Adı Soyadı: Tgeölestfeorniltueunntuuşzneuukziyl.danektiagraibftia Test “Test” alanına işaretleme yapmayınız. 1 11 26 12 37 13 48 14 59 15 10 Kısa Konu Anlatımları Örnek Çözümler EÇtakliınşlmikaSYaaypfraalakrlaı rı Değerlendirmeler SELAHATTİN BEKTAŞ

1 D4eğerlendirme 2 AdıSoyadı: 2 6 Tgeölsetfeornitlueunntuuşnzeuukziyl.danektiagraibftia 32 1 Test 26 “Test” alanına işaretleme 11 + 14 Y 3 7 yapmayınız. a 48 n 59 4 dak 10 CA. .775487331 7 7 smeçBienn.ine7k4tesiovtneourpcilluammişahtiarinş?lgei- Adı Soyadı: 12 13 14 15 2 D. 747853 göTeslteefroilneunnşuezkuildyeantuttaurnafutza. Test AUYNGUINLADMAAYISCEOPNTEULECFUOSNEÖLUANĞHAARTİTNİENDNİBREKTAŞ3 - 0 - 5 - 64Ar.te38oklepP81rvlaadafsCmaertAn.zadk.ln2Bk2ıaar314ae1.Y2?çd75çd3217u0kea88t6k50iae55aş11bknirök2seıtydriia3kşoepaşiCkCloıkcApms.t.ğ2iuiovaa2.ma8okıağbşşY48ç2ttaıartiaadoaut4r2ıdçBDkr,bşıkmBiaığ0ün?ıv.ürsam,.ıasi0a.5snrYmt1lrDs.ııPa9eeşddi6iimr.laO8tşaaık5g3.rlsbkr5eivat.öt06id?Bimeçarlr.Se5ınearbibarinem.bödoy-d2i1aB-nn1edDiiek.tnBnca..-üu.oYs1sotko.t6tot0oneOopkbu.bluüCmac7üBAlsuml..saok.n6gnday5uö2D=ıeçıl2rBlmleılegiynnedöaandA6edYslşea.ımtk.ıednn+tead2Oaırİdrç.se1heç1?atmnBmıf19ay-a.nd22irnİ3bık4Cs?AuitB6.Dval5k4.y.’B2ibaanla.ıs113ea.l2rkabç6ı5Y2sdgn35utmu5a7guöıı2dll8yrr0ml’eçkamaaa4?u?YraknavçeiarldgnakaeıtnıCoördmkilrTgenıd.löeğçaelsaftoaAenia3men12k345rdkiusşlınet5neSnuknuoet4o8tizuşy3utueaaniinynbk2duyritıa1lzş:kdrrn.aüeui.t.kaaaüiğrzgtyaDcyifBb1ktkiçBoaaiuün1a.ü6a7890up9bD.kkd3Tkmnile82a.lıase“4Tten1aeçr28ltm4s0tca”y69iaea8fle5ar7ankasto5ığ6nı1ı11110apn123n45iişsamsıryledaltiualaeşamyaiyğle“nzlTeyınaaıenps-mt1ıd”aı1yzia5ın1nll4öaı1ze3n.12rıbn1fataidişrarörbektrklaeımte-ezyapmayınız. 43 Akıllı Tahta Uygulamaları İçin www.caliskanari.com.tr www.caliskanarizkitap.com Çalışkan Arı Akıllı Optik Okuma Tüm Akıllı Telefonlar Ve Tabletlerde Çalışır. Android Uygulaması IOS Uygulaması Ücretsiz İndir

Yazar Selahattin BEKTAŞ Genel Yayın Yönetmeni Alev BALMUK Dizgi ~ Grafik Çalışkan Arı Yayıncılık Dizgi Servisi www.caliskanari.com.tr Baskı Ankara, 2021 Özgün Matbaacılık San. ve Tic. A.Ş Ankara Polatlı Kara Yolu 52. Km. Nurlu Mevkii Özgün Grup Sitesi, İSTİKLÂL MARŞI Temelli - Sincan / Ankara Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Sertifika No: 44327 O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. İstanbul Murat Yay. Dağ. Paz. Turz. Rekl. Gıda İnş. Tic. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Ltd. Şti. Kartaltepe Mah. 5. Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl! Şirin Sokak. No: 6-8 Mehmet Âkif ERSOY Sefaköy / Küçükçekmece İSTANBUL Tel: 0212 639 39 12 - 43 Fax: 0212 540 73 63 Sertifika No: 15307 2

İçindekiler MATEMATİK Problemler. ..................................................... 87 Doğal Sayılar....................................................7 Kesirleri Karşılaştırma..................................89 Basamak ve Bölük Adları - Kesirlerde Toplama İşlemi...........................93 Basamak Değeri.............................................11 Kesirlerde Çıkarma İşlemi...........................95 Doğal Sayılarda Çözümleme.......................13 Problemler. ..................................................... 97 En Yakın Onluğa Yuvarlama.......................15 Değerlendirme 4............................................99 En Yakın Yüzlüğe Yuvarlama.....................16 Doğal Sayılarda Sıralama.............................17 Zaman Ölçüleri............................................101 Sayı Örüntüleri...............................................19 Gün-Ay-Yıl-Mevsim.................................... 103 Problemler. ..................................................... 21 Problemler. ................................................... 105 Değerlendirme 1............................................23 Sütun Grafiği................................................107 Üçgen, Kare, Dikdörtgen............................109 Toplama İşlemi..............................................25 Kenar Uzunluklarına Göre Üçgenler.......110 Çıkarma İşlemi...............................................29 Birim Küplerle Yapı Oluşturma................111 Zihinden Çıkarma İşlemi.............................33 Açılar. ............................................................ 113 Zihinden Toplama İşlemi.............................34 Simetri. .......................................................... 115 Toplama İşleminde Tahmin Sonuç.............35 Değerlendirme 5..........................................117 Problemler. ..................................................... 37 Çıkarma İşleminde Tahmini Sonuç............39 Uzunluk Ölçüleri.........................................119 Problemler. ..................................................... 41 Problemler. ................................................... 121 Değerlendirme 2............................................43 Çevre Hesaplamaları...................................123 Problemler. ................................................... 127 Çarpma İşlemi................................................45 Alan Hesaplamaları....................................129 Kısa Yoldan Çarpma.....................................51 Dikdörtgen ve Karenin Alanını Bulma....130 Problemler. ..................................................... 53 Değerlendirme 6..........................................131 Bölme İşlemi...................................................55 Zihinden Bölme.............................................61 Tartma........................................................... 133 Tahmini Bölme...............................................62 Sıvıları Ölçme...............................................135 Çarpma Bölme İlişkisi...................................63 Problemler. ................................................... 137 Problemler. ..................................................... 65 Değerlendirme 7..........................................139 Eşitlikler. ......................................................... 67 Problemler. ..................................................... 69 TÜRKÇE Değerlendirme 3............................................73 Alfabetik Sıralama.......................................143 Çağrışım ve Kelimede Anlam...................145 Kesirler (Basit Kesir).....................................75 Zıt (Karşıt) Anlamlı Kelimeler...................147 Basit Kesri Sayı Doğrusunda Gösterme.....76 Eş Anlamlı (Anlamdaş) Kelimeler............149 Kesirler (Bileşik Kesir)..................................77 Okuma Metni (Fedakâr Kadın).................151 Bileşik Kesri Sayı Doğrusunda Gösterme..78 Eş Sesli (Sesteş) Kelimeler..........................153 Kesirler (Tam Sayılı Kesirler).......................79 Gerçek ~ Mecaz ~ Terim Anlam...............157 Tam Sayılı Kesri Sayı Doğrusunda Okuma Metni (Başarıya Ulaşmak)............159 Gösterme......................................................... 80 Değerlendirme 1..........................................161 Basit Kesirleri Karşılaştırma........................83 Bir Çokluğun Belirten Kadarını Bulma......85 3

Kurallı Cümle...............................................163 FEN BİLİMLERİ 5N 1K.............................................................165 Yer Kabuğu ve Dünya’mızın Neden (Sebep) - Sonuç Cümleleri.............167 Hareketleri.................................................... 239 Karşılaştırma İfadeleri................................169 Değerlendirme 1..........................................243 Benzetme....................................................... 171 Örneklendirme............................................. 172 Besinlerimiz.................................................. 245 Anlatım Bozuklukları.................................173 Değerlendirme 2..........................................251 Okuma Metni (Hafta Sonu Gezisi)...........175 Değerlendirme 2..........................................177 Kuvvetin Etkileri.........................................253 Değerlendirme 3..........................................257 Yazım Kuralları............................................179 Noktalama İşaretleri....................................181 Maddenin Özellikleri..................................259 Yazım ve Noktalama...................................185 Değerlendirme 4..........................................267 “De – Da” ve “Ki ve Mi”nin Yazımı.........187 Değerlendirme 3..........................................189 Aydınlatma ve Ses Teknolojileri...............269 Değerlendirme 5..........................................273 Metinde Konu - Metinde Başlık................191 Ana Fikir, Ana Duygu................................192 İnsan ve Çevre..............................................275 Hikaye Unsurları ve Basit Elektrik Devreleri...............................277 Kahraman Özellikleri..................................193 Değerlendirme 6..........................................281 Gerçek ve Hayal Ürünü İfadeler...............195 Olayları Oluş Sırasına Koyma...................197 SOSYAL BİLGİLER Deyimler ve Atasözleri...............................199 Birey ve Toplum..........................................285 Metinde Giriş, Gelişme, Sonuç..................201 Değerlendirme 1..........................................291 Değerlendirme 4..........................................203 Kültür ve Miras............................................293 Yönerge Yazma............................................205 Değerlendirme 2..........................................299 Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri ...................207 Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri ...................209 İnsanlar, Yerler ve Çevreler.......................301 Okuma Metni (Emeğin Tadı) ....................211 Değerlendirme 3..........................................309 Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri ...................213 Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri ...................215 Bilim, Teknoloji ve Toplum.......................311 Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri ...................217 Değerlendirme 4..........................................315 Okuma Metni (Çivi)....................................219 Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri ...................221 Üretim, Dağıtım ve Tüketim......................317 Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri ...................223 Değerlendirme 5..........................................321 Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri ...................225 Okuma Metni (Tren Gelir Hoş Gelir).......227 Etkin Vatandaşlık........................................323 Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri ...................229 Değerlendirme 6..........................................327 Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri ...................231 Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri ...................233 Küresel Bağlantılar......................................329 Değerlendirme 5..........................................235 Değerlendirme 7..........................................333 Cevap Anahtarı...............................................335 Kaynakça......................................................... 336 4

.....

..... 6

Doğal Sayılar Sayılar sağdan sola doğru üçerli gruplandırılarak bölüklere ayrılır. Her bölükte önce sayı okunur. Sonra bölüğün adı söylenir. Not: Birler bölüğünün adı söylenmez. Etkinlik Aşağıdaki sayıların bölüklerine dikkat ederek okunuşlarını yazınız. Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü 4 136 3 215 Sayı Sayı Dört bin yüz otuz altı ............... bin ............................................. Sayının Sayının Okunuşu Okunuşu Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü 5 185 8 312 Sayı Sayı ............... bin ............................................. ............... bin ............................................. Sayının Sayının Okunuşu Okunuşu Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü 4 305 5 410 Sayı Sayı ............... bin ............................................. ............... bin ............................................. Sayının Sayının Okunuşu Okunuşu Etkinlik Aşağıdaki sayıların okunuşlarını yazınız. 2475 8405 6500 5003 2018 3020 Etkinlik Aşağıda okunuşları verilen sayıları rakamlarla yazınız. Beş bin yüz on iki Dört bin üç Altı bin dört yüz Yedi bin yirmi üç Dokuz bin kırk İki bin dört yüz iki İki bin on dokuz Üç bin üç 7

Etkinlik Aşağıdaki sayıların bölüklerine dikkat ederek okunuşlarını yazınız. Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü 15 210 35 312 Sayı Sayı .................... bin ........................................ .................... bin ........................................ Sayının Sayının Okunuşu Okunuşu Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü 47 132 22 300 Sayı Sayı .................... bin ........................................ .................... bin ........................................ Sayının Sayının Okunuşu Okunuşu Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü 53 503 70 105 Sayı Sayı .................... bin ........................................ .................... bin ........................................ Sayının Sayının Okunuşu Okunuşu Etkinlik Aşağıdaki sayıların okunuşlarını yazınız. 23 406 30 314 42 018 50 102 20 020 90 009 10 100 95 010 Etkinlik Aşağıda okunuşları verilen sayıları rakamlarla yazınız. Yirmi iki bin yüz on iki Yirmi yedi bin iki On altı bin iki yüz beş Otuz iki bin on altı Kırk iki bin yüz yedi Kırk iki bin yüz üç Elli iki bin kırk üç Yirmi bin on iki Doksan üç bin kırk iki Elli bin beş 8

Doğal Sayılar Etkinlik Aşağıdaki sayıların bölüklerine dikkat ederek okunuşlarını yazınız. Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü 213 125 518 341 Sayı Sayı .............................. bin .............................. .............................. bin .............................. Sayının Sayının Okunuşu Okunuşu Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü 125 102 Sayı Sayı 340 740 .............................. bin .............................. Sayının Sayının .............................. bin .............................. Okunuşu Okunuşu Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü Bölük Adı Binler Bölüğü Birler Bölüğü Sayı 405 200 Sayı 500 105 Sayının .............................. bin .............................. Sayının .............................. bin .............................. Okunuşu Okunuşu Etkinlik Aşağıdaki sayıların okunuşlarını yazınız. 126 500 174 684 400 003 275 006 302 200 200 107 501004 400 010 Etkinlik Aşağıda okunuşları verilen sayıları rakamlarla yazınız. Yüz iki bin üç 102 003 Beş yüz kırk iki bin on iki Yüz beş bin üç yüz bir Yüz otuz bin on sekiz Yüz otuz bin sekiz Yüz elli bin beş Dört yüz bin on altı Beş yüz iki bin dokuz Sekiz yüz bin bir Üç yüz bin yüz 9

Etkinlik Aşağıdaki sayıların okunuşlarını yazınız. 4542 Dört bin beş yüz kırk iki 5064 8008 7010 32 543 20 675 50 048 60 302 284 657 200 405 100 010 500 007 300 300 694 014 Etkinlik Aşağıda okunuşları verilen sayıları rakamlarla yazınız. Beş bin on iki 5012 Beş yüz elli beş bin beş Altı bin yedi Altı yüz altı bin on altı On bin yüz dokuz Sekiz yüz bir bin on iki Elli bin beş yüz bir Yüz bin bir Kırk iki bin otuz Yüz yirmi bin kırk sekiz Yetmiş bin yedi Dokuz yüz dokuz bin iki Doksan bin on dokuz Yüz bin yüz Seksen bin sekiz yüz Beş yüz beş bin dokuz 10

Basamak ve Bölük Adları - Basamak Değeri Sayılarda rakamların bulunduğu yerlere basamak denir. Basamaklar sağdan sola birler, on- lar, yüzler, binler, on binler, yüz binler... basamakları olarak adlandırılır. Basamaklar sağdan sola üçerli gruplandırılarak bölüklere ayrılır. Birler, onlar, yüzler basa- makları birler bölüğünde; binler, on binler, yüz binler basamakları da binler bölüğünde bulunur. Rakamların bulunduğu basamağa göre aldığı değere basamak değeri denir. Bölük adları Binler bölüğü Birler bölüğü Basamak adları Yüz binler On binler Binler Yüzler Onlar Birler 4 Sayı 2 1 578 4000 Basamak değeri 200 000 10 000 500 70 8 Etkinlik Aşağıdaki tablolarda boş bırakılan bölümleri tamamlayınız. Bölük adları Binler bölüğü Birler Bölüğü Yüzler Onlar Birler Basamak adları 836 Sayı 2 4 2 Basamak değeri Bölük adları On binler Binler Birler bölüğü Basamak adları Yüz binler 3 6 832 Sayı 5 Basamak değeri Bölük adları Basamak adları Sayı 1 7 9 3 0 2 Basamak değeri 11

Etkinlik Aşağıdaki sayıların basamak adlarını ve basamaklarındaki rakamların basamak değerlerini örnekteki gibi yazınız. 2 14 7 0 3 Basamak Basamak Basamak Basamak adları değerleri 4 2 6 5 7 3 adları değerleri 3 Birler 0 Onlar 700 Yüzler 4000 Binler 10 000 On binler 200 000 Yüz binler Basamak Basamak Basamak Basamak 1 7 5 8 3 2 adları değerleri 2 7 6 5 4 3 adları değerleri Basamak Basamak Basamak Basamak 6 4 3 2 1 8 adları değerleri 7 6 3 5 0 6 adları değerleri Etkinlik Aşağıda hangi basamakta hangi rakamın olduğu verilmiştir. Basamaklarına dikkat ederek sayıları örnekteki gibi yazınız. Binler basamağı : 3 73 598 Binler basamağı : 6 Yüzler basamağı : 5 Birler basamağı : 3 On binler basamağı : 7 On binler basamağı : 8 Onlar basamağı : 9 Onlar basamağı : 4 Birler basamağı : 8 Yüzler basamağı : 2 On binler basamağı : 3 Yüz binler basamağı : 2 Yüz binler basamağı : 5 Binler basamağı : 3 Yüzler basamağı : 0 Yüzler basamağı : 5 Birler basamağı : 9 Birler basamağı : 4 Binler basamağı : 7 Onlar basamağı : 8 Onlar basamağı : 6 On binler basamağı : 4 12

Doğal Sayılarda Çözümleme Bir sayının; birliklere, onluklara, yüzlüklere, binliklere, on binliklere, yüz binliklere... ayrılarak toplama işlemi şeklinde yazılmasına sayıları çözümleme denir. 275 834 sayısının çözümlenişini üç farklı şekilde yapalım. 1. 2 yüz binlik + 7 on binlik + 5 binlik + 8 yüzlük + 3 onluk + 4 birlik 2. (2 x 100 000) + (7 x 10 000) + (5 x 1000) + (8 x 100) + (3 x 10) + (4 x 1) 3. 200 000 + 70 000 + 5000 + 800 + 30 + 4 Etkinlik Aşağıdaki sayıları üç farklı şekilde çözümleyiniz. 24 532 1 24 532 24 532 36 584 2 36 584 36 584 128 365 3 128 365 128 365 374 562 4 374 562 374 562 865 634 5 865 634 865 634 13

Etkinlik Aşağıda çözümlenişi verilen sayıları yazınız. 2 binlik + 4 yüzlük + 5 onluk + 2 birlik 2 on binlik + 5 binlik + 3 yüzlük + 4 onluk + 2 birlik 1 yüz binlik + 8 on binlik + 4 binlik + 5 yüzlük + 3 onluk + 1 birlik 3 yüz binlik + 8 binlik + 5 yüzlük + 3 onluk + 5 birlik 5 yüz binlik + 3 on binlik + 5 onluk + 8 birlik (4 x 1000) + (3 x 100) + (5 x 10) + (8 x 1) (3 x 10 000) + (2 x 1000) + (4 x 100) + (3 x 10) + (2 x 1) (4 x 100 000) + (3 x 10 000) + (2 x 1000) + (2 x 10) + (4 x 1) (5 x 100 000) + (4 x 1000) + (3 x 100) + (3 x 1) (7 x 100 000) + (5 x 100) + (4 x 10) + (8 x 1) 50 000 + 3000 + 400 + 20 + 5 20 000 + 3000 + 40 + 8 60 000 + 400 + 50 + 9 800 000 + 40 000 + 500 + 70 + 7 300 000 + 50 000 + 4000 + 200 + 7 Etkinlik Çözümlenişleri karışık şekilde verilen sayıları örnekteki gibi yazınız. 5 birlik + 4 yüz binlik + 5 on binlik + 3 yüzlük + 4 onluk + 3 binlik 453 345 3 on binlik + 5 birlik + 8 yüz binlik + 4 binlik + 6 onluk + 7 yüzlük 7 yüzlük + 3 on binlik + 8 yüz binlik + 4 onluk 6 binlik + 8 on binlik + 3 yüz binlik + 6 yüzlük 7 yüzlük + 3 binlik + 3 yüz binlik + 6 birlik 14

En Yakın Onluğa Yuvarlama Sayıları en yakın onluğa yuvarlarken birler basamağına bakarız. Birler basamağındaki ra- kamlar 1, 2, 3, 4 ise sayı, kendi onluğuna yuvarlanır. Birler basamağındaki rakamlar 5, 6, 7, 8, 9 ise sayı bir üst onluğa yuvarlanır. 73 70 164 160 5436 5440 48 50 125 130 3845 3850 35 40 246 250 7554 7550 Etkinlik Aşağıda verilen sayıları en yakın onluğa yuvarlayınız. 62 51 93 75 48 36 29 17 54 248 369 487 336 523 274 452 391 445 2841 3754 6348 8126 6752 6243 9325 5447 8149 8741 8347 9488 7325 8444 5629 3718 1875 9546 15

En Yakın Yüzlüğe Yuvarlama Sayıları en yakın yüzlüğe yuvarlarken sayıların onlar basamağına bakarız. Onlar basama- ğındaki rakamlar 0, 1, 2, 3, 4 ise sayı, kendi yüzlüğüne; 5, 6, 7, 8, 9 ise sayı, bir üst yüzlüğe yuvarlanır. 400 2495 2500 2436 2400 405 220 200 3152 3200 47 18 4700 562 600 5346 5300 2271   2300 Etkinlik Aşağıdaki sayıları en yakın yüzlüğe yuvarlayınız. 735 255 329 552 438 546 7315 4633 6146 8427 1256 5364 6543 4567 7864 3284 6872 8337 5876 4541 6555 Etkinlik Aşağıda verilen sayıları sırasıyla en yakın onluğa ve en yakın yüzlüğe yuvarlayınız. Sayı En yakın En yakın Sayı En yakın En yakın onluk yüzlük onluk yüzlük 436 2475 647 4836 354 5752 225 3645 16

Doğal Sayılarda Sıralama İki sayı karşılaştırılırken önce basamak sayılarına bakılır. Basamak sayısı fazla olan sayı bü- yüktür. 5 basamaklı 245 140 6 basamaklı 245 140 > 24 514 24 514 Basamak sayıları eşit olan iki sayı, en büyük basamaklarından başlanarak karşılaştırılır. Aynı basamaktaki rakamı büyük olan sayı, diğerinden daha büyüktür. 65 183 > 52 752 45 621 > 44 722 47 814 > 47 675 Etkinlik Aşağıda verilen sayıları büyükten küçüğe doğru sıralayınız. Sayılar Sıralama _ 24 375 - 5734 - 8621 > > _ 44 536 - 214 506 - 56 714 > > _ 345 426 - 339 514 - 382 475 > > _ 418 275 - 418 386 - 418 532 > > _ 284 548 - 286 575 - 284 338 > > _ 713 641 - 715 023 - 699 587 > > _ 97 219 - 100 121 - 96 999 > > Etkinlik Aşağıda verilen sayıları küçükten büyüğe doğru sıralayınız. Sayılar Sıralama _ 27 614 - 43 536 - 36 475 < < _ 45 436 - 46 575 - 43 834 < < _ 265 324 - 24 562 - 76 854 < < _ 275 436 - 258 642 - 284 596 < < _ 52 475 - 52 642 - 52 775 < < _ 365 475 - 365 342 - 365 683 < < _ 763 287 - 763 301 - 810 129 < < 17

Etkinlik Aşağıdaki karşılaştırmalarda ¡..............™ yerine yazılabilecek en küçük sayıyı bulup yazınız. F 34 376 > 34 375 F ...................... > 42 856 F ...................... > 74 316 F ...................... > 128 456 F ...................... > 296 375 F ...................... > 40 304 Etkinlik Aşağıdaki karşılaştırmalarda ¡..............™ yerine yazılabilecek en büyük sayıyı bulup yazınız. F 42 475 > 42 474 F 39 645 > ............ F 296 000 > ............ F 136 475 > ............ F 273 854 > ............ F 374 529 > ............ Etkinlik Aşağıdaki ifadelerde belirtilen sayıları rakamlarla yazınız. Dört basamaklı en büyük sayı: Dört basamaklı en küçük sayı: Dört basamaklı en küçük tek sayı: Dört basamaklı en büyük tek sayı: Dört basamaklı en küçük çift sayı: Dört basamaklı en büyük çift sayı: Etkinlik 5-7-4-2 rakamlarını yalnız bir kez kullanarak oluşturabileceğiniz dört basa- maklı doğal sayılardan istenenleri yazınız. F En büyük doğal sayı: F En küçük doğal sayı: F En büyük çift doğal sayı: F En küçük çift doğal sayı: F En büyük tek doğal sayı: F En küçük tek doğal sayı: Etkinlik 3, 0, 4, 6 rakamlarını yalnız bir kez kullanarak oluşturabileceğiniz dört basa- maklı doğal sayılardan istenenleri yazınız. F En büyük doğal sayı: F En küçük doğal sayı: F En büyük çift doğal sayı: F En küçük çift doğal sayı: F En büyük tek doğal sayı: F En küçük tek doğal sayı: 18

Sayı Örüntüleri Belirli kurala göre sıralanmış sayı dizilerine sayı örüntüleri denir. Örüntü, sayılar arasındaki kuralı bulup bu kuralı devam ettirmek için yapılan akıl yürütme işidir. Aşağıdaki sayı örüntülerinin kurallarını bulup örüntüyü devam ettiriniz. +4 +4 +4 +4 +4 +4 3, 7, 11, 15, 19, ..2....3...., ...2...7...... Örüntünün kuralı: Sayılar 3’ten başlayıp dörder artmaktadır. Aşağıda verilen kurala uygun bir örüntü oluşturunuz. Kural: 8’den başlayıp sayılar 5 artırılır, 2 eksiltilir. Örüntü: 8, 13, 11, 16, 14, 19, 17 Etkinlik Aşağıda verilen örüntülerin kurallarını bulup yazınız. Örüntüyü üç adım devam ettiriniz. 14, 18, 15, 19, 16 .........., ............, .......... Kural: 54, 50, 48, 44, 42 ............, ............, ............ Kural: 2, 5, 10, 13, 18, ............, ............, ............ Kural: 3, 10, 7, 14, 11, ............, ............, ............ Kural: 5, 8, 12, 15, 19, ............, ............, ............ Kural: Etkinlik Aşağıda verilen kurallara uygun örüntüler oluşturunuz. Kural: Sayı önce 3 artırılır, sonra 5 eksiltilir. Örüntü: 30, ............, ............, ............, ............, ............ Kural: Sayı önce 2 eksiltilir, sonra 5 artırılır. Örüntü: 4, ............, ............, ............, ............, ............ Kural: Sayı önce 6 artırılır, sonra 3 eksiltilir. Örüntü: 7, ............, ............, ............, ............, ............ Kural: Sayı önce 1 eksiltilir, sonra 2 artırılır. Örüntü: 3, ............, ............, ............, ............, ............ Kural: Sayı önce 2artırılır, sonra 3 artırılır. Örüntü: 8, ............, ............, ............, ............, ............ 19

Etkinlik Aşağıda verilen örüntüleri devam ettiriniz. 5 15 20 30 35 45 50 8 10 13 15 18 20 23 10 14 12 16 14 18 16 3 6 5 10 9 18 17 4 8 6 12 10 20 18 7 14 21 28 35 42 49 17 Etkinlik Aşağıdaki örüntülerin kuralını bulup eksik bölümleri tamamlayınız. 7 10 9 12 11 13 15 5 8 12 15 19 26 29 36 6 10 14 22 30 38 46 124578 11 14 100 80 90 70 80 50 40 50 6 9 13 16 20 23 34 41 20

Problemler 1 383 454 sayısının birler bölüğündeki 5 19 - 18 - 23 - - 27 - 26 - 4 rakamlarının basamak değerleri farkı kaçtır? Yukarıdaki örüntüde ve yerine ge- lecek olan sayıların toplamı kaçtır? 2 Otuz beş bin dört yüz on iki sayısının birler 6 2, 0, 5 rakamları ile yazılabilecek üç ba- bölüğü ile binler bölüğünün toplamı kaç- samaklı en küçük çift sayı ile en büyük tek tır? sayının toplamı kaçtır? 3 38 462 sayısının binler ve onlar basa- 7 837 654 sayısının onlar ve birler bas- mağındaki rakamların basamak değerleri mağındaki rakamların basamak değerleri farkı kaçtır? farkı kaçtır? 4 376 sayısının en yakın yüzlüğe yuvarlan- 8 325 674 sayısının yüzler ve onlar basa- mış hâli ile sayının kendisi arasındaki fark mağındaki rakamların basamak değerleri kaçtır? toplamı kaçtır? 21

9 234 sayısının en yakın onluğa yuvarlanmış 13 375 > ........... > 372 hâli ile sayının kendisi arasındaki fark kaçtır? Yukarıdaki sıralamada “...........“ ile belirtilen yere gelebilecek sayıların toplamı kaçtır? 10 Üç basamaklı en büyük çift sayı ile üç ba- 14 Yüzler basamağı 7 olan üç basamaklı en samaklı en küçük tek sayının farkı kaçtır? büyük sayı ile üç basamaklı en küçük sayı- nın toplamı kaçtır? 11 3, 0, 4 rakamları ile oluşturulabilecek en 15 Üç basamaklı en büyük sayıdan, rakamları büyük sayı ve en büyük tek sayının topla- birbirinden farklı üç basamaklı en küçük mı kaçtır? sayıyı çıkarırsak sonuç kaç olur? 12 “5 artıp 2 azalır.“ kuralına göre 7 ile baş- 16 246 < ? < 260 layan bir örüntü oluşturursak örüntünün dördüncü adımındaki sayı kaç olur? “?“ yerine yazılabilecek en büyük sayı ile en küçük sayının toplamı kaçtır? 22

Adı Soyadı: Değerlendirme 1 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Adı Soyadı: t 42 805 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. Yukarıdaki otomobilin fiyatının oku- 1 6 11 nuşu hangi seçenekte doğru olarak 2 7 12 verilmiştir? 3 8 13 4 9 14 A. Kırk iki bin sekiz yüz on beş 5 10 15 B. Kırk iki bin sekiz yüz beş C. Kırk bin sekiz yüz beş D. Kırk bin iki yüz seksen beş 2 321 834 5 On binler basamağı 5 Yüz binler basamağı 3 Yukarıdaki sayının on binler basa- Onlar basamağı 2 mağındaki rakamın basamak değeri kaçtır? Yukarıdaki tabloda basamaklarında- ki rakamları verilen sayı aşağıdaki- A. 30 000 lerden hangisidir? B. 20 000 C. 10 000 A. 5 320 D. 80 000 B. 503 020 C. 350 020 3 Dört yüz beş bin on D. 305 020 Yukarıda okunuşu verilen sayı aşağı- 6 280 505 dakilerden hangisidir? A. 405 010 Yukarıda verilen sayıdaki tekrar B. 40 510 eden rakamın basamak değerleri C. 400 510 toplamı kaçtır? D. 4 005 010 4 427 346 A. 505 B. 5005 Yukarıdaki sayıda kırmızı renkle C. 10 gösterilen rakamların basamak de- D. 500 ğerleri toplamı kaçtır? 7 “570”e yuvarlanabilecek en büyük sayı kaçtır? A. 7 B. 340 A. 569 B. 571 C. 700 D. 3040 C. 579 D. 574 23

8 12 Kural: 5 artar, 2 eksilir. (5x10 000)+(3x100)+(4x1) Aşağıdaki örüntülerden hangisinin kuralı yukarıdaki gibidir? Yukarıdaki tahtada çözümlenişi ve- A. 4-9-6-11-8-13 rilen sayı aşağıdakilerden hangisidir? B. 5-2-5-2-5-2 C. 6-11-9-14-12-17 A. 503 004 D. 5-10-15-20-25-30 B. 50 034 C. 50 304 D. 53 004 9 sHsnl Modellerle gösterilen sayı aşağıdaki- 13 4375 > ... lerden hangisi olabilir? A. 35 341 B. 334 534 C. 32 241 Yukarıdaki karşılaştırmada “...” D. 26 326 yerine yazılabilecek en büyük sayı kaçtır? 10 Aşağıdaki sayılardan hangisinin en A. 4374 yakın yüzlüğe yuvarlanışı doğrudur? B. 4375 C. 4376 D. 9999 Sayı En yakın yüzlük A. 2412 2410 B. 3524 3500 C. 3835 3900 D. 4529 4530 11 23 452 - 203 450 - 234 521 14 Rakamları birbirinden farklı dört basamaklı en küçük tek sayının yüz- Yukarıdaki sayıların büyükten küçüğe ler basamağındaki rakamın basamak sıralanışı hangi seçenekte verilmiştir? değeri kaçtır? A. 203 450 > 234 521 > 23 452 A. 200 B. 234 521 > 203 450 > 23 452 B. 100 C. 234 521 > 23 452 > 203 450 C. 0 D. 23 452 > 203 450 > 234 521 D. 300 24

Toplama İşlemi İki veya daha fazla sayının alt alta veya yan yana yazılarak toplanmasına toplama işlemi denir.  3 8 5 385 + 438 = 823 2475 2475 + 1386 = 3861 + 4 3 8 + 1 3 8 6 823 3861 Etkinlik Aşağıdaki toplama işlemlerini yapınız. 425 548 427 287 + 318 + 347 + 539 + 606 538 675 389 547 + 374 + 288 + 275 + 685 873 974 842 479 + 688 + 566 + 379 + 225 Etkinlik Aşağıdaki toplama işlemlerini yapınız. 5378 + 472 2714 3328 2542 + 247 + 246 + 379 6714 + 659 6894 3962 5542 + 758 + 378 + 869 3974 + 448 8225 3245 3926 + 784 + 986 + 728 5555 + 666 5248 4792 7569 + 969 + 898 + 863 25

Etkinlik Aşağıdaki toplama işlemlerini yapınız. 1358 2748 2795 4798 + 2426 + 3756 + 2666 + 3278 1887 2777 6275 3179 + 3666 + 3444 + 3835 + 4582 2298 5675 3966 5784 + 3966 + 1677 + 2844 + 2826 3288 8439 8888 2768 + 2425 + 3876 + 2222 + 2999 Etkinlik Aşağıdaki toplama işlemlerini yapınız. 3856 594 3674 4564 2748 568 968 682 + 45 + 36 + 52 + 67 4258 3693 4268 4579 648 493 987 679 + 28 + 93 + 99 + 79 3673 4592 4765 2834 375 854 396 765 + 12 + 75 + 42 + 42 26

Toplama İşlemi Etkinlik Aşağıdaki toplama işlemlerini yapınız. 2412 2475 4765 5919 1675 3682 3854 2785 + 634 + 375 + 642 + 292 6796 2464 2936 1864 2375 5386 3854 5712 + 875 + 632 + 594 + 241 4784 2548 5211 1864 3863 3612 3716 5712 + 766 + 516 + 412 + 241 3777 3762 5484 5222 2819 2866 3698 2884 + 347 + 475 + 578 + 438 Etkinlik Aşağıdaki toplama işlemlerini yapınız. 2375 4648 3673 1975 7514 + 3976 5375 2819 3816 + 5682 + 3875 + 4518 5375 3285 5778 3842 4627 + 2092 3956 2765 3384 + 2242 + 3448 + 2453 3538 2432 6472 2244 2421 + 4564 2536 3526 1653 + 1814 + 4234 + 3379 27

Etkinlik Aşağıdaki toplama işlemlerini yapınız. 3879 6829 4523 4725 + 3675 + 4567 + 4587 + 3677 5346 4236 7780 5465 + 3678 + 1977 + 1657 + 1745 2879 6177 5265 2999 + 1999 + 2878 + 1764 + 3133 4837 4286 3996 3888 + 3786 + 3875 + 2765 + 2666 Etkinlik Aşağıdaki toplama işlemlerini yapınız. 5324 493 5436 4267 5478 648 582 379 + 36 + 56 + 75 + 44 4846 6453 7742 4776 2435 1548 1375 1398 + 328 + 558 + 649 + 272 5648 6453 5376 7648 3658 1548 1364 1486 + 1227 + 2158 + 2346 + 2529 28

Çıkarma İşlemi Çıkarma işlemi geriye doğru sayma işleminin kısa yoldan yapılışıdır. Dikkat! Çıkarma işlemi yaparken eksilen sayının basamağındaki rakam, çıkan sayının basamağında- ki rakamdan küçükse çıkarma işlemi onluk, yüzlük, binlik bozarak devam ettirilir. 6 13 13 9 12 7 2 12 473 4 3 14 3 10 10 - 254 5832 544 400 - 2556 219 - 248 - 178 3276 296 222 962 Etkinlik Aşağıdaki çıkarma işlemlerini yapınız. - 225 673 285 672 - 345 - 167 - 253 453 834 651 937 - 156 - 267 - 366 - 358 420 830 380 770 - 184 - 265 - 192 - 477 500 700 600 900 - 255 - 327 - 458 - 579 Etkinlik Aşağıdaki çıkarma işlemlerini yapınız. 4405 - 36 1628 7636 2014 - 19 - 49 - 25 3111 3028 5024 8054 - 75 - 46 - 55 - 99 2000 4000 6000 8000 - 49 - 57 - 27 - 11 29

Etkinlik Aşağıdaki çıkarma işlemlerini yapınız. 7432 8353 6325 5614 - 328 - 257 - 257 - 525 2546 4263 7724 3442 - 798 - 468 - 935 - 555 6624 7728 5324 2434 - 856 - 889 - 468 - 999 5000 7000 6000 2000 - 433 - 346 - 111 - 999 Etkinlik Aşağıdaki çıkarma işlemlerini yapınız. 6484 - 2672 5534 6264 3516 - 1642 - 2716 - 2544 5373 - 2893 7544 5768 7662 - 3252 - 2519 - 3594 4646 - 1718 7316 2532 5375 - 3424 - 1619 - 2482 4000 - 1999 6107 4048 2007 - 2516 - 1678 - 1649 30

Çıkarma İşlemi Etkinlik Aşağıdaki çıkarma işlemlerini yapınız. 875 437 624 773 - 369 - 158 - 346 - 538 2672 5754 6462 8594 - 238 - 385 - 194 - 378 2463 6645 9753 8354 - 1276 - 2472 - 3467 - 3223 3575 6972 7763 7034 - 1638 - 3586 - 4576 - 3426 6457 7797 3994 8062 - 4518 - 2895 - 1576 - 5254 8500 6007 7000 5050 - 3267 - 4518 - 1576 - 1576 3575 6972 7763 7 0 8 1 - 1638 - 3586 - 4576 - 5254 31

Etkinlik Aşağıdaki çıkarma işlemlerini bir önceki işlemin sonucunu eksilen bölümüne yaza- rak yapınız. 8765 - 2165 - 1834 - 896 - 2432 7346 - 2566 - 777 - 2114 - 1654 9765 - 1562 - 2432 - 763 - 3536 Etkinlik Aşağıdaki çıkarma işlemlerini yaparak bulmacayı çözünüz. 7877 6358 6949 6016 - 4536 - 3542 - 2365 - 2564 T Z H E 5193 5734 6700 4786 - 3839 - 3655 - 2566 - 3819 C A V G 4320 4010 4477 9092 - 2558 - 2558 - 1685 - 2867 Ö K İ R 4584 2079 1354 2792 4134 2079 3341 4134 3452 1452 2079 6225 2079 967 1762 2816 32

.Z.ih. i.n.den Çıkarma İşlemi 375 - 20 = 355 600 - 200 = 400 582 - 300 = 282 7 -2 = 5 6 -2 =4 5 -3 =2 Etkinlik Aşağıdaki çıkarma işlemlerini zihinden yapınız. F5 7 4 - 3 0 = F8 7 6 - 6 0 0 = F7 6 5 - 6 0 = F9 4 2 - 4 0 0 = F5 5 0 - 2 0 = F4 7 5 - 2 0 0 = F8 8 4 - 5 0 = F6 3 8 - 4 0 0 = F5 4 8 - 1 0 = F2 9 2 - 1 0 0 = F1 9 7 - 4 0 = F3 4 8 - 3 0 0 = F2 5 6 - 5 0 = F7 2 9 - 4 0 0 = Etkinlik Farkları zihinden bularak aşağıdaki tabloları doldurunuz. - 20 40 50 10 30 90 70 80 60 492 472 697 896 - 300 500 200 700 900 400 600 100 800 962 908 994 33

.Z.ih. i.n.den Toplama İşlemi 200 + 300 = 500 243 + 300 = 543 2 +3 =5 2 +3 =5 Etkinlik Aşağıdaki toplama işlemlerini zihinden yapınız. F6 0 0 + 3 0 0 = F4 2 4 + 2 0 0 = F2 6 5 + 2 0 0 = F5 4 4 + 4 0 0 = F4 3 6 + 5 0 0 = F1 7 6 + 6 0 0 = F4 0 6 + 7 0 0 = F2 0 5 + 8 0 0 = F2 9 4 + 9 0 0 = F3 7 5 + 5 0 0 = F2 4 6 + 6 0 0 = F2 4 6 + 2 0 0 = F3 0 6 + 2 0 0 = F4 1 8 + 2 0 0 = Etkinlik Toplamları zihinden bularak aşağıdaki tabloları doldurunuz. + 520 375 + 900 1200 + 3406 2640 100 200 700 300 400 900 500 600 500 800 900 300 + 100 300 600 900 700 400 800 500 200 475 575 775 942 416 34

Toplama İşleminde Tahmin Sonuç Toplama işleminde toplananları en yakın onluğa veya en yakın yüzlüğe yuvarlayarak tahmi- ni sonucu bulabiliriz. Tahmin Fark Karşılaştırma F İşlem 2520 5762 Tahmini sonuç 2524 + 3240 - 5760 işlem sonucundan + 3238 5760 0002 2 eksiktir. 5762 F İşlem Tahmin Fark Karşılaştırma 4252 4300 8000 Tahmini sonuç ile + 3748 + 3700 - 8000 işlem sonucu aynı. 8000 8000 0000 Etkinlik Aşağıda verilen işlemlerdeki toplananları en yakın onluklara yuvarlayarak tah- mini sonuçları bulunuz. İşlemleri yaparak tahmininizle işlem sonuçları arasındaki farkı bulup karşılaştırınız. İşlem Tahmini Fark Karşılaştırma 3755 + - + 4843 2427 + - + 3653 4255 + - + 2644 3247 + - + 2465 3432 + - + 3554 35

Etkinlik Aşağıda verilen işlemlerdeki toplananları en yakın yüzlüklerine yuvarlayarak tahmini sonuçları bulunuz. İşlemleri yaparak tahmininizle işlem sonuçları arasındaki farkı bulup karşılaştırınız. Tahmin Fark Karşılaştırma İşlem 2448 + 3214 3466 + 2543 5436 + 3763 2765 + 3254 3575 + 2248 5662 + 2324 2816 + 3454 36

Problemler 1 Bir meyve bahçesinde 486 kiraz, 365 vişne, 684 şeftali ağacı vardır. Bahçede toplam kaç ağaç vardır? 2 Bir fırın 2565 simit, simitlerin 890 fazlası ekmek satmaktadır. Fırında satılan simit ve ekmek sayılarının toplamı kaçtır? 3 Bir çiftlikte 85 inek, ineklerden 175 fazla keçi, ineklerden 162 fazla da koyun vardır. Bu çiftlikte kaç hayvan vardır? 4 Bir mağaza bir ayda 324 pantolon, pantolondan 243 fazla gömlek, gömleklerden 428 fazla ayakkabı satmıştır. Mağazada bir ayda toplam kaç ürün satılmıştır? 5 Bir bakkal yılda 247 şişe ayran, ayranlardan 142 şişe fazla süt satmaktadır. Aynı bakkal yılda 196 şişe soda, sodalardan 335 şişe fazla su satmaktadır. Bakkalın sattığı toplam içecek miktarı kaçtır? 37

6 Bir mahallede 2475 erkek, 2606 bayan, 3342 çocuk yaşamaktadır. Mahallenin nüfusu kaçtır? 7 Elektronik mağazası bir ayda 214 hoparlör, hoparlörden 175 fazla kulaklık satmıştır. Ma- ğazanın sattığı hoparlör ve kulaklık sayılarının toplamı kaçtır? 8 Bir meyve bahçesinde 246 kiraz, kirazlardan 175 tane fazla erik, kirazlardan 134 tane fazla elma ağacı vardır. Bu bahçede toplam kaç meyve ağacı vardır? 9 Bir çiftlik sahibi çiftliğinde beslemek için 140 kaz, kazlardan 250 fazla ördek, ördeklerden 450 fazla tavuk almıştır. Çiftlik sahibi toplam kaç hayvan almıştır? 10 Bir manav bir ayda 560 demet maydanoz, maydanozlardan 380 fazla karpuz satmıştır. Aynı manav 290 kavun, kavunlardan 350 fazla limon satmıştır. Manavın sattığı ürünlerin toplamı kaçtır? 38

Çıkarma İşleminde Tahmini Sonuç Çıkarma işleminde sonucu tahmin ederken sayıları en yakın onluğa veya en yakın yüzlüğe yuvarlarız. İşlem sonucuyla, tahmini sonuç arasındaki farkı bulmak için büyük sayıdan küçük sayıyı çıkarırız. İşlem sonucu, tahmini sonuçtan büyükse fark eksik olarak; tahmini sonuç işlem sonucun- dan büyükse fazla olarak yazılır İşlem Tahmin Fark Karşılaştırma 3536 3540 1220 - 2320 - 1212 Tahmini sonuç - 2324 1220 0008 işlem sonucundan 1212 8 fazladır. İşlem Tahmin Fark Karşılaştırma 4646 4600 2271 - 2400 - 2200 Tahmini sonuç - 2375 2200 0071 işlem sonucundan 2271 71 eksiktir. Etkinlik Aşağıdaki çıkarma işlemlerinin tahmini sonuçlarını sayıları en yakın onluğa yuvarlayarak bulunuz. İşlemleri yaparak tahmininizle işlem sonuçları arasındaki farkı bulup karşılaştırınız. İşlem Tahmin Fark Karşılaştırma 735 - - - 514 518 - - - 324 6642 - - - 3356 2834 - - - 1372 39

Etkinlik Aşağıdaki çıkarma işlemlerinin tahmini sonuçlarını sayıları en yakın yüzlüğe yu- varlayarak bulunuz. İşlemleri yaparak İşlem sonuçları ile tahmini sonuçlarını karşılaştırınız. İşlem Tahmin Fark Karşılaştırma 434 - 185 592 - 264 987 - 594 3642 - 1374 4528 - 2346 6756 - 3482 7724 - 5356 40

Problemler 1 3184 ağaç bulunan bir ormana 1851 ağaç daha dikilmiştir. Yaz aylarında çıkan orman yangınında bu ağaçlardan 2357 tanesi yanmıştır. Geriye kaç ağaç kalmıştır? 2 Bir fabrika aldığı 7430 kilogram domatesin 3894 kilogramı ile salça, 2161 kilogramı ile domates konservesi üretti. Bu fabrikanın kullanmadığı kaç kilogram domatesi kalmıştır? 3 Bir manav ilk tarladan 1432 kilogram, ikinci tarladan 1913 kilogram karpuz almıştır. Aldığı bu karpuzların 2121 kilogramını pazarda, 925 kilogramını markette satmıştır. Manavın kaç kilogram karpuzu kalmıştır? 4 Satıcıdan 1350 TL’ye çamaşır makinesi, 3696 TL’ye buzdolabı aldık. Peşinat olarak 1220 TL verdik. Bir ay sonra 1550 TL, iki ay sonra da 1892 TL para ödedik. Borcumuzu bitirmek için ödememiz gereken para ne kadardır? 5 Okulumuzdaki erkek öğrenci sayısı 918, kız öğrenci sayısı erkek öğrenci sayısından 129 eksiktir. Bu öğrencilerin 193 tanesi otobüsle, 714 tanesi servisle, geriye kalanı ise okula yürüyerek geldiğine göre, okula yürüyerek gelen kaç öğrenci vardır? 41

6 Bir mahallede kadınların sayısı erkeklerin sayısından 827 fazladır. Kadınların sayısı 3728 olduğuna göre mahallede kaç kişi vardır? 7 Bir kamyonda toplam 9879 kilogram meyve vardır. Meyvelerin 3018 kilogramı nar, nar- ların 1227 kilogram eksiği elma, geriye kalanlar ise armuttur. Buna göre kamyonda kaç kilogram armut vardır? 8 Bir torbada kırmızı, mavi ve sarı renkli boncuklar vardır. Kırmızı boncuklar, mavi boncuk- lardan 1475 fazla, sarı boncuklar ise mavi boncuklardan 1002 eksiktir. Mavi boncuklar 2297 tane olduğuna göre, torbada toplam kaç boncuk vardır? 9 Bir kütüphanede 3527 tane hikaye kitabı, hikaye kitaplarından 1738 eksik roman, roman- lardan 299 eksik de masal kitabı vardır. Buna göre kitaplıktaki roman ve masal kitaplarının sayıları toplamı kaçtır? 10 Bir markette 9208 yumurtanın 781 tanesi kırılıyor. Kalan yumurtaların 1869’u birinci gün satılıyor. İkinci gün ise, ilk gün satılanların 927 fazlası satılıyor. Markette kalan yumurta sayısı kaçtır? 42

Adı Soyadı: Değerlendirme 2 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 4 2 6 2 Yandaki toplama işle- Adı Soyadı: 3 1 4 4 minin sonucu hangi + 1 7 7 seçenekte verilmiştir? A. 7473 B. 7483 Telefonunuzu yan tarafta Test C. 7583 D. 7475 gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 2 - = Bin Y. O. B. Bin Y. O. B. Bin Y. O. B. Yukarıdaki abaküste modellenen çı- 3-0-5-6 karma işleminin sonucunu gösteren 5 abaküste kaç boncuk kullanılmalıdır? Yukarıdaki rakamları yalnız bir kez A. 4 B. 6 kullanarak yazabileceğimiz dört ba- C. 8 D. 10 samaklı en büyük çift sayı ile dört basamaklı en küçük tek sayının farkı kaçtır? 3 2200 1 A. 1224 B. 2450 C. 2250 D. 3465 2? 6 1 3 4 5 Yandaki toplama işle- minin en yakın onluğa Yukarıdaki otobüsler bir ayda toplam + 1263 yuvarlanarak yapılan 3785 yolcu taşımışlardır. 1. otobüs tahmini ile gerçek sonucu arasında 2200 kişi taşıdığına göre 2. otobüs kaç fark vardır? kaç kişi taşımıştır? A. 1585 B. 1650 A. 2 B. 13 C. 38 D. 8 C. 2175 D. 5985 4 Pastanede 123 simit vardır. Simit- 7 Dedem 1924 yılında doğmuş. 1982 lerden 42 eksik poğaça, simitlerden yılında İstanbul’a göç etmiştir. Buna 38 fazla da börek vardır. Pastanede göre dedem İstanbul’a göç ettiğinde toplam kaç tane poğaça, simit ve bö- kaç yaşındaydı? rek vardır? A. 52 B. 58 A. 81 B. 161 C. 284 D. 365 C. 62 D. 67 43

8 Tesisimizde üretilen 7214 çelik kapı- 11 Aşağıda verilen işlemlerden hangisi- dan 1513 tanesi Kayseri’ye satılmış- nin sonucu yanlıştır? tır. Kayseri’ye satılanlardan 2534 fazla da Kocaeli’ye satılmıştır. Tesisi- A. 533 + 300 = 833 mizde kaç çelik kapı kalmıştır? B. 575 - 60 = 515 C. 406 + 500 = 900 A. 5560 B. 1746 D. 729 - 500 = 229 C. 4047 D. 1654 9 4210 12 Fark 2514 - - 1710 5672 Eksilen ? 2500 Çıkan Yukarıdaki en yakın onluklarına yu- varlanarak tahmini sonucu bulunan Yukarıda verilenlere göre çıkan sayı kaçtır? çıkarma işlemi aşağıdakilerden han- gisidir? A. 4 2 1 5 B. 4 2 0 5 A. 8186 B. 8158 - 1 7 0 5 - 1 7 1 4 C. 3158 D. 3214 C. 4 2 1 9 D. 4 1 9 5 - 1 7 0 9 - 1 7 1 2 13 3175 – 1416 < ... Yukarıdaki karşılaştırmaya göre “...” yerine yazılabilecek en küçük sayı kaçtır? A. 1759 B. 1760 C. 1761 D. 1762 10 1. gün 2. gün 3. gün 3124 ? 2418 Yukarıdaki tabloda bir mağazanın günlük kazancı verilmiştir. Bu ma- 14 9 8 1 4 ğazanın üç günlük toplam kazancı - 6 3 2 5 - 1 3 8 5 8572 lira olduğuna göre üçüncü gün kaç lira kazanmıştır? A. 706 B. 3572 Yukarıdaki işleme göre “ ” C. 5542 D. 3030 yerine hangi sayı gelmelidir? A. 3489 B. 2204 C. 2104 D. 2865 44

Çarpma İşlemi Toplananları aynı olan toplama işleminin kısa yoldan yapılışına çarpma işlemi denir. 7 + 7 + 7 + 7 = 28 4 x 7 = 28 _ ¡1™ (bir), çarpma işleminde etkisizdir. Sonucu değiştirmez. 24 x 1 = 24 _ ¡0¡ (sıfır), çarpma işleminde yutan elemandır. Sayıların sıfırla çarpımı sıfırdır. 43 x 0 = 0 _ Çarpma işleminde çarpanların yeri değişse de sonuç değişmez. 6 x 5 = 30/5 x 6 = 30 36 342 342 46 x 43 x5 x 25 x 235 108 1710 1710 230 + 14 4 + 684 13 8 + 9  2  0 15 4 8 8550 10810 Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerini yapınız. 36 75 27 94 x 44 x 53 x 66 x 45 ++++ 75 54 46 54 x 72 x 37 x 28 x 39 + + + + 73 46 75 78 x 46 x 83 x 34 x 55 + + + + 319 768 184 342 x5 x6 x7 x8 219 742 714 212 x6 x7 x8 x5 45

Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerini yapınız. 214 375 x 245 327 x 12 x 24 23 x 17 +++ + 834 365 422 365 x 12 x 22 x 18 x 33 + + + + 630 456 518 736 x 25 x 32 x 27 x 26 + + + + 538 247 536 734 x 14 x 27 x 28 x 32 + + + + 29 Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerini yapınız. x 516 43 27 x 35 + x 325 x 275 346 +++ 56 48 63 35 x 234 x 205 x 194 x 224 + + + + 46

Çarpma İşlemi Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerini yapınız. 63 54 x 89 37 x 28 x 36 27 x 56 65 48 42 57 x 47 x 75 x 39 x 29 92 84 75 55 x 24 x 55 x 51 x 66 39 99 56 69 x 28 x 88 x 24 x 77 Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerini yapınız. 879 768 x 184 342 x6 x6 7 x8 884 535 684 444 x3 x5 x4 x8 384 547 638 579 x5 x7 x4 x6 47

Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerini yapınız. 548 647 x 769 378 x 72 x 36 92 x 47 267 474 688 369 x 85 x 95 x 77 x 65 562 276 699 554 x 48 x 98 x 55 x 84 Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerini yapınız. 94 56 x 45 77 x 242 x 375 448 x 567 68 67 27 99 x 287 x 335 x 643 x 722 87 76 49 88 x 346 x 427 x 284 x 578 48

Çarpma İşlemi Çarpma işleminde sayıların birbiriyle çarpılma sırası değişse de sonuç değişmez. (2 x 5) x 4 = 2 x (5 x 4) = 10 x 4 = 4 0 2 x 20 = 40 Etkinlik Çarpma işlemlerini yukarıdaki örneklerden yararlanarak iki farklı şekilde çarpınız. (3 x 4) x 5 = 3 x (4 x 5) = (5 x 2) x 4 = 5 x (2 x 4) = (7 x 3) x 6 = 7 x (3 x 6) = (5 x 6) x 3 = 5 x (6 x 3) = (2 x 8) x 4 = 2 x (8 x 4) = (4 x 3) x 6 = 4 x (3 x 6) = (2 x 10) x 3 = 2 x (10 x 3) = (8 x 2) x 5 = 8 x (2 x 5) = (7 x 3) x 4 = 7 x (3 x 4) = (2 x 5) x 5 = 2 x (5 x 5) = 49

Etkinlik Problemleri örnekten yararlanarak iki farklı şekilde çözünüz. 1 Yumurtanın tanesi 2 liradır. Her pakette 6 yumurta vardır. 3 paket yumurta aldığımda kaç lira ödemem gerekir? I. Yol II. Yol 6 yumurta 1 8 top. yumurta 6 yumurta sayısı 1 2 bir pakete ödenen x 3 paket x 2 fiyat 1 8 toplam x 2 fiyat x 3 paket sayısı yumurta 3 6 TL ödemem gereken 1 2 bir paket için 3 6 TL ödemem ödemem gereken gereken 2 Bir pakette 8 tane gül vardır. Güllerin tanesi 4 lira olduğuna göre 5 paket gül kaç lira eder? I. Yol II. Yol 3 Her kutuda 12 bardak vardır. Bir koli 8 kutu bardak alabildiğine göre 4 koli bardak kaç tanedir? I. Yol II. Yol 4 Bir kutuda 10 hikaye kitabı vardır. Her kitaptan 3 lira kazanan kırtasiyeci 40 kutu hikaye- den kaç lira kazanır? I. Yol II. Yol 5 8 katlı bir binada her katta 4 daire vardır. Her dairede 5 kişi yaşadığına göre binada kaç kişi yaşamaktadır? I. Yol II. Yol 50

Kısa Yoldan Çarpma 10, 100, 1000 VE KATLARIYLA ÇARPMA 10, 100, 1000 ve katları ile çarpma yapılırken önce sıfırların önündeki sayıları çarpılır. Sonra çarpanlardaki sıfırlar çarpımın yanına yazılır. 5 x 10 0 = 500 8 0 x 20 0 = 1 6 0 0 0 8 x 30 0 0 = 2 4 0 0 0 Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerini yapınız. 84x10 = 120x10 = 15x30 = 400x10 = 40x40 = 450x50 = 24x20 = 140x100 = 11x80 = 300x300 = 34x600 = 600x100 = 20x100 = 204x1000 = 32x200 = 300x1000 = 5 İLE KISA YOLDAN ÇARPMA Bir sayıyı kısa yoldan 5 ile çarpmak için; I. Yol: Sayı, 2’ye bölünüp (yarısı alınıp) 10 ile çarpılır. II. Yol: Sayı 10 ile çarpılıp 2’ye bölünür. (yarısı alınır) I. Yol II. Yol 24x5= ? 24x5= ? 2 4 : 2= 12 2 4 x 1 0 = 240 12x10= 120 2 4 0 : 2 = 120 Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerini kısa yoldan yapınız. 14x5= 26x5= 24x5= 18x5= 12x5= 16x5= 88x5= 44x5= 22x5= 40x5= 30x5= 42x5= 51

50 İLE KISA YOLDAN ÇARPMA Bir sayıyı kısa yoldan 50 ile çarpmak için sayı; I. Yol: Sayı 2’ye bölünüp (yarısı alınıp) 100 ile çarpılır. II. Yol: Sayı 100 ile çarpılıp 2’ye bölünür (yarısı alınır). I. Yol II. Yol 30x50 = ? 30x50= ? 3 0 : 2 = 15 3 0 x 10 0 = 3000 1 5 x 1 0 0 = 1500 3 0 0 0      : 2 = 1 5 0 0 Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerini kısa yoldan yapınız. 14x50 = 24x50 = 16x50 = 48x50 = 18x50 = 72x50 = 20x50 = 96x50 = 66x50 = 32x50 = 88x50 = 44x50 = 25 İLE KISA YOLDAN ÇARPMA Bir sayıyı kısa yoldan 25 ile çarpmak için; I. Yol: Sayı 4’e bölünüp (çeyreği alınıp) 100 ile çarpılır. II Yol: Sayı 100 ile çarpılıp 4’e bölünür (çeyreği alınır). I. Yol II. Yol 16 x 2 5 = ? 16 x 2 5 = ? 16 : 4 = 4 16 x 10 0 = 16 0 0 4 x 10 0 = 400 16 0 0 : 4 = 4 0 0 Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerini kısa yoldan yapınız. 4x25 = 28x25 = 8x25 = 32x25 = 12x25 = 40x25 = 20x25 = 48x25 = 52x25 = 60x25 = 68x25 = 76x25 = 52

.P.ro. .b.lemler 1 Her birinde 28 limon olan 17 kasa limon alan bir manav, limonların tanesini 2 liradan sat- tığında göre kaç lira kazanır? 2 Bir kutuda 24 paket çikolata ve her pakette 15’er adet çikolata vardır. Bu kutulardan 18 tane alan market kaç adet çikolata almış olur? 3 Bir kutuda 12 tane kalem vardır. Kalemlerin tanesini 14 TL’den satan kırtasiyeci 31 kutu kalem sattığında kaç lira kazanır? 4 4 katlı bir okul binasının her katında 9 sınıf bulunmaktadır. Her sınıfta 27 öğrenci olduğuna göre okulda toplam kaç öğrenci vardır? 5 Bir market, içinde 6 paket yumurta bulunan kolilerden bir günde 9 adet satmaktadır. Bir paket yumurtayı 3 liraya satan market, 1 haftalık yumurta satışından kaç lira kazanır? 53

6 Bir okulda 46 sınıf, her sınıfta 29 öğrenci vardır. Bu öğrencilerin 739’u erkektir. Okulda kaç kız öğrenci vardır? 7 Günde 34 sayfa kitap okuyan Pınar, elindeki kitabı 8 gün boyunca okumuştur. Kitabı bitir- mek için okuması gereken 127 sayfa kaldığına göre, kitap kaç sayfadır? 8 Bir toptancı günde 18 paket süt bakkala ve bakkala verdiğinin 5 katı kadar süt de markete vermektedir. Toptancı bakkala ve markete bir haftada toplam kaç paket süt vermiş olur? 9 Marketten paketi 27 liradan 6 paket deterjan, tanesi 13 liradan 7 tane karpuz aldım. Satıcıya 300 lira verdiğimde kaç lira para üstü alırım? 10 Bir çiftlikteki ineklerin sayısı tavukların sayısının 3 katıdır. Tavukların sayısı ise atların sayısının iki katından 5 fazladır. Atların sayısı 17 olduğuna göre çiftlikteki, toplam hayvan sayısı kaçtır? 54

Bölme İşlemi Bölme işlemi art arda yapılan çıkarma işleminin kısa yoldan 12 - 4 = 8 1 2 4 yapılışıdır. Bölme aynı zamanda bir paylaştırma işlemidir. 8-4=4 - 1 2 3 4-4=0 Bölme işlemine en büyük basamaktan başlanır. 00 Bölme işleminin terimleri bölünen, bölen, bölüm ve kalan’dır. Bölünen 1 9 7 6 Bölen Bölme işleminde kalan, bölenden büyük veya bölene eşit - 1 8 3 2 Bölüm olamaz. Kalan sayı en fazla bölenden bir eksik olur. 0 1 7 - 1 2 Kalan 0 5 Etkinlik Aşağıdaki bölme işlemlerini yapınız. 426 568 639 728 366 287 328 427 476 657 708 758 1205 1386 1324 2947 1784 7043 3756 2897 55

Bölme işleminde yukarıdan sayı indirdiğimizde oluşan sayı bölenden küçükse bölüm hanesine ¡0™ sıfır yazılarak işlem devam ettirilir. 4 0 2 Aşağıya inen ¡0™ bö- 4 1 2 2 Aşağıya indirilen ¡1™ bölen- - 4 2 0 lenden küçük olduğu - 4 2 0 6 den küçük olduğu için bölü- 00 için bölüme sıfır yazılır. 012 me ¡0™ yazılır. Daha sonra - 12 ¡2™ aşağıya indirilir ve sayı 0 0 12 olur. 12’de 2, 6 defa- dır. Bölüme 6 yazılır. 2 1 2 3 - 2 1 7 0 Aşağıya indirilen ¡2™ bölenden küçük olduğu için bölüme ™0™ yazılır. 002 Etkinlik Aşağıdaki bölme işlemlerini yapınız. 804 603 402 1 0 0 5 8324 9213 8122 5255 6093 8044 9023 5005 1213 1634 3656 4947 56

Bölme İşlemi Etkinlik Aşağıdaki bölme işlemlerini yapınız. 28812 35014 19513 59422 96844 57525 82533 43216 57618 67248 42015 66022 Etkinlik Aşağıdaki bölme işlemlerini yapınız. 47825 36626 9 10 21 64318 57615 76421 57712 83413 29824 60115 87022 79912 57

Bölümün Basamak Sayısını Bulma 4753 4 > 3 olduğu 3843 3 = 3 olduğu 2486 2 < 6 olduğu için bölüm üç için bölüm üç için bölüm iki basamaklıdır. basamaklıdır. basamaklıdır. Etkinlik Aşağıdaki bölme işlemlerinde bölümlerin kaç basamaklı olduğunu yukarıdaki örneklerden yararlanarak işlem yapmadan bulup yazınız. 4363 2632 3365 2746 4 > 3 bölüm üç basamaklıdır. 1362 5753 6484 3463 5345 3968 2752 7666 4354 8489 6723 2142 4572 5755 3526 6298 58

Bölme İşlemi Etkinlik Aşağıdaki bölme işlemlerini yapınız. 1120 5 5675 5 97426 64243 48464 35953 74394 58925 40804 90713 75003 63063 79828 59657 88499 95846 59

Etkinlik Aşağıdaki bölme işlemlerini yaparak şifreyi çözünüz. 1506 U 2728 E 1124 O 2766 A 2408 İ 3789 Y 3246 K 5117 L 25212 M 52010 I 33614 B 67515 R 25214 V 96822 N 48422 Ç 69321 G 50010 C 96642 S 25 73 25 23 46 73 34 33 34 21 34 44 73 30 54 18 34 22 28 50 25 54 24 46 42 45 46 21 52 60

Zihinden Bölme 10, 100, 1000 İLE ZİHİNDEN BÖLME 10, 100, 1000 ile zihinden bölme işlemi yapılırken bölünen ve bölen sayıdan aynı miktar- da sıfır silinir. Kalan sayılarla işlem yapılır. F 370 : 10 = 37 F 4600 : 10 = 460 F 6000 : 10 = 600 F 700 : 100 = 7 F 3600 : 100 = 36 F 36000 ÷ 100 = 360 F 12000 : 1000 = 12 F 27000 : 1000 = 27 F 90000 ÷ 1000 = 90 Etkinlik Aşağıdaki bölme işlemlerini zihinden yapınız. F 430 : 10 = F 850 : 10 = F 2740 : 10 = F 37 000 : 10 = F 700 : 10 = F 2800 : 10 = F 84 000 : 10 = F 3000 : 10 = F 3400 : 10 = F 5400 : 100 = F 2600 : 100 = F 5000 : 100 = F 14 000 : 100 = F 27 500 : 100 = F 8000 : 100 = F 40 000 : 100 = F 12 000 : 100 = F 10 200 : 100 = F 9000 : 1000 = F 20 000 : 1000 = F 40 000 : 1000 = F 6000 : 1000 = F 8000 : 1000 = F 12 000 : 1000 = F 3000 : 1000 = F 72 000 : 1000 = F 104 000 : 1000 = Etkinlik Tablodaki bölme işlemlerini örnekten yararlanarak zihinden yapınız. : 10 100 1000 : 10 100 1000 44 000 4400 440 44 34 000 61 36 000 52 000 28 000 78 000

Tahmini Bölme Bölme işleminde tahmini sonuç bulunurken bölüneni en yakın onluğa veya yüzlüğe yuvarlarız. Böleni en yakın onluğa yuvarlarız. İşlem Tahmin Fark İşlem Tahmin Fark 32412 32010 32 32412 30010 30 - 24 27 - 30032 - 27 - 24 27 - 30 30 - 27 084 020 5 084 000 3 - 84 - 20 - 84 00 00 00 Etkinlik Aşağıdaki bölme işlemlerinin iki farklı şekilde tahmini sonuçlarını bulup işlem sonuçlarıyla karşılaştırınız. En Yakın Onluk En Yakın Yüzlük İşlem Tahmin Fark İşlem Tahmin Fark 52822 52822 81921 81921 46818 46818 75933 75933 62

Çarpma Bölme İlişkisi Bölme işleminin doğruluğunu kontrol (sağlama) için; bölüm ile bölen çarpılır ve çıkan sonuca kalan eklenir. Bulduğumuz sonuç bölünene eşit ise işlemimiz doğrudur. Not: Kalan sıfırsa toplama işlemi yapılmaz. Bölünen 2186 Bölen Kontrol (Bölüm x Bölen) + Kalan - 18 36 Bölüm (3 6 x 6) + 2 = 038 2 1 6 + 2 = 2 1 8 İşlem doğrudur. - 36 2 Kalan Etkinlik Aşağıdaki bölme işlemlerini yaparak doğruluğunu kontrol ediniz. 1314 (3 2 x 4) + 3 = 1784 - 12 32 12 8 + 3 = 13 1 011 -8 03 3827 2364 6105 8096 2267 3478 63

Bölme işleminde verilmeyen bölüneni bulmak için bölenle bölüm çarpılır, bulunan sonuç ka- lanla toplanır. Bölünen 1 2 Bölen - 1 4 Bölüm Çözüm: (Bölen x Bölüm) + Kalan - Kalan (1 2 x 1 4) + 2 = 02 1 6 8 + 2 = 1 7 0 Bölünen Etkinlik Bölme işlemlerindeki terimleri yazıp bölünen sayıyı bulunuz. Çözüm Çözüm 24 24 - 15 - 36 - Çözüm - Çözüm 06 08 15 42 - 22 - 21 - Çözüm - Çözüm 04 04 36 25 - 19 - 18 - - 00 03 Çarpma işleminde çarpımı çarpanlardan birine böldüğümüzde diğer çarpanı buluruz. 5 x 7 = 35 35÷7=5 8x4 = 32 3 2 ÷ 8 = 4 35÷5=7 Etkinlik Aşağıdaki çarpma işlemlerinde verilmeyen çarpanları bulunuz. 3x = 24 x6 = 36 x6 = 30 3x = 21 7x = 28 x8 = 72 64

Problemler 1 184 kilogram unu altışar kilogramlık çuvallara koymak istiyoruz. Kaç çuvala ihtiyacımız olur? Kaç kilogram un artar? 2 Dedemin yaşı annemin yaşının 2 katıdır. Annemin yaşı ise benim yaşımın 4 katıdır. Dedem 72 yaşında olduğuna göre ben kaç yaşındayım 3 Bir mağazaya tavan süslemesinde kullanmak üzere 252 tane ampül alındı. Ampuller 18 avi- zeye eşit olacak şekilde takıldı. Avizelerde 2 bölüm olduğuna göre, her bir bölüme kaç ampül takılmıştır? 4 Bir ilçede birinci sınıfa başlayacak olan 945 öğrenci vardır. Bunlar 9 okula eşit şekilde paylaştırılacaktır. Atatürk İlkokulunda 5 sınıf olduğuna göre her sınıfta kaç öğrenci olur? 5 Bir yazar hergün 126 satır yazı yazmaktadır. Bir sayfada 42 satır olduğuna göre, 129 sayfalık bir kitabı kaç günde bitirir? 65

6 684 litre zeytinyağı dörder litrelik şişelere konularak satılacaktır. Şişelerin tanesini 82 TL’den satan bir satıcı ne kadar para kazanır? 7 İki kardeş para biriktirip 784 TL’ye akülü araba almak istiyorlar. Bunun için oluşturdukları kumbaraya küçük kardeş günlük 5 TL, büyük kardeş ise 9 TL para atacaktır. Buna göre kaç gün sonunda gerekli parayı biriktirebilirler? 8 Liste fiyatı 1638 TL olan bir çamaşır makinesi almaya karar verdik. Satıcı 345 TL indirim yaptı. Satıcıya 420 TL peşinat verdik. Geri kalan ödemeyi üç eşit taksit şeklinde yapacak olursak her bir taksitimiz kaç TL olur? 9 12 ay taksitle 972 TL’ye bilgisayar alan Ahmet Bey, 7. taksiti ödedikten sonra kalan bor- cunun tamamını peşin ödemek istiyor. Buna göre kaç TL ödeme yapmalıdır? 10 360 şişe su 4’erli olarak kutulara konuyor. Bu kutuların yarısı markete satılıyor. Kalan 18 tanesi ise lokantaya satılıyor. Geriye kaç şişe su kalmıştır? 66

Eşitlikler Matematiksel ifadelerde eşitlik durumunu sağlamak için eşitliğin her iki tarafındaki işlemlerin aynı sonucu vermesi gerekir. + 6 = 14 - 5 8 : 2= +2 4 x = 3 4 - 14 +6= 9 4 = +2 4x = 20 3 +6= 9 4 = 2 +2 4x5= 20 9=9 4= 4 20 = 20 Etkinlik Yukarıdaki örneklerden yararlanarak matematiksel ifadelerin eşitliğini sağlayınız. F 12+ = 1 8 - 5 F 16 : 4 = + 2 F5x = 25-10 F 17 - 4 = + 9 F 18 : 3 = 9- F x6 = 49-13 F -12= 8+4 F8 + = 40: 4 F27-11= 4x F6 + 5 = 1 8 - F4 x = 3 4 - 14 F 18+6 = x8 67

Eşitlik durumu olmayan matematiksel ifadelerde eşitlik durumunu sağlamak için çıkarma veya toplama işleminden yararlanabiliriz. 8 + 5 � 1 2 - 3 I. Yol: 1 3 - 4 = 9 II. Yol: 1 3 = 9 + 4 13 � 9 9= 9 13= 13 Eşitliğin sağlanması için; eşitliğin sol tarafından veya eşitliğin sağ tarafına 4 çıkartılır. 4 eklenir. Etkinlik Yukarıdaki örnekten yararlanarak aralarında eşitlik durumu olmayan ifadelerin eşit olması için gerekli işlemleri yapınız ✪7 + 5 � 20-5 I. Yol: II. Yol: ✪12 - 3 � 6 + 5 I. Yol: II. Yol: ✪9 + 7 � 2 9 - 12 I. Yol: II. Yol: ✪18 - 6 � 8 + 6 I. Yol: II. Yol: ✪ 1 2 + 7 � 3 6 - 1 5 I. Yol: II. Yol: ✪20-6 � 13+3 I. Yol: II. Yol: 68

Problemler 1 Tanesini 25 liradan aldığı çantaları 45 liradan satan kırtasiyeci 300 lira kâr elde etmiştir. Buna göre kırtasiyeci kaç çanta satmıştır? 2 Canan, ayda 18 liradan 6 taksitle aldığı bisikleti 9 ay taksitle almış olsaydı ayda kaç lira taksit ödemesi gerekirdi? 3 900 km A B A şehrinden B şehrine giden Barış’ın arabası saatte 50 km hızla gitmektedir. Berna’nın arabası ise aynı yolda saatte 90 km hızla gitmektedir. Barış, Berna’dan kaç saat sonra B şehrine varır? 4 Manavdan 3 kg’ı 15 lira olan domatesten 2 kg, 2 kg’ı 16 lira olan biberden 3 kg alan Deniz manava kaç lira vermiştir? 5 Kaan hafta içi her gün kumbarasına 8 TL koyuyor. Hafta sonları ise kumbarasına her gün 10 TL koyuyor. Kaan fiyatı 720 TL olan bisikleti almak için kaç hafta para biriktirmelidir? 69

6 Arda’nın dükkanındaki oyuncak arabaların sayısı Kaan’ın dükkanındakilerin 3 katından 5 fazladır. Arda’nın dükkanında 65 araba olduğuna göre Kaan’ın dükkanında kaç oyuncak araba vardır? 7 Ayşe’nin bir karışı 12 cm’dir. Tolga’nın ise bir karışı 15 cm’dir. Ayşe’nin 60 hamlede ölçtüğü tahtanın uzunluğunu Tolga kaç hamlede ölçer? 8 Desteler şeklinde paketlediğimiz 240 kalemi düzine olarak paketlersek kullandığımız paket miktarı ne kadar azalır? 9 Bir okulda 2 bina, her binada beşer kat, her katta beşer sınıf vardır. Bu okulun mevcudu 900 ve her sınıfta eşit sayıda öğrenci olduğuna göre bir sınıfta kaç öğrenci vardır? 10 Günde 12 sayfa kitap okuyan Pınar, elindeki kitabı 8 gün boyunca okumuştur. Kitap 258 sayfa olduğuna göre kalan sayfaları 9 günde bitirebilmek için günde kaç sayfa okumalıdır? 70

Problemler 1 Ümit, arkadaşları ile sinemaya gitmek için 13 tane bilet satın alacaktır. Biletler için adam başı 15’er TL toplamıştır. Sinema biletleri 234 TL tuttuğuna göre Ümit adam başı kaçar TL daha toplamalıdır? 2 9 arkadaş piknik giderleri için kişi başı 35 TL para toplamışlar. Ancak yaptıkları piknik alışverişi 423 TL tutmuştur. Parayı ödeyebilmek için kişi başı ne kadar daha para toplanmalıdır? 3 Saatte 80 km hızla giden bir aracın 6 saatte gittiği yolu 20 km daha yavaş giden bir araç kaç satte gider? 4 Zeynep, tanesi 24 TL olan hikaye kitaplarından 18 tane aldı. Kitapçı kitapları okuyup ge- tirdikten sonra verdiği paranın yarısını Zeynep’e geri verdi. Zeynep cebindeki 168 TL’yi de bu paraya eklerse kaç tane kitap alabilir? 5 34 elma ağacı olan bir tarladaki her ağaçtan 76 kg elma toplanmaktadır. Elmaların 946 kilogramı markete, geri kalanları ise 13 manava eşit olarak paylaştırılacaktır. Paylaşımdan önce manavlardan birinde 97 kg elma olduğuna göre bu manavda kaç kg elma olmuştur? 71

6 931 kilogram limon her biri 7 kilogram limon alan kasalara paylaştırılıyor. Depoda 276 kasa daha limon olduğuna göre toplam kaç kasa limon vardır? 7 680 litre zeytinyağı 5 litrelik şişlerde satılacaktır. Bir şişe zeytin yağı 68 TL’den satılırsa satıcı kaç lira kazanır? 8 Bir depoda 522 litre benzin bulunmaktadır. Depodaki benzin 9 litrelik bidonların tam doldur- maktadır. Depodaki benzini 9 litrelik bidonlanlarla aynı sayıda 6 litrelik bidonlara koyarsak kaç litre benzin artar? 9 Bir börekçi, böreklerin kilogramını 22 TL’den satarak birinci gün 572 TL, ikinci gün ise 396 TL kazanmıştır. Böreklerin kilogramını 25 TL’den satmış olsaydı kaç lira kazanırdı? 10 İnci, 440 sayfalık bir kitabın ilk hafta 167 sayfasını okumuştur. İkinci hafta ise her gün 22 sayfa okumuştur. Geriye kalan sayfaları bir haftada bitirebilmek için günde kaç sayfa kitap okumalıdır? 72

Adı Soyadı: Değerlendirme 3 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Bir kolide 48 paket yumurta vardır. Adı Soyadı: Her bir pakette 24 yumurta oldu- ğuna göre kolide toplam kaç yu- Telefonunuzu yan tarafta Test murta vardır? gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. A. 72 B. 480 1 6 11 C. 960 D. 1152 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 2 4084 2 Yandaki bölme işlemi- nin sonucu kaçtır? A. 24 B. 242 5 Kişi Bilet C. 2002 D. 2042 sayısı fiyatları İndirimli bilet 500 25 Tam bilet 800 50 3 X 5 25 50 Yukarıdaki tabloda bir konsere ka- 60 200 1200 tılan seyirci sayıları ile bilet fiyatları 12 160 900 1800 verilmiştir. Buna göre konser için 36 satılan biletlerden ne kadar gelir elde edilmiştir? Tablodaki işlemlerden yanlış olan- A. 12 500 B. 40 000 ların bulunduğu bölümleri kesip C. 52 500 D. 73 200 çıkarttığımızda kesip çıkarttığımız bölümün görünümü nasıl olur? A. B. 6 5-1-0-4 C. D. Yukarıdaki rakamları yalnız bir kez kullanarak oluşturabileceğimiz dört basamaklı en küçük sayı ile iki ba- samaklı en büyük sayının çarpımı kaçtır? A. 5196 B. 56 430 C. 10 540 D. 78 300 4 A=4 B=2 C=5 7 I. 2514 x 10 = 25 140 II. 540 x 100 = 5400 Yukarıda verilen eşitliklere göre III. 275 x 1000 = 275 000 ACB x AC işleminin sonucu kaçtır? IV. 8400 x 10 = 84 000 A. 17 850 B. 19 125 Yukarıda verilen işlemlerden hangi- C. 20 340 D. 23 580 sinin sonucu yanlıştır? A. I B. II C. III D. IV 73

8 Bölen 6 12 Aşağıdaki bölme işlemlerinden han- Bölüm 44 - gisinde bölüm iki basamaklıdır? Kalan 2 A. 5 4 1 4 B. 4 5 5 5 - - Yukarıda verilenlere göre bölünen sayı kaçtır? A. 264 B. 266 C. 3 7 5 3 D. 2 4 8 2 C. 56 D. 94 - - 9 Mesut, 587 sayfalık bir kitabın, 320 13 Her yıl 850 kg pirinç üreten bir sayfasını okumuştur. Geriye kalan çiftçi, üç yıllık üretiminin yarısını bölümü 3 günde okuyacaktır. Me- pirinç fabrikasına satmıştır. Üretici- sut’un kitabı bitirebilmek için günde nin pirinç fabrikasına sattığı pirinç kaç sayfa kitap okuması gerekir? kaç kilogramdır? A. 89 B. 98 C. 108 D. 267 A. 425 B. 850 C. 1275 D. 1700 10 Aşağıdaki bölme işlemlerinden han- gisinin sonucu yanlıştır? A. 3700 : 10 = 37 B. 48 000 : 100 = 480 C. 5000 : 1000 = 5 D. 5300 : 10 = 530 14 Yandaki cep tele- fonundan iki adet alan Cevdet Bey, telefonların para- 11 (120 x 50) : 100 = ? t 1440 sını 12 eşit taksitle ödeyecektir. Cev- Yukarıdaki işlemin sonucu kaçtır? det Bey’in her ay ödeyeceği para kaç liradır? A. 6000 B. 600 A. 120 B. 240 C. 60 D. 6 C. 360 D. 480 74

Kesirler (Basit Kesir) Kesir sayısındaki payda kesrin kaç eş parçaya ayrıldığını belirtir. 1 pay Pay ise eş parçalardan kaç tanesinin alındığını gösterir. 4 payda 3 basit kesir Basit Kesir: Payı paydasından küçük olan kesirlere basit 4 kesir denir. Basit kesirler iki şekilde okunabilir; 3 Üç bölü dört veya dörtte üç. 4 Etkinlik Aşağıda verilen çalışmaları örneğe uygun tamamlayınız. Kesir Modeli Kesir Okunuşu ➠ 3 üç bölü beş veya beşte üç 5 Etkinlik Aşağıda verilen kesirlerin okunuşlarını yazınız. Kesir modelinde gösteriniz. Kesir Okunuşu Kesir Modeli 2 5 5 6 3 8 7 12 75

Basit Kesri Sayı Doğrusunda Gösterme 3 2 4 0 12 3 1 444 Üç bölü dört kesri bir bütünden küçüktür. O yüzden sayı doğrusunda sıfır ile bir arasında yer alır. Etkinlik Aşağıda modellenen kesirleri yazıp, sayı doğrusunda gösteriniz. Kesir Modeli Kesir Sayı Doğrusu 01 01 01 01 Etkinlik Aşağıdaki sayı doğrusunda harflerle gösterilen kesirleri kutuların içine yazınız. A B 03 1 10 C D 0 1 E FG 01 H I 0 1 76

Kesirler (Bileşik Kesir) Bileşik Kesir: Payı paydasından büyük veya payı pay- 4 bileşik kesir dasına eşit kesirlere bileşik kesir denir. Bir bütün veya bir 4 bütünden fazlasını belirtir. Bileşik kesirler; 4 Dört bölü üç şeklinde okunur. 4 bileşik kesir 3 3 Etkinlik Aşağıda verilen çalışmaları örneğe uygun tamamlayınız. Kesir Modeli Kesir Okunuşu ➠ 5 Beş bölü dört 4 Etkinlik Aşağıda verilen kesirlerin okunuşlarını yazınız. Kesir modelinde gösteriniz. Kesir Okunuşu Kesir Modeli 4 3 7 4 10 6 5 3 77

Bileşik Kesri Sayı Doğrusunda Gösterme 50 12 3 12 3 4 5 6 333333 Beş bölü üç kesri bir bütünden büyüktür. İki bütünden küçüktür. O nedenle sayı doğrusunda bir ile iki arasında yer alır. Etkinlik Aşağıda modellenen kesirleri yazıp, sayı doğrusunda gösteriniz. Kesir Modeli Kesir Sayı Doğrusu 1 0 2 0 12 0 123 0 12 Etkinlik Aşağıda sayı doğrusunda harflerle gösterilen kesirleri kutuların içine yazınız. AB 0 17 2 6 CD E 0 12 3 FH 0 12 0 K LM 78 12 3 4

Kesirler (Tam Sayılı Kesirler) Tam Sayılı Kesir: Bir sayma sayısı ile ifade edilen kesirlere tam sayılı kesir denir. Bir sayma sayısı ve bir basit kesirden 3 4 oluşur. 1 tam sayılı kesir Tam sayılı kesirler; 1 3 Bir tam üç bölü dört veya bir tam dörtte üç şeklinde okunur. 4 Etkinlik Aşağıda verilen çalışmaları örneğe uygun tamamlayınız. Kesir Modeli Kesir Okunuşu ➠ 2 3 İki tam üç bölü dört veya iki tam dörtte üç 4 Etkinlik Aşağıda verilen kesirlerin okunuşlarını yazınız. Kesir modelinde gösteriniz. Kesir Okunuşu Kesir Modeli 79 3 3 4 1 4 5 2 5 8 1 7 10

Tam Sayılı Kesri Sayı Doğrusunda Gösterme 2 0 Tam kısım 12 4 1 1 2 3 4 4 4 4 4 1 1 1 1 “Bir tam“ ifadesi 1 tam sayıyı, “dörtte iki“ ifadesi ise dörde bölünmüş bir bütünün iki parçasını ifade eder. Etkinlik Aşağıda modellenen kesirleri yazıp, sayı doğrusunda gösteriniz. Kesir Modeli Kesir Sayı Doğrusu 12 3 0 0 12 3 0 12 0123 Etkinlik Aşağıdaki sayı doğrusunda harflerle gösterilen kesirleri kutuların içine yazınız. 0 1 2 2 6 1 0123 0 12 0 12 3 4 80

Kesirler Etkinlik Örnekten yararlanarak aşağıdaki çalışmaları yapınız 6 Altı bölü dört Bileşik kesir 4 ..... ..... ..... ...... ...... ...... ...... ...... ...... Etkinlik Aşağıdaki tabloyu verilen kesir ifadelerine göre doldurunuz. Kesir Kesrin okunuşu Kesrin çeşidi Kesrin modeli 4 6 1 2 3 5 3 2 1 2 81

Etkinlik Aşağıdaki sayı doğrularında harflerle gösterilen kesirleri kutuların içine yazınız. 0 12 0 12 0 12 0 12 0 1 2 3 0 12 3 4 Etkinlik Aşağıda verilen kesirleri sayı doğrusunda gösteriniz. 29 0 48 2 77 55 0 12 1 3 1 3 7 14 5 5 77 0 12 0 12 3 9 1 3 2 4 8 8 8 8 0 12 3 82

Birim Kesirleri Karşılaştırma 1 3 1 1 Birim kesirlerde paydası küçük olan kesir diğerle- 1 2 3 rinden büyüktür. 2 Etkinlik Aşağıda modellenen birim kesirleri yazınız. Kesirleri büyükten küçüğe ve küçük- ten büyüğe doğru sıralayınız. ...... ...... B. K. ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... K. B. ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... B. K. ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... K. B. ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... B. K. ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... K. B. ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... B. K. ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... K. B. ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... 83

Etkinlik Aşağıda verilen birim kesirleri modelleyiniz. Kesirleri büyükten küçüğe ve küçük- ten büyüğe doğru sembol kullanarak sıralayınız. 1 3 B. K. ...... ...... ...... 1 ...... ...... ...... 2 K. B. ...... ...... ...... 1 ...... ...... ...... 4 1 2 B. K. ...... ...... ...... 1 ...... ...... ...... 3 K. B. ...... ...... ...... 1 ...... ...... ...... 6 1 18 B. K. ...... ...... ...... 1 ...... ...... ...... 6 K. B. ...... ...... ...... 1 ...... ...... ...... 9 1 4 B. K. ...... ...... ...... 1 ...... ...... ...... 16 K. B. ...... ...... ...... 1 ...... ...... ...... 8 84

Bir Çokluğun Belirten Kesir Kadarını Bulma Soru: 12 elmanın 3 ‘ü kaç elmadır? 9 elma 4 1. Önce elmalar payda sayısı kadar (4) eş gruba ayrılır. 2. Oluşan 4 gruptan pay sayısı kadar (3) grup alınır. 3. Alınan gruplardaki elmalar sorunun cevabıdır. Etkinlik Aşağıda verilen çokluklardaki nesnelerin belirtilen kesir kadarını bulup yazınız. 20 elmanın 2 ‘si .................... elma eder. 15 cevizin 2 ‘si .................... ceviz eder. 5 3 24 kalem 5 ‘i .................... kalem eder. 27 çileğin 5 ‘i .................... çilek eder. 8 9 12 karpuz 4 ‘ü .................... karpuz eder. 32 fındığın 3 ‘ü .................... fındık eder. 6 8 16 kivinin 7 ‘si .................... kivi eder. 18 misketin 5 ‘i .................... misket eder. 8 6 85

Bir çokluğun belirtilen kesir kadarını bulmak için verilen çokluk önce kesrin paydasına bölünür. Çıkan sonuç kesrin payı ile çarpılır. 48’in 3 ’ü kaçtır? 48 48 4 12 4 - 4 12 x3 08 36 -8 12 12 12 12 00 36 Etkinlik Aşağıda verilen sayıların belirtilen kesir kadarını bulunuz. H 42’nin 2 ’si kaçtır? H 45’in 2 ’si kaçtır? 6 3 H 36’nın 4 ’ü kaçtır? H 45’in 3 ’ü kaçtır? 6 9 H 99’un 1 ’i kaçtır? H 120’nin 2 ’si kaçtır? 3 6 H 72’nin 5 ’i kaçtır? H 96’nın 5 ’i kaçtır? 8 12 86

Problemler 1 Bir manav 56 kg elmanın 5 ’ini satıyor. Manav kaç kg elma satmıştır? 8 2 Bahçemizdeki 96 ağacın 3 ’ü kuruyor. Bahçemizdeki ağaçların kaç tanesi kurumuştur? 12 3 4. sınıfta okuyan 168 öğrencinin 5 ’i kız öğrencidir. 4. sınıfta okuyan kaç kız öğrenci vardır? 8 4 Orhan 216 sayfalık kitabın 4 ’ünü okumuştur. Orhan kitabın kaç sayfasını okumuştur? 6 5 Bir simitçi 144 simidin 5 ’ini satmıştır. Simitçinin geriye kaç simidi kalmıştır? 6 87

6 Emre 96 sayfalık kitabın 3 ’ünü okumuştur. Emre’nin okuyacağı kaç sayfa kalmıştır? 4 7 Bir balıkçı tuttuğu 56 kg balığın 5 ’ini satmıştır. Balıkçının geriye kaç kg balığı kalmıştır? 7 8 Bir trendeki 168 yolcunun 2 ’si birinci durakta inmiştir. Trende kaç yolcu kalmıştır? 6 9 Mete 160 liranın 3 ’ü ile ayakkabı aldı. Geriye kalanını ise kumbaraya attı. Mete’nin kum- 4 baraya attığı para kaç liradır.? 10 Bir okulda 650 öğrenci vardır. Öğrencilerin 3 ’ü kız olduğuna göre bu okulda kaç kız 5 öğrenci vardır? 88

Kesirleri Karşılaştırma Paydaları eşit kesirlerde payı büyük olan kesir diğerinden daha büyüktür. 2 2 8 8 Çeyrek 4 4 8 8 Yarım 8 8 8 8 Bütün B. K. 8 4 2 K. B. 2 4 8 888 888 Etkinlik Aşağıdaki kesir ifadelerine göre şekilleri eş parçalara ayırıp boyayınız. Kesir ifadelerini karşılaştırınız. Karşılaştırma 2 6 B. K. ...... ...... ...... 4 ...... ...... ...... 6 K. B. ...... ...... ...... 3 ...... ...... ...... 6 2 3 B. K. ...... ...... ...... 3 ...... ...... ...... 3 K. B. ...... ...... ...... 1 ...... ...... ...... 3 2 4 B. K. ...... ...... ...... 3 ...... ...... ...... 4 K. B. ...... ...... ...... 4 ...... ...... ...... 4 89

Etkinlik Aşağıdaki kesir ifadelerini sayı doğrusunda gösteriniz. Sembol kullanarak kesir- leri karşılaştırınız. 3 6 5 6 2 6 Büyükten küçüğe : Küçükten büyüğe : 7 8 3 8 5 8 Büyükten küçüğe : Küçükten büyüğe : 6 12 4 12 10 12 Büyükten küçüğe : Küçükten büyüğe : 90

Kesirleri Karşılaştırma Etkinlik Aşağıda verilen kesirleri karşılaştırınız. Kesirler arasına “>“ (büyüktür), “<“ (küçüktür) sembollerinden uygun olanı yazınız. 24 6 10 84 66 12 12 17 17 12 15 13 9 79 77 15 15 99 12 20 20 18 4 10 16 16 20 20 99 85 7 12 10 8 11 11 66 8 8 Etkinlik Aşağıda verilen kesirleri büyükten küçüğe doğru sıralayınız. 874 10 10 10 15 13 16 777 857 14 14 14 486 999 8 6 10 444 91

Etkinlik Aşağıdaki kesirleri küçükten büyüğe doğru sıralayınız. 573 888 11 13 15 14 14 14 12 18 15 17 17 17 15 19 12 10 10 10 16 14 11 20 20 20 Etkinlik Aşağıdaki karşılaştırma ifadelerinin doğru olması için “..........“ ile belirtilen bölümlere uygun sayılar yazınız. 12 ...... 8 ...... 15 18 12 ...... 9 14 14 14 24 24 24 10 10 10 ...... 10 11 25 ...... 20 5 ...... 8 15 15 15 20 20 20 999 8 ...... 3 12 ...... 8 20 16 ...... 888 12 12 12 16 16 16 9 15 ...... 15 ...... 10 ...... 20 30 18 18 18 25 25 25 36 36 36 92

Kesirlerde Toplama İşlemi Paydaları eşit kesirlerde toplama işlemi yapılırken paylar toplanıp paya yazılır. Paydalardan biri paydaya yazılır. += 3 + 2 =5 666 Paydaları eşit tam sayılı kesirleri toplarken tam kısımlar toplanır, tam kısma yazılır. Paylar toplanır paya yazılır. Payda ise değişmez aynı yazılır. += 1 1 + 1 2 = 2 3 4 4 4 Etkinlik Aşağıda modellenen kesir sayı sayılarını yazarak toplama işlemlerini yapınız. Sonu- cu ifade edebilecek şekilde modelleri boyayınız. += += 3+2=5 ...... + ...... = ...... 666 ...... ...... ...... += += ...... + ...... = ...... ...... + ...... = ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... += += ....... ....... ....... ...... ....... + ...... ....... = ...... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ...... + = ...... 93

Etkinlik Aşağıdaki toplama işlemlerini yapınız. 527 34 13 7 888 88 21 21 15 12 75 21 11 30 30 14 14 36 36 67 11 12 15 17 10 10 16 16 20 20 18 21 89 12 9 99 77 11 11 15 8 12 14 9 12 12 12 32 32 13 13 7 14 15 5 12 13 15 15 17 17 27 27 1 2 2 3 3 14 1 10 5 2 2 3 9 9 25 25 14 14 2 18 1 12 2 12 3 10 2 5 34 34 20 20 20 20 94

Kesirlerde Çıkarma İşlemi Paydaları eşit kesirlerde çıkarma işlemleri yapılırken paylar çıkarılıp paya yazılır. Payda ise değişmez, aynen yazılır. ➠ 62 4 88 8 Etkinlik Aşağıdaki örnekten yararlanarak kesirlerde çıkarma işlemlerini yapınız. İşlem sonu- cunu gösteren modeli sonucu ifade edecek şekilde boyayınız. ➠➠ 10 3 7 ....... ....... ....... 14 14 14 ....... ....... ....... ➠ ....... ➠ ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ➠ ....... ➠ ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ➠ ....... ➠ ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... 95

Etkinlik Aşağıdaki çıkarma işlemlerini yapınız. 835 52 72 10 10 10 77 88 62 15 7 10 3 12 12 20 20 15 15 14 5 93 10 8 24 24 15 15 16 16 52 14 7 20 12 14 14 24 24 42 42 20 8 17 5 11 9 10 10 20 20 30 30 16 3 18 12 10 6 35 35 25 25 14 14 24 5 11 6 19 7 32 32 24 24 20 20 15 9 34 20 48 14 40 40 52 52 84 84 96

Problemler 1 Çevresi 600 m olan bir tarlanın etrafına 5 m aralıklarla ağaç dikilecektir. Ağaçların 6 8 ’sı dikildiğine göre geriye dikilecek kaç ağaç kalmıştır? 2 Bir pakette 8 çikolata vardır. 24 paket çikolatanın 2 ’si eridiğine göre geriye kaç çikolata 6 kalmıştır? 3 Bir market sahibi 120’lik kutularda 4 kutu şeker almıştır. Bunların 6 ’sını satmıştır. Geriye 8 kaç adet şeker kalmıştır? 4 Mavi torbada 720 fındık vardır. Kırmızı torbada ise mavi torbadakilerin 6 ’sı kadar fındık 9 vardır. İki torbada toplam kaç fındık vardır? 5 Bir kütüphanedeki kitapların 4 ’ü yenilenecektir. Kütüphanede 840 kitap olduğuna göre 7 yenilenecek kitaplar kaç tanedir? 97

6 Bir markette 240 koli yumurta vardır. Bunların 3 ’ü satıldığına göre geriye kaç koli yumur- 8 ta kalmıştır? 7 Caner’in 135 lirası vardır. Caner parasının 2 ’si ile kitap, 4 ’ü ile de çanta almıştır. Ca- 99 ner’in kaç lirası kalmıştır? 8 Kerem 2600 liranın 3 ’ü ile tablet bilgisayar aldı. Daha sonra kalan parasının 3 ’ünü kardeşine 55 verdi. Kerem’in kaç lirası kalmıştır? 9 Aslı’nın 48 tokası vardır. Bunların 7 ’sini kardeşine, 4 ’ünü de arkadaşına verdi. Aslı’nın 12 12 geriye kaç tokası kalmıştır? 10 840 öğrencinin olduğu okulda yapılan geziye öğrencilerin 2 ’si katılmıştır. Geride kalan öğ- 7 rencilerin 5 ’i de tiyatroya gitmiştir. Buna göre iki etkinliğe de katılmayan kaç öğrenci vardır? 12 98

Adı Soyadı: Değerlendirme 4 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. 1 tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 ? Adı Soyadı: ? Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. Yukarıda modellenen kesrin okunuşu hangi seçenekte doğru olarak veril- 1 6 11 miştir? 2 7 12 3 8 13 A. Dörtte iki B. Beşte iki 4 9 14 C. Beşte üç D. Beşte beş 5 10 15 4 ? ? 0 1 ?2 2 Aşağıdaki toplama işlemlerinden hangisinin sonucu bir bütünü ifade eder? Aşağıdaki kesirleri sayı doğrusundaki “?” ile gösterilen yerlere doğru şekil- A. 1 + 1 + 1 de yazdığımızda hangisi dışarda ka- 444 lır? B. 1 + 1 + 1 A. 2 B. 6 555 6 6 C. 1 + 1 C. 1 1 D. 9 22 6 6 D. 3 + 1 5 3 , 1 , 6 , 8 55 8888 Yukarıdaki kesirleri küçükten büyüğe doğru sıralarsak hangisi en sonda yer alır? 3 Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisin- A. 3 B. 1 de bir hata yapılmıştır? 8 8 C. 6 D. 8 8 8 A. 1 Basit kesir 6 75’in 2 ’si kaçtır? 5 Birim kesir 3 Tam sayılı kesir B. 1 Bileşik kesir A. 50 B. 25 C. 15 D. 10 4 C. 1 2 3 D. 7 9 99

7 A B 11 ➠ 2 01 Yukarıdaki sayı doğrusundaki A ve Yukarıda modellenen çıkarma işlemi B noktalarının ifade ettiği kesirlerin aşağıdakilerden hangisidir? toplamı kaçtır? A. 5 - 2 = 3 888 A. 3 B. 5 4 4 B. 7 - 4 = 3 888 C. 7 D. 9 4 4 C. 5 - 2 = 3 555 8 1 , 1 , 1 427 D. 2 - 1 = 1 333 Yukarıdaki birim kesirleri büyükten 12 Yandaki kesir basit kesirdir. küçüğe sıralanmış hali hangi seçe- 7 Buna göre “ ” yerine yazılabi- nekte verilmiştir? lecek en büyük sayı kaçtır? A. 10 B. 8 C. 7 D. 6 A. 1 > 1 > 1 742 13 Bir kasada 50 kg armut vardır. İkin- ci kasada 1. kasanın 2 ’si kadar ar- B. 1 > 1 > 1 5 427 mut vardır. İki kasada toplam kaç kg armut vardır? C. 1 > 1 > 1 A. 20 B. 30 C. 70 D. 90 247 D. 1 > 1 > 1 724 9 Yukarıda modellenen kesir hangi se- çenekte doğru olarak verilmiştir? A. 2 B. 8 C. 2 2 D. 4 1 66 66 10 15 Yandaki kesrin bileşik kesir ola- 14 Yandaki televizyo- bilmesi için “ ” ile gösterilen yere yazılabilecek en büyük sayı t 840 nun fiyatının 6 ’sını kaçtır? cu kalır? 8 ödeyen Mehmet Bey’in satıcıya kaç lira bor- A. 16 B. 15 C. 10 D. 1 A. 105 B. 210 C. 140 D. 630 100

Zaman Ölçüleri Zamanı ölçmek için kullanılan araca saat denir. Saniye Saniye çubuğunun 12’den başlayıp tekrar 12’ye gelene kadar yaptığı bir tur 60 saniyedir. Bu bir tur 1 dakikaya eşittir. Yani; 1 dakika = 60 saniye 60 saniye = 1dakikadır. Akrep Yelkovan Yelkovanın tam bir dönüşü 60 dakikadır. Bir tur 1 saate eşittir. Yani 1 saat = 60 dakika 60 dakika = 1 saattir. 60 saniye = 1 dakika 60 dakika = 1 saattir. 1 saat = 60 x 60 = 3600 saniyedir. Etkinlik Aşağıdaki saatlerin öğleden önce ve öğleden sonra gösterdiği zamanı altındaki dijital saatlerin üzerine yazınız. Öğleden önce: Öğleden sonra: Öğleden önce: Öğleden sonra: 101

Etkinlik Dijital saatlerin gösterdiği zamanı altındaki saatlere akrep ve yelkovan çizerek gösteriniz. Etkinlik Aşağıda verilen tablolardaki dönüşümleri yapınız. Saat Dakika Dakika Saniye Saniye 69 dakika 70 saniye 72 dakika 80 saniye 110 dakika 110 saniye 130 dakika 150 saniye 156 dakika 196 saniye Dakika 1 saat 15 dakika 1 dakika 20 saniye 1 saat 40 dakika 1 dakika 50 saniye 1 saat 55 dakika 2 dakika 30 saniye 2 saat 20 dakika 3 dakika 10 saniye 3 saat 30 dakika 102 4 dakika

Gün-Ay-Yıl-Mevsim Dünya’mız Güneş’in etrafındaki bir tam tur dolaşımını 1 yılda tamamlar. 1 yıl yaklaşık olarak 365 gün 6 saattir. Dikkat! Bir sayının birler ve onlar Şubat ayının 29 gün olduğu yıllara artık yıl denir. basamağı 4’ün katı ise sayı 4 • Artık yıllar, dörde kalansız olarak bölünebilen yıllardır. ile kalansız bölünür. • Yüzün katları olan yıllar (1900-2100) artık yıl sayılmazken binin katları olan yıllar artık yıl olarak kabul edilir. (2000) F 2016 ÷ 4 = 504 F 2020 ÷ 4 = 505 2016 ve 220 artık yıldır. Dikkat! 1 yıl 12 aydır. Ayların bazıları 30, bazıları 31 gündür. 1 yıl 365 gün 6 saattir. Şubat ayı 28 gündür. Artık yıllarda 29 gün olur. 1 yılda 52 hafta vardır. Ocak (31), Şubat (28-29), Mart (31), Nisan (30), 1 ayda 4 hafta vardır. Mayıs (31), Haziran (30), Temmuz (31), Ağustos (31), 1hafta 7 gündür. Eylül (30), Ekim (31), Kasım (30), Aralık (31). Etkinlik Aşağıda verilen mevsimlerin yanlarına mevsimlerin aylarını yazınız. Her bir ayın kaç gün olduğunu belirtiniz. Kış Yaz Aralık 31 gündür. İlkbahar Sonbahar Etkinlik Aşağıya 1986 yılından 2024 yılına kadar olan zaman dilimindeki artık yılları yazınız. (Artık yıllar 4’e kalansız olarak bölünen yıllardır.) 103

Etkinlik Aşağıdaki örneği inceleyiniz. Soruları cevaplayınız. Emel Hanım, 15.04.2005 yılında bir çamaşır makinesi almıştır. 05.03.2020 yılına ge- lindiğinde Emel Hanım çamaşır makinesini kaç yıl kullanmış olur? (1ay 30 gündür.) 2 aydan 4 ay çıkmaz. Yıl 14 5’ten 15 çıkmaz. Ay bölü- bölümünden 1 yıl alınır. 1 yıl müne gider, 1 ay alırız. 1 12 aydır. Ay bölümünde 2 2019 2 35 ay 30 günden hesaplanır. ay kaldığı için 12 + 2 = 14 Gün bölümü 35 gün olur. ay olur. 2020. 03. 05 - 2005. 04. 15 0014. 10. 20 2020 yıldan 1 yıl alın- dığı için 2019 yıl kalır. 1 10. 04. 2007 tarihinde Almanya’ya giden Nevzat Bey, 05.01.2012 tarihinde geri dön- müştür. Nevzat Bey Almanya’da ne kadar süre kalmıştır? 2 24. 05. 2009 yılında başlayan köprü inşaatı, 04. 03. 2014 tarihinde bitmiştir. Köprü ne kadar sürede tamamlanmıştır? 3 Üretim tarihi 08. 08. 2015 olan bir ürünün son tüketim tarihi 03. 05. 2019’dur. Bu ürünün dayanıklılık süresi ne kadardır? 4 Antalya’ya 11. 10. 2012 tarihinde gelen Ekrem Bey, 06. 04. 2013’te Antalya’dan ayrı- lıyor. Ekrem Bey Antalya’da ne kadar süre kalmıştır? 104

Problemler 1 Seda, arkadaşı merdivenden düşünce ambulansı aradı. 40 saniye sonra ambulans yola çıktı ve 7 dakika 20 saniye sonra yaralıya ulaşmıştı. Seda ambulansı 16.24’te aradığına göre, ambulans saat kaçta yaralıya ulaşmıştır? 2 Bir bisiklet yarışında Adnan, Mete’den 6 dakika 8 saniye önce yarışı bitirdi. Mete 49 dakika 16 saniyede yarışı bitirdiğine göre, Adnan kaç dakika kaç saniyede yarışı bitirmiştir? 3 20 saniyede bir su damlatan musluk 1 saatte kaç defa su damlatmış olur? 4 Musa Bey, dişlerindeki rahatsızlıktan dolayı 11.25’te dişçi koltuğuna oturmuştur. İşlem saat 13.42’de bitmiştir. Musa Bey’in işlemi kaç dakika sürmüştür? 5 Saat 09.00’da başlayan okulda, 40 dakikalık 6 ders, 10 dakikalık 4 teneffüs ve 50 da- kikalık bir öğle arası yapılmaktadır. Okulun bitiş saati kaçtır? 105

6 Saat 21.20’de kitap okumaya başlayan İnci, 70 dakika kitap okuduktan sonra uyuya kal- mıştır. İnci sabah 8.30’da uyandığına göre, ne kadar süre uyumuştur? 7 18 temmuz tarihinde doktora giden Umut’a doktor 2 hafta 4 gün sonraya kontrol rande- vusu vermiştir. Umut hangi tarihte kontrole gidecektir? 8 17 Mayıs 2017 tarihinde 40 günlük olan İnci hangi tarihte doğmuştur? 9 14 Şubat 2011 tarihinde doğan Mustafa 25 Mayıs 2019 tarihinde kaç yaşında olur? (Gün - ay - yıl olarak hesaplayınız.) 10 15 Eylül 2018 Cumartesi günüdür. 19 Ekim 2018 tarihi hangi gündür? 106

Sütun Grafiği Araştırma ve incelemelerin sonuçlarını grafikler veya tablolar yardımıyla gösteririz. Çetele tablosu, sıklık tablosu ve grafikler araştırma sonuçları gösterme yöntemlerindendir. Bir sınıfta en çok sevilen meyvelerle ilgili düzenlenen tablo ve grafikleri inceleyelim. Kişi sayısı SIKLIK TABLOSU ÇETELE TABLOSU 10 SÜTUN GRAFİĞİ Meyveler Öğrenci Meyveler Öğrenci 9 sayısı sayısı 8 7 Elma sevenler 10 Elma sevenler 6 5 Muz sevenler 7 Muz sevenler 4 3 Meyveler Portakal sevenler 8 Portakal sevenler 2 1 Elma Muz Portakal sevenler sevenler sevenler Etkinlik Aşağıda verilen bilgilerden yararlanarak başkanlık seçiminde alınan oyların dağılımını gösteren sıklık tablosu, çetele tablosu ve sütun grafiği oluşturunuz. Boşlukları doldurunuz. ¡Sınıf başkanlığı seçiminde Arda 12, Cem 8, Derya 10, Zeynep 10 oy almıştır.™ SIKLIK TABLOSU ÇETELE TABLOSU Oy oranı SÜTUN GRAFİĞİ Seçime Katılan Oy Oranı Seçime Katılan Oy Oranı 14 Öğrenci Öğrenci 12 10 Adaylar 8 6 4 2 ★ Başkanlık seçiminde en çok oyu ....................................................... almıştır. ★ Başkanlık seçiminde en az oyu ....................................................... almıştır. ★ Başkanlık seçiminde .......................................... ve .......................................... ’nın aldığı oylar eşittir. ★ Seçim sonucunda....................................................... başkan olmuştur. ★ Bu sınıfta oy kullanan öğrenci sayısı ....................................................... tır. 107

Etkinlik Aşağıda verilen şekil grafiğini inceleyiniz. Şekil grafiğine uygun sütun grafiğini oluşturunuz. Çiftlikteki Hayvan Sayılarını Gösteren Grafikler Hayvan sayısı Hayvan sayısı 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 Tavuk Koyun At İnek Köpek Hayvanlar Tavuk Koyun At İnek Köpek Hayvanlar Her şekil 2 varlığı göstermektedir. Etkinlik Yukarıda verilen grafikleri inceleyiniz. Grafiklerden elde ettiğiniz bilgileri aşağıya yazınız. 1 Bu çiftlikte 6 adet tavuk vardır. 2 3 4 5 6 7 8 108

Üçgen, Kare, Dikdörtgen A A [AB] B A [AB] B [CA] [AB] [DA] [BC] [DA] [BC] CB D [CD] C D [CD] C [BC] ¡A̦BC™ şeklinde gösterilir. ¡ABCD karesi™ diye okunur. ¡ABCD dikdörtgeni™ diye okunur. Yukarıdaki geometrik şekillerin kenarlarını isimlendirirken ¡[ ]™ veya ¡—™ sembolleri kullanılır. A 3 cm B Dikdörtgenin dört Karenin dört köşesi E 3 cm F ve dört kenarı vardır. köşesi ve dört kenarı Bütün kenar uzunlukla- varıdır. Karşılıklı uzun- 3 cm lukları birbirine eşit 2 cm 2 cm 3 cm rı birbirine eşittir. olan iki kısa ve iki uzun G 3 cm H kenarı vardır. C 3 cm D Etkinlik Aşağıdaki örnekten yararlanarak geometrik şekillerin köşe ve kenarlarını isim- lendiriniz. A [AB] B [DA] [BC] D [CD] C 109

Kenar Uzunluklarına Göre Üçgenler Çeşitkenar Üçgen: İkizkenar Üçgen: Eşkenar Üçgen: A D K 3 cm 4 cm 2 cm 2 cm 3 cm 3 cm 3 cm 2 cm C B M 2 cm L 4 cm F 2 cm E Üç kenar uzunluğu da İki kenarının uzunluğu eşit Üç kenar uzunluğu da eşit farklı olan üçgenlerdir. olan üçgenlerdir. olan üçgenlerdir. Etkinlik Aşağıdaki üçgenleri isimlendiriniz. Kenar uzunluklarına göre çeşidini yazınız. A 10 cm 3 cm 4 cm 3 cm 6 cm 3 cm 8 cm 5 cm C 3 cm B 3 cm 3 cm A̦BC 5 cmABC üçgeni Eşkenar üçgen 4 cm 6 cm 4 cm 3 cm 3 cm 5 cm 3 cm 4 cm 4 cm 5 cm 6 cm 4 cm 1 cm 110

Birimküplerle Yapı Oluşturma Birimküplerle oluşturulan yapılarda bulunan eş küplerin tamamını göremeyebiliriz. Yapıda kullanılan eş küpleri yapının özelliğine bakarak tahmin yoluyla buluruz. Etkinlik Aşağıdaki eş küplerden oluşan yapıların kaç eş küpten oluştuğunu altlarına yazınız. 7 111

Etkinlik İzometrik kâğıt üzerine eş küplerden oluşan yapılar çizip bu yapıların kaç eş küpten oluştuklarını yazınız. 6 112

Açılar Başlangıç noktası ortak iki ışının birleşmesiyle oluşan şekle açı denir. Açılar açı şapkası ¡ º ™ veya açı sembolü ¡∠™ ile gösterilir. Açıların bir köşesi, iki kolu vardır. Açılar ölçülerine göre çeşitli isimler alır. Dar Açı: Ölçüsü 0° ile 90° arasında olan açılardır. Dik Açı: Ölçüsü 90° olan açılardır. A D s(E) = 90° s(B) = 45° B 45° C s(∠B) = 45° s(A£BC) = 45° E 90° F s(∠E) = 90° s(D£EF) = 90° Geniş Açı: Ölçüsü 90° ile 180° arasında Doğru Açı: Ölçüsü 180° olan açılardır. olan açılardır. s(R) = 180° K 150 ° s(L) = 150° 180° s(∠R) = 180° P RS L M s(∠L) = 150° s(K£LM) = 150° s(P£RS) = 180° Etkinlik Aşağıdaki açıların ölçülerini açı ölçer (iletki) ile ölçerek açıların ölçülerini ve çeşitlerini örnekteki gibi yazınız. N AN 45° C OP PR B s(B) = 45° Dar Açı L T U H N S K M L 113

Etkinlik Aşağıda ölçüleri verilen açıları çizip açıların çeşitlerini altlarına yazınız. A B D s(A) = 70° s(B) = 40° s(D) = 110° Dar Açı E F H s(E) = 90° s(F) = 60° s(H) = 50° K L M s(K) = 25° s(L) = 40° s(M) = 160° Etkinlik Aşağıda ölçüleri verilen açıları çiziniz. s(Y) = 80° s(N) = 75° s(Z) = 100° s(O) = 95° s(T) = 150° s(V) = 55° 114

Simetri Bir cismin bir doğruya göre eşit uzaklıktaki görüntüsüne simetri denir. Şekil, görüntü ya da nesneyi simetrik iki eş parçaya bölen doğruya da simetri doğrusu (simetri ekseni) denir. ① ② ③ F Kareyi simetrik iki eş parçaya bölen ④ dört farklı simetri doğrusu çizilebilir. Aynaya göre simetri Doğruya göre simetri Etkinlik Aşağıda verilen şekil, harf, resim ve nesnelerin simetri doğrularını çiziniz. 115

Etkinlik Aşağıda verilen şekillerin doğrulara göre simetrilerini çiziniz. Etkinlik Aşağıdaki doğrulara göre simetrik şekiller çiziniz. 116

Değerlendirme 5 Adı Soyadı: 1 Babaannem 12.07.1943 yılında Telefonunuzu yan tarafta Test doğmuştur. 10.05.2018 tarihinde gösterilen şekilde tutunuz. babaannemin (gün, ay, yıl olarak) “Test” alanına işaretleme yapmayınız. yaşı kaçtır? A. 15 gün 1 ay 72 yıl 1 6 11 B. 12 gün 3 ay 70 yıl 2 7 12 C. 30 gün 8 ay 74 yıl 3 8 13 D. 28 gün 9 ay 74 yıl 4 9 14 5 10 15 2 Ağaç sayısı Yukarıdaki dijital saatte verilen saat aşağıdakilerden hangisinde gösteril- 45 miştir? 40 A. B. 35 30 25 20 15 10 5 Meşe Kavak Çam Palmiye C. D. Yukarıdaki grafik Karşıyaka sahil yo- lundaki ağaçlar ile ilgilidir. 4, 5. ve 6. soruları grafiğe göre ce- vaplayınız. 4 En az bulunan ağaç hangisidir? 3 Yandaki korkuluk tar- A. Meşe B. Çam laya gelen kuşları kor- kutmak için 90 saniye- C. Kavak D. Palmiye de bir sallanmaktadır. Korkuluk 1 saatte kaç 5 Palmiye ağaçlarının sayısı çam ağaç- larının sayısından kaç fazladır? defa sallanır? A. 400 B. 100 A. 15 B. 10 C. 8 D. 3 C. 40 D. 4000 6 Karşıyaka Sahil Yolu’nda kaç ağaç vardır? A. 18 B. 60 C. 90 D. 120 117

7 N 10 Aşağıdaki açı ölçüsü ve açı çeşidi eş- K leşmelerinden hangisi yanlıştır? A. 90° ➞ Dik açı B. 100° ➞ Dar açı LM C. 135° ➞ Geniş açı Aşağıda verilen kenar isimlerinden D. 180° ➞ Doğru açı hangisi yukarıdaki kareye ait değil- dir? 11 Aşağıdaki şekillerden hangisine daha A. [MN] B. [KL] C. [LM] D. [LN] fazla simetri doğrusu çizilebilir? A. B. 8 Aşağıda kenar uzunlukları verilen C.   D.  üçgenlerden hangisi ikizkenar üçgen- dir? A. B. 6 cm 5 cm 4 cm 5 cm 3 cm 4 cm 12 C. 2 cm 6 cm D. 3 cm 3 cm Yukarıdaki şeklin verilen doğruya göre simetriği aşağıdakilerden han- 5 cm 5 cm gisidir? A.    B.    9 Yukarıda eş küplerden oluşan yapı C.     D.        kaç eş küpten oluşmuştur? A. 18 B. 17 C. 16 D. 15 118

Uzunluk Ölçüleri Metre, uzunluk ölçüsü temel birimidir. Kısaca ¡m™ harfi ile gösterilir. Metreden daha küçük uzunlukları santimetre ile (cm) santimetreden daha küçük uzunlukları ise milimetre (mm) ile ölçeriz. Milimetreyi bir santimetreden daha kısa olan nesneleri ölçmede kullanırız. Ör: 1 m = 100 cm 100 cm = 1 m’dir. Kalemin kalınlığı 1 km = 1000 m 1000 m = 1 km’dir. 1 cm = 10 mm 10 mm = 1 cm’dir. Etkinlik Aşağıda resimleri verilen eşyaları sıranın üzerine koyunuz. Eşyalarınızı tek tek inceleyerek kırmızı çizgi ile belirtilen kısımlarının tahmini uzunluklarını yazınız. Sonra elinize bir cetvel alarak her birini teker teker ölçüp sonuçları resimlerin altına yazınız. Tahminim: Tahminim: Tahminim: Tahminim: Ölçüm: Ölçüm: Ölçüm: Ölçüm: Tahminim: Tahminim: Tahminim: Tahminim: Ölçüm: Ölçüm: Ölçüm: Ölçüm: Tahminim: Tahminim: Tahminim: Tahminim: Ölçüm: Ölçüm: Ölçüm: Ölçüm: 119

Etkinlik Aşağıdaki uzunluk ölçülerini istenilen birimlere dönüştürüp yazınız. _ 1m = cm _ 10 mm = cm _ 1 km = m m _2m= cm _ 50 mm = cm _ 3 km = m m _3m= cm _ 60 mm = cm _ 4 km = m m _7m= cm _ 80 mm = cm _ 8 km = m _ 10 m = cm _ 90 mm = cm _ 12 km = _ 15 m = cm _ 100 mm = cm _ 17 km = _ 24 m = cm _ 200 mm = cm _ 26 km = _ 100 cm = m _ 2000 m = km _ 2434 m = km m _ 300 cm = m _ 4000 m = km _ 3416 m = km m _ 900 cm = m _ 7000 m = km _ 3500 m = km m _ 700 cm = m _ 9000 m = km _ 2750 m = km m _ 1200 cm = m _ 11000 m = km _ 1200 m = km m _ 1600 cm = m _ 32 000 m = km _ 1150 m = km m _ 2400 cm = m _ 54 000 m = km _ 4512 m = km m ★ 3 cm + 5 mm = mm ★ 2 km + 5 m = m ★ 7 cm + 6 mm = mm ★ 4 km + 50 m = m ★ 5 cm + 9 mm = mm ★ 7 km + 300 m = m ★ 12 cm + 7 mm = mm ★ 14 km + 214 m = m ★ 24 mm = cm mm ★ 4 m + 21 cm = cm ★ 52 mm = cm mm ★ 10 m + 10 cm = cm ★ 28 mm = cm mm ★ 14 m + 18 cm = cm ★ 116 mm = cm mm ★ 15 m + 25 cm = cm 120

Problemler 1 Aralarında 120 mm uzunluk farkı olan üç ipin en uzununu ölçen Ayça 84 cm olduğunu görüyor. En kısa ip kaç cm’dir? 2 50 cm uzunluğunda bant alan Uğur, bir resmi asarken 5 mm uzunluğunda 4 parça bant kullanıyor. Elindeki bant ile kaç resim asabilir? 3 Bahçemize 32 cm olarak diktiğim ağaç her yıl 12 cm uzamaktadır. Kaç yıl sonra 2 m olur? 4 3 m 50 cm kumaştan pantolon, 2 m 75 cm kumaştan da ceket dikilmektedir. 10 m kumaşı olan bir terzi 1 pantolon 2 ceket dikerse kaç m kumaşı kalır? 5 Esra 72 adımda okul koridorunda baştan sona gidip gelmiştir. Esra’nın her adımı 25 cm olduğuna göre okul koridoru kaç m’dir? 121

6 Tuna 7 km olan dağ yolunun 3600 metresini koşarak, 1400 metresini yürüyerek gitmiştir. Tuna’nın dağ yolunu bitirmesi için kaç km daha yol gitmelidir? 7 Ankara’dan yola çıkan otobüs 471 km yol giderek Denizli’ye, Denizli’den de 228 km daha yol giderek İzmir’e ulaşmıştır. Ertesi gün İzmir - Uşak - Ankara yolunu kullanarak Ankara’ya geri dönmüştür. Otübüs 1284 km yol aldığına göre, İzmir, Uşak, Ankara karayolu kaç km’dir? 8 300 km yolu 5 saatte giden bir araç, 960 km olan İzmir - Mersin yolunu aynı hızla gidip gelmesi kaç saat sürer? 9 Bir satıcı 125 m telin 2 ’sini satıyor. Kalan telin 37 m 40 cm’sini bahçesinde kullanıyor, 5 Satıcının geriye kaç cm teli kalmıştır? 10 Mine okula varmak için 6840 m yol gitmelidir. Mine bu yolun 3 km’sini dolmuşla gidiyor. Geriye kalan yolun 4 ’ünde ise tramvaya biniyor. Mine geriye kalan yolu da yürüyeceğine 6 göre, yürümesi gereken kaç metre kalmıştır? 122

Çevre Hesaplamaları Karenin tüm çevre uzunlukları eşit olduğu Dikdörtgende karşılıklı kenar uzunlukları için verilen kenar uzunluğu 4 ile çarpılır. birbirine eşit olduğu için uzun kenar ile kısa kenar uzunluğu toplanır. Daha sonra 2 ile çarpılır. Ç = 3 x 4 = 12 cm 1 cm Ç = 2x (2 + 1) Ç = 2 x 3 = 6 cm 3 cm 2 cm Etkinlik Aşağıdaki şekillerin çevre uzunluklarını hesaplayınız. 3 cm 5 cm 3 cm3 cm 25 mm 3 cm Ç= 3 cmÇ= 3 cm 4 cm 3 cm Ç= 2 cm4 cm Ç= 4 cm 4 cm 35 mm Ç= 4 cm Ç= 45 mm 52 mm 20 mm 48 mm Ç= Ç= Ç= 123

2 cm 2 cm 2 cm Karenin tüm kenar uzunlukları eşit olduğu için çevre Ç: 8 uzunluğunu dörde bölerek bir kenar uzunlunluğunu buluruz. 2 cm Kenar= 8 : 4 = 2cm 2 cm 4 cm 2 cm Karşılıklı kenarlar eş olduğu için 2 + 2 = 4 cm kısa kenar- Ç: 12 ların uzunlukları toplamıdır. 4 cm 12 - 4 = 8 cm kısa kenar uzunlukları toplamı, çevre uzunluğundan çıkartılır. 8 : 2 = 4 cm sonuç ikiye bölünerek uzun kenarın uzunluğu bulunur. Etkinlik Çevre uzunlukları verilen şekillerin verilmeyen kenar uzunluklarını bulunuz. 6 cm Ç: 12cm Ç: 18cm 2 cm Ç: 14cm ✸ ✸ ✸ 4 cm 2 cm Ç: 22cm Ç: 20cm Ç: 20 cm ✸ ✸ ✸ 124

Çevre Hesaplamaları Bir şeklin çevre uzunluğu hesaplanırken tüm kenar uzunlukları ölçülür ve sonuçlar toplanır. 6 cm 3 cm 3 cm 1 cm Ç = 3 + 6 + 3 + 2 + 1 + 1 + 1 + 3 = 20 cm 1 cm 1 cm 20 cm = 200 mm 3 cm 2 cm Etkinlik Aşağıdaki düzlemsel şekillerin çevre uzunluklarını hesaplayınız. 2 cm 1 cm 4 cm 1 cm 1 cm 2 cm 1 cm 1 cm 3 cm 1 cm 3 cm 3 cm 2 cm 1 cm 2 cm 1 cm 4 cm 1 cm 1 cm 1 cm Ç= 10 mm Ç= 40 mm 10 mm 10 mm 30 mm 30 mm 10 mm 10 mm 30 mm 10 mm 10 mm 30 mm 20 mm 30 mm Ç= Ç= Etkinlik Aşağıdaki düzlemsel şekillerin çevresini cetvelle ölçerek çevre uzunluklarını iste- nilen ölçülerde hesaplayınız. Ç= Ç= 125

Etkinlik Aşağıda verilen çevre uzunluklarına sahip şekiller çiziniz. Ç = 20 cm Ç = 140 mm Ç = 18 cm Ç = 120 mm Ç = 14 cm Ç = 180 mm Ç = 12 cm Ç = 90 mm 126

.P.ro. .b.lemler 1 Bir kenarı 18 cm olan karenin cevresi kaç cm’dir? 2 Çevresi 36 cm olan karenin bir kenarı kaç cm’dir? 3 Kısa kenarı 7 m, uzun kenarı 16 m olan dikdörtgen şeklindeki bir bahçenin çevresi kaç m’dir? 4 Dikdörtgen şeklinde koşu parkurunun kısa kenarı 125 m uzun kenarı 384 m’dir. Bu koşu parkurunun etrafında 5 tam tur koşan bir koşucu, kaç m koşmuş olur? 5 Çevresi 126 m olan dikdörtgen biçimindeki havuzumuzun uzun kenarı 39 m’dir. Havuzun kısa kenarı kaç m’dir? 6 Çevresi 910 m olan dikdörtgen biçimindeki tarlamızın kısa kenarı 155 m’dir. Uzun kenarlar- dan birine 5 m ara ile kaç ağaç dikebiliriz? 127

7 Kenar uzunlukları 9 cm, 17 cm, 14 cm olan üçgen şeklinde bir telden kare oluşturuluyor. Oluşturulan karenin bir kenarı kaç cm’dir? 8 Yandaki şekil 4 eş karenin yanyana gelmesi ile oluş- turulmuştur. Karenin bir kenarı 8 cm ise, oluşan şeklin çevresi kaç cm’dir? 9 Kare şeklinde bir kâğıdın çevre uzunluğu 96 cm’dir. Bu kağıdı tam ortasından ikiye bölersek, oluşan dikdörtgenlerden birinin çevresi kaç cm olur? 10 Yandaki şekil iki eşkenar üçgen, 1 kareden oluşmakta- dır. Karenin çevresi 24 cm ise oluşan şeklin çevresi kaç cm’dir? 11 Yandaki şekil iki eş kare ve bir dikdörtgenden oluşmuştur. Karenin bir kenarı 17 cm ise oluşan şeklin çevresi kaç cm’dir? 128

Alan Hesaplamaları Alan hesaplamaları yapılırken alanı ölçülecek bölge dikdörtgen ya da kare şeklinde değilse ölçüm yapılacak yer, birimkarelere bölünerek ölçüm yapılır. Şeklin içindeki birimkareler sayılır. Eğer yarım birimkareler var ise iki yarım kare bir birimkare olarak hesaplanır. Tam kare sayısı = 24 Yarım kare sayısı = 4 ➤ 2 tam karedir. Şeklin alanı 24 + 2 = 26 birimkaredir. Etkinlik Aşağıdaki şekillerin alanının kaç birimkareden oluştuğunu bulup yazınız. Alan: Alan: Alan: Alan: Alan: Alan: 129

DİKDÖRTGEN VE KARENİN ALANINI BULMA DİKDÖRTGEN VE KARENİN ALANINI BULMA Dikdörtgen ve karenin alanını bulmak için kesişen iki kenar uzunluğu birbiriyle çarpılır. Sonuç, şeklin alanını verir. 8 birim 4 birim 4 birim 4 birim Alan = 4 x 8 = 32 birimkare Alan = 4 x 4 = 16 birimkare Etkinlik Aşağıdaki kare ve dikdörtgenlerin alanlarını hesaplayınız. 6 birim 12 birim 4 birim 6 birim 6 birim Alan: Alan: Alan: 8 birim 6 birim 12 birim Alan:6 birim Alan: Alan: 8 birim17 birim 8 birim10 birim 6 birim Alan: Alan: 130

Adı Soyadı: Değerlendirme 6 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Aşağıdaki eşitliklerden hangisinde Adı Soyadı: yanlışlık yapılmıştır? A. 1 cm = 10 mm Telefonunuzu yan tarafta Test B. 1 km = 1000 m gösterilen şekilde tutunuz. C. 1 m = 10 cm “Test” alanına işaretleme yapmayınız. D. 1000 mm = 1 m 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 2 A 300 cm B 9000 mm C 5        26 mm Yukarıdaki şekilde A ve C noktası 22 mm 13 mm arasındaki mesafe kaç metredir? 14 mm A. 9300 m B. 930 m 10 mm C. 120 m D. 12 m 45 mm Yukarıda verilenlere göre şeklin çev- resi kaç santimetredir? 3 5 mm A. 130 cm B. 13 cm Yukarıdaki tahtadan 20 tanesini üst C. 103 cm D. 26 cm üste koyarsak tahtaların yüksekliği 6  A 8 cm B Yandaki karenin toplamda kaç santimetre olur? çevresi kaç santimet- redir? A. 100 cm B. 110 cm CD C. 25 cm D. 10 cm A. 8 cm B. 16 cm C. 24 cm D. 32 cm 7  D 9 cm E 4 1 cm 5 cm Yukarıdaki tahta tam ortadan ikiye GF bölündüğünde her bir tahtanın yük- sekliği kaç milimetre olur? Yukarıdaki diktörtgenin çevresi kaç santimetredir? A. 5 mm B. 50 mm C. 500 mm D. 5000 mm A. 14 B. 28 C. 45 D. 56 131

8          4 cm İki eşkenar üçgenin 12       birleşmesinden oluşan yandaki eşkenar dörtgenin AB çevresi kaç santi- Yukarıdaki üç eşkenar üçgenin çev- metredir? resinin uzunlukları toplamı 54 cm dir. Buna göre A noktası ile B nok- A. 16 cm B. 20 cm tası arası kaç santimetredir? C. 24 cm D. 28 cm 9     20 cm A. 6 cm B. 12 cm C. 18 cm D. 24 cm 10 cm 13        1 birimkare Yandaki şeklin alanı Yukarıdaki dikdörtgenden en az kaç kaç birim- tanesi birleştirildiğinde kare oluşur? karedir? A. 2 B. 3 B. 15 C. 4 D. 5 D. 20 A. 14 C. 18 10     2 cm Yandaki dikdörtgenden 3 14     3 birim Yandaki karenin tanesinin birleştirilmesi ile alanı kaç birimka- 6 cm oluşturulacak karenin redir? çevresi kaç santimetre olur? 1 birimkare A. 8 cm B. 16 cm A. 3 birimkare B. 9 birimkare C. 24 cm D. 48 cm C. 12 birimkare D. 24 birimkare 11 10 cm Uzun kenarı 10 15 7 cm Yandaki cm olan dikdört- dikdörtgenin genin çevresinin 4 cm alanı kaç uzunluğu aşağı- birimkaredir? dakilerden hangisi olamaz? A. 38 cm B. 40 cm A. 28 birimkare B. 22 birimkare C. 39 cm D. 37 cm C. 19 birimkare D. 11 birimkare 132

Tartma Kütle ölçüsü temel birimi kilogramdır. Kilogram kısaca ¡kg™ ile gös- 12 ton 40 g terilir. Kütlesi 1000 kg’dan fazla olan nesnelerde ölçü birimi olarak 500 mg ton kullanılır. Kısaca ¡t™ ile gösterilir. 1 t = 1000 kg’dır. Bir kilogramdan küçük kütledeki nesneleri gram (g) ile ölçeriz. Kütlesi 1 gramdan az olan varlıkları ise miligramla (mg) ölçeriz. 1000 mg = 1 g 1000 g = 1 kg 1000 kg = 1 t Etkinlik Aşağıda verilenlerden ton ile ölçülenlerin altına ¡t™, kilogram ile ölçülenlerin altına ¡kg™, gram ile ölçülenlerin altına ¡g™, miligram ile ölçülenlerin altına ¡mg™ yazınız. Etkinlik Aşağıda verilen tartma ölçülerini istenilen birime dönüştürüp yazınız. kilogram (kg) gram (g) gram (g) kilogram (kg) ton (t) kilogram (kg) 1 kg 4 kg 2000 g 1t 5 kg 10 kg 6000 g 5t 9000 g 7t 12 000 g 15 t kilogram (kg) ton (t) gram (g) miligram (mg) miligram (mg) gram (g) 3000 kg 5000 kg 3 g 6000 mg 8000 kg 7 g 3000 mg 15 000 kg 10 g 10 000 mg 12 g 16 000 mg 133

Etkinlik Aşağıdaki tartma ölçülerini istenilen birimlere dönüştürüp yazınız. ★ 2350 kg = t kg ★ 1642 g = kg g g ★ 3750 kg = t kg ★ 3412 g = kg g ★ 12 536 kg = t kg ★ 3514 g = kg Etkinlik Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1 2 ton fındıktan 850 kilogramını satan fındık üreticisinin geriye kaç kilogram fındığı kalmıştır? 2 6 kg şekeri 100 g’lık poşetlere doldurmak için kaç poşet gerekir? 3 Bir hasta 250 mg’lık ilaçlardan günde 3 tane içiyor. 4. günün sonunda hasta kaç gram ilaç içmiş olur? 4 Bir un fabrikası, tanesi 50 kg olan 40 çuval un satmıştır. Satılan un kaç tondur? 5 8 kg’lık kuru üzüm 50 g’lık poşetlere konuluyor. Üzümün tamamını poşetlemek için kaç poşet gerekir? 6 Bir kolide her biri 200 g’lık 50 paket çay olduğuna göre bu kolide kaç kg çay vardır? 134

Sıvıları Ölçme Sıvı maddeleri ölçmek için ölçü birimi olarak litreyi kullanırız. Litre kısaca ¡L™ ile gösterilir. Bir litreden daha az olan maddeleri ise mililitre ile ölçeriz. Mililitre kısaca ¡mL™ ile gösterilir. 1 L = 1000 mL 1000 mL = 1 L’dir. yarım litre = 500 mL çeyrek litre = 250 mL 2 yarım litre 1 litreye eşittir. 4 çeyrek litre 1 litreye eşittir. Etkinlik Aşağıda verilen sıvı ölçülerini istenilen birime dönüştürüp yazınız. Litre (L) Mililitre (mL) Mililitre (mL) Litre (L) 3L 3000 mL 5L 7000 mL 8L 9000 mL 10 L 35 L 14 000 mL 24 000 mL Mililitre (mL) Litre (L) Mililitre (mL) 1450 mL 2 L 18 mL 3532 mL 1 L 250 mL 4756 mL 4 L 160 mL 1243 mL 3 L 350 mL 8763 mL 12 L 750 mL 24 518 mL 25 L 500 mL ★ 2 yarım litre = litre ★ 4 yarım 4 çeyrek litre = litre ★ 4 yarım litre = ★ 8 çeyrek litre = litre ★ 8 yarım 16 çeyrek litre = litre ★ 16 çeyrek litre = litre ★ 2 yarım 8 çeyrek litre = litre litre ★ 1 yarım 2 çeyrek litre = litre 135

== == ✿ Yukarıda verilen eşitliklere göre aşağıdaki boşlukları doğru olacak şekilde doldurunuz. 2 damacana = ............. sürahi 2 damacana = ............. şişe 2 damacana = ............. bardak 2 kova = ............. şişe 1 kova = ............. bardak 20 bardak = ............. şişe 10 bardak = ............. sürahi 20 şişe = ............. kova 300 bardak = ............. damacana 100 bardak = ............. kova 4 damacana = ............. bardak 5 damacana = ............. şişe ✿ Yukarıdaki görsellerde verilen damacana 20 L olduğuna göre aşağıdaki boşlukları dol- durunuz. 2 damacana = ............. L 1 damacana = ............. ml 2 kova = ............. L 2 sürahi = ............. ml 2 şişe = ............. L 1 bardak = ............. ml 1 kova = ............. L 1 sürahi = ............. ml 20 bardak =.............. L 4 bardak = ............. ml 2 sürahi = ............. L 2 kova = ............. ml 136

Problemler 1 5 litre süt 100 mL’lik kaç bardağı doldurur? 2 Günde 1500 mL su içen Ceyda, 6 günün sonunda toplam kaç litre su içmiş olur? 3 Bir kolide 250 mL’lik 20 paket süt vardır. Bir kolide toplam kaç litre süt vardır? 4 500 mL’si 2 liradan satılan meyve suyunun 4 litresi kaç liradır? 5 Bir kova da 750 mL su bulunmaktadır. Kovada 2 litre su olması için kovaya kaç mililitre su eklenmelidir? 137

6 Her gün 200 mL süt içen Merve 20 günde kaç litre süt içmiş olur? 7 250 mililitre meyve suyunu 2 liraya satan bir satıcı 5 litre meyve suyundan kaç lira kazanır? 8 10 tane 500 mililitrelik, 8 tane de 250 mililitrelik su satan bir satıcı, toplam kaç litre su satmıştır? 9 19 litre sıvı alan damacanaya 6 tane 500 mL’lik, 4 tane 1500 mL’lik şişe suyu doldurduk. Damacananın tam dolması için kaç L daha su doldurmalıyız? 10 Fatma, 60 litrelik meyve suyunu 200 mL’lik bardaklarda, bardağı 3 TL’den satıyor. Fatma 750 TL para kazandığında satılacak kaç litre meyve suyu kalmış olur? 138

Adı Soyadı: Değerlendirme 7 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 1- 1 t = 1000 g Adı Soyadı: 2- 1000 kg = 1 t 3- 1 g = 1000 mg Yukarıdaki eşitliklerden hangisi ya Telefonunuzu yan tarafta Test da hangileri doğrudur? gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. A. Yalnız 2 1 6 11 B. 1 ve 3 2 7 12 C. 2 ve 3 3 8 13 D. Yalnız 3 4 9 14 5 10 15 2 Aşağıdaki eşitliklerden hangisi yan- 4 2713 kg lıştır? Aşağıda verilenlerden hangisi yuka- A. 7 g 30 mg = 730 mg rıda verilene eşittir? B. 8 g 5 mg = 8005 mg C. 3 g 300 mg = 3300 mg A. 27 t + 13 kg D. 6 g 50 mg = 6050 mg B. 2 t + 713 t C. 2 kg + 713 t D. 2 t + 713 kg 5        8 kg tuz ile 40 g’lık kaç tuzluk dol- durabiliriz? A. 2000 B. 200 C. 100 D. 20 3 250 250 500 6   Satıcı, 120 g’lık şekerleme paketini g g g 4 TL’ye satmaktadır. Satıcı 200 TL para kazandığında kaç kg şekerleme 250 500 satmış olur? g g 250 g A. 6000 kg B. 50 kg C. 12 kg D. 6 kg Yukarıdaki terazinin dengede olabil- 7 Ayşe 37 kilogramdır. Arif, Ayşe’den mesi için boş kefeye aşağıdaki ağır- lıklardan hangisini koymalıyız? 17 kilogram daha fazladır. Ayşe ve Arif toplam kaç kilogramdır? A. 5 kg B. 2 kg A. 91 B. 81 C. 71 D. 54 C. 1 kg D. 500 mg 139

8         6 litre zeytinyağı ile 250 mililitrelik 12 1- 2 L = 2000 mL kaç şişeyi tam doldurabiliriz? 2- 4 tane 250 mL = 1 L 3- 4 tane 500 mL = 3 L A. 12 B. 18 4- 5000 L = 5 mL C. 24 D. 40 Yukarıdaki eşitliklerden hangisi ya da hangileri yanlıştır? A. 2 ve 4 B. Yalnız 3 C. 3 ve 4 D. Yalnız 4 9    Günde üç defa 5 mililitre şuruptan içersem, 7 gün sonunda 200 mili- litrelik şurubun kaç mililitresi kalmış olur? A. 90 B. 95 C. 100 D. 105 13        5L + 6000mL + 220mL = ? “?” yerine aşağıdakilerden hangisi gelirse eşitlik sağlanır? A. 720 mL B. 6225 mL C. 11 220 mL D. 13 000 mL 10     100 L Yukarıdaki depoda 60 L su bu- 14 Bir keçi bir günde 4 L süt vermek- lunmaktadır. Saatte 5 L su akıtan tedir. 8 keçi, bir haftada kaç L süt musluk depoyu kaç saatte doldurur? verir? A. 224 B. 112 A. 8 B. 10 C. 56 D. 32 C. 12 D. 20 15 Yandaki damacanadaki su ile 5 kovayı tam olarak 11 Bir motorsiklet 500 mililitre ben- doldurabiliyoruz. 1 kova su zinle 28 km yol gitmektedir. Bu motorsiklet 560 km yolu kaç litre  20 L ile de 4 sürahiyi tam dol- benzinle gider? durabileceğimize göre 1 sü- rahi kaç L su alır? A. 56 B. 20 A. 1 B. 2 C. 10 D. 5 C. 3 D. 4 140

141

142

Alfabetik Sıralama Dilimizdeki seslerin yazıdaki ifade edilişine ¡harf™ denir. Alfabemizde 21 ünsüz, 8 ünlü olmak üzere toplam 29 harf bulunmaktadır. Alfabemizdeki harfler : a, b, c, ç, d, e, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, ö, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z şeklinde sıralanır. Sözcükleri alfabetik sıraya koymak için sözcüklerin ilk harfine bakarız. Hangi sözcüğün ilk harfi alfabede diğerlerinden önce geliyorsa, o sözcük sıralamada en önce gelir. . Örneğin; ‰ başak-kalem-deniz ‰ sözcüklerinin ilk harfleri b, k, d harfleridir. Al- fabede önce b, sonra d, sonra k harfi geldiği için doğru sıralama; ‰ başak-deniz-kalem ‰ şeklinde olmalıdır. Dikkat! Sözcüklerin ilk harfi aynı ise 2. harfe, o da aynı ise 3 ve 4. harflere bakmalıyız. ‰ kürek-kar-kış-kedi ‰ doğru sıralaması ‰ kar-kedi-kış-kürek ‰ şeklinde olmalıdır. H H H H H H H H Etkinlik Aşağıdaki harflerden önce ve sonra gelen harfleri yazınız. J Y K NC T R FŞ İU HÖ LD Etkinlik Aşağıdaki harf ikililerinden alfabede önce geleni bulup işaretleyiniz. FT OD RŞ MK VZ JI ÇB KT UR DG Etkinlik Karışık olarak verilmiş sözcükleri alfabetik sıraya göre yeniden yazınız. Sözcükler Alfabetik sıralanışı baş - dert - gül - soğuk • dert - baş - soğuk - gül • ince - ayaz - kış - yazı 143 • gönül - tren - ılık - ceylan • yeğen - hala - teyze - amca • masa- kalem- silgi - defter • yemek - hamur - sıcak - lezzet

Etkinlik Karışık olarak verilmiş sözcükleri alfabetik sıraya göre yeniden yazınız. Sözcükler Alfabetik sıralanışı • ev - ender - elif - ekmek • akın - ayaz - altın - askı • boğaz - buse - bilgi - beyaz • dert - deniz - değirmen - demir • sert - sergi - serap - serin • makas - makine - maksat - makam Etkinlik Aşağıdaki tablolarda verilen kelimeleri alfabetik sıraya göre örnekteki gibi sıralayınız. Sözcükler Alfabetik sıralanışı Sözcükler Alfabetik sıralanışı Sözcükler Alfabetik sıralanışı • vapur 1. araba • rüzgâr 1. • çam 1. • uçak 2. gemi • çeyiz 2. • tren 3. tren • fırtına 2. • çiçek 3. • gemi 4. uçak • çorap 4. • araba 5. vapur • yel 3. • çıra 5. • kasırga 4. • hortum 5. Sözcükler Alfabetik sıralanışı Sözcükler Alfabetik sıralanışı Sözcükler Alfabetik sıralanışı • hekim 1. • kamu 1. • bayrak 1. • hakim 2. • kale 2. • bakan 2. • hırs 3. • katı 3. • balık 3. • hokey 4. • kapı 4. • balta 4. • hile 5. • kaya 5. • batak 5. Sözcükler Alfabetik sıralanışı Sözcükler Alfabetik sıralanışı Sözcükler Alfabetik sıralanışı • yılan 1. • çakıl 1. • mahrum 1. • yığın 2. • çakra 2. • mahsul 2. • yıkım 3. • çakmak 3. • mahluk 3. • yırtık 4. • çakal 4. • mahzun 4. • yırtmaç 5. • çakışık 5. • mahalle 5. 144

Çağrışım ve Kelimede Anlam Etkinlik Aşağıda verilen kelimelerin size çağrıştırdığı üç kelime yazınız. Doktor .......................... Oyun .......................... Yolculuk .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... Kitap .......................... Kış .......................... Bahçe .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... Bayram .......................... Kantin .......................... Resim .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... Harita .......................... Uzay .......................... Aile .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... Etkinlik Aşağıda verilen sözcük gruplarının çağrıştırdığı sözcükleri yazınız. • Salıncak ....................... • Buğday ....................... • Balık ....................... • Çimen • Tohum • Yosun • Top • Tarla • Mavi • Toplama ....................... • Perde ....................... • Saksı ....................... • Problem • Sahne • Toprak • Çarpma • Işık • Su • Sabun ....................... • Tekerlek ....................... • Süt ....................... • Su • Yolculuk • Buzağı • Şampuan • Direksiyon • Ot • Kar ....................... • Elma ....................... • Zeytin ....................... • Yağmur • Ağaç • Peynir 145 • Soğuk • Armut • Sabah

Camdan yapılan, ağzı geniş kapalı kap Üzüntü, endişe duyulan düşünce, tasa İnsanın kendisini inciten durum karşısında duyduğu kızgınlık Birbirlerine uzak mesafede iki kişinin konuşmasını sağlayan cihaz Güneş ve Ay dışında, gökyüzünde görülen ışıklı cisimlerden her biri Gerçekleri iyi gören ve ona göre davranan kimse Elin kolla, ayağın bacak ile birleştiği yer Milletin yönetenlerini seçtiği yönetim şekli Etkinlik Aşağıdaki kelimelerin anlamlarını yukarıdan bulup yazınız. Öfke : Akıllı : Bilek : Kavanoz : Cumhuriyet : Telefon : Yıldız : Kaygı : Etkinlik Aşağıdaki kelimelerin çağrıştırdığı anlamları tahmin ediniz. Kelimelerin karşılarına yazını. komik : endişe : heyecan : sınav : geveze : havlu : ders : 146

Zıt (Karşıt) Anlamlı Kelimeler Anlamca birbirinin tam karşıtı olan kelimelere zıt (karşıt) anlamlı kelimeler denir. Örneğin; Geceleri sessizlik çöküyor. Gündüzleri hava daha sıcak olur. Gece Gündüz Etkinlik Aşağıdaki kelimelerin zıt anlamlılarını yanlarına yazınız. yaz ‡ açık ‡ J ucuz ‡ temiz ‡ korkak ‡ J geç ‡ dar ‡ tekil ‡ J zayıf ‡ uzun ‡ gece ‡ J iyi ‡ yüksek ‡ üzgün ‡ J çalışkan ‡ Etkinlik Tabloda verilen sözcüklerin zıt anlamlı karşılıklarını bulunuz. Bu sözcükleri, aşağıdaki cümlelerde verilen boşluklara anlamına uygun olarak yerleştiriniz.  Yağmur yağmayınca köyde kıtlık başlamıştı.  Kumbarasının .................................................. olduğunu görünce çok sevindi. Tembel  .................................................. dişleri çok sağlıklı görünüyordu. Usta  Annesi .................................................. çamaşırları ipe asıyordu. Boş  Ehliyeti yeni aldığında ona .................................................. şoför diyorlardı.  Sınıfın en .................................................. öğrencisi oldu. İlk  .................................................. sınavdan da iyi not alınca rahatladı. Bolluk  İki ülke arasında nihayet .................................................. sağlandı. Zengin  Arabada çocuklar .................................................. koltukta oturur. Savaş  Yiyecek ekmekleri bile olmayan .................................................. bir aileydi. Siyah Ön Kirli Etkinlik Aşağıdaki cümleleri, altı çizili sözcüklerin zıt anlamlı karşılıklarını bularak yeniden yazınız. Geceyi hiç sevmem. Gündüzü hiç sevmem. İstanbul-İzmir arası uzak mı? Ayşe çok neşeli görünüyordu. Nazlı, tencerenin kapağını kapattı. Evin iç cephesi yenilendi. Otobüs hızlı yol alıyordu. Arkadaşım eski bir eve taşındı. Onu giriş kapısında bekledim. 147

Etkinlik Aşağıda verilen sözcüklerin zıt anlamlı karşılıklarını üçlü gruplardan bu- lunuz. Bulduğunuz cevabın ilk harfini örnekteki gibi bulmacaya yazıp şifreyi çözünüz. 1 2 3 4 5 İnce Ön Kabul Hayır Kuru Kalın Arka Hayır Kötü Soğuk Kafa İleri Tamam Şer Serin Şerif Geri İyi Islak Ret 6 7 8 9 10 Cömert Düz Önce Ceza Kolay Cimri Ters İlk Masum Basit Savurgan Doğru Sonra İyilik Zor Eğri Son Ödül Rahat Eli açık 11 12 13 14 15 Sevinç Sıvı İllegal Özel Tam Keder Sert Legal Özgü Mutluluk Katı Doğru Dolu Resmi Üzüntü Yumuşak Eksik Kısmen İyi Yarım ŞİFRE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 L Etkinlik Aşağıdaki sözcüklerin zıt (karşıt) anlamlılarıyla birer cümle yazınız. Kelime Zıt Anlamlısı Cümle Sabah Uzak ‡ Akşam ‡ Akşam sinemaya gideceğiz. Tertipli Derin ‡ Taze Sorun ‡ Tatlı Gülmek ‡ Düşman Soru ‡ Savaş Ağır ‡ Sert 148 ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡

Eş Anlamlı (Anlamdaş) Kelimeler Yazılışları farklı olan ama anlamca aynı olan kelimelere eş anlamlı (anlamdaş) keli- meler denir. muallim öğretmen (Yazılışları farklı olmasına rağmen iki kelime de aynı anlama gelmektedir.) • öykü hikâye • doktor hekim • yıl sene • beyaz ak Etkinlik Aşağıda verilen sözcüklerin eş anlamlılarını bularak yanlarına yazınız. Us Yoksul Hatıra Öfkeli Çabuk Lisan Irak Yaşlı Ak Barış Hikâye Özen • Öykü • Anı • Fakir • Sinirli • Uzak • İtina • ihtiyar • İvedi • Dil • Sulh • Akıl • Beyaz Etkinlik Aşağıdaki sözcüklerin eş anlamlılarını bulup karşılarına yazınız. konuk merasim düş armağan yanıt seyahat yasa pay çehre mağara kırmızı siyah Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde eş anlamlısı olan sözcükleri bulup altını çiziniz. Söz- cüklerin eş anlamlı karşılıklarıyla cümleleri yeniden yazınız. Yaşlı dedemi ziyarete gittik. Çok pinti bir teyzesi vardı. Hafta sonu hanemiz boyandı. Türk ulusu çalışkandır. Testteki yanıtları kontrol etti. Ülkeler arasında sulh sağlandı. Ailece onlara konuk olacağız. Çok becerikli bir çocuktu. 149

Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde altı çizili olan sözcüklerin eş anlamlı karşılıklarıyla cümleleri yeniden yazınız. Onun fikirlerine hep saygı duymuşumdur. Mahallede ciddi bir hadise yaşanmış. Topluma faydalı evlatlar olun. Evin odalarında yoğun rutubet vardı. Polis, etraftan delilleri topluyordu. Dedesinin ölümüyle ev matem havasına girmişti. Uygar bir toplum olma yolundayız. Öğretmenin sualini cevaplayamadık. Barış için bayrak sallıyordu. Öğrenci dersi dikkatle dinlemeli. Etkinlik Aşağıda verilen sözcüklerin eş anlamlılarını bulunuz. Bu sözcükleri, anlamı- na uygun olarak aşağıdaki cümlelerde, verilen boşluklara yerleştiriniz. Sözcük Soluk Yemin Tutsak Misal Müsabaka Öğretmen derste kelime konusunu işledi. Bursluluk sınavını kazanacağına .................................................. içti. Katıldığı bilgi .................................................. birinci oldu. Dedesi torununa, yaşadığı tecrübelerden .................................................. verdi. Yaşadığı korkudan dolayı derin derin .................................................. aldı. Düşman topraklarında .................................................. düşmüştü. 150

Okuma Metni FEDÂKAR KADIN Bir zamanlar şiddetli bir kış sonucunda, kentin yakınındaki göl buz tutmuş. Halk, donmuş gölün üzerinde büyük bir eğlence düzenlemeye karar vermiş. Eğlenceye gelenlerden biri kızağa biniyor, birisi patenle kayıyor, kurulan çadırlardan müzik ve kahkahalar yükseliyormuş. Şehirde ise sadece yaşlı ve fakir bir kadıncağız kalmış. Hasta olduğu için devamlı yatakta yatıyor, ayaklarını kullanamıyormuş. Evinin penceresinden dışarıda eğlenen neşeli insanları seyrederken beyaz bir bulutun belirdiğini görüp müthiş bir korkuya kapılmış. Yeni evlendiği günleri hatırlamış birden. Eşiyle gölün üzerinde gezerlerken yine böyle bir bulut görmüş, çok geçmeden de korkunç bir fırtına ile birlikte buzlar kırılmış. Engelli kalması da ondanmış. Ne yazık ki kocasını o kazada kaybetmiş. Yaşlı kadın; ¡Yine öyle olacak!™ düşüncesiyle bağırmaya başlamış; ¡Fırtına ile birlikte olu- şacak dalgalar buzları kırıp herkesi suya gömecek...™ Bütün gücünü toplayan kadın, elleri üzerinde sürünerek yataktan yere inmeyi başarmış. Sobadan çıkardığı bir parça ateşle evi ateşe verip dışarı çıkmış. Küçücük evi bir anda alevler sarınca buzun üzerinde oynayanlar evin kime ait olduğunu hemen anlamışlar. Kadını kurtarmak için herkes koşuşturmaya başlamış. Yaşlı kadını kurtar- mak için, en son kişi de sahile varınca gökyüzü yırtılır gibi olmuş. Fırtına ile birlikte dev dal- galar gölü örtmüş. Buzlar kırılmış. Ama hiç kimseye bir şey olmamış. Hasta kadın, bütün varını yoğunu ateşe vererek, şehir halkını kaçınılmaz bir felaketten böylece kurtarmış. Mehmet VURAL Ev ve Sınıf Etkinlikleri Antolojisi Etkinlik Aşağıdaki soruları ¡Fedakâr Kadın™ adlı hikâyeye göre cevaplayınız. 1. Şehirdeki yaşlı kadın, eğlenceye niçin gidememiş? 2. Yaşlı kadının geçmişte başından geçen olay nedir? 3. Yaşlı kadın, insanları kurtarmak için ne yapmış? 4. Yangını gören insanlar ne yapmışlar? 151

Etkinlik Her paragrafın ilk kelimesini yazınız. Kelimeleri sözlük sırasına göre sıra- layınız. Kelimeler Sözlük Sırası 1. 1. 2. 2. 3. 3. 4. 4. 5. 5. 6. 6. Etkinlik Metinde kırmızı ile yazılan sözcükleri aşağıya yazınız. Sözcüklerin zıt an- lamlısını karşılarına yazınız. Kelime Zıt Anlamlısı Kelime Zıt Anlamlısı 1. 1. 2. 2. 3. 3. 4. 4. 5. 5. Etkinlik Metinde mavi ile yazılan kelimeleri aşağıya yazınız. Sözcüklerin eş anlam- lısını karşılarına yazınız. Kelime Eş Anlamlısı Kelime Eş Anlamlısı 1. 1. 2. 2. 3. 3. Etkinlik Metinden yararlanarak aşağıda verilen kelimelerin size çağrıştırdığı üç kelime yazınız. J Fedakarlık .......................... J Fırtına .......................... .......................... .......................... .......................... .......................... 152

Eş Sesli (Sesteş) Kelimeler Yazılışları aynı olan ama anlamları farklı olan kelimelere eş sesli (sesteş) kelimeler denir. Bir kelimenin birden fazla anlamının olması eş seslilik özelliğidir. . Sınavdan yüz aldım. Yüzümde kırışıklıklar vardı. Yaz tatilinde bol bol yüz. Etkinlik Aşağıdaki görselleri karşılayan kelimelerle cümleler kurunuz. § § § § § § Etkinlik Aşağıdaki cümleleri anlamına uygun olacak şekilde bulutlardaki sözcükler- le tamamlayınız. kaz dil çay saç at  Yemekten sonra ............................. içtik. Köyümüzün tam ortasından buz gibi bir ............................. akıyor.  Ablam yabancı ............................. öğrenmek istiyor. Biberden ............................. yandı.  Dedemin ............................. çiftliği var. Çöpleri çöp kutusuna ............................. .  Kardeşim ............................. yumurtasını çok sever. Babam tarlayı ............................. .  ............................. çok uzadı, kuaföre gitmem gerekiyor. Boncuklar etrafa ............................. . 153

Etkinlik Aşağıdaki sesteş sözcüklerle işaretli olduğu anlamda cümleler kurunuz. § Sal 4 salmak eylemi deniz taşıtı Cümle: Çoban keçileri çayıra saldı. § Yaz yazmak eylemi 4 mevsim Cümle: 4 içecek nehir, dere § Çay Cümle: 4 yabancı organ § El Cümle: rakam 4 binmek eylemi § Bin Cümle: 4 çiçek gülmek eylemi § Gül Cümle: çimen 4 kırmak eylemi § Kır Cümle: Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde kullanılan eş sesli (sesteş) sözcükleri bulup altını çiziniz. Bu sözcükler hangi anlamda kullanıldıysa ilgili kutucuğu işaretleyiniz. Diğer anlamıyla yeni cümleler kurunuz.  Yüzünde çok sayıda ben vardı. 4 siyah leke kişi Cümle: Ben dün sinemaya gittim.  Geç saatlere kadar yazdım. mevsim yazmak eylemi Cümle:  Ellerine kına yakmıştı. organ yabancı Cümle:  Gemi karaya yanaştı. yeryüzü parçası renk Cümle:  Köyde asma bahçelerini gezdik. üzüm bağı asmak eylemi Cümle:  Limanda çok sayıda yat vardı. yatmak eylemi deniz taşıtı Cümle:  Abim saz kursuna gidiyor. ot çeşidi enstrüman Cümle: 154

Etkinlik Aşağıda verilen kelimelerin hem eş anlamlı, hem zıt anlamlı kar- şılıklarını yazınız. Eş Anlamlısı Kelime Zıt Anlamlısı Eş Anlamlısı Kelime Zıt Anlamlısı ak siyah beyaz siyah yaş soru fakir kirli zor nazik neşe cimri yaşlı dost esir cevap hızlı basit uzak büyük savaş eksik Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde renkli yazılmış sözcüklerin eş anlamlı kar- şılıklarıyla cümleyi yeniden yazınız. ★ Annem bana macera öyküleri almış. ★ Sınavdaki tüm soruları doğru cevapladım. ★ En çok sonbahar mevsimini severim. ★ Türk milleti vatanına sahip çıktı. ★ Ayşe, düzenli çalışmanın faydasını gördü. ★ Dün gece çok ilginç bir düş gördüm. ★ Gökyüzündeki kara bulutlar yağmurun habercisiydi. ★ Bakkal Ahmet amca çok yaşlandı. 155

Etkinlik Aşağıdaki cümleleri, kırmızı ile yazılan sözcüklerin zıt anlamlı karşılıklarını kullanarak yeniden yazınız. Sınıf başkanlığı adayına herkes evet dedi. Gelecek için iyi dileklerde bulundu. Yaşlı teyzenin yumuşak elleri vardı. Bir hafta önce biletimi aldım. Yaz mevsimini çok severim. Arabayı biraz ileri park etmelisin. Etkinlik Aşağıda verilen eş sesli kelimeleri verilmeyen anlamları ile cüm- le içinde kullanınız. ★ Topu çok uzaklara attı. Babam atları çok sever. ★ Bahçeye biraz biber ekmek istiyor. ★ Bu yolda düşmeden yürümek zordu. ★ Ninemin saçları kırlaşmıştı. ★ Matematik sınavından yüz aldım. 156

Gerçek - Mecaz - Terim Anlam Bir sözcüğün akla gelen ilk anlamına diğer deyişle sözlükteki anlamına gerçek (te- mel) anlam denir. Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamıyla uzaklaşarak kazandığı yeni anlama mecaz anlam denir. Gerçek anlam Mecaz anlam Çay çok sıcaktı. Arkadaşlarına karşı sıcaktı. (Isısı yüksek olan) Aklımıza gelen ilk anlamı (samimi, sevgi dolu) Kazandığı yeni anlam Bilim, sanat veya meslek dallarında, ilgili bir kavramı karşılayan kelimelere terim denir. . Örneğin; • hakem, penaltı Futbol • nota, sol anahtarı Müzik Etkinlik Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangi anlamda (gerçek-mecaz) kullanıldık- larını yanlarına yazalım. Doğum günü partisinde çok eğlendik. Acı habere yüreği dayanamadı. Akşam yemeğinde tatlıyı çok yedik. Sorunu kökünden çözdük. Çamaşırlar çabucak kurudu. Etkinlik Verilen sözcükleri hem gerçek, hem de mecaz anlamıyla cümle içinde kullanınız. ağır Gerçek Anlam: Mecaz Anlam: sıcak Gerçek Anlam: Mecaz Anlam: kes Gerçek Anlam: Mecaz Anlam: el Gerçek Anlam: Mecaz Anlam: açık Gerçek Anlam: Mecaz Anlam: 157

Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin hangi anlamda kullanıldığını inceleyiniz. Bu sözcükleri istenilen diğer anlamıyla cümlede kullanınız. (Mecaz Anlam) Film çok eğlenceli, beni sardı. (Gerçek Anlam) Elindeki poşetler çok ağırdı. (Gerçek Anlam) Uzun deniz yolculuğundan sonra kara göründü. (Mecaz Anlam) Sıcacık bir gülümsemesi vardı. (Gerçek Anlam) Mağaranın içi çok karanlıktı. (Mecaz Anlam) Hava bugün soğuktu. (Mecaz Anlam) Onun ince davranışları takdir ediliyor. (Gerçek Anlam) Konferansta ateşli konuşma yaptı. (Gerçek Anlam) (Mecaz Anlam) (Gerçek Anlam) (Mecaz Anlam) (Mecaz Anlam) (Gerçek Anlam) (Mecaz Anlam) (Gerçek Anlam) Etkinlik Aşağıdaki terimleri tablodaki ilgili bölümlere yazınız. piyano beste nota oyuncu penaltı virgül perde cümle suflör sahne hece ofsayt kelime korner taç melodi Tiyatro Türkçe Müzik Futbol 158

Okuma Metni BAŞARIYA ULAŞMAK Arkadaşlarımızla birlikte yıl sonunda sergilemek üzere bir tiyatro oyunu yazıp oy- namaya karar verdik. Oyunun konusuna, kahramanların fiziksel ve karakter özelliklerini belirlememiz gerekiyordu. Konuyu belirlemek için koyu bir sohbete daldık. Ağır bir konu olmamalıydı. Çünkü oyunumuzu küçük çocuklara bile sevdirebilmeliydik. Sonunda, insanlar arasında doğru iletişimle ilgili bir oyun yazma kararı aldık. Merve, “Sıcacık gülümsemeye sahip sevimli, yaşlı teyzeyi ben oynayabilirim.“ dedi. Orhan, “Ben de yüzü asık, sinirli ama temiz kalpli amcayı oynayabilirim.“ diye karşılık ver- di. Hepimiz gülüştük. “Arife sen de yaramaz ama sevimli çocuğu oynamaya ne dersin?“ dedim. Arif bu fikrime bayıldı. Hemen rolünün havasına girmişti bile. Konuyu belirledikten sonra oyunun dekorlarını hayal ettik. Dekorda bir ev, evin önün- de bir gül bahçesi ve karşısında bir ekmek fırını olacaktı. Kostümlere de karar verdikten sonra her şey planlanmıştı. Kısa sürede oyunu yazdık. Birkaç ay geçtikten sonra artık hazırdık. Davetliler salonu doldurmuş, perde açılmıştı. Oyun sonunda alkış tufanı koptu adeta. Çok gururlanmıştık. Emeğimizin karşılığını bu alkışlarla fazlasıyla almıştık. Bir şeyler üretmek ve ürettiğiniz şeyin beğenilip takdir edilmesi tarif edilemez bir mutluluk veriyor insana. Selahattin BEKTAŞ Etkinlik Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. Bu kitap için yazılmıştır. 1. Hangi konuda bir tiyatro oyunu yazmaya karar veriyorlar? 2. Merve hangi karakteri oynamak istiyor? 3. Oyunda nasıl bir dekorun olmasını düşünüyorlar? 4. Oyuna ne kadar sürede hazırlanıyorlar? 5. Oyunun sonunda ne oluyor? 159

Etkinlik Metinde mavi ile yazılı olan eş sesli kelimelerin hangi anlamda kul- lanıldığını işaretleyiniz. Sözcükleri diğer anlamı ile yeni bir cümlede kullanıp, cümleyi yazınız. ★ Yaz ➤ Yazma eylemi Mevsim ★ Ben ➤ Siyah leke Kişi ★ Ekmek ➤ Bir tür yiyecek Ekmek İşi ★ Gül ➤ Bir tür çiçek Gülme eylemi Etkinlik Metinde kırmızı ile yazılı sözcükler terim anlamlı kelimelerdir. Söz- cükleri yazıp. Terim anlamına uygun cümlelerde kullanınız. ➤ ➤ ➤ ➤ Etkinlik Metindeki altı çizili cümlelerde, mecaz anlamlı sözcükleri bulup aşa- ğıya yazınız. 4. 1. 5. 2. 6. 3. 160

Değerlendirme 1 Adı Soyadı: Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde Adı Soyadı: “dolu” sözcüğü mecaz anlamıyla kullanılmıştır? Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekilde tutunuz. A. Bardak ağzına kadar dolu. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. B. Elma dolu sepeti taşıdım. C. Çantası ıvır zıvırla dolu. 1 6 11 D. Günleri dolu dolu geçiyor. 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 2 Çiçeğin yap- 4 “Az önce sen de mi yukarı çık- hakem raklarındaki tın?” cümlesindeki sözcüklerden hangisinin karşıt (zıt) anlamlısı ? kelime sözcükler yoktur? terim an- ova lamlıdır. Buna göre A. Az B. Yukarı C. Önce D. Sen “?” yerine aşağıdakilerden hangisi yazılma- lıdır? 5 “Düş-gül-pil-kapı” sözcüklerin- den kaç tanesi eş seslidir? A. kalem B. çanta C. bardak D. örüntü A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 3 “çıkmak” sözcüğü aşağıdakiler- 6 Anlam alaka yil den hangisinde mecaz anlamıyla kullanılmıştır? Yukarıdaki sözcüklerin eş anlam- lıları sırasıyla hangi seçenekte A. Alışveriş için dışarı çıktı. doğru verilmiştir? B. Korkudan aklı çıktı. C. Evden erken çıktı. A. Mana-ilgi-sene D. Az önce üst kata çıktı. B. Ay-istek-açıklama C. Sene-mana-ilgi D. Hafta-istek-açıklama 161

7 Aşağıdaki eşleştirmelerden han- 11 Aşağıdaki sözcükler ile çağrışım gisi bir yönüyle diğerlerinden eşleştirmelerinden hangisi yanlış- farklıdır? tır? A. Yarar-zarar A. Müzik-şarkı B. Tutsak-özgür B. Deniz-tatil C. Fikir-düşünce C. Gezegen-gemi D. Yoksul-zengin D. Matematik-işlem 8 Aşağıdaki sözcüklerden hangisi- 12 Aşağıdaki cümlelerde altı çizili nin birden çok anlamı (eş seslisi) olan sözcüklerden hangisi gerçek yoktur? anlamıyla kullanılmıştır? A. Kulak B. El A. Gece gece uykum kaçtı. C. Dil D. Yüz B. Bu filme bayılıyorum. C. Sevinçten adeta uçuyordu. D. Karpuzu afiyetle yedik. 9 Aşağıdakilerden hangisi alfabetik sıralamada en sonda yer alır? A. Şemsiye B. Şeker C. Şerbet D. Şenlik 13 Yazılıdaki tüm soru- ları doğru yaptım. 10 Aşağıdaki sözcüklerden hangisi Aşağıdakilerden hangisi Arkın’ın terim anlamlıdır? cümlesindeki sözcüklerden birinin zıt anlamlısıdır? A. Nota B. Masa A. Sınav B. Bütün C. Sandalye D. Koltuk C. Yanlış D. Sual 162

Kurallı Cümle Kurallı cümlelerde eylem (iş, oluş, hareket, durum) bildiren sözcükler cümlelerin sonun- da yer alır. • Bebek bugün uyumuş ‰ Kurallı cümle Örneğin; • Annem yaptı pastayı. ‰ Kurallı değil Etkinlik Aşağıda verilen ifadelerin sonuna iş, oluş, hareket, durum bildiren eylem- ler yazınız.  Bugün teyzemlere ..................................................  Ödevini çantasına koymayı ..................................................  Babam arabayı hızlıca ..................................................  Futbol maçı yapmayı ..................................................  Murat ve İhsan oyun oynamaya ..................................................  Marketten aldığım malzemeleri ..................................................  Hamza’nın kedisi korkudan ağaca ..................................................  Babam, patlayan tekerleği ..................................................  Şiddetli dolu yağışı camları ..................................................  Sağlıklı olmak için egzersiz .................................................. Etkinlik Aşağıda verilmiş olan kurallı olmayan cümleleri, kurallı hâle getirerek tekrar yazınız. Söylemedin geç geleceğini bana. İzmir’e gideceğiz yazın tatile. Planlı çalışarak hazırlandım sınavlara. Sütü döktü yaramaz kedi. Önlük taktım üstüm kirlenmesin diye. Eşek devrildi ağır yükü olduğu için. Okul boyandı bu yaz tatilinde. 163

Etkinlik Aşağıda karışık olarak verilmiş olan kelimelerden anlamlı ve kurallı cüm- leler oluşturunuz. • askerden yeni döndü abim • babası gazete okuyordu Furkan’ın • kestirmeyi hiç saçlarımı sevmiyorum • ağlamaya düşünce başladı yere • kardeşime söyledi ninni annem • uğraştı sobayı çok yakmak için • düğününde eğlendik çok kuzenimin • yemedim hiç ömrümde üzüm güzel böyle Etkinlik Aşağıda verilen sözcükleri kullanarak anlamlı ve kurallı cümleler oluştu- runuz. süpürdü Annem evi süpürdü. terledi usandı almış bulduk çıktı eylendik hıçkırdı koktu karşıladık yakaladı yürüdü ağlıyor severim 164

5N 1K 5N Ne? - Ne zaman? - Neden? / Niçin? - Nerede? - Nasıl? 1K Kim? Etkinlik Aşağıdaki cümlelerle ilgili sorulmuş olan uygun cevaplar yazınız. Ahmet okulda cüzdanını kaybetmiş • Kim? ‡ • Nerede? ‡ • Ne? ‡ Bahçede oynarken düşen çocuk, telaşla hemen hastaneye gitti. • Kim? ‡ • Nasıl? ‡ • Ne zaman? ‡ Tavşan korktuğu için koşarak yuvasına kaçtı. • Neden? ‡ • Nasıl? ‡ • Kim? ‡ Dün akşam dayımla stadyumda maç izledik. • Ne zaman? ‡ • Nerede? ‡ • Ne? ‡ Etkinlik Aşağıdaki soruların cevabını metinden bularak yazınız. Pazar günü Ahmet ormanda yürüyüşe çıktı. Ormanda horlayarak uyuyan bir ayı gördü. Ayıyı rahatsız etmemek için, sessizce oradan uzaklaştık. 1. Kim? : 4. Nerede? : 2. Ne zaman? : 5. Ne? : 3. Niçin? : 6. Nasıl? : İrem kitap okumak için her akşam erkenden yatak odasına giderdi. Yatağına uza- narak kitabını okumak onun en sevdiği şeydi. 1. Kim? : 4. Nerede? : 2. Ne zaman? : 5. Neyi? : 3. Niçin? : 6. Nasıl? : 165

Etkinlik Kırmızı ile yazılan sözcükler cevap olacak şekilde soru cümleleri yazınız. Soru: Aytaç nerede yaşıyor? Cevap: Kuzenim Aytaç Amasya’da yaşıyor. Soru: Cevap: Doğum günümde gelen hediye paketinden bilim dergisi çıktı. Soru: Cevap: Basketbol kursuna Sıla ile gidiyorum. Soru: Cevap: Teyzem önümüzdeki hafta bize gelecekmiş. Soru: Cevap: Zamanında uyanamadığım için okula geç kaldım. Etkinlik Verilen 5N 1K sorularının cevaplarından yararlanarak kısa metinler yazınız. • Kim ? ‡ Leyla • Niçin? ‡ geç yattığı için • Nerede? ‡ yolda • Nasıl? ‡ koşarak • Ne zaman? ‡ sabah • Ne? ‡ çantasını Metin: • Kim ? ‡ öğretmenimiz • Niçin? ‡ geziye gitmek için • Nerede? ‡ okul bahçesinde • Nasıl? ‡ otobüsle • Ne zaman? ‡ yarın • Ne? ‡ beslenme Metin: 166

Neden (Sebep) - Sonuç Cümleleri Hastalandığım için okula gidemedim. Neden Sonuç Yukarıdaki cümlede sonuç; kişinin okula gidememesi; okula gidememesinin nedeni ise hastalanmasıdır. Cümlelerde neden-sonuç anlamını veren birtakım ifadeler vardır. Bunlar: olduğun- dan, olduğu için, bu nedenle, dolayısıyla, bu yüzden, için... gibi ifadelerdir. Etkinlik Aşağıda sonucu verilen cümlelerin nedenini yazarak örnekte olduğu gibi cümleleri tamamlayınız.  .............G.....e...ç....y...a...t..t..ı.ğ...ı...i.ç..i.n.................... sabah uyanamadı.  .................................................................. birilerine sordum.  ..................................................................yağmurda ıslanmış.  ..................................................................sınavdan düşük not almış.  ..................................................................yolunu kaybetmiş.  ..................................................................kimseyle konuşmuyordu. Etkinlik Aşağıda nedeni verilen cümlelerin sonucunu yazarak cümleleri tamamla- yınız.  Araba arızalandığı için ..........y...o...l.d...a......k..a...l.d....ı.k.......................... .  Soğuk su içtiğinden ........................................................................ .  Oyuncakları kırıldığı için ............................................................. .  Beslenmesini unuttuğu için ......................................................... .  Arkadaşını göremediği için ...................................................... .  Elektrikler gittiğinden ................................................................... . Etkinlik Aşağıda verilen cümleleri ¡için, çünkü, bu nedenle, bu yüzden™ sözcüklerinden uygun olanlarıyla tamamlayınız.  Evde canı çok sıkılıyordu ............................................................... dışarıya çıktı.  Çok acıkmıştı ........................................... uzun zamandır bir şey yememişti.  Hasta olduğu ................................................................................. okula gidemedi.  İşlerinde başarılıydı ........................................................................... ödüllendirildi.  Sinirli olduğu ................................................................. kimseyle konuşmuyordu. 167

Etkinlik Aşağıdaki sonuç cümlelerinin sebebini yanındaki görselden yararlanarak boşluklara yazınız. ................................................................................................................ telefonunu getirmedi. ................................................................................................................ okula geç kaldı. ................................................................................................................ top oynayamadı. ................................................................................................................ çocuk çok ağladı. ................................................................................................................ hepimiz çok ıslandık. Etkinlik Aşağıdaki sebebi (nedeni) verilen cümlelerin sonuç bölümünü yanındaki görselden yararlanarak yazınız. Yağmur yağdığı için ....................................................................................... . Arkadaşının doğum günü olduğu için ....................................................................................... . Şarjı bittiği için ....................................................................................... . Okumayı çok sevdiğinden kendine yeni ....................................................................................... . Çok hasta olduğu için ....................................................................................... . Trafikte kırmızı ışıkta geçtiği için ....................................................................................... . 168

Karşılaştırma İfadeleri Olayların, varlıkların, durumların birbirleriyle benzerliklerinin ya da farklılıklarının ifade edilmesine karşılaştırma denir. Cümleye karşılaştırma anlamı katan ifadeler şunlardır: daha, göre, kadar, benzer olarak, farklı olarak, -den, -dan, aynısı vb. Arkın, Efe’den daha uzun boyludur. ‰ (Arkın ve Efe’nin boyu “den daha“ ifadesi kullanılarak karşılaştırılmıştır.) Efe Arkın Etkinlik Aşağıdaki görselleri inceleyiniz. Görsellerdeki iki varlığı aralarında bir yönüyle karşılaştırarak karşılaştırma cümleleri yazınız. Cümle Cümle Cümle Cümle Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri uygun olan karşılaştırma ifadeleri ile tamamlayınız.  Bugün hava düne ................................................. daha güzel. • daha  Cem sınıfımızın .......................................... çalışkan öğrencisi. • kadar  Ahmet, Ali ........................................................... daha uzundur. • aynısından  Pasta yapmak kurabiye yapmaktan .......................... zor. • tıpkı  O da babası ................................................................ çalışkandı.  Karadeniz Akdeniz ............................................... tuzlu değil. • en  Benim arabamın rengi seninki ..................................... farklı.  Senin ayakkabının ................................... ben de alacağım. • den  O .......................................... ağabeyi gibi üniversiteye gitti. • -nden • gibi • göre 169

Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde hangi varlıkların birbirleri ile karşılaştırıldığını cüm- lenin karşısına yazınız. Sivas - İzmir  Kışın Sivas, İzmir’den daha soğuktur.  Radyo televizyon kadar iletişimde etkilidir.  Bu tarlada karpuz kadar kavun da yetişir.  Selim gezmeyi, Sıla oyun oynamayı sever.  Ihlamur, çaydan daha faydalı bir bitkidir.  Bu kitap diğerine göre daha kalın.  Kahvaltıda bal kadar yumurtanın da önemi vardır. Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde ne yönden karşılaştırma yapıldığını karşılarına ya- zınız.  Karnabahar, brokoli kadar sağlıklıdır. Sağlıklı olması yönüyle  Defne’nin boyu Sıla kadar uzun.  Onun bahçesi bizimki kadar güzel.  Uçak, gemiden daha hızlı gider. Etkinlik Aşağıda verilen karşılaştırma ifadeleri ile cümleler yazınız. daha en göre kadar -den aynısı gibi 170

Benzetme Bir varlığın, olayın veya kavramın anlatımını güçlendirmek için başka varlık, olay ya da kavramlara benzetilmesinden oluşan cümlelere benzetme cümleleri denir. Örneğin; • Dedemin getirdiği biberler zehir gibi acıydı.  Benzeyen ‰ biber Benzetilen ‰ zehir Etkinlik Aşağıdaki benzetme cümlelerinin benzeyen ve benzetilen bölümlerini yuka- rıdaki örnekteki gibi yazınız. Mehmet, takım elbiseyi giyince politikacı gibi konuşmaya başladı. Benzeyen ‰ Benzetilen ‰ Kardeşim keçi gibi inatçıdır. Benzetilen ‰ Benzeyen ‰ Dün gece yağan kar, her yeri beyaz bir çarşaf gibi örtmüştü. Benzeyen ‰ Benzetilen ‰ Sesi duyan Emre, tazı gibi koşmaya başladı. Benzeyen ‰ Benzetilen ‰ Sudaki balık, zıpkın gibi havaya fırladı. Benzetilen ‰ Benzeyen ‰ Dedemin kalbi pamuk gibi yumuşaktır. Benzetilen ‰ Benzeyen ‰ Bulutlar, pamuk şekeri gibi görünüyordu. Benzetilen ‰ Benzeyen ‰ Çocuklar yemeği görünce karınca gibi sofraya üşüştüler. Benzeyen ‰ Benzetilen ‰ Dayım zürafa gibi uzun birisidir. Benzetilen ‰ Benzeyen ‰ 171

Örneklendirme Bir konuyu açıklamak ve doğruluğunu kanıtlamak için başvurulan anlatım tekniğine örneklendirme denir. Örneğin; • Bazı yemekleri daha çok severim. Mesela ıspanak, pırasa ve karnıbahar en çok sevdiklerimdir. Etkinlik Aşağıdaki cümlelere örneklendirmeler yazınız. Bahçemizde birçok meyve ağacı vardır. Mesela : ......................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................... Dünyada en çok konuşulan diller; .......................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................ Ülkemizde turistlerin ilgisini çeken birçok tarihi güzellikler vardır. Mesela: .................................. ....................................................................................................................................................................................................................................................................... Yeni taşındığımız evde hâlâ birkaç eşya eksik. Mesela: .......................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................ Tüm arkadaşlarımla çok iyi anlaşıyorum. Ama en iyi ................................................................................................. ........................................................................................................................................................................................................................................................................ Bu sene ülkemizdeki birçok şehri ziyaret etme imkanı buldum. Örneğin: .......................................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................ Gezmeye gittiğimiz hayvanat bahçesinde farklı ülkelerden getirilmiş birçok hayvan var. Mesela: ............................................................................................................................................................................................................................... Çevremizde insanların bilinçsizce çöpe attığı birçok şeyin geri dönüşümü yapılabil- mekte aslında. Örneğin: .............................................................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................................................................................................................ Bazı hayvanları evde besleyebiliriz. Bunlar: ............................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 172

Anlatım Bozuklukları Eş görevli ve aynı anlamı karşılayan sözcüklerin aynı cümlede kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur. Cümleden gereksiz sözcük atıldığında cümlenin anlamında bozulma olmaz. Örneğin; • Onlar fakir ve yoksul bir aileydi. ➠ (Fakir ve yoksul aynı anlama geldiğinden cümlede fakir ya da yoksul sözcüklerinden biri kullanılmalıdır.) Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde bulunan anlatım bozukluğunu gidererek tekrar ya- zınız.  Babamın fikir ve görüşünü almalıyım.  Bu ilaçların fayda ve yararları nelerdir?  Hâlâ onu aramamış henüz.  Hiçbir görevini vazifesini aksatmaz.  Amacını, gayeni iyi belirlemelisin. Sözcüklerin yanlış anlamda kullanılması da anlatım bozukluğuna neden olur. Bütün ihtiyaçlarımı dedem veriyor. ➠ (Veriyor sözcüğü yerine karşılıyor sözcüğü kul- lanılmalıdır.) Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde bulunan anlatım bozukluğunu gidererek tekrar ya- zınız. © Sınavdan aldığım yüksek not sevinmeme neden oldu. © Mine, büyüyen saçlarını hep aynı şekilde kestirir. © Elmaların ücreti oldukça yüksekti. © Bahçemize ektiğimiz ağaçlar kurudu. 173

Anlatım Bozuklukları Cümledeki, anlam karışıklığını önlemek için işi yapan kişiden sonra virgül kullanılmalı- dır. Aksi durumda anlatım bozukluğu oluşur. Simitçi adama seslendi. Simitçi, adama seslendi. (Simitçi sözcüğünden sonra ko- nulan virgül anlam karışıklığını gidermiştir.) Etkinlik Aşağıdaki cümlelerin anlatım bozukluğunu gidermek için uygun yerlere virgül koyarak cümleleri tekrar yazınız.  İhtiyar çocuğun arkasından gidiyordu.  Hırsız genci eve varana kadar takip etti.  Yabancı polise yolu sordu.  İtfaiyeci adama yangının nasıl çıktığını anlattı.  Küçük masanın üzerine oturdu. Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde yapılan anlatım bozukluğunun çeşidini (gereksiz söz- cük kullanımı, yanlış anlamda sözcük kullanımı, virgül kullanılmaması) yazınız. J Sağlıklı, sıhhatli olmak için dengeli beslenmeliyiz. ➠ J Postacı kuzenimin adresini bulmuş. ➠ J Fırıncı çocuğa ne istediğini sormuş. ➠ J Bebeğin ağlaması sayesinde uyuyamadım. ➠ J Onun neşeli ve şen hallerini çok seviyorum. ➠ J Büyüyen tırnaklarımı her pazar keserim. ➠ J Kelimeleri ve sözcükleri dikkatle yazdık. ➠ 174

Okuma Metni HAFTA SONU GEZİSİ Hafta sonu ailece hayvanat bahçesine gitmeye karar verdik. Babam, “Çocuklar, hay- vanat bahçesine nasıl gidelim?“ diye sordu. Annem,“ Seçeneklerimiz nedir?“ dedi. Babam,“ “Birden çok seçeneğimiz olduğu için istediğimiz vasıtayla gidebiliriz.“ dedi. “Mesela: ara- bamızla, otobüsle, trenle veya feribotla gidebiliriz. Ama arabamız diğer vasıtalara göre daha konforlu olabilir.“ Tartışma yaşanmasın diye oylama yaptık ve trenle gitmeye karar verdik. Sabah er- kenden yola düşeceğimiz için hemen hazırlanmaya başladık. Annem, yaptığı hazırlıkları sıraladı: Poğaça, börek, kurabiye ve ev yapımı limonata. Hazırlıklarımızı tamamlayıp tren istasyonuna geldik. Biletlerimizi aldık. İlk defa hızlı trene bineceğim için heyecanlıydım. Tren jet gibi hızlı gidiyordu. Kısa bir süre sonra hayvanat bahçesine ulaştık. Hayvanat bahçesinde dünyanın çeşitli ülkelerinden getirilmiş birçok hayvan vardı. Zürafa, timsah, kaplan, aslan, deve kuşu... Her hayvan için farklı bir yaşam alanı oluşturulmuştu. Yiye- cekleri de çok farklıydı. Mesela timsah ve aslanlar et ile beslenirken; zürafalar yaprak, maymunlar muz, deve kuşları meyve ve sebzeler ile besleniyordu. Hayvanat bahçesini gezerken ağabeyim Murat, aslan gibi kükredi. Kardeşim Mer- ve, sesi duyunca korkudan ok gibi yerinden fırladı. Sesi çıkartanın ağabeyim olduğunu anlayan Merve çok öfkelenmişti. Gözleri baykuşun gözleri gibi kocaman olmuştu. Mer- ve’nin bu hâlini gören ağabeyim, tazı gibi koşmaya başladı. Annemle babam gülmeye başladılar. Ağabeyim Merve’ye göre daha şakacı biriydi. Merve de gülmeye başlayınca ağabeyimle ben de onlara katıldık. Olay tatlıya bağlanmıştı. Biraz daha gezip karnımızı doyurduk. Akşama doğru hayvanat bahçesinden ayrılıp eve doğru yola çıktık. Ailemle vakit geçirmek çok eğlenceliydi. Etkinlik Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. Selahattin BEKTAŞ 1. Hafta sonu ailecek nereye gitmeye karar veriyorlar? ➠ 2. Hayvanat bahçesine neyle gidiyorlar? ➠ 3. Merve neden çok öfkelenmiş? ➠ 175

Etkinlik Metinde geçen örneklendirme cümlelerini bulup aşağıya yazınız. 1. 2. 3. 4. Etkinlik Metinde geçen benzetme cümlelerini bulup yazınız. Benzeyen ve ben- zetilen varlıkları yazınız. Benzeyen : Benzetilen : Benzeyen : Benzetilen : Benzeyen : Benzetilen : Benzeyen : Benzetilen : Benzeyen : Benzetilen : Etkinlik Metinde geçen neden sonuç cümlelerini yazınız. 1. 2. 3. Etkinlik Metinde yer alan karşılaştırma cümlelerini yazınız. 1. 2. 3. 176

Adı Soyadı: Değerlendirme 2 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Aşağıdaki cümlelerden hangisi Adı Soyadı: neden - sonuç anlamlı bir cümle değildir? Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekilde tutunuz. A. Yağmur yağdığı için şemsiye “Test” alanına işaretleme yapmayınız. aldım. 1 6 11 B. Arkadaşım biraz önce eve gitti. 2 7 12 C. Gürültü yüzünden uyuyamadım. 3 8 13 D. Beni aramadığı için üzüldüm. 4 9 14 5 10 15 2 I. Ahmet’in evi Gül Sokak’tadır. 4 Cümlelerde anlamca birbirinin II. Merve’nin evi Bal Sokak’tadır. aynısı olan sözcükler kullanılırsa III. Merveler’in evi iki katlıdır. anlatım bozukluğu oluşur. IV. Ahmet, Merve’ye göre dersle- Aşağıdakilerden hangisinde açık- rinde daha başarılıdır. lamaya uygun bir anlatım bo- Yukarıdaki paragrafın kaç nu- zukluğu yoktur? maralı cümlesinde karşılaştırma A. Çok zeki, akıllı bir çocuktu. yapılmıştır? B. Arkadaşları onu neşeli, şen tavır- A. II B. III larıyla hatırlıyordu. C. IV D. I C. Yaya yürüyerek gidersek bu yol bitmez. D. Belki bugün bizimle o da gelebilir. 3 “Abim önümüzdeki ay tatil için 5 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde Antalya’ya gidecek.” cümlesinde neden sorusunun cevabı vardır? aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı yoktur? A. Ödevlerimi bitiremediğimi söyle- dim. A. Nereye? B. Nasıl? B. Kahve içmeyi çok severim. C. Kim? C. Hızlı hızlı işlerimi bitirdim. D. Niçin? D. Dikkatsiz davrandığı için yanlış yaptı. 177

6 Ona sert davrandı- 10 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ğım ...... ondan özür benzetme yapılmamıştır? diledim. Defne, cümlesindeki noktalı yere A. Yazdığım yazıyı okuyamıyorum. aşağıdakilerden hangisini getirir- B. Buz gibi su içersen hasta olursun. se cümleye sebep - sonuç anlamı C. Yürümekten ayaklarım balon gibi şişti. katmış olur? D. Sakalları kar gibi beyazlamıştı. A. nedenle B. amacıyla 11 Yazarların uyması gereken belli başlı C. dolayısıyla D. için kurallar vardır. .................... dil bilgisi kurallarına dikkat etmelidirler. 7 Aşağıdaki cümlelerden hangisin- de karşılaştırma vardır? Yukarıdaki boşluğa aşağıdakiler- den hangisinin yazılması uygun A. Elbisenin eteği yırtıldı. olur? B. En çok bu tişörtümü seviyorum. C. Pantolonumun boyu kısa geliyor. A. Gibi B. Hatta D. Mavi elbisemi dolapta bulamadım. C. Örneğin D. Adeta 8 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde 12 Zengin, varlıklı bir ailenin çocu- benzetme yapılmıştır? ğuymuş. A. Arabamızın rengi kırmızıdır. Yukarıdaki cümledeki anlatım B. Makas kullanmayı beceremiyorum. bozukluğunu giderebilmek için C. Umut panter gibi hızlıdır. aşağıdakilerden hangisi yapılma- D. Kediler ciğer yemeyi sever. lıdır? 9 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde A. Çocuğuymuş yerine insanıymış karşılaştırma vardır? kelimesi gelmelidir. A. Bu sınıfın en çalışkanı benim. B. Varlıklı kelimesi cümleden çıkarıl- B. Babam büyük ceviz almış. malıdır. C. Aydın yazı yazmayı sevmiyor. D. Türkçe dersinde çok eğlendik. C. “Bir” kelimesi cümleden çıkarıl- malıdır. 178 D. “Ailenin” kelimesi yerine grubu- nun kelimesi gelmelidir.

Yazım Kuralları BÜYÜK HARFLERİN YAZIMI Cümlenin ilk harfi büyük harfle başlar. Bugün ders çalışıyorum. Özel adlar cümlede her zaman büyük harfle başlar. Yarın Ayça gelmeyecek. ¡Dünya, güneş, ay™ sözcükleri terim olarak kullanıldığında cümlede büyük harfle başlar. Ay, Dünya’nın uydusudur. Kurum, kuruluş, kitap, gazete, dergi isimleri büyük harfle başlar. Türk Dil Kurumu, Gazi Üniversitesi, Bilim ve Teknik, Falaka, Hürriyet. Mahâlle, cadde, bulvar isimleri büyük harfle başlar. Gül Sokak, Ata Bulvarı... Özel coğrafi isimler büyük harfle başlar. Ağrı, Van Gölü, Kızılırmak... Hayvanlara verilen adlar büyük harfle başlar. Karabaş, Pamuk, Boncuk... Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde büyük harfin kullanımıyla ilgili yapılan yanlışları bulunuz. Örnekte olduğu gibi cümleyi doğru şekliyle yeniden yazınız. yarın pikniğe geliyor musun? Yarın pikniğe geliyor musun? ayşe yorgundu, hemen eve gitti. Ay, dünyanın uydusudur. ankara üniversitesinde okudu. ömer seyfettin hikâye yazarıdır. Prof. dr ali oktay ödül aldı. J Uzun süredir istanbul’da yaşıyor. 179

Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde büyük harfin kullanımıyla ilgili yapılan yanlışları bulunuz. Örnekte olduğu gibi cümleyi doğru şekliyle yeniden yazınız. doğu anadolu’da hayvancılık gelişmiştir. Doğu Anadolu'da hayvancılık gelişmiştir bilim ve teknik dergisine aboneyim. Kedim minnoş oyun oynuyor. gazi mahâllesinde oturuyoruz. jüpiter en büyük gezegendir. KISALTMALARIN YAZIMI Kısaltma, bir kelimenin içerdiği harflerden biri veya birkaçı ile daha kısa şekilde ifade edilmesidir. Kurum, kuruluş isimleri, ilk harfleri büyük harf olarak kısaltılır. MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) Kısaltmalara getirilen ekler kısaltmadaki harflerin okunuşuna göre getirilir. TDK’ye TÜBİTAK’ın Tek kelimeler kısaltılırken kelimenin bir veya birkaç harfi alınır ve sonuna nokta konur. Prof. (Profesör) Av. (Avukat) Etkinlik Aşağıda açılımı verilen sözcüklerin kısaltmasını örnekteki gibi yanına yazınız. Profesör Doktor Ece Dinçer Prof. Dr. Ece Dinçer Türkiye Büyük Millet Meclisi Kafkas Mahallesi Albay Ali Çolak Kilogram Türk Hava Yolları Güneydoğu Türkiye Cumhuriyeti Avukat Uras Bilen Sayfa Ve benzeri Santimetre 180

Noktalama İşaretleri NOKTA (.) • Bitmiş cümlenin sonuna konur. Eve gidiyorum. • Kısaltmaların sonuna konur. Dr. • Tarihlerde gün, ay, yıl arasına konur. 05.02.2020 • Sıra belirten sayılara konur. 1. 2. • Saat ve dakika arasına konur. 18.40 SORU İŞARETİ (?) • Soru cümlelerinin sonuna konur. Bizimle gelir misin? ÜNLEM İŞARETİ (!) • Sevinç, şaşkınlık, korku, acı, heyecan vb. duyguları ifade eden cümlelerde kullanılır. Aaa! O da gelmiş. Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde yay ayraçların (parantezlerin) içine uygun noktala- ma işaretlerini (nokta, soru işareti, ünlem işareti) getiriniz. Bugün çok çalıştım( ) Evrakları getirebilir misiniz( ) Kardeşim 11( ) 11( ) 2011’de doğdu. Heyy( ) Buraya gel lütfen. Prof( ) Ece Eren ameliyata girmiş. Sakın yerinden kalkma( ) Yarışmada 1( )olmuş. Eyvah, vazoyu kırdım( ) Türkçe ödevini bitirdin mi( ) Etkinlik Aşağıda verilen noktalama işaretlerinin kullanılabileceği cümleler yazınız. CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: 181

VİRGÜL (,) • Eş görevli sözcüklerin arasına konur. ‰ Pazardan elma, armut, muz aldım. • Seslenme ve hitaplardan sonra konur. ‰ Sevgili Kardeşim, • Sıralı cümlelerde kullanılır. ‰ Uyandım, kahvaltı yaptım, çıktım. İKİ NOKTA (:) • Açıklama yapılacak cümleden sonra kullanılır. ‰ En önemlisi şunlardır: Ahlak ve iyilik. • Kendisinden sonra örnek verilecek cümlelerden sonra kullanılır. En sevdiğim meyveler şunlardır: çilek, muz ve şeftali. KESME İŞARETİ (‘) • Özel isimlere getirilen ekleri ayırmak için kullanılır. ‰ Ali’nin, Ankara’ya • Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için kullanılır. ‰ THY’nin • Sayılara gelen ekleri ayırmak için kullanılır. ‰ 1920’de Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde yay ayraçların (parantezlerin) içine uygun noktala- ma işaretlerini (virgül, kesme işareti, iki nokta) getiriniz. Evden çıktı( ) otobüse bindi( ) okula yetişti. Atatürk diyor ki( ) ¡Bütün ümidim gençliktedir.™. Sana en sevdiklerini aldım( ) kitap ve kalem...... Kıymetli Arkadaşım( ) Kardeşimin en sevdiği meyveler( ) Elma, armut, kiraz. Marketten et( ) süt( ) bal aldım. Gül( ) papatya( ) sümbül en sevdiğim çiçeklerdir. Ömer Seyfettin( )in kitabını okuduk. 2015( )te okulu bitirecek. Etkinlik Aşağıda verilen noktalama işaretlerinin kullanılabileceği cümleler yazınız. CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: 182

Noktalama İşaretleri UZUN ÇİZGİ (—) • Karşılıklı konuşmalarda konuşmanın başına konulur. — Okula geldi mi? — Henüz gelmedi. KISA ÇİZGİ (-) • Satır sonuna sığmayan sözcükleri ayırmak için kullanılır. ............ okuma- lısınız. • Sözcüğü hecelere ayırırken kullanılır. ar - ka - daş • Başlangıç ve bitiş tarihlerini gösterirken kullanılır. ‰ 1990 - 2015 • Aralarında anlam ilgisi bulunan sözcüklerin arasında kullanılır. Ankara-İstanbul arası 450 km'dir. TIRNAK İŞARETİ (“ “) • Başkalarından yapılan alıntı cümlelerde kullanılır. ‰ Annem, ¡Eve erken gel.™ dedi. Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde yay ayraçların (parantezlerin) içine uygun noktala- ma işaretlerini (uzun çizgi, kısa çizgi, tırnak işareti) getiriniz. Bursa( ) İstanbul hava ulaşımı aksadı. ( )Afiyet olsun. ( )Teşekkür ederim. Tekerlek sözcüğünün kökü ( )teker( )’dir. Arkadaşım, ( )Bu kitabı çok sevdim( )( ) dedi... ( )Bunu nereden aldınız? İsimlerin yerini tutan sözcüklere ( )adıl( ) denir. Etkinlik Aşağıda verilen noktalama işaretlerinin kullanıldığı cümleler yazınız. CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: 183

Etkinlik Aşağıdaki metinde yay ayraçların (parantezlerin) içine uygun noktalama işaretlerini yazınız. AĞUSTOS BÖCEĞİ İLE KARINCA Ağustos böceği eğlenceyi çok severmiş( ) Ağustos böceği tüm zamanını şarkı söyle( ) yip saz çalarak geçirirmiş( ) Derken yazın o sıcak günleri bitmiş ve kış gelmiş( ) Havalar soğumuş( ) yağmurlar başlamış( ) Ağustos böceğinin şarkı söyleyip saz çalma zamanı geçmiş( ) Soğuk öyle bir bastırmış ki ağustos böceğinin karnı acıkmış( ) üşümüş( ) Yiyeceği hiç yemeği yokmuş( ) Kış için hiç hazırlık yapmamış( ) Bütün yazı saz çalıp şarkı söyleyerek geçirmiş( ) Ağustos böceği böyle eğlenirken karınca yaz boyunca çalışmış( ) didinmiş( ) Bunu hatırlayan ağustos böceği( ) komşusunun kapısını çalmış( ) Karınca kapıyı açmış( ) ( ) Ne istiyorsun ağustos böceği( ) demiş( ) ( ) Havalar soğudu( ) benim yiyecek bir lokma ekmeğim yok( ) demiş. Karınca( ) ( ) Niye bir lokma ekmeğin yok( ) demiş( ) Ağustos böceği( ) ( ) Bütün yaz eğlenip durdum( ) demiş( ) Ama çok mahçup olmuş ağustos böceği( ) Karınca( ) ( ) Bütün yaz eğlenip durdun mu( ) demiş. ( ) Şeyy( ) Yaz boyu saz çaldım( ) eğlendim( ) Hiç hazırlık yapmadım kış için( ) demiş( ) Karınca çok sinirlenmiş ağustos böceğinin cevabına( ) ( )Yaz boyu saz çalıp eğlenmişsin( ) Şimdi de oyna o zaman( ) demiş. La Fontaine Masalları (Düzenlenmiştir.) 184

Yazım ve Noktalama ÜÇ NOKTA (...) • Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur. ‰ Çantasında neler vardı neler: Cüzdan, anahtar, ayna... YAY AYRAÇ ( ) • Cülmede açıklayıcı sözleri yazmak için kullanılır. ‰ Eşanlamlı (anlamdaş) sözcükleri öğrendik. • Kişilerin doğum ve ölüm tarihlerini belirtirken kullanılır. ‰ Mustafa Kemal Atatürk (1881 - 1938) EĞİK ÇİZGİ (/) • Tarihlerin yazılışında gün, ay, yıl arasına konur. ‰ 12/12/2018 Adres bilgilerinde semt şehir arasına konur. ‰ Bakırköy / İSTANBUL İnternet adreslerinde kullanılır. ‰ https://tkb.meb.gov.tr Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde yay ayraçların içine uygun noktalama işaretini (üç nokta, yay ayraç, eğik çizgi) getiriniz. Güneş Sokak, No: 10( ) 5'te oturuyoruz. Pazarda çeşit çeşit meyveler var: Muz, armut, erik( ) O kitabın çıkış tarihinde ( )1968( ) sen yoktun Eş sesli ( )sesteş( ) kelimelerin birden çok anlamı vardır. Okulda 22( )10( )2018'de toplantı var. Arkadaşım keşke yanıma gelse( ) Atlas sokağı No: 21Kurtuluş( ) ANKARA Ülkemiz çağdaşlık( ) uygarlık( ) seviyesine ulaştı. Etkinlik Aşağıdaki noktalama işaretlerini kullanabileceğiniz ikişer cümle yazınız. CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: CÜMLEM: 185

SAYILARIN YAZIMI • Sayılar metin içinde yazıyla ve ayrı yazılır. ‰ Memlekette yirmi iki gün kalacağız. • Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında kullanılır. ‰ XX yy, II. Murat Etkinlik Sayıların yazımında yapılan hataları düzelterek cümleleri yeniden yazınız. Markete yüzyirmi lira ödedim. 4. Murat uzun süre padişahlık yapmıştır. Sınava 28 öğrenci katılmış. PEKİŞTİRMELERİN YAZIMI • İlk hecenin sonuna m, p, r, s, sesleri getirilerek yapılır. Daima bitişik yazılır. ‰ masmavi, tertemiz... Etkinlik Aşağıdaki pekiştirmeleri cümle içinde kullanınız. Pespembe: Tertemiz : Yapayalnız: Bembeyaz : Etkinlik Aşağıdaki metinde yay ayraçların içerisine uygun noktalama işaretlerini koyunuz. Okul projesi için arkadaşım Elif ile kolları sıvadık( ) Proje için gerekli olan birçok mal( ) zeme aldık( ) Kâğıt( ) makas( ) karton( ) plastik( ) Geri dönüşüm atıklarından bir model; kartonlardan da sunum dosyası yapmaya karar verdik( ) Elif, ( )Atık malzemelerle bir ağaç modeli yapalım( )( ) dedi( ) ( ) Ne dersin( ) ( ) Harika( ) İyi olur( ) Amacımız( ) Atık malzemeleri değerlendirerek doğaya geri kazandırmayı vurgulamaktı. Önce kâğıtları kestik( ) yuvarladık( ) tek tek plastiklere yapıştırarak ağaç modelimizi tamamladık( ) Elif( )in önerisiyle projemizin adını ( )Geri Dönüşüm( ) olarak belirledik( ) Hazırladığımız sunum dosyasını No( ) 22 Şişli ( ) İstanbul adresine gönderdik( ) 186

\"De - Da\" ve \"Ki ve Mi\"nin Yazımı ¡DE, DA“NIN YAZIMI Bağlama görevindeki “de“ ayrı; ek görevindeki “-de“ birleşik yazılır. Sen de bizimle gel. Okulda yeni arkadaşlar edindim. bağlama görevinde ek görevinde Bağlama görevindeki “de“ ile ek görevindeki “-de“ yi cümleden çıkarınız. Anlam bozuluyorsa birleşik; bozulmuyorsa ayrı yazınız. Örnek: Ödevimi ev de unuttum. Cümlenin anlamı bozulduğu için “de“ eki kendinden önceki sözcüğe birleşik yazılmalıdır. Ek olan -de, -da: -te, -ta şeklinde de yazılabilir. Etkinlik Aşağıdaki cümlelere gelmesi gereken de - da’ları yazalım. de - da’yı yazarken bitişik mi ayrımı yazılması gerektiğine dikkat edelim. Geziye sen........... gelecek misin? Defterimi ev........... unutmuşum. Misafirleri kapı........... karşıladık. Cem........... benimle sinemaya gidecek. Defterimi........... arkadaşıma verdim. Yol........... derin bir çukur vardı. Ağaç........... kocaman bir kuş vardı. İnsanlar........... benim gibi düşünüyorlar. Okul........... veli toplantısı yapıldı. Öğretmenimiz........... bize hediyeler aldı. Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde -da -de’nin yazımını inceleyiniz. Doğru olanlara “D“ yanlış olanlara “Y“ yazınız. Ağaçta kaç kuş var? Oyuncağım arabada kalmış. Sende bizimle gelecek misin? Atatürk 1881’de Selânik’te doğdu. Büyümüş te küçülmüş. Duvardaki tablo çok güzel. Yeme de yanında yat. Gelirken ekmekde al. 187

“- Kİ“NİN YAZIMI Bağlama görevindeki “ki“ ayrı; ek görevindeki “-ki“ birleşik yazılır. Akşam gel ki konuşalım. Akşamki misafirler yatıya kaldı. bağlama görevi ek görevi Bağlama görevindeki “ki“ ile ek görevindeki “ki“ yi cümleden çıkarınız. Anlam bozulu- yorsa birleşik; bozulmuyorsa ayrı yazınız. Örnek: Ağaçta ki elma çok lezzetli. Cümlenin anlamı bozulduğu için “ki“ eki kendinden önceki sözcüğe birleşik yazılmalıdır. Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde, boşluklara gelmesi gereken “-ki“ ekini yazalım. -ki ekini yazarken bitişik mi ayrı mı yazılması gerektiğine dikkat edelim. Yarın ........... yarışmaya sen de katılacak mısın? Çok çalışalım ........... işimizi çabuk bitirelim. Çalışmadın ........... yüksek not alasın! Demek ........... söylememiş. O kadar koştum ........... nefes nefese kaldım. Odamda ........... kitapları sen mi aldın? SORU EKİ OLAN ¡Mİ™ Soru eki ¡mi™ kelimeden ayrı yazılır. Kendinden önceki kelimenin gelişine göre ¡-mı, -mi, -mu, mü™ şeklinde yazılabilir. Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde verilen soruların yazılışlarına dikkat ediniz. Cüm- leleri soru ekleri yazımına dikkat ederek doğru şekliyle yazınız. Ezgi de sizinlemi geldi? Yaptığım kurabiyeleri beğendinmi? Oyun oynamak için senimi çağırdı? Herkes geziye katılacakmı? Yarın sinemaya sen de gelirmisin? 188

Adı Soyadı: Değerlendirme 3 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde Adı Soyadı: -de’nin yazımı doğrudur? Telefonunuzu yan tarafta Test A. Sende bizimle kitap oku. gösterilen şekilde tutunuz. B. Benimde alacağım var. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. C. Hastane de iki gün kalmış. D. Onu satrançta yenerim. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 2 Aşağıdakilerden hangisinde ya- 5 Aşağıdaki noktalama işaretlerin- zım yanlışı vardır? den hangisi cümlelerin sonunda kullanılmaz? A. 11 kasım 1983 B. 11.11.1983 •A. B. , !C. D. ? C. 11 Kasım 1983 D. 11/11/1983 6 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır? 3 Aşağıdaki cümlelerin hangisin- A. “Üçüncü Şahsın Şiiri” atilla de bitişik yazılması gereken “ki” ilhan’ın en sevdiğim şiirdir. ayrı yazılmıştır? B. Dünya, Güneş’in etrafındaki bir turunu bir yılda tamamlar. A. Planlı çalış ki başarılı olasın. C. Bilim Çocuk dergisi okumayı çok B. Senin ki mükemmel olmuş. severim. C. Gel ki yüzüm gülsün. D. Atatürk Selanik'te doğmuştur. D. Öyle yaramaz ki anlatamam. 4 Aşağıdaki kısaltmalardan hangi- 7 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sinin aldığı ek yanlış yazılmıştır? yazım yanlışı vardır? A. DDY’de B. THY’den A. Ayşe İTÜ’den mezun oldu. C. RTÜK’na D. TL’ye B. Kasaptan 3 kg et aldım. C. Kedisi minnoş pamuk gibi. D. Emanetimi getirdin mi? 189

8 Aşağıdaki kısaltma, kelime eşleş- 12 s 2015’te n Adana’lılar tirmelerinden hangisi yanlıştır? H Ayşe’yi Mersin’de A. Dr. ‰ doktor B. Apt. ‰ apartman Yukarıdaki sözcüklerin hangisin- C. No. ‰ normal D. Prof. ‰ Profesör de kesme işareti yanlış kullanıl- 9 “Film saat 20 30 da başlaya- mıştır? cakmış Haydi, acele edelim ” A. s B. n Yukarıdaki cümlede noktanın D. H gelmesi gereken yerler aşağıdaki- C. lerden hangisidir? A. B. 13 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde C. D. -ki’nin yazımı yanlıştır? 10 “Kitaplarımı kalemlerimi def- A. Benim kalemim burada, seninki terlerimi çantama yerleştirdim” kayıp. cümlesinde kaç yerde virgül kul- lanılmalıdır? B. Söylemedinki getireyim sana. C. Uyumadı ki dinlensin. D. Akşamki maça hazırlık yapıyor. A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 11 “Annesi sordu: 14 Herkez Yandaki yazım İstediklerimi marketten aldın Yanlız yanlışları çar- mı?” ? kında “?” ile Yukarıdaki metinde eksik olan Herşey gösterilen yere noktalama işareti aşağıdakiler- aşağıdakilerden den hangisidir? hangisi getirilebilir? A. Nokta B. Ünlem işareti A. Bir şey B. Yalnış C. Uzun çizgi D. Kısa çizgi C. Kirpik D. Bazen 190

Metinden Konu - Metinde Başlık METİNDE KONU Metnin konusunu bulmak için metne “Metin neden söz ediyor?“ sorusunu sorarız. Bu sorunun cevabı bize metnin konusunu verir. METİNDE BAŞLIK Metnin içeriği ile ilgili ipucu veren ilk bölümdür. Etkinlik Aşağıda verilen metinleri okuyup metnin konusunu bulunuz. Metne uygun bir başlık yazınız. Dünya’mız Güneş sisteminde yer almaktadır. Güneş sisteminde sekiz gezegen bu- lunur. Dünya’mız Güneş’e yakınlık sıralamasında bu gezegenlerin üçüncüsüdür. Güneş sisteminde bulunan diğer gezegenler Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’dür. Güneş sistemindeki en büyük gök cismi Güneş’tir. En büyük gezegen ise Jüpiter’dir. Güneş’e en yakın gezegen Merkür’dür. Dünya’mıza en yakın gezegen ise Venüs’tür. Etrafındaki halkalarla ünlü gezegen ise Satürn’dür. Metnin Konusu : Metne Uygun Başlık : Geceleri çevremizi daha iyi görmek, daha güzel çevrede bulunmak, daha kolay ça- lışmak ve daha güvende olmak için aydınlatıyoruz. Fakat yanlış aydınlatma sonucunda ışık kirliliği oluşmaktadır. Yanlış yerde, yanlış miktarda, yanlış zamanda ve yanlış yönde ışık kullanılmasına ışık kirliliği denir. Işık kirliliği doğal yaşamı ve ülke ekonomisini olumsuz etkiler. Bu yüzden ışık kirliliğini önlemek için çalışmalar yapılmalıdır. Metnin Konusu : Metne Uygun Başlık : 191

Ana Fikir, Ana Duygu Ana Fikir: Metnin okuyucuya ilettiği mesaj ya da verdiği öğüttür. Ana Duygu: Şiirde hissettirilmek istenen temel duygudur. Etkinlik Aşağıdaki metnin konusunu ve ana fikrini bulunuz. Metne uygun bir başlık yazınız. .................................................. Sonunda ilkbahar geldi hem doğaya hem içimize... Ağaçlar çiçek açmaya, toprak yeşermeye, kuşlar cıvıldamaya, toprak ana uyanmaya başladı. Yollar, sokaklar, kal- dırımlar insanlarla dolmaya başladı yavaş yavaş. Kışın evlere tıktığı insanlar doğayla kucaklaşmaya başladılar. Güneş yüzünü gösterirken, havalar da hafiften ısıtmaya, Kısacası ilkbahar bizleri de mutlu ederek gittikçe değiştiriyor doğayı. Metnin başlığı: Metnin konusu: Metnin Ana Fikri : Etkinlik Aşağıda verilen şiirlerin ana duygusunu yazınız. Ağaçlar hüzünlü şimdi Yaşamak, ne güzel şey! Döküyorlar yapraklarını diye Doğaya karışırcasına Gökyüzü griye bürünüyor şimdi Güne uyanmak Yağmur damlaları düşsün diye Mutlulukla Sapsarı yapraklar yerlerde Teşekkür etmek her yeni güne Yazı uğurluyor diye. Yaşamak ne güzel şey! Şiirin Ana Duygusu: Şiirin Ana Duygusu: 192

Hikaye Unsurları ve Kahraman Özellikleri HEİDİ Heidi kısa boylu, neşeli, dürüst ve yardımsever bir çocuktu. Heidi’nin dedesi ak sakallı yaşlı ve huysuz bir adamdı. Ama Heidi’yi çok seviyordu. Heidi’nin en yakın arkadaşla- rından biri Clara, diğeri ise Peter’di. Clara sarı saçlı, mavi gözlü bir kızdı. Yürüyemediği için tekerlekli sandalye kullanıyordu. Peter orta boylu, koyu kahverengi saçlı, kumral bir çocuktu. Peter keçi çobanıydı, çok çalışkan bir çocuktu. Clara şehirde oturduğu için Heidi ile uzun süredir görüşmüyorlardı. Yaz gelmişti, ha- valar iyice ısınmıştı. Clara, arkadaşı Heidi’yi ziyaret etmek için dadısı Bayan Rotanmayer ile birlikte yola çıktılar. Bayan Rotanmayer uzun boylu, zayıf bir kadındı. Biraz sert ve kuralcı bir karaktere sahipti. Tren istasyonuna ulaştıklarında Heidi ve dedesi onları bekli- yordu. Heidi’nin dedesi valizleri aldı ve eve doğru yola çıktılar. Clara ve Heidi yolculuk boyunca çok neşeliydiler. Uzun süredir görüşmemiş olmanın özlemiyle koyu bir sohbete daldılar. Clara yolculukları sırasında başından geçenleri, gördükleri yerleri Heidi’ye an- lattı. Heidi de Clara’ya dağ köyünde yaşadığı maceralardan söz etti. Yolda Peter’e rastladılar. Peter keçileri otlatmaya götürüyordu. Peter bir keçi çoba- nıydı. Heidi, Clara’yı Peter’le tanıştırdı. Peter’den onları yarın dağlara götürmesini istedi. Peter, keçileri otlatmaya giderken ona eşlik edebileceklerini söyledi. Heidi bu duruma çok sevindi. Clara’nın dağları görmesini, ne kadar güzel bir yerde yaşadığına şahit ol- masını istiyordu. Sonunda eve gelmişlerdi. Dedesi ocaktaki çorbayı ısıttı. Hep birlikte yemek yediler. Clara ve Heidi yemek yedikten sonra dinlenmek için odalarına gittiler. İkisi de yarın dağlara gezmeye gidecekleri için çok heyecanlıydı. Uyarlanmıştır. Etkinlik Yukarıdaki hikâyenin hikâye unsurlarını yazınız. Olayın geçtiği yer: Olayın geçtiği zaman: Hikâyenin kahramanları: Hikâyede geçen olay : 193

Etkinlik Metindeki kahramanlarıyla ilgili istenen özelliklerini aşağıya yazınız. Heidi: Fiziksel özellikleri: Kişisel özellikleri: Dedesi: Fiziksel özellikleri: Kişisel özellikleri: Peter: Fiziksel özellikleri: Kişisel özellikleri: Clara: Fiziksel özellikleri: Kişisel özellikleri: Bayan Rotanmayer: Fiziksel özellikleri: Kişisel özellikleri: Etkinlik Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Heidi’nin arkadaşı Clara nerede oturuyor? 2. Clara Heidi’ye ne anlattı? 3. Yolda kiminle karşılaştılar? 4. Heidi ve Clara yemek yedikten sonra ne yaptılar? 5. Heidi ve Clara niçin heyecanlıydı? 194

Gerçek ve Hayal Ürünü Anlatımlar Gerçekleşmesi mümkün olan olayların anlatıldığı ifadelere gerçek ifadeler denir. Küçük kedi, çocuğun yanında uyuyordu. Gerçekleşmesi mümkün olmayan olayların anlatıldığı ifadelere hayal ürünü ifadeler denir. Küçük kedi çocukla sohbet ediyordu. Etkinlik Aşağıdaki görsellerle ilgili gerçek ve hayal ürünü ifadeler yazınız. Etkinlik Aşağıdaki cümleleri inceleyiniz. Anlatımlarının gerçek mi hayal ürünü mü olduğunu karşılarına yazınız. ★ Karşı sokakta inşaat var. ➠ ★ Kuş, arkadaşının gitmesine üzülmüştü. ➠ ★ Kötü kalpli dev yine gelmişti. ➠ ★ Kuşlar cik cik diye ötüyordu. ➠ ★ Muhabbet kuşu sohbet ediyordu. ➠ ★ Okullar yeni tatil oldu. ➠ ★ Küçük balina, yavrusuna kızdı. ➠ ★ Tavuklar tüm yemleri yemiş. ➠ ★ Adam televizyon karşısında uyudu. ➠ ★ Maymunlar kamyonla muz taşıyor. ➠ 195

Etkinlik Aşağıda verilen sözcük gruplarıyla gerçek ve hayal ürünü anlatımlar olacak şekilde örnekteki gibi cümleler yazınız. Gerçek : Gök gürültüsü beni korkutuyordu. Hayal : Gök gürültüsü bağırıyordu bu gece. Gerçek : Kuşlar ağaçta ................................................................ Hayal : Kuşlar ağaçta ................................................................ Gerçek : Bugün güneş .................................................................... Hayal : Bugün güneş .................................................................... Gerçek : Karga, tilkinin .................................................................. Hayal : Karga, tilkinin .................................................................. Gerçek : Anne yunus ....................................................................... Hayal : Anne yunus ....................................................................... Gerçek : Minik kedi ......................................................................... Hayal : Minik kedi ......................................................................... Gerçek : Bulutlar ............................................................................... Hayal : Bulutlar ............................................................................... Etkinlik Aşağıda verilen gerçek anlatımlı cümleleri örnekteki gibi hayal ürünü anlatım olacak şekilde yeniden yazınız. ◆ Küçük çocuk yıldızları seyrediyordu. . Küçük çocuk yıldızları heybesine topladı. ◆ Gökyüzünde kara bulutlar vardı. . ◆ Kedi pırr diye kaçtı. . 196

Olayları Oluş Sırasına Koyma Olaylar oluş sırasına göre sıralanırken “önce“, “sonra“, “daha sonra“ ve “en sonunda“ gibi ifadeler kullanılır. Etkinlik Görselleri oluş sırasına göre numaralandırınız. Görsellerdeki olayları oluş sırasına göre anlatan cümleler yazınız. 197

Etkinlik Aşağıda verilen cümleleri oluş sırasına göre sıralayınız. • Annesiyle göz doktoruna gitti. 1. • Görmekte sorun yaşadığını söyledi. 2. • Doktor gözlük verdi. 3. • Doktor gözlerini muayene etti. 4. • Acı acı miyavlayan bir kedi gördü. 1. • Evden süt alıp kediyi besledi. 2. • Mine sokakta yürüyüşe çıktı. 3. • Kedinin aç olduğunu fark etti. 4. • Masanın üzerinde yemekler vardı. 1. • Mutfaktan güzel kokular geliyordu. 2. • Anneme teşekkür ettim. 3. • Hemen yemeğe başladım. 4. • Eşyalarını alarak evden çıktı. 1. • Hale kahvaltı yapıyordu. 2. • Servisin korna sesini duydu. 3. • Servise binip okula gitti. 4. 198

Deyimler ve Atasözleri Gerçek anlamlarından uzaklaşarak yepyeni anlamıyla kullanılan, kalıplaşmış söz öbeklerine deyim denir. • Deyimler kalıplaşmıştır. Değiştirilemezler. • En az iki sözcükten oluşurlar. • Anlamı güçlendirmek için kullanılırlar. • Deyimlerin ilk söyleyeni belli değildir. . Örneğin; Göze girmek, kafa patlatmak, etekleri zil çalmak vb... Etkinlik Aşağıda deyimler ve anlamları verilmiştir. Deyimleri anlamlarının karşılarına yazınız. Aklı ermek hapı yutmak toz kondurmamak kulakları çınlamak gözü dönmek dilini yutmak gözü kalmak etekleri tutuşmak misafiri olmak kulak Bir şeyi kusursuz göstermek: Anlatılanları istemeden de olsa dinlemek: Anlayabilmek: Çok kızmak, öfke duymak: Hiç konuşmamak: Zor durumda kalmak: Bir şeyi çok beğenmek: Çok telaşlanmak: Birileri tarafından anılmak: Etkinlik Aşağıdaki deyimleri anlamına uygun olarak cümle içinde kullanınız.  Göz atmak   Kafasına koymak   Ağzı kulaklarına varmak   Gözden düşmek   Zaman öldürmek   Hakkını yemek  199

Söyleyeni belli olmayan, atalarımızın tecrübe ve deneyimlerini içeren özlü sözlere atasözü denir. Atasözleri de deyimler gibi kalıplaşmıştır, değiştirilemezler. Atasözleri ders verici, nasihat edici özellikler taşırlar. • Damlaya damlaya göl olur. • Ağaç yaş iken eğilir. yol sesi demir ayağını kara şeytan nesi sükut baştan zararla kapıdan Etkinlik Aşağıdaki atasözlerindeki noktalı yerleri yukarıdaki sözcüklerden uygun olanıyla tamamlayınız. Mart ................................................... baktırır, kazma kürek yaktırır. ................................................... yorganına göre uzat. Acele işe ................................................... karışır. Bir elin ................................................... var, iki elin ................................................... var. Balık ................................................... kokar. Dost ................................................... günde belli olur. Erken kalkan ................................................... alır. İşleyen ................................................... ışıldar. Öfke ile kalkan ................................................... oturur. Söz gümüşse ................................................... altındır. Etkinlik Aşağıdaki atasözlerinin ne anlama geldiğini kısaca yazınız.  Bugünün işini yarına bırakma.  Birlikten kuvvet doğar.  Sakla samanı gelir zamanı. 200

Gelişme GirişMetinde Giriş, Gelişme, Sonuç Konu verilir Bir metin ya da bir paragraf giriş - gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur. Giriş Bölümü: Giriş bölümünde parçada anlatılacak konu verilir. Ana düşünce Örneklerle konudetaylıca açıklanır Gelişme Bölümü: Giriş bölümünde verilen konu örneklerle açıklanır. Konu her yönüyle Sonuçortaya koyulur. Atasözü ve deyimlerden, anlatım yollarından yararlanılır. verilir Sonuç Bölümü: Anlatılan düşünce ya da olay sonuca bağlanır. Ana fikir bu bölümdedir. Örnek Temiz bir çevrede yaşamaktan insanlar sorumludurlar. Her birey üze- rine düşeni yaparsa huzurlu ve temiz bir çevre oluşur. Birey olarak üzerimize düşeni yaparsak, yerlere çöp atmazsak, tükür- mezsek, evimizin önünü temiz tutarsak toplum olarak temiz bir çevrede yaşamayı hak ederiz. Atalarımız “Aslan yattığı yerden belli olur.“ derken insanların yaşadıkları çevreden sorumlu olduğunu vurgulamıştır. Temizlik kuralı önce ailede aşılanmalı sonra toplumda gelişmelidir. Ço- cuğa gerekli hassasiyeti vererek bir mum yakmış oluruz. Mumlar çoğala- rak ışıl ışıl bir dünya yaratır. Etkinlik Siz de yukarıdaki örnekten faydalanarak giriş, gelişme ve sonuç bölümle- rinden oluşan bir metin yazınız. 201

Masal: Gerçekleşmesi mümkün olmayan hayal ürünü olaylar, olağanüstü karakter- lerle anlatılır. Etkinlik Aşağıdaki görselden yararlanarak kısa bir masal yazınız. Bilgilendirici Metin: Herhangi bir konu hakkında bilgi veren, öğretici özelliği olan me- tinlerdir. Etkinlik Dünyan’ın Güneş’in etrafında dönüşünün süresi ve sonuçları ile ilgili bilgi- lendirici bir metin yazınız. Anı: Bir kişinin başından geçmiş ya da görmüş olduğu yaşanmış olayları anlatır. Etkinlik Aşağıya kısa bir anınızı yazınız. 202

Adı Soyadı: Değerlendirme 4 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 Kitaplar bir odanın ya da bir kitaplı- Adı Soyadı: ğın süsü değildir. Hatta kitap bir süs değildir. Okumaktan, incelenmekten Telefonunuzu yan tarafta Test yıpranmış, sayfaları kırışmış kitap en gösterilen şekilde tutunuz. mutlu kitaptır. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. 1 ve 2. soruyu metne göre cevapla- yınız. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Yukarıdaki paragrafın konusu 4 Aniden karşımıza çıkan kısa nedir? boylu adamı görünce çok kork- tum. A. Kitapların çok süslü olduğu B. Kitaplıkların boş olması gerektiği Yukarıdaki cümlede fiziksel özel- C. Kitapların süs olmadığı lik belirten kelime grubu hangi- D. Kitaplar ile güzel süsler yapılabi- sidir? leceği A. adamı görünce 2 Yukarıdaki metnin ana fikri nedir? B. çok korktum C. kısa boylu adamdan A. Kitaplarımızı temiz tutmalıyız. D. Aniden karşımıza çıkan B. Yırtılan kitapları çöpe atmalıyız. C. Süslü kitaplıklar herkesi mutlu eder. D. Kitapları süs olarak değil, bilgi kaynağı olarak kullanmalıyız. 3 Babam işten gelince, beni sitemiz- 5 Aşağıdaki cümlelerden hangisi de bulunan oyun parkına götürür. hayali ögeler içerir? Saatlerce oyun oynamama izin verir. Ben yorulunca eve döneriz. A. Kitabımın otuz sayfasını okudum. B. Bulutların arasından güneş bizi Yukarıdaki metinde belirtilen yer selamlıyordu. neresidir? C. Kırmızı ayakkabımı giymeyi çok severim. A. Oyun parkı B. Okul bahçesi D. Çok tatlı bir çocuktu. C. Dedemin evi D. Kütüphane 203

6 I. Evden çıkıp servise bindim. Faruk, şımarık ve bencil bir çocuktu. II. Erkenden uyandım. Oyuncaklarını kimseyle paylaşmazdı. III. Kahvaltımı yaptım. Bu yüzden onunla kimse oynamak is- IV. Servisin korna sesini duydum. temezdi. V. Okula ulaştım. 9 ve 10. soruları yukarıdaki metne Yukarıda karışık olarak verilmiş göre cevaplayınız. cümleleri oluş sırasına göre sıra- 9 Metinde Faruk’un hangi kişisel lanmış hali hangi seçenekte doğ- özelliğinden bahsedilmiştir? ru olarak verilmiştir? A. Duyarlı B. Saygılı A. II - III - IV - I - V C. Bencil D. Paylaşımcı B. V - III - II - V - I C. II - III - I - IV - V D. V - I - IV - III - II 7 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde 10 Metnin ana fikri aşağıdakilerden deyim kullanılmamıştır? hangisidir? A. Onu görünce sevinçten havalara A. Arkadaş edinmek istiyorsak ben- uçtum. cil olmamalıyız. B. Kardeşim ile vakit geçirmeyi çok B. Şımarık çocuklar sevimlidir. severim. C. Bencil insanlar iyi arkadaştır. D. Oyun oynamak çok eğlencelidir. C. Öğretmen ödevlerimize şöyle bir göz attı. D. Dün akşam dedemin kulaklarını çınlattık. 8 İnsanlar küçük yaşta kolay eğitilir. 11 Aşağıdakilerden hangisi hikâye Yukarıdaki açıklamayı karşılayan unsurlarından biri değildir? atasözü aşağıdakilerden hangisidir? A. Balık baştan kokar. A. Yer B. Zaman B. Sakla samanı gelir zamanı C. Karakterler D. Oluş sırası C. Rüzgâr eken fırtına biçer. D. Ağaç yaş iken eğilir. 204

Yönerge Yazma Etkinlik Aşağıdaki görsellerden yararlanarak \"Körebe\" oyununun aşamala- rını belirten oyun yönergelerini yazınız. 1. 2. 3. 4. 5. Etkinlik Aşağıdaki görsellerden yararlanarak puding yapımının aşamalarını belirten yönergeleri yazınız. 1. 2. 3. 4. 5. 205

Etkinlik Ali, evinin yakınındaki hastaneye gidecektir. Aşağıdaki krokiyi ince- leyerek Ali'nin evinden hastaneye giden yolun tarifini yazınız. . Etkinlik Aşağıdaki görsellerde fotokopi makinesinin kullanım aşamaları ve- rilmiştir. Görselleri inceleyerek fotokopi makinesinin kullanım aşamalarını yazınız. . . . . 206

Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri Etkinlik Aşağıdaki tabloda yabancı dillerden dilimize henüz yerleşmemiş ke- limelerin Türkçe karşılıkları verilmiştir. Bu kelimeleri yabancı dillerdeki karşılıklarının yanına yazınız. ➣ yıldız ➣ ağ ➣ sürüm ➣ bildirim ➣ tarayıcı ➣ yazıcı ➣ görünüş ➣ toplam ➣ duyuru ➣ gösteri ➣ yol bul ➣ yer ayırtma ➣ canlandırma ➣ takma ad ➣ süzgeç ➣ yarıyıl ★ star ➠ yıldız ★ nickname ➠ ★ printer ➠ ★ show ➠ ★ mesaj ➠ ★ yekün ➠ ★ rezervasyon ➠ ★ navigasyon ➠ ★ web ➠ ★ anons ➠ ★ scanner ➠ ★ profil ➠ ★ versiyon ➠ ★ animasyon ➠ ★ filtre ➠ ★ sömestr ➠ Etkinlik Aşağıda verilen cümlelerdeki deyimleri bulup karşılarına yazınız. ✿ Bakkalın yanındaki yumurtacı gözüme takıldı. ➠ Göze takılmak ✿ Para biriktirmek için canını dişine takıp çalıştı. ➠ ✿ Dilinden düşürmüyordu küçük kardeşini. ➠ ✿ Maça gitmek için can atıyordu adeta. ➠ ✿ Bir türlü konuşmuyor, lafı geveliyordu. ➠ ✿ Onu ikna etmek için çok dil döktüm. ➠ Etkinlik Aşağıda verilen metindeki yay ayraçların \"( )\" içine uygun olan nok- talama işaretlerini koyunuz. I( ) Dünya Savaşı sonrasında düşmanlar( ) yurdumuzu işgal ettiler( ) Köyleri( ) kasabaları yakıp yıktılar( ) Genç( )yaşlı( ) küçük( )büyük demediler( ) Bu saldırıya Atatürk( ) 19 Mayıs 1919( )da Samsun( )dan ( )Dur( )( ) demiştir( ) Mustafa Kemal Atatürk o günü Türk gençliğine armağan etmiş( ) her yıl 19 Mayıs Atatürk( )ü An- ma( ) Gençlik ve Spor Bayramı olarak kutlanmasına vesile olmuştur( ) 207

Etkinlik Aşağıdaki medya sembollerinin anlamlarını, ilgili medya sembolü- nün altına yazınız. ➣ Genel izleyici kitlesi ➣ 13 yaş ve üzeri için ➣ 7 yaş ve üzeri için ➣ Şiddet ve korku ➣ Olumsuz örnek oluşturabilecek ➣ 18 yaş ve üzeri davranışlar Etkinlik Aşağıdaki yay ayraçlar ile gösterilen yerlere uygun noktalama işaretlerini koyunuz. ★ Cumhuriyet 1923 yılında kuruldu( ) ★ 07( )01( )1990 tarihinde doğmuş( ) ★ Film( ) saat 20( )00( )de başlıyor( ) ★ Sonunda yaz geldi( ) tatil başladı( ) ★ Arkadaşlar( ) Bakar mısınız( ) ★ Bu konudaki fikirlerimi( ) ★ Ahmet şöyle dedi( ) ( )En çok matematik dersini seviyorum( )( ) ★ Atatürk( )e şükran borçluyuz( ) ★ Fenerbahçe( )Beşiktaş maçı bu akşam oynanacak( ) ★ Off( ) inan ki çok bunaldım( ) ★ TRT( )de harika çizgi filmler var( ) ★ Kitabını( ) defterini( ) kalemini çantaya yerleştirdi( ) 208

K. a. .rm. .a Dil Bilgisi Etkinlikleri Etkinlik Verilen sözcükleri, anlamlarının başındaki boşluklara yazınız. Öteberi Kent Engin Bezginlik Yitirmek Festival Özen .................................... : Bıkmak, yorulmak .................................... : Ucu bucağı görünmeyen .................................... : Sanat ve etkinlikler için kurulan şenlik .................................... : Önemsiz, ufak tefek şeyler .................................... : Bir şeyin iyi olması için çaba göstermek .................................... : Şehir, vilayet .................................... : Kaybetmek Etkinlik Aşağıda verilen kelimelerin anlamını sözlükten bulup yazınız. Keli- meleri anlamlarına uygun birer cümlede kullanınız. ★ Evrensel : Cümlem: ★ Anımsamak : Cümlem: ★ Kasaba : Cümlem: 209

Etkinlik Verilen cümlelerdeki boşluklara, cümlenin anlamına göre kelime ikililerinden uygun olanı yazınız. ücretini fiyatını ★ Kalemin .................................... ödeyip aldım. ★ Çantanın .................................... çok pahalı bulduk. ayrıcalık farklılık ★ Aramızda pek çok .................................... var. ★ Ben sıramda beklerim, bana .................................... tanımayın lütfen. öğretim öğrenim ★ .................................... durumunu gösteren bir belge istedi. ★ .................................... işi uzmanlık gerektirir. görevlerinden yetkilerinden ★ Ödevleri kontrol etmek senin .................................... biridir. ★ Kimlik sormak polisin .................................... biridir. Etkinlik Aşağıda verilen cümlelerde anlamına uygun olarak kullanılmayan sözcüğü bulunuz. Yanlış kullanılan sözcüğün yerine doğru sözcüğü kullanarak cümleyi tekrar yazınız. ❖ Ünlü sanatçının ölüm yıl dönümü törenlerle kutlandı. Ünlü sanatçının ölüm yıl dönümü törenlerle anıldı. ❖ Aynadan yankılanan ışık masanın üzerini aydınlattı. ❖ Yeni insanlarla tanıştığında çok çekimser davranıyor. ❖ Birçok göl kuraklık tehlikesi yaşıyor. 210

Okuma Metni EMEĞİN TADI Köy kahvesinin önünde içinin eşya, kap kacakla dolu olduğu, arkasında iki keçinin bağlı olduğu, yaşlı iki atın çektiği bir at arabası durmaktaymış. At arabasından inen adam, kahvedekilere: — \"Yan köyde ucuza bir yer almayı düşündük, çalıştık. Taşı, çakılı temizleyip dağı tarla edince, mal sahibi yerini satmaktan caydı. Bu gece için de sizden bir yer istemeye geldik.\" demiş. Şefkat Ağa, \"Benim taşlı tarlamı al, orayı temizle, bitir. Bir sap domates yetişsin, o tarla senindir. Hem köylülerin önünde sözüm de sözdür.\" demiş. Şefkat Ağa önce biraz dinlenin dese de adam: — \"Yok ağam! İnsan önce terini dökmeli, dinlenme sonra gelmeli.\" demiş ve taşlı tarlaya doğru yola çıkmış. Sonunda güz bitmiş, kış geçmiş. ilkbaharın ardından yaz gelivermiş. Köyde herkes tarlada, bahçede... Şefkat Ağa, atıyla taşlı tarlaya doğru yola koyulmuş. Gitmiş ki ne görsün? Taşlı tarla çiçeklenmiş, sebzeler fışkıran bir bahçe oluvermiş, içinde de kesme taştan bir evcik. Şefkat Ağa sanki düşteymiş. Bahçedeki domateslerin her biri, birer yumruk iriliğindeymiş. Şefkat Ağa, tarlayı görür görmez \"Fakat... Nasıl yaptın da o taşlı tarlayı öyle özlü bir toprağa çevirebildin?\" diye sormuş. Adam: — \"Nasıl olsun ağam?\" demiş. \"Çoluk çocuk taşları temizleyince altından verimli bir toprak çıkıverdi ortaya. Çıkan taşlarla da bu evi yaptık, taşları değerlendirdik.\" demiş. Evin hanımının hazırladığı domates suyunu tadan Şefkat Ağa, \"Bu lezzet bizim domateslerde bile yok.\" demiş şaşkınlıkla. O zaman adam gururla gülümsemiş. \"O tat da ağam...\" demiş. \"Verdiğimiz emeğin tadı...\" Etkinlik Tuncel ALTINKÖPRÜ Masal Bulutu (Düzenlenmiştir) Metin ile ilgili aşağıda istenen bilgileri yazınız.. Yer: Zaman: Kahramanlar: Olay: Ana fikir: Etkinlik Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Adam, köy kahvesinde oturanlardan ne istemiş? 211

2. Şefkat Ağa, taşlı tarlasını hangi şartla adama vermiş? 3. Şefkat Ağa, yaz gelip de taşlı tarlaya gidince neyle karşılaşmış? 4. Adam ve ailesi, taşlı tarlayı özlü bir toprağa çevirebilmek için ne yapmışlar? 5. Şefkat Ağa \"Bu domatesin tadı bizimkiler de bile yok.\" deyince adam ne yanıt vermiş? Etkinlik Metinde kırmızı renk ile yazılan kelimelerin zıt anlamlıları aşağıda verilmiştir. Bu kelimelerin zıt anlamlılarını metinden bulup karşılarına yazınız. Kelimeler Zıt Anlamlıları Kelimeler Zıt Anlamlıları 1. boş 4. pahalı 2. gündüz 5. sonra 3. var 6. yaz Etkinlik Metinde mavi renk ile yazılan kelimelerin eş anlamlıları aşağıda verilmiştir. Bu kelimelerin eş anlamlılarını metinden bulup karşılarına yazınız. Kelimeler Eş Anlamlıları Kelimeler Eş Anlamlıları 1. ihtiyar 4. sonbahar 2. rüya 5. hane 3. çaba 6. vakit Etkinlik Aşağıdaki eş sesli sözcükleri metinde kullanıldığı anlamından farklı bir anlamda cümle içinde kullanınız. ★ yaz ★ dolu 212

Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri Etkinlik Aşağıdaki kelimeleri oluşturan harfleri alfabetik sıraya koyunuz. Sıraya konan harflerle başlayan birer kelime yazınız. AKIL AİLE TREN 1. Ayna 1. 1. 2. Irmak 2. 2. 3. Kutu 3. 3. 4. Leylek 4. 4. KÜRE VEFA YUVA 1. 1. 1. 2. 2. 2. 3. 3. 3. 4. 4. 4. Etkinlik Aşağıda verilen eş sesli sözcüklerin, cümlede hangi anlamda kulla- nıldıklarını karşılarına yazınız. düş ➠ rüya düş ➠ düşme eylemi ★ Ayağı takılınca yere düştü. ➠ düşme eylemi ★ Gördüğüm en güzel düştü. ➠ rüya kır ➠ yeşil alan kır ➠ kırma eylemi ★ Bütün yaz kırlarda koşturup durdu. ➠ ★ Top, komşunun camını kırdı. ➠ dal ➠ Ağacın bir parçası dal ➠ Alan,bölüm dal ➠ Dalmak eylemi ★ Tıp fakültesinde ortopedi dalında uzmanlık yapacak. ➠ ★ Denizin derinliklerine daldık. ➠ ★ Kuruyan dalları kesmişti. ➠ yüz ➠ burun ve gözün bulunduğu bölüm yüz ➠ sayı yüz ➠ yüzme eylemi ★ Çocuk çok iyi yüzme biliyor. ➠ ★ Yüzünde çok sayıda ben var. ➠ ★ Türkçe sınavından yüz almış. ➠ 213

Etkinlik Aşağıda karışık halde verilen kelimelerle, anlamlı ve kurallı cüm- leler oluşturup yazınız. ★ yeşil - seviyordu - Kemal - binmeyi - bisikletine - çok . ★ çok - satranç - boş - seviyor - zamanlarında - oynamayı . ★ girmişler - sırasına - çocuklar - parktaki - salıncak . ★ meyveli - günü - olmasını - istemiştim - pastasının - doğum . ★ her - ihmal - gün - okumayı - kitap - etmiyor . Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde yay ayraçların içine uygun noktalama işa- retlerini koyunuz. ◆ Aa, o birinci olmuş( ) ◆ Hangi kitabı okuyorsun( ) ◆ Her zaman nasılsın diye sorarım( ) ◆ 2020( )2021 sezonu başladı( ) ◆ Çocuklar parkta oynuyor( ) ◆ Şiir( ) resim( ) müzik yarışması var( ) ◆ Babası Londra( )ya gidiyor( ) ◆ 07( )06( )2021( )de sınav var( ) 214

Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri Etkinlik Aşağıda verilen kelimeleri tür adı ve özel ad olarak birer cümlede kullanınız. ✱ Menekşe Kırlardan menekşe topladık. Arkadaşım Menekşe ile ders çalışıyoruz. ✱ Ordu ✱ Rüzgar ✱ Mert Etkinlik Aşağıda özel adlara gelen eklerin yazımı ile ilgili çalışmayı örnek- ten yararlanarak yapınız. ★ Erzurumdan ➠ Erzurum'dan ★ Mavişin ➠ ★ Antalyalı ➠ Antalyalı ★ Mehmetler ➠ ★ İzmir Adliyesinde ➠ ★ Atatürkçülük ➠ ★ Hakansız ➠ ★ Atatürk İlkokulunda ➠ ★ Ahmetin ➠ ★ Avrupalı ➠ ★ Yıldızcığım ➠ ★ Bakırköyde ➠ ★ Türkçenin ➠ ★ Ağrı Dağının ➠ 215

Etkinlik Aşağıda verilen cümlelerdeki özel adların ve özel adlara gelen eklerin yazımı ile ilgili yanlışları örnekteki gibi düzeltip, cümleleri tekrar yazınız. ★ ahmet'ler onur mahallesine taşınıyorlar. Ahmetler Onur Mahallesi'ne taşınıyorlar. ★ izmirli arkadaşım ahmet de gelmiş. ★ mustafa beyin kurban bayramını kutladık. ★ van gölü, doğu anadolu bölgesindedir. ★ Aileler ingilizce öğrenmeye başlamış. ★ Kedim boncuk benimle antalyaya geliyor. Etkinlik Aşağıda verilen cümlelerdeki uygun yerlere nokta koyunuz. Nokta koyduğunuz yerleri \" \" daire içine alınız. ✱ Dayısı Prof. unvanını almış. ✱ Yarışmada Ahmet 1 Serhat 2 oldu ✱ Siz, artık TC vatandaşısınız ✱ Okulda sekiz saat İng dersi alıyor ✱ Ali 16 05 2019 tarihinde saat 10 45'te doğdu ✱ Av Fuat Bey geldi 216

Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri Bilgilendirici Metin: Bilgi ve haber vermek, uyarmak, tanıtmak gibi amaçlarla yazılan metinlerdir. Hikâye Edici Metin: İlgi çekici bir olayı ya da durumu neden sonuç ilişkisi içinde anlatan metinlerdir. Etkinlik Aşağıda verilen metinlerin türlerini altlarına yazınız. Ahmet birinci sınıfa başlamıştı. Okuma Dünya üzerinde yaşayan en büyük yazma öğrenmek için öyle heyecanlıydı hayvan mavi balinadır. 30 metre uzun- ki. Durmadan çalışıyordu. Ama hâlâ çok luğa ve 200 ton ağırlığa sahip olabilir. yavaş okuyordu. Ahmet'in bu durumu öğ- Kalpleri tek başına bir araba kadardır. retmeninin dikkatinden kaçmadı. Ahmet'in Sadece dilinin ağırlığı bir file eşittir. Bu görmede sıkıntı yaşadığını, okumasının bu dev yaratık, küçük bir deniz canlısı olan yüzden yavaş olduğunu fark etti. krill ile beslenir. Mavi balina bir günde yaklaşık 336 ton krill yiyebilir. Metin Türü: Metin Türü: UNESCO verilerine göre Türkiye, Nihayet hafta sonu geldi. Dedemle kitap okuma alanında dünyada 86. sı- ırmak kenarına gidip balık tuttuk. Öyle rada ve yoksul Afrika ülkeleriyle aynı şanslıydım ki bir kova dolusu balığı ya- kategoride. Bu sıkıntıyı aşmanın yolu kaladım. Dedem akşama evde sayende ise kişinin kendisinin kitap okuması ve ziyafet var, diyordu. Akşam eve dön- yanındakilere, çocuklara rol model ol- düğümüzde ninemle birlikte balıkları ması. kızarttık. Masayı hazırladık. Tam bir ziya- fet sofrasıydı. Metin Türü: Metin Türü: Ziyaret ettiği müzede kaybolan Ali, Nicola Tesla, elektrik motorunu üret- panikle çıkış kapısını aradı. Kapıyı bul- miştir. Dünyada ilk hidroelektrik santralini duğunda ise artık çok geçti. Çünkü o kurmuş ve bu yolla elektrik üretmiştir. müze çoktan kapanmıştı. Ali, yüzlerce Tesla 1898 yılında uzaktan kumandalı heykelin bulunduğu müzede yapayalnız tekne yapmış ve bunu herkesin önünde kalmıştı. çalıştırmıştır. Metin Türü: Metin Türü: 217

Etkinlik Metinlerdeki problem durumlarını tespit ediniz, Çözüm önerilerinizi yazınız. Ayşe ve Elif bahçede oynuyorlardı. Yağmur yağmaya başladı. İkisi de halinden çok memnundu. Yağmurda epey ıslanmışlar, üstleri başları çamur olmuştu. Doğruca eve gittiler. Ellerini yıkamak için lavaboya gittiklerinde musluktan suyun akmadığını gördüler ve ikisinin de elleri çok kirliydi. Çözüm Önerim 1: Çözüm Önerim 2: İki arkadaş tüm hazırlıklarını önceden yapmış, uzun bir tatil için yola çıkmışlardı. Arabayı sırayla kullanıyorlar, sohbet ederek yola devam ediyorlardı. Araba birden tuhaf sesler çıkararak yolda durdu. İnip baktıklarında ise bir tekerin patladığını ve yakıt deposunda kaçak olduğunu gördüler. Çözüm Önerim 1: Çözüm Önerim 2: Annesi akşamdan tembihlemişti erken yatması için Özge'yi. Ama Özge erken yat- madı ve sabah geç uyandı. Alarmı duymamıştı. İşe vaktinde gitmeliydi oysaki. Çok önemli bir toplantısı vardı. Üstelik servisi de kaçırmıştı. Çözüm Önerim 1: Çözüm Önerim 2: 218

Okuma Metni ÇİVİ Bir tüccar atına atlayıp uzak kentlerden birine doğru yolculuğa çıkmış. Ağustos sıcağından bunalan adam öğle üzeri bir yerde mola vermiş. Atının bakımını yapan uşak; “Efendim!” demiş. “Atınızın sol arka ayağının nalında bir çivi noksan. Çiviyi çakmamı ister misiniz?” Tüccar; “Bir şey olmaz!” demiş. “Vakit kaybetmeme gerek yok. Nasıl olsa altı saatlik yolum kaldı, gidene kadar da nal düşmez herhâlde.” İkindi üzeri bir konakta, tekrar dinlenmek için mola vermiş. Atın yemini ve suyunu veren uşak, tüccara; “Efendim!” demiş. “Atınızın sol arka ayağındaki nal yok ne yapmamı istersiniz?” Tüccar; “Hiçbir şey yapmayın!” demiş. “Şunun şurası birkaç saatlik yolum kaldı. Vakit kaybetmeden yoluma devam etmem lazım. Gidene kadar bir şey olmaz.” Adam yola çıkmış. Fakat çok geçmeden at aksamaya başlamış. Bu topallama uzun sürmemiş. Sonunda yere düşen atın bir ayağı kırılmış. Adam çaresiz atı bırakmış. Onun yükünü de sırtına alarak, yolun geri kalan kısmını yürüyerek tamamlamak zorunda kalmış. Sonra da; “Aaah, benim akılsız kafam aah!” demiş. Bütün bunlar bir tek çivi yüzünden geldi başıma. Beş dakika bekleyip çiviyi çaktırsaydım, hem saatlerce yürümemiş olacaktım hem de at boşu boşuna yaralanmayacaktı. Büyük Türk hakanı Atilla; “Atımın nalındaki bir çivi düşşeydi, bu büyük ülke olmazdı!” demiş. “Ama nasıl olur?” demişler. “Bir çivi bir ülkeyi nasıl kurtarır?” Atilla cevap vermiş; “Bir çivi bir nalı, bir nal bir atı, bir at bir komutanı, bir komutan bir orduyu, bir ordu da koca bir ülkeyi kurtarır. Şimdi anladınız mı? Bir çivinin eksikliği, ne kadar büyük kayıplara sebep oluyormuş.” Etkinlik Mehmet Vural Ev ve Sınıf Etkinlikleri Antolojisi Yer: Kahramanlar: Metin ile ilgili aşağıda istenen bilgileri yazınız.. Olay: Zaman: Ana fikir: Etkinlik Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Adam nereye gidiyormuş? 219

2. Öğle üzeri uğradığı yerdeki uşak ne demiş? 3. Adam nalın çivisini niçin çaktırmamış? 4. Atın ayağı neden kırılmış? 5. Atın ayağı kırılınca adam ne demiş? 6. Atilla’ya göre bir çivi bir ülkeyi nasıl kurtarırmış? Etkinlik Metinde mavi renk ile yazılan kelimelerin eş anlamlıları aşağıda verilmiştir. Bu kelimelerin eş anlamlılarını metinden bulup karşılarına yazınız. Kelimeler Eş Anlamlıları Kelimeler Eş Anlamlıları 1. tacir 5. ırak 2. eksik 6. kağan 3. hizmetkâr 7. gerekli 4 . yitik 8. us . Etkinlik Aşağıda metinde geçen bazı cümleler verilmiştir. Yay ayraçların içine uygun noktalama işaretlerini koyunuz. ★ Atının bakımını yapan uşak( ) ( )Efendim( )( ) demiş( ) ★ ( )Atınızın sol arka ayağındaki nal yok ne yapmamı istersiniz( )( ) ★ Tüccar( ) ( )Hiçbir şey yapmayın( )( ) demiş( ) ★ Sonra da( ) ( )Aaah( ) benim akılsız kafam aaah( )( ) demiş( ) ★ ( )Bir çivi bir ülkeyi nasıl kurtarır( )( ) 220

Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri Etkinlik Cümlelerdeki renkli yazılan sözcüklerin zıt anlamlıları ile cümleleri tamamlayınız. Buralar kışın başka güzeldir yazın başka. Gündüz yağmaya başlayan kar ........................ artarak devam etti. Aşağı ........................ kırk yıldır İstanbul'da yaşyor. Kızgınlığı azalırken sevgisi her geçen gün ........................ . İleriye doğru fazla yürümüşüz ........................ döndük. Komşun aç yatarken sen ........................ yatamazsın. Üç yanlış bir ........................ götürür. Dar yollardan geçip ........................ bir meydana vardık. Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde renkli yazılan sözcüklerin eş anlamlılarını kullanarak cümleleri tekrar yazınız. ★ Konukların gelme vakti yaklaşıyordu. ✎ Misafirlerin gelme zamanı yaklaşıyordu. ★ Deneyim kazanmak için imtihana baş vurdum. ✎ ★ Bu müsabakanın mükafatı kazanmak olacak. ✎ ★ Merasim için gelenleri karşılama vazifesini üstlendi. ✎ ★ Fikirlerini anlatırken sözlerini itina ile seçmişti. ✎ 221

Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde büyük harflerin yazımı ile ilgili hatalar ya- pılmıştır. Hataları düzelterek örnekteki gibi yazınız. ★ Hasan cumhuriyet bayramı'nda şiir okuyacak. Cumhuriyet Bayramı'nda ★ Kardeşim güneş sokak'ta oturuyor. ★ Tekin amcam, Türk hava kurumuna bağış yaptı. ★ 10 ocak çarşamba günü etkinlikler başlayacak. ★ Şehrin kıyısından kızılırmak nehri geçiyor. ★ Ben ve köpeğim tarçın memleketimiz ordu'ya geldik. Etkinlik Aşağıda verilen metindeki yay ayraçların \"( )\" içine uygun noktala- ma işaretlerini koyunuz. İzmir( ) Aydın arası yaklaşık 120km( )dir. Bu yolun 60( ) km( ) sinde şirin bir köy vardır. Bu köyde mola verirseniz( ) yol kenarındaki gözlemeci kadınlar size şöyle seslenir( ) ( )Gözleme var( ) Otlu( ) peynirli( ) sebzeli( ) Soğuk ayran da bedava( ) Mis gibi gözleme kokusuna dayanamazsınız ( ) Gözlemeniz yapılırken şu çiçek kokularını da hissedersiniz( ) gül( ) begonvil( ) sümbül( ) Dinlenmiş şekilde yola devam edersiniz( ) Otoyol yerine orman yolunu tercih ederseniz( ) çam ormanlarının manzarası sizi bekler( ) 222

Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri Etkinlik Aşağıda verilen zıt anlamlı kelime ikilileri ile cümlelerdeki boşluk- ları tamamlayınız. kalabalık-tenha iyi - kötü uzun - kısa soru - cevap alt - üst büyük küçük savaş - kuzey - güney - barış yaz - kış Kalabalık şehirden tenha bir köye taşındık. ................................. bir yolu ................................. bir sürede katetti. ................................. günde, ................................. günde hep yan yanayız. Ahmet, sorduğu ................................. bir türlü ................................. alamadı. ................................. göre ................................. mevsimini daha çok severim. ................................. ellerinden, ................................. gözlerinden öperim. Kutuları ................................. rafa, kitapları ise ................................. rafa yerleştirdi. İki ülke arasındaki ................................. bitti, artık ................................. sağlandı. Sinop ülkenin .................................; Hatay ülkenin ................................. dir. Etkinlik Aşağdaki cümlelerde renkli yazılan sözcüklerin eş anlamlılarını ör- nekteki gibi karşılarına yazınız. ★ 24 mısralık şiirin ilk sözcüğü özel addır. ➠ dize - kelime ★ Tümcedeki eş anlamlı sözcüklerin altını çizdi. ➠ ★ Boş vakitlerinde kısa öyküler yazardı. ➠ ★ Aldığı vazifedeki tüm mesuliyetleri yerine getirdi. ➠ ★ İmtihan yaklaştıkça endişesi artıyordu. ➠ ★ Hiçbir öğrenci suale yanıt veremedi. ➠ ★ Varlıklı olmasına rağmen pinti bir adamdı. ➠ 223

..... Etkinlik Aşağıda verilen cümleleri olay oluş sırasına göre sıralayıp yazınız. ★ Derin bir çukur kazdı. 1. ★ Yuva yapacağı alana geldi. 2. ★ Çukura yumurtalarını bıraktı. 3. ★ Deniz kaplumbağası kumsala ulaştı. 4. ★ Yumurtaların üzerini toprakla kapattı. 5. ★ Ürünleri sattık. 1. ★ Tarlayı sürdük. 2. ★ Tarlayı hasat ettik. 3. ★ Tohumları tarlaya ektik. 4. ★ Ekinlerimiz büyüdü. 5. Etkinlik Aşağıda verilen cümlelerdeki yazım ve noktalama yanlışlarını bu- lunuz. Yanlışları düzelterek örnekteki gibi yazınız. ★ Teyzem yeşilyurt devlet hastanesi'ne gitti. ✎ Yeşilyurt Devlet Hastanesine ★ Babası, izmirden 12 martta geliyor. ✎ ★ Ankara'lı arkadaşım ece bana ankarayı gezdirdi. ✎ ★ Yakın arkadaşım arkın Atatürk ortaokulu'nda okuyor. ✎ ★ Prof, dr, reha aydın konuşma yaptı. ✎ ★ Kardeşim bora 22.11.2018 de doğdu. ✎ ★ Ahmet, bu kitabı çok sevdim dedi. ✎ 224

Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri Etkinlik Aşağıda varlıkların özelliklerini belirten sözcükler verilmiştir. Söz- cüklerin yanına özelliklere uygun varlık adlarını yazınız. Soğuk ➠ su Yuvarlak ➠ Açık ➠ Soğuk ➠ hava Yuvarlak ➠ Açık ➠ Soğuk ➠ limonata Yuvarlak ➠ Açık ➠ Büyük ➠ Kırık ➠ Yeşil ➠ Büyük ➠ Kırık ➠ Yeşil ➠ Büyük ➠ Kırık ➠ Yeşil ➠ Etkinlik Aşağıdaki tabloda varlıkların özelliklerini belirten sözcükler veril- miştir. Adları verilen varlıkların özelliklerini tablodan bulup yazınız. üçgen kare yuvarlak şişman mavi pahalı hızlı taze yaşlı sıcak kırmızı yeşil yeni çıtır susamlı genç sisli soğuk Sisli ➠ hava ➠ adam ➠ kalem Sıcak ➠ hava ➠ adam ➠ kalem Soğuk ➠ hava ➠ adam ➠ kalem ➠ simit ➠ masa ➠ araba ➠ simit ➠ masa ➠ araba ➠ simit ➠ masa ➠ araba Etkinlik Aşağıda verilen cümlelerde uygun yerlere tırnak işareti koyunuz. Tırnak işareti koyduğunuz yerleri \" \" daire içine alınız . ◆ Ömer Seyfettin'in Falaka adlı eseri çok seviliyor. ◆ Öğretmenimiz, Sınav başlamıştır. dedi. ◆ Hangisini önce yapsam? diye düşündü. ◆ Yurtta sulh, cihanda sulh. diyor Atatürk. 225

Etkinlik Tabloda verilen deyimleri, cümlelerin anlamlarına uygun şekilde boşluk- lara yazınız. ➣ iş başa düşmek ➣ bardaktan boşanırcasına yağmak ➣ burun kıvırmak ➣ silip süpürmek ➣ gözden düşmek ➣ gönül koymak ◆ Evi boyatacağı ustalar gelmeyince iş başa düştü. ◆ Yağmur öyle şiddetliydi ki adeta ....................................................................................................................... ◆ Yaptığı olumsuz davranışlar yüzünden ........................................................................................................... ◆ Hiçbir şeyi beğenmiyor, hep ................................................................................................................................... ◆ Hakan o kadar acıkmıştı ki tabağındaki yemeği .................................................................................... ◆ Doğum gününe gitmediğim için Kübra bana .............................................................................................. Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde anlatılanları ifade eden atasözlerini tablo- dan bulup, altlarına yazınız. ★ Alet işler, el övünür. ★ Emek olmadan yemek olmaz. ★ Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır. ★ Dost kara günde belli olur. ★ Damlaya damlaya göl olur. ★ Evdeki hesap çarşıya uymaz. ★ Güzel sözlerle onun kalbini kazandım. ✎ Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır. ★ En zor günümde yanımdaydı. ✎ ★ Marangoz, kullandığı makineler sayesinde güzel eşyalar yapıyor. ✎ ★ Çok çalıştı ve sınavı kazandı. ✎ ★ Küçük çocuk tasarruf etmeyi öğreniyordu. ✎ ★ Market alışveriş listesinin 200 TL tutacağını hesapladı ama parası yetmedi. ✎ 226

Okuma Metni TREN GELİR HOŞ GELİR Trenler, dünyada ilk kez 1800’lü yıllarda kullanılmaya başlanmış. O yıllardan beri sıklıkla kullanılan ulaşım araçlarından biri olmuş. Anadolu’daki ilk demir yolu hattı ise Osmanlı İmparatorluğu döneminde İzmir ile Aydın arasında döşenen ve 1866’da tamamlanan 130 kilometrelik hattır. Günümüzde trenlerle pek çok yere yolculuk yapmak mümkündür. Gelin bu yazımızda trenleri ve tren yolculuklarını keşfedelim. Garlar, tren yolculuklarının başlangıç ve bitiş noktalarıdır. Trenler güzergâhlarının üzerindeki belirli gar ve istasyonlarda duraklar. Bu sayede yolcular çeşitli gereksinimlerini karşılayabilirler. Trene yeni yolcular binebilir ve gidecekleri yere varan yolcular trenden inebilir. Garlar genellikle kent merkezinde yer alan büyük tren duraklarıdır. İstasyonlar ise daha çok ilçe merkezinde yer alan küçük tren duraklarıdır. Garlarda gişeler bulunur. Yolcular tren biletlerini gişelerden alabilir. Tren lokomotifini kullanarak trenin güvenli bir şekilde seferini tamamlamasını sağlayan kişiye makinist denir. Yolcu taşımacılığında kullanılan trenlerde, lokomotifin ardındaki vagonlar çeşit çeşit olabilir. Pulman vagonlar, kompartımanlı vagonlar, yemekli vagonlar, yataklı vagonlar gibi... Trenler sefer sırasında tepelerden, dağların arasından, tünellerden, nehirlerden ya da göllerin üzerindeki köprülerden, bozkırlardan, ormanların arasından geçer. Bir tren yolculuğunda camdan dışarıyı seyrederseniz doğadaki pek çok güzelliği keşfedebilirsiniz. Kübra KARA (Düzenlenmiştir) Bilim Çocuk Dergisi Etkinlik Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız. 1. Anadolu’daki ilk demiryolu hattı hangi iller arasında döşenmiştir? 2. Trenlerin güzergâhlarının üzerindeki belirli gar ve istasyonlarda duraklamalarının sebebi nedir? 3. Makinist nedir? 4. Yolcu taşımacılığında kullanılan trenlerde, lokomotifin ardındaki vagon çeşitleri nelerdir? 227

Etkinlik Metinde geçen tren yolculuğu ile ilgili terim anlamlı kelimeleri yazınız. ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ Etkinlik Metinde mavi renk ile yazılan kelimelerin eş anlamlıları aşağıda verilmiştir. Bu kelimelerin eş anlamlılarını metinden bulup karşılarına yazınız. Kelimeler Eş Anlamlıları Kelimeler Eş Anlamlıları 1. ırmak 2. sene 5. tabiat 3. ihtiyaç 6. seyahat 4. biçim 7. olası 8. şehir Etkinlik Aşağıda verilen sözcüklerle bir hikâye yazınız. Hikâyenize başlık yazmayı unutmayınız. Tren yolculuk Ankara bavul bilet vagon yolcu makinist gar sarı lokomotif 228

Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri Etkinlik Aşağıda, görsellerdeki varlıkların çeşitli özellikleri verilmiştir. Gör- sellerden de yararlanarak varlıkların adını özelliklerinin karşısına yazınız. 8:30 büyük ev Hızlı Acı geniş Kırmızı Tatlı rahat Pahalı Kırmızı Mutlu Çikolatalı Siyah Sarışın Lezzetli Büyük Küçük Muzlu Akıllı Etkinlik Aşağıda verilen cümlelerdeki varlıkları ve özelliklerini bulup örnek- teki gibi yazınız. ★ Küçük odamın kırık camından içeriye soğuk hava giriyordu. ✎ Küçük oda ✎ Kırık cam ✎ Soğuk hava ★ Yaşlı adam kırmızı arabasını yeni evinin önünde yıkıyordu. ✎✎✎ ★ İki kardeş büyük odada çilekli pasta yiyordu. ✎ ✎✎ ★ Renkli kağıtlara siyah kalemle kısa notlar alıyordu. ✎ ✎✎ ★ Üç arkadaş yüksek yokuştan aşağıya mavi kızak ile sırayla kaydılar. ✎✎✎ ★ Yeni ayakkabımın uzun bağcıkları ve sarı şeritleri var. ✎✎✎ 229

Etkinlik Aşağıda eksik bırakılan cümleleri, tablodaki sözcük gruplarından uygun olan ile tamamlayıp sebep sonuç cümleleri oluşturunuz. ➣ Banyo yapamadım ➣ Çok hasta oldu ➣ Dolayısı ile valizimi akşam hazırladım ➣ Turnuvada bir üst tura çıkmıştı ➣ Çok üzgündü ➣ Güne erken başlamıştı ★ Yarın sabah erkenden yola çıkacağız ............................................................................................................. ★ Sular kesik olduğu için ............................................................................................................................................... ★ İyi beslenmediği için ..................................................................................................................................................... ★ Erkenden uyuduğundan ............................................................................................................................................ ★ Sınavı kaçırdığı için ....................................................................................................................................................... ★ ...................................................................................................................................... çünkü çok iyi hazırlanmıştı. Etkinlik Aşağıdaki varlıklar ile ilgili gerçek ve hayal ürünü ifadelere birer örnek yazınız. ➠ ➠ ➠ ➠ ➠ ➠ Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde uygun yerlere iki nokta \":\" koyunuz. ★ Güneş sistemindeki gezegenlerden bazıları şunlardır Dünya, Venüs ve Mars. ★ Sınıfta aşı olması gerekenleri sıralayalım Deniz, Murat, Koray ve Gamze. ★ Esasen öğretmenin söylediği şu idi Ödevlerimizi zamanında yapmamız. ★ Gelişi güzel iş yapmamanın kolayı şudur Planlı olmak ve plana uymak. 230

Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri Etkinlik Aşağıda verilen cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin, gerçek anlamda mı mecaz anlamda mı kullanıldığını belirtiniz. ★ Ateşin sıcaklığı yüzüme vuruyordu. ➠ Gerçek anlam ★ Sohbete dalınca otobüsü kaçırdılar. ➠ ★ Havalimanından uçak havalandı. ➠ ★ Küçük çocuk acı yemeyi seviyordu. ➠ ★ Rüzgar ağacın dallarını kırmış. ➠ ★ Hayatımda temiz bir sayfa açtım. ➠ ★ Ağacın yaprakları sararmaya başladı. ➠ ★ İyi dost kara günde belli olur. ➠ ★ Kardeşim küçükken çok tatlı bir bebekti. ➠ Etkinlik Verilen sözcükleri gerçek ve mecaz anlamlarıyla iki farklı cümlede kullanınız. boğaz Gerçek anlam: Mecaz anlam: ince Gerçek anlam: Mecaz anlam: derin Gerçek anlam: Mecaz anlam: Etkinlik Aşağıda verilen cümlelerdeki varlıkların hangi yönden karşılaştırıl- dıklarını belirtiniz. ✿ Abisi kardeşinden daha kısaydı. ➠ Boy uzunlukları yönünden ✿ Bu pantolon açık, diğeri koyu renkli. ➠ ✿ Erzurum, İstanbul'dan daha soğuktur. ➠ ✿ Bu hikaye romana göre daha eğlenceliydi. ➠ ✿ Sinema da tiyatro kadar etkilidir. ➠ ✿ Kiraz çilekten daha lezzetlidir. ➠ ✿ Bu yıl yaz daha sıcak geçiyor. ➠ ✿ Tuzludansa tatlıyı daha çok severim. ➠ 231

Etkinlik Aşağıdaki benzetme cümlelerinin, benzeyen ve benzetilen bölüm- lerini yazınız. ✎ Emre suda balık gibi yüzüyordu. Benzeyen : Benzetilen : ✎ Minik fare aslan gibi kükredi. Benzeyen : Benzetilen : ✎ Adamcağız kaplumbağa kadar yavaştı. Benzeyen : Benzetilen : ✎ Annesi ipek gibi saçlarını tarıyordu. Benzeyen : Benzetilen : ✎ Su gibi geçiyor zaman. Benzeyen : Benzetilen : ✎ Tilki gibi kurnaz bir adamdı. Benzeyen : Benzetilen : ✎ Gamze yıldırım gibi yetişti. Benzeyen : Benzetilen : Etkinlik Aşağıdaki cümleleri örnekteki gibi tamamlayacak örneklendirme ifadeleri yazınız. ★ Size gezi için bir önerim var. Mesela; Dolma Bahçe Sarayı'nı ziyaret edebiliriz. ★ Türkçeyi çok seven iki arkadaşımız vardı. ★ Akşam buluşup ★ Bazı çocuk oyunları çok eğlencelidir. ★ Ülkemizde birçok tarihi yer gezilebilir. ★ Kışın hasta olmamak için ★ Sınıfta bir çok kitap kurdu vardı ★ Kitapta çok fazla yabancı kelime var ★ Bir ekmeğin yapımında ★ Futbol maçı için gün seçelim. ★ Mehmet Akif Ersoy'un en güzel şiirleri ★ Bu eserde neler yok ki... ★ Ağaçları korumak için şunları yapabiliriz 232

Karma Dil Bilgisi Etkinlikleri Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde yapılan anlatım bozukluğunun çeşidini (gerek- siz sözcük kullanımı, yanlış anlamda sözcük kullanımı, virgül kullanılmaması) yazınız. ★ Bari hiç olmazsa sen burada kal. ➠ ★ Küçük ev almak istiyordu. ➠ ★ Hala buraya gelmedi henüz. ➠ ★ Bulutlar tüm gökyüzünü kapsadı. ➠ ★ Okuluna yaya yürüyerek gidiyor. ➠ ★ Yaşı geliştikçe olgunlaşıyordu. ➠ ★ Gazeteci kadının sözünü kesti. ➠ ★ Bundan böyle artık ben de geleceğim. ➠ ★ Bahçeye ektiğim fidanlar büyümüş. ➠ ★ Büyüklerine karşı çok çekimserdi. ➠ ★ Kadın doktorun yanına koşarak geldi. ➠ ★ Makinesiyle güzel resimler çekti. ➠ Etkinlik Aşağıdaki metnin türünü belirtiniz. Bu metin türüne bir örnek de siz yazınız. Mustafa Kemal Atatürk, annesine bir çay ziyaretine gittiğini söylemişti. Oysa- ki savaşa gidiyordu. Annesi Zübeyde Hanım üniformasını görünce anlamıştı onun savaşa gittiğini. Oğlundan ayrıldıktan kısa bir süre sonra ona mektup yazmıştı. \"Cepheye gittiğini biliyorum. Senin için gece gündüz dua ediyorum evladım, sa- vaşı kazanmadan sakın gelme.\" demişti. Metin Türü: Örnek Metin: 233

............. ..........Etkinlik Aşağıda verilen metinde giriş, gelişme ve sonuç bölümleri karışık ..................olarak verilmiştir. Paragrafların başındaki boşluğa bölümün adını yazınız. Kısacası, teknoloji baş döndürücü bir hızla ilerleyip cihazları küçültüyor. Kim bilir, telefon gelecekte kulağımızın içine bile sığabilir. Günümüzde kullanılan teknolojik ürünlerin gelişimini ilginç buluyor musunuz? Teknolojik ürünün icat edildiği haliyle şimdiki hali arasında bulunan farklar sizi şaşırtıyor mu? Örneğin, telefon. Graham Bell, telefonu icat ettiğinde telefon sadece bir kutu, mikrofon ve kulaklıktan oluşuyordu. Oysa şimdiki telefonlar öyle mi? Kü- çücük bir cihaz içine mikrofon, kulaklık ve pek çok teknoloji sığdırıldı. Etkinlik Aşağıda verilen cümlelerdeki yay ayraçların içine iki nokta \":\" üç nokta \"...\" yay ayraç \"( )\" eğik çizgi \"/\" noktalama işaretlerinden uygun olanları ko- yunuz. ★ Memlekete bir gidebilsem( ) ★ Şu iş senin işin( ) Projeyi bitirmek. ★ Annem ve babam 10( )07( )1980'de evlenmişler. ★ İlkbahar ayları şunlardır( ) ★ Birçok iş yaptım( ) temizlik, yemek( ) ★ Mektup, Beşiktaş( ) İstanbul adresinden geldi. ★ Öğretmenler( ) muallimler( ) ülkenin yapı taşıdır. Etkinlik Aşağıdaki cümlelerdeki boşluklara \"de-da\", \"ki\" ve \"mi\" eklerinin bitişik mi ayrı mı yazılması gerektiğini bulup doğru şekilde yazınız. Sen de sergiyi gezdin mi ? Testleri ........... çözdün ........... ? Güzel ........... güzel bir kız çocuğuydu. Evde ........... hesap çarşıya uymadı. Piknik ........... sen ........... olmalısın. Toprak yol ........... çalışır ........... ? İşe geldim ........... toplantı başladı. Yazı Antalya ........... geçireceğim. 234

Değerlendirme 5 1 “misafir - düş - yaşlı” Adı Soyadı: sözcüklerinin eş anlamlıları sırasıyla hangi seçenekte Telefonunuzu yan tarafta Test verilmiştir? gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. A. Konuk - rüya - ihtiyar B. Ev - hayal - adam 1 6 11 C. Yolcu - ihtiyar - konuk 2 7 12 D. Ev - fakir - zengin 3 8 13 4 9 14 5 10 15 2 “En sevdiğim mevsim yaz” 4 Hasan ( ) “Yaz” sözcüğü hangi seçenekte, ( ) Benimle körebe oynar mısın( ) yukarıda verilen cümledeki Hikmet ( ) anlamında kullanılmıştır? ( ) Tabii ki oynarım. Yukarıdaki boşluklara sırasıyla A. Sabaha kadar yazı yazdım. B. Söylediklerimi bir kâğıda yaz. hangi noktalama işaretleri C. Bu yaz çok sıcak geçecek. konulmalıdır? D. Yaz ki yazın güzelleşsin. A. (,) (—) (.) (.) (—) 3 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde B. (:) (—) (?) (:) (—) deyim yanlış anlamda C. (:) (?) (—) (?) (—) kullanılmıştır? D. (,) (—) (,) (—) (.) A. Ona laf anlatacağım diye dilimde 5 Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir tüy bitti. metnin giriş cümlesi olabilir? B. Eve geç gelince sinirden küplere bindi. A. Ayrıca bizler de bu şekilde dav- C. Onu aniden görünce eli ayağına ranıyoruz. dolaştı. D. O kadar çok çalışır ki elini ete- B. Ben de senin gibi düşünüyorum. ğini çekerdi. C. Herkes bunun böyle olmadığını biliyor. D. Havuç çok faydalı bir sebzedir. 235

6 “Bu kasabaya her yıl çok sayıda 10 Her işin zamanında yapılmasını turist gelir.” cümlesinde hangi öğütleyen atasözü aşağıdakilerden sorunun cevabı yoktur? hangisidir? A. Niçin? B. Kim? A. Bir elin nesi var, iki elin sesi var. C. Nereye? D. Ne zaman? B. Demir tavında dövülür. C. Can boğazdan gelir. 7 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde D. Üzüm üzüme baka baka kararır. karşılaştırma yapılmıştır? 11 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde A. Derslerime düzenli çalışıyorum. bitişik yazılması gereken “–de / B. Bu ev diğerine göre daha büyük. –da” ayrı yazılmıştır? C. Çevremizi temiz tutmalıyız. D. Burası piknik için güzel bir yer. A. Sen de unuttun beni. B. Oyuna beni de alır mısınız? 8 Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde C. Minik kedi kapı da beni bekli- varlığın özelliğini belirten bir sözcük yoktur? yordu. D. Yarışmaya o da katılmış. A. Elma şekeri B. Kırık kol C. Küçük çocuk D. Sarı limon 12 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayrı yazılması gereken “ki” bitişik yazılmıştır? 9 Aşağıdaki cümlelerde geçen altı A. Yoldaki çukur çok derindi çizili sözcüklerden hangisi terim B. Bendeki yürek kimsede yok. anlamlı değildir? C. Evdeki hesap çarşıya uymaz. D. Duydumki unutmuşsun gözleri- A. Futbolcu topu taça attı. B. Bu oyun iki perdeden oluşuyor. min rengini. C. Kapıdan biri bakıyor. D. Bugün derste hücrenin yapısını 13 “Ağır sözleri karşısında çok kırıldım.” cümlesinde kaç sözcük işledik. mecaz anlamda kullanılmıştır? A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 236

.................... 237

238

Yer Kabuğu ve Dünya'mızın Hareketleri YER KABUĞUNUN YAPISI Dünya’mızın kara tabakası kayaçlardan oluşmuştur. Granit, sünger taşı, kireç taşı, çakıl taşı, alçı taşı, kum, kil, kömür, kaya tuzu, traverten, tebeşir, mermer, kayaçlara örnektir. Kayaçları oluşturan mineral ve değerli taşlar, günlük hayatta kullandığımız pek çok eşyanın hammaddesidir. Minerallerin ekonomik değeri olanlarına maden denir. Demir, altın, gümüş, bakır, çinko, krom, kurşun; madenlere örnektir. Ülkemizde en çok çıkarılan maden, kireç taşının bir türü olan, seramik ve cam yapımında kullanılan dolomittir. Demir, krom, alüminyum, manganez, kükürt, lüle taşı, kömür, linyit, mermer, bor, civada ülkemizde yüksek oranda çıkarılan madenlerdir. Teknolojinin gelişiminde madenler çok önemli rol oynamıştır. Pek çok teknolojik eşya ve araçlar madenler sayesinde yapılmaktadır. Ölmüş canlı kalıntılarının oksijensiz ortamda sıkışarak milyonlarca yıl bozulmadan kalmış hâline fosil denir. Fosiller çözülerek petrol, doğalgaz ve kömür gibi fosil yakıt adı verilen madenleri oluştururlar. Etkinlik Aşağıda verilen minerallerden maden olanların adını maden kutusuna yazınız. Maden Kutusu Tuz Kömür Tebeşir taşı Petrol Demir Bor Dolomit Gümüş Krom Bakır Kum Mermer u Yukarıdaki madenlerden hangileri ülkemizde çıkarılmaktadır? Aşağıya yazınız. 239

ÜLKEMİZDEKİ MADENLER Linyit, evlerde ısınma amacıyla kullanılır. Türkiye'de hemen hemen her bölgede çıkarılır. Demir ma- deni çelik sanayinin en önemli hammaddesidir. En çok Sivas'ta çıkarılır. Bakır madeni elektrik, elektronik, motor ve uçak sanayinde kullanılır. Artvin, Kastamonu'da çıkartılır. Alüminyum (boksit) madeni ise uçak sanayinde, gövde kaplamasında ve folyo olarak kullanılır. Antalya ve Konya'da çıkarılır. Dolomit ma- deni seramik ve cam sanayinde kullanılır. Türkiye'de en çok rezervi olan madendir. Her bölgede çı- karılır. Mermer madeni inşaat sanayinde kullanılır. Afyon, Denizli, Bursa, Elazığ ve Balıkesir'de çıkarılır. Bor madeni cam, seramik, boya ve gübre sanayinde, roket yakıtı gibi birçok alanda kullanılır. Türkiye bor madeninin dünya rezervlerinin büyük bir kısmına sahiptir. Balıkesir, Bursa ve Eskişehir'de çıkarılır. Krom madeni paslanmaz çelik ve madenî eşya yapımında kullanılır. Elazığ ve Muğla'da çıkarılır. Etkinlik Aşağıdaki madenlerin kullanım alanlarını ve ülkemizde nerelerde çıkarıldığını yazınız. Bor Bakır Linyit Dolomit Demir Mermer Krom Alüminyum (boksit) 240

Yer Kabuğu ve Dünya'mızın Hareketleri DÜNYA'MIZIN HAREKETLERİ Dünya’mızın iki türlü hareketi vardır. 1. Kendi etrafında dönmesi: Dünya, Dünya’nın tam ortasından geçtiği kabul edilen eksen etrafında batıdan doğuya doğru döner. Bu yüzden Güneş, doğudan batıya hareket ediyormuş gibi görünür. Aslında hareket eden Dünya’dır. Dünya’nın kendi etrafında dönmesi sonucu gece ve gündüz oluşur. Dünya kendi etra- fındaki dönüşünü 24 saatte tamamlar ve bu süre 1 güne eşittir. 1 gün = 24 saattir. 2. Güneş'in etrafında dolanması: Dünya, Güneş’in etrafında belli bir yörünge (yol) üzerinde dolanır. Dünya, Güneş’in etrafındaki bir tam turunu 365 gün 6 saatte tamamlar. Bu süre 1 yıla eşittir. Dünya’nın Güneş’in etrafında dolanması ve ekseninin eğik olması sonucu mevsimler oluşur. Güneş ışınlarının her zaman dik geldiği ekvator bölgesinde (Dünya’nın tam ortasından geçtiği kabul edilen şerit) sürekli olarak yaz mevsimi yaşanır. Güneş ışınlarının her zaman eğik geldiği kutup bölgelerinde her zaman kış yaşanır. Bu ikisinin arasında kalan bölgelerde dört mevsim de görülür. Özetle; bir yerde yaz ya da kış yaşanacağını belirleyen ana etken, Güneş ışınlarının Dünya'ya dik gelip gelmemesidir. Etkinlik Yan tarafta verilen görsele göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.  Görseldeki olay nedir?  Gece gündüz nasıl oluşur?  Dünya hangi yönde döner?  Dünya, kendi etrafındaki dönüşünü ne kadar zamanda tamamlar?  Güneş neden hareket ediyormuş gibi görünür? 241

Etkinlik Yan taraftaki görselde verilen olayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. _ Görseldeki olay nedir? _ Mevsimler nasıl oluşur? _ Dünya, Güneş etrafında bir tam turunu ne kadar zamanda tamamlar? _ Dünya’nın hangi bölgelerinde sürekli yaz mevsimi gözlemlenir? _ Dünya’nın hangi bölgelerinde sürekli olarak kış mevsimi gözlemlenir? _ Bir bölgede yaz ya da kış yaşanacağını belirleyen olay nedir? Etkinlik Aşağıdaki soruları cevaplayınız. _ Dünya, Güneş etrafında bir tam turunu tamamladığında kendi etrafında kaç tam tur dönmüş olur? _ Dünya, kendi etrafında dönmeseydi neler olurdu? _ Dünya, Güneş’in etrafında dolanmasaydı neler olurdu? 242

Adı Soyadı: Değerlendirme 1 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Aşağıdakilerden hangisi maden de- Adı Soyadı: ğildir? Telefonunuzu yan tarafta gösterilen şekilde tutunuz. Test A. Altın B. Gümüş “Test” alanına işaretleme yapmayınız. C. Çelik D. Bor 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 2 Görselde verilen mil- 6 Dünya'daki rezervin en fazlasına sa- yonlarca yıl bozulma- hip olduğumuz madendir. Ülkemizde dan kalmış ölmüş Balıkesir, Bursa, Kütahya, Eskişe- hir'de çıkarılmaktadır. Cam üreti- canlı kalıntısına ne ad verilir? minden jet yakıtına kadar pek çok yerde kullanılır. A. Maden B. Mineral C. Kayaç D. Fosil Yukarıda anlatılan maden aşağıda- kilerden hangisidir? 3 s Petrol A. Elmas B. Doğalgaz l Kömür C. Uranyum D. Bor n Bor H Doğalgaz Yukarıda verilenlerden hangileri fosil yakıttır? A. s l H B. s n H 7 Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlış- C. l n H D. s l n tır? 4 Dünya'nın kara tabakasını aşağıda- A. Ekonomik değeri olan kayaçlara kilerden hangisi oluşturur? mineral denir . B. Kayaçlar minerallerden oluşur. C. Kara tabakası kayaçlardan oluşur. D. Ekonomik değeri olan minerallere maden denir.. A. Hava B. Kayaçlar C. Su D. Canlılar 5 Aşağıdaki madenlerden hangisi ülke- 8 Aşağıdakilerden hangisi Dünya’nın mizde çıkarılmamaktadır? kendi etrafında dönüş süresine eşit değildir? A. Demir B. Bor A. 1 gün B. 24 saat C. Elmas D. Kömür C. 1 yıl D. 1440 dakika 243

9 Aşağıdaki mevsimlerden hangisinde 12 Aşağıdakilerden hangisi Dünya’nın gündüzler, gecelerden daha uzun- Güneş etrafında dolanma süresine dur? eşit değildir? A. B. A. 12 ay B. 24 saat C. 365 gün 6 saat D. 1 yıl C. D. 10 I. 365 gün 6 saat 13 Aşağıdaki bölgelerden hangisinde sü- II. 1 yıl rekli yaz mevsimi gözlenir? III. 354 gün A. Kutuplar Yukarıda verilenlerden hangileri B. Ekvator Dünya’nın Güneş etrafında dolanma C. Kuzey Yarım Küre süresidir? D. Güney Yarım Küre A. I, II B. II, III C. I, III D. I, II, III 11 Dünya’nın kendi etrafında dönme- 14 I. Dünya’nın Güneş etrafında dön- si sonucunda aşağıdaki olaylardan mesi hangisi oluşur? II. Dünya’nın kendi etrafında dön- mesi III. Dünya’nın dönme ekseninin eğik olması Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri mevsimlerin oluşmasında etkilidir? A. Gece - gündüz A. I, II B. I B. Mevsimler C. I, II, III D. I, III C. Doğal afetler D. Güneş tutulması 244

Besinlerimiz BESİN İÇERİKLERİ Besinlerin içeriğinde hayatımızı sürdürebilmemiz için gerekli birçok madde bulunur. Bunlar; Proteinler: Yapıcı ve onarıcıdır. Büyümemizi ve gelişmemizi sağlar. Süt, yumurta, et, peynir, yo- ğurt ve baklagillerde fazla bulunur. Karbonhidratlar: Enerji vericidir. Vücudumuzun ihtiyacı olan enerjiyi karşılar. Ekmek, pirinç, makarna, tahıl ürünleri, sebzelerde fazla bulunur. Yağlar: Depo enerji kaynağıdır. Karbonhidrat olmadığı zaman vücudumuz için gerekli olan enerjiyi karşılar. Yağlı tohumlar, balık, zeytinyağı, sert kabuk yemişler, soya fasulyesinde fazladır. Vitaminler: Koruyucudurlar. Vücudumuzun hastalıklara karşı direncini artırırlar. Sebze ve meyvelerde fazla bulunurlar. Su ve Mineraller: Düzenleyicidirler. Tüm besinlerde bulunurlar. Etkinlik Aşağıda verilen besin içeriklerini barındıran örnek besinler yazınız. Protein Karbonhidrat Yağ Vitamin Su ve Mineral ∂ ∂ ∂ ∂ ∂ ∑∑∑∑∑ ∏∏∏∏∏ πππππ Etkinlik Aşağıda verilen besin içeriklerinin vücudumuza katkılarını yazınız Proteinler: Karbonhidratlar: Yağlar: Vitaminler: Su ve Mineraller: 245

Etkinlik Aşağıda verilen besinlerin içinde protein, karbonhidrat veya yağdan hangisinin daha fazla bulunduğunu örnekteki gibi altına yazınız. ● Karbonhidrat ● ● ● ●●●● ●●●● Etkinlik Aşağıda görevi verilen besin içeriklerine yukarıdaki besinlerden uygun olanlarını yazınız. Yukarıdakilerden ayrı dört tane de siz ekleyiniz. Depo Enerji Kaynağı Yapıcı Onarıcı Enerji Verici Koruyucu ● ●● ● ●● ●● ●● ●● ●● ●● 246

Besinlerimiz SAĞLIKLI BESİNLER Sağlığımız için almamız gereken besin içerikleri doğal ve taze besinlerde daha fazla bulunur. Doğal yollarla üretilen ve kendi mevsiminde yetişen besinler daha sağlıklıdır. Seralarda veya kimyasal gübre kullanarak üretilen besinler, besin içerikleri açısından zengin değildir. Benzer şe- kilde dondurulmuş gıdalar da besin içerikleri açısından zengin değildir. Sürekli bu tip gıdalarla, beslenmek vücudumuzun ihtiyacı olan maddeleri eksik almamıza neden olur. Ambalajlı besinlerin son kullanma tarihine bakmak gerekir. Son kullanma tarihi geçmiş olan ürünler bozulmuş olabilir ve zehirlenmemize yol açabilir. Etkinlik Aşağıda verilen görsellerden yararlanarak sağlıklı beslenmek için yapılması ge- rekenleri görselin yanına yazınız. İlkbahar Yaz Sonbahar Kış 247

DENGELİ BESLENME Dengeli beslenme; vücudun gereksinim duyduğu maddeleri yeterli miktarda ve uygun zaman- da almaktır. Vücudun ihtiyacı olan maddeler yeterli miktarda alınmadığında yetersiz beslenme; gereğinden fazla besin tüketildiğinde ise dengesiz beslenme oluşur. Bunun sonucunda obezite rahatsızlığı ortaya çıkar. Obezite, vücutta aşırı miktarda yağ depolanmasıdır. Bozulma süresi kısa olan gıdalardan ihtiyacımız kadar satın almalıyız. Gıdaları fazla alarak veya yanlış saklama koşullarında saklayarak bozulmasına ve israf olmasına sebep olmamalıyız. Tabağımızdaki yemeği bitirmek için fazla yemek yememeli veya yiyemediğimiz yemekleri çöpe döküp israf etmemeliyiz. Tabağımıza yiyebileceğimiz kadar yiyecek almalı ve bitirmeliyiz. Etkinlik Yan tarafta verilen besin piramidinden ya- rarlanarak dengeli beslenmeye yönelik bir yiyecek programı yapınız. (Sabah, öğle, akşam). Bunu yapar- ken piramidin en üstünde bulunanlara az, en altında bulunanlara çok yer veriniz. Sabah Öğle Akşam ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● Etkinlik Aşağıdaki soruları cevaplayınız. u Besin israfını önlemeye yönelik neler yapmalıyız. u Obeziteye neden olan yiyeceklere örnekler yazınız. 248

Besinlerimiz SİGARANIN ZARARLARI Sigarada 4000 üzerinde zehirli madde bulunmaktadır. İçindeki zehirli maddeler vücuda he- men etki yapmaz. Sigaranın zararlı etkileri yavaş yavaş ortaya çıkar. Sigaranın başlıca zararları şunlardır: Damarların daralmasına neden olarak dokulara kan gidişini yavaşlatır. Cildi yaşlandı- rır. Kalp krizi riskini artırır. Mide ülserine yol açar. Yorgunluk ve uykusuzluğa neden olur. Akciğer kanseri riskini artırır. Tat alamamaya neden olur. Sigara içmediği hâlde sigara içilen ortamlarda bulunduğu için sağlığını kaybeden insanlar vardır. Sağlığımız için sigara kullanmamalı ve sigara içilen ortamlardan uzak durmalıyız. Sigara kullananlara Sigara Bırakma Danışma Hattı ALO 171'den yardım almaları gerektiği konusunda uyarılarda bulunmalıyız. Etkinlik Sigaranın zararlarını örnekteki gibi yazınız. ● Ağız kokusu yapar, diş ve diş eti hastalıklarına yol açar. ● ● ● ● ● ● ● Etkinlik Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1 2 u Hangi görseldeki akciğerler, sigara kullanan kişiye aittir? u Sigaranın akciğerlere zararları nelerdir? u Bir kişiye sigarayı bıraktırmak için neler söylerdiniz? Kısaca yazınız. 249

ALKOLÜN ZARARLARI Alkol sağlığa zararlıdır ve bir besin maddesi değildir. İnsanın kanındaki alkol oranı belirli bir seviyenin üzerine çıktığında kişi komaya girer. Alkol zamanla mide rahatsızlıkları, iştahsızlık ve sindirim bozukluklarına neden olur. Alkolun genel zararları akıl hastalıkları, felçler, kalp, karaci- ğer, böbrek ve damar hastalıklarıdır. Ayrıca belirli bir miktar alkol alan kişi davranışların kontrol etmekte zorlanarak kendisine ve çevresine zarar verebilir. Etkinlik Alkolün zararlarını örnekteki gibi yazınız. ● Geçici hafıza kaybına yol açar. ● ● ● ● ● ● ● Etkinlik Aşağıdaki görsellerden yararlanarak alkolün sebep olabileceği olumsuz durum- lara örnekler yazınız. 250

Adı Soyadı: Değerlendirme 2 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 s Proteinler n Et Adı Soyadı: l Karbonhidratlar H Yağlar Yukarıda verilenlerden hangileri Telefonunuzu yan tarafta Test besinlerin içeriklerindendir? gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. A. s n l B. n l H 1 6 11 C. s l H D. s n H 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 2 Aşağıdakilerden hangisi proteinlerin 5 \"Düzenleyicidir.\" görevidir? Yukarıda hangi besin içeriğinden söz A. Düzenleyicidir edilmektedir? B. Enerji vericidir C. Depo enerjidir A. Su ve mineraller D. Yapıcı ve onarıcıdır B. Proteinler C. Yağlar D. Vitaminler 3 I. Doğal besinler tüketmeliyiz. 6 s Ekmek l Yumurta II. Meyvelerin hangi mevsimde n Et H Zeytin yetiştiğine dikkat etmemize gerek Yukarıda verilen besinlerden hangi- yoktur. lerinde protein daha fazla bulunur? III. Dondurulmuş gıdalar daha sağ- A. s l B. l n lıklıdır. C. l H D. s n IV. Taze besinler daha sağlıklıdır. Yukarıda verilenlerden hangileri sağlıklı beslenme için doğrudur? A. I, II, III B. II, III C. II, III, IV D. I, IV 4 Aşağıdakilerden hangisinde karbon- 7 Kahvaltıda sucuklu yumurta, pey- hidrat daha çok bulunur? nir yiyip süt içen Kaan en çok hangi besin içeriğini almış olur? A. Zeytinyağı B. Ekmek C. Yumurta D. Et A. Karbonhidrat B. Yağ C. Protein D. Vitamin 251

8 Aşağıdaki öğünlerden hangisi den- 11 s Geçici hafıza kaybına yol açar. geli beslenen birisine ait olabilir? l Mide zarında yırtıklar oluşturur. n Kansere neden olur. A. Çorba B. Pizza Yukarıdakilerden hangileri alkolün Salata Gazoz zararlarındandır? Et sote Su A. l n B. s n C. s l n D. s l C. Hamburger D. Börek Patates Poğaça kızartması Pasta Kola Limonata 12 Aşağıdaki besin içeriklerinden han- gisi tüm besinlerde bulunur? 9 s Bağımlılık yapar. A. Proteinler l Ağız kokusu yapar. B. Su ve mineraller n Diş eti hastalıklarına yol açar. C. Karbonhidratlar D. Yağlar Yukarıda verilenlerden hangileri si- garanın zararlarındandır? 13 Besin içeriği olan yağların vücuttaki görevi nedir? A. s l B. l n C. s n D. s l n A. Depo enerji kaynağıdır. B. Yapıcı ve onarıcıdır. C. Düzenleyicidir. D. Koruyucudur. 10 \"Koruyucudurlar. Vücudumuzun 14 Besinler gereğinden fazla tüketil- hastalıklara karşı direncini arttırırlar.\" diğinde aşağıdakilerden hangisinin oluşma tehlikesi vardır? Yukarıda görevi verilen besin içeriği aşağıdakilerden hangisidir? A. Obezite B. Yetersiz beslenme A. Proteinler C. Dengeli beslenme B. Yağlar D. Su kaybı C. Karbonhidratlar D. Vitaminler 252

Kuvvetin Etkileri KUVVETİN CİSİMLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Hareket eden bir cismi durduran, duran bir cismi hareket ettiren, cisimlerin şeklini, yönünü ve doğrultusunu değiştiren, hareketlerini hızlandıran veya yavaşlatan etkiye kuvvet denir. Bazı cisimler kuvvet sonucu şekil değişikliğine uğramasına rağmen üzerine uygulanan kuvvet or- tadan kalktıktan sonra eski şekline geri döner. Bunlara esnek cisimler denir. (Lastik, yay, plastik...) Hareket hâlindeki bir cisme kuvvet uygulandığında cisim; durabilir. Hızlanabilir. Yavaşlayabi- lir. Yön ve doğrultu değiştirebilir. Şekil değişikliğine uğrayabilir. Duran bir cisme kuvvet uygulandığında cisim; hareket edebilir. Yönünü ve doğrultusunu de- ğiştirebilir. Şekil değiştirebilir. Etkinlik Aşağıda verilen görsellerdeki durumlarda kuvvetin etkisinin sonuçlarını ¡hızlanır™ - ¡yavaşlar™ - ¡şekil değişikliğine uğrar™ - ¡yön değiştirir™ - ¡durur™ şeklinde altlarına yazınız. Sıkıştırılan yay Sıkılan sünger Durağa yaklaşan otobüs ......................................................... ......................................................... ......................................................... Yakalanan top Havalanmaya başlayan uçak Aşağıya kayan kayakçı ......................................................... ......................................................... ......................................................... İtilen salıncak Gelen topa vuran tenisçi Yaydan çıkan ok ......................................................... ......................................................... ......................................................... 253

Etkinlik Aşağıda verilen kuvvetin etkilerine üçer tane örnek olay yazınız. HIZLANDIRMA ∂Bisiklet süren arkadaşının bisikletini arkadan iten çocuk. ∑ ∏ YAVAŞLATMA ∂ ∑ ∏ DURDURMA ∂ ∑ ∏ YÖN DEĞİŞTİRME ∂ ∑ ∏ ŞEKİL DEĞİŞİKLİĞİNE UĞRATMA ∂ ∑ ∏ 254

Kuvvetin Etkileri MIKNATISIN ÇEKİM KUVVETİ Demir, nikel, çelik gibi metalleri kendisine çeken maddelere mıknatıs denir. Mıknatısların iki kutbu bulunur. Bunlar İngilizce, Kuzeyin (North) baş harfi olan ¡N™ ve İngilizce Güneyin (South) baş harfi olan ¡S™ harfleri ile adlandırılır. Mıknatısın uyguladığı kuvvet, temas gerektirmeyen bir kuvvettir. Mıknatısta zıt kutuplar birbirini çeker ve aynı kutuplar birbirini iter. Mıknatıs ikiye bölündüğünde özelliğini kaybetmez. Kutuplar kırılan mıktanısa N S benzer şekilde oluşur. Mıknatıs kuvveti temas gerektirmeyen bir kuvvetir. N SN S Mıknatısın çektiği maddeler; demir, nikel, kobalt, çelik. Mıknatısın çekmediği maddeler; bakır, altın, gümüş, tahta, plastik, cam, kağıt. Mıknatıs güncel hayatımızda; buzdolabı süslerinde, çöplerden demir ayrıştırmada, ağır yükleri kaldırmada, pusulalarda, radyo, telefon ve kapı zillerinde, ses sistemlerinde (hoparlör, mikro- fon), elektrik motorlarında, araba ve buzdolabı gibi aletlerin kapıları gibi birçok alanda kullanılır, Etkinlik Aşağıda üzerine mıknatıs yapıştırılmış oyuncak taşıtların bırakıldığında hangi yöne gideceğini nedeni ile örnekteki gibi yazınız. S NN S N SN S Aynı kutuplar birbirini ittiği için birbirinden S NS N uzaklaşır. S NS N S N S N N SS N 255

Etkinlik Aşağıda verilen görsellerden yararlanarak mıknatısın günlük hayatta kullanımına örnekler yazınız. ‰ ‰ ‰ ‰ ‰ ‰ Etkinlik Aşağıda verilen soruları cevaplayınız. u Mıknatıs nedir? u Mıknatısların kutupları arasında \"itme\" ve \"çekme\" ilişkisi nasıldır? Etkinlik Aşağıda verilen maddeleri mıknatıs tarafından çekilen ve çekilmeyen şeklinde ilgili bölüme yazınız. Plastik Demir Cam Bakır Tahta Çelik Kağıt Porselen İğne Çivi u Mıknatıs tarafından çekilenler: u Mıknatıs tarafından çekilmeyenler: 1. 3. 1. 3. 5. 2. 4. 2. 4. 6. 256

Adı Soyadı: Değerlendirme 3 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Adı Soyadı: P Telefonunuzu yan tarafta K gösterilen şekilde tutunuz. Test L “Test” alanına işaretleme yapmayınız. M 1 6 11 N 2 7 12 3 8 13 Yukarıdaki eğik yolda “P” nokta- 4 9 14 sından serbest bırakılan top hangi 5 10 15 noktada daha hızlı olur? A. K B. L 4 C. M D. N 2 s Hızlandırır. Yukarıdaki yarışta kırmızı arabanın l Yön değiştirir. yarışı kazanması için kuvvetin hangi n Şekil değişikliğine sebep olur. etkiyi yapması gerekir? Yukarıdaki durumlardan hangileri A. Yavaşlatması kuvvetin etkisi sonucu oluşur? B. Yön değiştirmesi C. Hızlandırması D. Durdurması A. s, l B. l, n C. s, n D. s, l, n 3 Görseldeki araba- 5 Hakan koşarken, koştuğu yönün nın durumu kuv- tersine rüzgâr çıkıyor. Rüzgârın vetin hangi etkisi- uyguladığı kuvvetin Hakan’ı nasıl nin sonucudur? etkilemesi beklenmez? A. Şekil değiştirici etkisi A. Durdurması B. Hızlandırıcı etkisi B. Koştuğu yönde yavaşlatması C. Yavaşlatıcı etkisi C. Yön değiştirtmesi D. Yön değiştirici etkisi D. Koştuğu yönde hızlandırması 257

6 1. sınıf öğrencileri 4. sınıf öğrencileri 9 S N 1 2 34 2. durum 1. durum Bir ip çekme yarışında, 4. sınıf Yukarıdaki 1. durumda mıknatıs öğrencisinin çekme kuvveti 1. sınıf tam ortadan kesilerek 2. durum öğrencisinin çekme kuvvetinin iki oluşturuluyor. 2. durumdaki mıkna- katıdır. tısların yeni kutupları aşağıdakiler- den hangisinde doğru olarak veril- Buna göre ip çekme yarışını kim miştir? kazanır? 1 2 3 4 A. S N S N A. 1. sınıf öğrencileri B. S N N S B. 4. sınıf öğrencileri C. N S S N C. Berabere kalırlar. D. N S N S D. Bir şey söylenemez. 7 Aşağıdakilerden hangisi mıknatısla- 10 s Altın rın kutuplarını belirlemede kullanı- l Demir n Kobalt lan sembollerdir? A. + , - B. N, S Yukarıdaki maddelerden hangileri C. A, B D. 1, 2 mıktanıs tarafından çekilir? A. s, l B. n, s C. l, n D. s, l, n II I 8 SN NS Yukarıdaki görselde beyaz araba 11 I. Zıt kutuplar birbirini çeker. siyah arabaya yaklaştığında siyah II. Aynı kutuplar birbirini iter. araba hangi yönde hareket eder? III. Tam ortadan bölündüğünde A. II yönünde mıknatıs özelliğini kaybeder. B. I yönünde C. Hareket etmez. Mıknatıslarla ilgili yukarıda verilen D. Önce I sonra, II yönünde. bilgilerden hangileri doğrudur? 258 A. I, II B. II, III C. I, III D. I, II, III

Maddenin Özellikleri MADDEYİ NİTELEYEN ÖZELLİKLER Maddelerin suda yüzme ve batma özelliği: Bir maddenin suda yüzmesinin veya batmasının maddenin kütlesi veya ağırlığı ile ilgisi yoktur. Bu durum maddenin yapısal özelliğine bağlıdır. Maddelerin suyu emme/emmeme özelliği: Maddelerin suyu emmeme özelliğinden yararla- nılarak yağmurluk, çadır, branda yapılmıştır. Maddelerin mıknatısla çekilme ve çekilmeme özelliği: Demir, nikel, kobalt, çelik gibi mad- deler mıknatıs tarafından çekilir. Maddelerin bu özelliği kullanılarak güncel hayatımızda kullan- dığımız hoparlör ve pusula gibi birçok alet ve makine yapılmıştır. Etkinlik Aşağıda verilen soruları yanıtlayınız. v Mıknatıs tarafından çekilen maddelere 3 örnek veriniz. ∂ ∑ ∏ v Maddelerin suda yüzmesi ya da batması maddenin hangi özelliği ile ilgilidir? v Çadır yapımında maddenin en çok hangi özelliği dikkate alınır? v Suda yüzen maddelere 3 örnek yazınız. ∂ ∑ ∏ v Suyu emmeyen maddelere 3 örnek yazınız. ∂ ∑ ∏ 259

Etkinlik Aşağıdaki maddelerin adlarını özelliklerine göre ilgili bölümlere yazınız. (Bir madde, özelliğine göre birden fazla bölüme yazılabilir.) Tahta Cam Plastik Sünger Yün Altın Pamuk Çelik Demir Mermer J Mıknatıs tarafından çekilenler: J Mıknatıs tarafından çekilmeyenler: J Suda batanlar: J Suda yüzenler: J Suyu emenler: J Suyu emmeyenler / geçirmeyenler: 260

Maddenin Özellikleri MADDENİN ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİKLERİ Kütle: Bir maddenin sahip olduğu madde miktarıdır. Kütleyi eşit kollu terazi, baskül veya elektronik terazi ile ölçeriz. Kütle ölçü birimi kilogram (kg) ve gram (g)’dır. 1 kg = 1000 g’dır. Sıvı bir maddenin kütlesini ölçmek için önce boş kabı (dara) tartarız. Sonra kaba sıvıyı doldurup tartarız (brüt). Daha sonra da bulduğumuz sonuçtan boş kabın kütlesini çıkarırız (net). Sıvının kütlesi (net) = Toplam kütle (brüt) - Boş kabın kütlesi (dara) Etkinlik Aşağıda verilen sıvı maddelerin kütlelerini bulunuz. 300 g 750 g 500 g 2 kg Sıvı maddenin kütlesi: Sıvı maddenin kütlesi: 750 – 300 = 450 g 400 g 1200 g 1 kg 2200 g Sıvı maddenin kütlesi: Sıvı maddenin kütlesi: 150 g 500 g 250 g 1 kg Sıvı maddenin kütlesi: Sıvı maddenin kütlesi: 261

Hacim: Bir maddenin boşlukta kapladığı alandır. Sıvı maddelerin hacmini dereceli silindir ile ölçeriz. Hacim ölçü birimi Litre (L) ve mililitre (ml) dir. 1 L = 1000 ml’dir. Katı bir maddenin hacmini ölçmek için, önce dereceli silindire sıvı koyar ve sıvının hacmini ölçeriz. Daha sonra katı maddeyi sıvı dolu dereceli silindirin içine bırakırız. Yükselen sıvı seviyesini tekrar ölçeriz. Son ölçtüğümüz değerden, ilk ölçtüğümüz değeri çıkarırız. Elde ettiğimiz sonuç, katı maddenin hacmidir. Kütlesi ve hacmi olan her şey maddedir. Etkinlik Aşağıda verilen katı maddelerin hacimlerini bulunuz. 200 ml 400 ml 340 ml 150 ml Cismin hacmi: Cismin hacmi: 1L 2L 500 ml 650 ml Cismin hacmi: Cismin hacmi: 3L 280 ml 500 ml 1L Cismin hacmi: Cismin hacmi: Etkinlik Aşağıda verilenlerin özelliklerine göre madde olup olmadıklarını ilgili kutucuğu işaretleyerek belirtiniz. Nedenini örnekteki gibi yazınız. Madde Madde değil Neden 4 Cam 4 Kütlesi ve hacmi vardır. 4 Işık 4 Ağaç 4 Süt 262

Maddenin Özellikleri MADDENİN HÂLLERİ / ISI / CİSİM Doğada madde üç hâlde bulunur. Bunlar katı, sıvı ve gaz hâlleridir. Katı: Belirli bir şekli vardır. Belirli bir hacmi vardır. Dikkat! Isı alır. Isı alır. Sıvı: Belirli bir şekli yoktur. Belirli bir hacmi vardır. Katı Sıvı Gaz: Belirli bir şekli yoktur. Belirli bir hacmi yoktur. Gaz Isı verir. Maddeler bulundukları hâlden başka bir hâle geçerken ısı alır veya ısı verirler. Katı bir madde, ısı aldığında hâl değiştirerek sıvı hâle geçer. Bu olaya erime denir. Sıvı bir madde, ısı verdiğinde (soğutulduğunda) katı hâle geçer. Buna donma denir. Sıvı bir madde, ısı aldığında (ısıtıldığında) gaz hâline geçer. Buna buharlaşma denir. Etkinlik Aşağıda verilen görsellerdeki maddelerin hâlini ¡katı-sıvı-gaz™ şeklinde örnekteki gibi yazınız. Su Gazoz Hava Toprak Şeker Sıvı Buhar Buz Tahta Demir Meyve suyu 263

Etkinlik Aşağıda verilen görsellerde, oluşan olaylar için ¡ısı alır™ veya ¡ısı verir™ yazarak oluşan olayın adını örnekteki gibi yazınız. ısı alır Olayın adı: Erime Olayın adı: Olayın adı: Etkinlik Aşağıda verilen soruları cevaplayınız. Olayın adı: 1. 2. 3. 4. J Görsellerdeki maddeler hangi hâldedir? (Maddelerin geçiş yaptığı her iki hâli de yazınız.) 1. 2. 3. 4. J Görsellerdeki maddeler hangi hâlden hangi hâle geçiş yapıyor? Bu geçişler nasıl ol- maktadır? 1. 2. 3. 4. 264

Maddenin Özellikleri KARIŞIMLAR Fiziksel yollarla kendisinden başka maddelere ayrışmayan maddelere saf madde denir. Su, zeytinyağı, tuz, oksijen saf maddedir. İki ya da daha çok maddenin özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle karışım oluşur. Bir maddenin başka bir maddenin içinde gözle görülmeyecek kadar küçük tanecikler hâlinde her tarafta eşit olacak şekilde karışım oluşturmasıyla elde edilen karışıma çözelti denir. Tuzlu su, şekerli su, hava, gazoz, kola, çay, deniz suyu, alkollü su, petrol, çelik vb. çözeltiye örnektir. Karışımlar, karışımı oluşturan maddelerin özelliğine göre çeşitli yöntemlerle ayrılabilir. Ayırma Yöntemleri : 1. Eleme: Kum-taş, buğday-nohut, pirinç-tuz. 2. Mıknatısla ayırma: Demir tozu-kömür, demir tozu-kum. 3. Süzme: Makarna-su, kum-su. Karışımların ayrılması ile gerekli hammaddeler elde edilerek ülke ekonomisine katkı sağlanır. Etkinlik Aşağıda verilen maddelerin altına karışım mı yoksa saf madde mi olduklarını örnekteki gibi yazınız. Kolonya Tuzlu su Salata Altın Gümüş Karışım Limonata Çay Demir Petrol Ayran 265

Etkinlik Aşağıda verilen karışımların ayırma yöntemlerini tablodan bulup işaretleyiniz. Karışımlar Ayırma Yöntemleri Toprak - nohut Mıknatısla Ayırma Eleme Süzme Demir tozu - kömür Makarna - su 4 Kömür - kömür tozu Kum - su Demir tozu - toz şeker Pirinç - tuz Taş - Kum Pirinç - su Metal ve plastik ataşlar Etkinlik Aşağıdaki soruları cevaplayınız. J Saf madde nedir? J Karışım nedir? J Karışımları ayırma yöntemlerini ve nasıl uygulandıklarını yazınız. ∂ À Ã 266

Adı Soyadı: Değerlendirme 4 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 I. demir bilye Adı Soyadı: II. tahta bilye III. cam bilye Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. Yukarıda verilenlerden hangisi ya da 1 6 11 hangileri suda batar? 2 7 12 3 8 13 A. I, II B. II, III 4 9 14 C. I, III D. I, II, III 5 10 15 2 Yere dökülen suyu temizlemek için 5 Katı 1 Sıvı 2 Gaz kullanılan aracın özelliği aşağıdaki- 3 lerden hangisi gibi olmalıdır? Yukarıdaki şemada katı, sıvı ve gaz A. Suda yüzmeli arasındaki değişimler oklarla göste- B. Suyu emmeli rilmiştir. Buna göre maddenin hâl- C. Suyu emmemeli leri arasındaki geçişi için 1, 2 ve 3 D. Suda batmalı numaralı yerlere sırasıyla aşağıdaki- lerden hangileri yazılmalıdır? 1 2 3 3 Maddeler Katı Sıvı Gaz A. ısı alır ısı verir ısı verir B. ısı verir ısı verir ısı alır Süt 1 2 3 C. ısı verir ısı alır ısı alır D. ısı alır ısı alır ısı verir Hava 4 5 6 Buz 7 8 9 Yukarıdaki tabloda maddelerin hâl- lerini doğru olarak işaretlemek için 6 kaç numaralı kutulara işaret koy- malıyız? A. 3, 6, 7 B. 2, 4, 9 C. 2, 6, 7 D. 3, 6, 8 Ece ilk önce boş kabı tartıyor. Daha sonra içini su ile doldurup tekrar 4 s Belirli bir hacmi vardır. tartıyor. l Belirli bir kütlesi vardır. Ece’nin bunu yapmasının amacı aşa- n Belirli bir şekli yoktur. ğıdakilerden hangisi olabilir? Yukarıda verilen özellikler maddenin A. Boş kabın kütlesini bulmak hangi hâlini belirtir? B. Suyun kütlesini bulmak C. Tartıyı ölçmek A. Katı B. Sıvı D. Dolu kabın kütlesini bulmak C. Gaz D. Plazma 267

7 İçinde 300 ml su bulunan kaba bir- 10 Taş Kömür Tuz biri ile eş 4 bilye atılıyor. Yeni du- + + + rumda seviye 600 ml olduğuna göre Kum Kömür tozu Pirinç bir bilyenin hacmi kaç ml’dir? A. 300 ml B. 100 ml Yukarıda verilen karışımlar için ayır- C. 75 ml D. 600 ml ma yöntemi olarak aşağıdakilerden hangisi kullanılmalıdır? A. Süzme B. Eleme C. mıknatısla ayırma D. Buharlaştırma 8 Kütle ölçü birimleri 1 2 11 Aşağıdakilerden hangisi karışım de- Hacim ölçü birimleri 3 4 ğildir? A. Meyve suyu B. Gazoz C. Ayran D. Su Yukarıdaki tabloda 1, 2, 3 ve 4 nu- 12 Sıvı maddelerin ısı alarak gaz hâle maralı kutulara sırasıyla hangi ölçü geçmesine ..................... denir. birimleri yazılmalıdır? Yukarıdaki cümlede noktalı yere 1 2 3 4 aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A. kg g L ml B. L ml kg g A. gazlaşma B. buharlaşma C. kg L g ml C. erime D. donma D. L kg ml g 9 s Buzdolabına konan suyun buz ol- 13 20°C oda sıcaklığında beklemekte ması olan su dolu kaplar farklı ısıtıcılarla ısıtılıyor. 10 dk. sonrasında her bi- l Katı yağın ateşte zamanla sıvı hâle rinin içine termometre bırakılarak geçmesi sıcaklıkları ölçülüyor. n Sıvı çikolatanın şekil kaplarında bekletilerek katı hâle geçmesi Buna göre aşağıdakilerden hangisi daha çok ısı almıştır? A. B. 30°C 25°C Yukarıda verilen olaylardan hangile- C. D. ri donmaya örnektir? 40°C 35°C A. s, n B. s, l C. l, n D. s, n, l 268

Aydınlatma ve Ses Teknolojileri AYDINLATMA TEKNOLOJİLERİ - IŞIK KİRLİLİĞİ İnsanlar ilk olarak aydınlatmada Güneş'i kullanmışlardır. Geceleri ise Güneş’in ışığını yansıtan Ay’dan ve yıldızlardan yararlanmışlardır. Sonrasında ateşi bulmuşlar ve aydınlatmada ateşten yararlanmışlardır. Teknolojinin ilerlemesi ile aydınlatma araçları da değişmiştir. İnsanlar zaman içinde aydınlatmada şunları kullanılmışlardır. Güneş, ateş, meşale, yağ kandili, mum, gaz lambası, ampul, florasan, hâlojen lambalar, projektör Gerektiği kadar ışığı, gereken yere yönlendirerek yapılan aydınlatma, doğru aydınlatmadır. Burada iki şey önemlidir: 1. Işık ne az ne de çok olmalı 2. Işık, aydınlatılmak istenen yere yönlendirilmelidir. Uygun olmayan aydınlatma göz sağlığımızı olumsuz etkiler. Yanlış yerde, yanlış miktarda, yanlış yönde ve yanlış zamanda ışık kullanılmasına ışık kirliliği denir. Işık kirliliğinin neden olduğu çeşitli olumsuzluklar vardır. Bunlar: 1. Göçmen kuşlar yönlerini şaşırır. 2. Yavru kaplumbağalar yönlerini şaşırır. 3. Gece yıldızlar daha az görülür. Etkinlik Aşağıda verilen aydınlatma şekillerinin doğru ya da yanlış olması durumunu işaretleyerek belirtiniz. Doğru Yanlış Doğru Yanlış Doğru Yanlış Doğru Yanlış Doğru Yanlış Doğru Yanlış Doğru Yanlış Doğru Yanlış 269

Etkinlik Aşağıda verilen görsel ikililerindeki aydınlatma araçlarını karşılaştırınız (elek- trikle çalışır, ateşle yanar,yakıtla çalışır, az ışık verir, çok ışık verir. vb.) Florasan Mum Yağ kandili Neon lamba Gaz lambası Projektör Meşale Ampul Etkinlik Aşağıdaki soruları cevaplayınız. J Ampulü kim geliştirmiştir? J Işık kirliliği nedir? J Işık kirliliğinin zararlı etkilerine 3 örnek yazınız. _ _ _ J Işık kirliliğini önlemek için neler yapılmalıdır? 270

Aydınlatma ve Ses Teknolojileri SES TEKNOLOJİLERİ Televizyon, radyo, mp3 çalar, mikrofon, hoparlör, telefon, CD, DVD vb. ses teknolojileridir. 1876’da telefon icad edildi, daha sonra 1877’de fonograf, 1887’de gramofon bulundu. Bu sayede seslerin kaydedilmesi sağlanmış oldu. Ses kaydetme işlemi teknolojik gelişmelerle birlikte 1876’da fanograf rulosuna, 1887’de gramofon için üretilen plağa, 1963’te kasete, 1982’de CD’ye kayıt yapılmıştır. Günümüzde 1993’te üretilen mp man, usb bellek gibi aletlere artık digital kayıt yapılmaktadır. Ses kayıt aletleri: Ses işitme Ses şiddetini artıran aletler: Ho- Fanograf rulosu, plak, kaset, CD, DVD, İşitme cihazı parlör, megafon. bellek Etkinlik Aşağıdaki ses kayıt teknolojilerini karşılaştırınız. (çalışma şekli, bilgi depolama kapasitesi, taşıma kolaylığı. vb.) Etkinlik Aşağıdaki ses teknolojilerinin kullanılma amaçlarını ¡ses şiddetini artırır™, ¡ses kaydı yapılır™, ¡işitme yetimizi geliştirir™ şeklinde görsellerin altına yazınız. 271

SES KİRLİLİĞİ Yüksek şiddetteki düzensiz seslerin oluşturduğu seslerin bütününe ses kirliliği denir. Ses kirliliği; Verimi düşürür, dikkat dağınıklığına, işitme kaybına ve baş ağrısına neden olur. Ses kirliliğini önlemek için binaların duvarları ses yalıtım sistemi ile kaplanır. Ayrıca ses kirliliğine karşı önlemler alınır. Örneğin trafikte gereksiz yere korna çalınmaz, hava alanları şehir dışına yapılır. Etkinlik Aşağıda verilen görsellerden de yararlanarak evde, okulda ve çevrede ses kir- liliği oluşmasının nedenlerini ve önlemek için neler yapılması gerektiğini yazınız. ‰ ‰ ‰ ‰ Etkinlik Aşağıdaki soruları cevaplayınız. J Bir orkestrada birçok müzik aleti ses çıkarmasına rağmen niçin gürültü oluşmaz? J Ses kayıt teknolojilerine 3 örnek veriniz. ∂ ∑ ∏ J Ses kirliliği nedir? J Ses kirliliğinin olumsuz etkileri nelerdir? 272

Adı Soyadı: Değerlendirme 5 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 I. Gereksiz yere kornaya basmamak. Adı Soyadı: II. Hava alanlarını şehir dışında yap- Telefonunuzu yan tarafta Test mak. gösterilen şekilde tutunuz. III. Her zaman fısıltı ile konuşmak. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. IV. Binaların duvarlarını ses yalıtımı 1 6 11 ile kaplamak. 2 7 12 3 8 13 Yukarıda verilenlerden hangileri ya- 4 9 14 pıldığında ses kirliliği doğru şekilde 5 10 15 azaltılmış olur? A. I, III, IV B. I, II, III 5 Aşağıdakilerden hangisi ışık kirliliği- C. I, II, IV D. II, III, IV ne sebep olan unsurlardan biri değil- dir? 2 Aşağıdaki bilim insanlarından hangi- si ampulü bulmuştur? A. Yanlış miktarda ışık kullanımı B. Yanlış yerde ışık kullanımı A. Tesla B. Einstein C. Yetersiz ışık kullanımı C. Edison D. Graham Bell D. Yanlış yönde ışık kullanımı 3 6 D Y I II III Doğru aydınlatmada ışık direkt göze gelmelidir. Yukarıda verilen aydınlatma şekille- rinden hangileri doğru aydınlatma- Doğru aydınlatmada ye- dır? terli miktarda ışık kulla- nılmalıdır. Doğru aydınlatmada ışık, aydınlatılacak olan yere yönlendirilmelidir. A. I, III B. I, II Yukarıda verilen doğru yanlış tablosu C. II, III D. I, II, III doğru olarak doldurulduğunda aşa- ğıdakilerden hangisine ulaşılır? 4 s Göz yorgunluğuna neden olur. A. D Y B. D Y l Baş ağrısına neden olur. 4 4 n Kulak sağlığımızı bozar. 4 4 4 Yukarıda verilenlerden hangileri yan- 4 lış aydınlatma sonucu ortaya çıkan D. D Y rahatsızlıklardır? C. D Y 4 4 4 A. s, l B. l, n C. s, n D. s, l, n 4 4 4 273

7 I. Göçmen kuşlar yönlerini şaşırır. 10 s Hoparlör II. Yumurtadan çıkan kaplumbağalar l Megafon n DVD denize ulaşamaz. III. Gece yıldızlar daha iyi görünür. Yukarıdakilerden hangileri ışık kirli- Yukarıda verilenlerden hangileri se- sin şiddetini artıran teknolojik alet- liğinin sonuçlarındandır? lerdendir? A. s, l B. s, n C. l, n D. s, n, l A. I, II B. I, III C. II, III D. I, II, III 8 Yanlış miktarda kullanıl- 11 Aşağıdakilerden hangisi ses kirliliği- Cansu dığında oluşur. nin olumsuz etkilerinden biri değil- dir? Yanlış yönde kullanıldı- ğında oluşur. A. İnsanların verimini düşürmesi. B. Dikkat dağınıklığına sebep olması. Melike C. İşitme kaybına neden olabilmesi. D. Ritim duygusunu geliştirmesi. Sonucunda gökyüzünde yıldızlar daha az görünür. 12 I. Düzensiz sesler II. Uzak mesafeli sesler Tolga III. Yüksek şiddetteki sesler Yukarıdakilerden hangileri ses kirlili- ğine neden olan etkenlerdendir? Yukarıdaki çocuklar hangi kirlilikten A. I, II B. II, III bahsetmektedir? C. I, III D. I, II, III A. Ses kirliliği 13 Hakan: Trafikte gereksiz yere kor- B. Işık kirliliği naya basmamalıyız. C. Hava kirliliği Taner: Binalarda duvarlara ses yalı- D. Su kirliliği tım malzemesi koymalıyız. 9 \"Geçmişten günümüze aydınlatma Burcu: Doğru yönde ses uygulamalı- teknolojileri ......................... .\" yız. Yukarıdaki cümleyi aşağıdakilerden hangisi ile tamamlamamız yanlış Ses kirliliğini önleme ile ilgili bilgi olur? veren öğrencilerden hangileri doğru A. değişmiştir. B. gelişmiştir. bilgi vermiştir? C. aynı kalmıştır. D. çeşitlenmiştir. A. Hakan, Taner B. Taner, Burcu C. Hakan, Burcu D. Hakan, Taner, Burcu 274

İnsan ve Çevre BİLİNÇLİ TÜKETİCİ Canlıların yaşamı için önemli besin ve su gibi kaynaklar hızla tükenmektedir. Elektrik enerjisini elde etmek için kullandığımız kaynaklar da hızla azalmaktadır. Dünya'mızın kaynaklarını korumak için tasarruf yapmalı ve kaynakları gereksiz yere harcamamalıyız. Etkinlik Aşağıda verilen kaynaklardan tasarruf yapmak için neler yapmamız gerektiğini görselin yanına yazınız. Etkinlik Aşağıdaki görsellerden yararlanarak suyun nerelerde kullanıldığını görselin yanına yazınız. 275

GERİ DÖNÜŞÜM Atık su arıtma tesisleri sayesinde, kullanılan atık sular tekrar kullanılabilir su hâle getirilir. Bu sayede doğada daha uzun sürecek su geri dönüşümü hızlanmış olur. Benzer şekilde atık besinler de değerlendirilerek kompost adı verilen toprağın verimini arttıran madde üretilir. Bu sayede bitkiler daha iyi gelişir. Çeşitli maddelerin geri dönüşümünün yapılması da elektrik enerjisinden kazanç sağlar. Bir maddeyi sıfırdan üretmek için harcanan enerji geri dönüşümle üretmek için harcanandan daha fazladır. Etkinlik Aşağıda verilen görsellerden yararlanarak kaynakların geri dönüşümü için neler yapıldığını yazınız. Etkinlik Verilen kelimeleri uygun boşluklara yazarak cümleleri tamamlayınız. elektrik tükenmektedir atıklarının korumuş H Dünya'nın kaynakları .................................... . H Geri dönüşüm sayesinde kaynakları .................................... oluruz. H Besin .................................... geri dönüşümü çok önemlidir. H Geri dönüşüm yapıldığında daha az .................................... enerjisi harcarız. 276

Basit Elektrik Devreleri BASİT ELEKTRİK DEVRELERİ Elektrik akımı belli bir yol izleyerek elektrikli araç gerece ya da ampullere gelir. Elektriğin izlediği bu yola devre adı verilir. Pil, ampul, anahtar, duy ve bağlantı kablolarının bir araya gelmesi ile oluşturulan devreler basit elektrik devresi olarak adlandırılır. Dikkat! pil anahtar duy ampul bağlantı kabloları Basit elektrik devresinde ampulün ışık vermesi için; 1. Anahtar kapalı olmalı, 2. Kablolar kopuk olmamalı, 3. Kablolar doğru bağlanmış olmalı 4. Pil yeterli güçte olmalı, 5. Pil doğru bağlanmalı. 6. Kablolar pile bağlanırken bir kablo bir ucuna, bir kablo da diğer ucuna bağlanmalıdır. Evlerdeki lambaların açma kapama düğmeleri ile elektrikli aletlerin açma kapama düğme- leri basit elektrik devresindeki anahtarla aynı görevi görürler. Evlerdeki lambalar ile anahtar arasındaki bağlantı kabloları duvarların içinde olduğu için görülmezler. Etkinlik Aşağıda basit elektrik devrelerindeki devre elemanlarının görevleri verilmiştir. Karşılarına ilgili devre elemanlarının adını yazınız.  Elektrik enerjisinin dolaştığı yoldur. ‡  Ampulün takıldığı kısımdır. ‡  Devre için gerekli elektrik enerjisini üretir. ‡  Elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştürür. ‡  Elektriğin geçip geçmemesini, kontrolünü sağlar. ‡ 277

Etkinlik Aşağıda verilen devrelerde ampulün ışık vermeme sebebini yazınız. 278

Basit Elektrik Devreleri Etkinlik Derya, Fen Bilimleri dersinde proje olarak oyuncak evlerinin içine ampuller yerleştirmiş ve bunları pil ve anahtarlara bağlamıştır. Der- ya’nın projesini inceleyerek aşağıdaki soruları cevaplayınız. 123456  1 no.lu anahtar hangi evin anahtarıdır?  2 no.lu anahtar hangi evin anahtarıdır?  3 no.lu anahtar hangi evin anahtarıdır?  4 no.lu anahtar hangi evin anahtarıdır?  5 no.lu anahtar hangi evin anahtarıdır?  6 no.lu anahtar hangi evin anahtarıdır?  Hangi evin ışığı yanmaz?  Lambanın yanması için ne yapılamıdır? 279

Etkinlik Aşağıda verilen devre elemanlarının adını ve görevini yazınız. Adı: Görevi: Adı: Görevi: Adı: Görevi: Adı: Görevi: Adı: Görevi: Etkinlik Aşağıda verilen devre elemanlarını kullanarak istenen devreleri kabloları kalemle çizerek oluşturunuz. 2 ampul, 1 pil, 1 anahtar 1 ampul, 1 pil, 1 anahtar 1 ampul, 2 pil, 1 anahtar 2 ampul, 3 pil 280

Adı Soyadı: Değerlendirme 6 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 I. pil Adı Soyadı: II. ampul III. direnç Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. Yukarıda verilenlerden hangileri basit 1 6 11 elektrik devresi elemanlarındandır? 2 7 12 3 8 13 A. I, II B. II, III 4 9 14 C. I, III D. I, II, III 5 10 15 2 1. Kablo 5 s Duy, basit elektrik devresi elema- 2. Anahtar 3. Duy nıdır. 4. Pil l Kablo olmadan basit elektrik dev- resi kurulamaz. n Duy, devrede pilin takıldığı yerdir. Yukarıda verilen basit elektrik devresi Yukarıda verilen basit elektrik devresi elemanlarının adı ile görsellerinin eş- ile ilgili bilgilerden hangileri doğru- leştirilmesinden hangisi yanlıştır? dur? A. 1 B. 2 A. s, l B. l, n C. 3 D. 4 C. s, n D. s, l, n 3 Elektrik enerjisinin dolaştığı yol aşa- 6 I. II. ğıdakilerden hangisidir? A. Duy B. Pil yatağı C. Ampul D. Kablo III. 4 Yanda verilen dev- rede ampul ışık ver- memektedir. Bunun nedeni kesinlikle aşağıdakilerden hangisidir? Yukarıda verilen devrelerde ampul, pil ve kabloların sağlam olduğu bilin- A. Kesinlikle pil bitmiştir. diğine göre hangilerinde ampul ışık B. Kesinlikle ampul bozuktur. C. Kesinlikle kablo kopuktur. vermez? D. Kesinlikle anahtar açıktır. A. I, II B. II, III C. I, III D. I, II, III 281

7 Aşağıda verilen eşleştirmelerden han- 11 Besin atıklarından kompost adı ve- gisi yanlıştır? rilen madde üretilir. Kompost ne işe yarar? A. Elektrik düğmesi-anahtar B. Duvardan geçen kablolar-kablo A. Bitkilerin daha iyi büyümesini sağ- C. Pil - Şehir elektriği lar. D. Duvar - duy B. Bitkiyi kurutur. C. Hayvanları beslemeye yarar. D. Toğrağın görünümünü güzelleştirir. 8 Aşağıdakilerden hangisinin geri dö- 12 Elektrik enerjisinden tasarruf yapmak nüşümü yoktur? aşağıdakilerden hangisini sağlamaz? A. Petrol B. Besin A. Doğal kaynakların korunmasını C. Su D. Kağıt sağlar. B. Ülke ekonomisine katkı sağlar. C. Aile bütçemize katkı sağlar. D. Daha sağlıklı olmamızı sağlar. 9 Aşağıdaki görsellerden hangisi geri 13 I. Atıkları geri dönüşüm kutularına dönüşümle ilgili değildir? atmak. A. B. II. Sağlıklı olmak için bol bol su içmek. III. Atık suları arıtmak. C. D. IV. Besin atıklarını değerlendirmek. Yukarıda verilenlerden hangileri ta- sarruf yapmayla ilgilidir? A. I, II, III B. II, III, IV C. I, III, IV D. I, II, IV 10 I. İçmek 14 I. Tasarruflu lambaları tercih etmeliyiz. II. Bitkileri sulamak III. Temizlik yapmak II. Gereksiz yanan ışıkları kapatmalıyız. III. Geri dönüşüm yapmalıyız. Yukarıda verilenlerden hangileri su- Yukarıda verilenlerden hangisi ya da yun kullanım alanlarındandır? hangileri elektrik tasarrufunda etkili- dir? A. I, II B. II, III A. I, II B. I C. I, III D. I, II, III C. I, II, III D. I, III 282

..... 284

Birey ve Toplum KİMLİK BELGESİ Her vatandaşa doğumu ile birlikte verilen ve yaşamı boyunca kullandığı resmi kimlik bel- gesine nüfus cüzdanı adı verilir. Nüfus cüzdanından başka ehliyet, pasaport, öğrenci belgesi, personel kimlik kartı gibi kimliklerde vardır. Etkinlik Aşağıdaki kimlik belgelerine göre tabloları doldurunuz. Bu Cüzdana 15 Seri No: Kayıtlı Olduğu İl: yaşından itibaren T.C. Kimlik No: İlçe: fotoğraf yapıştırılır. Ad Mahalle /Köy: Soyad Cilt No: 01 235468 Baba Adı: Aile Sırano: 23158769874 Ana Adı: Sıra No: ŞEN Doğum Yeri: Verildiği Yer: TOLGA Doğum Tarihi: Veriliş Nedeni: YALIN Medenî Hâli: Kayıt No: MELEK Dini: Veriliş Tarihi: Ankara 19.05.2005 Kan Grubu: BEKAR İSLAM AB+ ANKARA DİKMEN TEPE MAHALLESİ Cüzdanın 0025 00077 0020 DİKMEN KAYIP 5864 20.04.2010 326887 Seri No: Kayıtlı Olduğu İl: 65987412643 T.C. Kimlik No: İlçe: KARA Ad Cüzdanın Mahalle /Köy: İNCİ Soyad Cilt No: CENGİZ Baba Adı: Aile Sırano: ŞULE Ana Adı: Sıra No: İSTANBUL 17.03.2009 Doğum Yeri: Verildiği Yer: Doğum Tarihi: Veriliş Nedeni: BEKAR İSLAM B+ Medenî Hâli: Kayıt No: İSTANBUL KADIKÖY Dini: Veriliş Tarihi: KİRAZLI MAHALLESİ Kan Grubu: 0024 00020 0021 285 KADIKÖY YENİLEME 6598 20.04.2012

Etkinlik Aşağıdaki nüfus cüzdanını sizin ve ailenizden birinin nüfus cüzdanından yararla- narak doldurunuz. Etkinlik Yukarıda doldurduğunuz kimlik belgelerine göre istenilen bilgileri yazınız. Farklı olan bölümler Aynı olan bölümler J Hangi bölümdeki bilgiler başkalarının kimlik bilgilerinden kesinlikle farklıdır? l l 286

Birey ve Toplum TÜRKİYE CUMHURİYETİ KİMLİK KARTI Bilgi Yeni çıkan kanunla birlikte Nüfus Cüzdanı değişmiştir. Yeni adı Türkiye Cumhu- riyeti Kimlik Kartı olmuştur. Yenilenen Kimlik Kartının boyutları değişmiş ve üzerine tüm kimlik bilgileriyle kişinin fotoğrafı, parmak izi gibi bilgileri bulunduran çip takıl- mıştır. Cinsiyet farkı ise renkle değil yazı ile belirtilir hale gelmiştir. Yonga Cip Bu bölümde kişiye ait fotoğraf, nufusa kayıtlı bulunduğu il, ilçe, mahalle, köy, cilt no, aile sıra no, gibi bilgiler yanında parmak izi ve parmak damar izi kayıtlıdır. Etkinlik Yukarıdaki yeni kimlik belgesi örneğinden yararlanarak kendi kimliğinizdeki boş halde verilen yeni kimlik belgesinin üzerine yazınız. Etkinlik Verilen kelimeleri uygun boşluklara yazarak cümleleri tamamlayınız. yaşamımız çip boyutları cinsiyetler T.C. kimlik resmi doğumla l Nüfus cüzdanı her vatandaşa …………………… birlikte verilir. l Nüfus cüzdanını …………………… boyunca kullanırız. l Nüfus cüzdanında bulunan …………………… numarası sadece bize özeldir. l Yenilenen nüfus cüzdanlarının …………………… küçülmüştür. l Yenilenen nüfus cüzdanlarının üzerinde bilgi depolayan …………………… bulunmaktadır. l Yenilenen nüfus cüzdanlarında …………………… renk ile değil yazı ile belirtilmiştir. l Sürücü belgesi de …………………… kimlik belgelerimizdendir. 287

Etkinlik Aşağıdaki tabloya Atatürk’ün hayatı ile ilgili olayları, verilen tarihlere göre yazınız. Tarih Gerçekleşen Olaylar 25 Nisan 1915 16 Mayıs 1919 19 Mayıs 1919 23 Nisan 1920 Mustafa Kemal, Büyük Millet Meclisi tarafından Başkumandan 5 Ağustos 1921 olarak atandı. 30 Ağustos 1922 29 Ekim 1923 1 Kasım 1928 5 Aralık 1934 10 kasım 1938 Etkinlik Aşağıdaki tabloya kendi hayatınızla ilgili kronoloji hazırlayınız. Tarih Gerçekleşen Olaylar 288

Birey ve Toplum FARKLIYIZ Her bireyin ilgi, ihtiyaç ve yetenekleri farklılık gösterebilir. İlgi ve isteklerimiz doğrultusunda çeşitli eğitsel ve sosyal etkinliklere katılmak bu çalışmalarda daha başarılı olmanızı sağlar. Bireylerin benzer özellikleri olduğu gibi onları birbirinden ayıran farklı özellikleri de vardır. Bunlar; Fiziksel özellikler: Boy, ağırlık, göz rengi, saç rengi, yüz ve vücut şekilleri vb. Fiziksel engel- ler de fiziksel farklılıklarımız arasında yer alır. Karekter özellikleri: Çalışkan, tembel, heyecanlı, sakin, dağınık, düzenli, kararlı, kararsız vb. İlgi ve Yetenekler: Her bireyin farklı alanlarda yetenekleri olabilir. Satranç, müzik, resim, matematik, şiir vb. Duygusal özellikler: Benzer olaylar karşısında duygularımız benzerlik ve farklılıklar göste- rebilir. (Bazılarımız köpekten korkar bazılarımız ise hiç korkmaz. Birinin çok heyecanlandığı bir durumda bir başkası çok sakin olabilir.) Kendimizi farklı özelliklere sahip diğer bireylerin yerine koyarak, onların farlılıklarını anla- maya çalışmalı ve bu farklılıklara saygı göstermeliyiz. Etkinlik Görseldeki çocuklar ile ilgili istenen bilgileri doldurunuz. Soruları cevaplayınız. Fiziksel Özellikleri: İlgi Alanları: Fiziksel Engeli: l Görseldeki çocuğun yerinde olsaydınız hangi oyunları oynardınız? l Arkadaşlarınızın size karşı nasıl davranmasını isterdiniz? Fiziksel Özellikleri: İlgi Alanları: Fiziksel Engeli: l Görseldeki çocuğun yerinde olsaydınız hangi oyunları oynardınız? l Arkadaşlarınızın size karşı nasıl davranmasını isterdiniz? 289

EMRE VE CEM Emre uzun boylu, sarı saçlı, mavi gözlü, zayıf bir çocuktu. Arkadaşları arasında neşeli, esprili biri olarak tanınırdı. Müzik dinlemeyi ve futbol oynamayı çok severdi. Okulda düzenle- nen tüm etkinliklere katılan sosyal ve girişken bir çocuktu. Amcasının oğlu Cem ise kısa boylu, siyah saçlı, mavi gözlü, iri yapılı bir çocuktu. Biraz somurtkan ve çok ciddi biriydi. Cem, ar- kadaşları arasında çok zeki, tuttuğunu koparan ve yetenekli biri olarak bilinirdi. Onun da en sevdiği şeylerden biri futbol oynamaktı. Okul takımının beyni, kaptanıydı. Herkes onu dinler, söylediklerini hemen yerine getirirdi. Cem, kitap okumayı ve matematik dersini çok severdi. Tüm bilgi yarışmalarında onu birinci olarak görmek kimseyi şaşırtmazdı. Cem ve Emre birbirlerinden çok farklı olmalarına rağmen çok da iyi anlaşırlar, zamanları- nın çoğunu birlikte geçirirlerdi. Anlaşamadıkları tek bir nokta vardı. Emre köpekleri çok sever- di ve bir köpeği vardı. Cem ise köpeklerden korkardı. Etkinlik Yukarıda anlatılanlardan yararlanarak tabloyu doldurunuz. Fiziksel özellikler Emre: Cem: Karakter özellikleri Emre: Cem: İlgi ve yetenekler Emre: Cem: Duygusal özellikler Emre: Benzer özellikler Cem: Farklı özellikler Emre: Cem: Etkinlik Aşağıdaki soruları cevaplayınız. _ İlgi alanlarınız nelerdir? _ İlgi alanlarınızla ilgili hangi sosyal etkinliklere katılmak istersiniz? _ Bu etkinliklere katılmak için nelere ihtiyacınız var? 290

Adı Soyadı: Değerlendirme 1 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Aşağıdakilerden hangisinde fiziksel Adı Soyadı: bir özellikten bahsedilmiştir? Telefonunuzu yan tarafta Test A. Futbol oynamayı çok severim. gösterilen şekilde tutunuz. B. Matematik dersinde çok başarılı- “Test” alanına işaretleme yapmayınız. yım. 1 6 11 C. En sevdiğim yemek yumurtalı 2 7 12 3 8 13 ıspanak. 4 9 14 D. Arkadaşlarım çok zayıf olduğumu 5 10 15 söylüyor. 4 Aşağıdakilerden hangisi 4. sınıfa giden Caner’in yapabileceği bir etkinlik değildir? 2 H Baba adı A. Satranç oynamak l Doğum yeri B. Araba yarışı s Kardeş adı C. Resim sergisine katılmak § Kan gurubu D. Futbol oynamak Yukarıdaki bilgilerden hangisi 5 N Emre çok iyi bir satranç nüfus cüzdanımızda yer almaz? oyuncusudur. A. H B. l 4 Zuhal çok güzel yemek yapar. C. s D. § ® Zeynep çok güzel resim yapar. X Mehmet’in boyu çok uzundur. 3 Aşağıdaki olaylar kronolojik sıra ile verildiğinde hangisi en sonda Yukarıdakilerden hangisinde farklı yer alır? bir özellikten bahsedilmiştir? A. Atatürk’ün Samsun’a çıktı. A. N B. 4 C. ® D. X B. Çanakkale Savaşı yapıldı. C. Cumhuriyet ilan edildi. 6 İkiz kardeş olan Sude ile Eda on D. Kurtuluş Savaşı kazanıldı. sekiz yaşındadır. Sude ile Eda’nın nüfus cüzdanlarındaki hangi bö- lümde yazılı olan bilgi farklıdır? A. T.C . kimlik no B. Baba adı C. Anne adı D. Soyadı 291

7 Nüfus cüzdanının bir kadına mı 10 Aşağıdakilerden hangisi nüfus yoksa bir erkeğe mi ait olduğunu cüzdanımızda yer alan bilgilerden nasıl anlarız? değildir? A. Renginden A. Nüfusa kayıtlı olduğu yer B. Kimlik seri numarasından B. Aile sıra no. C. Şeklinden C. İkamet adresi D. T.C . kimlik numarasından D. Veriliş tarihi 8 Aşağıdakilerden hangisi Türkiye 11 D Y Cumhuriyeti Kimlik Kartı ile Nüfus Kronoloji, olayların oluş sı- cüzdanı arasındaki farklardan biri rasına göre sıralanmasıdır. değildir? Soyadımız kimlik belgesinde bulunmaz. Heyecanlı olmak fiziksel özelliklerimizdendir. A. Boyutları küçülmüştür. Yukarıda doğru-yanlış tablosunu B. Kişinin T.C . kimlik numarası yaz- doğru şekilde doldurduğumuzda tablonun görünümü nasıl olur? maktadır. C. Cinsiyet renkle değil yazı ile belir- A. D Y B. D Y 4 4 tilmektedir. 4 D. Üzerinde çip bulunmaktadır. 4 4 4 9 Aşağıdaki bilgilerden hangisi C. D Y D. D Y yanlıştır? 4 4 4 4 A. Farklı olaylar karşısında 4 aynı duygusal tepkileri veri- 4 riz. 12 İnsanların yaşamlarındaki olayla- B. Farklılıkları hoşgörü ile karşıla- rı oluş sırasına göre aktarması mamız gerekir. durumuna ne denir? C. Kimliğimizde annemizin adı yazar. A. Soy ağacı B. Anket D. Göz rengimiz fiziksel özelliklerimiz- C. Kronoloji D. Hikâye dendir. 292

Kültür ve Miras AİLE TARİHİMİZ ÖRNEK SOY AĞACI Ailemizin geçmişi hakkında edindiğimiz bilgiler aile tarihimizi oluşturur. Ailemizin tarihini büyükleri- Anneannem Dedem mizin anlattıklarından, aile fotoğraflarından, mek- tuplardan, günlüklerden faydalanarak öğrenebili- Hakiye Ahmet riz. Ailemizin geçmişi hakkında sözlü tarih yöntemi ile bilgiler edinebiliriz. Teyzem Annem Dayım Sözlü tarih çalışması yapılırken; konuşma yapı- Sevgi Pakize Yüksel lacak kişinin seçilmesi, soruların hazırlanması, kişinin söylediklerinin kısaca not edilmesi gerekir. Kuzen Kuzen Ben Kardeşim Kuzen Kuzen Ailemiz ile ilgili soy ağacı oluşturmakta aile tari- Emrah Gülhan Uras Sevil Çiğdem Hasan himiz hakkında bilgi edinmemizi sağlar. Etkinlik Yukarıdaki soy ağacı örneğinden yararlanarak sizde soy ağacınızı oluşturunuz. SOY AĞACINIZ Etkinlik Aile fotoğraflarınızdan, mektuplardan ve seçtiğiniz bir aile büyüğünün anlattık- larından yararlanarak ailenizin geçmişi ile ilgili bilgileri yazınız. 293

KÜLTÜRÜMÜZ Millî kültür unsurlarımızdan bazıları şunlardır: Şair, ozan ve düşünürlerimiz: Mevlana (Konya), Yunus Emre (Eskişehir), Aşık Veysel (Sivas) Nasrettin Hoca, Karagöz ve Hacivat, Keloğlan’da kültürümüzün unsurlarındandır. Dini Bayramlarımız: Kurban Bayramı, Ramazan Bayramı. Milli Bayramlarımız: 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı, 30 Ağustos Zafer Bayramı. Ata Sporlarımız: Cirit, Güreş ,Okçuluk, Binicilik. Geleneksel El Sanatlarımız: Bakırcılık, Çinicilik, Ebru Sanatı, Minyatür Sanatı, Hat Sanatı. Yiyecek ve İçeceklerimiz: Mantı (Kayseri), Kebap( Adana ve Urfa), Etli Ekmek (Konya), Bür- yan Kebap (Bitlis), Baklava, (Gaziantep), Hamsili Pilav (Giresun), Höşmerim (Balıkesir), Gelenek ve Göreneklerimiz: Kız isteme merasimleri, kına geceleri, düğünler, bayram ziyaretleri. Çocuk Oyunları: Saklambaç, körebe gibi geleneksel oyunları günümüzde de oynanmaya devam etmektedir. Çelik çomak beştaş gibi oyunlar günümüzde çok nadir oynanan oyunlardır. Eskiden dışarda ve toplu hâlde oynanan oyunlar daha fazla tercih edilirken gününümüzde bireysel ve evde oynanan oyunlar daha çok tercih edilmektedir. Hora Karşılıklı Zeybek Horon Bar Kafkas Teke Bozkır Doğu halayı halayı Zeybek Kaşık Çukurova oyunları halayı Etkinlik Halk oyunlarımız bölgelere göre farklılıklar göstermektedir. Her yörenin ken- dine has halk oyunları vardır. Aşağıdaki illerde hangi halk oyunlarının oynandığını halk oyunlarımız ile ilgili haritadan yararlanarak yazınız. J Trabzon ‡ J Erzurum ‡ J İzmir ‡ J Diyarbakır ‡ J Konya ‡ J Edirne ‡ J Giresun ‡ J Çorum ‡ J Hatay ‡ J Adana ‡ 294

Kültür ve Miras KÜLTÜRÜMÜZ Etkinlik Her ilin kendine has meşhur yemekleri, tatlıları vardır. Aşağıdaki iller en çok hangi tatlı veya yemekle anılır, yazınız. J Balıkesir ‡ J Gaziantep ‡ J Konya ‡ J Bitlis ‡ J Kayseri ‡ J Urfa ‡ J Giresun ‡ J Adana ‡ Etkinlik Aşağıda istenen bilgileri yazınız. J Büyüklerinize sorarak geçmişte ne gibi oyunlar oynadıklarını yazınız. J Siz hangi oyunları oynuyorsunuz? Yazınız. J Geçmişte oynanan bir oyunla günümüzde oynanan oyunlar arasında ne gibi farklılıklar vardır? Yazınız. Etkinlik Aşağıdaki tabloya yaşadığınız bölge ile ilgili istenen bilgileri yazınız. Yöresel Oyunları Yöresel Yemekleri Geleneksel El Sanatları Bölgenin Tarihî Mekânları Geleneksel Spor ve Oyunları Şair, Düşünür ve Kahramanları 295

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI 1914 yılında İttifak Devletleri ile İtilaf Devletleri arasında 1. Dünya Savaşı başladı. Bir süre sonra Osmanlı Devleti'de İttifak Devletlerine katılarak savaşa dahil oldu. İttifak Devletleri savaşı kaybeden taraf olduğu için Osmanlı Devleti de savaşı kaybetmiş oldu. İtilaf Devletleri İttifak Devletleri Osmanlı Devleti 11 Kasım 1914’te İttifak Dev- İngiltere Almanya letleri’ne katılarak, İtilaf Devletleri’ne savaş ilan Fransa Avusturya-Macaristan etti. Mustafa Kemal savaşa karşıydı ama Osman- Rusya Bulgaristan lı Devleti savaşa girince kendisine görev ver- İtalya Osmanlı Devleti lmesini istedi. Tekirdağ Tümen Komutanlığı’na atandı. Mondros Ateşkes Antlaşması: Osmanlı Devleti 30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkes Antlaş- ması’nı imzaladı. İtilaf Devletleri bu antlaşmaya dayanarak yurdumuzu işgal etmeye başladı. Bu antlaşmaya göre; Ordumuzun silahlarına, ulaşım ve haberleşme araçlarımıza el konuldu. Boğazlar İtilaf Devletleri kontrolüne girdi. İtilaf Devletleri gerekli gördükleri yerleri işgal edebileceklerdi. Böylelikle yurdumuz hızla işgal edildi. Yunanlıların İzmir’e çıkması bardağı taşıran son damla oldu. Mustafa Kemal'in Samsun'a Çıkışı ve Millî Mücadele: Mustafa Kemal Atatürk, 16 Mayıs 1919’da İstanbul’dan Samsun’a hareket etti. 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Atatürk bura- da özgürlük mücadelemizi başlattı. Atatürk Amasya’da genelge yayınlayıp Erzurum ve Sivas’ta kongreler düzenledikten sonra 23 Nisan 1920’de Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisini açtı. Meclisin açılması ile birlikte bölgesel direnişler gösteren Kuvayi Millîye birliklerinden dü- zenli ordu kuruldu. 30 Ağustos 1922’de Kurtuluş Savaşı’nı kazandık. 24 Temmuz 1923’te Lo- zan Barış Antlaşması ile bugünkü sınırlarımıza kavuştuk. 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilan edildi devletimizin adı Türkiye Cumhuriyeti oldu. Mustafa Kemal Atatürk ilk Cumhurbaşkanı seçildi. Millî Mücadele Kahramanlarımız: Yurdumuzun dört bir tarafında düşmanlara karşı yapılan mücadele sırasında halkımızdan birçok kahraman çıkmıştır. Doğuda Kazım Karabekir, Güney- doğuda Sütçü İmam, Ali Sarp Bey, Şahin Bey, Batıda Erzurumlu Fatma, İsmet Paşa, Fevzi Paşa, Fahrettin Altay... Millî Mücadele sırasında göstermiş oldukları kahramanlıklardan dolayı Antep’e Gazi, Ur- fa’ya Şanlı, Maraş’a Kahraman ünvanları verildi. Kurtuluş Savaşı’nda Türk Kadını: Kurtuluş mücadelesinde kadınlara gerek cephede gerek- se cephe gerisinde büyük işler düşmüştü. Cephede savaşan, istihbarat görevi yapan, cephede yaraları saran, cephe gerisinde askere mühimmat hazırlayan kadınlarımız, Kurtuluş Savaşı’nda büyük kahramanlık örneği sergilediler. Bunlardan bazıları; Asker Saime, Nene Hatun, Erzurumlu Kara Fatma’dır. Erzurumlu Kara Fatma Sakarya Savaşı ve Başkomutanlık Meydan Muharebe- sine 300 askeriyle katıldı, savaş sonunda da Üsteğmen rütbesiyle emekli oldu. 296

Kültür ve Miras Etkinlik Mondros Ateşkes Antlaşmasına göre yurdumuz düşmanlarca paylaşılmıştır. Aşa- ğıdaki haritada numaralandırılan yerlerin hangi devletlerin kontrolüne verildiğini numara- lara dikkat ederek yazınız. Mondros Antlaşması’na göre yurdumuzun durumu ª ∫ ∂ º π ∑ ∏ ∂ π ∑ ∫ ª º ∏ J Aşağıdaki tarih kronolojisine göre gerçekleşen olayları yazınız.  30 Ekim 1918 ‡  19 Mayıs 1919 ‡  23 Nisan 1920 ‡  30 Ağustos 1922 ‡  24 Temmuz 1923 ‡  29 Ekim 1923 ‡ J Millî Mücadele dönemimizin kahramanlarını ve nerede mücadele ettiklerini yazınız. Kahramanlar Mücadele Ettikleri Bölge 297

Etkinlik Verilen kelimeleri uygun boşluklara yazarak cümleleri tamamlayınız. seksek Lozan Kayseri’dir bakırcılık soyağacı fotoğraflar Atatürk’ün Ankara’da Fatma büyüklerimizin l Ailemize ait .......................................... bize aile tarihimizle ilgili bilgi verir. l Eşyalar .......................................... kültürleri, yaşamlarını ve uğraşları hakkında bilgi verir. l Aile üyelerimizi ve akrabalarımızı .......................................... çizerek gösterebiliriz. l El sanatlarımızın başında .......................................... gelir. l Mantısı ile meşhur ilimiz .......................................... . l .......................................... sürekliliğini koruyan geleneksel çocuk oyunlarımızdandır. l Erzurumlu .......................................... batı cephesinde yer alan millî kahramanlarımızdandır. l TBMM 23 Nisan 1920’de .......................................... açıldı. l Kurtuluş Savaşı’nı .......................................... önderliğinde kazandık. l 24 Temmuz 1923’te .......................................... Barış Antlaşması imzalanmıştır. Etkinlik Millî Mücadele dönemi kahramanlarının hayat hikâyelerini okuyunuz. Ne gibi fedakârlıklarda bulunduklarını birkaç cümle ile yazınız. 298

Adı Soyadı: Değerlendirme 2 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 I. Lahmacun Adı Soyadı: II. Baklava III. Mantı Telefonunuzu yan tarafta Test Yukarıda verilenlerden hangileri gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. Gaziantep mutfağına ait yemek- lerdendir? 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 A. I, II B. II, III 4 C. I, III D. I, II, III Bayramlar Millî Dinî Bayramlar Bayramlar Cumhuriyet 1 2 Bayramı Kurban 3 4 Bayramı 2 Aşağıdakilerden hangisi ata spor- larımızdan birisi değildir? Zafer 5 6 Bayramı A. Futbol Pelin, Dinî ve Millî bayramlarla B. Güreş ilgili yukarıdaki tabloyu doldura- C. Okçuluk caktır. Pelin, kaç numaralı kutu- D. Binicilik lara işaret koyarsa tabloyu doğru olarak doldurmuş olur? A. 1, 3, 6 B. 2, 4, 5 C. 1, 4, 5 D. 1, 4, 6 3 I. Konu seçilir. 5 Aşağıdakilerden hangisi gelenek- II. Görüşme yapılacak kişi seçilir. sel el sanatlarımızdan değildir? III. Sorular hazırlanır. Sözlü tarih çalışması yapılırken A. Hat sanatı B. Ebru sanatı C. Origami D. Çinicilik yukarıdakilerden hangileri yapıl- malıdır? A. I, II B. II, III 6 Horon aşağıdaki illerin hangisine C. I, III D. I, II, III ait yöresel halk oyunu değildir? A. Trabzon B. Giresun C. Rize D. İzmir 299

7 Aşağıdakilerden hangisi gün 10 Aşağıda verilen olaylardan hangi- müzde önemini yitirmiş çocuk si diğerlerinden sonra olmuştur? oyunlarından biridir? A. Erzurum Kongresi A. Körebe B. Yakantop B. Amasya Genelgesi C. Sivas Kongresi C. Çelik Çomak D. Seksek D. TBMM’nin açılması 8 I. Fotoğraflar 11 H Lozan Barış Antlaşması II. Eşyalar l Mondros Ateşkes Antlaşması III. Ansiklopediler s TBMM’nin açılması IV. Kıyafetler § Atatürk’ün Samsun’a çıkışı Aile tarihimizi araştırırken yuka- Yukarıdaki olayların kronolojik rıda verilenlerden hangileri bize sıralaması hangi seçenekte doğru fayda sağlar? olarak verilmiştir? A. I, III, IV B. I, II, IV A. H s § l B. l § s H C. I, II, III D. II, III, IV C. s H § l D. § H s l 9 İtilaf Devletleri İttifak Devletleri İngiltere Almanya Fransa Avusturya- 12 I. Erzurum’lu Fatma ↔ Batı Cephesi Macaristan II. Kazım Karabekir ↔ Doğu Cephesi III. Fevzi Çakmak ↔ Doğu Cephesi Rusya Bulgaristan Yukarıda verilen Millî Mücadele İtalya ? Dönemi kahramanlarıyla savaş- tıkları cephelerin eşleştirmelerin- Yukarıdaki tabloda soru işareti den hangileri doğrudur? olan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A. Japonya B. Yunanistan A. II, III B. I, II C. Avustralya D. Osmanlı C. I, III D. I, II, III 300

İnsanlar, Yerler ve Çevreler YÖNLER Bir yerin başka bir yere göre konumuna yön denir. Yönler güneşe göre belirlenir. Ana Yönler: Doğu, Batı, Kuzey, Güney olmak üzere dört tanedir. Ara Yönler; Ana yönlerin arasında kalan yönlere ara yönler denir. Kuzey ile doğu arasına “kuzeydoğu“, kuzey ile batı arasına “kuzeybatı“, güney ile doğu arasına “güneydoğu“, güney ile batı arasına “güneybatı“ denir YÖN BULMA YÖNTEMLERİ Güneş: Güneş doğudan doğar. Sağ kolumuzu güneşin doğduğu yöne uzatırsak sağ kolu- muz doğuyu, sol kolumuz batıyı, önümüz kuzeyi, arkamız güneyi gösterir. Pusula: Pusula aletindeki ibrenin renkli ucu daima kuzeyi göstermektedir. Kutup Yıldızı (Demir Kazık): Kutup Yıldızı her zaman kuzey yönündedir. Gölge: Güneş tam tepedeyken yere dikilen çubuğun gölgesinin en kısa olduğu yön kuzeyi gösterir. Yosun: Ağaçların ve taşların yosunlu tarafı kuzey yönündedir. Karınca Yuvası: Karınca yuvalarının toprak yığılı kısmı kuzeyi; yuvanın ağzı ise güneyi gösterir. GPS Teknolojisi: Cep telefonları ya da navigasyon cihazları ile uzaydaki uyduları kullanarak Dünya üzerindeki yerimizi ve yönleri hatasız tespit etmemizi sağlar. Etkinlik Aşağıda verilen şekildeki boşluklara yönleri doğru şekilde yazınız. Yazdığınız yönleri, ara ve ana yönler olarak belirtilen bölümlere yazınız. .............................. .............................. .............................. Ana Yönler .............................. .............................. Doğu ‰ ‰ .............................. .............................. ‰ ‰ Ara Yönler ‰ ‰ ‰ ‰ 301

Etkinlik Aşağıdaki görsellerde verilen yön bulma yöntemleri ve bu yöntemlerden nasıl yararlanıldığını yazınız. ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ Etkinlik Öğretmen, ana yönler ve ara yönlerle ilgili sınıf içi etkinlik yapıyor. Etkinlik sı- rasında öğretmen ve öğrencilerin konumu aşağıdaki gibidir. Buna göre öğrencilerin öğret- mene göre konumlarını örnekteki gibi yazınız. ∂ Öğretmenin doğusunda Zeynep vardır. ∑ İrem Beren Arkın ∏ Sinem Doğu π Zeynep ∫ Yağız Uras ª Ege Deniz º Ω 302

İnsanlar, Yerler ve Çevreler KROKİ Bir bina ya da yerin başlıca özelliklerini yansıtacak biçimde kuş bakışı görünüşünün kağıt üzerine ölçüsüz çizimine kroki denir. Krokiyi günlük yaşamımızda çok sık kullanırız. Kroki çizilmiş kâğıdın yukarısı her zaman kuze- yi göstermelidir. Krokide şekiller ve semboller kullanılıyorsa şekillerin neyi ifade ettiği kâğıdın boş bir yerinde belirtilmelidir. Sınıfımızdaki yerimizi, sınıfımızın okuldaki yerini, okulumuzun yerini ya da belirli bir yeri tarif etmek için krokiyi kullanırız. Etkinlik Aşağıdaki kroki ile ilgili soruları cevaplayınız. SO H Yıldırım Beyazıt Caddesi E Ağaç C Fatih Caddesi Ev Ev Ev Ev Ev O Okul S Stadyum H Hastane C Cami E Eczane Acil Toplanma Alanı  Stadyumun doğusunda ne vardır?  Acil Toplanma Alanı nerededir?  Hangi yapılar Yıldırım Beyazıt caddesinde yer alır?  Okulun güneyinde hangi bina bulunmaktadır?  Hastanenin kuzeydoğusunda hangi bina bulunmaktadır? 303

DOĞAL VE BEŞERİ UNSURLAR Doğal Unsurlar: İnsan etkisi olmadan kendiliğinden meydana gelmiş varlıklar, yeryüzü şekil- leri doğal unsurdur. (Dağ, orman, ova, vadi, körfez, ada, ırmak, göl vb.) Beşeri Unsur: İnsanların doğayı değiştirerek ortaya çıkarmış oldukları ürün ve yapılar beşeri (insani, yapay) unsurdur. (Köprüler, barajlar, binalar, parklar, yollar vb.) Etkinlik Aşağıda görselleri verilen doğal ve beşeri unsurların adını ilgili bölüme yazınız. Ağrı Dağı Keban Barajı Gökçeada Sultanahmet Camii Atatürk Parkı Gazi İlkokulu Damlataş Manavgat Mağarası Şelalesi Kız Kulesi Pamukkale Tavşan Adası Van Gölü Topkapı Sarayı Tem Otoyolu Doğal Unsurlar Beşeri Unsurlar ∂ ∂ ∑ ∑ ∏ ∏ π π ∫ ∫ ª ª º º 304

İnsanlar, Yerler ve Çevreler HAVA OLAYLARI Dışarı çıkarken nasıl giyineceğimize, o gün nasıl bir yere gideceğimize, ne gibi önlemler alma- mız gerektiğine karar verirken havanın nasıl olacağını bilmek faydalı olur. Ülkemizde hava olaylarını Meteoroloji Genel Müdürlüğü inceler ve bizlere hava durumunun nasıl olacağı konusunda bilgiler verir. Meteoroloji Genel Müdürlüğünde çalışan hava tahmin uzmanlarına meteorolog denir. Bir yerde kısa süre içerisinde meydana gelen yağış, sıcaklık, ba- sınç, rüzgâr, sis, gök gürültüsü gibi olayların gösterilmesine duruma hava durumu denir. Hava durumu sembolleri ülkemizin belirli yerlerindeki hava durumunun nasıl olduğunu gösterir. ‰ Açık ‰ Bulutlu ‰ Gökgürültülü sağanak yağışlı ‰ Az bulutlu ‰ Sağanak yağışlı ‰ Rüzgârlı ‰ Parçalı bulutlu ‰ Dolu ‰ Karlı ‰ Sisli Etkinlik Aşağıda verilen illerde hangi gün havanın nasıl olacağını haritalardan yararla- narak yazınız. Pazartesi Salı Çarşamba Pazartesi Salı Çarşamba çok bulutlu parçalı bulutlu sisli  İstanbul ‡  İzmir ‡  Antalya ‡  Hakkari ‡  Samsun ‡  Sinop ‡  Erzurum ‡  Edirne ‡  Gaziantep ‡  Ankara ‡  Trabzon ‡ 305

306 Etkinlik Aşağıda verilen haritadaki yeryüzü şekillerinden ve iklim özelliklerinden birer örnek ilgili bölümlerle eşleştirilmiştir. Sizde harita üzerinden ilgili bölümlere eşleştirmeler Burun: Kıyı şeridinde ileri doğru çıkıntı yap- Körfez: Karanın içine sokul- Deniz: Yerkabuğunun çukur Göl: Çevresi tamamen kara Akarsu: Yeryüzünde, yeral- yapınız. mış, yüksekçe kara parçası muş deniz parçası bölümlerini kaplayan, bir- ile çevrilmiş, derin ve geniş, tında belirli bir yatak içinde birleriyle bağlantılı, tuzlu su tuzlu veya tuzsuz durgun su eğim boyunca sürekli veya Dağ: Yerkabuğunun çıkıntılı, yüksek, eğimli yamaçlarla çevresine kütlesi örtüsü zaman zaman akan su hakim ve oldukça geniş bir alana yayılan bölümü Ova: Vadilerle yarılmamış düz ve geniş toprak Akdeniz İklimi: Yazları sıcak ve Karadeniz İklimi: Yazları Karasal İklim: Yazları sıcak Plato: Akarsular tarafın- kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. serin, kışları ılık geçer her ve kurak kışları soğuk ve kar dan derince yarılmış yüksek Akdeniz, Ege ve Marmara mevsim yağışlıdır. Karadeniz yağışlıdır. Deniz etkisinden düzlük Bölgelerinde görülür. Bitki örtüsü bölgesinde görülür. Bitki örtü- uzak iç bölgelerde görülür. makidir. sü ormandır.

İnsanlar, Yerler ve Çevreler Bölgenin gölleri Bölgenin akarsuları Aşağıdaki dilsiz haritadan yaşadığınız ili bulup boyayınız, Çevresindeki illeri farklı Bölgenin dağları renklere boyayınız. Yaşadığınız yerle ilgili istenen bilgileri tabloya yazınız. Bölgenin ovaları Bölgenin çevresindeki iller 307

DOĞAL AFETLER Doğal Afet: İnsanların kontrolü dışında oluşan sel, çığ, deprem, orman yangınları, toprak kayması gibi olaylara doğal afet denir. Doğal afetlere karşı alınabilecek önlemler: Heyelan (Toprak Kayması): Doğal bitki örtüsü korunmalı ve eğimli yerler ağaçlandırılmalı. Sel: Seli önlemek için barajlar, su kanalları ve ağaçlandırma yapılmalıdır. Çığ: Doğal bitki örtüsü korunmalı, yamaçlara ağaç dikilmelidir. Erozyon: Ağaçlandırma yapılmalı, akarsular üzerine baraj inşa edilmeli ve teraslama yapıl- malıdır. Deprem: Şehirler fay hatları üzerine kurulmamalı. Binalar sağlam zeminler üzerine yapıl- malıdır. Evler deprem yönetmeliğine uygun olmalıdır. Dolap, vitrin gibi ağır mobilyalar duvara sabitlenmeli, deprem çantası hazırlanmalı ve kolayca ulaşılacak bir yere konmalıdır. Deprem çantasında olması gerekenler: İlk yardım çantası, el feneri, pil, radyo, düdük, bir miktar para, su, bisküvi ve konserve gibi bozulmayacak yiyecekler ve kıyafet. Deprem esnasında ve sonrasında yapılması gerekenler: Panik yapılmamalı, pencere, bal- kon, asansör ve merdivenlerden uzak durulmalıdır. Buzdolabı, çamaşır makinesi gibi güvenli yerlerde kollar yardımıyla baş bölgesi korunmalıdır. Deprem bitince deprem çantası ve kimlik belgeleri alınarak bina terk edilmelidir. Etkinlik Aşağıda görselleri verilen doğal afetlere karşı ne gibi önlemler alınmalıdır? Yanına yazınız. Etkinlik Deprem çantasında neler olması gerektiğini yazınız. 308

Adı Soyadı: Değerlendirme 3 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Yönleri bulmak için aşağıdakiler- Adı Soyadı: den hangisinden yararlanamayız? Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. A. Ağaç yosunlarından B. Pusuladan 1 6 11 C. Yollardan 2 7 12 D. Karınca yuvalarından 3 8 13 4 9 14 5 10 15 2 Yandaki görselde 5 Bu sabah hava açık ve güneşliydi. güneş tam tepeye Öğleye doğru bulutlar çıkmaya geldiğinde çubuğun başladı. Öğleden sonra güneş gö- en kısa gölgesi hangi rünmez oldu ve yağmur başladı. yönü gösterir? Yukarıdaki hava olaylarını sem- bollerle göstermek istersek aşa- A. Doğu B. Batı ğıdaki sembollerden hangisini C. Güney D. Kuzey kullanmayız? A. B. 3 Yandaki şekle göre ? soru işareti ile gös- terilen yere aşağı- C. D. 6 dakilerden hangisi Güney yazılmalıdır? A. Kuzeydoğu B. Kuzeybatı C. Güneybatı D. Güneydoğu 4 Babam, Meteoroloji Genel Mü- dürlüğünde çalışıyor. Çeşitli aletlerle yapılan ölçümlerin so- Yukarıdaki Türkiye haritasına nuçlarını değerlendirerek hava göre hava durumu ile ilgili aşağı- tahminlerinde bulunuyor. daki yorumlardan hangisi yanlış- Yukarıda anlatılanlara göre Ka- tır? dir’in babasının mesleği nedir? A. Ülkenin batısı güneşlidir. B. Ülkenin kuzeyi bulutludur. A. Meteorolog B. Arkeolog C. Ülkenin doğusu yağmurludur. C. Astrolog D. Mikrobiyolog D. Ülkenin güneyi kar yağışlıdır. 309

7 Aşağıdakilerden hangisini beşeri 11 Aşağıdakilerden hangisi deprem- lere karşı alınacak önlemlerden unsur olarak adlandırırız? değildir? A. Dağ B. Göl A. Ağaç dikmek B. Sağlam zeminlere ev yapmak C. BaraHja stane D. Vadi C. İnşaatlarda kaliteli malzeme kul- Eczane Karakol B Manav lanmak D. Zemine uygun binalar yapmak a 12 Neris sokak r Hastane ı Alışveriş ş merkezi Meltem sokak C Meltem sokak a Park Cami d. Okul (8 ve 9. soruları şemaya göre ce- ? vaplayınız.) 8 Alışveriş merkezinin kuzeyinde aşağıdakilerden hangisi vardır? Yukarıdaki kavram haritasına göre “?” yerine aşağıdakilerden A. Camii B. Okul hangisi yazılmalıdır? C. Hastane D. Manav 9 Aşağıdakilerden hangisi hastane- A. Hava olayları B. Doğal afetler nin güney doğusundadır? C. Beşeri unsurlar D. Doğal unsurlar A. Manav B. Karakol C. Okul D. Camii 10 Aşağıdakilerden hangisi doğal 13 Aşağıdakilerden hangisinden yö- afet değildir? nümüzü bulmada yararlanama- yız? A. B. C. D. A. Bulut B. Gölge C. Güneş D. Yıldız 310

Bilim, Teknoloji ve Toplum YAŞAMIMIZDAKİ TEKNOLOJİK ÜRÜNLER İnsanlar hayatlarını kolaylaştırmak ve çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak için zaman içerisinde değişik araçlar icat etmişlerdir. Teknolojinin gelişmesi ile yeni icatlar yapmak ve mevcut icatları geliştirmek mümkün olmuştur. Teknoloji: Bir sanayi dalında, maddenin işlenerek kullanılır hâle getirilmesi için gerekli olan bilgi ve sürece teknoloji denir. Teknolojik Ürünler: Teknoloji kullanılarak üretilen alet ve makinelere teknolojik ürünler denir. Teknolojik ürünleri günlük yaşantımızda, eğitim, ulaşım, sağlık, haberleşme vb. alanlarda yaygın olarak kullanırız. Etkinlik Aşağıda verilen teknolojik ürünlerin hangi alanda kullanıldıklarını altlarına yazınız. Soruları cevaplayınız. Ulaşım ‰ Faydaları: ‰ Olmasaydı ne olurdu? ‰ Faydaları: ‰ Olmasaydı ne olurdu? ‰ Faydaları: ‰ Olmasaydı ne olurdu? ‰ Faydaları: ‰ Olmasaydı ne olurdu? ‰ Faydaları: ‰ Olmasaydı ne olurdu ‰ Faydaları: ‰ Olmasaydı ne olurdu? ‰ Faydaları: ‰ Olmasaydı ne olurdu? 311

Etkinlik Aşağıdaki teknolojik ürünlerin geçmiş te ve günümüzdeki modelleri verilmiştir. Görsellerden ve edindiğiniz bilgilerden yararlanarak teknolojik aletlerin geçmişten günü- müze değişimini karşılaştırınız. ‰ Benzerlikler: ‰ Farklılıklar: ‰ Benzerlikler: ‰ Farklılıklar: ‰ Benzerlikler: ‰ Farklılıklar: ‰ Benzerlikler: ‰ Farklılıklar: ‰ Benzerlikler: ‰ Farklılıklar: ‰ Benzerlikler: ‰ Farklılıklar: ‰ Benzerlikler: ‰ Farklılıklar: Etkinlik Teknolojik ürünlerin yanlış kullanımının ne gibi sorunlara yol açacağını araştırı- nız. Edindiğiniz bilgileri aşağıya yazınız. 312

Bilim, Teknoloji ve Toplum Etkinlik Aşağıda verilen bilim insanlarının adını icat ettikleri ürünün altına yazınız. Gutenberg Alexander Graham Bell Alva John Fisher Antonie Van Leeuwenhoek Karl Friedrich Benz Thomas Edison William Gilbert Wright Kardeşler Luis Pasteur Nicolas - Jacques Conte John Logie Baird Alexander Fleming Kuduz Aşısı Elektrik Etkinlik Aşağıdaki başarı öyküsünü okuyunuz. Soruları cevaplayınız. Wright Kardeşler: 1989’da kuşların nasıl uçtukları hakkında kendilerine ipucu verebilecek her şeyi sistemli bir şekilde incelemeye başladılar. Model uçaklarla, planörlerle yüzden fazla deney yaptılar. 200’den fazla kanat tipi oluşturup bunları kendi yaptıkları rüzgâr tirbünlerinde denediler. Uçak için hafif motor ve pervane tasarladılar. Nihayet 17 Aralık 1903’te uçmayı başardılar. J Wright Kardeşler uçağın icadı sırasında ne gibi zorluklarla karşılaşmış olabilirler? J Sizce başarıya ulaşmalarını sağlayan nedir? J İcat etmek istediğiniz bir ürünü kısaca açıklayınız? 313

DÜNDEN BUGÜNE TEKNOLOJİ İletişim: İnsanlar iletişim için ilk önce duman, davul, boru, güvercin gibi araçları kullandılar. Yazının icadından sonra çeşitli malzemelerin üzerine yazı yazarak bilgi aktarmaya ve iletişim kurmaya başladılar. Mors Alfabesiyle kullanılan telgrafın icadı uzun mesafelerle çok hızlı bir iletişim kurulmasını sağladı. Günümüzde yaygın olarak kullanılan telefon ise 1876 yılında Alexander Graham Bell tarafından icat edildi. Böylece iletişim faklı bir boyut kazandı. Bilgi- sayar ve İnternetin icadı ise iletişimi çok hızlı hâle getirdi. Ulaşım: İnsanlar uzak mesafeleri kısa sürede kat etmek için önce atlardan faydalanıyor- lardı. Atlar, yükleri taşımak ve kızakları çekmek için de kullanılıyordu. Tekerleğin icadı ile at arabaları ortaya çıktı. Buhar makinesinin icadı ile ulaşım ve yük taşıma amaçlı buhar makine- lerinin gücünden faydalanan araçlar kullanılmaya başlandı. Motorun icadı ile birlikte otomo- biller yaygınlaştı. Wright Kardeşler’in uçağı icadı ile insanların kısa sürede uzun mesafeleri kat etmelerinin önü açılmış oldu. Aydınlatma: İlk çağlarda insanlar güneşi ve ateşi aydınlatma aracı olarak kullandılar, Za- manla meşale, kandil, gaz lambası gibi araçlar kullanılmaya başlandı. Thomas Edison tarafın- dan ampulün icat edilmesi ile aydınlatma teknolojileri hızla gelişti. Etkinlik Aşağıdaki teknolojik ürünleri gelişim sürecine göre kronolojik sıraya dizerek şifreleri çözünüz. T LME İ İ Ş İ T İ AC U İ MC T 314

Adı Soyadı: Değerlendirme 4 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Aşağıdakilerden hangisi sağlık Adı Soyadı: alanında kullanılan teknolojik aletlerdendir? Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. A. B. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 C. D. 4 I II III IV 2 Aşağıda verilen bilim insanların- dan hangisinin yukarıda verilen Yukarıda verilen aydınlatma görsellerle bir ilişkisi yoktur? araçlarının geçmişten günümüze sıralanışı hangi seçenekte doğru A. Nicolas Jocques Conte olarak verilmiştir? B. Anton Van Leeuwenheuk C. Karl Frederik Benz A. III, IV, I, II B. IV, II, III, I D. Thomas Edison C. III, II, I, IV D. IV, III, I, II 3 Aşağıdakilerden hangisi yuka- 5 Aşağıdaki icatlarla mucitleri eş- rıdaki aracın ortaya çıkmasına leştirmelerinden hangisinde bir öncülük etmiş bir icattır? yanlışlık yapılmıştır? A. Ampulun icadı A. Lois Pasteur - Buhar Makinesi B. Bilgisayarın icadı B. Graham Bell - Telefon C. Telefonun icadı C. Wright Kardeşler - Uçak D. Tekerleğin icadı D. Thomas Edison - Ampül 315

6 Aşağıdakilerden hangisinin kulla- 10 Aşağıdaki bilim insanlarından nım alanı farklıdır? hangisinin yapmış olduğu icadın elektrik ile ilgisi yoktur? A. Mikroskop B. Ultrason C. Röntgen D. Projeksiyon A. Alexander Fleming B. John Logie Baird 7 C. William Gilbert D. Thomas Edison Yukarıdaki teknolojik aletlerle II III IV aşağıdaki kullanım alanları eşleş- 11 I tirildiğinde hangisi dışarda kalır? A. Sağlık B. Eğitim Yukarıda verilenlerden hangileri C. Ulaşım D. Güvenlik iletişim alanında kullanılan araç- lardandır? 8 Görseldeki aletin A. II, IV B. I, III mucidi aşağıdakiler- C. II, III D. I, IV den hangisidir? A. Nicola Tasla 12 I II III IV B. John Logie Baird C. Gutenberg D. Einstein 9 Aşağıdakilerden hangisi diğerlerin- Yukarıda verilenlen ulaşım araç- den daha önce kullanılmaya başla- larının geçmişten günümüze nılan bir haberleşme aracıdır? sıralanmış hāli hangisidir? A. Telgraf B. Mektup A. I, II, III, IV B. III, I, IV, II C. Telefon D. İnternet C. II, I, IV, III D. II, IV, I, III 316

Üretim, Dağıtım ve Tüketim İHTİYAÇ VE İSTEKLERİMİZ Temel İhtiyaçlar: İnsanların yaşamlarını sürdürmek için barınma, beslenme, giyinme gibi temel ihtiyaçları vardır. Sosyal İhtiyaçlar: İnsanların, çevresi ile sağlıklı iletişim kurmak için duyduğu gereksinimlere sosyal ihtiyaç denir. Gezmek, eğlenmek, müzik dinlemek, sinemaya ve tiyatroya gitmek, insan- larla bir arada olmak gibi ihtiyaçlar sosyal ihtiyaçlardır. İstek: İhtiyaçlarımız dışındaki nesne veya duruma karşı duyulan özlem ve arzuya istek denir. Lüks bir araba, yeni bir cep telefonu gibi... Etkinlik Aşağıdaki tabloyu doldurunuz. Temel İhtiyaçlar Sosyal İhtiyaçlar İstekler 1. 1. 2. 2. 1. 3. 3. 2. 4. 4. 3. 4. Etkinlik Aşağıdaki tablolarda verilen ihtiyaç ve isteklerimiz karşılanmadığında ne gibi sorunlarla karşılaşacağımızı yazınız. Temel ihtiyaçlarımız karşılanmadığında Barınma Giyinme Beslenme Sağlık Gezmek Sosyal ihtiyaçlarımız karşılanmadığında Tatil İsteklerimiz karşılanmadığında Kitap okumak 317 Oyun oynamak Oyuncak uçak almak Dondurma almak Cips almak

ÇEVREMİZDEKİ EKONOMİK FALİYETLER İnsanlar yaşamlarını sürdürebilmek ve kolaylaştırmak için çeşitli üretim faaliyetlerini çok eski zamanlardan beri yapmaktadır. Tarım, hayvancılık, madencilik ile başlayan üretim faaliyetleri teknolojik gelişim ile birlikte çeşitlenmiştir. Bunun sonucu olarakta günümüzde çok sayıda meslek grubu ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan üretim faliyetleri sonucuda bu ürünlerin dağıtım aşamasın- da görev alan bir çok meslek grubu da ortaya çıkmıştır. Etkinlik Görsellerden yararlanarak soruları cevaplayınız. Un Fabrikası J Çiftçi buğdayı üretebilmek için hangi harcamaları yapmaktadır? J Çiftçi ürettiği buğdayı ne yapmaktadır? J Çiftçi geçimini nasıl sağlamaktadır? J Çiftçinin üretmiş olduğu buğday bizlere hangi ürünler olarak ulaşmaktadır? Etkinlik Çevrenizde yapılmakta olan üretim faliyetlerini yazınız. 318

Üretim, Dağıtım ve Tüketim BİZİM İÇİN ÇALIŞANLAR Meslekler toplumun ihtiyaçlarından doğmuştur. İnsanlar hem kendi geçimlerini sağlamak hem de toplumun ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli meslek dallarında çalışırlar. Zamanla ihtiyaçlar değiştikçe meslekler de değişim göstermiştir. Eskiden var olan mesleklerin birçoğu önemini kaybetmiş, yeni meslekler ortaya çıkmıştır. Her meslek, topluma faklı alanlarda hizmet vermektedir. Meslekleri hizmet verdiği alanlara göre gruplandırabiliriz. Eğitim, sağlık, güvenlik, adalet, ulaşım ve hizmet alanlarında çalışan birçok meslek grubu vardır. Etkinlik Aşağıda görselleri verilen mesleklerin ne iş yaptığını ve hangi alanda topluma hizmet verdiğini yazınız. Pilot ‰ Çalıştığı alan: Polis ‰ Çalıştığı alan: Ulaşım ‰ Yaptığı iş: ‰ Yaptığı iş: Uçağı kullanmak. Öğretmen ‰ Çalıştığı alan: Garson ‰ Çalıştığı alan: ‰ Yaptığı iş: ‰ Yaptığı iş: Aşcı ‰ Çalıştığı alan: Çiftçi ‰ Çalıştığı alan: ‰ Yaptığı iş: ‰ Yaptığı iş: Mimar ‰ Çalıştığı alan: İtfaiyeci ‰ Çalıştığı alan: ‰ Yaptığı iş: ‰ Yaptığı iş: Doktor ‰ Çalıştığı alan: Postacı ‰ Çalıştığı alan: ‰ Yaptığı iş: ‰ Yaptığı iş: 319

Bilinçli tüketici: Alışverişe çıkmadan önce alışveriş listesi yapar. Fiyat araştırması yapar. Ürünlerin üretim ve son kullanma tarihlerine dikkat eder. Ürünlerin üzerinde TSE damgası olup olmadığını kontrol eder. Fatura veya fiş alır. Elektronik ürünlerde garanti belgesinin olmasına dikkat eder. Tüketici olarak haklarının yasalarla koruma altına alındığını bilir. Aldığı bir ürün bozuk çıktığında fiş ya da garanti belgesiyle ürünü iade edebileceğini, iade alınmadığında ise Tüketici Haklarını Koruma Derneğinden yardım alabileceğini bilir. Bütçe: Belirli bir süre için tasarlanan gelir ve giderlerin tümüne bütçe denir. Gelir: Aile üyelerinin belli bir süre içinde eline geçen paraya gelir denir. Gider: Bir ürün ya da hizmet karşılığı harcanan paraya gider denir. Tasarruf: Temel ihtiyaçlarımızı karşıladıktan sonra gelirimizin bir kısmını biriktirmeye tasarruf denir. Etkinlik Aşağıdaki görsellerde verilen bilinçli tüketici davranışlarının neler olduğunu yazıp bunlara neden dikkat etmemiz gerektiğini açıklayınız. ‰‰ ‰‰ Babanın aylık geliri Gelirler Diğer gelirler (kira gibi) Gelirler Annenin aylık geliri Toplamı Kira Fatura- Eğitim Giderler Giyim Gıda Eğlence Giderler lar Ulaşım Sağlık Toplamı TASARRUF MİKTARI:  Giderlerimiz gelirlerimizden fazla olursa ne olur? 320

Adı Soyadı: Değerlendirme 5 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Aşağıdakilerden hangisi temel ih- Adı Soyadı: tiyaçlarımızdan değildir? Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. A. Beslenme B. Eğlence C. Barınma D. Giyinme 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 2 Aşağıdakilerden hangisini alırken 5 Aşağıdakilerden hangisi temel ih- garanti belgesinin olup olmadığı- tiyaçlarımızla ilgili bir görseldir? na dikkat etmeliyiz? A. B. A. B. C. D. C. D. 3 Marketten bir paket süt almak 6 Satın aldığı tablet bilgisayarı bo- isteyen Merve’nin aşağıdakilerden zuk çıkan Uras, satıcı veya üreti- hangisine dikkat etmesine gerek ci firmadan olumlu cevap alama- yoktur? mıştır. A. Son kullanma tarihine Bu durumda Uras, aşağıdaki B. TSE damgası olup olmadığına kurumlardan hangisine baş- C. Fiyatına vurmalıdır? D. Paketin şekline 4 Ailede gelir ve gider dengesinin A. Sivil Toplum Örgütlerine düzenlenmesine ne denir? B. Maliye Bakanlığına C. Belediye Başkanlığına A. Bütçe B. Gider D. Tüketici Haklarını Koruma C. Tasarruf D. Gelir Derneğine 321

7 l. Reklamı çok yapılan ürünleri 11 Aşağıdaki meslek gruplarından almak hangisi diğerlerinden farklı bir ll. En ucuz ürünleri almak alanda hizmet vermektedir? lll. Kaliteli ve ucuz ürünleri almak A. Manav B. Vatman lV. Fiş veya fatura almak C. Pilot D. Makinist Yukarıdakilerden hangileri bilinçli tüketici davranışı değildir? A. I, III B. I, II C. II, IV D. III, IV 12 Aylık gelir: 1650 8 Aşağıdaki mesleklerden hangisi bir ürünün hammaddesinin üretimin- Giderler de görev yapar? Kira: 600 Faturalar: 300 A. B. Gıda: 300 Eğlence: 450 Toplam gider: 1650 Yukarıdaki gelir gider tablosuna göre hangisine gereğinden fazla harcama yapılmıştır? C. D. A. Kira B. Eğlence C. Eğitim D. Gıda 9 Aşağıdakilerden hangisi hayvan- 13 “Annem aldığı ürünün son kul- lanma tarihinin geçmiş olduğu- cılıkla uğraşan bir kişinin ürettiği nu görünce ürünü iade etti.” ürünlerden biri olamaz? Yukarıda bahsedilen ürün aşağı- dakilerden hangisi olabilir? A. Un B. Et C. Süt D. Yumurta 10 Aşağıdaki mesleklerden hangi- A. B. C. D. si günümüzde önemini yitirmiş mesleklerdendir? A. Terzi B. Kasap C. Nalbant D. Marangoz 322

Etkin Vatandaşlık HAKLARIM _ Çocuk hakları, tüm dünyadaki çocukların sahip olduğu evrensel haklardır ve bu hakların korunması oldukça önemlidir. Bunun için Çocuk Hakları Platformları, UNICEF, Uluslararası Af Örgütü gibi toplum kuruluşları bu alanda çalışmalar yapmakta ve dünyanın her yerinde çocuk haklarını savunmaktadırlar. Çocuk Hakları Sözleşmesi ilk kez 1989 yılında onaylanmış bugün ikisi hariç Birleşmiş Mil- letler üyesi olan tüm ülkeler imzalamıştır. (191 ülke) Toplam 54 maddeden oluşan sözleşmeyi ülkemizde imzalamıştır. Etkinlik Aşağıdaki konuşma balonlarının içine, görselleri de dikkate alarak Çocuk Hak- ları sözleşmesinden maddeler yazınız. 323

Evde SORUMLULUKLARIM Okulda veya aile yaşamımızda, yapmış olduğumuz davranışları düşünerek yapmalıyız. Her- Okuldahangi bir konuda karar vermeden önce oluşabilecek olumlu ve olumsuz durumları, düşünüp kararımızı öyle vermeliyiz. Davranışlarımız ve aldığımız kararlala ilgili sorumluluk alabilmeliyiz. Verdiğimiz sözleri tutmalı, yaptığımız hataları kabullenmeliyiz. Etkinlik Evde ve okuldaki sorumluluklarınızı aşağıdaki tabloya yazınız. Etkinlik Aşağıda verilen olaylar karşısında neler yapmanız gerektiğini yazınız. Olay: Yapacağınız grup etkinliği için getirmeniz gereken malzemeyi getirmeyi unuttunuz. Ne yapmak doğru olur: Olay: Arkadaşınızdan aldığınız kalemi kaybettiniz. Ne yapmak doğru olur: Olay: Kardeşinizi parka götürmeye söz vermiştiniz ama unuttunuz. Ne yapmak doğru olur: 324

Etkin Vatandaşlık GRUP ETKİNLİKLERİM Etkinlik Aşağıda verilen etkinlik gruplarından hangisinde yer almak istediğinizi seçip işaretleyiniz. Soruları cevaplayınız. Etkinlik Grupları: Zekâ oyunları etkinliği Kitap okuma etkinliği Müzik etkinliği Resim etkinliği Yüzme etkinliği Futbol etkinliği Voleybol etkinliği Basketbol etkinliği Teknoloji ve kodlama etkinliği Tiyatro etkinliği Dans etkinliği Gezi etkinliği Araştırma etkinliği Deney etkinliği Sinema etkinliği Çevre ve temizlik etkinliği Şiir yazma etkinliği Sosyal yardım etkinliği J Seçmiş olduğunuz etkinliğin adı nedir? J Etkinliği seçme nedeniniz nedir? J Etkinlik ile ilgili yapmak istediğiniz faaliyetler nelerdir? J Sınıf içinde hangi etkinliklerde görev alıyorsunuz? J Okul genelinde hangi etkinliklere katılıyorsunuz? 325

BAĞIMSIZLIK VE ÖZGÜRLÜK Yurdumuzun çeşitli yerlerinden halk tarafından seçilen temsilcilerle Atatürk’ün önderliğinde 23 Nisan 1920’de Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı. Böylece ulusal birlik sağ- landı. Milletin oluşturduğu bu birlik sayesinde bağımsızlık mücadelesi büyük bir güç kazandı. TBMM’nin açılması ile ulusal egemenlik sağlandı ve yeni Türk devletinin temelleri atıldı. Bu nedenle ülkemizin ve bireysel özgürlüğümüzün devamı için her bireye düşen sorumlu- luklar vardır. Seçimlerde oy kullanmak, kanunlara uymak bunlardan bazılarıdır. Ayrıca sivil toplum örgütlerine katılarak ülkemizin ve milletimizin yararına birçok çalışmalar yapmak, çeşitli sorunlarla ilgili kamuoyu oluşturarak sorunların giderilmesine katkı sağlamakta sorumlulukları- mızdandır. Ayrıca 15 Temmuz da olduğu gibi gerektiğinde bağımsızlığımızı savunmakta ülke- mize karşı sorumluluklarımız dandır. Etkinlik Aşağıdaki görsellerden yararlanarak ülkemizin bağımsızlığı ve bireysel özgürlük- lerle ilgili üzerimize düşen sorumluluklarımızı yazınız. Etkinlik 15 Temmuz 2016'da halkımızın ülkemizin özgürlüğü ve bağımsızlığı için yaptı- ğı mücadeleye örnekler yazınız. 326

Adı Soyadı: Değerlendirm 6 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 l. Sağlıklı büyüme, yaşama hakkı Adı Soyadı: ll. İsim hakkı lll. Düşüncelerini ifade etme hakkı Telefonunuzu yan tarafta Test Yukarıda verilenlerden hangileri Ço- gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. cuk Hakları Sözleşmesinde yer alır? 1 6 11 A. I, II B. I, III 2 7 12 C. II, III D. I, II, III 3 8 13 4 9 14 5 10 15 2 Görseldeki çocuğun 5 Aşağıdaki çocukların hangisinin aşağıdaki haklarından yapmış olduğu davranış yanlıştır? hangisine sahip olma- A. Yapamayacağım işler- dığı öncelikli olarak söylenir? le ilgili söz verdim. A. Eğitim hakkı B. Yatmadan önce B. Korunma hakkı dişlerimi fırçaladım. C. Sağlıklı büyüme yaşama hakkı D. Ailesi ile birlikte olma hakkı C. Yatağımı topladım. D. Arkadaşlarıma 3 s Odamızı toplamak l Sınıfa zamanında girmek yardım ettim. § Sofrayı toplamaya yardım 6 Aşağıdakilerden hangisi okuldaki etmek sorumluluklarımızdan değildir? Yukarıda verilenlerden hangileri A. Beslenmemizi bitirmek. B. Büyüklerimize söz verdiğimiz evdeki sorumluluklarımızdandır? kadar tabletle oynamak. C. Okul eşyalarını kaybetmemek. A. s l B. l § D. Öğretmenimizin sözünü kesme- C. s § D. s l § mek. 4 Aşağıdakilerden hangisi sportif faaliyet değildir? A. Basketbol B. Futbol C. Tenis D. Tiyatro 327

7 “Oya ve arkadaşları sahnede bir 10 TBMM nerede açılmıştır? şiir dinletisi sundular” A. İstanbul B. Ankara Yukarıda verilen bilgiye göre Oya C. Erzurum D. Sivas ve arkadaşlarının etkinlik grubu- nun ismi aşağıdakilerden hangisi olabilir? A. Teknoloji topluluğu 11 H Egemenlik Milletin olmuştur. B. Basketbol topluluğu l Düzenli ordu kurulmasını sağ- C. Küçük ressamlar topluluğu D. Şairler topluluğu lamıştır. 8 l. Müzik etkinliği s Ankara düşmandan kurtarıl- ll. Hentbol etkinliği lll. Resim etkinliği mıştır. IV. Tiyatro etkinliği Yukarıda verilenlerden hangileri Yukarıda verilenlerden hangile- kültür ve sanat etkinliğidir? ri TBMM'nin açılması sayesinde olmuştur? A. H s B. H l C. l s D. H l s A. I, II, III B. I, III, IV C. II, III, IV D. I, II, IV 9 TBMM ne zaman açılmıştır? 12 Çocuk Hakları Bildirgesine göre kaç yaşına kadar her birey çocuk A. 23 Nisan 1920 sayılır? B. 29 Ekim 1923 C. 19 Mayıs 1919 A. 16 B. 17 D. 30 Ağustos 1922 C. 19 D. 18 328

Küresel Bağlantılar Birleşmiş Milletler tarafından resmi olarak tanınmış ülke sayısı 193'tür. Ülkeler; bulunduk- ları konum, coğrafi özellikler, dini inanışlar, ekonomik faaliyetler, konuşulan diller ve kültürleri bakımından (kıyafet, yemek vb.) birbirlerinden ayrılır. Ülkelerin farklı özelliklerinin yanında, bazı benzer özellikleri de vardır. Ülkeler arasında çeşitli işbirliği ve ticaret anlaşmaları yapılmaktadır. Ülkemizin komşu ülke- lerle, Türk Cumhuriyetleri ve dünyadaki bir çok ülke ile iş birliği ve ticari ilişkileri vardır. Etkinlik Aşağıdaki dünya haritasındaki her kıtadan birer ülkeyi boyayıp adlarını yazınız. Türkiye Etkinlik Aşağıda verilen kıtalar üzerinde bulunan üçer ülke adı yazınız. J Asya Kıtası J Güney Amerika Kıtası ∂ ∂ ∑ ∑ ∏ ∏ J Avrupa Kıtası J Afrika Kıtası ∂ ∂ ∑ ∑ ∏ ∏ J Kuzey Amerika Kıtası J Okyanusya (Avustralya) Kıtası ∂ ∂ ∑ ∑ ∏ ∏ 329

Etkinlik İki farklı ülke seçiniz. Seçtiğiniz ülkelerin resimlerini bulup sınıfa getiriniz. Bu ülke- lerle ilgili aşağıdaki soruları cevaplayıp sınıfta ülkeler hakkında öğrendiklerinizi anlatınız. J Ülkenin adı ‡ J Ülkenin başkenti ‡ J Bulunduğu kıta ‡ J Konuşulan dil ‡ J Önemli yapıtları (Bina) ‡ J Ülkenin önemli insanları ‡ J Milli gün ve bayramları ‡ J Kültürel özellikleri ‡ J Ülkemizle olan ticari ilişkileri ‡ J Ülkenin adı ‡ J Ülkenin başkenti ‡ J Bulunduğu kıta ‡ J Konuşulan dil ‡ J Önemli yapıtları (Bina) ‡ J Ülkenin önemli insanları ‡ J Milli gün ve bayramları ‡ J Kültürel özellikleri ‡ J Ülkemizle olan ticari ilişkileri ‡ 330

Etkinlik Aşağıdaki soruları cevaplayınız. Ülkemizin tarihi ve kültürel özelliklerini gösteren resimler bulup sayfadaki ilgili bölüme yapıştırınız. Ülkemizin adı ‡ Ülkemizin başkenti ‡ Bulunduğu kıta ‡ Konuşulan dil ‡ Ülkemizin yapıtları (Bina) ‡ Ülkemizin önemli insanları ‡ Milli gün ve bayramları ‡ Kültürel özellikleri ‡ Ülkemiz ile ilgili resimler 331

Etkinlik Aşağıdaki haritadan yararlanarak ülkemize komşu ülkelerin adını ve başkentini yazınız. Ülkenin Adı Başkenti Ülkenin Adı Başkenti ∂‡ ∫‡ ∑‡ œ‡ ∏‡ –‡ π‡ Ω‡ Etkinlik Başka ülkelerle olan ticari ilişkilerimizi örnekteki gibi yazınız. Ülke Aldığımız Ürünler Sattığımız Ürünler Azerbaycan Petrol ürünleri ve Gıda, Mobilya, Pamuk İnşaat malzemeleri 332

Adı Soyadı: Değerlendirme 7 Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekildeki gibi “Test” alanına işaretleme yapmayınız. tutunuz. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 1 Aşağıdakilerden hangisi ülkemiz- Adı Soyadı: de bulunan yapıtlardan biri de- ğildir? Telefonunuzu yan tarafta Test gösterilen şekilde tutunuz. “Test” alanına işaretleme yapmayınız. A. B. 1 6 11 2 7 12 3 8 13 4 9 14 5 10 15 C. D. 4 I. Yunanistan ll. İran lll. Bulgaristan 2 Aşağıdaki ülkelerden hangisi Asya Yukarıdaki ülkelerden hangileri Kıtası'nda bulunur? ülkemizin Avrupa Kıtası'nda yer alan komşularıdır? A. Yunanistan B. Nijerya A. I, II B. II, III C. Türkiye D. Almanya C. I, II, III D. I, III 3 \"Türkiye Rusya'ya sebze ve meyve 5 Aşağıda görsel - ülke eşleştir- satıp doğalgaz almaktadır\" melerinden hangisinde yanlışlık yapılmıştır? Yukarıdaki bilgiden yola çıkarak A. Fransa hangi sonuca ulaşabiliriz? B. Mısır A. Türkiye bu ticaretten zarar C. Suudi Arabistan etmektedir. D. Rusya B. Rusya bu ticaretten zarar etmek- tedir. C. Ülkelerin de tıpkı insanlar gibi birbirlerine ihtiyaçları vardır. D. İki ülke arasında anlaşmazlıklar olmaktadır. 333

6 Aşağıdaki ülkelerden hangisinin 10 Aşağıdakilerden hangisi Japon- resmi dili İngilizce değildir? ya'nın milli sporudur? A. Yunanistan A. Futbol B. Sumo Güreşi B. Avustralya C. Amerika C. Buz Hokeyi D. Tenis D. Kanada 11 \"Her yıl 25 Nisan’da Çanakka- 7 Aşağıdakilerden hangisi ülkemiz- le’ye gelip askerlerimiz için An- deki geleneksel yemeklerdendir? zak Günü anma törenleri yapa- rız.\" A. B. Yukarıdaki sözü söyleyen kişi hangi ülkenin vatandaşıdır? C. D. A. Almanya B. Rusya C. Amerika D. Avustralya 8 Aşağıdaki denizlerden hangisinin 12 Türkiye hangi kıtalar üzerinde ülkemize kıyısı yoktur? yer almaktadır? A. Akdeniz A. Asya - Afrika B. Karadeniz B. Asya - Avrupa C. Ege Denizi C. Afrika - Avrupa D. Kızıldeniz D. Amerika - Avustralya 9 I. Asya ll. Afrika 13 Aşağıda verilen ülke - başkent eşleştirmelerinden hangisi yanlış- lll. Rusya lV. Avrupa tır? Yukarıdakilerden hangisi bir kıta adı değildir? A. I B. II C. III D. IV A. İran - Tahran B. Rusya - Moskova C. Yunanistan - Atina D. Irak - Şam 334

Cevap Anahtarı Değerlendirme - 1 MATEMATİK Değerlendirme - 2 Değerlendirme - 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Değerlendirme - 4 Değerlendirme - 5 B B A BCADCA B BCAC Değerlendirme - 6 C B ADDA B D B DCC B C Değerlendirme - 7 DDCCC B B B AAC B C B CCDCDADCC B ADC B DACCACDD B B AC CDDA B D B AAC B CC B A CA B D B DAC B ACCCAA Değerlendirme - 1 TÜRKÇE Değerlendirme - 2 Değerlendirme - 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Değerlendirme - 4 Değerlendirme - 5 DD B D B ACACACDC BCB DDD BCAACB DA B C B ACCA B C B B B CDACB A B DCAD ACD B DA B ACBCD B Değerlendirme - 1 FEN BİLİMLERİ Değerlendirme - 2 Değerlendirme - 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Değerlendirme - 4 Değerlendirme - 5 CDA B CDACCAA B B D Değerlendirme - 6 CDD B A BCADDCB AA DDACD B B B ACA CBCB D BCAA B D BC CC B ACAA B CADCD ACDDA B DADDADCC Değerlendirme - 1 SOSYAL BİLGİLER Değerlendirme - 2 Değerlendirme - 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Değerlendirme - 4 Değerlendirme - 5 DCC B DAA B ACCC Değerlendirme - 6 AADCCDC B DD B B Değerlendirme - 7 CD B ADDCDCCA B A CCDDADA B B AAD BCDA B D B AACA BC DCCDA B D B A B B D B CCDDA B DC B D B D 335

Kaynakça Altınköprü Tuncel, Dağınık Damla, Masal Bulutu, Hayat Yayın Grubu, İstanbul, 2013 http://catalog.mathlearningcenter.org/f iles/pdfs/PBLCCSS35-0412w.pdf (2015) http://mufredat.meb.gov.tr http://www.kultur.gov.tr/ https://tr.wikipedia.org Nelson, S. R., Games and Activities with Base Ten Blocks Book 2 Eta/Cuisenaire, Vernon Hills, 1987. Kara, Kübra, Tren Gelir Hoş Gelir, Bilim Çocuk Dergisi, 2016, Sayı 226 Vural, Mehmet, Fedakar Kadın, Ev ve sınıf etkinlikleri antolojisi, Yakutiye yayıncılık 2002 Vural, Mehmet, Çivi, Ev ve sınıf etkinlikleri antolojisi, Yakutiye yayıncılık 2002 www.folklor.gen.tr www.istanbul.edu.tr www.karamantarim.gov.tr www.tdk.gov.tr www.ttk.gov.tr www.tubitak.gov.tr www.wikipedia.org NOTLAR 336

4. SINIF KAYNAK KİTAPLARIMIZ Android Uygulaması IOS Uygulaması Ücretsiz İndir