ÜNİTE
Felsefenin Temel Konuları ve Problemleri / Bilgi Felsefesi 3
Descartes’ın Metodu
1. Adım: Apaçık gerçeklerden hareket edilir.
2. Adım (Analiz): İncelenecek konu bölümlere ayrılır.
3. Adım (Sentez): Analizi yapılmış bilgiler tekrar birleştirilir.
4. Adım: Her şey yeniden kontrol edilir.
Cogito Ergo Sum (Düşünüyorum o halde varım): Descartes her şeyden kuşku duyar. Kuşku duymadığı tek şey, kuşku duymakta olduğudur. Kuşku duymak düşünmenin kanıtıdır. Düşünmek ise var olduğunu gösterir. O hâlde;
Kuşku duymak: Düşünmek
Düşünmek: Var olmak
“Düşünüyorum, o hâlde varım” (Cogito ergo sum) önermesine böylece varan Descartes, kuşku duymayı bir “amaç”
değil, açık seçik bilgiye ulaşmak için yöntemsel bir “araç”
olarak kullanır. Descartes, düşündükçe zihnin mükemmelliği ile karşılaşır. Bu ise, insan zihnine tüm bunları yerleştiren bir varlık ile mümkün olabilir. Böylece, Tanrı kavramına
ulaşılır.
YENİ NESİL SORU
ÇÖZÜM
EDEB Î -YORUM
KURAL
NOT
ESER ÖZETİ
ÖRNEK SORU
SIRA SENDE
UYARI
DİKKAT
PÜF NOKTASI
ÇÖZÜM
ÇÖZÜM
ÇÖZÜM SENDE
ÖSYM NE SORDU?
TEMSİLCİLERİ
MERAKLISINA
Yönerge
BİYO -YORUM
EDEB Î -YORUM
ESERLERİ
EK BİLGİ
KURAL
NOT
ESER ÖZETİ
2020 - TYT
Balmumu parçasını alalım; bal peteğinden yeni gelmiş ve henüz
kapsadığı balın tatlılığını yitirmemiştir; toplandığı çiçeklerin kokusunun birazını korumaktadır; rengi, betisi görünürdedir; serttir,
soğuktur, kolayca ele alınabilir ve parmakla vurulduğunda bir ses
çıkarır; kısaca, onda bir cismi seçik olarak tanımak için gerekli
her şey bulunur. Ama şimdi konuşurken onu ateşe yaklaştırıyorum, tattan geri kalanı uçup gider, kokusu yiter, rengi değişir, betisi yok olur, büyüklüğü artar, sıvılaşır, ısınır, güçlükle dokunulabilir olur ve vurulduğu zaman ses çıkarmaz. Bu değişimden sonra aynı balmumu kalır mı? Kaldığı kabul edilmelidir, hiç kimse bunu yadsımaz, hiç kimse başka türlü yargıda bulunmaz. O zaman
bu balmumu parçasında öyle seçik olarak bildiğim neydi?
Descartes, Meditasyonlar adlı eserinden alınan bu örneğinde bilginin kaynaklarından hangisini eleştirmektedir?
A) Akıl B) Duyu C) Vahiy
D) Sezgi E) İlham
ÖRNEK SORU
SIRA SENDE
UYARI
PÜF NOKTASI
ÇÖZÜM
ÇÖZÜM
ÇÖZÜM SENDE
ÖSYM NE SORDU?
TEMSİLCİLERİ
MERAKLISINA
Aristoteles (MÖ 384-322)
Platon’un “idealar kuramı”na karşı çıkar. Ona göre, nesneler idealardan bağımsız, tek tek vardır. Hiçbir şey kendisinden başka bir şey olamaz; ancak tek tek şeyleri bir kavram altında toplayıp bu kavramlardan önermeler elde etmek gerekir. Böylece, tümel önermelere ulaşılarak bilgi elde edilir.
Aristoteles’e göre tümellerden tekillere ulaşmak mümkündür. Bu da ancak tümdengelim (kıyas) ile gerçekleşir.
Örneğin; Kavram: insan.
Önerme: Bütün insanlar ölümlüdür.
“Sokrates İnsandır.”
“O halde Sokrates ölümlüdür.”
YENİ NESİL SORU
DİKKAT
ÇÖZÜM
EDEB Î -YORUM
KURAL
NOT
ESER ÖZETİ
Aristoteles’e göre, “İnsan, düşünebilen bir hayvandır.” Diğer hayvanlar da tek tek deneyler yoluyla bilgiye ulaşabilirler; ancak deneyin verdiği bilgiler tekil olanla yetindiğinden doğru bilgi vermez. İnsanda duyu verilerini alan edilgin aklın yanı sıra, bu verileri doğru bilgiye dönüştüren etkin akıl vardır.
Farabi (870- 950)
Aristoteles felsefesinin İslam dünyasındaki temsilcisidir.
Ona göre, duyularla elde edilen bilgi tekil bilgidir. Bu nedenle, doğru diye kabul edilemez. Tekil bilgileri biçimlendirip genel kavram ve yargılara dönüştüren akıldır.
Ona göre akıl, öncelikle amelî ve nazarî olmak üzere ikiye
ayrılır. Amelî (pratik) akıl, insana özgü her türlü dengeli davranışı ortaya koymada etken olan akıldır. Filozofa göre denizcilik, marangozluk, çiftçilik ve hekimlik gibi sanat ve tekniklerle ilişkili insani başarıların yanı sıra birey, aile ve devlet yönetimini düzenleyen ahlak ve siyasete ilişkin bilgi ve
başarıları mümkün kılan da amelî akıldır. Nazarî (teorik) akıl
ise nefis cevherinin gelişip olgunlaşarak akıl cevherine dönüşmesinden ibaret olup insan iradesi ve yapıp etmesinden bağımsız olan matematik, fizik ve metafizik gibi teorik
disiplinler ile bu alanlarda kesin bilgi onun eseridir.
Descartes (1596-1650)
Analitik geometrinin ve modern felsefenin kurucusudur.
Akıl gücünün her konuyu çözebileceğine inanır. Duyularımız bizi yanıltabilir. Bu nedenle duyularla elde ettiğimiz verilerden kuşkulanmalıyız. Kuşku duymayacağımız tek bir
gerçek vardır ki, o da kuşku duyabildiğimizdir. Kuşku duyabilmemiz ise düşündüğümüzü gösterir. Descartes, kuşku duymayı yöntemsel bir araç olarak kullanır.
5 2 FELSEFE