föy

01

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Sözcükte Anlam / Sözcükte Anlam Özellikleri

Anlam Bilgisi

S Sözcüklerin insan zihninde uyandırdığı karşılıklarına “anlam” denir. Anlam bilgisi konusu; sözcüğün anlamı, cümlenin anlamı ve paragrafın

anlamı olarak üç başlıkta toplanır.

S Bir ya da birden fazla sesin bir araya gelerek

oluşturduğu anlamlı ses birliğine sözcük (kelime)

adı verilir. Sözcükler bir dilin temelini oluşturur.

S Türkçede çoğu sözcük tek başına anlamlı olurken kimi sözcükler cümleye girip diğer sözcüklerle ilişki kurarlar. Örneğin; telefon, bilgisayar

kitap gibi sözcükler tek başlarına anlamlıyken;

için, daha, kadar gibi sözcükler diğer sözcüklerle

ilişki kurduğunda anlam kazanırlar.

S Sözcükler, duygu ve düşünceleri anlatırken farklı anlamlar kazanabilir. Bu bakımdan sözcükler

gerçek ve mecaz olmak üzere iki temel başlık

üzerinden incelenir.

Gerçek Anlam

Temel Anlam

...............................

...............................

Sözcük Anlamı

Gerçek Anlam

Bir sözcüğün söylendiğinde ifade ettiği ilk anlamıdır.

Sözcükler cümle içerisinde temel anlamlı kullanılabileceği gibi terim anlamlı da kullanılabilir.

Temel Anlam

Sözcüğün bilinen ilk anlamıdır. Sözcüklerin sözlüklerde geçen tanımlarından ilk sırada yer alan anlamdır. Bu nedenle temel anlam sözlükte “1” rakamı ile

gösterilir.

S “Göz” sözcüğünün zihinde uyandırdığı ilk anlam “nesneleri görmemizi sağlayan duyu organımız”dır. “Gözleri yeşil renkliydi.” cümlesinde

“göz” sözcüğü temel anlamıyla kullanılmıştır.

S “Isınmak” sözcüğü “bir ortam veya nesnenin

sıcaklığını artırmak” anlamına gelir.

Beril üşüdüğü için ısınmak istiyordu.

Temel anlam

1 ÖRNEK

Terim Anlam

Herhangi bir sanat, spor, bilim ya da meslek dalına

ait kavramları ifade eden sözcüklerdir.

Berna, çalacağımız şarkının notalarını bilmiyor.

Fen bilgisi dersinde kalbin bölümlerini öğrendik.

Basketbol oynarken turnike atmayı seviyorum.

2 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

Bazı sözcükler her zaman terim anlamlı kullanılır

(kare, tuval, smaç...). Bazı sözcüklerin ise kullanıldıkları cümleye bakılarak terim anlamlı oldukları anlaşılır.

Ablam, saçlarını toplamak için taç takmış.

Temel anlam

Maç, taç atışıyla devam edecekti.

Terim anlam

3 ÖRNEK

Mecaz Anlam

Bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak yeni

bir anlam kazanmasıdır. Sözcüğün mecaz anlamı

sözlükte “mec.” kısaltmasıyla gösterilir.

Ödevimi yapmazsam bittim!

Bu cümlede “bittim” sözcüğü mecaz anlamıyla

kullanılmıştır. “Bitmek” fiili gerçek anlamı “azalarak tükenmek” anlamından uzaklaşarak “kötü bir

durumda olmak” anlamında kullanılmıştır.

4 ÖRNEK

Kimi sözcükler kullanıldıkları cümleye göre temel, mecaz veya terim anlam kazanabilir.

Burun sözcüğü:

Buğra’nın burnu biraz büyüktü.

(Gerçek - Temel)

Kendinden taviz vermez, burnu dik gezerdi.

(Mecaz)

Türkiye’nin en kuzeyi Sinop Burnu idi.

(Terim)

5 ÖRNEK

“Perde” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde

farklı bir anlamda kullanılmıştır?

A) Evin perdelerini annem bana taktırdı.

B) Bütün perdeleri pazardan almışlar.

C) Trajedide genellikle oyunlar beş perdeden

oluşur.

D) Modern hayatta artık o eski perdeler yok.

6 ÖRNEK

6 ÇÖZÜM

Öğretmenlerim bana gölge olmasaydı başarılı

olamazdım.

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden

hangisi bu cümledeki altı çizili sözcükle aynı

anlamda değildir?

A) Kırık bir kalple insan ne kadar yaşayabilir?

B) Gözlerimin önüne perde indi sanki, göremedim.

C) Yeter artık! Kafamı saatlerce ütüledin.

D) Kar yağınca bütün yollar kapandı.

7 ÖRNEK

7 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

Etkinlik

1. Aşağıdaki üçgenlerin uçlarına yazılı terimlerin hangi sanat, spor, bilim veya meslek dallarına ait olduklarını kutucuklara yazınız.

taç

gol aut

üçgen

doğru açı

nota

şarkı nakarat

smaç

servis set

yazılım

donanım kodlama

turnike

smaç ribaund

tuval

boya fırça

sahne

perde aktör

sayı

çarpma toplama

cirit

maraton uzun atlama

a. b. c. d.

e. f. g.

h. ı.

j.

a. b. c. d. e.

f. g. h. ı. j.

2. Aşağıda verilen sözcükleri gerçek ve mecaz anlama gelecek şekilde bir cümlede kullanınız.

Soğuk

a.

b.

c.

d.

e.

f.

Gerçek Anlam:

Mecaz Anlam:

Gerçek Anlam:

Mecaz Anlam:

Gerçek Anlam:

Mecaz Anlam:

Ayak

Burun

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

3. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin temel ya da mecaz anlamlı olup olmadığını bulup uygun alanı işaretleyiniz.

Temel Anlam Mecaz Anlam

a. Evinizin önünde beklemekten ağaç oldum.

Taksit parasını harcayınca babam köpürdü.

Dizlerinin bağı gelen sesle bir anda çözüldü.

Hava düne göre daha soğuktu.

Kardeşiyle aradaki buzları eritmişti.

b. Sandalyenin bir ayağı daha kısaydı.

c.

d.

e.

f.

4. Aşağıdaki sözcükleri istenilen anlam özelliğine göre bir cümle içinde kullanınız.

Kafa

a.

b.

c.

d.

e.

f.

Temel Anlam:

Mecaz Anlam:

Terim Anlam:

Temel Anlam:

Temel Anlam:

Mecaz Anlam:

Kök

Yol

5. “Saat” sözcüğünü aşağıdaki cümlelerde kazandığı anlamlarıyla eşleştiriniz.

a. Bu havada karşı kıyıya bir saatte varabildik. Sayaç

Bir işin yapılacağı belli

bir zaman

Zaman, vakit

Altmış dakikalık zaman

birimi

Günün hangi anı olduğunu

gösteren alet

b.

c.

d.

e.

Kolundaki saati arkadaşı hediye etmişti.

Uyku saati gelince çocuklar yataklara koşardı.

Dün birkaç adam apartmandaki su saatlerini kontrol etti.

Saati geldiğinde her çiçek açar.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

1. Sözlükte bulunan ilk anlamıyla kullanılan sözcüklere temel anlamlı sözcük denir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamıyla kullanılmamıştır?

A) Asya’nın yanağını sinek ısırmıştı.

B) Kadir, arkadaşlarına param yok ayağı yapıyordu.

C) Aras üşüyen ellerini ısıtmaya çalışıyordu.

D) Betül gözleri ağrıdığı için gözlük kullanıyordu.

2. • Sinop Burnu ülkemizin en kuzey noktasıdır.

• Ayakkabının burnu biraz sivriydi.

• Burnunu kapıya yanlışlıkla çarpmış.

• Ümit Burnu, Güney Afrika’da bulunur.

• Yüzünü güzel gösteren, ufak bir burnu vardı.

Yukarıdaki cümlelerde “burun” sözcüğü kaç farklı anlamda kullanılmıştır?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5

3. I. Üçgenin iç açıları toplamı 180’dir.

II. Servis sırası karşı takıma geçti.

III. Yan sınıfla yaptığımız maçta üç gol attım.

IV. Bugün en sevdiğim şarkının notalarını öğrendim.

V. Korku esnasında vücudunuz adrenalin salgılar.

Numaralanmış cümlelerin hangilerinde bir bilim dalına ait terim anlamlı sözcük kullanılmıştır?

A) I ve III B) I ve V C) II ve III D) III ve IV

4. Simay’ın çantasındaki mendilden iki yaprak aldım.

Altı çizili sözcükte görülen anlam olayının bir benzeri aşağıdaki cümlelerin hangisinde vardır?

A) Sıranın gözünde ödevlerimi unuttum.

B) Çok yürüyünce ayaklarım ağrıdı.

C) Öğretmenimizin sınıfta yorgunluktan başı döndü.

D) Meltem, bacağını masaya vurmuş.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük terim anlamlıdır?

A) Ödevlerini yaparken yumuşak uçlu kalem kullanmalısın.

B) Bu akşam rasyonel sayılar testi çözdüm.

C) Matematik kitabının son sayfası yırtıldı.

D) Türkçe dersinde çok eğlenirdik.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

1 - 2. soruları aşağıdaki bilgilere göre Cevap layınız.

Top

Taç Gol

Veli

Üçgen

Sayı Açı

Yasin

Nota

Diyez Şiir

Ziya

Sahne

Piyes Perde

Buğra

Veli, Yasin, Ziya ve Buğra adlı dört öğrenci terim anlamlı sözcüklerle ilgili bir oyun oynarlar. Oyunun kuralları şu şekildedir:

• Herkes farklı bir alandan terim anlamlı üç sözcük söyleyecektir.

• Söylenen terimin hangi alanla ilgili olduğunu diğerleri bulmaya çalışacaktır.

• Farklı alanlardan terimleri bir arada söyleyen kişi elenecektir.

1. Buna göre farklı alanlardan terimleri birlikte söyleyen öğrenci aşağıdakilerden hangisidir?

A) Veli B) Yasin C) Ziya D) Buğra

2. Buna göre bir bilim dalına ait terimleri söyleyen öğrenci aşağıdakilerden hangisidir?

A) Veli B) Yasin C) Ziya D) Buğra

3. Temel Anlam: Sözcüğün akla gelen ilk anlamıdır. Örneğin perde deyince akla ilk gelen pencereleri kapatan tüldür.

Terim Anlam: Bir sanat, bilim, spor ya da meslek dalına ait sözcüklere verilen addır. Örneğin “Kafiye beşe

ayrılır.” cümlesinde kafiye sözcüğü terim anlamlıdır.

Bu tanımlar aşağıdaki görsellerden hangisini karşılamaz?

Sınavdan yüksek not alan öğrencilerin etekleri zil çaldı.

A)

Müzik dersinde notaları öğrendik.

B)

Çocukken gölgemi kovalardım.

C)

Keçi sütü çok faydalıdır.

D)

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

4. Türk Dil Kurumunun e-sözlüğünde yer alan “cennet” sözcüğüyle ilgili bazı açıklamalar aşağıda verilmiştir.

Dinî inanışlara göre imanlı, dünyada iyi işler yapmış kimselerin öldükten sonra sonsuz bir

mutluluğa kavuşacakları yer, uçmak.

isim, mecaz Herhangi bir şeyden fazlasıyla bulunan yer:

Kitap cenneti.

“Cennet cennet dedikleri birkaç köşkle birkaç huri / İsteyene ver sen anı, bana seni gerek seni.”

Yunus Emre

Mehmet Akif Ersoy

“cennet” Sözcüğünün

Parmak Alfabesiyle Gösterilişi

cennet

Köken: Arapça

isim, mecaz Herhangi bir şeyin kolayca yapıldığı yer:

Turizm cenneti.

sıfat, mecaz Çok güzel, huzur veren (yer):

“Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?”

C E N N E T

Buna göre “cennet” sözcüğünün açıklamalarında sözlüklerde bulunması beklenen;

I. sözcüğün tanımı ve buna uygun örnek verilmesi,

II. sözcüğün parmak alfabesiyle gösterilişi,

III. sözcüğün hangi dilden alındığı,

IV. sözcüğün yöresel kullanımlarının belirtilmesi

niteliklerinden hangisi örneklenmemiştir?

A) I B) II C) III D) IV

5. Dize sonlarındaki aynı görevli sözcüklere redif denir.

• Türkçe dersini çok seven Elif, cep telefonuna şifre olarak yukarıdaki cümlede bulunan terim anlamlı bir

sözcüğü seçmiştir.

• Şifreyi unutmamak için bir kâğıda yukarıdaki cümleyi yazmış ve şifre olarak seçtiği sözcüğün altını çizmiştir.

2

ABC

3

DEF

5

JKL

4

GHI

6

MNO

8

TUV

0

7

PQRS

✳ #

9

WXYZ

1

Buna göre Elif, şifresini yazmak için sırasıyla hangi tuşları kullanmalıdır?

A) 8468 B) 2964 C) 73343 D) 33447

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

6. Görme engellilerin okuma ve yazma için kullandıkları, kabartmalı yazılardan oluşan Braille alfabesi, kendisi de görme engelli olan L. Braille (Breyl) tarafından icat edilmiştir.

Braille Alfabesi

0 1 234 5 7 6 8

a b c ç d e f g ğ h ı i j

k l m n o ü

v y z x q w

ö p r s ş t u

9

Buna göre,

Ordunun görevi, vatanı çiğnemek isteyen düşmana karşı ayağa kalkmaktır.

görseldeki liderin adı ve yandaki cümlesinde altı çizili sözcüğün anlam özelliği Braille alfabesinde

nasıl yazılır?

A)

B)

C)

D)

-

-

-

-

föy

02

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Sözcükler Arası Anlam İlişkileri - I

Gündelik hayatta sözcüklere farklı anlamlar yüklenebilir. Her sözcük, girdiği cümlede veya kullanıldığı yerde farklı anlamlar ifade edebilir.

Buna göre sözcüklerin aldıkları veya kazandıkları anlamlara göre aralarında bir ilişki vardır. Mesela somut anlamlı bir sözcük, soyut; nitel anlamlı bir

sözcük, nicel anlama gelecek şekilde kullanılabilir.

Bu bakımdan sözcükler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.

Eş Anlam Yakın Anlam

Özel Anlam

...............................

Nitel Anlam Somut Anlam

...............................

...............................

...............................

...............................

Eş Anlamlılık (Anlamdaşlık)

Aynı anlamı karşılayan iki sözcük arasındaki anlam

ilişkisine eş anlamlılık veya anlamdaşlık denir.

ihtiyar - yaşlı anlam - mana

neşeli - şen sözcük - kelime

1 ÖRNEK

Dilimizdeki eş anlamlı sözcükler çoğu zaman başka

dillerden gelen sözcükler ile dilimizdeki sözcüklerin

aynı anlamı karşılamasıyla var olmaktadır.

Örnek: “Öğretmen” ve “muallim” sözcükleri anlamdaştır. Ancak “öğretmen” sözcüğü Türkçedir. “Muallim” sözcüğü Arapçadan alınmıştır.

S Anlamdaş sözcükler cümle içinde birbirinin yerine

kullanıldığında anlamda değişme olmaz.

Örnek: “İlayda’nın söylediklerinden hiçbir anlam

çıkmıyor.” cümlesinde “anlam” sözcüğünün yerine

“mana” sözcüğü getirildiğinde anlam değişmez.

S Eş anlamlı sözcükler cümlede birlikte kullanılamaz. Bu durumda anlatım bozukluğu oluşur.

Örnek: Yaşlılara ve ihtiyarlara saygı göstermeliyiz.

Yakın Anlamlılık

Eş anlamlı gibi görünse de aralarında anlamca farklılıklar bulunan sözcüklere yakın anlamlı sözcük denir.

Mesela “gücenmek, darılmak, küsmek” sözcükleri eş anlamlı gibi görünse de anlam bakımından

aralarında farklılıklar vardır. Bu sebeple bu sözcükler cümlede birbirinin yerine kullanıldığında anlamda değişmeler olacaktır.

“Berna bu davranışımdan dolayı bana küstü.” cümlesindeki “küsmek” sözcüğü arkadaşlar arasındaki

ilişkinin anlık veya süreç olarak bittiği anlamına gelmektedir.

“Berna bu davranışımdan dolayı bana darıldı.” cümlesinde ise “darılmak” sözcüğü “iki arkadaşın bir

davranıştan dolayı birbirine karşı kalbinin kırılması”

anlamında kullanılmıştır.

Bu bakımdan aşağıdaki sözcükler yakın anlamlıdır.

eş - dost çekinmek - utanmak - kaçınmak

yalan - yanlış

Yakın anlamlı sözcükler ikileme olarak kullanılabilir.

Örnek: yalan yanlış, eş dost, doğru dürüst

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

Karşıt (Zıt) Anlamlılık

Anlam bakımından aralarında zıtlık, terslik bulunan

sözcüklere karşıt anlamlı sözcük denir.

yaşlı - genç sıcak - soğuk

temiz - kirli ince - kalın

yeni - eski ıssız - kalabalık

2 ÖRNEK

Bir sözcüğün karşıt anlamlısı kullanılan cümleye göre

değişebilir.

Örnek: “Cansu, çayını soğuk içerdi.” cümlesinde soğuk sözcüğünün karşıtı “sıcak” sözcüğüdür.

“Emir, arkadaşlarına soğuk davranıyordu.” cümlesinde “soğuk” sözcüğünün karşıtı “samimi” sözcüğüdür.

Sözcüklerin, olumsuzu ile aralarında karşıtlık ilgisi

yoktur.

Ağlamak

Ağlamamak

Gülmek

olumsuz

karşıt

Eş Seslilik (Sesteşlik)

Okunuş ve yazılış olarak aynı olduğu hâlde birden

fazla farklı anlama gelen sözcüklere eş sesli (sesteş) sözcük denir.

“Ülkemiz iki kıtayı bağlayan bir kara parçasıdır.”

“Başak, çok güzel kara kalem resimler çizerdi.”

İlk cümlede “kara” sözcüğü “toprak parçası” anlamına gelirken ikinci cümlede “renk” anlamında kullanılmıştır. Bu durumda “kara” sözcüğü eş

sesli bir sözcüktür.

at

Bir hayvan türü

Fırlatmak

Vücutta oluşan siyah leke

I. tekil kişi zamiri

ben

3 ÖRNEK

Düzeltme işareti kullanılan sözcükler, kullanılmayan

sözcüklerle eş sesli değildir.

Örnek:

hala † hâlâ kar † kâr adet † âdet

Bir sözcüğün mecaz ve terim anlamları ile arasında eş seslilik yoktur.

“Çağatay, çam fidanlarını dikmek için yeri kazmaya başladı.”

“Parktaki gölete küçük kazlar bırakılmış.”

“Soruya yanlış cevap vererek kazdığı kuyuya

düştü.”

“Kaz” sözcüğü ilk ve ikinci cümlelerde eş seslidir. Ancak son cümlede mecaz anlamlı kullanıldığı için eş seslilik yoktur.

I. Üst komşumuz evde yalnız yaşıyordu.

II. Bu soruyu yalnız sen çözersin.

III. Baloya yalnız katılacaktım.

IV. İstediğin sinemaya gideriz yalnız ödevini yaparsan.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangilerinde “yalnız” sözcüğü aynı anlamda kullanılmıştır?

A) I ve II B) I ve III

C) II ve III D) III ve IV

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

Yabancı Sözcüklere Türkçe Karşılıklar

S Dil, bir milletin en önemli unsurudur. Dilini kaybeden milletler, millî benliklerini de kaybedeceklerinden, Türkçenin yalın hâle getirilmesi, yabancı dillerin etkisinden arındırılması gerekir.

S Dilde zorunlu ve özenti alıntı olmak üzere iki tür alıntı vardır. Zorunlu alıntı; bilim, teknik, sanat vb. alanlarla ilgili olarak ortaya çıkan, bazı eşya veya kavramları karşılamak üzere dilde eksikliği hissedilen sözcükleri

kapsar. Ancak özentiye bağlı alıntı kimi çevrelerce aydın görülmek üzere kullanılan ve dili yozlaştıran söylemlerdir.

Aşağıdaki tabloda bazı yabancı sözcüklerin Türkçe karşılıkları verilmiştir.

Yabancı Türkçe

E-mail E-posta

Walkman Gezerçalar

Faks Belgegeçer

Dizayn Tasarım

Entegre Tümleşik

Kriter Ölçüt

Perspektif Bakış açısı

Şov Gösteri

Bariyer Engel

Absürt Saçma

Adisyon Hesap

Trend Eğilim

Defans Savunma

Web Ağ

Viraj Dönemeç

Spesiyal Özel

Agresif Saldırgan

Maç Karşılaşma

Dinamo Sürükleyici

Duble Çift

Dubleks İki katlı

Deplasman Dış saha

Aroma Hoş koku

Etkinlik

1. Aşağıda verilen karşıt sözcükleri cümle içinde kullanınız.

a. ileri x geri

b. var x yok

c. içeri x dışarı

d. büyük x küçük

e. sıcak x soğuk

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

2. Aşağıda verilen soruları cevaplayarak bulmacayı çözünüz.

k.

j.

f.

c.

e. d.

g.

b.

a. ı.

h.

l.

a. “Yaşlı” sözcüğünün karşıtı

b. “Genç” sözcüğünün karşıtı

c. “Cevap” sözcüğünün eş anlamlısı

d. “Eser” sözcüğünün yakın anlamlısı

e. “Düz” sözcüğünün karşıtı

f. “Ufak” sözcüğünün karşıtı

g. “İleri” sözcüğünün karşıtı

h. “Hatıra” sözcüğünün eş anlamlısı

ı. “Cümle” sözcüğünün eş anlamlısı

j. “Alt” sözcüğünün karşıtı

k. “Dil” sözcüğünün eş anlamlısı

l. “Sır” sözcüğünün eş anlamlısı

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

1. • I ve II. sözcükler anlam bakımından birbirinin yerini tutabildiği için eş anlamlıdır.

• II ve III. sözcükler anlam bakımından birbiriyle çeliştiği için karşıt anlamlılık içerir.

Aşağıdakilerin hangisinde sözcükler bu açıklamaya göre düzenlenmiştir?

I II III

A) ak kara beyaz

B) ileri geri yukarı

C) ihtiyar yaşlı genç

D) akıl us zekâ

2. Günümüz dünyası artık çok daha evrensel. Bu da kültürler arası etkileşimin çok daha yoğun olduğu bir

dünya demek. İlerleyen teknoloji ve iletişim alanındaki sınırları ortadan kaldıran gelişmelerin de bunda etkisi büyük. Söz konusu durumun izlerini en iyi gözlemleyebileceğimiz yer ise dil. Bazen farkında dahi olmadan kullandığımız kelimeler yabancı kökenli olabiliyor. Bize normal gelen ve artık Türkçeye giren yabancı

kelimeler aslında başka dillerin dilimize uyarlanmış hâlleri. Dikkat edilmeden kullanılırlarsa dilde bozulma

yaratabiliyor.

Bu sözleri söyleyen biri aşağıdakilerden hangisini kullanırsa ifade ettiği düşünceyle çelişmiş olur?

A) Editör B) Uyum C) Etkinlik D) Seçenek

3. Anlam bakımından birbirine ters olan sözcüklere karşıt anlamlı sözcük denir.

Buna göre,

I. ıslak - kuru

II. hareket - devinim

III. ileri - geri

IV. yalan - yanlış

sözcük çiftlerinden hangileri arasında karşıtlık ilişkisi vardır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV

4. Yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı anlamı karşılayan sözcüklere eş anlamlı sözcük denir.

Buna göre aşağıdaki görsellerin işaret ettiği sözcüklerden hangisinin eş anlamlısı yoktur?

A) B)

C) D)

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

1. Birbirlerinin anlamca tersi olan sözcüklere karşıt anlamlı sözcük denir.

Buna göre aşağıdaki görsellerden hangisinin karşıt anlamı yoktur?

A) B)

Soğuk

El

Boş

Şişman

C) D)

2. Aşağıdakilerin hangisinde görsellerin işaret ettiği kavramlar arasındaki anlam ilişkisi diğerlerinden

farklıdır?

A)

B)

C)

D)

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

3.

P R G F S Ç G L N U S

B T G Ü Ç Y B RMN Z

D K E L İ M E Ç T N G

A B N E M V Y A V A Ş

Z A Ç I K S A B İ T D

U L O R T K Z L M C F

E G M L Z S C T V Y Z

K M P R Ş T U Y Z U Ü

Bu tabloda aşağıdaki sözcüklerden hangisinin eş ya da zıt anlamlısı yoktur?

A) Sözcük B) Kuvvet C) Öğretmen D) Hızlı

4.

12

6

9 3

10

11 1

2

4

5 7

8

Simge, gece saat 00.00’da uykuya dalar. Öğretmeninin sabah işlediği ders konularını rüyasında görmüştür. Saat 01.00’de gördüğü rüyada öğretmeni eş anlamlı sözcüklere örnek ister. 02.00’de gördüğü rüyada karşıt anlamlı sözcüklere örnek ister. 04.00’te gördüğü rüyada terim anlamlı sözcüklere örnek ister.

06.00’da gördüğü rüyada ise eş sesli sözcüklere örnek ister. Simge cevap olarak

01.00’de; okul-mektep, yaşlı-ihtiyar, hızlı-süratli

02.00’de; ileri-geri, büyük-kocaman, küçük-ufak

04.00’te; nota, smaç, üçgen

06.00’da; parti, fıkra, al

sözcüklerini verir.

Buna göre Simge hangi saatte gördüğü rüyada yanlış cevap vermiştir?

A) 01.00 B) 02.00 C) 04.00 D) 06.00

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

5. Berke ile arkadaşı Beril, bir elma ağacının altında oyun oynamaya karar verirler. Oyunun kuralı basittir. Sırası gelen oyuncu bir sözcük söyleyecek ve diğer oyuncu, sözcüğün eş anlamlısını ya da karşıt anlamlısını bulacaktır. Yanlış cevap veren, yanlış söylediği her sözcük için bir elma koparacaktır.

Oyuna başlayınca

Berke - Zengin Beril - Fakir

Beril - Siyah Berke - Kara

Berke - Al Beril - Mavi

Beril - İhtiyar Berke - Yaşlı

Berke - Sevgi Beril - Saygı

Beril - İleri Berke - Yukarı

cevaplarını verirler.

Buna göre bu iki arkadaş toplamda kaç elma koparmıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

6. Mektubu bitirirken büyüklerin ellerinden, küçüklerin gözlerinden öperim.

Bu cümledeki altı çizili sözcükler arasındakine benzer anlam ilişkisi aşağıdakilerin hangisinde yoktur?

A) Heyecandan bir aşağı bir yukarı yürüyordu.

B) İyi günlerimizde olduğu gibi kötü günlerimizde de birbirimize destek olduk.

C) Ödevini yaparken sessiz olunmasını isterdi.

D) Başlangıç ile bitiş noktası arası 3 kilometreydi.

7.

Roma İmparatoru Sezar, gönderdiği mektupların anlaşılmasını engellemek için bir şifreleme yöntemi kullanmıştır. “Sezar Şifreleme Yöntemi” olarak bilinen bu yöntemde her bir harfin yerine, alfabedeki sırasına göre

kendinden sonraki üçüncü harf kullanılır. Örneğin “İKİ” sözcüğü yerine “LNL” yazılır.

Aa Bb Cc Çç Dd Ee Ff Gg Ğğ Hh Iı İi Jj Kk Ll

Mm Nn Oo Öö Pp Rr Ss Şş Tt Uu Üü Vv Yy Zz

Bu metinden hareketle “DÜŞMAN” sözcüğünün karşıtı olan sözcüğün “Sezar Yöntemi”ne göre yazımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) GRUV B) GRÜY C) FSUV D) GSÜY

föy

03

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Sözcükler Arası Anlam İlişkileri - II

Somut - Soyut Anlamlılık

S Beş duyu organından en az biriyle algılanabilen

sözcüklere somut anlamlı sözcük denir.

“Kalemlerimi evde unutmuştum.” cümlesinde “kalem, ev” sözcükleri beş duyu organından en az biriyle algılanabilen nesnelere ait olduğu için somut

anlamlıdır.

S Varlığı beş duyu organıyla algılanamayıp sezgisel olarak kavranabilen kavramlara

............................. anlamlı sözcük denir.

“Mutluluk, insanın zihninde başlar.” cümlesinde

“mutluluk, zihin” sözcükleri sezgi yoluyla kavranabildiği için ............................. anlamlıdır.

Bir kavrama somut anlamlı diyebilmek için tüm insanların o kavramı aynı şekilde anlıyor ve algılıyor olması gerekir.

“Rüya” sözcüğü herkesin görebildiği bir kavram

olsa da herkes aynı rüyayı göremediği ve zihinde gerçekleşen bir durum olduğu için soyut anlamlıdır.

1 ÖRNEK

“Birkaç yürekli asker en önden geliyordu.

Yukarıdaki cümlede somut anlamlı olan “yürek”

sözcüğü, “cesaret” anlamında kullanıldığı için soyut anlama gelecek şekilde kullanılmıştır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde buna benzer

bir kullanım vardır?

A) Aralarındaki sevgiyi herkes görüyordu.

B) Saygısıyla herkesi kendine hayran bıraktı.

C) Zekâ, her insanda bulunur.

D) Kardeşi ile arasında aşılmaz bir duvar var.

2 ÖRNEK

2 ÇÖZÜM

Nitel - Nicel Anlamlılık

S Sayı ile ifade edilebilen veya ölçülebilen kavramlara ............................. anlamlı sözcük denir.

“Yarın daha geniş bir sınıfa geçiyoruz.” cümlesinde “geniş” sözcüğü ölçüyle ifade edilebildiği için

............................. anlamlı bir sözcüktür.

S Sayı ile ifade edilemeyen ve ölçülemeyen kavramlara nitel anlamlı sözcük denir.

“Çalışma masamı her zaman düzenli kullanırım.”

cümlesinde “düzenli” sözcüğü herhangi bir ölçüyle

veya sayıyla ifade edilemediği için ............................

anlamlı bir sözcüktür.

Bazı sözcükler bulundukları cümlede kazandıkları anlama göre hem nitel hem nicel anlamlı kullanılabilir.

“Soba yanmadığı için oda biraz soğuktu.” cümlesinde odanın soğukluğu termometre yardımı ile

ölçülebilir ve sayısal olarak ifade edilebilir. Bu sebeple “soğuk” sözcüğü nicel anlamlıdır.

“Arkadaşlarım bana biraz soğuk davranıyordu.”

cümlesinde soğuk davranış herhangi bir ölçüyle

veya sayıyla ifade edilemez. Bu sebeple bu cümlede “soğuk” sözcüğü nitel anlamlıdır.

3 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

“Ağır torbaların bir kısmını ben taşıdım.” cümlesinde “ağır” sözcüğü nicel anlamlıdır.

“Çok ağır biri olduğu efendi davranışlarından belli oluyordu.” cümlesinde ise “ağır” sözcüğü nitel anlamda kullanılmıştır. Örneklerde görüldüğü

gibi bazı sözcükler cümledeki kullanımına göre

hem nitel hem nicel anlamda olabilir.

Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden hangileri buna örnek olabilir?

A) Yakın arkadaşlarımdan biriydi.

O evde banyo, mutfağa yakındı.

B) Yüksek sesle şarkı dinlerdi.

Yüksek binalar manzarayı bozdu.

C) Yemeklerin lezzeti yerindeydi.

En lezzetli yemekleri annem yapardı.

D) Derin bir kuyudan su çektik.

Havuzun derin olduğunu içine girince anladım.

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

Genel - Özel Anlamlılık

S Kapsam olarak geniş ve içerisine farklı kavramları da alabilen sözcüklere .............................

anlamlı sözcük denir.

S Kapsamı dar olan ve içerisinde fazla kavram bulunmayan sözcüklere ise ............................. anlamlı sözcük denir.

“Yaşadığımız kente gelen sirkte hayvan yokmuş.”

cümlesinde “kent” sözcüğü “mahalle, cadde, sokak...” gibi kavramları kapsadığı için .......................

anlamlıdır.

“Çocuklar sokakta körebe oynuyordu.” cümlesinde “sokak” sözcüğü “kent” sözcüğünün alt başlığı

olması ve daha az kavram barındırması nedeniyle

............................. anlamlıdır.

ev, oda, cadde, sokak, şehir, kıta, ülke

Yukarıdaki sözcükler genelden özele doğru sıralandığında baştan dördüncü sözcük hangisi olur?

A) oda B) ev C) cadde D) şehir

5 ÖRNEK

5 ÇÖZÜM

“Yemeklerden taze fasulye yemeğini çok severdim.” cümlesinde “yemek” sözcüğü kapsamı geniş olduğu için genel anlamlıdır. Ancak “taze fasulye yemeği” söz grubu ise dar kapsamlı olduğu

için özel anlamlıdır.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde

aynı anlam ilişkisi yoktur?

A) Meyveleri soyarken elmaları unutmuş.

B) Okulun üst katında sınıfları öğrenciler temizlemiş.

C) Ders çalışırken saat başı mola veririm.

D) Bizim binada her daire kendi paspasını temiz

tutar.

6 ÖRNEK

6 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

Etkinlik

1. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcükleri soyut-somut olmaları bakımından inceleyiniz.

a. Özgürlük her canlının hakkıdır.

b. Dün gece rüyasında araba görmüş.

c. Evin girişinde eski bir halı vardı.

d. Masadaki tabaklar antika değerindeydi.

e. Günün her saati telefonla konuşurdu.

f. Sevdiği kitapları kimseye vermezdi.

Somut

Anlamlı

Soyut

Anlamlı

2. Aşağıdaki sözcükleri nitel ve nicel anlamlı olacak şekilde cümle içinde kullanınız.

Soğuk

a.

b.

Nitel:

Nicel:

c.

d.

Sıcak

Nitel:

Nicel:

e.

f.

Büyük

Nitel:

Nicel:

3. Aşağıdaki sözcükleri özelden genele doğru sıralayınız.

a.

Papatya, Varlık, Çiçek, Canlı

b.

İlçe, Köy, İl, Ülke

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

4. Aşağıda verilen kavramları genelden özele sıralayınız.

Dünya Sokak Şehir

Kıta İlçe Bina

Ülke

Cadde

5. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin özelliklerini ayraç içerisinde verilen ilişkilere göre

doğru-yanlış olarak inceleyiniz.

Doğru

Uzun dalları bahçeye çit yapmak için ayırdı. (somut)

İşe hafif kutuları taşımakla başladı. (nitel)

İyilik yapmak insana huzur verir. (soyut)

Bahçeye derin bir kuyu kazıp su çıkardı. (nicel)

Hava sıcak olunca hepimiz parklara döküldük. (soyut)

a.

b.

c.

d.

e.

f. Geniş bahçeli bir ev aldı. (nicel)

Yanlış

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

1. Varlığını beş duyu organımızın en az biriyle algılayabildiğimiz sözcüklere somut anlamlı sözcük denir.

Buna göre;

I. rüzgâr,

II. hayal,

III. gözlük,

IV. zekâ,

V. sevgi

kavramlarından hangileri somut anlamlıdır?

A) I ve III B) I ve V C) II ve III D) I, II ve IV

2. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden hangisi yay ayraç içerisindeki kavramla uyuşmamaktadır?

A) Sırtında ağır bir çuval taşıyan işçi, çok yorulmuştu. (nicel)

B) Sütünü içtikten sonra odasına uyumaya gitti. (somut)

C) Kin, insanı derinden yıpratan duygulardan biridir. (soyut)

D) Her zaman seni küçük düşürmek için fırsat kolluyor. (nicel)

3. Kapsamı geniş olan ve içerisindeki kavram miktarı fazla olan sözcüklere genel anlamlı sözcük denir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi diğerlerine göre daha genel anlamlıdır?

A) B)

C) D)

4. Bu şehrin her sokağını adı gibi bilirdi.

Bu cümlede renkli yazılmış sözcükler arasındaki anlam ilişkisi aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A) Eve girip tüm odaları gezdi. B) Bahçedeki taşları tek tek topladı.

C) Sabahları erken uyanırdı. D) Ödevini bitirmeden uyumazdı.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

1. • Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algılayabildiğimiz sözcüklere somut anlamlı sözcükler denir.

• Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algılayamadığımız sözcüklere soyut anlamlı sözcükler denir.

Bu bilgilere göre bir sözcüğün soyut ya da somut olduğuna aşağıdaki görsellerden hangisi kullanılarak karar verilemez?

A) B) C) D)

2.

Öğrenebileceğiniz

basit deneyler

Heyecan verici

bilimsel fotoğraflar

Bilim insanları ile

yapılan sohbetler

Şaşırtıcı bilgiler

Üç sayfa matematik sorusu

III.

V.

IV.

II.

I.

DERGİMİZDE

NELER

VAR?

Melih, okul dergisi için bir afiş hazırlamak istemiştir. Afişinde yer vereceği sloganlardan birinde nicel anlamlı bir ifadeye yer verir.

Melih’in afişinde yer alan numaralanmış sloganlardan hangisi nicel ifadedir?

A) II B) III C) IV D) V

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

3. Mehmet Öğretmen, Türkçe dersinde sözcükte anlam konusunu işledikten sonra Aslı, Berke, Ceren ve Doğukan arasında bir etkinlik düzenler.

Etkinliğe göre,

• Aslı nitel anlamlı sözcük kullanacaktır.

• Berke nicel anlamlı sözcük kullanacaktır.

• Ceren somut anlamlı sözcük kullanacaktır.

• Doğukan soyut anlamlı sözcük kullanacaktır.

Mehmet Öğretmen, öğrencilerine görev dağılımını yaptıktan sonra öğrencilerin sözcükleri verilen sürede

bulmalarını ve süre bitene kadar seçtikleri sözcüğün görselini verilen desteden seçip kaldırmalarını söyler. Süreyi başlatır ve sürenin sonunda sırayla

Doğukan

Aslı Berke

Ceren

görselleri kaldırılır.

Buna göre hangi öğrenci hatalı görsel kaldırmıştır?

A) Aslı B) Berke C) Ceren D) Doğukan

4. • Canlı sözcüğü insan sözcüğüne göre daha geneldir.

• Varlık sözcüğü canlı sözcüğüne göre daha geneldir.

• Ahmet sözcüğü insan sözcüğüne göre daha özeldir.

Bu bilgilere göre özelden genele bir dizilim yapılırsa doğru sıralama aşağıdakilerden hangisi olur?

A) Canlı, Varlık, İnsan, Ahmet B) Varlık, Ahmet, Canlı, İnsan

C) Ahmet, İnsan, Canlı, Varlık D) Ahmet, Canlı, İnsan, Varlık

5. Aşağıdakilerin hangisinde genelden özele sıralama doğru yapılmıştır?

A) Türkçe

Paragraf

Hece

Sözcük

B) Paragraf

Türkçe

Hece

Sözcük

C) Paragraf

Kelime

Hece

Harf

D) Harf

Hece

Sözcük

Paragraf

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

6. Sayı ile ifade edilebilen yani ölçülebilen anlama nicel anlam denir. Örneğin uzun ve kısa sözcükleri ölçülebildiği için nicel anlama örnektir.

Sayı ile ifade edilemeyen yani ölçülemeyen anlama nitel anlam denir. Örneğin güzel ve çirkin sözcükleri

nitel anlama örnektir.

Bu bilgilere göre aşağıdaki görsellerden hangisi nitel anlama örnek olabilecek bir görseldir?

A)

Uzun

Ağır Ateşli

Cimri

B)

C) D)

7. Varlığını beş duyu organımızın dışında sezgi yoluyla kavradığımız sözcüklere soyut anlamlı sözcük denir.

Buna göre aşağıdaki görsellerden hangisi soyut bir kavramı işaret etmez?

A)

Rüya Düşünce

Yağmur Hayal

B)

C) D)

föy

04

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Söz Gruplarında Anlam

Deyimler

Sözcüklerin gerçek anlamından uzaklaşarak oluşturduğu kalıplaşmış söz gruplarıdır. Deyimler bir dilin inceliğidir. Konuşmada veya yazmada anlatımı

güçlendirmek için kullanılırlar.

Özellikleri

S “İpe un sermek”, “akıntıya karşı kürek çekmek”,

“gözü yollarda kalmak” deyimlerinde de görüldüğü gibi deyimler cümle içinde olmadıkları zaman

“mastar” eki almış bir şekilde kullanılırlar.

S “Kulak kabartmak”, “ayak diremek” örneklerinde

de görüldüğü gibi deyimler tek sözcükten oluşmaz. En az iki sözcük bulunmalıdır.

S “Kimi kimsesi olmamak”, “ismi var cismi yok” deyimlerinde de görüldüğü gibi sayısı az olsa da

gerçek anlamlı deyim de vardır.

S Deyimler kalıplaşmış söz birlikleridir. Bu nedenle

deyimlerde bulunan sözcükler çıkarılamaz veya

başka sözcükle değiştirilemez.

“Dışarıda bardaktan boşanırcasına yağmur yağıyordu.” cümlesinde “bardaktan boşanırcasına

yağmak” deyimi kullanılmıştır. Bu deyimi “sürahiden boşalırcasına yağmak” şeklinde değiştirmek

mümkün değildir.

1 ÖRNEK

S Deyimlerin büyük bölümü söz öbeği biçimindedir. Az miktarda deyim cümle biçiminde kullanılmaktadır.

“Atsan atılmaz, satsan satılmaz.” cümlesinin tamamı bir deyimdir.

2 ÖRNEK

S Deyimler, cümlede açıklamasıyla birlikte verilebilir.

“Saatlerce seni merakla beklemekten gözlerimiz yollarda kaldı.” cümlesinde “gözü yollarda

kalmak” deyimi kullanılmıştır. Kullanılan deyim

“Merak, istek veya özlemle uzun süre beklemek”

anlamına gelmektedir. Böyle düşünüldüğünde

“Saatlerce seni merakla beklemekten” ifadesi deyimin açıklaması olarak kullanılmıştır.

3 ÖRNEK

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim, açıklamasıyla birlikte verilmiştir?

A) O gün şafak sökerken uyanmış, yola çıkmak

üzere hazırlanmıştı.

B) Şimdilik sabrediyor, zamanı gelince her şeyi

ortaya dökmeyi düşünüyordu.

C) Herkes aynı soruyu düşünüyordu ama hiç

kimse dile getirmiyordu.

D) Ona en çok duyarlılık gösterdiği yerden saldırmış, onu can evinden vurmuştu.

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

Atasözleri

Uzun süreli deneyimler ve gözlemler sonucunda,

uzun yıllar önce ortaya konmuş; söyleyeni bilinmeyen özlü sözlere atasözü denir.

Özellikleri

S Atasözleri az lafla çok şey anlatmak için kullanılırlar.

S Kalıplaşmış sözlerdir. Bu nedenle içerisindeki

sözcükler çıkarılamaz veya başka sözcüklerle

değiştirilemez.

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

“Üzüm üzüme baka baka kararır.” atasözü,

“Üzüm üzümü göre göre kararır.” şeklinde kullanılamaz.

5 ÖRNEK

S Atasözlerinin ilk ne zaman ortaya çıktığı veya

atasözlerini ilk kimin söylediği bilinemez.

S Atasözleri gerçek anlamlı veya mecaz anlamlı

olabilir. Hatta bazı atasözleri hem gerçek hem

mecaz anlama gelecek şekilde kullanılabilir.

S “Körle yatan, şaşı kalkar.” atasözü gerçeklikle

bağlantısı bulunmadığı için mecaz anlamlıdır.

S “Dost ile ye, iç; alışveriş etme.” atasözü gerçek bir durum üzerine söylenmiştir. Bu durumda gerçek anlamlıdır.

S “Ağaç yaşken eğilir.” atasözü ise hem gerçek

hem mecaz anlamlı kullanılabilir.

6 ÖRNEK

Özdeyişler (Vecizeler)

Kim tarafından söylendiği bilinen, bir konu hakkında kesin bilinmesi gerekeni çarpıcı ve özlü bir şekilde ifade eden, anlamlı söyleyişlere özdeyiş (vecize) denir.

S Hayatta en hakiki mürşit, ilimdir.

(Mustafa Kemal Atatürk)

S Kitapsız yaşamak; kör, sağır, dilsiz yaşamaktır.

(Seneca)

S Karanlığa küfretmek yerine bir mum yak.

(Konfüçyüs)

7 ÖRNEK

Yansımalar

Doğadaki canlı veya cansız varlıkların kendilerince ya da başka bir etkenle ortaya çıkardığı sesleri taklit ederek oluşturulan sözcüklere yansıma sözcük denir.

“Musluktan gelen su şırıltısı beni uyutmadı.” cümlesinde “şırıltı” sözcüğü su sesini taklit yoluyla ortaya çıktığı için yansıma bir sözcüktür.

8 ÖRNEK

Bir sözcüğün yansıma olması için doğada duyulması

yani bir sesi karşılaması gerekir.

Aslan “kük” diye ses çıkartmadığı için “kükremek”

yansıma değildir. Ancak kedi “miyav” diye ses çıkarttığı için “miyavlamak” yansımadır.

9 ÖRNEK

İkilemeler

Anlatımı pekiştirmek veya daha çekici hâle getirmek

için iki sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu kalıplaşmış söz gruplarına ikileme denir.

İkilemeler farklı yollarla kurulabilir.

S Eş anlamlı iki sözcükle:

Okulda bugün hiç ses seda yok.

S Yakın anlamlı iki sözcükle:

Soruları hep yalan yanlış çözmüş.

S Zıt anlamlı iki sözcükle:

Yanındaki çocuk aşağı yukarı on dört yaşındaydı.

S Biri anlamlı, biri anlamsız sözcükle:

Çizdiği üçgen eğri büğrü olmuştu.

S İki anlamsız sözcükle:

Marketten abur cubur almaya gitmişti.

S Aynı sözcüğün tekrarıyla:

Soruları hızlı hızlı çözdüğü için anlamamıştı.

Deyimler bir kavramı ifade etmek için kullanılan

etkileyici söz gruplarıdır.

Buna göre aşağıdaki deyimlerden hangisi “çok

çalışmak” kavramını ifade etmek için söylenir?

A) Ok yaydan çıkmak

B) Ağzı laf yapmak

C) Ateş püskürmek

D) Geceyi gündüze katmak

10 ÖRNEK

10 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

Etkinlik

1. Aşağıdaki cümlelerde geçen ikilemelerin altlarını çiziniz ve nasıl oluştuklarını altlarına yazınız.

Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

a.

Yaptığı maket eğri büğrü duruyordu.

b.

Muftaktan şırıl şırıl bir ses geliyordu.

c.

Sınıftaki öğrenciler dersi akıllı uslu dinlemişti.

Karşıma geçmiş abuk sabuk konuşuyordu. d.

Aşağı yukarı bir saat ders çalıştım.

e.

Sorulara yalan yanlış cevaplar veriyor.

f.

Sınıftaki kimsede ses seda yok.

g.

h.

2. Aşağıdaki atasözlerini verilen sözcüklerle tamamlayınız.

d.

e.

a.

b.

c.

Komşunun tavuğu komşuya ................................. görünür.

Ayağını ................................. göre uzat.

Mum, ................................. ışık vermez.

Su ................................. , düşman uyumaz.

Bir elin nesi var, iki elin ................................. var.

kaz

dibine

sesi

uyur

yorganına

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

3. Aşağıdaki cümlelerde bulunan deyimleri yandaki boşluğa yazınız.

a. Öğretmenimiz anlatılanları ağzı açık dinliyordu.

b. Yaptığı hatalar hemen göze çarpıyordu.

c. Yan masayı kulak kabartmış dinliyordu.

d. Annesinin yanında notlardan söz açmıyordu.

h. Boşa üzülme, atı alan Üsküdar’ı geçti.

ı. Benim için bu iş çantada keklik.

j. Adam tam bir laf ebesi.

k. Gözünün yaşına bakmaz bundan sonra.

e. Karşı komşusuna abayı yakmıştı.

f. Bu konuyu bal gibi biliyorsun.

g. Sınav sonuçlarını dört gözle bekliyorduk.

4. Aşağıdaki cümlelerde geçen deyimlerin altlarını çiziniz.

a. Bu konuyla birlikte kafam allak bullak oldu.

b. Kendinden daha büyük insanlara kafa tutuyordu.

c. Arkadaşlarının her işine sürekli burnunu sokma.

d. Türkçe dersini fazla hafife alıyorsun.

e. Ödevleri yetiştirene kadar anası ağlamış.

f. Ödevlerini ayda yılda bir yapar.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde deyim, anlamıyla birlikte verilmiştir?

A) Bu olay canına tak etmiş, daha fazla dayanamamıştı.

B) Hasta olma ihtimali giderek artıyordu.

C) Bu havada sokak kedilerini görünce içim titriyor.

D) Öğretmenimiz ödev yapmayanlara ateş püskürdü.

2. Doğada canlı veya cansız varlıkların çıkarmış olduğu sesleri dilde karşılayan sözcüklere yansıma denir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yansıma sözcük vardır?

A) Kuş ötüşleriyle bu sabah uyanmıştı.

B) Uzaklardan köpek havlamaları geliyordu.

C) Kırmızı yanaklarını avuçlarına almıştı.

D) Doğru söz sert olur, diyordu.

3. İkilemeler belirli kurallara göre oluşturulur.

Buna göre aşağıdaki ikilemelerden hangisi farklı bir kuralla oluşturulmuştur?

A) Çantamdaki not defterim eciş bücüş olmuş.

B) İçeri girip abuk sabuk konuşmaya başladı.

C) Çizdiği çember eğri büğrü oldu.

D) Marketten biraz abur cubur aldık.

4. Atasözleri çoğunlukla bir konu hakkında öğütler içerir.

Buna göre “tutumluluk” öğüdü içeren atasözü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Damlaya damlaya göl olur.

B) Ağaç yaşken eğilir.

C) Söz uçar, yazı kalır.

D) Âlim unutmuş, kalem unutmamış.

5. Bazı atasözleri aynı kavramı anlattığı için eş anlamlı olabilir.

Buna göre,

I. At olacak tay, yürüyüşünden belli olur.

II. Üzüm üzüme baka baka kararır.

III. Körle yatan, şaşı kalkar.

IV. Akıl yaşta değil, baştadır.

atasözlerinden hangileri eş anlamlıdır?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

1. Atasözleri ve deyimler arasındaki en belirgin fark şudur: Atasözleri öğüt verirken deyimler öğüt vermez.

Örneğin “Damlaya damlaya göl olur.” atasözünde öğüt varken “gözden düşmek” deyiminde bir öğüt yoktur.

Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi atasözlerine örnektir?

A) Atı alan Üsküdar’ı geçti.

B) Ne şiş yansın ne kebap.

C) Dağ, fare doğurdu.

D) Bal bal demekle ağız tatlanmaz.

2. “Ağzı kulaklarına varmak” deyimi çok mutlu olan bir insanın sevincinin yüzüne yansımasını ifade eder.

Aşağıdaki emojilerden hangisi bu deyimi ifade eder?

A) B) C) D)

3. Kim tarafından söylendiği bilinen özlü ve çarpıcı anlatımlara özdeyiş denir. Özdeyişlerin söyleyeni bellidir.

Bu bilgilere göre aşağıdaki görsellerden hangisi özdeyişlere örnek olamaz?

Kalp denizdir, dil de kıyı. Denizde

ne varsa kıyıya o vurur.

Eğer bir gün benim sözlerim

bilimle ters düşerse bilimi seçin.

C)

Derdi dünya olanın dünya

kadar derdi vardır.

A) B)

Baba oğluna bir bağ bağışlamış,

oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş.

D)

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

4. İkilemelerin oluşum yollarından bazıları şunlardır:

• Eş anlamlı sözcüklerden oluşan ikilemeler

Örnek: güçlü kuvvetli

• Zıt anlamlı sözcüklerden oluşan ikilemeler

Örnek: er geç

• Bir anlamlı, biri anlamsız sözcüklerden oluşan ikilemeler

Örnek: eski püskü

• İkisi de anlamsız sözcüklerden oluşan ikilemeler

Örnek: ıvır zıvır

Yukarıda oluşum yolları verilen ikilemeler aşağıdakilerle eşleştirildiğinde hangi ikileme dışta kalır?

A) Abur cubur B) Adım adım C) Yırtık pırtık D) İleri geri

5.

Bilge’nin aldığı bilgisayar F klavyedir. Bilge eski bilgisayarında Q klavye kullanmıştır. Bu nedenle yeni bilgisayarında klavyeyi Q klavyeye dönüştürmüştür. Örneğin “OT” sözcüğünü yazmak için “H” ve “O” harflerine basmaktadır.

Buna göre Bilge harf büyütme tuşuna basıp “ONA KULAK KESİLMEK İÇİN HERKES SUSTU.” cümlesindeki deyimi yazmak için hangi harflere basmalıdır?

A) MRLFM MFİŞLSĞM B) MRLUM MĞİŞLSĞM

C) LRLMM MĞİŞLSĞM D) LRLMM LĞİŞLSĞL

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

6. Doğadaki canlı ya da cansız varlıkların kendilerince veya başka bir etkenle ortaya çıkarttıkları ses taklitlerine yansıma denir. Bir sözcüğün yansıma olması için doğada o sesin duyulması ve öyle bir sesin olması

gerekir. Örneğin “Kuşlar ötüştü.” cümlesinde “ötüştü” sözcüğü yansıma değildir.

Bu bilgilere göre aşağıdaki hayvanlardan hangisinin çıkardığı ses yansıma sözcüğe örnek değildir?

A) B)

C) D)

7. I. II.

III. IV.

✓ ✗

Yukarıdaki görsellerde bazı ikilemeler ifade edilmiştir.

Bu görsellerin hangisinde ikilemede sözcüklerin tek başına anlamı yoktur?

A) I B) II C) III D) IV

föy

05

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Cümlede Anlam

Bir yargı ve eylem ifade etmek için oluşturulan söz

veya söz gruplarına cümle (tümce) denir.

Cümle Yorumlama

Cümle yorumlama şu başlıklar altında incelenir:

S Cümlenin konusu

S Cümlenin ana fikri

S Cümleden çıkarılabilecek yargı

S Cümleden çıkarılamayacak yargı

S Cümle tamamlama

S Cümle oluşturma

S Düşüncenin yönünü değiştiren ifadeler

Cümlenin Konusu

Cümlede üzerinde durulan kavramlar cümlenin konusunu oluşturur. Bu tür sorularda yapılması gereken cümleyi birkaç sözcükle ifade etmektir. Bunun

için cümleye “Cümle bize ne anlatıyor?” sorusu sorulur. Alınan cevap cümlenin konusu olacaktır.

“Okullar bir ülkenin yarınıdır.” cümlesinde “yarın”

kavramı “gelecek zamanları” ifade etmek amacıyla kullanılmıştır. Okulların bir ülke için gelecek adına önemi vurgulanmak istenmiştir. Bu bakımdan düşünülürse cümlenin konusu “okulların

önemi”dir.

1 ÖRNEK

Cümlenin Ana Fikri (Ana Düşüncesi)

Bir cümlede esas anlatılmak istenen fikir veya düşünce, o cümlenin ana fikrini veya ana düşüncesini oluşturur.

“Başarılı bir yazar; toplumun acılarını, sevinçlerini ve hissettiklerini anlatır.” cümlesinin asıl anlatmak istediği düşünce, “Toplumu anlatan yazarlar

başarılıdır.” şeklinde özetlenebilir. Bu da cümlenin ana fikrini oluşturur.

2 ÖRNEK

Cümleden Çıkarılabilecek Yargı

Cümlenin taşıdığı yargıyı soran sorularda çoğunlukla bir cümle verilir ve cümleden çıkarılabilecek yargı

sorulur. Bu tip soruları çözmek için cümle yorumlanarak cümlenin söylenme sebebi sorgulanır. Cümleye “Yazar bize ne demek istiyor?” sorusu sorularak cevap aranır. Bulunan cevap bize doğru cevabı

gösterecektir.

“Sanat eseri, toplumun yaşadığı hayatı tüm yönleriyle ortaya koyabilirse başarılı olur.” cümlesinde yazar bize bir eserin içinde yaşadığı toplumda

bağları ne kadar iyiyse o kadar başarılı olacağı

mesajını vermek istemiştir. Bu bakımdan cümleden çıkarılacak yargı “Sanat eserinin toplumla bağları, onun başarısıdır.” şeklinde ifade edilebilir.

3 ÖRNEK

Cümleden Çıkarılamayacak Yargı

Bu türden sorularda bir cümle verilerek cümlenin

anlamı ve yorumuyla çelişen yargı saptanmak istenir. Çözüm için yapılması gereken yöntem, verilen cümleyi iyi yorumlamak ve seçenekler içerisinde

cümlenin yorumunda bulunmayanı yani kullanılmayan sözcükleri aramaktır.

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

“Asya, dün akşam kardeşiyle beraber ders çalışmış.” cümlesinden çıkarılamayacak yargı bulunur.

1. Asya evin tek çocuğu değildir.

2. Asya, kardeşiyle en az bir kez ders çalışmıştır.

3. Asya dün akşam yalnız ders çalışmamıştır.

4. Asya’nın kardeşi başarılıdır.

Yukarıdaki cümlede Asya’nın kardeşinin başarısından bahsedilmemiştir. Bu yüzden burada 4.

yargı çıkartılamaz.

4 ÖRNEK

Cümle Tamamlama

Verilen cümleyi veya konuşmayı tamamlama sorularıdır. Yapılacak iş, cümlenin anlamı ve yapısına

dikkat edilerek en uygun ifadeyi kullanmaktır.

“Kardeşime okuması için - - - - aldım.” cümlesinde boş bırakılan yere “kitap” sözcüğü gelmelidir.

Çünkü okunması gereken varlık kitaplardır, daha

genel bir ifadeyle yazısı olan basılı materyallerdir.

5 ÖRNEK

Cümle Oluşturma

Belirli bir sayıda verilmiş sözcük ya da söz gruplarının bir araya getirilip cümle oluşturulmasının istendiği sorulardır. İzlenecek yol, öncelikle yüklemi belirlemek olacaktır. İstenen cümle kurallı olacağı için

yüklem en sona yerleştirilir. Daha sonra varsa edat

ve bağlaçlarla tümleçler yerleştirilmelidir.

1. hayatı anlama ve

2. sanat

3. çabalar bütünüdür

4. yapılan

5. anlamlandırmak için

sözcük ve sözcük gruplarıyla bir cümle oluşturulduğunda sıralama “2-1-5-4-3” şeklinde olacaktır.

6 ÖRNEK

Bu tip sorularda seçenek eleme yöntemi kullanılabilir.

Düşüncenin Yönünü Değiştiren Sözcükler

Cümleler anlamlı bütünlerdir. Her sözcük kendinden

önceki ve sonraki sözcükle anlamca birbirine bağlıdır. Bu sebeple cümle içinde bir konudan başka

bir konuya geçilirken çeşitli ifadeler kullanılır. Bunlar

“ama, fakat, lakin, hâlbuki, ancak, yalnız, oysaki...”

gibi sözcüklerdir.

“Başak saygılı bir öğrencidir ama...” cümlesi olumlu bir yargıyla başlamış ve “ama” sözcüğü kullanılmıştır. “Ama” sözcüğü olumlu bir yargıyı olumsuz bir yargıyla, olumsuz bir yargıyı da

olumlu bir yargıyla sürdürmek için kullanılır.

“Başak saygılı bir öğrencidir ama

olumlu yargı

ödevlerini eksik yapar.

olumsuz yargı

7 ÖRNEK

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde düşüncenin

yönünü değiştiren sözcüklere yer verilmemiştir?

A) İnsan robot değildir ama hayatta hızlı olmak

zorundadır.

B) Dünya elbet bir gün barışa kavuşacak ancak

o vakte kadar çok insanın canı yanacak.

C) Bu son olayı ancak birlikte çözüme kavuşturabileceğimizi düşünüyorum.

D) İnsanları mutlu etmek çok zor oysaki kelebekler bir günlük ömürlerinde bile mutlular.

8 ÖRNEK

8 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

Etkinlik

1. Aşağıda verilen sözlerle kurallı ve anlamlı birer cümle oluşturunuz.

yağmur - birdenbire - her yeri - başlayan - etkiledi

en ilginç - piramitler - yapılardır - taş - yeryüzündeki

tatile - düşünüyorum - birkaç - gün - çıkmayı - sonra

ağırlamak için - güzelce - konuklarını - masayı - hazırlamıştı

bize - buraya - gelmişler - için - yardım

a.

b.

c.

d.

e.

her zaman - anneye - saygılı - babaya ve - olunmalıdır. f.

2. Aşağıdaki cümlelerin konusunu yazınız.

a.

Konuları unutmamak amacıyla her ders için günlük tekrar yapmalıyız.

b. Verdiğimiz sözleri günü ve saati gelince tutmalıyız.

c.

Kardeşiniz aynı zamanda en iyi arkadaşınızdır.

d. Hayatınızın her döneminde başarılı olmak için disiplinli olmak zorundasınız.

e.

Dinlenmek ve eğlenmek, çalışmak kadar önemlidir.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

3. Aşağıdaki cümlelerde, düşüncenin yönünü değiştiren sözcüklerin altını çiziniz.

a. Sorunun cevabını biliyorum ama söylemeyeceğim.

b. Sınavdan düşük not aldım hâlbuki çok çalışmıştım.

c. Seninle iyi arkadaştık oysaki artık konuşmuyoruz.

d. Parka gidebiliriz ancak biraz daha soru çözersen.

e. Anlatılanları dinliyor fakat yazmıyordu.

f. Sabır acıdır lakin meyvesi tatlıdır.

g. Çalışmak güzeldir yalnız zor iştir.

4. Aşağıdaki cümlelerin ana düşüncesini yazınız.

a. Çevresini göz ardı eden sanatçılar, halktan kopuk ve başarısızdır.

b. Başarılı insanlar daima planlı ve planlarına bağlı insanlardır.

c. Bir işi en iyi şekilde bitirebilmek için işe en iyi şekilde başlamak gerekir.

d. Söylediğiniz ve söz verdiğiniz işleri yapmak sizi mutlu ve başarılı bir insan yapar.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

1. 1. yöneltti

2. hayat

3. durağanlığın içindeki

4. yakalamaya

5. devinimi

6. beni

Numaralanmış sözlerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturulmak istense sıralama aşağıdakilerden

hangisi olur?

A) 2 - 4 - 3 - 1 - 6 - 5 B) 2 - 6 - 3 - 5 - 4 - 1 C) 2 - 6 - 5 - 3 - 4 - 1 D) 3 - 6 - 5 - 2 - 4 - 1

2. Her metin gibi cümlelerin de konusu vardır.

Buna göre “Bir başarıyı elde etmek için çalışmak gerekir.” cümlesinin konusu aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) Başarmanın yolu B) Başarının önemi

C) Çalışmanın unsurları D) Çalışkan olmamanın sonucu

3. Mürekkebini doldurup parmakları arasına sıkıştırdığı - - - - çenesine dayamış düşünüyordu.

Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdaki sözcüklerden hangisi getirilebilir?

A) bilgisayarı B) kalemi C) masayı D) defteri

4. Onu yalnız sen tanıdığını söylüyorsun fakat onu en iyi ben tanıyorum.

Bu cümlede, düşüncenin yönünü değiştiren sözcük aşağıdakilerden hangisidir?

A) yalnız B) söylüyorsun C) fakat D) tanıyorum

5. “Evin iki çocuğundan büyüğü olan Çağatay, kardeşine göre zayıftı.”cümlesinden hareketle aşağıdaki

yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Çağatay iki kardeştir. B) Çağatay kardeşinden zayıftır.

C) Çağatay ailede ağabey rolündedir. D) Çağatay sağlıksız beslenmektedir.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

1. Ada çayının faydaları aşağıda açıklanmıştır.

• Bronşit ve astım belirtilerini hafifletir.

• Karaciğeri temizler.

• Terlemeyi azaltır.

• İdrar yolu enfeksiyonu tedavisine yardımcı olur.

• Stresi azaltır.

Buna göre;

• sürekli terleyen Oğuz Bey,

• karaciğer yağlanmasından kurtulamayan Şevval Hanım,

• bazı günler uyuyamayan Sena Hanım

isimlerinden hangileri rahatsızlığından dolayı daha sık ada çayı tüketmelidir?

A) Oğuz Bey B) Oğuz Bey ve Şevval Hanım

C) Şevval Hanım ve Sena Hanım D) Sena Hanım

2. 2020 yılında basketbol camiası büyük bir kayıp yaşadı. NBA oyuncularından Kobe Bryant kötü bir kaza

sonucu yaşamını yitirdi.

Bu bilgilere ve görsele göre,

I. Kobe Bryant helikopter kazasından ötürü yaşamını yitirmiştir.

II. Lakers takımında forma giymiştir.

III. 24 numaralı formayı taşımıştır.

IV. Kobe Bryant Amerikalıdır.

yargılarından hangilerine ulaşılamaz?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

3. I. Banka: Giyim ürünlerine fazladan 3 taksit

II. Banka: Market alışverişlerinde %5 indirim

III. Banka: Uçak bileti alımında 300 puan

IV. Banka: Eğitim harcamalarına %15 indirim

Okul için kırtasiye malzemeleri alacak olan bir üniversite öğrencisi, yaklaşan bayram için kıyafet almak isteyen bir öğretmen ve sürekli yurt dışına çıkan bir iş insanı kendileri için en avantajlı banka kartını seçmek

istemektedir.

Yukarıda bahsedilen müşteriler ve kendilerine en uygun banka kartı eşleştirilirse hangi bankanın

kartı dışarıda kalır?

A) I. Banka B) II. Banka C) III. Banka D) IV. Banka

4 - 5. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

Scuba diving genelde suyun altındaki güzellikleri görmek için yapılan bir tür dalış sporudur. Scuba ismi

İngilizce “Self Contained Underwater Breathing Apparatus” sözcüklerinin başharflerinden gelmektedir.

(I) Türkçeye su altı solunum aparatı olarak çevrilebilir. (II) İnsanoğlu suda nefes alamaz fakat suyun altında ne olduğunu da tarih boyunca merak etmiştir. (III) Scuba diving bir süreliğine de olsa suyun altını keşfetmemizi sağlar. (IV) Scuba divingin tarihi yüzyıllar öncesine dayanır ve ilk defa Asurlular tarafından yapılmıştır. (V) Günümüzde teknolojik gelişmelerin etkisiyle daha uzun süreli dalışlar yapılmaktadır.

4. Bu metnin IV. cümlesinden Scuba diving ile ilgili olarak aşağıdakilerin hangisine ulaşılabilir?

A) Yapılması zor bir su altı sporudur.

B) Günümüzde teknolojiyle birlikte tanınmaya başlamıştır.

C) Geçmişi asırlar öncesine kadar uzanmaktadır.

D) Asurlulardan sonra birçok topluluk da bu sporla ilgilenmiştir.

5. Bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisinde düşüncenin yönünü değiştiren bir sözcük kullanılmıştır?

A) II B) III C) IV D) V

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

6.

Kurbağa

Yaşam

Döngüsü

III

IV

V

I

II

Yukarıdaki görselde bir kurbağanın gelişim evreleri verilmiştir.

Buna göre III. gelişim evresini anlatan cümle aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) Larvadan çıkan kurbağa yavruları, balık formunda serbest yüzmeye başlar.

B) Kurbağa yavruları balık formundan çıkarak kafa bölgeleri gelişir ve ön ayakları belirmeye başlar.

C) Ön ayakları çıkan kurbağa tam bir kurbağa formuna ulaşarak su dışına çıkabilir.

D) Anne kurbağa yumurtalarını nemli bir yere veya bir akarsu yatağına bırakır.

7. Cümle oluştururken anahtar sözcükler önemlidir.

Buna göre,

I. Hubey eyaletine bağlı Vuhan kentinde

II. görülen koronavirüs

III. ve ateş gibi belirtilere sahiptir

IV. ilk olarak Çin’in

V. öksürük, boğaz ağrısı

sözcük grupları ile anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturulursa hangisi baştan üçüncü olur?

A) II B) III C) IV D) V

8. 1. Abanın kadri - - - -da bilinir.

2. Acı patlıcanı - - - - çalmaz.

3. Ağaca çıkan keçinin - - - - bakan oğlağı olur.

Numaralanmış atasözlerinde boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisinde verilen sözcükler

getirilebilir?

1 2 3

A) rüzgâr hırsız yaprağa

B) yağmur kırağı dala

C) kar kimse aşağıya

D) fırtına komşu gökyüzüne

föy

06

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Anlam Özellikleri Bakımından Cümleler - I

Cümlenin oluşumu sırasında anlam özellikleri farklılıklar gösterebilir. Bu konuda cümleyi iyi okumak ve

anlamak önemlidir.

Neden-Sonuç (Sebep-Sonuç) Cümleleri

Bir eylemin hangi sebep veya gerekçeyle yapıldığını bildiren cümlelerdir. Bu tür cümlelerde “Neden?”

veya “Niçin?” sorularının cevabı bulunur.

Neden-sonuç cümleleri iki yargıdan oluşur. Cümlenin ilk bölümü “neden”, ikinci bölümü “sonuç” yargılarını bildirir. Çoğunlukla “için, -den, -dığından, ile”

gibi ek veya sözcükler kullanılır.

“Dün okula gelmediği için ödevlerini arkadaşı söylemiş.” cümlesine “Neden arkadaşı söylemiş?” sorusu sorulduğunda “Okula gelmediği

için” cevabı alınmaktadır. Bu durumda cümle neden-sonuç anlamı içermektedir.

Sınavların başlamasıyla ders çalışmaya başladı.

Yağmur yağıyor diye bize gelmedi.

Dersleri dinlediğinden sınavdan yüksek not aldı.

1 ÖRNEK

Neden-sonuç ilişkisi tek cümleyle ifade edilebildiği

gibi iki cümleyle de oluşturulabilir.

S Ödevlerini gününde yaptı, daha başarılı oldu.

Neden-sonuç cümleleri amaç-sonuç cümleleriyle karıştırılmamalıdır. Amaç cümlelerinde bir “hedef” vardır.

“Okumak için şehre gitmelisin.” cümlesi amaç-sonuç cümlesidir. Çünkü bir hedef vardır: Okumak.

2 ÖRNEK

Dilimizde bazı cümlelerde eylem, yapılma gerekçesiyle birlikte verilir. Bu cümlelere neden-sonuç

cümlesi denir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi neden-sonuç anlamı içermektedir?

A) Yarışmaya katılmak için başvuru formu doldurduk.

B) Bu kadar az çalışırsan başarılı olamazsın.

C) Etrafta seni göremeyince biraz telaşlanmış.

D) Ders çalışmak amacıyla odasına çıktı.

3 ÖRNEK

3 ÇÖZÜM

Amaç-Sonuç Cümleleri

Eylemin gerçekleşme amacını bildiren cümlelerdir.

Bu tür cümlelerde “Hangi amaçla?” sorusunun cevabı bulunur. Cümlede amaç-sonuç ilgisi oluşturmak için “diye, üzere, için, amacıyla” gibi sözcükler kullanılır.

“Ödevlerini yapmak için odasına geçti.” cümlesinde “Odasına geçme amacı ne?” sorusunun

cevabı “ödevlerini yapmak için” yargısı olmaktadır. Bu bakımdan cümle amaç-sonuç cümlesidir.

Ders anlatmak üzere araştırma yaptı. (anlatmak

amacıyla)

Araba alayım diye iş arıyordu. (almak amacıyla)

4 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

Amaç-Sonuç Cümleleri ile Neden-Sonuç Cümleleri Arasındaki Farklar

Amaç-sonuç cümleleri ile neden-sonuç cümleleri birbiriyle karıştırılmaktadır. Bunun temel sebebi

amaç-sonuç cümlelerinde de “Hangi sebeple?” sorusunun cevabının bulunmasıdır.

Bu tür soruları çözerken öncelikle “Hangi amaçla?”

sorusu sorularak eleme yapılmalı, bu soruya alınan

cevaba göre cümlelerin anlam özellikleri belirlenmelidir.

(I) Bu aralar çok fazla yağlı gıda yediğinden kilo

almıştı. (II) Kilolarını vermek için badminton adında bir spora başladı. (III) Bu spor iki kişiyle oynanır. (IV) Her sporcunun bir raketi ve ortak kullanılan tüylü bir top vardır.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerden hangisi amaç-sonuç anlamı içermektedir?

A) I B) II C) III D) IV

5 ÖRNEK

5 ÇÖZÜM

Koşul-Sonuç Cümleleri

Bir olayın veya durumun gerçekleşmesini başka bir

olay veya duruma bağlayan cümlelerdir.

Dilimizde genel olarak koşul anlamı “-se” eki ile sağlanmaktadır. Ancak bunun dışında “ise, -ince, -dikçe, ama, yeter ki, üzere” gibi ek ve sözcüklerle de

koşul anlamı oluşturulabilir.

“Biraz kitap okursan oyun oynayabilirsin.” cümlesinde “oyun oynayabilme” eylemini gerçekleştirmek “kitap okuma” şartına bağlanarak söylenmiştir.

Dışarı çıkabilirsin ama ödevini bitirirsen.

Yarın geri vermek üzere kalemimi alabilirsin.

İstediklerini alırım, yeter ki notların yüksek olsun.

6 ÖRNEK

“-se, -sa” eki her zaman koşul anlamı katmayabilir. Dilek, istek anlamı katan “-se, -sa” eki ile karıştırılmamalıdır.

S Babamın bir atı olsa, binse de gelse. (istek)

I. Terliyken soğuk su içersen hasta olursun.

II. Güzel bir çorba yapsan da içsek.

III. Bu ödevi bitirirsen sinemaya gidebiliriz.

IV. Seninle konuşurlarsa doğruları söyle.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi koşul-sonuç cümlesi değildir?

A) I B) II C) III D) IV

7 ÖRNEK

7 ÇÖZÜM

I. Başı ağrıdığı için odasında uyuyormuş.

II. Eve gitmek için müdürden izin aldım.

III. Dersleri sessizce dinlersen daha iyi anlarsın.

IV. Ödevlerimi bitirsem de az uyusam.

Numaralanmış cümleler için aşağıdaki yargılardan hangisi söylenemez?

A) I. cümle neden-sonuç cümlesidir.

B) II. cümle amaç-sonuç cümlesidir.

C) III. cümle neden-sonuç cümlesidir.

D) IV. cümle dilek anlamı taşımaktadır.

8 ÖRNEK

8 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

Etkinlik

1. Aşağıdaki söz öbeklerini kullanarak amaç-sonuç cümleleri kurunuz.

a.

Yemek yemek

b.

Biraz eğlenmek

c.

Ders çalışmak

d.

Beni görmek

e.

Toplantıya

katılmak

f.

İyi not almak

g.

Dil öğrenmek

h.

Oyun oynamak

2. Aşağıdaki cümleleri anlam ilişkilerine göre kutucuklara yerleştiriniz.

a. Karnı biraz ağrıdığından okula gelmemiş.

b. Eve gitmeyeceksen yanına şemsiye almalısın.

c. Dışarıda üşümemek için daha sıkı giyindim.

d. Beni sevmeseydi istediklerimi not almazdı.

e. Kitabını okumak için raftan aldı.

f. Kardeşiyle görüşebilmek üzere buraya kadar geldi.

g. Sevgisini anlatmak maksadıyla ona çiçekler topladı.

h. Güzel bir plan yaparsan başarılı olabilirsin.

ı. Sokak hayvanlarına vermek için bayat ekmek topladık.

j. Seninle konuşuyorum diye dersi dinleyemedim.

Amaç-Sonuç

Neden-Sonuç

Koşul-Sonuç

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

3. Aşağıda verilen cümlelerin karşılarına uygun olacak şekilde amaç-sonuç, neden-sonuç, koşul-sonuç ilgilerini yazınız.

a. Ağaç dalları fırtınadan kırılmış.

b. Başka ülkelere gitmek üzere para biriktiriyor.

c. Bugün yorgun diye dışarı çıkmamış.

d. Kilo verebilmek için spora başladı.

e. Arkadaşıyla karşılaştığından biraz geç kaldı.

f. Heyecan yaptığı için soruları çözemedi.

g. Akşam baban gelsin, alışverişe çıkarız.

h. Turnuvayı kazanmak istiyorsan antrenman yapmalısın.

ı. Davete gelemedim çünkü çok yoğundum.

j. Beni dinlemek için yanıma oturdu.

4. Aşağıdaki kutucuklara karşısındaki anlam özelliğine göre cümleler yazınız.

Koşul-Sonuç

Koşul-Sonuç

Amaç-Sonuç

Amaç-Sonuç

Koşul-Sonuç

Koşul-Sonuç

Neden-Sonuç

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

1. Dilimizde bazı cümlelerde yargı, nedeniyle birlikte verilebilir. Bu cümlelerin tespitinde “Hangi nedenle?” sorusu kullanılır.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yargı, nedeniyle verilmiştir?

A) Kilo aldığından spora başladı. B) Bugün ödevlerini yapmamış.

C) Kalemliğini evde unutmuş. D) Bu yıl okul erken açılacak.

2. • Arabayı haftaya getirmek üzere götürebilirsin.

• Biz çalışmadıkça bu ülke yükselemez.

• Sen yeter ki beni unutma, ben başka bir şey istemiyorum.

Bu cümlelere şart anlamı katan sözcük ya da ekler aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) üzere, -dıkça, ki B) götürebilirsin, -dıkça, yeter ki

C) üzere, yükselemez, yeter ki D) üzere, -dıkça, yeter ki

3. Yapılma amacıyla birlikte söylenen cümlelere amaç-sonuç cümlesi denir. Bu cümlelerin tespitinde “Hangi

amaçla?” sorusu kullanılır.

Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi amaç-sonuç cümlesidir?

A) Ev bakımsızlıktan harabeye dönmüştü.

B) Sesini duyurmak için bağırıyordu.

C) Gündüzleri annesiyle yürüyüş yapardı.

D) Okulun gürültüsü mahalleyi kaplıyordu.

4. I. Toplantıya gitmek için evden çıktı.

II. Sabahları soğuk olduğundan sıkı giyinmelisin.

III. Saati bozuk olduğu için geç kalmış.

IV. Biraz daha spor yaparsa istediği kiloya gelecek.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangileri neden-sonuç anlamı içermektedir?

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV D) III ve IV

5. Aşağıdaki cümlelerden hangisi, yay ayraç içerisindeki kavramla uyuşmamaktadır?

A) Malzeme yetersizliğinden inşaat yarım kaldı. (neden-sonuç)

B) İlaç almak için caddedeki eczaneye gitti. (amaç-sonuç)

C) Bildiklerini anlatmak üzere karakola başvurdu. (koşul-sonuç)

D) Bugün çok yorulmuştu çünkü sabahtan beri çalışıyordu. (neden-sonuç)

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

1. Ragbi (Rugby) on beşer kişilik iki takımla bir devresi 40 dakika olmak üzere iki devre oynanan sert bir spordur. Hem el hem ayak kullanılır. Elle kesinlikle ileriye pas atılmaz. Ayakla ileriye pas atıldığında ise sadece topun gerisinde olanlar koşup topu alabilir.

A C

B D

Bu bilgilere göre görseldeki kırmızı takımın yaptığı atakla ilgili bazı cümleler kurulmuştur. Bu cümlelerden

bir tanesinde kural hatası vardır. Cümleler şu şekilde kurulmuştur:

I. A oyuncusu, topu ayakla B oyuncusuna atarsa kural hatası olmaz.

II. B oyuncusu, topu C ve D oyuncularının alması için C ve D oyuncularını geçmek zorundadır.

III. A oyuncusu, C oyuncusuna pas atarken ayak kullanamadığı için topu elle atmak zorundadır.

Buna göre görselle ilgili kurulan cümlelerden kural hatası olan cümle ve cümlenin anlam özelliği

aşağıdakilerden hangisidir?

Kural hatası olan cümle Anlam özelliği

A) I Koşul-sonuç

B) II Amaç-sonuç

C) III Neden-sonuç

D) III Amaç-sonuç

2. Farklı ülkelerde kendini kanıtlamış birçok dil bilimci ve dil bilimi araştırmacısı bir araya gelerek Türkçenin

matematiksel dil olduğunu ortaya koyan bir konferans düzenledi.

Bu cümle aşağıdakilerin hangisinde verilenlerin birleştirilmesiyle oluşmuştur?

A) • Çeşitli ülkelerden dil bilimi araştırmacısı bir araya geldi.

• Araştırmalar Türkçenin matematiksel bir dil olduğunu ortaya koyan bir konferans düzenledi.

B) • Çeşitli dil bilimciler bir araya geldi.

• Uzmanlar Türkçenin matematiksel bir dil olduğunu kanıtladı.

C) • Kendini kanıtlamış dil bilimciler bir araya geldi.

• Uzmanlar Türkçenin matematiksel bir dil olduğunu kanıtladı.

D) • Farklı ülkelerden dil bilimciler toplantı yaptı.

• Dil bilimciler Türkçeyi öven bir konuşma yaptı.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

3.

I.

II.

III.

IV.

Çift tırnaklı hayvanlar takımından geviş getiren, tıknaz gövdeli, uzun boynuzlu, çevik bir hayvandır.

Uzun bacaklı ve çevik oldukları için sarp kayalıklara rahat tırmanırlar.

Erkekleri dişilerine göre daha uzun ve kalın boynuzlara sahiptir, bundan ötürü de boynuzları çok

değerlidir.

Genelde dağlık bölgelerde yaşasalar da çok sıcak havalarda serinlemek için kar ve buzulların üzerine

yatarlar.

Sindirim sistemleri çok odacıklı olduğundan geviş getiren hayvanlar sınıfındadır.

Görseli açıklamak üzere kurulan numaralanmış cümleler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) I. cümle neden-sonuç içerir.

B) IV. cümlede sebep-sonuç ilişkisi vardır.

C) III. cümle amaç-sonuç içerir.

D) II. cümle şart-sonuç içerir.

4. I. Ekin düzenli ders çalışan bir öğrencidir.

II. Ancak matematik dersinde zorlanmaktadır.

III. Matematik öğretmeni, Ekin’e ön yargıların olduğu için başarılı olamıyorsun, demiştir.

IV. Ekin ön yargılarından kurtulursa matematik dersinde başarılı olacağını anlamıştır.

Buna göre Ekin’in matematik dersine olan bakış açısını değiştiren cümle aşağıdakilerden hangisidir?

Cümle Anlam özelliği

A) I Neden-sonuç

B) II Koşul-sonuç

C) III Neden-sonuç

D) IV Koşul-sonuç

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

5.

Müdür

Lider

Buna göre aşağıdaki davranışlardan hangisi bir liderde olamaz?

A) Ekrem Bey tüm gün, çalışanlarının sorunlarını dinler.

B) Cem Bey ofiste çalışanların rahatsız olduğu uygulamaların listesini yazmalarını ister.

C) Umay Hanım satışların düşük olmasından pazarlama birimini sorumlu tutar.

D) Selda Hanım yanlış paketlenen ürünlerin düzeltilmesi için kargo birimiyle birlikte çalışır.

6. I. Müzik dinlersen rahatlarsın.

II. Sesi kısıldığı için bizimle konuşamıyordu.

III. Bahçeyi temizlemek için hazırlık yapıyordu.

IV. Öğretmenimi dinlersem bu soruları kolay çözerim.

V. Silgisini unuttuğundan yanlışlarını karalamış.

Yukarıdaki cümleler anlam özelliğine göre ikişerli eşleştirilirse hangi cümle dışarıda kalır?

A) II B) III C) IV D) V

7. Ülkemizin teknolojik gelişim sürecinin hızlanması için ilk önce araştırma ve geliştirme çalışmalarının desteklenmesi gerekir çünkü bu çalışmalar diğerlerine oranla daha uzun bir süreç ve mali destek gerektirir,

mali destek olmazsa süreç sadece teori olarak masada kalır.

Bu cümleyle ilgili olarak,

I. Neden-sonuç ilgisi vardır.

II. Koşula bağlılık içerir.

III. Amaç anlamı “gerekir” sözüyle sağlanmıştır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III

föy

07

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Anlam Özellikleri Bakımından Cümleler - II

Karşılaştırma Cümleleri

Birden çok kavram veya varlığı aynı ya da farklı

özellikleriyle ifade eden cümlelerdir. Karşılaştırma

anlamı vermek için “gibi, kadar, en, daha, çok, fazla, göre” gibi sözcükler kullanılır.

“Akasya, kardeşine göre daha uzun boyluydu.”

cümlesinde Akasya ve kardeşi “boy” bakımından

karşılaştırılmıştır.

Buraların en güzel mantarı karşı ormanlarda olur.

Öykü kitap okumayı, kardeşi ise ders çalışmayı

sever.

Tiyatro da sinema kadar ilgi çekebilir.

1 ÖRNEK

En az iki varlığın aynı ya da farklı özelliklerini ifade eden cümlelere karşılaştırma cümlesi denir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde

karşılaştırma anlamı vardır?

A) Her sırayı tek tek sildim.

B) En öndeki sıra diğerlerine göre daha büyüktü.

C) Sıraları temizlerken Aycan bana yardım etti.

D) Temizliği akşam okul çıkışında yaptık.

2 ÖRNEK

2 ÇÖZÜM

Öznel Yargılı Cümleler

Söyleyenin kendi duygu, düşünce, istek ve beğenilerini belirten cümlelere öznel cümleler denir.

Öznel cümlelerin doğruluğu veya yanlışlığı kişiye

göre değiştiği için bu cümleler kanıtlanamaz.

“Türkiye’nin en güzel şehri İstanbul’dur.” cümlesindeki yargının kanıtlanması imkânsızdır. Çünkü her insanın sevdiği şehir farklıdır. Bu sebeple

cümle öznel yargı içeren bir cümledir.

3 ÖRNEK

Nesnel Yargılı Cümleler

Söyleyenin duygu ve düşüncelerini içermeyen, doğruluğu veya yanlışlığı her insan tarafından kabul

edilen yargılara nesnel yargılı cümle denir.

Nesnel cümlelerdeki yargılar, her insan tarafından

kabul edildiği için kanıtlanabilir yargılardır.

“Türk alfabesinde 29 harf vardır.” cümlesi herkes

tarafından kabul edilen bir yargıyı ifade ettiği için

nesnel yargılı bir cümledir.

4 ÖRNEK

Bir cümlenin kanıtlanabilirlik bakımından incelenmesi istenirse cümle öznel mi, nesnel mi diye bakılır.

Aşağıdaki cümlelerden hangisi kanıtlanabilirlik bakımından diğerlerinden farklıdır?

A) Su normal şartlarda 100 derecede kaynar.

B) Gökkuşağında 7 renk bulunur.

C) En sevdiğim renk yeşildir.

D) Güneş saatini ilk kullanan Mısır uygarlığı olmuştur.

5 ÖRNEK

5 ÇÖZÜM

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

Örtülü Anlamlı Cümleler

Cümlede açıkça söylenmediği hâlde, cümlenin yorumlanmasıyla ortaya çıkan anlamlara örtülü anlam

denir.

Bu tür cümlelerde karşılaştırmalar veya durumlar

arası geçişler bulunmaktadır. Daha çok “de” bağlacı, “artık, yine” gibi sözcükler kullanılmaktadır.

“Yine soruların hepsine doğru cevap vermiş.”

cümlesinde “sorulara doğru cevap verme” işinin

ilk olmadığı, daha önce de gerçekleştiği anlamı

çıkmaktadır.

Doğum günü kutlamasına Nihan’ı da davet etmiş.

Artık havalar ısınmaya başlamıştır.

6 ÖRNEK

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “önceden yaşanan bir durumu tekrar yaşama” anlamı vardır?

A) Ödevlerini yine evde unutmuş.

B) Bu saatten sonra ödevini yetiştiremezsin.

C) Okuldan gelince ilk iş, ödevlerini yapardı.

D) Ödevlerini her zaman eksiksiz yapar.

7 ÖRNEK

7 ÇÖZÜM

Cümlede Kullanılan Geçiş ve Bağlantı

İfadeleri

Konuşmalarda ve yazılarda düşüncelerden veya

eylemlerden bahsederken bazı bağlayıcı ya da düşünceye yön veren ifadeler kullanılır. Bu ifadeler ve

görevleri şunlardır:

Farklı Düşünceye Yönlendirme

Aynı cümle içerisinde farklı düşüncelerden bahsetmek mümkündür. Bu anlam değişiminin olması için

bazı sözcükleri kullanmak gerekir. Bunlar “ama, fakat, lakin, ancak, yalnız, hâlbuki, oysaki, ne var ki,

buna rağmen” gibi sözcüklerdir.

Türkçe dersini çok seviyorum ama bazı konuları anlamıyorum.

Bu soruları çözerim yalnız biraz zamana ihtiyacım var.

Bugün okula gelmedi hâlbuki sınava girecekti.

8 ÖRNEK

Destekleme ve Açıklama

Anlatılanların yeterince anlaşılmayacağı düşünüldüğünde kullanılan ifadelerdir. Bu ifadeler “özellikle, örneğin, mesela, hatta, ayrıca, açıkçası, üstelik,

yani, başka bir deyişle” gibi söz veya söz gruplarıdır.

Tüm ödevlerini yapmış, üstelik çantasını da hazırlamış.

Bu yılın sonunda yani aralıkta bir kitabım çıkacak.

Sözel dersleri severim özellikle Türkçe dersini.

9 ÖRNEK

Özetleme ve Sonuç Bildirme

Uzun konuşmalardan sonra konuyu daha kısa ve

anlaşılır hâle getirmek için kullanılan ifadelerdir.

Bu ifadeler; “özetle, sonuç olarak, kısacası, böylece, görüldüğü gibi, son olarak” gibi söz veya sözcük gruplarıdır.

Kısacası artık sınava hazırsınız.

Özetle bu kadar konuyu bitirmemiz gerekiyor.

Böylece bir devrin daha sonuna geldik.

10 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

Etkinlik

1. Günümüz şairlerini düşünecek olursak şairin bu eseri oldukça başarılı. (..............) Uzun yıllar öğretmenlik yapmış olmasının da bunda etkili olduğunu söylüyor sanatçı. (..............) Bu kitap toplamda beş bölüme

ayrılmış. (..............) Şair, her bölümü bir dostu için yazmış. (..............) Bu da insanın içini ısıtan bir samimiyet katmış esere. (..............) Şiirlerini sevgi üzerine kaleme almış. (..............) Yıllarca Anadolu’da yaptığı gözlemler ona bu konuda ilham vermiş olmalı. (..............)

Yukarıdaki metinde verilen cümlelerin sonuna cümle öznelse öznel, nesnelse nesnel yazınız.

2. Aşağıdaki cümlelerde karşılaştırma anlamı olup olmadığını belirleyiniz.

b. En iyi gömlekleri bu terzi dikerdi.

c. Teknoloji, insanların vaktini çalan geçici bir hevestir.

d. Bu saatini daha çok seviyordu.

e. Arkadaşlık her şeye rağmen güvenmektir.

a. Çocukları en az onun kadar başarılı.

Var Yok

3. Aşağıdaki cümleleri kanıtlanabilirlik bakımından inceleyiniz.

Öznel Nesnel

Bazı kuşlar etçildir.

Ben de kuşlar gibi uçmak isterim.

Göze ilk düşen görüntü terstir.

Ela gözlü insanlar daha sevimlidir.

Hiçbir kâğıt 7 kereden fazla ikiye katlanmaz.

Kâğıttan gemi yapmayı çoğu insan sevmez.

Bu tükenmez kalemin ucunda bir top bulunur.

Her renkten kalem almak onun hayali galiba.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

4. Aşağıda verilen cümlelerde bağlayıcı ifadeleri bularak hangi anlam özelliğini oluşturduklarını yazınız.

a. Bu yapılanlara inanamıyor hatta yapılanları yok sayıyordu.

b. Derslerine düzenli çalışır ama ödevlerini unuturdu.

c. Sonuç olarak bu roman günümüz insanını anlatmış.

d. Söylenenleri not alıyor lakin sonra okumuyordu.

e. Hepimize darılmış, üstelik hepimizi arkadaş listesinden çıkarmış.

f. Özetle seninle olan yolculuğumuzun sonuna geldik.

g. Dün akşam yine gelmedin oysaki geleceğine söz vermiştin.

h. Sevdiği arkadaşlarını eve çağırmış hatta onlarla yemek yemişler.

ı. Sabah erken kalkmalıydı fakat uyuyamıyordu.

j. Eve gitmemiş yani otelde kalıyor.

k. Ağaçlar çiçek açtı ancak hâlâ bahar gelmedi.

l. Sayısal dersleri severim özellikle de matematik dersini.

5. Geçiş ve bağlantı ifadeleri kullanarak aşağıdaki anlam ilgilerine uygun cümleler kurunuz.

a. Farklı Düşünceye

Yönlendirme

b.

Destekleme ve

Açıklama

c.

Özetleme ve

Sonuç Bildirme

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

1. (I) Geçen gün yaşadıklarımız yüzünden bize küsmüştü. (II) Bizimle konuşmuyor hatta yüzümüze bakmıyordu. (III) Onunla barışmak için ona sürpriz yapmaya karar verdik. (IV) Sonuç olarak başarılı olmuştuk.

Bu metindeki numaralanmış cümleler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) I. cümle neden-sonuç cümlesidir.

B) II. cümlede destekleme anlamı veren bağlayıcı ifade vardır.

C) III. cümle koşul-sonuç cümlesidir.

D) IV. cümlede özetleme anlamı veren bağlayıcı ifade vardır.

2. I. Nesnel cümleler herkese göre aynıdır.

II. Öznel cümleler ispatlanamaz.

III. “Bugün hava çok güzel.” cümlesi nesneldir.

IV. “Kitapta sıfatlar konusu yoktu.” cümlesi nesneldir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisinde bilgi yanlışı vardır?

A) IV B) III C) II D) I

3. Söyleyenin kendi duygu ve düşüncelerini bildiren cümlelere öznel cümle denir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi öznel cümledir?

A) Bu kitap iki bölümden oluşuyor.

B) Girdiğimiz sınıfta üç tane pencere vardı.

C) Bilardo topları kâğıttan yapılıyormuş.

D) İlayda’nın elbisesi çok güzel olmuştu.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde örtülü anlam yoktur?

A) Koronavirüs İran’da da görülmüş.

B) Koronavirüsten yine Çin’de birçok insan ölmüş.

C) Türk yetkililer artık virüsten korunmanın yollarını arıyor.

D) Birçok ülkede virüs yayılmaya devam ediyor.

5. Bu eser, dört bölüm hâlinde uyarlanmış.

Bu tiyatro diğerine göre daha güzeldi.

Dışarıdaki gürültü biraz canımı sıktı.

Eserinde daha sade ve samimi bir dil kullanıyordu.

Nesnel yargı cümlesi yukarıdaki işaretlerden hangisiyle verilmiştir?

A) B) C) D)

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

1.

Haluk

Bak, bu oyun iki seviyeden oluşuyor. Ben pek beğenmedim.

Asım

Haluk

Bu söylediğin öznel bir ifadeydi. Bir de

nesnel bir ifade kullanır mısın?

Asım

- - - -

Haluk ve Asım arasında geçen bu konuşmada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Her seviye içinde beş bölüm var. B) İkinci seviye çok zordu.

C) Birinci seviyenin kuralları hoşuma gitmedi. D) Bölümlerin sonu çabuk geliyor.

2. Söyleyenin duygu veya düşüncesini içermeyen, doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye değişmeyen cümlelere nesnel cümleler denir. Nesnel yargılar; araştırma sonucu ulaşılabilecek, herkesçe kabul görmüş, kanıtlanabilir yargılardır. Söyleyenin kendi düşüncesini, duygusunu veya beğenisini içeren cümlelere ise öznel cümleler denir. Doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye değiştiği için öznel yargılar kanıtlanamaz.

Buna göre,

I. Lityum-metal pillerin kullanımı ve yaygınlaşmasının önündeki başlıca engeller pilin dolum sürecinden

kaynaklanıyor, bu nedenle şimdiye kadarki uygulamaları laboratuvar ortamından öteye taşınamadı.

Son elli yıllık süreçte lityum-metal pillerle ilgili başarılı çalışmalar yapılmış ve bazı gelişmeler sağlanmış olsa da tüm bunlar lityum-iyon pillerin yerine geçmelerini sağlayacak düzeyde değildi.

II. Pırpır, bir sabah güzel bir şarkı sesiyle uyanır. Bu hoş ezgiyi takip eder ve Gün Doğumu Korosu’nu bulur. Koronun söylediği şarkı Pırpır’ı büyüler, o da koroya katılmak ister. Pırpır, Gün Doğumu Korosu ile

şarkı söyleyebilmek için elinden geleni yapar ancak en sonunda korodaki kuşlardan farklı olduğunu anlar. Ama Pırpır’ın henüz bilmediği bir şey vardır! Pırpır, her şeyi değiştirecek çok özel biriyle tanışacaktır!

III. Sonuçları Optics Letters dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre metayüzeyler olarak bilinen ince

optik aygıtlar, piyasada bulunan kontakt lenslerle birleştirilerek renk körlüğünün bir çeşidi olan döteranomaliyi düzelten lensler elde edildi.

metinlerinden hangilerinde kişisel düşüncelere yer verilmemiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

3.

Yazların daha

kurak geçmesi

Küresel ısınma

3 milyon hayvan ölümü

Orman Yangını

19,8 milyon dekar

orman yandı.

25 kişi hayatını kaybetti.

Yangın, şimşeklerden

ortaya çıktı.

Bir sunucunun sunacağı haberin konusu balığın ağzında, söyleyeceği haberin cümleleri ise balığın kılçıklarında verilmiştir. Sunucu, haberini sunarken amaç-sonuç cümleleri kullanacaktır.

Buna göre,

1. Avustralya’da, küresel ısınmadan kaynaklı orman yangınları çıktı.

2. Yangın kontrol altına alınamadığı için 19,8 milyon dekar alan kül oldu.

3. Yerleşim yerlerine kadar yangından 25 kişi hayatını kaybetti.

4. Yangını kontrol altına almak için çok sayıda itfaiyeci çalışıyor.

5. Yangının yayılmasıyla yaklaşık 3 milyon canlı öldü.

6. Avustralya başbakanı insanları sakinleştirmek için bir açıklama yaptı.

cümlelerinden hangileri doğru kurulmuştur?

A) 1 ve 3 B) 2 ve 4 C) 4 ve 5 D) 4 ve 6

4. Kişilerin veya varlıkların benzer veya farklı yanlarını incelemek amacıyla yapılan kıyaslamaya karşılaştırma denir. Diğer bir ifadeyle karşılaştırma, aralarında ilişki bulunan varlık ya da kavramları ortak ya da

farklı yönleriyle anlatmaktır. Karşılaştırmada yalnızca iki varlık ya da kavram arasındaki karşıtlıklardan yararlanılmaz. Bu anlatım yönteminde benzerliklerden de önemli ölçüde yararlanma yoluna gidilir. Varlıklar ve kavramlar karşılaştırılırken cesur-korkak, tembel-çalışkan, karamsar-iyimser, sağlam-dayanıksız,

genç-yaşlı vb. yönlerden kıyaslama yapılır. Bu yolla dile getirilen düşünce, varlık veya kavram daha somut şekilde anlatılmış olur.

Aşağıdaki görsellerden hangisi bu metinde sözü edilen kavrama örnek olarak gösterilemez?

A) B) C) D)

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

5.

Hız

A

Segment

B

Segment

C

Segment

D

Segment

5

7

8 7

10 8

8

10 10

6 7

6

5

5

5 5

Güvenlik Yakıt Donanım

Yukarıdaki tabloda otomobil segmentleri belirli özelliklere göre 5-10 arası puanlanmıştır.

Buna göre aşağıdaki karşılaştırma cümlelerinden hangisi yanlış bir yargıyı içerir?

A) A segment araçların diğerlerine göre yakıt puanı daha düşüktür.

B) B segment araçlar C segmente göre daha yavaştır.

C) C segment araçlar en donanımlı araçlardır.

D) D segment araçlar her alanda en yüksek puanı almıştır.

6.

Yukarıdaki görselden hareketle bazı cümleler kurulmuştur.

Bu cümlelerin görsellere uygunluğu ve kanıtlanabilirliği aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Cümle Uygunluk Kanıtlanabilirlik

I. Sporcular kadındır. ✓ Öznel

II. Formalarda kırmızı, mavi ve beyaz renkler vardır. ✗ Nesnel

III. Kırmızı beyazlı takım daha iyi oynamaktadır. ✗ Öznel

Bu tabloya göre numaralanmış bilgilerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III

föy

08

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Anlam İlişkilerine Göre Cümleler

Tıpkı sözcükler arasındaki anlam ilişkileri gibi cümleler arasında da bazı anlam ilişkileri vardır. Bu anlam ilişkileri; eş anlamlılık, yakın anlamlılık ve karşıt

anlamlılık olarak karşımıza çıkar.

Eş Anlamlı Cümleler

Aynı konu veya düşünceyi, farklı sözcüklerle ifade

eden cümlelerdir.

S Başarılı olabilmek için her zaman riskler almak gerekir.

S Kaplumbağaya dikkat et, ancak başını çıkarıp

risk alınca ilerleyebilir.

1 ÖRNEK

Aşağıdaki cümlelerle aynı anlama gelecek

cümleler oluşturunuz.

Düşüncenin özü kısa sözdedir.

............................................................................

Çoğu insan; güzel yaşamı, yaşadığı zorluklara

borçludur.

............................................................................

2 ÖRNEK

Yakın Anlamlı Cümleler

Eş anlamlı cümlelerde aynı anlama gelecek iki cümle varken yakın anlamlı cümleler aynı yola çıkan,

aynı özü taşıyan farklı cümlelerdir.

Ben onun gibi her dakikası sanat olan bir sanatçı tanımadım.

Günün her saati onun için bir sanat çabasıydı.

Bu cümlelerde farklı anlamlar çıkarılabilse de aslında öz olarak aynıdır. İki cümle de sanatçının

yaşamını birbirine yakın ifadelerle anlatmıştır.

3 ÖRNEK

Aşağıdaki cümlelere yakın anlamlı cümleler

oluşturunuz.

Bugünü çözemeyen, yarını planlayamaz.

............................................................................

Daha iyi olmaya çalışmayan, iyi olarak da kalamaz.

............................................................................

4 ÖRNEK

Karşıt (Zıt) Anlamlı Cümleler

Anlamca birbiriyle çelişen, birbiriyle ters olan cümlelerdir. Karşıt cümleler konu olarak aynıdır. Bakış

açıları veya anlam yönleri birbirinin tersi olur.

“Teknoloji, insan ilişkilerine zarar vermektedir.”

“Toplumların ilerleyebilmesi, teknolojik olarak

ilerlemesi ile aynı orandadır.”

cümleleri konu olarak “teknoloji” üzerine yazılmıştır. Ancak ilk cümle “teknolojinin zararından”

bahsederken ikinci cümle “teknolojinin gerekliliğini” anlatmaktadır. Bu durumda iki cümle birbiri ile

karşıt anlamlıdır.

5 ÖRNEK

Aşağıdaki cümlelere karşıt anlamlı cümleler

oluşturunuz.

Geç gelen adalet, adalet değildir.

............................................................................

Her sanatçı, eserinde kendinden bir parça bulundurur.

............................................................................

6 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

Bazı cümleler farklı sözcükler içerse de anlam

olarak aynı olabilir. Bu tür cümlelere eş anlamlı cümle denir.

Buna göre “Tarih biliminin, her zaman kazananları yazdığı için tarafsız olması zordur.” cümlesiyle aşağıdaki cümlelerden hangisi eş anlamlıdır?

A) Tilkiler kendi hikâyesini anlatmadığı sürece

avcı hikâyelerine inanmak zorundayız.

B) Tarihi yapan ile tarihi yazan arasında sıkı bir

bağ vardır.

C) Tarih bilimi, bilimsel bir bakış açısına sahip olmak zorundadır.

D) Tarih yapmak kadar tarih yazmak da zordur.

7 ÖRNEK

7 ÇÖZÜM

I. Adalet er ya da geç yerini bulur.

II. Geç gelen adalet, adalet değildir.

III. Adaletin mutlaka yerini bulma gibi bir huyu

vardır.

IV. Adalet herkes için lazımdır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangileri aynı anlama gelmektedir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV

8 ÖRNEK

8 ÇÖZÜM

Anlamca birbirinin tersi olan cümlelere karşıt anlamlı cümle denir.

Buna göre “Her sanatçı ilk eserlerinde mutlaka taklide düşmüştür.” cümlesinin karşıtı olan

cümle aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sanatçılar işe başlarken başka eserlerden ilham alır.

B) Sanatçı, eserlerinde her zaman özgün olmalıdır.

C) Sanat eseri sanatçıdan çıktıktan sonra gelişimini sürdürür.

D) Sanat, sanatçı ve sanat eserinin hayata karşı

söylediklerini ifade eder.

9 ÖRNEK

9 ÇÖZÜM

I. Azıcık aşım, kaygısız başım.

II. Fazla mal, göz çıkarmaz.

III. Güneş, balçıkla sıvanmaz.

IV. Mızrak, çuvala sığmaz.

Yukarıdaki sözlerden hangileri karşıt anlamlıdır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV

10 ÖRNEK

10 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

Etkinlik

1. Aşağıdaki dairede verilen cümleleri eş anlamlılarıyla eşleştiriniz.

İhtiyarlayınca yalnızlığı

anlarsın.

Geçmişte benim de başıma

böyle bir şey gelmişti.

Geleceğimizin güvencesi ve

temeli evlatlarımızdır. Çevresi onu cömert olarak

tanır.

Yaşlanınca yalnızlığı

hissedersin.

Daha önce böyle b

karşılaşmıştım.

ir durumla

O, etrafında eli açık biri

olarak bilinir.

Çocuklar geleceğimizin

teminatıdır.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

h.

2. Aşağıdaki cümlelerle aynı anlama gelecek cümleler kurunuz.

Beni her zaman seversiniz sanmıştım.

Günlerce ders çalışarak buralara geldim.

Üstünü değiştirip yemek masasına oturdu.

Sevgi her canlı için bir ihtiyaçtır.

Dünyadaki bütün kötülüklerin temeli hırsızlıktır.

a.

b.

c.

d.

e.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

3. Aşağıdaki cümlelere anlamca karşıt cümleler yazınız.

a. Acı tatlı yaşantılar insanı olgunlaştırır.

b. Mutlu insanlar için zaman daha hızlı akar.

c. Her şeyden şüphe etmekle bilimsel olarak ilerleriz.

d. Kendini yönetemediğinde sağduyunu dinle.

e. Gerçekler er ya da geç ortaya çıkacaktır.

f. Yolunu kaybettiğinde bırak, sana kalbin yol göstersin.

g. Başarılı sanat eserleri hayallerden beslenir.

h. Mutluluk ufak detaylarda saklıdır.

ı. Sürekli aynı işle uğraşmak insanı köreltir.

4. Aşağıdaki cümlelere yakın anlamlı cümleler yazınız.

c. Yazarlar eserlerini hayatlarından bağımsız

yazamaz.

a. Başarı, bir şey öğrenip onu insanlara anlatmakla kazanılır.

b. Adaletin kılıcı keskindir.

f. Mutlu olmak için sahip olduklarınız yeterlidir.

d. Her şair aynı zamanda bir fikir insanıdır.

e. Hayata olumlu bakmak mutluluk için en

önemli şarttır.

g. Sanat toplum için yapılmalıdır.

h. Tarihini bilmiyorsan gelecekten şüphe

duymalısın.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

1.

Durmak imkânsız çünkü zaman her

şeyden hızlıdır.

Eylül’ün düşündüğü bu cümle aşağıdaki cümlelerin hangisiyle değiştirilirse anlam değişmez?

A) Zaman süratle akarken hareket etmemek olanaksızdır.

B) Zaman her şeyin ilacıdır.

C) Zaman insanın değişme sebebidir.

D) Bazen durup dinlenmek gerekir.

2. Hayatının başrolünde hep sen olacaksın.

Bu cümle ile aynı anlamı karşılayan cümle aşağıdakilerden hangisidir?

A) Herkes, yaşam öyküsünün başkahramanı olmalıdır.

B) Hayat size hep sürprizler hazırlar.

C) Bir hayatınız olacağı için onun kıymetini bilin.

D) Hayat size her zaman en iyilerini sunmayacaktır.

3. Hayatınızdaki iyilikler, sizle başlayıp tekrar size dönecek bir döngüyü başlatır.

Bu cümle ile karşıt anlamlı olan atasözü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ağaç yaşken eğilir.

B) İyilik eden iyilik bulur.

C) İyiliğe iyilik olsaydı koca öküze bıçak vurulmazdı.

D) Harman döven öküzün ağzı bağlanmaz.

4.

Efe Eren

Emre Erdinç

Sessiz kalmak dinlemek değildir. Sessizlik düşünmek için ilk şart

değildir.

Dinlemek için öncelikle sessizlik

olmalı.

Konuşmak, sesli düşünmektir.

Yukarıda cümleleri verilen hangi iki arkadaşın söyledikleri cümle birbiriyle anlamca karşıttır?

A) Efe - Eren B) Eren - Emre C) Eren - Erdinç D) Efe - Emre

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

1.

Kullanılan tüp, büyüklüğüne göre

farklı maliyetlerde olabilir.

Şnorkel, başı sudan çıkarmadan

nefes aldırır. Farklı malzemelerden

yapılabilir.

Paletler hafif malzemeden üretilir.

Dalışın amacına göre uzunluğu

değişebilir.

Kıyafet, derinlerde düşük sıcaklıkları Dalgıç Elbisesi

engellemek için özel bir maddeden

üretilir. Maliyeti yüksektir.

Yukarıdaki görselde verilen bilgilere göre dalgıç elbisesinin özellikleri aşağıdakilerden hangisinde

doğru işaretlenmiştir?

A)

Ağır Hafif Pahalı Ucuz

ü ü ü

ü ü ü

ü ü

ü ü ü

Sıcağa ve

soğuğa dayanıklı

B)

C)

D)

2. İlettikleri duygu ya da düşünce bakımından birbirine çok yakın anlamlar taşıyan, aynı doğrultuda olan cümleler olduğu gibi birbirine zıt olan cümleler de bulunmaktadır. Bu cümlelerin kapsamları arasında da farklılıklar olabilir.

Buna göre,

I. Sanatın ustalarının koyduğu ilkelere uymak, nitelikli bir sohbetin giriş kapısıdır.

II. Dünya edebiyatı tarihinde ses getiren sanatçıların eserleri “sanat” ve “halk”tan beslenmiştir.

III. Kalıcı yazarlar eserlerinin hamuruna kendi kalplerinin yanında halkın sorunlarını da katarlar.

IV. Umutla yolculuk etmek, gidilecek yere varmaktan çok daha güzeldir.

V. Bir amaca ulaşmaya çalışırken önemli olan varılacak hedef değil, hedefe giden yoldur.

cümleleri anlamca yakınlık yönünden ikişerli eşleştirildiğinde hangisi dışta kalır?

A) I B) II C) III D) IV

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

3.

Göz

ORGANLAR Kulak

Göz + Kulak

SANATÇILAR

Plastik

(Görsel)

Dramatik

(İşitsel + Görsel)

Fonetik

(İşitsel)

SANATLAR

Aktör Şair Balerin Ressam Müzisyen

Sanatların sınıflandırılması için araştırma yapan bir öğrenci, sanatın algılanmasına ve uygulanmasına göre

bir sınıflandırma yapmıştır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlış olur?

A) Aktör - Dramatik B) Ressam - Dramatik C) Müzisyen - İşitsel D) Ressam - Plastik

4.

Bu görselle aynı anlama gelebilecek olan cümle aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bir çocuğa bırakılacak en iyi miras, mutlu bir çocukluktur.

B) Aile, eğitimin başladığı ilk yerdir.

C) Mutluluk ve özgürlük doğadadır.

D) Doğa sizi her zaman rahatlatır.

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

5.

“Su döngüsü” konulu verilen görselle aşağıdaki cümlelerin hangisi çelişmektedir?

A) Dağlara doğru sürüklenen su buharı soğuk hava ile karşılaşıp yağmuru oluşturur.

B) Sıcak havanın etkisiyle deniz veya akarsu suları buharlaşarak havaya yükselir.

C) Bu döngüye göre dünyadaki su miktarı her zaman sabittir.

D) Su döngüsünde güneşin etkisi yoktur.

6. Premack ilkesi ya da bilinen adıyla büyükanne kuralına göre canlılar seçme şansına sahip oldukları bazı

davranışları yapmayı daha fazla, bazılarını ise daha az tercih ederler. Bu ilkede yapılması daha fazla tercih edilen davranış, daha az tercih edilen davranış için pekiştireç olarak kullanılır. Yani davranış davranışla pekiştirilir. Organizmaya sevilen bir şeyin hatırına istemediği bir şeyin yaptırılması söz konusudur. Bu

ilkeye “etkinlik pekiştirilmesi” de denilmektedir. “Yaparsan yapabilirsin.” ifadesi ile de bu ilkeyi özetleyebiliriz.

Aşağıdaki örneklerden hangisi bu metinde sözü edilen açıklamaya en yakındır?

A) Odanı toplarsan seni parka götürürüm.

B) Bugün daha çok ders çalışırsam yarın sinemaya gideceğim.

C) Ödevlerini bitirirsen bilgisayarda oyun oynayabilirsin.

D) Ispanak yemeğini bitirmezsen sana çikolata veremem.

föy

09

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Cümlede Anlam (Tekrar)

Cümle Yorumlama

Cümlenin Konusu

Cümlede üzerinde durulan kavramlardır.

S “Sanat insanın üretebileceği tüm güzellikleri kapsar.” cümlesinin konusu “sanatın kapsamı”dır.

S “Eğitim her bireyin hayatı boyunca etkilendiği

sonsuz bir süreçtir.” cümlesinin konusu “insan

eğitiminin süresi”dir.

S “İnsanlık tarihi boyunca ulaşım için çeşitli binekler kullanılmıştır.” cümlesinin konusu “insan için

bineğin önemi”dir.

Aşağıdaki cümlelerin konusunu altlarına yazınız.

• Daha iyi bir insan olabilmek için ilk şart kitap

okumaktır.

• Ders çalışırken günlük tekrar yapmak, o dersin hafızada kalmasını sağlar.

• Başarılı olmak için çok zekâya değil, çok çalışmaya ihtiyaç vardır.

1 ÖRNEK

Cümlenin Ana Fikri

Cümlede esas anlatılmak istenen düşüncedir.

S Her şair, şiirlerini oluştururken kendi fikirlerine de

mutlaka yer verir.” cümlesinin ana fikri “Şairler şiirlerinde düşüncelerini de yazar.”dır.

S “Kitap okumak; hayal etmeyi, empati kurmayı ve

çok yönlü düşünebilmeyi sağlar.” cümlesinin ana

fikri “Kitaplar kişisel gelişime katkı sağlar.”dır.

Aşağıdaki cümlelerin ana fikirlerini altlarına

yazınız.

• Bir milletin dili, tarihi ve gelenekleri kimliğidir.

• İnsanlar tarih boyunca yemek, ulaşım ve korunma gibi ihtiyaçları için çeşitli hayvanları evcilleştirmiştir.

2 ÖRNEK

Cümle Oluşturma

Verilen sözcükler ya da söz öbeklerinde, anlamlı

ve kurallı cümle oluşturulmak istenirse önce yüklemi bularak diğer söz gruplarını yerleştirmek gerekir.

– az da olsa

– her

– küçük hediyeler

– mutlu eder

– insanı

sözcükleriyle oluşturulacak cümle:

“Küçük hediyeler her insanı az da olsa mutlu eder.”

şeklinde olacaktır.

Aşağıda verilen sözcüklerden anlamlı ve kurallı cümle oluşturunuz.

– gidilmez

– hiçbir

– çiçekli

– zafere

– yollardan

3 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

Anlam Özellikleri Bakımından Cümleler

Neden-Sonuç Cümleleri

Bir eylemin hangi sebep veya gerekçeyle yapıldığını bildiren cümlelerdir.

Verilen ödevleri yaptığı için yüksek not aldı.

Arabasını sattığından bisiklet kullanmaya başlamış.

Telefonunu unuttuğu için bana ulaşamamış.

Okulların açılmasıyla masraflar iyice arttı.

Sınava geciktim çünkü trafiğe takıldım.

Neden-sonuç cümlelerinin karşısına “N” yazınız.

a. Çok çalıştığı için LGS’yi kazandı.

b. Ağlamaktan gözleri şişmiş.

c. Ekmek almak için markete gitti.

d. Çok yorulduğundan hemen uyudu.

e. Saçları dökülmesin diye her gün saçlarını yıkıyor.

4 ÖRNEK

Amaç-Sonuç Cümleleri

Eylemin gerçekleşme amacını bildiren cümlelerdir.

Okumak için yeni bir kitap aldım.

Şarkı söylemek için mikrofonu eline aldı.

Yüksek not alayım diye ders çalışıyordu.

Arkadaşlarıyla buluşmak üzere evden çıktı.

Ailesini görmeye yurt dışına gitti.

Amaç-sonuç cümlelerinin karşısına “A” yazınız.

a. Hayatı sevdiği için her zaman gülümserdi.

b. Kendini geliştirmek için kitap okurdu.

c. Ağaçları çiçek açsın diye dua etti.

d. Ödevlerini yetiştirmek için kütüphaneye gitti.

e. Kuşlar doysun diye onlara simit verdi.

5 ÖRNEK

Koşul-Sonuç Cümleleri

Bir olay veya durumun gerçekleşmesini başka bir

olay ya da duruma bağlayan cümlelerdir.

İstediğin okulu kazanırsın, yeter ki biraz soru

çöz.

Çiçekleri sularsan çiçekler daha hızlı büyür.

Bisiklet sürebilirsin ama lastiğini tamir edersen.

Yarın eve bırakmak üzere çantamı alabilirsin.

Sesini duyurmak istersen biraz daha bağırmalısın.

Koşul cümlelerinin karşısına “K” yazınız.

a. Maçı kazanırsak tüm sınıfa tatlı alacak.

b. Temiz bir dünya istiyorsan yerlere çöp atma.

c. Elmanın en kalitelisi Amasya’da yetişir.

d. Güzel mi güzel bir ev aldılar.

e. Para yattı mı yemeğe gideriz.

6 ÖRNEK

Karşılaştırma Cümleleri

İki veya daha fazla varlığın aynı ya da farklı yönlerinin ifade edildiği cümlelerdir.

Baloda en güzel elbiseyi ben giydim.

Teknolojiyi kullanmak kadar kitap okumak da

önemli.

Yeni kitabı, eski kitabından daha başarılı oldu.

Türkçe dersini, İngilizce dersinden daha çok severdi.

Sınıfta en güzel resmi ben çizdim.

Karşılaştırma cümlelerinin karşılarına “K” yazınız.

a. Haftanın en sıkıcı günüydü.

b. Sınava daha çok var.

c. Annemi herkesten çok severim.

d. Babam daha yurt dışına çıkmadı.

e. Bu yaz, geçen yaza oranla sıcaktı.

7 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

Öznel Yargılı Cümleler

Söyleyenin kendi duygu, düşünce, istek ve beğenilerini ifade eden cümlelerdir.

Haftada bir kez tiyatro izlemeyi seviyorum.

Şiirleriniz içinde son yazdığınızı daha başarılı

buluyorum.

Çizilen bu resim, sanatçının en güzel eseriydi.

Bu yazarın sohbet yazılarında kaybolmamak imkânsız.

Bulduğu çözüm yolu çok zekiceydi.

Öznel anlamlı cümlelerin karşısına “✓” işareti koyunuz.

a. Bugün hava çok merhametli.

b. Ülkemizde haftanın ilk günü pazartesidir.

c. Portakalı herkes severek yer.

8 ÖRNEK

Nesnel Yargılı Cümleler

Kişisel yargı içermeyen, doğruluğu veya yanlışlığı

her insan tarafından kabul edilen cümlelerdir.

Bilardo topu kâğıttan yapılır.

Deve kuşunun gözü beyninden büyüktür.

Bazı kuşlar sonbaharda sıcak yerlere göç eder.

Ses hızını aşan ilk araçlar kırbaçlardır.

Çakmak, kibritten önce bulunmuştur.

Nesnel anlamlı cümlelerin karşısına “✓” işareti koyunuz.

a. Karadeniz’de dağlar kıyıya paraleldir.

b. Muz, Akdeniz Bölgesi’nde çok yetiştirilir.

c. Tatlı yemek insanların çoğunu mutlu eder.

9 ÖRNEK

Anlam İlişkilerine Göre Cümleler

Eş Anlamlı Cümleler

Aynı konu veya düşünceyi farklı sözcüklerle ifade

eden cümlelerdir.

Televizyon, telefon gibi araçlar insanların birbirleriyle daha az sohbet etmelerine neden olmuştur.

Teknolojik gelişmeler insanların iletişim kurmasına engel olmaya başlamıştır.

Aynı yargıyı ifade eden iki farklı cümle yazınız.

a. ......................................................................

b. ......................................................................

10 ÖRNEK

Karşıt Anlamlı Cümleler

Anlamca birbiriyle çelişen, birbirine ters olan cümlelerdir.

Yaşadığı halktan beslenen sanatçılar daha başarılı olmuştur.

İnsanlığın sorunlarını dile getiren sanatçılar zamana yenilir.

Karşıt yargılar içeren iki farklı cümle yazınız.

a. ......................................................................

b. ......................................................................

......................................................................

11 ÖRNEK

I. Bilgi, tecrübeyle kazanılır.

II. Bilgili insanlar daha az hata yapar.

III. İnsan çok okuyarak bilgiyi elde eder.

IV. Bilgili insanlar çevresine de bunu yansıtır.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangileri karşıt anlamlıdır?

A) I ve II B) I ve III

C) II ve III D) II ve IV

12 ÖRNEK

12 ÇÖZÜM

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

Etkinlik

1. Aşağıdaki cümleleri nesnel veya öznel olmaları bakımından değerlendiriniz.

a. Ziya Gökalp, şiirlerini hece ölçüsüyle yazmıştır.

b. Mutlu olmak için hayvan beslemelisin.

c. Sevgi, her canlının ihtiyacıdır.

d. Yeni aldığı kalem güzel yazıyordu.

e. Evimizde iki balkon bulunuyordu.

f. Bu kitapta her insan kendini buluyor.

g. Kaynaklara göre müzik eski zamanlarda sadece

ayinlerde kullanılırmış.

h. Evin bir bölümünde antikalar vardı.

Öznel Nesnel

2. Aşağıda verilen konulara uygun cümleler yazınız.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

Dilin önemi

Teknolojinin insan hayatındaki yeri

Sanatçının toplumdan etkilenmesi

Kitap okumanın kazandırdıkları

Suyun bitkiler için önemi

Okulun toplumdaki yeri

Kültür ve millet olma ilişkisi

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

1.

Matematik dersindeki başarım arttıkça Türkçe dersine

olan ilgim azalıyor.

Öğrencinin kurduğu bu cümleden aşağıdaki yargılardan hangisi çıkarılamaz?

A) Matematik dersine olan ilgisi artmıştır.

B) Türkçe dersine önceden de ilgisi yoktur.

C) Matematik dersindeki başarısı Türkçe dersini olumsuz etkilemiştir.

D) Bir alanda başarılı olmak başka bir alanda başarısızlığa götürebilir.

2. I. önceden önlem

II. deprem ihtimali

III. ülkemizde

IV. almak gerekmektedir

V. olduğu için

Numaralanmış sözcük ve sözcük grupları kullanılarak oluşturulabilecek anlamlı ve kurallı cümle sıralaması aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) III - I - IV - V - II B) III - II - V - I - IV C) V - IV - III - II - I D) I - IV - III - II - V

3. “Ancak” sözcüğü, aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı düşünceye yönlendirme göreviyle kullanılmamıştır?

A) Ürünleri yetiştirdim ancak para alamadım.

B) Ona çok değer verdim ancak yanılmışım.

C) Ders çalışıyorum ancak netlerim artmıyor.

D) Beni ancak öğretmenim anlayabildi.

4. Damlaya damlaya göl olur.

Bu atasözünün karşıt anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Fazla mal göz çıkarmaz. B) Taşıma suyla değirmen dönmez.

C) Azıcık aşım, ağrısız başım. D) İşten artmaz, dişten artar.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

1. 2020’nin Ocak ayında Elâzığ’da gerçekleşen üzücü depremle ilgili şu cümleler kurulmuştur:

I. Türk milleti birlik olursa her engeli aşar.

II. Her yerden yaraları sarmak için Elâzığ’a yardım gönderildi.

III. Depremden dolayı onlarca vatandaşımız vefat etti.

IV. Yetkililer depremzedelere moral vermek üzere olay yerine gittiler.

Bu cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) I. cümle koşula bağlılık bildirir.

B) II. cümle amaç cümlesidir.

C) III. cümle neden-sonuç anlamı içerir.

D) IV. cümlede gerekçe anlamı vardır.

2. • Ali, Fatma’nın kardeşidir.

• Fatma benim kardeşimin de kuzenidir.

• Benim annem ve Ali’nin annesi kardeştir.

Bu cümlelerden hareketle aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

A) Fatma, cümleyi kuran kişinin kuzenidir.

B) Cümleyi kuran kişi Fatma’nın annesine teyze demektedir.

C) Cümleyi kuran kişinin kardeşi Ali’nin annesine hala demektedir.

D) Ali ile Fatma, cümleyi kuran kişinin annesine teyze demektedir.

3.

• Amaç-sonuç cümlelerinde yargılardan bir tanesi gerçekleşmemiştir. “Ekmek almak için markete

gitmiş.” cümlesinde ekmeğin henüz alınmadığını görüyoruz.

• Neden-sonuç cümlelerinde bütün yargılar gerçekleşmiştir. “Başı ağrıdığı için ilaç kullandı.” cümlesinde hem başının ağrıdığını hem ilaç kullandığını görüyoruz.

Bu bilgilere göre aşağıdaki cümlelerden hangisi anlam özelliği bakımından farklıdır?

A) Matematik dersini çok sevdiğim için her zaman matematik çalışıyorum.

B) Hayvanlara çok değer verdiği için evinde üç tane kedi besliyordu.

C) Doktor olunca köyünün güzelliklerinin görünmesi için köyüne köprü yaptırdı.

D) Üç yıl önce yaptığı kazadan dolayı yürürken biraz topallıyordu.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

4. Öznel yargılar kişiden kişiye değişirken nesnel yargılar kişiden kişiye değişmez. Örneğin “Hava bugün çok

güzel.” cümlesi kişiden kişiye değişeceği için özneldir. Çünkü kanıtlanamaz.

Bu bilgilere göre aşağıdaki cümlelerden hangisi kanıtlanabilirlik açısından farklıdır?

A) Nüfusça en kalabalık ilimiz İstanbul’dur.

B) Akşam başlayan fırtına, evlerin çatısını sökmüş.

C) Mahalleye yeni taşınan çocuğun altı kardeşi varmış.

D) İnsan, çocukluğunu hiçbir şeye değişmez.

5. • Farklı sözcüklerle kurulup aynı anlamı ifade eden cümlelere eş anlamlı cümleler denir.

• Anlamca birbiriyle çelişen, ters düşen cümlelere karşıt anlamlı cümleler denir.

Bu bilgilere göre aşağıdaki atasözlerinden hangisi anlamına göre diğerlerinden farklıdır?

A) Körle yatan, şaşı kalkar.

B) Üzüm üzüme baka baka kararır.

C) Kurt, köyünü değiştirir; huyunu değiştirmez.

D) Kır atın yanında duran ya huyundan ya suyundan...

6. Karşılaştırma anlamı vermek için “gibi, kadar, en, daha, ise, göre” gibi sözcükler kullanılır.

Bu bilgiye göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma yoktur?

A) Senin kadar çalışkan birini hiç görmemiştim.

B) Ayasofya Müzesi, İstanbul’un en gözde müzesidir.

C) Sümela Manastırı, Trabzon’un incisidir.

D) Topkapı Sarayı, diğer tarihî saraylara göre daha etkileyicidir.

7. • Iğdır doğunun en güzel şehirlerindendir.

• Köyü görebilmek için dağa tırmandık.

• Yağmur çok yağarsa barajlar dolar.

Bu cümleler anlam özelliklerine göre aşağıdakilerle eşleştirilirse hangi özellik dışta kalır?

A) Amaç-sonuç cümlesi B) Neden-sonuç cümlesi

C) Karşılaştırma cümlesi D) Koşul-sonuç cümlesi

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

8. • Neden-sonuç cümleleri ile amaç-sonuç cümleleri birbiri ile karıştırılmamalıdır.

• Neden-sonuç cümlelerinde iki yargı da gerçekleşmiştir ya da gerçekleşecektir.

• Amaç-sonuç cümlelerinde yargılardan bir tanesi gerçekleşmemiştir ya da gerçekleşmeyecektir.

Bu bilgilere göre aşağıdaki cümlelerden hangisi amaç-sonuç cümlesi değildir?

A) Köyceğiz Gölü’nü görmek için Muğla’ya gidiyoruz.

B) Babam, Tuz Gölü’nü görelim diye bizi tatilde Ankara’ya götürecek.

C) Piknik yapmak için Mogan Gölü’ne gideriz.

D) Amcam geldiği için tatili iptal ettik.

9. Eymir Gölü ve Mogan Gölü ile ilgili şu bilgiler verilmiştir:

• Yaz aylarında iki göl de küçülmektedir.

• Eymir Gölü, Mogan Gölü’ne göre daha derindir.

• Mogan Gölü’nde mangal alanı olduğu için insanlar göle ayrı bir ilgi duymaktadır.

Bu cümleler anlam özelliklerine göre aşağıdakilerle eşleştirilirse hangi özellik dışta kalır?

A) Amaç-sonuç cümlesi B) Karşılaştırma cümlesi

C) Öznel yargılı cümle D) Nesnel yargılı cümle

10.

Amaç cümlesi Koşul cümlesi

Karşılaştırma cümlesi Neden cümlesi

Aşağıdaki cümlelerin hangisi bu çemberin bölümlerinden herhangi birine yazılamaz?

A) İyi bir lise kazanmak için çok çalışmalısın.

B) Havalar böyle kurak giderse ürünlerin hepsi kurur.

C) Havalar soğuduğu için kuşlar göçmeye başladı.

D) Küçük kızın zeytin gibi gözleri vardı.

1

Test - 1 Tarama Testi - I

1. Sözcük Anlamı

Bulmak

Bilmek

Bakmak

Bölmek

Kaybedilen bir şeyi yeniden ele geçirmek

Bir iş yapmaya alışık olmak, elinden gelmek

Yüzü bir yöne doğru olmak

Bir bütünü iki ya da daha çok parçaya ayırmak

Yukarıda sözcükler ve anlamları verilmiştir. Her sözcük anlamıyla birlikte cümlede kullanılacaktır.

Buna göre sözcüklerden hangisi belirtilen anlamda kullanılmamıştır?

A) Bir haftadır aradığım kalemi buldum; kalem, kitaplardan birinin arasındaymış.

B) Bu maketin yapımını biliyorum, internetten öğrenmiştim.

C) Küçük yaşta kayıplar yaşadığından tüm aileye o bakıyor.

D) Bir domates aldı, çakıyla dörde böldü.

2. Yüzerken denizanaları ile karşılaşmak her zaman mümkün. Bu küçük canlıların dünyasına biraz daha

I II

yakından bakalım. Denizanaları serbestçe yüzen ve saldırgan olmayan, jelatinimsi deniz canlılarıdır.

Gövdelerinin etrafı dokunaçlarla çevrili olabilir ya da kamçı şeklinde uzantılara sahip olabilir.

III IV

Aşağıdaki öğrencilerden hangisi mecaz anlamda kullanılan sözcüğü tercih etmiştir?

A) B) C) D)

I II III IV

Leyla Samet Pınar Burak

3. 1. Yalan olmayan, gerçek olan a. Bu gazete doğru haberler yapıyor.

2. Kendisine güvenilir, dürüst kimse b. Yolu takip et, doğru markete gidersin.

3. Bir ucundan öteki ucuna yönü değişmeyen c. Günümüzde doğru insan kalmadı sanki.

Yukarıdaki cümlelerde “doğru” sözcüğünün kullanımı ve anlamı eşleştirilecektir.

Bu eşleştirmenin doğru gösterimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1 - c

2 - b

3 - a

B) 1 - a

2 - b

3 - c

C) 1 - a

2 - c

3 - b

D) 1 - b

2 - a

3 - c

2

Tarama Testi - I Test - 1

4. Mecaz anlam, bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni ve farklı anlamlardır.

Bu bilgiye göre aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi mecaz anlamlıdır?

A) Sıcak havalarda dışarıya çıkmamalısın.

B) Turnalar, şehrimizin üstünde uçuyor.

C) İyi kalpli ve ince düşünceli bir öğretmendi.

D) Başında şapkası olmadan adım atmazdı.

5. Uzun zamandır evden uzak olan babasının eve döndüğünü duyan Gamze’nin etekleri zil çalıyordu.

Altı çizili deyimle anlatılmak istenen duygu aşağıdaki yüz ifadelerinden hangisine uymaktadır?

A) B) C) D)

6. I. Kardeşim sürekli abur cubur tüketiyor.

II. Bayramlarda eş dost ziyareti çok önemlidir.

III. Babam küçükken eciş bücüş bir çocukmuş.

IV. Güç kuvvet kazanmak istiyorsanız ıspanak tüketin.

V. Kimseyi yalan yanlış konuşarak yanıltmayın.

Yukarıdaki ikilemeler oluşum şekline göre ikişerli eşleştirilirse hangisi dışta kalır?

A) I B) II C) III D) IV

7. (I) Ben boş boş oturan insanı sevmem. (II) Çünkü boş oturan insan yeni bir şey üretmez. (III) Hâlbuki insan hayatına anlam katmalıdır. (IV) Einstein, Edison, Mevlâna gibi büyük insanlar böyle yapmışlardır.

(V) Hayatlarını boş oturarak değil, değer üreterek yaşamış ve insanlığa katkıda bulunmuşlardır.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisi kendisinden önceki cümlenin gerekçesi durumundadır?

A) II B) III C) IV D) V

3

Tarama Testi - I

1.

Zeynep; farklı zamanlarda babası, annesi, büyükbabası

ve babaannesine “Bir saat bilgisayarda oyun oynayabilir

miyim?” sorusunu sormuş ve hepsinden farklı cevaplar

almıştır.

Buna göre Zeynep’e cevap veren aile büyüklerinden hangisi şart (koşul) cümlesi kullanmıştır?

A)

B)

C)

D)

Bir saat değil ama yarım saat oynayabilirsin.

Ödevlerini zamanında bitirirsen oynayabilirsin.

Elbette, oynayabilirsin kızım.

Bunu, anne ya da babana sormalıyız.

2.

Burak, üzerinde neden-sonuç anlamı taşıyan yolu kullanacaktır.

Bolu Oyuncağı almak için para biriktirmeye başladı.

Ardahan Gök gürültüsünü duyduğu için annesinin yanına gitti.

Ankara Babasını görmeye Kayseri’ye gitti.

İzmir Sınavdan yüksek not almak için çok çalışıyor.

Yukarıdaki bilgilerden yola çıkarak Burak hangi şehre gitmek istemektedir?

A) Ankara B) İzmir C) Bolu D) Ardahan

Test - 2

4

Tarama Testi - I

3. Karşılaştırma, en az iki varlığın benzer ya da farklı yönlerinin ortaya konmasıdır.

Bu bilgiye göre aşağıdaki görsellerden hangisi karşılaştırma anlamını taşır?

A) B)

C) D)

4.

1

ABCD

2

DEF

3

GĞHI

4

İJKL

5

MNO

7

UÜV

8

YZ

6

PRSŞT

Bu cihazın çalışma prensibi şu şekildedir:

• Tuşlara basınca ekranda harfler çıkmaktadır.

• Hangi harf yazılmak istenirse o harfin yer aldığı tuşa, harfin sırası kadar ba-

sılmalıdır.

Bu bilgilere göre “Kalp kırmak kolaydır.” cümlesindeki altı çizili sözcüğün anlam özelliğinin yazımı

için aşağıdaki tuşlamalardan hangisi yapılmalıdır?

A) B)

C) D)

3

4

1

4

5

6

1

1

1

6

1

5

2

2

3

1

1

1

2

8

1

3

2

2

2

6

3

1

2

2

3

4

1

5

2

2

2

1

2

8

Test - 2

5

Tarama Testi - I

1. • Dağ, fare doğurdu.

• Lafla peynir gemisi yürümez.

• Derdini Marko Paşa’ya anlat.

Deyimler ve atasözleri anlatımı güçlendirmekle kalmaz, az sözle çok anlam ifade eder.

Buna göre aşağıdaki kişilerin konuşmaları bu atasözü ve deyimlerle eşleştirilirse hangi konuşma

dışta kalır?

A)

Yeni yasa sel felaketindeki mahsulleri

kapsamamış, küçük çiftçileri kapsamış.

Oysa çok ümitlenmiştik.

B)

C) D)

Aracı bir haftada yaparız yapmasına

da geçenkinde de para vermedin.

Orada kamera yoksa haklı da

olsanız yapacak bir şey yok.

Bugün bir tane balık tutabildim

ama olsun. Toplanır akşama

balıklar.

2. Deyimler Atasözleri

• Öğüt vermez. Öğüt verir.

• O an için geçerlidir. Her zaman geçerlidir.

• Genellikle mastar hâlindedir. Genellikle cümle hâlindedir.

• Cümle hâlinde olan deyimler de vardır. Bazı atasözleri gerçek anlamlıdır.

Atı alan

Üsküdar’ı geçti.

Dost ile ye, iç;

alışveriş etme.

Arkadaşının,

ona aldığı hediyeye burun

kıvırdı.

Düzenli çalışmadığı

için gözden

düştü.

Bu bilgilere göre çemberin ayrılan bölümlerinden hangisinde deyim yoktur?

A) Mavi B) Turuncu C) Sarı D) Kırmızı

Test - 3

6

Tarama Testi - I

3. • Uzun deneyimler sonrasında söylenen atasözleri öğüt içeren kalıplaşmış sözlerdir.

• Atasözleri genellikle mecaz anlamlı olsa da gerçek anlamlı atasözleri de vardır.

Aşağıda atasözleriyle ilgili bir tablo verilmiştir.

Mecaz Anlamlı Atasözleri

a.

b.

c.

d.

Gerçek Anlamlı Atasözleri

Terzi kendi söküğünü dikemez. Bugünün işini yarına bırakma.

Altın yere düşmekle pul olmaz.

Son pişmanlık fayda vermez.

Denize düşen yılana sarılır.

Dost ile ye, iç; alışveriş etme.

Az söyle, çok dinle.

Ağaç yaş iken eğilir.

Yukarıdaki tabloda yapılan hatanın düzeltilmesi için aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?

A) a ile yer değiştirmelidir. B) b ile yer değiştirmelidir.

C) c ile yer değiştirmelidir. D) c ile yer değiştirmelidir.

4. I. Sen elini çek bu olaydan.

II. “Şair Evlenmesi” tek perdeden oluşan bir komedidir.

III. Müdür, herkese yumuşak davranıyor.

IV. Pirinçler o kadar sertti ki dişim kırıldı.

Terim

anlam

Gerçek

anlam

Mecaz

anlam

Mecaz

anlam

Numaralanmış cümlelerin anlam özelliklerine göre grafikteki boşluklara doğru bir şekilde yazılmış

hâli aşağıdakilerden hangisidir?

Terim Anlam Gerçek anlam Mecaz anlam Mecaz anlam

A) I III IV II

B) II III IV I

C) II IV III I

D) IV III I II

Test - 3

Yazılıya Hazırlık Soruları

7

1. Aşağıdakilerden neden-sonuç cümlelerine “N”, amaç-sonuç cümlelerine “A” koyunuz.

Hatalı sollama yaptığından kaza yapmış.

a.

İyi bir insan olsun diye ona sık sık öğüt verirdi.

b.

Muhabbet kuşunu beslemek için yem almış.

c.

Maçı seyretmek üzere sokağın başındaki kafeye gitti.

d.

Yağmurun hızlı yağmasıyla evleri sel basmıştı.

e.

Yağmurda ıslanmamak için yanına şemsiye aldı.

f.

Âşık olduğundan gözü hiçbir şey görmüyor.

g.

Dersi anlatmak üzere tahtaya çıktı.

h.

Elektrikler kesildiği için erkenden yattı.

ı.

Ticari anlaşma yapmaya yurt dışına çıkmış.

j.

2. Aşağıdaki altı çizili sözcükler gerçek ya da mecaz anlamda kullanılmıştır.

Sözcüklerin hangi anlamda kullanıldığını bulunuz ve uygun kutucuğa “✓” işareti koyunuz.

a. Onun bu fikrini kimse tutmadı.

b.

c.

Evine aldığı yeni mobilyalar salona güzel bir hava katmıştı.

d.

Uyanır uyanmaz ilk iş perdeyi açtı.

e.

Uzun zamandır borç içinde yüzüyor.

Sıcak bir yaz gününde hayallere dalmıştı.

Mecaz Gerçek

Yazılıya Hazırlık Soruları

8

3. Aşağıdaki cümleleri nesnellik ve öznellik bakımından inceleyiniz. Nesnel cümlelere “N”, öznel cümlelere “Ö” yazınız.

a. Takım, sahaya bir kişi eksik çıktı.

b. Eserlerinde kullandığı dil daha sade ve akıcıydı.

c. Mavi ana renklerden biridir.

d. Dört teker üzerinde giden araçların hepsi konforludur.

e. Yunus Emre, şiirlerinde hece ölçüsünü kullanmıştır.

f. Yazar, eserinde ailesini kaybetmiş bir piyanistin hayatını anlatıyor.

g. Şehrimizde 100 m2

ye 32 insan düşmektedir.

4. Aşağıdaki cümlelerden koşul (şart) anlamını taşıyan cümlelere “✓” işareti koyunuz.

a. Çocuklar günde 8 saat uyursa gün içinde başarılı olurlar.

b. Maddi imkânsızlık yüzünden istediği okulda okuyamamış.

c. Odanda müzik dinleyebilirsin ama sesini fazla açmayacaksın.

d. Fare, dağa küsmüş ama dağın haberi yok.

e. Denize gitmek istiyorsan önce güneş kremi kullanmalısın.

f. Alışverişe gideriz ama önce işlerimizi halledelim.

g. Beğendiğin arabayı alacağım, sen yeter ki derslerine çalış.

föy

10

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Metnin Anlamı - I / Ana Düşünce / Konu

Ana Düşünce (Ana Fikir)

Metinde birden fazla düşünce olur. Metnin yazılma

amacını belirleyen ise tek düşünce vardır. İşte metinde asıl anlatılmak istenen bu düşünceye ana düşünce (.............................) denir.

Yazar ana düşünceyi genellikle metin içinde verir.

Eğer metin içinde yoksa metnin bütününden çıkarılması gerekir.

Ana düşünce genellikle metnin son bölümünde yer

alır ancak metnin başında ve ortasında da yer alabilir.

Tiyatro, sınırları o kadar geniş bir bilgi ve çalışma

alanı ki insanın bir ömrü değil, yüz ömrü olsa bile

onu tümüyle öğrenmeye yetmez. Öyle ki insan,

bütün bir yaşamını tiyatroya ayırmış olsa da ömrünün sonunda tıpkı başlangıçtaki gibi boş ve bilgisiz görür kendini. Çünkü yaşam nasıl yeni günler getiriyorsa yeni günler de tiyatroya yeni üslup

ve konular getirir.

1 ÖRNEK

1 ÇÖZÜM

Dost; sizin için üzülebilen, sevinçlerinize ortak

olabilen insandır. İki kişinin oluşturduğu dostluk,

çıkar dışı bir duygudur. Yani hiçbir şey bir beklenti ile yapılmaz. İki insanın gerçekten dost olabildiği yerde uygarlık vardır, iki insanın dost olamadığı yerde ise aklın bulabildiği en güzel düzen de

kurulsa uygarlık yoktur.

2 ÖRNEK

2 ÇÖZÜM

Konu

Konu, bir metinde üzerinde durulan olay, durum ya

da görüşe denir. Her yazı, bir konu üzerine kurulur. Yazarın yapacağı ilk iş konu belirlemektir ve bu

konu üzerine yazıyı inşa etmektir. Doğru ve güncel

olan konu okuyucunun ilgisini çekecektir.

Bir metnin konusu nasıl bulunur? Aynı ana düşüncede olduğu gibi bazı sorular sorarak metnin konusu bulunabilir. “Yazar ne anlatıyor?” “Bu parçada

neden söz edilmektedir?” gibi sorular sorularak bir

metnin konusu bulunabilir.

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

Selim, ihtiyar bir adamın tüm çöpünü tek bir kutuya attığını görmüş. Selim, ihtiyar adamın yanına gidip “İyi günler! Çöpünüzü türüne göre ayırır

mısınız lütfen? Böylece bazıları yeniden kullanılabilir.” demiş. İhtiyar adam da bu ayırma işinden

anlamadığını ve ona yardım etmesini istemiş Selim’den. Selim yardım etmeyi seve seve kabul etmiş ve birlikte çöpleri kâğıt, şişe, plastik ve yemek artıkları olarak ayırmışlar ve böylece çevre

kirliliğine engel olmuşlar.

3 ÖRNEK

3 ÇÖZÜM

Bir yazıda konu, aynı ana düşüncede olduğu gibi tektir fakat ana düşünce, bir yazının yazılış amacını net

bir yargıyla verirken konu yazıda neyden bahsedildiğini ifade eder. Bu iki kavram bu şekilde ayırt edilebilir.

Çoğumuz için bulunduğumuz ortamın sadece temiz olması değil, hoş kokması da önemlidir. Bunun için kimi zaman oda spreyi, kötü kokuları önleyici kimyasallar, kokulu mumlar ve tütsülerden

yardım alırız. Ancak sağlığımızdan olmak pahasına odalarımızın güzel kokmasının ne derce

doğru olduğu tartışılır. Çoğu oda kokusu bilinenin aksine kokunun kaynağını ortadan kaldırmaz,

sadece kötü kokuyu içeriğindeki güzel kokular ile

maskeler. Bu yüzden kullandığımız ürünlere dikkat etmeli, sağlığımızdan olmamalıyız.

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

Mahmut Mazhar Alanson, bilinen adıyla Mazhar Alanson, 13 Şubat 1950 tarihinde Ankara’da

dünyaya geldi. Babası Ferruh Alanson, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nda baştrompetçiydi. Alanson’un müzikle ilgilenmesinde babasının etkisi vardır. Annesi Melek Alanson ise

ilkokul öğretmeniydi. Çocukluğunu Ankara’nın

Cebeci semtinde geçiren Mazhar Alanson, müzikle hep iç içe oldu. Ortaokulu TED Ankara Kolejinde okudu fakat mezun olamadan son sınıfta

bu okuldan ayrıldı. Ama bu durum onu yıldırmadı ve Türk müzik tarihinde önemli bir yere sahip

oldu. MFÖ grubunun üyesidir.

5 ÖRNEK

5 ÇÖZÜM

Bir metindeki ana düşünceyi ve konuyu belirlemek

için o metin iyi okunmalı ve iyi anlaşılmalıdır.

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

Etkinlik

1. Aşağıda verilen görsellerde yer alan boşluklara görsellerin konusunu yazınız.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

a.

b.

d.

e.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

2. Aşağıda metnin ana fikrini boşluklara yazınız.

b.

Necip Fazıl Kısakürek, Kaldırımlar şiiriyle genç yaşta üne kavuşmuştur. Hece ölçüsünü kullanmış

ve ölçüde yenilikler yapmıştır. Ölçüye ve uyağa büyük önem veren şair kendine ait imgeler de

kullanmıştır. Öz şiir anlayışıyla şiir yazan şair, böylelikle döneminin en önemli şairlerinden biri

olmuştur.

Su, 2 hidrojen ve 1 oksijenden (H2

O) oluşan yaşamsal bir sıvıdır. Bütün canlılar ona ihtiyaç duyar:

İnsan, hayvan, bitki... Bu kadar ihtiyacımız varken neden suyu boşa harcarız ki? Herhâlde kısıtlı

su kaynağımızın olduğunun farkında olmadığımız içindir. Dünyadaki suyun sadece %3’ünün temiz

ve kullanılabilir, %97’lik kısmının tuzlu ve kullanılamaz olduğunu biliyor musunuz? Hep beraber

kısıtlı su kaynaklarımıza sahip çıkalım.

a.

3. Aşağıdaki görsellerin ana fikrini bulunuz ve boşluklara yazınız.

a. b.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

1. I. Spor; belli kurallara ve tekniklere uyularak yapılan, bedensel gelişmeye yararlı, eğlenmek ve yarışmak

amacı da bulunan beden hareketlerinin tümünün ortak adıdır. Fiziksel spor faaliyetlerinin sağlığımıza

katkısı oldukça fazladır. Mesela maksimum oksijen seviyemizi artırır ve bu sayede daha uzun süre spor

yapabiliriz.

II. Spor, son zamanlarda hayatımızda daha çok yer almakta. Özellikle doktorlar günde en az yarım saat

yürüyüş yapmamızı tavsiye etmektedirler. Bu sayede hareketsiz yaşamın neden olduğu kalp-damar tıkanıklığının önüne geçebileceğimizi ve daha uzun süre sağlıklı bir yaşam sürebileceğimizi söylemektedirler.

III. Spor, insanları bir araya getirebildiği gibi karşı karşıya da getirebilmektedir. Herkesin sevdiği bir spor faaliyeti vardır. Bazen uygulamasını bazen de seyretmesini severiz. Eğer seyrediyorsak taraftarlık devreye giriyor. Arkadaşımızla aynı takımı tutuyorsak birlikte oluyoruz. Ya farklı takımları tutuyorsak? O zaman da karşı karşıya gelmek kaçınılmaz oluyor maalesef.

IV. Spor, sadece eğlenmek ve iyi vakit geçirmek için yapılmaz. Araştırmalara göre sporun sağlık üzerinde

olumlu bir etkisi var. Elbette ki doğru uygulamalar ile spor yapmamız şartıyla. Bunun için de profesyonellerden yardım almalıyız. Doğru yapılmayan spor ortopedik rahatsızlıklara sebep olur. Sadece bununla da kalmayabilir, hayati bir tehlike geçirebiliriz. O yüzden bin bilsek de bir bilene danışmalıyız, sağlıklı bir hayatın temel dinamiklerinden olan sporu sürekli yapmalıyız.

Yukarıdaki metinlerden hangisi spor konusunun farklı bir yönüne değinmiştir?

A) I B) II C) III D) IV

2. Her zorluğun sonunda doğan bir ışık vardır. Eğer elleriniz diken yaralarıyla kan revan içinde kaldıysa güle

dokunmanıza çok az kalmış demektir.

Mevlâna’nın bir eserinden alınan bu metinde anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gül toplarken dikenler ellerinizi acıtabilir.

B) Zorluklarla elde edilen varlıkların kıymeti daha fazladır.

C) Hayat süreci içinde insanlar çeşitli zorluklarla karşı karşıya gelebilir.

D) Her sıkıntının sonunda elbet insan istediğine ulaşır.

3.

Magazin; genellikle sanat, eğlence ve spor dünyasında tanınmış kişilerle ilgili haber ve yorumlara denir.

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de magazin önemli bir yere sahiptir. Peki, gerçekten magazine ihtiyacımız

var mı? Ben bu soruya “Hayır.” cevabını verirdim. Başkalarının ne yapıp ne yapmadığını takip etmekten

kendi hayatımızı yaşayamaz olduk. Kimileri ise şöyle bir savunma yapabilir: Ben işlerimin dışında kendimi

rahatlatmak için takip ediyorum. Onlara da saygım var ama magazin vakit kaybından başka bir şey değildir.

Bu metnin ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Günümüzde birçok insan, magazini takip etmektedir.

B) Magazin programları farklı dallarda düzenlenmektedir.

C) Magazin, vakit kaybına neden olmaktadır.

D) Magazini takip etmeyi seven insanlar da vardır.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

1.

Konu, bir metinde üzerinde durulan olay, görüş ya da durumdur.

Annesi sürekli yanında bulunduğu hâlde annesinden yeteri

kadar ilgi ve sevgi alamayan çocuklarda “kaygılı bağlanma”

dediğimiz bir davranış bozukluğu ortaya çıkmaktadır. Çocuğun yanında anne duygusal beslenme gerçekleştiremiyorsa

bu çocuklar içe kapanık, korkak ve çekingen olur ve dikkat

dağınıklığı yaşar. Kimi zaman da duygusal yoksunluktan hırçınlık gösterir.

Yukarıda konunun tanımı ve bir metin verilmiştir.

Bu tanımdan hareketle metnin konusu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Annesinden yeterli ilgi ve sevgiyi görmeyen çocukların özellikleri

B) Annenin aile yapısındaki yeri

C) Anne ve çocuk arasındaki sosyal ilişkiler

D) Aile içindeki sevginin kaynağı

2.

Ankara kedisi dünyaca tanınan bir kedi ırkıdır. Ana yurdu Ankara

olan bu kedi; en eski, uzun tüylü kedi türünden biridir. İlk kez 17.

yüzyılda denizciler tarafından Avrupa’ya götürülen Ankara kedisi

18. yüzyılda Avrupa soylularının sevgilisi hâline gelmiştir.

Bu metnin konusu aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) Ankara kedisinin diğer kedi ırklarından üstün olması

B) Ankara kedisinin kökeni ve tarihsel süreçteki yeri

C) 17. yüzyılda yaşayan denizciler ve kedi sevgisi

D) Avrupa soylularının kedi sevgisi

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

3. Ana fikir (ana düşünce), bir metnin yazılış amacını dile getiren yargıya denir. Her metnin bir tane ana fikri

vardır.

Aşağıdaki metinlerden hangisi “Ağaçlar, yaşamsal öneme sahiptir.” ana fikri ile yazılmıştır?

A) Ağaçlar tarihsel seyrin içinde yer almış ve ağaca önem verilmiştir. Buna örnek olarak Türk destanlarını

verebiliriz. Ergenekon Destanı’nda meyve veren ağaçlar önemsenmiş ve bu ağaçların kesilmesi yasaklanmıştır. Yaratılış Destanı’nda ise insanlar 9 dallı ağaçtan 9 ayrı ırk olarak dünyaya yayılmıştır. Tüm

bunlar tarihsel seyir içinde ağaçların önemli bir yer kapladığını göstermektedir.

B) Karadeniz, ağaç bakımından zengin bir bölgemizdir. Birçok çeşit, bu bölgede hayat bulmaktadır. Bu

ağaç türlerinin başında kayın, kestane, gürgen, ıhlamur, akçaağaç, karaağaç, meşe, kızılağaç ve dişbudak gibi ağaçlar gelir. Bu da bize Karadeniz Bölgesi’nin ağaç bakımından zengin bir içeriğe sahip olduğunu göstermektedir.

C) Ağaç deyip geçmemek lazım. Kimi zaman yeşilliği, kimi zaman meyvesi, kimi zaman da kar altındaki

manzarasıyla bizi büyüler. Bize gerçek manada görsel bir şölen sunar. Peki ağaçlar neden var? Gözümüze hitap etmek için mi? Elbette ki hayır. Ağaçlar; kar ve yağmur sularını yaprakları, dalları, gövdesi

ve kökleri ile tutarak sellerin olmasını önler. Ormanları oluşturarak barajların ekonomik ömrünü uzatır,

doğal afetleri önler, ülke ekonomisine katkıda bulunur.

D) İğne yapraklılar daha uygun adıyla çam türleri her zaman yeşil bitki sınıfındadırlar. Bilinenin aksine yapraklarını dökerler. Ancak bu işlemi tüm yapraklarını aynı zamanda dökmek yerine geniş bir zamana yayarlar ve her zaman yeşil kalırlar. Ayrıca soğuk havaya ve zor koşullara oldukça dayanıklıdırlar.

4. Aşağıdaki görseller konularına göre ayrıldığında hangi görsel dışarıda kalır?

A) B)

C) D)

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

5.

Aşağıdaki şiirlerden hangisi konusu yönüyle bu görsellerden herhangi biriyle uyuşmamaktadır?

A) Mahallemizde

Senden başka ağaç olsaydı

Seni bu kadar sevmezdim

Fakat eğer sen

Bizimle beraber

Kaydırak oynamasını bilseydin

Seni daha çok severdim

Orhan Veli

B) Dostlar ırmak gibidir

Kiminin suyu az, kiminin çok

Kiminde elleriniz ıslanır yalnızca

Kiminde ruhunuz yıkanır boydan boya

Can Yücel

C) Bir günü

Güzel bir günü

Güneşli bir günü

Hiçbir şeye değişmem

Necati Cumalı

D) Bugün sen de bayrağım

Daha şanlı dalgalan

Bugün büyük bayramım

Bugün 23 Nisan

İsmail Hakkı Talas

föy

11

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Metnin Anlamı - II / Yardımcı Düşünce

Yardımcı Düşünce

Bir metinde verilmek istenen ana düşünceyi destekleyen, çeşitli yönlerden açıklayan, onun inandırıcılığını artıran her türlü ifadeye yardımcı düşünce denir.

Yardımcı düşünceler, okuru ana düşünceye götüren araçlar olarak düşünülmelidir.

Siz de odanız için güzel bir kitaplık yapabilirsiniz. İlk önce marangoza 5 parça 50 cm boyunda, 8 cm genişliğinde parçalar kestirin. Kitaplığın

baş ve alt kısmına konulacak parçaların ise boyları 25 cm, genişlikleri 8 cm olmalıdır. Daha sonra

bu parçaları matkap yardımı ile uygun çiviler kullanarak birleştirin. Bu işlem sırasında ilk önce 50

cm’lik parçalardan ikisini birleştirin. Daha sonra

diğer 50 cm’lik parçalardan ikisini birleştirin. Üst

ve alt kısma 25 cm’lik parçaları ekleyin. Son olarak iç kısma kalan parçayı ekleyerek kitaplığı tamamlayın. İsterseniz sprey boya ile dilediğiniz bir

renge boyayabilirsiniz. Alacağınız ufak yardımlarla üstesinden gelebilirsiniz.

1 ÖRNEK

ahşap ahşap kitaplık

sprey boya

1/2

1/2

Bu metinden şu yargılar çıkarılabilir:

a. Bir kitaplık hazırlamak için marangozdan yardım alınabilir.

b. Kitaplık oluşturabilmek için ahşaplara şekil

verilmelidir.

c. Kitaplık oluştururken parçalar doğru birleştirilmelidir.

d. Yapılan kitaplık istenilen renge boyanabilir.

e. Kitaplık yapımında matkap ve çivi kullanılabilir.

Yardımcı Düşünce Soru Kalıbı

Yardımcı düşünce sorularında soru kalıbı olumsuzdur. Yardımcı düşünceyi buldurmaya yönelik sorular genellikle şu şekildedir:

S Bu metinden aşağıdakilerin hangisi çıkarılamaz?

S Hangisi bu metinde işlenen düşünce ile çelişir?

S Bu metne dayanarak aşağıdakilerden hangisi

söylenemez?

S Bu metinde aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı yoktur?

S Bu metinde hangi fikre değinilmemiştir?

S Bu metinden hareketle aşağıdakilerden hangisi

yanlıştır?

Bir metinde ana düşünce bir tane olurken yardımcı

düşünce birden fazladır. Yani ana düşünce bir metnin

tamamını kapsarken yardımcı düşünce metnin tamamını kapsamaz.

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

Bu görselden hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Su birikintisi dağların arasında kalmıştır.

B) Su kenarında korumalıklarla belirlenmiş yürüyüş alanı vardır.

C) Hiçbir insan buraya ayak basmamıştır.

D) Sararan yapraklar bu fotoğrafın sonbaharda

çekildiğine işaret etmektedir.

2 ÖRNEK

2 ÇÖZÜM

İnsanoğlu tarih boyunca farklı ulaşım araçlarını

kullanmıştır. Ulaşım araçlarının kullanım amaçlarını yük ve yolcu taşıma olarak ayırabiliriz. Hangi

amaçla olursa olsun, insanoğlu her zaman yeniliğe açık olmuştur. Kendini geliştirmiştir. Eski zamanlarda yaygın olan kara ve deniz yolu ulaşımıdır. Kara yolu ulaşımında ilk dönemlerde kağnı

ve faytondan yararlanılmış, daha sonra ise bisiklet, motosiklet, otomobil, otobüs, kamyon gibi

araçlardan yararlanılmıştır. Deniz yolu ulaşımında ise kano, yelkenli, vapur, gemi, denizaltı gibi

araçlar kullanılmıştır. Günümüzde güvenlik açısından demir ve hava yolu tercih edilmektedir.

3 ÖRNEK

3 ÇÖZÜM

Dil; insanlar arasında anlaşma sağlayan, kendine

özgü kuralları olan, sadece bu kurallar çerçevesinde gelişen, temeli bilinmeyen dönemlerde atılan, seslerden oluşan bir anlaşma sistemidir. Her

toplumun kendine ait bir dili vardır ve bu sayede

inandığı değerleri, tarihini, kültürünü vb. unsurları hem yaşar hem geleceğe taşır. Dil olmadan bir

toplumun yaşayabilmesi mümkün değildir. Ayrıca

dil canlı bir varlıktır. Doğar, büyür ve zamanı gelince de ölür. Buna “-eyazmak” kurallı birleşik fiilini örnek verebiliriz. “Neredeyse” anlamında kullanılan bu fiil günümüzde artık kullanılmıyor birkaç

bölge haricinde. Yani doğup büyüyen bu sözcük

artık ölme noktasına gelmiştir.

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

Etkinlik

1.

Bu görselden 5 tane yardımcı düşünce bulunuz ve uygun bölümlere yazınız.

a.

b.

c.

d.

e.

2.

“Vefa, İstanbul’da bir semt adıdır.” cümlesi, vefasızlığı en güzel anlatan cümlelerden biridir. Günümüzde insanlar

vefasızlıktan şikâyetçidir. Peki, vefa nedir? Vefa, sevgide devamlılık anlamına gelir. Aynı zamanda ahlaki

kelimelerden biridir. Her insan, yanında vefalı bir dost arar. Fakat vefa duygusunun ortaya çıkması çok zordur.

Oluşması için insanlar arasında belli bir zamanın, birlikteliğin geçmesi gerekir. Atalarımız bununla ilgili ne güzel

söylemiş: “Eski dost düşman olmaz, yenisinden vefa gelmez.” Siz siz olun dostlarınızın kıymetini bilin ve vefalı

olun.

Bu metinden çıkarılabilecek yargıları uygun kutucuklara yazınız.

a.

b.

c.

d.

e.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

3.

Bu görselden çıkarılabilecek yardımcı düşüncelerin karşısına “✓” işareti koyunuz.

a. İnsanlar mutlu oldukları için gülüyor.

b. Piknik alanına araba ile gelmişler.

c. Piknik malzemelerini sepetle getirmişler.

d. Üç çocuk, çimlerin üzerinde top oynuyor.

4.

Ulusal ya da dinsel yönden önemi olan, kutsal sayılan ve ulusça kutlanan günlere bayram denir. Bayramları en

iyi değerlendirenler ise çocuklardır. Bayram heyecanı kıyafet alışverişi ile başlar. Yeni giysiler ve ayakkabılar

alınır. Bir gece önceden yatak ucuna konur eşyalar ve sabahın gelmesi heyecanla beklenir. Dinî bayramlarda

akraba, eş dost ziyaretleri yapılır; millî bayramlarda ise özenle hazırlanan gösteriler büyük bir coşkuyla izlenir.

Bayramların ortak yönü ise çocukların mutlu olmasıdır.

Bu metinden çıkarılabilecek yardımcı düşüncelerin karşısına “✓” işareti koyunuz.

a.

b.

c.

d.

Bayramları en iyi çocuklar değerlendirir.

Bayramlarda eş dost ziyareti yapılır.

Bayram alışverişinin parasını aileler öder.

Bayramlarda çocuklar yeni kıyafet ve ayakkabı alır.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

1.

Yolun başındayken yazdıklarının kitap hâline getirilmesini pek düşünmezsin çünkü bunun zor olduğunu içten

içe bilirsin. Sen bitirdiğinde sırada bekleyen bir yayınevinin onları hemen basıp kitaba dönüştüreceğini ve

kitapçılara dağıtacağını hayal edebilirsin. Oysa gerçek hayatta işler azıcık farklı ilerler. Diyelim ki bir roman

yazdın. Onu hemen bir yayınevine gönderirsin. Başvuruna hiç yanıt vermeyebilirler. Kitabını basma heyecanı

ile sana yanıt vermeyi unuttuklarını düşünmemelisin. Yayınevlerine birçok dosya gittiği için geri dönüş

yapma kibarlığını gösteremeyebiliyorlar.

Bu metinden yola çıkılarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Yazarlar her türde kitap yazmaktadır.

B) İlk kitabını çıkarabilmek kolay değildir.

C) Yayınevleri ellerine ulaşan tüm yazıları inceleyemezler.

D) Yazı yazan kişiler kitap basma hayalleri kurabilirler.

2.

Atatürk çiçeğinin Latince adı “Euphorbia Pulcherrima”dır. Ana vatanı Meksika’dır. Bitki 5 m’ye kadar

boylanabilir. Koyu yeşil yaprakları büyük, uzun ve sivri uçludur. Çanak yaprakları kırmızı, pembe veya

beyazdır. Işığı çok severler. Nemli ve organik madde içeriği zengin bahçe toprağına ihtiyaç duyar.

Bu metinden sözü edilen çiçekle ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi çıkarılamaz?

A) Metinde Latince isminden bahsedilmiştir.

B) Kış aylarında 15 °C’a kadar dayanabilmektedir.

C) Nemli toprağa ihtiyaç duyar.

D) Yeşil yaprakları sivri uçludur.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

1. Hamza, akvaryum balıklarını çok sever. Onlar için gerekli olan tüm ekipmanları sağlamak ister. Bunun için

de araştırmalar yapar. Fanusların balıklar için uygun bir yaşam alanı olmadığını öğrenir. Ayrıca her balığın farklı yaşam alanlarını sevdiğini öğrenir. Kimi balıklar yeşil alanları severken kimi balıklar da kayalıkları seçmektedir. Bazı balıklar etçil, bazıları otçul, bazıları ise hem etçil hem otçul beslenmektedir.

Yukarıda Hamza’nın ilgi alanı olan akvaryumlarla ilgili bilgiler verilmiştir.

Hamza aşağıdaki akvaryumlardan hangisini tercih ederse yanlış akvaryumu seçmiş olur?

A) B)

C) D)

2. Saat ondan itibaren Ankara Palas’ın önü hareketlenmeye başladı. Polislerin beyaz eldivenli elleri kuru soğuğa rağmen kim bilir hangi zamandan beri otelin kapısında birikmiş meraklı halk kümelerini zorlukla açabiliyordu. İçleri birer mağaza camekânı gibi aydınlatılmış özel arabalar ve şık kira otomobilleri buraya şehrin dört bir köşesinden durmaksızın insan taşıyordu.

Bu metinden aşağıdakilerin hangisi çıkarılamaz?

A) Akşam için büyük bir balo düzenlenmektedir.

B) Polisler, beyaz eldiven kullanmaktadır.

C) Ankara Palas’ın önünde insanlar toplanmaktadır.

D) Buraya gelen insanlar şık araçlar kullanmaktadır.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

3. • Bahçenin içinde çiftlik evi vardır.

• Çiftlikte ufak bir gölet vardır.

• Birçok hayvan bu çiftlikte gezmektedir.

• Çiftlikte bulunan ineğin rengi siyah ve beyazdır.

• Çiftlikte tavuk yavrusu vardır ve sarı renktedir.

Bu yargıların tamamını karşılayan görsel aşağıdakilerden hangisidir?

A) B)

C) D)

4. Oyunun kadrosunu dar tutmak iyi olur. İtibarlı bir oyun için ille de kalabalık bir kadro şart değil. Niceliğin

fazla olması niteliğin yüksek olacağı anlamına gelmez. Aksine ekonomik zorluklardan dolayı yapımcılar

daha az oyuncuya para ödemek istiyor ve küçük bir kadro oyununuzun kabul edilme şansını artırabiliyor.

1. Ekonomik sebeplerden ötürü yapımcılar fazla para ödemek istememektedir.

2. İyi bir oyun kalabalık oyuncu grubuna bağlıdır.

3. Kaliteli bir oyun için kalabalık bir kadro şart değildir.

4. Küçük kadro, oyunun kabul edilme şansını artırabilir.

Bu metinden yukarıda verilen yardımcı düşüncelerden hangisi çıkarılamaz?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

5. Özlem Öğretmen, 2019-2020 eğitim-öğretim yılında yaptığı Türkçe dersi yazılı sınavında bir görsel vermiştir ve bu görselden çıkarılabilecek yargıları görselin yanına yazmıştır fakat bir yargı yanlıştır. Öğrencilerden bunu bulmalarını istemektedir. Bu soruya doğru cevap veren öğrenci de “10 puan” alacaktır.

3. 4.

1. Bu yöredeki yol, topraktan oluşmuştur. 2. Küçük bir dere akmaktadır.

Köyde yeşil alanlarda tarım yapılmaktadır.

Bu yöredeki evler ahşaptan yapılmıştır.

Sinan’ın bu soruyu doğru yaparak “10 puan” alabilmesi için kaç numaralı yargıyı seçmesi gerekir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

6.

Müzik, en genel tanımı ile sesin biçim ve anlamlı titreşimler kazanmış hâlidir. Başka bir deyişle de

müzik, sesin ve sessizliğin belirli bir zaman aralığında ifade edildiği sanatsal bir formdur. Biçim ve

titreşim içeren bir ses oluşumunda melodi olarak kabul görmesi için dinleyende duygulara yönelik

etkileşim yapması da beklenir. Tarihsel dönem, bölge, kültür ve kişisel beğenilere bağımlı olarak

ele alındığında müzik teriminin tanımı önemli farklılıklar gösterebilmektedir.

Bu metnin ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Müziğin tanımı bölgeye, kültüre ve tarihsel döneme göre değişebilir.

B) Müziksiz bir hayat düşünülemez, müzik insan hayatına renk katar.

C) Her toplumun kendine ait müziği olsa da müzik evrenseldir.

D) Müziğin tanımı her yerde aynıdır, bu tanım farklı duygularla şekillenir.

föy

12

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Metnin Anlamı - III / Paragrafta Yapı

Anlam Birimi Olarak Metin

Dilin anlamlı en küçük birimi sözcüklerdir. Sözcükler bir araya gelerek yargı bildiren cümleyi oluşturur. Birbiriyle anlamsal olarak bağlı olan cümleler de

bir araya gelerek metni oluşturur. Metin, bir düşünce etrafında oluşan yazının en küçük birimini oluşturur. Metin bir duygu, düşünce, olay ya da durumu anlatır.

Metinde yapı, anlam ve anlatım bakımından bir bütündür. Bu bütünün temelinde de cümleler vardır.

Cümleler bir araya gelerek metnin anlam bütünlüğüne ulaşır. Şöyle bir örnek verelim.

S Son yıllarda dünya genelinde birçok doğal afet

meydana geldi.

S 2016 yılında dünyada meydana gelen doğa kaynaklı afetlerde 7 bin 628 kişi hayatını kaybetti ve

bundan 411 milyon insan etkilendi.

S Yangınlar ve Mathew kasırgası Amerika’yı vururken depremler İtalya’yı sarstı.

S Sel ve su baskınları ise Çin ve Pakistan’ı mahvetti.

Örnekte de görüldüğü üzere sözcükler bir araya gelerek cümleleri, cümleler de anlamsal bütün oluşturarak bir düşünce etrafında ortaya çıkan metni oluşturmuştur. 1. cümlede konuya giriş yapılmış ve son

zamanlarda birçok doğal afetin meydana geldiği ifade edilmiştir. 2. cümlede 2016 yılında bu afetlerden etkilenen insan sayısına yer verilmiştir. 3 ve 4.

cümlelerde ise hangi ülkelerde hangi doğal afetlerin

meydana geldiği ifade edilmiştir.

Giriş, Gelişme ve Sonuç Cümleleri

Bir metnin oluşabilmesi için giriş, gelişme ve sonuç

bölümünün varlığına ihtiyaç vardır. Her bölümün

kendine ait özellikleri vardır.

Bu bölümlerin özellikleri bilinince giriş, gelişme ve

sonuç cümleleri, paragrafı ikiye bölme, akışı bozan

cümle soruları kolaylıkla çözülebilir.

Giriş Cümlesi

S Konuya girişin yapıldığı ilk cümledir.

S Kendisinden önceki bir cümlenin varlığına işaret

eden “bu yüzden, bundan dolayı, bununla beraber vb.” gibi ifadelere yer verilmez.

S Düşünceyi geliştirme yollarından tanımlama genellikle giriş cümlelerinde yer alır.

Gelişme Cümlesi

S Konuyla ilgili düşüncelerin örneklerle ayrıntılı bir

şekilde ifade edildiği cümlelerdir.

S Hem kendisinden önceki (giriş cümlesi) hem

kendisinden sonraki (sonuç cümlesi) cümlelerle

anlamca bağlantılıdır.

S Düşünceyi geliştirme yolları genellikle bu cümlelerde kullanılır.

Sonuç Cümlesi

S Son sözün söylendiği cümlelerdir. Yani yazar ele

aldığı konuyu burada sonuca bağlar.

S Kendisinden önceki cümlelerle anlamca bağlıdır.

S “Sonuç olarak, demek ki, özetle, yani vb.” sözcükler kullanılabilir.

Metni İkiye Bölme

İki metin birleştirilmiş şekilde verilerek metnin ikiye ayrılması istenmektedir. Metin ikiye bölünürken metnin konusuna ve ana fikrine bakarak hareket edilir. Örneğin sporun yararlarını konu edinen

bir metinde, eğer bir cümlede sporun yararlarından

spor çeşitlerine geçiyorsa konu, bu metni o cümleden itibaren ayırmak gerekir.

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

(I) İnsanlar çoğu zaman güzel vakit geçirmek için

spor yapar. (II) Keyif için spor yapılsa bile unutmamak gerekir ki bizim için çok faydası vardır

sporun. (III) Söz gelimi, fiziksel performansımızı

geliştirir. (IV) Ayrıca kandaki iyi kolesterolü (HDL)

artırarak kalp krizi geçirme riskimizi azaltır. (V) Ülkemiz insanı spora önem vererek birçok spor dalıyla ilgilenmektedir. (VI) Bunların başında futbol,

basketbol ve voleybol gelmektedir.

1 ÖRNEK

1 ÇÖZÜM

(I) İnsan yerleşimleri arttıkça hayvanların yaşam

alanları daralıyor. (II) Diğer yandan pek çok hayvan, çeşitli nedenlerle insanlar tarafından öldürülüyor. (III) İnsan ırkı olarak bu şekilde hareket etmeye devam edersek hem hayvanların hem de

insan ırkının sonunu getireceğiz. (IV) Türkiye de

birçok hayvan neslinin tükenmesiyle karşı karşıyadır. (V) Nesli tükenmekte olan hayvanlara vaşak, hazar kaplanı, Akdeniz foku, Asya yaban

eşeğini örnek verebiliriz. (VI) Yetkililerin bu soruna acil çözüm bulmaları gerekmektedir.

2 ÖRNEK

2 ÇÖZÜM

Metin Oluşturma

Bu tarz sorularda cümleler karışık hâlde verilir. Karışık hâlde verilen cümleler giriş, gelişme ve sonuç

cümlelerinin özellikleri dikkate alınarak bir sıraya konur ve anlamlı bir bütün oluşturan metin elde edilir.

I. 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti’ni kurarak

zafere ulaştı.

II. Aziz milletimiz buna asla izin vermedi.

III. 1900’lü yılların başında insanımız ölüm kalım

mücadelesi verdi.

IV. Mustafa Kemal önderliğinde kurtuluş mücadelesi verdi.

V. İnsanımız vatanından, toprağından koparılmak istendi.

3 ÖRNEK

3 ÇÖZÜM

Akışı Bozan Cümle

Metnin konusu ve ana düşüncesi ile bağlantısı olmayan ya da zayıf olan cümleler metnin akışını bozar. Akışı bozan cümlelerin kendisinden önceki ve

sonraki cümlelerle anlamsal bağlantısı yoktur. Bir

cümlenin metne ait olmadığı düşünülüyorsa cümle

metinden çıkarıldığında metinde anlamsal kopukluğun olmaması gerekir.

(I) Cep Herkülü: Naim Süleymanoğlu filmi 22 Kasım 2010 tarihinde vizyona girdi. (II) Senaryosunu

Barış Pirhasan’ın yazdığı, yönetmenliğini Ömer

Feyzioğlu’nun yaptığı biyografik sinema filmidir.

(III) Filmde Cep Herkülü lakaplı Naim Süleymanoğlu’nun başarı dolu hayat hikâyesi anlatılıyor.

(IV) Ben de katıldığı bir yarışmayı televizyondan

izlemiştim. (V) Film 2 saat 20 dk. sürüyor.

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

Etkinlik

1. Giriş cümlesi, kendisinden öncesi olmayan, herhangi bir bağlayıcısı bulunmayan cümlelerdir. Ama, fakat,

lakin, bundan dolayı gibi sözcüklerle başlayamaz.

Yukarıdaki bilgilerden yola çıkarak giriş cümlesi olabilecek cümlelerin karşısına “G” harfini yazınız.

a. Kendine ve karşısındakilere saygılı olan insan, güçlü ilişkiler kurabilir.

b. Demek ki bize anlatmak istemediği bazı şeyler var.

c. Basketbol, iki takımın sahaya beşer oyuncuyla çıktığı oyundur.

d. Bu bilgilerden yola çıkarak sonuca kısa yoldan ulaşabiliriz.

e. Bu sınıflandırmada yer alan mantar da birçok canlı gibi suya fazlaca ihtiyaç duyar.

f. Günümüz insanı vaktinin önemli bir bölümünü sosyal medyada geçiriyor.

g. Şiir, her insanda farklı duygu ve düşünce uyandıran edebî türdür.

h. Şimdi de kitap üzerine bir şeyler söyleyelim.

ı. Virgül, doğru kullanılırsa metnin anlaşılabilmesi için önemli bir yere sahiptir.

2.

(I) Satranç iki kişi arasında ve kare şeklinde bir tahta üzerinde

oynanan, düşünceyi ölçen bir zekâ oyunudur. (II) Bu oyun satranç

tahtası denilen 3 x 8’lik bir alan üzerinde oynanır. (III) Ben de

satranç oynamayı severim ve turnuvalara katılırım. (IV) 64 karenin

yarısı siyah, yarısı beyaz renkten oluşur. (V) Oyun toplam 32 taşla

oynanır.

Güz Köşesi

Yaz Köşesi

II III

IV V

Kış Köşesi

Bahar Köşesi

Doğukan, arkadaşlarıyla bir oyun oynamaktadır. Metinde anlatımın akışını bozan cümle köşelerde saklanmıştır.

Doğukan hangi köşeyi seçerse doğru cevabı bulur? Köşeyi bulunuz ve uygun boşluğa yazınız.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

3. Aşağıda verilen cümlelerden anlamlı ve kurallı bir paragraf oluşturunuz.

a. I. Savaş sonucunda birçok şehidimiz oldu.

II. Buna kahraman askerimiz izin vermedi.

III. Çanakkale, 1915 yılında işgal düşüncesiyle düşman tarafından işgal edildi.

IV. Özellikle Seddülbahir ve Kabatepe’de askerlerimiz büyük mücadele verdi.

V. Ama ülkemizi düşmana teslim etmedik.

b. I. Bu damlacıklar düşebilir büyüklüğe ulaşınca yağış olur.

II. Havadaki nem %100’ü aşınca su buharı yoğunlaşarak su tanecikleri oluşturur.

III. Bulut, soğuk hava tabakasıyla karşılaşınca buluttaki su yoğunlaşarak su

damlacıklarına dönüşür.

IV. Bu birliktelik sonucunda bulutlar meydana gelir.

V. Bu tanecikler rüzgârla sürüklenerek bir araya gelir.

c. I. Sabahın erken saatinde malzemeleri alarak yola koyulduk.

II. Neyse ki çabucak tamir ettik ve piknik alanına ulaştık.

III. Bugün pikniğe gitmeye karar verdik.

IV. Yolda başımıza bir aksilik geldi.

V. Arabanın tekeri patladı.

4.

I

II III

IV V

(I) Köklü bir geçmişe sahip olan Çin’in yazılı tarihi 5000 yıl öncesine uzanır. (II) Kâğıt,

pusula, barut gibi pek çok buluşun kökeni Çin’e dayanmaktadır. (III) Matbaanın da

tarihte ilk kez Çinliler tarafından kullanıldığı düşünülmektedir. (IV) Yüz ölçümü bakımından dünyanın dördüncü büyük ülkesi olan Çin, Asya kıtasındadır. (V) 1,5 milyara varan

nüfusuyla dünyanın en kalabalık ülkesi durumundadır.

Yukarıdaki metin ikiye bölünürse metnin üstte kalan kısmının tablo ile gösterilişi hangisi olur?

II

IV V

I

II III

I

II

V

I

II III

IV

a. b. c. d.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

1.

Neslihan

Ömer

Beyza

Tuğra

Bunun yanında, deri ve cildin nemlenmesinde, böbreklerin dengeli çalışmasında ve nefes

alıp vermede boğazdaki kurumayı da önler.

Su, insanlar başta olmak üzere bitki ve hayvanların yaşam kaynağıdır.

Vücudun ısı dengesini sağlar.

İnsan ve diğer canlılar için suyun başlıca yararları şunlardır:

Bu konuşmalardan anlamlı bir paragraf oluşturulduğunda sıralama aşağıdakilerden hangisi olur?

A) Neslihan - Ömer - Beyza - Tuğra B) Ömer - Neslihan - Tuğra - Beyza

C) Beyza - Tuğra - Neslihan - Ömer D) Ömer - Tuğra - Beyza - Neslihan

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir metnin sonuç cümlesi olamaz?

A) Kısaca böyle salgın zamanlarında dışarı çıkılmamalıdır.

B) Son olarak yetkilileri takip etmeyi unutmayın.

C) Salgın, bir hastalığın birçok kişiye aynı zamanda bulaşmasıdır.

D) Demek oluyor ki zaman zaman böyle felaketler yaşanabiliyor.

3. ■ Boyutları arı sinek kuşunda 5 cm ile deve kuşunda 2,7 m’ye kadar değişir.

▲ Kuşlar; tüylü, kanatlı, sıcak kanlı, yumurta ile üreyen omurgalı hayvanlardır.

_ Bulunan fosillere göre kuşlar, yaklaşık 150 - 200 milyon yıl önce Jura Devri’nde dinozorlardan gelmektedir.

● Yaklaşık 10.000 civarında yaşayan türüyle en kalabalık tetrapod omurgalıları oluştururlar. Güney Kutbu’ndan Kuzey Kutbu’na dünya üzerindeki tüm ekosistemlerde yaşarlar.

Sembollerle gösterilen cümlelerle anlamlı bir paragraf oluşturulmak istendiğinde hangisi paragrafın giriş cümlesi olur?

A) ■ B) ▲ C) _ D) ●

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

1.

Paragrafta her cümlede aynı konudan bahsedilmektedir. Paragrafın içinde

başka düşüncelere değinen cümleler olursa anlatımın akışını bozar. Örneğin

bir yemek masasında tabaklardan biri siyah, diğerlerinin beyaz olması gibi. Düşüncenin akışını bozan cümle de siyah tabak gibidir.

Bu bilgilere göre,

(I) Kitap okumak insanoğlunun kişisel gelişimi için çok önemlidir. (II) İnsanın fikir yapısını, hayal dünyasını geliştirir, sözcük dağarcığını artırır. (III) Bazı kitaplarsa yazarın hayatından izler taşır. (IV) Gelişmiş ülkeler sahip oldukları bilginin %55’ini kitaplardan kazanırlar.

metninde numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) I B) II C) III D) IV

2.

Bir zamanlar Zıpzıp adında bir kanguru yavrusu vardı. Zıpzıp ilkokul birinci sınıfta okuyordu. Ama Zıpzıp’ın kötü bir alışkanlığı

vardı. Öğretmeni ders anlatırken o, kalemiyle oturduğu sıranın

üzerini kazıyordu. Kalem, Zıpzıp’ın kendisini bu amaçla kullanmasından hiç memnun değildi. Zıpzıp’ın sırası da bütün bunları

kalemin yaptığını düşünüyor ve ona kızıyordu.

Aşağıdakilerden hangisi bu hikâyenin sonuç (düğüm) bölümü olabilir?

A) –Kalem kardeş, yeter artık! Sırtımı yara bere içinde bıraktın. Daha yüzlerce öğrenciye yararlı olacağım.

B) Sıra böyle söyleyince kalem çok üzüldü.

C) Öğretmeni Zıpzıp’tan sıraların yapılması için ne kadar ağaç kesildiğini araştırmasını istedi.

D) Zıpzıp çok utandı. Bir daha hiçbir eşyaya zarar vermeyeceğine söz verdi. Sıra ve kalem de artık çok

mutluydu.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

3. Yazar konuyu işlerken her bir paragrafta konunun farklı bir yönünü işler. Anlattığı bir şeyden farklı bir şeye

geçiş yaptığında yeni bir paragrafa da geçmesi gerekir.

Buna göre,

(I) Antarktika’nın doğusundaki Denman Buzulu’nun altında yer alan kanyonun, yeryüzünün en derin kanyonu olduğu tespit edildi. (II) Antarktika’nın zemin haritasını çıkarmak için uzun yıllardır çalışan araştırmacılar kanyonun derinliğinin belirli bir noktada deniz seviyesinin yaklaşık 3,5 kilometre altına kadar indiğini

buldu. (III) Bugüne kadar Dünya üzerindeki en derin noktanın Ürdün-İsrail sınırındaki Ölü Deniz kıyısında

yer aldığı düşünülüyordu. (IV) Oysa buranın derinliği yalnızca 413 metre. (V) Denman Buzulu’nun yer aldığı kanyonsa bundan yaklaşık sekiz buçuk kat fazla derine iniyor. (VI) Bilim insanları için buzla kaplı olan

kanyonların derinliğini bilmek çok önemli çünkü bu derinlik bilgisi sayesinde küresel ısınma sonucu eriyecek olan buzulların deniz seviyesinde ne kadarlık bir yükselmeye neden olacağını hesaplamaya çalışıyorlar.

metni ikiye ayrılmak istense ikinci paragraf hangi cümleyle başlar?

A) II B) III C) V D) VI

4.

Sonuç

Gelişme

Giriş

I II III IV

Yukarıda paragrafın bölümleriyle ilgili verilen grafikte numaralanmış cümlelerden hangisi yanlış

gösterilmiştir?

A) Anlatacaklarımı gerçekten dinleyecekseniz herhâlde önce nerede doğduğumu, çocukluğumun nasıl

geçtiğini soracaksınız. (III)

B) Gregor Samsa bir sabah bunaltıcı düşlerden uyandığında, kendini yatağında dev bir böceğe dönüşmüş

olarak buldu. (II)

C) Karada beni bağlayan bir şey olmayınca ben de engine açılayım, bu dünyanın denizlerini göreyim

dedim. (I)

D) Üzerimde birinin bakışlarını hissetmiştim. Bu çok rahatsız ediciydi. Kalbim yerinden fırlayacak gibiydi.

(IV)

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

5. I. Çevremizi temiz ve güzel bırakmak gelecek kuşaklara bırakılacak en değerli mirastır.

II. Çevreyi kirletmek kendi varlığımızı yok etmeye çalışmaktır.

III. Bilinçsiz kullanılan her şey gibi temiz ve sağlıklı tutulmayan çevre de bize zarar verir.

IV. Çevrenin doğal yapısının ve bileşiminin bozulmasını, değişmesini çevre kirlenmesi olarak tanımlarız.

V. Canlı ve cansız tüm varlıkların yaşama hakları ellerinden alınmış olur.

Numaralanmış cümlelerle anlamlı bir metin oluşturulduğunda sıralama aşağıdakilerden hangisi

olur?

A) IV - II - III - I - V B) II - III - I - V - IV

C) IV - III - II - V - I D) III - I - IV - V - II

6.

(I) Yaşamımızın her aşamasında görülen, Anadolu’nun binlerce yıllık sesi olan saz, halk müziğinin

kök hücresi, kültürümüzün parmak izi ve en önemlisi kültürel değerlerimizden biridir. (II) Türk insanı

sevincini, hüznünü, acısını, sürekli sazla dile getirmiştir. (III) “Saz başlar, söz susar.” sözü de saza ve

âşığa duyulan saygının ifadesidir. (IV) Ben saz çalmayı çok severim; her fırsatta elime alır, onunla

dertleşirim. (V) Bu yaz Güneydoğu Anadolu’ya yaptığımız gezilerde de gördüm ki saz çalmak hem

eğlence hem de bir hüner.

Bu metin iki paragrafa bölünmek istense ikinci paragraf numaralanmış cümlelerin hangisiyle başlar?

A) I B) II C) IV D) V

7. • İsrail’deki Hebrew Üniversitesinden ve Viyana’daki Schönbron Hayvanat Bahçesinden bilim insanları bundan yaklaşık dokuz yıl önce, Galapagos ve Seyşeller adalarında yaşayan dev kaplumbağaların

hafızalarıyla ilgili bir çalışma başlatmış.

• Üç ay sonra çalışma tekrarlandığında kaplumbağaların hâlâ verilen görevi hatırladığını ve onlara öğretilen renkteki çubuğu ısırdığı gözlemlenmiş.

• Çalışmada kaplumbağalara belirli renkteki bir çubuğu ısırmaları öğretilmiş ve karşılığında onlara bir yiyecek verilmiş.

• Anlaşılan o ki dev kaplumbağaların yavaş hareket etmek dışında güçlü bir hafızaya sahip olma gibi

özellikleri de var.

Bu cümleler olayların oluşuna göre sıralandığında “Yakın zamandaysa bazı kaplumbağaların 9 yıl sonra bile kendilerine öğretilen yönergeyi hatırladıkları görülmüş.” cümlesi baştan kaçıncı sırada yer alır?

A) 2. B) 3. C) 4. D) 5.

föy

13

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Metnin Anlamı - IV / Anlatım Biçimleri

Anlatım Biçimleri

Bir yazarın duygularını, düşüncelerini ya da bir olayı anlatırken kullandığı yönteme anlatım biçimi denir. Dört çeşit anlatım biçimi vardır: öyküleme (hikâye

etme), betimleme (tasvir etme), açıklama ve tartışma.

Anlatım biçimleri genellikle düşünceyi geliştirme

yollarıyla karıştırılır. Bunlar iki ayrı kavramdır ve

farklı amaçlarla kullanılır. Şöyle örneklendirilebilir:

Şehrin içinden geçen ve dört ayrı yöne giden yol

düşünelim. Kuzeye, güneye, doğuya ve batıya giden yollar olsun. Önce hangi yöne gideceğimize karar vermeliyiz. Kuzey yolundan gitmeye karar verelim. Peki hangi araçla gidelim? Bisiklet, motosiklet,

otomobil, otobüs... Bu listeyi uzatabiliriz. Araçlar istediğimiz yere gitmemiz için bize yardımcı olur. İşte

seçilen yol metnin anlatım biçimidir. Seçtiğimiz araç

da metindeki düşünceyi geliştirme yoludur ve yazıyı güzelleştirir.

Öyküleme (Hikâye Etme)

Yaşanmış ya da kurgulanmış bir olayın başkalarına sözlü ya da yazılı şekilde anlatıldığı anlatım biçimidir. Bir olay, zaman, mekân ve karakterler vardır.

Öyküleme metni okunduğunda okura bir film izliyormuş izlenimini verir yani hareketlilik vardır. En çok

kullanılan anlatım tekniklerinden biridir. Özellikle roman hikâye, masal gibi edebî türlerde kullanılır.

Evin en büyük kızı olan Gamze, her salı günü olduğu gibi saat 16.00’da eve geldi. Diğer günler

etüdü olduğu için daha geç geliyor. Gamze’nin

gelmesine en çok Sema sevindi ve çığlıklar atmaya başladı. Sema, ablasıyla oyun oynamayı

çok seviyor; ablasının gelmesini dört gözle bekliyordu. Gamze, elini yıkadıktan sonra yemeğini

yedi ve Sema’yla satranç oynamaya başladı.

Bu metinde hangi anlatım tekniği kullanılmıştır?

1 ÖRNEK

1 ÇÖZÜM

Betimleme

Varlıkları ya da kavramları okuyucunun gözünde

veya zihninde canlandırmak amacıyla kullanılan

anlatım tekniğidir. Varlıkların veya kavramların ayırt

edici özellikleri verilir. Bu metinleri okurken bir resme ya da tabloya bakıyormuş izlenimi uyanır yani

durağanlık söz konusudur. Özellikle romanlarda

kullanılır.

Kelebek, çeşitli renkleri ve desenleri olan böcek

grubuna dâhil canlılardır. Başları tüylüdür. Baş

kısmında iki tane petek ya da nokta şeklinde göz

bulunur. Ağız kısımları hortum gibidir ve emmek

için idealdir. Ağızlarını kullanmadıkları zaman bu

hortum helezon biçiminde içine kıvrılır. Vücutlarının üst kısımları pulludur ve bu pullar renklidir.

Güzelliklerini bu renklerden alırlar.

Bu metinde hangi anlatım tekniği kullanılmıştır?

2 ÖRNEK

2 ÇÖZÜM

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

Size görüp çok etkilendiğim bir manzaradan bahsetmek istiyorum. Avusturya’da

bir yerden bahsediyorum. Gölün kenarına kurulmuş bir yerleşim yeri...

Aslında buraya yerleşim yeri demek haksızlık

olur. Bir cenneti andırıyor. Dağın eteklerine kurulmuş. Epey yüksekte olduğu için bulutlar yerleşim

yerinin hemen üzerinde. Suya yansıyan kızıllık

gün batımından kaynaklanıyor. Suya yansıyan

sadece güneşin kızıllığı değildi. Dağlar, ağaçlar,

evler... Hepsi ahenkle suyun üzerinde dans ediyordu. Bu manzarada tüm renkler var. Mavi, beyaz, yeşil, kahverengi... Siz de benim gibi bir gün

buraya gelip bu güzel manzarayı canlı gözle izlemelisiniz.

Bu metinde hangi anlatım tekniği kullanılmıştır?

3 ÖRNEK

3 ÇÖZÜM

Açıklama

Bilgi vermek amacıyla kullanılan anlatım tekniğidir.

Geniş bir kullanım alanı vardır. Genellikle ders kitapları ve ansiklopedilerde kullanılır. Bilgi vermek

amacıyla kullanıldığı için açık, sade ve anlaşılır bir

dil kullanılır. Duygulara pek yer verilmez. Dolayısıyla nesnel bir anlatım hâkimdir.

Otizm; genellikle ilk 3 yaşta başlayan ve hayat

boyu devam eden, kişinin etrafıyla sözel ve sözel

olmayan şekilde uygun ilişki kuramaması şeklinde ifade edebileceğimiz gelişimsel bir bozukluktur. Basit testler ile erken tanı konulabilmektedir.

Erkeklerde kızlara oranla daha sık görülür. Uygun bir eğitim alınırsa sosyal ortamda yer alabilmeleri mümkündür.

Bu metinde hangi anlatım tekniği kullanılmıştır?

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

Tartışma

Yazarın, okuyucuyu kendi gibi düşündürmek amacıyla kullandığı anlatım tekniğidir. Yazar önce karşıt

fikri eleştirir ve sonra kendi fikrini verir. İnandırmak

amacıyla yazıldığı için sohbet havasında geçer. Yazar okuyucuya sorular sorabilir, bu sorulara çoğunlukla kendisi cevap verir.

Günümüzde kullanılan sosyal medya birçok alanı

etkilediği gibi yazı ve konuşma dilini de etkiledi.

“Cnm, mrb, aro” gibi değişik yazımlar ortaya çıktı. Hâlbuki dil korunması gereken önemli bir kültür aracıdır. Bu durum maalesef kültürün aşınmasına neden oluyor. Özellikle gençler kendilerinin

mazur görülmelerini istiyorlar. Hiçbir sebep kültürel erozyonu haklı göstermez. Sizce de öyle değil mi? Haydi, şimdi siz de bir adım atın ve dilimizi doğru kullanın.

Bu metinde hangi anlatım tekniği kullanılmıştır?

5 ÖRNEK

5 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

Etkinlik

1.

Şarj aleti, günümüzde en çok ihtiyaç olarak hissedilen teknolojik aletlerdendir. Onun sayesinde birçok ürünü

uzun zaman elektriğe ihtiyaç duymadan kullanırız. Kullanımı da gayet basittir. Bir ucunu elektrik prizine,

diğer ucunu da şarj edeceğimiz aletin soketine takarız. İşte bu kadar!

a.

Kapı zili çaldı. Gelen kesin Murat’tır. Onunla okulda da ayrılmıyoruz. Kısacık teneffüslerde bile hemen takım

kurup çift kale maç yapıyoruz. Tahmin ettiğim gibi elinde topuyla gelmiş. “Anne, ben Murat’la top oynamaya

gidiyorum, akşam olmadan dönerim.”

b.

Çilek, gülgiller familyası içinde yer alan bir bitki cinsi ve bu cins içinde yer alan meyvelerin ortak adıdır. Dünyada, adlandırılmış 20’den fazla çilek türü vardır. Büyük küçük herkes sever onu. c.

Odanın girişinde sağ tarafta 1 metre uzunluğunda kahverengi ağırlıklı renge sahip TV ünitesi var. Üstünde

ise 42 inç ... marka bir televizyon var. Televizyonun tam karşısına mor renkte şık bir “L” koltuk yerleştirilmiş.

Odayı aydınlatması için beş gözü olan spor bir avize kullanılmış.

d.

Son zamanlarda sık rastladığım bir durum olmaya başladı. İnsanlar tecrübesi olmadığı alanlarda fikir beyan

ediyor. İnsanlar özgür, dilediğini söyler, diyebilirsiniz ama deneyimlemeden konuşmak da ne oluyor? Mesela

vizyondaki filme gitmiyor. Buna rağmen filmi kötülemekten de geri durmuyor insanlar. Bu ne kadar doğru?

En azından filme gitme zahmeti gösterse insanlar!

e.

Mehmet, Selin, Yakup ve Hülya belirledikleri anlatım tekniğine uygun metinler toplamaktadırlar.

Siz de onlara yardımcı olarak metinleri uygun kutucuklara yerleştiriniz.

Öyküleme Betimleme Açıklama Tartışma

Mehmet Selin Yakup Hülya

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

2. Aşağıda verilen görsellere uygun metinler yazınız. Metni yazarken betimleme anlatım tekniğini kullanınız.

a. b.

c. d.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

1.

Mantarlar diğer bitkiler gibi fotosentez yaparak gelişen bitkiler değildir. Mantarların gelişmeleri için doğal ortamdaki yetişme ve beslenme tarzlarına uygun ortam hazırlanması gerekir. Yapay olarak hazırlanan mantarhaneler

ve mantarın yetişmesi için gerekli enzimlerin yer aldığı karışıma ise mantar kompostu denilmektedir. Kültür mantarı ya da istiridye mantarı gibi farklı türlerin kompostları da farklılık gösterir.

Bu metnin yazımında aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisi kullanılmıştır?

A) Öyküleme B) Betimleme C) Açıklama D) Tartışma

2.

Bugün 25 Ocak 2019. Ailemle birlikte günübirlik bir gezi yapmaya karar verdik. Ankara’ya yakın olan Abant Tabiat

Parkı’na geldik. Eşsiz güzellikte bir manzara bizi bekliyormuş. Her yer bembeyazdı. Tabii ki kışa bile yenilmeyen

çam ağaçları hariç. Onlar hâlâ yeşilliklerini koruyabiliyorlardı. Göl kenarına yaklaştım. Bizden önce gelen grup,

kardan adam yapmış. Yalnız burun eklemeyi unutmuşlar. Onu da ben yanımda getirdiğim havuçla hallettim.

Bu metinde aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangileri ağır basmaktadır?

A) Tartışma - Betimleme B) Açıklama - Tartışma

C) Öyküleme - Açıklama D) Öyküleme - Betimleme

3.

Günümüzde suyun öylece akıp gitmesine izin veren insanlar var. Gerekli olmadığı hâlde çeşmeler açık bırakılıyor. Hâlbuki tasarrufa ne kadar da ihtiyacımız var. Dünya genelinde su tüketimi böyle devam ederse kısa bir süre

sonra metropoller ciddi su sıkıntısı yaşayacaklar. O yüzden siz de su tüketimine dikkat edin ki birbirimizin geleceğinden çalmayalım.

Bu metinde aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisine yer verilmiştir?

A) Öyküleme B) Betimleme C) Tartışma D) Açıklama

4. • Dağlar bazı yerlerde denize çok sokulur, kayalık ve az girintili çıkıntılı bir kıyı üzerinde dikine inerler.

• Sazının sapı, şaşırtıcı bir süratle aşağı yukarı kayan parmaklarının altında bir canlı gibi titriyordu.

• Kısa boylu çocuk bir akasya ağacının altına yüzükoyun uzanmış masmavi gökyüzünü izlemekteydi.

• Bir yanımız kuleli, öbür yanımız Vaniköy Koruluğu, yamaçta bir apartman... Yanında yöresinde başka

ev apartman yok.

Bu cümlelerin yapı ve anlam özellikleri dikkate alındığında aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisiyle oluşturulan bir metinde en çok kullanılacağı söylenebilir?

A) Tartışma B) Açıklama C) Öyküleme D) Betimleme

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

1. Anı defteri

Öğretmeni, Kemal’den betimleme tekniğiyle yazılmış bir parça hazırlamasını istemiştir. Kemal de anı defterini açmış ve betimleme tekniğiyle yazdığı bir yazısını aramıştır.

Kemal hangi yazısını tercih ederse betimleme tekniğiyle yazılmış bir yazısını öğretmenine götürür?

A) B) Bu tabloyu internette gördüm ilk defa. Yaşlıca

bir adam vardı. Biraz kamburlaşmıştı. Elinde

de ney vardı galiba. Etrafını kaplumbağalar

sarmış. O yüzden “Kaplumbağa Terbiyecisi”

deniliyordu tabloya. Kırmızı bir elbise ve sarı

bir terlik giymiş. Pencerenin önünde iki büklüm

şekilde kaplumbağaları seyrediyordu.

Bugün benim doğum günüm. Çok mutluyum.

Ailem benden gizlemeye çalışıyor ama nafile,

tüm çabalarını görüyorum. Ablam şimdi alışveriş yapmak için dışarıya çıkıyor. Sözde kendisine ayakkabı alacakmış. Biliyorum bana hediye almaya gidiyor. Annem de mutfakta yaş

pasta yapıyor. O da Gülsüm teyzeler içinmiş.

Ben artık büyüdüm. Ailem hâlâ çocuk zannediyor.

C) D)

Bugün derste fotosentezi öğrendik. Bitkiler fotosentez sayesinde kendi besinlerini kendileri

üretiyor. Bunun için karbondioksit ve ışığa ihtiyaç duyuyor. Bu sayede bizim de ihtiyacımız

olan oksijen açığa çıkıyor. Bu döngü milyonlarca yıldır devam ediyor.

Dün yorucu bir gündü. Arkadaşlarımızla birlikte Göksu Parkı’na pikniğe gittik. Yer bulabilmek için erken saatte oradaydık. Elbette en

güzel yere biz oturduk. Sıra mangaldaydı. O

konuda da öğretmenimiz bize yardım etti ve

köfteleri bizim için pişirdi. Bize de mangal

olana kadar top peşinde koşturmak kaldı.

2.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın açıkladığı koronavirüs

tablosuna göre dün yapılan 34 bin 90 testten 4 bin 281’i

pozitif çıktı, 115 hasta da hayatını kaybetti. Toplam hasta

sayısı 69 bin 932 oldu. Toplamda 1.518 hasta koronavirüs

sebebiyle hayatını kaybetti.

Bu metinde aşağıdaki anlatım tekniklerinden hangisi kullanılmıştır?

A) Öyküleme B) Açıklama C) Betimleme D) Tartışma

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

3. Eylülde Kaçkarların çevresinde kestane karası fırtınası gelip çatar. Kestanelerin dökülme zamanıdır artık. Yöre insanı için kestanenin hem meyvesi hem de kerestesi çok değerlidir. Çünkü evlerin özellikle dış

cephesi bu ağaçtan yapılır. Rüzgârlar vadilerde uğuldamaya, yapraklar dökülmeye başlamıştır bugünlerde. Karın habercisi olan karakuş birazdan pencerenin pervazına tüner. Derinden kurt sesleri gelir. Orman

tüm yaşamıyla hazırdır uzun ve beyaz kışa.

Bu metinle ilgili,

I. Bir doğa betimlemesine yer verilmiştir.

II. Olaylar oluş sırasına göre verilmiştir.

III. Açıklama anlatım biçiminden yararlanılmıştır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I, II ve III

4. Bugün sınıfa yeni bir öğretmen gelecek. Hepimiz çok heyecanlıyız. Aysel Öğretmen’i tüm arkadaşlarım

çok seviyordu ama sağlık sorunları yüzünden maalesef ayrılmak zorunda kaldı. Neyse yeni öğretmenimiz

geldi. Uzun bir boyu var. 1 m 85 cm civarında olmalı. Kumral ve dalgalı saçı yüzüne oturmuş. Ona güzel

hava katmış. Hafif esmer teni var. İlk görüşme önemli olduğu için siyah ve şık bir takım elbise giymiş. Konuşurken gözlerimizin içine bakıyor. Birçok insanda olduğu gibi ses tonu yumuşak. Şiir okuyormuş gibi konuşuyor. Göz rengi ise kahverengiydi. Vücudunda en dikkat çeken yeri ise elleriydi. Söylediğine göre doğumda ortaya çıkmış bir gül vardı elinde.

Yazar bu metni ele alırken en çok aşağıdaki anlatım biçimlerinin hangisinden yararlanmıştır?

A) Öyküleme B) Betimleme C) Açıklama D) Tartışma

5. Betimleme ile öykülemenin temel farkı şudur: Betimleme zihnimizde bir resim canlandırırken öyküleme bir video

oluşturur.

Buna göre aşağıdakilerden hangisinde farklı bir anlatım biçimi ağır basmaktadır?

A) Yanakları kıpkırmızı olan çocuk, yere düşen ihtiyar adamı hemen kaldırdı ve yolun karşısına geçirdi.

Adam da çocuğa şeker verdi.

B) Büyük, küçük, hasta ve aç birçok hayvan sokakta yatıyor. Neredeyse hepsi titriyor. Her taraf kar…

C) Ağaçların arasından hızlıca çıkan adam, denizin üzerindeki kuşlara sapanla taş atmaya başladı.

D) Yolun başından süratle gelen araç bir anda kontrolünü kaybederek köşedeki ağaca çarptı. Araçtan

çıkan adam ambulansla hastaneye götürüldü.

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

6. Anlatım Biçimi: Yazarın duygu, düşünce ya da bir olayı anlatırken kullandığı yönteme denir. Anlatım türü

dörde ayrılır: öyküleme, betimleme, açıklama ve tartışma.

Öyküleme: Yaşanmış veya kurgulanmış bir olayın başkalarına sözle ya da yazıyla anlatıldığı anlatım türüne denir. Öyküleme metnini okurken ya da dinlerken bir film izliyormuşuz izlenimine kapılırız.

Bu bilgilerden yola çıkarak aşağıdaki metinlerden hangisi öyküleme anlatım türü ile kaleme alınmıştır?

A) Mercanlar, tropik ve ılık denizlerde yaşayan geniş resifler oluşturan bir omurgasızlar grubudur. Mercanlar sınıfının en iyi bilinenlerinden biri kırmızı kalker iskeletli mercandır. Bu hayvanın iskelet yapılarından süs eşyaları (kolye, bilezik

vb.) yapılır. Mercanlar tropik denizlerin verimliliğini sağlar. Birçok sucul canlının

besinini sağlar. Ayrıca birçok canlıya barınak görevi de yapar.

B) Akşam Tarık amca ve Meral yenge çocuklarıyla misafirliğe geldiler. Yemekten

sonra birlikte dizi seyredip meyve yediler. Meral yengenin ekrandaki karakterler

hakkında ulu orta yorumları sayılmazsa kimse pek konuşmadı. Babalarının

yokluğu böyle zamanlarda çöküyordu üstlerine. Ondan bahsetmek tuhaf geliyordu.

C)

Ana vatanı Hindistan olan mango ağacının gövde kabukları kahverengi ve kırmızı renkte, yüksekliği ise ortalama 15-20 m arasındadır. Mango ağacı genellikle çok düzenli gelişmiş bir taca sahip olup yaprakları uzunca, kenarları dalgalı

ve üzerinde 22-30 sarı damarı vardır.

D)

Görselde yer alan Kız Kulesi, kıyıdan yaklaşık 200 metre uzaklıkta küçük bir

adacık üzerine adanın tamamını kaplayacak şekilde inşa edilmiş taş bir yapı.

Kenarlı bir düzlük üzerine oturtulmuş ve her bir kenarı yaklaşık 20 metre olan

küçük bir kale aslında.

7. • Betimlemede zihinde bir resim oluşur.

• Öykülemede ise zihinde bir video oluşur.

• Öykülemede olay, hareket ve kişi vardır.

Bu bilgilere göre aşağıdaki metinlerden hangisinin anlatım biçimi diğerlerinden farklıdır?

A) Yemyeşil ağaçların arasında, kıpkırmızı güller açmıştı. Arılar, kelebekler ve bütün canlılar bayram ediyordu.

B) Köylüler ellerinde kürek ve küçük kazmalarla tarlalarına giderken güneş ortalığı daha yeni yeni aydınlatmıştı.

C) Sokağa fırlayan adam bir anda küçük çocuğu kovalamaya başladı. Çocukcağız korkudan arkasına bakmadan koşuyordu.

D) Daha yeni doğum yapmış bir eşek, otların üzerinde geziyordu. Hava ise çok sıcaktı. İnsanlar ortalıkta

yoktu. Pamuk pamuk bulutlar arasından kuşlar uçuyordu.

föy

14

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Metnin Anlamı - V / Düşünceyi Geliştirme Yolları

Düşünceyi Geliştirme Yolları

Bir metinde anlatılanları daha anlaşılır hâle getirmek, okuyucuyu etkilemek ve okuyucunun dikkatini çekmek için düşünceyi geliştirme yollarına başvurulur. Bunlar bilimsel yazılarda kullanıldığında ise

yazının etkisi daha da artar. Tanımlar yaparak düşüncesini açıklarken, örnek vererek düşüncesini

somutlaştırır; benzetmelerle kişileri, durumları göz

önünde canlandırır. Sözü etkili kılmak için dünyanın en tanınmış kişilerini tanık gösterir. Kişiler ve durumlar arasında karşılaştırmalar yapar ve düşüncesine inandırmak için sayısal verilerden yararlanır.

Düşünceyi Geliştirmek İçin Başvurulan Yöntemler

Tanımlama

................................

................................

Örnekleme

................................

................................

Tanımlama

Bir kavramı veya varlığı temel özellikleriyle anlatmaktır. Tanımlama cümleleri “Bu nedir?” , “Bu kimdir?” sorularına cevap verir. Sözü edilen varlık ve

kavram açıklanır. Daha çok açıklama ve tartışma

tekniklerinde kullanılır. Yazar, soyut olan düşüncesini tanımlayarak hem okurun bakış açısını geliştirir

hem de okurun kavrama gücünü artırır.

S İsimleri niteleyen ya da belirten sözcüklere sıfat denir. (Sıfat nedir?)

S Hücre, insan vücudunun en küçük yapı taşıdır.

S Milletlerin hayatında derin izler bırakan savaş,

göç, hastalık, kıtlık gibi olayların olağanüstülükler eklenerek anlatılmasına destan denir.

(Destan nedir?)

1 ÖRNEK

Tanım cümleleri her zaman nesnel olmak zorunda değildir. Bir kişi kendi duygularını da katarak tanımlama

cümlesi kurabilir.

S Sevgi; bir lokma, iki mutlu insan demektir. (Öznel

tanım)

S Ünlü kişilerin hayatının anlatıldığı yazılara biyografi denir. (Nesnel tanım)

Karşılaştırma

Aralarında anlam ilgisi bulunan iki varlığın benzer

ve farklı yönlerinin ortaya konmasına karşılaştırma

denir. Karşılaştırmalar ana düşünce yönünde ifade

edilir. Böylece okurun ana fikre ulaşılması istenir.

Karşılaştırmalarda “ise, en, daha, –e göre, oranla,

oysa” gibi sözcükler kullanılır.

Vitaminler, sağlıklı yaşamın vazgeçilmez bir parçası olan organik bileşiklerdir. Vitamin Latince

yaşam anlamına gelen “vita” sözcüğünden gelir.

Vitaminler yağda ve suda eriyenler olarak iki gruba ayrılır. Yağda eriyen vitaminler arasında A, D,

E ve K vitamini vardır. Suda eriyen vitaminler ise

B ve C grubu vitaminlerdir.

2 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

2 ÇÖZÜM

İnsan olarak çoğu zaman yüz tanıma konusunda başarısız oluruz. Beynimizin karmaşık yapısı henüz tam anlamıyla çözülmediği için, çareyi

teknolojide buluyoruz. Akıllı telefonlar ve yazılımlar, yüz tanıyabiliyor ve saklayabiliyorlar. Elbette

bu noktaya şıp diye gelmedik. Doğaya karşı verdiğimiz savaşta teknoloji dediğimiz uçsuz bucaksız bir gelişim alanı oluşturduk. Bunu yaparken

hep öykündük ancak unuttuğumuz bir şey vardı.

Doğa zaten gözümüze kestirdiğimiz hemen her

şeye sahip. Mesela eşek arısı ya da yaban arısı olarak bildiğimiz canlıların yüz tanıyabildikleri ortaya çıktı. İnsan beynine nazaran çok çok küçük beyinlere sahip bu canlılar, insanı fazlasıyla

şaşırtıyor.

3 ÖRNEK

Örnekleme (Örneklendirme)

Soyut bir düşüncenin görünür kılınarak somutlaştırılmasına örnekleme denir. Amaç, düşünceyi belirginleştirmektir. Örnekleme cümleleri “örneğin, mesela, söz gelimi” gibi ifadelerle başlayabilir.

S Okulların açılmasıyla trafikte ilerlemek de işkence hâline geldi. Söz gelimi Beşiktaş-Taksim üç saate çıktı.

S İnsan yalnızlığını bir nebze olsun gidermek

için evde evcil hayvan besleyebilir: muhabbet

kuşu, balık, kedi, köpek...

4 ÖRNEK

Benzetme

Bir kavramın ya da varlığın başka bir kavram ya da

varlığın belirgin özellikleriyle anlatılmasına benzetme denir. Benzetme yapılırken iki şeyden güçsüz

olan güçlü olana benzetilir. Benzetme edatı olarak

“gibi”den başka “âdeta, misali, kadar, sanki, tıpkı...”

sözcükleri de kullanılabilir.

Benzetme mecaza dayalı söz sanatı olsa da kimi kaynaklarda düşünceyi geliştirme yolu olarak ele alınır.

S Saçları güneşte altın gibi parlıyordu.

S Gözlerim ağlamaktan kan çanağına döndü.

S Balodaki kız sanki bir periydi.

5 ÖRNEK

Tanık Gösterme

Yazarın savunduğu düşünceyi daha inandırıcı kılmak için herkes tarafından bilinen, yetkin kişilerin

sözlerinden yararlanmasıdır. Alıntı yapma olarak bilinir.

Tanık gösterme metninde ana fikir, tanık gösterilen

kişinin söylediği sözdür.

Tanık göstermelerde tanık gösterilen kişinin hem adı

hem de sözü söylenmelidir.

Çocuğunuz bilim insanı mı olsun istiyorsunuz?

O hâlde ona edebiyatı sevdirin. Bilim insanının

amacı insanların yaşamını kolaylaştırmak; dünyayı daha güzel, daha yaşanası hâle getirmektir. Bunun için insanları sevmek, onların acılarını

ve sevinçlerini yüreğimizde duyumsamak gerekir. Balzac, “Bilim insanı olmak için, insanları

sevmek, dolayısıyla edebiyatsever olmak gerekir.” diyor.

6 ÖRNEK

Sayısal Verilerden Yararlanma

Düşüncenin kanıtlanabilmesi için istatistiksel bilgilerden, sayısal sonuçlardan ya da grafiklerden yararlanılmasına sayısal verilerden yararlanma denir.

Uzay; Dünya’nın atmosferi dışında ve diğer gök

cisimleri arasında yer alan, gök cisimleri hariç,

evrenin geri kalan kısmındaki sonsuz olduğu düşünülen boşluktur. Ortalama sıcaklığı -271 °C,

mutlak sıfır noktası ise -274 °C’tur. Uzay ortamında yer çekiminin olmamasına bağlı olarak astronotların boyu 2,5 cm kadar uzayabilir. Uluslararası Uzay İstasyonu şimdiye kadar inşa edilen en

pahalı yapıdır. Maliyeti ise tam 150 milyar dolar.

7 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

Etkinlik

1. Aşağıdaki metinlerde hangi düşünceyi geliştirme yolları kullanıldıysa karşısına uygun olanı yazınız.

Tanımlama

Hikâye; olay, kişiler ve mekân yönüyle sınırlıdır. Bu nedenle olaylar derinlemesine anlatılmaz. Üç beş sayfadan oluşur. Bir roman ise yüzlerce sayfadan oluşabilir. Romanda olay, mekân ve kişiler ayrıntılı biçimde tanıtılır.

Çalışmanın hele insanı başarıya götüren bir çalışmanın insan ve ülke

hayatında çok önemli bir yeri vardır. İnsan yaşadığı sürece huzur ve

refah içinde yüzmek ister. Bu; istemeyle değil, çalışmayla gerçekleşecek

bir durumdur. Tüm dünya çalışırken uyumak insanlık suçudur. Mehmet

Akif’in dizelerinde olduğu gibi:

“Bir baksana, gökler uyanık, yer uyanıktır.

Dünya uyanıkken uyumak, maskaralıktır.”

Tembel tembel oturup paslanacağımıza varsın yıpranalım daha iyi!

Yazar, bir söz işçisidir. Kuyumcuya benzer. Kuyumcu nasıl çok değerli bir

madeni binbir itina ile işleyerek çok değerli eserler oluşturursa deneme

yazarı da sözcükleri büyük bir özenle bir araya getirir.

MEB; okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarını kapsayan 2019-

2020 eğitim-öğretim yılına ilişkin istatistikleri yayımladı. Buna göre örgün

eğitimde 61 bin 936 öğrenci bulunmaktadır.

Pişmanlık, bir insanın geçmişteki davranışlarından hoşnut olmama duygusudur. İnsanın belirli bir eylemi yerine getirdikten sonra üzüntü, utanç,

mahcubiyet veya suçluluk karışımı bir duygu hissetmesidir. “Keşke öyle

yapmasaydım!” diye düşünmesidir.

Kültür; bir toplumun yaşama biçiminde, davranışlarında belirginleşir. Giyinişine, yiyip içmesine, çalışmasına hatta jestlerine yansır. Bir Türk “hayır”

anlamında başını kaldırır. Amerikan ise aynı amaç için başını iki yana hareket ettirir.

Örnekleme Benzetme

Tanık gösterme

Metin Düşünceyi Geliştirme Yolları

nekleme Benzetm

Sayısal verilerden

yararlanma

Karşılaştırma

a.

b.

c.

d.

e.

f.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

2. Aşağıdaki metni okuyup verilen soruları yanıtlayınız.

Yazarın okuyucularına bir konuyu inandırmak için kişi, eşya, eser ya da bir yerle ilgili olarak yaptığı

incelemeleri, fotoğraflarla süsleyerek, kendi görüşlerini de katarak yazdığı yazılara röportaj denir.

Röportaj yapacak kişide üstün bir görüş, anlayış ve gözlem yeteneği olmalıdır. Özellikle gazetecilerin

uyguladığı bir türdür. Günümüzde radyo ve televizyon da bir röportaj aracı konumundadır.

a.

b.

c.

Bu metinde hangi düşünceyi geliştirme yoluna başvurulmuştur?

Röportaj yapacak kişide bulunması gereken özellikler nelerdir?

Siz bir röportaj yapsaydınız kiminle yapmak isterdiniz?

3.

Benim adım Kâmil. Üst komşumuz Doğan benden üç yaş küçük. Ama görünüş olarak biraz benden iri.

Benim aksime onun için yemek yemek büyük bir tutku. O bilgisayar oyunları oynamayı, gezmeyi, futbol

maçlarına gitmeyi çok sever. Genellikle de bana futbol maçı yapalım diye ısrar eder. Oysa bana futbol

oynamak sıkıcı geliyor. Ben en çok film izlemeyi, kitap okumayı, tiyatrolara gitmeyi seviyorum. Doğan ise

bunlardan pek hoşlanmıyor. Anlayacağınız Doğan ile pek de ortak yönümüz yok.

a. Bu metinde hangi düşünceyi geliştirme yoluna başvurulmuştur?

b. Kâmil ve Ahmet’in metinde bahsedilen özelliklerini yazınız.

a.

b.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

1.

(I) Her canlının bir hayat eğrisi vardır; gelişir, olgunlaşır, geriler ve çöker. (II) Hoşgörülü olmak insanların daha huzurlu yaşamasını sağlar. (III) Mevlâna’nın dediği gibi: “Yaradılanı hoş gör, Yaradan’dan ötürü.” (IV) Çünkü çevresine iyimser bakanlar mutluluğu da yakalayacak ve kucaklayacaktır.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisinde tanık gösterme kullanılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV

2.

Birden fazla varlık ya da kavramın benzerlik veya

farklılıklarının ortaya konmasına benzetme denir.

Tanık göstermede düşüncesine başvurulan

kişinin isminin alınması yeterlidir. Sözünün

kullanılmasına gerek yoktur.

Tanımlama cümleleri öznel de

nesnel de olabilir.

1. çıkış 2. çıkış

D Y

D Y

3. çıkış 4. çıkış

D Y

Düşünceyi geliştirme yolları ile ilgili yukarıda verilen bilgilerden doğru olanlar için “D”, yanlış olanlar için “Y” kutucuğu takip edilerek kaç numaralı çıkışa ulaşılabilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

3. • Akıllı tahta, öğrencilerin görsel olarak ders takip etmesini sağlayan araçtır.

• İstanbul, Türkiye’nin en kalabalık şehridir.

• Mevlâna “Gel, ne olursan ol, yine gel.” demiştir.

Bu cümleler aşağıdaki düşünceyi geliştirme yollarıyla eşleştirildiğinde hangisi dışta kalır?

A) Tanımlama B) Örneklendirme

C) Tanık gösterme D) Karşılaştırma

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

1.

Kişi bir işe plansız başlamışsa, varmak istediği noktanın ne olduğunu bilmiyorsa o işte başarılı

olamaz. Sürprizler, talihler böyle kişiler için bir şey ifade etmez. Bu konuda ünlü deneme yazarı

Montaigne, “Hedefi olmayan gemiye hiçbir rüzgâr yardım edemez.” der.

a.

Dünyada akıllı telefona sahip olma oranı çok hızlı bir şekilde yükselmektedir. Akıllı telefona sahip olma oranının en yüksek olduğu ülkeler arasında %88 ile Güney Kore, %77 ile Avustralya, %74 ile İsrail, %72 ile Amerika ve %71 ile İspanya gelmektedir. Türkiye %59 ile dünyada akıllı telefona sahip

olma oranında 12. sırada yer almaktadır.

b.

Tilki birden durdu. Baskına uğramış bir insan gibi, bir ayağı havada, bir süre öylece donup kaldı. O

kıpırtısız hâliyle pek yüksekte olan ay ışığında bir gölge gibi duruyordu. Ona kuşku veren gürültü

devam ediyordu. Kuyruğunu yine dik tutarak çıkmakla çıkmamak arasında kararsızdı.

c.

Bu metinlerde kullanılan düşünceyi geliştirme yolları hangi sınıfın tahtasına sırasıyla doğru bir şekilde yazılmıştır?

A)

a. Tanık Gösterme

b. Karşılaştırma

c. Örnekleme

B)

a. Tanık Gösterme

b. Tanımlama

c. Karşılaştırma

C)

a. Tanık Gösterme

b. Sayısal Verilerden

Yararlanma

c. Benzetme

D)

a. Örnekleme

b. Sayısal Verilerden

Yararlanma

c. Karşılaştırma

6/A 6/B

6/C 6/D

2. Hangi sözcük, hangi sözcükle yan yana geldiğinde nasıl bir ışık oluşur? Bunu bilmek gerekir. Sözcük, başka bir sözcüğün yanına geldiğinde ışıldar, bir anlam kazanır. Tek başınayken sönüktür, ölüdür. Mallarme’nin “Şiir, sözcüklerin dilidir.” demesi bundandır. Bütün bunlar düşünüldüğünde görülecektir ki şiir başlı başına hüner işidir.

Bu metinle ilgili,

I. Tanık göstermeye yer verilmiştir.

II. Tanımlamadan yararlanılmıştır.

III. Örneklemeye başvurulmuştur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

3. ▲, ●, ■ sembollerinin yerine metnin içinde kullanılan düşünceyi geliştirme yolunun baş harfleri yazılacaktır.

Sağlık, zenginlikten çok daha önemlidir. Çünkü bir şeyin tadını alabilmek, bir şeyden gerektiği gibi yararlanabilmek için sağlıklı olmak şarttır. Her şeyiniz var ama ondan istifade edecek durumunuz yok, neye yarar?

Bunun için sağlıktan büyük zenginlik yoktur.

İstanbul, dünyadaki önemli, tarihî şehirlerden biridir. Burada geçmişten günümüze birçok eser meydana gelmiştir. Bunlardan biri, Ayasofya Müzesidir. Bizans Dönemi’nde kilise olarak kullanılmıştır. İstanbul’un fethiyle birlikte cami olarak kullanılmaya başlanmıştır.

İradeli insanlar bir işe başlamadan önce o işle ilgili karşılarına çıkabilecek sıkıntıları, zorlukları peşinen kabullenirler. Yaşadıkları sorunları çözmek için uğraşırlar. Maymun iştahlılar yani hevesi çabuk geçenler ise

çok geçmeden işten sıkılır, yeni işe başlamak isterler ya da küçük bir sıkıntı karşısında o işi yarım bırakırlar.

Karşılaştırma † K Sayısal verilerden yararlanma † S

Örneklendirme † Ö Benzetme † B

Buna göre metinlerin başlarına gelecek harflerin sıralaması aşağıdakilerden hangisi olmalıdır?

▲ ● ■

A) K Ö K

B) B Ö S

C) S Ö K

D) B S K

4. • karşılaştırma

• tanık gösterme

• örnekleme

Bu düşünceyi geliştirme yolları aşağıdaki boşluklara yerleştirildiğinde hangi tanım dışta kalır?

A) İki varlığı ya da kavramı benzer veya farklı yönlerden kıyaslamaya - - - - denir.

B) Soyut bir düşünceyi görünür kılarak somutlaştırmaya - - - - denir.

C) Düşünceyi daha inandırıcı kılmak için yetkin kişilerin sözlerinden yararlanmaya - - - - denir.

D) Bir kavram ya da varlığın başka bir kavram ya da varlığın belirgin özellikleriyle anlatılmasına - - - - denir.

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

5.

Hayvanları Sevme ve Koruma Kulübü

4 Ekim Hayvanları Koruma Günü’nde sokak hayvanları için yardım toplanacaktır.

Yer: Yıldız Mah. 157. Sok. 14/11 Çankaya / Ankara

Saat: 15.30

Onlar da insanlar gibi acıkabilir.

Sokak hayvanlarının %66’sı açlıktan ölmektedir.

Onlar da ev hayvanları kadar değerlidir.

Ben size Allah’tan korkunuz, hayvanları incitmeyiniz, rahatlarını bozmayınız, demiyor muyum?

(Hz. Muhammed)

•

•

•

•

Bu afişte aşağıdaki düşünceyi geliştirme yollarından hangisi yoktur?

A) Sayısal verilerden yararlanma B) Tanımlama

C) Tanık gösterme D) Karşılaştırma

6.

Puan

Fiyat

Ekran Boyutu

Ekran Teknolojisi

Ekran Çözünürlüğü

Piksel Yoğunluğu

80

2.199 lira

6.53 İnç

IPS LCD

1080 x 2340

395 PPI

70

2.959 lira

6.39 İnç

AMOLED

1080 x 2340

403 PPI

Telefon 1 Telefon 2

Yukarıda telefonların belli özellikleri tanıtım broşürü ile halka dağıtılmıştır.

Bu broşürün hazırlanmasında aşağıdaki düşünceyi geliştirme yollarından hangisine başvurulmuştur?

A) Örneklendirme B) Karşılaştırma C) Tanımlama D) Tanık gösterme

föy

15

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Metin Türleri - I

Her edebî metnin bir türü vardır. Bir metnin türünü

bulabilmek için onun konusuna, dil ve anlatımına,

yazılış amacına bakmak gerekir. Bir metnin, bir türü

vardır. Yani bir metin hem anı hem hikâye olamaz

ama bir metinde farklı türden parçalara yer verilebilir.

Anı (Hatıra)

S Arapçadaki “hatıra” sözcüğünün karşılığıdır.

S Bir kimsenin başından geçen ya da kendi yaşadığı dönemde ortaya çıkan olayların anlatıldığı

yazı türüdür.

S Anılarda içten, akıcı ve anlaşılır bir dil kullanılır.

S Tarihsel gerçeklerin öğrenilmesine katkıda bulunur.

S Olaylar birinci ağızdan anlatılır.

S Yazarın unutmasını istemediği olayları kalıcı kılma amacı vardır.

Yıl 1936 olmalı. Beşiktaş Abbasağa yokuşundaydı, küçük bahçeli, iki katlı evimiz. Bir gün kapı önünde oyalanırken kara, kıvrak tüylü bir köpek yanaştı bir tanıdık

edasıyla. İlkten sürtüştük birbirimize, sonra iki omzunu

omzuma geçirip yüzümü yalamaya başladı. Bir ev köpeğiydi besbelli. Yıllardır yanımızdaymış gibi davranıyordu. Adını “Geldi” koyduk, gerçekten geldiydi. Adına

alışıverdi. Zamanla komşuların da sevgilisi olmuştu.

Geldi evin dışına çıkıp dolaşıyor, yine kapımızı tırmalıyor, “Ben geldim.”e getiriyordu. Bir an Geldi kayboldu.

Bir hafta, iki hafta ses çıkmadı. Bir dostu yitirmenin acısını çekiyordum. Bir gün onu bahçeli bir evin kapısında

gördüm. Bahçe kapısını itip içeri girdim. Geldi hemen

boynuma sarıldı. “Bakın!” dedim ev sahibine. “Köpek

beni seviyor, bırakın da alıp götüreyim”. “Olmaz oğlum.” dedi ev sahibi ve kestirip attı. Bu, büyük bir düş

kırıklığı oldu benim için. Aldığım ders de şu: “Benim olmayan bir şeye ölesiye bağlanmamak ve başkasının

hakkına saygı göstermek.”

Vedat Günyol

1 ÖRNEK

Gezi Yazısı (Seyahatname)

Bir yazarın yurt içinde ya da yurt dışında yaptığı gezilerde gördüğü yerlerin ilgi çeken, değişik olan taraflarını yalın ve samimi bir anlatımla yansıttığı yazılardır.

S Gezilen yerlerin tarihî, coğrafi ve sosyal yönleri

anlatılır.

S Gezi yazılarında yörenin, dil, din, inanç, âdet,

gelenek ve görenekleri incelenir.

S Gözlemlere yer verilir.

S Okur, anlatılan yerleri yazılarla birlikte geziyormuş hissine kapılır.

S Anlatılanlar hayal ürünü değil, gerçeklerdir.

S Öyküleyici, açıklayıcı ve betimleyici anlatımlardan yararlanılır.

Marmaris Kalesi’ni gezme fırsatı buldum. Bu kaleyi

daha önce bir film sahnesine görmüştüm. Kalede toplam 18 adet oda, bir ark ve çeşme bulunmaktadır. Kalenin 7 tane kapalı alanı vardır. Bunlardan 2 tanesi arkeoloji salonu ve 1 tanesi de etnografya salonu olarak

düzenlenmiştir. Bu arada kalan bölümler ise sanat galerisi ve depo olarak kullanılmaktadır.

2 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

Şiir

Duygu ve düşüncelerin sembollerle, ritimli sözlerle

ve seslerin uyumlu kullanılmasıyla meydana gelen

anlatım biçimine şiir denir.

S Şiir, duygu yüklü ürünlerdir.

S Şiirde satırların her birine dize (mısra) denir.

S Anlamca bir bütünlük oluşturan ve iki dizeden

oluşan nazım birimine beyit denir.

S Dört dizeden oluşan şiir parçasına dörtlük denir.

S Şiirde dizelerin hece sayısına veya hecelerin ses

değerine göre uyum içinde olmasına ölçü denir.

S Bir metinde üzerinde söz söylenen, yazı yazılan

duygu, düşünce, olay ya da durumlara konu denir.

S Konuyu oluşturan ögelerden yararlanarak okura

aktarılmaya çalışılan duygu ve anlamlara tema

denir. Bu nedenle temaya ana duygu da denir.

Şiirde Ahenk Unsurları

Redif

Mısra sonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları

ve görevleri aynı olan ek ve sözcüklere redif denir.

Bizim elde bahar olur, yaz olur

Göller dolu ördek olur, kaz olur

Sevgi arasında yüz bin naz olur

Suçumu bağışla, ben sana kurban

Bu dörtlükte “olur” rediftir. Yazılışları ve görevleri aynıdır.

Kafiye (Uyak)

Mısra sonlarında yazılışları ve okunuşları aynı, görevleri farklı sözcüklerin, eklerin benzerliğine kafiye

denir.

Üstümüzden gelen boran kış gibi

Şahin pençesine yavru kuş gibi

Seher sabahında rüya düş gibi

Çağırta bağırta aldı dert beni

Kış, kuş ve düş sözcüklerindeki “-ş” eki kafiyedir.

Kimisi dağlarda gezer

Kimisi incisin dizer

Al giyen bağrımı ezer

İlle mavili mavili

Bu dörtlükte dizelerin sonlarında bulunan “gez-” ,

“diz-” ve “ez-” fiillerine “-er” geniş zaman eki gelmiştir. Bu ekler her üç dizenin sonunda da aynı

anlam ve görevde kullanılmıştır. O hâlde “-er” eki

rediftir.

3 ÖRNEK

Elif’in kaşları çatar

Gamzesi sineme batar

Ak elleri kalem tutar

Yazar Elif Elif diye

Bu dörtlükte “çat-” , “bat-” ve “tut-” sözcüklerine

“-ar” eki getirilmiştir. Bu ek, üç dizenin sonunda

da aynı görevde kullanılmıştır. Yani rediftir.

Redif dışında kalan ek ya da sözcükler ise kafiye

yani uyaktır. “çat-” , “bat-” ve “tut-” fiillerinde “-t”

sesi benzerdir. Yani kafiyedir (uyak).

4 ÖRNEK

Can kafeste durmaz uçar

Dünya bir han konan göçer

Ay dolanır yıllar geçer

Dostlar beni hatırlasın

Âşık Veysel’den alınan bu dörtlükte kafiye ve

redif oluşturan sesler aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) “-ç” kafiye, “-er, -ar” redif

B) “-çer, -çar” kafiye, redif yok

C) “-çer, -çar” redif, kafiye yok

D) “uçar, -öçer, -eçer” kafiye, redif yok

5 ÖRNEK

5 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

Etkinlik

1. Aşağıdaki metinlerle ilgili soruları cevaplayınız.

Dost dost diye nicesine sarıldım

Benim sadık yârim kara topraktır

Beyhude dolandım boşa yoruldum

Benim sadık yârim kara topraktır

Koyun verdi, kuzu verdi, süt verdi

Yemek verdi, ekmek verdi, et verdi

Kazma ile döğmeyince kıt verdi

Benim sadık yârim kara topraktır

a. Bu metnin türü nedir? b. Şiir kaçarlı bölümlerden oluşmaktadır?

c. Şiir kaçlı hece sayısıyla oluşmaktadır? d. Şiirde tekrar edilen bölüm neresidir?

e. Şiirdeki redif ve kafiyeleri bularak yazınız.

2. Aşağıda bazı metinlere ait giriş bölümleri verilmiştir. Bir gezi yazısından alınan bölümlerin başına

“G”, anıdan alınanların başına “A” yazınız.

Ankara’da bir restoranda oturuyordum. Hasan’ın içeri girdiğini gördüm. Uzaktan ona bağırdım.

Masamıza geldi.

Ayasofya üst kısmı yani tavandaki figürleri ile mükemmel bir mekânı andırmaktadır. Ayrıca bazı

klişe simgelerini de taşır. Meryem Ana ve Hz. İsa figürleri ile Cebrail ve birkaç meleğin figürlerini

de izleyebilirsiniz.

10 saatin üzerinde bir yolculuktan sonra Trabzon Sümela Manastırı’na ulaştık. Sümela Manastırı’nın gerçek isminin “Panagra Sumela” veya “Theotokos Sumela” olduğunu öğrendik.

Bir bayram sabahıydı. Yaşım 11-12 ya vardı ya yoktu. Her zamanki gibi en güzel elbiselerimizi

giymiş, harçlıklarımızı almıştık.

a.

b.

c.

d.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

3. Aşağıda verilen bilgilerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

a. Anılar diyaloglardan oluşmaktadır.

b. Gezi yazılarında gözlem yapılmasına gerek yoktur.

c. Anılar hitapla başlar ve mutlaka tarih atılır.

d. Gezi yazılarında kişisel düşüncelere yer verilmez.

e. Anılarda olaylar birinci kişinin ağzından aktarılır.

f. Anı, yazarının yaşantılarından kaynaklanan bir yazı türüdür.

g. Tanınmış kişilerin yazdığı anılar, onların yaşamını, yaşadıkları dönemdeki önemli ve ilginç

olayları anlatması bakımından önemlidir.

4. Aşağıda verilen boşluklara sözcüklerin numaralarını uygun bir şekilde yerleştiriniz.

Gezi yazılarında Anılar Anılarda İnsan

Gezi Anıda Yer Birinci

.......... yazılarında anlatılan yörenin gelenek ve göreneklerine yer verilir.

.......... geçmişe ışık tutar ve tarihsel gerçeklerin öğrenilmesine katkıda bulunur.

.......... kişinin yaşadığı yer ve bizzat tanık olduğu olaylar anlatılır.

.......... gezilen yerlerle ilgili gözlemler yansıtılırken özne dış dünyadır. .......... ise kişi yaşadıklarını veya

tanık olduklarını anlatır.

Yazar, gezisi esnasında birçok .......... görür, birçok .......... ile tanışır.

Anı yazı türünde olaylar .......... kişi ağzından anlatılır.

a.

1. 2. 3. 4.

5. 6. 7. 8.

b.

c.

d.

e.

f.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

1. Benim Mustafa Kemal’i tanıyışım Balkan Savaşı sonlarında idi. 1913 Ağustos’undayız. “Tanin” gazetesinde gazeteciliğe başlamıştım. Edirne’yi Bulgarlardan geri almıştık. Yusuf İzzettin Efendi’nin Trakya’ya giderek ordu ve halk ile temaslarda bulunmasına karar verilmiş. Trakya için röportajlar yapmak görevi ile ben

de Tanin muhabiri olarak aynı trende gitmek için İstanbul muhafızlığından izin almıştım.

Bu metnin türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tiyatro B) Anı C) Gezi yazısı D) Biyografi

2. Aşağıdakilerden hangisi “anı”nın özelliklerinden değildir?

A) Olaylar birinci ağızdan anlatılır.

B) Günü gününe yazılan yazılardır.

C) İçten, akıcı ve anlaşılır bir dil kullanılır.

D) Tarihsel gerçeklerin öğrenilmesine katkıda bulunur.

3.

Sarı saçlarına deli gönlümü

Bağlamışım, çözülmüyor Mihriban

Ayrılıktan zor belleme ölümü

Görmeyince sezilmiyor Mihriban

Abdurrahim Karakoç

Bu şiirle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Mecazlı ifadeler vardır.

B) Şiirin konusu “aşk”tır.

C) 2 ve 4. dizelerde yazılışları ve görevleri aynı olan ek ve sözcükler kullanılmıştır.

D) Bu şiirde kafiye kullanılmamıştır.

4.

Kilis’in evleri düzlük. Kilis’in sokakları dar. Havası sıcak mı sıcak. Sinek de var. Sinek, kara sinektir. Eğer yolunuz

bir gün Kilis’e düşerse gidip çarşısını dolaşın. Bir yerde hasır örenler göreceksiniz. Hepsi yaşlı başlı insanlar. Onların ellerine bakın. Makine gibi ellerine. Ördüklerine bakın, sonra hiç çekinmeden yüzlerine bakın, gözlerine bakın. İyi bakın. Onlar sizi görmezler korkmayın. Çünkü burası “Körler Çarşısı”dır. Bu çarşı trahomun marifetidir. Kilis’te dolaşırken iki park göreceksiniz karşı karşıya.

Bu parça aşağıdaki metin türlerinin hangisinden alınmıştır?

A) Gezi yazısı B) Anı C) Mektup D) Tiyatro

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

1.

Yiğitliğim elden gitti yel gibi

Damağımda tadı kaldı bal gibi

Hoyrat eli değmiş gonca gül gibi

Bozulmuş bağlara döndün mü gönül

Bağa girdim üzüm yok

El yerinde gözüm yok

Eşim dostum sağ olsun

Söylenecek sözüm yok

Kır at zincirlenmiş ufuk sahipsiz

Han kayıp hancı yok konuk sahipsiz

Başköşede sırma koltuk sahipsiz

Zeybeğin kanına ekmek bandınız

Mecliste arif ol kelamı dinle

El iki söylerse sen bir söyle

Elinden geldikçe sen eylik eyle

Hatıra dokunup yıkıcı olma

Bu panoda dörtlükler hâlinde şiirler verilmiştir. Redifsiz olan şiir, panodan çıkarılacaktır.

Buna göre panonun son görünümü aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

A) B)

C) D)

2. Atatürk, Kurtuluş Savaşı sonrası Anadolu’nun bir köyüne gider ve orada bir eve girer. Yaşlı teyze ayran

getirir. Atatürk’e ve yanındakilere verir. Atatürk’ün bardağının içinde küçük bir saman parçası vardır. Atatürk hiçbir şey demez. Bardağı bir oradan bir buradan tutarak ayranı içmeye çalışır. En son “Teyzeciğim,

bardağın içinde saman vardı.” der. “Herhâlde içine düşürmüşsün.” Yaşlı kadın, “Yok, ben onu bilerek koydum, ayran soğuktu. Yavaş yavaş içip hasta olmayasın diye.” der.

Bu parça aşağıdaki metin türlerinin hangisinden alınmıştır?

A) Anı (Hatıra) B) Günlük C) Mektup D) Tiyatro

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

3.

1. olan yazı için 3000 lira değerinde seyahat bursu

2. olan yazı için 2000 lira değerinde seyahat bursu

3. olan yazı için 1000 lira değerinde seyahat bursu

ÖDÜLLER

NOT: Türkiye genelindeki bütün 6. sınıflar yarışmaya katılabilecek.

Büyük Seyyah Evliya Çelebi 400 yaşında

Buna göre yarışmaya katılan aşağıdaki 6. sınıf öğrencilerinden hangisinin yazısı bu yarışmaya uygun içerikte değildir?

A)

Ayça

Engin

İstanbul hastanelerinden Fatih Hastanesinde 70 oda, 80 kubbe vardır. Birisi hasta olsa hastaneye götürüp ona bakarlar ve ilaç verirler. Mutfakta mutlaka keklik ve sülün kuşlarının eti bulunur. Hastanelerde akıl hastalarının hastalıklarının geçmesi için müzikçiler ve oyuncular tayin

edilmiştir.

B) Öylesine heyecanlıyım ki!.. Çünkü böylesine görkemli bir gemiyle ilk kez geziye çıkıyoruz. Büyülü adaların bulunduğu Güney Pasifik’e açılıyoruz. Polinezya ve yöresini gezeceğiz. Tauranga’da köydeki ahşap evler, Arjantin’deki tango mahallesinde olduğu gibi, türlü renklere boyanmış. Ama yine de gecekondu görünümünden kurtulamamış.

Buse

C) Bizim burada yattığımız saatlerde Türkiye’de sabah oluyor. Buna alışmak epey zor. Sabahleyin Üzümcü gezisine çıkıyoruz. Burası bizim İç Anadolu kentlerimizin otuz kırk yıl önceki hâlini andırıyor. Sokakları kalabalık, yollarda özel araba yok. Ama sokakları pek renkli, canlı, neşeli. Halk yoksul. Gelir düzeyleri düşük olduğundan giyimleri derme çatma. Ama bizlere “Yoksulun Efendisi” dedirtecek kadar onurlu ve kişilik sahibi her biri.

Fatih

D) Hoş görür olmak ne demektir? Hoş görür olmak, düşüncelere “Boş ver!” diye aldırış etmemek

değildir. Böyle bir ilgisizlik insana yakışmaz. Hoş görür olmak bize seslenen kimsenin söylediklerini birtakım ön yargılara dayanarak tartışmadan geri çevirmek değil, söylenenleri dikkatle

dinleyip tarafsız bir görüşle inceledikten sonra yargıya varmaktır.

4.

Bende derin izler bırakan bir dönem hakkında bir eser yazmaya karar verdim. Yaşanılan dönemde ben öğretmenliğe yeni başlamıştım. Üzerinden tam otuz yıl geçti. Yazdıklarımın tarihî gerçeklere ışık tutacağını düşünüyorum.

Beste Hanım’ın kaleme almak istediği yazı türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mektup B) Anı C) Gezi yazısı D) Öykü

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

5. Kafiye (Uyak): En az iki dize sonunda; yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı iki sözcük arasındaki ses benzerliğidir.

Redif: En az iki dize sonunda, yazılışları, görevleri ve anlamları aynı olan ek, sözcük ya da sözcük gruplarıdır.

I.

“-lar” redif

“-k” kafiye

Sıra sıra dizilmiş oyuncaklar

Dönüp duruyor çocuklar

II. “-ler gibi” redif

“-l” kafiye

Gâh eserim yeller gibi

Gâh tozarım yollar gibi

III.

“-aktır” redif

“-c” kafiye

İlim, kula açılmış bir kucaktır

Aydınlıktır, meşaledir, ocaktır

IV.

“-sızdır” redif

“-arık” kafiye

Dertli bir sarıksızdır

Ayağı da çarıksızdır

Bu açıklamalara göre numaralanmış şiirlerin ahenk unsurlarıyla ilgili yapılan değerlendirmelerden

hangisi yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV

6. • Kafiye (uyak), dize sonlarındaki farklı görevde olan ek ya da sözcüklerden oluşur.

• Redif, dize sonlarındaki aynı görevde olan ek ya da sözcüklerden oluşur.

Bu bilgilere göre aşağıdaki dörtlüklerden hangisinde redif yoktur?

A) Dileğin var ise Allah’tan

Almak için uzak gitme topraktan

Cömertlik toprağa verilmiş Hak’tan

Benim sadık yârim kara topraktır

B) Bütün kusurlarım toprak gizliyor

Merhem çalıp yaraların düzlüyor

Kolun açmış yollarımı gözlüyor

Benim sadık yârim kara topraktır

C) Hakikat ararsan açık bir nokta

Allah kula yakın kul Allah’a

Hakk’ın hazinesi gizli toprakta

Benim sadık yârim kara topraktır

D) İşkence yaptıkça bana gülerdi

Bunda yalan yoktur herkes de gördü

Bir çekirdek verdim dört bostan verdi

Benim sadık yârim kara topraktır

föy

16

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Metin Türleri - II / Söz Sanatları

Tiyatro

Yaşanmış veya yaşanması mümkün olayların, insan yaşamının çeşitli yönlerinin sahnede canlandırılarak oynanmasına yönelik hazırlanan yazılara tiyatro denir.

S Tiyatro eserleri genellikle sahnede oynanmak

için yazılır.

S Diyaloglardan yani karşılıklı konuşmalardan oluşur.

S Tiyatronun ögeleri; yazar, eser, oyuncu ve seyircidir.

Dekor: Tiyatroda sahneyi eserin konusuna göre hazırlamada kullanılan eşya

Perde: Tiyatronun bölümleri

Jest: ...............................................................

Mimik: ...............................................................

Monolog: Tek kişinin konuşması

Aktör: ................................

Aktrist: ................................

Mangal Sefası

Hacivat: Karagöz’üm, sucuk aldım. Gel, mangal

sefası yapalım.

Karagöz: Birer kangal alalım ama benim bahçe

küçük gelir.

Hacivat: Kangal demedim. Karagöz’üm, mangal

dedim.

Karagöz: He, öyle söylesene sucuğu mangalla

tavana asarsın!

Hacivat: O neden? Neden sucuğu tavana asıyorsun?

1 ÖRNEK

Karagöz: Kurusun diye.

Hacivat: Sucuğu kuruttum. Mangalı bahçeye

oturttum.

Karagöz: Ben senin bahçeye gelmem, Hacivat.

Hacivat: Gelmezsen gelme. Ben de kendime ziyafet çekerim. (Hacivat uzaklaşır, Karagöz söylenir.)

Karagöz: Seni gidi beni bilmez. Kangalı kesmiş,

sucuk yapmış. Mangalda pişirecekmiş. Ben de o

sucuğu yiyecek göz var mı?

Aşağıdakilerden hangisi tiyatro metnine örnektir?

A) Hayatımın en güzel günüydü. Nevşehir’i bu

kadar beğeneceğimi düşünmemiştim. Tarih

kokuyordu her yeri. Oraya gidip görmenizi isterim o tarihî evleri.

B) Sevgili Kardeşim, Sen gideli bir ay oldu. Yokluğunu herkes hissediyor. Karabaş bile sanki

senin yokluğunu fark etti. Bir an önce dönmeni istiyoruz. Allah’a emanet ol. Kardeşin Ali

C) Kavuklu: Kapıyı kilitledin mi?

Cüce: Kapıyı kilitledim ama anahtarı almadım.

Kavuklu: Anahtar bırakılır mı hiç?

Cüce: Hırsız kapıyı kırmasın, kolaylık olsun.

Kavuklu: Hay Allah!

Pişekâr: Hay aptallar!

D) Bundan elli yıl önceydi. Köyün en fakir ailesi bizdik. Sadece ekmek yediğimiz günler bile

olurdu. Böyle bir yokluğa dayanamayıp Ankara’ya geldik.

2 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

2 ÇÖZÜM

Mektup

S Mektup, yazılan şey demektir.

S Bir haberi iletmek veya bir şey istemek amacıyla

kaleme alınır.

S Mektup kişiler arasında ya da kurumlar arasında

haberleşmek amacıyla kullanılabilir.

S Mektupların edebî mektup, iş mektubu, teşekkür

mektubu, davet mektubu, taziye mektubu, özel

mektup gibi çeşitleri vardır.

S Giriş bölümünde mektubun yazılış amacı ifade

edilir. Gelişme bölümünde duygu ve düşünceler

ayrıntılı bir biçimde aktarılır. Sonuç bölümü ise

iyi dileklere ve selamlara ayrılır.

Bazı sanatçılar; mektuplardan oluşan romanlar, hikâyeler, anılar, gezi yazıları kaleme almıştır. Hatta şiirlerini mektup tarzında yazan sanatçılar bile vardır.

Ulu Önder’im,

Yaptıklarınızla dünya tarihine yön verebilen sayılı önderlerden birisiniz. Bu mektubu size teşekkür

etmek için yazıyorum.

En büyük eseriniz Türkiye Cumhuriyeti’dir. İlelebet muhafaza ve müdafaa edilecektir. Çok yönlü olan kişiliğiniz bize ışık tutmuş, tutmaya da

devam edecektir. Her zaman bize bıraktığınız

emanete sahip çıkacağız. Sizden bize inanmanızı, bize güvenmenizi ve rahat olmanızı diliyorum.

Hepimiz yenilikçi ve coşkun ruhunuzu içimizde

taşıyoruz. Bu ülkede Mustafa Kemaller tükenmeyecek. Size söz veriyorum.

Sevgilerimle…

Ayşe Begüm Gökalp

Miralay Halit Bey Ortaokulu

6/B

3 ÖRNEK

Söz Sanatları

Güzel konuşmak ve sözün etkili olmasını sağlamak

için söz sanatları kullanılır.

Örneğin “Sen çok güzelsin.” cümlesi yerine anlatımı

güçlendirmek için “Sen çiçek gibisin.” denir.

Konuşturma (İntak)

İnsan dışındaki canlı ya da cansız varlıkları konuşturma sanatıdır.

Sordum sarı çiçeğe: Annen baban var mıdır?

Çiçek dedi Derviş Baba: Annem babam topraktır.

Burada çiçek konuşturularak konuşturma sanatı yapılmıştır.

Konuşturma sanatının olması için mutlaka insan dışındaki varlıkların sözlerine yer verilmesi gerekir.

Örnek

Ey suyun sesinden anlayan bağlar

Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi

Burada ikinci dizede çoban çeşmesi konuşmamıştır.

Yani konuşturma sanatı yoktur.

Tezat (Zıtlık)

Dizelerde zıt sözcük ve kavramları bir arada kullanma sanatıdır.

Karlar etrafı beyaz bir karanlığa gömdü.

4 ÖRNEK

Bir sözcüğün olumsuzunun kullanılması tezat sanatına örnek değildir.

Örnek

Gelsen de gelmesen de hep kalbimdesin

Burada “gelmek” ve “gelmemek” tezat sanatına örnek

değildir.

Niçin bana düşman görünürsünüz

Yıllar yılı dost bildiğim aynalar

Bu dizelerdeki dost ve düşman sözcükleri zıt kavramlardır. Zıt anlamlı kelimelerin bir arada kullanılmasından dolayı tezat sanatı vardır.

5 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

Hikâye Unsurları ve Hikâyede Anlatıcı

Hikâye (Öykü)

Yaşanmış ya da yaşanma ihtimali olan olayların anlatıldığı kısa düzyazı türüdür. Hikâyenin iki çeşidi

vardır: olay hikâyesi ve durum hikâyesi.

Hikâyenin Unsurları

1. Olay: Hikâyede üzerinde durulan yaşantı ya da

durumdur.

2. Kişiler: Olayın oluşmasında etkili olan ya da olayı yaşayan insanlardır. Hikâyelerde kişi sayısı

azdır.

3. Yer: Olayın yaşandığı çevre veya mekândır.

4. Zaman: Olayın yaşandığı dönem, mevsim, an

ya da gündür.

Hikâyede Dil ve Anlatım

Hikâyenin dili açık ve akıcıdır. Günlük konuşma dilinden farklı olarak etkili sözcüklerle, deyim, atasözü ve

tamlamalarla zenginleştirilmiş güzel bir dil olmalıdır.

Hikâyede Anlatıcı

Hikayede anlatım iki farklı yolla yapılır:

1. ...........................................: Kahramanlardan bir

tanesinin yaptığı anlatımdır. Kahraman, olayı yaşar.

2. ...........................................: Yazarın ağzından

yapılan anlatımdır. Olayı anlatan; olayı yaşamaz, sadece gördüğünü anlatır.

Ali, koyunlarını ormana doğru sürdü. Ormana giren koyunlar otlamaya başladı. Kış mevsimi olduğu için hava oldukça soğuktu. Köyün ağası

Hasan Ağa uzaktan ormana giren koyunları görünce köylüleri alıp Ali’ye doğru yol aldı. Bu mevsimde ormanların içinde kurt olduğunu iyi biliyordu Hasan Ağa.

a. Metnin hikâye unsurlarını bulunuz.

b. Metnin anlatıcısını bulunuz.

6 ÖRNEK

6 ÇÖZÜM

Etkinlik

1. Konuşturma sanatına başvurularak anlatımı güçlendirilmiş cümleleri işaretleyiniz.

Sincap, ceviz bulmanın sevinciyle “Yaşasın!” diye bağırmaz mı?

Sıcaktan dilim damağıma yapıştı.

Dedemlerin bağ evinde kendimi hep çok özgür ve huzurlu hissediyorum.

İskemle birden bağırdı: Dur oturma, ayağım kırık!

“Yıldızlar sönsün!” diyerek bağırdı karanlıktan sümbül.

Kedi, “Ben hile bilmem.” deyip duruyordu.

Bardak anlatıyordu: “En iyi arkadaşım çay benim.”

Yürümekten ayağımıza kara sular indi.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

h.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

2. Aşağıdaki cümlelerde tanımları verilen kavramları bularak bulmacada uygun yerlere yazınız.

a.

e.

b.

f.

j.

h.

k.

g.

c. ı.

d.

a. Bir haber iletmek veya bir şey istemek amacıyla yazılan yazılara ................................. denir.

b. Sahnede canlandırılarak oynanan oyunlara ................................. denir.

c. Tiyatro karşılıklı konuşmalardan yani .................................dan oluşur.

d. Anlamca karşıt kavramların bir arada kullanılmasına ................................. denir.

e. Tiyatroda erkek oyuncuya ................................. denir.

f. İntak sanatı da denilen insan dışındaki varlıkların söz söylemesine ................................. denir.

g. Mektup kişiler ya da kurumlar arasında ................................. amacıyla kullanılır.

h. Tiyatro eserleri ................................. de oynanmak için yazılır.

ı. Oyuncuların vücut hareketlerine ................................. denir.

j. Mektuplar ................................. ile başlar.

k. Tiyatroda tek kişinin konuşmasına ................................. denir.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

1. (Herkes kulağını çekip tahtaya vurur. Muhtar Halis Ağa girer, oturanları eliyle selamlar, oturur.)

Hasan: Hoş geldin Halis Ağa!

Muhtar: Hoş gördük akedeşler. Rüstem hele bir çayları tezele.

Salih: Eee muhtar, seçim yaklaşıyor.

Bu metinle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Diyaloglara yer verilmiştir. B) Yöresel dil kullanılmıştır.

C) Anı türünden alınmıştır. D) Kişiler halktandır.

2. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan söz sanatlarından hangisi parantez içerisinde verilen sanatla uyuşmamaktadır?

A) Gözümdeki yaşlardan deniz olur. (Abartma)

B) Çocuk heyecandan ceylan gibi sekiyordu. (Benzetme)

C) Ben böyle değildim, bu deniz böyle değildi. (Tezat)

D) Pencereden odama giren güneş “Günaydın!” dedi. (Konuşturma)

3. (I) Mektup, bir haberi iletmek veya bir şey istemek amacıyla kaleme alınır. (II) Kişiler ve iş yerleri arasında kullanılır. (III) Edebî mektup, iş mektubu, taziye mektubu gibi türleri vardır. (IV) Mektuplarda hitap bölümünün diğer adı monologdur.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerde verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV

4. Tiyatro, sinema ve televizyondan sahneye konulan eserlerin yazıldığı yerin ve geçtiği çağın özelliklerini

belirleyen perde, koltuk, aksesuar gibi ögelerin bütünüdür.

Bu cümlede tanımı verilen tiyatro terimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dekor B) Sahne C) Aktör D) Efekt

5. Tezat; birbirine zıt olan düşünce, kavram, duygu veya hayali bir arada söyleme sanatıdır. Bunun için genellikle birbirine zıt sözcüklerden yararlanılır. Ancak karşıt durumların da bir arada kullanıldığı görülür.

Buna göre,

I. Ömrümde zararsız günümü bilmem

Her senede yüz milyonluk kârım var

II. Rüzgâr eser dallarımız atışır

Yas ile sevincim yıkışır dağlar

III. Derdimi döksem ben Karadeniz’e

Kırım sahillerini sel tufan alır

dizelerinden hangilerinde tezat sanatına yer verilmiştir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

1.

Tezat: İki karşıt düşünce veya sözcüğün bir arada

verilmesidir.

İntak: İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıkları

konuşturma sanatıdır.

Erkan Öğretmen, öğrencilerinden tezat ve intak sanatına örnekler vermelerini istemiştir.

Buna göre aşağıdaki öğrencilerden hangisi tezat ve intak sanatlarını karıştırmıştır?

Tezat İntak

A) Ezgi: İçimde kar donar, buzlar tutuşur. Küçük bir çeşmeyim

Yurdumun unutulmuş dağında

B) Hilal: Kara gözlerinin beyaz feneri olayım. “Ay parlasın!” diyerek yükseldi yıldız

C) Ertuğrul: Ben de gördüm güneşin doğarken battığını Benim adım dertli dolap

Suyum akar yalap yalap

D) Selim: Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim. Sana çirkin dediler, düşmanı oldum güzelin

2. Aşağıda mektup ile e-posta karşılaştırılmıştır.

Mektup E-posta

I. Gerçek adres vardır. Gerçek adres yoktur.

II. Mektup yavaştır. Karşı tarafa iki üç günde ulaşır. E–posta hızlıdır. Bir saniyede karşı tarafa ulaşır.

III. Ayrılıklarda, özlemlerde mektup açılıp tekrar tekrar

okunur. Maillerde kâğıdın verdiği tat yoktur.

IV. Mektupta bir düzen vardır. Dil bilgisi kurallarına uyulur. Mailde belli bir yazı düzeni aranmaz .

Bu tablodaki karşılaştırmalarda numaralanmış maddelerden hangisi kişilerin mektubu tercih etme

sebebi olamaz?

A) I B) II C) III D) IV

3.

65 yaşında olan Ömer amca, dünyayı saran virüsten dolayı evinden çıkamıyordu. Ancak ekmek, su gibi acil

ihtiyaçları için çıkması lazımdı. Yetkililer bu virüsün 65 yaş ve üstündeki hastaları daha çok etkilediğini hatta

ölüme bile götürdüğünü belirtmişti. Evinden dışarı çıkmaya korkan Ömer amcanın aklına alt komşusunun oğlu

Recep geldi. Recep’i aradı ve ona su ve ekmek alabilir misin, dedi. Recep ne isterse alacağını söyleyerek

alışveriş yapıp Ömer amcanın evine bıraktı.

Bu metinde aşağıdaki hikâye unsurlarından hangisi yoktur?

A) Olay B) Kişiler C) Yer D) Zaman

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

4.

Muhafız: Padişahım, üç adam geldi. Bir davaları varmış. Huzuruna çıkmak

istiyorlar.

Padişah: Gelsinler bakalım.

Muhafız: Geçin bakalım şöyle. Padişahım sizi bekliyor.

Sakallı: Efendim, biz üç arkadaştık. Üçümüz beraber bir iş yaptık ve iyice bir

para kazandık. Birbirimize de hiç güvenmiyorduk.

Padişah: Eee!

Palabıyık: Paramızı hepimizin güvenebileceği birine vermeye karar verdik ve

bu arkadaşa teslim ettik.

Bu metnin türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gezi yazısı B) Anı C) Mektup D) Tiyatro

5. • Bu tür eserlerde kahramanlar vardır.

• Olay, kahramanların konuşmalarıyla anlatılır.

• Kahramanların konuşmaları karşılıklı konuşma şeklinde verilir.

• Sahnelenmek üzere yazılan yazılardır.

Özellikleri verilen metin türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Anı B) Tiyatro C) Gezi yazısı D) Mektup

6. Tezat, iki karşıt düşüncenin bir arada olmasına denir. Birbirine anlamca karşıt durum, düşünce ve duygular arasında bir ilginin kurularak bunları bir arada dile getirme sanatıdır.

Aşağıdaki görsellerden hangisi bu metinde belirtilen söz sanatını yansıtmaz?

A) B)

C) D)

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

7.

Bu görseller aşağıdaki metin türleriyle eşleştirildiğinde hangi metin türü dışarıda kalır?

A) Mektup B) Tiyatro C) Gezi yazısı D) Anı

8. Ben bir ayrık otuyum

Ne buğday amcam ne pirinç dayım

Mısırla akraba bile değilim

Bir yeşermeye göreyim

Kızmasınlar hâlim duman

Canıma kastederler yapabilseler

Ama nafile kurumam

Bu şiirin anlatımında,

I. İnsan dışındaki canlı veya cansız varlıkları konuşturmaya intak (konuşturma) denir.

II. İki karşıt düşüncenin bir arada söylenmesine tezat (zıtlık) denir.

III. Anlatımı güçlendirmek amacıyla, aralarında ortak nitelik bulunan iki varlık ya da kavramdan, ortak nitelik yönünden güçlü olandan zayıf olana aktarma yapılmasına teşbih (benzetme) denir.

cümlelerinden hangilerinde tanımlanan söz sanatının var olduğu söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I, II ve III

9. Kardeşimle annem için papatya topladık. Çiçekleri gören annem ikimizi de öptü.

Kardeşimle çok mutlu olduk.

Kazayı görünce çevredekiler hemen yardıma koştu. Yere düşen kadına yardım

ettiler. 112 ekibini arayarak yardım istediler. Kadıncağız çok korkmuşa benziyordu.

Babam beni yanına çağırdı ve bahçede bana yardım eder misin, dedi. Beraber

bütün ağaçları budadık.

Okulun bahçesinde top oynuyorduk. Bir anda topumuz bahçeden dışarıya fırladı.

En küçük ben olduğum için topu ben getirdim.

I.

II.

III.

IV.

Yukarıdaki metinlerden hangisinin anlatıcısı diğerlerinden farklıdır?

A) IV B) III C) II D) I

föy

17

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Görsel ve Grafik Yorumlama - I

Görsel, yazılı metinlerin dışında kalan resim, fotoğraf, afiş, sembol, şekil, işaret, harita, tablo, grafik,

karikatür vb. ögelere verilen genel bir isimdir. Yazılı metin dışındaki bu ögeleri anlamlandırma ve yorumlama işine ise görsel okuma adı verilmektedir.

6 9

Bu karikatür incelendiğinde, iki adamın da ortadaki sayıyı işaret ettiği görülmektedir. Sağ tarafta bulunan kişi sayının “9” olduğunu, sol tarafta bulunan

kişi de sayının “6” olduğunu söylemektedir.

Bu görsel şu şekilde yorumlanabilir: Karikatürdeki

adamlar ortadaki sayıya farklı noktalardan bakmaktadır. Bu yüzden bulundukları yere bağlı olarak sayıyı farklı görmektedir.

Bu görselin anlatmak isteği şudur: Herkes, olayları kendi bakış açısına göre yorumlar. Bakış açımızı

değiştirmek olayı farklı görmemizi sağlayabilir.

Bu görsel “bakış açısı”nı anlatmaktadır.

Görseli yorumlama soruları genel itibarıyla iki farklı şekilde karşımıza çıkar. Birincisi yazılı bir metinde

anlatılanları karşılayan resimler, bir diğeri de görselin çağrışımıyla anlatılmak istenen duygu ve düşüncelerdir.

Yazılı metinle görsel ilişkisini bir örnekle somutlaştıralım:

Türkiye’de nüfus eşit olarak dağılmamıştır. Nüfusun dağılışını etkileyen faktörler doğal, beşerî ve

ekonomik olmak üzere üç gruba ayrılır. Doğal etkenler iklim özellikleri, yer şekilleri, su kanalları,

toprak, bitki örtüsü; beşerî etkenler siyasi, tarihî,

askerî, dinî; ekonomik etkenler ise tarım, sanayi, turizm, ulaşım, ticaret, yer altı ve yer üstü kaynakları olarak söylenebilir.

Bu metne göre aşağıdakilerden hangisi nüfusun dağılışını etkileyen faktörlerden biri olamaz?

A) B)

C) D)

1 ÖRNEK

1 ÇÖZÜM

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

Bu görselde aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?

A) Bilgi B) Dostluk

C) Dayanışma D) Sağlık

2 ÖRNEK

2 ÇÖZÜM

Bu görsel için söylenecek en iyi ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) Teknoloji dünyası

B) Teknolojinin etkileri

C) Teknolojinin gelişimi

D) Teknoloji bağımlılığı

3 ÖRNEK

3 ÇÖZÜM

Bu görselde anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şeker, insan beyni için olmazsa olmazdır.

B) Şekeri fazla tüketen kişilerin beyinlerini kullanmalarına gerek yoktur.

C) Gereğinden fazla şeker tüketimi insan beyninin gerilemesine ve zayıflamasına neden olur.

D) Fazla miktarda ve sürekli şeker tüketimi vücut

fonksiyonlarını durdurma noktasına getirir.

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

Etkinlik

1.

Görselden hareketle aşağıdakilerden hangilerine ulaşılabilir? “✗” işareti koyarak gösteriniz.

Eğer bir ışığın varsa onu insanlarla paylaş, eğer bir karanlığın varsa onu güneşle

paylaş!

İnsanlar başkalarıyla bir şeyler paylaştıkça kendini tüketir.

Başkasına yapılan bir iyilik, size de iyilik olarak dönecektir.

Bir mum diğerini tutuşturmakla ışığından bir şey kaybetmez.

Bilgilerimizi başkasıyla paylaştıkça düşünce dünyamız da renklenir.

Mutluluğu tatmanın tek çaresi onu paylaşmaktır.

Yeryüzünde insanlar zaman zaman birbirlerine ihtiyaç duyarlar. Maddi ve manevi yönden

birinde olmayan diğerinde olabilir. Bu durumu kabullenip elindekiyle yetinebilmelidir insan.

Çoğu insan başarıyı almak olarak düşünür. Oysa başarı vermekle, maddi ve manevi paylaşımla, zihinsel alışverişle başlar.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

h.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

2.

EHLİYETSİZ KİMSE KALMASIN!

Ehliyet sınavına giriş ücretleri ne kadar?

Teorik sınav süresi: 45 dk. Direksiyon sınav süresi: 5 + 30 dk.

Son dakika! Türkiye genelinde e-sınav ile birlikte ehliyetler artık çok daha hızlı alınacak. Sınav ile

ilgili bilgileri alt kısımda öğrenebilirsiniz.

Ehliyet sınavına yönelik MEB’e ödenen iki

ücret bulunmaktadır. İlki yazılı teorik

sınav ücreti, ikincisi ise direksiyon sınav

ücretidir. Teorik sınav ücreti 90 lira iken

direksiyon sınav ücreti 120 liradır.

Ehliyet almak için ne gibi şartlar var?

1. Uygun yaşta olmak (18)

2. Deneyim

3. En az ilkokul mezunu olmak

Ehliyet almak için ne gibi belgeler gerekiyor?

1. Nüfus Cüzdanı Fotokopisi

2. 4 Adet Biyometrik Fotoğraf

3. Sürücü Olur Sağlık Raporu

4. Sicil Kaydı (e-devlet üzerinden alınabiliyor.)

5. Öğrenim Belgesi

Bu afişe göre aşağıdakilerden hangilerine ulaşılabilir? “✓” işareti koyunuz.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

h.

Ehliyet almak için iki sınava girilmektedir.

Ehliyet almak için eğitim durumunuzla ilgili bir şart aranmamaktadır.

İlk sınav sözlü mülakat şeklinde yapılmaktadır.

İki sınavda da süre yoktur.

Ehliyet almak için biyometrik fotoğraf istenmektedir.

Direksiyon sınavının ücreti yazılı teorik sınav ücretine göre daha fazladır.

15 yaşını dolduranlar ehliyet alabilir.

Ehliyet sınav ücreti Karayolları Genel Müdürlüğüne ödenir.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

1. Günümüzde giderek popülerleşen, son derece faydalı ve eğlenceli bir spor dalı olan binicilik insanlara hayatının pek çok evresinde yardımcı olur. Üstelik her yaştaki insanın rahatça başlayabileceği bir spordur.

Biniciliğin yararları:

• Binicilik, kan dolaşımını ve solunum sistemini iyileştirir.

• Düzenli bir şekilde binicilik sporu yapan kişi duruşunu düzeltir, denge ve koordinasyonu gerçekleştirir.

• Atın üzerinde olmak ve özgürce koşmak insana tarif edilemez bir mutluluk verir.

• Kişinin stresini azaltır.

• Düzenli bir binici atına karşı güven hissi büyütür ve bu da etrafındaki insanlara güvenmeyi öğrenmesini sağlar.

• Sürekli yeni şeyler öğrenerek kişinin hafızası uyanık tutulur. İlerideki yaşamında hafıza kaybını önler.

• Atların bir diğer faydası da engelli kişiler üzerindedir. Pek çok zihinsel engelli kişi atlarla terapi görerek

daha kaliteli yaşam koşullarına sahip olur.

• Ve en önemlisi sizi karşılıksız seven kocaman bir dost kazanırsınız.

Aşağıdakilerden hangisi biniciliğin yararlarıyla ilişkilendirilemez?

A) B)

C) D)

2.

Koronavirüsten korunmak için çalış, kitap oku, oyun oyna, film izle, çiz, düşün, yemek

yap, uyu, müzik dinle, yeni bir dil öğren, eski arkadaşlarını ara ya da hiçbir şey yapma

ama

EVDE KAL SAĞLIKLA KAL

Bu afişten aşağıdakilerin hangisi çıkarılabilir?

A) Dünyada koronavirüs birçok kişinin ölümüne sebep olmuştur.

B) Virüsten korunmak için maske takmak ve sosyal mesafe önemlidir.

C) Bazı dönemlerde evde kalmak hayat kurtarır.

D) Virüsten korunmak için sık sık ellerimizi yıkamalıyız.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

1 - 2. soruları aşağıdaki görsele göre cevaplayınız.

Soğuk Algınlığı Mide Sorunları Öğrenme Güçlüğü

164 kişide yapılan bir çalışmaya göre, günde 5 saatten az

uyuyan kişiler soğuk algınlığına daha yatkın olabilir.

Uyumamak, ateşli bağırsak

hastalığının semptomlarının

görülmesine neden olabilir

ve reflüyü kötüleştirir.

Uyku yoksunluğu, yeni bilgilerin işlenmesini ve hatırlanmasını engellemektedir.

Duygulardaki Gelgitler Azalan Görüş Baş Ağrısı ve Migren

Uykusuz kaldığımızda rahatsız edici dış uyaranlara karşı

hassasiyetimiz artar.

Uykudaki azalma, bulanık

görme gibi çeşitli görme

rahatsızlıkları ile ilişkilidir.

Uyku kalitesindeki azalma;

migren, uyku apnesi ve baş

ağrısı ile ilişkilidir.

AZ UYKU VÜCUDUNUZA NELER YAPAR?

1. Bu görselden hareketle,

I. Az uyuduğumuzda en çok midemiz zarar görür.

II. Uykusuzluk, bilgilerin işlenmesini ve anımsanmasını engeller.

III. Baş ağrısının sebeplerinden biri de uykusuzluktur.

bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III

2. Bu görselden hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) 5 saatten az uyuyan kişiler soğuk algınlığına daha yatkın olabilir.

B) Uykusuzluk, kişide fizikselden çok ruhsal rahatsızlık yaratır.

C) Az uyuyan kişilerde görme rahatsızlıkları baş gösterebilir.

D) Uykusuz kaldığımızda dış uyaranlara karşı duyarlılık artar.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

3.

Bu görsel aşağıdaki şiirlerden hangisi ile ilişkilendirilemez?

A) Geçsin günler, haftalar

Aylar, mevsimler, yıllar

Zaman sanki bir rüzgâr

Ve bir su gibi aksın

B) Kim bilir, neredesiniz

Geçen dakikalarım

Kim bilir neredesiniz

C) Çayda akan su gibi, çölde esen yel gibi

İşte bir günü daha kayboldu ömrümün

Ben ben oldukça iki günün gamını bir çekmem

Biri geçip giden gün, biri gelecek gün

D) Ne hasta bekler sabahı

Ne taze ölüyü mezar

Ne de şeytan, bir günahı

Seni beklediğim kadar

4.

Bu karikatürü en doğru yansıtan metin aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsanlar, hiçbir bilgiye sahip olmadan doğar. Yaşamı boyunca birçok bilgi öğrenir. Hayatta başarının

en önde gelen şartı okumaktır. Uygar ve kültürlü bir insan olmak için çok okumalıyız. Okumak ruhu yüceltir ve cahillikten kurtulmanın yolu okumaktan geçer.

B) Ruhsal bozukluklar bedensel hastalıklar kadar önem taşıyor. Dünya genelinde 450 milyon kişi ruhsal

hastalıklardan etkileniyor. Günümüzde yaşam boyu bir ruhsal hastalıkla karşılaşma olasılığı %30 olarak belirtiliyor. Bu da her dört kişiden birinin, yaşamı boyunca bir ruhsal hastalık geçirmesinin söz konusu olduğunu gösteriyor.

C) Hedeflerinize ulaşamıyorsanız bu büyük ihtimalle düşünce biçiminizle bağlantılı olabilir. Hedefinize yönelik düşünün. Başarı için doğru düşünme şekline sahip olmak sizi yeni fikirlere daha açık hâle getirir.

Bu da zorlukların üstesinden gelmek için yeni yollar keşfetmenizi sağlar.

D) Sana yardım ettiğini zanneden insanlar olur. En çok da onlara bağlanırsın, en çok onlara güvenirsin.

Bir de kızarsınız açıktan açığa sana düşmanca tavır koyanlara. Asıl kızman gereken ise kendini gizleyenlerdir.

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

5.

Omuz, boyun ve baş ağrısına

sebep olur. Bu da sosyal hayatta

bizi etkiler ve hayatta geriye düşeriz. Örneğin ders esnasında

konuyu yeterince anlayamayız.

Kulaklıkla yüksek sesle müzik dinlemek kulak hücrelerinin zarar görmesine sebep olur. Uzun süren

müzik dinlemeleri ilerleyen yaşlarda işitme kaybına yol açabilir.

Uzmanlara göre radyasyon yayan

cihazlara maruz kalan çocuklarda

zekâ gelişimi daha düşük oluyor.

Bununla birlikte teknoloji bağımlılıkları da artıyor.

Cep telefonları yaymış oldukları

radyasyon ile kalp hastalıklarından hipertansiyona kadar birçok

rahatsızlığa da sebep olabiliyor.

Hatta bu hastalıklar ölümle bile

sonuçlanabiliyor.

10:30 AM 10:30 AM 100%

Yukarıda cep telefonunun olası zararlarından bahsedilen bir afiş hazırlanmıştır.

Aşağıda verilen görsellerden hangisinde cep telefonunun olası zararlarından etkilenen bir kişi yoktur?

A) B)

C) D)

föy

18

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Görsel ve Grafik Yorumlama - II

Grafik Yorumlama

Eldeki bilgileri görsel bir şekilde göstermenin en etkili yollarından biri grafik oluşturmaktır. Grafik; bir

olayın, niceliğin (sayılabilen) türlü durumlarını göstermeye ya da birkaç şey arasında karşılaştırma

yapmaya yarayan çizgilerden oluşmuş görsellere

denir. Bir grafik yorumlanırken şu hususlara dikkat

edilmelidir:

S Öncelikle grafiğin ele aldığı konu tespit edilmelidir.

S Konu da dikkate alınarak varsa satır ve sütunlar

ya da dairesel grafikler incelenmelidir.

S Grafikten elde edilen bilgiler ışığında grafik doğru yorumlanır ve sorular bu bilgilere göre çözülür.

S Son olarak grafik yorumlarken kişisel bilgiler grafiğe eklenmemelidir.

Aylar

Yağış Miktarı (m2/kg)

50

40

30

20

10

Mart Nisan Mayıs

Bu grafikten çıkarılabilecek ya da çıkarılamayacak bilgiler şunlardır:

Çıkarılabilecek Yargılar

S Mart ayında m2ye 20 kg yağış düşmektedir.

S Nisan ayında m2ye 40 kg yağış düşmektedir.

S Mayıs ayında m2ye 30 kg yağış düşmektedir.

S En fazla yağış nisan ayında düşmüştür.

S En az yağış mart ayında düşmüştür.

S Mart ve mayıs aylarında düşen yağış miktarı

toplamı nisan ayında düşen yağış miktarından

fazladır.

1 ÖRNEK

Çıkarılamayacak Yargılar

S Yağışın en fazla olduğu bölgedir.

S Yağışın en az olduğu bölgedir.

S Bu bölgede karasal iklim görülmektedir.

S Bu bölgede nisan ayında seller meydana gelmektedir.

Hem çıkarılabilen hem çıkarılamayacak yargılar

artırılabilir. İlk kısımda grafiği doğru yorumlayarak

ve sadece verilen bilgiler ışığında düşünerek doğru yargılara ulaşılırken ikinci bölümde kişisel bilgiler

soruya katılarak yanlış yargılara ulaşılır. Yapılması

gereken ilk kısımdaki sonuçlara ulaşmaktır.

Erkek: 12

Kız: 15

Erkek: 14

Kız: 20

Erkek: 18

Kız: 16

6-C 6-B

6-A

Yukarıdaki grafikte bir okulda yer alan 6-A, 6-B,

6-C sınıflarındaki erkek ve kız öğrenci sayıları

verilmiştir.

Çıkarılabilecek Yargılar

S 6-A ve 6-C sınıflarındaki toplam öğrenci sayısı birbirine eşittir.

S En az öğrenci 6-B sınıfında vardır.

S En fazla kız öğrenci 6-C sınıfındadır.

S En az kız öğrenci 6-B sınıfındadır.

S En fazla erkek öğrenci 6-A sınıfındadır.

S En az erkek öğrenci 6-B sınıfındadır.

2 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

Çıkarılamayacak Yargılar

S Erkek öğrenci sayısı kız öğrenci sayısından

fazladır.

S Kız öğrenciler, erkek öğrencilerden daha uzun

boyludur.

S Bu öğrenciler Ankara’da yaşamaktadır.

S Bu okulda başka 6. sınıf vardır.

S Bu okulda başka 6. sınıf yoktur.

Adet

Mağaza

20

15

10

5

ABC

: Bulaşık makinesi

: Çamaşır makinesi

: Buzdolabı

Yukarıdaki grafikte bir ay boyunca 3 farklı mağazada satılan beyaz eşyaların adetleri verilmiştir.

Çıkarılabilecek Yargılar

S B mağazasında eşit sayıda satılan beyaz eşyalar vardır.

S A mağazasında en fazla satılan beyaz eşya

buzdolabıdır.

S A mağazasında toplam 45 adet beyaz eşya

satılmıştır.

S B mağazasında toplam 30 adet beyaz eşya

satılmıştır.

S C mağazasında toplam 45 adet beyaz eşya

satılmıştır.

Çıkarılamayacak Yargılar

S En dayanıklı beyaz eşyaları C mağazası satmaktadır.

S Bu ayda en fazla satışı A mağazası yapmıştır.

S Mağazalar sadece beyaz eşya satmaktadır.

3 ÖRNEK

15

adet

15

adet

37

adet

33

adet

K L

N M

Yukarıdaki grafikte bir büfede bir günde satılan

gazete rakamları verilmiştir.

Bu grafikten çıkarılabilecek yargıları bulunuz.

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

Etkinlik

1. Aşağıdaki grafikte aynı sınıfta eğitim gören Emir, Merve, Halit ve Çiğdem’in bir hafta boyunca çözdükleri

soru sayısı verilmiştir.

Kişiler

Soru Sayısı

250

300

200

150

100

50

Emir Merve Halit Çiğdem

Yukarıdaki grafikten çıkarılabilecek yargıların yanına “✓” işareti, çıkarılamayacak yargıların yanına

“✗” işareti koyunuz.

Bir hafta boyunca en fazla soruyu Emir çözmüştür.

Çiğdem’in çözdüğü soru sayısı, Halit ve Merve’nin çözdüğü toplam soru sayısından daha azdır.

Bir hafta boyunca en az soruyu Merve çözmüştür.

Sınıfın en başarılı ve düzenli öğrencisi Çiğdem’dir.

Halit bir hafta boyunca 200 tane soru çözmüştür.

Emir ve Halit’in çözdüğü toplam soru sayısı, Merve ve Çiğdem’in çözdüğü soru sayısına eşittir.

Merve bütün soruları Türkçe dersinden çözmüştür.

Çözülen soru sayılarının toplamı 900’dür.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

h.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

2. Aşağıdaki grafikte bir bölgenin 2015-2019 yılları arasındaki nüfus artış miktarları verilmiştir.

Yıllar

Nüfus (Bin Kişi)

80

90

100

70

60

50

40

30

20

10

2015 2016 2017 2018 2019

Yukarıdaki grafikte verilen bilgilerden yola çıkarak bu grafikle ilgili çıkarılabilecek yargıları aşağıdaki kutucuklara yazınız.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

h.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

1 - 3. soruları aşağıdaki grafiğe göre cevaplayınız.

Yarım ekmek

et döner

150*

Lavaş

et döner

125*

Yarım ekmek

tavuk döner

275*

Lavaş

tavuk döner

200*

Yarım ekmek

et döner

150*

Lavaş

et döner

125*

Yarım ekmek

tavuk döner

275*

Lavaş

tavuk döner

200*

Ocak Şubat

* Satışlar adet olarak verilmiştir.

Yukarıdaki grafiklerde ocak ve şubat aylarında bir dönercide satılan döner çeşitleri ve satış adetleri verilmiştir.

1. Bu grafiklerden aşağıdakilerin hangisi çıkarılabilir?

A) En fazla satış ocak ayında yapılmıştır.

B) Yarım ekmek et döner iki ayda da eşit miktarda satılmıştır.

C) Lavaş et döner satışı ocak ayında daha fazladır.

D) Toplamda en fazla satış lavaş et dönerde yapılmıştır.

2. Bu grafikten aşağıdakilerin hangisi kesinlikle çıkarılamaz?

A) Ocak ayında lavaş tavuk döner 200 adet satılmıştır.

B) Lavaş et döner satışı şubat ayında ocak ayının iki katına çıkmıştır.

C) Şubat ayında aynı adet sayısında satış yapılan döner çeşitleri yoktur.

D) Ocak ve şubat aylarında toplam 1500 adet döner satılmıştır.

3. Şubat ayında lavaş tavuk döner satışının %50 daha fazla olduğu durumda aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Bu ayda en fazla satılan çeşit lavaş tavuk dönerdir.

B) Lavaş tavuk döner satış adedi 250 olur.

C) Lavaş tavuk döner ve yarım ekmek tavuk döner satış adetleri eşitlenmiştir.

D) En az satış yapılan ürün değişmiştir.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

1. Atatürk Kültür Merkezinde yapılacak “Kastamonu Günleri” programı için stantlar kiralanmıştır. Kiralanan

stantlarda yöresel ürün satışı yapılmaktadır. Bazı stantlar ise kiralanamamış ve boş kalmıştır. Toplam 10

adet stant vardır. 8’i kiralanmış ama 2 tanesi kiralanamamıştır.

Aşağıda verilen grafiklerden hangisi bu bilgilere uygun şekilde hazırlanmıştır?

A)

Dolu

Boş

Doluluk

Stantlar

12345678 9 10

B)

Dolu

Boş

Doluluk

Stantlar

12345678 9 10

Dolu

Boş

C) Doluluk

Stantlar

12345678 9 10

D)

Dolu

Boş

Doluluk

Stantlar

123456789 10

2.

KÜBİZM

20. yüzyılın başlarında Fransa’da ortaya çıkmış sanat akımıdır. Kübizm daha çok resim, heykel gibi plastik sanatları etkilemiştir. Doğa biçimlerinin olduğu gibi yansıtılması gerekmediğini, onun plastik bir olgu olarak görülmesi

gerektiğini öne sürer. Nesneleri geometrik biçimlerle yansıtan sanatçılar arasında en tanınmış isim Pablo Picasso (Pablo Pikasso) olmuştur.

Buna göre aşağıdaki sanat eserlerinden hangisinin bu akımdan etkilenilerek oluşturulduğu söylenemez?

A) B)

C) D)

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

3. Tasarruf; hayatımızın sürmesinde insanların ve diğer canlıların kullandığı, hayatımızın vazgeçilmezi olan

maddelerin tüketiminde dikkatli davranma isteğidir. Tasarruf, tüketirken çevreci olmaktır. Yaşayan diğer

canlıları düşünmek ve iktisadi davranmaktır. Hangi alanlarda tasarruf yapabiliriz? Enerjide, tüketimde, zamanda ve üretim aşamasında tasarruf yapabiliriz. Eğer tasarruf yapmazsak yaşayabileceğimiz bir dünya

kalmayacaktır.

Bu bilgiye göre aşağıdaki görsellerden hangisi tasarruf ile ilgilidir?

A) B)

C) D)

4. Mobil ev: Altına taşıyıcı iskelet yerleştirilen konteyner veya prefabrik ev modelleri olarak inşa edilen evler kullanım

ihtiyacına göre farklı alanlara taşınabilir özelliklere sahiptir. Evlerin altına yerleştirilen taşıyıcı iskeletlerde çekici demiri ve tekerlek bulunur. Bu sayede evler rahatlıkla farklı alanlara götürülür.

Taş ev: Geçmişte çimento gibi inşaat malzemeleri az bulunuyor olmasından dolayı daha yaygın kullanılan bu evler, kesme taşlar kullanılarak inşa edilen ev tipidir. Duvar kalınlıkları fazla tutularak yazın ve kışın doğal iklimlendirme imkânı sunar. Aynı zamanda uzun ömürlü evlerdir.

Bungalov ev: Kırsal alanlarda veya ormanlık alanlarda inşa edilen küçük ahşap ev modelleridir. Bu evler, genel

olarak şehirde yaşayanların doğal bir tatil yapmak istediklerinde tercih ettikleri ev modelleri olarak bilinir. Kışın ve

yazın gerekli ısıyı sağlamak için klima kullanılabilir.

Aşağıda verilen görsellerden hangisi bu ev tiplerinden herhangi birine ait değildir?

A) B)

C) D)

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

5.

30

25

20

15

10

5

Kiraz Duygu Arda Batuhan Kişiler

Kitap Sayısı

: Roman : Hikâye : Şiir

Grafikte Kiraz, Duygu, Arda ve Batuhan’ın kütüphanesinde bulunan kitap türleri ve sayılarıyla ilgili bilgiler

verilmiştir.

Bu grafikten hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Arda’nın hikâye ve şiir kitaplarının sayısı eşittir.

B) Roman, en çok Duygu’da bulunmaktadır.

C) Batuhan’ın Duygu’dan daha çok şiir kitabı vardır.

D) Kiraz’ın en sevdiği tür romandır.

6. Belli yaşa, kural, ilke ya da yönteme göre oluşturulmuş, kurulmuş olan duruma düzen denir. Düzenli olmak ise işte, okulda ve sosyal hayatta yapılacak işlerin veya mekânların belli bir intizam içinde olmasına

denir. Örneğin sabah kalktığında yatağını ve odasını toplayan kişi düzenli olarak nitelendirilir. Belli kurallara göre hareket eden kişilere de düzenli insan denir.

Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi düzenli insanın hayatında görülebilecek bir görseldir?

A) B)

C) D)

1

Test - 1 Tarama Testi - II

1 - 2. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

Başarı nedir? Toplumun geneline göre maddi güç sağlayan iş, iki katlı villa ya da son model bir araba...

Bunlar gerçekten de başarı mıdır? Aslen bir başarı değildir. Bence gerçek başarı kişinin sevdikleriyle birlikte gülümseyerek geçirebildiği bir hayattır. Ralph Waldo Emersen, “Başarı, sık sık gülmek ve çok sevmektir.” demiş. Sizce de öyle değil mi? Mutlu olamadıktan sonra paramızın, evimizin ya da arabamızın bir

önemi yoktur.

1. Bu metinde kullanılan anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Öyküleme B) Betimleme C) Açıklama D) Tartışma

2. Bu metinde kullanılan düşünceyi geliştirme yolları ve anlatım ağzı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) Tanımlama - Örneklendirme - 3. kişili anlatım

B) Tanık gösterme - Tanımlama - 1. kişili anlatım

C) Karşılaştırma - Sayısal verilerden yararlanma - 1. kişili anlatım

D) Benzetme - Tanık gösterme - 3. kişili anlatım

3. Sıtkı Bey: Kalede kalmak isteyenler bir tarafa ayrılsın.

Bir Gönüllü: Hep burada kalmak istiyoruz ki buraya geldik. Birbirimizden niçin ayrılacağız?

Sıtkı Bey (Hiç kimseye yüz vermeyerek): Ağalar! Düşman suyu geçti. Şehrin diğer tarafında herkes birbirine giriyor. Memleket bir iki güne kadar kuşatılacak gibi görünüyor. Devlet, Allah zeval vermesin, kendi askeri ile kaleyi koruyabilir. İçinizden her kim burada bulunmak istemezse, Paşa’dan izin var, hemen bugün

dışarı çıksın!

Bu metin aşağıdaki edebî türlerden hangisine aittir?

A) Anı (Hatıra) B) Gezi yazısı C) Mektup D) Tiyatro

4. Aşağıdaki dizelerden hangisinde tezat sanatına yer verilmiştir?

A) Kitap en iyi arkadaş

Bana neyi sorsam söyler

B) Taze hayattır bahar

Ne çok ışık renk saçar

C) Oynaya oynaya gelin çocuklar

El ele, el ele verin çocuklar

D) Neden böyle düşman görünürsünüz

Yıllar yılı dost bildiğim aynalar

2

Tarama Testi - II Test - 1

5. Stres, kişinin biyolojik ve psikolojik dengesinin bozulmasına gösterdiği tepki durumudur. Tehdit duygusu

veya acıya neden olan olaylara karşı vücudun kendi dengesini kurabilmek için verdiği normal bir fiziksel

cevaptır. Stresi kaygı, aşırı uyarılmışlık hâli, engellenme, duygusal çöküntü, gerginlik ve çatışmalar ortaya çıkarır. Dolayısıyla bu gibi durumlardan kaçınmalıyız.

Bu metnin konusu aşağıdaki görsellerden hangisinde verilmiştir?

A) B)

C) D)

6. • Yaşanmış bir olayı anlatır.

• Kahraman anlatıcının bakış açısı kullanılır.

• Tarihsel gerçeklerin öğrenilmesine katkı sağlar.

• Tanınmış bilim, sanat ve politika insanlarının yaşamlarını, çalışmalarını anlatması açısından önemlidir.

Aşağıdaki görsellerden hangisi bu özelliklere uygun yazılmış bir kitabı yansıtmaktadır?

A) B)

C) D)

3

Test - 2 Tarama Testi - II

1 - 2. soruları aşağıdaki grafiğe göre cevaplayınız.

Portakal

80 Ton

Mandalina

?

Elma

40 Ton

Kivi

70 Ton

Muz

?

Yukarıdaki grafikte bir bölgeye ait meyve üretim sayıları verilmiştir.

• Toplam üretilen meyve 360 tondur.

• Portakal ve mandalina, toplam üretimin yarısı kadardır.

1. Bu grafiğe göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Mandalina en fazla üretilen meyvedir.

B) Mandalinanın üretimi kivi ve elmanın toplam üretiminden fazladır.

C) Üretimin yapıldığı bölge Akdeniz’de yer almaktadır.

D) Muz üretimi kivi üretiminden fazladır.

2. Bu grafiğe göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Portakal üretimi kivi üretiminden fazladır.

B) Kivi ve muz aynı miktarda üretilmiştir.

C) Portakalın üretimi muz ve elmanın toplam üretiminden fazladır.

D) Üretimi en az olan meyve elmadır.

3. Seyircileri, tiyatroyu ve tiyatro sanatçısını hiçbir zaman yalnız bırakmaz. Dönem dönem uzaklaşmalar olsa

da bu ayrılık asla uzun sürmez çünkü tiyatro insanla her daim iç içe olmuş bir sanattır. “Vatan yahut Silistre” oyununda insanımız kendi hikâyesini buldu. Bu oyunda kendi acılarını, mutluluklarını, hüzünlerini gördü ve ona sahip çıktı.

Bu metnin ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tiyatro, insan hayatının kendisidir.

B) Ülkemizde tiyatro gelişmiş bir sanattır.

C) Tiyatro, seyirciler önünde sahnelenen sanattır.

D) İnsanların acıları, mutlulukları ve hüzünleri vardır.

4

Tarama Testi - II Test - 2

4. • Çeçil Peyniri: Çeçil veya civil peynir; Erzurum, Kars, Ardahan ve Iğdır’a özgü, yağı alınmış sütten üretilen bir peynirdir. İplik şeklinde olmasından dolayı tel peynir de denilmektedir. Yumuşak, yağlı ve tuzlu bir peynirdir. Sodyum oranı yüksektir. Özellikle kahvaltılarda tercih edilmektedir.

• Parmesan Peyniri: Parmesan peyniri ya da Parmicano, İtalya’nın kuzeyindeki Parma adlı şehirde üretilmeye başlanıp lezzeti ve kalitesi ile ünü tüm dünyaya yayılmıştır. Çok sert ve açık sarımsı rengi olan

bir peynir türüdür. Makarna, salata üzerine serpilir. Risottoya (lapa pilav) ilave edilebilir.

• Gravyer Peyniri: Gravyer, İsviçre kökenli bir peynirdir. Peynirin içinde bazen çapı 1 cm’den fazla olan

gözenekler bulunur. Delikler küçük ve sık ise peynir kalitesizdir. Peynir parlak sarı renkte, kabuğu ise

koyu sarı renktedir. Kahvaltılarda tercih edilmektedir.

• Gorgonzola Peyniri: Gorgonzola, çizgi çizgi küflü bir İtalyan peyniridir. Yarı yağlı ve yarı sert bir peynirdir. Kendine has bir kokusu ve lezzeti vardır. Küp küp kesilerek aperitif olarak servis edilir. Kanepelere konulabilir. Salatalara ve hamburgerlere eklenebilmektedir. Makarna soslarının hazırlanmasında

kullanılabilmektedir.

• Mozzarella Peyniri: Mozzarella, dünyaca tanınan bir tür İtalyan peyniridir. Beyaz renkli, yağlı ve yarı

yumuşak, yuvarlak bir peynirdir. Genellikle manda ve inek sütünden üretilmekte olup raf ömrü kısa bir

peynirdir. Pizza, lazanya, makarna vb. yemeklerde kullanılır. Domates, fesleğen ve zeytinyağı ile lezzetli bir şekilde tüketilebilir.

Seval, şehir dışından gelen misafirlerine özel bir yemek yapmak istemektedir. Bunun için de özel soslarla

süslenmiş makarna yapmayı tercih etmiştir.

Buna göre aşağıdaki görsellerde belirtilenlerden hangisi Seval’in yapacağı yemekte kullanabileceği bir peynir olamaz?

A) B)

C) D)

5

Test - 3 Tarama Testi - II

1 - 2. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Kaş

Gözyaşı

kesesi Gözyaşı bezi

Gözyaşı kanalı

Gözün Yardımcı Kısımları

Göz akı

Göz bebeği

İris

Kirpik

Bunu Biliyor musunuz?

Bir insan, ömrü boyunca ortalama 80 litre

gözyaşı akıtır.

Gözyaşı Olmasa Ne Olurdu?

• Göz kaybı yaşardık.

• Görmemizi sağlayan kornea beslenemezdi.

• Göz kapakları rahatça açılıp kapanamazdı.

• Göz temizliği gerçekleşmezdi.

Nasıl Oluşur?

Üst göz kapağımızda bulunan gözyaşı bezleri sürekli sıvı üretir.

Gözümüzü her kırptığımızda bu sıvı gözümüzün yüzeyine

dağılır. Gözyaşı, gözümüzün burna yakın köşesinde bulunan

kanal aracılığıya burun boşluğuna akar. Bu yoğunlaşma sırasında burun kanalı çok çabuk tıkanır ve gözyaşı yanağımızdan

süzülür.

Nasıl Oluşur?

Gözyaşı kimi zaman üzüntünün kimi

zaman da sevincin bir ifadesi olarak

akar. Bazen de insandaki kalp

inceliğinin bir emaresi olarak boşalır.

Yani ruh dünyamızı, hislerimizi ifade

etmenin başka bir yoludur.

1. Aşağıdakilerden hangisi bu afişteki bilgilerle uyuşmamaktadır?

A) Bir insan, ömründe yaklaşık 80 litre gözyaşı akıtır.

B) Gözyaşı bir zayıflık göstergesidir.

C) Gözyaşı sevinç ya da üzüntünün bir yansımasıdır.

D) Göz sağlığı açısından gözyaşına ihtiyaç vardır.

2. Aşağıdaki bilgilerden hangisine bu afişten ulaşılabilir?

A) İnsanlar göz renginin mavi olmasını ister.

B) Gözyaşı sadece mutsuz olduğumuz zamanlarda akar.

C) Göz bebeği gözün ortasında yer alır.

D) Göz temizliğine gerek yoktur, göz kendini otomatik temizleyici tek organdır.

6

Tarama Testi - II Test - 3

3.

100

Kişi Sayısı (Bin)

2015 2017 2018 2019

Yıllar

2016

80

60

40

20

Yukarıdaki grafikte 2015-2019 yılları arasında tiyatro seyirci sayısı verilmiştir.

Bu grafikten aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılamaz?

A) 2019 yılında tiyatroya genellikle zengin kişiler gitmiştir.

B) En fazla tiyatro seyircisi 2019 yılında vardır.

C) 2016 ve 2017 yıllarında tiyatro seyirci sayısı aynıdır.

D) 2015-2016 yılları ile 2017-2018 yıllarının toplamı, kişi sayısı bakımından eşittir.

4.

Herhangi bir olay, durum veya tasarının sahnede canlandırılması amacı ile yazılmış eserlere tiyatro

metinleri denir. Bu metinlerin sahnede canlandırılması ile ortaya çıkan sanat da tiyatro olarak

adlandırılır. Sahnede kullanılan eşyalara dekor, sanatçıların giydikleri kıyafetlere kostüm, oyuncuların

el ve kol hareketlerine jest, yüz hareketlerine mimik, erkek tiyatro oyuncusuna aktör, kadın tiyatro

oyuncusuna ise aktrist denir.

Aşağıdaki görsellerden hangisi bu bilgilerle uyuşmaktadır?

A) B)

C) D)

Yazılıya Hazırlık Soruları

7

1 - 3. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

Masal; genellikle halkın oluşturduğu, ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa aktarılan, çoğunlukla olağanüstü durum ve olayların yine olağanüstü kahramanlara başvurularak anlatıldığı hikâyelerdir. Masallarda iyilik-kötülük, doğruluk-haksızlık, alçak gönüllülük-kibirlilik gibi zıt kavramlara yer verilir. Masalın sonunda iyiler

kazanır ve kötüler kaybeder. Masallarda cinler, periler, devler gibi hayal unsurları da yer alır. Bunlar çocukların hayal dünyalarının gelişmesini sağlar. Bu yüzden de çocuk eğitiminde masallardan yararlanırız.

Hayal dünyamızı süsleyen masallar arasında Keloğlan, Pinokyo, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler vardır.

1. Bu metnin konusu nedir?

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

2. Bu metinde verilmek istenen mesaj nedir?

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

3. Bu metinde hangi anlatım biçimi ve düşünceyi geliştirme yolu kullanılmıştır?

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

Yazılıya Hazırlık Soruları

8

4.

Yukarıda verilen görselin konusu nedir? Bulunuz ve konuyla ilgili 7 - 8 cümlelik metin yazınız.

5. Yine bir Ramazan Bayramı’ydı. Amcam ve çocukları bayram ziyareti için bize gelmişti. Harçlıklarımızı toplamış ve çok mutluyduk. Amcamın 3 kızı vardı: Fadime abla, Ayfer ve en küçüğümüz Aylin. Benim de bir

kardeşim var: Mustafa. Fadime abla ve ben paralarımızı her zamanki gibi erkenden harcamıştık. Gün bitmeden paralarımız bitti. Ayfer ve kardeşim Mustafa ise paralarını hiç harcamazlardı. Bize de vermezlerdi.

O gün karar verdim. Paramı ölçülü harcayacaktım artık.

Yukarıdaki parça hangi metin türünden alınmıştır? Bulunuz ve metin türüyle ilgili bilgi veriniz.

föy

19

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Mantık - Muhakeme – I

Sözel mantık sorularını çözerken birçok unsurdan

yararlanılabilir ama özellikle verilen bilgiler dikkate

alınmalı ve bu bilgiler adım adım tabloya uygulanmalıdır.

Soruları çözerken şu hususlara dikkat edilmelidir:

S Öncelikle verilen bilgiler ışığında tablo oluşturulması gerekiyorsa tabloyu doğru bir şekilde oluşturunuz.

S Oluşan tabloyu tamamen doldurmak zorunda

değilsiniz.

S Kesin bilgileri tabloya yazınız.

S Kesin olmayan bilgileri de kenara kısaca not alınız ve sorularda gerektiğinde kullanınız.

S Tüm öncüller bittiğinde sorulara geçebilirsiniz.

S Tabloyu doldururken dikkat ediniz. Yanlış bir bilgi bütün soruları yanlış çözmenize sebep olabilir.

1’den 7’ye kadar numaralanmış yan yana yedi

tane afiş panosuna A, B, C, D, E filmlerinin afişleri yapıştırılacaktır. Bununla ilgili şunlar bilinmektedir:

• A ve B filmlerinin afişleri ikişer afiş panosuna,

diğer filmlerin afişleri bir afiş panosuna yapıştırılmıştır.

• C filminin afişi, A ve B film afişlerinin bulunduğu panoların arasındaki panoya yapıştırılmıştır.

• A ve B filmlerinin diğer afişleri yan yana olan

panolara yapıştırılmıştır.

• E filminin afişi 3 numaralı panoya yapıştırılmıştır.

1 ÖRNEK

1. Aşağıdaki filmlerden hangilerinin afişi 6

numaralı panoya yapıştırılmış olabilir?

A) Yalnız D B) A ve B

C) B ve D D) A, B ve C

2. D filminin afişinin 4 numaralı panoya yapıştırıldığı durumda aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) C filminin afişi 6 numaralı panoya yapıştırılmıştır.

B) C filminin afişi 5 numaralı panoya yapıştırılmıştır.

C) A filminin afişi 5 numaralı panoya yapıştırılmıştır.

D) B filminin afişi 7 numaralı panoya yapıştırılmıştır.

3. Aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) D filminin afişi 5 numaralı panoya yapıştırılmıştır.

B) A filminin afişi 1 numaralı panoya yapıştırılmıştır.

C) C filminin afişi 5 numaralı panoya yapıştırılmıştır.

D) B filminin afişi 2 numaralı panoya yapıştırılmıştır.

4. 7 numaralı panoya A filminin afişinin yapıştırıldığı biliniyorsa B filminin afişi kaç

numaralı panolara yapıştırılmış olabilir?

A) 1 ve 4 B) 2 ve 4

C) 4 ve 5 D) 1, 2 ve 5

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

1 ÇÖZÜM

Akın, Buse, Ceren, Dilek, Engin ve Ferhat bir müzik aleti çalmayı öğrenmek için kursa katılmışlardır. Bu kursta piyano, bağlama, klarnet ve gitar

dersleri verilmektedir. Bununla ilgili şunlar bilinmektedir:

• Her müzik aletinin dersini alan en az bir kişi

vardır.

• 2 kişi klarnet dersi almaktadır.

• Ceren piyano dersi almaktadır.

• Ferhat telli bir müzik aletinin dersini almaktadır.

• Akın ve Engin, aynı müzik aletinin dersini almaktadırlar ve bu klarnet değildir.

2 ÖRNEK

1. Aşağıdakilerden hangisi verilen bilgilerden kesin olarak çıkarılabilecek sonuçtur?

A) Akın bağlama dersi almaktadır.

B) Ferhat gitar dersi almaktadır.

C) Dilek bağlama dersi almaktadır.

D) Piyano dersini bir kişi almaktadır.

2. Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi

kesinlikle yanlıştır?

A) Engin gitar dersi almaktadır.

B) Dilek klarnet dersi almaktadır.

C) Buse gitar dersi almaktadır.

D) Bağlama dersini bir kişi almaktadır.

3. Aşağıdakilerden hangisinde verilen kişiler aynı müzik aletinin dersini almıştır?

A) Buse ve Akın B) Buse ve Dilek

C) Ceren ve Ferhat D) Engin ve Ferhat

2 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

Etkinlik

1.

Kullanım Kılavuzu İçindekiler

Teknik Özellikler 1

2

3

4

5

Kurulum

Kullanımı

Temizlik ve Bakım

Genel Görünüm

Evine yeni bir süpürge makinesi alan Ahsen Hanım parçaları nasıl birleştireceğini bilmemektedir.

Kullanım kılavuzunu açan Ahsen Hanım hangi sayfaları okursa makinenin parçalarını birleştirebilir?

A) 1 ve 2 B) 2 ve 3 C) 3 ve 4 D) 4 ve 5

2 - 3. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbirinden bağımsız olarak cevaplayınız.

Sayılarla oluşan bir kodlama sisteminde “A, T, N, S” harfleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

A 939

T 154

N 651

S 248

2. Buna göre aşağıdaki kelimelerden hangisi 248939651939154 şeklinde kodlanır?

A) TASA B) NASA C) SANAT D) ASAN

3. Buna göre “sat-” fiilini yazmak isteyen biri aşağıdaki kodlamalardan hangisini yapmalıdır?

A) 248939651 B) 154939248 C) 248939154 D) 651939248

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

4 - 5. soruları aşağıdaki metne göre birbirinden bağımsız olarak cevaplayınız.

Çocuğunuz için seçtiğiniz oyuncağın onun gelişim yaşına uygun olması önemlidir. Çünkü çocuğa yaş ve

beceri düzeyinin altında alınmış bir oyuncak keyif vermeyecek ve çok kısa bir süre ilgi alanında kalacaktır.

Yaş ve beceri düzeyinin üstünde alınmış bir oyuncak ise çocukta başarısızlık duygusu yaratacak ve yine

aynı doğrultuda ilgisini kaybettirerek dikkat süresini azaltacaktır.

0-2 yaş: 1 yaşına kadar çocuklar özellikle ses, şekil ve renklere duyarlıdır. Yatağın üstüne asılan oyuncak

çıngıraklar çocukların dikkatini çekecek ve onları heyecanlandıracaktır. Dişlerin çıkmasıyla diş kaşıyıcılar

da önem kazanır. 1-2 yaş civarında ise renklere, şekillere, rakamlara ve seslere göre eşleştirme ve

sınıflandırma yapabilirler.

2-4 yaş: 3 yaş civarındaki çocuklar bireyselleşmeden uzaklaşarak artık sosyal ortamlarda oynamaya

başlarlar. Bir yandan da hayalî oyunlar oynayarak insanları taklit etmeye başlarlar. 3 yaşındaki çocuk

renkleri bilir ve yuvarlak şekil çizebilir. Legolar, küpler ve iç içe geçirerek şekiller üretebilir.

0-6 Yaş Oyun ve Oyuncak Seçimi

Oyun ve oyuncaklar çocuklar için vazgeçilmezdir. Üstelik oyun

oynarken çocuklar pek çok yönden gelişim gösterirler. Yeter ki

doğru oyun ve oyuncakları seçin!

Oyun oynamak, çocuklara fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan oldukça

fayda sağlar ve yaratıcı düşünmelerine katkıda bulunur. Çocukların

zekâ gelişimi ve dikkat süreleri gibi faktörler ise hangi oyunu

oynadıklarına bağlı olarak güçlenir.

4-6 yaş: Bu dönemdeki çocuklar fiziksel gelişimlerinin büyük bölümünü tamamlayıp denge kurmak

konusunda iyidirler. Kız çocukları bebekleriyle anne ve misafirlik oyunları oynarken erkek çocuklar daha

çok araba ve çarpışmalı oyunları severler. Resim çizmeleri ve renkleri kullanmaları beklenir.

Yukarıdaki metni okuyan Arda Bey; çocukları 1 yaşındaki Hamza, 3 yaşındaki Eylül ve 5 yaşındaki Beyza için oyuncak seçecektir.

4. Yukarıdaki metne göre Arda Bey hangi oyuncağı alırken yanlış yapmıştır?

A) Hamza için yatak üstüne asılan bir oyuncak almıştır.

B) Eylül’ün kendi başına vakit geçirmesi için ona şekil üretme kartları almıştır.

C) Eylül için doktor araçları alarak onun hayalî oyunlar oynamasını sağlamak istemiştir.

D) Eylül ve Beyza’nın resim çizmeleri ve bunları boyamaları için onlara boyama kitabı almıştır.

5. Bu metinden aşağıdakilerin hangisi çıkarılamaz?

A) Oyuncak alınırken çocuğun yaş grubuna dikkat edilmelidir.

B) 4-6 yaş grubundaki kız çocukları bebeklerle oynarlar.

C) Lego ve küp oyuncakları 0-2 yaş grubuna uygundur.

D) 0-1 yaş grubunda diş kaşıyıcılar iyi bir oyuncak seçeneğidir.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

1 - 4. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbirinden bağımsız olarak cevaplayınız.

Akif, Başak, Canan, Demir, Esma ve Fuat isimli öğrencilerin bisikletleri vardır. Öğrenciler bu bisikletleriyle “18 Mart Çanakkale Şahitlerini Anma Bisiklet Turu”na katılacaklardır. Bu bisikletlerden üçü beyaz, ikisi

sarı, biri de kırmızı renktir. Bu kişilerin bisikletlerinin renkleri ve yarışmayı kazanan bisikletin rengi ile ilgili

bilgiler aşağıda verilmiştir.

• Başak ve Canan’ın bisikletleri aynı renktir.

• Fuat ve Esma’nın bisikletleri farklı renktir.

• Akif’in bisikleti beyazdır.

• Yarışmayı kırmızı bisiklet kazanmıştır.

1. Buna göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Başak’ın bisikleti beyazdır. B) Demir’in bisikleti kırmızıdır.

C) Fuat’ın bisikleti beyazdır. D) Canan’ın bisikleti sarıdır.

2. Buna göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Demir’in bisikleti beyazdır. B) Esma’nın bisikleti beyazdır.

C) Esma ve Demir’in bisikletleri aynı renktir. D) Demir ve Canan’ın bisikletleri farklı renktir.

3. Demir’in bisikleti sarı ise aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Esma’nın bisikleti sarıdır. B) Fuat’ın bisikleti kırmızıdır.

C) Fuat’ın bisikleti beyazdır. D) Fuat ve Demir’in bisikleti aynı renktir.

4. “18 Mart Çanakkale Şehitlerini Anma Bisiklet Turu”nu aşağıdaki öğrencilerden hangisi kazanmış olabilir?

A) Esma B) Başak C) Akif D) Canan

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

1 - 3. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbirinden bağımsız olarak cevaplayınız.

Açelya, Banu, Can, Didem, Ela, Ferhan, Gül ve Harun sekiz kişilik bir sınıfın öğrencileridir. Sinan Öğretmen münazara yarışması yapmak için bu öğrencileri dörder kişilik 2 gruba ayırmıştır. Bununla ilgili şu bilgiler verilmiştir:

• Didem 1. gruptadır.

• Açelya ve Banu aynı gruptadır.

• Can ve Ela aynı gruptadır.

• Ferhan ve Harun farklı gruptadır.

1. Aşağıdakilerden hangisinin grubu kesin olarak bilinmektedir?

A) Ferhan B) Harun C) Gül D) Açelya

2. Aşağıdakilerden hangisi 1. gruptakilerin listesi olabilir?

A) Didem, Ferhan, Can, Açelya B) Didem, Harun, Ela, Banu

C) Didem, Gül, Açelya, Banu D) Didem, Ferhan, Can, Ela

3. Ela’nın 1. grupta olduğu durumda aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Açelya 1. gruptadır. B) Ferhan 1. gruptadır.

C) Gül 2. gruptadır. D) Harun 2. gruptadır.

4. Daire, dikdörtgen ve yıldızlardan oluşan bir kodlama sisteminde “İ, A, N, B” harflerinin karşılığı aşağıdaki

tabloda gösterilmiştir.

İ ●, ■

A _

N ●, _

B ■, ●, _

Buna göre aşağıdaki kelimelerden hangisi “■, ●, _, ●, ■, ●, _, _” şeklinde kodlanır?

A) ANİ B) BİNA C) BİN D) AN

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

5 - 7. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbirinden bağımsız olarak cevaplayınız.

Zeynep Öğretmen 6-A sınıfına kitap okuma alışkanlığı kazandırmak için öykü okuma yarışması düzenlemiştir.

En fazla öyküyü okuyan öğrenci yarışmayı kazanacaktır. Yarışmaya sınıftan 7 öğrenci katılmıştır. Adile, Bilge,

Cem, Deniz, Elif, Fırat ve Gülsüm yarışmaya katılan öğrencilerdir ve öğrencilerin sıralanmalarıyla ilgili bilgiler

şu şekildedir:

• Yarışmada Adile’den hemen sonra Cem gelmektedir.

• Bilge ve Elif arasında bir öğrenci vardır.

• Fırat’tan hemen sonra Gülsüm gelmektedir.

• Deniz yarışmayı 4. olarak bitirmiştir.

5. Aşağıdaki bilgilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Fırat yarışmayı 1. sırada tamamlamıştır.

B) Bilge yarışmayı 3. sırada tamamlamıştır.

C) Gülsüm yarışmayı 6. sırada tamamlamıştır.

D) Elif yarışmayı 3. sırada tamamlamıştır.

6. Adile’nin yarışmayı 6. sırada bitirdiği biliniyorsa aşağıdaki bilgilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Cem yarışmayı 2. sırada tamamlamıştır.

B) Fırat yarışmayı 2. sırada tamamlamıştır.

C) Gülsüm yarışmayı sonuncu olarak tamamlamıştır.

D) Cem yarışmayı sonuncu olarak tamamlamıştır.

7. Bilge’nin üçüncü olduğu biliniyorsa aşağıdakilerden hangisinin yeri kesin olarak bilinmektedir?

A) Elif B) Adile C) Fırat D) Gülsüm

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

8 - 10. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbirinden bağımsız olarak cevaplayınız.

Asya, Bülent, Cihat, Doğa ve Engin isimli 5 öğretmen okul yurdunda hafta içi günlerde nöbet tutmaktadır. Öğretmenlerin tuttukları nöbetle ilgili şunlar bilinmektedir:

• Haftanın ilk ve son gününde kadın öğretmenler nöbet tutmuştur.

• Cihat Öğretmen çarşamba günü nöbet tutmuştur.

• Bülent Öğretmen, Asya Öğretmen’den önceki bir gün nöbet tutmuştur.

8. Aşağıdaki bilgilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Engin Öğretmen salı günü nöbet tutmuştur.

B) Bülent Öğretmen salı günü nöbet tutmuştur.

C) Asya Öğretmen cuma günü nöbet tutmuştur.

D) Bülent Öğretmen perşembe günü nöbet tutmuştur.

9. Aşağıdaki bilgilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Doğa Öğretmen cuma günü nöbet tutmuştur.

B) Bülent Öğretmen salı günü nöbet tutmuştur.

C) Engin Öğretmen perşembe günü nöbet tutmuştur.

D) Doğa Öğretmen pazartesi günü nöbet tutmuştur.

10. Bülent Öğretmen’in salı günü nöbet tuttuğu biliniyorsa nöbet sıralaması nasıl olmalıdır?

Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma

A) Asya Bülent Cihat Engin Doğa

B) Engin Bülent Cihat Asya Doğa

C) Asya Bülent Engin Cihat Doğa

D) Doğa Bülent Cihat Engin Asya

föy

20

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Mantık - Muhakeme – II

Sözel mantık sorularında şekil soruları da yer almaktadır ve bu soruları çözerken şu hususlara dikkat edilmelidir:

S Bu tarz sorularda verilen şekil dikkatlice incelenir.

S Öncüllerde verilen bilgiler yine dikkatlice okunur.

S Öncüllerdeki bilgiler sırasıyla şekil üzerinde uygulanır.

S Şeklin aldığı son duruma göre sorulara geçilir.

Uşakgöl

köyü

Gürsöğüt

köyü

Kırbaşı

köyü

Tacettin

köyü

Acısu

köyü

Dikmen

köyü

Şekildeki konumda olan Uşakgöl, Acısu, Kırkbaşı, Gürsöğüt, Tacettin ve Dikmen köyleri arasındaki tek veya çift yönlü altı adet araba yoluyla ilgili aşağıdakiler bilinmektedir.

• Yollar sadece komşu köyler arasındadır. Kırbaşı köyü tüm köylere komşudur, ötekiler ise

kendine en yakın üç köyle komşudur. Örneğin

Uşakgöl köyünün komşuları Gürsöğüt, Kırbaşı ve Acısu köyleridir.

• Tek yönlü yollar Uşakgöl’den Gürsöğüt’e, Acısu’dan Dikmen’e, Kırbaşı’dan Uşakgöl’e doğru giden yollardır.

• Çift yönlü yoldan biri Kırbaşı ile Dikmen arasındadır.

• Uşakgöl ve Dikmen köylerinin yalnızca iki

komşusuyla arasında bir yol vardır.

• Acısu ve Tacettin köylerinin yalnızca bir komşusuyla arasında bir yol vardır.

1 ÖRNEK

1. Köyler arasındaki bu yollarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Gürsöğüt ve Kırbaşı köyleri arasındaki yol

çift yönlüdür.

B) Tacettin ve Dikmen köyleri arasındaki yol

tek yönlüdür.

C) Uşakgöl ve Acısu köyleri arasındaki yol

çift yönlüdür.

D) Acısu ve Kırbaşı köyleri arasında bir yol

bulunmaktadır.

2. Aşağıdakilerin hangisinde 1.de verilen

köyden 2.de verilene gitmek mümkün değildir?

1. 2.

A) Dikmen Gürsöğüt

B) Acısu Tacettin

C) Acısu Uşakgöl

D) Uşakgöl Acısu

3. Aşağıdaki ifadelerden hangisi kesinlikle

yanlıştır?

A) Acısu’dan Gürsöğüt’e, Uşakgöl’e uğranarak gidilebilir.

B) Dikmen’den Tacettin’e, Gürsöğüt’e uğranarak gidilebilir.

C) Dikmen’den Gürsöğüt’e gitmek için Uşakgöl’e uğramak şarttır.

D) Uşakgöl’den Kırbaşı’na gitmek için Gürsöğüt’e uğramak şarttır.

4. Aşağıda eşleştirilen köylerden hangilerinin arasında herhangi bir yol olabilir?

A) Uşakgöl - Acısu

B) Kırbaşı - Acısu

C) Tacettin - Dikmen

D) Gürsöğüt - Tacettin

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

• Öncelikle hangi köyler arasında yollar olabileceği tek tek incelenir.

• Öncüllerde verilen bilgiler tek tek şekil üzerinde işaretlenir.

Aşağıdaki gibi bir şekil ortaya çıkar.

Uşakgöl

köyü

Gürsöğüt

köyü

Kırbaşı

köyü

Tacettin

köyü

Acısu

köyü

Dikmen

köyü

: Tek yönlü yol

: Tek yönlü yol

: Kesin olmayan (ihtimal) yol

: Kesin olmayan (ihtimal) yol

Şekle göre sorular çözüldüğünde;

1. sorunun cevabı: A seçeneği,

2. sorunun cevabı: B seçeneği,

3. sorunun cevabı: C seçeneği,

4. sorunun cevabı: D seçeneği olur.

Hastane Okul

Kütüphane

Park

Pazar

Batı Doğu

Kuzey

Güney

Belediye Binası

Cami

Yukarıda bir şehrin önemli binalarının kuş bakışı

görselleri verilmiştir.

Aşağıda verilen soruları bu görsele göre cevaplayınız.

1. Aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Kütüphanenin kuzeydoğusunda hastane

vardır.

B) Okulun batısında pazar vardır.

C) Caminin kuzeyinde okul vardır.

D) Belediyeye en yakın yer parktır.

2. Aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Hastanenin batısında cami vardır.

B) Kütüphanenin kuzeyinde belediye binası

vardır.

C) Okul, cami, hastane aynı düzlem üzerindedir.

D) Parkın kuzeybatısında kütüphane vardır.

2 ÖRNEK

1 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

Etkinlik

1 - 3. soruları aşağıdaki görsel ve bilgilere göre cevaplayınız.

Çarpma

Parmakla Yapmanın Püf Noktaları

1 10

2 9 4 7

Sol Sağ

5 6

3 8

Matematik sayma ile başlamıştır. İnsana sayı saymayı öğreten ise hiç kuşkusuz on parmağıdır. Peki günümüzde on parmağımızı çarpma işlemlerinde hesap makinesi yerine kullanabilir miyiz?

Neden olmasın…

9 ile Çarpma

• Başlamak için avuç içleriniz kendinize bakacak şekilde on parmağınızı kaldırın.

• Sol elinizin başparmağından başlayarak her parmağa bir numara verin. Sol elinizin başparmağı 1, işaret parmağı 2 olacaktır. Bu numaralandırma sağ el başparmağı 10 olana kadar devam edecektir.

• Çözüme ulaşmak için 9 ile çarptığınız sayıya denk gelen parmağı indirin. Örneğin, 9 x 7 işlemini yapıyorsanız sağ elinizdeki 7 numaralı parmağı indirmelisiniz.

• İndirdiğiniz parmağın solundaki tüm parmakları sayın. Bulduğunuz sayıyı 10 ile çarpın.

Örnek: 6 x 10 = 60

• İndirdiğiniz parmağın sağındaki tüm parmakları tek tek sayın. Bu durumda 3 rakamını bulursunuz.

• İndirdiğiniz parmağı saymayın ve bulduğunuz 2 sayıyı toplayın, cevabı bulacaksınız.

Örnek: 60 + 3 = 63

1. Bu bilgilere göre 9 ile kolay yoldan çarpma ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?

A) Avuç içlerimiz bize bakacak şekilde on parmağımızı kaldırmalıyız.

B) Sağ elimizden başlayarak 1’den 10’a kadar sayıları yazmalıyız.

C) 9 ile çarptığımız sayıya denk gelen parmağı indirmeliyiz.

D) İndirdiğimiz parmağın solunda kalanları onar, sağında kalanları birer sayıp ikisini toplayarak çözüme

ulaşmalıyız.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

2. 9 ile kolay çarpma yönteminde “54” sonucuna ulaşabilmek için kaç numaralı parmak ve hangi el

kullanılmalıdır?

A) Sol el 3 numaralı parmak

B) Sağ el 8 numaralı parmak

C) Sağ el 6 numaralı parmak

D) Sol el 1 numaralı parmak

3. 9 ile kolay çarpma yönteminde “81” sonucuna ulaşılıyorsa indirilen parmağın sol tarafında kaç tane

parmak kalmıştır?

A) 1 B) 3 C) 7 D) 8

4.

Trafik Işıklarının Renkleri ve Anlamları

Yolun trafiğe kapalı olduğunu gösterir. Bu ışıkta araçların ve yayaların geçmesi

yasaktır.

Kırmızı ışık

Uyarı ışığıdır. Yeşil ışık ile

birlikte yanarsa yolun trafiğe

kapanacağını, kırmızı ışık

ile birlikte yanarsa yolun

trafiğe açılacağını ifade

eder.

Sarı ışık

Yolun trafiğe açık olduğunu

gösterir.

Yeşil ışık

Yukarıda trafik ışıklarının renkleriyle ilgili bilgi verilmiştir.

Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Sarı ışık yeşil ışıkla birlikte yanıyorsa yolun trafiğe açılacağı anlamına gelir.

B) Kırmızı ışık yolun trafiğe kapalı olduğu anlamına gelir.

C) Sarı ışık uyarı ışığıdır.

D) Yeşil ışık yolun trafiğe açık olduğu anlamına gelir.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

1 - 3. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Pastane

Kaymakamlık

Lokanta Okul

Hastane

Halı Saha

Yukarıdaki şemada bir yerleşim yerindeki ulaşım gösterilmektedir. Bu yerleşim yerinde ulaşım sadece ok

yönünde yapılmaktadır.

: Tek yönlü yol

: Çift yönlü yol

1. Kaymakamlığa çıkan yollar kapanırsa pastaneden çıkan bir kişi en son nereye uğrar?

A) Okul B) Lokanta C) Halı saha D) Hastane

2. Hastaneden çıkan biri okula gitmek için hangi yolu kullanabilir?

A) Hastane - Pastane - Kaymakamlık - Lokanta - Okul

B) Hastane - Lokanta - Okul

C) Hastane - Kaymakamlık - Lokanta - Okul

D) Hastane - Kaymakamlık - Pastane - Okul

3. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Hastaneye giden yollar kapanırsa pastaneden halı sahaya gidilmez.

B) Hastaneden yola çıkan biri her yere gidebilir.

C) Pastaneye giden yollar kapanırsa kaymakamlıktan okula gidilmez.

D) Okula giden yol kapansa da kaymakamlıktan halı sahaya gidilebilir.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

1 - 3. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Bir sitede K, L, M, N, O, P isimli 6 adet bina vardır. Bu binaların konumlarıyla ilgili şunlar bilinmektedir:

• K binası, P binasının 30 metre batısındadır.

• L binası, O binasının 30 metre batısındadır.

• N binası, M binasının 30 metre batısındadır.

• O binası, N binasının kuzeydoğusunda, P binasının güneyindedir.

1. Aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilen binalar en kuzeyde yer almaktadır?

A) L - P B) O - P C) N - M D) K - P

2. L binası P binasına göre hangi yöndedir?

A) Kuzeydoğu B) Güneybatı C) Kuzey D) Güney

3. P binası M binasına göre hangi yöndedir?

A) Kuzeybatı B) Kuzeydoğu C) Güneybatı D) Güneydoğu

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

4 - 6. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

3 katlı ve her katında 2 dükkân bulunan bir alışveriş merkezinde

kuaför, lokanta, fotoğrafçı, sigortacı, telefoncu ve satranç

kulübü yer almaktadır. İş yerlerinin konumlarıyla ilgili şunlar

bilinmektedir:

• Kuaför en üst katta yer almaktadır.

• Satranç kulübünün hemen üst katında sigortacı vardır.

• Fotoğrafçının üstünde kimse yoktur ama alt katında sigorta1. kat cı vardır.

2. kat

3. kat

Sol Sağ

4. Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Fotoğrafçı 3. kattadır. B) Telefoncu 2. kattadır.

C) Lokanta 1. kattadır. D) Satranç kulübü 2. kattadır.

5. Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Telefoncu 3. kattadır. B) Sigortacı 2. kattadır.

C) Lokanta 1. kattadır. D) Telefoncu 1. kattadır.

6. Fotoğrafçının alışveriş merkezinin sol tarafında olduğu biliniyorsa aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Kuaför, alışveriş merkezinin sağ tarafındadır.

B) Satranç kulübü, alışveriş merkezinin sağ tarafındadır.

C) Telefoncu, alışveriş merkezinin sol tarafındadır.

D) Lokanta, alışveriş merkezinin sol tarafındadır.

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

7 - 10. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Aydın, Bilge, Cihan, Duygu, Ekrem, Fikret, Gonca ve Hasan bir üniversitenin Türkçe, matematik, fen bilimleri

ve sosyal bilgiler öğretmenliği bölümlerinden birini kazanmışlardır. Bununla ilgili aşağıdaki bilgiler verilmiştir.

• Her bölümü ikişer kişi kazanmıştır.

• Bilge, sosyal bilgiler öğretmenliği bölümünü kazanmıştır.

• Cihan ve Ekrem aynı bölümü kazanmıştır.

• Aydın ve Hasan farklı bölümleri kazanmıştır.

• Matematik öğretmenliği bölümünü kazananlar kadındır.

7. Buna göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Aydın, fen bilimleri öğretmenliği bölümünü kazanmıştır.

B) Cihan, Türkçe öğretmenliği bölümünü kazanmıştır.

C) Fikret ve Hasan aynı bölümü kazanmıştır.

D) Aydın ve Gonca farklı bölümleri kazanmıştır.

8. Buna göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Hasan, fen bilimleri öğretmenliği bölümünü kazanmıştır.

B) Cihan, sosyal bilgiler öğretmenliği bölümünü kazanmıştır.

C) Bilge ve Hasan aynı bölümleri kazanmıştır.

D) Hasan ve Duygu farklı bölümleri kazanmıştır.

9. Aşağıdakilerden hangisi Türkçe öğretmenliği bölümünü kazanmış olamaz?

A) Gonca B) Ekrem C) Cihan D) Hasan

10. Aşağıdakilerden hangisinde Fikret’in kazanmış olabileceği bölümler birlikte verilmiştir?

A) Türkçe - Sosyal bilgiler B) Türkçe - Matematik

C) Türkçe - Fen bilimleri D) Fen bilimleri - Sosyal bilgiler

föy

21

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Mantık - Muhakeme - III

1 - 4. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Bir markette K, L, M, N, P, R, S, T markalarında süt satılmaktadır. Sütler en alttaki 1. olmak üzere üst üste

5 rafta yer almaktadır. Sütlerin bulundukları raflarla ilgili şunlar bilinmektedir:

• Her rafta en fazla 2 farklı markanın sütleri bulunmaktadır.

• 3. rafta sadece T markalı süt yer almaktadır.

• N ve L markalı sütler S markalı sütlerin bir üst rafındadır.

• K markalı sütler M markalı sütlerin bir alt rafındadır.

• K markalı süt ile P markalı süt aynı rafta olamaz. R markalı sütler, S ve M markalı sütlerle aynı rafta değildir.

1. Aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) R markalı sütler 1. raftadır.

B) K ve R markalı sütler aynı raftadır.

C) K markalı sütler 5. raftadır.

D) L markalı sütler 2. raftadır.

2. Aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) P markalı sütler 1. raftadır.

B) M markalı sütler 5. raftadır.

C) L markalı sütler, P markalı sütlerin bir alt rafındadır.

D) S markalı sütler 4. raftadır.

3. Aşağıdaki süt markalarından hangisi 4. rafta olamaz?

A) N B) R C) K D) S

4. P markalı sütlerin 1. rafta olduğu durumda aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) S markalı sütler 1. raftadır.

B) M markalı sütler, K markalı sütlerin bir üst rafındadır.

C) N markalı sütler, T markalı sütlerin bir alt rafındadır.

D) L markalı sütler 4. raftadır.

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

5 - 7. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

27 Aralık 2019 tarihinde Atatürk’ün Ankara’ya gelişini kutlamak için Valilik tarafından bir koşu yarışması

düzenlenmiştir. Bu yarışmaya Kemal, Leman, Musa, Nil ve Pınar isimli 5 öğrenci katılmıştır. 1. olan öğrenciye altın, 2. olan öğrenciye gümüş ve 3. olan öğrenciye bronz madalya verilecektir. Öğrencilerin yarış sırası ve aldıkları madalyalarla ilgili şunlar bilinmektedir:

• Leman hiçbir madalya alamamıştır.

• Musa altın madalya almıştır.

• Madalya alamayan öğrencilerden biri erkektir.

5. Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Pınar yarışmayı Nil’den önce bitirmiştir.

B) Nil yarışmayı sonuncu olarak bitirmiştir.

C) Nil yarışmayı Leman’dan önce bitirmiştir.

D) Kemal yarışmayı sonuncu olarak bitirmiştir.

6. Pınar yarışmada gümüş madalya kazanmışsa bronz madalyayı aşağıdakilerden hangisi kazanmıştır?

A) Nil B) Musa C) Kemal D) Leman

7. Leman’ın yarışmayı sonuncu olarak tamamladığı biliniyorsa aşağıdaki bilgilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Nil yarışmayı 3. sırada bitirmiştir.

B) Pınar yarışmayı 3. sırada bitirmiştir.

C) Nil yarışmayı Pınar’dan önce bitirmiştir.

D) Kemal yarışmayı 4. sırada bitirmiştir.

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

8 - 11. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Ali, Beste, Cenk, Dilara ve Emre; ocak, şubat, mart aylarında paten kursu veren bir kulübe gitmişlerdir. Bu

kursun her ayın ilk ve ikinci yarısı olmak üzere ikişer dönemi vardır. Bu kişilerin paten kursuna gittikleri dönemlerle ilgili şunlar bilinmektedir:

• Herkes farklı bir dönemde kursa gitmiştir.

• Kursa ilk giden Cenk’tir.

• Ali ve Beste kursa aynı ayda gitmiştir.

• Dilara ve Emre kursa farklı aylarda gitmiştir.

• Emre kursa ayın ilk yarısında gitmiştir.

8. Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Ali kursa ocak ayında gitmiştir.

B) Emre kursa şubat ayında gitmiştir.

C) Beste kursa mart ayında gitmiştir.

D) Dilara kursa Emre’den önce gitmiştir.

9. Bu beş kişiden her birinin hangi ay ve dönemde kursa gittiğinin bilinmesi için;

I. Dilara’nın hangi dönem gittiği,

II. Beste’nin hangi dönem gittiği,

III. Ali’nin hangi ay gittiği,

IV. Dilara’nın hangi ay gittiği

bilgilerinden hangilerinin verilmesi yeterli olur?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV

10. Aşağıdaki dönemlerden hangisinde kampa hiç kimse gitmemiş olabilir?

A) Şubatın ilk dönemi B) Ocağın ilk dönemi C) Şubatın ikinci dönemi D) Martın ilk dönemi

11. Aşağıdakilerden hangisinde verilen kişiler kampa ocak ayında gitmişlerdir?

A) Cenk ve Dilara B) Ali ve Cenk C) Ali ve Beste D) Beste ve Dilara

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

12 - 13. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Yatılı bir okulda Sinem, Buket, Zehra, Asım ve Süleyman öğretmenler hafta içi günlerde nöbet tutmaktadır. Nöbet günleriyle ilgili şunlar bilinmektedir:

• Asım Öğretmen çarşamba günü nöbet tutmaktadır.

• Haftanın ilk nöbetini erkek bir öğretmen tutmaktadır.

• Sinem Öğretmen’in nöbet tuttuğu günden hemen sonraki gün Zehra Öğretmen nöbet tutmaktadır.

12. Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Süleyman Öğretmen pazartesi günü nöbet tutmuştur.

B) Buket Öğretmen perşembe günü nöbet tutmuştur.

C) Zehra Öğretmen cuma günü nöbet tutmuştur.

D) Sinem Öğretmen perşembe günü nöbet tutmuştur.

13. Buna göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Zehra Öğretmen salı günü nöbet tutmuştur.

B) Süleyman Öğretmen perşembe günü nöbet tutmuştur.

C) Buket Öğretmen salı günü nöbet tutmuştur.

D) Sinem Öğretmen cuma günü nöbet tutmuştur.

14 - 15. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Neslihan, Enes, Halil, İrem, Umay, Ayça, Zeki isimli 7 arkadaş; 2 tane öykü, 3 tane roman ve 2 tane anı

türünde kitap almak için kırtasiyeye gitmişlerdir. Kimin hangi kitabı aldığıyla ilgili şunlar bilinmektedir:

• Herkes bir tane kitap almıştır.

• Neslihan roman almıştır.

• Ayça anı almıştır.

• Öykü alanlar kadındır.

• Enes ve Halil farklı türden kitapları almıştır.

14. Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Roman alanlardan biri Enes’tir. B) Öykü alanlar İrem ve Umay’dır.

C) Anı alanlardan biri Halil’dir. D) Zeki ve Halil farklı kitapları almıştır.

15. Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Zeki anı almıştır. B) Halil anı almıştır.

C) Enes roman almıştır. D) Zeki roman almıştır.

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

16 - 19. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbirinden bağımsız olarak cevaplayınız.

L

P

K M

N R

Yukarıda ünlü bir heykeltıraşa ait eserlerin sergilendiği bir sanat müzesindeki 6 salona yer verilmiştir. Salonlar arası geçişler şu kurallara göre yapılabilmektedir:

• Sergiye her salondan giriş yapılabilmektedir.

• Çıkışlar sadece P ve R salonlarından yapılabilmektedir.

• Salonlar arasında geçişler tek yönlüdür.

• K salonundan sadece L ve M salonlarına geçilebilmektedir.

• L salonundan yalnız N salonuna, M salonundan yalnız R ve P salonlarına geçilebilmektedir.

• N salonundan yalnız P ve M salonlarına, P salonundan ise yalnız R salonuna geçilebilmektedir.

16. Buna göre bütün salonları gezmek isteyen bir ziyaretçinin salon sırası aşağıdakilerden hangisidir?

A) K - L - M - N - P - R B) K - L - N - P - M - R

C) K - L - N - M - P - R D) K - M - P - N - L - R

17. Sergiye M salonundan giren bir ziyaretçi için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) P salonunu ziyaret etmiştir. B) R salonundan çıkmıştır.

C) R salonunu ziyaret etmiştir. D) K salonunu ziyaret etmiştir.

18. Sergiye N salonundan giren bir ziyaretçi için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) P salonundan çıkış yapmıştır. B) En az 3 salonu ziyaret etmiştir.

C) R salonundan çıkış yapmıştır. D) L salonunu ziyaret etmiştir.

19. Sergiye R salonundan giren bir ziyaretçi için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Sadece 1 salonu ziyaret etmiştir. B) Tüm salonları ziyaret etmiştir.

C) P salonundan çıkış yapmıştır. D) N salonunu ziyaret etmiştir.

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

20 - 22. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Selim, cep telefonuna ekran kilidi koyacaktır. Kilidi unutmamak için defterine şu şekilde not almıştır: “Soldan başlayarak elini kaldırmadan M harfi çiz.”

1 2 3

4 5 6

7 8 9

20. Buna göre Selim’in çizdiği desende kullanılan numaralar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) 4 - 1 - 2 - 5 - 8- 6 - 9 B) 7 - 4 - 1 - 5 - 3 - 6 - 9

C) 1 - 5 - 8 - 2 - 3 - 6 - 9 D) 9 - 6 - 3 - 5 - 1- 4 - 7

21. Asıl sayı, sadece kendisine ve 1 sayısına bölünebilen 1’den büyük pozitif sayılardır.

Selim, telefonuna koyacağı şifrede sırasıyla asal sayıları kullanacaktır.

Buna göre Selim şifresini nasıl oluşturmalıdır?

A) 2 - 3 - 4 - 5 B) 2 - 3 - 5 - 8 C) 3 - 5 - 7 - 9 D) 2 - 3 - 5 - 7

22. Zamanla sıkılıp fikrini değiştiren Selim şifresini “Sağ üstten başlayarak 5 rakamını oluştur.” şeklinde değiştirmiştir.

Selim, kilidi açmak için sayılara hangi sırayla basmalıdır?

A) 3 - 2 - 1 - 4 - 5 - 6 - 9 - 8 - 7 B) 1 - 2 - 3 - 6 - 5 - 4 - 7 - 8 - 9

C) 3 - 2 - 1 - 4 - 7 - 8 - 9 - 6 - 5 D) 5 - 4 - 1 - 2 - 3 - 6 - 9 - 8 - 7

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

23.

Sema Hanım, 7 ve 15 yaşlarındaki çocuklarını sinema filmine götürecektir. Onları yaşlarına uygun bir filme götürmek istemektedir.

Yukarıdaki bilgilerden yola çıkarak Sema Hanım’ın çocuklarını hangi filme götürmesi gerekmektedir?

A) B)

C) D)

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

24 - 25. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Bir maden suyu fabrikasında haftanın tüm günlerinde sade, elmalı, şeftalili, çilekli ve portakallı olmak üzere 5 çeşit maden suyu üretilmektedir. Bununla ilgili şunlar bilinmektedir:

• Her gün sadece bir çeşit ürün üretilmektedir.

• Sade ve elmalı maden suyu çeşitleri haftanın 2 günü üretilmektedir.

• Çarşamba günü portakallı maden suyu üretilmektedir.

• Hafta sonu elmalı ve sade maden suları üretilmektedir.

• Hafta içi üretilen sade maden suyundan hemen sonraki gün çilekli maden suyu üretilmektedir ve bu,

cuma günü değildir.

24. Aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Çilekli maden suyu salı günü üretilmiştir.

B) Şeftalili maden suyu cuma günü üretilmiştir.

C) Sade maden suyu pazar günü üretilmiştir.

D) Elmalı maden suyu cuma günü üretilmiştir.

25. Şeftalili maden suyunun perşembe günü üretildiği biliniyorsa aşağıdakilerden hangisi kesinlikle

yanlıştır?

A) Sade maden suyu pazartesi günü üretilmiştir.

B) Çilekli maden suyu salı günü üretilmiştir.

C) Elmalı maden suyu cuma günü üretilmiştir.

D) Elmalı maden suyu salı günü üretilmiştir.

föy

22

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Biçim Bilgisi

Kök

Sözcükleri oluşturan anlamlı en küçük dil birliklerine kök denir.

Bir sözcüğün aldığı yapım ve çekim ekleri atılır. Geriye kalan anlamlı en küçük parça kökü oluşturur.

Yapım ve çekim ekleri atıldıktan sonra geriye kalan

en küçük parçanın yani kökün, ekler atılmadan önceki

hâliyle anlamsal bağının olması gerekir.

Balık sözcüğünü ele alalım:

+ ık ¡ Bal ve balık

sözcüklerinin

anlamsal hiçbir bağı yoktur.

“Balıkçı” sözcüğünü ele alalım:

+ çı ¡

“Balık” sözcüğünün balıkçı ile anlamsal bağı vardır.

“Balıkçı” balığı satan kişidir.

“Gözlük” sözcüğünü ele alalım:

+ lük ¡

“Göz” sözcüğünün gözlük sözcüğü ile anlamsal

bağı vardır. Gözlük göze takılan bir eşyadır.

Aşağıdaki sözcüklerin köklerini bulalım.

ödev † öde - v † ödediğim için ödev

sayı † say - ı † saydığım için sayı

kalemlik † kalem - lik † kalemleri koyduğum

eşya

simitçi † simit - çi † simidi satan kişi

1 ÖRNEK

Kökler yapısına göre ikiye ayrılır:

1. .....................................

2. .....................................

İsim (Ad) Kökü

Varlıkları ve kavramları karşılayan sözcük köklerine

isim kökü denir.

Masa, fare, tuz, ağaç…

2 ÖRNEK

İsim köklerine “-mek, -mak” yani mastar ekleri getirilemez.

Masa - mak

Fare - mek

Tuz - mak

Fiil (Eylem) Kökü

İş, oluş, hareket ve durum bildiren köklere fiil kökü

denir.

koş-, bul-, sil-, sev-...

3 ÖRNEK

Fiil köklerine “-mek, -mak” yani mastar ekleri getirilebilir.

Koş - mak

Bul - mak

Sil - mek

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

Fiil köklerine “-mek, -mak” ekleri getirilebilir. Ancak isim köklerine getirilemez.

Bu bilgiye göre aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinin kökü diğerlerinden farklı türdedir?

A) Sınıfın bu hâli öğretmenlerimizi güldürdü.

B) Her sabah dişlerimizi fırçalamalıyız.

C) Yere düşen vazo kırıldı.

D) Son dersi bahçede yaptık.

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

Aşağıdaki tabloda isim ve fiil köklerini ayıralım.

Kök -mek, -mak (mastar) Kökün türü

Gör ✓ Fiil

Muz ✗ İsim

Kal ✓ Fiil

İnsan ✗ İsim

Bazı sözcükler kullanıldıkları cümleye göre isim kökü

de fiil kökü de olabilir. Böyle sözcüklere ortak köklü

ya da kökteş sözcükler denir.

• Boya, savaş, barış, göç, eski…

Sınıfı biz boyadık.

Fiil

• Sınıfın boyası çok güzel olmuş.

İsim

• Kavimler Göçü önemli bir olaydır.

İsim

• Birçok kavim yeniden göçtü.

Fiil

5 ÖRNEK

Yazılışları ve okunuşları aynı olan ama anlamları farklı olan köklere eş sesli ya da sesteş kökler denir.

• Yol, yüz, at, gül, el…

• Bahçedeki otları öğrencilere yoldurdular.

• Okula en kısa olan yoldan gidiyorum.

• Yaramazlık yapan çocuğu okuldan attılar.

• Aşkar, bizim çiftliğin en güzel atıdır.

6 ÖRNEK

Ortak köklü sözcükler eş sesli sözcüklerle karıştırılmamalıdır. Eş sesli sözcüklerin birbirleriyle anlamsal

bağı yoktur. Ancak ortak köklü sözcüklerin birbiriyle

anlamsal bağı vardır.

Okulda herkes bu olaya güldü.

Okulun bahçesindeki gülleri topladık.

Görsellere ve örneklere bakıldığında eş sesli sözcüklerin anlamsal bağlarının olmadığı görülür.

7 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

Etkinlik

1. Aşağıdaki tabloda kökteş ve sesteş sözcükleri ayırınız.

Sözcük Kökteş Sesteş

Kız

Damla

Göç

Satır

Geç

Güven

Sıva

2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden isim köklü olanların karşısına “İ”, fiil köklü olanların

karşısına ise “F” harflerini yazınız.

a.

b.

c.

d.

Makineler tarlayı bir saatte kazdı.

Elbiselerden eski olanları attı.

Çocuklar oynarken kapı kırıldı.

En çok sevdiğim mevsim yazdır.

e.

f.

g.

Arkadaşlarımla mahallenin sokaklarını temizledik.

h.

ı.

Bizi uyutmayan horoz buymuş.

O, mahallenin en hızlı atıydı.

Geçen yıl aldığım ayakkabı hemen eskidi.

Arkadaşlarımıza güzel davranmalıyız.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

3. Aşağıdaki eşleştirmeleri yapınız.

1. Fiil kökü 2. İsim kökü

3. Ortak kök 4. Sesteş kök

a. Savaş b. Acı c. Kır

d. Kaz e. Ağaç f. Bil

g. Dal h. İç ı. Yürü

4. Aşağıdaki cümlelerde verilen boşlukları doldurunuz.

Hem isim hem fiil olabilen ve aralarında anlamsal bağ olan, yazılışları ile okunuşları aynı köklere

....................... kök denir.

Yazılışları ve okunuşları aynı olan ve aralarında anlamsal bağ olmayan köklere ....................... kök denir.

İş, oluş, hareket bildiren ve “-mek, -mak” mastar eklerini alabilen köklere ....................... kökü denir.

İş, oluş, hareket bildirmeyen ve “-mek, -mak” mastar eklerini alamayan köklere ....................... kökü denir.

“Kuru” sözcüğü ....................... köke örnektir.

“Al” sözcüğü ....................... köke örnektir.

a.

b.

c.

e.

f.

Kökteş kökün diğer adı .......................tür.

Sesteş kökün diğer adı .......................tür.

g.

h.

d.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

1. “-mek, -mak” getirilemeyen köklere isim kökü denir. Örneğin “duvar” sözcüğü “-mek, -mak” alamaz.

Bu bilgiye göre aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden hangisinin kökü isimdir?

A) Annem bu konuda yanlış düşünüyor.

B) Babamı kızdıran benim notlarımdı.

C) Ablam güzel yemek yapar.

D) Bahçemiz tellerle çevrildi.

2. Çamaşırlar rüzgârda daha iyi kurur.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğe benzer bir kök kullanılmamıştır?

A) Babam evimizi bir gecede boyadı.

B) Evin sıvası iyice dökülmüştü.

C) Pasinler Savaşı önemli bir savaştır.

D) Bu kış bence çok hızlı geçti.

3.

Ortak kök, yazılışları ve okunuşları aynı olan ve hem isim hem de fiil olabilen köklerdir.

Ortak köklü sözcükler arasında anlamsal bağ vardır.

Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisinde ortak köklü sözcük vardır?

A) Ailemin güvenini hiçbir zaman sarsmadım.

B) Yaramazlık yaptım diye bana kızdılar.

C) Spor yapmak beden sağlığı için önemlidir.

D) Benim silgim kalemimden önce biter.

4. “Arabanın boyası solunca arabayı yeniden boyadı.” cümlesindeki altı çizili sözcüklerin türü aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla doğru verilmiştir?

A) Fiil - Fiil B) Fiil - İsim C) İsim - Fiil D) İsim - İsim

5. Bazı sözcükler kullanıldığı cümleye göre isim de fiil de olabilir.

Buna göre aşağıdaki sözcüklerden hangisi bu duruma örnek değildir?

A) Yaz B) Eski C) Gül D) Kış

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

1. Bir sözcükteki yapım ve çekim eklerini attıktan sonra geriye kalan anlamlı en küçük birime kök denir.

Bu bilgiye göre aşağıdaki görsellerden hangisi farklı bir köke örnek olabilir?

A) B)

C) D)

2.

Bağdat’ın kapısını Genç Osman açtı

Gören kâfirlerin tebdili şaştı

Kelle koltuğunda üç gün savaştı

Şehitlere serdar oldu Genç Osman

Kayıkçı Kul Mustafa’nın “Genç Osman” adlı destanından alınan bu dörtlükteki altı çizili sözcüklerin

kökleri aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) Fiil kökü - fiil kökü - isim kökü - fiil kökü

B) Sesteş kök - fiil kökü - ortak kök - fiil kökü

C) Fiil kökü - sesteş kök - ortak kök - fiil kökü

D) Sesteş kök - fiil kökü - fiil kökü - fiil kökü

3. Neurology tıp dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, beyninizin büyüklüğü ve şekli ile karın çevrenizin

I II

genişliği arasında ilginç bir bağlantı var. Çalışmanın bulguları karın çevresinde daha fazla yağ bulunan

III IV

kişilerin beyinlerinin küçülmüş ve daha az gri maddeye sahip olduğunu söylüyor.

V

Bu metindeki numaralanmış sözcüklerden hangileri kökü bakımından diğerlerinden farklıdır?

A) I ve II B) II ve IV C) III ve V D) IV ve V

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

4.

Bir sözcükteki bütün ekler atılırsa geriye kalan anlamlı en küçük birim kökü oluşturur. O hâlde “başlangıçlar” sözcüğünün kökü nedir?

Aşağıdaki öğrencilerden hangisi öğretmenin tahtaya yazdığı soruya doğru cevabı vermiştir?

A) Başla

C) Baş

B) Başlan

D) Başlangıç

5. Çanakkale Savaşı’nda kutsal kanlar aktı.

I II

Nice devlet Osmanlı Devleti’nin üstüne çöktü.

III

Mustafa Kemal olmasaydı Türkler tarihe gömülmüştü.

IV

Bu metindeki numaralanmış sözcüklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) I. sözcük ortak köke örnektir. B) II. sözcük isim köküne örnektir.

C) III. sözcük fiil köküne örnektir. D) IV. sözcük isim köküne örnektir.

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

6. “-mek, -mak” getirilebilen sözcük köklerine fiil kökü denir.

Bu bilgiye göre aşağıdaki görsellerden hangisi fiil köküne örnek olamaz?

A) B)

C) D)

7. Bir sözcükten bütün ekler atılırsa geriye kalan anlamlı en küçük birim kökü oluşturur.

Buna göre aşağıdaki cümlelerde altı çizili olarak verilen sözcüklerden hangisi kök hâlindedir?

A) Koyunlar, kuzularını kokularından tanırlar.

B) Hava yağmurluyken dışarıya çıkmayın.

C) Kitap okursanız kendinizi yalnız hissetmezsiniz.

D) Kılıç kalemden daha zayıftır.

8. Bir sözcüğün köküne “-mek, -mak” getirilebilirse sözcüğün kökü fiil, getirilemezse isimdir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisindeki sözcüklerin tamamı isim köküne örnektir?

A) Dünyanın tadı ancak sevgi ile çıkar.

B) Arabaların gürültüsü evin sessizliğini gölgeledi.

C) Dün mahalleye yeni bir aile gelmiş.

D) Öğretmenimiz hepimizi çocuğu gibi severdi.

föy

23

1

6. SINIF

Kök Bilgi - Çekim Ekleri

Ek

Kök veya gövdelere eklenerek yeni sözcük türeten

ya da sözcüklerin cümlelerde görev almasını sağlayan ses veya ses birliklerine ek denir.

Bir köke yapım eki (sözcüğün anlamını değiştiren ekler) getirilerek oluşturulan sözcükler gövde durumundadır.

Ekler ikiye ayrılır:

1. .............................

a) İsim çekim ekleri

b) Fiil çekim ekleri

2. .............................

Yapım ekleri 5. sınıfın konusudur.

Çekim Ekleri

Eklendikleri sözcüklerin anlamlarını değiştirmeyen

eklerdir. Çekim ekleri eklendiği sözcüğün diğer sözcüklerle ilgisini kurar. Örneğin sayısını, ilgisini, kime

ait olduğunu vb. belirtir.

S İnsan - lar † Sayısını belirtmiş.

İnsan - ın † İlgi anlamı katmış.

Bilim insan - ı † İyelik (aitlik) anlamı katmış.

İnsan - da † Bulunma anlamı katmış.

1 ÖRNEK

S Çekim ekleri ikiye ayrılır: isim çekim ekleri, fiil çekim ekleri.

Fiil çekim ekleri 7. sınıfın konusudur. O yüzden burada sadece isim çekim ekleri anlatılacaktır.

İsim Çekim Ekleri

İsim çekim ekleri kendi içinde dörde ayrılır:

1. Hâl (Durum) Ekleri

2. İlgi (Tamlayan) Ekleri

3. .........................................

4. .............................

Hâl (Ad Durum) Ekleri

S İsimlere belirtme, bulunma, yönelme ve ayrılma

anlamları kazandıran eklerdir.

Belirtme Hâli

S İsimlere “.............................” eklerinden biri gelir.

“Kimi, neyi, nereyi” sorularına cevap vardır.

Soruyu biz de beğendik. (Neyi † soruy u )

Ahmet’i bahçeye çağırdım. (Kimi † Ahmet’ i )

Ankara’y ı çok beğendik. (Nereyi † Ankara’y ı )

2 ÖRNEK

Yönelme Hâli

S İsimlere “.............................” eklerinden biri gelir.

“Neye, kime, nereye” sorularına cevap vardır.

Bahçe’ye kimse giremedi. (Nereye † bahçey e )

Ali’ye hiç kızmadım. (Kime † Ali’y e )

Masaya çay dökülmüş. (Neye † masay a )

3 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 23

Bulunma Hâli

S İsimlere “...........................” eklerinden biri gelir.

“Neyde, kimde, nerede” sorularına cevap vardır.

Ağaçta kedi kalmış. (Nerede † Ağaç ta )

Sınıfa yeni bir öğrenci geldi. (Nereye † Sınıf a )

Hasan’da çantam kaldı. (Kimde † Hasan’ da )

4 ÖRNEK

Ayrılma Hâli

S İsimlere “.....................................” eklerinden biri

gelir. “Neyden, kimden, nereden” sorularına cevap vardır.

Arabadan üç kişi indi. (Neyden † Araba dan )

İzmit’ten amcası gelmiş (Nereden † İzmit’ ten )

Recep’ten dün borç aldım. (Kimden † Recep’

ten )

5 ÖRNEK

Yalın Hâl