[AYT] AVANTAJ KIMYA FASIKUL

P:01

AVANTAJ

YAYINLARI

K O N U AN L AT I M FAS İ K Ü L L E Rİ

2 FAS İ K Ü L

Yeni Soru

TARZLARI

Başarı

Ölçme

TESTLERİ

Kazanım

ODAKLI

/avantajyayinlari www.avantajyayinlari.com.tr

AVANTAJ SENDE...

AVANTAJ

YAYINLARI

KİMYA

ALAN YETERLİLİK TESTİ

VİDEO

ÇÖZÜMLÜ

AKILLI TAHTA

UYUMLU

KİMYA KONU ANLATIM FASİKÜLLERİ

P:03

FAS İ K Ü L - 1

AYT KİMYA

KONU ANLATIM FASİKÜLLERİ

K O N U AN L AT I M FAS İ K Ü L L E Rİ

KİMYA

ALAN YETERLİLİK TESTİ

VİDEO

ÇÖZÜMLÜ

AKILLI TAHTA

UYUMLU

Yeni Soru

TARZLARI

Kazanım

ODAKLI

Başarı

Ölçme

TESTLERİ

KONU ANLATIM FASİKÜLÜ 1

• Atomun Kuantum Modeli

• Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimleri

• Karma Test

• Periyodik Sistem

• Periyodik Özelliklerdeki Değişim Eğilimleri

• Elementleri Tanıyalım

• Yükseltgenme Basamakları

• Gazların Özellikleri ve Gaz Yasaları

• İdeal Gaz Yasası

• Gazlarda Kinetik Teori

• Gerçek Gazlar

• Sıvı Çözeltiler

• Çözücü-Çözünen Etkileşimleri

• Derişim Birimleri

• Koligatif Özellikler

• Çözünürlük

• Tepkimlerde Isı Değişimi

• Oluşum Entalpisi

• Tepkime Isılarının Toplanabilirliği, Bağ Enerjileri

• Tepkime Hızları

• Kimyasal Tepkimeler ve Taneciklerin Çarpışması

• Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler

• Kimyasal Denge

• Dengeye Etki Eden Faktörler

• Karma Test

• Asit-Baz Tanımları

• Asit-Baz Dengeleri

• Suyun Oto-İyonizasyonu

• Sulu Çözelti Dengeleri

• Kuvvetli Asit-Baz Titrasyonu

• Zayıf Asit-Bazların PH Değeri, Tuzların Asit-Baz

Özelliği

• Tampon Çözeltiler

• Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri

KONU ANLATIM FASİKÜLÜ 2

• Redoks Tepkimeleri

• Elektrotlar ve Elektrokimyasal Hücreler

• Elektrot Potansiyelleri

• Kimyasallardan Elektrik Üretimi

• Elektroliz

• Organik ve Anorganik Bileşikler

• Basit Formül ve Molekül Formülü

• Doğada Karbon

• Lewis Formülleri

• Hibritleşme

• Molekül Geometrileri (VSEPR)

• Hidrokarbonlar

• Fonksiyonel Gruplar

• Karma Test

• Alkoller

• Eterler

• Karbonil Bileşikleri

• Karboksilik Asitler

• Esterler

• Fosil Yakıtlar

• Alternatif Enerji Kaynakları

• Sürdürülebilirlik

• Nanoteknoloji

• Modern Atom Teorisi

• Gazlar

• Sıvı Çözeltiler ve Çözünürlük

• Kimyasal Tepkimelerde Enerji

• Kimyasal Tepkimelerde Hız

FASİKÜL - 1

• Kimyasal Tepkimelerde Denge

KİMYA KONU ANLATIM FASİKÜLLERİ

P:05

KİMYA 1

MODERN ATOM TEORİSİ

ÜNİTE Atomun Kuantum Modeli FASİKÜL

1 01

ATOMUN KUANTUM MODELİ

Bohr Atom Modeli

Elektronlar çekirdekten belirli uzaklıktaki dairesel yörüngelerde

hareket eder. Her yörünge belirli bir enerjiye sahiptir.

Atomdaki yörüngeler (enerji düzeyleri) çekirdeğe en yakın

olandan başlanarak n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 gibi tam sayılarla ya da K, L, M, N, O, P ve Q harfleriyle gösterilir.

Çekirdeğe en yakın yörüngede bulunan elektronun enerjisi en

düşüktür. Elektron çekirdekten uzaklaştıkça enerjisi artar.

Bir atomda elektronlar en düşük enerjili ve en kararlı durumda bulunmaya isteklidir. Bu duruma temel hâl denir.

Temel hâlde elektronlar ışıma yapmaz.

Atoma enerji verilerek elektronlarının daha yüksek enerji

düzeylerine çıkarılmasına uyarılma denir. Uyarılmış elektron kararsız olup temel hâle geçerken ışıma yapar.

Bohr Atom Modelinin Sınırlılıkları

Bohr, 1H, 2He+, 3Li2+ gibi tek elektronlu atom ve iyonların

çizgi spektrumlarını açıklamış. Çok elektronlu atomların

spektrumlarını açıklayamamıştır.

Elektronun belirli bir yörüngedeki hareketi Heisenberg belirsizlik prensibi ile uyumsuzdur.

Modelde elektronun sadece tanecik özelliği dikkate alınmıştır. (Elektron hem tanecik hem dalga özelliği gösterir.)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Atomun yapısı ile ilgili aşağıdaki verilen ifadelerden hangisi ilk defa Bohr atom modelinde yer almıştır?

A) Doğada belli sayıda atom vardır, bu atomların birleşme oranları değiştikçe yeni bileşikler elde edilir.

B) Atomda birbirine eşit sayıda + ve – yükler bulunduğu için

atom elektriksel olarak nötrdür.

C) Atomda kütlenin yoğunlaştığı bir çekirdek vardır.

D) Elektronların bulunma ihtimalinin yüksek olduğu bölgelere

orbital denir.

E) Atom temel hâlde iken ışıma yapmaz, uyarılmış atom temel

hâle dönerken ışıma yapar.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1

Bilim tarihinde her atom modeli bir öncekinin eksikliklerini tamamlamıştır.

Buna göre Bohr atom modelinde yer alan,

I. Atom uyarılmış hâlde kararsızdır. Kararlı olmak için düşük

enerjili temel hâle geçer. Temel hâle geçerken aldığı enerjiyi ışıma olarak geri verir.

II. Atomda kütlenin yoğunlaştığı bir çekirdek vardır.

III. Elektronlar çekirdekten belirli uzaklıkta ve belirli enerjiye

sahip yörüngelerde bulunur. Bu yörüngelere enerji düzeyi

veya kabuk denir.

ifadelerinden hangileri önceki atom modellerinin eksikliklerini tamamlamak için ortaya atılmış görüşlerdir?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:06

2 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

Atomun Kuantum Modeli ÜNİTE

1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Spektrumlarla ilgili,

I. Beyaz ışık bir prizmadan geçirildiğinde sürekli spektrum

oluşur.

II. Her element kendine özgü kesikli (çizgi) spektrum oluşturur.

III. Uyarılmış bir atomun yaydığı ışınlar prizmadan geçirilirse

emisyon spektrumu oluşur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2

Beyaz ışık prizmadan geçirilirse kırmızıdan mora kadar bütün

renkleri içeren ..........I........... spektrum oluşturur.

Elementler ısıtıldıklarında oluşan ışıma bir prizmadan geçirildiğinde ...............II.............. spektrumu elde edilir.

Verilen I ve II numaralı boşluklara aşağıdakilerden hangisi

getirilmelidir?

I II

A) Kesikli Sürekli

B) Kesikli Kesikli

C) Çizgi Sürekli

D) Sürekli Kesikli

E) Çizgi Kesiksiz

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Atom Spektrumları

Beyaz ışık (güneş ışığı) bir prizmadan geçirilip dalga boylarına ayrılırsa kesiksiz (sürekli) spektrum elde edilir. Beyaz ışığın spektrumunda gökkuşağında olduğu gibi iç içe

geçmiş kırmızı-turuncu-sarı-yeşil-mavi-mor renkler bulunur. Görünür bölge ışınlarından en çok kırılan mor rengin

dalga boyu en küçük, en az kırılan kırmızı rengin dalga boyu en büyüktür.

Kırmızı

Turuncu

Sarı

Yeşil

Mavi

Mor

Beyaz ışık

Işık Prizması

Beyaz ışık gazdan, örneğin hidrojen gazından geçirildikten

sonra prizmada kırılırsa elde edilen spektrumda belirli frekanslarda siyah çizgiler görülür. Bu spektrumlara absorbsiyon (soğurma) spektrumu denir.

Yarık

Prizma Sürekli spektrum

Beyaz ışık

Beyaz ışığın sürekli spektrumunun eldesi

Gaz hâlindeki bir elemente gerilim uygulandığında ışık yayar. Yayınlanan ışık prizmadan geçirilirse farklı renklere ayrılır. Bu renkler çizgi şeklinde oluşur. Bu spektrumlara yayınma (emisyon) spektrumu denir.

Yarık

Prizma

Yüksek gerilim uygulanan

hidrojen gazı lambası

Hidrojenin kesikli ışıma spektrumu

Elementlerin spektrumları kesikli (çizgi) spektrumdur. Bir

madde hangi dalga boyunda ışığı yayarsa aynı dalga boyunda ışığı absorbe eder.

P:07

KİMYA 3

MODERN ATOM TEORİSİ

Atomun Kuantum Modeli

1

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

3d orbitalinin baş kuantum sayısı (n) ve açısal momentum

kuantum sayısı (æ) değeri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

n æ

A) 3 0

B) 3 1

C) 3 2

D) 2 1

E) 2 3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2017 - LYS

Bir atomda baş kuantum sayısı (n) 3 ve açısal momentum

kuantum sayısı (æ) 2 olan orbitallerde en çok kaç tane elektron bulunabilir?

A) 10 B) 8 C) 6 D) 4 E) 2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Açısal momentum kuantum sayısı en fazla baş kuantum sayısının bir eksiğine kadar değer alabilir. Bu nedenle bir atomda baş

kuantum sayısı 3 olan üç tür orbital olabilir; açısal momentum

kuantum sayısı 0 olan s orbitali, 1 olan p orbitali ve 2 olan d orbitali.

Soru bize baş kuantum sayısı 3 ve açısal momentum kuantum

sayısı 2 olan orbitali yani 3d orbitalini soruyor. Bir kabukta d orbitalinden 5 tane bulunur. Her orbital en çok iki elektron aldığına göre 5.2 = 10 elektron bulunabilir.

Cevap “A” dır.

Modern Atom Modeli ve Orbital Kavramı

Erwin Schrödinger, dalga fonksiyonlarını kullanarak elektronların atomda bulunma olasılıklarının yüksek olduğu hacimsel bölgeleri tespit eden matematiksel eşitlikler türetmiştir. Bu eşitlikler yardımıyla bulduğu bölgelere orbital adını vermiştir.

Kuantum Sayıları

Kuantum sayıları atomdaki elektronların yerinin ve hareketinin

belirlenmesinde kullanılan sayılardır.

Baş kuantum sayısı (n)

Açısal momentum kuantum sayısı (æ)

Manyetik kuantum sayısı (mæ

)

Spin kuantum sayısı (ms

) olmak üzere dört tür kuantum sayısı vardır.

1. Baş Kuantum Sayısı

“n” ile gösterilir.

n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 tam sayı değerlerini alabilir.

Baş kuantum sayısı elektronun çekirdekten uzaklığı ile ilgili olup temel enerji seviyelerini ifade eder.

2. Açısal Momentum Kuantum Sayısı

“æ” ile gösterilir.

æ, sıfırdan (n-1)’e kadar olan tam sayı değerlerini alabilir.

æ = 0, 1, 2, ... (n-1)

n = 1 için æ = 0’dır.

n = 2 için æ = 0, 1’dir.

n = 3 için æ = 0, 1, 2’dir.

n = 4 için æ = 0, 1, 2, 3’tür.

Açısal momentum kuantum sayısı orbitalin şeklini ve bu

orbitaldeki alt enerji seviyelerini belirtir.

æ = 0 ´ s orbitalini

æ = 1 ´ p orbitalini

ifade etmektedir.

æ = 2 ´ d orbitalini

æ = 3 ´ f orbitalini

Açısal momentum kuantum sayısı; ikincil kuantum sayısı,

orbital kuantum sayısı ya da yan kuantum sayısı olarak da

adlandırılır.

P:08

4 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

Atomun Kuantum Modeli ÜNİTE

1

3. Manyetik Kuantum Sayısı

“mæ

” ile gösterilir.

Sıfır dahil –æ’den +æ’ye bütün tam sayı değerlerini alabilir.

mæ = –æ, (–æ + 1), ... 0, ... (+æ – 1), + æ

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

æ = 0 için (s orbitali) mæ

= 0’dır.

æ = 1 için (p orbitali) mæ

= –1, 0, +1’dir.

æ = 2 için (d orbitali) mæ

= –2, –1, 0, +1, +2’dir.

æ = 3 için (f orbitali) mæ

= –3, –2, –1, 0, +1, +2, +3’tür.

Manyetik kuantum sayısı orbitalin dış manyetik alandaki

yönelimini belirtir.

æ = 1

(p orbitali)

–1

–2

–1

+1

0 0

æ = 2

(d orbitali)

+2

+1

Verilen her æ değeri için kaç tane mæ

değerinin olduğu

mæ

= 2æ + 1 bağıntısıyla bulunur.

n æ mæ Orbital

1 0 0 1s

2 0 0 2s

2 1 –1, 0, +1 2p

3 0 0 3s

3 1 –1, 0, +1 3p

3 2 –2, –1, 0, +1, +2 3d

4 0 0 4s

4 1 –1, 0, +1 4p

4 2 –2, –1, 0, +1, +2 4d

4 3 –3, –2, –1, 0, +1, +2, +3 4f

4. Spin Kuantum Sayısı

“ms

” ile gösterilir.

Her dolu orbital için ms

= ± 1

2

Elektron şeklinde gösterildiğinde ms

= + 1

2

ise

¯ şeklinde gösterildiğinde ms

= – 1

2

olur.

Spin kuantum sayısı, bir orbitalde bulunan iki elektronun kendi

ekseni etrafındaki hareketlerini ifade eder.

gösterim doğru,

ya da ¯ gösterimleri yanlıştır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2012 - LYS

Bir element atomunun, baş kuantum sayısı n = 3, açısal momentum kuantum sayısı æ = 2 olan orbitalinin türü ve manyetik kuantum sayısı (mæ

) aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

Orbital türü mæ

A) s 0

B) p 0

C) p –1, 0, +1

D) d –2, –1, 0, +1, +2

E) f –3, –2, –1, 0, +1, +2, +3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

æ = 2 olan orbital d orbitalidir.

Cevap “D”dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

3

Aşağıdaki orbitallerden hangisini ifade eden kuantum sayıları verilirken hata yapılmıştır?

Orbital n æ mæ

A) 1s 1 0 0

B) 2s 2 1 0

C) 2p 2 1 0

D) 3d 3 2 0

E) 4f 4 3 –3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:09

KİMYA 5

MODERN ATOM TEORİSİ

Atomun Kuantum Modeli

1

ÜNİTE

Orbital Türleri ve Şekilleri

s Orbitali

Her enerji seviyesinde s orbitali vardır.

æ = 0 değeri s orbitalini ifade eder.

s orbitalinin mæ

değeri 0’dır.

s orbitali en fazla iki elektron barındırabilir. (s2: Ğ)

s orbitali küresel yapıda olup çekirdekten uzaklaştıkça büyüklüğü artarken elektron yoğunluğu azalır.

1s 2s

y

3s

z z

x x

y

x

z

y

p Orbitali

n = 1 hariç diğer enerji düzeylerinde bulunur.

æ = 1 değeri p orbitalini ifade eder.

p orbitalinin mæ

değeri –1, 0, +1’dir.

px

py

pz

En fazla altı elektron barındırabilir. (p6: Ğ Ğ Ğ)

x

px

orbitali py

orbitali pz

orbitali

y

x

y

z z

x

y

z

d Orbitali

n = 3, 4, 5, 6 enerji seviyelerinde bulunur.

æ = 2 değeri d orbitalini ifade eder.

d orbitalinin mæ

değeri –2, –1, 0, +1, +2’dir.

d orbitali en fazla 10 elektron barındırabilir. (d10: Ğ Ğ Ğ Ğ Ğ)

z z z

z z

y y y

y y

x

x x

dyz dxz dxy

dx2–y2 dz2

f Orbitali

n = 4, 5, 6 enerji düzeylerinde bulunur.

æ = 3 olup mæ

= –3, –2, –1, 0, +1, +2, +3’tür.

f orbitali en fazla 14 elektron barındırabilir. (f14: Ğ Ğ Ğ Ğ Ğ Ğ Ğ)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

p orbitali ile ilgili,

I. Açısal momentum kuantum sayısı (æ) 0’dır.

II. Baş kuantum sayısı (n) 1 olabilir.

III. Manyetik kuantum sayısı (mæ

) –1, 0, +1 olabilir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

ÖRNEK D) I ve III SORU E) I, II ve III

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

4

Aşağıdakilerden hangisi d orbitali için verilen sınır düzey diyagramlarından biri değildir?

x y

A) z z

x y

B)

x y

C) z

x y

D) z

x y

E) z

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:10

6 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimleri ÜNİTE

1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda çok elektronlu bir atomun elektron dizilimindeki orbitallerin sırası verilmiştir.

1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p

Buna göre,

I. Verilen sıralama hatalıdır.

II. Sıralamanın doğru olabilmesi için 3d ve 4s orbitallerinin

yeri değiştirilmelidir.

III. 2p orbitalinin enerjisi, 3s orbitalinin enerjisinden azdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

5

Atomların elektron dizilimi yazılırken elektronlar orbitallere,

1s 2s I 3p II 4p 5s ...

şeklinde yerleştirilirler.

Buna göre, sıralamada numaralarla belirlenen orbitaller aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

I II

A) 3s 3d

B) 3s 4s

C) 3s 3f

D) 2p 3d

E) 2p 4s

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ELEKTRON DİZİLİMİ

Nötr Atomların Elektron Dizilimleri

Elektron dizilimi atomdaki elektronların orbitallere nasıl yerleştiğini gösterir.

Elektronlar orbitallere yerleşirken bazı kurallara uyarlar. Bu

kurallar şunlardır:

1. Aufbau Kuralı

Aufbau kuralına göre elektronlar en düşük enerjili orbitalden başlayarak yüksek enerjili orbitallere doğru yerleştirilir.

Elektronun yer aldığı orbital türleri ve enerji seviyeleri daha önce açıklanmıştı.

n = 1

n = 2

n = 3

n = 4

n = 5

n = 6

n = 7

1s

2s 2p

3s 3p 3d

4s 4p 4d 4f

5s 5p 5d 5f

6s 6p 6d

7s 7p

Şekilde görüldüğü gibi s orbitalleri her enerji dizeyinde, p orbitalleri

2.’den itibaren her enerji düzeyinde, p orbitalleri 3, 4, 5 ve 6. enerji

düzeyinde, f orbitalleri 4 ve 5. enerji düzeyinde yer alır.

Elektronların bu orbitallere dağıtılırken beklenen durum alt enerji dolmadan üst enerji düzeyine elektron yerleşmemesi yönündedir. Bu durum doğru olsaydı elektronların orbitallere, 1s 2s 2p

3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f ... sırasıyla yerleşmesi gerekirdi.

Oysa bilimsel yöntemlerle kararlı atomların elektron dizilimi incelendiğinde beklenenden farklı bir orbital dizilimi olduğu görülmüştür. Örneğin çok elektronlu bir atomda 4s orbitalinin enerjisi, 3d orbitalininkinden daha azdır.

Kararlı atomların elektron diziliminden elde edilen orbital enerji

sıralaması aşağıdaki gibidir.

1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s

4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d 7p

n = 1

n = 2

n = 3

n = 4

n = 5

n = 6

n = 7

1s

2s 2p

3s 3p 3d

4s 4p 4d 4f

5s 5p 5d 5f

6s 6p 6d

7s 7p

Bu sıralama yanda verilen görselde gri oklar yukarıdan aşağıya sırayla takip edildiğinde de aynı şekilde oluşmaktadır.

Elektronların bu enerji sıralamasına göre orbitallere yerleştirilmesine Aufbau kuralı denir.

P:11

KİMYA 7

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimleri

1

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1s 2s 2p

I. 6C : ª¯ ª¯ ª ª

II. 7N : ª¯ ª¯ ª ¯ ¯

III. 9F : ª¯ ª¯ ª ª¯ ª¯

Yukarıdaki elementlerden hangilerinin orbital şeması Hund

kuralına göre yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

6

I. ª¯ ª¯ ª ª ª

––––– ––––– ––––––––––––––

1s 2s 2p

II. ª¯ ª¯ ª¯ ª

––––– ––––– ––––––––––––––

1s 2s 2p

III. ª¯ ª¯ ª ¯ ª

––––– ––––– ––––––––––––––

1s 2s 2p

Yukarıda verilen ortibal şemalarından hangileri Hund kuralına uymaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2. Pauli İlkesi

Pauli ilkesine göre bir atomda iki farklı elektronun dört kuantum sayısından dördünün de aynı olması mümkün değildir. Atomdaki iki elektronun n, æ, mæ

değerleri aynı olsa bile

ms

değerleri farklıdır. Bu nedenle bir orbital zıt spinli olacak

şekilde maksimum iki elektron alabilir.

Boş orbital şeması:

Yarı dolu orbital: ª ya da ¯ ya da

Tam dolu orbital: ª¯ ya da

Tam dolu orbital için ªª ya da ¯¯ gösterimleri yanlıştır.

Orbital türleri ve alabilecekleri en fazla elektron sayıları şöyledir.

Orbital Elektron sayısı

s : 2

p: 6

d : 10

f : 14

3. Hund Kuralı

Aynı enerjili orbitallere elektronlar önce tek tek aynı spinli yerleştirilir. Daha sonra zıt spinli elektronlarla orbitaller doldurulur.

Örneğin,

p3 : ª ª ª Doğru

¯ ¯ ¯ Doğru

ª ¯ ª Yanlış ... Elektronların spinleri aynı olmalıdır.

ª¯ ª Yanlış ... Aynı enerjili boş orbital varken tam

dolu orbital olamaz.

d5 : ª ª ª ª ª Doğru

¯ ¯ ¯ ¯ ¯ Doğru

ª ¯ ª ª ª Yanlış

ª¯ ª¯ ª Yanlış

Eş enerjili boş orbitallere elektron yerleştirirken istenilen orbitalden başlanabilir:

ª ª ª

p1 p1 p1

üçü de doğru

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:12

8 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimleri ÜNİTE

1

Nötr Atomların ve İyonların Elektron Dizilimi

Elektron dizilimi bir atomdaki elektronların orbitallere nasıl

yerleştiğini gösterir. Elektronlar orbitallere enerjileri artacak

şekilde yerleştirilir.

1s < 2s < 2p < 3s < 3p < 4s < 3d < 4p < 5s < 4d < 5p <

6s < 4f < 5d < 6p < 7s

Elektron dizilimi yazılırken orbital türünün (s, p, d, f) soluna temel enerji düzeyi (baş kuantum sayısı) orbitalin sağ

üst kısmına ise içerdiği elektron sayısı yazılır.

Örneğin;

3d5 elektron sayısı

orbital türü (æ = 2)

baş kuantum sayısı (n)

Buna göre elektron dizilimi:

1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 5s2 4d10 5p6

şeklinde yapılır.

Bu sıralama orbitallerin potansiyel enerji sıralamasıdır.

İleride açıklanacak küresel simetrik istisnalar hariç kararlı

dizilimlerde düşük potansiyel enerjili orbital dolmadan, yüksek potansiyel enerjili orbitale elektron yerleştirilmez.

Örnekler,

1H : 1s1

3Li : 1s2 2s1

7N : 1s2 2s2 2p3

10Ne : 1s2 2s2 2p6

13Al : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1

16S : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4

23V : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d3

30Zn : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10

1s2 | 2s2 2p6 | 3s2 3p6 | 4s2 3d10 4p6 | 5s2 4d10 5p6 |...

[He]

[Ne]

[Ar]

[Kr]

[Xe]

Soygazların elektron dizilimlerinden yararlanılarak elektron

dizilimleri kısaltılabilir.

8A

2He

10Ne

18Ar

36Kr

54Xe

86Rn

Elektron dizilimi –––––––––––––––––––––––– Kısa gösterimi

–––––––––––––––

19K: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

[Ar]

| 4s1 ...

[Ar] 4s1

12Mg: 1s2 2s2 2p6 | 3s2 ...

[Ne]

[Ne] 3s2

5B: 1s2 | 2s2 2p1 ...

[He]

[He ]2s2 2p1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:13

KİMYA 9

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimleri

1

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

I. 22Ti2+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2

II. 16S2– : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

III. 26Fe3+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5

Yukarıdaki iyonlardan hangilerinin elektron dizilimi yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2014 - LYS

Aşağıda verilen atom ve iyon çiftlerinden hangisi izoelektroniktir?

A) 15P3– – 18Ar B) 8O2– – 17CI C) 11Na – 12Mg2+

D) 16S2– – 15P5+ E) 13AI3+ – 16S

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

15P3– : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

18Ar : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

Cevap “A” dır.

Küresel Simetri

Elektron diziliminde son orbital tam ya da yarı dolu ise atom

küresel simetri özelliği gösterir. Buna göre, elektron dizilimleri s1, s2, p3, p6, d5, d10, f7, f14 ile biten atomlar küresel simetriktir. Küresel simetrik olan atom daha kararlıdır.

Son orbital

––––––––––––––

Küresel simetri (var/yok)

––––––––––––––––––––––

... s1

var

... s2

var

... p3

var

... p4

yok

... p6

var

... d5

var

... d8

yok

24Cr ve 29Cu atomları küresel simetri özelliği kazanmak için

elektron dizilimlerini değiştirirler. Bu nedenle bu elementlerin elektron dizilimleri yazılırken s2 d4 yerine s1 d5 ve s2 d9

yerine s1 d10 yazılır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Örnekler;

24Cr : [Ar] 4s2 3d4 yerine [Ar] 4s1 3d5

(Kararsız) (Kararlı)

29Cu : [Ar] 4s2 3d9 yerine [Ar] 4s1 3d10

(Kararsız) (Kararlı)

İyonların Elektron Dizilimi

İyonların elektron dizilimi yazılırken atomun aldığı ya da verdiği elektron sayısı dikkate alınmalıdır.

Katyonların elektron dizilimi yazılırken elektronlar sırasıyla np,

ns ve (n – 1) d orbitallerinden koparılır. Anyonlarda ise soygaz

yapısına ulaşacak şekilde elektron son orbitale ilave edilir.

Örneğin;

Atom İyon

24Cr : [Ar] 4s1 3d5 24Cr+ : [Ar] 3d5

9F : 1s2 2s2 2p5 9F–

: 1s2 2s2 2p6

30Zn : [Ar] 4s2 3d10

30Zn2+ : [Ar] 3d10

Elektron orbitallere yerleştirilirken öncelikle düşük potansiyel enerjili orbitale yerleşir, koparılırken ise ilk kopan elektron çekirdekten en uzak orbitalde olandır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:14

10 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimleri ÜNİTE

1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Temel haldeki 24Cr elementi için aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Elektron dizilimi 3d5 ile biter.

B) 9 dolu 6 yarı dolu orbitali vardır.

C) Küresel simetri özelliği gösterir.

D) Değerlik orbitalleri s ve p’dir.

E) Değerlik elektron sayısı 6’dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıdaki taneciklerden hangisinin elektron dizilimi yanlıştır?

A) 21Sc+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2

B) 16S2– : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

C) 13AI3+ : 1s2 2s2 2p6

D) 22Ti2+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d2

E) 7N3– : 1s2 2s2 2p ÖRNEK SORU 6

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Uyarılmış Hâl Elektron Dizilimi

Temel hâl elektron diziliminde düşük enerjili orbital tam dolmadan yüksek enerjiliye elektron yazılmaz.

Atoma enerji verilerek değerlik elektronlarının daha yüksek

enerjili orbitale çıkarılması olayına uyarılma denir. Uyarılmış

atom kararsızdır. Temel hâle dönerken ışıma yapar. Bir atomun birden fazla uyarılmış hâl elektron dizilimi yazılabilir.

Örneğin;

6C : 1s2 2s2 2p2 (Temel hâl)

6C : 1s2 2s1 2p3 (Uyarılmış hâl)

Çekirdek

Elektron

Proton

Nötron

Temel hâl

Uyarılmış hâl

Uyarılmış hâlden

temel hâle dönen

elektron foton yayar.

Değerlik Orbitalleri ve Değerlik Elektron Sayısı

Bir atomda en üst enerji seviyesindeki orbitaller değerlik orbitali, bu orbitallerdeki toplam elektron sayısı ise değerlik elektron sayısı olarak tanımlanır.

Temel Hâl

Elektron

Dizilimi

Değerlik

Orbital

Türü

Değerlik

Elektron

Sayısı

4Be : 1s2 2s2 s 2

8O : 1s2 2s2 2p4 s ve p 6

11Na : 1s2 2s2 2p6 3s1 s 1

15P : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3 s ve p 5

21Sc : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1 s ve d 3

35Br: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p5 s ve p 7

P:15

ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ

Modern Atom Teorisi

TEST

1

KİMYA 11 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

1

1. 4f orbitali için baş kuantum sayısı (n) ile açısal momentum kuantum sayısı (æ) değeri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

n æ

A) 4 1

B) 4 2

C) 4 3

D) 3 3

E) 3 4

2. Elektronun kendi ekseni etrafındaki dönme yönünü ifade eden kuantum sayısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Açısal momentum kuantum sayısı

B) Baş kuantum sayısı

C) Manyetik kuantum sayısı

D) Spin kuantum sayısı

E) Yan kuantum sayısı

4. 4p orbitalleri ile ilgili,

I. Spin kuantum sayısı + 1

2

olan en fazla 3 elektron bulundurabilir.

II. Manyetik kuantum sayısı –1 , 0 , +1’dir.

III. Açısal momentum sayısı 2’dir.

yargılardan hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

5. Temel hâldeki bir atomda herhangi bir elektronun baş (n),

açısal momentum (æ) ve manyetik (mæ

) kuantum sayısı aşağıdaki verilmiştir.

n = 3, æ = 2 ve mæ

= –2

Buna göre bu atomun elektron dağılımı aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) 1s2 2s2 2p6 3s1

B) 1s2 2s2 2p6 3p1

C) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1

D) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1

E) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p2

3. Aşağıda bazı orbital türlerinin açısal momentum(æ) ve manyetik (mæ

) kuantum sayısı verilmiştir.

Ortibal Türü æ mæ

I. p 1 –1, 0 , +1

II. d 2 –2, –1, 0, +1, +2

III. f 3 –3, –2, –1, 0, +1, +2 , +3

Buna göre, verilen bilgilerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

6. Aşağıda bir atoma ait üç farklı orbitalin sınır yüzey diyagramları verilmiştir.

Buna göre bu orbitallerin;

I. baş kuantum sayıları,

II. açısal momentum kuantum sayıları,

III. alabilecekleri maksimum elektron sayıları

niceliklerinden hangileri aynıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

AY13KMYKA23-001

P:16

DOĞRU SAYISI

Modern Atom Teorisi TEST

YANLIŞ SAYISI

12 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1

1 - C 2 - D 3 - E 4 - B 5 - D 6 - D 7 - A 8 - C 9 - A

1

7. İlknur Öğretmen, öğrencilerine orbital ile yörünge arasındaki farkları kavratmak için aşağıdaki performans sınavını

hazırlamıştır:

İlknur Öğretmen öğrencilerinden tablodaki bilgilerin hangisinin Bohr atom modelindeki yörünge, hangisinin modern atom

modelindeki orbital kavramına ait olduğunu yanlarındaki kutucuklara “Å” işareti koyarak belirtmelerini istemiştir.

Buna göre, hangi seçenekteki işaretlemeleri yapan öğrenci bu performans sınavından en yüksek puanı almıştır?

A) Yörünge Orbital

â

B) Yörünge Orbital

â

C) Yörünge Orbital

â

D) Yörünge Orbital

â

E) Yörünge Orbital

â

Bilgi Yörünge Orbital

Elektronun izlediği dairesel yoldur.

Elektronun üç boyutlu hareketidir.

Her birinde en fazla iki elektron bulunur.

Elektronun bulunma olasılığının en

yüksek olduğu hacimsel bölgedir.

Elektronun düzlemsel hareketini

temsil eder.

8. Aşağıda bir orbital türünün sınır yüzey diyagramları verilmiştir.

Bu orbitallerin başkuantum sayısı aynı olduğuna göre,

orbitallerle ilgili,

I. Beşi de eşit enerjiye sahiptir.

II. 5. orbital diğer dördünden daha az elektron alır.

III. Beşinin de manyetik kuantum sayıları farklıdır.

ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

z

1 2 3 4 5

x y y y y y x x x x

z z z z

9. Baş kuantum sayısı 3, açısal momentum kuantum sayısı 0 olan orbitalin sınır yüzey diyagramı aşağıdakilerden hangisidir?

A) x

y

z

B) z

y

x

C) z

y

x

D) z

y

x

E) z

y

x

P:17

ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ

Modern Atom Teorisi

TEST

1

KİMYA 13 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

2

1. Aşağıda orbitaller için verilen kuantum sayılarından

hangisi yanlıştır?

Ortibal n æ mæ

A) 2p 2 1 –1, 0, +1

B) 3s 3 0 0

C) 4d 4 2 –2, –1, 0, +1, +2

D) 3p 3 2 –1, 0 , +1

E) 4f 4 3 –3, –2, –1, 0, +1, +2 , +3

2. X+, Y2– ve Z+ iyonlarının elektron dizilimi aşağıda verilmiştir.

I. 21X+ : 1s2 2s2 2p6 3p6 4s2

II. 16Y2– : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

III. 24Z+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5

Buna göre, verilen elektron dizilimlerinden hangileri

doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

4. Aşağıda atom numarası 15 olan P elementinin temel hâl

elektron diziliminde yer alan orbitallerden bazıları verilmiştir.

I. 2p

II. 3p

III. 3s

Buna göre, P atomunda bu orbitallerin içerdiği elektron sayısı hangi seçenekte doğru olarak kıyaslanmıştır?

A) I = II > III B) I > II > III C) I > II = III

D) II > I > III E) I = II = III

5. Temel hâldeki 16X atomu ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Küresel simetri özelliği gösterir.

B) Değerlik orbitalleri s ve p’dir.

C) p orbitallerinde toplam 10 elektron bulunur.

D) 2 yarı dolu orbitalleri vardır.

E) s orbitallerinde toplam 6 elektron vardır.

6. Bir elementin en yüksek enerjili orbitalinin açısal momentum kuantum sayısı 2’dir.

Buna göre bu element aşağıdakilerden hangisi olamaz?

A) 20Ca B) 22Ti C) 23V

D) 27Co E) 29Cu

3. 1s 2s 2p 3s 3p

X:

Y:

Z:

Yukarıda ortibal şemaları verilen X, Y ve Z elementlerinin hangileri küresel simetri özelliği gösteririr?

A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ve Y

D) Y ve Z E) X, Y ve Z

AY13KMYKA23-002

P:18

DOĞRU SAYISI

Modern Atom Teorisi TEST

YANLIŞ SAYISI

14 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - D 3 - C 4 - B 5 - A 6 - A 7 - A 8 - E 9 - E 1 0 - A

2

8. Aşağıda bazı orbitallerin n (baş kuantum sayısı) değerlerine karşılık n+æ (baş kuantum sayısı + açısal momentum

kuantum sayısı) değerlerinin değişimi gösterilmiştir.

Buna göre bu orbitaller hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Potansiyel enerjisi en düşük orbital a orbitalidir.

B) a,b,d ve f orbitallerinin açısal momentum kuantum sayıları aynıdır.

C) c ve e orbitallerinin manyetik kuantum sayıları 3 farklı

değer alabilir.

D) b orbitalinin hacmi a orbitalininkinden fazladır.

E) e ve f orbitalleri eş enerjilidir.

4

4 n+æ

n

3

2

a

b c

d e

f

1

9.

Yukarıdaki kutucuklarda bir orbitale ait, başkuantum, açısal momentum kuantum sayısı ve bir tane de manyetik kuantum sayısı rastgele verilmiştir.

Buna göre bu orbitaller aşağıdakilerden hangisidir?

I II III

A) 1p 2s 3s

B) 1s 2p 3s

C) 1p 2p 3p

D) 1s 2s 3d

E) 1s 2p 3d

I II III

1 1 +1

0 0

2

3

0

10.

Yukarıda sınır yüzey diyagramı verilen orbitali ile ilgili,

I. Baş kuantum sayısı 2’dir.

II. Açısal momentum kuantum sayısı 2’dir.

III. Manyetik kuantum sayısı +2 olabilir.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

x

z

y

7. 23V atomunda temel hâlde elektron dağıtılan son orbital

....................I.............. dir.

Bu orbitaldeki elektronların açısal momentum kuantum sayısı ...................II................... dir.

Elektron dağılımı ile ilgili metinde numaralarla belirtilen boşluklara aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

I II

A) 3d 2

B) 3d 1

C) 4s 0

D) 4s 1

E) 4p 1

P:19

ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ

Modern Atom Teorisi

TEST

1

KİMYA 15 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

3

1. 3s ve 4s ortiballeri için;

I. baş kuantum sayısı,

II. açısal momentum kuantum sayısı,

III. manyetik kuantum sayısı

niceliklerinden hangileri eşittir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

2. Çok elektronlu bir atomda aşağıdaki alt katmanlardan

hangisi kesinlikle bulunmaz?

A) 6p B) 3d C) 5f D) 4s E) 3f

3. 22X+ iyonunun elektron dizilimi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1

B) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d1

C) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d2

D) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d2

E) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

4. Atom numarası 15 olan X3– iyonu ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Küresel simetri özelliği gösterir.

B) p orbitallerinde toplam 12 elektron vardır.

C) s orbitallerinde toplam 6 elektron vardır.

D) En büyük baş kuantum sayısı 3’tür.

E) 10 tane tam dolu orbitali vardır.

5. Elektronlar orbitallere enerjilerine göre yerleşirler. Orbitallerin enerjilerini merdivenin basamakları gibi tarif eden Sait Öğretmen öğrencilerine bunu tam olarak anlatmak için,

şeklinde merdiven basamaklarına orbitalleri temsil eden

tabaklar koymuştur. Öğrencilerine yeşil ve kırmızı misketler veren Sait Öğretmen, bu misketlerin elektronları temsil

ettiğini, elektronların dönüş yönünün orbitallerde farklı olduğunu temsil etmesi için farklı iki renk misket seçtiğini

söylemiştir.

Buna göre Sait Öğretmen’in anlattığı mantıkla öğrencilerin yaptığı aşağıdaki elektron dağılımlarından hangisi hatalıdır?

A) B)

C) D)

E)

AY13KMYKA23-003

P:20

DOĞRU SAYISI

Modern Atom Teorisi TEST

YANLIŞ SAYISI

16 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - E 3 - C 4 - E 5 - D 6 - D 7 - C 8 - E 9 - E

3

6. Hund kuralı: Elektronlar eş enerjili orbitallere doldurulurken önce boş orbitallere aynı spinli olacak şekilde birer birer yerleştirilir, daha sonra zıt spinli elektronlar eklenerek

her orbitaldeki elektron sayısı ikiye tamamlanır.

a ve b şeklinde sembolize edilen elektronlar boş olan 3p

orbitallerine Hund kuralına uygun bir şekilde yerleştiriliyor.

Buna göre, bu iki elektron aşağıda verilen kuantum sayılarından hangisine sahip olamaz?

Kuantum sayısı a elektronu b elektronu

A) Baş kuantum sayısı 3 3

B) Açısal momentum

kuantum sayısı

1 1

C) Manyetik kuantum

sayısı

–1 +1

D) Spin kuantum sayısı – 1

2

+

1

2

E) Manyetik kuantum

sayısı

0 +1

7. Aşağıda bazı atomların spektrum çizgileri verilmiştir.

Buna göre atom spektrumları ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Spektrum çizgileri atomlar için karakteristiktir.

B) Verilen çizgiler emisyon spektrumuna aittir.

C) Bir atomda elektron sayısı kadar spektrum çizgisi oluşur.

D) Uyarılmış elektronun eski hâline dönmesi sonucu yaydığı ışınlar sayesinde spektrum çizgileri oluşur.

E) Bohr hidrojen atomuna ait spektrum çizgilerini kullanarak atom modelini oluşturmuştur.

Ä

Li

Na

K

Ca

Sr

Ba

400 500 600

Beyaz Işık Spektrumu

700 800nm

8. Heisenberg Belirsizlik İlkesi’ne göre hareketli bir parçacığın yeri net olarak belirlenemezken yeri için belirli bir konum aralığına sahip olduğu söylenebilir. Bu nedenle Bohr

atom modelinde olduğu gibi elektronların çekirdek etrafında dairesel yörüngeleri izlediği ispatlanamaz ancak elektronların çekirdek etrafında bulunma olasılığının yüksek olduğu bölgelerden bahsedilebilir. Modern atom modelinde,

elektronların atomda bulunma ihtimalinin yüksek olduğu

bölgelere orbital denir.

Buna göre elektron hakkında kullanılan,

I. Atomun 1s orbitalinde bulunan elektronlar, çekirdek etrafında dairesel bir yörüngede hareket ederler.

II. n = 3 olan bölgede elektronun bulunma ihtimali eşit

olan 3 elektron bulutu vardır.

III. Baş kuantum sayısı 2 olan en fazla 8 elektron bulunabilir ve bu elektronlar her yönüyle özdeştir.

ifadelerinden hangileri Hisenberg Belirsizlik İlkesi’ne

ters düşer?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I ve III

9.

Yukarıdaki şekilde şematize edilen iki elektronun;

I. baş kuantum,

II. açısal momentum kuantum,

III. manyetik kuantum

sayılarından hangileri aynı olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

P:21

ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ

Modern Atom Teorisi

TEST

1

KİMYA 17 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

4

1. Aşağıda üç orbitalin sınır düzey diyagramları verilmiştir.

Belda bu orbitaller hakkında verilen bir tabloyu:

Bilgi Orbital

I. Enerjisi aynı olabilecek orbitaller a, b

II. Manyetik kuantum sayısı aynı olabilecek orbitaller

a, b

III. Baş kuantum sayısı aynı olabilecek orbitaller

a, b, c

IV. İçerdiği elektron sayısı aynı olabilecek orbitaller

a, b, c

V. Açısal momentum kuantum sayısı aynı olabilecek orbitaller

a, b

şeklinde dolduruyor.

Buna göre Belda’nın verdiği cevaplardan hangisi yanlış veya eksiktir?

A) I B) II C) III D) IV E) V

z

y

x

z x

y

x

y

a b c

z

2. aX ve 2aY atomlarının temel hâl elektron diziliminde en yüksek enerjili orbitalin baş ve açısal momentum kuantum sayısı aynıdır.

Buna göre a değeri,

I. 1

II. 2

III. 5

verilenlerden hangileri olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III

3. Aşağıdaki şekil hidrojen atomuna ait görünür bölge emisyon spektrum çizgilerinin nasıl oluştuğunu açıklamaktadır.

Buna göre spektrumlar ile ilgili verilen,

I. Hidrojen atomuna kırmızı renkli bir ışık gönderdiğimizde bu ışık hidrojenin elektronunu 2. enerji düzeyinden

3. enerji düzeyine uyarır.

II. Spektrum çizgileri bir atom için hep aynı, farklı atom

için farklıdır.

III. Şekilde uyarılan atomun aldığı enerji, renkli çizgiler

hâlinde görülmektedir.

ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

+

n=1

e–

e n=2 –

n=3

n=4

n=5

n=6

4. Aşağıdaki şekilde bazı orbitallerin enerjileri verilmiştir.

Buna göre nötr bir atomun temel hâl elektron diziliminde şekilde gösterilen a orbitalinin tam dolu olabilmesi

için atom numarası en az kaç olmalıdır?

A) 20 B) 22 C) 26 D) 29 E) 30

Enerji

a 4

3

2

1

AY13KMYKA23-004

P:22

DOĞRU SAYISI

Modern Atom Teorisi TEST

YANLIŞ SAYISI

18 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - B 2 - D 3 - C 4 - C 5 - D 6 - E 7 - D 8 - B

4

5. X taneciğinin, temel hâl elektron diziliminde 11 tam dolu

orbitali vardır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi X2+ iyonu ile izoelektroniktir?

A) 20Y B) 22Z+ C) 26T2+

D) 27Q3+ E) 28L+

6. X elementinin elektron diziliminde hangi açısal momentum

kuantum sayısına sahip kaç elektron olduğu aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Buna göre bu atom hakkında verilen,

I. Uyarılmıştır.

II. Kararsızdır.

III. Değerlik orbitalleri 3s ve 3p’dir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Açısal Momentum Kuantum Sayısı (æ) Elektron Sayısı

0 5

1 9

7. Aşağıdaki tabloda X elementinin temel hâl elektron dizilimlerinde bazı kuantum sayılarına sahip toplam elektron sayısı verilmiştir.

Buna göre, X elementinin atom numarası aşağıdakilerden hangisidir?

A) 15 B) 19 C) 24 D) 29 E) 30

Kuantum Sayısı Elektron sayısı

n = 2 8

æ = 0 7

mæ

= 0 13

ms

= +

1

2 15

8. Aşağıda bir elementin temel, uyarılmış ve katyon hâlinin

elektron dizilimleri verilmiştir.

X: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Y: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5

Z: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5 5s1

Buna göre verilen bu dizilimlerin doğru sınıflandırılması hangi seçenekte yapılmıştır?

X Y Z

A) Temel Hâl Uyarılmış Hâl Katyon

B) Temel Hâl Katyon Uyarılmış Hâl

C) Katyon Uyarılmış Hâl Temel Hâl

D) Katyon Temel Hâl Uyarılmış Hâl

E) Uyarılmış Hâl Temel Hâl Katyon

P:23

ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ

Karma Test

TEST

1

KİMYA 19 BAŞARI ÖLÇME TESTİ M R TESTİ

5

6. Aşağıdaki taneciklerden hangisinin elektron dağılımı

yanlış verilmiştir?

A) 4Be2+ : 1s2

B) 8O2–: 1s2 2s2 2p6

C) 18Ar: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

D) 24Cr :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d4

E) 25Mn2+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5

1. Bir elementin temel hâl elektron diziliminde baş kuantum

sayısı 2 olan orbital sadece iki tane aynı spinli elektron içerdiği bilinmektedir.

Buna göre, bu orbitallerdeki elektronlar için aşağıda

verilen kuantum sayılarından hangisi mümkün değildir?

A) æ = 0 B) ms

= – 1

2 C) mæ

= +1

D) æ = 1 E) mæ

= –1

2. Kuantum sayıları ile ilgili,

I. Baş kuantum sayısı elektronun çekirdeğe olan ortalama uzaklılığını belirtir.

II. Manyetik kuantum sayısı elektronun bulunduğu ortibalin türünü gösterir.

III. Spin kuantum sayısı orbitalin uzaydaki yönelimini gösterir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

4. I. 20Ca – 21Sc+

II. 19K+ – 15P3–

III. 23V – 24Cr+

Yukarıda verilen tanecik çiftlerinden hangileri izoelektroniktir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

5. X+ iyonunun elektron dizimi 3d5 ile bitmektedir.

Buna göre X atomunun elektron dağılımı,

I. 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

II. 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5

III. 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6

yukarıdakilerden hangileri olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. Çok elektronlu bir atomda,

n æ mæ

I. 3 3 0

II. 5 2 –1

III. 4 1 +1

verilen kuantum sayılarından hangilerinin bulunma olasılığı yoktur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

AY13KMYKA23-005

P:24

DOĞRU SAYISI

Karma Test TEST

YANLIŞ SAYISI

20 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - A 2 - A 3 - A 4 - B 5 - C 6 - D 7 - C 8 - B 9 - E 1 0 - D

5

7. Aşağıda ilk üç enerji seviyesinde yer alan orbitallerin enerjileri harfler ile gösterilmiştir.

Bu orbitaller hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden

hangisi yanlıştır?

A) a, b ve f orbitallerinin açısal momentum kuantum sayıları aynıdır.

B) c, d ve e orbitallerinin manyetik alandaki yönelimleri

farklıdır.

C) g, h ve i orbitalleri tam dolduktan sonra gelecek ilk elektron j dışındaki bir orbitale gelemez.

D) a, b, d, f, h ve l orbitallerinin manyetik kuantum sayıları aynı olabilir.

E) b, c, d ve e orbitallerinin baş kuantum sayıları aynıdır.

Enerji

j k

g

f

h i

c d

b

a

e

l m

3

2

1

n

8. Aşağıda nötr hâllerinin elektron dizilimleri hakkında bilgiler verilen atomlardan hangisi kesinlikle uyarılmış

hâldedir?

A) Açısal momentum kuantum sayısı sıfır olan üç elektronu vardır.

B) Baş kuantum sayısı 3 olan tüm orbitaller tam dolu iken

baş kuantum sayısı 4 olan tüm orbitalleri boştur.

C) +

1

2 spine sahip 12 elektronu vardır.

D) Manyetik kuantum sayısı +1 olan iki elektronu vardır.

E) İlk iki enerji seviyesi tamamen doludur.

9. Aşağıda a, b, ve c orbitallerinin sınır yüzey diyagramları verilmiştir.

X elementinin temel hâl elektron diziliminde a sınır yüzey

diyagramına sahip orbitallerde 4, b sınır yüzey diyagramına sahip orbitallerde 3, c sınır yüzey diyagramına sahip orbitallerde 4 elektronu vardır.

Buna göre X elementi hakkında verilen,

I. Elektron dizilimi:

1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 şeklindedir.

II. Elektronlarının orbitallere yerleşimi:

şeklindedir.

III. Değerlik elektron sayısı 7’dir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

x

y

z

x

y

z

x

y z

a b c

10. Nötr ve temel hâl elektron diziliminde manyetik momentum kuantum sayısı 0 olan orbitallerinde spin kuantum sayısı – 1

2 olan 7 elektrona sahip elementin

atom numarası en fazla kaç olabilir?

A) 20 B) 22 C) 25 D) 29 E) 35

P:25

KİMYA 21

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Sistem

1

ÜNİTE

PERİYODİK SİSTEM

Günümüzde bilinen 118 element atom numaraları artacak şekilde periyodik sisteme yerleştirilmiştir.

LANTANİTLER

İç geçiş elementleri

3

3B

1

1A

1

2

3

4

5

6

7

2

2A

13

3A

14

4A

15

5A

16

6A

17

7A

18

8A

4

4B

5

5B

6

6B

7

7B

8

8B

9

8B

10

8B

11

1B

12

2B

AKTİNİTLER

Geçiş elementleri

Nh Mc Ts Og

Geçiş metalleri

Periyot

Periyodik sistemdeki yatay sıralara periyot denir.

7 tane periyot vardır.

Aynı periyottaki elementlerin en büyük baş kuantum sayıları birbirine eşittir.

Birinci periyotta iki element, ikinci ve üçüncü periyotlarda

sekiz element, dördüncü ve beşinci periyotlarda 18 element, altıncı ve yedinci periyotlarda 32 element bulunur.

Birinci periyot dışındaki diğer periyotlar alkali metalle başlar.

İlk üç periyotta B grubu elementi yoktur.

Lantanitler 6. periyot, aktinitler 7. periyot elementidir.

Grup

Periyodik sistemdeki düşey sütunlara grup denir.

18 tane grup vardır.

Aynı gruptaki elementlerin değerlik elektron sayıları birbirine eşit (2He hariç), kimyasal özellikleri genellikle benzerdir. (1H hariç)

Periyodik sistemde bazı grupların özel isimleri vardır.

Modern periyodik sistemde gruplandırma 8 tane A, 8 tane

B grubu içerirken IUPAC gruplandırmasına göre 18 tane

grup vardır. Bu gruplar en soldan başlayarak 1, 2, 3, 4....18’e

kadar gider, IUPAC gruplandırmasında A veya B harfi kullanılmaz.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:26

22 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

ÜNİTE Periyodik Sistem

1

1A

2A 3A4A5A6A7A

8A

1A ® Alkali Metaller (H hariç)

2A ® Toprak Alkali Metaller

3A ® Toprak Metalleri

4A ® Karbon Grubu

5A ® Azot Grubu

6A ® Oksijen Grubu (Kalkojenler)

7A ® Halojenler (Tuz Oluşturan)

8A ® Soy (asal) Gaz

B grubu elementleri ®

Geçiş Metalleri

Lantanit ve Aktinit ®

İç Geçiş Metalleri

Alkali metaller

Geçiş metalleri

Lantanitler

Toprak Alkali metaller

Toprak metalleri

Karbon grubu

Oksijen grubu

Azot grubu

Halojenler

Soygazlar

Aktinitler

Grupların kararlı bileşiklerindeki yükseltgenme basamakları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

1

H

+1

–1

1

1A

2

1A

3

3B

4

4B

5

5B

6

6B

7

7B

8

8B

9

8B

10

8B

11

1B

12

2B

2

He

3

Li

+1

4

Be

+2

11

Na

+1

12

Mg

+2

19

K

+1

20

Ca

+2

21

Sc

+3

22

Ti

+4

+3

+2

23

V

+5

+4

+3

+2

24

Cr

+6

+5

+4

+3

+2

25

Mn

+7

+6

+4

+3

+2

26

Fe

+3

+2

27

Co

+3

+2

28

Ni

+2

29

Cu

+2

+1

30

Zn

+2

31

Ga

+3

32

Ge

+4

–4

33

As

+5

+3

–3

34

Se

+6

+4

–2

35

Br

+5

+3

+1

–1

36

Kr

+4

+2

13

AI

+3

14

Si

+4

–4

15

P

+5

+3

–3

16

S

+6

+4

+2

–2

17

CI

+7

+6

+5

+4

+1

–1

18

Ar

5

B

+3

6

C

+4

+2

–4

7

N

+5

+4

+3

+2

+1

–3

8

O

+2

–1/2

–1

–2

9

F

–1

10

Ne

13

3A

14

4A

15

5A

16

6A

17

7A

18

8A

Blok

Periyodik sistem s, p, d ve f olarak 4 bloka ayrılmıştır.

s

bloğu

1A

2A

3B 4B 5B 6B 7B 8B8B 1B 2B

3A 4A 5A 6A 7A

8A

8B

d

bloğu

p

bloğu

f

bloğu

s bloku ® 1A, 2A, He

p bloku ® 3A ve 8A arası

d bloku ® B grubu

f bloku ® Lantanit ve aktinitler

d ve f bloku elementlerinin tümü metaldir.

Bir elementin temel hâl elektron dizilimi hangi orbitalle bitiyorsa element o blokta bulunur.

2He: 1s2 (s bloku)

14Si: [Ne] 3s2 3p2 (p bloku)

25Mn: [Ar] 4s2 3d5 (d bloku)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Periyodik sistemle ilgili,

I. Aynı periyottaki tüm elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir.

II. Modern periyodik sistem 18 düşey sütundan oluşur.

III. Lantanitler ve aktinitler iç geçiş elementleridir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

7

6A grubu ile ilgili,

I. Periyodik tablonun 16. grubudur.

II. Kalkojenler olarak adlandırılırlar.

III. Bu gruptaki elementler bileşiklerinde genellikle –2 değerlik alırlar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:27

KİMYA 23

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Sistem

1

ÜNİTE

Periyot ve Grup Bulma

Elementlerin temel hâl elektron dizilimlerindeki en büyük

baş kuantum sayısı periyot numarasına, değerlik elektron

sayısı ise grup numarasına eşittir.

Temel hâl elektron dizilimi s ve p orbitalleriyle bitenler A

grubu, d orbitali ise bitenler B grubu elementidir.

4f ile bitenler ® Lantanit

5f ile bitenler ® Aktinittir

8O: 1s2 2s 2 2p4 2. periyot 6A grubu

12Mg: 1s2 2s2 2p6 3s2 3. periyot 2A grubu

15P: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3 3. periyot 5A grubu

18Ar: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3. periyot 8A grubu

22Ti: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d2 4. periyot 4B grubu

B grubu elementlerinin elektron dizilimleri ile grup numaraları aşağıdaki gibi belirlenir.

3B 4B 5B 6B 7B 8B 8B 8B 1B 2B

s2d1 s2d2 s2d3 s1d5 s2d5 s2d6 s2d7 s2d8 s1d10 s2d10

24Cr: [Ar] . 4s1 3d5 4. periyot 6B grubu

26Fe: [Ar] . 4s2 3d6 4. periyot 8B grubu

29Cu: [Ar] . 451 3d10 4. periyot 1B grubu

30Zn: [Ar] . 4s2 3d10 4. periyot 2B grubu

Bir elementin periyodik sistemdeki yeri temel hâl elektron

diziliminden belirlenir. Uyarılmış bir atomun ya da iyonun

elektron diziliminden periyot ve grup numarası belirlenemez.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Grupların elektron dizilimindeki son terimler

s1 s2 d1 d2 d3 d5 d5 d6 d7 d8 d10 d10 p1 p2 p3 p4 p5 p6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

23V elementi ile ilgili,

I. 4. periyot 5B grubu elementidir.

II. Değerlik elektron sayısı 3’tür.

III. Değerlik orbital türleri s ve d’dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

8

Temel hâl elektron dizilişleri

X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3

Y : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d7

Z : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p5

şeklinde olan elementlerin periyodik sistemdeki yerleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

X Y Z

A) 3. periyot 3A 4. periyot 7B 4. periyot 5A

B) 3. periyot 5A 4. periyot 9B 4. periyot 7A

C) 3. periyot 5A 3. periyot 7B 4. periyot 7B

D) 3. periyot 5A 4. periyot 8B 4. periyot 7A

E) 3. periyot 3A 4. periyot 7A 4. periyot 5A

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:28

24 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Özelliklerdeki Değişim Eğilimleri ÜNİTE

1

PERİYODİK ÖZELLİKLERDEKİ DEĞİŞİM

EĞİLİMLERİ

1. Atom Yarıçapı

Atomun kuantum modeline göre elektronun yeri net olarak

bilinemeyeceği için izole bir atom için atom yarıçapı teriminden bahsedilmez. Onun yerine birbirleri ile etkileşim

hâlinde olan atomlar üzerinden yarıçaplar tanımlanır.

a. Kovalent Yarıçap

Gaz hâlde element molekülünde atom çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısıdır.

dA-A

r

a = dA-A

2

b. Van der Waals yarıçapı

Element molekülleri ve soygazların katı hâlde bağ yapmamış komşu atom çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısıdır.

d

r = d

r 2

Atomlar molekül oluştururken birbirlerinin içine doğru girdiği için aynı element atomunda Van der Waals yarıçapı,

kovalent yarıçaptan daha büyüktür.

c. İyonik yarıçap

Katı hâldeki iyonik bileşiklerde zıt yüklü iyonların çekirdekleri arası uzaklığın, iyonların elektron ve proton sayısı dikkate alınarak taneciklere bölüştürülmesiyle bulunur.

O2–

Mg2+

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Y Z

X

Yukarıdaki periyodik tablo kesitinde yer alan baş grup elementleri ile ilgili verilen,

I. Atom yarıçapları arasındaki ilişki X > Y > Z şeklindedir.

II. Y ve Z’nin kimyasal özellikleri benzerdir.

III. Atom numaraları arasındaki ilişki Z > Y > X şeklindedir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

9

X elementi Y elementi ile aynı periyotta, Z elementi ile aynı gruptadır.

Bu elementlerden çapı en büyük olan Y olduğuna göre bu

baş grup elementlerinin periyodik tablodaki yerleşimi aşağıdakilerden hangisi olabilir?

Y

Z

X

A) Y

Z

X B) Y

Z

X C)

Y

Z

X

D) Y Z

X

E) ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:29

KİMYA 25

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Özelliklerdeki Değişim Eğilimleri

1

ÜNİTE

İzoelektronik taneciklerde yarıçap iyon yükü ile ters orantılıdır.

Örnek;

11Na+ : 1s2 2s2 2p6

13AI3+ : 1s2 2s2 2p6

12Mg2+ : 1s2 2s2 2p6

İyon yarıçapı ® Na+ > Mg2+ > AI3+ tür.

İzoelektronik taneciklerde ´ İyon yükü ª Yarıçap ¯

Örnek;

20Ca2+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

16S2– : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

17CI1– : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

İyon yarıçapları ® S2– > CI > Ca2+

İzoelektronik taneciklerde olduğu gibi aynı elemente ait taneciklerde de iyon yükü arttıkça tanecik çapı azalır:

X2– > X– > X > X+ > X2+ > ...

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Nötr bir atom elektron verdiğinde (X ® X+)

1. Çapı küçülür.

2. Kimyasal özelliği değişir.

3. Fiziksel özelliği değişir.

4. Birim elektrona etkiyen çekim kuvveti artar.

5. Çekirdeğin çekim kuvveti değişmez.

6. Periyot ve grup numarası değişmez.

7. Atom numarası, kütle numarası, p ve n sayısı, nükleon

sayısı, çekirdek yükü değişmez.

Nötr bir atom elektron aldığında (X ® X–

)

1. Çapı büyür.

2. Kimyasal özelliği değişir.

3. Fiziksel özelliği değişir.

4. Birim elektrona etkiyen çekim kuvveti azalır.

5. Çekirdeğin çekim gücü değişmez.

6. Periyot ve grup numarası değişmez.

7. Atom numarası, kütle numarası, p ve n sayısı nükleon

sayısı ve çekirdek yükü değişmez.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

20Ca2+ iyonu ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi

doğrudur?

A) 3. periyot 8A grubundadır.

B) Çapı 18Ar elementinin çapından büyüktür.

C) Çekirdeğin çekim kuvveti nötr atomuna göre daha fazladır.

D) Tanecik çapı, nötr atoma göre daha küçüktür.

E) 4. enerji seviyesinde 8 elektronu vardır. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

10

İzoelektronik olan Xn+, Y ve Zn– tanecikleri ile ilgili;

I. Çekirdek yükü en büyük olan X’tir.

II. Çekirdek çekim gücü en büyük olan Y’dir.

III. Tanecik çapı en büyük olan Zn– dir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:30

26 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Özelliklerdeki Değişim Eğilimleri ÜNİTE

1

2. İyonlaşma Enerjisi (iE)

Gaz hâlindeki nötr bir atomdan bir elektron koparabilmek

için atoma verilmesi gereken enerjiye iyonlaşma enerjisi

denir.

X(g) + Enerji ® X+(g) + e–

İyonlaşma enerjisi

Atom art arda iyonlaştırıldığında elektron başına uyguladığı çekim kuvveti artacağından her defasında iyonlaşma

enerjisi de artar.

X + iE1 ¾® X+ + e– iE1 ® 1. iyonlaşma enerjisi

X+ + iE2 ® X2+ + e– iE2 ® 2. iyonlaşma enerjisi

X2+ + iE3 ® X3+ + e– iE3 ® 3. iyonlaşma enerjisi

iE1, iE2 ve iE3 arasındaki ilişki iE3 > iE2 > iE1 şeklindedir.

Aynı grupta aşağıya doğru gidildikçe atom yarıçapı artacağından iyonlaşma enerjisi azalır.

Örnek;

11Na : 1s2 2s2 2p6 3s1 ¾¾¾® 3. periyot 1A grubu

3Li : 1s2 2s1 ¾¾¾¾¾¾¾¾® 2. periyot 1A grubu

19K : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 ® 4. periyot 1A grubu

İyonlaşma enerjisi ® Li > Na > K’dır.

h İyonlaşma enerjisi daima bir elektron koparmak için

gerekli enerjidir, eğer birden fazla elektron koparmak

isteniyorsa birden fazla iyonlaşma enerjisinin toplamı kadar enerji verilir. Örneğin bir atomdan ilk elektronu koparmak için iE1 kadar, ilk elektronu kopardıktan sonra 2. elektronu koparmak için iE2 kadar enerji gerekiyorsa bir atomdan 2 elektron birden koparmak için iE1 + iE2 kadar enerji vermek gerekir.

h Bir atomun toplam elektron sayısı kadar iyonlaşma

enerjisi vardır. Bu nedenle tüm iyonlaşma enerjilerini

bildiğiniz bir atomun aynı zamanda atom numarasını

da biliyorsunuzdur.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

İyonlaşma enerjisi-atom numarası grafiği verilen X, Y ve Z

baş grup elementleri ile ilgili,

I. Y, 2A grubu elementidir.

II. Z, 8A grubunda bulunur.

III. Z, küresel simetri özelliği gösterir.

ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

11

Aşağıda X elementinin elektron koparılırken elemente verilen

enerji grafiği verilmiştir.

Buna göre, X elementi ile ilgili,

I. 2A grubunda bulunur.

II. Proton sayısı 12 olabilir.

III. s bloku elementidir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

İyonlaşma Enerjisi

Atom Numarası

X

Y

Z

n n+1 n+2 n+3 n+4

Enerji (kJ/mol)

2850

1850

347

176

1 2 3 4 Koparılan elektron

sayısı

P:31

KİMYA 27

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Özelliklerdeki Değişim Eğilimleri

1

ÜNİTE

Aynı grupta ´ Periyot no ª İyonlaşma Enerjisiª

Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe iyonlaşma enerjisi 1A < 3A < 2A < 4A < 6A < 5A < 7A < 8A şeklinde sıralanır.

1A

2A

3A

4A

5A

6A

7A

İyonlaşma 8A

enerjisi

(kJ/mol)

Atom

numarası

İyonlaşma enerjisinden yararlanarak atomun değerlik elektron sayısı (grup numarası) belirlenebilir. İlk dört iyonlaşma

enerjisi verilen X, Y ve Z baş grup elementlerinin değerlik

elektron sayıları ve grup numaraları yanda verilmiştir.

ELEMENT iE1

(kJ/mol)

iE2

(kJ/mol)

iE3

(kJ/mol)

iE4

(kJ/mol)

Değerlik

Elektron

Sayısı

Grup

No

X 496 4560 6900 9540 1 1A

Y 738 1450 7730 10500 2 2A

Z 578 1820 2750 16600 3 3A

İyonlaşma enerjisinde bir öncekine göre en az 3 katlık bir artış

olduğunda son katmandaki yani tüm değerlik elektronları bitmiş

demektir.

Buna göre,

X’te iE1 den sonra ani artış olduğundan X’in değerlik elektron sayısı 1’dir.

Y’de iE2 den sonra ani artış olduğundan Y’nin değerlik

elektron sayısı 2’dir.

Z’de iE3 ten sonra ani artış olduğundan Z’nin değerlik elektron sayısı 3’tür.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

A grubunda yer alan X, Y ve Z elementlerinin ilk dört iyonlaşma

enerjileri kJ/mol cinsinden aşağıda verilmiştir.

Element iE1 iE2 iE3 iE4

X 577 1816 2745 11577

Y 738 1451 7733 10542

Z 900 1757 14849 21007

Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili,

I. Değerlik elektron sayıları arasındaki ilişki X > Y = Z şeklindedir.

II. Y ve Z toprak metalidir.

III. Y’nin atom çapı Z’ninkinden büyüktür.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

12

X, Y, Z ve T elementlerinin ilk 4 iyonlaşma enerjisi aşağıda verilmiştir.

Element iE1(kJ) iE2 (kJ) iE3 (kJ) iE4 (kJ)

X 1312 - - -

Y 2372 5250 - -

Z 570 7298 11815 -

T 900 1757 14848 21006

Buna göre bu elementler hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) X elementi 1A grubundadır.

B) Y elementi soygazdır.

C) Y ile T’nin değerlik elektron sayısı aynıdır.

D) Z elementinin atom numarası 11 olabilir.

E) 1 mol T’den iki mol elektron koparmak için 2657 kJ enerji

gereklidir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:32

28 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Özelliklerdeki Değişim Eğilimleri ÜNİTE

1

3. Elektron İlgisi (Ei)

Gaz hâlindeki nötr bir atomun bir elektron alması sırasındaki enerji değişimine elektron ilgisi denir.

X(g) + e– ® X–

(g) + Enerji

Elektron ilgisi

Atom elektron aldığında açığa çıkan enerji değeri ne kadar

yüksekse elektron ilgisi de o kadar büyüktür.

Örnek;

F(g) + e– ® F–

(g) + 328 kJ/mol

CI(g) + e– ® CI–

(g) + 348 kJ/mol

Br(g) + e– ® Br–

(g) + 325 kJ/mol

Elektron ilgileri ® CI > F > Br

Periyodik sistemde elektron ilgisi en yüksek olan element

klordur.

Elektron ilgisi bir elementin elektron alma eğiliminin bir ölçüsüdür.

Aynı grupta aşağıya doğru inildikçe elektron ilgisi genellikle azalırken aynı periyotta soldan sağa gidildikçe genellikle artar.

Elektron

ilgisi

artar

en yüksek

F

CI

Br

I

7A

4. Elektronegatiflik

Bir elementin bağ elektronlarını çekme gücünün ölçüsüne

elektronegatiflik denir.

Elementlerin elektronegatiflik değerleri 0,7 ile 4,0 arasında

değişir.

Metallerin elektronegatiflik değerleri 1,7’den küçük, yarı

metallerin elektronegatiflik değerleri 1,7 ile 2,0 arasında,

ametallerin elektronegatiflik değeri ise 2,0’dan büyüktür.

Periyodik sistemde elektronegatiflik değeri en büyük olan

element flordur.

Elektronegatiflik atom yarıçapıyla genellikle ters orantılı değişir.

Elektronegatiflik aynı grupta yukarıya doğru, aynı periyotta ise soldan sağa doğru gidildikçe genellikle artar.

Elektronegatiflik

artar

F en yüksek

CI

Br

I

7A

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

X

Y

Z Q

T

Periyodik sistemde verilen kesitte yerleri belirtilen X, Y, Z, T ve

Q elementleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Elektron ilgisi en büyük olan element Q’dur.

B) Z yarı metaldir.

C) Elektronegatifliği en büyük olan element T’dir.

D) X alkali metaldir.

E) Atom yarıçapı en büyük olan element Y’dir. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

h Elementlerin elektron ilgileri pozitif veya negatif olabilir.

Be elementinin elektron ilgisi +50 kJ/mol iken F elementinin ki –328 kJ/mol’dür.

h Bir periyotta elektron ilgisi ve elektronegatifliğin en büyük olduğu grup 8A değil 7A’dır.

h Tüm periyodik cetvelde elektron ilgisi en büyük element Cl, elektronegatifliği en büyük element F’dir.

Elektronegatiflik değerleri

Flor(F) = 4,00

Klor(Cl) = 3,16

Elektron ilgisi

Flor(F) = –328 kJ

Klor(Cl) = –349 kJ

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:33

KİMYA 29

MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Özelliklerdeki Değişim Eğilimleri

1

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Periyodik sistem ile ilgili verilen,

I. 2A grubunda aşağı doğru erime noktası azalır.

II. Halojenlerden kaynama noktası en büyük olan flordur.

III. 1A grubunda metalik aktiflik aşağı doğru artar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

ÖRNEK D) II ve III SORU E) I, II ve III

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

13

Aynı grupta yer alan X ve Y atomlarından X’in çapı Y’ninkiden

büyüktür.

Buna göre bu elementler ile ilgili verilen,

I. Metal iseler Y’nin oksidi daha kuvvetli bazdır.

II. Ametal iseler X’in erime noktası daha yüksektir.

III. Y’nin iyonlaşma enerjisi daha büyüktür.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

5. Aktiflik

Bir elementin bileşik yapma isteğine aktiflik denir.

Metalik aktiflik elektron verme, ametalik aktiflik ise elektron alma isteğiyle genellikle doğru orantılı değişir.

Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe metalik aktiflik azalır, ametalik aktiflik artar.

Aynı grupta aşağıya doğru inildikçe metalik aktiflik artar,

ametalik aktiflik azalır.

Metalik

Aktiflik

Artar

Ametalik

Aktiflik

Artar

1A 7A

Metalik aktiflik ® Atom yançapıyla genellikle doğru orantılıdır.

Ametalik aktiflik ® Atom yarıçapıyla genellikle ters orantılıdır.

6. Asitlik - Bazlık

Asitlik ve bazlık özelliği elementlerin elektronegatiflik değerlerine bağlı olarak değişir.

Metallerin elektronegatiflik değerleri düşük olup oksit ve

hidroksitli bileşikleri baziktir.

Örneğin; Na2O, K2O, CaO, MgO ... Bazik oksit

NaOH, KOH, Mg(OH)2 ... Baz

Ametallerin elektronegatiflik değerleri yüksek olduğundan

oksitleri genellikle asidiktir.

Örneğin, CO2, SO3, N2O5 ... asit oksittir.

Metal oksitlerin bazlığı atom çapı ile doğru orantılı olarak

ametal oksitlerin asitliği ise atom çapı ile ters orantılı olarak artar.

Halojenlerin hidrojenli bileşikleri de asittir. Bu bileşiklerin (HF,

HCI, HBr, HI) asitliği atom çapı ile doğru orantılı olarak artar.

- Tek oksijenli ametal oksitler nötr özellik gösterir.

Örneğin; CO, NO, N2O ... nötr oksittir.

- Amfoter metallerin (AI, Zn ...) oksitleri amfoter oksittir.

Örneğin; AI2O3, ZnO ... amfoter oksittir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

7. Erime ve Kaynama Noktası (EN ve KN)

Metallerin EN ve KN’si metalik bağ kuvvetiyle doğru orantılı olarak değişir. Baş grup metallerinde metalik bağ kuvveti, atom yarıçapı arttıkça azalır.

Ör: 1A

Li

Na

K

Atom

yarıçapı

artar

Metalik

bağ kuvveti

azalır.

Erime

noktası

azalır

Ametallerin EN ve KN’si London kuvvetleri ile doğru orantılı değişir. London kuvvetleri elektron sayısı arttıkça artar.

Ör: 7A

F2

CI2

Br2

I

2

Elektron

sayısı

artar.

London

kuvvetleri

artar.

EN ve KN

artar.

P:34

30 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

ÜNİTE Elementleri Tanıyalım

1

ELEMENTLERİ TANIYALIM

s Bloku Elementleri ve Özellikleri

1A grubu, 2A grubu ve 2He s blokunu oluşturur.

1H ve 2He hariç s bloku elementlerinin tümü metaldir.

1A Grubu

H, Li, Na, K, Rb, Cs, Fr elementlerinden oluşur.

Grubun ilk üyesi olan hidrojen ametal, diğerleri alkali metaldir.

Değerlik elektron sayıları 1’dir.

Elektron dizilimleri ns1 ile sonlanır.

Küresel simetri özelliği gösterirler.

Kararlı bileşiklerinde yükseltgenme basamakları +1’dir.

En aktif metallerin olduğu gruptur.

Doğada bileşikleri hâlinde bulunurlar.

Atom numaraları soygazlardan bir büyüktür.

Oda koşullarında katı hâlde bulunurlar.

Isı ve elektriği iyi iletirler.

Hidroksitli bileşikleri kuvvetli bazdır. Bazlık kuvvetleri aşağıya doğru inildikçe artar.

Bütün bileşikleri iyonik olup suda iyi çözünürler.

Yumuşak ve parlaktırlar. Bıçakla kesilebilirler.

Erime ve kaynama noktaları, yoğunlukları diğer metallerden daha düşüktür.

Halojenlerle tepkimeye girerek tuz oluştururlar.

Tepkimeleri:

1. Su ile tepkimeye girerek baz + H2 oluştururlar.

Na + H2O ® NaOH + ½ H2

2. Asitlerle tepkimeye girerek tuz + H2 oluştururlar.

Na + HCI ® NaCI + ½ H2

3. H2 ile tepkimeye girerek hidrür bileşiklerini oluştururlar.

Na + 1/2 H2 ® NaH (sodyum hidrür)

4. O2 ile tepkimeye girerek oksit, peroksit ve süperoksit bileşiklerini oluştururlar.

2Na + 1/2 O2 ® Na2O (sodyum oksit)

2Na + O2 ® Na2O2 (sodyum peroksit)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Alkali metaller hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) 1A grubunda bulunan hidrojen dışındaki elementlerdir.

B) En aktif metaller bu gruptadır.

C) Sert ve erime noktası yüksek elementlerdir.

D) Su ile tepkime verip baz ve hidrojen gazı oluştururlar.

E) Kararlı bileşiklerinde +1 değerlik alırlar.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

14

X elementi bir alkali metal olduğuna göre,

I. X + H2O ® XOH + ½ H2

II. X + HF ® XF + ½ H2

III. X + 2NaOH ® Na2XO2 + H2

tepkimelerinden hangilerini verebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:35

KİMYA 31

MODERN ATOM TEORİSİ

Elementleri Tanıyalım

1

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda bazı elementlerin önemli özellikleri verilmiştir.

X: Bileşiklerinde +2 değerlik alır.

Y: Su ile hidrojen gazı oluştururlar.

Z: Elektron dizilimi s2 ile biter.

T: Bulunduğu periyodun en aktif metalidir.

Q: Oksidi baziktir.

Bu elementlerden hangisi toprak alkali metali olamaz?

A) X B) Y C) Z D) T E) Q

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

15

13Al hakkında verilen,

I. Toprak metalidir.

II. +3 yüklü iyonu soygaz elektron dizilimine sahiptir.

III. Hem asitlerle hem de kuvvetli bazlarla tepkimeye girerek

H2 gazı oluşturur.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2A Grubu

Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra elementlerinden oluşur.

Tümü metaldir. Bu gruptaki elementler toprak alkali metaller olarak bilinir.

Değerlik elektron sayıları 2’dir.

Yükseltgenme basamakları +2’dir.

Elektron dizilimleri ns2 ile biter.

Küresel simetri özelliği gösterirler.

Be elementi amfoter olup hem asit hem de kuvvetli bazlarla tepkime verir.

1A’dan sonraki en aktif metaller bu grupta bulunur.

Doğada bileşikleri hâlinde bulunurlar.

Oksit ve hidroksitleri baziktir. (BeO hariç)

Kendilerine en yakın soygazdan iki fazla elektron bulundururlar.

Erime ve kaynama noktaları, yoğunlukları alkali metallerden yüksektir.

1A grubu metallerinin verdiği tüm tepkimeleri bu gruptaki

elementler de verir.

p Bloku

3A ve 8A arasındaki tüm grupları ve o grupların elementlerini kapsayan bloktur. (2He hariç)

Bu blokta metal, ametal, yarı metal ve soy gazlar bulunur.

3A Grubu

B, AI, elementleri bulunur.

B yarı metal diğerleri toprak metalidir.

Değerlik elektron sayıları 3’tür.

Yükseltgenme basamakları +3’tür.

AI amfoter olup hem asit hem de kuvvetli bazlarla tepkime verir.

AI + 3HCI ® AICI3 + 3/2 H2

AI + 3NaOH ® Na3AIO3 + 3/2 H2

Elektron dizilimleri ns2 np1 ile sonlanır.

P:36

32 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

ÜNİTE Elementleri Tanıyalım

1

4A Grubu

C, Si, Ge, Sn, Pb elementleri bulunur.

Karbon grubu olarak bilinir.

C ametal, Si ve Ge yarı metal Sn, Pb metaldir.

Değerlik elektron sayısı 4’tür.

Yükseltgenme basamağı +4 ile –4 arasında değişken değerlik alabilirler.

Elektron dizilimleri ns2 np2 ile sonlanır.

Sn ve Pb amfoter olup hem asit hem de kuvvetli bazlarla

tepkime verir.

5A Grubu

N, P, As, Sb, Bi elementleri bulunur.

Azot grubu olarak bilinir.

N ve P ametal, As ve Sb yarı metal, Bi metaldir.

Değerlik elektron sayıları 5’tir.

Yükseltgenme basamakları +5 ile –3 arasında değişken değerlik alabilirler.

Elektron dizilimleri ns2 np3 ile sonlanır.

Küresel simetri özelliği gösterirler.

Oda koşullarında azot hariç tümü katıdır.

6A Grubu

O, S, Se, Te elementleri bulunur.

Oksijen grubu ya da kalkojenler olarak bilinir.

O, S ve Se ametal, Te yarı metaldir.

Yükseltgenme basamakları +6 ile –2 arasında değişken değerlik alabilirler.

Elektron dizilimleri ns2 np4 ile sonlanır.

Oda koşullarında oksijen hariç diğerleri katı hâlde bulunur.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Temel hâlde elektron dağılımı p2 ile biten elementler ile ilgili;

I. Periyodik tabloda 2A grubunda bulunurlar.

II. Metal, ametal veya yarı metal özelliği gösterirler.

III. Karbon grupları olarak adlandırılırlar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

16

5A grubu elementleri ile ilgili,

I. Küresel simetri özelliği gösterir.

II. Oksijence zengin bileşikleri asidiktir.

III. Temel hâlde 3 yarı dolu orbital bulundururlar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:37

KİMYA 33

MODERN ATOM TEORİSİ

Elementleri Tanıyalım

1

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

17

X

N

Z Y

T

K

M

L

Periyodik cetvelde yerleri belirtilen elementler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) X ve Z’nin kimyasal özellikleri benzerdir.

B) M ve N’nin değerlik elektron sayıları aynıdır.

C) K ve T ametaldir.

D) L bileşiklerinde (+7, –1) değerlik alır.

E) Y küresel simetriktir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

18

Halojenler ile ilgili,

I. Oda koşullarında tümü gaz hâlinde bulunur.

II. Hidrojenli bileşikleri asidiktir.

III. Küresel simetri özelliği gösterirler.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

7A Grubu

F, CI, Br, I, At elementleri bulunur.

Halojenler grubudur.

F, CI, Br, I ametal, At yarı metaldir.

Değerlik elektron sayıları 7’dir.

Yükseltgenme basamakları +7 ile –1 arasında değişken değerlik alabilirler.

Flor tüm bileşiklerinde sadece –1 değerlik alır.

Elektron dizilimleri ns2 np5 ile sonlanır.

En aktif ametallerin olduğu gruptur. Aktiflikleri grupta yukarıya doğru çıkıldıkça artar.

Serbest hâlde F2, CI2, Br2, I2 ... diatomik molekül hâlinde

bulunurlar.

Oda koşullarında F2 ve CI2 gaz, Br2 sıvı iken I2 ve At katıdır.

Hidrojenli bileşikleri asittir.

8A Grubu

He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn, Og elementlerinden oluşur.

Soy gazlar ya da asal gazlar grubudur.

Değerlik elektron sayıları 8’dir. (2He hariç)

Oda koşullarında tümü gazdır.

Tüm orbitalleri tam dolu olup kararlı yapıdadırlar.

Değerlikleri sıfırdır.

Bileşik oluşturmazya eğilimli değillerdir. (Kr ve Xe hariç)

Doğada atomik hâlde bulunurlar.

Erime ve kaynama noktaları çok düşüktür.

d Bloku (Geçiş elementleri)

2A ve 3A grupları arasında yer alırlar.

Tümü metaldir.

Bileşiklerinde farklı pozitif değerlik alabilirler.

Oda koşullarında cıva hariç tümü katıdır.

Isı ve elektriği iletirler.

Erime ve kaynama noktaları yüksektir.

f Bloku (İç geçiş metalleri)

Lantanit ve aktinitler f blokunu oluşturur.

Kimyasal özellikleri birbirine çok benzer.

Aktinitlerin tümü radyoaktiftir. (Lantanitlerden sadece Pm

radyoaktiftir.)

Atom yarıçapları birbirine çok yakındır.

P:38

34 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

MODERN ATOM TEORİSİ

Yükseltgenme Basamakları ÜNİTE

1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

Aşağıdaki bileşiklerin hangisinde, kükürt atomunun yükseltgenme basamağı diğerlerinden farklıdır?

(

1H, 8O, 9F, 11Na, 16S, 20Ca)

A) SO2 B) SO3 C) SF6

D) NaHSO4 E) CaSO4

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

SO2 ® x = +4 SO3 ® x = +6

¯ ¯

x –2 x –2

SF6 ® x = +6 NaHSO4 ® x = +6

¯ ¯ ¯

x –1 +1 +1 x –2

CaSO4 ® x = +6

¯ ¯

+2 x –2

A seçeneğindeki kükürt elementi diğerlerinden farklı olarak +4

yükseltgenme basamağına sahiptir.

Cevap “A” dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

19

Hidrojen 1A grubunda olmasına rağmen metal değildir. Bu nedenle gurubun diğer üyeleri gibi sadece +1 değerlik almaz. Hidrojen metallerle oluşturduğu hidrür bileşiklerinde -1 yükseltgenme basamağına sahiptir.

Buna göre hidrojen,

I. H2O

II. NaH

III. NH3

bileşiklerinden hangisinde (-1) yükseltgenme basamağına

sahiptir? (7N, 8O, 11Na)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

YÜKSELTGENME BASAMAKLARI

Bir atomun moleküldeki veya iyonik bileşikteki yük sayısına yükseltgenme basamağı (yükseltgenme sayısı) denir.

İyon yükü kavramı sadece iyonik bileşikte bulunan iyonlar

için kullanılabilir.

Yükseltgenme basamağı ise tüm elementlerin, iyonik bileşiklerdeki iyonların ve moleküler yapıdaki atomların yükleri için kullanılabilir.

Yani NaCl bileşiğinde Na’nın yükseltgenme basamağı +1’dir

veya iyon yükü +1’dir diyebiliriz ancak H2O’da hidrojenin

iyon yükü +1’dir diyemeyiz, yükseltgenme basamağı +1’dir

diyebiliriz.

A grubu elementlerinin değerlikleri:

METAL

1A 2A 3A

+1 +2 +3

AMETAL

4A 5A 6A 7A

–4...+4 –3...+5 –2...+6 –1...+7

Bileşik ve iyonik gruplarında yer alan her elementin yükseltgenme basamağını ezberleyemeyiz ya da aynı element

farklı yükseltgenme basamaklarına sahip olabilir. Böyle durumlarda bileşiklerindeki yükseltgenme basamağını bildiğimiz ya da tahmin ettiğimiz elementlerden yola çıkarak diğerlerinin yüksetgenme basamağını bulabiliriz.

Aşağıda yüksetgenme basamakları ile ilgili referans bilgiler verilmiştir.

Li, Na, K, Ag +1 yüklüdür.

Be, Mg, Ca, Zn, Ni +2 yüklüdür.

Al +3 yüklüdür.

1H, metallerle yaptığı bileşiklerde –1 yüklüdür.

1H, ametallerle yaptığı bileşiklerde +1 yüklüdür.

8O, 9F ile oluşturduğu OF2 bileşiğinde +2 yüklüdür.

8O, peroksit (H2O2, Na2O2, CaO2) bileşiklerinde –1 yüklüdür.

8O bunlar dışındaki bileşiklerinde –2 yüklüdür.

9F tüm bileşiklerinde; Cl, Br ve I metallerle yaptığı bileşiklerinde –1 yüklüdür.

Metallerle yaptığı bileşiklerinde S –2, N ve P –3 yüklüdür.

P:39

ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Sistem

TEST

1

KİMYA 35 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

6

1.

Periyodik sistem kesitinde yeri verilen X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) X ile Y arasında kovalent bağlı bileşik oluşur.

B) Z’nin atom numarası 25’tir.

C) Y ve Z elektrik akımını iletir.

D) Y amfoter metaldir.

E) X elektrik akımını iletmez.

Z

Y

X

2.

Periyodik sistemde yerleri belirtilen X, Y, Z ve T elementleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Z ve Y’nin değerlik elektron sayısı eşittir.

B) Atom numarası en büyük olan Y’dir.

C) X, 2. periyot 1A grubu elementidir.

D) T’nin elektron sayısı 17’dir.

E) X ve T’nin elektron bulunduran katman sayısı eşittir.

X

Z

T

Y

3.

Periyodik sistem kesitinde bazı elementlerin yerleri belirtilmiştir.

Buna göre, bu elementler ile ilgili, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) T’nin ametalik özelliği, Z’ninkinden büyüktür.

B) T elemental hâlde iki atomlu moleküler yapıda bulunur.

C) X ve T arasında iyonik bileşik oluşur.

D) Z, tel ve levha hâline getirilemez.

E) Y ve T arasında elektron alışverişi ile bileşik oluşur.

T

X

Y

Z

4. X, Y ve Z element atomlarının elektron dağılımları aşağıda

verilmiştir.

X: 1s2

Y: 1s2 2s2 2p6 3s2

Z: 1s2 2s2 2p4

Bu element atomları ile ilgili,

I. X ve Y benzer kimyasal özellikler gösterir.

II. Y ile Z arasında oluşacak iyonik bileşiğin formülü YZ’dir.

III. X ve Y aralarında bileşik oluşturmazlar.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

AY13KMYKA23-006

P:40

DOĞRU SAYISI

TEST Periyodik Sistem

YANLIŞ SAYISI

36 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - A 2 - D 3 - C 4 - E 5 - E 6 - E 7 - A 8 - C 9 - C

6

6. Aynı periyotta bulunan X, Y ve Z elementleri için şu bilgiler veriliyor:

X: Toprak alkali metalidir.

Y: Bulunduğu periyotta elektronegatifliği en yüksek elementtir.

Z: Alkali metaldir.

Buna göre, bu elementlerin atom yarıçaplarına göre,

büyükten küçüğe doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Y, Z, X B) Y, X, Z C) X, Y, Z

D) X, Z, Y E) Z, X, Y,

5. Temel hâl elektron dizilişleri

X: 1s2 2s2 2p1

Y: 1s2 2s2 2p3

Z: 1s2 2s2 2p4

şeklinde olan verilen X, Y ve Z elementlerinin 1. iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisine doğru verilmiştir?

A) Z > Y > X B) X > Y > Z C) X > Z > Y

D) Y > X > Z E) Y > Z > X

7. Periyodik tabloda soldan sağa doğru;

I. atom numarası,

II. atom hacmi,

III. iyonlaşma enerjisi,

niceliklerinden hangileri kesinlikle artar?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

8. 6Q, 7W, 8K elementlerinin birinci iyonlaşma enerjisi -

atom numarası grafiği aşağıda verilenlerden hangisi

gibidir?

A) Birinci iyonlaşma enerjisi

Atom

numarası

Q

W

K

B) Birinci iyonlaşma enerjisi

Atom

numarası

Q

W

K

C) Birinci iyonlaşma enerjisi

Atom

numarası

Q

W

K

E) Birinci iyonlaşma enerjisi

Atom

numarası

Q W K

D) Birinci iyonlaşma enerjisi

Atom

numarası

Q

W

K

9. Aşağıdaki tabloda periyodik sistem kesitinde elementlerin

altında atom yarıçapları pikometre cinsinden verilmiştir.

Buna göre atom çapı hakkında verilen,

I. Aynı periyotta sağdaki atomun çapı daha küçüktür.

II. Farklı periyot elementlerinden periyodu büyük olanın

çapı her zaman daha büyüktür.

III. Aynı grupta yukarıya doğru çap küçülür.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

15P

98 pm

16S

88 pm

17Cl

79 pm

18Ar

71 pm

33As

114 pm

34Se

103 pm

35Br

94 pm

36Kr

88pm

P:41

ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Sistem

TEST

1

KİMYA 37 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

7

1.

Yukarıda verilen iyonlaşma enerjisi - atom numarası

grafiğinde bulunan ardışık atom numaralarına sahip X,

Y ve Z elementleri ile ilgili,

I. Aynı periyotta bulunurlar.

II. Z elementi toprak alkali metalidir.

III. Y elementi soygazdır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

X

Y

Z

Atom numarası

İyonlaşma enerjisi

2.

Yukarıdaki tabloda iyonlaşma enerjileri (kJ/mol) verilen X, Y ve Z elementleri ile ilgili,

I. X ve Y elementleri 1A grubunda bulunur.

II. X, 3. periyot 1A grubunda bulunabilir.

III. Y’nin periyot numarası X’inkinden büyüktür.

IV. Z, 4A grubu veya sonrasındaki gruplarda bulunabilir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III

D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV

Element 1.İE 2.İE 3.İE 4.İE

X 520 7298 11815 –

Y 495 4562 6910 9543

Z 1012 1907 2914 4964

3. Temel hâlde 3. enerji düzeyinde 13 tane elektronu bulunan X atomu ile ilgili,

I. 4. periyot 6B grubunda bulunur.

II. Küresel simetri özelliği gösterir.

III. Isı ve elektriği iletir.

ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

4. Halojenler ile ilgili,

I. Ametalik özellik gösterirler.

II. Grubun en aktif elementi “flor”dur.

III. Bileşiklerinde sadece negatif değerlik alırlar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

5. Temel hâl elektron dizilişi,

1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d2

şeklinde olan bir element için aşağıdakilerden hangisi

doğrudur?

A) Bileşiklerinde (+) ve (-) yükseltgenme basamağına sahip olabilir.

B) 4. periyot 2B grubunda bulunur.

C) Değerlik elektronlarının tümü 4s orbitallerindedir.

D) (+2) yükseltgenme basamağına sahip iyonunun elektron dağılımı 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d2 şeklindedir.

E) Isı ve elektrik akımını iletmez.

AY13KMYKA23-007

P:42

DOĞRU SAYISI

TEST Periyodik Sistem

YANLIŞ SAYISI

38 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - C 2 - D 3 - D 4 - B 5 - D 6 - B 7 - C 8 - A 9 - E

7

6. Aşağıda X, Y ve Z elementlerinin periyodik sistemde yer

aldığı blok verilmiştir.

Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili,

I. X elementi metaldir.

II. Z elementi küresel simetri özelliği gösterir.

III. Y elementi bileşiklerinde değişken pozitif değerlik alır.

ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

Element Blok

X p

Y d

Z s

8. Periyodik sistem ile ilgili,

I. s blokunda bulunan elementlerin tümü metaldir.

II. Yarı metaller p blokunda bulunur.

III. d blokunda bulunan elementlerin tümü metaldir.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

7. X(g) + e– ® X–

(g) E1

Y(g) ® Y+(g) + e– E2

Z–

(g) + e– ® Z2–(g) E3

X, Y, Z elementleri için E1, E2 ve E3 enerjileri ile ilgili,

I. E1: 1. elektron ilgisidir.

II. E2: 1. iyonlaşma enerjisidir.

III. E3: 2. iyonlaşma enerjisidir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

9. Aşağıda X, Y, Z, T ve L elementlerinin iyonlaşma enerjisi –

atom numarası grafiği verilmiştir.

Buna göre bu elementler ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) X ile L arasında iyonik bağlı bileşik oluşur.

B) X,T ve L küresel simetriktir.

C) Atom çapı en büyük element L’dir.

D) X’in atom çapı, Y’ninkinden büyüktür.

E) Elektronegatifliği en büyük olan T’dir.

Atom

Numarası

İyonlaşma Enerjisi(kJ/mol)

n+3 n+4

L

T

Z

Y

X

1800

1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

0 n n+1 n+2

P:43

ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Sistem

TEST

1

KİMYA 39 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

8

1. X3+ iyonunun elektron dizilişi 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d2 şeklindedir.

Buna göre X elementinin periyodik cetveldeki yeri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) 4. periyot 5A grubu

B) 4. periyot 5B grubu

C) 3. periyot 2B grubu

D) 4. periyot 3A grubu

E) 3. periyot 2A grubu

2. X: ..................... 3d7

Y: ..................... 3p1

Z: ..................... 2p3

Temel hâl elektron dizilişindeki son orbitalleri verilen

X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) X, oda koşullarında katı hâlde bulunur.

B) Z, ametaldir.

C) X bileşiklerinde birden fazla (+) yükseltgenme basamağına sahip olabilir.

D) Y, bir toprak metalidir.

E) X ve Y, periyodik sistemin 3. periyodunda yer alır.

3.

Periyodik sistem kesitinde yerleri belirtilen X, Y, Z ve T

elementleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? (18Ar)

A) Z’nin (+3) yüklü iyonunun elektron dizilişi [Ar] 3d3 şeklindedir.

B) X’in temel hâl elektron dizilişi 1s2 şeklindedir.

C) T’nin (+3) yüklü iyonu soygaz elektron düzenindedir.

D) X’in değerlik elektron sayısı 2’dir.

E) Y’nin temel hâl elektron dizilişindeki en yüksek enerjili

orbitalinin açısal momentum kuantum sayısı (æ) 2’dir.

Z T

X

Y

4. Aynı periyotta bulunan X, Y ve Z elementleri için şu bilgiler veriliyor:

• X soğuk su ile etkileşerek H2 gazı oluşturuyor.

• Y bileşiklerinde (+) ve (-) değerliğe sahip olabilir.

• Z’nin değerlik elektronları 4s ve 3d orbitallerindedir.

Buna göre, X, Y ve Z elementlerinin atom numaraları

aşağıdakilerden hangisinde doğru karşılaştırılmıştır?

A) Y > Z > X B) Z > Y > X C) X > Z > Y

D) Y > X > Z E) Z > X > Y

AY13KMYKA23-008

P:44

DOĞRU SAYISI

TEST Periyodik Sistem

YANLIŞ SAYISI

40 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - B 2 - E 3 - C 4 - A 5 - E 6 - A 7 - E 8 - B

8

6.

Periyodik sistem kesitinde yerleri verilen elementler

için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) İyonik karakteri en fazla olan bileşik Y ve Z arasında

oluşur.

B) X’in oksidinin sulu çözeltisi, Y’nin oksidinin sulu çözeltisinden daha baziktir.

C) Elektron alma eğilimi en büyük olan T’dir.

D) K ve L’nin değerlik elektron sayıları eşittir.

E) X en aktif metaldir.

T

Z

K L

X

Y

5.

Periyodik sistem kesitinde yer alan elementlerle ilgili

aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Yalnız L elektrik akımını iletmez.

B) Y+ ve L–

iyonları aynı soygaz elektron düzenindedir.

C) Elektron verme eğilimi en fazla olan Y’dir.

D) Z’nin atom numarası 23’tür.

E) T ile L arasında kovalent bağlı bileşik oluşur.

Z T

Y

L

7. Aşağıda X atomu ile Y atomu arasında gerçekleşen bir tepkime sonucu XY bileşiğinin oluşumu gösterilmiştir. Atomların üzerinde yazan sayılar pikometre(pm) cinsinden bileşik oluşumundan önce ve sonraki yarıçap değerleridir.

Buna göre X, Y ve bileşik ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) X elektron vererek bileşik yapmıştır.

B) X ile Y aynı periyotta olabilir.

C) Bileşikte yer alan X katyonunun yarıçapı 116 pm’dir.

D) Bileşik oluştururken Y atomu elektron almıştır.

E) Bileşik moleküler yapıya sahiptir.

154 pm

+

283 pm

167 pm

X Y XY

99 pm

8. Aşağıdaki grafikte bazı elementlerin periyot ve grup numaraları verilmiştir.

Bu elementler hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden

hangisi doğrudur?

A) X ile Y elementi arasında bileşik oluşmaz.

B) Y’nin iyonlaşma enerjisi, Z’ninkinden büyüktür.

C) Z’nin atom çapı, T’ninkinden büyüktür.

D) Z’nin atom numarası 7’tir.

E) Atom çapı en büyük olan X’tir.

Periyot No

13 14 Grup No

3

X

Y Z

T

2

1

P:45

ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ

Periyodik Sistem

TEST

1

KİMYA 41 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

9

1. Temel halde baş kuantum sayısı 3, açısal momentum

kuantum sayısı 2 olan sadece beş elektron içeren X

elementi ile ilgili,

I. 4. periyot 7B grubu elementidir.

II. Küresel simetri özelliği gösterir.

III. Metaldir.

ifadelerin hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, III ve III

3.

Periyodik sistem kesitinde verilen elementler ile ilgili

aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?

A) H, metaldir.

B) He, ametaldir.

C) Mn geçiş elementidir.

D) Mg ve Al’nin kimyasal özellikleri benzerdir.

E) Mg2+ nın katman – elektron dizilimi He’ninkine benzer.

H

AI

He

Mg

Mn

4. X, Y ve Z elementleri ile ilgili,

` İyonlaşma enerjisi en büyük olan X’tir.

` Elektron ilgisi en büyük olan Y’dir.

` X ve Y 17. grup elementidir.

` Atom hacmi en büyük olan Z’dir.

bilgileri verilmiştir.

Buna göre X, Y ve Z elementinin periyodik tablodaki

yerleri aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?

Z Y

X

X Y

Z Y

X

Z

Y

Y Z X

Z X

A) B) C)

D) E)

2.

Periyodik sistem kesitinde yerleri verilen H, B, Al, He

ve F elementleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

doğrudur?

A) H, alkali metaldir.

B) B, toprak alkali metaldir.

C) He’nin değerlik elektron sayısı 8’dir.

D) F bileşiklerinde (+7) ile (-1) arasında değişen yükseltgenme basamağına sahip olabilir.

E) Al, amfoter metaldir.

H

B F

AI

He

AY13KMYKA23-009

P:46

DOĞRU SAYISI

TEST Periyodik Sistem

YANLIŞ SAYISI

42 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - E 3 - C 4 - C 5 - D 6 - D 7 - A 8 - C

9

5. X element atomunun temel hâl elektron dizilişinde 6 tane

tam dolu, 3 tane yarı dolu orbital bulunmaktadır.

Buna göre, X ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Metaldir.

B) Periyodik sistemde d blokunda bulunur.

C) Değerlik elektron sayısı 3’tür.

D) Küresel simetri özelliği gösterir.

E) Kendi türünden elementlerle iyonik bağlı bileşik oluşturur.

6.

Periyodik sistem kesitinde yerleri belirtilen elementlerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) T, p bloku elementidir.

B) X ve Y benzer kimyasal özellik gösterir.

C) Z, ametaldir.

D) X ve Y’nin temel enerji düzeyi sayıları aynıdır.

E) Z serbest hâlde iki atomlu moleküler yapıda bulunur.

X

Y

M

T Z

7.

Periyodik sistem kesitinde yerleri belirtilen X, Y, Z ve T

elementleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) X’in 1. iyonlaşma enerjisi, Y’ninkinden büyüktür.

B) Z’nin 1. iyonlaşma enerjisi, T’ninkinden küçüktür.

C) Y’nin 1. iyonlaşma enerjisi, 2. iyonlaşma enerjisinden

büyüktür.

D) T’nin değerlik elektron sayısı 2’dir.

E) Y’nin 1. iyonlaşma enerjisi, Z’ninkinden büyüktür.

X Y Z T

8.

Şekildeki çengel bulmacaya ait,

I. Periyodik cetvelde atomlar ---- sayısına göre sıralanırlar.

II. Periyodik cetveldeki dikey sütunlara ---- denir.

III. 2A grubu küresel simetrik olduğu için ---- enerjisi, 3A

grubu elementlerininkinden fazladır.

IV. Periyodik cetveldeki yatay sıralara ---- denir.

V. Periyodik cetvelde 5, 6 ve 7A grubunda bulunan elementlere ---- denir.

sorularını doğru olarak cevaplayan bir öğrenci numaralandırılmış karelerdeki harfleri sırasıyla birleştirirse

aşağıdaki kelimelerden hangisine ulaşır?

A) GERME B) PORTA C) GEOİT

D) TAYİN E) ROBOT

3

2

1

4

IV

I

II

III

V

5

P:47

ÜNİTE MODERN ATOM TEORİSİ

Karma Test

TEST

1

KİMYA 43 BAŞARI ÖLÇME TESTİ M R TESTİ

10

1. X3+ iyonunun d orbitallerinde toplam 5 elektron bulunmaktadır.

Buna göre, X elementinin periyodik sistemdeki yeri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) 3. periyot 4A grubu

B) 4. periyot 6B grubu

C) 4. periyot 5B grubu

D) 4. periyot 8B grubu

E) 4. periyot 2A grubu

2.

Periyodik sistem kesitinde gösterilen elementlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) X katı hâlde elektrik akımını iletir.

B) T’nin atom numarası 7’dir.

C) Y ve M’nin temel hâl elektron dizilişinde temel enerji

düzeyi sayısı aynıdır.

D) Z ile X benzer kimyasal özellik gösterir.

E) L, toprak metaldir.

Y

Z

T

L

M

X

3. 11Na, 12Mg ve 19K elementleri ile ilgili,

I. Oksitlerinin bazlık kuvvetleri arasındaki ilişki

K > Na > Mg şeklindedir.

II. İyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki K > Mg > Na şeklindedir.

III. Metalik aktiflikleri arasındaki ilişki Na > K > Mg şeklindedir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

4. Periyodik tabloda 17. düşey sütununda bulunan elementlerin proton sayısı arttığı yönde;

I. iyonlaşma enerjisi,

II. elektron ilgisi,

III. değerlik elektron sayısı

özelliklerinden hangileri kesinlikle azalır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

5.

Periyodik sistem kesitinde yerleri belirtilen X, Y ve Z

elementleri için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Atom numaraları arasındaki ilişki X > Y > Z şeklindedir.

B) Birinci iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki Z > Y > X

şeklindedir.

C) Kararlı iyonlarının elektron sayıları eşittir.

D) Elektron verme eğilimi en fazla olan Z’dir.

E) Z hâlojenler, X alkali metal, Y toprak alkali metalleri grubunda bulunur.

X

Z

Y

AY13KMYKA23-010

P:48

DOĞRU SAYISI

Karma Test TEST

YANLIŞ SAYISI

44 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - D 3 - A 4 - A 5 - C 6 - B 7 - E 8 - D 9 - D

10

7.

Yukarıda iyonlaşma enerjisi-atom numarası verilen baş

grup elementleri ile ilgili olarak,

I. G elementinin atom çapı D ve E elementlerininkinden

büyüktür.

II. E ve G küresel simetrik elektron dizilimine sahiptir.

III. D bulunduğu periyodun en yüksek elektronegatifliğe

sahip elementidir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

İyonlaşma

Enerjisi

Atom

Numarası n n+1 n+2

D

E

G

8. I. OF2

II. Cl2O7

III. Na2O

IV. MgO

V. SO3

Yukarıda formülü verilen oksijenli bileşiklerden sırasıyla,

` türü oksit olmayan,

` asidik oksit olanlar,

` oksidi en bazik olan

çıkarıldığında hangi bileşik geriye kalır?

(

8O, 9F, 11Na, 12Mg, 16S, 17Cl)

A) I B) II C) III D) IV E) V

9.

Yukarıdaki periyodik cetvel kesitinden sırasıyla;

• atom çapı,

• iyonlaşma enerjisi,

• elektronegatifliği,

• elektron ilgisi

en büyük olan element silinirse kesitte hangi element

kalır?

A) X B) Y C) Z D) T E) L

T

L

Y

Z

X

6. Aşağıdaki pasta grafik bir elementin ilk dört iyonlaşma enerjisi (iE) arasındaki ilişkiyi göstermektedir.

Buna göre bu element ile ilgili olarak verilen,

I. 3A grubunda bulunur.

II. Atom numarası 12 olabilir.

III. Nötr elementten iki elektron koparmak için İE2 kadar

enerji verilmelidir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

İE1 İE2 İE3 İE4

200°

130°

10° 20°

P:49

KİMYA 45

GAZLAR

ÜNİTE Gazların Özellikleri ve Gaz Yasaları FASİKÜL

2 01

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Piston

Ar

A

B

C

Şekildeki sistemde piston B

noktasında sabit iken Ar gazının basıncı 3 atm’dir.

Piston sabit sıcaklıkta A noktasına çekilip sabitlenirse kaptaki son basınç kaç atm olur? (Kaptaki bölmeler eşit aralıklı

olup, her bölme 6 litredir.) ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

20

2V

Boş

3V

2 atm

Ne

T(K) T(K)

Şekildeki sistemde sabit sıcaklıkta kaplar arasındaki musluk açılırsa sistemin son basıncı kaç atm olur?

A) 1 B) 1,2 C) 2 D) 3 E) 5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

GAZLARIN ÖZELLİKLERİ VE GAZ YASALARI

Bulundukları kabı tamamen dolduran gaz tanecikler her yönde

gelişigüzel zigzag hareket yapar. Bu hareketleri sırasında esnek

çarpışmalar yapar. İçinde bulundukları kabın her noktasına aynı

basıncı yapan gazlar birbirleriyle homojen karışım oluşturur. Aynı sıcaklıktaki gazların ortalama kinetik enerjisi eşittir. Düzensizlikleri, katı ve sıvı hâline kıyasla daha fazladır.

Gaz Yasaları

Basınç - Hacim İlişkisi (Boyle Yasası)

Sıcaklığı ve mol sayısı sabit tutulan bir gazın basıncı ile hacmi

ters orantılı olarak değişir.

P (atm)

V (L)

Boyle yasasına göre sabit sıcaklıkta kütlesi değişmeyen gazın hacmi

ile basıncının çarpımı sabittir.

P1

P2

= V2

V1

´ P1.V1 = P2.V2

eşitliği yazılır.

Sıcaklık - Hacim İlişkisi (Charles Yasası)

Sabit basınç altında ve sabit kütledeki bir gazın hacmi ile mutlak sıcaklığı doğru orantılıdır. Sabit basınçtaki bir gazın sıcaklığı artınca hacmi de artar.

V (lt) V (lt)

t (°C)

(I) (II)

–273°C 0°C T (K)

I. grafikte görüldüğü gibi doğru, sıcaklık eksenini –273ºC’de

keser. Bu sıcaklığa mutlak sıfır noktası denir.

II. grafikte görüldüğü gibi sabit basınç altında bir miktar gazın

hacmi ile mutlak sıcaklığı doğru orantılıdır.

Bu yasaya göre

V1

T1

= V2

T2

bağıntısı yazılabilir.

T (K) = t(ºC) + 273

P:50

46 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

GAZLAR

Gazların Özellikleri ve Gaz Yasaları ÜNİTE

2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

27 litrelik bir kapta 27ºC’de bulunan bir gazın basıncı sabit

tutularak sıcaklığı 127ºC’ye çıkarılırsa hacmi kaç litre olur?

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

21

Serbest

Piston

Ar

Engel

A

B

C

D

Şekildeki ideal pistonlu sistemin sıcaklığı –73°C’dir.

Sabit basınç altında pistonun engele dayanması için sistemin sıcaklığı en az kaç °C yapılmalıdır? (Her bölme arası eşittir.)

A) 0 B) 127 C) 227 D) 300 E) 500

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kapalı kapta 27 ºC’deki hacmi 600 mL olan ideal gazın aynı bsınçta 227 ºC’deki hacmi kaç mL’dir?

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

22

5 atm 2V

1. Kap 2. Kap

Boş

3V

M

A

Şekildeki sistemde 1. kapta bulunan A gazının %30’u sabit

sıcaklıkta 2. kaba geçtikten sonra M musluğu kapatılırsa 2.

kapta gaz basıncı kaç atm olur?

A) 0,2 B) 0,4 C) 0,5 D) 0,8 E) 1,0

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:51

KİMYA 47

GAZLAR

Gazların Özellikleri ve Gaz Yasaları

2

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

Kütlesi ihmal edilen sürtünmesiz hareketli bir pistonla kapatılmış kap içerisinde 400 K sıcaklıkta belirli bir basınçta 2,0 L azot

gazı bulunmaktadır.

Aynı basınçta azot gazının mol sayısı iki katına çıkarılıp sıcaklığı 300 K’ye düşürülürse gazın hacmi kaç litre olur?

(Gazın ideal gaz olarak davrandığı varsayılacaktır.)

A) 1,0 B) 1,5 C) 2,5 D) 3,0 E) 3,5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sürtünmesiz hereketli bir pistonla kapatılmış kapta basınç sabittir.

V1 = 2 L VS = ?

T1 = 400 K TS = 300 K

n1 = x mol nS = 2x mol

V1

T1 .n1

= VS

TS.nS

®

2

400.x = VS

300.2x

VS = 3 L

Cevap “D” dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

23

Şekildeki eşit bölmeli kapta eşit kütlede oksijen ve metan gazları bulunmaktadır. Kapta bulunan piston D noktasında sabitlenmiştir.

A B C D E

O2 CH4

Piston

Piston aynı sıcaklıkta serbest bırakılırsa nerede dengede

durur? (H=1, C=12, O=16)

A) A noktası B) A-B arası C) B noktası

D) B-C arası E) C noktası

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Basınç - Sıcaklık İlişkisi (Gay - Lussac Yasası)

Hacmi ve miktarı sabit olan bütün gazların basıncı mutlak sıcalıkla doğru orantılıdır.

Bu yasaya göre

P1

T1

= P2

T2

bağıntısı yazılabilir.

V (lt) P (atm)

t (°C) T (K) –273°C 0 °C

Mol sayısı - Hacim İlişkisi (Avogadro Hipotezi)

Aynı sıcaklık ve basınçta (aynı şartlarda) gazların eşit hacimlerinde eşit sayıda tanecik bulunur.

Buna göre

V1

n1

= V2

n2

bağıntısı yazılır.

V (lt)

n (mol)

Avogadro hipotezinden aşağıdaki sonuçlar çıkarılır.

Aynı koşullarda çeşitli gazların hacimleri oranı, molekül sayıları oranına eşittir.

Aynı koşullarda eşit hacimde bulunan farklı gazların kütleleri oranı, mol kütleleri oranına eşittir.

Aynı koşullarda bütün gazlar eşit mol sayıları aynı hacme

sahiptirler.

P:52

48 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

GAZLAR

Gazların Özellikleri ve Gaz Yasaları ÜNİTE

2

Dalton'un Kısmi Basınçlar Yasası

Bir gaz karışımında gazın kısmi basıncı, kapta tek başına bulunuyormuş gibi yaptığı basınçtır. Gaz karışımının toplam basıncı, kapta bulunan gazların kısmi basınçları toplamına eşittir.

Birbirleriyle tepkimeye girmeyen X, Y, Z gazlarının aynı kapta

olduğunu düşünelim. Bunların kısmi basınçları PX, PY

, PZ dir.

Kaptaki toplam basınç:

PT = PX + PY + PZ dir.

Gazların tek tek kısmi basınçları:

PX = nX

nT

. PT PX = X gazının kısmi basıncı

nX = X gazının mol sayısı

PY = nY

nT

. PT PY = Y gazının kısmi basıncı

nY = Y gazının mol sayısı

PZ = nZ

nT

. PT PZ = Z gazının kısmi basıncı

nZ = Z gazının mol sayısı

PT = Toplam gaz basıncı

nT = Toplam mol sayısı

Kısmi basınç mol sayısıyla doğru orantılıdır. Mol sayısı fazla olan gazın kısmi basıncı da büyüktür.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Hacmi sabit olan kapalı bir kapta 5,6 gram CO, 1,204.1023 tane N2 molekülü ve 0,4 mol Ne gazı toplam 240 mmHg basınç

yapmaktadır.

Buna göre her bir gazın kısmi basıncı kaç mmHg’dir?

(C:12, O:16) ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kapalı bir kapta aynı kütleye sahip He, CH4 ve SO2 gazları vardır.

Kaptaki toplam basınç 42 atm olduğuna göre, SO2 gazının kısmi basıncı kaç atm’dir? (H = 1, He = 4, C =12,O = 16, S = 32)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

24

1. Kap 2. Kap

1 atm 2L

2 atm 3L

M

He Ne

T(K) T(K)

Şekildeki sistemde kaplar arasındaki musluk sabit sıcaklıkta açılırsa helyum ve neon

gazlarının son durumdaki kısmi basınçları kaçar atm olur?

PHe PNe

A) 1 2

B) 1,6 1,6

C) 0,4 1,2

D) 1,2 0,4

E) 2 1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:53

KİMYA 49

GAZLAR

İdeal Gaz Yasası

2

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

27ºC’de 380 mmHg basınç altıda bulunan 0,5 mol i deal gazın hacmi kaç litredir? ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

227ºC’de 4,1 litrelik kapta 22 gram C3H8 ideal gazının basıncı kaç atmdir? ÖRNEK (H:1, C:12) SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

25

4 atmosfer basınçta 0 °C'de 11,2 litre hacim kaplayan XO2

ideal gazı 92 gram geldiğine göre, X'in atom kütlesi (g/mol)

aşağıdakilerden hangisidir? (O: 16)

A) 32 B) 24 C) 14 D) 12 E) 8

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

İDEAL GAZ YASASI

Tanecikleri arasında etkileşim olmadığı, tanecik hacmi, içinde

bulunduğu kabın hacmi yanında ihmal edilen gazlara ideal gaz

denir.

Gerçekte hiçbir gaz ideal değildir. Ancak hesaplamalarımızda

kolaylık olması açısından böyle bir kabul yapılmıştır.

Gaz yasalarının birleştirilmesiyle elde edilen ideal gaz yasası

aşağıda verilmiştir.

P.V = n.R.T

P: Basınç (atm)

V: Hacim (litre)

n: Mol sayısı (mol)

T: Mutlak sıcaklık (K)

R: Gaz sabiti (atm.L/molK)

R = 22,4

273 = 0,082 atm.L/molK

Gazların Karıştırılması

Ayrı kaplarda bulunan gazların yeni bir kapta karıştırılması veya

musluklu kaplarda musluğun açılmasıyla gazların birbirine karıştırılmasıyla ilgili sorular bu bölümde incelenecektir. Gazların

karıştırılmasıyla ilgili en fazla birleştirilmiş kaplardan soru gelmektedir. Birleştirilmiş kaplar arasındaki musluk açıldığında hacimleri ve basınçları bilinen gazlar karışır.

Musluk açıldığında sıcaklık değişimi olmuyorsa son durumdaki basınç:

P1

V1

P2

V2

P1.V1 + P2.V2 + ... Pn.Vn = Ps

.Vs

VS = (V1 + V2 + ... + Vn) formülü ile hesaplanır.

P:54

50 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

GAZLAR

İdeal Gaz Yasası ÜNİTE

2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2020 - AYT

Aşağıda gösterildiği gibi ayrı kaplarda bulunan H2 ve He gazları musluklar açılarak sabit sıcaklıkta karıştırılıyor.

Buna göre, gaz karışımının toplam basıncı kaç atm dir?

(Toplam hacim yanında musluk hacimlerinin ihmal edilebilir olduğu ve gazların ideal gaz olarak davrandığı varsayılacaktır.)

A) 0,10 B) 0,20 C) 0,25 D) 0,50 E) 1,00

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P1.V1 + P2.V2 + P3.V3 = Ps.Vs

1.1 + 0.2 +1.1 = Ps.(1 + 2 + 1)

Ps

= 0,5 atm

Cevap “D” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

26

3 atm

2 lt

Esnek

balon

İçerisinde 3 atm basınçlı gaz bulunan 2 litrelik cam balon

ve 1 atm gaz bulunduran 1 litrelik esnek balon arasındaki musluk açıldıktan sonra esnek balonun son hacmi kaç

L olur? (Kaplardaki gazların sıcaklığı eşittir. Açık hava basıncı 1 atmdir.)

A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1. Kap 2. Kap

Boş

V

4V

M

He

Şekildeki sistemde bulunan 16 gram helyum gazının sıcaklığı

227°C’dir. Kaplar arasındaki M musluğu sıcaklık değişmeden

açılırsa sistemin son basıncı 4 atm oluyor.

Buna göre 1. kabın hacmi (V) kaç litredir? (He=4)

A) 4,1 B) 8,2 C) 12,3 D) 16,4 E) 20,5 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

27

3V, 2 atm

Serbest

Piston

O2(g)

T(K)

K

He(g)

A B C D E

P0

T(K)

Oda koşullarında dengede olan şekildeki sistemde kaplar

arasındaki musluk sabit sıcaklıkta açılırsa serbest piston

nerede durur? (Bölmeler eşit aralıklı olup V litredir.)

A) A B) B C) C D) D E) E

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

H2

1 L 1 L 2 L 1 atm 1 atm

Vakum He

P:55

KİMYA 51

GAZLAR

İdeal Gaz Yasası

2

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

İdeal C4H8 gazının 2 atm basınç ve 0ºC’deki yoğunluğu kaç

g/L’dir? ÖRNEK (C=12, H=SORU 1)

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sabit basınçlı bir kapta, sabit sıcaklıkta gaz yoğunluğu

gazın mol kütlesi ile doğru orantılıdır. Serbest pistonlu bir

kapta bulunan CO2 gazına (mol kütlesi 44) sabit sıcaklıkta He (mol kütlesi 4) eklenirse gaz yoğunluğu azalır.

C3H8 (mol kütlesi 44) eklenirse gaz yoğunluğu değişmez.

NO2 (mol kültesi 46) eklenirse gaz yoğunluğu artar.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖSYM NE SORDU?

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

28

Şekildeki eşit bölmeli kaba sabit sıcaklıkta bir miktar ideal CH4

gazı ekleniyor.

Serbest

Piston

M

A B C

O2

Son durumda piston C noktasında dengelendiğine göre başlangıçtaki gaz yoğunluğunun son durumdaki gaz yoğunluğuna oranı (

d1

d2

) aşağıdakilerden hangisidir? (CH4: 16, O2: 32)

A) 1 B) 2

3 C) 3

4 D) 3

5 E) 6

5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Gazların Yoğunluğu

Gazların yoğunluğu sıcaklık ve basınca bağlı olarak değişikliğe

uğrar. Normal koşullarda gazın molekül ağırlığı hesaplanıp 22,4’e

bölündüğünde o gazın normal koşullardaki yoğunluğu hesaplanmış olur. Diğer koşullarda P.V = n.R.T denkleminde mol sayısını gram cinsinden yazıp yerine koyarsak

n =

m

MA

P.V = m

MA

.R.T

P.MA

R.T

= m

V

® d

d = P.MA

R.T

formülü çıkar.

Yoğunlukla ilgili sorularda bu formül kullanılmalıdır.

d = yoğunluk (g/L) R = sabit (

22,4

273)

MA = mol kütlesi(g/mol) T = mutlak sıcaklık (K)

P = basınç (atm)

Sıcaklık, hacim, mol sayısı ve basınçla yoğunluğun nasıl değişeceğini inceleyelim.

Sabit hacimli kaplara madde ilavesi kaptaki gazın yoğunluğunu arttırır.

d

n

Sabit hacimli kapta sıcaklık artışı, hacmi ve kütleyi etkilemeyeceğinden yoğunluk değişmez.

d

T

Sürtünmesiz, pistonlu kaplarda (sabit basınçta) sıcaklık artışı, hacmi de arttıracağından yoğunluk azalır.

d

V

d

T

P:56

52 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

GAZLAR

Gazlarda Kinetik Teori ÜNİTE

2

GAZLARDA KİNETİK TEORİ

Gaz taneciklerinin hareketi bağımsızdır. Bu tanecikler her

yöne doğrusal hareket eder.

Bulundukları kaba göre hacim ve şekilleri değişir.

Gaz molekülleri arasındaki boşlukların fazla olması nedeniyle her molekülün gerçek hacmi, toplam hacim yanında

ihmal edilebilir.

Gaz molekülleri, hareketleri esnasında kendi aralarında ve

kabın iç yüzeyiyle çarpışırlar. Bu çarpışma esnek olduğundan enerji kaybı olmaz.

Gaz molekülleri çarpıştıklarında doğrultuları ve hızları sürekli değişir.

Gaz moleküllerinin hareketi sıcaklıkla doğru orantılıdır. Bir

gazın hızını değiştirecek tek etki sıcaklıktır. Aynı sıcaklıkta

bulunan gazların ortalama kinetik enerjileri eşittir. Gaz moleküllerinin ortalama kinetik enerjisi sadece sıcaklığa bağlıdır.

Gaz molekülleri yüksek basınç ve düşük sıcaklıkta sıvılaştırılabilir.

Gaz moleküllerinin tek tek hızları yerine ortalama hız kullanılır. Sıcaklık değişmediği sürece ortalama hız da değişmez.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

İdeal gazlar hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Bir kaba koyulan gaz kabın her tarafına aynı basıncı yapar.

B) Gazların hareketleri sürekli ve her yönedir.

C) Gaz molekülleri birbirleri ve kabın çeperi ile esnek çarpışma

yaparlar.

D) Sıkıştırılamaz.

E) Gazların kinetik enerjileri sıcaklık ile doğru orantılıdır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bir gazın ortalama kinetik enerjisi sadece mutlak sıcaklığa bağlıdır. Sıcaklık biliniyorsa madde miktarı, hız, basınç

gibi faktörlere bakmaya gerek yoktur.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖSYM NE SORDU?

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

29

İdeal helyum gazına,

I. Sabit hacimde sıcaklığı 20°C’den 40°C’ye çıkarılıyor.

II. Sabit basınçta kütlesi 4 gramdan 8 grama çıkarılıyor.

III. Basıncı 2 katına çıkarılırken sıcaklığı 0°C’den 273°C’ye çıkarılıyor.

etkileri ayrı ayrı yapılıyor.

Buna göre, yapılan etkilerden hangileri gazın ortalama kinetik enerjisini 2 katına çıkarmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:57

KİMYA 53

GAZLAR

Gazlarda Kinetik Teori

2

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

60 cm

CH He(g) 4

(g)

x A

60 cm uzunluğundaki bir borunun iki ucundan aynı sıcaklıkta

aynı anda CH4 ve He gazları gönderiliyor.

Gazlar A noktasında karşılaştıklarına göre x uzunluğu kaç

cm’dir? (He = 4, CH4 = 16)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

A kabında bulunan gazların mol sayıları eşittir.

A B

Ne, He

CO2

Boş

Kaplar arasındaki musluk 1 saniye süreyle açılıp tekrar kapatıldığında A kabında kalan gazların kısmi basınçları arasındaki ilişki nasıldır? (He = 4, Ne = 20, C2H6 = 30, CO2 = 44)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Graham Difüzyon Yasası

Gazların kinetik enerjisi sadece mutlak sıcaklığa bağlıdır, sıcaklıkları aynı olan gaz moleküllerinin ortalama kinetik enerjileri de

aynıdır. A ve B gibi iki gaz molekülünü ele alalım.

A gazı için EKA = 1

2

MA.VA

2 B gazı için EKB = 1

2

MB.VB

2

MA= A gazının mol kütlesi MB= B gazının mol kütlesi

VA= A gazının hızı VB= B gazının hızı

EKA = EKB = 1

2

. MA. VA

2 = 1

2

. MB . VB

2

VA

VB

= MB

MA

A ve B gazlarının aynı koşullarda yoğunluklarıyla molekül ağırlıkları doğru orantılıdır.

VA

VB

= MB

MA

= dB

dA

dır.

Bir gazın difüzyon hızı:

Gazın mol kütlesinin kareköküyle ters orantılıdır.

Gazın mutlak sıcaklığının kareköküyle doğru orantılıdır.

VA

VB

= TA

TB

Aynı sıcaklıktaki iki gazdan mol kütlesi küçük olanın difüzyon hızı daha yüksektir.

Mol kütlesi eşit olan iki gazdan, sıcaklığı yüksek olanın difüzyon hızı daha yüksektir.

Aynı gazın farklı sıcaklıklardaki kinetik enerji dağılım grafiği

Tanecik sayısı

Kinetik enerji

T1

T2

T2 > T1 dir.

Aynı sıcaklıktaki farklı gazların kinetik enerji dağılım grafiği

Tanecik sayısı

Kinetik enerji

X

Y

X’in mol kütlesi, Y’ninkinden büyüktür.

P:58

54 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

GAZLAR

Gerçek Gazlar ÜNİTE

2

Sıvıların Üzerinde Gaz Birikmesi

Sıvılar her sıcaklıkta buharlaşabildikleri için bütün sıvıların yüzeyinde kendileriyle dengede bir miktar buhar vardır. Bu buharın yaptığı basınca sıvının buhar basıncı denir. Buhar basıncı

sıcaklık arttıkça artar, azaldıkça azalır. Buharlaşma olurken aynı zamanda yoğunlaşma da olmaktadır. Bu iki olayın hızları birbirine eşit olduğunda denge kurulmuş olur.

Hız

Zaman t

Denge

Buharlaşma

Yoğunlaşma

Sıvı

Sıvı buhar

dengesi

Buna göre,

Sıvı buhar basıncı, sıvının cinsine ve sıcaklığa bağlıdır, sıvının miktarına bağlı değildir.

Sıcaklık artınca sıvı buhar basıncı artar.

Sıvı-gaz karışımlarında ise sıvı kendi buhar basıncını gaz ise

kendi kısmi basıncını yapar. Bu durumda toplam basınç, suyun

o sıcaklıktaki denge buhar basıncı ile gazın basıncının toplamına eşittir.

X(g)

H2

O(g)

H2

O(g)

PT = PX(g) + PH2O(g)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

KCIO3(k) ® KCI(k) + 3/2 O2(g)

Bir miktar KCIO3 ısıtıldığında açığa çıkan O2 gazı 27 ºC’de su

üzerinde toplanıyor. Gaz-buhar fazın toplam basıncı

1170 mmHg’dir.

Buna göre, ayrışan KCIO3 kaç moldür? (Toplanan gazın hacmi 0,82 litredir. Bu sıcaklıkta suyun buhar basıncı 30 mmHg’dir.)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

30

H2O

Ar

A

B

Şekildeki sistemde piston A noktasında sabit iken gaz-buhar

fazın toplam basıncı 230 mmHg’dir. Eşit bölmeli kapta sabit sıcaklıkta piston B noktasına çıkarılıp sabitlenince gaz-buhar fazın basıncı 125 mmHg oluyor.

Buna göre, verilen sıcaklıkta suyun buhar basıncı kaç

mmHg’dir? (Suyun sıvı kısmının hacminin değişmediği varsayılacaktır.)

A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:59

KİMYA 55

GAZLAR

Gerçek Gazlar

2

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Şekildeki özdeş kaplarda aynı sıcaklıkta eşit molde belirtilen

gerçek gazlar vardır.

I

H2(g)

II

HCl(g)

III

HF(g)

Buna göre, gazların basıncı hangi seçenekte doğru olarak

kıyaslanmıştır?

A) I = II = III B) I > II > III C) I > III > II

D) II > I > III E) II > III > I

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Saf X maddesinin normal erime ve kaynama sıcaklığı 40 ve

150 °C, kritik sıcaklığı 250 °C’dir.

Buna göre, X ile ilgili,

I. 1 atm basınçta 100 °C’de sıvıdır.

II. 200 °C’de basınçla sıvılaşabilir.

III. 300 °C’de basınçla sıvılaştırılamaz.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I ÖRNEK B) I ve II SORUC) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Gerçek Gazlar

Tanecikleri arasındaki etkileşimi ve tanecik hacmi ihmal edilemeyen gazlardır.

Gerçek gazlar

düşük basınç,

yüksek hacim,

yüksek sıcaklık,

düşük tanecikler arası etkileşim

durumlarında ideale yaklaşır.

Gerçek gazların farklı sıcaklıkta P.V

RT değerinin basınçla değişim

grafiği aşağıda verilmiştir.

P.V / R.T

Basınç

T1

T2

T3

İdeal gaz

T3 > T2 > T1 dir.

Gerçek gazların,

Basıncı, ideal gaz denkleminden elde edilen değerden azdır.

Hacmi, ideal gaz denkleminden elde edilen değerden fazladır.

Faz Diyagramları

Maddelerin basınç ve sıcaklığa bağlı hâl değişimini gösteren

grafiklerdir.

Aşağıda H2O ve CO2 nin faz diyagramı verilmiştir.

P(atm)

218

0,006

0,01 374 T(°C)

Katı

Sıvı

Buhar

H2O

P(atm)

73

1

5,11

–78,5 –56,6 31,1 T(°C)

Katı Sıvı

Buhar

CO2

Bu iki grafik incelendiğinde,

Donarken hacmi artan, katısı sıvısında yüzen H2O’da basınç

artarsa donma noktası düşer, kaynama noktası yükselir.

Donarken hacmi azalan, katısı sıvısında batan CO2’de basınç artarsa donma ve kaynama noktası yükselir.

H2O nun diyagramındaki 374 °C, CO2 nin diyagramındaki

31,1 °C kritik sıcaklığı gösterir. Bu değer akışkanın basınç etkisiyle sıvılaşabildiği en yüksek sıcaklıktır.

Buhar: Bulunduğu sıcaklıkta basınçla sıvılaşabilen akışkandır.

Gaz: Bulunduğu sıcaklıkta basınçla sıvılaşmayan akışkandır.

İzole bir sistemde hacmi artırılan akışkanın soğuyup hacmi azaltılan akışkanın ısınmasına Joule-Thomson olayı denir.

Soğutucu sistemlerde Joule-Thomson olayından faydalanılır.

Soğutucu akışkanlar, düşük kaynama noktası, yüksek kritik sıcaklık, korozif ve zehirli olmama, çevreye zararlı olmama özelliklerini göstermelidir.

P:60

56 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

GAZLAR

Gerçek Gazlar ÜNİTE

2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2,3 gram ideal NO2 gazının 0,25 atm basınç yaptığı bir kapta aynı sıcaklıkta 0,2 atm basınç yapan ideal SO2 gazı kaç

gramdır? (C:12, O:16, S: 32)

A) 4,2 B) 3,6 C) 3,2

D) 2,56 E) 1,24

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

127°C’de 2 gram ideal He gazının basıncı 2 atm’dir.

Sıcaklık – 73°C’ye düşürülüp kaba aynı gazdan 8 gram daha eklenince son basınç kaç atm olur? (He: 4)

A) 10 B) 8 C) 5

ÖRNEK D) 3 SORU E) 1

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Normal koşullarda 8,96 L hacim kaplayan ideal CO2 gazı

546 °C’de ve 4 atm basınçta kaç litre hacim kaplar?

A) 8,96 B) 6,72 C) 3,36

D) 2,14 E) 1,12

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

0 °C’de 2 atm basınç yapan 2,8 gram ideal CO gazının üzerine

0,15 mol daha CO eklenip sıcaklık 273°C artırılıyor.

Buna göre, kabın basıncı kaç atm olur? (C:12, O:16)

A) 2,5 B) 6 C) 7,5

ÖRNEK D) 10 SORU E) 12,5

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:61

ÜNİTE GAZLAR

Gerçek Gazlar

TEST

2

KİMYA 57 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

1

1.

Hareketli

piston

A B C D E

2 m gram

He (g)

T K 1 atm

Başlangıçta dengede olan sistemden m gram ideal He

gazı dışarıya alınıp mutlak sıcaklık 4 katına çıkarılırsa

piston nerede durur? (Şekildeki kapta aralıklar eşittir.)

A) A B) B C) C D) D E) E

2. Sabit hacimli bir kapta 27 °C’de bir miktar ideal gazın basıncı 4 atm’dir. Sıcaklık –73 °C’ye düşürülünce gazın

% 25’i katılaşıyor.

Buna göre, kaba yapılan son basınç kaç atm olur?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

3. 0 °C’de deniz seviyesinde hareketli pistonla kapatılmış kaptaki ideal He ve CO2 gazlarının kısmi basınçları eşittir.

Sıcaklık 273 °C’ye çıkarıldığında CO2 gazının kısmi basıncı kaç atm olur?

A) 0,25 B) 0,5 C) 0,75

D) 1 E) 1,25

Hareketli

Piston

Engel

V

2V

He ve CO2

4. Aynı sıcaklıkta birleştirilmiş kaplardaki gaz basınçları ve

hacimleri verilmiştir.

Buna göre, aradaki pompalar ile gazların hepsi sabit

sıcaklıkta boş kaba alınırsa basınç kaç atm olur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

P1 = 2 atm

V1 = 3L

P3 = 2 atm

V3 = 2L

Boş

V2 = 5L Pompa Pompa

6.

Dengedeki sistemde I. kabın sıcaklığı II. kabın sıcaklığına eşit olana kadar ısıtılıp musluk açıldığında piston

nerede durur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) D B) E C) F D) G E) H

Hareketli

piston

I II

A B C D E F G H

2V

2P

2T

2V

P

4T

5. Şekildeki düzenekte gazlar 50 cm’lik bir cam borunun iki

ucundan aynı anda ve aynı şartlarda serbest bırakılıyor.

K

50 cm

He SO2

x

Gazların karşılaştığı K noktasının SO2 gazının gönderildiği uçtan uzaklığı (x) ne kadardır? (He: 4, SO2: 64)

A) 10 cm B) 20 cm C) 30 cm

D) 40 cm E) 45 cm

AY13KMYKA23-011

P:62

DOĞRU SAYISI

Gerçek Gazlar TEST

YANLIŞ SAYISI

58 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - A 3 - B 4 - B 5 - A 6 - E 7 - D 8 - E 9 - E 1 0 - C 1 1 - A 1 2 - E

1

7. Normal koşullarda yoğunluğu 2,5 g/L olan ideal gazın

3 atm basınç ve 546 °C sıcaklıktaki yoğunluğu kaç

g/L’dir?

A) 1 B) 1,25 C) 2

D) 2,5 E) 2,75

8. 1,6 gram He ve NK’de 8,96 L hacim kaplayan O2 ideal

gazları bulunan bir kaba aynı sıcaklıkta kaç gram daha He gazı konulursa helyumun kısmi basıncı, O2 nin

kısmi basıncının 6 katı olur? (He: 4)

A) 1,6 B) 3,2 C) 4 D) 7 E) 8

10. 2t °C’de kapalı bir kapta bulunan eşit kütlelerdeki H2 ve

O2 ideal gazları karışımının toplam basıncı 1360 mmHg’dir.

Gazlar arasındaki reaksiyon sonucunda su oluşup aynı sıcaklığa dönüldüğünde gaz-buhar fazın toplam basıncı kaç mmHg’dir? (Psu: 48 mmHg, H: 1, O: 16)

A) 1408 B) 1280 C) 1168

D) 1120 E) 1072

11. Aşağıdaki kabın içinde eter buharı ve He gazı bulunmaktadır.

Aynı sıcaklıkta piston bir miktar aşağı itildiğinde eterin

buhar basıncı ve He gazının basıncı nasıl değişir?

Peter PHe

A) Değişmez Artar

B) Değişmez Değişmez

C) Değişmez Azalır

D) Artar Artar

E) Azalır Azalır

Hareketli piston

Eter

Eter buharı

ve

He(g)

12. Aşağıdaki sistemde sabit sıcaklıkta musluk açılıyor.

V

Hava V

Boş

Su

T T

Buna göre,

I. Havanın kısmi basıncı azalır

II. Toplam basınç azalır.

III. Su buharı miktarı artar.

ifadelerinden hangileri doğrudur? (Buharlaşmadan kaynaklanan hacim değişimi ihmal edilecektir.)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

9.

Özellikleri verilen kaplardaki gazların basınçları oranları ( PHe

PCH4

) kaçtır? (He: 4, CH4: 16)

A) 1

2 B) 1

4 C) 2 D) 3 E) 4

m gram

He

V. T/2 2V. T

m gram

CH4

P:63

ÜNİTE GAZLAR

Gerçek Gazlar

TEST

2

KİMYA 59 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

2

7. Sabit hacimli kapalı bir kapta eşit kütlelerde bulunan X ve

Y gazlarının moleküllerinin ortalama hızları birbirine eşittir.

Buna göre, bu gazlarla ilgili aşağıda verilenlerden hangisinin doğruluğu kesin değildir?

A) Kısmi basınçlar eşittir.

B) P.V değerleri eşittir.

C) Atom sayıları eşittir.

D) Aynı koşullarda kapladıkları hacimler eşittir.

E) Yoğunlukları eşittir.

1. 4 mol ideal He gazının 11,2 litrelik bir kapta 16 atm basınç yaptığı biliniyorsa He gazının sıcaklığı kaç °C’dir?

A) 0 B) 273 C) 546 D) 819 E) 1092

2. 546 °C sıcaklıktaki ideal N2 gazının basınç(P) - hacim(V)

grafiği şekilde gösterilmiştir.

Buna göre, N2 gazının kütlesi kaç gramdır? (N: 14)

A) 5 B) 8 C) 10 D) 14 E) 28

3

2 4 8

6

12

P(atm)

V(L)

3. Erdem 8 gram ağırlığında olan bir balonu He gazı ile şişirdiğinde balon 12 gram geliyor. Balon boşaltılıp aynı ortam

ve sıcaklıkta aynı büyüklüğe gelene kadar X gazı ile doldurulduğunda ise 36 gram geliyor.

Buna göre, X gazı aşağıdakilerden hangisi olabilir?

(H: 1, He: 4, C:12, N: 14, O:16)

A) CO B) O2 C) NH3

D) CH4 E) CO2

4. 0 C° sıcaklıkta basıncı 190 mmHg olan 0 ,5 mol ideal

N2 gazının hacmi kaç litredir?

A) 11,2 B) 22,4 C) 33,6 D) 44,8 E) 67,2

5. 8 gram ideal CH4 gazının 546 K’de 4 atm’lik basınç yaptığı kap kaç litredir? (H: 1, C: 12)

A) 89,6 B) 67,2 C) 44,8 D) 11,2 E) 5,6

6. 11,5 gram ideal NX2 gazının 5,6 litrelik bir kapta 546°C’de

basıncı 3 atm’dir.

Buna göre, X’in atom kütlesi kaç g/mol dür? (N: 14)

A) 1 B) 6 C) 8 D) 16 E) 17

AY13KMYKA23-012

P:64

DOĞRU SAYISI

Gerçek Gazlar TEST

YANLIŞ SAYISI

60 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - B 2 - C 3 - A 4 - D 5 - E 6 - D 7 - C 8 - D 9 - C 1 0 - E 1 1 - E

2

8.

Yukarıdaki eşit bölmeli kapta bulunan sıvı suyun hacmi 1 litre olup sistem serbest piston ile sabit sıcaklıkta dengededir.

Buna göre sistem hakkında verilen,

I. Sistemde 3 mol Ne gazı vardır.

II. Musluk yardımı ile sabit sıcaklıkta sol tarafa H2 gazı eklenirse He gazının basıncı azalır, Ne gazının basıncı artar, suyun buhar basıncı değişmez.

III. Sistemin sıcaklığı arttırılırsa piston sola doğru ilerler.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Serbest

piston

H2O

2 L Ne

2 mol

He

9. Gaz moleküllerinin aynı ya da farklı gaz molekülleri arasında yayılmasına difüzyon, kapalı bir kapta bulunan gaz moleküllerinin küçük bir delikten boşluğa yayılmasına da efüzyon denir. Gazların difüzyon ve efüzyon hızı gaz moleküllerinin kinetik enerjilerine bağlı olarak değişir. İki farklı gaz

molekülünün difüzyon veya efüzyon hızları:

VX

VY

= œŸ

TX .MAY

TY

.MAX

formülüne göre karşılaştırılabilir.

Buna göre,

eşit basınç ve sıcaklıkta vakum ortamında bulunan yukarıdaki kaplardan H2nin kabı tamamen terketmesi

6 saniye sürdüğüne göre O2nin bulunduğu kabı tamamen terketmesi kaç saniye sürer? (H: 1, O: 16)

A) 2 B) 3 C) 12 D) 18 E) 24

2V V

H2 O2

10. Aşağıdaki grafik, gerçek gazların 1 molünün (P.V)/(R.T)değerlerinin basınçla değişimini vermektedir.

Buna göre, grafik ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden

hangisi hatalıdır?

A) 0-200 atm basınç arasında en ideal gaz O2dir.

B) Basınç arttıkça gazlar ideallikten saparlar.

C) 400 atm basınç altında en ideal gaz CO2dir.

D) Genel olarak idealliği en fazla olan gaz H2 olsa da şartların değişmesi bunu değiştirebilir.

E) 800 atm basınçta en ideal gaz O2dir.

P(atm)

PV

RT

2,0

1,5

1,0

0,5

0 200 400 600 800 1000

ideal gaz

CO2

O2

H2

11. Aşağıdaki faz diyagramı CO2 gazına aittir.

Buna göre bu diyagram ile ilgili verilen,

I. CO2 normal basınçta sıvılaştırılamaz.

II. 31,2°C CO2nin kritik sıcaklığıdır.

III. Dış basınç 65 atm’den 73 atm’ye çıkarsa CO2nin erime noktası artar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Basınç (atm)

D

A

B

C

Buhar

Katı

Sıvı

Sıcaklık (°C)

31,2°C

1

atm

5,11

atm

73

atm

–78,5°C –56,4°C

P:65

ÜNİTE GAZLAR

Karma Test

TEST

2

KİMYA 61 BAŞARI ÖLÇME TESTİ M R TESTİ

3

1.

Şekildeki sistemde sıcaklık değişmeden musluk açıldığında toplam basınç 300 mmHg olduğuna göre, CH4

ün musluk açılmadan önceki basıncı kaç mmHg’dir?

(H: 1, C: 12, O: 16)

A) 250 B) 300 C) 400 D) 450 E) 600

V,T

2V, T

m gram

O2 m gram (g)

CH4(g)

2. Şekildeki V litrelik kapta n mol ideal H2 gazının basıncı 4

atm’dir.

n mol

H2 gazı

Sıcaklık sabit tutularak kaba 40 gram ideal CH4 gazı

eklendiğinde basınç 5 atm olduğuna göre, kaptaki H2

gazının mol sayısı kaçtır? (H: 1, C: 12)

A) 5 B) 10 C) 12 D) 15 E) 20

3. İdeal pistonlu bir kapta bulunan ideal SO2 gazının 47 °C

sıcaklıkta hacmi 6,4 litredir.

Gazın sıcaklığı 30 °C arttırıldığında hacmi kaç litre olur?

A) 3 B) 5 C) 7 D) 9 E) 12

4. Şekildeki sistemde X ve Y gazları bulunmaktadır.

Bu kaba;

I. piston sabit tutularak sabit sıcaklıkta He gazı ekleme,

II. piston serbest iken sabit sıcaklıkta He gazı ekleme,

III. piston sabit tutularak sıcaklığı yükseltme,

IV. piston sabit tutularak sabit sıcaklıkta Y gazı ekleme,

işlemlerinden hangileri tek başına uygulanırsa Y gazının kısmi basıncı değişir?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV

D) I, II ve III E) II, III ve IV

X(g)

Y(g)

Hareketli

piston

5. Aynı kapta bulunan N2 ve CO gazlarının;

I. kısmi basınç,

II. ortalama difüzyon hızı,

III. ortalama kinetik enerjileri eşittir.

niceliklerinden hangileri kesinlikle eşittir?

(C: 12, N: 14, O: 16)

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

6. Sürtünmesiz pistonlu kapta 0 °C’de NO2 gazı bulunmaktadır.

Mutlak sıcaklık 2 katına çıkarılırsa NO2 gazına ait aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlış olur?

A) P.V çarpımı 2 katına çıkar.

B) Hacmi 2 katına çıkar.

C) Moleküllerin ortalama hızı 2 katına çıkar.

D) Birim hacimdeki molekül sayısı yarıya düşer.

E) Moleküllerin ortalama kinetik enerjisi 2 katına çıkar.

AY13KMYKA23-013

P:66

DOĞRU SAYISI

Karma Test TEST

YANLIŞ SAYISI

62 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - E 2 - B 3 - C 4 - E 5 - D 6 - C 7 - E 8 - A 9 - B 1 0 - E 1 1 - E 1 2 - B

3

7.

Açık hava basıncının 2P atm olduğu bir ortamda dengedeki sistemde sabit sıcaklıkta musluk açıldığında

piston hangi bölmede durur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

1 2 3 4 5 6

X(g)

4P

3V

X(g) 2P

T(K) T(K)

8. Sabit sıcaklıkta kaptaki helyum gazının kısmi basıncı

600 mmHg, suyun bu sıcaklıktaki denge buhar basıncı

20 mmHg’dir.

Piston sabit sıcaklıkta 2 konumundan 1 konumuna getirilirse kaptaki basınç kaç mmHg olur? (Bölmeler eşit

aralıklıdır.)

A) 1220 B) 1200 C) 1180 D) 640 E) 600

Su

He(g)

1

2

0

9. He, Ne ve CH4 gazlarından oluşan bir karışımda helyum

gazının mol sayısı CH4 gazının 8 katı; Ne gazının atom sayısı ise He gazının atom sayısının yarısına eşittir.

CH4 ün kısmi basıncı P ise Ne’nin kısmi basıncı kaç P

dir?

A) 2 B) 4 C) 7 D) 9 E) 13

11. İdeal esnek bir balonda bulunan X ve Y gazları için,

• Y gazının ortalama yayılma hızı X’inkinin 2ñ2 katı kadardır.

• Y gazı helyumdur.

bilgileri veriliyor.

Buna göre, X gazının mol kütlesi kaç g/mol’dür? (He: 4)

A) 2 B) 4 C) 8 D) 16 E) 32

12. Aşağıdaki eşit bölmelendirilmiş cam borunun iki ucundan

aynı anda HBr ve Ar gazları gönderiliyor.

Buna göre, aynı koşullarda gazlar kaçıncı bölmede karşılaşırlar? (Ar: 36, HBr: 81)

A) a B) b C) c D) d E) e

HBr(g) Ar(g)

a b c d e f

10. Bir miktar ideal gazın farklı hacimlerde basınç-sıcaklık değişimi şekildeki gibidir.

Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?

A) M noktası mutlak sıfırdır.

B) A noktası –273 Kelvini gösterir.

C) Sıcaklık birimi Kelvindir.

D) M sıcaklığında birim hacimdeki molekül sayısı X doğrusunda Y’dekinden fazladır.

E) Sabit sıcaklıkta Y doğrusundaki hacim X’tekinden küçüktür.

P(atm)

Sıcaklık A M

Y

X

P:67

KİMYA 63

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

ÜNİTE Sıvı Çözeltiler FASİKÜL

3 01

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda verilen karışımlardan hangisi bir çözelti değildir?

A) Tuzlu su B) Lehim C) Süzülmüş çay

D) Süt E) Doğal gaz

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

31

I. Kalay

II. 18 ayar altın

III. Gazoz

Yukarıda verilen karışımlardan hangileri çözeltidir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

SIVI ÇÖZELTİLER

Çözeltilerin Özellikleri

İki ya da daha fazla maddenin oluşturduğu homojen karışımlara çözelti denir.

Çözeltiler, çözücü ve çözünen bileşenlerinden oluşurlar.

Çözünen madde çözücü moleküllerin arasındaki boşluğa

dağılır. Bu nedenle tuzlu suda tuz çözünen, su çözücüdür.

Aynı fiziksel hâldeki maddeler ise birbirinin molekülleri arasındaki boşluğa dağılırlar. Bu durumda miktarı çok olan çözücü, az olan çözünen olarak kabul edilir.

Çözücü ve çözünen katı, sıvı, gaz hâlde olabilir.

Örneğin;

Çözelti = Çözücü + Çözünen

Tuzlu su Sıvı Katı

Alkollü su Sıvı Sıvı

Gazoz Sıvı Gaz

Hava Gaz Gaz

Lehim Katı Katı

Çözelti kütlesi, çözücü ve çözünenin kütleleri toplamına

eşittir.

Çözelti hacmi, çözücü ve çözünenin hacimleri toplamından küçüktür.

h Belirli sembol ya da formülleri yoktur.

h Saf değildirler.

h Homojendirler.

h Bileşenleri kimyasal özelliklerini kaybetmez.

h Genellikle hâl değişim süresince sıcaklıkları sabit kalmaz.

h Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılırlar.

h Bileşenleri arasında belirli bir oran yoktur.

h Tek fazlıdırlar.

h Belirli ayırt edici özellikleri yoktur. Bu özellikler karışanların

oranlarına bağlı olarak değişir.)

Çözeltilerin Sınıflandırılması

1. Fiziksel Hâllerine Göre

h Katı Çözeltiler: Çelik, lehim...

h Sıvı Çözeltiler: Sirke, gazoz, kolonya...

h Gaz Çözeltiler: Hava, doğalgaz...

2. Elektrik İletkenliklerine Göre

h Elektrolit Çözeltiler: Tuzlu su...

h Elektrolit Olmayan Çözeltiler: Şekerli su, alkollü su...

3. Derişimlerine Göre

h Seyreltik Çözelti: Çözünen oranının az olduğu çözeltilerdir.

h Derişik Çözelti: Çözünen oranının fazla olduğu çözeltilerdir.

4. Çözünürlüklerine Göre

h Doymuş Çözelti: Çözebileceği en fazla madde miktarını

çözmüş çözeltidir.

h Doymamış Çözelti: Çözebileceğinden daha az madde çözmüş çözeltidir.

h Aşırı Doymuş Çözelti: Özel şartlarda çözebileceğinden

daha fazla madde çözmüş, kararsız çözeltidir.

P:68

64 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Çözücü-Çözünen Etkileşimleri ÜNİTE

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Tuğba Öğretmen molekül yapısının çözünme üzerinde etkisini

göstermek için tahtaya

I

2 C2H5OH C6H6

CH4

CO2

H2O

tablosunu çiziyor. Öğrencisi Belda tabloyu şu şekilde dolduruyor:

I

2 C2H5OH C6H6

CH4 Çözünür 1 Çözünmez 2

CO2 Çözünmez 3

H2O Çözünür 4 Çözünür 5

Buna göre, Belda’nın verdiği cevaplardan hangisi yanlıştır?

A) 1ÖRNEK B) 2 SORU C) 3 D) 4 E) 5

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

32

Çetin, soru çözerken kitapta gördüğü,

Madde Çözünür Çözünmez

I C6H12O6

II C6H12

III HCI

IV CCI4

V NaCI

“Yukarıda verilen maddelerin sudaki çözünürlüklerini işaretleyiniz.” sorusuna

Madde Çözünür Çözünmez

I C6H12O6 Å

II C6H12 Å

III HCI Å

IV CCI4 Å

V NaCI Å

cevabını veriyor.

Buna göre, Çetin’in hangi madde için yaptığı işaretleme yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÇÖZÜCÜ-ÇÖZÜNEN ETKİLEŞİMLERİ

CH4, CCI4, I2, C6H6... gibi moleküller apolar olup molekülleri arasında yalnızca London kuvvetleri etkindir.

H2O, HCI, NH3, CH3COOH, C2H5OH... gibi moleküller polar olup molekülleri arasında hidrojen bağı ya da dipol-dipol etkileşimleri etkindir.

Maddelerin birbiri içerisinde çözünmesinde moleküller arasındaki etkileşim kuvvetleri rol oynar. Bu nedenle molekül

yapıları benzer olan maddeler birbiri içerisinde genellikle

iyi çözünür. Yani benzer benzeri çözer.

Genel olarak polar ve iyonik maddeler polar çözücülerde,

apolar maddeler ise apolar çözücülerde iyi çözünür.

Örnek:

Madde Çözücü Çözünme

a) HCI

(Polar)

H2O

(Polar)

✓

b) I2

(Apolar)

CCI4

(Apolar)

✓

c) CH4

(Apolar)

H2O

(Polar)

✘

d) NaCI

(İyonik)

H2O

(Polar)

✓

e) NH3

(Polar)

C6H6

(Apolar)

✘

Çözünme olayı atomik, moleküler ve iyonlaşarak olmak üzere üç şekilde gerçekleşir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:69

KİMYA 65

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Çözücü-Çözünen Etkileşimleri

3

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Suda çözünen maddelerden bazıları NaCl veya Mg(NO3)

2 gibi

iyonlarına ayrışırken bazıları da şeker, alkol gibi moleküler olarak çözünür. İyonlarına ayrışan maddeler elektriği iletirler.

Buna göre aşağıdaki maddelerin hangisinin sulu çözeltisi

elektrik akımını iletmez?

A) HCl B) NaNO3 C) CH3OH

D) NH3 ÖRNEK SORU E) HF

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

h CnHmOH, CnHm, CnHmOx

, gibi organik bileşikler suda iyonlaşmazlar.

h Organik bileşiklerin COOH varsa asit, NH2, NH bazdır, bu bileşikler iyonlaşır.

h İyon içeren çözeltilerin elektriği iletmesi kimyasal değişimdir ve bu çözeltilerde iletkenlik sıcaklık ile doğru

orantılıdır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

33

Bir madde suda çözündüğü zaman maddenin taneciklerinin etrafı su tarafından sarılır, buna hidratasyon denir. Eğer maddeyi

su dışında bir çözücüde çözersek bu olaya solvatasyon adı verilir.

Buna göre aşağıdaki olayların hangisinde solvatasyon gerçekleşir?

A) Şeker pancarını suya atınca pancardaki şekerin su tarafından çözülmesi

B) Ojenin aseton ile çıkarılması

C) Çaya şeker atılması

D) Suya şeker atılıp kaynatarak şerbet hazırlanması

E) Suya etil alkol damlatılması

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1. Moleküler Çözünme

Şeker, alkol, O2 gibi maddeler suda moleküler çözünür. Bu

tür maddelerin çözeltileri iyon içermediklerinden elektriği

iletmezler.

C12H22O11(k) + su ® C12H22O11(suda)

(Çay şekeri)

C2H5OH(s) + su ® C2H5OH(suda)

(Etil alkol)

2. İyonlaşarak Çözünme

Asit, baz ve tuz bileşikleri suda iyonlarına ayrışarak çözünür. Bu tür maddelerin çözeltileri hareketli iyon içerdiğinden elektriği iletirler.

H2SO4(s) + su ® 2H+

(suda)

+ SO2–

4(suda)

(Sülfürik asit)

NH3(g) + H2O(s) ƒ NH+

4(suda) + OH–

(suda)

(Amonyak)

NaCI(k) + su ® Na+(suda) + CI–

(suda)

(Yemek tuzu)

Çözünen iyonların su molekülleri ile çevrilmesi sonucu oluşan çözünmeye hidratasyon, suyun dışında başka bir çözücü ile çevrilmesi sonucu oluşan çözünmeye ise solvatasyon denir.

Örneğin, etil alkolün suda çözünmesi ® Hidratasyon

I

2 nin karbon tetraklorürde çözünmesi ® Solvatasyon

3. Atomik Çözünme

Çelik, lehim, bronz, 18 ayar altın gibi alaşımlarda metal

atomları birbiri içerisinde atomik olarak çözünür.

P:70

66 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Derişim Birimleri ÜNİTE

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

30 gram yemek tuzunun 170 gram suda çözünmesiyle oluşan çözelti kütlece % kaçlıktır?

A) 10 B) 15 C) 20 D) 25 E) 30

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kütlece % 24’lük 400 gram şekerli su çözeltisinde kaç gram

şeker çözünmüştür?

A) 24ÖRNEK B) 48SORUC) 76 D) 96 E) 304

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kütlece % 10'luk 200 gram NaCI çözeltisi ile kütlece % 20'lık

300 gram NaCI çözeltisi karıştırıldığında karışım kütlece %

kaçlık olur?

A) 12ÖRNEK B) 14SORU C) 16 D) 18 E) 19

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

34

500 gram içme suyunda 4 mg Ca2+ iyonu bulunduğuna göre içme suyundaki Ca2+ derişimi kaç ppm’dir?

A) 2 B) 4 C) 8 D) 40 E) 80

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

DERİŞİM BİRİMLERİ

Çözeltideki çözünmüş olan madde miktarının ölçüsüne derişim

(konsantrasyon) denir.

1. Kütlece % derişim

100 gram çözeltide çözünen maddenin gram cinsinden değeridir.

Kütlece % = Çözünen kütlesi

Çözelti kütlesi .100

Çözüneni aynı olan çözeltiler karıştırıldığında oluşan karışımın kütlece yüzdesi,

m1 .y1 + m2 .y2 + ... = mkarışım .ykarışım

bağıntısıyla hesaplanır.

Eğer karışıma saf çözünen eklenirse derişimi % 100, saf çözücü eklenirse derişimi %0 alınır.

2. Hacimce % derişim

100 mililitre çözeltide çözünen maddenin mililitre cinsinden değeridir.

Hacimce % = Çözünen hacmi

Çözeltinin hacmi .100

3. ppm

1 kilogram karışım ya da çözeltideki çözünenin miligram cinsinden miktarına denir.

ppm = Çözünen kütlesi(mg)

Çözelti kütlesi(kg)

P:71

KİMYA 67

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Derişim Birimleri

3

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kütlece

%5’lik

300 gram

tuzlu su

Kütlece

%10’luk

200 gram

tuzlu su

1. kap 2. kap

Yukarıdaki kaplarda bulunan çözeltiler karıştırıldığında karışım kütlece % kaçlık olur?

A) 6ÖRNEK B) 7 SORU C) 8 D) 9 E) 10

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kütlece % 20'lik ve kütlece % 40'lık çözeltiler hangi kütle

oranında karıştılırsa son çözelti kütlece % 35'lik olur?

A) 1

2 B) 1

3 C) 2

3 D) 2

5 E) 3

5 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Hacimce % 80'lik 500 mL kolonyada kaç mililitre etil alkol

çözünmüştür?

A) 100ÖRNEK B) 200SORUC) 300 D) 400 E) 500

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

20 miligram klor (CI2) çözülerek hazırlanan 5 kilogram çözeltinin derişimi kaç ppm'dir?

A) 2ÖRNEK B) 4 SORU C) 6 D) 8 E) 10

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bir kuyu suyundan alınan örneğin 2 kilogramında 8 miligram siyanür (CN–

) iyonunun olduğu ölçülmüştür.

Buna göre, sudaki siyanür derişimi kaç ppm'dir?

A) 0,04 ÖRNEK B) 0,4SORU C) 4 D) 40 E) 100

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

35

100 gram kütlece %40’lık şekerli su üzerine 20 gram şeker ekleniyor.

Oluşan çözeltinin kütlece %30 şeker içermesi için karışıma

kaç gram daha saf su eklenmelidir ?

A) 20 B) 40 C) 60 D) 80 E) 100

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:72

68 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Derişim Birimleri ÜNİTE

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2,02 gram KNO3 çözülerek hazırlanan 200 mL çözeltinin derişimi kaç molardır? (KNO3 = 101 g/mol)

A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

4,9 gram H2SO4 içeren 0,2 molar çözeltinin hacmi kaç mililitredir? (H: 1 g/mol, O: 16 g/mol, S: 32 g/mol)

A) 100 B) 150 C) 200 D) 250 E) 300

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

36

4 gram NaOH çözülerek hazırlanan 500 mL çözeltinin derişimi kaç molardır? (NaOH = 40)

A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,8

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

0,5 M 400 mL HCI çözeltisine kaç mililitre saf su ilave edilirse çözeltinin derişimi 0,2 M olur?

A) 200ÖRNEK B) 400SORUC) 600 D) 800 E) 1000

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

0,1 M 600 mL NaOH çözeltisinden kaç mililitre su buharlaştırılırsa çözelti derişimi 0,8 M olur?

A) 75ÖRNEK B) 125SORUC) 300 D) 375 E) 525

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1. Molarite

1 litre çözeltide çözünmüş olan maddenin mol sayısıdır.

Molarite “M” ile gösterilir. Birimi mol/L’dir.

M ® Molarite (mol/L)

n ® Çözünen maddenin mol sayısı M = n

V

V ® Çözeltinin hacmi (L)

Deriştirme-Seyreltme

Çözeltiye su ekleme (seyreltme) veya çözeltideki suyun bir

kısmının buharlaştırılması (deriştirme) işlemlerinde,

M1

. V1

= M2

. V2 bağıntısı kullanılır.

M1 ® İlk çözeltinin molaritesi

V1 ® İlk çözeltinin hacmi

M2 ® Son çözeltinin molaritesi

V2 ® Son çözeltinin hacmi

P:73

KİMYA 69

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Derişim Birimleri

3

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

0,2 M 300 mL NaNO3 çözeltisi ile 0,4 M 200 mL NaNO3 çözeltisi karıştırılıyor.

Buna göre, oluşan çözeltinin derişimi kaç molardır?

A) 0,07 ÖRNEK B) 0,14SORU C) 0,28 D) 0,3 E) 0,34

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

37

0,2 M 300 mL KCN çözeltisi ile 0,3 M 100 mL KCN çözeltisi karıştırılıyor.

Buna göre, oluşan yeni karışımın derişimi kaç molardır?

A) 0,225 B) 0,25 C) 2,25 D) 2,5 E) 2,75

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

0,3 mol CaBr2 çözülerek hazırlanan 400 mL çözeltideki Br–

iyonu derişimi kaç molardır?

A) 0,75 ÖRNEK B) 1SORU C) 1,5 D) 2 E) 2,25

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2020 - AYT

Sıcaklıkları aynı olan 100 mL 2 M K2SO4 ve 400 mL 1 M KNO3

sulu çözeltileri karıştırıldığında oluşan yeni çözeltideki K+ iyonunun derişimi kaç molar olur? (K2SO4 ve KNO3 ün suda tamamen iyonlarına ayrışarak çözündüğü ve toplam hacmin 500 mL olduğu varsayılacaktır.)

A) 1,2 B) 1,4 C) 1,6 D) 1,8 E) 2,0

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sadece K+ iyonları sorulduğu için sadece K+ iyonları için denklem kurulur:

2.0,1.2 + 1.0,4.1 = Ms .(0,1 + 0,4)

Ms

= 1,6 M

Cevap “C” dir.

Çözeltilerin Karıştırılması

Aynı tür çözünen içeren çözeltiler karıştırılırsa oluşan yeni

çözeltinin derişimi M1 . V1 + M2 . V2 + ... = Mson . Vson

bağıntısıyla hesaplanır. Vson = V1 + V2 dir.

İyon Derişimi

Suda iyonlarına ayrışarak çözünen asit, baz ve tuz bileşiklerinin iyonlaşma denklemleri yazılarak iyon derişimleri hesaplanır.

Örneğin, 0,1 M AI2(SO4)

3 çözeltisindeki AI3+ ve SO4

2– iyon

derişimlerini hesaplayalım.

AI2(SO4)

3(suda) ® 2AI3+(suda) + 3SO4

2–(suda)

0,1 M 0,2 M 0,3 M

İyon derişimleri belirtilirken iyonlar köşeli parantez içerisinde gösterilir.

[AI3+] = 0,2 M , [SO2–

4 ] = 0,3 M

Çözeltideki herhangi bir iyonun derişimi

[İyon] =

niyon

Vçözelti

bağıntısıyla hesaplanır.

P:74

70 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Derişim Birimleri ÜNİTE

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Na+ iyonları derişimi 0,06 M olan 200 mL Na2SO4 çözeltisinde kaç gram Na2SO4 çözünmüştür? (O = 16, Na = 23, S = 32)

A) 0,213 B) 0,426 C) 0,852

ÖRNEK D) 1,704 SORU E) 3,408

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

38

0,8 M 100 mL KNO3 çözeltisi ile 0,2 M 100 mL Na2CO3 çözeltileri karıştırılıyor.

Buna göre, oluşan yeni çözelti ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Çözeltideki NO–

3 iyonu derişimi 0,4 M’dir.

B) Çözeltideki Na+ iyonu derişimi 0,1 M’dir.

C) Çözeltideki CO3

2–derişimi 0,1 M’dir.

D) 0,02 mol Na2CO3 çözünmüştür.

E) Çözeltideki K+ iyonu derişimi 0,4 M’dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

0,2 M 400 mL CaCI2 çözeltisi ile 0,3 M 100 mL AICI3 çözeltisi karıştırılıyor.

Buna göre, karışımdaki CI–

iyonu derişimi kaç molardır?

A) 0,1ÖRNEK B) 0,2SORU C) 0,3 D) 0,4 E) 0,5

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

39

0,4 M 200 mL FeCI2 ile X M ve Y mL NaCI çözeltileri karıştırılınca [Fe2+] iyon derişimi 0,2 M, [CI– ] iyon derişimi 0,8 M oluyor.

Buna göre X, Y çifti aşağıdakilerden hangisidir?

A) 0,4 M, 200 mL B) 0,2 M, 200 mL

C) 0,2 M, 400 mL D) 0,8 M, 400 mL

E) 0,8 M, 200 mL

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:75

KİMYA 71

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Derişim Birimleri

3

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

0,1 M 200 mL Mg(OH)2 çözeltisi ile 0,2 M 600 mL KOH çözeltisi karıştırıldığında [OH–] iyonları derişimi kaç molar olur?

A) 0,5 B) 0,4 C) 0,3 D) 0,2 E) 0,1 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

40

0,4 M 600 mL NaCI çözeltisi ile X M, 400 ml MgCl2 çözeltisi karıştırılınca CI–

iyonları derişimi 0,32 M olmaktadır.

Buna göre X kaç M’dir?

A) 0,25 B) 0,2 C) 0,15 D) 0,1 E) 0,05

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

4 M 200 mL Ca(NO3)

2 çözeltisi ile X M 300 mL KNO3 çözeltisi karıştırılınca NO–

3 derişimi 3,8 M olduğuna göre X kaç

M’dur?

A) 1ÖRNEK B) 2 SORU C) 3 D) 4 E) 5

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

41

0,2 M, 400 ml KI çözeltisi 0,1 M, 350 ml NaI çözeltisi ve

0,4 M 250 ml CaI2 çözeltileri karıştırılınca sırasıyla K+ derişimi ve I

–

derişimi kaç M’dir?

K+ I

–

A) 0,06 0,215

B) 0,07 0,215

C) 0,08 0,315

D) 0,08 0,215

E) 0,09 0,315

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:76

72 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Derişim Birimleri ÜNİTE

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2012 - LYS

Gliserinin (C3H8O3) sudaki kütlece %18,4’lük çözeltisinin yoğunluğu 1,04 g/mL’dir.

Buna göre, çözeltinin molaritesi kaçtır?

(C3H8O3 = 92 g/mol)

A) 0,52 B) 1,04 C) 2,08 D) 3,04 E) 3,08

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

M = %.d.10

MA

= 18,4.1,04.10

92

= 2,08 M

Cevap \"C\" dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

42

Yoğunluğu 1,2 g/mL olan kütlece % 4,9’luk H2SO4 çözeltisinin derişimi kaç molardır?

(H2SO4 = 98 g/mol)

A) 0,2 B) 0,4 C) 0,6 D) 1,2 E) 2,4

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

Tentürdiyot elde etmek üzere 25,4 g iyot (I

2) katısı belirli bir sıcaklıkta 2500 mL etil alkol içinde tamamen çözülüyor.

Buna göre tentürdiyot çözeltisinde I

2 derişimi kaç molaldır?

(I= 127 g/mol ve detil alkol= 0,8 g/mL)

A) 0,03 B) 0,05 C) 0,06 D) 0,08 E) 0,10

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

m =

n

kg

® Mololite çözünenin molünün çözücünün kg cinsinden kütlesine oranıdır. Önce çözünenin molünü bulalım.

I

2 = 254, n = m

MA

, n = 25,4

254

, n = 0,1 mol

Çözücünün kg cinsinden kütlesi d = m

V

´ 0,8 = m

2500

® m = 2000 g

2000 g = 2 kg ´ m = 0,1

2

´ m = 0,05 molaldir.

Cevap “B” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

43

400 gram suda 1,26 gram HNO3 çözülerek hazırlanan çözeltinin derişimi kaç molal’dir? (HNO3= 63 g/mol)

A) 0,05 B) 0,1 C) 0,15 D) 0,2 E) 0,5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kütlece % derişimi ve yoğunluğu verilen bir çözeltinin molaritesi aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

M =

%.d.10

MA

M ® Çözeltinin molaritesi

% ® Yüzde derişim

d ® Yoğunluk

MA ® Mol kütlesi

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2. Molalite

1 kilogram çözücüde çözünen maddenin mol sayısıdır. Molalite \"m\" ile gösterilir. Birimi mol/kg'dir.

Molalite (m) =

Çözünen mol sayısı (n)

Çözücü kütlesi (kg)

3. Mol Kesri

Bir çözeltideki herhangi bir bileşenin mol sayısının karışımın toplam mol sayısına oranına mol kesri denir. Mol kesri “X” ile gösterilir.

A, B ve C bileşenlerinden oluşan bir çözeltideki mol kesirleri aşağıda verilen bağıntılarla hesaplanır.

XA = nA

nA + nB + nC

XB = nB

nA + nB + nC

XC = nC

nA + nB + nC

Çözeltideki tüm bileşenlerin mol kesirleri toplamı daima 1'e

eşittir.

XA + XB + XC = 1

P:77

KİMYA 73

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Koligatif Özellikler

3

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

5,6 mol suda 0,4 mol glikoz (C6H12O6) çözülerek hazırlanan çözeltinin 25 °C’deki buhar basıncı kaç mmHg’dir?

(25 °C’de suyun buhar basıncı (P°su) 24 mmHg’dir.)

A) 2,8 B) 5,6 C) 11,2 D) 22,4 E) 24

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

44

Tuzlu Su Alkol Su Saf Su

I II III

Aynı sıcaklıkta bulunan yukarıdaki sıvıların buhar basınçları hangi seçenekte doğru olarak kıyaslanmıştır?

A) I > II > III B) II > III > I C) III > I > II

D) II > I > III E) III > II > I

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

40 °C’de 3 mol suda 2 mol metil alkol (CH3OH) çözülerek

hazırlanan çözeltinin buhar basıncı kaç mmHg’dir?

(40 °C’de suyun buhar basıncı P°su = 55 mmHg metil alkolün

buhar basıncı P°CH3OH = 270 mmHg’dir.)

A) 33ÖRNEK B) 108SORUC) 141 D) 184 E) 325

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

45

4 mol su içinde sabit sıcaklıkta X maddesi çözdüğümüzde oluşan karışımın buhar basıncı 16 mmHg olmaktadır.

Buna göre X maddesi aşağıdakilerden hangisi olabilir? (suyun verilen sıcaklıktaki buhar basıncı 20 mmHg, alkolün verilen

sıcaklıktaki buhar basıncı 50 mmHg dir.)

A) 2 mol şeker B) 1 mol alkol C) 0,2 mol alkol

D) 1 mol şeker E) 4 mol tuz

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

KOLİGATİF ÖZELLİKLER

Bir çözeltide çözünen maddenin cinsine bağlı olmayıp iyon-tanecik derişimine bağlı olarak değişen özelliklere koligatif özellikler denir.

Koligatif özellikler;

h buhar basıncının düşmesi,

h kaynama sıcaklığı yükselmesi,

h donma sıcaklığı düşmesi,

h osmotik basınç

olmak üzere dört çeşittir.

Buhar Basıncının Düşmesi (Raoult Yasası)

Saf suda uçucu olmayan katı bir madde (tuz, şeker vb.) çözülürse buhar basıncı düşer. Oluşan çözeltinin buhar basıncı, suyun buhar basıncı ile mol kesrinin çarpımına eşittir.

Pçözelti = P°su . Xsu

Sıvı-sıvı çözeltilerde buhar basıncı, çözeltideki sıvıların kısmi buhar basınçlarının toplamına eşittir. Örneğin; çözücüsü A sıvısı, çözüneni B sıvısı olan bir çözeltinin buhar basıncı aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

Pçözelti = P°

A . XA + P°

B . XB

P:78

74 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Koligatif Özellikler ÜNİTE

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

500 gram suda 2 mol KNO3 çözünmesiyle oluşan çözeltinin

1 atm basınçta kaynamaya başlama sıcaklığı kaç °C’dir?

(Kk = 0,52 °C m–1)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

46

Madde Derişim (mol / kg) Kaynama Noktası (°C)

NaCI 2 101

Al2(SO4)

3 1 102

Yukarıdaki tabloda 2 farklı sulu çözeltinin aynı ortamdaki kaynamaya başlama sıcaklıkları verilmiştir.

Buna göre çözeltilerin bulunduğu ortamda suyun kaynama

noktası kaç °C’dir?

A) 95 B) 97 C) 98 D) 100 E) 102

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

h DTk = Kk . i . m formülü ile hesaplanan kaynamaya

başlama noktası yani grafikteki t1 değeridir.

h Tuzlu su kaynamaya başladıktan sonra su buharlaştığı için derişimi artar, derişim arttığı için formüle göre

kaynama noktası da sürekli artar. Bu nedenle tuzlu su

kaynamaya başladıktan sonra t1’den t2’ye kadar sıcaklık sürekli artar.

h t

1-t2 arasında kaynayan çözeltinin sıcaklığı ve derişimi artar ancak buhar basıncı dış basınca eşit yani sabittir.

h Çözelti t2’de doyar. t2den sonra su buharlaştıkça tuz

çöker. Bu nedenle derişim ve derişime bağlı olarak da

kaynama noktası değişmez.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

MERAKLISINA ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

400 gram suda 192 gram X2(SO4)

3 katısının çözülmesiyle oluşan çözeltinin 1 atm basınçta kaynamaya başlama sıcaklığı

103,12’dir.

Buna göre, X2(SO4)

3 ün mol kütlesi kaç gramdır?

(Kk

= 0,52 °C . m–1 ÖRNEK )SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kaynama Sıcaklığı Yükselmesi

Saf suda uçucu olmayan katı bir madde (tuz, şeker vb.) çözülürse oluşan çözeltinin kaynamaya başlama sıcaklığı saf

çözücünün kaynama sıcaklığından daha yüksektir.

Sıcaklık (°C)

Zaman

Tuzlu su

Saf su

t

2

t

1

äTk

100

Kaynama sıcaklığındaki yükselme (äTk

) değeri aşağıdaki bağıntı ile bulunur.

äTk

= Kk

. i . m

Kk ® Kaynama noktası yükselme sabiti

i ® iyon-tanecik sayısı

m ® çözünen molalitesi

Kaynama noktası yükselmesi ölçülerek mol kütlesinin belirlenmesi işlemine ebüliyoskopi denir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:79

KİMYA 75

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Koligatif Özellikler

3

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

200 gram suda 1,2 mol NaCI çözülerek hazırlanan çözeltinin 1 atm basınçta donmaya başlama sıcaklığı kaç °C’dir?

(Kd = 1,86 °C m–1)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

47

0,1 Derişim (mol/kg)

–a

0

0,2 0,4

Z

Y

X

Sıcaklık(°C)

Yandaki grafik bir miktar suda X, Y ve Z maddeleri çözülerek hazırlanan 1 atm basınca sahip ortamda bulunan üç

farklı çözeltinin, donma sıcaklıklarının derişime bağlı değişimini göstermektedir.

Buna göre, bu üç madde aşağıdakilerden hangisi olabilir?

X Y Z

A) C6H12O6 NaCl AlCl3

B) AlCl3 NaCl C6H12O6

C) C6H12O6 AlCl3 NaCl

D) NaCl C6H12O6 AlCl3

E) AlCl3 C6H12O6 NaCl

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

0,4 molal derişime sahip AlCl3 çözeltisi normal koşullarda

-3,2°C’de donmaya başlamaktadır.

Buna göre, aynı şartlarda 1,5 molal derişimli NaCl çözeltisi

kaç °C’de donmaya başlar? (P0 = 1 atm)

A) – 2ÖRNEK B) – 4SORU C) – 5 D) – 6 E) – 8

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

48

4 kilogram suda 208 gram XY tuzu çözülerek elde edilen çözeltinin deniz seviyesinde donmaya başladığı sıcaklık –7,44 °C’dir.

Buna göre, XY tuzunun mol kütlesi kaç gramdır?

(Kd = 1,86 °C m–1)

A) 13 B) 26 C) 39 D) 52 E) 65

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Donma Noktası Alçalması

Saf suda uçucu olmayan bir katının çözünmesiyle oluşan

çözeltinin donma noktası aynı basınçta çözücünün donma

noktasından daha düşüktür.

Sıcaklık (°C)

Zaman

Tuzlu su

Saf su

0

äTd

Donma sıcaklığındaki düşme (äTd) değeri aşağıdaki bağıntıyla

bulunur.

äTd = Kd . i . m

Çözünenin molalitesi

İyon tanecik sayısı

Donma noktası alçalma sabiti

Donma sıcaklığındaki düşme ölçülerek mol kütlesinin belirlenmesi işlemine kriyoskopi denir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:80

76 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Koligatif Özellikler ÜNİTE

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Tuzlu

su

Temiz

su

Mebran

Zar

Yukarıdaki sistem hakkında verilen,

I. Normal basınçta zamanla tuzlu suyun olduğu bölmede hacim artışı gözlenir.

II. Piston üzerine yeterince basınç uygulanırsa temiz suyun

olduğu bölmede hacim artışı gözlenir.

III. Temiz su yerine sağdaki kaptan daha düşük derişimli tuzlu su olsa idi ozmoz gerçekleşmezdi.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

49

0,4 M 200 mL NaCl çözeltisi üzerine aşağıdaki çözeltilerden

hangisi eklenirse karışımın kaynama noktası NaCl çözeltisinden büyük olduğu hâlde elektrik iletkenliği daha düşük

olur?

A) 0,4 M 300 mL NaCl B) 0,8 M 200 mL NaCl

C) 0,2 M 200 mL AlCl3 D) 1 M 20 mL C6H12O6

E) 1 M 50 mL NaCl

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Ozmotik Basınç

Birbirinden yarı geçirgen zar yardımıyla ayrılmış iki çözeltide, seyreltik olandan derişik olana doğru su geçişine ozmoz denir.

Ozmotik basınçta kaynama noktası yükselmesi ve donma

noktası düşmesi gibi koligatif (derişime bağlı) bir özelliktir.

Ozmoz olayında çözücünün geçişine izin veren yarı geçirgen bir zar kullanılır.

Ozmoz

Geçirgen

zar

Derişik çözelti

Seyreltik çözelti

Derişik çözelti

Seyreltik çözelti

su su

Geçirgen

zar

Ters Ozmoz

1. Şekil 2. Şekil

1. şekilde su iki tarafın derişimini eşitlemek için seyreltik

taraftan derişik tarafa geçer.

Eğer 2. şekildeki gibi, derişik çözelti üzerine yeterince basınç uygulanırsa su, derişik taraftan seyreltik tarafa geçer,

buna ters ozmoz denir.

Ters ozmoz tuzlu sudan su eldesi ve su arıtma sistemlerinde kullanılır.

Yarı geçirgen zarla ayrılmış iki çözeltinin derişimi aynı ise

bu çözeltilere izotonik çözelti denir.

Çözeltilerin derişimi aynı değilse derişimi yüksek olana(yani

derişik olana) hipertonik, derişimi düşük olana (yani seyreltik olana) hipotonik denir.

Ağaçların üst yapraklarına kadar suyun taşınma sebeplerinden biri de ozmozdur: Terleme ile su kaybeden yaprak

hipertonik hâle geçer, su derişimi dengelemek için gövde

ve dallardan ozmotik basınç yardımı ile yapraklara gider.

Elektrik İletkenliği

İyonik olarak çözünen asit, baz ve tuzların sulu çözeltileri

elektriği iletir.

Bu çözeltiler elektriği iletirken aynı zamanda elektroliz olurlar. Bu nedenle asit, baz ve tuz çözeltilerinin elektrik iletkenliği kimyasal değişimdir.

Bu çözeltilerde elektrik iletkenliği koligatif (derişime bağlı)

özelliktir.

Bir çözeltinin elektrik iletkenliği: i . m değeri ile doğru

orantılıdır. (i: formüldeki iyon sayısı, m: molalite)

Bir çözeltide i.m değeri arttıkça kaynama noktası ve iletkenlik artar (eğer elektriği iletiyorsa). Donma noktası ve

buhar basıncı düşer.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:81

KİMYA 77

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Koligatif Özellikler

3

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

t °C’de 171 gram şeker (C12H22O11) 90 gram suda çözülerek

bir çözelti hazırlanıyor.

Buna göre, çözeltinin aynı sıcaklıktaki buhar basıncı kaç

mmHg’dir? (t °C’de suyun buhar basıncı (P°su) 22 mmHg’dir.

C12H22O11=342 g/mol, H2O= 18 g/mol)

A) 17ÖRNEK B) 18SORU C) 19 D) 20 E) 21

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

50

Sıcaklık (°C)

Zaman

100 + t

100

B

A

C

Isıtılmasına ait sıcaklık-zaman grafiki verilen çözelti ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bir katı-sıvı karışımına aittir.

B) Karışım tuzlu ise bulunduğu basınç 1 atm’den düşüktür.

C) A-B aralığında çözeltilerin buhar basıncı artar.

D) B-C aralığında sıvının buhar basıncı dış basınca eşittir.

E) B-C aralığında tuz çöker.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıdaki grafik X sıvısı ve X sıvısında bir katı çözünmesi sonucu oluşan Y çözeltisinin buhar basıncı – sıcaklık ilişkisini göstermektedir.

X

Y

a b c

Buhar Basıncı

Sıcaklık

0,9 atm

Buna göre bu sıvılar hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden

hangisi yanlıştır?

A) Sıvıların bulunduğu ortam deniz seviyesinden yukarıdadır.

B) Y çözeltisinin derişimi m mol/kg, bir formülündeki iyon sayısı i ve X sıvısının kaynama noktası yükselmesi sabiti k olmak üzere b = k.i.m’dir.

C) Y çözeltisinin derişimi b °C’den c °C’ye kadar artmaktadır.

D) X sıvısının normal basınçtaki kaynama noktası b olabilir.

E) Y çözeltisi c °C’de doygunluğa ulaşmıştır. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

51

Normal basınçta 0,2 molal NaCl sulu çözeltisi –a, 0,4 molal X

sulu çözeltisi –2a °C’de donuyor.

Buna göre X,

I. KCl

II. NaNO3

III. AlCl3

maddelerinden hangileri olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:82

78 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Çözünürlük ÜNİTE

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

XY tuzunun 20°C’deki çözünürlüğü 25 g XY/100 g su olarak verilmiştir.

Buna göre bu tuz hakkında verilen,

I. 20°C’deki doygun sulu çözeltisi kütlece %25’liktir.

II. 30°C’de 200 gram su en fazla 50 gram madde çözünür.

III. 20°C’de 40 gram suya 15 gram XY atılırsa 5 gramı çöker.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

ÖRNEK D) II ve III SORU E) I, II ve III

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

52

Çözünürlük hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Genellikle 100 gram suda çözünebilen madde miktarı olarak ifade edilir.

B) Sıcaklık maddenin çözünürlüğünü değiştirir.

C) Farklı maddelerin çözünürlüğü genel olarak farklıdır.

D) Toz şekerin çözünürlüğü aynı şartlarda küp şekerden farklıdır.

E) Benzer maddeler birbirlerini daha iyi çözerler.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÇÖZÜNÜRLÜK

Sabit sıcaklık ve basınç altında birim miktar çözücüde çözünebilen maksimum madde miktarına çözünürlük denir.

Birim miktar çözücü genelde 100 gram su olarak alınır.

Sudaki çözünürlük,

Çözünen kütlesi(g)

100 g ya da 100 mL su

olarak ifade edilir.

Örneğin; X katısının sudaki çözünürlüğü 30 g X / 100 g su

olarak verildi ise bu değer 100 gram suda verilen koşullarda en fazla 30 gram X çözünebileceği anlamına gelir.

Çözünürlük katı, sıvı ve gaz hâldeki maddeler için ayırt edicidir. Koşullar değişmedikçe bir madde için hep aynı değerde, farklı maddeler için genellikle farklı değerdedir.

Bir maddenin çözünürlüğünü,

h basınç,

h madde cinsi,

h sıcaklık

etkiler.

Çözünürlük madde miktarından etkilenmez, su miktarını

200 gram almanız çözebileceğiniz madde miktarını arttırır

ancak birim miktar (yani 100 gram) çözücüdeki çözebileceğiniz madde miktarını değiştirmez.

Karıştırma, tanecik boyutunu küçültme çözünürlüğü değil

çözünme hızını arttırır.

P:83

KİMYA 79

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Çözünürlük

3

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

X maddesinin 20°C sıcaklık ve çeşitli basınç değerlerinde sudaki çözünürlüğü aşağıda verilmiştir.

Basınç Çözünürlük

1 atm 20 g / 100 g Su

2 atm 30 g /100 g Su

Buna göre, X maddesi hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) 20°C sıcaklık ve 1 atm basınçta 200 gram suda en fazla 40

gram X çözünebilir.

B) X’in oda koşullarındaki fiziksel hâli gazdır.

C) 20°C sıcaklık ve 2 atm basınç altında 50 gram su ve 10 gram

X ile hazırlanan çözelti doymamıştır.

D) 20°C sıcaklık ve 3 atm basınç altında 100 gram su ve 30 g

X ile hazırlanan çözelti doymamıştır.

E) 20°C sıcaklık ve 0,5 atm basınç altında 100 g suda 20 g’dan

daha fazla X çözünür. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

53

Q , W ve K maddelerinin sudaki çözünürlüğünün sıcaklık ile değişimi aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Çözünürlük

Q

W

K

Sıcaklık

Buna göre bu maddelerden hangilerinin sudaki çözünürlüğü kısmi basınçla değişebilir?

A) Yalnız Q B) Yalnız W C) Yalnız K

D) W ve K E) Q ve K

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler

1. Basınç

Basınç sadece gazların çözünürlüğüne etki eder, katı ve sıvıların çözünürlüğü basınçtan etkilenmez.

Gazların çözünürlüğü basınç arttıkça artar.

Çözünürlük

Basınç

Katı ve Sıvılar

Gazlar

Gazlı içeceklerin basınçlı şişelerde saklanması, dalgıçların

vurgun yemesi gazların çözünürlüğünün basınçla doğru

orantılı olması ile ilgili olaylardır.

2. Madde Cinsi

Molekül yapısı benzer maddeler birbiri içerisinde genellikle iyi çözünür, benzer benzeri çözer.

Polar madde polar maddeyi, apolar madde apolar maddeyi genellikle iyi çözer.

İyonik bileşikler polar çözücülerde genellikle iyi çözünürler.

Moleküllerin benzerlik düzeyi arttıkça çözünürlük de arttığı için hidrojen bağı içeren maddeler polar maddeleri çözer ancak hidrojen bağı taşıyan maddeleri daha iyi çözer.

P:84

80 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Çözünürlük ÜNİTE

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

KNO3 katısının farklı sıcaklıklarda sudaki çözünürlük değerleri

aşağıdaki tabloda verilmiştir.

18 °C’de 45 g KNO3 katısı tamamen çözünerek doygun sulu

çözelti hazırlanıyor. Bu çözeltiye 50 g daha su ilave edildikten

sonra çözeltinin sıcaklığı 58 °C’ye yükseliyor.

Buna göre 58 °C’de çözeltinin tekrar doygun hâle getirilebilmesi için en az kaç gram daha KNO3 katısı ilave edilmelidir?

A) 220 B) 200 C) 175 D) 125 E) 75

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

18 °C de

30 gram KNO3 ® 100 gram su ile

45 gram KNO3 ® x

x = 150 gram su ile doygun hâle gelir.

150 + 50 = 200 gram su

¯

eklenen su

58° de

100 gram su ® 110 gram KNO3

200 gram su ® x

x = 220 gram KNO3 ile doygun hâle gelir.

220 – 45 = 175 gram daha KNO3 ilave edilmeli.

Cevap “C” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

54

X maddesinin t°C’deki doygun sulu çözeltisi kütlece %20’liktir.

Buna göre X maddesi ile hazırlanan aşağıdaki çözeltilerden

hangisini doygun hâle getirmek için daha az X eklememiz

gereklidir?

A) 100 gram su + 21 gram X B) 40 gram su + 5 gram X

C) 200 gram su + 47 gram X D) 60 gram su + 9 gram X

E) 80 gram su + 16 gram X

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

55

t°C’de 20 gram su ve 2 gram Y ile hazırlanan çözeltiyi doygun

hâle getirmek için 4 gram daha Y ekleniyor.

Buna göre, Y maddesinin t°C’deki çözünürlüğü kaç g Y/100

gram sudur?

A) 2 B) 6 C) 8 D) 10 E) 30

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

3. Sıcaklık

Çözünürlüğe sıcaklığın etkisi maddenin çözünme tepkimesine bağlı olarak değişir.

Çözünürken ısı alan (endotermik çözünen) maddelerin çözünürlüğü sıcaklık ile doğru, ekzotermik çözünen maddelerin çözünürlüğü sıcaklık ile ters orantılıdır.

Katı ve sıvılar genel olarak endotermik çözünürken bir gazın bir sıvıda çözünmesi daima ekzotermiktir.

Çözünürlük

Ekzotermik maddeler

Katı, sıvı, gaz olabilir.

Endotermik maddeler

Katı ve sıvı olabilir

Gaz olamaz.

Sıcaklık

P:85

KİMYA 81

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Çözünürlük

3

ÜNİTE

Aşağıdaki soruları verilen grafiğe göre cevaplayınız.

Çözünürlük (g/100 g su)

0 10 20 30 Sıcaklık (°C)

X

70

45

30

25

a) 0 °C’de doygun X tuzu çözeltisinin kütlece % derişimi

kaçtır?

b) 30 °C’de 240 gram su, 75 gram tuz kullanılarak hazırlanan çözeltiyi doygun hâle getirmek için kaç gram tuz

çözünmelidir?

c) 30 °C’de 200 gram su ile hazırlanan doygun çözelti 10 °C’ye

soğutulursa kaç gram tuz çözünmeden kalır?

d) 0 °C’de hazırlanan 250 gramlık doygun çözeltinin sıcaklığı 10 °C’ye çıkartılıyor.

Buna göre, çözeltiyi bu sıcaklıkta doygun hâle getirmek için en az kaç gram daha tuz eklenmelidir?

e) 40°C’de hazırlanan 360 gram doygun çözelti 20°C’ye soğutulduğunda 70 gram tuz çöküyor.

Buna göre, tuzun 40°C’deki çözünürlüğü kaç g/100 g

sudur?

ETKİNLİK 1

P:86

82 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Çözünürlük ÜNİTE

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Çözünürlük (gx/100 g su)

Sıcaklık(°C) 50

60

20

40

Çözünürlük-sıcaklık grafiği verilen madde için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Yalıtılmış kapta suda çözündüğü zaman suyun sıcaklığı azalır.

B) 40 °C’de 200 gram suda en fazla 40 gram madde çözünür.

C) 50 °C’de hazırlanan 80 gram doygun çözeltide 30 gram X

vardır.

D) 40 °C’de 100 gram su ile hazırlanan doygun çözelti buharlaşma olmaksızın 50 °C’ye ısıtılırsa 40 gram madde çöker.

E) 50 °C’deki doygun çözelti 40 °C’ye soğutulursa yine doygun olur. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Çözünürlük (g/100 cm3 su)

Sıcaklık(°C)

X Y

80

50

40

30

20

10

0 20 40 60

Çözünürlük-sıcaklık grafiği verilen X maddesinden 40 gram,

Y maddesinden 80 gram alınarak 60°C’de 200 gram suyun içinde atılıyor.

Oluşan karışım ile ilgili verilen,

I. Y açısından doymuş, X açısından doymamıştır.

II. 40 gram daha X çözebilir.

III. 20 gram Y çökmüştür.

ifadelerinden hangileri doğrudur? (X ve Y suda moleküler olarak çözünen, birbiri ile tepkime vermeyen katılardır.)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

ÖRNEK D) II ve III SORU E) I, II ve III

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

56

Çözünürlük (gx/100 g su)

15 25 30 Sıcaklık(°C)

12

24

32

Çözünürlük-sıcaklık grafiği verilen X maddesi hakkında aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Suda endotermik olarak çözünür.

B) 25 °C’de hazırlanan 62 gram doygun çözelti 15 °C’ye soğutulursa 6 gram X çöker.

C) 30 °C’de 8 gram X’i çözebilmek için en az 25 gram su gereklidir.

D) 25 °C’de kütlece %10’luk 100 gram çözeltiyi doyurmak için

4 gram X eklenmelidir.

E) 15 °C’de hazırlanan dibinde katısı olmayan 112 gram doygun çözelti 30 °C’ye ısıtılırsa doymamış olur.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

57

Çözünürlük Çözünürlük

Basınç Sıcaklık

Y

X

I II

Çözünürlük-basınç ve çözünürlük-sıcaklık grafiği verilen X

ve Y maddeleri ile ilgili,

I. X katı, Y gazdır.

II. X’in çözünmesi endotermik, Y’nin çözünmesi ekzotermiktir.

III. Y ile hazırlanan doymamış çözeltinin basıncı düşürülür veya sıcaklığı artırılırsa doygun hale gelir.

ifadelerinden hangileri doğru olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:87

ÜNİTE SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Çözünürlük

TEST

3

KİMYA 83 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

1

1.

Yukarıda verilen çözünürlük-sıcaklık grafiğine göre;

20°C’de 60 gram doygun X çözeltisi, 10°C’ye soğutulunca çöken maddenin çözünmesi için aynı sıcaklıkta

en az kaç gram saf su eklenmelidir?

A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60

Sıcaklık (°C)

Çözünürlük (gx/100 g su)

35

20

10

10 20 30

3. Suyun normal kaynama noktası 100° C’dir. İçinde çözünen madde miktarına bağlı olarak kaynama noktası artar.

Na2CO3 bileşiğinin 0,4 molü, 200 gram saf su içerisinde çözündüğünde kaynama noktası değişimi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? (Her 1 molal iyon kaynama noktasını a °C kadar artırır.)

A) 100 + 6a B) 100 + 3a C) 100 + a

D) 100 + 8a E) 100 + 12a

2. 1,6 gram Na2CO3 . xH2O nun suda çözünmesi ile hazırlanan 500 mL çözeltide Na+ iyonları derişimi 0,04 M’dir.

Buna göre, katının bileşimindeki kristal suyu ifade

eden x’in değeri kaçtır? (H2O: 18, Na2CO3: 106)

A) 9 B) 7 C) 5 D) 3 E) 1

4. 0,02 molarlık KCI çözeltisiyle eşit hacimde kaç molarlık FeCI3 çözeltileriyle karıştırılırsa CI–

iyonları değişimi 0,1 molar olur?

A) 0,02 B) 0,04 C) 0,06 D) 0,08 E) 0,1

5. Eşit kütlede CaBr2 ve CoBr3 aynı kapta suda çözündüğünde ortamdaki brom iyonları derişimi 2,4 M oluyor.

Buna göre, çözeltideki Ca2+ve Co3+ iyonları molaritesi kaçtır? (Ca: 40, Co: 60, Br: 80)

[Ca2+] [Co3+]

A) 0,6 0,4

B) 0,4 0,6

C) 0,2 0,3

D) 0,1 0,15

E) 0,2 0,1

6. 0,6 M x mL FeCI2 çözeltisi ile 100 mL 0,1 M AICI3 çözeltisi karıştırılıyor.

Buna göre oluşan yeni çözeltide [CI–

] derişimi 0,9 molar ise x değeri kaçtır?

A) 300 B) 250 C) 225 D) 200 E) 150

AY13KMYKA23-014

P:88

DOĞRU SAYISI

Çözünürlük TEST

YANLIŞ SAYISI

84 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - D 3 - A 4 - C 5 - A 6 - D 7 - D 8 - C 9 - D 1 0 - B 1 1 - E

1

7. 4 gram MgX2 kullanılarak 200 mL lik çözelti hazırlanıyor.

Çözeltideki iyonların toplam derişimi 1,2 M oluyor.

Buna göre, X’in atom kütlesi kaçtır? (Mg: 24)

A) 62 B) 50 C) 26 D) 13 E) 9

9. Aşağıdaki grafikte saf su, 4 molal KBr çözeltisi ve 2 molal

CaBr2 çözeltisinin buhar basıncı – sıcaklık ilişkisi verilmiştir.

Buhar Basıncı

Sıcaklık

100

2 mol/kg

CaBr2

Su su

a 99

4 mol/kg

KBr

Grafikte verilen değerlere göre a kaçtır?

A) 90 B) 92 C) 94 D) 96 E) 98

8.

Şekilde 1. kapta bulunan X M derişime sahip çözelti ile aynı maddenin 2. kapta bulunan Y M derişime sahip çözeltisi boş olan 3. kaba ekleniyor.

Buna göre 3. kapta oluşan son çözelti ile ilgili,

I. Derişimi X.V1+Y.V2

V1 + V2

bağıntısı ile bulunur.

II. İçerdiği çözünen miktarı X.V1 + Y.V2 bağıntısı ile bulunur.

III. Derişimi, karışan çözeltilerin derişim değerlerinin toplamına eşittir.

ifadelerinden hangileri doğrudur? (Karıştırma sırasında

sıcaklık ve basınç değişmemektedir.)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

XM

V1L

YM

V2L

3

1 2

10. 0,25 molar şeker (C6H12O6) çözeltisinin 2 litresinde kaç

gram şeker çözünmüştür? (C6H12O6: 180 g/mol)

A) 60 B) 90 C) 120 D) 150 E) 180

11.

Yukarıdaki grafik 400 mL’lik NaOH çözeltisine aynı sıcaklıkta ve sürekli su eklenmesine ait molarite-hacim değişimi verilmektedir.

Buna göre, çözeltide çözünmüş NaOH miktarı kaç gramdır? (H: 1, O: 16, Na: 23)

A) 0,08 B) 1,6 C) 2,4 D) 2,8 E) 3,2

Hacim (mL)

Derişim (mol/L)

0,2

400

P:89

ÜNİTE SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Çözünürlük

TEST

3

KİMYA 85 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

2

2. 0,4 M CaCI2 çözeltisinin 1 litresinden kaç mL su buharlaştırılırsa 1 M CI–

içeren çözelti oluşur? (Buharlaşma

sırasında çökelme olmadığı düşünülecek.)

A) 400 B) 300 C) 250 D) 200 E) 100

7. Aynı sıcaklıktaki 600 mL 0,4 M KCI, 800 mL 0,6 M CaCI2

ve 600 mL 0,4 M XCIa sulu çözeltileri karışımında; CI–

iyon

derişimi, 0,96 M’dir.

Buna göre, a değeri kaçtır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

4. 4.10–3 M 600 mL Mg(OH)2 çözeltisine aynı sıcaklıkta

kaç litre saf su eklenirse son çözeltideki OH–

iyonları

derişimi 2.10–3 M olur? (M = Molar)

A) 0,8 B) 0,9 C) 1 D) 1,6 E) 1,8

5. Kütlece % 5’lik 100 g NaNO3 çözeltisini % 20’lik hâle

getirmek için aynı sıcaklıkta kaç gram su buharlaştırılmalıdır?

A) 40 B) 50 C) 60 D) 75 E) 95

3. 2 litrelik 1,6 molar KOH çözeltisinden alınan 400 mL örneğin üzerine aynı sıcaklıkta 1200 mL saf su ekleniyor.

Buna göre, oluşan yeni çözeltinin molar derişimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 0,2 B) 0,4 C) 0,5 D) 0,6 E) 0,7

6. AICI3’ün 400 mL suda çözünmesi sırasında iyon derişimlerinin zamana bağlı değişim grafiği aşağıda verilmiştir.

Buna göre, çözeltide kaç mol AICI3 çözünmüştür?

(AICI3 tuzu suda tamamen çözünmüş ve iyonlaşmıştır.)

A) 1.10–3 B) 2.10–3 C) 2,5.10–3

D) 3.10–3 E) 4.10–3

Zaman

Derişim (mol/l)

0,03

0,01

CI–

AI+3

1.

Çözünürlük - sıcaklık grafiği verilen X tuzu ile 50° C’de

hazırlanan doymuş çözeltinin kütlece % derişimi kaçtır?

A) 20 B) 25 C) 37,5 D) 42,5 E) 60

Sıcaklık (°C)

Çözünürlük (gx/100 g su)

75

60

40

40 50 60

8. 300 cm3, 0,1 molar NaOH çözeltisinden aynı sıcaklıkta

kaç cm3 su buharlaşırsa yeni çözeltinin derişimi 0,6

molar olur?

A) 30 B) 100 C) 250 D) 300 E) 500

AY13KMYKA23-015

P:90

DOĞRU SAYISI

Çözünürlük TEST

YANLIŞ SAYISI

86 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - C 2 - D 3 - B 4 - E 5 - D 6 - E 7 - C 8 - C 9 - C 1 0 - E 1 1 - C 1 2 - B 1 3 - B 1 4 - D

2

9. 0,4 M 100 mL CaCI2 ile 0,2 M 300 mL AlCl3 çözeltisi karıştırılıyor.

Buna göre son durumda Cl–

derişimi kaç M olur?

A) 0,32 B) 0,28 C) 0,65 D) 0,75 E) 0,85

12. 0,1 M 300 mL Ba(NO3)

2 ve 0,3 M 200 mL NaNO3 çözeltileri karıştırıldığında NO–

3 derişimi kaç M olur?

A) 0,01 B) 0,24 C) 0,28 D) 0,52 E) 0,54

10. Aynı sıcaklıktaki 1 molar 50 mL KNO3 çözeltisi ile 1 molar 200 mL AI(NO3)

3 çözeltisi karıştırılırsa yeni çözeltide NO–

3 iyon derişimi kaç molar olur?

A) 3,75 B) 3,6 C) 3,25 D) 2,9 E) 2,6

14.

Çözücü

Çözünen

CCI4

CI C

CI

H2O

H H

O

HF

H F

I II

NH3

H H H

N III IV

H2

H – H

V VI

Yukarıda verilen çözücü-çözünen tablosunda hangi numaralı kutucuklara “çözünmesi beklenir” yazılmalıdır?

A) I - III - V B) I - IV - V C) II - III - VI

D) II - IV - V E) II - III - V

13. 100 mL 0,3 M KCI çözeltisi ile 150 mL 0,1 M KCI çözeltisi

karıştırılıyor.

Buna göre, oluşan karışımın derişimi kaç molar olur?

A) 0,25 B) 0,18 C) 0,15 D) 1 E) 0,05

11. Aşağıdaki grafik saf su ve derişimi b mol/kg olan tuzlu suyun ısıtılması sırasında buhar basıncının sıcaklıkla değişimini göstermektedir.

Buna göre grafikteki değerler hakkında verilen,

I. a = 1 atm’dir.

II. c = 0,52 . 2. b’dir.

III. Çözeltinin normal basınçtaki donma noktası;

– (b.2.1,86)°C’dir.

ifadelerden hangileri doğrudur?

(KK = 0,52 °C/m, KD = 1,86 °C/m)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

Buhar Basıncı

100 Sıcaklık (°C)

b mol/kg

NaCI

Saf su

c

a

P:91

ÜNİTE SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Çözünürlük

TEST

3

KİMYA 87 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

3

1. Seyreltik bir çözeltiyi derişik hâle getirebilmek için;

• çözücü buharlaştırılabilir,

• çözünen madde ilave edilebilir.

• daha derişik çözelti ilave edilebilir.

Molar derişimi bilinen bir çözeltiden su buharlaştırıldığında çözünen mol sayısı değişmediği için çözeltinin M.V çarpımı da değişmez. Bu nedenle bir çözeltiden su buharlaştırma veya su ekleme işleminde derişim hesabı:

M1. V1 = M2. V2

formülü ile hesaplanır.

Buna göre kütlece % derişimi a, yoğunluğu d g/mL olan

NaOH çözeltisinden 400 mL alıp sabit sıcaklıkta ve çökme olmadan hacmi 100 mL kalıncaya kadar buharlaştırılırsa derişimi kaç mol/L olur? (NaOH = 40)

A) a

4 B) a.d

4 C) a . d

D) d

4 E) 4d

2. Aynı madde ile aynı sıcaklıkta hazırlanan 5 farklı çözeltinin

derişimine karşı hacmi aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Grafikteki çözeltiler ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Derişimi en fazla olan e çözeltisidir.

B) a,b ve d’de çözünen madde miktarı aynıdır.

C) a çözeltisinden 100 mL su buharlaştırılırsa b çözeltisi

elde edilir.

D) a,b ve d çözeltilerindeki madde miktarlarının toplamı,

c ve e çözeltilerindeki madde miktarlarının toplamından fazladır.

E) d çözeltisine saf su eklenerek hacmi 100 mL yapılırsa

b çözeltisi elde edilir.

Derişim (mol/L)

Hacim (mL)

1 2 3 4 5

200mL

100mL 100mL

50mL

80mL

a b c d e

3. İstenilen derişimde çözelti hazırlamak için,

• Hazırlayacağınız çözeltinin hacmine uygun bir balon joje seçilir. Bu balon jojeye Şekil I’deki gibi çözünen madde eklenir.

• Çözünenin üzerine Şekil II’deki gibi bir miktar saf su

eklenerek çözünen maddenin tamamının çözünmesi

sağlanır.

• Çözünme tamamlanınca çözeltinin hacmi balon jojenin

işaretli yerine kadar saf su doldurularak tamamlanır.

• Balon jojenin ağzı kapatılarak çözelti etiketlenir.

Yukarıdaki şartlara göre 500 mL’lik balon jojelerde 4 farklı

çözelti hazırlayan Samet hazırladığı çözeltileri,

şeklinde etiketliyor.

Buna göre, Samet bu çözeltileri hazırlarken toplam kaç

gram NaOH kullanmıştır? (NaOH = 40)

A) 40 B) 80 C) 120 D) 150 E) 160

Şekil I Şekil II Şekil III

2M

NaOH

1M

NaOH

0,5M

NaOH

4M

NaOH

AY13KMYKA23-016

P:92

DOĞRU SAYISI

Çözünürlük TEST

YANLIŞ SAYISI

88 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

3

4. Bir çözeltideki çözünen madde oranını veren ifadelere derişim veya konsantrasyon denir. Derişim, farklı birimler ile

ifade edilebilir. Bu birimlerden molalite, 1 kg çözücüde çözünen maddenin mol sayısıdır ve

Molalite = Çözünen maddenin mol sayısı

Çözücünün kütlesi (kg)

formülü ile hesaplanır. Kütlece % derişim 100 gram çözeltide çözünen maddenin kütlesidir ve

Kütlece % derişim =

mçözünen

mçözelti

.100

formülü ile hesaplanır.

X tuzu ile hazırlanan bir çözeltinin derişimi molalite olarak

hesaplanınca 5 molal, kütlece % derişim olarak hesaplanınca %50 çıkıyor.

Buna göre, bu tuz aşağıdakilerden hangisi olabilir?

(O = 16 g/mol, Na = 23 g/mol, Mg: 24 g/mol, Al = 27 g/mol,

S = 32 g/mol, K = 39 g/mol, Ca = 40 g/mol, Br = 80 g/mol)

A) NaBr B) K2SO4 C) MgBr2

D) CaBr2 E) Al2(SO4)

3

6. X tuzunun çözünürlüğünün sıcaklık ile değişimini incelemek isteyen İrem, 3 farklı kapta 40’ar gram saf su alıyor.

Bu kaplardan birinciyi 10, ikinciyi 20 ve üçüncüyü 30 °C’ye

kadar ısıtıyor. Her üç kaba da 24’er gram X tuzu atıp sabit

sıcaklıkta yeterince bekleyerek çözelti hazırlıyor. İrem kaplara attığı katıların kütlelerinin değişimini;

şeklinde grafik ile gösteriyor.

Buna göre, bu tuzun çözünürlüğünün sıcaklıkla değişim grafiği aşağıdakilerden hangisidir?

A) B)

C) D)

E)

Çözünürlük g/100 g su Çözünürlük g/100 g su

Çözünürlük g/100 g su

60

50

40

30

20

10

10 20 30 Sıcaklık°C

60

50

40

30

20

10

10 20 30 Sıcaklık°C

60

50

40

30

20

10

10 20 30 Sıcaklık°C

60

50

40

30

20

10

10 20 30 Sıcaklık°C

60

50

40

30

20

10

10 20 30 Sıcaklık°C

Katı kütlesi

24

20

16

12

8

4

Zaman

30°C

20°C

10°C

5. 100 gram çözeltide çözünen maddenin gram cinsinden

miktarına kütlece % derişim denir. Kütlece % derişim:

Kütlece % derişim =

mçözünen

mçözelti

.100

formülü ile hesaplanır.

100 mL çözeltiden çözünen maddenin mL cinsinden miktarına ise hacimce % derişim denir. Hacimce % derişim:

Hacimce % derişim =

Vçözünen

Vçözelti

.100

formülü ile hesaplanır.

X sıvısının Y sıvısında çözünmesi sonucu oluşan çözelti

kütlece %20’lik iken hacimce %25’liktir.

Buna göre sıvıların yoğunlukları oranı (

dX

dY

) aşağıdakilerden hangisidir? (Çözelti hacminin, çözücü ve çözünen

hacimleri toplamına eşit olduğu varsayılacak)

A) 2

3 B) 3

2 C) 4

5 D) 3

4 E) 4

3

1 - C 2 - D 3 - D 4 - D 5 - D 6 - C

P:93

ÜNİTE SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK

Karma Test

TEST

3

KİMYA 89 BAŞARI ÖLÇME TESTİ M R TESTİ

4

1.

Çözünürlük - sıcaklık grafiği verilen X tuzu ile hazırlanan 22,8 g doygun çözelti 12 °C den 27 °C’ye ısıtıldığında tekrar doygun olması için en az kaç gram daha

X katısı çözünmelidir?

A) 1,4 B) 2,8 C) 5,6 D) 7 E) 8,4

Sıcaklık (°C)

Çözünürlük (g x/100 g)

42

14

12 27

4. 100 mL 1 M NaOH çözeltisine hacim değiştirilmeden

kaç gram katı NaOH eklenirse son çözelti 1,5 M olur?

(NaOH: 40)

A) 2 B) 4 C) 8 D) 16 E) 32

5. Şekildeki doymamış XY tuzu çözeltisine aynı sıcaklıkta bir

miktar daha çözücü ekleniyor.

Buna göre, aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlış olur?

A) B)

C)

E)

D)

Derişim

Zaman

İyon sayısı

Zaman

Çözünürlük

Zaman

Yoğunluk

Zaman

Buhar basıncı

Zaman

X+

Y–

3.

Kaplardaki aynı sıcaklıktaki sıvıların elektriksel iletkenleri arasındaki ilişki hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

A) I > II > III B) I > III > II C) II > III > I

D) II > I > III E) II = III > I

Saf Su

Doymuş

KNO3

çözeltisi

Doymamış

KNO3

çözeltisi

I II III

2. 2 M 300 mL Na2SO4 çözeltisine, 3 M 200 mL KOH çözeltisi karıştırıldığında çözeltideki Na+ iyonu derişimi

kaç M olur? (Bir çökelme olmamaktadır.)

A) 0,6 B) 1,2 C) 1,8 D) 2,4 E) 3

AY13KMYKA23-017

P:94

DOĞRU SAYISI

Karma Test TEST

YANLIŞ SAYISI

90 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - C 2 - D 3 - C 4 - A 5 - C 6 - A 7 - E 8 - D 9 - E

4

7.

Çözünürlük-sıcaklık grafiği yukarıdaki gibi olan X maddesi ile ilgili ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) 10°C’de hazırlanan 80 gram doygun çözeltinin 50 gramı sudur.

B) Sıcaklık arttıkça çözünme hızı artar.

C) 20 °C’deki doygun çözelti 10 °C’de hazırlanan bir çözeltiden daha derişik olabilir.

D) 30°C’de kütlece %20’lik kararlı bir çözelti hazırlanamaz.

E) Sıcaklık arttıkça çözünürlük artar.

Çözünürlük g/100 g su

60

50

40

30

20

10

10 20 30 Sıcaklık

9. Çiğdem, 40 gram X tuzu alarak 500 mL’lik bir balon jojeye

koyuyor. Bu katının üzerine Şekil II’deki gibi 60°C’de bir

miktar saf su ekleyerek tamamının çözünmesini sağlıyor.

Katının tamamını çözünce üzerine yine 60°C’de saf su ekleyerek balon jojenin çizgisine kadar çözelti hacmini arttırıyor.

Çözeltiyi etiketleyip oda şartlarında bırakan Çiğdem 1 saat sonra çözeltinin sıcaklığını ölçtüğünde 25°C olduğunu

ve herhangi bir çökme olmadığını görüyor. Çiğdem

25°C’deki bu çözeltiye 5 gram daha madde attığında çözeltinin dibinde katı oluştuğunu gözlemliyor.

Çözeltiyi süzüp dibindeki katıyı tarttığında 8 gram madde

çökmüş olduğunu gözlemliyor.

Buna göre Çiğdem’in yaptığı deney ile ilgili,

I. Çözelti, çözelti hazırlama kurallarına uygun bir şekilde

hazırlanmıştır.

II. 25°C’ye soğuyan çözelti madde eklenmeden önce aşırı doygundur.

III. 25°C’de 8 gram madde çöktükten sonra katısı ile dengede doygun çözelti elde edilmiştir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

Şekil I Şekil II Şekil III

6. Katısıyla dengede olan NaF çözeltisine katının bir kısmını

çözecek kadar aynı sıcaklıkta saf su ekleniyor.

Buna göre, çözeltiye ait aşağıdaki niceliklerden hangisi artmaz?

A) Çözeltinin derişimi B) Çözünenin kütlesi

C) Çözücü kütlesi D) İyon sayısı

E) Çözelti kütlesi

Na+

F–

NaF katısı

8. 0,2 mol Mg(NO3)

2 içeren 500 mL çözeltinin toplam iyon

derişimi kaç molardır?

A) 0,4 B) 0,8 C) 1,0 D) 1,2 E) 1,6

P:95

91

KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ

ÜNİTE Tepkimlerde Isı Değişimi FASİKÜL

4 01

KİMYA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda verilenlerin hangisinde ürünlerin entalpileri toplamı, girenlerin entalpileri toplamından daha fazla değildir?

A) Sodyum atomundan bir elektron koparmak

B) Azotun yanması

C) Suyun buharlaşması

D) Hidrojen atomlarından H2 molekülü oluşumu

E) Kireç taşından ısıtılarak sönmemiş kireç elde edilmesi

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

58

Aşağıda verilen ifadelerden hangisi ∆H > 0 olan tepkimeler

için doğru değildir?

A) Endotermik tepkimelerdir.

B) Ürünlerin entalpileri toplamı, reaktiflerin entalpileri toplamından fazladır.

C) Başladıktan sonra kendiliğinden devam etmez.

D) Bağ kopması, katyon oluşumu, maddenin daha düzensiz

hâle geçmesi bu olaylara örnektir.

E) Isı değeri bu tepkimelerde ürünler kısmına yazılır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

TEPKİMELERDE ISI DEĞİŞİMİ

Bir kimyasal tepkimenin gerçekleşmesi sırasında dışarıdan ısı

alınır ya da dışarıya ısı verilir.

Isı alan tepkimeye endotermik tepkime denir ve

X ® Z + Y äH > 0

X ® Z + Y äH = + Q kJ

X + ısı ® Z + Y şeklinde gösterilir.

Isı veren tepkimelere ekzotermik tepkime denir ve

K + L ® M äH < 0

K + L ® M äH = –Q kJ

K + L ® M + ısı şeklinde gösterilir.

OLUŞUM ENTALPİSİ

Tepkime Isısı (Entalpisi)

Bir reaksiyonda alınan veya verilen ısıya denir. 25 °C ve 1 atm

basınç altında ölçülen tepkime ısılarına standart şartlardaki tepkime ısıları denir.

Isı Kapsamı (Entalpi)

Bir maddenin iç yapısında depolanmış ısıya o maddenin ısı kapsamı veya entalpisi denir. äH ile gösterilir.

Bir maddenin entalpisi;

1. sıcaklığa,

2. basınca,

3. tepkimeye giren ve oluşan maddelerin fiziksel hâline,

4. tepkimeye giren maddelerin türüne bağlıdır.

Tepkime ısısı tepkimenin izlediği yola bağlı değildir.

1. Enerji Grafikleri

Endotermik Tepkime

X + ısı ® Z + Y tepkimesi için,

Potansiyel Enerji

T.K

DHo

ürün

DHo

giren

X

Z + Y

Endotermik tepkimelerde ürünlerin potansiyel enerjisi, girenlerin potansiyel enerjisinden daha büyüktür. Aradaki

enerji farkı dışarıdan enerji olarak alınır.

Endotermik bir tepkimede äH°ürün > äH°giren dir. Bu nedenle äH’nin işareti pozitiftir.

Endotermik Olaylar

Bütün maddelerin erime ve buharlaşmaları (Süblimleşme)

Atom veya moleküllerden elektron koparmak (İyonlaşma

enerjileri)

Element ya da bileşik moleküllerinin gaz atomlarına ayrışması

Bağ kopması olayları endotermiktir.

P:96

92 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ

Tepkimlerde Isı Değişimi ÜNİTE

4

Ekzotermik Tepkime

K + L ® M + ısı tepkimesi için,

DHo

ürün

DHo

giren

Potansiyel Enerji

T.K

X + Y

Z

Ekzotermik bir tepkimede ürünlerin potansiyel enerjileri, girenlerin potansiyel enerjilerinden daha düşüktür. Aradaki

potansiyel enerji farkı ısı enerjisi şeklinde dışarıya verilir.

Ekzotermik bir tepkimede äHo

ürün < äHo

giren dir. Bu sebeple äH’nin işareti negatif (–)’tir.

Ekzotermik Olaylar:

Gazların yoğunlaşmaları ve sıvıların donmaları

Bütün gazların sıvılarda çözünmeleri

Ametal atomlarının elektron alarak (–) yüklü iyona dönüşmeleri

Bütün asit-baz nötrleşmeleri

Yanma tepkimeleri (N2 hariç)

Atomlardan moleküller oluşması (bağ oluşumu)

2. Enerji Değişimleri İle İlgili Terimler

Nötralleşme Isısı

Asit-baz reaksiyonunda açığa çıkan ısıya nötralleşme ısısı denir.

NaOH(k) + HCI(s) ® NaCI(suda) + H2O(s) äH = –13,6 kkal/mol

Yanma Isısı

Bir yanma reaksiyonunda alınan veya verilen ısıya denir.

C2H4(g) + 3O2(g) ® 2CO2(g) + 2H2O(g) äH = –337 kkal/mol

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

C2H4 ün molar yanma ısısı –337 kkal/mol’dür.

Bir miktar C2H4 yandığında 0,2 mol CO2 oluştuğuna göre,

bu olay sırasında kaç kkal ısı açığa çıkmıştır?

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

59

• NaCI(k) ® Na+(suda) + CI–

(suda) äH = Q1

• NaCI(k) ® Na+(s) + CI–

(s) äH = Q2

Yukarıdaki tepkimeler ile ilgili verilen,

I. NaCI’nin molar çözünme ısısı Q1 dir.

II. Q2 ısısı NaCI’nin molar erime ısısıdır.

III. Q2 enerjisi sıfırdan büyüktür.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:97

93

KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ

Tepkimlerde Isı Değişimi

4

ÜNİTE

KİMYA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2M 200 mL NaOH çözeltisinin hazırlanması sırasında 4 kkal ısı

açığa çıkmıştır.

Buna göre, NaOH’nin molar çözünme ısısı aşağıdakilerden

hangisidir?

A) –20 B) –10 C) 10 D) 20 E) 50 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

60

H2O(s) ® H2O(k) + 1,44 kkal

Yukarıdaki tepkime ile ilgili verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? (H=1, O=16)

A) Ekzotermik bir fiziksel tepkimedir.

B) 1 gram suyun donması sonucu 80 kalori ısı açığa çıkar.

C) Buzun entalpisi sıvı sudan daha düşüktür.

D) Düşük sıcaklıkta girenler daha kararlıdır.

E) 1 mol buzu eritmek için 1,44 kkal ısı gerekir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

61

XY(k) + 20 kkal ® X+(suda) + Y–

(suda)

ZT(k) ® Z+(suda) + T–

(suda) + 40 kkal

Yukarıdaki tepkimeler ile ilgili verilen,

I. XY endotermik, ZT ekzotermik çözünen bir tuzdur.

II. 1 mol ZT’nin çözünmesi ile açığa çıkan ısı kullanılarak 2

mol XY çözülebilir.

III. Sıcaklığın artması XY’de ürünleri daha kararlı kılarken, ZT’de

girenleri daha kararlı kılar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Çözünme Isısı

Bir maddenin çözünmesi sırasında alınan veya verilen ısıya çözünme ısısı denir. Çözünme olayı hem endotermik hem de ekzotermik olabilir.

KCN(k) ® K+(suda) + CN–

(suda)

äH = +4,24 kkal/mol

NaOH(k) ® Na+(suda) + OH–

(suda)

äH = –10,23 kkal/mol

Erime Isısı

Bir maddenin katı hâlden sıvı hâle geçerken dışarıdan aldığı ısıya erime ısısı denir. Erime ısısının değeri daima pozitiftir.

H2O(k) + 1,44 kkal ® H2O(s)

Donma Isısı

Sıvı hâlde bulunan bir maddenin katı hâle geçerken dışarıya verdiği ısıya donma ısısı denir.

H2O(s) ® H2O(k) + 1,44 kkal

Buharlaşma Isısı

Sıvı hâlde bulunan maddelerin gaz hâline geçerken almış oldukları ısıya buharlaşma ısısı denir.

H2O(s) + 10,5 kkal ® H2O(g)

Oluşum Isısı

Bir bileşiğin standart koşullarda (25 °C, 1 atm) kararlı haldeki

elementlerinden oluşması sırasındaki sırasındaki entalpi değişimine oluşum ısısı denir.

Ca(k) +

1

2

O2(g) ® CaO(k) + 151,8 kkal

P:98

94 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ

Oluşum Entalpisi ÜNİTE

4

OLUŞUM ENTALPİSİ

Standart Oluşum Entalpileri

Bir bileşiğin elementlerinden oluşması sırasında açığa çıkan veya gereken enerjiye oluşum ısısı denir. 25° C, 1 atm basınçta 1

mol bileşiğin oluşma entalpisine standart molar oluşum entalpisi denir.

Standart molar oluşum entalpisi

Tepkime standart koşullarda (25°C, 1 atm)

gerçekleşmiştir.

Bileşik 1 moldür.

Bileşik yapısındaki elementlerinden başlanarak

oluşmuştur.

Tepkimede alınan ya da

verilen ısı değişimidir. Alınan ısı +, verilen ısı – işaretle gösterilir.

H2(g) + CI2(g) ® 2HCI(g) äH = –44 kkal dir.

HCI bileşiğinin oluşması sırasında açığa çıkan enerji 44 kkal’dir.

Ancak molar oluşma ısısı dendiğinde 1 mol HCI'nin oluşmasından bahsedildiği için açığa çıkan ısı 22 kkal/mol’dür.

Elementlerin kararlı hallerinin molar oluşum entalpileri “sıfır” kabul edilir.

Hesaplama yapılırken aşağıdaki formülden yararlanılır.

äH° = äH°ürünler – äH°girenler

(Tepkime

ısısı) (Ürünlerin entalpileri

toplamı)

(Girenlerin entalpileri

toplamı)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

äH° C2H6(g) = –20 kkal/mol

äH° H2O(g) = –58 kkal/mol

äH° CO2(g) = –94 kkal/mol

Yukarıdaki standart oluşum entalpileri verilen bileşiklerden

yararlanarak,

C2H6(g) +

7

2

O2(g) ® 2CO2(g) + 3H2O(g)

reaksiyonunun tepkime ısısını bulunuz.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

62

0,4 mol etil alkolün yakılması sonucu kaç kJ enerji açığa çıkar? (äHo

C2H5OH = –280 kJ/mol,

äHo

CO2 = –390 kJ/mol,

äHo

H2O = –285 kJ/mol)

A) 542 B) 780 C) 855

D) 1355 E) 1635

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Allotropları hâlinde bulunan elementlerde en kararlı allotropun oluşum ısısı sıfır kabul edilir.

Oksijen (O2) molekülünün oluşum ısısı sıfır iken ozonun (O3)

sıfır değildir, grafitin sıfır iken elmas, kömürün sıfır değildir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:99

95

KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ

Tepkime Isılarının Toplanabilirliği, Bağ Enerjileri

4

ÜNİTE

KİMYA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

NO2 ve N2O4 gazlarının standart oluşum entalpileri sırasıyla aşağıda verilmiştir.

1

2

N2(g) + O2(g) ® NO2(g) DH° = 33,2 kJ/mol

N2(g) + 2O2(g) ® N2O4(g) DH° = 11,1 kJ/mol

Buna göre

2NO2(g) ® N2O4(g)

tepkimesi için standart entalpi değişimi kaç kJ’dir?

A) –55,3 B) –22,1 C) 11,0

D) 22,1 E) 44,2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

İlk tepkime ters çevrilip 2 ile genişletilecek olursa,

2NO2(g) ´ N2(g) + 2O2(g) DH° = –66,4 kJ\\mol

Bu tepkime ikinci tepkime ile taraf tarafa toplandığında,

2NO2(g) ´ N2(g) + 2O2(g) DH° =–66,4 kJ\\mol

N2(g) + 2O2(g) ´ N2O4(g) DH° = 11,1 kJ\\mol

2NO2(g) ´ N2O4(g) DH° = –55,3 kJ\\mol

Cevap “A” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

63

CH4 ün molar yanma ısısını hesaplayabilmek için aşağıdaki bağlardan hangisinin enerjisini bilmeye gerek yoktur?

A) C – H B) O = O C) C = O

D) C – C E) H – O

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

h Hess yasası ile tepkimeler toplanırken entalpiler de

doğrudan toplanır, ürün - giren yapılmaz!

h Sıklıkla karıştırılır lütfen dikkat: bağlar ile entalpi hesaplarken giren - ürün yapılır.

h Bağlar ile entalpi hesaplaması yapılırken tüm bağlar

alınır, entalpisi sıfır olan bağ türü yoktur!

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

TEPKİME ISILARININ TOPLANABİLİRLİĞİ

Bir kimyasal tepkime iki ya da daha çok tepkime denkleminin

toplamından elde ediliyorsa tepkime ısısı da o denklemlerin tepkime ısılarının toplamına eşittir. Bu yasaya ısıların toplanabilirliği veya Hess yasası denir.

Buna göre,

1. Tepkime ısısının değeri, tepkimenin izlediği yola bağlı değildir.

2. Bir tepkime denklemi ters çevrilirse tepkimenin ısı değeri değişmez. İşareti değişir.

3. Tepkime denklemi bir sayıyla çarpılır veya bir sayıya

bölünürse äH değeri de aynı sayıyla çarpılır ya da aynı sayıya bölünür.

BAĞ ENERJİSİ

Gaz hâlde molekül içinde iki atom arasında oluşan bağı kırmak

için gereken enerjiye bağ enerjisi denir.

Bağ oluşumu ekzotermik, bağ kırılması endotermiktir. Bağın kırılması için ne kadar fazla enerji gerekiyorsa molekül o kadar kararlıdır.

Bağ enerjilerinden yararlanarak aşağıdaki formülle äH° hesaplanabilir.

äH = Girenlerin Bağ Enerjisi – Ürünlerin Bağ Enerjisi ya da

äH = Kırılan bağların enerjileri toplamı – Oluşan bağların enerjileri toplamı

Kapalı formülleri verilen bileşiklerin açık yapıları yazılarak

atomlar arası hangi bağların koptuğu ya da oluştuğu görülmelidir.

P:100

96 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ

Tepkime Isılarının Toplanabilirliği, Bağ Enerjileri ÜNİTE

4

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bağ Bağ Enerjisi

C = C 147 kkal / mol

C – C 83 kkal / mol

C – H 99 kkal / mol

H – H 104 kkal / mol

Yukarıda verilen bağ enerjilerinden yararlanarak,

C3H6(g) + H2(g) ® C3H8(g)

tepkimesinin äH° değerini bulunuz. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

64

Bağ çeşidi Bağ Enerjisi (kkal/mol)

H – H +104

O – H +110

O = O +118

Yukarıda verilen bağ çeşitleri ve enerjilerine göre,

2H2O(g) ® 2H2(g) + O2(g)

tepkimesinin entalpi değişimi DH kaç kkal’dir?

A) +109 B) –68,3 C) -57 D) +63 E) 114

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aynı koşullarda gerçekleşen,

• Fe3O4(k) + CO(g) ® 3FeO(k) + CO2(g) ∆H1

• Fe(k) + CO2(g) ® FeO(k) + CO(g) ∆H2

• CO2(g) ® CO(g) +

1

2

O2(g) ∆H3

tepkimeleri ve ısıları verildiğine göre,

3Fe(k) + 2O2(g) ® Fe3O4(k)

tepkimesinin ısısı (∆H4) aşağıdaki bağıntılardan hangisiyle

hesaplanabilir?

A) 3∆H2 – 4∆H3 – ∆H1 B) 4∆H3 – 3∆H2 – ∆H1

C) 4∆H3 + 3∆H2 + ∆H1 D) ∆ H2 – 4∆H3 – 4∆H1

E) 4∆H2 – 3∆H3 – ∆H1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

65

• C(k) + O2(g) ® CO2(g)

• C2H2(g) ® 2C(k) + H2(g)

• H2O(g) ® H2(g) + 1/2 O2(g)

• C2H2(g) + H2(g) ® C2H4(g)

Yukarıdaki tepkimelerin entalpileri bilindiğine göre, bu entalpilerin kullanarak

I. C2H4(g) + 3O2(g) ® 2CO2(g) + 2H2O(g)

II. C2H2(g) +

5

2

O2(g) ® 2CO2(g) + H2O(g)

III. C2H4(g) + H2(g) ® C2H6(g)

tepkimelerinden hangilerinin entalpileri hesaplanabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:101

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ

Tepkime Isılarının Toplanabilirliği, Bağ Enerjileri

TEST

4

97 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

KİMYA

1

1. 6,4’er gram H2, S ve O2 alınarak tam verimle H2SO4 elde

edildiğinde 21,7 kkal ısı açığa çıkmaktadır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? (H = 1,

O = 16, S = 32)

A) 3,2 gram S elementi artar.

B) 0,2 mol H2SO4 ü elementlerine ayrıştırmak için 21,7

kkal ısı gerekir.

C) Oksijenin tamamı harcanır.

D) H2SO4 ün oluşma ısısı -217 kkal/mol’dür.

E) 0,2 gram H2 kullanılır.

2. 2NH3(g) +

5

2

O2(g) ® 2NO(g) + 3H2O(g)

tepkimesinin ısısını hesaplayabilmek için,

I. 2NH3(g) +

3

2

O2(g) ® N2(g) + 3H2O(g)

II. 2NO(g) ® N2(g) + O2(g)

III. H2O(g) ® H2(g) +

1

2

O2(g)

tepkimelerinden en az hangilerinin ısıları bilinmelidir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

3. CnH6 bileşiğinin 2,8 gramı tam olarak yandığında 27,3 kkal

ısı açığa çıkmaktadır.

Formüldeki n sayısını bulabilmek için;

I. H2O’nun oluşum entalpisi,

II. C ve H’in atom ağırlıkları,

III. CnH6 nın molar yanma entalpisi,

IV. CO2 nin oluşum entalpisi

değerlerinden hangilerinin bilinmesi yeterlidir?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve IV

D) II ve III E) I, II ve IV

4. Yalıtılmış bir kaba X2, Y2 ve O2 gazları konularak;

X2 + O2 ® 2XO ∆H = 160 kkal

Y2 +

1

2

O2 ® Y2O ∆H = –80 kkal

tepkimeleri artansız gerçekleştirildiğinde ortamın sıcaklığının değişmediği gözleniyor.

Başlangıçta alınan X2, Y2 ve O2 gazlarının mol sayıları

arasındaki ilişki hangisinde doğru gösterilmiştir?

A) 2nX2

= 4nY2

= nO2

B) 2nX2

= 2nY2

= nO2

C) 2nX2

= nY2

= nO2

D) nX2

= nY2

= 2nO2

E) nX2

= nY2

= nO2

6. • Ag’nin molar yanma entalpisi 7300 kal’dir.

• MnO(k)’nin molar oluşum entalpisi –92 kkal’dir.

Yukarıda verilenlere göre;

I. Ag2O(k)’nin molar oluşum entalpisi,

II. Mn’nin MnO oluşturmak üzere molar yanma entalpisi,

III. MnO(k) + 2Ag(k)® Mn(k) + Ag2O(k)

entalpi değişim değerlerinden hangileri hesaplanabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

5. I. CuO(k) + H2(g) ® Cu(k) + H2O(g)

II. CO2(g) ® CO(g) + 1

2

O2(g)

III. CuO(k) + CO(g) ® Cu(k) + CO2(g)

IV. 2CuO(k) ® Cu2O(k) +

1

2

O2(g)

CuO(k), CO(g), CO2(g) ve H2O(g) nin elementlerinden

oluşma ısıları bilindiğine göre, yukarıdaki tepkimelerin

hangilerinin ısıları bulunamaz?

A Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II

D) I ve III E) III ve IV

AY13KMYKA23-018

P:102

DOĞRU SAYISI

Tepkime Isılarının Toplanabilirliği, Bağ Enerjileri TEST

YANLIŞ SAYISI

98 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

8. HCI(g) + NaOH(g) ® NaCI(k) + H2O(S) + 13 kkal

Yukarıdaki tepkimeye göre 2M 100 mL HCI çözeltisi ile

0,25 mol NaOH’ın tepkimesinden açığa çıkan ısı kaç

kaloridir?

A) 130 B) 260 C) 520 D) 2600 E) 5200

1 - B 2 - B 3 - D 4 - C 5 - B 6 - E 7 - E 8 - D 9 - C 1 0 - C 1 1 - C

1

7.

Yukarıda verilen grafikteki entalpi değerlerine göre,

I. H2O(g) nin molar ayrışma entalpisi +n kkal’dir.

II. H2O(s) nın molar oluşma entalpisi –m kkal’dir.

III. H2O(g) nin molar yoğunlaşma entalpisi n – m kkal’dir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Entalpi (kkal)

Zaman

H2(g) + 1/2O2(g)

H2O(g)

H2O(s)

o

–n

–m

9. 20 gram CaCO3 9500 kalori ısı alarak bozunmakta ve CaO

ile CO2 ye ayrışmaktadır.

Bu tepkimenin termokimyasal denklemi aşağıdakilerden hangisidir? (C: 12, O: 16, Ca: 40)

A) 2CaCO3 ® 2CaO + CO2 + 4,75 kkal

B) 2CaCO3 + 85 kkal ® 2CaO + CO2

C) CaCO3 + 47,5 kkal ® CaO + CO2

D) CaCO3 + 2,125 kkal ® CaO + CO2

E) CaCO3 ® CaO + CO2 + 4,75 kkal

10. 4N2(g) + 3H2O(g) + 240 kkal ® 2NH3(g) + 3N2O(g)

denklemine göre 1,7 gram NH3 oluştuğunda aşağıdakilerden hangisi yanlış olur? (H: 1, N: 14, O: 16)

A) Toplam 0,35 mol madde harcanırken 0,25 mol madde

oluşur.

B) 2,7 gram su reaksiyona girer.

C) Tepkimenin oluşması için 120 kkal ısı gerekir.

D) 0,15 mol N2O(g) oluşur.

E) Normal kosullarda 4,48 litre N2(g) harcanır.

11. X + Y ® Z tepkimesi ekzotermik, M ® K + L tepkimesi ise

endotermiktir. Bu tepkimelerin özellikleri ile ilgili aşağıdaki

Venn şeması oluşturulmuştur.

a, b ve c tepkimelere ait özellikler olduğuna göre aşağıdaki bilgilerden hangisinin yazılacağı bölge yanlış verilmiştir?

Bilgi Bölge

A) Entalpisinin işareti pozitiftir. c

B) Ürünlerin entalpisi daha büyüktür. c

C) Reaktifler enerji bakımından daha kararlıdır.

a

D) Başladıktan sonra kendiliğinden devam

eder.

a

E) Enerji eşlik eder. b

X + Y ® Z

a b c

M ® K + L

P:103

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ

Tepkime Isılarının Toplanabilirliği, Bağ Enerjileri

TEST

4

99 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

KİMYA

2

1. Aynı koşullarda gerçekleşen,

I. 2NH3(g) ® N2(g) + 3H2(g) ∆H = 22 kkal

II. H2O(g) ® H2(g) +

1

2

O2(g) ∆H = 58 kkal

III. 4NO2(g)+6H2O(g)®4NH3(g)+7O2(g) ∆H = 272 kkal

tepkimeleri verildiğine göre 1 mol NO2 gazının elementlerinden oluşma entalpisi kaç kkal’dir?

A) –104 B) –88 C) +64 D) +32 E) +8

3. H2O(g) ® H2(g) +

1

2

O2(g) ∆H = 68,3 kkal

H2O(s) + 57,8 kkal ® H2(g) +

1

2

O2(g)

Yukarıdaki tepkimelere göre 7,2 gram su buharının yoğunlaşırken dışarı verdiği ısı kaç kkal’dir? (H: 1, O: 16)

A) 1,05 B) 2,1 C) 3,15 D) 4,2 E) 8,4

4. ∆HC2H6

(g) = –20 kkal/mol

∆HCO2

(g) = –94 kkal/mol

∆HH2O(g) = –58 kkal/mol

Yukarıda bazı bileşiklerin oluşma entalpileri verilmiştir.

Buna göre, 15 gram C2H6(g) nın yanmasıyla açığa çıkan ısı kaç kkal’dir? (H: 1, C: 12)

A) 171 B) 85,5 C) 75,5 D) 43 E) 38

5. 4Fe + 3CO2 ® 3C + 2Fe2O3 + 111 kkal

tepkimesiyle birlikte CO ve CO2 nin molar oluşum ısılarının sırasıyla –26,4 ve –94 kkal olduğu bilinmektedir.

Buna göre,

2Fe2O3 + 6CO ® 6CO2 + 4Fe

tepkimesinin entalpi değişimi kaç kkal’dir?

A) –12,6 B) +12,6 C) 158,4

D) –798,6 E) –795,6

6. • 10,8 gram suyun elektroliz edilmesi için 34,5 kkal enerji gerekir.

• 10,8 gram su buharının yoğunlaşmasıyla 6,3 kkal enerji açığa çıkıyor.

Buna göre H2O(g) nin molar oluşma entalpisi kaç

kkal’dir? (H:1, O:16)

A) 10,5 B) +57,5 C) –57,5

D) +68 E) –47

2. 2NO2(g) + 27 kkal ® 2NO(g) + O2(g)

tepkimesine göre,

I. NO2 nin molar oluşum ısısı –27 kkal’dir.

II. 1 mol NO2, O2 ve NO’ya ayrışırken 13,5 kkal ısı almalıdır.

III. NO, NO2 nın molar oluşum ısıları arasındaki fark 13,5

kkal’dir.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

AY13KMYKA23-019

P:104

DOĞRU SAYISI

Tepkime Isılarının Toplanabilirliği, Bağ Enerjileri TEST

YANLIŞ SAYISI

100 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

8. 25°C sıcaklık ve 1 atm basınçta bir bileşiğin, elementlerinden oluşması sırasındaki ısı değişimine standart oluşum entalpisi adı verilir. Elementlerin standart koşullardaki en kararlı hâllerinin oluşum entalpisi sıfır kabul edilir. Bu nedenle

oluşum entalpisi sadece bileşikler için tanımlanabilir.

Tanıma göre bir entalpiye standart molar oluşum entalpisi

diyebilmemiz için,

` tepkimenin standart şartlarda (25°C ve 1 atm) olması

` oluşan bileşiğin 1 mol olması

` oluşan bileşiğin elementlerinden elde edilmesi

` elementlerin standart şartlarda (25°C ve 1 atm) en kararlı hâllerinde olması

gereklidir.

Verilen bilgilere göre aşağıdaki tepkimelerden hangisinin entalpisine standart molar oluşum entalpisi diyebiliriz?

A) N2(g) + 3H2(g) ® 2NH3(g)

B) CO(g) +

1

2

O2(g) ® CO2(g)

C) H+(suda) + OH–

(suda) ® H2O (s)

D) 1

2

H2(g) +

1

2

F2 (g) ® HF(g)

E) Fe(s) +

1

2

O2(g) ® FeO(k)

1 - E 2 - A 3 - D 4 - A 5 - A 6 - E 7 - A 8 - D 9 - C 1 0 - B

2

7. C2H2(g) +

5

2

O2(g) ® 2CO2(g) + H2O(g) ∆H = –300 kkal

C6H6(g) +

15

2

O2(g) ® 6CO2(g) + 3H2O(g) ∆H = –760 kkal

olduğuna göre, C6H6(g) ® 3C2H2(g) tepkimesinin ∆H

değeri kaçtır?

A) +140 B) –140 C) –460

D) +1660 E) –1560

10.

Bir fosil yakıt olan benzin büyük bir kısmı oktan (C8H18)

olan bir karışımdır. 1 litre benzinin yanması sonucu

38,400 kJ enerji açığa çıkar.

Buna göre benzin’in yoğunluğu yaklaşık kaç kg/L’dir?

(Benzin’in sadece oktandan oluştuğu varsayılacak,

H = 1 g/mol, C = 12 g/mol, O = 16 g/mol,

∆HC8 H18 = –253 kJ/mol, ∆HCO2

= –395 kJ/mol,

∆HH2O = –285 kJ/mol)

A) 0,6 B) 0,8 C) 1 D) 1,2 E) 1,25

9. X(s) ® X(k) ∆H1

X(g) ® X(s) ∆H2

X(g) ® X(k) ∆H3

Yukarıdaki aynı koşullarda gerçekleşen tepkimeler ve

tepkime ısıları hakkında verilen:

I. ∆H3 = ∆H1 + ∆H2

II. ∆H3 molar erime ısısıdır.

III. ∆H1 molar donma ısısıdır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

P:105

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ

Tepkime Isılarının Toplanabilirliği, Bağ Enerjileri

TEST

4

101 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

KİMYA

3

1. Dışarıdan ısı alarak gerçekleşen tepkimelere endotermik

tepkime denir. Endotermik tepkimelerde ürünlerin potansiyel enerjileri reaktiflerden fazladır. Tepkime sırasında reaktifler ürünlere dönüşmeleri için gerekli potansiyel enerjiyi dışarıdan elde edemiyorlar ise kinetik enerjilerini azaltarak elde ederler. Bu nedenle endotermik tepkimeler ısıca

yalıtılmış kapta gerçekleşirken sıcaklık azalır.

Buna göre;

I. kar yağarken havanın ısınması,

II. denizden çıkan insanın üşümesi,

III. toprak testinin suyu soğutması

olaylarından hangileri yukarıdaki bilgi ile açıklanabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. Aşağıda N2 ve O2 den farklı fiziksel hâllerde N2O4 elde edilmesi ile ilgili potansiyel enerji (PE) tepkime koordinatı (TK)

grafikleri verilmiştir.

Buna göre grafiklerden faydalanarak,

I. Bir tepkimede ürünlerin potansiyel enerjisi ne kadar düşükse tepkime entalpisi de o kadar düşüktür.

II. N2O4 ün süblimleşme ısısı 500 J/g’dir.

III. N2(g) + 2O2(g) ® N2O4(s) tepkimesinin entalpi değeri

–36 ile +10 kJ arasındadır.

bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir? (N = 14 g/mol,

O = 16 g/mol)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

PE(kJ)

TK TK

+10

–36

0

PE(kJ)

N2(g) + 2O2(g)

N2O4(g)

N2O4(k)

N2(g) + 2O2(g)

4.

Yukarıda gösterimi verilen tepkimelerden,

• 1. tepkimede ∆H = -343 kJ

• 2. tepkimede ∆H = -290 kJ

• 3. tepkimede ∆H = –440 kJ

olduğuna göre bağının enerjisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 190 B) 193 C) 232

D) 247 E) 464

+

1

2

1.

2.

3.

2. Aşağıda N2 ve O2 den elde edilen bazı ürünlerin potansiyel enerji(PE) değişim grafiği verilmiştir.

Buna göre grafikten aşağıdaki bilgilerin hangisine ulaşılamaz? (Grafikteki enerji değerleri tepkimelerden açığa

çıkan 1 mol ürün için verilmiştir.)

A) Bir tepkimenin entalpisi maddelerin fiziksel hâline bağlıdır.

B) N2O4 katısının molar oluşum ısısı –35 kJ/mol’dür.

C) Tepkime entalpisi ürünün cinsine bağlı olarak değişir

D) N2O4’ün molar erime ısısı +15 kJ/mol’dür.

E) Azotun yanması daima endotermiktir.

PE(kJ)

Zaman

N2(g) + O2(g)

N2O5(k)

N2O4(g)

N2O4(s)

N2O4(k)

+11

+9

–20

–35

0

AY13KMYKA23-020

P:106

DOĞRU SAYISI

Tepkime Isılarının Toplanabilirliği, Bağ Enerjileri TEST

YANLIŞ SAYISI

102 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - E 3 - E 4 - E 5 - C 6 - B

3

6.

Yukarıda verilen iki grafiğe göre,

2CO2 (g) ® 2CO (g) + O2 (g)

tepkimesinin PE - TK grafiği aşağıdakilerden hangisidir?

B)

TK

2CO2

(g)

–786

–220

A) PE(kJ) PE(kJ)

TK

CO2

(g)

–283

0

CO(g) + O2(g) 1

2 2CO(g) + O2(g)

D)

2CO2

(g)

TK

566

0

C) PE(kJ)

2CO2

(g)

–786

–220

PE(kJ)

TK

2CO(g) + O2(g) 2CO(g) + O2(g)

E)

CO2

(g)

–393

–110

PE(kJ)

TK

CO(g) + O2(g) 1

2

PE(kJ)

TK TK

CO(g)

CO2

(g)

–393

–110

0 0

PE(kJ)

C(k) + O2(g) 1

2 C(k) + O2(g)

5. Aşağıda üç farklı tepkimenin tepkime öncesi ve tepkime

sonrası durumu verilmiştir.

` 1. tepkimede ∆H = +180 kJ

` 2. Tepkimede ∆H = +480 kJ

olduğuna göre aynı şartlarda 3. tepkimenin entalpi değeri aşağıdakilerden hangisidir? (A2 ve B2 standart şartlarda yer alan kararlı element molekülünü temsil etmektedir.)

A) + 20 B) + 40 C) – 40

D) – 50 E) – 120

Tepkime Öncesi Tepkime Sonrası

1. Deney

= A2 = B2

2. Deney

3. Deney

P:107

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ

Karma Test

TEST

4

103 BAŞARI ÖLÇME TESTİ M R TESTİ

KİMYA

4

1. SO3(g) + 24 kkal ® SO2(g) +

1

2

O2(g)

tepkimesi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

(O:16, S:32)

A) 32 gram SO2(g) oluşturmak için 12 kkal ısı harcanır.

B) SO2(g) nin molar oluşum entalpisi 24 kkal/mol’dür.

C) Ürünlerin potansiyel enerjisi, girenlerinkinden fazladır.

D) Tepkime endotermiktir.

E) SO3(g) ® SO2(g) 1

2

O2(g) ∆H = +24 kkal olarak yazılabilir.

3. Aşağıda belirtilen mollerdeki SO2 ve O2 nin etkileşimi ile

SO3 bileşiği oluşturuluyor.

Tam verimle gerçekleşen tepkimeler sonucu oluşan ısıların karşılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) X3 > X2 > X1 B) X2 > X3 > X1

C) X2 > X1 = X3 D) X3 > X1 > X2

E) X2 = X3 > X1

Deney

SO2 nin

molü

O2 nin

molü

Oluşan Isı

(kkal)

I n 2n X1

II 3n n X2

III 3n 2n X3

4. X + O2 ® XO2 + 150 kkal

2Y + O2 ® Y2O2 + 200 kkal

9,6 gram X’in yanmasıyla oluşan ısı 12 gram Y’nin yanmasıyla oluşan ısıya eşit olduğuna göre Y’nin atom ağırlığı kaçtır? (X: 48 g/mol)

A) 6 B) 12 C) 20 D) 24 E) 40

5. • H2O(s) ® H2(g) +

1

2

O2(g) ∆H = +68 kkal

• H2O(g) ® H2(g) +

1

2

O2(g) ∆H = +58 kkal

• X(k) + O2(g) ® XO2(k) ∆H = –100 kkal

tepkimeleri veriliyor.

2,8 gram X’in oksitlenmesiyle açığa çıkan ısı 1 mol suyun buharlaşması için kullanıldığına göre, X’in atom

kütlesi kaçtır?

A) 56 B) 28 C) 21 D) 14 E) 7

6. CH4 ve C3H6 in molar yanma ısıları sırasıyla –212 ve –510

kkal’dir.

5 mol CH4 ve C3H6 gaz karışımının yanmasından 2252

kkal ısı açığa çıktığına göre karışımda kaç gram CH4

vardır? (H: 1, C: 12)

A) 4 B) 18 C) 12 D) 16 E) 32

2. 17,6 gram C3H8 gazı yakıldığında 195,6 kkal ısı açığa

çıktığına göre,

C3H8(g) + 5O2(g) ® 3CO2(g) + 4H2O(g)

tepkimesinin entapli değişimi kaç kkal’dir? (H: 1, C: 12)

A) –48,9 B) –489 C) +48,9

D) +489 E) –244,5

AY13KMYKA23-021

P:108

DOĞRU SAYISI

Karma Test TEST

YANLIŞ SAYISI

104 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - B 2 - B 3 - A 4 - E 5 - B 6 - D 7 - D 8 - C 9 - D 1 0 - C 1 1 - D

4

7. X(k) +

3

2

Y2 (g) ® XY3 tepkimesine ait yapılan üç deneyde

harcanan ve oluşan madde miktarlarına karşılık tepkime

entalpisi aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Her üç tepkime de artansız gerçekleştiğine göre tepkimeler ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) a değeri 0,1’dir.

B) 2. tepkimede elde edilen XY3 sıvıdır.

C) b değeri 0,2’dir.

D) 3. tepkimede elde edilen XY3 katıdır.

E) c değeri 0,15’tir.

Deney

No

X(k)

(mol)

Y2(g)

(mol)

XY3

(mol)

∆H

(kJ)

1 0,1 0,15 a –51

2 b 0,3 0,2 –100

3 0,1 c 0,1 –41

10. I. Suyun elektrolizi

II. Eterin buharlaşması

III. Metan gazının yanması

Yukarıda verilen tepkimelerin hangilerinde ürünlerin

toplam enerjisi, girenlerinkinden büyüktür?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

9. Ekzotermik tepkimelerle ilgili,

I. Tepkime entalpisi ;H < 0’dır.

II. Ürünlerin entalpileri toplamı, girenlerden daha büyüktür.

III. Zamanla sistemin entalpisi azalır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

11. 6CH2O ® C6H12O6

tepkimesinin entalpisini bulabilmek için,

I. CO2

II. H2O

III. CH2O

IV. C6H12O6

bileşiklerinden en az hangilerinin molar oluşum entalpisi bilinmelidir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) III ve IV E) I ve IV

8. C3H8(g) + 5O2(g) ® 3CO2(g) + 4H2O(s)

tepkimesine göre 0,1 mol C3H8 gazının yanmasından 52

kkal ısı açığa çıkmaktadır.

C3H8(g) nin molar oluşum ısısının hesaplanabilmesi için;

I. suyun molar buharlaşma ısısı,

II. H2O(k) nin molar oluşum ısısı

III. CO2(g) ve H2O(g) nın molar oluşum ısıları

değerlerinden hangilerinin bilinmesi gerekir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

P:109

KİMYA 105

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

ÜNİTE Tepkime Hızları FASİKÜL

5 01

TEPKİME HIZLARI

Tepkime hızı, reaksiyona giren maddelerin derişimlerindeki azalma ya da oluşan ürünlerin derişimlerindeki artmanın ölçüsüdür.

Başlangıçta belli derişimlerde alınan maddeler, tepkimede harcandıkça derişimleri azalır. Buna bağlı olarak tepkime hızı da zamanla azalır.

2NO(g) + O2(g) ® N2O4(g)

şeklindeki bir tepkime için hız bağıntıları,

THNO = [NO] azalma

Zaman aralığı

THO2

= [O2] azalma

Zaman aralığı

THN2O4 = [N2O4] artma

Zaman aralığı

şeklinde yazılabilir. Bu tepkimede katsayılar farklı olduğundan

farklı katsayılara sahip maddeler için bulunacak hız değerleri

farklı olur. Hızların eşitlenmesi için bulunan hız değerleri maddelerin denklemindeki katsayılarına bölünür.

1

2

THNO = THO2

= THN2O4

Bazı tepkimelerde yazılan denklemlerde tepkime hız bağıntısının önüne (–) ve (+) konur. (–) tepkimede o maddenin harcandığını, (+) ise o maddenin oluştuğunu gösterir.

Örnek:

xA(g) + yB(g) ® zC(g) + tD(g)

tepkimesi için,

THA = – 1

x

. ä[A]

ät THB = – 1

y

. ä[B]

ät

THC = +

1

z

. ä[C]

ät THD = +

1

t

. ä[D]

ät

Hız = – 1

x

. ä[A]

ät

= – 1

y

. ä[B]

ät

= +

1

z

. ä[C]

ät

= +

1

t

. ä[D]

ät

Tepkime hızı bu şekilde yazıldığında hangi maddeye göre hız

hesaplanırsa hesaplansın tepkime hızı hep aynı olur.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

4NH3(g) + 5O2(g) ® 4NO(g) + 6H2O(g)

denkleminde reaksiyon hızı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) THNH3

= THNO

B) 5THO2

= THH2O

C) THNH3

= NH3 derişimindeki azalma

Zaman aralığı

D) THNO = NO derişimindeki artma

Zaman aralığı

E) THH2O = H2O derişimindeki artma

Zaman aralığı

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

66

N2(g) + 3H2(g) ® 2NH3(g)

tepkimesine göre,

I. N2 nin ortalama harcanma hızı 4 mol/sn ise H2 ninki 12

mol/sn’dir.

II. 3THNH3

= 2THH2

III. NH3 ün ortalama oluşma hızı, N2 nin ortalama harcanma

hızının 2 katıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:110

106 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Tepkime Hızları ÜNİTE

5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

4 mol

COCl2(g)

Şekildeki kapta gerçekleşen,

COCl2(g) ® CO(g) + Cl2(g)

tepkimesinin 10. saniyesinde kapta 5 mol gaz vardır.

Buna göre, bu aralıkta CO gazının ortalama oluşma hızı kaç

mol/s dir?

A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,5 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

67

Sabit hacimli kapta sabit sıcaklıkta gerçekleşen aşağıdaki tepkimelerin tamamı homojen gaz fazındadır.

I. X2 + Y2 ® 2XY

II. X2 + 2Y2 ® 2XY2

III. 2X2 + 3Y2 ® 2X2Y3

Buna göre, bu tepkimelerden hangilerinin hızı basınç değişimi ile takip edilebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Ortalama Hız

Patlama dışındaki tepkimelerde, tepkime süresince reaktiflerin

miktarındaki azalma tepkime hızının sürekli azalmasına neden

olur. Tepkimeler genelde sabit hızla devam etmez. Bu sebeple

belirli bir zaman aralığında oluşan ya da harcanan madde miktarından faydalanarak tepkimenin ortalama hızı belirlenir.

Bir tepkime için reaktif mol sayısının zamanla değişimi grafikteki gibi olsun.

Mol sayısı

t Zaman(s)

n

0

Bu tepkimede reaktifin ortalama harcanma hızı r = n

t

olarak hesaplanır.

2NH3 ® N2 + 3H2

tepkimesinde NH3 ün ortalama harcanma hızı 2r ise N2 nin ortalama oluşma hızı r, H2 nin 3r mol/s olacaktır.

Hızı Belirleme Yolları

Bir kimyasal tepkimenin hızını tepkime sırasında değişimini izleyebildiğimiz basınç, hacim, iletkenlik, renk, pH gibi

özelliklerle belirleriz.

Basınç (veya hacim) değişimi ile hızı ölçebilmemiz için tepkimede gaz maddelerin katsayısının değişmesi gereklidir.

N2(g) + 3H2(g) ® 2NH3(g) (V, T = sbt)

tepkimesinin hız takibi sabit hacimde basınçtaki azalma ile

yapılabilir.

İletkenlik değişimi ile hızı ölçebilmemiz için tepkimedeki

iyonların katsayılarının değişmesi gereklidir.

AlCI3(k) + su ® Al3+(suda) + 3CI–

(suda)

tepkimesinin hız takibi iletkenlikteki artma ile yapılabilir.

Renk değişimi ile hız ölçülen tepkimelerde rengi değişen

maddeler tepkimede yazılır.

C2H4(g) + Br2(suda) ® C2H4Br2(k)

Renksiz Kahverengi Renksiz

Tepkimesinin hız takibi renkteki açılma ile yapılabilir.

Sıcaklık endotermik tepkimelerde azalır, ekzotermik tepkimelerde artar.

Giren maddelerin fiziksel hâli suda, üründe ise biri suda biri katı ise katı çökmesi ile hız takibi yapılabilir.

P:111

KİMYA 107

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Kimyasal Tepkimeler ve Taneciklerin Çarpışması

5

ÜNİTE

KİMYASAL TEPKİMELER VE TANECİKLERİN

ÇARPIŞMASI

Bir kimyasal reaksiyonun gerçekleşmesi için aşağıdaki şartları

sağlaması gerekmektedir:

Tepkimeye giren maddelerin tanecikleri çarpışmalıdır.

Taneciklerin uygun yön ve doğrultuda çarpışmaları gerekmektedir.

2XY ® X2 + Y2 reaksiyonunu düşünelim.

Y

X

Y

Y Y

X X

Y Y

X X

Y

X

Y

X

Y

X

Y

Bu şekilde olan

çarpışmalar

reaksiyonla

sonuçlanamaz.

Reaksiyonla

sonuçlanabilir.

Taneciklerin bu tepkime için gerekli olan belli bir minimum

enerjiye (eşik enerjisi) sahip olması gerekir.

Bu koşullar sağlanırsa yüksek enerjili kararsız aktifleşmiş kompleks oluşur.

Eşik Enerjisi

Tanecikler arası her çarpışma ürüne dönüşemez.

İki molekül birbirine yaklaşırken molekülleri saran elektronlar birbirini iterek hızlarını azaltır. Bundan dolayı uygun doğrultuda çarpışan moleküllerin yeterli hıza sahip olması gereklidir. Bu hız için

gerekli olan enerjiye eşik enerjisi denir.

Bir çarpışmanın tepkimeyle sonuçlanabilmesi için başlangıçta

taneciklerin sahip olması gereken kinetik enerjidir.

Tanecik sayısı

Kinetik enerji Ea

Aktifleşme Enerjisi

Bir tepkimenin oluşabilmesi için taneciklerin potansiyel enerjilerinde meydana gelmesi gereken artma miktarıdır. Bir tepkime

için eşik enerjisi, aktivasyon enerjisine eşittir.

Kimyasal tepkimeler endortermik ve ekzotermik olmak üzere

ikiye ayrılır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bir kimyasal tepkimenin gerçekleşebilmesi için;

I. reaktiflerin uygun doğrultuda çarpışması,

II. reaktiflerin yeterli enerjiye sahip olması,

III. ürünlerin reaktiflerden daha düşük enerjiye sahip olması

şartlarından hangileri gereklidir?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III

D) I ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

68

Kimyasal tepkimeler reaktiflerin çarpışması üzerinden yürür. Ancak bir tepkimede her çarpışma ürün vermez. Bir çarpışmadan

ürün oluşması için o çarpışmanın ---- ve ---- da olması gereklidir. Bu şartları gerçekleştiren yani ürün oluşturan çarpışmalara ---- çarpışma denir. Çarpışan taneciklerin sahip olması gereken minimum enerjiye ---- enerjisi denir.

Tepkimelerin hızı hakkında verilen bu paragraftaki boşluklardan herhangi birine aşağıdaki terimlerden hangisi getirilemez?

A) uygun doğrultu B) eşik C) yeterli enerji

D) büyük E) etkin

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:112

108 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Kimyasal Tepkimeler ve Taneciklerin Çarpışması ÜNİTE

5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bileşik Oluşma entalpisi (kkal/mol)

NO +7,9

NO2 –8,1

CO –26,4

CO2 –94

CO(g) + NO2(g) → CO2(g) + NO(g)

tepkimesinin geri aktifleşme enerjisi 93,6 kkal olduğuna göre

ileri aktifleşme enerjisi kaç kkal’dir?

A) 42 B) 51,2 C) 62,8 D) 71 E) 84,3 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

69

H2(g) + CI2(g) ® 2HCI(g)

tepkimesinin entalpi değeri äH = –46 kkal’dir. Bu tepkime için

ileri aktifleşme enerjisi ise 6 kkal’dir.

Buna göre, geri aktifleşme enerjisi kaç kkal’dir?

A) –40 B) 40 C) 52 D) 58 E) 98

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Endotermik Tepkime

Bu tür tepkimelerde aktifleşme enerjisi genellikle çok yüksek olduğundan oldukça yavaş yürüyen tepkimelerdir. X2 + Y2 + ısı ®

2XY tepkimesine ait potansiyel enerji (P.E) tepkime koordinatı

grafiği aşağıdaki gibidir.

P.E

Tepkime koordinatı

2XY

Aktifleşmiş kompleks

Eag Eai

X2

+ Y2

Eai = İleri tepkimenin aktifleşme enerjisi

Eag = Geri tepkimenin aktifleşme enerjisi

äH = Eai – Eag

Yukarıdaki grafikte görüldüğü gibi Eai, Eag’den daha büyük olduğundan äH’ın işareti (+) çıkacaktır. Bu (+) işareti dışarıdan

enerji alındığını gösterir.

Ekzotermik Tepkime

Bir tepkime her iki yönlü çalışır. Bir yönü ne kadar endotermik ise

diğer yönü o kadar ekzotermiktir.

2XY ® X2 + Y2 + ısı tepkimesine ait potansiyel enerji (P.E) tepkime koordinatı grafiği aşağıdaki gibidir.

P.E

Tepkime koordinatı

2XY

Aktifleşmiş kompleks

E E ag ai

DH

X2

+ Y2

Yukarıdaki grafiğe göre äH hesaplanırsa,

äH = Eai – Eag

formülüne göre Eag, Eai den daha büyük olduğundan äH değeri (–) çıkacaktır. (–) bu reaksiyonun oluşumu sırasında dışarıya

enerji verildiğini gösterir.

Düşük sıcaklıklarda ekzotermik tepkimelerde ürünler, girenlerden daha kararlıdır. Endotermik tepkimelerde ise girenler, ürünlerden daha kararlıdır.

Bu grafikten çıkan sonuçlar:

Bir tepkimede,

Eai > Eag ´ tepkime endotermiktir.

Eai < Eag ´ tepkime ekzotermiktir.

Aynı sıcaklıkta endotermik tepkime, ekzotermik tepkimeye göre genelde daha yavaş yürür.

Aktifleşme enerjisi büyük olan tepkimelerin hızı düşüktür.

P:113

KİMYA 109

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Kimyasal Tepkimeler ve Taneciklerin Çarpışması

5

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

A + B ® AB + 24 kkal

reaksiyonu için aktifleşme enerjisi 40 kkal olduğuna göre,

bu reaksiyonun potansiyel enerji (PE) - tepkime koordinatı

(TK) grafiği aşağıdakilerden hangisidir?

A) PE

40

16

TK

B) PE

40

24

TK

E) PE

40

0

24

TK

C) PE

40

–16

0

TK

D) PE

40

–24

0

TK ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

70

PE(kkal)

10

60

24

TK

Potansiyel enerji (PE) - tepkime koordinatı (TK) grafiği

verilen bir tepkime için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Tepkime ekzotermiktir.

B) Geri tepkime daha yavaştır.

C) Aktifleşmiş kompleksin potansiyel enerjisi 36 kkal’dir.

D) Ürünlerin ısı kapsamı, girenlerinkinden daha azdır.

E) Düşük sıcaklıkta ürünler, girenlerden daha kararlıdır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

71

PE(kkal)

–20

30

0

2XY X2

+ Y2

TK

X2 + Y2 ® 2XY

Gaz fazında gerçekleşen

tepkimeye ait potansiyel

enerji (PE) - tepkime koordinatı (TK) grafiği verilmiştir.

Bu reaksiyonla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) İleri aktivasyon enerjisi 30 kkal’dir.

B) Geri aktivasyon enerjisi 50 kkal’dir.

C) Tepkime ısısı ∆H = –20 kkal’dir.

D) Ürünlerin potansiyel enerjisi +50 kkal’dir.

E) Reaksiyon ekzotermiktir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2015 - LYS

2NOCI(g) ® 2NO(g) + CI2(g) tepkimesinin potansiyel enerji (PE)-

tepkime koordinatı (TK) grafiği aşağıda verilmiştir.

98 kJ 22 kJ

Ep

2NOCI(g)

Tepkime koordinatı

2NO(g) + CI2

(g)

Buna göre,

I. İleri yöndeki tepkimenin aktifleşme enerjisi 98 kJ’dir.

II. İleri yöndeki tepkime için DH = 76 kJ’dir.

III. Geri yöndeki tepkime endotermiktir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Geri yöndeki tepkime ekzotermiktir.

Cevap “C” dir.

P:114

110 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler ÜNİTE

5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Madde derişimi ve sıcaklıkların eşit olması durumunda, aşağıdaki tepkimelerin hangisinin en hızlı yürümesi beklenir?

A) N2(g) + 3H2(g) ® 2NH3(g)

B) Ce4+(suda) + Fe2+(suda) ® Ce3+(suda) + Fe3+(suda)

C) CH4(g) + 2O2(g) ® CO2(g) + 2H2O(g)

D) Pb2+(suda) + 2I–

(suda) ® PbI2(k)

E) Ca2+(suda) + CO3

2–(suda) ® CaCO3(k)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

72

Aynı koşullarda gerçekleşen,

I. Pb2+(suda) + SO2–

4(suda) ® PbSO4(k)

II. 2NO(g) + O2(g) ® 2NO2(g)

III. C6H12(g) + 9O2(g) ® 6CO2(g) + 6H2O(g)

tepkimelerinin hızları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) 1 > 2 > 3 B) 1 > 3 > 2 C) 2 > 3 > 1

D) 2 > 1 > 3 E) 3 > 1 > 2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

TEPKİME HIZINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Bir kimyasal tepkime, reaksiyona giren maddelerin birbirine eklenmesi anlamına gelmez. Tepkimeye giren atomları bir arada

tutan bağların kırılması ve oluşacak üründe yeni bağlar oluşmasıdır. Buna göre, bağların kırılması ve yeni bağların oluşması aynı kolaylıkla olmayacağından, farklı tepkimelerin hızları da farklı olacaktır. Tepkimeye giren maddeler arasındaki bağlar ne kadar kolay kırılır, yeni bağlar ne kadar kolay oluşursa tepkime o

kadar hızlı yürür.

Madde Cinsi

Kimyasal reaksiyonların hızı, reaktif maddelerin cinsine göre değişir.

Genellikle kompleks yapıya sahip moleküller, basit molekül veya iyonlara göre daha yavaş tepkime verir.

Bir tepkimede kopan veya oluşan bağlar ne kadar az ve

zayıfsa tepkime o kadar hızlı, ne kadar çok ve sağlamsa o

kadar yavaş yürür.

Bağ kopması olmaksızın, zıt yüklü iyonlar arasındaki çekim sonucu oluşan kimyasal tepkimeler çok hızlıdır.

Aynı yüklü iyonlar arasındaki tepkimeler hızlıdır.

Tepkime Hızı

CH4(g) + 2O2(g) ® CO2(g) + 2H2O(g) V1

C3H8(g) + 5O2(g) ® 3CO2(g) + 4H2O(g) V2

H+

(suda) + OH–

(suda) ® H2O(suda) V3

Ce4+

(suda) + Fe2+

(suda) ® Ce3+

(suda) + Fe3+

(suda) V4

Verilen tepkimelerin hızları arasındaki kıyaslama şöyledir:

V3 > V4 > V1 > V2

P:115

KİMYA 111

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler

5

ÜNİTE

Temas Yüzeyi

Heterojen tepkimelerde tepkimeye giren maddelerin birbiriyle

etkileşme yüzeyleri de tepkime hızını etkiler. Bu etkileşim yüzeyi ne kadar büyük olursa tepkime o kadar hızlı olur.

Örnek:

Mermer parçası

+

1M H2

SO4

Mermer tozu

+

2M H2

SO4

Mermer parçası

+

2M H2

SO4

Yandaki kaplarda;

CaCO3(k) + H2SO4(s) ® CaSO4(k) + H2O(s) + CO2(g)

tepkimesi gerçekleşiyor.

Kaplardaki tepkime hızları 2 > 3 > 1

2. kapta hızın en fazla olmasının nedeni H2SO4 ün derişimi ile

mermerin temas yüzeyinin en fazla olmasıdır. III. kaptaki tepkimenin I. dekinden daha hızlı olmasının nedeni ise asit derişiminin daha fazla olmasıdır.

Temas yüzeyi, hız sabitini artırarak tepkime hızını artırır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Grafikte I ve II reaksiyonlarında H2 gazı oluşmaktadır. Grafikte

oluşan H2 nin aynı şartlardaki hacmi zamana bağlı olarak verilmiştir.

Hacim

I

II

t

Zaman

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) II. reaksiyonda H2 çıkışı daha hızlıdır.

B) Reaksiyonlar sonucunda I. reaksiyonda daha fazla H2 oluşmuştur.

C) t anında I. reaksiyonda daha fazla H2 gazı oluşmuştur.

D) II. reaksiyon daha erken başlamıştır.

E) t anında I ve II reaksiyonlarda oluşan H2 miktarları eşittir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

73

0,1 mol Zn ve 1M 100 mL HCl’nin

Zn + 2HCl ® ZnCl2 + H2

tepkimesine girmesi sonucu açığa çıkan H2 gazının mol-zaman

grafiği Şekil I’deki gibidir.

Zaman (Sn)

mol mol

Zaman (Sn)

Şekil I Şekil II

n n

t

1 t

2

Buna göre bu tepkimeye;

I. Zn’yi toz hâline getirme,

II. 2M 100 mL HCl alma,

III. tepkime kabına aynı sıcaklıkta saf su ekleme

işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa Şekil II’deki grafik elde edilebilir? (t1 > t2)

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:116

112 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler ÜNİTE

5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Tepkime denklemi Hız bağlantısı

I. Mn(k) + 2H+

(suda)® Mn2+

(suda)+H2(g) Hız = k.[H+]

2

II. 2NOCI(g) ® 2NO(g) + CI2(g) Hız = k.[NOCI]2

III. CO(g) + 1/2O2(g) ® CO2(g) Hız = k.[CO].[O2

]

1/2

Yukarıdaki tek basamaklı tepkimeler için verilen hız bağıntılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Tek basamakta gerçekleşen,

CH4(g) + 2O2(g) ® CO2(g) + 2H2O(g)

reaksiyonunda sabit sıcaklıkta CH4 ve O2 nin derişimini 2

katına çıkarırsak hız kaç katına çıkar?

A) 2 B) 4 C) 8 D) 16 E) 32

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

74

X2(g) + 2Y2(g) ® 2XY2(g)

Tepkimesi, mekanizmalı bir tepkimenin en yavaş basamağıdır.

10 litrelik bir kapta 2 mol X2 ve 4 mol Y2 bulunduğu anda

tepkimenin hızı 3,2.10–3 mol/L.s olduğuna göre, hız sabitinin değeri aşağıdakilerden hangisidir?

A) 0,1 B) 0,2 C) 0,4 D) 2 E) 20

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Reaksiyona Giren Maddelerin Derişimi

Bir tepkime reaktiflerin uygun doğrultuda çarpışması ile yürür.

Bu nedenle tepkime hızını da reaktifler belirler. Ürünlerin hız üzerinde etkisi yoktur.

Hıza derişimin etkisini gösteren denkleme hız denklemi denir.

Hız denkleminde bir sabit (k) ve yanında reaktiflerin derişimi çarpımı yer alır. Hız sabiti (k) derişim değişiminden etkilenmezken

sıcaklık, katalizör kullanımı ve temas yüzeyinin değişmesi k sabitini etkiler.

2A(g) + B(g) ® 3C(g) + D(g) Hız = k. [A]2 . [B]

tepkimedeki katsayı hız denkleminde maddeye üs olarak yazılır. Bu üslerin toplamı tepkime derecesini verir.

Reaktiflerden saf katı ve saf sıvılar hız denkleminde yer almaz.

Denkleme sadece gazlar ve çözeltiler yazılır.

Birden fazla basamakta gerçekleşen (kademeli) tepkimelerde

hız denklemi en yavaş basamağın reaktiflerine göre yazılır.

Tepkime Hız Bağıntısı

N2(g) + 3H2(g) ® 2NH3(g) r = k . [N2] . [H2]

3

2Fe(k) + 3/2O2(g) ® Fe2O3 r = k . [O2]

3/2

½ I

2(k) + 2Br2(s) ® IBr4(k) r = k

C(k) + ½ O2(g) ® CO(g) (yavaş)

+ CO(g) + ½ O2(g) ® CO2(g) (hızlı)

––––––––––––––––––––––––––––––––

C(k) + O2(g) ® CO2(g)

r = k . [O2]

1/2

P:117

KİMYA 113

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler

5

ÜNİTE ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

75

3A(g) + 2B(g) ® 4C(g) tepkimesinde sabit sıcaklıkta,

I. A ve B’nin derişimi ikişer katına çıkarıldığında hız 8 katına

çıkıyor.

II. A’nın derişimi sabit tutulup B’nin derişimi 2 katına çıkarıldığında hız değişmiyor.

Buna göre, tepkimenin hız bağıntısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hız = k.[A] B) Hız = k.[B]

C) Hız = k.[A].[B]2 D) Hız = k.[A]2.[B]

E) Hız = k.[A]3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

A ve B’nin farklı başlangıç derişimlerinde elde edilen tepkime

hızları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Buna göre,

I. Tepkime hız sabitinin birimi L mol–1 s–1 dir.

II. Tepkime A’ya göre 1. derecedendir.

III. Tepkimenin derecesi 3’tür.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Hız = k.[A]

1 .[B]1

I. mol

L.s

= k.(

mol

L ).(

mol

L ) ® k’nın birimi L.mol–1 . s–1 (Doğru)

II. A’nın derecesi 1 olduğundan (Doğru)

III. Tepkime derecesi 2 olduğundan (Yanlış)

Cevap “D” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

76

3X(g) + 2Y(g) ® 2Z(g) tepkimesi için sabit sıcaklıkta elde edilen

deney sonuçları aşağıdaki gibidir.

Deney [X] [Y] Hız (mol/L.s)

1 0,3 0,6 4.10–2

2 0,3 1,2 8.10–2

3 0,6 2,4 64.10–2

Buna göre, tepkimenin hız sabitinin değeri kaçtır?

A) 12

27 B) 20

27 C) 12

9 D) 20

9 E) 15

21

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

77

2X + Y + 3Z ® K + L tepkimesinin hızına ait sabit sıcaklıkta yapılan deney sonuçları aşağıdaki gibidir.

Deney

––––––

[X]

(mol/L)

–––––

[Y]

(mol/L)

–––––

[Z]

(mol/L)

–––––

Hız

(mol/L.s)

–––––––––

1 2.10–2 2.10–2 2.10–1 4.10–5

2 2.10–2 1.10–2 2.10–1 4.10–5

3 6.10–2 4.10–2 2.10–1 36.10–5

4 4.10–2 2.10–2 4.10–1 32.10–5

Buna göre, k hız sabitinin değeri kaçtır?

A) 0,5 B) 2,5 C) 5 D) 10 E) 20

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:118

114 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler ÜNİTE

5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kimyasal bir tepkimede sıcaklık artırılınca aşağıdakilerden

hangisi artmaz?

A) Molekül hızı

B) Moleküllerin çarpışma sayısı

C) Moleküllerin kinetik enerjisi

D) Aktifleşme enerjisi

E) Eşik enerjisine sahip molekül sayısı

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

78

3C(k) + 4H+(suda) + 4NO–

3(suda) ®

3CO2(g) + 4NO(g) + 2H2O(s)

tepkimesi tek basamakta gerçekleşmektedir.

Buna göre, aşağıdaki işlemlerin hangisi yapılırsa reaksiyon

hızı artmaz?

A) C(k) nın miktarını artırmak B) H+ derişimini artırmak

C) NO–

3 derişimini artırmak D) Ortamın sıcaklığını artırmak

E) C katısının temas yüzeyini artırmak

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aynı koşullarda molekül sayısı-kinetik enerji grafikleri aşağıda verilen tepkimelerden hangisi en hızlıdır?

A) Molekül sayısı B)

C) D)

E)

Kinetik

enerji

Kinetik

enerji

Kinetik

enerji

Kinetik

enerji

Kinetik

enerji

E

Molekül sayısı

E

Molekül sayısı

E

Molekül sayısı

E

Molekül sayısı

ÖRNEK SORU E

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sıcaklık

Sıcaklığın artırılması ister endotermik, ister ekzotermik olsun bütün tepkimelerin hızını ve hız sabitini (k) artırır. Sıcaklık artışının

tepkime hızının artırmasının iki nedeni vardır:

1. Sıcaklık arttığında birim zamanda çarpışma sayısı artacağından tepkime hızı artar.

2. Aktifleşme enerjisine sahip taneciklerin sayısı artacağından tepkime hızı da artar. Sıcaklık artışı eşik enerjisini

değiştirmez.

Kinetik enerji

Tanecik sayısı

Ea

T1

T2

Şekildeki grafikte, T1 ve T2 sıcaklıklarında gerçekleşen bir tepkimede moleküllerin kinetik enerji dağılımı verilmiştir. T2 sıcaklığında eşik enerjisini geçen tanecik sayısı, T1 sıcaklığınınkinden

daha fazla olduğundan T2 > T1, k2 > k1 ve V2 > V1 dir.

P:119

KİMYA 115

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler

5

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

T1

Ea

T2

Tanecik sayısı

Kinetik enerji

Şekildeki grafik, farklı sıcaklıklarda gerçekleştirilen bir tepkimedeki tanecik sayısı ile taneciklerin kinetik enerji dağılımını göstermektedir.

Buna göre,

I. T1 sıcaklığında etkin çarpışma yapan tanecik sayısı daha

fazladır.

II. T2 sıcaklığında tepkime daha hızlıdır.

III. Sıcaklık arttıkça eşik enerjisi değeri de artar.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

A(g) ® 2B(g) tepkimesinin farklı sıcaklıklardaki kinetik enerji dağılım grafiği şekildeki gibidir.

Ea

Tanecik sayısı

Kinetik enerji

T1

T2

T3

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Sıcaklıkları T3 > T2 > T1 dir.

B) T3 sıcaklığında etkin çarpışma yapan tanecik sayısı daha

fazladır.

C) Sıcaklık T2 den T1 değiştirilirse eşik enerjisini aşan tanecik

sayısı azalır.

D) Etkin çarpışma sayısının en fazla olduğu sıcaklık T1 dir.

E) Sıcaklık artışı eşik enerjisinin değerini değiştirmez. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

79

Bir tepkimede aşağıdaki niceliklerden hangisinin artması

hem tepkime hızını hem de hız sabitini arttırır?

A) Reaktiflerin derişimi B) Sıcaklık

C) Kabın Hacmi D) Ürünlerin derişimi

E) Reaktiflerin kısmi basınçları

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:120

116 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler ÜNİTE

5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

TK

P.E

Katalizörsüz

Katalizörlü

Grafikte bir tepkimenin katalizörlü

ve katalizörsüz olarak gerçekleşmesine ilişkin potansiyel enerji (P.E)

- tepkimenin koordinatı (T.K) diyagramı verilmiştir.

Bu tepkime ile ilgili,

I. Katalizör aktivasyon enerjisini düşürmüştür.

II. Katalizör tepkime ısısını düşürmüştür.

III. Katalizör reaksiyon hızını azaltmıştır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

80

Zn(k) + Cu2+(suda) ® Zn2+(suda) + Cu(k)

tepkimesinin hızını;

I. uygun katalizör eklemek,

II. Zn(k) yı toz hâline getirmek,

III. çözeltiye aynı sıcaklıkta su eklemek

işlemlerinden hangileri tek başına artırır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Katalizör

Katalizör bir tepkimeye girip, tepkimenin izlediği yolu değiştirerek tepkimenin daha hızlı olmasını sağlayan maddelere verdiğimiz isimdir.

Katalizör genelde pozitif katalizör için kullanılan bir isimdir.

Katalizörün tersi etki yapan maddelere negatif katalizör

veya inhibitör denir.

Katalizör tepkimenin hızını ve hız sabitini (k) arttırır.

Katalizör tepkimeye girip değişmeden çıkar. Bu nedenle

toplam tepkime denkleminde gösterilmez veya okun üzerinde gösterilir:

Pt C2H4 + H2 ® C2H6 tepkimesi için Pt katalizördür.

Katalizör basamaklı tepkimelerde ilk basamakların birinde

girip daha sonraki basamakların birinde aynı mol sayıda

açığa çıkar:

1. Basamak A + B ® C

2. Basamak C + D ® A + E

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Net Tepkime B + D ® E

Yukarıdaki tepkimelerde A maddesi ilk basamakta girip

sonra çıkmış olduğu için katalizördür.

İlk basamakta çıkıp sonraki basamaklarda harcanan C tipi maddelere ara ürün denir. Ara ürünlerin hız açısından

herhangi farklı bir özellikleri yoktur.

Katalizör aktifleşmiş kompleksin türünü değiştirip, enerjisini azaltır.

Ep

TK

Katalizörsüz

Katalizörlü

Ea2 Ea1

Tanecik sayısı

E.K

Ea1 : Katalizörsüz tepkimenin eşik enerjisi

Ea2 : Katalizörlü tepkimenin eşik enerjisi

h Mekanizmalı tepkimelerde yavaş basamağa etki eder.

h Tepkimenin izlediği yolu değiştirir.

h Tepkimenin başlaması, devam etmesi ve bitmesi için şart

değildir.

h Tepkime entalpisine, ürünün miktarı ve tepkime verimine

etki etmez.

P:121

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler

TEST

5

KİMYA 117 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

1

1. Aşağıda, hareketli pistonla kapatılmış hacimleri eşit üç özdeş kapta altlarında verilen reaksiyonlar aynı koşullarda

sabit sıcaklıkta gerçekleşiyor.

Buna göre, tepkimelerden hangilerinde tepkime hızı,

hacimdeki artma ile ölçülebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

2CO2(g) ® 2CO(g) + O2(g) 2NH3(g) ® N2(g) + 3H2(g)

CH2(g) + 2O2(g) ® CO2(g) + 2H2O(s)

I II

III

2. Tek basamaklı,

Mg(k) + 2H+(suda) ® Mg2+(suda) + H2(g) + ısı

tepkimesinin gerçekleştiği kaba sabit sıcaklıkta saf su ilave edilerek hacim 3 katına çıkarılıyor.

Buna göre, tepkime hızı nasıl değişir?

A) 1

3

’üne iner. B) 3 katına çıkar.

C) 1

9

’una iner. D) 6 katına çıkar.

E) 9 katına çıkar.

3. X(g) + 2Y(g) + 2Z(g) ® L(g) + 2T(g)

reaksiyonun hız bağıntısını belirlemek amacıyla sabit sıcaklıkta yapılan deney sonuçları aşağıdaki gibidir.

Deney [X] [Y] [Z] Hız

(mol/L.s)

1 0,01 0,02 0,2 1,8 x 10–4

2 0,02 0,06 0,2 3,6 x 10–4

3 0,01 0,04 0,2 1,8 x 10–4

4 0,01 0,04 0,8 7,2 x 10–4

Bu sonuçlara göre, tepkimenin hız sabiti k’nin değeri

kaçtır?

A) 3,6 B) 1,8 C) 1 D) 0,18 E) 0,09

4. 2A(g) + B(g) ® C(g) + 2D(g)

tepkimesinde sabit sıcaklıkta A ve B’nin kısmi basınçlarına

bağlı olarak C’nin oluşma hızının değişimi aşağıdaki tabloda

gösterilmiştir.

Deney PA(atm) PB(atm) Hız (atm/dk)

1 0,2 0,4 1,6

2 0,2 0,2 0,4

3 0,4 0,8 12,8

Buna göre, kısmi basınçlar cinsinden hız bağıntısı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) TH = k. PA. (PB)

2 B) TH = k. (PA)

2 . PB

C) TH = k. PA. PB D) TH = k. (PB)

2

E) TH = k. (PA)

2 . (PB)

2

AY13KMYKA23-022

P:122

DOĞRU SAYISI

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler TEST

YANLIŞ SAYISI

118 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - B 2 - C 3 - E 4 - A 5 - A 6 - C 7 - B 8 - A

1

5.

Potansiyel enerji (P.E) - tepkime koordinatı (T.K) grafiği verilen tepkime için,

I. Hız bağıntısı 1. adıma göre yazılır.

II. Toplu tepkimede ∆H < 0’dır.

III. 1. adım endotermik, 2. adım ekzotermiktir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

P.E

T.K

1

2

6.

Potansiyel enerji (P.E) -tepkime koordinatı (T.K) grafiği

verilen tepkime ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi

yanlıştır?

A) Aktivasyon enerjisi en büyük olan III. adımdır.

B) Tepkime ısısı –30 kkal’dir.

C) I. ve II. tepkimelerin aktifleşme enerjileri eşittir.

D) Tepkimeye uygun katalizör ilavesi sadece III. adımın

aktivasyon enerjisini düşürür.

E) Tepkime hızı ifadesi III. adıma göre yazılır.

P.E

150

100

80

50

40

10

T.K

III

II

I

7. Bir tepkimeye ait mekanizma aşağıda verilmiştir.

I. HBr(suda) + O2(g) ® HOOBr(suda) (Yavaş adım)

II. HOOBr(suda) + HBr(suda) ® 2HOBr(suda) (Hızlı adım)

III. 2HOBr(suda) + 2HBr(suda) ® 2H2O(g) + 2Br2(suda)

(Hızlı adım)

Buna göre, aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır?

A) HOBr ve HOOBr ara üründür.

B) HBr katalizördür.

C) Net tepkime denklemi 4HBr + O2 ® 2H2O + 2Br2 şeklindedir.

D) Tepkimenin hız bağıntısı k.[HBr].[O2] dir.

E) Aktivasyon enerjisi en büyük olan I. adımdır.

8. 2X2(g) + Y2(g) ® 2X2Y(g)

tepkimesine ait üç farklı sıcaklıkta çizilen molekül sayısıkinetik enerji grafiği aşağıda verilmiştir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

(E = Eşik enerjisi)

A) Sıcaklık arttıkça eşik enerjisi azalır.

B) Sıcaklık arttıkça eşik enerjisini aşan tanecik sayısı artar.

C) Sıcaklık azaldıkça ortalama kinetik enerji azalır.

D) T3 sıcaklığında tepkime en hızlıdır.

E) Sıcaklıklar arasındaki ilişki T3 > T2 > T1 dir.

Molekül sayısı

Kinetik enerji E

T3

T2

T1

P:123

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler

TEST

5

KİMYA 119 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

2

1. 2X(g) + Y(g) + 2Z(g) ® K(g) + 2T(g)

tepkimesi için aşağıdaki bilgiler veriliyor.

• X ve Y’nin derişimi sabitken Z’nin derişimi 2 katına çıkarılırsa hız değişmiyor.

• X ve Z derişimi sabitken Y’nin derişimi yarıya indirildiğinde hız da 1/4’üne düşüyor.

• Tepkimenin hız bağıntısı 3. derecedendir.

Buna göre, bu tepkimenin yavaş adımının denklemi

aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) 2X(g) + 2Y(g) ® Ürün

B) X(g) + Y(g) ® Ürün

C) X(g) + 2Y(g) + Z(g) ® Ürün

D) X(g) + 2Y(g) ® Ürün

E) X(g) + Y(g) + Z(g) ® Ürün

2. 3X(g) + 2Y(g) ® 3Z(g)

tepkimesinin hızını belirlemek için sabit sıcaklıkta aşağıdaki deneyler yapılıyor.

Deney [X]

(mol/L)

[Y]

(mol/L)

Tepkime hızı

(mol/L.s)

1 0,2 0,2 2,4 x 10–4

2 0,2 0,8 9,6 x 10–4

3 0,1 0,1 0,6 x 10–4

Buna göre, tepkimenin derişime bağlı hız denklemini

gösteren bağıntı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) TH = k.[X]2.[Y] B) TH = k.[Y]

C) TH = k.[X].[Y] D) TH = k.[X].[Y]2

E) TH = k.[X]2

3. Bir tepkimeye ait mekanizma denklemleri aşağıda verilmiştir.

I. X(k) + Y(g) ® Z(g) + 2T(g) (Yavaş)

II. 2T(g) ® X(k) + L(g) (Hızlı)

Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) X katısı katalizördür.

B) T gazı ara üründür.

C) Tepkimenin hız bağıntısı TH = k.[T]2 dir.

D) X katısının toz hâline getirilmesi tepkime hızını arttırır.

E) II. tepkimenin aktivasyon enerjisi, I. tepkimeninkinden

küçüktür.

4. 10,8 gram alüminyum yeterli miktarda HCI çözeltisiyle tepkimeye giriyor ve tamamı 20 saniyede harcanıyor.

Buna göre, tepkimede H2 gazının ortalama oluşma

hızı kaç mol/s’dir? (AI: 27)

A) 5.10–4 B) 3.10–3 C) 5.10–3

D) 3.10–2 E) 2.10–2

5. X(g) + 2Y(g) ® Z(g) + 2T(g)

reaksiyona ait potansiyel enerji-tepkime koordinatı grafiği

aşağıdaki gibidir.

Buna göre, geri aktivasyon enerjisi (Eag) ve tepkime ısısı (DH) kaç kkal’dir?

Eag ∆H

A) 60 –25

B) 55 –30

C) 55 –25

D) 30 25

E) 30 30

Potansiyel Enerji (kkal)

Tepkime Koordinatı

60

30

5

AY13KMYKA23-023

P:124

DOĞRU SAYISI

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler TEST

YANLIŞ SAYISI

120 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - C 3 - C 4 - D 5 - C 6 - B 7 - A 8 - B 9 - D 1 0 - C

2

6. X2Y3(g) ® X2(g) + 3

2

Y2(g)

tepkimesinde X2Y3 moleküllerinin kinetik enerji-molekül

sayısı diyagramı aşağıdaki gibidir.

Buna göre sıcaklık T1 den T2 ye değiştirildiğinde,

I. Aktivasyon enerjisi azalır.

II. Moleküllerinin ortalama kinetik enerjisi azalır.

III. Etkin çarpışma sayısı artar.

yargılarından hangileri doğru olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

Molekül sayısı

Kinetik enerji

T1

Ea

T2

10. H2O2 + Br–

+ H+ ® H2O + HBrO (Yavaş)

H+ + Br–

+ HBrO ® H2O + Br2 (Hızlı)

Sulu ortamda gerçekleşen, mekanizması verilen tepkime için aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?

A) HBr gazı çözülürse reaksiyon hızı artar.

B) Tepkimede HBrO ara üründür.

C) Sıcaklık artırılırsa reaksiyon hızı azalır.

D) Tepkimenin hız bağıntısı k.[H2O2].[Br–

].[H+] şeklindedir.

E) Sabit sıcaklıkta Br2 eklenmesi hızı değiştirmez.

8.

Potansiyel enerji diyagramı verilen mekanizmalı tepkime için,

I. Tepkimenin reaksiyon ısısı K’dir.

II. Reaksiyonun hızlanması için Y’nin düşürülmesi gerekir.

III. En yavaş basamağın aktivasyon enerjisi Z’dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

P.E

T.K

L

X

Y

Z

K

7. 3X + 2Y ® 2Z

tepkimesinde sabit sıcaklıkta farklı derişimler ile yapılan

deney sonuçları aşağıdaki gibidir.

Deney [X]

(mol/L)

[Y]

(mol/L)

Hız

(mol/L.s)

1 0,2 0,05 16.10–4

2 0,1 0,05 4.10–4

3 0,05 0,1 1.10–4

Buna göre, tepkimenin hız sabiti k’nin değeri kaçtır?

A) 0,04 B) 0,02 C) 8.10–4

D) 0,8 E) 0,4

9. Aşağıda verilen tepkimelerden hangisinin aktifleşme

enerjisi en düşüktür?

A) Fe3+(suda) + Cr2+(suda) ® Fe2+(suda) + Cr3+(suda)

B) CO(g) + 1/2O2(g) ® CO2(g)

C) CH4(g) + 2O2(g) ® CO2(g) + 2H2O(g)

D) Ba2+(suda) + SO4

2–(suda) ® BaSO4(k)

E) C3H4(g) + 2H2(g) ® C3H8(g)

P:125

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler

TEST

5

KİMYA 121 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

3

1. 2X(g) + Y(g) ® Z(g) + T(g)

tepkimesi için potansiyel enerji-tepkime koordinatı grafiği

aşağıda verilmiştir.

Bu tepkimeye uygun bir katalizör eklendiğinde çizilen,

P.E (kJ)

T.K

95

20

40

15

I II

III

grafiklerinden hangileri doğru olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Potansiyel enerji (kJ)

Tepkime koordinatı

95

40

15

3. Al(k) + 3HCI(suda) ® AICI3(suda) + 3

2

H2(g) tepkimesi I, II,

III numaralı kaplarda aynı sıcaklıkta gerçekleşiyor.

Buna göre, gerçekleşen tepkimelerde açığa çıkan H2

gazının oluşum hızları arasındaki ilişki aşağıdakilerden

hangisinde doğru verilmiştir?

A) III > I > II B) II > III > I C) II > I = III

D) I > III > II E) I = III > II

V

AI parçası

25° C

I

V

AI tozları

50° C

II

V

AI parçaları

25° C

III

1M HCI 2M HCI 2M HCI

4. 4 mol Ca metali ile 2M 1L HCl çözeltisi arasında tek basamakta gerçekleşen:

Ca(k) + 2HCl(suda) ® CaCl2(suda) + H2(g)

tepkimesinde açığa çıkan H2 gazının mol sayısının zamanla değişimi Şekil - 1’deki gibidir.

Buna göre, bu tepkimeye aşağıdaki etkilerden hangisi

yapılırsa açığa çıkan H2 gazı mol sayısının zamanla değişimi Şekil II’deki gibi olur?

A) Ca metalinin tanecik boyutunu azaltmak

B) HCl çözeltisinin üzerine 2 M 1 L HCl çözeltisi eklemek

C) HCl çözeltisine su eklemek

D) Sıcaklığı arttırmak

E) HCl çözeltisinin üzerine 1 M 1 L HCl çözeltisi eklemek

Şekil I

nH2 nH2

20 Zaman (s)

1

Şekil II

20 Zaman (s)

2

2. I. Fe2+(suda) + Cu2+(suda) ® Fe3+(suda) + Cu+(suda)

II. C2H4(g) + H2(g) ® C2H6(g)

III. Ag+(suda) + Cl–

(suda) ® AgCl(k)

Aynı koşullarda gerçekleşen yukarıdaki tepkimelerin hızları arasındaki ilişki hangi seçenekte doğru verilmiştir?

A) I > II > III B) II > I > III C) III > I > II

D) III > II > I E) I > III > II

AY13KMYKA23-024

P:126

DOĞRU SAYISI

Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler TEST

YANLIŞ SAYISI

122 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - C 3 - B 4 - B 5 - B 6 - B 7 - E 8 - D 9 - E 1 0 - C

3

5.

Tanecik sayısı - kinetik enerji grafiği verilen tepkimede 1. durumdan (E1) 2. duruma (E2) geçiş yapılabilmesi için;

I. sıcaklığı artırmak,

II. katalizör kullanmak,

III. madde miktarını artırmak

işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Tanecik sayısı

Kinetik Enerji

E 2 E 1

7. X(k) + Y(g) ® Z(g) + T(g)

tepkimesi tek adımda gerçekleşmektedir.

Aşağıdaki işlemlerden hangisi uygulanırsa tepkime hızı değişmez?

A) Sıcaklığı artırmak

B) Katalizör kullanmak

C) Y gazının derişimini artırmak

D) X katısını toz hâline getirmek

E) Ortama X katısı eklemek

6. 2NO(g) + O2(g) ® 2NO2(g)

tepkimesine göre 3 gram NO gazının yeteri kadar oksijenle yakılması 100 s’de tamamlanmaktadır.

Buna göre, NO2 gazının ortalama oluşma hızı kaç

mol/s’dir? (N: 14, O: 16)

A) 5.10–4 B) 1.10–3 C) 2.10–3

D) 4.10–3 E) 5.10–3

8. Tepkime Hız denklemi

I. 2X2(g) + Y2(g) ® 2X2Y(g) TH = k.[X2]

2.[Y2]

II. X2(g) + Y2(g) ® 2XY(g) TH = k.[X2]

1/2.[Y2]

III. X2(g) + 2Y2(g) + Z2(g) ® 2XY2Z TH = k.[X2].[Y2].[Z2]

Yukarıdaki verilere göre, gaz fazında gerçekleşen bu

tepkimelerden hangileri mekanizmalıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

9. X(k) + 2Y(g) + Z(g) ® T(g) + 3M(g)

tepkimesinde T gazının oluşum hızını arttırmak için;

I. M gazının miktarını artırmak,

II. X katısını toz hâline getirmek,

III. Y ve Z gazlarının derişimini artırmak

işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

10. 2X(g) ® Y(g) + ısı (Yavaş)

X(g) + Z(g) ® T(g) + K(g) + ısı (Hızlı)

mekanizması yukarıdaki gibi olan tepkimeye uygulanan,

I. kap hacmini küçültmek,

II. hacim sabitken Z gazı eklemek,

III. sıcaklığı artırmak

işlemlerinden hangileri mekanizmayı değişmeden tepkime hızını artırır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

P:127

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Karma Test

TEST

5

KİMYA 123 BAŞARI ÖLÇME TESTİ M R TESTİ

4

2. I. Zn(k) + 2HCI(suda) ® ZnCI2(suda) + H2(g)

II. 2NH3(g) ® N2(g) + 3H2(g)

III. Ca(k) + 2H+(suda) ® Ca2+(suda) + H2(g)

Yukarıda verilen tek basamaklı tepkimelerden hangilerinde sistemin hacmi yarıya inerse hız 4 katına çıkar?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

4. 2X(g) + Y(g) ® X2Y(g)

tepkimesi için sabit sıcaklıkta yapılan deneylerde aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.

Deney [X]

(mol/L)

[Y]

(mol/L)

Hız

(mol/L.s)

1 2.10–3 2.10–2 4.10–4

2 4.10–3 2.10–2 8.10–4

3 6.10–3 4.10–2 24.10–4

Bu verilere göre, tepkimenin yavaş adımının denklemi

ve hız sabiti (k) nin değeri aşağıdakilerden hangisinde

doğru verilmiştir?

Yavaş Adım k

A) X + Y ® ürün 1

B) 2X ® ürün 10

C) 2X + Y ® ürün 10

D) X + Y ® ürün 10

E) X + 2Y ® ürün 1

5. 3X(g) + 2Y(g) ® X3Y2(g)

tepkimesi için sabit sıcaklıkta yapılan deney sonuçları aşağıda verilmiştir.

Deney [X]

(mol/L)

[Y]

(mol/L)

Hız

(mol/L.s)

1 0,2 0,1 0,04

2 0,1 0,1 0,01

3 0,1 0,2 0,02

Verilere göre bu tepkimenin hız sabiti (k) nin değeri kaçtır?

A) 0,05 B) 1 C) 2,5 D) 5 E) 10

3. aX(g) + bY(g) ® cZ(g) tepkimesi tek basamakta gerçekleşmektedir. Tepkimeyle ilgili aynı sıcaklıkta yapılan deney sonuçları aşağıdaki gibidir.

Deney [X]

(mol/L)

[Y]

(mol/L)

Hız

(mol/L.s)

1 2.10–2 4.10–2 16.10–6

2 2.10–2 6.10–2 24.10–6

3 4.10–2 8.10–2 12,8.10–5

Buna göre, tepkimenin hız sabiti k’nin sayısal değeri

kaçtır?

A) 0,1 B) 1 C) 0,5 D) 0,2 E) 5

1. Tek basamakta gerçekleşen aşağıdaki tepkimelerden

hangisinin hız bağıntısı yanlış yazılmıştır?

Tepkime Denklemi Hız Bağıntısı

A) N2(g) + 2O2(g) ® N2O4(g) k.[N2].[O2]

2

B) CaCO3(k) ® CaO(k) + CO2(g) k.[CaCO3]

C) CO2(g) + H2O(s) ®

H+(suda) + HCO–

3(suda)

k.[CO2]

D) 2CO(g) + O2(g) ® 2CO2(g) k.[CO]2.[O2]

E) Ba+2(suda) + SO4

2–(suda) ® BaSO4(k) k.[Ba2+].[SO4

2– ]

AY13KMYKA23-025

P:128

DOĞRU SAYISI

Karma Test TEST

YANLIŞ SAYISI

124 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - B 2 - E 3 - B 4 - D 5 - E 6 - E 7 - D 8 - A 9 - B 1 0 - C

4

6. X2(g) + 2Y2(g) ® 2XY2(g) + 30 kJ

tepkimesinin ileri aktifleşme enerjisi 80 kJ olduğuna

göre, bu reaksiyonun potansiyel enerji (P.E)-tepkime

koordinatı (T.K) grafiği aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

P.E(kJ)

T.K

110

80

50

P.E(kJ)

T.K

110

50

30

P.E(kJ)

T.K

80

30

0

P.E(kJ)

T.K

80

30

0

P.E(kJ)

T.K

110

30

0

A) B)

C) D)

E)

10. 2N2(g) + 3O2(g) ® 2N2O3(g)

tepkimesinin mekanizması,

2N2(g) + O2(g) ® N4O2(g) (Yavaş)

N4O2(g) + O2(g) ® N4O4(g) (Hızlı)

N4O4(g) + O2(g) ® 2N2O3(g) (Hızlı)

şeklindedir.

Sabit sıcaklıkta sadece N2 nin kısmi basıncı 3 katına

çıkarıldığında tepkime hızı nasıl değişir?

A) 3 katına çıkar. B) 6 katına çıkar.

C) 9 katına çıkar. D) 27 katına çıkar.

E) 36 katına çıkar.

8. KCIO3(k) katısından bir miktar alınıp 3 litrelik bir kaba konuluyor.

KCIO3(k) ısıtıldığında 10 saniyede,

KCIO3(k) ® KCI(k) + 3

2

O2(g)

tepkimesi gerçekleşiyor. Bu işlem sırasında katı kütlesinde 4,8 gram azalma oluyor.

Buna göre, O2 nin ortalama oluşma hızı kaç mol/L.s’dir?

(O = 16 g/mol)

A) 5.10–3 B) 5.10–2 C) 2.10–3

D) 10–2 E) 4.10–2

7. 3X(g) + Y(g) ® 2Z(g)

tepkimesi ile ilgili sabit sıcaklıkta yapılan deney sonuçları

aşağıda verilmiştir.

Deney [X]

(mol/L)

[Y]

(mol/L)

Hız

(mol/L.s)

1 1.10–2 1.10–3 2.10–5

2 2.10–2 2.10–3 16.10–5

3 1.10–2 4.10–3 8.10–5

Buna göre, yavaş adımın denklemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) X + Y ® ürün B) X + 2Y ® ürün

C) 2X + 2Y ® ürün D) 2X + Y ® ürün

E) X + 3Y ® ürün

9. 3X(g) + 2Y(g) ® X3Y2(g)

tepkimesi sabit sıcaklıkta iki adımda oluşmaktadır.

Hızlı olan ikinci basamağın denklemi,

X2Y(g) + X(g) + Y(g) ® X3Y2(g)

şeklinde olduğuna göre aynı sıcaklıkta kap hacmi 2 katına çıkarıldığında hız değeri nasıl değişir?

A) 32 katına çıkar. B) 1/8’ine iner. C) 1/4’üne iner.

D) 8 katına çıkar. E) 16 katına çıkar.

P:129

125

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

ÜNİTE Kimyasal Denge FASİKÜL

6 01

KİMYA

KİMYASAL DENGE

Kapalı bir sistemde, belirli bir sıcaklıkta gözle görülebilen ve ölçü aletleri yardımıyla deneysel olarak izlenebilen (renk, derişim,

basınç...) makroskobik özelliklerin sabit kaldığı, mikroskobik

özelliklerin değiştiği duruma denge denir.

Denge koşulları:

h Sistem kapalı olmalıdır.

h Sistemin sıcaklığı sabit olmalıdır.

h İleri tepkimenin hızı, geri tepkimenin hızına eşit olmalıdır.

Sistemin kapalı olması demek, sistem dengesine etki eden maddelerde giriş çıkış olmaması demektir.

Fiziksel Denge

Maddenin fiziksel durumundaki değişmelerin olduğu denge durumudur.

Kapalı bir kapta, sıvı ile o sıvının buharı arasında kurulan dengede birim zamanda buharlaşan sıvı miktarı ile sıvı hâle dönen

buhar miktarları birbirine eşittir. Bu olay fiziksel denge olup kurulan denge dinamiktir. Dinamik tepkimelerde olaylar durmaz,

iki yönde eşit hızla devam eder. Bu nedenle dengede sıvı ve buhar miktarı değişmez.

Kimyasal Denge

Maddelerin kimyasal yapılarında değişmelerin olduğu denge

durumudur.

Dinamik Denge

Dengeye ulaşmış bir tepkimedeki makroskobik özellikler değişmediği hâlde, mikroskobik olayların devam etmesine denir.

Bütün kimyasal dengelerde,

h Ortamda ürünler ve girenler mevcuttur.

h Tepkime ileri ve geri yönde sürekli devam eder.

h Her iki yöndeki (ileri ve geri) tepkime hızları birbirine eşittir.

Örnek:

H2 ve N2 gazlarından Tepkime hızı

İleri tepkime hızı

Geri tepkime hızı

Zaman

Denge

NH3 gazı oluşumuna ait

grafik yandaki gibidir.

N2

(g) + 3H2

(g) ƒ 2NH3

(g)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sabit sıcaklıkta kapalı bir kapta Derişim

Zaman

X

Y

Z

t1

X, Y ve Z maddelerinin derişimlerinin zamanla değişim

grafiği yandaki gibidir.

Buna göre,

I. X ve Y element, Z bileşiktir.

II. Denge anında X, Y ve Z'nin derişimleri eşittir.

III. Tepkime t1 anında dengeye ulaşmıştır.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Şekildeki kapalı kapta oda sıcaklığında su ile buharı arasında

kurulan denge görülmektedir.

H2

O(g)

H2

O(s)

Bu denge için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Buharlaşma hızı yoğunlaşma hızına eşittir.

B) Sıcaklık artırılırsa denge buhar basıncı artar.

C) Aynı sıcaklıkta H2O(g) eklenirse H2O(s) miktarı artar.

D) Aynı sıcaklıkta H2O(s) eklenirse buhar basıncı artar.

E) Oda sıcaklığında suyun buhar basıncı sabittir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:130

126 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kimyasal Denge ÜNİTE

6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sabit hacimli boş bir kapalı kaba X gazı gönderilerek,

X(g) + ısı ƒ 2Y(g)

tepkimesinin sabit sıcaklıkta dengeye gelmesi bekleniyor.

Buna göre,

Zaman Zaman

Derişim

Y

X

I

Zaman

Kütle

Y

X

III

Kc

II

grafiklerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1

CO2(g) ƒ CO2(suda) äH < 0 2

denge olayı ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Olay ekzotermiktir.

B) Minimum enerjiye eğilimi (1) yönündedir.

C) Dinamik bir olaydır.

D) Maksimum düzensizlik 2 yönünde artar.

E) Ürünlerin potansiyel enerjisi girenlerinkinden büyüktür.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Denge Olayını Belirleyen Etkenler

1. Minimum Enerji Eğilimi

Tabiatta bulunan tüm maddeler potansiyel enerjilerinin en az olmasını ister. Minimum enerjiye eğilim endotermik tepkimelerde

girenlere doğru, ekzotermik tepkimelerde ise ürünlere doğrudur.

2. Maksimum Düzensizlik

Tabiatta bulunan tüm maddeler düzensizliklerinin en fazla olmasını ister.

Bir tepkimede giren ve ürünlerin tümü gaz hâlinde ise katsayılar toplamının büyük olduğu taraf en düzensizdir.

PCI5(g) ƒ PCI3(g) + CI2(g)

tepkimesinde maksimum düzensizliğe eğilim, ürünlere doğrudur.

Fiziksel olaylarda katı hâlden gaz hâle doğru düzensizlik

artar.

Gaz hâlindeki maddelerin sıvılarda çözünmesi düzensizliği azaltır.

O2(g) ƒ O2(suda)

olayında girenler, ürünlerden daha düzensizdir.

Katsayıları eşit olan gaz fazındaki tepkimelerde, molekül

cinsi sayısının fazla olduğu taraf daha düzensizdir.

H2(g) + CI2(g) ƒ 2HCI(g)

tepkimesinde girenler kısmında iki cins molekül bulunduğu için

girenler ürünlerden daha düzensizdir.

Denge tepkimelerinde genellikle maksimum düzensizlikle,

minimum enerjiye eğilim zıt yönlüdür.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:131

127

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kimyasal Denge

6

ÜNİTE

KİMYA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

I. C(k) + CO2(g) ƒ 2CO(g)

II. SO2(g) + 1

2

O2(g) ƒ SO3(g)

III. 2ZnO(k) + 2CO(g) ƒ 2Zn(k) + 2CO2(g)

Yukarıda verilen tepkimelerin denge bağıntılarını yazınız. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

81

X(g) + Y(k) ƒ Z(k) + T(s)

denge tepkimesinin derişimler cinsinden denge bağıntısı ve

değeri ile ilgili,

I. Değeri ileri tepkime hız sabitinin, geri tepkime hız sabitine

oranına eşittir.

II. Y, Z ve T maddeleri yer almaz.

III. Kc = [X]’tir.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

X ƒ Y + Z Kc = 0,2

tepkimesindeki maddelerin katı ya da gaz fazında oldukları biliniyor.

Tepkimenin denge bağıntısı Kc = [Y] şeklinde ise,

I. Y katı, X ve Z gaz fazındadır.

II. İleri yönlü tepkime sıfırıncı derecedendir.

III. Hız sabitleri arasındaki ilişki kgeri > kileri dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kimyasal Reaksiyonlarda Denge

Bir reaksiyon kabına konan reaktifler önce hızla ürünlere dönüşür. Ancak zamanla oluşan ürünlerde girenlere dönüşmeye başlar. Her iki yöndeki olayların hızları birbirine eşit olduğu anda sistem dengeye ulaşır. Denge anında ürünlerin derişiminin, girenlerin derişimine oranı sabittir. Bu değere denge sabiti (Kc) denir. Kc denge sabiti sadece sıcaklıkla değişir.

H2(g) + I2(g) ƒ 2HI(g) tepkimesinde,

İleri tepkimenin hız sabitinin (ki

) geri tepkimenin hız sabitine (kg)

oranı denge sabitine (Kc) eşittir.

ki

kg

= Kc = [HI]2

[H2].[I2]

olarak yazılır. Kc = [Ürünler]

[Girenler]

Katı ve sıvılar denge bağıntısına yazılmaz. Sadece gazlar

ve suda çözünmüş maddelerin derişimi yazılır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Mekanizmalı tepkimelerde Kc denge bağıntısı net tepkimeye göre yazılır.

P:132

128 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kimyasal Denge ÜNİTE

6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

4 L'lik sabit hacimli bir kaba 1,2 mol CO ve 0,8 mol CI2 gazları

konuluyor. Dengeye ulaşıldığında kapta 0,4 mol CI2 gazı bulunuyor.

Buna göre,

CO(g)+CI2(g) ƒ COCI2(g)

tepkimesinin denge sabiti (Kc) nin değeri kaçtır?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

82

2X(g) + Y(g) ƒ T(g) + 2Z(g)

2 litrelik kapta 0,6 mol X ve 0,8 mol Y ile başlatılan yukarıdaki

tepkime dengeye ulaştığında kapta 0,6 mol Y bulunmaktadır.

Buna göre, aynı sıcaklıkta denge sabiti (Kc) kaçtır?

A) 0,3 B) 10

3

C) 3 D) 10

7

E) 4

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

CO(g) + 2H2(g) ƒ CH3OH(g)

Yukarıdaki tepkime 250 °C ve 4 L'lik kapta 2 mol CO(g), 2 mol

H2(g) ve 5 mol CH3OH(g) bulunduğu anda dengededir.

Buna göre, aynı sıcaklıktaki denge sabiti Kc kaçtır?

A) 1 B) 2 C) 5 D) 8 E) 10 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2015 - LYS

H2(g) + I2(g) ƒ 2HI(g) denge tepkimesine göre, belirli bir sıcaklıkta 1 L'lik tepkime kabına 0,1 mol H2 ve 0,1 mol I2 gazları konularak sistemin dengeye gelmesi bekleniyor ve dengedeki sistemde 0,04 mol HI gazı bulunduğu gözleniyor.

Buna göre, tepkimenin Kc değeri aşağıdakilerden hangisidir?

A) 0,02 B) 0,25 C) 0,50 D) 2,50 E) 5,00

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

H2 + I2 ® 2HI

B 0,1 0,1

H/O –0,02 –0,02 +0,04

D 0,08 0,08 0,04

Kc = 0,042

0,08 . 0,08 = 1

4

= 0,25

Cevap “B” dir.

P:133

129

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kimyasal Denge

6

ÜNİTE

KİMYA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1 L'lik sabit hacimli kapta, 2 mol H2(g) ve 2 mol I2(g) bulunuyor.

Belli bir sıcaklıkta,

H2(g)+I2(g) ƒ 2HI(g)

dengesi kurulduğunda kapta 3,2 mol HI(g) bulunduğuna göre denge sabiti (Kc)’nin değeri kaçtır?

A) 2 B) 16 C) 64 D) 72 E) 84 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

83

CO(g) + Cl2(g) ƒ COCl2(g)

tepkimesi 3 litrelik kapta dengedeyken aşağıdaki ölçümler yapılıyor.

• 1,5 mol COCl2 gazı bulunuyor.

• 3 mol Cl2 gazı bulunuyor.

• 8,4 gram CO gazı bulunuyor.

Buna göre, aynı sıcaklıktaki denge sabiti (Kc)nin değeri

kaçtır? (C: 12 , O : 16)

A) 0,3 B) 0,5 C) 1 D) 3 E) 5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2 mol NH3 gazı, 1 L'lik sabit hacimli bir kaba konuluyor.

Sabit bir sıcaklıkta,

2NH3(g) ƒ N2(g) + 3H2(g)

dengesi kurulduğunda NH3 ün molce %40'ının ayrıştığı belirleniyor ise denge sabiti (Kc)’nin değeri kaçtır?

A) 0,48 B) 0,52 C) 0,64 D) 0,82 E) 0,98

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

84

2NO2(g) ƒ 2NO(g) + O2(g)

2 litrelik bir kapta 2 mol NO2 gazı bulunuyor. Sistem sabit sıcaklıkta dengeye geldiğinde kapta toplam 2,4 mol gaz bulunuyor.

Buna göre, NO2'nin molce yüzde kaçı ayrışmıştır?

A) 80 B) 60 C) 50 D) 40 E) 20

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:134

130 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kimyasal Denge ÜNİTE

6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Zaman

B(g)

C(g)

A(g)

Mol sayısı

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

Yukarıdaki grafik sabit sıcaklıkta 1 L'lik sabit hacimli kapalı bir

kapta gerçekleşen denge tepkimesinde A(g), B(g) ve C(g) maddelerinin mol sayılarının zamanla değişimini göstermektedir.

Buna göre, en küçük tamsayılarla denkleşmiş tepkimenin

denge sabiti (Kc)’nin değeri kaçtır?

A) 1 B) 4 C) 5 D) 10 E) 20 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

85

1,2 mol CO ve 0,8 mol H2O 1 litrelik sabit hacimli bir kaba konuluyor.

CO(g) + H2O(g) ƒ CO2(g) + H2(g)

tepkimesi dengeye ulaştığında kapta 0,4 mol H2 bulunduğuna göre, reaksiyonun aynı koşullardaki denge sabiti kaçtır?

A) 2,15 B) 1,5 C) 1 D) 0,75 E) 0,5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2XY2(g) ƒ X2(g) + 2Y2(g)

1 L’lik kapta 6,4 mol XY2 ile başlayan yukarıdaki tepkime dengeye ulaşınca 1,6 mol XY2 nin kaldığı belirleniyor.

Buna göre, tepkimenin aynı sıcaklıktaki denge sabiti (Kc)’nin

değeri kaç olur?

A) 1,6 B) 2,4 C) 4,8 D) 9,6 E) 21,6 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

86

4 litrelik bir kapta düşük basınç ve yüksek sıcaklıkta çalışılarak

4 mol XY3 ün %40'ı ayrışmıştır.

Bu şartlarda,

2XY3(g) ƒ X2(g) + 3Y2(g)

dengesinin Kc değeri kaçtır?

A) 0,12 B) 0,48 C) 0,96 D) 1 E) 2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:135

131

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kimyasal Denge

6

ÜNİTE

KİMYA

Kısmi Basınçlar Cinsinden Denge Sabiti

Bir denge tepkimesinde yer alan gazların kısmi basınçları denge

anında sabittir. Bu durumda denge sabiti Kp olarak gösterilir.

N2(g) + 3H2(g) ƒ 2NH3(g) tepkimesi için,

Kp =

(PNH3

)

2

(PN2

).(PH2

)

3

şeklinde yazılır. Derişime bağlı denge sabiti ve basınca bağlı

denge sabiti arasındaki bağıntı

Kp = Kc.(RT)Dn şeklindedir.

R = Gaz sabiti (0,082 atm.L/mol.K)

T = Mutlak sıcaklık (K)

Dn = Ürünlerdeki gaz katsayıları toplamı – Girenlerdeki gaz katsayıları toplamı (Gaz fazında olanlar) Dn = 0 ise Kp = Kc'dir.

Denge Kesri

Herhangi bir anda kaptaki maddelerin molar derişimleri denge

bağıntısında yerine konulduğunda bulunan değer denge kesri

olup Q ile gösterilir.

Belirli bir sıcaklıkta;

Kc = Q ise sistem dengededir.

Kc > Q ise ortamda ürün miktarı az demektir. Sistem dengede

değildir. Sistem dengeye ulaşıncaya kadar ürünler yönüne kayar.

Kc < Q ise ortamda ürün miktarı fazla demektir. Sistem dengede değildir. Sistem dengeye ulaşıncaya kadar, girenler yönüne

kayar.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

XY2(k) ƒ X(g) + 2Y(g)

tepkimesinde X gazının denge anındaki kısmi basıncı 0,3

atm Y gazınınki ise 0,6 atm olduğuna göre, sistemin sabit

sıcaklıkta kısmi basınçlar cinsinden denge sabiti (Kp)’nin

değeri kaçtır?

A) 0,018 B) 0,108 C) 0,154

D) 1,18 E) 2,24 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1 L'lik çelik kapta 273 °C sabit sıcaklıkta 2 mol PCI5 gazı konulması ile başlayan,

PCI5(g) ƒ PCI3(g) + CI2(g)

reaksiyon dengeye ulaştığında PCI5'in molce %50'sinin ayrıştığı belirleniyor.

Buna göre, tepkimenin Kp değeri kaçtır?

A) 22,4 B) 44,8 C) 67,2 D) 112 E) 224 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:136

132 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kimyasal Denge ÜNİTE

6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

87

Sabit sıcaklıkta kapalı bir kapta kısmi basıncı 2 atm olan A gazı ile bir miktar B gazından oluşan bir karışım vardır. Sistem,

A(g) + B(g) ƒ C(g) Kp = 0,25

tepkimesine göre dengeye ulaşınca C gazının kısmi bir basıncı

0,4 atm oluyor.

Buna göre, tepkime başlamadan önce kaptaki toplam basınç kaç atm'dir?

A) 2,5 B) 3,4 C) 4 D) 4,2 E) 5,6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

X2(g) + Y2(g) ƒ 2XY(g)

tepkimesinin t °C sıcaklıkta denge sabiti (Kc

) 4'tür.

1 litrelik sabit hacimli kapta t °C sıcaklıkta 0,2 mol X2, 0,4

mol Y2 ve 0,4 mol XY bulunduğu anda sistemin dengede

olup olmadığı ve dengenin hareket yönü aşağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Dengede durumu Hareket yönü

A) Dengede Girenler lehine

B) Dengede değil Girenler lehine

C) Dengede Ürünler lehine

D) Dengede değil Ürünler lehine

E) Dengede Hareket etmez ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

X(g) + Y(g) ƒ Z(g) + T(g)

tepkimesi için Kc'nin 1 olduğu sıcaklıkta, 0,1 mol X, 0,1 mol Y,

0,2 mol Z ve 0,2 mol T 1 L'lik bir kaba konuluyor.

Sistem dengeye ulaştığında kapta kaç mol T(g) bulunur?

A) 0,15 B) 0,25 C) 0,30 D) 0,45 E) 0,60 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

88

SO2(g) + NO2(g) ƒ SO3(g) + NO(g)

tepkimesinin sabit bir sıcaklıktaki denge sabiti (Kc) 4 tür. Bu sıcaklıkta 1 L’lik kapta 0,8 mol SO2 0,2 mol NO2, 0,4 mol SO3 ve

0,4 mol NO gazları bulunuyor.

Buna göre,

I. Sistem dengededir.

II. Denge ürünler lehine yürümektedir.

III. Denge girenler lehine yürümektedir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:137

133

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Dengeye Etki Eden Faktörler

6

ÜNİTE

KİMYA

Denge Reaksiyonlarında Hess Yasasının

Uygulanması

1. Tepkime denklemi herhangi bir sayıyla çarpılırsa bu sayı

denge sabitine üst olarak yazılır.

2. Tepkime denklemi ters çevrilirse denge sabitinin çarpmaya göre tersi alınır.

3. Aynı sıcaklıkta en az iki tepkimenin toplamında elde edilen

tepkimeye ait denge sabiti, toplanan tepkimelerin denge

sabitleri çarpımına eşittir.

DENGEYE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

Derişim (Madde Miktarının Değişmesi)

Gaz maddeleri içeren tepkimelerde maddelerden birinin kısmi

basıncının değişmesi denge durumunu değiştirir.

CO(g) + NO2(g) ƒ CO2(g) + NO(g)

Renkli Renksiz

\\ \\

Verilen dengede ortama CO(g) eklendiğinde Le Chatelier prensibine göre artan CO gazı NO2 ile birleşerek tepkimeyi ürünlere doğru kaydırır. Dengedeki renkli madde NO2 gazı olduğundan karışımın renginde açılma gözlenir.

Ortamdan bir miktar CO2 çekilirse dengenin tekrar kurulabilmesi için tepkime ürünler yönüne kayar.

Sabit hacim ve sıcaklıkta ortama dengedeki maddelerden birisini eklemek ile denge bozulur. (Katı ve sıvılar hariç)

Sonuç olarak;

1. Sabit sıcaklık ve hacimde tepkimeye girenlerin ilavesi tepkimeyi ürünler yönüne kaydırır.

2. Denge, derişimi artırılan maddenin derişimi azalacak yönde tepki gösterir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2SO2(g) + O2(g) ƒ 2SO3

tepkimesinin Kc denge sabiti 1

36 ’dır.

Buna göre, aynı sıcaklıktaki SO3(g) ƒ SO2(g) + 1

2

O2(g) tepkimesinin Kc denge sabiti kaç olur?

A) 1

6 B) 6 C) 32 D) 72 E) 81

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2014 - LYS

N2(g) + 3H2(g) ƒ 2NH3(g)

denge tepkimesinin belirli bir sıcaklıktaki denge sabiti,

Kp = 49'dur.

Buna göre,

NH3(g) ƒ 1

2

N2(g) + 3

2

H2(g)

denge tepkimesinin aynı sıcaklıktaki Kp değeri, aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1

49 B) 1

7 C) 7 D) 14 E) 49

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Dikkat edilirse sorudaki tepkime ters çevrilip ikiye bölünmüştür.

Bu nedenle Kp’de 1

49 ’un karekökü olur.

Kp = 1

7

Cevap “B” dir.

Denge Sabitini

• Tepkimenin Türü

• Tepkimenin Katsayıları

• Sıcaklık

etkiler.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:138

134 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Dengeye Etki Eden Faktörler ÜNİTE

6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2H2S(g) + 3O2(g) ƒ 2H2O(g) + 2SO2(g)

Kapalı ve sabit hacimli bir kapta dengede bulunan yukarıdaki sisteme sabit sıcaklıkta H2S gazı eklenirse O2 ve SO2

gazlarının molar derişimleri ve denge sabiti (Kc) nasıl değişir?

[O2] [SO2] Kc ––––––––– ––––––––– –––––––––

A) Azalır Artar Artar

B) Azalır Artar Değişmez

C) Artar Azalır Değişmez

D) Değişmez Değişmez Artar

E) Artar Artar Değişmez

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2017 - LYS

Denge konumunda olan

N2O4(g) ƒ 2NO2(g)

tepkimesiyle ilgili,

I. İleri yöndeki tepkime hızı geri yöndeki tepkime hızına eşittir.

II. N2O4 ün tamamı NO2 ye dönüşmüştür.

III. Sisteme NO2 gazı eklenirse denge ürünler yönüne kayar.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Denge tepkimeleri %100 verimle gerçekleşmediği için denge

anında maddelerin tümü dönüşmez (II) yanlış. Ürünlere gaz eklenirse tepkime sola kayar

Cevap “A” dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

SO2(g) + NO2(g) ƒ SO3(g) + NO(g)

tepkimesi belli bir sıcaklıkta dengede iken 1 litrelik sabit hacimli kapta 4 mol SO2, 3 mol NO2, 3 mol SO3 ve 2 mol NO gazları

bulunmaktadır.

Aynı sıcaklıkta kaba kaç mol NO2 eklersek dengedeki SO3

gazı 5 mol olur?

A) 16 B) 19 C) 20 D) 21 E) 23

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Derişimin etkisini grafiklerle inceleyelim.

N2(g) + 3H2(g) ƒ 2NH3(g)

Dengede olan sisteme sabit hacim ve sıcaklıkta N2(g) ilave edildiğinde:

Derişim

Zaman t

1 t

2

Derişim

Zaman t

1 t

2

Derişim

Zaman t

1 t

2

H2

NH3 N2

İlk dengeye göre ortamda daha fazla N2 daha az H2 ve daha fazla NH3 bulunur. Ortama N2 ilavesi ile denge N2 miktarını azaltacak

yönden hareket edeceğinden ürünler yönünde kayacaktır. Bu değişim sırasında ilave edilen N2 nin bir kısmı ve H2 harcanırken NH3

miktarı artar.

P:139

135

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Dengeye Etki Eden Faktörler

6

ÜNİTE

KİMYA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

CO2(g) + H2(g) ƒ CO(g) + H2O(g)

tepkimesi dengedeyken 1 litrelik sabit hacimli kapta 1 mol CO2

1 mol H2, 1 mol CO ve 4 mol H2O bulunuyor.

Bu kaba 3 mol CO gazı eklenirse aynı sıcaklıkta yeni dengede CO2'nin mol sayısı kaç olur?

A)

2

3

B) 4

3

C)

5

3

D)

7

3

E)

10

3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

NO(g) + NO2(g) ƒ N2O3(g)

tepkimesinde sabit sıcaklıkta 2 L’lik bir kapta denge anında 2

mol NO, 2 mol NO2 ve 4 mol N2O3 gazı vardır.

Dengedeki NO ve NO2 nin mol sayılarını 1’e düşürmek için

kaptan kaç mol N2O3 gazı çekilmelidir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK MERAKLISINA SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

89

Sabit hacimli bir kaptaki,

CO(g) + H2O(g) ƒ CO2(g) + H2(g)

tepkimesi dengedeyken sisteme aynı sıcaklıkta CO2 gazı ekleniyor.

Buna göre,

I. Denge sabiti (Kc) artar.

II. CO gazının denge derişimi artar.

III. Denge girenler lehine bozulur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:140

136 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Dengeye Etki Eden Faktörler ÜNİTE

6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

XY3(g) ƒ XY(g) + Y2(g) äH > 0

tepkimesi 27 °C'de dengede iken sıcaklık 77 °C'ye çıkarılıyor.

Buna göre, ileri yöndeki tepkime hızı, denge sabiti (Kc) ve

kaptaki toplam mol sayısı nasıl değişir?

İleri Hız Denge Sabiti Toplam mol

A) Azalır Azalır Azalır

B) Artar Değişmez Artar

C) Artar Artar Artar

D) Azalır Değişmez Azalır

E) Artar Artar Azalır

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

90

CO2(g) + H2(g) ƒ CO(g) + H2O(g)

denge tepkimesinde äH > 0 olduğuna göre aşağıdakilerden

hangisi yanlıştır?

A) Ürünler yönündeki tepkime endotermiktir.

B) Sıcaklık artırıldığında denge, ürünler yönüne kayar.

C) Sabit hacim ve sıcaklıkta kaba He gaz ilave edilirse denge,

ürünler yönüne kayar.

D) Kaba sabit sıcaklıkta H2 gazı ilave edildiğinde denge, ürünler yönüne kayar.

E) Tepkimede Kp = Kc dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sıcaklık

Sıcaklık değişimi ister endotermik, ister ekzotermik tepkime olsun dengenin yönünü değiştirir. Le Chatelier ilkesine göre sıcaklık artışı (sisteme ısı verilmesi) etkisine karşı sistem, sıcaklığı düşürecek yönde hareket eder.

Endotermik tepkimede,

k1 2NH3(g) ƒ N2(g) + 3H2(g) äH = +22 kkal

k2

Sıcaklık artışı dengeyi bu sıcaklığı azaltacak yönde yani ürünler

yönüne kaydırır. Sıcaklık azaltılırsa sistem bunu artıracak yönde yani girenler yönüne kayar.

Yukarıda dengede olan sistemin sıcaklığı artırıldığında sistem

ürünler yönüne kayarken k1 değeri k2 den daha fazla artacağından Kc f

k1

k2

p de artar.

Ekzotermik tepkimede;

k1

2SO2(g) + O2(g) ƒ 2SO3(g) äH = –45 kkal

k2

Sıcaklık artışı dengeyi bu etkiyi azaltacak yönde yani girenler

yönüne kaydırır.

Sıcaklık azaltılırsa, sistem bu etkiyi artıracak yönde yani ürünler yönüne kayar.

Yukarıda dengede olan sistemin sıcaklığı artırılırsa sistem girenler yönüne kayar ve k2, k1 den daha fazla artacağından Kc değeri küçülür.

Sıcaklığın etkisini grafiklerle inceleyelim.

k1 N2(g) + 3H2(g) ƒ 2NH3(g) äH = –22 kkal

k2

Tepkimesinde sıcaklık artışı ile k2 değeri k1 den daha fazla artar. Denge bu eşitliğin yeniden sağlanması için ileri tepkimenin

hızını azaltacak yönde tepki gösterir.

Derişim

Zaman

a

3a

t

1 t

2

Derişim

Zaman t

1 t

2

Derişim

Zaman t

1 t

2

N2

NH3

H2

P:141

137

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Dengeye Etki Eden Faktörler

6

ÜNİTE

KİMYA

Basınç-Hacim Değişimi

Le Chatelier prensibine göre denge anında hacim azaltılarak sistemin basıncı artırıldığında sistem basıncı azaltacak şekilde hareket

eder. Bilindiği gibi kaptaki molekül sayısı azalırsa basınç da azalır.

Bu nedenle basınç artışı dengeyi mol sayısının az olduğu (gazların katsayıları toplamı az olan) tarafa, basınç azalması ise dengeyi mol

sayısının fazla olduğu tarafa kaydırır. Eğer mol sayısında değişim yoksa basınç ve hacim değişimi dengeyi etkilemez.

N2(g) + 3H2(g) ƒ 2NH3(g) tepkimesinde,

kabın hacmi küçüldüğünde basınç artacağından denge mol sayısının az olduğu yöne yani ürünler yönüne kayar.

Derişim

Zaman

a 3a 2a

t

1 t

2

Derişim

Zaman t

1 t

2

Derişim

Zaman t

1 t

2

N2

NH3

H2

Grafiklere göre tüm gazların derişimi ilk denge durumuna göre artmıştır.

Hacim değişiminin madde derişimlerini değiştirdiği unutulmamalıdır. Hacim artışı dengedeki gaz ve çözünmüş madde derişimlerini azaltırken hacim azalışı denge derişimlerini artıracaktır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

MERAKLISINA ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

N2(g) + 3H2(g) ƒ 2NH3(g) + ısı

tepkimesi ile ilgili,

I. Maksimum düzensizlik eğilimi girenler yönündedir.

II. Minimum enerjili olma eğilimi ürünler yönündedir.

III. Sabit sıcaklıkta hacim azaltılarak basınç artırılırsa NH3 ün

kısmi basıncı artar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

91

N2(g) + 3H2(g) ƒ 2NH3(g) äH < 0

denge tepkimesinde;

I. kap hacminin azaltılması,

II. sıcaklığın düşürülmesi,

III. tepkimeye girenlerden birinin ilavesi

işlemlerinden hangileri tek başına bu tepkimenin denge sabiti (Kc)’nin sayısal değerini değiştirir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:142

138 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Dengeye Etki Eden Faktörler ÜNİTE

6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

X(g) + 2Y(g) ƒ 2Z(g) + ısı

tepkimesi denge anında iken katalizör kullanılırsa,

I. Eşik enerjisi düşer.

II. Denge sabiti artar.

III. Denge ürünler lehine kayar.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

92

Dengede bulunan,

CO(g) + 1

2

O2 ƒ CO2(g) äH < 0

tepkimesinde CO2 miktarını en fazla artırmak için aşağıdaki işlemlerden hangisi uygulanmalıdır?

A) Katalizör ekleyip basıncı artırmak

B) Basıncı ve sıcaklığı artırmak

C) Sıcaklığı düşürüp basıncı artırmak

D) Sıcaklığı düşürüp basıncı azaltmak

E) Sıcaklığı ve basıncı azaltmak

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

Kütlesi ve sürtünmesi ihmal edilen pistonla kapatılmış bir kapta

4HCl(g) + O2(g) ƒ 2H2O(g) + 2Cl2(g) DH° = –114,4 kJ

tepkimesi dengeye ulaşıyor.

Dengedeki bu tepkimeyle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Sabit sıcaklıkta piston sıkıştırılarak kabın hacmi azaltıldığında Cl2 miktarı azalır.

B) Sabit hacimde sıcaklık artırıldığında HCl miktarı artar.

C) Sabit hacim ve sıcaklıkta ortama O2 eklendiğinde H2O miktarı azalır.

D) Sabit hacim ve sıcaklıkta ortama katalizör eklendiğinde Cl2

miktarı artar.

E) Sabit hacim ve sıcaklıkta ortamdan bir miktar H2O uzaklaştırıldığında O2 miktarı artar.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Tepkime ekzotermik olduğundan sıcaklık artırılırsa denge girenler yönünde ilerler ve HCl miktarı artar (B doğru).

Cevap “B” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

93

X + Y ƒ Z

Tepkimesi serbest pistonlu bir kapta homojen gaz fazında dengededir.

Aşağıda verilen etkilerden hangisi dengeye etki etmez?

A) Piston sabitken X gazı eklemek

B) Piston serbestken He gazı eklemek

C) Piston sabitken Y gazı eklemek

D) Piston serbestken gaz fazında katalizör eklemek

E) Piston sabitken He gazı eklemek

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Katalizör

Katalizör dengedeki bir tepkimede ileri ve geri tepkimenin hızlarını aynı oranda artırır. Bu nedenle katalizör kullanılması dengenin konumunu bozmaz.

Katalizör dengede olmayan bir sistemin dengeye gelişini hızlandırır.

Sıcaklık dışında hiçbir etken Kc ve Kp değerlerini değiştirmez.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:143

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kimyasal Tepkimelerde Denge

TEST

6

139 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

KİMYA

1

1. I. H2(g) + Cl2(g) ƒ 2HCl(g)

II. KClO3(k) + Isı ƒ KCl(k) + 3

2

O2(g)

III. PCl5(g) + Isı ƒ PCl3(g) + Cl2(g)

Yukarıda verilen tepkimelerden hangileri homojen fazda gerçekleşen bir denge tepkimesidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

2. Bir kimyasal tepkimede denge anında,

I. İleri ve geri tepkime hızları eşittir.

II. Girenler ve ürünlerin mol sayıları eşit olur.

III. Tepkime homojendir.

ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

3. I. CO2(k) ƒ CO2(g)

II. O2(g) ƒ O2(suda)

III. CaCO3(k) ƒ Ca2+(suda) + CO3

2– (suda)

Yukarıda verilen denge olaylarından hangilerinde maksimum düzensizlik ürünler yönüne doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

4. HBr(g) + H2O(s) ƒ H3O+(suda) + Br–

(suda)

Yukarıdaki tepkimenin Kc denge bağıntısı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Kc = 1

[HBr] B) Kc = [H3O+] . [Br –]

[HBr]

C) Kc = [HBr]

[H3O+] D) Kc = [H3O+] [Br –]

[HBr] [H2O]

E) Kc = [H3O+] . [Br– ]

5. X(g) + 2Y(g) ƒ Z(g) (Hızlı)

Z(g) + T(s) ƒ 2K(g) (Yavaş)

Mekanizması yukarıda verilen tepkimeye ait denge bağıntısı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Kc = [K]

2

[Z] B) Kc = [Z]

[X] . [Y]

2

C) Kc = [K]

2

[X] [Y]

2 D) Kc = [X] [Y]

2

[K]

2

E) Kc = [K]

2

[X] [Y]

2 [Z]

6. 3Fe(k) + 4H2O(g) ƒ Fe3O4(k) + 4H2(g)

denge tepkimesinde Kp ile Kc arasındaki bağıntı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) Kp = Kc B) Kp = Kc

(RT)3

C) Kc = Kp . (RT)2 D) Kc = Kp . RT

E) Kp = Kc . (RT)2

AY13KMYKA23-026

P:144

DOĞRU SAYISI

Kimyasal Tepkimelerde Denge TEST

YANLIŞ SAYISI

140 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - E 2 - A 3 - C 4 - B 5 - C 6 - A 7 - B 8 - C 9 - D 1 0 - B 1 1 - E 1 2 - A

1

7. Gaz fazında gerçekleşen bir tepkime için denge bağıntısı,

Kc = [N2].[H2O]4

[N2H4 ].[H2O2 ]

2

olduğuna göre, reaksiyon denklemi aşağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) N2(g) + 2H2O(g) ƒ N2H4(g) + O2(g)

B) N2H4(g) + 2H2O2(g) ƒ N2(g) + 4H2O(g)

C) N2(g) + 4H2O(g) ƒ N2O4(g) + 2H2O2(g)

D) N2H4(g) + H2O2(g) ƒ N2(g) + 2H2O(g)

E) N2H4(g) + 2H2O2(g) ƒ N2(g) + 4H2O(s)

8. 4HCl(g) + O2(g) ƒ 2H2O(g) + 2Cl2(g)

denge tepkimesi için 273 °C de Kp ile Kc arasındaki bağıntı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) Kp = Kc . (44,8) B) Kp = Kc . (44,8)2

C) Kp = Kc

44,8 D) Kp = 1

Kc . 44,8

E) Kp = Kc

22,4

9. CS2(g) + 4H2(g) ƒ CH4(g) + 2H2S(g)

tepkimesi için sabit sıcaklıkta basınca bağlı denge sabiti (Kp) bağıntısı aşağıdakilerden hangisinde doğru

olarak verilmiştir?

A) Kp = PCH4

. (PH2S)

2

PCS2 . (PH2

)

2

B) Kp =

PCS2

PCH4

(PH2S)

2

C) Kp =

PCH4

. (PH2S)

4

PCS2

. (PH2

)

2 D) Kp =

PCH4

. (PH2S)

2

PCS2

. (PH2

)

4

E) Kp =

PCS2

. (PH2

)

4

PCH4

. (PH2S)

2

10. aX(g) + Y(g) ƒ bZ(g)

tepkimesi t°C’de dengede iken gazların hepsinin derişimi

2 mol/L ve denge sabitinin değeri 2 dir.

Buna göre denklemdeki katsayılar arasındaki ilişki hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

A) a = b B) b = a + 2 C) b = 2a + 1

D) b + 1 E) a = 2b + 1

11. 2 mol NO ve 2 mol O2 gazları 1 litrelik sabit hacimli bir kaba konuluyor.

Sabit sıcaklıkta,

2NO(g) + O2(g) ƒ 2NO2(g)

dengesi kurulduğunda NO nun mol sayısı 1,2 olduğuna göre,

I. Dengede NO2 nın derişimi 0,8 M’dir.

II. Dengeye ulaşıncaya kadar O2 nin molce %20'si harcanır.

III. Dengedeki O2 derişimi NO2 derişiminin 2 katıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

12. 2SO2(g) + O2(g) ƒ 2SO3(g)

denge tepkimesinde 2 litrelik kap içerisinde 4 mol SO2,

1 mol O2 ve 2 mol SO3 gazları denge halinde bulunmaktadır.

Buna göre, tepkimenin denge sabiti (Kc) nin değeri kaçtır?

A) 0,5 B) 1 C) 1,5 D) 2 E) 4

P:145

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kimyasal Tepkimelerde Denge

TEST

6

141 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

KİMYA

2

1. 2X2Y(g) ƒ 2X2(g) + Y2(g)

1 litrelik sabit hacimli bir kapta 1 atm basınçlı X2Y gazı bulunuyor.

Sistem sabit bir sıcaklıkta dengeye geldiğinde kaptaki toplam basınç 1,1 atm olduğuna göre Kp denge sabitinin değeri kaçtır?

A) 16 B) 1

16

C) 1

160

D) 1

80

E) 1

40

2. 2NO2(g) ƒ 2NO(g) + O2(g)

2 litrelik sabit hacimli bir kapta 2 mol NO2 gazı bulunuyor.

Sistem belirli bir sıcaklıkta dengeye geldiğinde kapta toplam 2,4 mol gaz bulunuyor.

Buna göre, NO2 nin yüzde kaçı ayrışmıştır?

A) 80 B) 60 C) 50 D) 40 E) 20

3. Aşağıdaki tabloda,

XCI3(g) + CI2(g) ƒ XCI5(g)

tepkimesi için iki farklı sıcaklıktaki Kc denge sabiti değerleri veriliyor.

Sıcaklık (°C) Kc denge sabiti

30 2.10–2

45 4.10–5

Buna göre,

I. Tepkimede maksimum düzensizliğe eğilim girenlere

doğrudur.

II. Tepkime entalpisi äH < 0'dır.

III. 40 °C'deki denge sabiti Kc > 2.10–2'dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

4. X(g) + Y(g) ƒ Z(g) + K(g)

tepkimesinde belirli sıcaklıkta ileri hız sabiti 8.10–2 L/mol.s

geri hız sabiti 2.10–2 L/mol.s'dir.

Buna göre, denge sabiti (Kc)nin değeri kaçtır?

A) 4 B) 1

4

C) 10–1 D) 10–2 E) 4.10–1

5. Bir kaba belli bir sıcaklıkta bir miktar X2Y katısı konuluyor.

X2Y(k) ƒ 2X(g) + Y(g)

dengesi kurulduğunda X gazının kısmi basıncı 0,6 atm

olduğuna göre, denge sabiti (Kp) nin değeri kaçtır?

A) 0,09 B) 0,108 C) 0,18 D) 0,36 E) 1,08

6. 1 litrelik bir kaba 2 atm basınçta XY gazı konuluyor.

Sabit bir sıcaklıkta,

2XY(g) ƒ X2(g) + Y2(g)

tepkimesine göre dengeye ulaşılıncaya kadar XY'nin %50'si

ayrışıyor.

Buna göre, denge sabiti (Kp)’nin değeri kaçtır?

A) 0,25 B) 0,5 C) 1,2 D) 2,4 E) 12

AY13KMYKA23-027

P:146

DOĞRU SAYISI

Kimyasal Tepkimelerde Denge TEST

YANLIŞ SAYISI

142 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - C 2 - D 3 - D 4 - A 5 - B 6 - A 7 - B 8 - B 9 - B 1 0 - C 1 1 - D 1 2 - A

2

7. PCl5(g) ƒ PCl3(g) + Cl2(g)

tepkimesinin denge sabitinin 4 olduğu sıcaklıkta sabit hacimli kapta 6 mol PCl3, 4 mol Cl2 ve 12 mol PCl5 karışımı

dengededir.

Buna göre, kabın hacmi kaç litredir?

A) 2 B) 0,5 C) 0,3 D) 0,2 E) 0,1

8. Sabit sıcaklıkta 2 litrelik sabit hacimli kaba bir miktar HBr

gazı konuluyor.

2HBr(g) ƒ H2(g) + Br2(g)

dengesine ulaşılınca kapta 0,4 mol H2 gazı bulunuyor.

Tepkimenin denge sabiti Kc = 4 olduğuna göre, başlangıçtaki HBr kaç gramdır? (H : 1, Br : 80)

A) 162 B) 81 C) 32,4 D) 16,2 E) 0,81

9. 1 litre sabit hacimli bir kaba 1 mol X2Y konulup belli bir sıcaklıkta;

2X2Y(g) ƒ 2X2(g) + Y2(g)

dengesi sağlanıyor.

Dengede 0,6 mol X2 bulunduğuna göre, aynı sıcaklıktaki (Kc)’nin değeri kaçtır?

A) 1,35 B) 0,675 C) 0,6 D) 0,45 E) 0,27

10. 20 litrelik sabit hacimli bir kapta 12 mol HI gazı vardır.

Aynı sıcaklıkta,

2HI(g) ƒ H2(g) + I2(g) Kc = 1

64

dengesi kurulduğunda HI derişimi kaç molar olur?

A) 0,24 B) 0,36 C) 0,48 D) 4,8 E) 9,6

11. Bir kapta 4 mol X2Y2(g) nın yaptığı basınç 2 atm dır.

X2Y2 nin %60'ı ayrışarak aynı sıcaklıkta;

X2Y2 (g) ƒ X2(g) + Y2(g)

tepkimesine göre denge kuruluyor.

Buna göre, kısmi basınçlar cinsinden denge sabiti

(Kp)’nin değeri kaçtır?

A) 0,225 B) 0,45 C) 0,90 D) 1,80 E) 2,40

12. 1000 K'de sabit hacimli bir kaba bir miktar CaCO3(k) konuluyor.

CaCO3 katısının %60'ı bozunarak aynı sıcaklıkta;

CaCO3(k) ƒ CaO(k) + CO2(g)

dengesi kurulunca kaptaki basınç 8,2 atm olduğuna

göre, aynı sıcaklıkta Kc kaçtır?

A) 0,1 B) 4,2 C) 6,1 D) 8,2 E) 16,4

P:147

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kimyasal Tepkimelerde Denge

TEST

6

143 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

KİMYA

3

1. 2CO2(g) + Isı ƒ 2CO(g) + O2(g)

tepkimesi dengede iken,

I. sabit sıcaklıkta O2 eklemek,

II. sabit sıcaklıkta kabın hacmini azaltmak,

III. sıcaklığı artırmak

işlemlerinden hangileri yapılırsa CO2 miktarı azalır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

2. 2XY2(g) ƒ X2Y4(g) DH < 0

tepkimesi şekildeki gibi hareketli pistonla kapatılmış bir

kapta dengededir.

Kap ısıtılarak sıcaklık artırılırsa aşağıdakilerden hangisi doğru olur?

A) Denge sabiti Kc artar.

B) Kaptaki basınç azalır.

C) Kaptaki X2Y4 molekülü sayısı artar.

D) Gaz karışımının özkütlesi artar.

E) Kaptaki toplam molekül sayısı artar.

Hareketli piston

X2Y4

XY2

5. X2(g) + 2Y2(g) ƒ 2XY2(g)

tepkimesinin belli bir sıcaklıkta denge sabiti 18’dir.

Aynı sıcaklıkta 1 litrelik sabit hacimli tepkime kabına

0,2 mol X2

, 0,2 mol Y2

ve 0,2 mol XY2

konulursa zamanla;

I. Kaptaki toplam molekül sayısı artar.

II. Tepkime ürünler yönüne kayar.

III. Sabit sıcaklıkta kaptaki toplam basınç artar.

ifadelerinden hangileri doğru olur?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. PCl3(g) + Cl2(g) ƒ PCl5(g)

Denge tepkimesinde sıcaklık sabit tutularak tepkime

kabının hacmi artırılırsa toplam molekül sayısı (N) ve

denge sabitinin (K) sayısal değeri nasıl değişir?

N K

A) Değişmez Değişmez

B) Artar Artar

C) Azalır Değişmez

D) Artar Azalır

E) Artar Değişmez

4. Yalnızca katı ve gaz fazlarından oluştuğu bilinen,

2X 1

2

Y + 2Z äH > 0

tepkimesi için denge bağıntısı

Kc = [Z]2

[X]2

şeklindedir.

Buna göre,

I. kaba sabit sıcaklıkta Y ilave etmek,

II. kabın hacmi azaltmak,

III. kabın sıcaklığını düşürmek

işlemlerinden hangileri yapılırsa denge 2 yönünde kayar?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

AY13KMYKA23-028

P:148

DOĞRU SAYISI

Kimyasal Tepkimelerde Denge TEST

YANLIŞ SAYISI

144 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - B 2 - E 3 - E 4 - C 5 - A 6 - D 7 - C 8 - B 9 - E 1 0 - A

3

6. 2O3(g) ƒ 3O2(g)

denge tepkimesinin 273 K denge sabiti Kc

= 2 ve 546 K'deki

denge sabiti Kc 0,5'tir.

Buna göre,

I. Tepkime ekzotermiktir.

II. Kabın hacmi artırılırsa dengedeki O2 molekülünün sayısı artar.

III. Sabit sıcaklıkta hacim artırılırsa denge sabiti Kc artar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

7. nX(g) ƒ mY(g)

tepkimesi belirli bir sıcaklık ve hacimde dengededir.

Bu tepkimede,

I. Sabit sıcaklıkta hacim azaldığında Y’nin miktarı artıyor.

II. Sabit hacimde sıcaklık artırıldığında X’in miktarı artıyor.

Buna göre, denge tepkimesinde tepkime ısısı äH ve

denklem katsayıları n ve m için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) DH < 0 n = m

B) DH < 0 n < m

C) DH < 0 n > m

D) DH > 0 n > m

E) DH > 0 n < m

8. 3X(g) + Y(g) ƒ X3Y(g) DH > 0

denge tepkimesine aşağıdaki işlemlerden hangisi uygulandığında denge sabiti azalır?

A) Aynı sıcaklıkta kaba X(g) eklemek

B) Sıcaklığı azaltmak

C) Aynı sıcaklıkta kaba X3Y(g) eklemek

D) Aynı sıcaklıkta basıncı azaltmak

E) Aynı sıcaklıkta kaptan Y(g) uzaklaştırmak

9. 2X(g) + Y(g) ƒ X2Y(g) + ısı

tepkimesi dengedeyken,

I. kaba X gazı eklemek,

II. hacmi azaltmak,

III. sıcaklığı artırmak

yukarıdaki işlemler ayrı ayrı uygulanıyor.

Buna göre bu işlemlerin X2Y derişimine etkisi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

I II III

A) Artar Azalır Azalır

B) Azalır Artar Azalır

C) Azalır Azalır Artar

D) Azalır Artar Artar

E) Artar Artar Azalır

10. X2(k) + 2Y2(k) ƒ 2XY2(g)

tepkimesinin belli bir sıcaklıkta Kc denge sabiti 8’dir.

Aynı sıcaklıkta 1 litrelik sabit hacimli tepkime kabına

0,4 mol X2, 0,4 mol Y2 ve 0,4 mol XY2 konulursa

I. X2(k) nin derişimi değişmez.

II. Tepkime XY2 yönünde yürür.

III. Kaptaki toplam basınç azalır.

yargılarından hangileri yanlış olur?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

P:149

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kimyasal Tepkimelerde Denge

TEST

6

145 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

KİMYA

4

1. Kimyasal bir tepkime dengeye ulaştığında denge koşulları değiştirilmediği sürece dengede kalmaya devam eder.

Yapılan etkiler denge koşullarında değişikliklere neden olursa denge bozulabilir. Denge bozulduğunda sistem yeniden

dengeye ulaşabilmek için tepki verir. Fransız kimyacı Henry

Le Chatelier’ye göre dengeye ulaşmış sisteme dengeyi bozacak bir etki yapıldığında sistem tekrar dengeye ulaşıncaya kadar etkiyi azaltacak yönde eğilim gösterir.

Örneğin; N2(g) + 3H2(g) ƒ 2NH3(g) tepkimesi dengede iken

sisteme sabit hacimde N2 eklenirse sistem bunu dengelemek

için harcar, N2 ile beraber H2 yi harcar ve NH3 ü oluşturur. Bu

etki sırasında sistemde derişimlerin zamanla değişimi,

grafiğindeki gibi olur.

Buna göre, bir tepkimeye yapılan etkinin, tepkimedeki

maddelerin mol sayısı üzerindeki değişimi,

şeklinde olduğuna göre, bu tepkimenin denklemi ve

tepkimeye yapılan etki hangi seçenekteki gibi olabilir?

Tepkime Denklemi Yapılan Etki

A) A(g) + B(g) ƒ C(g) + D(g) A eklemek

B) A(g) + B(k) ƒ C(k) + D(k) A eklemek

C) A(g) + B(g) ƒ C(g) + D(g) Hacmi azaltmak

D) A(k) + B(g) ƒ C(g) + D(g) A eklemek

E) A(g) + B(g) ƒ C(g) + D(g) C eklemek

Derişim

Zaman

NH3

H2

N2

Mol

Zaman

A

B

C

D

2. X2 ile Y2 elementi arasında gerçekleşen bir tepkimeye denge anında yapılan etki ve bu etkiye sistemin verdiği tepki,

şeklinde gösterilmiştir.

Buna göre, bu tepkime ve tepkimeye yapılan etki hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Tepkime denklemi X2 + 2Y2 ƒ 2Z şeklinde olabilir.

B) Tepkime dengede iken kabın hacmi azaltılmıştır.

C) Z’nin formülü XY2 dir.

D) X2 reaktif ise yapılan etki sonucunda denge sabiti artmıştır.

E) Yapılan etki ileri ve geri tepkimeyi hızlandırmıştır.

Derişim

2a

a

Zaman

Z

Y2

X2

3. Aşağıdaki tabloda t °C’de

SO3(g) + CO(g) ƒ SO2(g) + CO2(g)

denklemine göre 1 litrelik kapta dengede olan sistemde

her bir gazın mol sayısı verilmiştir.

Kaba sabit sıcaklıkta 8 mol SO3 gazı eklenip tepkimenin

sabit hacimli kapta başlangıç sıcaklığında dengeye ulaşması bekleniyor.

Buna göre, yeni kurulan dengede CO gazının mol sayısı kaçtır?

A) 3,2 B) 4,4 C) 5,0 D) 6,2 E) 6,6

Gaz SO3 CO SO2 CO2

Mol sayısı 1 9 2 2

AY13KMYKA23-029

P:150

DOĞRU SAYISI

Kimyasal Tepkimelerde Denge TEST

YANLIŞ SAYISI

146 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - D 3 - E 4 - E 5 - E 6 - D 7 - E

4

4. X(k) ƒ Y(g) + Z(g)

tepkimesi 1 litrelik sabit hacimli kapta 6 mol X, 2’şer mol

Y ve Z ile dengededir.

Dengede olan bu sistemde kabın hacmi 2L yapılırsa

tepkime hakkında çizilen,

grafiklerinden hangileri doğru olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

I. Derişim II.

III.

2

6

v

4

2 1

X

ileri hız

X

Y, Z

Geri hız

Y, Z

Zaman Zaman

Zaman

Hız

Mol

v

4

5. X(k) + Y(g) ƒ Z(s)

Yukarıdaki denge tepkimesine sabit sıcaklıkta yapılan

bazı etkiler ve bu etkilerin sonuçları ile ilgili olarak hazırlanan bir tabloyu,

şeklinde dolduran bir öğrenci, tablonun hangi satırında yanlışlık yapmıştır? (Madde ekleme ve çıkarma işlemlerinde gaz hacmi sabittir.)

A) I B) II C) III D) IV E) V

Etki Tepki

X’in

Mol

Sayısı

Y’nin

Mol

Sayısı

Z’nin

Mol

Sayısı

I X eklemek – Artar Sabit Sabit

II Y eklemek Sağa kayar Azalır Sabit Artar

III Z eklemek – Sabit Sabit Artar

IV Y çıkarmak Sola kayar Artar Sabit Azalır

V Hacmi

azaltmak

Sağa kayar Azalır Artar Artar

6. Q + W ƒ K

tepkimesinin,

1 ile ifade edilen niceliğinin değeri –240, 2 ile ifade edilen niceliğinin değeri 0,5 tir.

Buna göre aynı sıcaklıkta,

2K ƒ 2Q + 2W

tepkimesi için 1 ve 2 ile ifade edilen niceliklerin değeri aşağıdakilerden hangisi olabilir?

1 2

A) –240 0,5

B) –480 0,25

C) +240 2

D) +480 4

E) +960 16

7. 2XY(k) ƒ X2(g) + Y2(g)

Tepkimesi 1 litrelik kapta 4 mol XY, 1 mol X2 ve 1 mol Y2

ile dengededir.

Dengede olan sistemin hacmi sabit sıcaklıkta 2 katına

çıkarılıp yeniden denge kuruluncaya kadar beklenirse

aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru olur?

A) İleri tepkime daha hızlı gerçekleşir.

B) X2 ve Y2 maddelerinin derişimi azalır.

C) Kc artar.

D) XY’nin derişimi azalır.

E) X2 ve Y2 nin mol sayısı 2 katına çıkar.

P:151

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Karma Test

TEST

6

147 BAŞARI ÖLÇME TESTİ M R TESTİ

KİMYA

5

1. 3Fe(k) + 4H2O(g) ƒ Fe3O4(k) + 4H2(g)

denge tepkimesi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Hacmin artırılması dengeyi etkilemez.

B) Kaba Fe3O4(k) eklenmesi dengeyi etkilemez.

C) Kaba aynı sıcaklıkta H2O(g) eklemek Kc değerini artırır.

D) Kaptan H2 gazı çekilmesi dengeyi ürünler yönünde bozar.

E) Basınç artışı dengeyi etkilemez.

2. X2(g) + 3Y2(g) ƒ 2XY3(g)

tepkimesinin 200 K'deki denge sabiti 8 ve 800 K'deki denge sabiti 8.10–3 tür.

Bu tepkime ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi

doğrudur?

A) Tepkime endotermiktir.

B) Tepkime kabının hacmi artırılırsa tepkime ürünler yönüne kayar.

C) Kaptan XY3 çekilirse tepkime girenler yönüne kayar.

D) Kaba Y2 eklenirse XY3 miktarında artış olur.

E) Kaptan X2 gazı çekilirse tepkime ürünler yönüne kayar.

3. 2X(g) + Y(g) ƒ 3Z(g) + T(g)

tepkimesi sabit hacimli bir kapta dengededir. Aynı sıcaklıkta kaba bir miktar Z gazı ekleniyor.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlış olur?

A) X'in derişimi artar.

B) Z'nin derişimi artar.

C) T'nin derişimi azalır.

D) Denge sabiti artar.

E) Denge girenler yönüne kayar.

4. CO2(g) + H2(g) ƒ CO(g) + H2O(g)

dengesi t1 anında yapılan bir etki ile bozulmuş ve yeni denge durumu oluşumu aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

Buna göre, yapılan etki aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sıcaklığı artırmak

B) Kap hacmini azaltmak

C) H2 gazı eklemek

D) Katalizör eklemek

E) Kaptan CO2 uzaklaştırmak

Derişim (mol/lt)

Zaman

CO2

H2

H2O

t

2 t

1

CO

5. CaCO3(k) ƒ CaO(k) + CO2(g) DH > 0

Denge tepkimesi için,

I. Maksimum düzensizlik eğilimi ürünler yönüne doğrudur.

II. Sıcaklık arttıkça CO2 derişimi artar.

III. Kap hacmi küçülürse CaCO3 miktarı artar.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

AY13KMYKA23-030

P:152

DOĞRU SAYISI

Karma Test TEST

YANLIŞ SAYISI

148 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - C 2 - D 3 - D 4 - C 5 - E 6 - A 7 - E 8 - E 9 - E 1 0 - A 1 1 - B

5

6. 2HCl(g) ƒ H2(g) + Cl2(g) DH > 0

tepkimesi sürtünmesiz pistonla kapatılmış bir kapta gerçekleşmektedir.

I. Sıcaklığı azaltmak

II. Katalizör olarak X(g) eklemek

III. Kaba bir miktar He gazı eklemek

Yukarıdaki işlemlerden hangileri tek başına yapılırsa

HCl(g) derişimi artar?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

7. 2Cl2(g) + 2H2O(g) + ısı ƒ 4HCl(g) + O2(g)

dengesi kurulu olan sabit hacimli bir kaba ısı verilerek

sıcaklık artırılırsa,

I. Denge sabiti artar.

II. Toplam mol sayısı artar.

III. O2 gazının kısmi basıncı artar.

açıklamalardan hangileri doğru olur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

8. Kapalı bir kaba NH4Cl katısı konularak belli bir sıcaklıkta;

NH4Cl(k) ƒ NH3(g) + HCl(g)

dengesi kuruluyor.

Aynı sıcaklıkta hacim 2 katına çıkarıldığında,

I. NH4Cl(k) miktarı azalır.

II. NH3(g) ün mol sayısı artar.

III. Denge ürünler yönüne kayar.

değişimlerinden hangileri gerçekleşir?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

9. I. CO(g) + H2O(g) ƒ CO2(g) + H2(g): Tepkime kabının

hacmini küçültmek

II. 2SO2(g) + O2(g) ƒ 2SO3(g) : Katalizör kullanmak

III. CaCO3(k) ƒ CaO(k) + CO2(g) : CaCO3(k) eklemek

Yukarıda verilen tepkimelerde, sabit sıcaklıkta karşılarına yazılan etkiler yapıldığında hangilerinde denge durumu bozulmaz?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

10. SO2(g) + 1

2

O2(g) ƒ SO3(g) DH < 0

tepkimesi dengedeyken sabit sıcaklıkta kabın hacmi

artırılırsa aşağıdakilerden hangisi doğru olur?

[SO2] [SO3] Denge sabiti

A) Azalır Azalır Değişmez

B) Artar Azalır Değişmez

C) Azalır Artar Değişmez

D) Artar Artar Artar

E) Artar Azalır Artar

11. N2(g) + O2(g) + ısı ƒ 2NO(g)

tepkimesi için,

I. Kc = Kp dir.

II. Basınç artışı dengeyi etkilemez.

III. Sıcaklık artışı dengeyi girenler yönüne kaydırır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

P:153

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Asit-Baz Tanımları

6

ÜNİTE

KİMYA 149

ASİT-BAZ TANIMLARI

Arrhenius Asit-Baz Tanımı

Suda çözündüğünde çözeltisine H+ iyonu veren maddelere asit,

OH–

iyonu veren maddelere baz denir. Bir madde çözeltisine ne

kadar çok oranda H+ veriyorsa o kadar kuvvetli asit, ne kadar

çok oranda OH–

veriyorsa o kadar kuvvetli bazdır.

Arrhenius tanımı yapısında H+ bulunmayan maddelerin (SO3,

CO2, ...) asit davranışı göstermesini, yapısında OH–

bulunmayan maddelerin (NH3, NaO...) bazik davranış göstermesini açıklayamadığı için yetersiz kalmıştır.

Bronsted-Lowry Asit-Baz Tanımı

Suda çözündüğünde suya H+ verebilen (proton verebilen) maddeler asit, H+ alabilen maddelere baz denilir. Bu durumda proton (H+) alışverişinin olduğu her tepkime asit-baz tepkimesidir.

Tam olarak yazılmış asit-baz tepkimesinde biri girenlerde,

biri ürünlerde olmak üzere daima iki asit, iki baz bulunur.

Bir asit ve bu asitten oluşan baza konjuge (eşlenik) asit

baz çifti denir.

Aşağıdaki asit baz tepkimelerinde konjuge asit-baz çiftlerini belirleyelim.

NH3(g) + H2O(s) ƒ NH+

4(suda) + OH–

\\ (suda)

Baz-2 Asit-1 Asit-2 Baz-1

\\ \\ \\

NH+

4 ile NH3 ve H2O ile OH–

konjuge asit-baz çiftidir.

CH3COOH(s) + H2O(s) ƒ H3O+(suda) + CH3COO–

\\ (suda)

Asit-1 Baz-2 Asit-2 Baz-1

\\ \\\\

CH3COOH ile CH3COO–

ve H3O+ ile H2O konjuge asit-baz çiftidir.

HSO–

3 + HSO–

4 ƒ H2SO3 + SO4

2–

Asit-2 Baz-1 Asit-1 Baz-2

\\ \\ \\ \\

HSO–

4

ile SO2–

4

ve H2SO3 ile HSO–

3

konjuge asit-baz çiftidir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

HSO–

4(suda) + H2O(s) ƒ SO2–

4(suda) + H3O+(suda)

denklemiyle ilgili olarak,

I. HSO–

4(suda) asittir.

II. SO2–4 bazdır.

III. H2O ile H3O+ konjuge asit baz çiftidir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

94

I. HF + CN– ƒ F–

+ HCN

II. HCO–

3 + H2O ƒ H2CO3 + OH–

III. H3PO4 + CO3

2– ƒ H2PO–

4 + HCO–

3

Yukarıdaki tepkimelerde altı çizili maddelerden hangileri birbirinin konjuge asit - baz çiftidir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:154

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Asit-Baz Dengeleri ÜNİTE

6

150 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

100 gram AI ve Ag'den oluşan homojen karışımın yeteri kadar HCI ile tepkimesinden NK'de 67,2 litre H2 gazı açığa çıktığına göre, karışımda kütlece yüzde kaç oranında Ag bulunur? (AI = 27, Ag = 108)

A) 25 B) 32 C) 46 D) 54 E) 60

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

HCIO4, HCIO2, HCIO asitleri için,

I. Tesir değerlikleri eşittir.

II. Asidik kuvvetleri HCIO4 > HCIO2 > HCIO’dir.

III. 0,1 molar 1 litre çözeltilerini nötralleştirmek için aynı miktarda KOH kullanılır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Asitlerin Genel Özellikleri

1. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

2. Suda çözündüklerinde suya H+ iyonu verir veya oluştururlar.

3. Tatları ekşidir. (Limonda sitrik asit, sirkede asetik asit, ekşi elmada malik asit bulunur.)

4. Mavi turnusol kâğıdına etki ederek kırmızı renge çevirirler.

5. Aktif metallerle (Mg, Ca, Fe...) etkileşerek H2 gazı açığa çıkarırlar.

Mg + 2HCI ® MgCI2 + H2

Ca + 2HCI ® CaCI2 + H2

Fe + 2HCI ® FeCI2 + H2

6. Halojenli asitler, soy ve yarısoy metallerle (Cu, Hg, Ag, Pt

ve Au) tepkime vermezler. Yarı soymetaller (Cu, Hg, Ag)

HNO3 ve H2SO4 gibi kuvvetli ve oksijenli asitlerle tepkime

verirler. SO2, NO2 ya da NO gazlarını açığa çıkarırlar.

Cu + 2H2SO4 (derişik) ® CuSO4 + SO2 + 2H2O

Cu + HCI ® Tepkime vermez.

Ag + 2HNO3(derişik) ® AgNO3 + NO2 + H2O

3Ag + 4HNO3(seyreltik) ® 3AgNO3 + NO + 2H2O

Ag + HBr ® Tepkime vermez.

P:155

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Asit-Baz Dengeleri

6

ÜNİTE

KİMYA 151

7. Bir asit çözeltisine bir miktar baz çözeltisi eklenirse nötralleşme olur.

H2SO4 + 2KOH ® K2SO4 + 2H2 \\ \\ \\ \\O

Asit Baz Tuz Su

NaOH + HCI ® NaCl + H2 \\ O

Baz Asit Tuz Su

\\ \\ \\

8. Metal oksitler (bazik oksit) asitlerle tepkimeye girerek tuz

ve su oluşturur.

Na2O + 2HCI ® 2NaCI + H2O

9. Metal karbonat bileşiklerine etki ederek CO2 gazı açığa çıkarırlar.

MgCO3 + 2HCI ® MgCI2 + H2O + CO2

10. Tesir değerlikleri suya verdikleri H+ veya yapılarındaki

(–COOH) sayısına eşittir.

HCI(suda) ® H+(suda) + CI–

(suda) (1 değerli)

H2SO4(suda) ® 2H+(suda) + SO2–

4(suda) (2 değerli)

CH3COOH(suda) ƒ CH3COO–

(suda) + H+(suda) (1 değerli)

11. Halojenli asitlerden HF hariç hepsi kuvvetlidir.

12. Aynı elementin oksi asitlerinde oksijen sayısı arttıkça asitlik kuvveti artar.

HCIO – HCIO2 – HCIO3 – HCIO4

¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾®

asitlik kuvveti artar.

13. Ametallerin oksijence zengin oksitlerinin sulu çözeltileri asidik özellik gösterir.

CO2, N2O3, SO3, P2O5, ...

Cl2O asidik oksittir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

HCl, halk arasında tuz ruhu olarak bilinen, PVC üretiminden demir çelik sektörüne, organik madde üretiminden gıda sektörüne kadar çok geniş bir kullanım alanı vardır. Ayrıca mide özsuyunda % 0,3 oranında hidroklorik asit vardır.

Buna göre HCl aşağıdaki tepkimelerden hangisini vermez?

A) 2HCl + Mg ® MgCl2 + H2

B) HCl + NaOH ® NaCl + H2O

C) 2HCl + CaCO3 ® CaCl2 + CO2 + H2O

D) HCl + Ag ® AgCl + ½ H2

E) 2HCl + Na2O ® 2NaCl + H2O

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

95

Asitler hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Aktif metaller ile tepkimeye girip H2 gazı oluştururlar.

B) Suda çözündüklerinde sudaki H+ derişimini arttırırlar.

C) Metallerin oksijence zengin bileşiklerinin sulu çözeltileri asidik özelliktedir.

D) Karbonatlı bileşiklerle tepkimeye girerek tuz, su ve CO2 gazı oluştururlar.

E) Bazlarla nötrleşerek tuz ve su oluştururlar.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:156

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Asit-Baz Dengeleri ÜNİTE

6

152 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Zn parçaları HCl çözeltisi

NaOH

1. Kap 2. Kap

NaOH

Şekilde gösterilen NaOH çözeltilerinden birine çinko (Zn) parçaları, diğerine HCI çözeltisi ekleniyor.

Buna göre, OH–

iyonları mol sayısı nasıl değişir?

1. Kap 2. Kap

A) Değişmez Değişmez

B) Artar Artar

C) Azalır Azalır

D) Değişmez Azalır

E) Azalır Değişmez

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

96

Mg, Al ve Au dan oluşan 50 gramlık alaşımın içindeki her bir metalin ayırt edilmesi için sırası ile şu işlemler yapılıyor:

1. Alaşım NaOH çözeltisine atıldığında 38 gramı tepkimeye

girmiyor.

2. Kalan alaşım HCl çözeltisine atıldığında 24 gramı tepkimeye girmiyor.

Buna göre alaşım hakkında verilen,

I. Kütlece %24’ü alüminyumdur.

II. Alaşımda 24 gram magnezyum vardır.

III. Altın her iki çözelti ile de tepkime vermemiştir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bazların Genel Özellikleri

1. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

2. Suda çözündüklerinde OH–

iyonu verir veya oluştururlar.

3. Tatları acımsıdır ve ele kayganlık hissi verir veya oluştururlar.

4. Kırmızı turnusolu maviye, renksiz fenolftaleini pembeye çevirirler.

5. Asit çözeltileri ile nötralleşme tepkimesi vererek tuz ve su

oluştururlar.

6. AI, Sn, Pb, Cr ve Zn gibi amfoter metaller, bunların oksitleri ve hidroksitleri kuvvetli bazlarla tepkimeye girerler.

Zn + 2NaOH ® Na2ZnO2 + H2

AI + 3KOH ® K3AIO3 + 3/2H2

7. Suda çözündüğünde %100 iyonlaşan bazlar kuvvetli

(NaOH, KOH...), kısmen iyonlaşan bazlar (NH3) zayıftır.

8. Suda çözündüğünde suya vereceği OH–

iyonu sayısı bazın değerliğini gösterir.

NaOH(suda) ® Na+(suda) + OH–

(suda) (1 değerli)

Ca(OH)2(suda) ® Ca2+(suda) + 2OH–

(suda) (2 değerli)

NH3(g) + H2O(s) ƒ NH+

4(suda) + OH–

(suda) (1 değerli)

9. Bazlar ametal oksitlerle (asit oksitlerle: SO2, N2O5, P2O5...)

tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar.

10. Metal oksitlerin sulu çözeltileri genellikle bazik özellik gösterir.

Na2O, CaO, Fe2O3, ...

P:157

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Asit-Baz Dengeleri

6

ÜNİTE

KİMYA 153

Oksitler

Oksijenin bir cins elementle oluşturduğu ve oksijenin (–2) yükseltgenme basamağına sahip olduğu bileşiklere oksit denir.

Asit Oksitler

Ametallerin oksijence zengin bileşiklerine asit oksit denir. (SO2,

SO3, CO2, N2O5...)

Asit oksitlere asit anhidrit de denir. Su ile tepkime vererek

asit oluştururlar.

SO3 + H2O ® H2SO4

CO2 + H2O ® H2CO3

N2O5 + H2O ® 2HNO3

Bazlarla tepkime vererek tuz ve su oluştururlar.

SO3 + 2KOH ® K2SO4 + H2O

CO2 + Ca(OH)2 ® CaCO3 + H2O

Asidik özellik gösterdiklerinden asitlerle tepkime vermezler.

Bazik Oksitler

Sulu çözeltileri bazik özellik gösteren oksitlerdir. Bunların tümü

metal oksittir. 1A grubu ve 2A grubu (BeO hariç) metallerinin oksitleri bazik oksittir.

Bazik oksitlere baz anhidrit denir. Bu nedenle bazik oksitler su ile tepkime vererek bazları oluştururlar.

K2O + H2O ® 2KOH

BaO + H2O ® Ba(OH)2

Asitlerle tepkime vererek tuz ve su oluşturur.

Na2O + 2HCI ® 2NaCI + H2O

Bazik özellik gösterdiklerinden bazlarla tepkime vermezler.

Nötr Oksitler

Asidik veya bazik özellik göstermeyen oksitlerdir. (Ametal sayısının oksijen sayısına eşit ya da daha az olduğu oksitlerdir.) NO,

CO, N2O gibi.

Nötr oksitler su, asit ve baz çözeltileri ile tepkime vermezler.

Amfoter Oksitler

Amfoter metallerin oksitleridir. AI2O3, ZnO, PbO, Cr2O3 gibi.

Amfoter oksitler asitlere karşı baz, bazlara karşı asit özellik gösterirler, su ile tepkime vermezler.

Peroksitler

İki oksijenin (–2) değerlik aldığı (O2

–2) oksitlerdir.

Na2O2, K2O2, BaO2, H2O2 gibi.

1A ve 2A grubu elementlerinin oluşturduğu bileşiklerdir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

12 litre Ne ve CO2 gazları karışımı yeterli miktardaki NaOH çözeltisi ile tepkimeye girdiğinde karışımın hacmi aynı koşullarda

3 litreye düşmektedir.

Buna göre, karışımdaki CO2 gazının hacimce yüzdesi kaçtır?

A) 25 B) 50 C) 75 D) 80 E) 90 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖSYM NE SORDU? 2013 - LYS

Aşağıda verilen konjuge (eşlenik) asit-baz çiftlerinden hangisi yanlıştır?

Konjuge asit Konjuge baz

A) H2O OH–

B) NH3 NH+

4

C) CH3COOH CH3COO–

D) H3O+ H2O

E) H3PO4 H2PO–

4

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖSYM NE SORDU?

Konjuge asit baz çiftleri benzer formüllü maddelerdir. Bu maddeler arasında bir hidrojen farklılık oluşur. Konjuge asit hidrojeni fazla olan, baz ise hidrojeni az olandır. B Seçeneğinde NH+

4

iyonu konjuge asit, NH3 ise konjuge bazdır.

Cevap “B” dir.

P:158

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Suyun Oto-İyonizasyonu ÜNİTE

6

154 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

[H+] = 10–8 M [OH–

] = 10–4 M

I. Çözelti II. Çözelti

Verilen 25°C’deki çözeltiler için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Her iki çözelti de elektriği iletir.

B) II çözelti bazdır.

C) I. çözelti asittir.

D) II. çözelti kırmızı turnusolu maviye çevirir.

E) II. çözeltideki [H+] = 10–10 M’dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

97

[H+]

[OH–

]

10–10

10–9

10–6

a

b

Suyun iyonlaşması

(otoiyonizasyonu) endotermik bir olaydır. Bu

nedenle suyu ısıtmak

sudaki H+ ve OH–

derişimini, dolayısıyla da

Ksu değerini arttırır.

Buna göre, hayalî bir t sıcaklığında saf su için çizilen yukarıdaki grafikle ilgili,

I. a değeri 10–5 M’dir.

II. t sıcaklığı 25°C’den yüksek bir sıcaklıktır.

III. b değeri 10–2 M’dir.

ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

SUYUN OTO-İYONİZASYONU

Asit ve baz çözeltileri hazırlanırken çözücü olarak su kullanılır.

Saf su iyonlaşma yüzdesi çok düşük olan elektrolittir. Su yapısında H+ ve OH–

içeren tek maddedir.

Suyun iyonlaşması,

H2O(s) ƒ H+ (suda) + OH– (suda) veya

2H2O(s) ƒ H3O+ (suda) + OH– (suda)

şeklindedir.

25 °C’de suyun denge bağıntısı;

Kc = [H+]. [OH–

] veya

Kc = [H3O+].[OH–

] olmalıdır.

Burada H2O saf olduğundan derişim sabittir ve denge bağıntısına

yazılmaz. Suyun iyonlaşma sabiti (Ksu) olarak da gösterilebilir.

Ksu = [H+].[OH–

]

25 °C’de

Ksu = 1.10–14 olduğundan

[H+].[OH–

] = 1.10–14 tür.

[H+]

[OH–

]

Ksu

Nötr

10–10

10–8 10–7 10–4

10–7

10–6

Asitlik artar

Bazlık artar

Taralı alan Ksu’ya eşittir.

Sulu bir çözeltide H+ iyonu derişimi arttıkça OH–

derişimi azalır.

Bu nedenle derişimler çarpımı sabit sıcaklıkta daima sabit kalır.

[H+] = [OH–

] = nötr ya da [H+] = 10–7 M ise nötrdür.

[H+] > [OH–

] = asidik ya da [H+] > 10–7 M ise asidiktir.

[H+] < [OH–

] = bazik ya da [H+] < 10–7 M ise baziktir.

P:159

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Çözelti Dengeleri

6

ÜNİTE

KİMYA 155

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Oda koşullarında hazırlanan asit ve baz çözeltilerine ilişkin

aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) [OH–

] > [H+] ise çözelti baziktir.

B) [H+] > 10–7 M ise çözelti asidiktir.

C) pOH > 7 ise çözelti asidiktir.

D) [H+] = [OH–

] ise çözelti nötr'dür.

E) pH > pOH ise çözelti asidiktir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

pH'ı 2 olan 100 mL'lik bir sulu çözeltiye 400 mL saf su eklenirse hidrojen iyonunun molar derişimi kaç olur?

A) 1.10–1 B) 2.10–2 C) 2.10–3

D) 3.10–2 E) 3.10 ÖRNEK SORU –3

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

9,2 gram Na metali 4 litre suya atılıyor.

Tepkime tamamlandığında oluşan oda koşullarındaki çözelti 4 litre olduğuna göre, bu çözeltinin pH'ı kaçtır? (Na: 23)

A) 1 B) 3 C) 9 D) 12 E) 13 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

98

1 litrelik bir çözeltinin pH değerini 1 iken 2’ye çıkarmak için

sabit sıcaklıkta kaç litre saf su ilave edilmelidir?

A) 1 B) 5 C) 8 D) 9 E) 10

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

SULU ÇÖZELTİ DENGELERİ

pH ve pOH Kavramları

Asit çözeltilerinin kuvveti H+ iyon derişimiyle, baz çözeltilerinin kuvveti OH–

iyon derişimiyle belirlenir.

pH = –log[H+] pOH = –log[OH–

] dır.

25 °C de pH + pOH = 14 'tür.

pH değeri verilen çözeltideki H+ iyonları derişimi

[H+] = 10–pH M dir.

pOH değeri verilen çözeltideki OH–

iyonları derişimi de

[OH–

] = 10–pOH M’dir.

asitlik artar nötr bazlık artar

pH cetveli (25 °C de)

H+ iyonları derişimi arttıkça pH küçülür, H+ iyonları derişimi azaldıkça pH artar.

bazik artar nötr asitlik artar

pOH cetveli (25 °C de)

P:160

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Çözelti Dengeleri ÜNİTE

6

156 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

Kuvvetli Asit ve Bazlarda pH ve pOH

Kuvvetli asitler ve kuvvetli bazlar suda tamamen iyonlaştıklarından bu maddelerin derişimlerinden çözeltideki H+

ve OH–

iyonları derişimleri bulunabilir.

Örneğin; 10–2 M'lık HCI çözeltisindeki H+ iyonları derişimi:

HCI ® H+ + CI–

\\ \\ \\ 10–2 M 10–2 M 10–2 M

[H+] = 10–2 M'dır.

pH = –log[H+]

pH = –log.10–2

pH = 2 olarak bulunur.

Aynı şekilde 0,01 M'lık KOH çözeltisindeki OH–

iyonları derişimi de;

KOH ® K+ + OH–

\\ \\ \\ 10–2 M 10–2 M 10–2 M

[OH–

] = 10–2 M

pOH = –log[OH–

] pOH = –log 10–2 pOH = 2

olarak bulunur. Oda sıcaklığında

pH + pOH = 14'tür.

pH + 2 = 14 pH = 12'dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

[H+] = 2.10–2 M olan 300 mL çözeltide kaç g H2SO4 çözünmüştür? (H2SO4 = 98 g/mol)

A) 0,098 B) 0,294 C) 0,394

D) 1,96 E) 3,92 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

99

Oda koşullarında hazırlanan bir çözelti için aşağıdakilerden

hangisi yanlıştır?

A) [H+] = 10-7 M ise pH = 7'dir.

B) [H+] > 10-7 M ise çözelti asidiktir.

C) pH > pOH ise [H+] > [OH-

]'dir.

D) [H+] > 10-7 M ise pH < 7'dir.

E) [H+] . [OH-

] = 1 . 10-14 tür.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

100 mL HCI çözeltisinin 1,2 gram Mg metalini tamamen çözebilmesi için pH değeri en fazla kaç olmalıdır? (Mg: 24)

A) 0ÖRNEK B) 1 SORU C) 2 D) 3 E) 4

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

100

pH’ı 2 olan 4 L H2SO4 çözeltisi Cu ile

Cu(k)+2H2SO4(suda) ® CuSO4(suda)+2H2O(s)+SO2(g)

denklemine göre tamamen reaksiyon giriyor.

Buna göre, oluşan SO2 gazı 127 °C de 0,41 L’lik sabit hacimli kapta kaç atmosfer basınç yapar?

A) 0,01 B) 0,02 C) 0,5 D) 0,6 E) 0,8

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:161

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Çözelti Dengeleri

6

ÜNİTE

KİMYA 157

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Oda koşullarındaki 2.10–3 molarlık HCI çözeltisine eşit hacimde saf su eklendiğinde pOH kaç olur?

A) 3 B) 4 C) 7 D) 9 E) 11 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

101

Oda koşullarında Mg(OH)2 nin 2,32 gramının suda çözünmesi

ile 800 mililitre çözelti hazırlanıyor.

Bu çözeltinin pOH'ı ve içerdiği H+ iyonunun derişimi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

(H: 1, O: 16, Mg: 24)

pOH [H+] (Molar)

A) 1 10–1

B) 1 10–13

C) 13 10–1

D) 13 10–13

E) 2 10–12

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

102

Oda koşullarında 4 gram NaOH katısı ile hazırlanan 10 litre

sulu çözeltinin pH değeri kaçtır? (H: 1, O: 16, Na: 23)

A) 2 B) 3 C) 10 D) 12 E) 13

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Oda koşullarında,

Zn(k) + 2NaOH(suda) ® Na2ZnO2(suda) + H2(g)

2 litre NaOH çözeltisinin yeterince Zn katısıyla tepkimesinden NK’de 2,24 litre gazı H2 gazı açığa çıktığına göre kullanılan NaOH çözeltisinin pH’ı kaçtır?

A) 1 B) 8 C) 9 D) 11 E) 13 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

103

M

1 L HNO3

çözeltisi

9 L

saf su

Yukarıdaki şekilde kaplar arasındaki musluk 25 °C sabit sıcaklıkta açılıyor.

Oluşan karışımın pH değeri 1 oluyor ise başlangıçtaki HNO3

çözeltisinin pH değeri kaçtır?

A) 0,1 B) 0 C) 2 D) 5 E) 10

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:162

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kuvvetli Asit-Baz Titrasyonu ÜNİTE

6

158 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KUVVETLİ ASİT VE BAZ TİTRASYONU

Asit ve baz çözeltileri karıştırıldığında H+ ve OH–

iyonları birleşerek H2O oluştururlar. Bu olaya nötralleşme denir.

nH+ = nOH– (ortam nötr) pH = 7'dir. (25 °C)

nH+ > nOH– (ortam asidik) pH < 7'dir. (25 °C)

nH+ < nOH– (ortam bazik) pH > 7'dir. (25 °C)

Nötralleşme anını tespit etmek amacıyla derişimi bilinmeyen asit

ya da baz çözeltisinin içerisine indikatör ilave edilir. İndikatör eşdeğerlik anında renk değiştirir. Bu andan itibaren asit ya da baz

ilave etme işlemi sonlandırılır. İlave asit ya da bazın mol sayısından derişimi belirlenecek çözeltideki asit ya da bazın mol sayısı bulunur. Yapılan bu işleme titrasyon denir.

İlave edilen bazın

hacmi (mL)

Eşdeğerlik

anı

Asidin pH ı

1. Asit çözeltisine

baz çözeltisi ilavesi:

2. Baz çözeltisine

asit çözeltisi ilavesi:

10

8

7

6

4

2

İlave edilen asidin

hacmi (mL)

Eşdeğerlik

anı

Bazın pH ı

10

8

7

6

4

2

Eşdeğerlik anında asitteki H+ iyonunun mol sayısı bazdaki OH–

iyonunun mol sayısına eşit olacağından,

M1 .V1 .Z = M2 .V2 .Z eşitliği yazılabilir.

(H+ iyonu için) (OH–

iyonu için)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

0,1 molarlık HNO3 çözeltisinde, 0,4 gram katı NaOH çözülürse

karışımın oda sıcaklığında pH'ı 7 oluyor.

Buna göre, HNO3 çözeltisinin hacmi kaç mL'dir?

(NaOH = 40 g/mol)

A) 100 B) 200 C) 300 D) 400 E) 500 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

104

0,1 molar 2 litre NaOH çözeltisini tamamen nötralleştirmek

için 0,4 molar HCI çözeltisinden kaç litre kullanılmalıdır?

A) 0,3 B) 0,5 C) 0,8 D) 1,2 E) 1,5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

11,1 gram Ca(OH)2 katısının suda çözünmesi ile oluşan çözeltiyi tamamen nötralleştirmek için kaç gram H3PO4 gerekir? (H = 1, O = 16, P = 31, Ca = 40)

A) 4,9 B) 9,8 C) 14,7 D) 19,6 E) 29,4 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

105

0,1 M 200 mL H2SO4 çözeltisi 500 mL NaOH çözeltisi ile tamamen nötürleşiyor.

Buna göre, NaOH çözeltisinin derişimi kaç molardır?

A) 0,01 B) 0,02 C) 0,04 D) 0,05 E) 0,08

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:163

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Kuvvetli Asit-Baz Titrasyonu

6

ÜNİTE

KİMYA 159

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

12

7

4

pH

Eklenen HCI’nin

500 hacmi (mL) 0

Yukarıdaki grafik 25 °C'de 50 mililitre NaOH çözeltisine azar

azar HCI çözeltisi eklenmesiyle pH değişimini göstermektedir.

Buna göre, kullanılan HCI çözeltisinin molar derişimi kaçtır?

A) 1.10–8 B) 1.10–5 C) 1.10–4

D) 1.10–3 E) 1.10 ÖRNEK SORU –1

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

106

0,1 M 1 litre HCI çözeltisine 8 gram katı NaOH atılınca hacim değişmiyor ise karışımın oda koşullarındaki pH değeri

kaç olur? (NaOH: 40 g/mol)

A) 0 B) 1 C) 2 D) 12 E) 13

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖSYM NE SORDU? 2021 - AYT

HCl sulu çözeltisindeki HCl derişimini belirlemek amacıyla

NaOH sulu çözeltisi kullanılarak yapılan bir titrasyon düzeneğinin

şekli aşağıdaki gibidir. Titrasyon amacıyla erlene bir miktar HCl çözeltisi konulmuş ve birkaç damla indikatör ilave edilmiştir.

Buna göre HCl derişimini mol/L cinsinden belirleyebilmek için;

I. büretteki çözeltide NaOH’nin molar derişimi,

II. HCl’yi tüketmek için harcanan NaOH çözeltisinin hacmi,

III. HCl çözeltisinin hacmi

niceliklerinden hangilerinin bilinmesi gerekir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖSYM NE SORDU?

Titrasyon deneyleri indikatör yardımıyla ortamın nötr olduğu anda renk değişiminden yararlanılarak M1 .V1 = M2 .V2 formülü

kullanılır ve bilinmeyen değer buradan bulunur. Bu yüzden her

üç bilgiye de ihtiyaç vardır.

Cevap “E” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

107

Aşağıdaki tabloda oda koşullarındaki 1 değerli kuvvetli asit ve

bazlara ait pH değerleri verilmiştir.

Çözelti pH

X 1

Y 12

Z 5

Buna göre,

I. X çözeltisinin 0,01 litresine 0,01 mol KOH(k) eklenirse karışımının 25 °C’de pH’ı 7 olur.

II. Y ve Z çözeltilerinin karışımından tuz ve su oluşur.

III. Y çözeltisindeki [OH–

] = 10–2 molardır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:164

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Zayıf Asit-Bazların PH Değeri, Tuzların Asit-Baz Özelliği ÜNİTE

6

160 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

HF'nin 0,01 M’lik çözeltisinin iyonlaşma yüzdesi kaçtır?

(HF için Ka = 1.10–6)

A) 0,01 B) 0,1 C) 1 D) 10 E) 20 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Oda koşullarında derişimleri 0,1 molar olan aşağıdaki çözeltilerden hangisinde pH değeri en küçüktür? (HCN zayıf asit)

A) KOH B) Ca(OH)2 C) KCI

D) HCN E) HCI

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

108

25 °C'de %1 iyonlaşabilen HA asitinin 1 molarlık sulu çözeltisi için,

I. pH değeri 2'dir.

II. HA'nın Ka değeri 1.10–6 dır.

III. Çözeltiye NaOH katısı eklenirse pH değeri artar.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ZAYIF ASİT-BAZLARIN pH DEĞERİ

Sulu çözeltilerde kısmen iyonlaşabilen asit ve bazlara zayıf asit

ve zayıf baz denir. Bunların sulu çözeltileri zayıf elektrolittir. Zayıf asit ve bazın moleküler hâlinde çözünmüş olan kısmı ile iyonlaşma sonucu oluşan iyonları arasında bir denge kurulur.

Genel olarak zayıf asidi HA, zayıf bazı MOH şeklinde gösterirsek;

HA(suda) ƒ H+(suda) + A–

(suda)

Ka = [H+] . [A–

]

[HA]

Ka = asitlik sabiti

MOH(suda) ƒ M+(suda) + OH–

(suda)

Kb = [M+].[OH–

]

[MOH] Kb = bazlık sabiti

TUZLARIN ASİT-BAZ ÖZELLİĞİ

Bir asidin bir bazla birleşerek oluşturduğu tuz suda çözündüğünde (+) ve (–) yüklü iyon verir. Buna göre, zayıf asitlerin anyonları veya zayıf bazların katyonlarının su ile etkileşimine hidroliz denir.

Kuvvetli asit ve kuvvetli bazların oluşturduğu tuzların ne

anyonu ne de katyonu su ile hidroliz olmaz.

Zayıf asit ile kuvvetli bazın tepkimesinden oluşan tuz suda

çözündüğünde asitten gelen anyon su ile hidroliz olur. Ortama OH–

iyonu verir.

Zayıf baz ile kuvvetli asitin tepkimesinden oluşan tuz suda

çözündüğünde bazdan gelen katyon su ile hidroliz olur. Ortama H+ iyonu verir.

P:165

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Zayıf Asit-Bazların PH Değeri, Tuzların Asit-Baz Özelliği

6

ÜNİTE

KİMYA 161

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

109

0,1 molarlık HF çözeltisindeki oda koşullarında H+ iyonları

derişimi ve pH değeri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? (HF için Ka = 1.10–5)

[H+] pH

A) 10–1 1

B) 10–2 2

C) 10–3 3

D) 10–4 4

E) 10–6 6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kuvvetli asit + kuvvetli baz = A tuzu

Kuvvetli asit + zayıf baz = B tuzu

Zayıf asit + kuvvetli baz = C tuzu

Yukarıda oluşturulan A, B ve C tuzlarından hangileri hidroliz olur?

A) Yalnız A B) Yalnız B C) Yalnız C

D) A ve B E) B ve C ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

110

I. KNO3

II. NH4CN

III. CH3COONa

Yukarıda verilen tuzlardan hangileri hidroliz olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Zayıf bir baz olan 0,05 molar NH3 çözeltisinin %2’si iyonlaşıyor.

Buna göre, NH3 ün bazlık sabiti (Kb) kaçtır?

A) 1.10–5 B) 2.10–5 C) 5.10–5

D) 2.10–3 E) 5.10 ÖRNEK SORU –3

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

pH = 4 olan zayıf HF asit çözeltisinin başlangıç derişimi kaç

molardır? (HF için Ka = 1.10–6)

A) 1.10–2 B) 1.10–3 C) 1.10–4

D) 1.10–6 E) 1.10 ÖRNEK SORU –8

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:166

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Tampon Çözeltiler ÜNİTE

6

162 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Tampon çözeltiler hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden

hangisi yanlıştır?

A) Ortamın pH değerinin sabitlenmesini sağlayan çözeltilerdir.

B) HCl asidi ile bu asidin konjuge bazı olan NaCl karışımı bir

tampon çözeltidir.

C) Kanda bulunan en önemli tampon HCO–

3/H2CO3 tamponudur

D) NH3 ile NH+

4 karışımı bir bazik tampon sistemidir.

E) Belirli pH aralığında çalışan enzimlerin etkinliğini korumak

için tampon çözeltiler kullanılır. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

111

I. HCI + NaOH

II. NH3 + NH4NO3

III. HCOOH + HCOOK

Yukarıdaki karışımlardan hangileri bir tampon çözelti oluşturur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

112

Zayıf eşlenik asit baz çiftlerinin aynı ortamda çözünmesi sonucu tampon çözeltiler oluşur. Tampon çözeltide zayıf asit ortama

H+ , asidin konjuge bazı ortama OH–

verir. Asit ortama eklenen

bazı, konjuge baz ortama eklenen asidi nötrleştiri. Bu nedenle

tampon çözeltinin bulunduğu ortamda pH sabit kalır. Zayıf asitler ve konjuge bazları kullanılarak asidik tampon, zayıf bazlar

ve konjuge asitleri kullanılarak bazik tampon hazırlanabilir.

Yukarıdaki paragrafa göre tampon çözeltiler hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) 0,1 M HA çözeltisinin pH değeri 3 ise HA/A–

karışımı bir tampon çözeltidir.

B) Asidik bir ortam tamponlanacaksa bazik tamponlar kullanılır, asidik tamponlar asidik bölgelerde işe yaramazlar.

C) 0,1 M YOH çözeltisinin pH değeri 13 ise YOH/Y+ karışımı

tampon çözelti olamaz.

D) HB/NaB karışımı bir tampon çözelti ise NaB tuzu bazik bir

tuzdur.

E) Kanın pH değerinin değişmemesinin sebebi kandaki tampon çözeltilerdir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

TAMPON ÇÖZELTİLER

Az miktarda asit, baz ya da saf su eklendiğinde

ortamın pH değerini koruyan çözeltilere

tampon çözeltiler denir.

Tampon çözeltiler zayıf eşlenik asit-baz çözeltilerinden oluşur. Yani,

Zayıf asit ve bu aside ait konjuge baz (veya asidin tuzu) karışımı bir tampon çözeltidir.

HF – NaF veya HF – F–

karışımı

H2CO3 – HCO–

3 karışımı

Zayıf baz ve bu baza ait konjuge asit (veya bazın tuzu) karışımı bir tampon çözeltidir.

NH3 – NH4Cl veya NH3 – NH+

4 karışımı

Tampon çözeltide ortamda hem asit hem baz olduğu için

gelen asit veya bazı nötrleştirerek pH’nin çok fazla değişmemesini sağlar.

Canlı organizmalardaki pek çok biyolojik süreçte tampon

vardır.

Kanda bulunan tampon sistemleri kanın pH değerini 7,4

civarında sabit tutar.

Kandaki en önemli tampon sistemi karbonik asit, bikarbonat (HCO–

3/H2CO3) tamponudur.

Bazik yapıda olan sabunların

cildi kurutmasına engel olmak

için asidik tamponlar kullanılarak pH değerleri 5,5 seviyesine

getirilir.

P:167

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Asit - Baz Dengeleri

TEST

6

KİMYA 163 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

1. 25 °C’de 0 ,1 M HCl çözeltisinin pH değeri kaçtır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

2. Aşağıda bazı asit ya da bazların tesir değerlikleri verilmiştir.

Buna göre, hangisinin değerliği yanlış olarak verilmiştir?

Bileşik Değerlik

A) HNO3 1

B) AI(OH)3 3

C) HCOOH 2

D) CH3NH2 1

E) COOH

I

COOH

2

3. 4 gram NaOH katısı suda çözülerek 100 litrelik çözelti hazırlanıyor.

25 °C’deki bu çözelti için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? (NaOH: 40 g/mol)

A) pH = 3’tür.

B) [H+] > [OH–

]’dir.

C) [H+] = 10–3 molardır.

D) pH > pOH’dır.

E) [OH–

] = 10–11 molardır.

5. Oda koşullarında 2.10–4 M KOH çözeltisine eşit hacimde su karıştırıldığında yeni çözeltinin pH’ı kaç olur?

A) 1 B) 4 C) 5 D) 10 E) 12

4. PO4

3– + H3O+ ƒ HPO4

2– + H2O

tepkimesinde baz özelliği gösteren çift aşağıdakilerden hangisidir?

A) HPO4

2– – H3O+ B) PO4

3– – H2O

C) H3O+ – H2O D) PO4

3– – H3O+

E) PO4

3– – HPO4

2–

6. 25 °C için pH ölçeği veriliyor.

0 7

X

14

Y Z

Buna göre, asit ya da baz oldukları bilinen X, Y ve Z sulu çözeltileri için,

I. H+ iyonları derişimi en fazla olan Z’dir.

II. X çözeltisinde pH < pOH’dir.

III. X ile Y çözeltilerinin karıştırılması ile nötralleşme tepkimesi gerçekleşir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

6 AY13KMYKA23-031

P:168

DOĞRU SAYISI

Asit - Baz Dengeleri TEST

YANLIŞ SAYISI

164 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

6

7. AI + 3HCI ® AICI3 +

3

2

H2(g)

tepkimesine göre pH’ı 1 olan HCI çözeltisinin 3 L’si ile

5,4 gram AI metali tam verimle tepkimeye girdiğinde

açığa çıkan H2 gazının normal koşullardaki hacmi kaç

litredir? (AI: 27)

A) 3,36 B) 67,2 C) 89,6

D) 168 E) 336

9. HNO2(suda) + CN–

(suda) ƒ HCN(suda) + NO–

2(suda)

tepkimesi ile ilgili,

I. HNO2 ve HCN asit olarak etki eder.

II. CN–

ve NO–

2 baz olarak etki eder.

III. Denge hâlindeyken sisteme sabit sıcaklıkta saf su eklenirse denge sabitinin değeri artar.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

10. OH–

iyonlarının derişimi, H+ iyonları derişiminin 100 katı olan 25 °C’deki bir çözelti için,

I. pH = 8’dir.

II. Çözelti asidiktir.

III. [OH–

] = 10–6 M’dir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

12. Oda koşullarındaki 1 . 10–2 M 200 mL HNO3 çözeltisine 800 mL saf su ekleniyor.

Buna göre, karışımdaki OH–

iyonları derişimi kaç molar olur?

A) 3.10–9 B) 5.10–12 C) 1.10–10

D) 5.10–10 E) 10–11

8. 25 °C pH değeri 2 olan 2 L HCl çözeltisi hakkında verilen:

I. Derişimi 0,01 M’dir.

II. 0,02 mol HCl çözülerek oluşturulmuştur.

III. 0,02 mol KOH katısı ile tam olarak nötrleşir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

11. Oda koşullarında 2 mol KOH ile hazırlanan 200 L çözeltinin pH değeri aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1 B) 2 C) 8 D) 12 E) 13

1 - A 2 - C 3 - D 4 - B 5 - D 6 - D 7 - A 8 - E 9 - C 1 0 - D 1 1 - D 1 2 - B

P:169

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Asit - Baz Dengeleri

TEST

6

KİMYA 165 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

7

1. Zn + 2HCI ® ZnCI2 + H2

Yukarıdaki tepkimede aşırı miktarda çinko üzerine 500 cm3

HCI çözeltisi eklendiğinde açığa çıkan hidrojen gazı NK da

56 mL hacim kaplamaktadır.

Buna göre, asidin başlangıçtaki pH değeri en az kaçtır?

A) 0 B) 1 C) 2 D) 5 E) 7

2. Kuvvetli asit olduğu bilinen H2X’nin oda koşullarındaki sulu çözeltisinde pOH değeri 13’tür.

Bu çözeltinin 10 litresinde 49 gram H2X çözündüğüne

göre X’in mol kütlesi kaç gramdır? (H: 1)

A) 14 B) 17 C) 32 D) 34 E) 96

3. 200 mL HCIO4 çözeltisini tamamen nötralleştirmek için 2

mL 0,001 M NaOH çözeltisi kullanılmaktadır.

Buna göre HCIO4 çözeltisinin başlangıç derişimi kaç

molar olmalıdır?

A) 1 . 10–1 B) 1 . 10–3 C) 1 . 10–4

D) 1 . 10–5 E) 1 . 10–7

4. Kaplardaki çözeltiler 25 °C sabit sıcaklıkta karıştırıldığında

ortamın pH’ı 7 olmaktadır.

Buna göre, HIO3 çözeltisinin başlangıç derişimi kaç

molardır?

A) 0,06 B) 0,6 C) 0,4 D) 0,3 E) 0,2

Ba(OH)2

çözeltisi

0,1 M

300 mL

HIO3

çözeltisi

100 mL

5. Özkütlesi 1,2 g/mL olan kütlece %63’lük HNO3 çözeltisinin 100 mililitresine, oda koşullarında 500 mililitre Ba(OH)2

çözeltisinden eklendiğinde karışımın pH değeri 14 oluyor.

Buna göre, Ba(OH)2 çözeltisinin başlangıçtaki derişimi

kaç molardır? (HNO3 : 63)

A) 0,4 B) 0,6 C) 0,8 D) 1,2 E) 1,8

AY13KMYKA23-032

P:170

DOĞRU SAYISI

Asit - Baz Dengeleri TEST

YANLIŞ SAYISI

166 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

7

7. Zayıf bir asit olan HX sulu çözeltisinde %0,1 oranında iyonlaşıyor.

1 litre HX çözeltisinin tamamını nötrleştirmek için 0,01

mol NaOH gerektiğine göre HX’in bu sıcaklıktaki denge sabiti (Ka) kaçtır?

A) 1 .10–2 B) 1 . 10–4 C) 1 . 10–5

D) 1 . 10–8 E) 1 . 10–10

8.

Yukarıdaki kaplardan hangilerinde zamanla aşınma

olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

HNO3

çözeltisi

HBr

çözeltisi

KOH

çözeltisi

AI kap

I.

Cu kap

II.

Mg kap

III.

9. Aşağıdakilerden hangisinde bileşiğin özelliği yanlış olarak verilmiştir?

Bileşik Özellik

A) SO3 Asit oksit sınıfındandır.

B) AI2O3 Amfoter oksit sınıfındandır.

C) NaF Bazik tuz sınıfındandır.

D) ZnO Nötr oksit sınıfındandır.

E) HCOOH Sulu çözeltisi mavi turnusolu kırmızıya çevirir.

11. Eşit derişimli KOH ve HNO3 çözeltilerinden sırasıyla 400

mL ve 500 mL alınarak karıştırıldığında karışımın pH’ı 1 oluyor.

Buna göre, çözeltilerin karıştırılmadan önceki molariteleri kaçtır?

A) 0,13 B) 0,26 C) 0,9 D) 1 E) 2,6

10. 25 °C’de 0,1 mol HX zayıf asidi ile hazırlanan 100 L çözeltinin pH değeri aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 8

6. 100 mL KOH çözeltisi ile HCI çözeltisi oda koşullarında titre edilince kaptaki çözeltinin pH değişimi grafikteki gibi olmaktadır.

Buna göre, HCl çözeltisinin derişimi kaç molardır?

A) 0,05 B) 0,1 C) 0,5 D) 0,8 E) 1

13

7

0

200

pH

İlave edilen HCI

çözeltisinin hacmi (mL)

1 - C 2 - E 3 - D 4 - B 5 - E 6 - A 7 - D 8 - A 9 - D 1 0 - D 1 1 - C

P:171

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Asit - Baz Dengeleri

TEST

6

KİMYA 167 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

8

1. İki değerli kuvvetli bir bazın 0,222 gramını tamamen

nötrleşmek için 0,1 M HCI çözeltisinden 60 mL kullanıldığına göre bazın mol kütlesi kaç gramdır?

A) 40 B) 56 C) 74 D) 82 E) 98

2. Oda koşullarında 0,06 mol HBr içeren 200 mL çözelti ile

0,12 mol KOH içeren 400 mL çözelti karıştırılıyor.

Son durumda karışımın pH değeri kaçtır?

A) 1 B) 3 C) 9 D) 11 E) 13

3. pH = 1 olan 200 mL H2SO4 çözeltisine oda koşullarında,

I. 0,02 mol Ca(OH)2 katısı,

II. 0,02 mol NaOH katısı,

III. 0,2 M 100 mL KOH çözeltisi

hangileri ayrı ayrı eklenirse pH = 7 olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

4. Oda şartlarında 4 gram HF ile hazırlanan 20 litrelik çözeltinin pOH değeri kaçtır?

(H = 1, F = 19, HF için 25°C Ka = 1.10–6)

A) 4 B) 5 C) 6 D) 8 E) 10

5. HA zayıf asidinin 30 gramı ile 500 mL’lik sulu çözelti hazırlanıyor.

Çözeltinin pH değeri 4 olduğuna göre asidin mol kütlesi kaç gramdır? (Ka = 2.10–8)

A) 50 B) 60 C) 90 D) 100 E) 120

6. 0,01 M HCN zayıf asit çözeltisinin Ka değeri 1.10–8 olduğuna göre, asidin iyonlaşma yüzdesi kaçtır?

A) %0,1 B) %0,01 C) %1

D) %10 E) %0,2

AY13KMYKA23-033

P:172

DOĞRU SAYISI

Asit - Baz Dengeleri TEST

YANLIŞ SAYISI

168 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

8

7. CH3COOH ƒ CH3COO–

(suda) + H+(suda)

İyonlaşma denklemi yukarıda verilen 0,1 M CH3COOH çözeltisinde pH 4’tür.

Aynı sıcaklıkta 0,001 M CH3COOH çözeltisinin pH değeri kaç olur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

8. 25 °C’de 0,05 M’lik NH3 sulu çözeltisindeki H+ iyonları

derişimi kaç molardır? (NH3 için Kb = 2.10–5)

A) 5 . 10–2 B) 1 . 10–10 C) 2 . 10–10

D) 5 . 10–10 E) 1 . 10–11

9. 25 °C sabit sıcaklıkta 0,2 M 200 mL HNO3 çözeltisi 0,1

M 300 mL NaOH çözeltisi ve 500 mL su karıştırıldığında pOH kaç olur?

A) 1 B) 2 C) 7 D) 12 E) 13

10.

1 M

250 mL

NaOH

I II

x M

500 mL

H2

SO4

I. ve II. kaplardaki çözeltiler karıştırılıyor. Bu karışıma

10 gram daha NaOH eklendiğinde karışım nötr oluyor.

Buna göre, H2SO4 ün molaritesi kaçtır?

(H: 1, O: 16, Na: 23)

A) 0,5 B) 1,5 C) 2,5 D) 3 E) 4

11. Oda koşullarında 0,01 molar 1 litre HCI çözeltisine 0,03

molar 1 litre NaOH çözeltisinden azar azar ekleniyor.

Buna göre, karışımın pH değişiminin zamanla değişimini gösteren grafik aşağıdakilerden hangisi gibidir?

A)

12

7

1

0

pH

Zaman

B)

7

pH

Zaman

C)

10

7

2

0

pH

Zaman

D)

7

2

pH

Zaman

E)

12

7

2

0

pH

Zaman

12. Aşağıdaki grafik 500 mL HCI çözeltisinin 25 °C de x molar NaOH çözeltisiyle titrasyonuna aittir.

12

10

7

3

1

0

Asit çözeltisinin pH ı

Eklenen baz çözeltisinin

100 125 hacmi (mL)

Buna göre, kullanılan NaOH çözeltisinin derişimi kaç

molardır?

A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,6

1 - C 2 - E 3 - D 4 - E 5 - E 6 - A 7 - E 8 - E 9 - D 1 0 - A 1 1 - E 1 2 - D

P:173

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Asit - Baz Dengeleri

TEST

6

KİMYA 169 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

9

1.

Bir pH metre, çözeltilerin pH’lerini ölçen cihaza verdiğimiz

isimdir. pH metreler kullanılmadan önce standart çözeltiler yardımı ile kalibre edilirler. Standart çözelti pH’sini bildiğimiz bir çözeltidir. Bu çözeltiyi hazırlayıp pH metremizi

bu çözeltiye daldırarak ölçtüğü pH değerine bakar ve yanlış ise pH metremizi ayarlarız. Kalibre edilmemiş bir pH metre doğru ölçüm yapmaz.

Doğru kalibre edilmiş pH metre ile XY tuzunun sulu

çözeltisi’nin pH değeri yukarıdaki gibi 9,05 olarak ölçülüyor.

Aşağıda XY tuzunu oluşturan XOH bazı ve HY asidi ile hazırlanan bazı çözeltilerin pH metre ile ölçülen pH değerleri verilmiştir.

Buna göre hangi çözeltide kullanılan pH metre doğru

kalibre edilmemiştir?

A) B)

14,00

1,00

1M

XOH(suda)

0,1M

HY(suda)

C) D)

12,00

4,00 0,1M

HY(suda)

0,01M

XOH(suda)

E)

11,00 0,001M

XOH(suda)

9,05

XY(suda)

3. Aşağıda birer halojen olan A ve B elementlerinin hidrojenli bileşiklerinin suda çözünme şekilleri verilmiştir.

Eşit hacim ve eşit derişimde HA ve HB çözeltileri alınarak;

I. nötrleştirebilecekleri NaOH mol sayıları,

II. NaOH ile tam nötrleşmeleri sonucu ortamın pH değerleri,

III. elektrik iletkenlikleri,

IV. çözünen madde mol sayıları

ölçülüyor.

Buna göre, ölçülen niceliklerden hangileri HA ve HB

çözeltisinde aynı değerde çıkar?

A) Yalnız IV B) I ve IV C) II ve III

D) I, II ve IV E) II, III ve IV

H A H B

2. Kuvvetli asit ve bazların suda %100 iyonlaştığı varsayıldığı için denge bağıntıları yazılmaz. Ancak zayıf asit ve bazlar suda kısmen iyonlaştıkları için denge tepkimesi oluşturduğundan iyonlaşma denge bağıntıları yazılır.

Örneğin zayıf bir asit olan HCN’nin 0,1 M’lik sulu çözeltisinde iyonların derişimi:

HCN(suda) + H2O(s) ƒ H3O+(suda) + CN–

(suda)

Başlangıç: 0,1 – –

Değişim: -x +x +x

Denge: 0,1–x x x

Dengesine göre hesaplanır. Denge bağıntısında bulunan

değerler yerine yazılırsa:

Ka = [H3O+] [CN–

]

[HCN] 4,9x10–10 = x.x

0,1 – x

bağıntısı elde edilir. Asit çok az iyonlaştığı için x değeri

0,1’den çok küçüktür. Bu nedenle 0,1– x » 0,1 alınır.

Buna göre Ka değeri 2.10–5 olan HA asidinin 0,2 M’lik

çözeltisinin pH değeri aşağıdakilerden hangisidir?

(log 2 » 0,3 )

A) 0,6 B) 1,3 C) 1,7 D) 2,3 E) 2,7

AY13KMYKA23-034

P:174

DOĞRU SAYISI

Asit - Baz Dengeleri TEST

YANLIŞ SAYISI

170 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

9

4. Asit ve bazların ilk bilimsel tanımlamasını Arrhenius yapmıştır. Bu tanıma göre su ortamında hidronyum H3O+ iyonu veren maddeler asit, su ortamında hidroksit OH–

iyonu

veren maddeler ise bazdır. Arrhenius tanımı yapısında hidrojen içeren HCl, HNO3, H2SO4 gibi bileşiklerin asitliğini ve

yapısında hidroksit bulunan NaOH, KOH, gibi bileşiklerin

bazlığını açıklayabilmiştir. Ancak yapısında H+ bulunmayan CO2, N2O5 gibi bileşiklerin asitliğini ve yapısında OHbulunmayan CaO, MgO, NH3 gibi bileşiklerin bazlığını açıklamada yetersiz kalmıştır.

Bu eksiklik Bronsted-Lowry asit baz tanımı ile giderilmiştir. Bu tanıma göre proton (H+) veren maddeler asit, proton (H+) alan maddeler bazdır ve asit-baz tepkimelerinde

proton, asitten baza aktarılır.

Buna göre asit baz tanımları ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) SO3, N2O3 gibi ifadeler Arrhenius’a göre asit değilken

Bronsted-Lowry’e göre asittir.

B) HI(g) + H2O(s) ƒ H3O+(suda) + I

–

(suda) tepkimesinde

Bronsted-Lowry’e göre H2O baz, H3O+ ise asittir.

C) HCl, HNO3 gibi maddeler hem Arrhenius hem BronstedLowry’e göre asittir.

D) NH3 + H2O ƒ NH+

4 + OH–

tepkimesinde Arrhenius’e

göre NH3 bazdır.

E) HCO–

3 + H2O ƒ H2CO3 + OH–

tepkimesinde BronstedLowry’e göre H2O asit, OH–

ise bazdır.

6.

Yukarıdaki gibi hazırlanan bir titrasyon düzeneğinde tesir

değerleri 1 olan 120 mL A çözeltisi, X M derişime sahip B

çözeltisi ile titre ediliyor.

Titrasyon sırasında A çözeltisinin pH değerinin, eklenen B

çözeltisi hacmine göre değişimi,

şeklindeki gibidir.

Buna göre, oda koşullarında gerçekleşen deney ile ilgili olarak verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) A çözeltisi asit, B çözeltisi bazdır.

B) A çözeltisinin başlangıç derişimi 0,01M’dir.

C) X değeri 0,012 M’dir.

D) Nötr çözeltinin hacmi 220 mL’dir.

E) V mL B çözeltisi eklendiğinde ortamda H+ iyonu bulunmaz.

A(suda)

120 mL

Eklenen

B Çözeltisi (ml)

pH

11

100 V

7

2

5.

OH

(Fenol)

+ H2O ƒ

O–

+ H3O+

Yukarıdaki denkleme göre,

I. Fenol bileşiği bazik özellik göstermiştir.

II. 0,1 M Fenol çözeltisinin pH değeri 1’den büyüktür.

III.

ONa

bileşiği bazik bir tuzdur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

1 - B 2 - E 3 - B 4 - D 5 - D 6 - E

P:175

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Asit - Baz Dengeleri

TEST

6

KİMYA 171 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

10

4. 0,02 M KOH çözeltisi, 0,2 M lik HCI çözeltisi ile titre edildiğinde aşağıdaki grafik elde ediliyor.

Buna göre, başlangıçtaki KOH çözeltisinin hacmi kaç

mL’dir?

A) 1 B) 100 C) 200 D) 400 E) 500

7

40

pH

İlave edilen

asidin hacmi (mL)

1. Üç değerli bir asidin 0,2 molünü tamamen nötrleştirmek için X(OH)n bazından 0,3 mol harcandığına göre,

bazın formülü aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) KOH B) CH3OH C) Ca(OH)2

D) AI(OH)3 E) CH3COOH

3. 0,2 M HA zayıf asidinin 100 mL sinde 2.10–5 mol H+ iyonu bulunduğuna göre, Ka değeri kaçtır?

A) 2.10–7 B) 2,5.10–6 C) 5.10–6

D) 4.10–7 E) 2.10–8

2. Saf olmayan 20 gram Ca(OH)2 örneğini tamamen nötrleştirmek için 100 mL 4 M HNO3 çözeltisi gerektiğine

göre Ca(OH)2 örneği kütlece yüzde kaç saflıktadır?

(H: 1, O: 16, Ca: 40)

A) 3,7 B) 10 C) 14,8 D) 74 E) 80 5. Aşağıda şekilde periyodik tablodaki 7A grubu-nun bir kesiti verilmektedir.

X elementi 2. periyotta bulunuyor ise,

I. Y’nin atom numarası 17’dir.

II. HX, zayıf bir asittir.

III. Hidrojenli bileşiğinin asitliği en fazla olan HZ’dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

X

Y

Z

AY13KMYKA23-035

P:176

DOĞRU SAYISI

Asit - Baz Dengeleri TEST

YANLIŞ SAYISI

172 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

10

6. 100 mL H2SO4 çözeltisine 300 mL su eklenince karışımın

pH değeri 3 oluyor.

Buna göre, H2SO4 çözeltisinin başlangıç derişimi kaç

molardır?

A) 2.10–2 B) 4.10–3 C) 8.10–3

D) 2.10–3 E) 1.10–2

7. 1,8 gram bir değerlikli zayıf asidin suda çözünmesi ile elde edilen 1 litrelik çözeltinin pH’si 3 olarak ölçülmüştür.

Asidin iyonlaşma sabiti 5.10–5 olduğuna göre, molekül

ağırlığı kaçtır?

A) 180 B) 90 C) 60 D) 45 E) 30

8. 25 °C’de pH – pOH farkı 6 olan bir çözelti için,

I. Tadı acıdır.

II. [H+] > 10–7 M’dir.

III. pOH değeri 4’tür.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

9. 25 °C’de 200 mL KOH çözeltisine 800 mL saf su eklendiğinde pH değeri 12 olduğuna göre, KOH çözeltisinin

başlangıç derişimi kaç M’dir?

A) 5.10–4 B) 1.10–12 C) 5.10–2

D) 2.10–2 E) 3.10–2

11. Oda koşullarında 100 mL KOH çözeltisine 400 mL 0,02 M

HCl çözeltisi eklenince karışımın pH değeri 7 oluyor.

Buna göre, KOH çözeltisinin başlangıç derişimi kaç M

dir?

A) 0,01 B) 0,02 C) 0,04 D) 0,08 E) 0,5

10. 0,4 gram Ca ile 20 mL HCl çözeltisi artansız olarak tepkimye giriyor.

Buna göre tepkimede kullanılan HCl çözeltisinin pH değeri aşağıdakilerden hangisidir? (Ca = 40 g/mol)

A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4

1 - C 2 - D 3 - A 4 - D 5 - E 6 - D 7 - B 8 - B 9 - C 1 0 - A 1 1 - D

P:177

KİMYA 173

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri

6

ÜNİTE

SULU ORTAMLARDA ÇÖZÜNME-ÇÖKELME

DENGESİ

Bu bölümde suda az çözünen tuzların denge olayı üzerinde duracağız. Bu gibi tuzlar suda çözündüğünde çözelti hemen doygunluğa ulaşır ve çökelme başlar. Oluşan çözelti ile çökelek arasında denge kurulur. Denge anında çökelme hızıyla, çözünme

hızı birbirine eşittir.

Örneğin, BaSO4 ün suda çözünme olayını

Ba2+ SO4

2–

BaSO4

(k)

inceleyelim.

Çözelti doygunluğa ulaştıktan sonra çözünen BaSO4 ve çöken BaSO4 miktarları

birbirine eşit olduğundan, dipteki BaSO4

miktarı ile çözeltideki Ba2+ ve SO4

2– derişimi değişmez.

Hız

Zaman

Derişim (mol/L)

Denge

Çözünme hızı

Çökelme hızı

[Ba2+]

[SO4

2–

]

Denge

Zaman

BaSO4 ün çözünme olayı denkleminde;

BaSO4(k) ƒ Ba2+(suda) + SO4

2–(suda) şeklindedir.

Denge bağıntısı Kçç = [Ba2+].[SO4

2–]

Denge bağıntısında BaSO4 katı olduğu için derişimi sabittir ve

Kçç bağıntısına alınmaz. Buradaki denge sabitine çözünürlük

çarpımı denir.

Çözünürlük dengelerini iki eğilim belirler. Bunlar, maksimum düzensizlik ve minimum enerji eğilimidir.

Minimum Enerji Eğilimi

Sistemin daha düşük enerjili hâle geçme isteğidir.

Ekzotermik tepkimelerde, minimum enerji eğilimi ürünler

yönündedir.

Endotermik tepkimelerde, minimum enerji eğilimi girenler

yönündedir.

Maksimum Düzensizlik Eğilimi

Maksimum düzensizlik, sistemin düzenli hâlden daha düzensiz hâle geçme isteğidir.

h Maksimum düzensizlik eğilimi katı ® sıvı ® suda ® gaz

doğrultusunda artar.

h Katı ve sıvılar suda çözündüğünde düzensizlik artar.

h Gazların suda çözünmesinde, düzensizlik azalır.

h Gaz fazında gerçekleşen tepkimelerde maksimum düzensizlik toplam mol sayısının çok olduğu tarafa doğrudur.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

AgCI(k) + ısı ® Ag+(suda) + CI–

(suda)

Çözünme olayı yukarıdaki denklemde gösterilen AgCI tuzuyla ilgili,

I. Sıcaklık artışı çözünürlüğü artırır.

II. Maksimum düzensizliğe eğilim ürünler lehinedir.

III. Minimum enerji eğilimi çökelme lehinedir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

113

Şekil I Şekil II

Saadet bir miktar suya Şekil

I’deki gibi yeterince AgCl tuzuatarak şekil II’deki gibi katısı ile

dengede bir çözelti hazırlıyor.

Buna göre, Şekil II’deki çözelti hakkında verilen,

I. AgCl(k)ƒ Ag+(suda) + Cl–

(suda) dengesi kurulmuştur.

II. Maksimum düzensizlik çözünme lehinedir.

III. Kçç = [Ag+].[Cl–

] şeklindedir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve IIII

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:178

174 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri ÜNİTE

6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bi2S3 iyonik katısına ait çözünürlük çarpımı (Kçç) bağıntısı

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kçç = [Bi3+].[S2–] B) Kçç = [Bi3+].[S2–]

2

C) Kçç = [Bi3+]

2.[S2–]

3 D) Kçç = [Bi3+]

3.[S2–]

2

E) Kçç = [Bi3+]

2.[S2– ÖRNEK SORU ]

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

114

Derişim (mol/L)

Zaman

a

3a [Ym–]

[Xn+]

Suda az çözünen bir

XmYn katısının doygun

çözeltisi hazırlanırken

iyon derişimlerinin zamanla değişim grafiği

yandaki gibidir.

Buna göre, XmYn katısı için “a” cinsinden Kçç değeri kaçtır?

A) 3a2 B) 9a3 C) 27a4

D) 81a4 E) 256a5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Derişim (mol/L)

[Ag+]

1.10–4

2.10–4

[CrO4

2–]

Zaman

Ag2CrO4 ün doygun

çözeltisi hazırlanırken iyonlarının derişiminin zamanla değişimi grafikteki gibidir.

Buna göre, aynı sıcaklıkta Ag2CrO4 için çözünürlük çarpımı (Kçç) kaçtır?

A) 1.10–4 B) 1.10–8 C) 2.10–8

D) 2.10–12 E) 4.10 ÖRNEK SORU –12

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Çözünürlük ve Çözünürlük Çarpımı

Çözünürlük: Belirli sıcaklıkta belirli miktar çözücüde çözünmüş

maksimum madde miktarıdır.

Çözünürlük Çarpımı (Kçç): Doygun çözeltideki iyonların derişimleri çarpımıdır. Az çözünen iyonik katıların suda çözünmeleri denge oluşturur. Çözünen madde katı hâlde olduğundan derişimi sabittir. Bu sabit derişim değeri denge sabiti içine alındığından denge bağıntısında yer almaz. Bağıntı, değerdeki iyon derişimlerinin

çarpımıdır. Bu denge sabiti, çözünürlük çarpımı anlamına gelen

Kçç ile simgelenir.

Az çözünen AmBn iyonik katısının saf sudaki çözünürlüğüne x

dersek,

AmBn(k) ƒ mAn+(suda) + nBm–(suda)

m.x n.x olur.

Kçç = [An+]

m . [Bm–]

n

Bazı bileşiklerin çözünürlük çarpımı bağıntıları aşağıdaki gibidir.

PbCl2(k) ƒ Pb2+(suda) + 2Cl–

(suda)

Kçç = [Pb2+].[Cl–

]

2

Al2S3(k) ƒ 2Al3+(suda) + 3S2–(suda)

Kçç = [Al3+]

2.[S2–]

3

Fe(OH)3(k) ƒ Fe3+(suda) + 3OH–

(suda)

Kçç = [Fe3+].[OH–

]

3

• Kçç sadece iyonik katılar için yazılır, bu nedenle hiçbir Kçç

denkleminde girenler yazılmaz.

• Kçç az çözünen bileşiklerde hesaplanır.

• Kçç de bir denge sabitidir. Bu nedenle sadece sıcaklık ile

değişir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:179

KİMYA 175

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri

6

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Oda sıcaklığında 100 mililitre suda en fazla 5.10–6 mol CuCO3

çözünmektedir.

Buna göre, CuCO3 ün çözünürlük çarpımı (Kçç) kaçtır?

A) 2,5.10–9 B) 1.10–10 C) 5.10–12

D) 1.10–8 E) 2,5.10 ÖRNEK SORU –4

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

115

SrSO4 katısının belli bir sıcaklıkta çözünürlük çarpımı

Kçç = 3,6.10–7 dir.

Buna göre,

I. SrSO4 katısının saf sudaki çözünürlüğü 6.10–4 M’dir.

II. 200 mL doymuş çözeltide bulunan Sr2+ iyon derişimi

3.10–3 M’dir.

III. Doymuş çözeltisinde SO4

2– iyonları derişimi 6.10–4 M’dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

I. AB

II. AB2

III. XB3

tuzlarının saf sudaki çözünürlükleri 1.10–4 M olduğuna göre, çözünürlük çarpımları için aşağıda verilen karşılaştırmalardan hangisi doğrudur?

A) I = II = III B) I > II > III C) III > II > I

D) II > III > I E) I > III > II ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

116

CaSO4 ün doygun çözeltisindeki SO4

2– iyonları derişimi

10–3 mol/L olduğuna göre, CaSO4 ün çözünürlük çarpımı

kaçtır?

A) 1.10–4 B) 1.10–6 C) 1.10–9

D) 1.10–12 E) 1.10–16

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:180

176 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri ÜNİTE

6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

10 litre doymuş XCO3 çözeltisi hazırlamak için 0,06 gram XCO3

gerekmektedir.

XCO3 için çözünürlük çarpımı (Kçç) 3,6.10–9 olduğuna göre,

X’in mol kütlesi kaç gramdır? (C: 12, O: 16)

A) 20 B) 40 C) 72 D) 80 E) 100 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

117

CaF2 tuzu için çözünürlük çarpımı (Kçç) 4.10–12 dir.

CaF2 nin çözünürlüğü kaç mol/L’dir?

A) 1.10–3 B) 1.10–4 C) 2.10–3

D) 4.10–3 E) 4.10–4

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

XmYn katısının suda çözünmesiyle hazırlanan doygun çözeltideki iyon derişimlerinin zamanla değişim grafiği verilmiştir.

Molar derişim

Zaman

Ym–

Xn+ 3.10–2

2.10–2

Buna göre, XmYn nin çözünürlük çarpımı (Kçç) kaçtır?

A) 1,08.10–8 B) 7,2.10–9 C) 1,2.10–5

D) 1,1.10–5 E) 6.10 ÖRNEK SORU –4

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

118

XY3 katısının çözünürlük çarpımı (Kçç) 2,7.10–19 olduğuna

göre, çözünürlüğü kaç mol/L’dir?

A) 1.10–4 B) 1.10–5 C) 2,7.10–10

D) 3.10–5 E) 9.10–5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:181

KİMYA 177

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri

6

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

7,8 gram AB2 katısı ile 100 L dibinde katısı olmayan doymuş

çözelti hazırlanıyor.

AB2 için çözünürlük çarpımı (Kçç) 4.10–9 olduğuna göre, AB2

nin mol kütlesi kaç gramdır?

A) 39 B) 78 C) 142 D) 156 E) 234 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

119

2 Litre 20 Litre

MnS MnS

1. Kap 2. Kap

1. ve 2. kaplarda aynı sıcaklıklarda doymuş MnS çözeltileri bulunmaktadır.

Bu çözeltiler için,

I. Mn2+iyonları derişimi eşittir.

II. S2– iyonları mol sayısı fazla olan 2. kaptakidir.

III. Kçç değerileri eşittir.

niceliklerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Ag2CO3 için oda sıcaklığında çözünürlük çarpımı

(Kçç) 3,2.10–11 dir.

Aynı sıcaklıkta doymuş 100 mL çözeltide kaç gram Ag+ iyonu bulunur? (Ag: 108)

A) 2.10–5 B) 1,08.10–4 C) 2,16.10–4

D) 2,16.10–3 E) 4,32.10 ÖRNEK SORU –3

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

120

BaCO3 ün çözünürlük çarpımı (Kçç) 1,6.10–9 dur.

0,0394 gram BaCO3 ile en fazla kaç litre doymuş çözelti hazırlanabilir? (BaCO3: 197)

A) 0,5 B) 2 C) 4 D) 5 E) 50

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:182

178 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri ÜNİTE

6

Tuzların Çözünürlüğüne Etki Eden Faktörler

Çözelti Hacminin Değiştirilmesi

Belli bir sıcaklıkta sulu bir çözeltide AgCl katısının iyonları ile

dengede olduğunu düşünelim. Olayın denklemi,

AgCl(k) ƒ Ag+(suda) + Cl–

(suda)

şeklindedir.

Ag+

AgCI(k)

CI–

Dengede olan bu çözeltiye aynı

sıcaklıkta bir miktar su eklenirse eklenen su dipteki katıyı çözer, çözeltideki iyon mol sayısı

artar ancak derişimi değişmez.

Su buharlaştırılınca da bir miktar

katı çöker, çözünmüş iyon mol

sayısı azalır ancak derişimi değişmez.

Çözücü miktarı çözünürlüğe etki etmez.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sıcaklığın Etkisi

Çözünme endotermik ise sıcaklığın artırılması Kçç değerinin büyümesine, sıcaklığın azalması Kçç değerinin küçülmesine neden olur.

Denge kurulduğunda dipte katısı bulunduğuna göre, XY2 katısının çözünme denklemi;

XY2(k) + ısı ƒ

1

2

X2+(suda) + 2Y–

(suda) şeklindedir.

Sıcaklık artırılırsa:

Denge yönü

1

Dipteki XY2

katı miktarı

Azalır.

nX

2+

ª

nY–

ª

[X2+]

ª

[Y–

]

ª

Kçç

ª

şeklinde değişir.

Ortam ısıtıldığında sıcaklık artışı dengeyi ürünler yönüne kaydıracağından dipteki katının bir kısmı çözünür. Böylelikle ortamdaki iyonların mol sayısı artar. Hacim değişimi olmadığından

M = n

V den iyonların derişimi de artar. Ortamdaki her bir iyonun

derişimi artacağından çözünürlük çarpımı (Kçç) artar.

Çözünme ekzotermik ise sıcaklığın artırılması Kçç değerinin küçülmesine, sıcaklığın azaltılması Kçç değerinin büyümesine neden olur.

ZY2(k) ƒ

1

2

Z2+(suda) + 2Y–

(suda) + ısı

Sıcaklık artırılırsa:

Denge yönü

2

Dipteki ZY2

katı miktarı

Artar.

nZ2+

¯

nY–

¯

[Z2+]

¯

[Y–

]

¯

Kçç

¯

Ortam ısıtıldığında denge girenler yönüne kayacağından bir miktar katı kristalleşir ve ortamdaki iyonların mol sayısı azalır. Hacim değişimi olmadığından molar derişim azalır. Ortamdaki iyon

derişimleri azaldığından Kçç değeri azalır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Ag2SO4(k) + ısı ƒ 2Ag+(suda) + SO4

2–(suda)

Çözünme denklemi verilen Ag2SO4 için sıcaklık artırıldığında çözünürlük ve çözünürlük çarpımı (Kçç) nasıl değişir?

Çözünürlük Kçç

A) Artar Artar

B) Artar Değişmez

C) Artar Azalır

D) Azalır Değişmez

E) Azalır Artar ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

121

Sıcaklık (°C) Kçç

15 1,6.10–7

45 4.10–6

XY katısının farklı sıcaklıklardaki çözünürlük çarpımı (Kçç) değerleri verilmiştir.

Buna göre;

I. Sıcaklık 15 °C’den 45 °C’ye çıkarılınca çözünürlük 5 katına çıkmıştır.

II. XY katısının çözünürlüğü endotermiktir.

III. XY katısının 45 °C’de hazırlanan 10 L doymuş çözeltisi 15°C

ye soğutulursa 16.10–3 mol XY katısı çöker.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:183

KİMYA 179

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri

6

ÜNİTE

Ortak İyon Etkisi

Sıcaklık sabit olduğu sürece Kçç nin sayısal değeri değişmez.

İyonların molar derişimi çarpımında birinin derişimi artarken diğerininki azalacağından Kçç değeri değişmez. Çözünürlüğü az

olan bir tuzun çözeltisine bu maddenin yapısındaki iyonlardan

birini içeren bir başka tuz ya da çözelti katılacak olursa bu maddenin çözünürlüğü azalır. Bu olaya ortak iyon etkisi denir.

Ortak iyon, çözünürlüğü azaltır. Çözeltideki ortak iyonun

derişimi arttıkça çözünürlük azalır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Ortak iyon ile çözünürlük hesaplamasında Kçç bağıntısına ortak

iyonların toplamı yazılır. Bu toplamda küçük olan değer, yani

Kçç’si olan tuzdan gelen değer ihmal edilir.

Örnek olarak çözünürlük çarpımı 4.10–6 olan PbCl2 tuzunun,

0,1 M CaCl2 çözeltisindeki çözünürlüğünü hesaplayalım;

PbCl2(k) ƒ Pb2+(suda) + 2Cl–

x xM 2xM

CaCI2(k) ® Ca2+(suda) + 2CI–

0,1 0,1M 0,2M

Kçç= [Pb2+] . [CI– ]

2

4.10–6= x . (0,2 + 2x)

2 ihmal edilir.

4.10–6= x . (0,2)2

x = 10–4M olur.

Eğer saf su olsaydı;

Kçç = [Pb2+] . [Cl–

]

2 ƒ (x) . (2x)2

4x3 = 4.10–6 ƒ x = 10–2 olurdu

Görüldüğü gibi ortak iyon çözünürlüğü azaltmıştır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Oda sıcaklığında CaF2 nin çözünürlük çarpımı (Kçç) 4.10–12 dir.

Buna göre, CaF2 nin 1 M KF çözeltisindeki çözünürlüğü molardır?

A) 1.10–12 B) 2.10–12 C) 4.10–12

D) 1.10–8 E) 1.10 ÖRNEK SORU –4

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2016 - LYS

1,0 x 10–3 M NaCI çözeltisinin 1 litresinde kaç mol gümüş

klorür AgCI çözünebilir?

(AgCI için Kçç = 1,6 x 10–10)

A) 1,6 x 10–7 B) 1,3 x 10–5 C) 1,0 x 10–3

D) 1,6 x 10–13 E) 4,0 x 10–7

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

NaCl ® Na+ + Cl–

Kçç = [Ag+].[Cl–

] ihmal

1,6.10–10 = (x) . (x + 1 . 10–3)

x = 1,6 . 10–7

1 . 10–3 1 . 10–3

AgCl ® Ag+ + Cl–

x M x M

Cevap “A” dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

122

XY tuzunun 0,02 M KY çözeltisindeki çözünürlüğü 2.10–8 M

olduğuna göre aynı sıcaklıkta XY tuzunun çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri aşağıdakilerden hangisidir?

A) 2.10–5 B) 1.10–6 C) 2.10–10

D) 4.10–10 E) 1.10–12

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:184

180 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri ÜNİTE

6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

AgCl nin 0,2 molar NaCl çözeltisindeki çözünürlüğü 8,5.10–10

mol/L’dir.

Buna göre, AgCl nin çözünürlük çarpımı (Kçç) kaçtır?

A) 1,7.10–10 B) 1,7.10–8 C) 3,4.10–10

D) 3,4.10–8 E) 3,4.10 ÖRNEK SORU –4

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

NiCO3 ün x molarlık K2CO3 çözeltisindeki çözünürlüğü

3,2.10–6 molardır.

Buna göre, x kaçtır? (NiCO3 için Kçç = 1,6.10–7 dir.)

A) 0,0001 B) 0,0003 C) 0,0007

D) 0,001 E) 0,05 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

CaF2 nin belli bir sıcaklıkta 1 molar Ca(NO3)

2 çözeltisi içindeki çözünürlüğü 1.10–6 molar olduğuna göre, CaF2 nin çözünürlük çarpımı (Kçç) kaçtır?

A) 1.10–32 B) 2.10–16 C) 4.10–16

D) 4.10–12 E) 1.10–10

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

123

BaSO4 ün 0,2 M’lik Na2SO4 çözeltisindeki çözünürlüğü 2.10–9

M’dir.

Buna göre BaSO4 ün aynı sıcaklıkta saf sudaki çözünürlüğü kaçtır?

A) 1.10–4 B) 2.10–4 C) 4.10–4

D) 2.10–5 E) 1.10–2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:185

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri

TEST

6

KİMYA 181 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

4. Doygun XY2 çözeltisinin derişimi 10–4 M’dir.

Bu sıcaklıkta XY2 için Kçç değeri kaçtır?

A) 2.10–12 B) 4.10–12 C) 4.10–8

D) 2.10–8 E) 4.10–10

1. Ag2SO4 katısının suda çözünmesi endotermiktir.

Buna göre, Ag2SO4 tuzunun suda çözünme denklemi

aşağıdakilerden hangisinde doğru gösterilmiştir?

A) AgSO4(k) ƒ 2Ag+(suda) + SO2–

4 (suda) + ısı

B) Ag2SO4(k) + ısı ƒ 2Ag+(suda) + SO2–

4 (suda)

C) Ag2SO4(k)+ısıƒ2Ag+(suda)+SOx2–(suda)+4O2–(suda)

D) Ag2SO4(k)ƒ2Ag+(suda)+SO2–(suda)+4O2–(suda)+ısı

E) Ag2SO4(k) + ısı ® 2Ag+2(suda) + SO–

4(suda)

2. I. I

2(k) ƒ I2(g)

II. O2(g) ƒ O2(suda)

III. BaCl2(k) ƒ Ba2+(suda) + 2Cl–

(suda)

Yukarıda verilen tepkimelerden hangilerinde maksimum düzensizlik eğilimi ürünler yönünedir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

3. Mg3(PO4)

2 tuzunun sabit sıcaklıktaki çözünürlük çarpımı bağıntısı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) Kçç =

[Mg2+]

3

.[PO4

3–]

2

[Mg3(PO4)

2]

B) Kçç [Mg2+].[PO4

3–]

3

C) Kçç = [Mg2+]

3 .[PO4

3–]

2

D) Kçç = [Mg3+]

2 .[PO4

2–]

3

E) Kçç = [Mg2+].[PO4

3–]

5. MnS için belli bir sıcaklıkta Kçç değeri 9.10–8 dir.

Aynı sıcaklıkta MnS’ün saf sudaki çözünürlüğü kaç

mol/L’dir?

A) 10–3 B) 2.10–4 C) 3.10–4

D) 3.10–2 E) 3.10–8

6.

Oda sıcaklığında hazırlanan şekildeki doygun çözeltiye aşağıdaki işlemler uygulanıyor.

I. Aynı sıcaklıkta KY katısı ekleniyor.

II. Sıcaklık artırılıyor.

III. Aynı sıcaklıkta saf su ekleniyor.

Bu işlemlerden hangileri sonucunda dipteki XY2(k) miktarı kesinlikle artar?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

XY2 doygun

çözeltisi

XY2(k)

11 AY13KMYKA23-036

P:186

DOĞRU SAYISI

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri TEST

YANLIŞ SAYISI

182 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

11

1 - B 2 - D 3 - C 4 - B 5 - C 6 - A 7 - A 8 - D 9 - E 1 0 - C

7. Dipte katısıyla dengede olan XY2 çözeltisine ait çözünme

denklemi aşağıdaki gibidir.

XY2(k) + ısı ƒ X2+(suda) + 2Y–

(suda)

Dengedeki sistemde X2+ iyonları derişimini artırmak

için;

I. sıcaklığı artırmak,

II. aynı sıcaklıkta saf su eklemek,

III. ortama XY2 katısı eklemek

işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

9. 1. I

2(k) + ısı ƒ I2(alkolde)

2. CO2(g) ƒ CO2(suda) + ısı

Yukarıdaki denge tepkimeleriyle ilgili,

I. 1’de maksimum düzensizlik eğilimi girenler lehinedir.

II. Sıcaklığın arttırılması I2 katısının çözünürlüğünü azaltır.

III. 2. dengede maksimum düzensizlik eğilimi ürün lehinedir.

ifadelerinden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

10. Ag2CrO4(k) ƒ 2Ag+(suda) + CrO4

2–(suda) äH > 0

Dengedeki bu tepkimeyle ilgili aşağıdaki ifadelerden

hangisi yanlıştır?

A) Kçç = [Ag+]

2.[CrO4

2–] dir.

B) Sıcaklık arttırılırsa düzensizlik artar.

C) Aynı sıcaklıkta ortama bir miktar AgNO3 katısı eklenirse Kçç küçülür.

D) Minimum enerji eğilimi girenler lehinedir.

E) Sıcaklık artırılırsa Ag2CrO4 ün çözünürlüğü artar.

8. 4,3 mg AgI(k) ile kaç litre doymuş çözelti hazırlanabilir?

(AgI(k) için Kçç = 4.10–16 ; Ag = 108, I = 107)

A) 50 B) 100 C) 500 D) 1000 E) 5000

P:187

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri

TEST

6

KİMYA 183 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

12

1. Doymuş X2Y çözeltisindeki X+ iyonları derişimi 10–4 M

ise, aynı sıcaklıkta Kçç değeri kaçtır?

A) 1.10–8 B) 1.10–12 C) 5.10–13

D) 5.10–10 E) 1.10–16

2. Doymuş HgCI2 çözeltisinde Hg2+ iyonları derişimi

1.10–3 M olduğuna göre HgCI2 bileşiğinin aynı sıcaklıktaki Kçç değeri kaçtır?

A) 10–6 B) 2.10–6 C) 4.10–6

D) 10–9 E) 4.10–9

3. Belli bir sıcaklıkta FeCI2 için Kçç değeri 4.10–9 dur.

Aynı sıcaklıkta doygun çözeltideki CI–

derişimi kaç molardır?

A) 1.10–1 B) 1.10–3 C) 5.10–4

D) 2.10–3 E) 4.10–3

4. Doygun CaCO3 çözeltisi için bazı bilgiler aşağıda verilmiştir.

• Çözeltide 0,8 gram Ca2+ iyonu bulunur.

• Bu sıcaklıkta Kçç değeri 1.10–8 dir.

Buna göre, aynı sıcaklıktaki doygun çözeltinin hacmi

kaç litredir? (Ca: 40)

A) 10 B) 50 C) 200 D) 500 E) 1000

5. Fe(OH)2 nin belli bir sıcaklıkta Kçç değeri 3,2.10–14 tür.

Aynı sıcaklıkta 100 mL doymuş Fe(OH)2 çözeltisi hazırlamak için kaç gram Fe(OH)2 çözülmelidir? (Fe(OH)2 = 90)

A) 1,2.10–4 B) 1,8.10–4 C) 1,8.10–6

D) 9.10–5 E) 9.10–4

6. Belli bir sıcaklıkta XY2 için Kçç = 4.10–6 dir.

Bu sıcaklıkta 200 mL doymuş çözeltideki Y–

iyonları

mol sayısı kaçtır?

A) 1.10–2 B) 4.10–2 C) 2.10–3

D) 4.10–3 E) 16.10–3

AY13KMYKA23-037

P:188

DOĞRU SAYISI

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri TEST

YANLIŞ SAYISI

184 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - C 2 - E 3 - D 4 - C 5 - B 6 - D 7 - C 8 - B 9 - C 1 0 - D 1 1 - E 1 2 - A

12

7. t °C sıcaklıkta doymuş Bi2S3 çözeltisinin 100 mililitresinde 3.10–3 mol S2– iyonu bulunduğuna göre, bileşiğin

bu sıcaklıktaki Kçç değeri kaçtır?

A) 6.10–4 B) 1,9.10–6 C) 1,08.10–8

D) 1,08.10–10 E) 3,75.10–15

11. 100 litre suya 1 mol XY tuzu atılınca 0,8 mol XY çöküyor.

Buna göre aynı sıcaklıkta XY tuzunun çözünürlük çarpımı aşağıdakilerden hangisidir? (Çözünme sırasında

çözelti hacminin değişmediği varsayılacaktır.)

A) 0,2 B) 0,4 C) 0,002

D) 0,004 E) 0,000004

9. Doymuş XY2 çözeltisinin 100 litresinde çözünmüş kaç

mol X2+ iyonu bulunur? (XY2 için Kçç = 3,2.10–5)

A) 0,2 B) 0,4 C) 2 D) 3 E) 4

10. 200 litre suya 2 gram CaF2 konulup karıştırılırsa kaç

gram CaF2 çözünmeden kalır?

(CaF2 için Kçç = 4.10–12, CaF2 = 78 g/mol)

A) 0,11 B) 0,18 C) 0,22 D) 0,44 E) 0,78

12. 100 litre suda en çok 3,5 gram BaX2 çözünebildiğine

göre, X’in atom ağırlığı kaçtır?

(BaX2 için Kçç = 3,2.10–11, Ba = 137)

A) 19 B) 32 C) 35 D) 80 E) 127

8. Ag2SO4(k) ƒ 2Ag+(suda) + SO4

2–(suda) äH > 0

Çözünme tepkimesi dengede olup çözeltinin dibinde bir

miktar Ag2SO4(k) vardır.

Buna göre,

I. çözeltiye bir miktar Al2(SO4)

3 katısı eklemek,

II. çözeltiye saf su eklemek,

III. sıcaklığı yükseltmek

işlemlerinden hangileri tek başına çözeltideki Ag+ iyonlarının derişimini arttırır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

P:189

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri

TEST

6

KİMYA 185 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

13

1. t °C’de XY için Kçç değeri 1.10–16 dır.

Buna göre t °C sıcaklıkta 0,02 molarlık KY çözeltisinde XY’nin çözünürlüğü kaç mol/L’dir?

A) 2.10–2 B) 5.10–7 C) 1.10–15

D) 5.10–14 E) 5.10–15

2. Kçç değeri 3,2.10–11 olan XY2 nin aynı sıcaklıkta 0,004 M

NaY çözeltisinde hazırlanan doygun çözeltisindeki X2+

derişimi kaç molardır?

A) 2.10–8 B) 4.10–9 C) 8.10–9

D) 8.10–8 E) 2.10–6

5. Bir tuzun molar çözünürlüğü hakkında verilen:

I. 1 litre doygun çözeltide çözünen maddenin mol sayısıdır.

II. Ortak iyon ve sıcaklığa bağlı olarak değişir.

III. Su eklemek çözünürlüğe etki etmez.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

3. Ag2CrO4 ün 0,02 M AgNO3 çözeltisindeki çözünürlüğü

1.10–5 molardır.

Buna göre, bu sıcaklıkta Ag2CrO4 ün çözünürlük çarpımı kaçtır?

A) 4.10–9 B) 8.10–9 C) 4.10–12

D) 8.10–12 E) 3,2.10–11

4. Belli bir sıcaklıkta XY2 nin saf sudaki çözünürlüğü 2.10–4

mol/L’dir.

Bu maddenin aynı sıcaklıkta 0,01M NaY çözeltisindeki

çözünürlüğü kaç mol/L’dir?

A) 1,6.10–9 B) 1,6.10–7 C) 8.10–9

D) 3,2.10–7 E) 3,2.10–9

6. 0,01 M NaOH çözeltisinde Mg(OH)2 nin çözünürlüğü

kaç molar olur? (Mg(OH)2 için Kçç değeri = 4.10–12)

A) 4.10–10 B) 2.10–6 C) 4.10–4

D) 1.10–4 E) 4.10–8

AY13KMYKA23-038

P:190

DOĞRU SAYISI

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri TEST

YANLIŞ SAYISI

186 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - E 2 - E 3 - A 4 - D 5 - E 6 - E 7 - C 8 - E 9 - C 1 0 - B 1 1 - A 1 2 - C

13

10. Kurşun (II) kromatın (PbCrO4) çözünürlük çarpımı

Kçç = 4.10–14 tür.

Buna göre, 200 mL doygun çözeltisinde çözünmüş olarak kaç mol PbCrO4 bulunur?

A) 1.10–6 B) 4.10–8 C) 1.10–7

D) 2.10–12 E) 4.10–12

7. PbI2 nin çözünürlük çarpımı 6,4.10–9 olduğuna göre,

0,02 M KI çözeltisindeki çözünürlüğü kaç mol/L’dir?

A) 4.10–5 B) 4.10–6 C) 1,6.10–5

D) 4.10–7 E) 1,6.10–6

8. PbI2 nin 0,1 M NaI çözeltisindeki çözünürlüğü 4.10–7 M

ise saf sudaki çözünürlüğü kaç molar olur?

A) 8.10–8 B) 4.10–8 C) 4.10–3

D) 2.10–3 E) 1.10–3

9. HgCl bileşiğinin 0,2 M HgNO3 çözeltisindeki çözünürlüğü 10–9 M olduğuna göre aynı sıcaklıkta HgCI’nin Kçç

değeri kaçtır?

A) 9.10–10 B) 4.10–10 C) 2.10–10

D) 1.10–11 E) 1.10–10

11. AgI nın 2.10–2M CaI2 çözeltisindeki çözünürlüğü kaç

mol/L’dir? (AgI için Kçç = 1.10–16)

A) 2,5.10–15 B) 5.10–15 C) 1.10–8

D) 5.10–13 E) 2,5.10–8

12. XY2 nin 0,4M KY çözeltisindeki çözünürlüğü kaç mol/L

dir? (XY2 için Kçç = 1,6.10–5)

A) 5.10–4 B) 2,5.10–5 C) 1.10–4

D) 8.10–3 E) 2.10–4

P:191

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri

TEST

6

KİMYA 187 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

14

1.

Aysu XY2 tuzunun Kçç değerini hesaplamak için 150 gram

XY2 alıp 10 litre sulu çözelti hazırlıyor. Çözünme tamamlandıktan sonra oluşan karışımı süzüp kabın dibindeki katıyı tarttığında 19,5 gram geldiğini gözlemliyor.

Buna göre, verilen sıcaklıkta XY2 tuzunun Kçç değeri

aşağıdakilerden hangisidir? (XY2= 261)

A) 10–1 B) 5.10–1 C) 25.10–2

D) 5.10–4 E) 25.10–8

150,00 g

19,50 g 10 L

3. Çözünme-çökelme tepkimeleri bir denge tepkimesidir ve

dengeye etki eden faktörler bu tepkimelerde de etkisini

gösterir. Bu tepkimelerde reaktif çözünen katı, ürün ise çözelti olduğu için bu dengeyi sola kaydıran etkiler kabın dibine katı çökmesine sebep olur, sağa kaydıran etkiler ise

kaptaki katının çözünmesine sebep olur. Ancak bu etkilerin tamamı katının çözünürlüğüne etki etmez. Çözünürlüğü etkileyen faktörlerden en önemlileri sıcaklık ve ortak

iyon etkisidir. Ortama su eklemek çözünme dengesine etki ederken çözünürlüğe etki etmez.

Buna göre,

şekildeki sisteme yapılan etkiler ve bu etkilerin sonuçları ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Dipteki katının tamamını çözmeyecek kadar aynı sıcaklıkta saf su eklemek dengeyi çözünme lehine kaydırır

ancak çözünürlüğe etki etmez.

B) Ortama sabit sıcaklıkta NaCl eklemek hem dengeyi girenlere kaydırır hem çözünürlüğü azaltır.

C) AgCl’nin çözünürlüğü endotermik ise kabı ısıtmak dengeyi ürünlere kaydırırken çözünürlüğü de arttırır.

D) Dipteki katının tamamını çözmeyecek kadar sıcaklıkta

saf su eklemek çözünen iyon sayısını arttırırken iyonların derişimine etki etmez.

E) Çözeltinin üzerindeki basıncı arttırmak çözünürlüğü arttırırken Kçç ye etki etmez.

Ag+

AgCI(k)

CI–

2.

Tuğba bir miktar MgCl2 alarak Şekil I’deki gibi bir balon jojeye koyuyor. Balon jojeye bir miktar su ekleyip çözünme

tamamlanıncaya kadar karıştırınca Şekil II’deki gibi dibinde katısı olan bir çözelti hazırlıyor. Bu çözeltinin bir kısmını Şekil IV’deki gibi farklı bir balon jojeye aktarınca elinde

Şekil III’teki çözelti kalıyor.

Buna göre Şekil III ve Şekil IV’teki çözeltilerde;

I. Mg2+ iyon derişimleri,

II. Kçç değerleri,

III. çözünen madde mol sayıları

niceliklerinden hangileri kesinlikle aynıdır? (Olaylar sırasında sıcaklık sabittir.)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Şekil I Şekil II Şekil III

Şekil IV

MgCI2

AY13KMYKA23-039

P:192

DOĞRU SAYISI

Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri TEST

YANLIŞ SAYISI

188 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - C 3 - E 4 - C 5 - C 6 - C 7 - A

14

4. Bir miktar XY2 ve yeterince su kullanarak 2 L hacimli şekildeki çözelti hazırlanıyor. XY2 nin suda çözünmesi sırasında suyun sıcaklığı artmaktadır.

Buna göre,

I. Çözeltide XY2(k) ƒ X2+(suda) + 2Y–

(suda) + ısı dengesi kurulmuştur.

II. Çözeltideki X2+ iyonları derişimi tuzun molar çözünürlüğüdür.

III. X2+ ve Y–

iyon derişimi eşittir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

XY2

6. 10 gram XCO3 tuzu alınıp 200 L çözelti hazırlandığında şekildeki gibi 6 gram XCO3 ün kabın dibine çöktüğünü gözleniyor.

XCO3 için Kçç değeri 4. 10–8 olduğuna göre X’in atom

kütlesi aşağıdakilerden hangisidir?

(C: 12 g/mol, O: 16 g/mol)

A) 20 B) 24 C) 40 D) 48 E) 56

6 g

XCO3

200L

7. Aşağıdaki çözeltide kabın dibindeki katının tamamını çözmek için aynı sıcaklıkta en az V L su eklememiz gerekmektedir.

Buna göre bu çözeltiye su eklenmesi olayı ile ilgili çizilen aşağıdaki grafiklerden hangisi doğrudur?

A) Tuz Derişimi B)

C) D)

E)

Eklenen Su (L) V 2V

Kçç

Eklenen Su (L) V 2V

Çözünürlük

Eklenen Su (L) V 2V

Kabın dibindeki katı miktarı

Eklenen Su (L) V 2V

Çözünen katı miktarı

Eklenen Su (L) V 2V

5. XbYa tuzunun suda çözünmesi sonucu elde edilen doygun

çözeltide, iyon derişiminin zamanla değişimi aşağıdaki grafikte verilmiştir.

Buna göre tuz hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden

hangisi yanlıştır?

A) Tuzun formülü X2Y’dir.

B) Tuzun çözünürlüğü 10–5 mol/L’dir.

C) Tuz için çözünürlük çarpımı (Kçç) 2.10–10 dur.

D) Aynı sıcaklıkta 0,01 M XNO3 çözeltisinde tuzun çözünürlüğü 4.10–11 molardır.

E) a

b = 1

2

’dir.

Derişim

Zaman

Yb–

Xa+ 2.10–5

1.10–5

P:193

ÜNİTE KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

Karma Test

TEST

6

KİMYA 189 BAŞARI ÖLÇME TESTİ M R TESTİ

15

1. SrSO4 ün çözünürlük çarpımı 8,1.10–7 dir.

100 litre suya 18 g SrSO4 eklenirse kaç gramı çözünmeden dibe çöker? (SrSO4 = 184 g/mol, çözünmeden

kaynaklanan hacim değişimi ihmal edilecek.)

A) 3,486 B) 3,344 C) 2,76

D) 1,44 E) 1,25

2. 25 °C’de 0,32M 1 litre KCN çözeltisinde en fazla

1.10–12 mol AgCN çözünmektedir.

AgCN’nin aynı sıcaklıktaki çözünürlük çarpımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1,6.10–13 B) 4.10–9 C) 3,2.10–13

D) 3,2.10–10 E) 6,4.10–13

3. Mol kütlesi 80 gram olan XY2 iyonik tuzunun oda sıcaklığındaki çözünürlüğü 16 mg/L’dir.

Oda sıcaklığında hazırlanan doygun XY2 çözeltisindeki X2+ iyon derişimi ve Kçç değeri kaçtır?

[X2+] Kçç

A) 2.10–4 1,6.10–11

B) 2.10–4 3,2.10–11

C) 2.10–4 8.10–12

D) 4.10–4 3,2.10–11

E) 4.10–4 8.10–12

4. XY2(k) ƒ X2+(suda) + 2Y–

(suda)

XY2 katısının 15 °C’deki Kçç değeri 4.10–18, 40 °C’deki Kçç

değeri 3,2.10–14 tür.

Buna göre,

I. 60 °C de Kçç > 3,2.10–14 tür.

II. Tuzun sudaki çözünürlüğü endotermiktir.

III. 1 litre doymuş çözeltinin sıcaklığı 40 °C’den 15 °C’ye

düşürülürse 10–5 mol XY2 katısı çökelir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

5. Dibinde katısı olan doymuş AgCl çözeltisine sıcaklık

değişmeksizin bir miktar NaCl katısı eklenecek olursa

aşağıdakilerden hangisi doğru olur?

A) AgCl’ün çözünürlüğü artar.

B) Ag+ derişimi azalır.

C) Cl–

derişimi azalır.

D) Dipteki katı miktarı azalır.

E) AgCl’ün çözünürlük çarpımı değişir.

AY13KMYKA23-040

P:194

DOĞRU SAYISI

Karma Test TEST

YANLIŞ SAYISI

190 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-1

1 - D 2 - C 3 - B 4 - B 5 - B 6 - C 7 - B 8 - E 9 - E

15

6. BaSO4 katısının saf sudaki çözünme denklemi;

BaSO4(k) + ısı ƒ Ba2+(suda) + SO4

2–(suda)

şeklindedir.

Katısı ile belli sıcaklıkta dengede olan BaSO4 çözeltisi

ile ilgili,

I. Sıcaklık yükseltilirse BaSO4(k) nın çözünürlüğü artar.

II. Aynı sıcaklıkta BaSO4(k) eklenirse çözünürlük çarpımı

Kçç değişmez.

III. Aynı sıcaklıkta saf su eklenirse çözeltideki Ba2+ ve SO4

2–

iyonları derişimi artar.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

8.

Doymuş

PbSO4

çözeltisi

Şekilde görülen doymuş PbSO4 çözeltisine aynı sıcaklıkta bir miktar PbCl2 katısı eklenirse,

I. PbSO4 ün Kçç değeri büyür.

II. Bir miktar PbSO4 çöker.

III. PbSO4 ün çözünürlüğü azalır.

yargılarından hangileri doğru olur?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

7. PbCl2(k) ƒ Pb2+(suda) + 2Cl–

(suda) äH > 0

Dibinde katısıyla dengede bulunan PbCI2 çözeltisine;

I. çözeltiyi ısıtmak,

II. aynı sıcaklıkta Pb(NO3)

2 katısı eklemek,

III. aynı sıcaklıkta katının tamamını çözmeyecek kadar saf

su eklemek

işlemleri ayrı ayrı yapılıyor.

Buna göre, her bir işlem sonucunda Pb2+derişimi nasıl değişir?

I II III

A) Azalır Artar Değişmez

B) Artar Artar Değişmez

C) Artar Artar Azalır

D) Artar Azalır Azalır

E) Artar Azalır Değişmez

9. Kaptaki çözeltiye aynı sıcaklıkta 10 L saf su eklenince kabın dibinde 2,6 gram katı kalıyor.

Buna göre sistem hakkında verilen,

I. Eklenen su çözeltinin derişimini değiştirmemiştir.

II. Ca(OH)2 için Kçç = 4.10–6 dır.

III. Başlangıçta çözeltideki Ca2+ derişimi 10–2 M’dir.

ifadelerinden hangileri doğrudur? (Ca(OH)2 = 74)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

10 L

Ca(OH)2

10 g

P:195

191 KİMYA

1. Fasikül Sıra Sende Cevap Anahtarı

1. ÜN

ITE

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - B

2. ÜN

ITE

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - B

3. ÜN

ITE

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

123456789

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

P:196

192 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1. Fasikül Sıra Sende Cevap Anahtarı

4. ÜN

ITE

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - C

5. ÜN

ITE

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - D

6. ÜN

ITE

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

123

P:197

AYT KİMYA

KONU ANLATIM FASİKÜLLERİ

K O N U AN L AT I M FAS İ K Ü L L E Rİ

KİMYA

ALAN YETERLİLİK TESTİ

VİDEO

ÇÖZÜMLÜ

AKILLI TAHTA

UYUMLU

Yeni Soru

TARZLARI

Kazanım

ODAKLI

Başarı

Ölçme

TESTLERİ

KONU ANLATIM FASİKÜLÜ 1

• Atomun Kuantum Modeli

• Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimleri

• Karma Test

• Periyodik Sistem

• Periyodik Özelliklerdeki Değişim Eğilimleri

• Elementleri Tanıyalım

• Yükseltgenme Basamakları

• Gazların Özellikleri ve Gaz Yasaları

• İdeal Gaz Yasası

• Gazlarda Kinetik Teori

• Gerçek Gazlar

• Sıvı Çözeltiler

• Çözücü-Çözünen Etkileşimleri

• Derişim Birimleri

• Koligatif Özellikler

• Çözünürlük

• Tepkimlerde Isı Değişimi

• Oluşum Entalpisi

• Tepkime Isılarının Toplanabilirliği, Bağ Enerjileri

• Tepkime Hızları

• Kimyasal Tepkimeler ve Taneciklerin Çarpışması

• Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler

• Kimyasal Denge

• Dengeye Etki Eden Faktörler

• Karma Test

• Asit-Baz Tanımları

• Asit-Baz Dengeleri

• Suyun Oto-İyonizasyonu

• Sulu Çözelti Dengeleri

• Kuvvetli Asit-Baz Titrasyonu

• Zayıf Asit-Bazların PH Değeri, Tuzların Asit-Baz

Özelliği

• Tampon Çözeltiler

• Sulu Ortamlarda Çözünme-Çökelme Dengeleri

KONU ANLATIM FASİKÜLÜ 2

• Redoks Tepkimeleri

• Elektrotlar ve Elektrokimyasal Hücreler

• Elektrot Potansiyelleri

• Kimyasallardan Elektrik Üretimi

• Elektroliz

• Organik ve Anorganik Bileşikler

• Basit Formül ve Molekül Formülü

• Doğada Karbon

• Lewis Formülleri

• Hibritleşme

• Molekül Geometrileri (VSEPR)

• Hidrokarbonlar

• Fonksiyonel Gruplar

• Karma Test

• Alkoller

• Eterler

• Karbonil Bileşikleri

• Karboksilik Asitler

• Esterler

• Fosil Yakıtlar

• Alternatif Enerji Kaynakları

• Sürdürülebilirlik

• Nanoteknoloji

• Kimya ve Elektrik

• Karbon Kimyasına Giriş

• Organik Bileşikler

• Enerji Kaynakları ve Bilimsel

Gelişmeler

FAS İ K Ü L - 2

FASİKÜL - 2 KİMYA KONU ANLATIM FASİKÜLLERİ

P:199

KİMYA 1

KİMYA VE ELEKTRİK

ÜNİTE Redoks Tepkimeleri FASİKÜL

7 02

REDOKS TEPKİMELERİ

İndirgenme-Yükseltgenme (Redoks) Tepkimeleri

Bir taneciğin elektron alması olayına indirgenme, bu olayın gösterildiği tepkimeye de indirgenme yarı tepkimesi

denir.

Al3+ + 3e– ® Al

tepkimesi bir indirgenme yarı tepkimesidir.

İndirgenme olayında indirgenen maddenin yükseltgenme

basamağı küçülür.

Bir taneciğin elektron vermesi olayına yükseltgenme, bu

olayın gösterildiği tepkimeye de yükseltgenme yarı tepkimesi denir.

Fe ® Fe2++ 2e–

tepkimesi bir yükseltgenme yarı tepkimesidir.

Yükseltgenme olayında yükseltgenen maddenin yükseltgenme basamağı büyür.

İndirgenme ve yükseltgenme olayları birbirinden bağımsız

düşünülemez. Bu nedenle bu tepkimeler “yarı” tepkimedir.

İndirgenme ve yükseltgenmenin aynı anda olduğu tepkimelere indirgenme-yükseltgenme (redoks) tepkimesi denir.

Redoks tepkimelerinde alınan ve verilen elektron sayıları

birbirine eşittir.

Zn0

(k) + Cu2+(suda) ® Zn2+(suda) + Cu0

(k)

Yukarıdaki tepkimede dikkat edilirse çinkonun verdiği elektronları bakır alarak indirgenmiştir. Bu nedenle bakırın indirgenmesinin sebebi çinkodur. Çinkoya karşıdakini indirgeyen anlamında indirgen madde denir.

Bir redoks tepkimesinde elektron veren maddeye indirgen, elektron alan maddeye yükseltgen denir.

2 elektron verip yükseltgenmiş

2 elektron alıp indirgenmiş

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1. A ® A2+ + 2e–

2. B3+ + 3e– ® B

3. 3A + 2B3+ ® 3A2++2B

Yukarıdaki tepkimeler ile ilgili olarak verilen,

I. 1. tepkime yükseltgenme yarı tepkimesidir.

II. 2. tepkime indirgenme yarı tepkimesidir.

III. 3. tepkimede 2 mol A’nın verdiği elektronları 2 mol B3+ almıştır.

ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1

Redoks tepkimeleri hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden

hangisi yanlıştır?

A) Elektron veren madde yükseltgenmiştir.

B) Redoks tepkimelerinde elektron alışverişi gerçekleşir.

C) Elektron alan madde yükseltgendir.

D) Redoks tepkimeleri, indirgenme tepkimesi ve yükseltgenme

tepkimesi olarak 2 türdür.

E) Redoks tepkimelerinde alınan elektron sayısı verilen elektron sayısına eşittir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:200

2 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KİMYA VE ELEKTRİK

Redoks Tepkimeleri ÜNİTE

7

Yükseltgenme Basamaklarının Belirlenmesi

1. Elementel türdeki tüm maddelerin yükseltgenme basamakları sıfırdır. (H2, Cu, C, S8, P4)

2. Tek atomlu türlerde iyonun yükseltgenme basamağı, iyon

yüküne eşittir. (Ca2+iyonunda kalsiyumun yükseltgenme

basamağı +2’dir.)

3. Oksijen atomunda 3 durum görülür:

h a. Peroksitlerinde (–1) yükseltgenme basamağındadır.

(Na2O2, H2O2...)

h b. Yalnızca OF2 bileşiğinde (+2) yükseltgenme basamağındadır.

h c. Süperoksit bileşiklerinde O–

2 değerliklidir. (NaO2, KO2)

h d. Oksijen OF2, peroksitler ve süperoksitler dışındaki bileşiklerinde (–2) yükseltgenme basamağında bulunur.

(H2O, H2SO4, CO2 ...)

4. Hidrojen atomunda iki farklı durum görülür.

h a. Metal hidrürlerde (elektron verme eğilimi daha büyük yani iyonlaşma enerjisi daha küçük olan atomlarla oluşturduğu bileşiklerinde) (–1) yükseltgenme basamağında bulunur. (NaH, CaH2, ...)

h b. Hidrürlerin dışındaki bileşiklerde hidrojen (+1) yükseltgenme basamağında bulunur. (H2O, HCI, ...)

5. I A grubu elementleri (Alkali metaller) bileşiklerinde (+1) değerlikli bulunurlar. (NaCI, KCI, ...)

6. II A grubu elementleri (Toprak alkali metaller) bileşiklerinde

(+2) değerlikli bulunurlar. (MgCI2, CaF2)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Oksijen aşağıda verilen bileşiklerin hangisinde diğerlerinden farklı bir değerlik almıştır?

A) H2O2 B) CaO2 C) Na2O2

D) CO2 E) MgO2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2

Şeyma hidrojenin değerliği konusunda hazırlanmış olan bir tabloyu

Bileşik +1 -1

I HCl Å

II NH3

Å

III NaHCO3

Å

IV MgH2

Å

V KH Å

şeklinde dolduruyor.

Buna göre, Şeyma’nın verdiği cevaplardan hangisi yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

• Hidrojen elementi hidrürlerinde -1 değerlik alırken diğer

tüm bileşiklerinde +1 değerlik alır.

• Oksijen OF2 de +2, peroksitlerinde -1, süperoksitlerinde

-1/2 değerlik alırken diğer tüm bileşiklerinde -2 değerlik

alır.

Hidrojen ve oksijenin bazı bileşikleri ve bu bileşiklerde aldıkları değerlikleri hakkında verilen aşağıdaki tabloda hangi satırda yanlışlık yapılmıştır?

Bileşik Değerlik

H O

I HClO +1 –2

II MgO –2

III K2O2 –1

IV NaHCO3 –1 –2

V H2SO4 +1 –2

A) I B) II C) III D) IV E) V

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:201

KİMYA 3

KİMYA VE ELEKTRİK

Redoks Tepkimeleri

7

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

I. N2O4

II. NaNO3

III. N2O5

bileşiklerinde azot atomlarının yükseltgenme basamakları

aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

(

11Na, 8O)

N2O4 NaNO3 N2O5

A) +2 –5 +5

B) +4 +5 –5

C) +4 +5 +5

D) +2 +5 +4

E) +1 –2 –5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

3

CO2 bileşiğinde C'nin değerliği,

I. CH4

II. H2CO3

III. CO

bileşiklerinden hangilerindeki C’nin değerliğine eşittir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

4

Baş grup elementi olan X’in XO–

3 kökündeki değerliği aynı zamanda alabileceği en büyük değerliktir.

Buna göre X elementi aşağıdaki bileşiklerden hangisini oluşturamaz?

A) XH3 B) XO C) X2O D) NaXO3 E) XO3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

7. Halojenler (7A grubu elementleri) için 3 durum görülür.

h a. Oksijensiz bileşiklerinde (–1) değerliklidirler. (NaCI,

MgF2...)

h b. Oksijenli bileşiklerinde flor dışındaki halojenler (–1, ... +7)

arasında çeşitli yükseltgenme basamaklarında bulunurlar.

HCIO4 = Perklorik asit, CI = +7

HCIO3 = Klorik asit, CI = +5

HCIO2 = Kloröz asit, CI = +3

HCIO = Hipokloröz asit, CI = +1

h c. Halojenlerden elektronegatifliği en yüksek olan flor bileşiklerinde yalnız (–1) yükseltgenme basamağında bulunur.

8. Sülfür bileşiklerinde kükürt (–2) yükseltgenme basamağında bulunur. (Na2S, CuS, FeS...)

9. Bir bileşikte yükseltgenme basamakları toplamı sıfırdır. Bundan hareketle bilinen yükseltgenme basamakları değerlerinden faydalanılarak bilinmeyen elementlerin yükseltgenme basamakları değerleri bulunabilir.

H2SO4 için H = +1

O = (–2) olduğuna göre

(2.(+1)) + (x.1) + (4.(–2)) = 0

x = +6 (kükürtün yükseltgenme basamağının +6 olduğu bulunur.)

10. Çok atomlu iyonlarda yükseltgenme basamakları toplamı

(atom sayıları dikkate alınarak) iyon yüküne eşittir.

MnO–

4 (Permanganat) iyonunda

(1.x) + (4.(–2)) = –1

x = +7 (manganın yükseltgenme basamağının +7 olduğu

bulunur.)

P:202

4 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KİMYA VE ELEKTRİK

Redoks Tepkimeleri ÜNİTE

7

Redoks Tepkimelerinin Denkleştirilmesi

I. Elementlerin değerlikleri bulunur.

II. Yükseltgenme ve indirgenme yarı tepkimeleri yazılarak

alınan ve verilen elektronlar eşitlenir.

III. Diğer elementlerin atom sayısı eşitlenir.

Örnek: C + HNO3 ® CO2 + NO2 + H2O

I. Önce elementlerin değerliklerini bulalım.

C + H N O3 ® C O 2 + N O 2 + H 2 O

¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯

0 +1 +5 –2 +4 –2 +4 –2 +1 –2

II. Yükseltgenme – indirgenme yarı tepkimelerini yazalım

ve elektronları eşitleyelim:

1 / (C ® C4+ + 4e–

) yükseltgenme

4 / (N5+ + e– ® N4+) indirgenme

––––––––––––––––––––––––––––––

Toplam: C + 4N5+ ® C4+ + 4N4+

Şimdi toplu denklemlerde bulunan katsayıları ana denklemde yerine yazalım:

C + 4HNO3 ® CO2 + 4NO2 + H2O

III. Diğer elementleri, normal denkleştirme yoluyla denkleştirelim:

C + 4HNO3 ® CO2 + 4NO2 + 2H2O

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

H2S + HNO3 ® NO + S + H2O

denklemi en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde H2O

nun katsayısı kaç olur? ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

5

HNO3 + I2 ® HIO3 + NO + H2O

tepkimesi en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde H2O

nun katsayısı kaç olur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

6

Sn + HNO3 ® H2SnO3 + NO2 + H2O

Tepkimesi en küçük tam sayılar ile denkleştirilirse H2O’nun

katsayısı kaç olur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

7

H2SO4 + HI ® H2S + I

2 + H2O

tepkimesi hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Elektron alış verişi S ile I arasında olmuştur.

B) H2SO4 yükseltgendir.

C) Denkleşmiş tepkimede alınan verilen elektron sayısı 2’dir.

D) I

2 yükseltgenme ürünüdür.

E) Denkleşmiş tepkimede suyun katsayısı 4’tür.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:203

KİMYA 5

KİMYA VE ELEKTRİK

Redoks Tepkimeleri

7

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

C + HNO3 ® CO2 + NO2 + H2O

tepkime denklemine göre 6 gram C’nin yeterli miktarda

HNO3 ile tepkimesi sonucu NK’de en fazla kaç litre NO2 gazı elde edilir? (C: 12) (Denklem denkleştirilecektir.) ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

8

HI + HNO3 ® NO + I

2 + H2O

Verilen redoks tepkimesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) En küçük tam sayılar ile denkleştirilirse yükseltgenen maddenin katsayısı 6 olur.

B) NO indirgenme ürünüdür.

C) En küçük tam sayılar ile denkleştirilirse suyun katsayısı 4

olur.

D) 1 mol HNO3 3 tane elektron almıştır.

E) HI indirgendir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

KMnO4 + HCI ® KCI + MnCI2 + CI2 + H2O

Redoks denklemi en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde ürünlerin katsayıları toplamı kaç olur? ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

9

Al + HNO3 ® Al(NO3)

3 + N2 + H2O

tepkimesi ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) En küçük tam sayılar ile denkleşmiş tepkimede Al’nin katsayısı 5’tir.

B) İndirgen madde HNO3 tür.

C) Alüminyum yükseltgenmiştir.

D) N2 yükseltgenme ürünüdür.

E) Hidrojenin değerliği +1’den 0’a inmiştir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:204

6 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KİMYA VE ELEKTRİK

Redoks Tepkimeleri ÜNİTE

7

Elektrik Enerjisi ve İstemlilik

CuCI2

Fe

Demir bir çubuk şekildeki gibi CuCl2 çözeltisine daldırıldığında çubuğun üzeri bakır ile kaplanır. Bu sırada,

Fe(k) + Cu2+(suda) ® Fe2+(suda) + Cu(k)

tepkimesi gereçekleşir.

Bu tepkime bir redoks tepkimesidir. Fe atomları 2e–

verip

yükseltgenirken Cu2+ iyonları 2e–

alarak demirin yüzeyinde birikir.

Bu tepkimede elektron alan ve veren maddeler temas

hâlindedir. Ancak elektron veren metali bir kaba, elektron

alan metali de başka bir kaba alıp kapları birbirine iletken

tel ve tuz köprüsü ile bağlayarak da bu redoks tepkimesinin gerçekleşmesini sağlayabiliriz.

Fe elektrot Tuz köprüsü Cu elektrot

FeCI2 CuCI2

®

KNO3

Kendi kendine gerçekleşen böyle bir sistem klasik bir pil

sistemidir.

İlk kez John Frederic Daniell Zn ve Cu kullanarak bu pili

hazırladığı için bu pile Daniell pili denir.

Daniell pilinde olduğu gibi bulunduğu şartlarda kendiliğinden gerçekleşen tepkimelere istemli tepkime, kendiliğinden gerçekleşmeyen sistemlere istemsiz tepkime denir.

Ekzotermik tepkimeler genellikle istemli, endotermik tepkimeler genellikle istemsizdir.

Doğal gazın yanması, tuz ruhunun demir ile tepkimesi istemli birer redoks tepkimesidir.

Suyun elementlerine ayrışması istemsiz bir redoks tepkimesidir ve devamı için sürekli enerjiye ihtiyaç duyar.

Suyun elementlerine ayrışması gibi elektrik enerjisi yardımıyla bileşik ve karışımların ayrılmasına elektroliz, elektrolizin gerçekleştiği hücreye de elektrolitik hücre denir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Başladıktan sonra kendi kendine devam eden veya kendi kendine gerçekleşen tepkimelere istemli tepkime adı verilir.

Buna göre, aşağıda verilen tepkimelerden hangisi standart

şartlarda istemli olarak gerçekleşen bir redoks tepkimesidir?

A) CaCO3 ® CaO + CO2

B) H2O(k) ® H2O(s)

C) N2 + O2 ® 2NO

D) CH4 + 2O2 ® CO2 + 2H2O

E) HCl + NaOH ® NaCl + H2O

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

10

Suyun elementlerine ayrılmasında olduğu gibi, elektrik enerjisi

yardımıyla bir bileşik ya da karışımın elementlerine ayrıştırılmasına elektroliz, elektrolizin gerçekleştiği hücreye elektrolitik hücre denir.

Buna göre,

I. H2SO4(suda) + 2KOH(suda) ® K2SO4(suda) + 2H2O(s)

II. NaCl(s) ® Na(k) + 1/2Cl2(g)

III. C3H8 + 5O2 ® 3CO2 + 4H2O

tepkimelerinden hangilerinin gerçekleştiği hücreye elektrolitik hücre denir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:205

KİMYA 7

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektrotlar ve Elektrokimyasal Hücreler

7

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1. Kap 2. Kap

®

X Y

1M

X2+ 1M

Y+

Şekildeki pil sistemi çalışırken X elektrodun kütlesi artmaktadır.

Buna göre pil sistemi hakkında verilen,

I. X anot, Y katottur.

II. Dış devrede elektron akışı 2. kaptan 1. kaba doğrudur.

III. Tuz köprüsünde anyonlar 2. kaba yönelir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

11

Bir pil tepkimesinde anot kabında gerçekleşen olaylar ile ilgili olarak,

I. Yükseltgenme olur.

II. Tuz köprüsünde anyonlar bu kaba yönelir.

III. Elektrodun kütlesi azalabilir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ELEKTROTLAR VE ELEKTROKİMYASAL

HÜCRELER

e–

Zn Cu

NO–

3 K+

Zn2+ Cu2+

Cu2+ Zn2+

SO4

2– SO4

2–

Zn

(Anot)

Cu

(Katot)

25°C 1M ZnSO4 (suda) 25°C 1M CuSO4 (suda)

Pamuk

KNO3(suda)

Tuz köprüsü e– e–

e–

Zn elektrot, elektron vererek

yükseltgendiğinden aşınır

ve elektrodun kütlesi azalır.

Zn(k) ® Zn2+(suda) + 2e– Cu2+(suda) + 2e– ® Cu(k)

Cu2+ iyonları elektron alarak

indirgendiğinden Cu elektrodun

üzerinde birikir ve elektrodun

kütlesi artar.

Zn2+

2e–

2n

Cu2+ 2e–

Cu

Yukarıdaki şekilde gösterilen standart bir Daniell pilidir. Pilin çalışma prensibi şöyledir:

Zn elektrot (pil sistemindeki metal çubuklara elektrot denir) dış devredeki iletken tele elektron verip çözeltiye karışır.

Elektron veren Zn:

Zn ® Zn2+ + 2e–

tepkimesine göre yükseltgenerek elektrolitin (pil sisteminde

kaplardaki iletken çözeltiye elektrolit denir) içinde çözünür.

Elektrot çözündüğü için kütlesi azalır. Bu sırada elektrolitteki Zn2+ derişimi artar. Artan bu katyon derişimini dengelemek için tuz köprüsünün anyonları bu kaba yönelir.

Zn’nin verdiği elektron dış devreden Cu elektroda gider.

Diğer kapta elektrolit olarak bulunan Cu2+ iyonları bu elektronları alır.

Elektronları alan Cu2+ iyonları

Cu2+ + 2e– ® Cu

tepkimesine göre indirgenerek elektrodun üzerine yapışır.

Elektrodun üzerinde Cu biriktiği için elektrotun kütlesi artar, çözeltideki Cu2+ iyon derişimi azalır. Azalan bu katyon

derişimini dengelemek için tuz köprüsünün katyonları bu

kaba yönelir.

Bir pil sisteminde yükseltgenmenin olduğu (bizim pilimizde Zn’nin bulunduğu) kaba anot kabı, indirgenmenin olduğu kaba katot kabı denir.

Anot Yarı Hücresi Katot Yarı Hücresi

Anot elektrodun işareti negatiftir.

Katot elektrodun işareti pozitiftir.

Anot yarı hücresinde yükseltgenme gerçekleşir.

Katot yarı hücresinde indirgenme gerçekleşir.

Anot elektrodun kütlesi zamanla azalır.

Katot elektrodun kütlesi genellikle artar.

Anot yarı hücresinde çözeltideki katyon derişimi zamanla

artar.

Katot yarı hücresinde çözeltideki katyon derişimi zamanla

azalır.

Dış devrede elektron akışı,

anot yarı hücresinden katot yarı hücresine doğrudur.

Elektrik akımı, dış devrede katot yarı hücresinden anot yarı

hücresine doğrudur.

Pil çalışırken anot elektrolitinde pozitif yük miktarı artar.

Pil çalışırken katot elektrolitinde pozitif yük miktarı azalır.

Tuz köprüsündeki anyonlar

anot yarı hücresine yönelir.

Tuz köprüsündeki katyonlar

katot yarı hücresine yönelir.

Katot kabında elektrot sadece gelen elektronu iletir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:206

8 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektrotlar ve Elektrokimyasal Hücreler ÜNİTE

7

Pillerde Anot ve Katotun Belirlenmesi

1. Elektronun Akış Yönünü Kullanarak

Pil sisteminde elektron anottan katoda doğru akar.

Anot aynı zamanda metalik aktifliği fazla olan elementtir.

2. Elektrotlardaki Kütle Değişimini Kullanarak

Pil çalışırken anotta yükseltgenme olduğu için anottaki yüksüz metalden oluşan elektrot, elektron verip + yüklü olarak çözeltiye karışır. Bunun sonucu olarak da anot elektrodun kütlesi azalır.

Katot elektrotta ise çözeltideki katyonlar elektron alıp katot elektrodun yüzeyine yapışırlar. Bu nedenle katot elektrodun kütlesi zamanla artar.

Katot kabında indirgenen madde H+ iyonu ise katot elektrodun kütlesi artmaz. Çünkü hidrojen standart koşullarda gazdır.

İstisnai bazı sorularda anot tepkimesi,

Xn+(suda) ® Xm+(suda) + (m-n)e–

şeklindedir. Bu sorularda yükseltgenme çözeltide olduğu

için anot elektrodun kütlesi azalmaz.

3. Pil Şemasını Kullanarak

Piller şematik olarak

Anot/Anot+ (derişim) // Katot+ (Derişim) / Katot

şeklinde gösterilir:

Örneğin,

Zn(k) / Zn2+ (1M) // Cu2+ (1M) / Cu(k)

şeklinde gösterilen pilde Zn anot, Cu katottur.

4. Tuz Köprüsünü Kullanarak

Anot elektrot çözünüp çözeltiye katyon olarak karışır. Anot

çözeltisindeki artan katyon derişimini dengelemek için tuz

köprüsünün anyonları anot kabına yönelir.

Katot çözeltisinde ise çözeltideki katyonlar indirgenerek

elektroda yapışır. Katot çözeltisindeki azalan katyon derişimini dengelemek için tuz köprüsünün katyonları katot

kabına yönelir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

X(k) Tuz köprüsü Y(k)

1 M

X(NO3

)

2

çözeltisi

1 M

Y(NO3

)

2

çözeltisi

®

Şekildeki sistemde elektronlar dış

devrede X yarı pilinden Y yarı piline doğru akmaktadır.

Buna göre,

I. X elektrotu katottur.

II. Zamanla Y elektrotun kütlesi azalır.

III. Zamanla X2+ iyonları derişimi artar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

12

X ile Y metalleri ve bu metallerin sulu çözeltileri kullanılarak bir

pil sistemi oluşturuluyor.

Bu pil ile ilgili verilen,

I. Elektron, dış devrede X’ten Y’ye doğru akıyorsa Y elektrodun kütlesi artıyordur.

II. X elektrodun kütlesi azalıyorsa Y’nin bulunduğu kaba tuz

köprüsünden katyonlar geliyordur.

III. Pil şeması Y(k)/Y2+(1M) // X2+(1M)/X(k) şeklinde ise X anottur.

ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:207

KİMYA 9

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektrotlar ve Elektrokimyasal Hücreler

7

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2Cr3+ + 3Zn(k) ƒ 2Cr(k) + 3Zn2+ E° = 0,02 volt

Zn(k) ® Zn2+ + 2e– E° = 0,76 volt

olduğuna göre, Cr(k) ® Cr3+ + 3e–

tepkimesinin potansiyeli kaç volttur? ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Cd2+ + 2e– ® Cd(k) E° = –0,40 volt

Cu2+ + 2e– ® Cu(k) E° = +0,34 volt

Ag+ + e– ® Ag(k) E° = 0,80 volt

Ni2+ + 2e– ® Ni(k) E° = –0,25 volt

Pb2+ + 2e– ® Pb(k) E° = –0,12 volt

Aşağıdaki hangi iki metal kullanılarak yapılan pilin potansiyeli en büyüktür?

A) Cd – Ni B) Cd – Ag C) Cu – Ag

D) Pb – Ni E) Ni – Ag ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sn(k) ® Sn2+ + 2e– E° = +0, 14 volt

Mn(k) ® Mn2+ + 2e– E° = +1,18 volt

Au(k) ® Au3+ + 3e– E° = –1,50 volt

olduğuna göre,

I. Aktiflik sırası Mn > Sn > Au şeklindedir.

II. En iyi yükseltgen Au3+ dır.

III. Mn(k) + Sn2+

ƒ Mn2+ + Sn(k)

Standart pilinin potansiyeli = +1,04 volttur.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

13

Aşağıda Zn ve Ag metallerinin standart indirgenme potansiyeli

verilmiştir.

Zn2+ + 2e– ® Zn E° = –0,76 V

Ag+ + e– ® Ag E° = +0,80 V

Buna göre,

I. Ag, Zn’den daha aktiftir.

II. Zn – Ag pilinde Zn elektron anottur.

III. Zn-Ag standart pilinin gerilimi 2,36 V’dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

5. Standart Yarı Hücre İndirgenme Potansiyellerini

Kullanarak

Bir yarı hücrenin standart şartlardaki indirgenme eğiliminin

ifade edildiği sayısal değere o yarı hücrenin standart elektrot potansiyeli denir.

Bu değere voltaj ya da standart indirgenme potansiyeli de

denir ve Eo sembolüyle gösterilir.

Pil sistemlerinde indirgenme gerilimi büyük olan madde

katot, küçük olan madde anottur.

Örneğin,

Cd2+ + 2e– ® Cd Eo = –0,40 V

Al3+ + 3e– ® Al Eo = –1,66 V

tepkimelerine göre Al-Cd pilinde indirgenme gerilimi büyük olduğu için Cd katot, Al anot olarak görev alır.

Pil Potansiyelinin Hesaplanması

Bir pil sisteminde anot elektrodun yükseltgenme potansiyeli ile katot elektrodun indirgenme potansiyelinin toplamı

pil potansiyelini verir.

Bir elementin indirgenme tepkimesi ters çevrilirse yükseltgenme hâline gelir. Bu durumda potansiyelin işareti değişir.

Pil tepkimesi denkleştirilirken yarı tepkimeler bir sayı ile

çarpılırsa potansiyeller o sayı ile çarpılmaz.

Örneğin, Al-Cd pilinin gerilimi:

Anot Yarı Tepk. : Al ® Al3+ + 3e– E0 = 1,66 V

Katot Yarı Tepk. : Cd2+ +2e– ® Cd E0 = -0,40 V

Pil Tepk. : 2Al+3Cd2+ ® 2Al3+ + 3Cd E0

pil = 1,26 V

P:208

10 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektrot Potansiyelleri ÜNİTE

7

ELEKTROT POTANSİYELLERİ

Standart Hidrojen Elektrodu (SHE)

H+ CI–

İletken tel

Pt(k) elektrot

Gaz girişi

H2 gazı içeren

cam tüp

PH2

= 1 atm

SHE standart şartlarda (25°C sıcaklık ve 1 atm basınç altında) 1M’lik HCl çözeltisine batırılmış platin metalinin üzerine 1 atm basınç yapan H2 gazı gönderilerek oluşturulan

elektrottur.

Metallerin standart indirgenme potansiyelleri hesaplanırken metal-SHE pili kullanılır. Bu pilde SHE’nin standart indirgenme potansiyeli sıfır kabul edilir.

SHE’nin referans kabul edilmesinin başlıca sebepleri şunlardır:

Hazırlanması kolaydır.

Gaz olduğu için aşınmaz ve defalarca kullanılabilir.

SHE hem yükseltgenebilir hem indirgenebilir.

SHE’nin potansiyelini etkileyen faktörler şunlardır:

• Sıcaklık

• Çözelti derişimi

• Hidrojen gazının kısmi basıncı

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1 M Co(NO3)

2 1 M HCI

Co(k) Tuz köprüsü Ag(k)

®

Co2+ + 2e– ® Co(k) E° = –0,27 volt

2H+ + 2e– ® H2(g) E° = 0,00 volt

Ag+ + e– ® Ag(k) E° = 0,80 volt

Şekildeki elektrokimyasal pil ile ilgili olarak aşağıdakilerden

hangisi doğrudur?

A) Başlangıç pil gerilimi 1,07 volttur.

B) Zamanla Co elektrotun kütlesi artar.

C) Ag elektrot anottur.

D) İndirgenme yarı tepkimesi Ag+ + e– ® Ag(k) şeklindedir.

E) Zamanla HCI çözeltisinin pH’ı artar.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2017 - LYS

Bir galvanik hücre tepkimesi ve standart hücre potansiyeli aşağıda verilmiştir.

Pb(k) + 2Fe3+(suda) ƒ 2Fe2+(suda) + Pb2+(suda)

Eo

hücre = +0,90 V

Buna göre,

Pb2+(suda) + 2e– ƒ Pb(k)

indirgenme yarı tepkimesinin standart potansiyeli kaç volttur?

(Fe3+(suda) + e– ƒ Fe2+ (suda) E° = +0,77 V)

A) –0,90 B) –0,13 C) +0,45

D) +1,67 E) +2,10

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Pb2+ + 2Fe2+ ƒ Pb + 2Fe3+ Eo = –0,90 V

2Fe3+ + 2e– ƒ 2Fe2+ Eo = +0,77 V

Pb2+ + 2e– ƒ Pb Eo = –0,13 V

Cevap “B” dir.

P:209

KİMYA 11

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektrot Potansiyelleri

7

ÜNİTE

Metallerin Aktiflik Sırası

Genellikle metalik aktiflik elektron verme eğilimi, ametalik

aktiflik ise elektron alma eğilimi ile doğru orantılıdır.

Metallerin aktiflikleri standart indirgenme potansiyelleri ile

ters orantılıdır.

Ametallerin aktiflikleri standart indirgenme potansiyelleri ile

doğru orantılıdır.

Standart indirgenme potansiyeli negatif olan (Hidrojenden

aktif olan) metallere aktif metal, pozitif olan (Hidrojenden

pasif olan) metallere pasif metal (veya soy metal) denir.

Cu, Hg, Ag, Au ve Pt pasif metaldir, bunların dışındaki metaller aktif metaldir.

Metallerin Aktifliklerinin Sonuçları

1. Metaller arasında gerçekleşen bir tepkimede Eo

pil sıfırdan

büyük çıkarsa bu tepkime istemlidir. Sıfırdan küçük çıkarsa bu tepkime istemsizdir.

Fe2+(suda) + 2e– ƒ Fe(k) Eo = – 0,44 V

Cu2+(suda) + 2e– ƒ Cu(k) Eo = + 0,33 V

Yukarıdaki iki tepkimeyi kullanarak

Fe(k) + Cu2+ (suda) ƒ Fe2+ (suda) + Cu(k)

Tepkimesinin potansiyelini hesaplayacak olursak

Eo

pil = +0,77 V çıkar. Bu durumda bu tepkime istemlidir yani kendiliğinden gerçekleşir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Zn + 2Ag+ ® Zn2+ + 2Ag tepkimesi için,

I. Zn yükseltgenmiştir.

II. Ag+ indirgenmiştir.

III. Zn yükseltgendir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

14

3Ca(k) + 2AI3+(suda) ® 3Ca2+(suda) + 2Al(k)

tepkimesi kendiliğinden gerçekleştiğine göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? (Al: 27, Ca: 40)

A) Elektron verme eğilimleri Ca > Al’dir.

B) Ca indirgendir.

C) Al3+ yükseltgendir.

D) 12 gram Ca metali çözünürken 5,4 gram Al metali oluşur.

E) Ca metalinin verdiği elektron sayısı Al3+ iyonunun aldığı elektron sayısından azdır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:210

12 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektrot Potansiyelleri ÜNİTE

7

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Al metali, Zn2+ iyonunu indirgiyor.

Al3+ iyonu ise Mg metalini yükseltgiyor.

Bu bilgilere göre;

I. Yükseltgenme gerilimleri Mg > Al > Zn’dir.

II. En iyi yükseltgen Mg2+ dır.

III. En iyi indirgen Zn’dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

15

Fe, Ag ve Au metalleri ile ilgili aşağıdaki deneyler yapılmıştır.

I. HCI, Fe ile reaksiyona girmekte, Ag ve Au ile girmemektedir.

II. Au metali AgNO3 çözeltisine atıldığında kimyasal bir reaksiyon gözlenmemektedir.

Yukarıdaki deney sonuçlarına göre metallerin aktifliklerinin

karşılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) Ag > Fe > Au B) Fe > Au > Ag C) Ag > Au > Fe

D) Fe > Ag > Au E) Au > Ag > Fe

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2. Aktif metaller tüm asitler ile tepkimeye girip bu tepkimelerinden hidrojen gazı açığa çıkarırlar.

Pasif metaller asla hidrojen gazı açığa çıkaramazlar.

Pasif metallerden Cu, Hg ve Ag derişik ve sıcak H2SO4 ile SO2

gazı açığa çıkarırken seyreltik H2SO4 ile tepkime vermezler.

Pasif metallerden Cu, Hg ve Ag derişik HNO3 ile NO2 gazı

açığa çıkarırken seyreltik HNO3 ile NO gazı açığa çıkarırlar.

Pasif metallerden Au, Pt ise kral suyu dışında hiçbir asitle

tepkime vermez.

Zn(k) + 2HCI(suda) ® ZnCI2(suda) + H2(g)

Mg(k) + 2HCI(suda) ®MgCI2(suda) + H2(g)

Cu(k) + HCI(suda) ® Tepkime gerçekleşmez.

Ag(k) + HCI(suda) ® Tepkime gerçekleşmez.

3. Bir metal kendinden daha pasif olanın çözeltisinde aşınır.

Aktif olan yükseltgenip çözeltiye karışırken pasif olan indirgenip metalik hâle gelir.

Fe2+(suda) + 2e– ® Fe(k) Eo = – 0,44 V

Cu2+(suda) + 2e– ® Cu(k) Eo = + 0,33 V

Yukarıdaki tepkimelere göre demir

CuCI2

Fe

metali bakırdan aktiftir (aktiflik indirgenme potansiyeli ile ters orantılı olduğu için). Bu nedenle yandaki sitemde demir metali aşınır.

FeCI2

Cu

Sistemin tam tersi hazırlanırsa bakır çubuk aşınmaz. Aşınma için gerekli şart,

elektrodun çözeltiden daha aktif olmasıdır.

P:211

KİMYA 13

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektrot Potansiyelleri

7

ÜNİTE ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

16

A, B ve C metallerinin aktiflik sırası (elektron verme eğilimi)

A > B > C şeklindedir. Bu metallerden yapılmış kaplar içinde

aşağıdaki çözeltiler vardır.

CSO4

A kabı

CSO4

B kabı

ASO4

C kabı

Yukarıdaki metal kapların hangilerinde aşınma gözlenmez?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Al, Ag ve Cu elementlerinin elektron verme eğilimleri Al > Cu > Ag’dir.

Ag+

I II III

Al

Al+3

Cu

Cu+2

Ag

Buna göre, yukarıdaki kapların hangilerinde bulunan çubuklar aşınır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıdaki kaplardan I, III ve IV. deki metal çubuklarda aşınma

olmaktadır.

Z2+

I II III

X(k)

X2+

Y(k)

Y2+

Z(k)

IV

X2+

T(k)

Buna göre X, Y, Z, T metallerinin indirgenme eğilimlerinin

büyükten küçüğe doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) X, Y, Z, T B) Y, Z, T, X C) Y, T, X, Z

D) T, Z, Y, X E) Y, Z, X, T ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

100 mL 0,3 M

AgNO3

X(k)

0,3 M 100 mL AgNO3 çözeltisine periyodik cetvelin 3A grubunda bulunan X metali daldırıldığında Ag+ iyonlarının tümü Ag(k)

hâline dönüşüyor ve 0,27 gram X metali harcanıyor.

Buna göre, X’in mol kütlesi kaçtır? ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:212

14 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektrot Potansiyelleri ÜNİTE

7

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

Standart şartlarda Al(NO3)

3 çözeltisine daldırılmış Al metali ve

Sn(NO3)

2 çözeltisine daldırılmış Sn metalinden oluşan iki yarı

hücre tuz köprüsüyle birleştirilerek bir elektrokimyasal hücre

oluşturuluyor. Kendiliğinden olan elektrokimyasal hücre tepkimesi sonucu Al elektrodun kütlesinin azaldığı ve Sn elektrodun

kütlesinin arttığı gözleniyor.

Bu elektrokimyasal hücreyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Çözeltideki Sn2+ iyonları indirgenmiştir.

B) Al elektrot, katot olarak adlandırılır.

C) Hücre potansiyelinin değeri sıfırdan küçüktür.

D) Al3+ nın standart indirgenme potansiyeli Sn2+ nınkinden büyüktür.

E) Elektronlar dış devreye Sn elektrottan verilir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sn elektrot katot olduğundan Sn2+ iyonları indirgenmiştir.

Cevap “A” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

17

Pb ® Pb2+ + 2e– E° = +0,12 volt

Cu ® Cu2++ 2e– E° = –0,34 volt

olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi Pb-Cu pilinin gerilimini artırır?

A) Cu yarı piline aynı sıcaklıkta saf su eklemek

B) Cu yarı piline Na2S katısı ekleyerek CuS(k) yi çöktürmek

C) Pb yarı piline aynı sıcaklıkta saf su eklemek

D) Pb yarı piline Pb(NO3)

2 katısı eklemek

E) Ortamın sıcaklığını artırmak

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Standart Elektrot Potansiyelini Etkileyen Faktörler

Standart pil potansiyeline etki eden faktörlerde, tepkimeler birer denge tepkimesi gibi düşünülür. Bu tepkimeyi sağa kaydıran her etki pil potansiyelini arttırır, sola kaydıranlar azaltır.

Dikkat edilmesi gereken şey bu tepkimeler denge tepkimesi değildir, işlemlerin kolay yapılması için öyle düşünülmelidir.

1. Sıcaklık

Pil tepkimeleri ekzotermiktir. Bu nedenle bir pil sistemini

ısıtmak pilin standart potansiyelini azaltır.

2. Basınç

Basınç sadece pil tepkimesinde hidrojen gazı olan pillerin

potansiyeline etki eder.

Hidrojenin anot olduğu pillerin tepkimesi,

H2 (g) + X+n (suda) ƒ 2H+ (suda) + X(k)

şeklindedir, bu tepkimede H2 gazının kısmi basıncı artarsa

denge sağa kayar ve pil potansiyeli artar.

Hidrojenin katot olduğu pillerin tepkimesi

2H+(suda) + X(k) ƒ H2(g) + X+n(suda)

şeklindedir, bu tepkimelerde H2 gazının kısmi basıncının

artması dengeyi sola kaydırır ve pil potansiyelini azaltır.

3. Derişim Etkisi

Nernst Denklemi derişimin, pil gerilimine olan etkisini açıklar.

Epil = E°

pil – 0,059

n

.log [Ürünler]

[Girenler]

Epil = E°

pil – 0,059

n

.log [Yükseltgenmiş hâl]

[İndirgenmiş hâl]

standart

olmayan şartlardaki pil potansiyeli

standart şartlardaki pil potansiyeli

alınıp verilen

elektronların

mol sayısı

İşlem sorularında Nernst denklemi kullanışlı olmakla beraber yorum sorularında denge mantığı kullanılacaktır:

Fe(k) + Cu2+ (suda) ƒ Fe2+ (suda) + Cu(k)

Örneğin yukarıdaki tepkimede,

Anot kabına aynı sıcaklıkta saf su eklersek Fe2+ derişimi

azalır, denge sağa kayar ve pil potansiyeli artar.

Katot kabına aynı sıcaklıkta saf su eklersek Cu2+ derişimi

azalır, denge sola kayar ve pil potansiyeli azalır.

Soru katot kabına Na2S eklediğimizi söyleyip CuS’ni suda

az çözündüğünü veya çözünmediğini söylüyorsa eklediğiniz S2– iyonu ile Cu2+ iyonu birleşip çökmüştür ki bu durumda da Cu2+ derişimi azalır, denge sola kayar ve pil potansiyeli azalır.

P:213

KİMYA 15

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektrot Potansiyelleri

7

ÜNİTE

Derişim Pilleri

I

0,01 M Cu(NO3

)

2

II

0,1 M Cu(NO3

)

2

Tuz köprüsü

®

Cu(k) Cu(k)

Aynı elektrolitin farklı derişimlerdeki çözeltilerine aynı metalin elektrodunun daldırılması ile oluşmuş pillere Derişim Pilleri denir.

Şekildeki sistemde I ve II numaralı bölmelerde aynı elektrolitler

kullanılmıştır. Elektrolitlerin derişimlerinin farklılığı, bu iki elektrot arasında bir gerilim farkının oluşmasını sağlar.

Derişim pilleri her iki yarı hücredeki pil derişimleri eşitleninceye

kadar çalışır ve elektrik akımı üretir.

I. kapta Cu elektron vererek Cu2+ ye dönüşürken II. kapta Cu2+

iyonları elektron alıp Cu’ya dönüşür. Bu yüzden, derişimi çok

olan çözeltiye daldırılan elektrot katottur.

Burada indirgenme olur.

Cu2+ + 2e– ® Cu(k)

Derişimi az olan çözeltiye daldırılan elektrot anottur. Burada yükseltgenme olur.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

0,1 M

100 mL

Cu2+

0,01 M

100 mL

Cu2+

1. kap 2. kap

Tuz köprüsü

®

Cu(k) Cu(k)

Şekildeki elektrokimyasal pile sabit sıcaklıkta,

I. 2. kaba 100 mL su eklemek,

II. 1. kaba 900 mL su eklemek,

III. 1. kaptaki çözeltinin yarısını almak

işlemlerinden hangileri yapıldığında pil gerilimi sıfır olur?

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

0,01 M

AgNO3

100 mL

0,1 M

AgNO3

100 mL

1. kap 2. kap

Tuz köprüsü

®

Ag(k) Ag(k)

Şekildeki elektrokimyasal pil ile ilgili olarak,

I. 2. kap katottur.

II. 2. kaba sabit sıcaklıkta saf su eklenirse pil gerilimi artar.

III. 1. kaptaki elektrotun kütlesi zamanla artar.

yargılarından hangileri doğrudur? ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:214

16 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KİMYA VE ELEKTRİK

Kimyasallardan Elektrik Üretimi ÜNİTE

7

KİMYASALLARDAN ELEKTRİK ÜRETİMİ

1. Galvanik Piller

Anot ve katot hücreleri, tuz köprüsü ve iletken tel ile yaptığımız pil sistemlerine galvanik pil denir.

Galvanik pillerde pil potansiyeli daha önce söylediğimiz gibi, sıcaklık, basınç (hidrojen gazı varsa) ve derişime bağlı

olarak değişir.

Galvanik pillerin potansiyeli çözelti hacmi (derişimi ve sıcaklığı sabit olmak şartı ile) elektrotların temas yüzeyi, elektrot kütlesine bağlı değildir.

Elektrotların temas yüzeyleri ve elektrolit çözeltilerin hacmi arttıkça pilin potansiyeli değişmez ancak ömrü uzar.

2. Lityum İyon Pilleri

Anot

Li TiS2

Katot

Katı elektrot

Li ® Li+ + e– TiS2 + e– ® TiS2

–

Li+

Lityum iyon pilinde Li anot, TiS2 ise katottur.

Lityum iyon pilinde iletken bir polimer madde elektrolit olarak kullanılır.

Lityum iyon pilleri

Tekrar şarj edilerek defalarca kullanılabilir.

Karbon dioksit salınımı çok azdır.

Toksik madde içermez.

Kütlesi küçük, ürettiği enerji miktarı bu kütleye göre fazladır.

Sebepleri ile pek çok yerde yaygın olarak kullanılır.

Pillerin Ömrü

Bir pilin tam bir şarj (dolum) ve bunu takiben tam bir deşarj (boşalma) işlemine bir çevrim denir.

Pillerin ömrü çevrim ile ölçülür, şarjlı pillerin 500-1500 arası çevrim ömrü vardır.

Pillerin daha uzun süre dayanması için dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

h Öngörülen voltajdan daha fazla akım çekilmemelidir.

h Kısa devreye maruz bırakılmamalıdır.

h Ani ve aşırı voltaja maruz bırakılmamalıdır.

h Üreticisi tarafından tavsiye edilen şarj cihazları kullanılmalıdır.

h Darbelere, şoklara ve titreşimlere maruz bırakılmamalıdır.

h Uzun süre şarjda tutulmamalıdır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Lityum anot ve titanyum (IV) sülfür katot kullanılarak elde edilen pillere lityum-iyon piller denir.

Aşağıda verilen özelliklerden hangileri lityum iyon pillerin

avantajı arasında sayılamaz?

A) Toksik madde içermezler.

B) Defalarca şarj edilebilirler.

C) Karbon dioksit salınımı çok azdır.

D) Fazla şarj sırasında patlayabilirler.

E) Kütlesine göre fazla miktarda enerji üretirler. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

18

Yeni aldığı cep telefonunu uzun süre boyunca kullanmak isteyen Fehmi;

I. telefonu sadece kutusundan çıkan şarj cihazı ile şarj etmek,

II. telefonu her gece uyurken şarja takıp sabah uyandığı saate kadar şarjda tutmak,

III. halı saha maçında önemli pozisyonları çekmek için sürekli yanında bulundurmak

yaptıklarından hangileri bu amacına uygun bir davranış değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:215

KİMYA 17

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektroliz

7

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

K ® K+ + e– E° = +2,93 volt

Na ® Na+ + e– E° = +1,71 volt

Al ® Al3+ + 3e– E° = +1,66 volt

bilgileri veriliyor.

Buna göre, erimiş KCI, NaCI, AlCI3 tuzları karışımı elektroliz edilirse katotta hangi metal önce toplanır? ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

19

F2 + 2e– ® 2F– +2,870

Au3+ + 3e– ® Au +1,498

CI2 + 2e– ® 2CI– +1,359

AuF3 ve AuCl3 sıvılarından oluşan bir karışımın elektrolizi

ile ilgili,

I. Anotta ilk olarak Cl2 gazı açığa çıkar.

II. Katotta Au metali toplanır.

III. Anot ve katotta toplanan maddelerin mol sayıları aynıdır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ELEKTROLİZ

Kendiliğinden meydana gelmeyen yükseltgenme-indirgenme

reaksiyonları, elektrik enerjisi kullanılarak gerçekleştirilebilir. Bu

olaya elektroliz denir.

Erimiş NaCI’nin Elektrolizi

e–

+

Doğru akım kaynağının

pompalandığı elektronlar

katota gelir.

–

e–

Anot reak. 2CI– ® CI2(g) + 2e–

(yükseltgenme)

Katot reak. 2Na+ + 2e– ® 2Na(s) (indirgenme)

Isıtılarak sıvı hâle getirilmiş iyonik katıların elektrolizlerinde katotta bu maddenin katyonu indirgenip element hâle dönüşürken anotta bu maddenin anyonu yükseltgenir. Çünkü sıvı içinde bu maddenin anyon ve katyonundan başka indirgenebilecek

veya yükseltgenebilecek iyon yoktur. Buna göre anotta CI2(g)

meydana gelir. Katotta ise Na(s) toplanır.

Sulu Na2SO4 Çözeltisinin Elektrolizi

(H2O + Na2SO4) karışımında H+, OH–

, Na+ ve

+

Na2

SO4

(suda)

–

SO4

2– iyonları vardır. H+ ve Na+ indirgenebilir,

SO4

2– ve OH–

yükseltgenebilir.

Na+ + e– ® Na E°ind = –2,71 V

H2O + e– ® 1/2H2 + OH– E°ind = –0,88 V

2SO4

2– ® S2O8

2– + 2e– E°yük = –2,01 V

H2O ® 1/2 O2 + 2H+ + 2e– E°yük = –1,23 V

İndirgenme potansiyeli daha büyük olan H2O katotta indirgenir.

Yükseltgenme potansiyeli daha büyük olan H2O anotta

yükseltgenir.

Katot: 2(H2O + 1e– ® 1/2 H2 + OH–

)

Anot: H2O ® 1/2 O2 + 2H+ + 2e–

––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Toplam: 3H2O ® H2O(s) + 1/2O2(g) + 2H+ + 2OH–

2H2O

Net Tepkime: H2O ® H2(g) + 1/2O2(g)

Görüldüğü gibi Na2SO4 çözeltisinde yalnız su elektrolize uğramaktadır. Na+ ve SO4

2– iyonlarının görevi ise çözeltideki iletkenliği sağlamaktır.

Katotta indirgenme gerilimi en büyük olan H+ iyonunun indirgenmesi gerekiyor. Fakat H+ iyonlarının derişimi çok küçük olduğundan bunların yerine su molekülleri indirgenir. Anotta ise OH–

iyonlarının yükseltgenmesi gerekirken OH–

iyonlarının derişimi küçük

olduğundan bunların yerine H2O molekülleri yükseltgenir.

P:216

18 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektroliz ÜNİTE

7

Faraday Kanunları

Elektrolizde bir devreden geçen akım ile toplanan madde miktarı arasındaki ilişkiyi açıklayan kanunlardır.

1 mol elektron yükü = 1 Faraday = 96500 coulomb

A . I . t

96500.e

MA amper saniye

Q . A

96500.e (alınıp verilen e–

sayısı)

m = =

Coulomb

g(katotta ve anotta toplanan madde miktarı)

Bir devreden 1 Faradaylık yük geçtiğinde anot ve katotta

birer eşdeğer gram madde açığa çıkar.

Seri bağlanan elektroliz kaplarında anotlarda ve katotlarda toplanan maddelerin eşdeğer gram sayıları eşit olur.

1 eşdeğer gram =

Mol kütlesi

Tesir değerliği

Seri bağlı elektroliz kaplarından eşit molde elektron geçer.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Yeterli derişime sahip AgNO3 çözeltisi devreden 0,4 mol

elektron geçirilerek elektroliz edilirse katotta kaç gram Ag

toplanır? (Ag: 108) ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

20

Seri bağlı özdeş elektroliz kaplarında bulunan erimiş MgCI2 ve

AlCI3 bir süre elektroliz ediliyor.

Birinci kabın katotunda 2,7 gram Al açığa çıktığında diğer kabın katotunda kaç gram Mg açığa çıkar? (Mg = 24, Al = 27)

A) 1,2 B) 1,8 C) 3,6 D) 4,8 E) 7,2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Erimiş XCI3 ün elektrolizi süresince katotta 11,2 gram X toplanırken anotta 0,3 mol CI2 gazı açığa çıkıyor.

Buna göre X’in atom kütlesi kaçtır? ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

21

Seri bağlı özdeş elektroliz kaplarında FeBr2 ve NaBr sıvıları elektroliz edilmektedir. Anotlarda toplam 1 mol Br2 toplandığı anda kaç mol Na metali toplanmıştır?

A) 0,2 B) 0,4 C) 0,5 D) 1 E) 2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:217

KİMYA 19

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektroliz

7

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

Gerekli şartlar sağlanarak sıvı hâldeki iridyumun klorür bileşiği

elektroliz edilmektedir. Bu bileşiğin 1 A akımla 965 dakika süre ile

elektrolizi sonucunda katotta 38,4 g iridyum (Ir) toplanmaktadır.

Buna göre iridyumun klorür bileşiğindeki iridyumun yükseltgenme basamağı aşağıdakilerden hangisidir?

(1 mol elektronun yükü = 96500 C, Ir =192 g/mol)

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Q = 57900 C

Q = I.t Q =1.965.60 96500 C 1 mol e–

amper saniye 57900 C x

x = 0,6 mol devreden geçen elektrik yükü

nIr

= m

MA

38,4

192 = 0,2 mol ´ Ir

n+ +

ne–

0,6 mol

Ir(k)

0,2 mol

n = 3

Cevap “B” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Erimiş CaCI2 ve XCIm tuzları seri bağlı özdeş kaplarda elektroliz edildiğinde birinci kabın katotunda 30 gram Ca, 2. kabın katotunda 26 gram X toplanmaktadır.

Buna göre, “m” değeri kaçtır? (Ca: 40, X: 52) ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Seri bağlı özdeş elektroliz kaplarından birinde FeCI2 diğerinde

AlCI3 sıvıları vardır.

FeCI2 bulunduğu kabın katotunda 16,8 gram Fe toplandığı

anda diğer kabın katotunda kaç gram madde toplanır?

(Al: 27, Fe: 56) ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

AgNO3 H2SO4

Pt

I II

Pt

+ –

Şekildeki düzenek kabı bir süre elektroliz edildiğinde II. kapta

NK’da 5,6 litre H2 gazının açığa çıktığı gözleniyor.

Buna göre I. kapta kaç gram Ag toplanır? (Ag: 108) ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:218

20 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KİMYA VE ELEKTRİK

Elektroliz ÜNİTE

7

Metal Kaplamacılık

Anot

(Ag)

Katot

(çatal)

Güç

kaynağı

+ –

NO–

3

Ag+

Metal kaplamacılıkta bir elektroliz düzeneği kullanılır.

Kaplamak istediğimiz eşya şekildeki gibi katot kutbuna

bağlanır.

Anot olarak ve elektrolit çözelti olarak eşyanın üzerine kaplanmasını istediğimiz metal ve metalin çözeltisi kullanılır.

İşlem süresince çözeltinin derişimi değişmez.

Kaplanan madde miktarı ve kaplama süresi hesaplaması

Faraday kanunları ile yapılır.

Korozyon

Bir maddenin çeşitli etkiler sonucunda kimyasal olarak

aşınmasına korozyon (paslanma, çürüme) denir.

Korozyon terimi genel olarak metaller için kullanılır.

Metalleri korozyondan korumak için

h Yüzeyi boyanabilir.

h Metal başka bir metal ile kaplanabilir (galvanizleme)

h Kurban elektrot kullanılabilir.

Kurban elektrot korunmak istenen metalden daha aktif bir

metaldir.

Bu yöntemde kurban elektrot daha aktif olduğu için korunmak istenen metal yerine kendi aşınır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Kimyager İnci Öğretmen, evinde süs eşyası olarak kullanmak

üzere kaşıklarından birini bakır kaplamak istiyor. Bu amaçla anot

olarak bakır levha ve elektrolit olarak CuCl2 çözeltisi kullanıyor.

Kaşık kaplama öncesi 54 gram, kaplama sonrası ise 70 gram

olarak tartılıyor.

İnci Öğretmen deney sırasında 965 amper akım kullandığına göre, kaplama kaç saniye sürmüştür?

(Cu = 64, 1mol e–

= 96500 C)

A) 8 B) 16 C) 25 D) 32 E) 50

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2019 - AYT

Aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi tuzlu su çözeltisi bulunan A

kabına demir çivi, B kabına ise kaynak yapılarak çinko şerit tutturulmuş demir çivi bırakılıyor. Yeterli süre beklendiğinde A kabındaki demir çivi paslanırken B kabındaki demir çivinin paslanmadığı gözleniyor.

B kabındaki demir çivinin paslanmamasının nedeniyle ilgili,

I. Demir yerine çinko metali yükseltgenmiştir.

II. Demir metali çinko metaline göre daha aktiftir.

III. Çinko şerit, kurban elektrot olarak davranmıştır.

açıklamalarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Çinko şerit demir yerine yükseltgenerek demirin paslanmasını

engellemiş yani kurban elektrot olarak davranmıştır. Kurban

elektrot daima daha aktif metalden seçilir.

Cevap “D” dir.

Tuzlu su Tuzlu su Çinko

şerit

A kabı B kabı

P:219

ÜNİTE KİMYA VE ELEKTRİK

İLK ADIM TESTİ

Kimya ve Elektrik

TEST

7

KİMYA 21 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

1

3. X, Y, Z metallerinin yükseltgenme potansiyelleri Z > X > Y

şeklindedir.

Buna göre,

I. Z2+ + Y ® Z + Y2+

II. X + Y2+ ® X2+ + Y

III. Z2+ + X ® X2+ + Z

tepkimelerinden hangileri kendiliğinden gerçekleşmez?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III

1. Metallerin aktifliği ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Elektron verme eğilimi fazla olan elementin genellikle

aktifliği de fazladır.

B) Soy metallerin bileşik yapma isteği, aktif metallerden

azdır.

C) Aktifliği az olan elementten yapılmış bir kapta aktifliği

fazla olan elementin çözeltisi saklanabilir.

D) Aktif element, aktifliği az olan elementin katyonuna

elektron verir.

E) Aktif metallerin indirgenme eğilimi soy metallerden fazladır.

2.

HCI

çözeltisi

Fe(k) Ag(k)

HCI

çözeltisi

Fe ve Ag metallerinden yapılmış elektrotlar ayrı ayrı HCI

çözeltilerine daldırıldığında sadece Fe çubuğun aşındığı

gözleniyor.

Buna göre,

I. Fe’nin aktifliği H2 ninkinden büyüktür.

II. Ag’nin aktifliği H2 ninkinden büyüktür.

III. Fe(k) + 2AgNO3(suda) ® Fe(NO3)

2(suda) + 2Ag(k) tepkimesi kendiliğinden oluşur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

4. Bir metal iyonu indirgendiğinde,

I. Elektron alır.

II. Değerliği azalır.

III. Tanecik çapı azalır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

5. İndirgenme-yükseltgenme tepkimeleri için,

I. İndirgenen madde yükseltgendir.

II. Elektron veren maddenin yükseltgen olma eğilimi, alanınkinden yüksektir.

III. Elektron alanın indirgenme eğilimi, elektron vereninkinden büyüktür.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

AY13KMYKA23-041

P:220

DOĞRU SAYISI

Kimya ve Elektrik TEST

YANLIŞ SAYISI

22 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - E 2 - C 3 - D 4 - C 5 - D 6 - C 7 - C 8 - C 9 - B 1 0 - B

1

6.

Fe(k) Tuz köprüsü Al(k)

®

Fe2+ Al3+

I II

Şeklideki pil çalışırken aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmez? (Al, Fe den aktiftir.)

A) Fe elektrot katottur.

B) Al çubuğun kütlesi azalır.

C) Fe2+ iyonları derişimi artar.

D) Fe çubuğun kütlesi artar.

E) Tuz köprüsündeki anyonlar II. kaba doğru göç ederler.

7. Aşağıdakilerden hangisi bir elektrokimyasal pil için yanlıştır?

A) Anotta yükseltgenme olur.

B) Katotta indirgenme olur.

C) Pil gerilimi kullanılan çözeltilerin derişimlerine bağlı değildir.

D) Pilde redoks tepkimesi olur.

E) Dış devrede elektronlar anottan katota doğru hareket

eder.

8. Eritilmiş NaCI tuzunun elektrolizinde, katotta 9,2 gram

Na(k) metali toplandığında anotta oluşan CI2 gazı NK’de

kaç litredir? (Na: 23)

A) 1,12 B) 2,24 C) 4,48 D) 6,72 E) 8,96

9. Seri bağlı iki özdeş elektroliz kabından birinde sıvı MgCI2,

diğerinde ise sıvı FeCI3 elektroliz ediliyor.

Bir süre sonra 7,2 gram Mg metali toplandığında kaç

gram Fe metali toplanır? (Mg: 24, Fe: 56)

A) 5,6 B) 11,2 C) 22,4 D) 64,8 E) 67,2

10. Bazı ametal ve metallerin aktiflikleri arasındaki ilişki aşağıdaki gibidir.

Ametaller: F2 > Cl2 > Br2 > I2

Metaller: Mg > Zn > Fe > Ni

İçinde F–

, CI–

, Br–

, I

–

, Mg2+, Zn2+, Fe2+ ve Ni2+ iyonlarını

içeren çözelti elektroliz ediliyor.

Buna göre, anotta ve katotta ilk önce hangi maddeler

açığa çıkar?

Anot Katot

A) I

2 Mg

B) I

2 Ni

C) F2 Ni

D) F2 Mg

E) Br2 Zn

P:221

ÜNİTE KİMYA VE ELEKTRİK

Kimya ve Elektrik

TEST

7

KİMYA 23 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

2

1. 2Al3+ + 3Ba ® 3Ba2+ + 2Al

tepkimesi kendiliğinden gerçekleşmektedir.

Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Al3+ indirgenmiştir.

B) Ba indirgendir.

C) 1 mol Ba 2 mol elektron vermiştir.

D) 2 mol Al3+ 3 mol elektron almıştır.

E) Ba yükseltgenmiştir.

2.

YCI2 ve ZCI2 çözeltilerine X metali daldırılıp yeterince bekletildiğinde;

` X metalinin aşındığı,

` Y2+ iyonunun derişiminin azaldığı,

` Z2+ iyonunun derişiminin değişmediği

görünüyor.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Z nin aktifliği X ve Y’den büyüktür.

B) Elektron alma eğilimi en az olan Z2+ dır.

C) Y diğerinden daha iyi indirgendir.

D) X’in elektron verme eğilimi Y’ninkinden yüksektir.

E) Y2+ nin indirgenme eğilimi X2+ dan büyüktür.

Y2+

Z2+

X(k)

4. Mn, Cr, Pt metalleri ve hidrojenin aktiflikleri arasındaki ilişki

Mn > Cr > H2 > Pt şeklindedir.

Buna göre, Mn, Cr, Pt metallerinden yapılmış kapların

hangilerinde HCI çözeltisi saklanamaz?

A) Yalnız Mn B) Yalnız Cr C) Yalnız Pt

D) Mn ve Cr E) Cr ve Pt

3. CaC2 + H2O ® C2H2 + Ca(OH)2

tepkimesi en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde

H2O ve C2H2 nin katsayısı kaç olur?

H2O C2H2

A) 1 1

B) 2 1

C) 1 2

D) 2 2

E) 2 3

5. Cu + 2H2SO4 ® CuSO4 + SO2 + 2H2O

tepkimesi için,

I. Redoks tepkimesidir.

II. Cu metali yükseltgenmiştir.

III. H2SO4 deki S hem indirgenmiş hem de yükseltgenmiştir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

AY13KMYKA23-042

P:222

DOĞRU SAYISI

Kimya ve Elektrik TEST

YANLIŞ SAYISI

24 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - D 2 - C 3 - B 4 - D 5 - B 6 - B 7 - D 8 - C 9 - A 1 0 - B

2

7. Şekildeki pil çalışırken 1. kaptaki X2+ derişimi azalırken

2. kaptaki Y2+ derişimi artmaktadır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Y elektrot anottur.

B) X elektrot katottur.

C) Y’nin yükseltgenme gerilimi X’inkinden büyüktür.

D) Dış devrede elektronlar X’ten, Y’ye doğru akar.

E) Tuz köprüsüdeki katyonlar X elektrot bulunan kaba doğru göç eder.

X(k) Tuz köprüsü Y(k)

®

1 M XSO4 1 M YSO4

8.

Ni+2 + 2e– ® Ni E° = –0,25 volt

Cu+2 + 2e– ® Cu E° = +0,34 volt

2H+ + 2e– ® H2 E° = 0,00 volt

Şekildeki pil sistemi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Sistemin başlangıç pil gerilimi 0,59 volttur.

B) Katotta Cu+2 + 2e– ® Cu tepkimesi gerçekleşir.

C) Pil tepkimesi Ni + 2H+ Ni+2 + H2 şeklindedir.

D) Dış devrede elektronlar Cu dan Ni elektrota doğru akar.

E) Tuz köprüsündeki katyonlar I. kaba doğru hareket eder.

Ni(k) Tuz köprüsü Cu(k)

®

1 M

NiSO4

1 M

HCI

I II

9. Sıvı TiCI2 tuzu 9,65 amperlik akımla 100 saniye elektroliz edildiğinde katotta kaç gram titanyum toplanır?

(Ti: 48)

A) 0,24 B) 0,58 C) 2,32 D) 5,8 E) 11,6

10. XCIn bileşiğinin elektrolizinde 4,8 gram X ile NK’de 4,48 litre CI2 gazı oluşuyor.

Buna göre, “n” kaçtır? (X: 24)

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

6. C + HNO3 ® CO2 + NO + H2O

tepkimesinde 0,3 mol C’nin yeterince HNO3 ile tepkimesi sonucu kaç mol NO gazı oluşur? (Tepkime denkleştirilecektir.)

A) 0,3 B) 0,4 C) 0,5 D) 0,6 E) 0,7

P:223

ÜNİTE KİMYA VE ELEKTRİK

Kimya ve Elektrik

TEST

7

KİMYA 25 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

3

1. Şekildeki düzenekte zamanla X metalinin kütlesi azalmaktadır.

Buna göre,

I. X metali Zn metalinden aktiftir.

II. Zamanla kapta X metalinin iyonları oluşur.

III. X metali yükseltgenirken Zn+2 iyonları indirgenir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

X metali

Zn2+

2.

Şekildeki kapta bulunan ZnSO4 eritiğine Na metali daldırıldığında 19,5 gram Zn metali dibe çöktüğüne göre;

I. 13,8 gram Na metali çözülmüştür.

II. Na nın yükseltgenme potansiyeli Zn ninkinden büyüktür.

III. Na yükseltgenmiş, Zn indirgenmiştir.

yargılarından hangileri doğrudur? (Na: 23, Zn: 65)

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

Na(k)

ZnSO4

3.

Şekildeki kapların ikisinde de tepkime olabilmesi için

X, Z ve T metallerinin aktiflerinin sıralanışı nasıl olmalıdır?

A) X > Z > T B) T > Z > X C) X > T > Z

D) T > X > Z E) Z > X > T

Z2+ T2+

X kap Z kap

5. Denkleşmiş olan,

10H++4Zn + 2NO–

3 ® 4Zn2+ + N2O + 5H2O

tepkimesi ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bir redoks tepkimesidir.

B) Elektron alışverişi Zn ile N arasında olmuştur.

C) 4 mol Zn toplamda 8 elektron vermiştir.

D) 1 mol NO–

3 nin aldığı elektronlar 2 mol Zn tarafından

sağlanmaktadır.

E) NO–

3 deki azot atomunun değerliği +5’tir.

4. Seri bağlı özdeş elektroliz kaplarından biri CrCl3 diğeri AgCl

eriği içermektedir.

Devreden 1,5 Faradaylık yük geçtiğinde katotlarda biriken metal kütleleri(g) aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? (Cr: 52, Ag: 108)

Cr Ag

A) 13 54

B) 26 108

C) 78 108

D) 26 162

E) 78 162

AY13KMYKA23-043

P:224

DOĞRU SAYISI

Kimya ve Elektrik TEST

YANLIŞ SAYISI

26 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - E 2 - E 3 - A 4 - D 5 - C 6 - E 7 - C 8 - E 9 - D

3

7.

Şekildeki derişim pili ile ilgili,

I. 1. kaptaki Ag elektrot anottur.

II. Pil çalışmaz.

III. 1. kaba sabit sıcaklıkta 100 mL saf su eklenirse gerilim

sıfır olur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

Ag(k) Tuz köprüsü Ag(k)

®

2 M AgNO3

100 mL

1. Kap

1 M AgNO3

100 mL

2. Kap

8.

Şekildeki elektrokimyasal pil için aşağıdaki ifadelerden

hangisi yanlıştır?

A) I. kaptaki elektrot anottur.

B) II. kaptaki Cu2+ iyonları derişimi zamanla azalır.

C) Derişimler eşitlendiğinde pil çalışmaz.

D) Tuz köprüsündeki K+ iyonları II. kaba doğru hareket

eder.

E) I. kaba sabit sıcaklıkta saf su eklenirse pil gerilimi azalır.

Tuz köprüsü

KCI

Cu(k) Cu(k)

®

I II

0,01 M

CuSO4

0,1 M

CuSO4

9.

Pt Pt

H2O

NaCI

MgCI2

Şekildeki elektroliz kabında anot ve katotta öncelikle

açığa çıkan maddeler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

(Elektron verme eğilimleri Na > Mg > H2 > CI–

> OH–

)

Anot Katot

A) O2 H2

B) O2 Mg

C) H2 Mg

D) CI2 H2

E) CI2 Na

6. N2H4 + Cu(OH)2 ® N2 + Cu + H2O

Yukarıdaki tepkime hakkında verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) N2H4 indirgendir.

B) En küçük katsayılarla denkleşmiş tepkimede H2O’nun

katsayısı 4 olur.

C) 2 mol Cu elde etmek için 1 mol N2H4 harcanmalıdır.

D) Cu(OH)2 indirgenmiştir.

E) N2H4 molekülü 2 elektron vererek N2 ye yükseltgenmiştir.

P:225

ÜNİTE KİMYA VE ELEKTRİK

Karma Test

TEST

7

KİMYA 27 BAŞARI ÖLÇME TESTİ M R TESTİ

4

1. 3 M 200 mL Cu(NO3)

2 çözeltisine Al(k) metali daldırıldığında Cu2+ iyonlarının tümü Cu(k) hâline dönüşüyor.

Bu işlemin sonunda kaç gram AI(k) metali yükseltgenmiştir? (Al: 27)

A) 2,7 B) 5,4 C) 10,8 D) 16,2 E) 21,6

200 mL

3M Cu(NO3)

2

Al(k)

2. Fe, Cr, Co, Sn ve Pb metallerinin aktiflikleri arasındaki ilişkinin,

Cr > Fe > Co > Sn > Pb

olduğu bilinmektedir.

Sadece bu metaller ve çözeltileri kullanılarak hazırlanan aşağıdaki sistemlerden hangisinde aşınma olacağı kesindir?

(Kaplar ve içindeki çözeltiler aynı metalden yapılmamıştır.)

Co kap

A) B) C)

D) E)

Cr kap Sn kap

Pb kap Fe kap

3.

Şekildeki AgNO3 çözeltisi bulunan kaplara metal çubuklar daldırıldığında çözünen metalin mol sayıları eşit

ise kaplardan açığa çıkan Ag kütlelerinin karşılaştırılması hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

A) I > II > III B) III > II > I C) I = II = III

D) II > I > III E) I = II > III

AgNO3

çözeltisi

AgNO3

çözeltisi

AgNO3

çözeltisi

1A grubu metali 2A grubu metali 3A grubu metali

I II III

4. Şekildeki pil çalışırken Al çubuğun kütlesi zamanla azalmaktadır.

Buna göre, bu pil ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Elektron akımı dış devrede Al’den Co’ya doğrudur.

B) Al elektrot anottur.

C) 0,2 mol Al yükseltgenirken, 0,3 mol Co2+ indirgenir.

D) II. kapta Co2+ iyonları derişimi zamanla artar.

E) Tuz köprüsündeki katyonlar II. kaba yönelir.

Al(k) Tuz köprüsü Co(k)

®

I II

1 M

Al(NO3)

3

1 M

Co(NO3)

2

AY13KMYKA23-044

P:226

DOĞRU SAYISI

Karma Test TEST

YANLIŞ SAYISI

28 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - C 2 - B 3 - B 4 - D 5 - B 6 - B 7 - B 8 - D

4

7.

Şekildeki gibi seri bağlanmış özdeş elektroliz kaplarının

I.sinde Co(NO3)

2 II. sinde ise X metalinin nitrat tuzunun eriyiği vardır. Devreden bir süre akım geçirildiğinde I. kapta

1,18 gram Co, II. kapta 2,24 gram X toplanmıştır.

Buna göre, X metalinin nitrat tuzunun formülü aşağıdakilerden hangisidir? (Co: 59, X: 112)

A) XNO3 B) X(NO3)

2 C) X(NO3)

3

D) X(NO3)

4 E) X(NO3)

5

Katot + – + – Anot

Co(NO3)

2 X tuzu

I II

5.

Şekildeki pilde, dış devrede elektronlar X elektrottan Y

elektrota doğru hareket ettiğine göre, pil gerilimini artırmak için;

I. 1. kaba sabit sıcaklıkta saf su eklemek,

II. 2. kaba sabit sıcaklıkta katı YCI2 eklemek,

III. sıcaklığı yükseltmek

işlemlerinden hangileri tek başına yapılmalıdır?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

X(k) Tuz köprüsü Y(k)

®

1 M

XCI2

1 M

YCI2

1. Kap 2. Kap

6. Şekildeki pil sistemi çalışırken 2. kaptaki çözeltinin değeri

pH artmaktadır.

Buna göre,

I. X elektrot katottur.

II. İndirgenme yarı tepkimesi 2H+ + 2e– ® H2 şeklindedir.

III. Zamanla Y metalinin kütlesi azalır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

X(k) Tuz köprüsü Y(k)

®

1 M

X+2

1 M

H+

1. kap 2. kap

8. Şekildeki pil sistemi çalışırken Y elektrodun bulunduğu kapta Y+ iyon derişimi artmaktadır.

Sisteme voltmetre yerine ürettiği akım, pilin potansiyelinden büyük bir üreteç bağlanırsa,

I. X elektrodunun kütlesi azalır.

II. Tuz köprüsünde katyonlar Y’nin bulunduğu kaba yönelir.

III. Elektronlar dış devrede Y’den X’e doğru akar.

yargılarından hangileri doğru olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

X(k) Tuz köprüsü Y(k)

®

1 M

X+2

1 M

Y+

1. kap 2. kap

P:227

KİMYA 29

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

ÜNİTE Organik ve Anorganik Bileşikler FASİKÜL

8 02

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıdaki bileşiklerden hangisi organiktir?

A) CO B) KCN C) NH3

D) H2O E) CH4

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

22

Aşağıdaki bileşiklerden hangisi anorganiktir?

A) CaCO3 B) CH3OH C) CH2 = CH2

D) C2H6O E) CH3NH2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

23

Organik bileşiklerle ilgili,

1. Yapısında karbon (C) atomu bulunduran tüm bileşikler organiktir.

2. Genellikle suda çözünmezler.

3. Erime ve kaynama noktaları yüksektir.

4. Yanıcı değildirler.

5. Tepkimeleri çok hızlı gerçekleşir.

ifadelerinden hangisi doğrudur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ORGANİK VE ANORGANİK BİLEŞİKLER

Temel elementi karbon (C) olan, karbonun yanı sıra H, O,

N, S, P ve halojen (F, CI, Br, I...) elementlerini de bulundurabilen bileşiklere organik bileşik denir.

Tüm organik bileşiklerin yapısında karbon (C) elementi bulunur.

C2H4, CH3OH, C6H12O6, C2H5OH, CH3COOH... vb.

Organik kelimesi ilk olarak İsviçreli kimyacı Berzelius tarafından kullanılmıştır. Berzelius’a göre organik bileşikler yalnızca canlı organizmalarda oluşabilirdi. Bu görüş 1828 yılında Friedrich Wöhler’in anorganik bir bileşik olan amonyum siyanatı ısıtarak organik bir madde olan üre elde etmesiyle son bulmuştur.

NH4OCN ®

ısı

O

II

H2N – C – NH2

Amonyum üre

siyanat

Anorganik bileşikler asit, baz, tuz, oksit, su ve minerallerdir.

NaCI, H2SO4, KOH, NH3, H2O vb.

Anorganik bileşiklerin yapısında da karbon (C) atomu bulunabilir.

CaCO3, CO, CO2, KCN, H2CO3, NaHCO3 vb.

Organik ve Anorganik Bileşiklerin Genel

Özellikleri

Organik Bileşikler

1. Kendilerine özgü kokuları vardır.

2. Yanarak CO2 ile birlikte H2O ve SO2 gibi bileşikler oluştururlar.

3. Kovalent bağlı bileşiklerdir.

4. Hidrokarbon olanları suda çözünmez.

5. Erime ve kaynama noktaları düşüktür.

6. Tepkimeleri yavaş gerçekleşir.

7. Apolar çözücülerde çözünürler.

8. Sayıları anorganiklerden fazladır.

Anorganik Bileşikler

1. Renksiz ve kokusuzdurlar.

2. Genellikle yanıcı değildirler.

3. Genellikle iyonik bağ içerirler.

4. Suda çözünürler.

5. Erime ve kaynama noktaları yüksektir.

6. Sulu çözeltileri elektriği iletir.

7. Tepkimeleri hızlı gerçekleşir.

8. Sayıları organiklerden çok azdır.

P:228

30 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Basit Formül ve Molekül Formülü ÜNİTE

8

BASİT FORMÜL VE MOLEKÜL FORMÜLÜ

Bir bileşikteki atom sayılarının oranını gösteren formüle basit formül denir.

Basit formülde,

h Atom türü

h Atom sayısı oranı

h Atomların molekül kütleleri biliniyorsa bileşiğin kütlece

birleşme oranı

bilinir.

Bir bileşiği oluşturan atomların gerçek sayılarının verildiği

formüle molekül formülü veya gerçek formül denir.

Molekül formülünde,

h Atom türü

h Atom sayıları ve oranları

h Atomların molekül kütleleri biliniyorsa bileşikteki her

atomun kütlesi ve bileşiğin kütlece birleşme oranı

bilinir.

Molekül formülü, basit formülün tam katı olmak zorundadır.

Örneğin, glikozun C6H12O6 olan formülü molekül formülüdür, glikozun basit formülü CH2O’dur.

Bir bileşikteki elementlerin mol sayıları oranı, o bileşiğin basit formülünü verir.

Örneğin, kütlece %90 oranında karbon içeren bir hidrokarbonun basit formülü: (H = 1, C = 12)

Formül = nC

nH

=

90

12

10

1

= 3

4

şeklindeki hesapla C3H4 olarak bulunur.

Basit formülden molekül formülüne geçmek için bileşik hakkında,

h Mol kütlesi

h Belirli bir molündeki atom sayısı

h Denkleşmiş tepkimesi

gibi bir molüne ait bir veri gereklidir.

Yukarıdaki örneğimizde soru, bize bileşiğin 1 molünde 14

mol atom olduğunu verirse biz de bileşiğin molekül formülünü C6H8 olarak bulabiliriz.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sadece karbon ve hidrojenden oluşan organik bileşiklere “hidrokarbon” denir.

Zeynep bir hidrokarbonun nicel analizini yaptığında kütlece %75

oranında karbon içerdiğini buluyor.

Buna göre, bu bileşiğin basit formülü aşağıdakilerden hangisidir? (H = 1, C = 12)

A) CH4 B) C2H4 C) C2H6

D) C4H8 E) C4H10

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

24

II

2 4

20

mH(g)

mBileşik(g)

I Sadece C ve H’den oluşan iki

organik bileşikte hidrojenin kütlesinin bileşiğin kütlesine oranı

yandaki grafikte verilmiştir.

Buna göre, bu iki bileşik çiftinin basit formülü hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? (H = 1, C = 12)

I II

A) CH2 CH3

B) C3H4 CH4

C) CH3 CH2

D) C3H4 CH3

E) CH3 C3H4

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:229

KİMYA 31

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Basit Formül ve Molekül Formülü

8

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

C, H ve O elementlerinden oluşan organik bir bileşiğin analizi

sonucunda bileşikte kütlece %40 karbon %6,66 hidrojen elementinin bulunduğu anlaşılmıştır.

Buna göre, organik bileşiğin basit formülü aşağıdakilerden

hangisidir? (H: 1g/mol, C: 12 g/mol, O: 16 g/mol)

A) CH2O B) C2H4O C) C2H6O

D) CH3O E) CHO ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Genel formülü CnH2n+2 olan organik bir bileşiğin 4,4 gramı yakıldığı zaman normal koşullarda 6,72 L CO2 oluşmaktadır.

Buna göre, formüldeki n değeri aşağıdakilerden hangisidir?

(H: 1g/mol, C: 12 g/mol, O: 16 g/mol)

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

25

Organik bir bileşiğin yakılması tepkimesine ait kütle-zaman grafiği aşağıdaki verilmiştir.

Kütle(g)

Zaman

CO2

H2O

O2

4,8

4,4

2,7

Buna göre, yanan bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisidir? (H: 1g/mol, C: 12 g/mol, O: 16 g/mol)

A) CH2O B) C2H4O C) C2H6O

D) CH3O E) CHO

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2017 - LYS

Aşağıdaki hidrokarbonlardan hangisinin 1 molü yandığında, 2 mol CO2 ve 1 mol H2O oluşur?

A) H2C = CH2 B) CH3 – CH3 C) HC º CH

D) E)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

1 molü yandığında 2 mol CO2 ve 1 mol H2O oluşturan maddenin 1 molünde 2 mol C ve 2 mol H vardır.

Cevap “C” dir.

P:230

32 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Doğada Karbon ÜNİTE

8

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Karbon elementi aşağıda açık formülü verilen bileşiklerden

hangisini oluşturamaz?

A) H C C H B)

H H

C C

C) H

H

C C H D)

H

C

H

C C

E) C N

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

26

C elementi yaptığı moleküllerde tekli, ikili veya üçlü bağ yapabilir.

Buna göre, karbon elementi,

I. H

H

C H

II. H C N

III. H

H H

H

C

moleküllerinden hangilerini oluşturabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

DOĞADA KARBON

Karbon elementi 2. periyot 4A grubunda bulunur. Değerlik

elektron sayısı 4'tür.

6C : 1s2 / 2s2 2p2 C

Karbon, değerlik elektronlarını ortaklaşa kullanarak kararlı tüm bileşiklerinde 4 kovalent bağ oluşturur.

I

– C –

I

, C , – C º , C

Karbon elementi, kendi atomları arasında tekli, ikili ve üçlü bağ yapabilir.

I I

– C – C –

I I

,

I I

– C = C – , – C º C –

Karbon elementi başka atom ya da atom gruplarıyla da

tekli, ikili ve üçlü bağ oluşturabilir.

I

– C – H

I

,

I

– C = O , – C º N

Karbon atomları birbirine sonsuz sayıda bağlanarak düz

zincirli, dallanmış ve halkalı yapıdaki organik bileşikleri oluştururlar.

Düz zincirli:

CH3 – CH2 – CH3 , CH3 – CH = CH – CH3 ,

CH3 – CH2 – C º CH

Dallanmış:

CH3 I

CH3 – CH – CH3

CH3 CH3 I I

CH3 – CH – C – CH3 I

CH3

Halkalı:

CH2 – CH2 I I

CH2 – CH2

,

CH2

CH2 – CH2

CH2

,

H

I

C

I

H

C C

H – C C – H

H H

P:231

KİMYA 33

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Doğada Karbon

8

ÜNİTE

Karbonun Allotropları

Aynı elementin atomlarının farklı bağlanmasıyla oluşan kristal

ya da geometrik şekillerine o elementin allotropları denir. Karbon elementinin allotropları elmas, grafit ve fullerendir.

Elmas

Bilinen en sert doğal maddedir.

Elektriği iletmez fakat ısıyı oldukça iyi iletir.

Geometrik şekli düzgün dörtyüzlü (tetra hedral)’dir.

Elmasta her karbon atomu çevresindeki diğer dört karbon

atomuna tekli kovalent bağla bağlanmıştır.

Grafit

Elmasa göre çok daha yumuşaktır.

Elektriği iletir.

Kırılgan ve saydam olmayan bir maddedir.

Grafitte karbon atomları altıgen halkalar şeklinde dizilmiştir. Bu halkalar tabakalar halindedir.

Tabakalar birbirine zayıf Van der Waals kuvvetleriyle bağlıdır.

Fulleren

Karbonun yapay allotropudur.

Küre ve silindir şeklinde olanları vardır.

Silindir şeklinde olanları nanotüplerdir.

Elmas ve grafitten farklı olarak bazı çözücülerde çözünebilmektedir.

Elektronik sanayi ve tıpta kullanılır.

Fullerende karbon atomları beşgen ya da altıgen halkalar

şeklinde dizilmiştir.

Karbon Nanotüpler

Grafitten özel yöntemlerle elde edilen nanometre boyutundaki tüplere nanotüp denir.

Nanotüpler gelişmekte olan nanoteknoloji için çok önemlidir.

Nanotüpler uzay sanayinde, elektronik ve sağlık alanında

yaygın olarak kullanılmaktadır.

Grafen

Karbonun iki boyutlu allotropudur.

Yapay bir allotroptur.

Elektriği ve ısıyı çok hızlı bir şekilde iletir.

Altıgenlerden oluşan bal peteği örgü yapısındadır.

Çelikten 6 kat hafif olmasına rağmen çelikten 6 kat daha

sert ve 13 kat daha fazla esneyebilir.

Süperkapasitörler, hızlı şarj olan bataryalar, elektronik

kâğıtlar, daha sağlam ve hafif uçakların yapımında kullanılır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

I. Sensörler

II. Fotoiletkenler

III. Taramalı elektron mikroskopları (SEM)

Yukarıdakilerden hangilerinin yapımında karbon nanotüpler kullanılır?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

27

I. Fulleren

II. Döteryum

III. Grafit

Yukarıdaki maddelerden hangileri karbonun allotropudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:232

34 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Lewis Formülleri ÜNİTE

8

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

HCN molekülü ile ilgili,

I. Bağlayıcı elektron çifti sayısı 4'tür.

II. Ortaklanmamış değerlik elektron çifti sayısı 2'dir.

III. Molekülde H dublet, N ve C oktete ulaşmıştır.

yargılarından hangileri doğrudur? (

1H, 6C, 7N)

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2017 - LYS

Aşağıdaki Lewis yapılarından hangisi yanlıştır?

(

1H, 6C, 7N, 8O, 14Si, 17CI)

A) H – O – H B) H – N – H

I

H

C) O = C = O

D) H – C = N E)

CI

I

CI – Si – CI

I CI

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

D seçeneğinde C ile N arasında üçlü bağ olmalı, N üzerinde de

bir çift ortaklanmamış elektron olmalıdır.

H – C º N

Cevap “D” dir.

LEWİS FORMÜLLERİ

Değerlik elektronlarının element sembolü çevresinde noktalarla gösterildiği yapıya Lewis elektron nokta yapısı denir.

Lewis formülü –––––––––––––

7N : 1s2 2s2 2p3

.Na .

8O : 1s2 2s2 2p4

8O9

9F : 1s2 2s2 2p5

.á : F

1H : 1s1

H.

H2, F2, O2 ve N2 moleküllerinin Lewis yapısı:

(

1H, 7N, 8O, 9F)

Molekül

–––––––– Lewis formülü –––––––––––––

1H : 1s1 ´ H.

H2 H..H

9F : 1s2 2s2 2p5 ´ .á : F

F2 :áF..á : F

7N : 1s2 2s2 2p3 ´ .Na .

N2 :N;;N:

BeH2, BH3, CH4, NH3, H2O, HF moleküllerinin Lewis yapısı

(

1H, 4Be, 5B, 6C, 7N, 8O, 9F)

Molekül

–––––––– Lewis formülü –––––––––––––

5B : 2 ) 3 ) ´ B BH3

H

H H

B

6C : 2 ) 4 ) ´ .ÉC. CH4

H

H C H

7N : 2 ) 5 ) ´ .aN. NH3 H H H

N

8O : 2 ) 6 ) ´ .aO: H2O H H

O

Moleküllerin Lewis formüllerinde iki element sembolü arasındaki noktalara ortaklanmış (bağlayıcı) elektron çiftleri,

element sembolünün çevresindeki noktalar ise ortaklanmamış değerlik elektron çifti olarak adlandırılır.

Örnek:

HCI ´ H CI ortaklanmamış değerlik elektron çiftleri

ortaklanmış elektron çifti

P:233

KİMYA 35

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Hibritleşme

8

ÜNİTE

HİBRİTLEŞME

Atomda farklı değerlik orbitallerinin etkileşerek aynı enerjili orbitallere dönüşmesi olayına hibritleşme (melezleşme) denir. Hibritleşme sonucu oluşan orbitallere hibrit orbitali adı verilir.

Hibritleşme türü, hibritleşmeye katılan orbitalin türüne ve

sayısına bakılarak belirlenir.

C'nin sp3 hibritleşmesi

Atomdaki bir s orbitaliyle üç p orbitalinin etkileşerek özdeş duruma gelmesi sonucu sp3 hibritleşmesi gerçekleşir ve sp3 hibrit orbitalleri oluşur.

C : 1s2

2(sp3

)

1

2(sp3

)

1

2(sp3

)

1

2(sp3

)

1

1s2

–

sp3 ª¯ orbitalleri

ª ª ª ª

2s1

6

C : 1s2

2p3

ª¯

ª

ª ª ª

Karbon atomunda gerçekleşen yukarıdaki hibritleşmeyi,

C : 1s2

2(sp3

)

1

2(sp3

)

1

2(sp3

)

1

2(sp3

)

1

1s2

–

sp3 ª¯ orbitalleri

ª ª ª ª

2s1

6

C : 1s2

2p3

ª¯

ª

ª ª ª

şeklinde ifade edebiliriz. Bu gösterimdeki 2(sp3)

1 ifadesi 2. enerji düzeyindeki s ve p orbitalleri arasında sp3 hibritleşmesi olduğunu belirtir.

Sigma ve Pi Bağı

Atom orbitallerinin atom merkezlerini birleştiren eksen doğrultusunda uç uca örtüşmesiyle sigma (s) bağları oluşur.

Sigma bağları s-s, s-p, p-p orbitalerinin bağ ekseni doğrultusunda örtüşmesiyle oluşabilir.

s–s örtüşmesi:

s–p örtüşmesi:

p–p örtüşmesi:

Bağ eksenine dik atomik p-p orbitallerinin yan yana örtüşmesiyle pi (p) bağları oluşur.

p–p örtüşmesi:

İki atom arasında sigma bağı oluşmadan pi bağı oluşmaz.

İki atom arasında yalnız bir tane s bağı oluşur.

s bağı, p bağından daha kuvvetlidir.

Kimyasal tepkimelerde önce daha zayıf olan p bağları kopar.

İki atom arasındaki çoklu bağlardan biri sigma diğerleri pi

bağıdır.

H – C º N

2s , 2p

H – C º C – H

3s , 2p

H H

I I

H – C = C – H

5s , 1p

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2016 - LYS

Asetaldehit (CH3CHO) molekülünde s ve p bağlarının sayısı aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

¦ bağı sayısı ã bağı sayısı

A) 6 1

B) 5 2

C) 4 3

D) 7 1

E) 6 2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Düz zincirli bileşiklerde sigma bağ sayısı atom sayısının 1 eksiği kadardır. Cevap “A” dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

28

I. C2H2

II. C2H4

III. C2H6

Yukarıdaki moleküllerden hangileri pi (p) bağı içermez?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:234

36 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Molekül Geometrileri (VSEPR) ÜNİTE

8

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

XH3 molekülünün VSEPR gösterimi AX3 olduğuna göre bu bileşik hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Düzlem üçgen geometrisine sahiptir.

B) Apolar bir moleküldür.

C) Bağ açısı 120° dir.

D) sp2 hibritleşmesine sahiptir.

E) Tüm bağları apolardır. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

29

XH2 bileşiğinde , ortaklanmamış değerlik elektronu yokken

bağlayıcı elektron sayısı 4’tür.

Buna göre, bileşik ile ilgili verilen,

I. X elementi sp hibritleşmesine sahiptir.

II. Bağ açısı 180° dir.

III. Oluşan bağlar sp-s örtüşmesi ile oluşmuştur.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

MOLEKÜL GEOMETRİLERİ (VSEPR)

Moleküllerin geometrik yapısı, değerlik katmanı elektron

çiftleri itme kuramına (VSEPR) göre belirlenir.

Moleküllerin VSEPR gösteriminde,

A ® Merkez atom

X ® Merkez atoma bağlı atom ya da atom grupları

E ® Merkez atomdaki ortaklanmamış elektron çifti sayısını gösterir.

2. periyot elementlerinin hidrojenle oluşturduğu bileşiklerin VSEPR yapısı:

BeH2 Molekülü (1H, 4Be)

4Be : 1s2 2s2 2p0

1H 1H

Be elementinin sp hibrit orbitalleri ile hidrojenin s orbitali örtüşerek iki tane sigma bağı oluşturur.

H – Be – H

Geometrik şekli ® Doğrusal

Hibritleşme türü ® sp

Bağ açısı ® 180°

VSEPR Gösterimi ® AX2

Doğrultu sayısı ® 2

Molekül ® Apolar

2. periyot 1A grubu elementi olan Li elementinin hidrojenle

yaptığı LiH bileşiği iyonik olup kristal yapılıdır. Molekül oluşturmaz.

3Li : 1s2 2s1

1H : 1s1

.Li + .H Li+ [H:]

–

İyonik bileşik

®

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

BH3 Molekülü (5B, 1H)

5B : 1s2 2s2 2p1

1H 1H 1H

B elementinin sp2 hibrit orbitalleri ile hidrojenin s orbitali örtüşerek 3 tane sigma bağı oluşturur.

H

I

B

H H

Geometrik şekli ® Düzlem üçgen

Hibritleşme türü ® sp2

Bağ açısı ® 120°

VSEPR gösterimi ® AX3

Doğrultu sayısı ® 3

Molekül ® Apolar

P:235

KİMYA 37

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Molekül Geometrileri (VSEPR)

8

ÜNİTE

CH4 Molekülü (6C, 1H)

6C : 1s2 2s2 2p2

1H 1H 1H 1H

C elementinin sp3 hibrit orbitalleri ile hidrojenin s orbitali örtüşerek 4 tane sigma bağı oluşturur.

H

I

H – C – H

I

H

Geometrik şekli ® Düzgün dörtyüzlü

Hibritleşme türü ® sp3

Bağ açısı ® 109,5°

VSEPR gösterimi ® AX4

Doğrultu sayısı ® 4

Molekül ® Apolar

NH3 Molekülü (7N, 1H)

7N : 1s2 2s2 3p3

1H 1H 1H

N elementinin sp3 hibrit orbitalleriyle hidrojenin s orbitali örtüşerek 3 tane sigma bağı oluşturur.

N

H H H

Geometrik şekli ® Üçgen piramit

Hibritleşme türü ® sp3

Bağ açısı ® 107,3°

VSEPR gösterimi ® AX3E

Doğrultu sayısı ® 4

Molekül ® Polar

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Molekül Geometrik şekli

I. NH3 Üçgen piramit

II. CO2 Doğrusal

III. BH3 Düzlem üçgen

Yukarıda verilen moleküllerin geometrik şekillerinden hangileri doğrudur? (

1H, 5B, 6C, 7N, 8O)

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

30

Aşağıda verilen bileşiklerin hangisinin merkez atomu sp3

hibritleşmesi yapmamıştır? (

1H, 6C, 7N, 8O, 9F)

A) CH4 B) C2H6 C) NH3

D) HCN E) H2O

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

31

Aşağıdaki bileşiklerin hangisinde tüm sigma bağları sp3-s

örtüşmesi ile oluşmuştur? (

1H, 6C, 7N, 8O, 9F)

A) CH2O B) C2H6 C) HF

D) NH3 E) CO2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:236

38 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Molekül Geometrileri (VSEPR) ÜNİTE

8

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Molekül Hibritleşme türü

I. CH4 sp3

II. NH3 sp2

III. H2O sp

Yukarıdaki moleküllerden hangilerinde merkez atomunun

hibritleşme türü yanlış verilmiştir? (

1H, 6C, 7N, 8O)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

32

Aşağıda verilen maddelerden hangisinde bağlar polar olduğu hâlde molekül apolardır? (

1H, 6C, 7N, 8O)

A) H2O B) O2 C) NH3

D) CO2 E) HF

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

33

Kovalent bağlı bileşiklerde sigma bağları oluşurken orbitaller uç

uca örtüşür. Örneğin, CH4 molekülünde C’nin sp3 orbitali ile H’nin

s orbitalinin uç uca örtüşmesi sonucu sigma bağları oluşur.

Buna göre aşağıdaki bileşiklerin hangisinde sigma bağları

oluşurken hiçbir atomda hibritleşme gerçekleşmemiştir?

A) CH4 B) C2H6 C) HCN

D) HCI E) NH3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

H2O Molekülü (8O , 1H)

8O : 1s2 2s2 2p4

1H 1H

O elementinin sp3 hibrit orbitalleriyle hidrojenin s orbitali örtüşerek iki tane sigma bağı oluşturur.

O

H H

Geometrik şekli ® Kırık doğru (açısal)'dır.

Hibritleşme türü ® sp3

Bağ açısı ® 104,5°

VSEPR gösterimi ® AX2E2

Doğrultu sayısı ® 4

Molekül ® Polar

HF Molekülü (1H , 9F)

9F : 1s2 2s2 2p5

1H

F atomunun p orbitali ile hidrojenin s orbitali örtüşerek 1 tane

sigma bağı oluşturur.

H — áF:

Geometrik şekli ® Doğrusaldır.

Hibritleşme türü ® yok

Bağ açısı ® yok

VSEPR gösterimi ® yok

Doğrultu sayısı ® 2

Molekül ® Polar

P:237

KİMYA 39

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Molekül Geometrileri (VSEPR)

8

ÜNİTE

Gruplar 1A 2A 3A 4A 5A 6A 7A

2. periyot elementlerinin

hidrojenli bileşikleri

LiH BeH2 BH3 CH4 NH3 H2O HF

Molekül şekli –

Doğrusal

H – Be – H

Düzlem üçgen

H

I

B

H H

Düzgün

dörtyüzlü

H

I

C

H

Üçgen

piramit

H

H H

N

Açısal

H H

O

Doğrusal

H— áF:

Bağ açısı - 180° 120° 109,5° 107,3° 104,5° -

Hibritleşme türü - sp sp2 sp3 sp3 sp3 -

VSEPR gösterimi - AX2 AX3 AX4 AX3E AX2E2 -

Molekülün polarlığı - Apolar Apolar Apolar Polar Polar Polar

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2015 - LYS

CH4, H2O ve BF3 moleküllerinde, merkez atomun hibritleşme türü aşağıdakilerden hangisidir?

(

1H, 5B, 6C, 8O, 9F)

CH4 H2O BF3

A) sp3 sp3 sp2

B) sp3 sp2 sp

C) sp3 sp sp2

D) sp sp3 sp2

E) sp2 sp sp3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

CH4 merkez atom 4A da hibritleşmesi sp3

H2O merkez atom 6A da hibritleşmesi sp3

BF3 merkez atom 3A da hibritleşmesi sp2

Cevap “A” dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

34

H2

C

3 2 1

O

C CH CH

Yukarıda verilen bileşikte numaralandırmış karbonlardan 1,

2 ve 3’ün hibritleşme türü hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

1 2 3

A) sp sp2 sp3

B) sp2 sp2 sp

C) sp3 sp sp2

D) sp2 sp sp2

E) sp sp sp2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:238

40 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Molekül Geometrileri (VSEPR) ÜNİTE

8

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

molekülünde sp, sp2 ve sp3 hibritleşmesi yapan karbon

atomlarının sayıları aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak

verilmiştir?

sp sp2 sp3

A) 3 4 2

B) 4 2 3

C) 1 3 5

D) 2 6 1

E) 3 3 3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

sp2 sp2

¯ ¯

¯

sp

¯

sp2 sp2

sp2

sp3

sp

¯

Cevap “D” dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

35

XY3 bileşiğinde X elementi 3A grubunda, Y elementi ise atom

numarası 1 olan elementtir.

Buna göre, bileşik ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bileşiğin molekül yapısı düzlem üçgendir.

B) Bileşikteki bağlayıcı elektron sayısı 3’tür.

C) Bileşikte ortaklaşmamış değerlik elektron çifti yoktur.

D) X’in bileşikteki hibritleşmesi sp2 dir.

E) Bileşikte pi bağı yoktur.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

36

1 2 3

H

H H H

H

C C

Cl

C

formülü verilen bileşik ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) 1 numaralı karbon atomu sp3, 2 ve 3 numaralı karbonlar sp2

hibritleşmesi yapmıştır.

B) 1. karbon üç bağını sp3-s örtüşmesi, bağını sp3-sp2 örtüşmesi ile yapmıştır.

C) 3 numaralı karbon sp2-sp2, sp2-s, sp2-p, p-p örtüşmesi ile

bağlar yapmıştır.

D) 2 numaralı karbonun merkezde olduğu açı 180 derecedir.

E) 3 numaralı karbonun bağ açıları yaklaşık 120 derecedir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bir bileşikte yer alan atomların, bileşikteki elektron dizilimi aşağıda verilmiştir.

X: 1s2 2(sp2)

3 2p1

Y: 1s2 2(sp2)

3

Z: 1s1

Buna göre, bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisidir?

A)

Z

I

Z – X – Y – Z B)

Z

I

X – Y

I

Z

C) X X

Z

Z Z

Y – Z

Z

D) Z X – Y – Z E)

Z

I

Z – X – Y Y

I

Z ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:239

ÜNİTE KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Karbon Kimyasına Giriş

TEST

8

KİMYA 41 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

1

1. Organik bileşikler ile ilgili,

I. Genellikle yanıcıdırlar.

II. Temel elementleri karbondur.

III. Erime ve kaynama noktaları yüksektir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

2. Aşağıdaki bileşiklerden hangisi organik bileşiktir?

A) CO2 B) AgNO3 C) CH3OH

D) CaCO3 E) NH4OH

3. Grafit ile ilgili,

I. Karbon elementinin allotropudur.

II. Bütün bağları sigmadır.

III. Elektriği iletir.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

4. Molekül Lewis formülü

I. HCOOH O

H C O H

II. C2H2 H C C H

III. CH3CH2OH H H

H C C O H

H H

Yukarıdaki moleküllerden hangilerinin Lewis formülü

doğru verilmiştir? (

1H , 6C , 8O)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

5. 1. Na2CO3

2. C6H12O6

3. C2H2

4. CH4

5. CH3CH2OH

Yukarıda verilen bileşiklerden hangisi anorganiktir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

6. • Karbonun yapay allotropudur.

• Bazı çözücülerde çözünebilir.

• Elektronik sanayide ve tıpta kullanılır.

Yukarıda özellikleri verilen karbon elementinin allotropu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Elmas B) Grafit C) Amorf

D) Fulleren E) Döteryum

AY13KMYKA23-045

P:240

DOĞRU SAYISI

Karbon Kimyasına Giriş TEST

YANLIŞ SAYISI

42 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - B 2 - C 3 - B 4 - E 5 - A 6 - D 7 - E 8 - B 9 - D 1 0 - C 1 1 - B 1 2 - A

1

7. Karbon elementi,

I. I

– C = O

II. I

– C = N –

III. – C º C –

bağ yapılarından hangilerini oluşturabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

8. H H

H

H O

C C

Lewis formülü verilen bileşik ile ilgili,

I. Bağlayıcı elektron çifti sayısı 7’dir.

II. Molekül formülü CH3CHO’dur.

III. Moleküldeki tüm atomlar oktetini tamamlamıştır.

yargılarından hangileri doğrudur? (

1H, 6C, 8O)

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

9.

H H

I I

H – C = C – H

bileşiği ile ilgili,

I. 4 sigma, 2 pi bağı içerir.

II. Suda çözünmez.

III. Karbon atomlarının hibritleşme türü sp2dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

12. Aşağıdaki moleküllerden hangisinin bağ türü ve sayısı

yanlış verilmiştir? (

1H , 6C , 7N)

Molekül Bağ türü ve sayısı

A) N2 3 pi

B) HCN 2 sigma, 2 pi

C) NH3 3 sigma

D) C2H2 3 sigma, 2 pi

E) H2O 2 sigma

10. BeH2 molekülü ile ilgili,

I. Geometrik şekli doğrusaldır.

II. Hibritleşme türü sp2dir.

III. VSEPR gösterimi AX2 dir.

yargılarından hangileri doğrudur? (

1H, 4Be)

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

11.

H C C C º C C H

1 2 3

H H H

H

bileşiğinde numaralandırılmış karbon atomlarının hibritleşme türleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

1 2 3

A) sp2 sp3 sp

B) sp2 sp sp3

C) sp sp2 sp3

D) sp3 sp2 sp

E) sp3 sp sp2

P:241

ÜNİTE KARBON KİMYASINA GİRİŞ

Karbon Kimyasına Giriş

TEST

8

KİMYA 43 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

2

1. NH3 molekülü ile ilgili,

I. Bağ açısı 107,3° dir.

II. VSEPR gösterimi AX3E’dir.

III. N atomunun sp3 hibrit orbitalleriyle H atomunun s orbitali örtüşmüştür.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

2. Aşağıda VSEPR gösterimleri verilen bileşiklerden hangisinin molekül geometrisi yanlıştır?

VSEPR Gösterimi Molekül Geometrisi

A) AX2 Kırık doğru

B) AX3 Düzlem üçgen

C) AX4 Düzgün dörtyüzlü

D) AX3E Üçgen piramit

E) AX2E2 Açısal

3. Molekül Bağ türü ve sayısı

I. HCN 2 sigma

II. CO2 2 sigma, 2 pi

III. C2H2 3 sigma, 2 pi

Yukarıdaki moleküllerden hangilerinin içerdiği bağ türü ve sayıları doğru verilmiştir? (

1H , 6C , 7N , 8O)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

4. Yapı formülü Molekül geometrisi

I. H – C º C – H Doğrusal

II.

H H

I I

H – C = C – H

Düzlem üçgen

III.

H H

I I

H – C – C – H

I I

H H

Düzgün dörtyüzlü

Yukarıda yapı formülleri verilen bileşiklerden hangilerinin karşısındaki molekül geometrisi doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

6. Aşağıda verilen moleküllere ait özelliklerinden hangisi

yanlıştır? (

1H , 5B, 6C , 7N , 8O)

Molekül Hibritleşme türü Bağ açısı

A) H2O sp3 104,5°

B) CO2 sp 180°

C) NH3 sp3 120°

D) CH4 sp3 109,5°

E) BH3 sp2 120°

5. I. s-s örtüşmesi

II. s-p örtüşmesi

III. p-p örtüşmesi

Yukarıda verilen orbital örtüşmelerinin hangilerinde sigma bağı oluşabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III

AY13KMYKA23-046

P:242

DOĞRU SAYISI

Karbon Kimyasına Giriş TEST

YANLIŞ SAYISI

44 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - E 2 - A 3 - D 4 - E 5 - E 6 - C 7 - E 8 - C 9 - E 1 0 - C 1 1 - B

2

7. Bir organik bileşiği oluşturan atomlara ait gösterim aşağıdaki gibi verilmiştir.

Açık formülü verilen yapı ile ilgili,

I. 6 d (sigma), 1 p (pi) bağı içerir.

II. Atomlar arası 6 polar kovalent bağ içerir.

III. sp3 hibritleşmesi yapan bir tane karbon atom vardır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

C C

O

9. Karbon ve allotropları ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?

A) Karbonun yapay allotropu fulleren olup top, tüp, çubuk

ve halka şeklinde sınıflandırılabilirler.

B) Grafit; yumuşak, yarı iletken bir katı olup karbon atomları altıgen halka oluşturacak şekilde dizilmiştir.

C) Nanotüpler, grafitin özel yöntemlerle işlenmesi sonucu

oluşup nanometre boyutundaki silindirik tüplerdir.

D) Elmas, bilinen en sert doğal maddelerden olup cam kesici, delici ve taş yontucu aletlerde kullanılır.

E) Fulleren, sadece karbon atomlarından oluşup elektronik kâğıt yapımında kullanılır.

8.

Top-çubuk gösterimi yukarıdaki gibi verilen bir bileşik

için,

I. İki tane apolar kovalent bağ bulundurur.

II. Toplam 8 tane polar kovalent bağ bulundurur.

III. Polar moleküldür.

IV. Kapalı formülü X2Y6 şeklindedir.

V. Sarı renkli atomlar sp2 hibritleşmesi yapmıştır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) I B) II C) III D) IV E) V

10. XY4 molekülü apolardır.

Buna göre,

I. X’in değerlik elektron sayısı 4’tür.

II. Molekül geometrisi düzlem üçgendir.

III. X atomu sp3 hibritleşmesi yapmıştır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

11. 13,8 gram organik bileşiğin yeterince oksijen gazı ile yakılması sonucu normal şartlarda 13,44 litre CO2 gazı ve 0,9 mol

H2O oluşmaktadır.

Buna göre organik bileşiğın formülü aşağıdakilerden

hangisidir? (H = 1 g/mol, C = 12 g/mol, O = 16 g/mol)

A) C2H6 B) C2H6O C) C3H8

D) C3H8O E) C4H10

P:243

KİMYA 45

ORGANİK BİLEŞİKLER

ÜNİTE Hidrokarbonlar FASİKÜL

9 02

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Alkanlar için verilen,

I. Doymuş hidrokarbonlardır.

II. Tüm karbonları sp3 hibritleşmesi yapmıştır.

III. Siklo alkanlar CnH2n kapalı formülüne sahip oldukları için

halkada yer alan karbonları sp2 hibritleşmesi yapmıştır.

ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

37

Doymuş hidrokarbonlara alkan adı verilir. Alkanların tüm karbonları sp3 hibriti yapmıştır. Düz zincirli alkanların kapalı formülü CnH2n+2 iken siklo alkanların kapalı formülü ise CnH2n dir.

Buna göre,

I. CH4

II. C2H4

III. C3H6

bileşiklerinden hangilerinin tüm karbonları sp3 hibritleşmesi yapmış olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

HİDROKARBONLAR

Alkanlar (Parafinler)

Doymuş hidrokarbonlardır.

Genel formülleri CnH2n+2 dir. (n = 1, 2, 3, ... gibi tam sayıdır.)

C atomları arasında sadece sigma bağı bulunur.

Tüm C atomları sp3 hibritleşmesi yapar.

En küçük üyesi tek C lu CH4 (metan) tür.

Petrol ve doğal gazda bulunur.

Halkalı yapıda olan alkanların genel formülü CnH2n dir.

(n = 3, 4, 5...)

R-H ya da R-R olarak gösterilirler.

Homolog sıra oluştururlar.

Alkanların Fiziksel Özellikleri

Apolar moleküllerdir. Suda çözünmezler. Organik çözücülerde çözünürler.

Molekülleri arasında London kuvvetleri etkindir.

C sayısı ª London ª K.N ª

C sayıları eşitse dallanma ª London ¯ K.N ¯

Oda koşullarında ilk 4 karbonlu alkanlar gaz, 5-17 karbonlu alkanlar sıvı diğerleri katıdır.

İlk 20 alkan bileşiğinin formülü ve adı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Molekül

formülü Adı

C11H24 Undekan

C12H26 Dodekan

C13H28 Tridekan

C14H30 Tetradekan

C15H32 Pentadekan

C16H34 Hekzadekan

C17H36 Heptadekan

C18H38 Oktadekan

C19H40 Nonadekan

C20H42 Eikosan

Molekül

formülü Adı

CH4 Metan

C2H6 Etan

C3H8 Propan

C4H10 Bütan

C5H12 Pentan

C6H14 Hekzan

C7H16 Heptan

C8H18 Oktan

C9H20 Nonan

C10H22 Dekan

P:244

46 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar ÜNİTE

9

Alkanların Sistematik Adlandırılması (IUPAC)

Alkanların sistematik adlandırılmasında IUPAC (Uluslararası uygulamalı ve kurumsal kimyacılar birliği) kuralları uygulanır.

CH4 metan

CH3

1 2 | 3

CH3 — CH — CH3

2-metil propan

CH3 — CH2 — CH3 n-propan

CH3 CH3

1 2 | 3 | 4

CH3 — CH — CH — CH3

2,3-dimetil bütan

CH3 — CH3 etan

CH3

1 2 | 3

CH3 — C — CH3

|

CH3

2,2-dimetil propan

Dallanmış yapıda olan alkanlar adlandırılırken,

` En uzun karbon zinciri belirlenir.

` Dallanmanın yakın olduğu uçtan başlanarak zincir numaralandırılır.

` Bağlanan grubun önce karbon numarası, sonra adı yazılır.

` Son olarak zincirdeki karbon sayısına karşılık gelen alkan adı yazılır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Düz zincirli alkan bileşikleri adlandırılırken karbon sayısı ikiden fazla olanların önüne \"n-\" getirilir.

CH3 – CH2 – CH3

n-propan

CH3 – CH2 – CH2 – CH3

n-bütan

CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3

n-pentan

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda açık formülü verilen alkanlar adlandırılmak üzere

IUPAC kurallarına göre numaralandırılmıştır.

Buna göre, hangi alkanın numaralandırmasında hata yapılmıştır?

A) H3

C CH2 CH2 CH3

1 2 3 4

B) H3

C CH CH2 CH3

1 2 3 4

CH3

C) H3

C CH C CH3

4 3 2

1 CH3 CH3

CH3

D) H3

C C CH CH3

CH3

3 4 2 1

CH3 CH2

CH3

E) H3

C C CH CH2 CH3

CH3

3 4 5 2 1

CH2 CH3

CH3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

38

Aşağıda verilen,

Bileşik IUPAC adı

I. H3

C CH CH2 CH3

CH3

2-metil bütan

II. H3

C CH C CH3

CH3

2,2-dimetil bütan

III. H3

C C CH CH3

CH3 CH3

CH3

CH2

2,2,3-trimetil pentan

bileşik – IUPAC adı eşleşmelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:245

KİMYA 47

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2011 - LYS

C2H5 – CH – CH2 – CH – CH2 – CH – CH3

I I I

CH3 C2H5 CH3

Yukarıda verilen molekülün IUPAC sistemine göre adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 5-etil-2,7-dimetiloktan

B) 2,4-dietil-6-metilheptan

C) 4-etil-2,6-dimetiloktan

D) 4,6-dietil-2,6-dimetilhekzan

E) 5-etil-3,7-dimetiloktan

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Verilen bileşik dallanmanın yakın olduğu yerden başlanarak aşağıdaki şekilde numaralandırılır. Zincire bağlı olan grupların adı

alfabetik sıra dikkate alınarak yazılır.

8 7 6 5 4 3 2 1

C2H5 – CH – CH2 – CH – CH2 – CH – CH3

I I I

CH3 C2H5 CH3

4 - etil - 2,6 - dimetil oktan

Cevap “C” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

39

H3

C C C CH2 CH3

CH3

CH3 CH3

CH3

CH

Yukarıdaki bileşiğin IUPAC adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 2,2,3-trimetil-3-izopropil pentan

B) 3-etil-2,3,4,4-tetrametil pentan

C) Dodekan

D) 3-etil-2,2,3,4-tetrametil pentan

E) Trimetil izopropil etil-propan

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Alkil Grubu (R-)

Alkanlardan bir hidrojen atomu çıkarılmasıyla oluşan gruplara alkil grubu denir.

Genel formülleri CnH2n+1 dir.

Adlandırılırken alkanlardaki \"an\" eki yerine \"il\" eki getirilir.

Alkan (R – H) Alkil (R –)

CH4: metan CH3: metil

C2H6: etan C2H5: etil

C3H8: propan C3H7: propil

C4H10: bütan C4H9: bütil

Önemli Alkil Grupları

CH3 – CH2 – CH3

propan

I

CH3 – CH2 – CH2

I

CH3 – CH – CH3

n-propil

izopropil

CH3 –CH2 –CH2 –CH3

n-bütan

CH3 – CH2 – CH2 – CH2 –

I

CH3 – CH2 – CH – CH3

n-bütil

sekonder-bütil

CH3 I

CH3 – CH – CH3

izo bütan

CH3

I

CH3 – CH – CH2 –

CH3 I

CH3 – C – CH3 I

izobütil

tersiyer büyil

neopentan neopentil

CH3

I

CH3 – C – CH3

I

CH3

I

CH3 – C – CH2 –

I

CH2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:246

48 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar ÜNİTE

9

Dallanmış alkanlarda 2. karbona bir tane metil (CH3–) grubu bağlı ise izo–, iki tane metil (CH3–) grubu bağlı ise neoön eki ile adlandırma yapılır. izo, neo ön ekinden sonra moleküldeki toplam karbon sayısına karşılık gelen alkan adı

yazılır.

CH3

I

CH3 – CH – CH3

izobütan

CH3

I

CH3 – CH – CH2 – CH3

izopentan

CH3

I

CH3 – C – CH3

I

CH3

neopentan

CH3

I

CH3 – C – CH2 – CH3

I

CH3

neohekzan

Metan Türevi Adlandırması

Dallanmış alkanların metan türevi olarak adlandırması yapılırken metandaki hidrojenler yerine bağlı olan grupların

adı belirtilerek en sona metan yazılır.

CH4

metan

®

H

I

H – C – H

I

H

CH3

I

CH3 – C – CH3

I

CH3

Tetrametil metan

CH3

I

CH3 – CH – C2H5

Etil dimetil metan

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

CH3

H3C C CH2 CH2 CH3

Yukarıdaki bileşik için,

I. 2,2- dimetil pentan,

II. neo heptan,

III. propiltrimetil metan

adlandırmalarından hangileri kullanılabilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

40

Etil izopropil dimetil metan bileşiğinin IUPAC adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 2-metil-2-izopropil bütan B) 2, 3, 3-trimetil pentan

C) 2, 2, 3-trimetil pentan D) Tetra metil bütan

E) Etil, dimetil bütan

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

41

Diizopropil metan bileşiği ile ilgili,

I. Kapalı formülü C6H14 tür.

II. Doymuş bir hidrokarbondur.

III. IUPAC adı, 2,4-dimetil pentan’dır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:247

KİMYA 49

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Yukarıda formülü verilen organik bileşik ile ilgili,

I. IUPAC adı siklobütan siklohekzandır.

II. Kapalı formülü C10H20 dir.

III. Tüm karbonları sp3 hibritleşmesi yapmıştır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

42

Doymuş hidrokarbonlara alkan adı verilir. Alkanların tüm karbonları sp3 hibritleşmesi yapmıştır. Düz zincirli alkanların kapalı formülü CnH2n+2 iken tek halkalı siklo alkanların kapalı formülü ise CnH2n dir.

Buna göre,

I. C2H4

II. C3H6

III. C4H10

bileşiklerinden hangileri siklo alkan olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sikloalkanlar

Halkalı yapıda olan alkanlardır.

Genel formülleri CnH2n dir. n = 3, 4, 5...

En küçük üyeleri üç karbonludur.

Adlandırılırken alkan adının önüne “siklo” eki yazılır.

Siklopropan Siklobütan

Siklopentan Siklohekzan

Örnekler:

C2H5 CH3

CH3

Etil siklopropan 1,2-dimetil siklobütan

Br

CH3

1

2

3

CH3 CH3

CH3

6

5

4

3

2

1

1-bromo-3-metil 1,3,5-trimetil

siklopentan siklohekzan

Aynı karbon sayılı siklo alkanlar ile alkenler birbirinin

fonksiyonel grup (yapı) izomeridir.

Bileşik Kapalı formülü

CH2

CH2 – CH2

C3H6

siklopropan

CH3 – CH = CH2 C3H6

propen

Siklopropan ile propenin kapalı formülleri aynı açık formülleri farklı olduğundan yapı izomeridirler.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:248

50 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar ÜNİTE

9

f.

CH3

I

CH3 – C – CH3

I

CH3

g.

CH3 CH3 CH3

I I I

CH3 – CH – CH – CH – CH3

h.

C2H5

I

CH3 – CH – CH – CH3

I

C2H5

ı.

CH3 C2H5

I I

CH3 – CH2 – CH – CH – CH2 – CH3

i.

CH3

j. CH

CH3

Aşağıdaki bileşikleri sistematik olarak adlandırınız.

a.

CH3

I

CH3 – CH – CH2 – CH3

b.

CH3 CH3

I I

CH3 – CH – CH – CH3

c.

CH3 CH3

I I

CH3 – CH – C – CH3

I

CH3

ç.

CH3 Br

I I

CH3 – CH – CH2 – CH – CH3

d. C2H5

Br

e.

ETKİNLİK 1

P:249

KİMYA 51

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda verilen bileşiklerden hangisi izohekzanın izomeri

değildir?

A) H3

C CH2 CH2 CH CH3

CH3

B) H3

C CH CH CH3

CH3 CH3

C) H3

C C CH2 CH3

CH3

D) H3

C CH2 CH2 CH2 CH2 CH3

E) H3

C CH CH2 CH2 CH3

CH3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

43

n-bütan ve 2-metil propan bileşikleri ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Kapalı formülleri aynıdır.

B) Eşit mollerinin yanması sonucunda açığa çıkan madde miktarları aynıdır.

C) Birbirinin yapı izomeridir.

D) Kapalı formülleri C4H10’dur.

E) n-Bütan’da apolar bağ sayısı daha fazladır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Alkanlarda İzomerlik

Kapalı formülleri aynı, açık (yapı) formülleri farklı olan bileşiklere izomer denir.

Alkanlarda zincir-dallanma (yapı) izomerliği vardır.

Metan, etan ve propanın yapı izomerisi yoktur.

Bütan (C4H10) ın yapı izomerleri

CH3 – CH2 – CH2 – CH3

n-bütan

CH3 I

CH3 – CH – CH3

izobütan

Pentan (C5H12) ın yapı izomerleri

CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3

n-pentan

CH3 I

CH3 – CH – CH2 – CH3

izopentan

CH3 I

CH3 – C – CH3 I

CH3

neopentan

Hekzan (C6H14) ın yapı izomerleri

CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3

n-hekzan

CH3

I

CH3 – CH – CH2 – CH2 – CH3

izohekzan

CH3

I

CH3 – C – CH2 – CH3

I

CH3

neohekzan

CH3

I

CH3 – CH2 – CH – CH2 – CH3

3-metil pentan

CH3 CH3

I I

CH3 – CH – CH – CH3

2,3-dimetil bütan

P:250

52 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar ÜNİTE

9

Alkanların Kimyasal Özellikleri

Alkanlar kimyasal tepkimelere karşı ilgisiz oldukları için parafinler olarak adlandırılır.

Alkanlar nötr bileşiklerdir. Asit, baz ve metallerle tepkime

vermezler.

Yapılanda pi (p) bağı olmadığından katılma tepkimesi vermezler.

1. Yanma tepkimesi verirler.

Alkanlar yanarak CO2 ve H2O oluştururlar.

CnH2n+2 + f

3n + 1

2

p O2 ® nCO2 + (n + 1) H2O

Örnek: CH4(g) + 2O2(g) ® CO2(g) + 2H2O(s)

2. Halojenlerle yer değiştirme tepkime verirler.

Alkanlar ısı ve ışık etkisiyle halojenlerle yer değiştirme (sübstitüsyon) tepkimesi verirler.

ışık

R – H + X2 ® R – X + HX

Alkan Alkil halojenür

CH4 + CI2 ® CH3CI + HCI

metan metil klorür

CH3CI + CI2 ® CH2CI2 + HCI

diklorometan

CH2CI2 + CI2 ® CHCI3 + HCI

kloroform

CHCI3 + CI2 ® CCI4 + HCI

karbon tetraklorür

Metan gazının CI2 halojeni ile tepkimesi bütün hidrojenler halojenlerle yer değiştirene kadar devam eder.

3. Kraking tepkimesi verirler.

Karbon sayısı fazla olan alkanların basınç altında katalizörlerle

ısıtılarak parçalanmasına katalitik kraking denir.

Örnek:

AI2O3

C8H18 C4H8 + C3H6 + CH4

600° C

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Alkanlar uygun koşullarda,

I. yanma,

II. yer değiştirme,

III. krakingl

tepkimelerinden hangilerini verebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

44

Propan bileşiği,

I. C3H8 + 5O2 ® 3CO2 + 4H2O

II. C3H8 + 2Cl2 ® C3H6Cl2 + 2HCl

III. C3H8 + H2 ® C3H10

tepkimelerinden hangilerini verebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:251

KİMYA 53

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Metil klorür hakkında verilen,

I. Metanın bir kez klorlanması sonucu oluşur.

II. Soğutucu akışkan olarak kullanılır.

III. Spor müsabakalarında soğutucu sprey olarak kullanılır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

45

• Oda sıcaklığında sıvı hâlde bulunur.

• Zehirli etkisi vardır.

• Yanıcı değildir.

• Metanın 4 kez klorlanması sonucu elde edilir.

Özellikleri verilen bileşik aşağıdakilerden hangisidir?

A) CH4 B) CH3Cl C) CH2Cl2

D) CHCl3 E) CCl4

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Metil Klorür (CH3CI)

Metan veya metanolün klorlanması ile elde edilir.

Basınç uygulanarak kolayca sıvılaştırılabildiğinden buzdolaplarında soğutucu akışkan olarak kullanılır.

Cilde püskürtüldüğünde cildi soğutarak anestezik etki gösterir.

Kaynama noktası –24 °C’dir.

Doğada gaz hâlinde bulunur.

Diklorometan (CH2CI2)

Metan gazının klorlanması ile elde edilir.

Oda koşullarında sıvı hâlde bulunur.

Boya ve ilaç üretiminde çözücü olarak kullanılır.

Sentetik bir kimyasaldır.

Renksizdir.

Tatlımsı bir kokusu vardır.

Sağlık üzerinde olumsuz etkileri vardır.

Kloroform (CHCI3)

Metanın klorlanmasıyla elde edilir.

Oda koşullarında renksiz ve sıvı hâldedir.

Çözücü olarak kullanılır.

Anestezik maddedir.

Kaynama noktası 62 °C’dir.

Karbon Tetraklorür (CCI4)

Oda sıcaklığında sıvı hâlde bulunur.

Yanıcı değildir.

Endüstride yangın söndürücü ve kuru temizlemede yağ çözücü olarak kullanılır.

Kaynama noktası 77 °C’dir.

Metan gazının klorlanmasıyla elde edilir.

Sağlık üzerinde ciddi olumsuz etki gösterir.

P:252

54 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar ÜNİTE

9

Alkenler (Olefinler)

Doymamış hidrokarbonlardır.

Genel formülleri CnH2n dir. (n = 2, 3, 4...)

Fonksiyonel grubu (C = C) çift bağdır.

Çift bağ taşıyan C atomları sp2 hibritleşmesi yapmıştır.

En küçük üyesi C2H4 tür.

Halkalı yapıda olanları CnH2n–2 genel formülüne sahiptir.

Alkenlerden bir hidrojen çıkarılmasıyla oluşan gruplara alkenil grubu denir.

Alken Alkenil

CH2 = CH2 CH2 = CH–

eten etenil (vinil)

CH2 = CH – CH3 CH2 = CH – CH2 –

propen propenil (allil)

CH = CH2 CH2 = CH – CH2 – Br

I

CI

vinil klorür allil bromür

Alkenlerin Sistematik Adlandırılması (IUPAC)

CH2 = CH2

eten

CH2 = CH – CH3

propen

CH2 = CH – CH2 – CH3

1-büten

Alkenlerde çift bağın yakın olduğu uçtan başlanarak karbon zinciri numaralandırılır.

CH3 – CH = CH– CH3

2-büten

CH3

1 2 I 3

CH2 = C – CH3

2-metil propen

CH3 CH3

1 2 I 3 I 4

CH3 – C = C – CH3

2,3-dimetil-2-büten

H3C – CH = CH – C – CH3

CH3

1 2 3 4 5

4,4-dimetil-2-penten

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

H3

C C CH CH CH3

CH3

Bileşiği hakkında verilen,

I. Kapalı formülü C7H14 tür.

II. IUPAC ismi 4,4-dimetil-2-penten’dir.

III. Yapısında 20 tane sigma bir tane pi bağı vardır

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2010

CH3 – CH = CH – CH – CH2 – CH3 I CH3

Yukarıda verilen bileşiğin IUPAC sistemine göre adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 3-etil-4-hekzen

B) 4-metil-3-hekzen

C) 4-metil-2-hekzen

D) 2-etil-4-penten

E) 4-etil-3-penten

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bileşik ikili bağa yakın uçtan numaralandırılır: 4-metil-2-hekzen.

Cevap \"C\" dir.

P:253

KİMYA 55

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bir organik bileşik hakkında,

• Genel formülü CnH2n-2 dir.

• Bir tane pi bağı içerir.

• 3-metil-1,4-pentadien ile izomerdir

bilgileri veriliyor.

Buna göre, bu bileşik aşağıdakilerden hangisi olamaz?

A)

H3

C CH2

HC CH

C CH3

B)

H3

C

CH CH

HC CH

CH3

C)

CH

CH2

HC CH3

CH2

D) CH

CH2

HC

CH2

H2C

E)

CH

CH2

CH CH2

H2C

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

46

H3

C

CH2

CH2 HC

C C CH3

CH3

Bileşiği ile ilgili verilen,

I. IUPAC adı 1,5,5-trimetilsiklopenten’dir.

II. Kapalı formülü C8H14 tür.

III. Yapısında 22 sigma bir pi bağı içerir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sikloalkenler

Halkalı yapıda olan alkenlerdir.

Genel formülleri CnH2n–2 dir.

Sikloalkenler adlandırılırken aynı karbon sayılı alken adının

önüne \"siklo\" ön eki getirilir.

En küçük üyeleri üç karbonludur.

Siklopropen Siklobüten Siklopenten Siklohekzen

Örnekler:

1-metil siklo

propen

CH3

1,2-dimetil

siklobüten

4-metil

siklopenten

CH3

1

2

3

5 4

1-metil1,4-siklohekzadien

5-metil1,3-siklopentadien

1,4-

siklohekzadien

CH3

2

1

1 5 6

3

4

3

4 5

1

2

3

5

6

4

P:254

56 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar ÜNİTE

9

f.

CH3 CH3

I I

CH3 – C = CH – CH2

g. CH2 = CH – CH = CH – CH = CH2

h.

CI

I

CH3 – CH – CH = CH2

ı.

CI

i.

CH3

j.

CH3

Br

Aşağıdaki bileşikleri sistematik olarak adlandırınız.

a.

CH3

I

CH2 = C – CH2 – CH3

b. CH2 = CH – CH2 – CH3

c.

CH3

I

CH2 = C – CH = CH2

ç.

Br

d.

CH3

e.

C2H5

ETKİNLİK 2

P:255

KİMYA 57

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2011 - LYS

Aşağıda verilen bileşiklerden hangisinin cis-trans izomeri

vardır?

A) 2-metil-2-büten B) 2-metil-propen

C) 1-penten D) propen

E) 2-büten

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

C = C

B

C

A

D

molekülünün cis-trans izomerliği gösterebilmesi için çift bağın çevresindeki gruplardan iki tanesinin aynı olması ve A ≠ C ve B ≠ D olması

gerekir. Buna göre,

A) CH3

I

CH3 – C = CH – CH3

1 2

molekülünde 1 numaralı karbona

bağlı olan gruplar aynı olduğundan cis-trans izomeri yoktur.

B) CH3

I

CH3 – C = CH2

1 2

molekülünde çift bağlı karbonlara aynı atom ve gruplar bağlı olduğundan

cis-trans izomeri yoktur.

C) CH2 = CH – CH2 – CH2 – CH3

1 2

molekülünde 1 numaralı karbona aynı atomlar bağlı olduğu

için cis-trans izomeri yoktur.

D) CH2 = CH – CH3

propen

1 2

molekülünde 1 numaralı karbona aynı

atomlar bağlı olduğu için cis-trans izomeri yoktur.

E) CH3 – CH = CH – CH3 1 2

molekülünde çift bağlı karbonlara bağlı olan atom ve gruplar farklı olduğundan cis-trans izomerisi vardır.

Cevap “E” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

47

Aşağıda verilen bileşik çiftlerinden hangisi birbirinin cistrans izomeri değildir?

A)

H

CI

C C

CI

H

CI

H

C C

B)

H

C C

H3

C

CH3

H H

C C

H3

C CH3

C)

H

C C

H3

C

CH2 CH3

CH3

H

C C

H3

C

CH3

CH2CH3

D)

H

C C

H3

C

CH3

H

C C

H3

C

H3

C

E)

F

C C

H3

C

CH3

F F

C C

H3

C CH3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Cis-Trans İzomerliği

Alkenlerde, çift bağ çevresindeki benzer atom ya da grupların aynı yönde olması cis, karşıt yönde olması trans izomeri oluşturur.

C = C

CH3 CH3

H H

C = C

CH3

CH3 H

H

cis- trans-

Eğer çift bağ içeren karbon atomlarından birine aynı atom

ya da grup bağlanırsa cis-trans izomeri göstermez.

C = C

(cis-trans izomerisi yoktur)

CH3 CH3

CH3 H

P:256

58 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar ÜNİTE

9

Alkenlerin Fiziksel Özellikleri

Apolar moleküllerdir. Suda çözünmezler. Eter, benzen, kloroform gibi organik çözücülerde çözünürler.

Molekülleri arasında London kuvvetleri vardır.

C sayısı ª London ª K.N ª

C sayıları eşitse dallanma ª London ¯ K.N ¯

Homolog sıra oluştururlar.

Oda koşullarında ilk dört üyesi gaz, 5-15 karbonlu atomları sıvı, diğerleri katıdır.

Alkenlerin Kimyasal Özellikleri

Alkenler yanma, yer değiştirme, katılma, polimerleşme tepkimelerini verebilirler.

1. Yanma reaksiyonu verirler.

Alkenler yanarak CO2 ve H2O oluştururlar.

CnH2n +

3n

2

O2 ® nCO2 + nH2O

C2H4(g) + 3O2(g) ® 2CO2(g) + 2H2O(s)

2. Katılma tepkimesi verirler.

Alkenler H2, X2, HX ve H2O ile katılma tepkimesi verirler.

H2 Katılması

Alkenlere H2 katılırsa alkan elde edilir. Bu tepkimede Pt, Ni ve

Pd metalleri katalizör olarak kullanılır.

Pt

R – CH = CH2 + H2 ® R – CH2 – CH3

Pt

CH3 – CH = CH2 + H2 ® CH3 – CH2 – CH3

propen propan

Her p bağı için 1 mol H2 tepkimeye sokularak bileşik doygun

hâle getirilir.

Halojen Katılması (X2)

Alkenlere halojen katılmasıyla dihalojenür bileşikleri oluşur.

R – CH = CH2 + X2 ® R – CH – CH2

I I

X X

CH2 = CH2 + Br2 ®

Br Br

I I

CH2 – CH2

eten 1,2-dibromo etan

Alkenler bromlu suyun rengini giderirler.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Etan ile etilen karışımının 1 molü kütlece %64’lük 50 gram bromlu suyun rengini gidermektedir.

Buna göre, karışımın molce % kaçı etilendir? (Br=80 g/mol)

A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

48

Düz zincirli ve 1 tane pi bağı içeren alkenin 0,4 molünün yanması sonucu 1,2 mol CO2 oluşmuştur.

Buna göre, aynı alkenin hidrojen ile tam olarak doyurulması sonucu aşağıdaki bleşiklerden hangisi oluşur?

A) CH4 B) C2H6 C) C3H8

D) C4H10 E) C4H8

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:257

KİMYA 59

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda verilen bileşiklerden hangisine H2O katılma tepkimesinde Markovnikov Kuralı uygulanabilir?

A) H2C CH2

B) H3C CH CH CH3

C) H3C C C CH3

CH3 CH3

D) H2C CH CH3

E) H3C CH2 CH3 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

49

Kapalı formülü verilen aşağıdaki bileşiklerden hangisinin

polimerleşme tepkimesi vereceği kesindir?

A) C2H4 B) C3H6 C) C4H8

D) C5H10 E) C6H12

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Halojen Asiti Katılması (HX)

Alkenlere halojen asidi katıldığında alkil halojenür bileşikleri oluşur.

X

I

R – CH = CH2 + HX ® R – CH – CH3

CH3 – CH = CH2 + H – CI ®

propen

CI

I

CH3 – CH – CH3

2-kloropropan

Katılma Markovnikov kuralına göre gerçekleşir.

Alkenlere HX, H2O katılması Markov- R – CH CH2 + HX ®

X H I I

R – CH – CH2

nikov kuralına göre gerçekleşir. Markovnikov kuralına göre hidrojen çift

bağlı karbonlardan hidrojeni fazla

olana yüksek olasılıkla bağlanır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

H2O Katılması

Alkenlere Markovnikov kuralına göre su katılırsa alkoller oluşur.

OH

I

R – CH = CH2 + H – OH ® R – CH – CH3

CH3 – CH = CH2 + H2O ®

OH

I

CH3 – CH – CH3

propen 2-hidroksipropan

3. Polimerleşme Reaksiyonu Verirler.

Çok sayıda alken molekülünün ikili bağlarının açılarak birbirine

bağlanmasıyla polimer oluşur.

n CH2 = CH2 ® [–CH2 – CH2–]n

etilen polietilen (PE)

n CH2 = CH

I

CI

® [–CH2 – CH–]

I I

CI CI

n

vinil klorür polivinil klorür (PVC)

n.CF2 = CF2 ® [–CF2 – CF2–]n

tetrafloretilen politetrafloroetilen (teflon)

P:258

60 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar ÜNİTE

9

Alkinler (Asetilenler)

Genel formülü CnH2n–2 dir. (n = 2, 3, 4...)

Doymamış hidrokarbonlardır.

Fonksiyonel grubu (C º C) üçlü bağdır.

Üçlü bağ taşıyan C atomları sp hibritleşmesi yapmıştır.

En küçük üyesi C2H2 (Asetilen)’dir.

Alkinlerin Sistematik Adlandırılması

Alkinlerde üçlü bağın yakın olduğu uçtan başlanarak zincir numaralandırılır.

1 2 3 4

CH º CH CH3 – C º CH CH3 – C º C – CH3

etin (Asetilen) propin 2-bütin

1 2 3 4 4 3 2 1

CH º C – CH2 – CH3

CH3

1 2 3I 4

CH º C – C – CH3

I

CH3

CH3 – C – C º CH

I

CH3 1-bütin

3,3-dimetil-1-bütin 3-metil-1-bütin

Alkinlerden bir hidrojen çıkarılmasıyla oluşan gruba alkinil

denir.

Örnek:

Alkin Alkinil

CH º CH CH º C –

etin etinil

CH3 – C º CH CH3 – C º C –

propin propinil

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2014 - LYS

Hidrokarbonlardan bir hidrojen ayrılmasıyla oluşan grupların genel adları, aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

CH3CH2CH2 – CH3CH=CH– CH3CH2C º C–

A) Alkil Alkinil Aril

B) Alkil Alkenil Alkinil

C) Alkil Aril Alkinil

D) Alkinil Alkil Aril

E) Alkinil Alkil Alkenil

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Alkanlardan bir H çıkarılmasıyla oluşan gruba alkil, alkenlerden

bir H çıkarılmasıyla oluşan gruba alkenil, alkinlerden bir hidrojen çıkarılmasıyla oluşan gruba alkinil denir.

Cevap “B” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2015 - YGS

Hidrokarbonlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Alkinlerde karbon atomları arasında ikili bağ vardır.

B) Alkinlerin genel formülü CnH2n–2 dir.

C) Alkenler ve sikloalkanlar CnH2n genel formülü ile gösterilir.

D) Alkenler ve alkinler doymamış hidrokarbonlardır.

E) Alkanlar CnH2n+2 genel formülü ile gösterilir ve yapılarında

yalnız tekli bağlar vardır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Alkinlerin karbon atomları arasında en az bir tane üçlü bağ

(C º C) bulunur.

Cevap “A” dır.

P:259

KİMYA 61

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

9

ÜNİTE

f. CH3 – C º CH

g.

CH3 I

CH3 – C º C – C = CH2

h.

CH º C – CH – CH3 I

CH3

ı.

Br CI

I I

CH3 – CH – C º C – CH – CH3

i.

CH3 I

CH º C – CH – C º CH

j.

CH3 I

C º C – CH – CH = CH – CH3 I I

CH3 CH3

Aşağıdaki bileşikleri sistematik olarak adlandırınız.

a. H – C º C – H

b. CH3 I

CH º C – C = CH2

c. CH2 = CH – C º CH

ç. CI I

CH2 = CH – CH – C º CH

d. CH º C – C º CH

e. CH3 – C º C – CH3

ETKİNLİK 3

P:260

62 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar ÜNİTE

9

Alkinlerin Fiziksel Özellikleri

Apolar bileşiklerdir. Suda çözünmezler.

Molekülleri arasından London kuvvetleri vardır.

C sayısı ª London ª K.N ª

C sayıları eşitse dallanma ª London ¯ K.N ¯

Homolog sıra oluştururlar.

Alkinlerin Kimyasal Özellikleri

Alkinler yanma, yer değiştirme, katılma ve polimerleşme tepkimelerini verebilirler.

1. Yanma tepkimesi verirler.

Alkinler yanarak CO2 ve H2O oluştururlar.

CnH2n–2 +

3n – 1

2

O2 ® nCO2 + (n – 1) H2O

2. Katılma tepkimesi verirler.

Alkinler H2, X2, HX ve H2O ile katılma tepkimesi verirler.

H2 Katılması

Alkinlere 1 mol H2 katıldığında alken, 2 mol H2 katıldığında ise

alkan oluşur.

R – C º CH + H2 ® R – CH = CH2 + H2 ® R – CH2 – CH3

CH º CH + H2 ® CH2 = CH2

etin eten

CH º CH + 2H2 ® CH3 – CH3

etin etan

Halojen Katılması (X2)

R – C º CH + 2X2 ®

X X

I I

R – C – CH

I I

X X

CH º CH + 2Br2 ®

Br Br

I I

CH – CH

I I

Br Br

Alkinlere halojen katıldığında tetrahalojenürler oluşur.

Alkinler bromlu suyun rengini giderir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Etilen ile asetilen karışımının 0,5 molü kütlece %70’lik 200 gram

bromlu suyun rengini gidermektedir.

Buna göre karışımın molce % kaçı asetilendir? (Br=80 g/mol)

A) 10 B) 25 C) 50 D) 75 E) 90 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

50

CH3

HC C CH CH = CH2

Yukarıdaki bileşik hakkında verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bileşiğin IUPAC adı, 3-metil-1-bütin-4-en’dir.

B) Bromlu suyun rengini giderir.

C) 1 molüne 3 mol H2 katılabilir.

D) Kapalı formülü C6H8 dir.

E) Doymamış hidrokarbondur.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:261

KİMYA 63

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2015 - LYS

H3

C C CH HgSO4

/H2

SO4

H2

O

tepkimesi sonucu oluşacak ana ürün aşağıdakilerden hangisidir?

A)

O

II

H3C – C – CH3 B)

O

II

H3C – CH2 – C – H

C)

OH

I

H3C – CH – CH2 I

OH

D) H3C – CH – CH3 I

OH

E) H3C – CH2 – CH2 – OH

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

H3C – C º CH + H2O ®

O

II

CH3 – C – CH3

Aseton

Asetilen hariç alkinlere H2O katılırsa keton elde edilir.

Cevap “A” dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

51

Doymamış X hidrokarbonuna su katılması sonucu keton oluşmaktadır.

Buna göre, bu hidrokarbon;

I. etilen,

II. asetilen,

III. propin,

bileşiklerinden hangileri olamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Halojen Asiti Katılması

Alkinlere halojen asiti katılması Markovnikov kuralına göre gerçekleşir.

R – C º CH + HX ®

X

I

R – C = CH2

R – C º CH + 2HX ®

X

I

R – C – CH3 I

X

CH3 – C º CH + 2HCI ®

CI

I

CH3 – C – CH3 I

CI

H2O Katılması

CH º CH + H – OH ®

OH

I

CH2 = CH

Enol (Kararsız)

ƒ

O

II

CH3 – CH

Asetaldehit Asetilen

CH3 – C º CH + H – OH®

OH

I

CH3 – C = CH2

Enol (Kararsız)

ƒ

O

II

CH3 –C–CH3

Aseton (Di metil keton) Propin

Asetilene su katılırsa aselaldehit, diğer alkinlere su katılırsa

keton oluşur.

P:262

64 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar ÜNİTE

9

3. Uç alkinler NH3 lü AgNO3 ve NH3 lü Cu2CI2 ile çökelme

tepkime verir. Bu tepkime alkinlerin tanınma tepkimesidir.

NH3

R – C º C – H + AgNO3 ® R – C º C – Ag(k) + HNO3

Beyaz çökelek

NH3

R – C º C – H + CuCI ® R – C º C – Cu(k) + HCI

Kırmızı çökelek

R – C º C – R + AgNO3 veya CuCI2 ® Tepkime vermez.

NH3

CH º CH + 2AgNO3 ® Ag – C º C – Ag(k) + 2HNO3

NH3

CH º C – CH3 + CuCI ® Cu – C º C – CH3(k) + HCI

CH3 – C º C – CH3 + AgNO3 ® Tepkime vermez.

4. Polimerleşme tepkime verirler.

600 °C 3CH º CH

Asetilen

Benzen

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2011 - LYS

Aşağıda verilen alkin bileşiklerinden hangisi uygun koşullarda AgNO3 ile tepkime vermez?

A) Etin B) Propin C) 2 - bütin

D) 1 - pentin E) 1 - hekzin

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Üçlü bağa bağlı olan karbonlarda hidrojen içermeyen alkinler

AgNO3 ile tepkime vermez. Buna göre,

A) CH º CH

B) CH3 – C º CH

C) H3C – C º C – CH3

D) HC º C – CH2 – CH2 – CH3

E) HC º C – (CH2)

3 – CH3

Cevap “C” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

52

Bir miktar asetilenin yeterince amonyaklı gümüş nitrat ile tepkimesi sonucu 48 gram gümüş asetilenür çöküyor.

Buna göre, aynı miktar asetilene uygun koşullarda en fazla

kaç mol H2 katılabilir? (C=12 g/mol, Ag=108 g/mol)

A) 0,1 B) 0,2 C) 0,4 D) 0,8 E) 1,0

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

53

H3C – C º C – C º CH

Yukarıdaki bileşik hakkında verilen,

I. Amonyaklı gümüş nitrat ile beyaz çökelek oluşturur.

II. 1 molüne 4 mol H2 katılabilir.

III. Genel formülü CnH2n-2 dir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:263

KİMYA 65

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

9

ÜNİTE

Basit Aromatik Bileşikler

Yapısında benzen halkası bulunduran bileşiklere aromatik

bileşik denir.

Genel formülleri CnH2n–6 dır.

Aril Grupları

Aromatik hidrokarbonlardan bir hidrojen çıkarılmasıyla oluşan gruplara aril grubu denir.

Arenler (Ar–H) Aril (Ar–)

a)

Benzen

(C6H6)

Fenil

(C6H5–)

b) CH3

Toluen

(C7H8)

CH2–

Benzil

(C7H7–)

Benzenin Özellikleri



yani

C6H6 formülüne sahiptir. H

I

C

I

H

H – C

C – H

Düzlemsel yapıdadır.

Tüm C atomları sp2 hibritleşmesi yapmıştır.

C – C bağ uzunlukları eşittir.

İyi bir organik çözücüdür.

Renksiz, kendine has kokusu vardır. Zehirli bir sıvıdır.

Katılma tepkime vermeye yatkın değildir.

Aromatik Bileşiklerin Adlandırılması

C2H5 NH CH3 2 NO Br 2

Bromo

benzen

Etil

benzen

Nitro

benzen

Amino

benzen

(Anilin)

Metil

benzen

(Toluen)

COOH CH2 CH=CH OH 2 SO3H

Hidroksi

benzen

(Fenol)

Vinil

benzen

(stiren)

Benzoik

asit

Benzaldehit Benzen

sülfonik asit

Benzil

alkol

OH

O

II ÖRNEK SORU C – H

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2013 - LYS

I.

II.

III. H – C º C – H

Yukarıda verilen I, II ve III. bileşiklerinden hangileri HBr ile

katılma tepkimesi vermez?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

II numaralı bileşik aromatiktir, aromatik bileşikler katılma tepkimesi vermezler.

Cevap “B” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

54

Aşağıdaki bileşiklerden hangisi 2-nitro toluen’dir?

A) CH3

NH2

B) CH3

NH2

C) CH3

NO2

D) CH3

NO2

E)

NO2

CH3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:264

66 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar ÜNİTE

9

e.

NH2

OH

f.

CH3CH2CH3

g.

h.

CH3

CI CI

ı.

CH3

NO2

Aşağıdaki bileşikleri sistematik olarak adlandırınız.

a.

CH3

b.

CH = CH2

c.

CI

ç.

CH3

d.

CH3

NO2

ETKİNLİK 4

P:265

KİMYA 67

ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

9

ÜNİTE

Yaygın Benzen Türevleri

Fenol (Hidroksi Benzen)

OH Kristal yapılı moleküler bir katıdır.

Zayıf asidik özellik gösterir.

Zayıf asit özelliğinden dolayı antiseptik etkileri vardır. Bazı ilaçların yapımında kullanılır.

Kuvvetli bazlarla tepkimeye girer.

Formaldehit ile polimerleşerek bakalit polimerini oluşturur.

Zehirli bir maddedir.

Anilin

NH2 Suda az, organik çözücülerde daha iyi çözünürler.

Zayıf baz özelliği gösterirler. Amonyaktan daha zayıftırlar.

Asitlerle tuz oluştururlar.

Fotoğrafçılıkta, dericilikte, basım işlerinde ve birçok boyanın çıkış maddesi olarak kullanılırlar.

Renksiz, zehirli bir maddedir.

Asidik ortamda kimyasal ve elektrokimyasal olarak yükseltgenmesiyle polianilin elde edilir. Polianilin iletken bir polimerdir. Korozyona uğramaz. Neme dayanıklı şarj edilebilen pillerin yapımında kullanılır.

Benzaldehit

CHO Aromatik aldehittir.

İndirgenerek benzil alkol, yükseltgenerek benzoik asit

oluşturur.

Acıbadem kokulu, renksiz bir sıvıdır.

Zayıf indirgendir. Fehlingi indirgemez. Tollensi zor indirger.

Benzil Alkol

CH2OH Aromatik alkoldür.

Alifatik alkollerin özelliklerini gösterir.

Fenilkanbinol olarak da adlandırılır.

Suda az, organik çözücülerde çok çözünür.

Benzoik Asit

COOH Aromatik karboksilli asittir.

Alifatik karboksilli asitlerin tüm özelliklerini gösterir.

Kuru erik, elma, sarımsak, tarçın gibi maddelerde

doğal olarak bulunur. Gıdalarda mikrobik bozulmayı önler.

Benzoik asit suda az çözündüğü için bozulma önleyici olarak

daha çok sodyum benzoat kullanılır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

X, Y ve Z bileşiklerinin formülleri aşağıda verilmiştir.

Bu bileşiklerle ilgili,

I. X bileşiği aromatik bileşik olarak sınıflandırılır.

II. Y bileşiğinde karbon atomları arasındaki tüm bağlar özdeştir.

III. Z bileşiği naftalin olarak adlandırılır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

I. X bileşiği aromatik değildir. (Yanlış)

II. Benzen halkası rezonans yapıda olduğundan tüm bağlar özdeştir. (Doğru)

III. Z bileşiği naftalindir. (Doğru) Cevap “E” dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

55

Aromatik bir bileşik hakkında,

• Karboksilik asit özelliğindedir.

• Erik, elma, sarımsak gibi maddelerde bulunur.

• Gıdalarda bozulmayı engelleyici katkı maddesi olarak kullanılır.

bilgileri veriliyor.

Bilgileri verilen bu bileşik aşağıdakilerden hangisidir?

A)

OH

B)

NH2

C)

CH3

D)

COOH

E)

CH

O

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:266

68 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Fonksiyonel Gruplar ÜNİTE

9

FONKSİYONEL GRUPLAR

Bulunduğu organik bileşiğe belirli özellikler kazandıran ve

tepkimelerinde etkin rol oynayan atom ya da atom gruplarına fonksiyonel grup denir.

Bazı fonksiyonel gruplar şunlardır:

OH R O X

C

O

C

O

OH

NH2 NO2

Hidroksi Alkoksi Halo Karbonil Karboksil Amino Nitro

Radikal gruplara hidroksi (-OH) bağlanması ile oluşan organik bileşiklere alkol denir.

CH3 OH, C2H5 OH

Bir radikal gruptaki farklı karbon atomlarına birden fazla

hidroksi bağlanırsa poli alkoller oluşur.

CH2 CH2

OH OH

CH2 CH2 CH

OH OH OH

Bir radikal gruba bir alkoksi (R-O-) bağlanması ile oluşan

organik bileşiklere eter denir.

C2H5 O C2H5 CH3 O C2H5

Alkil grubuna halojen (X-) bağlanırsa alkil halojenür oluşur.

Metil klorür

CH Cl 3

Etil bromür

C Br 2H5

Bir karbonil ( C

O

) grubunun bir tarafına radikal diğer tarafına hidrojen bağlanırsa aldehit oluşur.

CH C H 3

O

C C H 2H5

O

Bir karbonlu olan formaldehitte radikal grup bulunmaz.

H C H

O

Bir karbonil ( C

O

) grubunun her iki tarafına radikal bağlanması ile keton oluşur.

C C 2H5 C2H5

O

CH C 3 C2H5

O

Radikal bir gruba karboksil (C OH

O

) bağlanması sonucu

karboksilik asitler oluşur.

CH C 3 OH

O

C C 2H5 OH

O

Bir karbonlu asit olan formik asitte radikal grup bulunmaz.

H C OH

O

Radikal gruplara amino (-NH2) bağlanması ile amin sınıfı

bileşikler oluşur.

CH3 NH2 CH3 CH2 NH2

Radikal gruplara nitro (-NO2) bağlanmasıyla nitro bileşikler oluşur.

CH3 NO2 C2H5 NO2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda verilen fonksiyonel grup- bileşik eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

Fonksiyonel Grup Bileşik

A) –OH Alkol

B) R–O–R Ester

C) –COOH Karboksilik asit

D) –CHO Aldehit

E) –NH2 Amin ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

56

Yapısında -OH taşıyan,

I. HC OH

O

II.

OH

III.

OH

CH3

bileşiklerinden hangileri alkoldür?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:267

ÜNİTE ORGANİK BİLEŞİKLER

Fonksiyonel Gruplar

TEST

9

KİMYA 69 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

2. I.

CH3 I

CH3 – C – CH2 – CH2 – CH3 I

CH3

II.

CH3 – CH – CH2 – CH – CH3 I I

CH3 CH3

III.

CH3 CH3 I I

CH3 – CH – CH – CH2 – CH3

Yukarıda verilen organik bileşiklerden hangileri 2,3-dimetil pentanın izomeridir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

1

6. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin fonksiyonel grubu

yanlış verilmiştir?

Bileşik Fonksiyonel Grubu

A)

O

II

CH3 – C – H

O

II

– C – H

B)

O

II

CH3 – C – CH3

O

II

– C –

C)

O

II

CH3 – C – OH

O

II

– C – OH

D)

O

II

CH3 – C – OCH3

O

II

– C – OCH3

E) CH3 – NH2 – NH2

1. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin fonksiyonel grubu

yanlış verilmiştir?

Bileşik Fonksiyonel grubu

A) CH2 = CH2 C C

B) CH3CH2CI –CI

C) CH3COOH –OH

D) CH3CHO –CHO

E) CH3CH2NH2 –NH2

5.

O

II

R – C – OH

genel formülüyle gösterilen bileşik sınıfı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Alkol B) Ester C) Aldehit

D) Karboksilli asit E) Keton

4. Bir C atomuna birer tane izopropil, etil, metil ve klor bağlanıyor.

Buna göre, oluşan bileşiğin IUPAC adı aşağıdakilerden

hangisinde doğru verilmiştir?

A) 3-klor-2, 3-dimetil pentan

B) 3-klor-3-metil hekzan

C) 3-klor-3, 4-dimetil pentan

D) 2-klor-2, 3-dimetil pentan

E) 4-klor-4-metil hekzan

3.

CH3 I

CH3 – C – CH3 I

CH3

bileşiği için,

I. 2,2-dimetil propan

II. tetra metil metan

III. neo pentan

adlandırılmalarından hangileri kullanılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

AY13KMYKA23-047

P:268

DOĞRU SAYISI

Fonksiyonel Gruplar TEST

YANLIŞ SAYISI

70 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - C 2 - D 3 - E 4 - A 5 - D 6 - D 7 - D 8 - C 9 - B 1 0 - E 1 1 - C 1 2 - E

1

7. Düz zincirli alkanlar;

I. O2 gazı ile yanma,

II. CI2 gazı ile güneş ışığında yerdeğiştirme,

III. HCI ile katılma,

IV. Kraking

tepkimelerinden hangilerini verebilirler?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III

D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV

9. Aşağıda formülü verilen radikallerden hangisi yanlış

adlandırılmıştır?

Formül Adı

A) CH3 Metil

B)

CH3 CH CH2 CH3 İzobütil

C) Siklobütil

D) H2C CH Vinil

E) HC C Etinil

10. I. CH3 – CH – CH2 – CH3 I

CH3

II.

CH3 I

CH3 – C – CH3 I

CH3

bileşiklerine ilişkin aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) İzomerdirler.

B) Kaynama noktaları I > II’dir.

C) Katılma tepkimesi vermezler.

D) Doymuş hidrokarbonlardır.

E) Fiziksel özellikleri aynıdır.

12.

CH3 I

CH3 – C – CH2 – CH – CH2 – CH3 I I

CH2 CH3

I

CH3

Yukarıda açık formülü verilen organik bileşiğin IUPAC

adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 2, 3, 4-trimetil heptan

B) 3,4,5-trimetil heptan

C) 2-etil-3,4-dimetil hekzan

D) 2,3,4-trimetil hekzan

E) 3,3, 5-trimetil heptan

11. CH3 – C(CH3)

2 – CH2 – C(CH3)

3

Bileşiğinin IUPAC kurallarına göre adı aşağıdakilerden

hangisidir?

A) 2, 2, 4, 4-trimetil pentan

B) 1, 1, 3, 3-tetrametil pentan

C) 2, 2, 4, 4-tetrametil pentan

D) 1, 1, 3, 3-tetrometil bütan

E) 3, 3, 5, 5-tetrametil pentan

8.

CH3 I

CH3 – CH – CH – CH – CH – CH3 I I I

C2H5 CH3 C2H5

Bileşiğinin IUPAC a göre adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 2,5-dietil-3,4-dimetil hekzan

B) 6-etil-3,4,5-trimetil heptan

C) 3, 4, 5, 6-tetrametil oktan

D) 3, 4, 5-trimetil heptan

E) 3, 4, 5, 6-tetrametil nonan

P:269

ÜNİTE ORGANİK BİLEŞİKLER

Hidrokarbonlar

TEST

9

KİMYA 71 YEPYENİ NESİL SORULAR BAŞARI ÖLÇME TESTİ

2

1.

Ateş bombası 20. yüzyılın ilk yarısında yaygın yangın söndürücü olarak kullanılan bir cam küreydi. Tek kullanımlık

sızdırmaz bu cam küre karbon tetraklorür ile doldurulmuştu. Ateşi söndürmek için alevlerin altına atılabiliyordu. Karbon tetraklorür doldurulmuş olan bu küre ayrıca lehim esaslı yaylı bir mekanizma ile duvara da monte edilebiliyordu.

Lehim, yüksek ısı ile eritildiğinde yay küreyi fırlatılarak söndürücü maddenin otomatik olarak ateşe dağılmasına izin

verecekti. Karbon tetraklorürlü soğutucular ozon delinmesinde rol oynuyordu. Bu yüzden aşamalı olarak kaldırıldı.

Bileşik, hâlen daha az yıkıcı olan soğutucuları üretmek için

kullanılmaktadır. Karbon tetraklorür, başlangıçta 1839 yılında Fransız kimyager Henri Victor Regnault tarafından

kloroformun (CHCl3) klorla reaksiyonuyla sentezlendi ama

günümüzde esas olarak metandan üretilmektedir.

Buna göre karbon tetraklorür ile ilgili olarak verilen,

I. Başlangıçta: CHCl3 + Cl2 ® CCl4 + HCl tepkimesine

göre sentezlenmiştir.

II. Metan gazı kullanılarak CH4 + 4Cl2 ® CCl4 + 4HCl tepkimesine göre sentezlenir.

III. Ozon tabakasına zarar verdiği için yangın söndürme

amaçlı kullanımı kaldırılmıştır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

2. Kapalı formülü aynı, açık formülünde yapıca veya şekilce farklılıklar içeren bileşiklere izomer denir. Yapısal farklılıklar içeren

izomerlere yapı izomerleri denir ve yapı izomerlerinin IUPAC

isimleri farklıdır. Yapı izomerleri kapalı formülü aynı olan farklı bileşiklerdir. Bu nedenle fiziksel ve kimyasal açıdan farklıdır.

Örnek:

Propen

H2C CH CH3

Siklopropan

CH2

CH2 H2C

bileşikleri birbirinin yapı izomeridir. Kapalı formülü aynı olsa

da siklopropan anestezik etki gösterirken propenin böyle bir

etkisi yoktur.

Buna göre, siklopropan ve propen hakkında verilen,

I. Eşit mollerinin yanması sonucu eşit mol sayısında CO2

ve H2O oluşur.

II. Kimyasal aktiviteleri aynı değildir.

III. Her ikisi de doymamış hidrokarbondur.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

3. Alkenlerde ikili bağın karbonlarına bağlı gruplar, düzlemin

aynı tarafında ise cis, farklı tarafında ise trans olarak adlandırılır. Bu şekilde oluşan izomerliğe cis-trans izomerliği

denir. Alkenlerde çift bağa bağlı grupların durumuna göre

dört farklı durum oluşabilir:

Cis-trans

izomerliği

göstermez.

a

C C

Cis-trans

izomerliği

göstermez.

a

c

d

C C

Cis-trans

izomerliği

gösterir.

a

b

a

c

C C

Cis-trans

izomerliği

göstermez.

a

b

c

d

C C

Buna göre, aşağıda formülü verilen bileşiklerden hangisi cis-trans izomerliği gösterir?

A) H2C CH CH CH CH3

CH3 CH2

H2C CH3

B) H2C C CH2 CH CH3

CH3

C)

CH CH

H3C CH2

H

CH3

D) H3C CH CH CH2 CH3

E)

CH3

H3C CH2 CH C CH3

AY13KMYKA23-048

P:270

DOĞRU SAYISI

Hidrokarbonlar TEST

YANLIŞ SAYISI

72 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - E 2 - B 3 - D 4 - E 5 - A 6 - D

2

4.

Alkanların günlük hayattaki en sık kullanım şekli yakıt olmasıdır. Araçlarda kullandığımız benzin 2,2,4-trimetilpentan bileşiği ile heptan bileşiğinin bir karışımıdır. 2,2,4-trimetilpentan bileşiği, vuruntusuz yandığı için benzinin oktan sayısını belirlemede standart değer olarak kullanılır.

2,2,4-trimetilpentan bileşiğinin oktan sayısı 100 olarak kabul edilmiştir. Heptan bileşiği ise yanma sırasında en fazla vuruntu yapan bileşiktir. Bu nedenle bu bileşiğin oktan

sayısı 0 (sıfır) kabul edilmiştir. Benzinin oktan sayısı bu iki

bileşiğin bulunma oranlarına göre belirlenir. Örneğin, 95

oktan benzinde kütlece %95 oranında 2,2,4-trimetilpentan ve %5 oranında heptan vardır. 97 oktan benzinde ise

%97 oranında 2,2,4-trimetil pentan ve %3 oranında heptan vardır.

Buna göre, aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Benzinin temel bileşeni:

CH3 CH3

CH3

CH3 CH CH2 C CH3

bileşiğidir.

B) Heptanın yarı açık formülü CH3 – (CH2)

5 – CH3 tür.

C) Benzinin temel bileşeni bir oktan izomeridir.

D) Benzin bir doymuş hidrokarbon karışımıdır.

E) 2,2,4-trimetil pentan bileşiği neooktan olarak da adlandırılabilir.

6.

Asetilen birçok organik bileşiğin üretilmesinde kullanılan

bir ham madde olduğundan sanayide önemli bir yere sahiptir ve üretimi çokça yapılmaktadır. Asetilen yaygın olarak karpitten (CaC2) üretilir ve metallerin kesilmesi, kaynak

yapımında kullanılır. Kok kömürü (C) ve sönmemiş kireç

(CaO) fırınlarda çok yüksek sıcaklıklara kadar ısıtılır ve karpit (CaC2) elde edilir:

CaO + 3C ® CaC2 + CO

Elde edilen karpit su ile reaksiyona sokularak asetilen elde edilir:

CaC2 + 2H2O ® C2H2 + Ca(OH)2

Buna göre, 11,2 gram sönmemiş kirecin yeterince kömür

ile tepkimesi sonucu elde edilen asetilenin yanması sonucu NK’da kaç L CO2 gazı elde edilir? (O = 16, Ca = 40)

A) 2,24 B) 4,48 C) 6,72 D) 8,96 E) 11,2

5. Kendine has bir kokusu olan ----, oda şartlarında sıvı hâldedir.

Zayıf asit özelliği gösterir. Çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Mikrop öldürücü özelliğinden dolayı tıpta uzunca bir

süre antiseptik olarak kullanılmıştır. Ancak deriyi tahriş ettiği için son zamanlarda tercih edilmemektedir. Ayrıca plastik, böcek ilacı, vernik ve boya üretiminde kullanılır.

Yukarıdaki paragrafta verilen boşluğa aşağıdaki bileşiklerden hangisi getirilmelidir?

A)

OH

B)

NH2 C)

CH3

D)

OH

CH2 E)

CH

O

P:271

ÜNİTE ORGANİK BİLEŞİKLER

Karma Test

TEST

9

KİMYA 73 M R TESTİ

3

1. Alkenler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Genel formülleri CnH2n dir.

B) Polimerleşme tepkimelerini verirler.

C) Bromlu suyun rengini giderirler.

D) Doymamış hidrokarbonlardır.

E) Amonyaklı gümüş nitrat ile tepkime verirler.

2.

CH3 I

CH3 – CH = CH – C – CH3 I

CH3

Yapı formülü verilen bileşiğin adlandırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) 2,2-dimetil-3-penten

B) 2,2-dimetil-3-propen

C) 2-metil-4-büten

D) 4,4-dimetil-2-penten

E) 4-metil-2-hekzan

3. Hidrokarbon olduğu bilinen X bileşiği için,

• 1 molü yakıldığında 4 mol CO2 gazı oluşuyor.

• 1 molüne 2 mol H2 katılabiliyor.

bilgileri veriliyor.

Buna göre, X bileşiği

I. CH3 – C º C – CH3

II. CH2 = CH – CH = CH2

III. CH3 – CH = CH – CH3

verilenlerden hangileri olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

4. X, Y ve Z ile gösterilen hidrokarbonlar ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.

I. Yalnız X bromlu suyun rengini gidermiyor.

II. Z amonyaklı AgNO3 çözeltisi ile beyaz çökelek oluşturuyor.

III. Y bileşiği, Z bileşiğinin 1 molüne 1 mol H2 katılarak elde edilir.

Buna X, Y ve Z bileşikleri aşağıdakilerden hangisi olabilir?

X Y Z

A) C3H8 C2H2 C2H4

B) C2H2 C3H8 C2H4

C) C2H2 C2H4 C3H8

D) C2H4 C3H8 C2H2

E) C3H8 C2H4 C2H2

5. Aşağıda yapı formülü verilen bileşiklerden hangisi cistrans izomeri göstermez?

A) CH3 – CH = CH – CH3

B) CICH = CHCI

C) CH3 – CH2 – CH = CH – CH3

D) CH3 – C = CH – CH3 I

CH3

E) CH3 – CH – CH = CH – CH3 I

CH3

6. Açık formülü,

C = C

X

Y

H

Z

olan molekülde X, Y, Z yerine aşağıdakilerden hangisi

gelirse geometrik izomeri göstermez?

X Y Z

A) H C2H5 CH3

B) H CH3 C2H5

C) CH3 H C2H5

D) CH3 C2H5 H

E) C2H5 H CH3

AY13KMYKA23-049

P:272

DOĞRU SAYISI

Karma Test TEST

YANLIŞ SAYISI

74 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - E 2 - D 3 - C 4 - E 5 - D 6 - D 7 - C 8 - D 9 - B 1 0 - C 1 1 - C 1 2 - C

3

7. Uygun koşullarda gerçekleşen,

R – CH = CH2 + H2 ¾® X

R – CH = CH2 + H2O ¾® Y

R – C º CH + H2O ¾® Z

tepkimeler sonucu oluşan X, Y ve Z bileşiklerinin sınıfı aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

X Y Z

A) Alkan Aldehit Keton

B) Alkan Alkol Aldehit

C) Alkan Alkol Keton

D) Alkin Alkol Keton

E) Alkan Alkol Karboksillik

asit

9. C2H2 + H2O ® X

C2H4 + H2O ® Y

tepkimeleri sonucunda oluşan X ve Y bileşikleri için,

I. Fonksiyonel grupları aynıdır.

II. Yükseltgenme tepkimesi verirler.

III. Tollens ayrıca ile tepkime verirler.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III

10. Bir hidrokarbonla ilgili,

I. 1 molü 2 mol Br2 ile doyuruluyor.

II. 0,5 molü yandığında 2 mol su açığa çıkıyor.

III. Amonyaklı AgNO3 ile beyaz çökelek oluşturuyor.

bilgileri veriliyor.

Verilen bilgilere göre, bu hidrokarbon aşağıdakilerden

hangisi olabilir?

A) CH2 = CH – CH2 – CH = CH2

B) CH2 = CH – CH2 – CH2 – CH3

C) CH3 – CH2 – CH2 – C º CH

D) CH º C – CH2 – CH3

E) CH3 – CH2 – C º C – CH3

12. Açık zincirli bir hidrokarbonun,

• 1 molü 2 mol H2 ile doyuyor.

• Amonyaklı AgNO3 ile tepkime vermiyor.

Buna göre, bu hidrokarbon,

I. H3C – C º C – CH3

II. H2C = CH – CH = CH2

III. HC º C – CH2 – CH3

verilenlerden hangileri olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

8. Alkanlar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Parafin olarak da adlandırılır.

B) Homolog sıra oluşturur.

C) CnH2n+2 genel formülüne sahiptir.

D) Moleküllerinde pi (p) bağı bulunur.

E) Tüm C atomları sp3 hibritleşmesi yapmıştır.

11. C2H5 I

CH3 – CH – CH – CH3 I

CH3

Yukarıda formülü verilen bileşiğin IUPAC’a göre adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 2-etil-3-metil bütan

B) 3-etil-3-metil bütan

C) 2,3-dimetil pentan

D) 3,4-dimetil pentan

E) İzo-pentan

P:273

KİMYA 75

ORGANİK BİLEŞİKLER

Alkoller

9

ÜNİTE

ALKOLLER

Alkanlardan bir H çıkarıp yerine –OH grubu getirilmesiyle ya da

suyun H’lerinden birinin yerine alkil (R) grubu getirilmesi ile oluşan bileşiklerdir.

R – H OH H H

O R

Alkan Su

Genel gösterimi R–OH

Fonksiyonel grubu –OH

Genel formülü CnH2n+1 OH ya da CnH2n+2O’dur.

Alkoller OH sayısına göre mono alkol ve poli alkol olmak

üzere ikiye ayrılır. Mono alkolde bir tane poli alkolde birden

fazla OH vardır.

Bir bileşiğin alkol olabilmesi için –OH grubunun bağlı olduğu C atomu sp3 hibritleşmesi yapmalı. Aynı C atomuna

birden fazla OH bağlanmamalıdır.

CH2 = CH

I

OH

I

R – C – OH

I

R

Alkol değildir.

CH2 = CH – CH2 – CH2 – OH

CH2 – CH2

I I

OH OH

Alkoldür.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Alkoller

Primer (1°) Sekonder (2°) Tersiyer (3°)

H

I

R – C – OH

I

H

R

I

R – C – OH

I

H

R

I

R – C – OH

I

R

OH’nin bağlı

olduğu karbonda

iki H ve bir R var.

OH’nin bağlı

olduğu karbonda

bir H ve iki R var.

OH’nin bağlı olduğu

karbonda hiç hidrojen yok, üç R var.

Primer

karbon atomu

Sekonder

karbon atomu

Tersiyer

karbon atomu

CH3

– CH2

– OH

OH

I

CH3 – CH – CH3

OH

I

CH3 – C – CH3

I

CH3

Primer alkol Sekonder alkol Tersiyer alkol

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2021 - AYT

Aşağıdaki bileşiklerden hangisi ikincil (sekonder) alkol olarak sınıflandırılır?

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

A ve D seçeneklerindeki bileşikler primer alkol, B ve E seçeneklerindeki bileşikler tersiyer alkol iken C seçeneğindeki bileşik

sekonder alkoldür.

Cevap “C” dır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

57

Aşağıda açık formülü verilen bileşiklerden hangisi alkol değildir?

A)

OH OH

H2C CH2

B)

OH

H C 3C

CH2

CH3 C)

OH

D)

HO OH

E)

OH

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:274

76 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Alkoller ÜNİTE

9

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bileşik Adlandırma

I.

CH3 CH3

I I

CH3 – C – CH – CH2 – OH

I

CH3

2,3,3-trimetil-1-bütanol

II.

CH3

I

HO – CH2 – CH – CH = CH – CH3

4-metil-2-penten-5-ol

III.

CH3 CH3

I I

CH3 – C – CH – CH2 – CH2 – OH

I

CH3

2,4,4-trimetil-3-pentanol

Yukarıda yapı formülleri verilen alkollerden hangileri IUPAC

sistemine göre doğru adlandırılmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Adlandırma Kuralları (IUPAC)

1. İçinde –OH grubunun bulunduğu en uzun karbon zinciri belirlenir.

2. –OH’ın yakın olduğu uçtan başlanarak zincir numaralandırılır.

3. Önce zincire bağlı olan alkil ya da heteroatom karbon

numarası belirtilerek yazılır.

4. Sonra –OH’nin yeri belirtilerek zincirdeki toplam karbon

sayısına karşılık gelen alkan adı yazılarak sonuna –ol eki

getirilir.

5. Molekülde birden fazla –OH grubu varsa adlandırmadaki –ol ekinin önüne di, tri, tetra ... ekleri getirilir.

6. Molekülde çift ya da üçlü bağ varsa bu bağların yerleri

de ayrıca belirtilir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Alkollerin Adlandırılması

CH3OH

Metanol

(Metil alkol)

CH3CH2OH

Etanol

(Etil alkol)

CH3CH2CH2OH

1-propanol

(n-propil alkol)

3 2 1

CH3 – CH – CH3 I

OH

2-propanol

(İzopropil alkol)

CH3

I

CH3 – CH – CH2 – OH

2-metil-1-propanol

(İzobütil alkol)

CH2 – CH2

I I

OH OH

Etandiol

(Glikol)

3 2 1

1 2 3

P:275

KİMYA 77

ORGANİK BİLEŞİKLER

Alkoller

9

ÜNİTE ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

58

Aşağıdaki yapı formülleri verilen alkollerden hangisi yanlış

adlandırılmıştır?

A)

OH

I

CH3 – CH – CH3

İzopropil alkol

B)

CH3

I

CH3 – CH – CH2 – OH

İzobütil alkol

C)

CH3

I

CH3 – C – OH

I

CH3

Tersiyer-bütil alkol

D)

OH

I

CH3 – CH – CH2 – CH3

Sekonder-bütil alkol

E)

CH3

I

CH3 – C – CH2 – OH

I

CH3

Tersiyer-pentil alkol

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2017 - LYS

OH

I

H3C – CH2 – CH = CH – CH – CH2 – CH3

bileşiğinin IUPAC sistemine göre adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 4-hepten-3-ol B) 5-hidroksi-3-hepten

C) 3-hidroksi-4-heptin D) 3-hepten-5-ol

E) 3-hidroksi heptan

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Adlandırma OH'ye yakın uçtan başlanır: 4–hepten–3–ol

Cevap “A” dır.

ETKİNLİK 5

Aşağıdaki bileşikleri sistematik olarak adlandırınız.

1.

OH

I

CH3 – CH – CH3

2.

CH3

I

CH3 – C – CH2 – OH

I

CH3

3.

OH

I

CH2 = CH – CH – CH3

4.

OH

I

CH º C – CH – CH3

5.

OH OH

I I

HC º C – CH – CH – CH3

6.

OH OH OH

I I I

CH2 – CH – CH2

7.

OH

8.

OH

P:276

78 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Alkoller ÜNİTE

9

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

I.

CH3

I

CH3 – CH – CH2 – OH

II. CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – OH

III.

CH3

I

CH3 – C – OH

I

CH3

Yukarıda yapı formülleri verilen alkollerin aynı ortamda kaynama noktaları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak belirtilmiştir?

A) I > II > III B) II > I > III C) III > I > II

D) I > III > II E) III > II > I ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

59

X: CH3 – O – CH2 – CH3

Y: CH3 – CH2 – CH2 – OH

Yukarıda verilen X ve Y bileşikleri ile ilgili,

I. İzomerdirler.

II. Kaynama noktaları X > Y’dir.

III. X bileşiği sekonder, Y ise primer alkoldür.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Alkollerin Fiziksel Özellikleri

Polar moleküllerdir. Suda iyi çözünürler.

Yoğun fazda molekülleri arasında hidrojen bağı etkindir.

Karbon sayıları artıkça suyu sevmeyen (hidrofob uç) kısmı

artacağından sudaki çözünürlükleri azalır.

İlk iki karbonlu üyeleri su ile her oranda çözünür.

Karbon sayıları ve moleküldeki OH sayısı arttıkça kaynama noktaları artar, dallanma arttıkça kaynama noktaları

azalır.

Kaynama noktaları aynı karbon sayılı hidrokarbon ve eterlerden daha yüksektir.

Alkollerde İzomeri

Aynı karbon sayılı monoalkol ve eter bileşikleri fonksiyonel

grup (yapı) izomeridir.

Örnek:

Bileşik Kapalı formülü

CH3 – CH2 – OH C2H6O

Etil alkol

CH3 – O – CH3 C2H6O

Dimetileter

Etil alkol ve dimetileter bileşiklerinin kapalı formülleri aynı açık

formülleri farklı olduğundan yapı izomeridirler.

Alkol ® R – OH ... CnH2n+2O n = 1, 2, 3...

Eter ® R – O – R ... CnH2n+2O n = 2, 3, 4...

Alkollerin en küçük üyesi 1 karbonlu (CH3OH), eterlerin en

küçük üyesi 2 karbonlu (CH3OCH3) olduğundan CH3OH’nin

izomeri olan eter yoktur.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:277

KİMYA 79

ORGANİK BİLEŞİKLER

Alkoller

9

ÜNİTE

Önemli Alkoller

Metanol

Alkollerin en basit üyesidir.

Açık mavi alevle yanar.

Odunun havasız ortamda ve yüksek sıcaklıkta damıtılmasıyla elde edildiğinden metanole “odun alkolü” de denilmektedir.

Metanol çok zehirlidir. Az miktarda yutulması körlüğe, çok

miktarda yutulması ölüme yol açabilir.

Buharının solunmasıyla da metanol zehirlenmesi meydana gelebilir.

Metanol araçlarda yakıt olarak da kullanılabilir.

Etanol (Etil Alkol)

En yaygın olarak kullanılan alkoldür.

Glikozun fermantasyonu ile elde edilir.

C6H12O6

Maya 2C2H5OH + 2CO2

Alkil halojenürlerin seyreltik NaOH veya KOH ile tepkimesi sonucu da elde edilebilir.

CH3 – CH2 – CI + KOH Isı

Seyreltik

CH3 – CH2 – OH + KCI

CH3 – CH2 – CI + NaOH Isı

Seyreltik

CH3 – CH2 – OH + NaCI

Endüstride önemli bir ham maddedir.

Endüstriyel olarak kullanılan etanol etilene asidik ortamda

su katılarak elde edilir.

CH2 = CH2 + H2O Asit CH3 – CH2 – OH

Etanol tahıllar, şeker kamışı gibi bitkilerin fermantasyonu

ile de elde edilebilir.

Etanol benzinle çeşitli oranlarda karıştırılarak biyobenzin

elde edilir.

Lokal antiseptik olarak kullanılır.

Parfüm ve kolonya imalatında kullanılır.

Etil klorür Etanol

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Alkollerin en basit üyesi olan metanol hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) İzomeri yoktur.

B) Kolonyanın temel bileşenidir.

C) Biyoyakıt üretiminde kullanılabilir.

D) Odunun havasız ortamda damıtılması ile elde edilir.

E) Açık mavi alevle yanar. ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

60

Alkoller arasında en yaygın kullanılan ve bu nedenle de üretimi

en yaygın olarak yapılan alkollerden biri etil alkoldür.

Buna göre,

I. C6H12O6

Maya

II. CH3 CH2 CI + KOH Isı

Seyreltik

III. CH2 = CH2 + H2O Asit

tepkimelerinin hangileri sonucunda etil alkol elde edilebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:278

80 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Alkoller ÜNİTE

9

Alkollerin Kimyasal Özellikleri

1. Yanma tepkime verirler.

2. Alkoller yanarak CO2 ve H2O oluştururlar.

CnH2n+1OH +

3n

2

O2 ® nCO2 + (n + 1) H2O

C2H5OH + 3O2 ® 2CO2 + 3H2O

3. Primer alkoller bir basamak yükseltgenerek aldehitleri, iki

basamak yükseltgenerek karboksilli asitleri oluştururlar.

[O] [O] R – CH2 – OH

O

II

R – C – H

O

II

R – C – OH

primer alkol –H2O aldehit karboksilik asit

[O] [O] C2H5OH

O

II

CH3 – C – H

O

II

CH3 – C – OH

etil alkol –H2O etanal etanoik asit

4. Sekonder alkoller bir basamak yükseltgenerek ketonları

oluşturur.

[O]

R

I

H – C – OH

I

Rı

®

O

II

R – C – Rı

–H2O keton

sekonder alkol

[O] CH3 – CH – CH3

I

OH

®

O

II

CH3 – C – CH3

–H2O keton

2-propanol

Tersiyer alkoller yükseltgenmez.

[O]

R

I

R – C – OH

I

R

Tepkime vermez.

Tersiyer alkol

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda iki alkolün sistematik adı verilmiştir.

X: 2-metil-1-bütanol

Y: 2,3 - dimetil-2-pentanol

Buna göre, bu alkollerin türü hangi seçenekte doğru olarak

verilmiştir?

X Y

A) Primer Sekonder

B) Primer Tersiyer

C) Sekonder Primer

D) Sekonder Tersiyer

E) Tersiyer ÖRNEK SORU Tersiyer

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Açık zincirli bir monoalkolün 18,4 gramında 6,4 gram O atomu

vardır.

Buna göre, bu alkol ile ilgili,

I. Molekülleri iki karbonludur.

II. Primer alkoldur.

III. Glikozun fermantasyonu ile elde edilebilir.

yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1 g/mol, C: 12 g/mol,

O: 16 g/mol)

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:279

KİMYA 81

ORGANİK BİLEŞİKLER

Alkoller

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bir C atomuna üç tane metil bir tane hidroksi grubu bağlanmasıyla oluşan bileşik ile ilgili,

I. Tersiyer alkoldür.

II. Molekülleri üç karbonludur.

III. Polardır.

IV. Suda çözünür.

V. Aynı ortamdaki kaynama noktası 1-bütanolündekinden düşüktür.

yargılarından hangisi yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda bir alkolün bağ yapısı verilmiştir.

X I

CH3 – C – OH I Y

Bileşikte X ve Y yerine gelecek atom veya gruplara göre bileşiğin özelliği tabloda verilmiştir.

X Y Bileşiğin özelliği

I H H Primer alkoldür.

II H CH3 Yükseltgenerek ketona dönüşür.

III CH3 CH3 Apolar yapılıdır.

Buna göre hangilerinde verilen özellik yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Açık zincirli bir monoalkolün 10 gramı, tamamen yakıldığında

oluşan CO2 gazı, normal koşullarda 11,2 litre hacmi kaplıyor.

Buna göre bu alkol ile ilgili,

I. Suda çözünür.

II. Primer alkoldür.

III. Sekonder alkoldür.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

(H: 1 g/mol, C: 12 g/mol, O: 16 g/mol)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

61

Aşağıda verilen tepkimelerin hangisinin sonucunda kesinlikle alkol elde edilemez?

A) Alken + H2O ®

B) Alkil halojenür + KOH ®

C) Glikoz + Maya ®

D) Alkil Halojenür + NaOH

E) Alken + H2

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:280

82 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Eterler ÜNİTE

9

ETERLER

R – O – R yapısında olan organik bileşiklere eter denir.

Genel formülleri CnH2n+2O olup aynı C sayılı alkollerle eterler yapı izomeridir.

R gruplarının aynı olduğu eterler basit eter, R gruplarının

farklı olduğu eterlere karışık eter denir.

Eter

Basit eter

(Simetrik)

CH3 – O – CH3

Karışık eter

(Asimetrik)

CH3 – O – C2H5

Polar moleküllerdir.

Kaynama noktaları alkollerden daha düşüktür.

Molekülleri arasında dipol-dipol etkileşimi etkindir.

Homolog sıra oluştururlar.

Eterlerin Adlandırılması

Eter adlandırılması genel olarak eterin oluşumunda kullanılan

alkil gruplarına göre yapılır.

4. Eterlerin yaygın adlandırılmasında oksijen atomuna bağlı alkil adları söylenip sonuna eter yazılır.

CH3 – O – CH3

dimetil eter

CH3 – O – C2H5

etil metil eter

C2H5 – O – C2H5

Dietil eter

CH3 – O – C3H7

metil propil eter

C2H5 – O – C3H7

etil propil eter

C3H7 – O – C3H7

dipropil eter

Eterlerin Sistematik Adlandırılması (IUPAC)

1. Oksijenin bağlı olduğu en uzun alkil grubu ana zincir

olarak alınır.

2. Belirlenen karbon zinciri oksijen atomuna yakın olan

uçtan başlanarak numaralandırılır.

3. Oksijen atomuna bağlı olan diğer alkil grubu alkoksi

olarak adlandırılır.

CH3

I

CH3 – CH2 – CH – O – CH3

2-metoksi bütan

3 2

1

4

CH3

I

CH3 – CH2 – CH – O – CH2 – CH3

2-etoksi bütan

3 2

1

4

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bileşik Sistematik adı

I.

CH3

I

CH3 – O – CH2 – CH – CH3 1-metoksi-2-metil propan

II.

CH3 CH3

I I

CH3 – CH – CH – O – C2H5 2-etoksi-3-metil bütan

III.

CH3

I

CH3 – CH2 – O – C – CH3

I

CH3

2-etoksi-2-metil propan

Yukarıda yapı formülleri verilen eterlerden hangilerinin adı

IUPAC sistemine göre doğru verilmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:281

KİMYA 83

ORGANİK BİLEŞİKLER

Eterler

9

ÜNİTE

Eterler kendi aralarında dipol-dipol etkileşimi yaparlarken

suda çözündüklerinde su ile hidrojen bağı yaparlar.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

62

Aşağıdaki alkollerden hangisinin izomeri olan bir eter yoktur?

A) Metil alkol

B) Etil alkol

C) Pentil alkol

D) İzopropil alkol

E) Bütil alkol

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Eterlerin Fiziksel Özellikleri

Molekül geometrileri açısaldır, bu nedenle polar moleküllerdir ve molekülleri arasında dipol-dipol etkileşimi oluştururlar.

Kendi aralarında hidrojen bağı yapmazken su ile hidrojen

bağı yaparak çözünürler

Kendine özgü kokuları vardır.

Genellikle yoğunlukları sudan küçüktür.

Kaynama noktaları aynı C sayılı alkollerden düşüktür.

Eterlerin Çözücü Özellikleri

Eterler seyreltik asit bazlar ve sık kullanılan yükseltgen –

indirgenlerle tepkime vermezler yani inert (tepkimeye karşı ilgisiz) bileşiklerdir.

Bu nedenle iyi bir organik çözücüdür.

Organik bileşiklerin özütlenmesinde kullanılırlar.

Eter yanıcı bir bileşiktir, çalışırken alevden uzak tutulmalıdır.

Eterlerin Kullanım Alanları

Tıpta anestezik olarak kullanılmışlardır, ancak tahriş etkisinden dolayı şu anda kullanılmamaktadır.

Benzinin oktan sayısını arttıran katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.

İzomerlik

Eterler aynı karbon sayılı mono alkollerle fonksiyonel grup

izomeridir.

Fonksiyonel grup izomerliği yapı izomerisinin bir türüdür.

Bu nedenle fonksiyonel grup izomerleri aynı zamanda birbirinin yapı izomeridir.

CH3 – O – CH3

Dimetil eter

C2H6O

CH3 – CH2 – OH

Etanol

C2H6O

ile

Aynı şekilde dietil eter ile 1-bütanol de birbiriyle izomerdir.

CH3 – CH2 – O – CH2 – CH3

Dietil eter

C4H10O

CH3CH2CH2CH2 – OH

1-Bütanol

C4H10O

ile

ETKİNLİK 6

Aşağıdaki bileşikleri adlandırınız.

a. CH3 – O – CH3

b. CH3 – O – CH2 – CH3

c.

CH3

I

CH3 – O – CH – CH3

d.

CH3

I

C2H5 – O – CH – CH2 – CH3

e. O

P:282

84 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Karbonil Bileşikleri ÜNİTE

9

KARBONİL BİLEŞİKLERİ

Aldehitler

Karbonil f

O

II

– C –p grubu bulunduran bileşiklerdir.

O

II

C

H H

O

II

C

R H

En küçük üyesi tek C’ludur. Genel formülü CnH2nO’dur.

Aynı karbon sayılı aldehit ve ketonlar izomerdir.

Aldehit Adlandırmaları

O

II

H – C – H

O

II

CH3 – C – H

O

II

CH3 – CH2 – C – H

Metanal

(Formaldehit)

Etanal

(Asetaldehit)

Propanal

CH3 O

I II

CH3 – CH – CH – C – H

I

Br

4 3 2 1

2-bromo-3-metil

bütanal

O

II

CH2 = CH – C – H

propenal

O

II

CH3 – CH – CH2 – C – H

I

OH

4 3 2 1

3-hidroksi bütanal

Benzaldehit

O

II

C – H

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

63

IUPAC adı 4- hidroksi-2,3 dimetil pentanal olan bileşik aşağıdakilerden hangisidir?

A)

OH O

H3C CH CH CH CH

CH3 CH3

B)

OH O

H3C CH2 C CH CH

CH3

C)

OH OH

H3C CH CH CH CH2

CH3

D)

O

OH

HC CH CH CH CH3

CH3 CH3

E)

OH OH

H2C CH CH CH CH3

CH3 CH3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ETKİNLİK 7

Aşağıdaki bileşikleri adlandırınız.

a.

O

II

H – C – H

b.

O

II

CH3 – C – H

c.

O

II

CH3 – CH2 – C – H

d.

CH3 O

I II

CH3 – CH – CH2 – C – H

e.

O

II

C – H

f.

CH3 CI O

I I II

CH3 – C – CH – C – H

I

CH3

P:283

KİMYA 85

ORGANİK BİLEŞİKLER

Karbonil Bileşikleri

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2016 - LYS

I.

O

II Pd CH3CH2CH + H2 CH3CH2CH2OH ısı

II.

O

+ NaBH4

OH

III.

C O H

+ K2Cr2O7 + CO2

IV.

O O

II II

H3C – C – H + NaBH4 H3C – C – OH

Yukarıdaki karbonil bileşiklerinin tepkimelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve II

D) I ve IV E) III ve IV

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

K2Cr2O7 ® Yükseltgen madde

NaBH4 ® İndirgen maddedir.

I. Aldehitler indirgendiğinde primer alkol oluşur. (Doğru)

II. Ketonlar indirgendiğinde sekonder alkol oluşur. (Doğru)

III. Aldehit yükseltgendiğinde karboksilli asit oluşur. (Yanlış)

IV. Aldehit indirgendiğinde primer alkol oluşur. (Yanlış)

Cevap “C” dir.

Aldehitlerin Fiziksel Özellikleri

Polar moleküllerdir. Küçük üyeleri suda çözünür.

Molekülleri arasında dipol-dipol etkileşimi bulunur. Kaynama noktası hidrokarbon ve eterlerden yüksek, alkol ve karboksilli asitten düşüktür.

Homolog sıra oluştururlar.

Hoş kokulu olanları parfümeri sanayisinde ve yiyeceklere

tat vermede kullanılır. Tarçın, badem, vanilya vb.

Aldehitler yanma, yükseltgenme, indirgenme tepkimelerini verirler.

Aldehitlerin Kimyasal Özellikleri

1. Yanma tepkimesi verirler.

Aldehitler de diğer organik bileşikler gibi yanarak CO2 ve

H2O oluştururlar.

CnH2nO +

3n – 1

2

O2 nCO2 + nH2O

C3H6O + 4O2 3CO2 + 2H2O

2. Aldehitler bir basamak yükseltgenerek karboksilli asitleri oluştururlar.

[O]

O

II

R – C – H

O

II

R – C – OH

Aldehit Karboksilli asit

[O]

O

II

CH3 – C – H

O

II

CH3 – C – OH

Asetaldehit Asetik asit

3. Aldehitler bir basamak indirgenerek primer alkolleri

oluştururlar.

[H]

O

II

R – C – H + R – CH2 – OH

Aldehit Primer alkol

[H]

O

II

CH3 – C – H + CH3 – CH2 – OH

Etanal Etil alkol

P:284

86 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Karbonil Bileşikleri ÜNİTE

9

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda IUPAC isimleri verilen bileşiklerden hangisi Tollens

çözeltisinden gümüş aynası oluşturur?

A) 2,2-dimetil Propanol B) Asetilen

C) 3,3-dimetil-1-bütin D) 2,3-dimetil propanal

E) Dimetil keton

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Normal koşullarda 4,48 litre hacim kaplayan etilene H2O katılmasıyla elde edilen alkol yükseltgenerek X bileşiğine dönüşüyor.

Oluşan X’in yeterli miktarda Tollens ayıracı ile tepkimesinden kaç gram Ag aynası oluşur? (Ag: 108)

A) 10,8 B) 21,6 C) 43,2 D) 86,4 E) 108 ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

64

2,2 gram organik bileşiğin yeterince Tollens ayıracına etki etmesi sonucu 10,8 gram metalik gümüş çökmektedir.

Buna göre, deneyde kullanılan organik bileşik aşağıdakilerden

hangisidir? (H: 1 g/mol, C: 12 g/mol, O: 16 g/mol,

Ag: 108 g/mol)

A) HCHO B) CH3CHO C) C2H5CHO

D) CH3COOH E) C3H4

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aldehitlerin Ayıraçları

Aldehitler bazik ortamda Fehling ve Tollens ayıraçları ile

yükseltgenip karboksilik asit oluşturabilirler.

Tollens ayıracı, amonyaklı gümüş nitrat çözeltisidir. Bu çözeltiyle tepkimeye giren aldehitler karboksilik aside yükseltgenir, Çözeltide bulunan Ag+ iyonları da indirgenerek

gümüş aynasını oluşturur.

OH + 2Ag(k)+H2 CH O 3 CH3 C + + C

O O

Gümüş aynası Asetaldehit

2Ag+ 2OH– H

NH3

LİAIH4 ve NaBH4 yaygın kullanılan indirgen maddelerdir.

İndirgenme tepkimeleri [H] şeklinde de gösterilir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Fehling ayıracı, bakır(II) sülfat (CuSO4) ve sodyum potasyum tartarat (NaKC4H4O6) içeren çözeltiye sodyum hidroksit (NaOH) karıştırılması sonucu elde edilen ve içerisinde Cu2+ iyonlarını bulunan bazik çözeltidir.

Aldehitler, bu çözeltiyle yükseltgenme tepkimesi verirken

çözeltide bulunan Cu2+ iyonları Cu+ iyonlarına indirgenir

ve kırmızı renkli Cu2O katısı şeklinde çökelir.

CH3 C

O

OH+Cu2O(k)+2H2 CH O 3 C

O

H + 2Cu2+ + 4OH– NH3

Asetaldehit Kırmızı çökelek

KMnO4 ve K2Cr2O7yaygın kullanılan yükseltgen maddelerdir.

Yükseltgenme tepkimeleri [O] şeklinde de gösterilir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:285

KİMYA 87

ORGANİK BİLEŞİKLER

Karbonil Bileşikleri

9

ÜNİTE

Ketonlar

Karbonil f

O

II

– C –p

grubu içeren bileşiklerdir. O

II

C

R Rı

En küçük üyesi üç karbonludur.

Genel formülü CnH2nO’dur.

R = Rı

ise basit (simetrik) keton

R ≠ Rı

ise karışık (asimetrik) keton

Ketonların Adlandırmaları

O

II

CH3 – C – CH3

O

II

CH3 – CH2 – C – CH3

O

II

CH2 – C – CH3

I

CI

1 2 3

Propanon

(Dimetil keton

aseton)

Bütanon

(Etil metil keton) 1-kloro propanon

CH3 O CH3

I II I

CH3 – CH – C – CH – CH2 – CH3 1 2 3 4 5 6

2,4-dimetil-3-hekzanon

O

II

CH2 = CH – C – CH3 4 3 2 1

3-bütenon

CH3 O

I II

CH3 – C – C – CH2 – CH3

I

CH3

1 2 3 4 5

2,2-dimetil-3-pentanon Benzofenon

O

II

C

O

CH3

2-metil

Siklopentanon

Siklohekzanon

O

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

OH O

H CH CH CH C 3C CH3

CH3

formülü verilen bileşiğin IUPAC adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1,3,4-trimetil-5-hidroksi pentanal

B) 5-hidroksi-3,4-dimetil-2-hekzanon

C) 3,4-dimetil-2,5-hekzadion

D) 1,3,4-trimetil-5-hidroksi pentanon

E) 2,3-dimetil-4-hidroksi-1-hekzanon ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ETKİNLİK 8

Aşağıdaki bileşikleri adlandırınız.

a.

O

II

CH3 – C – CH3

b.

O CH3 II I

CH3 – C – CH2 – CH – CH3

c.

O

II

CH3 – C

d.

O O

II II

CH3 – C – CH2 – C – CH3

e.

O

II

C

P:286

88 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Karbonil Bileşikleri ÜNİTE

9

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıdaki maddelerden hangisi indirgendiğinde 2-pentanol

(pentan-2-ol) elde edilir?

A)

O

II

CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – C – H

B)

O

II

CH3 – CH2 – C – CH – CH3

I

CH3

C)

O

II

CH3 – CH2 – C – CH2 – CH3

D)

O

II

CH3 – C – CH2 – CH2 – COOH

E)

O

II

CH3 – C – CH2 – CH2 – CH3

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Ketonların Fiziksel Özellikleri

Polar moleküllerdir. Küçük üyeleri suda çözünür.

C sayısı ª çözünürlük ¯

Molekülleri arasında dipol-dipol etkileşimleri bulunur.

Aynı C sayılı aldehitlerle izomerdirler.

Homolog sıra oluştururlar.

Hoş kokulu olanlar parfümeri sanayisinde kullanılır.

Ketonların Kimyasal Özellikleri

1. Yanma reaksiyonu verirler.

Ketonlar yanarak CO2 ve H2O oluştururlar.

CnH2nO +

3n – 1

2

O2 ® nCO2 + nH2O

O

II

CH3 – C – CH3 + 4O2

3CO2 + 3H2O

Aseton

2. Ketonlar bir derece indirgenerek sekonder alkolleri

oluştururlar.

[H]

O

II

R – C – R

OH

I

R – CH – R

Keton Sekonder alkol

[H]

O

II

CH3 – C – CH3

OH

I

CH3 – CH – CH3

Propanon 2-propanol

3. Ketonlar yükseltgenmez.

Tollens ve Fehling ayıracına etki etmezler.

P:287

KİMYA 89

ORGANİK BİLEŞİKLER

Karboksilik Asitler

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

OH

O

C

Açık formülü yukarıda verilen salisilik asit, söğüt ağacı yaprağından özütlenerek elde edilir. Salisilik asit aspirin ve kalp ilaçlarının etken maddesidir ve eski yıllardan beri kullanılmaktadır.

Buna göre, salisilik asidin IUPAC adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 3-hidroksi hekzanoik asit

B) Hidroksi benzoik asit

C) Benzo fenol

D) 3-hidroksi benzoik asit

E) 1,3- dibenzoik asit ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ETKİNLİK 9

Aşağıdaki bileşikleri sistematik olarak adlandırınız.

a.

O

II

H – C – OH

b.

O

II

CH3 – C – OH

c.

O

II

C – OH

d.

O

II

CH3 – CH – CH2 – C – OH

I

CH3

e. CH2 = CH – COOH

KARBOKSİLİK ASİTLER

Yapısında karboksil (–COOH) grubu bulunduran bileşiklerdir. Genel formülleri CnH2nO2 dir.

O

II

– C – OH fonksiyonel grubudur.

Karboksilik Asitler

• Mono karboksilik asit • Oksi asitler

CH3COOH –OH

taşıması gerekir

CH3 CH2 COOH

OH

–COOH

• Poli karboksilik asit • Amino asitler

COOH

I

COOH

–NH2 taşıması gerekir

CH3 CH2 COOH

NH2

–COOH

Karboksilik Asitlerin Adlandırmaları

O

II

H – C – OH

O

II

CH3 – C – OH

Metanoik asit Etanoik asit

(Formikasit) (Asetikasit)

3 2 1 3 2 1

CH3 – CH – COOH

I

NH2

CH3 – CH – COOH

I

OH

2-amino propanoik asit 2-hidroksi propanoik asit

COOH

I

COOH

I

CH2

I

COOH Etandioik asit

(Oksalikasit) Propandioik asit

P:288

90 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Karboksilik Asitler ÜNİTE

9

Karboksilli Asitlerin Fiziksel Özellikleri

Zayıf asit özelliği gösterirler. Suda kısmen iyonlaşırlar.

Polar moleküllerdir. Küçük üyeleri suda iyi çözünür.

Molekülleri arasında hidrojen bağı bulunur.

Monokarboksilli asitler aynı C sayılı esterlerle izomerdirler.

Formik asit ve asetik asit (sirke asidinin) keskin ve yakıcı

bir kokusu vardır.

Aynı C sayılı alkan, alken, alkin, alkol, eter, aldehit, keton

ve esterden daha yüksek kaynama noktasına sahiptirler.

Karboksilli Asitlerin Kimyasal Özellikleri

1. Yanma tepkimesi verirler.

CnH2nO2 +

3n – 2

2

O2 nCO2 + nH2O

CH3COOH + 2O2 2CO2 + 2H2O

2. Karboksilli asitlerin alkollerle tepkimesinden ester elde edilir.

O

II

R – C – OH + Rı

– OH

O

II

R – C – ORı

+ H2O

Karboksilli Alkol Ester

asit

O

II

CH3 – C – OH + CH3 – O H

O

II

CH3 – C – O – CH3 + H2O

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2016 - LYS

[O]

Aldehit X

H+

X + Alkol Y + H2O

ısı

tepkimelerinde elde edilen X ve Y bileşikleri aşağıdakilerin

hangisinde verilmiştir? X Y

A) Alkol Aldehit

B) Ester Alkol

C) Karboksillik asit Ester

D) Ester Keton

E) Keton Alkol

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Birinci tepkimede aldehit yükseltgendiğinde karboksilik asit oluşur. İkinci tepkimede ise karboksilik asidin alkol ile tepkimesinden ester ile su oluşur. (esterleşme tepkimesi)

Cevap “C” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Karboksilik asitler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Suda iyonlaşarak çözünürler.

B) Molekülleri arasında hidrojen bağı yaparlar.

C) Alkollerle tepkimeleri sonucu esterleri oluştururlar.

D) Yükseltgenerek aldehit ve ketonlara dönüşürler.

E) Fonksiyonel grupları - COOH’dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:289

KİMYA 91

ORGANİK BİLEŞİKLER

Karboksilik Asitler

9

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda verilen asitlerden hangisinin hastalık tedavisinde

kullanımı diğer asitlere göre daha yaygındır?

A) Formik Asit B) Malik Asit C) Salisilik Asit

D) Benzoik Asit E) Ftalik Asit

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

65

Hayatımızda çokça yer eden bir asit hakkında,

• DNA ve RNA üretiminde kullanılır.

• Yeni hücre üretiminde ve hücrenin hayatının devamında

çok önemli yere sahiptir.

• Hamileler ve çocuklar için çok gerekli bir vitamindir.

bilgileri veriliyor.

Buna göre, bilgileri verilen asit aşağıdakilerden hangisidir?

A) Benzoik asit B) Formik asit C) Folik asit

D) Ftalik asit E) Salisilik asit

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Önemli Karboksilik Asitler

Formik Asit

Yapısında radikal grup bulunmaz.

Karınca salgısı ve ısırgan otunda bulunur.

Tekstil sektöründe, kuru temizleme fabrikalarında, ayna,

ekmek mayası, mürekkep üretiminde kullanılır.

Asetik Asit

Sirkeye tadını ve kokusunu veren asittir.

Su çekici özelliği vardır.

Sulu çözeltisi cildi tahriş eder, metalleri aşındırır.

Eşyalardaki kireç lekelerinin temizlenmesinde kullanılır.

Ham madde olarak ve gıda katkı maddesi olarak kullanılır.

Salisilik Asit

Çoğunlukla bitkisel hormon şeklinde kullanılır.

Söğüt ağacından özütlenerek elde edilir

Yeşil yapraklı sebzelerde bol miktarda bulunur.

Cilt sağlığından, kolon kanserine kadar pek çok hastalığın

tedavisinde kullanılır.

Ftalik Asit

Tıbbi ürünler, şampuan, krem, parfüm gibi kişisel bakım

ürünlerinde kullanılır.

Sitrik Asit

Limon tuzu olarak bilinir.

Bütün bitkilerin yapısında bulunmaktadır.

Gıda, tarım, ilaç sektörlerinde, ayrıca metal üretimi ve işlenmesinde kullanılmaktadır.

Malik Asit

En çok elmada ve özellikle ekşimsi meyvelerde bulunur.

Sağlığa çok faydalıdır.

Folik Asit

Kan yapımında, yeni hücre oluşumunda, DNA ve RNA üretiminde kullanılır.

Bu vitamine hamileler ve çocuklar daha çok ihtiyaç duymaktadır.

Genellikle koyu yeşil yapraklı sebzelerde, bazı tahıllarda,

baklagillerde, portakal, muz, limon, çilek gibi meyvelerde,

fındıkta, balık ve yumurta gibi besinlerde bulunur.

Benzoik Asit

Hazır gıda katkı maddelerinden biridir.

Süt ürünlerinde, mantar, karanfil ve tarçında bulunur.

Kimyevi, tıbbi malzemelerin üretiminde, kozmetik sektöründe, otomotiv ve tekstil alanında kullanılmaktadır.

P:290

92 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Karboksilik Asitler ÜNİTE

9

Yağ Asitleri

Doymamış Yağ Asitleri Doymuş Yağ Asitleri

Tüm yağ asitlerinin yapısında çift sayıda karbon atomu vardır.

Yağ asitleri düz zincirli, dallanmamış asitlerdir.

Doymamış yağ asidi ana zincirinde çift bağ bulunduran yağ

asididir ve R-COOH formunda yer alan radikal grup CnH2n+1

genel formülüne uymaz.

Doymamış yağ asitleri genel olarak bitkisel kaynaklıdır.

Doymuş yağ asidi ana zincirinde çift bağ bulundurmayan

yağ asididir ve R-COOH formunda yer alan radikal grup

CnH2n+1 genel formülüne uyar.

Doymuş yağ asitleri genel olarak hayvansal kaynaklı olsa

da süt ürünleri, hindistan cevizi gibi besinler de doymuş

yağ asidi açısından zengindir.

Yağ asidi Formülü

Laurik Asit C11H23COOH

Miristik Asit C13H27COOH

Palmitik Asit C15H35COOH

Oleik Asit C17H33COOH

Linoleik Asit C17H31COOH

Yağ asitlerinin gliserin ile oluşturdukları esterlere yağ denir.

Yağların bazik ortamda hidrolizi sonucu yağ asitlerinin bazik tuzları oluşur.

Bu olaya sabunlaşma, oluşan tuzlara da sabun denir.

CH2 COO C17H35 CH2 OH

CH COO C17H35 + 3NaOH ® 3C17H35 – COONa+CH OH

Giseril stearat

(yağ)

Sodyum stearat

(katı sabun)

Gliserin

CH2 COO C17H35 CH2 OH

CH COO C17H35 + 3KOH ® 3C17H35 – COOK+ CH OH

Giseril stearat

(yağ)

Potasyum stearat

(arap sabunu)

Gliserin

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda kapalı formülü verilen yağ asitlerinden hangisi doymamış yağ asididir?

A) C11H23COOH B) C13H27COOH

C) C15H31COOH D) C17H35COOH

E) C17H33COOH ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

66

CH3 (CH2)

16 COONa+ bileşiği ile ilgili verilen,

I. Doymuş yağların bazik ortamda hidrolizi sonucu oluşmuştur.

II. Katı sabundur.

III. Bileşiğin yapısında pi bağı bulunmaz.

ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:291

KİMYA 93

ORGANİK BİLEŞİKLER

Esterler

9

ÜNİTE

ESTERLER

Karboksilli asitteki –OH grubu yerine –OR O

II

R – C – OR grubunun geçmesi ile oluşur.

Genel formülü CnH2nO2 dir.

Mono karboksilli asitlerle aynı C sayısına sahip olanlar izomerdir.

Esterlerin Adlandırılması

O

II

CH3 – C – OCH3

O

II

H – C – O C2H5

- Metil etanoat - Etil metanoat

- Metil asetat - Etil format

- Asetik asidin metil esteri - Formik asidin etil esteri

- Metil bütanoat

- Metil bütirat

O

II

CH3 – CH2 – CH2 – C – OCH3

- Bütirik asidin metil esteri

O

II

C – OCH3

O

II

CH2 = CH – C – OCH – CH3

I

CH3

- Metil benzoat - İzopropil propenoat

- Benzoik asidin metil esteri - Propenoik asidin izopropil esteri

O

II

CH3 – C – O

- Fenil etanoat

- Fenil asetat

- Asetik asidin fenil esteri

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

CH3

O

H3C CH CH C O CH CH3

CH3 CH3

Yukarıdaki bileşiğin IUPAC adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 2,4,5-trimetil-3-hekzanoat

B) 4,5-dimetil izopropanoat

C) İzopropil-2,3-dimetilbütanoat

D) 2,3,5-trimetil-4-hekzanoat

E) Bütanoik asidin izopropil esteri ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ETKİNLİK 10

Aşağıdaki bileşikleri adlandırınız.

a.

O

II

H – C – OCH3

b.

O

II

CH3 – C – OCH3

c.

O

II

CH3 – CH – C – OCH3

I

CI

d.

O

II

CH3 – CH2 – C – O –

e.

CH3 O

I II

CH3 – C – CH2 – C – O – CH2 –

I

CH3

P:292

94 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ORGANİK BİLEŞİKLER

Esterler ÜNİTE

9

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2011 - LYS

Bir mol asetik asit ile bir mol metil alkolün asit katalizörlüğünde ısıtılması sonucunda,

I. Metil asetat oluşur.

II. Etil asetat oluşur.

III. Dimetil keton oluşur.

IV. Bir mol su çıkar.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve IV E) II ve IV

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

O

II

CH3 – C – OH + CH3OH ƒ

O

II

CH3 – C – OCH3 + H2O

Asetik asit Metil alkol Metil asetat

Cevap “D” dir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

2010 - LYS

Bütanoik asit ve metil propanoat bileşikleri için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Kapalı formülleri aynıdır.

B) Birbirinin yapı izomeridir.

C) Her ikisi de karbonil grubu içerir.

D) Her ikisi de indirgenerek alkol oluşturur.

E) Her iki bileşiğin de kaynama noktaları aynıdır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Bütanoik Asit

O

H3C CH2 CH2 C OH

Metil Propanoat

O

H3C CH2 C O CH3

Esterler hidrojen bağı oluşturmazlar. Bu nedenle yapısında hidrojen bağı oluşturan karboksilli asitlerin kaynama noktaları esterlerden daha fazladır.

Cevap “E” dir.

Esterlerin Fiziksel Özellikleri

Hoş kokulu maddelerdir. Parfümeri sanayisinde kullanılırlar. Meyveler ve çiçekler, aromasına katkıda bulunurlar. (Çilek, armut, muz vb.)

Polar moleküllerdir. Küçük üyeleri suda çözünür.

Kendi molekülleri arasında hidrojen bağı yapamazlar.

Molekülleri arasında dipol-dipol etkileşimi içerir. Kaynama

noktası aynı C sayılı alkol ve karboksilli asitlerden düşüktür.

Esterlerin Kimyasal Özellikleri

1. Yanma reaksiyonu verirler.

CnH2nO2 +

3n – 2

2

O2 nCO2 + nH2O

2. Esterlerin hidrolizinden karboksilli asit ve alkol bileşikleri oluşur.

O

II

R – C – ORı

+ H2O ƒ

O

II

R – C – OH + Rı

– OH

Ester Asit Alkol

O

II

CH3 – C – OCH3 + H2O ƒ

O

II

CH3 – C – OH + CH3OH

Esterlerin Eldesi

1. Karboksilli asitlerin alkoller ile tepkimesinden ester elde edilir.

O

II

R – C – CH + Rı

OH ƒ

O

II

R – C – ORı

+ H2O

Asit Alkol Ester Su

O

II

CH3 – C – OH + CH3OH ƒ

O

II

CH3 – C – OCH3 + H2O

Asetik asit Metil Alkol Metil asetat

P:293

ÜNİTE ORGANİK BİLEŞİKLER

İLK ADIM TESTİ

Fonksiyonel Gruplar

TEST

9

KİMYA 95 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

4

1. Alkollerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Molekülleri arası hidrojen bağı vardır.

B) Farklı karbon atomlarına bağlı olmak şartıyla yapısında birden fazla –OH grubu bulunduran alkoller polialkollerdir.

C) Primer alkoller bir derece yükseltgenirse aldehit oluşur.

D) Karboksilli asitlerle esterleri oluştururlar.

E) Ketonların bir derece indirgenmesiyle tersiyer alkol oluşur.

2.

OH

I

CH3 – CH – CH – CH = CH2 I

OH

bileşiğinin IUPAC adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1-penten-3, 4-diol

B) 4-penten-2,5-diol

C) 2-penten-1, 4-diol

D) 1-penten-1, 3-diol

E) 4-penten-1, 5-diol

3. Metil propil eterin izomeri olan sekonder alkol aşağıdakilerden hangisidir?

A) CH3 – O – C2H5 B) C2H5 – OH

C)

CH3 I

CH3 – C – CH3 I

OH

D)

H

I

C3H7 – C – H

I

OH

E)

CH3 I

C2H5 – C – H

I

OH

4. X :

OH

I

CH3 – CH – CH3

Y : CH3 – CH2 – CH2 – OH

Yukarıda yapı formülleri verilen X ve Y bileşikleri ile ilgili,

I. İzomerdirler.

II. Aynı ortamdaki kaynama noktaları arasındaki ilişki X > Y

dir.

III. Her ikisi de yükseltgenebilir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

5. X ve Y birer alkoldür.

X yükseltgendiğinde aldehit, Y yükseltgendiğinde keton oluştuğuna göre, X ve Y alkolleri aşağıdakilerden

hangisi olabilir?

X Y

A) Metanol Etanol

B) 2-propanol 1-propanol

C) 1-propanol 2-propanol

D) 2-propanol Etanol

E) Propanol Etanol

AY13KMYKA23-050

P:294

DOĞRU SAYISI

Fonksiyonel Gruplar TEST

YANLIŞ SAYISI

96 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - E 2 - A 3 - E 4 - C 5 - C 6 - A 7 - A 8 - E 9 - D 1 0 - D 1 1 - B

4

6. Aldehitler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) En küçük üyesi 2 karbonludur.

B) Molekülleri polardır.

C) Karbonil grubu içerir.

D) Tollens ayıracına etki eder.

E) Genel formülleri CnH2nO’dur.

7.

H

I

CH3 – CH – C = O

I

C2H5

Yukarıda verilen bileşikle ilgili,

I. 2-metil bütanal

II. İzobütil aldehit

III. 2-metil bütanon

adlandırmalardan hangileri kullanılabilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

8.

O CH3 II I

CH3 – C – CH – CH2 – CH3

bileşiği ile ilgili,

I. Adı 3-metil-2-pentanondur.

II. İndirgendiğinde sekonder alkol oluşur.

III. Polar yapılıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

9. Aşağıdaki bileşiklerden hangisi yanlış adlandırılmıştır?

A)

O

II

CH3 – CH2 – C – CH3

: Etil metil keton

B)

O

II

CH3 – C – H : Asetaldehit

C)

O

II

H – C – H : Metanal

D)

CH3 O

I II

CH3 – CH – CH2 – C – OH : 3-metil bütanon

E)

O

II

CH3 – C – CH3

: Aseton

10. X :

O

II

CH3 – C – CH3 Y :

O

II

CH3 – CH2 – C – H

Yukarıda açık formülleri verilen bileşiklerle ilgili,

I. indirgenme,

II. yanma,

III. yükseltgenme

özelliklerinden hangileri ortaktır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

11. I. Etil alkol

II. Etanal

III. Aseton

Yukarıdaki bileşiklerden hangileri Fehling çözeltisine

etki eder?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

P:295

ÜNİTE ORGANİK BİLEŞİKLER

Fonksiyonel Gruplar

TEST

9

KİMYA 97 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

5

1. Mono karboksili asitler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden

hangisi yanlıştır?

A) Kapalı formülleri CnH2nO2 dir.

B) Molekülleri polardır.

C) Moleküllerinde karbonil grubu içerirler.

D) Alkoller ile tepkimelerinden eterleri oluştururlar.

E) Suda az miktarda iyonlaşırlar.

2.

O

II

CH3 – CH – C – OH

I

CH3

bileşiğinin adı,

I. 2-bütanon

II. İzo pentanoik asit

III. 2-metil propanoik asit

verilenlerden hangileri olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

3. Aşağıda yapı formülü verilen karboksilli asitlerden hangisinin yaygın adı yanlıştır?

Yapı formülü Yaygın adı

A) HCOOH Karınca asidi

B)

COOH

I

COOH

Oksalik asit

C) COOH Benzoik asit

D) OH

COOH

Formik asit

E) CH3COOH Sirke asidi

4.

O

II

CH3 – CH2 – C – OH

bileşiğine ilişkin,

I. Bir derece indirgenirse 1-propanol oluşur.

II. NaOH ile nötrleşme tepkimesi verir.

III. Molekülleri arasında hidrojen bağı vardır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

AY13KMYKA23-051

P:296

DOĞRU SAYISI

Fonksiyonel Gruplar TEST

YANLIŞ SAYISI

98 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - D 2 - C 3 - D 4 - D 5 - E 6 - C 7 - A 8 - A 9 - D 1 0 - E

5

5. Aldehit ve ketonların genel özellikleri ile ilgili,

I. Yapılarında karbonil grubu içerirler.

II. Yükseltgendirler.

III. Polar yapılıdırlar

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

6. Bir organik madde için,

` Fehling çözeltisi ile tepkime veriyor.

` İndirgendiğinde primer alkol oluşuyor.

bilgileri veriliyor.

Buna göre, bu madde aşağıda formülü verilen bileşiklerden hangisi olabilir?

A)

O

II

CH3 – C – CH3 B) CH3 – CH2 – OH

C)

O

II

CH3 – C – H D) CH3 – CH2 – C º C – H

E) O

II

CH3 – CH2 – C – OH

7.

O

II

CH3 – C – H

bileşiği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Molekülleri apolardır.

B) Asetaldehit olarak adlandırılır.

C) sp2 ve sp3 hibritleşmesi yapmış C atomu içerir.

D) IUPAC adlandırması etanaldir.

E) Fonksiyonel grubu f

O

II

– C – Hp dir.

8. Ketonlarla ilgili,

I. İlk üyesi tek karbonludur.

II. İndirgendiğinde sekonder alkol oluşur.

III. Tollens ayıracına etki eder.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

9. Yükseltgendiğinde hem aldehit hem de keton grubu

oluşturan bileşik aşağıdakilerden hangisidir?

A)

OH

I

CH3 – CH – CH3 B)

OH OH

I I

CH2 – CH2 – CH2

C)

OH O

I II

CH2 – CH2 – C – H D)

OH OH

I I

CH2 – CH – CH2

E) CH3 – CH2 – OH

10. Aşağıda formülü verilen bileşiklerden hangisi Tollens

çözeltisindeki Ag+ iyonlarını indirger?

A) H – C º C – H B) CH3 – CH2 – OH

C) CH3 – O – CH2 – CH3 D)

O

II

CH3 – C – CH3

E)

O

II

CH3 – C – H

P:297

ÜNİTE ORGANİK BİLEŞİKLER

Fonksiyonel Gruplar

TEST

9

KİMYA 99 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

6

1. Br

I

CH3 – CH = CH – CH – CH3

bileşiğinin IUPAC adı hangisinde doğru verilmiştir?

A) 4-brom-2-penten

B) 2-brom-3-penten

C) 2-brom-4-penten

D) 2-brom penten

E) 4-brom penten

2. I. 1-büten

II. trans-2-büten

III. Siklobütan

bileşikleriyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Üçü de birbirinin izomeridir.

B) II. ye H2 katılırsa n-bütan elde edilir.

C) III. bileşikteki tüm karbon atomları sp3 hibritleşmesi

yapmıştır.

D) Molekül formülleri C4H10 dur.

E) I ve II nin moleküllerinde 1’er tane p bağı vardır.

3. 2,3 dimetil-2-hekzen bileşiği ile ilgili,

I. Katılma tepkimesi verir.

II. Cis-trans izomeri vardır.

III. Siklohekzan ile izomerdir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

4. CH2 – CH = CH – CH2 – CH3 I

CI

Yukarıda yapı formülü verilen organik bileşiğin IUPAC

adı hangisinde doğru belirtilmiştir?

A) 1-kloro-2-penten

B) 1-kloro-2-pentan

C) 5-kloro-3-penten

D) 5-kloro-4-penten

E) 5-kloro-4-pentan

5. CH3 – CH = CH – CH2 – C º C – CH3

bileşiğine ilişkin,

I. 1 molü 3 mol H2 ile doygun hâle gelir.

II. Adı: 2-hepten-5-in’dir.

III. Bromlu suyun rengini giderir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

AY13KMYKA23-052

P:298

DOĞRU SAYISI

Fonksiyonel Gruplar TEST

YANLIŞ SAYISI

100 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - A 2 - D 3 - A 4 - A 5 - E 6 - D 7 - D 8 - A 9 - E 1 0 - D

6

6. I. CH3 – O – CH2 – C2H5

II.

OH

I

CH3 – CH – C2H5

III.

CH3 I

CH3 – C – OH

I

CH3

Bileşikleriyle ilgili,

1. Üçü de birbirinin izomeridir.

2. II. bileşik yükseltgendiğinde keton oluşur.

3. III. bileşik, tersiyer alkollerin en küçük yapılı olanıdır.

4. III. bileşiğin kaynama noktası II. ninkinden yüksektir.

5. I. bileşik II. den daha uçucudur.

yargılarından hangisi yanlıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

7. Aşağıda yapı formülü verilen bileşiklerden hangisinin adlandırılması yanlıştır?

X Y

A) CH3 – O – CH2 – CH3 Metoksi etan

B) CH3 – O – CH – CH3 I

CH3

2-metoksi propan

C) CH3 – CH – CH2 I I

OH OH

1,2-propandiol

D) OH Benzil alkol

E) CH3 – O – CH – CH2 – CH3 I

CH3

2-metoksi bütan

8. Eterler ile ilgili,

I. Molekülleri polardır.

II. Yoğun fazda molekülleri arasında hidrojen bağları etkindir.

III. Alkenlerle izomerdirler.

IV. Aynı karbon sayılı monoalkoller ile izomerdiler.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) I ve IV B) II ve III C) I, II ve III

D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV

9. CH2 = CH – CH2 – OH bileşiği için,

I. Katılma tepkimesi verir.

II. Primer alkoldür.

III. Sistematik adı 2-propen-1-ol’dür.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

10.

CH3 I

CH3 – CH – CH2 I

OH

formülü verilen bileşikle ilgili,

I. Bir derece yükseltgenirse aldehit oluşur.

II. Sekonder alkoldür.

III. Adı 2-metil-1-propanol’dür.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

P:299

KİMYA 101

ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER

ÜNİTE Fosil Yakıtlar FASİKÜL

10 02

FOSİL YAKITLAR

Canlı kalıntılarının, zaman, sıcaklık ve basıncın etkisi ile başkalaşması sonucu oluşan yakıtlara fosil yakıt denir. Petrol, doğal

gaz ve kömür birer fosil yakıttır.

Petrol

Petrol, çıktığı hâli ile kullanıma hazır bir yakıt değildir. Rafinerilerde ayrımsal damıtma yolu ile bileşenlerine ayrıştırılır. Bileşenleri arasında LPG, benzin, motorin, fuel oil, gaz yağı gibi yakıtların yanında nafta, yağlama yağları, zift gibi kimyasal maddeler de vardır.

Doğal Gaz

Doğal gaz büyük bir bölümü metan (CH4) olan bir gaz karışımıdır. Yapısında metan dışında karbon sayısı küçük hidrokarbonlar (etan, propan, bütan) ve H2S, CO2 de bulunmaktadır. Sıvılaştırılmış hâline LNG adı verilir.

Kömür

Kömür, katı hâlde bir fosil yakıttır. Katı hâlde olması diğer fosil

yakıtlara göre taşıma ve depolamada kolaylıklar sağlar. Ülkemizde diğer yakıtlara göre daha çok bulunduğu için kullanım

alanı daha fazla ve daha ucuzdur. İçerdiği karbon oranı, oluşum

süresi ve enerji veriminin artışına göre turba, linyit, taş kömürü

ve antrasit olarak sınıflandırılır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Aşağıda verilenlerden hangisi fosil yakıt değildir?

A) Benzin B) Motorin C) LPG

D) LNG E) Hidrojen

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

67

Aşağıda günlük hayatta kullandığımız bazı yakıtlar verilmiştir.

I. Benzin

II. Gazyağı

III. Doğal gaz

Bu yakıtlardan hangileri fosil yakıttır?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:300

102 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER

Fosil Yakıtlar ÜNİTE

10

Fosil Yakıtların Zararları

Fosil yakıtlar başta hava kirliliği olmak üzere pek çok küresel felakete sebep olmaktadır.

Yanmaları sonucu açığa çıkan gazlar hava kirliliğine, küresel ısınmaya, asit yağmurlarına, solunum yolu rahatsızlıklarına sebep olur.

Taşınması sırasında meydana gelen kazalar ciddi çevre sorunlarına yol açar.

Fosil yakıtların çıkarılması ve işlenmesinde çalışan işçiler

sağlıksız çalışma şartlarına sahiptir.

Fosil Yakıtların Zararlarından Korunma Yolları

Öncelikle fosil yakıt kullanmak yerine hayatımızın her alanında alternatif enerji kaynaklarına yönelmek fosil yakıtların zararlarını azaltacaktır.

Günümüzde hâlen ana enerji kaynağımız fosil yakıt olduğu için her türlü enerji tasarrufu, fosil yakıtların zararlarını

azaltacaktır.

Şehir içinde yürümek, yürümenin mümkün olmadığı mesafelerde bisiklet, bu da mümkün değilse toplu taşıma kullanmak, araçlardan kaynaklı fosil yakıt tüketimini azaltacaktır.

Elektrikli cihazları kumandadan kapatmak yerine fişini çekmek, şarj aletlerini fişte bırakmamak, tasarruflu led ampüller kullanmak, klimaları yazın mümkün olduğunca daha sıcak, kışın mümkün olduğunca daha soğuğa ayarlamak

elektrik üretiminden kaynaklı fosil yakıt tüketiminizi azaltacak tedbirlerdir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Günlük hayatımıza uygulayacağımız,

I. kişisel aracımız yerine toplu taşıma kullanma,

II. sıcak suyu güneş enerjisi ile elde etme,

III. araç satın alırken benzin yerine dizel motorlu araç satın alma

tedbirlerinden hangileri fosil yakıtların zararlarını azaltmaya yönelik tedbirlerdendir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

68

I. Ülkemizde gelir düzeyi düşük yerleşim yerlerinde kış aylarında hava kirliliğinin daha yüksek olması

II. Fabrika yoğunluğu yüksek olan bölgelerde akarsuların kirli olması

III. Termik santral kurulu olan yerleşim yerlerinde solunum rahatsızlıklarının yaygın olması

Yukarıda verilenlerden hangileri fosil yakıt kaynaklı sorundur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:301

KİMYA 103

ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER

Alternatif Enerji Kaynakları

10

ÜNİTE

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Yenilenebilir enerji kaynakları tükenmeyen, kullanımı sırasında

doğaya zarar vermeyen enerji kaynaklarıdır. Bu enerji kaynaklarından bazıları kurulum ve işletme maliyeti yüksek olduğu için

halk tarafından değil, endüstriyel kullanıma daha uygundur. Her

ne kadar teknolojisi gelişiyor olsa da rüzgâr gülleri endüstriyel

kullanımı yaygın olan bir temiz enerji kaynağıdır. Bunun yanında ---- ise kurulum ve işletme maliyeti düşük olduğu için hem

endüstriyel hem bireysel olarak çok yaygın bir kullanım alanına

sahiptir.

Yukarıdaki paragraftaki boşluğa;

I. güneş enerjisi,

II. hidroelektrik santral,

III. hidrojen gazı

verilenlerden hangileri getirilebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

69

Aşağıda verilen enerji kaynaklarından hangisi yenilenebilir

enerji kaynakları arasında sayılamaz?

A) Güneş enerjisi B) Rüzgâr enerjisi

C) Jeotermal enerji D) Doğal gaz enerjisi

E) Hidroelektrik santrali

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI

Fosil yakıtlar, yaygın olarak kullanılıyor olsalar da hem tükenebilir olmaları hem de büyük çevresel sorunlara yol açmaları nedeni ile gelecek vadetmemektedir. Fosil yakıtlara alternatif olarak geliştirilen enerji kaynaklarına alternatif enerji kaynakları denir. Ülkemizde 2017 yılında üretilen toplam elektriğin %30’u alternatif enerji kaynakları ile üretilmiştir.

1. Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Güneş Enerjisi

Güneş enerjisi eski çağlardan beri suyu ısıtmak, meyveleri kurutmak için kullandığımız bir enerji türüdür. Yarı iletken teknolojisinin gelişmesi ile beraber yapılan güneş pilleri (solar paneller)

güneş enerjisini doğrudan elektrik enerjisine çevirmektedir. Bu

enerji bir aküye depolanarak güneş olmadığı zaman da kullanılabildiği için günümüzde gittikçe yaygınlaşan bir enerji kaynağı

hâline gelmiştir. Herhangi bir atığı olmayan, işletme maliyeti çok

düşük olan güneş enerjisi ülkemizde de her geçen gün yaygınlaşmaktadır.

Rüzgâr Enerjisi

Rüzgâr, enerji olarak çok eski zamanlardan beri yel değirmeni

olarak kullanılmaktadır. Günümüzde ise modern yel değirmeni

olarak rüzgâr türbinlerini görmekteyiz. Teknolojik gelişmeler sayesinde daha küçük, günlük yaşantımızda da kullanacağımız

rüzgâr türbinleri üretilmeye başlanmıştır. Hiçbir atık bırakmayan

rüzgâr türbinleri yenilenebilir bir enerji kaynağı olsa da pahalı olması, kurulum maliyetinin yüksek olması, kurulumunun profesyonel bir ekip gerektirmesi, bozulduğu zaman tamir masraflarının yüksek olması, gürültülü çalışması gibi dezavantajlara sahiptir. Ülkemizde 2017 yılında üretilen elektriğin %6 sı rüzgâr

gücü ile üretilmiştir.

Jeotermal Enerji

Yerkürenin iç katmanlarında ısınan suyun bulduğu boşluklardan

yeryüzüne çıkması sonucu sıcak su kaynakları oluşur. Bu kaynaklar kullanılarak elde edilen enerji jeotermal enerjidir. Jeotermal enerji evleri, seraları ısıtmada kullanılabileceği gibi elektrik

elde etmek için de kullanılabilir. Ülkemizde 2017 yılında üretilen

elektriğin %2 si jeotermal kaynaklıdır.

P:302

104 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER

Alternatif Enerji Kaynakları ÜNİTE

10

Hidroelektrik Santrali

Akarsuların önüne yapılan barajlar yardımı ile kurulan santrallere hidroelektrik santrali denir. Hidroelektrik santralleri doğaya

herhangi bir zararlı atık bırakmazlar ancak kurulduğu bölgenin

bitki, hayvan ve insan yaşamını değiştirirler. Ülkemizde 2017 yılında üretilen elektriğin %20’si hidroelektrik santrallerinde üretilmiştir.

Biyokütle

Hayvan atıkları, insan atıkları, ölmüş hayvan ve bitkiler gibi organik atıkların çürümesi sonucu biyoyakıtlar oluşur. Bu yakıtların kaynağı olan organik atıklara biyokütle adı verilir. Biyokütleden elde edilen yakıtlar;

Sürdürülebilir enerjiye destek olur.

Yerli üretimi artırıp ithalatın azalmasını sağlar.

Kullanımı, depolanması, taşınması kolaydır, fosil yatıklara

göre daha az zararlı gaz açığa çıkarır.

Kırsal kesimde rahatlıkla kullanılabilir.

Hidrojen Enerjisi

Hidrojen gazının yanma tepkimesi

H2 + ½ O2 ® H2O + 285 kJ/mol

şeklindedir.

Benzinin ham maddesi olan oktanın yanması sonucu gram başına yaklaşık 48 kJ, doğal gazda gram başına yaklaşık 55 kJ

enerji açığa çıkarken hidrojen gazı gram başına 142,5 kJ enerji açığa çıkarmaktadır. Hidrojen gazının yanması sonucu sadece su oluştuğu, zehirli bir gaz oluşmadığı için hem de gram başına çıkardığı enerji fazla olduğu için çok uygun bir enerji kaynağıdır. Hidrojen gazının doğada elementel hâlde bulunmaması; elde edilmesi, taşınması ve depolanmasındaki zorluklar nedeni ile yaygın olarak kullanılamıyor olsa da bu konuda çalışmalar devam etmektedir.

Bor ve Enerji

Hidrojen gazının çok kullanışlı bir enerji türü olduğundan ancak

taşıma ve depolama zorluklarından bahsetmiştik. Hidrojen gazını taşımanın en kolay yolu metal hidrürleri şeklinde taşımaktır.

Metal hidrürlerden en verimli olanı ise sodyum borhidrürdür:

NaBH4 + 2H2O ® 4H2 + NaBO2

Bu nedenle bor elementi alternatif enerji kaynakları için çok

önemli bir kaynaktır. Bor elementinden enerji elde etme sırasında,

Tepkime kontrol edilebilir.

Taşınan ve depolanan madde yanıcı veya patlayıcı olmadığı için sorun çıkarmaz.

Tepkimede kullanılan katalizörler defalarca kullanılabilir.

gibi avantajlara sahiptir. Ülkemizde bolca bulunan bor mineralleri gelecekte alternatif enerji kaynağı olarak sıklıkla karşımıza

çıkacaktır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Hayvan atıkları, insan atıkları, ölmüş hayvan ve bitkilerin çürümesi sonucu elde edilen ham maddeleri kullanarak elde

ettiğimiz enerjinin adı aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Hidrojen enerjisi B) Doğal gaz enerjisi

C) Biyokütle D) Güneş enerjisi

E) Jeotermal enerji

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

70

Benzin ve doğal gaz gibi yanma tepkimesi ile enerji elde etmesine rağmen ürünleri doğaya zarar vermediği için temiz

enerji kaynağı olan madde aşağıdakilerden hangisidir?

A) Metan gazı B) Oksijen gazı

C) Hidrojen gazı D) Jeotermal enerji

E) Doğal gaz

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:303

KİMYA 105

ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER

Sürdürülebilirlik

10

ÜNİTE

Nükleer Enerji

Nükleer enerji atom çekirdeğinde meydana gelen parçalanma

veya birleşme (fisyon-füzyon) olaylarını kullanarak elde edilen

enerjiye verdiğimiz isimdir. Nükleer olaylar fiziksel ve kimyasal

olaylardan kat kat fazla enerji açığa çıkarır. Nükleer enerjinin

gram başına verimi çok yüksektir.

Nükleer Enerjinin Avantajları

Nükleer santrallerin avantajları şunlardır:

Gram başına elde edilen enerji miktarı çok yüksektir.

Küresel ısınmaya sebep olmaz.

Nükleer santrallerin dezavantajları:

Atıkları iyi saklanmazsa çevre felaketine neden olabilir.

Kullanım ömürleri uzun olsa da yenilenebilir enerji kaynağı değillerdir.

Kullanım sonunda santralin imha maliyeti çok yüksektir.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK

Sanayi Devrimi’nden sonra hızla gelişen sanayi ve teknoloji, ham

madde ve enerji ihtiyacımızı yıldan yıla artırdı.

Değişen ve gelişen dünya ham maddeleri hızla tükettiği için insanoğlu kendi eli ile dünyanın sonunu getirmektedir. İşte bu durumun yaşanmaması için tükenebilir kaynaklardan uzak durup

tükenmez kaynaklara yönelmeye, tekrar dönüştürülebilir ham

madde kullanmaya, bu yolla da dünyamızın sürekli yaşanılabilir hâlde kalmasını sağlamaya, sürdürülebilirlik diyoruz.

Enerji

Şüphesiz ki sürdürülebilir bir hayatın en temel ögesi sürdürülebilir enerji kaynaklarıdır. Kimya bilimi de verimi daha yüksek yarı iletken ham maddeler geliştirip, daha iyi güneş pilleri üreterek, daha yüksek kapasiteli ve daha dayanıklı aküler yaparak,

biyokütleden enerji üretimini kolaylaştıran prosesler geliştirerek

enerji konusunda sürekliliğe yardımcı olmaktadır.

Polimerler

Polimer kimyası son yıllarda oldukça gelişmiş bir sektör hâline

gelmiştir. Polimerler sağlam, uzun süre kullanılabilen maddelerdir. Kimya bilimi polimer maddeler üzerinde yaptığı gelişmeler

sayesinde sağlam, dayanıklı bunun yanında geri dönüşümü kolay ham maddeler geliştirerek sürdürülebilir bir hayata katkı sağlamıştır.

Kâğıt

Kâğıt, teknolojinin ilerlediği günümüzde bile çok önemli bir maddedir. Ancak kağıdın ham maddesi ağaç olması sürdürülebilirlik konusunda ciddi sorunlar oluşturmaktadır. Kimya teknolojisindeki gelişmeler kâğıtların geri dönüşümünü çok kolaylaştırmıştır.

Metal Sektörü

Metaller geri dönüşümü en kolay olan malzemelerdendir. Bu nedenle kullandığımız metalleri uygun şekilde geri dönüşüme kazandırmak ileride daha güzel bir dünyada yaşamamızı sağlayacaktır.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Sürdürülebilirlik en temelde, geleceğe daha güzel bir dünya bırakmaktır.

Buna göre, aşağıda verilen davranışlardan hangisi sürdürülebilirliğe aykırı bir davranıştır?

A) Çöplerin içindeki geri dönüştürebilir materyalleri ayrı biriktirmek

B) Alternatif enerji kaynaklarını daha sık kullanmak

C) Kullanmadığımız metal eşyaları toprağa gömmek

D) Eski kâğıtları biriktirip geri dönüşümünü sağlamak

E) Plastik malzeme alırken geri dönüşümü kolay polimerleri tercih etmek

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:304

106 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER

Nanoteknoloji ÜNİTE

10

NANOTEKNOLOJİ

Nanoteknoloji 100 nm’den küçük ortamlarda atom ve molekül

düzenini istediği gibi değiştiren teknolojik çalışmalara verdiğimiz isimdir. Nanoteknoloji sayesinde özel yöntemlerle atomların dizilimini nanometre boyutunda kontrol ederek daha az malzeme ile daha kullanışlı ürünler elde etmekteyiz.

Karbon nanotüpler, karbonun yapay allotropları olan fulleren ve

grafen nanoteknoloji sayesinde elde edilmiştir. Yeni kullanılmaya başlanan yanmaz leke tutmaz kumaşlar veya kaplamalar, buğu yapmayan banyo aynaları nanoteknoloji sayesinde vardır.

Nanoteknolojik çalışmalar, insan damarlarında dolaşabilecek

boyutta robotlar yapımı, boyutu çok küçük ancak çok fazla bilgi saklayabilen teknolojik materyaller yapımı, daha hafif ancak

daha sağlam araç kaplamaları yapımı gibi pek çok alanda devam etmektedir.

Nanoteknoloji ile,

Mikroskobik boyutlarda bilgisayarlar üretilebilir.

İnsan beyninin kapasitesi ek nano hafızalarla güçlendirilebilir.

Birim ağırlık başına şu ankinden 50 kat daha hafif ve çok

daha dayanıklı malzemeler üretilebilir.

Günlük yaşamda kullanılacak yanmaz, leke tutmaz tekstil

ürünleri üretilebilir.

Yeni roket ve uçak tasarımlarının ortaya çıkması mümkün

olur.

Bir milyon sinema filmi alabilen CD ve DVD’ler üretilebilir.

İnsan vücudundaki hastalıklı dokuyu bulup iyileştiren, ameliyat yapan nano robotlar yapılabilir.

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

Geleceği düşündüğünüzde aşağıdakilerden hangisinin hayatınızda olma ihtimali en zayıf olurdu?

A) Fosil yakıt kullanılmayan bir dünya

B) Kirlenmeyen kıyafetler

C) Kendi kendini onarabilen eşyalar

D) Hastalıkları iyileştiren nanorobotlar

E) Yeni tür fosil yakıt kaynaklarının keşfi

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

71

I. Yarı iletken ham maddeleri geliştirerek ışığa karşı daha hassas, daha fazla elektrik güneş pilleri tasarlamak

II. Daha kullanışlı damıtma teknikleri bularak petrolün arıtılmasındaki verimi artırmak

III. Polimerlerin geri dönüşüm proseslerini geliştirerek daha

kolay geri dönüştürülen polimerler üretmek

Yukarıda kimyanın uğraş alanları ile ilgili verilenlerden hangisi, kimyanın sürdürülebilir bir hayata olan katkılarından

değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

ÖRNEK SORU

ÇÖZÜM

SIRA SENDE

ÇÖZÜM SENDE

UYARI

ÖSYM NE SORDU?

FORMÜL

OKUMA PARÇASI

MERAKLISINA

P:305

ÜNİTE ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER

Enerji Kaynakları ve Bilimsel Gelişmeler

TEST

10

KİMYA 107 BAŞARI ÖLÇME TESTİ

1

1. Aşağıda verilenlerden hangisi fosil yakıt değildir?

A) Fuel oil

B) Gaz yağı

C) Mazot

D) Doğal gaz

E) Biyokütle

2. Petrol hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Hidrokarbonlardan oluşan bir karışımdır.

B) LPG, benzin, motorin gibi bileşenleri vardır.

C) Bileşenleri arasında yakıtlar dışında kimyasal ham maddeler de vardır.

D) Sera etkisinin başlıca nedenlerinden biridir.

E) Termik santrallerde elektrik üretimi ham petrol ile yapılır.

3. Aşağıda verilen çevre felaketlerinden hangisinin temel

sebebi fosil yakıt değildir?

A) Küresel iklim değişikliği

B) Asit yağmurları

C) Büyük şehirlerde solunum sistemi hastalıklarının artması

D) Palmiye yağı elde etmek için yağmur ormanlarının kesilmesi

E) Sera etkisi ile buzulların erimesi

4. Aşağıdaki enerji kaynaklarından hangisi işletme maliyeti düşük olduğu için ülkemizin genelinde bireysel olarak sıklıkla kullanılır?

A) Güneş Enerjisi

B) Rüzgâr Enerjisi

C) Jeotermal Enerji

D) Biyokütle Enerjisi

E) Nükleer enerji

5. I. Suyu güneş enerjisi ile ısıtmak

II. Fosil yakıtlı araçlar yerine elektrikli araç kullanmak

III. Tek kullanımlık ürünleri tercih etmemek

Yukarıda verilen tedbirlerden hangileri fosil yakıtların

çevremize verdiği zararı doğrudan veya dolaylı olarak

azaltabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

6. Ülkemiz kırsal kesimlerinde hayvancılık oldukça yaygın bir

geçim kaynağıdır. Klasik hayvancılıkta hayvan sayısı arttıkça beslenme ve atıkların atılması ciddi zorluklar oluşturmaktadır. Hayvan yemleme ve sulama makineleri ciddi

elektrik sarf ettikleri için kâr marjını düşürmektedirler. Atıklar kurutulup doğal gübre olarak kullanılıyor olsalar da bu

da ciddi bir iş gücü kaybı oluşturmaktadır.

Belirtilen sorunları çözmek için en uygun yöntem aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahırların çatılarına güneş enerjisi panelleri kurarak elektrik maliyetini düşürmek

B) Hayvanları ahırlar yerine doğal ortamda gezdirerek atık

sorununu ortadan kaldırmak

C) Biyokütle ile elektrik üreten tesis kurarak hem atıkları

bertaraf etmek hem elektriği ucuza getirmek

D) Daha çok işçi çalıştırarak işleri hızlandırmak

E) Hayvancılık yapılacak ahırı jeotermal enerji merkezlerine yakın yere kurmak

AY13KMYKA23-053

P:306

DOĞRU SAYISI

Enerji Kaynakları ve Bilimsel Gelişmeler TEST

YANLIŞ SAYISI

108 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - E 2 - E 3 - D 4 - A 5 - E 6 - C 7 - E 8 - E 9 - E 1 0 - C 1 1 - B 1 2 - E

11. Canlı kalıntılarının milyonlarca yıl oksijensiz ortamda başkalaşıma uğraması sonucu oluşan yakıtlara fosil yakıt denir. Fosil yakıtlar genel olarak petrol ve kömür olmak üzere iki gruba ayrılır. Doğal gaz ise petrol türevi bir fosil yakıttır.

Fosil yakıtlar gerek yanmaları sonucu açığa çıkardıkları zehirli gazlar gerekse tükenebilir enerji kaynakları olmaları nedeni ile kullanımı sakıncalı olan yakıtlardır. Fosil yakıtlar

dünya için sürdürülebilir bir enerji kaynağı değildir.

Buna göre, aşağıda verilen yakıt türlerinden hangisi

sürdürülebilir bir yaşam için kullanılabilir?

A) Benzin B) Biyokütle C) LNG

D) Kömür E) LPG

1

7. Günlük hayatta sahip olduğumuz aşağıdaki alışkanlıklarımızdan hangisinin fosil yakıt tüketimine doğrudan

ya da dolaylı olarak etkisi yoktur?

A) Araba kullanırken ilk hareketi mümkün olduğunca hızlı yapmak

B) Marketten fazlaca naylon poşet alarak evde çöp poşeti olarak kullanmak

C) Pişmiş yemeği, soğumasını beklemeden buzdolabına

koymak

D) Şehir parkları yerine spor merkezlerinde spor yapmak

E) Otobüse gecikmemek için durağa koşarak gitmek

8. Hidrojen gazı için verilen aşağıdaki özelliklerden hangisi hidrojen gazının fosil yakıtlara üstünlüğü değildir?

A) Atmosferi kirletmez.

B) Sera etkisini azaltır.

C) Küresel iklim değişikliğine sebep olmaz.

D) Atıkları zehirsizdir.

E) Saflaştırılması ve depolanması zordur.

9. Ülkemizde İç Anadolu Bölgesi’nde çok sıklıkla bulunan

jeotermal kaynaklardan çıkan sıcak su;

I. turizm,

II. elektrik üretimi,

III. seraların ısıtılması

sektörlerinden hangilerinde kullanılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

10. Aşağıda verilen bilgilerden hangisi güneş enerjisinin

avantajları arasında sayılamaz?

A) Kurulumu ve işletmesi uzmanlık gerektirmez.

B) Türkiye’nin hemen hemen her bölgesinde kullanılabilir.

C) Panellerin tozlanması güneş pillerinin verimini düşürür.

D) Akülere depolanarak güneş olmadığı zamanlarda da

kullanılabilir.

E) Sessiz, atıksız, sonsuz enerji kaynağıdır.

12. Nanoteknoloji hakkında verilen,

I. Atomların ve moleküllerin dizilişini kontrol ederek daha

küçük, hafif fakat daha kullanışlı materyaller üretimi ile

ilgilenir.

II. Nanoteknoloji ile damarlarda dolaşan robotlar, sadece

hastalıklı hücrelere saldıran ilaçlar yapılabilir.

III. Nanoteknoloji ham madde kullanımını azalttığı için sürdürülebilirliğe katkısı çok yüksektir.

bilgilerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

P:307

ÜNİTE ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER

Karma Test

TEST

10

KİMYA 109 BAŞARI ÖLÇME TESTİ M R TESTİ

2

1. Kâğıt üretimi sırasında ağaç kullanımı çevresel olarak çok

büyük risk oluşturmaktadır.

Buna göre,

I. ağaçtan oluşan kâğıtlar yerine geri dönüşümlü kâğıtları

tercih etmek,

II. faturalarımızı basılı fatura yerine dijital fatura olarak almak,

III. tek kullanımlık naylon torbalar yerine bez pazar çantalarını tercih etmek,

verilen tedbirlerden hangileri kâğıt tüketiminden kaynaklı ağaç kesimini azaltır?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III

D) I ve III E) I, II ve III

2. Polimerler günlük hayatımızın vazgeçilmez bir parçasıdır.

Geri dönüştürülebilen polimerler sayesinde bir ürünü defalarca kullanarak daha sürdürülebilir bir çevreye katkı sağlamaktayız.

Buna göre evinde gördüğü pencere - kapı çerçevelerinin üretimi ve geri dönüşümü hakkında araştırma yapmak isteyen Gamze, aşağıdaki polimerlerden hangisi

hakkında araştırma yapmalıdır?

A) PVC B) PTFE C) PET D) PS E) PE

3. Polimerler hakkında verilen,

I. Fiziksel ve kimyasal şartlara dayanıklı oldukları için uzun

süre kullanılabilirler.

II. Sağlık üzerine hiçbir olumsuz etkisi olmayan, tamamen

çevreci materyallerdir.

III. Üretimleri kolay ve genellikle düşük maliyetlidir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III

D) I ve III E) I, II ve III

4. Kimya Öğretmeni Sait sınıfa:

– Şu anda kullandığımız enerjileri düşünün? Evimizi doğal

gaz ile ısıtıyor, araçlarımızda benzin kullanıyor, elektriğimizi termik santrallerden elde ediyoruz. Tüm bu yakıtlar fosil

yakıtlardır ve tükenebilir enerji kaynaklarıdır. Peki bunların

alternatifi, yenilenebilir enerji kaynakları nelerdir?

şeklinde soru soruyor. Bu soruya öğrencileri,

Ayşe: Rüzgâr enerjisi.

İlknur: Güneş enerjisi

Sena: Hidroelektrik santraller

Kartal: Jeotermal enerji.

Fatıma: Linyitten elde edilen enerji

cevaplarını veriyorlar.

Buna göre, hangi öğrencinin verdiği cevap yanlıştır?

A) Ayşe B) İlknur C) Sena

D) Kartal E) Fatıma

5. Alternatif enerji kaynakları, fosil yakıtlara alternatif olarak

çevreye zarar vermeyen veya fosil yakıtlardan daha az zarar veren enerji kaynaklarıdır.

Buna göre, aşağıda verilen alternatif enerji kaynaklarından hangisinin çevreye verdiği / vereceği olası zarar, diğerlerine göre daha fazladır?

A) Jeotermal Enerji

B) Nükleer Enerji

C) Güneş Enerjisi

D) Rüzgâr Türibinleri

E) Hidrojen Enerjisi

AY13KMYKA23-054

P:308

DOĞRU SAYISI

Karma Test TEST

YANLIŞ SAYISI

110 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

1 - B 2 - A 3 - D 4 - E 5 - B 6 - D 7 - E 8 - D 9 - C 1 0 - C

2

6. İnsan ırkı olarak bizler, çevreye verdiğimiz zararın farkına

geç de olsa vardık. Bu farkındalık, daha yaşanabilir ve sonraki nesillere devredilebilir yani sürdürülebilir bir yaşam için

tedbirlerimizi artırdı. Bu tedbirlerin herkes tarafından benimsenmesi gelecekte sürdürülebilir bir yaşamı mümkün

kılmaktadır.

2060 yılında, tamamen sürdürülebilir bir dünyada yaşıyor olsaydınız aşağıdaki manzaralardan hangisini görmeniz mükmün olmazdı?

A) Güneş enerjisi ile çalışan, otonom sürüşe sahip araçlar

B) Tüm atıklarını biyoenerji veya gübreye dönüştüren çevreci evler

C) Atık sularını kendi temizlik ve bahçe sulama ihtiyaçları

için arıtan alışveriş merkezleri

D) Çok daha az fosil yakıt tüketerek daha uzun menzil gidebilen uçaklar

E) Rüzgâr türbinleri ile su çıkaran ve bu suyu doğal eğimi

kullanarak evlere gönderen şehir su şebekeleri

7. Günlük hayatta basitçe uygulayabileceğimiz;

I. elektrikli aletleri ve şarj cihazlarımızı kullanmadığımız

zamanlarda prizden tamamen çekmek,

II. geri dönüşümlü malzemeleri çöpe atmamak,

III. geri dönüşümsüz ambalaja sahip ürünleri satın almamak

tedbirlerinden hangileri sürdürülebilir bir gelecek amacına uygundur?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III

D) I ve III E) I, II ve III

8. Ülkemizdeki fosil yakıt kullanımı için verilen aşağıdaki

ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Ülkemizde bulunan en yaygın fosil yakıt türü kömürdür.

B) Petrol ve türevi fosil yakıtların büyük bir kısmı dışarıdan

ithal edilmektedir.

C) Kömürün büyük kısmı termik santrallerde elektrik üretimi için kullanılmaktadır.

D) Ülkemizde petrol çıkmadığı için petrol rafinerisi de yoktur.

E) İthal ettiğimiz doğal gaz, elektrik enerjisi, ısınma, sanayi faaliyetlerinde kullanılmaktadır.

9. Fosil yakıtların çevreye verdiği zararların başında atmosferdeki CO2 oranını arttırarak küresel ısınmaya katkıda bulunması gelir.

Aşağıda verilen alternatif enerji kaynaklarından hangisinin kullanımı sırasında, fosil yakıtlarda olduğu gibi

CO2 salınımı gerçekleşir?

A) Güneş enerjisi

B) Rüzgâr enerjisi

C) Biyokütle

D) Hidrojen gazı

E) Hidroelektrik santraller

10. Aşağıda verilen enerji kaynaklarından hangisi bir hayvan çiftliği için en uygun alternatif enerji kaynağıdır?

A) Güneş enerjisi

B) Rüzgâr enerjisi

C) Biyokütle

D) Hidrojen gazı

E) Hidroelektrik santraller

P:309

KİMYA 111

2. Fasikül Sıra Sende Cevap Anahtarı

7. ÜN

ITE

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - D

8. ÜN

ITE

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - D

123456789

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

P:310

112 KONU ANLATIM FASİKÜLÜ-2

2. Fasikül Sıra Sende Cevap Anahtarı

9. ÜN

ITE

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - A

SIRA SENDE - B

SIRA SENDE - C

10. ÜN

ITE

SIRA SENDE - E

SIRA SENDE - D

SIRA SENDE - C

SIRA SENDE - B

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71