föy

01

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Çok Anlamlılık - Sözcükte Anlam

Türkçedeki her bir sözcük yalnızca bir anlam karşılamaz. Zamanla, sözcüklere yeni yeni anlamlar yüklenmiştir. Bu durum Türkçede çok anlamlılık kavramını doğurmuştur.

“Hafif” sözcüğünün cümlelerdeki kullanım özelliklerini inceleyiniz.

S Elindeki çok hafif poşeti bile güçlükle taşıyordu. (tartıda ağırlığı az gelen, yeğni)

S Akşam yemekleri biraz daha hafif olmalı.

(sindirimi kolay)

S Hafif bir meyilden aşağı giderek okula vardı.

(çok dik olmayan)

S Aldığı hafif cezayla bu olay kapanmış. (önemli olmayan)

1 ÖRNEK

Sözcükler, cümle içindeki anlamlarına göre değerlendirilmelidir. Bu değerlendirmeye göre sözcükler

gerçek anlam, mecaz anlam ve terim anlam olarak

üç farklı grupta incelenir.

Gerçek Anlam

Varlık, durum veya olayları karşılamak için kullanılan sözcüğün zihinde uyandırdığı ilk anlama gerçek

anlam denir.

Belindeki halkaya asılmış anahtarlar

arasından mutfağınkini kolaylıkla buldu.

(“Anahtar” sözcüğünün gerçek anlamı, kilidi açıp kapamak için kullanılan

araçtır.)

2 ÖRNEK

S Afişte yazılanları okudu ve hemen telefonuna

sarıldı.

(“Okumak” sözcüğünün gerçek anlamı, bir yazıyı meydana getiren harf ve işaretlere bakıp

bunları çözümlemektir.)

S Akşamın yalnızlığını bebeğin

sesi bozdu.

(“Ses” sözcüğünün gerçek

anlamı, kulağın duyduğu titreşimdir.)

3 ÖRNEK

Mecaz Anlam

Sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılıp kazandığı yeni anlama mecaz anlam denir.

S Başarının anahtarının çalışmaktan geçtiğini

biliyordu. (araç, vasıta)

S Olayın anahtar kişisi Yiğit’tir. (belirleyici olan)

S Suçluluğunu onun yüzünden okuyordum.

(gizli bir duyguyu anlamak)

S Vicdanının sesini dinleyip ona göre karar vermelisin. (herhangi bir davranış karşısında uyanan tepki)

4 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

Terim Anlam

Sözcüğün herhangi bir bilim, sanat, spor veya meslek dalına özgü kavramları karşılarken kazandığı

anlama terim anlam denir.

S Müzik dersinde sol anahtarının anlamını öğrendik. (müzik)

S Son maçta kazandığı penaltıyı kaçırmıştı.

(futbol)

5 ÖRNEK

Bir sözcük, birden fazla alanda terim oluşturabilir.

S Oyunun birinci perdesi bitti. (tiyatro)

S Kaz, perde ayaklı bir hayvandır. (biyoloji)

Türkçedeki çok anlamlılık özelliğinden dolayı sözcüklerin anlamı cümle içinde değerlendirilmelidir.

S Ağacın kökleri bahçenin her yanını sarmıştı.

Terim anlam (Bitki bilimi)

S Kökleri çok eskiye kadar uzanan bir aileydi.

............................

S Matematikte köklü sayıları gelecek yıl

......................................

öğreneceğiz.

S Sözcüğün kökünü yanlış göstermişti.

.......................................

6 ÖRNEK

GÜZEL ÖYKÜLERLE BAŞ BAŞA

Doğan Hızlan

Kitap okumanın sayısız güzel yanı vardır. Bana

kalırsa en güzeli insanın kendisiyle kalmasıdır.

Kendisiyle demek doğru mu acaba? Hayır. Yazarla baş başa kalmasıdır. Çünkü okurken o yazarın dünyasında dolaşır, yeni insanlar, yeni yerler tanırsınız.

Elinizdeki kitapta Türk edebiyatının, ünü sınırlarımızı aşmış yazarlarının öyküleri yer alıyor. Sizinle birlikte dünya da onları okuyor. Ülkemizi,

insanlarımızı tanıyor. Kitaptaki her yazar size insanoğlunun bir başka yanını tanıtacak. Bazen

okurken “yaşamın ta kendisi” sözü ağzınızdan

dökülecek, zaman zaman satırlara daldığınızda

“Ben bu anlatılanları biliyorum, arkadaşıma benziyor, ailemden birini anlatıyor.” diyeceksiniz.

Zaman zaman da üzüleceksiniz, sevineceksiniz.

Hepimiz dünyayı, insanlığı edebiyatçıların öykü,

deneme, fıkra, makale, roman, şiir gibi yazılarından tanırız. Odamızda koltuğumuza gömülüp kitap okurken tüm dünyayı tek tek gezeriz.

Bu metindeki altı çizili sözcüklerin anlam özelliği aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

Gerçek anlam Mecaz anlam Terim anlam

A) dolaşır tanıyor kitapta

B) üzüleceksiniz daldığınızda deneme

C) tanırız edebiyatçıların makale

D) doğru dünyasında ülkemizi

7 ÖRNEK

7 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

Etkinlik

1. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin hangi anlam özelliğine göre kullanıldıklarını (gerçek anlam / mecaz anlam) örnekteki gibi karşılarına işaretleyiniz.

a.

b.

c.

d.

Boğazı, soğuk su içtiği için çok ağrıyor.

Başvuru yapmak için biz de kuyrukta bekledik.

Bu kadar acı olaya her şeye rağmen katlanabildi.

Annem odunları kırıyor, biz de ona yardım ediyorduk.

Köşkün eski kapısının iki kanadı da gıcırdıyordu.

e.

f.

g.

Son dönemlerde derslerini iyiden iyiye sermişti.

Issız sokaklarda başıboş dolaşıp duruyorum.

Kuvvetli esen rüzgâr, evleri bile sarsıyordu.

Cümleler Gerçek Anlam Mecaz Anlam

✔

2. “Uzak” sözcüğünün aşağıdaki cümlelerde hangi anlamlarda kullanıldığını belirleyerek anlamlarıyla

eşleştiriniz.

a. Kuzenim çok uzak bir semtte oturuyor.

b. Onların buluşmaları çok uzak bir umut

olarak görülebilir.

c. İkisi konuşuyor ancak çok uzak konulardan

söz ediyordu.

d. Bilim insanları uzak gelecekte olacaklar

üzerine çalışıyorlar.

İhtimali az olan

Birbiriyle yakın bir ilgisi olmayan

Arada çok zaman bulunan

Gidilmesi çok süren, çok

ötelerde bulunan

I.

II.

III.

IV.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

3.

... Çok eski zamanlarda, Edirne’de bir imarethane yapılacakmış. Bu işin önüne hayırsever bir

adam düşmüş. Adı da Salih’miş. Ama o memlekette adama çoluk çocuk, genç, yaşlı herkes Salih

dayı dermiş ve onu çok severlermiş. Neden severlermiş? Çünkü Salih dayı ömrü boyunca yararlı,

iyi işler yapmış; küçük, büyük dememiş herkesi saymış, sevmiş. Darda kalan bir insan olunca

yanına varıp gizlice ona yardım etmiş. Herkes onun için, “Yaptığı iyiliklerin ışığı, yüzüne ve gözlerine yansıyor.” dermiş.

Yukarıda bir bölümü verilen öyküleyici metinde geçen altı çizili sözcüklerin, bu metinde hangi anlamda kullanıldıklarını örnekteki gibi açıklayınız.

zaman gerçek anlam

ön

bir işin, bir oluşun içinde geçtiği süre, vakit

düşmek

memleket

yararlı

saymak

darda kalan

ışık

yansımak

4. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcükler “terim anlam”da kullanıldıysa karşısına “3” işareti,

kullanılmadıysa “✗” işareti koyunuz.

Konuyu farklı açılardan değerlendirmelisin.

Korner vuruşu takıma gol getirdi.

Boş zamanlarında müzik dinlemeyi sever.

Dinlediğimiz opera sanatçısının sesi bir perde daha yüksek olmalıydı.

Kitaptaki karakterler yöresel ağızlarıyla konuşturulmuştur.

a.

b.

c.

d.

e.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

1 - 2. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

Eskiden büyük kentler, önemli uygarlıklar hep su kıyısına kurulurdu. Böylece kent halkı, gereksinim duyduğu

suya kolayca erişirdi. İçmek, bitkileri sulamak ya da gemileri yüzdürmek için. Suyun insan için en önemli kullanım alanlarından biri de yıkanmaktır. Tarihe baktığımızda yıkanma ve temizlenme kültürünün zamanla gelişmiş olduğunu görüyoruz. On beşinci yüzyılda Avrupa’nın büyük kentlerinde yıkanma ve hamam görülmeye

başlanmıştır. Ne var ki bu dönemde yıkanmak demek fıçıya girmek demektir. Buharlı kabinleri yalnızca çok

zenginler kullanıyordu. Yıkanmak halk arasında çok yaygın değildi. Modern Avrupa yıkanmayı ve temizlenmeyi 1830’lardaki kolera salgınından sonra öğrendi. Her yer kolera kaynıyordu. Kolerayla baş edebilmek için

temizliğin öneminin farkına varan yetkililer girişimlerde bulunmaya başladılar.

1. Bu metindeki altı çizili sözün anlamı aşağıdaki cümlelerin hangisinde vardır?

A) Çocukların ulaşmak istediği her şey anında sağlanırsa bu durum şımarıklığa neden olur.

B) Birine karşı duyulan sevginin karşıladığı başka bir duyguyu bulmak zordur.

C) Bir bireyin gelişme dönemindeki en önemli yardımcısı, güven hissettiği birinin varlığıdır.

D) İnsan okuma ihtiyacı hissettiğinde mutlaka elinin altında öyküler olmalıdır.

2. Bu metinde geçen bazı sözcüklerin anlam özelliği aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

Kolera Uygarlık Kaynamak

A) Terim anlam Gerçek anlam Mecaz anlam

B) Gerçek anlam Terim anlam Mecaz anlam

C) Mecaz anlam Mecaz anlam Gerçek anlam

D) Terim anlam Gerçek anlam Gerçek anlam

3. Türkçede sözcüklerin çok anlamlılığından dolayı bir sözcük birden fazla anlama gelecek şekilde kullanılabilir. Örneğin “Çoban, koyun sürüsünü dağa doğru sürdü.” cümlesinde “sürmek” sözcüğü “önüne katıp götürmek” anlamında kullanılmıştır. “Sınav birinci dersten dördüncü derse kadar sürer.” cümlesinde ise “devam etmek” anlamında kullanılmıştır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisinde “yazmak” sözcüğü ve kullanıldığı anlam doğru eşleştirilmiştir?

Yazı ile bildirmek, haber vermek Kaydetmek Söz ve düşünceyi harflerle anlatmak

A) Son romanında çocukluk dönemini

yazmış.

Yanında konuşulanları bir

bir aklına yazmış.

Asya’yı seçimlerde görevli olarak yazmışlar.

B) Gazeteler baharın bu sene erken

geleceğini yazıyor.

Çocuğu eve en yakın

okula yazmışlar.

Eline aldığı dolma kalemle mektup yazıyordu.

C) Okuma yazmayı yeni öğrenen

çocuk, defterine sürekli yazı yazıyor.

Artık Türk Dili dergisine

aylık denemeler yazıyorum.

Bu kadersizliği alnıma yazmışlar, diyordu.

D) Söylediklerimi uydurmuyorum, bunlar derginin son sayısında yazıyordu.

Elindeki tebeşirle duvara

yazılar yazıyordu.

Listenin en başına seni yazdık, bu

işten kurtuluşun yok.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

1. Bilim insanları, Atlas Okyanusu’nun güneyinde ve Antarktika’da dizi hâlinde on iki yanardağ bulunduğunu denizaltılarıyla saptamışlar. Bu yanardağlardan bazılarının yüksekliği binlerce metreymiş. Karadaki bir

yanardağ patladığında ya da tepesi çöktüğünde bazen heyelanlara yol açar. Bilim insanları denizin altında bulunan bu yanardağların da patladıklarında ya da tepeleri çöktüğünde tsunamilere yol açabileceğini

düşünüyorlar. Ancak bu yanardağların bulunduğu bölgede kimse yaşamadığından bir tehlike olmadığını

söylüyorlar. Tsunamilerin nasıl oluştuğunu anlamak için gelecekte bu yanardağların incelenmesi planlanıyor.

Bu metindeki bazı sözcüklerin anlamları aşağıda verilmiştir.

1. Deniz yüzeyinin altında ve üstünde yol alabilen savaş veya araştırma gemisi.

2. Magmanın yer içinden yüzeye çıktığı, genellikle koni biçiminde, tepesinde bir püskürme ağzı bulunan

dağ.

3. Bir şeyin en üstteki bölümü.

4. Büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durum.

Bu sözcükleri metinden bularak verilen bulmacaya yerleştiriniz.

1

3

Ş İ F R E

2

4

Buna göre şifre aşağıdakilerden hangisidir?

A) E R E K B) D E R E C) T İ R E D) E R T E

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

2. Sözcüklerin anlam genişlemesi yoluyla yeni anlamlar kazanmasına ve birden çok anlamda kullanılabilmesine çok anlamlılık denir.

Aşağıdaki “çıkmak” sözcüğünün Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük’teki birkaç anlamı verilmiştir. Çıkmak

İçeriden dışarıya varmak, gitmek

Elde edilmek, sağlanmak

Süresi dolduğunda ayrılmak

a.

b.

c.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “çıkmak” sözcüğü verilen anlamların herhangi birinde kullanılmamıştır?

A) B)

C) D)

İşe gitmek için gün ağarırken

evden çıktım.

Bu görüşmeden iyi bir sonuç çıktı.

Bu uzun yokuşu her gün birkaç

defa çıkarım.

İyileşince hastaneden çıkacağım.

3.

Yer kabuğu küresel olarak bir bütün hâlinde görünse de aslında - - - - parçaları gibi birbirine geçen levhalardan oluşur. Bu - - - - sürekli hareket hâlindedir ancak biz bunu çok hissetmeyiz. Bir levhanın hareket

etmesi tüm levhaları - - - - ve bu zincirleme bir hareket oluşturur. Levhalar neredeyse yılda yaklaşık 5 santimetre yer değiştirir.

Bu metindeki boşluklara sırasıyla hangi sözcükler getirilmelidir?

A) yapboz - levhalar - etkiler

B) vücudun - evre - engeller

C) bilgisayar - cihaz - birleştirir

D) yarışmanın - maddeler - kırar

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 01

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük karşısındaki anlamla eşleşmemektedir?

Yıllar geçmiş, arkadaşlarının her biri bir yana dağılmıştı.

A)

Bunların yalan olduğunu bilmek, içimi kederle dolduruyor.

B)

Kış için kullanayım diye bezelyeleri dondurucularda saklıyorum.

C)

Çocuklarımın ikisini de eşit severim, onları birbirinden ayırmam.

D)

Toplu durumdayken ayrılıp

birbirinden uzaklaşmak

Bir şeyi anlamış veya öğrenmiş bulunmak

Kaybolmaması, görünmemesi

için gizli bir yere koymak

Farklı davranmamak, fark

gözetmemek

5.

Bu afişte numaralanmış bölümlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) 1. bölümde “suçlamak” sözcüğü gerçek anlamlıdır.

B) 2. bölümde “ipler” sözcüğü mecaz anlamlıdır.

C) 4 ve 5. bölümlerde “çözüm” sözcüğü terim anlamlıdır.

D) 6. bölümde “sinyal” sözcüğü “verilen işaret” anlamındadır.

föy

02

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Sözcükler Arası Anlam İlişkileri

Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

Yazılışları ve okunuşları farklı, anlamları aynı olan

sözcüklerdir.

Cümle † Tümce İhtiyaç † .......................

Doğa † Tabiat Vazife † .......................

Kelime † .............. Uyarı † İkaz

Edebiyat † ........... Amaç † ..............

1 ÖRNEK

S Bir sözcüğün eş anlamlısı cümledeki kullanımına göre değişir.

Kara haber tez duyulur.

Bu örnekteki “kara” sözcüğünün eş anlamlısı

“kötü” sözcüğüdür, “siyah” sözcüğü değildir.

S Eş anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur.

Arkadaşımız çok neşeli, şen bir insandı.

Yakın Anlamlı Sözcükler

Tam olarak aynı anlamı karşılamayan, benzer anlamlı sözcüklerdir.

Usanmak † Sıkılmak Eş † ...........

Çekinmek † Kaçınmak Yalan † ..........

2 ÖRNEK

Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler

Anlamca birbirinin tersini ifade eden sözcüklerdir.

Unutmak † Hatırlamak Ağır †...........

Hızlı † Yavaş Uzun † .............

Soğuk † ............. Galip † ..............

3 ÖRNEK

S Bir sözcüğün olumsuzu ile karşıt anlamlısı karıştırılmamalıdır.

Sözcük Zıddı Olumsuzu

Gelmek Gitmek Gelmemek

Güzel .............. .....................

İnmek ................ .................

S Sözcüklerin karşıt (zıt) anlamı cümle içindeki anlamına göre değerlendirilmelidir.

Yüksek katlı binalardan birinde oturuyor. (alçak)

Kurumda, yüksek bir görevi var. (önemsiz, vasıfsız)

Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler

Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan

sözcüklerdir.

bin (sayı) † binmek (yüksek bir şeyin üzerine

çıkmak)

yüz (sayı) † yüz (çehre, surat) † yüzmek (su

içinde ilerlemek)

4 ÖRNEK

S Çok anlamlılık ile sesteşlik karıştırılmamalıdır.

yol † Okul yolu trafiğe kapatıldı.

yol † Bahçedeki otları tek tek yolduk.

yol † Bulmuşlar saf adamı, yoluyor

lar.

Sesteş

Çok

anlamlılık

S İnceltme işareti “^” kullanılan sözcükler eş sesli

değildir. Bu sözcüklerin hem yazılışları hem okunuşları birbirinden farklıdır.

kar - kâr yar - yâr

hala - hâlâ adet - âdet

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

Somut ve Soyut Anlamlı Sözcükler

Duyu organlarımızdan en az biriyle algılanabilen

sözcükler somut anlamlı, hiçbiriyle algılanamayan

sözcükler soyut anlamlıdır.

S Rüzgâr, hava, kitap, ses ... (somut)

S Cesaret, sevgi, huzur, rüya ... (soyut)

5 ÖRNEK

S Bir sözcük gerçek anlamıyla somut özellik taşıyorken cümle içinde farklı anlam özelliğinde kullanılarak soyut anlam niteliğini taşıyabilir.

yürek (somut)

Bu işi yapmak yürek ister.

.........................

kırmak (somut)

Bu davranışınla beni çok kırdın.

.......................................

Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler

Bir kavram veya varlığın tamamını karşılayan sözcükler genel anlamlı, tek bir varlığı veya kavramı

karşılayan sözcükler özel anlamlıdır.

Papatya † Çiçek † Bitki † Canlı (Özelden genele)

Varlık † Cansız † Eşya † Koltuk (Genelden

özele)

6 ÖRNEK

“Çocuk” sözcüğünün cümlelerdeki kullanımlarını

inceleyiniz.

S Çocuk, evin neşe kaynağıdır.

........................................................

S Çocuk, annesinin elini hiç bırakmadı.

.............................................

7 ÖRNEK

Nitel ve Nicel Anlamlı Sözcükler

Sayılabilen, ölçülebilen, azalıp çoğalabilen özellikleri taşıyan sözcükler nicel anlamlı sözcüklerdir.

Bir nesnenin veya kavramın durumunu anlatan,

özelliğini ifade eden, sayılıp ölçülemeyen özellikli

sözcükler ise nitel anlamlı sözcüklerdir.

S Oldukça dar bir evde oturuyorlar.

(nicel anlam)

S Dar görüşlü insanlardan uzak durun.

(nitel anlam)

S Büyük lokma ye, büyük söz söyleme.

.......... ...........

8 ÖRNEK

Yansıma Sözcükler

Doğadaki seslerin taklit edilerek dile geçirilmesiyle

oluşan sözcükler yansıma sözcüklerdir.

Hav, pat, fısıltı, cızır cızır, kütürtü, melemek ...

S Yansıma anlamlı sözcük gibi görünen fakat bir

ses ifade etmediğinden yansıma kabul edilmeyen sözcüklere dikkat edilmelidir. Örneğin kişnemek, ötüşmek yansıma sözcük değildir.

S Yansıma sözcüklerin kalıplaşmasıyla oluşup bir

varlığın adını karşılayan sözcükler yansıma sözcük değildir.

gırgır çıtçıt

9 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

Yabancı Sözcüklerin Türkçe Karşılıkları

Tüm diller gibi Türk dili de canlıdır ve diğer dillerle etkileşim içindedir. Ancak Türkçe karşılığı olan sözcükler yerine yabancı dillerden dilimize giren sözcükler tercih edildiğinde dilde büyük ölçüde bozulma olur. Bu yüzden

Türkçe olan sözcüklerin kullanımı sağlanmalıdır.

Dejenere olmak

yozlaşmak,

bozulmak

Jenerasyon

kuşak

Mantalite

anlayış,

zihniyet

Deklare etmek

bildirmek

Linki tıkla, download yap

ve mail at bana.

Çok fit görünüyorsun.

First Lady, start verecek.

Enerji drinklerinden

ya da ice tea içeceğim.

Etkinlik

1. Aşağıdaki görsellerin karşıladığı sözcükleri örnekteki gibi genel ve özel anlamlı olacak şekilde cümlelerde kullanınız.

Kitap, insanın en yakın dostudur. (Genel anlam)

Okuduğum kitap çok sürükleyiciydi. (Özel anlam)

a.

b.

c.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

2.

Küçük Prens, kendisinin çok büyük ve zengin bir prens olmadığını düşünerek ormanda dolaşıyordu. O sırada tilki ortaya çıktı.

– Günaydın, dedi Küçük Prens’e.

– Günaydın, dedi Küçük Prens terbiyeli bir şekilde ve devam etti.

– Benimle oynar mısın? O kadar mutsuzum ki...

– Hayır, dedi tilki; oynayamam, evcil değilim ben.

– Evcil ne demek? dedi Küçük Prens.

– Genellikle, ihmal edilen bir iş, dedi tilki; bağlar kurmak anlamına geliyor.

Yani sen benim için henüz bin tane öteki çocuk gibi herhangi bir çocuksun. Benim için gerekli de değilsin.

Ben de senin için yüz bin öteki tilkiden hiç farklı olmayan herhangi bir tilkiyim. Ama beni evcilleştirirsen

birbirimiz için gerekli oluruz. Küçük Prens’in aklına bir fikir geldi.

– Benim yaşamım çok tekdüze. Tüm tilkiler ve insanlar birbirine benziyor. Bu yüzden çok sıkılıyorum.

Ama bunu değiştirebiliriz.

Metinden hareketle aşağıdaki kutucukları doldurunuz.

f. Eş Anlamlı Sözcükler

zengin mutlu

şekil hayat

fakir tesadüf

a. Sesteş (Eş Sesli) Sözcükler b. Somut Anlamlı Sözcükler c. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

d. Nitel Sözcükler e. Nicel Sözcükler

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

1.

Zıt (karşıt) anlamlı

sözcükler

beni zorluyor.

Yansıma

sözcükleri bir türlü

anlayamadım.

Somut ve soyut

anlamlı

sözcükler hep

karışır zaten.

Yakın anlamlı sözcüklerle eş anlamlı

sözcükleri birbirinden ayıramıyorum.

Sesteş sözcükleri

birbirine

karıştırıyorum.

%11 %21

%30

%14

%24

Verilen pasta grafiğinde öğrencilerin Türkçe dersindeki bazı konulara ait yorumları gösterilmiştir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu öğrencilerden birine konuyu anlaması için verilmiş bir örnek olamaz?

A) “Azalmak” sözcüğünün olumsuzu “azalmamak”, zıddı ise “çoğalmak”tır.

B) “Kar” sözcüğü ile “kâr” sözcüğünün yazılışı da okunuşu da aynı değildir. Ama “kır” sözcüğü bazen “kırmak, parçalamak” anlamında, bazen “yeşillik alan” anlamında kullanılabilir.

C) Doğada çıkan sesler taklit edildiğinde “havlamak, gürültü, fıs” gibi sözcükler elde edilebilir.

D) “Ne kadar geniş adamsın, buna nasıl izin verdin?” cümlesindeki “geniş” sözcüğü sayılıp ölçülen bir anlamda değil, nitelik bildiren bir anlamda kullanılmıştır.

2. WORF! WOFE! Türk’üm

ben.

HAV! HAV!

Pardon abi

Bu karikatürden hareketle yansıma sözcüklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Yansıma sözcükler tüm dillerde kulağı rahatsız eder.

B) Farklı da olsa bazı diğer dillerde de yansıma sözcükler yer almaktadır.

C) Yansıma sözcüklerin oluşumunda hayvan sesleri çıkış noktasıdır.

D) Tüm yansıma sözcükler birbirlerine benzer.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

1.

Aycan Öncel I. II.

III. IV.

Altmış yedi yıllık yaşamının kırk beş yılını sporla iç içe

geçirmiş bir kadın. Kros koşmuş, sürat koşmuş, engelli

koşullarda yarışmış. Uzun atlamış, yüksek atlamış, disk

atmış, gülle atmış, pentatlon yapmış bir sporcu. Hem yurt

içinde hem yurt dışında başarılarını kanıtlamış biri.

Spor hayatı başkentin Gençlerbirliği ve

Demirspor kulüplerinde geçti. Antrenörlüğünü,

ünlü şampiyon atletimiz Cahit Önel yaptı. 1954

yılında Cahit Önel ile hayatını birleştirdi. Bu

arada kendini bir voleybolcu olarak da gösterdi.

1989’da Amerika’da yapılan Dünya

Veteranlar Şampiyonası’na katıldı ve cirit

atmada dünya üçüncüsü oldu. Ertesi yıl,

Macaristan’da yapılan Avrupa Veteranlar

Şampiyonası’nda yüksek atlamada bronz

madalya kazandı. 1991’deki 60 metre

koşusunda da ikinci oldu.

Adı, Aycan Onur. 1933’te Çorum’da

doğdu, Ankara’da büyüdü. Spor hayatına

Ankara’da başladı. 1946 yılında Dumlupınar Sokak Koşusu’nda sporla tanıştı.

Lisanslı ilk yarışmasına, 80 metre engelli

koşuyla 1948 yılında katıldı.

Bu metindeki numaralanmış bölümler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) I. bölümde zıt (karşıt) anlamlı sözcükler kullanılmıştır.

B) II. bölümde “müsabaka” sözcüğünün eş anlamlısı yer almaktadır.

C) III. bölümdeki altı çizili sözcükler sesteş özellik taşımaktadır.

D) IV. bölümde nicelik bildiren sözcükler yer almaktadır.

2. Uzun ince bir yoldayım

Bilmiyorum, ne hâldeyim

Gidiyorum gündüz gece

Gidiyorum gündüz gece

Âşık Veysel

Bu dörtlükteki sözcüklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) “Uzun” ve “ince” sözcükleri nitel anlamlıdır.

B) “Gündüz” ve “gece” sözcükleri arasında zıt (karşıt) anlamlılık ilişkisi vardır.

C) “hâl” sözcüğü yerine “hal” sözcüğü kullanılmaz çünkü bu sözcükler sesteş değildir.

D) Yansıma sözcüğe yer verilmemiştir.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

3. Mors, iletişimin nokta ve kısa çizgi kullanılarak sağlandığı soldan sağa okunan bir alfabedir.

Aşağıda Mors alfabesindeki işaretlerin Türkçedeki karşılıkları verilmiştir.

G

A

B

C

D

E

F

J

L

H

I

K

N

M

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

Z

X

Y

Buna göre aşağıdakilerden hangisi “fayda” sözcüğünün eş anlamlısının Mors alfabesindeki yazımıdır?

A) B)

C) D)

4. I. İleride çok büyük bir insan olmayı; başarılı, fedakâr,

çalışkan bir yönetici olmayı hayal ediyorum.

II. Her akşam rüyamda hayallerime ulaştığımı görüyorum. Bunun için çok emek vermek gerektiğini de

biliyorum.

III. Sabah annemin hazırladığı mis gibi keklerin kokusuyla uyandığımda beni bekleyen işler, hayaller bir

anlığına anlamını yitiriyor.

IV. Ama kahvaltıdan sonra içtiğim kahvenin keskin tadı

beni kendime getiriyor ve yeniden enerjiyle dolup

hedeflerim için çalışmaya hazır oluyorum.

Numaralanmış cümlelerdeki altı çizili bölümlerden hangisinde gösterilen duyu ile ilgili ayrıntıda

yanlışlık yapılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 02

5.

Yırtılan giysilerini atma,

çoğu onarılabilir.

Değiştirilen 5 Alışkanlıkla Kolay Tasarruf

Yakın mesafelere

yürüyerek git.

Giderlerini bir kenara

not al.

Alışveriş için

indirimleri izle.

Tersinden düşün, önce birikimi

kenara ayırıp kalan miktarı harca.

Birikim

Bu afişteki cümlelerde geçen bazı sözcükler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) “Gelir” sözcüğünün zıt anlamına yer verilmiştir.

B) “Tamir etmek” sözcüğünün eş anlamlısı kullanılmıştır.

C) “Kırmızı” anlamındaki sözcüğün eş seslisi vardır.

D) “Birikim” sözcüğü yansımadan üretilmiştir.

6.

Aynı türden kavramları topluca düşündüren

sözcükler genel anlamlıdır.

Tek bir türü, kavramı karşılayan sözcükler

özel anlamlıdır.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “özelden genele” bir anlatım yapılmıştır?

A) Tüm şehirler bir yana Ankara bir yanadır.

B) Ben en çok hayvanlara değer veririm, diyebilirim.

C) Çam her mevsim yeşil kalan bir ağaçtır.

D) Sokaklarımızı, evlerimiz kadar temiz tutmalıyız.

föy

03

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Mecaza Dayalı Anlam Olayları

Söz Sanatları

İfade edilecek olanları gerçek anlamlarının dışına

çıkararak aktarmak söz sanatları veya edebî sanatlarda karşılık bulur.

Kişileştirme (Teşhis)

İnsan dışındaki varlıklara insana özgü nitelikler yüklemeye kişileştirme (teşhis) denir.

Bütün kusurumu toprak gizliyor

Merhem çalıp yaralarım düzlüyor

Kolun açmış yollarımı gözlüyor

Benim sadık yârim kara topraktır

Âşık Veysel

Bu dizelerde “toprak”, “kusur gizlemek, merhem

çalmak, yol gözlemek” gibi insana ait özelliklerle

kişileştirilmiştir.

1 ÖRNEK

Konuşturma (İntak)

İnsan dışındaki varlıklara konuşma özelliğinin yüklenmesiyle oluşan sanata intak denir.

Ey benim sarı tamburam

Sen ne için inilersin

İçim oyuk derdim büyük

Ben onun’çün inilerim

Bu dizelerde tambura (bağlama) konuşturulmuştur.

2 ÖRNEK

S Konuşmak, insana ait bir özellik olduğundan konuşturma sanatının olduğu her yerde aynı zamanda kişileştirme sanatı vardır.

Küçük bir çeşmeyim yurdumun

Unutulmuş bir dağında

Hiç kesilmeyecek suyum

Yıldızların aydınlığında

Cahit Külebi

Bu dizelerde “çeşme”ye söz söyletilmiştir. Bu nedenle intak vardır. Aynı zamanda konuşmak, insana

ait bir özellik olduğundan “çeşme” kişileştirilmiştir.

Abartma (Mübalağa)

Bir kavramı, durumu, kişiyi ya da olayı gerçekte olabileceğinden çok veya az olarak göstermeye abartma (mübalağa) denir.

S Sana dar gelmeyecek mezarı kimler kazsın?

S Akşamki maça gelemem, dünyalar kadar ödevim var.

3 ÖRNEK

Zıtlık (Tezat)

Aynı bağlam içinde anlamca birbirinin tersi sözlerin

kullanılmasına zıtlık (tezat) denir.

S Güleriz ağlanacak hâlimize.

S Ben de gördüm güneşin doğarken battığını

Esrarlı bir bakışın gönlü kapattığını

S Neden böyle düşman görünürsünüz

Yıllar yılı dost bildiğim aynalar

4 ÖRNEK

Söz Öbekleri

Dilimizde isim ve sıfat tamlamaları, edatlarla kurulan söz grupları, zarf grupları, birleşik eylem grupları gibi birbirinden anlamca ve yapıca ayrı düşünülemeyen söz grupları söz öbeklerini oluşturur.

S Bu yazarın anlatımının üstünde bir eser daha

tanımıyorum.

(Altı çizili grup bir söz öbeği oluşturmuştur ve

cümleye “yazarın dil ve ifade gücünün yüksekliği” anlamı katmıştır.

5 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

İkilemeler

Anlamı güçlendirmek, pekiştirmek amacıyla aralarında anlam veya ses bağı bulunan sözcüklerin yinelenmesiyle oluşan söz öbekleridir.

İkilemeler kuruluşlarına göre farklı biçimlerde oluşur:

Aynı sözcüğün tekrarıyla

S Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.

Eş anlamlı sözcüklerle

S Sınavdan sonra sınıftan ses seda çıkmıyordu.

Yakın anlamlı sözcüklerle

S Yalan yanlış sözlerine artık inanmıyorum.

Zıt (karşıt) anlamlı sözcüklerle

S Ortalıkta ileri geri konuşuyormuş.

Biri anlamlı, biri anlamsız sözcükle

S Köye eğri büğrü yollardan geçerek ulaşabiliyorduk.

İkisi de anlamsız sözcükle

S Poşete birçok ıvır zıvır doldurdu.

Yansıma sözcüklerle

S Ocaktaki yemek fokur fokur kaynıyordu.

Birinci sözcüğün olumsuzuyla

S Eve gelir gelmez babasını sordu.

İkilemelerin arasına hiçbir noktalama işareti getirilemez.

S Onunla a afl €› › - yukar üç yıldır arkadaşız. (aşağı

yukarı)

S Odanızda g zü ü el,g zel oynayın bakalım. (güzel

güzel)

İkilemeler ayrı yazılır.

S Çocuk artarda sorular sorarak insanı bunaltıyordu. (art arda)

İkilemeler cümlelere farklı anlamlar katar.

S Hemen hemen kırk yaşlarında bir görevliyle konuşuyorduk. (yaklaşıklık)

S Bu ev olsa olsa üç yüz bindir. (en fazla)

Pekiştirmeler

Sözcüğün anlam gücünü artırmak için sözcüğe ilave yapılması veya sözcüğün tekrarlanmasıdır. Pekiştirmeler farklı yollarla yapılır.

“m, p, r, s” ünsüzleriyle:

Sözcüğün ilk ünlüsüne kadarki bölümü alınır. “m, p,

r, s” seslerinden uygun olan yazıldıktan sonra sözcük tamamen yazılır.

S sarı † sapsarı

S yuvarlak † .....................

S temiz † ...............

S açık † .............

S beyaz † .................

6 ÖRNEK

Bu yolla pekiştirme yapılırken bazen ses olayı gerçekleşebilir.

S sağlam † sapasağlam

S gündüz † güpegündüz

S yalnız † ...................

S çevre † .....................

7 ÖRNEK

İkilemelerle:

S Sıcak sıcak simitler geldi!

S Oyuncakları güzel güzel topluyordu.

S Küçük çocuğun yeşil yeşil gözleri vardı.

8 ÖRNEK

“mi” soru edatıyla:

S Geniş mi geniş bir odada çalışıyordu.

S Arabanın içinde hoş mu hoş bir koku vardı.

S Güzel mi güzel bir kız içeri girdi.

9 ÖRNEK

Kök Bilgi - Kalıplaşmış Söz Öbekleri - I

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

w

Etkinlik

1. Aşağıdaki cümlelerde verilen ikilemelerin oluşum özelliğini belirtiniz.

Cümleler İkilemenin Oluşum Özelliği

a. İngilizceyi şöyle böyle biliyordum.

b Toplantıda konuyu enine boyuna konuştuk.

c. Sınıftan ses seda çıkmıyordu.

d. Sürekli abur cubur yiyerek beslenemezsin.

e. Eğri büğrü yollardan geçerek evlerine vardık.

f. Adam koca koca taşları tek başına kaldırdı.

g. Masadaki çer çöpü toplayıp bir torbaya koydu.

2. Aşağıda verilen sözcükleri örnekteki gibi “pekiştirme” yaparak birer cümlede kullanınız.

a.

b.

c.

d.

e.

Çocuk ıpılık suya bile girmekten çekiniyordu.

Cümle

mavi

Sözcük

ılık

yuvarlak

dar

yalnız

gündüz

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

3. Aşağıda verilen dizelerdeki söz sanatlarını belirleyip yazınız.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım

Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım

a.

Bir gemi yelken açtı hayal iklimlerine

Civardan çığlıkla yorgun martılar kaçtı

Toplanırken göklerde bulutlar yığın yığın

Hırçın bir fırtınayı düşünüyordu deniz

b.

Hayatımız geçiyor gözlerimin önünden

Çıkıp gitmelerimiz, su içmelerimiz

Ağlarım aklıma geldikçe gülüşlerimiz

Çiçekler, çiçekler, su verdim bu sabah çiçeklere

CINEMA TIME

Lorem Ipsum is simply dummy text of the printing and typesetting industry. Lorem

Ipsum has been the industry's standard dummy text ever since the 1500s, Lorem

Ipsum is simply dummy text of the printing and typesetting industry

c.

Ben yaramaz küçük kalem

Hem tükenir hem yazarım

Tanır beni bütün âlem

Hem Brütüs hem Sezar’ım

d.

SİNEMA SAATİ

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

1.

Gün doğuyor şehrin üzerine

Renk renk hacimle doluyor her yer

Bakıyor dağınık yüzlü evler

Hâlâ yanan sokak fenerine

GÜN DOĞUYOR

Dili çözülüyor gecelerin

Gölgeler kaçışıyor derine

Alıp sihrini bilmecelerin

Gün doğuyor şehrin üzerine

Toprak kımıldıyor yavaş yavaş

Gün doğuyor şehrin üzerine

Bembeyaz gece çiçeklerine

Sabahla düşüyor bir damla yaş Orhan Veli Kanık

Bu şiirle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Kişileştirme yapılmıştır. B) İkileme kullanılmıştır.

C) Konuşturma yapılmıştır. D) Pekiştirme kullanılmıştır.

2. İkilemeler;

• biri anlamlı, biri anlamsız sözcükle,

• ikisi de anlamsız sözcükle,

• yansıma sözcüklerle

oluşturulabilir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde bunlardan herhangi birine örnek yoktur?

A) Pırıl pırıl bir gökyüzü bizleri erkenden karşıladı. B) Sabahtan beri odasında horul horul uyuyor.

C) Mırın kırın edip söylemeye devam etti. D) Kırtasiyeye gidip defter mefter alacağım.

3.

Bu görselle ilgili olarak aşağıdaki cümlelerin hangisinde kullanılan ikileme, cümleye “yaklaşık olarak” anlamı katmıştır?

A) Kadın olmak ve tüm işlerin üstesinden gelmek, zar zor yapılabilecek işler arasındadır.

B) Bir kadın yirmi dört saatinin aşağı yukarı on altı saatini meşgul olarak geçirir.

C) Kadınların yaptığı işler hiç de yalan yanlış yapılmış, ortaya konmuş işler değildir.

D) Sık sık duyacağınız “Kadının işi aslında çok abartılıyor.” cümlesi de tüm yaptıklarınızın üstüne tuz biber

olur.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

1.

Sen geldin ve benim deli

köşemde durdun

Bulutlar geldi ve gülerek

üstünde durdu

Merhametin ta kendisiydi

gözlerin

Bulutlar geldi ve altında durduk

SÖZ

SANATLARI

Ne demiş uçurumda açan çiçek

Yurdumsun ey uçurum

I. II.

III.

Cemal Süreya

Bir yamuğun yan kenarı tamtakır

Bir ses yükselir yükselir alçalır

Bir açının çeneleri gerilir

Kurt mudur, köpek mi neyin nesidir

Sabahattin Eyüboğlu

Sezai Karakoç Attila İlhan

Sen benim hiçbir şeyimsin

Yabancı bir şarkı gibi yarım

Yağmurlu bir ağaç gibi ıslak

Hiç kimse misin, bilmem ki nesin

IV.

Yukarıdaki numaralanmış şiirlerde belirtilen söz sanatlarının hangisinde bir yanlışlık yapılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV

2. Karşıtlık (tezat) sanatında birbirine karşıt duygu, düşünce, hayal ve durumlar bir arada verilir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisinde tezat sanatı yoktur?

A) Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli

Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli

B) Bir güler yüz görüp güldüğü yoktur yüzümün

Geceden farkını görmüş değilim gündüzümün

C) Elbette bazen hızla dönüp bazen duracağım

Elbette bazen söyleyip bazen susacağım

D) Neden böyle düşman görünürsünüz

Yıllar yılı dost bildiğim aynalar

Konuşturma

Kişileştirme

Zıtlık

Abartma

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

3.

Barneo cüce fili, adada yaşayan büyük memeli hayvanlardan biridir. Bu fil aynı

zamanda dünyadaki en küçük fildir. Otlar ve meyvelerle beslenir.

Fener böceği, adada yaşayan birçok böcek türünden biridir. Göz alıcı

renkleri ve başındaki uzantısıyla karşılaşılabilecek en ilginç böceklerdendir.

Barneo’daki yağmur ormanlarında pek çok primat türü yaşar. İşte bunlardan

biri olan uzun burunlu maymun. Ona bu adın verilmesine neden olan koskocaman burnunu hemen fark edebilirsiniz. Bu hayvanlar zamanlarının çoğunu

ağaçların üstünde geçirir.

Bu bir boynuzgaga! Adını gagasının üzerinde bulunan boynuz şeklindeki

uzantıdan almış. Boynuzgagalar Barneo’daki yağmur ormanlarında sıkça

görülür. Genellikle ağaçların yüksek kısımlarına yaptıkları yuvalarda

yaşarlar.

Hazırlanan bu tanıtım afişinde yer alan görsellerdeki canlıların hangisi ile ilgili verilen bilgide pekiştirmeli bir ifade kullanılmıştır?

A) B)

C) D)

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 03

4.

Ellerinizi sık sık su ve sabun ile en az

20 saniye boyunca ovarak yıkayın.

Soğuk algınlığı belirtileri gösteren

kişilerle aranıza en az 3-4 adım

mesafe koyun.

Bulunduğunuz ortamları sık sık

havalandırın.

Kıyafetlerinizi 60°- 90 °C’ta normal

deterjanla yıkayın.

Yurt dışı seyahatlerinizi iptal edin ya da

erteleyin.

Ateş, öksürük, nefes darlığı gibi

şikâyetleriniz varsa maske takarak bir

sağlık kuruluşuna başvurun.

Öksürme veya hapşırma sırasında

ağız ve burnu tek kullanımlık mendille

kapatın, mendil yoksa dirseğin iç

kısmını kullanın.

Kapı kolları, armatürler, lavabolar gibi

sık sık kullandığınız yüzeyleri su ve

deterjanla her gün temizleyin.

Tokalaşma, sarılma gibi yakın temaslardan kaçının.

Soğuk algınlığı belirtileriniz varsa yaşlılar

ve kronik hastalarla temas etmeyin,

maske takmadan dışarı çıkmayın.

Ellerinizle gözlerinize, ağzınıza ve

burnunuza dokunmayın.

Bol sıvı tüketin, dengeli beslenin, uyku

düzeninize dikkat edin.

Yurt dışından dönüşte ilk 14 günü

evinizde geçirin.

Hiçbir kişisel eşyanızı (havlu gibi

gündelik eşyaları) ortak kullanmayın.

YENİ KORONAVİRÜS RİSKİNE KARŞI

14 KURAL

3-4

ADIM

Bu afişte yer alan maddelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) İkilemeler kullanılmıştır. B) Abartma söz konusudur.

C) Kişileştirmeye yer verilmiştir. D) Anlamca zıt ifadeler vardır.

5.

I. Benzetme (Teşbih) Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik

Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik

II. Haykırdı, ak tolgalı beylerbeyi “İlerle!”

Bir yaz günü geçtik Tuna’dan kafilelerle Konuşturma (İntak)

III. Bir gün yine doludizgin atlarımızla

Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla Abartma (Mübalağa)

IV. Cennette bu gün gülleri açmış görürüz de

Hâlâ o kızıl hatıra gitmez gözümüzde Kişileştirme (Teşhis)

Bu şiirin numaralanmış bölümlerinden hangilerindeki söz sanatları yanlış gösterilmiştir?

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV D) III ve IV

föy

04

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Kalıplaşmış Söz Öbekleri - II

Deyimler

Birden fazla sözcüğün bir araya gelip, kalıplaşarak

oluşturduğu, belli bir durumu karşılayan söz gruplarıdır. Deyimler, anlatıma güzellik ve güç katmak için

kullanılır.

Göz atmak, havanda su dövmek, pabucu dama

atılmak, dillere düşmek, kafa patlatmak, laf atmak...

1 ÖRNEK

Deyimlerin Özellikleri

S Cümle biçiminde veya mastar biçiminde olabilir.

Dostlar alışverişte görsün.

Çoğu gitti, azı kaldı.

Burun kıvırmak

Kulak kabartmak

S Gerçek veya mecaz anlamlı olabilir.

Yüreği yanmak (mecaz)

Alan razı, satan razı. (gerçek)

S Bazı deyimler bir öyküye dayanarak oluşmuş

olabilir.

Altından bir Çapanoğlu çıkmak

Bir Köroğlu bir Ayvaz

S Kalıplaşmış sözlerdir, deyimler üzerinde değişiklik yapılamaz.

Başını yakmak † Kafas n› › yakmak

S Kısa ve özlüdür.

S Öğüt veya ders verme amacı yoktur. Yalnızca o

anki durum ve duygu için söylenir.

Kalp kırmak

............................

............................

Herhangi bir söz veya

davranışla birini üzüp

incitmek

Kırgınlık, üzüntü veya

herhangi bir sebepten

dolayı söz söyleyecek

durumu olmamak

Bir kimseyi değişik yollarla ve ustalıkla konuşturup birtakım gizli

şeyleri öğrenmek

S

S

S

2 ÖRNEK

Atasözleri

Geçmişten gelen, uzun deneyimlere dayanarak

oluşmuş; ders, öğüt verme niteliği taşıyan kalıplaşmış söz gruplarıdır.

Atasözlerinin Özellikleri

S Kalıplaşmış söz öbekleridir. Sözcükler ve sözcüklerin yerleri değiştirilemez.

Keskin sirke küpüne zarar.

Keskin sirke kab›na zarar.

S Gerçek anlamlı, mecaz anlamlı, hem gerçek

hem mecaz anlamlı olabilirler.

Bugünün işini yarına bırakma. (gerçek anlamlı)

Horozu çok olan köyün sabahı geç olur. (mecaz

anlam)

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

Ateş düştüğü yeri yakar. (hem gerçek hem mecaz anlamlı)

S Ders, öğüt verme niteliği taşır.

Ak akçe kara gün içindir.

S Aynı konuda farklı öğütler verebilir.

Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.

Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.

S Söyleyenleri belli değildir yani anonimdir.

S Cümle biçiminde kurulur.

Gün doğmadan neler doğar.

Yazın gölge hoş, kışın çuval boş.

Mum, dibine ışık vermez.

Bir fincan kahvenin kırk yıl

hatırı vardır.

Yapılan bir iyilik küçük de olsa akılda kalacaktır.

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

3 ÖRNEK

S Atasözleri ile deyimler arasındaki en belirgin

fark, atasözlerinin ders; öğüt verici, öğretici olması ve kural niteliği taşıması; deyimlerin ise bu

özellikleri taşımayıp belli bir durum ve duyguyu

ifade etmesidir.

“Ağzı açık kalmak”, “çok şaşırmak” durumunu karşılar, bir öğüt içermez; deyimdir.

“Dost ile ye, iç; alışveriş etme.”, dostluklarını sürdürmek isteyenlerin, aralarına çıkar ilişkisi sokmaması

gerektiği anlamındadır; atasözüdür.

Özdeyişler (Vecizeler)

Bir durumu, kavramı ve düşünceyi kısa ve özlü bir

biçimde anlatan, insanları iyi ve doğru olana yönlendiren, söyleyenleri belli olan bilge sözlere özdeyiş (vecize) denir.

“Bir ulus, sanattan ve sanatçıdan yoksunsa tam bir hayata sahip olamaz.”

Mustafa Kemal Atatürk

“Eğer basit bir şekilde anlatamıyorsan o konuyu iyi anlamamışsın demektir.”

Albert Einstein

“Üzülme, kaybettiğin her şey

başka bir surette bir gün

mutlaka geri döner.”

Mevlâna

“Sevelim, sevilelim; bu

dünya kimseye kalmaz.”

Yunus Emre

“Bir mermer parçası için heykeltıraş neyse ruh için de

eğitim odur.”

Cervantes

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

Etkinlik

1. Aşağıda bir bölümü verilen atasözlerini tamamlayıp karşılarına anlamlarını yazınız.

b.

Komşunun tavuğu .................................................... .................................................................................

.................................................................................

c.

.............................................. kendi çöplüğünde öter. .................................................................................

.................................................................................

d.

................................................. dumanı doğru çıkar. .................................................................................

.................................................................................

e.

Bal tutan .................................................................. .................................................................................

.................................................................................

a.

Dağa çıkan keçinin ................................................. .................................................................................

.................................................................................

2. Aşağıdaki deyimleri anlamları ile eşleştiriniz.

İnsanları birbirine düşürecek, aralarını bozacak davranışta

bulunmak

a.

b.

c.

d.

e.

Söz dinlemez olmak

Derdini kimseye söylemeyerek her türlü acıya katlanmak

Okumak, öğrenim görmek için uzun yıllar çalışmak

Dirençsiz, güçsüz, sağlıksız kimse

1. Bağrına taş basmak

2. Fitne sokmak

3. Nane molla

4. Gemi azıya almak

5. Dirsek çürütmek

a † .............. b † .............. c † .............. d † .............. e † ..............

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

3.

Tarkan Tevetoğlu

Söz gümüşse sükût altındır

Masal okuyor bilmiyor zır deli

Rüzgâr eken fırtına biçer

Kendi düşen ağlamaz yârim

DİLLİ DÜDÜK

Sen sen ol kalp kırma

Uykuların kaçar sonra

Akıllı ol oyuna gelme

Tepetakla olursun eden bulur sonunda

Pireyi deve yaptı dilli düdük

Ateşe bile bile körükle gidiyor

Kendi kuyusunu kazıyor enayi

Cır cır ötüyor

Bu metinde geçen deyimleri ve atasözlerini aşağıdaki kutucuklara yerleştiriniz.

Deyimler Atasözleri

4. Aşağıda verilen Atatürk’e ait özdeyişlerin konularını karşılarına kısaca yazınız.

Özdeyişler Konuları

a. Hiçbir şeye ihtiyacımız yok yalnız bir şeye ihtiyacımız

var: çalışkan olmak.

b. Eğer bir gün benim sözlerim bilimle ters düşerse bilimi

seçin.

c. Bağımsızlıktan yoksun bir ulus, uygar insanlık karşısında uşak olmaktan kurtulamaz.

d. Kadınlarını geri bırakan toplum, geride kalmaya

mahkûmdur.

e. Zafer “Zafer benimdir.” diyebilenlerindir.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

1. Kendisinden bir hizmet beklenen veya verilen görevi yerine getirmesi umulan kişilerin, çeşitli bahaneler

öne sürerek yavaş davranmaları veya işin yapılmasına engel olmaları hâlinde söylenen bu deyim, Nasrettin Hoca’ya atfedilmiştir. Hikâyeye göre, Hoca’nın bir komşusu varmış. Ödünç aldıklarını geri getirmekte

ihmalkâr davranır, unutturabilirse hiç geri getirmez veya bozuk, kırık, delik olarak iade edermiş. Hoca bu

komşusuna, önceleri hatırını sayarak bir şey söyleyememişse de içten içe öfkelenip artık ödünç eşya vermemeye karar vermiş. Ertesi gün, komşusunu kapıda görünce “Tamam, bu sefer ne istese vermeyeceğim.” demiş. Adam her zamanki pişkinlikle:

– Hocam, demiş. İp lazım oldu, sizinkini ödünç alabilir miyim? Hoca, bahane uydurmak için zihnini kurcalamışsa da hocanın aklına bir çare gelmemiş. O sırada eşinin un elemekte olduğunu görüp:

– Kusura bakma komşu, bizim hanım ipe un serecek.

– Aman hocam, hiç ipe un serilir mi?

– Vallahi komşu, vermeye gönlüm olmayınca ipe un da serilse yeridir.

Bu metinde hikâyesi anlatılan deyimin görseli aşağıdakilerden hangisidir?

A) B)

C) D)

Un

2.

Bu görsel aşağıda anlamı verilen deyimlerden hangisini ifade etmektedir?

A) Belli etmemeye çalışarak dinlemek B) Aldırıp önemsememek, dinlememek

C) Çok iyi, tüm dikkatiyle dinlemek D) Merak edip dinlemek, işitmeye çalışmak

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

1. Bir kadın; bir danayı doğar doğmaz kucağına alıp sevmiş, sonra da bunu âdet edinmiş, her gün danayı

kucağına alıp taşımış. Sonunda buna o kadar alışmış ki dana büyüyüp koskoca öküz olduğu zaman, onu

yine kucağında taşıyabilmiş. Bu hikâyeyi kim uydurduysa alışkanlığın ne büyük bir güç olduğunu çok iyi

anlamış olacak. Gerçekten alışkanlık pek yaman bir hocadır ve hiç şakası yoktur. Yavaş yavaş, sinsi sinsi içimize ilk adımını atar; başlangıçta kuzu gibi sevimli, alçak gönüllüdür ancak zamanla, oraya yerleşip

kökleşti mi öyle azılı, öyle amansız bir yüz takınır ki kendisine, gözlerimizi bile kaldırmaya izin vermez.

Montaigne

Aşağıdaki özdeyişlerden hangisi bu metinde anlatılanları destekler yöndedir?

A) B)

C) D)

Hayatta kimseye bağımlı olmayan kişi,

her zaman kendi ayakları üzerinde

durur.

Alışkanlıkların zincirleri önce duyulmayacak kadar hafif, sonra kırılamayacak kadar güçlü olur.

Bir insanın tek başına mutlu olması,

utanılacak bir şeydir.

Bir işi yapmak için neden yarını bekliyorum? Bugün de dünün yarını değil

midir?

2.

A B C Ç D E F G Ğ I H İ J K L

M N O Ö P R S Ş T Ü U V Y Z

Yukarıda, Türklerin kullanmış olduğu ve sağdan sola doğru yazılan Göktürk (Orhun) alfabesi verilmiştir.

Anlamı “büyük bir dikkatle dinlemek” olan deyim Göktürk alfabesi ile yazılacaktır.

Buna göre bu deyimin Göktürk alfabesi ile yazımı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A)

B)

C)

D)

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

3. İstanbul’daki öğrenci yurtlarının her odasında dört beş talebe beraber kalırmış. Bu talebeler memleketlerinden getirdikleri fasulye, bulgur, mercimek, nohut vs. beraber pişirirler; beraber yerler ve her hafta içlerinden biri nöbet tutarak bu işleri yaparlarmış. Geceleri ders çalışmak için yaktıkları mumların parasını da

aralarında toplayıp o haftaki nöbetçi talebeye verirlermiş. Bu talebelerden birisi çok açıkgözmüş. Her gece

şamdanların dibinde kalan kırıntı mumları toplar, eritir ve onlardan uydurma bir mum yaparak parayı cebine indirirmiş. Fakat onun yaptığı mum, yeni mumlar gibi uzun müddet odayı aydınlatamaz, erkenden sönermiş. İşin farkına varan arkadaşları, bir gece yine yatsı namazından sonra karanlıkta kalınca hesap sormaya başlamış:

– Biz sana para verdik, ne diye mum almadın?

– Aldım işte, ne yapayım mumlar küçülmüş, bu kadar yanıyor.

İçlerinden birisi:

– Tabii o kadar yanar çünkü “Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.” demiş.

Aşağıdakilerden hangisi bu metindeki altı çizili atasözü ile anlamca aynı doğrultudadır?

A) Ramazanda yalan söyleyenin bayramda yüzü kara olur.

B) Bir ayak üstünde kırk yalanın belini büker.

C) Yalancının evi yanmış, kimse inanmamış.

D) Ardıcın közü olmaz, yalancının sözü olmaz.

4.

misafir ev ahmak ağırlar sahibini

I.

hırsız ev bastırır yavuz sahibini

II.

tez haber kara duyulur

III.

çalan kılıfını minareyi hazırlar

IV.

Sözleri karışık olarak verilen bu atasözlerinden hangisi, anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturulduğunda “Kolay kolay saklanmayacak bir hata yapan veya hırsızlık yapan kimse, sorumluluktan kurtulma

yollarını düşünür.” anlamına gelir?

A) I B) II C) III D) IV

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 04

5. Sözcükler, içinde bulundukları cümleye tek başlarına bir anlam katabilecekleri gibi bazen de oluşturdukları

gruplarla cümlede bir anlam kazanırlar. Bu şekilde sözcüklerin oluşturdukları ifadelere kalıplaşmamış söz

öbeği denir. Kalıplaşmamış söz öbeklerinde tek tek anlamlarına değil bir arada çıkardıkları yeni anlamlara bakılır.

MOTİVASYONU ZİRVEDE TUTACAK

12 İPUCU

Her sabah uyanınca bir bardak su için.

Egzersiz yapın.

Bitireceğiniz en önemli 3 işi yazın.

Düzenli uyuyun.

50 dakikada bir 10

dakika mola verin. Araştırın.

Eksiklerinizi değerlendirin.

Beyin fırtınası yapın.

Yaşamınızda memnun olduğunuz 10 şey

bulun.

Masanızı düzenli tutun.

Sevdiğiniz aktivitelere zaman ayırın.

Okuyun.

Buna göre bilgilendirme afişinde “zihin egzersizi” anlamında kullanılan kalıplaşmamış söz öbeği aşağıdakilerden hangisidir?

A) zirvede tutmak B) beyin fırtınası C) egzersiz yapma D) zaman ayırma

6.

DEYİM

KARTLARI DEYİMLER

DEYİMLERİN

ANLAMLARI

“Deyim Kartları” materyalinden karışık olarak çekilen deyimlerin anlamları aşağıdaki gibidir.

1. kart: İki yüzlü davranmayan, düşündüğünü açıkça söyleyen, özü sözü bir olan.

2. kart: En zor işleri bile yapıp geçimini sağlayacak beceride olmak, her türlü işi yapmak.

3. kart: Katlanamaz, dayanamaz, tahammül edemez duruma gelmek.

4. kart: Şöyle bir bakmak, dikkat etmeden incelemek.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi arka yüzlerinde anlamları verilen deyim kartlarının herhangi birinin ön yüzü olamaz?

A) Ekmeğini taştan çıkarmak B) Sabrı taşmak

C) Yüreği yanmak D) İçi dışı bir olmak

föy

05

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Cümlede Anlam - I

Kavramları, olayları, durumları ifade eden ve karşılayan sözcüklerin bir anlam akışına göre sıralandığı

sözcük dizesine cümle (tümce) denir.

Sözcüklerin belli bir anlam düzenine göre sıralanması cümleyi oluşturur. Cümleler uzun veya kısa

olabilir. Yalnız uzun cümlelerde ifade edilenler daha

ayrıntılı verilmiş olur.

Uyuyorum. (Cümledir.)

Tatlıydı. (Cümledir.)

İşlerimi tamamlamış olmanın rahatlığıyla uzun

süredir uyuyorum. (Cümledir.)

Bu bebek, şimdiye kadar gördüklerimden de tatlıydı. (Cümledir.)

1 ÖRNEK

Cümlede Konu

Her cümle, bir anlam ifade eder ve her cümlenin bir

konusu vardır. Cümlenin konusu o cümlede bahsi

geçen, söz edilen kavramı karşılar.

S Şiddet içerikli TV programları çocuklar için iyi

örnek oluşturmaz.

Cümlenin konusu: Şiddet içeren TV programları ve bunların çocuklara etkisi

S Kendini sevmeyen bir insandan iyilik beklenemez.

Cümlenin konusu: Kendini sevmenin önemi

2 ÖRNEK

Cümlenin konusu,

S Cümlede neden söz ediliyor / bahsediliyor?

S Cümle üzerinde durulan nedir?

S Cümlelerin konusu nedir?

gibi soru kökleriyle sorulur.

Cümlede Ana Düşünce

Cümlede, okuyana veya dinleyene anlatılmak istenen duygu, düşünce veya kavramlar ana düşünceyi oluşturur.

S Acele etmenin ihtiyaç olduğu durumlar olabilir ancak sabırsız davranmak işlerimizin başarısızlıkla

sonuçlanmasına neden olur.

Cümlenin konusu: Sabırsızlığın sonuçları

Cümlenin ana düşüncesi: Sabırsız bir şekilde hareket

edince hedefe ulaşamayız.

3 ÖRNEK

Cümlenin ana düşüncesi,

S Bu cümlede asıl anlatılmak istenen nedir?

S Bu cümleden çıkarılabilecek en kapsamlı yargı nedir?

S Bu cümlede verilmek istenen mesaj nedir?

gibi soru kökleriyle sorulur.

Cümle Oluşturma

Karışık verilen sözcük veya söz gruplarının, anlamlı ve genellikle kurallı (yüklem sonda olacak şekilde)

sıralanmasıyla cümle oluşturulur.

1. ileri 5. insanlar

2. sayesinde 6. günümüzün

3. gerçekleştirebiliyor 7. teknolojileri

4. hayallerini

Günümüzün ileri teknolojileri sayesinde insanlar hayallerini gerçekleştirebiliyor.

4 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

Cümle Tamamlama

Cümlelerin boş bırakılan kısmı; başı, ortası veya

sonu olabilir. İlgili bölüm tamamlanırken cümlenin

anlam akışı, anlam bütünlüğüne çok dikkat edilmelidir. Ayrıca deyimlere, tamlamalara ve kalıplaşmış

sözlere özen gösterilmeli; bunlar yapıca ve anlamca doğru kullanılmalıdır.

S Bir ülkede hiçbir şey dilden önemli değildir,

dil bir milleti bir arada tutan ögelerin başında gelir.

S .............................. kütüphaneden uygun kitaplar seçeceğim.

S Yaptığı konuşmayla ............................, âdeta

büyülemişti.

5 ÖRNEK

Cümlede Anlam İlişkileri - I

Eş Anlamlı Cümleler

Aynı duyguyu, düşünceyi veya kavramı farklı sözcüklerle ifade eden cümlelerdir. Bu cümlelerin verdiği mesajlar, konuları, ana düşünceleri birbiriyle aynıdır. Eş Anlamlı

S Tek arzusu çalışmak, üretmek olan insanlar toplumda hırslı bireyler olarak değerlendirilir.

S Yalnızca bir şeyler oluşturmak ve gayret

göstermek için yaşayan insanlar halk arasında hırs küpü diye adlandırılırlar.

Eş Anlamlı

S Özü sözü bir, bir insandır.

S Söyledikleri ve düşündükleri hep aynıdır

onun.

Yakın Anlamlı Cümleler

İfade ettiği kavram, duygu veya düşünce, ilettiği mesajın birbirine çok benzediği cümleler yakın anlamlıdır.Yakın Anlamlı

S İnsanın kendine dönmesi, kendini dinlemesi ona huzur verir.

S İnsan dönem dönem iç huzuru kendinde

bulmalıdır.

Yakın Anlamlı

S Çocuklar, yetişkinler gibi mutluluğu tek bir

hedefe bağlamazlar.

S .................................................................

................................

Zıt / Karşıt / Çelişen Cümleler

Aynı konuda birbirinden tamamen farklı görüşler bildiren, anlamca birbirinin tersini ifade eden cümlelerdir. Zıt Anlamlı

S Bir sanatçı kendini bulana kadar bazı ünlü

sanatçıları taklit edebilir.

S Gerçek sanatçı olmak isteyenler özgünlüğü sanat hayatlarının her anına taşımalıdır.

Zıt Anlamlı

S Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.

S ................................................................

Örtülü Anlam

Her cümlenin okuyucu için doğrudan anlattığı bir

ifade, yargı vardır. Ancak bazı cümlelerden, açıkça söylenmediği hâlde cümlenin anlamından veya

cümlede kullanılan bazı ifadelerden hareketle farklı

anlamlar da çıkarılabilir. Aslında örtülü anlam, cümleden çıkarılabilen yardımcı düşünce veya düşüncelerdir denebilir.

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

Özellikle mevsim geçişlerinde üreyen mikroplara dikkat edilmelidir.

Cümlenin anlamı: Mevsim geçişlerindeki mikroplara dikkat edilmesi gerektiğidir.

Cümlenin örtülü anlamı: Mevsim geçişleri dışında da mikropların üreyebileceğidir.

Telefon son dönemlerin en yaygın iletişim aracıdır.

Cümlenin anlamı: Telefonun çok sık kullanılan bir iletişim aracı olmasıdır.

Cümlenin örtülü anlamı: “Son dönemlerden” önce telefon o kadar da yaygın değildi.

Son dönemlerde telefon dışında kullanılan başka iletişim araçları da vardır.

6 ÖRNEK

Etkinlik

1. Aşağıda verilen özdeyişlerin ana düşüncelerini belirleyip karşılarına yazınız.

a. Aşılmasına imkân olmayan hiçbir duvar yoktur.

b. Başarı, cesaretin çocuğudur.

c. Düşünmediğin zaman, yaşamadığın zamandır.

d. Güzellik, çoğu zaman kusurları gizleyen bir örtüdür.

e. Hiç kimse başarı merdivenlerini elleri cebinde

tırmanmamıştır.

2. Aşağıda verilen konulara uygun cümleleri karşılarına yazınız.

Yardımlaşma

a.

b.

c.

d.

e.

Kitap sevgisi

Doğaya özlem

Teknoloji bağımlılığı

Güven

KONU CÜMLE

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

3. Aşağıda karışık olarak verilen sözcük veya söz öbeklerini anlamlı ve kurallı cümleler hâline getiriniz.

dolaşırken

satıcının elindeki

seyre dalmış

balonları

lunaparkında

şehrin

küçük bir çocuk

bağlandığı yerden

bir süre

havada

kazara

uçmuş

kurtularak

kırmızı bir balon

a. b.

4. Aşağıda verilen cümleleri anlam akışına göre tamamlayınız.

a.

b.

c.

d.

e.

Küçükken en tatlı eğlencem ......................................................................................

.......................................................................................... bugün içim içime sığmıyor.

Geçen hafta .................................................................................. insansız hava aracı gönderildi.

Resimle anlatılan hayat, gerçek hayattan ....................................................................................

......................................................................... yapan insanlar mutsuzluğa mahkûmdur.

5. Aşağıda verilen cümleleri belirlenen özelliğine göre yeniden biçimlendiriniz.

İnternet, çocukların dünyasını da ele

geçirmiş durumda.

Yakın

anlamlısı

Yakın

Anlamlısı

a.

b.

c.

d.

Sanatçı özgünlüğünü koruyarak

kendini bulur.

Bir işte başarı her zaman

çok çalışmaya bağlıdır.

Bazı meyveler asitli olduğundan

mideye faydalı değildir.

Eş

anlamlısı

Zıt

anlamlısı

Yakın

anlamlısı

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

1. Çok sayıda anlamı olan ve anlam çağrıştıran iletişimi; genel olarak bireyler arasındaki duygu, düşünce ve

bilgi aktarım süreci olarak tanımlamamız mümkündür. İletişim, yaşamın her anında ortaya çıkan kişisel

ya da grup olarak yapılan bir etkinliktir. İnsanlar iletişim kurabilmek için değişik semboller kullanırlar. Duygu ve düşünceler daha çok harf dediğimiz işaretlerin oluşturduğu kelimelerle ifade edilmeye çalışılmış ve

yazı dili gelişmiştir. Ancak bütün anlatımlarda bu yazı dili tek başına yeterli olmamış; resim, müzik, edebiyat vb. sanat dalları ortaya çıkarak özellikle duygu aktarımında büyük roller üstlenmiştir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisi bu metindeki altı çizili bölümle anlamca aynı doğrultudadır?

A) İletişim; toplum ve kişi arasında oluşan bir süreçtir.

B) İletişim, kişiler arasındaki hisleri, fikirleri birbirine aktarma durumudur.

C) Farklı diller çok iyi bilinse de ana dildeki iletişim kadar etkili olmaz.

D) İnsanlar birbiriyle iletişim kurarken duygularını ön plana çıkarırlar.

2. 1. ya da susmak 5. Anadolu’da insanlar

2. dile gelir 6. çizgiler

3. zorunda 7. kalırsa

4. o zaman renkler 8. susar

Numaralanmış sözcük ve söz gruplarıyla anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturulduğunda sıralama

aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

A) 4 - 6 - 8 - 1 - 5 - 2 - 3 - 7 B) 4 - 8 - 1 - 3 - 7 - 5 - 6 - 2

C) 5 - 6 - 8 - 2 - 1 - 7 - 4 - 3 D) 5 - 8 - 1 - 3 - 7 - 4 - 6 - 2

3. Görmüş geçirmiş olmaktan, hayatın tozunu yutmaktan, inişli çıkışlı dünyanın bir kısır döngü gibi insanı

neşe içinde başlayan yolculuğunda dönüp dolaştırıp en sonunda başladığı noktaya getirip bırakmasından

bahsediyordu.

Bu cümlede asıl anlatılmak istenen,

I. Hiçbir sanatçının, içinde yaşamış olduğu sıkıntıları eserlerine yansıtmaması asla düşünülemez.

II. Hayat, insanların yaşadıkları güzel başlangıcın, yaşayacakları sonun ta kendisidir.

III. Yaşam, insanları ne kadar yaşanmışlık olsa da hep en başa getirir.

cümlelerinden hangileriyle ilişkilendirilemez?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III

4. I. Anadolu; bir yandan Doğu’dan gelen Moğol istilasının acılarıyla diğer yandan Batı kaynaklı Haçlı Seferlerinin tahribatını yaşıyordu.

II. O acı veren yüzyıllarda halk hem maddi hem manevi çöküntülerle iç içe yaşamak zorunda kalıyordu.

II numaralı cümleyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) I. cümlede ifade edilen konuyla çelişen farklı bir durumdan söz edilmektedir.

B) I. cümlede anlatılan durumun sebep olduğu bir olumsuzluktan bahsedilmektedir.

C) I. cümledeki olgunun, çocukları neden daha fazla etkilediği açıklanmaktadır.

D) I. cümlede değinilen düşüncenin bilimsel olarak kanıtlandığı gösterilmektedir.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

1.

Halk edebiyatı türleri içinde yer alan türkülerin çok kuvvetli bir ifade gücü vardır. Yüreğimizin derinliklerine işleyen

etkili üslupları, toplumu bütün yönleriyle ele almaları ve yansıtmaları türkülerin önemli özelliklerindendir. Türkülerdeki Türkçe, halkın konuştuğu Türkçedir. Eskiden kalma, unutulan - - - -

Bu metnin son cümlesi düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanmalıdır?

A) o kadar çok türkü vardır ki sayısını bilmek maalesef imkânsızdır.

B) günümüzde yaşamayan pek çok sözcüğe türkülerde rastlanabilir.

C) eski geleneğe ait denilen türküler, şimdilerde yeniden moda oldu.

D) kıyıda, köşede kalmış birçok gelenek gibi türküler de çok eğlencelidir.

2.

Öyle güzel konuşanlar vardır ki bildikleri konu üzerinde düşüncelerini, duygularını düzgün tümceler kurup etkili

sözcükler bularak söylerler. Belki de bu kişiler, bu konuşmalarını aynı güçte yazamazlar. Ama onlar kolay,

düzgün ve etkili konuşma yeteneğine sahiptirler.

Eğer sizde de böyle bir yetenek varsa size, bu yeteneğinizi geliştirmeyi öğüt vermekten başka bir şey söyleyemeyiz. Yalnız konuşmalarınız, konferanslarınız, kısa söylevleriniz üzerinde bilgi toplayıp bir plan yaparak, diksiyonunuzu, jest ve mimiklerinizi, verdiğimiz öğütlere uyarak düzenlemeniz gereklidir.

Eğer böyle, duygu ve düşüncelerini kolaylıkla, düzgün, etkili bir biçimde anlatabilen kişilerden değilseniz o

zaman size şu öğütleri verebiliriz:

Günlük yaşamda kendinizi söz söyleme sanatına hazırlayabilmek için düşüncelerinizi, duygularınızı, izlemlerinizi

zihninizde tasarlayarak söz söyleme kolaylığını kazanmak için çaba harcamalısınız. Herhangi bir konuyu, bir

olayı, bir işi düşünüp zihninizde planlayarak düzgün tümceler ile anlatmaya alışmalısınız. Birçok durumu imgeleyip bunların topluluk karşısında size ne gibi olanaklar sağlayabileceğini gözünüzün önüne getirmelisiniz. Sadece belleğinizi çalıştırarak geliştirmek size yetmez. Çalışırken

I - - - -

II - - - -

Bu metinde numaralanmış yerler düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden hangisiyle devam ettirilmelidir?

I II

A) Karşılarındaki insanları bunaltırlar. sözcükleri sık sık tekrar etmelisiniz.

B) Dinleyenleri kendilerine hayran bırakırlar. kendinizle baş başa kalıp hazırlık yapmanız gerekir.

C) Etrafındaki herkesi etkisi altına alırlar. konuşmalarınızı çok kısa tutmanız gerekir.

D) Çevrelerindekileri oyaladıkça oyalarlar. boşa zaman harcamayıp içinizden geldiği gibi konuşmalısınız.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

3.

“Hoş görür olmak” ne demektir? Hoş görür olmak, düşüncelere “Boş ver ...” diye aldırış etmemek değildir. Böyle bir ilgisizlik insana yakışmaz. Hoş görür olmak, bize seslenen kimsenin söylediklerini birtakım ön yargılara

dayanarak tartışmadan geri çevirmek değil, söylenenleri dikkatle dinleyip tarafsız bir görüşle inceledikten sonra yargıya varmaktır.

Başkasının düşüncelerini incelemeden neden geri çevirelim? Neden bu düşünceleri küçümsemeyle karşılayalım? Onları savunmak olanak dışı mıdır? Biraz olsun gerçek payı yok mudur bu sözlerde? Bize bunları söyleyen hiç mi kafa yormadı acaba?

Aşağıdakilerden hangisi bu metindeki altı çizili cümleyle aynı doğrultuda değildir?

A) Hoş görür olmak, insanların ifadelerini önce değerlendirip sonra karar vermektir.

B) Hoş görür olmak, etraftakilerin davranışlarını bir akıl süzgecinden geçirdikten sonra değerlendirmektir.

C) Hoş görür olmak, herkesin her davranışının ve sözünün bir anlamı olduğunu düşünmek ve ona hak vermektir.

D) Hoş görür olmak, çevremizdeki insanların söylemlerine peşin hüküm göstermeden önce anlayıp bir karara varmaktır.

4.

Örtülü Anlam:

Cümlede açık olarak söylenmediği hâlde, cümlenin anlamından veya cümledeki bazı ifadelerden çıkarılabilen anlamdır.

... Dizlerini ovuşturdu ve tekrar ayağa kalktı, dükkânın içinde sendeleyerek birkaç adım atmıştı. Yürüyebileceğini umuyordu. Tramvaya gidinceye kadar üşümez miydi? Kahvenin kapısını açarak ve ceketinin yakasını kaldırarak dışarıya iki tecrübe adımı attı. Rüzgâr yoktu ve güneş çıktığı için soğuk epeyce

I

kırılmıştı. Camdan, kahveciye ve öteki adama eliyle selam verdi, yürüdü. Gene koşamıyordu. Bekleme yerine gelinceye kadar topalladı. Bir Fatih tramvayı gelmişti. Hemen atladı. Fakat oturur oturmaz vücudunu

II

kuvvetli bir titreme almıştı. Tramvayda üç dört kişi vardı ve dikkatle ona bakıyorlardı. Ceketinin sol

III

cebinden bozuklukları çıkardı ve biletçi gelmeden avucuna korku ile saydı. Bir kısmını düşürmüş olabilirdi. Bu korkusundan kurtuldu ve biletini aldı. Necati’yi bulamazsa dönüşe de para kalıyordu. Fakat nereye

dönecek? Ne yapmak için? Tekrar o kahveye sığınmayı düşündü. Ama ne zamana kadar?

IV

Bu metindeki numaralanmış bölümlerin hangisinde “örtülü anlam”dan söz edilebilir?

A) I B) II C) III D) IV

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 05

5. Aşağıdaki afişlerden hangisinde farklı doğrultuda bir mesaj verilmiştir?

ENERJİYİ

VERİMLİ

KULLAN

A) B)

C) D)

TEMİZ ORMAN

TEMİZ ÇEVRE

TEMİZ İNSAN

DOĞAYI

KORUDUKÇA

DOĞA DA SİZİ

KORUR

DOĞAYI

KORUMAK

ELİMİZDE

6.

Atatürk yabancı orduların şehit düşen askerleri için, “Şimdi

dost bir ülkenin topraklarında yatıyorsunuz. Huzur içinde

uyuyun. Bizim için Mehmetler ile Jonny’ler arasında bir fark

yok.” derken, yabancı şehitlerin annelerine de “Oğullarını

uzak ülkelerden buraya gönderen anneler siz de gözyaşlarınızı silin. Oğullarınız şimdi bizim bağrımızda huzur içinde

yatıyor. Canlarını bu ülkede kaybederek onlar artık bizim de

evlatlarımız oldu.” demiştir.

ŞEHİTLERİ ANMA GÜNÜ

Bu metinde geçen Atatürk’ün ifadeleriyle ilgili aşağıdaki cümlelerden hangisi çıkarılamaz?

A) Hangi milletten olursa olsun şehitler aynı saygıyı hak etmektedir.

B) Kaybettiğimiz askerlerin yerini diğer ülkelerin askerleri doldurabilir.

C) Yurdumuzda vefat etmiş yabancı askerlere karşı hoşgörülü olmalıyız.

D) Vatanımızda gömülen askerlere saygı duymak aileleri adına da önemlidir.

föy

06

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Cümlede Anlam - II

Anlam İlişkilerine Göre Cümleler

Neden (Sebep)-Sonuç Cümleleri

Birden fazla yargı bildiren cümlelerde asıl yargının ifade edildiği bölüm temel yargı, diğer bölüm ise

yan yargı olarak adlandırılır. Neden-sonuç veya sebep-sonuç diye adlandırılan cümlelerde temel yargı

“sonuç”, yan yargı ise bir sonuca sebep veren “neden” bölümünü oluşturur. Başka bir deyişle bir yargının gerçekleşmesi diğer yargının sebebiyle açıklanan cümleler “neden-sonuç” cümleleridir.

Tembellik

ettiği için

temposu

Yoğun

yüzünden

Yolda çok

harcadık

zaman

Nedenler

Sonuçlar

işlerini

yetiştiremedi.

bize vakit

okula zamanında

ayıramıyor.

varamadık.

S Üzerinde uzun incelemeler yapılmadığından

Neden

asıl verilere ulaşamadık.

Sonuç

S Bütün gün bebeği uyutamadım çünkü

Sonuç

apartmanda çok gürültü oldu.

Neden

S Telefon fiyatlarının çok yükselmesi nedeniyle

Neden

satışlar durmuş.

Sonuç

1 ÖRNEK

Neden-sonuç cümleleri; -dığı için, çünkü, nedeniyle,

sebebiyle, yüzünden, -dığından gibi ifadelerle oluşturulur.

Amaç-Sonuç Cümleleri

İçinde birden çok yargı bulunduran cümlelerde yan yargı, temel yargının yani sonuç bölümünün ne amaçla

oluştuğunu / oluşmadığını belirtir. Buna amaç-sonuç cümlesi denir.

geldim.

Sonuç Buraya sorunları çözmeye

Amaç

.....................

.....................

Kitabımı yazara imzalatmak için

Amaç

Araştırma yapayım diye

saatlerce sırada bekledim.

kütüphaneye gittim.

Sonuç

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

Amaç-sonuç cümleleri ile neden-sonuç cümleleri karıştırılmamalıdır. Neden-sonuç cümlelerinde her iki

yargı da gerçekleşmiştir. Ancak amaç-sonuç cümlelerinde amaç yargısının henüz gerçekleşip gerçekleşmediği belli değilidir.

S Spor yaptığım için sağlıklı bir vücudum var.

Neden Sonuç

Hem spor yapma işi hem de sağlıklı vücuda

sahip olma işi gerçekleşmiştir.

S Spor yapmak için spor salonuna gidiyorum.

Amaç Sonuç

Spor yapmak işinin gerçekleşip gerçekleşmediği kesin değildir.

2 ÖRNEK

“İçin” edatı hem neden-sonuç hem de amaç-sonuç

cümleleri kurar. Bunu birbirine karıştırmamak için;

S “-dığı için” şeklinde ise neden-sonuç,

S “-mak için” şeklinde ise amaç-sonuç olduğu akla

getirilmelidir.

Koşul (Şart)-Sonuç Cümleleri

Bir yargının gerçekleşme durumunun diğer yargının

gerçekleşmesine bağlı olduğu cümlelerdir.

Arif abi ben homeless

olmaya karar verdim..

Homeless mi? Oğlum

ona İngilizce lazım...

I KNOW!

S Kendine bir çalışma programı yaparsan

Koşul

karmaşadan kurtulursun.

Sonuç

(Çalışma programı yapman koşuluyla karmaşadan kurtulabilirsin.)

S Sabahları daha erken kalk ki okula yetişebi-

....................... Sonuç

lelim.

(Sabahları erken kalkman koşuluyla okula yetişebiliriz.)

S Sana ders notlarımı veririm fakat yarın geri

Sonuç

vereceksin.

Koşul

(Yarın vermen koşuluyla ders notlarını sana

veririm.)

S Çocuğumu sana bir şartla bırakırım,

...............................

televizyon izletmeyeceksin.

Koşul

(Televizyon izletmemen koşuluyla sana çocuğumu bırakırım.)

3 ÖRNEK

I. Haritaya bakınca o kente ihanet edeceğini düşündüğünü dile getirir.

II. Saraybosna, tam da Canetti’nin söz ettiği

kenttir sanki.

III. İnsanlık dışı trajedileri yaşamak için kurulmuş

âdeta bu kent.

Numaralanmış cümlelerin hangisinde bir eylemin gerçekleşmesi başka bir eylemin gerçekleşmesine bağlanmıştır?

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

Etkinlik

1. Aşağıda verilen yargılarla örnekteki gibi “neden-sonuç, amaç-sonuç, koşul-sonuç” cümleleri oluşturunuz.sıkılmak - gezmek

Neden-sonuç Evde çok sıkıldığım için geziyorum.

Amaç-sonuç Kampta sıkılmamak adına aralarda geziniyoruz.

Koşul-sonuç Tüm gün aynı yerleri gezersen tabii sıkılırsın.

a.

dinlememek - kızmak

Neden-sonuç

Amaç-sonuç

Koşul-sonuç

b.

uzanmak - dinlenmek

Neden-sonuç

Amaç-sonuç

Koşul-sonuç

2. Aşağıda verilen metni okuyup neden ve amaç bildiren ifadeleri ilgili bölümlere yazınız.

BANA ZEHİR OLAN ŞEKER

Geçenlerde bir gün eve dönüyordum. Sıkça uğrayıp şeker aldığım dükkâna girdim. Tezgâhın önünde bir müşteri

daha duruyordu. Dükkân sahibi, şekeri kâğıda koymak için kaşığını arayıp buldu, tartarak bana uzattı. Tam bu

sırada yanımda bulunan diğer müşteri, çok tatlı ve kibar bir sesle “Sıramı başkasına verdiniz, benim için şeker koyarken kaşık yerine parmaklarınızı kullandınız, benden özür bile dilemediniz, bu doğru mu?” deyince dükkân sahibi

de ben de şaşırdık. Dükkân sahibinin şaşkınlığı müşteri kaybetmek korkusundan olabilir. Benim şaşkınlığım ise bir

taraftan bu haksızlığa sebep oluşumdan dolayı duyduğum utançtan, diğer taraftan da bir vatandaşın sıra hakkını

bu kadar nazik bir biçimde istemesinden duyduğum sevinçten ileri geliyordu. Gerçi ikimiz de özür diledik ama olan

olmuştu. A. Adnan ADIVAR

NEDEN AMAÇ

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

3. Aşağıdaki cümleleri inceleyerek anlam ilişkilerini karşılarındaki uygun bölüme işaretleyiniz.

Şiir sadece bir dili benimsemedikçe var olamaz. ............ ............

............ ............

Edebiyat dergilerimi yarın getirmek üzere sana

veriyorum.

c. Ankara-Konya yolu kapalı olduğundan Afyonkarahisar üzerinden gittiler. ............ ............

d. Kendime zaman ayırayım diye sinemaya

gidiyorum. ............ ............

e. Biraz alışveriş yapmaya markete gideceğim. ............ ............

f. Yoksul çocuklara yardım etmek için para

topluyorlar. ............ ............

g. Biraz dinlenmek için tatile çıkmış. ............ ............

h. Düzenli ders çalışırsan biraz toparlanırsın. ............ ............

ı. Konuşmasını yapmak üzere mikrofonu aldı. ............ ............

j. Ona hediye almadığımdan bana kırılmış. ............ ............

k. Hava koşulları yüzünden uçuşlar iptal oldu. ............ ............

l. Evde dinlendikçe çalışmasını verimli hâle

getiriyor. ............ ............

m. Böyle bir planla çalışırsan düşündüğünden erken

bitirirsin. ............ ............

n. Kitap okuduğu için Türkçe sorularında başarılı. ............ ............

o. Araba bakmaya galeriye gittiler. ............ ............

Neden-sonuç Amaç-sonuç Koşul-sonuç

b.

a. ............

............

............

............

............

............

............

............

............

............

............

............

............

............

............

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

1. Evimizin yanmaması için

hapşırırken elimizle ağzımızı

kapatıyoruz. Burak!

Aşağıdakilerden hangisi bu karikatürde ifade edilen anlam ilişkisine sahip bir cümledir?

A) Bize akşam yemeğine gelirken koca bir buket çiçek yaptırmış.

B) Tam arkadaşımla sinemaya gitmeye çıkmıştım ki annem eve dönmemi istedi.

C) Eserlerinin yarınlara kalması için her zaman çok emek verirdi.

D) Dürüst biri olmak istiyorsan kimsenin güvenini sarsmayacaksın.

2. (I) Fesçitarağının ömrü birkaç yıldır. (II) İlk yıl toprağa yakın yaprakları gelişir. (III) Bu yapraklar, epeyce

büyüktür. (IV) Bu yüzden geniş bir alanı kaplar. (V) İkinci yıl fesçitarağının gövdesi uzamaya başlar ve bu

gövdenin boyu birkaç metreye ulaşır.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerden hangisi, kendinden sonraki cümlenin nedeni durumundadır?

A) I B) II C) III D) IV

3.

İnsan dünyaya iyimser olarak gelmektedir. Küçük çocukların en tatlı hayaller içinde büyüdüklerini hatırlayacak olursanız bu sözün doğruluğuna inanırsınız sanıyorum. Sonradan kötümser olduğumuza göre dostlarımızı iyimser insanlardan seçelim. Neşe bulaşır, derler. Onların neşeleri bize hoş gelir, hayatı hoş tarafından almaya alışacağımız için kötümserliğimizden eser kalmaz belki.

Aşağıdaki cümlelerin hangisi bu metinde altı çizili olarak verilen cümlenin anlam ilişkisiyle aynı

özellik taşır?

A) Gelişmiş bir toplum olmak için aydınların çabalaması yetmez.

B) Toplumlar eğitime önem verdiği için gelişir.

C) El ele verip başarıya ulaşalım diye toprağa ağaç dikmeliyiz.

D) İnsanlar emek vermedikçe topraktan verim alınamaz.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

1.

II

VI

I

Yunuslar, insan kulağının duyamayacağı kadar yüksek

frekanslı sesler çıkarır. Avlarının yerini de bu sesler

yardımıyla bulurlar.

Çıkan ses dalgaları, bir nesneye ya da canlıya çarptığında geri yansır. Yunuslar, bu yansımayı dinler ve

aradaki zaman farkını hesaplayarak ses dalgalarının

çarptığı nesnenin ya da canlının uzaklığını belirler.

Buna “ekolakasyon” adı verilir. Bilim insanları,

Guyana yunuslarının avlanmak için başka bir

yöntem daha kullandıklarını ortaya çıkarmış.

Bu yunuslar, sudaki düşük düzeyli elektriksel

etkinlikleri algılayabiliyor. Bütün canlıların vücutları,

kas ve sinir etkinlikleri sonucunda düşük düzeyli bir

elektrik alanı oluşturur. Yunuslar bu alanları algılayarak avlarının yerini bulabiliyorlarmış.

III

Yukarıda verilen görselle ilgili yazılan metnin hangi bölümünde “amaç-sonuç” ifadesi yer almaktadır?

A) I B) II C) III D) IV

2.

Tanzimat Fermanı’nın ilan edilerek hukukun üstünlüğü ilkesinin getirilmesi

Islahat Fermanı’nın ilan edilerek azınlık haklarının genişletilmesi

I. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle Mebuslar Meclisinin açılması ile anayasal sisteme geçilmesi

II. Meşrutiyet’in ilan edilmesi ve sonrasında çok partili hayata geçilmesi

Demokratikleşme ile ilgili yapılanların belirtildiği bu ifadelerin anlam özelliğiyle aynı anlam özelliğini taşıyan cümle aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hastanın durumu düne göre daha iyiydi.

B) Akşam eve geç geldiğim için ödevlerimi yetiştiremedim.

C) Biraz stres atmak için yüzmeye gidiyoruz.

D) Böyle giderse takımımız şampiyonluğu tadacak.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

3. Aşağıdaki şiirlerin hangisinde koşul-sonuç ifadesi yer almaktadır?

A) Yaşamak ne güzel şey

Anlayarak bir usta, kitap gibi

Bir sevda şarkısı gibi

Bir çocuk gibi şaşarak yaşamak

Yaşamak birer birer ve hep beraber

İpekli bir kumaş dokur gibi

Hep bir ağızdan

Sevinçli sevinçli bir destan okur gibi

B) Yaşamak güzel şey doğrusu

Üstelik hava da güzelse

Hele gücün kuvvetin yerindeyse

Elin ekmek tutmuşsa bir de

Hele tertemizse gönlün

Hele kar gibiyse alnın

Yani kendinden korkmuyorsan

Kimseden korkmuyorsan dünyada

C) Biliyorum, kolay değil yaşamak

Gönül verip türkü söylemek yâr üstüne

Yıldız ışığında dolaşıp geceleri

Gündüzleri gün ışığında ısınmak

Şöyle bir fırsat bulup yarım gün

Yan gelebilmek Çamlıca Tepesi’ne

Bin türlü mavi akar Boğaz’dan

Her şeyi unutabilmek maviler içinde

D) Yaşamak şakaya gelmez

Büyük bir ciddiyetle yaşayacaksın

Bir sincap gibi mesela

Yani yaşamanın dışında ve ötesinde hiçbir şey beklemeden

Yani bütün işin gücün yaşamak olacak

Yaşamayı ciddiye alacaksın

Yani o derece, öylesine ki

En güzel şeyin yaşamak olduğunu bildiğin hâlde

4.

Kanuni Sultan Süleyman

Babası: Yavuz Sultan Selim

Annesi: Hafsa Hatun

Doğumu-Vefatı: 1495-1566

Padişahlık sırası: 10

Saltanat süresi: 1520-1566

Tahta çıkan çocukları: II. Selim

I. Osmanlı Devleti en güçlü dönemini Kanuni Sultan Süleyman’ın hükümdarlığı zamanında yaşamıştır.

II. Şehzadeliği sırasında iyi bir eğitim alan Kanuni, Karakızoğlu Hayrettin Hızır Efendi’den tarih, fen,

edebiyat ve din dersleri almıştır. Ayrıca askerî eğitim görmüştür.

III. On beş yaşında önce Şarkî Karahisar’a, ardından Bolu’ya, kısa bir süre sonra da Kefe sancak

beyliğine gönderilmiştir (1509). 30 Eylül 1520’de, 25 yaşındayken Osmanlı tahtına çıkmıştır. Erkek

kardeşi olmadığı için tahta geçişi kolay olmuştur.

IV. Devlet yönetimiyle ilgili çıkardığı yasalardan dolayı kendisine Kanuni unvanı verilmiştir.

Bu metindeki numaralanmış bölümlerin hangilerinde neden-sonuç cümlesi örneklenmiştir?

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV D) III ve IV

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 06

5. • Neden-sonuç cümlesinde bir yargı gerekçesiyle birlikte verilir.

• Amaç-sonuç cümlesinde bir yargının amacı dile getirilir.

• Koşul cümlesinde bir yargının gerçekleşmesi başka bir yargının gerçekleşmesine bağlıdır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisinde bu anlam ilişkilerinden herhangi biri söz konusu değildir?

6. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “koşul-sonuç” anlamı vardır?

A) Bütün kusurumu toprak gizliyor

Merhem çalıp yaralarım düzlüyor

Kolun açmış yollarımı gözlüyor

Benim sadık yârim kara topraktır

B) Sümbül der ki boyum uzun

Yapraklarım düzüm düzüm

Beni ak gerdana dizin

Benden âlâ çiçek var mı

C) Baharda çağlayan bulanık sular

Durmadan kendini taşlara çalar

Eşinden ayrılmış bir geyik meler

Dağlar sada verir iniler durur

D) Benim her derdime sen ortak oldun

Ağlarsam ağladın gülersem güldün

Sazım bu sesleri turnadan mı aldın

Pençe vurup sarı teli sızlatma

föy

07

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Cümlede Anlam - III

Duygu Bildiren İfadeler

Olasılık Cümleleri

Bir durumun veya olayın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğinin kesin olarak belli olmadığı cümlelerdir.

S Yarın Melis ve Birkan bize gelebilirler.

S Akşama size en sevdiğiniz kekten yapabilirim.

1 ÖRNEK

Kesinlik Cümleleri

Bir durumun, kavramın, olayın ya da olgunun şüphesiz bir biçimde doğruluğunun veya yanlışlığının

net sonuca bağlandığı cümlelerdir.

S Yazarın son kitabı beşinci

5. Baskı

baskıya girdi.

2 ÖRNEK

Küçümseme Cümleleri

Bir kişiyi, durumu, kavramı ya da olayı nitelik olarak

aşağıda görme, beğenmeme anlamı taşıyan cümlelerdir. Çoğunlukla insan üzerinden kurulan cümlelerdir.

S Okula bu saçlarla mı geldin?

S Çalışıp da iyi bir okul kazanacakmış, biz de

bunu göreceğiz.

3 ÖRNEK

Azımsama Cümleleri

Bir kavramı veya herhangi bir nesneyi nicelik olarak az bulma, sayısını yetersiz görme anlamı taşıyan cümlelerdir.

S Aylardır biriktirdim dediğin para bu mu?

S Bu kadarcık yemekle nasıl doyarım?

4 ÖRNEK

Yakınma (Şikâyet) Cümleleri

Bir durumdan, olaydan ya da kişiden duyulan şikâyetin, memnuniyetsizliğin ifade edildiği cümlelerdir.

S Hep bilgisayar başında hiç ders çalışmıyor.

S Beni ne zaman can kulağıyla dinledi ki?

5 ÖRNEK

Hayıflanma Cümleleri

Bir durum ile ilgili yapılmayan veya elinde olmadan

yapılamayan davranışlardan duyulan üzüntünün

ifade edildiği cümlelerdir.

S Üniversite okuduğum o günleri daha verimli

geçirebilirdim.

S Senin değerini daha önce anlayabilseydim.

6 ÖRNEK

Sitem Cümleleri

Maruz kalınan bir söz, hareket veya davranıştan dolayı hissedilen kırgınlığı, alınganlığı, üzüntüyü ifade

eden cümlelerdir.

S Sana iş bulacağım, dedin; hâlâ beni oyalıyorsun.

S Birlikte bir şeyler yapacağınızı söyleme inceliğinde bulunabilirdiniz.

7 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

Ön Yargı Cümleleri

Herhangi bir kişiye, olaya, duruma karşı bilgi sahibi olmadan önce geliştirilen olumlu

veya olumsuz tutum ya da

söylemleri içeren cümlelerdir.

Ön yargı cümlelerine aynı zamanda peşin hüküm

cümleleri de denir.

S O kesinlikle böyle bir sınavda başarılı olamaz.

S Tartışsalar da birbirlerine küsmez bunlar.

8 ÖRNEK

Varsayım Cümleleri

Gerçekte olmamış bir durumun yaşanmış, gerçekte

olmuş bir durumun yaşanmamış kabul edilerek ifade edildiği cümlelerdir. Varsayım cümlelerinde “varsayalım, farz edelim, tut ki, düşün ki, kabul edelim”

gibi ifadelere yer verilir.

S Farz edelim ki sen çok ünlü bir bilim insanısın,

bu durumda ne yapardın?

S Ailenle yaşadıklarının olmadığını düşün, sonuç değişir miydi acaba?

9 ÖRNEK

Tahmin ve Sezgi Cümleleri

Bir olayın veya durumun gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini bir veriye dayanarak ifade eden cümleler “tahmin”, yalnızca hislere dayanarak ifade eden

cümleler “sezgi” anlamı taşır.

S Olayların bu hâle geleceğini biliyordum. (Sezgi)

S Yapılan anketlere göre böyle giderse elli yıl

sonra kitap okuma oranı yüzde doksan artacak. (Tahmin)

10 ÖRNEK

Gerçekleşmemiş Beklenti Cümleleri

Olumlu yönde sonuçlanması beklenen bir durumun

gerçekleşmediğini ifade eden cümlelerdir.

S Ankara’ya geldiğinde beni arar sanmıştım.

(Ama aramadı.)

S Sınavdan yüksek not alacağımı düşünmüştüm. (Ama alamadım.)

11 ÖRNEK

Bu cümlelerde sonuçtan duyulan bir hayal kırıklığı anlamı olabilir.

Aşamalı Durum Bildiren Cümleler

Herhangi bir durumun zaman içerisinde

kademeli arttığı veya azaldığını ifade

eden cümlelerdir.

S Her geçen gün başarısı daha da artıyor.

S Hasta gittikçe kötüleşiyor.

12 ÖRNEK

Türkçede duygu bildiren sözcük, cümle oldukça fazla sayıdadır. Bu konuda okuma ve anlama kazanımıyla cümleler değerlendirilmeli, cümlenin hangi duyguyu

bildirdiği belirlenmelidir.

S Alışveriş sırasında onu karşımda görünce ağzım açık kaldı.

(Şaşırma)

S Öğrenci dediğin tam da böyle olmalı.

(Beğeni)

S Sabırlı davranma konusunda çok iyi değilim.

(Öz eleştiri)

S Keşke bu akşam için bir plan yapmasaydım.

(Pişmanlık)

S Çocuğun hâli içler acısıydı, çok etkilendim bu

durumdan.

(Üzüntü)

13 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

Etkinlik

1. Aşağıda verilen cümlelerin hangi anlamı ifade ettiğini karşılarına yazınız.

Ön yargı Yakınma Sezgi Olasılık

Tahmin Uyarı Küçümseme Varsayım

Aşamalı durum Gerçekleşmemiş

beklenti Hayıflanma

Kesinlik

Azımsama

Cümleler Belirttiği Duygu

a. Doğum günüme otuzdan fazla kişi gelebilir.

b. Bu gidişle değil sınavı kazanmak, sınıfı bile geçemez.

c. Buluştuklarında beni arar sanmıştım.

n. Yarın kar yağabilir.

o. Hastalanacağımı dün ateşim olduğundan hissetmiştim.

d. Bu bina depreme dayanıklıymış gibi duruyor.

k. Ders bitmiştir arkadaşlar, çıkabilirsiniz.

Çocuğu sürekli takip etmek beni yoruyor artık.

f. Anneme kendimi affettirebilir miyim acaba?

g. Bir daha bizimle yüksek sesle konuşma!

h. Gün geçtikçe havalar düzeliyor.

j. Yalnızca on lira mı veriyorsun bana?

ı. Tut ki bu yıl işlerin kötüye gitti.

m. Bir an için bugünü tatil gibi düşünsene...

l. Bu çocuk mu mühendis olacakmış?

e.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

2. Görseldeki emojilerin belirttiği duygulara uygun örnek cümleler yazınız.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

3. Aşağıdaki görsellerde ifade edilen duyguları, verilen cümlelerle eşleştiriniz.

1. İşlerim yolunda gitmediği için çok üzgünüm.

4. Bu olanları aklım almıyor, her şey sinirlerimi bozuyor.

2. Onu gerçekten her şeyden çok seviyorum.

3. Sonunda istediğim güzel sonuca ulaştım.

a. b. c. d.

a → b → c → d †

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

1.

Hepinize Merhaba,

Önce tanışalım: Benim adım Zuhal. Sizin yaşınızdayım. Çoğunuz beni hiç görmediniz. Tanımıyorsunuz.

Ama ben sizi hep görüyorum. Hemen hepinizi de tanıyorum. Gerçek isimlerinizi bilmiyorum ya, olsun.

Kendimce isimler taktım hepinize. “Sarı Kız”, durmadan konuşan sarı saçlı kardeşimize taktığım isim. Hep

gülen en küçüğünüze de “Güler” diyorum. Böyle böyle isimler vermişim size. Kendimce tanımış, kendimce sevmişim; dostunuz olmuşum. Odamın penceresi bahçeye bakıyor. Sizi pencereden seyrediyorum.

Bu metinde çocuğun diğer çocuklara karşı hissettiği duygular aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) Ön yargı, tahmin B) Sevgi, dostluk

C) Sevgi, kıskançlık D) Beğeni, tahmin

2.

Bu görselle ilgili söylenen aşağıdaki cümlelerden hangisinin anlam özelliği yanlış verilmiştir?

A) Başarılı olacağı geçtiğimiz koşulardaki performansından anlaşılmıştı. (Tahmin)

B) Her geçen gün antrenman sayısını artırarak bu maratona hazırlandı. (Aşamalı durum)

C) Bir dahaki maratona hazırlanırken burada yaptığın hataları yapma. (Uyarı)

D) Ona destek olmadığım için bugün büyük bir üzüntü duyuyorum. (Sezgi)

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

1.

Kendi kendinize veya

başkasının tavsiyesi ile ilaç

kullanmayın! Mutlaka

hekiminizin size önerdiği

ilaçları kullanın.

Lütfen hekiminizden başta

antibiyotik olmak üzere

fazla ilaç yazmasını istemeyin.

Gıda takviyesi veya bitkisel

ürünler ilaç değildir. Ciddi

yan etkileri ve zararları

olabilir. Kullanmadan önce

mutlaka hekiminize danışın!

T.C. BURSA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ

Afişte yer alan cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) İhtimal anlamı taşıyan cümle kullanılmıştır. B) Uyarı anlamı taşıyan cümlelere yer verilmiştir.

C) Kesinlik anlamı taşıyan cümle söz konusudur. D) Varsayım anlamı taşıyan cümleye yer verilmiştir.

2. YENİ KORONAVİRÜS

EVDE İZLEME (KARANTİNA KURALLARI)

MUTLAKA TIBBİ

MASKE TAKIN. MÜMKÜN OLDUĞUNCA TOPLU TAŞIMA

ARAÇLARINI KULLANMAYIN.

Son 14 gün içerisinde yeni koronavirüs hastalığı (COVID-19) görülen ülkelerin birinden geldiyseniz

ateş, öksürük, solunum sıkıntısı gibi belirti ve bulgularınız olmasa bile 14 gün süresince

EVDEN ÇIKMAMALISINIZ.

Bu afişte,

I. Gelecekte yapılmak istenen işleri ya da gerçekleşmesi istenen düşünceleri ifade eden cümlelerdir.

II. Kişileri yanlış tutumlardan uzak tutmak için ya da kişileri olumsuz bir duruma düşmemeleri için hatırlatma içeren cümlelerdir.

III. Bir sorunun önüne geçmek veya bir işte daha iyi olanı elde etmek için görüş ve düşüncelerin öne sürüldüğü cümlelerdir.

anlam özelliklerinden hangilerine yer verilmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

3.

İçindekiler

Sayfa

1. Şefkatli Olun 3

2. Yardımlaşın 7

3. İyi Niyeti Koruyun 10

4. Çok Okuyun 13

5. Sürekli Değişin 17

İçindekiler bölümünün bir kısmı verilen “Bilgelik” adlı kitaptaki bölüm başlıkları aşağıdaki anlamlardan hangisini taşıyan cümle özelliğine sahiptir?

A) Ön yargı B) Öneri C) Sitem D) Öz eleştiri

4. Aşağıdakilerin hangisinde “küçümseme” anlamı taşıyan bir cümle kullanılmıştır?

Bu kadar parayla sinemaya

nasıl giderim?

Sanırım bu kadar kolay yemekler

yaptı diye kendini usta sanıyor.

Bu kadarcık para maaş değil

cep harçlığı sanki.

İki tane ayakkabıyla koca kışı

geçiremem!

B)

D)

A)

C)

5. Bu ilacı kullanmaya başlamadan önce bu KULLANMA TALİMATINI dikkatlice okuyunuz çünkü sizin için

önemli bilgiler içermektedir.

• Bu kullanma talimatını saklayınız.

• Eğer ilave sorularınız olursa lütfen doktorunuza veya eczacınıza danışınız.

• Bu ilaç kişisel olarak sizin için reçete edilmiştir, başkalarına vermeyiniz.

• Bu ilacın kullanımı sırasında doktora veya hastaneye gittiğinizde doktorunuza bu ilacı kullandığınızı

söyleyiniz.

• Bu talimatta yazılanlara aynen uyunuz. İlaç hakkında size önerilen dozun dışında yüksek veya düşük

doz kullanmayınız.

Bir ilacın “Kullanma Talimatı”nın bir bölümünün verildiği bu metinde kullanılan cümlelerin anlam

özelliği aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A) Uzun süreli kullanımlarda burun tıkanıklığına neden olabilir.

B) Araç kullanıyorsanız dikkat dağınıklığı yaratır.

C) Beklenmeyen bir durumda hemen doktora başvurunuz.

D) Kısa süreli kullanımda da etkisi olacaktır.

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 07

6.

XVII. YÜZYILDA BİLİME YÖN VERENLER

Kopernik: Polonyalı astronom ve matematikçidir. Dünya’nın ve diğer gezegenlerin

Güneş etrafında döndüğünü açıklamıştır. Kilisenin baskısına rağmen bu teorisini

yazdığı kitaplarla tüm dünyaya duyurmuştur.

Galileo: Modern fiziğin ve teleskobik astronominin kurucularından biridir.

Ticari alanda kullanılan pusula, ilkel termometre, kalp atışını ölçen sarkaç

icatlarından bazılarıdır. En önemli icadı teleskoptur. Gezegenler ve diğer gök

cisimleriyle ilgili çalışmalarını İki Kâinat Sistemi Üzerine Konuşmalar adlı

kitabında toplamıştır.

Bacon: İngiliz filozof ve devlet adamıdır. Bilimsel çalışmalarda deney ve gözlem

metodunu savunmuştur. Denemeler, Bilimin İlerlemesi, Yeni Atlantis, Büyük Yeni

Düzen eserlerinden bazılarıdır.

Kepler: Alman gök bilimci, fizikçi ve matematikçidir. Rudolf’un Cetvelleri adlı kitabında

gezegenlerin temel tablolarını yayımlamıştır.

Pascal: Fransız matematikçi, fizikçi ve düşünürdür. 1642’de bir hesap makinesi icat

etmiştir. Paskal üçgenini ve bir üçgenin iç açılarının toplamının iki dik açıya eşit

olduğunu bulmuştur.

Newton: İngiliz fizikçi, matematikçi ve astronomdur. Diferansiyel ve integral hesabını

bulmuştur. Bilim tarihine en büyük katkısı yer çekimi kanununu bulması olmuştur.

Bu afişte kullanılan cümlelerin taşıdığı anlam özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kesinlik B) Olasılık C) Varsayım D) Beğeni

föy

08

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Cümlelerin Anlatım Özellikleri - I

Öznel Anlatımlı Cümleler

Kişisel görüş içeren, doğruluğu veya yanlışlığı herkese göre değişiklik gösteren, subjektif ifade özelliği taşıyan cümlelerdir.

S Cumhuriyet Dönemi’nde Türk edebiyatının en

güzel örnekleri verildi.

S Dışarıda bıktırıcı bir soğuk hava var.

S Hayal kurmak geliştirici olduğu kadar eğlencelidir de.

S Şiir, insanı gerçek dünyadan masal dünyasına götürür.

1 ÖRNEK

Nesnel Anlatımlı Cümleler

Söyleyenin kişisel görüşlerini içermeyen, doğruluğu veya yanlışlığı kanıtlanabilen, objektif ifade özelliği taşıyan cümlelerdir. Nesnel anlatımlı cümlelerde

anlatılanlar herkes için aynıdır.

S Bu böcek türünün nesli tükenme tehlikesi altındadır.

S Bitkiler, fotosentez yapan canlılardır.

S Antalya-Ankara arası 630 km’dir.

S Dünyada en çok konuşulan dil İngilizcedir.

2 ÖRNEK

Bu görselle ilgili aşağıdaki cümleler kurulabilir.

S Evler yamaca yakın yerlerde bile inşa edilmiş.

..............

S Evlerin birbirine bu kadar yakın olması rahatsız

edici.

...........

S Evlerin rengârenk boyanması insanın içini açıyor.

...........

Geçiş ve Bağlantı İfadeleri

Herhangi bir konuda görüş, duygu ve düşünceler

ifade edilirken sözcükler arasında veya cümleler

arasında geçişi, bağlantıyı sağlayan ifadelere gerek duyulur. Bu ifadeler düşüncenin aynı veya farklı

yönde devam ettirilmesi işine yarar.

S Olumlu ya da olumsuz anlamlar arasında geçiş

yapma,

S Düşünceleri destekleme, pekiştirme,

S Örnekleme,

S Neden-sonuç, amaç-sonuç, koşul-sonuç ilişkileri

kurma,

S Özetleme gibi amaçlarla bu ifadeler kullanılır.

Ama, Fakat,

Ancak, Yalnız,

Oysa,...

Geçiş ve bağlantı ifadeleri eğer olumluluk, olumsuzluk anlamlarıyla bir ilişki, bağlantı sağlıyorsa “farklı

düşünmeye yönlendiren ifadeler” ya da “düşüncenin

yönünü değiştiren ifadeler” olarak adlandırılır.

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

Geçiş ve Bağlantı İfadeli

Sözcükler

Özellikle

Örneğin

Örnek olarak

Başka bir deyişle

Açıkçası

Ayrıca

Üstelik

Hatta

Ne var ki

h

Düşüncenin Yönünü

Değiştiren Sözcükler

Ama

Fakat

Lakin

Yalnız

Oysaki

h

S Ödevlerini çok düzenli yapmasına rağmen sınavlarda başarılı olamıyor.

S Tatile gitmek istiyorum ama nereye gideceğime bir türlü karar veremiyorum.

S Sözel konuları çok severim ....................... tarihle ilgili olanları.

S Okullar kapanınca Bursa’ya gideceğiz ..........

haziran ayında.

S O dönemlerde şiir yazmış ............ şiirlerini kitaplaştırmış.

3 ÖRNEK

Gerçekçi ve Kurgusal İfadeler

Gerçek hayatta karşılaşılabilen söz, olay ya da durumlar gerçekçi ifadeleri oluşturur. Gerçekçi ifadeler

ya da gerçekçi unsurlar, olağan durumlardır.

Kurgusal ifadeler ise gerçek olmayan ancak kurgulanan, tasarlanan, olağanüstü, hayal ürünü olay,

durum veya kahramanlardan oluşur.

S Ekonominin en önemli bölümünü tarım ve

hayvancılık oluşturuyordu. (Gerçek)

S Adam, kendisine hayranlıkla bakan çocuğunun yanağını okşadı. (Gerçek)

S Onunla her konuşmamız çok sıkıcı geçiyor.

(Gerçek)

4 ÖRNEK

S Kardeşlerim Jale ve Hale bulutların üstünde

dans ediyorlardı. (Kurgusal)

S Ağzından ateş çıkan canavarlardan ve devlerden oluşan ordu, kale kapısına dayanmıştı.

(Kurgusal / Hayal ürünü)

S Sevgi; umut, emek ve düşlerimizi süsleyen bir

kurdeleydi. .............................................

S Kırlangıçlar, gecenin soğuğuna ve karanlığına inat, hüzünlü dağların ve yorgun karların

üzerinden uçuyordu. ......................................

S Küçük kız, yıldızları heybesine topladı.

.............................................

S Mutlu bulut, sabaha kadar gökkuşağının etrafında döndü durdu. .........................................

5 ÖRNEK

(I) Alanya’nın iki koy çizgisinin ortasından enine doğru iki yüz metre yüksekliğinde bir kayalık

uzanır. (II) Dağın bir kenarında Selçuk Tersanesi var. (III) Dış ve iç surları aştıktan sonra tepede

bir cami, bir küçük mabet, bir de çınar göreceksiniz. (IV) Belki Akdeniz, en iyi bu çınarın dibinden görünür.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisinde söyleyenin kişisel duygularına yer verilmiştir?

A) I B) II C) III D) IV

6 ÖRNEK

6 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

Etkinlik

1. Aşağıdaki cümlelerin anlam özelliklerini (öznel / nesnel) karşılarındaki kutucuklara işaretleyiniz.

1953 yılında radyo sanatçısı olan Ziya Taşkent, 1973’te koro yönetmeni olmuştur.

a.

h. Üç yüz yıl önce Avrupa’da sadece Venedik’te ayna yapılıyordu.

b. Hababam Sınıfı, Selvi Boylum Al Yazmalım, Titanik gibi filmlerin müzikleri filmlerden daha güzeldir.

ı. Mehmet Akif’in şiirlerinin toplandığı kitabın adı “Safahat”tır.

d. Şiddet ve zorbalığa özendirici yayınları okumamalıyız.

e. Ölçü, bir müzik eserinde ritim birimi olan vuruşların kuvvetli ve zayıf zamanlarının gruplandırılarak eşit zaman bölümlerine ayrılmasıyla oluşur.

f. Okulların giriş, çıkış saatleri yeniden düzenlendi.

g. Dünyanın en iyi konuşmacıları çok kitap okuyanlardan oluşmaktadır.

c. Son kitabındaki üçüncü bölüm, tüm bilgileri altüst edecek bir ilginçliğe sahiptir.

Öznel Nesnel

2. Aşağıdaki görselle ilgili beş öznel, beş nesnel cümle örneği olacak şekilde bir hikâye kurgulayınız.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

3. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri geçiş ve bağlantı ifadelerinden uygun olanlarla doldurunuz.

a. Demokrasi, halkın egemenliğine dayanan bir yönetim şeklidir ...................................... demokrasi, insanın sırf

insan olması nedeniyle sahip olduğu hak ve hürriyetlerini kullanmasına imkân tanıyan bir yönetim şeklidir.

b. Kapı, yaşantımıza olduğu kadar deyimlerimize de yerleşmiştir ....................................... kapı kapı gezmek,

açık kapı bırakmak, kapı dışarı etmek vs.

c. Tüm renkleri severim ama ....................................... yeşil ve tonlarına bayılırım.

d. Gazetelerdeki yazıların açık, anlaşılır bir dille kaleme alınması gerekir ....................................... gazete

okuyan kişi ilkokul mezunu da olabilir.

e. Arkadaş, dost bildikleriniz sizi üzmüş ....................................... arkanızdan olmayacak işler çevirmiş olabilir.

özellikle çünkü başka bir deyişle örneğin hatta

4.

... Her yıl Ağrı Dağı’nda bahar gözünü açtığında çiçeklerle, keskin kokular, renklerle, bakır rengi toprakla birlikte Ağrı Dağı’nın güzel, kederli kara gözlü, iri yapılı,

çok uzun, ince parmaklı çobanları da kavallarını alıp Küp Gölü’ne gelirler.

Kırmızı kayalıkların dibine, bakır toprağın, bin yıllık baharın üstüne kepeneklerini atıp gölün kıyısına fırdolayı otururlar. Daha gün doğmadan Ağrı

Dağı’nın harman olmuş yalp yalp yanan yıldızları altında kavallarını bellerinden çıkarıp Ağrı Dağı’nın öfkesini çalmaya başlarlar. Bu, gün doğumundan gün batımına dek sürer. Bu arada, tam gün kavuşurken gölün üstünde

kar gibi ak, küçücük bir kuş dönmeye başlar. Sivri, uzun, kırlangıca benzer bir

kuştur. Gölün üstünde çok hızlı döner. Uzun, ak halkalar çizer üst üste. Ak halkalar tel

tel gölün som mavisine düşer, tam günün battığı anda kavalcılar çalmayı keserler.

Bu metinde geçen kurgusal ifadeleri (hayal ürünü bölümleri) aşağıdaki kutucuğa yazınız.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

1. 1940’ta Erzincan’da dünyaya gelen Özay Gönlüm, baba tarafından Denizliliydi. Küçük yaşta ağız

I

armonikası çalarak müziğe başladı, ortaokul yıllarında keman çaldı. Daha sonra bağlama çalmaya

başladı. Özellikle Denizli yöresinin türkülerini sesi ve sazı ile mikrofonlara taşıdı. Çalıp söylediği Ege

II

türküleri kadar taklit yeteneği, fıkraları ve Denizli ağzıyla folklora zenginlik kattı.

Radyo oyunlarında ve tiyatrolarında rol alan Özay Gönlüm, radyo ve televizyonda yayımlanan “Nineden

III

Mektuplar” tiplemesiyle çok sevildi. Türküleriyle otuz dört yıldır gönülleri fetheden Özay Gönlüm 2000

IV

yılında hayata gözlerini yumdu.

Bu metindeki numaralanmış bölümlerin hangisinde nesnellikten söz edilemez?

A) I B) II C) III D) IV

2. Eğer okuduğunuz bir cümlenin doğruluğu ya da yanlışlığı kesin değilse ya da kişiden kişiye değişiyorsa

o cümle, öznel bir cümledir. Örneğin, “Kitap okumak için büyük bir âlim olmaya gerek yoktur.” cümlesinin

ifade ettiği yargının doğru ya da yanlış olduğu kişiden kişiye değişebilir. Bundan dolayı bu cümle, öznel bir

cümledir.

Bu açıklamaya göre,

(I) Yakın zamana kadar mektup yazma, dinî bayramlarda ve her yılbaşında da kartpostal gönderme geleneğimizi sürdürebiliyorduk. (II) İlkokula başladığımızda öğrendiğimiz ilk şarkılardan “Postacı”nın sözleriyle

başlıyordu hasret, özlem gibi duyguların gönlümüze ve ruhumuza işlemesi. (III) Şimdi çocuklarımız okullarda o güzelim “Postacı”yı öğreniyorlar mı bilmiyorum. (IV) Herhâlde ilk bilinçli postacıyı bekleyişimiz de

üniversite imtihanlarının sonuçları içindi.

metnindeki numaralanmış cümlelerden hangisinde öznellik yoktur?

A) I B) II C) III D) IV

3. Kırk bin canlı ve bitki türü, insanlığın hayatını sürdürebilmesi için gerekli. - - - - Iküresel ısınma ve bunun sonuçları, canlı türlerini de yok ediyor. Artık Manyas Kuş Cenneti’nin doğal konukları, birkaç yıldır gelmiyor.

- - - - II geldiklerinde hiçbir şey bulamıyorlar. Kuş Cenneti, çoktan cehenneme döndü bile. Göçmen kuşlar,

göçecek yer bulamıyor; kutup ayıları, üzerinde barınabileceği bir buz adacığı arıyor.

Bu metindeki numaralanmış bölümlere aşağıdaki geçiş ve bağlantı ifadelerinden hangileri getirilmelidir?

A)

B)

C)

D)

Fakat

I II

Oysa

Oysa Çünkü

Ne yazık ki Ama

Ancak Özellikle

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

1. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde develer tellal iken, pireler berber iken, ben babamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken bir horoz varmış. Bir gün terslikte (gübrelik yerde) eşinirken ayağına diken batmış.

Dikeni çıkarmak için o yakada (civar) oturan bir ninenin evine gitmiş. “Nine!” demiş. “Ayağıma diken battı,

çıkarır mısın?” Nine, dikeni çıkarmış. Horoz, “Ben sonra gelirim.” demiş, gitmiş.

Birkaç gün sonra horoz dönüp gelmiş. Ninenin kapısını çalmış. “Nine, benim dikenimi ver!” demiş. Nine,

“Dikeni sobaya attım.” demiş. Horoz, “Ya dikenimi verirsin ya da sobanı alırım.” demiş. Laf dinletemeyen

nine, sobayı vermiş. Horoz da gitmiş. Yolda giderken bir eve rastlamış; kapıyı çalmış, sobayı vermiş, sonra gelip alacağını söylemiş. Aradan günler geçmiş, sobayı almaya gitmiş. Çalmış kapıyı, evdekilere “Sobamı verin.” demiş. Evdekiler “Sen gelmeyeceksin diye onu kullandık, eskidi.” demişler. Horoz “Ya sobayı

verirsiniz ya ineğinizi alırım.” demiş. O kadar söylenmiş ki horoz, bıkmışlar ve ineği horoza vermişler. İneği alan horoz gide gide bir köye gelmiş.

O köyün evlerinden birinde düğün varmış. Düğünevine gitmiş. İneği vermiş, sonra

gelip alacağını söylemiş. Akşamüstü horoz geri dönmüş, ineği istemiş. Düğünevinin sahibi “Yemekler yetmedi, kestik, misafirlere aş yaptık.” demiş. Horoz “Ya ineği verirsin ya gelini alırım.” demiş. Ağlamışlar, sızlamışlar, horoza laf dinletememişler. Gelini vermişler. Gelini alan horoz giderken bir çobana rastlamış. “Çoban

kardeş, gelinle senin kavalı değişelim mi?” demiş. Çoban bu işe razı olmuş. Horoz kavalı almış, bir ağacın tepesine çıkmış. Kavalını çalıp şöyle şarkı söylemeye başlamış:

– Düt dürü düt dikeni verdim sobayı aldım

Düt dürü düt sobayı verdim ineği aldım

Düt dürü düt ineği verdim gelini aldım

Düt dürü düt gelini verdim kavalı aldım, derken dengesini kaybedip dereye yuvarlanmış. Horoz cezasını bulmuş, darısı bütün arsız, huysuz, utanmazların başına...

Bu metinde geçen aşağıdaki durumlardan hangisi kurgusal (hayal ürünü) öge değildir?

A) Horozun ayağına diken batması B) Çobanın horozla bir takasa girmesi

C) Düğünevinin sahibinin horoza gelini vermesi D) Horozun şarkı söylemesi

2. Konuşmalarımızda ya da yazılarımızda düşüncelerimizi dile getirirken bazı yerlerde, düşüncelerimizin değiştiğini ifade etmek için ya da cümlelerimiz arasında bağlantı kurmak için çeşitli ifadelerden yararlanırız.

Bunlara geçiş ve bağlantı ifadeleri denir.

Buna göre,

I. Senelerden beri biz burada yaşıyoruz - - - - bu yıl sonunda memleketimize dönmeye karar verdik.

II. Birtakım kuralları daha işin başında sıralamıştık - - - - sıralanan bu kurallar uygulanamıyor.

III. Almanya’da aralıksız beş yıl hiç yorulmadan çalışıyor - - - - kazanmış olduğu büyük paralarla ülkesine

dönüyordu.

IV. Kitap okuma oranlarının düştüğünü - - - - yeni nesil öğrencilerin de bir o kadar kitap düşkünü olduğunu

söyleyebiliriz.

cümlelerinin hangisinde boş bırakılan yere getirilecek ifade, işlevi yönüyle diğerlerinden farklı olur?

A) I B) II C) III D) IV

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

3. Coğrafi Keşifler

Avrupa’nın XV ve XVI. yüzyıllarda yeni ticaret yolları bulmak için yaptığı bazı coğrafi keşifler şunlardır:

Vasco Da Gama (Vasko De Gama) 1497’de Portekiz’den

yola çıkarak Bartolomeu Dias’ın yolunu takip etti. Önce Afrika’nın en güney kısmı olan Ümit Burnu’na geldi. Daha

sonra kıtanın doğu kıyılarını takip etti ve muhteşem kıyılarıyla bilinen Zanzibar Adası’na ulaştı. Oradan kendine yardım eden birinin iyi niyeti sayesinde Hindistan’ın batı kıyısına ulaşmış oldu.

Zanzibar Adası

I.

II.

III.

IV.

Portekizli Bartolomeu Dias (Bartelmi Diyaz), Portekiz’den

yola çıkıp, Afrika’nın güneyini dolaşarak 1488’de Ümit Burnu’nu buldu. Böylece Hindistan’a deniz yolu ile ulaşma imkânı elde edilmiş oldu.

Ümit Burnu

Bahama Adaları

Cenevizli Kristof Kolomb, 1492’de sürekli batıya giderek

Hindistan’a ulaşacağı fikriyle yola çıktı. İki ay sonra Amerika’nın batısındaki Bahama Adalarına ulaştı. Buranın Hindistan’ın batısı olduğunu sandı. Yeni bir kıta keşfettiğini anlamadı.

Kristof Kolomb’un ölümünden kısa bir süre sonra İtalyan

gemici Amerigo Vespucci (Ameriko Vespuçi), Amerika’nın

Hindistan değil, yeni bir kıta olduğunu fark etti (1507). Bulduğu yeni kıtaya onun adı verildi.

Amerika’nın keşfi (Temsilî)

Bahama Adaları

Buna göre numaralanmış bölümlerin hangisinde kişisel görüşe yer verilmiştir?

A) I B) II C) III D) IV

4. I. Çok anlaşılır ve sürükleyici bir dille yazılmış olan roman özellikle çocuk ve gençlere çok şey katabilir.

II. Engellilerin, hastaların, kendileri gibi olmayanların mücadelesini anlamaları ve eş duyum kurabilmeleri için iyi bir başlangıç bu eser.

III. Çektiği fiziksel acıları, bunalımlarını, hayal kırıklıklarını, inancını, kederini birinci ağızdan anlatmıştır.

IV. Beni en çok etkileyen şey; Christy Brown’in engelleri aşarak kendisini bir kahraman ya da mağdur olarak sunmak yerine olduğu gibi, iyisiyle kötüsüyle bir insan olarak ortaya koymasıdır.

Numaralanmış cümlelerin hangisi kanıtlanabilirlik yönüyle diğerlerinden farklıdır?

A) I B) II C) III D) IV

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 08

5. Kendi yaşamımızın evrenimizin dışına çıkıp başka başka yaşamlara tanıklık etme olanağı sunar kitaplar. bazı kitaplar vardır ki sanki bize seslenmektedir. Adımızı çağırır gibi. Bir vitrinden

ya da sokakta ikinci el kitap satan bir tezgâhtan göz kırpar büyülü kitabımız. Bilge Karasu’nun dediği gibi:

“Okur, kitap arar kitabın da okuru aradığını ben çok gördüm.”

Bu metinde boş bırakılan kutuların içine aşağıdaki geçiş ve bağlantı ifadelerinden hangileri sırasıyla getirilmelidir?

hatta † Ama † ancak

oysaki † Hatta † çünkü

çünkü † Ancak † ne var ki

ama † Ancak † hatta

A)

C) D)

B)

6.

Doğada Biyolojik Çeşitlilik Kaybı Giderek Artıyor.

Dünya genelinde biyolojik çeşitliliğin giderek azalması canlıların yaşamı için tehlike arz

ediyor.

BM bünyesinde her yıl 22 Mayıs tarihi “Uluslararası Biyolojik Çeşitlilik” günü olarak kutlanıyor.

Karasal türler

Deniz türleri

Bilinen 300 binden fazla bitki türünün arasından değerlendirilen 12 bin 914 türün yaklaşık

%68’i yok olma tehdidi altında.

Dünyadaki mahsule en büyük zirai katkı sağlayan polenlemenin başaktörü arıların %40’ı

yok olma riskiyle karşı karşıya.

Balık rezervlerinin yaklaşık üçte biri aşırı avcılığa maruz kalıyor ve tatlısu balıklarının üçte

biri tehlike atında.

%38

%36

İnsan faaliyetleri yüzünden 1 milyona yakın hayvan ve bitki türü yok olma tehlikesiyle karşı

karşıya!

SON 50 YILDA TÜRLERİN POPÜLASYONLARINDA KAYIP

✓

✓

Bu infografikteki bilgilerin anlatımı için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Gerçekçi bir anlatımı vardır.

B) Kurgusal unsurlara yer verilmiştir.

C) Geçiş ve bağlantı ifadeleri kullanılmıştır.

D) Öznel bilgiler içermektedir.

föy

09

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Cümlelerin Anlatım Özellikleri - II

Benzetme Cümleleri

Aralarında ortak özellik bulunan iki kavram, durum, kişi veya olaydan güçsüz olanı güçlü gibi ifade eden cümleler benzetme cümleleridir.

Kafatası

Kulak zarı

Elmacık kemiği

Burun kemeri Kulak memesi

Göz bebeği

Köpek dişi Köpek dişi

Köprücük kemiği

Göğüs kafesi Başparmak

Kürek kemiği

Serçe parmak

Leğen kemiği

Kaval kemiği

Tarak kemiği

Boğaz

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

S Annemin yufka yüreği altın kadar değerlidir

benim için.

S Pamuk ........... yumuşak elleri vardı.

S Cennet kadar güzel vatana sahibiz.

1 ÖRNEK

Karşılaştırma Cümleleri

En az iki kişi, olgu, kavram ya da durumun aynı

veya farklı yönlerinin belirtilmesidir. Karşılaştırma

cümlelerinde “göre, en, ....................” gibi sözcüklere yer verilir.

S Son kitabı daha çok ilgi görmüştü.

S Eda, Metin’e göre daha cana yakın bir çocuktur.

S Okulun en başarılı sınıfı bu şubeymiş.

2 ÖRNEK

Abartma Cümleleri

Bir olayın, durumun veya bir kişinin özelliğinin olduğundan fazla ya da az gösterilmesidir. Abartılı anlatım özelliği taşıyan cümlelerde anlatılanların gerçekte olamayacak kadar çok ya da az olması gerekir.

BİR CENGÂVER Kİ BREH

BREH BREH! SÜRDÜ ATINI

BULUTLARIN ÜSTÜNE...

ABARTMA

S Kızılay’da kalabalıktan iğne atsan yere düşmez.

S Zayıflıktan bir deri bir kemik kalmışsın.

S Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır!

S Dağ gibi bulaşık beni bekliyor.

3 ÖRNEK

Örnekleme Cümleleri

Düşüncelerin inandırıcılığını artırmak, soyut fikirleri somutlamak, belirginleştirmek için bir kavramı, nesneyi, kişiyi aktarmaktır. “Örneğin, ...........,

.......................” gibi ifadelerle örnekleme yapılabilir.

S Bazı noktalama işaretlerini öğrenciler birbiriyle karıştırıyor. Örneğin, virgül ve noktalı virgül

en çok karıştırılan noktalama işaretleridir.

S Renkler insan ruhunu yansıtır. Söz gelimi siyah insanı karamsar, beyaz ise güvenilir gösterir.

S Teknolojinin çocuklar üzerinde birçok zararlı

etkisi vardır: dikkat dağınıklığı, hiperaktivite...

4 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

Etkinlik

1. Aşağıdaki metnin hangi cümlelerinde karşılaştırma yapıldığını verilen kutucuğa yazınız.

(I) Ünlü sinema oyuncusu Charlie Chaplin’in Şarlo karakterini canlandırdığı türden sessiz filmler çok

geride kaldı. (II) Artık sessiz bir sinema filmini düşünmek şöyle dursun, film üreticileri ses efektlerini

daha iyi yapabilmek için birbirleriyle yarışıyorlar. (III) Gerçekten de günümüzde sinema ve televizyon

filmlerinin en temel ögelerinden biri ses. (IV) Sesin nasıl kaydedildiği, hareketli görüntülerle nasıl eşleştiği ve bu sesin bize nasıl ulaştığı merak konusu.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde abartma, hangisinde benzetme olduğunu belirleyip karşılarındaki kutucuklara işaretleyiniz.

Cümleler Abartma

a. Zaten dünya kadar işim var, diyerek söyleniyor.

b. Deniz bugün çarşaf gibi, hiç rüzgâr yok havada.

c. Gülmekten öldüler film bitene kadar.

d. Yiğit, karınca kadar çalışkan bir çocuktur.

e. Çocuk üflesem uçacak, o kadar zayıf.

Kaplumbağa gibi yavaş yavaş yürüyorsun. f.

g. Yollar, köyleri saran eskimiş çerçevelerdi sanki.

h. Sesleriniz öteki ilden bile duyuluyor çocuklar!

j. Ateşten de sıcaktı kalbi.

ı. Büyük Sahra denen bu kum denizinde günlerce kaldık.

Benzetme

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

3. Aşağıdaki cümleleri örnekleme cümlesi olacak şekilde tamamlayınız.

a. Çocuklar eğlenceli filmleri izlemeye bayılırlar. .......................................................... .

b. Yazarın okuduğum birçok kitabı vardı. .......................................................... bunlardan bazılarıdır.

c. Hafta sonları ailemle bazı aktiviteler yaparız. Örneğin .......................................................... .

d. Bilim insanları uzayla ilgili yeni bilgiler verdiler: .......................................................... vs.

e. Ankara’nın sevdiğim semtleri arasında .................................................. sayabilirim.

4.

Canlıların çeşitli haberleşme biçimleri vardır. Mesela yer sincaplarının kuyruklarının ısınması. “Bana bulaşma!” anlamına geliyor ama bu yalnızca çıngıraklı yılanla karşılaştıklarında oluyor. Kızılötesi kameralarla incelendiğinde sincaplar çıngıraklı yılanla karşı karşıya geldiğinde algılayıcılar kızılötesi radyasyon algılarken diğer bir tehlikeli yılan türüyle karşılaştığında böyle bir radyasyon algılamıyorlar.

Normalde sincapların kuyruklarının sıcaklığı vücutlarınınkinden düşüktür. Ancak çıngıraklı yılanla karşılaşınca kuyruk sıcaklıkları 2 °C, diğer yılanlarla karşılaşınca ise 0,2 °C artıyormuş.

Bu metindeki örnekleme ve karşılaştırma cümlelerini bulup aşağıya yazınız.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

1. Gün olur, alır başımı giderim

Denizden yeni çıkmış ağların kokusunda

Şu ada senin, bu ada benim

Yelkovan kuşlarının peşi sıra

Dünyalar vardır, düşünemezsiniz

Çiçekler gürültüyle açar

I

Gürültüyle çıkar duman topraktan

Hele martılar, hele martılar

Her bir tüylerinde ayrı telaş

Gün olur, başıma kadar mavi

Gün olur, başıma kadar güneş

Gün olur, deli gibi

II

Orhan Veli Kanık

Bu şiirdeki altı çizili dizelerin özellikleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

I II

A) Örnekleme Abartma

B) Abartma Karşılaştırma

C) Karşılaştırma Benzetme

D) Abartma Benzetme

2. Aralarında ortak özellik bulunan iki kavramdan zayıf olanın güçlü gibi gösterilmesine benzetme denir.

Buna göre aşağıdaki dizelerin hangisinde bir benzetme söz konusudur?

A) Değirmen misali döner başım

Sevda değil bu bir hışım

Gel gör beni darmadağın

Tel tel çözülüp kalmışım

B) Dost düşman önümde yürür

Bilmedim asıl dostu

Dostların canıma kastı

Beni dostlarım öldürür

C) Gönülce düş bir yola

Bir gönülce kapı aç

Sen sen ol, verme mola

Senden kurtul, sana kaç

D) İlkbaharı geldi Anadolu’nun

Silifke’de çiçek açtı nar şimdi

Her tarafı yeşillendi Bolu’nun

Sultandağı benek benek kar şimdi

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

1.

MERCANLARIN GİZEMLİ YAŞAMI

Su altı belgesellerinde gördüğümüz mercanlar, hepimizin ilgisini çeker. Bir dalgıç içinse mercan resiflerinde dalmak ve onların yaşamını yakından görebilmek en büyük düşlerden biridir. Peki, mercanlar nerelerde ve nasıl yaşarlar? Nelerle beslenirler? Diğer canlılar için neden önemlidir?

ZEYTININ ÇOCUĞU: ZEYTİNYAĞI

Zeytin ağacının bakımı da çok kolay gelişimi de. İstediği iklimi bulduğunda çok kolay gelişebilen bu ağaç,

bize lezzetli meyveler sunar. Dahası, insanlar bu meyveyi işleyerek besleyici ve sağlıklı bir ürün olan zeytinyağını elde ederler. Akdenizliler zeytinyağını çok severler. Tüm dünyadaki zeytinyağlarını tek bir kahvaltıda tüketebilirler.

ISSIZ BİR ADADA YAŞAM

Diyelim ki ıssız bir adaya düştünüz. Adada sizden başka kimsecikler yok. Ada üzerinde yalnızca Hindistan cevizi ağaçları var. Yanınızda bir bavul ve adaya çıkmanızı sağlayan cankurtaran botunuz. Görünüşe

göre bu adada bir süre yaşamanız gerekecek. Ne dersiniz, bununla baş edebilir misiniz?

PARA... PARA... PARA...

Gündelik yaşamımızın içinde olmazsa olmaz bir şey var: para. Alışveriş yaparken, fatura öderken, yolculuğa çıkarken kısacası birçok alanda paraya gereksinimimiz var. Peki, yaşamımıza bu kadar girmiş paranın ilk kim tarafından kullanıldığını, tarih boyunca nasıl bir gelişim izlediğini merak ettiniz mi?

Bir derginin içeriğinin tanıtıldığı bu yazılarda kullanılan cümleler incelendiğinde hangisinde aşağıda belirtilen cümleye yer verilmediği görülür?

A) Mercanların Gizemli Yaşamı - Karşılaştırma cümlesi

B) Issız Bir Adada Yaşam - Benzetme cümlesi

C) Zeytinin Çocuğu: Zeytinyağı - Abartma cümlesi

D) Para...Para...Para... - Örnekleme cümlesi

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

2.

Bir hektar ladin ormanı yılda 32 ton, bir hektar

kayın ormanı yılda 68 ton, bir hektar çam ormanı

ise yılda 30-40 ton toz emer.

Ormanlar bir ısı tamponu gibi görev yapar. Sıcağı

ve soğuğu dengeler, yaz sıcağını 5 - 8 °C azaltırken kış sıcaklığını da 1,5 - 2,8°C artırır. Kuru

havalarda bile havanın nemini sabit tutar.

Ormanlar birçok yabani hayvan ve kuşun yanı

sıra, çeşitli yiyecekleri barındırması nedeniyle

besin kaynakları açısından önemli bir ortamdır.

Ormanlar 50 metre genişliğindeki bir otoparkın

trafik gürültüsünü 20-30 desibel azaltır.

Ormanlar biyolojik dengeyi korur. Yapraklı ağaçlardan oluşan bir bölgede 50 kuş türü yaşayabilir.

Ormanlar ağaçsız bir alanın 8 katı fazla humus

oluşturur ve toprak canlılarının yaşamasını sağlar.

Ormanlar; bitkiler ve hayvanlar için doğal bir su

şebekesidir.

Toprak hayatı ile bütünleşen ormanlar, atıkların

yeniden değerlendirilmesini sağlar.

Ormanlar egzoz ve benzeri zehirli gazları, kirli

suları filtre ederek temizler.

100 yaşındaki bir kayın ağacı fotosentez sırasında

ürettiği oksijenin yanında bir saatte 1,5 kg karbondioksit kullanır bu değer, 40 kişinin 1 saatte

çıkardığı karbondioksit miktarına eşittir.

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Ormanlar “yaşam” kaynağıdır. Çevresine “hayat” verir.

Bu görselde,

I. Aralarında ortak özellik bulunan iki kavram, durum, kişi veya olaydan güçsüz olanı güçlü gibi ifade eden

cümlelerdir.

II. En az iki kişi, olgu, kavram ya da durumun aynı veya farklı yönlerinin belirtilmesidir.

III. Bir olayın, durumun veya bir kişinin özelliğinin olduğundan fazla ya da az gösterilmesidir.

anlatım özelliklerinden hangilerinin örneği vardır?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 09

3. Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) UNESCO tarafından; toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar biçiminde tanımlanmaktadır.

Kuşaktan kuşağa aktarılan bu miras, toplulukların ve grupların çevreleriyle, doğayla ve tarihleriyle etkileşimlerine bağlı olarak sürekli biçimde yeniden yaratılır ve bu onlara kimlik ve devamlılık duygusu verir; böylece kültürel çeşitliliğe ve insan yaratıcılığına duyulan saygıya katkıda bulunur.

Somut olmayan kültürel miras, özellikle aşağıdaki alanlarda belirir:

a. Somut olmayan kültürel mirasın aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar (destanlar, efsaneler, halk hikâyeleri, atasözleri, masallar, fıkralar vb.)

b. Gösteri sanatları (Karagöz, meddah, kukla, halk tiyatrosu vb.)

c. Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler (nişan, düğün, doğum, Nevruz vb. kutlamalar)

d. Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar (geleneksel yemekler, halk hekimliği, halk takvimi, halk meteorolojisi vb.)

e. El sanatları geleneği (dokumacılık, nazar boncuğu, telkâri, bakırcılık, halk mimarisi)

Bu metnin maddelerinin sıralandığı bölümde aşağıdakilerin hangisinden yararlanılmıştır?

A) Örnekleme B) Benzetme C) Abartma D) Karşılaştırma

4. Aslında Sadece

Ayağına Basacaktım

Kendimi Durduramıyorum

Bu karikatürdeki gelinin durumu ve sözleri aşağıdakilerin hangisine örnek oluşturabilir?

A) Benzetme B) Abartma C) Karşılaştırma D) Örnekleme

1

Test - 1 Tarama Testi - I

1.

I. Bir işin, bir oluşun içinde geçtiği,

geçeceği süre, vakit

III. Dönem, devir

II. Çağ, mevsim

IV. Bir işe ayrılmış veya bir iş

için alışılmış saatler

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde, “zaman” sözcüğü verilen anlamlarından biriyle kullanılıp terimleşmiştir?

A) Dedemin zamanında bu apartmanların yerinde tarlalar varmış.

B) İnsanlık tarihi “Neolitik Zaman” ile başlamaktadır.

C) Zaman geçtikçe daha da ağırlaşıyor, hastalığı kötüleşiyordu.

D) Şimdi bağ bozma zamanı, köye gitmenin aslında tam sırası.

2.

Manavdaki iri iri

elmalardan seçtik.

Radyodan sürekli cızır

cızır sesler geliyor.

Kedi akşama kadar

miyavlayıp durdu.

Örnek

Örnek

Örnek

İnsan dışındaki canlı ya da

cansız varlıkların çıkardığı

seslerin taklit edilmesiyle

oluşan sözcükler “yansıma

sözcükler”dir.

Anlamı güçlendirmek, pekiştirmek için farklı anlam ilişkilerindeki sözcüklerin bir arada

kullanılmasıyla “ikileme” oluşur.

Yansıma sözcüklerle

ikilemeler kurulabilir.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bu görseldekilerin herhangi birine örnek yoktur?

A) Kamp kurduğumuz yerin hemen yanından şırıl şırıl su sesleri geliyordu.

B) Güneş, yüzünü bizlere gösterirken her taraf rengârenk görünmeye başladı.

C) Köyün eğri büğrü yollarından ilerlemek öyle kolay bir iş değil.

D) Üst kattakilerin pat pat diye top sektirmelerinden çok rahatsız oluyoruz.

2

Tarama Testi - I Test - 1

3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “gerçeği söylemek gerekirse” anlamında bir söz kullanılmıştır?

A) Açıkçası bu görevi üstlenmekten pek de hoşlanmıyorum.

B) Bana açık açık, onlara güvenmememi söyledi.

C) Konu, açık seçik konuşulduğunda aydınlanabilecek.

D) Açıktan açığa bazı şeyleri söylemeye de cesaret edemiyor.

4.

CORONAVIRUS

ELLERİNİZİ SIK SIK YIKAYIN

Özellikle halka açık bir yerde bulunduysanız,

burnunuzu sildiyseniz, öksürdüyseniz veya

hapşırdıysanız ellerinizi en az 20 saniye

boyunca sabun ve suyla yıkayın. Ellerinizi

hemen yıkayamıyorsanız en az %60 alkol

içeren bir dezenfektanı kullanın. Gözlerinize,

burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının.

YAKIN TEMASTAN KAÇININ

Hasta olan insanlarla yakın temastan kaçının.

COVID-19 topluluğunuza yayılıyorsa kendinizle

diğer kişiler arasında mesafe bırakın. Bu,

özellikle hastalanma riski daha yüsek olan

insanlar için çok önemlidir.

BİREYSEL KORUMA

BAŞKALARINI KORUMA

ADIM ADIM KORUNMA

Hastaysanız evde

kalın.

Öksürürken ve hapşırırken

ağzınızı kapatın.

Eğer hastaysanız bir yüz

maskesi takın.

Yüzeyleri deterjan veya

sabunla temizleyin.

Bu görselde yer alan cümlelerle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Koşul anlamı olan birden fazla cümleye yer verilmiştir.

B) Benzetme anlamı taşıyan ifadeye yer verilmiştir.

C) Öneri anlamı taşıyan cümlelere yer verilmiştir.

D) Uyarı bildiren ifadelere yer verilmiştir.

5. Günün birinde susuzluktan ağzını açamayacak kadar yorgun düşmüş bir karga, daldan dala uçarken

I

yerde bir su testisi gördü. Büyük bir ümitle testinin üstüne kondu. Fakat su, testinin dibinde idi ve

karganın gagası bir türlü suya erişemiyordu. Karga yerden bir taş alıp testiyi kırmak istedi, kıramadı;

devirmek istedi, gücü yetmedi. Karga ümitsizlik ve çaresizlik içinde testiden uzaklaşmak üzere idi ki

II III

beyninde birden düşünce şimşekleri çaktı. Yerden bir taş aldı ve testinin içine bıraktı. Bunu diğerleri takip

etti. Böylece birbiri ardına testinin içine taşlar bırakarak su seviyesini yükseltti. Su, testinin ağzına kadar

IV

yükselince de kana kana içerek susuzluğunu giderdi.

Bu metindeki numaralanmış sözcüklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) I † Gerçek anlamda kullanılmıştır. B) II † Deyimleşmiştir.

C) III † Mecaz anlamda kullanılmıştır. D) IV † Somut anlamlıdır.

3

Test - 2 Tarama Testi - I

1. • Mahallenin en eski apartmanı bakımsızlıktan çökmüş.

• Sabah saatlerinde bir sis bulutu çöküyordu buralara.

• Çorak toprakların üstüne çöktü, dakikalarca seyretti etrafını.

• Kısa sürede havaya bir duman çöktü.

“Çökmek” sözcüğü bu cümlelerde kaç farklı anlamda kullanılmıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

2. Yaşamın Yankısı

Dağlık bölgede bilge, çırağıyla yürürken çocuk ayağını taşa çarpar ve can acısıyla “Ah!” diye bağırır. Dağdan “Ah!”

diye bir ses gelir ve bu sesi duyan çocuk hayret eder. Merakla “Sen kimsin?” diye bağırır ama aldığı tek yanıt, “Sen

kimsin?” olur. Çocuk, bu yanıta kızar ve “Sen bir korkaksın!” diye bağırır. Dağdan aldığı yanıt “Sen bir korkaksın!”

olur. Ustasına bakar ve “Ne oluyor?” der. “Oğlum dikkat et!”, diyen bilge, vadiye doğru, “Sana hayranım!” diye bağırır. Ses, “Sana hayranım!” diye yanıtlar. “Sen harikasın!” diye bağırdığında aynı yanıtı alır. Çırak şaşırır, ne olduğunu anlayamaz.

Bilge açıklar: “Oğlum, buna yankı derler; gerçekte yaşamın ta kendisidir. Yaşama ne verirsen sana onu yansıtır.

Yaşam senin davranışlarının aynasıdır. Sevgi istiyorsan insanları daha çok sev, başkaları tarafından anlaşılmak istiyorsan önce başkalarını anlamaya gayret göster. Oğlum, yaşamda ne ekersen onu biçersin. Bu doğa yasası, yaşamın her yönü için geçerlidir.”

Bu metnin ikinci paragrafında yer alan cümlelerin anlam özellikleri aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) Abartma - Örnekleme B) Karşılaştırma - Aşamalı durum

C) Koşul-sonuç - Tanım D) Neden-sonuç - Nesnel

3. Uyuşamayız, yollarımız ayrı

Sen ciğercinin kedisi, ben sokak kedisi

Senin yiyeceğin kalaylı kapta

Benimki aslan ağzında

Bu şiirde aşağıdakilerden hangilerine örnek vardır?

A) Örnekleme - Benzetme B) Neden-sonuç - Karşılaştırma

C) Amaç-sonuç - Abartma D) Nesnel - Koşul-sonuç

4

Tarama Testi - I Test - 2

4.

Mecaz

Anlamlı Şirketin genel müdürü olmuş, artık sırtı yere gelmez.

Gerçek

……………………………………………………… Anlamlı

Hem Gerçek

Hem Mecaz

Anlamlı

Bugünlerde çok fazla acı çekiyorum.

Cümle

Biçiminde Boş ver uğraşma, yiğitlik sende kalsın.

Deyimler

Bu şemada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Yazık kadıncağıza, kimi kimsesi yokmuş.

B) Her lafa burnunu sokma lütfen!

C) İşi yokuşa sürmek için her şeyi yaptı.

D) Aniden gelince iki ayağım bir pabuca girdi.

5.

(I) İnsanlar, hayatlarını sürdürebilmek için toprağa ihtiyaç duyarlar. (II) Toprak, insan hayatında her dönem

önemli bir yer tutmuş ve yaşam kaynağı olmuştur. (III) İnsanoğlunun tarım yapmaya başlamasıyla insan

ile toprak arasındaki bağ daha da güçlenmiştir. (IV) Önceleri göçebe hâlde yaşayan insanlar, kimi zaman

doğada hazır buldukları yiyecekleri topluyor, kimi zaman da avladıkları hayvanlarla yaşamlarını sürdürüyorlardı. (V) İnsanların, günümüzden yaklaşık on bin yıl önce iklimin ılımanlaşmasıyla avcı-toplayıcı toplum hayatından yerleşik hayata geçmeye başlamış oldukları sanılıyor.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerden hangisi tahmin anlamı taşımaktadır?

A) II B) III C) IV D) V

5

Test - 3 Tarama Testi - I

1. Teknoloji gün geçtikçe ilerliyor ve insanlığa hizmet eden binlerce araç günlük hayatımızda yer ediniyor.

I

İnsanlar tabiatta işleyen mükemmel örneklerden aldıkları ilhamlarla yeni ilmî araştırmalara yelken

açıyorlar. İlim adamları bitkiler ve hayvanların yapısından birçok şey öğrenip uyguluyorlar. Tabiatın

bağrına yerleştirilen ilmî gerçekler, nice buluşlar için eşi benzeri olmayan büyük bir patent dairesini

II

andırmakta. Biyonik adlı bilim dalı, tabiatı deşifre ederek oradaki çalışma prensibini teknik uygulamalar

için kullanıyor.

Nanoteknoloji alanında çalışan bilim insanları bir süredir kendisini temizleyebilen malzemelerin

III

geliştirilmesi için çalışıyorlar. Lotus bitkisinin yapraklarında keşfedilen temizlenme prensibi, kendi kendini

temizleyen ve tozların bile tutunamadıkları yüzey oluşturma amacıyla patentlenmiştir. Bu buluş sayesinde

evlerin dış cephelerinin yağan yağmurlarla temizlenmesi ve banyodaki camların buharlanmaması

IV

sağlanacaktır. Bu buluşla evlerin iç duvarlarındaki kirler ve lekeler de silinebilir hâle gelmiştir. Şimdi sıra

kıyafetlerde…

Bu metindeki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) I. cümlede aşamalı bir durum vardır.

B) II. cümlede benzetmeli bir ifade vardır.

C) III. cümle amaç-sonuç cümlesidir.

D) IV. cümlede karşılaştırma yapılmıştır.

2. “Saçları yaz mevsiminde sarıya, sonbaharda kızıla çalan bir renkteydi.” cümlesindeki altı çizili sözün

cümleye kattığı anlam aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A) Kış kendini hafif hafif hissettirmeye başladı.

B) Bir saat yürüdükten sonra nihayet okula yaklaştık.

C) Dil öğrendikten sonra o da İspanyol havalarındaydı.

D) Yeni aldığı eteğinin pembeye benzeyen bir tonu vardı.

6

Tarama Testi - I Test - 3

3.

Billy; ailesiyle birlikte yaşayan, avcılığa meraklı olan ve

bu özelliği ile çevresinde tanınan on iki yaşında sevimli

bir erkek çocuğudur. Billy; azimli, dayanıklı bir çocuktur

ve Billy’nin iki tane av köpeği vardır. Bu köpekler âdeta

Billy’nin can yoldaşı olmuştur. Birinin adı Little Ann, diğerininki de Old Dan. Biri ufak yapılı ama çok zeki,

diğeri kaplan gibi güçlü kaslara sahiptir.

Aşağıdakilerden hangisi bu metinde geçen altı çizili deyimin ifade ettiği anlamla aynı konuya sahiptir?

A) Dost dost diye nicesine sarıldım

Benim sadık yârim kara topraktır

Beyhude dolandım, boşa yoruldum

Benim sadık yârim kara topraktır

B) Yeşil dünya güzelliklerle doludur

Güzel ağaçları görmek huzurdur, mutluluktur

Ağaç kesimleri en büyük sorunumuzdur

Ağaçsız bir dünya yalnızlıktır, boşluktur

C) Dostu olmalı insanın

Uzaklarda bir liman gibi

Denize her açıldığında o limana varmalı gemin

Dostu olmalı insanın bazen birlikte kahkahalar attığın

D) Oyunların en güzeli, çeşitli renk renk kitaplar

Faydalı ve eğlenceli, her dersin başka zevki var

Okul, arkadaş sevgisi; kalbimi doldurur benim

Fakat hepsinden üstündür, güler yüzlü öğretmenim

4.

Kitap bir pencere aralığına konulduğunda oradan içeriye temiz hava girmesini sağlar. İnsan için de aynı işlevi

yerine getirir. Okunduğunda insan beyninin havalanmasını, oksijen kazanımıyla düşüncelerin yenilenmesini

sağlar. Kitap okumayan insan kendini yeniliklere kapatmış demektir. Kitabı dışlayan insan, çiftliklerde beslenen

tavuklar gibidir. Kanatları olsa da onları kullanarak uçmayı beceremez. Ancak kitap okuyanlar uçabilir. Çevrilen

her sayfa bir kanat çırpımıdır, özgür düşüncenin.

Bu metinde aşağıdakilerden hangisinin örneği yoktur?

A) Benzetme B) Karşılaştırma C) Tanımlama D) Abartma

Yazılıya Hazırlık Soruları

7

1 - 4. soruları aşağıdaki şiire göre cevaplayınız.

Sevgilerde

Sevgileri yarınlara bıraktınız

Çekingen, tutuk, saygılı

Bütün yakınlarınız

Sizi yanlış tanıdı

Bitmeyen işler yüzünden

(Siz böyle olsun istemezdiniz)

Bir bakış bile yeterken anlatmaya her şeyi

Kalbinizi dolduran duygular

Kalbinizde kaldı

Siz geniş zamanlar umuyordunuz

Çirkindi dar vakitlerde bir sevgiyi söylemek

Yılların telaşlarda bu kadar çabuk

Geçeceği aklınıza gelmezdi

Gizli bahçenizde

Açan çiçekler vardı

Gecelerde ve yalnız

Vermeye az buldunuz

Yahut vaktiniz olmadı

Behçet Necatigil

1. Şiirde, şairin eleştirdiği durumlar nelerdir? Açıklayınız.

2. “Kalbinizi dolduran duygular/Kalbinizde kaldı” dizeleriyle şairin anlatmak istedikleri neler olabilir?

3. Şiirin üçüncü bölümünde kullanılan deyim nedir? Anlamıyla birlikte yazınız.

4. Şiirde geçen aşağıdaki sözcüklerin eş anlamlılarını (anlamdaş) yazınız.

vakit

yıl

duygu

akıl

saygı

iş

Yazılıya Hazırlık Soruları

8

5. Aşağıdaki deyimlerin anlamlarını karşılarına yazınız.

a. Sırtı yere gelmemek

b. Kök söktürmek

c. İğne atsan yere düşmez.

d. Burnu havada

e. İki yakası bir araya gelmemek

6. Aşağıda anlam özelliği verilen cümlelere birer örnek yazınız.

a.

Öznel cümle:

b. Karşılaştırma cümlesi:

c. Neden-sonuç cümlesi:

d. Abartma cümlesi:

e.

Olasılık cümlesi:

f. Aşamalı durum bildiren cümle:

7. “Sevgi şifadır, sevgi güçtür, sevgi değişimin sihridir.” sözünü açıklayan bir paragraf yazınız.

föy

10

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Paragraf Bilgisi - I

Paragrafın Konusu

Herhangi bir metin içinde anlatılan, sözü edilen,

üzerinde durulan her şey paragrafın konusunu oluşturabilir. Paragrafta konu sınırlandırması yoktur. Ancak her paragrafın tek bir konusu vardır. Paragrafın

konusu tüm metne yayılabilir veya ilk cümlede belirtilebilir.

Paragrafın konusunu sorgulayan soru tipleri şunlardır:

S Paragrafın konusu nedir?

S Paragrafta hangisinden söz edilmektedir?

S Paragrafta üzerinde durulan nedir?

S Paragraf hangi soruya yanıt olarak yazılmıştır?

S Paragrafta hangisinden şikâyetlenilmektedir/yakınılmaktadır?

Paragrafın konusunun sorgulandığı durumlarda

cevap, cümle niteliği taşımamalıdır. Kavramın karşılığı şeklinde olmalıdır.

Okuldan eve gelirken arkadaşlarınızla karşılaştınız. Birbirinize anlatacak

o kadar çok şeyiniz var

ki... Zamanın nasıl geçtiğini anlamadınız ve eve

geç geldiniz. Anneniz sizi

iki şekilde karşılayabilir: Birincisi, oldukça sakin

bir biçimde kapıyı açar ve “Merak ettim seni, nerede kaldın?” der. İkincisinde yine aynı şeyi söyler ama elleri belinde, kaşları çatılmış, gözleri kocaman açılmıştır. Hangisinde annemizin sinirli

olduğunu anladınız bile. İnsanlar arası iletişimde

söz ve ses dışında beden dilinin kullanımı da çok

önemlidir.

1 ÖRNEK

Metnin konusu, metinde üzerinde durulan “beden

dili”dir.

Metnin konusu bulunurken

• Metinde en çok tekrar eden sözcüklere yoğunlaşılmalıdır.

• Genellikle ilk cümle vurucu cümledir ve metnin geneli hakkında bilgi verir.

• ..........................................................................

..........................................................................

...........................

Görsellerin, karikatürlerin, afişlerin vs. konuları da

sorgulanabilir.

Lorem

ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing

elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet

dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis

nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo

consequat. Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in vulputate velit esse molestie

consequat, vel illum dolore eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et iusto odio dignissim qui

blandit praesent luptatum zzril delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.

Lorem ipsum dolor sit amet, cons ectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet

dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit

lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo consequat.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore

magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut

aliquip ex ea commodo consequat. Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in vulputate velit esse molestie consequat, vel

illum dolore eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril delenit

augue duis dolore te feugait nulla facilisi.

Lorem ipsum dolor sit amet, cons ectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna

aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea

commodo consequat.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam

erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo

consequat. Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore eu feugiat nulla facilisis

at vero eros et accumsan et iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.

Lorem ipsum dolor sit amet, cons ectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat

volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo consequat.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat

volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo consequat.

Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore eu feugiat nulla facilisis at vero eros et

accumsan et iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.

Lorem ipsum dolor sit amet, cons ectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat

volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo consequat.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat

volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo consequat.

Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore eu feugiat nulla facilisis at vero eros

et accumsan et iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.

Lorem ipsum dolor sit amet, cons ectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam

erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo

consequat.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna

aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut

aliquip ex ea commodo consequat. Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in vulputate velit esse

molestie consequat, vel illum dolore eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan

et iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril delenit

augue duis dolore te feugait nulla facilisi.

Lorem ipsum dolor sit amet, cons

ectetuer adipiscing elit,

sed diam

Bu görselin konusu “sağlık ve güzellik takıntısı”

dır.

2 ÖRNEK

Paragrafın Başlığı

Bir paragrafın konusunu özetleyen, içeriğine ait ön

bilgiler veren, birkaç sözcükten oluşan yapı; metnin

başlığını oluşturur. Paragrafın başlığını sorgulayan

soru tipleri şunlardır:

S Paragrafa verilebilecek en uygun başlık hangisidir?

S Paragrafa hangi başlık konulabilir/getirilebilir?

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

Bu görselle hazırlanacak bir afişte aşağıdaki başlıklardan hangisi kullanılabilir?

A) Enerjini Verimli Kullan

B) Tasarruf Yapalım Geleceğe Zenginlik Katalım

C) Suyu Korumak Hayat Kurtarmaktır

D) Tüketebileceğin Kadar Al

3 ÖRNEK

3 ÇÖZÜM

İnsanlar; eski çağlardan beri birbiriyle iletişim kurmanın yollarını

aramış, bunu da değişik biçimlerde yapmışlardı. Önceleri dumanla

haberleşme vardı. Yanan ateşin üzerinde bir örtüyü sallayarak çeşitli şekillerde dumanlar oluşturuluyor, bu da uzaktan görülüyordu.

Bazı topluluklar, yüksek yerlere gerdikleri bir ipin üzerine değişik

renkte kumaş parçaları asarak haberleşiyorlardı. Her rengin bir anlamı vardı. Zamanla uygarlık gelişti, teknik ilerledi. İnsanlar, haberleşmenin daha hızlı ve pratik yollarını aradı. Posta, telgraf ve sonunda telefon...

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

Etkinlik

1. Aşağıdaki metinlere getirilebilecek en uygun başlıkları belirleyip yazınız.

a.

Üretimi gerekli kılan tüketicidir. Üreticiyi var eden de odur. Hepimiz bir yönümüzle üretici iken genelde tüketiciyiz.

İşimizde değer üretiriz, para kazanırız. Satın alma gücümüz artar, tüketici hâline geliriz. Üretenler bize mal veya

hizmetlerini satmak için çırpınır durur. Amaçları bizim onları tercih etmemiz ve onların mallarına daha çok para

harcamamızdır.

Metnin Başlığı:

Metnin Başlığı:

b.

Atatürk, okuduğu kitapların çoğunu yurt dışındaki yayıncı firmalardan ve kitapçılardan getirtmişti. Aldığı hediyeler

arasında nice değerlileri gelmesine rağmen, kitap, hele hele çok sevdiği veya okumadığı bir kitap geldiği zaman

çok memnun olur ve getirenlere özellikle iltifat ederdi. 1932 yılının yılbaşı gecesi Millî Eğitim Bakanı o sırada yeni

basılan üç ya da dört kitabı Atatürk’e yılbaşı hediyesi olarak getirmişti. Bakana teşekkür edip “Keşke diğer bakanlar da böyle hediyeler getirseler.” diye imada bulunmuştu.

Metnin Başlığı:

c.

Tarihteki ilk olimpiyat şampiyonu, MÖ 776’da Atina’da yapılan olimpiyat koşusunun galibi olan Coroebus’tur. O

dönemlerde olimpiyatlara yalnızca erkekler katılır, kadınlar kabul edilmezdi. İlk olimpiyatlarda sadece kısa mesafede, koşu yarışları yapıldı. Daha sonra buna güreş, uzun atlama, maraton gibi sporlar da eklendi.

Metnin Başlığı:

d.

Nisan ortaları; her taraf yemyeşil, küçük bir kara parçası görebilmek neredeyse imkânsız. Hava ise ne sıcak ne

soğuk. Ağaçların dalları çiçekten kırılacak gibi. Baharın bütün güzellikleriyle hissedildiği mevsim. Dereler, dağlarda eriyen karların sularıyla dolu, gürül gürül akıyor. Kuşlar, bir o yana bir bu yana uçuyor, yuvalarını kurmak için

çer çöp taşıyor. Arılar, kelebekler, böcekler sürekli hareket hâlinde. Bu hareketliliğe insanlar da ayak uydurmuş,

onlar da piknik alanlarını doldurmuş.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

2. Aşağıdaki görsellerin konularını belirleyip yazınız.

a.

b.

d.

c.

Konu:

Konu:

Konu:

Konu:

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

1. Denizle gölün bütünleştiği bir doğa harikasıdır Dalyan. Akdeniz’le Köyceğiz Gölü’nün buluşma ve kavuşma

yeridir. Tatlı suyla tuzlu su burada birbirini bulup kucaklaşır. Adını doğal kanallar üzerinde yapılan dalyan

balıkçılığından alan Dalyan, Kaunos Antik Kenti’nin yanı sıra, tükenmekte olan caretta caretta kaplumbağalarının rastlandığı son kumsallardan biri olan doğal İztuzu kumsallarıyla da bir cennet. Burada yaz mevsiminde tekneler, güneşin sarı bakışları altında durmaksızın insan taşır. Kıyıya havlular serilir, şemsiyeler

açılır. Kentliler için yaz, güneş ve denizin koynundan çıkmama isteğiyle dolup taşan günler anlamına gelir bu demlenmiş yaz günleri.

Bu metne konulabilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Akdeniz’in Cenneti: Dalyan

B) Dalyan ve Tatilciler

C) Köyceğiz Gölü

D) Caretta Caretta Mevsimi

2.

Araştırmacılar kuruluş tarihini belirlemek için tartışadursunlar, Evliya Çelebi’ye göre Kapalı Çarşı’nın çekirdeği

olan İç Bedesten, Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nin yapıtıdır. Böylece, bugün karşımızda en az beş yüzyıllık bir tarih hazinesi bulunmaktadır.

300 dönümlük bir alanda 61 sokağa dağılan, çevresine ana ve tali kapılarla açılan ve etrafını köhne hanların kuşattığı Kapalı Çarşı’nın mimari üslubu bir düzensizlik örneğidir! Havadan çekilen fotoğraflar, bu karmaşayı bütün

çıplaklığı ile ortaya koyar! Ancak bu sokaklar “labirenti”, nasıl geçit verdiği anlaşılamayan hanlar “bilmecesi”, yıllar

boyu birbirlerini izleyen “şakacı ve iş bilmez mimarlar” yüzünden bu hâle gelmiş değildir!

Kapalı Çarşı kurulduğu 1460 yılından bu yana İstanbul ile birlikte on büyük yangın felaketine uğramış, ayrıca 1766

ve 1894 depremlerinin yıkımını yaşamıştır. Böyle olunca da ortaya, yangınların ve depremlerin biçimlendirdiği bir

mimari tarz karmaşası çıkmıştır.

Kapalı Çarşı, beş yüzyıllık yaşamı boyunca ülkenin ekonomik gücünü ve sosyal davranışlarını dış dünyaya yansıtan bir ayna görevi de görmüştür!

Harp yıllarında, karanlık ve ıssız sokaklara bakan küf kokulu loş odalarda, gönülleri karartan umutsuz dönemler

yaşanmıştır. Bolluk ve zafer yıllarında ise kubbelere yansıyan ezgiler, tezgâhları ışıl ışıl parıldatan mücevherler,

çil çil altınlar, göz kamaştıran sırmalı kumaşlar süslemiştir. Bunun yanında işlemeli kaftanlar ve akın akın alışverişe gelen neşe dolu insanlar Kapalı Çarşı’ya yaşam vermiş, coşku taşımıştır.

Bu metinde üzerinde durulan konu aşağıdakilerden hangisidir?

A) İstanbul ve tarihî eserler

B) Savaşların şehirlere yansıması

C) Kapalı Çarşı ve özellikleri

D) Türkiye’de ticari yaşamın kalbi

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

1. Çağlar boyunca insanoğlu, çevresindeki doğaya hâkim olmak için çalıştı. Bugün ise milyarlarca insanın yaşadığı

gezegende doğayı yenmek değil, tam tersine onu korumak gerekiyor. Sanayileşmiş ülkelerdeki üretim yarışı,

doğal kaynakların büyük oranda tüketilmesine neden oluyor. Su, orman, kömür, petrol tüm bunlar sanayi toplumunun artan ihtiyaçlarını karşılamak için tüketiliyor. Tüketilen ulusal kaynaklar yeterli gelmediği zaman bu kaynakların ham maddeleri başka ülkelerden alınıyor. Bu da dünyadaki yer üstü ve yer altı zenginliklerinin hızla tüketilmesine neden oluyor.

Çoğalan nüfusa cevap verebilmek için gitgide artan bir biçimde kullanılan yeryüzünün doğal kaynakları, bugün

artık tükenme noktasına geldi. Petrolü gitgide daha derinlerde veya daha uzak denizlerde aramak gerekiyor.

Sulama yapmaya veya büyük yerleşim yerlerinin ihtiyaçlarını karşılamaya sular yetmiyor. Bazı ormanlar, özellikle de Afrika’da, bereketli ağaçlar kesilmiş; daha sonra da insanların buralara yerleşmesi sonucu bu ormanlar yok

edilmiştir. Daha düne kadar tükenmez balık depoları olarak görülen okyanuslar, bir yandan aşırı avlanma, diğer

yandan kıyılardaki kirlenme sonucu kaygı verici bir biçimde fakirleşiyor.

Doğal kaynakların bu hızla tüketimine, bir de insan yaşamının atıkları ekleniyor. Tropikal ormanların azalması,

toprak aşınması ve çölleşmeye neden oluyor. İnsanların şehirlere akın etmeleri, başa çıkılması zorlaşan ev çöpleri, kirli sular gibi atıkların birikmesine neden oluyor. Ayrıca sanayi üretimi, su ve hava kirliliğini de birlikte getiriyor. Günümüzde tarım etkinliği bile yoğun bir biçimde gübre kullanılması ve hayvan yetiştiriciliğinin sanayileşmesi sonucu, kirliliğe neden oluyor.

Bu metnin konusunu en iyi şekilde yansıtan görsel aşağıdakilerden hangisidir?

A) B)

C) D)

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

2.

Bu karikatürün konusu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Zengin-yoksul arasındaki sınıf farkı

B) Eğitimde cinsiyet eşitsizliği

C) İnsanlarda gelir adaletsizliği

D) Eğitim almanın önemi

3.

Sırbistan

seferi

Mora’nın

fethi

1454

Taşoz, Limni ve

Midilli’nin fethi

Eflak’ın fethi

Eğriboz’un

fethi

Zenta ve Kefalonya’nın

fethi - Arnavutluk seferi

Amasra’nın

fethi

Sinop’un fethi

Trabzon’un fethi

Karamanoğullarının

hâkimiyet

altına alınması

Otlukbeli

Savaşı Kırım’ın

fethi

Bosna’nın

fethi

1459 1460 1461 1462 1463 1466 1470 1473 1475 1479

Bu görselde Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nin kronolojik olarak (tarih sırasına göre) faaliyetleri verilmiştir.

Görselin altına, bu görselin konusu belirtilmek istendiğinde aşağıdakilerden hangisi yazılabilir?

A) Fatih Dönemi’nin özeti

B) Fatih’in yaptığı yenilikler

C) Fatih Devri’nin siyasi ve ekonomik olay sırası

D) Fatih Devri’ndeki askerî faaliyetlerin kronolojisi

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 10

4.

Aşağıdaki metinlerden hangisinin konusu ile bu görselin konusu aynı değildir?

A) Dürtüsel bir hâle gelen alışveriş yapma isteğinin kontrol altına alınamaması durumu “onyomani” olarak

tanımlanır. Yani alışveriş bağımlılığı. Çoğu zaman kişiler, takıntılı bir şekilde alışveriş yapmayı düşünürler, tüm bu süreç ihtiyaca bakılmaksızın kontrolsüzce para harcama ve zihni para harcama düşüncesiyle meşgul etme şeklinde ilerler. Bu düşünce o kadar yoğun olur ki kişi kendini bütçesinin çok üstünde

bir harcama yaparken bulabilir.

B) Günümüzde çığ gibi büyüyen alışveriş çılgınlığıyla karşı karşıyayız. Alışveriş bağımlısı insanlar ihtiyaçlarından fazla bir biçimde para harcıyorlar. Kişiler, zihinsel ve duygusal boşluklarını doldurmak için

alışveriş yapıyorlar. Bu kişiler genellikle bilinçli bir şekilde hareket etmiyorlar. Uzmanlar alışveriş bağımlılığının alkol bağımlılığı gibi ciddi bir hastalık olduğu görüşünde. Alışveriş bağımlılarının %6’sı kadın,

%5’i erkek. Erkekler elektronik eşya satın alırken kadınlar giyim, aksesuar, makyaj malzemesi alıyor.

Bu bağımlılığı reklamlar, kredi kartları, marka takıntısı tetikliyor.

C) Kurnaz bir tüccar, Güney denizlerindeki adalarda yaşayan yerlilerin bol miktarda altını olduğunu duyunca bir gemi dolusu soğanla yola çıktı. Hayatlarında ilk defa soğan yiyen yerliler, soğandan o kadar

memnun kaldılar ki tüccara bunun karşılığında bir gemi dolusu altın verdiler. Bu haberi duyan başka bir

kurnaz tüccar, “Madem soğanı sevdiler, o zaman sarımsağı daha çok severler.” diyerek bir gemi sarımsağı yerlilere götürdü. Gerçekten yerliler sarımsağı soğandan daha çok sevdiler. Bunun karşılığının

öyle altınla falan ödenemeyeceğini düşünerek ellerindeki en kıymetli şeyleri verdiler: Bir gemi dolusu

soğan!

D) Evde yalnızlığı arttıkça kendine mutlu olabileceği alanlar yaratmaya başlamak istiyordu. En yakın

AVM’ye çok sık gitmeye başlamıştı. Önceleri ufak ufak takılar, biblolar almak onu mutlu etmişti. Baktı

ki bu his çok güzel daha fazla almaya başladı. Aylar böyle geçtikçe daha çok yalnızlaşıyor ama gereksiz harcamaları da daha çok artıyordu. Farkına bile varmadan evini hiç giymediği kıyafetler, hiç kullanmadığı ve kullanmayacağı eşyalar kaplayıvermişti.

föy

11

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Paragraf Bilgisi - II

Paragrafın Ana Düşüncesi

Bir metnin yazılma amacı o metnin ana düşüncesini

oluşturur. Yazarın, okuyucusuna iletmek istediği düşünce, mesaj ana fikir / düşüncedir. Paragrafın ana

düşüncesini sorgulayan soru tipleri şunlardır:

S Paragrafın ana düşüncesi hangisidir?

S Paragrafta asıl anlatılmak istenen hangisidir?

S Paragraftan çıkarılacak en kapsamlı yargı

hangisidir?

S

S Paragrafta vurgulanan düşünce hangisidir?

............................................................

.............................

S ............................................................

............................

• Paragrafın ana düşüncesinin sorgulandığı durumlarda cevap mutlaka bir yargı bildirmeli yani cümle

niteliği taşımalıdır.

• Bir metnin ana düşüncesi ilk cümle veya son cümle olabileceği gibi metnin tamamına da yayılabilir.

Geçenlerde bir gün eve dönerken sıkça uğrayıp

şeker aldığım dükkâna girdim. Tezgâhın önünde

bir müşteri daha duruyordu. Dükkân sahibi, istediğim şekeri kâğıda koymak için kaşığını arayıp

buldu, şekeri tartarak bana uzattı. Tam bu sırada

yanımdaki diğer müşteri, çok tatlı ve kibar sesle:

— Sıramı başkasına verdiniz, benim için şeker

koyarken kaşık yerine parmaklarınızı kullandınız, benden özür dilemelisiniz.

Dükkân sahibi ve ben şaşkınlık ve utancımızı gizlemeyerek üst üste özür diledik. Ancak ne kadar

özür dilesek de bu olay bize çok önemli bir ders

ve utanç verdi.

1 ÖRNEK

Bu metnin ana düşüncesi “...................................

................................................................” yargısıdır.

Bu görselin ana düşüncesi yani görsel aracılığıyla verilmek istenen mesaj “.................................

.....................................................................”dir.

2 ÖRNEK

Facebook, Twitter, Instagram hayatımızda neden var? Neden insanların paylaştığımız resimleri “beğenmesi” bizim için bu kadar önemli?

Neden e-postalarımızı kontrol etmeden duramıyoruz? Neden başka kimlikler arkasına sığınıyoruz? Neden aynı anda birçok sitede birçok farklı

“kimliğimiz” var? Neden hayatımızı etkilediği kadar psikolojimizi de etkiledi internet?

İnternet nedir? İnternet görmeden bakmak, seslenmeden konuşmak... Aynı anda birçok alanda var olmaktır, varken yok olabilmektir. Farklı

bir boyut, başka bir âlemdir. Öte yandan internet; bilimdir, araştırmadır, bilgidir, özgürlüktür,

gelişimdir, oyundur, iştir, paradır, gezidir, kitaptır,

bankadır. İnternet bazen de hastalıktır. İnternet

büyüdür çünkü emek gerektirmez, sorumluluk

gerektirmez. Sosyalleşme mekânıdır. Göz kontağı kurmanıza gerek yoktur. Kendinizi daha kolay

ifade edersiniz.

3 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

Bir grubun parçası olmak daha kolaydır. İnternet yeni bir kimliktir. İnternette kim olmak istiyorsan osundur. Gizemlidir. Denetimi zayıftır. Sınırsızdır. Özgürdür. Kontrol kişinin elindedir. Pasif

değil, aktif biridir.

Bu metnin ana düşüncesi, “İnsanlar, internette

istediği gibi davranıp, istediği kimliğe bürünerek

gerçek hayatta yapamadıklarını özgürce yaparlar.”dır.

Şiirin Teması

Şiire hâkim olan duygu, şiirin yazılma amacı veya

şiirde verilen öğütler şiirin temasını (şiirin ana duygusunu) oluşturur.

Bu vatan, toprağın kara bağrında

Sıra dağlar gibi duranlarındır

Bir tarih boyunca onun uğrunda

Kendini, tarihe verenlerindir

Ardına bakmadan yollara düşen

Şimşek gibi çakan, sel gibi coşan

Huduttan hududa yol bulup koşan

Cepheden cepheyi soranlarındır

Tarihin dilinden düşmez bu destan

Nehirler gazidir, dağlar kahraman

Her taşı bir yakut olan bu vatan

Can verme sırrına erenlerindir

Bu şiirin ana duygusu .........................dir.

4 ÖRNEK

Gönlümü doldurdu sümbülün moru

Ak zambaklar açmış bak iri iri

Laleler, nergisler süsler baharı

Goncadayken hemen gülü severim

Severim renkleri turuncu, sarı

Göğün mavisini, ala dağları

Çağlayan suları, yeşil bağları

Çiçekli, meyveli dalı severim

Şiirin teması (ana duygusu) .....................dir.

5 ÖRNEK

Kitap en iyi arkadaş

Bana, neyi sorsam söyler

Ne anlatsa en sonunda

Çalış, iyi, doğru ol, der

Geceleri uyumaz o

Beni kaldırır erkenden

Okulum kadar güzeldir

Kitabı çok severim ben

Bu şiirin teması .....................dir.

6 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

Etkinlik

1. Aşağıdaki metinlerin ana düşüncelerini ve temasını belirleyip yazınız.

a.

Konuşma dili ile bilim dili birbirinden farklıdır. Konuşma dili günlük hayat içinde, ihtiyaçlara göre bir şekle

girer. Bundan dolayı konuşma dilinin kelime dağarcığı daha sınırlıdır. Bilim dili ise hakikatlerin ifade edilmesi için daha geniş imkânları içinde tutar.

Ana Düşünce:

b.

Teknolojinin insanların hayatını kolaylaştırdığı bir gerçektir. Ancak her teknolojik gelişmenin hem olumlu

hem olumsuz tarafları vardır. Olumlu yanı insanların hayatını kolaylaştırmasıdır. Olumsuz yanı da örneğin

televizyon, dünyayı ayağımıza getirse de yanı başımızdakilerle duygusal ilişkilerimizi kesmesidir.

Ana Düşünce:

c.

Öyle yıkma kendini

Öyle mahzun, öyle garip

Nerede olursan ol

İçeride, dışarıda, derste, sırada

Yürü üstüne üstüne

Fırsatçının, fesatçının hayının

Dayan kitap ile

Dayan iş ile

Tırnak ile diş ile

Umut ile sevda ile düş ile

Dayan, rüsva etme beni

Ana Duygu (Tema):

d.

Tiyatro günümüzde ortaya çıkmış bir tür değildir. Anadolu’da Roma Dönemi’nden kalan Efes Antik Tiyatrosu ve Antalya’daki Aspendos gibi pek çok tiyatro bu işin yüzyıllar öncesinde ortaya çıktığını gösteren yapılar arasında yer alır. Bunun yanında Türk halkı da yüzlerce yıl önce tiyatro ile iç içeydi. Sözlü tiyatro geleneği içinde yer alan Karagöz, orta oyunu ve köy seyirlik oyunları halkımızın kendine özgü tiyatro türlerini

yüzlerce yıl önce ortaya çıkardığını göstermektedir.

Ana Düşünce:

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

2. Aşağıdaki görsellerin vermek istedikleri mesajları belirleyerek yanlarına yazınız.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

1. Dünyanın en uzun hüznü yağıyor

Yorgun ve yenilmiş insanlığımızın üstüne

Kar yağıyor ve sen gidiyorsun

Ağlar gibi yürüyerek gidiyorsun

Belki bulmaya gidiyorsun kaybettiğimiz

O insan ve tabiat çağını

Bu şiire hâkim olan duyguyu aşağıdaki emojilerden hangisi en iyi şekilde yansıtır?

A) B) C) D)

2. İnsanoğlu ya geçmişi düşünür ya geleceği... Geçmişi düşünür çünkü geçmişte iyi anıları vardır, onlardan kopamaz. Bir türlü geçmişin özleminden kendini kurtaramaz. Geleceği düşünür çünkü gelecekte her şey iyi olacaktır,

elde edemediklerine ulaşacaktır. Daha iyi, daha güzel günlere kavuşacaktır. Ya geçmiş ya da gelecek... Peki, içinde bulunduğumuz zaman parçası? En önemli olan bu değil mi? Ne yaparsak hepsi bu anki davranışımıza bağlı.

Geçmiş de bu an, gelecek de... Bugünü kendi hâline bırakır, geçmiş ve gelecek düşlerine dalarsak ne geçmişimiz

iyi olur ne geleceğimiz. Geleceğimizi hiç düşünmemeli çünkü hemen geliyor. Ya geçmişi? Geçmişi de ancak geçmiş bir zaman olarak bellemeli. Yanlışlıklardan bir şeyler çıkararak, başarılardan hız kazanarak...

Bu metnin ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Geçmiş, insanın unutamadığı güzel anıların saklandığı bir hazinedir.

B) Geçmişi ve geleceği her zaman düşünmeli, hayallerin tadı çıkarılmalıdır.

C) Gelecek şu andan daha değerlidir çünkü tüm yatırımlar geleceğe yapılır.

D) İnsanlar geçmişten ders alarak geleceğe yön vermeli ve bu anı yaşamalıdır.

3.

Bu görselle verilmek istenen mesaj aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kitap okuyan insanlar hayatta hep daha ileriye rahatça gider.

B) Kitaplar, konuları ayırt edilmeden mutlaka okunmalıdır.

C) İş hayatındaki başarı daha önceden okunan kitapların çokluğuna bağlıdır.

D) Kitap okumak sanıldığı kadar kolay değildir, mutlaka emek ister.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

1. Enfeksiyon hastalıklarıyla savaş için başta aşı olmak üzere pek çok yeni yöntem geliştirilmiştir. Ancak bu

yöntem bile bazı hastalıkların önünün tamamen alınmasında yeterli olmamaktadır. Bu durumun başlıca nedeni bazı bakterilerin önceden duyarlı oldukları antibiyotiklere zamanla direnç geliştirmesidir. Ayrıca hastalıklara yol açan yeni bakterilerin varlığı da ortaya çıkarılmıştır. Bu nedenle bilinenlerden daha etkili tedavi yöntemlerine gerek duyulmakta, yeni antibiyotikler üretmek için araştırmalar devam etmektedir. Ancak

bazı hastalıklarda gerekli olmadığı hâlde antibiyotik kullanılması, gerektiği durumlarda ise yanlış zamanlamayla ya da yanlış türde antibiyotik kullanılması bakterilerin antibiyotiklere direnç kazanmalarına yol açmaktadır. Bu tür bilinçsiz tüketimler olduğu sürece yeni antibiyotiklerin de etkisinin kısa sürede azalacağı

gerçektir.

Bu metinden çıkarılabilecek en kapsamlı yargı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Antibiyotik kullanımı az gelişmiş ülkelerde fazlaca yaygınlık göstermektedir.

B) Üretilen her yeni antibiyotik bir önceki ilacın etkisini tamamen bitirmektedir.

C) Etkili olması için antibiyotikler doğru zamanda ve doğru hastalık için kullanılmalıdır.

D) Hastalıkların direnç göstermemesi için antibiyotik kullanımı engellenmelidir.

2. İnsanlık tarihi boyunca hep var olan iletişim artık yeni bir boyut kazanmıştır. Hızla değişen teknoloji, giderek artan istek ve ihtiyaçlar birtakım iletişim araçlarının gelişmesini sağlamıştır. Bu iletişim araçları artık günümüzde iyice popüler olan internet üzerinden sosyal paylaşım ağlarıdır. İnsanlar internet ve sosyal

ağlar sayesinde yeni iletişim fırsatları keşfetmişler ve bunları sıklıkla kullanmaya başlamışlardır. Geleneksel kitle iletişim araçlarından farklı olarak sosyal medya kullanımı hızla genişleyen bir etki alanı yaratmaktadır. Sosyal ağlar insanlara, düşüncelerini ve eserlerini paylaşacakları imkânlar yaratmakta, paylaşım ve

tartışmanın esas olduğu bir medya sunmaktadır.

Aşağıdakilerden hangisi bu metinde asıl anlatılmak istenenle ilişkilendirilemez?

A) Zamanın ihtiyaçlarından biri olan iletişim, günümüzde çok farklı gelişmelere sahne olmaktadır.

B) Teknolojinin gelişimi ile birlikte iletişim araçları ve yolları da çeşitlenip yaygınlaşmıştır.

C) İnsanların bulundukları durumu başkalarıyla paylaşma isteği iletişim teknolojileri ile sağlanır.

D) Günümüzde iletişim teknolojilerindeki abartılı gelişim, yüz yüze iletişimin zayıflamasına neden olmuştur.

3. Bilgisayar oyunları takımlar hâlinde çalışan insanlar tarafından yaratılır. Bu takımlar örneğin yazarlar, sanatçılar, programcılar ve mühendislerden oluşur. Takımın ilk adımı bir oyun fikri ortaya koymaktır. İnsanlar,

bilgisayar oyunlarını bulundukları her yerde oynamak istediği için bilgisayar oyunu yapanlar oyun oynanacak donanımları küçültmeye devam ediyor. Sizce bilgisayar oyunları bir kontak lens içinde görüntülenebilecek mi dersiniz? Belki de geleceğin bilgisayar oyunları ekrana hiç ihtiyaç duymayacak.

Bu metinden çıkarılabilecek en kapsamlı yargı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilgisayar oyunu hazırlayabilmek için teknik bilgiye sahip elemanların sayısının çok artması bekleniyor.

B) Bir ekip çalışmasıyla son hâline ulaşan bilgisayar oyunları insanların istekleri doğrultusunda gelişmeye

devam ediyor.

C) Geleceğin bilgisayar oyunları insanların bir gün hayal bile edemeyeceği boyutlara ulaşmak için bugünden hazırlanıyor.

D) Birtakım kişiler için zaman kaybı olarak değerlendirilen bilgisayar oyunları aslında zekâ gelişimine katkı

sağlıyor.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

4.

Bir yürek, bir yumak, bir sevgi

Aşklarla sevginin yüceleştiği

Paylaşımlarda zevkin yaşandığı

Ayrılığın ellerde öldüğü

Umudun kucakta ağladığı ve güldüğü

Bir gerçektir aile

Gidiyorum, gurbeti gönlümde duya duya

Ulukışla yolunda Orta Anadolu’ya

İlk sevgiye benzeyen ilk acı, ilk ayrılık

Yüreğimin yaktığı ateşle hava ılık

Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı

Arkada zincirlenen yüksek Toros Dağları

Annem evin yüreği

Babam evin direği

Çocuklar evin neşesi

Aile bireyleri

Hep sevecenlikle

Hep mutlu bir yürekle

Birbirine yaklaşan

Aile bireyleri

Biz dalgalar, fırtınalar kahramanı yiğitleriz

Ufuklardan ufuklara haber sarar, gezeriz

Biz bayrağın fedaisi sayısız Türk genciyiz

Biz hilale şan arayan korku bilmez gemiciyiz

I II

III IV

Numaralanmış şiirlerden aynı temaya (ana duyguya) sahip olanlar aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV

5.

Bu karikatürde verilmek istenen mesaj aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsan en güzele ulaşmaya çalışırken ezip geçtiklerinin farkında değildir.

B) Herkes hayatı boyunca sadece en yüksekte olanlara değer verir.

C) Hedefimize ulaşmaya çalışırken kırıp döktüklerimizin önemi yoktur.

D) Doğaya gereken saygının gösterilmesi insan olmanın gereğidir.

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 11

6.

Yeni bir güne başlarken kendinize, “Bugün başkalarına nasıl yararlı olabilirim, nasıl hizmet verebilirim?” diye

sorun. Eğer zihninizde başkalarına yardım etmek gibi bir hedef belirlemişseniz büyüklü küçüklü pek çok hizmet

alanı olduğunu göreceksiniz. Fırsatlar sonsuzdur. Kimi zaman trende, otobüste yaşlı birine yerinizi vermek, kimi

zaman ihtiyaç sahibi birine az da olsa maddi yardımda bulunmak, kimi zaman da insanlara güler yüzlü davranarak moral vermek şeklinde hizmet verebilirsiniz. İşin anahtarı hizmet vermenin bir kereye mahsus bir çaba olmadığıdır. Yoldan geçenlere zarar verebilecek küçük bir taşı, çöpü kenara atmak ya da birini rahatlatmak için onu

empatiyle dinlemek gibi günlük durumlar, hayatımızın bir parçası hâline geldiğinde bu tutumumuzdan da zevk

almaya başlayacağız. Yaptığımız hizmetin karşılığını insanlardan maddi olarak beklemek yerine karşılığını iyilik

duygularıyla iç dünyamızda hissetmeye çalışalım.

Bu metnin ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsanlara hiçbir karşılık beklemeden yardımda bulunulmalıdır.

B) Kendini mutlu hissetmek isteyenler bunun için yardım yolunu seçmelidir.

C) Yapılan maddi veya manevi yardımların karşılığı mutlaka olacaktır.

D) Her gün en az bir kişiye herhangi bir konuda yardımcı olunmaktadır.

7.

Stres, uyum sağlanması ya da tepki verilmesi gerekli herhangi bir tehlike anında vücudun gösterdiği doğal

reaksiyondur. Tehlikeyle ilgili gözlenen durum gerçek bir olay olabileceği gibi zihnin “tehlikeli olarak algıladığı”

bir durum da olabilir. Kişiyi korumak adına ortaya çıkan stres tepkisi, çok fazla gözlendiğinde yaşam kalitesini

ve bireyin işlevselliğini bozabilir. Gündelik yaşam içinde okul, ev, aile, iş ortamında pek çok yaşam olayı stres

verici hâle gelebilir. Bedensel, duygusal, düşünce ve davranış düzeyinde ortaya çıkan stres, yalnızca olumsuz

yaşam olayları karşısında değil; iş ya da şehir değişikliği gibi uyum gerektiren herhangi bir durumda da gözlenebilir. Stresten etkilenme düzeyini azaltabilmek için stresi neyin başlattığını keşfetmek oldukça önemlidir. Stres

anında uygulanabilecek nefes ve gevşeme egzersizleri, bedendeki stres düzeyini azaltıp kontrol altına almayı

kolaylaştırır. Stresle baş etmek için fiziksel egzersiz, sağlıklı beslenme, düzenli uyku ve dinlenme, insanlarla

iletişim kurma, uygulanacak yöntemlerin başında gelir.

Bu metinde sözü edilen durumu yaşayanlar aşağıdaki görsellerle ifade edilen etkinliklerden hangisini yaparak duruma çözüm bulabilir?

A) B)

C) D)

föy

12

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Paragraf Bilgisi - III

Paragrafta Yardımcı Düşünce

Bir paragrafta verilmek istenen düşünce yani ana

fikir, paragraftaki diğer yargılarla, ifadelerle desteklenir. Ana düşünceyi daha da belirginleştirmek

amacıyla paragrafta yer alan yargılar, yardımcı düşünceyi oluşturur.

S Yardımcı düşüncelerin her biri ana düşünceyi

destekler niteliktedir.

S Yardımcı düşüncelerin hiçbiri birbiriyle çelişmez.

S Yardımcı düşünceler; açıklama, örnekleme, alıntılama vs. şeklindedir.

S Yardımcı düşünceler; ana düşüncenin daha iyi

anlaşılmasına yardım eder.

Paragrafta yardımcı düşünceyi sorgulayan soru tipleri şunlardır:

S Metinde aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

S Metinde aşağıdakilerden hangisi üzerinde durulmamıştır?

S Metinde aşağıdakilerden hangisinin cevabı yoktur?

S Metinde söylenenlerle aşağıdakilerden hangisi

.......................................

S Metne göre aşağıdakilerin hangisi ..................

S Metinden aşağıdakilerin hangisi ....................

S Metinden aşağıdakilerin hangisine ulaşılamaz?

Atatürk; Millî Mücadele’de millî birliği sağlayan

eşsiz bir lider, savaş meydanlarında gerçekçi bir

kumandan, devlet kuran büyük siyaset adamı,

milletini çağdaşlaştıran güçlü bir devrimcidir. Bu

nitelikleriyle, insanlık tarihinin tanıdığı en büyük

adamlardan biri olduğuna şüphe yoktur. Kahramanlık ve yüksek insanlık meziyetlerini kişiliğinde en yüksek düzeyle taşıdığında dünya tarihçileri ve fikir adamları tereddütsüz birleşmektedir.

Tarihin büyük tanıdığı kişilerle karşılaştırıldığı zaman, türlü bakımlardan belirgin üstünlükleri göze

çarpmaktadır. Atatürk, her şeyden önce hem fikir hem hareket adamı idi; o, fikri ve hareketi kişiliğinde birleştirmiş bir liderdi. Fikir ve düşüncelerinin özünü oluşturan Atatürkçülük, her türlü

dogmatik unsurdan sıyrılmış, akılcı bir dünya görüşüdür. Memleket gerçeklerinden kaynaklanan,

sorunlar karşısında aklın ve bilimin yol göstericiliğini kabul eden bu gerçekçi görüş gerek Türk Bağımsızlık Savaşı’nın gerek onu izleyen Türk çağdaşlaşma hareketinin temelini oluşturmuştur.

Bu metnin yardımcı düşünceleri,

S Atatürk, ülkesinde millî birliği sağlamıştır.

S Atatürk, çağdaşlığı savunan bir liderdir.

S ........................................................................

..........................

S ........................................................................

............................

şeklinde sıralanabilir.

1 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

İnsanlar yıllardır yeni teknolojiler tasarlarken hayvanlardan esinleniyor. Vücut yapıları ve hareket

etme biçimleri esinlendikleri hayvanlara çok benzeyen robotlar, çeşitli görevleri yerine getirmek

üzere tasarlanıyor. Örneğin robot balık tasarlanırken bir somondan esinlenildi. Kendi kendine yönlenebilen bu robot çeşitli algılayıcılarla donatıldı.

Robotun daha da geliştirilerek deniz kirliliğine yol

açan durumların örneğin petrol sızıntılarının belirlenmesinde ve deniz tabanının keşfedilmesinde kullanılması planlanıyor.

Bu metinden aşağıdakilerin hangisine ulaşılamaz?

A) İnsanlar, hayvanları örnek alarak robot tasarlamaktadır.

B) Balık şeklinde tasarlanan robotun, yeni keşiflerde kullanılması düşünülmektedir.

C) Tasarlanan robotların vücut hareketleri hayvanlarınkine benzemektedir.

D) İnsanlar, henüz insan biçiminde bir robot tasarlamayı düşünmemektedir.

2 ÖRNEK

2 ÇÖZÜM

Yeni nesil sorularda, görseller, karikatürler, afişler vs.

de bir mesaj taşır; bunların vermek istediği ana düşünceler ve yardımcı düşünceler vardır. Bununla birlikte

metin soruları sonrasında seçeneklerde yardımcı düşünceler görsellerle de sorgulanabilir.

Kırkyama; parçalı bohça, kırk pare, patchwork

(peçvörk) adlarıyla da bilinen bir sanattır. Bu sanatın uzak geçmişe dayanan ilginç bir hikâyesi

vardır. Kökeni, kumaşın çok değerli olduğu zamanlara dayanır. O dönemlerde insanlar, eski

giysilerinin sağlam yerlerini tasarruf amacıyla

tekrar kullanırlardı. Yamama işinden doğan kırk

yama, günlük yaşamın bir zorunluluğu olarak gelişme göstermiştir. Bu sorumluluk farkında olmadan bir sanatı başlatmıştır. Kırkyama, küçük kumaşları birbirine ekleyerek yapılan bir sanattır.

Fakat bunları kendince bir uyum hâlinde birbirine

eklemek sanıldığı kadar kolay da değildir.

Buna göre aşağıdaki görsellerden hangisi

“kırkyama” örneği değildir?

A) B)

C) D)

3 ÖRNEK

3 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

Etkinlik

1. Aşağıdaki görsellerden çıkarılabilecek yargıları yanlarına yazınız.

c.

b.

d.

a.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

2. Aşağıdaki metinlerin yardımcı düşüncelerini yanlarına yazınız.

a. İnsan, kitap okuduktan sonra eskisinden daha akıllı hareket

edebilmeli; şunun bunun sözlerine daha az aldanmalı; her şeyi

daha açık görmeye, daha derin hissetmeye başlamalıdır. “Güzelliği daha çok anladım; daha nazik, daha neşeli, daha mutlu

oldum; düşüncelerim gelişti, hayatı ve insanları daha iyi kavradım. Yaşama gücüm, hayata karşı cesaretim arttı.” diyebilmelidir. Bunları söyleyemezseniz siz de marangozluk kitabını

okuyan fakat boş sandıklar üzerinde çoluk çocuğu ile yemek

yiyen adama benzersiniz.

d.

Modern insan, mutluluğu arıyor. Bu arayışta değişik yollardan

yararlanıyor. Bunlardan birisi de kişisel gelişim kitapları. Bu kitaplardaki mutluluk önerilerinden pek çoğu, hiç denenmemiş

ve asla denenmeyecek yöntemlerden oluşuyor. Dolayısıyla kitaplarda önerilen yollardan gidilerek mutluluğa ulaşmak, mutlu

olmak neredeyse olanaksız. Modern insanın bunu iyi anlaması

gerekiyor.

c.

Sevdiğimiz bir insanı, ondan bir süre uzak kaldığımız zaman

özleriz çünkü onun hareketlerinde hoşumuza giden şeyleri

tekrar görmek isteriz. Sevdiğimiz yerleri özleriz çünkü hoşumuza gitmiştir. Hele bir de içinde sevdiğimiz insanları barındırıyorsa... Özlediğimiz şeyleri kendimizden bir parça bulduğumuz,

sevdiğimiz ve tekrar kavuşmak istediğimiz için özleriz.

b. İnsan dışında asık suratlı bir yaratık görülmemiştir yeryüzünde.

Ziya Gökalp “Gülümseme insana mahsustur.” der ama doğru

değildir bu söz. Bütün ağaçların, çiçeklerin, toprağın, suyun ve

hayvanların gülümsediğini görmek mümkündür. Yağmur tanelerinin su birikintilerine şıp şıp düşüşü, renkli bir gülümsemeden, suyun yüzünde gamzeler çaktırmaktan başka nedir? Yağmuru emen toprağın buğu buğu tütmesi... Baharda elmaların,

kirazların, akasya ve bademlerin çığlık çığlığa açan çiçekleri

gülmez de ne yapar? Yamaçları, yol boylarını dolduran papatyalar, rüzgâr estikçe kikir kikir gülmez mi? Onların gülümseyişiyle yeryüzü renkli, ışıltılı ve yaşanabilir bir yer olur.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

1.

Yarasa, uçma yeteneğine sahip memeliler takımının genel adıdır. 900 ila 1000 değişik türü vardır. Kanatları

açık durumdaki boyları 5 cm’den 150 cm’ye kadar değişebilir. Dünyanın her bölgesinde yaşarlar ancak tropikal bölgelerde sayıları daha fazladır. Çok miktarda böcek tükettikleri için doğanın dengesi açısından büyük

önem taşırlar. Burun ve kulaklarında yer alan çıkıntılar duyu organı görevi görür, ses titreşimlerini almaya ve

iletmeye yarar.

Bu metinde yarasalarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

A) Farklı türleri olduğuna B) Vücutlarının boyutlarına

C) Dünyada nerelerde yaşadıklarına D) Diğer türlerle nasıl iletişim kurduklarına

2. Beethoven’ın, küçük yaşına rağmen müzikle kurduğu bağ ve sıra dışı

yeteneği gerçekten dikkat çekiciydi. Babası bunun farkındaydı ve

oğlunu yeni bir deha olarak duyurmaya kararlıydı. Hemen bir konser düzenlemek için işe koyuldu. İlk konserine çıktığında Beethoven

daha sekiz yaşındaydı. Yine de sarayın dikkatini çekmeyi başarmıştı. O dönemlerde sarayın ilgisini çekmek, sanatçılar için önlerinde

pek çok kapının açılması anlamına geliyordu.

Bu metinden Beethoven’la ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

A) Müzikte oldukça yeteneklidir.

B) Küçük yaşlarda sahneyle tanışmıştır.

C) Saray sayesinde ünü dünyaya yayılmıştır.

D) Babası onun yeteneğinin farkına varmıştır.

3.

Okumaya başladıktan sonra kitaba karşı olan ilgim daha da arttı. Sayfaların üzerinde akşama

kadar dalıp kalmam için bir eserin resimli olması şart değil. İçinde okuyabileceğim birkaç satır

buldum mu o kitaba büyük bir istekle atılıyorum. Ara sıra, okumaktan başımı kaldırınca gözlerimin önünde, bütün bir hayal topluluğu yaşar. Biraz önce okuduğumu, şimdi hayalimde sanki canlanmış bulurum. Bazen bir kelime beni düşündürür, bazen de bir cümleyi pek parlak bulup ezberlemek isterim. En çok, anlamını bilmediğim kelimeler bana pek yüksek bir beyin ürünü gelir. Bu

kelimeleri anlamak için zengin bir kitaplığa muhtaç olduğumu düşünürüm. Bu zengin kütüphaneye sahip olmazsam böyle güzel kelimelerin anlamlarını hiçbir zaman öğrenemeyeceğim diye

korkarım.

Aşağıdakilerden hangisi böyle düşünen birine ait bir cümle olamaz?

A) Okuyacağım kitaplar görsellerle dolu olunca okuma isteğim de o ölçüde artıyor.

B) Kitap okumaya alıştıkça kitaba ve okumaya karşı olan bağlılığım daha da güçlendi.

C) Kitap okurken anlamını bilmediğim kelimeler olduğunda bu beni kaliteli bir eser okuyorum hissine götürür.

D) Okuduklarımı, bazen gözlerimin önünde canlandırıp hayal gücümde yaşatırım.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

1. Deniz ve okyanus tabanında meydana gelen deprem ve deniz altı volkanizması gibi sebeplerle ortaya çıkar. Dalgalar kıyıya çarparak afete sebep olur. Son yirmi yılın en büyükleri Endonezya, Naiti ve Japonya’da meydana gelmiştir.

Bu afetten etkilenen milyonlarca insan, evsiz ve işsiz kalmış; açlık veya salgın hastalıktan etkilenmiştir.

Bir bölgede yeryüzünü belirli bir süre için tamamen veya kısmen su altında bırakan su akıntılarına sel denir. Sel olayı

ani ve fazla miktardaki yağış veya kar erimesi sonucu gerçekleşir. Ender de olsa gölet ve baraj setlerinin yıkılması

sonucunda da sel olayı yaşanır.

Yer kabuğunun altındaki magma; yer kabuğundaki kırıkları takip ederek katı, sıvı ve gaz hâlinde yüzeye ulaşır ve değişik biçimlerde volkanlar oluşturur. Günümüzde devam eden bu faaliyetler, doğrudan ya da dolaylı olarak can ve

mal kayıplarına yol açan afetlere dönüşmektedir. İskoçya’dan Yeni Zelanda’ya yüksek yerlerden okyanus diplerine

kadar dünya üzerinde 1.000 aktif volkan vardır.

Ekonomik, toplumsal veya siyasi nedenlerle bireylerin veya toplulukların bir ülkeden başka bir ülkeye veya bir yerleşim yerinden başka bir yerleşim yerine gitmesidir. Bu olayı meydana getiren olayların ortaya aniden çıkışı, yer değiştirmenin planlı bir şekilde yapılamamasına neden olur.

Aşağıdaki görsellerden hangisi burada sözü edilen doğal / sosyal olaylardan birine ait değildir?

A) B)

C) D)

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

2.

Halk şiiri; geniş halk tabakalarının hasretini, sevgisini, sevinç ve acılarını dile getirir. Halk şiiri; her güçlü halk

ozanı ile biraz daha gelişmiş, biraz daha genişlemiştir. Halk şiirinde her dizenin hece sayısının birbiriyle aynı oluşuna dayanan “hece ölçüsü” kullanılır. Aynı zamanda halk şiirleri dörtlüklerden oluşur. Bu dörtlüklerin bir kafiye

düzeni vardır. Yani dizelerin sonundaki sesler birbiriyle uyum içindedir. Halk şiirlerinin konuları sevgi, aşk, kahramanlık, doğa güzellikleri olabilir. Dili halkın anlayabileceği basit, günlük dildir.

Buna göre aşağıdaki şiirlerden hangisi bir “halk şiiri” örneğidir?

A) Aşka kâbil dil mi yok şehr içre yâ dilber mi yok

Mest yok mecliste bilmem mey mi yok sagar mı yok

Gonca-i dil açılıp hatır nice şâd olmaya

Bağda güller mi yok gülşende bülbüller mi yok

B) Benden selam olsun Bolu Beyi’ne

Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır

Ok gıcırtısından gürzün sesinden

Dağlar seda verip seslenmelidir

C) Anlayarak bir usta kitap gibi

Bir sevda şarkısı gibi duyup

Bir çocuk gibi şaşarak yaşamak

D) Ağlasam sesimi duyar mısınız mısralarımda

Dokunabilir misiniz

Gözyaşlarıma, ellerinizle

Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel

Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu

3.

Aşağıdakilerden hangisi bu karikatürde anlatılmak istenenlerden biri değildir?

A) Kitap okuyan kişi zihinsel olarak kendini geliştirmektedir.

B) Küçük yaşlarda okuma alışkanlığı kazanmak insanı eğitir.

C) Çocukların düşünce dünyası için kitap önemli bir araçtır.

D) Bazı alışkanlıkları edinmesi için çocuğun büyümesi beklenmelidir.

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 12

4. Geçmişten bu yana farklı dinî inançlar ile gelenek ve göreneklerini çağdaş bir anlayış içinde sürdüren Mardin, bu çeşitliliğin bir yansıması olarak el sanatlarının da beşiği olmuştur. Bu el sanatlarından bazıları şunlardır:

Telkâri

Telkâri, tel hâline getirilmiş gümüşü veya altını tahta üzerinde açılmış oyuklara kakarak ve gömerek yapılan bir süsleme sanatıdır. Tel hâline getirilen altın ve gümüş kanaviçe zarafetinde ilmek ilmek işlenerek

süs ve ziynet eşyalarına dönüştürülür. Bu ince el sanatı Mardin’in Midyat ilçesine özgü olup onu başka bir

yerde görmek mümkün değildir.

Testicilik ve Çömlekçilik

Testicilik ve çömlekçilik (bardak, çömlek, küp, saksı vb. ürünler) merkez ve Midyat ilçelerinde çok eski yıllardan beri devam eden sanat dallarıdır. Yörenin kırmızı toprağının küp yapımcılığına elverişli olması, söz

konusu sanat dallarının bu ilçelerde gelişme göstermesinin en önemli nedenidir. Aynı zamanda testi ve

küplerin evlerin kubbeli tavanlarında kullanılması, Mardin’e özgü bir mimari tarzın gelişmesinde önemli rol

oynamıştır.

Bakırcılık

Bakırcılık, şehrin özel dokusunda yer bulan ve kendi adıyla anılan çarşısında yüzyıllardan beri varlığını

sürdürmekte olan bir sanattır. Yörede birçok sofra takımı, çanak, kaşık, kepçe, kevgir, sini, leğen, ibrik ve

su güğümü gibi mutfak eşyaları üretilmektedir.

Oyacılık ve Basmacılık

Çok köklü bir geçmişe sahip olan iğne oyası, seçkin bir sanat dalıdır. Masa örtüleri, oda takımları, kırlentler, yazma çevreleri, mendiller vb. aksesuarda motiflenen bu sanat dokusu, günümüzde de yöre kadınları arasında önemini kaybetmeden devam ettirilmektedir.

Buna göre aşağıdaki görsellerden hangisi sözü edilen el sanatlarından biri olamaz?

A) B)

C) D)

föy

13

1

7. SINIF

Bir paragrafın içinde anlamca birbirini tamamlayan

cümleler olmalıdır. Ayrıca paragraftaki cümleler arasındaki bağ, geçiş ve bağlantı ifadeleriyle de sağlanabilir.

Bir paragrafın yapısı genel olarak “giriş, gelişme ve

sonuç” bölümlerinden oluşur.

Giriş Cümlesi

Paragrafın konusunun anlatılması için başlangıç

oluşturan cümledir. Kendinden önceki cümlelere anlamsal ya da dilsel bir bağ oluşturan ifadeler

(de, ama, çünkü...) yer almaz. Eğer paragraf bir bilgi içermeyecek, olay anlatacaksa giriş cümlesinde

konudan söz edilemez.

S Milletleri millet yapan, milleti bir arada tutan

millî marşlarıdır. ..........................

S Bir eserin oluşturulması için birçok aşama

vardır. .........................

S Kaynakların da ülke ekonomisine katkısı büyüktür. (Kendinden önceki cümleyle “da” bağlacı ile bağlantı kurduğu için giriş cümlesi olamaz.)

S Hâlbuki günümüzde astronomik çalışmalar

hız kazanmıştır. .............................................

........................................................................

.......................................

1 ÖRNEK

Gelişme Cümleleri

Giriş cümlesinden sonra gelen; ortaya atılan fikrin,

görüşün, bilginin açıklandığı, detaylandırıldığı cümlelerdir. Paragrafın bu bölümünde düşünceyi geliştirme yollarından (örnekleme, tanık gösterme, karşılaştırma...) yararlanılabilir.

S Montesquieu, “Bir tek kişiye yapılan haksızlık,

bütün topluluğa yönelmiş bir tehdittir.” diyerek

bu konuyu açıklığa kavuşturmuştur.

..............................

S Bunun için devletler; ülkelerinde kaç kişi bulunduğunu, bunların yaş, eğitim vs. düzeyini

belirlemek için nüfus sayımı yaparlar.

.................................

S Ayrıca yanlışlıklar, karışıklıklar ortadan kaldırılarak bilimde hızlı ve güvenilir bir ilerleme

sağlandı.

.................................

2 ÖRNEK

Sonuç Cümlesi

Paragrafın tümünde anlatılanları belli bir sonuca,

teze bağlayan, metni bitiren, tamamlayan cümledir. ....................................................... gibi ifadelerle başlayabilir.

S Kısacası bu belge kralın yetkilerini sınırlandıran ilk belgedir.

..............................

S Sadece yurt içinden değil, tüm dünyadan birçok yardımın yağdığını böylece görmüş olduk.

..............................

S Yani kitle iletişim araçlarının doğru bilgi vermek gibi sorumlulukları vardır.

..............................

3 ÖRNEK

Kök Bilgi - Paragraf Bilgisi - IV

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

I. Sahip olunanı ardına saklayarak sahip olmayanda bir yabancılaşma duygusu yaratan bu

ağızlar, insanlık tarihi kadar eski bir öyküye de

sahiptir.

II. İçinde yaşanılan ve insan soluğu ile hayat bulan yapıların dış dünyayla ilişkilerini sağlar kapılar.

III. Pencereleri, dışarıyı bize anlatan, gösteren

gözlere benzetirsek kapılar sevmediğini dışarıda bırakıp sevdiğini içeri alan bir ağız gibidir.

Numaralanmış cümlelerin “giriş, gelişme, sonuç” cümlesi olarak sıralanmış hâli aşağıdakilerden hangisidir?

A) I - II - III B) II - III - I

C) III - I - II D) III - II - I

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

“Giriş, gelişme ve sonuç” cümlelerinin özelliklerini bilmek, paragrafta yapı ile ilgili şu soru tiplerini kolaylıkla çözmeye yarar:

S Numaralanmış cümlelerden hangisi paragrafta düşüncenin akışını bozmaktadır?

S Paragraf iki parçaya ayrılmak istense ikinci paragraf hangi cümle ile başlar?

S Düşüncenin akışının sağlanması için hangi cümleler birbiriyle yer değiştirmelidir?

S Numaralanmış cümlelerle anlamlı bir paragraf

oluşturulmak istense sıralama nasıl olur?

S Paragrafta boş bırakılan bölüm hangi cümleyle tamamlanır?

● Babam Chaplin, tenor olmakla kalmayıp aynı

zamanda söz yazarlığı da yapıyordu. Yazdığı şarkı sözlerini, kendi resmini de kullanarak

bastırdığı broşürlerle satıyordu.

▲ Annem ve babamın bana bıraktığı en büyük

miras hiç şüphesiz onların sanatsal yetenekleriydi.

■ Sonuç olarak gördüğünüz gibi, beste yapma

yeteneğimi babamdan, oyunculuk yeteneğimi

ise annemden aldım.

Bir paragrafın karışık olarak verilen bu bölümlerinin “giriş-gelişme-sonuç” biçiminde sıralanmış hâli aşağıdakilerden hangisidir?

A) ● - ▲ - ■ B) ▲ - ■ - ●

C) ■ - ▲ - ● D) ▲ - ● - ■

5 ÖRNEK

5 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

Etkinlik

1. Aşağıda verilen numaralanmış cümleleri anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde sıralayınız.

I. Geçtiğimiz yıllarda yapılan bir araştırmada hayvanlarda da uykunun REM evresi olduğu belirlenmiş.

II. Rüya, bu REM evresinde görülür.

III. İnsanlarda uyku belirli evrelerden oluşur.

IV. Bu nedenle hayvanların da rüya gördüğü tahmin ediliyor.

V. Bu evrelerden birine REM ya da “Hızlı Göz Hareketleri Evresi” adı verilir.

......................................................................................................................

......................................................................................................................

a.

I. Filmlerime gelince bunların büyük bir bölümünde kendi hayatımdan esinlendim.

II. Benim adım Charlie Chaplin ve 16 Nisan 1889’da dünyanın en büyük şehirlerinden biri olan Londra’da doğdum.

III. Bu filmlerde sinemada bütün zamanların en sevgi dolu, en cesur ve harika karakteri olan Şarlo’yu

yarattım.

IV. Doğduğum yer Londra’nın en fakir bölgesiydi.

......................................................................................................................

......................................................................................................................

......................................................................................................................

......................................................................................................................

b.

2. Aşağıdaki görsellerde anlatılan olaylarla bir paragraf oluşturulduğunu düşününüz ve görselleri uygun şekilde sıralayınız.

a.

......................................................................................................................

......................................................................................................................

b. c. d.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

3. Aşağıdaki metinlerde düşüncenin akışını bozan cümleyi belirtiniz.

a.

b.

c.

(I) Kurtuluş Savaşı’nın yeni bittiği, Türkiye Cumhuriyeti’nin henüz kurulduğu 1923 yılıydı. (II) Bursa’da dokuz on

yaşlarında bir kız yaşıyordu. (III) Bu kumral saçlı, ela gözlü kızın adı Sabiha’ydı. (IV) Kurtuluş Savaşı’nın başkahramanı, cumhuriyetin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Paşa, Bursa’ya geliyordu. (V) Sabiha’nın en sevdiği oyun

rüzgâra karşı koşmaktı. (VI) Rüzgâr yüzüne estikçe sevinir, saçlarını savurdukça daha hızlı koşmak isterdi.

(I) Batıdan gelen fırtına günlerce sürdü. (II) Dalgalar, denizdeki bütün çöpleri, kıyılara taşıdı. (III) Kasabayla kumsal arasında geniş bir çöp alanı vardı. (IV) Çöplerden adım atacak yer kalmadı kumsalda. (V) O altın kumların

üzerini teneke kutular, pet şişeler, poşetler, eski terlikler, odun parçaları doldurdu.

(I) Yediğimiz yiyeceklerde mineral adı verilen, sizin için gerekli başka besleyici maddeler de bulunur. (II) Vitaminler, besleyici maddelerin işlerini yapmasına yardımcı olan küçük işçiler gibidir. (III) Bu küçük işçilerin yaklaşık 20

çeşidi vardır. (IV) Ayrıca bu yardımcıların çoğu harflerle adlandırılır.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

1. I. İzmir, Trabzon ve Bitlis liselerinde altı yıl öğretmenlik yaptıktan sonra gramer uzmanı olarak Türk Dil

Kurumunda çalıştı.

II. Dil bilimci, akademisyen, profesör Talat Tekin; 16 Temmuz 1927’de Kocaeli’de doğdu.

III. Gramerdeki uzmanlığından sonra ABD’ye giderek California Üniversitesinde Orhun Yazıtları konulu

doktorasına başladı.

IV. Sırasıyla Tavşancıl İlkokulu, Üsküdar Paşakapısı Ortaokulu, Haydarpaşa Lisesi ve İÜ Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünden mezun oldu.

V. Çalışmalarını, 1994’te emekliye ayrıldıktan sonra İstanbul’da Yeditepe Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün başkanı olarak sürdürdü.

Prof. Dr. Talat Tekin’in biyografisinin kısaca verildiği numaralanmış cümlelerin anlamlı bir bütün

oluşturması için aşağıdaki sıralamalardan hangisi yapılmalıdır?

A) I - V - IV - II - III B) II - I - III - V - IV C) II - IV - I - III - V D) IV - I - II - III - V

2.

(I) Bir sabah uyandığınızda kendinizi çizgi karaktere dönüşmüş olarak bulursanız ilk tepkiniz ne olur?

(II) Ama sonra belki de bu fikre alışırsınız. (III) Düşünmek bile istemezsiniz değil mi? (IV) Hatta hoşunuza

bile gider. (V) Çünkü çizgi film kahramanları imkânsız gibi görünen birçok şeyi başarabiliyor. (VI) Bir

boyuttan başka bir boyuta yolculuk yapıyorlar, çok güçlü yaratıkları yok edebiliyorlar.

Bu metnin düşünce akışının düzenlenmesi için numaralanmış cümlelerden hangilerinin birbiriyle

yer değiştirmesi gerekir?

A) I ve II B) II ve III C) IV ve V D) V ve VI

3 - 4. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

Vakıf; birinin, malının bir kısmını veya tamamını insanların daha mutlu yaşamalarına yardımcı

olmak amacıyla bağışlamasıdır. (I) Bu, insanların herhangi bir ihtiyacını gidermekle mümkün olur.

(II) Hayatın her alanını kuşatıcı vakıf ruhu, diğer canlıları da kanatları altına almıştır. (III) Böyle bir

davranış, herhangi bir zorlamayla gerçekleşmez; sadece bireyin insanlara karşı duyduğu sorumlulukları ve bazı kültürel değerlerimize bağlılıktan kaynaklanır. (IV) Vakıf kuran insanı, özellikle

iyilik, şefkat, yardımlaşma ve dayanışma duyguları harekete geçirir. Günümüzde bir gelir dağılımı

dengesizliği yaşanmakta, bu da açlık ve sefalete sebep olmaktadır. Bunun giderilmesinde - - - -.

3. Bu metnin anlam bütünlüğü dikkate alındığında son cümle aşağıdakilerin hangisiyle tamamlanmalıdır?

A) vakıf kurumu her dönemde hoşgörünün sembolü hâlindedir

B) vakıf kurucusunun insana ve hayata bakış açısını değerlendirmek gerekir

C) vakıf ruhunun çok önemli bir rol oynadığı ortadadır

D) kardeşlik ve dayanışma gibi değerler daha da geliştirilmelidir

4. Bu metindeki numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) I B) II C) III D) IV

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

1.

Numaralanmış görsellerle anlamlı bir metin oluşturulmak istendiğinde görsellerin sıralanışı aşağıdakilerden hangisi olmalıdır?

A) II - III - I - IV - V B) II - IV - III - I - V C) V - I - IV - III - II D) V - II - III - I - IV

2. I. Daha sonra rasathane, Boğaziçi Üniversitesinin bünyesinde bir enstitü hâline dönüştü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü (KARDAE) adını aldı. Böylece görev sahası genişledi, organizasyon yapısı yenilendi. Depreme yönelik çalışmalar yapılmaya başlandı. Deprem konusunda gözlem,

eğitim, araştırma ve uygulama faaliyetleri tek çatı altında toplandı. Yapılan çalışmalar deprem mühendisliği, jeodezi ve jeofizik eğitimleriyle bütünleştirildi.

II. Ülkemizin en eski ve köklü kuruluşlarından biri de Kandilli Rasathanesidir. İlk olarak 1868 yılında Pera

Caddesi’nde Rasathaneiamire adıyla kuruldu. İstanbul Rasathanesi adıyla da biliniyordu.

III. Yapılan incelemeler sonucunda İcadiye Tepesi’nin rasathane yeri için daha uygun olduğuna karar verildi. Böylece rasathane, 1910 yılında bugünkü yerine taşındı.

IV. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü (KARDAE) Türkiye’nin her bölgesinde deprem istasyonları kurmuştur. Bu sayede Türkiye Deprem Şebekesi’ni sürekli geliştirmiştir. Deprem istasyonu

sayısı bugün elliye ulaşmıştır. Bu deprem şebekesinden Kandilli Rasathanesine gerekli bilgi gelmektedir. Yurdun neresinde olursa olsun, depremlerin yeri ve büyüklüğü çok kısa bir sürede belirlenmektedir.

Numaralanmış cümlelerin düşüncenin akışına göre sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir?

A) I - II - III - IV B) II - I - III - IV C) II - III - I - IV D) IV - III - II - I

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

3. Dilden dile, kuşaktan kuşağa anlatılan bir çeşit halk hikâyesidir masal. Bilinmeyen bir yerde, bilinmeyen kişiler ve varlıklarla ilgili olayların olağanüstü bir biçimde anlatılmasıdır. Ne ilk anlatanı bellidir ne de ilk dinleyeni...

Masallar insanlık tarihini ve kültürünü aktaran geleneğin en önemli türü olarak kabul edilir. Bu yönü ile masallar, insanlık tarihinin en sihirli aynasıdır. Hem geçmişi yansıtırlar hem de geleceği dokurlar. İyilikle kötülük çatışır, kötüler yenik düşer masallarda. Yarın diye bir şey yoktur; istenen, özlenen vardır.

Masal gerçekle hayalin bir arada olduğu bir türdür. Her şeyi içine alır. Zengini de yoksulu da tilkiyi de aslanı da... Deve tellal iken pire berber olur. Kötüler yenilir, iyiler her zaman üstün gelir.

Her toplumun olduğu gibi bizim de bir masal dünyamız vardır. Halkımız arasında - - - -

Bu metin düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden hangisiyle devam ettirilmelidir?

A) “Anadolu Masalları, Keloğlan Masalları” sık rastlanan masallarımızdandır.

B) Türklerin gösterdiği kahramanlıklar, savaşlarda kazandıkları başarılar sık sık anlatılır.

C) “Kül Kedisi, Kırmızı Başlıklı Kız, 100 Yıl Uyuyan Güzel” de farklı kültürleri yansıtan masallardır.

D) anlatılan destan, efsane, masal, hikâye gibi olaylar Türk insanını derinden etkilemiştir.

4. Aşağıda çoraptan kukla yapımıyla ilgili işlem basamakları verilmiştir.

• Çorabın tam ortasından ağız kısmını oluşturacak şekilde kesiyoruz.

•

•

•

•

•

•

•

•

Mukavvadan kestiğimiz ağzı, keçe üzerine koyarak kalıbını çıkarıp kesiyoruz.

Mukavvalardan bir tanesini tam ortasından ikiye katlıyoruz.

Katlanan mukavvayı çorabın içine yerleştirerek kenarlarından yapıştırıyoruz.

Yapıştırma işleminden sonra mukavvayı ortadan ikiye katlayarak diğer mukavvada yaptığımız işlemi yapıyoruz.

Yün ipten küçük bir ponpon yaparak saç görevi görmesi için çorabımıza yapıştırıyoruz.

- - - -

- - - -

- - - -

Bu metinde boş bırakılan yerlere,

I. Diğer mukavvaya önceden kestiğimiz keçeyi yapıştırıyoruz.

II. Mukavvadan 2 adet olmak üzere ağız için kalıp kesiyoruz.

III. Ponponları çorabın üzerine diklemesine yapıştırıp üzerine oynar gözlerimizi yerleştiriyoruz. (Dilersek

ponpon kullanmadan sadece oynar göz yapıştırabiliriz.)

cümleleri hangi sırayla getirilmelidir?

A) II - I - III B) II - III - I C) III - I - II D) III - II - I

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 13

5.

Kütüphaneler, bilgi kaynağı dediğimiz her türlü materyali toplayan ve bunları sınıflandırarak kullanıcıya sunan bilgi merkezleridir. Halk kütüphaneleri de bu tanımla birlikte yaşam boyu eğitime ücretsiz destek vererek bilgi kaynaklarından yararlanılan demokratik kuruluşlardır. Her ortamda, her kurumda uyulması gereken belli başlı kurallar olduğu gibi kütüphanelerde de uyulması gereken kurallar vardır. Her şeyden önce

kütüphaneye girerken ayakkabıların temiz olması için kapı önündeki paspasa silinmesi gerekir. Palto, pardösü, manto gibi kıyafetler, okuma salonlarına kadar götürülmemeli; girişteki vestiyere asılmalıdır. Sonra

görevli kişiye onun müdahalesini beklemeden bizi tanıtan resmî bir belge bırakılmalıdır.

Bu metinde kütüphanede yapılması gerekenlerin sırasıyla ifade edildiği görseller aşağıdakilerin

hangisinde doğru verilmiştir?

A)

B)

C)

D)

föy

14

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Anlatım Biçimleri

Anlatımın, ifadenin daha güçlü ve etkileyici olması

için bir metin yazılırken çeşitli yöntemlere başvurulur. Bu yöntemler “anlatım biçimleri”ni oluşturur. Anlatım Biçimleri

Açıklayıcı Anlatım

Tartışmacı Anlatım

Betimleyici Anlatım

Öyküleyici Anlatım

Açıklayıcı Anlatım

Bir konuda bilgi, öğüt, ders vermek; yol göstermek, yönlendirme yapmak gibi amaçlarla açıklayıcı anlatım kullanılır. Açıklayıcı anlatım biçimiyle

yazılan metinler çoğunlukla nesnel olsa da öznellik de bu tarzda kullanılabilir. Makale, fıkra, söyleşi,

deneme gibi bilgilendirici metinler yazılırken açıklayıcı anlatımdan yararlanılır.

Dilin yazıya geçirilmesinde uygulanan kurallar

bütününe yazım kuralları denir. Anlatılmak istenenin, yazı dilinde, karışıklığa yol açmadan her

okuyanın anlayacağı biçimde aktarılması için ortaya konan kurallar bütünüdür. Konuştuğu gibi

yazma, teknolojinin yazı dilini etkilemesi gibi etkenler yazı dilini bozmaktadır.

Bu her dilde görülen doğal bir eğilimdir. Bu nedenlerle eğitimde standart dilin yazım kuralları

öğretilir.

1 ÖRNEK

S .......................................................................

........................................................................

........................................................................

......................................................................

Tartışmacı Anlatım

S Bir fikri savunmak, bir tezi çürütmek veya bir düşünceyi değiştirmek amacıyla kullanılan anlatım

biçimidir.

S Tartışmacı anlatımda; açıklamalar, bilgi vermeler olduğundan bu anlatım biçimi, açıklayıcı anlatımla benzerlik gösterir. Ancak açıklayıcı anlatımdan farkı, görüşlere karşı çıkışların ve kendi

görüşlerinin doğruluğuna okuyucuyu ikna etmelerin olmasıdır.

S Makale, fıkra gibi bilgilendirici metinlerde tercih

edilir.

S Görüşler genellikle sohbet havası oluşturularak

verilir.

S Karşı tarafı ikna etme amacı olduğundan sözde

soru cümleleri kullanılır. Kişi aslında bu soruların

cevabını bilir.

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

Kitap okumanın insana bir değer katmadığını ısrarla savunanlara hayret ediyorum. En basitinden sözcük dağarcığımızı zenginleştirir okumak.

Günlük hayatımızda sınırlı sayıda sözcükle konuştuğumuza dair yazılanları duymuşsunuzdur.

Kullandığımız sözcüklerin az olması cümlelerimizi, cümlelerimiz ifadelerimizi, ifadelerimiz de düşüncelerimizi sınırlandırmaktadır. Düşüncelerimiz sınırlanmasın diye yapacağımız en güzel şey

okumaktır işte!

.............................................................................

.............................................................................

.............................................................................

.............................................................................

................................................................

2 ÖRNEK

Betimleyici Anlatım

Pardon. Acaba Buradan 27 Yaşlarında, Yüzünde

Buruk Bir Ifade Taşıyan ve Siyah Saçları

Rüzgârda Omuzlarına Düşüp Düşüp Kalkan

Narin ve Ürkek Adımlarla Yürüyen Yalnız Bir

Kadın Geçti mi?

Geçmiş kadar

oldu.

Bir kişiyi, durumu, manzarayı veya bir yeri okuyucunun gözü önünde canlandırmak amacıyla kullanılan anlatım olarak da tanımlanabilir. Sözcüklerle

resim yapmak olarak da bilinir. Yazar bir görüntünün fotoğrafını çeker gibi onu tasvir eder. Betimleme, ruhsal veya fiziksel tasvir olarak iki türde değerlendirilebilir. Birinin ruhsal özellikleri betimleniyorsa

“ruhsal tasvir”; dış görünüşü betimleniyorsa “fiziksel

tasvir” adını alır.

............................................................. gibi türlerde

kullanılır.

Küçücük bir yerleşim merkezi olan Sungurlu’da

tüm caddeler, merkezinde hükûmet konağının

bulunduğu meydana çıkıyordu. Hükûmet konağı

en azından yüz yıllık bir taş yapı idi. Onun tam

karşısında, hükûmet konağına göre çok yeni sayılabilecek belediye binası yer alıyordu. Belediye

binası ile şehir parkı birbirine

bitişikti. Parkın içinde yaz kış

yeşilliğini koruyan elliye yakın

büyük çam ağacı vardı. Merkezin tam ortasında da bir

saat kulesi...

3 ÖRNEK

Öyküleyici Anlatım

Herhangi bir olayın, hareketin, gelişmenin, yer, zaman, kişi çerçevesinde veya bunlardan bazılarının

kullanılarak anlatılması öyküleyici anlatım biçimini

oluşturur. Amaç, okuyucuyu olay içinde yaşatmaktır. Olaylar bir oluş sırasına göre anlatılır. Betimlemek fotoğraf çekmek olarak değerlendirilirse öykülemek video çekmek olarak nitelendirilebilir.

...................................................... gibi türlerde kullanılır.

... Beyaz diş, yiyecek bulmak umuduyla bir zamanlar kendini besleyen ormana kaçtı. Çocukluğunda

alışkın olduğu ormana çabuk uyum sağladı. Ne

var ki damak tadına uygun bir şeyler bulamıyordu. Umudunu kesmeden av aramayı sürdürüyordu. Ormanda yiyecek bulamadığında gizlenerek

kampın çevresinde dolaşıyordu. İnsanlara ve ateşe yaklaşmamak için özen gösteriyordu. Yiyecek

bulabilmek için gözlerini dört açmıştı.

4 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

Etkinlik

1. Aşağıdaki metinlerde kullanılan anlatım biçimlerini belirleyerek yazınız.

a.

b.

c.

d.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

2. Aşağıdaki metinlerle, bu metinlerde kullanılan “anlatım biçimleri”ni eşleştiriniz.

a. İstanbul’un dünü ile bugününü karşılaştırdığımızda birçok değerinin

kaybolduğunu görüyoruz. Bu bizi derin üzüntülere sürüklese de gerçeği değiştirmiyor. Kabul etsek de etmesek de İstanbul dünden bugüne

çok şeyini kaybetti. Geceleyin ne korna sesi vardı ne vapur düdüğü ne

radyo haberi ne otomobil ilanı yaygarası ne mahalle arasında kafeterya ne çalgılı gazino...

Ya şimdi ne var? Şimdi yolu sormayın, bilen yok ki! Evler burunsuz...

Dümdüz yüzlü. Hepsi de birbirinin aynı... Tanınmaz ki! Şoför arkadaş,

sakallıya “baba, amca”; gence “abi” diyor. Kadına artık “bayan” demeyi

de unutmuş... Teyze, yenge, abla, diyor. Vapurda “bildik” yok. Seyyar

satıcıların sesleri canından bezdiriyor herkesi. Mahalle kahvesi, hiç

kalmamış. Geceyle gündüz belli değil.

b. Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 1881’de Selanik’te, bugün müze olan bir

evde doğdu. Babası gümrük memuru Ali Rıza Efendi, Annesi Zübeyde

Hanım’dır. Önce mahalle mektebine yazılan Mustafa, daha sonra babasının isteği üzerine Şemsi Efendi Okuluna geçti. Şemsi Efendi Okulunda okurken babasını kaybetti. Yedi yaşında yetim kalan Mustafa, ailesiyle birlikte Selanik yakınlarındaki Rapla Çiftliği’ne yerleşti. Zübeyde

Hanım’ın kardeşi Hüseyin Ağa, bu çiftlikte kâhya olarak çalışıyordu.

c. 1937 yılının bahar mevsimiydi. Orman Çiftliğine, Akköprü tarafındaki

yoldan gidiyorduk. Çiftliğin o parçası meyve bahçesi hâline konulmuş,

fidanlar sıra sıra dikilmişti. Şimdi gölgeliği ve bol yeşilliği ile çok güzel

olan bu yol boyu, o zamanlar henüz küçük, çelimsiz ağaçların sıralandığı, yaz mevsiminde daha pek güzel olmayan bir yerdi.

Atatürk, bu eski çıplak topraklar üzerindeki meyve bahçesi hâline gelmiş olan yerlere neşe ile bakıyordu. Şimdi uzun kavak ağaçlarının bulunduğu yol kenarlarında işçiler çalışıyor ve fidanlar dikiyorlardı. Atatürk, birden şoföre “Dur!” diye bağırdı. Yere indiğinde oradakilere

“Burada bir iğde ağacı vardı, o nerede?” diye sordu.

d. Bir ailenin yemeğinden sonraki durumunu gözler önüne getirin: Baba,

bir koltuğa gömülmüş, gazetesini okuyor. Anne yün örüyor ya da

büyük kız ile kimi aile sorunlarını konuşuyor. Oğullardan biri roman

okuyor; öbürü de bir elektrik prizini sökmekle meşguldür; başka biri,

radyoda konuşma ya da müzik aramaktadır. Herkes, bu insanların her

biri, ötekinden ayrı ve uzak görünürler hatta birinin uğraşı, ötekini rahatsız da edebilir ama bütün bireyler, bu yuvadan olduklarını bilirler.

Orada bir rahatlık, Mauriac’ın (Moriyak) dediği gibi “güven verici bir sıcaklık” bulurlar. Bilirler ki orada birinin sorumluluğunu yüklenecek insanlar arasındadırlar.

I. Açıklayıcı anlatım

II.

III.

IV.

Betimleyici anlatım

Tartışmacı anlatım

Öyküleyici anlatım

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

1.

... Atatürk mektepten ayrılmak üzere iken paydos trampeti çaldığından

hepimiz bahçeye koştuk. Rahmetli, yanındaki kişilere bir şeyler söyledikten sonra talebe kalabalılığının ortasına dalıverdi. O, tek başına, ortamızda, yanındaki görevliler ise geride, çok geride, mektebin iki kanada da açılmış, cümle kapısına doğru ilerlemeye gibi yampiri yampiri hatta

gerisin geri yürüyen bir sürü çocuğun arasında, iki eli ceketinin iki yan cebinde, gururlu ve gülümser ilerliyordu. Büyük kapının önüne binlerce meraklı birikmişti. El ele vermiş polisler, kaldırımlardan taşan halk kitlesini

zor zaptediyorlardı. Atatürk görününce bir alkıştı koptu. Aklımıza gelmiş

gibi biz de onlara uyduk. Atatürk bu alkışlar arasında otomobiline bindi.

Bu metinde kullanılan anlatım biçimleri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Açıklama - Tartışma B) Betimleme - Öyküleme

C) Açıklama - Betimleme D) Öyküleme - Tartışma

2.

KENDİNİ TANI, MUTLU OL!

Bu dünyada başarı kazanmış bir kişi olarak yaşamak istersen hayatın gerçeklerini öğrenmen gerekir. Bunların en

acılarından biri birtakım sınırlamalarla doğmuş olduğumuzu bilmektir ve bu, dengemizi korumamızı sağlar. Bu sınırlamalar ve yetenekler yaşamımızın yolunu saptar. Bu durumu kabul etmemek her girişimden yenik çıkmamıza yol açar. Oysa kişiliğimize başkalarının yaşamına göre şekil vermek yerine kendi yeteneklerimizi kabul eder

ve onları geliştirirsek mutluluğa ulaşırız. Abraham Lincoln çok çirkin, Franklin Roosvelt ise kötürümdü. Fakat hiçbiri başkalarının doğal ayrıcalıklarına imrenerek zaman yitirmedi. Bunun yerine her biri yalnız kendi kişiliğine güvenerek bir şeyleri başarmaya çalıştı.

Bu metinde kullanılan anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Açıklayıcı anlatım B) Tartışmacı anlatım

C) Öyküleyici anlatım D) Betimleyici anlatım

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

1. Kız Kalesi

Vaktiyle bugünkü İçel ilimizin bulunduğu bölgeye hâkim olan bir

bey varmış. Bu beyin bir kızı dünyaya gelmiş. Bey, o devrin âdetine uyarak kızını bir büyücüye götürmüş ve onun geleceği hakkında bilgi edinmek istemiş. Büyücü, kızın on dokuz yaşına girince bir yılan tarafından sokulacağını ve öleceğini söylemiş. Buna

çok üzülen bey, derin derin düşünmeye başlamış. Ne yapsam da

kızımı bu korkunç gelecekten kurtarsam diye düşünmüş. Beyin

aklına çok güzel bir fikir gelmiş. Denizin ortasına bir kale yaptırmaya karar vermiş. Bey eğer kızını bu kaleye yerleştirir de orada yaşamasını sağlarsa yılanın sudan geçemeyeceği için kızının hayatının kurtulacağını sanmış. Bunun üzerine bu fikrini gerçekleştirmek için harekete geçmiş. Planlar hazırlanmış ve bugünkü Kız Kalesi’nin bulunduğu yerde kalenin inşa edilmesine başlanmış. Aradan günler, aylar, yıllar

geçmiş. Sonunda beyin istediği kalenin yapımı tamamlanmış. Artık beyin çok sevdiği kızı bu kalede yaşamaya başlamış. Bey, kızının karşıya şehre geçmesine hiçbir zaman izin vermemiş. Aradan yıllar geçmiş

beyin kızı on dokuz yaşını tamamlamış. Bey bunu kutlamak için kalede eğlenceler düzenlemiş. Bu eğlencelere bütün halk davet edilmiş. Davet edilenler arasında bulunan bir köylü kadın da hediye olarak bağından bir sepet dolusu nefis üzümler getirmiş. Fakat köylü kadın üzümleri sepete doldururken onun dalgınlığından istifade eden bir yılan sepete gizlenmiş. Köylü kadın bunu fark etmemiş. Köylü kadın doğum günü

kutlamaları sırasında sepeti beyin kızına hediye etmiş. Beyin kızı üzümü çok seviyormuş. Bu sepeti doğruca odasına çıkarttırmış. Gece geç vakitte herkes gittikten sonra üzümleri yiyecekmiş. Misafirler gittikten

ve eğlence bittikten sonra genç kız, odasına çıkmış. Çok sevdiği üzümlerden yemeye başlamış. Fakat tam

bu sırada sepetin içindeki yılan çıkıp kızcağızı sokmuş ve kızın ölümüne sebep olmuş. Bugün Akdeniz’in

bu şirin köşesinden geçenler Kız Kalesi’ni mutlaka görürler ve kalenin hikâyesini öğrenmeden oradan ayrılmazlar.

Bu metnin anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Açıklayıcı anlatım B) Tartışmacı anlatım C) Öyküleyici anlatım D) Betimleyici anlatım

2. Bulunduğumuz yer denizden bin metre kadar yüksekte idi. Ay iskelesinin önünde duran kayıklar, ağaçların

arasındaki seyrek binalar iğne topuzu kadar ufaktı. Karşıda Burhaniye’nin arkasında yatan Madra Dağları şekilsiz bir yığından ibaretti. Güneşin altında göz kamaştırıcı pırıltılarla yanan deniz, ta uzaklarda açıklı

koyulu gölgelere bürünen Midilli Adası’na kadar uzanıyor, bunun sağ yanından geçerek ufukta sisler içinde

gökle birleşiyordu. Kazdağı’nın körfeze kadar yaklaşan eteklerini sayılamayacak kadar çok, her biri başka

renk ve biçimde, irili ufaklı dağlar ve tepeler çeviriyordu.

Bu metinde, aşağıda açıklaması verilen anlatım biçimlerinden hangisi kullanılmıştır?

A) Bir konuda bilgi vermek, yol göstermek gibi amaçlarla yapılan anlatım tekniğidir.

B) Bir fikri, bir tezi çürütmek veya bir düşünceyi değiştirmek için kullanılan anlatım tekniğidir.

C) Herhangi bir olayın veya gelişmenin yer, kişi ve zaman ögeleri çerçevesinde anlatıldığı anlatım tekniğidir.

D) Bir kişiyi, durumu veya yeri okuyucunun gözünde canlandırmak amacıyla kullanılan anlatım tekniğidir.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

3.

• Yunus Emre, tasavvuf şiirinin en önemli temsilcisidir.

• 13. yy.ın ikinci yarısında yaşadığı düşünülmektedir.

• Sanat yaşamında halka, halkın diliyle hitap etmiştir.

• Yunus Emre’nin iki büyük eseri vardır: Divan ve Risaletü’n Nushiyye. Divan’da şiirlerini toplamıştır.

• 1321’de hayatını kaybetmiştir.

Bir avuç toprak, biraz da suyum ben

Neyimle övüneyim, işte buyum ben

Bu metinde kullanılan anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Açıklama B) Öyküleme C) Tartışma D) Betimleme

4.

Yaralar sarar eli bir anne sevgisiyle

Hepimiz tanırız Kızılayı bayrağı ile

Kucağını açmaktadır kırk kat düşmana bile

İnsanlık onurumuz insancı Kızılayımız

Savaşta, barışta, her ulusal felakette

Örgütü, kolları var tüm yurtta, her bir kentte

Hemen koşar yetişir kim varsa başı dertte

Ona muhtaç olanın inancı Kızılayımız

Dil din ırk ayrımı gözetmez hizmetinde

Hepsine dağıtmakta ne var ise elinde

Kızılaya üye ol, bağış yap sen de

En güçlü ulusal dernek olsun Kızılayımız

Kızılay güçlü ise muhtaç olan el açmaz

Vatanı, ulusu seven asla yardımından kaçmaz

El verelim çocuklar güçlensin alayımız

Felaketin düşmanı olsun Kızılayımız

KIZILAY

Bu şiirin düzyazı hâlinde kaleme alındığı düşünülürse bu yazının anlatım biçimi aşağıdakilerden

hangisi olur?

A) Açıklayıcı anlatım B) Betimleyici anlatım

C) Öyküleyici anlatım D) Tartışmacı anlatım

5. Tartışmacı anlatım, bir fikri savunmak veya bir düşünceyi değiştirmek için kullanılır. Bir anlatım tekniği, içerisinde bilgi barındırdığı için açıklayıcı anlatımla benzerdir. Fakat tartışmacı anlatımda bazı görüşlere karşı

çıkılması ve yazar tarafından kendi görüşlerinin doğruluğunun okuyucuya kabul ettirilmek istenmesi, tartışmacı anlatımın ayırıcı özelliklerindendir.

Bu açıklamaya göre,

I. Babamın yanında duran adam beni çok tedirgin etti. Kireç gibi bir surat, kıpkırmızı gözler ve sanki yılların yorgunluğunu taşıyan çökmüş omuzları... Uzaktan bakınca endişe veren bu adam, aslında çok yumuşak huylu, sevecen bir insandı.

II. Önemli bir teknolojik buluş olan otomobilin tarihi 19. yüzyılda enerji kaynağı olarak buharın kullanılmasıyla başlar ve içten yanmalı motorlarda petrolün kullanılmasıyla devam eder.

III. Bulut, havanın yüksek tabakalarında çeşitli yığınlar hâlinde toplanmış su buharıdır. Bunlar güneşin sıcaklığıyla havada yükselmeye başlar. Yükseldikçe daha soğuk hava tabakalarına rastlar.

IV. “Yalnızlıktan sıkılıyorum.” diyen insanlara şaşıyorum. İnsanın yalnızlığını gideren yalnızca diğer insanlar mıdır? Kitaplar da insanların arkadaşları değil midir? Onlar sıkıntıyı yok eden en etkili ilaçlardır.

yargılarından hangisinde tartışmacı anlatım tekniğinden yararlanılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 14

6. ANLATIM BİÇİMLERİ

• Bilgi, ders, öğüt

vermek amaçlanır.

• Anlatım nesnel

veya öznel olabilir.

• Bir olay; yer, zaman,

kişiler belirtilerek

anlatılır.

• Okuyucuyu olay

içinde yaşatmak

amaçlanır.

• Bir konuya, fikre

karşı çıkmak için

yazılır.

• Kendi düşüncelerini okuyucuya

benimsetmek

amaçlanır.

Tartışmacı Anlatım Betimleyici Anlatım Öyküleyici Anlatım

• Sözcüklerle resim

çizmektir.

• Anlatılanlar

okuyucunun

gözünde canlanır.

Açıklayıcı Anlatım

Küçük Hasan, istasyonun tahta parmaklıkla ayrılan hududuna gelince biraz dinlendi. Sonra

tahta parmaklıklı kapıyı aralayarak içeri süzüldü. Mevsim kış olduğu için istasyonda bir kendisi bir de kış armudu getiren topal ve ihtiyar bir

köylüden başkası yoktu. Anlaşılan bugün de

eve eli boş dönecekti.

Eyfel Kulesi, 300 m yükseklikte olup zirvesindeki televizyon vericileri bu kuleye 27 m daha yükseklik kazandırır. 1887-1889 yılları arasında demirden inşa edilmiş, özel teknikler sayesinde

günümüze kadar sağlam olarak gelmiştir.

200.000 metrekare alanda bulunan Eyfel Kulesi,

7 yılda bir, 60 ton boya kullanılarak boyanır. Bu

çalışma sırasında 25 boyacı görev yaparken çalışma 15 ay sürer. Bu işlem sırasında 1.500

fırça, 5.000 zımpara kâğıdı ve 1.500 iş tulumu,

50 km güvenlik halatı, 20.000 metrekare koruyucu ağ kullanılır.

Hikâye; yaşanmış ya da yaşanması mümkün

olan olayları kişi, zaman ve çevreye bağlı anlatan yazıdır. Bu yazı türünde üzerinde söz söylenen yaşantı ya da durum, olay; olayın içinde bulunan insanlar hikâyenin kişileridir. Olayın

geçtiği yer, çevre; olayın yaşandığı dönem,

mevsim, an ise hikâyenin zamanıdır.

Yavaş yavaş tırmanacağımız dağın eteklerine

yaklaşıyoruz. Dağın dorukları beyaz bulutlar ve

kalın bir kar tabakası ile örtülü. Bu dağın yarısı

iğne yapraklı, yarısı yayvan yapraklı ağaçlarla

kaplı. Mevsim bahar olduğundan dağın önemli

bir bölümü yeşil bir denizi andırıyor. Dağın eteğindeki kayalardan büyük bir güçle fışkıran sular

ise daha sonra büyük bir akarsuya dönüşecek

nehrin ana kaynağını oluşturuyor.

Tabloda verilen anlatım biçimlerinden hareketle yukarıdaki metinlerde hangi anlatım biçimi örneklenmemiştir?

A) Betimleme B) Tartışma C) Öyküleme D) Açıklama

föy

15

1

7. SINIF

Her metnin bir yazılma amacı vardır. Bu amaca

göre yazar, metne uygun bir anlatım biçimi seçer.

Fikirlerin daha anlaşılır, etkili bir biçimde ifade edilmesi için düşünceyi geliştirme yollarından da yararlanılmalıdır. Belli başlı düşünceyi geliştirme yolları;

tanımlama, örnekleme, karşılaştırma, benzetme, tanık gösterme ve sayısal verilerden yararlanmadır.

Tanımlama

Bir kavramın, olayın, kişinin veya durumun belirleyici özelliklerinin anlatılması; diğer kavramlardan farklarının, onlarla ortaklıklarının belirlenmesidir. Tanımlamada “Bu nedir?”, “Bu kimdir?” sorularından

birine cevap olmalıdır. Düşünceyi geliştirme yollarından tanımlama, daha çok açıklayıcı ve tartışmacı

anlatım biçimlerinde kullanılır. Tanım cümleleri öznel veya nesnel olabilir.

Bir işi yapmak ve sonuçlandırmak için varılan ortak istek ve güçtür sinerji. Aynı zamanda görevdaşlıktır da denilebilir. Sinerji yaratarak iletişim

kurduğunuz zaman, zihninizi, yüreğinizi ve ifadeleri yeni olanaklara, yeni alternatiflere açarsınız.

Her şeyin eskisinden daha iyi olacağına inanırsınız.

• ........................................................................

........................................................................

........................................................................

.................................................

1 ÖRNEK

Örnekleme

Bir düşüncenin veya kavramın, okuyucunun gözünde somut bir hâle gelmesi ve kolay anlaşılması için

metin içine aktarmaya örnekleme denir. Örnekleme

paragrafın gelişme bölümünde yer alır ve düşüncenin kanıtlanmasında, kabul görmesinde etkilidir.

Örnekleme; örneğin, mesela, ................. gibi ifadelerle başlatılabilir.

“Fen Mühendislik ve Girişimcilik Uygulamaları”

kapsamında bir bilim insanı, bir mühendis gibi

çalışarak ürünler geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bu

ürünler geliştirilirken malzeme, zaman ve maliyet

gibi ölçütler dikkate alınmalıdır. Oluşturulan ürünü pazarlamak için stratejiler oluşturulmalı ve tanıtım araçları kullanılmalıdır. Mesela gazete, internet, televizyon reklamı hazırlanabilir; kısa film

çekilebilir; poster hazırlanabilir.

...........................................................................

2 ÖRNEK

Karşılaştırma

İki kişinin, varlığın, kavramın veya olayın farklılık ya

da ortaklıklarını ifade eden cümlelerdir. Karşılaştırma; paragrafın gelişme bölümünde, okuyucunun

kavramların benzerlik veya ortaklıklarını görüp daha

iyi algılaması için kullanılan bir düşünceyi geliştirme

yoludur. Karşılaştırmada daha, göre, en, .................

................gibi sözcüklerden yararlanılır.

Kök Bilgi - Düşünceyi Geliştirme Yolları

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

BİLİME YÖN VERENLER

Ömrü boyunca büyük hükümdarlarla çalışmış,

Semerkant ve İstanbul’un astronomisini yönetmiş bir zekâ, yıldızların ötesini bizden hep daha

iyi anlamış bir âlim: Ali Kuşçu. Türk-İslam dünyası astronomi ve matematik âlimleri arasında, ortaya koyduğu eserleriyle büyük bir üne sahip Ali

Kuşçu, astronominin önde gelen bilginlerinden

biri olarak kabul edilir.

Bu metinde Ali Kuşçu “biz” ve “diğer âlimler”le

karşılaştırılmıştır.

3 ÖRNEK

Benzetme

Bir varlığı, kişiyi ya da kavramı, başka bir varlığa

ait özelliklerle anlatmaktır. Anlamı zenginleştirerek

başka bir yoldan konuyu ifade etmek amaçlanır.

Ses, maddenin titreşimiyle oluşan bir enerji türüdür. Ses, durgun suya atılan taşın oluşturduğu dalgalar gibi her yöne yayılır. Ses enerjisini

madde tanecikleri birbirine aktarır. Böylece ses

yayılmış olur.

4 ÖRNEK

Tanık Gösterme (Alıntı Yapma)

Bir konunun okuyucu tarafından daha iyi anlaşılması ve konunun doğruluğunun kanıtlanması için alanında güvenilir birinin sözlerine yer verilmesine tanık gösterme denir.

Doğru zaman, doğru yer ve doğru kişi hep bir arada olmalı. Formülde bir eksiklik olduğunda hedef

hiç tutmaz. Aslında doğru kişi olduğunuzda zamanı geldiğinde doğru yeri mutlaka bulursunuz.

Bill Gates bu konuda “Hayatta karşınıza çıkan fırsatları sakın değerlendirmeyin, sadece iyi olduklarınız üzerinde çalışın.” der.

5 ÖRNEK

Sayısal Verilerden Yararlanma

Herhangi bir konunun doğruluğunu kanıtlamak için

istatistiksel bilgiler vererek okuyucunun inanmasını,

güvenmesini sağlamak için kullanılır. Sözlü olarak

belirtileceği gibi, grafiklerle de sayısal veriler ifade

edilebilir.

Gök taşları düştükleri alanda canlıların yok olmasına ve yeryüzü şeklinin değişmesine neden olur.

13 Şubat 2013’te bir gök taşı yeryüzüne ulaşmadan saniyeler önce patlamış ve parçaları Rusya’ya düşmüştür. Bu gök taşının atmosfere girmeden önce çapı 17 m, kütlesi 100.000 tondur.

Atmosfer içinde 15-25 km yukarıda oluşan patlamanın etkisiyle parçaları her yana saçılmıştır.

6 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

Etkinlik

1. Aşağıdaki metinlerde hangi düşünceyi geliştirme yolunun kullanıldığını yazınız.

Bir milletin haysiyetli bir şekilde varlığını devam ettirmesinde, bir toplumun millî şuura erişmesinde en

büyük rolü kültür oynar. Bunu çok iyi bilen Atatürk, “Millî şuurun ayakta kalabilmesi ve uyanık bulunması

için dil ve tarih uğrunda çalışmaya mecburuz.” diyerek bu konuda duyarlılığını ortaya koymuştur.

a.

Bir insan, yabancı dilleri ne kadar iyi öğrense de ana dilinde kurduğu iletişim kadar sağlıklı bir iletişim

kuramaz. Her dilin kendi yapısından kaynaklanan farklılıklar; şive, telaffuz, vurgu ve tonlama gibi konuşma diline özgü önemli ögeler yabancı bir dilde iletişimi zorlaştıran ögelerdir.

b.

Gökten kar yerine çiçek yağıyor. Her kar tanesi diğerinden farklı. Tıpkı parmak izlerimiz gibi. Öğretmenimiz anlatmıştı. Milyarlarca insan, milyarlarca parmak izi demekmiş. Kar taneleri de öyle. Her biri ayrı bir

nakış, ayrı bir motiftir.

c.

Ahmet Kutsi Tecer, 4 Eylül 1901’de Kudüs’te doğdu. 1929’da İstanbul Darülfünun Felsefe Bölümünü

bitirdi. 1942-1946 döneminde milletvekili seçildi. 1949-1951 yılları arasında öğrenci müfettişi olarak

Fransa’da bulundu. 1950’de UNESCO Merkez Yönetim Kurulu üyeliğine getirildi. Türkiye’ye döndükten

sonra, emekli olduğu 1966 yılına kadar İstanbul’da öğretmenlik yaptı. Şiirleri 1921’den sonra Dergâh ve

Millî Mecmua gibi dergilerde çıktı. Çoğunluğu dergilerde olmak üzere halk edebiyatı ve folklor konularında

çeşitli incelemeleri de vardır. 23 Temmuz 1967’de İstanbul’da yaşamını yitirdi.

d.

“Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir.” “Efendiler, hepiniz mebus olabilirsiniz. Ama sanatkâr olamazsınız. Bu çocukların kıymetini bilelim.” Atatürk’ün sanatla ilgili görüşlerini

unutmuş olanlar, son haftalarda televizyon ekranından tekrarlanan özdeyişleri ile yeniden hatırlama

fırsatı buldular.

Atatürk’ün, yukarıdaki ikinci özdeyişi, Çankaya’daki bir toplantı sırasında söylenmiştir. Devlet ricalinin,

mebusların ve Darülbedayi sanatçılarının bir arada bulundukları toplantıda, galiba bazı mebusların onları

“oyuncu makulesi” sayıp biraz küçümsemiş olmalarına karşılık söylenmiştir.

e.

First National Yapımcılık ile çalıştığım dönem, filmlerim üzerinde belirleyici oldu. Yumurcak bütün zamanların en çok beğenilen sekiz filmi arasına girdi.

Yumurcak bir dramadır, bir drama olarak başlar ve öyle de biter. Şarlo’nun en duygusal öykülerinden

biridir, asla modası geçmeyecek, sonsuza kadar hatırlanacak bir yapım.

f.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

2. Aşağıda verilen düşünceyi geliştirme yollarını kullanarak görsellerle ilgili kısa metinler yazınız.

a. Tanımlama

b. Örnekleme

c. Karşılaştırma

d. Tanık Gösterme

e. Benzetme

f. Sayısal Verilerden

Yararlanma

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

1.

Güneş tutulması Ay tutulması

Burcu, ailesiyle haberleri izlerken yakın zamanda bir Güneş tutulmasının gerçekleşeceğini fakat bu tutulmayı Türkiye’den izlemenin mümkün olmayacağını duymuştur. Haberin devamında Türkiye’den izlenebilen en son Güneş tutulmasının ise 2006 yılında gerçekleştiği bilgisi verilmiştir. Aynı zamanda, sonraki yıllarda da Güneş ve Ay tutulmalarının olacağı söylenmiştir.

Burcu, tutulmaların ne olduğunu merak etmiş ve bunun üzerine babası şöyle bir açıklama yapmıştır: “Bir

gök cisminin, araya başka bir cismin girmesiyle bütününün veya bir bölümünün görünmez duruma gelmesi olayına tutulma denir.”

Bu metinde aşağıdaki düşünceyi geliştirme yollarından hangisi kullanılmıştır?

A) Tanımlama B) Örnekleme C) Tanık gösterme D) Benzetme

2. Yiğit çok heyecanlıydı çünkü ailesi onu yaz tatili için izci kampına gönderecekti. Beklediği gün gelmişti, kamp alanına doğru yola çıktılar. Bir an evvel kamp alanına ulaşmak isteyen Yiğit, etrafı izlemeye karar verdi. Şehirden uzaklaştıkça doğanın güzelliği kendini göstermeye başlamıştı. Yol boyunca yeşilin her tonunu görmek mümkündü. Yiğit, yol kenarındaki sebze bahçelerinin yanından geçerken bahçede çalışan bir çiftçiye el sallamak istedi. Ancak

bahçeye yaklaştıklarında gördüğünün çiftçi değil, bir korkuluk olduğunu fark etti! Yiğit hem şaşırmış hem de meraklanmıştı: “Bu korkuluk bir insan gibi nasıl durabiliyor? Hâlbuki sadece bir ceket ve şapkadan oluşuyor!”

Bu metinde kullanılan düşünceyi geliştirme yolu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Örnekleme B) Tanımlama C) Benzetme D) Karşılaştırma

3. Halk ağzı, halk dili Anadolu’da konuşulan ses ve şekil bilgisi bakımından belli bölgelere göre farklılaşan dilin iki terimidir. “Halk dili ile halk ağzı arasında ne gibi fark var?” diye bir soru akla gelebilir. Halk dili, daha

çok genel bir terim olup belli bölgelere göre az çok farklılaşan bir anlaşma vasıtasının adıdır. Halk ağzı ise

bilimsel çalışmalarda kullandığımız anlamı sınırlı bir terimdir.

Bu metnin anlatımında;

I. karşılaştırma,

II. tanımlama,

III. benzetme

düşünceyi geliştirme yollarının hangilerinden yararlanılmıştır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

1.

Bir gün kendinizin ya da bir yakınınızın kan bağışına ihtiyaç duyabileceğini hiç düşündünüz mü? Kan bağışında

bulunmak hem bireysel hem de toplumsal bir görevdir. Vücut ağırlığı 50 kilogram üzerinde olan ve 18-65 yaşları arasındaki sağlıklı her birey kan bağışında bulunabilir. Kan bağışında dikkat edilmesi gereken önemli hususlardan birisi hijyendir. Hijyen, kan bağışının sağlığa uygun ortamlarda yapılması ve aynı şekilde saklanmasıdır.

Çünkü kan bağışı yapan ve kana ihtiyaç duyan bireylerin sağlığı her şeyden önemlidir. Bu anlamda Türk Kızılayına bağlı kan merkezleri, son derece modern ve sağlığa uygunluk açısından güvenilir merkezlerdir. Ülkemizde

kan bağışı konusunda Türk Kızılayı önemli projeler üzerinde çalışmaktadır. Söz gelimi Türk Kızılayı, Türkiye’nin ihtiyacı olan kanın tamamını gönüllü ve sürekli bağışçılardan karşılamak için Ulusal Kan Temini Projesi’ni yürütmektedir. Proje kapsamında ülke genelinde 17 adet Bölge Kan Merkezi, 64 adet Kan Bağış Merkezi

ve 150’den fazla mobil kan bağış aracı ile hizmet vermektedir. Bu merkez ve birimlerde binlerce uzman personel istihdam edilmektedir. Hasta güvenliği açısından kendisine bağışlanan her kanı modern laboratuvarlarda

testlere tabi tutan Türk Kızılayı ihtiyacı olan kişilere verilmek üzere kan merkezindeki kanları hastanelere ulaştırır. Güvenli kan temini konusundaki başarısını ilik nakli ve kök hücre tedavisi alanına da taşıyan Türk Kızılayı,

TÜRKÖK Projesi’ni Sağlık Bakanlığıyla ortaklaşa yürütmektedir.

dk.

Aşağıdakilerden hangisi bu metinde kullanılan düşünceyi geliştirme yollarından biri değildir?

A) Örnekleme B) Sayısal verilerden yararlanma

C) Benzetme D) Tanımlama

2.

İlim, ilim bilmektir

İlim, kendin bilmektir

Sen kendini bilmezsen

Ya nice okumaktır

Yunus Emre’ye ait dörtlükte aşağıdaki düşünceyi geliştirme yollarından hangisi kullanılmıştır?

A) Tanımlama B) Benzetme C) Örnekleme D) Karşılaştırma

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

3. Aşağıda bir “pasta grafiği”, bir de “sütun grafiği” örneği verilmiştir.

Kredi Kartı Harcamaları

Eğitim

%25

%12,5

%12,5 %12,5

%37,5

Sınıflar

İngilizce

Kişi Sayısı

7 - A 7 - B 7 - C

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0

Almanca Fransızca

1 2 3 1 2 3 1 2 3

1 2 3

7. Sınıf Seçmeli Ders Grafiği

Gıda Giyim

Seyahat Elektronik

Grafiklerde verilen bilgiler düzyazı şeklinde rapor edildiğinde kullanılan düşünceyi geliştirme yolu

aşağıdakilerin hangisi olur?

A) Örnekleme B) Sayısal verilerden yararlanma

C) Tanımlama D) Benzetme

4. İmgelerin ele alınışı esnasında da sanatçının dış dünya gerçekliğini sorgulaması kaçınılmazdır. Ünlü yazarlardan

Hüseyin Bülent Kahraman “Gerçekliğin tartışılması verili düzenin, içinde yer alınan evrenin sorgulanmasıdır. Şairin bunu nesnelerden yola çıkarak büyüteceği bellidir. (…) Dünyanın ve evrenin yalnızca ozanın anlağında anlamlı olmasıdır. Ya da ozanın anlağındaki dünyanın verili dünyaya ikame edilmesidir.” der, Bu yönüyle sanatçı,

genel olarak bakıldığında dünyanın “ne”liği ile ilgilenen ve iç dünyayla karşılaştırarak bu dünyada bir anlam arayan kişidir.

Bu metnin anlatımında,

I. Bir kavram veya varlığın ne olduğunun açıklanmasıdır.

II. Yazarın, savunduğu düşüncenin doğruluğuna okuyucuyu inandırabilmek için alanında tanınmış ya da

söz sahibi olan kişilerin sözlerinden alıntı yapmasıdır.

III. Bir düşüncenin somut hâle getirilerek daha anlaşılır kılınması için anlatılan konuyla ilgili örnekler verilmesidir.

açıklaması verilen düşünceyi geliştirme yollarından hangilerine yer verilmemiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 15

5.

Hastalıklara yol açan mikroorganizmalar arasında virüsler önemli bir yere sahip. Nezle ve grip virüsleri bunlardan en yaygın olarak karşılaştıklarımız. Peki, vücudumuzun hastalıklarla mücadele etmesini sağlayan bağışıklık sistemimiz virüslere karşı neler yapıyor?

Virüsler çoğalmak için vücudumuzdaki hücreleri kullanır. Peki, bunu nasıl başarırlar? Hücrelerin yüzeyinde özel

moleküller, hücreler bulunur. Bu moleküller hücreler için gerekli olan bazı maddeleri tanır ve bunların hücrelerin

içine girmesine izin verir. Virüslerin yüzeyinde de bazı moleküller bulunur. Virüslerdeki ve hücrelerdeki bu moleküller tıpkı bir anahtarın kilidine uyduğu gibi birbirine uyar. Hücreler virüslerin yüzeyindeki molekülleri gerekli

maddeler zanneder ve virüslerin genetik materyalini içlerine alır. İşte virüsler bu sayede hücrelerin içinde çoğalabilir. Derimiz virüslerin vücudumuza girişini büyük ölçüde engeller.

Virüslerden korunmak için almamız gereken bazı önemli tedbirler vardır, bunlardan biri ellerimizi sık sık sabunla

yıkamaktır. Sabun virüsleri öldürmez ancak ellerimizin yüzeyindeki kirle birlikte onları uzaklaştırır. Bunun dışında öksürürken ya da hapşırırken ağzımızı kolumuzun iç kısmıyla kapatarak virüslerin yayılmasını önleyebiliriz.

Ağzımızı elimizle kapatırsak virüsler önce elimize oradan da dokunduğumuz her yere bulaşır. Nezle ve grip gibi

hastalıklardan korunmak için özellikle sonbahar ve kış aylarında kapalı ortamların sık sık havalandırılması

gerekir. Ayrıca nezle ya da grip olanlar kalabalık ortamlara girmemelidir.

Bu metinde aşağıdaki düşünceyi geliştirme yollarının hangisinden yararlanılmamıştır?

A) Karşılaştırma B) Benzetme C) Örnekleme D) Tanımlama

6.

Albatroslar, kutuplara yakın bölgelerde yaşayan deniz kuşlarıdır. Çok uzak mesafelere uçabilmeleriyle tanınıyorlar. Ancak bu kuşların yaşamı hakkında bilinmeyen birçok yön var. Örneğin nasıl besleniyorlar? Zamanlarının ne kadarını denizde geçiriyorlar? İşte, bu soruların yanıtlarını bulmak isteyen araştırmacılar, ilginç bir yola

başvurmuşlar. Güney kutup bölgesinde yaşayan dört albatrosun sırtına, onlara zarar vermeyecek biçimde minik

fotoğraf makineleri bağlamışlar. Bu fotoğraf makineleri belli aralarla çektiği toplam 28.000 fotoğrafı uydular aracılığıyla araştırmacıların bulunduğu bir istasyona göndermiş. Fotoğraflardan, albatrosların yavrularına yiyecek

götürmek için, sürü hâlinde denize açıldıkları anlaşılıyor. Katil balinaların avlandığı bölgelerde dolaşıyorlar. Balinalardan kaçarken deniz yüzeyine yaklaşan balıkları avlıyorlar. Geceleri de uçuyorlar. Hatta denizde geçirdikleri süre, yarım günle beş buçuk gün arasında değişiyor.

Bu metnin dil ve anlatımı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Sayısal verilerden faydalanılmıştır. B) Tanımlamaya yer verilmiştir.

C) Tanık göstermeye başvurulmuştur. D) Örneklemeden yararlanılmıştır.

föy

16

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Hikâye Unsurları

Hikâyede diğer adıyla öyküde ve hikâye edici bir

metinde bulunan unsurlar şu şekilde gösterilebilir:

Hikâye Unsurları

Olay

Bir hikâye edici metinde yaşanan,

üzerine söz söylenen yaşantılar

veya durumlar “olay” olarak karşılık bulur.

Kişiler

Metinde olaylar yaşayan, izleyen

veya olaylara neden olan insanlar

“kişi” unsurunu oluşturur.

Mekân (Yer)

Olayın veya olayların yaşandığı

çevre, mekân “yer” unsurudur.

Birden fazla olabilir.

Zaman

Olayların yaşandığı gün, devir, an

... “zaman” unsurunu karşılar.

Dil ve Anlatım

Bir hikâye edici metinde dil açık, anlaşılır bir yapıda olmalıdır. Anlatım ise “birinci kişili anlatım” veya

“üçüncü kişili anlatım” şeklinde iki

türlüdür.

S Birinci Kişili Anlatım: Hikâye

kahramanlarından birinin ağzından yapılan anlatımdır. Bu anlatımda “..........” veya “.........” kişisi kullanılır.

S Üçüncü Kişili Anlatım: Hikâyelerin içinden biri değil de dışarıdan, âdeta gözlemleyen biri /

birileri tarafından yapılan anlatımdır. Bu anlatımda “......” veya

“.............” kişisi kullanılır.

Hikâye ve Hikâye Haritası Örneği

HİKÂYE (ÖYKÜ)

Geçen akşam iş çıkışı okul kapısının karşısında, yüzü gözü kapkara ise bulanmış

bir kız çocuğu hıçkıra hıçkıra ağlıyordu.

Öğrencilerin bazıları ona yaklaşarak:

– Neyin var? Neden ağlıyorsun, diye sordular.

Kız, cevap vermiyor, şiddetle ağlamaya devam ediyordu. Öğrenciler ısrarla sormaya devam ettiler:

– Söylesene, niçin ağlıyorsun?

Küçük çocuk, yüzünü kaldırdı.

Tüm gün bir sürü evin bacasını temizleyip para kazandığını ancak kazandığı bütün bu paraları yolda gelirken düşürdüğünü anlattı. Patronun ona çok kızacağını

da ekledi. Öğrenciler ona üzgün üzgün bakıyorlardı. İçlerinden biri:

– Haydi, yardım parası toplayalım. Herkes ne kadar

harçlığı varsa versin. Benden beş lira, dedi.

– Haydi, çıkarın paraları!, dedi diğer bir öğrenci.

Herkes defter, kitap veya silgi almak için yanında getirdiği harçlıklarını bacacı kıza veriyordu. Sonunda tüm

para toplandı. İşte o zaman bacacı kızın umut ve mutluluk dolu yüzü görülmeye değerdi.

Cedmondo de Amicis

Bu hikâye dikkatli bir şekilde okunduğunda birtakım

sorular sorularak hikâyenin haritası çıkarılmalıdır.

Yaşanan olay ne?

Olay kim ya da kimlerin başından geçmiş?

Ne zaman olmuş?

Nerede yaşanmış?

Kimin dili ile anlatılmış?

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

Hikâye Haritası

Olay Tüm gün baca temizleyerek kazandığı parayı kaybeden kıza, öğrencilerin yardımlaşarak destek olması.

Kişiler • Bacacı kız

• Öğrenciler

Yer Okul kapısının karşısı

Anlatım 3. kişili anlatım

(Hikâyede yer almayan biri olayı anlatmıştır.)

Ana Fikir En umutsuz anımızda bazen hiç tanımadığımız birileri hiç beklemediğimiz şekilde bize yardımcı olabilir.

Zaman Geçen Akşam

Metin Karşılaştırma

İki metin; konu, ana düşünce, yardımcı düşünce, dil, anlatım, bakış açısı gibi yönlerden karşılaştırılabilir. Bu tip

sorularda iki metnin farklılıkları veya ortak özelliklerinin ............................. beklenir.

I. Metin

Doğuştan ya da sonradan oluşan işitme kaybının tedavisinde kullanılan işitme cihazları, işitme engelli bireyleri sessiz yaşamlarından kurtarmaktadır. İşitme engelliler için devrim niteliğinde olan biyonik kulak yani

Cochlear Implant (Koklear Implant), işitme cihazlarından farklı olarak sesi bir elektrot aracılığıyla elektrik

enerjisine dönüştürüp iç kulakta bulunan duyu hücrelerine göndermektedir. Ameliyat ile kulak içerisine yerleştirilen biyonik kulak, işitme engelli bireylerin sosyal yaşamlarında herhangi bir sıkıntı çekmeden topluma

kazandırılmalarını sağlamaktadır.

II. Metin

Kitap okumak, birçoğumuzun en sevdiği alışkanlıklardan biridir. Ancak yakın zamana kadar görme engelli bireylerin Braille alfabesi ile hazırlanmış kitapları okumaktan başka pek alternatifleri yoktu. Çağımızın en

yaygın iletişim aracı internet sayesinde Kültür ve Turizm Bakanlığı Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Boğaziçi

Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Laboratuvarı (GETEM), İstanbul Büyükşehir Belediyesi

Sesli Kütüphanesi başta olmak üzere gönüllü okuyucular tarafından okunmuş pek çok sesli kitap görme engelli bireylerin hizmetine sunulmuştur.

Aşağıdakilerden hangisi bu iki metnin ortak özelliğidir?

A) Konularının doğuştan engelli bireyler olması

B) Hikâye edici metinden alınmış olmaları

C) Engelli bireylerin bir sorununa çözüm içermeleri

D) I. kişili anlatıma sahip olmaları

1 ÖRNEK

1 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

Etkinlik

1. Aşağıdaki metnin hikâye haritasını çıkarınız.

Dün sabah işe gelirken yolda bir trafik kazası olduğunu gördük. Armada’nın önündeki bu kaza tüm trafiği felç etmişti. Olayı gören herkes oraya yığılmıştı. Genç bir gazeteci fotoğraf çekmek için olayın yakınına gitmek istiyordu. Fakat kalabalıktan bir türlü o tarafa doğru yürüyemiyordu bile. Aklına kurnazca bir fikir geldi ve bu fikrini uygulamaya

başladı. “Lütfen çekilin geçeyim efendim. Yerde yatan benim babam; lütfen efendim izin verin, babamın yanına gideyim.” Bu şekilde kaza yapan arabanın yanına yaklaşabildi ve yerde yatan eşeği gördü.

Hikâye Haritası

Olay

Mekân (Yer)

Anlatım

Kişiler

Zaman

Ana Fikir

2. Aşağıdaki görseli anlatan bir hikâye okuduğunuzu varsayarak hikâye haritasını doldurunuz.

Olay

Kişiler

Yer (Mekân)

Hikâye Haritası

Zaman

Ana Fikir

Anlatım

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

3. Aşağıda verilen iki metni konu, ana düşünce, dil, anlatım biçimi, düşünceyi geliştirme yolları vs.

açısından karşılaştırınız.

Zorunlu sağlık sigortası, kişilerin ekonomik gücüne ve isteğine bakılmaksızın ortaya çıkacak hastalık riskine karşı, toplumun bütün fertlerinin sağlık hizmetlerinden eşit, ulaşılabilir ve etkin bir şekilde faydalanmasını sağlamak

için yapılmaktadır. Bu terim, kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ile karşılaşmaları hâlinde

ise oluşan harcamaların finansmanını sağlayan sigortayı ifade eder.

Kadın, bebeğini kucağına aldı. Bu minicik bebek; mis gibi süt kokuyor, akıl almaz küçüklükteki elleriyle annesine

dokunuyor, başını annesinin boynuna gömüyordu. Bir süre öylece kaldılar. Pencerenin önündeydiler. Güneş çekilmiş, hava erkenden kararmıştı.

4. Aşağıda verilen hikâye haritasını kullanarak bir öykü yazınız.

Ailesinin geçimini sağlamak

için çalışan bir çocuğun bulduğu

para dolu cüzdanı sahibine ulaştırması

Yiğit, Emre Bey, pazarcılar

Kapalı pazar yeri

Cumartesi günü

Dürüstlük her zaman kazandırır.

1. kişili anlatım

Olay

Hikâye Haritası

Kişiler

Yer

Zaman

Ana Fikir

Anlatım

Hikâye

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

1.

Babam ve ben sabah erkenden yola çıktık. O gün kendimi daha güçlü hissediyordum. Yol boyunca kendi kendime

“Bu sefer... Evet, bu sefer başaracağım.” diyordum. Eğer başarırsam artık ben de bir yıldız olacaktım. Yıldız Futbol Takımı’nda ben, “son adam” lakabıyla oynayacaktım. Ama bunların hepsi ancak ön elemeyi geçersem olabilecekti. Aylardır bugünü bekliyordum. Yarışma salonuna vardığımızda heyecanım daha da arttı. Salon epey kalabalıktı. Yarışma başladı ve başardım. Yıldız Futbol Takımı’ndaydım artık. Babam daha çok gururluydu...

Bu metnin hikâye haritası aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak gösterilmiştir?

A)

C)

B)

D)

Okul

Yarışma salonu

Araba

Yarışma salonu

Yer

Sabah

Sabah

Öğle

Sabah

Zaman

• Çocuk

• Babası

• Yarışmacılar

• Çocuk

• Babası

• Çocuk

• Babası

• Annesi

• Çocuk

• Babası

• Annesi

• Yarışmacılar

Kişiler

Çocuğun, babasıyla birlikte hazırlandığı seçmelere katılıp kazanması

Çocuğun hayal ettiği takımın yarışmalarına katılması ve bunu başarması

Yıldız Futbol Takımı yarışmalarının çocuğun istediği şekilde gerçekleşmemesi

Çocuğun yıllardır çalıştığı bir işte

sonuç alması

Olay

2. Bu sabah mutluluğa aç pencereni

Bir güzel arın dünkü kederinden

Bahar geldi bahar geldi güneşin doğduğu yerden

Çocuğum uzat ellerini

O günü görmek için sade bekleyeceğiz

Göreceğiz bir sabah yeşil tomurcukları

Hazırlanıyor gibi gökyüzü, ufuk, deniz

Bir sabah dökülecek baharların baharı

Aşağıdakilerden hangisi bu iki metnin ortak yönü değildir?

A) Dörtlükler hâlinde yazılmaları

B) Konularının “bahar” olması

C) Tüm dizelerinin hece sayısının eşit olması

D) Dize sonrasında ses benzerlikleriyle uyum sağlanması

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

1.

I. Metin

Okuma; sözcükleri, cümleleri veya bir yazıyı bütün unsurlarıyla görme, algılama, kavrama ve anlamlandırma etkinliğidir. Kitap okuma etkinlikleriyle öğrencilere birçok davranış kazandırılabilir; söz gelimi okuduğunu

daha hızlı ve doğru anlama, çok yönlü ve yaratıcı düşünme, farklı duygu ve düşüncelere saygılı olma, yapıcı eleştirilerde bulunma gibi beceriler kazandırılabilir. Öğrenme sürecinde okumanın payı büyüktür. Bütün

derslerin okumayı gerektirdiği göz önünde tutulacak olursa okuma alışkanlığı ve sevgisi kazanmış bir öğrencinin diğer derslerde de başarılı olacağı açıktır.

II. Metin

Her öğrenciye okuma alışkanlığı kazandırılabilir. Bunun için öğretmenin öğrenciyi, ilgisini çekebilecek türde kitaplar okumaya yönlendirmesi gerekir. Öğretmen, kitap okumaktan hoşlanmayan öğrencileri kısa, resimli ve

onların ilgisini çekebilecek kitaplar okumaya teşvik ederken okuma alışkanlığı kazanmış öğrencileri de edebî

değer taşıyan eserleri okumaya yönlendirmelidir.

I ve II. metinler dil, anlatım, konu bakımından karşılaştırıldığında aşağıdakilerden hangisinin ortak

bir değerlendirme olması yanlıştır?

A) Bilgilendirici metin olmaları

B) Örneklendirmeye yer verilmesi

C) Konunun kitap okumayla ilgili olması

D) Tanımlamaya yer verilmesi

2.

Ayakkabıcı, sabahın ilk ışıklarıyla bahçedeki iskemlesine oturdu. Hasan da merakla karşısına geçti. Şaşarak,

eğlenerek seyrediyordu. Tamirci, kartona benzeyen kalın deriyi iki tarafı keskin incecik, sapsız bıçağıyla kesti.

Ağzına bir avuç çivi doldurdu. Sonra bunları ağzından çıkarıp ayakkabıların altına çabuk çabuk mıhladı. Deri

parçalarını pis bir suya koyup ıslattı. Hasan bunların hepsine dikkatle bakıyordu. Susuyor ve bakıyordu. Vaktin

nasıl geçtiğini anlamamıştı, hemencecik akşam olmuştu.

Bu metnin hikâye haritası aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

Yer Zaman Kişiler Olay

A) Kapı önü Sabah Hasan, ayakkabıcı Hasan’ın ayakkabıcının işini hayretle

izlemesi

B) Bahçe Akşam Hasan, çocuklar, ayakkabıcı Ayakkabıcının ayakkabıları tamir etmesi

C) Bahçe Sabahtan akşama kadar Hasan, ayakkabıcı Hasan’ın ayakkabıcının işini hayretle

izlemesi

D) Kapı önü Sabahtan akşama kadar Hasan, çocuklar, ayakkabıcı Ayakkabıcının ayakkabıları tamir etmesi

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

3.

Aşağıdakilerden hangisi bu görselle ilgili yazılan olaya dayalı bir metnin hikâye haritası olabilir?

Yer Zaman Kişiler Olay

A) Ofis Sabah saatleri Bölüm şefi ve işe yeni

başlayacak olan eleman

Yaptığı sunumdaki başarısından dolayı,

bölüm şefi tarafından işe başlama onayının

verilmesi

B) Ev Akşam saatleri İki eski çalışan İki eski çalışanın birbirini selamlaması

C) Ofis Sabah saatleri Patron ve işçi Patronun, yanında çalışan bir işçiyi bir konuda bilgilendirmesi

D) Ev Akşam saatleri İki yönetici İki yöneticinin bir işi planlaması

4.

Penguenler; kısa bacaklı, tombul, perdeli ayakları üzerinde dik yürüyebilen ilginç kuşlardır. Tıpkı deve kuşları

ve kiviler gibi onlar da uçamaz. İmparator penguenler, Antarktika’da yaşar. Yaşadıkları bölgenin sıcaklığı yazın

-25 °C ile 0 °C arasında değişir. Kışlarıysa ortalama -30 °C olur. Penguenler bu kadar soğuk bir ortamda

beden sıcaklıklarını derilerinin altındaki kalın yağ tabakası sayesinde koruyabilirler. İmparator penguenlerin

başlıca düşmanı leopar fokları ve kutup denizlerinin hâkimi katil balinalardır.

Penguenler kuştur. Onların da diğer kuşlar gibi kanatları bulunur. Ancak penguenler çoğu kuşun aksine

uçamaz. Bu hayvanlar yaşamlarının önemli bir bölümünü suda geçirir, kanatlarını birer yüzgeç gibi kullanarak

yüzerler. Penguenler etçildir ve suda avlanırlar. Genellikle balık, kril ve kalamar gibi deniz canlılarıyla beslenirler. Ekvator’a yakın yerlerde yaşayan penguenler daha çok balık, Antarktika’ya yakın yerlerde yaşayanlar daha

çok kril ve kalamar yer.

Aşağıdakilerden hangisi bu metinlerin ortak yönlerinden biri değildir?

A) Bilgilendirici metinden alınmaları

B) Anlatımın açık ve anlaşılır olması

C) Sayısal verilerden yararlanılması

D) Penguenlerden bahsetmeleri

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 16

5.

– Baba ne zaman scooter alacaksın bana?

– Scooter da nedir oğlum?

– Dünyanın en eğlenceli oyuncağı. Tekerlekli. Şöyle büyük T harfi gibi tutacak yerleri var. T’nin ucu da

altında tekerlekleri olan yassı bir tahtaya saplı. Bir ayağını bu tahtanın üzerine koyuyorsun, diğer ayağınla

yerden itiyorsun. Bir çeşit kaykay da diyebiliriz.

– Tamam, anladım sen şu bizim torneti tarif ediyorsun!

Utku, babasının her “Şu bizim tornet.” dediğinde torneti gözünün önüne getirmeye çalışıyordu ama bir türlü

aklında bir şey canlanmıyordu. İşin kötüsü Utku, scooter dedikçe de babası hiçbir şey anlamıyordu. “Tamam mı,

alacak mısın?” diyordu babasına. Babası da “Hı hı!” deyip başını sallıyordu. Aradan bir süre geçtikten sonra yine

soruyordu. “Ne zaman alacaksın peki baba?” Babasından artık ezberlediği yanıtı alıyordu: “Hele bir ay başı

gelsin, maaşımı alayım, bakarız.” Ay başı geldiğinde kira, faturalar, borçlar, şu bu derken scootera, babasının

deyişiyle “tornete” bir türlü sıra gelmiyordu. Ancak Utku kararlıydı, ne yapıp edip o scooterı babasına aldıracaktı.

Utku, önce babasına küsmeyi denedi; olmadı. Bir süre yemek yemedi, olmadı. Annesinden, dedesinden yardım

istedi; babasını ikna edebilmek için yine olmadı. Babası, scooter için bir türlü ikna olmuyor ve daha öncelikli

başka konular hep bu durumun önüne geçiyordu…

Bu metinde hikâyenin;

I. olay,

II. yer,

III. zaman,

IV. kişi

unsurlarından hangileri belli değildir?

A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III D) III ve IV

6.

Ak yüzlü ihtiyar, gemisi altın, gümüş, inci, elmas, tutsak dolu vatana dönerken denizin ortasında evlenmiş; oğlu

Turgut, Çanakkale’yi geçerken doğmuştu. Şimdi kırk yaşlarında olmalıydı. Acaba Turgut yaşıyor muydu? Hayalini

bile unuttuğu, karlardan beyaz karısı acaba sağ mıydı? Kırk yıldır İstanbul’un minareleri, ufku, hayalinden hiç silinmemişti. Altmış yaşını geçtikten sonra efendisi, onu sözde özgür kıldı. Bu özgür kılmak değil; sokağa, perişanlığa atmaktı. Yaşlı adam bu bakımsız bağın içindeki yıkık kulübeyi buldu. İçine girdi. Kimse ona bir şey demedi. Ara

sıra kasabaya iniyor, yaşlılığına acıyanların verdiği ekmek paralarını toplayıp kulübeye dönüyordu. On yıl daha

geçti. Artık hiç gücü kalmamıştı. Hem bağ sahibi de artık onu istemiyordu. Nereye gidecekti?

Bu hikâye ile ilgili olarak,

I. Üçüncü kişili anlatım kullanılmıştır.

II. Olayın geçtiği yerler belirtilmemiştir.

III. Olayın kahramanı ak yüzlü ihtiyardır.

bilgilerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III

föy

17

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Metin Türleri - I

Hikâye Edici Metin

Bir olay veya durumun; yer, zaman, kişiler çerçevesinde bir oluş sırası içinde anlatıldığı metinlerdir.

Hikâye edici metinlerde olayların anlatıldığı, kişilerin

tanıtıldığı ...........; olayların karmaşıklaştığı, merak

ve ilginin yükseldiği; .............; olayların bir sonuca

bağlandığı ........... bölümleri yer alır. Anlatım I veya

III. kişi ağzından yapılır. Hikâye (öykü), roman, masal vb. türler hikâye edici metinlere örnek oluşturur.

METİN TÜRLERİ

Bilgilendirici Metin

(Makale / Fıkra /

Söyleşi / Deneme...)

(Hikâye / Masal /

Roman / Tiyatro...)

Hikâye Edici Metin

Karlı bir kış günüymüş. Yağan kardan üşümüş

küçük kırlangıç, yalnız bir adamın penceresine

gelip gagasıyla camı tıkırdatmış. Sanki içeri girmek için izin istiyormuş. Yalnız adam, bu isteği

görmüş, “Olmaz, alamam!” der gibi kuşu elinin bir

hareketiyle kovalamış...

1 ÖRNEK

Bilgilendirici Metin

Herhangi bir konu hakkında bilgi vermek, düşünceleri aktarmak, bir kavramı tanıtmak gibi amaçlarla

yazılan metinlerdir. Bilgilendirici metinler “giriş, gelişme, sonuç” bölümlerinden oluşmaktadır. Deneme, fıkra, eleştiri, makale gibi türler bilgilendirici metinlere örnek oluşturur.

Dünyada nüfus arttıkça doğal yaşam alanlarının

maruz kaldığı tahribat da artıyor. Endüstriyel ülkelerde çöp depolama alanları çöplerle dolup taşıyor. Fabrikalar havayı ve suyu kirleten maddeler üretiyor. Çiftçiler, nehirlere ve kaynak sularına

karışan kimyasal gübre ve tarım ilaçları kullanıyor.

2 ÖRNEK

Anı (Hatıra)

Bir kişinin başına gelen bir durum veya olayı, üzerinden zaman geçtikten sonra ifade etmesiyle anı

(hatıra) metinleri oluşur. Anı yazarı askerî, siyasi bir

kişiyse bu metinler tarihî belge niteliği taşır.

Afyon’un hatlarının çözülmesi

sonunda birkaç Yunan tutsak,

geceleyin Mustafa Kemal’in çadırına getirilmişti. Bunlardan biri,

Muzaffer General’in doğup büyüdüğü Selanik’ten gelmişti.

Yüz, kendisine yabancı gelmediğinden sordu:

– Binbaşı mısınız?

– Hayır.

– Albay mı?

– Hayır.

– Peki nesiniz?

– ...

3 ÖRNEK

Not: 7. sınıf öğretim programında sohbet (söyleşi), biyografi, otobiyografi ve günlük türleri yer almaktadır.

Verilen diğer türler geçtiğimiz yıllardaki bilgileri hatırlatmak ve türler arasındaki bağlantıyı farklı kavratmak

amaçlıdır.

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

Haber Yazısı

Toplumca merak uyandırabilecek gerçekleşmiş bir

olayın; yer, zaman gibi ayrıntılarının verildiği yazılardır. 5N 1K sorularının cevabının metinde yer alması gerekir.

5N 1K

Ne?

Nasıl?

Nerede?

Ne zaman?

Niçin? Kim?

Türk mühendisler, kızılötesi teknolojide çığır açtı.

ODTÜ Mikro Elektro Mekanik Sistemler Araştırma Merkezinde, kızılötesi minyatür kamera geliştirildi. Kamera 1 liralık madenî para kadar küçültülebiliyor. Otomobil ve bebek bakımından tadilat

işlerine kadar hayatın her alanında kullanılabilecek.

4 ÖRNEK

Şiir

Duygu ve düşüncelerin düzyazıya göre daha coşkulu bir ifadeyle dizeler (mısra) hâlinde yazılmasıyla oluşan türdür. Şiir türünde ahenk oluşturmak için

sözcük tekrarları, söz sanatları veya dize sonlarında

ses tekrarları yapılabilir. Şiir, belli bir ölçüye göre yazılabileceği gibi serbest ölçüyle de yazılabilir.

Şiirler konularına göre çeşitli isimler alabilir. Duyguların (aşk, sevgi, ölüm, ayrılık vb.) ifade edildiği şiirler lirik; doğa, kır yaşamını anlatan şiirler pastoral; yiğitlik,

kahramanlık anlatan şiirler epik; tiyatral şiirler dramatik şiir olarak adlandırılır.

Bin atlı akınlarda çocuklar gibi fl endik

Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu y endik

Dize sonlarında ........................... vardır.

Haykırdı, ak tolgalı beylerbeyi “i lerle ”

Bir yaz günü geçtik Tuna’dan kafile lerle

Dize sonlarında ........................... vardır.

S Şiirde ahenk için dize sonlarında ses benzerliği vardır. Her bir dizedeki hece sayısı birbirine eşittir.

5 ÖRNEK

Bilmezler yalnız yaşamayanlar

Nasıl korku verir sessizlik insana

İnsan nasıl konuşur kendisiyle

Nasıl koşar aynalara

Bir cana hasret

Bilmezler

S Bu şiir serbest yazılmış bir şiirdir. Dize sonlarında bir ses benzerliğine ihtiyaç duyulmamış,

dizelerin hece sayılarında da serbest davranılmıştır.

6 ÖRNEK

Belli bir konuda öğüt ve bilgi veren şiirlere didaktik (öğretici) şiir denir.

Aşağıdakilerden hangisi öğretici şiirden alınmamıştır?

A) İnsanlara hakça davran

Koltuk sana baki değil

B) İster isen anlamak cihanı

Öğrenmeli Avrupa lisanı

C) Tüfekle oynama yavrum

Şakacığı bile çirkin

Bir canlıyı öldürmenin

D) Açılan bir gülsün sen yaprak yaprak

Ben aşkımla bahar getirdim sana

7 ÖRNEK

7 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

Etkinlik

1. Aşağıdaki metinlerin türlerini belirleyiniz ve bu türün özelliğini yazınız.

a. Maddelerin ısı alarak veya vererek bir hâlden başka hâle geçmesine hâl değişimi denir. Isı alan maddelerin taneciklerinin hızı

artar, ısı veren maddelerin taneciklerinin hızı azalır. Tanecik hareketinde meydana gelen değişiklikler, tanecikler arası boşluğu

etkiler. Bu ise maddenin fiziksel hâlini belirler.

Türü:

Özellikleri:

b. ABD’nin Seattle kentinde bir adam, hafta sonu şahit olduğu kavgayı “halk kahramanı” sıfatıyla ayırmaya kalkıp biber gazı kullanınca mahkemelik oldu. Siyah-sarı renklerde bir süper kahraman

kostümü giyen ve bir maske takan adam, duruşmaya aynı kostümle geldi.

Türü:

Özellikleri:

c. Haziran ayının bunaltıcı günlerinden biriydi. Tarlada hasada gelmiş mercimekleri biçiyorduk. Kardeşim o sıralarda 2-3 yaşlarındaydı. Biz kendimizi kaptırmış, orakları sallarken kardeşimin bir

şeyle oynadığını ve “pisi pisi” diye sayıkladığını fark ettik. Oynadığı şey altın sarısı bir akrepti. Onun “pisi pisi” olmadığını anlatmak

zor oldu ama ona bir şey olmadığı için bir oh çektik.

Türü:

Özellikleri:

d. At sürerdim doludizgin dağlara

Dağlar uyanırdı ağır uykulardan

Alırdım kendimi korkulardan

Biraz daha hürdüm biraz daha

Türü:

Özellikleri:

e. Çok eski zamanlarda papağan, papağan değilken tilki henüz kargadan peyniri aşırmamış, Pinokyo henüz yalana alışmamış, Kırmızı Başlıklı Kız henüz şapkasını takmamışken başlar sürecimiz.

O zamanlar ne böyle denizi yarıp tar tar giden motorlar ne de kuşlarla yarışan yatlar vardı.

Türü:

Özellikleri:

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

2. Aşağıda özellikleri verilen metin türlerini örnekleriyle eşleştiriniz.

a. Bir kimsenin yaşadığı dönemde gördüğü

ya da yaşadığı ilginç olayları üzerinden

zaman geçtikten sonra yazdığı türdür.

3. Bir bayram sabahıydı. 11-12 yaşındayım. Her zamanki gibi en güzel elbiselerimizi giymiş, harçlıklarımızı almış, kendimizi sokağa atmıştık...

1. Canı sıkılan harfler “Haydi oyun oynayalım.” demişler.

Kaçıp alfabenin içinden yollara dökülmüşler.

Rüzgârla, karla, suyla uçuşup durmuşlar

dört bir yana;

Şair adlı bir çocuk karışmış aralarına

4. Aralık ayından beri binlerce kişinin hayatını kaybettiği koronavirüs; Hindistan, Filipinler ve Vietnam’a da sıçradı. Bu ülkelerden hastaların sağlık durumlarıyla

ilgili peş peşe açıklamalar geldi.

5. Evrende çok sayıda gök ada ve onların

içinde de çok sayıda bulutsu, yıldız, gezegen ve başka gök cisimleri bulunur.

Ancak evren çok büyük olduğundan bu

gök cisimleri bize çok uzaktır. Yine de

karanlık bir gecede çıplak gözle yüzlerce

yıldız ve birçok başka gök cisimini görebilirsiniz.

2. Ali nihayet iş bulmuştu. Bir haftadır fabrikaya gidiyordu. Annesi de bu işe çok sevinmişti. Bugün de annesinin seslenmesi üzerine kalktı. Yataktan yemek odasına geçtiler. Odanın içini kızarmış ekmek

kokusu doldurmuştu. Semaver ne güzel

kaynardı. Sabahları Ali’nin bir semaver,

bir de fabrikanın önünde bekleyen salep

güğümü hoşuna giderdi. Kahvaltısını

yaptıktan sonra evden çıkıp duraktaki

arkadaşları ile buluştu ve birlikte fabrikaya yürüdüler.

b. Yaşanan olayları halka duyurmak için yazılan yazılardır.

d. Duygu ve düşüncelerin herhangi bir kuralla veya kuralsız bir biçimde dizeler hâlinde yazıldığı türdür.

e. Bir olayın veya durumun olay, yer, kişi,

zaman gibi ögeler kullanılarak çeşitli söz

sanatlarıyla veya gerçeğe yakın bir tarzla

anlatıldığı türdür.

c. Bilgi vermek, öğretmek, kanıları değiştirmek vs. amaçlarla yazılan yazılardır.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

1. O günü görmek için sade bekleyeceğiz

Göreceğiz bir sabah yeşil tomurcukları

Hazırlanıyor gibi gökyüzü, ufuk deniz

Bir sabah dökülecek baharların baharı

Bu bahar güleceğiz en içten bir sevinçle

Bir melek ordan bize uzatacak elini

Beni bırakma kalbim, kalbim sen bana söyle

Ümitlerin en güzelini

Ziya Osman Saba

Aşağıdakilerden hangisi bu şiir için söylenemez?

A) Ahenk oluşturmak için dize sonlarında ses benzerliği yapılmıştır.

B) Konusu bahardır.

C) Dörtlükler hâlinde yazılmıştır.

D) Her dizesindeki hece sayısı eşittir.

2. Gerçek dost, arkadaşının en zor zamanında ona yardım eden kişidir. Aynı zamanda anı sepetini doldurmuş, kalıcılığı sağlamış, kırgınlıklarda yaraları saran kişidir.

Aşağıdaki dizelerden hangisi tema bakımından bu metin ile örtüşmemektedir?

A) Güneşli bir kitap gibi güler

Alnımızın terini silersin

O gider, bu gider, şu gider

Dostluk, sen yanı başımızda kalırsın

B) Unutalım mı şimdi kente indiğimiz o ilk günü

Sabahlara kadar okuduğumuz o kitapları

Sabahlara kadar düşüncelerimizde yaşattığımız hayallerimizi

Kar aydınlığında yürüdüğümüz o yolları arkadaşım

C) Kalbindeki cama bir taş değer, dosttandır

Kırılınca anlaşılır kalbin camdan olduğu

Kalbin bahçesinde bir gül solar, dosttandır

Dostun varsa taşı güle sayarlar, akşamı güne

D) Dost dost diye nicesine sarıldım

Benim sadık yârim kara topraktır

Beyhude dolandım, boşa yoruldum

Benim sadık yârim kara topraktır

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

1. Günümüzden yaklaşık bin yıl önce Avrupa’nın kuzeyinde denizcilikle uğraşan halklar vardı. Bunlar kendilerine “Viking” adını vermişti. Vikingler, kuzeyin tarıma çok da elverişli olmayan topraklarında yaşıyordu.

Bu yüzden geçimlerini toprakta değil, denizde aradılar. Cesur ama acımasız denizcilerdi. Kendi ülkelerinde yetişmeyen ürünleri almak için başka ülkelere gittiler. Kimi zaman ticaret yoluyla çoğunlukla da zorla...

Bu metin ile ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) I. tekil kişi ağzından yazılmıştır.

B) Bir konu hakkında bilgi vermek amaçlanmıştır.

C) Öznel ve nesnel cümleler birlikte kullanılmıştır.

D) Yazar, fikirlerini kanıtlama yoluna gitmemiştir.

2. Yakar top oyununda iki grup vardır. Bir grup ikiye ayrılır. Karşılıklı olarak ortalarına geçen diğer grubun oyuncularını da topla vurmaya çalışır. Topla vurulan oyuncu elenir. Bu durum grupta herkesin elenmesine kadar devam eder.

Yalnızca topla vurmaya çalışırken diğer grubun oyuncusu topu havada tutarsa elenen takım arkadaşını tekrar oyuna dâhil edebilir.

Bu metnin türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hikâye edici metin B) Bilgilendirici metin C) Anı D) Haber yazısı

3. Sözlü, oyunlu toplantılardan biriydi. Sofranın iki türlü dağılışı vardı. Ya Atatürk’e iyice uyku ve yorgunluk

basar, arkadaşlarına izin verir yahut birkaç arkadaşını sabaha kadar alıkoyardı. O gece Atatürk benimle

birkaç kişiyi sona bıraktı. Gece üstüne bir hayli konuştuk, tartıştık.

Bu metnin türü aşağıdaki metin türlerinden hangisine en yakındır?

A) 1964 yılında İstanbul’da doğan Küçük İskender, Kabataş Erkek Lisesini bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesine girdi. Son sınıfta okulu bıraktı.

B) İngiltere’de 2012 yılında on kiloya çıkınca sahibi tarafından rejime sokulan obez kedi Casper, altı ayda

dört kilo verdi. Diyet mamalar ve oyun yardımıyla altı kiloya inen Casper’in sahibi “Casper’in inanılmaz

bir iştahı vardı, ne bulursa yiyordu ancak hareket edemez hâle gelmişti.” diye konuştu.

C) Bir bayram sabahıydı. Yaşım 11-12 ya vardı ya yoktu. Her zamanki gibi en güzel elbiselerimizi giymiş,

harçlıklarımızı almış, kendimizi caddelere atmıştık. Yanımda iki arkadaşım daha vardı. Caddede başka

arkadaşlarımızla karşılaşıp harçlıklarımızdan konuşmaya başladık.

D) Bugün karantinanın üçüncü ayı doldu ve ben sanırım böyle yaşamaya alışmaya, önceliklerimi değiştirmeye başladım bile. Hatta az önce kendime öncelikler listesi diye bir liste bile hazırladım.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

4.

I. İki arkadaş, bir ormanda ağaç kesiyordu. Birincisi sabahları erkenden kalkıyor, ağaç kesmeye başlıyordu.

Dinlenmek bir yana, öğle yemeği için bile kendine zaman ayıramıyordu. Akşamları ise arkadaşı eve döndükten sonra da çalışmasını sürdürüyor, ondan birkaç saat sonra evine dönüyordu. İkinci adam, ağaç keserken

zaman zaman dinleniyordu. Akşam hava kararmaya başladığında ise daha fazla çalışmaya gerek duymuyor, gecenin karanlığı bastırmadan evine dönüyordu.

II. Yağmur yağdıktan bir süre sonra toprağın üzerinde yağmurun ilerleyeceği kanallar oluşur. Daha sonraki

yağmurlarda, sular hep bu kanallardan akar. Beynimizde de bu tür yağmur kanalları vardır, herkesin beynine

aynı yağmur yağar fakat ayrı kanallara gider.

III. 1962’de öğretmenlik yaptığım yıl, Hava Kuvvetleri Çiğli Üssü’nde görevli bir üsteğmenin İzmir’de bir kolejde

derse girmesi gerekti. Sınıfa girdi, tüm öğrenciler ayağa kalktı, bir öğrenci hariç! Üsteğmen, öğrenciye “Bu

ne terbiyesizlik! Sınıfa bir öğretmen giriyor ve sen ayağa kalkmıyorsun.” dedi. Diğer öğrenciler ben müdahale

etmeden cevapladılar: “Arkadaşımızın bacakları yok!”

Numaralanmış bu metinlerin türleri ve anlatımlarıyla ilgili aşağıdaki değerlendirmelerden hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

Tür ve anlatım I II III

A) Olay merkezli bir yazıdır. ✔ ✔

B) Bilgilendirici bir metinden alınmıştır. ✔ ✔

C) Gerçek ya da gerçeğe uygun bir olay anlatılmaktadır. ✔ ✔

D) III. kişi ağzından anlatılmıştır. ✔ ✔

5.

Manavgat’ın Hocalar köyünde yaşayan vatandaşlar, imece usulü ile 20 bin liralık köprüyü kendileri

yaptırıyorlar. Hocalar köyü muhtarı Hüseyin Yanar, yaptığı açıklamada Hocalar köyü çevresindeki

derelerin kış aylarında taşkınlara neden olduğunu kaydetti. Köy halkının imece usulüyle Başlar Deresi

üzerine köprü yaptırmaya karar verdiğini anlatan Yanar, köprü ve dere yatağındaki temizleme çalışmasının yaklaşık 20 bin liraya mal olacağına dikkati çekti. Köprünün on beş gün içinde kullanıma açılacağını belirten Yanar, köylünün birçok ihtiyacını kendi kaynaklarıyla karşıladığını vurguladı.

Yukarıdaki metinde, haber yazılarında olması gereken 5N1K sorularından hangisinin cevabı yoktur?

A) Kim? B) Ne zaman? C) Nerede? D) Ne?

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 17

6.

MEMLEKET İSTERİM

Memleket isterim

Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun

Kuşların çiçeklerin diyarı olsun

Memleket isterim

Ne başta dert ne gönülde hasret olsun

Kardeş kavgasına bir nihayet olsun

Memleket isterim

Ne zengin fakir ne sen ben farkı olsun

Kış günü herkesin evi barkı olsun

Memleket isterim

Yaşamak, sevmek gibi gönülden olsun

Olursa bir şikâyet ölümden olsun

Cahit Sıtkı Tarancı

AFFAN DEDE

Affan Dede’ye para saydım

Sattı bana çocukluğumu

Artık ne yaşım var ne adım

Bilmiyorum kim olduğumu

Hiçbir şey sorulmasın benden

Haberim yok olan bitenden

Bu bahar havası, bu bahçe

Havuzda su şırıl şırıldır

Uçurtmam bulutlardan yüce

Zıpzıplarım pırıl pırıldır

Ne güzel dönüyor çemberim

Hiç bitmese horoz şekerim

Cahit Sıtkı Tarancı

Aşağıdakilerden hangisi bu iki şiirin ortak özelliğidir?

A) Dörtlükler hâlinde yazılmaları

B) Sözcük tekrarıyla ahenk sağlanması

C) Konularının “özlem” olması

D) Dizelerdeki hece sayılarının eşit olması

7. Aşağıdakilerden hangisinde verilen metin, yay ayraç içinde verilen türde yazılmıştır?

A) Sıcak günlerden birinde bir karınca biraz su arıyordu. Bir süre etrafta dolaştıktan sonra çimenlere tırmanmak isterken kaydı ve suya düştü. Yakındaki ağaçlardan bir güvercin onu görmemiş olsaydı boğulmuş olabilirdi. Karıncanın tehlikede olduğunu gören güvercin, bir yaprağı çabucak kopardı ve onu

karıncanın yakınına suya bıraktı. (Haber yazısı)

B) Öğle yemeğine epeyce zaman vardı. Merakı yeniden birazcık uyansın diye başka bir salona geçti. Burada karşılıklı duran camekânlarda, Orta Çağ büyüleriyle ilgili kitaplar, muskalar, cadıların kullandığı

malzemeler sergileniyordu. (Fabl)

C) Bir lokantaya gitti, yemeğini ısmarladı, gazetelere göz gezdirdi, kravatını düzeltti, çevredeki müşterilerin giyimlerini kâh beğeniyle kâh burun kıvırarak süzdü. Yemeğinin gelmesi gecikince simyacıların kendisi için hazırladığı hapı çıkarıp kokladı, üstünü işaret parmağının tırnağıyla kazımaya çalıştı. Ansızın

doğal ve çocuksu bir neşeye kapılarak ilacı ağzına atıverdi. Cisim ağzında çabucak eridi. (Hikâye)

D) Yakup Kadri Karaosmanoğlu 24 Mart 1889’da Kahire’de doğdu. İlköğretimine 6 yaşındayken Manisa’da

başladı. 1903’te İzmir İdadisine girdi. Burada Ömer Seyfettin, Şehabettin Süleyman ile tanıştı. 1905’te

annesiyle birlikte Mısır’a gitti. Öğrenimini İskenderiye’deki bir Fransız okulunda tamamladı. II. Meşrutiyet’in alanından kısa bir süre önce İstanbul’a geldi. 1908’de başladığı İstanbul Hukuk Mektebini bitirmedi. (Masal)

föy

18

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Metin Türleri - II

Fabl

İnsan dışındaki varlıkların (bitki, hayvan, cansız

varlıklar) arasında geçen olayları; ....................

.................... amacıyla düzyazı ve şiir biçiminde ifade eden türdür. Fabllarda kişileştirme ve konuşturma sanatı vardır. Olumlu davranışlarda bulunanların kazandığı, olumsuz davranışta bulunanların

sonunda üzülüp pişmanlık duyduğu bir türdür.

Tavşan ikide bir böbürleniyor, “Kimse benden

hızlı koşamaz.” diyormuş. Sonunda kaplumbağa dayanamamış. “İstersen yarışalım.” demiş.

Koşuya başlamışlar. Tavşan epeyce yol aldıktan

sonra “Hıh, o sırtı kabuklu hayvancık sürüne sürüne kim bilir ne kadar sonra bana yetişir?” diye

düşünmüş. “Şu ağacın altına biraz uzanıp dinleneyim.” demiş, Uyuyakalmış. Kaplumbağa ağır

yürüyüşü ile yürümüş, yürümüş, hiç dinlenmeden

yol almış. Tavşan hemen fırlamış ama ne çare,

kaplumbağaya yetişememiş. Tavşan, yarışı kaybetmiş. Bu davranışın cezasını çekmiş.

1 ÖRNEK

Günlük (Günce)

Bir kişinin gün içinde yaşadığı, önemli bulduğu;

.................................................. veya hayalleri günü

gününe ve tarih belirterek kaleme aldığı yazı türüdür. Günlük tutan kişi; sanat, spor, siyaset vs. alanından biriyse bu günlükler tarihî veya edebî nitelik taşıyabilir.

2 Mart 1953

Neydi o kar! Durmamacasına yağdı. Önce keyif veriyor, sonra iç sıkıyor. Kitap bile okuyamadım, gözlerim hep penceredeydi. “Şu bir dinse!”

diye bakıyordum. Ama o sessiz sessiz dökülüyor,

hiç dinmeyecekmiş gibi geliyor insana. Sokaklarda yürüyebilirsen yürü! Korkunçtur Ankara’nın bu

havaları. Kaldırımlarda buz demir kesilir sanki.

Düşünce de bir yandan can acısı, bir yandan ötekinin berikinin gülmesi...

Nurullah Ataç

2 ÖRNEK

Mektup

Kişiler veya kurumlar arasında, ...................... herhangi bir konuyu ya da duyguyu paylaşmak, tartışmak, bilgilendirmek gibi amaçlarla yazılan türdür.

Kişiler arasında yazılan mektuplar özel mektup, kurumlar arasındakiler ise resmî mektup adını alır.

Mektuplar eğer siyasi, askerî kişilere aitse resmî

belge niteliği taşıyabilir.

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

Canım Oğlum Yiğit,

Senden bir gün olsun uzak kalmak bana zor gelirken şimdi aylarca birbirimizi göremeyeceğiz. Ama senin eğitimin için yurt dışına gitmiş olman beni bu sürede avutuyor. Seni çok özlesem de gururum daha ağır basıyor.

Oralarda kendine iyi bak. Kardeşin Burçe de seni örnek alıyor ve yanına gelmek için uğraşıyor. Seni çok seviyorum. Annen Demet...

3 ÖRNEK

Tiyatro

Herhangi bir olay, durum veya duygunun sahnede izleyicinin önünde canlandırılması esasına dayalı metin türüdür. Okunmak ................, sahnede .......................... yazılır. Tiyatronun her bir bölümüne perde adı verilir.

Hikâye edici metinlerdeki gibi olay örgüsü vardır.

AH ŞU GENÇLER

(Sahnede 1. oyuncu, yönetici, baba, anne, uzman, genç, TV açık, TV’de bir açık oturum var.)

Yönetici: İyi akşamlar sayın ve sevgili izleyiciler, sabırsızlıkla beklediğiniz açık oturum programını açıyorum. Konumuz malum; konuklarımız bir baba, bir anne, bir uzman ve gençlik adına bir genç. İlk sözü babaya veriyorum.

Baba: Beni bu programa niçin çağırdınız, hâlâ anlamış değilim. Çünkü benim bir oğlum var, oğlumla gayet

iyi geçinirim...

4 ÖRNEK

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

Etkinlik

1. Verilen yönergeler doğrultusunda aşağıdaki boşlukları uygun şekilde doldurarak bir mektup yazınız.

...................................................................

(Mektubu yazacağınız kişiyi belirleyip

uygun bir hitap yazınız.)

(Giriş bölümünde kendinizi kısaca tanıtınız.)

(Gelişme bölümünde mektubu yazma amacınızı yazınız.)

(Selam ve saygı ifadeleriyle yazınızı tamamlayınız.)

(Yer ve tarih yazınız.)

(Adınızı ve soyadınızı yazıp imza atınız.)

..............................................

..............................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

2. Aşağıdaki tabloda boş bırakılan yerleri tamamlayınız.

Metin Türleri

a. c.

b. d.

e.

Günü gününe

yazılır.

Tiyatro

Ders, öğüt vermek

amaçlanır.

İnsan dışındaki varlıklar

vardır.

Mektup

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

3.

Güneş ve rüzgâr kimin daha güçlü olduğunu tartışıyorlarmış. Rüzgâr:

– Ben daha güçlü olduğumu kanıtlayacağım. Şu karşıdaki paltolu yaşlı adamı görüyor musun? Paltosunu senden daha hızlı çıkaracağıma bahse girerim, demiş.

Güneş, bir bulutun arkasına çekilmiş ve rüzgâr, kasırga şiddetinde esmeye başlamış. O, kuvvetle estikçe

ihtiyar adam, paltosuna daha sıkı sarılıyormuş. Sonunda rüzgâr pes edip durmuş. Güneş, bulutların arkasından çıkıp yaşlı adama nazikçe gülümsemiş. Çok geçmeden adam, alnındaki teri silip paltosunu çıkarmış. Sonra rüzgâra dönmüş, nazik ve dostça davranışın şiddet ve güç gösterisinden daha etkili olduğunu

söylemiş.

Yukarıdaki metni okuduktan sonra doğru/yanlış çalışmasını yapıp metnin türünü belirleyiniz.

Doğru Yanlış

a. Metinde kişileştirme ve konuşturma yapılmıştır.

b. Bilgilendirici metindir.

c. Metinde bir olay vardır.

d. Metin sahnelenmek için yazılmıştır.

e. Metnin karakterleri insan dışındaki varlıklardır.

f. Metin türü

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

1. ...

ESKİCİ : Kimse yok mu?

BEKÇİ : (Televizyon seyretmektedir ve fazla istifini bozmadan) Kim o?

ESKİCİ : Burada eski elbiseler falan varmış, onlara bakmaya geldik.

BEKÇİ : Gelin, gelin... (Eskici ile Hurdacı ön tarafa doğru gelirler.)

HURDACI : Merhaba hemşehrim.

BEKÇİ : Merhaba. (Yığını gösterir.) İşte, bütün ıvır zıvır burada. İşinize yarayanları ayırın.

ESKİCİ : (Tiyatro kostümlerini kastederek) Bunları kim giyer yahu!

BEKÇİ : (Kendinden emin ve hafif eğlenerek) Hamlet, Makbet, Kral Lear, Gılgamış, Fatih Sultan Mehmet...

Bu tiyatro metninde bazı yerlerin parantez içinde ve eğik yazı karakteriyle yazılmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Önemli olmayan ifadeleri göstermek

B) Okuyucunun ilgisini farklı yönlere çekmek

C) Metinden farklı olarak izleyene bilgi vermek

D) Asıl metinde olmayıp sahnede yapılacak hareketleri belirtmek

2.

Ağustos böceği bütün yaz saz çalmış, türkü söylemiş. Kara kış birden bastırınca zavallıda şafak atmış. Yiyecek bir şey bulamaz olmuş. Koca ormanda ne bir kurtçuk ne bir sinek...

Gitmiş komşusu karıncaya:

– Aman kardeş, hâlim fena. Bir şeycikler ver de kışı geçireyim. Yaz gelince öderim. Hem de fazlasıyla.

Karınca iyidir, hoştur ama eli sıkıdır. Can verir, mal vermez:

– Sormak ayıp olmasın da bütün yaz ne yaptınız?

Ağustos böceği:

– Ne mi yaptım? Gece gündüz saz çaldım, türkü söyledim. Fena mı yaptım?

Karınca:

– Yoo, ne mutlu size. Ama hep söylemek olmaz, şimdi de oynayın biraz.

Bu metnin türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Günlük B) Tiyatro C) Fabl D) Mektup

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

1.

...

Kurnaz tilki, sesini yumuşatarak ona

Dedi ki:

“Kardeşçiğim, artık dostuz.

Müjde getirdim sana, in de öpüşelim.

Barış oldu hayvanlar arasında.”

Aşağıdaki metinlerden hangisi bu metinle aynı türde yazılmıştır?

A) Sevgili Anneciğim,

Bugün pazar yani okul yok. Akşam yemeğimi az önce yedim. Yine nohut yemeği vardı. Evde olsam sen

bana omlet yapardın. Bilirdin nohut yemeğini sevmediğimi. Oysa yurtta nohut yemeğini sevmem şart,

sevmesem aç kalırım çünkü.

B) Dünyanın yaşadığı küresel iklim değişimlerinin insan sağlığı üzerindeki etkileri bugün üzerinde önemle

durulan bir konu. Gelecekte yağmurların mı artacağı yoksa daha kuru ve hızla değişen hava şartlarıyla

mı karşı karşıya kalacağımızı bugünden kestirmek oldukça güç.

C) Ormanda azılı bir aslan yaşamaktadır. Ormandaki tüm hayvanlar korku içindedir. Çünkü aslan, onları

rahat bırakmamakta, her gün birini yakalayıp yemektedir. Hayvanlar, korku içinde yaşamaktan kurtulmak için düşünüp, taşınıp aralarından bir heyet seçip aslana gönderirler.

D) İstiklal Marşı şairi Akif’le biz, Sarıgüzel’den kalkıyoruz. Recaizade’nin Şişli’de Bulgar Çarşısı’ndaki evine

gidiyoruz. Recaizade, beni Reji Komiseri Nuri Bey’in konağından tanır; onun için bana güveni var. Nuri

Bey’in konağı o kadar temiz ki orada tanışanlar birbirinden korkmazlar.

2. Uzakta bulunan herhangi birine gönderilen veya kuruluşlar arasında haberleşmeyi sağlayan türdür. Özel,

resmî, edebî ve açık olmak üzere türleri vardır.

Özellikleri verilen yazı türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mektup B) Günlük C) Tiyatro D) Fabl

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

3. I. II.

Yukarıda görseli verilen romanlar farklı türlerde yazılmış romanlardır. I. gruptakiler tarih belirtilerek günü

gününe o tarihte yaşananların samimi bir dille yazıldığı romanlar, II. gruptakiler ise birine yollanmak ve o

kişiden haber almak üzere farklı zamanlarda yazılmış metinlerin bir araya getirilmesiyle oluşmuş romanlardır.

Buna göre bu romanların aşağıdaki türlerden hangileriyle yazıldığı söylenebilir?

I II

A) Tiyatro Fabl

B) Günlük Mektup

C) Mektup Günlük

D) Fabl Tiyatro

4.

Kuru kafayı elliyor, sonra da

o pis eliyle sofraya oturuyor.

Acaba annem oyunculuğum

hakkında ne düşünüyor?

Aşağıdakilerden hangisi bu karikatürde ifade edilen metin türünün özelliklerinden biri değildir?

A) Okunmak için değil, sahnede canlandırılmak için yazılır.

B) Asıl metinde olmayan bazı hareketler, ifadeler parantez içinde belirtilir.

C) Konuları çoğunlukla tarihten, kişileri tarihî kişilerden seçilir.

D) Dramatik, trajik, komik vs. içerikte yazılabilir.

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 18

5. 14 Ocak 1916

Sevgili Günlük,

Dün akşam gün batımı, hiç görmediğim bir güzellikteydi. Pembe, turuncu bir buğu vardı

gökte. Hele manavların geçtiği Seine üzerinde

gök öyle bir göründü ki Grenelle Köprüsü’nde

ürperdim. Tramvayda baktım, kimse ama hiç

kimse görmüyor bu güzelliği. Farkında olan,

kendinden geçen, tedirgin olan bir yüz yok...

Ama diye düşündüm, güzelliği bulmak için yolculuğa kalkar, uzaklara giderler. Güzelliği bile

satın almaya alışmışlar, parasız olduğumu

görmüyorlar.

Andre Gide

14 Ocak 1916

Sayın Velimiz,

Okulumuz 7-A sınıfı öğrencilerinden çocuğunuz

Yağmur Özenç’in yıl boyu göstermiş olduğu başarılar ve örnek davranışlar sebebiyle size bir teşekkür mektubu göndermeyi bir görev bildik. Ne

mutlu size ki böyle muazzam bir çocuk yetiştirmiş

ve bizlere emanet etmişsiniz. Elbette ki öğrencilerin başarısı ve kişiliğinde biz öğretmenlerin de

payı büyük ancak şunun da farkındayız ki ilk eğitim siz ebeveynlerle başlar ve bizimle devam

eder.

Size tekrar teşekkür eder, öğrencimizin başarılarının devamını dileriz.

Zehra Turalı

Okul Müdürü

Yukarıdaki metinler “günlük” ve “mektup” türlerinde yazılmış türlerdir.

Metinler incelendiğinde;

I. yazıldıkları tarihlerin belirtilmesi,

II. bir hitapla başlaması,

III. hikâye edici metin olması,

IV. resmî bir dille yazılması

özelliklerinden hangilerinin bu iki tür için ortak olduğu söylenebilir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV

6. Ahırın avlusunda oynarken aşağıda, gümüş söğütler altında görünmeyen derenin hüzünlü şırıltısını işitirdik. Evimiz iç çitin büyük kestane ağaçları arkasında kaybolmuş gibiydi. Annem, İstanbul’a gittiği için benden bir yaş küçük olan kardeşim Hasan’la artık Dadaruh’un yanından hiç ayrılmıyorduk. Bu, babamın seyisi, yaşlı bir adamdı. Sabahleyin erkenden ahıra koşuyorduk. En sevdiğimiz şey atlardı. Dadaruh’la birlikte

onları suya götürmek, çıplak sırtlarına binmek, ne doyulmaz bir zevkti. Hasan korkar, yalnız binemezdi.

Dadaruh onu kendi önüne alırdı. Torbalara arpa koymak, yemliklere ot doldurmak, gübreleri kaldırmak eğlenceli bir oyundan daha çok hoşumuza gidiyordu.

Bu metnin türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Masal B) Hikâye C) Haber yazısı D) Fabl

1

Test - 1 Tarama Testi - II

1. Okumak, insan için en kolay ve en etkili öğrenme yoludur. Gelişmiş ülke

toplumları sahip oldukları bilgilerin %60’ını bu yolu kullanarak edinmişlerdir. Geri kalmış toplumların karşılaştıkları sorunların birçoğunun kaynağında ise eğitimsizlik yer almaktadır. Geri kalmış toplumlarda kişiler

okuyarak geçirebilecekleri zamanı çoğunlukla yararsız işlerle harcamaktadırlar. Kitapla yetişen nesiller, başarı dolu ve iyi yetişmiş olacaktır. Kendisini yetiştirmiş, okuyan fertlerin günlük sohbetleri bile farklıdır.

Kitap okumanın sınav hazırlığına da katkısı vardır. Kitap okuyan ve

okuduklarını çok iyi değerlendirebilen öğrenciler diğer öğrencilere göre çok daha başarılı olmaktadırlar. Kitap okumanın zihni geliştirmeye katkısı aslında anne karnında başlar.

Anne karnındaki bebek 6 ya da 7. aydan itibaren dış dünyayı işitebilir.

Kendisine kitap okunan çocukların dil gelişimi sağlıklı olmaktadır. Kitap okunan ve kitap okuyan çocukların düşünceleri diğer çocuklara

göre çok daha zengin olur. Kitap okuyan çocukların iletişim kapasiteleri artmaktadır. Okuma, çocuğun kelime haznesini de artırmaktadır.

Birçok aile, çocuklarının kitap okumamasından şikâyetçidir. Kitap

okurken sıkılan çocuk, televizyon ya da bilgisayar karşısında saatlerce kalabilir ve nedense sıkılmaz. Bilgisayarda oyun oynayarak, televizyon seyrederek büyüyen çocuklarımız gittikçe okuma isteklerini yitirmekte ve okumanın sağladığı imkândan mahrum kalmaktadırlar. Karakter gelişimi, bilgiyi ve araştırmayı seven insanların yetiştirilmesi ile mümkün olur.

Bu metinde kullanılan düşünceyi geliştirme yolları aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tanımlama - Karşılaştırma

B) Sayısal verilerden yararlanma - Örnekleme

C) Tanık gösterme - Benzetme

D) Örnekleme - Tanımlama

2. Ne hoş, ey güzel Tanrı’m ne hoş

Maviliklerde sefer etmek

Bir sahilden çözülüp gitmek

Düşünceler gibi başıboş

Açsam rüzgâra yelkenimi

Dolaşsam ben de deniz deniz

Ve bir sabah vakti, kimsesiz

Bir limanda bulsam kendimi

Bu dizeler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Dize sonlarında ses benzerliği vardır.

B) Düşünceler değil, duygular anlatılmıştır.

C) Abartma ve tezat sanatına yer verilmiştir.

D) Uzaklara gitme isteği dile getirilmiştir.

2

Tarama Testi - II Test - 1

3.

Günlerden bir gün zengin bir baba, oğlunu yakın bir köye götürdü. Bu yolculuğun tek amacı vardı:

insanların ne kadar fakir olabileceklerini oğluna göstermek. Çok fakir bir ailenin çiftliğinde bir gece ve

bir gün geçirdiler. Yolculuktan dönüşlerinde baba oğluna sordu:

– İnsanların ne kadar fakir olabildiklerini gördün mü?

– Evet!

– Ne öğrendin peki?

Oğlu cevap verdi:

– Şunu gördüm: Bizim evde bir köpeğimiz var, onlarınsa dört. Bizim bahçenin ortasına kadar uzanan

bir havuzumuz var, onlarınsa sonu olmayan bir dereleri. Bizim bahçemizde ithal lambalar var, onlarınsa yıldızları. Bizim görüş alanımız ön avluya kadar, onlarsa bütün bir ufku görüyorlar.

Oğlu sözünü bitirdiğinde babası söyleyecek bir şey bulamadı. Oğlu ekledi:

– Teşekkür ederim baba, ne kadar fakir olduğumuzu gösterdiğin için!

Bu metnin hikâye haritası aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

Zaman Yer Kişiler Olay Anlatım

A) Herhangi

bir gün

Köy Baba

Çocuk

Fakir bir

aile

Bir babanın, çocuğuna yoksullukları

gösterip kendi durumlarının değerini algılatmaya çalışması

3. kişili anlatım

B) Yaz Ev Baba

Çocuk

Anne

Bir babanın yaramaz çocuğuna küçük

bir ders vermesi

1. kişili anlatım

C) Hafta sonu Okul Çocuk

Arkadaşları

Çocuğun hiçbir şeyin değerini bilememesi

3. kişili anlatım

D) Geçmiş bir

zaman

Bahçe Baba

Çocuk

Fakir bir

aile

Arkadaşları

Bir babanın çocuğunu kendi hâllerini

daha iyi anlaması için yoksul bir aileye

götürmesi

1. kişili anlatım

4. Serbest şiir, serbest şiir deyip duruyorsunuz. Allah aşkına söyler misiniz, nedir bu serbest şiir? Şahsen ben çocukluğumdan beri şiirin tanımını şöyle bilirim: Şiir, herhangi bir duygu veya düşüncenin, belirli kalıplar dâhilinde,

coşkulu bir dille anlatıldığı yazı türüdür. E, o zaman nerede kaldı o belli kalıplar? Bakın üstatlar, şiiri şiir yapan,

bahsettiğimiz bu belirli kalıplardır. Yani kafiyedir, rediftir, hece ölçüsüdür, aruzdur...

Bu metnin yazın türü düşünüldüğünde bu metin için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Yazar, karşılıklı konuşma havası içinde vermiştir düşüncelerini.

B) Samimi bir üslup benimsemiş, öğreticiliği geri planda olan bir yazardır.

C) Yazar, kendisiyle konuşuyormuş gibi bir hava içerisinde kaleme almıştır yazısını.

D) Bu yazı, yazarın isteğine göre gazete ve dergide yayımlanabilir.

3

Test - 2 Tarama Testi - II

1.

Hikâye edici bir metinden

alınmıştır.

I.

Anı türünden alınmıştır.

II.

Hayvan veya bitkiler kahramanları olur.

III.

Ders, öğüt vermek amacıyla

yazılan bir türdür.

IV.

Betimlemeye yer verilmiştir.

V.

Fabl türünden alınmıştır.

VI.

Kurt, avladığı bir hayvanı yiyip bitireyim derken aceleden, yediği hayvanın incik kemiği boğazına kaçmış.

Kendi başına uğraşmış, ne yaptıysa çıkaramamış kemiği. Gideyim bari, hekimbaşı leyleği göreyim, o çıkarsın,

demiş. Yola düşmüş, araya araya hekimbaşı leyleği tarlanın birinde solucan avlarken bulmuş…

Bu metinle ilgili numaralanmış yargılardan hangilerine kesinlikle ulaşılamaz?

A) I ve IV B) II ve V C) III ve VI D) V ve VI

2. Bir zamanlar öfkeli ve hırçın bir çocuk vardı. Çocuk, sonradan pişman olsa da bu özelliğini değiştiremiyordu. Bir gün yaptığı hırçınlığın ardından üzüntü hissettiği anda, babası eline bir torba çivi verdi. Ve ne zaman hırçınlık yaparsa çivilerden birini arka bahçedeki çitlere çakmasını söyledi. Çocuk, ilk gün otuz yedi

çivi çaktı. Daha sonraki günlerde sayı azaldı. Çocuk, öfkesine hâkim olmanın arka bahçeye çivi çakmaktan daha kolay olduğunu zamanla fark etti. Sonunda öfkesine hâkim olur hâle geldi. Bunu babasına anlattı. Babası, bu defa kendisini tutabildiği her gün için çivilerden bir tanesini çitlerden sökmesini istedi. Aradan

zaman geçti ve sonunda çocuk, babasına tüm çivilerin bittiği haberini verdi. Bunun üzerine babası “Aferin

oğlum! İyi iş becerdin ve öfkene hâkim olmayı başardın.” dedi. Eliyle çitlerdeki delikleri göstererek “Ama

şu çitlerdeki delikleri görüyor musun? İşte bu çitler bir daha aynı olmayacaklar.” diye ekledi. Öfkelenip de

kötü sözler söylediğinde insanların kalplerinde işte bu çitlerde gördüğün gibi delikler açmış olursun. Onun

için, özür diler ve hallederim diye düşünmek yerine sonradan özür dilemek zorunda kalacağın hareketler

yapmamaya çalışmalısın.

Bu metnin anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Açıklama B) Betimleme C) Öyküleme D) Tartışma

4

Tarama Testi - II Test - 2

3.

Bu görsellerin verdiği mesaj aşağıdaki metinlerden hangisi ile ilgilidir?

A) Nesli tükenen hayvanların sayısı azımsanmayacak kadar çok. Doğal afetler, iklim ya da yerküre değişimleri gibi birçok sebepten ötürü pek çok canlı türünün nesli tükenmiştir. Dünyanın doğal bir dengesi

olduğu için bazı canlıların yok olması tabii bir sonuçtur. Dünya üzerinde bugüne kadar en az 500 canlı

türünün nesli tamamen tükenmiştir.

B) İnsanoğlu yüzyıllardır çevresine ve doğaya verdiği zararın bedelini ödemektedir. Kişiye özel hırslarla,

ayrıca çok kazanmak arzusuyla, sorumsuzlukla doğaya zarar verenler kendilerinin doğanın bir parçası

olduklarını ve verdikleri zararın kendilerine döneceğini göz ardı etmişlerdir.

C) Teknoloji, üretilen tüm mal ile sunulan hizmetlerin gelişmesini sağlayan katma değer sunan yöntemler ve beceriler bütünüdür. Söz konusu yöntem ve beceriler bilimsel araştırmalar sonucunda geliştirilen

teknik yöntemler sayesinde gelişim gösterir.

D) Çevre kirliliği, çevrenin doğal olmayan bir şekilde insan eliyle bozulmasıdır. Bu ekosistemi bozma eylemleri, kirlenme şeklinde tabir edilmektedir. Çevre, dünya üzerinde yaşamını sürdüren canlıların hayatları boyunca ilişkilerini sürdürdüğü bir ortamdır. Diğer bir deyişle ekosistem olarak adlandırılır.

4. I. Burada dikkat etmeniz gereken nokta, paketin tamamını bir seferde değil yavaş yavaş eklemeniz.

II. Başka bir kabın içinde 3 bardak zeytinyağını, yine 40 °C olacak kadar ısıtın ve bütün ısılar istediğiniz

dereceye geldiği zaman zeytinyağını sud kosik ve su karışımının üzerine dökün.

III. Öncelikle tencerenizin içine 6 bardak su koyun, içine yavaşça sud kostiği ekleyin, karıştırın.

IV. Su ve sud kostik birleştiğinde ısı ortaya çıkar; bu ısının 40 °C’a kadar düşmesini bekleyin.

Numaralanmış cümleler oluş sırasına göre aşağıdakilerin hangisinde doğru sıralanmıştır?

A) II - III - I - IV B) II - IV - III - I C) III - I - IV - II D) III - I - II - IV

5

Test - 3 Tarama Testi - II

1. Düşüncenin yanlışlığını gösterip ileri sürülen bir düşüncenin savunulduğu yazılarda kullanılan anlatım tekniğidir. Bu teknikle yazılan yazılarda, genellikle okuyucuyla karşılıklı

konuşuyormuşçasına bir üslup kullanılır. Yazar, metnin başında, karşıt görüşü ortaya

koyup onun eksik taraflarını belirleyerek o görüşü çürütmeye çalışırken kendi görüşünün

doğruluğunu savunur.

Aşağıdaki metinlerden hangisi bu açıklamada sözü edilen anlatım tekniğiyle yazılmıştır?

A) Yamaçlarında keçiler otlayan kuru, yalçın, çatlak dağlar arasından geçiyorlardı. Bu keçiler kapkara, beneksiz karaydı; tüyleri yeni otomobil boyası gibi aynamsı bir cila ile kızgın güneş altında, pırıl pırıl yanıyordu. Bunlar da bitti, göz alabildiğine uzanan bir düzlüğe çıkmışlardı, ne ağaç vardı ne dere ne ev!

Yalnız ara sıra kocaman hayvanlara rastlıyorlardı; çok uzun bacaklı, çok uzun boylu, sırtları kabarık,

kambur hayvanlar trene bakmıyorlardı bile.

B) Radyasyonun etkileri zamanla ortaya çıkmaktadır. Geçmişte yapılan nükleer denemeler ve silah denemelerinden dolayı radyoaktif maddelerle yüklenmiş toz bulutları, atmosferin yüksek tabakalarına ve

stratosfere yerleşerek radyoaktif yağışlar hâlinde yavaş yavaş yeryüzüne inmekte ve çevrenin, özellikle yüzeysel suların kirlenmesine sebep olmaktadır. Radyasyonun zararları sınır tanımaksızın çevreye

yayılmakta ve kilometrelerce uzağa etki etmektedir. En basit örnekle Ukrayna’daki Çernobil kazasının

olumsuz sonuçları sadece Ukrayna’yla sınırlı kalmamış, birçok bölgeyi etkilediği gibi Karadeniz Bölgesi’ni de etkilemiştir.

C) Her gece iki üç film seyreden televizyon tutsakları neyse bir günde bir roman bitiren; otobüste, trende,

yolda, yatakta okuyanlar da odur. Yığınla kitap okumak övgüye değer değil bence. Okuyup düşünmek,

o eseri yeniden zihninde oluşturmak önemli. Bu da emek, sabır ve planlı çalışma işi. Diyeceğim on beş

günde ya da ayda bir roman bitirmek, tam bitirmemek. Bu nedenle “Çok okuyun.” diyenlere karşıyım.

D) At ve ahır işlerinden yalnız tımarı beceremiyordum. Boyum atın karnına bile varmıyordu. Oysa en keyifli, en eğlenceli şey buydu. Sanki kaşağının düzenli tıkırtısı Tosun’un hoşuna gidiyor, kulaklarını kısıyor, kuyruğunu kocaman bir püskül gibi sallıyordu. Tam tımarın biteceğine yakın huysuzlanır, o zaman

Dadaruh, “Höyt!” diye sağrısına bir tokat indirir, sonra öteki atları tımara başlardı. Ben bir gün yalnız

başıma kaldım. Hasan’la Dadaruh dere kenarına inmişlerdi. İçimde bir tımar etmek hırsı uyandı. Kaşağıyı aradım, bulamadım. Ahırın köşesinde Dadaruh’un penceresiz küçük bir odası vardı. Buraya girdim. Rafları aradım. Eyerlerin arasına falan baktım. Yok, yok!

2.

Daha yakından bakıldığında sanatçının da dünyayı kendine göre okuduğunu ve dolayısıyla dünyayı anlatırken

kendini de ona kattığını görürüz. Ancak modern sanatçının anlatımına dünya da katıldığında eserde, kendisi olmak ile dünya algısı çoğu kez birbirine karışmaktadır.

Bu metinde anlatılmak isteneni en iyi ifade eden cümle aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sanatçılar, eserlerine kendi hayatlarından bir şeyler katmadan yapamazlar.

B) Sanatçının görevi kendisini ve toplumu anlatabilmektir.

C) Sanatçının kendisini ve yaşadığı dünyayı birlikte anlatması bazı zorlukları beraberinde getirir.

D) Sanatçının eserlerinde işlediği ana düşüncenin topluma bir yön verdiği düşünülebilir.

6

Tarama Testi - II Test - 3

3.

İki çocuk yetiştiren bir baba olarak en çok zorlandığım mesele ekran bağımlılığı. Oysa ilk oğlum doğduğunda ekran bağımlısı olmasın diye evde televizyon bile yoktu. Bu, internetin yaygın olmadığı zamanlarda bizim için büyük bir fedakârlıktı. Yeni baba olmanın heyecanıyla çocuğumuzun geleceği için bu

yola başvurmuştuk. Çocuk gelişimi okumuş bir baba olarak “ideal” bir ebeveyn olmak istiyordum. Çocuklarla diyalog kurmak, onlara kitap okumak üzerine kurulu bir felsefemiz vardı. Ama bütün bunlar hayatın sınamadığı hayallerdi. İnsan yaşlandıkça bildiklerini yeniden öğreniyor. Zira ikinci oğlumuz doğduğunda evde televizyon da vardı, oyun konsolu da. Çünkü gördük ki teknolojinin geldiği nokta itibarıyla

artık ekranları yok saymak, çocukları yeni dünyadan tamamen koparmak demek. Artık yaşadığımız bu

çağda ekranlardan uzak bir hayat mümkün değil. İşte nitekim bu yazıyı da ekrana bakarak yazıyorum.

Bilgisayarlar, akıllı telefonlar, tabletler olmadan iş yapmak artık imkânsız. Sorun işte tam da burada

başlıyor. Bizim için hayatı kolaylaştıran, bize yeni dünyanın kapısını açan bu ekranlara bizi hapsetmek

isteyen başka bir sektör de var artık. Evet, milyarlarca bütçesi olan bilgisayar oyunu sektöründen söz

ediyorum…

Buna göre aşağıdaki görsellerden hangisi bu metinde eleştirilen konuyla doğrudan ilgili değildir?

A) B)

C) D)

4. Baharın gelişi insanda birçok duyguyu uyandırıyor. Sonbaharda âdeta ölüme yürüyen doğanın bir kez

daha dirildiğine şahit oluyoruz. Düşünsenize, sonbaharda toprağa düşen yaprakların yerine yenisi geliyor. Bu kadar güzel bir düzenin içinde insan ne yapıyor? Var olan bu düzeni mahvediyor. Doğayı bilinçsizce yok ediyor. Kendi çıkarları için doğa kaynaklarını tüketiyor. Böylece doğa da olan düzenini kaybediyor.

Sonuçlarına emin olun hep beraber katlanacağız.

Bu sözleri söyleyen kişinin, insanlarla ilgili aşağıdakilerin hangisinden yakındığı söylenemez?

A) Doğal kaynakları tükettiğinden

B) Çevreye bilinçsizce zarar verdiğinden

C) Var olan düzene hiçbir katkısının olmamasından

D) Bencilce hareket edip doğal zenginlikleri yok ettiğinden.

Yazılıya Hazırlık Soruları

7

1 - 3. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

Kişisel Gelişim Uzmanı Barbara süpermarket çalışanlarına seminer verdikten yaklaşık üç ay sonra bir akşamüstü Barbara’nın telefonu çaldı. Arayan kişi adının Johny olduğunu ve marketlerden birinde kasada

müşterilerin torbalarını doldurmalarına yardım ettiğini söyledi. Ayrıca Down sendromlu olduğunu belirtti

ve “Barbara, anlattıkların hoşuma gitti.” dedi. Johny, konuşma yaptığı günün gecesi eve gittiğinde babasından kendisine bilgisayar kullanmayı öğretmesini istemişti. Bilgisayarda, babasıyla birlikte üç sütunlu bir

tablo yaptılar. Şimdi her akşam eve gittiğinde bir “günün sözü” buluyor. Bulamadığı zaman da bir tane “Uyduruyor!” Sonra bu sözü bilgisayarda yazıyor, birkaç tane çıktı alıyor, onları kesiyor ve her birinin arkasına ismini yazıyor. Ertesi gün müşterilerin torbalarını “zevkle” doldururken her birinin torbasına günün sözünden bir tane koyuyor ve böylece yaptığı işe içten, eğlenceli ve yaratıcı bir biçimde imzasını atıyor. Bu

konuşmadan bir ay sonra marketin müdürü Barbara’yı aradı. “Barbara bugün olanlara inanamayacaksın.”

dedi. “Sabah markete gittiğimde Johny’nin kasasının önündeki kuyruk diğerlerinin üç katıydı. Bağıra çağıra etrafa emirler yağdırmaya başladım: “Daha fazla kasa açın. İnsanları buradan daha çabuk çıkarın!”

Ama müşteriler “Hayır. Biz Johny’nin kasasında beklemek istiyoruz. Günün sözlerinden almak istiyoruz!”

dediler. Müdürün söylediğine göre bir kadın müşteri onun yanına kadar gelmiş ve “Eskiden markete haftada bir gelirdim ama şimdi buradan her geçişimde uğruyorum. Çünkü günün sözlerinden almak istiyorum.”

demişti. Son olarak müdür Barbara’ya “Marketteki en önemli kişi kim biliyor musun?” diye sordu. Elbette

Johny’di. Aradan üç ay geçti ve marketin müdürü Barbara’yı yeniden aradı. “Sen ve Johny marketimizde

büyük bir değişim yarattınız.” dedi. “Şimdi çiçek bölümündeki bütün sapı kırık çiçekleri ve kullanılmayan

yaka çiçeği buketlerini yaşı geçkin kadınların ya da küçük kızların yakalarına iliştiriyorlar. Eşya paketleme

bölümündeki bir elemanımız Snoppy seviyormuş ve 50.000 tane Snoppy çıkartması getirmiş. Her et paketinin üzerine bir çıkartma yapıştırıyor. Hem biz hem de müşterilerimiz çok eğleniyoruz.”

Eğer sizden sokakları süpürmeniz istenirse Michelangelo’nun resim yaptığı, Bethooven’ın beste yaptığı

veya Shakespeare’in şiir yazdığı gibi süpürün. O kadar güzel süpürün ki gökteki ve yerdeki herkes, durup

“Burada işini çok iyi yapan büyük bir çöpçü yaşıyormuş.” desin.

1. Bu metinden çıkarılabilecek sonuç nedir? Açıklayınız.

- - - -

2. Metnin son paragrafında geçen altı çizili cümleyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.

- - - -

Yazılıya Hazırlık Soruları

8

3. Bu metnin hikâye unsurlarını aşağıdaki tabloya yerleştiriniz.

Topluma Faydalı

Olmak

Kişiler Yer

Olay Zaman

4. Aşağıdaki metnin anlatım biçiminin ne olduğunu nedenleriyle birlikte yazınız.

Toplumumuz, nedense konuşmaktan pek hoşlanır da yazmaya fazla yanaşmaz. Hâlbuki yazmak da önemli bir

iletişim aracıdır. Üstelik de konuşmaktan daha etkilidir. Düşünün bir kere, karşınızdakine anlatmak istediklerinizi söylüyorsunuz ve bu söz orada kalıyor. Aynı sözü bir dakika sonra yeniden söylemek hatta bu sözden başkalarının da faydalanmalarını sağlamak neredeyse imkânsız. Fakat yazmak öyle mi ya? Bayramda yazıp göndermiş olduğunuz tebrik kartını uzaktaki akrabanız belki ömür boyu saklayacak, onu tekrar tekrar okudukça

sizi hatırlayacaktır. Bir yazarın kaleminden çıkıp kütüphanedeki raflarda yerini almış kitapları söylemeye gerek

bile duymuyorum. Onlar, bırakın bir ömür sonrasını yüzyıllar ötedeki insanlarla iletişim kurmasını sağlayacaktır.

5. Aşağıdaki metinde kullanılan düşünceyi geliştirme yollarının neler olduğunu açıklayınız.

Toplumların uygarlık tarihi, sanatın da tarihidir. Sanat evrende insanın varlığıyla başlar. Dünya sanat tarihine bakıldığında, plastik sanatların ilkel insanın mağara resimleriyle ortaya çıktığı görülür. İlkel insan; yaşam biçimini,

duygu ve düşüncelerini, doğa olaylarını, bu olaylar karşısındaki korku, heyecan vb. duygularını resim, heykel, mimari vb. eserlere yansıtmıştır. İlk çağlardan beri sanat, bireylerin yaşamını; toplum da sanatın içerik ve işlevini etkilemiştir. İnsanlığın ilkel döneminde ortaya çıkan sanatın toplumsal ve bireysel yanı vardır. Sanat, ihtiyaç duyulan günlük eşyaların yapımını sağlayan teknik süreçlerden doğmuştur. İnsan, tarih öncesi devirlerde, bilinçsizliği,

ürkekliği, yalnızlığıyla dünyaya gelir. Zamanla kabile ve toplumları oluşturur. Toplumla koşullu bir dünya görüşü

geliştirir. Bir toplumda ne kadar farklı kesim varsa o kadar farklı kültür, üslup ve çok seslilik olacaktır.

föy

19

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Metin Türleri - III

Sohbet (Söyleşi)

Herhangi bir konu hakkında, yazarın kişisel fikirlerini

aktardığı yazılardır. Sohbet türünün belirleyici özelliği; yazarın ...................................................., okuyucuyla ...........................gibi dile getirmesidir. Bu

türde yazarın düşüncelerini kanıtlama ihtiyacı yoktur.

Asık suratlı insanlardan hoşlanır

mısınız desem tabii bana gülersiniz. Zaten ben de biraz gülmeniz

için söze böyle başladım. Güler

yüze ve gülmeye dair olan bu konuşmayı asık suratla dinlemenizi istemem tabii.

Konuşurken söze başladığınız sırada karşınızdakinin kaşlarını çattığını, asık bir suratla sizi dinlediğini görürseniz konuşma hevesiniz kırılır. Lafı

kısa kesip bu tatsız sohbeti bir an önce bitirmeye

bakarsınız. Bir de karşınızdakinin

sizi güler yüzle dinlediğini hatta

araya biraz da tatlı söz karıştırdığını görecek olsanız konuştukça

konuşasınız gelir.

1 ÖRNEK

Deneme

Yazarın herhangi bir konu hakkında, samimi bir dille, kişisel görüş ve düşüncelerini ifade ettiği yazı türüdür. Deneme türünün belirleyici özelliği yazarın

....................................................... yazmasıdır. Deneme türünde içtenlik ön plandadır. Yazarın, görüşlerini kanıtlama zorunluluğu yoktur.

Yalnız yaşamanın bir tek amacı vardır; sanıyorum o da daha başıboş, daha rahat yaşamak. Fakat her zaman, buna hangi yoldan varacağımızı pek bilmiyoruz. Çok kez insan dünya işlerini

bıraktığını sanır. Oysaki bu işlerin yolunu değiştirmekten başka bir şey yapmamıştır. Bir aileyi yönetmek bir devleti yönetmekten hiç de kolay değildir. Ruh nerede bunalırsa bunalsın, hep

aynı ruhtur.

2 ÖRNEK

Biyografi

Diğer adıyla yaşam öyküsü, bir ..............................

................................ anlatıldığı yazı türüdür. Biyografisi yazılan kişinin sanat, bilim, siyaset veya başka alanlarda tanınmış olması genellikle tercih edilir.

Okuyucunun ilgi duyması açısından bu tercih önemlidir.

Haluk Bilginer, 5 Haziran 1954’te İzmir’de doğdu. İzmir Türk Koleji mezunudur. Bir gazetenin

açtığı liseler arası tiyatro yarışmasında ilk ödülünü aldı. İzmir Devlet Tiyatrosunda konuk oyuncu olarak çalıştı. 1990’da Ahmet Levendoğlu ve

Zuhal Olcay ile Tiyatro Stüdyosunu kurdu. Birçok

tiyatro oyununda, dizide ve sinema filminde oynadı; seslendirme yaptı. 2019’da 47. Uluslararası Emmy Ödülü’nü aldı.

3 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

Otobiyografi

Diğer adıyla öz yaşam öyküsü, yazarın kendi hayatını kronolojik olarak anlattığı yazı türüdür. Okuyucunun ilgi ve tercihi yönünde otobiyografiler, alanında

ünlü kişiler tarafından yazılmaktadır. Otobiyografiler

I. kişili anlatıma sahiptir. Bu yönüyle “anı” türü ile

karıştırılabilir. Anıdan farkı otobiyografide tüm yaşamın anlatılmasıdır. Anıda ise yaşanan bir olay üzerinde durulur.

Zeki Müren:

1931 yılının 6 Aralık Cuma gününde Bursa’nın

Hisar semtinde doğdum. Babam kereste tüccarı Kaya Müren, annem Hayriye Müren’dir. Kardeşim yok. İlkokulu Bursa Osmangazi İlkokulunda

bitirdim. Ortaokulu yine Bursa’da Tahtakale’de

tamamladım. Sesimin güzelliğini ilkokuldaki öğretmenlerim keşfetti ve okul müsamerelerinde

bana başrolü vermeye başladılar.

4 ÖRNEK

Biyografi Otobiyografi

Bir kişinin diğer kişiler tarafından kaleme alınmış

hayatının özetidir.

Kişinin kendi hayatını

kendisinin kaleme aldığı

yazılardır.

Yaşam öyküsü adını alır. Öz yaşam öyküsü adını

alır.

Nesnel anlatım vardır. Öznel anlatım vardır.

Belgeler önemlidir. Kişinin belleği önemlidir.

Nedir insanların kitaplara olan bu düşkünlüğü?

Kitaplar, hele romanlar ve şiir kitapları, neden

insanların hayatında bu kadar büyük bir yer alıyor? Bence bunu cevaplandırmak için “İnsan niçin okur?” sorusunu ilkin cevaplandırmak gerekir. İnsanlar toplu olarak yaşadıkları hâlde, yine

de yaratıkların en yalnızıdır. Dıştan birbirine yakındırlar ama içten aralarında ne uzaklıkları vardır... Dünyada hiçbir dost insana kitaptan daha

yakın değildir. Sıkıntımızı unutmak, donuk hayatımıza biraz renk katmak, biraz ışık vermek, daracık dünyamızda bulamadığımız şeyleri yaşamak

için tek çaremiz kitaplara sarılmaktır. Herhangi bir

yolculuğa çıkarken hangi okuryazar yanına bir iki

roman, bir iki şiir kitabı almayı düşünmez? Yolculukta, çoğu zaman olduğu gibi çevremize bakıp dalmaktan yanımıza aldığımız kitapları okuyamasak bile onları yine de el altında bulundurmak

isteriz.

Bu metnin türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Deneme

B) Sohbet (Söyleşi)

C) Otobiyografi

D) Biyografi

5 ÖRNEK

5 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

Etkinlik

1. Aşağıdaki metinlerin türünü ve o türün özelliklerini belirtilen yerlere yazınız.

Neşe ve bahar... İkisi de yeni bir doğuşu ve taze bir oluşu müjdeler. İhtiyar

tabiat, baharla gençleşir; ölümlü hayat, neşe ile yeniden canlanır. Neşe; yaratıcı ruhlar için yeni bir âlemin güneşi, hayırseverler ve başkalarına sevgiden başka ilgi duymayanlar için de gönül huzur ve sakinliğinin tan vaktidir.

Metnin türü:

Bu metin türünün özellikleri:

a.

Cemil Meriç, 12 Aralık 1917’de Hatay Reyhanlı’da doğdu. Hatay Lisesini bitirdi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünü bitirdi. Bir

süre ilkokul öğretmenliği yaptı. 1915’te gözleri görmez oldu. Fakat öğrencilerinin yardımıyla yazarlık hayatına hep devam etti. Birçok gazete ve dergide

yazılar yazdı. 13 Haziran 1987 günü İstanbul’da vefat etti.

Metnin türü:

Bu metin türünün özellikleri:

c.

13 Aralık 1983’te Çorum’un Sungurlu ilçesinde doğdum. Üç yaşıma geldiğimde ailemle birlikte Ankara’ya

yerleşmişiz. İlkokul, ortaokul ve liseyi Ankara’da bitirdim. Hacettepe Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdikten sonra Türkçe öğretmeni olarak yıllarca çalıştım. Yiğit ve Burçe adında dünyalar tatlısı iki çocuğum var.

Metnin türü:

Bu metin türünün özellikleri:

d.

Hayatta birçok şeyinizi kaybedebilirsiniz. Mesela bütün ömrünüz boyunca

biriktirdiğiniz paranızı daha fazla kazanmak ümidiyle bir işe koyar ve orada

onun hepsini birden kaybedebilirsiniz. Bunun önemi yoktur. Kaybedilen para

tekrar kazanılabilir. Yeter ki bir şeyinizi, ümidinizi kaybetmemiş olun. İşte bu

dünyada, misafir olarak kaldığınız müddetçe kaybetmemeniz gereken tek

şey ümittir.

Metnin türü:

Bu metin türünün özellikleri:

b.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

2.

Sizin için günün en iyi saati hangi saattir, hiç düşündünüz mü? Şair tabiatlı olanlar

akşam saatlerini severler. Güneşin batışı insana tuhaf bir hüzün verir, sizce de

öyle değil mi? En çok kendi kendimizle kaldığımız saatler; giden günün arkasından gecenin ağır ağır geldiği, daha doğrusu gündüzlerin bizleri gecelere devrettiği

o saatlerdir. Kuşlar o saatlerde neden telaşlıdırlar, pek bilmem ama tabiat yavaş

yavaş durulur; etrafla beraber insanın ruhuna da bir sessizlik çöker. Sonra gece, o

uçsuz bucaksız gece, kendi hayatını sürmeye başlar.

Bu metinden hareketle aşağıda verilen cümleleri doğru-yanlış (D-Y) olarak işaretleyiniz.

a. Yazar, anlaşılır bir dil kullanmıştır.

b. Yazar, karşısında biri varmış gibi metni kaleme almıştır.

c. Metnin türü denemedir.

d. Kişileştirmeden yararlanılmıştır.

e. İkilemeler kullanılmıştır.

f. Nesnel anlatımlı cümleler ağırlıktadır.

3. Kandinsky, 1866’da Rus İmparatorluğu’nun Moskova kentinde doğdu. Çocukluk yıllarında babasıyla birlikte sık

sık müzeleri gezerdi. Bu sayede resme olan ilgisini keşfetti, renklere hayranlık duymaya başladı. Müziğe de ilgisi

olan Kandinsky, piyano ve viyolonsel çalardı. Hukuk eğitimi alan Kandinsky, otuz yaşında, bu alanda çalışmayı

bırakarak Almanya’nın Münih kentine sanat eğitimi almaya gitti. I. Dünya Savaşı başlayınca Münih’ten ayrılarak

Rusya’ya döndü. Rusya’da eserleri farklılaştı, resimlerinde geometrik şekiller yer almaya başladı. 13 Aralık

1944’te yaşama gözlerini yumdu.

Bir biyografiden alınan bu metin türünün özelliklerini maddeler hâlinde sıralayınız.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

1.

Yaşama bakışları ve yaklaşımları açısından insan, genelde “iyimserler” ve “kötümserler” olarak iki öbekte ele alınır. Gerçekten de günlük yaşamın her kesitinde iyimserler kadar kötümserlerle de karşılaşırız. Bu

da doğaldır çünkü toplumdaki yaşantı çeşitliliği sürekli biçim ve içerik değiştiren olaylar dizisi ile kişilerin

yaşama bakışı ve yaşamdan beklentileri, insanların ya iyimser olmalarını sağlıyor ya da kötümser olmalarına neden oluyor. Yaşamda iyimserlerin daha çok sevildiği, daha doğrusu ciddiye alındığı bilinir. Çünkü

genel kanıya göre iyimserler; akıllıdır, girişkendir duyarlıdır... Ama şunu da unutmayalım, bence her şeyin

iyi tarafını görmek insanı yanıltabilir!

Bu metin türüyle ilgili olarak aşağıdaki değerlendirmelerden hangisi doğrudur?

A) “Deneme”dir.

ÇÜNKÜ

Açık bir dille yazar, görüşlerini kendi kendine konuşuyor gibi

yazmıştır.

B) “Sohbet”tir. Herhangi bir konuda içten bir dille yazılmıştır.

C) “Biyografi”dir. Ünlü bir kişinin yaşamından söz edilmiştir.

D) “Otobiyografi”dir. Yazar, kendi fikirlerini ve hayatını anlatmıştır.

2. I II

Bilgi ve belgelere dayanır. Anlatıcının hafızasına dayanır.

Nesneldir. Özneldir.

3. kişili anlatım hâkimdir. 1. kişili anlatım hâkimdir.

Yukarıdaki tabloda iki tür, bazı özellikleriyle karşılaştırılmıştır.

Buna göre numaralanmış yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilen metin türleri getirilmelidir?

I II

A) Sohbet Deneme

B) Otobiyografi Biyografi

C) Biyografi Otobiyografi

D) Deneme Sohbet

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

1.

8 Ocak 1942 - Oxford İngiltere’de doğdu.

1953 - 1958 - Londra’nın kuzeyindeki St. Albans’ta okudu ve burada matematiğe olan ilgisini fark etti. Babası ise tıp okumasını istiyordu.

1959 - 1962 - Oxford Üniversitesinde fizik okudu. Doğa bilimleri alanında başarı belgesiyle mezun oldu.

1963 - Cambridge Üniversitesinde evren bilimi ve genel görelilik çalışmalarına başladı. Kendisine 21 yaşında, nadir görülen, çabuk ilerleyen ve tedavisi olmayan, hareket ve konuşma zorluğu yaşatan ALS tanısı konuldu.

1966 - Doktorasını tamamladı ve Cambridge’teki Gonville ve Caivs Üniversitesi tarafından burs sağlandı.

1970 - Kuantum teorisini ve genel göreliliği kullanarak kara deliklerin ışınım yapabileceğini teorik olarak

gösterdi.

1974 - Çığır açan keşfi, “Nature” dergisinde “Kara Delik Patlaması” başlığı ile yayımlandı.

Stephen Hawking ile ilgili verilen bu bilgiler, yazarın kendi ağzından dile getirilseydi metnin türü

aşağıdakilerden hangisi olurdu?

A) Biyografi B) Otobiyografi C) Anı D) Deneme

2.

Şair, 1958’de Kahramanmaraş’ta doğar. Babası çiftçidir. Bir çiftçi ailenin içinde dünyaya geldiği için on beş yaşına kadar babasıyla birlikte çiftçilik yapar. Bu arada ortaokulu ve liseyi de Kahramanmaraş’ta bitirir. Ortaokul ve

lise yıllarında şiirle uğraşmakta ve hemen hemen her gün şiirler kaleme almaktadır. Lisedeki edebiyat öğretmeninin yönlendirmesiyle liseden sonra 1978’de Konya’da edebiyat öğretmenliği okumaya başlar.

Bir metinden alınan bu parçanın türü için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Yazar, kendi cümleleriyle düşüncelerini ifade ettiği için denemedir.

B) Başka bir kişinin hayatı, nesnel bir şekilde anlatıldığı için biyografidir.

C) Şair kendi hayat hikâyesini aktardığı için otobiyografidir.

D) Kanıtlanabilir, nesnel ifadelere yer verildiği için makaledir.

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

3.

Oğuz Atay, bu romanında

İTÜ İnşaat Fakültesinden

hocası olan Prof. Dr. Mustafa İnan’ın yaşam öyküsünü anlatmıştır.

İlber Ortaylı bu kitabında

hayatının tüm yönleriyle

büyük lider Gazi Mustafa

Kemal Atatürk’ü anlatmıştır.

Peyami Safa, bu romanında kullandığı ana karakterle aslında kendi hayatını romanlaştırmıştır.

Bu bilgilere göre bu kitapların türleri aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) Otobiyografi Otobiyografi Biyografi

B) Deneme Deneme Sohbet

C) Sohbet Sohbet Deneme

D) Biyografi Biyografi Otobiyografi

4. Otobiyografi, kişinin kendi hayat hikâyesini anlattığı eserlerdir. Biyografiden ayrılan en önemli özelliği, hayat hikâyesini kişinin bizzat kendisinin anlatmasıdır. Çünkü biyografide kişinin hayatı başkaları tarafından

anlatılır.

Bu açıklamaya göre aşağıdakilerin hangisinin bir otobiyografiden alındığı söylenemez?

A) 1970 yılında Bayburt’ta dünyaya geldim. Babam öğretmendi. Annem ise ev hanımıydı. Küçük bir tarlamız vardı. Annem aynı zamanda onunla da meşgul oluyordu.

B) Matematik öğretmenliği yaptığım 1970’lerde aynı zamanda şiirler de yazıyordum. Şiirlerimi bir arkadaşın vesilesiyle kitaplaştırdım. Bundan sonra şairlik hayatım başlamış oldu.

C) Birçok meslekte çalıştım. 1960 yılında Bitlis’te öğretmenlik yaptım, 1985’te tayinim Bursa’ya çıktı.

D) Sanatçı ilk eserini 1980 yılında verir. Bu eserden sonra büyük bir hızla yükselişe geçer. 1990’ların başında herkesin çok beğenerek okuduğu yazı dizisine başlar.

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 19

5. Dünyada insanların mesut olabilmesi için topu topu iki yol varmış. Bunlardan biri bütün istediklerini elde

etmek ki şüphesiz bu fevkalade bir şeydir. İkincisi ise elde edebileceklerini istemesini bilmektir. Birincisi pek

zor, her kula nasip olmaz bir mazhariyet olduğuna göre dünyaya böyle bir talih ile gelmeyenler, eğer akıllıysalar ikinci yoldan gitmeliymişler. “Peki, akılsızlarsa hangi yoldan gidecekler?” diye soracağınızı tahmin ediyorum. Çünkü dünyada kendisinin akılsız olduğunu kabul eden bir tek insan yoktur. Akıl bahsi açıldığı

zaman, pek sevdiğim için sık sık tekrar ederim. Filozof Descartes’in meşhur bir sözü vardır. De ki: “Dünyada,

insanlar arasında en iyi, en isabetli dağıtılmış olan şey akıldır. Hiç kimse ondan kendisine az düşmüş olduğunu iddia etmez.” Herkes kendi aklından memnundur. Olsa olsa başkalarının akılsızlığından şikâyet eder.

Ama galiba, hissemize kâfi miktarda akıl düşmüş olduğuna sahiden inandığımız içindir ki şu fani dünyada

birçok talihsizliğe uğruyor, mesut olmak isterken bahtsızlığa düşüyoruz. Sizce de öyle değil mi? Mesela sözü

mesut olmaktan açtık. İnsanların istediklerini elde edemezlerse elde edebileceklerini istemek suretiyle saadete kavuşacaklarını haber veren o eski atasözüne kaçımızın kıymet verdiğini hiç hesap ediyor muyuz?

Aşağıdaki bilgilerden hangisi bu metnin türü ile ilgili bir özellik değildir?

A) Yazar, herhangi bir konuda yazmıştır.

B) Yazar, karşısında biri varmış gibi ifadeler kullanmıştır.

C) Yazar; samimi bir dille, öznel cümlelerle yazmıştır.

D) Yazar, ifade ettiklerini kanıtlama zorunluluğu taşımamıştır.

6. Aşağıdaki metinlerden hangisi bir biyografiden alınmıştır?

A) Martılar vapurun peşini hiç bırakmaz, beyaz kâğıtlar gibi uçuşurlar, yolcuların attığı simitleri havada

kapıp afiyetle mideye indirirlerdi. Martılara simit vermek alışkanlık hâline gelmişti. İskeledeki simitçi bile,

“Haydi, martılar aç kalmasın! diye bağırarak satardı simitlerini. Balıklar ise vapurun yarattığı köpüklü,

bol oksijenli sularda sarhoş olurlardı.

B) İlki 2010 yılında düzenlenen İstanbul Çocuk ve Gençlik Sanat Bienali’nin bu yıl üçüncüsü gerçekleştirilecek. Bienalde çeşitli söyleşiler, atölye çalışmaları ve konferanslar da yer alacak. Ayrıca bienalde çok

sayıda öğrenciye ait resim, heykel, seramik, fotoğraf gibi eserler sergilenecek. Bir ay sürecek olan bienaldeki etkinlikler Beşiktaş Çağdaş’ta, Mustafa Kemal Merkezinde, şehir hatları vapurlarında, Şirketi

Hayriye Sanat Galerisinde, Salt Galatada, Kadıköy Rıhtım Meydanı’nda ve Doğuş Üniversitesinde gerçekleştirilecek.

C) Tiyatroyu hafife alanın aklından şüpheliyim, diye düşünüyorum. Yazar yazmış, bir çocuk doğurmuş. Bir

tiyatrocu olarak siz, kusursuz bir çocuk ise imkân nispetinde benzerini doğurmak için varlık ve yeteneğinizin sınırlarını zorlayıp o çocuğu kopyalamak zorundasınız. Yarınınız, yollarınız değişik olabilir ama

aynı meydanda buluşmalısınız.

D) Behiç Ak. 1956 yılında Samsun’da doğmuştur. İlkokulu bitirdikten sonra İstanbul’a taşınmışlardır. Öğretmenlik yapan anne ve babası göçmendir. Yazar da İstanbul Haydarpaşa Lisesinde okuduktan sonra,

İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümünden mezun olup bu alanda master yapmıştır. Sonrasında kaleme aldığı çocuk kitaplarıyla edebiyatımızda adından söz ettirmiştir.

föy

20

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Görsel Okuma

Türkçede “metin” kavramı yalnızca yazılı metinleri karşılamaz. Fotoğraflar, ............................., karikatürler,

............................., krokiler, ............................, afişler de metin olarak algılanmalıdır. Türkçenin temel becerilerinden olan anlama, yorumlama kazanımlarından hareketle bu konu Türkçe dersi kapsamında yer almaktadır.

Fotoğraf ve Resim Yorumlama

Bu iki görselden şehirlerle ilgili;

S mimari özelliklerine,

S ulaşım araçlarına,

S mevsimsel özelliklerine ulaşılabilir.

Bu iki görselin ortak yönleri ya da farklılıkları değerlendirilebilir.

Karikatür Yorumlama

Karikatürler, işlediği konuları komik ve biraz iğneleyici yani eleştirel olsun diye abartarak ifade eden görsellerdir.

Bu karikatürden, eğitimle ilgili bir eleştiri yapıldığı çıkarılabilir. Eğitimin bazen insanların hayal gücünü, farklılıklarını önemsemeyip belli kalıplara soktuğu yorumu yapılabilir.

1 ÖRNEK

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

Harita ve Kroki Yorumlama

Yeryüzünün ya da bir parçasının tarih, dil, nüfus,

doğa, coğrafya gibi dağılımını, durumunu gösteren,

belli oranlarda küçültülmüş plana harita denir.

Bu haritada dünyaca ünlü bir kahvecinin, dünya

üzerindeki dağılımı yeşil renk ile gösterilmiştir.

Bu haritadan kahve dükkânının;

S Avustralya, ............................. ve Asya’da

fazlaca yer aldığı ve talep gördüğü,

S Afrika’da pek tercih edilmediği,

S birçok ülkede bu kahvelerin tercih edildiği

gibi yorumlar yapılabilir.

2 ÖRNEK

Herhangi bir yerin (bina, sokak, mahalle, park...)

kuş bakışı görünüşünün küçültülerek, ölçüsüz olarak bir düzlem üzerine çizilmesine kroki denir.

Turalı Benzinlik

Yavuz Market

Özen Apt.

Atatürk Caddesi

Emre Kundura Dilek Bijuteri

Ekin sokak

Bu krokiden;

S Tüm dükkânların .............................’ne açıldığı,

S Özen Apartmanı’nda yaşayanların market ihtiyaçlarını hızlı bir şekilde karşılayabilecekleri

gibi yorumlar çıkarılabilir.

Afiş Yorumlama

Afiş; insanların yoğun olarak geçtiği cadde, meydan

ve sokaklarda asılan, insanlar tarafından görülen,

dikkat çekici tanıtım medyasıdır.

Alerji İçin Ne Yapalım?

S Güneş gözlüğü takın.

S Çamaşırları kurutma makinesinde kurutun.

S Evinizi öğle saatlerinde havalandırın.

S Maske kullanın.

S Parfüm, sigara ve boya kokularından uzak durun.

3 ÖRNEK

Bu afiş;

S alerjisi olanların ağır kokular kullanmaması

S evlerin sabah veya akşam havalandırılmaması

S araç camlarının genellikle kapalı olması

gibi uyarıların olması şeklinde yorumlanabilir.

Sembol Yorumlama

Sembol, herhangi bir kavramın simge yoluyla betimlenmesi için kullanılan işaretlerdir. Örneğin sinema,

TV gibi görsel yayınlarda şu semboller kullanılır:

Şiddet/Korku Olumsuz

Örnek

Oluşturabilecek

Davranışlar

Genel

İzleyici

Kitlesi

7 Yaş ve

Üzeri İçin

13 Yaş

ve

Üzeri İçin

18 Yaş

ve

Üzeri İçin

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

Etkinlik

1. Aşağıdaki görsellerden çıkarılabilecek yargıları yanlarına yazınız.

a.

b.

c.

d.

e.

f.

g.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

2. Aşağıdaki karikatürlerden çıkarılabilecek ifadeleri altlarına yazınız.

a. b.

Su 1969 2009 içerken yılan bile

dokunmazmış… Bu notların

hâli ne?

Bu notların

hâli ne?

İç iç…

Bakalım kaç litre

içebileceksin?

3.

KURTULUŞ

ZİRAAT

PTT

GİMA

KIZILAY

BİNASI YKM GÜVENPARK

METRO ÇIKIŞI

TANDOĞAN

ÇANKAYA ATATÜRK BULVARI ULUS

Alemdar İş Hanı

88/6 Kat:3

KIZILAY

MEYDANI

Garanti

Bankası

Yapı Kredi

Bankası

SSK

İŞ HANI

PARK YERİ

Çağdaş Fazilet

Cilt Bakımı Eğitim Merkezi

Atatürk Bulvarı 88/6 Kat:3

KIZILAY/ANKARA

M

M

M

M M

Yukarıdaki krokiden hareketle yapılabilecek beş yorum yazınız.

a.

b.

c.

d.

e.

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

1.

Bu görselde asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hoşgörünün var olduğu bir hayat çok da uzağımızda değildir.

B) Herkesin birbirine saygılı davrandığı bir dünya sadece hayaldir.

C) Engelli insanların da yaşama hakkı olduğu unutulmamalıdır.

D) İnsan sahip olduklarının kıymetini bilmedikçe yokluğunu da anlamaz.

2.

Bu afişe göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Oyun, Devlet Tiyatroları ile T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından düzenlenmiştir.

B) Oyunun biletleri “Biletini Al” sitesinden alınabilir.

C) Oyun bir çocuk oyunudur ve yaşı uyan çocuklar izleyebilir.

D) Oyun içeriğinde müziklere yer verilmiştir.

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

1.

Bina içini gösteren resimlere enteriyör resim veya bina içi resmi denir. Konular oda için, koridor ya da tarihî eserlerin iç kısımlarından olabilir. Enteriyör resim çalışmalarından; bina içi perspektifi öğrenmede, tarihî eserleri

tanıtmada, sahne ve ev dekorasyonu hazırlamada çok yararlanılır. Yağışlı ve çok rüzgârlı havalarda, dışarıda

resim çalışmak mümkün değildir. Bu gibi durumlarda enteriyör resim yapılabilir. Özellikle köy evlerinin içi, mutfakları, birer renk ve biçim demeti olan kilimlerin görünüşleri ve değişik eşyalar, çok güzel resim konuları olabilir.

Bütün resimlerde olduğu gibi, bina içi resimlerinde de ışığın durumu çok önemlidir.

Bu bilgilere göre aşağıdaki resimlerden hangisi “enteriyör” resimdir?

A)

B)

C)

D)

A)

B)

C)

D)

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

2.

3

4

Bu karikatürde verilmek istenen mesaj aşağıdakilerden hangisidir?

A) Herkesin doğru bildiği aslında doğru değildir.

B) İnsanlar tartışmalarını boşuna sürdürürler.

C) İnsanlar durumları kendi bakış açısına göre değerlendirir.

D) Herkesin doğrusuna saygı gösterilmelidir.

3.

Bu karikatürde asıl eleştirilen durum aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsanların teknoloji bağımlısı olması

B) İnsanların etrafa karşı duyarsızlaşması

C) İnsanlar arasındaki haberleşmenin hızlılığı

D) İnsanların başkalarının hayatına olan merakı

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 20

4.

Aşağıdaki metinlerden hangisi, bu görsellerden herhangi biriyle ilgili değildir?

A) İskoç yazar James M. Barrie’nin roman kahramanı Peter Pan, hiç büyümeyen ve uçabilen bir çocuktur.

Kimsenin nerede olduğunu bilmediği küçük bir adada yaşar. Bu adada periler, deniz kızları, yerliler ve

korsanlar da vardır. Burada düşmanı Kaptan Kanca’yla birçok macera yaşar.

B) İrlandalı yazar Jonathan Swift’in yazdığı roman, bir yaz günü bir geminin İngiltere’den yola çıkmasıyla

başlar. Gulliver, Antelope adlı geminin doktorudur. Yolculuk sırasında şiddetli bir fırtınaya yakalanan

gemi kayalıklara çarparak parçalanır. Gulliver, yüzerek küçük bir adaya çıkar. Küçücük evlerin, ağaçların, hayvanların, insanların olduğu bu adada bir sürü macera yaşar. Kendinden küçük insanları görmek farklı bir deneyim olur onun için.

C) Micheal, İngiltere’de ailesi ve köpeği ile birlikte sakin ve huzurlu bir hayat sürmektedir. 11 yaşındaki

Micheal’ın en sevdiği aktivite hafta sonları tekne turu yapmaktır. Tekne turu yaptıkları bir gün, anne ve

babasının çalıştıkları fabrikanın kapanacağını öğrenirler. Babasının fikriyle Peggy Sue isimli bir tekneyle denize açılırlar. Seyir boyunca birçok tehlike atlatan aile, başlarına geleceklerden habersizdir.

D) Robinson Crusoe, Daniel Defoe’nun 1719 yılında ilk basımı yapılan ve bazılarınca ilk İngilizce roman

olarak nitelendirilen kitabıdır. Kitap, İngiltere’de yaşayan Alman asıllı orta hâlli bir ailenin en küçük oğlu

olan Robinson’un babasının tüm itirazlarına rağmen, dünyayı gezme hayalleriyle çıktığı yolculukları ve

bu sırada karşılaştığı olayları anlatır. Bu yolculuklar içinde ıssız bir adada 28 senesini son üç yılı hariç

yalnız geçirir. Bu zaman boyunca çok bakımsız kalır, ağaçlardan kayık yapar...

föy

21

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Görsel Muhakeme ve Akıl Yürütme (Sözel Mantık)

S Beceri temelli sorular ya da bilindik adıyla yeni

nesil sorular öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerini ölçmeyi amaçlar. Bireyler alışkın olmadıkları sorunlarla, belirsizliklerle, sorularla veya

ikilemlerle karşılaştıklarında aktif hâle gelirler.

Yani soruna yeni çözümler üretirler. İşte bu yeni

nesil sorularda da amaçlanan farklı düşünme

becerisini geliştirmek, ezberlemek yerine sorgulatmaktır. Bu tarz sorular sadece Türkçe bilgisi

değil çok yönlü düşünmeyi gerektirir.

S Sözel akıl yürütme, sözel mantık ya da mantıksal çıkarım… Adına ne denirse densin bu soruların temelinde okuma, okuduğunu anlama, yorumlama, çıkarım yapma, ilişki kurma vardır.

Yani bu sınıf düzeyine kadar öğrenilen klasik bilgiler burada geçersizdir. Bu tür soruları çözmek

için ezber yapılmasına, konu çalışılmasına gerek yoktur. Okumak ve okuduğunu anlamak bu

tür soruların çözümünde yeterlidir.

S Sözel akıl yürütme soruları zekâ sorularına benzer. Bir kez kavrandıktan sonra oldukça zevklidir. Süre kaygısı olmadığında çoğunun çözümü

de kolaydır. Bol soru çözerek bu konuda pratik

yapmak ilerleyen yıllar için de iyi bir yatırım olacaktır. Bu tür soruların nasıl çözülmesi gerektiğiyle ilgili bilinmesi gerekenler şunlardır:

S Mutlaka kalem kullanılmalıdır. Sorunun şekline

göre tablo ya da şekiller oluşturulmalıdır.

S Soru köklerine göz atıldıktan sonra öncüller dikkatli bir biçimde okunmalıdır. Öncüllerin her biri

sorunun çözümü için gereklidir. Bu yüzden her

biri okunmalıdır.

S Çıkarımda bulunmak gereklidir. Bu tip sorularda

bazı bilgiler kesin sonuç verirken bazı sonuçlara

çıkarım yapılarak ulaşılır.

S Sorular okunurken gerçek hayattaki bir problem

gibi düşünülmelidir. Bu sorular hayatın içinden

örnekler içerir. Bunu gerçekmiş gibi düşünmek

sorunun çözümünü kolaylaştırır.

Aslı, Burak, Can ve Dilek; hikâye, roman, deneme ve fıkra türlerinde eserler okuyacaktır.

• Aslı hikâye ya da deneme okumayacaktır.

• Burak, roman ya da deneme okumayacaktır.

• Can hikâye okuyacaktır.

• Dilek; Burak ve Aslı’nın kesinlikle okumadığı

türde bir eser okuyacaktır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Aslı, roman okuyacaktır.

B) Dilek, deneme okuyacaktır.

C) Burak, fıkra okuyacaktır.

D) Dilek, fıkra okuyacaktır.

1 ÖRNEK

1 ÇÖZÜM

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

Bir kafede oturan Fırat, Nazan, Özlem, Talip ve

Şeyda isimli beş arkadaş aşağıdaki gibi bir yuvarlak masa etrafındaki sandalyelere oturuyor.

IV

III II

V

I

Bu kişilerin oturma düzenleri ile ilgili bilinenler

şunlardır:

• Nazan, Talip’in sağında oturmaktadır.

• Fırat, Şeyda’nın solunda oturmaktadır.

• Özlem, Nazan’ın sağında oturmaktadır.

Nazan III numaralı sandalyede oturduğuna

göre diğerleri kaç numaralı sandalyelerde

oturmaktadır?

I II IV V

A) Talip Şeyda Fırat Özlem

B) Şeyda Fırat Özlem Talip

C) Fırat Özlem Talip Şeyda

D) Özlem Talip Şeyda Fırat

2 ÖRNEK

2 ÇÖZÜM

Sözel mantık sorularında çıkarım yapabilmek sorunun çözümünde çok önemlidir. Peki çıkarım nedir?

Çıkarım, bir bilgiden yola çıkarak akıl yürütme yoluyla başka bir bilgiye ulaşmaktır. Örneğin “Ahmet,

Ceren ve Merve’nin katıldığı yarışmada Ceren birinci veya ikinci olmamıştır.” cümlesinden Ceren’in

üçüncü olduğu sonucuna akıl yürütme yoluyla ulaşılabilir yani bir çıkarımda bulunulabilir.

Beş katlı apartmanın her katında bir aile oturmaktadır. Yıldırım, Aslan, Doğru, Özalp ve Kuzey ailelerinin oturdukları katlar ile ilgili bilinenler şunlardır:

• Yıldırım ailesinin hemen üst katında Doğru ailesi oturmaktadır.

• Özalp ailesi, Kuzey ailesinin üst, Aslan ailesinin alt katında oturmaktadır.

• Yıldırım ailesi, Kuzey ailesinin alt katlarından

birinde oturmaktadır.

Buna göre kat oturma düzeni nasıl olmalıdır?

3 ÖRNEK

3 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

Etkinlik

1 - 2. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Samet, Derin ve Zehra’nın bazı renkleri algılamakla ilgili sorunları vardır.

• Samet, kırmızıyı sarı olarak görmektedir.

• Derin sarıyı yeşil, yeşili kırmızı olarak görmektedir.

• Zehra, sarıyı ve kırmızıyı yeşil olarak görmektedir.

• Samet, Derin ve Zehra bu belirtilenler dışında tüm renkleri doğru görmektedir.

Derin; sarı, kırmızı, yeşil ve mavi renkteki dört toptan ikisini almış ve bu iki topun da kırmızı olduğunu ifade etmiştir.

1. Buna göre Derin’in aldığı iki topun renklerini yazınız.

........................................................................................................................................................................

2. Samet, Derin ve Zehra yeşil bir koltuğa baktıklarında her biri renkleri nasıl algılar?

........................................................................................................................................................................

3. Hakan Bey, altı bahçesinin bir kısmında bitki (maydanoz, nane, kekik), diğer kısmında ise meyve ağaçları (kiraz, elma, şeftali) yetiştirmektedir.

Hakan Bey’in yetiştirdiği ürünlerle ilgili bilinenler şunlardır:

• Nane, elma ağaçlarının alt kısmındadır.

• Bitkilerin hepsi yan yana yetiştirilmektedir.

• Şeftali ağaçları, kiraz ağaçlarının solundadır.

• Bitkilerden kekik en sağdaki bahçededir.

• Elma ağaçları en soldaki bahçededir.

a. b. c.

d. e. f.

SOL SAĞ

....................... ....................... .......................

....................... ....................... .......................

Bu bilgilerden yararlanarak yetiştirilen bitkileri ve meyve ağaçlarını boşluklara yerleştiriniz.

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

4. Eğitimle ilgili hazırlanmış olan aşağıdaki görsellerde verilmek istenen mesajları alttaki boşluklara

yazınız.

a. b.

5. Serkan, Berkay, Fatih, Yalçın ve Naime göz doktorundan randevu alacaklardır. Doktor, pazartesi günleri

izinlidir. Cumartesi ve pazar günleri ise muayene yoktur. Bu kişilerin aldıkları randevu günleri ile ilgili bilinenler şunlardır.

• Doktor günde en az bir muayene yapmaktadır.

• Yalçın ve Fatih aynı güne randevu almışlardır.

• İlk güne randevu alan kişi Serkan’dır.

• Naime, Serkan’dan bir sonraki güne randevu almıştır.

• Berkay, cuma gününe randevu almıştır.

Bu bilgilere göre Yalçın ve Fatih hangi güne randevu almıştır?

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

1.

Bu görseli en iyi ifade eden metin aşağıdakilerden hangisidir?

A) Başarı odaklı çalışmalar yapan insan için teknoloji; hep bir rahatlık, bilgiye kolayca erişebilme yolu olarak görülmüştür. Nitekim de öyledir. Eskiden insanların bir bilgiye ulaşması bazen günler ya da aylar

sürebilmekteyken günümüzde teknolojinin bize sağladıklarıyla bir iki saniyede istediğimiz bilgiyi sorgulatabilmekteyiz.

B) Teknolojik her gelişmeyi yakından takip eden ve bir müddet sonra aslında teknolojinin esiri olan insan,

sosyal hayatını sadece cep telefonu denizinde geçirdiği için bağımlı hâle gelmektedir. Bu bağımlılıktan

kurtulmak için de kitaba muhtaçtır. Boğulmak üzere olan kişilerin ciğerlerine dolan su gibi teknoloji bağımlıları da kitabın yardımıyla arınabilmektedir.

C) Dünyayı her yönden gelişmiş bir yer olarak görmek bütün insanların isteğidir. Gelişmek önce teknolojik

araştırmaların önünün açılmasıyla mümkündür. Bu uğurda bilim insanlarına yardımcı olmak hepimize

düşen bir görevdir. Çünkü bilimin ışığında keşfedilen her yenilik, insan için olumlu anlamda kullanılabilir teknolojik araçlar üretilmesini sağlamaktadır.

D) Günümüzde kitap okumanın önemi üzerinde ne kadar durulsa da biz bunu pek idrak edebilmiş değiliz.

Kitabın zamanında nice padişahlara zaferler, nice bilim insanlarına yeni keşifler, nice bilginlere kutsal

bilgiler kazandırdığını ne yazık ki unutmuş durumdayız. Raflara kaldırdığımız kitaplarımız tozunu almaktan öte okunmayı beklemektedir.

2. Ali, Berna, Can, Derya, Eren, Fatoş 5-D sınıfının spor kulübündeki öğrencileridir. Her bir öğrenci okuldaki

futbol, basketbol, voleybol, tenis, karate, okçuluk kurslarından sadece birine katılmıştır. Bu öğrenciler ve

kurslarla ilgili şunlar bilinmektedir:

• Futbol kursuna erkek öğrenci katılmıştır.

• Berna, kulüp için kendine raket almıştır.

• Ali, karate kursuna katılmıştır.

• Eren, top kullanılan bir kursa gitmemektedir.

• Derya, potaya ihtiyaç duyan bir takım oyununun kursuna gitmektedir.

Bu bilgilerden hareketle aşağıdaki öğrenci ve kurs eşleştirmelerinden hangisi doğrudur?

A) Can - Okçuluk B) Fatoş - Voleybol C) Eren - Basketbol D) Derya - Futbol

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

1. Aşağıda bazı görseller ve bunların iletmek istediği mesajlar verilmiştir.

İnsanın sonsuz doyumsuzluğu

Çevre kirliliğinin etkisi

Gelir adaletsizliği

I.

II.

III.

Buna göre numaralanmış görsellerden hangilerinin iletmek istediği mesaj yanlış verilmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

2.

Bu karikatürde verilmek istenen mesaj aşağıdakilerden hangisidir?

A) Savaşı çıkaranların barışması, savaşta can verenleri geri getirmez.

B) Savaşın ekonomik açıdan birçok olumsuz yönü bulunmaktadır.

C) Toplumlar tarihlerinden ders almadıkça her an savaşın eşiğindedir.

D) Toplumlara huzur getirmesi açısından barış çok önemlidir.

3. Bir ofiste çalışanlar sağ ve sol masalarda dörder kişi oturarak çalışmaktadırlar. Bu yerleşim planıyla ilgili

şunlar bilinmektedir:

• Kemal; Sevda, Gökhan, Yeliz, Leyla, Bahadır, Batu ve Sevgi adlı kişiler bu ofiste çalışmaktadır.

• Kemal; Batu’nun karşısında, Bahadır’ın yanında oturmaktadır.

• Gökhan; Sevgi’nin çaprazında, Yeliz’in karşısında oturmaktadır.

• Leyla, sol taraftaki masada oturmaktadır.

Batu

Sağ Sol Sevgi

Kapı Dolaplar

Buna göre Sevda nerede oturmaktadır?

A) Batu’nun yanında B) Sevgi’nin karşısında C) Gökhan’ın çaprazında D) Leyla’nın yanında

Beceri Temelli Sorular

8 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 21

4. Aşağıdakilerden hangisinde “gerçeklerin farklı yansıtılması” konusu işlenmiştir?

A) B)

C) D)

5. Internet Movie Database (Türkçe: İnternet Film Veri Tabanı), kısaca IMDB, yeryüzündeki tüm ülkelerin

ve tüm dönemlerin sinema ve televizyon filmleri, film yıldızları ve dizileri hakkında bilgiler barındıran çevrimiçi bir veri tabanıdır. Bu veri tabanında kullanıcılar, izledikleri filmler hakkında yorum yapabilmekte ve

filmlere 1 ila 10 arasında puan verebilmektedir. Bu veri tabanında ilk on içinde yer alan altı filmin afişleri

ve lMDB sıralamaları aşağıda verilmiş ancak yapım yılları hakkında bilgi verilmemiştir.

Esaretin Bedeli

IMDB Sırası: 1

Yapım Yılı

Baba

IMDB Sırası: 2

Yapım Yılı

Kara Şövalye

IMDB Sırası: 3

Yapım Yılı

Yüzüklerin Efendisi:

Kralın Dönüşü

IMDB Sırası: 5

Yapım Yılı

12 Öfkeli Adam

IMDB Sırası: 8

Yapım Yılı

Başlangıç

IMDB Sırası: 9

Yapım Yılı

Hangi filmin hangi yıl yapıldığıyla ilgili bilinenler şunlardır:

• Filmlerin yapım yılı 1957, 1972, 1994, 2003, 2008 ve 2010’dur.

• En eski film “12 Öfkeli Adam”dır.

• IMDB sırası 1 olan filmden hemen sonra “Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü” filmi çekilmiştir.

• “Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü”nden sonra çekilen iki filmden biri Kara Şövalye’dir.

Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) “Başlangıç” filminin yapım yılı 2008’dir.

B) “12 Öfkeli Adam” 1957 yılında yapılmıştır.

C) “Esaretin Bedeli”nden sonra yapılan ilk film Kara Şövalye’dir.

D) Son yapılan film, listenin son sırasındadır.

föy

22

1

7. SINIF

Kök Bilgi - Tablo ve Grafik Okuma

Tablo ve Grafik Okuma

Herhangi bir konudaki istatistiksel bilgiler bir grafik veya tabloda gösterilir. Türkçede yazılı metinler dışında kalan tablolar ve grafikler de “metin” kapsamında değerlendirilir. Bu tarz sorular çözülürken veriler dikkatle incelenmeli, verilen bilgiler dışına çıkılmamalıdır.

LGS Türkçe Soru Dağılımları

LGS Türkçe Konuları 2018 LGS 2019 LGS

Anlam

Söz Gruplarında Anlam 1 –

Deyimler ve Atasözleri 1 –

Söz Sanatları – –

Cümlede Anlam 2 2

Sözcükte Anlam 1 2

Parçada Anlam 8 3

Dil bilgisi Fiilimsiler 1 1

Dil bilgisi

Cümlenin Ögeleri – –

Noktalama İşaretleri 1 1

Metin Türleri 1 1

Fiilde Çatı – –

Cümle Türleri 1 1

Yazım Kuralları 1 1

Anlatım Bozukluğu 1 1

Sözel Mantık / Tablo, Grafik, Görsel Okuma 1 7

1 ÖRNEK

Bu tablodan;

S dil bilgisi sorularından çok, anlam sorularının sınavda sorulduğu,

S 2019 LGS’de “Parçada Anlam” sorularının yoğunluğu yerine .......................................................................

..............................................

S ..................................................................

gibi yorumlar yapılabilir.

2 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

%25

Gıda

Giyim

Elektronik

Seyahat %12,5

Eğitim %12,5

%12,5

%37,5

Bu pasta grafiğinden kredi kartı harcamalarıyla

ilgili;

S en çok harcamanın gıdaya ayrıldığı,

S elektronik, seyahat ve giyim harcamalarının

eşit olduğu,

S eğitim harcamalarının, giyim ve seyahat harcamalarının toplamı kadar olduğu

yorumları çıkarılabilir.

2 ÖRNEK

Aşağıda verilen pasta grafiğinde bir ülkedeki kişilerin bir yılda okudukları kitap sayısı incelenmiştir.

%53

%13

%12

%9

%8

%5

0 1 2-3

4-5 11 ve üstü

6-10

Buna göre aşağıdaki verilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Ülke nüfusunun yarısından fazlası kitap okumamaktadır.

B) Yılda 10 üzerinde kitap okuyanlar nüfusun sadece %5’ini oluşturmaktadır.

C) Yılda 2-3 kitap okuyanlarla 4-5 kitap okuyanların toplam yüzdesi, 1 kitap okuyanlarla 6-10

kitap okuyanların toplam yüzdesinden fazladır.

D) %5’lik dilimde olanların çoğunluğunu üniversite mezunları oluşturmaktadır.

3 ÖRNEK

3 ÇÖZÜM

Aşağıdaki grafikte Türkiye’ye gelen ve Türkiye’de

konaklayan turistlerin yıllara göre dağılımı verilmiştir.

30

2017 2018

Ziyaret eden

turist sayısı

Yıllar

turist sayısı

Konaklayan

2019 2020

Milyon20

10

0

Buna göre hangi açıklama doğrudur?

I. Son üç yılda Türkiye’ye gelen ve Türkiye’de

konaklayan turist sayısı artmıştır.

II. 2019 yılında Türkiye’ye gelen turist sayısı

2020 yılına göre 30 milyon fazladır.

III. 2017 yılında Türkiye’de konaklayan turist sayısı 20 milyondan azdır.

4 ÖRNEK

4 ÇÖZÜM

3 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

Etkinlik

1. Aşağıda verilen tablo ve bilgilerden hareketle “Haftalık Ders Programı”nı doldurunuz.

• Haftalık ders saati 2 olan dersler tek günde

yapılmaktadır.

• Resim ile müzik dersleri aynı gün değildir.

• Salı günleri Türkçe yoktur.

• Sosyal bilgiler dersinin olduğu gün seçmeli

-I ile matematik dersleri de vardır.

• Beden eğitimi ile din kültürü ve ahlak bilgisi

aynı gündür.

• Tüm Türkçe derslerinden hemen sonra İngilizce dersi vardır.

• Matematik dersinin olduğu günler fen bilimleri

dersi yoktur.

• Haftanın dört günü Türkçe dersi vardır.

• Ders saati haftada 1 olanlar pazartesi günü

değildir.

• Bir günde aynı ders en fazla 2 ders saati olacaktır.

Dersler Haftalık Ders Saati

Türkçe 4

Matematik 5

Fen Bilimleri 4

Sosyal Bilgiler 2

İngilizce 4

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 2

Resim 1

Müzik 1

Beden Eğitimi 2

Teknoloji / Tasarım 2

Seçmeli - I 1

Seçmeli - II 1

Seçmeli - III 1

Toplam 30

7-A Sınıfı Haftalık Ders Programı

Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma

1. Fen Bilimleri Fen Bilimleri Matematik Seçmeli - III Sosyal Bilgiler

2. Fen Bilimleri Matematik Sosyal Bilgiler

3. Beden Eğitimi Seçmeli - II İngilizce Seçmeli - I

4. İngilizce Beden Eğitimi Matematik

5. Teknoloji / Tasarım İngilizce Matematik Türkçe

6. Teknoloji / Tasarım Müzik Resim İngilizce

4 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

2.

TÜRKİYE DEPREM HARİTASI

1. derece

2. derece

3. derece

4. derece

5. derece

0 120 Kilometre

Deprem riski çok fazla

Deprem riski fazla

Deprem riski orta

Deprem riski az

Deprem riski en az

Kırklareli

Edirne

Tekirdağ İstanbul

Kocaeli

Yalova

Çanakkale Bursa Bilecik

Balıkesir

Sakarya Düzce

Bolu

Eskişehir Kütahya

Manisa

İzmir

Aydın

Uşak Afyonkarahisar

Denizli Isparta Konya

Burdur

Antalya

Muğla

Karaman

Aksaray

Niğde

Adana

Mersin

Kayseri

Ankara

Çankırı

Çorum

Kırıkale

Yozgat

Kırşehir

Nevşehir

Sivas

Amasya

Samsun

Kastamonu

Sinop Bartın

Karabük

Zonguldak

Ordu

Giresun

Gümüşhane

Trabzon

Bayburt Erzurum

Erzincan

Rize Artvin Ardahan

Kars

Iğdır

Ağrı

Tunceli

Malatya

Kahramanmaraş

OsmaniyeGaziantep

Kilis

Hatay

Şanlıurfa

Adıyaman

Elâzığ

Bingöl Muş

Diyarbakır

Mardin

Bitlis

Siirt

Şırnak

Batman

Van

Hakkâri

Yukarıda Türkiye’nin deprem haritası verilmiştir.

Buna göre en az riskli şehirler, orta riskli şehirler ve çok fazla riskli şehirleri bu haritadan hareketle belirleyip yazınız.

EN AZ RİSK:

ORTA RİSK:

EN FAZLA RİSK:

Kazanım Soruları

5 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

1.

Avlamak

Erkek

Mutluluk

Kadın

Dağ

Sabah

Yağmur

İlkbahar

Öğle

Dostluk

Nehir

Akşam

Çok eski çağlarda, henüz yazı yokken insanlar kendilerini, hislerini, yaşadıkları yerleri vs. çizimlerle ifade

etmişlerdir. Bu görsel de eski bir kabileye ait çizimler ve onların anlamlarını karşılamaktadır.

Buna göre bu kabileyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Doğada gerçekleşen zamanın farkına varmışlardır.

B) Duygulara her şeyden çok önem vermişlerdir.

C) Cinsiyet farkını ortaya koymuşlardır.

D) Dağ, nehir gibi coğrafi şekillerin olduğu yerlerde yaşamışlardır.

2. Bir kelime oyunu ile ilgili kurallar şöyledir:

• Sözcüklerin hiçbiri aynı harfle başlamamaktadır.

• Sesli harfle başlayan sadece bir sözcük vardır.

• Bulunan sözcük, bir önceki kelimenin son harfiyle başlamaktadır.

• Türetilen sözcüklerdeki sessiz harf sayısı, sesli harf sayısından fazla olmalıdır.

• Oyundan tam puan alınabilmesi için üç kelimenin sırasıyla (beş, altı ve yedi) harften oluşması ve diğer

tüm kurallara uygun olması gerekmektedir.

Buna göre oyundan tam puan alan oyuncu, “sevda” sözcüğünden sonra sırasıyla aşağıdaki kelimelerden hangilerini bulmuş olabilir?

1. kelime 2. kelime 3. kelime

A) Arazi İmaret Terbiye

B) Astar Rastık Nevaziş

C) Astım Mezgit Telefon

D) Artık Kabile Eliptik

Beceri Temelli Sorular

6 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

1. 2019 Türkiye e-ticaret istatistiklerine göre cihazlarda internet kullanımı ve kullanıcı eylemlerinin oranı tablodaki gibidir.

E-POSTA SOSYAL MEDYA ARAMA MOTORU MÜZİK ÜRÜN BİLGİSİ

Akıllı Telefon Akıllı Telefon Akıllı Telefon Akıllı Telefon Akıllı Telefon

%47 %79 %71 %29 %41

Bilgisayar Bilgisayar Bilgisayar Bilgisayar Bilgisayar

%29 %49 %47 %18 %25

Tablet Tablet Tablet Tablet Tablet

%9 %15 %14 %8 %9

Bu tablodan hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Türkiye genelinde internette herhangi bir işlem yapmak için akıllı telefon daha çok tercih edilmektedir.

B) Türkiye’de internet kullanıcıları bilgisayarı en çok müzik dinlerken tercih etmektedir.

C) Türkiye’deki internet kullanıcıları ürün bilgisi ve e-posta kontrolü için tableti aynı oranda tercih etmektedir.

D) Türkiye genelinde internet en çok sosyal medya hesapları için kullanılmaktadır.

2.

100

Öğrenciler

Ders Ortalamaları

90

80

70

60

50

Şule

Behzat

Cevdet

Esra

Harun

–

–

–

–

–

–

Şule, Behzat, Cevdet, Esra ve Harun adlı öğrencilerin 2018-2019 eğitim-öğretim yılındaki ders ortalamaları bu grafikte verilmiştir. 2019-2020 eğitim-öğretim yılı için ise şunlar bilinmektedir:

• Esra yine yerini korumuştur.

• Şule, Behzat’ı geçip sonunculuktan kurtulmuştur.

• Cevdet bu yıl, birinciliğe yükselmiştir.

• Behzat’ın ortalaması 60’a düşmüştür.

Buna göre öğrenciler arasında 2019-2020 eğitim-öğretim yılındaki sıralama nasıl olmuştur?

1. 2. 3. 4. 5.

A) Cevdet Esra Şule Behzat Harun

B) Cevdet Esra Harun Şule Behzat

C) Cevdet Esra Behzat Harun Şule

D) Cevdet Esra Şule Harun Behzat

Beceri Temelli Sorular

7 Periyodik Ders İzleme Föyleri - 22

3. Bir kitabevinde hafta sonu kitap satışları şu şekilde olmuştur: 75 tane öykü, 62 tane roman, 60 tane çizgi

roman, 19 tane de şiir kitabı satılmıştır.

Bu satış bilgilerini tablo ve grafiklerde göstermek isteyen bir satış sorumlusu aşağıdakilerin hangisinde hatalı bir gösterim yapmıştır?

A) B)