Bu kuana
Ziaktu
Malsawmkima
Printed
at
The Synod Press
Aizawl - 796 001
Mizoram
A CHHUNGA THU AWMTE
Thupui Phęk
Chhuahtu Board thuhma v
Thuhma vi
Ziaktu thuhma vii
Tleirawl inkhawm kaihhruaina viii
Zirtirtu tan (Tleirawl rilru) x
Mizo Kristian ni mah ila, kan pipute a\anga awm dan mawi
leh tlawmngaihnate kha kan hre mumal tawh lo va; Kristiante
awm dan leh nih dan tur tak lah kan hre mumal tawh na hek lo.
Kawng hrang hranga nun dan tur zirtir hun tak ‘Tleirawlte’
kaihhruaina tura thu pawimawh tak ‘Awm dan mawi’ zir tura
MSSU-in a thlang hi a lawmawmin a inhmeh hle. He lehkhabuah
hian hun leh hmun hrang hranga awm dan mawi ziak a ni a. A
bu ziaktu atan, thlan âwm tak Pu Malsawmkima, Mission Veng
chu Sunday School Committee lamin a ruat a; ani’n tleirawlte
hriat awlsam turin \ha takin a ziak a, a lawmawm hle a ni.
(REV. THANGZAUVA)
Editor
Synod Literature & Publication Board
THUHMA
1. NU LEH PA CHAWIMAWI
Kolossa 3:20
Matthaia 5:24
‘Chuta maicham hmaah chuan i thil pek chu hnutchhiah
la, kal langin i unau rem zet la, chu mi hnuah chuan i
thilpek chu rawn hlan rawh.’
Deuteronomy 10:15
Bible-a kan hmuh ang hian Pathian chuan thlah kal zel
hi a ngai pawimawh hle a. Pi leh pute hnena a thutiam tawh
chu an tűte hnenah a hlen zel a. Nu leh pa mai ni lo, upa
leh pi leh pute zah leh an thu ngaithla a, thil \ha an lo tih
tawhte vawng nung zel hi Pathian chuan a malsawmnain a
űmzui zel \hin.
Thufingte 17:6
Thufingte 15:33
chuan fate tan ei tur \ha leh silh leh f>n te, an mamawh dang
chu an phuhruk teh meuh mai; mahse, fate hawiher leh
hriatna, finna tuhtu chu zirtirtu an ni tlat. Ram leh hnam
t^na mi \ha leh mi \angkaia hlangkaitu chu zirtirtute an ni a,
an mizia chhera tuai hriamtu chu zirtirtu bawk an ni. Heng
avang hian zirtirtu chu an pawimawh hle.
Abraham Lincoln
chu zawhna zawh kan taima lo va, kan chawlawl \hin. Kan
tân a \ha a, zirtirtu tân a lawmawm hlei hlei zawk bawk.
Duhthusamah phei chuan school chhungah kher lo pawh in
lamah pawh zawh peih chuan an lo l^wm \hin hle a ni.
Hriatthiam loh na na na chuan min hrilh reng peih a lo ni a.
Zawhna kan zawh hian kan t^n a \ha a, zirtirtu t^n lah kan
hriatthiam dan chin an hriat avangin a lo \angkai a, a \ha v>l
vek a ni.
Mi tam tak chuan zirtirtute zah dan chi dangin kan zah
leh lutuk \hin a, kawnga an kal kan hmuhin kan h>l ru a, a
chang leh kan hre lo der a, a mawi lo khawp mai. Theih
phawt chuan a be hmasatu nih hi a mawi em em a ni. Kan
zah tak taka, kan chawimawi dan \ha ber chu an zirtirna thu
awih hi a ni a. September ni 5, Teacher’s Day-ah chauh
chawimawia, an subject laka fail sen leh tuar hi awmze nei
lo a ni. Kan zaha kan chawimawi a nih chuan kan result
hmang leh kan nungchangin kan chawimawi ang a, school
a\anga kan zir chhuah tawh hnu, an thlazar a\anga kan
chhuah hnu, an zirtirna avanga mi pangngai kan lo nih
chhuah chuan kan zirtirtute kan chawimawi a ni.
Thufingte 12:26
Ephesi 1:23
Puipate
1. Upate : Upate chu Kohhranin kan aiawha hotu
atana kan thlan, Kohhran thlarau lam nun, rorelna, rethei
enkawl, Kohhran sum relbawl leh Pastor \anpui tura
khawmpuia nemngheh hmanga serh hrante an ni a. Upate
dinhmun leh mawhphurhna sanzia chu Jak. 5:14-15-ah
hian a chiang mai âwm e.
Matthaia 16:18-19
“Tin, nang Petera i ni tih ka hrilh bawk a che;
he lungpui chungah hian ka kohhranho ka rem chho
ang a, mitthi khaw kulh kawngkharte chuan chu chu
an ngam lo vang. Van ram chabite ka pe ang chia,
lei chungah eng pawh i phuar apiang vanah phuar
a ni ang a; lei chungah eng pawh i phelh apiang
vanah phelh a ni ang.”
Awm dan mawi leh Nun dan tha
pawlh mai bakah hnam dang nen veng khat, building khatah
kan chengho chu a ni ta mai a. Tam tak chu hnathawhna
hmun leh zirna hmun pawh a inang ta hlawm a. Hetiang
hmunah hi chuan hnam leh chi chungchangah \awngkam hi
fimkhur a ngai a. Kan hriat miah lohvin \henawm/classmate-
te rilru kan lo hliam reng thei a. A ram neitu kan nih vang
leh a tam zawk kan nih avang ringawt hian a tlem zawk
hnam dangte deusawh leh hmuhsit hi kan tih tur a ni lo va,
inlungrual taka awmho hi kan zir thiam a pawimawh hle.
Isaia
|hian \ha hi chu an hlu >m >m a, a hlutna tem phak tân
chuan \hian \hate hi ngaihthah chi an ni lo. Mizo phei chu
chhiatni \hatniah \hian \ha tel lo chuan kan khawsa thei lo a
nih hi. Khawthlang ram hnam changkang anga kan ngaihte
pawh khuan \hian \ha hlutzia chu scientific takin an lo chh<t
chhuak leh thlap tawh a. Kum 1979 a\ang khan kum 9
chhunga California state-a cheng mi 5000 an zir chianah
chuan \hian \ha, a thlum a al ei zaho chu an dam rei a, mi
pawh vak lo, mal tlatho chu an thi hma tih an hmu chhuak
tlat. Hemi hnu hian Scandinavia leh Japan ramah te pawh
an zir chiang a, an hmuh chhuah chu a inang vek tho!
|hian \ha neih hi dam reina a lo ni reng a nih chu!
Awm dan mawi leh Nun dan tha
- Elbert Hubbard
Awm dan mawi leh Nun dan tha
Hun dang, a bik takin z$ng leh tlai rawngbâwl hun leh
chaw ei lai hi chuan a pawimawh viau a nih loh chuan l>n
loh law law a \ha. A pawimawhnain min bawhthlu ngang a
nih pawhin rei lo te chauh l>n mai a fuh ber. Zing lamah
chuan chaw ei khamah hnathawka chhuak duh kan tikhawtlai
thei a, zan lamah pawh chaw ei khamah an inkhawm emaw,
committee neia chhuak turte kan dang thei bawk.
12. EI LEH IN
I Korinth 10:31
tih chuan waiter-in kan ei kham tawh tih a rawn hre thei
dawn a ni. Chaw ei nana hman thirfian chu dawhkanah dah
loh tur a ni a, thl>ngah chauh dah tur.
1. Mitthi an awmin
2. Kawngpui siam \umin
3. Khuangchawi an awmin
4. Mitthi rawp lâm an awmin
5. Kűt ni (Chapchar k<t, mîm k<t leh pawl k<t)
6. Sapui seh an awm leh khaw kang an awmtein.
tur a ni.
Official function- School, College, YMA Hall, Multi-
purpose Hall-ah eng programme pawh hmang ila, a hmun
chu inchhung ani tih hriat tur a ni a. Programme azirin mi
awm dan zir a pawimawh a. Programme azirin kut ben hun
hriat a pawimawh hle. Mizote hi kut ben hun âwmah mi
dang kan ngaichang mah mah a, kut ben hi thil uiawm lo
tak, lawmawm bawk si a ni a. Kut benah chauh tal hian mi
dang ngaichang lo ila a \ha âwm e.
nih loh chuan mipa tân chuan thlân laihnaa kal ngei ngei tur
a ni a. Thlân laihnaa kal pawhin a lai zingah \an ngei tur a
ni. Thlân laihnaa kal ve si, lai miah lova awm hi thil zahthlak
tak a ni. Nakin lawkah chuan hmunin min daih loh hun a
thleng thuai ang a, hnatlânga thlân laih hi a la bo ngeiin a
rinawm tlat. Kan hmuh leh hriat lai ngei hian zirlaibuah
chauh hian thlân laih hi a awm thei a. Hun kan neih lai hian
a laihnaah tel ngei ngei a \ha.
RSVP
I Chronicles 29:1
Pathian be tur leh a thu ngaithla tura kal kan nih avangin
Biak Ina awm dan hi uluk a ngai hle a. A hmunhma ringawt
pawh serh thianghlim a nih avangin a chhehvela awm dan
pawh fimkhur a ngai hle. Zuk leh hmuam phei hi chu a
hung chhungah chuan tih loh tawp tur a ni. Taksa tana \ha
lo a nihna chu thu hran, z<k/hmuam châkna hi tisa châkna
chi khat a nih tlat avangin Biak In hung chhungah chuan a
inhmeh lo lehzual a ni.
Ezekiela 5:11
Eng thil pawh lei dawn ila, a bik takin khâwl thil
lampang hi. A zuartute chu agent/dealer an nih leh nih loh
te, warranty period eng chh<ng nge tihte hi hriat a pawimawh
hle. A chhiat thut thilah a part lei tur a awm leh awm loh te,
servicing an tih theih leh theih lohte hi hriat lâwk hnuah
chauh lei hi a finthlak.
Mi thil zawrh lai chu kan lei duh a nih loh chuan
khawih kual dun dun bakah a man zawh sek a mawi lo.
nge \hin. Lei turin min nawr lui miah lo; mahse, intihluihna
awm miah si lovin a dawrtute inthlahrung takin min siam l>t
a. Chutih karah thingpui emaw, cold drinks emaw min lo
chhawp nghal rap a, \hutna min kawhhmuh bawk a, an
hawihhawmin dawr an nuam a. Mizo sumdawng n>n chuan
kan la inthlau deuh. An beisei aia tlem kan lei a nih pawhin
hlim hmel pu sâng chungin min thlah liam a, lungawi takin
a dawrtute pawh kan \în \hin.
Pre paid taxi kan hmang lo a nih rau rau chuan taxi/
auto rickshaw-a chuan hmain a meter-a ‘on’ leh ‘on’ loh en
chian nghal tur a ni. Meter hi an hmang ngei ngei tur a ni
a, an hmang duh lo a nih chuan dan kalh a ni. Tin, a meter
Awm dan mawi leh Nun dan tha
mil lova chuan man min \hing a nih chuan meter conversion
rate an nei ngei ngei tur a ni bawk. Chutiang an neih si loh
chuan meter anga pek tur a ni. Hetih rual hian taxi/auto
rickshaw vân viau va, kan hmuh chhunin meter a hmang
duh lo a nih chuan mahni lungawina tur tawka dawn hniam
tawh mai tur a ni.
Zin tura kan chhuak ta rau rau a nih chuan kan kalna
tur chanchin hriat a \angkai duh khawp mai. Hmun lum
nge vawt, a ral\i nge ralmuang, eng thil nge awm, a mi
chengte mizia, chaw duh zawng, etc. Eng mah inbuatsaih
lâwkna awm lova chhuah mawl tawp hi chet chhiat a awl
duh hle. Zin chhuah chuan mi chi hrang hrang kan tawkin
biak pawh a ngai - taxi driver, coolie, waiter, bus conduc-
tor, driver, air hostess, passenger dang, kawng bo nikhuain
police/hmelhriat loh - hre lo nih hreh vanga dawt sawi
hreh miah lo te, kutdawh, mi bum hmang, etc. Eng lai
pawha inring renga awm a \ul a, hetih lai hian kan zinna
hmuna awm dan mila chet thiam a pawimawh bawk, mi
thiltih dan chîk a \ul hle a ni.
Mi dang biak laklawh lai leh titi a kal laia mi’n min be
duh a nih chuan ‘Min lo hrethiam lawk, ka’n chhang lawk
ang e,’ tih a mawi. Thil dang engmah sawi lo va, titi lai
tichata phone chhansan daih hi a mawi lo tâwpkhâwk a,
bula mite kan biak reng lai kha kan zah tawk lo tih a entir
a, awm ngaihna a vang duh khawp mai.
hming pum engtin nge i ziah \hin kha?” ti tein han zawt i la,
mi rilru kan tina lo va, a ziaawm viau a ni. An hmel hre si
a, an hming pawh hre lo anga kan lan chuan a dawngsawngtu
tan a thinrimthlak duh viau thei bawk.
Nun nana boruak kan hîp tih lovah phei chuan Ameri-
can-ho chuan pawisa hi an dah hlu ber a. A lo pawimawh
<m r>ng a. Sum tel lo chuan thil a lei theih loh va, mutna
tur a awm lo va, sum tel lo chuan kan zalen lo a ni. Engmah
hi a tih theih loh tluk a ni. Nun ngaihna a awm lo a ni tawp.
Pawisa neih loh chuan kawtthler leh daia riah a ni mai. Chu
chu kan ngai ngam chiah si lo va.
Company lian leh lar tak taka thawkte pawh hian hetiang
hun hi an insiamsak \hin. Han chhuah thawven hnua
hnathawhna hmuna l>t leh hian rilru phur takin hna ngai an
thawh leh theih phah a, hlawkthlak an ti hle a ni.
; ,
Awm dan mawi leh Nun dan tha
Nu leh pate’n kan tâna thi leh thau pawlha hah taka an
thawha, an inpekna hlutzia han hriat meuh hi chuan tleirawl
nun hi kan lo kalsan fe tawh \hin a lo ni a. Kum 20 pelh
hnu, nupui pasal neiha, a \hente chu kum 30 ral kai hnu,
chhungkua kan din ve hnuah hian kan harh chhuak tlangpui
a. Hetiang hunah chuan mi tam tak chuan nu leh pate hnenah
lawmthu kan sawi hmain mual min liamsan hman tawh a,
inchhir a sâwt tawh si lo.
Veng chh<ng mawina chu vantlang thil \hat leh \hat loh
te, kawtthler fai leh fai loh te a ni a. Hei hian ken tel tam tak
a nei.
sela a then fai hi a bul hnaia mite kovah a tla lo thei lo va,
khawtlang tana rawngbawlna pawimawh tak a ni tih hriain
tlawmngai takin kan thian fai hram hram \hin tur a ni.
Thawh tur a tam lutuk châng leh indaih loh kara ban
tlai ngai \hin hian mood a tichhe duh khawp mai. Loh theih
lohva paltlang ngai a nih tho chuan mahni insiam rem tum
mai tur a ni; a nih loh chuan mahni leh mahni kan
intihrehawm ting a ni mai.
A nih leh eng tin nge boruak \ha kan siam ang?
Boruak \ha siam tur chuan a sang ber a\anga a hnuai
ber \hlenga \anrual a ngai a ni.
Awm dan mawi leh Nun dan tha
3. Taksa nuam lo leh damlo chung chuan kal loh law law
a \ha. Kan thawhpuite natna hrik kan kai darh thei.
Thing leh maute hian boruak \ha hip tur min pe a, thil
siam dangte’n a rah leh zikno leh hnah te chaw atan an lo
hmang a. Chawa hmangtute chu sa dangin chawah an lo
hmang ve leh a, chung ransa dang eiho chu mihringin kan
lo ei ve leh chhawng bawk a. Inbuk tawk takin a kual tur a
ni; mahse mihringte vangin tam tak an r>m phah a, ngaw a
r>m tel bawk a, sik leh sa a nasa tial tial a. India ramah ngei
pawh sik leh sa nasa lutuk vangin kum tinin thi an awm a.
Mizoramah hian chutianga thi chu sawi tur kan la awm lo
naa eng chen nge kan pumpelh theih dawn tih chu keimahni
kutah a innghat thui hle. Kum 1975 daih tawh khan UNO-
in a chh<t danin nungcha chi hrang hrang 369 zet chu
mihringin kan tirem tawh a ni. A tuartu chu mihring bawk
kan lo ni leh a. Chuvangin nungcha humhalh kawngah hian
i harh ang u.
Thing leh mau kan mamawh leh kan hman \angkai ang
bawkin ran leh nungchate hian an hmang \angkai a, kan
inmamawh kual tawn vek a, a inkarah pakhat a bo chuan
zawi zawiin harsatna awm ta \hin a ni.
chhui chiang a, \am a tlak hma kum thum v>l a\angin uchang
an man khawm chiam mai a, khawthlang ramah an thawn
chhuak a. Hl>p chu eng emaw zat an hlawkpui hman ang,
mahse buh chi insiam pollination nana pawimawh tak mai
chungu chu a lo tlem ta a, buh chu a lo rah \ha thei lo tih an
hmuchhuak ta a ni. Thlai leh thei chi hrang hrang chi a lo
darh theihna chhan bulpui ber pakhat chu khuai leh
phengphehlep hi a ni a. Mahse, tunlaiah chuan khawvel
thiamna hmangin kan huan thlai humhalh kan tum nasat
luatukna lamah kan huan thlai vengtu atan chemical kan
hmang a, hei hian khuai leh phengphehlep a lo tihtlem phah.
Khuai leh phengphehlep an tlem chuan thlai pâra a chi theh
darhtu tur a tlem tihna a ni a, thlaiin rah a chhuah tlem lo
thei lo a ni.
pawh kan tih theih tur chu kan chenna ramah ngei hian kan
ti \an dawn lawm ni?
\ha ngawt ang. Kan taksa a hrisel \hat chuan kan rilru pawh
a hrisel lehzual ngei ang.
motor chi hrang hrang khuin a nuai hrep hnu, kan taksa
tana hlauhawm tak kan ei tel ta \hin a, hma lak \ulna lai tak
a ni. Bazar tina thlai zuar leh chawhmeh zuar hian sarang
fimin khuh vek thei sela chuan kan hrisel phah lehzual ngei
ang le.
Cleanliness week – Ram pum huapin cleanliness week
te kan hmang chho \an a, school leh college-ah te
naupangte’n awareness neiin hma an la chho mek a. Veng
chh<ng inelna te neih a ni bawk a. Heng zawng zawng hi a
thlawn lovang tih beisei ila. A hmun leh hun takah bawlhlawh
paih nachang kan hre deuh deuh ang a, kan hriselna pawhin
hma a sawn chhoh zel a beiseiawm hle.
Pathian hian thianghlimna hi a ngai pawimawh hle a.
Bible-ah hian thianghlimna chi li kan hmu.
1. Thlarau nun thianghlimna : Thianghlimna rau rauah
chuan a pawimawh lai ber ni chungin ngaihthah ber a ni
hial mai âwm e. Thlarau nun thianghlim chu, ‘thinlung zawng
zawng, thlarau zawng zawng, rilru zawng zawng’-a Pathian
biak hi a ni a. II Kor. 6:17-ah chuan, “An zing ata lo
chhuak ula, a hrangin awm rawh u, thil bawlhhlawh reng
reng pawh dek suh u, Lalpan a ti,” tih ziak a ni a. Thlarau
nun thianghlimna hi a dera nungho nen kan inthliarhranna
chu a ni. Hetianga kan awm chauh hian Lalpa chuan, “In
tan Pa ka ni ang a, nangni pawh ka tan fanu fapa in ni ang,”
a ti a ni.
2. Thinlung thianghlimna : Tunlai khawvel \hang zelah
thl>mna hrang hrang, a bik takin fashion industry leh enter-
tainment lamah leh internet-ah a tam em em a. Kristian
\halaite chu hengah hian kan fimkhur a ngai hle. Kristian
\halaite intawh khawmnaah reng reng mi mit la zawng leh
ngaihtuahna sual tikal thui thei chi thawmhnaw, taksa lang
nasa leh chhîng lutuk inbel hi sual a ni.
Awm dan mawi leh Nun dan tha
Lemchan tawi
Thil \ha pakhat tal tih hian mi tan malsawmna a nih mai
bakah mahniah lungawi veng vengna a awm tlat mai a. Thil
har lo tak mai, a hnuaia mi eng ber emaw tal hi tih i nei
tawh em? I ti tawh a nih pawhin vawiinah tih han tum leh
chhin teh. Thil harsa a ni lo vang.
II Thessalonika 3:13
***
WEBSITE RAWNTE
1. http://www.cambriacareerlink.org
2. http://internships.about.com/od/internships101/tp/
EmployeeValues.htm
3. http://www.teenhelp.com/index.html
4. http://www.indianchild.com/index.htm
5. http://www.populararticles.com/
6. http://www.controlengme.com/
7. http://www.watchtower.org/
8. http://en.wikipedia.org/wiki/Cleanliness
9. http://www.worketiquette.co.uk/