal ya da feshedilmesi durumunda, iptal/fesih tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde gerekçesi ile birlikte yeminli mali müflavirler taraf›ndan internet vergi dairesine elektronik ortamda bildirimde bulunulacakt›r.

III- MESLEK MENSUPLARININ TARAF OLDU⁄U SÖZLEfi-

MELERDE DAMGA VERG‹S‹ UYGULAMASI

Öncelikle bir hususu belirtmekte yarar vard›r.O da meslek mensuplar›-

n›n taraf oldu¤u sözleflmeler için Damga Vergisi Kanununda özel bir düzen-

leme bulunmamaktad›r. Bu konudaki uygulama ve ortaya ç›kacak problemlerin çözümü genel hükümlere tabidir.

A- SÖZLEfiMELERE ‹L‹fiK‹N VERG‹ MÜKELLEF‹ VE ÖDENMES‹ Meslek mensubu ile mükellefler aras›nda düzenlenen sözleflmelerin

Damga Vergisi mükellefi ve ödenmesi afla¤›daki flekilde olacakt›r.

1. Meslek mensubu ile zorunlu veya ihtiyari olarak sürekli damga vergi-

si mükellefiyeti tesis ettiren mükellefler aras›nda düzenlenen ve damga vergi-

sine tabi olan ka¤›tlara ait verginin tamam› sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükellefler taraf›ndan Kanunun

22/1-a maddesinde belirlenen süreler içinde beyan edilip ödenecektir.

2. Meslek mensubu ile mükellefin damga vergisi mükellefi olmalar› ha-

linde Damga Vergisi ka¤›d› ibraz eden kifli taraf›ndan beyan edilip ödenecektir.

3. Meslek mensubunun Damga Vergisi mükellefi olmas›na karfl›n , söz-

leflmeye taraf olan mükellefin Damga Vergisi mükellefi olmamas› halinde

114

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

sözleflmeye iliflkin Damga Vergisi meslek mensubu taraf›ndan sürekli mükellefiyet esas› kapsam›nda beyan edilip ödenir.

4. Meslek mensubu ile sözleflme imzalanan mükellefin de Damga Ver-

gisi mükellefi olmamalar› halinde, sözleflmeye iliflkin vergi damga vergisi beyannamesi ile 15 gün içerisinde beyan edilip ödenir.

Damga Vergisi özelli¤i olan bir ifllem vergisidir. Damga Vergisi mükel-

lefi taraf›ndan ödenmemesi halinde , zamanafl›m› süresi geçse bile ibraz eden-

den aran›lmaktad›r. Daha aç›k bir deyiflle damga verginsin mükellefinin belirlenmifl olmas›, ka¤›d› ibraz edenleri sorumluluktan kurtarmamaktad›r.

Damga Vergisi Kanununun 24. maddesi uyar›nca meslek mensubu ile

damga vergisi mükellefleri aras›nda düzenlenen ve damga vergisine tabi olan ka¤›tlara ait verginin ödenmemesinden veya noksan ödenmesinden dolay›

al›nmas› laz›m gelen vergi ve cezadan, mükelleflere rücu hakk› olmak üzere, ka¤›tlar› ibraz edenler sorumlu oldu¤undan, vergi daireleri bu kapsamdaki ka¤›tlar›n vergilerini meslek mensubundan aramaktad›rlar.

Kira sözleflmeleri damga vergisinin kimler ad›na tahakkuk ettirilip, öde-

nece¤i konusunda

‹zmir Vergi Dairesi Baflkanl›¤› 24.02.2009 tarih ve

DMG:031-1133/529 say›l› özelgesinde ; “………. ODASINA

Odan›z üyelerinin iflyeri kiralamalar›nda kira sözleflmelerinin iki

örnek olarak düzenlendi¤ini ve üyeleriniz taraf›ndan bu sözleflmenin bir

nüshas›n›n vergi dairesine ibraz›nda vergi dairesi taraf›ndan kiraya ve-

ren, kiralayan ayr›m› yapmadan kirac›ya her iki taraf›n damga vergisinin ödettirildi¤i, bu durumun ise üyelerinizle vergi dairesi aras›nda sürtüflmelere neden oldu¤u belirtilerek, kira sözleflmelerinde damga vergisinin kimler ad›na tahakkuk ettirilip, ödenece¤i hususunda Baflkanl›¤›m›z görüflünün bildirilmesi talep edilmektedir.

…………………….

115

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Damga Vergisi Kanununun, 26. maddesinde ise; ''Resmi dairelerin

ilgili memurlar› kendilerine ibraz edilen kâ¤›tlar›n Damga Vergisini aramaya ve vergisi hiç ödenmemifl veya noksan ödenmifl olanlar› bir tutanakla tespit etmeye veya bunlar› tutana¤› düzenlemek üzere, vergi dairesine göndermeye mecburdurlar.'' Hükmüne yer verilmifltir.

Kanuna ekli (1) say›l› tablonun, (1/A–2) bendinde; ''Belli paray› ih-

tiva eden Kira mukavelenamelerinin (mukavele süresine göre kira bede-

li üzerinden) binde 1,5 nispetinde damga vergisine tabi tutulaca¤›'' belirtilmifltir.

Yukar›da yer alan kanun hükümlerine göre; düzenlenen kira sözlefl-

melerinde mükellefiyet imza sahiplerinin tümüne birden terettüp ederek ayn› kâ¤›tta birden fazla imzan›n olmas› al›nacak damga vergisini art›rmamakta ancak imza sahiplerinin hepsinin verginin tümünden müfltereken ve müteselsilen mükellef ve sorumlu olmalar›n› gerektirmektedir .

Bu nedenle, odan›z üyelerince düzenlenen kira sözleflmelerinin, mu-

kavele süresine göre bulunacak KDV hariç toplam kira bedeli üzerinden

binde 1,5 nispetinde damga vergisine tabi tutulmas› gerekmekte olup, sözü edilen sözleflmelerin iki nüsha düzenlenmesi halinde her nüshas›n›n ayr› ayr› (asl› kadar) ayn› miktar veya nispette damga vergisine tabi tu-

tularak, verginin de kâ¤›d› (sözleflmeyi) ibraz edenler taraf›ndan ödenmesi icap etmektedir.” fieklinde idari görüfl bildirilmifltir.

B- TAM TASD‹K RAPORU DIfiINDAK‹ KDV ‹ADES‹, ÖZEL

TÜKET‹M VERG‹S‹, AR-GE ‹ND‹R‹M‹ TASD‹K RAPORU VE BENZER‹ KONULARDAK‹ SÖZLEfiMELERE ‹L‹fiK‹N DAMGA VERG‹S‹

Tam Tasdik Raporu d›fl›ndaki KDV iadesi, Özel Tüketim Vergisi, Ar-ge

‹ndirimi Tasdik Raporu ve benzeri konulardaki sözleflmelerin düzenlendi¤i anda belli bir tutar› ihtiva etmesi durumunda bu tutar üzerinden damga vergisine tabi tutulmas›, belli tutar› ihtiva etmemesi durumunda ise damga vergisi-

116

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

nin aran›lmamas› ve sözleflmeye iliflkin ücretin sözleflme düzenlendikten son-

ra belirlenmesi ve bu konuda sözleflmede de¤ifliklik yap›lmas› durumunda, de-

¤iflikli¤in yap›ld›¤› tarih itibariyle damga vergisine tabi tutulmas› ve verginin bu tarih esas al›narak beyan edilip ödenmesi gerekmektedir.

‹zmir Vergi Dairesi Baflkanl›¤›13.10.2008 tarih ve DMG:031-923/2422

say›l› özelgede;

“1 s›ra No.lu Yeminli Mali Müflavirlerin Tasdik Sözleflmelerine ilifl-

kin Bildirimlerin ve Sürekli Bilgi Verme Yükümlülüklerinin Elektronik Ortamda Yerine Getirilmesi Hakk›nda Genel Tebli¤ hükümlerine istina-

den, ba¤l› olduklar› meslek odas›n›n çal›flanlar listesine kay›tl› ve sürekli

bilgi verme yükümlülü¤ü bulunan YMM’lerin, mükellefler ile yapt›klar› Tam Tasdik Sözleflmesi d›fl›ndaki di¤er sözleflmelerin düzenlendi¤i tarih-

te belli paray› ihtiva etmedi¤i ancak bu sözleflmeler do¤rultusunda düzenlenen tasdik raporlar›n›n vergi dairesince iflleme konulmas› ve al›nmas› gereken ücretin miktar›n›n belirlenmesinin mümkün hale gelmesi ve

YMM’ler taraf›ndan sisteme girilerek güncellenmesi sonucunda sözleflme-

nin belli paray› ihtiva etti¤i belirtilerek, sözleflmenin düzenlenme tarihi ile güncellenme tarihi aras›nda 15 günden daha uzun bir süre geçmesi du-

rumlar›nda, vergiyi do¤uran olay›n hangi tarihte gerçekleflti¤i hususlar›

hakk›nda Gelir ‹daresi ‹daresi Baflkanl›¤›ndan al›nan 24.09.2008 tarih ve

G‹B.0.02.62/6202-2950-95625 say›l› yaz›da; 213 say›l› Vergi Usul Kanununun 19 uncu maddesinde, vergi alaca¤›n›n vergi kanunlar›n›n vergiyi ba¤lad›klar› olay›n vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile do¤aca¤›;

488 say›l› Damga Vergisi Kanununun 1inci maddesinde de; bu Kanuna ekli (1) say›l› tabloda yaz›l› ka¤›tlar›n Damga Vergisine tabi olaca¤›, bu

kanundaki ka¤›tlar teriminin, yaz›l›p imzalanmak veya imza yerine geçen

bir iflaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya

belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullan›lmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri fleklinde oluflturulan belgeleri ifade edece¤i hükme ba¤lanm›flt›r.

117

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Öte yandan, bu sözleflmelere iliflkin ücretin sözleflme düzenlendikten

sonra belirlenmesi ve bu tutar›n sözleflmeye eklenmesi halinde, de¤iflikli-

¤in yap›ld›¤› tarih itibariyle damga vergisi aç›s›ndan vergiyi do¤uran olay gerçekleflecektir. Dolay›s›yla söz konusu sözleflmelerin, ücrete iliflkin tutar›n eklendi¤i tarih itibar›yla 488 say›l› kanuna ekli (1) say›l› tablonun

''Akitlerle ilgili ka¤›tlar'' bafll›kl› bölümünün A/1 f›kras› gere¤i damga

vergisine tabi tutulmas› ve verginin bu tarih dikkate al›narak beyan edilip ödenmesi gerekmektedir.'' Denilmifltir.” fieklinde idari görüfl bildiril-

mifltir.

‹zmir Vergi Dairesi Baflkanl›¤›, G‹B.4.35.17.02/ DMG: 031-923 say›l›

özelgesinde de Tam Tasdik Raporu D›fl›ndaki KDV ‹adesi, Özel Tüketim

Vergisi, Ar-Ge ‹ndirimi Tasdik Raporu ve benzeri konulardaki sözleflme-

lerin Damga Vergisi karfl›s›ndaki durumu hakk›nda yukar›daki görüflünü tek-

rarlam›flt›r.

IV- SONUÇ VE ÖNER‹LER Buraya kadar yap›lan aç›klamalar› özetleyecek olursak;

1. Hukukumuzda akit serbestisi kural› geçerli olmas›na ra¤men, denile-

bilir ki mevcut düzenlemelere göre meslek mensuplar› yapt›klar› tüm ifllemler için sözleflme düzenlemek zorundad›rlar.

2. Sözleflme düzenlenmesi aflamas›nda içerdi¤i toplam para tutar› (söz-

leflme süresiyle ba¤lant›l› olarak) üzerinden 488 say›l› Kanuna ekli (1) say›l› tablonun ''Akitlerle ilgili ka¤›tlar'' bafll›kl› bölümünün A/1 f›kras› gere¤ince %0 7,5 oran›nda Damga Vergisine tabidir.

Sözleflmelerin belli paray› ihtiva etmemesi halinde ise, Damga Vergisi-

ne tabi tutulmas› mümkün de¤ildir. Ancak bu sözleflmelere iliflkin ücretin söz-

leflme düzenlendikten sonra belirlenmesi ve bu tutar›n sözleflmeye eklenmesi halinde, de¤iflikli¤in yap›ld›¤› tarih itibariyle damga vergisi aç›s›ndan vergiyi do¤uran olay gerçekleflecektir.

118

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

3.Muhasebe ve mali dan›flmanl›k hizmetleri uzun süreli ifllerdir. Bu du-

rumda her sene sözleflme yap›lmas› ço¤u kez gereksiz olmaktad›r. Mükellef-

lerin yeni bir sözleflme düzenlememeleri ve mevcut sözleflmede süre uzat›m› konusunda bir flerh koymamalar› halinde mevcut sözleflme hükümlerinin kendili¤inden uzamas› halinde, hiçbir ifllem yap›lmad›¤›ndan damga vergisine tabi tutulmas› mümkün de¤ildir.

4. Meslek mensuplar› düzenledikleri sözleflmeler için damga vergisi mü-

kellefi olmad›klar› hallerde bile, Damga Vergisinin özelli¤i gere¤i söz konu-

su sözleflmeleri ibraz ettikleri s›rada ödenmeyen damga vergisini cezal› olarak ödemek durumuyla karfl›laflabilirler. Meslek mensuplar›n›n mükellefleri ile düzenledikleri sözleflmeler hakk›nda vergi dairesine bilgi vermeleri ve Raporlar›na eklemeleri zorunluluklar› göz önüne getirildi¤inde, böyle bir sürprizle her zaman karfl›lafl›lmas› muhtemeldir.

Meslek mensuplar› mükellefleri ile sözleflme düzenledikleri s›rada dam-

ga vergisinin ödenmesini sa¤lamal›d›rlar. Bu nedenle bir k›s›m meslek mensuplar› s›rf bu amaçla mükellefiyet tesis ettirmektedirler.

5. Meslek mensuplar› 3568 say›l› Kanun Kapsam›nda yapt›klar› tüm ifl-

lemler vergi dairesinin bilgisi dahilinde bulundu¤undan, söz konusu sözleflmelerinin Damga Vergisinden istisna edilmesi uygun olacakt›r. KAYNAKÇA De¤er Nuri(2009). Aç›klamal› ve Uygulamal› Katma De¤er Vergisi Ka-

nunu. Ankara: Yaklafl›m Yay›nc›l›k

De¤er, Nuri( 2006). En Son fiekliyle Damga Vergisi Uygulamas›.

Ankara: TÜRMOB

Ergül, Mahmut Tayyar(2006). “Meslek Mensuplar›n Mükellefleri ‹le

‹mzalad›klar› Sözleflmelerden Kaynaklanan Damga Vergisinden Kaç›nma Yollar›”, Yaklafl›m Dergisi. 167 (2006) : 243-244

119

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

T.C. Yasalar (13.06.1989) 3568 say›l› Serbest muhasebeci mali müflavir-

lik yeminli mali müflavirlik kanunu. Ankara : Resmi Gazete (20194 say›l›)

TÜRMOB (06.02.2008 tarih). TURMOB’un 29.03.2009 tarih ve

2009/03029 say›l› Genelgesi. Ankara : Resmi Gazete (26779 say›l›)

120

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

VAKIFLARDA VERG‹ BA⁄IfiIKLI⁄I (MUAF‹YET‹) Bilal KOCABAfi* I - G‹R‹fi 4962 say›l› Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› ve Vak›flara Vergi

Muafiyeti Tan›nmas› Hakk›nda Kanunun 20. maddesinde, “Gelirlerinin en az

üçte ikisini nevi itibar›yla genel, katma ve özel bütçeli idarelerin bütçeleri içinde yer alan bir hizmetin veya hizmetlerin yerine getirilmesini amaç edin-

mek üzere kurulan vak›flara, Maliye Bakanl›¤›n›n önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tan›nabilir.

Bunlar›n vergi muafiyetinden yararlanmas› ve muafiyetlerinin kaybedil-

mesine iliflkin flartlar, usul ve esaslar Maliye Bakanl›¤›nca belirlenir.

Ola¤an denetimler s›ras›nda veya yapt›r›lacak özel denetimler sonucun-

da vergi muafiyeti tan›nmas›na iliflkin flartlar› kaybettikleri tespit edilen vak›f-

lar›n vergi muafiyetleri, birinci f›krada öngörülen yöntemle kald›r›labilir.”

hükmüne yer verilmifltir.

4962 say›l› Kanunun 20. maddesi ile Maliye Bakanl›¤›na verilen yetki

çerçevesinde, vak›flara vergi muafiyeti tan›nmas›n›n flartlar›, vergi muafiyeti tan›nan vak›flar›n yerine getirece¤i yükümlülükler ve vergi muafiyetinin kal-

d›r›lmas›na iliflkin usul ve esaslar 83 seri no’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebli¤i 1 ile belirlenmifltir.

Son olarak da verilen yetki çerçevesinde, Maliye Bakanl›¤› taraf›ndan

yay›mlanan 1 Seri No.lu Vak›flara Vergi Muafiyeti Tan›nmas› Hakk›nda Ge-

nel Tebli¤ ile vak›flara vergi muafiyeti tan›nmas›n›n koflullar›, vergi muafiye* Devlet Bütçe Uzman› 1 83 nolu Tebli¤ öncesi ise konu hakk›nda 48 seri no’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebli¤i var olup 83 nolu Tebli¤le yürürlükten kald›r›lm›flt›r.

121

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

ti tan›nan vak›flar›n yerine getirece¤i yükümlülükler ve vergi muafiyetinin kald›r›lmas›na iliflkin usul ve esaslar belirlenmifl bulunmaktad›r.

Bu makalede vak›flara vergi ba¤›fl›kl›¤› sa¤lanmas› için aranan koflullar

irdelenecektir.

II – VERG‹ BA⁄IfiIKLI⁄ININ KOfiULLARI 1 seri nolu Vak›flara Vergi Muafiyeti Tan›nmas› Hakk›nda Genel Teb-

li¤ uyar›nca 4962 say›l› Kanunun 20. maddesine göre vergi muafiyeti tan›n-

mas› talebinde bulunacak vak›flar›n baflvuru tarihi itibariyle afla¤›da belirtilen flartlar›n hepsini bir arada tafl›mas› gerekmektedir.

A - BELL‹ KONULARDA FAAL‹YET GÖSTERME KOfiULU Bakanlar Kurulu’nca vergi muafiyeti tan›nacak vakf›n; - sa¤l›k,

- sosyal yard›m, - e¤itim,

- bilimsel araflt›rma ve gelifltirme, - kültür ve çevre koruma, - a¤açland›rma

konular›nda faaliyette bulunmay› amaç edinmifl olmas› gerekmektedir.

Vakf›n faaliyet konusu bu say›lanlardan birisi veya birden fazlas› ile ilgili ola-

bilir. Ancak, vergi muafiyeti talebinde bulunacak vakf›n bu faaliyetlerinin kamuya aç›k ve Devletin kamu hizmeti yükünü azalt›c› etki yapacak düzeyde ol-

mas› gerekir. Belli bir yöre veya belli bir kitleye hizmeti amaçlayan vak›flara vergi muafiyeti tan›nmas› mümkün de¤ildir.

122

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

B - EN AZ B‹R YIL SÜRE ‹LE FAAL‹YETTE BULUNMA KOfiULU Vak›flar›n, vergi muafiyeti talebinde bulunmadan önce kurulduklar› ta-

rihten itibaren en az bir y›l süre ile faaliyette bulunuyor olmas› ve bu süre için-

deki faaliyetleri ile Devletin kamu hizmeti yükünü azalt›c› etki sa¤lam›fl olmalar› gerekmektedir.

C - B‹LANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTMA KOfiULU Vergi muafiyeti tan›nacak vak›flar›n bilanço esas›na göre defter tutma-

lar› gerekir. Bu vak›flar›n, 213 say›l› Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre bi-

rinci s›n›f tüccarlar taraf›ndan tutulmas› gereken defterleri2 ayn› Kanunda be-

lirtilen süreler içinde tasdik ettirerek kullanmalar› ve muhasebe kay›tlar›n›n Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤lerine uygun olmas›, vakfa ait iktisadi iflletmeler bulunmas› halinde bunlar için de ayr›ca defter tasdik ettirme-

leri ve vakf›n muhasebe kay›tlar› ile iktisadi iflletmesinin muhasebe kay›tlar›-

n› birbiriyle kar›flmas›n› önleyecek flekilde ayr› ayr› izlemeleri gerekmektedir. Vakfa ba¤l› veya ait iktisadi iflletme bulunmas› halinde vak›fla iflletmenin

muhasebe ifllemlerinin ayr› defterlerde izlenmesi ve vakf›n ifllemleriyle iktisadi

iflletmenin ifllemlerinin birbirinden ayr›lmas› gerekir. ‹ktisadi iflletmenin dönem sonunda oluflan kar›ndan ödenmesi gereken vergiler ve di¤er yasal yükümlülükler ayr›ld›ktan sonra kalan net kar, vak›f bütçesine gelir olarak aktar›l›r.

D - ASGAR‹ MAL VARLI⁄I VE YILLIK GEL‹R KOfiULU Vergi muafiyeti talebinde bulunan vak›flar›n vergi muafiyeti talebinde

bulunduklar› tarihte en az 505.000.- TL (beflyüz beflbin Türk Liras›) gelir ge2 83 nolu Tebli¤ öncesi ise konu hakk›nda 48 seri no’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebli¤i var olup 83 nolu Tebli¤le yürürlükten kald›r›lm›flt›r.

123

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

tirici mal varl›¤›na ve en az 49.000.- TL (k›rkdokuz bin Türk Liras›) y›ll›k ge-

lire sahip olmalar› gerekir. Y›ll›k gelirin tespitinde; genel ve özel bütçeli ida-

reler bütçelerinden yap›lan yard›mlar ile ba¤›fl niteli¤indeki gelirler dikkate

al›nmaz. Yukar›da belirtilen tutarlar 2007 y›l› için belirlenmifltir. Bu tutarlar,

her y›l Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre o y›l için belirlenen yeniden de¤erleme oran›nda artar ve izleyen y›lda bu miktarlar esas al›n›r. Bu miktarlar›n hesab›nda, bin TL’ye kadar olan tutarlar dikkate al›nmaz.

E - GEL‹R‹N HARCANMA fiEKL‹NE ‹L‹fiK‹N KOfiUL Vak›f resmi senedinde, 4962 say›l› Kanunun 20. maddesi hükmüne uy-

gun olarak y›l içinde elde edilen brüt gelirlerin en az üçte ikisinin sa¤l›k, sos-

yal yard›m, e¤itim, bilimsel araflt›rma ve gelifltirme, kültür ve çevre koruma ile a¤açland›rma faaliyetlerinden oluflan amaçlara harcanaca¤›n›n yaz›l› olma-

s› ve son bir y›lda bu koflulu fiilen yerine getirmifl olmas› ve vergi muafiyeti-

nin devam› süresince de bu flarta uyulmas› gerekir. Vakf›n amaçlar›na ayr›lmas› ve harcanmas› gereken miktarlar hiçbir flekilde baflka bir amaçla kulla-

n›lamaz. Ancak, yönetim ve idame giderleri ile ihtiyata ve vak›f malvarl›¤›n›

art›r›c› yat›r›mlara ayr›lan miktarlar›n, tamam›n›n veya bir k›sm›n›n vakf›n amaçlar›na yönelik hizmetlere harcanmas› mümkündür.

Vakf›n amaçlar› aras›nda yaz›l› bir hizmetin gerçeklefltirilmesi flart›yla

yap›lan ba¤›fllar›n, hizmetin gerçeklefltirildi¤i y›llarda harcanmas› öngörülen k›sm›n›n o y›l›n gelirleri aras›nda gösterilmesi gerekir.

Vakf›n malvarl›¤›na eklenmesi ve gelirlerinin vakf›n amaçlar› içinde yer

alan bir hizmet veya hizmetlerin yerine getirilmesinde kullan›lmas› flart›yla yap›lan ba¤›fllarda, ana para vakf›n mal varl›¤› say›lacak, ancak bu paran›n getirece¤i gelir, vakf›n gelirleri aras›na dahil edilecektir.

Muhasebe ifllemleri yönünden de flartl› ba¤›fllar vakf›n defterlerinde ay-

r› hesaplarda izlenir. fiartl› ba¤›fl para olarak yap›lm›fl ise bu para fon olarak yine ayr› bir hesapta gösterilir.

124

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

Vakfa tahsis edilen mal varl›¤›n›n sat›fl› ya da kamulaflt›r›lmas›ndan elde edilen gelirler y›ll›k giderlere harcanmay›p, vakfa gelir sa¤layacak yat›r›mlara tahsis edilebilir. Ancak bu paralar›n yat›r›mlara harcanmadan önceki dönem içinde de¤erlendirilmesinden elde edilen faizin vakf›n y›ll›k gelirlerine dahil edilmesi zorunludur. F - ‹LG‹L‹ KURULUfiLARIN GÖRÜfiÜNÜN ALINMASI KOfiULU Vak›flar›n vergi muafiyetleri taleplerinin Maliye Bakanl›¤›’nca ilk de¤erlendirilmesi yap›ld›ktan sonra, vakfa vergi muafiyeti tan›n›p tan›nmayaca¤› konusunda Vak›flar Genel Müdürlü¤ü'nün ve vak›f resmi senedinde amaç edinilen konulara göre ilgili di¤er kurulufllar›n görüflleri al›n›r. Vak›flar Genel Müdürlü¤ü ve ilgili kurulufllar›n bu konudaki görüfllerini vergi muafiyeti talebinde bulunan vakf›n kuruldu¤u tarihten itibaren vergi muafiyeti talebinde bulundu¤u tarihe kadarki faaliyetleri ile Devletin kamu hizmeti yükünü ne ölçüde azaltt›¤›n› kendi denetim elemanlar›na (denetim birimi bulunmayan kurulufllar›n yetkili organlar›nca) yapt›racaklar› incelemelere dayanarak bildirmeleri ve yaz›lar› ekinde inceleme raporu ve tutana¤›n bir örne¤ini de Maliye Bakanl›¤›’na göndermeleri gerekmektedir. Herhangi bir incelemeye dayanmayan görüfller, ilgili vakfa vergi muafiyeti tan›nmas›nda göz önünde bulundurulmaz. G - MAL‹YE BAKANLI⁄I MERKEZ‹ DENET‹M ELEMANLARINCA ‹NCELEME YAPILMASI KOfiULU Yukar›da say›lan flartlar›n yerine getirilmesi halinde, vergi muafiyeti talebinde bulunan vakf›n, kuruldu¤u tarihten inceleme tarihine kadar olan faaliyet ve çal›flmalar›, görevlendirilecek Maliye Bakanl›¤› merkezi denetim eleman›nca incelenir. Bakanl›k merkezi denetim elemanlar›nca yap›lacak incelemelerde; vakf›n son bir y›l içindeki faaliyetleri ile Devletin kamu hizmeti yükünü ne ölçü125

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

de azaltt›¤› ve 1 seri nolu Vak›flara Vergi Muafiyeti Tan›nmas› Hakk›nda Genel Tebli¤ ile belirlenen di¤er flartlar› tafl›y›p tafl›mad›¤› tespit edilir. ‹nceleme eleman›n›n ilgili vakfa vergi muafiyeti verilip verilmemesi konusundaki görüflü raporda aç›k olarak belirtilir. III – VERG‹ BA⁄IfiIKLI⁄INDAN FAYDALANMADA USUL VE KAPSAMA G‹REN VAKIFLARA TANINAN VERG‹SEL AVANTAJLAR Bakanlar Kurulunca 4962 say›l› Kanunun 20. maddesine göre tan›nacak vergi muafiyetinden yararlanmak isteyen vak›flar, taleplerini içeren bir yaz› ile Maliye Bakanl›¤›na baflvuruda bulunurlar. Bu vak›flar baflvuru yaz›s›n›n ekinde; 1- Vak›f resmi senedinin 5 örne¤ini, 2- Gelir getirici malvarl›¤› ve y›ll›k gelire iliflkin bilgi ve belgeleri, 3- Kurulduklar› tarihten baflvuru tarihine kadarki süre içinde resmi senette yaz›l› olup amaçlar aras›nda yer alan sa¤l›k, sosyal yard›m, e¤itim, bilimsel araflt›rma ve gelifltirme, kültür ve çevre koruma ile a¤açland›rma konular› ile ilgili olarak gösterilen faaliyetleri içeren faaliyet raporunu Bakanl›¤a gönderirler. Bakanl›kça, bu 1 nolu Genel Tebli¤ ile belirlenen koflullar›n talepte bulunan vak›fça yerine getirilip getirilmedi¤inin tespiti bak›m›ndan ibraz edilen belgeler üzerinde ön inceleme yap›ld›ktan ve uygunlu¤u sa¤land›ktan sonra vakfa vergi muafiyeti tan›n›p tan›nmayaca¤› konusunda Vak›flar Genel Müdürlü¤ü ve di¤er ilgili kurulufllar›n görüflleri al›n›r. Kurulufllar taraf›ndan olumlu görüfl verilirse veya vergi muafiyeti verilmesinde sak›nca bulunmad›¤› bildirilirse, vakf›n faaliyetleri ve hesaplar› bir merkezi denetim eleman›na incelettirilir. ‹nceleme sonucu düzenlenen inceleme raporunun da olumlu olmas› halinde bu rapor, vak›f resmi senedinin ve baflvuru dilekçesinin birer örne¤i, Bakanl›¤›n bu konudaki görüflünü içeren bir yaz› ile Bakanlar Kurulundan vergi muafiyeti karar› al›nmak üzere Baflbakanl›¤a gönderilir. Vak›flar tüzel kiflilikleri itibar›yla kurumlar vergisi kapsam›na girmedik126

MAL‹

ÇÖZÜM Say›: 93 -2009

lerinden, vergiden muaf vak›f statüsü kazanan vak›flar›n kurumlar vergisinden muafiyetleri de söz konusu olmamaktad›r. Vergiden muaf vak›f statüsünü kazanan vak›flar halen mevcut düzenlemelere göre, - 3065 say›l› Katma De¤er Vergisi Kanununun 17. maddesinin 1 ve 2 numaral› f›kralar› kapsam›na giren teslim ve hizmetleri için katma de¤er vergisi istisnas›ndan, - 7338 say›l› Veraset ve ‹ntikal Vergisi Kanununun 4. maddesinin (k) bendine göre, bu vak›flara kuruluflu için veya kurulduktan sonra tahsis olunan mallar›n intikalinde veraset ve intikal vergisi istisnas›ndan, - 492 say›l› Harçlar Kanununun 59. maddesinin (b) bendine göre, bu vak›flar taraf›ndan iktisap edilecek gayrimenkullerin ve sair ayni haklar›n tescilleri ve flerhi gerektiren ifllemleri ile bunlara ait tesislerin ve bu tesislerin sonradan iktisap edecekleri gayrimenkullerin ve sair ayni haklar›n tescilleri ve flerhi gerektiren ifllemleri ve bunlar›n terkinlerinde harç istisnas›ndan, - 1319 say›l› Emlak Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin (m) f›kras›na göre, resmi senedinde yaz›l› amaçlara tahsis edilmek flart›yla vakfa ait binalar için emlak vergisi muafiyetinden yararlanmaktad›r. Di¤er taraftan, yukar›da say›lan muafiyet ve istisnalar vakf›n tüzel kiflili¤ine yönelik olup vakfa ait iktisadi iflletmelerin bu muafiyet ve istisnalardan yararlanmas› mümkün bulunmamaktad›r. KAYNAKÇA Maliye Bakanl›¤›(03.04.2007). 1 Seri No.lu Vak›flar Vergi Muafiyeti Hakk›nda Genel Tebli¤i. Ankara: Resmi Gazete T.C. Yasalar (07.08.2003) 4962 say›l› Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas› ve Vak›flara Vergi Muafiyeti Tan›nmas› Hakk›nda Kanun. Ankara: Resmi Gazete

127

128