Hayata Yorumlar

Sahip olmak ya da olmak [Erich Fromm]

“Kitaptan sevgi kısmıyla ilgili bir alıntı.”

Sevgiye sahip olunabilir mi? Eğer bu olabilseydi, sevginin maddesel bir şey olması ve onu alıp, saklamanın mümkün olması gerekirdi. Ama gerçek odur ki, sevgi böyle bir “şey” değildir. Sevgi bir soyutlamadır. Belki garip bir varlık, belki de kimsenin göremediği bir Tanrıça. Gerçekte var olan, sevme eylemidir. Sevmek yaratıcı bir etkinliktir. Bir insana (ya da şeye) ilgi duymayı, onu tanımak istemeyi, onu anlamayı, doğrulamayı ve onun yanındayken sevinç duyabilmeyi doğurur. Bu ister bir insan, ister bir resim, isterse bir ağaç olsun, sevme eyleminin özellikleri hiç değişmez. Sevmek, sevilen insanı (ya da şeyi) canlandırmak, onun yaşam duygusunu arttırmak anlamına gelir. Aynı zamanda, kişinin kendisini de canlandıran, yenileyen ve hareketlendiren bir süreçtir.

Eğer sevgi, “sahip olmak” türünde ele alınacak olursa, kendinin kılmak, denetimi altında tutmak anlamlarına gelecek ve böylece de boğucu, engelleyici ve kısırlaştırıcı bir eylem haline dönüşecektir, canlandırmak ve hareketlendirmek yerine. Çoğu kez aşk olarak belirtilen şey, sevme beceriksizliğini, sevememeyi gizlemek için kullanılan maskeden başka bir şey değildir. Bu konuda hâlâ aydınlatılmamış olan bir konu da, anne ve babaların çocuklarına karşı duydukları sevgidir. Batı kültürlerinin son iki yüz yıllık tarihinde sık sık rastlanan, çocuklara karşı fiziksel ve ruhsal olarak kötü davranma, eziyet etme ve dayak atma gibi olayların, giderek sadizme dek varması öylesine korkunçtur ki, insanın sevgi dolu anne ve babaların yalnızca bir istisna olduğuna inanası geliyor.

Evlilikte de aynı şeyler söz konusudur. Sevgiye ya da geleneksel evliliklerdeki gibi toplumsal göreneklere ve alışkanlıklara dayalı evliliklere dikkatle bakacak olursak, birbirini gerçekten seven çiftlerin azınlıkta olduğunu hemen fark ederiz. Toplumsal görev duygusu, gelenekler, karşılıklı ekonomik çıkarlar, çocuklara olan ortak ilgi, karşılıklı bağımlılık ya da korku, bazen de karşılıklı duyulan nefret, sevgi olarak yaşanmaktadır genelde. Eşlerden birinin ya da ikisinin birden birbirlerini hiç sevmemiş olduklarını anlayana dek, bu böyle sürüp gitmektedir. Günümüzde bu konuda bazı olumlu gelişmeler olduğunu hemen ekleyeyim. İnsanlar eskiye oranla daha uyanık ve gerçekçi oldular. En azından cinsel çekici ve cinsel tutku ile sevgiyi birbirine karıştırmayanların sayısında artma olduğu bir gerçek. Dostane ve sınırlı grup ilişkisi de artık aşk sayılmıyor. Bu gelişmeler insanlar arasında eskiye oranla, dürüstlüğün artmasına ve sık sık eş değişme eğiliminin yaygınlaşmasına yol açtılar. Ama ne yazık ki bu yeni anlayışta, sevginin yaşanması konusunda eskisinden üstün bir toplum yaratamadı.

“Âşık olmak” ın nasıl olupta “aşka sahip olmak” yanılgısına dönüştüğünü, herhangi bir iki sevgilinin gelişimlerine bakarak izleyebiliriz. Üretici ve yaratıcı bir eylem, bir aktivite, ve bir etkinlik olan bir sevgi durabilir veya yürüyebilir. Ama ona “tutulmak” pasif bir durum olduğundan sevgi sözüyle temelden çelişir. Aşkın ilk dönemlerinde her iki tarafta, diğerinden emin olamadığı için dikkatlidir. Ve öbürünün kalbini kazanmaya çalışır. Canlı, hareketli, ilgi çekici ve bu canlılıkları yüzlerine yansıdığı içinde güzeldirler. İkisi de birbirlerine sahip olamadıklarından enerjilerini olmaya yani vermeye ve karşı tarafı canlandırmaya yönelmişlerdir.

Bu durum çoğu kez evlilikten sonra değişiverir. Evlilik sözleşmesiyle birlikte eşler, birbirlerinin bedenleri, duyguları ve ilgi alanları üzerinde hak sahibi olurular. Artık kazanılması gereken kimse yoktur. Çünkü sevgi sahip olunabilecek bir nesne olmuştur.

İki taraf da sevgiye değer olmaya, sevgiyi canlandırmaya çaba göstermemeye başlayınca her şey can sıkıcı olur ve güzellikler yitirilir. Hayal kırıklığına uğrayan eşler çaresizdirler. Kendilerine “ Başlangıçta bir hata mı yapmıştık? Yoksa karşımızdakini tanıyamamıştık? Yoksa ben mi değiştim? ” gibi sorular soran eşler genellikle karşı tarafı suçlu bulup, kendilerini aldatılmış hissederler. Anlayamadıkları şey, artık ilk zamanlardaki gibi birbirlerini seven insanlar olmadıklarıdır.

Sevgiye sahip olabileceklerini sanma hataları, onların birbirlerine sevmelerine engel olup, sevgiyi yok etmiştir. İşte bir kez bu düzene gelince, çiftler yeniden sevebilmeyi denemek yerine, sahip oldukları ortak şeylere yönelirler. Para, toplumsal yer, ev ve çocuklar gibi konular sevginin yerini alır ve sevgiyle başlayan bir evlilik böylece çoğu kez, dostane bir mülkiyet ortaklığına dönüşür. İçine kapalı, bencil ve birbirlerinden kopuk iki kişinin bu beraberliğine de “aile” denir, yanlış bir tanımla.

Bazı durumlarda, eşler o güzel duygularının canlanması özlemi ile yeni eşler edinirlerse bu duyguların yeniden gündeme geleceği hayaline kaptırırlar kendilerini. Sevgiden başka bir şey istemeyen bu kişiler için aslında sevgi kendi benliklerinin bir ifadesi değil, bir put yada kendilerini adamak istedikleri bir tanrıçadır. Bu gerçeği yani eski bir Fransız şarkısında söylendiği gibi “sevginin, özgürlüğün çocuğu” olduğunu fark edemedikleri sürece, başarısız kalmaya mahkûmdurlar. Sevgi Tanrıçası'nın tapınıcıları sonuçta öylesine bir pasiviteye düşerler ki her şey can sıkıcı gelmeye başlar ve o ilk zamanlardaki çekici gelen her şey tiksindirici hale gelir.

Yukarıdaki açıklamalara rağmen, birbirlerini seven iki insan için en iyi çözüm evliliktir. Sorunu yaratan evlilik değil, evlenen kişilerin karakter yapıları ile içinde yaşanılan toplumun kuralları ve değer yargılarıdır. Birlikte yaşamanın modern biçimlerinin, yani grup evliliği, eş değiştirme, grup seksi gibi uygulamaların savunucusu olanlar sevgide başarısız kalışlarını değişik çabalarla örtmeye çalışmaktadırlar. Gerçekten sevmeyi, onu yaratıcı bir eylem olarak görmeyi başaramayınca, içinde düştükleri hayal kırıklarını ve can sıkıntısını yeni tahrikler yaratarak unutmaya çalışan böyleleri, ne kadar değişik yol uygulasalar ve ilişkiye girdikleri insan sayısını ne kadar arttırsalar da gerçek sevgiye ve onun vereceği hazza, mutluluğa ulaşamazlar bir türlü.

Karakter Tipleri: Yaratıcı Olmaya Yönelişler:

Alıcı Yöneliş: Alıcı yönelişte, insan “her türlü iyi şeyin kaynağı”nın kendisinin dışında olduğunu hisseder ve ister maddi bir şey olsun, isterse sevgi, aşk, bilgi ya da zevk olsun istediği şeyi elde etmenin onu bu dış kaynaktan almak olduğuna inanır. Bu yönelişte sevgi problemi, sevmek değil de, yalnızca “sevilmek”tir. Bu gibi kimseler sevgi objelerini seçerken hiçbir ayrım yapmama eğilimini gösterirler, çünkü herhangi bir kimse tarafından sevilmek onlar için öylesine büyük bir yaşantıdır ki, kendilerini seven birine ya da sevgiye benzeyen bir şeye tutunuverirler. Bu sevgili kimsenin kendilerinden el-çekmesine ya da herhangi bir isteklerini geri çevirmesine karşı aşırı bir duyarlılık gösterirler. Yönelişleri, düşünce alanında da aynıdır: Zekilerse, en iyi dinleyici onlardır, çünkü yöneldikleri şey fikirleri kendi kafalarında yaratmak değil, dışarıdan almaktır; yalnız başlarına bırakıldıkları zaman kendilerini felce uğramış gibi hissederler. Bu kimselerin en ayırt edici niteliği, kendi başlarına çaba gösterecek yerde, ihtiyaç duydukları bilgiyi kendilerine verecek birini bulmaktır; ilk düşündükleri şey budur. Dine bağlı kimselerse eğer, hiçbir şeyi şey kendi çabaları ile elde etmeye çalışmaksızın her şey Tanrıdan bekledikleri bir Tanrı kavramları vardır. Dinsiz oldukları zaman da, insanlar ve kurumlara olan ilişkileri yine aynıdır,; her zaman bir “sihirli yardımcı” ararlar. Kendilerine uzatılan ele karşı duydukları minnete ve onu yitirmekten duydukları korkuya dayanan özel bir bağlılık gösterirler. Kendilerini güvenlik içerisinde hissedebilmeleri için birçok ele ihtiyaç duymaları yüzünden, birçok kimseye bağlandırlar, “Hayır” demekte güçlük çekerler ve birbirleriyle çatışan bağlılıklar ve verilen sözler arasında kolayca sıkışıp kalırlar. “Hayır” diyemedikleri için her şeye ve herkese “evet” demekten hoşlanırlar bunun sonucu olarak da eleştiri yeteneklerinin felce uğraması onları gitgide başkalarına daha da bağımlı hale getirir.

 Yalnızca kendilerine bilgi verecek ve yardım edecek yetkili kimselere değil, onlara şu ya da bu şekilde destek olarak herhangi bir kimseye de bağlanırlar yalnız başlarına kaldıkları zaman ne yapacaklarını bilemezler, çünkü başkalarından yardım görmeden hiçbir şey yapamayacaklarını hissederler. Bu çaresizlik, ancak tek başına yapılabilecek şeyler –karar verme ve sorumluluk yüklenme gibi- söz konusu olduğu zaman özellikle önemlidir. Kişisel ilişkilerinde, hakkında karar vermek zorunda oldukları kişiden öğüt istemeye kalkarlar.

Bu alıcı tip, yemekten ve içmekten büyük zevk duyar. Bu gibi kimseler endişelerini ve ruh çöküntülerini yemek yada içmekle gidermeye çalışırlar. Ağız özellikle dikkati çeken çoğu zaman da en anlamlı organlarıdır; dudakları hiç durmadan beslenmek istiyor gibi açık durmaktadır. Rüyalarında, beslenmek sevgimle ihtiyacının sık sık karşımıza çıkan bir simgesidir. Açlıksa, engellenmenin ya da hayal kırıklığına uğramanın ifadesidir.

Bu alıcı tipten olan kimselerin görünüşü genellikle iyimser ve dostçadır; hayata ve hayatın kendilerine vermiş olduğu şeylere güven duymakla birlikte “onları besleyen kaynak” tehlikeye girdiği zaman endişeli ne yapacağını şaşırmış hale gelirler. Çoğu zaman gerçek bir yakınlık gösterebilirler başkalarına yardım etmek isterler; şu var ki, başkaları için bir şeyler yapmak aynı zamanda onların yardımını sağlamak gibi bir fonksiyon da görmektedir.

sahip olmak ya da olmak erich fromm

1. cemrelinko liked this
2. hayatayorumlar posted this